CAMENA Early Modern Latin Texts

ADAGIA OPTIMORVM VTRIVSQVE LINGVAE SCRIPTORVM OMNIA, QUAECVNQVE AD HANC VSQVE diem exierunt. PAVLI MANVTII STVDIO ATQVE industria, Doctissimorum Theologorum consilio atque ope, ab omnibus mendis vindicata, quaepium, et veritatis Catholicae studiosum Lectorem poterant offendere. Cum plurimis ac locupletissimis Indicibus. [gap: illustration] URSELLIS, Ex Officina Cornelii Sutorii, impensis Lazari Zetzneri, Bibliop. M. D. CIII.

GREGORIO XIII. PONT. MAX.

NIhil in rerum natura stabile, nihil firmum, omnia fluxa, omnia fallacia reperiri, et omnes iampridem affirmarunt, et ego nuperrime, domestico exemplo doctus, nimis grauiter sensi. Cum enim Paullus Mannuccius, pater meus, Romam venisset, Tuaque benignitate fretus, ea aggredi in animo haberet, quae studiosis omnibus summam vtilitatem parerent: cum inquam in eo totus esset, ecce Tibi, mors eum rapuit, rapuit mihi patrem, rapuit (liceat mihi, quod sentio, libere proloqui) praeclarum, ac prope singulare veteris eloquentiae exemplum. Quis enim, eius scripta legendo, et sententiarum pondere, et verborum nitore referta, valde non commouetur? aut quis in eis natiuum quendam antiquitatis

characterem non agnoscit? Sentiemus posteri, quantum difficultatis insit in eloquentia comparanda: cuique viuo maleuoli quidam obtrectatores inuidebant, eum nunc e medio sublatum vel inuiti admirabuntur. Verum, quid ago? Patris ne mei laudes perscribere proposui? Minime, etsi, si id etiam facerem, pietatem debitam praestarem. Sed in hoc non me affectus aliquis mouet, verum iudicium, quod tametsi in me sit exiguum, cum id tamen videam tot amicorum, non insulsorum hominum, iudicio comprobari, non possum de meo pessime existimare. Hoc assequor certe, vt patrem meum dum laudo, summas Tibi deberi gratias confitear, qui literatos homines Tua benignitate subleuandos, liberales disciplinas, iamdiu prope exsules, ad patriam sedem reuocandas cures. Tu inter alia, quae ad summi Apostolatus curam pertinent, cum videas plurimum referre, vt S. Concilij Tridentini Decreta obseruentur, omne studium, omnemque auctoritatem Tuam eo confers, vt ne quid praetermittatur

eorum quae Sanctissimi illi Patres ad Christianae Reipub. vtilitatem pertinere censuerunt. Cumque ab eodem Concilio eidem Patri meo demandatum fuisset munus perpurgandi librum de veteribus vtriusque linguae Prouerbijs, ne, qui eorum studio tenerentur, vllam partem combiberent eius impietatis, quam eius libri scriptor scriptis suis plurimam adsperserat: fecisti, vt Pater meus emendationem susciperet, quam cum, doctissimorum Theologorum ope, Tuo iussu absoluisset, paullo post ipse moritur. Hic liber cum edendus in publicum esset, Tibi debitus, a Te proficiscens, quippe quem communicari omnibus iusseris iure optimo a me S. T. inscribitur. A me, tamquam ab eius filio, cui Tu id mandaueras, S. Tuae, tamquam ei, quae bonum hoc omnibus impertierit. Laetentur igitur homines, talem nobis contigisse Pastorem, qui inter alias, quas multas habet, curas, praecipuam quoque illam habet, vt haereticorum libri, detractis omnibus, quae incautos lectores errore aliquo inuoluere poterant, pub licentur. Quae Tibi

debentur gratiae? quae habebuntur in omni tempore a studiosis hominibus, dum hoc volumen tractabunt? Verum Tu id non spectas: qui ipsum recte agere, non propter laudem, quae apud mortales consequitur, laudabile iudicas, sed quod in omni tua vita vnum illud Tibi propositum fuit, vt recte agendo aetatem ageres. Quod cum semper feceris, ea es assecutus a Summo Deo, quae summa in terris sunt, Quod vt beneficium nobis idem Deus diuturnum quoque concedat (qui ex vita Tua tot commoda, tot ornamenta sentimus) summis precibus obsecrare neque desinimus, neque vnquam desinemus.

IOAN. GVADAGNI MONTERCHII CARmen ad Lectorem.

NEscia mortalis mens, quae fortuna secundet,
Quaeue aduersa premat, cur vno frangeris ictu?
Sustulit ista prior, terrarum compita plantis
Quae omnia lustrarunt prouerbia; reddidit ista.
His igitur doctus nullo discrimine pectus
Praescia quod munus fati, sortisque futurae
Obiectat, comple; atque humeris cape grande trophaeum
Ipse volaturus puer inter numina Diuum.
Haec noua Pieridum, inquam, munera candida pubes
Combibat, et praesens, quae et consectabitur AEuum?
Nam quod apud veteres complexa est attica *mi/ths2
Quidquid et in libris scalpsit saturnia Clio,
Instar apum hinc liceat liquentia sugere mella,
Nectareos succos, queis laus, et gloria surgit
Non cessit certe cuiquam, Duce, cautius ire
Vel Phoebo, quem Cinthos amat, vel clarior illa
Delos: Necque fauet cuiquam, tam Pallas, ad artes,
AEuo. Relliquias veterum, monumenta diserta
Praelucens monstrat codex: et dulcia vitae.
Vertentes huic opta annos: nam vulnere secto
Totum collucet prorsusque tibi omnia Lector
Portat opus Phoebo, Aoniis, AEuoque dicatum.

AVCTORES, QVORVM LOCI PASSIM, AVT emendantur, aut explicantur.

ADAGIA QVAECVNQVE AD HANC DIEM EXIERVNT, ACCVRATE NVPER EMENDATA.

QVID SIT PAROEMIA.

PAROEMIA, definitore Donato, est accommodatum rebus temporibusque prouerbium. Diomedes autem finit hunc ad modum: Paroemia est prouerbii vulgaris vsurpatio, rebus temporibusque accommodata, cum aliud significatur quam dicitur. Apud Graecos scriptores variae feruntur finitiones. A nonnullis describitur hoc pacto, paroimi/a e)sti lo/gos w)fe/limos e)n tw=| bi/w|, e)pikru/yei metri/a| polu\ to\ xrh=simon e)/xwn e)n e(autw=|. id est, Prouerbium est sermo ad vitae ratione conducibilis, moderata quadam obscuritate multam in sese continens vtilitatem. Ab aliis hoc finitur modo. *paroimi/a e)sti\ lo/gos2 e)pikalu/ptwn to\ safe\s2 a/safei/a|. id est: Prouerbium est sermo rem manifestam obscuritate tegens. Neque clam est, complures alias, et apud Latinos et apud Graecos paroemiae finitiones extare: verum eas omnes hic referre non arbitratus sum operae pretium fore: cum, quod in hoc opere praecipue propositum sit, breuitatem illam, quam a docente requirit Horatius, vbique, quoad licebit, sequi: tum, quod eandem fere cantilenam canunt, eodemque recidunt. maxime quod inter tam multas nulla reperitur, quae vim naturamque prouerbii sic complectatur, vt non aliquid vel redundet, vel diminutum sit. Siquidem Donatus, ac Diomedes (vt interim alia non excutiamus) in omni paroemia requirere videntur inuolucrum aliquod, vt qui eam allegoriae speciem fecerint. Deinde gnwmiko\n id est, sententiale quiddam, expectant, cum addunt, Rebus, temporibusque accommodatum. Graecorum item quotquot sunt finitiones, aut sententiam ad vitam instituendam conducibilem, aut metaphorae tectorium admiscent: quaedam vtrunque cum altero coniungunt. Atqui permulta reperies apud a)kinh/tous2 (id est neutiquam violandae auctoritatis) scriptores, prouerbii nomine citata, quae nulla metaphora tegantur. Rursum non pauca, quae nihil omnino pertineant ad institutionem vitae, et a sententiae ratione prorsus e)k diame/trou, quod aiunt, dissideant. Exempla pro multis duo suffecerint.

mhde\n a)/gan, ne quid nimis, nemo non ponit inter adagia, nihil tamen habet integumenti. Et, ti\s2 a)\n a)po\ qu/ras2 a(ma/rtoi, hoc est, Quis aberret a foribus? ab Aristotele paroemiae titulo refertur: at id non video quid conferat ad vitae rationem. Iam vero non omne prouerbium allegoria quapiam tegi, vel ex Fabio liquet, cuius haec verba sunt, libro Instit. 5. Cui confine est paroimi/as2 genus illud, quod est velut fabella breuior. Videlicet palam indicat et alia paroemiarum esse genera, quae non sint allegoriae confines. Quamquam haud inficias iuerimus, maximam adagiorum partem aliqua metaphorae specie fucatam esse. Tum optimas fatemur eas, quae pariter et translationis pigmento delectent, et sententiae prosint vtilitate. Verum multo aliud est, commendare paroemiam, et quaenam sit optima demonstrare: aliud, quid ea sit in genere, definire. Nobis (quod grammaticorum pace fiat) absoluta et ad nostrum hoc institutum accommodata paroemiae finitio tradi posse, videtur ad hunc modum, Paroemia est celebre dictum, scita quapiam nouitate insigne. Vt dictum, generis: celebre, differentiae: scita quapiam nouitate insigne, proprii vicem obtineat: quando quidem his tribus partibus perfectam constare definitionem, dialecticorum consensus est.

Quid Paroemiae proprium, et quatenus.

ITAQVE peculiariter ad prouerbii rationem pertinent duo, to\ qrullou/menon, kai\ kaino/ths2, hoc est, vti celebratum sit, vulgoque iactatum. Nam hinc etiam Paroemiae Graecis vocabulum, videlicet a)po\ tou= oi)=mou to\ o(do\s2, w(/sper tri/mma kai\ parodiko\n, quod passim per ora hominum obambulet: et adagii Latinis, quasi dicas circumagium, auctore Varrone. Deinde scitum, vt aliqua ceu nota discernatur a sermone communi: Neque enim protinus, quod populari sermone tritum sit, aut figura nouatum, in hunc catalogum adlegimus: sed quod antiquitate pariter, et eruditione commendetur, id enim scitum appellamus. Quibus ex rebus accedat nouitas adagiis, mox ostendemus: nunc, quot modis celebritas contingat, paucis indicabimus. Veniunt igitur in vulgi sermonem vel ex oraculis numinum: quod genus illud ou)/te tri/toi, ou)/te te/tartoi, id est, neque tertii, neque quarti. Vel a sapientum dictis, quae quidem antiquitas oraculorum instar celebrauit. quale est illud : du/skola ta\ kala\, hoc est, ardua quae pulchra. Vel e poeta quopiam maxime vetusto: vt Homericum illud:

Siquidem, dum linguae adhuc incorruptae manerent: Poetarum versus in conuiuiis etiam canebantur. Vel e scena, hoc est, tragicorum, et comicorum actis fabulis: quod genus illud ex Euripide, a)/nw potamw=n. rursum illud ex Aristophane, ba/ll' e)s2 ko/rakas2. Praecipue vero comoedia mutuo quodam commercio et vsurpat pleraque iactata vulgo, et gignit

traditque vulgo iactanda. Nonnulla ducuntur ex fabularum argumentis, vt a)/plhstos2 pi/qos, ex Danaidum fabula. a(/|dou kunh\, Orci galea, ex fabula Persei. Quaedam trahuntur ex apologis: e quibus illud: At non videmus manticae quod in tergo est. Aliquot ex euentu nascuntur: sicut hoc, a)/lla me\n *leu/kwn, a)/lla de\ *leu/kwnos o)/nos2 fe/rei, id est, Alia Leucon, alia Leuconis asinus portat. Ex historiis aliquot mutuo sumpta sunt: quorum est illud: Romanus sedendo vincit. Quaedam profecta sunt ex apophthegmatis, hoc est, scite breuiterque responsis: sicut illud:

Sunt quae ex verbo temere dicto sunt arrepta: velut ou) fronti\s2 *(ippoklei/dh|, id est, non est curae Hippoclidi. Denique mores, ingenium seu gentis, siue hominis alicuius, siue etiam animantis, postremo rei quoque vis quaepiam insignis, ac vulgo nota locum fecerunt adagio: cuiusmodi sunt, su/roi pro\s2 foi/nikas2, id est, Syri contra Phaenices: a)kki/zein, pro eo quod est, ficte recusare quod accipere cupias, et a)lw/phc ou) dwrodokei=tai, id est, vulpes non capitur muneribus, et di\s2 kra/mbh qa/natos2, Bis crambe, mors: et klhmati\s2 ai)gupti/a, Clematis Aegyptia.

Quibus ex rebus accedat nouitas Paroemiae.

IAM, quod de nouitate diximus, id neutiquam simplex est. Nam hanc nonnunquam ipsa res secum adfert, vt krokodei/lou da/krua, Crocodili lacrymae. Nonnunquam eam figura conciliat: cum per omnes ferme schematum species adagium varietur, quas singulatim persequi non est necesse. eas duntaxat attingamus, quas frequentissime recipit. Metaphora pene semper adest: multas autem partes ea complectitur. Allegoria non minus crebra: quanquam et haec quibusdam metaphorae species est. Exemplum prioris: Res omnis in vado est. Posterioris: lu/kos2 e)/xanen. Lupus hiat. Nec infrequens hyperbole, velut gumno/teros2 lebhri/dos2. id est, Nudior exuuio serpentis. Nonnunquam vsque ad aenigma peruenit; quod auctore Quintiliano, nihil aliud est, quam obscurior allegoria, quod genus, ple/on h(/misu panto\s2, id est, dimidium plus toto. Nonnunquam allusio venerem adiungit paroemiae, veluti ba/ll' ou(/tws2, id est, Sic ferito, et su\n de\ du' e)rxome/nw, id est Duobus simul euntibus, et

Aliquoties au)th\ dia/lektos2 kai\ i)di/wma, id est, verbi proprietas, prouerbii simulacrum addit, vt w)gu/gion kako\n, id est, ingens malum. Fit interdum, vt ipsum a)mfi/bolon, hoc est, ambiguitas, decus apponat prouerbio. Cuius generis est, bou=s2 e)pi\ glw/ssh|, id est, Bos in lingua, et o(/sa mu=s2 e)n pi/sh|, id est Quaecunque Mus in Pisa. Siquidem bos et animal significat, et numisma. Mus item animantis est nomen et item athletae cuiusdam vocabulum. Et Pisa nomen vrbis, accessione literulae auctum, picem significat; pi/ssa. Nonnunquam ipsa eloquendi nouitas paroemiam efficit, vt e)n oi)/nw| a)lh/qeia, id est, In vino veritas. Nam, si dicas ebrios vera loqui, non videbitur adagium. Item si dicas: Sine cibo et potu languet libido, non habebit adagii faciem, Contra:

Sine Cerere et Baccho friget Venus, nemo non agnoscit adagii speciem. Quanquam haec ipsa nouitas, vt omnis alia, proficiscitur a figura. Decorat interim et antiquitas, vt e)ggu/a, pa/ra d' a)/th, Sponde, sed praesto est iactura. Denique in paroemiis omnes tou= geloi/ou, id est, ridiculi, formas inuenies. Sed haec minutim persequi, molestae cuiusdam diligentiae forte videatur. Tametsi de figuris prouerbialibus paulo post aliquanto copiosius dicturi sumus.

Quomodo paroemia differat ab iis, quae videntur illi confinia.

SVnt autem quaedam affinia paroemiis, puta gnw=mai, quas nostri sententias appellant: ad haec ai)=noi, qui a nostris apologi vocantur: tum a)pofqe/gmata, quae Latine, breuiter ac scite dicta, vertere licebit: praeterea skw/mmata, id est, salse dicta. Denique quicquid allegoriam, aut aliam quampiam figuram prouerbialem, ceu personam, prae se gerit. Ea tametsi difficile non sit ab adagiorum genere secernere, si quis ad finitionem, tanquam ad gnomonem, et regulam, vnumquodque norit applicare: tamen, quo faciamus satis etiam imperitioribus, haud grauabimur rudius et pinguiore, quod aiunt, Minerua rem explicare, vt plane constet quid in hoc opere simus secuti. Primum inter sententiam, et paroemiam eiusmodi ratio est, vt vtraque cum altera coniungi, vtraque rursus ab altera queat seiungi, non aliter, quam album ab homine. Vt enim non statim album quod homo, neque protinus homo quod album: nihil tamen vetat id album esse, quod sit homo: Ita non raro fit, vt sententia paroemiam complectatur: at non statim quod paroemia fuerit, idem erit et sententia, neque contra. velut,

Auaro tam deest quod habet, quam quod non habet, et
Pascitur in viuis liuor, post fata quiescit.

non vt sententiae sunt, ita sunt et adagia. E diuerso: Ego in portu nauigo, vt est prouerbium, ita sententia non est. Rursum, mh\ paidi\ th\n ma/xairan, id est, ne puero gladium, pariter et paroemiae sententiaeque rationem complectitur, denique et allegoriae. Neque defuere tamen, potissimum apud Graecos, qui grauati non sunt operam in hoc genere sumere, gnwmologi/an, id est sententiarum collectionem, conscribentes. ai)=non Aphthonius in Progymnasmatis, simpliciter mu=qon, id est fabulam, vocat. huic sunt, vt ait, varia ex inuentoribus cognomina, subari/ths2, ki/lic, ku/prios2, ai)sw/peios2. Quintilianus ai)=non ait a Graecis appellatum lo/gon muqiko\n, ai)swpopei/hton, a Latinorum nonnullis apologationem, non satis in vsum recepto nomine. Neque negat, ai)=non, paroemiae confinem esse: verum ita distinguit, vt ai)=nos2, totus sit apologus, paroemia, veluti fabella breuior. Exempli loco posuit: Non nostrum onus, bos clitellas? Ad hunc quidem modum vsurpauit Hesiodus:

*nu=n d' ai)=non basileu=s' e)re/w, noe/ousi kai\ au)toi=s2.
*(wd' i(/rhc prose/eipen a)hdo/na poikilo/deiron.

Aenon principibus referam, norint licet ipsi,
Vocalem accipiter sic affatus philomelam est.

Vtitur eundem ad modum et Archilochus et Callimachus. Etiam si Theocritus e)n kuni/skais2, ai)=non pro paroemia videtur vsurpasse, *ai)=nos2

qh\n le/getai/ tis2, e)/ba kai\ tau=ros2 a)/n' u(/lan. Iam vero apophthegmata non alio discrimine dissident a paroemiis, quam sententiae. Quemadmodum enim illud, o(\s2 au)to\s2 au)to\n ou)k e)/xei, sa/mon qe/lei, simul et adagium est et apophthegma, ita illud Simonidis ad quendam in conuiuio tacentem ei) me\n h)li/qios2 ei)=, sofo\n pra=gma poiei=s2. ei) de\ sofo\s2, h)li/qion. i. Siquidem stultus es, sapientem rem facis; si vero sapiens, stultam. Item illud: Decet Caesaris vxorem non solum crimine, verumetiam criminis suspicione vacare, apophthegma quidem est, at non item paroemia. Item: Soles duabus sedere sellis, simul et prouerbium et loido/rion est. Contra: Mater numquam, pater persaepe. Item illud Turonii: Ad molas sunt, skw=mma quidem est, at non item adagium: Quanquam sunt in hoc genere quaedam adeo commode dicta, vt facile possint in adagiorum ordinem adscisci, velut illud, me/xri bwmw=n fi/los ei)mi\, i. Vsque ad aras sum am icus. Adest enim simul et breuitas, et sententia, et figura. Haec paulo verbosius inculcauimus, ne quid a nobis in hoc expectetur opere, nisi quod sub paroemiae cadit appellationem, neve quis per negligentiam praeteritum existimet, quod prudenter, consultoque, tanquam ab argumento alienum, praetermisimus.

Commendatio Prouerbiorum a dignitate.

POrro autem ne quis hanc doctrinae partem, tanquam nimium humilem, et impendio facilem, peneque puerilem, fastidiat, atque aspernetur, paucis exponamus, quantum haec, sicuti videntur, minutula apud antiquos illos obtinuerint dignitatis, deinde quantum adferant commoditatis, si quis in loco sciteque vtatur, postremo non vsque adeo cuiuslibet esse, recte prouerbiis vti. Principio, cognitionem adagiorum non in postremis habitam apud summos viros, vel illud sat argumenti est, quod primi nominis auctores non indigna duxerint, de quibus diligenter voluminibus aliquot conscriberent. Quorum primus est Aristoteles, nimirum tantus Philosophus, vt vnus hic pro multis suffecerit, reliquit is, teste Laertio, de paroemiis volumen vnum. Chrysippus item ad Zenodotum duos de prouerbiis libros conscripsit. Scripsit eadem de re Cleanthes. Quorum virorum si labores extarent, nobis non fuisset necesse tanto sudore quaedam ex minutis istis scriptoribus, et iisdem, vt indiligentibus, ita deprauatissimis etiam, expiscari. Reperiuntur nonnulla prouerbiorum collectanea Plutarchi nomine, sed paucula, eaque ferme nuda. Inter paroemiographos subinde citatur tum ab aliis, tum ab Athenaeo in Dipnologia, Clearchus Solensis, Aristotelis auditor, et Aristides, deinde Zenodotus, qui Didymi, Tarrhaeique paroemias in compendium redegit. Citantur et Theophrasti prouerbia in commentariolis Demosthenis. Vnde liquet et illos hisce de rebus commentarios reliquisse. Neque nos fugit, id operis Zenobii nomine circunferri, verum, quoniam inueniuntur quaedam apud Aristophanis interpretem, Zenodoti eius, qui Didymum, ac Tarrhaeum in compendium redegerit, nomine relata, quae ad verbum in huius commentariis leguntur, citra fraudem esse, quod is, quocunque fuerit nomine, quid enim refert? in hoc opere, Zenodoti titulo

adducetur. Hic praeter alios Milonem quendam paroemiographum allegat. Citatur et Daemon quispiam, cum ab aliis compluribus, tum ab eo, qui dictiones aliquot ex orationib. Demosthenis, est interpretatus, qui multos de prouerbiis libros videtur composuisse. nam citatur liber 40. Extant et Diogeniani collectanea. Hesychii praefatio testatur ab ipso copiosius explicata prouerbia, quae nudius recensuisset Diogenianus, etiamsi opus ipsum pugnat cum suo prologo, cum is nomenclaturam auctorum profiteatur, et prouerbiorum argumenta, hic ita nudus sit, vt nihil esse possit magis. vnde in coniecturam adducimur, opus hoc copiosius ab auctore descriptum, post ab alio quopiam in compendium contractum. Suidas, qui et ipse in hoc numero ponendus est, Theaetetum quendam adducit, qui de prouerbiis conscripserit. Nec illud argumentum leue, quod inter bonos auctores, vt quisque fuit eruditissimus eloquentissimusque, ita quamplurimum adagiorum suis libris aspersit. Et, vt a Graecis exordiar, quid magno illo Platone, ne dicam diuino, paroimiwde/steron, vt sic dixerim? Aristoteles, serius alioqui philosophus, haudquaquam grauatur suis illis disputationibus paroemias crebras, ceu gemmulas, intertexere. Quem quidem, sicut in caeteris, ita hac quoque in parte Theophrastus est aemulatus. Plutarchus grauis ac paene tetricus auctor, quam multis vndique scatet adagiis? quem nec piguit inter problemata quasdam paroemias et proponere et excutere, idque Aristotelis exemplo. Iam, vt ad Latinos veniamus, omissis vtroque in genere grammaticis, ac poetis, (nisi si quis in his Marcum Varronem existimat annumerandum, qui Menippeis illis suis prouerbiales indidit titulos, vt plane consentaneum sit illum argumenta fabularum non aliunde, quam a prouerbiis sumpsisse mutuo) Romani Principes non existimarunt inferius esse maiestate Imperiali, vt, magnis de rebus consulti, prouerbio responderent, quod etiam nunc extat in Digestis. ou)/te pa/nta, ou)/te pa/nth|, ou)/te para\ pa/ntwn, id est, Nec omnia, nec passim, nec ab omnibus. Apud Graecos hoc adagium fertur, e)k tou= karpou= to\ de/ndron ginw/skw, id est, E fructu arborem iudico. Pittacus philosophus consultorem suum ad pueros turbine ludentes mittit, a quibus de ducenda vxore prouerbio doceatur, audiatque, th\n kata sauto\n e)/la. Theognides autem:

Non etenim cunctis placeat vel Iupiter ipse,
Seu mittens pluuiam, seu cohibens pluutam.

Quod si quem mouet antiquitatis auctoritas, nullum doctrinae genus antiquius fuisse videtur quam paroemiarum. In his ceu symbolis tota ferme priscorum philosophia continebatur. Quid aliud veterum illorum sapientum oracula, quam prouerbia? quibus tantum honoris habitum est olim, vt non ab homine profecta, sed caelitus delapsa viderentur. E caelo, inquit Iuuena. descendit, gnw=qi seauto\n, i. nosce te ipsum. Proinde pro forib. templorum veluti digna diis inscribebantur: passimque columnis, ac marmorib. insculpta visebantur, tanquam immortali digna memoria. Quod si minutula quaepiam res

videtur adagium, meminerimus ista non mole, sed pretio aestimari oportere. Quis enim sanus non pluris faciat gemmulas, quamuis perpusillas, quam saxa quaedam ingentia? et vt, auctore Plinio, in minutissimis animantibus, velut araneolo, culiceque, maius est naturae miraculum, quam in elephanto, si quis modo propius contempletur: itidem in re literaria nonnunquam plurimum habent ingenij, quae minima sunt.

Ad quot res vtilis Paroemiarum cognitio.

RELIQVVM est, vt paucis ostendamus, non minus vtilitatis inesse prouerbijs, quam olim adfuerit dignitatis. Conducit autem paroemiarum cognitio, cum ad alia permulta, tum potissimum ad quatuor: ad philosophiam, ad persuadendum, ad decus, et gratiam orationis, ad intelligendos optimos quosque auctores. Principio, ne cui mirum videatur, quod prouerbia dixerimus ad philosophiae scientiam pertinere, Aristoteles apud Synesium existimat nihil aliud esse paroemias, quam reliquias priscae illius philosophiae, maximis rerum humanarum cladibus extinctae, easque seruatas esse, partim ob compendium, breuitatemque, partim ob festiuitatem ac leporem: ideoque non segniter, nec oscitanter, sed pressius, ac penitius inspiciendas, subesse enim velut igniculos quosdam vetustae sapientiae, quae in peruestiganda veritate multo fuerit perspicacior, quam posteriores philosophi fuerint. Plutarchus item (in commentario cui titulum fecit, Quo pacto sint audiendi poetae) veterum adagia similima putat sacrorum mysteriis, in quibus maximae quaepiam res, ac diuinae minutulis et in specie pene ridiculis caeremoniis significari solent. His enim tam breuibus dictis per inuolucrum quoddam eadem innui, quae philosophiae principes tot voluminibus tradiderunt. Neque enim aliud sibi velle paroemiam illam Hesiodiam, ple/on h(/misu panto\s2, quam quod Plato tum in Gorgia, tum in libris Politicis, tam multis argumentis conatur ostendere, be/ltion ei)nai to\ a)dikei=sqai tou= a)dikei=n i. Satius esse iniuriam admittere, quam iniuriam inferre.

Ad persuadendum conducere Prouerbia.

QVOD si cui satis non sit ipsum sapere, verumetiam aliis persuadere cupiat, quam non inutilis sit haec prouerbiorum supellex, vel Aristoteles ipse satis declarat, qui non semel in rhetorices praeceptis, paroemias inter testimonia connumerat. Quemadmodum, inquiens, si quis suadere velit ne cum homine sene copulet aliquis necessitudinem, vtitur huius prouerbij testimonio, mh/pot' eu)= e)/rdein ge/ronta, id est, Ne vnquam benefacias seni. Rursum, si quis persuadeat, vt liberos item interficiat, qui parentem occiderit, huic vsui futurum est hoc prouerbium.

Quantum autem adferant ad persuadendi facultatem momenti testimonia, cui non cognitum est? Neque mediocriter conducunt sententiae. At inter haec quoque idem prouerbia collocat. Quinctilianus in Institutionum [correction of the transcriber; in the print Institionum] libris, compluribus locis prouerbiorum mentionem facit, tanquam non vna ratione ad benedicendum conducentium. Nam quinto libro paroemias exemplis coniungit, vt parem cum illis vim

obtinentes, quorum est vel praecipua. Rursum easdem eodem in libro in argumentorum genere collocat, quas Graece kri/seis2 appellant. Quorum et frequentissimus vsus, et ad persuadendum mouendumque non mediocris vtilitas. Quin magis ipsa Fabii verba libet adscribere. Nec haec quidem, inquit, vulgo dicta, et recepta persuasione populari, sine vsu fuerunt testimonia. Sunt enim quodammodo, vel potentiora etiam, quod non causis accommodata, sed liberis odio et gratia mentibus, ideo tantum dicta, factaque, quia aut honestissima aut verissima videbantur. pauloque inferius: Ea quoque, quae vulgo recepta sunt, hoc ipso, quod incertum auctorem habent, velut omnium fiunt. Quale est: Vbi amici ibi opes. Et: Conscientia mille testes. Et apud Ciceronem: Pares cum paribus, vt est in veteri proverbio, facilime congregantur. Neque enim durassent haec in aeternum, nisi vera omnibus viderentur. Hactenus Fabii verba retulimus. Idem autem paulo post deorum oracula paroemiis subnectit, velut his adfinia cognataque. Iam, quid Marcus Tullius, nonne in actione pro L. Flacco, proverbio fidem testibus abrogat? id est huiusmodi, e)n kari\ to\n ki/ndunon, id est, In Care periculum. An non [correction of the transcriber; in the print Annon] in eadem totius gentis Graecorum in ferendis testimoniis fidem eleuauit hoc proverbio? Da mihi testimonium mutuum. Quid, quod ipsi etiam philosophi passim suas rationes proverbiis fulciunt? Quo minus mirandum, si frequenter historiographi narrationis fidem ex adagio quopiam petunt. Adeo, quod in literis intercidit, quod titulis, quod colossis, quod marmoribus seruati non potuit, proverbio seruatur incolume: vt et hanc obiter adagiorum laudem indicem, quod to\ piqano\n, id est, probabilitas, ad persuadendum vel primas obtinet partes, quid, quaeso probabilius, quam quod nemo non dicit? Quid verisimilius, quam id, quod tot aetatum, tot nationum consensus, et velut idem suffragium comprobauit? Inest nimirum, inest in his paroemiis natiua quaedam, et genuina vis veritatis. Alioquin, qui fieri potuit, vt eandem plerunque sententiam in centum dimanasse populos, in centum videamus transfusam linguas, quae ne tot quidem saeculis, quibus nec pyramides obstiterunt, vel interierit, vel consenuerit? vt merito dictum illud videatur: Veritate nihil esse robustius. Deinde fit, nescimus, quo pacto, vt sententia proverbio quasi vibrata, feriat acrius auditoris animum, et aculeos quosdam cogitationum relinquat infixos. Nam longe minus tanges animum, si dixeris: Caduca, et breuis est hominis vita: quam si proverbium cites, Homo bulla. Postremo quod de risu scribit Fabius, maximas difficultates causarum, quae nullis argumentis dissolui queant, ioco eludi, id vel maxime praestat paroemia.

Ad ornatum conducere paroemiam.

Porro, quantum vel dignitatis, vel veneris adiungat orationi tempestiuus proverbiorum vsus, non arbitror pluribus explicandum. Primum enim, quis non videt, quantum maiestatis vel ex ipsa antiquitate concilient orationi? Tum, si quod schema, quod amplitudinem ac sublimitatem apponat sermoni, rursum si quod ad gratiam dictionis facit: denique,

si qua ratio festiuitatis (cum paroemia plerunque per omnes figurarum species, per omnes facetiarum [correction of the transcriber; in the print facetiaru] formas varietur) nimirum quicquid illa solent adferre, conferet, ac genuinam quandam, peculiaremque gratiam de suo insuper adiunget. Proinde, si scite et in loco intertexantur adagia, futurum est, vt sermo totus et antiquitatis ceu stellulis quibusdam luceat, et figurarum adrideat coloribus, et sententiarum niteat gemmulis, et festiuitatis cupedijs blandiatur: denique nouitate excitet, breuitate delectet, auctoritate persuadeat.

Ad intelligendos auctores conducere Paroemiam.

IAm, vt non sit alius paroemiarum vsus, certe ad intelligendos [correction of the transcriber; in the print intelligedos] optimos quosque (hoc est vetustissimos) auctores, non vtiles modo sunt, verum etiam necessariae. In quibus cum pleraque sunt deprauata, tum hae vel deprauatissimae sunt: propterea quod vere aenigmaticum quiddam habeant, vt etiam a mediocriter eruditis non intelligantur: tum quod plerunque velut ex abrupto interseruntur: nonnunquam etiam mutilatim vt a)/nw potamw=n, id est sursum fluminum. Aliquoties vnico verbo notantur, vt apud Ciceronem in Epistolis ad Atticum. Subueni, quaeso, dum est a)rxh\, id est principium. Indicat autem illud prouerbium:

Haec itaque multum offundunt tenebrarum si ignorentur. At rursum lucis plurimum adferunt, si fuerint intellecta. Denique fit nonnunquam, vt scriptor tacite ad prouerbium adludat: quod si nos fugerit, etiamsi videbitur intellecta sententia, tamen magna voluptatis pars aberit, ignorata paroemia.

Subest enim in illo prouerbium, i(/ppos2 me\ fe/rei, basileu\s2 me\ tre/fei, in hoc, mh\ th\n kamari/nan.

Commendatio a difficultate.

QVod si iuxta prouerbium, du/skola ta\ kala\, eaque vulgo ceu fastidiuntur, quaecunque facilia videntur: ne quisquam arbitretur vsque adeo procliue, vel intelligere, vel sermoni paroemiam intexere. Siquidem vt non mediocris est artificij, gemmulam scite includere annulo, et aurum purpurae intexere, ita non est cuiuis paroemiam apte, decenterque orationi inserere. Quodque Fabius scribit de risu, nihil affectari periculosius, idem de prouerbio non iniuria dixeris. Etenim in huiusmodi, quemadmodum et in musica, nisi summum praestes artificem, ridiculus sis: et aut laudem eximiam, aut risum auferas oportet.

Quatenus vtendum adagijs.

PRoinde, quatenus, quibusque modis vti conueniat adagijs, indicabimus. Ac primo loco meminisse oportebit, vt, quod eleganter Aristoteles in commentariis rhetoricis admonuit de adhibendis epithetis, id nos in vsurpandis adagiis obseruemus: nempe vt illis vtamur non tanquam cibis, sed veluti condimentis, id est, non ad satietatem, sed ad gratiam. Praeterea ne quovis inseramus loco. quemadmodum enim ridiculum sit, si quibusdam locis gemmam alligaris: itidem absurdum, si non suo

loco adhibueris adagium. Quod vero Fabius libro Institutionum 8. de sententiis vsurpandis praecepit, id totidem ferme verbis de paroemiis praecipi queat. Primum, ne, quemadmodum dictum est, nimis crebriter vtamur. Densitas enim earum obstat inuicem, quo minus eluceant, quemadmodum nec pictura, in qua nihil circumlitum est, eminet. Ideoque artifices etiam, cum plura in vnam tabulam opera conferunt, spatiis distinguunt, ne vmbrae in corpora cadant. Subsistit enim omnis paroemia, ideoque post eam vtique aliud est initium. Vnde soluta fere oratio est, et e singulis non membris, sed frustis collata, structura caret. Porro, vt adfert lumen clauus purpurae in loco insertus, ita certe neminem deceat intertexta pluribus notis vestis. Accedit hoc quoque incommodi, quia crebras captanti paroemias, nonnullas necesse est admiscere vel frigidas, vel coactas. Non enim potest esse delectus, vbi de numero laboratur. Postremo gratiam amittit quicquid aut immodicum est, aut intempestiuum. In ep istolis tamen familiaribus licebit paulo liberius hoc genere ludere: in oratione seria, sicuti parcius, ita etiam accuratius adhibendae.

Varius prouerbiorum vsus.

Hoc in loco non ab re futurum arbitramur, si paucis indicabimus, quibus rationib. variari queat paroemiarum vsus, vt possis idem adagium alia, atque alia forma producere. Principio, nihil vetat interdum, quominus idem dictum ad complures sensus accommodes: vt illud tetrimme/nos2, pi/qos2, id est, pertusum dolium, vel ad obliuiosum, vel ad profusum, vel ad auarum, vel ad futilem, vel ad ingratum traduci potest. Effluit enim quicquid infuderis in animum immemoris: apud prodigum nihil durat. auari cupiditas nunquam expletur: futilis, et garrulus nihil continet: perit quicquid contuleris in hominem ingratum. Nonnunquam per ironiam ad contrarias etiam sententias deflectitur: quod genus, si de mendacissimo quopiam loquens, dicas: a)/koue ta\ e)k tri/podos2, id est, Audi e tripode dicta. Fit interim vt vnius voculae commutatione diuersis conueniat, vt e)xqrw=n a)/dwra dw=ra, i. Hostium munera non munera: et penh/twn a)/dwra dw=ra, kola/kwn a)/dwra dw=ra, poihtw=n a)/dwra dw=ra, vt idem adagium ad hostes, ad pauperes, ad assentatores, ad poetas deflectatur. Nam hostium munera perniciem adferre creduntur. et, si quid donant pauperes, aut adulatores, aut poetae, captationes sunt verius, quam munera. Breuiter ad omnia, in quae quocunque modo haec similitudo competit, accommodes licebit. Illa ratio ferme communis omnibus, quoties a persona ad rem, aut contra, fit deflexio. Ad personam, hoc pacto. Prouerbium est, mh/d' *(hraklh=s2 pro\s2 du/o, id est, ne Hercules quidem aduersus duos: ego vero, Thersites magis, quam Hercules, qui possim vtrique respondere? Ad rem torquebitur hoc modo, prouerbio dictum est, mh/d' *(hraklh=s2 pro\s2 du/o, ego qui possim pariter et morbo, et inopiae tolerandae par esse? Variatur et inuersione prouerbium, vt dictum est, mh/d' *(hraklh=s2 pro\s2 du/o, et tu vnus contra duos Hercules audes congredi? Item hoc pacto: Contra tritum Graecis prouerbium: Expectatis carbonibus thesaurum reperi. Et: Commutauimus, non xru/sea xalkei/wn, id est, aurea aereis: sed plane ka/lkea xrusei/wn, id est, aerea aureis. Praeterea nonnunquam explicatur adagium, et confertur; nonnunquam

simplex allegoria refertur. Aliquoties etiam mutilum proponitur, vt si quo respondente, quod nihil ad rem pertineat, dicas a)/mas2 a)ph/|toun, id est, falces postulabam. Et apud Ciceronem, ta\ me\n dido/mena, id est, quae dantur. Interim satis est vnico verbo allusisse, vt apud Aristotelem, omnes eiusmodi inter ipsos keramei=s2, id est, figuli.

De Figuris prouerbialibus.

RELIQVVM est, vt ad paroemiarum catalogum accingamur, sed si prius figuras aliquot prouerbiales ostenderimus. Quaedam enim dicta sunt specie non magnopere prouerbiali, quaedam autem paroimiw/dei, (id est prouerbiali) figura, vt facile possint in paroemiarum ordinem cooptari. Igitur in totum, prouerbiorum generi confinis est omnis sententia, praeterea metaphora, peculiariter allegoria: et in his praecipue quae sumuntur a rebus insignibus, et vulgo celebratis: vt a nauigatione, a bello. Quod genus sunt illa: Secundis nauigare ventis, naufragium facere, vertere vela, tenere clauum, et exhaurire sentinam, et tradere ventis vela, contrahere vela. Item illa; Bellicum canere, et versis gladiis pugnare, receptui canere, cominus atque eminus pugnare, conferre pedem, conferre manus, atque id genus alia sexcenta. Quae si paulo longius traducantur, abeunt in paroemiarum formam. Item quae ducuntur a rebus notis, ac vehementer quotidiano sensui familiaribus, vt quoties corporis gestus ad animi rem transferuntur, cuiusmodi sunt: Premere pollicem, pro fauere: corrugare frontem, pro moleste ferre: ringi, pro indignari: exporrigere frontem,pro hilarescere. Praeterea quae trahuntur a sensibus corporis, velut, Olfacere, pro resciscere; degustare, pro experiri: Prouerbii fere faciem habent, quoties quae sunt artibus peculiaria vocabula, alio detorquentur, vt di\s2 dia\ pasw=n, id est, bis per omnia, a musicis; e)k diame/trou, id est, ex dimetiente, a mathematicis. Item, sesquipedalia verba: Incudi reddere, a fabris aerariis: Ad amussim, a fabris lapidariis: Nullam lineam duxi, a pictoribus: Extremum actum adiungere, a scenis. Interdum citra figuram tacita adlusio prouerbiale quiddam adfert. Ea tum erit optima, quoties ad auctorem, aut rem spectat magnopere celebrem, nullique incognitam, qualis est apud Graecos Homerus, apud Latinos Virgilius. Quod genus est illud apud Plutarchum; e)pei\ ma/rture/s2 ge tw=| pla/twni polloi/ t' a)gaqoi/ te pa/reisin, id est, Quando quidem testes sane Platoni multique bonique adsunt. Adlusum est enim ad morem sacrorum, in quibus sacerdos dicere consueuit, *ti\s2 th=|de, id est, Quis hic? Deinde, qui aderant, respondebant, polloi/ t' a)gaqoi\ te pa/reisin, id est, multique bonique adsunt. Item illud apud Ciceronem ad Atticum: *su/n te du' e)rxome/nw, id est: Simul duobus euntib. Et apud Lucianum: i)atrw=n pai=des2, id est, medicorum filii, pro medicis ipsis. Accedunt ad prouerbii speciem et illa, bucolico carmini familiaria, a)du/nata, a)nagkai=a, a)/topa, a)no/moia, [note of the transcriber: in the print: o)/moia]e)nanti/a, id est, impossibilia, necessaria, absurda, similia, contraria.

*)hni/de siga= me\n po/ntos2, sigw=nti d' a)h=tai.
*(a d' e)ma\ ou)= siga= ste/rnwn e)/ntosqen a)ni/a.

Ecce silet maris vnda silent et flamina venti.
Haud tamen intra nostra silent praecordia curae.

Sunt et aliae duae figurae maxime confines paroemiarum generi, quae constant, vel eiusdem, aut similis iteratione vocis, vel contrariarum contextu. Quod genus sunt, a)po\ s' o)lw= kako\n kakw=s2. kakou= ko/rakos2 kako\n w)=on. id est: Perdam te malum male. Mali corui malum ouum. Et, qre/mma sofou= sofo\n, id est, Alumnus sapientis sapiens. Id quod est apud Graecos comicos pariter ac tragicos pene solenne. Et: Eueniunt digna dignis. Amico amicus. Malis malus. Bonis bonus. Vterque vtrique cordi. Suus rex reginae placet. Et: Manus manum fricat. Graculus ad graculum. Contrariorum genus sic habet, kai\ di/kaia ka)/|dika, eu)= kai\ miarw=s2, id est: Et iusta et iniusta, Probe et improbe, apud Aristophanem, e)/kousi/ te kai\ a)/kousi, id est, Volentibusque et nolentibus, apud Platonem. Item, ou)de\n e)/pos2 ou)de\n e)/rgon, id est, Nullum dictum, neque factum. Apud nostros item, Verum vbi fas versum atque nefas. Facta atque infecta canebat. Quo tropo sic vsus est Valerius Maximus, vt ad verum sensum non cohaereat, tantum exaggeret: Obtestantem, inquit, se, aduersus omne fas et nefas, cum in summo esset Imperio, a te equite Romano fuisse trucidatum. Nam qui consistit, vt facinus nefarium dicatur esse factum aduersus omne nefas? Quo iure, quaque iniuria. Quidvis et facere, et pati. Digna, atque indigna. Quid dixit, aut quid tacuit? Domi, bellique. Publice, priuatim. Quod scis, nescis. Clamque, palamque. Iocaque, et seria. Manibus, pedibusque. Noctesque, diesque. Quae prima, aut vltima ponas. Neque magnum, neque paruum. Iuuenesque, senesque. Diis, hominibusque plaudentibus. Ad hanc formam pertinent etiam haec passim apud poetas obuia, parqe/nos2 a)pa/rqenos2. a)/numfos2 nu/mfh. a)/gamos2 ga/mos2. a)/polis2 po/lis2. du/sparis2 pa/ris2. dusdai/mwn eu)daimoni/a. a)/dwra dw=ra. a)dee\s2 de/os2. a)po/lemos2 po/lemos2. a)/kosmos2 ko/smos2. a)/xaris2 xa/ris2. a)/ploutos2 plou=tos2. id est, Virgo non virgo. Sponsa, non sponsa. Nuptiae non nuptiae. Ciuitas non ciuitas. Malus Paris Paris. Infelix felicitas. Non dona dona. Non metuendus metus. Non bellum bellum. Ornatus inornatus. Ingrata gratia.

Inopes opes. Haec e)nanti/wsis2 nonnunquam accidit et in dictione composita, vt mwro/sofos2, id est: stulte sapiens. et gluku/pikros2, id est, dulciter amarus. Sic etiam, Plutarcho teste, suum affectum vocant amantes ex voluptate et dolore mixtum, ita vt libenter contabescant. Huc pertinet et illa e)nanti/wsis2 ai)nigmatw/dhs2, id est, contrarietas aenigmatica, vt fe/rwn ou) fe/rw, e)/xwn ou)k e)/xw, et *)anh\r, kai\ ou)k a)nh\r o)/rniqa kai\ ou)k o)/rniqa, i)dw/n te kai\ ou)k i)dw\n, e)pi\ cu/lou kai\ ou) cu/lou, kaqhme/nhn, kai\ ou) kaqhme/nhn, li/qw| kai\ ou) li/qw|, ba/lleite kai\ ou) ba/llei, id est, Portans non porto, habens non habeo, vir, non vir, auem, et non auem, vidensque et non videns, in ligno et non ligno, sedentem, et non sedentem, lapide et non lapide, iaculatur et non iaculatur. Quod aenigma refertur et apud Athenaeum ex Clearcho, et apud Tryphonem; cuius meminit Plato quoque. Huius formae sunt et illa: a)/glwssos2 la/los2, id est, elinguis loquax. trwto\s2 a)/trwtos2, id est, vulnerabilis inuulnerabilis. dasu\s2 lei=os2, id est, hirsutus laeuis, a)/gonos2 go/nos2, id est, foetus non foetus. Cuiusmodi permulta proponit, ac soluit Athenaeus libro 10. Neque respuit adagiorum ratio aenigmaticam obscuritatem, quanquam alias improbatam; imo veluti familiarem libenter amplectitur. Quod genus fuerit, si quis parum sane locutum iubeat, Anticyram nauigare, aut porcum caedere, aut squillam e sepulcris vellere, quorum primum est apud Horatium, alterum apud Plautum, tertium apud Theocritum. Proinde et oracula pleraque in ius prouerbiorum abierunt, et Pythagorae symbola ad paroemiarum naturam videntur pertinere. Praecipue peculiaris est adagorum generi hyperbole, vt, Caelum territat armis, et Saxa clamore rumpit. et Risu diffluo. maxime si qua metaphorae species admisceatur. Effertur varijs modis, vel per denominationem, vel per comparationem, vel per similitudinem, vel per epitheton. Exempla sunt: Alter Aristarchus. Et: Noster hic Phalaris. Et: Stentore clamosior. Velut leaena in Machaera. Stentorea vox. Nestorea facundia. Neque vero pigebit ceu fontes aliquot indicare, a quibus genus hoc figurarum duci possit.

Sumitur enim interdum ab ipsa re, quoties hominem scelestum, scelus appellamus: dedecorosum, dedecus: pestilentem, pestem: lurconem, barathrum: tenebrionem, tenebras: contaminatum, labem: spurcum, coenum: contemtum, quisquilias: impurum, sterquilinium: portentosum, portentum: molestum, vlcus: carcere dignum, carcerem. Quorum vnumquodque fere potest et per comparationem efferri, vt xrusou= xrusote/ra, auro magis aurea. et, ipsa nequitia nequior, caecitate caecior, loquacitate loquacior, deformitate deformior, ipsa siti siticulosior, paupertate pauperior, infortunio infortunatior, ipsa infantior infantia. Ad hanc classem pertinent et illa: Pater esuritionum. Et: Omnis eloquentiae fons. Et: Plus quam infantissimus. Et: Plus quam perditus.

Huic proxima sunt, quae a rebus similibus trahuntur. vt, Melle dulcior. Pice nigrior. Niue candidior. Oleo tranquillior. Infima auricula mollior. Auro purior. Plumbo stupidior. id est, Stipite tardior. Litore surdior. Iracundior Adria. Aequore surdior. Spongia bibacior. Arenis sitientior. Pumice siccior. Aere Dodonaeo loquacior. Vitro fragilior. Pila

volubilior. Cothurno instabilior. Clematide Aegyptia gracilior. Alno procerior. Cote durior. Sole clarior. Sydere pulcrior. Buxo pallidior. Sardois herbis amarior. Alga vilior. Aetna aestuantior. Beta insulsior. Trutina iustior. Spina distortior. Ampulla vanior. Pluma leuior. Vento instabilior. Morte odiosior. Barathro capacior. Labyrintho inuolutior. Corchoro vilior. Subere leuior. Dolio pertuso incontinentior. Laterna perlucentior. Clepsydra perstillantior. Fonte purior. Eurypo mobilior. Oculis charior. Luce lucidior. Vita antiquior. Rubo arefacto praefractior. Crambe recocta molestior. Clauo purior. Floralibus licentiosior.

Item ab animantibus: vt, Muliere loquacior. Passere salacior. Hirco libidinosior. Ceruo viuacior. Cornice annosior. Graculo magis obstreperus. Luscinia vocalior. Dipsade nocentior. Vipera virulentior. Vulpe fraudulentior. Echino asperior, Porcello Acarnanio lenior. Anguilla magis lubricus. Lepore timidior. Limace tardior. Pisce sanior. Pisce magis mutus. Delphino lasciuior. Phoenice rarior. Scropha foecundior alba. Nigro cygno rarior. Hydra magis versipellis. Albo coruo rarior. Vulture edacior. Scorpijus improbior. Testudine tardior. Glire somniculosior. Sue indoctior. Asello stolidior. Hydris immitior. Dama pauidior. Hirundine bibacior. Cane rixosior. Vrso hispidior. Tipula leuior. Cuiusmodi quaedam congerit et Lucianus. o)rgilw/teroi me\n tw=n kunidi/wn w)/ntes2, deilo/teroi de\ tw=n lagow=n, kolakeutikw/teroi de\ tw=n piqh/kwn, a)selge/steroi de\ tw=n o)/nwn, a(rpaktikw/teroi de\ tw=n ga lw=n, filoneiko/teroi de\ tw=n a)lektruo/nwn. i. Cum sint iracundiores catellis, timidiores leporibus, adulantiores simiis, libidinosiores asinis, rapaciores felibus, contentiosiores gallis gallinaceis. Item Plutar. aduersus vsuram. a)piqanw/teros2 w)\n koloiou=, a)fwno/teros2 pe/rdikos2, kai\ kuno\s2 a)gennesteros. id est. Cum minus fidei tibi habeatur, quam graculo, magis mutus sis, quam perdix, abiectior, seruiliorque cane.

Ducuntur a personis deorum: Diana intactior Ipsis Charitibus humanior. Priapo salacior. Venere formosior. Mercurio facundior. Momo mordacior. Vertumno inconstantior. Proteo mutabilior. Empusa magis varius.

A personis fabulosis: Tantalo sitientior. Atreo crudelior. Cyclope immanior. Oreste insanior. Vlysse dolosior. Nestore facundior. Glauco stupidior. Iro pauperior. Penelope castior. Nireo formosior. Tithono viuacior. Erisichthone esurientior. Niobe foecundior. Stentore clamosior. Tiresia caecior. Busiride illaudatior. Sphinge inuolutior. Labyrintho intricatior. Daedalo ingeniosior. Icaro audacior. Gigantibus elatior. Gryllo stultior. Lynceo perspicacior, Excetra pertinacior.

A personis comoediarum: Thrasone Terentiano gloriosior. Demea iurgiosior. Mitione facilior. Gnathone adulantior. Phormione confidentior. Dauo versutior. Thaide blandior. Euclione parcior.

A personis historiarum: Zoilo inuidentior. Catone seuerior. Timone inhumanior. Phalaride crudelior. Timotheo felicior. Sardanapalo nequior. Numa religiosior. Phocione iustior. Aristide incorruptior. Craeso ditior. Crasso nummatior. Codro pauperior. Aesopo luxuriosior. Herostrato ambitiosior. Fabio cunctantior. Socrate patientior. Milone robustior. Chrysippo acutior. Trachalo

vocalior. Curione obliuisior. Nostri temporis Aristarchus. Item, Praeposter Cato.

A gentibus: Poeno perfidior. Scytha asperior. Scythotauris inhospitalior. Cretensi mendacior. Parthis vanior. Thracibus bibacior. Thessalo perfidior. Care vilior. Sybarita fastuosior. Milesiis effaeminatior. Arabis ditior. Pygmaeo breuior. Arcade stolidior.

Ab officiis: Lenone magis periurus. Cinaedo mollior. Milite gloriosior. Areopagita tristior. Tyranno violentior. Carnifice immanior.

De praemollienda Paroemia.

IAM illud, tametsi minutulum humiliusque videatur, tamen posteaquam docendi munus suscepimus, non grauabimur propter imperitiores admonere: videlicet, vt in vsurpandis adagiis meminerimus, quod in verbis nouatis, aut durius translatis fieri Fabius iubet, id quod ait a Graecis elegantissime praeceptum esse, videlicet, proepiplh/ttein th=| u(perbolh=|, ita nos oportebit: proepiplh/ttein th=| paroimi/a|, hoc est, praecastigare, et velut occurrere paroemiae, si quando vel obscurior, vel alioqui durior videbitur. Recipit enim hoc genus, sicuti paulo superius ostensum est, et metaphoras quantumlibet duras, et nouationes vocum licentiosas, et hyperbolas parum pudentes, et allegorias ad aenigma vsque obscuras. Graeci proepiplh/ttousin his ferme modis, kata th\n paroimi/an. w(s2 fasi. fasi/. to\lego/menon. to\ tou= logou. w(s2 palaio/s2 fhsi lo/gos. w(/sper le/gousin. w(s2 le/getai. w(s2 le/gomen paroimiazo/menoi. w(s2 le/gousin oi( pai/zontes2. kalw=s2 ei)/rhtai, id est. Iuxta prouerbium, vt aiunt, aiunt, quod dicitur, quod dici solet, vt antiquum ait dictum, vt dicunt, vt dicitur, vt dicimus prouerbio, vt dicunt iocantes, recte dictum est. Iisdem ferme orationibus vtuntur Latini, Aiunt, vt aiunt, vt est in veteri prouerbio, iuxta vulgo tritum sermonem, quemadmodum vulgo dici consueuit, vt vetus verbum vsurpem, vt adagio dictum est, vere hoc dicunt.

PROVERBIVM. Amicorum communia omnia.

*t*a\ tw=n fi/lwn koina\, id est, Amicorum communia sunt omnia. Ex hoc prouerbio Socrates colligebat, omnia bonorum esse virorum non secus, quam Deorum. Deorum, inquit, sunt omnia. Boni viri deorum sunt amici. Et amicorum inter se communia sunt omnia. Bonorum igitur virorum sunt omnia. Refertur apud Euripidem in Oreste,

*fi/lwn ga\r ou)de\n i)/dion, oi(/tines2 fi/loi
*)orqw=s2 pefu/kas', a)lla\ koina\ xrh/mata.

Nam vere amicis proprium prorsus nihil.
Sed inter ipsos cuncta sunt communia.

Terentius in Adelphis: Nam vetus quidem hoc verbum Amicorum inter se communia esse omnia. Testatur et apud Menandrum fuisse in eadem fabula M. Tullius lib. offic. 1. Vt in Graecorum, inquit, prouerbio est. Amicorum esse omnia communia. Citatur et ab Aristotele lib. Moralium 8. et a Platone de Legib. 5. Quo loco conatur demonstrare, felicissimum reip. statum, rerum omnium communitate constare, prw/th me toi/nun po/lis2 te/ e)sti kai\ politei/a kai\ no/moi [note of the transcriber: in the print: no/moi\] a)/ristoi, o(/pou to\ pa/lai lego/menon a)n

gi/gnhtai kata\ pa=san th\n po/lin o(/ti ma/lista. le/getai de\ w(s2 o)/ntws2 e)sti\ koina\ ta\ fi/lwn. id est, Prima quidem igitur ciuitas est et reipublicae status, ac leges optimae, vbi quod iam olim dicitur, per omnem ciuitatem quam maxime fieri potest obseruabitur. Dictum est autem vere, res amicorum communes esse. Idem ait, felicem ac beatam fore ciuitatem, in qua non audirentur haec verba: Meum, et non meum. Aristoteles lib. Polit. 3. temperat Platonis sententiam, volens possessionem ac proprietatem esse penes certos, caeterum ob vsum, virtutem, et societatem ciuilem, omnia communia, iuxta prouerbium Martialis lib. 2. iocatur in quendam Candidum, cui semper in ore fuerit hoc adagium, cum alioqui nihil impertiret amicis.

Candide koina\ fi/lwn, sunt haec tua Candide pa/nta,
Quae tu magniloquus nocte dieque sonas.

Eleganter Theophrastus apud Plutarchum in commentariolo, cui titulus: peri\ filadelfi/as2, *ei)koina\ ta\ fi/lwn e)sti\, ma/lista dei= koinou=s2 tw=n filw=n [note of the transcriber: in the print: filwn] ei)=nai tou=s2 fi/lous2, i. Si res amicorum communes, maxime conuenit, vt amicorum item amici sint communes. M. Tullius lib. de legibus primo videtur hoc adagium Pythagorae tribuere, cum ait: Vnde enim illa Pythagorica vox, ta\ fi/lwn kai\ koina\, kai\ fili/an i)so/thta, i. Res amicorum communes, et amicitiam aequalitatem. Praeterea Timaeus apud Diogenem Laertium, tradit hoc dictum primum a Pythagora profectum fuisse. A. Gellius Noctium Atticarum libr. 1. cap. 9. testatur Pythagoram non solum huius sententiae parentem fuisse, verum etiam huiusmodi quandam vitae, ac facultatum communionem induxisse.

Amicitia aequalitas. Amicus alter ipse

Haec quoque ad Pythagoram auctorem referunt, quod eandem complectantur sententiam, th\n fili/an i)so/thta ei)=nai, kai\ mi/an yuxh\n. to fi/lon, e(/teron au)to\n, i. Amicitiam aequalitatem esse. et eandem animam. Et: Amicum [correction of the printer; in the print Amicu], alterum ipsum. Neque enim quicquam non commune, vbi fortunarum aequalitas, neque dissensio, vbi idem animus, neque diuortium, vbi coagmentatio duorum in vnum. Aristoteles magnorum Moralium lib. 2. o(/tan boulw/meqa sfo/dra fi/lon ei)pei=n, mi/a fame\n yuxh\ h( e)mh\ kai\ h( tou/tou, i. Quoties volumus vehementer amicum dicere, vna, inquimus anima mea, et huius. Idem eodem lib. e)/sti ga\r, w(/s2 fame\n, o( fi/los2, e(/teros2 e)gw\, i. Est enim, vt dicere solemus, amicus, alter ego. Plato lib. de legibus 6. citat tanquam vetus dictum, et ceu prouerbio iactatum. palaio\s2 ga\r o( lo/gos2 a)lhqh\s2 w)\n, i)so/ths2 filo/thta a)perga/zetai, ma/la me o)rqw=s2 ei)/rhtai kai\ e)mmelw=s2, i. Nam vetus illud verbum et vere, et eleganter dictum est, aequalitatem amicitiae auctorem esse. Neque tamen id sentit Plato, iuuenibus ac senibus, doctis atque indoctis, stultis ac sapientibus, robustis ac debilibus omnia aequalia exhibenda esse, sed cuique pro sua dignitate distribui oportere. Alioquin, quemadmodum ait inibi Plato: toi/s2 a)ni/sois2 ta\ i)/sa a)/nisa gi/gnoint' a)\n. i. Inaequalibus aequalia, erunt inaequalia. Et, vt summum ius in summam inuriam vertitur, ita summa aequalitas, summa

fit inaequalitas. Quemadmodum festiuiter dixit Plinius, aequalitate in ferendis sententiis nihil inueniri posse inaequalius. Quanquam hoc quoque quidam ex Homero sumtum existimant; apud quem illud aliquoties, i)=son e)mh=| kefalh=|, id est, Aeque atque meum ipsius caput. Atque haec omnia Aristoteles libr. Moralium 9. prouerbij titulo citat.

Pythagorae Symbola.

SED, quandoquidem in Pythagorae mentionem incidimus, non grauabimur, et reliqua illius symbola, priscis illis oraculorum instar celebrata, adscribere, quae quidem in praesentia licuit apud Graecos inuenire scriptores. Nam ea tametsi prima (quod aiunt) fronte superstitiosa quaepiam, ac deridicula videantur, tamen, si quis allegoriam eruat, videbit nihil aliud esse, quam quaedam recte viuendi praecepta. Nihil enim opus est Tyrrhenorum imitari superstitionem, qui haec etiam citra vllam allegoriam obseruant, vt testatur in Symposiacis Plutarchus. Idem in vita Numae tradit quaedam huius generis symbola Numae conuenisse cum Pythagoricis.

*mh\ geu/esqai tw=n melanou/rwn, id est, Ne gustes ex iis, quibus est nigra cauda. Interpretatur Plutarchus in commentariis De liberis instituendis, ne commercium habeas cum improbis, et iis, qui sunt nigris, ac infamibus moribus. Tryphon Grammaticus inter aenigmatis exempla hoc quoque commemorans interpretatur hoc modo, yeudh= lo/gon mh\ proi+/esqai. to\ ga\r yeu=dos2 e)n toi=s2 e)sxa/tois2 me/resi melai/netai, kai\ a)maurou=tai. id est, Ne mendacem sermonem protuleris. Mendacium enim in extremis partibus nigrescit, et obscuratur. Quidam ad sepiam piscem referunt, qui atramento, quod in cauda gestat, semet occulit. Quanquam Plinius libr. 32. capite vltimo, Melanurum inter pisces recenset, cum de sepiis multa prioribus libris disseruerit, vt videatur non idem esse Piscis Melanurus, et Sepia. Theodorus Gaza Melanurum oculatam vertit, quem piscem nominat tantum eo loco, quem modo indicauimus.

Stateram ne transgrediaris.

*mh\ zugo\n u(perbai/nein, id est, Stateram ne transilias, hoc est, ne quid facias praeter ius et aequum. Nam stateram olim aequitatis symbolum habuisse vulgo, vel Doricum illud prouerbium indicat, staxa/nhs2 dikaio/teros2, id est, trutina iustior. Ad eum modum dum interpretatur Demetrius Byzantius apud Athenaeum libro Dipnosophistarum decimo.

Choenici ne insideas.

*xoi/niki mh\ e)pikaqi/sai, id est, Choenici ne insideas. Interpretatur diuus Hieronymus, de victu ne fueris solicitus in diem crastinum. Est enim Choenix demensum, et cibus diurnus, vt apud Homerum Odysseas t:

Namque operae immunem haud patiar quicunque meam vnquam
Choenica contigerit.

Eodem pacto Laertius et Suidas exponunt. Porro seruis olim cibus diurnus choenice diurnus choenice distribuebatur, vt illi vicissim operis pensum persoluerent, quam ob causam Apollo Pythius Corinthios xoinikome/tras2 appellauit, quia seruos possiderent quodragies sexies mille. Auctor Athenaeus libro sexto. Plutarchus autem longe diuersius,

puta, non indulgendum ocio, sed industria prospiciendum victum, ne desit in posterum. Idem in Symposiacis huius symboli meminit, his quidem verbis: meta\ th=s2 puqagorikh=s2 koi/nikos2, e)f' h(=s2 a)phgo/reue kaqh=sqai, dida/skwn h(ma=s2, a)ei/ ti tou= paro/ntos2 ei)s2 to\ me/llon a)polei/pein, kai\ th=s2 au)/rion e)n th=| su/meron mnhmoneu/ein, hoc est, Vna cum Pythagorica choenice, in qua vetuit desidere, docens nos vt ex eo, quod praesens est, semper aliquid in futurum relinquamus, et crastini diei in hodierno meminerimus. Existimat autem idem maiores significare voluisse, quibus religiosum habitum est, mensas inanes tollere. Demetrius Byzantius apud Athenaeum interpretatur, non oportere spectare tantum quae praesentis diei sunt, quin crastinum semper esse expectandum, propemodum cum Plutarcho consentiens.

Ne cuiuis dexteram inieceris.

*mh\ panti\ e)mba/llein decia, id est, Ne cuiuis porrigas dexteram, hoc est, Ne temere quemlibet in familiaritatem admittas, sed deligas quem diligas. Idem citatur atque exponitur a Plutarcho, e)n tw=| peri\ th=s2 polufili/as2. Conuenit cum illo Solonis apophthegmate [correction of the transcriber; in the print apohthegmate], quod ex Apollodoro refert Diogenes Laertius, fi/lous2 mh\ taxu\ ktw=, ou(\s2 d' a) kth/sh| mh\ a)podoki/maze, id est, Amicos ne cito pares, quos autem paraueris, ne reiice.

Arctum anulum ne gestato.

*mh\ forei=n steno\n daktu/lion, id est, Arctum anulum ne gestato, hoc est, interprete diuo Hieronymo, Ne vixeris anxie. Et ne temet in seruitutem coniicias, aut in eiusmodi vitae institutum, vnde te non queas extricare. Siquidem quisquis anulum angustum gestat, is sibi quodammodo vincula iniicit.

Ignem ne gladio fodito.

*pu=r sidh/rw| mh\ skaleu/ein, id est, Ignem gladio ne fodito, hoc est, Ira percitum ne lacessas, quin magis concedere conuenit, et blandis verbis tumidum animum placare. Ita diuus Hieronymus, et apud Athenaeum Demetrius Byzantius. Diogenes Laertius exponit, potentium et ferocium iracundiam non esse conuitiis exagitandam, propterea quod flamma, quo magis exagitatur, hoc magis atque magis inualescit. Neque dissentit ab hoc interpretamento Plutarchus. Quanquam Plato libro De legibus sexto sic vsurpauit, vt de iis dici solitum videatur, qui frustra moliuntur, quod effici nullo pacto queat, ostendens id lusus genus quoddam fuisse, vt ignem gladio dissecarent. Ad eundem ferme sensum retulit diuus Basilius in epistola ad nepotes, vt idem sibi velint, Ignem gladio dissecare, et Cribro haurire aquam. Huc nimirum adlusit Lucianus in secundo Verarum narrationum libro, cum ex insulis fortunatis dimitteretur, fingens se a Rhadamantho admonitum, vt, si quando rediret in hunc nostrum orbem, tria quaedam obseruaret, mh\ pu=r maxai/ra| skaleu/ein, mh/te qe/rmous2 e)sqi/ein, mh/te paidi\ u(pe\r ta\ o)ktwkai/deka e)/th plhsia/zein, id est, Ne gladio ignem diuerberaret, ne lupinis vesceretur, ne se puero decimum octauum annum egresso adiungeret. Si quidem horum meminisset, futurum, vt aliquando ad eam insulam reuerteretur. Horatius hoc dicto videtur indicare crudelitatem cum insania coniunctam. Amor enim per se furor est, qui, si erumpat in pugnas ac caedes, ignis gladio perfoditur.

Cor ne edito.

*mh\ e)sqi/ein th\n kardi/an, id est, Cor ne edito, hoc est, ne curis tuum ipsius animum excrucies. Ad hunc modum enarrat Demetrius Byzantius apud Athenaeum. Aut, Ne sollicitudinibus vitam reddas breuiorem. Aristot. [abbr.: Aristoteles] enim libro de partibus animalium tertio narrat, cor esse fontem omnium sensuum, vitaeque ac sanguinis. Aristophanes in Nebulis.

*h)/toi o(\ kap pedi/on to\ a)lh/i+on oi)=os2 [note of the transcriber: in the print: oi(=os2] a)la=to,
*(\on qumo\n kate/dwn, pa/ton a)nqrw/pwn a)leei/nwn.

Solus at ille quidem vacuis errabat in agris
Cor adedens curis, hominum vestigia vitans.

*)/enqa du/w nu/ktas2, du/o t' h)/mata sunexe\s2 ai)ei\
*kei/meq' o(mou=, kama/tw|, te kai\ a)/lgesi qumo\n e)/dontes2.

Hic soles, noctesque duas consedimus. vsque
Rodentes animum curis [reading uncertain: print faded] simul atque labore.

*kua/mwn a)pe/xesqai id est, a fabis abstineto. Huius aenigmatis varia reperitur interpretatio. Plutarchus in commentario De liberis educandis, ad hunc enarrat modum: Abstinendum a tractandis reipublicae muneribus, propterea quod antiquitus in creandis magistratibus suffragia per fabas vice calculorum ferebantur. Quanquam idem in Problematis diuersam adfert causam: nempe quod omnia legumina ventum et humorem impurum adferant corporibus, atque hanc ob causam ad Venerem incitent. In eadem sententia M. Tullius item fuisse videtur, qui in libro De diuinatione primo scribit ad hunc modum: Iubet igitur Plato sic ad somnum proficisci corporibus affectis, vt nihil sit, quod errorem animis perturbationemque adferat. Ex quo etiam Pythagoreis interdictum putatur, ne faba vescerentur, quae res habet inflationem magnam. Is cibus tranquillitatem mentis quaerentibus constat esse contrarius. Aristoxenus tamen apud A. Gellium libro quarto, capite vndecimo refellit hanc opinionem, affirmans Pythagoram nullo legumine saepius vsum, quam fabis, quod is cibus et aluum sensim subduceret et laeuigaret. Porro Gellius de cyamo non esitato, causam erroris fuisse putat, quod in Empedoclis carmine, qui disciplinas Pythagoricas sectatus est, versus hic inuenitur:

Opinati enim sunt plerique, ku/amon legumentum vulgo dici. Sed, qui diligentius scitiusque carmina Empedoclis arbitrati sunt, kua/mous2 hoc in loco testiculos significare dicunt: eosque more Pythagorae aperte atque symbolice, kua/mous2 appellatos, quasi sint ei)s2 to\ kuei=n deinoi\, kai\ ai)/tioi tou= kuei=n id est, ad ferendum vterum efficaces, causaeque ferendi vteri, et geniturae humanae vim praebeant. Idcirco Empedoclem versu isto non a fabulo edendo, sed a rei Venereae proluuio voluisse homines deducere. De causis intellectae fabae haec ex Aristotele refert Laertius, *fhsi\ de\ *aristote/lhs2 e)n tw=| peri\tw=n kua/mwn, paragge/llein au)to\n a)pe/xesqai tw=n kua/mwn, h)/toi o(/ti ai)doi/ois2 ei)si\n o(/moioi, h)\ o(/ti a(/|dou pu/lais2. a)go/naton ga\r mo/non. h)\ o(/ti fqei/rei h)\ o(/ti th=| tou= o(/lou fu/sei o(/moion, h)\ o(/ti o)ligarxiko\n. klhrou=ntai gou=n au)to\i=s2. id est, Ait autem Aristoteles in libro de fabis, illum iussisse a fabis abstineri, vel quod pudendis essent similes, vel quod inferorum portis. vnum enim hoc legumen expers geniturae. vel quod corrumpat, vel quod vniuersi naturae simile, vel quod ad oligarchiam pertineat. Nam fabis sortiuntur. Cum eo, quod postremo loco attigit Aristoteles, conuenit quorundam sententia, qui putant Pythagoram hoc aenigmate deterruisse a capessenda republica. nobis magis etiam arridet, quod addit is, qui historias, quas Gregorius Nazianzenus attigit, collegit, Edere fabas, qui lucro corrupti ferunt suffragia. Plutarchus apud eundem Gellium testatur, Aristotelem scriptum reliquisse, quod Pythagoras mh/tras2 kai\ kardi/as2, kai\ a)kalu/fhs2, kai\ toiou/twn tinw=n a)/llwn a)ph/xeto id est, vulua, corde, et marina vrtica, atque id genus quibusdam aliis abstinuerit. Theon Grammaticus apud Plutarchum in Symposiacis narrat, apud Aegyptios tantam esse fabarum religionem, vt eas neque serant, neque comedant, imo nec aspicere fas sit, Herodoto teste. Quin et apud Romanos inter funesta habebantur fabae, quippe quas nec tangere, nec nominare Diali Flamini liceret, quod ad mortuos pertinere putarentur. Nam et lemuribus iaciebantur laruis, et parentalibus adhibebantur sacrificiis, ea in flore earum literae luctus apparere videntur, vt testatur Festus Pompeius. Plinius existimat ob id a Pythagora damnatam fabam, quod haberet sensus, et pariat insomnia, vel quod animae mortuorum sint in ea. Qua de causa et in parentalibus assumitur. Vnde et Plutarchus testatur, legumina potissimum valere ad euocandos manes. Varro ob hoc Flaminem ea non vesci tradit, quoniam et in flore eius literae lugubres inueniuntur. Caeterum, quod Plutarchus in problematibus rerum priscarum inter caetera refert, ob id damnatas fabas, quod Lethes, et Erebi sint cognomines, quid sibi velit, non satis intelligebamus, nisi quod consultis Graecis codicibus comperimus tandem vel librarii, vel interpretis errorem. Siquidem et Graeca habent: po/teron w(s2 o(i puqagorikoi\ tou\s2 me\n kua/mous2 a)fwsiou=nto dia\ ta\s2 legome/nas2 ai)ti/as2, to\n de\ la/quron kai\ to\n e)re/binqon, w(s parwnu/mous2 tou= e)re/bous kai\ th=s h/qhs2 id est, An quod Pythagorici fabas quidem abominabantur ob causas, quae feruntur, Lathyrum autem et Erebinthum, quod nomen a Lethe et Erebo deductum habeant? Hactenus Plutarchi verba retulimus. Lathyrus autem et Erebinthus ciceris genera sunt. Lethe Graecis obliuionem sonat.

Erebus a caligine nomen habet: inauspicatae voces sapientiae studiosis. Hic lapsus in hoc profuit, vt Latini codicis mendum ostenderimus, ne quis ad eundem impingat lapidem.

Cibum in matellam ne immittas.

*siti/on ei)s2 a)mi/da mh\ e)mba/llein i. Cibum in matellam ne immittas. Interpretatur Plutarchus, ne sermonem vrbanum immittas in animum hominis improbi. Nam oratio cibus est animi: Is corrumpitur et putrescit, si in animum insyncerum inciderit. Hoc est, quod apud Gellium admonet Epictetus, etiam atque etiam videndum, in cuiusmodi animum immittamus sermonem. Etenim, si in vas insyncerum immiserimus, in acetum, aut lotium verti. Huc adsit Horatius.

Ad finem vbi perueneris, ne velis reuerti.

*mh\ e)pistre/fesqai, e)pi\ tou\s2 o)/rous2 e)lqo/nta id est, Ne reflectas vbi ad terminos perueneris. hoc est interprete Plutarcho, cum aderit fatalis dies, viderisque vitae finem adesse, aequo animo feras, neque turpi vitae cupiditate exanimeris. In vita Numae paulo secus refert, badi/zontas2 ei)s2 a)podhmi/as2, mh\ metastre/fesqai. hoc est, qui peregrinationem ingressi sunt, ne reuertantur. Hieronymus aliter: Post mortem hanc, ne desideres vitam. Quemadmodum vulgo quosdam dicentes audimus Virgilianum illud:

Superis impari numero, inferis pari sacrificandum.

*toi=s2 me\n ou)rani/ois2 perissa\ qu/ein, a)/rtia de\ toi=s2 xqoni/ois2 id est, Superis quidem, imparibus sacrificandum; inferis vero, paribus. Sed refert tantum, vt aenigma Pythagoricum, non interpretatur. Caeterum in problematibus Romanarum antiquitatum, docet apud veteres primum mensem diis caelestibus habitum sacrum, secundum vero diis inferis, in quo et lustrationibus quibusdam vti mos erat, et mortuis parentabant. Quin etiam totius mensis tres dies principes et auctores esse voluerunt, Calendarum, Nonarum, et Iduum, quos festos, ac sacros habebant veluti diis superis dicatos: qui hos sequerentur, hoc est, postridie Calendas, Nonas, et Idus, diis manibus attribuebant, ac proninde nefastos, ac religiosos iudicabant. Sic et apud Graecos tertius crater sospitatori Ioui, secundus semideis ac daemonibus tribuebatur. Principium autem omnis numeri est e(na\s2 cui aduersatur dua\s2 inter pares numeros primus, nec finem habens, nec perfectus, cum ternio sit absolutus. Ac de numerorum quidem mysteriis multa reperias apud Platonem, et Pythagoricos, nonnulla etiam apud priscos Theologos. Quod ad explicandum huius symboli sensum attinet, arbitror illud significatum, Deum, quoniam mens est simplicissima, et in seipso perfecta, dotibus animi potissimum delectari. Nam, quae corporis sunt, composita sunt, ac propagatione in immensum multiplicantur, cum animus sit simplex, immortalis, et seipso contentus.

Per publicam viam ne ambules.

*dia\ th=s lewfo/rou mh\ badi/zein Per publicam viam ne ambules. D. Hieronymus exponit: Ne vulgi sequaris errores. Nunquam enim tam bene cum rebus humanis actum est, vt optima plurimis placuerint. Vnde quidam hoc sic efferunt: Viam regiam declinato, per semitas ingreditor.

Tollenti onus auxiliare, deponenti nequaquam.

*forti/on sugkaqairei=n, mh\ de\ sunepitiqe/nai. D. Hieron. hoc ita refert: Oneratis superimponendum onus, deponentibus non connitendum. Putatque hunc esse sensum, Ad virtutem incedentibus augenda praecepta, tradentes se ocio relinquendos. Vnde proferendum hoc pacto, forti/on sugkaqairei=n, mh\ de\ sunapotiqe/nai, id est, Tollenti onus auxiliandum, haud adiuuandus tamen qui deponat. Hoc admonendum putauimus, quod in quibusdam impressis codicibus deprauatum est hoc symbolum.

Ollae vestigium in cinere turbato.

*xu/tras2 i)/xnos2 sugxei=n e)n th=| te/fra|, id est, Ollae vestigium in cinere turbato. Plutarchus in Symposiacis interpretatur, nullum euidens iracundiae vestigium oportere relinqui: sed simulatque deferbuerit, atque resederit animi tumor, omnem praeteritorum malorum memoriam penitus tollendam esse.

Vnguium, criniumque praesegmina ne commingito.

*)aponuxi/smasi kai\ kourai=s2 mh\ e)pourei=n, mhde\ e)fi/stasqai, Vnguium criniumque praesegmina ne comminigito, neque insistito. Huius nullum adhuc interpretamentum reperimus. Verum coniicimus sensum hunc esse, si quos habeamus affines, aut cognatos humiles et inutiles, eos tamen non esse vsquequaque spernendos, et contumeliis insectandos.

Extra publicam viam ne deflectas.

*)ekto\s2 lewfo/rou mh\ badi/zein, i. Extra viam publicam ne ingrediaris. Hoc quoque refertur inter Pythagorica symbola a Diogene Laertio, tametsi superiori diuersum. Neque est, quod hanc miremur pugnantiam: quandoquidem, vt recte praeceptum est, Loquendum vt plures, sapiendum vt pauci: ita sunt quaedam, in quibus cum vulgo conuenire, dexteritatis est: sunt rursum, in quibus a vulgo quam maxime dissidere virum bonum oportet. Recte Flaccus [note of the transcriber: Cf. epist. 2,1,63]:

Quae vncis sunt vnguibus, ne nutrias.

*gamyw/nuxa mh\ tre/fein, i. Quae sunt vnguibus vncis, ne nutrias. Rapacitatem fugito, interprete Tryphone. Equidem arbitramur conuenire cum illo Aeschyli dicto, quod suo reddemus loco, Catulum leonis non esse alendum in rep. hoc est, non admittendos dhmobo/rous2, vt ait Homerus, basile/as2, reges populi deuoratores, aut factiosos, et praepotentes, qui opus ciuium ad paucos contrahunt.

Aduersus solem ne loquitor.

*pro\s2 to\n h(/lion tetramme/non mh\ lalei=n, Aduersus solem ne loquitor, hoc est, Manifestis ne repugnes. Nam, quod maxime constat, maximeque in confesso est, id sole clarius dicimus. Ergo contra solem loquitur, qui dicit. Nil intra est oleam, nil extra est in nuce duri.

Gladium acutum auertas.

*ocei=an ma/xairan a)postre/fein, id est, Ensem acutum auertas. Opinamur innui a periculosis negotiis abstinendum. Nam fertur et aliud prouerbium, mh\ paidi\ ma/xairan, Ne puero gladium, subaudiendum committas.

Aduersus solem ne meijto.

*pro\s2 to\n h(/lion tetramme/non mh\ o)mixei=n, id est, Aduersus solem ne meiito. Commendatur verecundia. Tametsi Plinius superstitiosam huius rei causam reddit libr. 28. cap. 6. verba ipsius sunt: Auguria valetudinis ex

vrina traduntur. Si mane candida, deinde rufa sit, illo modo concoquere, hoc concoxisse significatur. Mala signa rubrae, pessima nigrae. Mala bullantis et crassae: in qua quod subsidit, si album est, significat circa articulos aut viscera dolorem imminere. Eadem viridis, morbum viscerum. Pallida, bilis. Rubens, sanguinis. Mala, et in qua veluti furfures atque nubeculae apparent. Diluta quoque alba, vitiosa est. Mortifera vero crassa, graui odore. Et in pueris tenuis ac diluta. Magi vetant eius rei causa contra solem lunamque nudari, aut vmbram cuiusquam ab ipsa aspergi. Hesiodus iuxta obstantia reddi suadet, ne Deum nudatio aliquem offendat. Locus hic, quem Plinius citat, et ex quo symbolum Pythagorae sumtum apparet, est in opere, cui titulus: *)erga kai\ h(me/rai.

*mhd' a)/nt' h)eli/oio tetramme/nos2 o)rqo\s2 o)mixei=n.
*au)ta\r e)pei\ ke du/h|, memnhme/nos2, e)/st' a)ni/onta.
*mh\ t' e)n o(dw=|, [note of the transcriber: in the print: o)dw=|] mh\ t' e)kto\s2 o(dou= proba/dhn ou)rh/shs2. [note of the transcriber: in the print:o)dw=|] , mh\ t' e)kto\s2 o(dou= proba/dhn ou)rh/shs2.
*mh\ d' a)pogumnwqei\s2 maka/rwn toi\ nu/ktes2 e)/assin,
*ezo/menos2 d' o)/ge qei=os2 a)nh\r tepnume/na ei)dw\s2,
*)\h o(/ge pro\s2 toi=xon pela/sas2 e)uerke/os au)lh=s2.

Aduersus solem rectus ne meijto, verum vae
Occiderit, donec redeat facere ista memento,
Sed neque progrediens, lotium disperseris vnquam
Inve viis, extrave vias, neque membra renudes.
Micturus, siquidem diuis nox sacra beatis.
At qui vir fuerit prudensque priusque recumbens
Sive domus muris admotus corpore, meiet.

Hirundinem sub eodem tecto ne habeas.

*(omwrofi/ous2 xelido/nas2 mh\ e)/xein, hoc est, Hirundines ne habeas sub eodem tecto. Diuus Hieronymus, Aristotelis auctoritatem secutus, interpretatur abstinendum a commercio garrulorum, et susurronum. Verum hoc interpretamentum refellitur apud Plutarchum Symposiacw=n decade octaua. Nam haud aequum videri, vt auem domesticam, et humani conuictus citra noxam amantem, perinde vt sanguinariam, et rapacem propellamus. Quod enim de garrulitate causantur, id esse friuolum: cum gallos, graculos, perdices, picas, cumque his alias complures multo magis obstreperas, non arceamus a domestico contubernio: imo nihil pene minus hirundini conuenire, quam garrulitatem. Ne id quidem accipiendum videtur, quod quidam Pythagoricum symbolum ad tragoediam, quae de hirundine fertur, referunt, quasi triste omen secum adferat. Nam hac ratione philomelam item eijci oportere, vt quae ad eandem pertineat tragoediam. Itaque vero propius videtur, ob id improbatam hirundinem, quod eodem malo videatur obnoxia, quo infames habentur aues aduncis vnguibus. Siquidem carnibus victitat, et cicadas, animal maxime vocale, ac musis sacrum, venatur: praeterea humi volans minutis animantibus insidiatur, deinde sola auium in tectis versatur, nullam adferens vtilitatem. Nam ciconia, cum ne tecto quidem vtatur nostro, tamen haudquaquam mediocrem contubernij gratiam refert bufones, serpentes, hostes hominum e medio tollens. Contra hirundo, posteaquam sub nostro tecto suos educauit pullos, abit,

nulla relata gratia communicati hospitii. Denique, quod est omnium grauissimum, duo duntaxat animalia domestica sunt, quae nunquam humano conuictu mansuescunt, neque tactum admittunt, neque consuetudinem, neque vllius rei, aut disciplinae communionem. Musca semper pauitat, ne quid mali patiatur, ob hanc causam indocilis, ac semifera. Hirundo item natura videtur hominem exosum habere, proinde nec cicuratur, vtpote diffidens semper, semperque suspicans mali quippiam. His de rebus recte Pythagoras conuictorem ingratum, parumque firmum, hirundinis symbolo monuit ablegandum. Huiusmodi ferme Plutarchus eo, quem ostendimus, loco. Quibus illud vnum videtur addendum, Ciceronem, seu quisquis is fuit, in rhetoricis ad Herennium, infidae amicitiae similitudinem ab hirundinibus mutuari, quae vere ineunte praesto sint, hieme instante deuolent.

Stragula semper conuoluta habeto.

*ta\ strw/mata a)ei\ sundedeme/na e)/xein, id est, Stragula semper conuoluta habeto. Id his quoque temporibus inelegans, et inurbanum habetur, si quis stragula lecti non componat. Quid autem sibi velit hoc symbolum, aliis diuinandum relinquimus. Tametsi suspicamur commendatam verecundiam, etiam his in rebus, quibus cogimur naturae necessitati satisfacere.

In anulo Dei figuram ne gestato.

*)en daktuli/w|, qeou= ei)ko/na mh\ perife/rein, id est, In anulo Dei imaginem ne circumferas. Fortassis admonet, non passim admiscendam Dei mentionem.

Sellam oleo ne absterseris.

*eladi/w| to\ qa=kos2 mh\ o(mo/rgnusqai, id est, Ne sedem absterseris oleo. Nec huius interpretamentum occurrit. Forsan innuitur, non esse abutendum rebus optimis ad ea, quibus neque dignae videntur, neque vtiles.

Coronam ne carpito.

*ste/fanon mh\ dre/pesqai, id est, Coronam ne carpseris. D. Hieronymus aduersus Rufinum interpretatur, vrbium leges obseruandas esse, non violandas, neque reprehendendas, quod vrbium turrita moenia coronarum speciem praebeant.

Quae deciderint, ne tollito.

*ta\ peso/nta mh\ a)nairei=sqai, id est, Quae deciderint ne tollas. Admonet, vt assuescamus moderatius cibum sumere. Aristophanes in Heroibus, teste Laertio, superstitiosam huius symboli causam adfert. Heroum enim esse quae ceciderint e mensa, eoque nefas gustare. Alii sic efferunt: mhde\ geu/esqai a(/tt' a)\n e)nto\s2 th=s2 trape/zhs2 katape/sh|, id est, ne gustate, quaecunque in mensa deciderint.

A gallo candido abstineas.

*)alektruo/nos2 mh\ a(/ptesqai leukou=, id est, Albo gallo ne manum admoliaris, quod Mensi sacer sit, vtpote horarum nuncius.

Panem ne frangito.

*)arto\n mh\ katagnu/ein, id est, Panem ne frangito. Admonet; non esse dirimendam amicitiam.

Salem apponito.

*to\n a(/la parati/qesqai, id est, Salem apponito: Admonet, iustitiam, et aequitatem omni adhibendam negotio. Sal enim quicquid occupauerit seruat, et ex rebus purissimis constat, aqua, et mari.

In via ne seces ligna.

Ne libaris diis ex vitibus non amputatis.

*mh\ spe/ndein qeoi=s2 e)c a)mpe/lwn a)tmh/twn, id est, Ne libaris diis ex vitibus non amputatis. Hoc aenigma Plutarchus tribuit Numae in ipsius vita, diuinans eo mansuetudinem commendari, quae pars sit pietatis. Quod enim purgatum non est, agreste est: et farina conducit leniendis iis, quae dura sunt.

Ne sacrificato sine farina.

*mh\ qu/ein a)/ter a)lfi/twn, id est, Absque farina ne sacrificato. Hoc aenigma morum mansuetudinem commendat, vt dictum est.

Adorato circumactus.

*proskunei=n perifero/menos2, id est, Adorandum circumactu corporis. Nimirum ad imitationem caeli perpetua vertigine circumacti. Caelum autem Deum antiquitas credidit. Plutarchus et hoc tribuit Numae, ceu peculiare. Ac meminit quidem de caeli circumactu, caeterum addit et alias interpretationes: videlicet, cum sacra spectent exortum solis, qui adorat vertens se circumacto corpore ad orientem, videtur semet ad Deum conuertere, factoque circulo per vtranque mundi partem vota facere. Subiicit et tertiam, quam videtur maxime probare, Corporis vertigine significari rotas Aegyptias, sentit de hieroglyphicis, quibus illi significabant, nihil in rebus humanis esse stabile, aut perpetuum.

Adoraturi sedeant.

*kaqh=sqai proskunh/sontas2, id est, Adoraturi sedeant, significat vota certa concipere oportere, et in his, quae sunt optima, perseuerare. Et hoc Plutarchus adscribit Numae, addens id fuisse velut augurium vota rata, firmaque fore. Addit quibusdam hanc quietem videri distinctionem actionum, tanquam qui priori actioni finem imposuerint, sedentes apud deos, initium alterius actionis ab iisdem auspicentur. Quidam arbitrantur alium subesse sensum, quod oporteat eos, qui sacris operantur, non obiter ac velut aliud agentes, hoc facere, sed vacuos, ac totos rei diuinae intentos. Vnde Plutarchus idem tradit, quoties pontifex auguria, seu sacra aggrediebatur, praecones clamabant, Hoc age. Ea vox hortabatur, vt, qui sacra adirent, reuerenter, et attente id facerent. Idem in Problematibus rerum priscarum refert, qui diis vota fecissent, in templis manere, et quietem agere solitos, quod actiones huius vitae frequenter inuoluant hominem molestiis.

Surgens e lecto, vestigium corporis confundito.

*)anasta\s2 e)c e)unh=s2 suntara/ttein ta\ strw/mata, id est, Cum surrexeris, stragulas confundito. Videtur idem cum superiore de stragulis complicandis.

A piscibus abstineto.

*)ixqu/wn mh\ ge/uesqai, id est, Pisces ne gustato. Quamobrem Pythagoras ab vrtica marina iusserit abstinere, fortassis illud in causa fuit, quod is piscis Hecatae sit sacer, propter mysterium ternionis, quem aiunt huic deae dicatum. Sed, qua gratia reliquorum item piscium esum interdixerit, non aeque promptum fuerit expedire. Quanquam apud Plutarchum in Quaestionibus conuiualibus, quispiam huiusmodi causam adfert, Pisces quodammodo Pythagoricae disciplinae contubernales videri, propter e)xemuqi/an, id est,

silentium. ita, vt etiam in prouerbium abierit, a)fwno/teros2 i)xqu/os2, id est, Magis mutus, quam piscis. Theon grammaticus apud eundem Plutarchum diuersam rationem allegat. Nam piscem maris indigenam, et alumnum esse, elementi videlicet non solum alienissimi, verum etiam inimicissimi naturae hominis. Neque enim deos hinc ali, quemadmodum de stellis opinantur Stoici, quin parentem et seruatorem regionis Aegyptiorum Osiridem in hoc deiectum perisse. Proinde nec aqua maris ad potum vtuntur, nec quicquam eorum, quae in eo gignuntur, alunturque purum, et ad hominis vsum accommodatum existimant, vt cum quibus nec aerem communem, neque regionem habeamus communem. Quinimo aer hic, per quem reliqua omnia viuunt, alunturque, illis perniciem adfert, tanquam praeter naturam, citraque vsum et genitis, et viuentibus. Neque mirum, inquit, si ab animantibus abstinent, propter elementum maris ab humana natura alienis, nec ob id idoneis, quae cum nostro spiritu, ac sanguine misceantur, quando neque nautas alloqui dignantur Aegyptii, si quando fiant obuii, quippe qui ex mari victum sibi parent. Rursum Sylla eodem in loco causam aliam adducit: nempe Pythagoram fere vesci solitum iis, quae fuissent Diis immolata, primitiis illis dicatis. Atqui nullus piscis idoneus ad sacrificium. Plutarchus ipse rationes superiores ita refellit, vt dicat, hoc ipso nomine magis oportere vesci piscibus, quod peregrini generis esse videantur. Immane enim, planeque Cyclopicum esse, si, quae sunt eiusdem generis, mutuo laniatu pascantur. Nam, quod narrant, aliquando Pythagoram empto retium iactu, pisces captos emisisse, non eos contempsit velut hostes, et alienigenas, sed tanquam amicis iam factis, et captiuis pepercit, persoluto illorum nomine pretio. Reddit autem duplicem causam, quare Pythagorae non probaretur piscium esus, partim quod res cum iniustitia coniuncta videretur, persequi, occidere, vorare animal, quod ipsa natura nullo pacto laedat hominem, aut laedere possit. Deinde, quod non ad necessitatem, sed ad luxum, superuacaneamque gulae voluptatem pertineat piscium esus. Hinc esse quod Homerus fecerit, non Graecos solum, cum circa Hellespontum militarent, a piscibus abstinentes, verumetiam Phaeacas ipsos, alioqui heluones. Ne procis quidem lurconibus marinum obsonium apposuit, cum vtrique insulares essent. Nam apud hos maiorem fere videmus tum immanitatem, tum luxum. Neque socii Vlyssis vnquam aut hamo, aut retibus vsi sunt, donec farina suppeteret. Verum, omni commeatu absumpto, paulo prius, quam sacros Soli boues deuorarent, piscari coeperunt, non obsonii causa, sed ob famem depellendam. Commemorantur hoc loco apud Plutarchum et alia nonnulla de piscium abstinentia, sed haec ad symboli interpretationem satis esse visa sunt. Tribuitur Pythagorae et illa nobilis sententia, teste Plutarcho in commentario De exilio, e)/lou bi/on to\n a)/riston, h(du\n de\ au)to\n h( sunh/qeia poih/sei, id est, Optimam vitae rationem elige, eam iucundam reddet consuetudo. Diuus Hieronymus hoc etiam dogma

Pythagoricum refert, quo vir ille totius moralis philosophiae summam complexus videtur. *dei= fugadeu/ein pa/nta tro/pon kai\ e)kko/ptein th\n no/son a)po\ tou= sw/matos2, th\n a)paideusi/an a)po\ th=s2 yuxh=s2, th\n a)se/lgeian a)po\ gastro\s2, th\n sta/sin a)po\ po/lews2, th\n diafwni/an a)po\ th=s2 oi)ki/as2 kai\ koinh\ a)po\ pa/ntwn to\ a)krate/s2, id est, Fugare conuenit, ac modis omnibus resecare morbum a corpore, inscitiam ab animo, luxuriem a ventre, seditionem a ciuitate, discordiam a familia, in summa ab omni negotio intemperantiam.

Non bene imperat, nisi qui paruerit imperio.

*ou)k e)/stin eu)= a)/rcein mh\ a)rxqe/nta id est, Fieri non potest, vt bene gerat imperium, qui non tulerit imperium. Manet hoc adagium hodieque vulgo celebre, neminem recte dominum agere, qui non ante ministrum gesserit. Citat autem Aristoteles Politicorum lib. 3. dio\ le/getai kai\ tou=to kalw\s2, w(s2 ou)k e)/stin eu)= a)/rcein, mh\ a)rxqe/nta, id est, Quapropter illud etiam recte dicitur, Neminem bene imperium gerere, qui non ipse prius sub imperio fuerit. Rursum eodem lib. to/n te ga\r me/llonta a)/rxein kalw=s2, a)rxqh=nai fasi dei=n prw=ton, id est, Eum enim qui bene sit administraturus imperium, aiunt imperium ferre prius oportere. Magis prouerbialiter extulit Plato, li. de Legibus 6. dei= dh\ pa/nt' a)/ndra dianoei=sqai peri\ a(pa/ntwn a)nqrw/pwn, w(s2 o( mh\ douleu/sas2 ou)d' a)/n despo/ths2 ge/noito a)/cios2 e)pai/nou. id est, Iam illud oportet vnumquenque de mortalibus vniuersis cogitare, qui non seruierit, eum haudquaquam dominum fore laude dignum. Plutarchus in Ducem imperitum, ou)te ga\r pi/ptontos2 e)sti\n o)rqou=n, o)/ute dida/skein a)gnoou=ntos2, ou)/te a)kosmou=ntos2 kosmei=n, h)\ ta/ttein a)taktou=ntos2, h)\ a)/rxein mh\ a)rxome/nou, id est, Neque enim lapsi pares sunt alios erigere, neque inscii docere, neque incompositi componere, neque ordinare, inordinati, neque imperare, qui imperium non sit passus. Idem hoc laudis peculiariter tribuit Agesilao, e)lqei=n e)pi\ to\ a)/rxein mh\ a)pai/deuton tou= a)/rxesqai. id est, Venisse ad imperium non indoctum parere imperio. Seneca libro de ira. 2. Nemo regere potest, nisi qui et regi. Natum adagium a nobili illo Solonis apophthegmate, quod in eius vita refert Diogenes Laertius, a)/rxe, prw=ton maqw\n a)/rxesqai. id est, Imperium gere, sed vbi prius imperium ferre didiceris. Itaque referri potest vel ad eos, qui prius alieno parendo imperio discunt imperium in alios gerere: vel qui prius cupiditatibus imperant suis, quam in alios exerceant imperium.

Adonidis horti.

*)adw/nidos2 kh=poi, id est, Adonidis horti, de rebus leuiculis dicebatur, parumque frugiferis, et ad breuem, praesentemque modo voluptatem idoneis. Pausan. testatur, Adonidis hortos olim in deliciis fuisse, lactucis potissimum ac foeniculis frequentes, in quibus semina haud aliter atque in testa deponi consueuerint: eoque rem in prouerbium abiisse, contra futiles, ac nugones homines, et voluptatibus ineptis natos: cuiusmodi sunt cantores, sophistae, poetae lasciui, cupediarii, atque id genus alii. Erant autem ii horti Veneri sacri, propter Adonidem eius amasium, primo aetatis flore praereptum, atque in florem conuersum. Horum mentionem facit Plato in Phaedro: o( nou=n e)/xwn gewrgo\s2, w(=n sperma/twn kh/doito, kai\ e)/gkarpa bou/loito gene/sqai, po/tera spoudh=| a)\n qe/rous2 ei)s2 a)dw/nidos2 kh/pous2 a)rw=n, xai/roi qewrw=n kalou\s2 e)n h(me/raisin o)ktw\ gignome/nous2,

h)\ tau=ta me\n dh\ paidia=s2 te kai\ e(orth=s2 xa/rin drw/| ha)\n, o(/te kai\ poiei= ; id est, Num agricola, qui sapiat, semina quae curae haberet, quaeque cuperet aliquando fructum adferre, aestatis tempore, summo studio in Adonidis hortos mittet, gaudetque spectare eos intra dies octo iam pulchros effectos: an ea quidem per lusum, ac festi gratia faciat, si quando tamen fecerit? Item Plutarchus in commentario, cui titulus, peri\tou= brade/ws2 u(po\ qei/ou timwroume/nou, id est, de eo qui a numine sero punitur: a)lla\ mikro/s2 tis2, kai\ keno/spoudos2 o(qeo/s2 e)stin w(/s2te mhde\n h(mw=n e)xo/ntwn [note of the transcriber: in the print: e)xo/npwn] qei=on e)n au)toi=s2, mhde\ proso/moion a)mosge/pws2 e)kei/nw|, kai\ diarke\s2 kai\ be/baion, a)lla\ fu/lois2, w(s2 o(/mhros2 e)/fh, paraplhsi/ws2 a)pomarainome/nwn panta/pasi kai\ fqino/ntwn, e)n o)li/gw|, poiei=sqai lo/gontosou=ton, w(/sper ai(tou\s2 a)dw/nidos2 kh/pous2, e)p' o)straki/ois2 tisi\ tiqhnou/menai kai\ qerapeu/ousai gunai=kes2, e)fhme/rous2 yhxa\s2 e)n sarki\ trufera=| kai\ bi/ou r(i/zan i)sxura\n ou) dexome/nh| blastanou/sas2, ei)= ta a)posbennume/nas2 a)ei\ u(po\ th=s2 tuxou/shs2 profa/sews2, id est, Immo morosior quispiam, et leuicularum rerum curiosus est Deus, qui, cum nihil habeamus diuinum in nobis, neque quod vllo modo ad illius similitudinem accedat, quodque constet, ac stabile perpetuumque sit, quin magis foliorum ritu, quemadmodum ait Homerus, vndequaque marcescamus, intereamusque breui: tantam nostri curam habeat: non aliter, quam mulieres, quae Adonidis hortos, ad dies pauculos vernantes, in testulis quibusdam nutriunt, fouentque animas breui duraturas, in carne tenera, et solidam vitae radicem non recipiente suppullulantes, ac mox ad quamuis occasionem interituras. Meminit et Theocritus Idyllio *q

Effertur paroemia etiam hoc modo, a)karpo/teros2 tw=n a)dw/nidos kh/pwn, id est, Infructuosior Adonidis hortis. Non dissimili figura Isaeus apud Philostratum iuueniles voluptates appellat, tanta/lou kh/pous2 quod vmbris ac somniis persimiles sint, nec expleant hominis animum, sed irritent potius. Similiter Pollux sophistae Athenodoris dictionem appellabat Tantali hortos, quod iuuenilis esset, ac leuis; speciem prae se ferens, quasi esset aliquid, cum nihil esset.

Infixo aculeo fugere.

*balw\n feu/cesqai oi)/ei, id est, Iaculo immisso fugiturum te putas? Metaphora prouerbialis, vbi quis, dicto conuitio, seu maleficio quopiam peracto, statim subducit sese, ne vel tueri cogatur quod dixerit, aut ne mutuum recipiat. Eryximachus medicus in conuiuio Platonis Aristophani, discedere paranti, ne cogeretur et ipse laudare Cupidinem, ac iocis quibusdam poeticis eludenti: *balw/n gefa/nei, w)= a)risto/fanes2 oi)/ei e)kfeu/cesqai, a)lla\ pro/sexeto\n nou=n kai\ ou)/tws2 le/ge w(s2 dw/swn lo/gon i)/sws2. me/ntoi a)\n do/ch| moi a)fh/sw se. id est, Vt vero, inquit Aristophanes, immiso in nos iaculo fugiturum te credis? Quin tu animum aduerte, atque ita loquere, tanquam rationem redditurus. Sane, si mihi videbitur, fortassis te dimittam. Vtitur item in Phaedone, et in primo De repub. libro, quanquam hoc loco mutat metaphoram, et ad balneatorem iniecta aqua descendentem refert, tau=ta ei)pw\n o( qrasu/maxos e)n [note of the transcriber: in the print: e(n] e)n nw=| ei)=xen

a)pie/nai, w(/sper balaneu\s2 h(mw=n katantlh/sas kata tw=n w)/twn a)qro/on kai\ polu to lo/gon, id est, Haec locutus Thrasymachus, in animo habebat discedere, ceu balneator quispiam, offusis in aures copiosis, ac multis verbis. Ac mox eodem in loco, oi(=on e)mbalw\n mi/gon, e)n nw=|e)/xeis2 a)pie/nai, id est, velut iniecto dicto paras discedere. Respexit ad prouerbium Plutarchus in commentario De iis, qui tarde puniuntur, vt a numine: a)ll' ou)d' ei) balw\n, ei)=pen a)phlla/gh kalw=s2 ei)=xe periora=|n to\ be/los e)gkei/menon, id est, Quinetiam, si discessit, inquit, immisso iaculo, non conuenit telum inhaerens negligere. Adlusit ad hanc paroemiam Aristoteles in tertio Naturalium auditionum libro. Refellens enim Anaxagorae sententiam, qui dixisset, infinitum immotum esse, et in seipso conquiescere, negat satis esse dixisse tantum, et aufugere, cum causam etiam reddere debuerit, quamobrem infinitum moueri non posset, ou) ga\r, inquit, i(kano\n to\ ou(/tws2 [note of the transcriber: in the print: ou)/tws2] ei)po/nta a)phlla/xqai. Quadrabit igitur in eos, qui velut oracula quaedam pronunciant, aliis coniectandi materiam ministrantes, vt qui non interpretentur, quamobrem ita senserint. Translatum videtur ab apibus, aut vespis, quae, infixo aculeo, statim aufugiunt. Id enim innuit Plato in Phaedone. Potest et ad Parthos referri, qui, iaculo coniecto in hostem, mox equis versis se fuga proripiunt, nec audent cominus congredi. Similimum est huic, quod est apud Ciceronem lib. de finibus bonorum quarto: Scrupulum, inquit, abeunti, sed videbimus. Solet enim scrupulus esse molestus ambulantibus. Idem apertius in oratione pro L. Flacco: Flacco vero quid profuit? qui valuit tamdiu, dum huc prodiret, mortuus est aculeo iam dimisso, ac dicto testimonio.

Dodonaeum aes.

*dwdwnai=on xalkei=on, id est, Dodonaeum cymbalum, aut tintinnabulum. In hominem dici consueuit improbae, atque importunae loquacitatis. Zenodotus citat ex Ariphoro Menandri. Tradit autem in Dodona duas fuisse sublimes columnas, in altera positam peluim aeream, in altera pensile pueri simulacrum, flagellum aereum manu tollentis, quoties autem ventus vehementius flauerit, fieri, vt, scutica impulsa, crebrius lebetem feriat, isque percussus tinnitum reddat, ad multum etiam temporis resonantem. Alii referunt ad aera Corinthia, quae prae caeteris clarius tinniant. Meminit huius adagii Stephanus in dictione Dodone. Iuuenalis ad adagium adlusisse videtur, cum ait:

muliebrem garrulitatem taxans. Suidas diuersam adagii adfert interpretationem ex Daemone. Ait enim oraculum Iouis, quod olim erat in Dodona, lebetibus aereis vndique cinctum fuisse, ita, vt inuicem sese contingerent. Itaque necessum erat fieri, vt, vno quopiam pulsato, vicissim et omnes resonarent, sonitu per contractum ab aliis ad alios succedente. Durabatque in longum tempus tinnitus ille, videlicet in orbem redeunte sono. Putatque paroemiam dictam in sordidos, et quantumuis pusilla de re querulos. Verum Aristoteles hoc commentum vt ficticium refellit, adferens aliud interpretamentum, quod modo retulimus, de

columnis duabus, et simulacro pueri, Plutarchus in commentario peri\ th=s2 a)dolesxi/as2 indicat, in Olympia porticum quandam fuisse, ratione mathematica ita compositam, vt pro vna voce multas redderet, atque ob id e(pta/fwnon, appellatam, Cumque hac confert homines impendio loquaces, quos si verbulo tangas, continuo referunt tantum verborum, vt nullus omnino sit garriendi finis. Meminit huius adagionis et Iulius Pollux libro sexto, capite de loquacibus, his verbis. *to\ e)k *dwdw/nhs2 xalkei=on.

Prora, vel Puppis.

*prw/ra kai\ pru/mnh. i. Prora vel puppis, M. Tullius libro Familiarium epistolarum vltimo, scribens ad Tironem suum, paroemiam hanc refert his verbis. Mihi prora, et puppis, vt Graecorum prouerbium est, fuit a me tui dimittendi, vt rationes meas explicares. Prora itaque, et puppi, summam consilii nostri significamus: propterea quod a prora et puppi, tanquam a capite, et calce, pendeat tota nauis. Apud Graecos inuenio pronunciatum hoc pacto, ta\ e)k prw/ras2, kai\ ta\ e)k pru/mnhs2 a)po/llutai. id est, A prora pariter, atque a puppi pereunt: siue, prora pariter, ac puppis perit, hoc est, ad internecionem. Philostratus in Heroicis: *)alla\ dei= prosde/desqai [note of the transcriber: in the print:prosdedesqai] th=| nhi\, kata/per to\n o)dusse/a, ei) de\ mh\, kai\ ta\ e)k prw/ras2, fasi\, kai\ e)k pro/mnhs2 a)polei=tai. id est. Sed oportet Vlyssis in morem naui alligatum esse, alioqui et prora, quod dici solet, et puppis perit. Neque dissidet hinc illud Theocriticum in Encomio Ptolemaei:

*)andrw=n au)= ptolemai=os2 e)ni\ prw/toisi lege/sqw,
*kai\ pu/matos2 kai\ me/ssos2.

Huc pertinet, quod Demosthenes pronunciationem, to\ prw=ton, to\ deu/teron, kai\ to\ tri/ton esse dixit, vniuersam eloquentiam intelligens. Plato De legibus lib. 4. o( me\n dh\ qeo\s2 w(/sper kai\ o( palaio\s2 lo/gos2, a)rxh/n te, kai\ teleuth\n, kai\ me/sa tw=n o)/ntwn a(pa/ntwn e)/xwn i. Iam Deus quidem ipse, quemadmodum vetusto verbo dicitur, tum initium, tum finem, tum medium rerum omnium complectens. Plutarchus in commentario De liberis educandis: *(oti e(\n prw=ton, kai\ me/son, kai\ teleutai=on e)n tou/tois2 kefa/laion a)gwgh\ spoudai=a, kai\ paidei/a no/mimo/s2 e)sti. i est. Quod vna res, primum, et medium, ac postremum hic caput est, proba institutio, legitimaque eruditio. Aristoteles libro Rhetoricorum tertio refert ex Alcidamante quodam, qui philosophiam, legum vallum, ac fossam appellarit, omne legum praesidium in philosophia situm innuens. At philosophus eam metaphoram tanquam duram, ac frigidam damnat: quasi vero non durior sit illa superior, prw/ra, kai\ pru/mnh. Verum in oratione seria, fortassis vitiosae fuerint: in adagiis non item offendit durities, vt quae saepenumero vel aenigmatum similima sint, eaque ferme laudatissima videantur, quae paulo longius detorta fuerint. Proinde, quoties summam totius negotij, et omne momentum, praesidiumque significabimus, proram, et puppim, aut fossam, et vallum dicemus. Quibusdam omnium rationum prora et puppis est pecunia. Aduersus Carthaginiensium vim Scipio fossa pariter, et vallum erat, id est, praecipuum tutamentum.

Nihil ad Parmenonis suem.

*ou)de\n pro\s2 th\n parme/nontos2 u(=n, id est, Nihil ad Parmenonis suem. De aemulatione dictum, quae longo interuallo abesset ab eo, quod imitaretur. Plutarchus in Symposiacis, quintae Decadis secundo problemate, quo pacto natum sit adagium narrat ad hanc ferme sententiam: Parmeno quispiam fuit ex hominum eorum genere, qui nostris etiam temporibus varias animantium, et hominum voces ita scire imitantur, ac repraesentant, vt audientibus tantum, non etiam videntibus, verae, non imitatae voces videantur. Neque desunt, quos hoc artificium maiorem in modum delectet. Parmenon igitur hac arte vulgo vt iucundissimus, ita etiam celeberrimus fuisse perhibetur: quem cum reliqui conarentur aemulari, ac protinus ab omnibus diceretur illud: eu)= me\n, a)ll' ou)de\n pro\s2 th\n parme/nontos2 u(=n, hoc est, Recte quidem, verum nihil ad Parmenonis suem, quidam prodiit, veram suculam sub alis occultatam gestans. Huius vocem cum populus imitatitiam esse crederet, statimque, sicut solent, reclamarent, ti\ ou)=n a(/uth pro\s2 th\n parme/nontos2, i. Quid haec ad Parmenonis suem? vera sue deprompta, ac propalam ostensa, refellit illorum iudicium: vtpote non ex vero, sed ex imaginatione profectum. Meminit idem Parmenonis, ac suis adumbratae, in commentariis De audiendis poetis. Nec intempestiuiter vtemur hoc adagio, quoties aliquis, opinione deceptus, de re perperam iudicat. Veluti, si quis epigramma parum eruditum, ac neotericum, supra modum admiraretur, persuasus antiquum esse. Rursum, si, quod antiquum esset et eruditum, ceu nuperum damnaret. Tantum enim valet haec imaginatio, vt eruditissimis etiam viris in iudicando imponat.

Syncretismus.

*sugkrhtismo\s2. Cretico prouerbio dicebatur, quoties fieret, vt, qui modo videbantur hostes acerrimi, repente in summam concordiam redigerentur. Id quod frequenter euenire solet, maxime si quando malum aliquod inciderit vtrisque commune. Plutarchus in commentario. *peri\ filadelfi/as2 id est, de fraterna caritate, recenset, simulque explicat paroemiam his verbis: *)eti toi/nun e)kei=no dei= mnhmoneu/ein e)n tai=s2 pro\s2 tou\s2 a)delfou\s2 diaforai=s2, kai\ fula/ttein to\ toi=s2 fi/lois2 au(tw=n o(milei=n kai\ plhsia/zein to/te ma/lista, feu/gein de\ tou\s2 e)xqrou\s2 kai\ mh\ prosde/xesqai, mimou/menon au)to\ goun= tou=to to\ krhtw=n, oi)\ polla/kis2 stasia/zontes2 a)llh/lois2 kai\ polemou=ntes2, e)/cwqen e)pio/ntwn polemi/wn dielu/onto kai\ suni/stanto, kai\ tou=to h)=n o( kalou/menos2 u(p' au)tw=n sugkrhtismo\s2. id est. Praeterea oportebit, et illud meminisse, fratribus inter se dissidentibus, obseruareque, vt potissimum eo tempore consuetudinem habeas, et conuictum cum illorum amicis. Rursum: Inimicos fugias, neque admittas ad familiaritatem, illud videlicet Cretensium exemplum secutus, qui frequenter cum factionibus, et bellis intestinis inter sese pugnarent, inuadentibus aliunde hostibus, omissa contentione coniuncti sunt: atque is erat, quem illi syncretismum appellabant. Hactenus Plutarchus. Simile quiddam refert de Sudracis et Mallis Q. Curtius libro nono, quos alias bellare inter se solitos, periculi societas iunxerat imminente Alexandro. Pertinet huc, quod alias ex Aristotele referemus: suna/gei tou\s2 a)nqrw/pous2 ta\ kaka\, id est. Conciliant homines mala.

Adagium recte accommodabitur et in illos, qui amicitiam ineunt: non quod sese ex animo diligant, sed quod alter alterius opis egeat: aut quo veluti coniunctis copiis communem inimicum pessundent. Refertur et ab Apostolio quodam Byzantino, recentissimo apud Graecos prouerbiorum coaceruatore.

Qui circa salem, et fabam.

*peri\ a(/la kai\ ku/amon, id est, Iuxta salem, et fabam. In eos dicebatur, qui se simularent scire, quod nescirent. Siquidem diuini responsuri, fabam, et salem apponebant. Vnde, qui inter sese de rebus arcanis communicarent, tou\s2 peri\ a(/la kai\ ku/amon appellabant. Ad hunc quidem modum scriptum legitur in Diogeniano, reliquisque Graecarum paroemiarum collectoribus. Verum Plutarchus in Symposiacorum problematum decade quarta, non fabam, sed cuminum scribit, nisi forte deprauatus est codex: *)ekei=no de/pws2 u(ma=s2 le/lhqe tou\s2 peri\ a(/la kai\ ku/minon, o(/ti to\ me\n poiki/lon e)sti\, to\ de\ h(/dion, id est, At illud fortasse vos fugit, quod aiunt, qui iuxta salem, ac cuminum, quod illud quidem lautius, hoc suauius. Rursum eiusdem operis decade quinta: *)ezh/tei flw=ros2, e(stiwme/nwn h(mw=n par' au)tw=|, ti/nes2 a)\n ei)=en oi( peri\ a(/la kai\ ku/minon e)n paroimi/a| lego/menoi, id est, Quaerebat Florus, cum apud ipsum caenaremus, quinam essent, qui in prouerbio iuxta salem et cuminum dicerentur. Apollophanes autem grammaticus sic eam quaestionem dissoluit, vt dicat adagium summam familiaritatem significare. Siquidem, qui magnopere inter se familiares sunt, hi vel salem, vel cuminum vna coenant, neque requirunt apparatum vllum ciborum. Vnde et ille iocus est Octauii Caesaris ad quendam, a quo fuerat conuiuio perparco, frugalique acceptus: Nesciebam me tibi esse tam familiarem. Huc pertinet etiam illud, quod suo loco referemus: a(/la kai\ tra/pezan mh\ parabai/nein, id est, Non oportet transgredi salem, et mensam, hoc est, amicitiae ius, quod his rebus conciliatur, non est violandum. Porro salis nomine frugalem victum innui, passim ex poetis licet cognoscere. Horatius in Odis:

Verum in diuinationibus videtur magis religionis causa solitus apponi. Cur autem hic honos sali potissimum sit habitus, quaeritur apud Plutarchum in eo, quem modo citaui, loco. Nam et Homerus salem diuinum appellat, et Plato scripsit salem rebus diuinis amicissimum, familiarissimumque. Proinde Aegyptii honoris causa prorsum a sale abstinent, adeo, vt, ne panibus quidem vescantur sale conditis. Tametsi Plutarchus arbitratur Aegyptios hac gratia potius abstinuisse, si quando pure viuere vellent, quod praecipue libidinem irritare putetur, idque propter calorem. Praeterea non est veri dissimile, illos abdicasse sibi salem, tanquam condimentum omnium suauissimum, ita, vt non immerito, obsoniorum obsonium appellari possit, Nam sunt, qui hac de causa salem gratiam nominarint, quod citra hunc omnia videantur insipida, ingrataque. Quanquam illud maxime diuinum in se sal habere videtur, quod a corporibus vita destitutis putrefactionem, ac tabem arcet, neque sinit prorsum

interire, diu morti velut resistens, animaeque, quoad licet, vice fungens. Huius vt est officium animantia tueri continereque, neque sinere compaginem dilabi, itidem sal, animae exemplo, cohibet corporum harmoniam ad tabem tendentium, et membrorum inter sese amicitiam conseruat. Hac eadem ratione fulguris ignem sacrum, ac diuinum arbitramur, quod ictorum corpora multo tempore perdurent, neque putrescant. Habet et illud quasi diuinum sal, quia vim quandam gignendi genuinam habere credatur, vel hoc argumento, quod, sicuti paulo superius dictum est, seminalem vigorem expergefacit, acuitque. Proinde, qui canibus alendis dant operam, salsis carnibus ac salsamentis eos pascunt, quo ad gignendum reddantur alacriores. Accedit huc, quod e nauibus marinis immensa murium vis soleat enasci. Neque desunt, qui dicant, mulieres etiam citra virilem operam fieri grauidas, si salem lingant. Praeterea putant huc adlusisse poetas, qui non sine causa finxerunt Venerem, geniturae principem, e salo natam fuisse, quam etiam a(ligenh=, id est, saligenam cognominant. Quin iidem deos omnes marinos foecundos, et plurimorum liberorum progenitores faciunt. Denique nullum est animal, neque terrestre, neque volatile, perinde foecundum, vt sunt omnia marina. Huiusmodi ferme multa de sale disseruntur apud Plutarchum.

Duabus anchoris fulius.

*epi\ duoi=n o(rmei=, id est, Duabus nixus in portu sedet, subaudiendum anchoris. De firmis, et immotis, et qui rem suam probe constabilierunt. Ductum a nauibus intra portum tuto manentibus a prora simul, et a puppi proiectis anchoris. Meminit Aristides in Panath. Ab eadem metaphora ductum est, quod aduersus Ctesiphontem dixit Demosth. *ou)k e)pi\ th=s2 au)th=s2 o(rmei= toi=s polloi=s2, subaudiendum a)gku/ras2, id est, Haud eadem anchora nixus est, qua vulgus hominum.

Sine capite fabula.

*)ake/falos mu=qos2, id est, Sine capite sermo, dicitur imperfectus ac mutilus. Plato lib. de Leg. 6. *ou)/koun dh/ pou le/gwn ge a)\n, mu=qon a)ke/falon e(kw\n katali/poimi, planw/menos2 ga\r a)n a)pa/nth| toiou=tos2 w)\n, a)/morfos fai/noito, id est, Nequaquam profecto, posteaquam dicendi partes suscepi, sermonem absque capite libens reliquerim. Etenim, si oberrans talis occurrat alicui, foedus videretur. Rursus in Gorgia: *)all' ou) de\ tou\s2 mu/qous2 fasi\ metacu\ qe/mis2 ei)=nai katalei/pein, a)ll' e)piqe/ntas2 kefalh\n, i(/na mh\ a)/neu kefalh=s2 perii+/h|, id est, At ne sermones quidem interim aiunt fas esse deserere, quin potius imponendum illis caput, ne sine capite obambulent. Fortassis adlusit ad id, quia refert Plut. in dialog. De defectis oraculis. Apud Cretcnses festum quoddam nouis, et absurdis caeremoniis agebatur, ostenso hominis simulacro sine capite. Hunc aiebant Homerioni patrem fuisse, qui, constuprata per vim Nympha, sine capite fuerit repertus. Proverbium refertur a Zenodoto.

Inter sacrum, et saxum.

TYNDARVS apud Plautum, alter e captiuis, cum iam proditis dolis esset deprehensus, nec haberet, quanam arte posset elabi. Nunc ego, inquit, omnino occidi. Nunc ego inter sacrum, saxumque sto, nec quid faciam scio. Appuleius Asini sui libro vndecimo: Plurimum ergo duritia paupertatis intercedente, quod ait vetus

proverbium, inter sacrum, et saxum positus cruciabar. Explicat autem Apuleius allegoriam adagii, videlicet adludens ad sacerdotium, cui erat initiandus, et paupertatem saxo duriorem, per quam non suppetebant sumptus. Sumptum apparet ex priscis foederis [correction of the transcriber; in the print faederis] feriendi caeremoniis, in quibus Fecialis porcum saxo feriebat, haec interim pronuncians: Qui prior populus foedus rumpet, Iupiter ita eum feriat, quemadmodum ego porcum hoc lapide ferio. Sed vndecunque fluxit adagium, satis liquet dici solitum in eos, qui perplexi, ad extremum periculum rediguntur.

Inter malleum, et incudem.

*metacu\ tou= a)/kmonos, kai\ sfu/ras2, id est, Inter incudem, et malleum. Huic non dissimile refertur ab Origene, his quidem verbis; nam Graeca desideramus: Iam quoddam est apud nationes tritum vulgi sermone proverbium, vt de his, qui anxietatibus, et ingentibus malis premuntur, dicant: Inter malleum sunt, et incudem.

In cie nouacula.

NEC abhorret a superioribus illud, quod ab Homero sumptum, maximisque celebratum auctoribus, in adagionem abiit, e)pi\ curou= a)kmh=s2, id est, In nouaculae cuspide, siue acie, pro eo, quod est in summo discrimine. Sic enim in Iliadis decimo loquitur Nestor:

*nu=n ga\r dh\ pa/ntessin e)pi\ curou= i(/statai a)kmh=s2,
*)\h ma/la lugro\s2 o)/leqros2 a)xaioi=s2 h)e\ biw=nai.

Nunc etenim cunctis sita res in cuspide ferri est,
Viuant ne, an tristi exitio absumantur Achiui.

Sunt autem Tiresiae vatis verba, Creontem admonentis, vt sapiat, in tanto constitutus periculo. Rursum in Epigrammatibus:

*eu)rw/phs2 a)si/hs2 te dorusqene/es2 batilh=es2,
*(umi=n a)mfote/roisin e)pi\ curou= i(/statai a)kmh/.

Europae atque Asiae reges Mauorte potentes
Nunc vobis vtrisque nouaclae in acumine res est.

De Menelao, ac Paride, singulari certamine decernentibus, vter Helena potiretur, Theocritus in Diosc.

Sumptum videtur a circulatoribus, qui in cuspide gladiorum ingrediuntur, aut ab iis, qui ferrum manu contrectant, vt admonent in [reading uncertain: print faded] hunc auctorem edita scholia.

Res est in cardine.

HVIC non omnino diuersum est illud: Res est in cardine, quod Seruius proverbium esse admonuit, enarrans illud Maronis:

Putatque perinde valere, quasi dicas: Res est in articulo. M. Tullius: In eo cardo rei vertitur, dixit, pro eo quod est, ex hoc tota res pendet. Quintilianus lib. 12. Nam, vt taceam de negligentibus, quorum nihil refert, vbi litium cardo vertatur. Idem lib. 5. Nam si fatetur, multis ex causis potuit cruenta esse vestis, si negat, hic causae cardinem ponit, in quo si victus fuerit, etiam in sequentibus ruit. Sumptum ab ostiis, quae cardinibus sustinentur, voluunturque.

Nouacula in cotem.

*curo\s2 ei)s2 a)ko/nhn, id est, Nouacula in cotem. Dici solitum in eos, qui forte in eas res inciderunt, in quas minime volebant. Neque nouacula potest incommodius cadere, quam si in cotem incurrat. Ab hoc non ita multum abhorret illud Horatianum:

Recte accommodabitur et in eum, qui laedendi cupidus, tandem hominem nactus est, a quo vicissim laedatur, cum illi nocere non possit. Siquidem nouacula, si in molle quippiam inciderit, dissecat, si in cotem retunditur. Huc respexit Tarquinius, qui dixit sibi in animo esse, vt Actius Nauius augur nouacula cotem discinderet, significans in cotem nihil posse nouaculam. quanquam ab augure factum, quod ille fieri posse non credebat, refert Liuius lib. 1.

Caliga Maximini.

CALIGA Maximini, vulgo dictitatum est, in homines insulsos, et immodicae proceritatis. Id adagii refert Iulius Capitolinus, in vita Maximini Imperatoris. Nam, cum esset inquit, Maximinus pedum, vt diximus, octo et prope semis, calciamentum, id est, campagium regium, quidam in luco, qui est inter Aquileiam, et Arziam, posuerunt, quod constat pede maius fuisse hominis vestigio, atque mensura. Vnde etiam vulgo tractum est, cum de longis, atque ineptis hominibus diceretur: Caliga Maximini. Hactenus Iulius. Ergo prouerbium rectius vsurpabitur, si cum odio, contemptuve dicatur, propterea quod is Maximinus, vnde natum esse constat, inuisissimus esset pariter et populo Romano, et Senatui: quippe Thrax natione, deinde sordido genere, postremo moribus barbaris, ac feris. Quin etiam nunc homines insignitae proceritatis vulgo male audiunt, tanquam socordes, atque inertes.

Clematis Aegyptia.

HVIC confine est, quod a Phalereo Demetrio refertur, klhmati\s2 ai)gupti/a id est, Clematis Aegyptia. Id ait ioco dici solitum in eos, qui corpore praeter modum procero, atque atro colore essent, natum hauc dubie ab eius herbae specie, de qua meminit Dioscorides lib. quarto. Plinius lib. 24. cap. 15. Itali, inquit, centunculum vocant, rostratis foliis, ad similitudinem capitis penularum, iacentem in aruis. Graeci autem clematidem appellant. Sed, cum clematidis multae sint species, quas inibi recenset Plinius, vna duntaxat proverbio locum fecisse videtur, ea nimirum, quae clematis Aegyptia cognomine dicitur. Dicitur autem, quod hanc maxime gignat Aegyptus, folio lauri longo, tenuique, aduersus serpentes, et priuatim aspides, ex aceto pota efficax, quae eadem ab aliis daphnoides, ab aliis polygonoides vocatur. Laertius in vita Zenonis, ex auctoritate Apollonii, scribit, Zenonem gracili fuisse corpore, statu procero, atra cute. Deinde auctorem citat Chrysippum, qui in secundo proverbiorum suorum libro scripserit, ob eam causam a quodam clematidem Aegyptiam fuisse dictum.

Res ad triarios rediit.

ROMANVM extat adagium, elegans cum primis, et annotandum. Res ad triarios rediit. Eo licebit vti, cum significabimus rem eo periculi redactam esse, vt extremo conatu, summisque viribus sit enitendum, et ad suprema confugiendum consilia,

quibus si nihil proficiatur, iam nihil reliquum esse videatur, vnde subsidium sperare possis. Veluti si in disceptatione quapiam literaria, mediocribus ambigentibus, ad vnum aliquem summae doctrinae virum rem deferre cogeremur. Aut in ancipiti negocio potentissimorum amicorum opem implorare compelleremur, quos non nisi maxima quadam ducti necessitate soleamus interpellare. Denique, si, cum vulgaribus illis consiliis res explicari nequit, ad nouum aliquod, et egregie callidum confugitur. Quemadmodum Terentianus ille Phormio in sui nominis fabula, cum significaret neque in Antiphone, neque in Phaedria, neque in Geta satis esse praesidii ad retundendam senis saeuitiam: Ad te, inquit, Phormio summa redit. Natum est adagium a ratione, modoque componendi Romani exercitus. Refertur autem pariter, et explicatur a T. Liuio, primae decadis libro 8. cuius verba libuit subscribere: Postremo in plures ordines acies distribuebantur. Ordo enim sexagenos, siue, vt alii legunt, sexcenos milites, duos centuriones, vexillarium vnum habebat. Prima acies hastati erant, manipuli quindecim, distantes inter semodicum spacium. Manipulus leues vicenos milites, aliam turbam scutatorum habebat. Leues autem, qui hastam tantum, gaesaque gererent, vocabantur. Haec prima frons in acie, florem iuuenum pubescentium ad militiam habebat. Robustior inde aetas totidem manipulorum, quibus principibus est nomen. Hos sequebantur scutati omnes, insignibus maxime armis. Hoc triginta manipulorum agmen, antepilanos appellabant, quia sub signis iam alii quindecim ordines locabantur, ex quibus ordo vnusquisque tres partes habebat. Earum vnamquamque primum pilum vocabant. Tribus ex vexillis constabat. Vexillum centum octoginta tres, vt alii, sex homines erant. Primum vexillum triarios ducebat, veteranum militem spectatae virtutis. Secundum rorarios minoris roboris aetate, factisque. Tertium accensos, minimae fiduciae manum. Eo et in postremam aciem reiiciebantur. Vbi his ordinibus exercitus instructus esset, hastati omnium primi pugnam inibant. Si hastati profligare hostem non possent, pede presso eos retrocedentes, in interualla ordinum principes recipiebant. Tum principum pugna erat, hastati sequebantur. Triarii subvexillis considebant, sinistro crure porrecto, scuta innixa humeris, hastas subrecta cuspide in terram fixas, vt haud secus quam vallo septa inhorreret acies, tenentes. Si apud principes quoque haud satis prospere esset pugnatum, a prima acie ad triarios sensim inferebantur, inde rem ad triarios redisse, cum laboratur, proverbio increbruit. Triarii consurgentes, vbi in interualla ordinum suorum principes, et hastatos recepissent, extemplo compressis ordinibus velut claudebant vias, vnoque continente agmine, iam nulla spe post relicta, in hostem incidebant. Id erat formidolosissimum hosti, cum velut victos insecuti nouam repente aciem exurgentem auctam numero cernebant. Hactenus T. Liuius. Cuius ex verbis satis arbitror liquere proverbium, vt nostra interpretatione iam non sit opus. Item Vegetius de re militari lib. 2. declarat post omnes acies solere collocari triarios: omni armorum genere

instructos, qui genu posito subsidebant, vt, si primam aciem vinci contigisset, ab iis integrato praelio victoria repararetur. Modestus in libello de vocabulis rei militaris: Sextus, inquit, ordo post omnes a firmissimis, et scutatis, et omni genere armorum munitis, bellatores tenebat, quos antiqui triarios appellabant. Hi vt requieti, et integri acrius inuaderent hostes, post vltimas acies sedere consueuerunt, et si quid in primis ordinibus accidisset, de eorum viribus reparaturis spes tota pendebat. Flauius Vopiscus in vita Firmi imperatoris, indicat robustissimum quenque militem in triarios allegi solitum, docens eum neruis robustissimis fuisse, hoc argumento, quod triarium quoque vinceret.

Sacram anchoram soluere.

HVIC finitimum est illud, quod apud Graecos celebratur: i(era\n a)/gkuran xala/zein, id est, Sacram soluere anchoram, quoties ad extrema praesidia confugitur. Translatum a nautis, qui maximam, ac validissimam anchoram sacram vocant, eamque tum demum mittunt, cum extremo laborant discrimine. Lucianus in Ioue tragoedo: *)/akouson dh\ i(era\n, fasi\n, a)/gkuran, kai\ h(\n ou)demia=| mhxanh=| a)por)r(h/ceis2, id est, Audi iam sacram, vt aiunt, anchoram, quamque nulla vi queas abrumpere. Sic enim appellat argumentum insolubile. Rursum Drapetis: *)edocen ou)=n skopoume/nois2 th\n u(sta/thn a)/gkuran, h(\n i(era\n oi( nautillo/menoi/ fa/si, kaqie/nai, id est,Visum est igitur, re perpensa, extremam anchoram, quam nautae sacram nominant, demittere. Rursum in Apologia: *mi/a moi i)/sws2 e)kei/nh a)/gkura e)/ti a)/broxos2, id est, Mihi fortassis vna illa anchora adhuc superest integra: id est, illud mihi adhuc superest, quo possim confugere. Euripides in Helena:

id est, Mihi ab vnica fortuna pendet anchora. hoc est, Vna dumtaxat spes mihi superest. Aristides in Themistocle: *kai\ w(/sper th=s2 i(era=s2 a)gku/ras2 th=s2 e)kei/nou fwnh=s2 e)xo/menoi, id est, Ac velut a sacra anchora de illius voce pendentes.

Mouebo talum a sacra linea.

IDEM pollere putat Diogenianus, kinw= to\n a)f' i(era=s2, id est, Sacrae lineae talum moueo. De iis, qui extrema parant experiri. Id Iulius Pollux lib. nono exponens, ait a ludo quopiam tesserarum natum esse adagium. Lusum autem fuisse huiusmodi, vt vtrique ludentium essent calculi quinque, totidem impositi lineis: vnde et Sophocles dixerit: pe/ssa penta/gramma, id est tesserae quinque linearum. Inter eas lineas, vtrinque quinas, vnam fuisse mediam, quam sacram vocabant, vnde, qui talum mouisset, is sacrae lineae calculum mouere dicebatur. Id vero non fiebat, nisi cum res posceret, vt ludens ad extrema confugeret auxilia. Vsurpat hoc adagium Plato lib. de Legib. quinto: kaqa/per pettw=n a)f' i(erou=. id est Tanquam a sacra tessera. Plutarch. in lib. qui inscribitur: An seni sit gerenda Resp. *teleutai/an w(/sper th\n a)f' i(era=s2 e)pa/gousin h(mi=n to\ gh=ras2, id est, Postremam nobis, tanquam a sacra linea senectam allegant; hoc est, veluti causam grauissimam. Idem commentario de comparatione terrestrium, ac marinorum: *fe/re\, kinh/santes2 th\n a)f' i(era=s2, braxe/a peri\ qeio/thtos2 au)tw=n kai\ mantikh=s2 ei)/pwmen, id est, Age moto talo a sacra linea, paucis de diuinitate eorum, et diuinatione dicamus. Rursum

idem aduersus Colotam Epicureum: *eu)qu\s2 ou)=n to\n a)f' i(era=s2 keki/nhken o( kolw/ths2, id est, Protinus igitur talum a sacra mouit Colotes, hoc est, statim id quod est grauissimum, aggressus est, vt impugnaret Apollinis de Socrate iudicium. Idem in vita Marcii Coriolani de ciuitate Romana ob Coriolani minas perturbata: a)/ra th\n a)f' i(era=s2 a)fh=ken. id est, Sublatam a sacra linea tesseram misit. Desperatis enim rebus ad Deorum religionem confugiebat, supplicatum missis sacrificiis, aedituis, initiatoribus, auguribus, etc. Huc adlusit et Theocritus in Bucoliastis. *kai\ tw=n a)po\ gramma=s2 kinei= li/qon, id est, Atque a lineola lapidem mouet. De quo nobis et alias facta mentio.

Nudior Leberide.

*gumno/teros2 lebhri/dos, id est, Nudior leberide, de vehementer tenuibus. Leberis enim serpentis exuuium significat, quo nihil potest esse inanius. Accidit autem hoc omnibus fere, quae cortice integuntur, sed molliore: velut stellioni, lacertae, praecipue serpentibus, atque haec ferme bis exuunt, vere, et autumno, praesertim vipera. Serpenti primum ab oculis incipit decedere pellis, ita, vt obcaecari videatur iis, qui rem non intelligunt: atque vna nocte et die, senectus tota exuitur a capite vsque ad caudam. Ex insectis reiuuenescunt silpha, et culex: eaque, quorum pennae vaginis obteguntur, vt scarabei, item locustae et cicadae. In genere marinorum exuit et cancer: idque saepius anno. Atque hoc exuuium Graecis etiam su/far dicitur: cuius mira sentitur tum leuitas, tum siccitas, vniuerso humore in nouum foetum consumto. auctor Aristoteles libr. de natura animantium octauo. Ait Suidas, Leberidem hominem fuisse supra modum pauperem: ita, vt vulgari sermoni locum fecerit. Athenaeus in Dipnosophistis, sauto\n a)pofai/neis2 kenw/teron lebhri/dios, i. Ostendis teipsum inaniorem leberide.

Qui quae vult dicit, quae non vult audiet.

SI dixeris quae vis, quae non vis audies. Diuus Hieronymus in Rufinum nominatim prouerbii loco citat: Nihilque super hoc audies, inquit, nisi illud e triuio, Cum dixeris quae vis, audies quae non vis. Terentius in Andria:

Obscurius etiam in prologo Eunuchi: Tum, si quis est, qui dictum in se inclementius existimet esse, sic existimet: sciat, responsum, non dictum esse. Responsum enim vocat, conuicium conuicio redditum. Primus huius adagii pater Homerus fuisse videtur, apud quem hic versus est in Iliadis *u.

--- Si quod prior ipse
Aut verbum, aut factum, dicasve gerasve molestum.
Ad te cum duplici rediturum foenore noris.

filei= de\ pollh\n glw=ssan e)kxe/as2 ma/thn,
*)/akwn [note of the transcriber: in the print: *akw\n] a)kou/ein ou(\s2 e(kw\n [note of the transcriber: in the print: e)kw\n] ei)/ph| lo/gous2.

Etenim solet qui dicta temere iecerit,
Audire nolens verba, quae dixit volens.

filei= de\ pollh glw=ssan e)kxe/as2 ma/thn,
*)/akwn [note of the transcriber: in the print: *akw\n] a)kou/ein ou(\s2 e(kw\n ei)=pen kakw=s2.

Qui multa temere verba fudit, is solet
Audire nolens quae volens dixit male.

Quin etiam his nostris temporibus eiusmodi quiddam vulgo dictictant: Vt salutabis, ita resalutaberis: hoc est, vt tua fuerit oratio, ita tibi respondebitur. Plautus: Contumeliam si dices, audies. Caecilius in Chrysio, apud Gellium: Audibis male, si male dicis mihi. Eodem pertinet Euripideum illud apud auctores passim obuium, *)axali/nwn stoma/twn, a)no/mou t' a)frosu/nhs2 to\ te/los2 dustuxi/a, id est, Infraenis oris, et iniquae vecordiae finis, seu vectigal, calamitas. Celebratur et hoc inter Chilonis apophthegmata: *mh\ kakologei=n tou=s2 plhsi/on, ei)de\ mh\, a)kou/sesqai e)f' o(=is2 luph/sesqai, id est, non esse maledicendum iis, quibus cum agimus; alioquin audituros, quae molestiam adferant. Huc arbitramur adscribendum versiculum, quem Quintilianus vt vulgo iactatum citat:

Sero sapiunt Phryges.

Hoc prouerbium ex vetustissima tragoedia Liuii Andronici mutuo sumtum est, quae inscribitur, Equus Troianus: Sero sapiunt Phryges. Vsurpatur a Cicerone in epistolis familiaribus, In Equo, inquit, Troiano scis esse: Sero sapiunt Phryges. Conuenit in eos, quos stulte factorum sero poenitet. Siquidem Troiani, tot iam acceptis cladibus, vix decimo demum anno de restituenda Helena consultare coeperunt: quam si statim initio reposcenti Menelao reddidissent, innumerabilibus sese calamitatibus subduxissent. Euripid. in Oreste:

Nam verba sunt ad Helenam Electrae. Refertur et a Festo Pompeio prouerbii titulo. Demades, auctore Plutarcho, dicere solebat, Athenienses nunquam decernere pacem, nisi pullis vestibus indutos, innuens eos bellandi cupidiores, quam sat esset, nec nisi clade suorum admonitos de pace cogitare.

Piscator ictus sapiet.

EANDEM habet sententiam illud apud Graecos celebratissimum: a(lieu\s2 plhgei\s2 no/on oi(sei, id est, Piscator percussus sapiet. Idque ferunt ab huiusmodi quodam euentu natum: Cum piscator quispiam piscibus, quos intra rete tenebat, manum admouisset, atque a scorpio pisce feriretur, ictus, inquit,

sapiam. Itaque suo malo doctus, cauit in posterum. Plinius lib. 32. demonstrat id esse peculiare draconi, et scorpio pisci, vt laedant aculeis, si manu tollantur. Zenodotus ait paroemiam extare apud Sophoclem.

Factum stultus cognoscit.

IDEM aliter effertur ab aliis, r(exqe\n de/ te nh/pios2 e)/gnw, id est, Rem peractam stultus intellexit. Sumtum est autem ex Homero, qui pluribus locis hanc vsurpauit sententiam. Vt in Iliados *p. et *u.

*mh/ t' a)nti/os2 i(/stas' e)moi=o,
*pri/n ti kako\n paqe/ein. r(exqe\n de/ te nh/pios2 e)/gnw.

--- Mihi obuius ire caueto, prius quam
Noxae aliquid capias: nam factum nouit et excors.

De Pentheo, qui sero, nec nisi sua pernicie doctus, coepit reuereri Bacchum. Neque huic diuersum est, quod admonet senarius ille, inter Graecanicas sententias celebris:

Item illud Demosthenicum: Non emo tanti poenitere. Vnde perquam eleganter Fabius apud Titum Liuium, Euentum, stultorum magistrum appellat: Nec euentus docet hoc, inquiens, qui stultorum magister est, sed ratio. Plinius in Panegyrico, quem Traiano dixit, huiusmodi seram, et infrugiferam prudentiam, miseram vocat: Terror, inquit, et metus et misera illa ex periculis facta prudentia, monebat, vt a rep. (erat autem omnino nulla respub.) oculos, aures, animos auerteremus.

Malo accepto stultus sapit.

PAVLO diuersius extulit Hesiod. eandem tamen sententiam, cum ait in libro, cui titulus, Opera, et dies:

--- *di/kh d' u(pe\r u(/brios2 i)/xei,
*ei)s2 te/los2 e)celqou=sa, paqw\n de/ te nh/pios2 e)/gnw.

--- Tandem sua poena nocentem
Consequitur, passusque sapit tum denique stultus.

Ad quam sententiam videtur adludere et Homerus in Iliados y. i)/na gnoi/hs2 a)poti/nwn, id est, vti tuo damno cognoscas. Plato in Sympos. a(\ dh\ kai/ soi le/gw w) a)ga/qwn, mh\ e)capata=sqai u(po\ tou/tou, a)lla\ a)po\ tw= h(mete/rwn paqhma/ttwn gno/nta eu)labhqh=nai, kai\ mh\ kata\ th\n paroimi/an, w(/sper nh/pion, paqo/nta gnw=nai, id est: Quae sane tibi quoque dico, Agathon, ne ab hoc fallaris, sed, ex cognitis his, quae nobis acciderunt, caueas: nec, iuxta prouerbium, veluti stultus post acceptum malum sapias. Huc referendum et Plautinum illud in Mercatore: Feliciter is sapit, qui alieno periculo sapit. In eandem sententiam Tibullus Elegiarum lib. 3.

Huc adludunt et illae sero sapientum voces: Nunc scio, quid sit amor. Nunc ego et illam scelestam, et me miserum esse sentio. Ah, vix tandem sensi stolidus. Videtur adagium ex illa vetustissima fabula manasse, de duobus fratribus, Prometheo, atque Epimetheo, quae quidem refertur apud Hesiodum, ad hanc ferme sententiam: Iupiter iratus Prometheo propter ignem furto sublatum e caelo, ac mortalib. redditum: cupiensque illum simili retaliare dolo, Vulcano

negotium dat, vt e luto puellae simulacrum quanto maximo posset artificio fingat. Id simulatque factum est, singulos Deos, deasque monet, vt ei simulacro suas quisque dotes adiungerent. Vnde et virgini Pandorae nomen affictum apparet. Hanc igitur, omnibus formae, cultus, ingenii, linguaeque dotibus cumulatam, Iupiter cum pyxide pulcerrima quidem illa, sed intus omne calamitatum genus occulente, ad Prometheum mittit. Is recusato munere, fratrem admonet, vt, si quid muneris sese absente mitteretur, ne reciperet. Redit Pandora, persuasoque Epimetheo, pyxidem donat. Eam simul ac aperuisset, euolantibusque morbis sensisset Iouis a)/dwra dw=ra, sero nimirum sapere coepit. Vbi Hesiodus palam ad adagionem adludens ait:

Prometheum vafrum nominans, ac variis instructum consiliis, Epimetheum, post erratum sapientem. Vnde et Pindarus in Pythiis, appellat illum o)yi/noon, quasi sero sapientem. Quod ipsa etiam indicant vocabula. Nam promhqeu\s2 Graecis eum significat, cui prius, quam rem aggrediatur, suppetit consilium: e)pimhqeu\s2, cui, re peracta, tum demum consilium in mentem venit. promhqeu/esqai, est consilio malis imminentibus occurrere. Lucianus in dialogo quodam, ex comico quopiam citat hunc versiculum, dictum in Cleonem, quod sero, nec nisi confecto negotio saperet.

Idem in calce eiusdem dialogi: e)pei\ to/ ge metabouleu/esqai, e)pimhqe/ws2 e)/rgon, ou) promhqe/ws2 e)sti\n, id est, Nam illud quidem post rem consulere, Epimethei est, non Promethei. Effertur enim ad hunc modum paroemia: para\ ta\ deina\ fronimw/teros2, i. Post mala prudentior. Rursum hoc pacto: e)c w(=n e)/paqes2, e)/maqes2, id est, vt sententiam magis, quam verba reddam, Quae nocent, docent. At multo consultius est, alienis malis prudentiorem reddi, iuxta Graecam sententiam:

Circunfertur et illud nostrati vulgo iactatum: Mortales pudore, et iactura doctiores euadere.

Aliquid mali propter vicinum malum.

LYSIMACHVS apud Plautum in mercatore: Nunc ego verum esse illud verbum experior, aliquid mali esse propter vicinum malum. Quibus ex Plauti verbis satis liquet, hanc sententiam vulgari sermone fuisse celebratam. Eam Hesiodus eleganter expressit in opere cui titulus, Opera et dies:

*)ei ga/r toi kai\ xrh=m' e)gxw/rion a)/lloge/nhtai
*gei/tones2 a)/zwstoi e)/kion, zw/santo de\ phoi/.
*ph=ma kako\s2 gei/twn o(/sson t' a)gaqo\s2 me/g' o)nei/ar.
*)emmore/ toi timh=s2, o(/st' e)/mmore gei/tonos2 e)qlou=.
*ou)d' a)\n bou=s2 a)po/loit' ei) mh\ gei/twn kako\s2 ei)/h.

Si qua domi inciderit tibi res, tunc illico omissis
Adsunt vicini zonis; cinguntur at ipsi

Neque tantum inter priuatos vicinos haec sententia locum habet, verum etiam experimentis obseruatum est, populos a vicinis subuersos. Quemadmodum Aetolis, et Acarnanibus euenit, qui se mutuis cladibus euerterunt, inter se finitimi. Item Carthaginiensib. et Byzantinis, quarum historiarum meminerunt Hesiodi interpretes. Huc videtur leuiter adlusisse Virgilius in Eclogis, cum ait:

Admonet autem paroemia, vti bonorum conuictum, et consuetudinem expetamus, a malis nos, quam maxime possumus, abducamus. Proinde scitum est illud Themistoclis apud Plutarchum: qui, cum praedium quoddam venderet, hoc quoque praeconem addere iussit, o(/ti kai\ a)gaqou\s2 e)/xei gei/tonas2, id est, quod vicinos etiam haberet bonos, quasi vicini commendatione futurum esset longe vendibilius. Neque multum abhorret hinc illud eiusdem Hesiodi carmen:

Manus manum fricat.

SOCRATES in Axiocho Platonis ait Prodico sophistae hunc Epicharmi comici versic. semper in ore fuisse:

id est, Affricat manum manus, da quiddam, et aliquid accipe: videlicet, hominis quaestum facete taxans, qui neminem gratis doceret, et a quo se quoque, quae tum dicturus esset, didicisse affirmabat, at ne id quidem gratuito, imo numerata mercede. Sententia digna tum homine Siculo, tum vafro poeta. Sic enim illum appellat Cicero. Monet autem, neminem ferme mortalium inueniri, qui velit in quempiam beneficium collocare, a quo non speret aliquid emolumenti vicissim ad se rediturum, sed officium inuitari officio, beneficium beneficio prouocari. Idem adagium effertur et hoc pacto: xei\r xei=ra ni/ptei, id est, Manum manus lauat. Idem pollet vtraque metaphora. Nam mutua commoditas est, quoties vel fricat, vel abluit manus manum. Circumfertur inter Graecanicas sententias huiusmodi distichon:

*)anh\r ga\r a)/ndra kai\ po/lis2 sw/zei po/lin.
*xei\r xei=ra ni/ptei da/ktulo/s2 te da/ktulon.

Vrbs seruat vrbem, seruat itidem vir virum.
Manus manum, digitumque digitus abluit.

Gratia gratiam parit.

EANDEM sententiam Sophocl. simpliciter extulit in Oedipo Coloneo: *(h xa/ris2 xa/rin fe/rei. id est, Gratiam adfert gratia. Rursum apud eundem in Aiace Mastigophoro:

Aequum vt ametur amans: qui accedit, iungitor illi.
Da, tibi qui dederit; qui non dederit tibi, ne da.
Danti aliquis dedit, at non danti non dedit vllus.

Quibus significatur beneficium inuitari beneficio, et officium officio prouocari. Euripides in Helena:

Par pari referre. *)/ison i)/sw| e)pife/rein.

TERENTIVS in Eunucho paroemiam vsurpat, superiori non admodum dissimilem: Par pari referto. Qua monemur, vt tales simus in alios, quales in nos illos experimur. Ac iuxta Medeam Euripideam, amicis simus amici, inimicis infesti, in perfidos perfidi, parcos parci, clamosos clamosi, impudentes improbi: denique vtcunque meritum merito simili retaliemus. Idem in prologo Phormionis: Quod ab ipso allatum est, sibi id esse relatum putet. Non inconcinne tum quoque vsurpauerimus, si quando verba verbis, blanditias blanditiis, promissa promissis pensamus. Huc pertinet illud non illepidum, quod refert Aristoteles libro moralium nono: Dionysius citharoedum accersiuerat, vt sibi caneret in nuptiis: atque cum eo his pactus est legibus, vt, quo doctius, meliusque caneret, hoc copiosiorem ferret mercedem. Annixus est omni artificio citharoedus, vti quam scitissime caneret, sperans amplissimum praemium. At postridie pactam mercedem reposcenti musico, qui conduxerat ait iam persoluisse sese, qui a esset pollicitus, nempe par pari retulisse, proque voluptate reposuisse voluptatem, spem lucri significans: qui quidem hoc maior fuerat, quo magis ex arte cantasset. Verum hoc loco negat philosophus par pari relatum: propterea quod alter id, quod volebat, accepit: alter eo, quod expetebat, frustratus est. Huc videtur respexisse Euripides, cum ait in Andromache:

*sw/frwn kaq' h(ma=s2 sw/fron' a)ntilh/yetai,
*qumou/menos2 de\ teu/cetai qumoume/nwn.

Modestus in nos sentiet modestum item,
Commotus autem nos reperiet concitos.

Porro prouerbium natum videri potest, a compotationib. veterum Graecorum, apud quos aequalib. cyathis bibere mos erat. Archippus in Amphitryone secunda apud Athenaeum lib. 10.

Item lib. 6. *ou) dia\ tw= e)n th=| r(w/mh| i)/son i)/sw| to\n i)xqu\n pwlou/ntwn. id est, Non per eos, qui Romae piscem vendunt, parem pari: sentiens singulos pretio aestimatos vendi. Erat haec vox i)/son i)/sw|, solennis inter propinandum, vt ex eodem auctore facile liquet. Ea significabant, aut pares esse cyathos, aut tantundem additum aquae, quantum inesset vini. Huius formae sunt illa: paria facere, pro pensare ex aequo: et parem calculum ponere. Plin. ad Flaccum:

Accepi pulcerrimos turdos, cum quibus parem calculum ponere, nec vrbis copijs ex Laurentino, nec maris iam turbidi tempestatibus possum. M. Tullius lib. de Oratore ad Brutum: Par pari retulit ad schema rhetoricum, quo membra orationis pari syllabarum numero sibi respondent. Nam, inquit, Cum aut par pari refertur, aut contrarium contrario opponitur, aut quae similiter cadunt verba, verbis comparantur, quicquid ita concluditur, plerunque fit, vt numerose cadat.

Eadem mensura.

QVOD modo retulimus, videtur pariter et ad officij, et ad iniuriae relationem pertinere, verum ad beneficii pensationem magis referendum, quod ait Hesiodus:

Quo docet, officium remetiendum esse eadem mensura, aut etiam copiosiore, si suppetat facultas: prorsumque hac parte imitandos esse foecundos agros, qui sementem depositam multo cum fenore reddere consueuerunt. Citatur a Luciano prouerbij vice in Imaginibus: au)tw=| me/trw|, fasi\, kai\ lw/ion, id est, Eadem mensura, quod aiunt, aut melius. M. Tullius Epistolarum ad Atticum lib. 13. Ego autem me parabam ad id, quod ille mihi misisset, vt au)tw=| tw=| me/trw=| kai\ lw/i+on, si modo potuissem. Nam hoc etiam Hesiodus adscribit, ai)/ke du/nhai.

Crassa Minerua: Pingui Minerua.

MINERVA, iuxta poetarum fabulas, artibus, atque ingenijs praesidet. Vnde et illud fluxit: Inuita Minerua. Praeterea illud: Pingui, seu crassa Minerua, quod quidem iam olim Prouerbij vice celebratur. Columella lib. De re rustica duodecimo capit. 1. In hac autem, inquit, ruris disciplina non consideratur eiusmodi scrupulositas, sed, quod dicitur, pingui Minerua, quantumvis vtile continget villico tempestatis futurae praesagium. Idem in primi libri praefatione: Potest enim nec subtilissima, nec rursum, quod aiunt, pingui Minerua res agrestis administrari. Idem libro 10. Nec tamen Hipparchi subtilitas, pinguioribus, vt aiunt, rusticorum literis necessaria est. Dicitur pinguiore Minerua fieri, quod inconditius, simpliciusque, quasique indoctius fit, non autem exquisita arte, nec exactissima cura. Vnde et Priapus ille, cum rem obscoenam, quam poterat vrbanius per inuolucra verborum petere, nudis verbis rogat.

Et Horatius, Philosophum describens, non exactis illis Stoicorum rationibus, atque argutijs instructum, sed veluti citra artem, philosophiam moribus exprimentem, neque tam disertum, quam simplicem, ac syncerum.

Aulus Gellius lib. 14. ca. 1. Nequaquam tamen id censebat in tam breui, exiguoque vitae spatio, quantouis hominis ingenio comprehendi posse, et percipi: sed coniectari pauca quaedam, et, vt verbo ipsius vtar, paxu/teron, id est, crassius, et pingui Minerua.

Crassiore Musa.

*paxute/ra mou/sh|, id est: Crassiore Musa. Eandem paroemiam sic extulit Quintilianus, Institutionum oratoriarum libro 1. Libet propter

quosdam imperitiores etiam crassiore, vt vocant, Musa, dubitationem huius vtilitatis eximere. Inuenitur aliquoties apud scriptores non inidoneos, Pinguiore formula, pro eo, quod est, planius, atque intelligibilius. Dictum est, et Latine loqui, pro eo quod est, Aperte, et simpliciter. M. Tullius in Verrem: Latine, me scitote, non accusatorie, loqui. Idem in Philip. Sed vt solent ij, qui plane, et Latine loquuntur. In Priapeijs.

Rudius, ac planius.

INELEGANTIVS quidem est illud apud Graecos, sed idem tamen pollet; a)maqe/steron, kai\ safe/steron ei)pe\, quod apud eundem refertur Gellium: Nosti enim, inquit, credo verbum illud vetus, et peruulgatum, a)maqe/steron ei)pe\ kai\ safe/steron, id est, Indoctius, rudiusque quodammodo loquere, et apertius; ac clarius fare. Sumtum apparet ex Aristophanis comoedia, cui titulus, ba/traxoi, id est, Ranae.

Quo carmine Bacchus Euripidis obscuritatem taxat. Suidas et interpres admonent, subesse prouerbium, quod hunc ad modum feratur.

Inde sumptum, quod antiquitus illi sofoi\, quos vocant, solebant mysteria sapientiae quibusdam aenigmatum inuolucris data opera obtegere, videlicet ne profana turba, ac nondum philosophiae sacris initiata, posset assequi. Sic Plato numeris suis obscurauit suam philosophiam. Sic Aristoteles multa mathematicis collationibus reddidit obscuriora.

Sus Mineruam.

TRITISSIMVM apud Latinos auctores adagium, u(=s2 th\n *)aqhna=n, i. Sus Mineruam, subaudiendum, docet, aut monet, dici solitum, quoties indoctus quispiam, atque insulsus eum docere conatur, a quo sit ipse magis docendus: aut, vt Festi Pompeij verbis vtamur, cum quis id docet alterum, cuius ipse est inscius. Propterea quod Mineruae artium, et ingeniorum, vt diximus, tutela tribuitur â poetis. Porro sue nullum aliud animal magis brutum, magisque sordidum, vt quod stercoribus impense gaudeat, vel ob iecoris magnitudinem, quae sedes est concupiscentiae, ac libidinis: vel ob narium crassitudinem, et olfactum hebetem, vnde fit, vt non offendatur foetore: tum adeo pronum, ciboque deditum, vt, si forte sursum aspicere cogatur, protinus stupore sileat ob insolentiam, vt tradit Alexander Aphrodiseus. Nec est aliud magis indocile, proinde non ad vsum aliquem, quemadmodum pecudes nonnullae, sed ad epulas dumtaxat a natura donatum videtur. Cui rei testis est Plinius libro 8. cap. 51. Animalium, inquit, hoc maxime brutum, animamque ei pro sale datam, non illepide existimabatur. Idem affirmat Varro li. De re rustica secundo: Suillum, inquit, pecus donatum a natura dicunt ad epulandum. Itaque his animam datam pro sale, quae seruaret carnem. Atque haec quidem verba quid sibi velint explicat M. Tullius libro De finibus bonorum quincto: Etenim omnium rerum, inquit, quas et creat natura, et tuetur, quae aut sine animo sunt, aut non multo secus, eorum summum bonum in corpore est,

vt non inscite illud dictum videatur in suem, animum illi pecudi datum pro sale, ne putresceret. Sunt autem bestiae, in quibus inest aliquid simile virtutis, vt in leonibus, vt in canibus, vt in equis, in quibus non corporum solum, vt in suibus, sed etiam animorum aliqua ex parte motus aliquos videmus. Vulgo insipidos istos, et quasi ventri atque abdomini natos, sues, appellare consueuimus. Quin et Suetonius in catalogo illustrium grammaticorum refert, Palaemonem arrogantia tanta fuisse, vt M. Varronem porcum appellaret, secum et natas, et morituras literas. Praeterea, si quid indoctum atque illiteratum significare volumus, id ex hara profectum dicimus. Quemadmodum M. Tullius in Pisonem: Ex hara productae, non schola. Hinc igitur natum, adagium Sus Mineruam. L. Caesar apud Ciceronem lib. de Oratore secundo: Sic ego, inquit, Crasso audiente, primum loquar de facetiis, et docebo sus, vt aiunt, oratorem eum, quem cum Catulus nuper audisset, foenum alios aiebat esse oportere. Idem Cic. lib. de Academicis quaestionibus primo: Nam et si non sus Mineruam, vt aiunt, tamen inepte quisquis Mineruam docet. Hieronymus in Rufinum: Praetermitto Graecos, quorum tu iactas scientiam, et dum peregrina sectaris, pene tui sermonis oblitus es, ne vetere prouerbio, Sus Mineruam, docere videatur. Vsurpat idem verbis commutatis in epistola ad Marcellam, cuius initium, Mensuram charitas non habet. M. Varro, et Euhemerus adagium ad fabulas retulerunt, id quod ex Festi verbis licet conijcere. Quam rem, inquit, in medio, quod aiunt, positam, ineptis mu/qois2 inuoluere maluerunt, quam simpliciter referre. Celebratur a multis Demosthenis scomma, qui cum Demades vociferaretur in eum: *dhmosqe/nhs2 e)me\ bou/letai diorqu=n h( u(=s2 th\n *)aqhna=n, i. Demosthenes vult me corrigere sus Mineruam: respondit: au(/th me/n toi pe/rusin h( *)aqhna= moixeu/ousa ei)lh/fqh, id est. At qui nuper haec Minerua in adulterio fuit deprehensa. Dictum adlusit ad Mineruam virginem.

Sui cum Minerua certamen suscepit.

CVM hoc, aut idem, aut certe quam maxime finitimum, quod apud Theocritum legitur in Hodoeporis:

Quoties indocti, stolidique, et depugnare parati, non verentur summos in omni doctrina viros in certamen literarium prouocare. Theocriti enarrator sic efferri vulgo paroimi/an scribit, *us2 w)\n pro\s2 *aqh/nhn e)ri/zeis2. id est.

Scholiastes aliquis addit, eos e)ri/zein dici, qui verbis certant, e)rei/dein, qui factis, quo magis ridiculum est, si sus indocilis certet cum Minerua, disciplinarum praeside.

Inuita Minerua.

LATINIS et illud est celebratissimum, inuita Minerua, pro eo quod est, refragante ingenio, repugnante natura, non fauente caelo. Cicero in Officiis: Inuita, vt aiunt, Minerua. idem libr. epistolarum familiarium duodecimo: Quinquatribus, frequenti senatu, causam tuam egi, non inuita Minerua. Rursum eiusdem operis, lib. 3. Idque, quoniam tu ita vis, puta me non inuita Minerua facturum. Horatius:

Abijt et taurus in syluam.

*)eba kai\ tau=ros2 a)n' u(/lan, i. Abijt et taurus in syluam. Pastorale prouerbium, allegoria subturpicula, significans diuortium, ac neglectum veteris amicae. Tametsi licebit in vsum verecundiorem trahere hoc modo, si per iocum accommodabitur ad eos, qui pristinos amicos negligere videntur, et a familiarium, congerronumque grege desuescere. Aut in illos etiam, qui a solitis desciscunt studijs, diuersumque vitae sequuntur institutum. Theocritus in Idyllio, cuius titulus est Theonycho, nominatim etiam prouerbij vice refert:

Queritur autem amans, se iam pridem ab amica relictum, plurimumque iam esse temporis ostendit, quod Cynisca, id est, Catella (nam id erat nomen puellae) se Lyco quodam oblectet, neque omnino curet ad pristinam redire consuetudinem: non magis, quam tauri, qui et ipsi nonnunquam a vaccarum armentis secedunt, et aut reliquis aggregantur tauris, aut solitarij per nemora vagantur, nullo feminarum desiderio tacti. Eum secessum, eumque vaccarum neglectum, quasique diuortium pastores peculiari verbo vocant a)timagelei=n, voce nimirum composita e)k tou= a)timei=n, to\ a)tima/zein, kai\ katafronei=n, quod est despicere, negligereque, ac pro nihilo ducere: et e)k tou= a)ge/lh, quod armentum sonat. Actum a)timagelei=n, dicuntur tauri, cum, segregati a vaccarum commercio, adeo non curant illas, vt non modo coitum non appetant, sed ne pascuis quidem vti velint. Hunc animantis morem, simulque vocem ipsam ei tributam rei demonstrat Aristoteles lib. de natura animalium sexto, his verbis: *(o de\ tau=ros2, o(/tan w(/ra th=s2 o)xei/as2 h)=|, to/te gi/netai sau/nomos2, kai\ ma/xetai toi=s2 a)/llois2. to\n de\ pro/teron xro/non met' a)llh/lwn ei)si\n, oi(/ kalei=tai a)timagelei=n. polla/kis2 ga\r o(i/ge e)n th=| h)pei/rw|, ou) fai/nontai triw=n mhnw=n. w(/lws2 de\ ta\ a)/rgia pa/nta h)\ ta\ plei=sta, ou) sunne/montai tai=s2 qhlei/ais2 pro\ th=s2 w(/ras2 tou= o)xeu/ein. Ea verba nos appendemus magis, quam annumerabimus, hoc modo: At taurus, cum tempus coitus adfuerit, tum demum incipit communibus cum vaccis pascuis vti, cumque reliquis tauris dimicat. nam ante id temporis inter sese pascuntur, quod quidem appellant a)timagelei=n. Sane qui sunt in Epiro prouincia tauri, saepenumero trium mensium spatio non apparent. Porro fera animantia, aut omnia, aut certe pleraque ante tempus coeundi non aggregantur ad communes cum feminis pascuas. Illud admonitu dignum visum est, in versione Theodori Gazae, pro Graeca voce a)timagelei=n quam Romana lingua nullo pacto reddere potest; scriptum esse Coarmentari. Idque verbi doctis etiam viris non parum caliginis offudit; ita vt deprauatum apud Aristotelem locum existiment, commutataque lectione longe diuersum sensum inducant; putentque Theodorum in transferendo non mediocriter hallucinatum. At nos, tota re diligentius pensiculata, videre videmur Aristotelicorum verborum sententiam citra vllius vocis commutationem adamussim quadrare: videlicet, taurum aggregari cum vaccis, et in ijsdem versari pascuis, appetente coitus tempore, eique non conuenire cum reliquis taurorum armentis,

sed bellum cum alijs gerere: reliquis autem temporibus tauros cum tauris socialiter ijsdem vti pascuis, neque feminarum conuictum sequi, sed inter sese agere: quod idem accidat in feris ferme omnibus. Hanc autem taurorum cum tauris societatem neglectis vaccarum armentis, vocari a)timagelei=n. Quaeso, quid hic scrupuli, cur Aristotelicam lectionem mutandam existimemus? nisi si quid offendit mutatus numerus, in tau=ros2, et ei)si/n, id quod Aristoteli praesertim eo in opere pene familiare deprehenditur? Dictionem autem illam Coarmentari, non germanam, sed supposititiam esse, dubium non est, et aut librariorum incuria, aut alicuius parum eruditi temeritate inductam: legendum esset vel Dearmentari, vel Abarmentari. Neque enim adduci possumus, vt credamus, Theodorum, hominem tam in omni doctrinae genere absolutum, fuisse lapsum, praesertim in voce, neque magnopere prodigiosa, nec inusitata Graecis auctoribus: vtpote cuius vim vel ipsa statim indicat etymologia: praeterea quae apud Theocritum auctorem vsque adeo notum, vulgatumque legatur, e)n nomei=, h)\ bwko/lois2 id est, in pastore, siue bubulcis.

*xoi(\ [note of the transcriber: in the print: *x' oi(] me\n a(ma= bo/skointo kai\ e)n fu/lloisi planw=nto
*ou)de a)timageloun=tes2.

Atque hi pascuntur simul, inque comantibus herbis.
Errant, et nonnulla gregis diuortia quaerunt.

Ad haec Suidas ostendit: *tau=ron a)tima/gelon appellatum to\n th=s2 a)ge/lhs2 katafronou=nta, id est: qui negligeret armentum. Huc videtur nonnihil adlusisse Virgilius in Sileno:

Ah, virgo infelix tu nunc in montibus erras.
Ille latus niueum molli fultus hyaecintho,
Ilice sub nigra pallentes ruminat herbas:
Aut aliquam in magno sequitur grege. claudite, nymphae
Dictaeae, nymphae nemorum iam claudite saltus.
Si qua forte ferant oculis sese obuiae nostris
Errabunda bouis vestigia: forsitan illum,
Aut herba captum viridi, aut armenta secutum
Perducant aliquae stabula ad Cortynia vaccae.

Ille latus niueum molli fultus hyaecintho
Ilice sub nigra pallentes ruminat herbas:

taurum innuit a)tima/gelon. Item, cum ait: Errabunda bouis vestigia. Significat autem poeta taurum, quem adamabat Pasiphae, aut prorsus a)timagelei=n, aut eatenus a)timagelei=n, vt, suo armento neglecto, vaccas alias sequeretur. Porro de pugna taurorum inter ipsos coitus tempore meminit idem Maro libro Georg. tertio:

Nec mos bellantes vna stabulare; sed alter
Victus abit, longeque ignotis exulat oris,
Multa gemens ignominiam, plagasque superbi
Victoris, tum quos amisit inultus amores.
Et stabula aspectans, regnis excessit auitis.

Nos quidem arbitramur hanc ipsam vocem, si deflectatur alio, prouerbialem esse, quemadmodum sunt et illae kaprou=n, et i(ppomanei=n ad eamque potissimum respexisse Theocritum, cum

ait proverbio dici: *)eba kai\ tau=ros2 a)n' u(/lan. Scholia, quae feruntur in Theocritum, habent e)/ba ken tau=ros2 pro kai\ coniunctione copulatiua, mutata ken expletiua: addunt esse proverbium de his dici solitum, qui abessent non reuersuri. Taurus enim, si semel aufugerit in siluam, capi non potest. Vnde non inconcinne quis dixerit maritum, diutius ab vxore secubantem, a)timagelei=n, et eum, qui familiares desierit inuisere, a)timagelei=n, et qui diutius a Musis ac librorum abstinuerit contubernio, a)timagelei=n. Item, qui a conuictu hominum abhorreat, secumque viuat, a)tima/gelon licebit appellare. Et, qui a legitimo contubernio aberrarit, secesseritque, non inepte dicetur a)timagelei=n. Nec prorsus abhorret ab hac forma, quod est apud Aristophanem in Lysistrata:

Sic enim significauit vitam caelibem faeminae negligentis Taurum, id est maritum. Sic et Horatius:

Annus producit, non ager.

*)etos2 fe/rei, ou)xi\ a)/roura, id est, Annus producit segetem, non aruum. Hemistichion proverbiale, quod refertur a Theophrasto lib. de Plantis. 8. *pro\s2 au)/chsin de\ kai\ trofh\n me/gista me\n h( tou= a)e/ros2 kra/sis2 sumba/lletai, kai\ o(/lws2 h( tou= e)/tous2 kata/stasis2. eu)kai/rwn ga\r u(da/twn kai\ eu)diw=n kai\ xeimw/nwn ginome/nwn, a(/panta eu/fora kai\ polu/karpa, ka)\n e)n a(lmw/desi kai\ leptogei/ois2 h)=|. dio\ kai\ paroimiazo/menoi le/gousin, ou)k a)/llws2, o(/ ti e)/tos2 fe/rei ou)xi\ a)/roura, me/ga de\ kai\ ai( xw=rai diafe/rousin. i. Ad incrementum autem, alimentumque plurimum quidem caeli temperies, et in totum anni conditio iuuat. Etenim, si imbres, serenitates, et hyemes accidant opportunae, cuncta felicius atque vberius proueniunt, etiam in salsuginosis, ac parum pinguibus agris. Vnde non ab re est, quod proverbio dicunt: Annum producere fructum, non aruum. Veruntamen non parui refert, quae sit regionum ratio. Hic illud obiter admonendum duximus, in impressis exemplaribus legi, ou) kalw=s2, id est, non recte: atque hoc ipsum, vt nostra quidem est opinio, ou) kalw=s2, partim, quod Theodorus Gaza verterit hoc loco: Non perperam: partim quod non perinde quadret ad Theophrasti sententiam. Nam is fatetur verum esse, plurimum habere momenti caeli conditionem, id quod etiam proverbio testatum sit, quo non sine causa tota prouentus ratio tribuitur aeri, tamen nonnihil etiam discriminis situm esse in ipso soli ingenio. Proinde legendum suspicamur pro ou) kalw=s2, ou)k a)/llws2, id est, non temere. Quanquam videmus et illud ou) kalw=s2 vtcunque posse defendi. Nimirum vt Theophrastus improbet vulgare dictum, quod caelo momentum omne tribuit, cum a soli ratione magna pars pendeat. Nobis tamen superior lectio magis adridet, atque huic nostrae sententiae doctos calculum suum addituros existimamus. Repetit idem adagium libro de causis plantarum tertio, rationem reddens, cur in frigidis pariter et calidis regionibus triticum proueniat, haud negans agri naturam nonnihil conferre ad fertilitatem, sed multo maximum momentum habere aerem circumfusum, et cuiusmodi caeli ventorumque temperies contingat, tum ad quos

flatus oppositus sit ager. Meminit et Plutarchus Symposiacis, decade 7. problemate 2. Porro, si libebit vsum proverbii dilatare, non intempestiuiter accommodabitur in hanc sententiam, si quis dicat, ad virtutem educationem longe plus adferre momenti, quam genus, ac plane perparui referre, quibus maioribus sis natus, sed multo maxime, quibus rationibus educatus, quibusque moribus sis institutus. Nam coelum velut educat, quod progignit terra. Ad hoc adagii videtur adlusisse Euripides in Hecuba, quam ita loquentem facit.

--- *ou)/koun deino\n, ei) gh= me\n kakh\
*tuxou=sa kairou= qeo/qen, eu)sta/xun fe/rei.
*xrhsth\d' a(martou=s' w(=n xrew\n au)th\n tuxei=n,
*kako\n di/dwsi karpo\n, a)nqrw/pois2 d' a)ei\,
*(o me\n ponhro\s2, ou)den a)/llo, plh\n kako\s2,
*(od' e)sqlo\s2, ou)de\ sumfora=s2 u(po\
*fu/sin die/fqeir', a)lla\ xrhsto\s2 e)st' a)ei\.
*)ar' oi( teko/ntes2 diafe/rousin, h)\ trofai\,
*exei ge/toiti kai\ to\ trefqh=nai kalw=,
*di/dacin e)sqlou=.

--- Non nouum ergo si mala
Fauente caelo terra fert segetem bonam,
Bona, destituta quibus opus fuerat, malum
Fructum edit. At mortalium quisquis malus
Nil possit aliud esse, quam semper malus,
Frugi, vsque frugi. Sors nec ingenium viri
Aduersa vitiat, sed probus semper manet.
Vtrum id parentum, an educantium magis?
Recte educari scilicet nonnullam habet
Doctrinam honesti.

Videtur Hecuba plusculum tribuere geniturae, quam institutioni, miraturque, proinde non idem evenire in mortalium moribus, quod in proventu segetum accidat. Porro quanto plus valeat institutio, quam genus, Lycurgus eleganter ostendit, prolatis apud multitudinem duobus canibus, quorum alter ingenerosa matre natus, propter institutionem gnauiter feram est insecutus, alter generosis ortus parentibus, quod institutus non esset, turpiter relicta fera, ad odorem panis, ac cibi restitit.

In vado.

METAPHORA proverbialis, In vado esse, pro eo, quod est, In tuto, citraque discrimen, sumpta a natantibus, aut nauigantibus. Terentius: Omnis res in vado est. Plautus in Aulularia: Haec propemodum iam esse in vado salutis res videtur. Vadum autem est aquae fundus, in quo quisquis constiterit, is iam effugit periculum ne mergatur.

In portu nauigare.

AFFINIS est huic allegoria, e)n lime/ni plei=n, id est, In portu nauigare, qua significamus nos iam a periculo abesse. Propterea quod, qui mediis adhuc in fluctibus nauigant, ventorum et aestus arbitrio nauigant. Contra, qui iam intra portum sunt, nihil habent negocii, cum vndis, ac ventis. Vnde vulgatissima metaphora, hominem, in cuius praesidio conquiescimus, portum appellamus. Et, qui sese ad tranquillam tutamque aliquam vitae rationem traducunt, in portum se recipere dicuntur. Terentius in Andria. Nunc huius periclo fit: Ego in portu nauigo. Maro paulo diuersius in Aeneidos libro septimo:

Bos lassus fortius figit pedem.

DIVVS Hieronymus oppido quam elegans adagium vsurpauit, ad beatum Aurelium Augustinum scribens, eumque deterrere cupiens, ne iuuenis senem provocet. Propterea quod tardius quidem ad pugnam excitantur hi, qui iam sunt aetate quasi fessi: verum iidem grauius saeuiunt, atque vrgent, si quando senilis illa virtus irritata recaluit. Memento, inquit, Daretis et Entelli, et vulgaris proverbii, quod bos lassus fortius figat pedem. A veteri triturae more ductum apparet, cum, circumactis a bubus super manipulos plaustris, grana excutiebantur: Partim a rotis in hoc armatis, partim a taurorum vngulis. Potest adlusum videri et ad hoc, quod iuuenes corporis agilitate praepollent. Senes in stataria pugna, ac viribus superiores sunt, id quod et Virg. in Daretis et Entelli congressu declarat. Nec admodum hinc abludit illud, quod in Graecorum collectaneis positum reperitur, a)tre/mas2 bou=s2 id est, Lente bos, subaudiendum mouet pedem. Nam sensim quidem mouet, at grauius premit.

Tota erras via.

*th=| pa/sh| o(dw=| a)famarta/nesqai, id est, Tota aberrare via. Proverbium est in eos, qui vehementer aberrant. Terentius in Eunucho: Tota erras via, Translatum a viatoribus, qui nonnunquam ita solent aberrare a via, vt non sine dispendio quidem, tamen quo tendebant, perveniant: nonnunquam sic aberrant, vt longe diuertant, et in diuersum tendant. Vnde et Exorbitare dicuntur, qui a vero aberrant. Aristoteles in Ethicis: Haud tota aberrant via. Idem Naturalium libro primo scribit priscos illos philosophos naturalium causarum scrutatores, exorbitasse, ac velut e via depulsos, prorsus aberrasse a vero. Sumptum est ex Aristophanis Pluto:

Quin etiam hodie dictitant, eos in via esse, qui recto consilio quippiam instituunt; extra viam, qui qua non oportet ratione rem aggrediuntur. Sunt ferme proverbiales et illae metaphorae doctis vsitatissimae, Depellere a via, reducere in viam, monstrare viam, facere viam, sternere viam, aperire viam, praecludere viam, intercludere viam. Cicero in prima Philippica: Quod si putas, totam ignoras viam gloriae. Celebre habetur et illud apophthegma: Bene currunt, sed extra viam: *kalw=s2 me\n tre/xousin, a)ll' e)kto\s2 th=s2 o(dou=.

Toto caelo errare.

HVIC confine est, quod vsurpat Macrobius Saturn. lib. 3. Nunquamne, inquit, Praetextate, tibi venit in mentem, toto, vt aiunt, caelo errasse Virgilium? Sumptum videtur ex Aristophanis Ranis:

Ab Euripide dicitur in Aeschylum qui plurimum errasset in his, quae dixerat. Metaphora ducta, vel a Phaethontis, aut Cereris fabula, vel a nauigantibus, qui caeli, syderumque obseruatione cursum moderantur: proinde naucleri, cum vehementer aberrant, in caeli parte longe diuersa Cynosuram imaginantur nonnunquam, totoque aberrant cursu. Nisi malumus caelum pro regione accipere, velut Horatius:

Suo iumento sibi malum accersere.

QVI ipse sibi malorum est auctor, suo iumento sibi malum accersere dicitur, tanquam suo sumptu, suaque opera, quasi suopte plaustro, malorum sarcinam adportet sibi. Plautus in Amphitryone: Ipse homo sibi a me malam rem accersit iumento suo. Sumpta metaphora a plaustris onerariis. Nam id quoque significat lumentum, auctore Gellio lib. 20. cap. 1. aut certe ab animalibus tergo vectantibus onera.

Suo sibi hunc iugulo gladio, seu telo.

SVO gladio, suove telo iugulari dicitur, qui suis ipsius dictis reuincitur, aut qui suopte inuento, dolove capitur: denique in quem quocunque modo, seu dictum, seu factum retorquetur, quod ab ipso profectum sit: veluti, si quis exemplo Protagorae antistrephon dilemma in eum, qui proposuerit, retorqueat: aut si, quemadmodum Phalaris, Perillum, mali repertorem, suo inuento conficiat. Itaque in Adelph. Terentii, Mitio senex, fratris Demeae saeuitiam increpans, huiusmodi vtitur sententia: Hoc vnum affert vitii senecta, attentiores ad rem sumus, quam oportet. Eandem Demea paulo post in fratrem retorquens: Postremo, inquit, non meum illud verbum facio, quod tu Mitio bene et sapienter dixti dudum. Vitium commune omnium est, quod nimium ad rem in senecta attenti sumus: Hanc maculam nos decet effugere. Hac ratione cum Mitio constringeretur, adigereturque, vt agrum, quem rogabatur, daret: tum Demea, Suo, inquit, sibi hunc iugulo gladio. Translata metaphora ab his, qui in pugna suis ipsorum telis aliquoties confodiuntur. Plautus in Amphitryone: Atque hunc telo suo sibi, malitia sua, a foribus pellere. Cicero pro Caecinna: Aut tuo, quemadmodum dicitur, gladio, aut nostro defensio tua conficiatur necesse est. Huc adlusit Ouidius in epistolis Heroidum:

Remigiumque dedi, quo me fugiturus abires:
Heu patior telis vulnera facta meis.

Eodem pertinent et illa Ciceronis: In tuum ipse mucronem incurras, necesse est. Rursum. Hic est defensionis tuae mucro, in eum incurrat oratio tua, necesse est. Neque vehementer hinc abludit Liuianum illud lib. 2. de secundo bello Punico: Sentiebat Annibal suis se artibus peti. Lucianus in Piscatoribus: w(s2 par' h(mw=n ta\ toceu/mata, w(s2 fh\s2, labw\n, kaq' h(mw=n e)toceues2, id est, Quae quidem tela a nobis, vt fateris, sumpta, aduersus nos iaculatus es. Tradit Plutarchus, Brasidam ducem, educto e corpore telo, eodem confodisse eum, qui miserat. Marius, vnus e triginta tyrannis, a milite quodam interemptus narratur a Trebellio Pollione, qui adoriens dixerit: Hic est gladius, quem ipse fecisti: nam Marius ante imperium faber ferrarius fuerat, et eius militis opera in fabrili officina vsus. Hunc igitur vere suo gladi dixeris iugulatum.

Incidit in foueam, quam fecit.

TRANSLATVM vel ab his, qui foueis effossis, aut reliquis id genus decipulis, insidiantur feris; vel a bellis, in quibus aliquoties suffossis cuniculis hostis hostem captat.

Suo ipsius laqueo captus est.

NOTA metaphora, nempe mutuo sumpta ab his, qui instructis pedicis, auibus, aut feris insidias tendunt.

Hanc technam in teipsum struxisti.

EANDEM sententiam aliter expressit Lucianus: *(/wste so/fisma kata sautw= sunte/qeikas2, id est, Itaque commentum in tuum ipsius exitium reperisti. De haeredipeta, qui, quum diuitem ex asse heredem scripsisset, ac testamentum protulisset, quo diuitem ad idem faciendum provocaret, tecti ruina subito oppressus est, ac sua reliquit illi, cuius facultatibus inhiarat. Vtendum erit, cum dolus, in alterum excogitatus, in caput auctoris recidit, ita vt non raro consueuit accidere.

Turdus ipse sibi malum cacat.

HIS similimum est illud Graecorum adagium: *ki/xla xe/zei a(uth=| kako/n, id est, Turdus ipse sibi malum cacat. In eos dici solitum, qui sibiipsis ministrarent exitii causam. Siquidem viscum, auctore Plinio, non prouenit, nisi maturatum in ventre ac redditum per auium aluum, maxime palumbium, ac turdorum. Cuius rei meminit et Seruius in sextum Aeneidos. Aristoteles item libro De natura animantium nono, tria turdorum genera facit, quorum primo i)cobo/ron vocatum ait: aut, vt Atheneus, i)cofa/gon, nimirum, quod visco vescatur. Quoniam autem visco capiuntur aues, ipsae sibi malum cacant videlicet. Plautus paulo diuersius extulit: Ipsa, inquiens, sibi auis mortem creat. Quanquam non dubitemus affirmare, a Plauto, Cacat, non Creat fuisse scriptum: deinde locum a quopiam semidocto, et Graecanici proverbii ignaro, deprauatum, supposita voce adulterina Creat. Sophocles in Antigone:

*(/ostis2 d' a)nwfe/lhta\ futeu/ei [note of the transcriber: in the print: a)nwfe/lhta futeu/ei] te/kna
*ti/ to d' a)/n ei)/pois2 a)/llo, plh\n au)tw=| po/nous2
*fu/sai, polu\n de\ toi=sin e)xqroi=sin gelwn,

Inutiles quicunque liberos serit,
Quid aliud hunc, quam sibi creare dixeris
Ipsi dolores, atque risum maleuolis?

In hos igitur quadrabit paroemia aut in eos, qui potentes sibi generos adsciscunt, a quibus postea per vim opprimantur.

Ipse sibi mali fontem reperit.

EXTAT item apud eosdem senarius proverbio celebratus, *au)to\s2 ga\r eu(=re tou= kakou= th\n phtu/an. id est, Ipsius mali sibi reperit coagulum. Aut, *au)to\s2 e(=ure tou= kakou= phgh\n, id est, Ipse reperit mali fontem. Sic Aesch. in Persis:

Versus est Trochaicus. Sunt enim et perniciosi fontes, quorum aqua gustata mortem, aut insaniam adferat, quos praestiterat non reperisse.

Capra gladium

EODEM ferme pertinet, ai)\c ma/xairan, id est, Capra gladium, subaudi, reperit. In eos dicitur, qui ipsi reperiunt, quo pereant. Ortum est autem adagium ab huiusmodi quodam eventu. Olim, cum Corinthii Iunoni Aeraeae (nam id illi cognomen) rem diuinam facere pararent, huius Iunonis statuam aiunt a Medea positam fuisse: atque hi, qui ad praebendam hostiam erant conducti, defosso sub terra cultro, oblitos sese assimularent, capra pedibus excalpens, eum eruit, prodiditque: itaque mactata est. Quidam sic efferunt paroemiam: ai)\c dou=sa th\n ma/xairan id est, Capra cultrum praebens. Quidam hoc pacto: o)/is2 th\n ma/xairan, id est. Ouis cultrum.

Cornix scorpium.

His confine est et illud, *korw/nh to\n skorpi/on, id est, Cornix scorpium, subaudi, rapuit. Quadrat in hos, qui parant eos laedere, vnde tantundem mali sint vicissim accepturi. Quemadmodum cornix, correpto scorpio, arcuata illius cauda, vulnus accepit lethale, periitque. Extat super hac re Graecum epigramma Archiae, quod non grauabor adscribere.

*)en pote\ pamfai/nonti mela/nteros2 ai)qe/ri nai/wn,
*skorpi/on e)k gai/hs2 ei)=de qoro/nta ko/rac,
*(\on ma/ryas2 w)/rousen. o( d' a)i\cantos2 e)p' ou)=das2
*ou) bradu\s2, eu)ke/ntrw| pe/zan e)/tuye be/lei,
*kai\ zwh=s2 min a)/mersen. i)/d' o(/sson e)/teuxen e)p' a)/llw|,
*)ek kei=nou tlh/mwn au)to\s2 e)/dekto mo/ron.

Scorpius e terra prorepserat, idque vidente
Coruo, qui caelo victitat in liquido.
Corripuit visum, fugitque: sed hic vt humum ales
Contigerat, telo mox ferit atque necat.
Ecce tibi, quod in hunc auis insidiosa parabat,
Inde sibi acciuit ipsa necem misera.

Atque id in rebus humanis frequenter vsu venire solet, vt, qui cepisse videatur, ipse captus sit. Quemadmodum et Horatius:

Calidum prandium comedisti.

HVC adludere videtur et Plautinum illud; Calidum hodie prandium prendisti, id est, Fecisti, quod tibi magno malo sit futurum. Ab his sumtum, qui se noxiis, ac lethiferis ingurgitant cibis, postea ventris tormina sensuri.

Irritare crabrones.

*ta\s2 sfhkia\s2 e)reqi/zein, id est, Irritare crabrones. Ad hanc sententiam referendum est et illud, quod est apud Plautum in Amphitryone, Irritabis crabrones. Id dictum est a poeta in mulierum ingenium: quib. iratis si repugnes, magis prouoces, neque sine tuo malo discedas. Est autem Crabro insecti genus, affine vespis, pertinacissimum, aculeoque pestilentissimo. Siquidem refert Plin. Naturalis historiae lib. 11. ca. 21. crabronum ictus haud temere sine febri esse. Additque, traditum a quibusdam, ter nouenis huius animantis punctis interfici hominem. Aristoteles lib. de partibus animalium nono, praeter alia, quae de crabronibus commemorat, illud quoque tradit, cum in apum genere quaedam aculeis careant, vt fuci, et reges, vespae quoque nonnullae sine aculeis inueniantur, nulli crabrones reperiuntur non armati aculeo. Quanquam de duce, num aculeatus sit, nonnihil addubitat. Vtitur hoc adagio diuus Hieronymus in quadam epist. Eandem sententiam sic idem extulit Plautus, mutata allegoria;

Bacchae bacchanti si velis aduersarier,
Ex insana insaniorem facies: feriet saepius.
Sin obsequaris, vna te soluas plagae.

Nam mos erat, vti Bacchanalia celebrantes obuios thyrsis ferirent. Aristophanes in Lysistrata, nam hoc titulo inscriptam comperi:

*)hre/ma dh\ para/meiyon o)doipo/re, mh/pote tou=de
*kinh/sh|s2 tu/mbw| sfh=kas2 e)fezome/nous2.

Ne fors crabrones, qui huic insedere sepulcro,
Irrites tacitum carpe viator iter.

Xenophon lib. 4. indicat, vnde natum sit: nimirum ab iis qui student eximere vespas ab antris suis. o(rw= d' e)/gwg', e)/fh, kai\ o(po/soi sfh=kas2 e)cairei=n bou/lontai, e)a\n me\n e)kqe/ontas2 tou\s2 sfh=kas2 peirw=ntai qhra=n, u(po\ pollw=n tuptome/ nous2, id est, et ego, inquit, video etiam eos, quicunque crabrones excipere volunt, siquidem euolantes conentur venari, a multis feriri crabronib.

Leonem stimulas.

CONSIMILEM vim habet, quod a Diogeniano refertur: to\n le/onta nu/tteis2, id est, Leonem pungis, seu vellicas. De iis, qui potentem, ac ferocem in suum ipsius exitium prouocant, atque extimulant. Notior est metaphora, quam vt sit explicanda.

Malum bene conditum ne moueris.

IDEM pollet et illud: mh\ kinei=n kako\n eu)kei/menon, id est, Ne moueris malum bene conditum, siue quiescens. In eos, qui sua stultitia sibi turbas excitant: aut qui mala iam tempore sepulta resuscitant, renouantque. Prouerbium retulisse videtur Theognis hoc versu:

Octipedem excitas.

CRATINVS in Thrattis apud Suidam, o)ktw/poun a)negei/reis2, id est, Octipedem excitas, nimirum scorpium: cui pedes sunt octo, ac plerunque sub saxis abditus cubat, quem non nisi tuo periculo suscites propter venenum, quod in cauda gestat.

Mouere Camarinam.

*kinei=n th\n kamari/nhn, id est, Mouere Camarinam, est sibiipsi malum accersere. Lucianus de Apophrade: o(ra=s2 w(s2 a)/meinon h)=n soi a)ki/nhton th\n kamari/nan e)a=n, id est, Vides, quanto satius tibi fuerit, Camarinam immotam sinere. Vnde natum sit adagium, Seruius grammaticus explicat, Virgilianum illum locum enarrans in tertio Aeneidos:

Camarina, inquit, palus est iuxta oppidum eiusdem nominis, quae cum olim, siccata, pestilentiam creasset, consuluerunt oraculum, an penitus eam desiccare praestaret. Vetuit Deus Camarinam moueri. At illi exsiccarunt, non obtemperantes oraculo, et cessauit quidem pestilentia, sed per eam ingressis hostibus poenas dederunt neglecti oraculi. Eadem ferme commemorat et Suidas, illud insuper addens, quibusdam Camarinam esse fruticem, cuius ramos si quis commoueat, quatiatque, tetrum quendam odorem edere. Verum nobis superior sententia magis videtur ad verisimilitudinem accedere. Meminit huius adagii Stephanus quoque versu heroico, effertque ad hunc modum:

Ait autem Camarinam oppidum, et eiusdem nominis paludem esse in Sicilia. Meminit et Silius libro 14. Maronem imitatus,

Anagyrum commoues.

SVPERIORI neutiquam dissimile videtur illud apud Graecos celebratum, a)na/guron kinei=s2, id est, Anagyrum commoues, In eos qui sibiipsis malorum auctores essent: quique in suam ipsorum perniciem quempiam irritarent. Vnde ducta sit paroemia, varie narratur ab auctoribus. Alii ad fruticis naturam referunt, cuius meminit in tertio libro Dioscorides, quem quidem magyrum, quidam anagyrum appellent: nonnulli acopon, medicamentis quidem efficacem, verum odore maiorem in modum graui, maxime si manu teratur: cuius. fructus gustatus vehementem vomitum promouet. Vnde vel ab odoris molestia, quae carpentem consequitur, adagium ductum videri potest, quandoquidem et acopi vocabulum indidem apparet repertum: vel a concitandi vomitus efficacia. Meminit huius et Plinius libro vicesimoseptimo, ca. quarto. Sunt, qui dicant Anagyrum locum esse in Attica, qui ad tribum pertineat Erectheidem, auctore Stephano, vbi frutex quidam grauissimi odoris plurimus proueniat: vt Anagyrum pro frutice non secus accipiamus, quam Anticyram pro elleboro: Rursum alii Anagyrum genium quendam existimant, qui propter violatum sacellum suum vicinos omnes funditus euerterit. Atque huius adagii mentionem fieri apud Aristophanem in Lysistrata. Et sane apud Aristophanem locus sic habet:

*po/qen ei)=sin, a)nagurounto/qen nh\ to\n di/a.
*(o gou=n a)na/guro/s2 moi kekinh=sqai dokei=.

Suidas huiusmodi ferme commemorat: Anagyrasium quendam genium fuisse, sic a loco, quem diximus, cognominatum, qui senem vicinum, quod lucum suum incidisset, hunc ad modum vltus sit. Senis concubinae insanum quendam amorem immisit in illius filium, quae cum adolescentis animum pellicere non posset, eum vltro apud patrem detulit, quod sese de stupro non desineret interpellare. Pater, persuasus a muliere, filium e tecto praecipitem dedit, ac interemit. Deinde, facti poenitens, semetipsum laqueo praefocauit. Postremo mulier sese in puteum abiecit.

Capra contra sese cornua.

*(h ai)\c kaq' e(auth=s2 ta\ ke/rata, id est, Capra contra semetipsam cornua. Ad superiorum classem pertinet, ab apologo natum. Capra quaepiam, cum esset iaculo vulnerata, circumspectans, vndenam id mali sibi euenisset, arcum contemplans caprinis cornibus compactum, dixit ad hunc modum, kaq' e)mauth=s2 e)/fusa ta\ ke/rata, id est, In meam ipsius perniciem produxi cornua.

Atlas caelum.

*)/atlas2 to\n ou)rano\n, id est, Atlas caelum, subaudiendum, u(pede/cato, id est, suscepit. Dici solitum de iis, qui sese magnis, et molestis inuoluunt negotiis, ipsisque sibi malum accersunt. Nam hic caelum hospitio excepit. Deprehensus autem, quod illi struxisset insidias, praeceps datus est in mare Atlanticum. Porro notior est, quam vt hoc loco sit referenda de Atlante fabula, caelum humeris et vertice sustinente.

Deus ex improuiso apparens.

*qeo\s2 a)po\ mhxanh=s2 e)pifanei/s2, id est, Deus ex improuiso apparens. In eos

dicitur, quibus, in rebus perplexis, praeter spem exoritur aliquis, qui salutem adferat, negotiique difficultatem expediat. Sumtum est a consuetudine tragoediarum, in quarum plerisque, machinis quibusdam Deus aliquis ostendebatur: idque non in scena ipsa, sed e sublimi, qui repente commutatis rebus fabulae finem imponeret. Id quod testatur et M. Tullius libr. de Natura Deorum primo; vt, cum sic ait: Quod quia quemadmodum natura efficere sine aliqua mente possit, non videtis, vt tragici poetae, cum explicare argumenti exitum non potestis, confugitis ad Deum, cuius operam profecto non consideraretis, si immensam, et interminatam in omnes partes magnitudinem regionum videretis. Nec dubium est, quin Tullius imitatus hic sit illud ex Platonis Cratylo: *ei) mh\ a)/ra dh\, w(/sper oi( tragwdiopoioi\, e)peida/nti a)porw=sin, e)pi\ ta\s2 mhxana\s2 a)pofeu/gousi, qeou\s2 ai)/rontes2, id est, Nisi sane, quemadmodum tragoediarum scriptores, sicubi haeserint, ad machinas confugiunt, Deos sustollentes. Quem Platonis locum, ob ignoratum prouerbium, Latinus interpres perperam, aut certe obscure, vertit, nimirum hunc in modum: Nisi forte, quemadmodum tragici, quoties ambigunt commentitiis quibusdam machinamentis ad Deos confugiunt. Ad eundem lapidem impegisse videtur qui Lysandri vitam transtulit e Plutarcho. Cum enim Lysander instituisset innouare remp. perpenderetque negotium esse difficlius, quam vt vulgaribus consiliis posset expediri, fecit quod poetae solent in tragoedia, fictis oraculis ac deorum religione studuit quod constituerat efficere. Graeca sic habent, w(/sper e)n tragw|di/a| mhxanh\n ai)/rw|n pro\s2 tou\s2 poli/tas2 lo/gia puqo/xrhsta kai\ xrhsmou\s2 suneti/qei kai\ kateskeu/asen, id est, Quemadmodum in tragoedia machinam tollens apud ciues, responsa velut a Pythio reddita et oracula componebat apparabatque. Idem subobscure, sed sane quam eleganter indicat Aristoteles lib. 1. tw=n meta\ ta\ fusika\, *)anacago/ras2 te ga\r inquiens, mhxanh=| xrh=tai tw=| nw=| pro\s2 th\n kosmopoii+/an. o(/tan ga\r a)porh/sh| dia/ tina ai)ti/an e)c a)na/gkhs2 e)sti\, to/te e(/lkei au)to\n, e)n de\ toi=s2 a)/llois2 pa/nta ma=llon ai)tia=tai tw=n ginome/nwn h)\ nou=n. Quae quidem verba sic licebit vertere. Nam Anaxagoras mente perinde quasi deo quopiam tragico, qui repente solet ostendi, vtitur ad condendum mundum. Etenim, cum haeret in explicanda causa, quare necessario sit, tum illam adducit. Porro reliquis in rebus, quidvis potius causam facit eorum quae fiunt, quam mentem. Vnde in Graecorum tragoediis illud pene solenne est: pollai\ morfai\ tw=n daimoni/wn, id est, multae formae deorum, etc. cum inducto numine fabulam explicant: veluti in Oreste Euripidis, Apollo in mediis tumultibus apparens res turbatissimas subito componit. Huius rei exemplum videtur ab Homero ductum, qui, quemadmodum Iliad. primo, Palladem inducit, vt ferocientem Achillem compesceret, ita compluribus aliis locis numen aliquod allegat. Quod quidem Horat. in arte poet. vetat in comoediis fieri, nisi rerum difficultas maior sit, quam vt possit humana ope explicari: Nec Deus intersit, nisi dignus vindice nodus inciderit. Qua ratione Plautus in Amphitryone Iouem induxit, eoque tragicocomoediam vocat. Lucianus: in Philopseude: *kai\ to\ tou= lo/gou, qeo\n a)po\ mhxanh/s2

e)peisklhqh=nai/ moi tou=ton w)/|mhn a)po\ th=s2 tu/xhs2, id est, Ac, iuxta prouerbium, arbitrabar hunc mihi perinde quasi deum quempiam repente apparentem, a fortuna fuisse adductum. Adlusit eodem in libro De mercede seruientibus. *oi)kei=oi ga\r th=s2 toiau/ths2 tragw|di/as2 ou(=toige, h)/tin' a)/llon e)k mhxanh=s2 qeo\n e)pi\ tw=| karxhsi/w| kaqezo/menon, id est, Nam hi peculiariter ad huiusmodi tragoediam pertinent. Aut alium Deum quempiam de repente exortum, atque in antennis considentem. Huc respexit Euripides in Iphigenia Aulidensi, qeo\s2 e)gw\ pe/fhna/ soi me/gistos2. id est, Equidem Deus tibi maximus apparui. Lucianus in Sectis, *)epista\s2, to\ tw=n tragw|dw=n tou=to, qeo\s2 e)k mhxanh=s2 e)pifanei\s2 id est, Assistens, iuxta tragoedorum prouerbium, Deus ex improuiso ostensus, apud Athenaeum lib. sexto, lurconem quendam querentem facit poeta nescio quis, quod piscium venditores vix ostensos pisces statim subducerent.

*kai\ qa=tton a)pope/mpousi tou\s2 w)nhme/nous2,
*)apo\ mhxanh=s2 pwlou=ntes2, w(/sper oi( qeoi\.

Et venditos mox eximunt aspectui,
Venduntque tanquam ex machina, ritu Deûm.

Proinde quoties salus ex insperato ostenditur, id Deo solet adscribi. Ita Plinius lib. 25. Quippe etiam in repertis alias inuenit casus, alias, vt vere dixerim, Deus. Idem lib. 27. Hic ergo casus, hic est ille, qui plurima inuenit in vita Deus.

Homo homini Deus.

NON admodum hinc abludit et illud: a)/nqrwpos a)nqrw/pou daimo/nion, id est, Homo homini Deus. Quod dici solet de eo, qui subitam atque insperatam attulit salutem, aut qui magno quopiam beneficio iuuit. Antiquitas enim nihil aliud existimabat esse deum, quam prodesse mortalibus. Vnde frugum, vini, legum auctores, et quicunque ad vitae commoditatem aliquid attulisset, eos pro Diis habebat adeo, vt et belluas quasdam pro numinibus coluerit, velut apud Aegyptios Ciconiam, quod serpentes, qui certo anni tempore ex Arabicis paludibus subuolant, obuiam profecta, arcere, conficereque credatur: apud Romanos Anser colebatur, quia Capitolinam arcem expergefactis clangore custodibus, ab irruptione Gallorum seruauit. Quod indicat M. Tullius, cum libro de natura Deorum primo scribit: Concludam, Belluas a Barbaris propter beneficium consecratas. Quin et, auctore Prodico Chio, corpora quaedam inanima pro Diis habita sunt, velut sol, luna, aqua, terra, quod ad vitam conducere viderentur: quodque horum commoditate mortales maiorem in modum delectarentur. Scythae, quemadmodum in Toxaride testatur Lucianus, per ventum, et gladium, tanquam per Deos, iurant, propterea quod ille spirandi sit auctor, hic mortis. Sed quoniam, vt inquit Cicero, plurima homini ab homine vel commoda, vel incommoda, solent oriri, et Dei proprium est vel seruare, vel benefacere: idcirco, qui in graui periculo succurrit, quive ingenti quopiam afficit beneficio, quoniam Dei quasi vice fungitur, ei, cui prodest, Deus dicitur extitisse. Huic adstipulatur illa solemnis apud Homerum, atque Hesiodum clausula:

Recte dictum est, mortales tunc maxime Deos imitari, cum benefici sunt. Idem libro decimo septimo tradit, Aegyptios quosdam duplicem facere Deum, immortalem, qui rerum omnium sit auctor, et mortalem ignoti nominis: tum a quibus beneficio sint affecti, eos ferme pro Dijs colunt. Praeterea vulgo quoque qui in rebus perplexis, ac desperatis, aut ancipiti periculo seruantur, a Deo quopiam aiunt sese seruatos. Horatius.

Rursum in Odis, in bello per Mercurium, et iterum ab arboris ictu sese Fauni ope seruatum scribit. Eodem adlusit Iuuenalis, cum ait:

Quadraginta tibi si quis Deus, aut similis dijs,
Et melior fatis donaret homuncio.

O Meliboee, Deus nobis haec otia fecit;
Namque erit ille mihi semper Deus: illius aram
Saepe tener nostris ab ouilibus imbuet agnus.

Deinde reddit causam, quare sit Caesarem loco numinis habiturus, beneficium subtexens:

Ille meas errare boues, vt cernis, et ipsum
Ludere quae vellem calamo permisit agresti.

Plinius Secundus, lib. Naturalis historiae secundo, manifestius Graecam paroimi/an indicauit, sed tam impie sentiens de Dijs, quam paulo post de animarum immortalitate, deque corporum resurrectione desipienter. Nam cum et multitudinem Deorum irrisisset, et vni illi summo, quem aut mundum hunc, ant naturam esse putat, prorsus ademisset curam mortalium; Deus est, inquit, mortali iuuare mortalem. Et haec ad aeternam gloriam via. Hac proceres iere Romani, hac nunc caelesti passu cum liberis suis vadit maximus omnis aeui rector Vespasianus Augustus, fessis rebus subueniens. Hic est vetustissimus referendi bene merentibus gratiam mos, vt tales numinibus adscribant. Quippe et omnium aliorum numina deorum, et quae supra syderum retuli, ex omnium nata sunt meritis. Hactenus Plinius. Ouidius:

Conueniens homini est hominem seruare voluptas,
Et melius nulla quaeritur arte fauor.

Plutarchus in commentario, quem inscripsit aduersus principem indoctum, negat, Deos hoc nomine felices esse, quod quam diutissime viuant, sed quod virtutis sint principes et auctores. Fieri potest, vt huius adagij sit vsus neque improbus, neque inconcinnus, si quis hoc modo dicat. Cum tantis malis premerer, vt nemo mortalium aut vellet, aut posset opitulari, tu vnus mihi praeter spem extitisti, tuoque beneficio me non seruasti modo periturum alioqui, verumetiam ornatiorem aliquanto fecisti, quam antea fuerim. Vt aut omnino nusquam, aut in nobis certe duobus, locum habeat vetus illud Graecorum adgium, a)/nqrwpos2 a)nqrw/pou daimo/nion. Aut hoc modo: Literis debeo omnia, etiam vitam, sed ipsas tibi debeo literas, qui mihi tua liberalitate suppeditas, alisque ocium meum. Quid autem est quod Graeci dicunt, a)/nqrwpos2 a)nqrw/pou daimo/nion, si hoc non est? Aut hoc pacto: Qui mediocri beneficio iuuat, sit sane amicus, verum, qui arte sua, singularique cura, atque industria vitam iam iam fugientem retinet, ac restituit, id quod vtique facit medicus, quid aliud est, quam quod Graeci dictitant, a)/nqrwpos2

Homo homini lupus.

*)anqrwpos2 a)nqrw/pou lu/kos id est: Homo homini lupus. Superiori quasi diuersum est, ac velut hinc effictum videtur, quod vsurpauit Plautus in Asinaria: Homo homini lupus. Quo monemur, ne quid fidamus homini ignoto, sed perinde, atque a lupo caueamus. Lupus est, inquit, homo homini, non homo, qui qualis sit, non nouit.

Coturnix Herculem.

Senarius est Graecis, prouerbij vice celebratus, quem tamen Zenodotus negat apud vllum veterum scriptorum inueniri. Caeterum dici solitum, de ijs, qui in periculo seruati essent ab ijs, a quibus minime sperarant. Adagionis originem ad huiusmodi fabulam referunt: Coturnicem quandam Herculi in delicijs fuisse, cuius nidore cum viua incenderetur, ille mortuus sit in vitam restitutus. meminit huius fabulae Athenaeus quoque libro nono, scribens, Herculem Iouis, et Asteriae filium, in Libyam profiscentem a Typhone fuisse interemtum; reuocatum autem in vitam odore coturnicis, illi ab Iolao admotae, et ob eam causam Phoenices Herculi coturnicem sacrificare.

Genius malus.

EI quod quidem modo retulimus, Homo homini Deus contrarium videtur, Genius malus, quem Graeci dicunt a)la/stora quo nomine vocamus eos, quibus incommodorum nostrorum maximam partem acceptam ferimus, idque etiam hodie vulgato sermone. Sunt enim omnino quidam his aut illis ita inauspicati, vt tanquam fatum quoddam malum, atque in perniciem illorum nati, iure videri possint. Porro prouerbium apparet a priscorum opinione profectum, qui singulis binos genios attribuunt, quos daemones vocant: neque hominibus modo, verumetiam locis, atque aedibus, quorum alter perniciem nobis moliatur, alter iuuare studeat. cuius sententiae fuit Empedocles, citante Plutarcho in libello de Animi tranquillitate. Quo pertinet illud Bruti, quod in eius vita memorat idem Plutarchus. Nam Bruto cum dies ille fatalis immineret, et in Asia nocte ferme intempesta ex more vigilaret in tabernaculo, lucerna iam emoriente, videre visus est personam quandam tragicam, et humana specie malorem. Atque ille protinus, vt erat animo interrito, percontatus est, quisnam esset aut hominum aut deorum. Cui illa cum murmure: Tuus sum, Brute, genius malus, Philippis me videbis. Eadem itaque imago rursus apparuit confligenti Philippis, quae quidem illi pugna postrema fuit. Huic consimilem quandam fabulam idem refert de M. Antonio, atque Augusto: videlicet hos, reliquis quidem in rebus amanter, summaque inter sese

concordia agitasse: caeterum in ludis, quos ad aemulationem quandam edebant, Octauium semper superiorem esse solitum. Eam rem Antonium non mediocriter discruciasse. Fuisse autem in Antoniano comitatu magum quempiam Aegyptium. Is, seu quod vere nosset eius fatum, seu quod ad gratiam Cleopatrae fingeret, eum admonuit, vt a Caesare se quantum posset seiungeret: quod ipsius genius, alacer alioqui, genium illius reformidaret: quoque propius accessisset, hoc humidior deiectiorque videretur. Testatur et Plato, Socrati peculiarem quendam fuisse genium, de quo scripsit Apuleius, et Plutarchus. De genio sensisse videtur Terentius, cum ait in Phormione: Mihi vsu venit, hoc scio. Memini relinqui me, Deo irato meo. Bonum genium explicat Naeuius in Stalagmonis apud Donatum: Adeo meo propitio meus homo est. Idem Persius: Dijs iratis, genioque sinistro. Postremo prouerbium resipiunt in genere omnia illa: Iratis Dijs, Propitijs dijs. Terentius Andria: Nescio, nisi Deos iratos fuisse mihi satis scio; qui auscultauerim ei. Horatius in Sermonibus:

Eodem pertinent et haec: Solus a Dijs diligitur Antipho. Et: Dij nos respiciunt. Et: Modo Iuppiter adsit: Et: Si quem numina laeua sinunt. Et: Dexter adsit Apollo: atque id genus sexcenta passim apud poetas obuia. Erit autem venustius, si ad speciem descenderis. Vt: Hic scribit carmina, Musis, quotquot sunt, iratis. Canit irato Apolline. Eam causam egit ineptissime, planeque irata Suadela. Marte sinistro pugnauimus. Neptuno propitio nauigauimus. Mercurio, opinor, irato, cum hoc veteratore sum pactus. Irata Venere dat operam liberis, de eo, qui deformes filios progeneret. Inuita Minerua, qui parum feliciter artem exerceat.

Dextro Hercule, aut amico Hercule.

--- O si [reading uncertain: print blotted]
Sub castris crepet argenti mihi seria, dextro
Hercule. ---

Quod quidem in eos competit, qui in accumulandis opibus sunt bene fortunati. Idque inde natum existimant, quod Hercules moriturus dixerit, eos opulentos futuros, qui sibi decimam bonorum suorum partem consecrassent. Proinde locupletes plerosque ita facere solitos. Tametsi Plutarchus in problematis, huius consuetudinis aliam adfert causam, puta quod ipse quondam Hercules, boum, quos Geryoni abstulerat, in Palatino decimam partem immolarit, vel quod Romanos ab Etruscis decimari solitos liberarit.

Diis, hominibusque plaudentibus

pro eo, quod est, Feliciter, atque auspicato. Cicero ad Q. fratrem: Vatinium, a quo palam oppugnabatur, arbitratu nostro concidimus, Dijs, hominibusque plaudentibus. Idem libro Epistolarum familiarium primo: Neque solum dixi, sed etiam sic facio, Dijs hominibusque approbantibus. Rursus ad Q. fratrem libro 3. in diuersam sententiam vertit prouerbium: Nisi noster, inquit, Pompeius Diis, hominibusque inuitis negotium inuerterit. Quanquam hoc ipsum per se, Deos hominesque, prouerbiale nimirum est ob figuram, atque apud poetas pene solenne: Deum, atque hominum fidem, Diis, atque hominibus inuisus. Neque Deos, neque homines metuit. Homerus:

Bonis auibus. Malis auibus.

AD hoc genus pertinet et illud; Bonis aut malis auibus: cum rem feliciter, aut secus cedere significamus. Ab augurum obseruatione sumtum. Horatius in Odis:

Verba sunt Priami ad vxorem dehortantem, ne solus in castra Achillis proficisceretur, Hectoris cadauer auro redempturus, ac multa tristia, ita vt assolent mulieres, ominantem. Auersa aui dixit Latinus quispiam tragoediarum scriptor, qui de Agamemnone contra auspicia soluente ita loquitur: Soluere imperat, secundo rumore, auersaque aui. Refertur a M. Tullio libro De diuinatione primo. Ad hanc formam referenda sunt et illa: Fausto omine, Bene ominata, Bonis auspicijs, Inauspicato, Felicibus augurijs, atque id genus alia, quae ab augurum arte sumpta in communem sermonem abierunt.

Noctua volat.

EX eadem superstitione manauit illud Graecanicum: glau\c i(/ptatai, siue i(/ptato [note of the transcriber: in the print:i(/ptato], i. Noctua volat, siue volauit. Nam priscis Atheniensibus noctuae volatus, victoriae symbolum existimabatur: propterea quod auis haec Mineruae sacra crederetur, quae quidem dicta est etiam male consulta Atheniensium bene fortunare. Qua de re copiosius aliquanto dicemus in prouerbio, Atheniensium inconsulta temeritas. Inde, rebus felicius, atque ex animi sententia succedentibus, dici consueuit: Noctua volat. Auctores Zenodotus, et Suidas. Non illepide dicitur volasse noctua, quoties res non viribus, sed pecuniarum interuentu confecta creditur, quod Atheniensium numisma noctuam haberet insculptam. Vnde et illud: Laurioticae noctuae, quod alibi recensetur. Plutarchus in vita Periclis tradit, illi, a superiore nauis tabulato concionanti, noctuam ad dextram aduolasse, ac malo insedisse: quod

Quarta luna nati.

*)en tetra/di gegennh=sqai, i. Quarta luna nati, dicuntur, qui parum feliciter nati sunt, vt auctor est Eustathius in librum Iliados secundum, propterea, quod Hercules hac luna natus feratur, cuius omnis vita voluptatum omnium expers, ac laborum plena fuit. Dici potest et in eos, qui laboribus sibi neutiquam frugiferis fatigantur, Herculis videlicet exemplo, qui iuuandis alijs sudauit, sibi inutilis. Pyrrhus apud Lucium Florum dicebat, se sibi videri Herculis sidere natum: quod, quo pluribus victoriis Romanos concideret, hoc acriores in ipsum coorirentur. Id quod Horatius eleganter transtulit ad Annibalem:

Albae gallinae filius.

Vel quod laeta, atque auspicata Latini alba vocant: vel quod prouerbium alludit ad fatalem illam gallinam, de qua meminit Suetonius Tranquillus in Galba, his quidem verbis Liuiae: olim statim post Augusti nuptias Veientanum suum reuisenti, praeteruolans aquila gallinam albam, ramulum lauri rostro tenentem demisit in gremium. Cumque nutriri alitem, ac pangi ramulum placuisset, tanta pullorum soboles prouenit, vt hodie quoque ea villa ad gallinas vocetur. Tale vero lauretum, vt triumphaturi Caesares inde laureas decerperent. Fuitque mos triumphantibus, alias confestim eodem loco pangere. Et obseruatum est, sub cuiusque obitum, arborem ab ipso institutam elanguisse. Ergo nouissimo Neronis anno, et sylua omnis exaruit radicitus, et quicquid ibi gallinarum erat, interijt. Conueniet igitur adagium in eos, qui rara, et fatali quadam felicitate, successuque rerum vtuntur. Huic diuersum est illud apud eundem Iuuenalem:

Non abhorret huic, quod scribit M. Tull. lib. epistol. familiarium septimo ad Curium: Cum enim salutationi nos dedimus amicorum, quae fit ex hoc etiam frequentius, quam solebat, quod quasi auem albam videntur bene scientem ciuem videre, abdo me in bibliothecam. Veteres enim quia inauspicatum haberi volebant, atrum, aut nigrum vocabant; quia felix, album. Vnde apud Senecam Asinius Pollio, Albutij sententias, quod inaffectatae essent et apertae, solitus est albas appellare. Quin et Graecis leuko/teron ei)pei=n dicitur, qui clarius rem explicat.

Laureum baculum gesto.

*dafni/nhn forw= bakthri/an, i. Laureum porto baculum. Suidas tradit, ita solere loqui eos, qui essent ab aliquibus insidijs appetiti, feliciterque periculum effugissent. Propterea quia laurus credita est aduersus venena remedium habere. Plinius lib. 15. demonstrat laurum lustrationibus adhiberi solitam. Videtur et aduersus fulmen huius vis tueri, quandoquidem arborum vna non icitur fulmine. Id adeo verum credidit Caesar Tiberius, vt nunquam non gestaret capite coronam lauream, vt in ipsius vita prodidit Suetonius.

Grauiora Sambico patitur.

*dhno/tera sambi/kou pa/sxei. i. Atrociora Sambico patitur. In eos, qui cruciatibus exquisitis torquentur, aut

quibus insignia mala accidunt. Prouerbium Plutarchus refert in Problematis Graecanicis, atque huiusmodi quandam adfert causam. Sambicus quispiam Eleus, vna cum socijs aliquot, non paucas apud Olympia aereas statuas concidit, vendiditque. Deinde maiora etiam ausus, Dianae praesidis templum diripuit. Est enim illius in Elide templum, quod Aristarcheum nominant. At ille mox comprehensus, dum socios prodere recusat, annum perpetuum exquisitis cruciatibus dilaceratus est, inter quos etiam animam efflauit. Atque hinc vulgo nata paroemia.

Foenum habet in cornu.

IN homines maledicos, ac feroces dicitur: Foenum habet in cornu. Horatius in sermonibus:

Inde translatum, vt Acroni placet, quod antiquitus Bobus cornipetis foenum pro signo in cornu appenderetur, quo sibi cauerent, qui forte occurrissent. Idque ideo fieri solitum Plutarchus in Problematis autumat, quod copiosiore pabulo, non modo boues, sed et equi, et asini insolentiores, ac ferociores reddantur. Vnde extat et Sophoclis dictum in tumidum quempiam, ac praeferocem; Tu, inquit, ferues, quasi pullus pabuli copia. Huic adstipulatur illud Solonis dictum apud Laertium: *to\n me\n ko/ron u(po\ tou= plou/tou genna=sqai, th\n de\ u(/brin u(po\ tou= ko/rou, hoc est, satietatem nasci ex opulentia, ex satietate ferociam. Dictum est autem aliquando, vt idem testatur Plutarchus, in M. Crassum quod in cornu foenum haberet, propterea quod haudquaquam impune lacesseretur, homo praediues ac potens, et simultatum persequentissimus. At postea Caesar dictus est ei foenum detraxisse: quod omnibus illum, vt cornipetam taurum fugientibus, ac formidantibus, ipse primus ausus fuerit illi resistere. Vsurpat adgium hoc etiam Diuus Hieronymus in epistola quadam minitans ijs, a quibus forte esset lacessendus.

Cornutam bestiam petis.

CONSIMILEM ferme sensum habet Plautinum illud: Cornutam bestiam petis, de eo, qui lacessit eum, qui paratus sit retaliare iniuriam, quemque non nisi tuo malo prouoces. Huc spectauit Horatius in Odis: Parata tollo cornua.

Dionysius Corinthi.

*dionu/sios2 e)n kori/nqw|, id est. Dionysius Corinthi. Prouerbialis allegoria, qua significamus aliquem e summa dignitate atque Imperio, ad priuatam humilemque redactum fortunam, quemadmodum Dionysius Syracusarum tyrannus expulsus Imperio, Corinthi pueros literas, ac musicam mercede docuit. Cicero epistolarum ad Atticum lib. 9. De optimatibus sit sane ita vt vis. Sed nosti illud: *dionu/sios2 e)n kori/nqw|. Quinctilianus Instit. orat. lib. 8. Est in exemplis allegoria, si non praedicta ratione ponantur. Nam, vt Dionysium Corinthi esse, (quo Graeci oens vtuntur) ita plura similia dici possunt. Hic Cicero, cum ait: Nosti illud. et Quintilianus: Quo Graeci omnes vtuntur, nimirum vterque vulgo iactatum fuisse significat. Caeterum, vnde natum sit adagium, Plutarchus aperuit, in libello, cui titulus, *peri\ th=s2 a)dolesxi/as2, id est, De futili loquacitate. Laudans enim, breuiter et grauiter dicta, commemorat et illud a Lacedaemonibus responsum Regi

Philippo, bellum minanti, ferocientique. *dionu/sios e)n kori/nqw|. Quibus vbi rex rescripsisset, siquando in Laconiam duxisset exercitum, euersurum se Lacedaemonios, verbo duntaxat responderunt, ai)/ka, id est, Si Plato ter nauigauit in Siciliam, non sine sinistri rumoris aspergine. Vnde Molon qui inimicum in Platonem gerebat animum, dicebat, non esse mirum, si Dionysius esset Corinthi, sed si Plato in Sicilia. Regem enim vrgebat necessitas: Platonem solicitabat ambitio.

In me haec cudetur faba.

TERENTIVS in Eunucho: At enim Isthaec in me cudetur faba: hoc est, Donato interprete, in me malum hoc recidet, in me haec vindicabitur culpa. Translatum vel a faba, quae cum siliquis exuritur, ac batuitur, aut fustibus intertunditur, ita vt fit in areis more rusticorum, non ipsa perinde laborat, sed id demum, in quo cuditur. Alii malunt ad male coctam fabam referre, quae si quando non maduerit, sed dura permanserit, ab iratis heris supra coqui caput saxo nonnunquam comminui consueuit, tanquam fabam vlciscentibus, non coquum: cum vniuersum interim malum ad coquum perveniat.

Tute hoc intristi, omne tibi exedundum est.

NON diuersum superiori Donatus admonuit illud, quod apud eundem poetam legitur in Phormione: Tute hoc intristi, tibi omne est exedendum. Verba sunt Phormionis parasiti, qui quoniam fuerat auctor consilii de ducenda puella, aequum esse putat, vt suo periculo rem item expediat. Translatum putat ab alliato rusticorum mortario. Quae quidem sententia, vel hodie quoque vulgo nostrati in ore est. Et altera huic similima: Colo quod aptasti, ipsi tibi nendum est: id est, tu incipiundi auctor extitisti, nunc idem explices oportet.

Faber compedes, quas fecit, ipse gestet.

ASVONIVS in Trochaicis suis Terentiano proverbio confine quoddam subnectit, et poetae metaphoram altera quadam interpretatur metaphora:

Tu molestus flagitator lege molesta carmina.
Tibi quod intristi, exedundum est, sic vetus verbum iubet,
Compedes, quas ipse fecit, ipsus vt gestet faber.

Competit in eos, qui sibiipsis auctores sunt malorum. Videtur autem e Theognide poeta sumptum, qui ait:

Huic simile quiddam, humilius quidem, sed tamen aptum vulgo dicitur: Flagellum ipse parauit, quo vapularet. Idque sumptum a pueris, aut seruis, qui coguntur aliquoties ipsi parare virgas, quibus vapulent.

Ipsi testudines edite, qui cepistis.

aliorum implorant auxilium, quos suo negocio admisceant. Paroemiam ex huiusmodi quodam apologo natam existimant. Piscatores aliquot, iacto reti, testudines eduxerunt. Eas cum essent inter se partiti, neque sufficerent omnibus comedendis, Mercurium forte accedentem inuitarunt ad conuiuium. At is intelligens se nequaquam humanitatis gratia vocari, sed vt eos fastidito cibo subleuaret, recusauit, iussitque vt ipsi suas testudines ederent, quas cepissent. Sunt autem, auctore Plinio, in Carmania populi, qui testudinum carnibus victitent, vnde et nomen illis attributum, xelwnofa/gois2. Apud quos affirmant inueniri testudines tanta magnitudine, vt earum testis casas integant.

Aderit Temesaeus genius.

STRABO libro Geographiae sexto refert Temesam ab Lao primam vrbem esse Brutiae, ipsius aetate dictam Tempsam, quam ab Ausoniis conditam, Thoantis comites Aetoli deinde tenuerint, atque his expulsis Brutii, demum Annibal et Romani funditus euerterint. Iuxta hanc sacellum fuisse oleastris circumseptum Politae cuidam ex Vlyssis comitibus sacrum. Hunc, quod esset a Barbaris violatus, graues iras in eo exercuisse: adeo, vt in proverbium abierit, dicerentque cauendum, ne Temesaeus genius immineret: deinde Locrensibus Epizephyreis vrbe potitis, Euthymum quendam, vt inquit Aelianus, ex Italia, illuc venisse pugilem inclytum, et insigni robore, qui et lapidem ingenti [reading uncertain: print faded] magnitudine gestauerit, qui Locris ostendi soleat. Hunc cum Polite congressum ac victorem a certamine discessisse, atque ita finitimos huius opera liberatos a tributo, quod ille consueuerat extorquere. Quin et compulisse illum, vt, quod per vim abstulerat, redderet etiam cum faenore. Atque hinc proverbium natum putant, iis, qui sordidos et iniustos quaestus faciunt, adfore Temesaeum genium, quo significabant, aliquando dependenda cum faenore, quae praeter ius, et fraude, seu vi rapuissent. Pausanias in Eliacis paulo diuersius rem narrat: nempe comitem quendam Vlyssis, ob virginem constupratam occisum fuisse, atque ob id laruas eius, nisi quotannis oblata virgine placarentur, grassari solitas, ac perniciem adferre omni sexui, atque aetati. Atque hunc quidem eius loci genium vnlgo fuisse creditum, quem Euthymus pugil Temesam reuersus compescuerit, virgine quam deuouerant, liberata atque in matrimonium accepta. Apud Strabonem locus in codice Graeco videtur non vacare menda. Sic enim legimus: w(/ste tou\s2 perioi/kous2 dasmologei=n au)tw=| kata\ to\ lo/gion, kai\ paroimi/an ei)=nai pro\s2 au)tou\s2, mhd' ei)s2 to\n h(/rwa tw= e)n teme/sh| lego/ntwn e)pikei=sqai au)toi=s2. Fortasse tolerabilior erit lectio, si tolles coniunctionem de\, et pro lego/ntwn reponas lego/menon. Caeterum cum Strabo recenseat proverbium priusquam referat cohibitum heroem, indicat potius in eos dici solitum, qui potentiorem se lacessunt. Etiamsi nihil vetat proverbium ad varios vsus accommodari.

Termeria mala.

*terme/ria kaka\, id est, Termeria mala, Veteri proverbio dicuntur ingentia, maxime, quoties mala, quae quis in alios impegerit, aliquando in ipsius caput retaliantur. Huius adagii meminit Plutarchus in vita

Thesei, qui cum Herculis exemplo terras obiret, nocentes quos superasset, eadem poena solitus est afficere, quam illi per saeuitiam in alios exercuissent. Nam Hercules Damascum de rupe editissima praecipitem dedit. Busyridem parentauit. Antaeum palaestra superatum occidit. Cygnum gladiatorum more confecit. Denique Termerum, humana capita confringentem, verberibus itidem contudit. Vnde in eos, in quos sua malefacta retorquentur, proverbio dicitur, Termerium malum. In hanc ferme sententiam Plutarchus in vita Thesei. Est autem supplicii genus, vel in primis fauorabile, cum poena sceleri respondet, quemadmodum de Thurino fumi venditore, fumo necato legimus. Et Perillo, quem Phalaris, aeneo impositum tauro, suo ipsius inuento perdidit. Illud perquam festiuum, quod in vita Gallieni Imperatoris refertur. Cum quidam vitreas gemmas pro veris Imperatrici vendidisset, atque ea re deprehensa, vindicari flagitaret: ille venditorem rapi iussit, tanquam leonibus obiiciendum: deinde caponem emittit, ac cunctis rem tam ridiculam admirantibus, per praeconem denunciari iussit: Imposturam fecit, et passus est, atque ita negotiatorem dimisit. Sed de Termeriis malis Suida multo aliam adfert interpretationem: nempe locum quendam esse in Caria, cui nomen Termerio, quo tyranni interdum pro carcere soleant vti. Situm autem esse inter Melum, et Halicarnassum. Ex hoc cum postea praedarentur latrones, neque depelli possent, quod esset locus admodum munitus, abiisse in proverbium. Quanquam Stephanus Termeram vrbem in Lycia ponit, quam ait a Termero sortitam vocabulum. Postremo Termeria mala dicta videri possunt, quasi extrema mala. Nam te/rma, Graece, finem significat, et termeri/an h(me/ran extremum vitae diem vocant. Porro Latini, quod summum videri volunt, ac maximum, id extremum appellant. Vt extrema dementia, extrema insania. Neque secus Graeci, e)/sxaton kako\n extremum malum pro maximo dicunt. Et e)sxa/twn e)/sxata, extremorum extrema, quasi plus quam maxima.

Neoptolemi vindicta.

*neoptole/meios ti/sis2, id est, Neoptolemi ea vindicta. Superiori similimum est, vbi quis eadem patitur, cuiusmodi patrauit in alios. Id Pausanias in Messeniacis refert, et exponit his verbis: *perih=lqe me/ntoi kai\ au)tou\s2 lakedaimoni/ous2 a)na\ xro/non h( neoptole/meios kaloume/nh ti/sis2. neoptole/mw| ga\r tw=| a)xille/ws2 a)poktei/nanti pri/amon e)pi\ e)sxa/ra| tou= e(rki/ou, sune/pese kai\ au)to\n e)n delfoi=s2 pro\s2 tw=| bwmw=\ tou= a)po/llwnos a)posfagh=nai, kai\ a)po\ tou/tou to\ paqei=n o(poi=on ti\s2 kai\ e)/drase, neoptole/meion ti/sin o)noma/zousin. id est, Sane persuasit Lacedaemonios progressu temporis Neoptolemea, sicut vocant, vindicta. Siquidem Neoptolemo, Achillis filio, qui Priamum in ipsis palatii focis occiderat, vicissim euenit, vt et ipse apud Delphos ad Apollinis aram occideretur: atque hinc ortum, vt, vbi quis idem patitur, quod in alios fecit, Neoptolemeam vindictam appellent. Euripides in Oreste sub persona Apollinis de Neoptolemo:

Seruire scenae.

M. Tullius seruire scenae dixit, pro eo, quod est seruire tempori, et rebus praesentibus sese accommodare. Translata ab histrionibus fabularum metaphora, qui non suopte iudicio agunt, sed hoc vnum spectant, vt quouis modo populi oculis placeant, alioqui explodendi, exsibilandique. Sic enim scribit ad Brutum: Tibi nunc populo, et scenae, vt dicitur, seruiendum est. nam in te non solum exercitus tui, sed omnium ciuium, ac pene gentium coniecti sunt oculi. Quadrabit et in eos, qui negocium aliquod susceperunt illustre, vnde necesse sit, aut cum summa laude, aut summa cum infamia discedere propter plurimorum expectationem. Porro tempori seruiendum esse viro sapienti, monuit et Phocylides.

Temporibus semper cautus seruire memento,
Nec reflare velis aduersum flaminae venti.

Porro metaphora haec ducta est a navigantibus, quos necesse est semel ingressos mare ventorum atque aestus arbitrio ferri, frustra conaturos, si velint aduersus ista pugnare.

Vti foro.

HVIC affine est, th=| a)gora=| xrh=sqai, vti foro, pro eo, quod est, Praesentem rerum statum boni consulere, et vtcunque sese obtulerit fortuna, ita animum applicare. Terentius in Phormione: Scisti vti foro. Donatus vulgare proverbium admonet esse, ductamque metaphoram a mercatoribus, qui non ante locum commercii praescribunt quanti vendant, quae advehunt, sed secundum annonam fori, quam deprehenderint, consilium de non vendendis, aut vendendis mercibus sumunt. Seneca: Vtamur foro, et quod sors feret, aequo feramus animo. Idem epistola 72. Sub manu nasci dixit, pro ex tempore. Ergo consilium, inquit, sub die nasci debet, et hoc quoque tardum est nimis; sub manu, quod aiunt, nascatur.

Polypi mentem obtine.

EXTAT apud Graecos adagium in hunc ordinem referendum, polu/podos2 no/on e)/sxe, id est, Polypi mentem obtine. Quo iubemur pro tempore, alios atque alios mores, alium atque alium vultum sumere. Quod in Vlysse videtur Homerus laudare, qui eum polu/tropon appellat, id est, moribus versatilibus. Adagium natum est a piscis huius ingenio, de quo meminit Plinius libro nono capite 29. Praeterea Lucianus in sermone Menelai, ac Prothei: scribuntque colorem mutare maxime in metu. Nam persequentibus piscatoribus, petris affigit sese; et, cuicunque petrae adhaeserit, eius colorem corpore imitatur: videlicet, ne queat deprehendi. Quin, vt refert Basilius magnus, pisces, imagine falsa decepti, nonnunquam adnatant, vltro sese praedoni offerentes. Porro proverbium sumptum est ex Theognide, cuius hoc distichon est de polypo. Citaturque a Plutarcho in libello peri\ polufili/as2.

*polu/podos2 no/on i)sxe poluplo/kou, o(s2 poti\ pe/trh|,
*th=| prosomilh/sh|, toi=os2 i)dei=n e)fa/nh.

Mentem haebeas vafri polypi, qui protinus illa,
Se quibus admorit, saxa colore refert.

Clearchus in proverbiis, teste Athenaeo, citat hoc distichon, tacito auctoris nomine:

*polu/podo/s2 moi te/knon e)/xwn no/on a)mfi/lox' h(/rws2
*toi=sin e)farmo/zwn w(=n kai\ pro\s2 dh=mon i(/khe.

Polypi ingenio mihi sis nate Amphiloche heros,
Vt temet populo, quemcunque accesseris, aptes.

Citat idem carmen Plutarchus ex Pindaro. Vnde et versus ille proverbialis celebratur:

Qui nos admonet, vti nos ad omnem vitae rationem accommodemus, ac, Proteum quendam agentes, prout res postulabit, in quamlibet formam transfiguremus. Plutarchus item a)lloi=os2 gi/nomai, dixit, pro eo, quod est, in diuersam eo sententiam. Quod quidem notat et Aristophanes in Pluto, qui monet viuendum esse tro/pois2 e)pixwri/ois2, id est, moribus regionis, ac vernaculis. Eodem pertinet et illud, no/mos kai\ xw/ra, id est, Lex etiam ipsa regio. Quo significatum est, vnicuique regioni quaedam peculiaria esse instituta, quae hospites non damnare, sed pro virili nostra imitari, atque exprimere debeamus. Neque quisquam existimet hoc adagio doceri foedam adulationem, qua quidam omnibus omnia assentantur, aut vitiosam morum inaequalitatem, quam Horatius eleganter taxat in sermonibus, quamque historici notant in Catilina, atque in Anedio Cassio Imperatore. Nam in Alcibiade dubites, vitione, an laudi danda sit: certe felicissima quaedam et admiranda fuit morum, et ingenii dexteritas, qui sic polypum agebat, vt Athenis, dicteriis, et salibus luderet, equos aleret, comiter et eleganter viueret. Idem apud Lacedaemonios radebatur, pallium gestabat, frigida lauabat. Apud Thraces belligerabatur, ac potabat. Vbi vero peruenisset ad Tiaphernem, deliciis, mollicie, fastuque iuxta gentis morem est vsus. Sed est quaedam difficilis, ac praefracta, morosaque simplicitas imperitorum, qua postulant, vt omnes vbique ipsorum duntaxat moribus viuant, et quicquid aliis placet, id damnant. Rursum est honesta quaedam ratio, qua boni viri nonnunquam alienis moribus obsecundant, ne vel odiosi sint, vel prodesse non possint, aut vt e magnis periculis semet, aut suos eximant. Quemadmodum fecit Vlysses apud Polyphemum multa simulans, apud procos mendicum agens. Item Brutus adsimulata stoliditate. Quanquam nihil vetat in notandis vitiis vsum adagii latius trahere, nempe in homines versatili quodam ingenio natos, qui talem vbique personam induunt, quales sunt ij, cum quibus contigit agere. Quod genus eleganter descripsit Plautus in Bacchidibus: Nullus, inquiens, frugi esse potest homo, nisi qui bene et male facere tenet. Improbus cum improbis sit, harpaget, furibus furetur quod queat. Versipellem frugi conuenit esse hominem, pectus cui sapit: bonus sit bonis, malus sit malis. Vtcunque res sit ita animum habeat. Eupolis apud Athenaeum:

*ponti/ou qhro\s2 xrwti\ ma/lista to\n no/on
prosfe/rwn, tai=s2 pa/sais2 poli/essin o(milei=.

id est, Marinae belluae colori maxime mentem accommodans, cum omnibus ciuitatibus consuetudinem habet. Atque eodem in loco causam reddit, cur id huic accidat pisci. Similem quandam metaphoram Aristoteles a chamaeleonte duxit, primo moralium libro. Ait enim si quis a fortuna pendeat, cum illa subinde mutetur, futurum, vt veluti chamaeleon quispiam identidem varietur, nunc felix, nunc miser, vtcunque fors alio, atque alio vultu respexerit, ita hunc quoque vultum atque animum mutare. De chamaeleonte meminit Plinius libro vigesimooctauo, capite [correction of the transcriber; in the print capipite] octauo, scribens hoc animal magnitudine ferme par esse crocodilo: caeterum spinae acutiore curuatura, et caudae amplitudine distare. Nullum, inquit, animal pauidius existimatur; et ideo versicoloris esse demutationis. Plutarchus in commentario De adulatione, scribit chamaeleontem quemvis imitari colorem, praeterquam candidum. Idem in Symposiacis conatur causam reddere de polypo, quamobrem non tantum mutet colorem, quod et hominibus accidit in metu: verumetiam sese ad saxi, quodcunque id fuerit, colorem accommodet. Sunt et aues quaedam quae colorem pariter, et vocem mutent pro temporibus anni, vt auctor est idem Plinius libro 10. cap. 29. et Aristoteles libro de natura animantium nono. In voce mutanda principatum obtinet luscinia. Vnde et apud Euripidem Hecuba Polyxenam imitari lusciniam iubet, seseque in omnem vocem vertere, si quo modo queat Vlyssi persuadere, ne perimatur.

Cothurno versatilior.

*eumetabolw/teros2 koqo/rnou, id est, Versatilior cothurno, dictum est in hominem parum constantem, lubricaque fide, quive incertae et ancipitis esset factionis: similitudine ducta a calceamento, quod Graeci ko/qornon, Latini mutata literula cothurnum vocant, quo mos erat vti tragoediarum actoribus. Erat autem tetra/gwnon kai\ a)mfoterode/cion, hoc est, quadrangulum, et vtrilibet conueniens pedi, quodque vel dextro, vel sinistro pedi poterat accommodari. Suidas addit eiusmodi fuisse, vt viris pariter ac mulieribus congrueret. Quod idem testatur illud Maronis:

Prouerbium autem duobus effertur modis, per comparationem eu)metabolw/teros2 koqo/rnou, et per denominationem, vt hominem ipsum, qui se diuersis applicat partibus, ko/qornwn appellemus. Sic enim vocatus est Theramenes rhetor Atheniensis, Prodici Chii discipulus: propterea quia, quasi duabus sederet sellis, idem et populi, et triginta virum partibus studens, et nunc huius, nunc illius factionis esse videretur, vel potius vtriusque. Plutarchus in praeceptis ciuilib. a)ll' e)n tau=qa dei= ma/lista to\n qhrame/nous2 ko/qornon u(podou/menon a)mfote/rois2 o(milei=n, kai\ mhdete/rois2 prosti/qesqai. id est, Sed hic oportet maxime Theramenis cothurnum induentem, cum vtrisque versari, et neutris accedere. Lucianus in Amoribus, w(s2 kai\ e)gw/ g' a)\n eu)cai/mhn, ei)/per h)n e)n dunatw=|, gene/sqai qhrame/nhs2 e)kei=nos2 o( ko/qornos, i(/na a)/mfw nenikhko/tos2

e)/cisoi badi/zoite id est, Itaque optarim sane, si modo fieri possit, Theramenes ille fieri, qui cothurnus est dictus, vt ambo ex aequo victores discederetis. Idem in Pseudologista, *kai\ o( me\n ko/qorno/n tina ei)=pen, ei)ka/sas2 au)tou= to\n bi/on a)mfi/bolon o)/nta toi=s2 toiou/tois2 u(po dh/masin. id est, Et alius ei cothurni nomen imposuit: nimirum mores hominis inconstantes et ancipites, id genus calceamentis conferens. Plutarchus indicat et Niciae duci ob morum vafriciem cothurni cognomen fuisse vulgo tributum. Male audit hoc nomine Marcus etiam Tullius. Homerus Martem, ni fallimur, submde mutantem partes, nouo verbo a)llopro/sallon appellat. Nihil autem vetat, quo minus adagium in bonam trahatur partem, vt si quis hominem facilibus moribus, et quadam ingenii dexteritate, cum quovis hominum genere congruentem ko/qornon appellet: quam ob causam Homerus Vlyssem polu/tropon dixit, quod quamvis personam apte gereret, mendici, patrisfamilias.

Magis varius, quam hydra.

*poikilw/teros2 u(/dras2, id est, Magis varius, quam hydra. De callidis, ac dolosis, quod hydra serpens sit versicoloribus notulis distincta. Apte dicetur in vafros, ac versipelles, aut etiam parum sibi constantes. Refertur senarius hic apud Athenaeum libro Dipnosophiston tertio:

His affine est, quod Mnaseae Colophonio poetae Salpae cognomen populari ioco fuit inditum, eo quod in carmine varius esset. Nam is piscis mire picturatus est, aureis rubentibusque lineis a ceruice ad caudam vsque per argentea latera certis interuallis deductis, cum alioqui sit illaudati saporis.

Gygis anulus.

*gu/gou daktu/lios2, id est, Gygis anulus. Quadrat vel in homines inconstantib. moribus, vel in fortunatos, qui veluti virgula diuina, quicquid optant, id suo arbitrio consequuntur. Huius adagii mentionem facit Lucianus in Votis, vbi quispiam optat sibi complures anulos eiusmodi, quales habebat Gyges, alium quo ditesceret, alium quo gratus et amabilis redderetur, alium per quem liceret volare, quocunque libitum esset. Nam priscorum superstitio plurimum tribuit anulorum efficaciae, ita vt venditarentur incantamentis varie efficaces: alii contra morsus ferarum: alii aduersus calumniam, alii ad alia, vel depellenda incommoda, vel commoda concilianda iis, qui gestarent. Vnde apud Aristophanem in Pluto: Dicaeus Sycophantae minanti iudicium:

*ou)de\n protimw= sou. forw= ga\r pria/menos
*to daktu/lion to/nde par' eu)da/mou draxmh=s2.

Non facio te huius, quando gesto hunc anulum,
Pretio drachmae, mercatus ipsum ab Eudama.

Subauditur remedium. De anulo loquitur, aludens ad ferarum morsus. Natum est autem prouerbium ex huiusmodi quadam fabula, quam non grauatus est referre Plato libro de republ. secundo. Neque nos item pigebit hoc loco recensere. Gyges

quidam, Lydi pater, pastor quispiam erat mercenarius, eius regis, qui per id temporis imperabat Lydorum populo. Cum autem esset aliquando saeuissima tempestas coorta, imbrium maxima vis accidit, fulgura denique, terrae etiam quassatio, ita vt in ea regione, in qua tum Gyges forte pascebat armenta, terra ingenti hiatu sese diduceret. Quod cum ille animaduertisset, solus (nam caeteri pastores territi diffugerant) in hiatum descendit, atque ibi tum alia quaedam dictu mira conspexit, tum equum quendam aeneum ingentem, ac cauum. Inerat fenestra in equi latere, peream vidit in eius aluo cadauer hominis, maius humana specie. Huic nihil aderat vestium, aut gestaminum, praeter aureum anulum digito impositum. Eum vbi sustulisset, regressus e specu, paucis post diebus ad pastorum coetum rediit, in quo legatus de peculiorum rationibus, ad regem in menses singulos referendis, creatus erat. Hic, cum apud alios assedisset, animaduertit, vt, si quando forte gemmam anulo inclusam introrsum verteret, repente fieret, vt a nemine conspiceretur, ac proinde quasi non adesset, ita de eo reliqui fabularentur. Quod quidem factum admiratus, rursum anuli palam extrorsum conuertit, moxque pastoribus conspicuus esse coepit. Eius rei cum ille diligentius, et saepius fecisset periculum, iamque sat exploratum haberet, hanc inesse vim anulo, vt, versa ad se gemma, inconspicuus esset, versa ad alios, conspicuus, effecit vt pastorum nomine legatus ad regem mitteretur. Profectus et vxorem regiam stuprauit, et de rege trucidando, cum ea consilium iniit. Denique, confecto illo, ipse, regina in matrimonium ducta, e pastore repente factus est rex, idque anuli fatalis beneficio. Meminit eiusdem lib. de rep. 10. Refert et M. Tullius lib. de officiis tertio. Porro Herodotus libr. 1. rem multo aliter narrat, nec vllam anuli facit mentionem. Huic simillimum illud: a)/|dou kunh\, id est, Orci galerus, quod alio reddemus loco.

Virgula diuina.

AB hoc non admodum dissidet virgula diuina, quoties quicquid optamus, id citra humanam operam, quasi diuinitus nobis significamus contingere. Propterea quod antiquitas, quemadmodum in anulis, ita et in virgis ferendis existimauit aliquam fatalem, ac ceu magicam inesse virtutem. M. Cic. lib. de Officiis primo: Quod si nobis omnia, quae ad victum, cultumque pertinent, virgula, vt aiunt, diuina suppeditarentur. Citatur aliquoties et apud Nonium Marcellum, Varro in Virgula diuina, vt appareat hunc fuisse titulum alicuius ex Menippeis, qui nimirum et ipsi plerique feruntur prouerbiales. Adagium natum videri potest potissimum ab illa virga Homerica, quam ille Palladi tribuit, adeo celebri, vt de ea Antisthenes Cynicae sectae conditor, librum conscripserit, eam cum suo, vt coniicio, baculo conferens. Huius locis compluribus meminit Homerus, cum Vlyssem e sene squalido repente in iuuenem vertit, nitidumque facit, ac formosulum, Odisseae N.

Cominus assistens Ithacensem Pallas Vlyssem
Restituit senio diuinae verbere virgae.

Eundem ad modum Mercurio quoque vt incantatori virgam monstrificam tribuit, quam caduceum vocant, Odisseae w.

*e)/xe de\ r(a/bdon meta\ xersi\n
*kalh\n xrusei/hn, th=|d' a)ndrw=n o)/mmata qe/lgei,
*wn e)qe/lei, tou=s2 d' au)=te kai\ u(pnw/ontas2 e)gei/rei.

Tum manibus virgam capit aureolam, atque decoram,
Hac, quibus est visum, demulcet lumina somno,
Atque aliis rursum dissoluit lumina somno.

*au)ti/k' e)/peiq' u(po\ possi\n e)dh/sato kala\ pe/dila
*)ambro/sia, xru/seia, ta/ min fe/ron h) me\n e)f' u(grh\n
*)hd' e)p' a)pei/rona gai=an a(/ma pnoih=s2 a)ne/moio.
*ei(/leto de\ r(a/bdon, th=| a)ndrw=n o)/mmata qe/lgei
*(wn e)qe/lei. tou\s2 d' au)=te kai\ u(pnw/ontas2 e)gei/rei.

Mox vbi iam pedibus talaria subdidit aurea,
Pulchraque et ambrosiam spirantia, quae simul illum
Aera per liquidum, simul ampla per aequora vastae
Telluris, venti flaetu comitante, ferebant.
Tum virgam capit, hac demulcet lumina somno
Quorumcunque velit, somnum quoque pellit eadem.

Tum virgam capit. hac animas ille euocat orco
Pallentes, alias sub tristia tartara mittit.
Dat somnos, adimitque, et lumina morte resignat.
Illa fretus, agit ventos, et turbida tranat Nubila.

Neque Circae ad sua monstra peragenda virga defuit in transformandis sociis Vlyssis, Odys. *k.

*ra/bdw| peplhgui=a kata\ sufe/oisin e)e/rgnu.
*oi( de\ suw=n me e)/xon kefala\s2.

Compulit in numerum porcorum verbere virgae
Percussos, et erant illis capita ecce suilla.

Aliquanto post, Vlysses solus, epoto Circes poculo, non transformatus in pecudem,

*au)ta\r e)pei\ dw=ke/n te kai\ e)/kpion, ou)de\ m' e)/qelcen
*ra/bdw| peplhgui=a.

Denique, cum ad gratiam Vlyssis, socios pristinae restituit figurae, virgae ministerium adhibuit. Fortassis huc pertinet, quod regibus etiam virga tribuebatur, quam sceptrum vocant. Vnde apud Homerum aliquoties,

*skhptou=xoi basilei=es2 [note of the transcriber: in the print (but see the custos in page 73): *shptou=xoi.], i. Sceptrigeri reges. Eodem respicit, quod alibi retulimus, laureum porto baculum.

Stultus stulta loquitur.

Euripides in Bacchis. *mwra\ ga\r mwro\s2 le/gei. i. Nam stulta stulti oratio est. Totidem verbis Esaias eam sententiam extulit. Seneca ad Lucilium: Apud Graecos, inquit, in prouerbium cessit: Talis hominibus fuit oratio, qualis vita. Hoc cuiusmodi fuerit, parum liquet, nisi quod tale quoddam carmen extat, Graecis celebratum:

Democritus Philosophus apud Laertium orationem ei)/dwlon tou= bi/ou, id est, vitae simulacrum, quandamque velut vmbram esse dicebat. Qua quidem sententia nihil dici poterat verius. Nam nullo in speculo melius, expressiusque relucet figura corporis, quam in oratione pectoris imago repraesentatur. Neque secius homines ex sermone, quam aerea vasa tinnitu dignoscuntur.

Oculis magis habenda fides, quam aurib.

*)wti/wn pisto/teroi o)fqalmoi\. i. Oculis credendum potius quam auribus. Quae cernuntur, certiora sunt, quam quae audiuntur. Item Horatius:

Segnius irritant animos demissa per aurem,
Quam quae sunt oculis subiecta fidelibus, et quae
Ipse sibi tradit spectator. ---

Quanquam id quidem paulo alienius. Propius huc pertinet, quod Plautus manus Lenae vocat oculatas, non auritas, vt quae id demum crederent, quod viderent. Rursum, quod historia quam gestarum rerum esse volunt, dicta sit para\ to\ i(storei=n, quod est videre. Postremo sigmentum illud Virgilianum de duabus apud inferos portis: Eburna, qua significant ea, quae per os exeunt, ob dentium eburnum candorem; Et Cornea, qua, quae conspiciuntur oculis, volunt intelligi, ob pupularum nigrorem. In summa, ad cognitionem magis faciunt aures, ad fidem faciendam certiores sunt oculi. Vnde et vulgo, si quis fabulam narret, parum verisimilem, rogare consueuimus, num ea conspexerit. Quod si neget, verum audisse modo, ridetur. Prouerbium refertur in epistola Iuliani ad Leontium: o( lo/gos2 poi=os2 o( qou/rios2, w)=ta ei)=pen a)nqrw/pois2 o)fqalmw=n a)pistotera. i. Sermo quidam Thurius dixit, aures hominibus minus esse fideles, quam oculos. Thurium appellauit, indicans Herodotum dicti auctorem, vel ob impetum diuinum, vel quod is scriptor apud Thurios vixit, et mortuus est. Sumptum est autem ex Chione, w)=ta ga\r tugxa/nei a)nqrw=poisin e)o/nta a)pisto/tera o)fqalmw=n. id est, Nam aures hominibus minus fideles sunt, quam oculi.

Diomedis et Glauci permutatio.

QVAE refertur apud Homerum Diomedis, et Glauci permutatio, in prouerbium abijt, quoties inaequalem commutationem significamus, hoc est, deteriora pro meliorib. reddita, xru/sea xalkei/wn, i. aurea pro aereis. Nam libro Iliados sexto, poeta Glaucum quempiam inducit, Hippolochi filium, Lyciorum ducem, iactantiusculum et ostentatorem magis, quam pugnacem. Contra Diomedem vafrum, callidumque. Hi duo congrediuntur monomaxhso/menoi, id est, singulari certamine inter se dimicaturi. At Glaucus, rogatus a Diomede, quisnam hominum, aut deorum esset, longa oratione natalium suorum seriem exposuit, patriam Lyciam,

ciuitatem Ephyram indicauit. Mox Diomedes, vtpote Graecus, hominis barbari stuporem ex orationis arrogantia intelligens, illudendum magis ratus, quam occidendum, respondit suis maioribus cum illius progenitoribus vetus hospitium, ac necessitudinem intercessisse, muneraque hospitalia, quae xenia vocant, inter ipsos vltro, citroque data. Iamque defixa humi lancea, coepit hortari, vt omissa pugna, maiorum suorum amicitiam inter ipsos renouarent, alterque alteri in Lycia, alter in Argo hospitem praestaret, simulatque incolumes in patriam redissent. Interim si quando forte fortuna occurrissent, armis inuicem abstinerent, inter se duntaxat religionem hospitij custodientes, in reliquos nihilominus iure belli vsuri. Tum, ne id videamur, inquit, proditione magis, quam hospitij obseruantia facere, arma intet nos permutemus, quo reliquus exercitus intelligat, nos maiorum necessitudine deuinctos esse. Quibus dictis, vterque ex equo desilijt, datis dextris, ac, fide pacta, veluti foedus quoddam hospitij sanxerunt, permutatis armis, sed admodum inaequalibus.

*)enq' au)=te glau/kw|, inquit Homerus,
kroni/dhs2 fre/nas2 e)ce/leto zeu\s2,
*(os2 pro\s2 tudei/dhn diomh/dea teu/xe' a)/meibe
*xru/sea xalkei/wn, e(kato/mboi' e)nneabei/wn.

Iuppiter hic stupidum spoliauit pectore Glaucum,
Qui cum Tydide mutarit protinus arma, et
Aurea donarit sibi reddenti area, centum
Bobus emenda daret demens, pro vilibus, atque
Quae vix esse nouem dicas redimenda iuuencis.

Vsurpatum est adagium passim a laudatissimis auctoribus. Plato in Phoedro, faciens Socratem Alcibiadi suo more respondentem, quod lucri cupidus formam corporis, forma mentis meliore commutare vellet, kai\ tw=| o)/nti xru/sea xalkei/wn diamei/besqai noei=s2. id est. Et cum his, quae vere aurea sunt, aereis commutare cogitas. Quanquam interpres pro aereis, vertit aurichalcum. Item Aristoteles quinto Moralium libro de iustitia. Qui vero dat sua, quemadmodum Diomedi arma sua dedit Glaucus, vt dicit Homerus, xru/sea xalkei/wn, et reliqua. Plutarchus, aduersus Stoicos scribens, eleganter huc torquet, vt dicat, non admodum iniquam fuisse permutationem Glauci, propterea quod arma ferrea non minus vsui sint pugnaturis, quam aurea: sed, qui corporis valetudinem anteponit honesto, aut virtutem quit ob bonam corporis valetudinem, is vere permutat xru/sea xalkei/wn. Cic. in Epist. ad Atticum lib. 6. Habes ad omnia non, vt postulasti, xru/sea xalkei/wn, sed pari a paribus respondimus. Vtrunque prouerbium esse significat Cicero, Par pari, de aequali pensatione, xru/sea xalkei/wn, de inaequali commutatione. Plinius iunior in epist. ad Flaccum: Recipiens epistolas steriles, et simpliciter ingratas, ac ne illam quidem solertiam Diomedis in permutando munere imitantes. Martialis in epigrammatis:

A. Gellius Noctium Atticarum li. 2. Caecilianam translationem cum ipso Menandro, quem verterat, componens, atque expendens, ostendensque quantum a Graecanica venustate degeneret: Diomedis, inquit, hercle arma, et Glauci, non dispari magis pretio aestimata sunt. Fit huius adagij mentio etiam in prooemio Pandectarum iuris Caesarei,

his verbis. Nostris temporibus talis legum inuenta est permutatio, qualem apud Homerum patrem omnis virtutis, Glaucus et Diomedes inter se faciunt, dissimilia permutantes. Nam ille significat pro relictis inutilibus, ac fastidiendis voluminibus, recepta tum meliora, tum breuiora, hoc est, permutationem factam vehementer inaequalem. Ergo conueniet vti, quoties officium aut munus longe impari munere pensatur, aut contra. Aut quoties aliquis rem pecuniariam auxit, sed dispendio famae: magistratum assecutus est, sed iactura bonae mentis: lautam fortunam reperit, sed amisit animi tranquillitatem.

Multae regum aures, atque oculi.

*)wta kai\ o)fqalmoi\ basile/wn polloi\, i. Aures, atque oculi regum multi, quod per exploratores obseruent, quid quisque dicat, faciatve. Idem refertur a Luciano in libello, cui titulus, De mercede seruientibus, ac rursus, aduersus ineruditum. Eiusdem meminit et Aristoteles in tertio Politicorum. Hoc genus homines Graeci vocant w)takousta\s2, quos primus Darius minor adhibuit, sibi diffisus. Dionysius Syracusanus addidit prosagwgi/das2, id est exploratores, auctore Plutarcho. Allegoria inde ducta est, quod regibus complures vbique sunt exploratores, atque ob id oculi regum dicuntur, complures auscultatores, quibus velut auribus vtuntur. Neque desunt manus, et pedes quamplurimi, fortassis ne ventres quidem. Vide, cuiusmodi portentum sit tyrannus, et quam formidandum, tot oculis, ijsque emissitijs, tot auribus, ijsque tam asininis, ac longis, tot manibus, tot pedibus, tot ventribus, ne reliqua parum honesta commemorem, instructum. Aristophanes in Acharnensibus, Pseudartabam, regis oculum appellat, quod per eum cognosceret, quid ageretur. Aliter autem Andromache apud Euripidem, filium vitae oculum vocat:

Propterea quod vnicum esset in vita oblectamentum. Nam oculo nihil carius. Vnde, quos admamus, oculos vocamus.

Longae regum manus.

Etiam vulgo in ore est: A regibus cauendum, quod eis praelonga sint brachia. Nimirum, quod per suos, quibus brachiorum vice vtuntur, possint etiam procul dissitos affligere. Potest et ad tempus referri, quod reges, etiam si diutius dissimulent, soleant tamen aliquando poenam sumere de ijs, quibus infensi fuerint: vel Homero teste, apud quem Iliados A. Calchas ad hunc loquitur modum:

*krei/sswn ga\r basileu\s2, o(/te xw/setai a)ndri\ xe/rhi.
*ei)/per ga\r te xo/lon ge kai\ au)th=mar katape/yh|,
*)alla/ ge kai\ meto/pisqen e)/xei ko/ton, o(/fra tele/ssh|.

Rex Deus est, quoties succensuit inferiori.
Quanquam etenim in praesens feruentem concoquit iram,
Post odit tamen, vsque odium dum expleuerit vltus.

Clauum clauo pellere.

*(hlw| to\n h(=lon e)kkrou/ein, id est. Clauum clauo pellere. kai\ pa/ttalon patta/lw| e)ce/krousas2, id est, paxillum paxillo pepulisti, id est, malum alio malo depulisti. Lucianus in Philopseude, kai\ h(/lw|, fasi\n, e)kkrou/eis2 to\n h(=lon, id est.

Idem in Apologia: *de/doika mh\ pro\s2 th=| e)piferome/nh| kathgori/a| kolakei/as2 ai)ti/an proslabw\n, kata\ eu(ri/skwmai, h(/lw|, fasi\n, e)kkrou/wn to\n h(=lon, tw=| mei/zwnito\n smikro/teron. i. Vereor, ne si ad intentatum crimen, etiam adulationis accusationem adiunxero, clauum, quod aiunt, clauo pellere videar, maiore minorem. Aristoteles lib. Politicorum quinto, cap. penultimo, scribit, tyrannis amicos esse viros improbos, et adulatores. Nam hos demum illis vtiles esse, quippe malos ad mala. kai\ xrh/simoi oi( ponhroi\, ei)s2 ta\ ponhra\. h(/lw| ga\r o( h(=los2, w(/sper h( paroimi/a. i. Clauus enim clauo, subaudi, truditur, vt habet prouerbium. Synesius ad Olympium: *aupou=si th\n e)kklhsi/an a)llo/trioi ponhroi\, dia/bhqi kat' au)tw=n. patta/loi ga\r patta/lous2 e)kkrou/ontai. i. Ecclesiam vexant externi improbi, illos inuade. Nam paxilli paxillos excutiunt. D. Hieronymus ad Rusticum monachum: Philosophi seculi, inquit, solent amorem veterem amore nouo, quasi clauum clauo, pellere. M. Tullius Tusculanarum quaestionum libro quarto: Loci denique mutatione tanquam aegroti non conualescentes, saepe curandus est, etiam nouo quodam amore veterem amorem, tanquam clauum clauo eijciendum putant. Iulius Pollux in nono libro scribit, adagium esse natum a lusu quodam, qui kindalismo\s2 vocetur, quo paxillum argillosae terrae infixum, altero impacto paxillo excutiebant: Citatque senarium hunc prouerbialem:

Locus igitur adagio, non modo cum vitium vitio, malum malo, dolum dolo, vim vi, audaciam audacia, maledicentiam maledicentia retundimus: verumetiam, quoties rem, vtcunque molestam, diuersa molestia profligamus: vt, cum libidinum incitamenta, laboribus obruimus: curam amoris alijs maioribus curis domamus. Eusebius in Hieroclem: *dai/monas2 ga\r a)pelau/nei, a)/llon a)/llw|, h(= fasi\, dai/moni. i. Daemonas enim abigit, alium alio, quemadmodum aiunt, daemone, mirum ni adludens ad hoc prouerbium. Nec abhorret his ille Publij Mimus:

Malo nodo malus quaerendus cuneus.

Ita diuus Hieronymus ad Oceanum: Interim iuxta vulgare prouerbium, malo arboris nodo malus cuneus requirendus est. Eo licebit vti, quoties malum simili malitia retundimus. Sumptum a sectoribus roborum, qui, siquando durior in ligno nodus inciderit, nolunt in eo periclitari securim, verum cuneum quempiam durum magis, quam bonum inserunt. Congruit huic illud Sophoclis apud Plutarchum: e)n tw=| peri\ th=s2 eu)qumi/as2.

Malum malo medicari.

Malum malo medicari. Est malum aliud alio malo tollere. Sophocles in Aiace Mastigophoro:

*eu)/fuma fw/nei, mh\ kako\n kakw=| didou=s2
*)/akos2, ple/on to\ ph=ma th=s2 a)/ths2 ti/qei.

Bene ominata loquere, ne malum malo
Medicans, et hancce noxam adaugeas tibi.

Dehortatur Aiacem Tecmessa, ne malo insaniae addat alterum maius malum spontaneam caedem sui. Et Herodotus in Thalia: mh\ to\ kako\n tw=| kakw=| i)w=. id est. Ne malo medearis malo.

Morbum morbo addere.

Non alienum est ab hac forma, quod est apud Homerum Iliados H. aino/qen ai)nw=s2, cum indicamus acerbis addi acerbiora. Sic enim ibi loquitur Menelaus:

Ignem igni ne addas [correction of the transcriber; in the print adas]

*mh\ pu=r e)pi\ pu=r, id est, Ne incendium incendio addas. Vsurpatur a Platone. Sensus liquet. Ne calamitatem adiungas calamitati, ne commotum magis etiam commoueas. Diogenianus putat a carbonario quodam esse natum, qui inualescente incendio conflagrarit, clamans interim mh\ pu=r e)pi\ pu=r. Plato libro De legibus secundo, vetat, ne pueri ad annum vsque duodeuigesimum vinum bibant, ne, si vini calor accesserit ad feruorem aetatis, ignem igni suggerere videantur. Idem Plutarchus in Praeceptis coniugalibus: mh\ pu=r e)pi\ pu=r gu/nhtai, id est Ne ignis ad ignem accedat. Vtirur idem, cum alijs aliquot locis, tum in praeceptis De valetudine: i(/na ou)=n mh\ pu=r e)pi\ pu=r, w(/s2 fasi, plhsmonh/ tis2 e)pi\ plhsmonh=| kai\ a)/kratos2 e)pi\ a)kra/tw| ge/nhtai. id est. Vt ne igitur ignis ad ignem, quemadmodum prouerbio dicitur, expletio ad expletionem, merum ad merum addatur.

Oleum camino addere.

AFFINEM huic habet sententiam, Oleum camino addere, pro eo, quod est: Malo fomentum, ac velut alimoniam suppeditare, quo magis ac magis augescat. Horatius in Satyris. Adde poemata nunc, hoc est, oleum adde camino. Id est, Adde maioris insaniae materiam. Vsurpat hoc diuus Hieronymus ad Eustochium: Vinum, et adolescentia duplex est incendium voluptatis. Quid oleum flammae adijcimus?

Oleo incendium restinguere.

*)elai/w| pu=r sbennu/eis2, id est. Oleo restinguis incendium, dici solitum, vbi quis ea admouet remedia, quae malum magis ac magis exacerbent. Veluti,

si quis animi tristitiam foedis voluptatib. obruere conetur. Aut si quis offensum, iurgijs, et conuicijs velit placare. Quod si dicatur ei)ronikw=s2, nihil differet a proximo. Huc respexit Lucianus in Timone, cum ait: Si quem aspexerit incendio conflagrantem, pice, atque oleo se velle restinguere.

Vlulas Athenas.

*glau=kas2 ei)s2 a)qh/nas2, id est, Vlulas Athenas: subaudiendum, portas, aut mittis. Conueniet in stultos negotiatores, qui merces eo comportant, vbi per se magis abundant, vt si quis in Aegyptum frumentum, in Ciliciam crocum inuectet. Venustius fiet, si metaphora ad res animi transferatur, vt si quis doceat doctiorem, carmina mittat poetae, consilium det homini consultissimo. Cicero ad Torquatum: Sed rursus glau=kas2 ei)s2 a)qh/nas2, qui haec ad te. Idem ad fratrem: Et tibi versus, quos rogas, hoc est, Athenas noctuam mittam. Aristophanes, e)n o)/rnisin

Vsurpat idem atque exponit Lucianus in Epistola ad Nigrinum: Porro paroemia inde fluxit, quod noctua in Attica plurima est, ei regioni quasi peculiaris. Fertur autem versari in Laureo Atticae loco, vbi auri metalla sunt, vnde et Laureoticae noctuae vocantur. Haec auis Atheniensium populo quondam erat gratissima, ac Mineruae sacra habebatur, propter oculos caesios, quibus etiam in tenebris perspicit, quae vulgus auium non videt. Vnde, et auspicata consilijs credebatur, id quod indicat prouerbium, glau\c i(/ptatai, id est, Noctua volat. Dictum est et illud de Minerua, quod Atheniensium male consulta, in bonum exitum verterer. Daemon autem apud Aristophanis interpretem existimat, non ob id solum dici, noctuas Athenas, quod Athenis noctuarum sit copia, sed quod in nummis etiam tum aureis, tum argenteis Atheniensium noctua inscalpi solebat, vna cum facie Mineruae. Porro nummus appellabatur tetra/draxmon, id est, quatuor drachmarum, cum aurea soliti fuissent vti nomismatibus didrachmis, quorum insigne erat bos: vnde etiam natum est prouerbium illud: Bos in lingua. Sunt, qui tradunt apud eosdem fuisse triobolum, quod et hemidrachmium appellant. Nam drachma senos obolos continet. Trioboli nomisma, ex vna parte Iouis effigiem habebat, ex altera noctuae. Proinde absurdum videbatur noctuam Athenas deportare, cum illic passim omnia noctuis abundarent. De nomismate Atheniensi testatur et Plutarchus in vita Lysandri, cum de seruo meminit, qui domini sui furtum ai)nigmatikw=s2 indicans, ait: multas sub tegulis cubare noctuas: ostendens illic abditas pecunias, noctuis insignitas.

Memorem mones, doctum doces, et similia.

IDENTIDEM in Plautinis, ac Terentianis comoedijs occurrit: Memorem mones, et doctum doces. Idem pollet Graecanicum illud: lalei=s2 pro\s2 e)/xonta th\n e)pisth/mhn, id est Loqueris ei, qui ipse rem calleat, kai\ ei)do/ti le/geis2, id est, Scienti narras. Plato in Hippia maiore, ei)do/ti me\n e)rei=s2 w)= sw/krates2, id est. Haec scienti Socrates narrabis. Euripides in Hecuba:

M. Tullius lib. Epist. ad Atticum nono, Mirandum enim in modum Cn. noster Syllani regni similitudinem concupiuit ei)do/si le/gw.

Si crebro iacias, aliud alias ieceris.

ARISTOTELES in libello De diuinatione, quae fit ex insomnijs, versum huiusmodi prouerbialem citat:

Quo significatum est, oportere rem saepius tentare, neque defatigari protinus, si quando parum ex animi sententia ceciderit. Futurum enim, vt iterum atque iterum periclitanti, felicius aliquando cadat. Aristotelis verba sunt haec: w(/sper me/n kai\ le/getai. a)\n polla\ ba/llhs2, a)/llot' a)lloi=on balei=s2. Agit autem de insomnijs melancholicorum, in quibus non existimat esse diuinationem vllam, tametsi fit nonnunquam, vt quidem euentus somnijs illorum respondeant. Sed non esse mirandum, cum vitio naturae plurima, ac varia somnient, aliquando existere sumptw/mata id est, casus, qui forte pariter sic eueniant, vt est ab illis somniatum. Themistius hunc locum sic circumloquitur, interprete Barbaro: Nam, qui totum diem iaculantur aliquando collimant, et praemium capiunt. Vetus adagium est: Si saepe iactaueris, aliquando Venerem iacies. Sunt, qui putent, nec absurde, metaphoram a sagittarijs, non ab aleatoribus esse ductam. Nam et hoc significat ba/llein. Subesse vero argutiam in eo verbo, quod in priore parte significat mittere sagittam, in posteriore ferire. Fit autem, vt, qui crebrius iaculentur, vel fortuito aliquando scopum attingant. Tametsi M. Tullius libro De diuinatione secundo, de symptomatis agens, de quibus modo dictum est a nobis, ad vtrumque refert metaphoram. Quis est enim, inquit, qui totum diem iaculans non aliquando collimet? Totas noctes somniamus, neque vlla fere est, qua non dormiamus, et miramur aliquando id, quod somniamus euadere? Quid est tam incertum, quam talorum iactus? Tamen nemo est, quin, saepe iactans, Venerem iaciat aliquando, nonnunquam etiam iterum, ac tertium. Porro Veneris iactum in hoc lusus genere fuisse quondam felicissimum, palam arguit apud Suetonium Octauius Augustus in epistola quadam ad Tiberium: Inter caenam, inquit, lusimus gerontikw=s2 et heri, et hodie. Talis enim iactaris, vt quisque Canem aut Senionem miserat, in singulos talos singulos denarios in medium conferebat, quos tollebat vniuersos qui venerem iecerat, Hactenus Augustus. Quadrabit et in eos, qui casu, non arte quippiam assequuntur. Extat et hodie vulgo iocus prouerbialis in caecum, qui cornicem iaculo fixerit.

Malum consilium.

MALVM consilium consultori pessimum. Senarius est prouerbialis in eos, in quorum caput recidit, quod alijs perperam consuluerunt. Siquidem, vt dicunt Graeci, i(ero\n h( boulh\, id est, Sacra quaedam res est consilium. Atque vt est libenter accipiendum, cum res postulat, ita est religiose,

citraque fraudem dandum, si quis egeat. Alioqui non defuturum est numen aliquod, quod poenas repetat ab eo, qui rem sacram, ac diuinam, perfidia violarit. Aulus Gellius Noctium Atticarum lib. 4. cap. 5. putat adagium hoc ex historia quadam natum, eamque ex annalibus Maximi, narrationibusque Verrii Flacci refert ad hunc modum: Statua Romae in comitio posita Horatii Coclitis viri fortissimi de caelo tacta est. Ob id fulgur piaculis luendum, aruspices ex Hetruria acciti, inimico atque hostili in populum Romanum animo, instituerant eam rem contrariis religionibus procurare, atque illam statuam suaserunt in inferiorem locum perperam transponi, quem sol oppositu circum vndique aliarum aedium nunquam illustraret. Quod cum ita fieri persuasissent, delati ad populum proditique sunt: et cum de perfidia confessi essent, necati. Constititque eam statuam perinde, vt verae rationes post compertae monebant, in locum editum subducendam, atque ita in area Vulcani sublimiore loco statuendam. Eaque res bene et prospere Reip. cessit. Tunc igitur, quod in Hetruscos aruspices animaduersum, vindicatumque fuerat, versus hic scite factus, cantatusque a pueris, vrbe tota fertur:

Hactenus quidem Gellius. Porro Valerius Maximus lib. 7. rem quandam haud dissimilem memorat de Papirio Cursore, qui cum consul Aquiloniam obsideret, velletque proelium committere cum hostibus, nisi si quid auspicia refragarentur, ac consultus pullarius suaderet, vti committeret, cum aues infausta nunciassent, re cognita pullarium in prima acie constituit. Is primo traiectus telo violatam religionem expiauit. Meminit huius rei T. Liuius decad. 1. lib. 10. Nec dissimile est quod refert Socrates in historia tripartita, Eutropius Eunuchus, dum studet in quosdam, qui ad templum confugerant, animadvertere, persuasit Imperatori, vt ferretur lex, qua templi religio nulli prodesset nocenti. Lata lege, factum est, vt Eutropius, cum offendisset Caesarem, confugeret sub altare, vnde protractus capite plexus est, suo ipsius consilio perditus. Virgilius tacite notauit paroemiam in Aeneidos 12. lib. cum ait:

--- Cadit ipse Tolumnius augur,
Primus in aduersos telum qui torserat hostes.

M. Varro lib. de re rust. 3. cap. 2. palam citat adagium his verbis: Opinor inquam, non solum, quod dicitur, Malum consilium consultori esse pessimum, sed etiam bonum consilium ei, qui consuluit, et qui consulitur, bonum habendum. Sophocles in Electra:

noxam ad eum referens, cui consilium datur. Apparet autem senarium hunc Latinum, id quod et Gellius admonuit de Graecis illis Hesiodi versibus expressum esse, qui leguntur in opere, cui titulus e)/rga kai\ h(me/rai.

*oi( au)tw=| kaka\ teu/xei a)nh\r a)/llw| kaka\ teu/xwn.
*(h de\ kakh\ boulh\ tw=| bouleu/santi kaki/sth.

Ipse sibi nocet is, alium qui laedere quaerit.
Consultum male consultori pessima res est.

Plutarchus in commentario De audiendis poetis, existimat huius versiculi eandem esse sententiam, quae sit dogmatis Platonis in Gorgia: vbi Socrates dicit, peius iniuriam facere quam iniuriam pati, et damnosius esse malo afficere, quam affici. Extat in hanc sententiam et Apologus Graecus non inuenustus, nec omnino indignus, quem his commentariis adiungamus. Leonem ob senectam aegrotantem, et ea causa suo in lustro continentem sese, caetera quidem animantia officii gratia visebant regem suum, excepta vulpe. Proinde lupus, nactus opportunitatem, accusauit vulpem apud Leonem laesae maiestatis, quae pro nihilo haberet eum, penes quem rerum erat summa, nec ob contemptum ad visendum accessisset: atque interea intervenit in lupi fabula vulpes, et extremam sermonis partem audiuit. Itaque Leo conspecta vulpe, protinus aduersus eam infremuit. At illa, postulato ad purgandum sese spatio. Et quis, inquit, omnium, qui huc convenerunt, tantum tibi profuit, quantum ego, quo quoquo versum circumcursitaui, tibique morbi remedium a medicis reperi? Cumque Leo protinus edixisset, vt remedium aperiret: Si viuum, inquit, lupum excories, et illius pellem induas, convalesces. Leo credulus, continuo lupum inuasit, et interemit. Quo extincto, risit astuta vulpes, calumniatoris malum consilium in ipsius recidisse caput. Carmen autem refertur a Plutarcho et hunc in modum:

Suum cuique pulchrum.

PROVERBIALIS sentententia, Suum cuique pulchrum, in eos, quibus sua qualiacunque sunt, tamen studio quodam magis, quam iudicio, placent. Est autem a communi mortalium ingenio sumpta, quibus vsque insita est illa filauti/a, id est, amor sui, vt neminem tam modestum, tam attentum, tam oculatum inuenias, quin in propriis aestimandis, quadam animi propensione corruptus caecutiat, atque hallucinetur. Proinde vere scripsit Arist. lib. Rhet. 2. e)pei\ de\ fi/lautoi pa/ntes2, kai\ ta\ au)tw=n a)na/gkh h(de/a ei)=nai pa=sin. o)=ion e)/rga, lo/gous2, dio\ kai\ filoko/lakes2 w(s2 e)pitopolu\, id est, Quoniam autem omnes sui sunt amantes, et sua cuique iucunda esse necessum est, vt facta dictaque: idcirco plerumque etiam assentatoribus gaudent, Id tametsi omnibus generaliter verum est, vt sit, quemadmodum ait Horatius, Caecus amor sui, tamen in artifices, atque ex his potissimum in poetas, ad haec in amantes praecipue quadrare videtur. Etenim rectissime scripsit Aristoteles quarto Moralium libro. Suo quenque artificem opere impense delectari, non aliter, quam rebus quibusdam ex sese prognatis. Neque secus adamant, sua carmina poetae, quam parentes liberos. Est enim artificis opus, quasi quidam ingenii foetus, de quo Socrates ait, rectius iudicare obstetricem quam matrem ipsam. Sponsis item amantibus mos est, suam cuique sponsam certatim extollere. Cuius rei sat magnum exemplum extat de Tarquiniis adolescentibus. Vnde et hodie vulgo scite dicunt. Nullum reperiri deformemamasium. Propterea quod amanti vel non pulchro pulcherrima videantur. Quam sententiam eleganter extulit Theocritus in Ecloga 6.

--- *)=h ga\r e)/rwti,
*polla/kis2 w)= polu/fame ta\ mh\ kala\, kala\ pe/fantai.

--- Etenim haud raro Polypheme,
Quae minime sunt pulchra, ea pulchra videntur amori.

Plato proverbium extulit in Lyside, sed inuerse, kai\ kinduneu/ei, inquit, kata\ th\n a)rxai=an paroimi/an, to\ kalo\n fi/lon ei)=nai. id est, Periculum est, ne iuxta vetus adagium, amicum sit, quod pulchrum est. Quasi non ideo pulchrum haberi debeat aliquid, quod sit amicum, sed ideo oporteat esse amicum, quod sit pulchrum. Huc pertinet et illud, quod scribit M. Tullius lib. De finibus 5. Suo enim quisque studio maxime ducitur. Et rursum in primo Officiorum: Quorum vterque, suo studio delectatus, contempsit alterum. Quanquam hoc venia dignum, hactenus communem illam filauti/an valere, vt suis quisque liberis, suis artibus, suo instituto, suis inuentis, suae patriae paulo impensius faueat, nisi eo vsque caecitatis nos rapiat, vt et virtutes alienas calumniemur, et nostris blandiamur vitiis, eaque virtutum nomine donemus. Ac sibi quisque sit, quod sibi fuit Suffenus Catullianus, aut Meuius Horatianus. Quod vitii Flaccus in Epistolis notans: Dum mala, inquit, delectent mea me, vel denique fallant. Atque hoc loco Porphyrio indicat Horatium respicere vulgatam sententiam, quod homines suis malis non solum non doleant, verumetiam delectentur: Eaque de re Graecum adagium esse celebratum, verum id adagium vitio librariorum desideratur in scriptura. Eodem pertinet, quod alibi dixit Horatius:

Turpia decipiunt caecum vitia, aut etiam ipsa haec
Delectant, veluti Balbinum polypus Agnae.

Nam Balbino stulto amanti, etiam polypus Agnae amicae, suaue quiddam olere videbatur. Est autem polypus vitium narium graue olentium, itidem vt hircus alarum. Vnde et polyposos, et hircosos dicimus. M. Tullius ad Atticum lib. 14. Accipe, inquit, a me, mi Attice, kaqoliko\n qew/rhma, earum rerum, in quibus exercitati sumus satis. Nemo vnquam, neque poeta, neque orator fuit, qui quenquam meliorem se arbitraretur. Hoc etiam malis contingit. Quid tu Bruto putas ingenioso, et erudito, de quo etiam experti sumus? Nuper in edicto scripseram rogatu tuo, Meum mihi placebat, illi suum. Quinetiam, cum ipsius precibus adductus pene scripsissem ad eum de optimo genere dicendi, non modo mihi, sed etiam tibi scripsit, sibi illud, quod mihi placeret, non probari. Quare sinamus, quaeso, quemque sibi scribere. Suam cuique sponsam, mihi meam. Suum cuique amorem, mihi meum. Non scite. Hoc enim Attilius poeta durissimus. Hactenus Cicero. Cuius ex verbis apparet hos duos versiculos: Suam cuique, et caetera, ex Attiliana quapiam fabula sumptos esse. Idem Tullius libro Tusculanarum quaestionum quinto: Musicorum vero perstudiosum accepimus, poetam etiam Tragicum, quam bonum, nihil ad rem. In hoc enim genere nescio quo pacto magis quam in aliis suum cuique pulchrum est. Adhuc neminem cognoui poetam, et mihi fuit cum Aquinio amicitia, qui sibi non optimus

videretur. Sic se res habet. Te tua, me delectant mea. Eandem sententiam Plautus in Sticho, diuersis verbis, sed nimis quam eleganter extulit. Suus, inquit, rex reginae placet. Sua cuique sponsa sponso. Huc referendum et Theocriticum illud:

Nec sum adeo informis, nuper me in littore vidi,
Cum placidum ventis staret mare.

--- Iouis auribus ista
Seruas, fidis enim manare poetica mella
Te solum, tibi pulcher.

Tibi pulcher, dixit, pro tibi ipsi placens. Est autem hemistichium carminis heroici.

Patriae fumus, igni alieno luculentior.

PROVERBII faciem habet, atque ad eandem pertinet sententiam, quod eleganter scripsit Lucianus in Encomio patriae. kai\ o( th=s2 patri/dos au)tw=| kapno\s2 lampro/teros2 o)fqh/setai tou= par' a)/llois2 puro\s2, id est, Ac patriae fumus luculentior homini videtur, quam ignis alibi. Philostratus in Ariadne: o( qhseu\s2 de\ e)ra=| me\n, a)lla\ tou= tw=n a)qhnw=n kapnou=. a)ria/dnhn de\ ou)de\ oi)=den e)/ti ou)de\ e)/gnw pote\, id est, Theseus vero amat quidem, sed Athenarum fumum. Nam Ariadnen neque vidit adhuc, neque etiamdum cognouit. Apud Homerum, terrae natalis fumum Vlysses optat videre surgentem, vnde et ductum proverbium. Sic enim legitur Odys. *a.

Viua vox.

VIVA vox olim dicebatur, non scripta, sed ab ipso pronunciantis ore percepta quasi viuida, atque efficax. Nam viua nonnunquam dicuntur, quae natiua sunt, non factitia, vt Viuo de marmore, et Viuoque sedilia saxo. Inest autem rebus natiuis aliquid gratiae genuinae, quod ars nulla queat imitatione consequi. Porro scriptura vox quaepiam est, sed quasi factitia, veraeque vocis vtcunque imitatrix. Deest actus, motusque, hoc est, vita, Siquidem actio, vt auctor Fabius, orationis quasi vita est. Rerum inuentio, ossium instar est, ordo neruos imitatur, elocutio carnem, cutem, coloremque: memoria spiritus vice fungitur, quibus omnibus accedit pronunciatio, velut motus quidam vitalis. Nullum enim certius argumentum vitae, quam motus. Vnde et flumina viua dicuntur, et argentum viuum. Contra mortua, quae torpent, languentque. Cicero libro Tusculanarum quaestionum secundo: Licet enim satis exemplorum ad imitandum ex lectione suppeditet, tamen viua illa, vt dicitur, vox alit plenius, praecipueque praeceptoris. Idem ad Atticum lib. 2. Vbi sunt nunc, qui aiunt zw/shs2 fwnh=s2 ; Quanto magis vidi ex tuis literis, quam ex illius sermone, quid ageretur. Porro, quod Cicero protulit abruptum, ac mutilum, hoc quidam suppletum de suo, ad hunc modum: zw/shs2 fwnh=s2 mei/zw e)ne/rgeian ei)nai. Plinius Iunior in epistola quadam ad nepotem: Praeterea magis, vt vulgo dicitur, viua vox afficit. Nam, licet acriora sint, quae legas, altius tamen in animo

sedent, quae pronunciatio, vultus, habitus, gestus etiam dicentis adfigit. Seneca epist. 5. Plus tamen tibi et viua vox et conuictus quam oratio proderit. Diuus Hieronymus in praefatione generali: Habet nescio quid latentis energiae viua vox, et in aures discipuli de doctoris ore transfusa, fortius sonat. Hactenus ille. Vnde celebratum illud Aeschinis, de Demosthene, ti/ de ei) au)tou= qhri/ou h)khko/eite. id est, Quid autem, si ipsam audissetis belluam? Et illud: In scriptis Demosthenis, magnam Demosthenis partem abesse.

Muti magistri.

QVOD modo retulimus, vsurpauit et Aulus Gellius: atque huic alterum quoddam diuersum adiecit: Quoniam, inquit, vocis, vt dicitur, viuae penuria erat, ex mutis, quod aiunt, magistris cognoscerem. Mutos magistros libros sentiens, qui loquuntur quidem nobis, vt apud Platonem ait Socrates, sed dubitanti non satis commode respondent. Nec illepide profecto literae, muti vocantur praeceptores. Propterea quod mutorum est non voce, sed nutibus, signisque loqui. Identidem et libri, notulis quibusdam, et significantibus figuris nobiscum fabulantur. Quemadmodum enim voces, sensorum animi, velut ei)/dwla quaepiam sunt, auctore Aristotele, sic literarum figurae, vocum simulacra quaedam recte dicuntur. Neque mirandum, si quidem a)rxe/tupon illud pectoris exemplar efficacius repraesentat, ac transfundit affectus animi, quam alterum illud, quod non rem ipsam, sed imitationem imitatur. Neque illud temere quaeri solet a multis, vtrum sit ad eruditionem comparandam conducibilius zw/sh| fwnh=| xrh=sqai, h)\ toi=s2 a)fw/nois2 didaska/lois2. hoc est, plus ne conferat lectio, an auscultatio. Et habet res vtraque sua quaedam peculiaria commoda. Nam ex libris tum eruditiora ferme sunt, quae discuntur, tum plura. Tantum enim quisque discit, quantum ingenii celeritate consequi, memoriae fidelitate complecti potest. Adde, quod hi praeceptores nunquam gravantur operam suam nobis impertire. Atque horum vt vberior, ita paratior copia. Accedit huc et otium illud, et cogitationis secretum. Licet pressius inspicere singula, licet retractare, licet expendere. At e diuerso minore iactura, tum ingenii, tum oculorum, tum valetudinis constant, quae a praeceptore disserente percipimus, maxime si is dicat, quem et miremur, et amemus. Deinde insidunt altius animo, et haerent tenacius, et occurrunt promptius. Quare consultum erit, alterum studii genus cum altero coniungere, et vbi viuae vocis erit copia, libentius auscultare quam legere, si modo mediocri sit eruditione, quem audis. Vbi non erit, libenter, quasi non minus operae precium facturus sis, ad libros confugere, sed optimos. Denique ea figura libri dicti sunt muti magistri. M. Tullius legem appellat mutum magistratum, magistratum legem loquentem: et qua Plutarchus poesim appellat picturam loquentem: et picturam, mutam poesim.

Frons occipitio prior.

PRISCIS agricolis celebratum adagium, atque instar aenigmatis iactatum: Frons occipitio prior. Quo significauit antiquitas rectius geri negotium, vbi praesens, ac testis adest is, cuius agitur negotium. Prior dictum est, pro potior, meliorque. Alioqui, quis ignorabat frontem

priorem esse capitis partem, occipitium posteriorem? Tametsi haec amphibologia commendat nonnihil dicti gratiam, quod ob antiquitatem oraculi instar habebatur. Extat autem apud Catonem libro de Re rustîca, capite quarto: Si bene, inquit, aedificaueris, libentius et saepius venies, fundus melior erit, minusque peccabitur: fructi plus capies, frons occipitio prior. Plinius item in eandem ferme sententiam, libro historiae mundi decimo octauo, cap. quinto: Eum tamen, inquit: qui bene habitet, saepius ventitare in agrum, frontemque Domini plus prodesse, quam occipitium non mentiuntur. Rursum eiusdem libri capite sexto: Et ideo maiores fertilissimum in agro oculum Domini esse dixerunt. Aristoteles OEconomicorum libr. 1. videtur hanc sententiam apud Persam quempiam referre, subnectens alteram huic similem, quae a Libe quodam sit profecta. Sed satius fuerit ipsius adscribere verba, si quis forte desiderabit: kai\ to\ tou= pe/rsou kai\ li/buos2 a)po/fqegma eu)= a)\n e)/xoi, o( me\n ga\r e)rwthqei\s2 ti\ ma/lista i(/ppon piai/nei, o( tou= despo/tou o)fqalmo\s2 e)/fh. o( de\ li/bhs2 e)rwthqei\s2, poi/a ko/pros2 a)ri/sth, ta\ tou= despo/tou i)/xnh, e)/fh. id est, Atque illud Persae, Libysque responsum, recte seruabitur. Nam alter, interrogatus, quae res potissimum saginaret equum: respondit, oculus domini. Alter, rogatus, quod stercus esset optimum, domini vestigia, inquit. Vterque significauit, domini praesentiam plurimum habere momenti ad rem bene gerendam. Item Columella putat rem malam esse, frequentem fundi locationem, peiorem tamen vrbanum colonum, qui per familiam mauult agrum, quam per se colere. Huc pertinet illud, quod refertur a Gellio, quia cum quidam corpulentus ac nitidus equum haberet macilentum, ac strigosum, rogatus, quid esset in causa: respondit mirum non debet videri, si equo suo esset habitior, quandoquidem ipse se pasceret, equum curaret seruus, Plutarchus in commentario De liberis educandis, *kantau=qa dh\ to\ r(hqe\n u(po\ tou= u(ppoko/mou xa/rien, w(s2 ou)de\n ou(/tw piai/nei to\n i(/ppon, w(s2 basile/ws2 o)fqalmo\s2. id est, Hinc et illud eleganter dictum ab equisone, nihil perinde saginare equum, vt regis oculum. Huius figurae est, quod Aeschylus in tragoedia, cui titulus Perse, domini praesentiam, oculum domus vocat:

Eodem pertinet, quod per quam venuste dixit T. Liuius. Non satis feliciter solere procedere, quae oculis agas alienis. Innuit tale quiddam et Terentius in Eunucho, cum ait; Ita vt fit, domini, vbi absunt: significans absentib. heris ministros omnia facere indiligentius, et peccare licentius: nempe haec omnia eo tendunt, vt quisque suum negotium praesens curet, neque magnopere fidat alienae industriae. Id nulli magis obseruandum, quam principi, si modo principis animum gerat, hoc est, si publicum commodum cordi habet.

AEqualis aequalem delectat.

SIMILITVDO mater est beneuolentiae, consuetudinisque, et familiaritatis conciliatrix. Vnde videmus iuuenes inter se libenter conuenire, senes cum senibus congregari, doctos doctorum conuentu capi, improbos congredi cum improbis, bibones cum bibonibus, nautas amare nautas, diuitibus esse

necessitudinem cum diuitibus, atque in vniuersum similia similibus gaudere. In hanc sententiam extant aliquot veterum prouerbia, quorum est illud h(/lic h(/lika te/rpei. id est, Aequalis aequalem delectat. Quod vsurpans M. Tullius in Catone maiore, Pares autem, inquit, cum paribus, vt est in vetere prouerbio, facilime congregantur. Nam prima familiaritatis conciliatio proficiscitur ab aetatis aequalitate, quam Graeci vocant o(mhliki/an. Ad quod adludens Homerus in Odysseae *o.

Huc respexit Plato primo De repub. libro, apud quem Cephalus, qui se testatur iam peruenisse e)s2 gh/raos2 ou)=dos2, id est, ad senectae limen, ait polla/kis2 ga\r sunerxo/meqa/ tines2 ei)s2 tauto\ paraplhsi/an h(liki/an e)/xontes2, diasw/zontes2 th\n palaia\n paroimi/an. id est, Saepe numero plerique conuenimus ferme aequales, antiquum illud seruantes prouerb. Arist. 2. Rhetoricorum libr. recensens, quae quibus sunt iucunda, scribit, in totum ea natura sese inuicem delectari, quae genere sint coniuncta, aut similia, vt hominem homine, aequum aequo, adolescentem adolescente. Atque huc tendere prouerbia vulgo iactata: h(/lic h(/lika te/rpei. Item id genus alia quaedam. Verba illius haec sunt: ta\ suggenh= de\ kata\ fu/sin a)llh/lois2 e)sti\n a(/panta ta\ suggenh= kai\ o(/moia h(de/a w(s2 e)pitopolu\, oi(=on a)/nqrwpos2 a)nqrw/pw|, kai\ i(/ppos i(/ppw|, kai\ ne/os2 ne/w|, o(/qen kai\ ai( paroimi/ai ei)/rhntai, w(s2 h(/lic h(/lika te/rpei. kai\ w(/s2 a(ei\ to\ o(moi=on. kai\ e)/gnw o( qh\r qh=ra. kai\ a)ei\ koloio\s2 pro\s2 koloio\n. kai\ o(/sa a)/lla toiau=ta. Theognis ait, amicitiam cohaerere inter aequales, vicinos, et senes.

*pa/ntes2 me\n timw=sin o(/mws2, i)/soi, oi)/te kat' au)to\n
*oi)kou=si xw/ris2, oi(/te palaio/teroi.

Omnes hi sese venerantur, amantque vicissim,
Vicini aequales viribus, atque senes.

Nec alienum est ab hoc prouerbio, quod Empedocles ait apud Aristotelem libro De anima primo, animam esse quiddam ex omnibus elementis conflatum, imo ipsam horum quidvis esse, et vnumquodque cognoscere, eo quod habet affine quiddam cum singulis. vnde Plato in Timaeo dicit, animam ex elementis constare. Empedoclis versus sic habent:

*gai/h me\n ga\r gai=an o)pw/pamen, u(/dati d' u(/dwr,
*ai)qe/ri d' ai)qe/ra di/on, a)ta\r puri\ pu=r a)i+/dhlon,
*storgh=| de\ storgh, nei=kos2 de/ te nei/kei+ lugrw=|.

Quos versus quoniam initio desperabamus, commodius verti posse, ab Argyropylo versos subiecimus:

Terram nam terra, lympha cognoscimus aquam,
Aetheraque aethere, sane ignis dignoscitur igni,
Sic et amore amor, ac tristi discordia lite.

Quanquam in primo versu suspicamur a librariis vndam versam in aquam. Post amicorum rogatu nostra addidimus qualiacunque.

Terra quidem terra sentitur, lymphaque lympha,
Aetherque aethere purus, at igni noxius ignis.
Dulcis amore amor, atque odio funesta simultas.

Argyropylus, explendi carminis gratia, pro vno verbo o)pw/pamen duo reddidit, cognoscimus, et dignoscitur, duo epitheta praetermisit, di=on kai\ a)i+/dhlon. Deinde voci repetitae gratiam bis perdidit, in aquam, et vndam, in discordia, et lite. Sic et Sane aduerbium de suo attexuit. Nos amori addidimus epitheton, sed quod fuerat additurus poeta, si per metri leges licuisset, quandoquidem voci contrariae addidit suum nei/kei+ lugrw=|, Non haec dicuntur, vt sugillemus virum de studiis optimis optime meritum, sed vt iudicio proficiant adolescentes, quibus haec potissimum scribuntur. Philosophorum quispiam, Zenon, ni fallimur, apud Augustinum prodidit, animam ipsam esse numerum seipsam mouentem, atque hanc ob causam rebus numerosis natura capi delinirique: veluti musicis modis afficiuntur et pueri, cognato quodam naturae sensu, cum prorsus nesciant, quid sit music. Aristoteles hoc ipso, quem modo retulimus, loco, definitionem hanc adducit, tacito auctoris nomine.

Simile gaudet simili.

*(/omoion o(moi/w| fi/lon id est, Simile gaudet simili. Aristoteles libro Moralium octauo: o(/moion o(moi/ou e)fi/etai, id est, Simile appetit simile. Item lib. 9. *(/omoion o(moi/w| fi/lon. id est, Simile simili amicum. Vnde est et illud: o(moio/ths2 th=s2 filo/thtos2 mh/thr, id est, Similitudo mater amoris. Quare, vbi absoluta similitudo, ibi vehementissimus amor, id quod indicat fabula Narcissi. Agathon in conuiuio Platonis: o( ga\r palaio\s2 lo/gos2 eu)= e)/xei, w(s2 o(/moion o(moi/w| a)ei\ pela/zei. id est, Scite quidem veteri prouerbio fertur, simile simili semper haerere. Plutarchus in commentario, cui titulus, quo pacto sit amicus ab adulatore dignoscendus, refert huiusmodi senarios:

*ge/rwn ge/ronti glw=ttan h(di/sthn e)/sxei,
*pai=s2 paidi\. kai\ gunaiki\ pro/sforon gunh\,
*nosw=n t' a)nh\r nosou=nti, kai\ duspraci/a|
*lhfqei\s2 e)pwdo\s2 e)sti\ tw=| peirwme/nw|.

Seni senilis lingua iucundissima est,
Pueroque puer, et mulier apta feminae.
AEgrotus itidem aegroto, et in malis situs
Exercito malis placet, atque congruit.

Diogenes Laertius, ostendens quaedam imitatum Platonem ex Epicharmi scriptis, adducit et illud, Quod canis cani videtur pulcherrima, et boui bos, et asina asino, et sus sui. Diximus alibi, Suum cuique reginae placere regem. Plato libr. de legib. octauo; fi/lon me\n pou= kalou=men, o(/moion o(moi/w|, kat' a)reth\n, kai\ i)/son i)/sw|. id est, Amicum quidem vocamus simile simili, quo ad virtutem, et aequale aequali. Quanquam adagium recte transferetur et ad illos, quos similitudo conciliat vitiorum. In quos est illud Catulli.

Semper similem ducit Deus ad similem.

POTEST autem adagium ex Homero natum videri, apud quem Odysseae P. Melanthius caprarius conspicatus Eumaeum subulcum, ipsum Vlyssem secum adducentem, sed

habitu specieque pannosi, scomma iacit in vtrunque, quasi duo inter se similes bene conuenissent:

*nu=n me\n dh\ ma/la pa/gxu kako\s2 kako\n h(ghla/zei
*(ws2 ai)ei\ to o(moi=on a)/gei qeo\s2 w(s2 to o(moi=on.

Nunc adeo malus ecce malum comitatur, vt vsque
Ad similem Deus adducit similemque paremque.

Semper graculus assidet graculo.

*)aei\ koloio\s2 pro\s2 koloio\n i(za/nei. id est, Adsidet vsque graculus apud graculum. Refertur a Diogeniano prouerbialis senarius; notaturque ab Aristotele libro Rhetoricorum, quem modo citauimus, vbi inter alia complura huius sententiae prouerbia, hoc quoque commemorat. Item lib. Moralium 8. kai\ koloio\s2 poti\ koloio\n id est, et graculus, inquit, ad graculum. Graecis est trochaicus dimeter haud dubium, quin ex poeta quopiam decerptus. Eleganter vsurpauit adagium Gregorius in quadam ad Eudoxium epistola, *koloio\n de\ poti\ koloio\n i(za/nein, kai\ th=s2 paroimi/as2 a)kou/eis2. id est, Graculum autem assidere graculo, audis et a prouerbio. Porro graculorum conuentus olim notos fuisse, testatur M. Varro lib. de Re rustica 3. Vnde Plutarchus in libr. de Polyphilia, ou)k a)gelai+o/n e)stin ou) de\ koloiw=des2 id est, non armentarium est, neque graculeum. Quin huic aui nomen inditum, a kola/w quod est conglutino. M. Varro graculos quoque Latinis inde dictos vult, quod gregatim volent. Quintilianus non probat, asseuerans dictionem ab auium voce confictam.

Cicada cicadae cara, formica formicae.

Caeterum, quod Aristoteles in eo loco quem modo citauimus, addidit: et si qua sunt id genus alia, dubium non est, quin senserit illa, quae sunt apud Theocritum Idyllio 9.

Figulus figulo inuidet, faber fabro.

AB hac forma velut excipiendi sunt qui in eadem arte versantur, propterea quod inter hos artificii similitudo magis aemulationem conciliat, quam beneuolentiam. Quorum mutuam inter ipsos inuidiam Hesiodus in opere, cui titulus, Opera et dies, compluribus metaphoris indicauit, haud tamen damnans id genus artificum concertationem, imo probans, ac laudans: Proposuerat enim poeta duplex aemulationis genus, quorum alterum sit vtile, pulcrumque mortalibus, alterum foedum, ac perniciosum. Hoc homines ad rixas, ac bella concitari, propter opum, honorumque certamina: illo vero tanquam exemplis propositis, ad industriam, et honestas artes expergefieri. Honestam igitur aemulationem his verbis describit.

--- *zhloi= de\ te\ gei/tona gei/twn
*ei)s2 a)/fonon speu/dont' a)gaqh\ d' e)/ris2 h(/de brotoi=sin,

Quos versus longe elegantissimos in hoc duntaxat vertimus, vt intelligantur. Nam venustatem vix quisquam assequatur, nedum ego.

Semper vicinus vicino est aemulus, hunc vt
Condere cernit opes properantem gnauiter. atqui
Concertatio conducit mortalib. ista.
Odit ita fabrum faber, figuloque molestus
Est figulus, cantor cantorem liuidus odit.

Vsurpantur cum alias frequenter apud diuersos auctores, tum apud Aristotelem libro Moralium secundo. Rursum eiusdem operis lib. 8. paroemiae vice refertur, keramei=s2 pa/ntas2 tou\s2 toiou/tous2 a)llh/lois2 fasi\n ei)=nai. id est, Omnes huiusmodi figulos inter sese aiunt esse. Figulos inuidos dixit, nimirum adludens ad Hesiodium adagium. Item Rhetoricorum lib. 3. o(/qen ei)/rhtai, kai\ kerameu\s2 keramei=, id est, Vnde dictum est, Et figulus figulo. Citat ibidem et hunc senarium,

At est similitudo, quam in Symposiacis Plutarchus ma/ximon dicit, hoc est, bellacem, ac pugnacem: qualis est gallorum gallinaceorum: qualisque est inter sophistas, mendicos, poetas, cantores, et ob hoc vetat id genus hominum in conuiuiis coniungi, ne quid oriatur rixae. Est altera: quam e)pieikh= vocat, cuiusmodi est graculorum inter se. Ad hanc pertinent nautae, agricolae, venatores, aliptici. Atque ob id recte copulantur in accubitu. Ad haec amantes, nisi contingat eos eandem amare.

Cretensis Cretensem.

*(o *krh=s2 to\n *krh=ta, i. Cretensis Cretensem, subaudi, quod erit commodum sententiae, prouocat, conatur circumuenire, aut tale quippiam. Quoties improbus agit cum improbo, perfidus cum perfido. Sumtum adagium a Cretensium moribus, quos plurimis conuiciis incessuit antiquitas.

Cretensis cum AEgineta.

EANDEM obtinet sententiam, *krh=s2 pro\s2 ai)ginh/thn. id est, Cretensis cum Aegineta, subaudiendum, agit. Quadrat in pariter improbos, qui mutuis inter se fallaciis agunt. Nam Aeginetae quoque olim male audierunt, in quos etiam oraculum illud quidam editum putant: ou)/te tri/toi, ou)/te te/tartoi. id est, Neque tertii, neque quarti.

Vulpinari cum vulpe.

Quod autem nos a)lwpeki/zein vertimus vulpinari, ne quis hoc verbi tanquam nostrum, ac nouum aspernetur, citatur ex M. Varrone a Nonio Marcello. Sic enim ausus est dicere Varro vulpinari pro a)lwpeki/zein,

quemadmodum Horatius Iuuenari dixit pro neani/zein. Vide Prouerbium *battari/zein.

Cretiza cum Cretensi.

*pro\s2 krh=ta krhti/zein i. Aduersum Cretensem cretiza, i. aduersus mendacem mendaciis vtere. Vsus est Plut. in vita Lysandri, pro\s2 krh=ta de\ a)/ra to\tou= lo/gou krhti/zwn. Rursus in vita Pauli Aemilii, *tou\s2 me\n e)pistame/nous2 a)kribw=s2 au)to\n, ou)k e)/laqen krhti/zwn pro\s2 krh=tas2 id est. Eos quidem, qui hominem penitus norant, haud latuit, quod cum Cretensibus arte Cretica vteretur: propterea quod Cretensium vanitas, de Iouis apud se sepulcro, multaque id genus mentientium, in vulgi fabulam abierit, id quod palam testatur Epimenidis ille versiculus:

Huius autem carminis initium, *krh=tes2 a)ei\ yeu/stai vsurpauit Callimachus poeta Cyrenensis in hymno, scribens aduersus Cretenses in laudem Iouis, ac vanitatis eos arguens, quod iactitarent illius sepulcrum esse apud se, cum is esset immortalis. Quo respiciens Ouidius: Nec fingunt, inquit, omnia Cretes. Vnde krhti/zein Graeci pro mentiri dicunt. Suidas aliam adagionis causam indicat, scribens Idomeneum Cretensem, cum illi negotium esset datum, vt aes, quod e spoliis ab hostibus detractis collectum erat, distribueret, sibi partem longe optimam delegisse. Vnde congruere videtur etiam in illos, qui fraudant [correction of the transcriber; in the print fraudat] alios, suisque commodis impensius vbique student. Idem putat adagium quadrare etiam in eos, qui frustra mendaciis agunt aduersus artificem mentiendi. Quemadmodum vulgo dicunt, difficilimum esse furari apud fures, ita difficilimum mendaciis imponere mendacibus.

Cum Care carizas.

HVIC simillimum refert Diogenianus, pro\s2 ka/ra kari/zeis2. id est. Cum Care carissas: Rustice agis cum rustico, barbare loqueris barbaro, crasse cum crasso. Cares populi sunt Phrygiae, de quibus alio loco dicemus, quorum mores prouerbiis aliquot facere locum.

Cretensis mare.

*(o krh=s2 th\n qa/lassan i. Cretensis mare, subaudiendum nescit, an metuit, Hanc paroemiam refert pariter, atque exponit Strabo Geographiae libr. 10. scribens olim Cretenses nauigandi peritia, rerumque maritimarum vsu principatum tenuisse: atque hinc antiquitus increbruisse prouerbium, Cretensis mare nescit, in eos, qui nescire fingerent, quod egregie callerent. Etenim, qui consentaneum est, Cretenses, cum sint insulares, ignorare, quo cinguntur vndequaque? Vsus est eodem et Aristides in Pericle: o( krh=s2 to\n po/nton. Zenodotus scribit apud Alcaeum extare. His affine est, quod habet Horatius in epist. ad Octauium:

Ipse ego, qui nullos me affirmo scribere versus,
Inuenior Parthis mendacior.

Ad vmbilicum ducere.

EXTANT apud auctores aliquot absoluendi paroemiae, quarum de numero est illa: Ad vmbilicum ducere, pro eo, quod est, librum finire, atque absoluere. Sunt enim vmbilici, interprete Porphyrione, ornamenta quadam ossea, aut lignea, corneave, vmbilici nostri formam imitantia, quae

voluminibus iam absolutis addebantur; atque hinc prouerbialem figuram esse natam, Ad vmbilicum peruenit, id est ad finem. Horatius in Epodis:

Deus deus nam me vetat,
Inceptum celeres promissum carmen iambos
Ad vmbilicum ducere.

Ohe iam satis est, ohe libelle,
Iam peruenimus vsque ad vmbilicos [correction of the transcriber; in the print vmhilicos].
Tu procedere adhuc et ire quaeris.

Cedro nunc licet ambules perunctus,
Et frontes gemino decens honore,
Pictis luxurieris vmbilicis,

Explicitum nobis vsque ad sua cornua librum,
Et quasi perfectum, Septitiane, refers.

Verum haud scimus, possit ne prouerbium hoc alio, quam ad librum, aut carmen, transferri, nisi purior fiat metaphora.

Summum fastigium imponere.

ILLVD generalius est: Summum fastigium imponere, pro eo, quod est, rem omnibus suis partibus absoluere. Exempla reperies apud Ciceronem libro Officiorum tertio, apud Plinium in Epist. aliquoties. Translatum ab aedificatoribus, qui, perfecto demum aedificio, fastigium aliquod solent imponere. Quibus sicuti fundamentum prima instituendi operis pars est, ita fastigium suprema est iam absoluti. Vnde, quemadmodum fundamenta iacere, transferunt ad id, quod est instituere quippiam: itidem fastigium addere, traducunt ad rei perfectionem, summamque, vt vocant, manum. Huic confine, quod a Graecis dicitur, to\n kolofw=na e)pe/qhke id est. Colophonem imposuit.

Summam manum addere.

EANDEM vim habet, Summam manum addere. Mirum, ni metaphora ab artificibus translata, qui primum rude quoddam operis simulacrum effingunt, atque hanc primam appellant manum, deinde formant expressius, postremo summa cura expoliunt, atque hanc supremam, seu summam manum vocant. Ouidius:

Nec tamen illa legi poterunt patienter ab vllo,
Nesciat his summam si quis abesse manum.

Ablatum mediis opus est incudibus illud,
Defuit et scriptis vltima lima meis.

Seneca ad Lucilium: Vino deditos delectat potatio extrema, illa quae mergit, quae ebrietati summam manum imponit. Eadem figura dicimus, nihil deesse praeter extremam manum. Exempla crebriora sunt apud scriptores, quam vt hic referat repetere.

Supremum fabulae actum addere.

IN eandem formam referendum est illud: Supremum fabulae actum addere, pro eo, quod est, extremum finem imponere, a poetis comoediarum, aut tragoediarum scriptoribus adscitum, qui fabulas suas in actus quosdam distribuunt. Vnde illud Horatianum.

Solent autem in extremo actu, plurimum artis addere, sicuti scribit M. Tullius ad Quintum fratrem: Illud te ad extremum et oro, et hortor, vt, tanquam poetae boni, et actores industrij solent, sic tu in extrema parte, et conclusione muneris, ac negotij tui diligentissimus sis, vt hic tertius annus imperij tui, tanquam tertius actus perfectissimus, atque ornatissimus esse videatur. Idem ad Atticum libro 13. Etenim haec decantata erat fabula, sed complere paginam volui. Cicero in Catone transfert ad vitam peractam. Quemadmodum et Apuleius libro Floridorum 3. de Philemone comico loquens: Renunciauerunt, inquit, Philemonem poetam, qui expectaretur, vt in theatro fictum argumentum finiret, iam domi veram fabulam consummasse. Enimuero iam dixisse rebus humanis valere et plaudere. Ad hanc formam pertinet, quod apud Nonium ait Lucilius: Sarcinatoris est, summum suere centonem optime.

Catastrophe tabulae.

CVIVSLIBET exitium rei, prouerbiali figura, catastrophen vocamus. Porro inter figuras prouerbiales illud admonuimus, vnicuique disciplinae, atque artificio sua quaedam esse peculiaria vocabula, quae quemadmodum in sacrorum caeremoniis, ac magicis precaminibus fieri consueuit, pene superstitione quadam vsurpantur. Ea quoties in aliud quippiam trahuntur, fere prouerbij speciem obtinent: velut ex militari disciplina, receptui canere, et locum deserere, et prima acies, et res ad triarios redijt. Ex musica praeludium pro praefatione, aut ingressum negotij, Summa et ima chorda, pro clamosa et graui voce. Et eadem oberrare chorda, pro eo, quod est in eadem re peccare saepius. Porro fabula omnis, vt ostendit Donatus, in tres partes distribuitur, in pro/tasin, e)pi/tasin, katastrofh\n. Protasis est primus ille tumultus iam quasi gliscens. Epitasis, turba feruidissima. Catastrophe, subita rerum commutatio. Vnde Lucianus eleganter exitum, euentumque negotij catastrophen appellat, cum alias, tum in commentario De mercede seruientibus. e)pi\ pa=si dh\ h(/tis2 au)toi=s2 h( katastrofh\ tou= dra/matos2 gi/netai. id est, Post omnia denique, quae illis catastrophe fabulae contingit: hoc est, quis exitus seruitij. Et in Alexandro Pseudomante: toiou= to te/los2 th=s2 a(leca/ndrou tragw|di/as2. i. Eiusmodi finis tragoediae Alexandri. Idem in vita Peregrini: au)=qis2 o(rw= gelw=nta/ se o)= kale\ kro/nie th\n katastrofh\n tou= dra/matos. Rursus video te, ô bone Cronie, ridentem fabulae catastrophen.

A capite vsque ad calcem.

CVM rem totam significamus, a capite vsque ad calcem dicimus. Cuius adagij triplex esse potest vsus. Aut enim ad corpus referetur, aut ad animum, aut ad rem: qui duo posteriores plus obtinent venustatis, nimirum quo plus habent figurae. Ad corpus, apud Homerum Iliados y.

*)es po/das2 e)k kefalh=s2. i. A capite vsque pedes. Item Theocritus in Bucolisco:

Plautus in Epidico, Contempla, Epidice, ab vnguiculo ad capillum summum. Horatius:

penitus abrasa, olere malitiam, clamitare calliditatem videntur? Nonne ab imis vnguibus vsque ad verticem summum, si coniecturam adfert hominibus tacita corporis figura, ex fraude, fallacijs, mendacijs, totus constare videtur? Ad rem, vt apud Aristophanem in Pluto:

*)akoue toi/nun, w(s2 e)gw\ ta\ pra/gmata
*)ek tw=n podw=n e)s2 th\n kefalh\n soi/ pa/nt' e)rw=.

Audi ergo, quando totum ego negotium
A pedibus vsque tibi ad caput percenseo.

Quanquam hic comicus ioci causa praepostere posuit pedes, et caput. Ad animum hoc pacto poterit transferri. Ego tibi mores, et ingenium illius, breuiter, hominem quantus est a summo, vt aiunt, capillo ad imum vsque calcaneum depingam. Quanquam exemplum M. Tulii, quod modo retulimus, magis ad animum, quam ad corpus videtur pertinere. Quinetiam diuiditur adagium, cum caput negotii vocamus praecipuum auctorem: perinde vt et fontem dicimus. Terentius: Te esse huic rei caput. Item apud Graecos, to/ kefa/laion tou= pra/gmatos2. Lucianus in Tyrannicida, th=s2 turanni/dos2 kefa/laion id est, tyrannidis [correction of the transcriber; in the print tytannidis] caput. Et Plato lib. De legibus 3. th\n tw=n sa/sewn phgh\n, dixit, id est, seditionum fontem, Et Ad calcem venire. In calce operis. In extremo literarum tuarum calce. Ab ipso exordiri capite. A calle ad caput recurrere. Atque id genus aliae loquendi formulae, quae passim apud auctores obuiae sunt. Plutarchus aduersus Stoicos: e)k paro/dou kai\ a)rxh=s2 a)/xri korwni/dos2. id est, Ab ingressu et initio vsque ad coronidem.

Cursu lampada trado.

CVRSV lampada tradere, prouerbialis metaphora, pro eo, quod est: partes tuas quasi successione in alium atque alium transferre. Lucretius:

De animantibus agit, quae successione propagantur, vita per vices ab alijs in alia transfusa. M. Varro lib. De re rustica 3. cap. 15. Sed, o Merula Axius noster, ne, dum hoc audit, physicam addiscat, quod de fructu nihil dixi, nunc cursu lampada tibi trado. Quibus verbis significat, se alteram sermonis partem Merulae tradere: isque in dicendi vicem succedit. Lucretius videtur imitatus Platonem, qui lib. de Legibus 6. scribit, ciues oportere liberis generandis, atque educandis operam dare, vt vitam, quam ipsi a maioribus accepissent, vicissim quasi taedam ardentem posteris tradant. Eodem pertinet Persianum illud:

*lampa/da d' ou)dei\s2 oi(=o/s2 te fe/rein.
*(up' a)gumnasi/as2 e)/ti nuni\. [note of the transcriber: in the print: a)gumh)asi/as2]

Taxat ignauiam, atque inertiam ciuium. Quo loco interpres addit, in trib. certaminibus solere veteres gestare faces, id est, vt illi dicebant, lampadouxei=n, in Prometheis, in Vulcanijs, et Panathenaicis. Porro Prometheus creditur primus hoc ludorum genus instituisse, hunc quidem ad modum, vt currentes facem ardentem gestarent. Eam defatigatus proximo in manum dabat: Is idem

defessus alii, ac deinceps alius alij, successione tradebant inuicem, historiae Prometheae quasi simulacrum repraesentantes, quemadmodum ferulam, qua caelestem ignem exceperat, ne rursus extingueretur, perpetuo motu iactarit, in terram deuolans. Huius rei mentionem facit Plato lib. de Rep. primo: significans dadouxi/as2 etiam in honorem Mineruae solere celebrari. Pausanias autem in Atticis, ritum horum ludorum describit copiosius. Meminit et Herodotus, sed obiter in Vrania, ostendens eum morem a Persis repertum, vt, dispositis equis atque cursoribus, alius alii mandata velut lampada traderent, quo celerius perferri possent. Auctor rhetorices ad Herennium: Non enim quemadmodum in palaestra, qui taedas ardentes accipit, celerior est, in cursu continuo, quam ille qui tradit, ita melior imperator nouus, qui accipit exercitum, quam ille qui discedit. Propterea quod defatigatus cursu, integro facem: hic peritus imperator imperito exercitum tradit. Itaque lampadem tradere dicitur, qui iam vel delassatus, vel emeritus, in alios munus gerendum ab se transfert. Et inuicem lampada tradere, qui, quod ait Terentius, tradunt operas mutuas, et aliis alii vicissim suppetias ferunt.

Principium dimidium totius.

*)arxh\ h(/misu panto/s2. i. Principium dimidium totius. Hoc adagio significatum est, maximam difficultatis partem in aggrediundo negotio sitam esse. Hemistichium est Hesiodi, citante Luciano in Hermotimo. Refertur et ab Aristotele libro quinto Politicorum: *(hde\ a)rxh\ lege/tai h(/misu ei)=nai panto\s2. Plato lib. de Legib. sexto. a)rxh\ ga\r le/getai me\n h(/misu panto\s2, e)n tai=s2 paroimi/ais2 e)/rgou, kai\ to/ge kalw=s2 a)/rcasqai pa/ntes2 e)gkwmia/zomen e(ka/stote. *to\ de\ e)sti/n te w(/s2 e)moi/ge fai/netai ple/on h)\ to\ h(/misu, kai\ ou)deis2 au)to\ kalw=s2 geno/menon e)gkekwmi/aken i(kanw=s2. i. Nam in prouerbiis quidem initium totius facti dimidium dicitur. atque illud nimirum recte coepisse, omnes vndique laudibus ferimus. At istud, vt mihi quidem videtur, plus est, quam dimidium. Neque quisquam hoc, vbi recte fit, satis pro merito laudarit. Suidas haec ex Marino quodam refert: ge/gone de\ h(mi=n h( a)rxh\ mo/non, ou)de kata\ th\n paroimi/an, h(/misu tou= panto\s2, au)to\ de\ o)/lon to\ pa=n. i. Fuit autem nobis initium illud, non tantum initium, neque iuxta prouerbium dimidium totius, sed ipsum in solidum totum. Aristoteles item libro Moralium primo: Principium enim plus, quam dimidium totius esse videtur. Horatius in Epistolis:

Incipe, dimidium facti est cepisse, supersit
Dimidium, rursum hoc incipe, et efficies.

Plutarchus in libello, cui titulus, Quo pacto sint audiendi poetae, citat ex Sophocle carmen hoc:

*)ergou de\ panto\s2 h)/ntis2 a)/rxhtai kalw=s2,
*kai\ ta\s2 teleuta\s2 ei)ko/s2 e)sq' ou(/tws2 e)/xein.

Negotij cuiusque, si bene coeperis,
Et finem item bonum fore, probabile est.

Satius est initiis mederi, quam fini.

Elleborum frustra, cum iam cutis aegra tumebit,
Poscentes videas, venienti occurrite morbo.

Admonet adagium, minore negotio tolli malum statim initio, cum adhuc recens est, quam posteaquam inueterauerit. Pueros a vitijs arcendos, dum adhuc tenera, ac tractabilis aetas: sarciendas protinus offensas, ne in simultatem exolescant. Minima vitanda mala, ex quibus maiora solent pullulascere. Occasiones euitandas, quae mali quippiam pariturae videantur.

Serere ne dubites.

RVSTICANVM adagium, sed non indignum, quod in hoc volumen referatur: Serere ne dubites. Quo monemur, ne quando pigeat eiusmodi rerum aliquid moliri, a quibus nihil omnino dispendij, plurimum emolumenti possit proficisci, si non in praesens, certe in posterum, si non nobis, at saltem posteris. Columel. libro De re rustica 12. Quare vulgare illud de arborum positione, rusticis vsurpatum: Serere ne dubites. Nam aedificatio nonnunquam exhaurit fructus: negotiatio pendet a fortuna, neque paucis male cessit. Eundem ad modum, ex alijs aliud, atque aliud est vel incommodi, vel periculi: sed ex arboribus conserendis plurimum capitur commoditatis, neque magno tamen impendio constat. Eandem sententiam Virgilius, addita figura, sic extulit, lib. Georgicorum 2.

Talaria induere.

EXTAT apud M. Tullium prouerbialis allegoria: Talaria induere, pro eo, quod est, fugam adornare, quasique velle quopiam auolare. Sic enim scribit ad Atticum libro 14. Nemo est istorum, qui otium non timeat. Quare talaria induamus. Sumptum ab Homero, qui Mercurium, auolaturum aliquo, frequenter adornat talaribus:

*au)ti/k' e)/peiq' u(po\ possi\n e)dh/sato kala\ pe/dila
*)ambro/sia, xru/seia, ta/ min fe/ron h)me e)f' u(grh,
*)hd' e)p' a)pei/ron agai=an, a(\ma pnoi/h|s2 a)ne/moio,

Mox, vbi iam pedibus talaria subdidit aurea,
Pulcraque, et ambrosiam spirantia, quae simul illum
Aera per liquidum, simul ampla per aequora vastae
Telluris, venti flatu dominante ferebant.

Et primum, inquit, pedibus talaria nectit
Aurea, quae sublimem alis, siue aequora supra,
Seu terram rapido pariter cum flamine portant.

Itaque Talaria induere dicemus eos, qui parant aufugere. Nam hoc ipsum Auolare, et Reuolare, apud M. Tullium pro fugere, et redire frequens est.

Tricae, Apinae.

Vnde et Tricari simili figura dicebant nugas agere. Cicero cum alias, tum ad Atticum lib. 15. Tricatur scilicet, vt homo talis. Et rursum: Balbus, inquit, tricatur. adagium ab euentu natum. Nam Tricam, et Apinam oppida fuisse quondam Apuliae, demonstrat Plinius libro Naturalis hist. 3. cap. 11. referens Europae sinus: Diomedes, inquit, ibi deleuit gentes Monadorum, Dardorumque et vrbes duas, quae in proverbii ludicrum vertere, Apinam, et Tricam. Stephanus ostendit Tricam vrbem fuisse Thessaliae, sortitam id nominis a Trica, Penei filia. Nonius Marcellus tricas impedimenta, et implicationes interpretatur, a)po\ tw= trixw=n, id est, a pilis, quibus inuoluuntur pulli gallinacei. Vnde dictum sit extricare, et intricare. Lucilius apud eundem, Tricones appellat, qui nugis homines remorentur. Et Tricinus quaestus, pro tardo, seu sicco. Et Varro tricas Attellanas, nugas impeditissimas. Equidem non negauerim in voce adlusum ad pilos. Caeterum ab oppido dictum proverbium, vero propius est. Plin. lib. 7. cap. 48. ostendit, oues laudari solitas breuitate crurum, et ventris vestitu, quibus is nudus esset, eas apicas appellauit, ceu reticulas, damnatasque.

Corycaeus auscultauit.

*korukai=os h)kroa/zeto id est, Corycaeus auscultauit. Vbi quis id, quod agit, conatus dissimulare, tamen a curiosis deprehenditur. Vnde natum sit adagium, ex auctoribus adscribemus. Corycus mons est Pamphyliae praecelsus, ac portuosus, atque ob id pyratarum insidiis opportunus, quos ab eo monte Corycaeos vocabant. Hi nouam insidiandi rationem excogitarant. Siquidem dispersi per portus Coryci montis, miscebant sese negotiatoribus, vt quisque forte appulerat, subauscultantes, et quid rerum portarent, et quo nauigare destinassent, denique quo tempore decreuissent soluere. Quae simulatque cognouerant, renunciabant piratis, cum quibus societatem maritimorum latrociniorum exercebant. Atque ita per occasionem simul adorti, nauigantes spoliabant. Quae res vbi mercatoribus esset comperta, pleraque occultabant, ac dissimulabant, insidiarum metu. Sed, cum ne sic quidem laterent, subodorantibus omnia Corycaeis, res in proverbium abiit, tou/tou kwrukai=os2 h)kroa/zeto, id est, Hunc Corycaeus auscultauit. De re vehementer dissimulata, deprehensa tamen. Suidas ait, Corycon Pamphyliae promontorium esse, cui subiecta sit vrbs Atalea. Eius vrbis ciues, ne vexarentur ipsi a praedonibus, qui sese in promontorii arcem receptabant, per alios portus dissipati subauscultabant, quinam appulissent, et quo tenderent, eaque praedonibus renunciabant. Idem ex Ephoro refert, Corycaeos conuenas quospiam fuisse, qui condiderint oppidulum in Lydia sub cacumine Coryci in mare prospectantis, finitimos Myonesso. Hos solitos sese negotiatorib. in portum appellentib. admiscere, quasi negotiatores essent et ipsi, mercium aliquid empturi: deinde quae cognouissent Myonessiis renunciabant. Myonessii nauigantes adoriebantur,

praedam ablatam, aut precia, quibus sese negotiatores redimebant, quae Graeci lu/tra vocant, cum Corycaeis partientes. At Stephan. tradit, Corycum montem esse altissimum, finitimum Teo Ioniae oppido, cui subiectus sit eiusdem nominis portus. Quo loco meminit et de piratarum insidiis, et proverbio. De Lydiae Coryco sentit et Strab. cuius verba subscribam ex lib. 14. *pri\n kai\ e)lqei=n e)pi\ e)ruqra\s2, prw=ton me\n e)/rai poli/xnio/n e)sti th/i+on, ei)=ta kw/rukos2 o)/ros2 u(yilo\n, kai\ limh\n u(p' au)tw=| kasu/sths2, kai\ a)/llos e)ruqrai\ limh\n kalou/menos, kai\ e)fech=s2 plei/ous2 e(/teroi. fasi\ de\ to\n paraplou=n tou= kwru/kou pa/nta lhsth/ria u(pw/rcai tw= kwrukai/wn kaloume/nwn, eu(rame/nwn tro/pon kaino\n th=s2 e)piboulh=s2 tw=n ploi+zome/nwn. katesparme/nous2 ga\r e)n toi=s2 lime/si, toi=s2 kaqormizome/nois2 e)mpo/rois2 prosfoita=n, kai\ w)takoustei=n ti\ fe/roien kai\ pou= ple/oien, ei)ta sunelqo/ntas2 a)naxqei=si toi=s2 a)nqrw/ pois2 e)piti/qesqai kai\ kaqarpa/zein. a)f' ou)= dh\ pa/nta to\n polupra/gmona kai\ katakou/ein e)pixeirou=nta tw= la/qra kai\ e)n a)por)r(h/tw| dialegome/nwn, kwrukai=on kalou=men, kai\ e)n paroimi/a| fame\n, tou= d' a)\n o( kwrukai=os2 h)kroa/zeto, o(/tan dokh=| tis2 pra/ttein dia)por)r(h/twn, mh\ lanqa/nh| de\, dia\ tou=s2 kataskopou=ntas2 kai\ filopeusou=ntas2 ta\ mh\ prosh/konta. id est, Priusquam perveniatur Erythras, primum occurrit oppidulum Erae Teium, deinde Corycus mons excelsus, atque huic subiectus portus Casystas, mox alius portus dictus Erythrae, dein alii complures. Narrant autem Corycum praeternauigantibus omnia plena latrociniis esse quorundam, quos Corycaeos appellant. Hi nouum insidiarum genus commenti fuerant in nauigantes. Siquidem dispersi per portus, negotiatores, qui forte appulerunt, adibant, subauscultabantque quid rerum ferrent, quo nauigarent: deinde illos in altum reuersos collecti adoriebantur, ac spoliabant: vnde factum est, vt quemuis curiosum, auidum auscultandi, quae clanculum et in occulto dicuntur, Corycaeum vocemus, proverbioque dicamus, Hunc Corycaeus auscultauit, quories aliquis sibi visus est egisse, dixisseve clam, cum tamen non latuerit, propter eos, qui subauscultant, ac sciscitari student, quae non oportet. Hactenus Strabo. In cuius verbis non videtur abesse deprauatio: vna tolletur, si pro lhsth/ria legas lhstw=n: altera si legas tw= la/qra kai\ e)n a)por)r(h/tw| prattome/nwn, kai\ dialegome/nwn. sic enim legisse videtur interpres. Itaque cum duae sint ciuitates eiusdem nominis, ad vtramque referunt proverbium auctores. Stephanus ostendit et in Cilicia ciuitatem Corycum esse, quae portu, saloque cingitur, vt ait Pomponius Mela, angusto tergore continenti adnexa, cui vicina specus illa multorum literis nobilitata. Iam Cilices piratas fuisse accepimus. Hanc eandem arbitror esse cum ea, quam in Pamphylia ponunt Zenodotus et Suidas, quod Pamphylia Ciliciae sit contigua, atque olim bona Ciliciae pars imputabatur in Pamphyliam. Idem Stephanus indicat et insulam fuisse eius nominis. Rursus Cretae promontorium esse Coryciam, et eiusdem nominis portum Aethiopiae. Inducunt et comici Deum quempiam Corycaeum, exaudientem, atque auscultantem, quae gerantur, sicuti Menander in Enchiridio, Dexippus in Thesauro, apud Suidam: quod tribus verbis attigit et Hesychius, indicans Corycum Graecis sonare vas coriaceum, aut nauim, aut lanceam. Vsurpat hoc adagium M. Tullius lib. ad Atticum decimo, epistola vltima: Itaque posthac non scribam ad te,

quid facturus sim, sed quid fecerim. Omnes korukai=oi videntur subauscultare, quae loquor.

Fortes fortuna adiuuat.

CICERO Tusc. quaest. lib. 2. Fortes enim non modo fortuna adiuuat, vt est in veteri proverbio, sed multo magis ratio. Citatur alibi ex Ennio. Vsurpatur in Aeneide Maronis. Atque adeo passim ab omnibus. Ouid. Fast. lib. 2.

Rursum T. Liuius belli Macedonici lib. 4. Fortes fortunam adiuuare aiebant. Admonet adagium, fortiter periclitandam esse fortunam. Nam his plerunque res prospere cedere. Propterea quod id genus hominibus fortuna quasi faueat, infensa iis, qui nihil audent experiri, sed veluti cochleae perpetuo latent intra testas.

Currentem incitare.

*to\n tre/xonta o)tru/nein, id est, Currentem incitare, est, adhortari quempiam ad id, ad quod iam suapte sponte tendit. Atque hac figura mitigamus vel praecludimus magis, offensam admonitionis. Cicero ad Cassium: Vt Caesarem in Italia viderem, sic enim arbitrabamur, eumque multis honestissimis viris conseruatis, ad pacem currentem, vt aiunt, incitarem. Idem ad Quintum fratrem li. 2. Quare facis tu quidem fraterne, quod me hortaris, sed me hercle, currentem nunc quidem. Rursus ad Atticum: Quod me hortaris, vt eos dies consumam in philosophia explicanda: currentem tu quidem. Idem in Oratore: Facilius enim est, currentem, quod aiunt, incitare, quam commouere languentem. Plin. ad Cannium: Scin te stimulis non egere, me tamen tui caritas euocat, vt currentem quoque instigem. Ducta est metaphora ab iis, qui cursu certant, quibus acclamatio solet addere velocitatem. Lucianus ex Homero citat ad Nigrinum: *qa/r)r(ei w)gaqe\. tou=to ga/r toi to\ tou= omh/rou, speu/donta kai\ au)to\n parakalei=s2, id est, Bono es animo, quando quidem, iuxta Homericum illud, hortaris eum, qui ipse sua sponte properet. Extat autem Iliad. q.

Itaque currentem incitamus, cum ad id vocamus aliquem, ad quod suapte cupiditate fertur, ac propendet. Quemadmodum meminit Dion, Timotheum cantorem quempiam certa quadam cantione, quae Palladis vocatur, Alexandri Magni animum repente ad belli cupiditatem incitare solitum. Atque incitabat ille quidem, sed sponte currentem, vtpote natura sanguinarium, et belli scientissimum. Alioqui Sardanapalum illum pa/nabron, id est, mollissimum, iisdem modis haud vnquam commovisset [correction of the transcriber; in the print commmouisset]. Terentius in And. torsit in malam partem, omissa metaphora, si hic non insanit satis sua sponte instiga. Huc pertinent illa M. Tul. familiaria, E cursu revocare. In principio Topicorum, E cursu ipso revocauit voluntas tua. Et in cursu esse, et cursum interrumpere.

Calcar addere currenti.

EANDEM sententiam, aliunde ducta metaphora, extulit Plinius iunior in epistola quadam ad Pompeium Saturnium. Flagitabas, vt tibi aliquid ex meis scriptis mitterem, cum ego id ipsum destinassem. Addidisti ergo calcaria sponte currenti. Translatione sumpta ab equitibus, qui nonnunquam etiam sponte currentibus equis, quo currant celerius, calcar addunt. Ita nobis calcar addit, qui extimulat languentes: addit currentibus, qui cupiditatem ac studium nostrum auget, acuitque. Ouidius:

Sunt autem ferme proverbiales in totum illae metaphorae: Subdere calcar, subdere stimulos: quemadmodum et illae, Iniicere fraenum, compescere fraeno, revocare fraeno. M. Tullius ad Atticum: Adscribit etiam, et quasi calcar admouet. Idem ad eundem lib. 6. Sed alter, vt dixit Isocrates in Ephoro et Theopompo, et fraenis eget, alter calcaribus. Plato lib. de Legib. 9. a)/rist' w)/ kleini/a. sxedo/n ti me\ w(/sper fero/menon a)ntikrou/sas2 a)ne/geires2 id est, Opportune me, Clinia, impetu currentem retudisti. Et illud Ciceronis: E medio cursu revocauit.

In triuio sum.

*)en trio/dw| ei)mi\ logismw=n, id est, In triuio sum consilii. In eos, qui dubitant, quique incerti sunt animi, haesitantes, quid potissimum eligant. Translatum ab iis, qui faciunt iter, et si quando triuium occurrerit, addubitant, quam viam oporteat ingredi. Nam viam pro ratione consilii frequenter apud Graecos auctores reperies, vt apud Euripidem in Hecuba, sw=n o(do\n bouleuma/twn, id est, Tuorum viam consiliorum. Theognis, e)n trio/dw| e)sthka, id est, In triuio consisto. Adludit huc et Plato lib. de Leg. 7. vetans, ne, si qua res admiranda atque inusitata occurrerit, protinus ad eam amplectendam accurramus, sed, perinde quasi ad triuium aliquod venerimus ignari viae, consistamus, neque ante pergamus, quam peruestigatum sit, quo quaeque ducat via, *kaqa/per, inquit, e)n trio/dw| geno/menos.

Bis, ac ter, quod pulchrum est.

*di\s2 kai\ tri\s2 to\ kalo\n, id est, Iterum ac tertio, quod pulchrum est, subaudi, dicendum est. Vsurpatur a Platone cum aliis in locis, tum in Philebo, a(\ kai\ pro/teron e)mnh/sqhmen, eu)= d' h( paroimi/a dokei= e)/xein, to\ dis2 kai\ tri\s2 to/ge kalw=s2 e)/xon e)panapolei=n tw=| lo/gw| dei=n, id est, De quibus et ante meminimus. Caeterum bene videtur proverbio dictum, quod egregium sit, id iterum, ac tertio in sermone repeti oportere. Idem in Gorgia: kai\ di\s2 ga/r toi kai\ tri/s2 fasi kalo\n ei)=nai ta\ kala\ le/gein kai\ e)piskopei=sqai id est, Atqui pulchrum aiunt, ea, quae pulchra sunt, iterum ac tertio tum dicere, tum considerare. Rursum lib. de Leg. 6. le/gw de\ kaqa/per ei)=pon nu\n dh\. di\s2 ga\r to/ge kalo\n r(hqe\n ou)de\n bla/ptei, id est, Dico autem, quemadmodum modo dicebam. Nam nihil laedit, quod pulchrum sit bis dicere. Lucianus in Dipsadibus, citans eundem Platonem, *ko/ros2, inquit, ou)dei\s2 tw= kalw=n, id est, Nulla satietas rerum honestarum. Omnino ea vis inest rebus egregiis, vt, quo saepius, ac pressius inspiciantur, hoc magis ac magis placeant, vt ait Horatius:

--- Quae, si propius stes,
Te capiet magis, ac decies repetita placebit. [note of the transcriber: sic; cf. Horatius, ars poetica, v. 361-65: ut pictura poesis: erit quae, si propius stes, / te capiat magis, et quaedam, si longius abstes; / haec amat obscurum, volet haec sub luce videri, / iudicis argutum quae non formidat acumen; / haec placuit semel, haec deciens repetita placebit.)]

vulgaria, nonnunquam initio adrident nouitate ipsa, mox repetita sordescunt. Quemadmodum Plin. lib. 15. cap. 14. meminit de syluestri quodam pomi genere, quod vnedonem vocant, propterea quod vnum tantum edi possit. Est etenim inhonorum, vt ait: atque hinc nominis ratio.

Fratrum inter se irae sunt acerbissimae.

SI quando simultas inciderit inter fratres, ea solet esse atrocior, quam vulgarium inimicorum. Suppetunt abunde multa ex historicis exempla: Cain et Abel: Romuli et Remi: Iacob et Esau. Antonini Seueri Imperatoris filii in Getam odium, vsque adeo saeuum, ac pertinax fuit, vt ne morte quidem illius atrocissima potuerit saturari, quin et in omnes illius amicos saeuiret. Qua de re fertur adagium, idque commemoratur ab Aristotele lib. Politicorum 7. par' oi(=s2 ga\r o)fei/lesqai ei)=nai th\n eu)ergesi/an u(polamba/nousin, pro\s2 tw=| bla/bei kai\ tau/ths2 a)posterei=sqai nomi/zousin. o(/qen ei)/rhtai, xalepoi\ ga\r po/lemoi a)delfw=n. kai\, oi( to\ pe/ra ste/rcantes2, oi(/de kai\ pe/ra misou=sin, id est, A quibus, inquit, deberi beneficium, existimant, ab iisdem non solum fraudari beneficio, sed insuper laedi se putant. Vnde proverbio dicitur, Acerba enim bella fratrum. Et, qui supra modum amant, iidem et supra modum oderunt. Hactenus Aristot. Huc respexit Euripides in Iphigenia Aulidensi.

*deino\n kasignh/toisi gi/gnesqai lo/gous2
*ma/xas2 q' o(/tan pot' e)mpe/swsin ei)s2 e)/rin.

Res dira, verbis inuicem altercarier,
Dictisque fratres dimicare mutuis,
Si quando lis inciderit aut contentio

Taurum tollet, qui vitulum sustulerit.

ADAGIVM in fornice natum, vti videtur, sed quod ad vsum verecundiorem commode torqueri possit, si quando significabimus maiora peccaturum adultum, qui puer vitiis minoribus assueuerit. Extat in fragmentis Arbitri Petronii, his quidem verbis: Obstupui ego, et nec Gitonem verecundissimum puerum sufficere huic petulantiae affirmaui, nec puellam eius aetatis esse, vt muliebris patientiae legem possit accipere. Itaque, inquit, Quartilla, minor est, quam ego fui, cum virum passa sum? Iunonem meam iratam habeam, si me vnquam meminerim virginem fuisse. Nam infans cum paribus inquinata sum, et subinde prodeuntibus annis, maioribus me pueris applicui, donec ad hanc aetatem perveni. Hinc etiam natum est proverbium illud, vt posse dicatur taurum tollere, qui vitulum sustulerit. Non absurdum videtur, adagium ad Milonis Crotoniatae factum referri, qui quotidie vitulum aliquot stadiis gestare solitus, eundem, taurum factum, citra negotium gestasse legitur. Atque ita quadrabit in eos, qui paulatim rebus etiam maximis adsuescunt.

Viuorum oportet meminisse.

VIVORVM meminisse oportet. Vetus adagium in eos, qui plurimum de vita defunctis loquuntur, id quod vulgo putant ominosum, mortuos in ore habere, eosque velut citatos in sermonem adducere. Vnde et M. Varro lib. de lingua Latina tertio, putat lethum a)po\ th=s2 lh/qhs2, id est, obliuione, dictum, quasi in obliuionem abire conveniat, qui vita excesserit, atque in funeribus sic quondam

a praecone dici solere; Ollus letho datus est. Refertur adagium a Cicerone lib. 5. de Finibus bonorum et malorum. Vbi cum Piso, deinde Q Cicero dixissent, se vehementer commoueri recordatione clarorum virorum, ex contemplatione locorum, in quibus aliquando viui versati fuissent, et vterque recensuisset, quorum memoria potissimum delectaretur: tum Pomponius Atticus, quasi iocans: At ego, inquit, quem vos, vt deditum Epicuro, insectari soletis, sum multum equidem cum Phaedro, quem vnice diligo, vt scitis, in Epicuri hortis, quos modo praeteribamus, sed veteris prouerbii admonitu viuorum memini. Nec [correction of the transcriber; in the print nec] tamen Epicuri licet obliuisci, si cuipiam, cuius imaginem non modo in tabulis nostri familiares, sed etiam in poculis, et anulis habent. Hactenus Cicero. Plautus item in Truculento: Dum viuit, hominem noueris, dum mortuus est, quiescas. Thaletis dictum iure celebratur, Oportet non minus absentium amicorum, quam praesentium memores esse.

Cum laruis luctari.

CVM laruis luctari, dicuntur ii, qui vita defunctos insectantur maledictis. Suida Aristophanem citat, qui scripserit:

*pau=e pau=' w)= de/spoq' e(rmh= [note of the transcriber: in the print: pau'],
*nekro\n ga\r o)/nta to\n kle/wn' e)loido/rei.

id est, Compesce, compesce here Mercuri, mortuo enim Cleoni conuiciatus est. Lucianus in Sectis: *skiomaxw=si pro\s2 h(ma=s2 a)po/ntas2. id est, Vmbraticam pugnam aduersus nos absentes pugnant. Sentit autem de mortuis et absentibus. Meminit huius Plinius in praefatione historiae mundi, ad hunc modum, Nec Plancus illepide, qui cum diceretur Asinius Pollio orationes in eum parare, quae ab ipso, aut liberis post mortem Planci ederentur, ne respondere posset: Cum mortuis non nisi laruas luctari. Quo dicto sic repercussit illos, vt apud eruditos nihil impudentius videretur. Aristoteles in rhetoricis citat Platonem ex Politia, qui scripserit eos, qui mortuos adlatrarent, videri similes catellis, qui lapides iactos morderent, ipsos qui laesissent, non attingerent.

Iugulare mortuos.

HVIC simile videtur, Iugulare mortuos, pro eo, quod est, insectari defunctos, et pugnare cum iis, qui iam extincti sint. Translatum a bellis, in quibus ignauum, ac ridiculum sit, prostratos, atque interfectos iugulare: rursus cum viuis congredi, forte. Refertur a Laertio in Menedemo. Is Bionem, cum diuinos studiose insectaretur, ait iugulare mortuos, nimirum iam explosos, et omnium sententia reprobatos. Aristophanes e)n o)/rnisi scripsit, tou\s2 teqnhkotas2 a)poktei/nein, id est, defunctos occidere. Fiet lepidior metaphora, si paulo longius detorqueatur. Vt si quis dicat eum iugulare mortuos, qui librum impugnet, a nullo non damnatum: aut disputet aduersus sententiam, omnium suffragiis iam olim reiectam: aut si quis vituperet rem, omnibus per se detestatam.

Cygnea cantio.

*ku/kneion a)=sma. id est, Cygnea cantilena. Refertur inter Graecanica prouerbia. Notatur et ab Aeliano in opere, De naturis animalium, prouerbii vice. Conuenit in eos, qui supremo vitae tempore facunde disserunt, aut extrema senecta suauiloquentius scribunt, id quod fere solet accidere

scriptoribus, vt postrema quaeque minime sint acerba, maximeque mellita, videlicet per aetatem maturescente eloquentia. Porro cygnos, instante morte, mirandos quosdam cantus edere, tam omnium literis est celebratum, quam nulli vel compertum, vel creditum. Nam Lucianus negat, se vel vidisse cygnos, cum in Pado flumine nauigaret. Aelianus addit cygnos non canere, nisi flante zephyro vento, quem Latini fauonium dicunt Martialis:

Neque desunt philosophi, qui huius rei causam etiam addere conantur, affirmantque id accidere propter spiritus per collum procerum et angustum erumpere laborantes. Diuus Hieronymus, in quodam laudans senilem eloquentiam, commemoratis aliquot scriptorib. Hi omnes, inquit, nescio quid cygneum vicina morte cecinerunt. Idem in epitaphio Nepotiani: vbi est ille e)rgodiw/kths2 noster, et cygneo canore vox dulcior. Meminit adagii et Athenaeus libro Dipnoso. 14. ex auctore Chrysippo: referens quendam adeo impense delectatum fuisse dicteriis, vt cum esset a carnifice trucidandus, dixerit se velle mori, decantata cygnea cantione: sentiens, opinamur, dictum aliquod salsum, quod simul atque proloquutus esset, non detrectaretur emori. M. Tullius praefans in librum De oratore tertium, de L. Crasso ita loquitur: Illa tanquam cygnea fuit diuina hominis vox, et oratio, quam quasi expectantes post eius interitum veniebamus in curiam, vt vestigium illud ipsum, in quo ille postremum institisset, contueremur.

Nestorea eloquentia.

CONSIMILEM ad modum Nestoris Pyliorum ducis facundia in prouerbium abiit, si quando senilem suauiloquentiam significamus. Nam huic Homerus, vt tria saecula, ita plus quam mellitam quandam facundiam affingit. Sic enim ait in Iliados a.

--- *toi=si de\ ne/stwr
*(hdueph\s2 a)no/rouse ligu\s2 puli/wn a)gorhth\s2.
*tou= kai\ a)po\ glw/sshs2 me/litos2 gluki/wn r(e/en au)dh/.

Post hos assurgit Pylius dux ille disertus
Nestor, cuius ab ore fluit vox melle liquenti Dulcior

Lepos Atticus. Eloquentia Attica.

INTER reliquos Graeciae populos, lepos quidam, et festiuitas quasi vernacula ac peculiaris adest Atticis, adeo vt et in prouerbium abierit, Atticus lepos, Attica eloquentia, pro summa. Terentius in Eunucho. Dixin' in hoc Atticam esse eloquentiam? Cum insulsum, atque inuenustum militem rideret. Diuus Hieronymus ad Pammachium, Iouinianum, vt opinamur, irridens. Haec, inquit, Plautina eloquentia, hic lepos Atticus, et Musarum, vt dicitur, eloquio comparandus. Quanquam illud de Musarum eloquio ad M. Varronis elogium de Plauto celebratum respicit, qui dixit, Musas ipsas, si Latine

loqui voluissent, Plautino ore fuisse locuturas. Huc adlusit et Lucianus in libello De mercede seruientibus: ka)\n ei)/ti soloiki/santes2 tu/xwsin, au)to\ to\ th=s2 a)ttikh=s2 kai\ tou= u(mhttou=. id est, Quod si quando quid etiam rustice dixerint, hoc ipsum mere Atticum, atque ab Hymetto profectum videri volunt. Est autem Hymettus mons Atticae, mellificio nobilis, vnde et mel Atticum, et Hymettia mella. Quae praecipua fuisse testatur et Martialis in Xeniis:

Hoc tibi Thesei populatrix misit Hymetti
Palladis a syluis nobile nectar, apis.

Mandrabuli more res succedit.

*)epi\ mandrabou/lou xwrei= to\ pra=gma, id est, Res Mandrabuli ordine succedit, hoc est, in dies in peius labitur. Inde natum, quod Mandrabulus quidam, cum thesaurum reperisset, primum auream ouem posuit Iunoni Samiae, proximo anno argenteam, tertio aeream. Lucianus de mercede seruientibus. *)alla\ xai/reis2 ge, kai\ seauto\n e)capata=s2, kai\ a)ei\ ta\ me/llonta belti/w genh/sesqai nomi/zeis2. to\ de\ e)/mpalin h)\ su\ h)/lpisas2 gi/gnetai, kai\ w(s2 h( paroimi/a fhsi\n, e)pi\ mandrabou/lou xwrei= to\ pra=gma, kaq' e(ka/sthn, w(s2 ei)pei=n, h(me/ran a)posmikruno/menon, kai\ ei)s2 tou)pi/sw| a)napodi/zon. id est, Tu tamen, vtcunque gaudes, tibique ipsi imponis, semperque credis meliora futura, quae sequentur: atqui id contra, quam speraras, euenit, planeque, iuxta prouerbium, ad morem Mandrabuli tibi negotium procedit, dum in singulos, vt ita dixerim, dies fit minus, ac deterius, atque in tergum retrocedit. Alciphron in epistola quadam: *kai\ kata th\n paroimi/an, e)pi\ ta\ mandrabou/lou xwrei= ta\ pra/gmata. id est, iuxtaque prouerbium, ad exemplum Mandrabuli res succedunt. Non intempestiuiter itaque dicitur in eos, qui in deterius abeunt. Quemadmodum Menedemus apud Plutarchum, permultos Athenas venire studii causa: principio sapientes, deinde philosophos, postea rhetoras, postremo idiotas euadere. Nec alienum fuerit hic nobilem illam Platonis sententiam adscribere, ex libr. De legib. primo: *to\ nika=n au)to\n, pasw=n nikw=n prw/thte kai\ aristh\ to\ de\ h(tta=sqai au)to\n u(f' e(autou=, pa/ntwn ai/sxistonte a(/ma kai\ ka/kiston. id est, Si quis ipse seipsum vincat, omnium victoriarum tum prima, tum optima est. Rursum ipsum seipso inferiorem esse, omnium et turpissimum est, et grauissimum. Vincit enim seipsum, qui proficit in melius: at seipso inferiorem euadere, est deteriorem reddi.

Mature fias senex.

MATVRE fias senex, si diu velis esse senex. Latinorum prouerbium, quo monemur, vt integra adhuc aetate desistamus a laboribus iuuenilibus, ac valetudinis curam agere incipiamus, si velimus esse viuaci, ac diuturna senecta. Nam senectutis sors, otium et quies. Vsurpatur a Catone maiore apud Ciceronem: Neque enim, inquit, vnquam assensus sum veteri illi, laudatoque prouerbio, quia monet mature fieri senem, si diu senex esse velis. Hoc quanquam Catoni non probatur, homini duro, quique sibi nec extrema senecta remittendis laboribus indulserit, tamen audiendum nobis, maxime si de vitiis iuuentae sentias, puta libidine, bibacitate, turbulentia vitae, quae nisi quis mature reliquerit, aut nunquam perueniet ad senectam, aut breuem habiturus est senectam.

Senis doctor.

*gerontodida/skalos2 id est, Senis doctor. Citatur saepiuscule titulus hic a Nonio Marcello, inter titulos fabularum Varronis, quem dubium non est prouerbialem esse, sicuti sunt alii plerique. Conuenit in eum, qui in re sera, atque intempestiua frustra sumit operam. Siquidem, vt est iuuenta docilis, atque in quemvis habitum sequax, ita senecta intractabilis, tarda, atque obliuiosa. Proinde Theognis:

Atque hic quidem versus inuentus est in Sophoclis Philocteta, quem [correction of the transcriber; in the print que] celebrem ac prouerbialem fuisse testatur Gellius lib. Noctium decimotertio, c. 17. Varro titulum suum sumpsisse videtur ex Euthydemo Platonis, vbi Socrates narrat, Connum, praeceptorem suum, a quo senex fidibus canere didicit, ludibrii causa a pueris vocatum fuisse gerontodida/skalon. Ad hanc sententiam pertinet, quod dixisse ferunt Diogenem: *nekro\n i)atreu/ein kai\ ge/ronta nouqetei=n tauto\n ei)=nai. id est, Mortuo mederi, et senem admonere idem esse. Quanquam inutilis est sententia, quae senes deterret a discendis iis, quae nescire turpe est.

Senis mutare linguam.

CVM ad omnem disciplinam tardior est senectus, tum potissimum ad discendam linguam, quae facultas maxime pueris a natura data est. Quapropter etiam vulgo compertissimum, pueros facile quamvis exprimere linguam: contra natu grandiores, aut non assequi, aut parum feliciter imitari. Inde prouerbium, Senis mutare linguam, de frustra, atque intempestiue laborantibus. Diuus Hieronymus, praeloquens in quatuor Euangelia, Pius, inquit, labor, sed periculosa praesumtio, iudicare de caeteris, ipsum ab omnibus iudicandum: senis mutare linguam, et canescentem mundum ad initia retrahere paruulorum. Quo significatur, adultam aetatem ad omnia minus esse tractabilem, quam rudes illos, ac teneros annos, id quod eleganti metaphora dictum est a Nasone:

Quae praebet latas arbor spatiantibus vmbras,
Quo posita est primum tempore, virga fuit.
Tunc poterat manibus summa tellure reuelli,
Nunc stat, in immensum viribus aucta suis.

Quare tunc formandi mores, cum mollis adhuc aetas: tunc optimis assuescendum, cum ad quidvis cereum est ingenium. Nam, posteaquam annis iam ceu diriguit animus; et vix dediscimus, quae perperam didicimus; et quae nescimus, non sine maximo negotio nobis inculcantur. Neque haec diximus, vt adultiores a discendo deterreantur, cum nulla sit aetas ad discendum sera, sed vt pueros ad discendi studium acuamus. Ne hoc quidem praetermittendum, quanquam vulgo iactatum: Senex psittacus negligit ferulam. Adagii sensus tametsi per se non est obscurus, tamen magis liquebit ex Apuleii verbis, quae sunt in libro Floridorum secundo de psittaco: Quae rusticum

nostrum sermonem cogitur aemulari, ferrea clauicula caput tunditur, imperium magistri vt persentiscat. Haec ferula discenti est. Discit autem statim pullus vsque ad duos aetatis suae annos, dum facile os vti conformetur, dum tenera lingua vti conuibretur. Senex autem captus, et indocilis est, et obliuiosus. Hactenus Apuleius. Indicat et Plinius lib. 10. cap. 42. miram esse docilitatem huic aui, verum non nisi primis duobus vitae annis. His finitimum est, quod vulgo quidem, attamen haudquaquam ineleganter dicitur: Serum esse, canes vetulos loris assuefacere.

Cascus cascam ducit.

NEQVE longe hinc dissidet illud, quod Varro refert libro de lingua Latina tertio: Cascus cascam ducit: quoties similis similem delectat, vetulus vetulam, deformis deformem, improbus improbum. Nam antiquitus cascum dicebatur, quod nos vetus appellamus: idque, vt auctor est idem Varro, lingua Sabinorum, quae in Oscam vsque linguam radices egerit, qua Casnar senex dicitur, eoque Ennium, vt Oscae linguae peritum, scripsisse:

Cascos Latinos priscos appellat M. Tullius Tusculanarum quaestionum lib. 1. Itaque vnum illud erat insitum priscis illis, quos appellat cascos Ennius. Citat autem Varro adagium, tanquam ex Manilio quodam profectum, qui dixerit, non esse mirum, si cascum casca duxisset, quoniam is canoras faciebat nuptias. Videtur esse iocus in anum vetulo nuptam, adlusumque ad vocem casci, perinde quasi deducatur a canendo. Refertur ibidem epigramma Papinii cuiusdam, quod scripsit in adolescentem nomine Cascam.

Opinor adolescentem duxisse vetulam, proinde absurdum videri, quoties casca, id est, vetula, maritum iuuenem [correction of the transcriber; in the print iunenem], veluti suo ipsius nomine Cascam vocaret. Fortasse prouerbii iocus ad priscum nuptiarum morem spectat, quem refert Plutarchus in Problematis. Qui deducebant sponsam in domum sponsi, iubebant his verbis alloqui, Vbi tu Caius, ego Caia.

Bis per omnia.

*dis2 dia\ pasw=n, id est, Bis per omnia. Hoc prouerbio discrimen ingens, ac longissimum interuallum significabant. Vnde quae pugnantissima inter sese viderentur, totoque dissidere genere. ea dis2 dia\ pasw=n inter se discrepare dicebant. Lucianus in lib. De conscribenda historia: *kai\ to\ tw=n mousikw=n dh\ tou=to, dis2 dia\ pasw=n e)sti\ pro\s2 a)/llhla. hoc est, Denique, iuxta musicorum prouerbium, dis2 dia\ pasw=n interuallo sese mutuo respiciunt. Idem in Apologia: *)alla/ moi e)kei=no e)nno/hson, w(s2 pa/mpolu ta\ toiau=ta diafe/rei, e)s2 oi)ki/an tino\s2 plousi/ou u(po/misqon parelqo/nta douleu/ein, kai\ a)ne/xesqai o(/sa moi/ fhsi to\ bibli/on, h)\ dhmosi/a| pra/ttonta ti tw=n koinw=n, kai\ e)s2 du/namin politeuo/menon, e)pi\ tou/tw| para\ basile/ws2 misqoforei=n. dielqw\n dh\ kai\ i)di/a| kataqei\s2 e(ka/teron, sko/pe:. eu(rh/seis2 ga\r to\ tw= mousikw=n dh\ tou=to, dis2 dia\ pasw=n to\ pra=gma, kai\ tosou=ton e)oiko/tas2 a)llh/lois2 tou\s2 bi/ous2, o(/son mo/lubdos2 argu/rw| kai\ xalko\s2 xrusw=|, kai\ a)nemo/nh r(o/dw|, kai\ a)nqrw/pw| pi/qhkos. misqo\s2 me\n ga\r dh\ ka)|kei=, ka)ntau=qa, kai\ to\ u(p' a)/llw| ta/ttesqai, to\ de\ pra=gma pampo/llhn e)/xei th\n

diafwni/an. id est, quin illud mihi iam considera, quam maximo haec inter sese discrimine distare, videlicet in opulenti cuiuspiam aedes adscriptum, seruire seruitutem, et ea omnia perferre, quae libellus ille meus commemorat: et publice populi negotium gerentem, ac pro virili remp. administrantem, hoc nomine ab Imperatore salarium accipere. Age, perpende haec, et vtrumque per se, priuatimque contemplare. Reperies nimirum, iuxta illud musicorum, prouerbium, dis2 dia\ pasw=n, negotio discrimen inesse. Et has duas vitae rationes tantum inter se conuenire, quantum affinitatis est plumbo cum argento, aeri cum auro, anemonae cum rosa, homini cum simia. Nam merces quidem accipitur et illic, quemadmodum hic quoque, et vtrobique contingit, vt alijs subiectus pareas. Caeterum ipsius negotij non mediocris est dissonantia. Hactenus Lucianus. Adagium, vt is etiam indicauit, ex arte musica mutuo sumptum est. Nam Macrobius commentario in Somnium Scipionis secundo, quinque species harmoniarum commemorat: dia\ tessa/rwn, dia\ pe/nte, dia\ pasw=n, dia/ pasw=n kai\ dia\ pe/nte, et dis2 dia\ pasw=n. Ex compositis harmonijs: dia\ tessa/rwn, et dia\ pe/nte, constituitur dia\ pasw=n, cui nominis hoc inditum est, quod absolutam reddat symphoniam, vt mihi videatur huc etiam illud respicere prouerbium, quod alio loco commemorabimus. a(/pant' o)ktw/. Similiter Plutarchus, et quicunque veterum, vel apud Graecos, vel apud Latinos, de musicae disciplina conscripserunt, Harmoniarum metam figunt in ea, quae vocatur di\s2 dia\ pasw=n. Boetius item libro De musica primo, tradit, antiquitus harmonicam rationem heptachordo duntaxat constitisse, hoc est, fidibus septem, quarum ima, u(pa/th dicebatur, summa nh/th. Deinde alias chordas adijcientibus alijs, ita creuit vocum numerus, vt ad duplicatum heptachordum perueniretur. Atque hic progrediendi finis futurus videbatur, nisi quod ipse symphoniarum ratio me/shn illam, quae in heptachordo locum nomini congruentem obtinuerat, et vtroque ad extremam relata chordam, harmoniam dia/ tessa/rwn edebat, desiderare videretur. Hac igitur adiecta, et in suum immissa locum, ad quindecim chordas peruentum est, quarum extremam alteram, pros lambano/menon. dixere, alteram nh/thn u(perbo/laion. Ita fit, vt me/sh vtroque relata, reddat harmoniam dia\ pasw=n: rursum extremarum vtralibet ad me/shn relata, eandem constituat harmoniam. Porro summa relata ad imam symphoniam reddat, quam vocant dis2 dia\ pasw=n, propterea quod hac, qua dixi, ratione, bis, complectatur eam harmoniam, cui nomen, dia\ pasw=n. Quoniam autem hac fini constitit harmonica ratio, nec vlterius procedere licuit, tractum est in popularem sermonem, vt quae longissimo discrimine inter se dissita essent, ea dis2 dia\ pasw=n distare dicerent: perinde quasi dicas adeo seiuncta, vt magis seiungi non queant. Cui similimum illud, e)k diame/trou id est, ex diametro.

Vbi timor, ibi et pudor.

*(/ina de/os2, e)/nqa kai\ ai)dw\s2 id est. Vbi timor, ibi et pudor. Prouerbialis sententia, quae hodie quoque vulgo manet, cui similis illa Terentiana: Omnes deteriores sumus licentia. Et maxima pars hominum formidine fustis a male factis temperat. Plato libro De legibus quinto: *)/hd' a)/deia a)naisxunti/an e)ne/teken.

id est. Audacia vero parit impudentiam. a)/deian autem vocant, cum abest metus. Item in Euthyphrone citat ex poeta quopiam. Est enim hemistichion carminis heroici:

Foras Cares, non [reading uncertain: print faded] amplius anthisteria [correction of the transcriber; in the print antisteria].

*qu/raze ka=res2, ouk e)/t' a)nqisth/ria. [note of the transcriber: regular spelling: a)nqesth/ria]

Dici consueuit, vbi quis semper eadem sibi sperat commoda, aut idem semper licitum fore credit, quod aliquando pro temporis ratione fuerit permissum. Veluti si quis semel expertus cuiuspiam liberalitatem, subinde redeat, aliquid muneris petens: aut cum pueri permissam sibi ad tempus feriandi, ludendique facultatem vltra tempus prorogant. Originem prouerbij tradunt ad hunc modum: Atheniensibus mensis quidam a)nqisthriw\n appellabatur, quod is plurimos flores progigneret. In hoc festa quaepiam agebantur, et conuiuia liberiora, quemadmodum in Saturnalibus fieri consueuit apud Romanos, in quibus et seruis accumbere licebat, feriatis interim ab opere. Exactis autem ferijs, cum iam ad solitas operas reuocarentur, hoc pacto dicebant heri, Foras Cares, non iam amplius anthisteria. Cares autem seruos appellabant, quod ea gens mercenariis operis quaestum factitaret, velut omnium serui quicunque conduxissent. Sunt qui dicant, Cares olim Atticae regionis partem obtinuisse. Athenienses autem, cum Anthisteriorum solennitatem agerent, solere Cares in ciuitatem, atque in domos receptos ad festi communionem admittere, deinceps, peracto solennitatis tempore, si quos e Caribus offendissent in vrbe cessantes, per iocum dicebant:

Sonat autem ea vox Graeca, perinde, quasi dicas, Floralia Latine, quorum licentia multorum literis notissima. Non diuersum est, quod ait Seneca in iudicio in Claudium scripto, Non semper erunt Saturnalia. Nam Saturnalibus, seruis quoque libertas erat.

Fures clamorem.

*oi( fw=res2 th\n bwh\n, id est, Fures clamorem, subaudiendum, timent, aut senserunt. Quadrabit in eos, qui, sibi conscij, metuunt ne deprehendantur: aut qui peracto maleficio fugitant, pauitantque. Habet autem hoc cum omnis malefacti conscientia, tum praecipue furti, vt hominem trepidum reddat, ac lucifugam. Hoc adlusit Virgilius:

Et cum clamarem, quo nunc se proripit ille,
Tityre, coge pecus, tu post carecta latebas.

Funiculum fugiunt miniatum.

*to\ sxoni/on feu/gousi to\ memiltwme/non, [note of the transcriber: in the print: sxoni/on]

Apte dicetur, vbi quis properat officio suo fungi, non ex animo, sed ne in mulctam incidat. Carmen sumptum ex Aristophane, cuius interpres, et item Suidas huiusmodi ferme commemorant. Atheniensium magistratus varijs modis

conati sunt efficere, vt populus quam maxime frequens ad concionem ventitaret: obiectis enim repagulis quibusdam vias reliquas occludebant, quae non ducerent ad forum: tum merces tollebant ex mercatu, ne quid hac gratia ibi cessaretur: denique funem pararant rubro colore, quem mi/lton id est, interprete Plinio, minium vocant Latini, nonnulli cinabarim appellant, oblitum. Hoc duo ministri publici populum cingentes, agebant in concionem. Studebat quisque funiculum effugere, propterea quia quisquis colore notatus appareret contagio funis, is mulctam pendere cogebatur. Vnde, qui notam metuunt, eos eleganter dicemus feu/gein to\ sxoini/on memiltwme/non, id est, fugere funiculum miniatum.

Fortunatior Strobilis Carcini.

*eu)daimone/steros2 karki/nou strobi/lwn, id est. Fortunatior Carcini Strobilis. Ironia prouerbialis, in infelicem, et improbum. Carcinus poeta quispiam fuit, cuius filij dicti sunt Strobili ab Aristophane, quos et glukutraxh/lous2 vocat, id est, dulciceruicos. Iocus autem sumtus est a nominum adlusione. Nam Graece Carcinus cancrum, Strobili cochleas significant. Vtrumque genus distortum, ac foedum. Adagium recensetur apud Suidam, et Zenodotum. Extat apud Aristophanem in Pace.

Festo die si quid prodegeris.

PLAVTVS in Aulularia sub persona senis Euclinonis. Festo die si quid prodegeris, profesto egere liceat, nisi peperceris. Schema prouerbiale. Admonet autem, ne in sumptibus solennibus ita profusi simus, vt non suppetat quo feramus quotidianos. Nam festi dies vel sacris offerendis, vel diurnis epulationibus, vel ludis in honorem deorum, vel ferijs obseruandis celebrabantur: profesti ad rei priuatae, publicaeque administrationem concedebantur. Accommodabitur non perperam et in eos, qui iuuenes rem prodigunt, esurituri senes, quive intempestiue profundunt, postea desideraturi.

Felis Tartessia.

*galh= tarthssi/a, id est, Felis Tartessia. De magnis, et ridiculis dicebatur. Tartessij sunt in Iberia, apud quos feles maximae nasci dicuntur. Fortasse non inepte dicitur et de rapacibus. Aristophanes in Vespis:

Item Lucianus, cum ait, a(rpaktikw/teron [note: in the print: a)rpaktikw/teron ] tw=n galw=n id est, rapaciores felibus: nimirum et ipse felium significat rapacitatem vulgo notam fuisse.

Feli crocoton.

*galh=| krokwto\n, id est. Feli crocoton, subaudiendum, das, aut addis. Dici solitum, quoties honos additur indignis, et quos haudquaquam decet. Aut cum datur quippiam iis, qui munere non norunt vti, veluti siquis a musis alienissimo bellissimum donaret librum. Crocoton vestis genus est rotundae, ac fimbriatae, qua diuites vtebantur matronae. Apud Nonium in dictione Richa, refertur inter vestes delicatas et crocoton. Sic enim arbitramur legendum, Mollicinam crocotam, chirodatam Richam. Ac, teste Plutarcho, quidam Herculem pingebant krokwtofo/ron, Omphale seruientem. Sumptum adagium ab apologo Stratidis, quem alio loco narrauimus. Porro vox haec galh\, felem ne significet, an mustelam, an

quem vulgo catum appellant, quoniam inter eruditos controuersum est, aliis iudicandum relinquimus.

Mustelam habes.

*galh=n e)/xeis2, i. Mustelam habes. In eum quadrat, cui omnia sunt inauspicata, tanquam fatis, ac diis iratis, vt aiunt. Olim creditum est, hoc animal inauspicatum, infaustumque esse iis, qui haberent, domique alerent, vt non admodum dissideat, ab illis, Equum habet Seianum, et, Aurum habet Tolosanum. Vnde nunc etiam apud quasdam gentes, nominatim apud Britannos, infelix omen habetur, si, cum paratur venatio, aliquis mustelam nominet, cuius etiam occursus vulgo nunc habetur inauspicatus. Adagium refertur a Diogeniano.

Fastuosus Maximus.

*ko/mpos2 ma/cimos2, id est, Fastuosus Maximus, in eum dicebatur, qui sibi plus satis arrogasset in sapientia. Sumptum a moribus Maximi cuiuspiam arrogantis, et sibi immodice placentis. In nonnullis exemplaribus inueni kompa=s2 ma/cimos2. Graecis ko/mpos2 arrogantiam, insolentiamque significat, vnde kompei=n, kai\ kompa/zein. Proinde et Euripides glw/sshs2 te ko/mpoi, i. Linguaeque fastus. Recensetur et hoc in Diogeniani Collectaneis.

E multis paleis paullum fructus collegi.

*e)k pollw=n a)xu/rwn o)li/gon karpo\n sunh/gagon. i. Ex multis paleis parum fructus collegi, i. multo labore non multum emolumenti sum consecutus, aut e verboso sermone paullulum bonae sententiae percepi, ex ingenti volumine minimum doctrinae retuli. Translatum ab excussoribus tritici.

Oportet remum ducere, qui didicit.

*dei= kw/phn e)lau/nein maqo/nta, i. Oportet remum impellere eum, qui didicerit. Vnumquemque decet eam artem exercere, quam antea doctus sit: Refertur a Plutarcho in commentariolo, cui titulus, o(/ti didakto\n h( a)reth/. Idem admonet Horatianum illud in Arte poetica:

Ludere qui nescit, campestribus abstinet armis.
Indoctusque pilae, discive, trochive quiescit:
Ne spissae risum tollant impune coronae.
Qui nescit, versus tamen audet fingere.

Quin et hodiernis temporibus huius modi vulgo iactatur adagium: Qui lusus non nouit legem, abstineat.

Ex ipso boue lora sumere.

*e)k tou= boo\s2 tou\s2 i(ma/ntas2 lamba/nein, i. Ex ipso boue lora sumere dicuntur, qui quo laedant quempiam, id ab ipso quem laedunt accipiunt. Veluti si quis versibus incesseret eum, a quo carminis componendi rationem didicisset: aut tyrannus pecuniam extorqueat a ciuibus, qua satellitium ad opprimendam ciuitatem alat, aut si quis rhetorices praesidiis rhetoricem oppugnaret. Metaphora sumpta ab agricolis, qui lora caedunt e boum tergoribus, quibus boues vinciunt. Plutarchus in commentario, cui titulus, o(/ti ou)k e)sti\zh=n h(dews2, *ti/ a)\n le/goi ti/s2, a)rkei= ga\r h( fu/sis2 th=s2 sarko\s2 u(/lhn e)/kousa no/swn e)n e(auth=|, kai\ tou=to dh\ to\ paizo/menon, e)k tou= boo\s2 tou\s2 i(ma/ntas2 lamba/nousa, ta\s2 a)lghdo/nas2 e)k tou= sw/matos. i. Quid igitur dixerit quispiam? Satis est ipsa corporis natura, morborum materiam in se continens, ac iuxta quia ioco dici solet, tanquam ex ipso boue lora sumens, ita ex ipso corpore dolores.

Ex vno omnia specta.

Admonet adagium ex vnius euentus experimento, reliquorum similium coniecturam oportere facere. Refertur a Suida. Tametsi is ostendit in eos dictum, qui perperam ex vno quopiam aestimant omnia. Legit enim non o(/ra, sed o(ra=.

Ex aspectu nascitur amor.

Senarius prouerbialis, admonens, oculos amorem potissimum conciliare. Non enim amatur incognitum: ex conuictu nascitur amor mutuus. Et oculi praecipue sunt ad amandum illices. In his enim peculiaris animi sedes. Et in his aiunt poetae, Cupidinem excubantem sua iacula mittere. Maro velut indicauit adagium cum ait:

Item apud Terentium, Chaerea visa duntaxat virgine, quam impotenter coepit ardere. Iuuenalis prodigij loco refert de caeco amante:

Legimus, philosophos quosdam, et inter hos Democritum, sibimet oculos ademisse, tanquam omnium malarum cupiditatum auctores. Quapropter piorum hominum est meminisse, haudquaquam esse tutum videre, quod non licet concupiscere. Prouerbij meminit Diogenianus.

E sublimi me derides.

*)af' u(yhlou= mou= katagela=s2. i. E sublimi me derides. De eo, qui cum fastu ridet quempiam ac despectim. Translatum ab ijs, qui ex edito loco verba faciunt. Vnde et Despicere dictum a Latinis pro contemnere, quod quisquis in eminenti loco est, is veluti tutior negligit eum, qui stat in humiliore loco.

Extra lutum pedes habes.

*)ek tou= phlou= po/das2 e)/xeis2, i. Extra lutum pedes habes, hoc est, emersisti e periculo, aut extra periculum constitutus es. A viatoribus sumptum. Simile illi, e)/cw be/lous2 i. extra iaculum. Et in luto dicuntur haesitare, qui molestis inuoluuntur negotijs, vnde se nequeant explicare.

Ex vmbra in solem.

Ex vmbra in solem educere, est rem prius abditam, et otiosam, in publicum, et in communem vitae vsum deducere. Translatum ab athletis, quibus mos, solis, et pulueris patientia confirmare corporis robur. Delicatorum autem est, in vmbra latitare. Venustius fiet, si ad animi rem torqueatur: veluti si quis dicat, philosophiam a Socrate ex vmbra in solem esse productam. Exempla passim apud scriptores obuia.

Excubias agere in Naupacto.

*frourh=sai e)n naupa/ktw|, i. Excubare Naupacti. Achiui capta Naupacto, Pausaniam excubiis, custodiaeque praefectum interfecerunt, auctore Theopompo. Vnde res in iocum vulgi videtur abiisse, aduersus eos, qui pereunt ignauia sua, aut qui munus odiosum, ac plenum discriminis administrant. Refertur a Zenodoto. Suidas effert ad hunc modum. frourh/seis2

e)n naupa/ktw|, id est. Excubabis Naupacti. Is adfert et aliam adagionis originem. Cum ijs, qui Naupactum praesidio tuebantur, perpusillum salarij dependeretur, atque illi plurima, quae ad rem pertinebant, emerent, militari ioco iactatum est, vt apparet, in eos qui frustra sudarent, quos sua spes frustraretur. Naupactus autem, Aetoliae ciuitas, quam tum Philippus obtinebat, a compingendis nauibus dicta, quod illic Heraclidae primum nauim extruxerint.

Deuotionis templum.

*)ara=s2 i(ero/n id est. Execrationis templum. In eos dicebatur, qui crebris execrationibus vti consueuerunt. Erant autem antiquitus etiam publicae quaedam detestationes, velut apud Athenienses, in eum, qui viam non monstrasset erranti: Item deuotiones hostium, quarum meminit Macrobius et Horatius in odis.

Hesychius indicat, templum execrationis fuisse Athenis, cuius meminit Aristophanes in Horis, dici porro de graui calamitate. Alibi, ni fallimur, nobis dictum est de execrationibus tragicis, quas Diogenes philosophus iocabatur sibi occurrisse, quod viueret a)ne/stios2, a)/polis2 a)/patris2, a)xrh/matos2, a)/statos2, kai\ e)fhmero/bios2. id est. Carens domo, ciuitate, patria, pecunia, nullam habens certam sedem, et in diem viuens. Prouerbium refertur a Diogeniano.

Expertes inuidentiae musarum fores.

*)afqonoi mousw=n qu/rai. id est. Candidae musarum ianuae. De his dictitatum, qui literaturam suam candide, libenterque impertiunt alijs, et ad docendum prompti, propensique sunt. Neque male congruet etiam in dociles, iuxta id, quod alibi commemorauimus, a)new|gme/nai mousw=n qu/rai, id est. Apertae musarum ianuae.

Eurybatizare.

*eu)rubate/uesqai, id est. Eurybatizare, est improbis vti moribus. Eurybatus ex Cercopibus vnus fuit, insignitae improbitatis homo. Huius meminit Lucianus in Pseudomante: u(pe\r tou=s2 ke/rkwpas2, u(pe\r to\n eu)ru/baton, frunw/ndan, h)\ a)risto/dhmon, h)\ sw/straton. id est. Vltra Cercopas, vltra Eurybatum, aut Phrynondam, aut Aristodemum, aut Sostratum. Neque vero vnus duntaxat huius nominis fuit, infamis versutia, morumque improbitate. Nam et Ephesius quidam Eurybatus fuit, qui cum a Croeso cum multa pecuniarum vi missus esset, vt exercitum contraheret, ad Cyrum defecit, vt auctor est Ephorus. Alij malunt ad Eurybatum referre, qui fuisse perhibetur alter e Cercopibus, vt diximus. Duris ad Eurybatum refert Vlyssis socium. Nicander prodidit Eurybatum quendam Aeginensem fuisse longe versutissimum, scelestissimumque. Neque vero desunt qui dicant hoc nomine furem fuisse quempiam astutia singulari: is, cum deprehensus, captusque seruaretur, custodes in conuiuio animi causa iusserunt, vt ostenderet, quibus nam modis consueuerit domos conscendere. Cumque illum initio renuentem, scilicet tanquam inuitus facturus esset, rogarent instantius, ac vix tandem persuasissent: ille aptatis spongijs, ac stimulis, ferreisque retinaculis, quas e)gkentri/das2 Graeci vocant, parietem coepit conscendere. Porro suspectantibus illis, et artificij nouitatem admirantibus, Eurybatus, prehenso laqueari, per tegulas aufugit, priusquam illi domum

circumire potuerint. Atque hunc ad modum delusis custodibus periculum euasit. Meminit huius et Eustathius in 1. Iliad. admonens eam vocem ambigue pronunciari, eu)ru/baton kai\ eu)ruba/thn, dictum autem para\ to\ eu)ruba/zein, quod late grassaretur. Itaque peculiariter conueniet in eum, qui deprehensus, arte quapiam elabitur.

Faciunt et sphaceli immunitatem.

*kai\ sfa/keloi poiou=sin a)te/leian, id est, Faciunt et sphaceli immunitatem. Athenis celebratum proverbium de his, qui quouis praetextu quod volunt assequuntur. Natum aiunt ab euentu huiusmodi. Pisistratus tyrannus decimas exigebat ab Atheniensibus eorum, quae in agris provenissent. Itaque cum aliquando obambularet, videretque senem quendam in saxis quibusdam, hoc est, loco petricoso laborantem, rogabat, quosnam fructus inde colligeret. At is, respondens, Dolores, inquit, et sphacelos, atque horum decimas exigit Pisistratus. Porro tyrannus, admiratus hominis libertatem, decimas Atheniensibus remisit. Ea res in vulgi sermonem abiit, etiam sphacelos immunitatem parere. Sphacelus autem morbi genus est, quod ex immodica defatigatione solet accidere. Quidam putant esse tormina articulorum, quidam ossium tabem. Theophrast. lib. De causis plantarum 5. demonstrat et plantarum radicibus vitium accidere, quod ab hominum morbo sfakelismo\s2 appelletur. Adagium recensetur a Suida. Hesychius indicat, quemlibet dolorem grauem sphacelum dici.

Et meum telum cuspidem habet acuminatum.

IPSISSIMAM proverbii speciem habet, quod scriptum est apud Homerum Iliadis *u. sub Hectoris persona:

Recte vtemur, quoties fatebimur nos inferiores quidem esse, verum non deesse tamen, quo queamus nocere. Cui simile Virgilianum illud:

Ignaui vertitur color.

*tou= kakou= tre/petai xrw/s2. id est Ignaui vertitur color. Plutarchus in causis naturalib. problemate, quam ob rem polypus colorem mutet, hoc tanquam proverbio iactatum adducit. *dio\ kai\ le/lektai, tou= me\n kakou= tre/petai xrw/s2, id est, Ignaui vertitur color. Nam id accidit in metu, vt vultus exalbescat, maxime timidis, videlicet sanguine ad vitalia refugiente. Plusculum accedit veneris, si ad animum transferatur: veluti si dicas, philosophum nihil omnino formidare eorum, quae vulgus horret, *tou= me\n ga\r kakou= tre/petai xrw/s2, id est, Vertitur ignaui sane color. Porro proverbium natum est ex Homericae Iliados N. Carmen sic habet:

*tou= me\n ga\r te\ kakou= tre/petai xrw\s2 a)/lludis2 a)/llh|,
*ou) de\ oi( a)tre/mas2 h(=sqai, e)rhtu/et' e)n fresi\ qumo\s2,
*)alla/ metokla/zei, kai\ e)p' a)mfote/rous2 po/das2 i(/zei,
*)en de\ te/ oi( kradi/h mega/la ste/rnoisi pata/ssei,
*kh=ras2 oi)ome/nw|, pa/tagos de\ te\ gi/net' o)do/ntwn.

Vertitur ignaui color, euariatque subinde,
Nec mens certa manet, verum huc illucque vacillat.
Ac migrans e corde pedes in vtrosque residit.
Palpitat et valide cor ei praecordia subter,
Fata putanti animo, occipiunt quoque stridere dentes.
Contra forti, nec variat color, at neque valde
Horrescit.

Ad consilium ne accesseris, ante quam voceris.

*mh\ pro/teron ei)s2 boulh\n pare/lqh|s2, pri\n a)\n klhqei/hs2, id est, Ad consilium ne accesseris, prius quam voceris. Haec sententia, quae nunc nomine Catonis celebratur, proverbialis fuisse videtur, vel Plutarcho teste, cuius haec verba sunt lib. sumposiakw=n 1. *)/atopos2 me\n ou)=n, e)/fh, kai\ paroimiw/dhs2 mene/laos, ei)/ge su/mboulos e)ge/neto mh\ parakeklhme/nos, id est, Ridiculus igitur, inquit, et proverbio obnoxius Menelaus, siquidem consultor factus est, non accersitus. Nisi quis mauult haec ad illam referre paroemiam:

Iucundissima nauigatio iuxta terram, ambulatio iuxta mare.

PLVTARCHVS primo Symposiacon libro, veluti vulgo iactatum citat, *plou=s2 me\n o( para\ gh=n, peri/patos2 de\ o( para\ qa/lattan h(/distos2, id est, Nauigatio iuxta terram, rursum ambulatio, quae sit iuxta mare, iucundissima est. Recte torquebitur ad eam sententiam, vt dicamus ita demum esse iucundissimum vnumquodque, si diuersi generis admixtu temperatum adhibeatur: veluti si in lusibus nonnihil eruditionis aspergas, rursum in studiis aliquid ludicrum admisceas. Similimum est huic, quia ex Philoxeno poeta citat idem in commentario, quem inscripsit, quomodo sint audiendi poetae, *tw=n krew=n ta\ mh\ kre/a h(/dista/ e)sti, kai\ tw=n i)xqu/wn oi( mh\ i)xqu/es2, id est, Ex carnibus quae carnes non sunt, suauissimae: item ex piscibus, qui non sunt pisces. Itidem philosophia admixta poematis magis delectat: et poesis admixta philosophiae, magis capit animum.

Cupidinum crumena porri folio vincta est.

*pra/sou fu/llw| to\ tw\ e)rw/twn de/detai bala/ntion, id est, Porri folio amorum vincta est crumena. Refertur eodem in loco, quem modo citauimus, sed praestat ipsius verba subscribere: *(ode\ a)/n tis2 ma/lista qauma/seien, feidolo\s2 a)nh\r kai\ mikro/logos2 e)mpesw\n ei)s2 e)/rwta, kaqa/per ei)s2 pu=r si/dhros2, a)neqei\s2 kai\ malaxqei\s2, a(palo\s2 kai\ u(gro\s2 kai\ h(di/wn. w(/s2 te touti\ to\ paizo/menon mh\ pa/nu fai/nesqai geloi=on. o(/ti pra/sou fu/llw| to\ tw= e)rw/twn de/detai bala/ntion. e)le/xqh de\ kai\ o(/ti tw=| mequ/ein to\ e)ra=n o(/moio/n e)sti. poiei= ga\r qermou\s2 kai\ i(larou\s2, kai\ diakexume/nous2, id est, Quodque vel maxime miretur aliquis vir parcus, et sordidus, simul ac in amorem inciderit, non aliter, quam igni impositum ferrum, fit mollior ac tener, lentus ac suauior, vt non vsquequaque deridiculum videatur illud, quod ioco populatri dicitur, Cupidinum crumenas porri folio vinctas esse. Dictum est autem ob eam causam, quia amor adsimilis sit ebrietati. Reddit enim calidos, et hilares, et effusos. Plutarchus itaque sentire videtur, proverbium adludere ad porri naturam, cuius vis est calefacere, ciere vrinam, irritare Venerem, mouere menses, et

aluum inflare, quemadmodum docet Dioscorides libro secundo. Suidas ostendit hoc adagium dictum de iis, qui per amorem immoderatos faciunt sumptus, luxuque indulgent, quemadmodum solent in comoediis amantes. Plutarchus in libello, quem inscripsit e)rwtiko\n, hoc quoque inter caeteras Cupidinis, siue amoris laudes commemorat, quod e sordido splendidum, e parco liberalem, e tristi ciuilem, e timido audacem reddit hominem. Proinde Cupidinis loculi, porri folio vincti dicuntur, quod facile soluantur, vel quod admodum fragile sit porri folium, vel quod huius genuina vis, soluere corpus, ac mouere.

Quem fortuna pinxerit.

*(\on tu/xh me/lana gra/fei, tou=ton ou) pa=s2 xro/nos dun/atai leuka/nai, id est, Quem fortuna nigrum scripserit, hunc non vniuersum aeuum candidum reddere potest. Hoc est, cui fortuna refragatur, huic, quidquid tentauerit, infeliciter cedet. Adlusum est ad nigros et albos calculos suffragiorum. Recensetur in collectaneis Apostolii.

Qui mori nolit ante tempus.

ATHENAEVS in sermonibus conuiuialibus, de Sybaritis huiusmodi refert proverbium: *(o boulo/menos e)n suba/rei, mh\ pro\ moi/ras2 a)poqanei=n, ou)/te duo/menon, ou)/te a)ni/sxonta to\n h(/lion o(ra=n dei=, hoc est, Qui non velit apud Sybaritas ante diem fatalem mori, eum haud oportet solem conspicere, nec occidentem, nec orientem. Hoc ideo vulgo iactatum scribit, quod Sybaritarum ciuitas in humili loco, ac velut in conualle sita fuerit, vt aestatis tempore mane pariter ac vesperi frigus immensum sentirent, meridie intolerandum ardorem. Cicero lib. De finibus bonorum secundo, docet idem dictum in quosdam Asotos, cui genti nomen inditum est a luxu vitae. Nam sub solis occasum erant ebrii, mane stertebant. Columella in prooemio rerum rusticarum, vsurpat in ganeones, qui noctes libidinibus et ebrietate, dies somno vel ludo consumunt. Mox deinde, inquit, vt apti veniamus ad ganeas, quotidianam cruditatem Laconicis excoquimus, et exusto sudore sitim quaerimus, noctesque libidinibus, et ebrietatibus, dies ludo, vel somno consumimus. Ac nos dicimus fortunatos, quod nec orientem solem videmus, nec occidentem.

Barbae tenus sapientes.

*e)k pw/gwnos sofoi\, kai\ a)po\ pw/gwnos sofistai\, kai\ a)po\ pw/gwnos filo/sofoi, id est, Barbae tenus sapientes, et sophistae, et philosophi. Sic appellabantur, qui praeter barbam et pallium nihil haberent philosophi. Vsurpatur aliquoties apud Plutarchum in Symposiacis. Huc adlusit Horatius, cum ait:

Lucianus item subinde iocatur in philosophorum to\n baqu\n pw/gwna, id est, profundam barbam. In Eunucho Bagoas ait: Si philosophum oporteat ex barba metiri, hircos primam laudem ablaturos. Similiter Martialis:

Inter lapides pugnabant, nec lapidem tollere poterant.

Plutarchus quartae decadis Symposiacae. 1. problemate: i)dw\n de\ to\ paidi/on a(/ma tw=| fi/lwni to\n ne/on a)/rtw| xrw/menon, a)/llou de\ mhdeno\s2 deo/menon, w(s2 h(ra/klein e)/fh, tou=to a)/ra h)=n to\ lego/menon.

Vbi vero videret ministrum puerum vna cum Philone, vtentem pane, neque praetera quidquam requirentem: Papae, inquit, hoc nimirum erat illud, quod vulgo dici solet:

Apparet dictum in eos, qui praesenti commodo non fruantur, vel ob ignauiam, vel ob peruersam de rebus opinionem, vt qui vel saxum grauentur ex aceruo tollere, quo repellant aduersarium. Refertur idem carmen apud Athenaeum libro 10. et aliud subiicitur veluti consimilis sententiae:

Piscis repositus.

*)apokei/menos i)xqu\s2, id est, Repositus piscis, in proverbium abiisse videtur, aduersus eos, qui nihil seruant in posterum. Nam pisces olim in deliciis erant. Et prudentis est, e cibis semper aliquid habere sepositum, quo subitum excipiat hospitem, nec Achillem Homericum imitari, ad quem cum accedunt oratores, aut Priamus, domum inanem, ac famelicam offendunt. Videtur autem sic efferendum adagium: *to\n a)pokei/menon i)xqu\n [note of the transcriber: in the print: i(xqu\n] , ou) dei= e)s2 to\ me/son e(/lkein, id est, Piscem repositum non oportet in medium retrahere. Plutarchus in Symposiacis: *)egw\ de\ gela/sas2, e)kei=non de\ ei)=pon, w)= e(tai=re to\n e)k th=s2 paroimi/as2 a)pokei/menon i)xqu\n ou)x e(lko/menon ei)s2 me/son meta\ th=s2 puqagorikh=s2 xoi/nikos2, id est, At ego ridens: quin illum, inquam, de quo proverbium fertur, repositum piscem, qui in medium non trahitur vna cum chaenice Pythagorica. Licebit accommodare ad sermonem, aut fabulam, per se non admodum venustam, quae tamen iteretur non sine taedio. Conveniet in parcum ac de crastino sollicitum.

Non est eiusdem, et multa, et opportuna dicere.

Senarius proverbii vice celebratus, admonet vitandam multiloquentiam, quod fere labi necesse sit, quisquis multum loqui conetur.

Psaphonis aues.

*ya/fwnos o)/rniqes2, id est, Psaphonis aues. Vbi quis noua quapiam arte famam captat, vt cum aliquis subornat, a quibus laudetur, eisque veluti dictat encomia, quibus apud vulgus celebrari velit. Narrant in Libya fuisse quendam nomine Psaphonem, qui, diuinitatis opinionem affectans, quam plurimas aues cepit vocales, et humani sermonis dociles: eas sonare docuit haec verba, *me/gas2 qeo\s2 ya/fwn, id est Magnus deus Psaphon: atque ita doctas emisit in montes. At illae, quae didicerant, canebant, ac reliquas item aues sonare hoc docebant. Porro Libyes, cum ignorarent commentum, credentes id diuinitus accidere, Psaphoni rem diuinam facere instituerunt, ipsumque in deorum numerum retulerunt. Proverbium in collectaneis Apostolii reperitur.

Aut regem, aut fatuum nasci oportere [correction of the transcriber; in the print oportëre].

ANNAEVS Seneca, vir amoenissimi, vt Tacitus ait, ingenii, quod quidem ex eo liquet libello ludicro, quem scripsit in Claudium Caesarem, huiusmodi refert adagium, in eo, de

quo modo diximus opusculo, Aut regem, aut fatuum nasci oportet. Sed praestat illud ipsius verbis ascribere. Ego, inquit, scio me liberum factum, ex quo suum diem obiit ille, qui verum proverbium fecerat, aut regem, aut fatuum nasci oportere. Rursum in eodem libello: Occidit in vna domo Crassum Magnum, Scriboniam, Bassioniam, Assarios, nobiles tamen. Crassum vero tam fatuum, vt etiam regnare posset. Iterum alio in loco obscurius quidem, sed tamen eodem adlusit carmine,

Proinde primum omnium, principis animus omnibus erroribus liberandus est, vt perspiciat, quid vere honestum, quid vere gloriosum, quid vere magnificum. Deinde instillandum turpitudinis odium, et amor honesti, quo videlicet perspiciat, quid principem deceat, et nihil appetat, nisi quod sit bono, ac salutari principe dignum. Vt honestum vbi sit videat, et hoc vno metiatur omnia, nec vnquam ab hoc aberret scopo. Atque hanc vocant sapientiam, qua necesse est, vt princeps tanto caeteros antecellat mortales, quanto dignitate, opibus, ornatu, potentiaque antecedit. Eo spectat, quod Aegyptii simulacrum principis ita repraesentabant, vt oculum pingerent, cum sceptro. Nimirum, quod oculus in corpore, id verus princeps in republica. Quod sol in caelo, princeps in populo. Sol oculus mundi, princeps oculus multitudinis. Quod animus in homine, id princeps in ciuitate. Animus sapit, corpus obtemperat. Et imperat quidem animus corpori sed corporis bono, nec sibi gerit regnum veluti tyrannus, sed ei, cui praesidet. Denique Dei moderantis vniuersa, salutaris princeps viuam imaginem refert. Atque eo magnificentior est princeps, quo propius ad archetypi sui formam accessit. Deus nihil non perspicit, nihil non sentit, nullis corrumpitur affectibus. Ita potentissimus est vt idem sit optimus. Omnibus bene facit, etiam indignis. Sed ea res, si minus mutari potest, proximum tamen erat, diligenti institutione succurrere: et, si non licet idoneum imperio deligere, enitendum est, vt idoneum imperio faciamus eum, quemcunque fortuna nobis dedit. Videmus, qua solicitudine, qua cura, qua vigilantia paterfamilias educat puerum, vnius fundi dominum futurum. Quanto igitur maiori cura instituendus est is, qui vel magno omnium bono futurus sit bonus, aut magno omnium exitio malus, et de cuius vnius nutu salus aut pernicies pendebit orbis? Hic nobis iam tum infantulis adhibendus erat artifex quispiam egregius. Non enim recte fingitur princeps, nisi cum se nondum intelligit esse principem. Statim adsciscendus formator, in quo deligendo conveniet et hoc esse diligentiores, quod principem instituere licet. Hic in pectusculum adhuc vacuum, ac sequax instillet opiniones principe dignas, muniat optimis de honesto decretis, ostendat discrimen veri principis, ac tyranni, subiiciat oculis, quam deo propinqua res est salutaris rex, quam tetra bellua, quamque abominanda tyrannus. Admoneat eum, qui sibi gerit imperium, non Reipub. praedonem esse, non principem: nihil interesse inter piratas, et principes piratarum animo praeditos, nisi quod hi, quo sunt potentiores hoc maiorem adferunt

perniciem rebus humanis. Inculcet, quam multis hominum millibus, imo quam vniuerso mundo prodesse queat, si is vnum sapientem, ac bonum praestiterit virum. Ad hoc, vt princeps sit aliquis, non satis esse natum fuisse, non satis esse vetustas imagines, non sceptrum, non diadema. Animus sapientia praecellens, animus pro publica incolumitate semper solicitus, et nihil spectans, nisi commune bonum, principem facit. Praemoneat, ne se vel applausibus stultae plebeculae, vel adulatorum laudibus metiatur. Ne quid agat impulsu odii, amoris, irae, aut vllius affectus instinctu. In creandis magistratibus, in condendis legibus, in caeteris muniis, vnicum tantum spectet scopum, nempe honestum, et publicam vtilitatem. Non satis esse, si ipse nemini faciat iniuriam: officialium quoque suorum integritatem praestandam esse principi. Doceat, vt ad bene merendum de bonis sit propensissimus, ad ignoscendum facilis, ad puniendum non aliter accedat, quam amicus medicus, membrum deploratum amputaturus, aut inusturus: vt omnia studiose vitet, vnde perspiciat reipublicae magnum malum fore. Haec, atque huiusmodi decreta, sunt animo puerili, sapientum apophthegmatis, et laudatorum principum exemplis infigenda. Sed iam ad rem redeamus. Dictum est igitur: Aut fatuum, aut regem nasci oportere, quod huiusmodi ferme fuerint barbari reges apud veteres.

Minutula pluuia imbrem parit.

*yeka/des2 o)/mbron gennw=sai id est, Minutae guttulae imbrem parientes. Quoties res initio pusilla crescit in maius. Quemadmodum apud Plautum in Menaechmis:

Quare in minutis vigilandum, ne paulatim incidamus in maxima incommoda, admonente prouerbiali senario:

Citra vinum temulentia.

*)aoinos2 me/qh. id est, Ebrietas absque vino. Theophrastus, vt testatur in Symposiacis Plutarchus, *ta\ kourei=a a)/oinon me/qhn e)ka/lei, id est, Tonstrinas ebrietatem absque vino vocabat. Propterea quod illic desidentes, sermonibus ita temulenti redderentur, vt non aliter effutirent quidquid esset in animo, quam inter pocula solent ebrii, voces interdum per temulentiam effutientes per iugulum, vt ait Plinius, redituras. Horatius insolentiam, ebrietatem appellat: Fortunaque dulci ebria. Vulgo panariam ebrietatem appellant arrogantiam, licentiamque morum, quae secundis rebus comes esse consueuit. Et est haec quidem non paulo periculosior illa, quam vinum adduxit. Siquidem vini aestus pauculis horis, aut etiam somno deferuescit: haec multis in omnem vsque vitam durare consueuit.

Palmam ferre.

PALMAM ferre, et palmam tribuere, et palmam praeripere, et his consimiles orationes, tametsi propter frequentem vsum simplices esse videantur, tamen prouerbiali schemate dictae sunt. Neque enim palma per se victoriam significat, sed arborem e)mpedo/fullon, id est, perpetuo virentem frondibus, quam Graeci foi/nika

vocant. Cur autem ab hac potissimum fumta sit metaphora, illud arbitramur in causa fuisse, quod, quemadmodum in conuiuialibus quaestionibus refert Plutarchus, haec vna fuerit communis omnium sacrorum certaminum corona, cum alioqui singuli ludi peculiares quasdam arbores, aut herbas haberent, quibus victores insigniebantur: veluti laurum, oleam, myrtum, apium. Praetera sunt, qui putent hanc arborem initio Phoebo sacram fuisse ante laurum, et antiquissimum victoris insigne fuisse palmam, non aliam quampiam arborem. Quamobrem autem haec arbor potissimum delecta sit ad eum vsum ab antiquis, A. Gellius causam reddit libro Noctium Atticarum tertio, cap. sexto, scribens arbori palmae peculiare [perhaps: peculiarem] quiddam inesse, quod cum ingenio fortium virorum conueniat. Nam, si super eius, inquit, lignum magna pondera imponas, ac tam grauiter vrgeas, oneresque, vt magnitudo oneris sustineri non queat, non deorsum palma cedit, nec infra flectitur, sed aduersus pondus resurgit, et sursum nititur, recuruaturque: huiusque tam stupendae rei citat auctores, Aristotelem in septimo problematum libro, et Plutarchum in octauo Symposiacorum. Et Plutarchi quidem verba super hac re reperi in eo, quem Gellius citat lib. *foi/nikos2 ga\r cu/lon, a)\n a)/nwqen e)piqei\s2 barupie/zh|s2, ou) ka/tw qlibo/menon e)ndi/dwsin, a)lla\ kurtou=tai pro\s2 tou)nanti/on, w(/sper a)nqista/menon tw=| biazome/nw|. tou=to dh\ kai\ peri\ tou\s2 a)qlhtikou\s2 a)gw=na/s2 e)sti, tou\s2 me\n u(p' a)sqenei/as kai\ malaki/as2 ei)/kontas2 au)toi=s2 pie/zousi ka/mptontes, oi( de\ e)r)r(wme/nws2 u(pome/nontes2 th\n a)/skhsin ou) mo/non toi=s2 sw/masin, a)lla\ kai\ toi=s2 fronh/masin e)pai/rontai kai\ au)cou=ntai. id est, Nam palmae lignum, si super imposito pondere grauiter premas, haud deflectitur deorsum, verum in contrarium curuatur: perinde quasi resistens oneri vim facienti. Hoc ipsum sane accidit et in certaminib. athletarum. Etenim, qui per imbecillitatem, animique molliciem cedunt illis, eos premendo deflectunt. At, qui fortiter in eo studio perdurant, hi non modo corporis robore, verum etiam animi prudentia prouehuntur, atque augentur. Idem affirmat Plinius lib. 16. c. 42. Pondus, inquiens, sustinere validae, abies, larix, etiam in transuersum positae. Robur, olea incuruantur, ceduntque ponderi: illae remittuntur, nec temere rumpuntur, priusque carie, quam viribus deficiunt. Et palma arborum valida: in diuersum enim curuatur. At populus contra omnia inferiora pandatur: palma e contrario fornicatur. Idem affirmat Theophrastus libro de Plantis quinto. Hoc virilis animi robur, cum palmae genuina vi congruens, Virgilius scite descripsit, cum ait:

Duris vt ilex densa bipennibus
Nigrae feraci frondis in Algido
Per damna, per caedes, ab ipso
Ducit opes, animumque ferro.
Non hydra secto corpore firmior,
Vinci dolentem creuit in Herculem,
Monstrumve summisere Colchi
Maius, Echioniaeve Thebae.
Merses profundo, pulcrior euenit,
Luctere, multa proruet integrum
Cum laude victorem, geretque
Praelia coniugibus loquenda.

Relinque quippiam et Medis.

facito aliquid et Medis. Prouerbialis iocus in eos, qui ex conuiuio nihil reliqui faciunt, aut qui facultates vniuersas abliguriunt. Plutarchus in Symposiacis: *(hmi=n me\n ou)=n toi=s2 boiwtoi=s2 to\, leipe/ti kai\ mh/dois2 dia\ sto/mato/s2 e)stin e)c ou(= mh=doi th/n te fwki/da kai\ ta\ e)/sxata th=s2 boiwti/as2 a)/gontes2 kai\ fe/rontes2 e)pe/trexon, id est, Nobis quidem Boeotis illud in ore est: Relinque quippiam et Medis. Ex quo Medi et Phocidem ipsam, et extremos Boeotiae terminos incursarunt, omnia vexantes miscentesque populationibus. Subiicit autem, quod etiam vulgo hodie dictitant: leipe/ti kai\ ce/nois2 e)pelqou=sin, id est, Relinquito quippiam et hospitibus aduenturis. Adagium ad varios vsus trahi potest: aut per ironiam, vt si dicas diuiti, indignis et sumtuosis haeredibus suas opes destinanti relinquere, Relinque quippiam et Medis, hoc est, comparce tu quod dissipent ii, qui tibi male volunt, aut immodice profuso, aut intemperantius garrulo, quemadmodum in Phormione Terentius: Parce sodes, vt possis cum illa.

Deorum manus.

*dew=n xei/res2, Deorum manus. Olim per ironiam dicebantur efficacia illa pharmaca, quae plurimis ex rebus, et e longinquo petitis conficiuntur: quibus hodie tum medici, tum pharmacopolae vulgo faciunt imposturam. Plutarchus quarta decade tw=n sumposiakw=n, simul et prouerbium refert, et Erasistratum citat, huiusmodi medicorum mixturas improbantem: *)alla\ polu\ ma=llon o(/t' a)\n mignu/ntes2 ta\s2 basilika\s2 kai\ a)lecifarma/kous2 e)kei/nas2 duna/meis2, a(\s2 qew\n xei=ras2 w)no/mazon. e)rasi/stratos2 de\ e)le/gxei th\n a)topi/an kai\ periergi/an, o(mou= metallika\, kai\ botanika\, kai\ qhria/ka, kai\ ta\ a)po\ gh=s2, kai\ qala/tths2, ei)s2 to\ au)to\ sugkekrannu/ntas2. kalo\n ga\r, tau=ta e)a/santas2 e)n ptisa/nh| kai\ suku/a| kai\ u(drelai/w| th\n i)atrikh\n a)polipei=n. a)lla\ nh\ di/a to\ poiki/lon e)ca/gei, kai\ gohteu/ei th\n o)/recin, id est, Quin multo magis cum regales illas et efficaces variorum remediorum mixturas conficiunt, quas deorum manus appellarunt. Erasistratus autem coarguit absurditatem, et curiositatem eorum, qui simul et metallica, et herbaria, et ferina, quaeque terra gignit, quaeque mare, in vnum commiscuerunt. At bene haberet, si his omissis in ptisana, et cucurbita, et hydrelaeo medendi artem finissent. Verum per Iouem ipsa rerum varietas imponit nobis, et appetentiam illicit. Hactenus Plutarchus. Meminit huius adagii Galenus, tractatu 6. citans ex Erophilo. Libet obiter et C. Plinii verba hoc loco subscribere, quibus medicorum mixturas taxat. Ea sunt in praefatione libri 24. Hinc, inquit, nata medicina. Haec sola naturae placuerat esse remedia, parata vulgo, inuentu facilia, ac sine impendio, ex quibus viuimus. Postea fraudes hominum, et ingeniorum capturae, officinas inuenere istas, in quibus sua cuique homini venalis promittitur [correction of the transcriber; in the print promittittitur] vita. Statim compositiones, et mixturae inexplicabiles decantantur. Arabia atque India in remedio aestimantur. Hulcerique paruo medicina a rubro mari imputatur, cum remedia vera quotidie pauperrimus quisque caenet. Nam, si ex horto aut petatur herba, vel frutex quaeratur, nulla artium vilior fiet. Hactenus Plinius.

Quot homines, tot sententiae.

NIHIL vel hodie vulgo tritius est, quam haec Terentiana sententia: Quot homines, tot sententiae. Cui similis

Mille hominum species, et rerum discolor vsus.
Velle suum cuique est, nec voto viuitur vno.

Eodem pertinet et illud epigrammaticum, quod dictum est, inueniri qui non recusent agris paternis cedere: qui velit ingenio cedere, reperiri neminem. Horatius decentissimam [correction of the transcriber; in the print decentssimam] addidit allegoriam:

Tres mihi conuiuae prope dissentire videntur.
Poscentes vario multum diuersa palato.

Idem primam omnium Odam huius argumento sententiae conscripsit, aliis studiis alios duci, aliis alia cordi esset. Adlusit facetissime Terentius in Phormione, cum e tribus aduocatis primus ait, secundus negat, tertius deliberandum censet. Eam sententiam Euripides in Phoenissis latius explicuit:

*ei) pa=si tauto\ kalo\n e)/fu, sofo/n q' a(/ma, [note: in the print: a)/ma]
*ou)k h)=n a)\n a)mfi/lektos2, a)nqrw/pois2 e)/ris2.
*nu=n d' ou)/q' o(/moion ou)/den ou)/t' i)/son brotoi=s2
*plh\n o)noma/sai to\ d' e)/rgon ou)k e)/sti to/de.

Cunctis idem si pulchrum, et egregium foret,
Nulla esset anceps hominibus contentio.
At nunc simile nil, nil idem mortalibus,
Nisi verba forsan inter istos concinunt,
Arte tamen factisque conuenit nihil.

Eum ausculta, cui quatuor sunt aures.

INTER Graecanicorum prouerbiorum collectanea refertur: a)/koue tou= ta\ te/ssara w)=ta e)/xontos2, id est, Eum ausculta, cui quatuor sunt aures. Huius adagionis, huiusmodi quoddam interpretamentum adfert Zenodotus. Oraculo quondam fuisse responsum Entimo Cretensi, et Antiphemo Rhodiensi, vt eum obseruarent, cui quatuor essent aures. Is autem erat praedo quidam Phoenix, quem cauendum esse monebat oraculum. Porro, quod quatuor aures habere dictus est, non satis liquet, vere ne habuerit, an per allegoriam sit accipiendum, quod quatuor locis exploratores haberet dispositos. Verum illi, cum dei responsum tanquam ridiculum negligerent, in praedonem inciderunt, atque ab eo sunt extincti: Itaque ex hoc euentu vulgo natam esse paroemiam existimant. Sed nobis magis arridet, quod idem ex Aristophane grammatico refert, Lacedaemonios Apollinis simulacrum ita solere fingere, vt quatuor haberet aures, et manus totidem: vel quod, vt auctor est Sosibius, hac figura visus sit illis apud Amyclas pugnantibus: vel significantes, vt coniicimus, viro prudenti res quam plurimas tum audiendas esse, tum vsu vitae periclitandas. Porro creditum est antiquitus, nulla oracula fuisse certiora,

quam Apollinis. Vnde iactatum etiam illud, ta\ e)k tri/podos2. Atque ita monet prouerbium, audiendos esse illos, qui diuturno complurium rerum vsu prae caeteris sapiunt, ita vt fere faciunt senes. Vnde et apud Homerum laudatur Nestoris oratio, tanquam omnium auditu dignissima: et in Odysseae secundo libro, Aegyptium heroa senem primo loco loquentem facit:

Eodem spectauit Euripides in Phoenissis, ad quem locum adlusit Lucianus in Hercule Gallico:

*)=w te/knon, ou)x a(/panta tw=| gh/ra| kaka\
*)eteo/klees2 pro/sestin, a)ll' h( e)mpeiri/a|
*)/exei [note: in the print: *exei=] ti le/cai tw= new=n sofw/teron.

Verba sunt Iocastae iam anus ad Eteoclem adolescentem filium. Ea nos sic vertimus:

O gnate Eteocles, cuncta nequaquam mala
Adsunt senectae: nam per experientiam
Vsumque rerum, dicere haud nihil rudi
Potest iuuenta melius, ac prudentius.

Idem nunc vulgus nostratium effert, sub sordida quidem, sed tamen apta metaphora, cum aiunt: Prospectandum vetulo latrante cane: hoc est, nequaquam negligendum, quoties senes periculum cauendum admonent. Canes enim vetuli non latrant temere, quemadmodum iuuenculi.

Semper feliciter cadunt Iouis taxilli.

Senarius est prouerbio celebratus, dicique solitus in eos, quibus res omnes perpetuo quodam fortunae fauore, ex animi sententia cederent. Apparet translatum a talorum iactu, vbi fortassis antiquitus obseruatum est, Iouis talos feliciores esse. Nam mos erat iactibus alearum, ominis causa, Deorum, aut hominum nomina praefari. Vnde et Veneris iactus inter felices numeratur, vel prouerbio teste: Si saepe iacies, aliquando Venerem iacies, Nisi malumus ad Iouis victoriam, Iunonisque victae fabulam referre. Sunt, qui putant quadrare in eos, qui factis suis dignas poenas dependerint, quasi Ioue non sinente culpam inultam. Sed videtur non absurde dici posse et in viros fortunatos, ac praepotentes, quorum etiam parum recte factis applauditur, attestante versu prouerbiali.

Ab hac sententia non abhorret illud Euripidis in tragoedia, cui titulus Phoenissae:

Tum illud Homero frequens: *qeoi\ de/ te pa/nta du/nantai, id est, Caelestes omnia possunt.

Thessalorum commentum.

*qessalw=n so/fisma, id est, Thessalorum commentum, varias ad res accommodari scribit Suidas: tum ad eos, qui in acie locum deserunt: tum ad illis, qui cultu delicatiore vtuntur: tum ad hos, qui dolis quempiam circumueniunt. Natum autem arbitrantur ex huiusmodi quapiam historia: Arato Thessalo cuidam,

oraculo responsum est, caueret, ne clanculum vinceretur ab ijs, qui maiore, splendidioreque voto oraculum aduersus ipsum ambirent. Quod ille simulatque audiuit, votum nuncupat, sexcentum hominum capita Deo sacrificaturum. Deinde posteaquam ea, quorum gratia venerat, ex animi sententia confecisset, votum, ac sacrum persoluere sine fine cunctabatur, tanquam neque pium satis, neque dignum Apolline. Qua quidem ex re natum aiunt, vt postea quotannis hecatomben ei Deo polliceri sint soliti, neque reddere tamen, quod essent polliciti. Thessalorum fraudulentiam notat et Euripides in Phoenissis:

*kai/ pws2 noh/sas2 e)teoklh=s2 to\ qessalw=n
*ei)sh/gage to\ so/fism' o(mili/a| xqono\s2,

At sentiens hoc Eteocles, mox Thessalam
Adhibuit artem, gentis ob commercium.

Idem declarat Demosthenes in Olynthiaca prima: *ei)=ta ta\ tw=n qettalw=n, tau=ta ga\r a)/pista me\n h)=n dh/pou fu/sei kai\ a)ei\ pa=sin a)nqrw/pois2. id est. Accedunt, inquit, ad haec res Thessalorum, quae profecto cunctis quoque mortalibus natura, semperque infidae fuerunt. A quibusdam sic refertur hoc adagium: a)ei\ ga\r ta\ tw=n qessalw=n a)/pis2a. id est. Semper enim res Thessalorum infidae. Aristophanis enarrator ab Iasone natum prouerbium existimat, quod is Medeae promissam fidem soluerit. quod quidem illa illi exprobrat apud Ouidium in Heroidum epistolis. Prouerbii meminit et is, qui fragmenta nobis Athenaei tradidit.

Thessalorum alae.

*qessalikai\ pte/ruges2, id est. Alae Thessalicae. Prouerbiali ioco quondam dicebatur in vestes manicatas, quas Graeci xeipodotou\s2 vocant: quod hoc genere per luxum, ac delicias vterentur Thessali. Apud Maronem hoc amictus genus, tanquam parum virile, Troianis ab hostib. opprobatur.

Et apud Plautum quidam cultu Punico, velut auis exotica, ridetur propter manicas, aut angulos, alarum instar, vtrinque propendentes, atque extantes.

Thessala mulier.

*qessalikh\ gunh\, id est. Thessalica mulier. In veneficas, malarumque peritas artium dici solitum. Propterea quod ea gens praeter caeteras hoc nomine notata est, id quod ex Apuleiano Asino pluribusque scriptorib. alijs satis liquet. Vnde Horatius in Odis:

Plautus in Amphrytrione veneficum appellat Thessalum. Et Strepsiades apud Aristophanem in Nubibus consulit Socratem, an adhibenda sit Thessala incantatrix, quae lunam caelo detrahat, quo minus in Neomenia cogatur aes alienum reddere. Eam superstitionem in Thessalos a Medea profectam existimant: quae cum illac fugeret, per aerem vecta, scriniolum veneficijs, ac magicis herbis plenum deiecerit, eaque sparsa suppullulasse. Quin et Plinius libri trigesimi ca. 1. docet, magiam ad Thessalos vsque propagatam, diu ab ea gente cognomen obtinuisse, adeo, vt

Menander quoque, literarum subtilitatibus peritus, Thessalam cognominarit fabulam, complexam ambages feminarum detrahentium lunam.

Feras, non culpes, quod vitari non potest.

A. GELLIVS scribit, Publij Mimi sententias aliquot, ad communem sermonem accommodatissimas, vulgo circumferri solitas. e quibus haec vna est, quovis philosophorum dogmate salubrior: Feras, non culpes, quod vitari non potest. Quibus verbis admonemur, vt mala fatalia, quae nulla ratione possint neque declinari, neque propelli, saltem animi aequitate leniantur. Nec aliud tametsi verbis aliis docet Euripides in Phoenissis, cum ait:

Huc pertinet et illud scitum Varronis dictum. Vxoris vitium aut tollendum esse, aut ferendum. Item adagium, quod suo dicemus loco: *mh\ pro\s2 ke/ntron lakti/zein. id est. Ne contra stimulum calcitres.

Sursus versus sacrorum fluminum feruntur fontes.

PROVERBIALIS allegoria, qua quippiam praepostere fieri significamus, legitimasque rerum vices inuerti: quod genus sit, si puer senem admoneat, discipulus praeceptorem docere conetur, seruus imperare domino. Sumptum est adagium ex Euripidis Medea:

*)/anw potamw=n i(erw=n xorou=si pagai\,
*kai\ di/kh, kai\ pa/nta pa/lin stre/fetai.
*andra/si me do/liai boulai\, qew=n de\
*ou)k e)/ti pi/stis2 a)/rhre.

Quibus verbis chorus indicat, pristinum rerum ordinem inuerti: viros iam dolis muliebribus vti, neque manere promissis: contra mulieres audere virilia. Vsurpat hanc paroemiam Lucianus in Terpsione, vbi haeredipeta delusus Plutonem incusat quod ipse iuuenis adhuc morte praereptus esset superstite sene., quem captauerat, idque contra naturalem ordinem, a)/nw ga\r potamw=n tou= to/ge, inquit. Rursus idem in Apologia libelli, peri\ tw=n e)pi\ misqw=| suno/ntwn. *pollh\ gou=n h( diafwni/a tou= nu=n bi/ou pro\s2 to\ su/ggramma, kai\ to\ a)/nw tou= potamou= xwrei=n, kai\ a)nestra/fqai ta\ pa/nta, kai\ palinw|dei=n pro\s2 to\ xei=ron, tou=to a)\n ei)/h. i. Longe, inquit, lateque a scriptis tua nunc dissidet vita. Iamque illud, quidem aiunt, accideret, vt sursum versus incedant flumina, cunctaque pariter inuerterentur, at que in deterius recantarentur. Vsurpat et Diogenes Laertius in vita Diogenis Cynici narrans, quemadmodum Diogenes, vbi perinde quasi dominus esset, no seruus, hero suo mandaret, vt quod erat iussus faceret: atque ille prouerbio respondisset, a)/nw potamw=n i(erw=n. Atqui, si medicum, inquit, aegrotus, esses aere tuo mercatus, vtrum illi monenti pareres, an istum ad modum responderes a)/nw potamw=n. Vsurpat et Aristoteles in Meteorologicis. Eodem adlusit Virgilius in Aeneide, cum ait:

Vbi Seruius admonet subesse prouerbium de re neque verisimili, neque consistente, Flaccus in Odis sic extulit:

Quis neget arduis
Pronos relahi posse riuos
Montibus, et Tiberim reuerti:
Cum tu coemptos vndique nobiles,
Libros Panaeti, Socraticam et domum,
Mutare loricis Iberis
Pollicitus meliora, tendis?

Cum Paris Oenone poterit spirare relicta,
Ad fontem Xanthi versa recurret aqua.
Xanthe retro propera, versaeque recurrite lymphae,
Sustinet Oenonen deseruisse Paris.

Ad felicem inflectere parietem.

ARISTOPHANES in comoedia, cui titulus Ranae, bellissimum vsurpat adagium, quod vtinam in literis duntaxat extaret, non etiam in omnium prope mortalium vita:

*tau=ta me\n pro\s2 a)ndro/s2 e)sti
*nou=n e)/xontos2 kai\ fre/nas2, kai\
*polla\ peripleuko/tos2,
*metakulindei=n au(to ai)ei\
*pro\s2 to eu)= pra/ttonta toi=xon.

Nam viri prudentis illud,
Atque cordati, catique
Multum aquae cui nauigatum, vt
Semper ad felicius se
Cautus inflectat latus.

Prouerbium autem ita commodius effertur: pro\s2 to\n eu) pra/ttonta toi=xon r(e/pein. id est, In felicem parietem vergere. Aristophanis interpres translatum existimat ab his, qui naui vehuntur: qui, si quando nauis alterum latus fluctu deprimatur, protinus in alterum transcurrunt, quod altius extat ab vndis. Dicetur et in hos, qui commodi sui respectu semper ad potentiores, ac fortunatiores amicos applicant sese: ac quemadmodum muscae ad culinae nidorem aduolant, ita fortunam potiorem in amicitia, non fidem sequuntur. Aut qui, dum est anceps exitus belli, quietem agunt: porro, simul atque iam inclinarit fortuna, ac appareat, vtra pars sit victoriam reportatura, protinus ad eam adiunguntur. Hoc animo legitur fuisse Metius ille Virgilianus, et Polymnestor, qui, victricia arma secutus, magis quam hospitii fidem, Polydorum obtruncat, et auro vi potitur. Huiusmodi genus hominum eleganter notat idem Aristophanes in Pluto. Siquidem hic Chremylus iam diues factus, quaeritur sese obtundi huiusmodi salutatoribus, qui aurum olfecerant:

*ba/ll' e)s2 ko/rakas2. w(s2 xalepo/n ei)sin oi( fi/loi
*oi( faino/menoi paraxrh=ma, o(/t' a)\n pra/tth| tis2 eu)=.

Malam in crucem: vt res est molesta, vbi illico
Ad res secundas demum amici prouolant.

Interpres prouerbium subesse admonet, dici solitum in eos, qui tum amicorum consuetudinem deserunt, cum in periculis versantur. Caeterum poetam verbis in contrarium versis ad paroemiam adlusisse, quae recte sic efferri consuerit.

--- *tou\s fi/lous2
*)en toi=s2 kakoi=s2 xrh\ toi=s2 fi/loisin w)felei=n.
*(/ot' a)/n d' o( dai/mwn eu)= didw=, ti\ xrh\ fi/lwn.
*)arkei= ga\r au)to\s2 o( qeo\s2 w)felei=n qe/lwn.

Iuuare amicos rebus afflictis decet.
Quorsum opus amicis, cum benigna sors fauet?
Siquidem ipsa per se sufficit Rhamnusia,
Volens secundis adiuare fauoribus.

Idem poeta propius adlusit ad adagium in eadem tragoedia, nisi quod sententiam ad praecones retulit:

*to\ ga\r ge/nos2 toi=o/n d' e)st' e)pi\ tw=n eu)tuxh=
*phdw=s' a)ei\ kh/rukes2. o(/ de d' au)toi=s2 fi/los,
*(/os2 a)du/nhtai po/leos2 e)/n t' arxai=sin h)=|.

Namque id genus sunt vsque praecones, vti
Feliciorum partibus se accommodent,
Amentque demum hunc, qui sit inter principes,
Reique qui temperet habenas publicae.

*kai\ tw=n kalw=n me\n o(/s2 tis2 a)polau/ein qe/lei,
*sumplei=n de\ toi=s2 fi/loisin dustuxou=sin, ou).

Cui res secundae, huic nauiganti quilibet
Comes ire quaerit, non item infelicibus.

Huc pertinet, quod Aristoteles li. Moralium Eudemiorum 7. prouerbium dictum ostendit, xro/non deiknu/nai to\n filou/menon. id est. Tempus indicare, quis vere amet. Tempestas enim arguit amicitiam, ac fucatos illos amicos detegit.

Amico amicus.

QVOD est apud Terentium in Phormione: Solus est homo amico amicus: Donatus indicat esse paroemiam, atque ita legi apud Apollodorum, cuius vtique Phormio Graeca est: *mo/nos2 e)pi/statai filei=n tou\s2 fi/lous2. id est. Solus nouit diligere amicos. Aristopha. apud Athenaeum:

*)all' ou)de\n me/lei
*tw=n skwmma/twn moi, tw=n fi/lwn ga\r w) fi/los
*)/ergoisi xrhsto\s2, ou) lo/gois2 e)/fun mo/non.

--- At nil moror dicteria,
Amico amicus cum siem, factis: neque
Verbis modo prodesse propositum mihi,
Sed re simul, factisque.

Ipsa figura prouerbium prae se fert [correction of the transcriber; in the print praesefert], quemadmodum initio demonstrauimus. Quadrabit in eos, qui nullum officium refugiunt, modo gratum faciant amicis. Huic affine videtur illud Euripidis in Medaea:

*)allh/lous2 d' e)fi/lhsan i)/sw| zugw=|, h)= r(a\ to/t' h)=san
*xru/seioi pa/lai a)/ndres2, o(/t' a)ntefi/lhs' o( filhqei/s2.

Par amor ambobus, mortales aurei olim
Viuebant, tum cum redamabat amatus amantem.

Aristoteles apud Laertium crebro solitus dicere, w)= fi/loi, fi/los2 ou)dei\s2 significans veram amicitiam interiisse inter mortales.

Muneribus vel dij capiuntur.

Munera (crede mihi) capiunt hominesque, deosque.
Placatur donis lupiter ipse datis,

*pei/qein dw=ra kai\ qeou\s2 lo/gos.
*xruso\s2 de\ krei/sswn muri/wn lo/gwn brotoi=s2.

Donis vel ipsos dictitant flecti deos.
Certe inter homines, mille dictis luteum
Praepollet aurum prorsus, ac praeponderat.

Vnde Seneca, philosophi cuiusdam apophthegma referens, ait: Omnium esse dulcissimum accipere.

Manum de tabula.

M. TVLLIVS in epistola quadam: Heus tu manum de tabula, magister adest citius, quam putaramus. Videtur autem hac prouerbiali figura, Manum de tabula, admonuisse, vt desisteret a scribendis dicteriis. Adlusum autem apparet ad Apellis nobilissimi pictoris dictum, qui cum Protogenis opus immensi laboris, ac curae supra modum anxiae miraretur, ait omnia sibi cum illo paria esse, aut illi meliora, sed vno se praestare, quod manum ille de tabula nesciret tollere, memorabili praecepto, nocere saepe nimiam diligentiam Haec Plinius lib. 35. cap. 10. Proinde, si quando admonebimus, vt recedat aliquis ab opere, negotiove, quod in manibus habet, iubebimus illum manum de tabula tollere. Peculiariter autem conueniet in quosdam scriptores plus satis accuratos, et morosae cuiusdam diligentiae, qui sine fine premunt suas lucubrationes, semper aliquid addentes, adimentes, immutantes.

Emere malo, quam rogare.

M. TVLLIVS in Verrinis actionibus adagii vice citat, Emere malo, quam rogare. Quo significatum est, haudquaquam gratis accipi, quod precibus emitur, imo nihil emi carius, quam quod roganti datur. Durum enim illud verbum ingenuis animis, Rogo: nec inter amicos vnquam expectandum, auctore Seneca. Translatum a veterum consuetudine, qua vicinus a vicino supellectilem commodato rogabat, quam ipse forte domi non habebat. Hunc autem morem antiquitus fuisse, ex Plauti tum Aulularia, tum Rudentibus licet cognoscere. L. Apuleius in Floridis: Neque enim leui mercede emit, qui precatur, aut paruum pretium accipit, qui rogatur, adeo, vt omnia vtensilia emere potius velis, quam rogare.

Idem innuit, obscurius quidem, sed eleganter, Graecis celebratum prouerbium, quod alio reddemus loco, e)/uxou tw=| plhsi/on e)/xein, e)pi\ ple/on de\ th=| xu/tra|. id est. Precare vicino vt habeat, magis autem ollae. Significat autem, optandum quidem, vt vicinum habeas locupletem, a quo queas vtendum sumere, quod ipse domi non habes, verum multo satius esse, te ipsum domi possidere, quicquid postulat vitae vsus.

Manum non verterim Digitum non porrexerim.

PROVERBIALIS hyperbole, Manum non verterim, pro eo, quod est, nihil omnino laboro, aut mea nihil refert. Nihil enim facilius, quam manum vertere. Extat praeter alios apud Apuleium in Apologia magiae. Quid de me, inquit, Mezentius sentiat, manum non verterim. Item Cicero libro quinto De finibus: Ne manum quidem versuros fuisse. Idem eius operis lib. 3. Chrysippus quidem, et Diogenes detracta vtilitate, ne digitum quidem eius causa porrigendum esse dicebant, quibus ego vehementer assentior. Agit illic de gloria, siue bona fama, quae sit omnino contemnenda, si nihil adferat vtilitatis, iuxta illud e Satyra:

De pollice verso diximus alibi. Quintilianus libro vndecimo scribit: manuum gestus tantum habere momenti in pronuntiatione, vt propemodum velut altera lingua pro omnibus verbis loquatur. Sed admirationi proprie conuenit ille gestus, quo manus modice supinata, ac per singulos a minimo collecta digito, redeunte flexu simul explicatur, atque conuertitur. Interrogationi congruit ille, cum vertimus manum, vtcunque composita est. Quin et hodie manum erectam inuertimus, quoties discrimen minimum significamus. In sermone, quem modo citauimus ex Quntiliano, quod est Pro omnibus verbis, putamus rectius legi, Pro omnibus membris, vt intelligas, quid quid caeterarum corporis partium gestu significari potest, id solam praestare manum. Apud Plutarchum in vita Timoleontis, quidam missus ad Andromachum, post multa inhumaniter, ac barbarice dicta, manum denique porrexit, ac modo supinam, mox pronam ostendit, minitans hoc gestu se subuersurum illorum ciuitatem. At Andromachus ridens, nisi quod manu similiter supinata, ac mox versa, iussit illum quam primum abire, nisi vellet talem reddi nauem ipsius.

Semper Leontini iuxta pocula.

*)aei\ leo/ntioi peri\ tou\s2 krath=ras2, id est. Semper Leontini iuxta crateres. In voluptarios quadrabit, aut in eos, qui semper ijsdem studijs sunt addicti. Leontini Siciliae populi sunt, quos vbi Phalaris expugnasset, ne quando rebellionem pararent, ademptis armis ad compotationes, et voluptates reiecit: atque hinc natum adagium, quod refertur a Diogeniano.

Cestreus ieiunat.

*kestreu\s2 nhsteu/ei, id est. Cestreus ieiunat. De famelicis, et voracibus dici conuenit. Vnde et, qui fame oscitant, kestrei=s2 dicuntur, et kestreu/ein quod conuicium olim in Athenienses iactum tradit Hesychius. Alij malunt referre ad eos, qui vitam innocuam agunt, et ab aliorum iniurijs abstinent, nec vllum emolumentum ex sua innocentia ferunt. Etenim

Cestreus piscis genus quoddam, quod, reliquis mutua deuoratione victitantibus, vnum ab aliorum carnibus abstinet, ideoque non capitur esca, sed in limum abdit sese, atque ibi perdurat, et vt arbitrantur nonnulli, limo pascitur. Quin captus etiam non alitur escis, aut vllo animante, cum sit acutis dentibus. Quin ipse impune deuoratur a lupo, atque ob id quia non sit edax, parum est esculentus. In metu vero caput occultat, arbitrans totum corpus iam esse tutum. Vnde et Aristoph. apud Athenaeum.

Refertur adagium a Zenodoto, Diogeniano, Suida, Athenaeo libro Dipnosoph. 7. qui quidem praeter alia complura, et illud adscribit, piscem a nonnullis appellari ploten, et a congro devorari, vt congrum ipsum a muraena. Theodorus Gaza mugilem vertit.

Vbi amici, ibi opes.

PLAVTVS in Truculento: Verum est verbum quod memoratur: Vbi amici, ibidem opes. Citatur et a Fabio proverbii vice, lib. Orator. instit. 5. Sensus est, potiores esse amicos, quam pecuniam, et ad vitae praesidium plus habere momenti amicos citra pecuniam, quam absque amicis opes. Vnde et apud Scythas, auctore Luciano, is habebatur ditissimus, qui certissimos, et optimos amicos possideret. Verum si quis ad huius saeculi mores respiciat, adagium inuertendum existimabit. Vbi opes, ibi amici. Quandoquidem

Vulgus amicitias vtilitate probat. et
Illud amicitiae quondam venerabile nomen
Prostat, et in quaestu pro meretrice sedet.

Terra volat.

*(h gh= i(/ptatai id est, Terra volat. De re vehementer absona, quaeque nullo pacto fieri queat. Suidas hoc adfert exemplum tou= a)duna/tou. Iulianus in epistola quadam proverbii nomine refert mutato verbo, kou/fh h( gh=, kaqa/per o( lo/gos, id est, leuis terra, quemadmodum dicitur. Adagium hoc ad illorum affinitatem pertinet, quae retulimus alibi, zeu\s2 a)/pais2, id est, Iuppiter orbus. Et

Ilias malorum.

*)ilia\s2 kakw=n, id est, Ilias malorum. De calamitatibus maximis simul et plurimis. Propterea quod in Iliade Homerica nullum mali genus non recensetur. Vnde ex hac docti putant tragoediarum argumenta fuisse sumpta, sicut ex Odyssea comoediarum. Est autem opus verbosum, vigintiquatuor voluminibus vix absolutum. Vnde et quamuis orationem plus satis prolixam, Iliade longiorem vocant, vt Aeschines aduersus Demosthenem, tau=ta de\ ei)pw\n di/dwsin a)nagnw=nai yh/fisma tw=| grammatei=, makro/teron me\n th=s2 i)lia/dos2, kenw/teron de\ tw=n

lo/gwn ou(\s2 ei)/wqe le/gein, id est, His dictis decretum scribae legendum tradit, prolixius quidem Iliade, vanius autem verbis iis, quae dicere consueuit. Eustathius inuertit adagionem ad hunc modum, *kai\ paroimi/a me/n toi kakw=n i)lia/da fhsi\n, au(/th de\ kalou= panto\s2 i)lia\s2, id est, Iliadem malorum proverbium ait, at haec omnium bonorum Ilias. Synesius in epistola quadam ad fratrem: kai\ o(/lws2 kakw=n a)\n i)lia\s2 perie/sth th\n po/lin h(mw=n, id est, In summa, malorum Ilias circumstetit vrbem nostram. Plutarchus in praeceptis coniugalibus, o( de\ e)kei/nwn i)lia/da kakw=n e(/llhsi kai\ barba/rois2 e)poi/hsen, id est, At illorum nuptiae Iliada malorum Graecis ac Barbaris inuexerunt. Loquitur enim de coniugio Paridis et Helenae, quod inaestimabilium malorum fuit causa. Vtitur et M. Tullius in epist. ad Atticum. Tanta malorum impendet Ilias.

Lerna malorum.

*le/rnh kakw=n, id est, Lerna malorum, de malis item plurimis simul in vnum congestis, et accumulatis. Paroemiam Strabo commemorat, lib. Geographiae octauo scribens, Lernam lacum fuisse quempiam, Argiuorum ac Mycenaeorum agro communem, in quem cum passim ab omnibus purgamenta deportarentur, vulgo natum proverbium, le/rnh kakw=n, id est, Lerna malorum. In hoc loco poetae fingunt hydram illam septem capitum constitisse, quam Hercules igni Graeco confecerit. Eam autem hydram Hesiodus scribit ex Echidna et Typhaone prognatam, alitam a Iunone: nimirum in odium Herculis. Zenodotus ait, locum quempiam fuisse in Argolica, in quem cum omne sordium genus promiscue coniicerent, foetidas inde ac pestilentes nebulas solitas exhalari. Quanquam rectius autumat, vt adagium ad Danaidum fabulam referatur. Nam ferunt Danaum quinquaginta iuuenes, Aegypti filios, quibus totidem filias suas collocarat, omnes eadem nocte trucidasse, atque horum capita in eum locum fuisse congesta. Hinc ortum esse proverbium. Neque vero negat fieri potuisse, vt contumeliae causa in eundem locum, in quo capita composuerat, iusserit et purgamenta comportari. Itaque, quoties hominem significamus vehementer infamem, atque omni turpitudinis genere contaminatum, aut coetum hominum pestilentium, quasique sentinam et colluuiem facinorosorum, recte dicemus le/rnhn kakw=n, id est, Lernam malorum. Apud Hesychium. Cratinus comicus theatrum, quod ex varia mixtaque homium colluuie constaret, le/rnhn qeatrw=n [note of the transcriber: in the print: qeatw=n] appellauit.

Thesaurus malorum.

*qhsauro\s2 kakw=n, id est, Malorum thesaurus. Ad eundem modum inuenitur cum alibi, tum apud Euripidem in Ione:

Aceruus bonorum.

*)agaqw=n swro\s2 id est, Bonorum aceruus. De opibus ingentibus. Vnde et frequenter extructas dapes, extructas opes, et cumulatas opes pro copiosis legimus, tanquam aceruatim congestas, neque pondere, neque numero, sed ipso cumulo infusas. Aristophanes in Pluto:

Adlusit autem ad senectutem illorum iam capulo vicinam. Nam soro\s2 per o)mikro\n. tumulum significat sepulcralem, swro\s2 per w)me/ga cumulum, atque aceruum. Proinde consentaneum est, seruum eius vocis syllabam data opera perperam pronunciasse. Haec atque id genus alia tum fiunt venustiora, quemadmodum iam saepius admonuimus, si paulo longius a simplici sensu detorqueantur. Veluti, si quis dicat, in aliis oratoribus alias atque alias eminere dicendi virtutes, in M. Tullio vno tw= pa/ntwn a)gaqw=n swro\n ei)=nai, id est, Omnium bonorum aceruum esse. Resipiunt huius adagii naturam illa Ciceroni familiaria, Cumulare officiis, Cumulatissime satisfacere, Cumulus meritorum.

Bonorum myrmecia.

*)agaqw=n murmhki/a, id est, Bonorum myrmecia, de immensis opibus. Nam Myrmecia Graece significat cauernam, aut agmen formicarum. Quanquam ab illis formicis sumptum videri potest, de quibus meminit Plin. lib. 11. cap. 301. quas ait esse colore felium, magnitudine luporum Aegypti. Eas in septentrionali Indorum, qui Dardae vocentur, regione aurum e cauernis egerere. Erutum hyberno tempore, Indi furantur aestiuo feruore, conditis propter vaporem intra cuniculos formicis: quae tamen odore solicitatae provolant, neque raro lacerant, quamuis praevelocibus camelis fugientes. Atque huc videtur respecisse Diuus Basilius, cum scribit ad nepotes, quicquid vltra necessitatem vsus superesset, siue id esset Lydia gleba, siue formicarum auriferarum opus, hoc magis esse contemnendum, quo minus esset eo opus. Quanquam nihil prohibet, quo minus ad nostras formicas referatur, non solum propter innumerabilem agminum multitudinem, verumetiam propter genuinam quandam animantis in accumulando penore industriam, ore trahentis quodcunque potest, atque addentis aceruo, quemadmodum scripsit Flaccus. Qua quidem ex re factum opinamur, vt antiquitus formicarum coetus opulentiam portenderit. Quemadmodum testatur Cicero libro de

Diuinatione primo: Midae, inquiens illi Phrygio, cum puer esset, dormienti formicae in os tritici grana congesserunt. Ditissimum fore praedictum est. Quod evenit. Huc adlusit Theocritus in Encomio Ptolemaei.

turbam hominum frequentem significans. Huic affine generi est, quod Plato lib. de repub. 9. to\ tw= h(donw=n smh=nos dixit, id est, voluptatum examen: et Socrates apud Plutarch. Cheronensem, a)retw=n smh=nos, id est, virtutum examen, pro turba, numeroque immenso. Porro locus, quem adducit Plutarchus, est in Memnone Platonis. Confine est his, quod idem adducit in Cratylo, smh=nos2 sofi/as2, id est, examen eruditionis. Item quod apud Athenaeum lib. 8. Alexis scripsit in Pamphila:

Dathus bonorum.

*da/qos2 a)gaqw=n, id est, Dathus bonorum, in eandem sententiam dici consueuit. Est autem Dathus Thassiorum colonia iuxta Strymonem, cum alioquin opulenta, ac florens, tum quod habet etiam auri venas, vt hinc in proverbium abierit, *da/qos2 a)gaqw=n, id est, Dathus bonorum, de conferta rerum opulentia. Proverbii praeter alios meminit Suidas, apud quem legimus dato\s2 non da/qos2.

Thassus bonorum.

*qa/ssos a)gaqw=n, id est, Thassus bonorum. Similiter natum adagium, nempe a loci fertilitate. Nam Thassus insula est iuxta Thraciam. Zenodotus huiusmodi quandam fabulam refert: Callistratus orator, demigrans Athenis, persuadere conatus est Atheniensibus, vt regionem, quae ex aduerso erat, incolerent, multa splendida de eius feracitate iactitans, et quod auri venas haberet, et quod glebam optimam. Denique in summa, inquit, Thassus bonorum est, hinc in vulgi sermonem abiisse, qa/ssos a)gaqw=n, id est, Thassus bonorum, de iis, qui splendida pollicentur [correction of the transcriber; in the print pollicentnr].

Hostium munera non munera.

PRISCORVM superstitio credidit, obseruanda vel maxime munera, a quibus, quo animo mitterentur. Propterea quod quae darentur ab iis, qui nobis male cuperent, exitio plerumque fuisse constaret. Ita vt fuit pyxis illa fallax, per Pandoram a Ioue Prometheo missa. Quemadmodum fuit et vestis, qua Medea nouam nuptam Iasonis donauit. Rursum vestis illa, quam Deianira misit Herculi. Proverbiorum interpretes existimant hanc paroemiam ex historia natam, quae refertur apud Homer. Ilia. lib. 7. Narrat autem Hectorem et Aiacem, inita amicitia, dona inter sese permutasse, atque Hectorem Aiaci donasse gladium, Aiacem Hectori dedisse baltheum: deinde pariter ambob. suum munus exitio fuisse. Siquidem Aiax victus ab Vlysse, cognitisque iis, quae per insaniam tum dixerat, tum fecerat, eodem gladio sibi necem consciuit. Item Hector per occasionem balthei occisus est ab Achille iuxta muros Troianos. Adagium refertur apud Sophoclem in Aiace Mastigophoro, sed ita refertur, vt non

ab Aiace natum, sed tanquam vetus iam tum ab eo videatur vsurpari. Siquidem is, posteaquam mori decreuisset, execratur eum gladium, quem quondam ab inimicissimo dono acceperat, eumque sibi fuisse inauspicatissimum ait, neque quicquam omnino postea feliciter apud Argiuos successisse. Deinde suspicionem hanc vulgato dicto confirmans ait,

*)all' e)st' a)lhqh\s2 h( brotw=n paroimi/a,
*)exqrw=n a)/dwra dw=ra, k' ou)k o)nh/sima.

Quin verum id est mortalium proverbium,
Non esse dona, dona quae veniant tibi
Ab hoste, verum inauspicata, ac noxia

*(ektwr ai)/anti ci/fos w)/pasen, e(/ktori d' ai)/as2
*zwsth=r'. a)mfote/rwn h( xa/ris2 ei(=s2 qa/natos2.

Aiaci datus ensis ab Hectore, baltheus Aiace
Hectori, vtrique suum donum erat exitio.

*ou(/tws2 e)c e)xqrw=n au)tokto/na pe/mpeto dw=ra
*)en xa/ritos2 profa/sei moi=ran e)/xonta mo/rou.

Atque ita ab hoste hosti veniunt lethalia dona,
Quae studii specie fata necemque ferunt.

Huc spectat et illud, quod apud Euripidem Medea recusans Iasonis xenia, tanquam perniciem allatura:

De gladio loquitur ab Aenea relicto, quo Dido sese confodit, quem Aeneam hostem, et impium eadem vocat. Huc referendus proverbialis ille senarius.

Proverbium accommodari poterit etiam ad illos, qui pauperes munusculis quibusdam captant diuites, ad eum modum liberalitatem illorum velut elicientes. Neque enim hoc est dare munus, sed flagitare. Vnde Plutarchus in commentariolo, peri\ *ei tou= e)n delfoi=s2, probat, quod Dicaearchus Archelao dictum ab Euripide putat,

*ou) bou/lomai ploutou=nti dwrei=sqai pe/nhs2,
*mh/ m' a)/frona kri/nh|s2, h) didou\s2, ai)tei=n dokw=.

Donare pauper diuiti velim nihil,
Ne stultus habear scilicet, si muneris
Titulo, atque specie dona videar poscere.

Quadrabit et in eos, qui per artes magicas daemonum vtuntur obsequiis. Nam ea demum exeunt in perniciem vtentium: et in haeredipetas: postremo, qui quouis officio captant, non ex animo, sed aliud spectantes [correction of the transcriber; in the print spectan. tes]. Itaque mutatione voculae nouabitur paroemia: nempe hoc pacto:

*kola/kwn a(/dwra dw=ra, et penh/twn a)/dwra dw=ra. Denique poihtw=n a)/dwra dw=ra quemadmodum admonuimus in operis initio.

Dauus sum, non Oedipus.

OEDIPI ingenium scite proponendis simul et disioluendis aenigmatum scyrpis nobilitatum est, propter dissoluta Sphingis problemata, adeo vt in prouerbium abierit eius nominis apellatio. Velut apud Terentium in Andria, seruus, dissimulans intelligere quod herus dixerat, Dauus, inquit, sum, non OEdipus. Id quod commutato nomine potest ad quemlibet accommodari: Paulus sum, non OEdipus: Antonius sum, non OEdipus. Quin ipsa per se figura prouerbialis est, potestque ad eundem modum fingi ex quavis vel persona, vel re vulgo nobilitata. Vt, Qui possim haec omnia meminisse? Petrus sum, non Lucullus. Qui possim tantis sufficere laboribus? Nicolaus sum, non Hercules. Qui potero rem tam duram persuadere? Ricadus sum, non Cicero. Sed Terentiano dicto simile est illud Euripidis in Hippolyto coronam gestante,

*ou)/toi pe/fuka ma/ntis2, w(/ste mh\ klu/wn
*)ecistorh=sai sw=n o(do\n bouleuma/twn.

Ergo torqueri poterit in eos, qui de industria loquuntur obscurius, et ai)nigmatikw=s2, aut in eos, qui vel ob imperitiam, vel superstitiosam incognitarum vocum affectationem, stylum obscurant, ac vate magis egent, quam lectore. Cuiusmodi fuisse Heraclitum, tum Plato locis aliquot, tum Aristoteles Rhetoricae artis lib. 3. testatur, additque eam hominis obscuritatem ex ancipiti verborum compositione fuisse profectam, cum incertum esset, vtrum verbum aliquod esset referendum, ad superiora ne, an sequentia. Proinde ad huius intelligendos libros Socrates Delio quopiam natatore opus esse dixit. Ad quod adludens Martialis, ita iocatur in Sextum obscuritatis affectatorem.

Non lectore tuis opus est, sed Apolline libris.
Iudice te maior Cinna Marone fuit.

Eundem Heraclitum cum suo vitio, Iouiniano diuus opprobat Hieronymus. Quanquam Laertius scribit eum philosophum, si quando libeat, oratione luculentissima vti, vt appareat ex industria affectatam obscuritatem: adeo vt discipulis etiam solitus sit praecipere sko/tison, id est, obscura.

Finem vitae specta.

EXTAT apud Herodotum historia longe notissima, quemadmodum Solon Croeso responderit, nemini competere nomen beati, nisi qui feliciter vitae cursum peregisset. Quod referens Iuuenalis.

Quem vox, inquit, facunda Solonis
Respicere extremae iussit spatia vltima vitae.

*(/wste qnhto\n o)/nt', e)kei/nhn th\n teleutai/an i)dei=n
*(hme/ran, e)piskopou=nta mhde/n' o)lbi/zein, pri\n a)\n
*te/rma tou= bi/ou pera/sh| mhde\n a)lgeino\n paqw\n.

*lo/gos2 me/n e)st' arxai=os2 a)nqrw/pwn fanei\s2,
*(ws2 ou)k a)\n ai)w=n' e)kma/qois2 [note: in the print: e)kma/qoi] brotw=n, pri a)\n
*qa/noi [sic] tis2, ou)t' ei) xrhsto\s2, ou)/t' ei)/t' w)= [sic] kako\s2.

Vetus inter homines extat hoc prouerbium,
Haud posse quenquam quempiam cognoscere,
Bonus an malus sit, antequam fatalibus
Defunctus annis, vltimum obierit diem.

*xrh/ d' ou)/pot' ei)pei=n ou)de/n' o)/lbion brotw=n
*pri\n a)\n qano/ntos2 th\n teleutai/an i)/dh|s2.

Ne quempiam pronunties mortalium
Vnquam beatum, citius, atque mortuo
Illo, supremum videris vitae diem.

Ne quempiam horum quos benignis flatibus
Fortuna prouehit, beatum enuncies
Prius atque vita excesserit feliciter.

--- *th=| de\ nu=n tu/xh|
*brotoi=s2 a(/pasi lampra\ khru/ssei maqei=n,
*to\n eu)tuxei=n dokou=nta mh\ zhlou=n, pri\n a)\n
*qa/nont' i)/dh| tis2, w(s2 e)fh/meroi to/xai.

--- Caeterum hoc rerum statu
Mortalibus denunciat palam omnib.
Docetque, ne qui prosperis successibus
Vti videtur hunc beatum existiment
Prius, atque demigrasse vita viderint.
Vsque adeo sunt mutabiles rerum vices.

--- Sed scilicet vltima semper
Expectanda dies homini est: dicique beatus
Ante obitum nemo, supremaque funera debet.

Posterioribus melioribus.

INTER Graecanicas paroemias refertur, deute/rwn a)meino/nwn. id est, Alteris melioribus. Quo significabant, ea, quae prima experientia parum bene successerant, secunda nonnunquam commodius euenire, et prioris consilii erratum, posteriore consilio corrigi. Quod quidem nonnulli putant a Sacris ortum, in quibus si prima victima non fuisset litatum, iterabant sacrum, meliora sperantes. id quod satis indicat leno Plautinus, qui saepius Veneri caesa victima litare non poterat. Plato lib. de legib. 4. videtur ad talorum iactum, aut lusum consimilem referre. Propterea quod non raro fit, vt, cui lusus incommode ceciderit, is de integro nouari ludum, atque iterari postulet, sperans fore, vt iam felicius ludat. Ait enim, *pa/lin ou)=n, oi)=on fa/sin oi( pai/zontes, a)meino/nwn e)c a)rxh=s2 deute/rwn e)panapolh/swmen. id est, Rursm igitur, quemadmodum ludentes dicere consueuerunt, secundis denuo melioribus repetamus. Quanquam et hoc loco pai/zontes2 referri potest non ad lusum aliquem, sed iocum magis prouerbialem. Sed

interpretamento priori Tullius adstipulatur, qui secundo De diuinatione libro sic ait: Quae est autem inconstantia deorum, vt primis minentur extis, bene promittant secundis? Idem in Philippicis oratione duodecima: Posteriores enim cogitationes, vt aiunt, sapientiores esse solent. Idem ad Quintum fratrem: Ego vero nullas deute/ras2 fronti/das2 habere possum in Caesaris rebus, hoc est, nullum idoneum reperio consilium, quo superioribus malis possim mederi. Huc respexit et Dauus ille Terentianus, cum ait:

Quin eodem adlusisse videtur et Aristoteles primo tw=n meta\ ta\ fusika\ lib. cum ait: *dei= de\ ei)s2 tou)nanti/on kai\ to\ a)/meinon, kata\ th\n paroimi/an, a)poteleuth=sai. Loquitur de iis, qui, causarum naturalium admiratione prouocati, accedunt ad philosophandum. Quos causis cognitis vult iam desinere mirari, et ad meliora conuerti. Porro prouerbium videri potest ex Euripidis ortum tragoedia, cui titulus, Hippolytus coronatus,

Verba sunt nutricis ad Phaedram quasi recantantis, ac palinodiam canentis superioris orationis, posteaquam videt eam de moriendo cogitare. Respexit huc et in Supplicibus:

*)all' e)n do/mois2 me\n hn/ [note of the transcriber: in the print: hn)/] ti mh\ kalw=s2 e)/xh|,
*gnw/maisin u(ste/raisin e(corqou/meqa,
*ai)w=na d' ou)k e)/cestin.

In aedibus si quid parum recte est, licet
Corrigere posterioribus sententiis,
At non item aeuum.

Inde et meta/noia dicta Graecis, quod posterior cogitatio perspicit aliter agendum fuisse.

Actum est.

PROVERBIALITER his verbis etiam hodie desperationem significamus, Actum est. Graece pe/praktai. Euripides in Hippolyto coronato:

Terentius in Eunucho: Actum est, ilicet, peristi. Donatus existimat, Actum est, sumtum a iure, ilicet a iudicio, peristi a supplicio. Nam haec tria pariter verba, incremento quodam indicant desperationem. Quoniam autem fas non erat rescindere iudicum sententiam, et eadem de re bis iudicium adipiscier, vt ait Terentius, vulgo receptum est, vt de negotiis desperatis actum esse diceretur. Etiamsi postea repertum est, vt quidam per iudicem in integrum restituerentur. Aut certe ideo dictum est, actum est, quod quicquid peractum est, hoc iam infectum esse non potest, iuxta prouerbiales sententias, quae testantur, ne Deo quidem permissum esse, vt, quod factum sit, efficiat infectum. Plautus: Nisi quid rei praesidium apparas, acta haec res est. Certum est moriri. Dicimus autem vel absolute, Actum est, vel cum adiectione quapiam huiusmodi: Actum est de Republ. Actum est de tuis omnibus. Actum est de rebus humanis. Actum est de tua salute, ni vigilas.

Fumos vendere.

NIMIS quam elegans adagium extat apud Martialem: Fumos vendere, pro eo, quod est, principum

beneuolentiam, simulato commendationis officio, per occasionem familiaritatis, pretio vendere. Nam fumus initio quidem magnum quiddam esse videtur, verum euanescit illico. Martialis carmen hoc est:

Vendere ne vanos circum palatia fumos,
Plaudere nec Cano, plaudere nec Glaphyro.

Vnde et praestigiosam rerum magnarum spem, atque ostentationem, fumum ac nebulas vocamus. Diuus Hieronymus contra Rufinum: De tanta librorum sylua vnum surculum, ac fruticem proferre non potes. Hi sunt veri fumi, hae nebulae. Nam Rufinus opprobrarat Hieronymo, quod poetarum literas quasi fumos obiiceret virginibus non intellecturis. At Hieronymus prouerbii telum imperite tortum, in eum retorquet doctus, indicans eo verbo non obscuritatem, sed inanem, ac falsam ostentationem significari. Plutarchus de Deo Socratis: to\n de\ tu/fon w(/sper tina\ kapno\n filosofi/as2 ei)s2 tou\s2 sofista\s2 a)poskeda/. id est, Fastum autem, ceu fumum quendam philosophiae, in sophistas dispersit. Porro genus hoc hominum, maximam aularum regalium pestem, Aelius Lampridius eleganter, ac luculenter exponit in Imperatoris Heliogabali vita. Eius verba libuit subscribere: Zoticus, inquit, sub eo tantum valuit, vt ab omnibus officiorum principibus sic haberetur quasi domini maritus esset. Erat praeterea idem Zoticus, qui hoc familiaritatis nomine abutens, omnia Heliogabali dicta, ac facta venderet, fumis quam maxime diuitias enormes sperans, cum aliis atque aliis polliceretur, omnes falleret. Egrediensque ab illo singulos audiret: dicens, de te hoc locutus sum, hoc de te audiui, hoc de te futurum est. Vt sunt homines huiusmodi, qui, si admissi fuerint ad nimiam familiaritatem principum, famam non solum malorum, sed et bonorum principum vendunt: et qui stultitia, vel innocentia imperatorum, qui hoc non perspiciunt, infami rumigeratione pascuntur. Hactenus ille. Caeterum adagium fecit insignius, Thurini Verconii supplicium, quod quidem in vita Alexandri Seueri, idem Aelius refert ad hunc modum: Solus, inquit, post meridiem, vel matutinis horis, idcirco numquam aliquos videbat, quod ementitos de se multa cognouerat, speciatim Verconium Thurinum, quem cum familiarem habuisset, ille omnia vel fingendo sic vendiderat, vt Alexandri quasi stulti hominis, et quem ille in potestate haberet, et cui multa persuaderet, infamaret imperium. Sicque omnibus persuaserat, quod ad nutum suum omnia faceret. Denique hac illum arte deprehendit, vt quendam immitteret, qui a se quiddam publice peteret, ab illo autem occulto, quasi praesidium postularet, vt pro se Alexandro secreto suggereret. Quod cum factum esset, et Thurinus suffragium promisisset, dixissetque se quaedam imperatori dixisse, sed in eo pendere, vt adhuc impetraret, euentum vendens. Cumque iterum iussisset Alexander interpellari, et Thurinus quasi aliud agens, nutibus annuisset, neque tamen interim quidquam dixisset: impetratum aut esset, quod petebatur, Thurinus autem ab illo, qui meruerat, fumi venditor ingentia praemia percepisset, accusari eum Alexander iussit: probatis per testes omnibus, et quibus praesentibus quid accepisset, et

quibus audientibus quid promisisset, in foro transitorio ad stipitem illum ligari praecepit, et fumo apposito, quem e stipulis, et lignis humidis fieri iusserat, necauit, praecone dicente: Fumo punitur, qui vendidit fumum. At, ne in vna tantum causa videretur crudelior fuisse, quaesiuit diligentissime antequam damnaret, et inuenit Thurinum saepe etiam incausis ab vtraque parte accepisse, cum euentus venderet, et ab omnib. qui aut praeposituras, aut prouincias acceperant. Atque inibi paulo post: Nec dedit alicui facultatem vel fumorum vendendorum de se, vel sibi de aliis male loquendi, maxime occiso Thurino, qui illum quasi fatuum, et vaecordem saepe vendiderat. Quid autem dixerit forum transitorium, ipse in eiusdem vita videtur explicare, cum alio quodam loco sic ait: Qui de eo fumum vendiderat, et a quodam militari centum aureos acceperat, in crucem tolli iussit per eam viam, qua esset seruis suis ad suburbana imperatoria iter frequentissimum. Porro genus illud supplicii Auidius Cassius imperator primus excogitasse legitur, vt stipitem praelongum poneret, pedum centum octoginta, id est, materiam, et e summo vsque ad imum damnatos ligaret, et ab imo focum apponeret, incensisque aliis, alios fumi cruciatu, timore etiam necaret. Hactenus ille. Immane profecto supplicium, sed tamen factis tam pestilentibus dignum. Vtinamque nostri temporis principes Alexandrum Seuerum curent imitari, qui, cum esset ethnicus, praeterea Syrus genere, postremo vehementer adolescens, tamen adulatoribus, delatoribus, iudicibus furacibus, fumi venditoribus, atque id genus aulae pestibus vsque adeo erat infensus, vt vir alioqui morib. placidissimis his demum esset implacabilis.

Anchora domus.

SIMILI figura apud eundem Euripidem Hecuba Polydorum familiae, gentisque anchoram nominat.

Porro anchoram Graecis pro refugio prouerbialiter vsurpari solere, alibi notauimus, cum Sacram anchoram exponeremus. Denique quicquid illud est, cui innitimur, cuiusque fulcimur fiducia, anchoram vocant, sumta a nauibus metaphora, quae cum anchoris fultae sunt, veluti defensae a fluctibus quiescunt. Vnde et illud apud Aristidem in oratione Panathenaica prima: *pa/ntes2 e)pi\ duoi=n o(rmei=n e)/docan oi( e(/llhnes2. id est, Omnes Graeci sibi videbantur in portu quodam esse, duabus nixi anchoris, quasi gemino fulti praesidio.

Contra stimulum calces.

*pro\s2 ke/ntra lakti/zein. id est, Contra stimulos iactare calcem, est frustra repugnare iis, quos vincere nequeas, aut eos prouocare, qui lacessiti noceant, aut reluctari fatis, et incommodum, quod euitare non queas, impatienter ferendo, non solum non effugere, verum etiam conduplicare. Veluti, si quis vxorem nactus rixosam assidue cum ea litiget, nihil profecturus, nisi quod illam reddat rixosiorem. Terentius in Phormione: Nam quae inscitia est aduersum stimulum calces? Donatus paroimi/an esse admonet cum eclipsi, deesse enim iactare, quod vnico verbo Graeci dicunt, lakti/zein. Plautus in Truculento: Si stimulos

*qu/oim' a)\n ma=llon, h)\ qumou/menos2
*pro\s2 ke/ntra lakti/zoimi qnhto\s2 w) qew=|.

Potius sacra illi fecerim, quam calcibus
Stimulos ferire coner, iracundia
Citus in deum, mortalis ipse cum siem.

Pindarus in Pythijs, *poti\ ke/ntron de/ ti laktize/men tele/qei. id est. Contra stimulum autem calcitrare est. Metaphora ducta est a bobus, quos agricolae lignis praeacutis a tergo fodiunt, vnde et bouke/ntai dicuntur in prouerbio.

Quod si quando calcibus repugnent aduersus stimulum, grauius etiam laeduntur boues: tantum abest, vt stimulo noceant. Plutarchus in commentario peri\ th=s2 a)orghsi/as2, cuiusdam meminit Ctesiphontis pancratiastae, qui per iracundiam mulae calcitranti recalcitrarit.

In aurem dicere.

*ei)s2 ou)=s2 le/gein, id est. In aurem dicere, vel hodie vulgo dictitant, pro eo, quod est, clanculum, ac secreto committere: Translatum ab iis, qui, propius admoti, ad aurem insusurrant, quae nolint ab alijs exaudiri. Vnde et illud apud Homerum aliquoties.

Lucianus in Gallo, *pro\s2 ou)=s2 tisi\ tw\n surakousi/wn koinologou/menos, id est. Ad aurem cum Syracusanis quibusdam communicans.

Nec obolum habet, vnde restim emat.

PROVERBIALIS hyperbole, in eos, qui maxima rei familiaris inopia laborant, Lucianus in Timone, *xqe\s2 me\n ou)de\ o)bolo\n, w(/ste pri/asqai bro/xon, e)sxhko/tas2, id est. Qui pridie ne obolum quidem habebant, quo laqueum emerent. Pauperrimus autem sit oportet, qui tenuitatis taedio sese laqueo praefocare velit. Porro plus quam pauperrimus videtur, cui ne nummulus quidem suppetit, vt restim emat, qua se suspendat.

Hinnulus leonem.

PROVERBIALIS est allegoria, o( ne/bros2 to\n le/onta, id est. Hinnulus leonem: subaudiendum cepit, vicit, aut prouocat, aut id genus aliquid pro ratione sententiae: Quoties praepostero rerum ordine, qui viribus multo est inferior, superat potentiorem. Lucianus de captatore testamenti, qui iuuenis a sene, captator a captato captus est: tou=to e)kei=no to\ th=s2 paroimi/as2, o( ne/bros2 to\n le/onta, id est, Hoc est illud, quod prouerbio dicunt, Hinnulus leonem. Huc respexit quisquis fuit, qui scripsit Megaram Herculis:

*(h r(a/ti a)/lgea pa/sxei a)pei/rita fai/dimos2 ui(o\s2
*)andro\s2 u(p' ou)tidanoi=o, le/wn w(sei/q' u(po\ ne/brou.

An quoniam immensis affligitur inclyta proles
A viro inerte, leonem vt si hinnulus vrgeat acrem?

Non inconcinne trahetur ad id quoque, quoties fit, vt longe inferior lacessat potentiorem, aut multis partibus indoctior certet cum eruditissimo.

Iungere vulpes.

DE re palam absurda dicitur, *zeugnu/ein ta/s2 a)lw/pekas2, Vulpes iungere. Virg. in Palaemone,

Qui Bauium non odit, amet tua carmina Maeui,
Atque idem iungat vulpes, et mulgeat hircos.

Mulgere hircum.

*tra/gon a)me/lgein, id est, Mulgere hircum: eundem habet sensum: Lucianus in vita Demonactis, inter huius festiuiter dicta commemorat et illud: Cum conspiceret duos quosdam philosophos, vtrosque pariter indoctos, inter se discrepantes, et alterum quidem ridiculas quasdam quaestiones proponentem, alterum item aliena, neque quidquam ad rem facientia respondentem: Quid, inquit, amici, an non horum alter hircum mulgere videtur, alter cribrum supponere? Refertur a Diogeniano his verbis: *po/teron o( to\n tra/gon a)me/lgwn, h)\ o( to\ ko/skinon u(/potiqei\s2, a)frone/steros2, i. Vtrum stultior, qui mulget hircum, an qui cribrum supponit? cum vterque pariter absurde faciat. Ad hoc sane non abludit illud: Similes habent labra lactucas: Et: Dignum patella cooperculum.

De asini vmbra.

*(upe\r o)/nou ski/a=s2, i. Super asini vmbra: pro eo, quod est: De re nihili. Sophocles in Cedalione apud Suidam, ta\ pa/nt' o)/nou skia\. i. Cuncta asini vmbra: hoc est, nugae, nihilique res. Apud eundem Aristophanes in Daedalo, peri\ tou= ga\r o( po/lemos2 nun= u(mi=n e)sti\, peri\ o)/nou skia=s2. id est. Qua de re nunc inter vos bellum est: nimirum de asini vmbra. Citatur ab eodem et Aristoteles, e)n didaskali/ais2, qui fabulam quandam extare dixerit hoc titulo, o)/nou skia\, id est, asini vmbra, Archippi comoediam opinor sentiens, de qua meminit Zenodotus. Lucianus in Sectis, pa/ntes2, w(s2 e)/pos2 ei)pei=n, peri\ o)/nou skia=s2 ma/xontai oi( filosofou=ntes2. id est. Omnes, vt ita dixerim, de asini vmbra depugnant philosophi. Aristophanes in Vespis, peri\ tw=n ma/xh nw=i+n peri\ o)/nou skia=s2, id est. De quo pugna est nobis? de asini vmbra. Demosthenes in Philippica quadam, pro\s2 a(/pantas2 peri\ th=s2 e)n delfoi=s2 skia=s2 nuni\ polemh=sai i. Cum omnibus in praesentia de Delphica vmbra digladiari. Proinde sunt, qui credant, hoc adagii primum ab auctore Demosthene natum fuisse, fabulam huiusmodi referentes: Cum aliquando Demosthenes quendam in causa capitali defenderet, ac iudices haberet parum attentos, sed dicenti obstreperent, ille, Paullisper, inquit, aures mihi praebete, si quidem rem narrabo nouam, ac lepidam, atque auditu iucundam. Ad quae verba cum illi iam aures arrexissent, adolescens, inquit, quispiam asinum conduxerat, rerum quiddam Athenis Megaram deportaturus. Inter viam autem cum aestus meridianus ingrauesceret, nec inueniret, quonam vmbraculo solis ardorem defenderet, depositis clitellis, sub asino sedens, eius vmbra semet obtegebat. Caeterum id agaso non sinebat, hominem inde depellens, clamansque asinum esse locatum, non asini vmbram. Alter item ex aduerso tendebat, asseuerans etiam vmbram asini sibi conductam esse. Atque [correction of the transcriber; in the print Arque] ita inter eos acerrima rixa in longum

producta est, ita, vt etiam ad manus venerint: hoc pertinaciter affirmante, non conductam esse asini vmbram, illo pari contentione respondente, vmbram etiam asini conductam esse. Demum in ius ambulant. Haec locutus Demosthenes, vbi sensisset iudices diligenter auscultantes, repente coepit a tribunalibus descendere. Porro reuocatus a iudicibus, rogatusque, vt reliquum fabulae pergeret enarrare: De asini, inquit, vmbra libet audire, viri causam de vita periclitantis audire grauamini. Paulo aliter narrat Plutarchus in vita Demosthenis, his quidem verbis: *le/gein de/pote kwluo/menos2 u(po\ a)qhnai/wn e)n e)kklhsi/a|, braxu\ e)/fh bou/lesqai pro\s2 au)tou\s2 ei)pei=n. tw=n de\ siwphsa/ntwn, neani/as2 ei)=pen qe/rous2 w(/ra| e)misqw/sato e)c a)/steos2 o)/non mega/rade. mesou/shs2 de th=s2 h(me/ras2 kai\ sfodrw=s2 fle/gontos2 tou= h(li/ou e)ka/teros2 au)tw=n e)bou/leto u(po th\n ski/an, ei)=rgon de\ a)llh/lous2, o( me\n memisqwke/nai to\n o)/non ou)th\n skia\n le/gwn, o( de\ memisqwme/nos2, th\n pa/san e)/xein e)cousi/an kai\ tau=ta ei)pw\n a)ph/|ei. tw=n de\ a)qhnai/wn e)pisxo/ntwn, kai\ deome/nwn pe/ras2 e)piqei=nai, ei)q' u(pe\r me\n o)/nou skia=s2, e)/fh, bou/lesqai a)kou/ein, le/gontos2 de\ u(pe\r spoudai/wn pragma/twn ou) bou/lesqai. id est. Cum in concione dicenti obstreperent Athenienses, ait se breuiter illis velle narrare quiddam. At, silentio facto, Adolescens, inquit, aestatis tempore asinum mercede conduxerat, vt eo ab vrbe Megaram proficiscens vteretur. Porro meridie cum sol acriter aestuaret, vterque cupiebat sub vmbram asini succedere. Verum alter alterum arcebat, cum hic diceret asinum conductum esse, non vmbram. Rursus alter, qui conduxerat, se plenum habere ius responderet: atque haec locutus, discedere parabat. Retinentibus autem Atheniensibus, vtque reliquam fabulae partem adderet, orantibus: Ita, ne, inquit, de asini vmbra audire cupitis, de rebus seriis loquentem auscultare non vultis? Quidam aiunt, asinum Athenis non Megaram, sed Delphos fuisse conductum, quod idem apparet ex verbis Demosthenis, qui Delphicam vmbram nominat, in calce orationis De pace: *ou)kou=n eu)hqe\s2 kai\ komidh= sxe/tlion, pro\s2 e(ka/stous2 kaqe/na ou(twsi\ h)/dh prosenhnegme/nous2, peri\ tw=n oi)kei/wn, kai\ tw=n a)nagkaiota/twn, pro\s2 a(/pantas2 peri\ th=s2 e)n delfoi=s2 skia=s2 nuni\ polemh=sai. id est. An non igitur stultum, ac vehementer miserum, singulos aduersus singulos ita commissos de rebus propriis, ac maxime necessariis, cum vniuersis de vmbra Delphica nunc depugnare? Apuleius in Asino, iocatur ex sese natum. Vsurpauit hoc adagium Menander in Enchiridio, et Plato in Phaedro, cum ait: Oratores imperitos impudenter, ac periculose facere, quoties apud plebem imperitam et ipsam, non vmbram asini, rem videlicet leuem, ac nullius momenti, sed turpia pro honestis laudant: *mh\ peri\ o)/nou skia=s2, inquit, w(s2 i(/ppou to\n e)paino\n poiou/menos2, a)lla\ peri\ kakou= w(s2 a)gaqou=. Procopius in Epistola quapiam, *kai\ au)to\s2 de\ oi)=mai, peri\ th=s2 te/xnhs2 w)= sofw/tate ta)nanti/a fronw=n, skwmma/twn w(s2 e)/oike xa/rin, o)/nou fasi\ skia\n e)gkalei=s2. id est. Ipse etiam, opinor, doctissime, de arte pugnantia cum sentias, deridendi, sicut videtur, gratia, de asini, quod aiunt, vmbra lite moues. Vsus est eodem Origenes in praefatione libri tertij, quem scripsit aduersus Celsum. Sed iamdudum tempus, vt ab asini vmbra digrediamur, ne quis iure non rideat, peri\ o)/nou skia=s2 plus satis curiosos.

De lana caprina.

Latinorum adagium, de lana caprina, quod a simili quopiam euentu natum apparet, contentiose decertantibus duobus, vtrum lanas haberet caper, an setas. Aut alioqui de villis caprinis dimicantibus, re videlicet inutili, minimique momenti, cuiusmodi iocus fertur et de asini lana. Horatius in epistolis ad Lollium:

Alter in obsequium plus aequo pronus, et imi
Derisor lecti sic nutum diuitis horret,
Vt puerum saeuo credas dictata magistro
Reddere, vel partes mimum tractare secundas.
Alter rixatur de lana saepe caprina,
Propugnat nugis armatus.

Loquitur de morosis in amicitia, qui quantumlibet friuola de causa litem cum amico suscipiunt.

De fumo disceptare.

HVIC confine est illud, quod apud Aristophanem legitur in Nubibus: *kai\ leptologei=n h)/dh zhtei=, kai\ peri\ kapnou= stenolesxei=n. In philosophos dictum, qui de fumo, hoc est, de rebus nihili nimium anxie disputant. Inest autem non parum comici salis in illis ipsis verbis ad iocum confictis, leptologei=n, stenolesxei=n: quorum alterum significat de rebus tenuibus, ac friuolis disceptare: alterum, de meris nugamentis solicitum, et anxium torqueri. Quapropter etiam Socratis scholam frontisth/rion appellat.

Talpa caecior.

REFERTVR a Suida, ac Diogeniano, tuflo/teros2 a)spa/lakos2, id est: Caecior talpa: de iis, qui supra modum caecutiunt, aut qui minime iudicant. Nam iucundior fiet metaphora, si quidem ad animum transferatur. Plin. vndecimo libro scribit, ex quadrupedum genere, talpae visum deesse, oculorum tamen inesse effigiem, si quis praetentam detrahat membranam. Atque hinc ortum adagium.

Caecior leberide.

AD eandem sententiam pertinet illud, *tuflo/teros2 lebhri/dos2, id est, Caecior leberide. Citatur ex Aristophane. Est autem Leberis, quemadmodum ostendimus et alibi, pellis illa sicca, quam serpentes, cicadae, et si quod aliud animantis genus, exuunt, quoties sibi iuuentam renouant. In hac enim apparet effigies duntaxat oculorum, ac membranula quaedam tenuissima, qua serpentum oculi praeteguntur. Sunt, qui tradant, hoc, quod notissimum est de serpentibus, ac cicadis, etiam piscibus quibusdam accidere. Eam vero pellem Lycophron in iambico carmine Syphar appellat:

Syphar autem sumbolikw=s2, idque suo more, senem appellat, vel quod aetas ea caecutiat, vel quod iam effoeta, atque arida, succo, viribusque destituta sit. Sophron in Mimis:

Xysilum appellans aridum, et pruriginosum senem, para\ to\ cu/ein: aut Syphar, quasi iam non hominem ipsum, sed pellem duntaxat exuccam, atque inanem. Quod quidem et ipsum prouerbium resipit. Aiunt autem leberidem proprie significare membranam extremam, qua foetus vaccarum obtegitur, in qua et ipsa

vestigia duntaxat oculorum apparent. Adagium trifariam effertur, tuflo/teros2 lebhri/dos2, id est. Caecior leberide: et gumno/teros2 lebhri/dos2, id est, Nudior leberide: et kenw/teros2 lebhri/dos2, id est, Inanior leberide.

Tyresia caecior.

A notissima fabula sumptum, tuflo/teros2 teiresi/ou, id est. Caecior Tiresia. Iuuenalis:

Tiresiam prouerbiali figura pro caeco dixit, quemadmodum Horatius pro paupere Irum: Intererit multum, diues ne loquatur, an Irus.

Hypsea caecior.

--- Ne corporis optima Lyncet
Contemplans oculis, Hypsea caecior, illa
Quae mala sunt spectes.

Satis apparet, paroemiam ab Hypsea muliere quapiam infami, notaeque caecitatis, esse profectam.

Sine sacris haereditas

VBI qua commoditas de improuiso praeter sumptum obiecta esset, veteres sine sacris haereditatem vocabant. Et omnino, quidquid citra nostram operam alicunde obtigisset lucri, quasi prouerbialiter haereditatem appellabant. Ergasilus parasitus apud Plautum in Captiuis: Sine sacris haereditatem sum adeptus effertissimam. Et alibi: Annona est, sine sacris haereditas. Nam haeredes alioqui vel pro salute laborantis, vel in parentalibus defuncti, sacra quaedam suo sumptu factitare mos erat. Idem Plautus alibi: Mihi tales haereditates non saepe obueniunt. Cicero in Verrem actione quinta. Hic Verres haereditatem sibi venisse arbitratus est, quod in eius regnum, ac manus venerat iste. Andreas Alciatus Praetermissorum libro 1. mauult adagionis originem ad prisci iuris consuetudinem referri. Lex enim duodecim tabularum sic habebat: Sacra priuata perpetua manento. Ea verba interpretatur Cicero libro De legibus 2. vt omnis, ad quem patrisfamilias pecunia perueniret, is teneretur sacra celebrare. Refertque Scaeuolae pontificis interpretationem, qua traditum est quinque modis adstringi sacris haereditatem. Proinde ad quos ex iure propinquitatis redibat haereditas, tenebantur communium sacrorum societate: Suauius autem esse solet, quod inopinato contingit boni, quemadmodum sine sacris haereditas. Haec, aliaque doctissime sane disserit Alciatus. Porro in Plautino dicto allusum videtur ad Graecorum illud adagium: a)/quta i(era\ katesqi/ein. i. Non sacrificata sacra deuorare. Item ad Hesiodium illud:

Inter caesa et porrecta.

ELEGANS in primis adagium extat apud M. Tullium in epistolis ad Atticum: Ea multa, inquit, imo omnia, quorum kefa/laion, ne quid inter caesa, et porrecta, vt aiunt, oneris mihi addatur, aut temporis. Videtur significare cunctationem, et ancipitem haesitationem, ac velut interuallum illud, inter omittendum, quod coeptum est, et incipiendum quod nouari oportet. Sumptum est autem e prisco auspiciorum ritu, in quib. inter caesa, et porrecta sacerdos caeremonias quasdam agebat, quemadmodum testatur M. Varro lib. De lingua

Latina secundo. Nam flamen Dialis, inquit, auspicatur vindemiam, et vt iussit vinum legere, agna Ioui facit, inter cuius exta caesa, et porrecta flamen prorsus vinum legit. Porro, quod exta caesa prorogationem temporis apud veteres significauerint, declarat Cicero libro De diuinatione secundo: Quid enim inquiens, habet aruspex, cur pulmo incisus etiam in bonis extis dirimat tempus, et proferat diem?

Pensum persoluere.

PENSVM persoluere, est tuas implere partes, debitoque perfungi officio. Translatum a lanificio muliebri, in quo singulis certum lanae pondus in opus distribuebatur. Plautus in Persa: Pensum meum, quod datum est, confeci. Idem in Bacchidibus: Ego pensum meum lepide accurabo. Et M. Tullius libro De oratore tertio: Nunc ad reliqua progrediar, meque ad meum munus, pensumque reuocabo. Varro de re rustica: Nos nostrum pensum absoluimus. Hieronymus ad Rusticum: et operis tui pensa persoluas. Verum, quo longius erit detorta metaphora, hoc erit adagium venustius. Veluti, si ad sermonem, ad studium, ad officium, aut alias animi res referatur.

Ne per somnium quidem.

*ou)d' o)/nar, id est. Ne in somnio quidem. Graecis prouerbialiter dictum est, pro eo quod est, nulla ratione, nullo tempore. Alioqui nemo fere tam omni felicitate destitutus, quin aliquando per quietem vel somniet laetiora quaepiam. Lucianus e)n tw=| peri\ tw=n e)pi\ misqw=| suno/ntwn, *ou)d' o)/nar leukou= pote a)/rtou e)mforhqei\s2. id est. Ne per somnium quidem vnquam albo pane satiatus. Idem vsurpauit in Gallo, cum ait, regibus ne per somnium quidem aliqua re iucunda frui licere, *(uf' w(=n ou)d' o)/nar a)polau=sai/ tinos2 h(de/ws2 e)ggi/netai. Rursus peri\ tou= h)le/ktrou, *a)do/ntwn de\ h(du\, kai\ oi=on su\ fh/|s2, ou)/d' o)/nar a)khko/amen. id est. Porro suauiter canentes, et eo modo, quo tu praedicas, ne per somnium quidem audiuimus. Huc eleganter allusit Theocritus e)n boukoli/skw|, apud quem Eunica puella ciuilis, rusticum, basium dare conantem, ab se repellit, dicens tantum abesse, vt illi datura sit basium, vt hoc ne per somnium quidem oporteat sperare. Carmen sic habet:

--- Aufer te hinc procul, inque malam rem,
Tu mihi suauiolum dare vis, homo rusticus? atqui,
O miser, haud didici dare basia agrestibus vnquam;
Sed magis vrbanis soleo oscula figere labris.
Non mihi tu nitidum os labris sordentibus vnquam
Contigeris, nec per somnum.

Vtitur eodem et M. Tullius in Epistolis ad Atticum: politiko\s2 a)nh\r, ou)=d' o)/nar quisquam inueniri potest. Theocritus in Megara Herculis vxore, to/d' ou)d' o)/nar h)/luqen a)/llw|. id est. Quod alij ne per somnum quidem accidit. Galenus peri\ fusikw=n duna/mewn. lib. 2. *kai\ tau=ta ou)k e)xrh=n a)gnoei=n to\n e)rasi/straton, ei)/per ka)/n kat' o)/nar pote\ toi=s2 e)k tou= peripa/tou sune/tuxen. id est. Atque, haec oportebat non esse ignota Erasistrato,

si modo vel in somnis vnquam illi cum Peripateticis incidisset consuetudo. Solent autem vel extremae sortis homines aliquando magnifica quaedam somniare, quemadmodum apud Lucianum Micyllus, qui per somnium opulentissimus, experrectus, cerdo quispiam erat Iro pene pauperior. Nam somniare, sperandi genus est. Vnde et Virgilius in Bucolicis, spes inanes amantum somnia vocat:

Cum te seruitio longo, curaque leuarit,
Et certum vigilans quartae sit partis Vlysses
Audieris heres. ---

Itaque Ne per somnium quidem, perinde valet, quasi dicas, quod ne sperare quidem audeas. Plutarchus in libello, quem scripsit aduersus Stoicos, adagium extulit paulo diuersius, w(=n ou)d' o)nei/rata labei=n ma=llo/n e)sti para\ ta\s2 koina\s2 e)nnoi/as2, id est, quorum ne somnia quidem magis capere licet extra communes cogitationes. Diuus Chrysostomus aduersus Iudaeos concione tertia sic extulit, ou)d' w(s2 o)/nar.

Per nebulam, per caliginem, per somnium.

QVARVM rerum ambiguam quandam, ac tenuem, peneque euanidam memoriam aut intelligentiam obtinemus, eas res per nebulam recordari, per somnium meminisse, per caliginem videre, proverbio dicimus. Vt, quae puelli vidimus, senes quasi per somnium recordamur, vix tenuibus quibusdam simulacris rerum inhaerentibus animo nostro, qualis est ferme vulgarium insomniorum memoria. Porro, quod per mediam nebulam intuemur, eius confusam duntaxat imaginem, ac velut vmbram incertam aspicimus. Cuiusmodi sunt, quae per caliginem cernuntur in tenebris. Hinc igitur ducta metaphora. Huiusmodi sermonis formae frequenter obuiae sunt apud scriptores. Plautus in Pseudulo: Sunt, quae te volumus percunctari, quae quasi per nebulam nosmet scimus, atque audiuimus. Idem in Captiuis duobus: In memoriam regredior, audisse me quasi per nebulam. M. Tullius libro De finibus quinto: In infirma aetate, imbecillaque mente, vis naturae per caliginem cernitur. Plato de legibus lib. 7. a(\ dh\ le/gw, deilw=sai peirhte/on oi(=on dei/gmata e)cenegko/nta ei)s2 fw=s2, nu\n ga\r legome/nois2 e)/oike kata/ ti sko/tos. id est, Caeterum, quae dico, conandum est, vt velut exemplis in lucem prolatis reddamus perspicua. Nam haec videntur similia iis, quae dicuntur per caliginem quandam. Eodem in lib. legitur kat' u(/pnon, id est, per somnum, siue in somnis.

De asini prospectu.

*peri\ o)/nou paraku/yews2, id est, De asini prospectu. Vetus adagium dici solitum in eos, qui ridendo titulo quempiam calumniantur, aut de friuolis rebus aliquem in ius vocant. Eventus, qui fabulae praebuit occasionem, varie narratur ab auctoribus. Quidam huiusmodi quaedam memorant. Figulus quispiam varias auium formas finxerat, easque in officina collocatas habebat. At asinus quidam, in obseruantius sequente agasone, inserto per officinae fenestellam capite, pariter et aues, et reliqua vasa deiecit, comminuitque. Is, cuius erat officina, agasonem in ius vocat. Cumque rogaretur ab

omnibus, quanam de re litem moueret: De asini, inquit, prospectu. Alii aues non fictiles, sed veras fuisse volunt, quae asino, sicuti dictum est, per fenestram immittente caput, disturbatae perticam ruperunt, reliquaque vasa subverterunt. Reliqua fabulae vtcunque conveniunt. Lucianus in asino suo paroemiam hanc fingit ex se natam, quod, dum asinus conaretur obliquato capite per fenestram prospicere, quid ageretur, tum sese, tum dominos suos prodidit. Eamque rem magno omnium risu exceptam, in adagionem abiisse, e)c o)/nou paraku/yews2, id est, ex asini prospectu. Porro iuxta Luciani sententiam, magis quadrabit in eos, qui stoliditate sua, dum inepte student dissimulare, ridicule produntur. Hunc Luciani locum aemulans Apuleius in 9. Metamorphoseos suae libro, scribit ad hunc modum: Qua contentione, et clamoso strepitu cognito, curiosus alioqui, et inquieta procacitate praeditus asinus, dum obliquata ceruicem per quandam fenestrulam, quidnam sibi vellet tumultus ille, prospicere gestio, vnus e commilitonibus, casu fortuito conlimatis oculis ad vmbram meam, cunctos testatur in coram. Magnus denique continuo clamor exortus est. Et emersis protinus scalis, iniecta manu quidam me veluti capituum detrahunt, iamque omni sublata cunctatione, scrupulosius contemplantes singula, cista etiam illa reuelata, repertum, productumque et oblatum magistratibus miserum hortulanum, poenas scilicet pensurum, in publicum deducunt carcerem, summoque risu de meo prospectu cauillari non desinunt. Vnde etiam de prospectu, et vmbra asini, natum est frequens proverb. Hactenus Apuleius.

Suo ipsius indicio periit sorex.

CVI confine est illud Terentianum ex Eunucho: Egomet meo indicio miser quasi sorex hodie perii. Verba sunt Parmenonis, qui, delusus a Pythia, prodiderat se seni. Donatus admonet, esse proverbium in eos, qui suapte voce produntur. Atque hinc existimat ductam esse metaphoram, quod soricum proprium sit vel stridere clarius, quam mures, vel strepere magis cum obrodunt friuola, ad quam vocem multi se intendentes, quamuis per tenebras noctis transfigunt eos. Vsurpat hoc adagium dius Aurelius Augustinus in primo De ordine libro erga suum Licentium, qui dum pulsata tabula, soricem strepitu absterret, ipse sese prodebat Augustino, quod vigilaret. Allusit eodem Origenes homilia in Genesim tertia. Sed videbor, inquit, ipse meis indiciis captus.

Induitis me leonis exuuium.

*)endu/ete/ moi th\n leonth\n id est, Induitis me leonis exuuium. In eos dici solitum, qui suscipiunt negocium maius facultate, quique se magnificentius gerunt, quam pro sua conditione. Quidam ab Hercule sumptum putant, cuius hic ornatus erat, vt leonis exuuio tegeretur, deinde altera manu clauam, altera gestaret arcum: atque hoc ornatu descendit ad inferos, Cerberum extracturus. Huc alludens Aristophanes in Ranis, Bacchum fingit, Herculis instar, leonis exuuio, clauaque instructum, ad inferos descendere parantem, vt Euripidem cum Aeschylo certantem audiret. Ridetur autem ab Hercule, quod id gestaminis neutiquam illum deceret, vtpote mollem, et effaeminatum. Eodem pertinet, quod Menippus ille Lucianicus eodem

ornatu se ab inferis redisse adsimulat. Nihil autem prohibet, quo minus proverbium ad apologum illum referatur, cuius meminit Lucianus in Piscatore: Apud Cumanos asinus quispiam, pertaesus seruitutem, abrupto loro in syluam aufugerat. Illic forte repertum leonis exuuium corpori applicabat suo. Atque ita pro leone se gerebat, homines pariter, ac feras voce, caudaque territans. Nam Cumani leonem ignorant. Ad hunc igitur modum regnabat aliquandiu personatus hic asinus, pro leone immani habitus, ac formidatus. Donec hospes quispiam Cumas profectus, qui saepenumero viderat et leonem, et asinum, atque ob id non erat difficile dignoscere, aurium prominentium indicio, neque non aliis quibusdam coniecturis asinum esse deprehendit, ac probe fustigatum reduxit, dominoque agnoscenti reddidit. Interim autem risum non mediocrem concitabat omnibus Cumanis asinus iam agnitus, quos dudum creditus leo, metu propemodum exanimauerat. Cumanos autem hic appellat, non qui sunt in Italia, sed qui sunt in Aeolide supra Lesbum. Nam et Lesbii et Cumani notati sunt stoliditatis, vt indicat Stephanus. Vsurpat hoc adagium Socrates Platonicus in Cratylo, negans oportere deterreri sese magnitudine disputationis institutae, posteaquam semel leonis pellem esset indutus. Lucianus in Pseudologista: ou) de\ dei= tinos, tou= a)podu/sontos2 th=n leonth\n, w(s2 fanero\s2 ge/noio, kanqh/lios w)\n, ei) mh/ tis2 a)/ ra e)c u(perbore/wn a)/rti e)s2 h(ma=s2 h(/koi, h)\ e)s2 tosou=ton kumai=os ei)/h, w(s2 mh\ i)dw\n e)uqu\s2 ei)de/nai o)/non a(pa/ntwn u(bristo/taton seo)/nta, mh\ perimei/nas2 o)gkome/nou prose/ti a)kou/ein id est, Nec opus est quopiam, qui tibi leonis exuuium detrahat, quo palam fiat te Canthelium esse, nisi quis sane ab ipsis Hyperboreis hospes modo ad nos advenerit, aut vsque adeo Cumanus sit, vt qui viderit, non protinus intelligat te asinorum omnium asinum ferocissimum esse, aut expectet, vt te praeterea rudentem audiat. Eusebius Caesariensis aduersus Hieroclem, oi)xh/setai me\n h(mi=n filo/sofos, o)/nos de\ th=| tou= le/ontos e)pikrupto/menos de/rei id est, Abibit nobis quidem philosophus, caeterum asinus leonis intectus pelle. Demutauit nonnihil de proverbio Lucianus in Philopseude, cum ait: tosou=ton xro/non e)lelh/qei me, u(po\ th=| leonth=| geloio/n tina pi/qhkon periste/llwn id est Tantum temporis non animaduerti eum sub leonis exuuio ridiculam quandam simiam tectam habere.

Midas auriculas asini.

*mi/das2 o)/nou w)=ta, id est, Midas auriculas asini. Refertur a Diogeniano. Natum a fabula notissima Midae, regis Phrygiae, cui Phoebus, quod stolide Panem canentem sibi praetullisset, asininas affixit auriculas. Quas cum diu mitra occuluisset, tandem a tonsore animaduersum est, ac prolatum in vulgus. Porro adagium recte dicetur, vel in stolidos, et crassis auribus, pinguique iudicio homines, vel in tyrannos, quibus cum aures sint asininarum instar longae, procul etiam audiunt, velut auscultatoribus dimissis, qui audita referant. Quos Plutarchus in libro de curiositate, w)takousta\s2 appellat, et prosagwgi/das2. Eoque Lucianus in libello, cui titulus, Non esse facile credendum delatoribus, calumniae depingens imaginem, Midae aures illi tribuit, propter studium subauscultandi, captandique, quid alii rerum faciant:

e)n decia=| ti\s2 a)nh\r ka/qhtai ta\ w)=ta pammege/qh e)/xwn: mikrou= dei=n th=s2 tou= mi/dou proseoiko/ta. id est, Ad dexteram vir quispiam sedet, auriculis maximis, quales ferme Midae fuerunt. Aristophanes in Pluto:

Quo loco interpres admonet proverbii de auriculis asininis, eiusque commenti varias allegat causas. Quosdam auctores esse, Midam hunc ob contemptum aliquando, vituperatumque Bacchi numen, in asinum fuisse conuersum. Alii narrant, cum aliquando praeteriret asinos huius dei, atque eos affecisset iniuria, iratum Bacchum, Midae auriculas asininas addidisse. Sunt, qui dicant, huic aures natura praelongas fuisse, et asininarum instar prominentes, atque hinc fabulae iocum ortum esse. Quanquam pluribus placet, hac allegoria significatum, Midam, vtpote tyrannum, Corycaeos, ac subauscultatores dimittere solitum, per quos quaecunque per omnem regionem vel fierent, vel dicerentur, cognosceret, nimirum illis vtens aurium vice. Proinde, cum vulgus admiraretur, ab illo resciri etiam ea, quae clam, ac procul fierent, occasionem fabulae dederunt, vt Midas diceretur auriculas asini habere: vel quod nullum aliud animal acrius audiat, quam asinus, excepto mure: vel quod aures habeat omnium longissimas. Persius:

Hinc illae lacrymae.

Ex Andria Terentiana per allusionem proverbialiter vsurpatum videtur ab Horatio: Hinc illae lacrymae. Vsurpauit ad hunc modum M. Tullius in actione pro M. Caelio: Hinc illae lacrymae, nimirum et haec causa est horum omnium scelerum, atque criminum. Dicetur autem de rei causa aliquandiu dissimulata, quae vere tandem deprehendatur. Sumuntur autem frequenter id genus allusiones a claris auctoribus et in proverbii vicem transferuntur, etiam si nulla figura proverbialis adsit. Quod genus illud ex Homero saepius iteratum in Epistolis Ciceronis ad Atticum, ai)de/omai trw=as2, id est, Vereor Troianos.

Haec Helena.

NON dissimili figura dixit Lucianus in Eunucho, *au(/th w)= pa/mfile e(le/nh u(pe\r h(=s e)monoma/xoun, id est, Haec ipsa erat Helena, pro qua digladiabantur. Loquitur autem de duobus Peripateticis, mercedis, ac lucri cupiditate turpiter apud iudices contendentibus. Allusit ad monomachiam, id est, singulare certamen, quod inter Menelaum et Paridem factum describit Homerus Iliad. lib. 3.

Ebur atramento candefacere.

EBVR atramento candefacere, est genuinae formae cultum, atque ornatum externum inducere, quo decus illud natiuum obscuretur magis quam illustretur. Proinde lena Plautina puellae naturali forma praeditae, tamen cerussam ad oblinendas malas postulanti: Vna, inquit, opera ebur atramento candefacere postules. Propterea quod omne lenocinium rebus natura pulchris dehonestamentum afferat, non venustatem.

Veluti, si quis veritatem, qua nihil est pulchrius, rethorum pigmentis conetur exornare. Porro, quemadmodum cerussa ad candorem conciliandum adhiberi consueuit, itidem purpurissa ad tingendas rubore malas. Simili forma dixit in Mostellaria: Noua pictura interpolare vis opus lepidissimum.

Syncerum vas incrustare.

EODEM ferme pertinet Horatiana metaphora, quae in Sermonum lib. 1. legitur Sat. 3.

Hoc est, quae per se recta sunt, ea nominibus alienis impositis deprauamus, atque obtegimus. Quanquam potest et ad superiorem sententiam eleganter accommodari: hoc est, cum rebus per se decentibus tectorium inducimus, quod tegat, et obscuret natiuum decus, non augeat.

Pulchrorum, etiam autumnus pulcher est.

*tw=n kalw=n kai\ o)pw/rh kalh\. id est, Pulchrorum, etiam autumnus pulcher. Metaphora proverbialis nata ex Archelai apopthegmate, quod ab eo dictum Plutarchus refert in Euripidem, qui iam pubescentem, atque exoletum Agathonem in conuiuio suauiabatur. Non abludit ab illo Homerico, quod alio reddemus loco, e)k th=s2 kala/mhs2 ginw/skein, id est, E culmo cognoscere. Vernis enim mensibus nihil non tenerum ac nitidum, cum omnia adhuc in flore, aut in herba sunt. Caeterum autumni tempore posteaquam iam in culmos, aut caulem excreuerunt, horridiora videntur. Quadrat igitur in ea, quae cum natura sint egregia, ne tum quidem fastidienda videntur, cum maturuerunt. Alioqui nihil fere tam foedum, quod non aliquando niteat aetate. Dicetur non ineleganter et in eos, qui belle portant aetatem.

Magnorum fluminum nauigabiles fontes.

SIMILI metaphora videtur dictum et illud, quod refert, ac notat Fabius in octauo Institutionum libro. Magnorum fluminum nauigabiles fontes sunt. Eam sententiam ait se iuuene decantatam fuisse. Significat autem, praepotentium quantulacunque, plus pollere, quam vniuersas tenuium opes. Caeterum notat Fabius hoc sententiarum genus, quod palam falsae videantur.

Generosioris arboris statim planta cum fructu est.

Similimam huic codem loco subiicit: Generosioris arboris statim planta cum fructu est. Quo quidem id innui videtur, egregia, beneque nata ingenia, statim maturescere, et ad frugem pervenire. Taxat Fabius et hoc sententiae genus. Nobis tamen visum est in adagiorum catalogum has quoque referre, quod vulgo celebres fuisse testatur; et impudentior hyperbole, sicut paulo superius dictum est, non reiicitur ab hoc genere.

Cornicum oculos configere.

M. Tullius in oratione pro Muraena scribit ad hunc modum: Deinde etiam si quid apud maiores nostros fuit in isto studio admirationis, id enunciatis vestris mysteriis, totum est contemptum, et abiectum. Posset agi lege, necne, pauci quondam sciebant. Fastos enim vulgo non habebant. Erant in magna potentia, qui consulebantur, a quibus etiam dies tanquam a

Chaldaeis petebantur. Inuentus est scriba quidam Cn. Flauius, qui cornicum oculos confixerit, et singulis diebus ediscendos fastos populo proposuerit, et ab ipsis iureconsultis, eorum sapientiam compilarit. Itaque irati illi, quod sunt veriti, ne dierum ratione peruulgata, et cognita, sine sua opera lege posset agi, notas quasdam composuerunt, vt omnibus in rebus ipsi interessent. Idem in actione pro L. Flacco: Hic Hercule cornici oculum, vt dicitur: nam hunc Hermippum hominem eruditum, ciuem suum, cui debebat esse notissimus, percussit. Porro prouerbium natum sit ex apologo quopiam, an ex euentu, an ex metaphora sumtum, non satis liquet. Vndecunque fluxerit, perinde valere videtur, cornicum oculos configere, quasi dicas, nouo quodam inuento veterum eruditionem obscurare, efficereque, vt superiores nihil scisse, nihil vidisse videantur. Effertur autem per ironiam. Nec admodum diuerse vsurpauit Macrobius lib. Saturnalium septimo. Et quia inquiens, his loquendi labyrinthis nos impares fatemur, age Vecti, hortemur Eustachium, vt recepta contraria disputatione, quidquid pro vario cibo dici potest, velit communicare nobiscum: vt suis telis lingua violenta succumbat, et Graecus Graeco eripiat hunc plausum, tanquam cornix cornici oculos effodiat. Hactenus Macrobius. Illud non ab re fuerit admonere lectorem, vt etiam atque etiam consideret, num cornicum viuacitas, et concordia huic adagioni locum fecerit. Siquidem cornix antiquitus Concordiae symbolum erat. Eiusdem viuacitas etiam Graeco prouerbio celebrata est. Vt is videatur cornicum oculos velle configere, quisquis ea, quae antiquitas magno consensu approbauit, damnare, ac rescindere conetur. Nec admodum absurdum, si quis in hunc modum accipiat, vt dicatur oculos cornicum configere, qui perspicacissimis, oculatissimisque visum adimat, offundatque tenebras: aut rem ipsissimam acu, quod aiunt, tangat: tantus videlicet artifex, vt non solum scopum, aut auem, verum et ipsos oculos iaculo feriat.

Gladiatorio animo.

PROVERBII speciem habet, quod legimus in Phormione Terentiana. Hem gladiatorio animo ad me affectant viam. Quo significatur, ita tendi ad nocendum alteri, vt id cum proprio etiam periculo tentetur, animo pertinaci, paratoque vel perdere, vel perire. Nam gladiatori composito ad certamen haec pugnae proposita sors est, aut occidere, si occupauerit; aut occumbere, si cessauerit. Aristoteles audaciam huiusmodi, cum propriae salutis contemtu coniunctam, Celticam appellat.

Frusto panis.

FRVSTO panis, pro re quantumlibet pusilla, ac vili, nostris quoque temporibus vulgo dictitant. M. Cato in oratione quadam M. Caelio vilitatem opprobrans, non loquendi tantum, verum etiam tacendi: Frusto, inquit, panis conduci potest, vel vti taceat, vel vti loquatur. Citatur locus ab A. Gellio in Noctibus Atticis. Videtur hyperbole sumta, vel a canibus, quos frusto panis inuitare solemus, vel a mendicis.

Quem mater amictum dedit, obseruare.

QVEM mater amictum dedit, obseruare, pro eo, quod est, pueriliter ex alieno praescripto viuere, legitur

apud Quintilianum libro quinto. Nam, quid, inquit, illa miserius lege, veluti praeformatas infantibus literas prosequentium, et vt Graeci dicere solent, quem mater amictum dedit, solicite custodientium? Quibus ex Fabii verbis apparet, Graecis in prouerbio fuisse. Vsurpat autem, et indicat adagium Lucianus in Nigrino: kai\ po/qen o( taw\s2 ou(=tos2. kai\ ta/xa th=s2 mhtro/s2 e)sti au)tou=. id est, Et vnde hic pauo. Atque fortassis materna vestis est. Dicuntur haec scommata in eum, qui versicolore veste amictus aduenerat. Plutarchus in commentario de Fortuna Alexandri, di/khn nhpi/ou paido\s2, fula/ttonta th\n peribolh\n, h(\n h( pa/trios2 au)tw=| shnh/qeia, kaqa/per titqh\ perie/qhke. id est, More puelli seruantem amictum, quem illi patriae consuetudo veluti nutrix addiderat. Quin hoc ipsum, quo nihil iam tritius, Ex praescripto viuere, prouerbiali metaphora dictum apparet, tracta videlicet a pueris, quibus, vt inquit Plato, e)n th=| grafi/di, id est, in tabula graphiaria doctor exemplar praescribit, quod imitantes, literarum notulas consuescant effingere. Hoc imitationis genus, velut addictum, ac seruile, ridet Horatius:

O imitatores seruum pecus, vt mihi saepe.
Risum, saepe iocum, vestri mouere tumultus.

Et Fabius nihil putat ad bene dicendum inutilius, quam ita seruire praeceptis artis, vt non ausis digitum latum ab illis discedere, si quando causae ratio postulabit.

Quid distent aera lupinis.

Id est: nouit discrimen rerum vilium, et pretiosarum. Agit autem Horatius de iis, qui beneficia non ita conferunt in quosvis, velut abiiciant, sed ita collocant, vt expendant, et eius meritum, ac dignitatem, cui praestant, et pretium muneris, quod largiuntur. Porro lupini vilitatem prouerbialiter notauit et Iuuenalis:

Notat et Lucianus in libello De mercede seruientibus, cum rogat, num vsque adeo defuerit lupini, et aquae fontanae copia, vt in eam sese coniiceret seruitutem.

Me mortuo, terra misceatur incendio.

EXTAT Graecus senarius paroimiw/dhs2 apud Suetonium Tranquillum in vita Neronis:

Quod eum a quodam sermone communi diceretur: Nero, respondens, Imo, inquit, e)mou= zw=ntos2, i. Me viuo, alludens ad vrbis incendium, quod paulo post effecit. Meminit huius prouerbii M. Tullius lib. De finib. bonorum tertio. Quoniamque illa vox inhumana, et scelerata dicitur eorum, qui negant se recusare, quo minus ipsis mortuis, terrarum omnium deflagratio consequatur, quod vulgari quodam versu Graeco pronunciare solent. Item Seneca lib. de Clementia secundo, cum dicit, multas voces magnas, sed detestabiles, in vitam humanam peruenisse, celebresque vulgo fieri, vt illam, Oderint, dum metuant. Cui, inquit, Graecus versus similis est, qui se mortuo terram misceri ignibus iubet.

Mare caelo miscere.

MARE caelo miscere. Prouerbialis hyperbole est, pro eo, quod est, omnia perturbare, nihilque non facere. T. Liuius: Quid est, quod caelo terram, terrae caelum misceant? Idem alibi: Quid tandem est, cur caelum ac terras misceant? Iuuenalis:

Lucianus in Dialogo Promethei, et Mercurii: ti/ ou)=n dia\ tou=to e)xrh=n to\ tou= lo/gou, th=| gh=| to\n ou=rano\n a)namemi/xqai. id est, Quid igitur oportebat ea gratia, terrae, quod dici solet, miscere caelum? Virgilius in quinto, de Iunone omnia tentante:

--- Non si tellurem effundat in vndas
Diluuio miscens, caelumve in tartara soluat.

Plutarchus in vita Romuli sic vsurpat, vt caelum terrae misceant, qui ex hominibus deos, ex diis homines faciunt, et quae sunt hominum fabulantur de diis: a)pognw=nai me\n ou)=n panta/pasi th\n qeio/thta th=s2 a)reth=s2, a)no/sion kai\ a)genne\s2, ou)ranw=| de\ mignu/ein gh=n, a)be/lteron. id est, In totum abnegare diuinitatem virtutis, impium est, et ingenerosum: caeterum caelo miscere terram, stuporis est.

Miscebis sacra profanis.

Id est, Nihil non facies. Item, Confundens fasque nefasque. Apud veteres multum erat discriminis inter res hominum, ac res deorum, adeo, vt Homerus etiam vocabula discernat, quibus Dii consueuerunt vti, a vocibus humanis. Et Pythagoras a quibusdam iusserit abstineri, quod numinibus essent consecrata. Vnde, qui nihil habent pensi, quique nihil non audent, miscent sacra profanis.

Omnium horarum homo.

QVI seriis pariter, ac iocosis esset accommodatus, et qui cum assidue libeat conuiuere, eum veteres omnium horarum hominem appellabant. Atque ita vocatum Asinium Pollionem, auctor est Fabius. Apud Suetonium Tiberius duos quosdam combibones suos, iucundissimos, et omnium horarum amicos profteri solet, etiam codicillis. Eiusmodi amicum eleganter simul, et graphice depinxit Ennius, sub persona Gemini Seruilii. Carmen, quanquam extat apud Aulum Gellium noctium Atticarum libro duodecimo, c. 4. tamen non grauabimur adscribere:

Hocce loquutus, vocat quicum bene saepe libenter
Mensam sermonesque suos, rerumque suarum
Comiter impertit, magna cum lapsa diei
Pars foret, e summis rebus, paruisque gerundis
Consilio, induforo, lato, sanctoque senatu.
Cui res audacter magnas, paruasque, iocumque
Eloqueret: quae tincta malis, et quae bona dictu
Euomeret, si quid vellet, tutoque locaret.
Quocum multa volup', ac gaudia, clamque palamque

Talis et inter philosophos fuisse traditur Aristippus: qui Dionysii iussu cum caeteris nec in feminea purpura saltare detrectauit, Platone recusante, addens vel in Bacchanalibus oportere pudicum esse. Hinc Horat.

Contra, qui suis quibusdam sunt moribus, neque faciles ad cuiusvis hominis conuictum, perpaucorum hominum homines dicuntur, vt apud Terentium. Apud Horatium autem, Communi sensu plane caret, inquimus.

Veritatis simplex oratio.

REFERTVR in Diogeniani collectaneis hoc adagium. Extat autem in Phoenissis Euripidis, ad hunc modum:

*(aplou=s2 o( mu=qos2 th=s2 a)lhqei/as2 e)/fu,
*kou' poiki/lwn dei= t' a)/ndix' e)rmhneuma/twn
*)/exei ga\r au)th\ kairo\n. o( d' a)/dikos2 lo/gos2
*nosw=n e)n au)tw=|, farma/kwn dei=tai sofw=n.

Simplex, vafris nec est egens ambagibus
Interpretum: siquidem ipsa per se congruit.
At sermo iniquus, quia per se sit morbidus,
Medicamenta exquisita deposicit sibi.

Citatur a Seneca epistola 49. Nam, vt ille ait tragicus, veritatis simplex oratio est. Prouerbium vsurpabitur, vel in rhetores ac poetas, qui mendacia verborum lenociniis fucare solent. Vel in blandiloquos, qui quod non ex animo dicant, solent accuratius adornare sermonem, ac veros affectus hoc diligentius imitari verbis, quo magis vacant affectibus:

Vt, qui conducti plorant in funere, dicunt,
Ac faciunt prope plura dolentibus ex animo:

Cum interim simplex illa, rusticanaque veritas, negligat id genus orationis fucos: *ta\ su=ka su=ka, th\n ska/fhn ska/fhn. id est, Ficus ficus, ligonem ligonem appellans. Vel in astrologos, qui vaticinia sua verbis ambiguis efferunt, ne queant deprehendi, sitque rima quaepiam, per quam elabantur. Denique in eos, qui perplexe loquuntur, dum verum dissimulant. Nam hoc indicio saepenumero deprehenditur vanitas, velut in Eunucho Terentiana:

Pergin' scelesta mecum perplexe loqui?
Scio, nescio, abiit, audiui, ego non adfui,
Non tu isthuc mihi dictura aperte es, quidquid est?

Tunicae pallio propior est.

legitur allegoria prouerbialis. Tunica pallio propior est. Quo significatum, ex amicis nos aliis, atque aliis magis esse deuinctos, neque parem omnium habendam esse rationem. Apud veteres primum in officio locum habebant parentes, proximum pupilli nostrae fidei crediti, tertium clientes, quartum hospites, quintum cognati et affines, vt indicat Gellius lib. 5. ca. 13. Praeterea quaedam negotia propius aliis ad nos pertinere. Pallium extrema vestis apud Graecos, quemadmodum apud Romanos toga. Tunica toga tegebatur, vt frequenter apud Homerum, xlai=nai, kai\ xitw=nes2, simul nominantur.

Genu sura propius.

*go/nu knh/mhs2 e)/gguon, id est, Genu sura propius. Qui Graecas paroemias collegerunt, aiunt, hoc adagium ex euentu quodam esse natum. Cum in praelio quidam conspiceret duos amicos, pariter de vita periclitantes, fratrem, et consobrinum, neque posset vtrique simul ferre suppetias, omisso consobrino fratrem defendit, atque hanc interim sententiam pronunciauit, quae postea transierit in prouerbium, go/nu knh/mhs2 e)/gguon. Id refertur ab Aristotele lib. Moralium nono: Accedunt, inquit, eodem et prouerbia vniuersa, vt Anima vna, et Amicorum communia sunt omnia, et Amicitia est aequalitas, et Tibia genu propinquius. Theocritus in Idyllio, cui titulus Charites, tribuit hoc adagium viro tenaci, qui sibi viuat, neque quidquam velit impertiri amicis.

*pa=s2 d' u(po\ ko/lpou xei=ras2 e)/xwn po/qen au)/cetai a)qrei=
*)arguros2, ou)deken i)\en a)potri/yas2 tini\ doi/h,
*)all' eu)qu=s2 muqei=tai, a)pote/rw h)\ go/nu kna/ma,
*au)tw=| moi/ ti ge/noito.

Verum quisque sinu dextram occulit, illud et vnum
Cogitat, vnde sibi congesta pecunia crescat,
Nec cuiquam abstersa rubigine donet amico.
Imo statim hoc, Mihi sura genu longinquior, inquit?
Ipsi malim aliquid detur mihi.

Athenaeus libro nono eo deflexisse videtur, vt dicat de iis potius, quae proprius ad rem pertinent. Ex hoc igitur Plautus suum illud effinxisse videtur: Tunica pallio propinquior. Confinis est huic adagio illa Hesiodi sententia:

Est enim inter hos, quos amamus habendus ordo. Nihil autem vetat, quo minus ad rem torqueatur, quod genus, si quis dicat maiorem habendam esse vitae, quam pecuniae, corporis, quam vestis, animi, quam corporis rationem, recte adduxerit, go/nu knh/mhs2 e)/gguon.

Omnes sibi melius esse malunt, quam alteri.

Verum illud verbum est, vulgo quod dici solet,
Omnes sibi esse melius malle, quam alteri.

Aristoteles libr. Moralium Eudemiorum septimo, *dokei= ga\r e)ni/ois2 ma/lista e(/kastos2 au)to\s2 au(tw=| fi/los, id est, Nonnullis enim videtur quemque sibi potissimum amicum esse: Idem Plato

libr. de legibus. 5. *tou=to de\ e)sti\n o( le/gousin, w(s2 fi/los2 au(tw=| pa=s2 a)/nqrwpos fu/sei te/ e)sti, kai\ o)rqw=s2 e)/xei. Hoc est autem, quod aiunt, vnumquemque natura sibi amicum esse, idque recte fieri. Sed Terentianam sententiam Euripides extulit in Medea:

*fi/lautoi.

QVI sibi vehementer placent, quique suis ipsorum commodis impense student, aliorum rebus vel neglectis, vel etiam afflictis, a Graecis eleganter fi/lautoi vocantur. Vitium ipsum filauti/a dicitur. Quod apposite circumloquens Horatius.

Id vitii Plato malorum omnium fontem autumat. Aristoteles nono Moralium libr. satis indicat hanc filau/tou probrosam appellationem, ceu prouerbialem vulgo iactatam fuisse, cum ait, homines sui supra modum amantes a multitudine male audire, quippe qui foedo, infamique cognomine vocentur fi/lautoi. Contra, qui sibi displicent, putiduli vocantur. Martial.

Est autem id vitium fere insitum, vt sua cuique magis probentur, quam aliena, quod tamen eximie videtur fuisse in Afris. id quod eleganter notat Galenus libro tw=n fusikw=n duna/mewn primo: *ou(/tws2 a)/ra dusapo/tripto/n ti kako/n e)stin h( peri\ ta\s2 ai(re/seis2 filotimi/a, kai\ duse/knhpton e)n toi=s2 ma/lista, kai\ yw/ras2 a(pa/shs2 dusiatw/teron. Adeo de sectis contentio malum est, quod aegre excutitur, et cum primis ineluibile, denique quauis scabie insanabilius.

Extra telorum iactum.

*ecw belw=n id est. Extra telorum iactum, pro eo quod est, in tuto, citraque periculum. Translatum a bellis, vbi qui nolunt feriri iaculis, longius semouent sese, quam vt possint contingi iactu teli, aut in loco a iaculis defenso se continent. Vnde illud frequens apud historicos: Iam ad teli iactum peruenerant. Q. Curtius libr. 3. Iam in conspectu, sed extra teli iactum vtraque acies erat. Idem lib. 4. Vt extra teli iactum essent. Ac rursum: Non dum ad teli iactum peruenerant. Quod Graeci dicunt e)nto\s2 belw=n. Neque vero tantum ij dicuntur e)/cw belw=n esse, qui longius absunt, quam vt iaculo contingi possint, verum etiam qui vtcunque tuti sunt. Seneca lib. De beneficijs 7. simili tropo dixit. Extra ictum: Iniuriam Deo sacrilegus quidem non potest facere, quem extra ictum sua diuinitas posuit. Lucianus in Votis: e)piskopei=n e)/cw be/lous2 u(peraiwrou/menon. Optat quispiam pennas, vt e sublimi spectare possit dimicantes, ipse tutus a iaculis. Idem, kai\ e)/cw h)=n be/lous2. id est, Iamque extra teli coniectum erat. Polyphemus de Vlysse, qui iam fugerat, vt cum Cyclops telo assequi non posset, Odysseae K. ad finem. Idem rursus, ai( de\ mou=sai dia\ ti/ a)/trwtoi, kai\ e)/cw belw=n ei)si\n, id est, Cur musas non feris, atque a tuis telis

sunt tutae? Adlusit huc idem in Nigrino, kai\ kaqa/per o(zeu\s2 to\n e(/ktora u(pecagagw=n e)mauto\n e)k bele/wn fasi\n, e)kte a)ndroktasi/hs2 e)kq' a(/imatos2, e)/k te kudoimou=, to\ loipo\n oi)kourei=n ei(lo/mhn. id est. Quem admodum Iuppiter Hectorem, ita meipsum a iaculis eximens, vt aiunt. Atque a caede virum, atque a sanguine, deque tumultu, reliquum vitae tempus domi sedere destinabam. Est autem apud Homerum Iliados c.

Contra, quem obnoxium periculo videri volemus, hunc e)nto\s2 tou= be/lous2 dicere poterimus. Lucianus in Baccho, ou)d' e)nto\s2 tou= be/lous2 gene/sqai u(pomei/nantes2. id est. Ne tantisper quidem manentes, vt intra teli iactum esset. Virgilius in vndecimo.

Post principia.

EANDEM ferme sententiam habet, Post principia. Sumptum a bellis, in quib. tutissimus locus est post principia. Siquidem in prima acie stabant hastati, in secunda principes, robustior aetas: hos sequebantur scutati omnes, maxime insignes armis, post hos triarij, et rorarij, quemadmodum indicat T. Liuius Decadis primae lib. 8. Itaque nullus in acie locus tutior, quam post principia. Terentius in Eunucho:

Inde omnibus signum dabo. Erat autem hic locus timido nebuloni conueniens, id quod videns Gnatho, Illuc, inquit, est sapere, vt hosce instruxit, ipsius sibi cauit loco. Idem hoc Pyrrhus factitauit. Donatus admonet eum vsum verbo militari. Porro Vegetius libro De re militari secundo testatur, principales in acie milites, proprie dici principia. Sic enim ait: Antiqua ordinatione legionis exposita, principalium militum, et vt proprio verbo vtar, principiorum nomina, ac dignitates secundum praesentes matriculas indicabo. Auxius apud Varronem: Ego vero, vt aiunt, post principia in castris. In prouerbio, Res ad triarios redijt, plura de his comperies.

Procul a pedibus equinis.

*)ek tw=n podw=n i(ppei/wn, id est. Procul a pedibus equinis. Etiam hodie vulgo dicitur [correction of the transcriber; in the print dicicur], cum significant fugiendum esse periculum. Hac voce monere consueuerunt, vt quisque sibi caueret in certaminibus equestribus, e)/cw tw=n podw=n i(ppei/wn, id est, Extra pedes equinos. Eam deinde vulgus prouerbij vice vsurpauit.

Porro a Ioue, atque fulmine.

*po/r)r(w [note of the transcriber: in the print:*po/r)r)w] dio/s2 te, kai\ keraunou=, id est. Procul a Ioue pariter, atque a fulmine. Refertur a Diogeniano. Admonet, non esse agendum cum praepotentibus, qui nutu possint perdere si quando libeat, maxime cum regibus, ac tyrannis. Habent enim fulmen, quando commoueantur. Porro Ioui fulmen attribuunt poetae, et reges quidam hac effigie suos colossos fingi voluerunt, auctore Plutarcho. Citatur a Suida huiusmodi hemistichion:

Refertur et hoc a Diogeniano inter adagia. Monet autem, parum esse tutum habere commercium cum

principibus, quibus quod libuit licet, et in quos apposite dixeris illud Graecorum apophthegma: *me/gas2 ou)=n o( ki/ndunos2 bou/lesqai a(\ mh\ dei=, to\n a(\ bou/letai poiei=n duna/menon. id est. Ingens periculum, velle quae non decet eum, qui possit quicquid voluerit efficere. Huc pertinet, quod Callisthenem admonuit Aristoteles, vt cum Alexandro aut raro loqueretur, aut iucunda. Item, quod refert Plutarchus in vita Solonis: is spretus est a Croeso, quod de felicitate nimium libere respondisset. itaque, cum Aesopus fabularum scriptor admoneret illum, o(/ti toi=s2 basileu=si dei= w(s2 h(/kista h)\ w(s2 h(/dista o(milei=n, i. quod cum regibus aut quam minime, aut quam iucundissime colloquendum esset: Solon retorsit dictum hunc in modum, ma\ dia\ a)ll' w(s2 h(/kista, h)\ w(s2 a)/rista, i. non per Iouem, imo potius aut quam minime aut optime. Adlusit ad prouerbium Ouidius, hoc attactus fulmine.

Viue tibi, quantumque potes praelustria vita.
Saeuum praelustri fulmen ab arce venit.

Septem conuiuium, nouem conuicium.

SEPTEM conuiuium, nouem conuicium. Elegans vel ob ipsam prosonomasi/an sententia, qua significatum est, in conuiuium paucos adhibendos esse, alioqui fore tumultuosum, atque insuaue. Quod significans Horatius:

--- Locus est, inquit, et plurib. vmbris,
Sed nimis arcta premunt olidae conuiuia caprae.

Extabant antiquitus leges, quae praescriberent simul et moderatum conuiuarum numerum, et sumptus modicos. M. Terentius Varro apud Celsum censet conuiuas intra Gratiarum, et Musarum numerum oportere consistere, ne aut plures sint septem, aut pauciores tribus. Sed hoc adagium vetat ad Musarum vsque numerum peruenire. Plinius libro vicesimo octauo, capite secundo scribit, Seruium Sulpitium commentum fuisse causam, cur ominosum esset mensam relinquere, quod illis temporibus nondum numerabantur conuiuae plures quinque. Chaerephon apud Athenaeum libro 6. videtur admittere conuiuas vsque ad triginta, duntaxat in nuptiis. Caeterum, quibus datum erat negotium numerandi conuiuas, gunaikono/mous2 appellant. Refert inibi fabulam non illepidam: Parasitus, cum inuocatus venisset ad nuptias, et postremus accumberet, gynaeconomi numeratis conuiuis, iusserunt illum abire, quod contra legem, super numerum triginta secutus esset. At ille, Numerate, inquit, denuo, a me sumentes initium. Hoc pacto non erat futurus supernumerarius. Refertur apud Iulium Capitolinum in vita L. Veri Imperatoris: Et notissimum quidem, inquit, eius fertur tale conuiuium, in quo primum duodecimus accubuisse dicitur, cum sit notissimum dictum de numero conuiuarum, Septem conuiuium, nouem vero conuicium. Conuicium autem dixit pro clamore, quasi conuocium. Torqueri potest ad polyphiliam, aut ad turbam rationum in argumentando, aut exemplorum in suadendo: aut etiam ad polytechniam. Quavis in re turba confusionem parit, ac molestiam.

De gradu deijcere.

PROVERBIALIS allegoria, De gradu deiicere: pro eo, quod est, animo consternari, ac velut a statu mentis dimoueri. M. Tullius

Officiorum lib. 1. Fortis vero animi est, et constantis, non perturbari in rebus asperis, nec tumultuantem de gradu deiici, vt dicitur, sed praesentis animi vti consilio. Consimilis figurae est, In gradum reponere, quasi in pristinum locum restituere. Quinctilianus institutionum lib. 4. Aut si quid titubauerint, opportuna rursus eius, a quo producti sunt, interrogatione velut in gradum reponantur. Ad eandem formam pertinent, Mouere loco, Deturbare gradu, Restituere in locum.

Post mala prudentior.

*meta\ ta\ deina\ fronimw/teros2. id est, Post acerba prudentior. Vbi quis suo malo fit cautior, non aliter, quam qui gustato veneno, non prius intelligunt esse venenum, quam noxiam eius vim sentire coeperint. Finitimum est ei, quod alibi dicetur:

Adagium recensetur in Collectaneis Apostolii, quem equidem auctorem non adducerem in medium, nisi cogeret inopia magis idoneorum.

Ex ouo prodijt.

*)ec w)ou= e)ch=lqen, id est. Ex ouo emersit. Aiunt dici solitum de magnopere formosis, ac nitidis: quasi neges communi hominum more natos, sed ex ouo, more Castoris, et Pollucis. Siquidem est in poetarum fabulis, Ledam Tyndari filiam, ex Iouis concubitu duo peperisse oua, e quorum altero prodiere gemini Castor, et Pollux, insigni forma iuuenes: ex altero nata est Helena, cuius forma literis omnium est nobilitata.

Non est cuiuslibet Corinthum appellere.

*o*u) panto\s2 a)ndro/s2 e)s2 ko/rinqon e)sq' o( plou=s2 i. Non est datum cuiuis Corinthum appellere. Vetustum iuxta, ac venustum adagium de rebus arduis, et aditu periculosis, quasque non sit cuiuslibet hominis affectare. Inde natum, quod, vt refertur apud Suidam, nec facilis, nec satis tutus sit nautis in Corinthiacum portum appulsus. Nam Strabo lib. Geographiae 8. alio refert originem prouerbij, nempe ad luxum, et meretrices Corinthiorum. Ostendit enim Corinthum, quod in Isthmo esset, duosque haberet portus, alterum aduersus Asiam, alterum Italiae oppositum, negociatorum frequentia locupletissimam fuisse. In eadem templum fuisse Veneri sacrum, adeoque locupletatum, vt plus mille puellas haberet, quas Corinthii Veneri consecrarant, vt in eius honorem prostarent. Itaque harum gratia frequens in vrbem multitudo vndique confluebat, vnde ciuitas maiorem in modum ditabatur: quin etiam negotiatores, hospites ac nautae, propter vrbis luxum, deliciasque immoderatos sumtus facientes exhauriebantur. Atque hinc manasse vulgo prouerbium, Cuiuslibet non est Corinthum appellere. Horatius, et A. Gellius ad Laidem nobile scortum referunt adagium. Nam ille in Epistolis ad hunc modum scribit:

Principibus placuisse viris, non vltima laus est,
Non cuivis homini contingit adire Corinthum,
Sedit, qui timuit, ne non succederet.

Ad Aristippum videlicet adludens, quem Laidi consueuisse notum est, et ita consueuisse, vt gloriaretur se

vnum habere Laidem, reliquos haberi a Laide. Hic, nempe Gellius lib. 4. c. 7. ex Phocione Peripatetico huiusmodi refert historiam: Lais, inquit, Corinthia, ob elegantiam, venustatemque formae grandem pecuniam demerebat. Conuentusque ad eam ditiorum hominum ex omni Graecia celebres erant, neque admittebatur, nisi qui dabat, quod poposcerat. Poscebat autem illa nimiam quantitatem. Hinc aiunt natum esse illud frequens apud Graecos adagium:

Quod frustra iret Corinthum ad Laidem, qui non quiret dare, quod posceretur. Ad hanc ille Demosthenes clanculum adit, et, vt sui copiam faceret, petit. At Lais muri/as2 draxma/s2, id est, decem drachmarum millia poposcit. Tali petulantia mulieris, atque pecuniae magnitudine ictus, expauidusque Demosthenes auertitur, et discedens, Ego, inquit, poenitere tanti non emo, ou)k w)nou=mai muri/wn draxmw=n metame/leian i. Non emo decem drachmarum millibus poenitudinem. Alii malunt in genere ad omnes Corinthiorum meretrices referre, quarum rapacitatem etiam vetus comoedia taxauit. Aristophanes in Pluto:

*kai\ ta\s2 g' e(tai/ras2 fasi\n ta\s2 korinqi/as2
*(/otan me au)ta/s2 tis2 pe/nhs2 phrw=n tu/xh|
*ou)de\ prose/xein to nou=n, e)a de\ plou/sios2
*to\n prwkto\n au)ta\s2 eu)qu\s2 w(s2 tou=ton tre/pein.

Quos equidem versiculos haud grauaremur Latinos facere, si, quam sunt elegantes, tam essent etiam verecundi. Strabo meminit apophthegmatis cuiusdam meretricii, ex quo licebit earum auaritiam coniicere. Nam, cum matrona quaedam cuipiam huius ordinis probro obiiceret inertiam, quod nihil ageret operis, nulloque lanificio exerceretur: Imo, inquit, ego illa qualiscunque sum, iam ternas telas exiguo temporis spatio pertexui. Nobis tamen non videtur absurdum, si paroemia referatur ad periculosam in Corinthum nauigationem, de qua meminit eodem in libro Strabo. Vt hinc postea deriuata sit ad alios vsus. Parasitus ille Comicus eleganter detorsit prouerbium:

Citatur autem a Stobaeo, ex Nicolao quodam poeta comico. Meminit, et exponit hanc paroemiam et Eustathius, enarrans nauium catalogum, additque eam imitatam ex illo versu Sophocleo:

Extat hic versus, cuius meminit Eustathius, apud Sophoclem in Philotecta. Proinde duplex erit vsus adagij, vel cum significamus rem esse maiorem, quam pro viribus eius, qui conatur aggredi, veluti si quis parum felici natus ingenio, parumque viatico instructus, destinet sequi literas: vel quoties aliquis negotium parum tutum aggredi parat, quod non temere soleat feliciter euenire, veluti si quis apud iudices dwrofa/gous2 litem instituat nunquam finiendam, aut principum aulis sese addicat, aut bellum suscipiat. Nihil enim fere horum ita bene consueuit euenire, vt non poeniteat consilij.

Satis quercus.

*alis2 druo\s2, id est. Sat quercus. Vetus adagium in eos, qui, relicto victu sordido, ad elegantiorem, lautioremque

digrediuntur. Inde profectum, quod prisci illi mortales rudes, atque inculti, simulatque Ceres vsum frumenti monstrauit, glandibus victitare desierunt. Quamquam Plin. lib. 16. testatur, et sua aetate multas gentes glande victitasse: apud Hispanos etiam in delicijs habitam: adeo, vt bellariorum vice secundis mensis inferretur. Huiusmodi nimirum tragemata conueniebant ijs, quibus dentifricij loco lotium esset. Nec inconcinne quadrabit in eos, qui, relicta antiqua illa virtute, ad mores, consiliaque sui saeculi sese transferunt, ac recentiorum moribus incipiunt vti. Hunc ad modum videtur vsus Cicero, scribens ad Atticum libro secundo in epistola, cuius initium: Multa me sollicitant: Clodij contentiones quae mihi proponuntur, modice me tangunt, etenim vel subire eas videor summa cum dignitate, vel declinare nulla cum molestia posse. Dices fortassis, a(/lis2 tanquam druo/s2. Saluti, si me amas, consule.

Fenestram aperire et similes metaphorae.

APERIRE fenestram, pro eo, quod est, occasionem, ac velut ansam ministrare. Terentius e)n e(auto\n timwroume/nw|: Hui quantam fenestram ad nequitiam patefeceris. Verum hoc non nisi in malam partem, illud etiam in bonam, Aperire ianuam: Plinius Suetonio Tranquillo: Atque adeo illa actio mihi aures hominum, illa ianuam famae patefecit. Plutarchus in libro de Osiride: mega/las2 me\n tw=| a)qe/w| lew=| klisia/das2 a)noi/gontas2. id est. Magna impiae plebi repagula aperientes. Eiusdem formae et illud Ciceronis pro Planco: Quanquam qua nolui ianua in causam ingressus sum. Item illa: Aperire viam, Praestruere viam, Praecludere viam, Iacere fundamenta: quorum alibi meminimus. Diuerso quidem sensu philosophus quidam Cynicus dictus est qurepanoikth\s2, quod in omnium aedes irrumperet, reprehensurus, si quid displiceret: sed tamen ea vox torqueri potest ad eos, qui caeteris viam aperiunt.

Ansam quaerere, et consimiles metaphorae.

ANSA est, qua quippiam prehenditur, ac tenetur. Hinc ducta metaphora, varias adagiorum formas praebuit. Plautus in Persa: An non vides hunc ansam quaerere? id est, captare occasionem rescindendae, irritandaeque pactionis. Quod quidem a Graecorum tractum est figura, apud quos frequens est, labh\n zhtei=n, pare/xein labh\n. id est, ansam quaerere, praebere ansam. Aristophanes in Lysistrata.

*ei) ga\r e)ndw/sei tis2 h(mw=n tai=s2 de\ ka)\n smikra\n labh\n,
*ou)de\n e)llei/yousin au(=tai lipara=s2 xeirourgi/as2.

Si qua per nos vel pusilla data sit ansa feminis,
Pinguis ipsae nil relinquunt protinus chirurgiae.

Plato libro De legibus tertio- kai\ o( lo/gos2 h(mi=n oi(=on labh\n a)podi/dwdwsin. id est. Et ipse sermo nobis velut ansam praebet. Aristides in Pericle: th\n tou= baskai/nein dokei=n pare/xein labh\n. id est, Ansam praebere, vt inuidere videatur. Idem adsimili figura dixit in Timone: *ou)de\ di/dwsi xw/ran th=| blasfhmi/a|. id est, Neque dat locum conuicio. Rursum Plato libro De legibus septimo: Vt contentionis ansas multis praebuerint. Rursum De republica libro octauo, indicat metaphoram sumptam a palaestritis, quorum haec ars est, sic componere corpus, vt prehendi non possint: pa/lin toi/nhn,

w(/sper palaisth\s2, th au)th labh pa/rexe, id est, Rursus igitur tanquam palaestrita eandem ansam praebe. Eodem pertinet, In easdem ansas incidere, et ansam arripere, ansam praeterire, ansam negligere: et si qua sunt alia. Epictetus in Enchiridio suo scripsit, vnicuique rei binas esse ansas, alteram, qua teneri possit, alteram, qua non possit. Arripiendum igitur vnumquodque ea qua possit teneri, id est, bona vndique excerpenda, mala toleranda. Philosophus quidam adolescentes nullis mathematicis disciplinis instructos noluit admittere, quod diceret illis deesse ansam philosophiae. Plutarchus autem in libello De audiendis poetis, eleganter scripsit, multas esse corporis partes, per quas sese insinuant vitia, virtuti vero vnicam esse ansam, aures adolescentulorum si purae fuerint, nullisque assentatorum et corruptorum [correction of the transcriber; in the print corruptotum] hominum sermonibus occupatae.

Cyclopis donum.

*ku/klwpos2 dwrea\, id est, Cyclopis munus: pro eo quod est, munus inutile. Cuiusmodi sunt ferme tyrannorum et latronum beneficia, qui solent hoc ipsum magni beneficii loco imputare, quod aut minus, aut serius noceant. In hanc sententiam Cicero Philippica 2. Quod est aliud, P. C. beneficium latronum, nisi vt commemorare possint iis se vitam dedisse, quibus non ademerint. Lucianus e)n kataplw=|. *ou) pa/nu me\ h( tou= ku/klwpos2 e)kei/nh eu)frai/nei dwrea\, to\ u(pisxnei=sqai, o(/ti pu/maton e)gw\ to\n ou)=tin kate/domai id est, Haud admodum me Cyclopis illud donum delectat, videlicet, quod ita pollicetur: Ego Vtin postremum devorabo. Verba sunt Micylli Cerdonis, qui, cum esset questus, quod non statim cum aliis in cymbam Charontis reciperetur, atque hoc ipsum Clotho parca, beneficii vice imputaret, quod interim tantillum morae lucri faceret, ne descenderet ad inferos, ad hunc modum respondit: Neque dubium quin Lucianus Homericum locum retulerit, qui est in Odysseae lib. 9. vbi Cyclops Polyphemus, delectatus dulci vino, quod illi donarat Vlysses, munus promittit, quo accepto ille sit magnopere gauisurus, vt denuo sibi ministret de sua lagena. Dedit Vlysses spe muneris iterum atque iterum. Porro, vbi iam vino delinitum crederet mitius responsurum, reposcit Vlysses munus promissum. Cui Cyclops hunc in modum respondit:

Caeterum ou)=tis2 Grace, nullum significat: quod nomen finxerat Vlysses, quo Polyphemum posset deludere.

Tuis te pingam coloribus.

TVIS te pingam coloribus, id est, Talem te describam, qualis es. Translatum a pictoribus, qui nonnunquam faciem hominis ita, vt est, exprimunt, ac repraesentant, nonnunquam alienis fucant coloribus. Aut etiam adlusum est ad Aesopicam corniculam, quae se coloribus alienis venditauit. Diuus Hieronymus in Rufinum. Possem et ego te tuis coloribus pingere, et insanire contra insanientem. Ibidem rursum: Scire enim te iactas crimina, que tibi soli amicissimo sim confessus, et haec in medium prolaturum, meisque me coloribus

esse pingendum. Plinius in praefatione historiae mundi. Et, ne in totum videar Graecos insectari, ex illis nos velim intelligi, pingique coloribus, quos in libellis his inuenies. Et Cicero libro Epistolarum ad Quintum fratrem 2. epist. vlt. Tuis coloribus, meo penicillo. Quanquam hoc paulo diuersius.

Ornatus ex tuis virtutibus.

HINC non multum abludit illa ironia Terentiana. Ornatus ex tuis virtutibus. In Adelphis. Si regnum possiderem, ornatus esses ex tuis virtutibus, id est, haberes praemia tuis factis digna. Nam olim reges honorem habebant iis, qui facinus aliquod praeclarum edidissent.

Domi Milesia.

*oi)/koi ta\ milh/sia, id est, Domi Milesia. In eos dici solitum, qui ibi domesticum luxum celebrant, vbi minime probatur. Nam domi liberum est vnicuique suo more viuere. Hospitis autem est, vt eorum, apud quos diuersatur, et cultum, et mores tum laudet, tum imitetur, quoad potest, certe sua non iactet, aliena damnans. Id quod facere solent quidam homines imperiti, qui, quocunque terrarum venerint, omnium omnia vituperant, sua nimis importune laudibus tollunt, etiam vitia pro summis virtutibus efferentes. Refertur adagium ab Angelo Politiano in Miscellaneis, additque inde natum, quod olim Milesio cuidam hospiti, cum apud Lacedaemonios delicias patrias extolleret, ad hunc modum responsum fuerit: oi/koi ta\ milh/sia, mh\ ga\r e)nqa/de, id est, Domi, non hic Milesia, huius sententiae citans auctorem Zenodotum quendam adagiorum collectorem. Feruntur quidem Zenobii cuiusdam collectanea, quem an ille Zenodotum appellet, nondum satis liquet, verum in his collectaneis huiusmodi quandam inuenimus fabulam, quam eandem refert Suidas. Aristagoras quidam Milesius Lacedaemonem profectus, postulabat, vt Ionibus a Persis bello vexatis suppetias ferrent. Is autem, cum in concionem prodisset, insolita apud Lacedaemonios vestitus mundicie, aliisque deliciis Ionicis affluens, quidam ex Ephoris eum hoc dicto submonuisse fertur, oi/koi ta\ milh/sia, id est, domi Milesia. Porro Ephorus Lacedaemoniorum est magistratus, cuius munus est de contractibus cognoscere, vt Auctor est Aristoteles tertio libro Politicorum: alioqui vox ipsa sonat, quasi dicas inspectorem. Caeterum Athenaeus libro 12. causam adagionis secus narrat, nempe Milesios luxum Colophoniorum imitatos, morbum suum finitimis etiam regionib. tradidisse. Hoc nomine cum male audirent, sese admonebant, vt domi suis deliciis vterentur, non etiam traducerent. Effertque proverbium ad hunc modum: oikoi ta\ milh/sia ka)pixw/ria: kai\ mh\ e)n me/sw|, id est, Domi Milesia, ac vernacula, non in propatulo. Vt autem Lacedaemoniorum seueritas multorum literis est celebrata, ita Milesiorum luxus in hominum sermonem abiit, adeo vt quidquid molle, parumque virile velint intelligi, Milesium appellent. Vnde Aristides quidam lib. suo, fabulis obscoenis scatenti, titulum indidit, milhsiakw=n. Et Lucian. in Amoribus, sermones amatorios lasciuos, Milesios vocat. Martianus Capella: Nam certe, inquit, mu/qous2 poeticae etiam diuersitatis delicias Milesiacas. Quin et Apuleius in carmine iambico, quo

asinum suum auspicari voluit, demulcentes, et prurientes narrationes suas sermonem Milesium vocat. Iulius Capitolinus in vita Clodii Albini, Milesias, inquit, nonnulli eius dicunt, quarum fama non ignobilis habetur, quamuis mediocriter scriptae sunt. Et haec de fabulis Apuleianis dici testantur ea, quae paulo post citat ex epist. Seueri: Maior fuit dolor, quod illum pro literato laudandum duxistis, cum ille naeniis quibusdam anilibus occupatus, inter Milesias Punicas Apuleii sui, et ludicra litteraria consenesceret. Hactenus Capitolinus. Quod autem sui Apuleii dixit, illuc pertinet, quod et Albinus ipse, itidem vt Apuleius Afer esset. Caeterum praecipua Milesiorum mollicies in vestitu, propterea quod apud illos texta essent omnium mollissima. Vnde et Tyrius Maximus Milesios eu)imatota/tous2 vocat, nimirum a cultus elegantia. Virgilius in Georg. delicatissima vellera, Milesia nominat. Horatius item:

vestem molliculam, parumque seueram significans. Aristophanes in Ranis: *strw/masi milhsi/ois2 a)natetramme/nos, id est, Stragulis Milesiis inuolutus. Horum meminit et Theocritus, et complures alii scriptores. Sed ad intelligendum adagii sensum, iam plus satis. Adlusit ad proverbium Euripides in Helena:

--- *)en *lakedai/moni
*ge/gonas2, e)kei/nwn tw= no/mwn meqekte/on
*esti\n. ba/diz' e)pi\ dei=pnon ei)s2 ta\ fiditia.
*apo/laue zwmou=, kai\ fo/rei tou\s2, bu/stakas2,
*mh\ katafro/nei. mh/d' e(/ter' e)pizh/tei kala\.

Quando agis apud Lacedaemonem,
Viuas oportet moribus Laconicis.
Coenatum eas in Phiditia Laconica,
Nigro fruare iure, quod ibi apponitur,
Gestesque bystacas, caue contempseris
Quidquam, bonive aliud requiras insuper.

Mense maio nubunt malae.

ROMANORVM adagium extat apud Nasonem: Mense Maio nubunt malae. Dici potest in mulieres intempestiuae libidinis: aut in eos, qui alieno tempore quidquam faciunt: aut qui parum auspicato quid aggrediuntur. Nam olim inauspicatum existimabatur, mulieres Maio Mense nubere, siue quod eo mense vmbra Remi occisi a fratris Celere, creditur apparuisse nutritio suo Faustulo, atque Accae Laurentiae, mandasseque, vt manibus suis iusta persoluerentur. Vnde et Romulo auctore, festa Remuria dicta, posteritas mutata litera Lemuria, velut a lemuribus appellare coepit. Et vmbris maiorum his diebus parentari solitum: atque ob id dies illi inter ferales habiti, ac nuptiis nefasti. Ouidius in Fastis:

Nec viduae tedis eadem, nec virginis apta
Tempora, quae nupsit, nec diuturna fuit.
Hac quoque de causa, si te proverbia tangunt,
Mense malas Maio nubere vulgus ait.

Plutarchus in Problematis alias quasdam causas refert, quam ob rem hoc mense abstineretur a nuptiis.) vel quod medius intercedat inter Aprilem, Veneri sacrum, et Iunium, Iunoni dicatum: (quarum vtraque dea nuptiis praesidet. Proinde propter auspicium deae, aut maturantes paulum, nubebant Aprili, aut pusillum prorogantes, Iunio) vel propter funesta quaedam piacula, quibus per id temporis vtebantur Romani, hominum effigies de ponte in Tiberim praecipitantes, cum antea Graecos consueuissent. Atque ob id Flaminiam Iunonis sacerdotem, quasi luctum illis diebus agere, nec vllo solenni cultu solitam vti. vel quod Maius a natu maioribus, Iunius a Iunioribus denominatus esse videatur Porro nuptiis grandior aetas, vt intempestiua, ita inauspicata. Quapropter scripsit Euripides:

*)all' h)\ to\ gh=ras2 th\n ku/prin xai/rein e)a=|,
*)ht' a)frodi/th toi=s2 ge/rousin a)/xqetai.

Verum senecta iubet valere Cypridem,
Et ipsa rursum infensa senibus est Venus.

Ouem lupo commisisti.

*tw= lu/kw| th\n o)/in, id est, Lupo ouem. Terentius in Eunucho: Scelesta, ouem lupo commisisti. De Chaerea ephebo, cui velut eunucho virgo soli credita est. Donatus admonet proverbium esse, quod contineat femineam reuerentiam, meretricium sensum. Concinne hoc vtemur, quoties ei seruandum aliquid committitur, cuius gratia custodem magis oporteat adhiberi. Cicero tertia Philippica: Etenim in concione dixerat se custodem futurum vrbis, vsque ad calendas Maias, ad vrbem exercitum habiturum. O praeclarum custodem, ouium, vt aiunt, lupum: custos ne vrbis, an direptor et vexator esset Antonius? Vnde quadrare videtur, quoties inimico negocium committitur, quique nobis pessime velit: propterea quod lupus et agnus genuino quodam odio dissident. Id quod ostendit etiam Homerus in Iliad. 10.

*(ws2 ou)k e)/sti le/ousi, kai\ a)ndra/sin o(/rkia pista\,
*ou)de\ lu/koi te kai\ a)/rnes2 o(mo/frona qumo\n e)/xousin,
*)alla\ kaka\ frone/ousi diampere\s2 a)llh/loisin.

Foedus vti non tutum homini, sauoque leoni,
Vtque ouibus prorsum concordia nulla lupisque,
Sed semper cupiunt male, seque odere vicissim.

Huc adscribendum illud, quod refert Suidas: *pri\n kai\ lu/kos2 o)/i+n poimaneu/sei, i. Prius etiam lupus ouem pascet: de re neutiquam verisimili. Huic confine Plautinum illud in Milite: Bono cella suppromo credita. Sed propius accedit, quod est in Truculento: Nam oues illius haud longe absunt a lupis.

Mustelae seuum.

*galh=| ste/ar, id est, Mustelae pingue, subaudiendum, das, aut committis. Cum ea dantur, quorum qui accipiunt, natura sunt appetentissimi. Gaudet enim hoc animal praecipue seuo. veluti si quis laudaret laudis auidissimum: aut ad bibendum provocaret, natura bibosum: aut ad aleam inuitaret, quibus hic ludus impendio gratus esset. Refertur adagium a Diogeniano.

Nullam hodie lineam duxi.

*th/meron ou)demi/an grammh\n h)/gagon, Hodie nullam lineam duxi. Ab Apelle pictore natum adagium: in eos quadrat, quibus cessatum ab exercitio studii, artisque suae. Id refertur a Plinio lib. 35. cap. decimo, cuius verba non grauabimur in hoc commentarium transcribere: Scitum est, inquit, inter Protogenem, et eum quod accidit. Ille Rhodi viuebat, quo cum Appelles adnauigasset, auidus cognoscendi opera eius, fama tantum sibi cogniti, continuo officinam petit. Aberat ipse, sed tabulam magnae amplitudinis in machinam aptatam picturae anus vna custodiebat. Haec Protogenem foris esse respondit, interrogauitque, a quo quaesitum diceret: Ab hoc, inquit Apelles: arreptoque penicillo, lineam ex colore duxit summae tenuitatis per tabulam. Reuerso Protegene, quae gesta erant, anus indicauit. Ferunt artificem protinus contemplatum subtilitatem, dixisse: Apellem venisse. Non enim cadere in alium tam absolutum opus: ipsum tunc alio colore tenuiorem lineam in ipsa illa duxisse, praecepisseque abeuntem, si redisset ille, ostenderet, adiiceretque hunc esse quem quaereret. Atque ita evenit. Reuertitur enim Apelles, sed vinci erubescens, tertio colore lineas secauit, nullum relinquens amplius subtilitari locum. At Protogenes, victum se confessus, in portum deuolauit, hospitem quaerens. Placuit sic eam tabulam posteris tradi, omnium quidem, sed artificum praecipue miraculo. Consumptam eam constat priore incendio domus Caesaris in palatio, auide ante a nobis spectatam, spaciosiore amplitudine, nihil aliud continentem, quam lineas visum effugientes, inter egregia multorum opera inani similem, et eo ipso allicientem, omnique opere nobiliorem. Apelli fuit alioqui perpetua consuetudo, nunquam tam occupatam diem agendi, vt non lineam ducendo exerceret artem, quod ab eo in proverbium venit. Hactenus Plinius. Caeterum ad hanc lineam, qua protinus agnitus est a Protogene, respexit Statius in Hercule Vindice Epitrapezio, cum ait:

Neque natare, neque literas.

*mh/te nei=n, mh/te gra/mmata, id est, Neque natare, neque literas, subaudiendum nouit. In eos dicitur, qui supra modum indocti sunt, nihilque prorsus bonarum artium in pueritia didicerunt. Nam haec duo statim discebant pueri Athenis. Atque adeo Romae quoque, id quod satis declarat Suetonius in Augusto: Nepotes, inquiens, et literas, et natare: aliaque rudimenta per se plerunque docuit. Idem de Caligula prodidit, quod ad caetera magnopere docilis, natare tamen nescierit, velut postremum hoc nemo nesciret. Plato lib. De legib. 3. *tou\s2 de\ e)nanti/on e)/xontas2 tou/twn, w(s2 sofou/s2 te prosrhte/on a)\n, ka)\n to\ lego/menon, mh/te gra/mmata, mh/te nei=n e)pistw=ntai: Qui vero contra affecti, sapientes appellandi, etiamsi neque literas, vt dicitur, neque natare sciant. Item Aristides in apologia communi 4. oratorum, *)all' w(s2 to\ lego/menon dh\ tou=to, ou)/te gra/mmata, ou)/te nei=n ei)do/ta e)le/gxein a)ciw=n, id est, Sed perinde coarguendum existimas, quasi qui, quemadmodum dici consueuit, neque literas, neque natare norit.

Mordere frenum.

MORDERE frenum D. Brutus lib. Familiarum epistolarum vndecimo posuisse videtur, pro eo, quod est, vel leuiter repugnare seruituti. Si frenum momorderis, peream, si te omnes, quotquot sunt, conantem loqui ferre poterunt. hoc est, si vtcunque significaueris te seruitutem iniquo animo ferre. Ad hanc sententiam faciunt, quae respondet Cicero: Si timidus, inquiens, essem, tamen ista epistola omnem mihi metum abstersises: sed, vt mones, frenum momordi. Etenim, qui, te incluso, omnem spem habuerim in te, quid nunc putas? Quanquam Papinius in Epithalamio Stellae, et Violantillae in diuersum sensum vsurpauit, nempe pro eo, quod est, seruitutem accipere, frenumque recipere:

Id est, Admisit vincula matrimonii. Quanquam, an etiam in hunc sensum verba Ciceronis accipi possint, doctis excutiendum relinquitur. Prouerbium sumtum videtur e fabula Aeschyli, quae inscribitur Prometheus, in qua sic loquitur Mercurius:

*te/ggh| ga\r ou)de\n, ou)de\ malqa/kh| li/tais2
*emai=s2, dakw\n de\ sto/mion w(s2 neozu/ghs2
*gw=los2 bia/zh|, kai\ pro\s2 h(ni/as2 ma/xh|.

Precib. nihil mitescis inflexus meis.
Sed frena mordens, pullus indomitus velut,
Ferociens pugnas habenas vincere.

Manibus, pedibusque.

EXTREMVM conatum significantes, dicimus, Manibus, pedibusque. Nam per manus declaratur industria conficiendi negocii, per pedes maturandi celeritas. Dauus in Andria Terentiana. Ego hoc Pamphile tibi pro seruitio debeo, conari manibus, pedibusque. Vtitur hoc adagio semel atque iterum Aeschines in oratione contra Demosthenem Homerus Iliados Y.

Omnibus neruis.

EVNDEM habet sensum, Omnibus neruis, id est, summa vi, summoque studio. Nam robur, iuxta philosophos, in neruis situm. Vnde et neruos intendere, expedire neruos, et neruosa dicimus, quae vegeta validaque, minimeque languida. Cicero ad Q. Fratrem: Sic contende omnibus neruis, et facultatibus. Idem lib. 15. Epist. famil. Omnes neruos in eo contendas. Item Verrinarum actione secunda: In quo omnes neruos aetatis, industriaeque meae contenderem.

Velis equisque.

SIMILEM conatum significat, velis, equisque, ad fugiendum, aut assequendum magis, quam ad efficiendum. M. Tullius ad. Q. Fr. libro secundo. Sic ego, qui in isto homine colendo tam indormiui diu, te mehercule saepe excitante, cursu corrigam tarditatem, tum equis, tum velis. Quo quidem loco, in vulgatis exemplaribus, pro Velis, Viris scriptum habetur. Idem Officiorum li. 3. Quibus obsoletis floret Epicurus, eiusdem fere auctor, adiutorque sententiae. Cum his equis, velisque vt dicitur, si honestum tueri, ac retinere sententia est, decertandum est. In quibus exemplis vsus est eadem metaphora paulo diuersius, vt qui illic respexerit ad celeritatem, hic ad vtrumque pugnae genus equestre, ac nauale.

Remis velisque.

HVIC similimum est, Remis velisque. Inde translatum, quod, cum nauis simul, et remigio, et velo impellitur, summus est nautarum conatus. Cicero lib. Tuscul. quaest. 3. Tetra res est, misera, detestabilis, omni contentione, velis, vt ita dicam, remisque fugienda. Idem in prima Philippica. Tum vero tanta sum cupiditate incensus ad reditum, vt mihi nulli neque remi, neque venti satisfacerent. Plautus in Asinaria. Remigio, veloque quantumcunque poteris festina, et fuge. Cum remigio nauis impellitur, Graeci deu/teron plou=n, id est, secundarium cursum appellant. cum velis fertur, dicitur i(stiodromei=n, cum secundis ventis, ou)riodromei=n. Vertit in diuersum, hoc est, in significationem tarditatis, metaphoram Aristophanes, e)n e)kklhsiazou/sais2.

Interpres exponit. Neque ventis, neque remis nauigamus. Quanquam nihil prohibet ad equestrem cursum referri. Virgilius simpliciter extulit in Aeneidos tertio.

Ad hanc formam pertinet, quod ait Plato lib. De legib. 9. *ta\s2 de\ tw= kakw=n cunousi/as2 feu=ge a)metastrepti\. id est, Malorum autem consuetudines fugito irreuersim, hoc est, ne respiciens quidem a tergo. Allusit autem ad Eurydices fabulam, cui lex crat dicta, ne respiceret. Et Virgilius,

Nauibus, atque quadrigis [correction of the transcriber; in the print quadragis].

PRO summo studio, summaque festinatione, Flaccus dixit, Nauib. atque quadrigis, in Epistolis:

Strenua nos exercet inertia, nauibus atque
Quadrigis petimus bene viuere, quod petis hic est.

Plutarchus aduersus vsuram: *mhde\ su/ge i(pposu/nas2 te me/nein, mhde\ o)xh/mata zeukta\, kerasfo/ra, kai\ kata/rgura, a(\ to/koi taxei=s2 katalamba/nousi kai\ paratre/xousin, a)ll' o)/nw| tini tw=| tuxo/nti, kai\ kaba/llh| xrw/menos2 feu=ge pole/mion, kai\ tu/rannon daneisth/n. id est, Ne vero, tu aut equitatum oppertus fueris, aut vehicula iugalia cornigera, et argento picta, quae celeres vsurae assequuntur, et praetercurrunt, verum asino quopiam, quemcunque forte nactus fueris, aut caballo, fuge hostem, ac tyrannum foeneratorem.

Citis quadrigis, Iouis quadrigis.

CITIS quadrigis fugere, et Iouis quadrigis fugere, pro eo, quod est, quam ocyssime fugere, legitur apud Plautum. ab Homero translatum, qui diis quadrigas affingit, quib. quo lubitum sit repente rapiantur, ex Olympo in terras, rursus e terris in caelum. Ad quas allusit Cicero, scribens Q. Fratri: Quoniam scribis poema nostrum ab eo probari quadrigis poeticis, modo mihi date Britanniam, quam pingam coloribus tuis, meo penicillo. Plautus in aulularia: Quod iubeat, citis quadrigis properet persequi. Liuius primae decadis libro quinto narrat Camillum captis Veiis, ita triumphantem ingressum vrbem: vt curru equis albis iuncto veheretur, et ob id eum triumphum clariorem fuisse, quam gratiorem quod Solis, ac Iouis currum aequiparasse moliretur.

Equis albis praecedere.

VBI quem aliis quapiam in re longe superiorem significabant, longoque anteire interuallo, eum albis equis praecedere dicebant, vel quod antiquitus equi albi meliores haberentur: vel quod victores in triumpho albis equis vectari soleant; vel quod albi equi fortunatiores et auspicatiores esse credantur, vt ad equestre certamen referamus metaphoram. Quod quidem indicat Apuleius, cum ait: Postquam ardua montium, et rosida cespitum, et glebosa camporum emersi, me equo indigena peralbo vehens, iam eo quoque admodum fesso. Neque enim temere addit, vel indigena, id est, Thessalico, vel albo: nam vtrumque pertinet ad emphasim pernicitatis. Horatius in Sermonibus de Persio quodam:

Durus homo, atque odio qui possit vincere regem,
Confidens, tumidusque adeo sermonis amari,
Sisennas, Barros vt equis praecurret albis.

Erant autem Sisenna, et Barrus homines quidem insignita maledicentia: etiam si Acron barros legit, vt si epitheton. Neque dissimile huic Plautinum illud in Asinaria: Nam, si huic occasioni tempus sese subterduxerit, nunquam aedepol albis quadrigis indipiscet postea. Graeci simpliciter dicunt parippeu=sai, pro longe antecellere, quod equestris cursus sit expeditior.

Mordicus tenere.

MORDICVS tenere est, summa pertinacia tueri, quod Graeci vocant o)da\c. M. Tullius Acad. quaest. lib. 1. Nam ab omnib. eiusmodi visis, perspicuitatem, quam mordicus tenere ebemus, abesse dicemus: Diuus Aurelius Augustinus in epistola quapiam ad diuum Hieronymum: Illi me plus mouent, qui, cum posterius interpretarentur, et verborum, locutionumque Hebraearum viam, atque regulas mordicus, vt fertur, tenerent: non solum inter se non consenserunt, sed etiam reliquerunt multa. In eundem sensum dixit Seneca libro de beneficiis 7. Vtraque manu: Haec, inquit, Demetrius noster vtraque manu tenere proficientem iubet, haec nusquam dimittere.

Terra, marique.

FACIEM prouerbialem habet et illud, Terra, marique: quoties extremum conatum, studiumque significamus. Theognis:

Molli brachio, Leui brachio.

HIS pene diuersum est, Molli brachio, et Leui brachio, cum indiligentem operam significamus. Cicero epistolarum ad Atticum lib. l2. Quod me quodammodo molli brachio de Pompeii familiaritate obiurgas, nolim, ita existimes. Idem ad eundem lib. 4. Consules, qui illud leui brachio egissent, rem ad senatum detulerunt.

Omni telorum genere oppugnare.

oppugnare, pro eo, quod est, modis omnibus insectari. Metaphora sumta videri potest ex illo versiculo Homerico:

Cominus, atque eminus.

AD eandem formam pertinet e)ggu/qen kai\ po/r)r(wqen, id est, Cominus atque eminus. Translatum et hoc a bello, in quo nunc conserti pugnant gladiis, nunc machinis procul tela in hostem torquentes. Id si ad animi res transferatur, fiet venustius. Cum hominibus habenda pax, caeterum cum vitiis cominus, atque eminus pugnandum. Qui cominus pugnant, susta/dhn ma/xesqai dicuntur, qui hastis, dia\ dora/twn ma/xesqai dicuntur.

Omnem mouere lapidem.

*pa/nta li/qon ki/nei, id est, Vnumquemque moue lapidem, hoc est, omnia experire, nihilque intentatum relinque. Quod adagium hoc pacto natum esse plerique ferunt: Xerxes, Graecos bello adortus, cum esset apud Salaminem superatus, ipse quidem inde se mouit, verum Mardonium reliquit, qui suo nomine bellum prosequeretur. At, cum hic quoque in Plateis parum prospere pugnasset, fugatusque esset, fama vulgo inualuit, Mardonium intra ambitum tentorii sui thesaurum ingentem humo defossum reliquisse. Hac spe pellectus Polycrates Thebanus, eum agrum commercatus est. Verum, vbi iam multum, diuque thesaurum quaesisset, neque quidquam proficeret, Delphicum oraculum consuluit, qua ratione posset eas pecunias inuenire. Apollo respondit his verbis: pa/nta li/qon ki/nei, id est, Vnum quenque moue lapidem. Id simul atque fecisset, multam auri vim reperisse ferunt. Sunt, qui metaphoram sumtam existiment ab his, qui cancros venantur in litore. Nam hi plerunque sub saxis laritant, quae mouent, qui cancros quaerunt. Effertur adagium, etiam ad hunc modum: pa/nta kinh/sw pe/tron, id est, Omnem mouebo petram, hoc est, omnia periclitabor. Euripides in Heraclidis: pa/nta kinh=sai pe/tron, sentiens nihil non fieri. Plinius Iunior in quadam epistola: Ego iugulum statim video, hunc premo. Premit certe, quod elegit, sed in eligendo frequenter errat. Respondi posse fieri: vt genu esset, aut tibia, aut talus, vbi iugulum putaret. At ego, inquam, qui iugulum perspicere non possum, omnia pertento, omnia experior, pa/nta denique li/qon kinw=. id est, Omnem lapidem moueo. Diuus Basilius ad nepotes. Ad quod vt viaticum paremus, omnis lapis, vt dici solet, mouendus est. Fortasse huc allusit et Theocriticum illud in Bucoliastis:

De Galatea lasciuiente, atque omnia tentante, quo Polyphemum in se prouocaret, id quod alibi retulimus. Scholiastes admonet, prouerbio dici, significans idem valere, quod pa/nta ka/lwn sei/ein, id est, omnem mouere funem. Addit metaphoram sumtam a ludo quopiam, in quo qui non potest alia ratione vincere concertationem, mouet a linea lapidem, qui dicitur rex. Nam quod affert de statua saxea, quam sua forma mouere possit Galatea, coactius est, mea quidem sententia.

Omnem rudentem mouere.

*pa/nta ka/lwn sei/ein, id est, Omnem funem mouere. Aliunde ducta metaphora: sensum eundem efficit. Aristophanes in Equitibus:

*nu=n dei= se\ pa/nta dh\ ka/lwn e)cie/nai,
*kai\ lh=mma qou/rion forei=n, kai\ lo/gous2 a)fu/ktous2.

Nunc te necesse est omnem rudentem expedire,
Et lemma ferre vehemens, ac rationes ineuitabiles.

Lucianus in Pseudomante: *kai\ pa/nta ka/lwn e)ki/noun, a)mu/nasqai bulo/menos2. id est, Atque omnem mouebam funem, hominem vlcisci cupiens. Apollonius in epistola ad Euphratem: pa/nta fasi\ dei=n to\n e)/mporon ka/lwn sei/ein. id est, Negotiatorem aiunt omnem funem mouere oportere. Vsurpauit et Plato in dialogo, cui titulus. Sisyphus, skopw=men nh\ di/a, u(perfuw=s2 me\n ou)=n to\ lego/meno/n ge pa/nta ka/lwn e)fe/ntes2, kai\ pa=san fwnh\n e)fie/ntes2, id est, Consideremus itaque, per Iouem, exacte, omnem quod aiunt rudentem laxantes, et omnem vocem emittentes. Iulius Pollux libro de vocabulis rerum primo, e)ple/omen pa/nta a)nasei/santes2 ka/lwn, kai\ a(/pasi ka/lois2. id est, Nauigamus omni moto rudente, et omnibus rudentibus. Ad eum modum significat difficilem nauigationem, in qua sint omnia tentanda.

Omnem iacere aleam.

OMNEM iacere aleam, est, rem vniuersam periclitari, fortunaeque arbitrio committere. Siquidem alea fortunae ludus est magis, quam artis. Vnde prouerbiali figura, si quando ancipitem rei euentum significamus, quasi non ab arbitrio iacientis, sed a fortuna pendentis, aleam iaci dicimus. Ita Terentius in Adelphis, vitam hominum perinde dixit esse, quasi cum ludas tesseris, vt quod iactu non cecidit, id arte vt corrigas. Lucianus in dialogo, cui titulus, u(pe\r tw= ei)ko/nwn,

--- *xrh\ d' e)p' a)ci/ois2 ponei=n,
*yuxh\n proba/llont' e)n ku/boisi dai/monos2.

Aristides in Pericle: *kai ei(=s2 u(pe\r pa/ntwn ku/bos2 a)ner)r(i/pteto, swma/twn, xruma/twn, do/chs2, h(gemoni/as2, id est, Vna super omnibus alea iaciebatur, vita, pecuniis, fama, principatu. C. Caesar ad Rubiconem, qui fluuius Italiam a Gallia disterminat, paulisper secum haesitans, animoque reputans, quam arduam rem moliretur, posteaquam ostento est animus additus: Eamus, inquit, quo deorum ostenta, quo inimicorum iniquitas vocat, iacta esto alea. Plutarchus in apophthegmatis ad hunc modum dixisse refert, pa=s2 a)ner)r(i/fqw ku/bos. id est, Omnis iacta sit alea. Ad quod alludens Lucanus:

Plutarchus in vita Coriolani, extremam aleam in eundem sensum vsurpasse videtur, w(/sper e)/sxaton ku/bon a)fie/nti. i. Velut extrema iacta alea. Item Petronius Arbiter:

M. Tullius lib. De diuinatione 2. Non perspicitis aleam quandam inesse hostiis deligendis, praesertim cum res ipsa doceat. Cum enim tristissima exta sine capite fuerint, quibus nihil videtur esse dirius, proxima hostia litatur saepe pulcherrime. Hic Tullius

aleam dixit, casum. Prouerbium desumtum videtur ex Menandro. Nam Athenaeus libro decimotertio, haec citat illius carmina e comoedia, quae inscribitur Arrhephorus, siue Tibicina:

*ou) gamei=s2 e)a\n nou=n e)/xeis2, tou=ton katalipw\n to\n bi/on.
*gega/mhka ga\r au)to\s2, dio\ tosou=to/ soi parainw= mh\ gamei=n.

Siquidem sapis, ne coniugem vnquam duxeris.
Duxi ipse, proinde suadeo ne duxeris.

Graeci versus apud Athenaeum nonnihil corrupti sunt scribarum inscitia. sed nullo negotio possunt restitui. Sic enim scriptos primum arbitror.

*ou) gamei=s2 ei) nou=n e)/xeis2 ge, katalipw\n tou=ton bi/on,
*gega/mhka ga\r au)to\s2. dio\ tosou=ton mh= gamei=n
*nu=n soi= parainw=.

Plato vitam humanam, teste Plutarcho, similem esse dixit alearum ludo, in quo et iacere oporteat accommoda, et iis, quae ceciderunt, recte vti. Quid cadat, in fortunae manu est: distribuere vero recte, quae forte ceciderunt, id in nobis situm est. Quam collationem imitatus fuisse videtur Terentius in Adelphis.

Vela ventis permittere.

NEQVE dissimili figura dixit Quinctilianus in praefatione Institutionum oratoriarum: Permittamus vela ventis, et oram soluentibus bene precemur, hoc est, editionis ancipitem euentum vtcunque cadet experiamur. Similimum est illud apud Senecam in Agamemnone: Fluctibus dedi ratem, hoc est, rem fortunae arbitrio commisi. Theognis.

Venuste Graecis plhsi/stios fere/sqai dicitur, qui toto pectore, summoque conatu rapitur ad aliquid: Ita Plutarchus in Catone seniore de Scipione. Hunc Cato reprehendebat, quod largitione corrumperet. Scipio respondit, sibi non opus esse quaestore nimium diligenti, cum ipse plhsi/stios2, id est, plenis velis ad bellum raperetur. Ouidius:

Sub omni lapide scorpius dormit.

Sub omni lapide scorpius dormit, aut (vt metri quoque ratio seruetur, est enim anapaesticus dimeter)

Admonet adagium, cauendum esse, ne quis apud captiosos, et calumniosos temere loquatur: quidquid enim attigerit, periculum esse, ne mordeatur. Constat autem scorpios solere sub saxis cubitare; quae si quis tollat incautius, fit, vt ictus vulnus accipiat. Conueniet et in morosos, qui quidvis causari solent, vel in pigros, qui friuola quaedam praetexentes suffugiunt laborem Aristophanes e)n qesmoforiazou/sais2.

*th\n paroimi/an d' e)painw=
*th\n palaia\n. u(po\ li/qw| ga\r panti/pou
*xrh\ mh\ da/kh| r(h/twr a)qrei=n.

Asinus ad lyram.

*)onos2 lu/ras2, subaudi a)kroath\s2, id est. Asinus lyrae auscultator. In eos, qui propter imperitiam nullo sunt iudicio, crassisque auribus. Hunc titulum prouerbialem M. Varro satyrae suae cuidam indidit. Eiusdem apud Gellium extant haec verba e satyra, cui titulus, Testamentum: Si quis mihi filius vnus, pluresve in decem mensibus gignuntur: si erunt o)/noi lu/ras2, id est, asini ad lyram, exhaeredes sunto. o)/nous2 lu/ras2, appellat indociles bonarum artium, atque intractabiles. Diuus Hieronymus ad Marcellam. Quos ego cum possem meo iure contemnere, asino quippe lyra superflue canit, tamen ne nos superbiae, vt facere solent, arguant. Et idem aduersus Vigilantium. Quanquam stulte faciam, magistro cunctorum magistros quaerere, et ei modum imponere, qui loqui nescit, et tacere non potest. Verum est illud apud Graecos prouerbium, o)/nos2 lu/ras2. Lucianus de his, qui mercede seruiunt. *ti/ ga\r koino/n fasi lu/ra| kai\ o)/nw|, id est. Quid enim commercij, quod dici solet, asino cum lyra? Idem aduersus indoctum. o)/nos2 lu/ras2 a)kou/eis2 kinw=n ta\ w)=ta, id est. Sed asinus lyram audis, auriculas mouens. Vnde et hoc pacto effertur adagium: o)/nos2 ta\ w)=ta kinw=n, i. Asinus auriculas mouens. Rursum ad hunc modum: o)/nw| ti\s2 e)/lege mu=qon, o( de\ ta\ w)= ta e)ki/nei, id est. Asino quidam narrabat fabulam, at ille auriculas mouebat. In eos, qui, cum nihil intelligant, tamen, perinde quasi nihil non intelligant, ita nutibus alludunt, aut arrident dicentibus. Est autem asino naturale, subinde mouere auriculas, veluti significanti se iam intelligere, cum nihil etiam audierit. Aliquando referunt ad asinum non auscultantem lyram, sed ipsum canere conantem. Lucianus: *kai\ ma/lista o(po/tan a)|dh| kai\ a)bro\s2 ei)=nai qe/lh|, o)/nos2 au)toluri/zwn fasi\, id est. Maxime si quando canit, cupitque festiuus, ac lepidus videri, asinus, vt aiunt, ipse lyra canens. Idem in Pseudologista: tou=to dh\ to\ tou= lo/gou, o)/non kiqari/zein peirw/menon o(rw=n. i. Iuxta hoc ipsum, quod vulgo dici solet, asinum conspiciens cithara canere tentantem. Citatur et hic versiculus:

Recte torquebitur in eos, qui indecore tentant artificium, cuius sunt imperiti, et a quo natura abhorrent. Festiuiter inuertit adagium Stratonicus apud Athenaeum libro Dipnosophistarum 8. Erat Cleon quispiam, cui nomen inditum boui, is, cum scite caneret voce, caeterum lyra non perinde vteretur, Stratonicus, vbi canentem audisset: Olim, inquit, asinus ad lyram dictus est, nunc vero bos ad lyram.

Sus tubam audiuit.

*sa/lpiggos2 u(=s2 h)/kouse, id est. Tubam sus audiuit. In eos quadrabit, qui res quidem egregias audiunt, verum eas neque intelligunt, neque mirantur. Aut in eos, qui iis, quae audiunt, neque gaudent, neque commouentur. Equi tubarum clangore concitantur ad bellum: suem abigat citius, quam

Nihil graculo cum fidibus.

NIHIL graculo cum fidibus, id est, Nihil stolidis, et imperitis cum bonis literis. Nam graculus auis est ineptae, molestaeque garrulitatis, atque obstrepera, adeo, vt a voce, qua sonat, nomen inditum putent; auctore Quintil. 1. Instit. libr. Tum sui generis conuentus amat, quo mutuo garritu strepitus fiat odiosior. Porro cithara silentium postulat, et aures attentas. A. Gellius Noct. Atticarum extrema lucubratione, sane quam eleganter hoc adagium torquet in quosdam pinguiore ingenio homines, stolidaque loquacitate praeditos, profanos, a)mou/sous2, id est, a musarum sacris alienos.

Nihil cum amaracino sui.

ATQVE ei continenter simile quoddam subnectit: Nihil cum amaracino sui: hoc est, stolidis vel optima putent, displicentque. Amaracinus herbae genus, Siculorum lingua a Cinyrae Cyprij Regis eiusdem nominis filio dictum, quem in hanc herbam conuersum fuisse, fabulis proditum est. Caeterum Seruius in primum Aeneidos scribit Amaracum puerum fuisse regis vnguentarium, qui casu lapsus dum ferret vnguenta, maiorem confusione odorem creauit, vnde et optima vnguenta amaracina dici coeperint: hunc postea in herbam amaracum fuisse conuersum. Eadem dicitur et sansucum, et aliis atque aliis nominibus, vt auctor est Dioscorides in tertio libro, aitque gratissimi esse odoris, atque totam odoratam. Plin. libr. 13. cap. 1. inter vnguenta nobilia, et amaracini facit mentionem, refertque quondam in Coo fuisse laudatissimum, postea eodem in loco praelatum Melinum: deinde docet variis vnguentis admisceri sansucum, quemadmodum et Telino: quinetiam ex simplicis amaraci succo nobilissimum vnguentum confici. Idem libro 21. cap. 22. scribit in Cypro sansucum laudatissimum, et odoratissimum nasci, eiusque varia ostendit remedia: atque ex eo oleum quoque fieri, quod amaracinum, seu sansucinum vocetur. Cum igitur huiusmodi sit amaracinum, contra sue nihil immundius, nihil sordium amantius, quamobrem dixit Virgilius:

nihil profecto minus conuenit rostro suillo, quam deliciae vnguentariae, quippe cui id demum dulce olet, quod coenum olet. Maxime quod inter vnguenta, peculiari quadam naturae proprietate, amaracinum inimicum est suillo generi, ita, vt illis veneni instar sit, siquidem credimus Lucretio, cuius in 6. libro hi sunt versus:

Denique amaracinum fugitat sus, et timet omne
Vnguentum, nam setigeris subus acre venenum est.

Suem olim Aegyptij belluam vsque adeo spurcam ducebant, vt, si quis vel transiens contigisset, continuo properaret ad flumen, se pariter, ac vestem abluturus. Subulcos etiam indigenas adeo inuisos haberi, vt nec in templa recipiantur, nec ad matrimonium,

aut affinitates admittantur, auctor Herodotus lib. 2. Ad hoc adagium adlusisse videtur M. Tullius, cum ait: Illi alabastrus vnguenti plena putet [note of the transcriber: corrupted...]: id est, optima pro pessimis displicent. Simile quiddam dici posset de Scarabaeo, cui vnguentum pro stercore est, oletum pro vnguento: id quod vulgo quoque dici solere, propemodum innuit Plutarchus in commentario, in quo Stoicorum dogmata cum poetarum dictis componit: le/gontai oi( ka/nqaroi to\ mu/ron a)poli/pein, ta\ de\ dusw/dh diw=kein. id est, Aiunt Scarabaeos vnguentum fugere, graueolentia sectari.

Asinum sub freno currere doces.

ASINVM sub freno currere doces, hoc est, doces indocilem. Nam equus ad cursum idoneus, asinus ad equestrem cursum inutilis. Horatius:

Infelix operam perdas, vt si quis asellum
In campum doceat parentem currere freno.

Acron admonet, prouerbialiter dictum de asino. Est autem diuersum illi, quod alibi retulimus, to\n i(/ppon ei)s2 pedi/on, id est, Equum in campum.

Alienam metis messem.

*)allo/trion a)ma=|s2 qe/ros2, id est. Alienam metis messem. Duplex est vsus huius adagij, quippe quod pariter, et in eos conuenit, qui commoditatibus aliena partis opera potiuntur: et in hos, qui negotium non suum parum diligenter curant. Ducta metaphora a vetusto more, quo vicini rustici in demetenda segete mutuam inter sese operam commodabant. Fit autem hominum more, vt in suopte quisque negotio longe sit attentior, quam in alieno. Id quod eleganter admonet Apologus ille de Cassita, quem non pigeret referre, nisi promptum esset cuilibet apud A. Gellium legere. Potest et eo referri, quod aliquoties fit, vt, eiectis ijs, qui sementem fecerunt, alij in eorum locum succedant, citraque laborem alienis fruantur sudoribus. Vnde Maronis illud:

Aristophanes in Equitibus: *tallo/trion a)mw=n qe/ros2, id est, Alienam metens messem. Dictum est in Cleonem, qui in rem paratam, multisque laboribus a Demosthene prius labefactam veniens, Pylo capta, gloriam omnem victoriae in se transtulit, Demostheni praeter inuidiam nihil relictum. Cui confine est illud Homeri ex Odysseae lib. 1.

*)egw\ de\ pe\ripatw=ng' a)p' e)rgasthri/ou
*eyantos2 e(te/rou th\n xu/tran u(feilo/mhn

Penelopes telam retexere [correction of the transcriber; in the print retextere].

PENELOPES telam retexere, est inanem operam sumere, et rursum destruere quod effeceris. Natum ex Homero, qui libro Odysseae secundo fingit, Penelopen Vlyssis vxorem, procos iam vrgentes, hac conditione delusisse, vt tum se promitteret nupturam, vbi telam, quam habebat in manibus, absoluisset. Quam conditionem posteaquam illi accepissent, mulier astuta, quod interdiu texuisset, id noctu retexere coepit.

*)/enqa kai\ h(mati/h me\n u(fai/nesken me/gan i(sto\n,
*nu/ktas2 d' a)llu/esken e)ph\n dai+/das2 paraqei=to.

Illa diurna quidem ingentem contexere telam,
Verum eadem admotis soluebat nocte lucernis.

Vsurpat hoc adagium Plato in Phaedone. Item Cicero Academ. quaest. lib. 2. Quid, quod eadem, inquit, illa ars, quasi Penelopes telam retexens, tollit ad extremum superiora? Sentit autem de dialectica, quae ijsdem illis orationibus, quibus confirmauit aliquid, rursum soluit, ac destruit, vt nihil iam actum videatur. Seneca De beneficijs quincto. Quid enim boni est, nodos operose soluere, quos ipse vt solueres feceris? Aristides in defensione quatuor oratorum: kai\ ou)k oi)=da o(/ntin' i(sto\n a)nalu/ontes2. o(/son ga\r a)n proko/ywsi th=s2 sofi/as2, tosou=t' a)ntafairou=si mega/la fronou=tes2. id est. Et telam nescio quam retexentes. Quantum enim faciunt compendij in sapientia, tantum rursum dispendij, dum arrogantes euadunt. Hoc quoniam alijs prouerbijs, quae mox dicemus, subnectit, indicat nimirum et hoc esse prouerbium.

Annosam arborem transplantare.

*gera/ndruon metafuteu/ein, id est, Vetulam arborem transplantare In eos dicitur, qui sero, atque exacta iam aetate conantur dediscere, quibus diu iuuenes assueuerint. Aut simpliciter de ijs, quae frustra molimur. Neque enim loco mouenda arbor, vbi iam alte fixerit radices, sed cum plantula adhuc est. Nam veteres negabant arborem transferri oportere, vel minorem bima, vel maiorem trima: teste Plinio. Videtur autem adagium ad quercum peculiarius pertinere, quae omnium altissime radices agit: Vt et a)po\ th=s2 druo\s2 gera/ndruon. Siue quod hanc arborem omnium primam arbitrantur fuisse. Quapropter et Ioui sacra arbor, et sylua Dodonaea querna fuit, vnde prima omnium oracula reddita creduntur. Eleganter vsus est hoc adagio Seneca lib. Epistolarum 13 Epistola prima: Haec, inquit, si nimium tristia videbuntur, villae imputabis, in qua didici ab Aegialo diligentissimo patrefamilias (is enim nunc huius agri possessor est) quamuis vetus arbustum posse transferri. Haec nobis senibus discere necessarium est, quorum nemo non oliuetum alteri ponit.

Arenam metiris.

*)/ammon metrei=s2, id est. Arenae modum quaeris, siue metiris, hoc est, rem infiniti laboris, atque inexplicabilem inceptas. Aut, fiustra conaris, quod nequeas efficere. Athenaeus libro sexto Alexidem quendam adducit, qui innumera dixerit yammako/sia, velut aequantia numerum arenarum, o)no/masi de\ xrw/menon yammakosi/ois2. id est, nominibus vtens arenaginta, vt Grecae vocis figmentum imitemur. Plato in Theaeteto: *ma=llon au)to\n le/lhqen h)\ oi( th=s2 qala/sshs2 lego/menon xo/es2. id est. Magis illum latet, quam maris, vt dicitur, arenae.

Vndas numeras.

*ku/mata metrei=s2, id est, Vndas numeras. Eundem cum proximo sensum habet. Virgilius vtranque paroemiam eleganter attigit lib. Georgicon secundo.

Quem si scire velit, Libyci velit aequoris idem
Discere quam multae zephyro turbentur arenae.
Aut vbi nauigiis violentior incidit Eurus.

*)all' i)=sos2 ga\r o( mo/xqos e)p' a)/oni ku/mata metrei=n,
*(/oss' a)/nemos xe/rsonde meta\ glauka=s2 a)lo\s2 w)qei=.

Nanque perinde siet, quasi si numerare labores,
Quod venti e pelago trudant ad litora fluctus.

Videri potest ab Aesopico quodam apologo natum adagium, quem refert Lucianus in Sectis: Olim quendam in maris litore sedisse, conantem singulas vndas pernumerare: cumque vndas vndis trudentibus, obrueretur, animoque male angeretur quod eas numero complecti non posset, adiens callida vulpes opportuno consilio sic hominem subleuauit. Quid angeris, inquit, propter vndas, quae praeter eunt? Hinc numerare incipias oportet, illas missas facias.

Surdo oppedere.

*para\ kwfw=| a)popardei=n. id est. Apud surdum crepitum edere. Dicitur, vbi quid frustra sit. Aut vbi peccatur apud stupidos, qui non queant sentire. Siue cum conuiciis incessitur is, qui perinde negligit, quasi non audiat. Refertur a Diogeniano, et a Suida.

Aranearum telas texere.

*ta\ a)ra/xnia u(fai/nein, id est. Aranearum telas texere. Est in re friuola, nulliusque frugis, infinitum, atque anxium capere laborem. Refertur prouerbii vice a diuo Basilio in initio enarrationis Hexameron. Vnde et apud Diogenem Laertium in vita Zenonis, philosophus quidam rationes dialecticas, aranearum textis similes esse dicebat, quae cum operosum quiddam, atque exactum prae se ferant, tamen nugatoriae sint, atque imbecilles. Et alius quispiam leges cum aranearum textis comparabat, quae cum a magnis auibus facile discinderentur, muscas duntaxat irretirent.

Laterem lauas.

FERVNTVR huic confines aliquot apud Graecos paroemiae, quibus operam inanem significamus, veluti pli/nqon plu/eis2, id est, Laterem lauas, id quod vsurpat Terentius in Phormione [correction of the transcriber; in the print Phorminione], Loquarne? incendam: Taceam? instigem. Purgem me? Laterem lauem. Theocritus in Charitibus:

Lapidem elixas.

CVI simillimum est, quod refertur apud Aristophanem in comoedia, cui titulus sfh=kes2, li/qon e(/yeis2, id est, Lapidem decoquis: pro eo, quod est, inaniter laboras. *)all' o(/t' a)\n a)ntiboloi/h tis2, ka/tw ku/ptwn a)\n ou(/tw, li/qon e(/yeis2, e)/legen. id est. Quin, vbi quis obsecrauerit, demisso sic capite, lapidem decoquis, inquit. Neque enim vnquam mollescit lapis, quantumuis diutina coctione. Generaliter conuenit in quamuis inanem operam, speciatim in hominem durum, nullisque precibus mollescentem.

Athiopem lauas. Aethiopem dealbas.

EANDEM vim habent, ai)qi/opa smh/xeis2, id est, Aethiopem lauas. Et, ai)qi/opa leukai/neis2, id est, Aethiopem dealbas. Lucianus in libro contra indoctum: kai\ kata\ th\n paroimi/an, ai)qi/opa smh/xein e)pixeirw=. id est, Ac, iuxta prouerbium, Athiopem lauare conor. Nam natiuus ille Aethiopum nigror, quem Plinius ex vicini syderis vapore

putat accidere, nulla abluitur aqua, neque vlla ratione candescit. Hoc item peculiariter quadrabit, cum res parum honesta verborum fucis adornatur, aut cum laudatur illaudatus, aut docetur indocilis. Adagium ortum videri potest ab Aesopica fabula. Nam quidam mercatus Aethiopem, et existimans eum colorem non natura, sed superioris domini negligentia accidisse, nihil non adhibuit eorum, quibus vestes candefieri solent: adeoque perpetuis lotionibus miserum diuexauit, vt illum in morbum impulerit, colore, qui fuerat, manente.

Arare litus.

*ai)gialo\n a)rou=n, id est, Arare litus. Est sterilem operam sumere. Auson. ad Theonem:

Quid geris extremis positus telluris in oris
Cultor arenarum vates, cui litus arandum?

Significans, eum inaniter laborare. Huius peculiari vsus erit, cum officium impenditur in eum, a quo nihil sis fructus aliquando percepturus, veluti, si quis doceat, o)/non lu/ras2, aut beneficium collocet in ingratum. Salsitas enim facit, vt littorales orae ferme sint steriles: quod etiam proverbio testatum est: a(lmuro\n geito/nhma, id est, Salsuginosa vicinia pro sterili. Est autem adeo sterilis humor marinus, vt nec arbores ferat. Atque huiusce rei varias adfert causas Plutarchus in commentario De causis naturalibus, primo statim problemate.

Arenae mandas semina.

*ei)s2 ya/mmon spei/reis2, id est, Arenae mandas semina. Propterea quod steriles arenae maxime littorales, nec idoneae ad sementem. Oenone Paridi apud Ouid.

Quid facis, Oenone, quid arenae semina mandas?
Non profecturis littora bobus aras.

Atqui in Brabantia sunt agricolae tam industrii, qui sitientissimas arenas cogant et triticum ferre.

In aqua sementem facis.

Loquitur de his, qui beneficium conferunt in ingratos, atque improbos homines: idque perinde perire dicit, quasi sementem facias in vndis marinis. Aristophanis interpres et hoc pacto effert proverbium, kata\ qala/tths2 spei/reis2, id est, in mari sementem facis.

In saxis seminas.

*kata\ petrw=n spei/reis2, id est, In saxis sementem facis. Nam hoc terrae genus fere sterile est, vel quia non potest aratro proscindi, vel quia, quod satum est, non habet, quo radices agat.

Ignem dissecare.

*ei)s2 to\ pu=r cai/nein id est, Ignem diuerberare. Ad hanc formam pertinet, quanquam hoc inter Pythagorica retulimus symbola. Aristides in communi defensione 4. Rhetorum: e)lelh/qeis2 de\ a)/ra sunto\n, a(pa/sais2 tai=s2 paroimi/ais2 e)nexo/menos, ei)s2 pu=r cai/nwn, kai\ li/qon e(/ywn, kai\ spei/rwn ta\s2 pe/tras2, id est Non intelligebas autem teipsum omnibus proverbiis obnoxium esse: quod ignem diuerberares, quod lapidem elixares, quod in saxis sementem faceres? Taxat Platonem, qui apud Dionysium tyrannum nullum omnino fecerit operae pretium.

In aqua scribis.

*kaq' u(/datos2 gra/feis2, h)\ ei)s2 u(/dwr gra/feis2, id est, In aqua scribis, hoc est, nihil agis. Lucianus in Tyranno: *pai/zeis2 w)= xa/rwn, h)\ kaq' u(/dato/s2 fasin h)/dh gra/feis2, para\ miku/llou tina\ o)bolo\n prosdokw\n, id est, Vtrum ludis, Charon, an iam in aqua, quod aiunt, scribis, qui quidem a Micyllo obolum aliquem expectes? Plato in Phaedro: *ou)k a)/ra spoudh=| au)ta\ e)n u(/dati tra/yei me/lani, spei/rwn dia\ kala/mou, id est, Num haec studiose in aqua scribet nigra, seminans calamo? Extat huiusmodi senarius inter sententias Graecas:

--- Mulier cupido quod dicit amanti,
In vento, et rapida scribere oportet aqua.

In arena aedificas.

*ei)s2 ya/mmon oi)kodomei=s2, id est, In arena aedificas. Non consistit, quod super arenam struxeris. Proinde recte vsurpabitur, vbi quis negotium aggreditur inutile futurum, vtpote non recte iactis ante fundamentis.

Ventos colis.

*)ane/mous2 gewrgei=s2, id est, Ventos colis. Colis autem dico, pro eo, quod est, agricolationem exerces. Refertur a Zenodoto dicitur in eos, qui e suis laboribus nihil fructus reportant.

Ferrum natare doces.

*si/dhron plei=n dida/skeis2, id est, Ferrum fluitare doces. De iis, qui rem conantur, quae, repugnante natura, nequaquam fieri possit.

Cribro aquam haurire.

*koski/nw| u(/dwr a)ntlei=, h)\ e)pife/rei, id est, Cribro aquam haurit. Quod etiam in obliuiosos non inconcinne dicetur. Plautus in Pseudolo: Non pluris refert, quam si imbrem in cribrum geras. Id autem olim inter a)dunatw/tata habitum, vel illud est argumento, quod inter prodigia refertur, Tutiam, virginem Vestalem, aquam cribro tulisse, anno ab vrbe condita sexcentesimonono, teste Plinio libro 28. cap. 2. Cuius meminit Dionysius Halicarnasseus lib. Romanarum antiquitatum secundo. Sumptum a fabula Danaidum puellarum, quas Plato scripsit apud inferos hoc poenae genus pendere, vt assidue aquam in dolium pertusum vasis item pertusis inferant. Alciphron in epistola Galeni ad Cyrtonem: *kai\ to\ lego/menon dh\ tou=to ei)s2 danai+/dwn tou\s2 a)mfore/as2 e)kxe/omen pi/qous2. id est, Ac, iuxta proverbium, amphoras in Danaidum dolia infundimus. Lucianus in Timone: *(/wsper e)k kofi/nou tetruphme/nou. id est, Tanquam e cophino perterebrato. Effertur et hunc ad modum: ei)s2 pi/qon tetrumme/non u(/dwr a)ntlei=s2. id est, In dolium pertusum aquam hauris. Plautus in Pseudolo: In pertusum ingerimus dicta dolium, operam ludimus.

Apud fimum odorum vaporem spargis.

*ei)s2 ko/pron qumia=|s2, id est, In fimum aromatum odorem spargis. Nam perit omnis fragrantia, fimique foetore vincitur. Est apud Suidam. Conveniet autem in eos, qui rem egregiam indignis adhibent, quod genus est illud: In lente vnguentum.

Oleum et operam perdidi.

EODEM pertinet et illud, quod est apud Plautum in Poenulo: Tum pol ego et oleum, et operam perdidi: id est, quidquid insumpsi, seu rei, seu laboris, id frustra insumptum est. Metaphora ducta est a gladiatorum, ac palaestritarum certaminibus, in quibus certaturi, vnguentis quibusdam oleaceis perungebantur. Cicero in Epistolis: Nam, quid ego te athletas putem desiderare, qui gladiatores contempseris? in quibus ipse Pompeius profitetur se et oleum, et operam perdidisse. Quanquam potest et ad lucubrantium lucernas referri, sicuti Cicero fecisse videtur, scribens ad Atticum libro decimotertio. Ante lucem cum scriberem contra Epicureos, de eodem oleo, et opera exaraui nescio quid ad te, et ante lucem dedi. Idem ad eundem alibi: Non defleamus, ne et oleum, et opera nostrae philologiae perierit: sed conferamus tranquillo animo. Quo quidem in loco plus habet gratiae, quod ad rem animi translatum sit. Ergo hic oleum pro sumptu positum est. Nam et sic effertur adagium. Plautus in Rudentibus: Et operam, et sumptum perdunt. Eodem pertinet etiam illud, quod coruus ille salutator sonare didicerat: Opera, et impensa periit. Cuius fabulae meminit Macrobius lib. Saturnalium 2. Eam (quoniam haudquaquam indigna memoratu videtur) non grauabor adscribere, idque ipsius verbis. Sublimis, inquit, Actiaca victoria revertebatur Octauius. Occurrit ei inter gratulantes coruum tenens, quem instituerat hoc dicere: Aue Caesar, victor, Imperator. Miratus Caesar officiosam auem viginti millib. nummum emit. Socius opificis, ad quem nihil ex illa liberalitate pervenerat, affirmauerat Caesari illum habere et alium coruum, quem vt afferre cogeretur, rogauit. Allatus verba, quae didicerat, expressit. Aue victor Imperator Antoni. Nihil exasperatus, satis duxit iubere illum diuidere donarium cum contubernali. Salutatus similiter a Psittaco, emi iussit eum, Idem miratus in Pica, hanc quoque redemit. Exemplum sutorem pauperem solicitauit, vt coruum institueret ad parem salutationem, qui impendio exhaustus, saepe ad auem non respondentem dicere solebat, Opera, et impensa periit. Aliquando tamen, coruus cepit dicere dictatam salutationem. Hac audita, dum transit Augustus, respondit: Satis domi salutatorum talium habeo. Superfuit coruo memoria, vt et illa, quibus dominum querentem solebat audire, subtexeret, Opera, et impensa periit. Ad quod Caesar risit, emique auem iussit, quanti nullam adhuc emerat. Hactenus Macrobii verba reddidimus. Diuus Hieronymus ad Pammachium, videtur huic adagio velut alterum quoddam adagium subtertexuisse: Oleum perdit, et impensas, qui bouem mittit ad ceroma. Siquidem hoc ipsum, bouem ad ceroma mittere, proverbium sapit, pro eo, quod est, docere indocilem: aut ad id muneris quempiam asciscere, ad quod obeundum minime sit idoneus, videlicet ingenio repugnante. Nam ceroma dicitur vnguentum, quo olim vngebantur athletae, id ex oleo certisque terrae generibus conficiebatur. Porro ad certamina bos inutilis est.

Reti ventos venaris.

*diktu/w| a)/nemon qhra=|s2, id est, Reti ventos captas. De frustra laborantibus: aut qui stulte sequuntur ea, quae

nulla sit assequendi spes: Aut qui rem inanem inaniter captant. Nam vtre contineri ventus potest, reti nequaquam.

Tranquillum aethera remigas.

*ai)qe/ra nh/nemon e)re/sseis2, id est, Aere tranquillo remigas. Apud Zenodotum refertur de incassum laborantibus: perinde est, quasi dicas, aerem diuerberas, remigantium more.

Mortuum flagellas.

*nekro\n masti/zeis2, id est, Mortuum flagellas, in eos, qui obiurgant illos, qui nihil prorsus obiurgatione commoueantur: Aut qui vita defunctos insectantur, ac lacerant.

Ollam exornas.

*xu/tran poiki/lleis2, id est, Ollam exornas, siue picturas. De iis, qui in re vehementer absurda frustra conantur. Ineptus enim labor, ollae vasi contempto, et culinariis vsibus destinato, picturae lenocinium adhibere. Cui similimum quidam vulgo iactatur, bracteis aureis inaurare iuglandium putamina.

Ouum adglutinas.

*)wo\n kollh/eis2, id est, Ouum glutino compingis. Refertur a Diogeniano. Ridicule laborat, qui fractum oui putamen glutino sarcire, et coagmentare conetur.

Vtrem caedis.

*)asko\n de/reis2, id est, Vtrem caedis, aut Vtrem excorias. Extat apud Aristophanem in Nubibus. Ad quod adlusisse videtur Apuleius in Asino, cum meminit de tribus vtribus a se percussis, ac vulneratis. Sumptum vel a Bacchi sacris, vel ab iis, qui percussis vtribus inanem mouent strepitum.

Vtrem vellis.

HVIC simillimum, a)sko\n ti/lleis2, id est, Vtrem vellis. Vel quod non sentiat, vel quod pilis careat.

Actum agere.

TERENTIVS in Phormione: Ohe, actum, aiunt, ne agas, to\ praxqe\n mh\ pra/ch|s2. A iudiciorum consuetudine sumptum, qua fas non est iterum agere causam, de qua iam sit pronunciatum.. Plautus: Rem actam agis, id est, incassum laboras. Q. Fabius apud T. Liuium Dec. 3. lib. 8. Scio multis vestrum videri, patres conscripti, rem actam hodierno die agi, et frustra habiturum orationem, qui tanquam de integra re, de Africa provincia sententiam dixerit. M. Tullius libello De amicitia, indicat dici solitum de negocio, quod praepostere geritur. Sed, cum multis, inquit, in rebus negligentia plectimur: tum maxime in amicis et deligendis et colendis. Praeposteris enim vtimur consiliis, et acta agimus, quod vetamur proverbio.

Cotem alis.

*)ako/nhn siti/zeis2, id est, Cotem alis. Dicitur in homines edaces, plurimumque cibi: qui nihilo tamen habitiores inde reddantur. Nam in Cotis macilentiam hodieque vulgo iactatur adagium, cum aiunt, tam pinguem, quam cotem, macilentum quempiam esse significantes. Hermolaus Barbarus in epistola quadam ad Picum interpretatur hoc proverbium pro male collocare beneficium, vnde non sit reditura gratia: vt affine sit illi, quod alibi dicetur: Ale luporum catulos, cum ex beneficio redit mala gratia.

Hylam inclamas.

*(/ulan krauga/zeis2, id est, Hylam inclamas. De frustra vociferantibus: aut in genere, de nihil proficientibus. Ab huiusmodi casu natum adagium. Hylas, Theodamantis filius, cum esset inter argonautas formosus adolescens, adamatus est ab Hercule. Is cum

esset in Mysia, forte aquatum egressus, in fonte periit: vnde et a Nymphis adamatus ac raptus fingitur. Ad hunc vestigandum missus est Polyphemus, qui ingenti vociferatione nomen inclamabat Hylae, neque quidquam tamen profecit. Atque hinc ortum proverbium. Virgilius videtur ad nautarum clamorem retulisse, cum ait:

His adiungit, Hylam nautae quo fonte relictum
Clamassent, vt littus Hyla, Hyla omne sonaret.

*tri\s2 me\n u(/lan a)/u+sen, o(/son baqu\s2 h)/rue laimo\s2.
*tri\s2 d' a)\n o(pa=is2 u(pa/kousen, a)raia\ de\ i(/keto fwnh\.

Ter quanto potuisset Hylam clamore vocabat,
Magitum intendens imo de gutture vocis.
Ter puer audiit, ac tenuis vox perculit aures.

Nihil obstat, quo minus ad sacrorum consuetudinem referatur, quae in Hylae rapti memoriam sunt instituta: in quibus Hylae nomen inclamabatur. Id fuerit venustius, atque concinnius, vbi quis rem absentem frustra desiderat, vel deplorans, vel optans. Vt si quis, ad inopiam redactus, optaret sibi centum talenta, quae quondam habuisset. Ad hanc paroemiam respexisse videtur Aristophanes in Pluto:

De Mercurio dictum, placentas illas deplorante, quas in sacris consueuerat aliquando edere.

Inaniter aquam consumis.

*)allws2 a)nali/skeis2 u(/dwr, id est, Inaniter consumis aquam. In eos quadrabit, qui frustra suadent. A prisco more iudiciorum sumptum, in quibus ad clepsydrae modum dicebatur. Aeschynes contra Demosthenem, ostendit primam aquam infundi solere actoribus, alteram patronis, tertiam iudicibus, ad poenam constituendam, nisi primis sententiis reus fuisset absolutus. Et Demosthenes Aeschynem provocat, vt vel in sua aqua, si possit, dicat, quod decretum fuisset ipso vnquam auctore scriptum: a)nasta\s2 kai\ e)n tw=| e)mw=| u(/dati ei)pa/tw. Huc adludens Lucianus, e)n tw=| peri\ tw= e)pi\ misqw=| suno/ntwn, in rhetorem quendam iocatur, qui apud barbaros in conuiuio diceret, non ad aquae, sed ad amphorae vinariae modum. Idem in Bis accusato: *)ekei/nhs2 ga\r to/ ge nu=n r(e/on, id est, Nam illius sane in praesentia fluit aqua. Videtur id subindicare Plato in Theaeteto, cum ait, quosdam pro\s2 mikro\n u(/dwr: id est, ad pusillum aquae docere posse, quae gesta sint. Idem in eodem: *katepei/gei ga\r u(/dwr r(e/on, id est, Vrget enim aqua fluens, quod oratoris sit ad praescriptas clepsydras dicere. Apuleius in Asino aureo: Rursum praeconis amplo boatu citatus accusator quidam senior exurgit et ad dicendi spacium, vasculo quodam inuicem colli graciliter fistulato, ac per hoc guttatim defluo, infusa aqua, populum sic adorat. Plinius iunior Falconi: Et qui iubere posset tacere quemcunque, huic silentium clepsydra indici. Idem Arriano: Dixi horis poenae quinque. Nam viginti clepsydris, quas spaciosissimas acceperam, sunt additae quatuor. Quintilianus lib. 12. Et si quid ipse tibi sumas, probandum est, et laboratam, congestamque [correction of the transcriber; in the print congestam q]

dierum, ac noctium studio actionem, aqua deficit. M. Tullius in calce secundi libri Tusculanarum quaestionum, Cras ergo ad clepsydram, sic enim dicimus. Idem de Oratore lib. 3. de Pericle loquens. At hunc, inquit, non clamator aliquis ad clepsydram latrare docuerat, sed, vt accepimus, Clazomenius ille Anaxagoras, vir summus in maximarum rerum scientia. Philetas apud Athenaeum li. 2. tosau=ta w(/sper oi( r(h/tores2 pro\s2 u(/dwr ei)=pon. i. Tantum, vt solent rhetores, ad aquam dixi. fuerat autem de aqua sermo. Hinc captata est adlusionis gratia. Demades iocabatur in Demosthenem u(dropo/thn, quod caeteri quidem ad aquam dicerent, Demosthenes ad aquam scriberet. Philostratus in Adriano sophista tou\s2 a)po\ kleyu/dras2 appellat sophistas, qui aqua exercebantur. Porro prisci lineis, et vmbris horas distinguebant. P. Scipio Nasica primus reperit clepsydram, qua nubilo quoque die, et noctibus, horae distinguerentur. Nunc pro clepsydris clepsammis, et au)toma/tois2 vtuntur horologiis.

In aere piscari, Venari in mari.

EIVSDEM generis sunt et illa, quae Plautus vsurpat in Asinaria: In aere piscari, et In mari venari iaculo. Quadrabunt simpliciter in eos, qui frustra moliuntur ta\ a)du/nata, aut qui praepostere ibi quaerunt aliquid, vbi ne sperari quidem possit. Vt si quis in magistratibus vitam tranquillam, in voluptatibus beatam, in opibus felicem quaerat. Itaque Libanus seruus ab hero suo Demeneto iussus, vt vxorem ipsius argento defraudaret, significans nulla ratione fieri posse, vt a muliere tenacissima quidquam auferretur: Iube, inquit, vna me opera piscari in aere, venari autem iaculo in medio mari.

Aquam e pumice postulas.

SVPERIORI non admodum diuersum, quod apud eundem poetam legitur: Aquam e pumice postulare, pro eo, quod est, frustra ab alio petere, cuius ipse, a quo petas, maxime sit indigus. Nihil enim pumice lapide siccius, nihil siticulosius. Perinde ac si quis ab indoctissimo doceri postulet, ab inconsultissimo consilium expectet, ab egeno munus, ab inope praesidium: denique ab auaro, ac tenaci pecuniam. Plautus: Nam tu aquam e pumice nunc postulas, qui ipsus sitiat. Pumex, inquit idem, non aeque est aridus, atque hic senex. Est autem Pumex lapis cauernosus, quo solent poliri codices: naturae adeo siccae, vt, si in vrceum bullientem immiseris, feruorem extinguat: non solum ad tempus, sed in totum. Nec aliud in causa putat esse Theophrastus, nisi quod vehementissima siccitate spumam totam a se trahere nitatur. Meminit et de Chio quopiam Eudemo, qui pumice acri consperso aceto, munire sese consueuerit, vt post septimam ellebori potionem, nec balneis, nec vini potatione prouocaretur ad vomitum.

Nudo vestimenta detrahere.

AD hanc sententiam pertinet hoc quoque, quod ab eodem est vsurpatum poeta, Nudo vestimenta detrahere, pro eo, quod est, ab eo sperare emolumentum, cui ne sit quidem, quod auferri queat. Sic enim idem Libanus in Asinaria Plautina admonitus ab hero, vt ab ipso per fallaciam argentum abraderet, quo filio emeretur amica, Maximas, inquit, nugas agis, Nudo detrahere

vestimenta me iubes. Adducit et D. Chrysostomus prouerbium vulgo iactatum, quo dicebant, nec a centum viris vnum nudum spoliari posse. Apuleius Asin. lib. 1. scripsit nudum nec a decem palaestritis posse spoliari.

Anthericum metere.

*to\n a)nqe/rikon qeri/zein. id est, Anthericum metere, dicebantur, qui laborem inanem, ac sterilem caperent. Anthericus, herbae genus, quod meti non possit, sed velli manib. necesse est, velut et linum. Antherices vocantur summa spicarum fastigia, siue atheres. Herodotus Asphodeli caules antherices vocat, teste Suida: quos et tenaciores ait esse, quam vt frangi queant. Antherici meminit et Plin. lib. 21. cap. 17. In Graecorum commentariis est promiscue positum antherices, et Atherices.

Ex arena funiculum nectis.

*)ek th=s2 ya/mmou sxoini/on ple/kein id est, Ex arena funiculum nectere. Est, frustra conari, quod nulla ratione potest effici. Quid enim stultius, quam ex arena, quae nullo modo cohaerescit, funem velle nectere? Prouerbium vtrumque, nempe tum hoc, tum quod proxime retulimus, vsurpat Aristides in communi defensione quatuor oratorum: *katado/ntes2 de\ ei)s2 tou\s2 xhramou\s2, e)kei= ta\ qanmasta\ sofi/zontes2, skia=| tini\ lo/gous2 a)naspo/ntes2, e)/fhs2 w)= sofoklh=s2, to\n a)nqe/rikon qeri/zontes2, to\ e)k th=s ya/mmou sxoini/on ple/kontes2, ou)k oi=)da o(/ntin' i(sto\n a)nalu/ontes2. id est, Verum abdentes sese in secessus quosdam, illic admirandam illam comminiscuntur sapientiam, vmbra quadam attrahentes verba, quemadmodum abs te dictum est Sophocles, Anthericum metentes, ex arena nectentes funiculum, et haud scio quam retexentes telam. Significat his adagiis, vmbraticum illud philosophorum studium nihil omnino fructus adferre. Columella in praefatione carminis De cultura hortorum. Nam, etsi multa sunt eius quasi membra, de quibus aliquid possumus effari, tamen eadem tam exigua sunt, vt, quod aiunt Graeci, ex incomprehensibili paruitate arenae funis effici non possit. Prouerbium peculiariter accommodabitur ad vsus huiusmodi, si quis conetur in concordiam redigere, morib. longe dissimilimos, et inter quos nihil omnino conuenit, aut si quis orationem ex argumentis dissonis contexat, quasi Chimeram quandam fingens, et huiusmodi monstrum, cuiusmodi describit Horatius. Humano capite, equina ceruice, reliquis item membris ex variis animantium generib. ita collatis:

Ab asino lanam.

CVI finitimum est illud, o)/nou po/kas2 zhtei=s2, id est, Asini lanas quaeris. De iis, qui stulte quaerunt ea, quae nusquam sunt. Effertur adagium etiam ad hunc modum: o)/nou po/kai, id est, Asini lanae. Aristophanes:

Per asini lanam, res vanas significans, et quae nusquam sunt. Trimeter Graecis constat, si tollas alterum, ti/s2.

Asinum tondes.

EVNDEM sensum habet, to\n o)/non kei/reis2, id est, Asinum tondes. De his, qui rem absurdam, atque inutilem aggrediuntur, propterea quod asinum neque pectere possis propter villos, neque tondere cum lanam non

Lupi alas quaeris.

*lu/kou ptera\ zhtei=s2, id est, Lupi alas quaeris. De iis, qui quaerunt ea, quae nusquam sunt. Aut vbi quis verbo duntaxat territat, alioqui rem nunquam facturus, quod minatur. Neque enim fieri potest, vt lupus alatus inueniatur. Prouerbium recensetur a Suida.

Quae apud inferos.

EODEM loco interpres admonet et huius adagii, tanquam eundem habentis sensum, ta\ e)n a)/|dou, id est, Ea, quae apud inferos. Citatque Aristarchum auctorem: idque inde natum putat, quod Cratinus finxerit quendam apud inferos funem torquentem, asinum autem arrodentem ea, quae ille iam torsisset, atque ita inaniter laborare, qui torquebat. Quanquam illud ta\ e)n a)/|dou, generaliter ad omnia pertinet, quae poetarum fabulis traduntur, nulli credita, nisi pueris: vnde, cum inania, somniisque similia significabimus, apte dicemus ta\ e)n a)/|dou. Athenaeus libro Dipnosophistarum quarto refert, Democritum scripsisse volumen, cui titulus fuerit, ta\ peri\ tw=n e)n a)/|dou, prodigiosis, vt coniectandum est, refertum fabulis: et hinc potest videri ductum prouerbium.

Contorquet piger funiculum.

HVIC adeo simile est, vt idem videri possit, quod de Ocno, id est, pigro asino, refert Pausanias in Phocidis, apud Ionas, vt ait, celebratum: suna/gei o)/knos2 th\n qw/migga, id est, Torquet piger funiculum. Ipsius verba super hac re subscribam: *meta\ de\ au)tou\s2 a)nh/r e)sti kaqh/menos, e)pi/gramma de\ o)/knon ei)=nai le/gei to\n a)/nqrwpon. pepoi/htai me\n ple/kwn sxoini/on. pare/sthke de\ qh/lea o)/ nos2 e)pesqi/ousa to\ peplegme/non a)ei\ tou= sxoini/ou. tou=ton ei)=nai to\n o)/knon, fi/lergo/n fasin a)/nqrwpon, gunai=ka de\ e)/xein dapanhra\n, kai\ o(po/sa sulle/caito, e)rgazo/menos2, ou) polu\ a)\n u(/steron u(po\ e)kei/nhs2 a)nh/lwto. oi(=da de\ kai\ u(po\ i)w/nwn o(po/te i)/doien tina\ ponou=nta e)pi\ ou)deni\ o)/nhsin fe/ronti, u(po\ tou/tou ei)rhme/non, w(s o( a)nh\r ou(=tos2 suna/gei tou= o)/knou th\n qw/migga. id est, Post hos vir quidam est sedens, titulus indicat eum, o)/knon esse. Factus est autem ad hunc modum, vt ipse funiculum torqueat, astante asella, quae quod tortum fuerit assidue abrodat. Hunc Ocnum ait hominem esse industrium, operique intentum, sed vxorem habere sumtuosam, ac prodigam, vt, quidquid is suo labore corraserit, id mox absumatur ab illa. Cognitum est nobis, etiam ab Ionibus dici solere, si quem conspexissent in re quapiam elaborantem, quae nihil afferret emolumenti, hic homo funiculum Ocni contorquet. Videtur argumentum picturae sumtum ab occasione vocis ancipitem obtinentis significatum [correction of the transcriber; in the print fignisicatum]. Siquidem suna/gein to\n bi/on, aiunt Graeci, pro comparare victum. Colligit autem, qui rem auget; dissipat, qui profundit. Atque hoc quidem argumentum apparet olim multorum artificum operibus fuisse celebratum. Siquidem Plinius in historia mundi inter Socratis egregii pictoris argumenta, commemorat et de asino spartum arrodente. Et piger, inquit, qui appellatur ocnos, spartum torquens, quod asellus arrodit. Fertur idem picturae genus et Delphis fuisse a Polygnoto Thasio dicatum. Quo quidem negant desidem, et ignauum significatum, quemadmodum existimat Varro, imo

laboriosum magis, et industrium, sed cui sit vxor prodiga. Eoque Pausanias ait, non marem asellum, sed feminam in pictura fuisse. Idem argumentum, marmore caelatum, Romae duobus visitari locis, nempe in Capitolio et in hortis Vaticanis, Hermolaus Barbarus testis est. Vsus est hoc adagio et Propertius:

Dignior obliquo funem qui torqueat ocno,
Aeternusque tuam pascat aselle famem.

Verum illud interim admirandum, cur Plinius eum scripserit appellatum ocnum, id est, pigrum, qui funem torqueret, ac non magis asellum arrodentem. Maxime cum Propertius non eum Ocnon appellet, qui torquet, sed illi torqueri funem: vt asinum intelligas citius, quam torquentem. Meminit huius adagii Plutarchus in commentario peri\ th=s2 eu)qumi/as2, *all' w(/sper e)n a)/|dou zwgrafou/menos2 sxoinoplo/kos2, w)=| tini pari/hsin e)piboskome/nw| katanali/skei to\ pleko/menon. id est, Sed, quemadmodum apud inferos depictus is, qui funem torquet: cui adest, qui depascens absumit id, quod tortum fuerit.

Littori loqueris.

*ai)gialw=| lalei=s2, id est, Littori loqueris. Refertur a Graecis adagiorum collectoribus. Dictum in eos, qui frustra vel suadent, vel orant: perinde quasi surdo loquantur. Nam littora propter assiduum fluctuum fragorem surda dicuntur. Ouidius:

Surdior ille freto clamantem nomen Orestis,
Traxit inornatis in sua tecta comis.

Vento loqueris.

SVIDAS addit et hoc, *)ane/mw| diale/gh|, id est, Vento loqueris. Pro eo, quod est, inaniter. Nam ventus omnia dissipat, cogitque euanescere. Vnde et auris discerpta mandata dixit Virgilius, quae abierant in obliuionem. Plautus in Mostell.

Consimili figura apud Athenaeum legitur: gh=| kai\ ou)ranw=| lalei=n, id est, Caelo ac terrae loqui.

Mortuo verba facit.

*nekrw=| le/gousa mu/qous2 ei)s2 ou)=s2, id est, Mortuo ad aurem fabulam narrans. Plautus, Mortuo verba nunc facio. Terentius: Verba fiunt mortuo. Rursum Plautus: Nihilo pluris refert, quam si ad sepulchrum mortuo dicat iocum. Pertinet huc, quod est apud Aeschylum in Agamemnone.

Surdo canis. Surdo fabulam narras.

EANDEM vim habet, kwfw=| a)/|deis2, id est, Surdo canis. Virgilius in Bucolicis:

Item T. Liuius de bello Macedonico libro 10. Quae vereor, ne vanis auribus cecinerint. Aeschylus in e(pta\ e)pi\ qh/bais2:

Quid iuuat ad surdas si cantet Phemius aures?
Quid miserum Thamyram picta tabella iuuat?

Ortum videtur a ridiculo casu, quo saepe fit, vt hospes incidat in surdum, quem percunctetur multa, ridentibus iis, qui surdum nouerunt.

Frustra canis.

*)allws2 a)/|deis2, i. frustra canis. *pro\s2 kenh\n ya/lleis2, id est, In vanum cantas. De iis, qui frustra suadent. A cantoribus dictum, qui, cum ingrati sunt auditoribus, inaniter canunt, cum a nemine audiantur, aut qui canunt, suo sumptu, nihil auferentes praemii. Nam cantilenam Graeci prouerbiali metaphora frequenter appellant orationem. Inde est illud Euripidis Hecuba. *(hcei ti\ me/los2, id est, Veniet aliqua cantilena. Et eandem cantilenam canis, et Ad aures occinere, et para\ to\ me/los2 fqegca/menos2, i. praeter cantum sonans. Vsurpauit adagium hoc, ac simul exposuit Lycophron poeta:

*toi\ ga\r yala/ceis2 ei)s2 keno\n neu/ras2 ktu/pon
*)asi/ta, ka)dw/rhta formi/zwn me/lh.

Interpres addit prouerbium ad hunc etiam efferri modum: *ei)s2 keno\n krou/eis2 ta\s2 xorda\s2. i. Frustra pulsas chordas. Sumtum autem a citharoedis, qui sic canunt, vt nihil accipiant muneris, et domi cibum capiant, hoc est, suo sumtu, suoque victu, quemadmodum ait Plautus, aliis cantent. Nisi cui videbitur ad apologum Aesopi referendum, de tibicine frustra pisces inuitante cantilenis. Nam audierat Arionis fabulam.

Lapidi loqueris.

*li/qw| diale/gh|, Lapidi loqueris. Eundem sensum habet. Et apud Terentium in Heaut. lapis pro stupido, brutoque homine ponitur aliquoties. Non inscitum est, quod refert Laertius: Cuidam interroganti, quanam in re melior esset euasurus filius, si erudiretur, Si nihil aliud, inquit Aristippus, certe in theatro non sedebit lapis super lapidem.

Parieti loqueris.

*pro\s2 to\n toi=xon lalei=s2, id est, Parieti loqueris. Et hoc quoque refertur a Graecis collectoribus. Effertur et ad hunc modum, *dia\ toi/xei lalei/n,, id est, Per parietem loqui. Dici consueuit, vbi quis rei quippiam faceret vehementer absurdae. Fortassis ab amantibus sumtum: qui ad fores, ac fenestras, aut etiam parietes amicarum perinde loquuntur nonnunquam, quasi sensus aliquis illis adsit. Plautus in Truculento vsurpat pro eo, quod est tacituro loqui: Ego, inquit, ero paries, loquere tu.

Nugas agere.

LATINIS perinde, atque Graecis tritum adagium, Nugas agere, pro eo, quod est, rem friuolam, ac nihili facere, seu frustra conari, lh=ron lhrei=s2, Atticis familiare, id est, Nugas nugaris. Aristoph. in Nebulis, Socratem subtilium nugarum antistitem vocat, quasi friuolarum argutiarum auctorem, *su/ te leptota/twn lhrw=n i(ereu=. lh=ros2 makro\s2 dixit Galenus lib. peri\ diuna/mewn fusikw=n 2. *lh=ros2 ou)=k makro/s2 e)stin a(/pasa to\n po/rwn u(po/qesis2 ei)s2 fusikh\n e)ne/rgeian. id est, Magnae igitur nugae sunt omnis pororum suppositio ad vim naturalem. Iucundius fit, cum refertur ad personam, velut apud Athenaeum lib. 6.

Dicunt et u(qlei=s2, id est, deliras, ac desipis, quod est translatum ab aniculis, quae posteaquam aetatis vitio coeperint desipiscere, futiles quasdam nugas blaterare solent. Ausonius ad Paullum:

Phoebus iubet verum loqui.
Et si Pierias patitur lirare sorores,
Nusquam ipse torquet au)/laka.

In quibus versibus obscurior est adlusio, ac prope inepta. Nam homo bilinguis pariter ad vtrunque sermonem, et duplicem nominis significatum respexit. Siquidem lh=ros2 Graecis nugas significat, et lirae, seu porcae Latinis vocantur sulci. Nam agricolae primum proscindunt, deinde comminuunt glebas, postremo lirant. Proinde subtexuit, nunquam ipse torquet au)/laka. Olim enim agriculatores delirare dicebantur, qui a recto sulcorum ordine deflecterent. Inde transsumtum ad eos, qui desipiscunt.

In caelum iacularis.

*)es2 to\n ou)rano\n toceu/eis2, i. In coelum sagittam torques. Est apud Zenodotum, ac Suidam, de iis, qui frustra laborant; aut qui audent eos lacessere, quos non possunt laedere. nihil enim ferire potest, qui in coelum torquet, nisi quod diuos videtur petere. At non raro fit, vt iaculum in ipsum mittentem recidat.

Delphinum cauda ligas.

*delfi=na pro\s2 to\n ou)rai=on dei=s2, i. Delphinum cauda alligas. In eos, qui quippiam incassum conantur. Propterea quod Delphinus cauda sit lubrica, nec ea parte teneri queat, aut quod cauda sit valida, cuius agitatione fertur et naues aliquando subuertere, vt hac parte sit inuictus. Quadrabit et in eos, qui ea via quempiam aggrediuntur, qua nequaquam possit superari.

Cauda tenes anguillam.

*)ap' ou)ra=s2 th\n e)/gxelun e)/xeis2, id est. Cauda tenes anguillam. In eos apte dicetur, quibus res est cum hominibus lubrica fide, perfidisque, aut qui rem fugitiuam, atque incertam aliquam habent, quam tueri diu non possint.

Folio ficulno tenes anguillam.

HVIC diuersum est illud, tw=| qri/w| th\n e)/txelun, i. Folio ficulno anguillam, subaudiendum, tenes. Vbi quis, alioqui fugax, et lubricus, arctiore nodo tenetur, quam possit elabi. Nam fici folium scabrum est, vt cui nomen etiam inditum ab asperitate scripserit Plutarchus: atque ob id ad retinendam anguillam natura lubricam, vel maxime idoneum.

Medius teneris,

HVIC sententiae confine est illud apud Aristophanem in Ranis, nu=n e)/xh| me/sos2, i. Nunc medius teneris. De eo, qui sic tenetur, vt extricare sese nulla ratione possit. Translatum a palaestritis, atque athletis, qui, si quem medium corripuerint, facile vincunt. Sunt autem verba Aeaci ad Bacchum: *)alla\ nu=n e)/xh| me/sos2, id est, At nunc medius tenere. Eodem pertinet illud apud Terentium: Sublimem medium arriperem.

Delphinum natare doces.

*delfi=na nh/xesqai dida/skeis2, id est. Delphinum natare doces. In eos competit, qui monere quempiam conantur in ea re, in qua cum sit ipse exercitatissimus, nihil eget doctore. Nam Delphinus in natando pernicissimi impetus est, ita, vt non modo superet omne natatilium genus velocitate, verum etiam terrestrium animantium, vt auctor Aelianus lib.

duodecimo. Quin et naues transilit, seque, contento spiritu, teli in morem eiaculatur.

Aquilam volare doces.

*)aeto\n i(/ptaqai dida/skeis2. id est. Aquilam volare doces. Diuersa metaphora sententiam eandem declarat. Quod enim Delphini inter pisces, id Aquila inter volucres. Quibus id etiam commune, quod vterque paiderasth\s2 esse narratur. Allusisse videtur huc Gregorius in epistola quadam ad Eudoxum rhetorem, *tou\s2 pollou\s2 e)/a xai/rein, kai\ ei)=nai koloiou\s2 pth=sin a)etou\s2 dokima/zontas2. Sine volare vulgus, sine esse graculos, qui volatum aquilarum probent.

In eodem haesitas luto.

TERENTIVS in Phormione: In eodem haesitas luto. In eos competit, qui sic implicantur negotio cuipiam, vt se nequeant extricare. A viatoribus translatum, qui, simulatque in lutum inciderint, cum alterum pedem conantur educere, altero altius immerguntur. Rursum, vt hunc extrahant, alter quem eduxerant, denuo est infigendus. Eodem alludens Horatius:

Huic simile est: In eodem haesitare vestigo. Q. Curtius lib. 4. Tertium diem metu exangues, iam armis suis oneratos in eodem vestigio haerere.

In aqua haeret.

VSVRPATVR huic non dissimile prouerbium a M. Tullio lib. Officiorum 3. Dicit ille quidem multa multis locis, sed aqua haeret, vt aiunt. Significat autem Epicurum parum secum in disputando constare, seque ipsum inuoluere, dum ea, quae dicit alibi, pugnant cum ijs, quae dixit alibi, atque ita quasi fluctuare, neque in solido consistere. Id quod euenire solet ijs, qui, cum aberrent a vero, verborum fucis rem inuoluunt. Translatum apparet vel a fluitantibus, qui, vado destituti, huc atque illuc iactantur; quoque magis se commouent, hoc maiore periculo laborant. Aut certe ab oratorum clepsydra, de qua meminimus alibi, vt eum in quae haerere dicamus, qui sese, destillata iam aqua, tamen e causa non potest expedire. Cicero ad Q. Fratrem li. 2. Quod idibus, et postridie fuerat dictum de agro Campano actum iri, non est actum. In hac causa mihi aqua haeret. Incertum, vtrum significet, eam actionem integram sibi relinqui, an causam esse inextricabilem. Huc referendum illud, quod paulo superius ex Quinctiliano citauimus. Et laboratam, congestamque dierum, ac noctium labore actionem, aqua deficit. Nec abhorrent ea, quae post dicemus in prouerbio, Haeret in vado.

Multa cadunt inter calicem, supremaque labra.

SVLPICIVS Apollinaris grammaticus apud Aulum Gellium in noctibus Atticis li. 13. c. 17. duo quaedam adagia notat, alterum Graecum, alterum Latinum, quorum amborum eadem sit sententia. Graecus est versiculus, inquit, hexameter paroimiw/dhs2.

Quo monemur, nihil tam certum sperari, neque quidquam tam esse vicinum, quod non repentinus aliquis casus queat interuertere. Adeoque non esse tutum venturis fidere, vt vix etiam illa sint certa, quae manib. tenemus. Originem adagii quidem ad

huiusmodi fabulam referunt. Ancaeus Neptuni, et Astypaleae Phaenicis filius, cum vitem sereret, grauiterque ministris instaret, vrgeretque: quidam, operis taedio commotus in herum, negauit futurum, vt ex ea vite herus vnquam vinum gustaret. Post, vbi vitis prouenisset feliciter, atque vuae maturuissent, herus exultans, ac gestiens, seruum eundem accersit, atque, vt sibi vinum infundat, iubet. Deinde, iam calicem admoturus ori, seruo, quae dixisset, redegit in memoriam, quasi vanam exprobrans diuinationem. At ille sententiam hanc hero respondit. Inter calicem, ac summa labia, multa posse interuenire. Seruili sententiae fauit euentus. Nam inter loquendum priusquam ille vinum hauriret, alter quidam minister ingressus, nunciat vinetum ab apro quopiam immani vastari. Quibus auditis, Ancaeus, deposito poculo, protinus in aprum fertur, a quo inter venandum percussus interiit. Vsurpauit hoc adagii Lycophron in Iambicis.

*)egw\ de\ tlh/mwn su\n kakw=| maqw\n e)/pos2
*(ws2 polla\ xei/leus2 kai\ depastrai/wn potw=n
*me/sw| kuli/ndei moi=ra pammh/twn brotw=n.

Miser ast ego meo dicta cognoscens malo,
Vt plurima inter poculum, ac labrum solet
Vertisse fatum, res agens mortalium.

Interpres citat Aristotelem auctorem, qui et ipse de Ancaei fabula meminerit, in qua illud variat, Ancaeo, vitem instituenti, vatem accersitum quempiam praedixisse, non futurum vnquam, vt ex ea vinum gustaret, et, expresso in calice vino, vatem irrisisse tanquam yeudo/mantin. Reliqua conueniunt cum iis, quae ex aliorum retulimus commentariis. Festus Pompeius ab augure quopiam vicino, qui forte praeterierit, praedictum indicat. Lycophron autem alio detorsit, nempe ad Agapenorem patrem, et Ancaeum, Actoris, et Eurythemistidis filium, et ad aprum Calydonium. Dionysius apud Zenodotura, mauult paroemiam ad Antinoum referre, de quo meminit Homerus in Odysseae 22. Is Antinous erat vnus ex procis Penelopes, cui, poculum tenenti, iamque bibere paranti, Vlysses iugulum telo transfixit. Atque ita manibus elapso poculo, concidit, atque interiit. Sed non ab re fuerit, Homericum carmen adscribere:

*)=h, kai\ e)p' a)ntino/w| i)qu/neto pikro\n oi)sto/n.
*)=h toi\ o( kalo\n a)/leison a)nairh/sesqai e)/melle,
*xru/seon, a)/mfwton, kai\ dh\ meta\ xersi\n e)nw/ma
*)/wfra pi/oi oi)/noio. fo/nos2 de\ oi( ou)k e)ni\ qumw=|
*me/mbleto, ti/s2 k' oi)/oito met' a)ndra/si daitumo/nessi,
*mou=non e)pi\ pleo/nessi, kai\ ei) ma/la kartero\s2 ei)/h,
*oi(/ teu/cein qa/nato/n te kako\n kai\ kh=ra me/lainan.
*to\n d' o)duseu\s2 kata\ laimo\n e)pisxo/menon ba/len i)w=|.
*)antikru\ d' a)paloi=o di\ au)ce/nos2 h)/luq' a)kwkh\,
*)ekli/nqh d' e(te/rwse, de/pas2 de\ o(i e)/kpese xeiro\s2
*blhme/nou, au)ti/ka d' au)lo\s2 a)na\ r(i=nas2 paxu\s2 h)=lqen
*ai(/matos2 a)ndrome/oio.

Telum, haec fatus, in Antinoum contorsit amarum.
At pulcram is pateram iam iam tollebat vtrinque
Auritam, atque auro nitidam: iam iamque manu illam

Nec alienum est hoc loco meminisse, quod Iulio Caesari velut exprobranti vaticinij vanitatem, responsum est: Venisse Calendas Martias, non etiam praeterisse.

Inter os, et offam

LATINVM est huiusmodi, Inter os, et offam. Quod a cibis sumendis sumptum est, quemadmodum Graecanicum illud a potu. Nam olim Romani victitabant offis, vt testis est Valerius Max. Itaque perinde valet inter os et offam, quasi dicas inter os et cibum. Porro prouerbium refertur apud Gellium ex oratione quadam Catonis, de aedilibus vitio creatis, his quidem verbis: Nunc ita aiunt, in segetibus, et in herbis bona frumenta esse. Nolite ibi nimiam spem habere. Saepe audiui, inter os, et offam multa interuenire posse. Verum inter offam, atque herbam, ibi vero longam interuallum est. Festus ita refert adagium, Inter manum, et mentum.

Ita fugias, ne praeter casam.

EXTAT apud Terentium in Phormione cum primis venustum adagium: Ita fugias, ne praeter casam: quo quidem admonemur, ne sic aliquod vitium fugiamus, vt in aliud maius incauti deuoluamur. Nostrapte culpa facimus, inquit, vt malos expediat esse, dum dici nimium nos bonos studemus, et benignos. Ita fugias, ne praeter casam, quod aiunt. Verba sunt Demiphonis senis, semet accusantis, quod, dum auari famam plus satis cupide studeret effugere, stulti reprehensionem incurrisset. Donatus adagij metaphoram hunc ad modum enarrat, si modo commentum hoc Donati videtur esse. Ita fugito, ne tuam casam praetermittas, quae sit tibi tutissimum exceptaculum. Aut ita fugias, ne praeter casam, vbi custodiri magis et prehendi fur, et mulctari verberibus potest. Aut verbum erat, inquit, furem exagitantis, et interea prouidentis, ne ante casam transeat, ne in praetereundo etiam inde aliquid rapiat. Hanc veluti diuinationem, incerta, ac varia coniectantium quis ferret, nisi videremus et iuris interpretibus et Graecorum adagiorum enarratoribus hunc eundem esse morem? Prima interpretatio nobis magis arridet. Quidam enim calore fugiendi, etiam ea praetercurrunt, vbi commode poterant quiescere. Quod vnica voce Graeci parafe/reqai vocant, id est, perperam praeterire, ac praeteruehi, ab eo, quod amplectendum erat, aberrantem. Opinamur ad hoc adagium respexisse Lucianum in Nigrino, cum scribit, kai\ tou=to de\ e)n tai=s2 tragw|di/ais2 kai\ kwmw|di/ais2 lego/menon, h)/dh kai\ para\ qu/ran biazo/menoi. id est. Et hoc, quod in tragoedijs, et comoedijs dicitur, Iam et praeter casam incitati.

Euitata Charybdi in Scyllam incidi.

*th\n xa/rubdin e)kfugw\n, th=| sku/llh| perie/peson. Iambici sunt dimetri a)ke/faloi, quos casusne effuderit, an ars finxerit, incertum. Horum hic est sensus. Euitata Charybdi, in Scyllam incidi, hoc est, dum vito grauius malum, in alterum diuersum incidi. Sumtum adagium ab Homerica fabula, quae narrat, Vlyssem, dum metu Charybdis propius ad Scyllam nauem admouet, sex e comitum suorum numero perdidisse. Quidam aiunt Scyllam Nisi, Megarensium Regis, fuisse filiam, quae propter aureum crinem ademptum patri, in monstrum hoc marinum conuersa sit, vt meminit Pausanias in Corinthiacis. Cui videtur assentiri Virg. in Bucolicis, cum ait:

Quid loquar, aut Scyllam Nisi, quam fama secuta est
Candida succinctam latrantibus inguina monstris,
Ah timidos nautas canibus lacerasse marinis?

Seruius indicat, Scyllam Phorci, et Crateidis nymphae filiam. Hanc cum amaret Glaucus, Circe, qui illius amore tenebatur, quod eum in Scyllam propensiorem esse videret, fontem, in quo nympha lauare consueuerat, magicis venenis infecit. In quem cum illa descendisset, pubetenus in varias mutata est formas. Nam id Circae peculiare, in ferarum figuram homines vertere. Horrens itaque suam deformitatem, sese in mare praecipitem dedit, ac fabulae praebuit argumentum. De rei veritate, diuersa est scriptorum opinio. Sallustius putat esse saxum in mari prominens, quod procul visentibus muliebrem formam imitetur, in quod illisi fluctus, quoniam et luporum eiulatum, et canum latratum videntur imitari, finxerunt illam a pube huiusmodi feris succinctam esse. In Graecorum commentarijs inuenimus, triremem fuisse quandam mirae pernicitatis, cui nomen fuerit inditum Scyllae, para\ to\ skuleu/ein, quod hac grassantes piratae mare Tyrrhenum, ac, Siculum infestarent, reliquasque naues, quotquot praeterissent, dispoliarent, atque hinc natam fabulam. De Charybde vero narrant poetarum fabulae, hanc feminam fuisse voracissimam, quae, quod Herculis boues rapuisset, a Ioue fulmine icta, in mare praecipitata est, et in huiusmodi versa monstrum, quod adhuc pristinam seruat natutam. Absorbet enim vniuersa, quaeque absorbuerit, ea circa Taurominitanum egerit litus, vt Sallustius est auctor. Vnde tanquam prouerbio scortum vorax, et auiditatis nunquam satiatae, Charybdim appellat Horatius:

Seruius ait Scyllam in Italia esse, Charybdim in Sicilia. Virgilius in Aeneidos lib. 3. transitum hunc inter duo pericula angustum eleganter describit,

Haec loca, inquiens, vi quondam vasta conuulsa ruina
(Tantum aut longinqua valet mutare vetustas)
Dissiluisse ferunt, cum protinus vtraque tellus
Vna foret, venit medio vi pontus, et vndis
Hesperium Siculo latus abscidit, aruaque et vrbes
Littore diductas, angusto interluit aestu.

Homerus Odysseae M. periculum vtrunque multis verbis describit, facitque Circen admonentem Vlyssem, vt ad Scyllam potius inflectat cursum, quam ad Charybdim, propterea quod praestet sex e socijs desiderari, quam pariter omnes interire, declarans nimirum plus discriminis esse in Charybdi, quam in Scylla,

*mh\ su/ge kei=qi tu/xhs2 o(/te r(oibdh/seien,
*ou) ga/r ken ru/saito/ s' u(p' e)k kakou=, ou)d' e)nosi/xqwn
*)alla\ ma/la sku/llhs2 skope/lw| peplhme/nos2 w)=ka
*nh=a pa/rec e)la/ an, e)peih\ polu\ fe/rtero/n e)sti
*)ec e(ta/rous2 e)n nhi\ poqh/menai, h)\ a(/ma pa/ntas2

Absit vt illic tum fueris, cum faucibus vndas
Illa resorbuerit, neque enim e discrimine tanto
Ipse vel eripiat Neptunus, verum age Scyllae
Vicinus scopulo, celeri praeteruehe cursu,
Quandoquidem comites sex multo perdere praestat,
Quam vt semel exitium quotquot sunt, auferat omnes.

Adagio trifariam vti licebit, vel cum admonebimus, si quando in eas rerum angustias deuentum fuerit, vt citra dispendium discedi non queat, e duobus malis, id, quod leuius est, eligamus, videlicet Vlyssis exemplo, et magis in eam vergamus partem, vbi minus sit iacturae. Quod genus, si quis pariter et de salute et de pecunia periclitaretur, malit propior esse pecuniae, quam vitae periculo, propterea quod facultatum iactura vtcunque sarciri potest, vita semel amissa nunquam restituitur. Vel cum ostendemus negotium anceps, et periculosum, in quo summa moderatione sit opus, vt in neutram pecces partem. Hic iam non habebitur ratio, vtrum maius sit periculum: verum hoc tantum intelligitur, ingens vtrobique discrimen subesse Prioris exemplum fuerit: Memento longe satius esse in dispendii Scyllam incidere, quam in valetudinis Charybdim. Praestabilius est in rei pecuniariae iacturam, velut in Scyllam incurrere, quam in infamiae Charybdim incidere. Posterioris hoc: Curandum, vt ita populo studeas, ne principis offendas animum. Caute, circumspecteque rem gerito, memor tibi inter Scyllam, et Charybdim esse cursum. Tertius fuerit modus, si inuertas, hoc pacto. Dum parum eruditus videri times, in arrogantis opinionem incurristi hoc est plane, quod dicitur, dum Scyllam vitas, in Charybdim incidisti. Celebratur apud Latinos hic versiculus, quocunque natus auctore, nam in praesentia non occurrit:

Fumum fugiens, in ignem incidi.

*ka/pnon ge feu/gwn, ei)s2 to\ pu=r perie/peson id est. Dum vito fumum, flammam in ipsam decidi. Senarius est prouerbialis, superiori sententiae finitimus. Lucianus in Necyomantia, e)lelh/qein kai\ e)mauto\n e)s2 au)to\ fa/si to\ pu=r e)k tou= ka/pnou biazo/menos. id est,

Ignoraueram autem, quod iuxta proverbium, ex fumo in ipsum ignem compellerer. Vtitur et Plato lib. De repub. 8. cum ait, populum, dum recusat ingenuis seruire, quasi vitato fumo in flammam incurrere, videlicet, vt seruis etiam seruire cogatur. Huc allusit Horatius, cum ait in sermonibus:

Plutarchus, peri\ duswpi/as2. *th=| de\ duswpi/a| sumbe/bhken a)texnw=s2 feugou/sh| ka/pnon a)doci/as2, ei)s2 pu=r emba/llein e(auth\n, id est, Ineptae autem verecundiae illud haud dubie accidit, vt fumum fugiens infamiae, in ignem coniiciat sese, id est, in aliud maius.

Latum vnguem, ac similes hyperbolae proverbiales.

TRANSVERSVM digitum, aut vnguem discedere, frequenter est apud Ciceronem, pro eo, quod est, quam minimo spacio. Fit autem festiuior metaphora, quoties his verbis perfectam imitationem, ac plenum vndequaque consensum significamus, vt Academicarum quaestionum lib. 2. Ab hac regula mihi non licet transuersum, vt aiunt, vnguem discedere. Ibidem: Vbi enim aut Xenocratem sequitur, cuius libri sunt de oratione loquendi, multi et multum probati: aut ipsum Aristotelem, quo profecto nihil est acutius, nihil politius? A Chrysippo pedem nunquam. Loquitur de Antiocho, qui reliquis contemptis, Chrysippum per omnia sequeretur. Rursus Academicarum quaest. lib. 2. Quibus concessis digitum progredi non possunt. Idem ad Atticum: Mihi certissimum est, ab honestissima sententia digitum nunquam. Rursus ad eundem lib. 13. Curandum est, atque hoc in omni vita sua quenque, a nostra conscientia transuersum vnguem non oportere discedere. Idem in epistolis familiaribus: Vrge igitur transuersum vnguem, quod aiunt, a stilo. Sunt illa quidem minus figurata, sed tamen proverbialia, quae loquitur Plautin. Euclio in Aulularia. Si tu hercle ex isthoc loco digitum transuersum, aut vnguem latum excesseris. Et Cicero in Verrem: Digitum non discedebant. Idem ad Atticum lib. 13. epist. 1. Pedem adhuc e villa egressi non sumus, ita magnos, et assiduos imbres habebamus. Idem Academicarum quaestionum lib. 2. Non quaero ex his illa initia Mathematicorum, quibus non concessis, digitum progredi non possunt. Metaphora partim sumpta videtur ab iis, qui tabulam, aut saxum, aut simile quippiam digitis latis metiuntur, quoties exquisite rei modus spectatur, nam reliqua cubitis metiri solemus. Minima mensurarum, latus digitus est. Partim a iugerum mensoribus, qui stadiis, passibus, et vt minima mensura, pedibus, soli spatium metiuntur. Vulgo etiam nunc dicunt: Culmum latum, simili figura, pro eo quod est, ne tantulum quidem.

Pedem vbi ponat, non habet.

VNDE et illa proverbialis hyperbole ducta videtur apud Ciceronem frequens: Pedem vbi ponat, non habet, pro eo, quod est, ne tantillum quidem agri possidet, lib. epist. ad Atticum 13. Ariobarzanis filius Romam venit: vult, opinor, regnum aliquod emere a Caesare. Nam, quomodo nunc est, pedem vbi ponat, in suo non habet. Idem Philippicarum secunda:

Quid erat in terris, vbi in tuo pedem poneres? Rursum lib. 7. ad Atticum: Pedem in Italia vide nullum esse, qui non in istius potestate sit. Idem lib. De finibus 4. Quid enim sapientia? Pedem vbi poneret, non habebat, sublatis officiis omnibus. Conveniet autem in hominem insignite tenuem, atque inopem, cui ne vestigium quidem pedis sit in agrorum possessionibus. Apud eundem est iocus in fundum, quem possis mittere funda.

Iterum eundem ad lapidem offendere.

Senarius elegans, ac proverbialis refertur a Zenodoto in collectaneis adagiorum. Cicero epist. famil. lib. 10. Culpa enim illa, bis ad eundem, vulgari reprehensa proverbio est, Ouid. lib. Tristium 2.

At nunc tanta meo comes est insania morbo,
Saxa memor refero rursus ad icta pedem.

Vsurpatur ab Ausonio in epistola quadam. Etenim, inquit, poposcisti tu, vt tua epistola ad eundem lapidem bis offenderes. Ego autem, quaecunque fortuna esset, semel erubescerem. Est autem, Bis ad eundem lapidem offendere: iterum eadem in re peccare. Nam primus error, vel Graeco adagio, veniam meretur: iteranti culpam venia dari non solet. Inter Graecanicas sententias celebratur et haec:

*ei) tis2 a(/pac gh/mas2, pa/li deu/tera le/ktra diw/kei,
*nauhgo\s2 plw/ei dis2 buqo\n a)rgale/on.

Altera connubium experto cui ducitur vxor,
Hic fracta repetit aequora saeua rate.

At Scipio sapienti ne semel quidem errare permittit, vt dicat, ou)k w)/|mhn, id est, non putaram.

Eadem oberrare chorda.

HORatius in arte poetica, sententiam haud dissimilem, dissimili metaphora extulit:

A cantoribus ducta translatio est, quibus vehementer foedum sit, in iisdem fidibus saepius peccare. In eos igitur concinne dicetur, qui vel in simili re crebrius peccant, vel culpam eandem iterum atque iterum committunt. Primus enim lapsus vel casui datur, vel imprudentiae, iteratus stultitiae tribuitur, aut inscitiae.

Non tam ouum ouo simile.

Extant apud auctores aliquot similitudinis adagia, quorum de numero est, Non tam ouum ouo simile, de rebus indiscretae similitudinis. Cicero Academicarum quaestionum lib. 2. Videsne, vt in proverbio sit, ouorum inter se similitudo? Tamen hoc accepimus, Deli fuisse complures saluis rebus illis, qui gallinas alere quaestus causa solerent. Ii, cum

ouum inspexerant, quae id gallina peperisset, dicere solebant, Neque id est contra nos: nam nobis satis oua internoscere. Idem proverbium refertur et a Fabio Quintiliano. Vsurpatur et a Seneca in libello, quem in Claudium Imp. lusit.

Non tam lac lacti simile.

IDEM pollet, et a Plauto vsurpatur in Amphitryone: Neque lacte lacti magis est fimile, quam ille similis est mei. Dicitur a Sosia de Mercurio, qui huius assumpserat figuram. Idem in Milite: Tam simile, quam lacte lacti est. Lacte autem in recto a Plauto vsurpatur.

Non tam aqua similis aquae.

EANDEM vim obtinet, quod vsurpat Plautus in Menaechmis. Nec aqua aquae, nec lacte lacti, crede mihi, vsquam similius, quam hic tui est, tuque huius. Ad hanc formam et illud ex eadem scena. Tam consimilis est, quam potest speculum tuum. Rursum in Milite. Nam e summo puteo similior nunquam potest aqua aquae sumi.

Quam apes apum similes.

HIS M. Tullius illud etiam adiungit in Academicis quaest. Vt similia sunt, et oua ouorum, et apes apum. Vbi iocatur in Democriti mundos, vsquequaque similes inter sese. Simili forma dicunt, Quam ouis est oui similis.

Acanthia cicada.

*)aka/nqios te/ttic, id est, Acanthia cicada. In indoctos, atque infantes, aur musices ignaros torqueri proverbio solitum. Auctor est Stephanus Byzantius, iuxta oppidum Aetoliae Acanthum cicadas alibi vocales mutas esse, atque hinc ortum adagium, cuius auctorem citat Simonidem. Plinius Naturalis historiae lib. 11. cap. 27. scribit in agro Rhegino cicadas omnes silere, vltra flumen in Locris canere. Idem testatur Pausanias libro rerum Eliacarum secundo. Strabo lib. Geographiae sexto refert Rheginum agrum a Locrensi dirimi fluuio, cui nomen Alex. Cicadas autem, quae in Locrensi versantur ripa, sonantius stridere, cum in Rhegino sint mutae. Huius rei hanc esse causam coniectat, quod Rheginorum regio, cum sit vmbrosa, atque opaca, cicadarum pelliculas humore torpefaciat. Easdem in agro Locrensi, quod sit aprica, solis arefactas aestu stridorem aptius emittere. Auget autem miraculum Rheginensium cicadarum etiam fabulose celebrata vocalitas vicinarum: Nam idem Strabo, Timaeum citat auctorem, quondam in Pythiorum certamine Eunomum Locrensem, et Rheginensem Aristonem, in canendi certamen venisse, Aristonem Apollinem invocasse Delphicum, vt sibi canenti foret auxilio, quod a Delphis Rheginenses olim essent profecti. Eunomus respondit, Rheginensibus ne certandum quidem omnino de musica, apud quos cicada vocalissimum animal voce careret. Vtrisque certantibus, cum in Eunomi cithara vna inter canendum chorda frangeretur, cicada supervolans astitit, ac vocem alioqui defuturam, suo cantu suppleuit. Atque ita victor declaratus, statuam citharoedi posuit, cum cicada citharae insidente. Huiusmodi ferme tradit Strabo.

Eadem pensari trutina.

Convenit cum illa iureconsultorum regula, Patere legem, quam ipse tuleris. Sine vt eo pacto tecum agatur, quo tu cum aliis egeris. Persius,

Huic similimum, Ad eandem exigere regulam, i)/sw| staqmw=|, id est, aequali trutina, siue lance. Plutar. *)all' i)/sw| staqmw=| pa=sin h( kaki/a periqeme/nh molubdis2 w(/ste di/ktuon kate/spasen, id est, Sed aequa lance omnibus, addita malitia ceu plumbum rete detraxit.

Zonam perdidit.

ZONAM perdidit. Castrense proverbium in a)xrhma/tous2, id est, eos qui nihil habent nummorum, a Graeca quadam fabula tractum Acron admonet. Porphyrion a militum consuetudine, qui, quidquid habent, in zona secum portant. Cuiusmodi sane hominem perquam venuste describit Lucilius, citante Nonio:

Cui neque iumentum est, nec seruus, nec comes vllus:
Bulgam, et quidquid habet nummorum, secum habet omne:
Cum bulga coenat, dormit, lauat: omnis in vna
Spes hominis bulga, hac deuincta est caetera vita.

Nam Bulgam appellat Lucilius folliculum, siue crumenam, et sacculum de brachio propendentem. Sic enim et Horatius:

Tametsi Festus Bulgam Gallicum vocabulum autumat. Consimili modo Gracchus loquitur apud Gellium. Cum Roma profectus sum, zonas, quas plenas argenti extuli, eas ex prouincia inanes retuli. Horatius in Epistolis: Ibit eo, quo vis, qui zonam perdidit. Plautus in Poenulo. Tu, qui zonam non habes, qui in hanc venisti vrbem? aut quid quaeris? In quibus Plauti verbis duplex est allusio, et ad vestem Poenorum more discinctam, et ad pecuniam, quae in zona gestatur, citra quam in vrbe sumptuosa non sat commode viuitur. Pescennius Niger apud Spartianum vetuit, ne milites zonam secum deferrent in bellum, sed si quid haberent pecuniae, publice commodarent, recepturi post proelium: simul et ipsis luxuriei materiam eripiens, et hosti praedam, si quid aduersi euenisset. Est apud Lampridium in Alexandro: Miles non timet, nisi vestitus, calceatus, armatus, et habens aliquid in zona.

Cocta numerabimus exta.

COCTA numerabimus exta. Diomedes grammaticus, vbi proverbium definit, hoc exempli vice subiecit. Cuius hunc adscribit esse sensum, Ex euentu sciemus. Huic confinis color ille comicus. Res indicabit. Nam vt ait Ouidius:

Multa nouit vulpes, verum echinus vnum magnum.

*poll' oi)=d' a)lw/phc, a)ll' e)xi=nos e(\n me/ga. i. Ars multa vulpi, ast vna echino maxima. Zenodot. hunc senarium ex Archilocho citat. Dicitur in astutos, et variis consutos dolis. Vel potius, vbi significabimus, quosdam vnica astutia plus etricere, quam alios diuersis

technis. Nam vulpes multiiugis dolis se tuetur aduersus venatores, et tamen haud raro capitur. Echinus, quem dicunt herinaceum esse, (nam hoc loco de terrestri, non de pisce fit mentio) vnica duntaxat arte tutus est aduersus canum morsus. Siquidem spinis suis semet inuoluit in pilae speciem, vt nulla ex parte morsu prendi queat. Citantur apud eundem Zenodotum huiusmodi quidam versus ex Ione Chio, tragico poeta. Quos eosdem ex eodem citat in sermonibus conuiuialibus Athenaeus e tragoedia, cui titulus Phoenicia.

*)all' e(/n ge xe/rsw| ta\s2 le/ontos h)/|nesa,
*kai\ ta\s2 e)xi/nou ma=llon oi)zura\s2 te/xnas2,
*(os2 eu)=t' a)\n a)/llwn qhri/wn o)smh ma/qh|,
*stro/bulos2 a)/mf' a)/kanqan ei)li/cas2 de/mas2
*kei=tai dakei=n te kai\ qi/gein a)mh/xanos2.

Leonis artes in solo sane probo,
At magis echini comprobo miseros dolos,
Qui simul odorem belluarum senserit,
Se contrahit spinis operto corpore,
Tutus iacens, morsuque, tactuque omnium.

Refertur proverbium, ac simul ad carmen alludit Plutarchus in commentario, cui titulus, po/tera tw= zw/wn fronimw/tera, xersai=a h)\ qala/ssia, id est vtra animantia prudentiora, terrestria, an marina. Eius verba subscribam: tw= de\ xersai/wn e)xi/nwn h( me\n u(pe\r au(tw=n a)/muna kai\ fulakh\ paroimi/an pepoi/hke.

*poll' o)=id' a)lw/phc a)ll' e)xi=nos2 e)\n me/ga.
*prosiou/shs2 ga\r au)th=s2 w(/s2 fasin oi(=on
*stro/bulos a)/mf' a)/kanqan ei)li/cas2 de/mas2
*kei=tai qi/geinte kai\ dakei=n a)mh/xanos.

id est. Iam vero terrestrium echinorum in tuenda seruandaque incolumitate sua, solertia proverbio locum fecit.

Ars varia vulpi, ast vna echino maxima.
Siquidem cum illa aggreditur, quemadmodum aiunt,
Flexibile spinis corpus obuoluens suis,
Tutus iacet sic, vt nec ore tangier
Vlla queat ratione, nec morderier.

Plutarchus, aut quisquis est eius operis auctor, versibus intermiscuit sua quaedam verba, ne quis id errore nostro factum suspicetur. Sed omnium copiosissime huius animantis ingenium, et astutiam describit Plinius libro 8. capite 37. Praeparant, inquit, et herinacei cibos, ac volutati supra iacentia poma, affixa spinis, vnum non amplius ore tenentes portant in cauas arbores. Iidem mutationem aquilonis in austrum, condentes se in cubile, praesagiunt. Vbi vero sensere venantem, contracto ore, pedibus, ac omni parte inferiore, qua raram et innocuam habent lanuginem, convoluuntur in formam pilae, ne quid comprehendi possit praeter aculeos. In desperatione vero vrinam ex se reddunt tabificam tergori suo, spinisque noxiam. Reliqua qui cupiet cognoscere, e loco, quem indicauimus, petat. Haec ad proverbii sensum potissimum attinebant. Celebre est et piscis echini ingenium, qui saeuitiam maris praesagiens, correptis lapillis operit sese, vt mobilitatem stabiliat pondere, ne nimia volutatione atterat spinas, quod aspicientes nautae, pluribus mox anchoris nauigia infrenant. Auctor Plinius lib. 9. cap. 31. Vulpem autem versipellem esse, variis

instructam artibus, cum alii complures apologi, tum ille peculiariter indicat, qui refertur a Plutarcho in Moralibus. Cum aliquando pardus vulpem prae se contemneret, quod ipse pellem haberet omnigenis colorum maculis variegatam, respondit vulpes, sibi id decoris in animo esse, quod illi esset in cute. Neque vero paulo satius esse ingenio praeditum esse vafro, quam cute versicolore. Graeci solertem, ac variis armatum dolis, poikilo/frona vocant, et poikilomh=tin Latini vafrum, et versipellem. Narratur et alius quidam apologus, ab hoc prouerbio non multum abludens. Cum aliquando vulpes in colloquio, quod illi erat cum fele, iactaret sibi varias esse technas, adeo, vt vel peram haberet dolis refertam, feles autem responderet, sibi vnicam duntaxat artem esse, cui fideret, si quid existeret discriminis, inter confabulandum repente canum accurrentium tumultus auditur, ibi feles in arborem altissimam subsiliit, cum vulpes interim a canum agmine cincta capitur. Innuit fabula, praestabilius esse nonnunquam vnicum habere consilium, modo id sit verum, et efficax, quam plures dolos, consiliaque friuola. Veluti si quis pauper multiiugis artibus sollicitaret animum puellae, diues autem vnum hoc haberet, quod est apud Ouidium, quantum libet accipe, recte dixerit.

Simulare cupressum.

--- Et fortasse cupressum
Scis simulare, quid hoc? si fractis enatat expes
Nauibus, aere dato.

Acron prouerbium esse admonet, ortum ab imperito quopiam pictore, qui praeter cupressum nihil nouerat pingere. A quo cum naufragus quidam petiisset, vt vultum suum exprimeret, ac naufragium suum depingeret, interrogauit ille, num ex cupresso vellet aliquid adiici. Res ea primum in iocum, deinde etiam in adagionem abiit. Concinne vsurpabitur in eos, qui, quod didicerunt, id vbique intempestiuiter inculcant, cum ad rem nihil attineat.

Flamma fumo est proxima.

APVD Plautum extat in Curculione. Flamma fumo est proxima. Commonet adagium, periculum mature fugiendum esse, quique malum euitare cupiat, ei vitandam prius occasionem. Vt, qui corrumpi nolit, ab improborum abstineat consuetudine, qui cum puella cubare nolit, ne det osculum. Nam et illud protinus addit poeta:

Ad restim res rediit.

TERENTIVS in Phormione: Opera tua ad restim mihi quidem res rediit planissime. Hoc adagio summa rerum desperatio significatur. Nam in hac solent quidam amentes ad laqueum confugere. Iuuenalis:

Paupertas sapientiam sortita est.

*peni/a de\ th\n sofi/an e)/laxe, i. Paupertas sapientiam sortita est. Zenodotus citat ex Euripide. Alii tribuunt Aristoni. Ignaua est opulentia, verum inopia multarum artium repertrix est, id quod ipsa iactat apud

Xenophon peni/an appellauit sofi/an au)todi/dakton: a)\ ga\r e)kei/nh toi=s2 lo/gois2 pei/qei, au(/th toi=s2 e)/rgois2 a)nagka/zei, hoc est sapientiam, quae citra doctorem contingit: etenim, quod haec persuadet oratione, ad hoc illa re ipsa compellit. Theoc. in Piscator.

*(a peni/a dio/fante mo/na ta\s2 te/xnas2 e)gei/rei,
*au)ta\ tw= mo/xqoio dida/skalos.

Vnica paupertas Diophantes suscitat artes,
Ipsa laborandi doctrix, studiique magistra.

Huc spectat et illud, quod Iuppiter aurei saeculi tam paratam rerum copiam summouit:

Potest et illuc referri prouerbium, quod videmus accidere, vt penes Midas, et improbos homines sit opulentia, doctique, probique fere tenui sint fortuna. Qua quidem de re extant duo problemata, Aristotelis titulo: quorum altero rogat, qui fiat, vt paupertas apud probos viros plerunque versetur. Redditque huiusce rei varias causas, siue quod improbi per fas nefasque malunt parare diuitias, quam cum paupertate contubernium diutinum habere: proinde fugit illos, quibus videatur maximorum flagitiorum occasio futura, ad illos deflectit, quos existimat sese recte, modesteque vsuros. Siue, quod inops et virium, et consilii, quippe femina, plus auxilii sibi futurum sperat apud poluda/kruas2 a)/ndras2, vt habet prouerbium. Siue, quod cum ipsa sit mala, malos vitat, ne si pu=r e)pi\ pu=r, id est, malum accesserit malo, iam fiat intolerabile, atque immedicabile. In altero rogat, quid in causa sit, vt opes a malis fere possideantur, non item a bonis. An quia caecae sunt, inquit, et ob id errant in delectu? Haec quoniam poeticen, aut sophisticen sapiunt magis, quam philosophum, praesertim serium, vix videtur esse verisimile, ab Aristotele fuisse profecta. Quod autem dixit de caecis diuitiis, id sumtum est potissimum ex Aristophanis Pluto. Quo in loco Plutus, qui deus est diuitiarum rogatus, vnde caecitatis malum obtigisset, respondit ad hunc modum:

*(o zeu\s2 me\ tau=t' e)/drasen a)nqrw/pois2 fqonw=n.
*)egw\ ga\r w)\n meira/kion, h)pei/lhs' o(/ti
*(ws2 tou\s2 dikai/ous2 kai\ sofou\s2 kai\ kosmi/ous2
*mo/nous2 badioi/mhn, o(/d' e)m' e)poi/hsen tuflo\n,
*(ina\ mh\ diagignw/skoimoi tou/twn mhde/na.
*ou(/tws2 e)kei=nos2 toi=si xrhstoi=si fqonei=.

Hunc locum imitatus Lucianus in Timone, consimilia quaedam de Pluto narrat, quem non caecum modo facit, verumetiam claudum, caecum quidem semper, ac tunc demum claudicantem, quoties ad bonos viros mittitur, alias pedibus pernicissimis.

Ollae amicitia.

*xu/trhs2 fili/a, Ollae amicitia. In amicos istos vulgares quadrabit, quos patina, non beneuolentia conciliat. De cuiusmodi Iuuenalis:

Hos arcanae literae, mensae amicos nominant. Plutarchus item in libello, cui titulus: Quo pacto dignoscas adulatorem ab amico: id genus homines, au)tolhku/qous2 kai\ trapeze/as2, vulgo dici solitos narrat, quod ventriculi, cibique causa diligant, non ex animo: quique tum praesto sunt, quoties audiunt, kata\ xeiro\s2 u(/dwr. Nam Aristophanes grammaticus apud Athenaeum lib. 9. tradit lotionem manuum, quae praecedebat coenam, vocari kata\ xeiro\s2, a coena, ni/yasqai. In eosdem, ni fallimur, dictum est illud a Menandro comico, citante Athenaeo:

Effertur ad hunc modum paroemia zei= xu/tra, zh= fili/a, id est, Feruet olla, viuit amicitia.

Antiquiora diphthera loqueris.

*)arxaio/tera difqe/ras2 lalei=s2, id est, Antiquiora dipthera loqueris. In eos quadrat, qui nugas narrant, aut de rebus nimium priscis, et iampridem obsoletis. Nam diphthera res quaedam erat ex priscis illis fabulamentis relicta. Siquidem aiunt diphtheram pellem fuisse eius caprae, quae Iouem lactarit, in qua creditum est antiquitus, illum omnia scribere, quae fierent. Vnde, quae nec in historicorum literis extarent, nec in hominum memoria seruarentur, ea velut ex Iouis diphthera petita dicebantur. Quin subinde apud Aristophanem, a)rxai=a palaia\, id est, prisca, atque antiqua, pro nugamentis leges, quod antiquitas fere fabulosissima sit, opinamur, et a)rxai+kw=s2, pro eo, quod est, deliranter, ac stulte. Simili modo vocamus kronika\ vetera, et obsoleta, desitaque. Sic apud Athenaeum libro 7. quispiam, Arrianus, opinamur, tau=ta siti/a kronika/ e)stin w)= e(tai=re. id est, Isthaec Saturnia sunt, o amice, cibaria. Poetae fingunt, Saturnum regno pulsum, et huius loco regnare Iouem.

Auribus lupum teneo.

EXTAT apud Terentium in Phormione. Antiphoni adolescenti vxor erat domi, quam nec eiicere poterat, vel, quia non libebat, quod in eam deperiret, vel quod integrum non erat, cum esset iudicum sententiis addicta, neque rursum retinere quibat, propter patris violentiam. Et, cum a patruele felix diceretur, vt qui domi possideret id, quod amabat. Imo, inquit, quod aiunt, auribus teneo lupum. Nam, neque quo modo amittam a me inuenio, neque vti retineam

scio. Moxque leno quasi referens paroemiam, ait sibi idem vsu venire in Phaedria, quem neque retinere poterat, qui nihil numerabat, neque repellere, quod esset improbe blandus, ac montes aureos polliceretur. Donatus Graecam paroemiam Graecis adscribit verbis. *tw=n w)/twn e)/xw to\n lu/kon, ou)/t' e)/xein, ou)/t' a)fei=nai du/namai, id est, Auribus lupum teneo, neque retinere, neque amittere possum. Suetonius in Tiberio. Cunctandi causa erat motus vndique imminentium discriminum, vt saepe lupum tenere se auribus diceret. Plutarchus in praeceptis ciuilibus, lu/kon ou) fasi\n to\n w)/twn kratei=n. id est, Aiunt lupum non posse teneri auribus, cum homines hac parte maxime ducantur, nimirum persuasione. Dicitur in eos, qui eiusmodi negotio inuoluuntur, quod neque relinquere sit integrum, neque tolerari possit. Videtur ab euentu quopiam natum, vt alia pleraque. Aut inde certe, quod, vt lepus auribus quippe praelongis commodissime tenetur, ita lupus, quod aures habet pro corpore breuiores, teneri iis non potest, neque rursum citra summum periculum e manibus dimitti, bellua tam mordax. Caecilius apud A. Gellium lib. 15. cap. 9. eandem sententiam, sed citra metaphoram extulit. Nam hi sunt, inquit, amici pessimi, fronte hilaro, corde tristi, quos neque vt apprehendas, neque vt amittas scias. Huc adlusit Theognis, etiamsi alienius.

*)argale/ws2 moi= qumo\s2 e)/xei peri\ sh=s2 filo/thtos
*ou)/te ga\r e)xqai/rein, ou)/te filei=n du/namai.

Pectora nostra tui quam mire amor efficit, vt quem
Non odisse queam, sed nec amare queam.

Necessarium malum.

HVIC finitimum est illud a)nagkai=on kako\n, id est, Necessarium malum, de iis, quos neque reiicere possis, quod quibusdam in rebus opus sit eorum opera, neque commode ferre, quod viri sint improbi. Natum videtur ex Hybraeae cuiusdam apophthegmate, de quo meminit Strabo li. 14. Cum haberet Euthydamus tyrannicum quiddam, multis alioqui nominibus vtilis ciuitati, ita, vt cum vitiis virtutes paria facere viderentur, Hybraeas orator in oratione quadam sic de illo locutus est. Malum es, inquit, ciuitatis necessarium. Nam nec tecum viuere possumus, nec sine te. Alexander item Seuerus Imperator, rationales, quos tollere decreuerat, posteaquam perpendisset eos citra Reip. incommodum tolli non posse, necessarium malum appellabat. Huiusmodi fuit et P. Cornelius Rufinus, furax quidem et impendio auarus, sed idem egregius Imperator, a quo Fabricius Luscinus compilari maluit, quam sub hasta venire, quemadmodum refert Gellius libr. 4. et Cicero de Oratore lib. 2. Torqueri poterit et in vxores, cum quibus incommode viuitur, sed absque his Respubl. omnino consistere non potest. Potest et ad rem accommodari. Veluti si quis dicat pharmacon, rem quidem molestam, necessariam tamen. Eurip. in Oreste:

Non abhorret ab hac forma, quod Plinius scribit oraculo proditum fuisse, lib. 18. cap. 6. Quonam igitur, inquit, modo vtilissime coluntur agri? Ex oraculo scilicet, malis bonis. Hoc velut aenigmate significatum est, agros quam minimo potest impendio colendos esse.

Non absque Theseo.

*ou)k a)/neu qhse/ws2, id est, Haud absque Theseo: Cum significamus rem alieno auxilio confici: Aut cum significamus rerum omnium communionem, ac societatem. Nam Zenodotus scribit, Theseum permultis viris fortissimis, in certaminibus auxilio fuisse, quippe qui et Meleagro adfuit in conficiendo apro Calydonio, auxiliatus et Pirithoo pugnanti cum Centauris, item Herculi cum Amazonibus belligeranti. Fabula de apro sic habet: OEneus, Meleagri pater, cum de primitiis annui prouentus diis libans, Artemidem praeterisset, illa irata aprum immanem in agros Calydonios immisit, omnia populantem, ad quem conficiendum OEneus praestantissimum quemque exciuit, praemiis ad id propositis. Inter multos certauit et Meleager, qui belluam confecit, sed accersito ad auxilium Theseo. Reliquum fabulae nihil ad prouerbii sensum attinet. De Pirithoo sic fertur: Pirithous, Hippodamiae procus, Centauros, quod essent sponsae cognati, conuiuio accepit. Qui simul atque mero incaluissent, sponsae vim afferre coeperunt. Coorta pugna, Theseus, Pirithoo auxilium ferens, complures centauros trucidauit. De Hercule sic narrant: Cum Eurystheus Herculi iniunxisset, vt Hippolytae, Amazonum Reginae, balteum adimeret, atque ille, pacta facturus, esset profectus, Iuno semper illi infesta, induta formam Amazonis, famam passim dissipauit, aduentare hospitem, vel verius hostem, qui, violata regina, balteum, quem gestabat, insigne regni, per vim reciperet. Quod vbi auditum esset, Amazones in Herculem parant arma. Hercules, ratus haec non errore, sed dolo geri, Hippolyta occisa balteum abstulit. Deinde quo magis vlcisceretur Amazonas, bello eas adortus est, et oppressit, sed Thesei adiutus opera. Refertur hoc adagium et a Plutarcho in eius vita, significatque Theseum, sicuti dictum est, multis auxilio fuisse, tamen ex plerisque certaminibus nullum retulisse praemium: atque huius rei citat auctorem Herodotum. Allusit ad prouerbium Aristides in oratione ad Thebanos de auxiliis: kai\ o(/te toi/nun h(raklei= fi/lou e)de/hse, qhseu\s2 au)to\n a)qu/naze a)gagw\n a)nakta=tai. id est, Cumque sane et ipsi Herculi opus esset amico, Theseus illum Athenas deductum refouet, refocillatque. Proinde, quoties facinus aliquod alieno nomine celebratur, alterius tamen opera potissimum peractum, veluti si quis librum suo nomine publicet, in quo sit doctioris alicuius adiutus opera, concinne notabitur hoc adagio: ou)k a)/neu qhse/ws2, id est, Non absque Theseo: Aut si quis dicat, nullam fortunam sibi iucundam esse posse a)/neu qhse/ws2.

Sphaera per praecipitium.

EIVSMODI prouerbium refertur ab Eustathio in Iliados Homeri librum secundum, h( sfai=ra kata\ pranou=s2, id est, globus per decliue, subaudiendum, voluitur, aut mittitur. Perinde est, quasi dicas, currentem incitare. Nam sphaera vel suapte sponte facile per locum decliuem deuoluitur. Nec

male quadrabit in eos, qui vitae genus aliquod nacti sunt, ad quod videntur esse natura propensi, vt conueniat cum illo, to\n i(/ppon ei)s2 pedi/on, id est, equum in planiciem.

Magis mutus, quam pisces.

*)afwno/teros2 tw=n i)xqu/wn, id est, Magis mutus ipsis piscibus. Prouerbialis metaphora de vehementer infantibus, atque infacundis. Conueniet et in hominem immodicae taciturnitatis. Horatius in Odis:

Pisces enim nullam edunt vocem, exceptis perpaucis, inter quos canis marinus. Lucianus aduersus indoctum: ma/llon de\ tw=n i)xqu/wn a)fwno/teros2 ei)=. id est. Imo vero magis es mutus, quam pisces. Rursus in Gallo: polu\ a)fwno/teros2 e)/somai tw=n i)xqu/wn, i. multo magis ero mutus, quam pisces. Vnde Plutarchus in Symposiacis existimat Pythagoricos a piscibus abstinuisse, quod hos quasi suae disciplinae domesticos agnoscerent, propter e)xemuqi/an, id est, silentium, quod inter animantium genera piscibus est proprium. Nam caeterorum sua quibusque vox est. Aues permultae canorae sunt: quaedam et humanum sermonem referunt. Atque adeo terrestrium quoque manticora apud Aegyptios, si Plinio credimus. Solis piscibus nulla vox. Causam affert Aristoteles, quod his neque pulmo sit, neque arteria, neque guttur. Etiamsi sint nonnulli, qui sonitum quendam, ac stridorem edunt: quorum de numero sunt delphinus, lyra, chromis, voca, (quem hinc dictum apparet quod vocem edat, Mercurio sacrum, prodidit Athenaeus lib. 7.) pecten. Verum eum sonum non naturalibus organis vocis edi putat: sed vel attritu branchiarum, vel ab interioribus, quae sunt circa ventrem. Plutarchus existimat Graecis i)xqun= hinc appellari, quod vocem habeant compressam. Et Lucianus in Halcyone: a)/fwna ga\r dh\ ta/ge kaq' u(/datos2 diaitw/mena, i. Nam muta sane, quae in aquis degunt. Athenaeus lib. Dipnosophistarum octauo, citat auctorem Mnaseam Patrensem, qui prodiderit, in Clitorio amne Arcadiae pisces esse vocales. Item Philostephanum, qui scripserit, in fluuio Aorno, qui Pheneum vrbem interfluit, piscibus dictis poecilis vocem esse ferme qualis est turdorum. Tametsi Aristoteles adimit omnibus piscibus vocem, excepto scaphro, et porco fluuiatili. Veteres aiunt quemvis piscem vocabant e)/llopa, quod vocem edere non posset: i)/llesqai siquidem est, ei)/rgesqai, id est, cohiberi, et o)/y vox. Vnde apud Theocritum e)llopieu/ein pro piscari. Addit Athenaeus, Pythagoricos a caeteris animantibus non prorsus abstinere, sed quibusdam ex his vesci, quaedam etiam sacrificare, solos pisces non gustare, quasi sacros ob e)xemuqi/an quam Pythagoras docuit.

Turture loquacior.

*trugo/nos2 lali/steros2, id est. Turture loquacior. In garrulos et impendio loquaculos homines dici solitum. Sumpta metaphora ab auis natura, quae non ore tantum, sed etiam postica corporis parte clamare fertur, ob id opinamur, quod vocem edens, etiam illam mouere videatur. Citatur apud Zenodotum ex Plotio Menandri. Aelianus libro 12. cap. 10. meminit huius prouerbii, deque aue vtraque corporis parte loquaci. Theocritus in Syracusanis, mulieres quasdam loquaculas, turtures appellat.

Rana Seriphia.

*ba/traxos2 e)k seri/fou. id est. Rana Seriphia. In homines mutos, et canendi, dicendique prorsus imperitos dicebatur. Inde natum, quod Seriphiae ranae in Scyrum deportatae non edebant vocem. In hunc modum collectanea Graecorum prouerbiorum decerpta e libris Didymi, Tarrhaei, et aliorum. Totidem verbis Suidas. Et ba/traxos2 seri/fios2, id est, rana Seriphia. Proditum enim est in Seripho insula ranas mutas haberi. Meminit huiusce rei Plin. lib. 8. cap. 58. Cyrenis, inquit, mutae fuere ranae: illatis e continente vocalibus, durat genus earum. Mutae sunt etiamnum in Seripho insula. Eaedem alio translatae canunt, quod accidere et in lacu Thessaliae Sicendo tradunt. Quanquam in vulgatis exemplaribus cicadarum Seriphiarum mentio fit, non ranarum: sed germanam lectionem Hermolaus ex fide veterum codicum restituit. Seriphus autem vna est insularum, quas Graeci spora/das2 vocant. Non videntur autem satis conuenire verba Plinij cum Graecorum commentariis. Nam hic ait mutas esse in Seripho, illi negant vocem edere deportatas in Scyrum quasi in Seripho vocales, in Scyro obmutescerent. Verum attentius intuenti rem, nihil est absurdi. Seriphus ranas habebat mutas. Eas vt rem prodigiosam deportabant in Scyrum, quas cum Scyrij mirarentur esse mutas, praeter ingenium ranarum indigenarum, dicebant ba/traxos2 e)k seri/fou, Ea vox abiit in prouerbium:

Alij sementem faciunt, alij metent.

*)/alloi me\n spei/rousin, a)/lloi d' a)mh/sontai id est. Alii quidem sementem faciunt, alii vero metent. Quod citra metaphoram etiam ad hunc modum efferunt: a)/lloi ka/mon, a)/lloi w)/nanto. id est, Alii laborarunt, alii perceperunt emolumentum. His similimum est illud Fabii dictum apud Liuium libro ab vrbe condita 10. Quam arborem conseruisset, sub ea legere alium fructum, id indignum esse dicere. Huc allusit Hesiodus, cum scribit in Theogonia de Fucis:

Consimili figura dictum est a Diocletiano, nondum Caesare: Ego apros occido, sed alter fruitur pulpamento. Refertur autem in illius vita ad hanc ferme sententiam: Cum Diocletianus apud Tungros in Gallia, in minoribus adhuc locis militans, in caupona quadam moraretur, et cum Druiade quadam muliere familiarem consuetudinem haberet, illaque parsimoniam hominis incusaret, ioco, non serio respondisse fertur, tum se fore liberalem, cum Imperator fuerit. Ad hoc illa: Noli, inquit, iocari, Diocletiane: plane Imperator eris, simul ac aprum occideris. Quam quidem mulieris vocem ominis arripiens vice, studiose sectari coepit apros in venatu: haud intelligens videlicet ominis aenigma, quod euentus postea explicauit. Nam Numerianus imperator, factione Arrii Apri, soceri sui, interemtus fuerat. Qua re prodita, milites Diocletianum vindicem creant,

et Augustum consalutant. Ille itaque pro concione, quo Druiadis dictum expleret, Aprum manu sua confodit addens Maronianum illud:

Caeterum interea dum adhuc priuatus ille multos apros confecisset, nec affulgeret vsquam Imperii spes dicere solitum ferunt. Ego quidem apros occido, verum alter fruitur pulpamento.

Aliena iacis.

*)allo/tria ba/lleis2, id est. Aliena iacis. Quoties res parum ex animi sententia cadit. Translatum ab iis, qui ludunt alea, quibus iacientibus interdum ea cadunt, quae minime sunt ad victoriam accommodata. Proinde, si quando frustratur nos spes, recte dicemus, a)llo/tria ba/llein. Adagium refertur a Diogeniano.

Aliam quercum excute.

*)allhn dru=n bala/nize, id est, aliam quercum excute. In eos conuenit, qui sine fine petunt aliquid, aut qui continenter ab eodem mutuum postulant. Hos hoc adagio licebit ablegare, vt, nobis omissis, aliorum aures suis precibus solicitent. Paroemiam hinc natam putant, quod olim mortales glandibus victitabant, Cereris vsu nondum reperto. Has qui quercubus excussis colligebant, mercede ad id conducti, balanistas, id est, glandium collectores, siue glandiarios, appellabant. Qui si quando circunspicerent, si quae glandes etiam dum in arbore reliquae essent, praetereuntes per iocum acclamabant: Aliam quercum excute. Eam vocem vulgus arreptam vertit in prouerbium. Non inconcinne accommodabitur ad negotium relinquendum, ex quo iam nihil emolumenti potest capi. Aut mutandum amicum, qui iam vtilis esse desijt. Aut praeceptorem mutandum, vnde nihil est, quod amplius discas.

Nuces relinquere.

NVCES relinquere, est, omissis studiis, ac nugis puerilibus ad grauiroa, magisque seria conuerti. Persius:

Translata metaphora, vel a venusta nuptiarum caeremonia, in quibus sponsus vxorem ducens nuces spargebat, vtpote iam pueritiae renuncians. Ita Catullus in carmine nuptiali:

Quanquam Plin. lib. 15. c. 22. causas alias affert, quam ob rem nuces in nuptialibus caeremoniis consueuerint antiquitus adhiberi. Sed praestat ipsius referre verba: Nuces, inquit, iuglandes, quanquam et ipse nuptialium Fesceninorum comites, multum pineis minores vniuersitate, eaedemque portione ampliores nucleo. Nec non et honor his naturae peculiaris, gemino protectis operimento, puluinati primum calicis, mox lignei putaminis. Quae causa eas nuptiis fecit religiosas, tot modis foetu munito, quod est verisimilius, quam quia cadendo tripudium, sonumve faciant. Festus item indicat, in nuptiis a pueris nuces spargi solitas, vt nouae nuptae, intranti domum noui mariti faustum esset auspicium. Addit Seruius, pueros catamitos, tum a turpi Seruitio recederent, solitos nuces spargere, significantes se posthac omnia puerilia spernere. Vel hinc igitur, vel certe a puerorum lusibus, qui nutibus peraguntur, ductum prouerbium videri potest. Nam, talis, ac nucibus olim lusitasse pueros, vel Horatius testis: cum ait:

Proinde ad hanc prouerbij formam pertinebunt et reliquae illae figurae: Nunquam a nucibus recedere, Redire ad nuces, Nuces abijcere, Nuces intermittere, Nucib. indulgere, Nuces repetere, atque id genus alia.

Bis pueri senes.

*di\s2 pai=des2 oi( ge/rontes2. id est. Bis pueri senes. Vna est ex illis prouerbialib. inscriptionibus satyrarum Varronis. Quadrabit in eos, qui, prouectiore cum sint aetate, tamen puerilib. quibusdam studijs intempestiuiter, atque indecore detinentur. Aut in senes aetatis vitio desipiscentes, tanquam iterum in pueritiam reuolutos. Seneca, Non, inquit, bis pueri sumus, vt vulgo dicitur, sed semper: verum hoc interest, quod maiora nos ludimus. Plato lib. De republ. 1. *ou) mo/non a)/r' w)s2 e)/oiken, o( ge/rwn di\s2 pai=s2 gi/gnoit' a)\n, a)lla\ kai\ o( mequsqei/s2. id est. Non solum igitur senex, vt videtur, bis erit puer, sed ipse etiam temulentus. Aristophanes in Nubibus:

fh/seis2 nomi/zeqai su\ paido\s2 tou=to tou)=rgon ei)=nai,
*)egw\ de/g' a)ntei/poim' a)/n, w(s2 di\s2 pai=des2 oi( ge/rontes2.

Pueri, inquies, tibi videri facinus illud esse.
Respondeo ipse contra, senes bis esse pupos.

*phle/a to\n ai)a/keion oi)kouro\s2 mo/nh
*gerontagwgw= ka)napaideu/w pa/lin
*pa/lin ga/r au)=qis2 pai=s2, o( ghra/skwn a)nh\r.

Ego Peleum Aeaco satum, pueri in vicem,
Senem puella moderor, atque tempero.
Nam iterum puer, quisquis senescit, redditur.

Theopompus, *di\s2 pai=des2 oi( ge/rontes2 o)rqw=| tw=| lo/gw| id est. Pueros bis esse senes, recte dicitur. Plato, *)ar' w(s2 e)/oike di\s2 ge/ront' a)/n pai=s2 ge/rwn. id est. Similis videtur bis seni puer senex. Antiphon: *gerontotrofi/a| prose/oike paidotrofi/a, id est. Senem nutrire, perinde est, quasi nutrices puerum. Lucianus in dialogo, cui titulus, ta\ pro\s2 kro/non, *ou(/tw ga\r a)\n th\n paroimi/an e)palhqeu/saimi, h(/ fhsi, pali/mpaidas2 tou\s2 ge/rontas2 gi/gneqai. id est. Sic enim fiet, vt verum videatur adagium, quo dici solet, senes rursum repuerascere. Huc pertinet, quod lib. De lingua Latina tertio scribit Varro, identidem in Atellanis haberi pupum senem, quod Osci suapte lingua vocent casnar. Nam veteres pupum, puerum vocabant. Neque vero prouerbium ideo tantum esse dictum, quod senes aetatis culpa desipiscant: verumetiam, quod omnibus modis in senibus iam velut exacta vita ad initium recurrere videbatur, quemadmodum scite dixit Aristoteles in problemate quodam, in quo quaerit, quo nam pacto sint accipienda, quae priora dicuntur, ac posteriora. Primum enim redit albor simul, et raritas capillitij, quorum vtrunque pueris familiare: deinde balbuties, velut altera infantia. Praeterea gingiua exarmata dentibus, aut certe perpaucis, et eis vacillantibus instructa, quod et ipsum cum infantibus commune. Quinetiam senibus omne corpus ad puerilem decrescit modum: consimilis virium imbecillitas. lam vero cibi quoque consimiles vtrique congruunt aetati. Postremo morum ineptia, leuitas animi, et hoc ipsum, nihil sapere, in senibus infantiam quandam referre videtur. Auctor est

enim in Politicis Aristoteles, post annos duodequinquaginta ingenij vigorem euanescere. Quapropter Euripides in Bacchis ait,

Vnde fit, vt senes pueris mire delectentur, quasi similes iam ad similium amorem propensi.

Sexagenarios de ponte deijcere,

SEXAGENARIOS de ponte deijcere, est, natu maiores, perinde quasi deliros, et ad omne vitae munus inutiles, in otium reijcere, atque ab omni functione negotiorum relegare. Inde natum, quod olim sexagenarijs ferendorum suffragiorum ius non erat, aetate velut a publicis munijs dimissa. Vel quod olim inuentus Romana, quo sola ferret suffragia, senes inualidos de pontibus praecipites dederit. Nam de ponte suffragia ferri iam coeperant, atque ea sententia magis probatur Sisinnio Capitoni apud Festum Pompeium, quam vulgata illa, qua putant, post vrbem a Gallis liberatam, ob cibatus inopiam sexagenarios in Tiberim de ponte deijci coeptos. Varro libro De vita patrum secundo, honestam causam, religiosamque patefacit: cum in quintum gradum peruenerant, atque habebant quinquaginta annos, tum denique erant publicis negotijs liberi, atque expediti, et otiosi. Ideo in prouerbium quidam putant venisse, Sexagenarios de ponte deijci oportere, quod suffragium non ferant, quod per pontem ferebatur. Nonius Marcellus: Sexagenarios per pontem mittendos, male dici popularitas intellexit. Macrobius Saturnalium lib. 1. Adimere vis doctis viris, in verborum comitijs ius suffragandi, ac tanquam sexagenarios maiores de ponte deijcere? Ouidius in Fastis:

Pars putat vt iuuenes ferrent suffragia soli,
Pontibus infirmos praecipitasse senes.

Vnde et depontari [correction of the transcriber; in the print depontani] dicuntur senes, iam velut emetiti, et a ciuilibus negotijs in otium remissi. Plato libro De legibus sexto, loquens de magistratu tw= nomofula/kwn, id est, legib. seruandis praefectorum, non admittit ad eum magistratum gerendum minorem annis quinquaginta, nec sinit in eo perseuerare maiorem septuaginta: vt, si quinquagenarius magistratum inierit, viginti annos eum administret: sin sexagenarius, decem duntaxat. Licebit autem vti prouerbio, vel in odium aetatis, tanquam ad nihil iam vtilis, et ab omni vitae munere relegandae: vel simpliciter in eos, qui propter aetatis imbecillitatem rude iam donati sunt, ac solidorum munerum vacationem acceperunt.

Crambe bis posita, mors.

*di\s2 kra/mbh qa/natos2. id est. Crambe bis, mors est. Plin. lib. 20. c. 9. inter brassicae species, tertio loco refert et cramben. Dioscorides lib. 2. crambes tres species facit. Quarum prima, praeter quam quod alias ad multa remedia efficax est, etiam ebrietatis, et crapulae incommoda tollit, si crudam edas ante coenam ex aceto: vt indicauit M. Cato. Aristoteles in causa putat esse, quod, cum ipsa sit frigida, et succum habeat dulcem, ac discutientem, fit, vt vinosos humores in aluum detrahat, tenues humores in vesicam delabantur, ipsa in ventriculo remanens, corpus refirgeret. Atque ita humoribus vtrinque deductis, et refrigerato corpore, cessare crapulam. Inest autem peculiaris quaedam vis

crambes, obsistendi vino, vt, si in vineto seratur, vinum proueniat dilutius. Proinde apud Aegyptios, et Sybaritas solenne erat, ante omnia sumere cramben coctam: quibusdam mos erat ex amethystino vasculo crambes semen ante compotationem capere, quo citra periculum ebrietatis indulgere vino possent. Huiusmodi fere Athenaeus lib. 1. addens illud, priscis cramben, ac raphanum pro eodem habita. Vnde Theophrastus prodidit, vitem etiamnum viuam raphani odorem fugere. Verum, vt ad prouerbium redeamus: Suidas scribit illam antiquitus in conuiuijs adhiberi solere, verum recoctam adeo nauseam afferre, vt Graecis in fastidij prouerbium abierit. Quoties enim rem iterum, atque iterum repetitam non sine molestia significabant, dicebant di\s2 kra/mbh qa/natos2, id est. bis crambe mors: hoc est, kra/mbh di/sefqos2 crambe recocta. Ad hoc adagij Politianus arbitratur allusisse Iuuenalem, cum scribit in Satyra septima.

Declamare doces, ô ferrea pectora Vecti,
Cum perimit saeuos classis numerosa tyrannos.
Nam, quaecunque sedens modo legerat, haec eadem stans
Proferre, atque eadem cantabit versibus ijsdem.
Occidit miseros crambe repetita magistros.

Cramben repetitam appellat declamationem maximo cum taedio iterum atque iterum audiendam. Finitimum est illi, quod alio commemorauimus loco, o( dio\s2 ko/rinqos2, id est. louis filius Corinthus. Contrarium illi, di\s2 kai\ tri\s2 to\ kalo\n. id est. Bis et ter, quod est pulcrum. Quod enim per se praeclarum, id vel decies repetitum vt inquit Horatius, placere solet. Quod ineptum, id primo gustu commendatione nouitatis vtcunque toleratur: caeterum iteratum, haud iam ferendum, fastidium affert. Et tamen erat priscis admodum celebris haec herba, adeo, vt nec religione careret, et ob hoc ma/ntis2 vocata: per eandem iurare mos erat, praesertim apud Iones, nai/ ma\ th\n kra/mbhn, vt hinc quoque fastidij prouerbium ortum videri possit, auctor Athenaeus libro Dipnosophistarum nono.

Ne Hercules quidem aduersus duos.

*mhd' h(raklh=s2 pro/s2 du/o, id est. Ne Hercules quidem aduersus duos, hoc est, Nemo vsque adeo viribus excellit, vt vnus pluribus par esse possit. Neque indecorum est cedere multitudini. Erit autem suauior metaphora, si significabimus neminem quantumuis eruditum aduersus duos in disputando sufficere: aut eundem hominem pluribus negotijs sustinendis non esse simul parem: aut non posse resisti precibus duorum rem eandem petentium. Poterit et aliam in formam verti prouerbium, ad hunc modum: Si negant vel Herculem aduersus duos esse parem, qui nam ego tam imbecillis aduersus duos Hercules stabo? Quanquam obiter huius vsum prouerbij, in operis huius vestibulo paucis ostendimus. Plato lib. De legibus vndecimo: o)rqo\n me\n dh\, pa/lai te ei)rhme/non w(s2 pro\s2 du/o ma/xesqai ta)nanti/a, xalepo\n, kaqa/per e)n tai=s2 no/sois2, polloi=s2 te a)/lloisi. id est. Verum est illud, et iam olim prouerbio celebratum, arduum esse aduersum duo, eaque contraria pugnare, quemadmodum in morbis, alijsque compluribus. Significat nobis esse

geminam pugnam, tum aduersus diuitias, tum aduersus egestatem. Idem in Phaedone vsurpauit, vbi Socrati, per iocum hortanti, vt Cebetem, ac Symmiam confutet argumentatione, respondet Phaedon: a)lla\ pro\s2 du/o ou)d' h(raklh=s2 le/getai o(=io/s2 te ei)=nai, id est, At vero contra duos, ne Hercules quidem dicitur suffecisse. Eodem adlusit Catullus in carmine nuptiali, cum ait:

Haec sententia tametsi non iisdem verbis aliquoties legitur apud Homerum, vt in Odys. Y.

*ainei/as2 d' ou) mei=ne qo/os pe\r e)w\n polemisth\s2
*(ws2 ei)=den du/o fw=te par' a)llh/loisi me/nonte

Haud stetit Aeneas alioqui strenuus armis,
Conspexit simulatque duos consistere iunctos.

Occasionem adagii varie narrant. Quidam aiunt Molionidas adortos aliquando Herculem ex insidiis, atque illum hominum multitudine territum, non ausum contra resistere, sed fuga saluti consuluisse, idque in vulgi sermonem abiisse. Vero propius est, quod refert Suidas, Herculem constituto certamine Olympiaco, fretum viribus suis, primum ausum certare cum duobus, et vtrosque confecisse. Hos aiunt fuisse Cteaton, et Eurytum, Neptuno patre, et Moliona matre prognatos. Deinde proxima Olympiade consimili modo congressum fuisse cum duobus quibusdam, atque ab his fuisse superatum. Quamquam sunt, qui hos existiment fuisse Laeum, et Pherandrum, sed qui vicerint Herculem, non qui victi discesserint. At Plato in Euthydemo longe diuersam ab his historiam adducit, puta Herculem cum hydra pariter, et cancro quodam immani, qui e mari emerserat, congressum, inferiorem discessisse, atque ob id Iolai nepotis auxilium implorasse. In eo dialogo Socrates cum duobus fratribus sophistis, et vt sunt illi, contumeliosis disputans, quasi cum duobus monstris vnus congressus, cum illi probro obiiceret Dionysodorus, quod fugeret, neque ad interrogata responderet, ad hunc modum respondit: *ei)kw/tws2 ga\r, ei)pon e)gw/. h(\ttwn ga/r ei)mi kai\ tou= e(te/rou u(mw=n. w(/ste pollou= de/w mh\ ou) du/o feu/gein. polu\ ga\r pou= ei)mi\ faulo/teros2 tou= h(rakle/ous2, o(/s2 ou)xoio/s2 te h)=n th=| te u(/dra| diama/xesqai (sofistri/a| ou)/sh| kai\ dia\ th\n sofi/an a)niei/sh| ei) mi/an kefalh\n a)potmhqei/h tou= lo/gou, polla\s2 a)nti\ th=s2 mia=s) kai\ karki/nw| e(te/rw| tini\ sofisth=|, e)k qala/tths2 a)figme/nw|, newsti/ moi dokei=n, katapepleukoti. o(\s2 e)peidh\ au)to\n e)lu/pei, ou(/tws2 e)k tou= e)p' a)ristera=w| le/gwn kai\ da/knwn, to\n i)o/laon to\n a)delfidou=n bohqo\n e)pekale/sato. o( de\ au)tw=| i)kanw=s2 e)bh/qhsen. o( d' e)mo\s2 i)o/lews2 patroklh=|s2 ei) e)/lqoi, ple/on a)\n qa/teron poih/seien, id est, Non iniuria, inquam, fugio. Nam, cum alterutri sim impar, cur non fugiam ambos? Equidem Hercule multo sum imbecillior, qui tamen pugnare pariter non valuit et aduersum hydram sophisticam, cui propter sapientiam pro vno sermonis capite amputato multa repullulabant, et aduersum cancrum sophistam quendam e mari profectum, et nuper, vt arbitror, aduectum. A quo cum

Hercules ad sinistram, angeretur, verbisque acriter morderetur, nepotis sui Iolai auxilium implorauit, qui abunde illi succurrit. Meus autem Iolaus Patroclus si venerit, magis alteram certaminis partem sustineret. Mordaci videlicet allegoria, Socrates e fratribus Sophistis alterum hydram, alterum cancrum nominat, se Herculem, Ctesippum, Iolaum.

Vnus vir, nullus vir.

*ei(=s2 a)nh\r, ou)dei\s2 a)nh\r, id est, Vnus quidem vir, nullus est. Sensus est, nihil egregium praestari posse ab vno homine omni auxilio destituto. Huc pertinet, quod ait Euripides in Heraclidis: mia=s2 ga\r xeiro\s2 a)sqenh\s2 ma/xh, Nam solitariae manus inualida pugna est. Item illud eiusdem: ei(=s2 a)nh\r ou) pa/nq' o(ra=|, id est, Vir vnus haud videt omnia. Poterit ad varios vsus deflecti proverbium, vel ad insuauem vitam, si non adsit convictor amicus: vel ad iudicium haudquaquam vni committendum: vel ad studium literarum, quod citra socium, et eiusdem, vt aiunt, aemulum Musae, plane friget: vel ad quoduis denique peragendum negotium, quod citra alterius adminiculum commode confici non queat. Adagii mentionem facit Zenodotus.

Asinus inter simias.

*)/onos e)n piqh/kois2, id est, Asinus inter simias. Vbi quis incidit in homines nasutos, et contumeliosos, ipse stolidus, a quibus impune rideatur. Extat apud Aulum Gellium lib. 2. cap. 23. apud quem Menander comicus in fabula, cui titulus, Plotium, maritum, de vxoris iniuria querentem inducit his verbis: o)/nos e)n piqh/kois2 toi, to\ lego/menon e)sti\ dh\ tou=to, id est, Asinus inter simias, vulgo quod aiunt, sane istud. Constat autem, simiam animal esse petulantissimum [reading uncertain: print faded] , adeo, vt non vereatur etiam leonem per lasciuiam agitare, natibus illius affixa. Quin et hodie vulgo simile quiddam dicunt, Noctua inter cornices, vbi stupidior aliquis in homines petulantes, ac dicaces incidit. Nihil autem vetat, quo minus generaliter vsurpetur, vbi quis in negotium incidit vehementer molestum, aut in infortunium aliquod, vnde se non queat extricare.

Asinus inter apes.

*)/onos e)n meli/ttais2, id est, Asinus inter apes. Consimilem habet cum proximo sensum, dici solitum, vbi quis infeliciter incidit in homines improbos, atque importunos. Metaphora per se liquet: Quanquam adagium ab eventu quopiam natum videri potest. Meminit Suidas.

Asinus in vnguento.

*)/onos e)n mu/rw|, id est, Asinus in vnguento. Cum deliciae adhibentur iis, quos haudquaquam decent, neque qui vel vti norunt illis, vel delectantur. Nam asinus culmos, ac foenum mavult, quam aurum, vel vnguentum, quo etiam offenditur. Locus fuerit huic adagio, si quando indoctus aliquis in optimos incidat auctores, quos ob inscitiam aut negligat, aut etiam deprauet. Siue cum amuso cuipiam cum eruditissimis viris viuere contigerit, quorum tamen consuetudine neque frui nouerit, neque omnino gaudeat. Refertur a Diogeniano proverbium.

Neque caelum, neque terram attingit.

*ou)/te gh=s2, ou)/te ou)ranou= a(/ptetai, id est, Neque caelum, neque terram attingit. De re vehementer absurda, atque aliena, quaeque nulla vicinitate pertineat ad id, de quo agitur. Lucianus in Pseudomante: o)/ktw moi= xrhsmou\s2

e)/pemyen, ou)/te gh=s2 fasi, ou)/te ou)ranou= id est, Octo mihi misit oracula, sed quae neque caelum, vt aiunt, neque terram attingerent. Aristides in Cimone leuiter alludens ad proverbium, indicat metaphoram sumptam ab iis, qui in medio pendent aere, vtrinque liberi.

Nihil ad versum

*ou\) de\n pro\s2 e)/pos2, id est, Nihil ad carmen. De iis, qui longe discrepant ab iis, quae proposita sunt. Translatum videtur a scena, vbi histrio saltatu, gestuque carminis genus repraesentat. Et haud scimus, an alius fuerit, qui recitaret versus, alius, qui gesticularetur. Apparet enim vnum aliquem fuisse recitatorem, cuius est illa vox in calce comoediarum: Calliopius recensui. Nec alioqui apparet, quorsum pertineat, quod admonet Cicero ab histrione deligi fabulam, ad quam natura sit appositus, quod in prologo Comoediae Terentianae qui, prologum dicit, queritur clamosas fabulas ad se deferri, minus laboriosas ad alios. Quod si saltatio parum respondisset ad numeros carminis, aiebant: *ou)de\n pro\s2 e)/pos2. Lucianus in Philopseude: *ou)de\n pro\s2 e)/pos2 tau=ta/ fasin, ou)de\ peri\ tou/twn ei)ro/mhn, id est, Ista nihil ad carmen, vt dici solet, neque enim de iis interrogabam. Qui in choreis non responderet ad numerum saltationis, eum a)kro/thton appellabant, isque a)krotei=n e)/pos2 dicebatur. Andreas Alciatus, hoc saeculo non modo iuris Caesarei, verumetiam omnium studiorum decus, nec minus suspiciendus ob rarum quendam ingenii candorem, quam ob exactam omnium liberalium disciplinarum peritiam, lib. Dispunctionum suarum 2. consentit quidem nobis in sensu, vsuque proverbii, ceterum de origine nonnihil dissentit, mavultque ab oraculis esse natum, quae quondam carmine reddebantur, praesertim heroico; cuius inventor fuerit Pythius Apollo. Graecis autem e)/pos2 dicitur, quod e)/pontai ta\ pra/gmata toi=s2 xrhsmoi=s2, id est, quod res oraculis respondeant. Hanc enim etymologiam affert Eustathius in principio Iliados Homericae: vnde probabilius esse iudicat Alciatus noster, quoties evenirent, quae promissis, aut proposito, non quadrarent, dici solitum, ou)de\n pro\s2 e)/pos2. Vsus est eo Vlpianus in Pandectis lib. 11. Tit. de interrogatoriis actionibus, cap. 12. Quod autem ait praetor, omnino non respondisse, posteriores sic acceperunt, vt omnino non respondisse videatur, qui ad interrogata non respondit, id est, ou)de\n pro\s e)/pos2. Suidas indicat nonnunquam vsurpari o)ude\n pro\s2 e)/pos, pro temere, ac de nihilo, siue abs re. Adducit hos vers. ex poeta, nescio quo:

*ou)de\n pro\s2 e)/pos2 ou(/tws2 a)noh/tws2 e)kbalw=,
*pri\n e)kpu/qwmai pa=n to\ pra=gm' o(/pws e)/xei.

Adeo ne temere, et inscienter efferam,
Prius atque rem omnem, vt sese habet, cognouero?

Prior versus Graecus constabit, si legas, pro ou(/tws2 x' ou(/tws2. Vsurpauit idem Aristophanes in Concionatricibus, quem locum retulimus proverbio, Extra cantionem.

Nihil ad fides.

*ou)de\n pro\s2 th\n xordh\n, id est, Nihil ad chordam. In eos, quorum vita vehementer est inaequalis, quorumve mores ab oratione dissident. Lucianus De saltatione: kai\ mhde\n w(/s2 fasi, pro\s2 th\n xordh\n, e(/tera ga\r o( pou\s2, e(/tera d' o( r(uqmo\s2 le/gei. id est. Nihil ad

chordam, vt dici solet, nam alia pes, alia loquitur rythmus. Idem in Meretriciis: kai\ o(/ti eu)= pro\s2 th\n kiqa/ran o( pou\s2 id est, Et quod pes probe responderet ad cytharam. Plutarchus in commentar. De verecundia: *kai/ toi ou) dia\ th\n tou= podo\s2 pro\s2 th\n lu/ran a)metri/an, w(s2 pla/twn e)/lege, kai\ po/leis2 po/lesi kai\ fi/loi fi/lois2 diafero/menoi, e)/sxata drw=si te kai\ pa/sxousin, a)lla\ dia\ th\n peri\ ta\ no/mima kai\ di/kaia plhmmeli/an. id est, Haudquaquam ob id, quod pes a lyra dissentiat, sicut ait Plato ciuitates cum ciuitatibus, amici cum amicis conflictantes, exterma tum faciunt, tum patiuntur, sed quod circa leges, atque aequitatem peccetur. Locus autem, quem citat Plutarchus, est in lib. De legib. 7. a)podido/ntas2 pro/sxorda ta\ fqe/gmata toi=s2 fqe/gmasi. th\n de\ e(terofwni/an kai\ poikili/an th=s2 lu/ras2, a)/lla me\n me/lh to\n xordw=n i(eisw=n. a)/lla de\ tou= th\n melw|di/an sunqe/ntos2, tou= poihtou=, kai\ ta\ loipa\, i. Reddentes voces cum lyrae sono concordes. Porro vocis discrepantiam, diuersitatemque quoties alios modos edunt chordae, alios is, qui cantilenam composuit, et caetera. Videtur ad hoc proverbium allusisse diuus Augustinus in epistola quadam ad Licentium: Aut si ego canto, inquit, tu autem ad aliam vocem saltas, nec sic quidem me poenitet. Habet enim suam hilaritatem ipsa cantatio, etiam cum ad eam membra non mouet, cui plena charitatis modulatione cantatur.

Formica camelus.

*mu/rmhc h( ka/mhlos, id est, Formica camelus. De vehementer inaequalibus, et modo minimis, modo maximis, quod perinde sit, quasi repente camelus in formicam vertatur. Lucianus in prima epistola Saturnalium: w(s2 de\ nu=n exomen, mu/rmhc h( ka/mhlos, w(s2 h( paroimi/a fhsi\. i. Nam, vt nunc viuitur a nobis, formica camelus, quemadmodum proverbio dicitur. Loquitur de opib. inaequaliter inter mortales distributis, vt huic plurimum supersit, huic multum desit. Neque intempestiue dicetur in eos, qui sibi non constant, in vtranque partem immodici. Quod genus hominum describit Euripides in Troad.

*ti/s2 d' w(=de phda=|s2 a)/llot' ei)s2 a)/llous2 tro/pous2,
*misei=s2 de\ li/an, kai\ filei=s2 o( a) tu/xh|.

Quid ita modo hos modo in hosce mores transilis?
Odisti acerbe, amasque nimium quemlibet.

Os sublinere.

Os sublinere, pro eo, quod est, dare verba, et arte quadam illudere, reperitur aliquoties apud auctores. Nonius Marcellus tractum putat a ridiculo quodam lusus genere, quo dormientibus ora pinguntur. Plautus in Aulul. Fidei censebam maximam fidem esse. Ea subleuit os mihi pessime. Idem alibi: Os mihi probe sublitum est. Idem in Epid. Ego, si adlegassem aliquem, ad hoc negocium minus hominem, quam doctum, minusque ad rem callidum, os sublitum esset. M. Varro in Mysteriis apud Nonium: Aes defraudasse cauponem, bonam luto obliuisse, cum portitores aera induxere. Sophocles in Antig.

Virgilius item in carmine Bucolico, pueros inducit per lusum, Sileni faciem mori succo oblinentes.

Dare verba.

DARE verba, passim obuium est apud omnes auctores, pro eo, quod est fallere. Persius Sat. 4.

Detineo studiis animum, falloque labores:
Experior curis et dare verba meis.

Sed tum frequentiora, tum expositiora sunt exempla, quam vt operae pretium sit ea persequi. Tantum illud admonendum, nonnihil Veneris accessurum proverbio, si longius a simplici detorqueatur oratione, videlicet ad fraudem, imposturamve, quae vel citra verborum fucos peragitur. Quod genus fuerit, si quis dicat mundum hunc dare verba suis cultoribus, et alchemisticam, quam vocant artem, dare verba sui studiosis, et eum sibiipsi dare verba, qui sibi pollicetur haudquaquam speranda.

Addere manum.

ILLVD non inusitatius, quod est apud Plautum in Persa, addere manum, pro eo, quod est, ludibrio habere. Translatum ab iis, qui, manu ad aurem porrecta, motaque quempiam irrident. Plautina verba sunt haec. Quid ais, crux, stimulorum tritor? Quomodo me hodie versasti, vt me in tricas coniecisti? Quomodo de Persa manus mihi addita est? Item in Poenulo: Quo pacto auarae Veneri pulchre adii manum. Rursum in eadem scena. Ego faxo posthac Dii Deaeque caeteri contentiores magis erunt, atque auidi minus cum scribunt, Veneri vt addiderit leno manum. Idem in Aulularia: Ita illis impuris omnibus adii manum. Iterum in Casina: Satin' lepide addita nobis manus merito? Quanquam varie scriptum inuenitur, nunc adii, nunc addita. Videtur rectius legi, addidi, vt accipiamus sumptam metaphoram ab irridentium gestu, cuius meminit Persius:

Circumtondere comam.

*perikei/rein tou\s2 ploka/mous2 id est, Circumtondere comam, Graecis in proverbio est, pro eo, quod est, ludibrio habere. Nam id lusus gratia fieri solet stupidis, vt eis non sentientibus caesaries circumtondeatur. Lucianus in Misanth. e)ka/qhso tou\s2 ploka/mous2 perikeiro/menos u(p' au)tw=n id est, Sedebas, cum tibi caesaries ab illis circumtonderetur. Vsurpat idem in Pseudomante.

Fucum facere.

FVCVM facere, pro eo, quod est, imposturam facere, et artificiosa dissimulatione deludere, frequens est apud bonos auctores. Terent. in Eunuch. Per alienas tegulas venisse clanculum, fucum factum mulieri. Quo loco, factum, supinum est, non participium. Q. Frater ad Ciceronem: Si eum, qui tibi promiserit, fucum vt dicitur, facere velle senseris, vt re id audisse et scire dissimules. Nam fucas herbae genus, quam Graeci fu=kon vocant, tingendis lanis vtile. Vnde simpliciter fucum pro colore reperire licet, et fucare pro colorare. Horatius in Odis:

Maxime si colorem non natiuum, aut genuinum, sed artificiosum, ac velut adulterinum significemus, vt idem Horatius:

Proinde medicamentum illud, quo cuti superinducto mulierculae vitia formae dissimulant, quasique personam assumunt, fucum vocant. Plautus: vitia corporis fuco occulunt. Vt autem fucus est color arte additus, ita persona facies est non vera, sed apposititia. Vnde eleganter dictum a Seneca: Vt personam malit, quam faciem: id est, videri malit, quam esse. Lucretius item libro tertio:

Nam verae voces tum demum pectore ab imo
Eliciuntur, et eripitur persona, manet res.

Cor. Tacit. in Dialogo De Oratoribus: Ita nec praeceptor deerat optimus quidem, et electissimus, qui faciem eloquentiae, non imaginem praestaret. Itaque personatos dicimus, qui aliud prae se ferunt, quam sint. Quin et offucias vocant inania quaedam rerum simulacra, quae veluti praestigiis quibusdam, oculis intuentium imponunt. Graeci simplici verbo fenaki/zein vocant, et fenakismo\n, huiusmodi imposturam, fe/naka, fuci artificem. Qui scripsit Etymologicum Graecum, auctor insincerus, et impurus, vocem deductam existimat para\ th\n phni/khn, quae Graecis coma dicitur apposititia. Latini galericulum appellant. Quin et colorem pro fuco vsurpauit Iulianus citante Vlpiano lib Pand. 14. Tit. ad senat. consul. Maced. cap. 9. Sed Iulianus, inquit, adiicit, si color quaesitus sit, vt filiusfamilias, qui mutuam pecuniam accepturus erat, fideiuberet. Quin et rhetores, probabilem ratione, quam ad defensionem commenti sunt, colorem appellant. Iuuenalis:

--- Conuenerat olim
Vt faceret tu quod velles, nec non ego possem
Indulgere mihi.

Album calculum addere, et similes figurae.

*leukh\n yh=fon prosqei=nai, id est, Album calculum addere, pro approbare, subinde legimus apud doctos. Inde sumptum, quod antiquitus missis in vrnam calculis, ita ferebantur a iudicibus sententiae, vt albis absoluerent, nigris damnarent. Qui si forte fortuna fuissent aequales, tamen liberabatur reus, eiusque rei causam Aristoteles copiosissime reddit in problematibus. De calculorum more meminit Ouid. Metam. lib. 15.

Mos erat antiquis, niueis, atrisque lapillis,
His damnare reos, illis absoluere culpa.
Tunc quoque sic lata est sententia tristis, et omnis
Calculus immitem dimittitur ater in vrnam.
Quae simul effudit numerandos versa lapillos,
Omnibus e nigro color est mutatus in album.

Plinius iunior in epistola quadam: Nam, quo magis intendam limam tuam, confitebor et ipsum me, et contubernales, ab editione non abhorrere: si modo tu fortasse errori

nostro album calculum adieceris, id est, si nostrum hunc errorem tuo iudicio comprobaris. Lucianus in Apolog. ou)k e)n pare/rgw| qe/menos, th\n leukh\n para\ sou= kai\ plh/rh moi e)nexqh=nai. id est, Haud paruo aestimans, si mihi contingat, album abs te plerumque suffragium auferre. Plato libro De legibus 2. ou)k a)\n tiqei/mhn tau/thn yh=fon, id est. Haud posuerim hunc calculum. Huc adscribendum, quod Alcibiades, nolens sese iudicum permittere sententiis, ait, Ne matri quidem confidere velle, sed etiam hanc in eiusmodi periculo suspectam habiturum, ne nigrum calculum pro albo subiiceret. Aristides in Pericle, simplici verbo dixit, e)piyhfi/zein, pro comprobare, eamque vocem tanquam Platonicam vsurpat.

Creta notare. Carbone notare.

AD hanc formam pertinent et illa: Creta notare, pro eo, quod est, approbare; et Carbone notare, quod est, damnare. Propterea quod Pythagoras aiebat id, quod esset colore candido, ad boni naturam pertinere; quod atro, mali. Vnde et felicia alba dicimus, infames nigros. M. Tullius in actione pro Caecinna de teste Sexto Clodio Phormione: Nec minus niger, inquit, nec minus confidens, quam ille Terentianus Phormio. Et Horatius:

Quaeque sequenda forent, et quae vitanda vicissim,
Illa prius creta, mox haec carbone notasti.

Candidum calculum Cressam notam appellat, qua veteres dies fortunatos signare consueuerunt. Tametsi sunt, qui hoc loco pro Cressa legunt Thressa, quod hic mos fuisse perhibetur Thracibus. Ad hanc formam pertinet etiam illud, Vnione signare, quod saepius apud auctores est, pro eo, quod est, inter felicia, prosperaque numerare. Ductum a veterum superstitione, qui vnum quemque anni diem, missis totidem in vrnam, aut, vt apud Scythas, in pharetram, calculis, signabant, quem arbitrabantur prosperum abiisse, candido calculo, aut creta, quem egregie felicem, vnione: contra, quem inauspicatum, nigro lapillo notabant. Iuuenalis,

Huius superstitionis meminit Plin. lib. 7. c. 40. Vana, inquiens, mortalitas, et ad circumscribendam seipsam ingeniosa, computat more Thraciae gentis, quae calculos colore distinctos, pro experimento cuiusque diei in vrna condit, ac supremo die separatos dinumerat, atque ita de vnoquoque pronuntiat. Quid, quod iste calculi candore illo laudatus dies originem mali habuit? Hactenus Plin. Plutarchus in vita Periclis historiam refert ab his non abhorrentem, quam fortassis non ab re fuerit hic ipsius verbis adscribere: *)oktw\ me/rh dielw\n to\ pa=n plh=qos2, e)peklh/rou, kai\ tw=| labo/nti to\n leuko\n ku/amon, eu)wxei=sqai kai\ sxola/zein parei=xe, tw=n a)/llwn maxome/nwn. dio\ kai/ fasi tou\s2 e)n eu)paqei/ais2 tisi\ genome/nous2, leukh\n h(me/ran e)kei/nhn, a)po\ tou= leukou= kua/mou prosagoreu/ein, id est, Vniuersam multitudinem partitus in octo partes sortibus vtebatur, et cui

contigisset alba faba, huic caeteris pugnantibus permittebat in conuiuiis, atque otio agere: quapropter etiam aiunt eos, quibus res aliquae suauiter succedunt, eum diem album vocare, nimirum ab alba faba. Ad hanc viciniam pertinet, quod, quae praecipua sunt, ea melioris notae esse dicimus, veluti cum L. Tull. alicui salutem dici iubet de nota meliore. Tristem notam dixit Liuius Deca. 1. lib. 4. Posthumius nulla tristi nota est insignitus, id est, nulla crudelitatis infamia aspersus.

Calculum reducere.

CALCVLVM reducere, est, mutare factum, cuius te poeniteat. Aut vertere consilium rei non satis commode institutae. Nonius citat Ciceronem in Hortensio. Itaque tibi concedo, quod in duodecim scrupis olim, vt calculum reducas, si te alicuius dati poeniteat. Translatum apparet, aut a ratiocinantibus, aut, quod est vero propius, a ludo latrunculario. In summa, prouerbii speciem habent, quaecunque a calculis finguntur metaphorae. Vt, ad calculos vocare, pro eo, quod est, rationem inire, et aestimare. M. Tullius dialogo De amicitia: Hoc quidem est nimis exigue, et exiliter ad calculos vocare amicitiam, vt par sit ratio datorum, et acceptorum. Valer. Max. lib. 4. c. de liberalitate: Si ad calculos reuocetur, paruum, vtpote septem iugeribus, et hoc in Pupinia abditis, redactum: sin animo praerogantis omni pecunia maius. Et, Ad calculos reuerti, est redire ad rationem, ac respectum, consiliumque. Cicero ad Atticum: Quare nunc saltem ad illos calculos reuertamur, quos tum abiecimus, vt non solum gloriosis consiliis vtamur, sed etiam paulo salubrioribus. Et in epistolis Plinianis, Mouere calculos, pro eo, quod est, proponere rationes. Et ponere, inquit, in vtraque parte calculos, id est, vtrinque rationes expendere: Et: Hic calculus accedat, id est, hoc momenti adiungatur. Neque quidquam prohibet eadem ratione dici, Decedere calculum, et Detrahere calculum.

Theta praefigere.

Miselle doctor, ou) tibi sit obscoeno,
Tuumque nomen theta sectilis signet.

Sunt, qui hoc ad figuram Graecanicae literae referant, quod ea cordis humani transfixi speciem quodammodo repraesentet. Sed vero similius, quod scribit Asconius Pedianus, olim in iudiciis sortes, quae mittebantur in vrnam, triplicem notam habere solere. Ac, *q, quidem damnationis fuisse symbolum, *t. absolutionis, *l ampliationis, id est, quoties significabant sibi parum adhuc liquere, ac denuo causam agi oportere.

Stellis signare, obelo notare.

*)/astrois2 shmeiou=sqai, h)\ a)/strois2 tekmai/resqai, id est, Stellis notare. Eustathius in 5. Odysseae librum, admonet dictum de his, qui longam, ac desertam viam peragunt, adeo, vt necessum habeant regionum situm, stellarum obseruatione signare. Ductam autem esse metaphoram a nauigantibus, qui, cum eousque profecti sunt a terra, vt iam caelum vndique et vndique pontus, stellarum indicio cursum moderari solent, maxime Cynosurae, et Helices, teste Arato e)n fainome/nois2,

*oi( th\n me\n kuno/souran e)pi/klhsin kale/ousi,
*th\n d' e(te/rhn e(li/khn. e(li/kh| ge me\n a)/ndres2 a)xaioi\
*ei)n a(li\ tekmai/rontai i(/na xrh= nh=as2 a)ginei=n
*th=| d' a)/ra. foi/nikes2 pi/sunoi pero/wsi qa/lassan.
*)all' h( me\n kaqarh\ kai\ e)pifra/ssasqai e(toi/mh,
*pollh\ fainome/nh e(li/kh prw/ths2 a)po\ nukto\s2,
*)hd' e(te/rh, o)li/gh me\n, a)ta\r nau/th|sin a)rei/wn,
*meiote/rh ga\r pa=sa peristre/fetai strofa/liggi,
*th=| kai\ sido/nioi i)qu/ntata nauti/llontai.

Quorum carminum interpretationem adscribamus ex Germanici Caesaris interpretatione:

Hic Iouis altrices Helice, Cynosuraque fulgent.
Dat Graijs Helice cursus maiorib. astris,
Phoenicas Cynosura regit: sed candida tota
Et liquido splendore Helice, nitet haud prius vlla,
Cum sol Oceano fulgentia condidit ora,
Stella micat caelo septem qua Cresia flammis.
Certior est Cynosura tamen sulcantibus aequor,
Quippe breuis totam fido se cardine vertit,
Sidoniamque ratem nunquam spectata fefellit.

Magna minorque ferae, quarum regis altera Graias,
Altera Sidonias, vtraque sicca, rates.

Talia dicta dabat, clauumque affixus et haerens,
Nunquam amittebat, oculosque sub astra tenebat.

*au)ta\r o( phdali/w| i)qu/neto texnhe/ntws2
*)hme/nos2, ou)de\ oi( u(/pnos2 e)pi\ blefa/roisin e)/pipte,
*plhi+a/das2 e)sorw=nti kai\ o)ye\ du/onta bow/thn.
*)arkto\n q', h(\n kai\ a(/macan e)pi/klhsin kale/ousin,
*(/h t' au)tou= stre/fetai kai\ t' w)ri/wna dokeu/ei,
*oi)/h d' a)/mmoro/s2 e)sti loetrw=n w)keanoi=o.

Ille quidem nauim arte regens, clauo assidet haerens,
Nec sinit illapso torpescere lumina somno,
Pleiadas, seroque recondentem ora Booten
Suspectans, vrsamque, alio cognomine plaustrum,
Qua fixa vsque loco se circumflectit eodem,
Et numquam Oceani liquidis aspergitur vndis.

Vnde a)/strois2 shmeiou=sqai th\n o(do\n videntur ii, qui notulis quibusdam, et coniecturis arte deprehensis, rem alioqui peruestigatu difficilem inquirunt, aut assequuntur: aut qui signis quibusdam multo ante colligunt, quid sit euenturum. Postea deflexum est, vt stellas praenotare dicantur, qui quippiam velut animaduertendum

insigniunt. Cui diuersum o)beli/zein, id est, veru praenotato quasi iugulare, ac damnare. Translatum ab Aristarcho, qui Homeri carmina in corpus redegit, atque in libros digessit, versus nothos, hoc est, adulterinos, et subdititios, qui non viderentur sapere venam illam Homericam, o)beli/skois2, id est, minutis verubus praenotatis damnans; contra, qui viderentur insignes, ac genuini, a)stiri/skois2, id est, stellulis illustrans. Quin hoc ipsum Aristarchi cognomen in prouerbium abiit, quod is eum damnandi notulis, probandique morem excogitarit. M. Tullius Attico: Totum hunc locum in aristocratia ego varie meis orationibus, quarum tu Aristarchus es, soleo pingere, de flamma, de ferro, (nosti illas lhku/qous2) valde grauiter pertexuit. Atticum vocat suarum orationum Aristarchum, id est, censorem et emendatorem, quod illi mos fuerit, si quae parum probasset in scriptis Ciceronis, ea ceris rubris notare. Quod quidem alibi declarat idem M. Tullius, libro ad Atticum 16. Quae mihi florentia visa sunt tuo iudicio. Cerulas enim tuas miniatulas illas extimescebam. Idem ad Dolabellam: Profert alter, opinor duobus versiculis expensum. Alter Aristarchus hos o)beli/zei. Ego, tanquam criticus antiquus, iudicaturus sum. Item M. Varro de ling. Latin. Aristarchos appellat, criticos Grammaticos, qui de libris iudicant. Et Horat. Fiet Aristarchus, id est, castigator, et expensor alieni scripti. Et D. Hieronym. subinde quempiam, sui temporis Aristarchum vocat, quod arbitrio suo alia damnatet, alia probaret.

Notari vngui, et similia.

AD eandem formam pertinent haec quoque. Notare vngui, quod soleat vngui signum apponi, vbi quid parum placet. Horatius dixit. Transuerso calamo signum apponere, pro eo, quod est, damnare. In eundem sensum, Censoria virgula, legitur identidem apud Diuum Hieronymum, pro castigandi, notandique auctoritate. Item apud Quintilianum libr. Instit. 1. Qua quidem ita sunt seuere vsi veteres grammatici, vt non versus modo censoria quadam virgula notare, etc. A censoribus Romanis traductum, quorum partes erant notare, si quid in moribus ciuitatis dignum emendatione iudicassent, ac multam dicere. Eodem pertinent spongia, lima, caelum, quae in emendationis prouerbium abierunt. Spongia deletur, quod non placet. Lima detrahitur, atque expolitur, quod redundat, quodque incultum est. Caelo deformatur item, ac fingitur id, quod est rudius. Proinde in spongiam incubuisse dixit Augustus Aiacem suum, quem deleuerat. Et elimata dicuntur expolita. Et sculpturam orationis, cultum dicunt.

Stylum vertere.

Antiquitus in tabellis ceratis scriptitabant stylo graphiario, cuius altera parte, nimirum acuta, per aequor cereum ducta, literas exarabant, altera latiore rursum obliterabant, quod exarassent. Hieronym. aduersus Rufin. Quamdiu non renuebam laudationem tuam, sequebaris vt magistrum, fratrem, et collegam vocabas, et catholicum in omnibus fatebaris. Postquam vero non agnoui laudes tuas, et me indignum tanti viri

praeconio iudicaui, vertis stylum, et omnia laudata prius, vituperas, de eodem ore et dulce proferens, et amarum. Hieronymus imitatus est Ciceronem, qui Verrinarum actionum 4. scribit in hunc modum: Timuit aliquando, et commotus est: vertit stylum in tabulis suis, quo facto causam omnem euertit suam. Inuenitur et stylum infigere, et stylo appetere, pro eo, quod est, scriptis insectari, atque inuehi.

Omne tulit punctum. Omnium calculis.

OMNE tulit punctum, et cunctorum calculis, legimus, pro eo, quod est, omnium sententia, et comprobatione. Quorum prius translatum est a consuetudine comitiorum, vbi tabella circumferri consueuit, in qua puncto apposito significabant, cui candidatorum suffragarentur. Posterius a iudiciorum sortibus, de quibus paullo superius meminimus. Horatius:

Nam, qui iucunda modo scribunt, ijs duntaxat placent, qui voluptatem appetunt. Contra, qui vtilia, ab ijs tantum probantur, quibus vtilitas quaeritur. At, qui voluptatem cum vtilitate coniunxit, is omnium suffragio laudabitur. Idem in Epistolis:

Ciconiarum Rufus iste conditor,
Hic est duobus elegantior Plancis:
Suffragiorum puncta non tulit septem.

Aristides in Themistocle: h( koinh\ yh=fos e(llh/nwn. id. est, qui est communis Graecorum calculus, dixit, pro eo, quod erat, totius Graeciae consensus. Cicero libro Tusc. q. 2. Quae flamma est, per quam non cucurrerunt, qui haec olim punctis singulis colligebant? Agit autem de magistratibus, qui singulorum ciuium suffragiis mandabantur. Apuleius Asini sui lib. 6. Certe calculo cunctorum, vtcunque mors ei fuerat destinata: id est, omnium suffragijs, sententijsque.

Cumani sero sapiunt.

*)oye/ ai)sqa/nontai oi( kumai=oi. id est. Sero sapiunt Cumani. Id adagium refertur a Strabone Geographiae lib. 13. Putatque eos vulgo male audisse, tanquam stupidos, atque insulsos, ob hanc causam, quod ducentis annis portus vectigalia exegerint, hoc nomine, vt vrbem aedificarent. quae dare tamen non desierunt, cum iam vrbs esset extructa. Adijcit et aliam fabulam. Cumanos, publica pecunia mutuo accepta, porticus construxisse, deinde, cum pecuniam eam ad diem praescriptum non reddidissent, a deambulatione fuisse prohibitos. Aliquanto post, cum ingens esset pluuia, creditores ludibrij causa praeconem misisse, qui publicarent edictum, vti Cumani porticus subirent. Atque ita voce praeconis admonitos subijsse: inde natum adagium, Sero sapere Cumanos, qui non nisi moniti senserint defugiendam esse pluuiam. Notat et Stephanus, Cumam, ac Lesbum male vulgo audisse stupiditatis nomine. Prouerbium autem non sentit de Cuma Italiae, sed Aeolidis, quae eadem dicta fuisset Amazonium et Phriconitis, aut, vt Herodotus lib. 1. Phriconis. Similimum illi. Sero sapiunt Phryges. Nihil enim vetat, quo minus dicatur et in illos, qui non nisi suo malo docti parent recte monentibus.

Mala attrahens ad sese, vt Caecias nubes.

*kak' e)f' au(to\n e(/lkwn w(/ste kai/kias2 ne/fos2. i. Sic mala sibiipsi, vt Caecias nubem attrahens. Versus est senarius, prouerbio celebratus, in eos, qui sibiipsis litium, ac negotiorum materiam pariunt, accersuntque. Ducta similitudine ab eius venti natura, cui nomen caecias, quem Plinius media inter aquilonem, et exortum regione flare scribit, et vnum contra aliorum septentrionalium ventorum naturam, nubes non pellere, sed attrahere. Quin ipsius haec sunt verba. Ventorum, inquit, etiam frigidissimi sunt, quos a septentrione diximus spirare. Vicinus his corus. Hi et reliquos compescunt, et imbres abigunt. Humidi auster, et africus, et praecipue auster Italiae. Narrant et in Ponto caeciam in se trahere nubes. Hactenus Plinius. Aristoteles libro De mundo putat caeciam circa ortus aestiuos flare, additque hund a nonnullis eundem haberi cum illo, quem alii qraski/an nominant, flatque proximus argestae. Quid autem in causa sit, vt hic ventus nubes non more reliquorum a se propellat, sed ad se vocet, Aristoteles in Meteorologicis conatur ostendere. Vel quod alius, inquit, ventus reflet aduersus eodem tempore: vel quod hic e sublimi coeli parte spirans, puta orientali, non transuersus per terram feratur, sed recuruata linea, propter reflexum, vnde exortus est, eo recurrit. Atque ita fit, vt nubes ad sese cogat. Vnde idem in libro De mundo, caeciam inter eos ventos numerat, qui a)naka/myipnoi, id est, resupinati flatus vocantur. In Problematis autem sectione 26. duas huiusce rei causas reddit. Alteram hanc esse putat, quod eodem tempore reflet alius ventus caeciae contrarius. Altera non dissonat ab iis, quae retulimus: nempe caeciam spirare ab eminentiore caeli regione, nimirum ab ea, quae vergit ad orientem: hanc autem esse editiorem, quam occiduam, colligit ex magnitudine, et altitudine maris occidentalis. Itaque fieri, vt caecias occiduam regionem aduersus inuadens, nubes contrahat, easque suo in se reflexu ad se trahat. Huius rei mentionem facit et Plutarchus in vita Sertorii, scribens, hunc ducem, animaduersa caeciae natura, qui tum sorte flabat, Cacitanos, aut, vt Graeci codices habet, Characitanos hostes ad deditionem coegisse ad hunc modum: E regione speluncarum, in quibus illi se continebant, obiecit aggeres cinericios. Quibus incursatione equitum concitatis, caecias tantum pulueris in fauces speluncarum deuexit, vt, cum ferre non possent, sese Sertorio in manus darent. Refertur adagium ab Aulo Gellio, libro 1. cap. 22. idque ex Aristotele. Refertur et a Theophrasto, libro De natura ventorum. Sed ab hoc, atque item ab Aristotele refertur, vt videatur etiam in bonam partem dici posse. At enim, e(/lkwn e)f' au(to\n to\n plou=ton w(/sper o( kaiki/as2 ne/fh. i. Attrahens ad sese diuitias; vt caecias nubes. Plutarchus in commentario, cui titulus, Quo pacto quis possit ab inimicis iuuari: w(s2 ga\r o( kaiki/as2 ta\ ne/fh, ou(/tws2 kai\ o( fau=los2 bi/os2 e)f' au(to\n e(/lkei ta=s2 loidori/as2. i. Quemadmodum enim caecias nubes, itidem improba vita, probra ad sese attrahit. Vsurpat idem in bonam partem in Praeceptis politicis. Vnde de re quavis dici posse videtur in vtramlibet partem. Vt. Hic ad sese eruditorum hominum gregem attrahit, perinde vt caecias nubes. Hic vndique

pecunias attrahit ad sese, quemadmodum caecias nubes. Hunc omnes bonae felicitates non aliter sequuntur, quam caecias nubes. Nusquam absunt iurgia, vbicunque hic adest: neque enim secus ad sese lites attrahit, quam caecias nubes. Consimiliter ad rem referri potest. Res est tumultuosa, ambitio, quippe inuidiam, simultatem, profusionem, atque id genus alia incommoda, non aliter attrahit ad se, quam caecias nubes. Modestia cunctorum hominum beneuolentiam allicit ad sese, itidem vt caecias nubes.

Oleum in auricula ferre.

OLEVM in auricula ferre. Est apud Martialem. Quo loco non satisfacit interpres Domitius Calderinus, vir alioqui probe doctus. Nam poeta taxare videtur hominem rigida, supinaque aure. id quod etiam Graeci notant, a)n' ou)s2 e)/xwn, a)nti\ tou= a)/nw to\ ou)=s2 e)/xwn. i. Sublimem, et supinam aurem habens. Carmen Martialis est huiusmodi.

Narratur quidam belle dixisse Marulle,
Qui te ferre oleum dixit in auricula.

Porro, vt in Problematibus scripsit Aristoteles, aures aqua infusa offenduntur, oleo non item. Quin, si forte aqua in aurem inciderit, oleo infuso medemur, dum lubrica facta aure, aqua defluit. Proinde et vrinatores oleum auribus instillare consueuerunt, quo minus aqua laedantur. Hinc itaque videtur natum adagium, nempe a gestu eorum, quibus est aliquid liquoris infusum, quod ne effluat, aurem supinant, quasi auersantes ac fastidientes audire. Neque tamen negauerimus posse referri ad assentatores, qui velut oleum in aurem instillant, dum iucunda loquuntur magis, quam salutaria. Cui diuersum est illud Persianum:

Verum, cui placet hic sensus posterior, in auriculam, accusandi casu legat oportet. Quod quoniam et prouerbii speciem prae se gerit, et vulgo iactatum Martialis indicat, non est praetereundum.

Quid, si caelum ruat?

*ti/ ei) ou)rano\s2 e)mpe/soi, id est, Quid, si caelum ruat? Ironia prouerbialis in eos, qui tutissimis etiam in rebus ridicule timent. Hoc vnde manarit, Aristoteles indicat libro ta\ meta\ ta\ fusika\ quinto scribens priscis illis, et rudibus mortalibus persuasum fuisse, caelum hoc, quod videbant imminere, Atlanticis humeris sustineri. Quod si ille se subduxisset, fore, vt e sublimi in terram decideret. Idque non solum poetatum figmentis fuisse [correction of the transcriber; in the print figmentis. fuiisse] proditum, verum etiam a physicis nonnullis affirmatum. Plutarchus in libello De facie, quae apparet in orbe lunae, citat Phenacem quendam, qui metuerit, ne luna decideret in terram, quique commiseratus sit vicem eorum, qui lunae forent subiecti, cuiusmodi sunt Aethiopes, ac Taprobani, si tantum pondus in eos rueret: idem veritus de terra, caeloque, nisi columnis Atlanticis fulcirentur. Theognis:

*)en moi e)/peita pe/soi me/gas2 ou)rano\s2 eu)ru\s2 u(/perqen
*xa/lkeos2, a)nqrw/pwn dei=ma palaigene/wn.

Deinde meo vastus capiti illabatur Olympus
Ferreus, antiqui quod metuere viri.

Terentius e)n e(auto\n [note of the transcriber: in the print: tiimwroume/nw|] timwroume/nw|; Quid si redeo ad illos, qui aiunt: Quid,

Vmbram suam metuere.

*th\n au(tou= ski/an fobei=sqai, id est. Suam ipsius vmbram metuere, dicuntur, qui pueriliter trepidant, vbi nihil omnino sit periculi. Translatum vel ab his, qui forte conspecta corporis sui vmbra, subito expauescunt. Vel a melancholicis quibusdam, qui, auctore Aristotele, propter oculorum imbecillos spiritus, in aere proximo veluti suam quandam imaginem contemplantes, arbitrantur sese suos videre manes. Socrates in Phaedone Platonis: Tu vero tuam, quemadmodum dici solet, metuens vmbram, id est, tibi ipsi diffisus. Q. ad Ciceronem de Consulatu petendo. Alter vero, quo, dii boni, splendore est. Primum nobilitate eadem, qua Catilina. Num maiore? Non, sed virtute. Quamobrem, qui manium vmbram suam metuit, hunc negliges quidem. Quanquam is locus non vno modo erat deprauatus in codicibus. Plutarchus Symposiacorum problematum decade septima, tou= me\n th=s2 skia=s2 a)naino/menos2 o)/noma kai\ dusxerai/nwn, a)lhqw=s2 ski/an do/cei fobei=sqai. id est. Qui vmbrae nomen refugiat, ac moleste ferat, is vere vmbram videbitur formidare. Agit autem de vmbris ita vocatis, qui non ipsi vocati a conuiuatore, sed vocatum sequentes, adeunt conuiuium.

Vel muscas metuit praeteruolitantes.

PROVERBIALIS esse videtur hyperbole, quam refert Aristoteles septimo de repub. lib. a)lla\ dedio/ta me\n ta\s2 parapetome/nas2 mui/ as2. id est, Qui muscas, inquiens, etiam praeteruolitantes metuat. id est, quamvis friuola de causa. Idem similem quandam commemorat in Moralium septimo, loquens de iis, qui vsque adeo natura sunt timidi, vt, etiam si sorex obstrepat, protinus expauescant.

Funem abrumpere nimium tendendo.

*)apor)r(agh/setai teino/menon to\ kalw/dion, i. Abrumpetur tensus funiculus. In eos dici solitum, qui, dum extrema experiuntur, alienant a se eos, cum quibus agunt, et vniuersae rei iacturam faciunt, dum plus satis attenti sunt ad lucrum. Lucianus in dialogo quodam, matrem lenam facit obiurgantem filiam, quod amatorem in conuiuio nimis peruicaciter contempserit, periculum autem esse, ne praeter modum exacerbatus, atque irritatus iuuenis amorem pariter, et commodum alio conuertat. kai\ o(/ra, inquit, mh\ kata\ th\n paroimi/an a)por)r(h/cwmen pa/nu tei/nousai to\ kalw/dion. id est, Ac vide, ne, iuxta prouerbium, abrumpamus, dum nimium tendimus, funiculum. Pindarus apud Plutarchum, kai\ lu/onti to\ tw=n dusfo/rwn sxoini/on merimnw=n. id est, Atque intolerabilium curarum funiculum soluenti. Quamquam hoc ab adagio nonnihil est diuersum, magisque congruit cum illo, quod est apud Senecam in Epistolis ad Lucilium, de explicanda catena negotiorum, atque adeo obrumpenda, si nequeat explicari. Prouerbium generaliter trahi poterit ad quemlibet conatum immodicum, et ob id in malum aliquod erumpentem. Nec abhorret Mimus ille Publianus:

In matellam immeiere.

*es2 th\n a)mi/da e)nourei=n, i. In matellam immeiere. Cum sordide tractantur, aut ad munus aliquod parum honestum adhibentur ii, qui non indigni videantur, vtpote ipsi sordidi, atque inhonesti, quasique ad contumelias ferendas facti. Lucianus de merecede seruientibus. *ou)de\n ou)=n ou)/t' au)toi\ deino\n pa/sxoien a)\n, ou)t' e)kei=noi u(bristai\ dokei=en e)s2 th\n a)mi/da fasi\n e)nourou=ntes2. i. Itaque nec hi quidquam indignum, aut acerbum patiantur, neque illi eos contumeliis afficere videantur, si, quod aiunt, in matellam immingant. Siquidem ad hunc vsum quasi nascitur matella. Ex aduerso Martialis Bassum quendam ioco taxat, qui in aureum vas incacaret, cum vitro biberet.

Ventris onus misero, nec te pudet, excipis auro
Basse: bibis vitro, carius ergo cacas.

Risus Ionicus.

*ge/lws2 i)wniko\s2, id est. Risus Ionicus. In molles, et voluptarios dicitur. Nam Ionum mollicies, perinde vt Sybaritarum fastus, in prouerbium abiit, quod alteri Graecorum, alteri Barbarorum essent luxuriosissimi. Athenaeus libro Dipnosophistarum duodecimo, de luxu Ionum locutus, ait, extare paroemiam auream, quae mores eius gentis testificetur, hanc, vt opinamur, intelligens. Idem lib. 14. docet, saltationis genus olim fuisse lasciuum, ac petulans, quod Ionicum diceretur. Valerius Maximus libro rerum memorabilium secundo, prodidit, Ionas primos, vnguenti, coronarumque in conuiuio dandarum, et secundae mensae consuetudinem haud parua luxuriae irritamenta reperisse. Maximus Tyrius in dissertatione, cui titulus, Quis sit philosophiae finis, Crotoniates, inquit, Olympicum oleastrum adamat, Spartiates armaturam, venationes Cretensis, luxum Sybarites, Ion choros. Hinc Horatius in Odis:

Lasciuas saltationes, et parum decoras gesticulationes significans. Vnde et apud Aristophanem i)wnikw=s2, pro eo, quod es, a(brw=s2, id est, molliter ac delicate.

Risus Megaricus.

*ge/lws2 megariko\s2, id est. Risus Megaricus, in eos dicendum, qui parum tempestiue iocantur, quique, quod vetat Quinctilianus, malunt aliquoties amicum, quam dictum perdere. Aut quorum artes iam in contemtum abierunt, successione maiorum artificum obscuratae. Neque male quadrabit in senes, qui, aetate aliena, lusus quosdam indecoros, ac voluptates iuueniles turpiter consectantur. Nam Ionica comoedia viguit ad tempus: deinde in contemtum venit, irrisa ab Atheniensibus. De risu intempestiuo celebratur et hic senarius:

Risus Chius.

*ge/lws2 xi=os2, id est, Risus Chius, de molli, lasciuoque luxu. Quandoquidem et Chiorum mores taxauit vetus comoedia. Adagium commemoratur a Diogeniano.

Quidquid in buccam venerit.

QVIDQVID in buccam venerit, Quoties libere quospiam, ac tuto loqui, significamus, incircunspecte, et

quidquid forte fortuna in animum inciderit. Quemadmodum apud fidos amiculos facere solemus, apud quos impune quiduis nugamur, atque effutimus. M. Tullius ad Atticum, libro 14. Aut, si nihil erit, quod in buccam venerit, scribes. Idem libro duodecimo, Quid cum coram sumus, et garrimus quidquid in buccam venit? Recte torquebitur et in eos, qui temere, atque inconsiderate loquuntur, perinde, quasi sermo illis non in pectore nascatur, sed in faucibus.

Quidquid in linguam venerit.

HVIC plane Germanum est illud quod vsurpat Lucianus in libello, De ratione conscribendi historiam, e)pinou=ntes2 de\ kai\ a)napla/ttontes2, o(/ttiken e)p' a)kairi/an glw=ttan, fasi\n, e)/lqh|, id est. Comminiscentes, affingentesque, quidquid verbi temere in linguam, vt aiunt, venerit. Plato dictum hoc libro de republic. octauo citat ex Aeschylo Tragico poeta. Vsurpauit et Athaenaeus libro Dipnosophistarum quinto, kata\ ga/r to\n ei)po/nta poihth\n, o(/ttiken e)p' a)kairi/an glw=ttan e)/lqh|. id est. Iuxta poetam, qui dixit: quidquid temere in linguam venerit. Hoc velut interpretans Isocrates in oratione panathenaica, o(/moios2 a)\n ei)=nai do/caimi toi=s2 ei)kh=, kai\ fortikw=s2, kai\ xu/dhn o(/ti a)\n u(pe/lqh| le/gousi. id est. Similis videbor ijs, qui temere, et arroganter, ac futiliter, quidquid in mentem venerit, loquuntur.

Momo satisfacere, et similia.

*tw=| mw/mw| a)re/skein, id est, Momo satisfacere. Prouerbialis est hyperbole. Hesiodus in Theogonia et Momi cuiusdam meminit, quem ait, Nocte matre, Somno patre progenitum. Huic deo mos est, ipsum quidem nihil operis edere, sed aliorum deorum opera curiosis oculis contemplari, et, si quod est omissum, aut perperam factum, id summa cum libertate carpere. Nam mw=mws2 Graece reprehensionem sonat. Aristoteles De partib. animalium lib. 3 meminit huius, qui naturam incusauit, quod bobus cornua in capite, ac non in armis potius addiderit, videlicet quo vehementius possint ferire. Ad quod allusisse videtur Lucianus, cum in secundo Verarum narrationum libro scribit, se vidisse boues quosdam, quibus cornua inessent, non in fronte, quemadmodum reliquis, sed sub oculis. Idque ita visum esse Momo. Huius idem Lucianus cum alijs compluribus locis meminit, tum in Dialogo de haeresibus, huiusmodi quandam de eo fabulam refert. Mineruam, Neptunum, et Vulcanum de principatu artificij inter se contendisse. Et, vt quisque artis suae praecipuum aliquod specimen ederet, Neptunum taurum quendam finxisse. Mineruam domum excogitasse, Vulcanum hominem composuisse. Momus delectus arbiter certaminis, et artis expensor. Ille inspecto vniuscuiusque opere, praeter alia, quae in reliquorum operibus reprehendit, illud potissimum in hominis opificio notauit, quod artifex non in pectore fenestras, aut ostiola quaedam addidisset, quo perspici posset, quid in corde lateret, quod illi specuosum alioqui, multisque recessibus sinuosum finxisset. Cuius fabulae mentionem facit et Plato. Philostratus in epistola quadam ad vxorem, de Momo scribit in hanc ferme sententiam: Hunc in Venere nihil alioqui, quod reprehenderet, inuenisse, nisi quod sandalium illius calumniabatur, vt stridulum, nimisque loquax, ac strepitu molestum. Quod si Venus

citra sandalium incessisset, ita vt emersit a mari, tota nuda, nullam omnino ansam carpendi Momus invenisset. Qui quidem deus tametsi non perinde gratus est, atque caeteri, propterea quod pauci veram reprehensionem libenter admittant, tamen haud scimus, an vllus alio e maxima poeticorum deorum turba sit vtilior. Quamquam nunc nostri Ioues excluso Momo solam Euterpen audiant, blanda salutaribus anteponentes. Hic igitur Momus varias adagiorum formas suppeditat. Vel cum Plato de repub. lib. 6. scribit, philosophiae studium esse eiusmodi, vt ne a Momo quidem possit reprehendi. Vel cum Venus Lucianica, iam itura in iudicium, negat se dubitaturam, etiamsi Momus ipse iudicaturus esset. Vel cum Cicero scribit ad Atticum lib. 5. Quod me maxime hortaris, et quod pluris est, quam omnia, in quo laboras, vt etiam Ligurino Momo satisfaciam, moriar, si quidquam fieri poterit elegantius. Ergo proverbii speciem habebunt omnes id genus formulae. Haud dubitem tecum vel Momo iudice decertare. Inculpatior est eius viri vita, quam vt vel Momus ipse possit carpere. Hanc faciem ne Momus quidem possit reprehendere. Nec Momum iudicem recusarim. Haec vel Momo ipsi satisfaciant. Et si quae fingi possunt consimiles. Ad hanc formam pertinet illud Ouidianum de forma Adonidis:

Breuiter omnes id genus hyperbolae proverbii faciem obtinent, veluti Terentianum illud, Ipsa Salus, si cupiat, seruare domum hanc non possit, de familia deplorata. Item de loco vehementer munito: Hanc arcem ne Mars quidem ipse expugnarit. De homine praefracto, ac pertinaci. Huius animum ne Vertumnus quidem ipse vertit. De faemina supra modum virosa: Huius faeminae libidinem ne Priapus quidem ipse satiarit. De re neutiquam probabili: Istud ne Pitho ipsa persuaserit. De re tacitu difficili: Hoc ne Harpocrates quidem ipse, aut Angerona continere queat. In tanto rerum strepitu ne Somnus quidem ipse somnum ceperit. De homine praeter modum suspicaci et diffidenti, Iste ne Fidei quidem ipsi fidem habeat. Hic vel Argum fallat, de vehementer astuto. Hic miserior est, quam vt ei vel ipsa inuidere possit inuidentia. Verum de his loquendi formulis admonuimus in operis huius initio.

Caelo, ac terrae loqui.

QVI frustra vociferantur, caelo, ac terrae loqui dicuntur. Sic enim solent, qui diffidunt hominum praesidiis, exclamare, ô caelum, ô terra. Theognetus apud Athenaeum lib. 3. ac rursus lib. 15.

*pefiloso/fhkas2, gh=| te kai\ ou)ranw=| lalw=n,
*oi(s2 ou)de/n e)stin e)pimele\s2 tw= sw=n lo/gwn.

Terrae loquens caeloque philosophatus es,
Sed hisce nulla, est cura sermonis tui.

In portu impingere.

EST apud Quintilianum in Institutionibus, In portu impingere, pro eo, quod est, statim in ipso operis ingressu peccare. Vsurpatur et a diuo Hieronymo in Apologia secunda aduersus Ruffinum: Statim de portu egrediens, nauim impegi. Idem

ad Pammachium: Egredientes de portu statim impegimus. Sumptum a nauigantibus, qui magno cum dedecore, priusquam portu exierint, nauim illidunt. In diuersum sensum inflexit Papyrius Fabianus, referente Seneca in controuersiis: Nauim in portu mergis, de sene, qui luxuriari coeperat aliena aetate. Apte dicetur in omnes, qui, negocio iam propemodum cum laude confecto, in extremo degenerant. Idem est apud Graecos, e)n tw=| lime/ni proskrou/ein, id est, In portu impingere. Nilus quidam, Graecus auctor, ita refert, mh\ e)pai/rou, mh/pws2, to\ naua/gion e)n tw=| lime/ni ge/nhtai, id est, Ne efferaris animo, ne forte naufragium tibi fiat in portu.

In limine deficere, aut offendere.

HVIC proximum sit illud, In limine offendere, aut deficere. Translatum ab iis, qui domum egressuri, statim in limine pedem offendunt, prius quam quidquam occoeperint agere. Virgilius:

Id est, statim, ac vix dum inito bello. Duriuscule dixit Q. Curtius lib. 6. In ipso limine victoriae stamus: pro eo, quod est, proxima est victoria. Huic contrarium est, quod in epistolis ad Lucilium scribit Seneca: In summo deficit cliuo. Ducta translatione ab iis, qui, conscenso propemodum monte, tum delassantur, cum proximi sunt cacumini.

Cantherius in porta.

CONFINE est superioribus, Cantherius in porta. Natum a Sulpitio Galba quodam, cui cum, prouinciam exituro, cantherius in porta cecidisset: Rideo, inquit, cantheri, in porta, cum tam longum iter sis iturus, iam lassum esse te, cum vix dum sis ingressus. Quod dictum in proverbium abiit. Refertur adagium a Festo Pompeio in dictione Ridiculus: atque is indicat convenire, cum quis in principio rei vix incoatae deficit animo. Quid autem sit Cantherius, dilucide exponit; nempe equus exectis testibus: vt hoc differat cantherius ab equo, quo maialis a verre, capus a gallo, veruex ab ariete.

Citra puluerem.

*akoniti\, id est, Citra puluerem Graeci dicunt, contingere, quo quis facile, citraque negotium potitur. Translatum vel ab Aphe, id est, a pulueris contactu, quo se spargebat in palaestrico certamine congressurus: vel certe a puluere, quo non indecore sordidari scripsit Horatius eos, qui certant Olympia, quive bellum gerunt. Plinius libro 35. Alcimachus Dioxippum, qui Pancratio olympia citra pulueris tactum, quod vocant a)koniti\, vicit. Aulus Gellius libro 5. Ouandi, inquit, causa est, eum deditione repente facta, sine puluere, vt dici solet, incruentaque victoria obvenit. Horatius in Epist.

Invenitur et a)nidrwti\, id est, citra sudorem, et a)naimati\, id est, citra sanguinem.

Deserta causa.

*)erh/mh dikh, id est, Deserta causa, cum nemo repugnat. Translatum a iudiciis, vbi nonnunquam altera pars cedens tradit causam adversario. Itaque deserta causa vincere, est

vincere nullo contra pugnante. Lucianus in Ioue tragoedo: *(ws2 te ti/ a)/llo, h)\ e)c e)rh/mhs2 kratei=n ou(/tw do/comen, id est, Itaque quid aliud videbimur fecisse, quam deserta causa vicisse? Idem in Toxaride: *kai\ tosau/tas2 po/leis2 e)rh/mhn u(po\ sou= a(lw=nai, id est, Totque ciuitates, nullo defendente, abs te capi. Vsurpat et Socrates in apologia apud Platonem: e)rh/mhn kathgorou=ntes2 a)pologoume/nou ou)deno\s2, id est: Deserta causa, nullo defendente accusantes. Iureconsulti composita voce e)rhmodi/kia vocant. Ita Paulus, Pandect. lib. 4. tit. de minoribus, cap. et si sine dolo. Item et in Eremodiciis ei subvenitur. Constat autem omnis aetatis hominibus restitutionem Eremodicii praestari debere, si doceant se ex iusta causa abfuisse. Rursum lib. 46. Titulo iudicatum solui, cap. quum quaerebatur. Si interposita iudicatum solui stipulatione, quis reum non defenderet, postea ex Eremodicio sententiam esset passus, an ob rem iudicatam clausula committatur, etc. Rursum in Codice libro 3. Tit. de iudiciis, cap. properandum. Sin autem reus abfuerit, et similis eius processerit requisitio, quemadmodum pro persona actoris ediximus, etiam absente reo Eremodicium contrahatur. Haec Iustinianus. Est igitur e)rhmodi/ki+on, cum altera parte absente fertur sententia.

Citra arationem, citraque sementem.

QVAE citra nostram operam casu nobis eveniunt a)/sparta kai\ a)nh/rota contingere dicunt Graeci. Lucianus in Parasito: *(/oti dh\ mo/nos kata\ to\n sofo\n o(/mhron ou)/te futeu/ei xersi\ futo\n, ou)/te a)roi=, a)lla\ ta\ a)/sparta, kai\ ta\ a)nh/rota pa/nta ne/metai, id est, Quod videlicet vnus, iuxta egregium illum Homerum, Nec manibus lantat, nec arat, verum citra sementem, citra arandi laborem fruitur omnibus. Idem in Rhetorum didascalo: *soi\ de\ a)/spora, kai\ a)nh/rota fue/sqw pa/nta, id est, Tibi porro citra seminandi, arandique laborem proveniant omnia, id est, citra studium. Natum apparet adagium a fabula insularum fortunatarum, de quibus Horatius in Odis:

Reddit vbi Cererem tellus inarata quotannis,
Et imputata floret vsque vinea.

Sumptum est autem, opinamur, ex Homero, qui Odysseae lib. 9. Cyclopum terram describit ad hunc modum:

*kuklw/pwn d' e)s2 gai=an u(perfia/lwn a)qemi/stwn
*(iko/meq', oi( r(a\ qeoi=si pepoiqo/tes2 a)qana/toisin
*ou)/te futeu/ousi xersi\ futo\n, ou)/t' a)ro/wsin.
*)alla\ ta\ g' a)/sparta, kai\ a)nh/rota pa/nta fu/ontai
*puroi\ kai\ kriqai\, h)/d' a)/mpeloi ai(/te fe/rousin
*oi)=non e)rista/fulon, kai\ sfi\n dio\s2 o)/mbros a)e/cei.

Venimus in terram, quam magnanimi Cyclopes
Et legum expertes habitant, hi numine freti
Diuum, nec manibus terrae plantaria figunt,
Vomere nec segetem proscindunt, quin ea cuncta,
Nullo semente, et nullo nascuntur aratu
Ordea, frumentum, plenisque onerata racemis
Vineta, et largis haec luppiter imbribus auget.

Dormientis rete trahit.

*eu(donti ku/rtos2 ai(rei= id est, Dormienti rete capit. In eos, quibus citra conatum obtingunt ea, quae cupiunt. Natum ex euentu, quod aliquando acciderit, vt dormientibus piscatoribus pisces forte retibus inuoluti caperentur. Quidam ad Timotheum Imp. Atheniensium referunt, cui, quod multa feliciter obtingerent, magis commoditate fortunae, quam ipsius opera, eu)tuxou=s2, id est, felicis cognomen inditum. In huius inuidia pingebant nonnulli fortunam ad rete cogentem vrbes, illo iuxta dormiente. Quos ille sic elusit, auctore Plutarcho, vt diceret: Si huiusmodi vrbes capio dormiens, quid me facturum arbitramini, si vigilaro? Huc allusit Terentius, cum ait in Adelph. Quid credebas dormienti haec tibi confecturos deos? Et illam sine tua opera in cubiculum iri deductum domum? Non dissimili forma dictum est apud T. Liuium libro ab vrbe condita 7. Vnicum belli ducem, qui nihil agenti sibi de caelo deuolaturam in sinum victoriam censet. M. Tullius in Verrem actione vltima: Sed non idem mihi licet, quod iis, qui nobili genere nati sunt, quibus omnia populi Romani beneficia dormientibus deferuntur. Quin et hodie vulgo dicitur in id genus homines, Fortunatior est, quam sapientior. Et Eupolis comicus apud Athenaeum.

Cum mula pepererit.

ADAGIVM pervetustum, Cum mula pepererit, quoties significamus aliquid nunquam futurum, aut adeo raro solere accidere, vt improbum, ac stultum videatur sperare. Ortum videri potest ex eo, quod refert Herodotus in Thalia. Cum Babyloniorum vrbs obsideretur a Dario, quidam Babylonius, conuitiis insectans Darium, atque exercitum: Quid, inquit, istic desidetis, Persae? Quin potius absceditis, tunc expugnaturi nos, e)pea\n h(mi/onoi te/kwsi, id est, cum mulae pepererint: videlicet ratus id nullo vnquam tempore futurum, propterea quod natura steriles sunt mulae. At paulo post euenit, vt Zopyro mula quaepiam pareret, quo quidem ostento in spem capiendae Babylonis erectus est, ac cepit. Huic simile quiddam refertur a Suetonio in vita Galbae Caesaris. Huius auo procuranti fulgur, cum aquila de manibus exta rapuisset, et in frugiferam quercum contulisset, summum, sed serum imperium portendi familiae, responsum est. Atque ille irridens: Sane, inquit, cum mula pepererit. Quod omen ita arripuit Galba, vt eum postea res nouas molientem, nihil aeque confirmarit, ac mulae partus: caeterisque, vt obscoenum ostentum, horrentibus, solus pro laetissimo acciperet, memor sacrificii, dictique auiti. Plinius libro octauo, cap. 44. de mularum sterilitate scribit hunc in modum: Obseruatum est, e duobus diuersis generibus nata, tertii generis fieri, et neutri parentum esse similia. Eaque ipsa, quae ita nata sunt, non gignere in omni animalium genere, idcirco mulas non parere. Huius rei causam affert Alexander Aphrodiseus, quod

semina natura et habitu diuersa, si commisceantur, tertium quiddam ab vtroque diuersum conficiunt, vimque simplicium prorsus amittunt: veluti si misceas album nigro, abolitis vtrisque coloribus redditur fuscus ab vtroque diuersus, quem Graeci leuko/faion appellant. Sed multo exactius de his Aristoteles lib. De generatione animalium 2. cap. 6. refellens Democriti et Empedoclis rationes. Quanquam proditum est in annalibus Romanorum mulas peperisse saepe, verum id prodigii loco habitum, vt eodem in loco, quem modo citauimus, testatur Plinius. Theophrastus vulgo parere in Cappadocia tradit. Aristoteles libro De natura animalium 1. cap. 6. tradit mulas coire, ac gignere in Syria supra Phoenicem, sed esse id animal ibi sui generis, etiam si simile.

Ad Graecas Calendas.

HVIC affinem habet sensum, Ad Graecas calendas, pro nunquam: propterea quod Graeci non habent calendas more Latinorum, sed noumhni/as2 id est, nouilunia. Atque ad Lunae recursus Graeci soluebant vsuras. Vnde Strepsides in Nubibus Aristophanis, optat sibi incantatricem quampiam, quae carminib. suis efficiat, ne quando Luna exoriatur: sic enim fore, vt non reddat vsuras: quandoquidem trapezitae ad lunas, mutuam dant pecuniam, et lunis vsurae crescunt. Huc itaque respexit Augustus, cum diceret ad Graecas calendas soluturos, quos nunquam reddituros mutuum significabat. De quo in ipsius vita scribit Tranquillus ad hunc modum: Quotidiano sermone quaedam frequentius et notabiliter vsurpasse eum literae ipsius au)to/grafoi ostentant. In quibus identidem, cum aliquos nunquam soluturos significare vult, ad calendas Graecas soluturos ait. Huic simile est, quod nunc inter eruditos iactatur, Anno magno Platonis, quem existimant nunquam futurum.

Acessaei luna

*akessai/ou selh/nh, id est, Accessaei luna. Dictum in comperendinatores, qui nouam subinde causam comminiscuntur, quo negotium proferant, a nautae cuiusdam moribus ortum, cui Acessaeo fuerit nomen. Is, cum esset ignauus, ita prorogare consueuit nauigationem, vt se diceret lunam magis opportunam expectare. Nam Graeci, praecipueque ex his Lacedaemonii, quidquid essent rerum auspicaturi, superstitiose lunam obseruabant. Id quod tacite notat Euripides, cum in Iphigenia in Aulide respondet Agamemnon, tum nupturam filiam, vbi lunae dexter circulus advenerit, videlicet de plena luna sentiens. Lucianus in libello de Astrologia, palam refert Lycurgum legem instituisse Lacedaemoniis, ne praelium inirent ante plenilunium. In eam superstitionem iocatur Aristophanes, th=| panselh/nw|. id est, plenilunio, sero aut nunquam futurum significans. Etenim cum Datis et Artaphernes, ductores Regis Persarum in Marathonem irrupissent, plenilunium obseruabant, vt tum exirent in praelium. Ergo prius, quam illi venirent, Athenienses bellum aggressi sunt. Historiae meminit Herodotus lib. 6. Inde quasi proverbio de cunctantibus, et quauis occasione rem proferentibus, dicitur, e)n th=| panselh/nw|, id est, plenilunio. Adagium refertur a Diogeniano. De lunis Laconicis, et alibi nonnihil nobis dicetur.

Vbi per harma fulgurarit.

*(opo/te di' a(/rmatos2 a)stra/ptei, id est, Vbi per Harma fulgurat. De iis, quae nimis cunctanter, ac sero, aut admodum raro fiunt: aut cum nimis anxie, ac superstitiose captatur rei gerendae opportunitas. Strabo libr. Geographiae nono, vnde natum sit adagium, indicat, scribens vicum quempiam esse desertum, atque infrequentem apud Mycaletum Boeotiae, seu Mycalessum Tanagraei iuris, quem Harma, id est, currum nominant. Rursum alterum ab hoc diuersum, eiusdem tamen nominis in Attica, quae quidem tribus ex Atticae populo Tanagrae similis, atque ob hanc similitudinem nominis quoque communionem sortitum. Caeterum Harma Boeotiae sic vocatum, quod Amphiarao excusso currus inanis in eum locum delatus sit, vbi nunc sacellum eius extat. Alii ferunt, Adrasto fugiente, currum eius eo loco confractum fuisse, ipsum Arionis opera seruatum: hinc natam paroemiam, o(po/te di' a(/rmatos2 a)stra/ptei, id est, Vbi per harma fulgurat, videlicet Pythicis vatibus fulgur aliquod certum, quod ex eo loco veniret, obseruantib. eoque viso sacra Delphos mittentibus. Obseruabant autem ad menses tres, singulis mensibus tres dies, noctesque totidem: idque e Iouis fulguralis foco, qui est in muro inter Pythium, et Olympium. Haec ferme Strabo. Vsum adagii Plutarchus palam indicat in Symposiacis: *oi( ga\r, inquiens, spani/ws2 kai\ di' a(/rmatos, w(/s2 fa/sin, e)stiw=ntes2, a)nagka/zontai to\n o(pwsou=n e)pith/deion h)\ gnw/rimon katagra/fein, id est, Etenim, qui raro, et per Harma, vt aiunt, conuiuium exhibent, hi coguntur vtcunque accommodum, ac notum describere. Itaque de raris, et incertis dici solitum videtur. Poterit et per iocum accommodari ad ea, quae nunquam euentura credamus, quemadmodum aiunt,ad Graecas calendas.

Lydius lapis, siue Heraclius lapis.

*li/qos2 h(raklei/a, h)\ li/qos2 ludh\, id est, Heraclius, siue Lydius lapis. In eos dicitur, qui vehementer acri, exactoque iudicio sunt. Refertur a Theophrasto lib. De natura lapidum. Ait enim lapidem quendam esse, qui Lydius, seu Heraclius dicatur, qui argentum cuiusmodi sit arguat. Hunc quidam Magnetem putant, velut Herculanum, qui ferrum ad sese trahit: vnde nomen etiam additum sidhri/th|: sed ex Theophrasti verbis satis liquet ba/sanon significari, quem Latini vocant indicem, in quem Battus ille pastor apud Ouidium transfiguratus est, manente nimirum etiamnum in lapide prodendi studio. Nec Heraclium vocatum ab Hercule, sed ab Heraclea, Lydiae ciuitate. De hoc meminit Plinius lib. 33. c. 8. his quidem verbis: Auri, argentique mentionem comitatur lapis, quem coticulam appellant, quondam non solitus inueniri, nisi in flumine Tmolo, vt auctor est Theophrastus, nunc vero passim, quem alii Heracleum, alii Lydium vocant. Sunt autem modici, quaternas vncias longitudinis, binasque latitudinis non excedentes. Iis coticulis periti, cum e vena, vt lima rapuerint experimentum, protinus dicunt, quantum auri sit in ea, quantum argenti, vel aeris, scrupulari differentia, mirabili ratione non fallente. Huc allusit Theocrit. in Aita:

Nimirum quo in variis osculis optime iudicaret, cuius essent: sic enim ineptiunt amantes. Scholiastes putat hos lapides apud Lydos inueniri, et hinc prouerbium ortum. Et, ne dubites, quin de indice loquatur, sequitur,

Adagium accommodari potest vel ad personam, vel ad rem. Ad personam, hoc pacto: Tu scriptorum meorum optimus iudex, planeque, quod dici solet, h(raklei/a li/qos2. Item hoc modo: In pensitandis, aestimandisque ingeniis emunctissimae naris, ac prorsus Lydius, vt aiunt, lapis. Ad rem transfertur hoc pacto: Adolescentium ingenia libertas aperit: viris commissum imperium, Lydius, quod aiunt, lapis est.

Amussis alba.

*leu/kh| sta/qmh|, id est, Alba amussi, hoc est, nullo delectu, ac citra discrimen. Aulus Gellius in Noctibus Atticis: Namque illi omnes, et eorum maxime Graeci, multa, et varia lectitantes, in quas res cunque inciderant, alba, vt dicitur, linea, sine cura discriminis, solam copiam sectati conuertebant. Plutarchus in commentario peri\ th=s2 a)dolesxi/as2: *)esti me\n ou)=n a)texnw=s2, h( leukh\ sta/qmh pro\s2 tou\s2 lo/gous2 a)do/lesxos2, id est, Est igitur plane alba linea erga sermones garrulus, propterea quod nullo delectu quauis de re quiduis nugetur. Effertur et expressius adagium a nonnullis, *leukw=| li/qw| leukh\ sta/qmh, id est, In albo lapide alba linea. Diciturque vel in eos, qui nullo sunt iudicio, vel in stupidos, vel in eos, qui incertis probant, aut significant incerta. Sophocles in Cidalione apud Suidam:

*toi=s2 me\n lo/gois2 toi=s2 soi=sin ou) tekmai/romai.
*ou) ma=llon, h)\ leukw=| li/qw| leukh\ sta/qmh.

Citatur a Nonio Marcello Lucilius libr. 30. sed corrupte, vt opinamur: quod genus sunt pleraque illius: Et amabat omnes: nam discrimen non facit, neque significat linea alba. Vsurpatur et a Platone in dialogo, cui titulus, Charmides, vbi Socrates ait, se erga formosos adolescentes perinde esse, vt albam amussim in albo lapide, propterea quod neque discerneret satis inter formas, et omnes ex aequo amaret. Solet enim funiculus ille minio oblini, quo discrimen faciat, vnde et rubricam vocauit Persius:

Eadem per eadem.

*au)ta\ di' au)tw=n, id est, Eadem per eadem. Refertur in collectaneis Diogeniani, de his, qui semper eadem inculcant, aut eadem assidue faciunt. Non dissimile illi, quod alio reddidimus loco, o( dio\s2 ko/rinqos2, id est, Iouis Corinthus. Potest et in eos torqueri, qui res nugaces nugaciter tractant, veluti si quis in auctorem indoctum indoctos scribat commentarios, aut in obscoenum obscoenos.

Ad amussim.

amussatim, pro eo, quod est, exquisita diligentia, atque exactissima cura. Gellius lib. 1. cap. 4. Ad haec omnia scripta antiquiora tam curiose spectabat, aut virtutes pensabat, aut vitia rimabatur, vt iudicium factum esse ad amussim diceres. Et Amussitata pro examinatis, apud Nonium. Translatum a fabris lapidariis, aut lignariis, qui funiculo illo regulari, operis aequalitatem explorant. Quanquam Festus in dictione examussim testatur, amussim quibusdam esse non lineam, neque regulam, sed ferramentum, quo fabri in poliendo vtantur. Persius de poeta absoluta carmina componente, quod modo citauimus,

--- Scit tendere versum,
Non secus, inquit, ac si oculo rubricam dirigat vno,

Ne quid hiet, ne quid protuberet angulus, aequis
Partibus vt coeant, ne quid deliret amussis.

Vsurpat idem Basilius ad nepotes, cum iubet vnamquamque disciplinam ad finem felicitatis referre, perinde quasi lapides, iuxta Doricum prouerbium, ad amussim dirigentes. Natum videri potest apud Homerum Odysseae e. cum loquitur de Vlysse nauem sibi fabricante:

*)all' w(/s2 te sta/qmh doru\ nh/ion e)ciqu/nei
*te/ktonos2 e)n pala/mh|si dah/monos2, o(\s2 r(a/ te pa/shs2
*eu)= ei)dh=| sofi/hs2, u(poqhmosu/nh|sin a)qh/nhs2.

Materiam veluti naualem exaequat amussis,
Ducta fabri docti digitis, qui calleat artem.
Quaecunque est, teneatque probe, monitrice Minerua.

Ad vnguem.

AD vnguem, eundem habet sensum. A marmorariis sumta metaphora, qui superinducto vngui, commissuras explorant marmorum. Horatius:

--- Carmen reprehendite, quod non
Multa dies, et multa litura coercuit, atque
Perfectum decies non castigauit ad vnguem.

Macrobius Saturnalium lib. 1. Nec quisquam alius tam futilis posset esse iudicii, qui Romani anni sic ad vnguem, vt aiunt, emendatum ordinem non probaret. Ad consimilem modum Graeci, quod exactum sit, et impensis accuratum, dio/nuxon vocant. Plutarchus de praeceptis bonae valetudinis: *(h me\n ou)=n a)kribh\s2 sfo/dra kai\ dio/nuxos2 legome/nh di/aita, id est, Itaque vehementer exacta, quae ad vnguem obseruata dicitur victus ratio. et e)conuxi/zein, pro a)kribw=s2 e)ceta/zein. Quam vocem vsurpat et Athenaeus lib. 3. e)conuxi/zeis2 de\ pa/nta ta\ prospi/ptonta toi=s2 sundialegome/nois2 ta\s2 a)ka/nqas2, id est,

Incudi reddere.

ELEGANTER Horatius, incudi reddere, dixit, pro eo, quod est, refingere, ac mutare, corrigereque:

Consimili forma dicunt recoquere. Quintilianus lib. 12. Sed praecipue tamen Apollonio Moloni, quem Romae quoque audierat, Rhodi rursus reformandum, ac velut recoquendum dedit. Item Horatius:

Lesbia regula.

LESBIA regula dicitur, quoties praepostere, non ad rationem factum, sed ratio ad factum accommodatur. Et cum lex moribus applicatur, non mores ad legem emendantur: aut quoties princeps se populi moribus accommodat, cum contra conueniat plebem ad principis arbitrium vitam instituere, si modo princeps ipse ad honesti regulam, ac scopum respiciat. Huius adagii mentionem facit Aristoteles, quinto Moralium libr. *tou= ga\r a)ori/stou a)o/ristos2 kai\ o( kanw\n, w(/sper kai\ th=s lesbi/as2 oi)kodomh=s2 o( molu/bdinos2 kanw/n. pro\s2 ga\r to\ sxh=ma tou= li/qou metakinei=pai, kai\ ou) me/nei o( kanw/n. id est, Siquidem infinitae rei infinita item regula, quemadmodum plumbea Lesbiae aedificationis regula. ad lapidis enim figuram transmouetur, neque manet regula.

Indignus, qui illi matellam porrigat.

HYPERBOLE prouerbialis est, de vehementer inaequalibus, ac ne vlla quidem ex parte conferendis. Martialis:

Dispeream, si tu Pyladi praestare matellam
Dignus es, aut porcos pascere Pirithoi.

Nam sordidissimum obsequium est, micturienti matulam exhibere, quo qui sit indignus, is videlicet nimium inferior videtur. Vnde D. Hieronymus in epistola ad Nepotianum, inter sordida captatorum ministeria hoc quoque commemorat. Ipsi, inquit, apponunt matulam, obsident lectum. Plutarchus in apophthegmatis Laconicis refert, puerum quendam Spartanum ab Antigono captum, ac venditum, paruisse quidem emtori in omnibus, quae non essent indecora ingenuis. Caeterum iussus afferre matulam detrectauit obsequium, addens, non seruiam: Surgente domino, puer, senties, inquit, quem emeris, simulque conscenso tecto sese praecipitem dedit. Extat et hodie vulgo tritissimus sermo, Indignus est, qui illi calceos detrahat. Quin etiam negant eodem die nominandos, quos admodum inaequales volunt videri.

Scopae dissolutae. Scopas dissoluero.

HOMINES nihili, nulliusque prorsum consilii, Cicero scopas dissolutas nominat, scribens ad Atticum epistolarum libr. 7. his quidem verbis. Caesarem vidi Minturnis ad 8. Calendas Februarias mane, cum absurdissimis mandatis, non ad homines, sed scopas dissolutas, vt ad ipsum ille mihi videatur irridendi causa fecisse. Idem in oratore perfecto, agens contra eos, qui numeros orationis contemnunt, scopas dissoluere dixit,

pro eo, quod est, rem prorsus inutilem efficere. Nam scopae colligatae, et speciem videntur habere qualemcunque, et ad verendum pauimentum sunt accommodatae. Porro, si dissolueris, nihil inutilius, nihil inelegantius. Tulliana verba sunt haec: Sed, si quos magis delectent soluta, sequantur ea sane: modo si quis Phidiae clypeum dissoluerit, collocationis vniuersam speciem sustulerit, non singulorum operum venustatem: vt in Thucydide, orbem modo orationis desidero, ornamenta comparent. Isti autem, cum dissoluunt orationem, in qua nec res, nec verbum vllum est, nisi abiectum, non clypeum, sed vt in prouerbio est, etsi humilius dictum, tamen consimile est, scopas, vt ita dicam, mihi videntur dissoluere.

Apertis tibijs.

APERTIS tibiis, id est, clariore voce. Translatum a tibicinibus, qui quaedam obturatis tibiarum foraminibus, quasique pressiore sono canunt, quaedam apertis tibiis, acriore sonitu. Quintilianus Institutionum lib. 11. Illa pene apertis, vt aiunt, tibiis, qui, quocunque inciderunt, veterem consuetudinem fori, et pristinum morem iudiciorum requirunt. Venustior erit metaphora, si quis dicatur apertis tibiis inuehi in quempiam, id est, non clanculum obtrectare, sed palam insectari, lacerareque conuiciis: aut apertis tibiis laudes cuiuspiam celebrare, id est, palam, et magnifice. Fortassis ad hanc sententiam pertinet senarius ille Graecus, quem citat Tullius in Epistolarum ad Atticum libro 2. ex poeta nescio quo: Cn. quidem, inquiens, noster, plane iam quid cogitet, nescio:

Videtur autem innuere, Pompeium ingentia promittere per legem Agrariam, et rem maximam moliri. Athenaeus lib. 4. refert tibiarum genus, quas Anacreon h(mio/pous2 appellat, caeteris minores, sonoque minus claro: quod ipsum indicat cognomen.

Quid opus erat longis canere tibiis.

DION lib. 1. huiusmodi quoddam adagium refert, ti\ ga/r me e)/dei makroi=s2 au)loi=s2 au)lei=n id est, Quorsum attinebat me longis tibiis canere? Idque aiunt conuenire in eos, qui sumpsissent inanem operam, aut sumtum. Ductum ab Othone, qui post caesum Galbam fecerat sacrum, in quo exta inauspicatos exitus portendebant. Itaque poenitens sumptus, et operae frustra insumtae, fertur ita dixisse, ti/ me e)/dei makroi=s2 au)loi=s2 au)lei=n, quae verba deinde in vulgi fabulam abierunt. Olim in sacris, longis tibiis cani solitum est, qui mos postea sublatus, auctore Plutarcho. Meminit huius et Suetonius in vita Othonis. Postridie quoque, inquit, in augurando tempestate orta, grauiter prolapsum, identidem obmurmurasse, ti\ ga/r moi kai\ makroi=s2 au)loi=s2, id est, Quid mihi cum longis tibiis? Quo quidem loco demiramur, quid commouerit quenquam, non obscuri nominis interpretem, vt reiectis Suetonii verbis velut adulterinis, Dionis supponenda putaret, quasi vero nefas sit: auctoribus eandem sententiam diuersis explicare formis; aut quasi non elegantius etiam dixerit Suetonius, quam Dion.

Vtinam mihi contingant ea, quae sunt inter Corinthum, et Sicyonem.

EVSTATHIVS, enarrans Iliados secundum lib. ait hunc versum olim prouerbio fuisse celebratum.

Id inde venit in adagium, quod vrbs vtraque esset opulentissima, agrique longe feracissimi interiacerent. Aristophanes in Auibus, indicat ex oraculo natum.

*)all' o(/tan oi)kh/swsi lu/koi poliai/te korw=nai
*)en tau)tw=| to\ metacu\ kori/nqou, kai\ sikuw=nos2.

Cornix cana, lupusque vbi eadem sede morantes
Quod spatium Sicyonem dirimit, atque Corinthum.

Interpres adscribit, Aesopo consulenti de parandis opibus, ita responsum fuisse.

Refertur et a Zenodoto, atque item Athenaeo libro Dipnosophistarum quinto. Conueniet, vbi quis optat ingentia. Poterit et per iocum torqueri in eum, qui quod assequi non potest, id votis tamen quasi somniat. Simili figura dictum est illud Theocriti in Ergatinis.

Deum esse, Deum facere.

HYPERBOLAE sunt prouerbiales de singulari laude dignis. M. Tullius in Oratoris sui lib. 2. In quo tu mihi, inquit, deus esse videris, id est, singularis ac summus. Terentius in Adelphis. Deum te facio, id est, summis laudibus effero. Inde natum, quod prisci mortales, si quem ob egregias, ac minime vulgares virtutes suspiciebant, eum deum, ac dijs genitum aiebant. Id quod euenit Alexandro Magno, Scipioni Africano, Octauio Augusto, cumque his alijs compluribus. Cui quidem rei Aristoteles adstipulatur Moralium lib. y. Hanc, inquiens, virtutem heroicam velut homine maiorem, et diuinitati proximam vocant. Hinc et Homerus Priamum de Hectore loquentem facit, ad hunc modum Iliados w.

Nec iam hominis, sane mortalis filius ille
Esse videbatur, sed diuo semine natus.

Porro Laconibus, vt idem testatur, peculiaris hic erat mos, vt, cum vehementer quempiam admirarentur, diuum virum appellarent. Idem commemorat Socrates apud Platonem in Menone, kai\ oi( la/kwnes2, o(/tan tina\ e)gkwmi/azousin a)gaqo\n a)/ndra, qei=o/s fasin a)nh\r ou(=tos2. id est. Et Lacones, quoties laudant aliquem virum bonum, diuinus, inquiunt, vir hic. Inde illa apud Homerum solennia: qew=| i)/kelos2 kai\ qeoeidh\s2, id est. Deo similis, et diuina specie. kai\ i)so/qeos2, kai/ za/qeos2, id est, Deo par, et admodum diuinus. Contra, insigni improbitate viros, belluas appellamus, idque etiam vulgo tritissimum est. Diuus Hieronymus, ad Aurelium Augustinum scribens, per Ironiam torsit in quosdam, non contentos communi hominum

iudicio, sed noua quaedam desiderantes, Deos illos appellans. Quinctilianus Institutionum lib. 1. hominem omnibus numeris consummatum, vulgo mortalem Deum dici solitum indicat. Nam, sapientes, inquit, formantes eum, qui sit futurus consummatus vndique, et, vt dicunt, mortalis quidam Deus, non modo cognitione caelestium, vel mortalium putant instituendum, etc.

Saepe etiam est holitor valde opportuna locutus.

AVLVS Gellius in Noctibus suis lib. 2. c. 6. testatur hunc versiculum olim prouerbio fuisse celebratum:

Quo quidem admonemur, non esse fastidiendam salutarem sententiam propter auctoris humilitatem: nam fieri nonnunquam, vt aliquis, infimae sortis, ac notae vir, aut minime doctus, dicat quiddam haudaquaquam aspernandum etiam summis viris. Huic respondet illud Caecilianum apud Ciceronem in Tusculanis quaestionibus, Saepe est etiam sub pallio sordido sapientia. Neque dissonat Plautinum illud in Captiui duo: Vt summa saepe ingenia in occulto latent. Porro, quod ad Graecum attinet adagium, lectorem admonendum putauimus, hunc quidem ad modum in omnibus, quos adhuc viderim, Gellianis codicibus inueniri scriptum. Verum, dum sursum ac deorsum in Graecis auctoribus oberramus, forte fortuna in collectaneis quibusdam, nullum quidem auctoris titulum praeferentibus, sed eiusmodi tamen, vt aut Stobaei, aut certe ex hoc decerpta viderentur, huiusmodi carmen inuenimus, citatum ex Aeschyli tragoedia, cui titulus Phryges:

Quae sententia totidem verbis etiam vulgo nunc dicitur, a viro stulto nonnunquam sapiens dictum proficisci. Respondet autem ad illam, quam superius ex Euripide citauimus.

Etenim hoc tametsi vere dictum est, tamen fit nonnunquam, vt fatuus vel casu, vel imprudens aliquid egregie dicat, et ad rem vehementer accommodatum. Id quod accidere saepenumero videmus. Quid enim potuit vel ab homine salsissimo dici accommodatius, quam quod narrat Suetonius dictum a quodam, qui mente parum constabat, in Pompeium, et Iulium Caesarem: Salue Rex, salue Regina. Cum Pompeius regni affectati laboraret inuidia, Caesarem rumor esset Nicomedi Regi vxoris vice fuisse.

Copiae cornu.

*)amalqei/as2 ke/ras2 id est. Copiae cornu. Cum affatim omnia superesse significamus, copiae cornu dicimus. Translatum a peruetusta fabula, quae varie narratur apud auctores. Quidam ad hunc modum narrant, Rhea Iouem enixa, metu patris infantem in Creta occuluit, nutriendum a duabus nymphis, Adrastea, et Ida, Melissei filiabus. Hae nutricauerunt illum caprae cuiusdam lacte, cuius nomen fuerat Amalthea: eam capram Iuppiter

iam adultus in sydera retulit, vocaturque a Graecis ai)\c ou)rani/a, id est, capra caelestis. Huius alterum cornu nymphis nutricibus dedit, videlicet officii praemium: hanc adiiciens facultatem, vt, quidquid optassent, id illis ex eo cornu largiter suppullularet. Ouidius Fastorum libro quinto, paulo diuersius fabulam narrat, hoc pacto:

Nais Amalthea, Craetaea nobilis Ida
Dicitur in syluis occuluisse Iouem.
Hic fuit haedorum mater formosa duorum,
Inter Dictaeos conspicienda greges,
Cornibus aeriis, atque in sua terga recuruis,
Vbere quod nutrix posset habere Iouis.
Lac dabat illa Deo, sed fregit in arbore cornu,
Truncaque dimidia parte decoris erat.
Sustulit hoc nymphe, cinxitque decentibus herbis,
Et plenum pomis, ad Iouis ora tulit.
Ille, vbi res caeli tenuit, solioque paterno
Sedit, et inuicto nil Ioue maius erat.
Sydera nutricem, nutricis fertile coinu
Fecit, quod dominae nunc quoque nomen habet.

Legimus et Herculem Aetolis donasse copiae cornu, propter coercitum cornu fluminis Acheloi: quare regionem illam, antea sterilem, fertilissimam reddidit: cornu nimirum laborum duritiem significante, frugibus feracitatem. Hunc igitur titulum Phocion quidam Peripateticus libro suo indidit, vt testatur Aulus Gellius. Plinius item ostedit Graecos aliquot hanc inscriptionem nimis arrogantem suis commentariis imposuisse, tanquam nihil in eis non contineretur, et quiduis inde peti, atque accipi possit. Lucianus de mercede seruientibus, *kai\ e(/ceis2 th=s2 a)malqei/as2 ke/ras2, kai\ a)me/lceis2 o)rne/qwn ga/la id est. Et habebis copiae cornu, et lac gellinaceum emulgebis. Philostratus Dionem sophistam appellat a)malqei/as2 ke/ras2 velut omni genere virtutum expolitum. Plautinus quidam seruus, epistolam quandam copiae cornu vocat, quod plurimum ex ea commodorum capi posset. Aulus Gellius li. 14. cap. 6. Et simul dat mihi librum grandi volumine, doctrinis omnigenis, vt ipse dicebat, praescatentem. Accipio cupidus, et lubens, tanquam si copiae cornu nactus essem. Apud Athenaeum Philoxenus secundam mensam varijs cupedijs instructam, copiae cornu vocat. Citatur a Suida carmen huiusmodi,

Carmen est heroicum. Effertur adagium hoc quoque pacto, ai)/c ou)rani/a, id est, capra caelestis. Comoedia vetus notat Polyagrum quendam vxorem ad quaestum prostituentem, quam caelestem capram vocat, ob immensum quaestum, vt testatur Plutarchus, in commentario de audiendis poetis, *eu)dai/mwn polu/agros2 ou)ra/nion ai)=ga ploutofo/ron tre/fwn. id est, Fortunatus Polyager, id est, multorum agrorum possessor, caelestem capram opes afferentem alens. Idem alibi aduersus Stoicos, o( de\ th\n stwi+kh\n labw\n a)malqei/an. id est, At qui Stoicam acceperit Amalthaeam, irridens paradoxa Stoicorum, qui suo sapienti tribuunt vniuersa, diuitias, libertatem, sanitatem, regnum. Horatius in Odis:

Lac gallinaceum.

*)orni/qwn ga/la id est, Gallinarum lac, eundem habet sensum. Dicitur enim in opulentos, et quibus quidvis rerum suppeditat. Aut de raris inuentu, atque ob id pretiosis: vt sit hyperbole, significans nihil omnino deesse. Plinius in praefatione historiae mundi, irridens Graecorum delitiosas quasdam, et magnificas inscriptiones: Cerion, inquit, inscripsere, quod volebant intelligi fanum, alii ke/ras2 a)malqei/as2, quod copiae cornu. velut lactis gallinacei sperare possis in volumine haustum. Aristophanes in Vespis:

*)egw\ ga\r ou)d' a)\n o)rni/qwn ga/la
*)anti\ tou= bi/ou la/boim' a)\n, ou(= me nu=n a)posterei=s2.

Non lac hercle gallinaceum
Hacce pro vita capiam, quam mi adimis in praesentia.

Eustathius in quartum Odysseae, citat hoc adagium ex Anaxagorae fabula, cui titulus, w)a\. Rursum Aristophanes comicus in fabula, cui titulus, o)/rniqes2,

*dw/somen u(mi=n
*au)toi=s2, paisi\, pai/dwn paisi\n
*plouqugi/eian, eu)daimoni/an,
*bi/on, ei)rh/nhn, neo/thta, ge/lwta,
*xorou\s2, qali/as2, ga/lat' o)rni/qwn,
*ws2 te pare/stai u(mi=n kopia=|n
*tpo\ tw=n a)gaqw=n.

id est: Dabimus vobis ipsis, filiis, filiorum filiis, opulentiam bonae valetudinis, felicitatem, facultates, pacem, iuuentam, risum, choros, festa, lac gallinarum, vt sitis praebonorum copia laboraturi. Strabo Geographiae libro 14. narrat de Samiorum agris, quod essent omnium rerum ampliter feraces, illud vulgo iactatum esse, quod lac etiam ferrent gallinaceum. Idem testatur hoc adagium apud Menandrum comicum inueniri. Athenaeus libro Dipnosophistarum nono, ex mediae comoediae scriptore quopiam Mnesimacho, senarios hos adducit, kai\ to\ lego/menon,

*spaniw/teron pa/restin o)rni/qwn ga/la,
*kai\ fasiano\s2 a)potetilme/nos2 kalw=s2.

Non omnibus dormio.

NON omnibus dormire dicuntur, qui non omnibus inseruiunt, neque per omnia gerunt morem. Translatum putant a maritis quibusdam nimis obsequentibus, qui vxores suas adulteris scientes produnt, somnum interim inter pocula simulantes, vt adultero, quod libet, liceat. Quod genus obsequij notans Iuuenalis:

--- Doctus, inquit, spectare lacunar,
Doctus et ad calicem vigilanti stertere naso.

Plutarchus in libro, cui titulum fecit, e)rwtikw=|. Cum Galba quispiam conuiuio Moecenatem accepisset, sentiretque iam e nutibus hominem inflammatum in vxorem suam, sensim demisit caput, perinde quasi dormiret. At, cum interea famulus qusipiam ad mensam accedens, vinum clam tolleret, ibi iam vigil, et oculatus, Infelix, inquit, an nesciebas me soli Moecenati dormire? Meminit huius adagij, et ad hunc, quem dixi, modum exponit Festus

Pompeius, citans ex Lucilio, tractum ostendens a Capio quodam, qui Pararencho dictus sit, quod simularet dormientem, quo impunitius eius vxor moecharetur. Idem indicat huius rei meminisse Lucilium. Vsurpat et M. Tull. libro familiarium epistolarum septimo: Olim, Non omnibus dormio, sed ego, mi Galle, non omnibus seruio. Videtur indicare Cicero alterum, puta, non omnibus dormio, vetus fuisse, alterum nempe, non omnibus seruio, nouum. Vtrunque certe prouerbiale, sed prius illud pertinet ad concessionem iuris, hoc posterius ad obsequium impendendum. Idem Tullius epistolarum ad Atticum libro 13. Est bellum aliquem odisse libenter, et, quemadmodum dicitur, non omnibus seruire. Qui quidem locus non videtur carere mendo. Fortasse enim scriptum erat, et quemadmodum non omnibus dormire, ita non omnibus seruire. Quin et haec ipsa vox, seruire, non vacat metaphora, cum dicimus, seruire scenae, seruire tempori, seruire vitiis, seruire ingenio vxoris, seruire populo, seruire commodis priuatis, pro eo, quod est, nihil non facere, quo satisfacias.

Sardi venales.

*sardianoi\ w)/nioi, id est, Sardi venales. In eo libello, cui titulus est, De viris illustribus, quem alii Plinio, nonnulli Suetonio tribuunt, vtriusque reclamante stylo, huiusmodi quoddam adagium refertur, Sardi venales, de negotio infinitae prolixitatis, atque inexplicabili. Idque hinc esse ortum tradunt, quod Tiberius Sempronius Gracchus, cum altero consulatu Sardiniam domuisset, tantum ex ea captiuorum adduxit, vt longa venditione res in prouerbium abierit. Plutarchus in Problematis Romanorum, aliam affert causam, nimirum olim inoleuisse morem apud Romanos solennem, vt, qui ludos ederent in Capitolio, Sardos venales pronunciarent, prodiretque puer quispiam, per ludibrium monili cinctus, quod bullam vocant. Eum morem hinc ortum putat, quod Veientes Etruscorum populi, multum temporis cum Romulo bellum gessissent, quodque horum vrbem postremam Romulus expugnasset. Etiam si T. Liuius lib. 1. narrat, victos quidem a Romulo Veientes, sed tamen victorem ab vrbe munita abstinuisse. Vnde et regem ipsum, et cum hoc captiuos quam plurimos Romam deductos, venales pronunciauit. Porro, cum Lydi ab initio fuerint Etrusci, quemadmodum testatur et Herodotus lib. 1. Lydorum autem caput erat Sardis, inde factum, vt Etruscos Sardorum nomine pronunciarit venales. Refert eadem Plutarchus in vita Romuli, licet aliquanto diuersius. Debellatis Veiis, captus est illorum dux, qui, cum esset prouectae aetatis, visus est rem imprudentius gessisse, quam pro aetate. Vnde mos inoleuit, vt, quoties Romani ob partam victoriam immolarent victimam, senem purpura indutum per forum in Capitolium inducerent, bullaque ad collum appensa, quod tum erat puerorum insigne, praeco Sardianos venales pronunciaret. Etruriae caput Veii sunt, et Etrusci Sardianorum coloni putantur. Vsus est hoc adagio M. Tullius lib. Epistolarum familiarum 7. ad Gallum: Habes, inquit, Sardos venales, alium alio nequiorem. Sentit Cicero de contemptis, et improbis: et, ni fallimur, patria quoque

Sardis. Nam ita scribit paullo ante hunc locum: Id ego in lucris pono, non ferre hominem pestilentiorem patria sua.

Dasypus carnes desiderat.

*dasu/pous2 krew=n e)piqumei=, id est. Dasypus carnes desiderat. Dicitur in eos, qui ea requirunt ab alijs, quae ipsis affatim sunt domi. Est enim Dasypus de genere leporum. Lepus autem, vt auctor est Plinius lib. 8. cap. 55. animal est innocuum, esculentum, et foecundum, omnium praedae nascens. Solus, praeter dasypodem superfoetat, aliud educans, aliud in vtero pilis vestitum, aliud implume, aliud incoato gerens partu. Dictus est autem dasypus a pedibus hirsutis, ac villosis.

Tute lepus es, et pulpamentum quaeris.

SVNT, qui existiment cum proximo idem esse, quod legitur in Eunucho Terentiana: Tute lepus es, et pulpamentum quaeris. Dictum est autem a milite glorioso in adolescentem Rhodium, qui scorto suo alludebat, ipse ea aetate, qua scorti vicibus fungi posset. Donatus allegoriam varijs modis exponit, indicans prouerbium hoc in molles conuenire, propterea quod lepus a posteriore parte, hoc est, a lumbis, et clunibus pulpamentum de se praebeat, eaque corporis parte lautissimus sit: vel quod eum canes, amatorum instar, sequantur: vel quod lepus a Physicis dicatur incerti sexus [correction of the transcriber; in the print sextus], modo mas, modo femina. Quae commenta frigidiora videntur. Flauius Vopiscus in Numeriano Imperatore, scribit adagium Terentianum, Liuij esse Andronici, vetustissimi Romanorum comici.

Vno fasce complecti.

VNO fasce complecti, legitur apud eundem Plinium, pro eo, quod est, eadem opera, et coniunctim agere, non separatim. Verebamur, inquit, ne nos dies, ne nox, ne latera deficerent, si tot crimina, tot reos vno velut fasce complecteremur. Translatum est ab ijs, qui res multas simul colligant, quo commodius gestari queant. Id Graeci dicunt sullh/bdhn, id est, comprehensim.

Salem, et mensam ne praetereas.

*(/ala kai\ tra/pezan mh\ parabai/nein, id est Salem, et mensam ne praetereas. Ne negligas amiculorum consuetudinem, aut ne violes amicitiae iura. Nam his rebus olim conciliabantur amici, et familiares antiquitus mutua inter sese conuiuia actitabant. Quemadmodum testatur etiam Diogenes Laertius in vita Pythagorae. Et adstipulatur Theocritus in Hyla:

Loquens de Hercule, ac Telamone [correction of the transcriber; in the print Telamomone]. Tum Euripidis Hecuba, Polymnestoris exaggerans facinus, hospitalis etiam mensae facit mentionem:

Inde est, quod, vt docet apud eundem Laertium Alexander in commentarijs Pythagoricis. Pythagoras vetabat frangi panem, videlicet, ne dissecaretur, quod amicos copularet. Idem censuit, salem potissimum in mensa apponendum, quod aequitatis, ac iustitiae nos admoneat, vt quod et seruet, tueaturque quidquid occuparit, et ex liquidissimis rebus aqua,

marique fiat. Origenes aduersus Celsum lib. 2. Parium quempiam Iambographum adducit, qui Lycomantem insectatus sit, quod salem, ac mensam esset praetergressus. Certe apud Macedones patrio ritu foedus, quod sanctissimum vellent haberi, sic inibant, vt panem gladio diuisum vterque libaret. Auctor Q. Curtius lib. 8.

Baceli similis.

*)/ikelos bakh/lw|, kai\ ba/khlos2 ei)=, id est, Bacelo similis, et Bacelus es. In cinaedos, ac parum viros dictum, aut in magnos quidem corpore, sed animo stupidos. Tractum a forma, moribusque Baceli cuiusdam. Ait Suidas, Bacelum proprie significare eum, qui sit exectus, eoque in molles dici, quod hoc morbo potissimum laboret illud hominum genus. Antiphanes in Caribus, Bacelum quempiam taxat apud Athenaeum lib. 4.

Meminit huius Suetonius in vita Augusti, scribens eum peculiari vocabulo, Bacelum pro stulto assidue solitum dicere, quanquam in vulgatis codicibus Baceolus scriptum est. Hermolaus existimat et apud Quintilianum recte pro Bagoa, Bacelum legi posse. Verba Fabii sunt haec: At vero statuarum artifices, pictoresque clarissimi, cum corpora speciosissima pingendo, fingendove effingere cuperent, nunquam tamen in hunc inciderunt errorem, vt Bagoam, aut Megabysum aliquem in exemplum operis assumerent sibi. Verum non videtur, cur Fabiana scriptura mutanda sit, cum bagw/as2 barbara lingua significet Eunuchum, quo nomine Lucianus philosophum quendam inducit, qui vultu, corporisque figura eunuchum praeseferret. Quin et Ouidius de Amoribus, seruum puellae custodem Bagoum appellat.

Batalus es.

*ba/talos ei)=, id est, Batalus es. Olim in effeminatos per contumeliam dicebatur. Plutarchus ostendit id cognominis Demostheni puero inditum fuisse, et ab inimicis probro obiectum. Porro cognominis huius idem varias affert rationes, vel quod Batalus quispiam fuerit tibicen, mollis et effeminatus, qui muliebribus sandaliis primum omnium in scenam prodierit, ac musicam, vt ita dixerimus, euirarit, vel quod poetae cuidam obscoeno nomen fuerit Batalo, vel quod apud Atticos Batalus appellata sit ea pars corporis, quae verecunde nominari non potest. Meminit huius rei Libanius. Idem nempe Demosthenes, iam provecta aetate, simili contumelia dictus est Argas, siue quod hoc nomine fuerit qusipiam malarum auctor legum, siue quod, vt existimat Suidas, serpentis genus sit Argas. Dicunt item Graeci batali/zesqai, pro eo, quod est, turpiter atque effeminate viuere.

Bene plaustrum perculit.

RVSTICORVM proverbium est, Bene plaustrum perculit. Apparet dici solitum in eos, qui quempiam impellunt, quo suapte sponte iam propendebat. Translatum a plaustris onustis, quae quo exonerentur, solent everti. Fit autem id commodius in eam partem, in quam propter

solum decliuius inclinant. Donatus indicauit hoc adagium exponens in Eunucho haec Parmenonis verba: Perculeris iam tu me? Ab hac sententia non abhorret Plautinum illud in Curculione: Qui monet, quasi adiuuat. Verba sunt lenonis, qui libentius sit mutaturus fidem, admonitus a trapezita, quod tamen vel citra monitorem erat facturus. Idem eleganter expressit Sophocles apud Plutarchum in vita Artaxerxis:

In Care periculum.

*)en kari\ to\n ki/ndunon, id est, In Care periculum, subaudi, facito, hoc est, in homine, aut re viliore, fac periculosam experientiam, in qua si parum feliciter cesserit, non multum sit dispendii capiendum. Huic adagio Carum mores fecere locum. Hic populus est, vt auctor est Mela Pomponius, incertae originis, vt quos alii au)to/xqonas2, id est, indigenas, nonnulli Pelasgos, alii Curetes existiment, gens vsque adeo armorum, pugnaeque amans, vt aliena etiam bella mercede conducti soliti sint agere. Vnde Theocritus in Encomio Ptolemaei:

Item Herodotus in Euterpe, ostendit Cares barbaro, seruilique fuisse ingenio, et ad quiduis malorum ferendum paratos, mercede proposita. Id quod indicat et Aristophanes in Auibus, *ei) de\ dou=lo/s2 e)sti kai\ ka/r, id est, Quod si seruus est et Car. Strabo libro Geographiae 14. narrat, Cares tota quondam errasse Graecia, passimque stipendiis meruisse. Ceterum in rebus bellicis vsque adeo praecelluisse, vt passim apud poetas arma bellica Carica nominentur, quemadmodum Anacreon Caricam loricam, Alcaeus Caricam cristam dixit, ad quam alludit Aristophanes in Auib. Suidas scribit, Cares primos mortalium mercede militasse, vt qui vitam suam vilem haberent. Hos igitur, qui conduxerant primos in acie collocare consueuerant, vt primos hostium impetus suo exciperent periculo, aut vbi fortuna belli difficilima videretur, illic obiiciebantur. Persae sua lingua ka/rdakas2 appellabant, qui rapto viuebant. Carum laudem his temporibus aemulari videntur Heluetii, gens bello nata, simplex alioqui, ac minime malum hominum genus, planeque dignum, vt quidem sentimus, quod hac quoque nota vacaret, et in literis, et in caeteris honestis studiis egregie valiturum, si relictis bellis huc animum appellerent. Vsurpat hoc adagium Socrates apud Platonem in Euthydemo, iubens in se potius fieri periculum transformationis, velut in homuncione Care, quem si perdas, non admodum grauis sit iactura. *ei) de\ u(mei=s2 oi( ne/oi fobei=sqe, w(/sper e)n kari\ e)n e)moi\ e)/stw ki/ndunos, w(s2 e)gw\, e)peidh\ kai\ presbu/ths2 ei)mi\ parakinduneu/ein e)/toimos2, kai\ paradi/dwmi e)mauto\n *dionusodw/rw| tou/tw|, w(/sper th=| mhdei/a| th=| ko/lxw|, a)pollu/tw me\, kai\ ei) me\n bou/letai, e(ye/tw. ei)d' o(/, ti bou/letai tou=to poiei/tw, mo/non xrhsto\n a)pofuna/tw. id est, Quod si timetis vos iuuenes, in me, tanquam in Care fiat periculum. Nam et ipse quandoquidem senex sum, paratus sum subire periculum, meque ipsum trado huic Dionysodoro, quasi Medeae Colchicae, perdat me, et si velit, in lebete coquat me. Sin minus,

quidquid voluerit, id faciat, tantum vt me reddat probum. Idem in Lachete huc respexit, cum ait: Cogitandum esse iis, qui primum docere incipiunt, et artis suae periculum cum magno iuuenum periculo faciunt, non Carem quempiam mercenarium, sed ciuium liberos in discrimen adduci. Et hunc imitatus Aristides in oratione Panathenaica, e)n de\ tw=| kari\ kai\ ou)k e)n toi=s2 e(autw=n sw/masi ta\s2 pei/ras2 poiou/menoi, id est, In Care vero, non in suis ipsorum corporibus facientes periculum. Vsus est eodem M. Tullius in actione pro L. Flacco: Quid, inquit, de tota Caria? nonne hoc vestra voce vulgatum est, Si quid cum periculo experiri velis, in Caria potissimum esse faciendum? Quem quidem locum apparet esse vitiatum, et in Care legendum esse, non in Caria. Huic diuersum est illud, Aureo piscari hamo, quod alibi reddemus.

In dolio figularem artem discere.

ITEM illud, e)n pi/qw| th\n keramei/an manqa/nein, id est, In dolio figulariam artem discere. De iis, qui protinus maximis in rebus artificii sui capiunt experimentum, cum paulatim a minutis ad summa proficisci conveniat. Neque enim figulus statim a dolio, id est, vase maximo artem auspicatur sed a pusiliis quibusdam vasculis, in quibus non sit graue dispendium, si quid secus accidat. In hanc ferme sententiam vsurpat Plato in Lachete: *skopei=n xrh\ ou) e)n tw=| kari\ h(mi=n o( ki/ndunos kinduneu/htai, a)ll' e)n toi=s2 u(ie/si te kai\ e)n toi=s2 tw= fi/lwn paisi\, kai\ a)texnw=s2 to\ lego/menon kata\ th\n paroimi/an h(mi=n sumbai/nh| e)n pi/qw| h( keramei/a, id est, Considerare oportet, ne hoc periculum nobis fiat, non in Care, sed in filiis simul, atque amicorum liberis, ac plane contingat, quod proverbio dicitur, in dolio figulina. Dicaearchus ad aliam sententiam torquet proverbium, vt admoneat vnumquemque artificem in suis negociis exerceri oportere, velut aurigam in ducendis curribus, nauclerum in gubernanda naui, medicum in curandis morbis. Tanquam absurdum sit, figulum in aurigatione versari, re videlicet aliena, ac non magis in dolio. Atque ita huc pertinebit illa sententia:

Nauim agere ignarus nauis timet, abrotanum aegro
Non audet, nisi qui didicit dare, quod medicorum est
Promittunt medici, tractant fabrilia fabri.
Scribimus indocti, doctique poemata passim.

Sic propemodum vsurpat Gregorius Theologus in Apologia De fuga: w(s2 to/ge paideu/ein a)/llous2 e)pixeirei=n, pri\n au)tou\s2 i(kanw=s2 paideuqh=nai, kai\ e)n pi/qw| th\n kera/meian to\ dh\ lego/menon, e)n tai=s2 tw= a)/llwn yuxai=s2 e)kmeleta=n th\n eu)se/beian, li/an e)moi\ fai/netai a)noh/twn, id est, Itaque alios velle docere, priusquam ipsi satis edocti sint, et in dolio, quod aiunt, figulinam, in aliorum animis meditari pietatem, mihi quidem videtur hominum insigniter desipientium.

Ne sutor vltra crepidam.

HVIC finitimum est illud, Ne sutor vltra crepidam, id est, Ne quis de his iudicare conetur, quae sint ab ipsius arte, professioneque aliena. Quod quidem adagium natum est ab Apelle, nobilissimo pictore. De quo Plinius lib. 35. cap. 10. scribit in hunc modum: Idem perfecta opera

proponebat in pergula transeuntibus, atque post ipsam tabulam latens, vitia, quae notarentur, auscultabat, vulgum diligentiorem iudicem, quam se praeferens: feruntque a sutore esse reprehensum, quod in crepidis vna intus pauciores fecisset ansas. Eodem postero die superbe ob emendationem pristinae admonitionis cauillante crus, indignatum prospexisse, denunciantem, ne supra crepidam sutor iudicaret. Quod et ipsum in proverbium venit. Hactenus Plinius. Huic similimum est, quod refert Athenaeus. Stratonicus citharoedus fabro secum de musica contendenti, Non sentis, inquit, te vltra malleum loqui? Eodem pertinet, quod huius nepos in epistolis scripsit, de artificio non recte iudicare quenquam, nisi et ipsum artificem. Quodque primo Moralium libro dixit Aristoteles, earum rerum vnumquenque iudicem esse idoneum, quarum sit eruditus. Et quod idem scripsit lib. 2. Naturalium, caecum disputare de coloribus. Quae verba iam inter nostri temporis scholasticos in proverbium abierunt, quoties quispiam de rebus ignotis disputat. Ad eandem sententiam referendum, quod ait Fabius Pictor apud Quintilianum, felices futuras artes, si soli artifices de iis iudicarent.

Dii facientes adiuuant.

VARRO libro de re rustica primo: Et, quoniam, vt aiunt, dii facientes adiuuant, prius inuocabo deos. Significat diuinam opem non cessantibus, sed industriis, et pro sua virili conantibus auxilio esse solere. Huc est referendum illud Homericum carmen, quod iam velut in proverbium abiit:

*thle/max' a)/lla me\n au)to\s2 e)ni\ fresi\ sh=|si noh/seis2,
*)/alla me\n au)to\s2,

Haec partim ipse tuo perpendes pectore tecum,
Partim aliquis diuûm tibi suggeret.

Idem M. Tullius vsurpauit lib. epist. ad Atticum 9. Omnia vobis imparatis agenda: Sed tamen,

Cum Minerua manum quoque moue.

HVIC finitimum est, su\n a)qhna=| kai\ xei=ra ki/nei id est, Auxiliante Minerua manum interim moue. Monet adagium, ne fiducia diuinae opis industriam remittamus. Convenit peculiariter in mulieres, quae lanificium exercent, fauente quidem, atque invocata Minerua: sed nihilo segnius interim operi insistentes. Sunt, qui putent, ab agasone quopiam natum, cuius asinus cum luto infixus haereret, deberetque illi succurrere, otiosus Herculem implorabat. Huic respondisse deum, vti interim manum admoueret asino laboranti, atque ita demum numen affuturum. Alii diuersam huic fabulam afferunt, puta, quendam, cum esset decertaturus, Mineruam consuluisse, num futurum esset, vt victor discederet. Responsum est fore. Verum, cum ille ingressus in theatrum, in certamine manibus staret otiosis, percussum ab aduersario victum fuisse. Ad hoc adagium pertinet elegantissimum illud carmen, quod ex Agathonis tragoedia citat Aristoteles, libro Moralium Eudemiorum 5.

Nostro Marte.

QVOTIES, nullis auxiliis adiuti, nostropte ingenio, propriisque viribus rem peragimus, nostro Marte peragere dicimus. Aut etiam cum nostro periculo res geritur. M. Tull. lib. Officiorum 3. Hanc igitur partem relictam explebimus nullis adminiculis, sed, vt dicitur, Marte nostro. Hactenus ille. Idem Philippica 2. de Deiotaro loquens. Rex enim ipse sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simulatque audiuit eius interitum, suo Marte res suas recuperauit. Cod. lib. 2. titulo. Ne liceat potentioribus, cap. 1. Bene admodum constituit Claudius consultissimus princeps, parens noster, vt iactura causae afficerentur hi, qui sibi potentiorum patrocinium advocassent, vt hoc proposito metu, iudiciariae lites potius suo Marte decurrerent, quam potentiorum domorum opibus niterentur. Rursus lib. 3. tit. De iudiciis, cap. 11. Illo procul dubio obseruando, vt si neque per alterutram litigantium partem, nec per iudices steterit, quo minus lis suo Marte decurrat, sed per patronos causarum, licentia detur iudici. Translatum videtur ab Imperatoribus, qui suis ipsorum auspiciis, et copiis bellum sustinent, siquidem Plautus etiam, Meis copiis, dixit, pro meo Marte. Sapiunt proverbium etiam illa, Vario Marte, Dubio Marte, Iniquo Marte. Huic adagio pene diuersum est illud, quod alibi retulimus, ou)k a)/neu qhse/ws2, id est, Non absque Theseo.

Nequidquam sapit, qui sibi non sapit.

SENTENTIA vel hodie vulgo frequentissime iactata, frustra sapere, qui sibi non sapiat. Plato in Hippia maiore, *kai\ polloi=s2. inquiens, sundokei=, o(/ti to\n sofo\n, au)to\n au(tw=| ma/lista dei= sofo\n ei)=nai. id est, Idem itidem et plerisque videtur, quod oportet eum, qui sapiat, ipsum sibi maxime sapientem esse. Vsurpat et Cicero in epistola quadam ad Trebatium, ostendens ex tragoedia Medea sumptam: Et, quando, inquiens, coepi agere Medeam, illud semper memento:

Est autem versus trochaicus. Idem Epistolarum familiarum [perhaps: familiarium] libro 13. ad Caesarem Imperatorem: Itaque ab Homeri magniloquentia confero me ad vera praecepta *eu)ripi/dou:

Quem versum senex Praecilius laudat egregie. Idem lib. de Diuinatione 1. citat ex Ennio in astrologos, Qui sibi ipsimet non sapiunt, alteri monstrant viam. Quibus diuitias pollicentur, ab his drachmas ipsi petunt. Citatur a Luciano in Apologia:

Eundem Alexander torsit in Callisthenem, qui se moribus eorum, quibuscum viuebat, non accommodaret, sed praeseferebat, nihil eorum, quae illic gerebantur, sibi placere. Eaque libertas optimo viro attulit

exitium, cum Anaxarchus philosophus omnium adulatorum abiectissimus, haberetur in pretio. Huius generis est illud apud Suetonium:

Cantherium in fossa.

CANTHERIVM in fossa: rusticum proueribum: sed tamen e re militari natum. Hoc licebit vti, quoties quis ad id negotii trahitur, in quo nequaquam valeat. Aut vbi res vehementer erit impedita, periculosave. Refertur a T. Liuio, decadis tertiae lib. 3. Narrat autem, cum Fabius Capuam obsideret secundo bello Punico, Iubellium Tauream, inter equites Campanos nobilissimum, e Romanorum exercitu quemvis ad singulare certamen euocasse, ausumque prodire Claudium Asellium. Deinde, vbi diutius vterque alterum libero campo elusisset, Campanus in cauam viam descendere iussit, alioqui equorum, non equitum fore certamen. Eo cum Romanus, re, quam verbis, ferocior, exemplo descendisset, rursum elusit Taurea sermone, qui postea in rusticum versus est prouerbium: Minime scis, inquiens, cantherium in fossa? Qanquam ex Liuianis verbis parum liquet adagii sensus, tamen coniecturis facile deprehenditur. Pugnat autem cum illo, quod alibi dicemus: to\n i(/ppon ei)s2 pedi/on, id est, equum in planiciem. Etenim, quemadmodum plurimum valet equus in planicie, ita minime valet in fossa.

Tantali talenta.

*ta/lanta tanta/lou, id est, Tantali talenta. De immensis opibus. Nam Tantalus Phryx ob luculentas diuitias in fabulam hominum venit, ita vt fingatur et apud inferos similie quiddam pati, cuiusmodi solent inter congestas opes tenaces isti diuites. Horatius:

Tantalus a labris sitiens fugientia captat
Pocula, quid rides? mutato nomine, de te
Fabula narratur.

Ostendit, allegoriam figmenti ad diuites sordidos pertinere. Vsurpatur adagium a Platone in Euthyphrone. Suidas ait esse et apud Epicharmum, et apud Anacreontem. Effertur et ad hunc modum, cum venusta quadam vocum allusione: ta/lanta tanta/lou talanti/zetai, id est, Tantali talenta talentizat: hoc est, librat, et accumulat. Porro, Tantalum praediuitem fuisse, testatur vel illud ex tragoedia carmen apud Plutarchum, libro De exilio.

Idem alibi ingentes diuitias, plou=ton tanta/leion appellat, id est, opes Tantalicas, Antiphanes apud Athenaeum lib. 6.

*oi(=an pot' e)/xe kai\ qri/bwn o( tanta/lou
*malako\n tala/ntois2 e)ktalantwqei\s2 a)nh\r.

Qualem olim habebat et Thribon, qui molliter
Exutus est ipsis talentis Tantali.

Pelopis talenta.

*mh/ moi ga=n pe/lopos2, mh/ moi xru/seiwa ta/lanta
*ei)/h e)/xein, mhde\ pro/sqe qe/ein a)ne/mwn.

Porro talentum apud Atticos, maxima pecuniae summa erat. Talentum minus valebat libras sexaginta, talentum magnum octoginta. Vnde illud in Phormione:

Midae diuitiae.

*mi/dou plou=tos2, kai\ mi/dou plousio/teros2 id est, Midae opes, et Mida locupletior: in prouerbium abierunt, propter immensas eius regis opes, quae fabulis quoque compluribus fecere locum. Statius in Surrentino Pollii:

Fuit hic Midas Phrygiae tyrannus, cui, iuxta poetarum figmenta, concessum a diis est, vt, propter Bacchum hospitio acceptum, quod vellet, optaret; accepturus quidquid optasset. Optauit, vt, quidquid corpore contigisset, protinus [correction of the transcriber; in the print protinns] in aurum verteretur. Historicorum literis proditum est, huic puero dormienti formicas in os grana tritici congessisse: respondisse augures, omnium mortalium illum ditissimum futurum, atque ita euenisse. Huic Plinius primum attribuit locum inter insigniter diuites, lib. 33.

Non omnino temere est, quod vulgo dictitant.

APVD Aristotelem vsurpatur prouerbii vice, et apud eruditos iam olim in prouerbium abiit nobilis illa Hesiodi sententia: h(\n a(/pantes2 a)/|dousi, quemadmodum ait Aristides in defensione Periclis, quae dicit, non vsquequaque irritum esse solere, quidquid rumore populi iactatum fuerit. Ea est in operis volumine secundo, cui titulus, Opera et dies:

*deinh\n de\ brotw=n u(paleu/eo fh/mhn.
*fh/mh ga/r te kakh\ pe/letai, kou/fh me\n a)ei=rai
*rei=a ma/l', a)rgale/h de\ fe/rein, xaleph\ d' a)poqe/sqai.
*fh/mh d' ou)/tis2 pa/mpan a)po/llutai, h(/ntina polloi\
*laoi\ fhmi/zousi, qeo\s2 nu/tis2 e)sti\ kai\ au)th\.

Rumores hominum cures vitare molestos.
Fama malum est, oritur, surgitque facillima: verum
Difficile hanc perferre, graue est, sedare coortam.
Nam non vlla quidem prorsum perit irrita fama,
Per populos quaecunque volat, quia numen et ipsa est.

Potest bifariam accipi sententia: nimirum aut non plane falsum videri, quod plurimis est in ore, quodque populi consensus approbat: aut non prorsus aboleri posse rumorem etiam falsum, qui iam in vulgus dimanarit. Proinde admonet, vt solicite caueamus, ne vel falso per temeritatem in fabulam vulgi venire contingat. Quod autem famam deam dixit, cum Homero sensit, qui compluribus locis o)/ssan suam inducit. sic enim deam ipsam appellat. Et hunc aemulatus Virgilius in quarto Aeneidos:

Domum cum facis, ne relinquas impolitam.

CVM nulla huius poetae sententia non cesserit in pouerbium, tamen eas libentius recensebimus, quae, propter aenigmatis inuolucrum, propius accedunt ad speciem prouerbialem: quod genus est illa ex eodem, quem modo citauimus, libro.

*mhde\ do/mon poiw=n a)nepi/ceston katalei/pein,
*mh/ toi e)fezome/nh krw/zh| lake/ruza korw/nh.

Neue domum fabricans, linquas mutilamque, rudemque,
Ne forte insideat cornicans garrula cornix.

Proculus interpres admonet locum hunc bifariam accipi. Quibusdam videri, monere poetam, vti quisque domicilium ante hyemem absoluendum curet, ne tum non habeat, quo depellat frigoris molestiam. Hyemem enim cornicis indicatam symbolo, videl. auis hybernae. Porro, cum semper alias, tum maxime mensibus hybernis oi)=kos2 fi/los2, oi)=kos2 a)/ristos2, id est, Est grata domus, domus optima: quemadmodum in prouerbio est. Alii putant significatum, aedificium semel institutum, non oportere semiperfectum relinquere, ne vulgo risui sis: et, qui praeterierint, obloquantur, carpantque leuitatem tuam, qui, quod coeperis, non absoluas. Eam autem obtrectantium petulantiam per cornicem voluit indicare poeta: nempe auem garrulam, et obstreperam: vt hinc etiam verbum prouerbiale ductum sit, krw/zein. At ipsi Proculo magis probatur, vt kaqolikw=s2 accipiamus, vnicuique negocio, quod semel instituerimus, finem idoneum imponendum, vt nihil omnino desideretur, et vbique connitendum ad perfectionem. Id quo longius auocabitur a simplici sermone, hoc venustiius fiet, et magis prouerbiale. Veluti si quis adhortetur aliquem, ne literarum studium deserat, sed laudabiliter institutis summam imponat manum, ne vulgo ludibrio sit, quod a bene coeptis destiterit, Hesiodium hoc obiiciens.

Ne a chytropode cibum nondum sacrificatum rapias.

Indicat et M. Tullius, irreligiosum fuisse, cibum e patella edere. Scribit enim ad hunc modum libro de Finibus secundo: Atqui reperiemus Asotos primum ita non religiosos, vt edant de patella: deinde ita mortem non timentes, vt illud in ore habeant ex Hymnide. Mihi sex menses satis sunt vitae septimum orco spondeo. Est autem versus trochaicus. Suet. in Vitellio prodit, eum illum adeo non profundae modo, verum etiam intempestiuae fuisse gulae, vt ne in sacrificio quidem vnquam, aut vllo itinere temperarit, quin inter altaria ibidem statim viscus et farra e foco pene rapta manderet, circaque viarum popinas fumantia obsonia, vel pridiana, atque semesa. Quantum ad simplicem attinet sensum, docet, ne ritu pecudum ad cibum capiendum irruamus, sed ita demum edamus, si prius inde primitias diis immolauerimus. Antiquitus enim, vt auctor est in Symposiacis

Plutarchus, inter res sacras habebatur et mensa quotidiana. proinde cibum sumturi, diis consecrabant ta\s2 a)parxa\s2, hoc est, primitias: ac deinde non indecore, neque tumultuanter, sed religione quadam ad conuiuium accedebant lotis manibus, non aliter, quam ad sacrum epulum. Qui mos et hodie durat apud bene moratos Christianos. Sed prouerbialius fiet, si intelligamus, non esse spoliandos, nec inhumanius expilandos ministros, aut seruos nostros, verum et illis aliquam pecuniae portionem relinquendam, quo viuant. Fortassis quadrauerit et in hos, qui praepropera auiditate commodum auferre student, prius quam oporteat: et quodammodo messem facere, prius quam maturuit seges: veluti si quis legatum, aut promissum statim e vestigio flagitet, cum ciuilius sit in dies aliquot silere: aut si quis, modo nactus imperium, protinus incipiat populum exactionib. spoliare: aut si quis sponsam puellam, non expectata aetate, nec expectatis nuptiarum caeremoniis, properet amplecti. Sumtum est a ritu sacrorum, in quibus olim epulabantur. Huc pertinet et illud, quod aibi retulimus ex Athenaeo libr. nono, a)po\ thga/nou, id est, a patella frixoria. Libro sexto refert hunc senarium ex Pherecrate:

Quidam pro lopade th/ganon dixere, quod Iones h)/ganon. Hinc composita a)pothgani/zein. Ita Phrynicus apud Athenaeum libro 6. h(du\ d' a)pothgani/zein a)/neu sumbo/lwn id est, Iucundum est a sartagine tollere sine symbolis, id est, si nihil sit soluendum, et si id liceat immuni. Rursus alias apud hunc ipsum ex Archestrato: a)farpa/zousa o)beli/skou. id est, Rapiens a veru. De muliere, quae sacra nondum immolata deuorare dicta sit: Apud eundem lib. 6. Anaxandrides:

*tw=n zwgra/fwn me\n h( kalh\ xeirourgi/a,
*)en toi=s2 pi/naci kremame/nh qauma/zetai.
*au(/th de\ semnw=s2 e)k lopa/dos2 a)rpa/zetai
*)apo\ tou= tagh/nou t' eu)qe/ws2 a)fani/zetai.

Pictoris opera pulchra, tabula pensili
Spectantur, ac spectata sunt miraculo, at
Rapiuntur haec e lopade pulchre, ac protinus
Redduntur ipsa euanida e sartagine.

In genere poterit accommodari ad quemvis, qui negotium irreuerenter, et illotis, vt aiunt, pedibus aggreditur.

Haec potior.

PLVTARCHVS in Problematib. Graecanicis prouerbium quoddam refert ad hunc modum. *)apo/ tinos2 e)r)r(e/qh to\ paroimiw=des2, au(/th kuri/a; di/nw o( taranti=nos2 strathgw=n, a)nh\r de\ w)\n a)gaqo\s2 e)n toi=s2 polemikoi=s2 a)poxeirotonhsa/ntwn au)tou= ti/na gnw/mhn tw=n politw=n, w(s2 o( kh=ruc a)nei=pe th\n nikw=san, au)to\s2 a)natei/nas2 th\n decia\n, a(/de, ei)=pe, krei/sswn. ou(/tws2 ga\r o( qeo/frastos2 i(sto/rhke. prosisto/rhke de\ kai\ o( a)pollo/dwros2 e)n r(uti/nw| tou= kh/rukos2, au(=tai plei/ous2 ei)po/ntos2, a)ll' au(=tai, fa/nai belti/ous2. kai\ e)pikuriw=sai th\n tw=n e)latto/nwn xeirotoni/an. Horum verborum hic ferme sensus, Vnde fluxit illud, quod prouerbii vice dicitur, Haec victrix? Dinon Tarentinus, ductor exercitus, vir apprime fortis, reique bellicae sane quam peritus, cum in concione dixisset sententiam, eaque ciuium

suffragiis esset reiecta: deinde praeco pronunciaret sententiam, quae vinceret, sublata dextera, haec, inquit, potior. Nam ad hunc modum retulit Theophrastus. Caeterum Apollodorus in Rhytino illud adiunxit, cum praeco respondisset, at hae sententiae numero plures sunt, Dinonem protinus subiecisse, sed hae meliores. Atque ita pauciorum sententiam fuisse promulgatam. Quibus ex verbis coniicere licet, ita vulgo dici solere, si quando significaretur consilium aliquod esse praestantius, et conducibilius, etiamsi pluribus secus videretur. Aut vbi, qui numero pauciores essent, facultate praeponderarent. Quod genus fuerit, vt res exemplis demonstretur. Maxima pars hominum voluptate, lucrisque felicitatem metitur, perpauci virtutem amplectuntur. Caue, ne quid te moueat multitudinis exemplum, au(/th ga\r krei/sswn. Imo nemo pene est in toto principis famulitio, qui tibi non bene velit: sed vnus tibi refragatur, qui tantum vbique valet, vt in ipsum fere principem agat tyrannum: Quare, si res e suffragiis penderet, viceras. Sed au(/th kuri/a. Porphyrion leuiter, ceu digito, prouerbium indicat, exponens eum locum in Horatianis Epodis:

Quanquam deprauate, sicut opinamur, legitur in multis exemplaribus kir)r(o/non ni/ka. Castigate legetur, ni fallimur, kar)r(o/nwn ni/ka, hoc est, praestantiorum victoria. Nam Oda concionalis est, ac fugam decerni iubet, communib. omnium suffragiis. Quod si fieri non queat, vt id, quod est optimum, multitudini probetur, saltem vincat ea sententia, quae sit potior, etiamsi paucioribus suffulta suffragiis. Ad id faciunt, quae Plato scripsit libr. de leg. 1. pulcherrimum esse victoriae genus, cum turba cedit potioribus [correction of the transcriber; in the print potioriribus]: et in decernendo magis spectatur pondus suffragiorum, quam numerus. Verba Platonis ex eo, quem diximus libro, sunt haec: e)n o(po/sais2 me\n ga\r oi( a)mei/nones2 nikw=si to\ plh=qos2 kai\ tou\s2 xei/rous2, o)rqw=s2 a)\n au(/th krei/ttwn te au)th=s2 le/goiq' h( po/lis2, e)painoi= to/ te a)\n dikaio/tata toiau/th| ni/kh|, tou)nanti/on de\, o(/pou ta)nanti/a, id est, Quibuscunque siquidem in ciuitatibus meliores qui sunt, ii vincunt multitudinem, ac deteriores: ibi respublica seipsa superior, recte dicetur, et huius victoriae nomine meritissimo laudabitur: secus autem, vbi secus accidit. Eodem respexit Plinius, cum quaeritur in Epistolis, numerari sententias, non expendi. Huc pertinet Liuianum etiam illud: Maior pars vicit meliorem. Indicat idem Homerus Iliados libro primo.

Neque vero praetereundum hoc loco, quod de Zenone philosopho memorat Diogenes Laertius. Zenon, cum videret Theophrastum magnifieri, laudarique, quod plures haberet auditores, ad hunc respondit modum: *)ekei/nou me\n xoro\s2 mei/zwn, o( e)mo\s2 [note: in the print u)mo\s2] de\ sumfwno/teros2, id est, Maior quidem est illius chorus, at meus melius consonans. Itaque locus fuerit adagio, siue cum negabimus spectandum, quam multis placeamus, sed quam bonis: siue cum suadebimus, id sequi oportere, non quod plurimis placeat, sed quod per se sit optimum factu, etiamsi paucissimorum calculis approbetur. Siue cum dicemus, vnius, aut alterius studium pluris aestimandum, qui vel opibus, vel gratia, vel auctoritate praepolleat, quam

multitudinis beneuolentiam, quae numero tantum superior sit, reliquis omnibus inferior. Quemadmodum apud Plautum quispiam contemnere se dicit minutos illos deos, modo Iouem vnum sibi propitium habeat. Nec absurde trahetur in vsum, quoties vna vis plus potest reliquis omnibus: vt si quis dicat: Haec causa plurib. probatur, pluribus fulcitur rationibus, nititur aequo, dictatur a legibus, verum altera kuri/a. Sic enim volo, sic iubeo. Nam omnia cedant necesse est, quoties rex huiusmodi promit oraculum, quale profert apud Homerum Agamemnon:

De cuiusmodi Lucianus in captiuo, kai\ to\ di/kaion e)n th=| xeiri\ tiqeme/nwn. id est. Qui ius in manu reponunt, quique ius in manu posuerunt. Pyrrhum e liberis quidam adolescens admodum, interrogabat, cuinam esset relicturus regnum. Is respondit, o(/s2 a)\n, inquit, u(mw=n th\n ma/xairan o)cute/ran e)/xh|. Quicunque vestrum acutiorem habet gladium. Id dictum Plutarchus in eius vita non arbitratur multum abesse ab illa tragica execratione.

In hos igitur, qui vi rem gerunt, et quibus, vt Ennius ait, ferro geritur res, quibus ius est in armis, et quibus leges inter arma silent, per ironiam recte torquebitur, au(/th krei/sswn, kai\ au(/th kuri/a. Nam Graecis ku/rios non solum dominum significat [correction of the transcriber; in the print signifieat], verum etiam eum, qui praeualet auctoritate. Et Suidas indicat concionem illis kuri/an dici, in qua soliti sint creati magistratus. Aristophanes in Acharnensibus kuri/an e)kklhsi/an appellat, in qua e)ku/roun ta\ yhfi/smata, id est, vincebant suffragia. Nonnunquam ad rem refertur, vt apud Euripidem in Iphigenia Aulidensi,

Significat enim seruus, quanquam esset conditione inferior Menelao, tamen hoc se potiorem esse, quod iustiorem haberet causam. Non abhorret hinc, quod M. Tullius dixit in Pisonem: Sed omitto, vt sit factus vterque nostrum. Sit sane fors domina campi.

Delius natator.

*dh/lios kolumbhth\s2, Delius natator. Olim vulgo dicebatur admodum natandi peritus, quique posset in summa natare aqua. Natum adagium, aut certe factum illustrius ex Socratis apophthegmate. Cum enim huic Euripides librum obtulisset Heracliti, cui cognomen additum skoteinw=| propter affectatam scriptorum obscuritatem, rogaretque, cuiusmodi videretur, respondisse fertur hoc pacto, *(\a me\n sunh=ka gennai=a, oi)=mai de\ kai\ a)\ mh\ sunh=ka, plh\n dhli/ou dei=tai kolumbhtou= ei)s2 to\ mh\ a)popnigh=nai e)n au)tw=|. id est. Quae quidem intellexi, praeclara: arbitror autem et ea, quae non intellexi: quanquam natatore Delio opus, vt ne quis in eo praefocetur. Haec Socrates, alludens simul et ad prouerbium, et ad Heracliti sensus nimium abstrusos, ac profundos: vt, nisi natator insigniter peritus contigisset, periculum esset, ne lector in eo libro suffocaretur,

mergereturque. Laertius in Heraclito refert hoc dictum ad Cratetem quendam, qui primus Heracliti librum de natura Graecis inuexerit, et hoc elogio commendarit.

Dicendo dicere discunt.

*)ek tou= le/gein to\ le/gein pori/zetai, id est, Dicendo consequimur, vt dicamus. Syrianus, Hermogenis interpres, Euagoram sophistam taxat, qui dicendi facultatem non putarit ratione, sed vsu duntaxat constare, fierique, vt dicendo consequeremur dicendi facultatem. *)aciou=ntos2 de\, inquit, kata\ th\n surfeth\n paroimi/an, to\ le/gein e)k tou= le/gein pori/zesqai. id est, Existimantis, iuxta vulgare prouerbium, dicendi facultatem dicendo contingere. Vsurpauit et M. Tull. lib. 1. De oratore, In quo, inquit, fallit eos, quod audierunt, dicendo homines vt dicant efficere solere. Verumetiam illud dicitur, peruerse dicere, homines peruerse dicendo facilime consequi. Plinius libro Epist. 6. Video etiam multos paruo ingenio, literis nullis, vt bene agerent agendo consecutos. Latius autem patet adagium, nempe ad cuiusvis rei peritiam, quam potissimum vsus suppeditat, optimus rerum omnium magister. Proinde prouerbiales erunt omnes id genus: fabricando fabricam disces, canendo musicam, militando militarem artem, scribendo disces scribere.

Multi, bonique.

*polloi\ ka)gaqoi\, i. Multi, bonique. Prouerbiali figura dicebatur olim. Translatum a ritu sacrorum, in quibus sacrificulus rem diuinam facturus dicebat, ti\s2 th=| de\, i. Quis hic? Dein qui aderant, respondebant, polloi\ ka)gaqoi\. i. Multi et boni. Atque haec partim ominis causa dicebantur: oportebat enim in sacris eu)fhmei=n, hoc est, bene ominata dicere: partim, vt, si quis esset sibi conscius admissi piaculi, discederet a mysteriis. Plutarchus in Symposiacis, *)/epei ma/rture/s2 ge tw=| pla/twni polloi/ t' a)gaqoi/ te pa/reisin. id est. Quandoquidem Platoni testes adsunt multique bonique. Sed de hoc ante meminimus, Quo quidem allusit et Aristides in Pericle, *)all' w(/s2 g' a)\n ei)=s2 tw=n kalw=n ka)gaqw=n a)nepi/fqonon au)tw=| kai\ kaqara\n th\n marturi/an a)pe/dwke. id est. Verum velut vnus e numero honestorum, ac bonorum, citra inuidiam, ac purum illi reddidit testimonium. Quin etiam Homericum illud iam prouerbii vice receptum est, *hu/s2 teme/gas2 te. Magnusque bonusque. Est subinde et apud Aristophanem. Prouerbium igitur locum habuerit, quoties aut testes, aut iudices, aut conuictores significamus idoneos, ac neutiquam reiiciendos.

Heroum filij noxae.

*)andrw=n h(rw/wn te/kna ph/mata. id est, Virorum heroum filii noxae. Veteribus illud obseruatum fuit, praestantium virorum filios multum a progenitorum moribus abfuisse. Vnde et Demosthenes dixit, *tw=n a)gaqw=n a)ndrw=n w(/sper ei)marme/nh ei)/h, fau/lous2 a)pobai/nein tou\s2 u(iou\s2. id est, A viris egregiis, perinde quasi fato quodam id accidat, improbos proficisci filios. Quae quidem Demosthenis sententia refertur ab Aristide in Cimone. Interpres, quisquis is fuit, homo nec indiligens, nec indoctus, hoc loco prouerbium citat, quod modo retulimus. Manet et hodie vulgatus iocus: ex sapientissimis patribus stultissimos propagari liberos. Euripides in Heraclidis, generaliter hanc sententiam ad omnes mortales retulit.

*(/ena ga\r e)n polloi=s2 i)/sws2
*eu(/rois2 a)\n o(/s2 tis2 e)sti\ mh\ xei/rwn patro\s2.

*pau=roi ga\r toi pai=des2 o(moi=oi patri\ pe/lontai,
*oi( ple/ones2 kaki/ous2, pau=roi de/ te patro\s2 a)rei=ous2

Aequat rara patrem soboles, sed plurimi ab illis
Degenerant, pauci superant probitate parentem.

Declamat hoc argumentum Aelius Spartianus in Seuero Caesare, multis exemplis declarans: ita fere vsu venisse, vt viri, seu virtute, seu literis, seu fortunae indulgentia insignes, aut nullos omnino liberos habuerint, aut tales reliquerint, vt magis ex vsu rerum humanarum fuerit, illos absque liberis decedere.

Nunquam ex malo patre bonus filius.

EVRIPIDES hanc sententiam prouerbio celebrem fuisse testatur, ex malo patre non progigni bonos liberos:

*feu= feu=, palaio\s2 ai)=nos2 w(s2 kalw=s2 e)/xei.
*ou)k a)\n ge/noito xrhsto\s2 e)k kakou= patro\s2.

Heus heus, vt illud dictitant recte, probum
Patre ab improbo non posse nasci filium.

Adstipulatur huic dicto prouerbium illud: kakou= ko/rakos2 kakon w)o/n, i. Mali corui malum ouum. Item illud Theognidis.

Alio relinquente fluctu, alius excepit.

ARISTIDES in Themistocle: *qemistokle/a de\ ta\deu/tera a)ei\ tw=n prote/rwn mei/zwna e)cede/xeto, kai\ to\ th=s2 paroimi/as2 au)tw=| perieisth/kei, to\ me\n ga\r e)/lipen au)to\n ku=ma, to/d' e)gkatela/mbanen, e(/ws2 diech=lqe dia\ tw=n trikumiwn nikw=n. id est, Themistoclem posteriora semper maiora prioribus excipiebant, atque illud, quod prouerbio dicitur, illi accidit [correction of the transcriber; in the print accicidit]: Nam haec illum reliquit vnda, illa vero excepit, donec per tricymias victor euasisset. Videtur autem versus fuisse prouerbialis, quam Aristides ad vsum suae sententiae nonnihil detorsit. Legit integre ad hunc modum:

Sumpta metaphora a periculose nauigantibus, qui semper post vnius impulsum fluctus, alium expectant, succedentibus inuicem procellis. Atque etiam numerant vndarum insultus, periclitantes nautae. Nam decimam quanque maxime formidant, quam veteres decumanam appellabant. Graeci grauissimas illas procellas, trikumi/as2 vocant. Nec inconcinne deflectetur ad incursus malorum, cum, vt fere fit, calamitas calamitati succedit, iuxta prouerbialem illum versiculum:

Duobus pedibus fugere.

*)ek duoi=n podoi=n katafeu/gein. id est, Duobus pedibus confugere. Aristides in oratione Panathenaica: kai\ mh\n au)to\ tou=to prw=ton, to\ pa/ntas2 tou\s2 e)n xrei/a| bohqei/as2 katafeu/gein e)pi\ th\n po/lin,

w(/sper e)k duei=n podoi=n w(s2 a)lhqw=s2, kai\ mhdemi/an tw=n a)/llwn po/lewn o(ra=n, me/ga kai\ fanero\n su/mbolo/n e)sti, kai\ sthlhs2 a)/meinon, tou= proe/xein eu)qu\s2 e)c a)rxh=s2. id est, Atqui primum illud ipsum, quod quibuscunque opus esset auxilio, ad hanc confugerent ciuitatem, plane tanquam duobus pedibus, neque vllam aliam reliquarum ciuitatum respicerent, magnum, et euidens argumentum est, ac monimentum columna praestantius, eam protinus ab initio praecelluisse. Is, qui scholiis quibusdam, haud quaquam contemnendis, hunc auctorem illustrauit, admonet, prouerbium ductum ab iis, qui festinant cursu, vt non dissimile videatur illi, a)mfote/rais2 xersi\n, i. Ambabus manibus, quo prouerbio sedulitatem, celeritatemque peragendi negotii significamus. Vel a nauigantibus, perinde quasi dicas, duobus clauis. Nam gubernaculum nauis pedem appellant, quod eo nauis, cum huc atque illuc vertitur, velut ingredi videatur. Itaque confine fuerit illi, quod alibi diximus, e)pi\ duoi=n o(rmei=n. Vt alterutrum sensum accipiamus, aut summo studio, summaque celeritate illos ad vrbem confugere solitos, aut tutissimum illic omnium receptaculum fuisse. Quamquam Aristophanes e)n o)/rnisin, ad celeritatis significationem retulit, cum ait:

Interpres admonet, a nauibus sumptum, secundo vento currentibus: sensum autem esse hunc: Summa vi, summoque conatu.

Quis aberret a ianua.

*ti\s2 a)\n qu/ras2 a(ma/rtoi, id est. Quis aberret a ianua? Dici solitum, vbi quis penitus aberrat a vero, totoque fallitur iudicio. Vsurpatur ab Ariftotele tw=n meta\ ta\ fusika\ lib. 2. ipsa statim in fronte: et in omnibus quidem exemplaribus, quae videre contigit, qu/ras2 per u scriptum reperitur. Praeterea ianuam vertit Argyropylus, nec malus interpres, nec philosophus cuiquam aspernandus. Ad haec Auerrois, hunc enarrans locum, palam declarat sese de ianua sensisse. Denique in commentariis Alexandri Aphrodisei, consimili modo qu/ras2 inuenitur. Quod si quo modo fas esset, a tot exemplaribus, a tantis auctoribus dissentire, nobis quidem magis probabilis lectio videatur, si qh/ras2 legatur per h, non per u. Quod autem qu/ras2 irrepsit, mirandum non est. Primum, quod perfacilis erat lapsus vnius literulae deprauatione. Deinde metaphorae ratio magis obuia, magisque ad manum sita, fieri potuit, vt doctis etiam philosophis imposuerit. Quippe quibus fabula non perinde nota fuerit, vt communis illa similitudo de domus ingressu, deque primis cognitionis principiis. Postremo de codicum inter se consensu nequaquam mirandum videbitur iis, qui sunt vel mediocriter in pensitandis, conferendisque codicibus exercitati [correction of the transcriber; in the print exexcitati]. Fit enim saepenumero, vt vnius archetypi mendum, modo veri fucum aliquem praeseferat, in vniuersam deinde veluti posteritatem librorum propagetur, *kai\ pai=das2 pai/dwn kai/ toi meto/pisqai ge/nwntai. Neque vero haec dicuntur, quod hac de re, si quis forte diuersum sentiat, digladiari velimus, vel quod hoc sit ab nostro instituto alienum, vel quod non ignoremus, quam lubrica, plenaque discriminis res sit, in tantis auctoribus quidquam

immutare. Tantum coniecturas, quibus adducimur, in medium afferemus. Quae si cui videbuntur idoneae, nostrae subscribet opinioni: sin minus, veterem sententiam hoc iam obtinebit libentius, quod etiam in dubium vocata vicerit. Primum igitur omnium nobis scrupulum haud mediocrem iniecit vetustissimus simul, et emendatissimus codex orationum Aristidis rhetoris, in quo non solum qh/ras2 inuenimus scriptum, verum etiam indicatam fabulam, antiquissimam, pariter et auctorem, vnde prouerbium hoc Aristotelicum, ni fallimur, dimanarit. Igitur Aristidis in oratione, cui titulus, Pericles, verba sunt haec: *ou)kou=n pri/n tina tw=n a)ntipa/lwn e(lei=n e(/na tw=n fi/lwn qhreu/sas2 a)/geis2, kai\ pe/ponqas2 tauto\n tw=| pinda/rou phlei=, o(\s2 th=s2 qh/ras2 dih/marte, kai\ to\n eu)ruti/wna fi/ltaton o)/nta au)tw=| prosdie/fqeire. id est. Itaque, priusquam aduersariorum quempiam ceperis, vnum ex amicis venatu nactus adducis. Atque idem accidit tibi, quod apud Pindarum Peleo, qui aberrans a fera, quam petebat, Eurytionem, quem sibi carissimum habebat, interemit. Adstipulantur hoc loco scholia, quae extant in hunc auctorem, nullo quidem certo titulo, veruntamen sicuti res indicat, hominis nec indiligentis, nec indocti. Proinde non grauabimur, et huius adscribere verba, si quis forte fortuna requisiturus est, me/mnhtai, inquit, e)n u(/mnois2 pi/ndaros2, o(/ti to\n eu)ruti/wna to\n tou= i)/routou= a)/ktoros2 pai=da e(/na o)/nta tw=n a)rgonautw=n, sunqhreu/onta a)/kwn a)pe/kteine phleu\s2. fi/lon de\ le/gei, e)peidh\ suggenh\s2 tou=tou h)=n, puleu\s2 ga\r pro/ qeti/dos2, qugate/ra a)/ktoros2 th\n polu/mhlon ei)=xe gunai=ka, o( de\ a)/ktwr path\r i)/rou, o(\s2 pai=da e)/sxe to\n eu)ruti/wna. i. Meminit in hymnis Pindarus, quem admodum Eurytionem Iri, cui pater Actor, filium ex Argonautis vnum, secum venantem imprudens occiderit Peleus. Amicum autem vocat, quod huic esset affinis. Nam Peleus ante Thetidem, Polymelam habuerat vxorem Actoris filiam. Porro Actor Iri pater erat, cui filius Eurytion. Proinde non dissimile veri videtur, ex Pindaro profectum adagium, quod tacito, sicuti fere facit, auctoris nomine vsurpauit Aristoteles, vt intelligamus illum th=s2 qh/ras2 diamartei=n, qui non solum feram ea parte non ferit, quam destinarat, verum toto aberrat captu, ne attingens quidem, quod appetebat. Iam vero neque postulamus, vt quisquam haec probet: nisi videbuntur cum Aristotelis sententia, vel ad amussim, vt aiunt, congruere. Disserit enim eo loco philosophus de rerum naturalium cognitione, quae sit eadem et facilis, et difficilis. Facilitatis illud argumentum adducit, quod ea nemini non aliqua ex parte contigit: difficultatis, quod exacte nulli. Neminem autem fuisse, qui nihil omnino veritatis in rerum cognitione naturalium attigerit, id prouerbio veluti fulcit, ti\s2 a)\n, inquiens, qh/ras2 a(ma/rtoi. Tanquam singulorum exactam tenere scientiam, perinde sit, quasi si quamcunque partem destinaris, eam citra errorem ferias. Rursum vbique labi, sit velut a toto corpore aberrare, et in aliud longe diuersum ceu telum deflecti coniecturam. Verum, quo curioso etiam Lectori, ac duspei/stw| fiat satis, ipsius Aristotelis, ex eo, quem diximus, libro, verba subscribentur, *(h peri\ th=s2 a)lhqei/as2 qewri/a, th=| me\n xaleph\, th=| de\ r(a|di/a. *shmei=on de\, to\ mh/te a)ci/ws2 mhde/na du/nasqai tuxei=n au)th=s2 mh/te pa/ntws2 a)potugxai/nein, a)ll' e(/kaston le/gein ti peri\ th=s2 fu/sews2, kai\ kaq' e(/na mhde\n, h)\ mikro\n e)piba/llein au)th=|,

e)k pa/ntwn de\ sunaqroizome/nwn ginesqai/ ti me/geqos, w(/s2 t' ei)/per e)/oiken e)/xein, kaqa/per tugxa/nomen paroimiazo/menoi, ti/s2 a)\n qu/ras2 a(ma/rtoi. tau/th me\n ei)/h r(a|di/a, to\ de/ o(/lon t' e)/xein kai\ me/ros mh\ du/nasqai, doiloi= to\ xalepo\n au)th=s2. id est. Veritatis consideratio partim difficilis est, partim facilis. Huius rei illud argumentum est, quod neque quisquam illam sit assecutus pro rei dignitate, neque rutsum omnino frustratus sit aliquis: sed cum vnusquisque aliquid de natura disserat, fit, vt vnusquisque per se nihil, aut paullum afferat ad illam momenti: verum ex omnibus in vnum collectis aliqua magnitudo confletur. Itaque, si res ad eum videtur habere modum, quemadmodum prouerbio dicimus, quis non attigerit ostium? hoc quidem nomine facilis fuerit. Caeterum habere totum, partem autem non posse, difficultatem illius declarat. In his philosophi verbis non apparet, quis locus sit ianuae. Verum illa similitudo principiorum et ostij, praebuit, ni fallimur, erroris ansam. Quin potius, a(marta/nein th=s2 qh/ras2 Aristoreles sentit eum, qui nulla ex parte consequitur, quod petit, id quod mox to\ o(/lon e)/xein, vocat, quasi confusim, ac generatim habere: cui contrarium to\ me/ros e)/xein facit, velut exacte tenere, et non solum feram vtcunque, sed hanc, aut illam belluae partem, quam maxime velis, attingere. Tametsi in hunc locum interpres tam multos affert sensus, vt nullum idoneum percepisse videatur. Idem admonet etiam lectionem aliam alijs placere. Quod quoties fit, protinus suboritur suspicio, mendum aliquod subesse. Alioqui a(plou=s2 o( mu=qos2 th=s2 a)lhqei/as2 e)/fu, id est, Simplex veritatis oratio, quemadmodum vere dixit Euripides. Iam vero telum illud restat potissimum, Alexander Aphrodiseus, qui, praeterquam, quod tota eius oratio nostrae sententiae palam suffragatur, nominatim etiam admonet, prouerbij metaphoram a sagittarijs esse ductam, quorum nemo solet a lato aberrare scopo, nimirum cuiusmodi est tota bellua, cum ab exili scopo nonnunquam aberrent. Sed praestiterit et huius verba eatenus subscribere, quatenus ad prouerbij pertinent explanationem: *dokei= de/ moi dia\ tou= me\n tou\s2 pollou/s2 te e)piba/llesqai le/gein peri\ au)th=s2, kai\ mhde/na au)tw=n pa/nth diamarta/nein, dei/knusqai to\ kata\ fu/sin h(mi=n ei)=nai, th\n de/ th\n pragmatei/an. dia\ de\ tou= mhde/na kat' a)ci/an ei)rhke/nai peri\ au)th=s2, to\ me/geqos au)th=s2 e)ndei/knusqai kai\ th\n xalepothta, kai\ o(/ti mh\ xrh\ pa/rergon poiei=sqai th\n zh/thsin au)th=s2. e)/xesqai me\n ga\r au)th=s2 xrh\, o(/ti h(mi=n e)sti\ kata\ fu/sin, mh\ pare/rgws2 de\, o(/ti e)sti\ xaleph\. protre/pei d' a)\n h(ma=s2 di' w(=n ei)/rhke, kai\ e)pi\ to\ mh/te katafronei=n au)th=s2 w(s2 r)a|di/as2 pa/nth, mh/te a)poginw/skein, w(s2 pa/nth xaleph=s2 w(st' ei)/per e)/oiken e)/xein kaqa/pertugxa/nomen paroimiazomenoi ti/s2 a)\n qh/ras2 a(ma/rtoi, o(\ti to\ pa/ntas2 ti\ u(gie\s2 ei)rhke/nai tou=s2 peri\ au)th=s2 le/gontas2 sumei=on a)\n ei)/h, tou= r(a|di/an au)th\n ei=nai e)/deice th=| paroimi/a| prosxrhsa/menos2 th=|, ti/s2 a)\n qh/ras2 a(ma/rtoi. h(\ le/getai. me\n e)pi\ tw=n eu)ko/lwn kai\ mhde/n xalepo\n kai\ dusa/reton e)xo/ntwn. ei)/rhtai de\ a)po\ tw=n tocotw=n, tw=n e)pi\ skopo\n toceuontwn. ou(=toi ga\r a)\n me\n steno\s2 o( prokei/menos2 h)=| skopo\s2 ou) r(a|di/ws2 au)tou= tugxa/nousin. a)|n de\ h)=| platu\s2, ou) xalepo\n to\ tou/tou tugxa/nein, dio\ kai\ pa/ntes2 tugxa/nousin r(a/|dion tou=to, id est. Videtur autem mihi quod permulti tentant de ea disserere, neque quisquam illorum omni ex parte fallitur, hoc argumento demonstrare, tractationem hanc nobis naturalem esse. At rursum, quod nemo pro dignitate, pleneque de illa sit locutus, ex hoc et amplitudinem illius, et

difficultatem argui posse. Simulque illud admonere, non oportere obiter, aut indiligenter vestigationem illius peragere: imo sectandam quidem esse, propterea quod ad eam natura propensi videamur: at rursum non oscitanter, eo quod sit difficilis. Atque his verbis adhortatur nos, vt eam neque contemnamus, tanquam omnino facilem, neque rursum per desperationem ab ea deterreamur, tanquam admodum difficili. Itaque si perinde videtur habere, quemadmodum proverbio dicimus, quis non attigerit ianuam? Quod omnes aliquid recte dixerint, quicunque de ea sunt locuti, id facilitatem illius arguere, adhibito proverbio demonstrat. Nempe illo, quis non attingat ostium? Quod quidem vsurpari consueuit, de rebus factu procliuibus, in quibus omnino nihil insit vel difficile, vel arduum. Sumptum est autem a sagittariis, ad scopum propositum iaculantibus. Siquidem ii, si scopus fuerit minutus, facile fit, vt fallant, neque feriant: sin autem amplus, haud difficile feriunt. Hactenus Alexandri verba retulimus, e quibus satis abunde liquet, qh/ras2 legendum, non qu/ras2. Quanquam totum hoc, quidquid est, eruditorum iudicio relinquimus. Etenim, si quis erit, cui ianua illa impendio placebit, habiturus est, quo suffragium suum non omnino absurde tueri possit. Haud enim scimus, an et antiquitus fieri soleat, quod hodie nonnullis in locis videmus, vt aggeres, qui scopum sustinent, a lateribus, atque item a tergo muris defendantur, superne imminente tecto, vt ingressus ille, qui patet, ianuae speciem habere videatur. Porro vehementer imperitus sit oportet, qui non solum non attingat scopum, aut aggerem, verum etiam ab ipso aberret ingressu, quem difficile non sit vel cuiuis attingere. Nobis tamen vero propius videtur, vt ad Pindaricam fabulam referatur adagium. Sed super hoc, quemadmodum diximus, docti pronunciabunt. Nos, commentatoris officio functi, sat habuimus, quod apud auctores invenerimus, quodque nobis videatur, id expendendum in medium proponere. Affine videtur huic proverbio, quod apud Platonem legitur in Phaedro: *lusi/as2 tou= panto\s2 h(ma/rthke. i. Lysias prorsum aberrauit. Allusit huc leuiter Lucianus in Timone, cum ait: Iouis fulmen; quod in Anaxagoram philosophum torserat, fallente manu, ab ipso quidem aberrasse, caeterum in Castoris ac Pollucis templum fuisse detortum. Nec abhorrent ab hac forma, Toto aberrare caelo, et Tota aberrare via, quae retulimus alias.

Salsuginosa vicinia.

*almuro\n geito/nhma id est, Salsuginosa vicinia. De sterili, agresti, atque inhumana vicinia dicebatur. Aristides in Themistocle: e)/stw to\ geito/nhma a(lmuro\n w(/s2 fasin id est, Sit salsa, vt aiunt, vicinia. Interpres adscripsit, adagium ex Alcmane Lyrico poeta sumptum. Plato lib. De legibus 4. ma/lage mh\ o)/ntws2, a(lmuro\n, kai\ ponhro\n geito/nhma id est, Haud sane vere; salsuginosa, malaque vicinia. Transferri potest vel ad negotium multi quidem laboris, at parum frugiferum, vel ad vicinos molestos. Traductum ab agris mari finitimis, qui plerunque solent ad culturam inhabiles esse. Proinde Virgilius etiam terram salsam, vt minime feracem, damnat. Ad haec videmus homines et ipsos litorales fere caeteris inhumaniores, tanquam immanitatis nonnihil ex immanissimo contrahant elemento.

Ad fractam canis.

*pro\s2 e)r)r(wgui=an a)/|deis2 id est, Ad fractam canis, subaudi, vel chordam, vel citharam. Suidas ostendit dici solitum de iis, qui frustra laborant. Antiquis mos erat ad citharam canere, in qua si qua chorda rupta sit, ad eam frustra vocem accommodes, cum illa non respondeat. Fabulam de cicada, fractae fidis vicem supplente, diximus alibi. Quanquam non inscite accommodabitur, vbi non respondetur officiis alicuius, aut vbi quis suadet obstinato, aut orat inexorabilem.

Vtre territas.

*askw=| h)\| a)ski/w| mormolu/ttesqai id est, Vtre terrere, siue terreri. Dici solitum, quoties inanem formidinem aut concipit aliquis aut incutit. Sumptum ab iis, qui vasorum inanium strepitu pauefaciunt pueros, aut alioqui formidolosos, vel potius qui vasorum huiusmodi sonitu propellunt aues, vt indicat in Auibus Aristophanes. Extat apud Diogenianum, atque huic finitimum putat, a)skw=| fauli/zein. Hesychius vnica dictione pronunciat, a)skwflauri/zein pro inani metu. Putat idem valere, th=| skia=| mormu/ssh| id est, vmbra territas.

Leonem larua terres.

*mormoluki/ois2 e)kfobei=s2 to\n le/onta id est Laruis terres Leonem. Apud eundem refertur. Conveniet de minis inanibus, ac terriculis deridendis. Quanquam, vt inquit Plinius, hoc tale, tamque saeuum animal rotarum orbes circumacti, currusque inanes et gallinaceorum cristae, cantusque etiam magis terrent, sed maxime ignes. Adagium vsurpat Seneca lib. 2.

Principatus Scyrius.

*arxh\ skuri/a id est, Imperium Scyrium. De frigido, tenuique regno. Scyrus insula, quam olim incoluere Pelasgi, et Cares, petricosa, et infrugifera, nec vllius bonae rei ferax. Suidas addit, quosdam referre proverbium ad Theseum, qui cum inuasisset ditionem Lycomedis, atque huius vxorem solicitasset ad stuprum, praecipitatus sit: vnde videtur saeuum imperium dictum principatus Scyrius. Legimus et de saxis Scyroniis, quod an ad hoc proverbium pertineat, nescimus. Iuxta priorem interpretationem adagium eleganter accommodabitur ad munus aliquod, vnde praeter inanem titulum, et molestam administrandi curam nihil emolumenti capitur. Auctor Zenodotus.

Post Lesbium cantorem.

*meta\ le/sbion w)|don id est, Post Lesbium cantorem. Hoc adagio significabant, aliquem non primas, sed secundas tenere partes. Finitimum illi, *ou)de\n pro\s2 th\n parme/nontos2 u(=n id est, Nihil ad Parmenonis suem, Lacedaemonicum proverbium, hac natum occasione, quemadmodum narrat Suidas: Cum Lacedaemoniorum res seditionibus tumultuarentur, consultum oraculum iussit, vti Lesbium cantorem accerserent. Accersitus itaque Terpander Lesbius, nimirum Antisseus, et ad Lacedaemonios missus. Is canendo sic illorum animos deliniuit, vt seditionem omnem sedaret, redactis in concordiam ciuibus. Qua ex re factum est, vt Lacedaemonii Lesbiis cantoribus primas in arte musica partes tribuerent, et si quem alium canentem audissent, protinus dicerent, meta\ le/sbion w)|do\n id est, Post Lesbium musicum. Zenodotus proverbium hoc citat ex Cratini fabula, cui titulus Chiron. Meminit huius adagii Plutarch. in commentario, quem inscripsit peri\ tw= u(po\ tou= qei/ou bradews2

timwroume/nwn. Nihil autem vetuerit, quo minus proverbium etiam ad rem deflectatur, veluti si quis affirmans quaerendam eruditionem, sed post paratam pecuniam, dicat, meta\ le/sbion w)|do\n.

Callippides.

*kallippi/dhs2 olim proverbio dicebatur, qui in moliendis negotiis, cum multa se facturum minaretur, nihil tamen conficeret: aut quemadmodum ait Terentius, qui sedulo mouens sese, nihil promoueret. M. Tull. ad Atticum, lib. 13. Quod ad me de Varrone scribis, scis me antea orationes, aut aliquid id genus solitum scribere, vt Varronem nusquam possem intexere. Postea autem quam haec coepi filologw/tera, Varro mihi denunciauerat magnam sane et grauem prosfw/nhsin. Biennium praeteriit, cum ille kallippi/dhs2 assiduo cursu nullum cubitum processerit. Quibus verbis Cicero notat M. Varronis tarditatem, qui, cum magnas quasdam spes ostenderet, re nihil vnquam absolueret. Suetonius Tranquillus in Tiber. Ad extremum vota pro itu ac reditu suo suscipi passus est, vt vulgo iam per iocum Callippides vocaretur, quem cursitare, ac ne cubiti quidem mensuram progredi, proverbio Graeco notatum est. Hactenus Tranquil. Parum autem liquet, vtrum omnis proverbii ratio sita sit in Callippidis cognomine, quod a pulchritudine equroum est dictum: an aliud quoddam fuerit proverbium, quod in Callippidem sit dictum: quemadmodum ex Suetonii verbis coniectura sumi posse videtur. Deinde, quis hic fuerit Callippides, cuius tardam celeritatem notarit adagium, non satis perspicuum est, nisi quod haud dissimile veri videtur accipiendum esse de Callippide tragoediarum histrione: cuius meminit Plutarch. in Apopht. Laconicis, his quidem verbis: *(\a de\ tou\s2 a)/llous2 e(w/ra qauma/zontas2, e)dw/kei mhde\ ginw/skein. kai\ pote\ kallippi/dhs2, o( tw= tragw|dopoiw=n u(pokrith\s2, o)/noma kai\ do/can e)/xwn e)n toi=s2 e(/llhsi, kai\ spoudazo/menos u(po\ pa/ntwn, prw=ton me\n a)ph/nthsen au)tw=| kai\ prosei=pen, e)/peita sobarw=s2 ei)s2 tou\s2 sumpa/rontas2 e)mbalw\n e(auto\n e)pedei/knuto, nomi/zwn e)kei=non a)/rcesqai/ tinos2 filofronh/sews2. te/los2 de ei)=pen, ou)k e)piginw/skeis2 me w)= basileu=, ou)k h)/kousas2 o(/s2 tis2ei)mi\, o( a)ghsi/laos2 a)poble/yas2 ei)s2 au)to\n, a)ll' ou)tu/ e)ssi kallippi/das2, o( deikhliktas2, ou(/tw de\ lakedaimo/nioi tou\s2 mi/mous2 kalou=si. Quorum verborum haec ferme sententia est. Quarum rerum admiratione reliquos teneri videbat, eas ipse ne cognoscere quidem videbatur. Evenit aliquando vt Callippides, tragoediorum histrio, multi nominis, atque opinionis inter Graecos, et ab omnibus in pretio habitus, primum illi fieret obuius, ac salutaret: deinde arrogantius inter reliquos regis assectatores admisceret sese, ostentaretque ratus futurum, vt ille prior aliquid comitatis inciperet exhibere. Tandem, cum diceret etiam, Non agnoscis me, rex, nec qui sim audisti? Agesilaus, contemplatus hominem. An non tu es, inquit, Callippides ille dicelicta? Nam sic appellant Lacedaemonii mimos. Haec Plutarchus. *dei/khlon autem apud Graecos simulacrum, ac repraesentationem, imitamenque significat, vt auctor est Eudemus. Vnde Lacedaemonii mimi vocabulum duxisse videntur, quod ipsum ent a)po\ th=s2 mimh/sews2, i. ab imitatione dictum est nobis. Licet igitur coniicere, Callipidem hunc, aut quisquis is fuit, ita gesticulationib. vti solere, vt cum mira agilitate moueri videretur, a loco tamen non discederet. Meminit huius nominis ent in Nebulis Aristoph. indicans eam vocem a)po\ tw= i(/ppwn esse deductam.

Balneator.

*balaneu\s2, id est, Balneator, siue balnei caupo. Id nominis vulgato conuicio dicebatur in hominem alienarum rerum plus satis curiosum. Propterea quod huiusmodi genus hominum, quoniam in otio viuit, neque suis negociis destinetur, aliena curare consueuit. Quemadmodum ille Damasippus Horatianus:

Plato libro De republica 1. videtur vsurpare in verbosos. Quanquam germana inter se vitia sunt, curiositas et garrulitas, teste vel Horatio:

Bacchae more.

*ba/kxhs2 tro/pon, id est, Bacchae more. De tetricis, ac taciturnis dictitari solitum, quod essent huiusmodi Maenades illae, Bacchico afflatae furore. Auctor idem Diogenianus. At Iuuenalis retulit ad vitam intemperantem.

A lasso rixa quaeritur.

SENECA de ira lib. 3. proverbium huiusmodi refert, A lasso rixa quaeritur: Aut, Lassus rixam quaerit. Quod in quem sensum antiquitus fuerit vsurpatum, non satis liquet. Quod si coniecturas sequi licet, apparet dictum in quosdam morosiores, et ad rixandum procliuiores, non quod offendantur, sed quod alioqui animo male affecti sunt, vt sunt difficiles ac submorosi, quibus fortuna adversa est. Sed ipsius Senecae verba subscribentur, ex quibus proverbii sensus hic colligi poterit. Ideo, quibus stomachus suspectus est, processuri ad res agendas maioris negocii, bilem cibo temperent, quam maxime mouet fatigatio, siue quia calorem inedia compellit, et nocet sanguini, cursumque eius venis laborantibus sistit, siue quia corpus attenuatum, et infirmum, incumbit animo. Certe ob eandem causam iracundiores sunt, valetudine aut aetate fessi. Fames quoque, et sitis, ex eisdem causis vitanda est. Exasperat enim et incendit animos. Vetus dictum est, A lasso rixam quaeri. Aeque autem et ab esuriente, et ab omni homine, quem aliqua res vrit. Nam, vt hulcera ad leuem tactum, deinde etiam ad suspicionem tactus condolescunt, ita animus affectus, minimis offenditur: adeo, vt quosdam salutatio, epistola, oratio, et interrogatio ad litem evocent. Nusquam sine querela aegra tanguntur. Hactenus Seneca. Huc pertinet, quod scribit Plinius lib. 22. cap. 24. Sic et in lassitudine proniores esse ad iracundiam, et in siti.

Gladiator in arena consilium capit.

GLADIATOR in arena consilium capit. Admonet, e re nata mutandum aliquando consilium, et tempori, quod aiunt, seruiendum. Refertur et hoc ab Annaeo Seneca lib. epist. ad Lucilium 3. Iam intelligis, inquit, educendum esse te ex istis occupationibus speciosis, et malis. Sed quomodo consequi possis, quaeris. Quaedam non nisi a praesente monstrantur. Non potest medicus per epistolas, cibi, aut balnei tempus eligere. Vena tangenda est. Vetus proverbium est,

Gladiatorem in arena capere consilium. Aliquid aduersarii vultus, aliquid manus mota, aliquid ipsa inclinatio corporis, intuentem monet. Quid fieri soleat, quid oporteat, in vniuersum et mandari potest, et scribi. Tale consilium, non tantum absentibus, sed etiam posteris datur. Illud autem quando fieri debeat, aut quemadmodum, ex longinquo nemo suadebit. Cum rebus ipsis deliberandum est. Hactenus ille. Caesar Commentario belli Gallici 5. Quod plerunque his accidere consueuit, qui in ipso negocio consilium capere coguntur. Dicimus et E re nata consilium capere.

Inelegantior Libethriis.

*)amouso/teros2 leibhqri/wn, id est, Indoctior Libethriis. Proverbialis hyperbole, quadrans in hominem admodum idiotam, et ab omni Musarum commercio prorsus alienum. A gentis huius agresti imperitia sumptum est proverbium. Tradunt enim Libethrios, musices, ac poetices, breuiter omnium elegantiorum disciplinarum stolidissimos contemptores fuisse, adeo, vt apud hos quidam occisum Orpheum existiment, quorum de numero Zenodotus est, qui Libethrios gentem Persicae scribit fuisse. Seruius Libethrum fontem quempiam esse credidit, vnde Virgilius in Melibaeo Musas Libethridas cognominarit. Plinius lib. 4. mentionem facit Libethrae fontis, quem constituit in Magnesia, quae Thessaliae regioni adiungitur. Solinus Libethrum vocat genere masculino. Strabo item libro Geographiae 9. Libethri meminit: Hoc in loco, inquit, consecrata est Musis aedes, fonsque Caballinus, et Libethridum spelunca nympharum. Qua ex re suspicari licet, eos, qui et Helicona, et Pieriam, et Libethrum, et Pimpliam eisdem Musis consecrarunt, Thraces extitisse. Pieres autem vocabantur, quibus extinctis loca haec Macedones nunc possident.

Domesticum thesaurum calumniari.

*to\n oi)/koi qhsauro\n [note of the transcriber: in the print: qusauro\n] diaba/lleis2, id est, Domesticum thesaurum calumniaris, siue traducis, hoc est, tua ipsius carpis, lacerasque. Similimum illi, quod alibi retulimus, Horatiano: Vineta propria caedere. Aristid. rhetor in Pericle: *to\n oi/koi qhsauro\n diaba/lloimen a)\n, ei) tau=ta diasu/roimen. id est, Domesticum thesaurum insimulabimus, siquidem istis obtrectabimus. Nullus autem sanae mentis, quae domi recondita habet, traducit ac reprehendit, sed suis quisque fauet, alienis inuidet. Conveniet et in illos, qui sua ipsorum arcana non celant.

Qualis vir, talis oratio.

ANNEVS Seneca in epist. quas scripsit ad Lucilium li. 20. Apud Graecos, inquit, in proverbium cessit, Talis hominibus fuit oratio, qualis vita. Graecum id proverbium extat apud Aristidem, in 2. Rhetoric. aduersus Platonem defensione: *ou)k a)postatei= de\ h( paroimi/a tou/twn h( le/gousa, oi)=os2 o( tro/pos2, toiou=ton ei)nai kai\ to\n lo/gon, kai\ pa/lin to\ e(/teron w(sa/utws2. id est, Non dissonat autem ab iis adagium, quo dicunt, cuiusmodi sunt mores, eiusmodi et orationem esse. Ac rursum: Qualis sit oratio, tales item esse mores. Ad eandem facit sententiam, quod inter Solonis apophthegma [correction of the transcriber; in the print apophtegma] commemorat Diogenes Laertius: to\n lo/gon ei)/dwlon ei)=nai tw= e)/rgwn. id est, Orationem factorum esse simulacrum. Persius 5. Satyra, sententiam hanc allegoria texit, cum ait:

--- Pulsu dignoscere cautus,
Quid solidum crepet, et pictae tectoria linguae,

Nimirum innuens, haud aliter animum hominis ex oratione spectari, quam vasa dignoscuntur crepitu, quem reddunt digito pulsata.

--- Sonat vitium percussa, maligne
Respondet, viridi non cocta fidelia limo.

Idque prouerbii non solum locum habet, cum improbum, aut probum virum arguit oratio, verumetiam cum ex stylo perpendimus ingenium cuiusque, omnemque mentis habitum ex ipsa dictionis ratione coniectamus. Etenim tumidi, stylus turgidus; abiecti, humilis; exanguis, asperi, scaber; amarulenti, tristis, ac maledicus; deliciis affluentis, picturatus, ac dissolutus. Breuiter omne vitae simulacrum, omnis animi vis, in oratione, perinde vt in speculo, repraesentatur, ac vel intima pectoris, arcanis quibusdam vestigiis deprehenduntur. Itaque Seneca Maecenatis delicias, ac mollitiem ex ipsa hominis dictione colligi scribit. Huc pertinet, quod socrates apud Platonem iubet loqui Charmidem, vt eum videat, nimirum hominem ex oratione aestimaturus. Idem in Gorgia negat se nosse Archelaum Perdicae filium, quod nunquam cum eo venerit in colloquium. At vulgo praedicant se nosse hominem, quem viderint tantum, cum animus hominis non perspiciatur, nisi ex oratione.

*(h yellh\ ou) pipteu/ei.

*(h yellh\ ou) pipteu/ei, id est, Balba non credit. Iocus prouerbialis, vbi quis sua mala conatur dissimulare, quae prae se fert, etiam cum dissimulat. Veluti, si quis neget se blaesum esse, idque ipsum non possit, nisi blaese dicere. Dictum est enim pitteu/ei pro pisteu/ei. Propterea, quod, qui linguae vitio laborant, in literis duabus, sigma, et rho, potissimum laborant. Refertur a Suida. Notatus est et Alcibiadis lambdacismus, qui pro r litera, l solitus sit pronunciare, non linguae vitio, sicut arbitramur, sed magis ob delicias. Apud Aristophanem in Vespis, vbi quispiam pro qe/wros2 qe/wlos2, proque ko/rakros2 ko/lakros2, dixisset, o(la=s2 qe(wlon: th\n kefalh\n ko/lakos2 e)/xei alter subiicit:

Nostris ipsorum alis capimur.

*toi=s2 au(tw=n pteroi=s2 a(lisko/meqa id est, Nostris ipsorum pennis capimur. Aristoph. in Auibus.

*tauti\ me\n h)|ka/smesqa kata\ to\n ai)sxu/lon,
*ta/d' ou)x u(p' a)/llwn, a)lla\ toi=s2 au(tw=n pteroi=s2.

Atque hic quidem coniecimus, iuxta Aeschylum,
Haec non ab aliis, imo pennis propriis.

Aeschylus autem, vt admonet interpres, in fabula, cui titulus Myrmidones, hoc prouerbium appellat, libustiko\n, quod ex apologo Libyco dictum sit. Fertur autem apologus huiusmodi, aquilam ictam sagitta, cum inspexisset iaculum ad imaginem pennarum effictum, imitatumque dixisse.

Vsus est hoc Athenaeus lib. 11. *kai\ tau=ta ou)x' u(p' a)/llwn, a)lla\ toi=s2 seautou= pteroi=s2 kata\ to\n qauma/sion ai)sxu/lon a(li/skh|, id est, Idque non ab aliis, sed tuis

ipsius alis caperis, vt egregius ille dixit Aeschylus. Conuenit in eos, qui ipsi praebent occasionem sui mali, vt Chremes Terentianus e)n e(auto\n timwroume/nw|, cum seruum hortatur, vt technam aliquam in Menedemum intendat, a quo mox ipse deluditur dolis.

Bonae fortunae, siue Boni genii.

*agaqou= dai/monos2, id est, Boni genii, vel bonae fortunae, subaudi, nomine, sermo est bene ominantis in re quapiam aggrediunda, quemadmodum et illud Persianum: Hoc bene sit. Itaque festiuius erit, cum ad iocum trahetur de eo, qui rem incoeptat, leuem quidem illam, sed perinde laborans quasi esset maxima. Velut si sordidus quispiam tandem vini cadum relineret, aut caseum diu seruatum aliquando proponeret a)gaqou= dai/monos2. Zenodotus et item Aristophanis interpres ostendit, prouerbium hinc esse natum, quod olim peracto conuiuio, sublataque mensa, meracum inferri consueuit. Isque calix a)gaqou= dai/monos2 id est, boni genii appellatur. Huius commenti auctorem citat Theopompum interpres Aristophanis in Vespis. Nec diuersum est, quod affert ex Apollodoro. Cui sententiae suffragari videtur Aristophanes in Equitibus.

Quanquam Athenaeus lib. Dipnosophist. 11. palam demonstrat, a lotione, qua coenati vtebantur, calicem inferri solere, qui dicebatur a)gaqou= dai/monos2. Qui sane mos hodieque durat Germanis. Id poculum ostendit dictum meta/niptron, quod a lotis manibus afferretur, qui mos et hodie diligenter seruatur apud Britannos. Antiphanes in Lampade:

Hunc calicem quisquis accepisset, praebibebat alteri cuipiam, vt idem auctor indicat. Erat autem mos apud veteres, vt propinantes, aut bibituri, deum quempiam, aut hominem ominis causa praefarentur, eumque gignendi causa proferebant. Quemadmodum apud Lucianum in Lapithis Alcidamus Cynicus, sponsae Herculis nomine propinat. Item Horatius:

Aliis magis placet hinc ductum adagium, quod antiquitus primus calix a)gaqou= dai/monos2 sit appellatus, eaque voce ominari soleant, ob Bacchum, ceu vernaculum, ac domesticum deum. Quin ent mensis cuiusque diem a primo proximum, a)gaqou= dai/monos2 appellitabant antiquitus. Fertur et apud Thebanos sacellum fuisse a)gaqou= dai/monos. Denique est et insula quaedam huius nominis in mari Indico, quemadmodum ostendit Stephanus. Plutarchus conuiualium

quaestiuncularum decade tertia, demonstrat antiquitus fuisse morem, vt non gustarent vinum, nisi prius libassent alicui de eo, quo potus illius ceu pharmaci, sibi innoxius esset, et salutaris. Atque Athenis quidem vndecimo mensis die immolabant vini primitias, eumque diem pithoegiam appellabant. Ast apud Boeotos septimo mensis ineuntis die, sacris peractis bono daemoni, gustabant ab exorto Zephyro, quod is ventus praecipue suscitet, moueatque vinum, adeo, vt, quod illum effugerit, videatur iam duraturum. Mensis autem is vocabatur prostath/rios. Aristides in Themistocle videtur ad hoc allusisse prouerbium, cum ait, *)alla\ kaqe/sth toi=s2 e(/llhsin a)nt' a)gaqou= dai/monos id est, Verum constitit Graecis boni genii vice. Quanquam hoc magis referendum ad id, quod alibi diximus, Bonus genius, et malus genius.

Ad aquam malus.

*)ef' u(/dwr kako\s2 id est, Ad aquam malus. In infimae sortis homines olim dicebatur, ac sordidissimis quaestibus addictos, propterea quod antiquitus infames habebantur, multoque omnium contemptissimi, qui litigantib. aquam subministrare consueuerunt. Nam alias admonuimus, veteres ad clepsydrarum mensuram in iudiciis dicere solitos. Infundebatur et certantibus per clepsydras aqua. Eam aquam tenues quidam, ac nullius frugis homines infundebant, dispensabantque. Porro, qui hoc ministerio fungebantur, Athenis habebantur reiecti, rei pariter, ac bonae famae indigi, non aliter, quam Romanis legibus notantur scenici, et aliorum publicorum certaminum ministeria quaedam. Est aliud huic confine, ba/ll' e)s u(/dwr, id est, aufer in aquam, id est, in malam rem.

Phocensium execratio.

*fwke/wn a)ra\, id est, Phocensium execratio. De iureiurando multis vinculis adstricto. Nam olim in foederibus, quo minus violarentur, adhibebant non solum promissa, dextras, et sacrificium, verum execrationes in caput eius, quicunque non staret pactis, id quod ex Euripide licuit colligere, cuius hi versus in Iphigenia Aulidensi,

*(/orkous2 suna/yai, deci/as2 te sumbalei=n
*mnhsth=ras2 a)llh/loisi, kai\ di' e)mpu/rwn
*spo/ndas2 karei=nai, ka'para/sasqai ta/ de.

Vt coirent iureiurando proci,
Atque inter ipsos iungerent dextras, ad haec
Adolenda diuum ponerent aris sacra:
Ac semetipsi adstringerent, diris ad id
Caput obligantes execrationibus.

Prouerbium autem, vt ad id redeamus, ab huiusmodi profectum est casu. Phocenses, Ioniae populus, olim communi populi consilio patrium solum reliquerunt, adacti deuotionibus, atque execrationibus quibusdam, ne quisquam de repetenda patria cogitaret. Itaque iuxta Dianae oraculum, Aristarcha duce, Galliam Narbonensem adierunt, ibique ciuitatem florentissimam Massiliam condiderunt. Cuius historiae mentionem faciunt, Herodotus lib. primo, Strabo quarto. Meminit et Horatius libro Epodon.

Forte quid expediat communiter, aut melior pars
Malis carere quaeritis laboribus.

Sed iuremus in haec, simul imis saxa renarint
Vadis leuata, ne redire sit nefas.
Neu conuersa domum pigeat dare lintea, quando
Padus Matina lauerit cacumina,
In mare seu celsus procurrerit Apenninus,
- Nouaque monstra iunxerit libidine
Mirus amor, iuuet vt tigres subsidere ceruis,
Adulteretur et columba miluio,
Credula nec flauos timeant armenta leones.
Ametque salsa laeuis hircus aequora.
Haec, et quae poterunt reditus abscindere dulces,
Eamus omnis execrata ciuitas.

Stephanus fwkai/an vrbem Ioniae facit, cuius denominatiuum fwkaieu\s2, iuxta Herodotum, kai\ fwkaeu\s2, et alteram eiusdem nominis in Mycala Cariae. Est autem et fwki\s2 Boeotiae regio, iuxta Parnassum, a quo denominatiuum fwkei=s2, kai\ fwkikoi\. Hoc idcirco visum est admonere, quod quidam affinitate nominum labi videntur. Siquidem a Phocaeis, siue Phocensibus Ioniae ductum est hoc prouerbium, a Phocicis Boeotiae natum est, quod alibi referemus, Phocensium, seu Phocidentium desperatio. Prouerbium refertur a Zenodoto.

Sybaritica oratio.

*subaritikoi\ lo/goi, id est, Sybaritici sermones. Hesychius narrat *)akwpo\n quempiam, Sybaritam opinamur, summo studio incubuisse, vt orationis quoque genus haberet lautum, et opiparum, hinc iocum prouerbialem ortum, vt oratio nitidior, et accuratior, Sybaritica diceretur. De luxu Sybaritarum in apparandis conuiuiis, dictum est in prouerbio, Sybaritica mensa. Sic et Asiaticum dicendi genus venit in prouerbium. Fit enim fere, vt, qualis vita, talis sit oratio. Congruet et in orationem arrogantem, atque ampullosam. Nam et fastus nomine notati sunt Sybaritae per plateas.

A linea incipere.

*)apo\ grammh=s2 a)/rxesqai id est, a linea incipere dicuntur, qui ab ipso rei exordio sumunt initium. Aristides sophista in Themistocle. *au(/th prw/th qemistokle/ous2 e)ce/tasis2 kai\ kri/sis2, e)nteu=qen o(/ra to\n a)/ndra a)po\ grammh=s2 a)rca/menos, id est, Hoc primum Themistoclis specimen, ac probatio. Hinc virum spectato, a linea exorsus. Is, qui in hunc auctorem addidit scholia, putat hoc prouerbium finitimum illi, a)f' e(sti/as2 a)rca/menos, id est, A lare exorsus: sed magis videtur cognatum illis, quae diximus alibi, A capite, A carceribus. Sic enim vocabant vnde primum emittebantur equi, quod ipsum et oppidum vocatur, auctore Festo. Sumta est autem metaphora ab his, qui cursu certant in studiis. Nam iis linea quaedam ducitur, ad quam ex aequo stent, donec currendi signum accipiant, vt ostendit Aristophanis interpres in eo, quem mox citabimus, loco. Tertullianus libro aduersum Marcionem primo: Age igitur ad

A carceribus.

*)apo\ balbi/dwn, id est, A repagulis, siue carceribus. Eandem habet sententiam cum eo quod proxime retulimus, Aristophanes in Vespis:

Id est, a)p' a)rxh=s2 eu)qe/ws2. Interpres ostendit, vt modo diximus, metaphoram mutuo sumptam a stadiis, in quibus carceres erant repagula quaedam, vnde cursus initium erat, quae Graeci balbi/das2, seu a)fethri/as2 appellant: iuxta has linea tendebatur, cui insistebant cursuri. Vnde frequentes illae apud Latinos etiam scriptores formulae, a carceribus ad metam, a meta ad carceres. Quae quidem exempla citauimus alibi.

Noua hirundo.

*ne/a xelidw\n, id est, Noua hirundo. Suidas hoc adagium citat ex Auib. Aristophanis, fallente sicut opinamur, memoria. Nam extat apud hunc poetam in Equitibus, his versibus.

*)echpa/twn ga\r tou\s2 magei/rous2, e)pile/gwn toiauti\,
*ske/yasqe pai=des2, ou)x o(ra=q', w(/ra, ne/a xelidw\n.
*oi( d' e)/blepon, ka)gw\n tosou/tw| tw= krew=n e)/klepton.

Etenim coquos ego fefelli, fatus haec ad illos:
Spectate pueri, non videtis ver, noua ecce hirundo:
Illi tuentur, interim autem sustuli ipse carnes.

Interpres admonet, prouerbiali figura dictum, ac perinde valere, quasi dicas initium veris, propterea quod id temporis appareat haec auis. Quemadmodum et Horatius:

Suidas ait, dici solere, quoties verba darentur alicui. Sumptum a ioco puerili. Nam hi, data opera, nouam hirundinem assimulantes videre sese, ostendunt aliis: deinde contemplantibus illis, et intentis, interim quod volunt surripiunt. Theognis apud Athenaeum lib. 8. declarat, Rhodiis solemne fuisse quotannis publicis votis inuitare hirundinem sub tempus vernum, quod illi xelidoni/zein appellabant, acclamantes in hunc modum: h)=lqe h)=lqe xelidw\n kala\s2 w(/ras2 a)/gousa kai\ kalou\s2 e)niautou\s2, id est, Veni, veni, hirundo, pulchra tempora adducens, ac pulchros annos. Proinde quadrabit in eos, qui falsa spe quapiam iniecta fallunt, ac nocent.

Iouis, et regis cerebrum.

*dio\s2 e)gke/falos2, id est, Iouis cerebrum: kai\ basile/ws2 e)gke/falos2, id est, Regis cerebrum. De cibo vehementer opiparo, ac suaui. Aut de molliter, delicateque. viuentibus. Clearchus apud Zenodotum scribit, opiparas epulas apud Persas, Iouis, ac regis cerebrum appellari. Athenaeus lib. 12. docet, Sardanapalum iis, qui voluptatem aliquam essent commmenti, Iouis, ac regis cerebrum apponere solitum, cibum, opinamur, exquisitum. Idem libr. 14. Iouis cerebrum inter secundae mensae delicias annumerat. Apud Apuleium in prima Apologia citatur Ennius.

Quid scarum praeterii, cerebrum Iouis pene supremi.
Nestoris ad patriam hic capitur, magnusque, bonusque.

Ephippus apud Athenaeum, dio\s2 e)gke/falon, id est, Iouis cerebrum inter secundae mensae lautitias commemorat. Idem cibum praelautum ne/ktaros2 a)/nqos vocat, id est, nectaris florem. Atque alibi vinum, th=s2 a)frodi/ths2 ga/la, id est, Veneris lac, ab Aristophane nominatum docet. Rursum alio in loco suaues cibos, th=s2 e(le/nhs2 brw/mata, id est, Helenae cibos dictos indicat.

Non mouenda moues.

*)aki/nhta kinei=s2, id est, Non mouenda moues. Quadrabit aut in eos, qui moliuntur a)du/naton aliquid, aut qui res sacras violant, aut qui pacta mutant, siue qui conuiciis incessunt eos, quibus ob auctoritatem debetur reuerentia. Zenodotus inde natum putat, quod fas non sit mouere neque aras, neque sepulcra, neque sacella, quibus reuerentia, quaedam ac religio debetur. Plutarchus in commentario De daemonio Socratis, scribit hanc vocem editam cuidam euocanti manes amici defuncti, ta\ a)ki/nhta mh\ kinei=n. Idem e)n tw=| e)rwtikw=| vsurpat in eum, qui receptam de diis opinionem conuellere videbatur. Meminit huius Plato libro De legibus 8. proferens legem, quam Iouis terminalis appellat, ne quis vicini ciuis, aut hospitis limites agrorum moueat, ne quis item vrbis, aut regionis pomeria moueat, malitque quisque saxum ingens mouere, quam exiguum lapidem, faedere, iureque iurando fixum, nomi/sas2, inquit, ta\ a)ki/nhta kinei=n a)lhqw=s2 tou=to ei)/nai id est, Existimans hoc esse vere, quod dicitur, non mouenda mouere. Idem lib. De legibus 11. e)pi\ polloi=s2 ga\r dh\ lego/menon eu)= to\ mh\ kinei=n ta\ a)ki/nhta. id est. Inter multa illud recte sane dicitur: Ne moueris non mouenda. Meminit et eiusdem operis libro tertio. Et in Epigrammate quodam ita legitur:

Plutarchus in libello De auscultando: e)piqumi/a kinou=sa xorda\s2 ta\s2 a)kinh/tous2 i. Cupiditas chordas mouens non mouendas. Idem peri\ th=s2 a)dolesxi/as2,

Simul enim respexit ad fabulam, siue mauis historiam, Delon antea fluitantem, postea fixam in gratiam Apollinis: Vnde Maro: Immotamque coli dedit, et contemnere ventos.

Neque mel, neque apes.

*mh/te me/li, mh/te me/lissas2. i. Neque mel, neque apes. In eos dici solitum, qui recusant incommodum ferre, quod sit cum commodo quopiam coniunctum. Veluti si quis apes, quod sint aculeatae, nolit perpeti, is nec melle quidem, quod optat fruetur. Res enim mortalium ita temperauerunt superi, vt semper incommoditas comes sit

commoditatum. Tryphon grammaticus in figuris hoc exemplum affert paroemiae, citatque ex Sappho poetria Lesbia:

Eodem pertinet illud Plautinum: Fortiter malum qui patitur, post potitur bonum. Idem obscurius quidem, sed tamen eleganter innuit Homerus, vt opinamur, per herbam moly, cui radicem nigram, florem lacteum attribuit, radicis nigrae symbolo laboris molestiam significans, qua peruenitur ad animi tranquillitatem, virtutis absolutae praemium.

Tussis pro crepitu.

*bh\c a)nti\ pordh=s2, Tussis pro crepitu. Dici solitum, quoties aliquis perplexus, aliud pro alio simulat. Veluti, si quis, in adulterae domo deprehensus, fingeret se quippiam mercatum venisse. Translatum ab iis, qui crepitum clara tussi dissimulant, quod genus homines etiam hoc tempore non raro magno cum risu deprehenduntur.

Cornicibus viuacior.

*upe\r ta\s2 korw/nas2 bebiwkw\s2, id est, Cornicibus viuacior. De vehementer annosis, prouerbialis hyperbole. Ab auis eius prodigiosa viuacitate sumpta, de qua ita scribit Plutarchus in commentario, qui inscribitur. *peri\ tw=n e)kleleipo/twn xrhsthri/wn, citans Hesiodum, sub persona Naidis, aetates animalium varias sic complectentem:

*)enne/a toi zw/ei genea\s2 lake/ruza korw/nh
*)andrw=n h(bw/ntwn, e)/lafos2 de/ te tetrako/rwnos
*trei=s2 d' e)la/fous2 o( ko/rac ghra/sketai au)ta\r o( foi=nic
*)enne/a tou\s2 ko/rakas2, de/ka d' h(mei=s2 tou=s2 foi/nikas2
*nu/mfai e)u+plo/kamoi, kourai\ dio\s2 ai)gio/xoio.

Ter tria secla hominis transmittit garrula cornix,
Quatuor at peragit cornicis tempora coruus.
Ceruinam aetatem coruus ter praeterit ater,
Coruinos annos nouies agit Indica phoenix.
Atqui crispicomae, soboles Iouis alma Tonantis,
Egredimur decies phoenicia secula nymphae.

Hos versus Hesiodios interpretatus videtur quidam, quisquis fuit. extat autem carmen inter reliquas Maronis appendices. Estque huiusmodi.

Ter binos, deciesque nouem superexit in annos
Iusta senescentum quos implet vita virorum.
Hos nouies superat viuendo garrula cornix,
Et quater egreditur cornicis secula ceruus.
Alipedem ceruum ter vincit coruus, at illum
Multiplicat nouies phoenix reparabilis ales.
Quem vos perpetuo decies praeuertitis aeuo
Nymphae Hamadryades, quarum longissima vita est.
Hi cohibent fines viuacia fata animantum,
Caetera secreti nouit Deus arbiter aeui.

Eandem hanc Hesiodi sententiam oppido quam commode, breuiterque reddit Plinius: Hesiodus, inquiens,

cornici nouem nostras attribuit aetates: quadruplum eius ceruis: id triplicatum coruis. Etiam si nonnullis auctoribus haec fabulosa videntur. Inter quos Aristoteles arbitratur homine nullum aliud animal esse viuacius, excepto vno elephanto. Martial.

Eodem pertinet, quod philosophus ille moriens, cornicibus inuidisse legitur longaeuitatem, quam natura negasset homini. Synesius in epistola quadam: *ei)ko/s2 e)sti korw/nhs2 e)niautou\s2 a)/rcai pa\r' h(mi=n, to\n dikaio/taton. id est, Consentaneum est, iustissimum principem, cornicis annis apud nos imperaturum esse.

Tithoni senecta.

*tiqwnou= gh=ras2, id est, Tithoni senecta. Fabulae tradunt Tithonum adamatum ab aurora in caelum sublatum fuisse, atque illius succo perfusum, ad tantam peruenisse senectutem, vt tandem optauerit, vt in cicadam verteretur. Lucianus in quodam dialogo: kai\ u(pe\r tiqwno\n e)/zh o( ge/rwn. id est, Atque vltra Tithonum viuebat senex. Huius Tithoni personam inducit Aristo Chius in libro de senectute, propter viuacitatis miraculum, vt testatur in Catone M. Cicero. Suidas adagium refert hunc in modum, kataghra/sais2 tiqwnou= baqu/teron. id est, Senescas Tithono profundius.

Nestorea senecta.

ITIDEM certe apud Latinos Nestoris anni in prouerbium abierunt, cui tres aetates attribuit Homerus in Odysseae tertio:

Tertiam aetatem indicans. Breuiter prouerbii faciem habebit, quidquid ab iis sumetur, qui insigni viuacitate fuerunt. Vt phoenice viuacior, quem Hesiodus scribit, nouem corui aetates viuere: et ceruo viuacior: coruo viuacior: et Tiresia viuacior, quem tragoedia fingit sex aetates hominum vixisse. Et Seribus viuacior, quos Graecis historiis proditum est, trecentos annos viuere. Quod genus exempla si quis desideret, legat Lucianum de Macrobiis, id est, longaeuis, et Plin. 7. libri caput quadragesimum octauum.

Vltra pensum viuit.

LEPIDVM est, quod ait Lucianus in Philopseude: u(pe\r ga\r to\n a)/trakton h)/dh bioi=, id est, Iam enim vltra fusum viuit: hoc est, viuit vltra fatalem diem. Allusum ad Parcarum fusos, quibus aeuum mortalium euolui fabulantur poetae. Quin et Philosophi metam vitae fatalem, periodum appellant, quam praetercurrere nulli fas sit.

Facile, cum valemus, recta consilia aegrotis damus.

IN Andria Terentiana ab adolescente non admodum cordato, cordatissima simul, et elegantissima sententia profertur. Facile, cum valemus, recta consilia aegrotis damus. Tu, si hic sis, aliter sentias. Ea nata

videtur ab oraculo Thaletis philosophi. Nam is, vt auctor est Laertius, interrogatus, quod nam esset difficilimum, respondit gnw=nai seauto\n, id est, nosse seipsum: quid facillimum, respondit a)/llw| u(poti/qesqai, id est alteri consilium dare. Comicus autem translationis gratiam admiscuit. Euripides in Alcestide:

*(apantes e)sme\n ei)s2 to\ nouqetei=n sofoi\.
*au)toi\ d' a(marta/nontes2, ou) ginw/skomen

Ducta est sententia a communibus hominum morib. Omnes enim aegrotantibus recte praecipiunt, quid fugiendum, quid agendum, et obiurgant nonnunquam, quod salutis causa non obtemperent bene monentibus. Ipsis, posteaquam in morbum inciderint, non succurrunt illa praeclara monita, sed alijs item monitoribus, et obiurgatoribus est opus. Porro cupiditas omnis animi morbus est, quo velut excaecatus, aut non perspicit, aut si perspicit sequi non vult ea, quae sunt ad salutem necessaria. Nam Phaedria Terentianus prudens, et sciens in flammam manum mittit, et viuus, vidensque perit. Item Horatius fugienda sequitur, fugiens quae profore credit. Perspicit auarus aliquando, quam prodigiosa res sit ambitio. Contra ambitiosus auari morbum peruidet, et vterque alteri in alieno malo recte consulit, neuter in suo sapit.

Quae supra nos, nihil ad nos.

*ta\ u(pe\r h(ma=s2, ou)de\n pro\s2 h(ma=s2 id est. Quae supra nos, nihil ad nos. Dictum Socraticum, deterrens a curiosa vestigatione rerum caelestium et arcanorum naturae. Refertur prouerbij vice a Lactantio libro 3. capite 20. Ex his, inquit, vnum eligam, quod ab omnibus sit probatum, celebre. Hoc prouerbium Socrates habuit: Quod supra nos, nihil ad nos. Vertere licebit et in contrarium, Quae infra nos, nihil ad nos. Vbi significamus res leuiusculas, quam vt nobis curae esse debeant.

Notum lippis, ac tonsoribus.

QVAE iam in ora vulgi abierunt, omnibus tonsoribus, ac lippis nota dicuntur, propterea quod olim in tonstrinarum consessibus omnes rumores narrari consueuerunt. Quod indicat Aristophanes in Pluto:

*kai/ toi lo/gos2 g' h)=n nh\ to\n h(rakle/apolu\s2.
*)epi\ toi=si kourei/oisi tw=n kaqhme/nwn,
*(ws2 e)capi/nhs2 a)nh\r gege/nhtai plou/sios2.

Hercle profecto sermo erat videlicet
In officicinis desidentium frequens
Tonsorijs, hominem repente diuitem
Factum esse.

Et apud Terentium Antipho, in tonstrina, de puella cognoscit. Item Horatius de tonstrina.

Vbi prouerbium explicuit, significans rem vulgo iactatam. Nam lippi in tonsorum officinis desident, expetentes remedium oculorum. De tonsorum garrulitate complura lectu digna recenset Plutarchus in libello, quem scripsit De futili loquacitate. Quorum vnum illud referre non pigebit. Cum aliquando, inquit, in tonstrina sermo esset de Dionysio, dicereturque tyrannidem illius adamantinam esse, et inexpugnabilem, ridens tonsor, Haeccine, inquit, loqui vos de Dionysio, in cuius iugulo ego subinde teneo nouaculam? Quod dictum simulatque Dionysius rescisset, tonsorem in crucem sustulit, atque ita, quod ait Plinius, voces per iugulum rediere in auctorem. Vt autem tonsorum genus vsque adeo loquax sit, id existimat esse in causa, quod in eorum officinas loquacissimi quique conueniant, desideantque, quorum assiduo conuictu garrulitatis morbo inficiuntur et ipsi. Quas ob res Theophrastus, vt idem testis est Plutarchus, ta\ kourei=a, a)/oina sumpo/sia id est, sine vino compotationes appellauit, quod illic loquacitate ceu temulenti reddantur homines. Simili infamia laborant balneatores, quod illic quoque desideant otiosi, garrientes quidlibet. Quin hinc factum est, vt veteres aerarias officinas le/sxas2 dixerint, vt indicauit Ioannes Grammaticus, quod hibernis frigotibus huc sese turba tenuium temporis gratia conferre consueuerit, ibique desidens otiosis fabulis tempus fallere. Haec loca, velut ignauis apta, Hesiodus iubet vitare agricolam.

Optat ephippia bos piger optat arare caballus.

Vitium illud significans humanis ingenijs insitum, vt semper alienam sortem magis mirentur, suam contemnant, ac fastidiant, optent inexperta, experta damnent. Siquidem ephippia vocantur, quas vulgo sellas equestres appellant, additas in hoc, vt commodius sedeat eques. Veteres bubus arabant, non equis. Videtur esse sumpta allegoria ex apologo quopiam. Citra metaphoram dixit Terentius: Nostri nosmet poenitet.

Fertilior seges est alieno in aruo.

Fertilior seges est alieno semper in aruo
Vicinumque pecus grandius vber habet.

In eandem sententiam celebratur et Mimus vnus, ex illis Publii ab Aulo Gellio laudatis:

Qui fit, Mecaenas, vt nemo, quam sibi sortem,
Seu ratio dederit, seu fors obiecerit, illa
Contentus viuat, laudat diuersa sequentes?

Faecem bibat, qui vinum bibit.

HAVD dubium, quin prouerbialiter dixerit Aristophanes in Pluto, faecem epotandam eidem, qui vinum ebrius ebiberit, id est, qui fruitus sit optimis, eundem boni consulere debere deteriora.

*(omws2 d' e)peidh\ kai\ to\n oi)=non h)ci/ous2
*pi/nein, sunekpote/on e)sti\ th\n tru/ga.

At, vbi haud grauatus bibere vinum es, faex item
Tibi nunc eidem est ebibenda scilicet.

Verba Chremyli de muliere, quae quodam vernans, ac florens aetate placuerat, tum anus fastidiebatur a iuuene.

Croeso, Crasso ditior.

APVD Graecos opulentia Croesi, Lydorum regis, in prouerbium abijt, praesertim nobilitata dicto Solonis. Apud Romanos item M. Crassi, cui cognomentum etiam Diuitis additum est. Hic negabat diuitem esse, nisi qui redditu annuo legionem tueri posset. In agtis suis sestertium vicies mille possedit. Commemorantur et alij nonnulli apud Plinium lib. 33. ca. 10. et item 3. qui immodicas opes possederunt, atque in his est Aristoteles, cuius haeredes in auctione septuaginta patinas vaenum produxisse leguntur, Verum non itidem in vulgi cessere sermonem. Proinde nihil attinet hoc loco referre. Festiuior erit adagij figura, si numerum etiam commutemus, vt D. Hieronymus: Croesos licet spires, et Darios, literae marsupium non sequuntur. Horatius et Arabum gazas dixit, pro cumulatissimis opibus, non sine specie prouerbiali, quemadmodum et Persicos apparatus, pro nimis exquisitis ac sumptuosis.

Pactoli opes.

*to\n paktw/lou plou=ton, id est. Pactoli diuitias, pro summis opibus alicubi dixit Philostratus. Est autem Pactolus Lydiae fluuius, ex monte Tmolo profluens, aureis scatens harenis, vnde xrusor)r(o/as2, a poetis cognominatus. Cuiusmodi narratur et Tagus in Iberia, et Ganges in India, et Hebrus in Thracia. Plinius addit Padum in Italia, negatque vllum esse aurum absolutius, quam id, quod in fluuijs reperitur, vtpote cursu ipso, trituque perpolitum. Horatius in Epodis:

Has hyperbolas in varios vsus accommodare licebit. Veluti si quis dicat. Hos tantos sumptus sustinere nemo queat, ne si Pactolus quidem illi domi fluat. Huius hominis cupiditatem ne Tagus quidem ipse possit explere. Nihil mediocre sperabat, sed totos Pactolos, ac Tagos animo conceperat. Aut Pactolos pollicebatur, id est, diuitias effertissimas.

Iro, Codro pauperior.

De Iro mentionem facit Homerus Odysseae *s. scribitque eum publicum fuisse mendicum apud Ithacenses, corpore, specieque praegrandi, a matre dictum Arnaeum, a iuuenibus Irum fuisse nominatum, quod iret

nuncius, quo iussus esset. Cum hoc commissus Vlysses, cum haberetur et ipse pro mendico, eiicit hominem. Quin et Hecale paupertate nobilis est, cuius meminit Plautus in Cistellaria: Siquidem eris vt volo, nunquam Hecale fies. Meminit et Ouidius:

Cur nemo est Hecalen, nulla est qua ceperit Irum.
Nempe quod alter egens, altera pauper erat.

Mysorum postremus.

*musw=n e)/sxatos2, id est, Mysorum extremus. Strabo Geographiae lib. 12. refert Mysorum populum vsque adeo contemptum fuisse, vt proverbio locum fecerit. Id vsurpat M. Tullius in oratione pro Lucio Flacco. Quid, inquit, porro in Graeco sermone tam tritum, atque celebratum est, quam si quis despicatui ducitur, vt Mysorum vltimus esse dicatur? Idem ad Q. Fratrem: Nisi me forte Paconii nescio cuius hominis, ne Graeci quidem, at Mysi aut Phrygis potius, querelis moueri putas, nimirum gentis eius contemptum declarans. Summum itaque despectum, et infimam humilitatem hoc adagio significabimus.

Mysorum vltimus nauigat.

*)esxatos2 musw=n plei=n, id est, Mysorum postremus nauigare, proverbiali ioco dicebatur, qui frustra laboraret. Origo proverbii, sicuti fit in plerisque, non vno narratur modo. Quidam tradunt, olim Graecis pestilentia laborantibus, oraculo responsum esse, vt ad vltimum Mysorum nauigarent. Ac primum quidem ambigebant, quid sibi vellet oraculum. Tandem diu circumacti repererunt Aeolidem in extremis Mysorum esse sitam, atque eo demigrandum esse monuisse numen. Alii scribunt, Telepho, post interemptos auunculos, consulenti Pythium, quo gentium sibi demigrandum foret: nam antiquitus mos erat homicidis solum vertere: responsum, vti ad extremam Mysorum regionem sese conferret: venisseque in Teuthraniam, quae Mysiae extrema pars, atque eius loci principatum obtinuisse. Sunt, qui dicant, hunc non ob caedem auunculorum fugisse, sed vti matrem quaereret, quam in Teuthrania tandem invenerit. Proverbium autem dictitatum, vbi dura quaepiam imperarentur, factuque difficilia.

Tangere vlcus.

*kinei=n h)\ qi/gein to\ e(/lkos2, id est, Mouere seu tangere vlcus, est, mouere dolorem, eiusque rei facere mentionem, quae nos magnopere vrat, Terent. Quid minus necesse fuit, quam hoc vlcus tangere? Quo loco Donatus admonet subesse proverbium. Octauius Augustus, vt auctor est Tranquillus, filiarum Iuliarum, et neptis infamem vitam, morte ipsa grauius tulit, nec eas aliter appellare consueuit quam tres vomicas, aut tria carcinomata sua, nimirum quod earum non sine magno dolore suo recordaretur. Hanc metaphoram M. Tul. oppido quam eleganter expressit in Clodium, qui populum fame iam exasperatum, concionibus insuper seditiosis in rabiem agebat. Vt tu, inquit, in hoc vlcere tanquam vnguis existeres. Plutarchus de adulatione: *krufi/ou de\ lo/gou kinh/santos2 e(/lkos2, id est, Arcani sermonis cum mouisses vlcus

Odorari, ac similes aliquot metaphorae.

manum sunt, et quasi de proximo sumuntur, omnes ferme proverbiales sunt, quemadmodum admonuimus in operis huius initio. Velut odorari pro resciscere, et sagaciter deprehensum atque animaduersum cognoscere. Odor, pro suspicione ac rumore. Cicero: Est nonnullus odor dictaturae. Olfacere, apud Terentium in Adelphis, pro deprehendere. Subolere, apud eundem, pro suspectum esse. Obolere, pro molestum esse, aut esse in suspicione. Vnde et Nasuti dicuntur, et Emunctae naris, et Muccosis naribus. Denique Nasus ipse in proverbium abiit pro iudicio. Horatius:

Et putent, quae displicent. Huc pertinent et illa, Olet mendacium. Redolent Atticismum. Olent lucernam. Itidem Gustum rei vocamus, veluti primam illam experientiam, et degustationem, quasique specimen. Cicero ad Atticum: Hominem degustes. Idem ad eundem. Et Latinus ille tuus Atticismus ex interuallo regustandus. Vnde et Saliuam primam dicimus primum illum gustum, quem pueri tanquam a nutricibus imbibimus. Et palato satisfacere dicitur, quod animo placet. Et deuorare dicimur, cum rem, alioqui acerbam, veluti citra sensum perferimus; translatione sumpta ab iis, qui amara catapotia, tanquam inuito palato, solent absorbere. Vnde aliquoties apud Ciceronem et Fabium, Deuorare taedium, Absorbere molestiam. Affinia sunt illa, Sapiunt arrogantiam, Resipiunt iuuenile [correction of the transcriber; in the print inuenile] quiddam. Concoquere item, pro vincere molestiam. Nauseare, cum taedio audire. Euomere, dicere, quod dolor non sinebat reticere. Et Expuere miseriam ex animo. Consputare, pro lacessere maledictis. Despuere, pro contemnere. Stomachari, pro indignari. A visu item multae ducuntur metaphorae, vt Oculis ferre, pro vehementer amare, curaeque habere. In oculis esse, Obuersari oculis, pro eo, quod est recordari, et in memoria cogitationeque esse. Respicere, curam agere, et rationem habere. Prospicere, in posterum consulere. Despicere, fastidire. Suspicere, mirari. Conniuere, pro data opera dissimulare. Caecutire, Allucinari, pro falli iudicio. Verum haec longius persequi, nec huius est instituti et infiniti fuerit operis. Quare, quamquam istiusmodi videntur ad proverbiorum cognationem pertinere, tamen ea minutius, exactiusque conquirere, non est sententia.

Mihi istic ne seritur, nec metitur.

PLAVTVS in Epidico, sane quam elegans adagium vsurpauit: Mihi, inquiens, istic nec seritur, nec metitur: id est, ista res nihil ad me pertinet, vt quae neque meo fiat periculo, neque emolumento. Metaphora notissima est. Etenim, qui sementem facit, is suo impendio, suoque periculo facit: qui metit, compendium accipit, et in tuto est. Diuersum est huic, quod est apud Plautum in Mercatore: Tibi aras, tibi occas, tibi seris, tibi eidem metis.

Ab ipso lare.

*)af' e(sti/as2 a)/rxou, id est, A lare incipe, hoc est, a domesticis, ac familiaribus initium sumito. Recte dicetur in magistratus, et alienae vitae censores, quorum officium est, vt inprimis suos, suorumque vitam corrigant. Nam e(sti/an Graeci vocant, quem nos Larem, ac Vestam vocamus. Aristophanes sfhci\n.

Ductum a vetusto ritu sacrorum, in quibus primitiae laribus immolabantur. Aristocritus, citante interprete, fabellam huiusmodi refert. Cum deuictis Titanibus Iupiter imperio potitus esset, Vestae permisit optionem, vt quidquid vellet eligeret e regni partibus. Illa primum virginitatem poposcit: deinde sacrorum omnium, quae diis immolarent homines, primitias. Inde abiisse in consuetudinem, vt in omni sacro primae partes lari tribuerentur. Vsus est hoc adagio Plato in Euthyphrone: *bouloi/mhn a)\n w)= sw/krates2, all' o)r)r(odw= mh\ tou)nanti/on ge/nhtai. *atexnw=s2 ga\r a)f' e(sti/as2 dokei= moi a)/rxesqai kakourgei=n th\n po/lin, se\ e)pixeirw=n a)dikei=n id est, Equidem cupiam, verum vereor, ne res in diuersum exeat. Nam mihi quidem laedendae Reipublicae ab ipso lare sacere videtur initium, cum re tentat laedere. Plutarchus in libello de Polyphilia: *prw=ton me\n ou)=n w(/sper a)f' e(sti/a|s2 a)rca/menoi. id est, Primum igitur velut a lare exorsi. Totidem ferme verbis vtitur in commentario, *peri\ tw= u(po\ tou= qei/ou brade/ws2 timwroume/nwn. Vsurpat et in libello, quem scripsit aduersus Herodotum. Aristides in Pericle: *(od' a)f' e(sti/as2 a)rca/menos th=s2 au)to\s2 au)tou=, to\ su/mmetron h(rei=to, pro\ tou= plei/onos. id est, At ille a suo ipsius exorsus lare, maluit aequalitatem sequi, quam reliquos antecellere. Interpres admonet dici solitum de iis, qui ab ipso statim initio, vel boni sunt, vel mali. Quasi dicas, ab ipsis incunabulis, quod Lar statim nascentes excipiat.

Propria vineta caedere.

Id est, vt a me ipso incipiam, et poetas ipse poeta carpam, ac lacerem. Translatum videri potest vel ab amputantibus vineam, vel ab iis, qui per iniuriam nouellas vites laedunt. Horatius in Epistolis:

Aedibus in nostris quae praua, aut recta geruntur.

AVLVS Gellius scribit hunc Homericum versiculum, qui est Odysseae d. proverbii vice semper in ore fuisse:

Quod alii tribuunt Socrati, Diocles ascribit Diogeni, vt refert Laertius. Socrates autem hoc dicto dehortans a studio rerum naturalium, ac supernaturalium, item a disciplinis mathematicis, reuocabat ad curam moralis philosophiae, quod haec tractat ea, quae proprie ad nos pertinent. Plutarchus in commentario De seruanda bona valetudine, proverbii vice vsurpauit: *ei) ma=llon au)to\n oi)/etai prosh/kein gewmetri/as2 h)\ dialektikh=s2 kai\ mousikh=s2 o(ra=sqai metapoiou/menon, h)\ zhtei=n, kai\ manqa/nein boulo/menon

id est. Si magis officii sui putat esse, vt in geometriae, dialecticae, musicaeque studio versari videatur, quam vt inquirat, cupiatque cognoscere,

curemus, externa, atque aliena ne inquiramus. Quo vitio festiuiter Martialis Ollum quendam notat, qui malorum alienorum erat obseruator curiosissimus, et taxator acerrimus, cum ipse vxorem haberet adulteram, filiam viro maturam, deberetque etiamnum pro togula. Diogenes Cynicus, cui carmen hoc, vt modo diximus, semper in ore consueuit esse, grammaticos nimis ridicula facere aiebat, qui tanto studio Vlyssis mala inquirerent, sua ignorarent. Huc referri potest et illud apud Homerum pene solemne: Habetur enim Iliad. z. Odys. a. q. et f.

Plutarchus polupragmosu/nhn definit filoma/qeian a)llotri/wn kakw=n, id est Curiositatem, studium aliena mala cognoscendi. Atque id hominum genus lamiis similes ait, quae domi oculos reconditos habent foras egressurae reponunt. Atque ita fit vt domi caecutiant, foris sint oculatissimae. In huiusmodi praepostere oculatos eleganter torseris illud Sophoclis de senibus dictum:

Nam in senibus accidit, vt propius admota non cernant, longius semota videant, atque huius rei causam reddit Plutarchus Conuiuialium quaestionum 1. decad.

Tecum habita.

Id est, domi tuae viuito, vt intelligas, quam tenuis sit tua fortuna. Translatum ab iis, qui in principum familiis agunt, et vt vulgo fit, ex alienis opibus, perinde quasi suis, intumescunt, quibus si domi viuendum sit, vix salinum habeant, quod apponant. Tecum igitur habita, id est, tuapte supellectile te metire, ac tuis ipsius malis bonisve te ipsum expende. Haud scimus, an huc pertineat, quod scribit M. Tullius in Catone maiore, Secum, vt dicitur, viuere.

Messe tenus propria viue.

Id est, Sumptum facito pro modo facultatum tuarum. Ab agricolis traductum, qui sumptus annuis agrorum proventibus metiuntur. Neque enim res consistere potest, cum quaestum superat sumptus, quemadmodum ait Plautus. Ostentatorem diuitiarum elegante verbo Alexis apud Athenaeum lib. 6. ptwxala/zona dixit, eodem verbo declarans fastum cum paupertate coniunctum.

Tuo te pede metire.

Lucianus in libello, cui titulus, u(pe\r tw= ei)ko/nwn: *alla\ diakri/nhs2 kai\ parametrh=s2 tw= oi)kei/w| me/trw| e(ka/teron, id est, Verum diiudices, dimetiarisque propria vtrunque mensura. Nimirum hoc est, quod dixit Horat. suo modulo, oi)kei/w| me/trw|, et, tanquam interpres sui, adiecit, ac pede. Pindarus item:

Monet adagium, ne quis se dilatet vltra conditionem suam, neve seipsum ex assentatorum laudibus, aut vulgi opinione, aut fortunae fauore, verum propriis ac veris dotibus, animique virtutibus aestimet. Translatum ab iis, qui corporis humani modum, pedum numero aestimant. Porro iusta cuiusque hominis mensura, 7. ipsius pedibus constat, si quid pictoribus, et statuariis credimus. Eodem pertinet illud Martialis:

Non videmus manticae quod in tergo est.

Id est, Non videmus nostra ipsorum vitia, cum aliena curiosis oculis perspiciamus. Proverbium natum est ex Apologo quopiam Aesopico, qui fertur huiusmodi apud Stobaeum: *ai)/swpos2 e)/fh du/o ph/ras2 e(/kaston h(mw=n fe/rein, th\n me\n e)/mprosqen, th\n d' o)/pisqa, kai\ ei)s2 me\n th\n e)/mprosqen a)potiqe/nai ta\ tw= a)/llwn a)marth/mata, ei)s2 de\ th\n o)/pisqen ta\ e(autw=n. Quorum verborum haec ferme sententia, Finxit Aesopus singulos mortales binas habere manticas, hoc est, peras, alteram ante pectus, alteram a scapulis, tergoque propendentem. Sed in priorem, inquit, aliena vitia immittimus, in posteriorem nostra. Persius:

Vt nemo in sese tentat descendere, nemo,
Sed praecedenti spectatur mantica tergo.

D. Hieronymus: Sed illa est vera inter amicos reprehensio, si nostra opera non videntes, aliorum, iuxta Persium, manticam consideremus.

Festucam ex alterius oculo eiicere.

Cum tua, inquiens, pervideas oculis mala lippus inunctis,
Cur in amicorum vitiis tam cernis acutum.
Quam aut aquila, aut serpens Epidaurius?

Qui ne tuberibus propriis offendat amicum
Postulat, ignoscat verrucis illius aequum est.

Quod ipsum proverbii speciem euidentem ante se gerit. Tubera maiora vitia dixit, verrucas minora, quae alibi naeuos appellauit.

Intra tuam pelliculam te contine.

INTRA tuam pelliculam te contine. Porphyrion proverbium esse admonet, quo vetamur, obliti sortis nostrae, maiora conari, quam pro nostra facultate. Idque inde sumptum putat, quod olim ductores in pellibus hoc est, pelliceis tentoriis dormitarent. Sed videtur rectius referri ad asinum illum Cumanum, quem Apologi fabulantur adaptasse sibi leonis exuuium, atque ita sese ad tempus pro leone gessisse. Verum eam illi magno fuisse malo, cum agnitus, et magno omnium risu, aliena, apposititiaque exutus pelle, fustibus ad necem caederetur. Neque absurde quis

ad Cleonem Atheniensem referat, qui ex Byrsopola, hoc est, coriario creatus exercitus ductor, fortuna fauente, victoriam reportauit, capta Pylo, suam ipsius ciuitatem furto spoliauit, atque ad eum modum ad summas opes euectus est, tandem per alium eiectus, maleque acceptus, poenas dedit, quod non in propria pelle quiesset. Hic inducitur in Aristophanis comoedia, cui titulus Equites, neque non aliis locis fubinde mordetur ab eodem poeta. Huc nimirum videtur allusisse Plautus, cum militem gloriosum, et iactabundum fingit elephantino corio circumtectum, non suo, siue quod stolidum significaret, siue quod maiora, quam pro facultate, loquentem. Horatius.

Martialis in sutorem quendam, qui Cleonis exemplo, prius ad summas euectus diuitias, vt venti erant, ita velum in altum sustulit: deinde ad pristinam rursus inopiam largitionibus suis redactus est, vt nihil iam esset nisi cerdo.

Lusisti, inquit, satis est; sed te, mihi crede, memento
Intra pelliculam cerdo tenere tuam.

Item Seneca in Epistolis: Sapientem vndique submouent, et intra cutem suam cogunt. Id citra metaphoram sic extulit Ouidius:

Crede mihi, bene qui latuit, bene vixit, et intra
Fortunam debet quisque manere suam.

Allusit huc et Lucianus in Imaginibus, ou)k e)/ti me/nousin e)pi\ tw=n u(parxo/ntwn, id est, Non iam manent in his, quae adsunt: de his, qui, fortunae successibus elati, suae conditionis non satis meminerunt. Denique non absurdum videtur, si prouerbium referatur ad Marsiae excoriati fabulam, qui quoniam parum memor suae conditionis, ausus est cum Apolline certare, sua pelle exutus est.

Pennas nido maiores extendere.

EST apud Horatium in Epistolis, non dubium, quin prouerbialis metaphora, Pennas nido maiores extendere, pro eo, quod est, rem, fortunamque, quam mediocrem, aut tenuem a maiorib. acceperis, auctiorem reddere. Quod quidem, si virtute fiat, summa laus est: tantum abest, vt vitio dandum existimemus.

Me, inquit, libertino natum patre, et in tenui re,
Maiores poenas nido extendisse loqueris,
Vt, quantum generi demas, virtutibus addas.

Translatum ab auium pullis, qui sic grandescunt, subnascentib. plumis, vt materno nido capi non possint.

In tuum ipsius sinum inspue.

HAC nostra tempestate multis regionibus hoc circumfertur adagium. Iubent enim hominem aliena vitia taxantem, in suum ipsius sinum inspuere, tanquam admonentes, vt domesticorum malorum recordatione desinat arrogantius insectari vitam alienam. Idem antiquis fieri solere, colligi vtcunque potest ex verbis Plinianis, qui lib. 28. cap. 4. scribit hunc in modum: Veniam quoque a deis, spei alicuius audacioris petimus, in sinum spuendo. Idem in eodem capite scribit, ex auctoritate Salpae, torporem sedari quocunque membro instupente, si quis in sinum expuat. Quorum vtrunque non prorsus abhorret a nostro vulgato prouerbio. Siquidem, qui carpit aliena,

spe quadam improba peccat, quasi speret sibi nihil simile a quoquam opprobrari posse, cum nemo sit, qui non aliquo vitio teneatur. Et qui proprii mali, quasi sui ipsius sensu caret, ceu torpore quodam tenetur. Seneca libro de beneficiis septimo: Fortasse vitium, de quo quereris, si te diligenter excusseris, in sinu inuenies. Lucianus in apologia De mercede feruientibus, kai\ o(/ti ou)k ei)s2 to\n ko/lpon ptu/sas2 pro/teron h)ci/ous2 kathgorei=n, Id est, Quodque non prius in tuum ipsius sinum inspueris, quam accusare coeperis. Idem in Votis, u(permaza=|s2 ge w) a)dei/mante, kai\ e)s2 to\n ko/lpon ou) plu/eis2 ou)de oi)sqa o(/stis2 w)\n nauklhrei=s2. Iocatur quispiam in amicum, quod tanquam oblitus sui, opes immensas imaginaretur, neque in sinum spueret, vt agnosceret, quisnam esset. Idem indicat Theocritus Ecloga sexta. Nam Polyphemus, cum paulo arrogantius suam formam extulisset.

Quorum carminum haec ferme sententia est. Ne quid me laedat inuidia, neue noceat fascinatio, ter in meum inspui sinum. Nam id me Cotyttaris anus docuit. Scholiastes addit eum morem sua etiamnum aetate durasse mulierculis, vt abominantes inuidiam in sinum expuant. Refert et Callimachi versum:

Nec fortasse pertinet, quod ait Lucianus in Necromantia, *tri\s2 a)/n mou pro\s2 to\ pro/swpon a)poptu/sas2, id est, Posteaquam ter mihi despuisset in faciem. Nec alienum hinc est, quod in secunda Satyra scripsit Persius:

--- Frontemque, atque vda labella
Infami digito, et lustralibus ante saliuis
Excipiat.

E simili superstitione profectum est, quod indicat Athenaeus libro primo, priscos ad depellenda mala solitos ter abstergi. Refert versiculum hunc Cyrenaei:

Nosce teipsum.

AD eam sententiam pertinent tria illa, inter omnia sapientum apophthegmata vel maxime celebrata, adeo vt, quemadmodum in Charmide testatur Plato, pro foribus templi Delphici ab Amphictyonibus inscripta, veluti digna deo viserentur. Quorum primum est gnw=qi seauto\n, Nosce teipsum. In quo modestiae, mediocritatisque commendatio est, ne nobis vel maiora, vel etiam indigna sequamur. Nam hinc omnis vitae pestis oritur, quod sibi quisque blanditur, et, quantum aliis praeter aequum detrahit, tantum sibi philautiae vitio praeter meritum tribuit. M. Tullius ad Q. Fratrem libr. tertio. Et illud gnw=qi seauto\n, noli putare ad arrogantiam minuendam solum esse dictum, verum etiam vt bona nostra norimus. Fertur hic quoque senarius inter sententias prouerbiales:

Citatur a Nonio Marcello Satyra quaedam Varronis, hoc titulo, gnw=qi seauto\n. Ouid. de Arte amandi.

Ouidius hanc sententiam ad Pythagoram auctorem refert. Platonicus Socrates ab Apolline profectam arbitratur. Plato in Phaedro, ou) du/namai/ pw to\ kata\ delfiko\n e)pi/gramma gnw=nai e)mauto\n, id est, Nondum possum meipsum iuxta Delphicam inscriptionem cognoscere. Sunt, qui ex Homero, tanquam Oceano, hanc quoque mutuo sumptam existiment, apud quem Hector, cum in reliquos omnes impetum faceret, tamen Aiacem vt se praestantiorem declinauit. Sic enim ait poeta:

Diogenes Thaleti tribuit. Apud hunc Antisthenes Phemonoae adscribit: caeterum Chilonem vsurpasse. Thales autem, rogatus, *ti/ e)sti du/skolon; e)/fh, to\ e(auto\n gnw=nai. ti\ e)/ukolon; a)/llw| u(poti/qesqai, id est, Quid est difficile? respondit, seipsum nosse. Quid facile? alterum admonere. Macrobius primo in Scipionis somnium commentario tradit, cuidam, Delphicum oraculum consulenti, quonam itinere posset ad felicitatem peruenire, responsum ad hunc modum: Si teipsum cognoueris. Id autem oraculum redditum fuit Craeso, vt auctor est Xenophon in Poedia Cyri. Citatur a Gnomologis Graecis hic ex Antiphane senarius:

Eandem sententiam sic extulit Plindarus, qnata\ qnatoi=s2 pre/pei, id est, Mortalia mortales decent. Demonax, interrogatus, quando coepisset philosophari, Posteaquam, inquit, coepi nosse meipsum. Socrates, quod Apollinis oraculo solus esset sapiens iudicatus, cum Graecia tot haberet sophos, sic interpretatur, quod caeteros profitentes se scire, quod nesciebant, hoc nomine vinceret, quod sciret se nihil scire, et hoc vnum se scire profitebatur. Caeterum hanc Socratis modestiam vicit Anaxarchus, qui praedicabat se ne id quidem scire, quod nihil sciret. Apud Menandrum Comicum quispiam corrigit hoc omnib. laudatissimum dictum:

*kata\ poll' a)\n e)sti\n ou) kalw=s2 ei)rhme/non
*to\ gnw=qi sauto\n, xrhsimw/teron ga\r h)=n
*to\ gnw=qi tou\s2 a)/llous2.

Multis modis dictum videtur perperam,
Cognosce teipsum, magis enim in rem fuerat hoc,
Cognosce caeteros.

Ne quid nimis.

ALTERVM diuersis verbis eandem ferme sententiam complectitur, mhde\n a)/gan, id est, Ne quid nimis, quam quidem, tanquam vulgo celebratam, Terentius in Andria etiam Sosiae libertini personae tribuit. Diogenes Laertius Pythagorae adscribit. Aristoteles tertio Rhetoricorum libr. ad Biantem auctorem refert, tractans de iuuenum immoderatis affectib. quos ait, vbique nimia vehementia peccare: nam et amare nimium, pariter et odisse nimium. Senes non item, sed vt ipsius Aristotelis vtar verbis, kata\ th\n bi/antos2 u(poqh/khn, kai\ fi/lousin w(s2 mish/sontes2, kai\ misou=sin w(s2

filh/sontes2, [note: in the print: filh/sentes2] id est, Iuxta Biantis admonitionem, et amant tanquam osuri, et oderunt tanquam amaturi. Sunt, qui Thaleti tribuant. Sunt, qui Soloni, teste Laertio. Plato quodam loco ex Euripide citat. Neque desunt, qui ad Homerum veluti fontem referant: cuius hi versus sunt in Odysseae. O.

*nemessw=mai de\ kai\ a)/llw|
*)andri\ ceinodo/kw|, o(/s2 k' e)/coxa me\n file/hsin,
*)/ecoxa d' e)xqai/rhsin. a)mei/nw d' ai)/sima pa/nta.

Mihi nequaquam is placet hospes,
Qui valde praeterque modum simul odit, amatque
Sed puto rectius esse, vt sint mediocria cuncta.

Ad Hesiodum quidem referre malimus. Cuius illud est in opere, cui titulus, e)/rga kai\ [note of the transcriber: in the print:hai\] h(me/rai,

Sic equidem minus approbo, quidquid
Est vehemens, quam quod vulgus ait,
Ne quid nimium.

Pindarus apud Plutarchum, sofoi\ de\ kai\ to\ mhde\n a)/gan e)/pos2, ai)nh/san perissw=s2, id est, Sapientes hoc verbum, Ne quid nimis, praeter modum laudarunt. Sophocles in Electra:

Ne nimium, praeterque modum te torqueat ille,
Quem odisti, sed nec neglexeris immemor hostem.

Plautus in Poenulo: Modus omnibus in rebus, soror, est optimus. Eodem pertinet Homericum illud Iliados N.

*pa/ntwn me\n ko/ros2 e)sti\ kai\ u(/pnou, kai\ filo/thtos2,
*molph=s2 te glukerh=s2, kai\ a)mu/monos o)rxhqmoi=o.

Cunctarum rerum saties contingit, amorisque,
Et somni, et blandae citharae, choreaeque decentis.

Id est, Satietatem habet et mel, et iucundi flores venerei. Plin. lib. 11. Perniciosissimum autem, et in omni quidem vita, quod nimium. Horatius:

Est modus in rebus, sunt certi denique fines,
Quos vltra, citraque nequit consistere rectum.

Quintilianus scripsit, modum in pronunciatione regnare, quemadmodum in caeteris omnibus. Denique Plutarchus in Camillo docet,

pietatem esse mediam inter contemptum numinum, et superstitionem: h( de\ eu)la/beia, kai\ to\ mhde\n a)/gan, a)/riston, id est, Pietas autem, et, quod aiunt, Ne quid nimis, optimum est. Nihil autem est rerum omnium, in quo non peccari queat nimietate, praeter amorem Dei, quod aliis verbis fatetur et Aristoteles, pro deo supponens sapientiam. Huc pertinet, quod ex poeta quopiam refert Athenaeus libro primo, de laudibus vini.

*pa/sas2 d' e)k kradi/as2, a)ni/as2 a)ndrw=n a)lapa/zei
*pino/menos2 kata\ me/tron, u(pe\r me/tron de\ xerei/wn.

Atqui omnes hominum pellit de pectore curas,
Si modice biberis, sin absque modo, nociturum est.

Sponde, noxa praesto est.

*)eggu/a, para\ d' a)/th, id est, Sponde, sed noxa praesto est. Quae quidem omnia Socrates apud Platonem putat ad eandem sententiam pertinere. Nam, qui pro altero fideiubet, id pollicetur, quod non sit in ipso situm praestare, nempe fidem alienam. Sed primum illud Apollini tribuit, reliqua duo a mortalib. adiecta credit. Plin. lib. 7. cap. 32. cuncta pariter adscribit Chiloni, sed ita, vt oraculorum vice fuerint habita. Rursus, inquiens, mortales oraculorum societatem dedere Chiloni Lacedemonio, tria praecepta eius Delphis consecrando aureis literis, quae sunt haec: Nosse se quemque. Et nihil nimium cupere. Comitemque aeris alieni, atque litis esse miseriam. Explicuit Plinius, quid sit spondere. Fideiubemus enim pro eo, cui creditur pecunia, et saepe fit, vt fideiussor cogatur creditori numerare pecuniam. Fideiubemus, et apud iudices, de sistendo reo, atque illo fallente plectuntur vades. Et hoc dictum ad Homerum auctorem referunt. Cuius hoc est carmen Odyss. q.

Chersias apud Plutarchum in conuiuio Platonis, refert ad fabulam Homericam de Ate, quae, quod adfuerit Iouis sponsioni, de natiuitate Herculis, ab eo praecipitata est in terram. Citantur, ac laudantur haec tria apophthegmata a Plutarcho in libello de futili loquacitate.

Nouit quid album, quid nigrum.

*oi)=de to\ leuko\n, kai\ to\ me/lan id est, Nouit quid album, quid nigrum. Duplicem in sententiam accipi potest: Aut nouit discrimen recti, prauique: aut nouit id, quod nemo vel indoctus ignorat. Nam euidentius est albi, nigrique discrimen, quam vt quisquam non videat. Aristophanes in Equitibus.

*nu\n a)ri/gnwton ga\r ou)dei\s2 o(/s2 tis2 ou)k e)pi/statai.
*(/ostis2 h)\ to\ leuko\n oi)=den, h)\ to\n o)/rqion no/mon.

Nunc Arignotum lyristen nullus est, qui nesciat,
Qui album nouerit, rectosve nouerit modos.

Interpres ostendit, exponitque prouerbium. Videtur esse tractum a priscis illis mortalibus, qui duos tantum naturales colores nouerant, album, et nigrum, teste Pompeio.

Albus, an ater sis, nescio.

ALBVS, an ater sis, nescio. Solet dici de homine vehementer ignoto. Cicero Philippica secunda: Me nemo nisi amicus fecit haeredem: vt cum

illo commodo, si quod erat, animi quidam dolor iungeretur. Te is, quem nunquam vidisti, L. Rubrius Cassinas fecit haeredem. Et quidem vide, quam te amarit is, qui albus, aterve fueris, ignorans, fratris filium praeterijt. Quintilianus in vndecimo Oratoriarum institutionum lib. Negat, inquit, se magnifacere aliquis poetarum, vtrum Caesar sit albus, an ater homo: Catullum, digito indicans, cuius in Caesarem hoc extat carmen:

Nil nimium studeo, Caesar, tibi velle placere,
Nec scire, vtrum sis albus, at [perhaps: an] ater homo.

Apuleius in apologia Magiae: Etiam libenter te nuper vsque, albus an ater esses, ignorabam, adhuc hercle non satis noui. Diuus Hieronymus aduersus Heluidium: Quis te, oro, ante hanc blasphemiam nouerat? Quis dupondio supputabat? Consecutus es, quod volebas. Nobilis es factus in scelere. Ego ipse, qui contra te scribo, cum in eadem vrbe tecum consistam, qua balbutis et erubescis, albus, vt aiunt, an ater sis, nescio. Horatius in extrema epistola:

Quo loco Porphyrion admonet prouerbiali figura dictum, albus et ater, pro eo, quod est bonus et malus; et Horatium album, aut ad liberalem, aut laetum reddidisse, atrum ad sordidum et aerumnosum. Huc festiuiter allusit Mateon apud Athenaeum libro quarto de Sepia loquens:

Est enim Sepia colore albo, sed succum habet atrum, quem spargit in metu, ne deprehendatur.

Non nouit natos.

SIMILLIMA huic figura est, Natum non noui, pro eo, quod est, prorsus, ac modis omnibus ignoro. M. Tull. lib. Familiarium epistolarum nono ad Papyrium: Nam mihi scio iam a regibus vltimis allatas esse literas, quibus mihi gratias agunt, quod se mea sententia reges appellauerim, quos ego non modo reges appellatos, sed omnino natos nesciebam. Similimum est illi, quod est apud Aristophanem in Vespis: o(\s2 e)m' ou)d' a)\n zw=nt' h)/dei. id est. Qui me ne viuum quidem nouisset: id est, nullam omnino mei rationem habuisset. Item Theocritus in Pharmaceutria:

In eandem sententiam vsurpauit Plautus in Euclione: Non magis me respicias, quam si natus nunquam siem.

Odi memorem compotorem.

*misw= mna/mona sumpo/thn, id est, Odi memorem compotorem. In eos, qui quae inter amicos et inter pocula dicuntur liberius, foras eliminant. Lucianus in Lapithis, ex poeta quopiam citat Martialis:

Iocatur enim poeta in Procillum quempiam, qui inter pocula iussus postridie caenatum venire, venit setio perinde quasi quae inter vina dicuntur, pondus habere debeant. Huius prouerbii meminit Plutarchus in Symposiacorum primo statim problemate, vbi quaerit, num conueniat in

conuiuiis philosophari. Putat autem dictum aduersus eos, qui praeter modum instant, et vrgent in conuiuiis, ad bibendum impellentes, exigentesque praescriptum poculi modum. Solent enim nonnulli, non admodum auidi bibendi, sic effugere, vt interiectis sermonibus conuiuas in obliuionem auocent. Deinde, si quis forte memor exigat, mentiuntur iam ebibisse sese. Dores autem in Sicilia e)pista/qmous2, id est, conuiuiorum, seu mensurarum praefectos, Mnamonas appellant, quos Latini Modiperatores vocant, teste Nonio, quod bibendi modum imperent. Vnde prouerbium quadrare videbitur in eos, qui modum in conuiuio praescriptum, nimium exacte requirant. Aliis magis videtur, vt prouerbium admoneat a)mnhsti/an, hoc est, obliuionem omnium, quae in conuiuiis vel fiunt, vel dicuntur. Id enim testatum esse et maiorum fabulis, qui Baccho simul et ferulam et obliuionem consecrarint, nimirum hoc innuentes, non oportere meminisse, si quid in conuiuio peccatum sit, aut certe leuem admodum, ac puerilem reprehensionem sufficere. Nam ferula pueros caedi solitos, vel Iuuenalis indicat,

Idem Plutarchus alias eodem in opere narrat, Lacedaemoniis hunc fuisse morem, vt, si quem amicum, aut hospitem in domum acciperent, ostensis foribus dicerent, tauth=| ou)k e)ce/rxetai lo/gos, id est, Hac non egreditur sermo. Damnat autem hanc consuetudinem, propterea quod sentiat, in conuiuiis sermonibus vtendum non ineptis, sed eruditis ac frugiferis, quos efferri sit honestum, et conducibile. Refert idem in vita Lycurgi, ex cuius institutione, qui natu maximus erat, stabat ad ostium, et ad conuiuium ingredientibus dicebat, ostensis foribus. dia\ tou/twn e)/cw lo/gos2 ou)k e)kporeu/etai, id est, Per hasce nullus sermo progreditur foras. Horatius hoc quoque inter iucundi conuiuii commoditates commemorat:

Innuens irrita esse solere quaecunque in compotationibus effutiuntur. Alluditur autem ad prouerbium, quod alibi retulimus, ei)s2 u(/dwr gra/fw, id est, In aqua scribo, de re euanida. Huc adscribendum, quod, quemadmodum in Symposiacis testatur Plutarchus, veteres Bacchum obliuionis filium finxerant, idque per iocum inuertit apud hunc quispiam, dicens patrem potius obliuionis appellandum fuisse quam filium; quod vinum, praesertim immodicum, vel ante senectam adimat homini memoriam.

Duabus sedere sellis.

DVABVS sedere sellis, est, incertarum esse partium, et ancipiti fide, ambabus satisfacere velle. Quo verbo noue composito, a)llopro/sallon, Homerus appellat Martem, id est, nunc his, nunc illis partibus fauentem. Macrobius in Saturnalibus coenis: Laberius Mimus in senatum a Caesare lectus, cum a Cicerone ad consessum non reciperetur, dicente, Reciperem te, nisi anguste sederemus, nimis mordaciter respondit, Atqui solebas duabus sellis sedere: obiiciens tanto viro lubricum fidei. Sed id, quod Cicero

dixit, nisi anguste sederemus, scomma erat in Caesarem, qui in senatum passim tam multos admittebat, vt eos quatuordecim gradus capere non possent. Hactenus Macrobius. Est autem omnium consensu turpissimum, cum vtraque parte colludere. At Solon legem tulit, qua punirentur hi, qui in ciuitatis tumultu neutri partium adhaesissent.

Duos parietes de eadem dealbare fidelia.

HVIC finitimum videtur illud, Duos parietes de eadem dealbare fidelia; pro eo, quod est, eadem re duplicem inire gratiam, eademque opera duos pariter demereri. Curius ad Ciceronem: Sed, amice magne, noli hanc epistolam Attico ostendere: sine eum errare, et putare me virum bonum esse, nec solere duos parietes de eadem fidelia dealbare. Volebat enim Curius pariter et Attico, et Ciceroni videri summus, ac de se vno fructum quidem Ciceronis, mancipium autem Attici facere. Tractum videtur ab his, qui parietibus opus albarium superinducunt. Legitur et huiusmodi Graecum adagium apud Suidam, du/o toi/xous2 a)lei/feis2 id est, Duos linis parietes.

Vnica filia duos parare generos.

HIS simile quiddam etiam nunc vulgo dicunt, dignum videlicet, quod vel vnum inter antiquitatis adagia connumeretur, Vnica filia geminos vis parare generos. Vbi quis idem beneficium duobus simul pollicetur, aut pro eodem officio, quod alteri praestiterit, a duobus gratiam reposcit.

Nescis, quid serus vesper vehat.

NESCIS, quid serus vesper vehat. Ex Menippeis Varronis satyris citatur hic titulus, tum ab A. Gellio, tum a Macrobio: neque dubitandum, quin prouerbialis, sicut sunt et alii plerique. Quo salubriter admonemur, ne praesentium successuum prosperitate sublati, futuri curam abiiciamus. Neque vlla de re securi simus, prius quam exitum viderimus. Idem hodie quodque vulgo dicunt, diem nondum ad vesperam decurrisse, cum significant diuersum exitum posse accidere. Apparet Maronem ad paroemiam allusisse, cum ait primo Georg. libr.

Agens de prognosticis occasus. Potest referri et ad illam Solonis sententiam: o(/ra te/los2 makrou= bi/ou. id est, Specta finem longae vitae. Tit. Liuius Decad. 5. lib. 5. In secundis rebus nihil in quenquam superbe, ac violenter consulere decet, nec praesenti cedere fortunae, cum, quid vesper ferat, incertum sit. Hoc allusit Philippus rex apud eundem Decad. 4. libr. 9. cum Thessalis respondens minacem clausulam adiecit, nondum omnium dierum solem occidisse.

Multi thyrsigeri, pauci Bacchi.

Carmen hexametrum prouerbio Graecis celebratum, quo significatum est, compluribus mortalium adesse virtutis insignia, aut etiam famam, qui tamen vera virtute vacent. Non enim omnes poetae, qui se eo titulo circumferunt. Non omnes generosi, qui torquem gestant auream. Neque pwgwnofori/a, aut tribwnofori/a, quemadmodum loquitur Plutarchus, philosophum facit, hoc est, gestata barba, aut gestatum pallium. Translatum a caeremoniis Bacchanalium,

in quibus thyrsos, id est, hastas quasdam vitreas, quatiebant afflati furore. Vsurpatur a Platone in Dialogo, cui titulus Phaedon. Allusit huc eleganter Plutarchus in libello, quem scripsit aduersus Colotam: *ei)s2 tw=n e(tai/rwn a)risto/dhmos2 o( ai)gieu\s2, oi)=sqa ga\r to\n a)/ndra to\n e)k th=s2 a)kadhmi/as2, ou) narqhkofo/ron, a)lla\ e)mmane/staton o)rgiasth\n pla/twnos2. i. Quidam amicus Aristodemus Agiensis: nam hominem nosti, Academicorum non thyrsigerum, sed ardentissimum mysten Platonis. narqhkofo/ron appellat, nomine, et cultu duntaxat Academicum, non re. Scitum est et illud Herodis Attici in palliatum, crinitum, barba ad pubem vsque porrecta: video barbam et pallium, philosophum non video.

Non omnes, qui habent citharam, sunt citharoedi.

M. Varro libro De re rustica secundo, eandem sententiam extulit diuersa metaphora: Sed non omnes, inquit, qui habent citharam sunt citharoedi. Huc adscribendum videtur, quod lepide scripsit Seneca, quendam personam malle, quam faciem. Faciem vocat, vbi quis talis videtur, qualis est: personam, cum praesefert aliquis, quod non est. Potest et ad auaros torqueri, si neges eos diuites, qui possident opes, sed qui recte norint vti. Vti non est citharoedus, quisquis tenet citharam, sed qui cithara recte nouerit vti.

Plures thriobolos, paucos est cernere vates.

*polloi\ qriobo/loi, pau=roi de/ te ma/nties2 a)/ndres2. id est. Plures thriobolos, paucos est cernere vates. Simile carmen est superiori, eodem modo Graecis celebratum. Philochorus apud Zenodotum auctor est, olim tres nymphas, Apollinis nutrices, Parnassum incoluisse, quae Thriae dicerentur, vnde postea receptum sit, vt calculi, sortesque diuinorum Thriae vocarentur. Vnde Thrioboli, qui thrias in vrnam diuinam iaciunt. Sunt, qui affirment rationem diuinandi per sortes a Minerua fuisse repertam, quae cum magis floreret, quam oracula Delphica, mendax, et vana reddita est, idque opera Iouis, Apollini gratum facere cupientis. Deinde, vbi rursum mortales Delphica frequentarent oracula, Pythiam ad hunc modum dixisse,

Multi qui boues stimulent, pauci aratores.

Multi praeseferunt, quod non sunt. Siquidem antiquitus arabant bubus, vt ante dictum est: eos extimulabant praelonga arundine, aut hastili cuspide quapiam acuminato. Qui mos et hodie durat apud Italos.

Simia in purpura.

*pi/qhkos2 e)n porfu/ra|, id est, Simia purpurata. In varios vsus potest adhiberi paroemia, nempe vel in hos, qui, tametsi magnifico cultu sint ornati, tamen, cuiusmodi sint, ex ipso vultu, moribusque cognoscitur: vel in hos, quibus dignitas indecora additur: vel quoties rei, per se foedae, ascititia, peregrinaque ornamenta indecenter admouentur. Quid enim tam ridiculum, quam simia vestita purpurea veste? Atque

id tamen non raro fieri videmus apud istos, qui simias habent in delitiis, vt, quam maxime possunt, ad humanum morem ornent, ac vestiant, aliquoties et purpura, quo parum attentos, aut imperitos fallant, proque homine salutetur simia, aut, si deprehensus fuerit fucus, res magis sit ridicula. Et Ammianus li. 14. Antigonum quendam amictu tenus philosophum appellat. De barbae tenus sapientibus antea nobis dictum est.

Simia simia est, etiam si aurea gestet insignia.

*pi/qhkos2 o( pi/qhkos2, ka)\n xru/sea e)/xh| su/mbola, i. Simia simia fuerit, etiamsi aurea gestet insignia. Superiori respondet, admonens fortunae ornamenta non mutare hominis ingenium. Citatur adagium â Luciano in oratione contra ineruditum. Natum videtur a simiis illis Aegyptiis saltationem humanam imitantibus. Lucianus refert apologum in hunc modum: Rex quidam Aegyptius simias aliquot instituit, vt saltandi rationem perdisceret. Vt enim nullum animal ad figuram hominis propius accedit, ita nec aliud actus humanos aut melius, aut libentius imitatur. Artem itaque saltandi protinus edoctae saltare coeperunt, insignibus indutae purpuris, ac personatae. Multoque iam tempore maiorem in modum placebat spectaculum, donec e spectatoribus facetus quispiam, nuces, quas clanculum in sinu gestabat, in medium abiecit. Ibi simiae, simul atque nuces vidissent, oblitae choreae, id esse caeperunt, quod ante fuerant, ac repente e saltatricibus in simias redierunt. Contritisque personis, dilaceratis vestibus, pro nucibus inter se depugnabant, non sine maximo spectatorum risu. Narratur apologus non absimilis de fele, quam Venus belle adornatam in pedissequarum ordinem asciuerat, ac satis apte e)gunai/kize, donec, mure e cauo quopiam in medium procurrente, declarauit sese nihil aliud esse, quam felem.

Asinus apud Cumanos.

*)/onos2 para\ kumai/ous2 id est, Asinus apud Cumanos. Competit in eos, qui, cum sint inepti, ridiculique, tamen apud ignotos ipsa nouitate habentur in pretio. Aut in eos, quibus honos aliquis praeter meritum additus a fortuna, tumorem, et insolentiam, ita vt fere fit, conciliat, id quod eleganter notat Demosthenes Olynthiacarum orationum prima: to\ ga\r eu)= pra/ttein para\ th\n a)ci/an, a)formh\ tou= kakw=s2 fronei=n, toi=s2 a)noh/tois2 gi/netai. i. Felicitas enim et rerum successus, qui contigerit immerenti, stultis vaesaniae causam praebere solet. Cui congruit illud ex Aeschylo citatum:

Narrauimus alibi fabulam de asino fugitiuo, qui apud Cumanos se gessit pro leone.

Ira omnium tardissime senescit.

*(o qumo\s2 e)/sxaton ghra/skei id est, Ira postremum senescit. Huic diuersum illud Aristotelis apophthegma, qui, auctore Laertio, rogatus, quae res quam ocyssime consenesceret, respondit beneficium. M. Tullius vtrunque complexus: Cui placet, inquit, obliuiscitur: cui dolet, meminit. Nam vulgo mortales iniuriae tenacissime meminisse solent, benefactorum quam facilime obliuisci. Graecum adagium videtur ex Sophocle sumtum, cuius in Oedipo Coloneo haec sunt verba:

*qumou= ga\r ou)de\n gh=ra/s2 e)stin a)/llo, plh\n
*qanei=n, qano/ntwn ou)de\n a)/lgos2 a(/ptetai.

Senecta nulla obtingit iracundiae,
Nisi mors: sepultos nullus attingit dolor.

Hoc idem innuit Homerus lepidissimo sane figmento de Litis, et Ate. Hanc deam facit, quae noxas, ac turbas soleat immittere rebus mortalium, atque ipsam quidem acribus oculis, ac praeuelocibus esse pedibus. Caeterum post eam multo intervallo [correction of the transcriber; in the print inueruallo] consequi Litas deas, quae, quod Ate turbauerit, sarcire moliantur. Has et strabis oculis fingit, et pedibus claudis, illud nimirum innuens: offensas esse citas, reconciliationes esse tardas: propterea quod iniuriae diu meminisse solent homines. Carmen ipsum Homeri subscribamus ex Iliados li. 9.

*kai\ ga/r te litai/ ei)si dio\s2 kou=rai mega/loio.
*xwlai/ te r(usai/ te parablwpe/s2 t' o)fqalmw\,
*ai(/ r(a/ te kai\ meto/pisqen a)/ths2 a)le/gousi kiou=sai.
*(\hd' a)/th sqenarh/ te, kai\ a)rti/pos2, ou(/neka pa/sas2
*pollo\n u(pekproqe/ei, fqa/nei de/ te pa=san e)p' ai)=an
*bla/ptous' a)nqrw/pous2, ai(d' e)cake/ontai o)pi/ssw
*(\os2 me\n t' ai)de/setai kou/ras2 dio\s2 a)=sson i)ou/sas2
*to\n de\ me/g' w)/nhsan, kai\ t' e)/kluon eu)came/noio.
*(\os2 de\ k' a)nh/nhati kai/ te sterew=s2 a)poei/ph|,
*li/ssontai d' a)/ra tai/ge di/a kroni/wna kiou=sai,
*tw=| d' a)/thn a(/m' e(/pesqai, i(/na blafqei\s2 a)poti/sh|.

Quorum versuum non indolem, neque gratiam, sed sententiam vtcunque reddemus Latinis auribus.

Nam Litas etiam genuit Saturnius ingens,
Rugosas, pedibus claudis, ac lumine laesas,
Quae Ates a tergo veniunt, medeantur vt illi.
Ipsa Ate, pedibusque valens, et robore praestans,
Proinde gradu celeri longe praeuertitur, omnes
Occupat, et terras prior aduenit illa per omnes
Mortales laedens: verum hae post terga sequuntur,
Sarturae quidquid commouerit illa malorum:
At vero natas Ioue qui reueretur, et audit,
Se simul ac adiere, huic commoda plurima gratae
Conciliant, huiusque vicissim vota receptant.
Reijcit at si quis praefracte et pernegat illis,
Tunc adito Iouepatre, precantur, vt ilicet Ate
Huic adsit, poenasque suo det denique damno.

Eiusdem Ates fit mentio Iliados t. vbi luppiter, imputans huic deae, quod a Iunone deceptus esset, illam capillis arreptam in terras praecipitem dedit, interdicens, ne vnquam rediret in caelitum contubernium.

Si vultur es, cadauer expecta.

CAPTATORES testamentorum, et heredipetae, vulgata metaphora vultures appellantur, quod senibus orbis ceu cadaueribus inhient. Nam huic aui proprium, cadaueribus tantum viuere. Vnde et natura tantum illi sagacitatis addidit, auctore Plinio, vt biduo, aut triduo praeuolet illuc, vbi cadauera sint futura: eoque, vt refert vere Magnus ille Basilius,

ingenti agmine solet comitari castra militum. Hoc minus nocens, quam sint homines isti diuitum funeribus imminentes, quod neque fruges attingit, neque vllum animal, quantumuis imbelle, occidit, aut insectatur, tantum cadauera, vel eorum, quae sponte interierunt, vel ab aliis relicta sunt, depascitur. In quibus tamen abstinet a sui generis, id est, auium cadaueribus. Quemadmodum et Plutarchus docet in problematis [correction of the transcriber; in the print ptoblematis] rerum antiquarum, ne quid interim afferamus ex Aegyptiorum opinione, qui dicunt vultures omnes esse feminas, nec aliter ex euro concipere, quam e zephyro graudiae fiunt arbores. Vnde mirum est, hanc auem innocentissimam apud homines tam male audire. Proinde, qui diuites audent aut accusare, aut veneno tollere e medio, miluii vocantur: qui vero duntaxat obsequiis, et adulationib. aucupantur, vt misceantur testamento, vultures proverbio dicuntur. Seneca lib. epist. 15. epist. 96. Si vultur es, cadauer expecta. Martial. lib. 6.

Amisit pater vnicum Silanus.
Cessas mittere munera Oppiane?
Heu crudele nefas, malaeque Parcae,
Cuius vulturis hoc erit cadauer?

Diogenianus in Collectaneis meminit huius adagii, sed alia figura, a(/per gu/pes2, id est, vulturum ritu. Admonet autem dictum de iis, qui vel ob haereditatis, vel alterius alicuius emolumenti spem insidiantur cuipiam.

Coruum delusit hiantem.

HAVD dissimili figura dictum est ab Horatio in eum, qui captatorem suum arte frustratus fuerat,

--- Plerunque, inquit, recoctus
Scriba ex quinqueviro coruum delusit hiantem.

Loquitur de Corano, qui Nasicae socero, spe testamenti per dolum ostentata, moriens, nihil praeter plorare reliquit. Videtur autem hoc adagium effictum et imitatum ad illud Graecorum, lu/kos2 e)/xanen, id est, Lupus hiat. Vt itidem dicere liceat, lupum delusit hiantem, et ko/rac e)/xanen, id est, Coruus inhiabat.

Cornicari.

QVIN et Graeci proverbio krw/zein, dicunt, pro eo, quod est, inhiare praedae, aut inepte garrire. Aristophanes in Pluto,

*su\ me\n oi)=d' o(\ krw/zeis2, w(s2 e)mou= ti\ keklofo/tos2
*zhtei=s2 metalabei=n.

Quid crocites scio, nempe si quidquam rei
Furto inuolarim, vt hinc tibi partem feras.

Interpres admonet esse proverbium in eos, qui, cornicum more, frustra cornicantur. Sunt autem verba Chremyli senis, qui ait se non ignorare, quid sibi vellet Blepsidemus, sursum ac deorsum vertens orationem, dum studet furti confessionem elicere, nimirum vt conscius in praedae partem veniret. Persius Sat. 5.

In vino veritas.

*)en oi)/nw| a)lh=qeia, id est, In vino veritas, passim apud auctores vsurpatum adagium, significans ebrietatem animi fucum tollere, et quidquid in pectore conditum est, in apertum proferre. Plin. lib. 15. cap. 22. scripsit, vinum vsque adeo mentis arcana prodere,

vt mortifera etiam inter pocula loquantur homines, et ne per iugulum quidem redituras voces contineant: vulgoque, inquit, veritas attributa vino est. Celebratur et Persae cuiusdam apophthegma, qui negauit tormentis opus esse ad exquirendum verum: vino enim rectius elici: quod approbans Horatius in Odis:

Tu lente, inquit, tormentum ingenio admoues
Plerunque duro, tu sapientium
Curas, et arcanum iocoso
Consilium retegis Lyaeo.

Reges dicuntur multis vrgere culullis,
Et torquere mero, quem perspexisse laborent,
An sit amicitia dignus.

Effertur et ad hunc modum apud Athenaeum lib. 2. paroemia, oi)=nos kai\ a)lh/qeia, id est, Vinum, et veritas. Quod largius poti non tantum effutiunt sua arcana, verumetiam audacius in alios loquuntur. Apud Plutarchum in vita Artaxerxis, Sparamixas Mithridati, per vinum quiddam insolentius elocuto, fqo/nos2 me\n ou)dei\s2 w) miqrida/ta, e)pi\ de/ fasin e(/llhnes2, oi)=non kai\ a)lh/qeian ei)=nai. id est, Nulla quidem inuidia est, ô Mithridates; caeterum, quando Graeci dicunt, vinum et veritatem esse, etc. Celebratur a Graecis haec quoque sententia proverbialis, to\ e)n th=| kardi/a| tou= nh/fontos2, e)pi\ th=s2 glw/sshs2 tou= mequ/ontos. id est, Quod in corde sobrii, id in lingua ebrii. Theognis:

*)en puri\ me\n xruso/nte, kai\ a)/rguron i)/dries2 a)/ndres2
*ginw/skous', a)ndro\s2 d' oi)=nos e)/deice no/on.

Aurum, aut argentum fabris dignoscitur igni,
Vinum hominis prodens arguit ingenium.

*oi)=nou se plh=qos2 poll' a)nagka/zei lalei=n,
*ou)kou=n mequ/onta/ fasi t' a)lhqh= le/gein.

At idem lib. 10. refert Anacharsidis dictum, o(/ti yeudei=s2 do/cai toi=s2 mequ/ousi gi/gnontai id est, quod falsae opiniones accidunt temulentis: ac mox narrat quiddam haud infestiuum. Quidam e conuiuis dixerat Anacharsidi, Vxorem duxisti admodum deformem. At ille, Prorsus, inquit, idem mihi videtur, sed, heus puer, porrige poculum meracius, vt illam faciam formosam. Non solum igitur amanti, verum etiam ebrio ta\ mh\ kala\, kala\ pe/fantai quemadmodum inquit Theocritus. Atqui, verum qui potest dicere, qui labitur rerum iudicio? Sed veritas no semper respondet mendacio, verum interdum simulationi. Potest autem fieri, vt ex animo loquatur, qui tamen falsum dicat; et verum dicat, qui non vere loquatur. Postremo proverbium non sentit de insana temulentia, quae facit, vt, quae fixa sunt, videantur ambulare; et quae simplicia, videantur multiplicia: sed de moderata, quae dysopiam, ac fucum excutit. Alcibiades in Symposio Platonis: to\ d' e)nteu=qen ou)k a)/n mou h(kou/sate le/gontos2

ei) mh\ prw=ton me\n to\ lego/menon; oi)=nos2 a)/neute pai/dwn, kai\ meta\ pai/dwn, h)=n a)lhqh\s2. id est, Quae vero nunc sequuntur, non prius audietis, quam proverbium illud recenseamus: Vinum et cum pueritia, et sine pueritia, veridicum est. Quibus ex verbis liquet, idem de pueritia, quod de vino, proverbio iactatum fuisse. Durat et hodie vulgo tale proverbium, non audiri verum, nisi a tribus hominum generibus, pueris, ebriis, et insanis. Huc adscribendum arbitramur versiculum illum proverbialem:

Nam verum esse creditur, quod exciderit imprudenti, quandoquidem id demum vacat fictionis suspicione. Ex huiusmodi lapsu colliguntur et omnia certioris fidei.

Saepe Neoptolemi pro nomine nomen Orestis
Exit, et errorem vocis vt omen amo.

Denique M. Tullius in Topicis, inter ea, quae certam faciunt fidem, commemorat pueritiam, somnum, imprudentiam, vinolentiam, insaniam.

Bos in lingua.

*bou=s2 e)pi\ glw/tths2, id est, Bos in lingua. In eos, qui non audent libere, quod sentiunt, dicere. Translatum, vel a robore animantis, quasi linguam opprimens, non sinat eam eloqui. Vel hinc, quod Atheniensium numisma quondam bouis obtinuit figuram. Item apud Romanos Seruius Rex, ouium, ac boum effigie primus signauit aes, auctore Plinio lib. 18. c. 3. Idem testatur Plutarchus in Problem. rerum priscarum, quod priscis omnis fere possessio erat in gregibus, et armentis. Vnde et a pecoribus dictam pecuniam volunt. Itaque qui mulctae pendendae metu deterriti reticerent, aut qui pecunia corrupti loqui non auderent, bouem in lingua dicebantur habere. At Iulius Pollux 9. de rerum vocabulis lib. proverbium hoc exponens, his ferme consentanea commemorat, addens ipsum numisma bouem vulgo vocari solere. Proinde in Deliacis spectaculis, si cui minus dandum erat, praeconem pronunciare solitum: Tot boues illi dabuntur, Bouem autem valuisse duabus drachmis Atticis, vnde fuisse, qui crederent hoc numisma Deliorum fuisse proprium, non Atheniensium. Addit item in Draconis legibus extare mentionem, peri\ tou= a)poti/nein deka/boion. id est, De pendendis decem bubus, id est, nummis decem. Neque defuisse, qui senserint, Homerum quoque de numismate locutum, non de animante, cum ait:

Verum hanc opinionem alio in loco refellit Iulius Pollux, ostendens illam fuisse commutationem rerum citra nummos. Qui scripsit scholia in Homerum lib. 2. tradit bouem apud priscos in honore fuisse, cum multis de causis, tum praecipue, quod Apollini sacrum sit animal. Itaque in altera parte numismatis insculpebant bouem, in altera faciem regiam. Adagium autem effert ad hunc modum, bou=s2 e)pi\ glw/ssh| be/bhken. id est, Bos in lingua incedit: admonens, id dici solitum, vbi quis pecuniae causa taceret. Theognis:

Philostratus in vita Apollonii: glw=tta/n te w(s2 prw=tos2 a)nqrw/pwn sune/sxe, bou=n e)pi\ au)th=| siwph=s2 eu(rw\n do/gma,

id est, Linguam primus hominum coercuit, bouem in illa, silentii inveniens decretum. De Pythagora loquitur, silentii auctore. Item in Scopeliano sophista: kai\ ou) xrh\ qauma/zein ei) pepedhme/noi th\n glw=tta/n tines2 kai\ bou=n a)fwni/as2 e)p' au)th\n beblhme/noi, id est, Neque mirandum est, si quidam, linguam habentes vinctam, boue silentii eam occupante. Extat apud Aeschylum in Agamemnone:

Argentanginam patitur.

*)argura/gxhn pa/sxei, id est, Argentanginam patitur. Superiori finitimum est, natum ex historia, quam refert Aulus Gel. in Nocibus Atticis, atque item Plutarch. in vita Demosthenis. Ea est huiusmodi. Cum aduersus Milesiorum legatos, qui auxilii petendi causa Athenas venerant, acriter in concione dixisset Demosthenes, obsisteretque quominus impetraturi postulata viderentur, causa in diem posterum reiecta, legati Demosthenem ipsum adierunt, magnaque pecuniae summa, ne contra se diceret, redemerunt. Postridie, cum res denuo foret agenda, Demosthenes, multa lana collo circumuoluto, in concionem prodiit, fingens sese suna/gxhn, id est, anginam pati: eamque rem impedimento esse, quo minus ex more diceret. Tum e populo quispiam, cui simulatio subolebat, exclamat, eum non suna/gxhn, sed a)rgura/gxhn pati. Est autem synanche morbi genus, quem vulgus medicorum, deprauate squinantiam appellat. Hunc Aretaeus Cappadox lib. 1. commemorat inter morbos acutos, ostendens bifariam appellari vel kuna/gxhn, quod in mali canibus sit familiare, vel suna/gxun, quod spiritum coarctet ac praefocet.

Equus me portat, alit rex.

Refertur inter Graecorum adagia, atque addunt hinc natum. Iuuenis quidam sub rege Philippo stipendia faciebat. Is, cum admoneretur, vt missionem peteret, seseque a militia abdicaret, negauit se facturum, his quidem verbis:

Significans se commodissime viuere, vt qui et pedibus alienis ingrederetur, et aliena pecunia pasceretur. Huc allusit Horatius, cum in epistolis sub Aristippi persona sic ait:

Quo quidem in loco Acron huius admonet proverbii, cuius etiam meminit Diogenianus. Apparet e tragoedia quapiam ascitum. Est enim carmen anapaesticum dimetrum.

Etiam corchorus inter olera.

*kai\ ko/rxoros2 e)n laxa/nois2, id est, Etiam corchorus inter olera. Dici solitum in homines nullius pretii, qui tamen in numero aliquo studeant haberi. Nam ko/rxoros2, oleris genus est vilissimi, quod Plinius lib. 21. in catalogo olerum recenset. Idem alibi commemorat inter herbas sponte nascentes. Scribit autem corchorum Alexandrini cibi herbam esse, conuolutis foliis, ad similitudinem mori, multis remediis vtilem. Meminit proverbii Theophrastus lib. De plantis 7. cap. 7.

Corchorum referens inter olera, quae vel cocta, vel cruda possint edi, verum ob amaritudinem proverbio esse infamem. Suidas et Hesychius auctores sunt, nonnullis piscem existimari corchorum, contemptissimum, nulliusque pretii, qualis sit hippurus. Aristophanes in Vespis: kh)=q' h(/yamen tou= korxo/rou, id est, Deinde corchorum attigimus. Nec hic tacuit interpres de proverbio.

Graculus inter musas.

CVI non dissimile videtur, koloio\s2 e)n tai=s2 mou/sais2, id est, Graculus inter musas. Indoctus inter doctissimos: infantissimus inter eloquentissimos. Recte dicetur et in homines ostentatione falsae doctrinae sese iactantes, et viris eruditis impudenter obstrepentes. Est enim Graculus auis minime canora, sed tamen odiose garrula, atque obstrepera. Confine est his, quod in Bucolicis ait Virgilius:

Cygnos canoros esse sic omnium poetarum literis est decantatum, vt nihil sit celebratius, etiam si nemini contigit hunc audire cantum. Nec desunt philosophi, qui huiusce rei rationem quoque reddere conentur. Aelianus addit, eos non canere, nisi flante Fauonio. Vnde fertur etiam proverbium, ku/kneion a)=sma, id est, Cygnea cantio. Contra, anseres molesto quodam stridore obganniunt. Proinde, cum indoctus inter eruditos garrit, in tempore vsurpabitur adagium, Anser inter olores.

In lente vnguentum.

*to\n e)pi\ fakh=| mu=qon, id est, In lenticula fabulam, subaudi, narras. Vbi quis mentionem inducit vilis cuiuspiam, et nihili hominis, aliis de viris egregiis verba facientibus: Ad hunc quidem modum legitur in omnib. vulgatis exemplaribus, apud A. Gellium, lib. 13. cap. 27. Verum placet Hermolai castigationi subscribere, qui locum hunc ita restituit, vt legat, to\ e)n fakh=| mu/ron, id est, In lente vnguentum. Quadrat autem in hominem, aut in rem quampiam, quae neutiquam in tempore adhibeatur iis, quibus minime congruit. Veluti si philosophum iuuenem lasciuientium conuiuio misceas: aut inter pocula de rebus grauibus incipias disputare. Quemadmodum videlicet lenticulae vili legumini inepte quis admiscuerit vnguentum. Siquidem, auctore Dioscoride, et oculorum aciem hebetat, stomacho grauis, intestinis noxia, neruis, pulmoni, et capiti inimica, ginit turbulenta insomnia. Dicetur etiam, vbi plura inter se dissimilia confundentur. Verba Frontonis apud Gellium sunt haec: Videte tamen, ne existimetis semper, atque in omni loco, mortales multos, pro multis hominibus esse dicendum: ne plane fiat Graecum illud de Varronis satyra proverbium, to\ e)n fakh=| mu/ron, id est, In lente vnguentum. Idem vsurpauit M. Tullius lib. ad Atticum 1. Legati, inquit, cum auctoritate mitterentur, qui adirent Galliae ciuitates, darentque operam, ne eae cum Heluetiis se iungerent. Legati sunt Q. Metellus Creticus, et L. Flaccus, to\ e=pi\ th=| fakh=| mu/ron. Lentulus Clodiae filius. Tametsi hic quoque locus eodem mendo laborat, quo Gellianus ille. Citatur autem adagium ab Aristotele, lib. De sensu et sensili. a)lhqe\s2 ga\r o(/per eu)ripi/dhn ei)=pe skw/ptwn stra/tis2, o(/tan fakh\n e(/yhte, mh\ e)pixei=n mu/ron. id est, Nam verum est, quod ait Stratis Euripidem taxans, vbi lenticula coquitur, non oportere vnguentum infundere. Quo sane loco, quae

portenta habeant nostri vulgati codices, nihil attinet commemorare. Citat et Athenaeus lib. Dipnosoph. 4.

*paraine/sai sfw=in ti bou/lomai sofo\n,
*(ota\n fakh\n e/yhte mh\ pixei=n mu/ron.

Vos admonere callidum quiddam volo,
Vbi lens coquitur, vnguenta nequa infundite.

Ex Phoenissis Stratidis, Comici Poetae. Citat et ex Sopatri Necya: i)qako\s2 o)dusseu\s2, to\ e)pi\ th=| fakh=| mu/ron, pa/resti, qa/rsei qume/. id est, Ithacensis Vlysses, in lente vnguentum, adest, aude anime. Adducit et Clearchum, prouerbiorum collectorem, qui hoc quoque recensuerit prouerbii titulo, to\ e)n fakh=| mu/ron. addens extare apud Varronem, compluresque Latinorum vsos eo prouerbio, quibus incognitum tamen sit, vnde Varro desumpserit eum iambicum. Huc nobis videtur Aristophanes allusisse, cum ait,

Porro vnguentum intellgimus oleum odoratum, ac velut vnguentarium. Alioqui plebeium oleum admiscere lenti, nihil prodigiosum. Athenaeus libr. 2. citat hunc trimetrum ex Eupolide:

Est autem apud scriptores hoc legumen cum primis celebre, quemadmodum bulbus, cepe, et allium: nonnulli etiam encomium lentis scripsere. Quaedam per se pulchra sunt, quae tamen sibi non congruunt. Elegantis igitur est, scire, quid cui conueniet. Diocles Philosophus habitus est o)yofa/gos2. Hic. cuidam interroganti, vter piscis esset melior, congrus, an labrax, nobis dictus lupus: alter, inquit, elixus, alter assus. Sic Flaccus de poeta: Bello malus, vtilis vrbi. Quoties munus delegatur minus accommodo, apte dixeris, e)n fakh=| mu/ron. Adiicietur et hoc: apud auctores dictionem hanc comperimus varie scriptam, nunc acute, fakhn\, nunc circumflexe, fakh=n, quod cum tam crebro occurrat, vix inscitia, casuve factum videri potest. Vnde coniicinus, fakh=n dictam ex contractione, pro fake/an. Nam fake/as2 legimus apud Athenaeum. Idem leonth\n dictam admonet, pro leonte/an. Haec igitur, quibus placet origo, malunt dicere fakh=, quibus magis placet forma communis, origine neglecta, scripserunt fakh\, et fakh\n.

Anulus aureus in naribus suis.

VBI res quaepiam per se praeclara illic adhibetur, vbi minime addecet. Vt, si stulto contingant opes, fatuae forma, genus ignauo, eloquentia viro improbo, magistratus imperito. His enim rebus non modo non ornantur, verum etiam magis ridiculi fiunt. Olim autem anulis quibusdam aureis in auriculas insertis, ornari sese credebant, maxime barbari. Inseritur et suillis naribus anulus aereus, quo minus noceant agris rostri suffossione, quae peculiaris est huic animanti, quapropter et agricolationem monstrasse creditur. Quod si anulum aureum rostro suillo inseras, res sit oppido quam ridenda. Celebratur apud Graecos Menandri versiculus ab hac sententia [correction of the transcriber; in the print sentetia] non admodum abhorrens.

Huc pertinet illud, quod memorat in Noctibus a. Gellius: Cum quispiam improbatae famae vir sententiam dixisset Reipub. conducibilem, iusserunt eandem ab alio quopiam integro, bonoque viro pronunciari, atque illius nomine decerni, quo absurdum existimarent, a malo viro bonum consilium, aut bonam sententiam proficisci. His adiungendum est illud Antiphonis apud Athenaeum li. 6.

Quidam Silurum existimant eum esse, quem nunc vulgo Sturionem dicimus, piscem multo omnium laudatissimum.

In eburna vagina plumbeus gladius.

HVIC confine est illud, e)n e)lefanti/nw| koulew=| to\ molu/bdinon ci/fos2, id est, In eburna vagina plumbeus gladius, natum ex Diogenis Cynici apophthegmate. Nam, cum dolescens quispiam, insigni forma, foedum quiddam, atque obscoenum dixisset: Ex eburna, inquit, vagina plumbeum gladium educis.

Omnia octo.

*(apantiktw\, id est, Omnia octo. Cum nihil deesse significamus, aut cum multa inter se similia videntur. Paroemiam hinc natam existimant: Stesichorus poeta in oppido Catana splendide sepultus fertur, monumento diligenti quadam ratione ex omnibus octonis constructo, octo gradibus, angulis octo. Atque hinc prouerbium increbruisse a(pantoktw\. Meminit huius et Iulius Pollux in nono, agens de lusu taxillorum, quem ait numeris constare, in quibus sit vnus, qui Stesichorius appelletur, nimirum octo: idque cognominis sumptum esse ab eius monumento. Sunt qui dicant, eum, qui Corinthios in vnam ciuitatem coegit, ciues vniuersos in octo tribus distribuisse, atque hinc ortum vulgi sermonem. Neque desunt, qui scribant, idque Euandro, vt citant, auctore, octo deos esse, qui rerum imperent summae, ignem, aquam, terram, coelum, lunam, solem, mithram, noctem. Mithram autem Persae, eundem cum sole existimant. Rursum alii dicunt octo fuisse certaminum species in Olympiis, atque inde ductum adagium, Omnia octo. Quod si nobis quoque conceditur in aenigmate diuinare, non absurde natum videri potest a fabula, quam narrat Plutarchus in commentario de Daemonio Socratis. Deliis, ac caeteris Graecis oraculo responsum fuisse apud Aegyptios, ita demum malorum finem fore, si aram, quae in Delo erat, duplassent. Qui cum non intellexissent, quid sibi vellet oraculum, ridicule duplatis singulis arae lateribus, imprudentes solidum octuplum effecerunt, ob inscitiam proportionis, quae longitudine duplum reddit. Caeterum hac in re consultus Plato, geometriae cum primis peritus, respondit deum Graecis imperitiam exprobrasse: monere, vt geometriae darent operam. Delectatum apparet hoc prouerbio Heliogabalum Imperatorem, cui morem hunc fuisse scribit Aelius Lampridius, vt simul ad coenam vocaret octo caluos, octo luscos, octo podagrosos, octo surdos, octo nigros, octo praelongos, et octo praepingues et obesos.

Omnia idem puluis.

puluis. De indiscreta similitudine. Lucianus a)lla\ pa/nta mi/a h(mi=n ko/nis2 fasi\, id est, Quin nobis omnia idem, quod aiunt, puluis. Alludens ad defunctorum cineres, inter quos nihil apparet discriminis. Confine illi, quod alio demonstrabimus loco, eiusdem farinae. Siquidem antiqui farinam pollinem vocabant.

Currus bouem trahit.

*(h a(/maca to\n bou=n e)lau/nei, id est, Currus bouem ducit, de re, quae praepostere geritur. Veluti, si vxor praescribat marito, si discipulus reprehendat praeceptorem, si populus imperet principi, si ratio pareat affectui. Lucianus in Terpsione: *nu=n de\ to\ th=s2 paroimi/as2, h( a(/maca to\n bou=n polla/kis2 e)kfe/rei, id est, Nunc id euenit, quod vulgo dici solet, Plaustrum saepenumero bouem ipsum aufert. Translata metaphora a plaustris per decliue retro labentibus, vnaque secum bouem auferentibus.

Ab equis ad asinos.

*)af' i(/ppwn e)p' o)/nous2, id est, Ab equis ad asinos. Vbi quis a studiis honestioribus ad parum honesta deflectit, veluti si quis e philosopho cantor, e mercatore caupo, ex oeconomo coquus, e fabre fieret histrio. Quadrabit item, vbi quis e conditione lautiore ad abiectiora deuenerit. Procopius sophista in epistola quapiam: *to\ dh\ lego/menon, [note: In the print: lego/menun] a)f' i(/ppwn e)p' o)/nous2 metabebh/kamen, id est, Iuxta prouerbium, ab equis ad asinos transiuimus.

Ab asinis ad boues transcendere.

HVIC diuersum est illud Plautinum, Ab asinis ad boues transcendere, pro eo, quod est, ex humiliore conditione ad ditiorum partes transire. Sic enim apud Plautum in Aulularia, Euclio, cuius pauperculi diues quidam expetebat affinitatem. Venit hoc mihi in mentem, Megadore, te esse hominem diuitem, factiosum, me item esse hominem pauperum pauperrimum. Nunc, si filiam locassem meam tibi, in mentem venit, te bouem esse, et me esse asellum. Vbi tecum coniunctus siem, vbi onus nequeam portare pariter, iaceam ego asinus in luto, tu me bos haud magis respicias, natus quam si nunquam siem. Et te vtar iniquiore, et meus me ordo irrideat, neutrubi [correction of the transcriber; in the print neutrobi] habeam stabile stabile stabulum, si quid diuortii fiat. Asini me mordicus scindant, boues incursent cornibus. Hoc magnum periculum est, me ab asinis ad boues transcendere. Hactenus Plautus. Videtur allegoria ex Apologo quopiam mutuo sumpta; qui nobis in praesentia non succurrit.

Ab asino delapsus.

*)ap' o)/nou katapesw\n, id est, Ab asino delapsus. In eos dicitur, qui inconsulte quippiam agunt, et imperite: aut in eos, qui a praesentibus commodis, quibus ob inscitiam vti nesciunt, excidunt. Est autem in Graecis verbis faceta allusio ad finitimam orationem, mutato accentu, a)po\ nou=, id est, a mente delapsus, tanquam vaecors et mentis impotens. Vtitur hoc adagio Plato lib. De legib. 3. *dei=n fai/netai e)/moige, oi(=onper i(/ppon to\n lo/gon e(ka/stote a)nalamba/nein, kai\ mh\ kaqa/per a)xa/linon kekthme/non to\ sto/ma, bi/a| u(po\ tou= lo/gou fero/menon, kata\ th\n paroimi/an, a)po/ tinos2 o)/nou pesei=n, id est, Mihi sane videtur sermo, velut equus, vndequaque restringendus, ne tanquam os habens effraene, impetu abreptus, iuxta prouerbium, ab asino tanquam a mente

*kakw=s2 ga\r o)/ntws2 ei)=xes2, w(s2 ge/ moi dokei=s2.
*(/ippous2 g' e)lau/nwn e)ce/peson nh\ tou\s2 qeou\s2.
*ti\ dh=ta lhrei=s2, w(/sper a)p' o)/nou e)kpesw/n.

Mali, vt videtur, accidit tibi quippiam.
Ita per deos, equos agens, miser excidi.
Quid haec ita, vt delapsus asino blatteras?

Primus versus dicitur a Strepsiade, Danistam irridente, quod pecuniam filio fuo mutuo datam repetat. Alter est Danistae, iuuenem tacita illusione notantis, qui studio alendorum equorum pecuniam eam absumpserat. Tertius rursum Strepsiadis, dicentis illum delirare, perinde quasi non ab equis, sed ab asino decidisset, hoc est, a)po\ nou=, id est, a mente. Quandoquidem et Latinis mente delapsi dicuntur, qui mente exciderunt. Suetonius in Augusto: Rectorem quoque solitus apponere aetate paruis, aut mente lapsis. Quidam huic quoque prouerbio huiusmodi affingunt fabulam. Duo quidam, cum in desertis locis asinum quempiam forte fortuna nacti essent, contendere inter sese coeperunt, vter eum, vti suum, domum abduceret: nam vtrique pariter a fortuna videbatur obiectus. Hac interim de re illis inuicem altercantibus, asinus sese subduxit, ac neuter eo potitus est. Atque hinc prouerbium natum autumant. Sed magis placet in adagio captatam fuisse allusionem, de qua diximus, maxime quod videamus grammaticis id studio fuisse, vt omnib. adagiis fabulam aliquam, aut historiam, vel commentitiam, adiungerent. Vt autem Suetonius dixit mente lapsos, ita Vlpianus titulo de magistratibus conueniendis, Facultatibus lapsos dixit, qui redacti essent ad inopiam.

Telluris onus.

*gh=s2 ba/ros2, id est, Terrae onus. De homine vehementer inutili, qui nihil aliud, quam terram, suo pondere grauet. Refertur inter adagia Graecanica, natum ex Homero, apud quem Achilles Iliados *s. hoc pacto loquitur, indigne ferens otium, et quod non ineat praelium cum reliquis copiis:

*(/oion me\n tina tou=ton e)/xeis2 e)pi/maston a)lh/thn
*si/tou kai\ oi)/nou kexrhme/non, ou)de/ ti e)/rgwn
*empaion ou)de\ bi/hs2, a)ll' au(/tws2 a)/xqos2 a)rou/rhs2.

Quem tandem nobis erronem adducis edacem,
Enectumque fame, vinique, et panis egenum,
Artibus edoctum nullis, neque viribus vllis
Pollentem, ac tantum telluris inutile pondus?

Vtitur eo Plato in Theaeteto, oi)/ontai ga\r a)kou/ein, o(/ti ou) lh=roi/ ei)sin, gh=s2 a)/llws2 a)/xqh, id est, Existimant enim se non haberi pro nugis, et inutilibus terrae oneribus. Nec illepidum, nec prorsus, ni fallimur, a)prosdio/nuson est, quod memorat Athenaeus lib. 8. Stratonicus quidam citharoedus Corinthi peregrinabatur. hunc cum anicula quaedam fixis oculis intueretur,

idque diu, tandem, Quid, inquit, tibi per deos vis, mater, aut quid me sic continenter intueris? Demiror, inquit, illa, si matris vterus te decem menses ferre potuit, cum ciuitas angatur, vnum duntaxat diem te portans. In tales quadraret epitaphium, quod Timocreontis Rhodii poetae, caeterum voracis, ac bibacis sepulchro inscriptum indicat Athenaeus lib. 10.

*polla\ piw\n kai\ polla\ fagw\n, kai\ polla\ kak' ei)pw\n
*)anqrw/pous2, kei=mai timokre/wn r(o/dios2.

Multum edi, multumque bibi, mala plurima dixi in
Mortales, iaceo hic Timocreon Rhodius.

Arabius tibicen.

*)ara/bios2 au)lhth\s2, id est, Arabius tibicen, aut a)ra/bios2 a)/ggelos2, id est, Arabius nuncius. In eos dici [correction of the transcriber; in the print dic] solitum, qui a semel coeptis nunquam desistunt. Quod vitii Flaccus cantoribus peculiare esse scripsit, vt iussi cantare, nunquam adducantur vt incipiant; si iniussi coeperint, nunquam desinant. Citatur ex Menandro: a)ra/bion a)/ra e)gw\ keki/nhka au)lo\n, Arabiam ego hercle tibiam excitaui. Meminit adagii Iul. Pollux, c. de loquacibus, ad hunc modum: a)ra/bios2 au/lo\s2, id est, Arabia tibia. Citatur et Cantharus in Medea: *kiqarw|do\n e)chgei/rato a)ra/bion, id est, Citharoedum excitauit Arabium. Celebratur Graecis et hic versiculus de tibicine Arabio:

Quod paululo pretio prouocaretur ad canendum, non nisi magna mercede desisteret. Adagium hinc natum existimant, quod olim tibiis canendi artem non discebant ingenui, tanquam sordidam, sed hanc sola mancipia exercebant, quae plerunque ex Arabibus producebantur. Deinde ingenuis vsque adeo placere coepit, vt indoctus haberetur, quisquis huius esset rudis, donec Alcibiades tibias abiiceret, oris deformitate conspecta ad speculum. Conueniet et in eos, qui laborant morbo, quem Graeci vocant a)perantologi/an, id est, qui dicendi finem facere nesciunt. In quos extat illud Sophocis,

*)anh\r ga\r o(/stis2 h(/detai le/gein a)ei\.
*le/lhqen au)to\n toi=s2 cunou=sin w)\n baru\s2.

Quicunque gaudet continenter proloqui,
Is se grauem esse, quotquot adsunt, non videt.

Artem quaeuis alit terra.

*to\ te/xnion pa=sa gai=a tre/fei, id est, Artem quaeuis alit regio. Prouerbialis sententia, qua significatum est, certissimum viaticum esse eruditionem, aut artificium aliquod. Nam haec neque eripi possunt a latronib. et quocunque terrarum abeas, te comitantur, nihil afferentia sarcinae. Suetonius scribit, aliquando Neroni praedictum a mathematicis, fore, vt Imperio destitueretur: vnde vocem illam Neronis celeberrimam extitisse, to\ te/xnion pa=sa gai=a tre/fei, quo maiore venia meditaretur citharoedicam artem, principi gratam, priuato necessariam. Itaque, cum intelligeret sibi pereundum, illud identide dictitabat, Qualis artifex pereo, velut indignum esset, qui tantus esset musicus, vt vbiuis gentium viuere possit, nunc fame ad mortem adigi. Nec enim assentimur hoc loco

interpretum sententiae, qui locum apud Suetonium hunc secus enarrant. Idem nullo conuicio magis offensus est, quam quod quidam illum malum citharoedum appellasset. Idem euenit Dionysio Syracusano tyranno, qui Imperio exutus Corinthi ludum aperuit, ac pueros literas; et musicam docuit. Apparet autem senarium esse, quem citat Suetonius, sed paucarum syllabarum commutatione deprauatum, fortassis sic restituetur:

Fertur inter Graecorum sententias huiusmodi senarius, ab hoc prouerbio non admodum dissidens:

Hoc est. Vnicum confugium in egestate ars est. Vnde, qui sapiunt, etiam si suppetat abunde res familiaris, tamen liberos suos opificium aliquod discere cogunt: quo, si contingat, vt fortuna auferat opes, aut in exilium ire iubeantur, sit, quo sibi victum parent. At nunc plerique, quibus domi nihil est, in diuitum familijs consenescunt: vnde si pellantur, aut mendicandum sit, aut tollendum, quod non posuerunt, contra Platonis legem. Qui scripsit Cornu copiae Latinum, citat similimum huic prouerbium, Sua cuique ars pro viatico est. Honestissimum sane viaticum, modo ars sit honesta.

Non eras in hoc albo.

NON eras in hoc albo, hoc est, Non eras in hoc numero. Translatum ab albata tabula, in qua quondam scribebantur nomina iudicum. Plin. in praefatione historiarum mundi: Cum hanc operam conducerem, non eras in hoc albo: i. non eras in eorum numero, quos haec lecturos credebam. Erat et Album praetoris, in quo leges, et formulae describebantur. Pandectarum lib. 1. tit. de Edendo, ex Vlpiano eum quoque edere Labeo ait, qui producat aduersarium suum ad album, et demonstret, quid dicturus sit. Atque hoc sane loco, aduersarium non declarat eum, qui cum lis est, scd tabulas ex tempore notatas memoriae gratia. In quem sensum M. Tullius vsus est in oratione pro Roscio, idque non semel. Andreas Alciatus existimat legendum. Aduersaria, non Aduersarium, libro Dispunctionum tertio. Item secundo eiusdem operis li. tit. 1. multa fit mentio de albo. Quintilianus libro Institutionum vndecimo. Quorum alij se ad album, et rubricas transtulerunt, videlicet leguleios, et formularios irridens, qui non ex libris Iurisprudentium, sed ex albo praetoris iuris scientiam discerent. T. Liuius Decadis primae libro nono. Ciuile ius repositum in penetralibus pontificum euulgauit, fastosque circa forum in albo proposuit, vt, quando lege agi posset, sciretur. Apuleius Metamorphosews lib. sexto, meminit albi. Siquidem Iouem, allocuturum deos, ita facit exordiri: Dei conscripti musarum albo. Quibus in verbis subesse videtur obscura quidem, sed faceta allusio scriptoris, ad deos a poetis confictos, quasi ij demum in deorum numero sint, quos illic Musae, quibus afflati scribunt poetae, constituerint.

Oleo tranquillior

OLEO tranquillior, Hyperbole prouerbialis, in homines minime iracundos, lenique ingenio praeditos, a liquoris natura sumpta, quo nihil magis tacitum, magisque lene. Plautus in Poenulo: Ita hanc canem faciam

tibi oleo tranquilliorem. Est autem vsque adeo tranquilla olei natura, vt mare quoque rem omnium saeuissimam tranquillet, atque ob id vrinantes aiunt oleum ore spargere, quod mitiget elementi naturam asperam, lucemque deportet. Auctor est Pli. li. 2. Idem confirmat Plutarchus: et, cur ita fiat, rationem reddit in libello De causis naturalibus. Rursus in conuiuialium quaestiuncularum Decade sexta, causam afferens, cur Homerus inter tot liquores, oleum duntaxat appellarit u(gro\n, id est, humidum, siue liquidum, ostendit oleo nihil inesse asperum, sed vndique leue esse, et ob id maxime reddere imagines more speculorum. Praeterea nec motum, aut percussum strepit, quemadmodum humores reliqui, nec luctatur cum igni, sed tacite pascit. Denique non est alius liquor, qui tam late diffundatur, cum inungitur corpori, aut serius siccescat, aut aeque molliat ac leniat. Vtitur hoc adagio et Plato in Theaeteto de scientia, placida ingenia, quae leniter, ac tranquille ad disciplinas, et disputationes accedunt, oleo molliter fluenti comparans, o( de\ ou(/tw lei/ws2 te kai\ a)ptai/stws2 kai\ a)nusi/mws2 e)/rxetai e)pi\ ta\s2 maqh/seis2 kai\ zhth/seis2 meta\ pollh=s2 th=s2 prao/thtos, oi(=on e)lai/ou r(eu=ma a)yofhti\ r(e/ontos2, w(/ste qauma/sai to\n thlikou=ton o)/nta ou(/tw tau=ta diapra/ptesqai. id est. At hic adeo leniter, ac circumspecte, simulque expedite ingreditur ad disciplinas, quaestionesque, multa cum mansuetudine, olei in morem, citra strepitum fluentis, vt admireris, tantus cum sit, haec ad eum modum agere.

Auricula infima mollior.

HVIC similimum, quod M. Tull. vsurpat in epistolis ad Q. Fr. libro 2. Tu, inquiens, quemadmodum me censes oportere esse in Rep. et in nostris inimicitiis, ita et esse, et forte auricula infima scito molliorem. Ammianus lib. 19. In aliis nimium seuerus, in hoc titulo, ima, quod aiunt, auricula mollior. Translata metaphora ab ea auriculae parte, qua non est aliud in humano corpore mollius, aut flexibilius, lentiusque. vt quae nec osse rigeat, neque cartilagine durescat, neque neruis intendatur.

Apio mollior, aut mitior.

*)api/ou pepai/teros2, id est, Apio mitior. Simili figura dictum est a Theocrito:

Spongia mollior.

EIVSDEM est generis, th=s2 spoggia=s2 malakw/teros2, id est, Spongia mollior. Sic enim assentator quispiam loquitur apud comicum quempiam citante Plutarcho in commentario De discrimine adulatoris et amici.

*)eme\ niko/maxe pro\s2 to\n stratiw/thn ta/cate,
*)\an mh\ poih/sw pe/pona, masti/gwn o(/lon,
*)\an mh\ poih/sw spoggia=s2 malakw/teron
*malakwte/ra pe/ponos2 kai\ siku/ou moi\ ge/gone.

Nicomache, me isti militi opponas velim,
Nisi pepona loris, quantus est, effecero;
Nisi spongia illi molliorem qualibet
Reddidero vultum.

Ad eundem modum dicebant, Pepone mollior. Theopompus apud Athenaeum lib. 2. *prau+/teros2 e)/gw ge mala/xhs2. i. Molliora mihi Pepone, et cucumere facta sunt. Ad hanc formam pertinet, quod idem

citat ex Epicharmo, *toi=s2 e)utuxou=si kai\ tri/mhna paidi/a. i. Mitior equidem malua, quod ea herba vim habeat leniendi. Idem, Cinaedo mollior. Plautus in Aulularia, Ita fustibus sum mollior magis, quam vllus cinaedus. Nam prisci saltatores et pantomimos cinaedos vocabant, quod cum gesticulatione canerent. Similiter Catullus:

Felicibus sunt et trimestres liberi.

*toi=s2 eu)tuxou=si kai\ tri/mhna paidi/a. id est: Felicibus sunt et trimestres liberi. Senarius prouerbialis in principum, ac diuitum felicitatem, quibus per adulationem omnia laudi vertuntur, quique sibi nihil non licere putant, adeo, vt quod in homine plebeio perinde, vt summum scelus damnatur, in illis virtutis titulo celebretur. Vnde nata sit paroemia, Suetonius Tranquillus declarat, Claudii Caesaris vitam his verbis exordiens: Patrem Claudii Caesaris Drusum, olim Decimum, mox Neronem praenomine, Liuia, cum Augusto grauida nupsisset, intra mensem tertium peperit, fuitque suspicio ex vitrico per adulterii consuetudinem procreatum. Statim certe vulgatus est versus:

Nam mense septimo, decimo, et vndecimo, legitimi sunt partus: quarto et octauo, neque vitales fere, et per quam rari: mense tertio, nulli partus editi leguntur. Auctor Plin. lib. 7. cap. 5.

Aurem vellere.

AVREM vellere veteres dicebant, admonere: a prisco ritu sumpta figura, quo in ius ducturi quempiam, aurem vellicabant, antestantes eum, quem quasi testem meminisse volebant. Inde Horatianum illud in Sermonibus:

Siquidem, vt frons antiquitus erat sacra Genio, veluti scribit in Maronis Silenum Seruius, vt digiti Mineruae, genua Misericordiae, ita auris Memoriae deae, quam Graeci ou(=tos2 a)/llos2 h(raklh=s2, vocant. Virgilius in Sileno:

Cum canerem reges, et praelia, Cynthius aurem
Vellit, et admonuit pastorem, Tityre, pingues
Pascere oportet oues, deductum dicere carmen.

Nonnihil decoris adiunxit prouerbio Calphurnius, quod ad rem transtulit. Quanquam potest paupertas hoc loco pro dea accipi. Seneca lib De beneficiis 4. Nec tanquam munus dabo, sed verba mea redimam, et aurem mihi peruellam, damno castigabo promittentis temeritatem. Rursus libro 2. Loquar mecum, et mihi aurem peruellam: hoc est, ero mihiipsi monitor, ne similiter peccem. Vtitur in hunc modum et aliis aliquot locis, vt in epistola quadam. Sit ergo aliquis custos, et aures subinde peruellat, abigatque rumores, et reclamet populis laudantibus.

Alter Hercules.

PROVERBIALIS hyperbole, *(o ga\r fi/los2 bou/letai ei)=nai, w(/sper h( paroimi/a fhsi\n, a)/llos2 h(raklh=s2, a)/llos2 ou(=tos2. id est, Hic alter Hercules. De viro praestrenuo, ac laborum

tolerantissimo. Extat hoc titulo fabula quaepiam ex Menippeis Terentii Varronis, mirum ni prouerbiali. Aristoteles libro Moralium Eudemiorum 7. freantlh\s2 id est. Nam amicus cupit esse, sicuti prouerbio dicitur, alter Hercules, alter hic. Plutarchus scribit, id cognominis vulgo Theseo attributum, quod multa fortiter patraret exemplo Herculis. Laertius in vitis philosophorum ostendit, et Cleanthem philosophum alterum Herculem vulgo dictum fuisse, quod esset omnium laborum patientissimus, adeo, vt noctu hauriendo e puteo aquam victum diurnum pararet. vnde et ou(=tos2 a)/llos2 h(raklh=s2, dictus pro Cleanthe, et nihil tamen segnius egregiam operam interdiu nauaret philosophiae. Clearchus apud Zenodotum aliam fabulam affert, vnde hoc sit natum adagium. Ait enim; Briareum, qui et ipse Hercules dictus est, profectum Delphos, sublatis inde thesauris aliquot, ac monumentis, ex iis, quae eo in loco seruabantur, iuxta veterem quandam consuetudinem, ad columnas, quas Herculis cognominant, sese contulisse, atque itidem illis, quae illic erant, fuisse potitum. Deinde Tyrium Herculem venisse Delphos, vt oraculum consuleret, deumque respondisse, w)= zeu=, mh\ tou=to h(raklh=n h(mi=n e(/teron e)/speiras2, id est, Hic alter Hercules, atque oraculum in adagionem abiisse. Nec desunt, qui huius dicti originem referant ad Titormum quendam bussequam, qui multis exemplis Milonem superarit. Is, se profitens superatum, sublatis in caelum manibus, dixit, *fanti/nin h(raklh=a bi/hn kai\ ka/rtos2 e)ri/sden. O Iuppiter, num hunc nobis Herculem alterum genuisti? Huc pertinet illud Theocriti in Pastoribus:

Erat enim hic excellens in pugilum certamine. Et Graeculus adulator apud Iuuenalem, diuitem imbecillum Herculi aequat, Antaeum procul a tellure tenenti. Macrobius lib. Saturnalium 3. scribit in hunc modum: Salios autem Herculi propter vbertatem doctrinae altioris assignat: quia is Deus et apud Pontifices idem qui et Mars habetur. Et sane ita Menippea Varronis affirmat, quae inscribitur, a)leci/kakos2 quia, cum de Hercule multa loqueretur, eundem esse cum Marte probauit, Apud Latinos quoque Ruticello cuidam prodigiosis viribus, Herculis nomen attributum. Is mulum suum tollebat, vt scribit M. Varro citante Plin. lib. 7. At Hippocrati medico, quod pestilentiam ab Illyriis venientem praedixisset, dimissis ad auxiliandum circa vrbes discipulis, Graecia ob meritum eosdem daecreuit honores, quos Herculi. nam et is e)/mfasin, habitus est. Auctor idem Plin. eodem libro. Quin nomen hoc Herculis videtur vulgari serumone ad oens viros egregie fortes transferri solere, non aliter, quam Catonis ad graues, et sapientes. Nam Varro quadraginta tres Hercules enumerat, additque hoc nomine honoratos fuisse omnes, qui fortiter quippiam egissent. Testatur et Macrobius in Saturnalibus, hoc nominis compluribus fuisse

commune, et ante Amphitryonis priuignum. Sic et Achilles appellabantur insigni fortitudine duces: quorum de numero fuit Lucius Sicinius Dentatus, ob ingentem fortitudinem Romanus Achilles appellatus, quod centum et viginti praeliis cum hoste pugnasset, nec vllam haberet cicatricem auersam. Auctor A. Gellius lib. 2. c. 11. Denique rationem, aut argumentum Achilleum vocant, quod sit insuperabile, et insolubile.

Bipedum nequissimus.

BIPEDVM nequissimus, de homine vehementer improbato, quique vel pecudes nequitia superet. Dictum est in Regulum quendam oratorem, quem Plinius in epistolis subinde suis pingit coloribus, vbi et adgium hoc refertur: sed ante hunc Cicero torserat in Clodium in oratione pro domo sua, Hoc tu proscriptore, hoc consiliario, hoc ministro, omnium non bipedum solum, sed etiam quadrupedum impurissimo Remp. perdidisti. Consimili figura Alexander Imperator apud Aelium Lampridium: Nuper certe, patres, meministis, cum ille omnium non solum bipedum, sed etiam quadrupedum spurcissimus, Antonini nomen praeferret. Heliogabalum significans, Imperatorum vnum omnium effeminatissimum, et quem optimo iure Romanum Sardanapalum possis dicere. Addit autem in hoc sermone nominis generalitas gratam quandam, et nouam *)adama/ntinos2, quemadmodum et nullum animal pro nullo homine vulgo dicimus.

Adamantinus.

*all' a)da/mantos2 e)/xei kratero/frona qumo\n. id est, Adamantinus, pro eo, quod est inexorabilis, aut infatigabilis, Huic prouerbio incredibilis huius lapidis durities locum fecit: de qua Plin. libro 37. scribit ad hunc modum: Incudibus adamantes deprehenduntur, ita respuentes ictum, vt ferrum vtrinque dissultet, incudesque etiam ipsae dissiliant. Quippe duritia inenarrabilis est, simulque ignium victrix natura, et nunquam incalescens. Vnde et nomen indomita vis, Graeca interpretatione accepit. Hactenus Plinius. Vnde, quidquid inuictum, atque inexpugnabile, id adamantinum vocamus. Hesiodus:

Eodem pertinet, quod Homerus Vulcanum fingit, adamantinis vinculis irretientem Venerem, et Martem: quod Maro portas, et columnas inferorum ex adamante fabricatus est. Socrates in Gorgia Platonis, rationes admantinas vocat, id est, inexpugnabiles. Rursus libro de Republica 10. a)damanti/nws2 dei= dh\ th\n tau/thn do/can e)/xonta, ei)s2 a)/dou i)e/nai. dixit, pro firmiter tenere, e)k de\ tou/tou proi+ou=sa kai\ nemome/nh kata\ mikro\n h( peri\ to\ meira/kion a)/nesis2, tou\s2 a)damanti/nous2 desmou\s2 e)kei/nous2, oi(=s2 o( presbu/teros dionu/sios e)/fh dedeme/nhn a)polipei=n th\n monarxi/an, e)ce/thce kai\ die/fqeiren. id est. Oportet nimirum adamantine sententiam hanc obtinentem ad inferos proficisci. Plutarchus in vita Dionis, fai/hs2 ke/nin a)/ndr' e)n a)qlhtai=sin e)/mmen id est. Ex hoc autem progressa, ac paulatim serpens circa adolescentem remissio, adamantina illa vincula, quibus senior Dionysius dixerat se relicturum adstrictam monarchiam, soluit, ac perdidit. Horatius in Odis:

Itidem Augustinus aduersus Manichaeum: Sed cum ostendere coepero certas, necessariasque rationes, quae illas propositiones adamantinis, vt dicitur, catenis innexae consequuntur. Denique scriptoribus aliquot, propter infatigatam studij tolerantiam, adamantini cognomen inditum, vt Didymo gtammatico, et Origeni Theologo. In consimilem sensum vsurpat Pindarus in Isthmijs encomio quinto, laudans Lamponem quendam inter fortes fortissimum, qualis est Naxia cos inter reliquas.

id est. Diceres sane eum virum inter athletas esse Naxiam in caeteris saxis, ferrique domitricem cotem. Pli. lib. 36. c. 7. meminit Naxij marmoris, quod diu fuit in pretio, et hinc cotes dictas naxias, quae in insula Cypro nascerentur. Est autem Naxus vna Cycladum, haud procul a Paro, cuius marmora celebrantur ob candorem. Pindari interpres ponit Naxum hanc in Creta. quid secutus, incertum. Plinius ponit Naxum opidum in Sicilia. Stephanus indicat hoc nomen, vt pleraque sunt, compluribus locis esse commune. Addit Creticam cotem appellatam Naxiam, quae eadem dicta sit *ou)/d' ei)/ moi de/ka me\n glw=ssai, de/ka de\ sto/mat' ei)=en, Subindicat autem, hoc prouerbium magis pertinere ad dijudicandum, et prodendum, quod fallebat, quam ad robur, quemadmodum ante de Lydio lapide diximus. Vnde considerandum, an in Plinio pro Cypro legendum sit Creta, aut Naxo.

Ferreus, Aheneus.

SIMILI figura, Ferrea, atque ahenea dicuntur, quae solida, firmaque significamus. Virg.

*fwnh\ d' a)/r)r(hktos, xalkou=n de/ moi h)=tor e)nei/h.
*)=h ga\r soi/ ge sidh/reos2 e)/ndoqi qumo\s2.

Non mihi si sint ora decem, totidem quoque linguae,
Vox infracta, animusque mihi simul aereus adsit.

--- Neque enim mihi scilicet ipsi
Ferreus est animus sub pectore, sed miserescens.

Paulo diuersius est, quod Cicero Attilium ferreum scriptorem vocat, pro duro, atque imperito. Nam in artibus dura dicuntur, quae parum sunt artificiosa, contra mollia, quae summa arte perfecta. Verba M. Tullii lib. De finibus 1. sunt haec: Electram tamen male conuersam Attilii mihi legendam putem. De quo Licinius, ferreum scriptorem, verum, opinor, scriptorem, vt tamen legendus sit. Eundem in libris de Diuinatione durissimum et malum poetam vocat.

Cornea fibra.

Nam cornua et durissima sunt, et sensu carent, quemadmodum et vngues. Quanquem potest et a corno arbore Corneum dici, cuius lignum durissimum esse constat. Persii carmen in 1. satyra sic habet,

Non ego, cum scribo, si forte quid aptius exit,
Quando haec rara auis est, si quid tamen aptius exit,
Laudari metuam, neque enim mihi cornea fibra est.

Vnde, qui carent humanis affectibus, robur, adamantem, silicem, ferrum, cornu in pectore gestare dicuntur.

Aiacis risus.

*ai)a/nteios ge/los, id est, Aiacinus risus. In eos, qui temere ac vecorditer rident. Id quod apposite dicetur [correction of the transcriber; in the print dicetut] in homines mortiferis voluptatibus gudentes, breui perituros: aut qui malefactis gaudent, mox poenas daturi. Cuiusmodi risum eleganter describit Homerus in Odys. Y.

*mnhsth=ri de\ pa/llas2 a)qh/nh
*asbeston ge/lon w)=rse, pare/plagcen de\ no/hma.
*oi(d' h)/dh gnaqmoi=si geloi/wn a)llotri/oisin.
*ai(mofo/rukta de\ dh\ kre/a h)/sqion, o)/sse d' a)/ra sfe/wn
*dakruo/fin pi/mplanto, go/on de\ w)i/eto qumo\s2.

Deinde procis risum commouit diua Minerua.
Haud compescendum, mentemque excussit, at illi
Protinus attoniti malis risere alienis.
Mandunt interea tabentes sanguine carnes.
Lumina complentur lacrymis, mens anxia moeret.

Adagium natum est ex historia Aiacis. Is adeo grauiter tulisse legitur Vlyssem sibi praelatum in capessenda successione armorum Achillis, vt prae dolore in insaniam versus sit, itaque gladio districto in gregem pecorum insiliit, existimans sese Graecorum copias caedere. Tum duos quosdam maximos sues a trabe suspensos flagris cecidit, arbitrans hos esse Agamemnonem, atque Vlyssem, quorum alteri vt iudici, alteri vt victori potissimum erat iratus. His igitur suibus plurimo cum risu insultauit, addens coniutia, quaecunque suggerebat splendida bilis. Deinde, postea quam resipuisset, partim pudore, partim metu, sibi mortem consciuit. Nec intempestiuiter torquebitur in eos, quibus risus oboritur nulla de causa, quem vulgo dicunt, aut insaniae, aut stultitiae argumentum esse. Attestatur et senarius ille proverbialis:

Canis vindictam.

*kuno\s2 di/khn, id est, Canis vindictam. Macedonicum adagium, in eos, qui praeter expectationem poenas dant iis, quos aliquando laeserunt. Natum ab Euripidis, tragici poetae, interitu. In Macedonia vicus quispiam est, qui Thracum dicitur, propterea quod olim a Thracibus sit in habitatus. Hic cum canis quidam Archelai regis aberrasset, Thraces de more suo mactatum sacrificarunt ac deuorarunt. Quod vbi comperisset Archelaus, talentum eis mulctam dicit. Verum, cum illi soluendo non essent, Euripidem subornarunt, qui regem exoraret, vt sibi mulctam remitteret, ita vt fecit. Postea vero, cum Euripides in sylua quadam solus esset, et Archelaus a venatu reuerteretur, canes Euripidem cinctum discerpserunt, deuoraruntque. Existimatum est autem, eos canes ex eo prognatos fuisse cane, quem Thraces sacrificarant. Hinc adagium apud Macedonas increbruit, Canis vindictam; subaudiendum, passus est, aut aliud commodius. Valerius Maximus lib. 9. cap. de morte non vulgari, refert, Euripidem, cum ab Archelao, rege Macedonum, coenae adhibitus fuisset, domum a conuiuio repetentem, a canibus fuisse discerptum. Eos canes ab aemulo quopiam immissos fuisse, confirmat Aulus Gellius Noctium Atticarum lib. 15. cap. 20. Suidas addit, hos aemulos fuisse Arrideum Macedonem, et Crateuam Thessalum poetam, quos Euripidis gloria vrebat. Hi finxerunt eum a regiis canibus dilaceratum fuisse. Sunt, qui narrent, eum non a canibus, sed a mulieribus fuisse dilaniatum, cum intempesta nocte Craterum adolescentem peteret [correction of the transcriber; in the print petetet], Archelai amasium. Testatur enim et Gellius, Euripidem misogunh=, id est, mulierum osorem fuisse. Sed, quod ad superiorem attinet opinionem, fabulam non vsquequaque dissimilem narrat Plutarchus in dialogo De comparatione terrestrium animantium, et marinorum. Pyrrhus, inquit, rex, iter faciens, canem reperit, corpus hominis interfecti seruantem: cumque cognouisset eum tertium iam diem impastum manere, nec a cadauere diuelli, iussit extinctum sepeliri, canem secum adducendum curauit. Paucis post diebus militum delectus est actus, omnesque regem sedentem praeteribant. Aderat et canis, quietus interim, donec domini interfectores praetereunes conspicatus est: in hos protinus iratus, cum clamore irruit, ac saepius allatrauit, subinde respectans Pyrrhum, adeo, vt non solum ipsi Pyrrho, sed et omnibus, qui aderant, suspicio nasceretur: Proinde, cum et aliae nonnullae coniecturae, ita vt fit, accederent aliunde, duo comprehensi sunt, et facinus confessi, supplicio sunt affecti. Addit et Hesiodi interfectores, ab ipsius cane proditos, supplicium dedisse. Subiicit his, quod sua memoria dicit accidisse. Quidam irrupit in Aesculapii templum, sublatis aureis et argenteis aliquot monumentis: clam, et ignotus, vt putabat, aufugit. At canis, templi custos, cui nomen Capparus, (nam indignus qui periret a)nw/numos2) cum videret neminem aedituorum sua voce commoueri, fugientem sacrilegum est insecutus, ac primum quidem saxis petitus, haud tamen discedebat. Exorto die, non accedebat propius, sed procul oculis obseruans sectabatur, nec cibum obiectum capiebat. Rursum iuxta

dormientem cubabat et ipse, et abeuntem ad consimilem modum insequebatur, quod si qui viatores fuissent obuii, iis cauda adblandiebatur, in illum vnum latrabat, ac saeuiebat. Haec cum ab aliis alii didicissent, simulque et canis et hominis figuram cognouissent, sacrilegum apprehenderunt, et supplicium duxerunt, cane praecedente hilari iam, ac gestiente, quod maleficum esset venatus. Vnde ei cani de publico pastus decretus est, eiusque rei cura sacerdotibus mandata. Verum, vt ad proverbium redeamus, apparet apte dici posse et in hunc sensum, quoties auctor illati mali dissimulatur. Veluti, cum veneno tollitur inimicus, et spargitur in vulgum rumor, illum febri perisse: aut, cum princeps, immissis in aedes alicuius satellitibus, omnia diripit, et fama dissipatur a latronibus fuisse spoliatas: aut cum tyrannus subvertit eum, cui male vult, deinde facti inuidia confertur in magistratus, tanquam illo inscio fecerint. Videtur hinc fluxisse, quod hodie passim apud Germanos dictitant, vbi quid accidit incommodi certi, incerto auctore, quodque nemini possis imputare, id canis accidisse morsu.

In tuo regno.

Scaeuola apud Ciceronem in Oratore, Id, nisi in tuo regno essemus, non tulissemus, id est, in tua villa. Nam Crasso loquitur in Tusculano, quae villa tum erat Crassi. Quin etiam vulgo iactatur adagium, Suae quenque domi regem esse: quod tamen ab ipsa vsque antiquitate manasse videtur. Quandoquidem apud Homerum Odyss. A. versiculus hic extat,

In tuo luco, et fano est situm.

IN tuo luco, et fano, legitur apud Plautum, pro eo, quod est, in tua potestate, tuo arbitrio, tua tutela, tua manu. Translatum a fanis, et lucis, numinibus dicatis. Nonnihil diuersum est, quod ait M. Tullius in oratione pro Aulo Caecinna: In meis castris, praesidiisque versaris: id est, mecum facis, et pro me pugnant, quae dicis.

Intra suas praesepes.

SIMILI figura dicit Plautus in Casina, Scit, si id impetret, futurum quod amat intra praesepes suas: pro eo, quod est, certum ac paratum. Nam, quod intra septa nostra clausum sit, id tuto, certoque possidemus. Dictum est autem in senem, dantem operam vt ancilla, quam amabat, villico suo nuberet, hoc quidem consilio, vt insciente vxore, cum liberet, ea ruri potiretur. Idem in Rudentibus: Ad herum arbitrum vocat me hic intra praesepes meas.

In aere meo est.

QVEM nobis officiis obstrictum, significamus, ita vt iam totus certoque noster sit, eum in aere nostro dicimus esse. Nam antiquitus omnis pecunia aerea erat, auri vsu nondum reperto in feriendis numismatis. Legitur apud Cic. li. ep. famil. 13. Et me hercle semper sic in animo habui, te in aere meo

esse, propter Lamiae nostri coniunctionem, et singularem necessitudinem. Item lib. 15. Marcum Fabium quod mihi amicum tua commendatione das, nullum in eo facio quaestum. Multi enim anni sunt, cun ille in aere meo est, et a me diligitur.

A teneris vnguiculis.

*apo\ tou= a(palw=n o)nu/xwn, id est, A teneris vnguiculis, pro eo, quod est, a prima pueritia. Translatum a catulis, quorum vnguiculi nondum duruerunt. M. Tullius, A teneris, vt Graeci dicunt, vnguiculis. Flaccus in Odis:

Plutarchus in libello De puerorum institutione, *(ws2 a)\n e)/ndoqen kai\ to\ dh\ lego/menon e)c o)nu/xwn a)gapw=si ta\ te/kna, id est, Vt intrinsecus, et quod dicitur, ab vnguiculis ament liberos, hoc est, a prima statim infantia. De matribus loquitur, quae suis vberibus lactant foetus suos.

Ab incunabulis.

EVNDEM habet sensum. Ab incunabulis, id est, a primis vitae rudimentis. Plautus in Pseudolo, Sed hic seruus Carysto huc qui advenit, quid sapit vsque a cunabulis? Item Titus Liuius Ab incunabulis imbutum odio tribunorum. M. Tullius oratoris incunabula vocat primam illam a fundamentis institutionem. Et Virgilius:

Aurelius lib. Pandectarum 1. tit. de officio praefecti praetorio. His cunabulis praefectorum auctoritas initiata in tantum meruit augeri, vt appellari a praefectis praetorio non possit. Aristoteles in Ethicis lib. 2 dicit, e)k nhpi/wn, e)k ne/wn. Quorum posterius citat ex Platone. Est autem is locus apud Platonem libro De legibus 10. nu=n ou)=n peiqo/menoi toi=s2 mu/qois2 o(\s2 e)k ne/wn pai/dwn e)/ti e)n ga/laci trefo/menoi, trofw=n te h)/kouon kai\ mhte/rwn, etc. id est, Nunc vero credentes fabulis, quas a pueris, cum adhuc lacte aleremur, a nutricibus, ac matribus audiuimus. Similiter et Crepundia pro prima aetate accipiuntur.

Cum lacte nutricis.

COGNATVM est his, quae superius retulimus, Ab incunabulis, A teneris vnguiculis. Cicero Tusc. quaest. lib. 3. Nunc autem, simul atque editi in lucem, et suscepti sumus, in omni continuo prauitate, et in summa, opinionum peruersitate versamur: vt pene cum lacte nutricis errorem suxisse videamur.

Ante victoriam encomium canis.

*pro\ th=s2 ni/khs2 to\ e)gkw/mion a)/|deis2, id est, Ante victoriam encomium canis, In eum, qui praepropere gloriatur, re nondum confecta. Nam apud Graecos, qui rem strenue gessissent bello, oratione quapiam, aut carmine laudabantur, quae laudatio proprie Encomium dicitur. Extat enim Theocriti carmen in laudem Ptolemaei, cui titulus, Encomium: et Luciani Demosthenis encomium. Apud Romanos, orationes, supplicationes, triumphi, praemia virtutis erant, vnde liceat dicere, Antequam viceris, triumphum paras. Plato in Lyside, *pri\n nenikhke/nai, poiei=s2 te kai\ a)/|deis2 ei)s2 e(auto\n e)gkw/mion, id est, Priusquam viceris, et facis, et canis de teipso encomium. Non abludit hinc, quod ait Plato in Theaeteto [correction of the transcriber; in the print Thaeeteto], *faino/meqa a)gennou=s2 a)lektruo/nos di/khn pri\n nenikhke/nai, a)pophdh/santes2 a)po\ tou= lo/gou a)/|dein, id est, Videbimur, galli ignaui more,

priusquam vicerimus, a sermone desilientes canere. Siquidem hic mos animanti, cantu victorem se restari. Huc pertinet illud, quod alibi retulimus ex Solonis auctoritate, o(/ra te/los makrou= bi/ou. Tum illud Pindari in Isthmiis, e)/stin d' a)fa/neia tu/xas2 kai\ marname/nwn, pri\n te/los a)/kron i(ke/sqai, id est, Est autem incerta fortuna etiam pugnantium, priusquam ad summum finem perveniatur.

Omnes attrahens, vt magnes lapis.

Hoc carmen Suidas citat ex Piside. Videtur proverbiale. Metaphora ducta a natura lapidis, ferrum ad se trahentis, et attractum tenentis, quem quidam eundem putant cum eo, quem Heracleum vocant, cuius alibi mentionem fecimus in prouerbio, Lydius lapis. Hoc miraculi Plinius verbis attollit lib. 36. c. 16. ad hunc modum, Quid lapidis rigore pigrius? Ecce sensus, manusque tribuit illi. Quid ferri duritia pugnacius? Sed cedit, et patitur mores, trahiturque a Magnete lapide, domitrixque illa rerum omnium materia, ad inane nescio quid currit, atque vt propius venit, assistit, teneturque, et complexu haeret. Sideriten ob hoc alio nomine appellant: quidam Heracleon. Magnes appellatus est ab inuentore, vt auctor est Nicander, in India repertus. Hactenus Plinii verba reddidimus. Inter multas Magnetis species, Aethiopicum commemorat, attractu vsque adeo efficaci, vt non ferrum modo, verumetiam alterum Magnetem ad se trahat. Eoque tantus huius lapidis honos, vt argento expendi soleat. Commemorat et Haematiten, non perinde in attrahendo ferro violentum, sed alio insignem miraculo. Siquidem, vt est colore sanguineo, nam hinc etiam vocabulum ita si teratur, sanguinem reddit. Huius igitur lapidis tam prodigiosa vis proverbio locum fecit. Citat Suidas Euripidem ex Oeneo:

In siluam ligna ferre.

IN siluam ligna ferre, est, aliquem iis rebus augere velle, quibus ipse maxime abundet. Horatius in Sermonibus.

Atque ego cum Graecos facerem natus mare citra
Versiculos, vetuit me tali voce Quirinus
Post mediam noctem visus, cum insomnia vera,
In siluam non ligna feras insanius, ac si
Graecorum malis magnas implere cateruas.

Eadem ratione dicimus. In mare deferre aquam: quorum vtrunque nos epigrammate quodam coniunximus.

Lumen soli mutuas.

*to\ fw=s2 h(li/w| danei/zeis2, id est, Lumen soli mutuum das. Cum docemus doctissimum, monemus vehementer prudentem: aut, cum conamur exponere, quae per se sunt clarissima; aut sermone celebrare, quae sua sponte sat illustria sunt. Sol enim fons omnis luminis putatur, qui lucem mutuare solet, non mutuo accipere. Refertur in iis Collectaneis, quae Plutarchi titulo circumferuntur. Et simile quiddam apud Fabium de iis, qui per se clara conantur illustrare, eos perinde facere, quasi si quis studeat clarissimo soli mortale lumen inferre.

Fontes ipsi sitiunt.

FONTES ipsi sitiunt, Ironia prouerbialis in eos, qui petunt ab aliis, quod ipsis affatim abundet domi. Cic. ad Q. frat. Tibi quod rogas, quoniam ipsi fontes iam sitiunt, si quid habeo spatii, scribam. Significat fratrem magis abundare versibus, quos tamen a se petat, perinde quasi carminum indigens. Idem ad Attic. lib. 12. Non ad diyw=san krh/nhn, sed ad h(ri/nhn eum venisse, vt scribis, in tantis praesertim angustiis.

Ipsa olera olla legit.

IPSA olera olla legit. In eos quadrabit, qui suum ipsorum vitium in aliud quippiam reiiciunt: aut, qui sic ad scelus aliquod quasi facti sunt, vt non possint non peccare. Catullus in Caesarem:

Mentula maechatur, maechatur mentula certe.
Hoc est, quod dicunt, ipsa olera olla legit.

Nam olla coquendis oleribus nata est: vel quod absurdissimum sit, si quis dicat ollam legere olera, quae non coquet, nisi quis immiserit. Non igitur olla in causa est, sed qui iniicit mala olera. Non est admodum huic dissimile, quod ex Homero ceu prouerbiale citat Tertullianus, ipsum ferrum virum attrahit. Id a nobis alio dictum est loco, in prouerbio, Tollenda mali occasio. Item, ipsa olla lenticulam attigit.

OEdipi imprecatio.

*oi)di/podos2 a)ra\, id est, OEdipi imprecatio. De tragicis, et ingentibus malis. Qui Graeca colligunt adagia, citant ex Aeschylo huiusmodi fabulam: Eteocles, et Polynices, de more patri ex vnoquoque sacro partem anteriorem mittebant. Cum autem aliquando per imprudentiam, atque incogitantiam, coxam, hoc est, posteriorem partem misissent, ille, existimans id non obliuione, neque imprudentia, sed contumeliae causa factum, imprecationibus diris eos est execratus. Alii narrant, OEdipum, simulatque cognouisset se parricidam esse, tum autem cum matre consuetudinem habuisse, suis ipsius manibus oculos sibi eruisse. Quae res vbi eius loci incolis cognita est, OEdipum expulerunt vrbe. Ille, in exilium abiens, filios, quod patrem in calamitate non defenderent, execrationibus deuouit. Quae quidem neutiquam irritae fuerunt: nam iuuenes mutua caede extincti sunt: Mater sibi mortem consciuit: OEdipus ipse fulmine ictus interiit. Cuiusmodi autem fuerint huiusmodi imprecationes, Diogenes Cynicus apud Laertium propemodum indicat, qui per iocum dicere solitus erat, sibi ta\s2

tragika\s2 a)ra\s2, id est, Tragicas execrationes occurrisse. Esse enim sine domo, sine ciuitate, priuatum patria, pauperem, palantem, vitam in diem agentem. Sophocles in Tyranno, fingit OEdipum (ignarum etiamnum de quo Phoebus dixisset exigendo, tanquam qui ciuitatem suis sceleribus pollueret) multa dira in eum hoc est, in se, precantem. Eurip. in Phoenissis:

Verba Iocastae de OEdipo. Idem de OEdipo Coloneo, sic OEdipum imprecantem facit Polinici, vt fraterna manu occideretur, vicissimque occideret,

--- *ta\s2 de\ sullabw\n a)ra\s2
*(/as2 soi kalou=mai, mh/te gh=s2 e)mfuli/ou
*dori\ krath=sai, mh=te nostou=sai pote\
*to koi=lon a)/rgos2, a)lla\ suggenei= xeri\
*qanei=n, ktanei=nq' u(f' ou(=per e)celh/lasai.
*toiau=t' a)rw=mai kai\ kalw= tou= tarta/rou
*stugnou= patrw=|on e)/rebos2.

Haec te sequantur agmine imprecamina,
Tibi quae imprecor, vti neue natali solo
Potiare bello, neue ad Argos postea
Redire liceat, imo fraterna [correction of the transcriber; in the print faterna] manu
Perimaris, ac vicissim eum dedas neci,
Qui te expulit, fratrem. Ista vobis imprecor,
Testorque patrii triste numen tartari.

Huiusmodi autem parentum in liberos deuotiones esse formidandas, Homerus quoque testatur Iliados 1. Cum Phoenix narrat se paternis execrationib. obnoxium fuisse, idque contigisse quod illi fuerant imprecatae. Carmen Homeri sic habet:

Orat, ne in genibus proles aliquando sederet
Ex me nata suis, diique audiuere precantem.

Efficimus pro nostris opibus moenia.

EFFICIMVS pro nostris opibus moenia. Quadrat in tenui fortuna, paruisque facultatibus, homines, qui tamen ipsi quoque pro rei modulo viuunt laute. Plautus in Sticho: Quib. diuitiae sunt domi, scaphiis, et cantharis batrochis bibunt. Nos nostro Samiolo poterio, tamen viuimus nos, tamen efficimus pro opibus nostra moenia. Hactenus Plautus. Itidem vulgo dicitur hodieque, Pusillae auiculae pusillos nidulos construunt.

Omnium rerum vicissitudo est.

TERENTIVS in Eunucho: Omnium rerum vicissitudo est. Quae sententia significat in rebus mortalium nihil esse perpetuum, nihil stabile, sed omuia velut aestuario quodam fluxu, refluxuque decedere, atque accedere. Atque his vicibus fortunae ab aliis ad alios transferuntur imperia, opes, gloria, voluptas, eruditio, denique quidquid est, aut commodorum, aut incommodorum. Sophocles in OEdipo Coloneo has rerum humanarum vices eleganter describit.

--- Solis deis
Numquam senecta molesta, nec mors accidit.
At reliqua miscet cuncta tempus impotens.
Terrae per hoc vis, atque robur interit,
Simulque nostri corporis perit vigor,
Moritur fides, perfidia pullulat inuicem.
Nec animus idem, nec eadem flagrantia
Haud vnquam amico durat erga amiculum,
Nec ciuitati in ciuitatem permanet,
Siquidem his statim, illis post pusillum temporis,
Iucunda quae fuerani, amara, ac tristia, et
Ingrata dudum, grata fiunt inuicem.

Item Iliados *s. *cuno\s2 e)nua/lios2 kai/ toi ktane/onta kate/ata. i. Communis Mars, inque vicem perimit perimentem. Neque vero praetereundum hoc loco bellissimum eiusdem poetae figmentum de duobus doliis, ex quibus Iuppiter varie miscet res mortalium. Carmen extat in Iliados vltimo libro, quod non ab re fuerit adscribere.

*doioi\ ga/r te pi/qoi katakei/atai e)n dio\s2 ou)/dei
*dw/rwn oi)=a di/dwsi, kakw=n, e(/teros2 de\ e)a/wn.
*(=|w me\n kammi/cas2 dw/h zeu\s2 terpike/raunos,
*)/allote me/n te kakw=| o(/ge ku/retai, a)/llote d' e)sqlw=|.

Dolia namque Iouis duo stant in limine plena
Munerib. quae is donat: in hoc mala sunt, bona in illo,
Hinc miscens dispensat acuto fulmine gaudens,
Nunc mala distribuens, ac tristia, nunc bona rursum.

Tractum videtur adagium ab Aesopi responso. Is enim, rogatus, auctore Laertio, quid ageret Iupiter, respondit, ta\ me\n u(yila\ tapeinoi=, ta\ de\ tapeina\ u(yoi= id est, Deprimit excelsa, et tollit humilia. Euripides in Ione,

*zeu\s2 ga\r toi= to\ ta/lanton e)pir)r(e/pei a)/llote a)/llw|,
*)/allo/te [note: in the print: allo/te] me ploutei=n, a)/llote d' ou)de\n e)/xein.

Nunc etenim huic libram inclinat, nunc Iuppiter illi,
Vt modo sis diues, nil modo possideas.

In quibus versibus Theognis, vt illud obiter indicemus, allusit ad locum Homericum in Iliados q. vbi Iupiter aureis lancibus expendit Troianorum, ac Graecorum fata. Fertur in eam sententiam huiusmodi versiculus,

Celebratur et hoc dictum, ku/klos2 ta\ a)nqrw/pina, i. Circulus res mortalium, vt subaudias, sunt, quod circumagantur, et velut in orbem recurrant, fortuna versante rotam. Item Pindarus in Therone,

--- *roai\ d' a)/llote a)/llai
*eu)qumia=n te meta\ kai\ po/nwn e)s2 a)/ndras2 e)/ban.

Quorum carminum sensus est, Iucunda, ac tristia, aestus in morem, vicissim accidere mortalibus. Homerus locis aliquot appellat e(teralke/a ni/khn, id est, Victoriam alternatim nunc his, nunc illis obtingentem.

Iucunda vicissitudo rerum.

*metabolh\ pa/ntwn gluku\, id est, Iucunda rerum omnium vicissitudo. Sententia prouerbialis, cum ab aliis passim auctorib. vsurpata, tum vero ab Aristotele 2. Rhetoricarum praeceptionum lib. *kai\ to\ metaba/llein h(du\. ei)s2 fu/sin ga\r gi/gnetai metaba/llein, to\ au)to\ a)ei\ u(perbolh\n poiei= th=s kaqestw/shs2 e)/cews2. o(/qen ei)/rhtai, metabolh\ pa/ntwn gluku\, id est, Varietas quoque, vicissitudoque iucunda. Fit enim iuxta naturam transmutatio. Quod autem semper idem stati, perpetuique habitus, parit satietatem. Vnde illud dictum est: Vicissitudo rerum omnium iucunda. Vsurpatur ab eodem lib. Moralium Eudemiorum 7. Sumptum apparet ex Euripidis Oreste, *metabolh\ pa/ntwn gluku\, id est, Mutatio iucunda rerum est omnium. Eodem allusit Virgilius in Bucolicis.

Ea rerum natura, eiusmodi sensus humani fastidium, vt nihil esse possit tam suaue, quod non abeat in nauseam, si paulo diutius vtare; nihil tam egregium, quod idem diu placere possit. Vnde et illud Iuuenalis:

Varietas autem tantam in omni re vim habet, vt commendatione nouitatis, interdum et pessima pro optimis placeant.

Inuitis canibus venari.

INVITIS canibus venari. Hoc adagio significatum est, non sat feliciter succedere, quod a nolentibus extorquetur. Neque eorum officio vtendum, qui non ex animo operam suam nobis commodant. Apud Plautum in Sticho Panegyris, patri interminans, ne se, suamque sororem inuitas viris collocet: Stultitia est, inquit, pater, venatum ducere inuitas canes. Additque sententiam, qua metaphoram explicat: Hostis est vxor, inuita, quae ad virum nuptum datur.

Inuitos boues plaustro inducere.

perseuerat vulgo celebratum, incommodum esse, bubus inuitis plaustrum ducere, aut inuitis equis plaustrum agere. Videtur autem ex Theognide sumptum.

Inuitum ne me scutica, stimulisque subactum
Vt studeas vnquam ducendo inducere plaustro.

Velocem tardus assequitur.

*kixa/nei toi bradu\s2 w)ku\n, id est, Assequitur celerem tardus. In eum competet, qui virib. imbecillior, arte, atque ingenio vincit potentiorem. Natum adagium ex Odysseae *q. vbi lepidissima narratur fabula, quemadmodum Vulcanus claudus, cum suspectam haberet vxorem Venerem, quod furtim cum Marte congrederetur, nec vires suppeterent, quibus adulterum deprehenderet, ad artes, atque ingenium confugit. Lectum suum adamantinis, atque inuisibilibus catenulis circumuinxit: quod vbi fecisset, foras abire se simulat. Deinde, cum in arctissimis essent complexib. Mars, et Venus, vinculis illis hoc magis irretiti, quo magis se circumagerent, ecce tibi repente redit Vulcanus, et prodente Sole, deos omnes adhibet, deprehensi adulterii testes. Quo loco Homerus:

*kixa/nei toi bradu\s2 w)ku\n,
*(ws2 kai\ nu=n h(/faistos2 e)w\n bradu\s2 ei(=len a)/rha
*)wku/tato/n per e)o/nta qew=n, oi( o)/lumpon e)/xousi,
*xwlo\s2 e)w\n te/xnh|si, to\ kai\ moixa/gri' o)fe/llei.

Nonnunquam assequitur tardus celeremque citumque.
Sic vti nunc Vulcanus, vt est vestigia tardus,
Mauortem cepit, qui pernicissimus vnus
Cunctorum quicunque tenent supera astra deorum.
Et, quanquam est claudus pede, rem tamen arte peregit.
Proinde etiam debent poenas deprensus adulter.

Eodem pertinet apologus de vulpe, et coruo, praedam eandem cursu petentibus, quam vulpes, celeritate impar, ingenio sibi vindicauit. Item de cancro, cursu cum vulpe certante. Item de corydo auicula, volatu certante cum aquila. Accidit huiusmodi quiddam et in piscibus, vt, qui tardissimi sint, arte capiant velocissimos. Quorum de numero est Raia, quae abdens sese locis arenosis, aut limosis, capillamentis illis suis porrectis, pisces allicit, allectosque ad os vsque pertrahit. Item Torpedo abscondit sese in arena, limove: ac pisces forte incidentes torpore afficit, atque ita depascitur. Qua quidem arte venatur eriam hominem. Occultat sese et Pastinaca, Graecis Trigonis dicta, sed diuersa ratione. Atque ita fit, vt, cum sint ipsae segnes, tamen aliquando capiantur, mugilem habentes in aluo. Auctor est Aristoteles libro de naturis animalium nono. Plinius autem libro nono testatur, mugilibus praecipuam esse velocitatem, vt aliorum piscium vim timentes, transuersa nauigia superiactent. Theognis adagium retulit ad hunc modum.

Aquilam testudo vincit.

refert Diogenes Laertius in vita Menedemi philosophi, ex Achaei poetae satyra, cui titulus Omphale,

*(hli/sket' a)/rage kai\ pro\s2 a)sqenw=n taxu\s2
*kai\ pro\s2 xelw/nhs2 a)eto\s2 e)n braxei= xro/nw|.

Capta est profecto celer ab imbecillibus,
Et aquila tempore in breui a testudine.

Hos senarios ait vsurpare solitum Menedemum in eos, qui secum in ciuilibus honoribus contenderent. Accipi potest per ironiam, aut simpliciter, vbi quis potentiorem arte vincit, et, quod viribus non potest, assiduitate conficit.

Intempestiua beneuolentia nihil a simultate differt.

Suidas in dictione a)/kairos2 narrat hoc versu Hippolytum respondisse Phaedrae nouercae, dicenti se illius amore captam esse. Quadrabit in eos, qui, dum officiosi student esse, non habita temporis ratione, nocent, aut molesti sunt sedulitate. Veluti qui non apto tempore obiurgant amicum: aut qui immodicis, et intempestiuis laudibus conciliant homini inuidiam: aut qui pecuniam suppeditant adolescenti, qua fiat deterior. Fertur et alter huic consimilis:

Itidem Seneca libro de beneficijs 2. Saepe, inquit, nihil interest inter amicorum munera, et hostium vota. Quidquid illi accidere optant, in id horum intempestiua indulgentia impellit, atque instruit. Quid autem turpius, quam quod euenit frequentissime, vt nihil intersit inter odium, et beneficium? In his Senecae verbis, pro Vota, quod nos ex vetustis exemplaribus reposuimus, vulgati codices habebant Acta. Id admonendum erat, ne quis ignarus vt mendum tollat, quod in multis ante hac vsu venit. Prouerbio accedet nonnihil gratiae, si paullo longius deflectatur: veluti si dicas: nullos aequae nocere bonis literis, atque hos, qui sedulo quidem, at parum feliciter tractant eas. Aut neminem magis officere famae, quam ineptum praeconem. secundam fortunam nocentiorem esse aduersa.

Nosce tempus.

*gnw=qi kairo\n. id est, Noueris tempus, Celebratur in primis inter septem sapientum apophthegmata: ac, vt alia pleraque, pluribus auctoribus adscribitur, a nullo non vsurpatum. Hesiodus:

Obseruato modum, nam rebus in omnibus illud
Optimum erit, si quis tempus spectauerit aptum.

Quin et Isocrates ad Demonicum scribit, iniuncundum in omni re esse, quidquid intempestiuum sit. Adeo cunctis in negotiis plurimum habet momenti, temporis, et opportunitatis obseruatio. Idem admoment Graecorum sententiae:

Tantam vim habet opportunitas, vt ex honesto inhonestum, ex damno lucrum, ex voluptate molestiam, ex beneficio maleficium faciat, et contra: breuiterque rerum omnium naturam permutet. Haec in aggrediundo, conficiendoque negotio praecipuum habet momentum: vt non sine causa veteres videantur eam diuinitate donasse: tametsi apud Graecos mas est hic Deus, appellaturque kairo\s2. Eius simulacrum ad hunc modum fingebat antiquitas: Volubili rotae pennatis insistens pedibus, vertigine quam citatissima semet in orbem circumagit, priore capitis parte capillis hirsuta, posteriore glabra, vt illa facile prehendi queat, hac nequaquam. Vnde dictum est, Occasionem arripere. Ad quod erudite simul, et eleganter allusit quisquis is fuit, qui versiculum hunc conscripsit:

Sed libet et Posidippi super hac re carmen adscribere, quod quamobrem Politianus omittendum existimarit, admiramur. Est autem huiusmodi:

*ti/s2 po/qen o( pla/sths2; sikuw/nios2, ou)/noma dh\ ti/s2;
*lu/sippos2. su\ de\ ti/s2; kairo\s2 o( pandama/twr.
*ti/pte d' e)p' a)/kra be/bhkas2; a)ei troxa/w. ti\ de\ tarsou\s2
*possi\n e)xeis2 difuei=s2; i(/ptam' u(phne/mios2.
*xeiri\ de\ deciterh=| ti\ fe/reis2 curo\n; a)ndra/si dei=gma
*(ws2 a)kmh=s2 pa/shs2 o)cu/teros2 tele/qw.
*(h de\ ko/mh, ti/ kat' o)/yin; u)pantia/san ti labe/sqai.
*nh\ di/at' e)co/piqen pro\s2 ti/ falakra\ pe/lei;
*to\n ga\r a(/pac plhnoi=si paraqre/canta/ me possi\n,
*ou)/tis2 e)q' i(mei/rwn dra/cetai e)co/piqen.
*toi=on o( texni/ths2 me\ die/plasen ei(/neken u(me/wn
*cei=ne, kai\ e)n proqu/rois2 qh=ke didaskali/hn.

Quos versus nos ita vertimus; non quo cum archetypo Graeco certaremus, sed crassiore, sicuti solemus, Minerua planeque ex tempore: videlicet vt intelligi duntaxat possit ab his, qui Graece nesciunt.

Quae patria artifici? Sicyon. quo nomine? nomen
Lysippo dictum est. ipse quis es? loquere.
Illo ego cuncta domans Occasio. cur, age pinnis
Insistis? voluorque, ac rotor assidue.
Cur gemina in pedibus gestas talaria? dicam.
Huc illuc volucrem me leuis aura rapit.

Non ab re fuerit et Ausonianum epigramma subscribere, quod, vt admonet Politianus, e Graeco videtur effictum, quanquam aliis nonnullis diuersum, tum illo potissimum nomine, quod hic additur poenitentia comes. Carmen sic habet:

Cuius opus? Phidiae, qui signum Pallados, eius
Quique Iouem fecit, tertia palma ego sum.
Sum dea, quae rara, et paucis Occasio nota.
Quid rotula insistis? stare loco nequeo.
Quid talaria habes? volucris sum, Mercurius quae
Fortunare solet, trado ego cum volui.
Crine tegis faciem? cognosci nolo, sed heus tu
Occipti caluo es? ne tenear fugiens.
Quae tibi, iuncta comes? dicat tibi. dic rogo, quae sis?
Sum dea, cui nomen nec Cicero ipse dedit.
Sum dea, quae facti, non factique exigo poenas.
Nempe vt poeniteat, sic Metanoea vocor.
Tu modo dic quid agat tecum? si quando volaui,
Haec manet: hanc retinent quos ego praeterij.
Tu quoque dum rogitas, dum percunctando moraris,
Elapsam dices me tibi de manibus.

Olet lucernam.

*to\n lu/xnon o)/zei, id est, Lucernam olet. De re meditata, multoque studio elucubrata. Inde ductum, quod studiosi ad lucernam vigilantes soleant elaborare, si quid accuratius velint excudere. Iactatum olim in Demosthenem, illius e)nqumh/mata to\n lu/xnon a)po/zein, i. Enthymemata lucernam olere, quod omnia de scripto diceret, ac praemeditatus domi. Vnde et illud de eodem celebratur elogium: quod plus olei, quam vini, consumserit. Erat enim abstemius, et u(dropo/ths2, atque extrema etiam senecta ad lucernulam illam suam exercebatur.

Aristophanis, et Cleanthis lucerna.

ARISTOPHANIS, et Cleanthis lucerna, propter insignem studii diligentiam in prouerbium abiit. Vt is ad Aristophanis, aut Cleanthis lucernam dicatur lucubrare, qui summo studio, exquisitaque cura singula pensitat. Varro libro De lingua Latima primo. Quod non solum ad Aristophanis lucernam, sed etiam ad Cleanthis lucubrem, nolui praeterire,

qui poetarum modo verba, vt significant, expediunt. Videtur autem adagium sentire de Aristophane grammatico. Neque fama caruit etiam Epicteti lucernula, quae post illius mortem magno aere redemta est. Caeterum, quod ait Iuuenalis:

De plaustro loqui.

LIBERTAS veteris comoediae eousque progressa est, vt non solum ciuium primates, verumetiam Deos nominatim taxaret: id quod apparet ex Aristophane, qui in Pluto Iouem, Mercurium, Aesculapium, reliquosque Deos omnes contumeliose tractat. Bacchum item in Ranis, non admodum honorifice. Quoniam autem apud priscos illos huiusmodi fabulae in plaustris agebantur a iuuenibus, ore faece collito, ne possent agnosci, qui magna licentia in obuium quemque dicteria iaciebant, inde natum adagium, w(s2 e)c a(ma/chs2 lalei=n, id est, Tanquam e plaustro loqui, de iis, qui palam, ac libere conuiciantur. Id notat Aristophanes in Nebulis, dicens, *ou) moi= skw/yh, ou)de\ poih/sh|s2 a(/per oi( trugodai/mones2 ou(=toi, id est, Non me ludes, nec mi facies ea, quae trygodaemones isti. Nisi malumus haec referre ad consuetudinem, quae posterioribus etiam seculis durauit apud Athenienses. Nam in festo, quod Lenaeum appellant, mos erat poetas, inter se concertare scriptis carminibus, ad risum concitandum accommodatis, quae sedentes in plaustris pronunciabant, inuicem sibi conuicia dicentes. Sunt, qui ad Eleusinia sacra, quae Magna vocantur, referunt: in quib. mulieres curru vehebantur, atque interim, dum veherentur, ex more mutuis conuiciis sese lacessebant. Lucianus in Ioue tragoedo. *(ws2 daimo/nwn ou)deno\s2 fei/detai, a)ll' e)c a(ma/chs2 par)r(hsia/zetai, kai\ ma/rptei e)cei/hs2, o(/s2 t' ai)/tios2, o(/s2 te kai\ ou)ki\. id est. Vt nulli Deorum parcit, verum e plaustro libere loquitur. Corrpiens simul insontem, pariterque nocentem. Obiicit et Demosthenes Aeschini, quod in se, veluti de plaustro, dicenda, et non dicenda protulisset. Vnde hoc ipsum, Veteris comoediae licentia, prouerbii quiddam sapit. Diuus Hieronymus ad Rusticum monachum, Ego enim neminem nominabo, nec veteris comoediae licentia certas personas eligam, atque perstringam. Allusit huc Aristophanes in Equitibus:

Plaustra conuiciis onusta.

EODEM allusit Lucianus, cum ait in Eunucho, kai\ o(/las2 a(ma/cas2 blasfhmiw=n kaeske/dasan a)llh/lwn, id est, Et solida plaustra conuiciis onusta inter se effundebant. Loquitur de duobus philosophis inter sese contumeliose altercantibus. Significat autem u(perbolikw=s2 tantum conuiciorum, quantum plaustro possit vehi. Quae quidem ipsa figura ad prouerbii naturam pertinet, cum dicemus, plaustra promissis onusta, et naues pollicitis onustas, pro maximis, amplissimisque promissis. Nam et a(maciai=a, id est, plaustralia, Graeci vocant magnifica, fastuosaque, a plaustris ducto nomine. Alexis apud Athenaeum

lib. 9. detorsit in bonam partem, pare/qhke th\n tra/pezan, ei)=ta perife/rwn a)gaqw=n a(ma/cas2, id est, Apposita mensa est, ac dein circumtulit rerum bonarum plaustra.

Tollat te, qui non nouit.

TOLLAT te, qui non nouit. Si cuius dolos iam non ignotos esse nobis significabimus, neque posthac posse ab illo falli, concinne dicemus, Tollat te, qui non nouit. Refertur a Quinctiliano lib. 6. Simile est, inquit, quod dicitur paroimi/a, et prouerbia opportune aptata, vt de homine in aquam lapso, vt alleuaretur, roganti: Tollat te, qui non nouit. Haec Fabii verba, alioqui subobscura, velut interpretatur Horatius in Epistolis, agens de scurra Plano, qui, sponte sua saepe cadens, tanquam crure fracto, miserandis vocibus praetereuntes implorabat, vt humo tolleretur. Peregrinus quispiam, ac doli ignarus, si quando alleuaturus accessisset, a scurra ludibrio habebatur. Verum, vbi iam illius simulatio plerisque innotuisset, isque aliquando, crure vere fracto, tolli precaretur, nemo subuenit, omnibus Planum solitos agere ludos arbitrantibus. Nimirum euenerat homini, quod Aristotelem dixisse ferunt, qui, rogatus quidnam lucri facerent mendaces, hoc, inquit, vt nec vera dicentibus habeatur fides. Versus Horatii sunt hi:

Nec semel irrisus, triuiis attollere curat
Fracto crure Planum, licet illi plurima manet
Lacryma, per sanctum dicat iuratus Osirim
Credite, non ludo, crudeles tollite claudum.
Quaere peregrinum, vicinia rauca reclamat.

Porro vocem hanc Planus, Aulus Gellius libro 16. capite 7. commemorat inter verba inusitata, quibus vsus sit Mimus Laberius, aitque significare sycophantam. Quanquam eodem nomine vsus est M. Tullius, eodem significatu, in oratione, quam dixit pro Cluentio. Est autem dictio Graeca pla/nos, significatque tum erronem, tum impostorem. Potest et hoc pacto efferri adagium, Quaere hospitem, aut quaere peregrinum, quemadmodum extulit Flaccus. Conueniet et in eos, a quibus aliquando sumus delusi, eaque experientia facti cautiores, minusque creduli. Simile est illud Iuuenalis:

Nam fatui facile decipiuntur. Nec abludit hinc Graecum illud, *ou)k au)=qis2 a)lw/phc, id est. Non iterum vulpes, subaudi, decipitur.

Oppedere, et Oppedere contra tonitrua.

OPPEDERE, prouerbialiter, pro reclamare, et contemnere, reperimus vsurpatum. Horatius in Sermonibus: Vin' tu curtis Iudaeis oppedere? Aristophanes in Pluto:

nubes, et contemnentis tonitrua Iouis. Interpres addit natum ex artificio quodam in scena repreaesentari solito, lapillis ex amphora in vas quoddam aeneum praecipitatis, atque ita tonitrui strepitum imitantibus: vt hoc sit velut obstrepere tonitruis. Non opinamur allusum ad veterum poppyssandi consuetudinem. Antiquitus enim cum fulguraret, poppysmatibus obstrepebant, id remedio fore rati, ne quid laederet fulgur. Aristophanes in Vespis, *ka)\n a)stra/yw, poppu/zousin. id est. Quod si fulguraro, poppyssant. Vnde quidam per iocum, veluti perperam imitantes aliorum poppysmata, crepitum ventris edebant. Cyclops apud Euripidem in eiusdem nominis tragoedia, Iouis tonitrum contemnens, loquitur hoc pacto.

*ei)= t' e)kpiw\n ga/laktos2 a)mfore/a, pe/plon
*krou/w, dio\s2 brontai=sin ei)s2 e)/rin ktupw.

Vbi lactis epotauero amphoram, peplum
Quatio, Iouis ex pari tonitribus obstrepens.

In antro Trophonij vaticinatus est.

*)es2 trofwni/ou mema/nteutai, id est, In Trophonij antro vaticinatus est. De homine vehementer tristi, tetricoque: propterea quod olim creditum est, eum, qui in Trophonij specum descendisset, postea nunquam ridere. Aristophanes in Nubibus,

Porro historia de Trophonio varie narratur a Graecis. Quidam aiunt hunc Trophonium in secandis saxis summum artificem fuisse, fanumque subterraneum extruxisse in Lebadia, Boeotiae regione, quod Trophonij vulgo cognominatum est, nimirum ab artifice. Dein, qui sciscitarentur oracula, in aditu specus sedere solitos, nudos: atque inde flatu quodam abripi sub terram. Gestare autem secum placentas quasdam, quas lemuribus, et serpentibus occurrentibus obijcerent. Deinde, percepto oraculo, rursus per alium hiatum in summam terram restitui. Alij narrant hoc pacto: Agamedes Stymphali, quod est Arcadiae pars rex erat: is vxorem duxit Epicasten, cuius filius erat Trophonius. Ij eius tempestatis mortales omnes artificio superabant, ac Delphicum templum extruendum receperant, atque in Helide aerarium quoddam condiderant Augeae, vbi aurum suum reconderet: qui postea, soluta lapidis cuiusdam commissura, quam in hoc ipsum reliquerant, noctu ingressi, pecuniam furari consueuerunt, socio Gercyone, Agamedis germano, atque Epicastae filio. Quae res cum vehementer perplexum haberet Augeam, forte fortuna accidit, vt Daedalus, Minoem fugiens, ad eum diuerteret. Hunc exorauit Augeas, vt arte quapiam fures hos inuestigaret. At Daedalus laqueos quosdam summo artificio constituit, quibus Agamedes captus est. Id conspiciens Trophonius, non esse effugium, capite Agamedis amputato, ne posset agnosci quis esset, vna cum Gercyone Orchomenon aufugit. Hos cum Augeas, auctore Daedalo, persequeretur, et illic aufugerunt: alter nempe Gercyon, Athenas, vt testatur Callimachus, in Arcadiam, alter vero in

Lebadiam Boeotiae regionem. Vbi parato sibi domicilio subterraneo per omnem vitam perseuerabat. Quo defuncto, vulgo creditum est, illic certa reddi oracula, ac Trophonio perinde vt deo sacrificari coeptum. Quidam aiunt, Agamedem, et Trophonium Daedali opera suffuratos aufugisse, et Trophonio fugienti terram hiatu diductam, viuumque absorbuisse circa Lebadiam. Aliquot post annis, cum Boeotii pestilentia laborarent, consultum oraculum respondit. Trophonii manibus honorem habendum esse. At illi, cum essent ignari, vbi nam terrarum illius esset monumentum, apum indicio repererunt. Nam, vbi eas conspicerent, e cauo quodam subscatentes, coniectarunt eum esse locum. Quare visum est aliquem in id antrum demittere, qui rem exploraret. Quidam igitur ingressus, duos dracones obuios habuit: quibus obiectis offis mellitis, illaesus euasit. Vnde et mos inoleuit, vt antrum Trophonii subituri placentas aliquot secum deferant. Priusquam autem subirent, certis diebus caeremoniis praescriptis lustrabantur, pure interim agentes: deinde stola sacra ornati descendebant, hastas manu gestantes, vt aiunt nonnulli, quo vim serpentium depellerent. M. Tullius Tusculanarum quaestionum libro 1. tradit, Trophonium, et Agamedem, exaedificato templo Apollini Delphico, venerantes deum laboris sui mercedem petisse, nihil quidem certi, sed quod esset optimum homini: quibus Apollo se id daturum ostendit, post diem ab illo tertium, qui vt illuxit, mortui sunt reperti. Recentiores ita tradunt, Trophonium virum quempiam fuisse supra modum gloriae famelicum, Empedoclique similimum, extructoque sibi subterraneo domicilio oracula reddidisse: deinde, vbi ille fame interisset, genium quendam in id immigrasse, atque oracula reddere perrexisse: post superstitione mortalium plures in id antrum demisisse sese, ac dies complures fuisse commoratos. Plutarchus in commentario de daemonio Socratis, narrat Timarchum quendam in Trophonii specum ingressum, posteaquam illinc redisset, prodigiosa dictu narrasse sibi visa. Meminit et Cicero lib. De natura deorum 3. huius Trophonii. Meminit Herodotus in 1. Sed plurima de hoc nugamento nugatur apud Philostratum Apollonius, vir nostro iudicio dignus, qui non alia de re philosophari debuerit. Ridet locis aliquot Trophonium hunc Lucianus, adamantinus omnium superstitionum insectator: per cuius antrum et Menippus se iocatur ab inferis redisse. Huius antri mentionem facit Euripides in Ione:

Quae nos de Trophonii antro retulimus, partim ex Aristophanis interprete, partim ex Zenodoto sumus mutuati.

Excubiarum causa canens.

*froura=s2 a)/|dwn id est, Excubiarum gratia canens. Dicebatur olim in hominem vigilantem, ac diligentem: inde ductum, quod, qui excubias agunt, canere consueuerunt, veluti vigiliarum taedium cantu solentur, vel ne interim obdormiscant. Sic ait Strepsiades in Nubibus Aristophanis male acceptus in schola Socratis.

*frou=da ta\ xrh/mata, frou/dh xroia\,
*frou/dh yuxh\, frou/dh d' e)mba\s2.
*kai\ pro\s2 tou/tois2 e\ti toi/si kakoi=s2,
*froura=s2 a)/dwn o)li/gou frou=dos2 gege/nhmai.

Cassi nummi, cassusque color.
Cassa est anima, cassae soleae.
Hisque malis accedit et illud,
Dum canto vigil, pene interii.

Effertur autem bifariam paroemia, froura=s2 a)/|dwn, kai\ frouro\s2 a)/|dwn. Alluditur ad hanc vocem frou=dos2; quae significat cassum, et inanem.

Sale emptum mancipium.

*(alw/nhton a)ndra/podon, id est, Sale emptum manicpium. In barbarum quempiam, ac vilem homuncionem olim dicebatur. Nam negotiatores olim in mediterranea salem importantes, mancipia reportabant a barbaris. Et Thraciae genti peculiaris erat mos, mancipia sale commutare. Vnde comicus quidam:

Salis onus, vnde venerat, illuc abiit

Senarius proverbialis in eos, qui parta tueri nequeunt. Aut in eos, quibus male parta male dispereunt. Natum adagium ab euentu. Negotiator quidam nauem onustam sale vehebat, nautis dormitantibus, influxu aquae marinae sentina vehementer adaucta, et salem vniuersum soluit ac corrupit, et nauem ipsam demersit: itaque quod ex aqua marina natum fuerat, nam hinc concrescit sal, in eandem denuo liquefactum est.

Salem vehens dormis.

FERTVR et his verbis adagium ex eodem euentu natum, a(/las2 a)/gwn kaqeu/deis2, id est, Salem portans dormis. Quadrabit in eum, qui in re periculosa socorditer atque indiligenter agit, propterea quod sal influxu sentinae facile corrumpitur.

Male parta, male dilabuntur.

RESPONDET superiori sententiae, quod est in 2. Ciceronis Philippica: Sed, vt est, inquit, apud poetam nescio quem, Male parta, male dilabuntur. Quod autem de auctore dubitat Tullius, est apud Plautum in Poenulo, Male partum, male disperit. Festus Pompeius ex Naeuio citat. Male parta, male dilabuntur.

Qui se non habet, Samum habere postulat.

In eos conveniet, qui impudenter quippiam postulant. Aut qui minora curant, maiorum negligentes. Natum ex historia quapiam, cuius meminit Plutarchus in apophthegmatis Laconicis. Athenienses, vrbe victori tradita, postularunt, vt Samum duntaxat sibi relinqueret. Atque is respondit ad hunc modum, Cum vestri non sitis, alios habere postulatis. Atque hinc ducta paroemia:

alium sensum, o(\s2 au)to\s2 au(to\n ou) filei=, pw=s2 a)/llon filei=, id est, Qui sibiipsi non est amicus, quomodo alteri est amicus? Quadrabit et in eos, qui imperium affectant in alios, cum ipsi sibi nequeant imperare.

Occultae musices nullus respectus.

OCCVLTAE musices nullus respectus. Graecis quondam celebratum adagium: cuius sensus est, Quamuis egregias ingenii dotes, si non proferas, perinde esse, quasi non habeas. Quo videtur allusisse Persius, cum ait:

Refertur a Suetonio in vita Neronis Imperatoris, quem scribit, imperatoriae dignitatis oblitum, vsque adeo musices studiosum fuisse, vt non modo nihil omitteret eorum, quae generis eius artifices vel conseruandae vel augendae vocis gratia factitarent, verumetiam in scenam prodire concupiuerit: subinde inter familiares Graecum proverbium iactans, Occultae musicae nullum esse respectum. Vsurpat idem Aulus Gellius libro Noctium 13. cap. vlt. Nosti, inquit, magister verbum illud scilicet vetus: egregiam musicam, quae sit abscondita, eam esse nulli rei. Vsurpatur a Luciano in Harmonide: *ou)de\n ga\r o)/felos a)por)r(h/tou fasi\, kai\ a)fanou=s2 th=s2 mousikh=s2, id est, Nulla enim vtilitas occultae, quemadmodum proverbio dicunt, et abstrusae musices. Allusit huc haud dubie Ouidius, cum ait:

Tu, licet et Thamyram superes, atque Orphea cantu,
Non erit ignotae gratia magna lyrae.

Sunt autem nonnulli mortales, qui vel natiuo quodam ingenii vitio, vel data etiam opera, quae sciunt, dissimulant, et aliis grauantur impertire. His illud nonnunquam evenire solet, vt pro indoctis negligantur. His adscribendum, quod Graeci tuflo\n plou=ton appellant, id est, caecas diuitias, reconditas opes, et abstrusas. Ad hunc modum vocat Plutarchus compluribus locis, atque item Lucianus. Hoc dictum Plutarchus in vita Lycurgi testatur vulgo apud Lacedaemonios fuisse iactatum, quod illic Plutus seruaretur inhonoratus non aliter, quam imago picta inanimis et immobilis. Sic enim Lycurgus instituerat rempublicam, vt diuitiae nec vsui cuiquam esse possent, nec ornamento.

Ficulnus.

LIGNVM ficulnum, vt fragile, atque ad omnia ferme inutile, proverbiis aliquot locum fecit. Nam a)/ndra su/kinon, id est, virum ficulnum appellant mollem, atque inutilem, vt Theocritus in Ergatinis:

--- *mh\ pariw/n tis2
*ei/poi su/kinoi a)/ndres2. a)pw/leto, x' ou(=tos2 o( misqo\s2.

Ne quis praeteriens dicat, ficulni homines sunt.
Atque haec deperiit merces.

Scholiastes admonet, proverbium ductum a ligno sicus, inutili, fragili, et inualido, vnde dictum et Ficulnum praesidium, pro inutili. Apud Aristophanem in Fucis quidam interrogat ti/nos cu/lou su/, id est, Cuius ligni tu? Respondetur suki/nou, id est, ficulni. Quo loco monet interpres, ex ficulno ligno fumum existere acerrimum ac molestissimum. Apud eundem in Pluto Sycophanta minatur, si quem nactus esset suae sortis virum ficulnum, vlturum iniuriam.

*kai\ su/kinon to\n i)sxuro\n tou=ton qeo\n,
*)egw\ poih/sw, th/meron dou=nai di/khn,

Ficulnum ego hercle, ac praepotentem istum deum
Compulero poenas hoc die dependere.

Ficulnum deum appellans imbecillum, ac nullarum virium. Huc allusit Horatius, cum Priapum ita loquentem facit,

Eodem respexit Alexander Pseudomantis, libros Epicuri lignis exurens ficulnis, nullius pretii philosophum significans. Et suki/nh e)pikouri/a, id est, ficulnum auxilium, pro inualido, atque inutili. Aristophanes in Lysistrata:

Et suki/nh ma/xaira, id est, Ficulna machaera, pro calumnia. Et suki/nh nau=s2, id est, Ficulna nauis, pro vili minimique pretii nauicula. Quin apud Naxios Bacchum, quem bakxe/a dicunt, viteum effingunt: alterum, quem meili/xion appellant, ficulnum. Nam ficus illi mei/lika vocant. Existimant autem Bacchum non vini tantum, sed et ficuum auctorem. Sic ferme Athenaeus lib. 3. Diuersa figura dicit Theocritus in Aita, xru/seioi pa/lai a)/ndres2, id est, aurei quondam viri. Item Praesidium sacrum, et Anchora sacra, et Robur adamantinum.

Lupi illum priores viderunt.

LVPI illum priores viderunt. In raucum dicitur, et cui vox repente sit adempta. Festiuius dicetur in eos, qui metu alicuius obticescunt, alioqui feroces. Virgilius in Ecloga, cui titulus Moeris:

Seruius admonet, physicos auctores esse, inesse eam vim lupis, vt si quem hominem priores viderint, ei vocem adimant. Neque desunt Philosophi, qui huiusce rei causam reddere conantur. Socrates apud Platonem libro De repub. 1. rem ad allegoriam vertit, dicens Thrasymachum sibi vocem adempturum fuisse, ni forte fortuna prior conspexisset. *kai\ e)gw\, inquit, a)kou/sas2 e)cepla/ghn, kai\ prosble/pwn au)to\n e)fobou/mhn, kai/ moi dokw=, ei) mh\ pro/teron e)wra/kein au)to\n, h)\ e)kei=nos e)me\, a)/fwnos a)\n gene/sqai. Theocritus in Idyllio *c.

Illud interim obseruatione dignum, Theocritum vertisse sententiam, cum negat eum proloqui posse, non qui a lupo sit visus, sed qui lupum viderit. Sed allusit duntaxat ad proverbium Theocritus, cum significaret riualem conspectum, cuius nomen erat Lupus.

Quaecunque in somnio videntur.

immodicis dicitur. Nam quidquid optaris, id somniare contingit quibuslibet, sicuti Micyllus ille Lucianicus diuitem se, ac praepotentem somniat. Apud Theocritum piscator somniat aureum piscem. Et infimae sortis homines nonnunquam reginarum coniugium somniant. Pastor quidam apud Theocritum in Ecloga nona:

*)/exw de/ toi o(/ss' e)n o)nei/rw|
*fai/nontai, polla\s2 me\n o)/is2, polla\s2 de\ ximai/ras2.

Possideo quaecunque solent sub nocte videri
In somnis, vim magnam ouium, multasque capellas.

Interpres admonet, proferri hunc in modum, o(/ssa e)n o)nei/rw| fe/rein. id est, Ferre quidquid in somno videtur. Citat et versum Homericum:

Videtur huc allusisse Pseudocicero in Salustium: Vnde tu, qui modo ne paternam quidem domum redimere potueris, repente tanquam somnio beatus, hortos pretiosissimos, villam Tiburti, et Caesaris reliquas possessiones paraueris.

Bona Porsenae.

BONA Porsenae dicebantur, quae velut ab hostibus erepta paruo veneunt. Eam appellationem Liuius ab vrbe condita 2. scribit ad suam vsque aetatem durasse: putatque inde natam, quod in bello soleant bona Porsenae venire Romae, eaque consuetudo vna cum titulo perseuerarit et pace, quod alioqui is mos hostiliter bona vendendi non congruat tam pacatae regis perfectioni, quod si minus probatur existimat eam consuetudinem a mitiori principio fuisse natam. Illud arbitratur vero proximum, quod Porsena discedens ab Ianiculo ex foederis lege, castra opulenta, conuecto ex propinquis, ac fertilibus Etruriae aruis commeatu, Romanis dono dedit, inopi tum vrbe ab longinqua obsidione. Ea deinde ne populo immisso diriperentur, hostiliter venisse, bonaque Porsenae appellata, gratiam muneris magis significante titulo, quam auctionem fortunae regiae. Fortasse non inepte dicetur in res, quae dono cuiuspiam aut fortunae commoditate citra nostram operam, contingunt. Nam Liuius non indicat vsum adagii.

Leonina societas.

LEONINA societas est, cum omne commodum ad vnum aliquem redit, reliquis vi fraudatis. Extat in Pandectis, in quibus ex Vlpiano refert Aristo, Cassium respondisse, societatem talem coiri non posse, vt alter lucrum tantum, alter damnum sentiret, et hanc societatem leoninam solitum appellare. Caeterum Cassianam appellationem, haud dubium proverbialem, ex Aesopi Graeci apologo natam apparet, qui talis circumfertur. Leo, asinus, et vulpes societatem inierant, vt quod venatu coepissent, id in commune partirentur. Praedam vbi erant nacti, leo iubet, vt asinus partiatur. Ille, vt est stolidus, in tres aequas portiones distribuit. Qua gratia mox

indignatus leo, quod caeteris aequaretur, asinum adortus dilaniat. Restabat vulpes, eam de integro partiri iubet, illa totam ferme praedam leoni attribuit, sibi vix paucula quaedam seruans. Leo, comprobata distributione, rogat, quisnam illam artem partiendi docuisset. Et vulpes, Calamitas, inquit, asini.

Ex tripode.

*ta\ e)k tou= tri/podos2, id est, Ex tripode dicta. Dici solitum de iis, quae vehementer vera, atque indubitata videri volumus. Effertur varie adagium, w(s2 e)k tri/podos2, id est, Tanquam ex tripode dicta. ta/de e)k tri/podos2, id est, Haec ex tripode dicta, id est, certissima, perinde, quasi ex Apollinis oraculo profecta. M. Tullius in epistola quadam ad Brutum: Haec ex oraculo Apollinis Pythii edita tibi puta. Translatum a tripode, vel Delphica, vel Pythia. Nam haec duo oracula quondam summam fidem apud mortales obtinuerunt. De Pythio testatur Strabo lib. Geographiae nono, fuisse quondam celebratissimum, idque liquere thesauris ingentibus inibi constructis, in quos sacrae conferrentur pecuniae, tum operib. praestantissimorum artificum: deinde ludis Pythiis illic celebratis, denique innumerabilibus oraculis, quae mandata literis extarent. Tripodem ita describit, Auctores, inquit, certi memorant, diuinum ipsum domicilium, profundam, et curuam esse speluncam, non admodum lato patentem ore. Atqui hinc auram reddi, sacro efflante numine. Excelsum autem ostio imminere tripodem, quem simul atque Pythia vates inscenderit, hausto diuinationis spiritu, responsa edere, partim metro, partim oratione libera. Comicus, Non Apollinis magis verum, atque hoc responsum est. Plato lib. de legibus duodecimo: Ne si Pythius quidem affirmauerit. Quin illae quoque figurae prouerbium resipiunt: Quidquid dixerit, oraculum videri vult. Quidquid dixerit, legem esse vult. Stoicorum do/gmata, id est, decreta. Et, quod apud Plinium de medicis ait Cato, Et hoc puta vatem dixisse: id est, existima verum fore, quod dixi. Ipse Plinius alibi, Vtinamque falsum hoc, et non a vate dictum, quamplurimi iudicent. Et Plutarchus in commentario, De dignoscendo adulatore ab amico: *eu)=t' a)kou/sas2 o(/ti a)\n ei)/ph|, xrhsmo\n ei)lhfe/nai fh/sas2, ou) gnw/mhn a)peisi/n. id est, Cum is audito quidquid dictum fuerit, ita discedit, vt existimet se oraculum accepisse, non sententiam. Caeterum ab his nonnihil diuersa sunt, quae Athenaeus secundo dipnosophistarum libro commemorat, nempe in Bacchi certaminibus praemium fuisse tripodem, atque ob id, qui vera dicerent, vulgo de tripode loqui dictos. Tripodem autem fuisse lebetem tribus fultum pedibus. Huius duo erant genera, alterum Apollinis, ob veritatem oraculorum, alterum Bacchi, in quo vinum miscebatur, quod ebrii vera loquantur, quemadmodum dictum est in prouerbio, In vino veritas. Simili figura dixit Galenus libr. peri\ fusikw=n duna/mewn primo, velut ex adyto. *)apefh/nato ga\r o( lu/kos2 ou(=tos2 w(/sper e)c a)du/tou tino\s2 xrhsmo\n a)pofqeggo/menos2, peri/ttwma th=s2 tw=n nefrw=n qre/yews2 ei)=nai to\ ou)=ron, id est, Pronunciabat enim lupus iste, perinde quasi ex adyto quopiam redderet oraculum, quod superfluum est ex nutrimento renum, id esse vrinam.

Folium Sibyllae.

Ductum adagium a Cumana Sibylla, cuius oracula cum primis celebrantur. Huic autem mos erat, vt testatur M. Varro, in palmarum foliis oracula scribere. Quod secutus est Virgilius in tertio Aeneidos.

Insanam vatem aspicies, quae rupe sub ima
Fata canit, foliisque notas, et nomina mandat.
Quaecunque in foliis descripsit carmina virgo,
Digerit in numerum, atque auro seclusa relinquit.
Illa manent immota locis, neque ab ordine cedunt.

--- Foliis ne tantum carmina manda,
Ne turbata volent rapidis ludibria ventis.

Frater viro adsit.

*adelfo\s2 a)ndri\ parei/h, id est, Frater viro adsit. De fido auxilio dici solitum, propterea quod in rebus periculosis vix vnquam frater solet fratri deesse. Apud Platonem secundo De republica libro, Adimantus, Glauconis aduersus Socratem disputantis partes excipiens, Nondum, inquit, Socrates, satis hac de re dissertum [reading uncertain: print faded] . Cur ita? Nempe, quia id nondum est dictum, quod maxime dictum oportuit. Tum Socrates, ou)kou=n to\ lego/menon, a)delfo\s2 a)ndri\ parei/h, id est, Igitur frater adesto viro, vt habet prouerbium: quare tu, si quid hic praetermisit, adiuua. Idem ex Homero sumptum adagium testatur in Protagora, vbi Socrates, Prodicum aduocans, vt Simonidem ciusdem ciuitatis hominem a Protagorae calumnia tueatur. Videor equidem, inquit, aduocare te; quemadmodum ait Homerus, Scamandrum ab Achille obsessum Simoentem aduocasse:

Est autem is locus in Iliados f. Rursum Iliados x. similiter Hector iam impar Achilli Deiphobum fratrem inuocat, vti ferat suppetias. Pallas enim illi apparuerat Deiphobi specie, ac deceptus Hector, frustra inclamat,

A quo cum destitueretur, diem fatalem esse intellexit. Plutarchus in vita Caesaris refert, Cascam, Caesare retinente gladium, fratris auxilium ad hunc modum implorasse, idque verbis Graecis, a)delfe boh/qei.

Ne temere Abydum.

*mh\ ei)kh= th\n a)/budon, id est, Ne temere Abydum, subaudiendum, nauiges. Ne quid graue periculum suscipias sine causa idonea. Veluti, si quis admoneat, ne se facile coniiciat aliquis in aulam principis, quod ea res non omnibus feliciter cedat: aut ne compotationibus temulentis

admisceat sese, quod fere non contingat abire sine malo, aut ne poetarum attingat literas, quod animos complurium soleant corrumpere. Athenaeus lib. 12. narrat, Alcibiadem, posteaquam a tutoribus accepisset suas facultates, Abydum Hellesponti nauigasse, atque illic luxu, deliciisque fuisse corruptum, vt non dissimile sit illi,

Male audiebat Abydena gens, quod calumniatrix esset, vt intelligas ea gratia non esse tutum illic versari. Meminit adagii Stephanus, et Suidas. Stephanus sic effert adagium, ei) mh\ d' ei)/kh th\n a)/budon patei=n, id est, Si ne temere quidem Abydum calcare: id est, ne quis confidenter illam ingrediatur: indicat vsurpari de temerariis, addens hoc iaci solitum in eos, qui Abydum Insulae Mileti incolebant.

Vna hirundo non facit ver.

*mi/a xelidw\n e)/ar ou) poiei=, id est, Vnica hirundo non efficit ver, hoc est, vnus dies non sat est ad parandam virtutem, aut eruditionem. Aut non vnum aliquod bene factum, bene dictumve sufficit ad hoc, vt viri boni, aut boni oratoris cognomen promerearis: plurimis enim virtutibus ea res constat. Aut, vt certum aliquid cognoscas, non satis est vnica coniectura. Quod si permultae conueniant, tum denique probabilis fuerit coniectura. Siquidem fieri potest, vt vna quaepiam hirundo casu maturius appareat. Sumptum ab hirundinis natura, quae veris est nuncia: nam hyeme deuolat. Vnde Horatius.

de primo vere sentiens. Aristoteles lib. Moralium primo, *to\ ga\r e)/ar ou)/te mi/a xelidw\n poiei=, ou)/te mi/a h(me/ra, id est, Ver enim nec vna hirundo facit, nec vnus dies. Et beatum eodem modo, felicemve nec vnus dies, nec breue efficit tempus. Aristophanes in Auibus,

Interpres indicat allusum ad prouerbium quod modo retulimus, *mi/a xelidw\n e)/ar ou)poiei=. Huic affine videtur illud Sophocleum in Antigona.

Etenim, quemadmodum vna hirundo non facit ver, ita nec vnus homo facit ciuitatem, nec vnus nummus diuitem.

Da mihi mutuum testimonium.

*da/neiso/n moi marturi/an, id est, Da mihi mutuum testimonium, hoc est, Da mihi tuum testimonium recepturus itidem meum, si quando desiderabis. In eos recte iaciendum, qui se mutua ratione laudant, ac praedicant: aut qui mutuo studio sibi inuicem suffragantur, aut qui ad gratiam testificantur, neglecta religione. M. Tull. pro L. Flacco, repudians, eleuansque Graecorum testium fidem. Veruntamen, inquit, hoc dico de toto genere Graecorum, Tribuo vel literas, do multarum artium disciplinam: non adimo sermonis leporem, ingeniorum acumen, dicendi copiam. Deinde, si qua sibi alia sumunt, non repugno. Testimoniorum religionem, et fidem nunquam ista natio coluit, totiusque huiusce rei, quae

sit vis, quae auctoritas, quod pondus, ignorant. Vnde illud est, Da mihi testimonium mutuum? Non Gallorum, non Hispanorum putatur. Totum istud Graecorum est, vt, etiam qui Graece nesciunt, hoc quibus verbis a Graecis dici soleat, sciant. Quibus ex verbis M. Tullii satis liquet, adagium hoc aetate illa multo fuisse tritissimum.

Mutuum muli scabunt.

MVTVVM muli scabunt. Vbi improbi, atque illaudati se vicissim mirantur, ac praedicant. Translatum a mulis, qui, sicuti reliqua iumenta, sese inuicem dentibus scabere solent. Citatur hic titulus, Mutuum muli scabunt, a Nonio Marcello inter reliquos Menippearum titulos M. Varronis, mirum ni prouerbialis. Ausonius in altera praefatione monosyllabarum: Sed, vt, quod per adagionem coepimus, prouerbio finiamus: mutuo muli scabunt. Meminit huius et Varro li. de lingua [correction of the transcriber; in the print lingna] Latina tertio. Symmachus in epistola quadam, Mutuum, inquit, scabere mulos, cui prouerbio ne videar esse confinis, praeconium virtutum tuarum, presso dente restringo. Non videtur autem adagium recte accipi posse,nisi malam in partem: veluti si indoctum indoctus, deformem deformis, improbum improbus vicissim laudaret. Cuiusmodi fabulam memorat Horatius de duobus fratribus, qui se mutuum scabebant, ac mutuo officio alterum alter vicissim efferebant laudibus:

Frater, inquit, erat Romae, consulti rhetor, vt alter
Alterius sermone meros audiret honores,
Gracchus vt hic illi foret, hic vt Mutius illi.

Idem, poetas indoctos notans, qui tamen inuicem se recitantes audiebant, ac laudabant,

Tradunt operas mutuas.

HVIC confine est Terentianum illud ex Phormione: Tradunt operas mutuas. De adolescentibus, qui se vicissim in peccatis defenderent. Translatum videtur ab agricolis vicinis, qui mutuam inter sese operam commodare solent. Aut ab artificibus, qui mutua nonnunquam vtuntur opera: maxime fabri aerarii.

Senes mutuum fricant.

HVC pertinet et iocus ille in prouerbium versus, de senibus mutuo se fricantibus. Narrat autem fabulam Aelius Spartianus in Adriani Imperatoris vita. Is Adrianus in balneo veteranum quempiam, seruuli penuria, sese marmorib. affricantem conspicatus, eum et seruulis aliquot, et sumptibus donauit. Quod reliqui veterani, feliciter cessisse videntes, coeperunt et ipsi complures sub oculis Imperatoris sese marmoribus affricare, vt hoc modo principis elicerent benignitatem. At ille, euocatis senibus, iussit, vt alius alium vicissim defricarent, atque ita pueris nihil opus fore. Is iocus postea in vulgi fabulam cessit. Celebratur et Scipionis Aemiliani apophthegma, Iumenta, quod manibus carent, alieno egere frictu. Quo significatum est, eos, qui res egregias gerere non possunt, egere praecone, quo famam sibi comparent.

Fricantem refrica.

Scalpentem vicissim scalpe. Refertur in Diogeniani collectaneis. Par est de merente bene, bene mereri, et officium officio pensare. Suidas ab asinis metaphoram translatam existimat inuicem morsicantibus: et in vtranque partem dici posse, qui se mutuis officiis adiuuant, aut qui se mutuis contumeliis afficiunt. In quam sententiam celebratur et Mimus ille non illepidus, Senecae titulo, sed falso:

Aristides in communi defensione quatuor oratorum. *to\n cu/onta d' a)nticu/ein kai\ toi=s2 o)/nois2 h( paroimi/a dh/pou di/dwsi. perikle/a de\ ka)\n toi=s2 le/ousi ma=llon, h)\ toi=s2 o)/nois2 ei)ka/zein fai=en a)\n o(mhri/dai, id est, Scalpentem inuicem scalpere, etiam asinis videlicet tribuit prouerbium. Porro Periclem cum leonib. magis, quam cum asinis, esse conferendum dixerunt Homerici. Huc pertinet illud, xei\r xei=ra ni/zei, id est, Manus manum lauat. Quod citat in Axiocho Plato.

*dia\ panto\s2 de\ e)/qos2 e)sti\n au)tw=| fronei=n to\ e)pixa/rmeion.
*(a de\ xei\r th\n xei=ra ni/zei, do\s2 ti\ kai\ la/be ti.

Semper illi mos erat in animo voluere illud Epicharmi dictum:
Abluit manum manus, da aliquid, et aliquid accipe.

Et melius trochaicus tetrameter Graecus constabit, si pro la/be ti legas la/mbane/ ti. Quod idem alio loco citauimus, sed aliter, mendosum exemplar secuti, cum Graecus Plato nondum esset ad manum, quem consulere possemus. Cuius rei visum est commonefacere lectorem, ne quis hoc nomine nobis calumniam struat, quod temere Platonis scripturam inuerterimus. Quantum autem ad sententiam pertinet, nihil omnino referri, ni/zei legas, an kni/zei, quandoquidem, vt manus manui mutuum praestat officium lauando, itidem et scalpendo.

Aequalem vxorem quaere.

*th\n kata\ sauto\n e)/la, id est, Aequalem tibi vxorem ducito. Adagium admonet, ne quis, cupiditate, aut ambitione allectus, se potentiorem ducat vxorem. Nam eiusmodi ferme connubia inauspicato cedere. Plutarchus in libello de Liberis educandis parentes admonet, vt eiusmodi liberis suis vxores despondeant, quae non sint multo vel ditiores, vel potentiores. Prudenter enim dici prouerbio, Tuae sortis vxorem ducito. Celebratur et hoc inter sapientum apophthegmata, atque a nonnullis Pittaco adscribitur, *ga/mei e)k tw=n o(moi/wn, id est, Vxorem ducito ex aequalibus. Nam, si duxeris ex potentioribus te prognatam, dominos tibi parabis, non affines. Diogenes Laertius in vitis philosophorum huiusmodi quiddam commemorat, quod quidem affirmat et Callimacho non ineleganti epigrammate celebratum esse. Adolescens quidam Atarnetes, Pittacon consuluit, vtra sibi e duabus ducenda esset vxor. Nam duae offerebantur: altera par opibus ac genere: altera vtroque superior. At ille, sublato scipione, quo nitebatur, admonuit, vti pergeret ad triuia ciuitatis, quo pueri lusus causa conueniunt: eos consuleret, et quod illi dedissent consilii, id sequeretur. Pueri ex prouerbiali cantione responderunt. Aequalem vxorem esse ducendam. Itaque adolescens, altera praeterita, duxit aequalem. Idem Dioni suadet Callimachus. Haec autem sententia hoc

impensius placuit Pittaco, quod ipse nobiliorem se duxerat Draconis sororem, cuius imperium, fastidiaque molestissime legitur tulisse, vt hoc dictum non in tempore, sed suo malo videatur reperisse. Extat autem epigramma, id est huiusmodi:

*cei=nos2 a)tarnei/ths2 ti\s2 a)nei/reto pi/ttakon ou(/tw,
*to\n mitulhnai=on pai=da to\n u(r(r(adi/ou.
*)/atta ge/ron, doio/s2 me kalei= ga/mos2, h( mi+/a me\n dh\,
*nu/mfh, kai\ plou/tw| kai\ geneh= kat' e)me\,
*(h d' e(te/rh, probe/bhke. ti/ lw/ion, ei) d' a)/ge moi su\
*bou/leuson pote/rhn ei)s2 u(me/naion a)/gw.
*ei)=pen. o( de\ skipi/ona gerontiko\n o(/plon a)ei/ras
*)hni\ de\ kei=noi soi pa=n e)re/ousin e)/pos
*oi(d' a)r' u(po\ plhgh=|si qoa\s2 be/mbikas2 e)/xontes2
*)/estrefon e)urei/h| pai=des2 e)ni\ trio/dw|.
*kei/nwn e)/rxeo fhsi\ met' ixni/a. x' o( me\n e)pe/sth
*plhsi/on, oi( d' e)/legon, th\n kata\ sauto\n e)/la.
*tau=t' a)i+/wn o( cei=nos2 e)fei/sato mei/zonos2 oi)/kou
*dra/cesqai, pai/dwn klh/doni sunqe/menos
*th\n d' o)li/ghn w(s2 kei=nos2 e)s2 oi)=kon e)ph/geto nu/mfhn,
*ou(/tw kai\ su\ di/wn th\n kata\ sauto\n e)/la.

Quos versus, quoniam Ambrosius Camaldulensis, Diogenis interpres, non omnino infeliciter Latinos fecit, haud grauabimur adscribere:

Hospes Atarnites rogitauit Pittacon olim,
Sic Mitilenaeon, Hyrradioque satum,
Magne senex, geminae cupiunt mihi nubere, quarum
Et genere, atque opibus conuenit vna mihi:
Altera praecellit, quid praestat consule, dicque,
Vtra ex his potius sit capienda mihi?
Hic, baculum tollens, sic, tela senilia, dixit,
Consilium pueri, quod petis, expedient,
Queis celer in gyrum iactatus verbere turbo
Assiduo latis vertitur in triuiis.
I, sequere illorum monitus. sic fatur, at ille
Scitatur, referunt, Tu tibi sume parem.
Quae postquam aeudiuit, monitis puerilibus haerens,
A magnis hospes abstinuit thalamis.
Atque parem paruas laetus traduxit in aedes.
Sic Dion aequalem, si sapis, ipse cape.

Est autem allegoria a turbine puerili, qui flagellis circumagitur. Agebat enim quisque pro suis viribus turbinem sibi congruentem. Deianira apud Ouidium ad suum sexum transtulit prouerbium:

Quam male inaequales veniunt ad aratra iuuenci,
Tam iuueni magno coniuge nupta minor.
Non honor est, sed onus, species laesura ferentes:
Si qua voles apte nubere, nube pari.

Plutarchus De liberis educandis, to\ ga\r th\n kata\ sauto\n e)lei=n sofo\n, id est, Sapientis est, vxorem sibi parem, congruamque ducere. Huc adscribendum putauimus carmen illud ex Thesmophoriazusis, Aristophanis titulo inscripta:

Neque vero solum id spectari conueniet, vt par sit vxor generis claritate, aut modo rei familiaris, verum vt aetas non admodum discrepet, vt forma, vt vitae genus. Potest et longius trahi nimirum ad negotium suscipiendum, cui sis conficiendo par, et idoneus. Item ad vitae genus aptum, et ad amicum tuis accommodum moribus.

Ne my quidem facere audet.

QVI metu non auderent hiscere, ij quondam negabantur my facere audere. Refertur adagium a Varrone, libro De lingua Latina 3. Putat enim ille mussare verbum deductum a my literae vocabulo, quasi mu/zein, propterea quod muti non amplius sonare queant, quam my. Est enim ea litera maxime omnium muta, praesertim in fine, mire os contrahens, et occludens. Verba Varronis sunt haec: A quo idem dicit, quod minimum est, neque, vt aiunt, mu= facere audent. Videtur esse carmen Ennianum: Nam hunc paulo superius citauerat. Dicit, quod minimum est, neque, vt aiunt, my facere audent. Est autem Graecis mu/zw, tum sugo, tum naribus vocem reddo. Aristophanes e)n qesmofori+azou/sais2,

Et apud Latinos Mutire, ac Mussare, id est, tacite ferre, et quasi vocem absorbere. Terentius:

Apud Aristophanem in Equitibus, duo priuatim apud se questuri quaedam de vitiis ciuitatis, senarium hunc concinunt:

Ne gry quidem.

*mhde\ gru\ fqe/ggetai, id est, Ne gry quidem loquitur: hyperbole item prouerbialis apud Graecos, pro eo, quod est, ne tantulum quidem. Nam Gry, minimum quiddam significat, aut sordes vnguium, rem videlicet vilissimam, aut vocem suillam, quam edere solent ii, qui grauatur sermone respondere, aut numisma minutissimum. Aristophanes in Pluto:

*kai/ me prosbia/zetai,
*kai\ tau=t' a)pokrinome/nou to\ para/pan, ou) de\ gru\.

Meque vi subigit simul,
Atque interim rogatus, haec quid sibi velint.
Prorsum nihil respondet, ac ne gry quidem.

Philostratus in vita Apollonii, *ou)/damou= e)fqe/gcato, ou)d' u(ph/xqh gru/cai, id est, Haud quaquam locutus est, neque adduci potuit, vt, vel hisceret. Huius vocis vsus admodum frequens est apud Aristophanem.

Pili non facio.

EST Latinis haec familiaris hyperbole: Non facio pili. Ne pilo quidem melior, cum minimum quiddam momenti significant. Catullus: Non faciunt pili cohortem. Cicero ad fratrem. Ego enim ne pilo quidem minus te amabo. Idem: Interea de Cappadocia, ne pilum quidem. Tametsi in vulgatis exemplaribus pileum hoc loco scriptum est. Quod quidem adagium etiam his temporibus nulli non est in ore. Pili vilitas etiam Graecis in prouerbio fuit. Vnde a)/cios2 trixo\s2, id est, dignus pilo, in hominem nihili. Quo durior erit translatio, hoc venustior. Nam, Pili non facio, praeter hyperbolen, nihil pene habet figurae. At Ne pilo quidem doctior, Ne pilo quidem iniucundior, Ne pilo quidem honoratior, atque id genus orationes, quoniam paulo longius recedunt a simplici sermone, plusculum accipiunt gratiae.

Nauci non facio.

NAVCI esse, et Nauci facere, pro eo, quod est, nihili esse, et nihili facere, saepiuscule apud Plautum reperietur. Quod autem Nauci significet, seruus quidam Plautinus, cum ea voce esset vsus, tamen scire se negat. Plautus: Qui homo timidus erit in rebus dubiis, nauci non erit. Grammatici quidam, inter quos Pompeius Festus, aiunt Nauci significare nucis putamen, aut oleae nucleum, aut eam membranulam, quae visitur in medio nucis iuglandis intersita: denique rei cuiusvis putamen, quod Graeci peri/yhma, nauci vocatum existimant. Quidam a voce Graeca deducunt na/kh, quod declarat pellem caprinam. Sunt et aliae de Nauci sententiae, quas qui volet cognoscere, legat Festum in dictione Naccae. Nauci non habeo, dixit Ennius apud M. Tullium libro de Diuinatione primo. Non habeo denique nauci Marsum augurem.

Flocci non facio, aut Flocci facio.

EADEM ratione dictum est, Flocci facere, et Ne flocci quidem facere, pro eo, quod est, ne tantuli quidem facere Est autem Floccus, particula lanae, quae inutilis a vellere diuellitur, atque euolat, aut certe simile quiddam nullius momenti. Exempla passim apud auctores obuia sunt, vt non videatur operae pretium hoc inculcare loco.

Huius non facio.

AD hanc formam pertinet illud Terentianum, ex Adelphis; Huius quidquam non faciam. Donatus admonet, esse deiktiko\n, demonstrantis aut floccum, aut stipulam, aut summum digitum, aut huiusmodi quippiam. Athenaeus libro 12. prodidit, Sardanapali statuam, ipsius monumento impositam, hoc gestu digitorum, vt significaret res humanas omne prorsus esse contemnendas, ac ne digituli quidem crepitu dignas.

Vitiosa nuce non emam.

APVD Plautum est in Milite: Vitam tuam vitiosa nuce non emam, pro eo, quod est, ne minimo quidem. Et vulgo dicimus, Cassa nuce non emerim, et Putamine nucis non emerim. Aristophanes in Pace:

Consimile his, quod legitur apud eundem Plautum, citante Festo: Non ego istud verbum empsitem titiuillitio. Nam hoc verbo Latinos nihili

rem significare solitos, quemadmodum et Graeci dicunt, pipolo\. Quamvis Nonius putet, pipolo conuicii vocem fuisse. Plautus in aulularia: Ita me bene amet lauerna, iam nisi vasa reddi iubes, pipulo hic differam ante aedes. Rursum Butubata, qua voce vsus est Naeuius, pro nauigatoriis, auctore Festo.

Ne teruncium quidem insumpsit.

EST aliquoties apud Ciceronem hyperbole teruntii, quod apparet esse genus minutissimi numismatis, ad Atticum: Atque etiam spero, toto anno Imperii nostri, teruncium sumptus in prouincia nullum fore. Idem ad Atticum libro quinto, Caue putes quicquam homines magis vnquam esse miratos, quam nullum teruncium me obtinente prouinciam, sumptus factum esse in Rempublicam, neque in quenquam meorum. Idem in Cani. De praeda et mea teruncium, non attigit quisquam. Plautus in Captiui duo: Neque ridiculos iam teruncii faciunt: quemadmodum Graeci dicunt h(miobo/lion, pro re vilissima. Varro libro de Lingua latina quarto Teruncium a tribus vnciis: hoc est, quarta libelli parte dictum putat. Confine illi: Ne nummus quidem plumbeus, hyperbole prouerbiali dictum, pro minimo pecuniae. Plautus in Casina: Cui homini hodie peculi numus non est plumbeus. Idem in Trinummo: Cui si capitis res siet, nummum numquam credam plumbeum.

Homo trioboli.

ITIDEM Plautus in Poenulo hominem trioboli dixit, pro nequissimo, planeque nullius pretii. A nummo minutissimo. Consimili figura dixit Aristophanes in Vespis, pro vilibus versibus, trixoini/kwn e)pw=n. Gregorius in epistolis de vili, contemptoque dixit, ma=llon a)ndra/podon o)li/gwn o)bolw=n a)/cion id est, Imo potius mancipium paucis obolis dignum. Dicuntur et Triobolares. Huc referendum et alterum illud: mikro\n tou= o)bo/lou ti/mion, id est, exiguum oboli pretium. Quod ex Maryca Empedoclis Suidas citat.

Homo tressis.

CONSIMILI modo Persius tressem agasonem appellat, contemptissimum homuncionem. Idem:

Id est, minimo. Tressem autem dixit, noue, quasi tribus assibus aestimandum. Assis autem erat aerei nummuli genus. Persianum carmen sic habet in quinta Satyra:

--- Heu steriles veri, quibus vna Quiritem
Vertigo facit. hic dama est,non tressis agaso.

Confine Hieronymianum illud: Quis te dupondio supputabat? Iustinianus in praefatione Pandectarum, noluit adolescentes legum studiosos, veteri non minus ridiculo, quam friuolo cognomine, nuncupari dupondios, sed Iustinianos nouo.

Dignus pilo.

*)acioi\ trixo\s2, id est, Pilo digni, dicuntur Graecis, nulla bona re digni, quod pilo nihil contemptius.

*ei) pw/pot' h)=lqon deu=r e)qe/lw teqnhke/nai,
*h kleya tw=n sw=n a)/cio/n ti kai\ trixo\s2.

Si quando veni huc, emori sane volo, aut
Si quid tuorum sustuli, dignum pilo.

Adagium commemoratur a Diogeniano. Hinc non multum ablusit Cicero ad Q. Fratrem libr. secundo. Nihil est quod vereare: ego enim ne pilo quidem minus me amabo.

Nec vno dignus.

*acios2 ou)de\ mo/nou, kai\ a)/cios2 e(no\s2 id est, Ne vno quidem dignus, et vno dignus, de vilissimo. Translata metaphora a iactu talorum, in quo mona\s2 id est, vnionis numerus infimus erat. Demum vbique in rationibus numerorum minimum quiddam est vnio, ac ne numerus quidem, vt autumant philosophi. Ex aduerso, quem multi pretii significant, hunc pollou= tino\s2 a)/cion, id est, multa re dignum, trita figura Graeci dicunt, et tou= panto\s2 a)/cion, id est, quavis re dignum, et ediuerso o)li/gou a)/cion, id est, paulo dignum, quem contemnunt. Gregarium autem est, ac plebeium, vnius duntaxat hominis vice supputari. Proinde Homerus Iliados *l. cum medici dignitatem explicare vult, ait:

Ad quod respexit Plato libro De legibus quinto. *(o me\n ga\r e(no\s2, o( de\ pollw=n a)nta/cios e(te/rwn id est, Nam hic quidem pro vno, ille pro pluribus aliis aestimandus est. Ad hanc formam pertinent et illae rhetorum figurae, cum aiunt, vnum aliquem sibi pro theatro esse, et vnius cuiuspiam iudicium pluris se facere, quam infinitae multitudinis.

Dignus obelisco.

*acios2 o)beli/skou, id est, Dignus obelisco, dignus quovis honore. Summis enim viris eiusmodi columnae, ac pyramides erigebantur, magnificis inscriptae titulis, aut ingentes colossi; sic enim stupidi principes olim fingi gaudebant. Tametsi prouerbium ancipitem habet sententiam, propterea quod Aristarchus obeliscis iugulare sit solitus, quae parum probaret. Meminit huius praeter alios Suidas.

Aureus in Olympia stato.

QVEM summo praemio dignum Graeci significant, ei dicere solent. Aureus in Olympia statuere. Lucianus in Pseudologista, xrusou=s2 fasi\n e)n o)lumpi/a| staqhti, id est, Aureus, vt aiunt, in Olympia stato. Quod is honos id aetatis praecipuus haberetur, loco tam celebri, statuam inter illustres viros habere. Huc allusit Virgilius cum ait:

Plato in Phoedro, *(upisxnou=mai xrush=n ei)ko/na i)some/trhton ei)s2 delfou\s2 a)naqh/sein, id est, Polliceor [correction of the transcriber; in the print Polliccor] me statuam auream tibi aequalem Delphis collocaturum. Ibidem paulo post, *para\ tw=n kuyelidw=n a)na/qhma sfurh/latos2 e)n

o)lumpi/a| sta/qhti id est. Inter statuarum Cypselidarum monumenta, in Olympia fabrefactus stato. Interpres fortassis xrush/latos legit, aut certe somniauit, vt qui verterit aureum. Porro reges Corinthij dicuntur Cypselidae, a Cypselo, qui, pulsis Bacchidis e Corintho, ibidem imperio est potitus, sum masque coegit diuitias, cuius rei argumentum, inquit Strabo to\ o)lumpia/sin a)na/qhma kuye/lou sfurh/latos2 xrusou=s2 a)ndria\s2 eumege/qhs2. Allusit huc et Philostratus in Apollonij vita, kai\ stefanw/sousi/ se o)lumpi/a|, id est, et coronabunt te in Olympia. Non dissimili figura dixit Persius, Satyra 2.

Quauis re dignus.

*)/acios2 tou= panto\s2, id est. Quauis re dignus. Refertur ab omnibus Graecorum adagiorum collectoribus. Vtitur Plato in Sophista, kai\ toi=s2 me\n dokou=sin ei)=nai tou mhdeno\s2 ti/mioi, toi=s2 de\ a)/cioi tou= panto\s2, id est. Alijs videntur nulla re digni, alijs rursus quantauis: Similiter dixit Terentius: Hominem quantiuis pretij. Quanquam huius adagionis modo est facta mentio.

Dignus Argiuo clypeo.

*)/acios2 ei)= th=s2 e)n a)/rgei a)spi/dos2, id est. Dignus es Argiuo clypeo. De generoso, ac maiorem in modum venerando, inde sumptum, quod olim apud Argiuos ex more pueri incorrupti, purique clypeos quosdam gestantes, pompas agebant. Isque honos erat illi aetati, prisco quodam instituto decretus.

Dignum propter quod vadimonium deseratur.

VBI rem maximi momenti volemus significare, quaeque vel quantouis dispendio debeat expeti, dignam esse dicemus, cuius gratia vadimonium deseratur. Nam, qui vadati sunt, non nisi summo suo periculo abesse possunt. Plinius secundus in praefatione Naturalis historiae: Inscriptiones, inquit, propter quas vadimonium deseri possit, hoc est, quarum gratia omnia sint posthabenda, vel maxime seria. Seneca De beneficijs lib. 4. Vadimonium promittimus, tamen deseritur. Non in omnes datur actio. Deserentem vis maior excusat. Haec Senecae verba declarant, vehementer vrgens esse oportere, quod excuset vadimonij promissi desertorem. Horatius:

Ridet improbum garrulum, qui maluerit periclitari de causa, quam a nugis discedere. Consimilis est forma, quasi pro aris focisque dimicare, cum de re cara, seriaque certamen est. Nec dissimili schemate dixit Celsus, libro Pandectarum sexto, titulo de rei vendicatione, Laribus sepulcrisque auitis carere. Finge, inquit, pauperem, qui, si reddere id cogatur, laribus, sepulcrisque auitis carendum habeat: sufficit tibi permitti tollere ex his rebus, quae possis, dum ita ne deterior sit fundus, quam si initio non foret aedificatum.

In vtramuis dormire aurem.

IN vtramuis dormire aurem, est animo otioso, securo, vacuoque esse. Terent. in Heauton. Ademptum tibi iam faxo omnem metum, in aurem vtramuis otiose vt dormias. Vtitur eo et Basilius in epistola quadam, sed malam in partem, ita, vt supinam securitatem intelligi velit. Menander in Plotio apud Gellium:

In dexteram aurem.

EODEM sensu dixit Plinius, In dexteram aurem. Ita enim scribit Romano suo: Nihil quod in dexteram aurem, fiducia mei, dormias, non impune cessatur, id est, nihil est, quod sis securus. Sic enim admonent medici, vt in primo somno qui profundissimus esse consueuit, in aurem dexteram incumbamus: cum experrecti redormire cupimus, in sinistram. Porro, qui leni somno vult vti, in neutram incumbit aurem, quo facilius expergefiat.

Porrectis dormire pedibus.

HVIC affine est illud, a)potei/nanta tw\ po/de kaqeu/dein, id est, Porrectis pedibus dormire. Lucianus de mercede seruientibus, kai\ tou=to dh\ to\ th=s2 e)uxh=s2 a)potei/nanta tw\ po/de kaqeu/dein, id est, Iamque tandem, quod optari solet, obtigit, vt porrectis pedibus dormias. Ad eandem figuram pertinet, quod in Aristophanis Pluto dixit Mercurius, a)naba/dhn a)napa/uomai, id est, Sublatis pedibus requiesco, et supinus per otium. Et supinitatem, negligentiam, incogitantiamque significamus.

Naso suspendere.

NASO suspendere, est, vafre ac subdole irridere Plinius lib. 11. cap. 37. docet, a suae aetatis hominibus nasum subdolae irrisioni fuisse dicatum. Nam apud veteres auctores nihil huiusmodi legitur. Verba Plinii subscribamus: Et altior homini tantum (quem noui mores subdolae irrisioni dicauere) nasus. Horatius in Sermonibus:

Graeci simplici efferunt verbo, mukthri/zein, a)ntimukthri/zein, id est, irridere, vicissim irridere, a)po\ tou= mukth=ros2, id est, naso. Cassius ad Ciceronem, libro epistolar. familiarium 15. Quosque vbi ridiculo, aut scommatico dicterio laeseris, velint rustice gladio a)ntimukthri/sai, id est, vicissim naso suspendere.

Dignus, qui cum in tenebris mices.

QVI certissima esset fide, eum dignum dicebant, qui cum in tenebris micaretur. Cicero libro Officiorum 3. Hoc nonne est turpe, dubitare philosophos, quae ne rustici quidem dubitant, a quibus natum est id, quod tritum est vetustate proverbium. Cum enim fidem alicuius, bonitatemque laudant, dignum esse dicunt, qui cum in

tenebris mices. Idem De finibus libro 2. Cur iustitia laudatur, an verum est tritum vetustate proverbium, qui cum in tenebris mices? Est autem Micare, lusus genus quoddam, quod adhuc apud Italos durat, vt repente porrectis digitis, certantium vterque numerum diuinet. Huius Cicero mentionem facit libro De diuinatione 2. Quid est enim fors? Idem propemodum, quod micare, quod talos iacere, quod tesseras. M. Varro: Micandum erit cum Graeco. vtrum ego illius numerum, an ille meum sequatur. Nemesianus in carmine Bucolico: Digitos iactare micantes. Meminit Diuus Augustinus lib. de Trinitate 8. cap. 5. Nam id, inquit, vbi volumus, facile habemus, vt alia omittam, vel micando digitis tribus. Porro, qui cum micas in tenebris, ei liberum est, si velit fallere. Proinde dignus, qui cum in tenebris mices, dicitur, qui sit vsque adeo certa fide, vt nec si tuto possit, velit quempiam mendacio fallere. Habent Graeci simile quiddam: Dignus hic est, cui vel iniurato fidem habeas: *(\od' a)nh\r k' a)nw/motos2 pisteu/ein a)/cios id est, Hic vir dignus, cui credas etiam iniurato. Cui diuersum: Ne iurato quidem illi crediderim.

Ex Iouis tabulis testis.

*)ek to=u dio\s2 de/ltwn o( ma/rtus2 id est, Ex Iouis tabulis testis. Apud Graecos dicebatur, pro certo et indubitabili teste. Lucianus in libello de mercede seruientibus. *ei)/ tis2 ei)/ph| moixo\n h)\ paiderasth\n, tou=to e)kei=no e)k to=u dio\s2 de/ltwn o( ma/rtus2 id est, Si quis te adulterum, aut paederastem dixerit, is protinus, iuxta id, quod dici solet, ex Iouis tabulis testis. Allusum est, ad diphtheram, in qua Iupiter omnia mortalium acta describere fingitur a poetis.

Atticus testis.

*)attiko\s2 ma/rtus2, id est, Atticus testis, legitur in Collectaneis Diogeniani, pro probatissimo, atque incorruptissimo teste. Quod si quis per ironiam torqueat in testem vanum, non inconcinne dixerit.

Attica fides.

*)attikh\ pi/stis2, id est, Attica fides, legitur apud eundem de minime vanis minimeque periuris: inde natum, quod apud Atticos templum esset Fidei deae constructum. Cuius meminit etiam Plautus in Aulularia. Velleius Paterculus meminit his quidem verbis: Si quis hoc rebellandi tempus, quo Athenae a Sylla captae sunt, imputat Atheniensibus, nimirum veri, vetustatisque ignarus est. Adeo enim certa Atheniensium in romanos fides fuit, vt semper, et in omni re, quidquid syncera fide gereretur, id Romani Attica fide fieri praedicarent. Quint. lib. 12. cap. de genere dicendi, scribit hunc in modum: Quos ego existimo, si quod in his finibus vberius inuenerint solum, fertilioremve segetem, negaturos Atticam esse, quod plusquam acceperit seminis reddat, quia hanc eius terrae fidem Menander eludit. Ex his colligimus, Atticam fidem dictam, quod nec detraherent pactis, nec adderent. Talis erat et soli fides non admodum feracis, cum agrorum fides laudetur, si cum foenore reddant quod creditum est.

Graeca fide.

*(ellhnikh=| pi/stei, id est, Graeca fide, reperitur, pro certa idem fide. Fortassis idem cum proximo nisi malumus per ironiam accipere. Ausonius ad Paulum:

Plautus Graecam fidem dixit, vbi non verbis, neque stipulationibus, sed praesente pecunia res agitur. Sic enim apud eum loquitur Clareta lena in Asinaria: Diem, aquam, solem, lunam, noctem, haec argento non emo. Caetera, quae volumus vti, Graeca mercamur fide, id est, numerata pecunia. Euripid. in Iphigenia Taurica: pisto\n e(lla\s2 oi)=den ou)de\n, id est, Graecia nequaquam nouit fidem. Hoc sane nomine ea natio pessime audiit olim.

Punica fides.

POENORVM perfidia in proverbium abiit, quod ea gens peculiariter periurii, vanitatisque notata sit, quemadmodum abunde testatur T. Liuius. Cuius haec verba sunt libro 2. de bello Punico: Quae Punica religione seruata est fides ab Hannibale. Idem belli Punici secundi libro 1. Has tantas viri virtutes ingentia vitia aequabant, inhumana crudelitas, perfidia plusquam Punica, nihil veri, nihil sancti, nullius dei metus, nullum iusiurandum, nulla religio. His coloribus depingit Hannibalem. Subindicat idem Q. Curtius, in Tyriis Poenorum auxilio destitutis. Rursum Maximinus apud Iulium Capitolinum: Afri, inquiens, fidem Punicam praestiterunt: et quod modo citauimus ex Ausonio, Poena fide. Salustius in Iugurthino: Comperio Bocchum magis Punica fide, quam ob ea, quae praedicabat, simul Romanos, et Numidam spe pacis detinuisse. Plautus: Nemo me Poenus punicior, alludens ad morum perfidiam. Poeni foedifragi semper habiti. Idem in Poenulo, Et is omnes linguas scit, sed dissimulat sciens se scire, Poenus plane est, quid verbis opus?

Altera manu fert lapidem, altera panem ostentat.

QVI coram blandiuntur, clam obtrectantes, palam amicos agunt, clanculum nocent: aut qui hic prosunt, illic laedunt, falsam beneficii spem ostentant, vt nacti occasionem funditus perdant, ij dicuntur altera manu portare lapidem, altera panem ostentare. Translatum ab iis, qui canes, ostentato pane, pelliciunt: deinde accedentibus saxum illidunt. Euclio Plautinus in Aulul.

Nunc petis cum pollicetur, aurum inhiat, vt deuoret:
Altera manu fert lapidem, panem ostentat altera.

Diuus Hieronymus ad Rufinum: Haec apud te amice potius expostulare volui, quam lacessitus publice desaeuire, vt animaduertas me reconciliatas amicitias pure colere, et non iuxta Plautinam sententiam, altera manu lapidem tenere, panem offerre altera. Eodem eleganter allusit, scribens ad eundem Rufinum: An tibi ideo panem non damus, quia haereticorum cerebro lapidem illidimus? Simile quiddam habet Gregorius Theologus in epistola ad Eusebium episcopum Caesariensem, w(/sper ei)/ tis2 e(no\s2 a)ndro\s2 th=| me\n to=u xeirw=n katayh/xoi th\n kefalh\n, th=| de\ pai/oi th\n pareia\n. id est, Perinde quasi quis eiusdem viri altera manu scabat caput, altera malam feriat.

Ex eodem calidum, et frigidum efflare.

*)ek tou= au)tou= sto/matos2 to\ qermo\n, kai\ to\ yuxro\n e)ca/gein, id est, Eodem ex ore

calidum ac frigidum proferre. Bilingues, et qui eundem modo laudant, modo vituperant, ex eodem ore calidum, ac frigidum spirare dicuntur. Natum ex Apologo quopiam Aniani fabulatoris. Satyrus quidam, cum vehementer algeret, hyberno gelu supra modum saeuiente, a rustico quodam inductus est in hospitium. Admiratus autem, cur homo inflaret in manus ori admotas, rogauit, cur ita faceret: is respondit, vt frigidas manus halitus tepore calefaceret. Deinde, vbi extructo foco, apposita mensa, in pultem feruidam rursum inflaret, magis etiam admiratus, sciscitatus est, quid hoc sibi vellet: vt pultem, inquit, nimium feruentem halitu refrigerem. Tum Satyrus, surgens a mensa: Quid ego audio, inquit? Tun' eodem ex ore pariter et calidum, et frigidum efflas? Valebis, neque enim mihi ratio est, cum eiusmodi homine commune habere hospitium. At huiusce rei, quam Satyrus admirabatur, causam reddit Aristoteles in Problematis, Sectione 34. problemate 7. idque ideo fieri putat, quod, qui vehementius efflat, is non moueat vniuersum aerem, sed ore contractiore paululum venti exspiret, vt calor ab ore profectus, a reliquo aere, quem ob impetum plurimum mouet, continuo euanescat, atque in frigus abeat. Id quo secus fit in eo, qui faucibus apertis aerem exhalat. Ex eodem ore emanat dulce, et amarum. Huc adscribi poterit, quod refert 2. lib. Plinius, plus quam prodigiosum, fontem esse quendam in Dodona, qui, cum sit frigidissimus, et faces si quis ardentes immergat, extinguat: si extinctae admoueantur, accendit. Quae omnia torquere licebit in rhetores [correction of the transcriber; in the print rethores], qui eadem norunt laudare, et vituperare, eleuare atque attollere. Item in Iureconsultos, qui causam eandem nunc tuentur, nunc impugnant. Ad eum sensum detorsit Plutarchus, quod Circe eadem virga mentem adimit ac reddit: pecudes facit, et homines. Extat apud Graecos hic senarius proverbialis:

Athenaeus lib. 4. docet esse fistulae genus, a Graecis dicitur ma/gadis2, siue palaioma/gadis2, quod idem et grauem, et acutam vocem reddit. Vnde versum adducit ex Alexandride,

Id Graecis dicitur magadi/zein, sonare simul duas voces, grauem, et acutam, dia\ pasw=n, vt vocant musici. Aristot. sectionis 19. problem. iuxta Graecos codices, 18. iuxta Theodori versionem 17. vtitur eo verbo magadi/zein, quaerens, cur haec sola harmonia, quam diximus, sonetur magade. Rursus in problem. 39. iuxta Graecos codices, magadi/zousi de\ e)n th=| dia\ pasw=n sumfwni/a|, id est, Magadissant in concentu diapason.

Oculatae manus.

OCVLATAS manus dixit Plautus, quae promissa velint exhiberi re, non oratione promitti. Nam oculos habere, quibus videant exhibita, aures non habere, quibus audiant pollicitationes. Ita lena quaedam in Asinaria adolescenti, montes aureos pollicenti, cum illa nihil commoueretur promissis: Semper, inquit, oculatae nostrae sunt manus, credunt,

quod vident. In eadem erat sententia leno ille Terentianus Sannio. Nunquam inquit, et ego adeo astutus fui, quin, quid quid possem, mallem auferre in praesentia potius. Huc allusit Chaerea in Eunuch. Fac nunc promissa vt appareant.

Caeca dies, et oculata dies.

PLAVTVS item caecam diem, et oculatam, pro die, qua non numeratur praesens pecunia, et qua numeratur. Sic enim leno quidam loquitur in Pseudolo: Eme die caeca hercle oleum, id vendito oculata die, iam hercule vel ducentae fieri possunt praesentes minae. Hoc est, eme non praesente pecunia, sed in diem pacta, revende pecunia praesente. Vocant et Iurisconsulti caecam diem, et caeca testimonia, quae scripto perhibentur absentibus. Nam caeca sunt non tantum quae non vident, sed quae non videntur, et absunt.

Lentiscum mandere.

*sxi=non diatrw/gein, id est, Lentiscum mandere, vel arrodere, Graeco proverbio dicuntur ii, qui nimio comendi corporis studio superfluunt: Nam ex lentisco dentifricium fieri consueuit. Is est puluisculus quidam candidandis dentibus comparatus. Fiebant et dentiscalpia ex lentisco, hoc est, cuspides quaedam purgandis dentibus accommodae. Martialis in Apophoretis:

Lentiscum melius, sed, si tibi frondea cuspis
Defuerit, dentes penna leuare potest.

Quin et Dioscorides lib. 1. indicat, lentisci succum ex aqua decocta figere vacillantes dentes, si eo colluantur: tum et cuspides hinc factas, si affricentur, vtiles esse dentibus abstergendis. Huiusmodi igitur, quibus dentiscalpium semper in ore est, lentiscum arrodere dicuntur et sxinotrw=ges2, id est, Lentisci arrosores appellantur. Nam dentium cura, olim vt delicatis probro dabatur, et Apuleio inter reliqua crimina obiectum est, quod dentifricium parasset. Recte transfertur adagium et ad reliquum totius corporis cultum.

Vnico digitulo scalpit caput.

MOLLES, atque effeminati vno digito caput scalpere dicuntur, nimirum soliciti, ne comam studiose compositam perturbent. Id primum dictum putant a Caluo poeta in Pompeium, hinc in omnes parum viros translatum. Iuuenal. Satyr. 9.

Molles, et impudicos ex gestu notans. Porro gestum eum antiquitus impudicitiae habitum argumentum, testatur in epistolis Seneca: Rerum, inquiens, omnium, si obseruentur, indicia sunt. Et argumentum [correction of the transcriber; in the print argumentnm] morum ex minimis quoque licet capere. Impudicum, et incessus ostendit, et manus mota, et vnum interdum responsum, et relatus ad caput digitus, et flexus oculorum. Improbum interdum risus, insanum vultus, habitusque demonstrat.

Summo digito caput scalpere.

*tw=| a)/krw| daktu/lw| th\n kefalh\n kna=n id est, Summo digito caput scalpere. Idem est cum proximo. Lucianus in Rhetorum praeceptore, deliciis effeminatum hominem describit his verbis: *)en tou/tois2 de\ pa/nsofo/n tina, kai\ pa/gkalon a)/ndra, diasesaleume/non to\ ba/disma,

Phryx plagis emendatur.

PHRYX plagis emendatur. In barbaros, seruilique ingenio homines dicitur, qui non pudore, neque monitis, sed verberibus redduntur meliores. Cum contra generosus animus, vt ait Seneca, rectius ducatur, quam trahatur. Cicero pro L. Flacco in testes Asiaticos: Asia vestra constat ex Phrygia, Mysia, Caria, Lydia. Vtrum igitur nostrum, an vestrum est hoc prouerbium? Phrygem plagis fieri solere meliorem. Adagium ita refertur apud Suidam versu trochaico:

Nihil sacri es.

*ou)de\n i(ero\n e)pa/rxeis2, id est, Nihil es sacri. Sermo contemnentis prouerbialiter. Siquidem Graeci, quidquid praeclarum, ac vehementer conducibile videri vellent, id sacrum appellabant, vt i(ero\n boulh\, Sacra res consilium, et i(era\n po/lin, id est, Sacram ciuitatem dixit Aristides, tanquam omnium tutatricem, et, quod alio citauimus loco, i(era\n a)/gkuran, id est, Sacram ancoram. Plutarchus in vita Pelopidae, Sacri praesidii mentionem facit. Theocritus in Hodoeporicis,

Verba sunt contemnentis pignus. Qui prouerbii tradunt originem, aiunt, Herculem, conspecta Adonidis imagine, contempsisse, his verbis, ou)de\n i(ero\n ei)= id est, Nihil es sacri. Seu quod existimaret, iis duntaxat habendum esse diuinitatis honorem, qui de genere mortalium essent bene meriti: siue quod fures, qui in eius templum aufugissent, non essent in tuto, propter loci religionem, quemadmodum in aliorum deorum sacellis. Nunc accommodatur ad quamvis rem despicatui habitam. Ab hac interpretatione non discrepant, quae refert Theocriti scholiastes, huius commenti auctorem citans Cleandrum.

Nihil sanum.

SVMMAM morum corruptionem, et nullum honesti respectum his verbis Graeci significant, ou)de\n u(gie\s2 id est, Nihil sanum. Exempla passim in comoediis, tragoediisque Graecorum sunt obuia. Aristophanes in Pluto:

*peuso/menos2 ei) xrh\ metaba/llonta tou\s2 tro/pous2,
*ei)=nai panou=rgon, a)/dikon, u(gie\s2 mhde\n,
*(ws2 tw=| bi/w| tou=t' au)to\ nomi/sas2 cumfe/rein.

Scitatum an expediret, vt in contrarium
Verso instituto, pristinisque moribus,

Andromache in sui nominis tragoedia apud Euripidem ita describit Spartanorum mores.

*)=w pa=sin a)nqrw/poisin e)/xqistoi brotw=n,
*spa/rths2 e)/noikoi, do/lia bouleuth/ria,
*yeudw=n a)/naktes2, mhxano/r)r(afoi kakw=n,
*(elikta\, k' ou)de\n u(gie\s2.

Heus omnium mortalium inuisissimi,
Spartam incolentes, fraudulenti consilii,
Mendaciorum principes, et opifices
Tecti malorum, tortiles, sani nihil.

*ta\s2 oi)nopo/tidas2, ta\s2 prodo/tidas2, ta\s2 la/lous2,
*ta\s2 ou)de\n u(gie\s2, ta\s2 meg' a)ndra/sin kako\n.

Vbi plane prouerbialiter dixit: ou)de\n u(gie\s2, pro perditissimis. M. Tullius ad Atticum libro decimoquinto: Quid quaeris? ou)de\n u(gie\s2. Id velut interpretans in epistola, quae praecessit ab hac tertia: Quid quaeris? nihil synceri.

Dionis gry.

*to\ di/onos2 gru\ ou)de\ gru\ *tuflo\s2 tuflw=| o(dhgo\s2 id est, Dionis gry. Recte dicetur, aut vbi quempiam magno animo contemnimus, ac ne responso quidem dignum habemus: aut cum rem nihili significamus. Nam de gry alio diximus loco. Adagium ortum ex euentu. Dion, Alexandrinus natione, praecipuam in philosophia laudem est consecutus. Huic erat frater luctator, nomine Topsius. Itaque, cum quidam ex eius concertatoribus Dionem probris incesserit, fanda, atque infanda in eum euomens, multa interim turba ad conuicium, vt fit, affluente, ipse ne verbo quidem respondit maledictis, videlicet philosophiae dogmatum memor. Caeterum, vbi iam intra aedium suarum vestibulum esset, nam conuiciator eo vsque fuerat prosecutus, nihil iracundiae prae se ferens, hoc tantum respondit, *to\ di/onos2 gru\ ou)de\ gru\ *tuflo\s2 tuflw=| o(dhgo\s2 id est, Ne gry quidem. Iuuenis autem, animi impotens, laqueo se praefocauit. Ea res in vulgi fabulam abiit.

Caecus caeco dux.

*to\ di/onos2 gru\ ou)de\ gru\ *tuflo\s2 tuflw=| o(dhgo\s2 id est, Caecus caeco dux. Vti licebit, quoties indoctus indoctum docere, inconsultus imprudenti consilium dare conabitur. Allusit ad prouerbium M. Tullius libro De finibus vltimo: C. autem Drusi domum compleri consultoribus solitam accepimus, cum, quorum res esset, ipsi non videbant, caecum adhibebant ducem. Haec Cicero. Drusus enim Iureconsultissimus, aliis prospiciebat animo, cum corporis oculis nihil cerneret. Cui confine est Horatianum illud: Caecus iter ostendit. Horatius ad Scaeuam:

Quod quidem Porphyrion perinde dictum autumat, quasi dicas: Sus Mineruam. Praepostere enim res geritur, cum caecus videntibus iter commonstrare conatur: Apud Aristophanem in Pluto, Carion seruus stomachatur in herum, quod ipse videns, Plutum oculis captum sequeretur.

Luminibus vt qui captum, et orbum homunculum
Sequatur a tergo; hoc agens praepostere.
Nam, qui videmus, ducimus caecos: at hic
Sequitur, simulque cogit eadem facere me.

Caeca speculatio.

alaoskopih\, id est, Caeca speculatio. Composita Graecis est dictio, a)po\ tou= la/ein, quod est videre, inde a)lao\s2 caecus, et skopei=n, i. inspicere. Ita Suidas, ex Homero citans. Etymologus addit alias coniecturas ex Methodio, citans idem dictum. Suidas prouerbialem dictionem admonet, quoties aut conniuent, quibus datum est negotium, aut ipsi nihil vident, quib. obseruandi partes sunt delegatae. Translatum ab iis, qui e speculis sublimibus diligenter circumspectant vndique, et, quod viderint, aliis renunciant. Homerus aliquoties hoc habet, *ou) d' a)laoskopih\n ei)=xe, quod Etymologus citat ex Methodio. Pro eo, quod est, haudquaquam caecutienter speculatus est. Vti conueniet, quoties significabimus, aliquem rem sagaciter odoratum, ac deprehendisse.

Sine cortice nabis.

SINE cortice nare dicuntur, qui iam per aetatem non egent custode morum; aut qui eo doctrinae processerunt, vt iam praeceptorum opera non habeant opus. Horat.

Id est, citra custodem, ac poedagogum ipse te reges, ac moderaberis. Acron prouerbii admonet: putatque metaphoram mutuo sumptam a iuuenibus, qui, cum primitus natare discunt, corticibus, aut suberibus ventri subligatis natant: deinde exercitatiores, citra huiusmodi adminicula natare incipiunt. Plautus in Aulularia: Quasi pueris, qui nare discunt, scyrpea induitur ratis, Qui laborent minus, facilius vt nent, et moueant manus. Est autem Graecis fello\n, siue fe/llos2, (nam varie scribunt) quod Latini vertunt suber, (sic enim vertit Theodorus) Cortex arboris semper fluitans, et ob id aptus nauibus praesertim ancoralibus, (indicat enim ancorae locum, vt a nautis caueatur) et piscantium tragulis: sustinet enim summos retium funes: vtilis et cadorum obturamentis, postremo et feminarum calceatui mensibus hibernis, vnde ioco prouerbiali apud Graecos cortices arborum dicuntur. Meminit Plin. lib. 16. cap. 8. Lucianus in Veris narrationib. narrat fello/podas2, vnde Graeci felleu/ein dicunt supernatare. Et fellei=s2 loca, quae paullulo terrae tegunt saxa.

Vt possumus, quando, vt volumus, non licet.

Senarius prouerbialis, quo monemur, tempori, ac necessitati seruiendum esse. Terentiana Misis in Andria, rogata, quam Athenis vitam agerent, verecunde seni meretricium

quaestum confitens: Vt quimus aiunt, quando, vt volumus, non licet. Caecilius in Plotio, apud Donatum: Viuas vt possis, quando non quis, vt velis. Item Plato in Hippia maiore. *toiau=ta w)= i(ppi/a ta\ h(me/tera/ e)stin ou)x' oi(=a bou/letai/ tis2 (fasi\n a)/nqrwpoi e)ka/stote paroimiazo/menoi) a)ll' oi(=a dun/atai, id est, Eiusmodi sunt, Hippia, res nostrae, non quales quis optaret, sicuti prouerbio dicitur vsquequaque, sed quales esse possunt. Allusit eodem et in Cratylo: o(/pws2 a)\n dunw/meqa proei/pontes2, id est, Praefati vtcunque potuerimus. Sic enim modestiae gratia praefantur, qui negotium aliquod suscipiunt. Huc pertinent et illae Graecorum sententiae:

Nemini sua fortuna satisfacit, et aliud votis destinat. Vsus erit, vbi significabimus nostra nobis parum placere, verum facultatem deesse, non animum: videlicet fortunam esse parum commodam, aut vitam non satis integram, aut epistolam non satis eruditam.

Atheniensium inconsulta temeritas.

*(h tw=n a)qhnai/wn dusbouli/a, id est, Atheniensium inconsulta temeritas. Quadrat in eos, quibus male consulta vertunt bene. Nam id olim vulgo tributum est Atheniensibus, quod ipsi quidem socorditer consultarent, parumque prospicerent, verum Minerua, ciuitatis praeses, illorum male instituta, bene vertere consueuit. Simile est huic, quod hodie quoque vulgo dicunt. Est fortunatior, quam prudentior, de quoqiam [sic] non suapte industria, sed fortunae commoditate successu rerum vtente. Eupolis apud Suidam, et Athenaeum libr. decimo, in Atheniensium mores.

*ou(\s2 d' ou)k a)\n ei)/leq' ou) d' a)\n oi)no/ptas2 pro\ tou=,
*nuni\ strathgou\s2 leu/somen. w)= po/lis2 po/lis2
*(ws2 e)utuxh\s2 ei)= ma=llon h)\ kalw=s2 fronei=s2.

Quos ante hac nec praefici conuiuio
Quisquam tulisset, nunc videmus scilicet
Belli duces. o ciuitas, o ciuitas,
Fortuna vt es feliciore, quam sapis.

Quo loco interpres adscribit fabulam huiusmodi: Cum Neptunus, a Minerua victus, non posset Attica regione potiri, iratus immisit illis dusbouli/an, id est, laeua, stultaque consilia: hoc deinde vitium Atheniensibus e)pixw/rion, hoc est, vernaculum fuisse. Idque Mineruam non mutasse: caeterum, quod illi male statuissent, illa in bonos exitus vertebat. Allusit huc idem Aristophanes in Vespis:

Eodem leuiter allusisse videtur Demosthenes, cum ait in Olynthiaca prima, in ipsa statim fronte: *)alla\ kai\

th=s2 u(mete/ras2 tu/xhs2 u(polamba/nw, polla\ tw=n deo/ntwn e)k tou= paraxrh=ma e)ni/ois2 a) e)pelqei=n ei)pei=n, id est, Sed et vestrae fortunae arbitror, nonnullis ex tempore venire in mentem, vt dicant ea, quae ad rem pertinent. Verum hoc vitii manifestius exprobrat illis in alia quadam oratione, dicens, alios homines solere consultare prius, ac deinde rem aggredi: contra Athenienses post rem factam tum consultare. Theognis:

*polloi/ toi xrw=ntai deilai=s2 fresi\, dai/moni d' e)sqlw=|
*oi(=s2 to\ kako\n doke/on gi/gnetai ei)s2 a)gaqo\n.

Multis laeua quidem mens est, sed numina dextra,
Queis bene vertit et id, quod temere instituunnt.

*lo/gos2 te/ toi ti/s2 e)sti tw=n ghraite/rwn,
*(\os2 a)\n a)no/hta, kai\ mwra\ bouleusw/meqa
*(/apant' e)pi\ to\ be/ltion h(mi=n cumfe/rein.

Est sermo quidam ductus a maiorib.
Fatua licet statuamus ac vaecordia
In melius attamen omnia nobis cedere.

Medium carmen Graecum carebit vitio, si tollatur coniunctio kai\, quanquam editio Aldina habebat. Et apud Liuium subinde nominatur fortuna Romana. Nec abhorret hinc, quod alibi retulimus, eu(/donti ku/rtos2 ai(rei=, id est, Dormienti rete tollit.

Vbi non sis, qui fueris, non est, cur velis viuere.

CICERO in epistola quadam lib. 7. Familiarium, sententiam huiusmodi veteris prouerbii citat. Vetus est, inquiens, Vbi non sis, qui fueris, non esse, cur velis viuere. Sumptum est a communi mortalium affectu, qui nihil minus tolerandum putant, quam vt inter eos neglecti, aut etiam notati viuant, apud quos aliquando cum splendore, atque auctoritate sint versati. Adeo, vt exilium vbivis praeoptent potius, aut etiam e vita decedere, quam mutatae fortunae pudorem perpeti. Id quod notauit Euripides in Hecuba, quam ita facit loquentem, vt dicat, sibi pudorem in causa esse, quo minus obtueatur Polymnestorem. Pudere enim in tam calamitoso rerum statu, conspici ab eo, cui aliquando visa sit florens. Idem in Alcestide:

*th/ moi zh=n dh=ta ku/dion, fi/loi,
*kakw=s2 klu/onti, kai\ kakw=s2 peprago/ti.

*ai)sxro\n ga\r a)/ndra tou= makrou= xrh/zein bi/ou
*kakoi=sin o(/s2 tis2 mhde e)calla/ssetai.

Sed propius ad Ciceronis sententiam accedit locus ille apud Euripidem in Hecuba, vbi Polyxena

ratiocinatur, sibi non esse causam, cur optaret viuere, quod omnibus ornamentis pristinae fortunae iam esset spoliata.

*ti/ ga\r me\ dei= zh=n, h(=|path\r me\n h)=n a)/nac
*frugw=n a(pa/ntwn, tou= to/ moi prw=ton bi/ou.
*)/epeit' e)qre/fqhn e)lpi/dwn kalw=n u(po\
*basileu=si nu/mfh.

Quae namque vitae causa iam superest mihi?
Vt cui pater rex omnium fuerit Phrygum.
Etenim rudis mi lucis hoc initium.
Dein spes in amplas educabar, regibus Desponsa.

Et reliqua, quae sequuntur. Sunt enim longiora, quam vt hic putemus esse percensenda.

Premere pollicem, Conuertere pollicem.

ANTIQVITVS in pollice fauoris erat, studijque significatio. Qui faueret, pollicem premebat: qui minus faueret, pollicem conuertebat. Qui gestus in prouerbium abierunt, vt iam premere pollicem dicatur, qui quoque pacto fauet: conuertere, qui male vult. Pli. lib. 27. cap. 2. Pollices, cum faueamus, premere etiam prouerbio iubemur. Iuuen.

Consentire suis studiis qui crediderit te,
Fautor vtroque tuum laudabit pollice ludum.

Porphyrion enarrat hunc ad modum, Vtroque pollice, id est, vtraque manu, sunekdoxikw=s2. Synecdoche, a parte totum. An, qui vehementius laudat, manus iungens, iungit pollicem cum proximo. Acron hoc pacto, Vtroque pollice, sunekdoxikw=s2, manu vtraque, sublataque pariter, ac saepius mota. Hic enim gestus valde laudantium est. Sane vtrunque, sicut ex ijs conijci licet, prouerbij origo fugit.

Faciem perfricare, Frontis perfrictae.

FRONS habita est antiquitus pudori sacra, et facies item. id quod et prouerbio testatum est, quo dicunt, pudorem esse in oculis. Inde frontem, aut faciem prouerbio perfricuisse dicuntur, qui pudorem omnem dedi dicerunt, velut absterso manu a vultu pudore. Translatum apparet a gestu quorundam, qui dicturi, facturive quippiam apud ignotos, manu faciem perfricant, id quod rusticani cuiusdam pudoris indicium est, quem coneris peruincere. Hunc gestum Quintilianus notat inter vitia pronuntiationis libro vndecimo: Vitiosa enim, inquiens, sunt illa, intueri lacunaria, perfricare faciem, et quasi improbam facere. Plutarchus scribit hunc gestum peculiarem fuisse M. Tullio, vt dicturus, laeua faciem demulceret. Alioqui non inficias it ipse Cicero, initio dicendi trepidantiorem fuisse sese. Fabius lib. nono, citat haec ex Caluo: Perfrica frontem, et dic te digniorem, qui praetor fieres, quam Catonem. Significat id esse dictu vehementer improbum. Plinius in praefatione naturae historiarum; Perfricui faciem, nec tamen profeci, quando alia via ingens occurris. M. Tull. Tusc. q. lib. 3. in eundem sensum dixit, Perfricare os: Quid tergiuersamur, Epicure? nec fatemur eam

nos dicere voluptatem, quam tu idem, cum os perfricuisti, soles dicere? Seneca lib. 5. epistola 40. Perfrices frontem oportet, et ipse te non audias. Huc pertinent etiam illa, quod effrontes appellamus inuerecundos. Et, Qua fronte audebis haec facere? Quod enim Horatius dixit:

Item illa, Quo ore obiurgabis filium: Et, Os impudens, Os durum, Os ferreum, cum impudentiam indicamus. Ouidius:

Non plus audes, aut sapis, sed minus pudet. M. Tullius in Verrem, Os hominis, insignemque impudentiam cognoscite. Idem in Philippica quinta. Sed illud os, illam impuritatem. Idem pro C. Rabirio Posthumo: Quod habent os, quam audaciam? Rursus in Oratore. Quod tamen os est illius patroni, qui ad eas causas sine vlla scientia iuris audet accedere? In Philippica vndecima. Audisset furentis introitum Dolabellae, vocem impuram, atque os illud infame. Martialis libro nono:

Santonica medicata dedit mihi pocula virga,
(Os hominis) mulsum me rogat Hippocrates.

Homericus Achilles Agamemnonem kunw/phn appellat, id est, canino adspectu, et apud eundem:

impudentiam significans cum timiditate coniunctam. Denique, haud scimus, an huc pertineat, quod apud Athenaeum in Dipnosophistis adducitur e Cyrenaeo poeta:

Frontem exporrigere, frontem contrahere.

FRONTEM explicare, cum hilarescimus: contrahere, cum ringimur, (hoc est, vbi quid molestum est,) dicimur. Plinius in libro vndecimo: Frons et aliis, sed homini tantum tristitiae, hilaritatis, clementiae, seueritatis index. Terentius:

Deme supercilio nubem.

EXPORRECTA fronte, hilariter. Porrectiore fronte mecum loquaris oportet, apud Plaut. Obducta fronte, corrugata fronte, contracta fronte, caperata fronte. Plaut. Caperat frons seueritudine. Quod quidem a caprinis cornibus translatum volunt. Et nubila frons, serena frons, explicata frons.

Attollere supercilium, Ponere supercilium.

PLINIVS Supercilia, inquit, homini, et pariter, et alterne mobilia. Et in his pars animi. Negamus, annuimus. Haec maxime indicant fastus. Superbia aliubi conceptaculum, sed hic sedem habet: in corde nascitur, huc subit, hic pendet. Nihil altius

simul, abruptiusque inuenit in corpore, vbi solitaria esset. Hactenus ille. Inde prouerbio. Attolli supercilium dicimus, arrogantiam significantes: Adduci supercilium, fastidium indicantes. Citat et Suidas, a)naspw=ntes2 ta\s2 o)fru=s2, kai\ ta\s2 gna/qous2 fusw=ntes2, id est. Contractis superciliis, inflatis buccis. Quod Graeci vnico verbo dicunt katofrua=sqai. Lucianus a persona ad rem transtulit, sermonem arrogantem, ac superciliosum appellans katwfruwme/nous2 lo/gous2. Poni dicitur supercilium, cum a fastu receditur. Et fastosos homines superciliosos nominamus. Denique simpliciter ipsum supercilium pro fastu, atque arrogantia ponitur. Philosophorum supercilium quis ferat? Porro, quod Plinius ait, superciliis annuere nos, atque renuere, Homerum secutus est, apud quem versus hic aliquoties legitur:

Bibe helleborum.

ARISTOPHANES in Vespis, pi=q' e(lle/boron. id est, Bibe helleborum. Quo dicto significat insanire quempiam. pi=qi vero dixit, non pi=ne, quod, vt admonet interpres, hoc ad simplicem potum referunt grammatici, illud ad potionem pharmacorum. Idem ostendit et verbum hinc esse fictum, e(lleboria=n kai\ e(llebori/zein, pro insanire. Quique parum animo constant, e(llebo/rou dei=sqai, id est, Helleboro opus habere dicuntur. Atque ijdem apud Latinos etiam auctores, helleborum edere, et helleboro sese purgare, prouerbio iubentur: propterea quod antiquitus plurimus vsus fuerit huius herbae ad leuanda mentis, et capitis vitia. Plin. lib. Nat. historiae 25. cap. 5. hellebori duo facit genera, sicut et Dioscorides libro quarto: Candidum, quod Italia veratrum album appellat: et nigrum, quod alii vocant entomon, etiam si in Dioscoride atomon legimus. Alii polyrrhizon, plerique Melampodion vocant, ab inuentore Melampode vate, vel eiusdem nominis pastore, quod is animaduertisset eo purgari capras, deinde dato eorum lacte sanauit Proetidas furentes. Sed Aulus Gellius, Plinium secutus, ait, coloris discerniculum non in semine, neque in virgultis, sed in radice apparere. Candido vomitiones cientur, eoque stomachum, et ventrem superiorem purgat. Nigro aluus inferior diluitur. Vtriusque periculosa sumptio, sed albi vt praestantior, ita periculosior. Quod ipsum tamen adeo vulgatum esse coepit, vt plerique, studiorum gratia, ad peruidenda acrius, quae commentabantur, saepius sumtitauerint. Nominatim autem Carneades Academicus, scripturus aduersum Stoici Zenonis libros, candido helleboro superiora corporis purgare solitus legitur, ne quid ex corruptis in stomacho humoribus, ad domicilia vsque animi redundaret, et instantiam, vigoremque mentis labefaceret. Nigri vero religiosum etiam vsum fuisse, testatur Plinius. Siquidem hoc et domos suffiebant, purgabantque, aspergentes et sese, et pecora. Tum solenni cum precatione colligebatur, et superstitiosius, vt meminit etiam Theophrastus. Primum enim gladio circumscribebatur, deinde, qui succisurus erat, exortum solis spectabat,

precabaturque, vt id sibi liceret, diis concedentibus, facere. Obseruabat et aquilae volatum, quae si propius aduolasset, moriturum eo anno, qui succiderat, augurium erat. Ex Plinio igitur colligere licet, vtrumque genus, tum candidum, tum nigrum, cum ad alia complura mala, tum aduersus melancholiam remedium efficax habere. Vnde et prouerbium natum, quod tamen varie effertur. Plaut. in Menaechmis: Non potest haec res trium iugerum helleboro obtinerier. Demosthenes Aeschinem in actione monet, vt sese purget helleboro. Lucianus in Dialogo Menippi, ac Tantali: lhrei=s2, w) ta/ntale, kai\ w(s2 a)lhqw=s2 po/tou dei=sqai dokei=s2 a)kratou= ge e(llebo/rou nh\ di/a, i. Desipis, Tantale, et, vt vere dicam, helleboro poto tibi est opus, eoque sane meraco. Et apud eundem Rhadamanthus, in secundo Verarum narrationum libro, ita pronunciat, vt Aiax traditum ab Hippocrate helleborum bibat, prius quam in heroum consortium recipiatur, alludens ad eius insaniam. Ibidem legitur, non licuisse Chrysippo in beatorum insulam immigrare, nisi quartum iam sumto helleboro. Nimirum illuc alluditur, quod ter in vita bibisse memoratur, vt testatur etiam Petronius in carmine quodam. Horatius:

I, bibe, dixissem, purgantes pectora succos,
Quidquid et in tota nascitur Anticyra.

Nauiget Anticyras.

*pleu/seien ei)s2 a)ntiku/ras2, id est, Nauiget Anticyras. Horatius eleganter nouauit adagii quasi faciem, cum ait in Sermon.

Quibus verbis Stoicum insanum significat, quique mentis morbo laboraret, essetque sapientis indignus nomine, cum nemo sapiens nisi sanus. Dictum est autem eadem figura, qua Graeci dicunt pleu/seias2 ei)s2 massuli/an, id est, Nauiges Massyliam. Strabo libro Geographiae nono, duas Anticyras commonstrat, et in altera, quae sit post Crissam oppidum, helleborum nasci, in altera eiusdem nominis, quae sit ad sinum Maliacum, et Oetam montem, optime temperari. Atque in eam quam plurimis e regionibus adnauigari sanitatis gratia. Pausanias in vltimo libro scripsit, supra Anticyram montes esse magnopere petricosos, in his copiose prouenire helleborum, nigro purgari aluum, albo vomitum cieri, ac superiora corporis purgari. Stephanus addit, Anticyrensem quempiam fuisse, qui Herculem, helleboro dato, liberarit insania. Horatius:

Tres Anticyras dixit pro vniuerso helleboro, significans deploratam, et immedicabilem insaniam. Simili figura, quos indicant esse parum integrae mentis, et hodie iubent deportari Chelam. Ad hanc formam pertinent illa, Tonsoris eget, aut Curatore est opus. Horatius:

Columella libro 1 cap. 3. scribit, Catonem dicere solitum, eum, qui agrum incoleret, nec salubri caelo, nec fertilem, velut commotae menti ad agnatos, ac gentiles esse deducendum. Varro libro De re rustica 1. cap. 2. Qui salubrem locum negligit, mente captus est, atque ad agnatos, et gentiles deducendus Cic. lib. 2. De inuentione. Si furiosus existet, agnatorum, gentiliumque in eo, pecuniaque eius potestas esto. Nam duodecim tabulae furiosis ius adimunt administrandi res suas, et ad gentiles, agnatosque transferunt; quemadmodum legimus libro Institutionum primo, titulo de Curatoribus; et Pandectarum libro vigesimoseptimo, titulo vltimo de curatore furiosi. Rursum eiusdem operis libro primo, titulo duodecimo octauo, de Officio praesidis. Et apud Ciceronem libro tertio Tusculanarum quaest. Qui ita sit affectus, eum dominum esse rerum suarum, vetant XII. tabulae. Verba XII. tabularum sunt haec: Prodigo, et furioso bonorum suorum administratio interdicta esto, et in curatione agnatorum sunto.

Strychnum bibit.

*stru/xnon e)/pinen, id est, Strychnum bibit, in insanos item competit, a Strychni herbae natura, quae, vel gustata, statim insaniam parit. Dioscorides in quarto, quatuor strychni genera facit. E quibus postremum maniko\n vocat, id est, insanum. Plinius lib. 21. cap. 31. cum duo strychni genera salutaria demonstrasset: Tertio, inquit, folia sunt ocymi, minime diligenter demonstranda. Remedia enim non venena tractamus; quippe insaniam facit: paruo quoque succo. Quamquam et Graeci auctores in iocum vertere. Drachmae enim pondere lusum pudoris gigni dixerunt, species varias, imaginesque conspicuas obuersari demonstrantes. Duplicatum hunc modum legitimam insaniam facere: quidquid vero adiiciatur ponderi, repraesentari mortem. Hoc est venenum, quod innocentissimi auctores simpliciter Dorycnion appellauere, ab eo, quod hoc cuspides in praeliis tingerentur, passim nascente. Dioscorides scribit, Strychni radicem cum vino potam, mensura *l [note of the transcriber: rotated left by 90 grades: *l is the sign for Drachma (o(lkh/), see Blanckaert: Lexicon medicum, 1748, p. 275, s.v.; 1 drachma = 3,65 Gramm or 18.25 Carat)] visa quaedam, ac ludibria non iniucunda parere: duplicato modo sumptam, stuporem triduanum inducere: quadruplicato potam, adimere vitam: remedio esse, si multum, ac largiter biberis, ac reuomueris. Vnde magis videtur congruere in filau/tous2 et sibi placentes, et, vt Flaccus inquit, sibi pulcros. Nam Theophrastus tradit, qui Strychnum ederint, sibi videri pulcerrimos. Cuiusmodi multos homines videmus, qui sibi nulla in re displicere possunt, perinde quasi Strychno victitent. Est diuersum insaniae genus, quo quidam sibi displicent in omnibus; sed alterum vulgatius est, et immedicabilius.

Ede nasturtium.

*)/esqi ka/rdamon, id est, Ede nasturtium. In socordem, ignauum, hebetem, stupidum, olim dicebatur, propterea quod huic efficaciam inesse credant, erucae contrariam: vim enim, vigoremque animi suscitare, Venerem coercere, cum illa e diuerso Venerem acuat, vim mentis hebetet, vnde et nomen apud Graecos habere videtur ka/rdamon, quasi cor domans. Plinius libro 19. cap. 8. Nasturtium, inquit, nomen accepit a narium tormento. Et inde vigoris significatio, prouerbio id vocabulum vsurpauit, veluti torporem excitantis. Graecis

a corde nomen habet. Dioscorides tradit, nasturtio vim esse similem erucae, et sinapi, quod attinet ad acrimoniam in nares erumpentem. Caeterum, quod ait, nasturtio stimulari Venerem, dissentit a Plinio. Aristophanes e)n qesmoforiazou/sais2. e)xqe\s2 e)/fagon ka/rdama. ti/ kardami/zeis2, id est: Edi heri nasturtia. Quid nasturtiaris? Idem in Vespis:

Porcum immola.

NEQVE praetereundum existimamus, quod Plautus in Menaechmis, porcum syncerum, et sacrum immolare iubet eum, quem mentecaptum significat Adolescens, quibus hic precijs porci veneunt sacres, synceri, nummum vnum en a me accipe. Iube te piari de mea pecunia: Nam ego quidem insanum esse te certo scio. Opinamur, quod veterum vsu, qui cuiuspiam irati numinis intemperijs ageretur, hoc piaculo se soleat purgare. Idem paullo post in eadem fabula: Nam tu quidem hercle certo non sanus satis Menaechme, qui nunc ipsus maledicas tibi. Iube, si sapias porculum afferri tibi. Horatius in Sermonibus:

Multa Syrorum olera.

*polla\ su/rwn la/xana, id est, Multa Syrorum olera. Dicetur aut in magicae artis peritos, et herbis maleficis eam exercentes, aut in eos, qui rebus vilibus abundant. Fortassis recte dicetur et in eos, qui in rebus non multae frugis, nimium insumunt operae, quippe non in agris exercendis, sed in hortis colendis occupati, quae plus afferant voluptatis, quam emolumenti. Prouerbium refertur a Plinio libro vigesimo, capite quinto, vbi, commemoratis varijs remedijs herbae Staphylini, quam eandem et pastinacam erraticam vocant, haec subnectit: Syria in hortis operosissima, inde quoque prouerbium est Graecis: Multa Syrorum olera. Similimam Staphylino herbam serit, quam alij gingidion vocant. Hactenus Plinius. Vt autem existimemus paroemiam in maleficos quadrare posse, illa nos coniectura commouet, quod paullo ante Orpheum citauerat auctorem, Staphylino amatorium inesse. Neque Syrorum mores vulgo nota caruisse, vel adagium illud testatur, su/roi pro\s2 tou\s2 foi/nikas2, id est, Syri contra Phoenices. Atque in hoc prouerbio miseretur nostri Caelius Rhodiginus, qui tam insigniter torqueamur, neque quidquam tamen ipse subleuat.

Melle litus gladius.

MELLE litus gladius. In pernitiosam adulationem dici solitum. Plin. li. 21. tradit, Heracleae in Ponto, ab eisdem apibus aliquando mella reddi pernitiosissimum habentia venenum. Quae qui ederint, abijciunt se humi, refrigerium quaerentes. Nam sudore diffluunt. Id cur fiat, pabulum in causa est. Ea est herba alba, quam aegolethron appellant. Allusum est autem ad morem barbaricum, qui solent tela venenis tingere, quo vulnus esset immedicabile: praesentissimum malum erat oleum incendiarium, quod illitum telo, sicubi haesisset in corpore [correction of the transcriber; in the print corpote], tenaciter cremabat, incendium aqua iniecta irritabatur,

Letale mulsum.

*qana/simon meli/kraton, id est, Letale mulsum. Eandem cum superiori habet sententiam. Diogenes, formosa scorta, qana/simon meli/kraton, id est, Letiferum mulsum, appellare consueuit, tametsi nihil vetabit, et in assentationem, in foedas voluptates torquere, breuiter, quidquid ita iucundum est, vt idem sit perniciosum. Legimus et mellitum venenum apud Plinium, et idem Diogenes orationem ad gratiam comparatam, auriumque pruritum, meliti/nhn a)gxo/nhn, id est, Melleam praefocationem appellabat, quod assentatione quidem delectaret, caeterum mendacio strangularet admittentem. Ad hanc formam attinet, quod refert Irenaeus lib. 3. cap. 19 Lacte gypsum male misceri, praesens enim venenum habet gypsum, et additum lacti fallit.

Linum lino nectis.

*li/non li/nw| suna/pteis2, id est, Linum lino connectis. Huius adagii duplicem apud Graecos interpretes sensum inuenimus. Quorum alter est, Infirmis infirma copulas, friuola friuolis: alter. Eadem non eisdem rationibus facis, aut dicis. Ctesippus in Platonis Euthydemo: Haud tu quidem linum, vti proverbio dicitur, lino connectis, si pater tuus pater est omnium. Est autem ironia in sophistam, qui friuolis argutiis id sibi collegisse videbatur. Aristoteles in 3. libro, th=s2 fusikh=s2 a)kroa/sews2, disputans de infinito, vbi Parmenidis sententiam praefert sententiae Melissi. Melissus enim ipsum infinitum totum dixerat. At Parmenides totum dixit esse finitum, a medio aeque distans. Fieri enim, inquit, non potest, vt infinitum cum toto atque vniuerso, perinde atque cum lino linum nectatur. Ipsa philosophi verba subscribamus, si quis forte requiret, dio\ be/ltion oi)hte/on parmeni/dhn meli/ssou ei)rhke/nai. o( me\n to\ a)/peiron o(/lon fhsi\n, o( de\ to\ o(/lon pepera/nqai, meso/qen i)sopale\s2, ou) ga\r li/non li/nw| e)sti\ shna/ptein, tw=| a(/panti kai\ o(/lw| to\ a)peiron. Suidas hoc adagium ex Stratidis citat Politia. Proculus item in discutiendis quaestionibus, quae exoriuntur ex dictis Platonis, quodam in loco sic vtitur, vt videatur convenire in eum, qui copulet inter se pugnantia, ostendens, quemadmodum Plato de Homero diuersa, pugnantiaque dixerit: ou) ga\r li/non li/nw| suna/ptein e)sti\, to\ tau=ta a)llh/lois2 sumple/kein, id est, An non enim linum lino connectere est, ista inter se copulare? Huic affine est, quod apud Athenaeum lib. 6. ex Thebano poeta, Pindaro, ni fallimur, citatur: potikollw=n a(/te cu/lon para\ cu/lw|, id est, Agglutinans ceu lignum ligno. Prior enim dixerat de parasitis: is, qui hoc dicit, sermonem suscipit de adulatoribus superiori congruentem.

Senesco semper multa addiscens.

Hic pentameter ex elegiis Solonis in proverbium abiit, significat autem, vsu vitae, multaque rerum experientia parari prudentiam. Conuenit cum ea, quae citatur apud Gellium, sententia.

Citatur a Platone lib. de Rep. 7. Rursum in dialogo De philosophia, quaerens quispiam, num philosophia sit polumaqi/a, Quid aliud, inquit, est

At nobis quidem videtur semper aliquid discendum ei, qui in Philosophum sit euasurus, siue iunior sit, siue senior, vt quam plurima discat in vita. Citat et in Lachete. Seneca in epistola quadam ad Lucilium. Tamdiu discendum est, quamdiu nescias, et, si proverbio credimus, quamdiu viuas. Citatur semel atque iterum apud M. Tullium in Catone maiore. Quin etiam Terentianus ille Demea Solonis sententiam retulit, cum ait: Nunquam ita quisquam bene subducta rarione ad vitam fuit, quin res, aetas, vsus semper aliquid adportet noui, Aliquid moneat, vt illa, quae te scire, credas, nescias: et quae tibi putaris prima, in experiundo repudies. Allusit huc cuiuscunque est versiculus ille, neque inscitus, neque inelegans, Senecae nomine celebratus. E Publianis autem mimis vnum esse suspicamur, hac adducti coniectura, quod in hoc numero quosdam reperimus, qui nominatim ab Aulo Gellio sub Publii titulo referuntur. Senarius autem hic est:

Vita doliaris.

*zwh\ pi/qou, id est, Vita dolii, proverbio dicitur vita frugalis, parca, et ab omni strepitu, atque ambitione semota. Breuiter talis, qualem Diogenes nobilis ille Cynicus Athenis egisse legitur, vnico contentus pallio, baculo, quo canes abigeret, dolio de palo suspenso pro domicilio libenter vtens, crudis herbis, et aqua simplici victitans, pane excauato pro carino, manu caua poculi vice solitus vti: idque a puero quodam didicisse se praedicabat, quem forte ad eum modum aquam haurientem viderat. Porro, vt in dolio habitaret, inde sibi dicebat in mentem venisse, quod cochleas contemplatus, nullum aliud aeque commodum domicilium iudicasset, vnde proreperet ad solem, et vbi se conderet a ventis, atque aestu. Poterit torqueri et in eos, qui nimium sordide, nimisque dure atque immunde viuunt. Hos ita depingit Eubulus comicus apud Athenaeum libro 2. *)anipto/podes2, xamaieuna/des2, a)eri/oikoi id est, Illotis pedibus, humi cubantes, in aere domicilium habentes. Idem lib. 4. de Pythagoricis, ex Antiphane:

*)/edei u(pomei=nai mikro\n a)siti/an, r(u/pon,
*ri/gos2, siwph\n, stugnotht', a)lousi/an.

Inedia, sordes sunt ferendae paululum,
Silentium, tristitia, frigoris rigor,
Simul ferendum corpus expers balnei.

Ad hanc formam torqueri poterit Hamaxobiorum (ea gens est Sarmatiae) appellatio, vt Hamaxobii dicantur, qui dure, sordideque viuant. Nomen hinc inditum genti, quod iis plaustra aedium vice sint.

In diem viuere. Ex tempore viuere.

IN diem viuere, est, praesentibus rebus contentum viuere, atque ex parato, minime solicitum de futuris. Quae vita Graecis dicitur kaqhme/rios2 bi/os2, et kaqhmero/bioi, qui ad eum viuunt modum, Theocritus in Idyllio N.

Id est, citra solicitudinem futurorum. Vnde et Ex tempore dicere, id est, citra praemeditationem. M. Tul. Philippica 5. simili forma dixit, In horam viuere. Quae non faciebat Hannibal, qui multa ad vsum reseruabat, haec ij, qui in horam viuerent, non modo de fortunis, et de bonis ciuium, sed ne quidem de vtilitate sua cogitauerunt. Nec abludit ab hac specie, quod scribit Horatius in Arte poetica. Et mutatur in horas, hoc est subinde.

Vita macerata.

*bi/os2 memalagme/nos2, id est, Vita macerata, seu permollita. De molliter viuentibus, quibus ex facili omnia suppetunt. Refertur a Diogeniano, Zenodoto, et Suida. Translatum arbitramur a leguminibus, aut salsamentis maceratis, iamque ad esum accommodatioribus: aut a tritico iam molito, pisto, ac subacto. Cui diuersum est, bi/os2 a)kanqw/dhs2, id est, Vita spinosa.

Ipsa dies quandoque parens, quandoque nouerca est.

VERSVS est Hesiodi in libro de obseruatione dierum auspicatorum, atque inauspicatorum, qui deinde in proverbium abiit, longo homionum aeuo probatus, vt apud Gellium refert Phauorinus philosophus, is est huiusmodi:

Eo versu significatum est, non omni die bene esse posse, sed isto bene, atque alio male. Inde translatum, quod matres bene volunt liberis, nouercae oderunt priuignos. Proinde Plinius dubitare se dicit, vtrum natura saepius nouerca sit, an mater, vt quae tot venena, tot item remedia progignat.

Nunc pluit, et claro, nunc Iupiter aethere fulget.

Id est, Aliquando res aduersae sunt, aliquando secundae, quemadmodum caelum nunc serenum est, et placidum, nunc turbidum, ac tempestuosum. Huic affinis est allegoria Pindarica, e Pythiis hymnis. Non semper eosdem flare ventos, sed nunc hos, nuc alios.

Idem in Isthmiis hymno quarto: *)/allote d' a)lloi=os2 ou)=ros2 pa/ntas2 a)nqrw/pous2 e)pai+/sswn e)la/unei, id est, Sed alias alius ventus omnes efflans agit.

Plus aloes, quam mellis, habet.

PLVS aloes, quam mellis, habet, Proverbialis metaphora, perinde declarans, ac si dicas, plus molestiae, quam voluptatis. Nam aloe frutex quidam est, odore graui, gustu amarissimo, cuius meminit Dioscorides libro 3.

Plautus in Amphitryone, Ita cuique comparatum est in aetate hominum, ita diis placitum, voluptati vt moeror comes consequatur. Quin incommmodi plus, malique adsit, boni si obtigit quid. Apud eundem alicubi legitur, vitam hominis plus aloes, quam mellis habere. Et Iuuenalis de vxore.

Apuleius citra metaphoram sic extulit in Floridis. Sed verum verbum est profecto, quod aiunt, nihil quidquam tam prospere diuinitus hominibus datum, quin et tamen admixtum, sit aliquid difficultatis. Has rerum humanarum vices, ac tristium, laetorumque mixturam Homerus Iliados vltimo libro, perquam eleganter indicauit, figmento duorum doliorum, quae scribit in Iouis limine sita esse, quorum alterum sit plenum tristibus, alterum laetis. Ex quibus ille mortalium fortunas temperans.

Quemadmodum et superius indicauimus. Verum admodum maligne temperat Iuppiter Homericus, nimio plus admiscens malorum, quam bonorum, vt si suam quisque fortunam ad calculos vocet, minima sit futura ratio eorum, quae nobis ex animi sententia euenerunt. Id quod eleganter dictum est a Pindaro in Pythiis hymnis, e)\n ga\r pa\r e)sqlo\n ph/mata sundu/o dai/ontai brotoi=s2 a)qa/natoi id est Ad vnum enim bonum duo pariter incommoda distribuunt mortalib. immortales. Plin. lib. 27. sententiam inuertit, cum ait, nihil esse tam malum in rerum natura, cui non boni quippiam sit adiunctum. Quandoquidem compertum est, etiam aconito, quo non aliud venenum nocentius, inesse remedium, cum ad alia, tum ad oculorum vitia. Ad eundem modum Euripides, citante Plutarcho;

Naues onustae conuitiis.

ADSIMILI figura dixit Homerus Iliados Y. conuitia, quorum onus, nauis centiremis non queat portare: cuiusmodi Lucianus dixerat, o(/las2 a(ma/cas2 blasfhmiw=n, vt ante dictum est. Carmen Homeri sic habet:

*)/esti ga\r a)mfote/roisin o)nei/dea muqh/sesqai
*polla\ ma/l'. ou)d' a) nhu=s2 e(kato/nzugos2 a)/xqos2 a)/roito.

Probrorum superest ambobus copia summa,
Quorum onus haud portet centum ratis incita remis.

Hermippus apud Athenaeum lib. 1. describens, quid a quaque regione soleat importari, versiculum hunc ioco admiscet.

Notans Lyciorum mores. Nam Perdicia pars est, ac portus Lyciae. Lycias sortes notat, et Virgilius Aeneid. 4. veluti vanas.

Tollere cornua.

TOLLERE cornua, pro eo, quod est animo efferri, nunc quoque vulgo tritissimum est. Horatius de Baccho:

Tollere cristas.

id est, Sibi placebat. Translatum ab auibus cristatis, in quibus cristae erectiores alacritatis, atque animorum indicia sunt, nisi ad militum cristas referre malumus, quo sane hominum genere nihil nec insolentius, nec stolidius. In hanc sententiam Aristophanes in Pace dixit, detrahere cristas, h(/per h(mw=n tou\s2 lo/gous2 a)fei=le, id est, quae nobis cristas detraxit. Videlcet, reddita pace. Contra, Submittere fasces dicuntur, qui de iure suo contendunt, ac legitimam potestatem vltro ad priuatam mediocritatem demittunt. Plinius lib. 7. cap. 30. Cn. Pompeius, confecto Mithridatico bello, intraturus Posidonii professione sapientiae clari domum, fores percuti de more a lictore vetuit, et fasces lictorios ianuae submisit, is cui se oriens, occidensque submiserat. M. Tullius in Bruto: Cum enim in maximis causis versatus esses, et cum tibi aetas nostra iam cederet, fascesque submitteret. Et apud T. Liuium in 2. ab vrbe condita: Publicola, submissis fascibus, in concionem ascendit.

Animus in pedes decidit.

QVI vehementer consternantur, atque expauescunt, iis animus in pedes decidere dicitur. Quin hodie vulgo audimus: Totus animus mihi erat in pedibus, pro eo, quod est, vehementer eram exanimatus, Homerus Iliados O.

Vespa cicadae obstrepens.

Apud Theocritum est in Hodoeporis. Nam his verbis contemnit quidam pastor pastorem, a quo provocatur. Quadrabit in eum, qui certat longe impar cum superiore. Aut qui negocium facessit longe se praestantioribus. Quod genus est illud: Catulus leonem allatrans.

Pica cum luscinia certat. Epopa cum cygnis.

*ou) qemito\n la/kwn po/t' a)h|do/na ki/ssas2 e)ri/sden,
*ou) d' e)/popas2 ku/knoisi.

Haud fas est Lacon, philomelam vt provocet vnquam
Pica, nec argutis epopa obstrepat improba cygnis.

Pilos pro lana.

*tri/xas2 a)nt' e)ri/wn, id est, Pilos pro lana. Proverbialiter apparent dicta etiam illa, apud eundem poetam in Hodoeporis, de re vehementer

*ti/s2 tri/xas2 a)nt' e)ri/wn e)pokicato; ti/s2 de\ pareu/sas2
*ai)go\s2 prwtoto/koio kaka ku/na bou/let' a)me/lgein.

Quis vice lanarum setas detondeat vnquam?
Quis capra pro primipara vilem velit amens
Emulgere canem?

Capra pilos habet potius, quam lanam, ouis lanigera est. Haec dicuntur in pastorem, qui certaturus hoedum opponebat agno.

Tibiam tubae comparas.

*au/lo\n sa/lpiggi sugkri/neis2, id est, Tibiam tubae comparas. Refertur a Diogeniano. Conuenit in res supra modum impares, propterea quod exilem vocem edat fistula, tuba praegrandem.

Cicadae apem comparas.

*te/ttigi th\n me/littan sugkri/neis2 id est, Cicadae comparas apem. Nam cicada cum maior, tum canora, cum apis sit non modo minuto corpusculo, verum etiam pene muta. Lucianus in Rhetorum doctore, prouerbium vtrumque attingit: tosou=ton h( perfwnou=nta e(urh/seis2, o(po/son h( sa/lpigc tou=s2 au)lou\s2, kai\ oi( te/ttiges2 ta\s2 meli/ttas2, id est, Inuenies tanto voce superiorem, quanto tuba superat tibias, apes cicadae.

Testudinem pegaso comparas.

*xelw/nhn phga/sw| sugkri/neis2, id est, Testudinem pegaso comparas. De rebus nequaquam inter se conferendis. Pegasus equus erat volucer, si fabulis credimus: testudine nihil tardius. Virgilius in Tityro aliquot dissimilitudinis formulas congessit:

Sic canibus catulos, similes sic matribus hoedos
Noram, sit paruis componere magna solebam.
Verum haec tantum alias inter caput extulit vrbes,
Quantum lenta solent inter viburna cupressi.

Aliter catuli longe olent, aliter sues.

APVD Plautum legitur in Epidico sordidior quidem metaphora, sed tamen ad rem significandam apta: Aliter catuli longe olent, aliter sues. Quo dicto significatum est, non veste dignosci hominem ab homine, verum inesse natiuum quiddam, genuinum, ac proprium in vnoquoque, quod in ipso vultu, oculisque eluceat, quo liberum a seruo, generosum a rustico, probum ab improbo facile discernas. Atque hic est hominis veluti peculiaris quidam odor, quo deprehenditur, si quis modo sit sagaci nare. Huc allusit Martialis lib. 6.

Cum bene se tutam per fraudes mille putauit.
Omnia cum fecit, Thaida Thais olet.

Huc pertinet etiam illud cuiusdam apud Fabium: Ne faciem quidem liberi hominis habet. Quod cum a quodam esset dictum deformi specie, retorsit aduersarius, affirmans recte dictum, eum non esse liberum, cui non sit facies liberalis.

Vt sementem feceris, ita et metes.

ELEGANTISSIMA metaphora dixit Cicero: Vt sementem feceris, ita et metes, id est, reportabis praemium tuis factis dignum. Plautus in Epidico: Sed, vt acerbum est, pro benefactis cum malam messem metas, i. cum pro beneficio maleficium reportes. Et apud Platonem: Quam hic messem facturus est? Haud sane bonam.

Denique illud pene solenne est apud Graecos poetas, kakw=s2 kako\n. Aristophanes in Equitibus:

--- *ou) de\ mousikh\n e)pi/stamai
*plh\n gramma/twn. kai\ tau=ta me\n kakw=s2 kaka\.

Illud item frequens, a)po/ s' o)lw= kakw=s2 kako\n, id est, Te malum perdam male. Interpres admonet figurae prouerbialis, qua de re dictum est in huius operis vestibulo. Rursum Euripides in Hecuba:

--- *)all' e)pei\ ta\ mh\ kala\
*pra/ssein e)to/lmas2, tlh=qi kai\ ta\ mh\ fi/la.

Perquam festiuum est, quod de Diogene refert Laertius: Super coenam quidam illi obiiciebant ossa, veluti cani, quod Cynicus esset, eam contumeliam ille sic pensauit. Accessit propius, et iuxta illos stans mingebat, vicissim illis canem agens. Sed propius huc pertinet, quod idem refert in Zenone, qui seruum in furto deprehensum caedebat. Seruus interim clamabat, in fatis fuisse, vt furaretur. At Zeno, Illud etiam, vt caedereris. Seruus, quoniam audierat herum disputantem de necessitate fatorum, eam praetexuit suo commisso: sed cito retorsit Philosophus.

Carica musa.

*karikh\ mou=sa, id est, Carica musa, karika\ au)lh/mata, id est, Caricae, cantiones. De lugubri, aut rustica, atque indocta, seu molesta cantione dici solitum. Quadrabit in poetam, aut oratorem indoctum. Antiquitus de tristi, stridulaque, et inamoena cantione dicebatur, propterea quod, vt tradit Athenaeus libro Dipnosophiston 4. Cares itidem vt Phoenices in luctu tibiis vti solent magnitudine palmi, lugubre quiddam, et stridulum sonantibus. Eas autem tibias, Phoenicum lingua, gringos vocari, quod iis in Adonidis luctu soleant vti. Porro Adonidem gri/gghn, id est, Gringen appellant. Hinc eisdem verbum giggrai/nw. His confinia tradit Iulius Pollux lib. 4. nisi quod ibi gi/ggran inuenimus scriptum. Caricam musicam notat Aristoph. in Ranis:

Eadem karika\ au)lh/mata veteres skolia\, id est, obliqua, vocabant: vel a tibiarum specie, ve ab obliquo in conuiuiis canendi ordine, de quo meminerimus in prouerbio, Ad Myrtum canere. Meminit et Plato apud Athenaeum in Laconibus:

Caricae musae, quam interpretatur e)pikhdi/an w)|dh\n, id est, Lugubrem cantionem. Hesychius indicat, inde ductum, quod ad pompas funebres conduci soleant e Caria feminae, quae lamentantium personam agerent. Itaque orationem indoctam, et inamoenam recte dixeris karikh\n mou=san. In quam conuenit illud Sopatri apud Athenaeum lib. 4.

Pectis autem organi genus est, duabus chordis instructum. Idem Athenaeus dubitat, an Caria sit eadem dicta Phoenice. Nam Phoenices fistulas, siue calamos, gi/ggous2 appellant, vocabulo, vt videtur, a stidore soni efficto. Cum his consentiunt, quae Plato scribit lib. De legibus, quemadmodum citabimus, septimo: kai\ ei)/ pot' a)/ra dei= toiou/twn gi/gnesqai tou\s2 poli/tas2 e)phko/ous2, o(po/tan h(me/rai mh\ kaqarai/ tines2, a)ll' a)pofra/des2 w)=si, to/q' h(/kein de/on a)\n ei)/h ma=llon xorou/s2 tinas2 e)/cwqen memisqome/nous2 w)|dou\s2, oi(=on peri\ tou\s2 teleuth/santas2 misqou/menoi karikh=| tini\ mou/sh| prope/mpousi tou\s2 teleuth/santas2, et caetera, id est, Et si quando oportet ciues istiusinodi lugubrium auditores fieri, cum dies fuerint non puri, sed nefasti, cum magis conueniet venire choros aliquos musicos aliunde conductos, quemadmodum hi, qui ad funera conduci solent, Carica quadam musa, deducunt vita defunctos. Carum barbariem in dicendo taxat Homerus 2. Iliados lib.

Vnde et populari dicto Graecis karba/zein, siue karbai+/zein, aut karbani/zein dicuntur, quibus barbarus est, et agrestis sermo. Et M. Tull. apud Quintil. in capite de pronunciatione dicit, illos ex Lycia, et Caria oratores in epilogis bene canere, nimirum reprehendens illorum pronunciationem. Strabo libro Geographiae 14. ostendit Cares occasione frequenter fuisse mixtos Graecis, et tamen barbare, crasseque sonuisse linguam Graecorum, quod idem euenit Graecis in lingua Romana, et nobis in lingua Britannica. Hoc vitium Strabo paxustomi/an, kakostomi/an, et barbarostomi/an vocat. De Cantionibus Carum, et Phrygum meminit et Marcus Tullius in Bruto. Erat et saltationis genus tumultuosum, ac militare, vnde nonnunquam saucii discedebant. nam ab armatis peragebatur, quod Iulius Pollux libr. quarto kariko\n appellat.

Attica musa.

CVI diuersum, a)ttikh\ mou=sa, id est, Attica musa, pro venusta lepidaque oratione. Nam inter dicendi genera laudatur in primis Atticum. Diogenes Laertius, et Plutarchus in vita Platonis scribit, id cognominis vulgo tributum fuisse Xenophonti, vt Attica musa vocaretur, propter admirabilem quandam hominis in dicendo venustatem. Vnde et Atticam eloquentiam, et Atticum leporem appellant, quemadmodum indicauimus alibi. Sed ad hominem accommodatum, erit venustius, praesertim si accedat ironia: veluti, si inelegantem aliquem, et ab omnibus literis, et gratiis alienissimum, Atticam musam voces. Nam amusi vocantur omnes huiusmodi.

Eodem bibere poculo.

affici incommodis, malisque communibus obnoxium esse. Plautus in Casina: Vt senex eodem hoc poculo, quo bibi, biberet. Translatum vel a bibendi certaminibus, vel ab iis, qui metuunt venena. Idem hodieque nostrati vulgo tritissimum manet. Etenim, si quando minantur, se parem gratiam relaturos, aiunt se de eodem potaturos poculo. Taxat Martialis quendam, qui conuiuis vinum dilutum et acerbum apponebat, cum ipse de exquisitissimo biberet, qui mos et hodie plerisque diuitibus. atque hinc prouerbium natum videri potest. Fit autem interdum, vt, qui imprudentes poculum acerbum gustarint, studant et alios illicere, vt ex eodem bibant. Paulo diuersius est, quod ait Aristophanes in Equitibus:

In planiciem equum.

*)es2 pedi/on to\n i(/ppon, id est, In planiciem equum. Quoties quis ad id prouocatur, in quo plurimum valet, quoque vel maxime gaudet. Equus in campo, tanquam in sua est harena. Apud Lucianum in captiuo, cum ipse iudices postularet, Plato respondet, tou=to e)kei=no ei)s2 pedi/on to\n i(/ppon, id est, Hoc ipsum, quod dici solet, equum in planiciem, videlicet hominem Rhetoricum significans, et in agendis causis exercitatum. Plato in Theaeteto, i(ppe/as2 ei)s2 pedi/on prokalei=s2, swkra/thn ei)s2 lo/gous2, id est, Equites in planiciem prouocas, Socratem ad disputandum. Tametsi quidam codices i(/ppon habent hoc loco, non i(ppe/a. Synesius in epistola quadam: *)ep' au)to\ dh\ tou=to parakalw=, i(ppon ei)s2 pedi/on, tou=to dh\ to\ tou= lo/gou protre/pein h(gou/menos, id est, Ad hoc ipsum certe prouoco, equum in planiciem iuxta id, quod dicitur, adhortari me putans. Translatum videtur a malitia. Nam quoties res est pediti cum equite, pedes fugit campestria, sectaturque loca impeditiora.

Acanthida vincit cornix.

Astyle credibile est, si vincat acanthida cornix,
Vocalem superet si turpis aedona bubo.

Acanthis enim vocalis est auis, et in primis canora. Cornix obstrepera quidem, sed minime canora: Achantidem Theodorus nunc spinum vertit, nunc ligurinum, quin et aedona Graece dixit. Sic autem pronunciandum, vt ae faciunt duas syllabas. Nam Graecis a)hdw\n lusciniam significat. Plinius Graeca voce dixit achantidem, quasi dicas spinulam, eo quod in spinis viuat, eoque asinos habet inuisos, quod hoc animal spinae florem deuoret. Est autem auium minima, tantae foecunditatis, vt pariat duodena. Auctor Plinius libro decimo, capitibus sexagesimo tertio, et septuagesimoquarto.

Prius testudo leporem praeuerterit.

*pro/teron xelw/nh paradramei=tai dasu/poda, id est, Prius testudo leporem cursu praeterierit. De re neutiquam verisimili. Testudine nihil tardius. Vnde et testudineum incessum dicimus, et apud Ciceronem in libris de Diuinatione, quispiam testudinem, tardigradam, et domiportam vocat. Lepus autem celeritate praecellit.

Meminit huius adagii Diogenianus. Huius generis sunt illa apud Theocritum in Thyrside:

*nu=n i)/a me\n fore/oite ba/toi, fore/oite d' a)/kanqai,
*´(ade\ kala\ na/rkissos2 e)p' a)rkeu/qoisi koma/sai,
*pa/nta d' e)/nalla ge/nointo, kai\ a( pi/tus2 o)/xnas2 e)nei/kai
*da/fnis2 e)pei\ qna/skei, kai\ tw=s2 ku/nas2 w(/lafos2 e(/lkoi,
*ka)\c o)re/wn toi\ skw=pes2 a)hdo/si garu/sainto.

Nunc violas proferte rubi, producite spinae,
Iuniperusque comet Narcisci flore decenti,
Omnia vertantur, portet pyra mitia pinus
Postquam obiit Daphnis, trahat et iam cerua molossos,
Montib. in summis Philomelae noctua cantet.

Cancros lepori comparas.

*karki/nous2 dasu/podi sugkri/neis2, id est, Cancros lepori comparas, de supra modum dissimilibus. Etenim, vt leporum celeritas, ita et cancrorum tarditas nota est. Similimum esti illi, quod proxime retulimus. Refertur et hoc apud eundem. Suidas addit karki/nos2 lagw\n ai)rei=, id est Cancer leporem capiet: de absurdis, quaeque fieri nullo modo possunt.

Terrae filius.

OLIM homines, obscuro, ignoto que genere prognati, terrae filii dicebantur, propterea quod terra sit omnium communis parens. Vel quod, iuxta quorundam etiam historias, primitus mortales e terra nascebantur. Tertullianus in Apologetico aduersus Gentes: Nam et terrae filios vulgus vocat, quorum genus incertum est. Apud Athenaeum lib. 10. legitur, ghgenh\s2 a)/nqrwpos2, id est, e terra genitus homo. M. Tullius ad Atticum lib. 1. Et huic terrae filio, nescio cui, committere epistolam tantis de rebus non audebam. Idem ad Trebatium libro Familiarium epistolarum septimo: Cn. Octauius, tuus familiaris summo genere natus, terrae filius. Persius:

Praesto est mihi Manius heres,
Progenies terrae, quaere ex me, quis mihi quartus
Sit pater: haud prompte, dicam tamen: adde etiam vnum,
Vnum etiam, terrae est iam filius.

Ad prouerbium palam alludens. Nam gigantes e terra progenitos poetae fabulantur. Huc pertinet, quod apud Euripidem Ion Xuthum percuntatur:

Apud Pausaniam, Strabonem, atque alios id genus auctores, legimus populos quosdam au)to/xqonas2 appellatos, qui non alio referant originem suam, quemadmodum plerique faciunt, verum ex ipso solo nati videri velint, quorum de numero sunt Athenienses. Qui sibi nobilitatem virtute peperissent, nullis maiorum imaginibus illustres, noui homines dicebantur. Porro ignoti, et subito apparentes, incertum, qua regione profecti, Caeli filii vocabantur, quasi e caelo demissi. Neque dissimili

Quanquam hoc magis conuenit in homines eximia virtute. Plutarchus in inuectiua, quam scipsit aduersus Herodotum, de naui quadam vnde subito vox est edita Adimanto: o( de\ ke/lhs2 ou(=tos2 h)=n w(s2 e)/oiken ou)ranopeth\s2 id est, Nauis autem illa erat, vt videtur, e caelo delapsa. Atque hic sermonis color sumptus est e tragoedijs, in quibus machinis quibusdam sic repente ostendebantur personae populo, vt e caelo venisse videri vellent. Apud Romanos noui homines dicebantur, qui, maioribus obscuris nati, suis virtutibus innotuissent, quod M. Tullius, ab inimicis probro obiectum, ipse gloriae sibi vertit.

Ex quercubus ac saxis nati.

HVIC finitimum est illud Homericum. E quercu, et saxis prognatus, quod quadrabit vel in hominem obscuro genere, vel in eum, qui sit agresti, atque effero ingenio, moribusque immanibus. Inde ductum adagium, quod antiquitus in cauis quercubus, tectorum vice victitarent homines, atque hinc e quercubus nati fingebantur. Inde illud:

Praeterea creditum est, ex saxis a Deucalione, Pyrrhaque proiectis, mortalium genus absumptum diluuio, instauratum fursse. Homerus in Odyss. T.

Allusit ad id festiuiter Plato lib. de Repub. 8. h)\ oi\ei e)k druo\s2 poqe\n, h)\ e)k pe/tras2 ta\s2 politei/as2 gi/nesqai a)ll)ou)xi\ e)k to=u h)qw=ntw=n e)n tai=s2 po/lesin id est. An existimas e quercu quacumque, aut rupe respublicas nasci, ac non potius ex moribus eorum, qui in republica versantur? In crudeles, et immites conuenit illud Theocritum in Aepolo de Cupidine:

Deorum cibus.

*qew=n trofh\ id est, Deorum cibus. De praelautis epulis dicebatur, propterea quod Homerus fingit deos nectare, atque ambrosia victitare, nec ob id vnquam senescere. Tranquillus in Nerone. Parricidia, inquit, et caedes a Claudio exorsus est. Cuius necis etsi non auctor, at conscius fuit. Neque dissimulauit, vt qui boletos, in quo cibi genere venenum is acceperat, quasi deorum cibum, prouerbio Graeco collaudare sit solitus. Horatius in epistolis:

Aristophanes in Ranis e)s2 maka/rwn e)uoxi/as2, Regum aulica conuiuia significans.

Tertius Cato.

TERTIVS Cato, prouerbialis est ironia. In viros impendio tetricos, atque alienae vitae censores. Nam duorum Catonum, senioris, cui nomen Censorio, et minoris, cui nomen

Vticensi, grauitas pariter, atque integritas, vulgo celebratissima quondam fuit, Adeo, vt caelo demissi dicerentur, vt bellum cum vitijs gererent: Iuuenalis:

Sapientum octauus.

HVIC per omnia similimum est illud Horatianum in Sermonibus, Sapientum octauus. In eum, qui sibi multum tribuat in sapientia. Numerantur enim apud Graecos septem sapientes, eorumque apophthegmata oraculorum vice celebrantur, etiamsi de nominib. magna inter scriptores varietas est. De numero certo constat inter omnes: vnde per ironiam sapientum octauum dicebant, dignum, qui septem illis adderetur. Horatius:

Bis dat, qui cito dat.

MEMINIMVS autem apud Senecam alicubi legere, Bis dat, qui cito dat. Idem lib. De beneficijs 2. Ingratum est beneficium, quod diu inter manus dantis haesit. Quae sentenita monet, haud cunctanter, haud grauatim opitulandum amicis, cum opus est, sed vltro non expectatis precibus deferendum officium. Inter epigrammata Graeca fertur et hoc distichon, nomine tituloque Luciani.

*wkei=ai xa/rites2 glukerw/terai, h)\n de\ bradun/h|
*pa=sa xa/ris2 keneh\, mh\ de\ le/goito xa/ris2.

Id carmen Latine non potest commode verti, propterea quod lepos, et argutia epigrammatis sita sit in hac voce xa/ris2 quae Graecis aliquando beneficium significat, aliquando gratiam, qua commendatur aliquid, aliquando deam ipsam. Citatur similis apud Auson. sententia Graeca.

Est autem initium carminis Heroici, ex Epigrammate quopiam, Tardum beneficium, ingratum est. Eam ille sic vertit.

Gratia, quae tarda est, ingrata est: gratia namque,
Cum fieri properat, gratia grata magis.

Si bene quid facias, facias cito. nam cito factum
Gratum erit, ingratum gratia tarda facit.

Vnde et Hector apud Euripidem in Rhaeso contemnit, ac damnat auxilium sero delatum amicis:

Honos alit artes.

ID, quod est apud Marcum Tullium, Honos alit artes, videtur esse sumptum ex Aristophanis Pluto:

consentaneum, Athenis vllos esse bonos medicos, cum medicis nulla sint praemia. Diogenianus autem hoc intra adagia commemorat. Huc allusit Martialis, cum ait,

Sint Maecenates, non deerunt, Flacce, Marones,
Virgiliumque tibi vel tua rura dabunt.

Et Aristoteles scribit, honorem esse praemium virtutis. Ac priscorum leges, non solum comminabantur poenan maleficis, sed et praemijs, et honoribus inuitabant ad recte agendum. Pindarus in Isthmijs, hymno nono, tanquam vulgo celebrem sententiam citat: e)/sti de/ tis2 lo/gos2 a)nqrw/pwn, tetelesme/non e)slo\n mh\ xamai\ siga=| kali/yai, i. Est autem dictum quoddam inter homines celebre, Bonum peractum non esse in terra occultandum silentio. In hoc autem praedicanda sunt recte facta virorum illustrium, vt caeteris praeluceant ad capessendam virtutem.

Multis ictibus deijcitur quercus.

Senarius hic extat in Diogeniani Collectaneis, de re factu quidem ardua, quae tamen assidua industria peruincatur. Huic non dissimile videtur Hesiodium illud:

*ei) ga/r ken to\ smikro\n e)pi\ smikro\n kataqei=o,
*kai\ qama\ tou=t' e)/rdois2, taxa/ ken me/ga kai/ ti ge/noito

Si paullum paullo adijcies, faciesque ita crebro,
Mox magnum quiddam tibi conficietur, et ingens.

Id quod non tantum ad lucri naturam pertinet, quod ex minutissimis saepe maximum conflatur, verum etiam ad industriam assiduam: quae si vehemens non sit, tamen, si perpetua, atque in indefatigata fuerit, res difficilimas quoque facile conficit. Quemadmodum vnicus ictus nihil afferre momenti videtur ad deijciendum [sic] molem querni roboris, verum ea crebris ictibus facile prosternitur.

Caudae pilos equinae paullatim vellere.

CAVDAE pilos equinae paullatim vellit, qui, quod viribus, atque impetu fieri nequit, id tempore, atque assiduitate conficit. Horatius in Epistolis:

Vtor permisso, caudaeque pilos vt equinae
Paullatim vello, demo vnum, demo etiam vnum,
Dum cadat elusus ratione ruentis acerui,
Qui redit ad fastos, et virtutem aestimat annis.

Natum e facto quodam ducis Sertorij, cuius rei meminit Plutarchus in eius vita. Hic enim, cum, suis copijs, ex barbata turba conflatis, rationibus persuadere non posset, in re militari plus habere momenti consilium, quam vires temerarias, postea quam illi parum feliciter pugnassent, duos proponit equos, alterum macilentum, atque inualidum, alterum vegetum, cauda pilosa. Atque inualido illi iuuenem adhibet praegrandi corpore, et admirandis viribus. Contra, vegeto illi pusillum, et imbecillum admouet homuncionem. Hic, singulos pilos paullatim vellens, breui spatio totam depilauit caudam. Iuuenis e diuerso, caudam omnem simul manibus vtrisque comprehensam, vi,

atque impetu conatur reuellere. Qui cum frustra sudaret, risui fuit circumstantibus. Sub haec assurgens Sertorius, cuius consilio, iussque haec fuerant acta, Videtis, inquit, commilitones, quanto plus possit ingenium, quam vires.

Virum improbum vel mus mordeat.

Hemistichium heroicum. Quo significatum est, quacunque ratione vindictam non deesse malis, sed eos aliquo pacto meritas dare poenas. Competit et in eos, qui de re quantumvis friuola rixam mouent, seque laesos queruntur, et offensos simulant, ne quid dent. Refertur adagium inter Graeca epigrammata:

At is, quisquis est, nam incertus auctor, inuertit prouerbium, dicens: Bonos viros vel a mure morderi, malis ne draconem quidem audere dentes admoliri: hoc est, insontibus passim noceri, propterea quod ii impune laedi posse videantur, vtpote non relaturi iniuriam.

Vel capra mordeat nocentem.

Ita reperitur in Collectaneis Diogeniani. Sensus nihil discrepat a proximo. Nam capra minime alioqui mordax est, nisi quod improbis omnia sunt infesta. Suidas indicat orthographiam: cum enim ad hoc refertur, hoc est, cum significat hominem afflictum, ac miserum, vult primam acui, po/nhros2, vnde et ponh/rws2 e)/xein, dicuntur, quibus res sunt aduersae: et Aristophanes in Pluto:

Cum ad animum, vltimam acui, ponhro\s2. id est, improbus, et ponhrw=s2 improbe. Nam, cum dicimus ponhrou= ko/mmatos2, kai\ ponhro\n u(/dwr, quod hominis, est, ad rem inanimam transferimus, quemadmodum frigus sceleratum, et fallaces diuitias dicimus.

Litem mouebit, si vel asinus canem momorderit.

Quadrabit in eos, qui de re quantumvis exigua litem suscitant. Natum videtur ab euentu quopiam. Extat autem apud Iureconsultos actio ex lege, si quadrupes damnum dederit. Refertur a Zenodoto et Suida, quanquam ad vtrunque scriptum est, makroi=s2 pro mikroi=s2, quorum hoc nobis videtur sensus exposcere.

Litem parit lis, noxa item noxam parit.

Senarius in rixosos, et litium auidos dici solitus, quibus lis ex lite, alia ex alia nascitur: negotium seritur ex negotio, iniuria propagat iniuriam. Extat apud Suidam.

Bonus dux bonum reddit comitem.

*o kalw=s2 a)/gwn, e)mpoiei= to\ kalw=s2 e(/pesqai, id est, Qui bonum ducem praestat, is bonum redit comitem. In principe situm est, vt sit bene morata ciuitas. Prudens, et incorruptus magistratus, et probos, et integros reddit ciues. Bonus paterfamilias domum efficit bene institutam. Doctus, ac diligens praeceptor eruditum reddit discipulum. Frugi maritus vxorem in suos trahit mores. Vnde, quisquis praefectus est negotio, debet in primis operam dare, vt ipse suo fungatur officio, prius quam ab aliis officium exigat. Sumpta est metaphora a militia, in qua fere, qualiscunque fuerit dux, eiusmodi solet esse miles. Refertur in Graecorum Collectaneis, sed a)de/spoton. Extat autem apud Plutarchum, auctorem minime vulgarem, in vita Lycurgi, a)ll' h( peiqarxi/a ma/qhma me/n e)sti a)/rxontos, e)mpoiei= ga\r o( kalw=s2 a)/gwn, to\ ka lw=s2 e(/pesqai, id est, Vt populus dicto sit audiens, hoc discit a principe. Nam, qui bonum praebet ducem, is facit, vt alii bene sequantur.

Amyclas perdidit silentium.

*ta\s2 a)mu/klas2 a)pw/lesen h( sigh\, id est, Amyclas perdidit silentium. Quibusdam eruditis, in quibus est auctor operis haud quaquam aspernandi, quod inscribitur Copiae cornu, placet hoc ad prouerbiorum ordinem pertinere, neque nos ab illorum sententia magnopere dissidemus. Consentaneum enim est, rem vulgari ioco fuisse iactatam. Innuit autem adagium Virgil. Aeneid. lib. decimo, cum ait:

Fuluumque Camertem,
Magnanimo Volscente satum, ditissimus agri
Qui fuit Ausonidum, et tacitis regnauit Amyclis.

Videlicet epitheto notum eius euentum indicans. Eum Seruius interpres enarrat hunc in modum. Cum apud Amycleos subinde nunciaretur hostium aduentus, idque falso, et ob eam rem ciuitas frequenter inani terrore quassaretur, lata lege cautum est, ne quis vnquam hostis nunciaret aduentum. Atqui post euenit, vt vere iam aduenirent hostes. Quod cum nemo nunciaret, propter legis interdictum, ciuitas de improuiso capta est. Qui casus, vt apparet, populari ioco dedit occasionem, vt dicerent, Amyclas silentio periisse, si cui sua taciturnitas fuisset incommodo. Citat idem Lucilium: Mihi necesse est loqui. Nam scio Amyclas tacendo periisse. Accipiendae sunt autem hoc loco Amyclae, non vt sit vna e centum illis vrbibus Laconiae, quam Lacedaemonis filius condidit, sed oppidum quoddam situm inter Caietam, et Tarracinam, conditum ab iis Laconibus, qui comites Castoris, et Pollucis fuerunt, eique nomen indidere, quo Laconicas illas Amyclas referret. Seruius existimat, Laconas Pythagoricae disciplinae fuisse sequaces. Quoniam autem interdixisse creditus est Pythagoras sarkofagi/an, hoc commento, quod diceret humanas animas in animantium corpora demigrare, et ob eam rem prohibuisse, ne quod animal occideretur, (quemadmodum attestatur et Iuuenalis: A cunctis animalibus abstinuit qui, tanqum homine) nefas esse ducebant, serpentes, qui ex vicinis paludibus nascebantur, occidere. Quorum tanta increuit multitudo, vt ciuitatem eam deleuerint, teste etiam Plinio. Potest igitur et

hinc ortum videri vulgare dictum, Amyclas silentio periisse, quod Pythagorici dogmatis obseruatio perniciem illis attulerit, quorum primum est, e)xemuqi/a, id est silentium, quod in quinquennium indicebat iis, qui suae philosophiae vellent initiari, sicut declarat Aulus Gellius. Porro, quod ait Seruius, Lacones Pythagoricae fuisse factionis, non recordamur apud alium auctorem legisse, nisi quod Plutarchus in Symposiacis tradit, Tyrrhenos huius philosophi decretis vsque adeo fuisse addictos, vt etiam ea, quae ille symbolis illis praecepit, ridicula superstitione soliti sint obseruare. Aut igitur ex his erant Amyclei, aut eiusdem instituti sectatores. Meminit de Amyclarum silentio Silius Italicus:

Meminit et Catullus (nisi fallit inscriptio carminis) de Vere, quod nuper nobis Aldus Manutius noster exhibuit, in antiquissima quadam Galliae bibliotheca repertum:

Prouerbium ad varios vsus accommodare licebit, veluti si vbi quis pecuniam creditam perdidisset, quod non appellasset debitorem, aut iure praescriptionis, vt vocat, excidisset a possessione, Amyclarum silentium appellet, aut si quis audacius agens causam suam, iussusque tacere, respondeat, ta\s2 a)mu/klas2 h( sigh\ a)pw/lesen. Hoc inutile silentium Graeci vocant duswpi/an, atque huic diuersum vitium a)dolesxi/an. De vtroque extant Plutarchi praecepta.

Timidior es prospiciente.

*deilo/teros2 ei)= tou= paraku/ptontos2, id est, Formidolosior es eo, qui prospectat. Dicitur in hominem supra modum pauidum. Id ortum aiunt ex huiusmodi fabula. Quidam, natura timidus, audita Herculis fama, abdiderat se prae metu in specum quendam: deinde, cum aliquando prospectaret, et Herculem forte fortuna praetereuntem vidisset, immodico metu exanimatus est, ac protinus diriguit in saxum versus, quod adhuc visitur specie viri, velut a specu prospicientis. Vnde to\n paraku/ptonta, saxum illud vocant. Suidas auctor. meminit Zenodotus, quemadmodum et mox sequentis.

Timidior Pisandro.

*deilo/teros2 peisa/ndrou, id est, Timidior Pisandro. Dicebatur olim et hoc in immodice formidolosos. Aiunt autem Pisandrum fuisse quempiam prodigiosa timiditate, adeo, vt anxius esset, ne suam ipsius animam alicubi videret, quae se viuum reliquisset. Idem videtur cum illo Ciceronis, Vmbram suam metuere.

Diomedea necessitas.

*diomh/deios2 a)na/gkh, id est, Diomedea necessitas. De iis, qui vi adacti, non sponte quid faciunt. Vsurpatur a Platone libro de Republica sexto: diomhdei/a legome/nh a)na/gkh poiei=n au)tw=| pa/nta a(\ a)\n ou(=toi e)painw=si, id est, Diomedea, vt dicitur, necessitas est, facere omnia quaecunque isti probarint. Quidam originem adagii referunt ad Thracium illum Diomedem, qui solitus fertur hospites suos compellere, vt cum filiabus suis deformissimis rem haberent: quo facto, eosdem interimebat. Vnde fabula spargit, Diomedis equas homines pabuli vice esitare solitas, videlicet filias a viris agitatas, equas appellans. Et sane

in hunc sensum interpretatur Aristophanis enarrator in Concionatricibus, vbi versus hic habetur.

Quaerit adolescens, num qua sit necessitas sibi sectari anum. Respondet illa, esse, et quidem Diomedeam. Alii referunt ad Diomedem ducem Graecorum, huiusmodi commentum afferentes: Cum Diomedes et Vlysses communi opera sublato Palladio, redirent noctu, Vlysses, quo facti gloriam in se vnum transferret, destinabat occidere Diomedem praecedentem, ac Palladium secum portantem. Itaque, cum ensem in caput illius a tergo vibrasset, Diomedes, animaduersa ad lumen lunae gladii vmbra, subtraxit se plagae, correptumque Vlyssem, vinctis manibus praecedere compulit, gladio lato subinde caedens illius tergum. Hinc Diomedea necessitas. Huiusmodi fere Suidas, ac Zenodotus.

Ad pristina praesepia.

*ei)s2 a)rxai/as2 fa/tnas2, id est, Ad pristina praesepia. In eos dicebatur, qui e vita quapiam lautiore excussi, ad pristinam tenuitatem rediguntur. Aut contra de iis, qui restituuntur in pristinam fortunam, vnde exciderant: aut qui ad solitum contubernium sese recipiunt. Translatum ab animantibus, quibus nota, familiariaque praesepia gratissima solent esse. Vsurpauit et Plautus in Curculione, Tormento non retineri potuit ferreo, quin reciperet se huc esum ad praesepim suam.

Alia vita, alia diaeta.

*)/allos bi/os, a)/llh di/aita, id est, Alia vita, alia viuendi ratio. In eos quadrabit, qui, commutata in melius fortuna, pariter et vitae rationem, moresque commutant. Translatum ab iis, qui lautius incipiunt viuere, vbi res lautior obtigit. Huc allusit Aristophanes in Pluto, cum ait:

*)/epeita ploutw=n ou)k e)/q' h(/detai fakh=|.
*pro\ tou= d' u(po\ th=s2 peni/as2 a(/panta kath/sqien.

Dein diuitem factum, nihil iam lens iuuat.
At pauper antehac deuorabat quaelibet.

De iuuene, iam anum amicam fastidiente, postea quam desiisset egere. Allusit huc Horatius:

Per medium anulum traharis oportet.

*dia\ daktuli/ou dei= se e(lkusqh=nai, id est, Per anulum trahendus es. In eum quadrabit, qui sit vehementer extenuato, gracilique corpore, seu morbo, seu cura, seu studio, seu qua alia re. Aristophanes in Pluto:

Verba sunt anus volentis se videri vsque adeo maceratam atque exhaustam dolore, vt per anulum trahi posset. Opinamur autem adagium esse sumptum a lusu, quo ouum aceto maceratum per anulum trahitur. Cuius rei meminit Plinius lib. 10. cap. 60. Magicum erat, aliquid per anulum traiicere. Nam cerebrum caprae per anulum aureum traiectum, prius quam lac daretur infantibus, instillabatur contra comitiales, caeterosque infantium morbos, veluti testatur idem lib. 28. cap. 10.

Anus bacchatur.

*grau=s2 bakxeu/ei, id est, Anus bacchatur. In eos dici solitum, qui praeter aetatem indecore lasciuiunt. Nam Bacchanalium licentia iuuenculis

vtcunque permittitur, aniculis certe foedissima est. Quandoquidem insaniae species est, aut vetulam amare, aut potare, aut choros ducere, aut reliquis puellaribus lusibus indulgere.

Anus hircissans.

*grau=s2 kaprw=sa, id est, Anus hircissans. De anu adhuc intempestiua libidine prurienti, et vt ait Plautus, catuliente. Aristophanes in Pluto:

De iuuene, cui anus libidinosa omnia suppeditabat, quo vicissim ab illo voluptatem auferret. Nota est hircorum libido, odorque, qui et subantes consequitur.

Flere ad nouercae tumulum.

*pro\s2 to\n mhtruih=s2 ta/fon dakru/ein, id est, Ad nouercae tumulum lacrymari, est simulare gestu dolorem, cum re gaudeas. Neque enim consentaneum est, priuignum moleste ferre nouercae mortem, nihilo secius tamen officii causa nonnunquam ad tumulum illacrymat. Quod idem de diuitis haeredibus non inconcinne dicetur, in quos extat Publianus ille mimus, cum primis elegans.

Celerius elephanti pariunt.

SVNT, quibus hoc quoque inter adagia videtur annumerandum, quod scriptum est apud Plinium Secundum in praefatione historiae mundi. Nam de grammaticis, inquit, semper expectaui parturiri aduersus libellos meos, quos de grammatica edidi, et subinde abortus fecere iam decem annis, cum celerius etiam elephanti pariant. Hactenus Plinius. Itaque cunctationem immodicam, et quorundam nimis lenta molimina, his verbis licebit signiscare. Porro de elephantorum partu Plautus in Sticho, Audiui saepe hoc vulgo dicier, solere elephantum grauidam perpetuo decem esse annos. Huic adstipulatur Plinius libro 9. Decem annis gestare in vtero: vulgus existimat. Etiamsi Aristoteles biennio parere putat, nec saepius, quam semel, singulos gignere. Theophrastus refert, arborem quandam Indicam non ferre ante centum annos. Latinis parturire dicuntur, qui moliuntur, animoque destinant aliquid. Proinde licebit adagium etiam in hanc vertere formam. Quando tandem paries, obsecro, quod tot iam annos parturis, vt nec elephanti diutius?

A mortuo tributum exigere.

*)apo\ nekrou= forologei=n, id est, A mortuo tributum exigere dicebantur, qui per fas nefasque diuitias vndecunque congerunt. Citat Aristoteles lib. Rhetoricorum. 2. ka)\n a)po\ nekrou= fe/rei, id est, Vel a defuncto vectigal aufert. ostendens dici solitum in eos qui turpiter vndecunque lucrum aucuparentur e rebus minutis ac sordidis, veluti Vespasianus e lotio: aut e turpibus, velut e lenocinio, quaestuque corporis: aut cum a quibuslibet extorquetur, ab amicis, a tenuibus, a mendicis, postremo vel a mortusis. Probro datum est Romanis principibus, quod suffossis Corinthiorum monumentis, aera Corinthia sustulerunt, ipso etiam vocabulo rei turpitudinem exprobrante. Nam ad eum sublata modum, nekrokori/nqia, dicta sunt. Attici fo/ron vocant emolumentum, siue vectigal,

quod ex re quapiam fertur, etiam pecuniarum. Qui praedas huiusmodi colligunt, forolo/gous2 appellant, inuisum omnibus hominum genus, et optimo iure inuisum. Deductum est autem fo/ros2, a verbo fe/rein, quod est ferre, a quo Latinis quoque dictum foenus, qua voce veteres non vtebantur, nisi de proventu terrae, quae veluti gratissima debitrix, pro singulis granis aliquoties centena reddidit. Siquidem praeter naturam est, quemadmodum in Politicis scripsit Aristoteles, vt pecunia pecuniam pariat. Opinamur hoc proverbium, aut idem, aut certe vehementer cognatum esse illi, quod alibi retulimus:

Per iocum enim pro vectigali farinas posuit, quod ad cibum referantur omnia, et defunctis signa ponebantur, memoriae causa. Proinde, qui vectigal hinc quoque corradit, is a mortuis extorquere videtur. Apud veteres autem magna fuit sepulturae religio, et sepulcrorum immunitas.

Larus parturit.

*ke/pfos w)di/nei, id est, Cepphus parturit. Antiquitus dicebatur in eos, qui pollicerentur ingentia, nihil dignum promisssis exhiberent. Aiunt Cepphum, siue Cemphum auiculam esse stupido ingenio, vnde et in proverbium stoliditatis abiit, quam nonnulli larum appellant, alii, quorum est Theodorus Gaza, fulicam vertunt: eam viuere spuma marina, plumis, ac pennis esse copiosis, corpore pusillo, cum parturit, vociferari. Hinc natum proverbium, Larus parturit, vbi quis magna praesefert, pusilla praestiturus. Haec ferme scribit interpres Aristophanis, in comoediam Pacem. Hesychius tradit, esse auem leuissimam circa mare versantem, quae facile vento moueatur, eoque hominem inconstantem ac leuem cepphon dici. Plinius lib. 8. cap. 19. meminit cepphi quadrupedis, quod Pompeius ex Aegypto deportatum Romanis ostenderit, cuius pedes posteriores humanis pedibus, priores manibus erant similes. Id negat postea Romae visum. Verum id quidem nihil ad proverbium.

Parturiunt montes nascetur ridiculus mus.

Senarius proverbialis, dici solitus in homines gloriosos, et ostentatores, qui magnificis promissis, tum vultus, vestitusque auctoritate miram de se mouent expectationem: verum vbi ad rem ventum est, meras nugas afferunt. Vtitur hoc adagio Lucianus in libello, cui titulus, Quemadmodum oporteat historias conscribere: dicit enim sic reclamari a vulgo in Cupidinem, Herculis, aut Titanis personam assumentem, w)/dinen o)/ros2. Athenaeus in Dipnosophistis lib. 14. refert, quod Tachas Rex Aegyptiorum huiusmodi scommate tetigerit Agesilaum Lacedaemoniorum regem, cum ad eum venisset, suppetias illi laturus in bello, w)/dinen o)/ros2, zeus2 d' e)fobei=to, to\ d' e)/teken mu=n, id est, Parturiit mons, Iuppiter autem metuit, at ille peperit murem. Erat autem Agesilaus pusillo corpore. Porro dicto offensus, respondit: fanhsomai/ soi pote\ kai\ le/wn, id est, Atqui aliquando tibi videbor leo. Post

evenit, vt, exorat seditione apud Aegyptios, cum Agesilaus non adesset regi, coactus sit ad Persas fugere. Porro Graecis videtur esse carmen anapaesticum. Vtitur et Horatius in Arte poetica:

Quid dignum tanto feret hic promissor hiatu?
Parturiunt montes, nascetur ridiculus mus.

Porphyrion ex Aesopi apologo quopiam natum existimat. is fertur eiusmodi, Cum olim quidam rudes, atque agrestes homines viderent in monte terram intumescere, mouerique, concurrunt vndique ad tam horrendum spectaculum expectantes, vt terra nouum aliquod, ac magnum portentum ederet, monte nimirum parturiente, foreque, vt Titanes rursum erumperent, bellum cum diis redintegraturi. Tandem, vbi multum diuque suspensis attonitisque animis expectassent, mus prorepsit e terra, moxque risus omnium ingens exortus.

Aureos montes polliceri.

*xrusa= o)/rh u(pisxnei=sqai, id est, Aureos polliceri montes. Proverbialis hyperbole, de iis, qui immensa promittunt, spesque amplissimas ostentant. A Persarum arrogantia ducta, qui propter auri venas, montes aureos iactabant. Plautus in Sticho. Neque ille sibi mereat Persarum montes, qui esse aurei perhibentur. Atque idem in Milite, in eandem sententiam dixit Argenti montes. Tum argenti montes, non massas habet. Terentius in Phormione, Is senem per epistolam pellexit, modo non montes auri pollicens, quo quidem loco illud obiter admonendum, quod vulgus interpretum arbitramur latere, Modo non dictum, pro eo, quod est apud Graecos mononouxi\, id est, tantum non. id perinde valet, quasi dicas, propemodum. Nam tantum non Graecanico more reperies, tum apud Liuium, tum apud Suetonium, neque semel apud Valerium Maximum. Apuleius in prima actione Apologiae suae. Qui si est auaritia egenus, et ad omne lucrum inexplebilis, nec montibus auri satiabitur. Diuus Hieronymus in Rufinum, vt cum montes auri pollicitus fueris, ne scorteum quidem nummum de thesauris tuis proferas. Aristophanes e)n a)xarneu=si,

Cacauit, dixit, pro desedit, lasciuia comoediae veteris. Phoenix Colophonius apud Athenaeum lib. 12. de Nino rege praediuite loquens, ex monte fecit mare, ait, *(/ostis2 ei)=xe xrusi/ou po/nton, id est, mare possidens auri. Paulo diuersius dixit Salustius in Catilinario, Maria montesque polliceri coepit. Ad eundem modum Persius:

Ambabus manibus haurire.

*)antlei=n a)mfote/rais2 id est, Haurire ambabus, subaudi, manibus. De iis dici consueuit, qui summo conatu quippiam agunt. Itidem Aristophanes in Equitibus:

Inuenitur et illud a)mfoi=n dwrou/menos2, id est, Ambabus manibus largiens, id est, affatim, et prodige, aut etiam perbenigne. Plato in Sophista: kai\ to\ lego/menon ou) th=| e(te/ra| lhpte/on, ou)kou=n a)mfoi=n xrh\, id est, Et, quod dici solet, nequaquam altera prendendum manu quin magis ambabus. Nonnihil ab hac forma recedere videtur, quod scriptum est apud Aristidem in Cimone, qui citat hunc locum ex hymno poetae cuiuspiam, me/ga d' e)/stenen a)si/a u(p' au)tw=n plhgei=s' a)mfote/rais2 xersi\, kra/tei pole/mou, id est, Grauiter autem gemuit Asia, ab illis percussa ambabus manibus, robore belli. Vicinius illud, quod est apud eundem in oratione Panathenaica, o( de\ a)mfote/ra| th=| xeiri\ parh=n, a)/gwn tou\s2 me/xri th=s2 a)ttikh=s2 e(/llhnas2 o(mou= kai\ barba/rous2, id est, At ille vtraque aderat manu, ducens vsque ad Atticam Graecos simul, ac barbaros. Quanquam hoc loco potest etiam citra figuram dictum accipi, vt intelligamus vel de terrestribus pariter, ac maritimis copiis, vel de barbaris, ac Graecis. Quandoquidem et militum manum dicimus, vt apud Virgilium:

De plena manu dictum est alias, quod Graeci dicunt o)mpni/a| xeiri\, quasi dicas, diuite manu, vnde et Cererem o)/mpnion cognominant, quemadmodum nos almam, quod affatim alat, et o)/mpnion u(/dwr, quod copiose nutriat.

Aquilam noctuae comparas.

*)aeto\n glauki\ sugkri/neis2, id est, Aquilam noctuae comparas. Martialis in Scazonte:

Aquila visus acerrimi, adeo, vt a)skarda\muktw=s2, id est, non conniuens aduersus solem intueatur. Et sunt, qui tradant, hanc auem hoc experimento probare, degeneres ne sint pulli, an genuini. Contra noctua, solis lumen modis omnibus refugit. Pindarus quodam loco graculos cum aquila confert.

Congregare cum leonibus vulpes.

CONGREGARE cum leonibus vulpes, est, res impares, dissimilesque permiscere. Martialis:

Vulpes dolis nititur, leo virib. fidit. Quanquam vtrunque coniunxit Pindarus, indicans virum fortem leonem oportere praestare in exhauriendis certaminum laboribus, vulpem in consiliis: Sic enim in Isthmiis scribit, *to/lma ga\r e)oikw\s2 qumo\n e)ribremeta=n qhra=n leo/ntwn e)n po/nw|, mh/tin d' a)lw/phc id est, animo similis frementibus leonibus in ferendis laboribus, consilio vero vulpes.

Aquila in nubibus.

*aeto\s2 e)n nefe/lais2. id est, Aquila in nubibus, plerique interpretantur de re magna quidem illa, sed quam non facile assequaris: alii de iis, qui longe reliquis praecellunt. Aristophanes in Equitibus:

vniuerso imperet. Et paulo inferius in eadem Comoedia, tanquam oraculum pronunciatur,

Dicuntur et haec de populo Atheniensi, nisi forte placet allusio, ad spes huius principatus inanes. Rursum in Auibus, ai)eto\s2 e)n nefe/lh|si genh/seai, id est, Aquila in nubibus fies. Interpres admonet, alludere poetam ad oraculum, quondam Atheniensibus redditum, quo praedicabatur, futurum, vt Athenienses tanto interullo reliquas vrbes superarent, quanto Aquila in nubibus reliquis auibus esset sublimior. Pindarus item in Nemeis, quem locum modo attigimus, se vocat aquilam, Bacchylidem aemulum graculum, videlicet quod illum immenso vinceret interuallo:

*ai)eto\s2 w)ku\s2 e)n petanoi=s2
*(\os2 e)/laben ai)=ya thlo/qen metamaino/menos
*dafoino\n a)/rgan posi\,
*krage/tai de\ koloioi\ tapeina\ ne/montai.

Quorum carminum haec est sententia: Aquila pernix inter volucres, quae repente aduolans eminus, corripuit cruentam praedam, loquaces autem graculi humi pascuntur.

Volantia sectari.

HVIC affine est, quod vsurpat Aristoteles tertio tw=n meta\ ta\ fusika\ libro, ta\ petw/mena diw/kein id est, Volantia sectari. loquitur autem de vehementer obscuris, et quae difficilimum sit peruestigare. Cui non dissimile est illud:

Est aliquid, quo tendis, et in quod dirigis arcum?
An passim coruos sequeris testaque, lutoque?

De iis, qui nullum certum vitae scopum sibi proponunt, sed ex tempore viuunt, ad quamvis occasionem mutabiles.

Ibyci grues.

*ai( i)bu/kou ge/ranoi, id est, Ibyci grues. Graecis in prouerbium abierunt. quod dici consueuit, quoties sceleribus nouo quodam, et improuiso casu proditis, scelesti poenas dant iis, quos laeserunt. Id ex huiusmodi quodam euentu natum memorant. Ibycus poeta quidam, cum in latrones incidisset iam occidendus, grues forte superuolantes obtestatus est. Aliquanto post tempore, cum iidem latrones in foro sederent, rursumque grues superuolarent, per iocum inter se susurrabant in aurem, *ai( i)bu/kou e)/kdikoi pa/reisin, id est, Adsunt Ibyci vltores, eum sermonem assidentes in suspicionem rapuerunt, maxime desiderato iam pridem Ibyco. Rogati, quidnam sibi vellet ea oratio, haesitanter, atque inconstanter responderunt, subiecti tormentis facinus confessi sunt. Atque ita velut gruum indicio poenas Ibyco dederunt, ac potius suo ipsorum indicio, vt dicitur, perierunt. Huiusmodi ferme Plutarchus in commentario de futili loquacitate: Meminit huius adagii Ausonius in monosyllabis:

Extat super hac re Graecum epigramma, titulo Antipatri, quod non grauabimus adscribere.

*)ibu/ke lhi+stai/ se kate/ktanon, e)k pote\ nh/sou
*ba/ntes2 e)rhmai/hn a)/stibon h)i+/ona,
*poll' e)pibwsa\menon gera/nwn ne/fos2. ai(/toi i(/konto
*ma/rtures2, a)/lgiston o)llumen/w| qa/naton

Quondam ad desertum venientes Ibyce litus,
Vitam praedones eripuere tibi,
Saepe gruum nubem imploranti, quae tibi testes
Aduenere necis cum morerere tuae.
Attamen haud frustra, siquidem clangore volucrum
Sisyphio caedem est Eumenis vlta solo.
Latronum genus heu cupidum lucri, atque rapinae,
Cur vos nequaquam terruit ira deum?
Quando nec Aegisthus, vatem qui occiderat olim,
Atrarum occursus fugerat Eumenidum.

Meminit huius poetae M. Tullius libro Tusculanarum quaestionum 4. cuius poema maxime lasciuum fuisse testatur.

Veriora iis, quae apud Sagram acciderunt.

*)alhqe/stera| tw=n e)pi\ sa/gra|, id est, Veriora iis, quae apud Sagram acciderunt. Dictum olim in incredulos, quique non nisi magno malo docti credunt. Refertur a Strabone lib. Geographiae sexto. Post Locros, inquit, Sagra fluuius labitur, in cuius ripa Castoris, et Pollucis arae sitae sunt, ad quas decem Locrorum millia, vna cum Rheginis, aduersus Crotoniatas, numero centies ac tricies mille, Marte collato victoriam reportarunt. Ex quo euentu natum est in incredulos adagium, *)alhqe/stera tw=n e)pi\ sa/gra|, id est, Veriora iis, quae apud Sagram acciderunt. Addidere plerique? quo die certamen initum est, iis, qui in Olympiis erant, eum belli euentum nunciatum fuisse: tanta celeritate nunciatae pugnae veritas comperta est. Meminit huius pugnae Iustinus lib. 20. Tametsi de numero occisorum a Strabone dissentit. Meminit et Eustathius in Boeotiam Homeri, additque dici solitum de rebus, verissimis quidem illis, at non creditis. Postremo meminit et M. Tullius De natura deorum 2. Nam de Sagra, inquit, Graecorum etiam est vulgare prouerbium, qui, quae affirmant, certiora esse dicunt, quam illa, quae apud Sagram.

Rudem accipere. Rude donare.

RVDEM accipere, pro, dimitti a munere. Rude donare, pro dimittere, crebriter apud idoneos auctores obuia sunt. Inde ducta metaphora, quod antiquitus gladiatores, quib. permissum erat a gladiatorio munere cessare, rude donati dicebantur. Ea cessatio dabatur virga, quam rudem appellabant, vnde hoc modo dimissi, Rudiarii vocantur. Proinde, quicunque a munere quovis in ocium restituuntur, vel ob aetatem, vel ob imbecillitatem, rudem accepisse dicentur. Horatius in prima epistola:

Spectatum satis, et donatum iam rude, quaeris,
Moecenas, iterum antiquo me includere ludo.

Sic igitur tarda vires adimente senecta
Me quoque donari iam rude tempus erat.

M. Tull. Philippicarum secundo: Tam bonus gladiator rudem tam cito accepisti? Lepidior erit metaphora, si longe traducatur, veluti, si quis adhortetur quempiam, vt a studiorum laboribus abstineat, sibique rudem impartiat: aut qui vitam aulicam reliquerit, eum aulicae vitae rudiarium appellemus. Huic ferme contrarium videtur, quod ait Fabius, Acutae eloquentiae candidatus: quanquam equidem hoc loco legendum esset, Auitae, pro Acutae, et bonarum literarum candidatus. Nam candidati proprie dicuntur, qui magistratum ambiunt. Quod si transferatur alio, transibit in prouerbii speciem.

Mali corvi malum ouum.

*kakou= ko/rakos2 kako\n w)o/n, id est, Mali corui malum ouum. Apte vsurpabitur, quoties a malo praeceptore discipulus malus proficiscitur: ex improbo patre filius improbus: ex patria illaudata vir illaudatus: denique facinus sceleratum ab homine scelesto. Metaphoram alii referunt ad naturam animantis, quae nec ipsa est idonea cibis humanis, nec ouum parit ad quidquam vtile. Sunt, qui dicant, fieri, vt coruorum pulli parentes ipsos deuorent, si forte non pascant illos ad satietatem, et hinc ductum adagium: alii malunt ad huiusmodi fabulam referre: Corax quidam primus Syracusis, post mortem Hieronis, instituit artem rhetoricen mercede profiteri. Cum hoc adolescens quidam Tisias hac lege pactus est, vt tum demum mercedem solueret, vbi iam artem perdidicisset. Dein, vbi, iam arte cognita, praemium reddere cunctaretur, Corax in ius discipulum vocat. Ibi iuuenis huiusmodi dilemma proponit percunctanti, quis esset artis finis, vbi Corax respondisset, persuadere dicendo. Age, inquit, si persuadeo iudicibus, me nihil debere, non reddam, quia vici causam: sin minus persuadeo, non reddam, quia non perdidici artem. At Corax Tisiae dilemma tanquam vitiosum, et a)ntistre/fon, in discipulum retorsit ad hunc modum, Imo, inquit, si persuades, dabis, quia tenes artem, et debes ex pacto: sin minus, dabis, quia sententiis iudicum damnatus. Quod commentum tam vafrum, tamque callidum vbi iudices audissent, admirati versutiam adolescentis, succlamarunt, kakou= ko/rakos2 kako\n w)o/n. Sunt, qui narrent hoc succlamatum a corona circumstantium, cum alter alteri litem intenderet. Huiusmodi ferme leguntur in Prolegomenis in Hermogenis rhetoric. Ex hac fabula, ni fallimur, efficta est ea, quam narrat A. Gellius in noctibus Atticis libro quinto, c. 10. de Protagora sophista, et huius discipulo Euathlo: quae tametsi longiuscula est, et in promptu sita, tamen quod omnium lepidissima videatur, non pigebit adscribere. Gellius igitur, ostenso vitioso dilemmate, (quod Antistrephon vocant, propterea quod totidem verbis possit in aduersarium retorqueri:) Quale est, inquit, prouulgatum illud, quo Protagoram sophistarum acerrimum vsum esse ferunt aduersus Euathlum discipulum suum. Lis namque inter eos, et controuersia super pacta mercede haec fuit. Euathlus, adolescens diues, eloquentiae discendae,

causarumque orandi cupiens fuit. Is in discipulum Protagorae se dedit, daturumque promisit mercedem, grandem pecuniam, quantam Protagoras petiuerat: dimidiumque eius dedit iam tunc statim prius quam disceret: pepigitque, vt reliquum dimidium daret, quo primum die causam apud iudices orasset, et vicisset. Postea, cum diutule auditor, assectatorque Protagorae fuisset, et in studio quidem facundiae abunde promouisset, causas tamen non reciperet, tempusque iam longum transcurreret, et facere id videretur, ne reliquum mercedis daret: capit consilium Protagoras, vt tum existimabat, astutum, petere instituit ex pacto mercedem, litem cum Euathlo contestatur. Et, cum ad iudices coniiciendae, consistendaeque causae gratia venisset, tum Protagoras sic exorsus est: Disce, inquit, stultissime adolescens, vtroque id modo fore, vti reddas quod peto, siue contra te pronunciatum erit, siue pro te. Nam, si contra te lis data erit, merces mihi ex sententia debebitur, quia ego vicero, sin vero secundum te iudicatum erit, merces mihi ex pacto debebitur, quia tu viceris: Ad ea respondit Euathlus: Potui, inquit, huic tuae tam ancipiti captioni isse obuiam, si verba ipse non facerem, atque alio patrono vterer. Sed maius mihi in ista victoria proludium est, cum te non causa tantum, sed etiam in argumento vinco. Disce igitur tu quoque, magister sapientissime, vtroque modo fieri, vti non reddam quod petis, siue contra me pronunciatum fuerit, siue pro me. Nam, si iudices pro mea causa senserint, nihil tibi ex sententia debebitur, quia ego vicero: sin contra me pronunciauerint, nihil tibi ex pacto debeo, quia ego non vicero. Tum iudices dubiosum hoc, inexplicabileque esse, quod vtrinque dicebatur, rati, nesententia sua, vtramcunque in partem dicta esset, ipsa sese rescinderet, rem iniudicatam reliquerunt, causam in diem longissimum distulerunt. Hactenus Gellius. Quid autem? an non optimo iure iudices hoc saltem sententiae vice pronunciare debuerunt, kakou= ko/rakos2 kako\n w)o/n? Narrat eandem fabulam L. Apuleius in Floridorum libris, non dicamus copiosius: neque enim potest copiosius referri, quam a Gellio denarrata est, sed tamen florulentius, et, vt ita dixerimus, picturatius. Meminit Euathli Aristophanes in Fucis, atque item in Acharnensibus.

Ab impiis egressa est iniquitas.

SIGNIFICAT, ab impiis semper mali quippiam exoriri, a bonis nihil malorum proficisci. Idem propemodum dicitur apud Graecos versu prouerbiali:

Lemnium malum.

*lh/mnion kako\n, id est, Lemium malum, de malis immensis, ac miserandis. Historia, vnde natum adagium, varie narratur, neque magni refert eam anxie persequi. Herodotus in Eratone, et prouerbii, et historiae meminit, in hanc ferme sententiam: Pelasgi, ex Attica per vim expulsi, Lemnon incolebant. Huius iniuriae cum poenas de Atticis sumere cuperent, probeque cognitos haberent dies festos, ac ceremonias illorum, collatis insidiis, vxores Atheniensium

abduxerunt, cum Mineruae sacra facerent in Braurone: hisque in Lemnum nauigio asportatis, concubinarum vice sunt abusi. Caeterum mulieres, cum plurimos liberos parerent, omnes et Atticis moribus instituerunt, et Attice loqui docuerunt, ita factum est, vt nec miscere coniugia cum puellis Pelasgicis vellent, et, si quando Pelasgus quempiam pulsare conaretur, omnes conglobati Attici huic suppetias ferrent. Breuiter adeo inualescebat pubes Attica, vt plerisque in rebus priores tenere videretur. quare visum est Pelasgis, vt filios ex Atticis mulierib. susceptos trucidarent. Idque perfecerunt, occisis vna et matribus, deinde, sterilitate, orbitate, pestilentia, reliquisque plurimis adacti malis, Delphicum oraculum consuluerunt, qua via calamitatib. leuari possent. Hinc igitur ait per omnem Graeciam increbuisse prouerbium, vt ingentia, miserandaque mala, Lemnia dicerentur. Partim igitur hinc natum adagium putat, partim illinc, quod aliquando Lemniae mulieres graueolentia maritorum offensae, eos vniuersos sustulerunt, auxilio Thoantis. Cuius rei meminit Euripides in Hecuba:

Cicadam ala corripuisti.

*te/ttiga pterou= sunei/lhfas2, id est, Cicadam ala corripuisti. Dicitur in eos, qui quempiam prouocant minime ex vsu suo. Lucianus in Pseudologista, scribit Archilochum poetam iambographum, et ad male dicendum egregie instructum, ad hunc modum respondisse cuidam, a quo fuerat conuicio prouocatus. *to\n te/ttiga pterou= sunei/lhfas2. Est autem huius insecti mira quaedam, et prodigiosa loquacitas, maxime efferuescente sole. Plinius negat iis vocem esse, sed stridorem cum tractu: eumque sonum emittit non alis, quemadmodum muscae, apes, culices: nam iis stridor simul cum volatu desinit, at cicadae si presseris alas, vehementius etiam perstrepit, sed in pectore subesse ait duos specus, attrituque membranae, mobili accedente spiritu, per hos e visceribus sonum edi. Ergo, quemadmodum, si cicadam natura garrulam ala prehensas, clarius obstrepit, ita, si poetico homini praebeas occasionem simultatis, non modo non tacebit, sed clarius obstrepet, et omnem bilem chartis illinet atris. Proinde Platonem aiunt admonuisse, ne quis hominem poetam sibi faceret inimicum. Et Horatius, Genus irritabile vatum, dixit.

Tenedia bipennis.

*tene/dios2 pe/lekus2, id est, Tenedia securis. Conueniet aut in eos, qui nimium seuere iudicant, ac puniunt: aut qui celeriter expediunt controuersias, et litium ambiguitates. Inde translatum, quod olim rex Tenedi, securim gestans, lites audire consueuit; causaque iudicata, protinus eum, qui fecisset iniuriam, securi percutere: aut quod Tenedius quidam rex legem tulit in adulteros, vt vtriusque corpus securi concideretur, eiusque legis exemplum etiam in filium edidit. proinde in numismate iussisse insculpi, altera ex parte securim, altera duos vultus ex eadem ceruice prominentes. Cuius rei meminit et

Stephanus in vtbium catalogo. Plutarchus in commentario de Pythijs oraculis, ostendit securim typum, atque insigne fuisse Tenediorum, idque propter cancros, qui sunt apud illos in loco, qui dicitur Asterium. Verba Plutarchi, si quis forte requiret, sunt haec: *(/wsper a)me/lei selinou=ntioi/ pote xrusou=n se/linon a)naqei=nai le/gontai, kai\ tene/dioi to\n pe/lekun a)po\ tw=n karki/nwn tw=n ginome/nwn peri\ to\ kalou/menon a)ste/rion par' au)toi=s2. mo/noi ga\r w(s2 e)/oiken e)n tw=| xelwni/w| tu/pon pele/keos e)/xousi. Lucianus in Philopseude: *tou=t' e)kei=no, h(/kein ga\r moi nomi/sas2, pe/leku/n tina kata\ yeusma/twn, id est, Ratus enim iuxta illud, quod vulgo dici consueuit, securim quandam mihi venisse ad incidenda mendacia. Videtur allusum ad Alexandri Magni factum, qui nodum insolubilem in Midae plaustro ense dissecuit, quemadmodum ostendimus alibi. Meminit et Pausanias in Phocicis, sed originem adagionis ad aliam fabulam refert. Scribit autem securim inter anathemata fuisse, monumentum Pericliti, cuius pater Euthymachius Tenedius, qua de re vetusta ferretur fabula: Cycnon filium fuisse Neptuni, ac regnasse in Colonis. Porro Colonae erant in terra Troiona, contra insulam, cui nome Leucophrys. Porro, cum Cycnus haberet filiam, nomine Hemitheam, ac filium nomine Tennem ex Proclea, ea fuerat Clytij filia soror Caletoris, quem Homerus in Iliados o, tradit interfectum ab Aiace, quod is Caletor in Protesilai nauim ignem iniecisset. Haec igitur cum esset defuncta huic successit Philonome, Craugasi filia, quae cum adamaret Tennen, ac reiecta fuisset, mentitur apud maritum, quod ipsa nolens ab eo fuerit de stupro solicitata. Cycnus, vxoris mendacio persuasus, Tennen vna cum sorore cistae inclusum abijcit in mare. Caterum incolumes appulsi sunt in insulam Leucophryn cui post a Tenne nomen versum sit Tenedos. Cycnus tandem, vbi comperisset se deceptum, nauigat ad filium, simul et agniturus errorem suum, et veniam deprecaturus. Cum autem appulisset Cycnus, et nauim ab arbore quapiam, aut saxo religasset, Tennes prae iracundia securi funes incidit. Vnde prouerbium dici coeptum de ijs, qui pertinaciter negarent aliquid: Hic est, qui Tenedia securi hoc aut illud incidere posset. Huic non dissimilis historia refertur in prouerbio, Tenedius homo.

Thesaurus carbones erant.

*)/anqrakes2 o( qhsauro\s2 pe/fuken, id est, Carbones thesaurus erant. In eos competit, qui spe sua frustrantur, quique magnificis rebus expectatis, meras nugas reperiunt. Ex euentu quopiam natum videtur, quo quispiam, thesauri spe fodiens, carbones defossos inuenit. Eaque res in risum, vulgique sermonem abijt. Nam antiquitus carbones in terra defodi solent, ad indicandos agrorum terminos, propterea quod, vt testatur in opere de ciuitate Dei Diuus Augustinus, nulla res magis durabilior, magisque perpetua, quam carbones sub terra defossi. Lucianus in Zeuxide: *to\ de\ kata\ th\n paroimi/an a)/nqrakes2 h(mw=n o( qhsauro\s2 h)=san, id est. Verum, iuxta prouerbium, thesaurus noster carbones erant. Rursum in Philopseude: *to\ gou=n tou= lo/gou e)kei=no, a)/nqrakes2 h(mi=n o( qhsauro\s2 pe/fh|nas2, id est, Proinde iuxta id, quod dici solet: tu nobis, qui thesaurus credebaris, carbones extitisti. Idem in Timone de auro inuento.

*de/dia gou=n, mh\ a)/nqrakas2 eu(/rw a)negro/menos2, id est, Vereor itaque, ne expergefactus carbones reperiam. Rursus in Votis: *kai\ a)/nqrake/s2 soi o( qhsauro\s2 e)/stai, id est, Ac thesaurus tibi carbones fuerint. Alciphron in epistola quadam: *ou) spo/dos2 moi pa/ntes2 oi( qhsauroi\ genh/sontai, id est, Non omnes thesauri mihi cinis erunt?

Satius est recurrere, quam currere male.

Senarius prouerbio celebratus, cuius hic est sensus: Praestat mutare consilium in melius, quam in male institutis pergere. Lucianus asinus sententiam hanc secum voluebat, non admodum asininam:

*)/ekrina tou=to dh\ to\ tou= lo/gou,
*pa/lin dromh=sai ma=llon, h)\ dramei=n kakw=s2.

Visum est tandem iuxta vulgi sermonem,
Potius recurrere, atque currere perperam.

Quin et hoc seculo vulgo dictitant, non prorsus aberrare eum, qui medio e cursu recurrat: significantes, probandos eos, qui mature resipiscunt ab stultitia.

Solus currens vicit.

*mo/nos qe/wn e)kra/tei, id est, Solus currens vicit. De iis, qui vincunt nemine contra certante. Translatum a stadiis. Nihil autem est negotii vincere, si nemo tecum certet. Concinne dicetur in eos, qui sibi placent, quasi pulcre causam suam probarint, cum nullus adsit, qui contra disputet. Lucianus in imaginibus: *ra=|ston de\ oi)=mai tou= to/ e)sti kata\ th\n paroimi/an, mo/non qe/onta kratei=n, id est, Haud est difficile, iuxta prouerbium, cum solus curras, vincere. Affine illi, quod alias recensuimus, e)rh/mhn nika=n, id est, Desertam causam vincere. Nec alienum ab illo, a)koniti\ nika=n, id est, Citra puluerem vincere. Et a)nidrwti\ nika=n, id est, Citra sudorem vincere; quorum alibi meminimus.

Leonem ex vnguibus aestimare.

*)ek tw=n o)nu/xwn le/onta ginw/skein, id est, Ex vnguibus aestimare leonem, est, ex vna quapiam coniectura negotium vniuersum perpendere, ex paucis multa, ex minimis maxima coniicere. Natum videtur adagium a Phidia statuario, qui, sicut narrat Lucianus in Haeresibus, inspecto leonis duntaxat vngui, quantus esset totus leo, perpendit, totumque ex indicio vnguis effinxit. Plutarchus in commentario De defectis oraculis, videtur ad Alcaeum referre. Sic enim scribit: *ou)k kat' a)lkai=on e)c o)/nuxos to\n le/onta gra/fontas2, id est: Non Alcaei more leonem ex vnguibus depingentes, hoc est, ex re minima, maxima colligentes. Philostratus in vita Apollonii: *oi(=on e)c o)/nuxos2 h)/dh o(rw=, id est, Qualem ex vngui iam esse video. Basilius magnus ad maximum Philosophum: ei)ko/nes2 o)/ntws2 to\n yuxw=n ei)si\n oi( lo/goi. katema/qomen ou)=n se\ dia tou= gra/mmatos2, o(/son, fasi\n, e)c o)nu/xwn to\n le/onta, id est, Animi imago re vera est oratio. proinde cognouimus te ex literis, non aliter, quam leonem, vt aiunt, ex vnguibus. Fit autem hoc mathematica ratione, sicuti docet Vitruuius libro tertio, vt ex membro vel minimo, totius corporis modus colligatur. Quemadmodum Pythagoras Herculani corporis mensuram, ex Pisano stadio quod Hercules suis

pedibus fuerat metatus, ratiocinatus est. Sic ex vnius arteriae pulsu, medici de tota hominis valetudine iudicant: sic ex vnica epistola doctrinam omnem aestimamus: ex vnico responso, totam hominis sapientiam perpendimus.

Cauda de vulpe testatur.

*(h ke/rkos2 th=| a)lw/peki marturei= id est, Cauda de vulpe testificatur. In eos dici solitum, qui pusilla in re, cuiusmodi sint, declarant. Est autem vulpi cauda pro corpore maior, ac pilosior, vt non sit facile celare. Alioqui canis videri possit. Vnde quadrabit de exitu declarante, cuiusmodi fuerint reliqua. Quidam primo aggressu agni, in euentu vulpes comperiuntur.

E fimbria de texto iudico.

*)ek tou= kraspe/dou to\ u(/fasma [note of the transcriber: in the print: gnnw/skw] ginw/skw, id est, E fimbria textum omne cognosco. hoc est, ex vno aliquo pusillo reliquorum facimus coniecturam. Translatum a negotiatoribus, qui, inspecta texti margine, facile de vniuerso, cuiusmodi sit, iudicant.

De gustu cognosco.

*)ek geu/matos2 ginw/skw, id est, Ex degustatione iudico, hoc est, ex minima experientia. Ductum item a negotiatoribus, qui, gustato duntaxat vino, aut oleo, de reliquo mox pronunciant. Est enim cuiusque arboris foetui suus quidam sapor, et indoles, et forma quoque peculiaris; quae quoties mutarentur in diuersum, pro ostento habitum fuit, vt eleganter Theophrastus in historia plantarum libro secundo, capite quarto. Vnde Plinius: Ad eum, inquit, gustum tibi reliqua promitto. Seneca: Et gustum tibi dare volui. Et degustationem huiusmodi experientiam vocamus. Haud alienum fuerit huc asscribere, quod Irenaeus refert prouerbii nomine, vt discas mare salsum esse, nihil opus totum ebibere. Siquidem e paucis guttis deprehendere licet, quale sit vniuersum mare.

Aethiopem ex vultu iudico.

*to\n ai)qi/opa e)k th=s2 o)/yeos2 ginw/skw, id est, Aethiopem ex ipso vultu cognosco. Praefert quisque aliquo signo, cuiusmodi sit moribus. Praesefert enim Aethiops, nigrore vultus, intortis capillis, labris tumentibus, dentium candore, patriam suam. Nam vestem mutare potest Aethiops, faciem non potest.

De fructu arborem cognosco.

*)ek tou= karpou= to\ de/ndron ginw/skw, id est, E foetu cognosco arborem: e factis hominem iudico. Nam simulatio nec diuturna potest esse, nec fieri potest, quin, alicunde cedens naturae, prodat animi morbum.

In tenebris saltare.

*)en tw=| sko/tw| o)rxei=sqai, id est, In tenebris saltare. Est, rem gerere clanculum, nullo teste, nulloque iudice. Translatum ab iis, qui choros ducunt, quos in tenebris nemo queat diiudicare, recte ne, an secus moueant pedes. Lucianus in Sectis, *)en sko/tw| fasi\n o)rxoi/meqa, id est, In tenebris, vt aiunt, saltaremus. Quibus ex verbis videtur adagium dici posse etiam in illos, qui temere, nulloque iudicio, nulla certa ratione rem agunt. Sentit enim Lucianus, nos, philosophia destitutos, tanquam in tenebris saltaturos, vt, quidquid in manus venerit, id esse credamus, quod quaerebatur. Apparet huc tacite allusisse Platonem libro de Republ. octauo.

*(/ina mh\ skoteinw=s2 dialegw/meqa, prw=ton o(risw/meqa, id est, Ne tenebrose disseramus, prius definiamus, Nam qui confuse disputat, velut in tenebris saltat.

Areopagita.

*)areiopagi/ths2 id est, Areopagita. De tristi seueroque dicebatur, aut etiam de iudice vehementer incorrupto. Inuentiur et *skuqrwpo/teros2 a)reiopagi/tou, id est, Tristior Areopagita. Athenis summa erat Areopagitarum auctoritas: hi erant iudices, qui de capitalibus causis pronunciabant, tanta integritate, vt noctu atque in tenebris, non interdiu, neque luci causas cognoscerent: quo non dicentes, sed duntaxat quae dicerentur spectarent. Id ita esse, testatur Lucianus in Sectis. Adlusit ad prouerbium Cicero ad Atticum libro 2. Senatus a)/reios2 pa/gos, nihil constantius, nil seuerius, nil fortius. Idem eiusdem operis libr. 4. Ex quo intellectum tres tou\s2 a)reiopagi/tas2, ambitum, comitia, interregnum, maiestatem, totam denique Rempublicam flocci non facere.

Atticus aspectus.

*)attiko\n ble/pos2, id est, Atticus aspectus, perinde est, quasi dicas, os impudens. In eos dicebatur, qui vultu ipso prae se ferebant impudentiam, dicendique confidentiam. Nam hoc vitio notati sunt Atticorum mores, Aristophanes in Nubibus:

Sic enim loquitur Strepsiades de filio socratica e schola redeunte, quem ex ipsa fronte coniicit, malam causam agere posse, quod nescimus quid Atticae astutiae simul atque impudentiae praeferret. Quin et Achilles apud Homerum Agamemnonem appellat kunw/phn, ob impudentiam. tales et kunoblw=pas2, dici, admonet Hesychius.

Lari sacrificant.

*(esti/a| qu/ousin id est, Lari facrificant. In tenaces dicetur, qui de suis nemini quidquam impartiunt: aut in conuiuas edaces, qui nihil appositis epulis mittunt amicis: neque quidquam faciunt reliquum. Nam antiquis religiosum erat, ex iis, quae laribus immolabantur, aliquid foras efferre. Huc adlusit Aristophanes in Pluto, apud quem Carion Mercurio obsecranti, vt aliquid sibi de sacrificio, quod intus agebatur impertiant: a)ll', inquit, ou)k e)kfora\, id est, Efferre nequaquam licet. Item in eadem fabula mulieri volenti pro foribus spargere bellaria:

*)/endon ge inquit, para\ th\n e(sti/an, w(/sper no/mos,
*ou)de e)kfe/rein prepw=de/s2 e)stin a)lla\ ei)sfe/rein.

Intus profecto, vt moris est, apud Larem,
Nam nefas efferre quidquam, inferre sed decet magis.

Apud Romanos auctore Plutarcho, nefas erat mensam prorsus inanem tolli: vel quod innuerent semper aliquid reseruandum in tempus posterum: vel vt assuescerent temperare cupiditati, a praesentibus abstinentes: vel vt hoc pacto seruorum animos sibi conciliarent, cum quibus mensam aliquo pacto communem habere viderentur: vel quod religiosum haberetur in sacris quidquam vacuum conspici. Porro mensa sacra quaedam res est. Cato libro De re rustica monet, vt villica certis

diebus Lari sacrificet pro copia, addita foco corona. Huic diuersum adagium fingi poterit th=| e(ka/th| qu/ein, id est, Hecatae sacrum facere. Siquidem in huius deae sacris, ij, qui coenam inferebant, ipsi nihil inde gustabant, neque quidquam auferebant praeter tumultum et fumum, vt inquit in Symposiacis Plutarchus. Idem fieri consueuit, si quid inferebatur reliquis diis, quos a)po tropai/ous2 appellant. Torquebitur in eos, qui aliis consulunt, non sibi, aliis parant opes, ipsi non fruuntur.

Proteruiam fecit.

ERAT hoc religiosum in nonnullis etiam aliis hostiis, ne quid ex sacris epulis relinqueretur: aut, si quid reliquum esset, id igni absumeretur. Porro id genus sacrificii Romani Proteruiam appellant. Vnde celebratur illud Catonis festiuiter dictum in Albidium quendam, qui partrimonium vniuersum luxu absumserat, vnis exceptis aedibus, quae incendio conflagrarunt: Proteruiam, inquit, fecit propterea quod ea, quae comesse non potuerit, quasi combussisset. Auctor Macrobius lib. Saturnalium secundo. Ad hoc facit, quod apud Athenaeum libro octauo, Theocritus Chius Diocliti Gurgiti, qui, deuorato pisce calido, dixit se caelum exussisse: Vnum, inquit, illud tibi superest, vt mare ebibas, atque ita tres res omnium maximas confeceris, terram, mare, caelum. At, quoties sumptus superat quaestum, nec morbus decedit iam in naturam versus, quid superest, nisi vt ad malas artes vertant sese, quo luxui semper gliscenti suppeditet pecunia? Si legum seueritas coerceret talium intemperantiam, non essent tam multi, quibus supplicia vel infligere cogeretur, vel condonare. Per aleam enim, chartas, scorta, compotationes, et otium venitur ad aes alienum, mox ad rapinas, et sycophantas. Curritur in militiam, redeunt cum praeda non ab hostibus parta. His rudimentis exercitati, nullum horrent facinus. Apud veteres erant leges sumtuariae, atque adeo Corinthi, quae ciuitas erat caeteris corruptior, tamen lex erat opposita, sumtuosius, quam pro rei familiaris modo, viuentibus. Eam apud Athenaeum libro sexto Diphilus refert hisce versibus:

*toiou=to no/mimo/n e)sti be/ltist' e)nqa/de
*korinqi/ois2, i(/n a)/ntin' o)ywnou=nt' a)ei\
*lampra=s2 o(rw=men, tou=ton a)nakri/nein po/qen
*zh=| kai\ ti/ poiw=n. ka/n me\n ou)si/an e)/xh|,
*h(=s2 ai( pro/sodoi lu/ousi ta)nalw/mata,
*)ea=n a)pola/uein tou=ton h)/dh tou= bi/ou.
*)ea\n d' u(pe\r th\n ou)si/an dapanw=n tu/xh|,
*)apei=pon au)tw=| tou=to mh\ poiei=n e)/ti.
*(/os2 d a)\n de\ mh\ pei/qht' e)pe/balon zhmi/an.
*)ea\n de\ mhd' o(tiou=n e)/xwn zh= polutelw=s2,
*tw=| dhmi/w| pare/dwkan au)to\n. h(ra/kleis2.
*ou)k e)nde/xetai ga\r zh=n a)/neu kakou= tino\s2
*tou=ton, suni+/hs2. a)ll' a)nagkai/ws2 e)/xei
*)\h lwpodutei=n nukto\s2, h)/toi xwruxei=n,
*)\h tw=n poiou/ntwn tau=ta koinwnei=n tisi\n,
*)\h sukofantei=n kat' a)gora\n, h)\ marturei=n
*yeudh=. toiou=ton e)kkaqai/romen ge/nos.

Hoc lege cautum est hic apud Corinthios
Si quempiam obsonare semper splendide
Videmus, hunc rogamus, vnde viuat, et
Quid faciat operis: si facultates habet,
Vt reditus harum soluere expensas queat,
Perpetimur illum perfrui bonis suis.
Sin forte sumptus superat ea, quae possidet,

Hic funis nihil attraxit.

*au(/th me\n mh/rinqos2 ou)de\n e)/spasen. id est: Funis quidem iste piscium attraxit nihil. Senarius prouerbialis, quo significabant operam frustra sumptam, neque ex sententia euenisse, quod quis conabatur. Translatum ab hamato funiculo piscantibus, qui saepe hamum retrahunt inanem. Natum videtur ex fabula Aristophanis, cui titulus, qesmoforia/zousas2, vbi legitur hic Senarius. Ad adagium allusit idem in Vespis: *)all' ou)k e)/spasen, id est, Atqui non attraxit. De eo, qui tetenderat patri laqueum, ne quo exiret.

Semper tibi pendeat hamus.

Casus vbique valet, semper tibi pendeat hamus,
Quo minime credis gurgite piscis erit.

Semper experienda fortuna, et omnis tentanda occasio. Similie illi: Omnem mouere lapidem.

Diues aut iniquus est, aut iniqui haeres.

DIVVS Hieronymus ad Hedibiam scribit in hunc modum: Vnde et illa vulgata sententia nobis videtur esse verissima: Diues, aut iniquus, aut iniqui haeres. Quod si verum est illud Hesiodium, non omnino temere esse quidquid vulgo dicunt mortales, prouerbium hoc haud oscitanter expendendum est ijs, qui suis opibus stulte se iactant. Neque enim fere parantur ingentes opes sine fraude. Et aut ipse possessor eas per fas nefasque congessit, aut certe successit ei, qui has ea parauit via. Plato lib. De legibus 5 *(ws2 te o( lo/gos2 h(mi=n o)rqos2, w(s2 ou)k ei)sin oi( pamplou/sioi a)gaqoi\. id est. Ita verum est, quod vulgo dicimus, admodum diuites non esse bonos. Circumfertur apud Graecos et hic versiculus ex Menandri comoedijs:

Huc respexit ille, qui Syllae, iactanti sese, dixisse legitur: Quo modo vir bonus esse potes, qui tantas possideas opes, cum a patre nihil tibi sit relictum? Refert Plutarchus in illius vita.

Herculanus nodus.

*(hra/kleion a(/mma. id est. Herculeus nodus, pro vinculo arctissimo, atque indissolubili, legitur apud eruditos. Seneca ad Lucilium: Vnus tibi nodus, sed Herculeus restat. Sic enim vocat syllogismum, qui vix dissolui posset. Quod in eos quadrabit, qui sunt arctissima necessitudine copulati.

Idque vnde sit natum, Plutarchus propemodum indicat in Alexandri vita. Scribit enim, Alexandrum Magnum subacto oppido Gordio, Midae regia, visere voluisse plaustrum illud celebre, mirando artificio ex corni libro connexum. De quo talis fama apud barbaros increbuerat, quisquis eius nodos explicuisset, ei totius orbis imperium portendi fatis. Alexander ense dissecuit. Aristobulus scribit eum facilime dissoluisse, nempe adempto clauo, quo temoni iugum annectitur. Allusit huc Ausonius, scribens Paulino suo, Nae tu Alexandri Macedonis peruicaciam supergressus es? qui fatalis iugi lora, cum soluere non posset, abscidit, et Pythiae specu, quod nefas erat patere, penetrauit. Rursus ad eundem in carmine,

Ocius illa iuga fatalis soluere lora
Pellaeum potuisse ducem reor, abdita opertis
Principiis, et vtroque caput celantia nodo.

Nodum autem eum, quem ostendit Hercules, religiosum ac sacrum apud priscos fuisse, satis liquet ex iis Plinii verbis, quae sunt in historia mundi, lib. 28. cap. 7. Ac vulnera nodo Herculis paeligare, mirum quantum ocyor medicina est. Atque etiam quotidiani cinctus tali nodo, vim quandam vtilem habere dicuntur. Festus Pompeius ostendit antiquitus fuisse morem, vt noua nupta laneo cingulo praecingeretur, vincto nodo Herculis: quem vir ominis gratia soluebat in lecto, vt et ipse felix esset in liberis suscipiendis: nam Hercules septuaginta libros reliquit. Athenaeus libro 11. tradit Heracliotas Boeotiae gentem hoc insigni a caeteris distingui, o(/ti e)/pestin e)pi\ tou= w)/twn au)toi=s2 o( lego/menos h(ra/kleios desmo\s2, id est, quod super aures gestent vinculum, quod Herculanum dicitur. In consimilem sensum M. Tullius vsurpauit, Trabali clauo, actione in Verrem 6. Et vt hoc beneficium quemadmodum dicitur, trabali clauo figeret, cum consilio causam Mamertinorum cognoscit. Meminit et Horatius clauorum Trabalium.

Fuere quondam strenui Milesii.

Hoc senario notabant eos, qui a pristina fortuna defluxissent, aut a maiorum moribus degenerassent. Breuiter in omnes quadrabit, qui desierunt esse quod erant, facti deteriores. In senem, in pauperem factum e diuite: in priuatum, qui quandoque regnarit: in obscurum, qui aliquando floruerit. Origo proverbii varie narratur a Graecis. Quidam aiunt Milesios olim belli gloria praeter caeteros floruisse, adeo, vt quoscunque bello lacesserent, eos superarent. Proinde Polycrates Samiorum tyrannus, bellum quoddam gesturus, cum in animo haberet Milesios socios ad eam rem accersere, oraculum super eo negocio consuluit. Deus respondit. Quondam fuere strenui Milesii. Alii diuersam afferunt fabulam. Cum Cares bellum aduersus quosdam molirentur, statuissentque eius gentis auxiliis vti, quae tum esset inter finitimos pollentissima, quidam Milesios accersendos censuerunt, alii cum Persis res componendas. Itaque consultus hac de re Apollo, respondit modo dictum senarium. Dissipato per omnem Asiam oraculo, Milesii

propemodum omnes in praelio cum Persis collocato, caesi sunt. Itaque oraculum cum risu in proverbium abiit. Rursum alii scribunt: Cares, cum Dario belligerantes, iuxta vetus quoddam oraculum, quo monebantur, vt fortissimos auxilio advocarent, in Branchidas fuisse profectos: atque eius loci deum consuluisse, num Milesiorum auxiliis oporteret vti, atque eum respondisse: Quondam fortes fuisse Milesios, significantem videlicet, eos iam imbelles esse, et deliciis effeminatos. Verum hoc commentum ex ipsa temporis ratione coarguit Zenodotus. Siquidem hunc senarium legimus apud Anacreontem, qui floruit aetate Cyri, Persarum regis, a quo Darius fuerit tertius. Angelus itaque Politianus maluit ad Milesiorum mores in mollitiem versos referre: quemadmodum facit et Athenaeus libro Dipnos. 12. Vsurpat hoc adagium semel atque iterum Aristoph. In Pluto:

Dicitur autem sub persona adolescentis, qui revocatus ab anu, quam pauper aliquando diuitem emolumenti gratia coluerat, tunc diues effectus, eandem exhaustam fastidit. Allusit eodem in Vespis, iocans in senes,

*)\w pa/lai po/t' o)/ntes2 u(mei=s2 a)/lkimoi me\n e)n xoroi=s2,
*)/alkimoi d' e)n ma/xaisin,
*kai\ kat' au)to\ dh\ tou=to mo/non, a)/ndres2 maximw/tatoi,
*pri\n po/t' h)=n pri\n tau=ta. nu=n
*d' oixetai/ ge, ku/knou poliw/tero dh\.

i. O qui quondam fortes fuistis in choreis, fortes in pugnis: et secundum hoc denique tantum viri pugnacissimi: prius olim fuerunt, prius ista: nunc vero perierunt, cygno magis cani iam. Aristophanes in Ranis notat milh/sia strw/mata id est, stragulas Milesias, vt deliciis effeminatorum. Vsurpatur et a Synesio in epistola quadam ad Philosophon mulierem, significans sese a pristina felicitate redactum ad calamitatem.

Fuimus Troes.

*)=hmen trw=es2, id est, Fuimus Troes. Hic loquendi color in Graecanicis tragoediis adeo passim obuius est, vt tanquam in adagium abierit, vbi periisse quempiam significant: Euripides in Hecuba: *ka)gw\ ga\r h)=n pote\, id est Et quondam ego fui. Sophocles in Electra:

Nos quoque floruimus, sed flos fuit ille caducus.
Flammaque de stipula nostra, breuisque fuit.

Ad eandem figuram pertinet et illud ex Terentiana fabula, cui titulus e(auto\n timwrou/menos. Immo habui, Chreme, tanquam periisse significans.

Item illud ex Rudentibus Plauti. Miserum istuc verbum et pessimum est, habuisse. Praeterea nobilis illa vox M. Tullii de coniuratis supplicio affectis. Vixerunt: cum occisos significaret. Hanc sermonis figuram ex antiquissima illa Lacedaemonii chori cantilena putant increbuisse. Eius chori mentionem facit Plutarchus in libello, cui titulus, Quo pacto laudare se quispiam citra inuidiam possit. Meminit et Diogenianus in Graecorum adagiorum Collectaneis. Constabat autem is chorus triplici serie, atque orbe, senum, puerorum, iuuenum. Senum haec erat cantio:

Hunc chorum, quem trixori/an vocant, instituit apud Lacedaemonios Tyrtaeus, iuxta triplex aetatum discrimen. Nam pueritia ingressus est vitae; virilis aetas, progressus; senecta exitus.

Pyraustae interitus.

*purau/stou mo/ros, id est, Pyraustae interitus. In eos dicebatur, qui sibiipsis exitium accersunt. Ait enim Zenodotus, Pyraustam insectum esse, quod lucernis aduolet, atque ita exustis alis concidat, pereatque. Citat autem hunc ex Aeschylo senarium:

Tradit eadem de Pyrausta Aelianus De natura animantium libr. 12. citans eundem ex Aeschylo locum. Meminit de Pyrausta et Plinius lib. 11. c. 36. Gignit, inquiens, aliqua et contrarium natura elementum, siquidem in Cypri aerariis fornacibus ex medio igni maioris muscae magnitudine, volat pennatum quadrupes, appellatur Pyralis, â quibusdam Pyrausta, aut, vt nonnulli codices habent, pyrotus. Quamdiu est in igne, viuit: cum euasit longiore paulo volatu, tunc emoritur. Cuiusmodi ferme tradidit Aristoteles lib. 3. De animalibus, e niue vetustiore vermem nasci, qui niue exemptus non viuat. Eum nos vidimus in Alpibus. Quod si placet ad hoc referre adagium, conveniet et in eos, qui w)ku/moroi sunt, id est, qui celeriter intereunt. Nec inuenuste deflecteretur in eos, qui nusquam viuere possunt, nisi in propria patria: si contingat agere peregre, rebus omnibus offenduntur.

Post festum venisti.

*kato/pin th=s2 e(orth=s2 h(/keis2, id est, Post festum venisti. Refertur a Diogeniano. Dicitur in eos, qui negocio cuipiam egregio non interfuerunt: propterea quod serius, iam re peracta, accesserint. Socrates in Gorgia Platonis: a)ll' h)\to\ lego/menon, kato/pin e(orth=s2 h(/komen, kai\ u(sterou=men, id est, Num, inquit, post festum, quemadmodum dici consueuit, venimus, ac serius? Legitur et hoc pacto: panaqhnai/wn kato/pin, id est, Post Panathenaea. Item puqi/wn u(/steron h(=kes2, id est, Post Pythia venisti.

Merx vltronea putet.

MERCES vltroneae putent, id est, ingrata sunt, quae vltro non petentibus offeruntur. Translatum videtur a negotiatoribus, qui merces a venditore vltro oblatas, suspectas habere solent, quasi studeant eas extrudere. Adagium refertur a Diuo Hieronymo in quaestionibus Hebraicis: Tritum, inquit, proverbium est, vltroneas putere merces. Vnde et nos de industria dicenda reticemus, vt auidius velis audire, quae tacita sunt. Vsurpat idem in epistola ad Demetriadem virginem. Ab hac sententia non abludit illud Ouidianum:

Quod venit ex facili, faciles, segnesque tenemus.
Quod spe quodque metu torsit, habere iuuat.

Quin vulgo etiamnum in ore est, vltro delatum obsequium plerunque ingratum esse. Cui tamen refragetur Mimus ille non insulsus:

Illotis pedibus ingredi.

*)ani/ptois2 posi\n a)nabai/nein, id est, Illotis pedibus ingredi. Est, confidenter, atque imperite rem egregiam aggredi, tanquam profane, et irreuerenter. Translatum a sacrorum caeremoniis, in quibus omnia pura, lotaque iubebantur exhiberi. Lucianus in Demonactis vita, *ou) mh\n a)ni/ptoi/s2 ge posi\ to\ tou= lo/gou, pro\s2 ta=uta h(=cen id est, Haudquaquam illotis, vt aiunt, pedibus ad ista venerat, hoc est, neutiquam inexercitatus, neque rudis. Idem in Rhetorum praeceptore notat eos, qui a)ni/ptois2 posi\n, id est, nullis bonis disciplinis instructi, ad rhetoricum munus accedunt. Aeneas sophista in epistola quadam: *oi( me\n polloi\, to\ dh\ lego/menon, a)ni/ptois2 posi\n e)piphdw=si toi=s2 i(eroi=s2, id est, Plerique quidem illotis, quod aiunt, pedibus irrumpunt ad sacra. Aulus Gellius in Noctibus: Illotis, quod aiunt, pedibus et verbis, reprehendit doctissimi hominis orationem. Macrobius Saturnal. lib. 1. Illotis pedibus praetereunt. De literatoribus loquitur, qui reconditam illam in Virgiliano poemate doctrinam negligunt. Huiusmodi Galenus libro De virtute simplicium remediorum 7. a)muh/tous2 vocat, kai\ bebh/lous2. kai\ ou)de\n, inquit, i)/sws2 qaumasto\n, ei)/ge kai\ musthri/wn bi/blous2 e)to/lmhsan e(/nioi to=u a)muh/twn a)naginw/skein. a)ll' ou)t' e)kei/nas2 e)/grayan oi( gra/yantes2 toi=s2 bebh/lois2, ou)t' e)gw\ tau=ta toi=s2 mh/ pw peri\ ta\ pra=ta gegumnasme/nois2 id est, Ac fortassis haudquaquam mirum est, si et mysteriorum libros quidam sacris non initiati sunt ausi legere. At eos libros nec illi, qui scripserunt, scripserunt profanis, nec ego haec scribo iis, qui nondum in primis rudimentis sunt exercitati. In genere sermonem omnem parum verecundum, nimisque procacem, ac petulantem, illotum proverbio vocant.

Illotis manibus.

*)ani/ptois2 xersi\n, id est, Illotis manibus. A Diogeniano refertur, pro eo, quod est, irreuerenter, atque imparate. Translatum item a sacrorum puritate. Hesiodus in Operibus et Diebus vetat, ne quis mane Ioui libet vinum xersi\n a)ni/ptois2, id est, manibus illotis.

*mhde/ pot' e)c h)ou=s2 dh\ lei/bein ai)/qopa oi)=non
*xersi a)ni/ptoisin mhd' a)/llois2 a)qana/toisin.

Ac ne vel amnem quispiam ingrediatur, aut fontem xei=ras2 a)/niptos2, idem vetat, id est, manibus illotis. Vnde xe/rnibos apud Homerum crebra mentio. Ea vox perinde sonat, quasi dicat manuum lotionem, a qua rem diuinam antiquitus auspicabantur, atque etiam conuiuium, vtpote rem sacram. Gregorius, cognomento Theologus, in Apologia De fuga sua in Pontum coniungit vtrunque. a)ni/ptois2 xersi\n, o(\ dh\ le/getai, kai\ a)muh/tois2 posi\ toi=s2 agiwta/tois2 e(autou\s2 e)pisa/gousin, id est, Illotis, vt dici solet, manibus, ac profanis pedibus, semet rebus sacratissimis ingerunt. Caius lib. Pandec. 1. Titulo de Origine iuris: Si in foro, inquit, causas dicentibus nefas, vt ita dixerim, videtur esse, nulla praefatione facta iudici rem exponere, quanto magis interpretationem promittentibus inconueniens erit, omissis initiis, atque origine non repetita, atque illotis, vt ita dixerim, manibus, protinus materiam interpretationis tractare? Vtrunque proverbium recte vsurpabitur in eos, qui vel audacius, vel parum instructi rebus his, quibus oportuit, negocium inuadunt: veluti, si quis principis munus capessat, nulla neque virtute, neque sapientia, neque rerum vsu praeditus.

Aquilae senecta.

*)aetou= gh=ras2, id est, Aquilae senecta. In senes dicebatur bibaces magis, quam edaces. Nam Plinius libro 10. cap. 3. refert, aquilas neque senio, neque aegritudine oppetere, sed fame: in tantum superiore accrescente rostro, vt aperiri non queat. Eoque aquilam tantum in senecta bibere, aut de praeda sanguinem sugere: cum nullae fere aues aduncis vnguibus vtantur potu, praeter tinnunculum et miluum: quanquam hi quoque perquam raro bibant. Auctor Aristoteles libro De natura animalium 8. Sed idem libro 9. narrans de aquilae rostro eadem ferme, quae Plinius, addit huic rei datam fabulam, quae significat hoc ideo accidere aquilae, quod olim, cum homo esset, hospiti fecit iniuriam. Terentius in Heautontimorumeno. Visa vero est, quod dici solet, Aquilae senectus. Verba sunt Syri, adulantis hero, quod pridie strenue bibisset in conuiuio. Est autem veluti peculiaris senibus bibacitas. Siue quod natura frigus aetatis, vini calore pensare desiderat: siue quod vini hilaritas minuit senectutis molestiam. Vnde Plato quoque, cum iuuenibus in totum interdixerit vsum vini, viris moderatum permiserit, senibus largiores compotationes concedit. Tum, cur senectus sit vinosior, causam reddit etiam Alexander Aphrodiseus in problemate quarto ab vltimo, quod aetas ingrauescens minuat calorem, vinum autem humectet simul et calefaciat. Vnde et vulgo lac senum dicitur. Fertur et prisci Catonis Saepe mero caluisse virtus, vt inquit Flaccus.

Aquilae senecta, Corydi iuuenta.

*)aetou= gh=ras2, koru/dou neo/ths2, id est, Aquilae senecta, Corydi iuuenta. De viuida, viridique senecta, quae praestantior sit aliquorum iuuenta. Nam anus aquila praestat Corydo auiculae, etiam aetate integra. Citra allegoriam extulit Euripides in Andromache:

Camelus vel scabiosa complurium asinorum gestat onera.

*ka/mulos2 kai\ ywriw=sa, pollw=n o)/nwn a)nati/qetai forti/a id est, Camelus etiam scabiosa, complurium asinorum tollit onera. De iis, qui vsque adeo praecellunt quosdam, vt etiam senes, aut alioquin aegroti, praestantiores tamen sint illis integris. Aut de his, qui, rebus parum prosperis, tamen plus valent ob pristinae fortunae reliquias, quam alii rebus integris. Vsus est Synesius.

Palinodiam canere.

*palinw|dei=n, id est, Palinodiam canere, est, diuersum ab his, quae prius dixeris, dicere, atque in contrarium vertere sententiam. Translatum est a Sthesichori Lyrici poetae facto: cuius meminit Plato in Phoedro. Is, cum Helenam carmine vituperasset, oculis orbatus est. Intelligens autem (Achille, sicut scribit Pausanias in Laconicis, Helenae iussu nunciante) caecitatis suae causam, protinus palinodiam cecinit: Helenamque prius vituperatam laudauit, itaque visum recepit. Hunc Socrates iocatur sese velle imitari, et amoris vituperati prius canere palinodiam, quam orbetur oculis. Sonat autem Graece palinw|di/a, quasi dicas recantationem. Quo quidem verbo Flaccus vsus est in Odis, promittens palinodiam amicae, quam contumeliose carmine prouocarat:

M. Tull. ad Atticum: Expecta palinodiam diuinam. Vsurpauit hoc adagium nominatim prouerbii vice Ioannes Chrysostomus. Item Plato in epist. ad Dionysium tertia.

Vertere vela. Funem reducere.

VERTERE vela, est, in diuersum mutare sententiam, vitaeque institutum. Horatius in Odis:

Translata metaphora a nauigantibus, qui cursus errorem versis velis corrigunt. Hanc Persius in quinta Satyra nonnihil nouans, Funem reducere dixit, pro eo, quod est, institutum mutare in diuersum:

Venia primum experienti.

*suggnw/mh prwtopei/rw|, id est, Venia primum experienti. Refertur a Diogeniano. Ignoscendum his, qui rudes non quopiam in negotio incipiunt versari, si quid per imperitiam peccarint. Chrysostomus sententiam extulit in homilia quadam: kai\ to\ me\n e)n a)rxh=| peso/nti sugginw/skomen a(/pantes2 dia\ th\n a)peiri/an, id est, Et ei, qui lapsus est in initio, veniam damus omnes, ob imperitiam. Fertur et hoc, *suggnw/mh tw=| prw=ton a(marta/nonti, id est, Veniam primum delinquenti. Pindarus in Hymnis, ta\s2 du/o a)mplaki/as2 ferepo/nous2, dixit, quod iteratum facinus, non oportet impunitum esse. Alibi retulimus di\s2 pro\s2 to\n au)to\n li/qon. Celsus lib. Pandect. 1. Tit. de legibus et senat. Nam ad ea potius debet aptari ius, quae et frequenter fiunt, et facile, quam ad ea, quae perraro eueniunt, quia, quae semel, aut bis, vt ait

Theophrastus, accidunt, contemnunt legislatores. Theophrasti Graeca sic habent: ta\ ga\r a(/pac h)\ di\s2 parabai/nousi nomoqe/tai.

Euripus homo.

*eu)/ripos2 a)/nqrwpos2, id est, Euripus homo. In inconstantes, ac morib. inaequalibus homines dicetur. Quadrabit et in fortunae vices: quae res mortalium, velut aestu quodam, sursum ac deorsum iactat: vt recte dixerit Plautus in Captiui duo: Dii nos, quasi pilas, homines habent. A maris Euripi prodigiosa quadam reciprocandi celeritate ducta metaphora. Est autem Euripus, maris pars inter Aulidem Boeotiae portum, et Euboeam insulam: cuius meminit Strabo libro nono, et Plin. libro secundo. Et quorundam tamen, inquit, priuata natura est, velut Taurominitani Euripi saepius, et in Euboea septies die, ac nocte reciprocantis, tam rapida conuersione, vt, quemadmodum auctor est Pomponius Mela, ventos, ac etiam plena ventis nauigia secum portet. Neque dum huius tam stupendae rei causa satis idonea peruestigata est a scriptorib. Etiamsi T. Liuius, secundi belli Punici lib. octauo, a ventis quibusdam illic flantib. ita rapi credit. Seneca in Hercule OEtaeo:

Euripus vndas flectit instabilis vagas,
Septemque rursus flectit, et totidem refert,
Dum lassum Titan mergit Oceano iubar.

Cicero pro Cn. Plancio: Quod fretum, quem Euripum, tot motus, tantas, tam varias habere creditis agitationes, commutationes, fluctus, quantas perturbationes, et quantos aestus habet ratio comitiorum? Obiicit Aeschines Demostheni, quod, subinde commutata factione, Euripum ipsum inconstantia sua vicisset. Vnde Graeci Euripiston, hominem incerta fide vocant. Gregorius Theologus in Epistola quadam ad Sophronium equitum magistrum, o(ra=s2 oi(=a ta\ h(me/tera, kai\ o(/pws2 ku/klos2 ti\s2 tw=n a)nqrwpi/nwn peritre/xei pragma/twn, nu=n me\n tw=n, nu=n de\ tou= a)nqou/ntwn kai\ a)panqou/ntwn, kai\ ou)/te tou= e)upra/ttein e(stw=tos2 h(mi=n, ou)/te tou= dustuxei=n, o(\ dh\ le/gousin, a)lla\ ta/xista metakinome/nou kai\ metapi/ptontos2, w(s2 au)/rais2 ei)=nai ma=llon pisteu/ein kai\ gra/mmasi toi=s2 kaq' u(/datos2, h)\ a)nqrw/pwn eu)hmeri/a|, id est, Vides, quae sit conditio rerum nostrarum, vtque rota quaedam negotiorum humanorum cursu circumagatur, nunc his, nunc illis florentibus, ac marcentibus, dum neque prosperitas, neque aduersitas, vt aiunt, nobis constat, sed quam ocissime in diuersum mutatur, ac transilit, vt auris, ac literis aquae inscriptis fidere liceat citius, quam humanae felicitati. His verbis pulchre depingit Euripum humanae conditionis. Inuenitur et tu/xh eu)/ripos2, id est, Fortuna volubilis. Nihil enim hac instabilius, et eu)/ripos2 dia/noia, quod cogitatio nunc huc nunc illuc feratur.

Endymionis somnum dormis.

*)endumi/wnos2 u(/pnon kaqeu/deis2, id est, Endymionis somnum dormis. In eos quadrabit, qui sese immodico somno saginant, aut qui diuturno in otio versantur, nec vllis se negotiis exercent, sed mollem, feriatamque agunt vitam. Natum a fabula notissima Endymionis. is erat puer apprime formosus, ac Lunae adamatus. Cui quidem illa a patre Ioue precib.

impetrauit, vt, quidquid optasset, id ferret. Optauit Endymion, vt perpetuum dormiret somnum, a)qa/natos2, kai\ a)gh/rws2 me/nwn id est, Immortalis perseuerans, et expers senii. Vsus est hoc adagio Aristoteles decimo Moralium libro, colligens neque otium conuenire diis, neque rursus vllam aliam actionem illis dignam videri, praeter contemplationem. Porro, cum constet inter omnes, illos viuere, consentaneum est eosdem et agere quippiam: Neque enim, inquit, oportet eos Endymionis, vt aiunt, dormire somnum. Cicero libro de Finib. quinto, disserens id maxime nobis insitum a natura, vt agamus aliquid: Itaque, inquit, ne si iucundissimis quidem nos somniis vsuros putemus, Endymionis somnum nobis nolimus dari, idque si accidat, mortis instar putemus. Idem Tusc. quaest. lib. 1. Quanquam, qui leuiorem faciunt, somni similimam volunt esse. Quasi vero quisquam ita nonaginta annos velit viuere, vt, cum sexaginta confecerit, reliquos dormiat. Ne sues quidem id velint, non modo ipse. Endymion vero, si fabulam audire volumus, quando in Latmio obdormiuit, qui est mons Cariae, nondum est experrectus.

Vltra Epimenidem dormis.

*upe\r to\n e)pimeni/dhn kekoi/mhsai, id est, Vltra Epimenidis somnum dormiuisti. In eos dicetur, qui perpetuum agunt otium. Historia de Epimenide Cretensi extat in Noctib. Gellianis, extat et apud Diogenem Laertium. Is, ambulando fessus, in specum quendam subierat, illic obdormiuit: nec experrectus est a somno ante exactos annos 57. Meminit huius Plin. lib. 7. cap. 52. his verbis, Magna quidem fabulositate, quam equidem et in Gnosio Epimenide simili modo accipio: puerum, aestu, et itinere fessum, in specu septem et quinquaginta dormisse annis: rerum faciem, mutationemque mirantem, velut postero experrectum die: hinc pari numero dierum, senio ingruente, vt tamen in septimum et quinquagesimum atque centesimum vitae duraret annum. Lucianus in Timone: *upe\r to\n e)pimeni/dhn ga\r kekoi/mhsai, Nam ipsum etiam Epimenidem somno vicisti.

Matura satio saepe decipit, sera semper mala est.

COLVMELLA de re rustica scribit hunc in modum: Sed cum omnia in agricultura strenue facienda sunt, tum maxime sementis. Vetus est agricolarum prouerbium: maturam sationem saepe decipere solere, seram nunquam, quin mala sit. Hactenus Columella. Admonet adagium, in omni negotio maturandum esse, neque paulo satius esse, occupare tempus legitimum, quam serius aggredi. Velut, si quis admoneat, vt puer, tenera adhuc aetate, praeceptoribus committatur erudiendus. Consultius enim anteuertere, quam prouectioribus annis tum demum incipere.

Fames Meliaea.

*limo\s2 mhliai=os2, id est, Fames Meliaea. De fame extrema, deque rebus difficilimis. Est enim Melus oppidum Thessaliae, quod Nicias, Atheniensium dux, obsedit, expugnauitque, non tam machinis bellicis, quam fame. Haec ferme Suidas. Idem effert hoc pacto, limw=| mhli/w|, fame Melia. Meminit huius historiae Thucydides in quinto. Prouerbium est apud Aristophanem in Auibus:

Saguntina fames.

SAGVNTINA fames consimili ratione in prouerbium venit. Historiae meminerunt T. Liuius, Val. Maximus, et M. Tullius in Philippicis. Est autem Saguntum Hispaniarum oppidum, iuxta flumen Hiberum, societate, foedereque coniunctum cum Romanis. id longa Poenorum obsidione, fameque eo redactum est, vt ciues, extructo in foro igni, quidquid erat pretiosarum rerum, in eum coniicerent, ac postremo, seque suosque liberos eodem praecipitarent, ne venirent in hostium manus. Ausonius: Iam iam peresam, iam Saguntina fame Lucaniacum liberet. Graeci vehementem et intolerandam famem, quaeque leipoqumi/an inducat, bou/limon appellant, et boulimia=n dicuntur, qui animo deficiunt, praesertim ob mediam. Aristoteles sectione octaua, problemate quarto, quaerit, cur in frigore et hibernis mensibus homines magis boulimiw=|sin, nam hoc verbo vtitur. et quam Aristoteles vocat boulimi/an, Theodorus vertit famem caninam. Mos erat olim apud Graecos, famem virgis ex aedibus eiicere, dicentes, e)/cw bou/limon, e)/sw plou=ton kai\ u(giei/an id est, Foras famem, intro diuitias, et sanitatem.

Famis campus.

*limou= pedi/on, id est, Famis campus. In ciuitates dicitur, ingenti fame pressas. Est autem locus quispiam hoc nomine. Addunt, cum aliquando illic summa fame laboraretur, apud Athenienses oraculum admonuisse, vt famem, loco designato, certis piaculis, placarent, illi designarunt campum, qui est post aerarium. Atque hinc eum locum, famis campum appellant.

Elephantum ex musca facis.

*)ele/fanta e)k mui/as2 poiei=s2, id est, Elephantum ex musca facis, id est, res exiguas verbis attollis, atque amplificas. Lucianus in Muscae encomio: *polla\ d' e)/ti e)/wn ei)pei=n, katapau/sw to\n lo/gon, mh\ kai\ do/cw kata\ th\n paroimi/an, e)le/fanta e)k mui/as2 poiei=n, id est, Multa adhuc commemorare possem, sed finem dicendi faciam, ne videar et ipse, iuxta tritum prouerbium, ex musca elephantum facere. Sumptum videri potest ex Homero, qui inter praelia deorum, et heroum, muscae improbitatem describit, cum hac inuictum, et acrem bellatorem conferens Menelaum Iliad. r. Quin et D. Augustinus libro contra Manichaeos de duabus animabus, non dubitat muscam conferre, ac praeferre soli, velut animal inanimi.

Elephantus non capit murem.

*)elefas2 mu=n ou)k a(li/skei, id est, Elephantus non capit murem. Generosus, et excelsus animus negligit praedas viles, ac lucella minuta. Vir egregie doctus non insectatur minutulos istos literatorum simios. Homo praepotens non offenditur iniuriolis tenuium.

Aquila thripas aspiciens.

*)aeto\s2 qri/pas2 o(rw=n id est, Aquila thripas aspiciens. De magnis, qui pusilla negligunt. Est qri\y auicula quaedam minutissima, quam aquila cum videat, vt est oculatissima, haud tamen dignatur persequi, vtpote praedam vnguib. suis parum dignam. Ad hunc quidem modum inuenitur in commentariis Graecorum, verum

De pilo pendet. De filo pendet.

*)ek trixo\s2 krema=tai, id est, De pilo pendet. De re vehementer periculosa. Videtur natum ab historia illa Dionysii tyranni, propter gladium de pilo in caput impendentem. Ad quod allusit Persius Satyra tertia:

Et magis auratis pendens laquearibus ensis
Purpureas subter ceruices terruit.

Citatur hic versiculus apud Macrobium lib. Saturnalium 1. ex Ennianorum annalium libro tertio:

Id est, versabitur in summo discrimine. Hoc dicto non est aliud hodie vulgo tritius. Synesius in epistola quadam a)po\ leptou= fasi\ mi/tou to\ zh=n h)rth=sqai, id est, Aiunt vitam de tenui pendere filo. Eodem pertinet dictum illud Laconicum, cuius meminit Plutarchus in Apophthegmatis Laconicis. Nam, cum quispiam Lampen Aeginitan efferret, tanquam longe ditissimum, propterea quod multa possideret nauigia, Lacon quidam, ou) prose/xw e)/fh th=| eu)daimoni/a| e)k sxoini/wn h)rthme/nh|, id est, Nihil, inquit, moror felicitatem de funiculis pendentem. Nimirum innuens, nauticas opes incertas esse, ac fortunae ludibriis obnoxias.

Nil intra est oleam, nil extra est in nuce duri.

EST versus prouerbialis apud Horatium in Epistolis, dicendus in eos, qui ad insaniam vsque impudentes, non verentur et confessa negare, et manifesto falsa pro certis affirmare: denique quiduis dicere, ne victi in disputando videantur. Qualem Plato inducit sophistam Euthydemum, qui canem aiebat suum patrem esse, et eundem patrem omnium, et omnes omnia scire, atque id genus portenta pertinaciter, ne coargueretur, asseuerabat. Carmen Horatianum est huiusmodi:

Nimirum inter sanos conuenit, et nucem corticem habere durum, et baccam oleae, lapillum intus durum. Proinde ludit operam, quisquis cum id genus hominib. disceptat, qui dicunt lucem tenebras, et tenebras lucem. Simile est quod affert Galenus De virtute simplicium remediorum lib. 2. quosdam Anaxagoram auctorem citasse, qui pronunciasset niuem non esse albam. Verba Galeni sic habent: kai/ tines2 e)c au)tou=, kai\ to\n *anacago/ran e)pikalou=ntai ma/rtura, peri\ xio/nos2 a)pofhna/menon w(s2 ou)k ei)/h leukh\. Atque istorum nonnulli, etiam Anaxagoram testem adducunt, qui de niue pronunciarit, quod non sit alba.

Iuppiter orbus.

*zeu\s2 a)/gonos2, id est, Iuppiter orbus. Vbi quis palam falsa asseuerat. Constat enim Ioui quam plurimos esse liberos, vtpote deo longe mulierosissimo, salacissimoque: qui non vna tantum corporis parte gignat, sed e femore Bacchum, e cerebro Palladem produxerit.

In mari aquam quaeris.

*)en qala/ssh| zhtei=s2 u(/dwr, id est, In mari quaeris aquam. Ibi quaeris, perinde quasi difficile inuentu, vbi nihil aliud occurrat: veluti si quis in moribus scelestissimi hominis vnum aut alterum admissum vestiget, cum tota vita sit contaminata: aut si quis in scriptoribus indoctis pauca captet, quae reprehendat, cum nihil occurrat

non reprehendendum. Martialis, si meminimus: Per mare, inquit, quaeris aquam. Item Propertius Elegiarum libro primo:

Fluuius cum mari certas.

*potamo\s2 qala/tth| e)ri/zeis2. id est, Fluuius cum mari certas, vbi minimi cum maximis certamen suscipiunt. Est autem locus quispiam, vt auctor est Suidas in Leontide, cui nomen potamoi\. id est, fluuij. Huius incolae pota/mioi, quasi fluuiales dicuntur. Hi notati sunt, quod quamplurimos in suam ciuitatem adscriberent, quos ea non satis commode caperet. Atque hinc prouerbij iocus, quod, cum fluuius esset, id est, locus non admodum amplus, mare videretur aemulati, cum omnes vndecunque in sese reciperet.

Balbus balbum rectius intelligit.

BALBVS balbum rectius intelligit, id est, Barbarus barbari orationem. Ita enim natura comparatum est, vt, qui balbutit, hoc est, parum expedite loquitur, melius intelligat sermonem illius, qui et ipse consimili modo balbutiat, quam qui integre, et articulate loquatur. Concinne dicetur in eos, quib. indoctis indocta magis et nota sunt, et placent. D. Hieronymus hoc adagio cuiusdam stultitiam tangit. Et idcirco, inquit, se eruditum putat, quia Iouinianum solus intelligit. Est quippe prouerbium, Balbum melius balbi verba cognoscere. Haec ille. Porro Iouiniani stylum, vt portentosum, et vehementer obscurum, idem Hieronymus miris salibus deridet in praefatione librorum, quibus illius coarguit errores.

Herbam dare.

HERBAM dare, pro eo, quod est, victorem agnoscere, ac se victum fateri, passim obuium est apud doctos. Inde sumptum, quod, vt est auctor Festus Pompeius, id erat pastoralis vitae indicium, propterea quod antiquitus cursu, aut alio quopiam certamine, superati, herbam ex eodem statim loco decerptam, aduersario porrigebant, victoriae agnitae symbolum. Plinius libr. 22. cap. 4. loquens de corona obsidionali graminea: Dabatur, inquit, viridi e gramine, decerpto inde, vbi obsessos seruasset aliquis. Namque summum apud antiquos signum victoriae erat, herbam porrigere victos, hoc est, terra, et altrice humo, et humatione etiam cedere. Quem morem, inquit, etiam nunc durare apud Germanos scio. Idem libro octauo, ca. 5. de elephante: Mirus nanque pudor est, victusque vocem fugit victoris, terram, ac verbenas porrigit. Festiuius autem erit adagium, si ad literariam victoriam transferatur.

Vt canis e Nilo.

QVI leuiter, ac velut obiter artem quampiam, aut auctorem degustant, hi ceu cani e Nilo degustare dicentur. Id adagij natum est ex apopthegmate quodam, cuius meminit Macrobius Saturnalium libro secundo: Id est hiusmodi: Post fugam Mutinensem, quaerentibus, quid ageret Antonius, quidam familiaris eius respondit: Quod canis in Aegypto, bibit, et fugit. Nam in illis regionibus constat, canes, raptu Crocodilorum exterritos, bibere, et fugere. Solinus ait, eos non nisi currentes lambitare, ne deprehendantur.

Hastam abijcere.

HASTAM abiicere, dixit M. Tullius in oratione pro Murena, pro eo, quod est, causae diffidere, et contentionem relinquere. Translatum a malitia. Desperat enim quisquis arma in bello abiicit, et aut fugam spectat, aut mortem exspectat. Graeci simplici vocabulo r(iya/spidas2 vocant timidos, et in bello fugitiuos, nimirum ab clypei iactu. Id cognominis Demosthenes in praelio quodam emeruit: tam ignauus in bello, quam in concionibus inuictus. Cleonymus apud Aristophanem in Fucis, a)spidapoblh\s2 appellatur. Plato libro de legibus duodecimo declarat r(iya/spidos2 nomen multo probrosissimum esse.

Arena cedere.

CONFINE est huic, Arena cedere, pro, desistere a certamine, et victoriam vltro concedere. Translatum a pugna gladiatoria. Sic et Horatius:

In arenam descendere.

IN arenam descendere, pro eo, quod est, certamen inire. A gladiatoria item arena translatum, de qua Flaccus:

Quae si ad rem animi transferantur, metaphoram habebunt prouerbialem. In exemplis referendis, quoniam passim obuia sunt, non arbitrati sumus, vel immorandum nobis, vel remorandum lectorem. Meam arenam dixit Plinius in epistolis, pro mea functione. Ita enim scribit Fabato: Itaque Boetico Prisco, quantum plurimum potuero, praestabo, praesertim in arena mea, hoc est, apud centumuiros.

Austrum perculi.

AVSTRVM perculi, id est, Operam lusi: est apud Plautum in Epidico. Aer enim verberantis ictum cedens eludit. Sumptum videri potest vel ab iis, qui exercentur ad artem gladiatoriam, ensem per aera ventilantes. Vel ab historia, cuius meminit Aulus Gellius de gente quadam, quae cum hoc vento bellum gessit.

Ne vmbram quidem eius nouit.

SIMILIMVM est huic illud, quod vsurpat Marcus Tullius in epistola ad Atticum libro octauo: O hominem amentem, et miserum, qui ne vmbram quidem tou= kalou= vid erit. Plutarchus peri\ polufili/as2. Menandrum citat, qui beatum dixerit eum, qui vel skia\n fi/lou, id est, amici vmbram habeat. Et apud Athenaeum, parasitus quispiam panes rancidos et atros in conuiuium illatos, a)/rtwn skia\s2 appellauit: quasi manes panium, non panes. Quanquam adagium magis videtur ductum ab antiqua pictura, quae rem duntaxat vmbris ruditer repraesentabat. Et nota est specus Platonica, in qua qui desident, rerum vmbris oblectantur.

Prima facie, Prima fronte.

SAPIVNT et haec quoque prouerbium maxime cum ad res incorporeas referuntur: Prima facie, Prima fronte, pro eo, quod est, primo obtutu, et priusquam pressius, ac diligentius consideres. Fallit enim plerunque primus ille aspectus, neque raro caligant oculi pudore quodam. Deinde, iterum atque iterum contemplati, perspicimus quaedam, quae

nos antea fefellerant, et primum illud oculorum iudicium quasi recantamus. Huius adagii frequens est vsus apud scriptores Latinos, nominatim apud Quinctilianum libro duodecimo. Papinianus libro duodecimo, tit. de Condictione sine causa, Cessare condictio prima facie videtur. Item libro 16. titul. ad Senatuscon. Velleianum, Cum prima facie quidem alienam, re vera autem suam obligationem suscipiat, et aliis item aliquot locis. Celsus libro 22. tit. de Probationibus, capite Quingenta: Prima fronte aequius videtur, vt petitor probet quod intendit, etc.

Intus et in cute.

INTVS, et in cute notus est, modis omnibus cognitus: perinde quasi dicas, foris, atque intus notus. Persius:

Id est, aliis fucum facito, mihi plane notus es, neque potes imposturam facere. Et summam cutem primam illam rei quasi frontem, ac speciem vocamus. Ausonius in praefatione in periocha Homeri: Haec eius species apparet, summam cutem primi operis intuenti. Et Horatius:

A limine salutare.

HVIC pene diuersum est, A limine salutare. Plurimum vetustatis obtinebit et hoc, si ad res incorporeas deflectatur. Veluti si quis dicatur theologiam a limine duntaxat salutasse, qui videlicet neque valde diuturnam, neque praecipuam operam impenderit, sed rudimenta modo degustarit. Seneca epistola quadragesimanona: Nec ego nego prospicienda ista, sed prospicienda tantum, et a limine salutanda. Agit de dialecticorum argutiis, quas abunde satis existimat leuiter attigisse. Translatum a vulgaribus istis amicis, qui non admittuntur in penetralia, sed procul, atque a limine salutant, ac deinde discedunt.

Primoribus labijs degustare.

PRIMORIBVS labijs degustare, est, leuiter quippiam attingere. Ductum ab ijs, qui cibum, aut potum tenuiter degustant, nihil inde in stomachum transmittentes. Cicero pro Coelio: Equidem multos et vidi in hac ciuitate, et audiui, non modo qui primoribus labiis degustassent genus hoc vitae. Idem de natura deorum libro secundo. Is cum dixit fore sempiternum, hunc censes primis, vt dicitur, labiis degustasse physiologiam? id est, naturae rationem. Quinctilianus libro duodecimo. Sed hoc transeo, de quo neminem, qui literas, vel primis, vt aiunt, labiis degustarit, dubitaturum puto. Procopius sophista in epistola quadam, pa/lin de\ tau/thn e)memfo/mhn, ei) tosou/tou geu/sasa pra/gmatos2 a)/krw| daktu/lw| fasi\n, ei)=ta th\n h(donh\n a)fairh/seta/i, id est, Rursum in hanc stomachabar, si cum tantam rem summo, vt aiunt, digito degustandam praebuisset, deinde voluptate spoliaret. Quibus in verbis illud noue dictum, quod digito gustum tribuit: nisi hoc sensit, qui leuiter degustant, eos rem degustandam summo digito admouere linguae.

Summis labiis.

SVMMIS labiis Graeci paulo diuersius vsurpant, nempe, cum quis verbis duntaxat simulat quippiam,

non autem ex animo facit. Lucianus in apologia, kai\ a)p' a)/krou xei/lous2 filosofw=n, id est, Ac summis labiis philosophum agens. Item in Dialogis amatoriis e)/p' a)/krou tou= xei/lous2 tou\s2 o)/rkous2 e)/xousi, id est, Summis in labiis iusiurandum habentibus. De amatoribus loquitur, qui venereum iurant iusiurandum, non ex animo. Seneca libro primo, cap. 10. Non a summis labris ista venerunt, habent hae voces fundamentum. Ad eundem modum Diuus Hieronymus in epistola ad Rusticum monachum, Vt non leui, inquit, citatoque sermone, et, vt ita loquar, summis labiis hospites inuitemus.

Extremis digitis attingere.

HVIC germanum est, Extremis attingere digitis, pro eo, quod est, leuiter attingere, quod ita demum adagium videbitur, si metaphora accesserit. M. Tull. in eo loco, quem modo citauimus: Equidem multos et vidi in hac ciuitate, et audiui, non modo qui primoribus labiis gustassent genus hoc vitae, et extremis, vt dicitur digitis attigissent, sed qui totam adolescentiam voluptatibus dedissent, emersisse aliquando, et se ad frugem bonam, vt dicitur, recepisse. Graeci sic efferunt. tw=| a)/krw| a(/yasqai daktu/lw|, id est, Summo contingere digito. Ita Basilius in epistolis: oi)=da kai\ au)to\s2, ei) kai\ a)/krw| daktu/lw| tou= glukuta/tou me/litos2 th=s2 par' u(mi=n e)kklhsi/as2 a)pelausa/meqa pe/rusin, i. Noui et ipse, tametsi summo digito mel dulcissimum vestratis ecclesiae gustauimus anno superiore. Translatum videri potest a luctantibus. Nam Graeci vocant a)kroxeiri/zesqai, colluctari cum quopiam citra reliqui corporis congressum, sed summis duntaxat digitis. Lucianus in Demonactis vita, *ou)de\ kata\ th\n paroimi/an, a)/krw| tw=| daktu/lw| a(ya/menos2, id est: Neque summis, vt aiunt, digitis attigerat. Euripides hyperbolem citra metaphoram vsurpauit in Iphigenia Aulidensi:

*ou)x' a(/yetai th=s2 qugatro\s2 a)game/mnwn a)/nac,
*ou) d' ei)s2 a)/kran xei=ra.

Dimidium plus toto.

*ple/on h(/misu panto\s2, id est, Dimidium plus toto, aenigma prouerbiale, quo commendatur aurea mediocritas. Refertur, et exponitur a Platone lib. De legibus 3. a)/ra ou)k a)gnoh/santes2, to\n h(si/odon o)rqo/tata le/gonta, w(s2 h(/misu tou= panto\s2 polla/kis2 esti\ ple/on. o(po/tan h)= to\ me\n o(/lon lamba/nein, zhmiw=des2, to\ de\ [note of the transcriber: in the print:u(/misu] h(/misu me/trion, to/te to\ me/trion tou= a)me/trou ple/on h(gh/sato a)/meinon o)\n xei/ronos2, id est, Nonne, quod ignorauerint Hesiodum rectissime dicentem, dimidium saepenumero plus esse, quam totum, videlicet cum totum accipere noxium fuerit, dimidium autem moderatum, ibi moderatum immoderato plus esse duxit, vtpote quod sit deteriore melius. Ad eundem modum enarrant Hesiodi interpretes: nimirum in toto significatum esse th\n pleoneci/an, in dimidio th\n i)so/thta. Siquidem, qui dimidio contentus est, is in medio consistit: contra quisquis ad totum vsque progreditur, is, mediocritatem praetergressus, ad extremum perueniat oportet. Meminit eiusdem adagii et libro de Republ. quinto. Rursus libro De legibus sexto, declarans in ciuitate praecipuum esse, vt eximiis viris committantur magistratus. *arxh\

ga\r le/getai me\n h(/misu panto\s2 e)n tai=s2 paroimi/as2 e)/rgou=, kai\ to/te kalw=s2 a)/rcasqai pa/ntes2 e)gkwmia/zomen e(ka/stote. to/d' e)sti/ge w(/s2 e)moi fai/netai ple/on h)\ to\ h(/misu, id est, Principium enim totius negotii dimidium dicitur in prouerbiis, ac bene coepisse ab omnibus vbique laudatur. Caeterum hoc mihi sane plusquam dimidium videtur. Plato alludit ad vocis amphibologiam, nam a)rxh\ Graecis et principium rei, et magistratum sonat. Pittacus apud Laertium, vbi se sponte abdicasset magistratu, agri sibi a Mitylenaeis relicti dimidium resecuit, auctore Sosicrate, dicens, dimidium praestabilius esse toto. Idem pecuniam a Craeso missam recusauit, respondens, sibi dimidio plus esse, quam vellet. Carmen extat apud Hesiodum libro primo operis, cui titulus e)/rga kai\ h(me/rai. Scribit enim ad fratrem Persam in hunc modum:

*)/hdh me\n ga\r klh=ron e)dassa/meq', a)/lla te polla\
*(arpa/zwn e)fo/reis2 me/ga kudai/nwn basilh=as2
*dwrofa/gous2, oi( th/n de di/khn e)qe/lousi dika/sai,
*nh/pioi ou)d' i)/sasin, o(/sw| ple/on h(/misu panto\s2,
*ou) d' o(/son e)n mala/xh| te kai\ a)sfode/lw| me/g' o)/neiar.

Iamque patris nobis erat herciscunda facultas,
At tu vltra sortem rapiebas plurima, reges
Doniuoros tibi concilians, qui soluere litem hanc
Affectant verum stulti nescire videntur,
Dimidium quam sit toto praestantius, et quam
Magna sit vtilitas maluae, asphodelique virentis.

Quid autem sit Asphodelus, videtur [correction of the transcriber; in the print videdetur] olim parum inter eruditos constitisse. Quandoquidem Gellius lib. 18. hanc quaestionem in studiosorum conuiuiis propositam fuisse praedicat, tanquam de re paucis cognita. Theodorus alicubi vertit Albucum. Quod autem ad huius adagii pertinet enarrationem, ex multis Luciani locis colligere licet, asphodelum herbam esse plebeiam, ac vilem: atque hac victitare manes, apud quos nullus luxus, nulla sit ambitio. Quinetiam apud Theocritum Idyllio septimo, asphodelus inter rusticanas herbas commemoratur.

Proinde Poeta, regum, ac locupletum immoderatos luxus taxat, illorum fastibus, popularium mediocritatem anteponens. Plutarchus item in conuiuio septem sapientum, locum hunc Hesiodium putat ad frugalitatis admonitionem esse referendum. Suidas ex euentu natam paroemiam existimat huiusmodi quandam afferens fabulam. Duo fratres erant, quorum alter moriens, fratri testamento mandauit, et filii, quem pupillum relinquebat, tutelam, et facultatum illius procurationem. At is, cum esset eiusmodi, cuiusmodi vulgo sunt homines: nimirum vt plus apud eum valeret lucrum, quam pietas: pueri res occupare conatur, idque dum molitur, etiam sua perdidit. Deinde postulanti, vt sui ratio haberetur, quo posset in locum meliorem restitui, responsum est ad hunc modum:

Suidas citat ex Marino quodam: ge/gone de\ h( a)rxh\, ou)k a)rxh\ mo/non, ou)de\ kata\ paroimi/an, h(/misu tou= panto\s2, au)to\ de\ o(/lon to\ pa=n, id est, Contigit autem nobis principatus, non principatus tantum, neque (iuxta prouerbium) dimidium totius, sed ipsum totum vniuersum. Regum igitur est, dimidium totius; totum auferre, tyrannicum. Idque prouerbium trifariam licebit vsurpare: primum, cum mediocritatem illam vere auream efferemus, citra quam nihil est in rebus humanis, nec honestum, nec iucundum, nec laudatum: mediocritatem autem opportunitate metimur, quemadmodum Hesiodum imitatus ait Pindarus:

id est: Adest vnicuique rei modus, ad eum cognoscendum optima opportunitas. Etenim pro loco, quod alias nimium est, alias erit parum. Idem in Nemeis hymno vltimo:

*ke/rdwn de\ xrh\ me/tron qhreu/emen,
*)aprosi/ktwn d' e)rw/twn o)cu/terai mani/ai.

id est: In lucris autem oportet modum sectari. Nam immensarum rerum cupiditates vehementiores habent insanias. Altera vtendi ratio fuerit, cum aequalitatem anteferemus, quam Pythagoras dixit amicitiae tum parentem, tum altricem, contra inaequalitatem, discordiarum, bellorumque matrem: id quod eleganter extulit Euripides in Phoenissis:

*kei=no ka/llion te/knon,
*)iso/thta tima=n, h(/ fi/lous2 a)ei/ fi/lois2,
*po/leis2 te po/lesi, cumma/xous2 te cumma/xois2
*sundei=, to\ ga\r i)/son, no/mimon a)nqrw/pois2 e)fu.
*tw=| ple/oni d' ai)ei\ pole/mion kaqi/statai
*tou)/lasson, e)xqra=s2 d' h(me/ras2 kata/rxetai.
*kai\ ga\r me/tr' a)nqrw/poisi kai\ me/rh staqmw=n
*)iso/ths2 e)/tace, ka)riqmo\n diw/rise,
*nukto\s2 t' a)fegge\s2 ble/faron, h(li/ou te fw=s2
*)/ison badi/zein to\n e)niau/sion ku/klon,
*kou)de/teron au)toi=n fqo/non e)/xei nikw/menon,
*ei)=q' a(/lios2 me\n, nu\c te douleu/ei brotoi=s2.

Illud, nate, fuertt pulcrius,
Aequalitatem amplecti, amicos haec enim
Glutinat amicis semper, vrbes vrbibus,
Sociosque socijs nectit, etenim aequalitas
Cum legibus respondet, atque concinit.
At, quod minus sit, cum hoc, quod est plus praelium
Vsque habet, et hinc discordiarum exordia.
Siquidem modos cunctorum, et aequilibria
Aequalitas mortalib. praescripsit, et
Praefinijt numeros et atrae noctis, ac
Lucis diurnae secuit haec discrimina.
Vt annuum aequis vicibus exigant simul
Orbem, nec altera alteri vnquam inuiderit
Superata, deinde noxque solque seruiunt
Mortalibus.

suadebimusque satius esse, iuxta Platonis sententiam, iniuriam in sese admittere, quam inferre alteri. Nam id sibi velle proverbium hoc demonstrat Plutarchus in commentario De audiendis poetis. Huc pertinet quod de Dario refert Plutarchus. Cum enim Praefectos prouinciarum ad sese accersitos, percunctatus esset, num grauia essent attributa, atque illi respondissent, esse mediocria, iussit de singulis dimidium pendi, indicans esse satius dimidium accipere cum benevolentia prouincialium, quam totum odio suorum. Nostra sententia non semper aspernandum illud comici Syri consilium: Potius quam venias in periculum, serues ne, an perdas totum, dimidium, siue vt legunt alii, diuiduum face.

Serpentis oculus.

*)/ofews2 o)fqalmo\s2, id est, Serpentis oculus. De his dici consueuit, qui acribus et intentis intuerentur oculis. Ab animante sumpta metaphora. Sunt enim huic animanti oculi duriores ac perspicaces. Vnde Flaccus:

Cur in amicorum vitiis tam cernis acutum,
Quam aut aquila, aut serpens Epidaurius?

Ne moueto lineam.

*mh\ ki/nei grammh\n, id est, Ne moue lineam. Pindaricorum hymnorum enarrator, exponens eum locum, *ou(/tw d' e)di/dou li/bus2 a(rmo/zwn ko/ra| numfi/on a)/ndra, poti\ gramma=| me\n au)ta\n sta=se. (Loquitur autem de Anteo, qui iuuenibus desponsam filiam extrema statuerit linea, vt qui primus ad eam cursu pervenisset, is vxorem abduceret domum) recenset huiusmodi proverbium: *mh\ ki/nei grammh\n, id est, Ne moueris lineam. Idque translatum existimat a more veterum, qui metam ducta linea signabant, in qua praemium propositum erat, quod auferret victor. Ducebatur autem et altera linea pro carceribus, quemadmodum alibi diximus, vnde cursus erat initium. Igitur vtraque linea proverbii ministrauit occasionem a)po\ grammh=s2, id est, ab ipso initio, et *mh\ ki/nei grammh\n, id est, Ne moueas metam. Significat autem, non esse mutandas leges, neque praetereundos fines rerum praescriptos. Huc peculiarius pertinet Theocriticum illud e)n bwkolia/stais2:

Alludit ad flumen Galateae, saxum aliquod ab extrema ripa secum auferens. Est et sacra linea in tesserarum lusu, de qua dictum est alias.

Eandem tundere incudem.

EANDEM incudem assidue tundere, est indefatigabili assiduitate in operis alicuius studio perseuerare. Metaphora ducta a fabris, crebis ictibus incudem ferientibus, atque ita tandem aliquando ferri rigorem perpetuo labore vincentibus. M. Tullius lib. de oratore 2. Ego autem, si quem nunc plane rudem institui ad dicendum velim, iis potius tradam assiduis, vno opere eandem incudem, die noctuque tundentibus. Convenit in grammatistas ac literatores, quibus sine fine eadem sunt inculcanda pueris, vt haereant aliquando.

Cicada vocalior.

*te/ttigos2 e)ufwno/teros2, id est, Cicada vocalior. Dicebatur in hominem impendio garrulum, aut admodum musicum, propterea, quod hoc insectum, rore duntaxat viuens, cantu potissimum delectetur. Et quosdam ita musicae deditos, vt neglecto cibo

perituri fuerint inedia in cicadas a diis mutatos, narrat apud Platonem Socrates in Phaedro. Et Theocritus in Daphnide:

*tw=n pa/ntwn d' h(gei=to platu/statos2, a)ll'h a)gorhth\s2
*(hdueph\s2 te/tticin i)sogra/fos oi(/q' e(kadh/mou
*de/ndre' e)fezo/menoi o)/pa leirio/essan i(ei=si.

Cunctos anteibat latissimus ille, suauis
Orator, cuius non cedunt scripta cicadis,
Quae super arboribus resident lucis in opacis,
Ac mittunt vocem modulato gutture amoenam.

Est autem allusio, quam Latinus interpres non potest reddere, in pla/tustos2 ad Platonem, et in e(kadh/mou ad illius Academiam. Allusum item ad carmen Homeri Iliados g. de senibus, qui o)/pa leirio/essan i(ei=si, id est, Vocem floridam emittunt. Apud Athenaeum lib. 6. parasitus quispiam seipsum depingens, lalei=n, inquit, te/ttic, id est, garrulitate cicada sum. Et apud eundem lib. 11. Theopompus te/ttic keladei=, id est, Cicada stridet, quod tamen illic videtur boni ominis causa dici.

*)antipelargei=n.

*)antipelargei=n apud Graecos est, mutuam officii vicem rependere, maxime nutricandi, fouendique eos, a quibus aliquando fueris enutritus, aut institutus, vt si liberi parentes aetate fessos vicissim alant, foueantque: aut si discipulus praeceptorem inuicem erudiat. A ciconiae natura sumptum, quae Graece pelargus dicitur. Ea inter aues vna pietatis symbolum obtinet. Extat autem lex pietatis magistra, quae edicit, vt liberi parentes alant, aut vinciantur. Ad id respexisse videtur Homerus Iliad. *d. cum ait:

Nec nutricandi officium genitoribus vnquam
Persoluit charis, breue at illi contigit aeuum.

Hanc itaque legem, quam plerique etiam mortales negligunt, sola ciconia inter omnia animantium genera exprimit. Siquidem reliqua tantisper amant, agnoscuntque parentes, dum egent illorum ad nutricationem opera: Vna ciconia parentes senecta defectos, vicissim alit, et volandi impotentes humeris gestat. Quorum posterius laudatur in Aenea, cui inde Pii cognomen: alterum miris laudibus fertur in puella, quae matrem captiuam complures dies suis vberibus aluit. Hanc ob causam, vt auctor est Suidas, antiquitus in regum summo sceptro ciconiae figura ponebatur, in imo hippopotamus: vt ipso gestamine admonerentur, pietatem plurimi facere oportere, violentiam cohibere. Nam hippopotamus animal efferum est, ac violentum: atque adeo impium, quippe quod interfecto patre matrem init, teste Plutarcho

in commentario, cui titulus, Vtra animantia sint prudentiora, terrestria an aquatilia. Laborant infamia impietatis et viperae, quod perfracta matris aluo nascantur. Item scorpiones, et aranei, qui post incubatus officum a suis foetibus interimuntur. Testis Aristot. lib. De natura animalium 5. De ciconiarum pietate Plinius lib. 10. cap. 23. testatur his verbis, Ciconiae nidos eosdem repetunt. Genitricum senectam inuicem educant. Quin et diuus Basilius ciconiarum nobis pietatis erga parentes exemplam proponit. Eodem allusit Crates Cynicus, scribens Hipparchiae xvori de filio nato, cum pollicetur sibi curae futurum, vt illum matri ciconiam pro cane remittat in senecta. Canes enim vocantur Cynicae sectae philosophi. Significat igitur, puerum fore pium, qui parentem iam decrepitam mutuo foueat. De ciconiarum pietate meminit et Aristophanes in Auibus:

*)all' e)/stin h(mi=n toi=si o)/rnisin no/mos
*palaio\s2 e)n toi=s2 to=u pelargw=n ku/rbesin.
*)eph\n o( path\r o( pelargo\s2 e)kpethsi/mous2
*pa/ntas2 poih/sh| tou\s2 pelargidei=s2 tre/fwn
*dei= tou\s2 neottou\s2 to\n pate/ra pa/lin tre/fein.

Nobis quidem auibus peruetusta lex viget,
Ciconiarum inscripta tabulis, vt simul
Ciconia parens educauerit suos
Ciconiadas, et iam volucres euaserint,
Pulli vicissim nutriant patrem suum.

Vtitur eodem Plato in Alcibiade primo. Sed nemo profecto venustius, nemo felicius, quam Angelus Politianus in quodam epigrammate:

id est, Si nos Latini, olim Graecorum literis educati, nunc Graeciam, velut anum, atque effoetam, vicissim suas doceamus literas. Porro huiusmodi officium, quod liberi vicissim in parentes collocant, Graeci vnico verbo dicunt, ghroboskei=n, seu ghrotrofei=n, et ghrokomei=n. Extat in hanc sententiam huiusmodi senarius:

In quadrum redigere.

IN quadrum redigere dixit M. Tullius in De claris oratoribus, pro eo, quod est, in ordinem, aptamque structuram concinnare. Sumptum ab iis, qui arbores aut lapides mathematicis gnomonibus exaequant, vt vndequaque congruant inter sese: proinde, quod convenit, quadrare dicimus. Virgilius Georgicon libro 3.

Indulge ordinibus, nec secius omnis in vnguem
Arboribus positis, secto via limite quadret.

De faece haurire.

M. Tullius in catalogo illustrium oratorum, figura mirum ni proverbiali, dixit: De faece haurire, pro eo, quod est, sordida quaepiam, ac plebeia, nimisque humilia persequi. Vsurpat hoc proverbium Atticus eo, quo diximus, libro, in Ciceronem, qui tempus tereret in commemorandis oratoribus quibusdam

obscuris, ac nullius pene nominis. Mutuo sumptum a sordidis istis, qui vinum vna cum ipsa faece hauriunt, ne quid omnino reliquum faciant in dolio, vnde et plebis infimam faecem dicimus.

In laqueum inducere.

IN laqueum inducere, et In casses inducere, est, arte sic concludere quempiam, vt iam nullum sit effugium. Qui mos fuit Socrati Platonico, suis illis rogatiunculis eo depellere sophistas, vt negarent, quae prius affirmauerant; quae negauerant, affirmarent; denique nihil non dicerennt. Quintilianus lib. Institutionum 5. Turbantur enim, et a patronis diuersae partis in laqueum inducuntur. Graeci, qui iam capti teneantur, e)mbou/xous2 vocant. Ouidius:

Boeotica sus.

*(h boiwti/a u(=s2, id est, Boeotica sus. Vetustissimum adagium, olim in stolidum, et indoctum hominem iaci solitum, vsurpatur a Pindaro in Olympiacis:

Admonet Aeneam Choro didascalum, ita curet canendum hymnum, vt vetus illud probrum veris rationibus liceat effugere, quod in amusos dici consueuerit, boiwti/a u(=s2. Interpres originem proverbii refert ad hunc modum. Qui priscis temporibus Boeoticam regionem incolebant, u(/antes2 appellabantur, gens barbara, et agrestis: proinde quidam deprauata voce, pro u(/antas2 u(/as2, id est, sues appellabant. Idque scomma cessit in proverbium, vt primum in Boeotos diceretur: ab his in quosuis indoctos, inconditos, moribusque rusticanis homines torqueretur, boiwti/a u(=s2. Interpres citat eundem Pindarum ex Dithyrambis:

Citat et ex Cratino: *au(=toi d' ei)si\ suboiwtiko\n pezofo/ron ge/nos a)ndrw=n, id est, Isti sunt Syboeoticum pedestre genus virorum, dictione ridicula composita ex sue et boue. In Commentariis Graecorum inuenitur, boiw/tios nou=s2, id est, Boeoticus animus, pro stupido, brutoque. Plutarchus in commentario: peri\ th=s2 sarkofagi/as2 indicat Atticos stupidi, bardi, insulsi, denique et suis cognomen indidisse boeotis, potissimum ob edacitatem. Cui adstipulatur Athenaeus li. 10. referens hos versus ex Eubulo:

*ponei=n me\n a)/mmes2, kai\ fagei=n me\n a)ndrikoi\,
*kai\ karterh=sai, toi=s2 d' a)qhnai/ois2 le/gein
*kai\ mikra\ fage/men, toi\ de\ qhbai=oi me/ga.

Sumus ad bibendum, atque ad vorandum strenui,
In his valemus. Athenienses dicere
Prompti, edere pauca, multa Thebani solent.

In Graecis versibus apparet ponei=n scriptum pro pi/nein, aut piei=n, et me\n prius pro ga\r et toi\ pro oi(. Idem Eubulus in Europa.

Idem approbat multis multorum auctorum testimoniis. Sunt autem inter se cognata vitia polufagi/a, et stoliditas. Atque hinc Herculem Thebanum edacem faciunt, sed eundem a literis alienissimum, adeo vt praeceptorem suum trucidarit. Fuit autem et hic Boeotus, nimirum Thebis natus. Rursum Plutarchus De daemonio Socratis: *)anegei/rein to\ kata\ boiwtw=n a)rxai=on ei)s2 misologi/an o)/neidos2, id est, Refricare vetus illud aduersus Boeotios de literarum odio probrum. Quanquam ipse Plutarchus Boeotus fuit, homo quiduis citius, quam stupidus. Denique quoniam constat vel ob Romanum imperium latissime propagatum, vel ob commercia negociatorum, voces Germanicae, Gallicae, Britannicaeque linguae fuisse mixtas, suspicamur a Graecis ad nos dimanasse, quod hominem stupidum, ac nullo mentis acumine praeditum vulgo dicimus Bot, pro Boeoto, proprium enim huic linguae, voces quamuis multarum syllabarum in vnam syllabam contrahere.

Cribro diuinare.

*koski/nw| manteu/esqai, id est, Cribro diuinare, et coniectura sagaci rem deprehendere, Aut stulte de rebus occultis diuinare. Lucianus in Pseudomante: koski/nw|, to\ tou= lo/gou, manteuo/menos. id est, Cribro, quod aiunt, vaticinans. Meminit et Theocritus in Idyl. 3.

Porro genus hoc diuinandi suspenso cribro in hodiernum vsque tempus durat apud quosdam superistitiosos. Apud veteres vaticinia peragebantur cribro, lauro, et tripode.

Hydram secas.

*(/udran te/mneis2, id est, Hydram secas. Est apud Platonem lib. De Rep. 4. a)gnoou=ntes2, inquit, o(/ti tw=| o)/nti w(s2 u(/dran te/mnousi. id est, Ignari se reuera tanquam hydram secare. Est autem hydram incidere, ita vnum aliquod incommodum tollere, vt in eius locum alia plura recipias. Adagium natum a fabula hydrae Lernaeae, quam alii centum fuisse capitum aiunt, alii octo, e quibus vnum erat immortale. Cum hoc monstro multum, diuque conflictatus est Hercules, propterea quod vno reciso capite, plura renascerentur. Plutarchus in commentario De fortuna Alexandri, u(/dran te/mnwn a)ei/ tisi pole/mois2 a)nablasta/nousan, id est, Hydram secans semper aliquibus bellis repullulantem. De Alexandro loquitur, cui, vno bello confecto, subinde aliud, atque aliud exoriebatur. Cyneas cognita Romanorum multitudine identidem post acceptam cladem copias instaurantium dixit, Pyrrhum sibi videri aduersus Lernaeam hydram pugnare. Hinc Horatius in Odis:

Lis enim litem parit, et saepenumero pro vna enecta tres subnascuntur. Seneca quodam in loco scribit, negotia sordida, quae nos auocant a studio sapientiae, abrumpi posse, explicari non posse, quod negocium ex negocio seratur, et occupationi occupatio, velut vnda succedat vndae.

Ne ramenta quidem. Ne festuca quidem.

NE ramenta quidem ditior, hyperbole prouerbialis, cum alias aliquoties apud Plautum, tum in Rudentibus: Nunquam hercle hinc hodie ramenta fies fortunatior, perinde quasi dicas stupa ditior, ita, vt vulgo loquuntur. Simili figura dixit Aristophanes in Lysistrata:

Interpres ait, paspa/lhn significare minutissimum quippiam. Quibusdam ea vox magnetem lapidem declarat. Subnectit eodem in loco consimilem figuram:

id est. Quod si vel achnen flexerit somno caput, a)/xnh vero significat minutissimum, ac leuissimum illud, quod e spicis excussis euolat. Qua voce vsus est et Homerus Iliados e.

Hebraicarum periti literarum affirmant, illam, quam vocem Hieronymus vertit puluerem, secutus septuaginta, qui transtulerunt xnou=n, idem Hebraeis sonare, quod Graecis a)/xnh.

Sacrum sine fumo.

*)/akapnos2 qusi/a, id est, Sacrificium absque fumo, de nimium tenui conuiuio, et in quibus nihil cocti obsonii apponitur. Translatum a pauperculorum sacris, molas, thusculum, lac, aut corollas offerentium, cum dii nidorem illum expectent vna cum fumo subuolantem, iuxta Homerum. Lucianus in Amoribus, *boufa/gos2 me\n o( dai/mwn w)= luki=ne, kai\ tai=s2 a)ka/pnois2, w(/s2 fasi, tou= qusiw=n h(/kista terpo/menos2, id est, Sane perquam edax deus est Lucane, quique fumi expertibus sacris haudquaquam gaudeat. In eum sensum vsus est et Athenaeus, a)/kapna ga\r a)ei\ a)oidoi\ qu/omen, id est, Nam poetae semper sacra sine fumo sacrificamus.

Non est curae Hippoclidi.

*ou) fronti\s2 i(ppoklei/dh|, id est, Non est Hippoclidi curae. Siue, vt carmen reddamus, Non curat Hippoclides. Est enim versus iambicus, dimeter catalecticus. Hoc adagio significabant se quippiam negligere, neque magnopere laborare. Natum autem est ex historia, quam pluribus verbis narrat Herodotus in Eratone. Vt autem in pauca conferamus, hic Hippoclides erat Tisandri filius, qui cum multi aliis iuuenibus Clisthenis Sicyonii filiam ambiebat. Verum cum Clisthenes procos toto anno probaret, et Hippoclides in conuiuio indecoram quandam saltationem edidisset, sublatis in altum pedibus, pater offensus inhonesto iuuenis lusu, ait, *)=w pai= tisa/ndrou a)porxh/sao/ ge mh\n to\n ga/mon, id est, Fili Tisandri, a nuptiis tua saltatione excidisti. At ille

protinus respondit, *ou) fronti\s2 i(ppoklei/dh|, id est, Haud curat Hippoclides. Ea vox, vt testatur Herodotus, in prouerbium abiit. Id dictum in ipsum retorquet Herodotum Plutarchus in libello, quem aduersus eum scripsit, *dokei= moi kaqa/per i(ppoklei/dhs2, o( toi=s2 ske/lesi xeironomw=n e)pi\ th=s trape/zhs2, ei)pei=n a)\n e)corxou/menos th\n a)lhqei/an, ou) fronti\s2 i(ppoklei/dh, id est, Videtur mihi, velut Hippoclides cruribus manuum vice in mensa gesticulans, postquam a veritate desultauit, dicere, non est curae Hippoclidi. Lucianus in apologia, *(/ikanon a)\n ei)/ moi to\, ou) fronti\s2 i(ppoklei/dh id est, Mihi suffecerit illud, quod dicitur, haud curat Hippoclides. Idem in Hercule, *kai\ o( i(ppoklei/dhs2 ou) frontiei=, id est, Neque laborabit Hippoclides. Mentionem huius adagii facit et Eustathius in Iliados Homericae primum librum scribens. Allusit huc Aristophanes in Vespis, saepius repetens illud, o)li/gon moi me/lei, id est, Leuiter mihi curae est.

Canis in praesepi.

*(h ku/wn e)n th=| fa/tnh|, id est, Canis in praesepi. In eos dicitur, qui nec ipsi fruuntur re quapiam, neque reliquos item sinunt vti, veluti si quis egregios codices inclusos diligenter adseruet, quos nec ipse vnquam euoluat, nec aliis euoluendi faciat copiam. Quemadmodum canis in praesepi nec ipse vescitur hordeo, et equum vetat vesci. Lucianus aduersus indoctum, *)alla\ to\ th=s kuno\s2 poiei=s2, th=s2 e)n th=| fa/tnh| katakeime/nhs2, h(\ ou)/te au)th\ tw=n kriqw=n e)sqi/ei, ou\/te tw=| i(/ppw| duname/nw| fagei=n e)pitre/pei, id est, Verum haud aliter facis, quam canis ille in stabulo cubans, qui cum ipse non edat hordeum, tamen haud sinit equum, qui posset edere, id facere. Vtitur eodem in Timone. Citatur apud Suidam in prouerbio, ou)de\n pro\s2 to\n dio/nuson, sed tacito auctoris nomine, th=| fa/tnh| prosa/geis2 to\n ku/na, kai\ pro\s2 to\n di/onuson a)/geis2 ou)de\n, id est, Ad praesepe ducis canem, nihil autem adducis ad Bacchum: hoc est, adfers quae ad rem nihil attinent, ex his vero, quae pertinebant ad causam propositam, nihil adfers. Simile quiddam refert Athenaeus libro sexto, de gente quadam Galatarum, qui dicuntur Cordistae: abominantur aurum, nec important in suam regionem, nihilo secius tamen alios non desinunt eo spoliare. aiunt eam gentem esse reliquias Galatarum, qui sub duce Brenno spoliarunt oraculum Delphicum, quos insecutus Bathanatus dux, inclementer tractauit. Hinc auri odium, cuius gratia tantum passi sint malorum, quod tamen aliis inuident.

Captantes capti sumus.

*ai(rou=ntes2 h(|rh/meqa, id est, Captantes capti sumus. Cum res praepostere euenit, vt ipsi circumueniamur ab iis, quibus conebamur imponere. Id quod non raro solet vsu venire, vt in eas incidamus pedicas, quas aliis struxeramus. Saepe sit, vt qui simulat amorem, quo puellam in amorem pelliciat, ipse vere incipiat amare. Et qui dat operam, vt inuitatiunculis alium conetur efficere temulentum, ipse reddatur ebrius: et qui finitimum moliatur imperio depellere, ipse suum amittat imperium. Sic et Horatius:

Videtur eodem allusisse Plato, cum ita scribit in Theaeteto, *dokei= moi\ w)= *sw/krates2 ma/lista a(li/skesqai o( lo/gos2 a(lisko/menos, i. Mihi videtur ô Socrates,

Plautus in Epidico, Iam captor ipse captus est. Lucianus in meretriciis dialogis, *kai\ e(a/lwka o( kakodai/mwn, kai\ sunei/lhmmai pro\s2 au)th=s2, id est, Et cepi miser, et simul ab illa captus sum. Translatum aut a bello, aut piscatione, seu venatu.

In venatu periit.

FESTIVIVS dixit Lucianus in Toxaride, *au)th/ te a)pw/leto u(po\ th=s a)/gras2, id est, Et ipsa venatu periit, hoc est, dum adolescentem venatur, studetque irretire, etiam ipsa sese perdidit. Quin etiam illa ipsa: Venari laudem, aucupari famam, prouerbiales sunt metaphorae, velut, Expiscari, pro sciscitari, atque exquirere.

In laqueos lupus.

*ei)s2 pa/gas2 o( lu/kos2, id est, In laqueos lupus. Cum improbus quispiam tandem in extremum adducitur discrimen. Etenim cum lupus animal sit insidiosissimum, applauditur ab omnibus, si quando contingat illum irretiri, ac protinus acclamant omnes, ei)s2 pa/gas2 o( lu/kos2. Refertur a Zenodoto.

Annosa vulpes haud capitur laqueo.

*ge/rwn a)lw/phc ou)x' a(li/sketai pa/gh|, id est, Vulpes anus laqueis capi haud vllis potest. Senarius prouerbialis dicendus in eum, qui longa aetate, multaque rerum experientia callidior est, quam vt arte, dolisque capi queat.

Vulpes haud corrumpitur muneribus.

*)alw/phc ou) dwrodokei=tai, i. Vulpes non corrumpitur muneribus. Suidas huius adagii Cratinum citat auctorem. De callidis, ac versutis, quos haud facile sit obiecto munusculo, aut assentatiuncula, pollicitisve fallere. Larus enim, et aliae quaedam aues esca capiuntur, vulpes non item. Verbum autem, dwrodokei=n sumptum est a concionibus, aut iudiciis, in quibus nonnulli pecunia corrupti dicunt sententiam.

Atticus in portum.

*)attiko\s2 ei)s2 lime/na, id est, Atticus in portum. In eos dicebatur, qui illic virtutem ostentare solent, vbi tutum est, atque vbi nihil opus. A nautis Atticis sumptum, qui portum ingressuri ostentandi sui gratia magnifice sese gerebant, in ipsa re, hoc est, in praelio nauali, non perinde strenui.

Capra Scyria.

*ai)/c skuri/a id est, Capra Scyria. Zenodotus huius prouerbii Chrysippum citat, tum auctorem, tum interpretem. Conuenit in eos, qui beneficium maleficio corrumpunt, aut qui virtutes adiunctis vitiis contaminant, atque obscurant, quive recte instituta non recte finiunt. Veluti capra Scyria, quod fera sit, mulctrum, quod lacte impleuerat, ipsa rursus euertit, atque hoc modo beneficium, quod dederat, eadem perdidit. Alii putant dici in eos vnde plurimum emolumenti capitur, propterea quod eius regionis caprae maximam lactis vim reddere dicantur. Id quod affirmat et Athenaeus Dipnosophistarum lib. 1. citans hoc Pindari carmen.

Suspendio deligenda arbor.

IN re vehementer indigna, neque vllo pacto toleranda, veteres arborem suspendio deligendam esse dicebant. Inde natum, quod olim in Theophrastum philosophum praecipuum meretricula quaedam nomine Leontium ausa sit scribere. Plinius secundus in praefatione historiarum naturae: Ceu vero nesciam aduersus Theophrastum, hominem in eloquentia tantum, vt nomen diuinum inde inuenerit, scripsisse etiam feminam, et prouerbium inde natum, suspendio arborem eligendam. Hactenus Plinius. Finitimum huic est illud apud Euripidem in Alcestide:

*)/acia kai\ sfaga=s2 ta/de
*kai\ plei=on, h)\ bro/xw| de/rhn
*ou)rani/w| pela/sai.

Heus ista caede digna sunt,
Vel potius, vt laqueo gulam
Praefocet aliquis pendulo.

Plautus in Curculione, Mea praeda illa est, Proin tu te in laqueum duas. Iuuenalis:

Et apud Plautum, qui vitae taedio tenebatur, optat nummum, quo restim emat. Nec enim sontes sibi deligunt arborem, sed aguntur in crucem. Caeterum qui cogitant de consciscenda nece, solent alii aliud suspendii genus eligere, vt appareat illos hoc agere non impotentia mentis, sed certo, destinatoque consilio.

Mineruae felem.

*)aqhna=| to\n ai)/louron, id est, Mineruae felem, subaudiendum, comparas. Cum multo inferiora cum praestantioribus comparantur, quod leuicula quapiam in re conueniant. Quid enim habet Minerua dea cum fele commune, praeter glaucorem oculorum? Nam is oculorum color Mineruae tribuitur, qui et noctuis adest, et felibus. Vnde apud Homerum etiam epitheton, glaukw=pis2 a)qh/nh. Est et hoc felibus commune cum noctuis, quod et noctu cernunt, et pariter insidiantur muribus. Refertur apud Zenodotum et Suidam. Etymologus indicat discrimen orthographiae, quo ei)/louros2 pro gente, est enim Scythiae a paludibus dicta, scribitur per e. pro animante, per diphthongum ei)/louros2, quasi dicas Torquicaudam, aut Trahicaudam, quod tamen apud auctores negligitur.

Animam debet.

*th\n yuxhn\ o)fei/lei, id est, Animam debet, Donatus prouerbium esse admonet, de eo, qui immodico aere alieno teneatur, vt plus quam omnes facultates debeat, ac denique seipsum debeat. Terentius in Phormione: Quid si animam debet. Erat enim antiquitus lex, vt qui soluendo non esset, is nexus addiceretur creditori, luiturus corpore, id est, opera, quod aere non posset. Extat apud Gellium lex duodecim tabularum, quae iubebat dissecari corpus eius, qui multis creditoribus deberet, nec esset soluendae rei.

Summum ius summa iniuria.

SVMMVM ius summa iniuria, hoc est, Tum maxime disceditur ab aequitate, cum maxime superstitiose haeretur legum literis. Id enim summum ius appellatur, cum de verbis iuris contenditur, neque spectatur quid senserit is, qui scripsit. Nam voces, ac

literae, quasi legum summa cutis est. Eam ineptiam quorundam superstitiosorum iuris interpretum, copiose simul, et eleganter illudit M. Tull. in actione pro Murena. Terentius, Verum illud Chreme dicunt, ius summum saepe summa malitia est. M. Tull. Officio. lib. 1. Ex quo illud, summum ius, summa iniuria, factum est iam tritum sermone prouerbium. Columella 1. rei rusticae lib. Nec sane est vindicandum nobis, quidquid licet. Nam summum ius antiqui summam putabant crucem. Citatur et Celsus adolescens lib. Pandect. 45. titulo De verborum obligatione. Capit. Si seruum Stichum: qui scripserit quaestionem esse de bono et aequo, in quo genere plerunque sub auctoritate iuris scientiae periculose erratur. Itidem Paulus libro 15. titulo, De regulis iuris: In omnibus quidem, maxime tamen in iure aequitas spectanda est. Simili figura seneca libro De ira primo dixit, summo animo. Si intelligis non ex alto venire nequitiam, sed summo, quod aiunt, animo inhaerere.

Ne ignifer quidem reliquus est factus.

*ou)de\ purfo/ros2 e)lei/fqh, i. Ne ignifer quidem superfuit, vbi significamus, omnes ad vnum interiisse adeo, vt ne quidem sit parcitum, qui ignem praeferat exercitui. Nam priscis mos erat, vt vates aciem praecederet, lauro coronatus, ac facem gestans. Ab hoc belli vim abstinebant vtrinque, quod nefas ducerent, in virum sacrum ferrum stringere. Proinde si crudelem aliquam stragem significare voluissent, ne ignifero quidem parcitum aiebant. Meminit huius adagii Eustathius Iliados m. enarrans hos Homeri versus:

*ou)k e)/t' e)/peit' o)i+/w ou)d' a)/ggelon a)pone/esqai.
*)/ayor)r(on poti\ a)/stu.

Haud equidem fore credo, vti sit rediturus ad vrbem
Hinc posthac aliquis vel nuncius.

Admonet hoc quoque figuram habere prouerbialem, ou)de\ a)/ggelos2 u(pelei/fqh, id est, Ne nuncius quidem relictus est, quoties significamus ad vnum omnes extinctos, vt ne vnus quidem effugerit, qui rem gestam renunciaret. Nam is vel dedita opera relinqui solet ab hoste.

Thracium commentum.

*qra/keia pareu/resis2, id est, Thracium commentum, siue inuentum. Apud Zenodotum legitur, torquendum in eos, qui pacta eludunt callido vafroque aliquo commento. Porro vnde id prouerbium natum fuerit, indicat Strabo libro Geographiae nono, ex Ephoro auctore. Thraces pactis cum Boeotiis aliquot dierum induciis nihilo segnius incursiones agebant nocturno tempore. Hos cum propulsassent Boeotii, atque expostularent, quod violassent inducias, responderunt Thraces, se nihil praeter facta fecisse, pactos enim esse de diebus, noctibus incursasse. His ferme similia refert Zenodotus, nempe Thraces constitutis decem dierum induciis, noctu impressionem fecisse in Boeotios, iam negligentius agentes induciarum fiducia, atque ex his nonnullos trucidasse, aliquot viuos abduxisse, deinde expostulantibus de violatis pactis Boeotiis, respondisse, dies, non noctes, pacto contineri. Ea res prouerbio locum fecit, *qra/keia pareu/resis2, id est, Thracium inuentum. Est enim proprie pareu/resis2, excogitata cauillatio, qua

pactum eludimus, quas Plautus sutelas vocat. Et Terentius: Ne quid suo assuat capiti. Addunt enim extra pactionem commenti quippiam, quo rem omnem subuertunt.

Romanus sedendo vincit.

ROMANVS sedendo vincit. Vetus prouerbium in eos, qui tranquilli, atque otiosi, tamen quae volunt efficiunt, aut qui non viribus, sed arte rem gerunt. Marcus Varro libro De re rustica primo, capite secundo, Vultis igitur interea vetus prouerbium, quod est, Romanus sedendo vincit, vsurpemus, dum iste venit. Ex historia Fabij cunctatoris natum arbitramur, qui Hannibalem iuueniliter exsultantem sua patientia fregit, de quo extat versus ille Ennianus:

Citatur apud Ciceronem in Catone maiore. Vsurpatus est diuinitus a Marone lib. 6. Quamquam Liuius libro de bello Macedonico primo refert simile quiddam de Sulpicio consule. Quibus, inquit, si vndique circumuentus copijs foret, sedentem Romanum debellaturum credi potuerit.

Scopum attingere.

*tugxa/nein tou= skopou=, id est. Scopum attingere. Est voti compotem fieri, aut coniectura rem ipsam assequi. Lucianus in Icaromenippo, kai\ ou)k a)po\ skopou= ei)/kasas2, id est. Tuaque coniectura haud procul abest a scopo. et a)potugxa/nein tou= skopou=, id est, Non attingere scopum, et diamarta/nein tou= skopou=, id est, Aberrare a scopo, atque id genus aliae figurae omnes prouerbium sapiunt. Hoc adagio festiuiter vsus est Diogenes in puerum saxa in crucem iaculantem. Euge, inquit, continges tandem aliquando scopum. Pindarus in Nemeis hymno nono, a)konti/zwn skopou= a)/gxis2 a moisw=n. id est, Proxime iaculans ad scopum Musarum. Idem hymno sexto, e)/lpomai me/ga ei)pw\n, a)/nta skopou= tuxei=n, id est, Spero quod magna poilicitus scopum attingam. Dicitur et e)/cw skopou= ba/llein hoc est, extra scopum iaculari, vbi quis loquitur aliena ab eo quod agitur. Vsus est Gregorius Nazianzenus in Monodia.

Simia non capitur laqueo.

*(o pi/qhkos2 ou)x a(li/sketai bro/xw|, id est Simia non capitur laqueo. In callidos tergiuersatores dici solitum, qui coargui non queunt. Id olim dictum est in Heraclidem, qui per imprudentiam perperam citarat ex Dionysio, quod erat apud Sophoclem. Missum est exemplar, vt ibi conspecto carmine agnosceret suum errorem. Hic quoque tergiuersanti, nec lapsum agnoscenti, dicentique casu fieri posse, vt in diuersis poetis versus consentiant, scripsit quispiam, simiam haud capi laqueo. Auctor Diogenes Laertius. Carmen Graecum sic habet:

*ge/rwn pi/qhkos2 ou)x a(li/sketai pa/gh|.
*(ali/sketai me, meta\ xro/non d' a)li/sketai.

Laqueo vetustus simius non prenditur,
Capitur quidem ille, capitur autem serius.

Largitio non habet fundum.

M. TVLLIVS lib. Offi. 2. Omnino, inquit, meminisse debemus, id quod a nostris hominibus saepissime vsurpatum, iam in prouerbij consuetudinem venit, largitionem fundum non habere. Quo dicto significabant

stulta liberalitate quantaslibet opes exhauriri, vel effluere potius. Translatum videtur a pertuso dolio Danaidum apud inferos. Quae fundo carent Graeci vocant a)pu/qmena. Vnde Parthenius apud Athenaeum libr. 11. a)pu/qmenon fia/lhn dixit.

Inexplebile dolium.

*)/aplhstos2 pi/qos2, id est, Inexplebile dolium. Varius est huius adagionis vsus. Quadrat enim primum ei)s2 tou\s2 a)ddhfa/gous2, id est, In glutones, edacesque, congruentius autem in istos bibacitate inexplebili, qui quo plus biberint, hoc plus sitiunt, quemadmodum olim dictum est de Parthis. Sic enim Festus sensisse videtur: nam locus mutilus est, qui dolium pertusum dixerit, cum ventrem significaret, quanquam natura quoque venter inexplebilis est, quod quidquid per os infuderis, id aliis viis excernitur. Quadrabit et in obliuiosum, cui si quid eruditionis infundas, protinus effluit, quique prius obliuiscatur, quam perdidicerit, cuiusmodi Stepsiadem facit Aristophanes in Nebulis:

*(/os2 tis2 skalaqurma/ti' a)/tta mikra\ manqa/nwn,
*tau=t' e)pile/lhstai pri\n maqei=n.

Sic propemodum vsus est Plautus in Pseudulo, In pertusum ingerimus dolium, operam ludimus. Competet etiam in homines praeter modum profusos, quemadmodum indicauit Aristoteles libro Oeconomicorum primo: kai\ ga\r to\ kta=sqai dunato\n xrh\ ei)=nai, kai\ fula/ttein, ei)de\ mh\, ou)de\n o)/felos2 tou= kta=sqai: tw=| ga\r h)qmw=| a)ntlei=n tou=t' e)stin, o( legomenos2 pi/qos2 tetrhmme/nos2, id est, Siquidem oportet eiusmodi esse, qui norit et parare, et parata tueri. Alioqui nihil profuerit parasse, propterea quod hoc sit cribro haurire, quodque prouerbio dicunt, pertusum dolium. Congruit item in auaros, quorum cupiditatibus nihil est satis; verum quo magis implentur opibus, hoc magis inanes esse videntur Quod eleganter illo Solonis carmine testatum est apud Plutarchum in libello peri\ filoploupi/as2,

Zenodotus et tartarum ipsum recte accipi inexplebile dolium putat, quod tot milibus defunctorum numquam expleatur. Quadrabit et in eos, qui male ab aliis rapiunt, quae male item profundant in alios. Vsurpatur et de frustra laborantibus, quemadmodum alio demonstratum est loco, velut apud Catullum.

Adagium natum a notissima fabula puellarum Danaidum, quae ob sponsos necatos has poenas apud inferos dare dicuntur, vt situlis perstillantibus aquam hauriant, atque in dolium item pertusum infundant, graui nimirum, sed inutili labore. Cuius fabulae mentionem facit Horatius in Odis:

Et Danai proles, Veneris quae numina laesit,
In caua Lethaeas dolia portat aquas.

Meminit huius Lucianus in Timone. Et Aristoteles libro Politicorum sexto. Rursus Lucianus in Hermotimo, *epir)r(ei= ga\r kata\ th\n paroimi/an to\ pra=gma e)cantlou/menon, e)s2 to\ e)/mpalin, h)\ o( tw=n danai+/dwn pi/qos id est, Affluit enim, dum exhauritur negotium, laborque, et contra fit, atque in Danaidum dolio. Vsurpauit et Plato, cum aliis aliquot locis; tum in Gorgia.

Cum adsit vrsus, vestigia quaeris.

*arktou parou/shs2 ta\ i)/xnh zhtei=s2 id est, Vrsi praesentis vestigia quaeris. De iis dicitur, qui timiditate praesens negotium declinant, atque ad alias nugas dilabuntur [correction of the transcriber; in the print dilabunrur]. Translatum a formidolosis venatoribus, qui se dissimulant sensisse vrsum, et vestigia persequi fingunt, quo absint a periculo. Hoc genus homines Plato de Republ. libro quinto scripsit similes esse toi=s2 kunidi/ois2, a(\ tou\s2 li/qous2 da/knei, to\n balo/ntwn ou)k a(pto/mena id est, Catulis, qui lapides mordent, cum eos, qui iecerint, non ausint attingere. Ab hoc non est alienum, quod scribit Plutarchus in vita Luculli. Nam illum cum hortaretur Achelaus, vt relicto hoste in Pontum traiiceret, sic enim fore, vt protinus omnium rerum potiretur: *ou)k e)/fh deilo/teros ei)=nai kunhgw=n, w(/ste ta\ qhri/a parelqw=n e)pi\ kenou\s2 au)tw=n fwleou\s2 badi/zein id est, Negauit se timidiorem esse venatoribus, vt praeteritis feris, ad inania illarum lustra vellet ire.

Boni ad bonorum conuiuia vltro accedunt.

Hexameter prouerbialis, tum vsurpandus, vbi vir bonus, fiducia virtutis et amicitiae, quae generalis inter omnes probos intercedit, ad sui similem accedit, non expectatis vulgaribus istis inuitatiunculis. Quidam natum putant ab Hercule, qui cum Ceti Trachinii domum inuocatus inuiseret, hunc versiculum primus dixerit. Fertur et trimeter iambicus in eandem sententiam.

Scholiastes indicat, hoc verbo fuisse significatam Menelai fortitudinem in bello. Exilis enim vox formidolosum arguit, et boh\ apud Graecos interdum bellum declarat, quemadmodum et hodie apud Germanos. Zenodotus in collectaneis diuersa sententia citat hoc adagium ex Eupolidis comoedia, cui titulus Chrysogenes.

Idem ferme significat Plato in Symposio, *(/ina kai\ th\n paroimi/an [correction of the transcriber; in the print paroimi+/an] diafqei/rwmen metabalo/ntes2, w(s2 a)/ra kai\ a)gaqw=n e)pi\ dai=tas2 i)/asin au)to/matoi a)gaqoi\, id est, Vt et prouerbium perdamus, hunc ad modum inuertentes: Boni ad bonorum conuiuia vltro veniunt. Sentire videtur Plato, Homerum fecisse Menelaum deteriorem ad

praestantioris accessisse conuiuium, quod Agamemnon bello valuerit, Menelaus fuerit imbellis. Citatur hic locus et ab Athenaeo libro quarto. Tametsi non hanc opinamur Homeri mentem fuisse, cum virtutis addat elogium:

Et cum aliquot locis illum fortissime rem gerentem inducat, alicubi etiam a)rhifi/lou cognomento honestet. Apud Athenaeum lib. 1. ex Cilatino, quidam qui inuocatus ad conuiuium accesserat, ita loquitur, *)agaqo\s2 a)\n pro\s2 a)gaqou\s2 a)/ndras2 e(stiaso/menos2 h(=kon, koina\ ga\r ta\ tw=n fi/lwn, id est, Bonus enim ad bonos viros conuiuaturus veni. Nam res amicorum communes.

In puteo cum canibus pugnare.

*)en fre/ati kusi\ ma/xesqai, id est, In puteo cum canibus pugnare. Dici solitum, vbi cuipiam negotium incidit cum homine rixoso, et contentioso, a quo se nequeat extricare. Effertur etiam hoc pacto e)n fre/ati kunomaxei=n, voce composita.

Mihi ipsi balneum ministrabo.

*)emautw=| balaneu/sw id est, Ipse mihi balneator ero, vbi quis suis ipsius inseruit commodis. Aut vbi quis, non expectato alieno officio, ipse suum agit negotium. Aristophanes in Pace:

Interpres admonet translatum a balneis, in quibus cessante balneatore, ipsi qui lauant, aquam hauriunt, atque infundunt. Zenodotus putat et ad eos referri posse, qui glandes in ignem iniectas coquunt. Fortassis haud absurde referetur ad glandium excussores. Nam Graecis balaneu\s2 balnearium cauponem significat, ba/lanos2 glandem, atque hinc anceps prouerbii interpretatio.

Vir fugiens haud moratur lyrae strepitum.

Senarius prouerbialis in eos, qui in rebus periculosis, ac seriis, properandi studio negligunt leuiora. Nam qui fugit in bello non putat sibi liberum, ac vacuum, vt cantorem aliquem auscultet. Idque ad complures res accommodari potest.Veluti si dicas non esse rebus friuolis, ac voluptuariis nugandum, cum haec vita tot periculis sit obnoxia. In hanc sententiam eleganter Seneca in epistola quadam ad Lucilium. Transcurramus, inquit, solertissimas nugas, et ad illa, quae nobis aliquam opem sunt latura, properemus. Nemo, qui obstetricem parturienti filiae solicitus accersit, edictum, et ludorum ordinem perlegit. Nemo, qui ad incendium domus suae currit, tabulam latrunculariam perspicit, vt sciat quomodo alligatus exeat calculus. At me hercle vndique tibi omnia nunciantur, et incendium domus, et periculum liberorum, et obsidium patriae, et bonorum direptio. Adiice his naufragium, motusque terrarum, et quidquid aliud timeri potest. Inter ista districtus, rebus nihil aliud, quam animum oblectantibus vacas. Plutarchus in libello, quem scripsit de ei Delphico:

Caninum prandium.

CANINVM prandium prouerbio dicebatur abstemium, et in quo nullum vinum biberetur, propterea quod peculiari naturae proprietate canes a vino abhorrent. Id adagii refertur ab A. Gellio libro Noctium Atticarum 13. capite vltimo, his quidem verbis. Eius autem loci, in quod id prouerbium est, verba haec sunt, nimirum ex M. Varronis Satyrarum libro, qui u(/dwr kruero\n, id est, Aqua ingens inscribitur. Non vides apud Mnesteum scribi, tria genera esse vini, nigrum, album, medium, quod vocant, kir)r(o\n, id est, giluum, nouum, vetus, medium? Et efficere nigrum virus: album vrinam, medium pe/yin, id est, concoctionem. Nouum refrigerare, vetus calefacere, medium vero esse prandium caninum. Quid significet, inquit Gellius, prandium caninum, rem leuiculam diu, et anxie, quaesiuimus. Prandium autem abstemium, in quo nihil vini potatur, caninum dicitur, quoniam canis vino caret. Cum igitur medium vinum appellasset, quod neque nouum, neque vetus esset, et plerunq, homines ita loquantur, vt omne vinum aut nouum esse dicant, aut vetus, nullam vim habere significauit neque noui, neque veteris, quod medium esset: idcirco pro vino non habendum, quia neque refrigeraret, neque calefaceret. Hactenus Gellius. Plutarchus in Symposiacis scribit, Theophrastum ioco vocare solitum, a)/oina sumpo/sia ta\ kourei=a, quemadmodum alias admonuimus.

Vir fugiens et denuo pugnabit.

Senarius prouerbialis, quo monemur non protinus abiicere animum, si quid parum feliciter successerit. Nam victos posse vincere contingit. Proinde Homerus e(teralke/a ni/khn vocat, id est, vicissim, nunc apud hos, nunc apud illos pollentem. Apud eundem Iliados *q. Alexander sic loquitur Hectori:

Palladis auxilio nunc victor abit Menelaus.
Illum ego sed posthac pugna superaro vicissim.

Demostheni probro datum est ab inimicis, quod in eo praelio, quo Philippus Macedonum rex Athenienses apud Cheroneam vicit, clypeo abiecto fugisset, eaque gratia r(iyaspis2 ignominioso cognomine vocatus est. Verum id probri Demosthenes, homo non admodum verecundus, prouerbiali, notissimoque versiculo legitur eludere solitus:

Huic confine est illud Daui Terentiani. Hac non successit, alia aggrediundum est via. Vsurpat adagium Tertullianus in lib. De fuga in persecutione. Sed omissis, inquit, quidam diuinis exhortationibus, illum magis Graecum versiculum secularis sententiae sibi adhibent. Qui fugiebat, rursum praeliabitur, vt et rursus forsitan fugiat. Et quando vincet, qui cum fugerit victus est?

E stipula cognoscere.

*)ek th=s2 kala/mhs2 ginw/skein id est. E stipula iudicare, dicimus, quoties e vestigijs quibusdam in senecta reliquis, coniecturam facimus,cuiusmodi quis fuerit in adolescentia, translata metaphora ab segetibus. Homerus in c. Odisseae.

Vtitur hoc adagio Lucianus in Pseudomante, quem nos olim Latinum fecimus. Aristoteles in Rhetoricis kala/mhn senectam interpretatur. *(/otan ga\r, inquit, to\ gh=ras2 ei)=pe kala/mhn, e)poi/hse ma/qhsin, kai\ gnw=sin dia\ tou= ge/rontos2, a)/mfw ga\r a)phnqhko/tes2, id est. Etenim cum senectam dixit culmum, senem ostendit, ac repraesentauit. Nam vtrique defloruerunt. Aristophanes in Vespis non dissimili figura vsus est:

Eodem cubito.

*tw=| au)tw=| ph/xei, id est, Eodem cubito, hoc est, eadem regula, eadem mensura. Vtitur hoc aliquoties Lucianus, cum alias, tum in libello De ratione conscribendae historiae, kai\ o(/lws2 ph=xus2 ei(=s2, kai\ me/tron a)kribe\s2, id est, In summa cubitus vnus, atque exacta regula. Aristophanes in Ranis.

*kai\ ga\r tala/ntw| mousikh\ staqmh/setai.
*kai\ kano/nas2 e)coi/sousi kai\ ph/xeis2 e)pw=n,

Non dissimili figura dixit Cornelius Tacitus libro De oratoribus in praefatione, cum ait, se quae a praestantissimis viris acceperat, ijsdem numeris ijsdemque rationibus persequi velle. Pli. Epis lib. 8. dixit, pari libra. Illud fortasse parergo/teron, at non inutile fuerit, admonere, plerasque metaphoras a mensuris ductas esse prouerbiales, vt pensiculare rem, pensitare factum, rependere beneficium, remetiri gratiam, librare negotium, expendere causam, renumerare beneficium, aequilibrium officij, retaliare conuitium, atque id genus alia.

Ne altero quidem pede.

*mhde\ to\n e(/teron po/da, i. Ne alterum quidem pedem discedere. Lucianus in Harmonide. Idem in Sectis, *ou)de\ pw/pote e)c ai)qiopi/as2 to\n e(/teron po/da proelqw\n, id est. Qui ex Aethiopia nunquam vel alterum promouerit pedem. Annumerandum illis, quae retulimus alibi, latum digitum, et latum pedem, latum vnguem, quibus vel consensus opinionum, vel studij assiduitas significatur, velut illo, nocte, dieque: quod aliter extulit T. Liuius belliMaced 1. Alij in castris sine stationibus per somnum, vinumque diem noctibus aequabant.

Ex diametro opposita. Diametro distant.

*)ek diame/trou, id est, Ex diametro, De vehementer inter se pugnantibus olim dicebatur, sumpta metaphora a geometris, apud quos perfectissima oppositio ex diametro est. Lucianus

in Tyranno, e)k diame/trou ga\r oi( bi/oi, fasi\, id est, Nostra enim et illorum vita, ex diametro, quemadmodum aiunt, inter se distat. Athanasius in libro quodam de synodo Nicaena, oi( kata\ dia/metron, w(s2 e)/pos2 ei)pei=n, a)nti/keintai th=| sabelli/ou gnw/mh|. Qui iuxta diametrum, vt ita loquamur, aduersantur Sabellii sententiae. Basilius in epistola quadam ad Athanasium, kata\ dia/metron dixit. Diametrus enim est recta linea, figuram, qua longissime patet, ex aequo secans, velut diametrus orbis est, quae sic a summo ad summum tenditur circulum, vt per centrum eat, definitore Macrobio in Somnium Scipionis libro 2. Nec ab hoc dissentit Euclidis diffinitio. Latini lineam hanc, dimetientem vocant. Nam Graecis dia/metros para\ to\ diametrei=n, id est, a dimetiendo. Nominis causam reddit Aristoteles in Problematis, Sectione 15. problema. 2. Cognatum est illi, quod alio recensuimus loco, di\s2 dia\ pasw=n.

Audi quae ex animo dicuntur.

*)/akoue t' a)po\ kardi/as2, id est, Audi quae dicuntur ex animo. Nam seria, quaeque citra dissimulationem dicuntur ex animo dici dicuntur, eaque ex corde proficisci vulgus ait. Lucianus in Ioue Tragoedo, *ou)kou=n a)kou/ete w)= qeoi\ ta/ge a)po\ kardi/as2, fasi\, id est, Itaque audite dii nimirum ex animo dicenda, sicut proverbio dicitur. Nam adulatorum et simulantium oratio in faucibus nascitur, non in corde. Plutarchus in commentario, quem inscripsit, quo pacto quis possit assentatorem ab amico dignoscere, refert hos senarios:

*)emoi\ ga\r ei)/h ptwxo\s2, ei) de\ bou/letai,
*ptwxou= kaki/wn, o(/stis2 w)\n e)u/nous2 e)moi\,
*fo/bon parelqw\n t' a)pi\ kardi/as2 e)rei=.

Mendicus vtinam sit mihi, vel si libet
Mendicum et infra, qui mihi volens bene
Timore posito, possit ex animo loqui.

Ad hanc figuram pertinet illud Plautinum, corde amare: item illud persequi corde, animo, et viribus, vtrunque est in Captiui duo. Contrarium est huic, A summis labris, pro eo quod est, non ex animo. Seneca in Epist. ad Lucilium, Non a summis labris ista veniunt.

Aut bibat, aut abeat.

AVT bibat, aut abeat. Quo quidem adagio monemur, vt aut tempori, locoque nos accommodemus, aut ab hominum consuetudine nos subducamus. Quemadmodum Cato fecisse legitur, qui, cum non posset sumere vultum Floralium licentiae convenientem, discessit e theatro, Natum a priscis illis Graecorum symposiis, hoc est, compotationibus, in quibus mos erat, talis sortiri quempiam, qui conuiuio quasi praesideret, ac decreta conuiuialia praescriberet, quae no/mous2, id est, leges appellabant. De hisce legibus Valerius Valentinus iocoso carmine conscripsit, cui titulum fecit Tapullae, teste Festo Pompeio. Porro praefectum basile/a, hoc est, regem nominabant. Plutarchus sumposi/arxon vocat. Varro apud Nonium, Modimperatorem a Latinis [correction of the transcriber; in the print Latitinis] vocatum scribit, quasi modum imperantem, ne quis aut plus satis biberet, aut parum. Athenaeus libro 10. ex Eupolidis auctoritate docet huic praefectos rei oi)no/ptas2 dictos, ab aliis o)fqalmou\s2. Huius consuetudinis meminit et Horatius in Odis:

Ex legibus iocosis haec vna fertur, aut bibat, aut abeat. Commemoratur a Cicerone, libro Tusculanarum quaestionum 5. Mihi quidem, inquit, in vita seruanda videtur illa lex, quae in Graecorum conuiuiis obtinet. Aut bibat, inquit, aut abeat. Et recte. Aut enim fruatur aliquis pariter cum aliis voluptate potandi, ne sobrius in violentiam vinolentorum incidat, aut discedat. Sic iniurias fortunae, quas ferre nequeas, defugiendo relinquas. Hactenus ille. Quidam sic efferunt, h)\ pi=qi, h)\ a)/piqi, id est, aut bibe, aut abi. Quanto ciuilior haec lex, quam ea quam Empedocli in conuiuio praescripsit conuiuii praefectus, vt aut biberet, aut vinum in caput illius effunderetur. Eam rem tam indigne tulit Empedocles, vt postridie coacto concilio, et inuitatorem cuius opera id erat factum, et symposiarcham reum peregerit, damnandosque curarit. Refert Diogenes Lacrtius.

Domi habet, domi nascitur.

AD eandem pertinet metaphoram: Domi habere: Nam id domi dicimus habere, quod in nobis situm est, nec necesse est ab aliis mutuo sumere. Translatum apparet ab ea consuetudine foris rogandae supellectilis, quam domi desideres. Terentius in Adelph. Phy, domi habet, vnde discat. M. Tullius ad Varronem, Sed quid ego nunc haec ad te, cui domi talia nascuntur? Idem Academicarum quaestionum libro 2. Desine quaeso communibus locis, domi nobis ista nascuntur, id est, haec oratorum sunt propria. Proinde dixeris eleganter: Quid in rebus istis felicitatem venaris? domi habes, vnde beatus esse queas. Regum est domi consilium habere, non ab aliena pendere sententia.

Confringere tesseram.

APVD Plautum in Cistellaria confregisse tesseram dicitur, qui sibi reditum in domum aliquam praeclusit. Siquidem cum amans dixisset se iureiurando adstrictum, vt lenae filiam duceret, orans ne se periurum fieri pateretur, illa respondens, Abi, inquit, quaerere, vbi tuo iuriiurando satis sit subsidii. Hic apud nos iam Alcesimarche, confregisti tesseram. Est autem tessera symbolum hospitale, quo prolato cognoscebantur hospites, si quando redissent.

Frigidam aquam suffundere.

FRIGIDAM aquam suffendere, Plautus in Cistellaria videtur vsurpasse pro eo, quod est, instigare clanculum. Sic enim in ea fabula meretrix queritur de matronis maritos suos in meretricum odium, quoad possunt, inflammantibus. Ita nostro ordini palam blandiuntur, clam, si occasio vsquam est, aquam frigidam subdole suffundunt. Viris cum suis praedicant nos solere, suas pellices esse aiunt. Translatum apparet ab iis, qui certaminibus equestribus aquam equis aspergebant, quo refocillati currerent acrius, atque hoc pacto ad cursum instigabant. Cuius ministerii meminerunt etiam Pandectae iuris Caesarei libro 3. Titulo de iis, qui infamia notantur, ex Vlpiano, his quidem verbis: Et generaliter, ita omnes opinantur, et vtile videtur, vt neque thymelici, neque xystici, nec agitatores, nec qui aquam equis spargunt, caeteraque eorum ministeria, qui certaminibus sacris deseruiunt, ignominiosi habeantur. Hactenus Vlpian. Id fiebat,opinamur, in Olympicis, aut similibus certaminibus,

nonnunquam et ob hanc causam, ne rotae agitatione feruescentes, flammam conciperent. Nisi si cui magis probatur, vt traductum putetur ab iis, qui ioci, ludibriive causa, clanculum aquam infundunt in conuiuii locum, aut ab his, qui ludibrii causa, aqua conspergunt aliquem, qui balneatorum iocus est. Vnde et Iulius Pollux lib. 7. docet plu/nein interdum vsurpari pro conuitiari. Sic Aristophanes in Pluto, plu/non me poiw=n e)n tosou/tois2 a)ndra/sin. Queritur quispiam quod contumeliae causa conspersus sit aqua multis praesentibus. Sed probabilius est translatum ab officinis aerariis, vbi fabri subinde frigidam in ignem aspergunt, quo ignis sit vehementior.

In senem ne quod collocaris beneficium.

Refertur nominatim proverbii vice, ab Aristotele, lib. Rhetoricorum 2. x' o(/s2 tis2 sumbouleu/ei mh\ poiei=sqai fi/lon ge/ronta, tou/tw| marturei= h( paroimi/a, [note of the transcriber: in the print: mu/pot'] mh/pot' e)u= e(/rdein ge/ronta, id est, Qui consulit, ne quis cum sene ineat amicitiam huic testimonii loco est proverbium, ne quando bene merearis de sene. Dicitur hodieque vulgo. Neque in senem, neque in puerum collocandum esse beneficium, propterea quod alter non refert, alter non meminit. Extat et huiusmodi quoddam apud Diogenianum adagium, *mh/pot' e)u= e(/rdein ge/rontas2, mhde\ gunai=ka, mhde\ pai=da, mhde\ ku/na tino\s2, mhde\ la/lon kwphla/thn, id est, Ne quid beneficii colloces, neque in senes, neque in mulierem, neque in puerum, neque in canem cuiuspiam, neque in garrulum remigem, propterea quod perire videatur, quod in eiusmodi genus hominum insumitur. Seneca de beneficiis 3. Sic fit, vt praeceptores, eorumque beneficia intercidant, quia totam pueritiam relinquimus: sic fit, vt in adolescentiam nostram collata pereant, quia ipsa nunquam retractatur.

Stultus, qui patre caeso liberis pepercit.

SVPERIORI protinus illud subtexuit Aristoteles, et quidem proverbii nomine. kai\ tou\s2 ui(ous2 a)nairei=n, w(=n kai\ tou\s2 pate/ras2.

id est, Et qui suadeat occidere liberos, quorum patrem occideris, huic attestatur hoc proverbium. Stultus qui patre occiso liberos relinquat. Refert idem postea inter sententias: Fatuus qui occiso patre liberis pepercit. Est autem versus proverbialis:

Vsus est et Herod. in Clione, o(moi/ws2 ga\r moi\ nu=n fai/nomai pepoihke/nai, w(s2 ei) tis2 pate/ra a)poktei/nas2 to=u pai/dwn au)tw=n fei/saito, id est, Nam mihi nunc perinde fecisse videor, ac si quis occiso patre, liberis illius parcat. Hoc adagium vsurpasse scribitur Philippus Macedo, cum liberos etiam e medio tolleret, quorum parentes occiderat. Fertur vox militum, qui Maximinum Imp. trucidarunt vna cum filio, ex pessimo genere, ne catulum quidem esse relinquendum. Huc pertinet Homericum illud ex Odys. g.

*xrhstolo/gos2.

*xrhstolo/goi dicebantur, atque hodie quoque vulgo dicuntur, qui probe loquuntur, et improbe faciunt. Dictum autem peculiariter in Pertinacem Imp. quemadmodum in huius vita testatur Iulius Capitolinus.

Figuli opes.

*kera/meios plou=tos2, id est, Fictiles diuitiae. De rebus incertis, fragilibus ac neutiquam duraturis. Quemadmodum figulorum vasa facile comminuuntur quolibet casu. Refertur adagium a Diogeniano.

Lepus dormiens.

*lagw\s2 kateu/dwn, id est, Lepus dormiens. Quadrat in eum, qui, quod non facit, id facere sese adsimulat, aut quod facit, id se facere dissimulat. Qualem quidam arbitrantur fuisse Vlyssis somnum, cum a Phaeacibus in Ithacam insulam exponeretur, auctore Plutarcho. Nam leporem patentibus genis dormire, cum alii permulti tradunt auctores, tum Plinius lib. 11 cap. 37. id quod etiam hominibus nonnullis ait accidere, quos Graeci korubantiei=s2 appellant. Neque perperam dicetur et in timidos. Adagium a multis auctoribus refertur.

Sero Iupiter diphtheram inspexit.

*(o zeu\s2 katei=de xro/nios ei)s2 ta\s2 difqe/ras2. id est, Inspexit, et si sero, pellem Iupiter. Senarius proverbialis in eos, qui sero quidem, sed aliquando tamen pro malefactis dant poenas. Antiquitas enim credidit Iouem omnia in sua diphthera, hoc est, pelle caprina scribere, ac multa quidem pro tempore dissimulare, verum aliquando de improbis poenas sumere. Belle quadrabit et in principes, qui diu dissimulata maleficia tandem puniunt.

Aut mortuus est, aut docet literas.

Senarius proverbialis, quo significabant olim, cuipiam omnino male esse, tametsi parum liqueret, quid rerum ageret. Is autem hac occasione venit in vulgi sermonem, auctore Zenodoto. Athenienses duce Nicia parum feliciter aliquando pugnauerunt aduersus Siculos, permultis occisis, plerisque captiuis in Siciliam abductis, qui Siculorum filios literas docere coacti sunt. Proinde pauci, qui fuga elapsi redierant Athenas, rogati quid hic, aut ille faceret in Sicilia, modo memorato versiculo respondebant. Aut periit, aut docet literas.

Oportet testudinis carnes aut edere, aut non edere.

Trimeter provebialis in eos, qui negocium susceptum frigide ducunt, neque explicantes, neque relinquentes. Sunt qui putent hoc dictum ab auctore Terpsione profectum esse: quorum est Athenaeus lib. 8. declarans hunc primum praecepisse de gastrologia, editis regulis, per quas liqueret, a quibus esset abstinendum, quibus contra vescendum: inter quas erat et haec de testudine, h)\ fagei=n, h)\ mh\ fagei=n. Addunt, testudinis carnem si modice edatur, ventris tormina facere: rursum, si copiose, lenire. Cuiusmodi quiddam et de lactucis refert Plinius. Perinde quasi dicas: aut bellandum est, aut non bellandum, aut studendum, aut non studendum. Nam pleraeque res sunt

quas si facias acriter, plurimum conducunt: sin ignauiter, officiunt. Velut eae, quae mediocritatem non reicpiunt, quod genus est musica, poeticaque. Sunt rursus quaedam, quae degustasse sit satis. Quo de genere putauit esse philosophiae studium Ennianus ille Neoptolemus, et Callicles Platonicus.

Bonae leges ex malis moribus procreantur.

MACROBIVS Saturnalium libro 3. Vetus verbum est, inquit, Leges bonae ex malis moribus procreantur. Nam sicuti medicorum pharmacis nihil opus foret, nisi morbis laboraretur, ita legibus ferundis nihil opus esset, nisi perperam viueretur. Vnde apud Aeginetas olim pecuniaria poena mulctabatur is, qui legis instituendae dedisset occasionem. Auctor Aristoteles li. Rhetoricorum 2. Cornelius Tacitus lib. 15. Vsu probatum est, leges egregias, exempla honesta, apud bonos ex delictis aliorum gigni. Huc pertinet quod Solon e)rwthqei\s2, dia/ti mh\ kata\ patrokto/nou no/mon e)/qhke. dia\ to\ a)elpi/sai, ei)=pen, id est, Rogatus quam ob causam non tulisset legem in parricidas, respondit quod non sperasset futurum parricidam.

Bos alienus subinde foras prospectat.

*bou=s2 a)llo/trios ta\ polla\ e)/cw ble/pei. id est, bos alienus subinde foras prospectat. De iis qui apud alienos non satis ex animi sententia tractantur, eoque saepius suos desiderant. Vnicuique domi, ac velut in suis praesepibus iucundissima vita, peregre permulta sunt, quae laedant, plurima desunt. Allusisse videtur ad hoc proverbium Plutarchus in Symposiacis, decade 8. problem. 2. o(/pws2 de\ e(autw=n mh\ katafronh=te, mh/d' e)/cw ble/phte panta/pasin. id est, Verum ne vos ipsos contemnatis, neve foras prospiciatis, id est, Ne aliunde petatis, quod ab ipsis Platonis interpretibus sumi potest. Proinde recte dicetur, e)/cw ble/pein„ qui non contentus suis aliunde pendet. Vsurpat et in libello, peri\ th=s2 a)reth=s2, kai\ kaki/as2.

Septimus bos.

*(/ebdomos bou=s2, id est, Septimus bos. Olim in stupidos, brutosque dicebatur, vnde celebratus senarius:

Id hinc ortum esse tradunt, quod antiquitus post sextam lunam bouis imaginem e farina pinsere consueuerint, qui septimam lunam cornibus referret. Sunt qui malint hinc natum, quod cum apud veteres sex animantium genera mactari diis soleant, ouis, sus, capra, bos, gallina, anser: pauperes non habentes viuum animal, quod immolarent, bouis simulacrum e farina fingere consueuerunt: is, quoniam sensu, vitaque careret, in stoliditatis abiit proverbium. Citatur apud Suidam Euripides in Erechtheo, et Achaeus in Iride, qui proverbium hoc vsurpauerint, tametsi versus illorum non refert.

Indus elephantus haud curat culicem.

IN epistolis, quae Phalaridis nomine feruntur, extat huiusmodi quoddam adagium, kw/nwpos e)le/fas2 i)ndo\s2 ou)k a)legi/zei, id est, Culicem haud curat elephantus Indicus. Dictum est autem ob singularem duritiem cutis elephantinae, qua fertur etiam iacula excutere, tantum abest, vt culicis

morsu possit ostendi. Adhiberi poterit, quoties significabimus excelsis animis leues, et vulgares iniurias esse negligendas.

Lutum luto purgari.

*phlw=| phlo\n kaqai/resqai, id est, Lutum luto purgari, dicitur, vbi res sordida sordibus tollitur, hoc est, cum sordes non tolluntur, sed aut mutantur, aut augentur etiam. Apollonius in epistola quadam, a)ll' ou)d' e)aei=nos2 e)fesi/ous2 e)/peise, mh\ phlw=| phlo\n kaqai/resqai, Loquitur de sacerdotibus, qui deorum aras sanguine pollucerent, eamque expiationem esse ducerent. Huc pertinet Diogenis dictum. Is ingressus balneum sordidum, qui hoc, inquit, lauant, vbi lauant? indicans talibus balneis conspurcari corpora potius, quam purgari. Idem accidit Alexandrinis, qui in vrbibus alunt vim ibidum in hunc vsum, quod serpentes, ac macellorum sordes deuorent, verum suis immunditiis omnia rursus conspurcant.

Cyclopica vita.

*kuklw/peios2 bi/os2, id est, Cylopica vita, pro vita vehementer effera, ac barbara, quae neque legibus, neque disciplina ciuili constet, neque religione deorum gubernetur. Qualem describit Homerus Odysseae libr. 9. sub persona Polyphemi:

*nh/pios ei)=s2 w)= cei=n', h)\ thlo/qen ei)lh/louqas2,
*(/os2 me qeou\s2 ke/leai h)\ deide/men, h)\ a)le/asqai.
*ou) ga\r ku/klwpes2 dio\s2 ai)gio/xou a)le/gousin,
*ou) de\ qew=n maka/rwn.

Desipis, aut certe longinquis, hospes, ab oris
Hic ades, vt qui me iubeas curave moueri.
Siue timore Deûm, neque enim Cyclopica turba
Curamus, summumve Iouem, diuosve beatos.

*tw=n d' a)ndrw=n peirh/somai, oi(/ tine/s2 ei)sin,
*)/h oi(/ g' u(bristai/ te, kai\ a)/grioi, ou)de\ di/kaioi,
*)=he [note: in the print: *)he\] filo/ceinoi, kai/ sfin no/os2 e)sti\ qeoudh\s2.

Quod genus hoc hominum experiar iam, sintne feroces,
Agrestes, aequique rudes, an et hospitii ius
Obseruent, animo reuerentes numina diuum.

Atque hospes ego fulmen Ioui non horreo,
Neque me Iouem praestantiorem habeo Deum.

Strabo libr. Geographiae vndecimo scribit, hoc vulgo dictum in Albanorum gentem, quod Cyclopum agerent vitam, vtpote neque culturae studiosi, et ad omnem vitae cultum inertes, et rudes.

Similes habent labra lactucas.

SIMILES habent labra lactucas. Vbi similia similibus contingunt, veluti praeceptori parum docto discipulus indocilis: improbo populo magistratus improbus: contumelioso patrono contumeliosus actor: vxori morosae maritus morosus: breuiter quoties mala malis, digna dignis eueniunt. Natum adagium ab asino carduos pascente. Est autem lactuca herba mollis, ac tenera, quae

tamen non admodum sit dissimilis carduo, praesertim syluestri. Itaque quemadmodum carduus spinosus est, atque maiorem in modum asperis foliis, et caule, denique ipso etiam flore, itidem et asini labris nihil durius, ac petricosius, vt illis non alia lactuca magis apta videatur. Porro carduos lactucarum vice etiam in conuiuiis a nonnullis apponi solere, testis est Iulius Capitolinus in vita Pertinacis Imperatoris. Plinius item lib. 19. de carduis in hunc modum: Poterant videri dicta omnia, quae in pretio sunt, nisi restaret res maximi quaestus, non sine pudore dicenda. Certum est quippe cardous apud Carthaginem magnam, Cordubamque praecipue, sestertium sena millia e paruis his reddere, quoniam portenta quoque terrarum in ganeam vertimus, etiam ea, quae refugiunt quadrupedes consciae. Vsurpat, simulque interpretatur prouerbium diuus Hieronymus, scribens ad Chromatium in hunc modum. Secundum illud quoque, de quo semel in vita Crassum ait risisse Lucilius: Similem habent labra lactucam, asino carduos comedente, videlicet vt perforatam nauim debilis gubernator regat, et caecus ducat in foueam, et talis sit rector, quales illi qui reguntur. Hactenus ille. Fuit autem hic Crassus auus eius Crassi, qui pugnans aduersus Parthos interiit, cuius signa postea retulit Augustus. Numeratur is inter eos, qui nunquam in vita risisse feruntur, eaque gratia a)ge/lastoi, id est, irrisibiles cognominati. M. Tull. in actionibus, Crassum Licinium, auctore Lucilio, semel duntaxat in vita risisse testatur. Plinius libro Naturalis historiae septimo, capite decimo nono: Ferunt, inquit, Crassum auum Crassi in Parthis interempti, nunquam risisse, ob id agelastum vocatum, sicuti nec flesse multos. Diuus Hieronymus contra Ruffinum: Ego certe vt homini seuerissimo risum moueam, vt imiteris aliquando Crassum, quem semel in vita risisse scribit Lucilius. Meminit et Macrobius libro Saturnalium secundo.

Dignum patella operculum.

HVIC similimum est illud, quod ad eodem Hieronymo refertur in epistola ad Chromatium: Dignum patella operculum. In mea enim, inquit, patria rusticitas vernacula. Deus venter est, et in diem viuitur, et sanctior est ille, qui ditior est. Accessit huic patellae iuxta tritum populi sermone prouerbium, dignum operculum. Idem aduersus Rufinum. Quod librum Eusebii pro Pamphili verteres, quod tuum quasi operculum venenatae patellae imponeres. Plato in Hippia maiore disserens de pulchro ac decoro, quiddam habens non abhorrens ab hoc prouerbio, po/teron pre/pei, fh/sei, o(/tan tis2 th\n xu/tran, h\n a)/rti e)le/gomen, th\n kalh\n, e)yh=|, e)/tnous2 kalou= mesth\n, xrush= toru/nh au)th=|, h)\ suki/nh, id est, Vtrum inquiet, vbi quis ollam illam pulchram, de qua modo loquebamur, igni admouerit, pulchris fabis plenam, decet illam aurea torynne, aut ficulna? Quod Graece dictum est, toru/nnh, Platonis interpres vertit tudeculam. Etymologus indicat, toru/nhn vocem esse Atticis peculiarem, quae illis significat e)uerge/tin. Suidas ait instrumentum esse, quo mouetur olla.

Si iuxta claudum habites, subclaudicare disces.

u(poska/zein maqh/sh|, id est, Si iuxta claudum habitaris, disces subclaudicare. Pindari interpres extulit hunc in modum:

Huc pertinet illud Hesiodium, nobis alibi dictum: ph=ma kako\s2 gei/twn, etc. Ea vero rerum humanarum est infelicitas, quod facilius transiliunt vitia, quam bona. Et tamen verum est, quod ait Hesiodus, w(/sper ka'gaqo\s2 me/ga o)/neiar. Ita Pindarus in Nemeis hymno 7. ei) de\ deu/etai a)ndro\s2 a)nh\r, ti/ fai=men gei/tona e)/mmen no/w| filh/santa/ g' a)tenei= gei/toni, xa/rma pa/ntwn e)pa/cion, id est, Si vir viro eget, quid dicemus vicinum esse vicino, animo constanti amicum? Gaudium omni re dignum. Quanquam videmus nec lectionem, nec interpretationem huius loci constare Graecis. Quidam enim pro deu/etai legunt geu/etai, referuntque ad commodorum, aut incommodorum communicationem, quam homo capit ab homine, maxime a vicino. Et legendum videtur gei/ton' e)/mmen, vt respondeat participio filh/sanpa. Interpres adducit et illud ex Hesiodo:

Notum est et illud Themistoclis, qui proscripto agro iussit et hoc praeconem addere reliquis dotibus, quod bonum haberet vicinum. Prouerbium admonet, perniciosam improborum hominum consuetudinem, propterea quod cum corporis, tum maxime animi vitia contagio serpunt in vicinum. Naso:

Dum spectant oculi laesos, laeduntur et ipsi.
Multaque corporibus transitione nocent.

Id Aristoteles existimat potissimum vsu venire in morbis oculorum, quod ea corporis pars maxime sit mobilis. ltem in scabie, quod in summa sit cute, et humore glutinoso, ad vicinum permanet. Postremo in omnib. morbis, qui e spiritu corrupto nascuntur, vt pestis, quod spiritus facile ab alio in alium traiiciatur. Denique est occultus quidam naturae consensus, qui fit vt oscitare incipiat, qui viderit oscitantem, et micturiat, qui meientem conspexerit, auctor est Alexander Aphrodisaeus. Et balbutire discit, quisquis assidue cum balbo viuit. Morum autem scabiem affricat conuictor conuictori. Aristoteles sectione 6. problem. 4 quaerit, quare lippitudo, tabes,et scabies contagio migrent ad alios, nec idem accidat in omnibus morbis. Plutarchus in commentario, De ratione dignoscendi verum amicum ab adulatore, scribit tantam habere vim assiduam consuetudinem, vt imprudentes etiam imitemur vitia eorum, quibuscum viuimus. Quemadmodum Platonis familiares eius gibbum imitabantur, Aristotelis amici balbutiem eiusdem exprimebant. Alexandri Macedonum regis familiares ceruicis inflexum, et vocis in dicendo asperitatem effingebant. Plato de leg. 2. eleganter indicat, quomodo fallat contagium: po/teron ei)ko\s2, ei) kai\ a)nagkai=on tauto\ ei)=nai, o(/per o(/tan tis2 ponhroi=s2 h)/qesi cunw\n kakw=n a)nqrw/pwn, mh\ mish=|, xai/rei de\ a)podexo/menos2, ye/gh| de\ w(s2 e)n paidia=s2 moi/ra, o)neirw/ttwn au)tou= th\n moxqhri/an, to/te o(moiou=sqai dh/pou a)na/gkh to\n xai/ronta o(pote/rois2 a)\n xai/rh|. id est, Vtrum

probabile, an potius necessarium hoc ipsum esse, quod cum quis cum prauis hominum improborum moribus conflictatur, non odit, sed gaudet magis approbans, quanquam veluti per iocum reprehendit, somnians suam ipsius malitiam, tunc profecto necesse est, vt similis euadat gaudens vtriscunque gaudeat.

Corrumpunt bonos more colloquia praua.

Consimilem huic sententiam refert Aristoteles nono Moralium lib. Celebratur et hic senarius a Graecis:

Quanquam autem alienius ab hoc instituto videtur huiusmodi conquirere, tamen illud ascribemus ex Senecae de ira lib. 3. si non magnopere pertinens ad prouerbii declarationem, certe ad vitam instituendam in primis conducibile. Sumuntur, inquit, a conuersantibus mores. Et, vt quaedam in contactis corpore vitia transiliunt, ita animus mala sua proximis tradit. Ebriosus conuictores in amorem vini traxit. Impudicorum coetus, fortemque, et si liceat, virum emollit. Auaritia in proximos virus suum transtulit. Eadem e diuerso ratio virtutum est, vt omne quod secum habent, mitigent. Nec tam valetudini profuit vtilis regio, et salubrius caelum, quam animis parum firmis in turba meliorum versari. Quae res quantum possit, intelliges, si videris, feras quoque conuictu nostro mansuescere, nullique immani bestiae vim suam permanere, si hominis contubernium diu passa est. Huc vsque Senecae verba reddidimus. Porro cum omnis contubernii conflictatio, plurimum habet momenti ad corrigenda, deprauandaque mortalium ingenia, tum praecipue valet oratio, quae quidem ex arcanis illis animi penetralibus deprompta, genuinam quandam, et occultam vim, atque, vt Graece dicamus melius, e)ne/rgeian secum affert, eumque in auditoris animum, in quem illabitur, transfundit, praesentaneum venenum, si pestilens fuerit: remedium efficax, si salutaris. Iam vero, quod de colloquio dictum est, idem oportet et de studiis accipere. Qui vitam omnem in Ethnicis conterunt literis, gentiles euadunt. Qui praeter obscaenos auctores nil euoluunt, moribus obscaenis. Etenim lectio colloquium quoddam esse videtur.

Annus clibanum.

*)anno\s2 kri/banon, id est, Annus clibanum. In eos olim dicebatur, qui nouae quippiam rei reperissent. Nam Annus quidam Aegyptius clybanorum vsum, in quibus panes coquerent, fertur excogitasse. Siquidem prisci pulte, polentaque victitabant, cocti panis vsum nescientes. De ratione coquendi panis in furnis, permulta Plinius lib. 18. cap. 11. et hinc rei vocabulum etiam inditum. Nam Plautus in Aulularia artoptesiam vocat. Seneca in epistola quadam ad Lucilium ostendit, antiquitus panem manuum tractatione subactum, feruenti cinere, testaque percoqui solere, deinde paulatim repertos furnos, et alia genera, quorum feruor seruiret arbitrio. Hic panis dicebatur

kribani/ths2. Meminit huius adagii tum Suidas, tum Aristophanis interpres e)n a)xarneu=si. Quanquam exemplaria pleraque a)/nqrwpos2 habent, in vno duntaxat loco a)nno\s2 scriptum reperitur, quod quidem magis arridet, vt vocabulum sit proprium.

Magistratus virum indicat.

*)arxh\ to\n a)/ndra dei/knusin, id est, Imperia demonstrant virum. Dimeter iambicus prouerbio celebratur. Quidam Pittaci Mitylenaei putant apophthegma. Sunt qui Soloni tribuant, quorum de numero Sophocles est, vt ferunt. Aristoteles quinto Moralium libro Biantis nomine citauit. Item Theophrastus in prouerbiis, quanquam ea non extant, Bianti adscribit Hoc adiiciendum putauimus, ne [correction of the transcriber; in the print ne ne] quis cauilletur, sententiam esse, non prouerbium. Quanquam et Plutarchus in vita Ciceronis ostendit et fuisse prouerbio celebratum dictum, loquens hunc in modum: o(\ de\ dokei= ma/lista, kai\ le/getai tro/pon a)ndro\s2 e)pideiknu/nai, kai\ basani/zein, e)cousi/a, kai\ a)rxh\ pa=n pa/qos kinou=sa/, kai\ pa=san a)pokalu/ptousa kaki/an, dhmosqe/nei me\n ou)x u(ph=rxen, id est, Quod autem videtur, ac dicitur, maxime mores hominis ostendere, atque explorare, nimirum potestas ac magistratus, omnem mouens affectum, et omnem aperiens malitiam, id Demostheni quidem non adfuit. Sophocles in Antigone:

*)amh/xanon de\ panto\s2 a)ndro\s2 e)kmaqei=n
*yuxh/n te kai\ fro/nhma, kai\ gnw/mhn, pri\n a)\n
*)arxai=s2 te, kai\ no/moisin e)n tribh\s2 fanh=|.

Fieri haud potest, cuiuspiam vt pernoueris
Animum, atque mentem, siue sensum, ni prius.
Imperia nactus gesserit ciuilia.

Sensus est, in vita priuata vix satis perspici posse mores et ingenium hominis. Verum si committas imperium, vt quod libeat, idem liceat, tum demum apparere, quo sit animo. Eleganter inuertit Epaminondas, cui cum Thebani per contumeliam magistratum quempiam sordidum, et contemptum mandassent, non contempsit, sed ea cura gessit, vt muneri prius contemptissimo dignitas, et auctoritas accederet, dicens: *ou) mo/non h( a)rxh\ to\n a)ndra\ dei/knusin, a)lla\ kai\ a)rxh\n a)nh\r id est, Non solum magistratus virum ostendit, sed magistratum vir. Meminit Plutarchus in praeceptis ciuilibus.

Idem Accii, quod Titii.

EXTABAT olim adagium, apud M. Varronem satyra, cui titulus. Testamentum, referturque apud A. Gellium in Noctibus Atticis. Idem Accii, quod Titii. Quod si quis, inquit, vndecimo mense kat' a)ristote/lhn natus est, Accio idem, quod Titio ius esto. Nimirum significans eodem sibi iure futurum, filium decimo mense natum, quo eum, qui natus sit vndecimo: Sumptam videtur a iurisconsultorum consuetudine Titii, et Accii vocabulum pro quibuslibet duobus subinde vsurpantium.

Caput sine lingua.

Competit in eos, qui in consultationibus, aut disceptationibus ipsi quidem nihil habent, quod dicant, verum aliorum sententiis annuunt. Nam pedarii senatores dicebantur ii, qui in senatu quidem sedebant,

verum sententiam non rogabantur, sed in aliorum sententias pedibus discedebant. Vnde referente Festo Pompeio in dictione Pedatius, a Lucilio dicti sunt Agipedes, quod pedum discessione dicerent sententiam. Refertur a Gellio Noctium Atticarum lib. 3. ca. 18 Habet et crocodilus caput sine lingua, sed dentibus, armatum.

Corpus sine pectore.

Non tu corpus eras sine pectore, dij tibi formam,
Dij tibi diuitias dederant, artemque fruendi.

Hunccine tu speras hominem sine pectore, dotes
Posse satis formae, Tyndari, nosse tuae?

Perinde vero dictum est corpus si ne pectore, quasi dicas, sine mente. Nam sapientiam, et ingenium in pectore, atque in corde constituunt. Vnde et Cordatos appellamus prudentes. Et Iuuenalis, tardum, ac stolidum significans.

Caerite cera dignus.

OLIM notari indignos, atque improbos, et nequam homines, Caerite cera dignos, prouerbio vocabant, nimirum Caeritem ceram insignem ignominiam appellantes. Horatius:

Quid deceat, quid non obliti, Caerite cera.
Digni, remigium vitiosum Ithacensis Vlyssis.

Acron, et Porphyrion huiusmodi tradunt originem adagij. Romani, Caeritibus bello subactis, eam dixere conditionem, Ne suffragij ius haberent, ne leges vllas aut ederent, aut haberent. Eamque ignominiam [correction of the transcriber; in the print ignonimiam] in adagium abijsse. Meminit de tabulis Caeritibus et Aulus Gellius li. 16 cap. 13. Primos autem municipes, inquit, sine suffragij iure Caerites esse factos accipimus. Concessumque illis, vt ciuitatis Romanae honorem quidem caperent, sed negotijs tamen atque oneribus vacarent, pro sacris bello Gallico receptis, custoditisque. Hinc tabulae Caerites appellatae versa vice, in quas censores referri iubebant, quos notae causa suffragijs priuabant. Confine videtur illi, quod alibi diximus, Sutorium atramentum.

Dij laneos habent pedes.

MACROBIVS lib. Saturnalium primo capite sexto, scribit in hunc modum. Cur autem Saturnus ipse in compedibus visatur, Verrius Flaccus causam se ignorare dicit. Verum Apollodori lectio suggerit: Saturnum Apollodorus alligari ait per annum laneo vinculo, et solui ad diem sibi festum, id est, mense hoc Decembri. Atque inde prouerbium dictum, Deos laneos pedes habere: significari vero decimo mense semen in vtero animatum in vivam grandescere: quod donec erumpat in lucem mollibus naturae vinculis detinetur. Hactenus Macrobius. Lucianus item in Cronosolone, Saturnum in compedibus fingi solere significat. Atque huius figmenti rationem reddit in libro de Astrologia, nempe, quod orbis Saturni longissime a nobis semotus sit, ob hoc in tartara coniectum finxere, ex aeris profunditate sumpta occasione. Deinde quod motus sit omnium tardissimi, vt quasi stare videatur,

compedibus alligatum finxerunt. Plutarchus in Problematis scribit, Tyris fuisse morem, vt deorum statuis vincula iniicerent. Aenigma prouerbii indicat, deos ad scelerum vltionem lente quidem procedere, sed tamen aliquando de malefactis poeenam sumere vel inopinato. Sic interpretatur Porphyrio, demonstrans, quod scribit Horatius libro Odarum tertio, oda secunda:

affine esse prouerbio, quo dicitur, deos iratos, pedes lanatos habere, quia nonnunquam tarde veniunt nocentibus.

Zenone moderatior.

*zh/nwnos2 e)gkrate/steros2, id est, Zenone temperantior. Testatur et Laertius in Zenonis vita, philosophum, hunc tum in victu, tum in voluptatibus Venereis vsque adeo patientem ac parcum fuisse, vt crudis duntaxat vesceretur, ac pallio praetenui tegeretur. Vnde et Philemon in comoedia taxat hominem, qui post panem obsonii loco caricis vteretur, aquam vini loco biberet, ac discipulos esuriem doceret. Hinc et in vulgi sermonem abiit, Zenone temperantior. Philemonis versus apud Diogenem ex fabula, cui titulus Philosophi, sunt huiusmodi:

*ei)s2 a)/rton o)/yon i)sxa/das2, e)pipiei=n u(/dwr,
*filosofi/an kainh\n ga\r ou(=tos filosofei=,
*pinei=n dida/skei kai\ maqhta\s2 lamba/nei.

Post panis esum, cariceumque obsonium
Aquam bibens perdurat inde simplicem.
Nouum enim philosophiae celebrat hic genus.
Docet esurire, ac discipulos ita illicit.

Quanquam sunt, qui versus hos Posidippo tribuant, non Philemoni, velut idem admonet Laertius.

Sylosontis chlamys.

*(h sulo/swntos2 xlamu\s2 id est, Sylosontis chlamys. Refertur a Diogeniano, dici solitum in hos, qui se cultu, vestituque iactitant, ac venditant. Videtur haud absurde dici posse et in eos, quibus munus exiguum in tempore, magno cum foenore rediit. Historiae, quae prouerbii dederit occasionem, meminit Herodotus in Thalia, quanquam apud hunc xlani\s2 legitur, non xlamu\s2. xlani\s2 autem vestis militaris. Meminit et Strabo Geographiae libro 14. Historia sic habet: Syloson quidam, cum sensisset Darium Hystaspis filium, cum adhuc priuatus ageret, chlamyde quadam sua ad modum bella impensius fuisse delectatum, eam vltro dono misit. Cuius tam tempestiuae liberalitatis memor Darius, cum iam rebus esset praefectus totam et vrbem, et insulam Samiorum Sylosonti in manus tradidit, vnius vestis munus tam opulento regno compensans. Mentionem facit huius rei Valerius quoque Maximus, lib. Memorabilium quinto, titulo de gratitudine. Porro, quod alii chlamydem seu chlanidem vocant, hic amiculum appellat, id est, pallii genus.

Opera Sylosontis ampla regio.

quem refert Strabo lib. Geographiae 14. Nam Syloson, munificentia Darii, mortuo Policrate, Samiorum adeptus tyrannidem, cum acerbius exerceret imperium, ita vt fere solent ii, qui ab humili fortuna repente ad res amplas prouehuntur, et ob hanc causam insula desereretur ab incolis, prouerbio dici coeptum:

Counenit in acerbe gerentem magistratum aut in principem malum, cuius vitio deseratur ab incolis regio. Venustius reddetur longiore deflexu, veluti si in hominem pleone/kthn, qui domum aliquam compilarit, dicatur: aut in profusum ac prodigum, cuius luxu loculi facti sunt inanes.

Phalaridis imperium.

*fala/ridos2 a)rxh\, id est, Phalaridis principatus. Refertur inter Graecas paroemias. Recte dicetur in eos, qui crudelius exercent Imperium, aut potestatem sibi delegatam. Ortum adagium a Phalaride, Agrigentinorum tyranno, quem sua crudelitas nobilitauit. Inter multa autem crudelitatis exempla celebratur in primis aeneus ille taurus Perilli, siue Perilai (nam sic appellat Lucianus) inuentum, quo subiecto igni mortales viui sic exurebantur, vt pro eiulatu humano mugitum ederent morientes. Eum taurum exusto primum in eodem artifice, Delphos misisse legitur, vt Phoebo dicatus, in eius templo reponeretur, monumentum futurum, simul et artis exquisitissimae, et inuenti crudelissimi, et poenae merito in auctorem retortae. Verum Delphi munus, vt a tyranno missum repudiarunt. Haec ferme leguntur apud Lucianum. Simili figura dictum legimus falarismo\n, pro immani crudelitate. Cicero ad Atticum libro septimo. Nam istum quidem, cuius falarismo\n times, omnia teterrime facturum puto. Idem in actione contra Pisonem: Quoniam, inquit, Phalarin grammaticum habemus, id est, qui perperam scripta etiam capite punit.

Complurium thriorum ego strepitum audiui.

Senarius est prouerbialis, quo minas, et inanem clamorem nos contemnere significamus. Quemadmodum Thais illa Terentiana saeuas, et gloriosas Thrasonis minas pro nihilo ducit, magnum nebulonem appellans. Aristophanes in Vespis:

Porro thria a Graecis dicuntur ficulna folia, quae, cum incenduntur, minacem quendam edunt strepitum, et formidandum iis, quibus ante non sit auditus, alioquin inanem, et contemnendum. Nisi mauis legere qriw=n, sic enim Graeci vocant calculos, quos in vrnam mittunt sortilegae, cum diuinant, quemadmodum admonuimus alibi. Solent huiusmodi diuinatrices aliquando e sortibus dira praedicere, quo stultos, ac credulos territent, cum saepenumero nihil eueniat eorum, quae minantur.

Ne inter apia quidem sunt.

*ou) d' e)n seli/nois2 ei)si\n, id est, Ne in apio quidem sunt, pro eo, quod est, ne ingressum quidem aut initium rei attigerunt. Sumpta metaphora ab iis, qui hortos ingrediuntur. Nam antiquitus extremus ille hortorum ambitus, apio conserebatur, quem qui nondum praeteriissent, velut in horti limine adhuc esse videbantur. Aristophanes in Vespis:

Hoc est, nec initium habet eorum, quae sunt futura. Interpres et aliam quandam hoc loco refert sententiam, volens adagium ad gymnicum agonem pertinere, ad quod qui praepararent infantes, statim vt essent nati, in apio collocare consueuerunt. Itaque perinde dictum videtur, Ne in apio quidem, quasi dicas, ne in primis quidem rudimentis. Rutam autem comicus addidit risus causa, quod apium praelocutus fuerat. Porro morem apio coronandi putant iam olim ab Hercule inductum, post interfectum Nemeae leonem, quod et Pindarus indicare videtur alicubi. Nam in Nemeis hymno quarto dicit: i(/na e)n a)gw=ni barukth/pou qa/lhse korinqi/ois2 seli/nois2, id est, Vbi in certamine tumultuosi floruit Corinthiacis apiis. Significat quendam in certamine Neptuni Isthmico coronatum fuisse a Corinthiis.

Podex lotionem vincit.

*prwkto\s2 loutrou= perigi/nh|, id est, Podex lotionem vincis. Callistratus apud Aristophanis intepretem, adagium hoc retulit ad eos, qui sese in malum aliquod adigunt, propterea quod ea corporis pars, etiam si lauetur, semet rursum inquinat, ita, vt ipsa sit in causa, quo minus lauari possit. Quadrabit etiam, vbi quid frustra significabimus, veluti si quis nocentem carcere redimat, atque ille mox iterato commisso semet eodem praecipitet. Aut, si quos reconcilies, mox in pristinam relapsuros simultatem, aut castiges incorrigibile ingenium, quod genus est mulierum. Conueniet et in illos. qui suo ipsius vincunt malo. Veluti, si quis morum intractabilitate obtineat, ne posthac obiurgetur a praeceptore. Putant, adagium videri sumptum ab iis, potissimum, qui cita sunt aluo, quos Nonius Foriolos appellat. Aristophanes in Vespis:

Itidem et morbus dicitur vincere artem, curamve medici, cum est immedicabilis. Ex veterum monumentis deprehendes, fuisse morem publicum, vt post exoneratam aluum adhiberetur eius partis lotio, quae, tamen subinde erat repetenda. Martialis inter Issae Catellae laudes commemorat, quod post depositum ventris onus rogaret lauari. Legimus et barbarum quendam, seruitutis impatientem, ligno, cui spongia erat addita tergendo podici, in gulam adacto sibi consciuisse necem.

Conscientia mille testes.

QVINCTILIANVS Oratoriarum institutionum libro quinto hanc sententiam, vt prouerbialem citat, Conscientia mille testes. Sensus interprete non eget. Quis enim nescit conscientiam rem esse vnam omnium efficacissimam, adeo, vt nulla

tormenta melius prodant maleficium, quam conscientia, nullus carnifex seuerius puniat, quam haec? Vnde et illud:

Extat et Graecanica sententia. sunei/dhsis2 plh/ttei th\n yuxh\n, id est, Conscientia verberat animum. Iuuenalis item:

Mysorum praeda.

*musw=n lei/a, id est, Mysorum praeda. In eos olim dicebatur, qui impune a quibuslibet laeduntur, ac diripiuntur. Ortum adagium a Mysis quos aiunt quondam finitimorum incursationibus male vexatos fuisse, quo tempore Telephus rex peregre agebat. Vtitur hoc adagio Aristoteles libro Rhetoricorum primo tractans de locis coniecturalibus, kai\ tou\s2 u(po\ pollw=n a)dikhqe/ntas2, kai\ mh\ e)pecelqo/ntas2, w(s2 o)/ntas2 kata\ th\n paroimi/an, musw=n lei/an, id est, Eos item, inquit, qui a compluribus affecti iniuria, non curant de vlciscendo. Nam vt trito dicitur prouerbio, Mysorum hi praeda sunt. Hoc est, passim ab omnibus incessuntur, propterea quod, veterem ferendo iniuriam, inuitant nouam. Vsus est Demosthenes aduersus Aeschinem. Quo quidem in loco scioli deprauarunt pro Mysorum, miserorum, in translatione Leonardi Aretini. Citatur et ex Stratidis Medea, et Iambis Simonidis.

Vltra septa transilire.

*(upe\r ta\ e)skamme/na phdan, id est, Septa transilire. Congruit vel in eos, qui rem quampiam nouam, et incredibilem designant, longeque supra vulgarium hominum facultatem. Vel in hos, qui a re proposita digrediuntur. Vel in illos, qui praescriptos sibi terminos, et potestatis mandatae modum transeunt. Natum adagium a Phayllo quodam pentathlo Opuntio, vt quibusdam placet, Crotoniata, qui tum saltu, tum disco mirum in modum valuisse legitur. Hac ferme Suidas. Extat et inscriptio statuae illius huiusmodi:

*pe/nt' e)pi\ penth/konta po/das2 ph/dhse fau+/llos.
*diskeu/ei d' e)kato\n, pent' a)poleipome/nwn.

id est: Quinque supra quinquaginta pedes saliit Phayllus: Discum autem iacit centum, exceptis quinque. Meminit huius adagii Plato in Cratilo, kai\ u(pe\r ta\ e)skamme/na a(/lesqai, id est, Et vltra septa salire. Refert et Iulius Pollux libro De rerum vocabulis tertio. Lucianus in Somnio, u(pe\r ta\ e(skamme/na h)/dh phda=|, id est, Vltra septa iam transilit. Cicero de Oratore libro primo. Et quasi certarum artium forensibus cancellis circumscriptam scientiam. Idem in actionibus: Ab his cancellis, quibus me circumscripsi, declinauero. Locus enim is, in quo celebrabantur ludi forenses, fossis, cancellis, aut aliis id genus septis erat circumscriptus.

Psyrice facta.

PSYRA, insula quaepiam est, haud procul a Chio, cuius meminit et Homerus libro Odysseae tertio, Psyriam appellans:

*)\h kaqu/perqe xi/oio neoi/meqa paipaloe/sshs2
*nh/sou e)pi\ yuri/hs2, au)th\n e)p' a)riste/r' e)/xontes2.

Certe supra Chium redibamus asperam, iuxta insulam Psyram, ipsam Chium a sinistris habentes. Strabo Psyra pronuntiat pluratiue, et neutrali genere. Meminit huius et Plinius lib. mundanae historiae 5. Ea insula, quoniam esset et perpusilla, et ignobilis, in contemptus, ac vilitatis prouerbium abijt, vt, quae sordide, parumque magnifice fierent, Psyrice facta dicerentur. Haec ferme Stephanus. idem citat Cratinum:

Bos Cyprius.

*ku/prios2 bou=s2, id est. Cyprius bos. In brutum, ac stolidum iaci solitum, propterea quod Cyprij boues magis bruti ferantur, quippe qui stercore humano pascantur. Refertur a Suida, ac Diogeniano. Interpres Aristophanis in Plutum, scribit Boeotios boues skatofa/gous2 fuisse, i. oletum edentes. Hoc autem nomine Aristophanes medicos appellat, quod in curandis aegrotis sordida quaedam tractent, lotium, aut ventris excrementa contemplantes. Sed de Cyprijs bubus consentit Plin. lib. 28. capite vltimo, narrans Cyprios boues hominum excrementa appetere, non pastus causa, sed vt hoc remedio torminibus medeantur.

Cyprio boui merendam.

Ostenditque conuenire, quoties conuiua sordidus, et insipidus sordido atque insipido accipitur conuiuio. Origniem adagij refert eandem, quam nos modo commemorauimus. Festiuius erit, si ad res animi deflectatur, vt si quis apud spurcos spurce loquatur, apud indoctos indocte.

Equum habet Seianum.

EQVVM habere Seianum, olim prouerbio dicebatur in calamitosum, et ad extremam inopiam redactum. Allegoria sumpta est ab equo quodam fatali, cui a Cn. Seio domino nomen inditum est Seiano. is ex Diomedeis equis prognatus fuisse creditus est. Fuit insigni quidem specie, verum eiusmodi quodam fato, vt quisquis eius equi possessor esset, is cum omni domo ad internecionem vsque deperiret. Id quod Cn. Seius ipse capitis damnatus, ac miserando affectus supplicio, deinde et Dolabella bello intefectus, post hunc Cassius ab hostibus occisus, deinceps Antonius detestabili exitio perditus, probauit. Hunc equum C. Bassius Argis se vidisse refert, haud credibili pulchritudine, vigoreque, et calore exuperantissimo, nempe puniceo Hoc adgium et refert, et copiosius explicat Aulus Gellius, libro Noctium Atticarum tertio, capite nono. Fieri potest, vt haec de equo superstitio manarit ab equo illo durateo, cuius Odysseae q. meminit Homerus, qui fatalem interitum attulit Troianis. Ad quod alludens Maro.

E diuerso quae dam fataliter esse felicia credidit veterum superstitio. Nam auctor est Trebellius Pollio in libro de triginta tyrannis, vulgo

persuasum fuisse, res iis feliciter cedere, qui Alexandri Magni imaginem, auro argentove expressam gestarent. Nec hodie desunt, qui gladios in bello fortunatos, et huiusmodi quasdam nugas pollicentur principibus. At magis mirandum, esse, qui istiusmodi impostoribus credant.

Aurum habet Tolosanum.

HVIC similimum est illud, Aurum habet Tolosanum. In eum, qui magnis, ac fatalibus afficitur malis, nouoque, ac miserando exitio perit. Refertur ab Aulo Gellio eodem loco, quem modo citauimus, in hunc modum. Eadem sententia est illius quoque veteris proverbii, quod ita dictum accipimus. Aurum habet Tolosanum. Nam cum oppidum Tolosanum in terra Gallia, Q. Cepio consul diripuisset, multumque auri in eius oppidi templis fuisset, quisquis ex ea direptione aurum attigit, misero, cruciabilique exitu periit. In plerisque codicibus Gellianis hactenus legebatur in terra Italia, sed mendose, cum Strabo et Iustinus Tolosam ponant in Gallia. Meminit auri Tolosani M. Tullius lib. De natura deorum 3, Cognosce [correction of the transcriber; in the print Cognose], inquit, alias quaestiones auri Tolosani, coniurationis Iugurthinae. Strabo lib. Geograph. 4. admonet hanc pecuniam Tolosanam, Delphicae pecuniae partem fuisse. Brennus enim, Prausus natione, Tectosagis auxiliantibus Delphos incursauerat: deinde (quemadmodum refert Iustinus lib. 22.) cum Tectosagi se in antiquam patriam Tolosam recepissent, pestilentia laborare coeperunt: a qua non prius sunt liberati, quam haruspicum responsis moniti, aurum, argentumque sacrilegio quaesitum, in Tolosensem lacum mergerent: quod omne magno post tempore Cepio Romanus consul abstulit. Quod quidem sacrilegium exitium attulit tum ipsi Cepioni, tum illus copiis. Erant autem auri pondo 110. millia, argenti pondo quinquies decies centum millia. Scribit denim Strabo, Tolosanos ex priuatis fortunis auxisse sacram pecuniam, vt magis deum sibi reconciliarent. Narrantur et alia quaedam hoc loco a Strabone de auro Tolosano ex Posidonio: verum, quoniam ad adagionis enarrationem non magnopere pertinere videbantur, sat habuimus locum indicasse,

Polypi caput.

*polu/podos kefalh\, id est, Polypi caput In hominem varium, et in quo pariter et vitia quaedam, et virtutes inuenias, cuiusmodi Catilinam describit Salustius. Competit et in rem ex qua non parum commoditatis capere queas, sed quae eadem nonnullis incommodis noceat. Allegoria ducta est ab eius piscis capite, quod (sicuti testatur Plutarchus in libello, cui titulus, quomodo sint adolescentibus audiendi poetae) esu quidem suauissimum et esculentum, caeterum somnia parit tristia, ac prodigiosa. Vnde huius esum interdicebant iis, qui cuperent ex insomniis praescire futura: quemadmodum et fabarum, vt testis est idem Plutarchus in Symposiacis. Proinde poeticen Polypi caput vocat, in qua sicuti sunt permulta cognitu, tum iucunda, tum frugifera, ita sunt nonnulla, nisi caueas, pestilentia. Porro ex huiusmodi rebus, id, quod inest commoditatis, conveniet excerpere; quod noxium, vitare. Iuxta Simonidis doctrinam apiculas imitari, quae, praeteritis reliquis, ad ea

duntaxat aduolant, vnde possint aliquid ad mellificium idoneum excerpere, nec aliud colligunt [correction of the transcriber; in the print colligunr], quam quod sit vsui futurum. Proverbium integre refertur apud Plutarchum hoc pacto:

Posset ad hanc formam torqueri fabula de hasta Achillis, quae vulneris auxilium tulit, eadem, quae vulnus inflixerat.

Aestate penulam deteris.

*)en qe/rei th\n xlai=nan katatri/beis2, id est, Aestate penulam deteris. Refertur a Zenodoto, Diogeniano, Suida. Recte dicetur in eum, qui res necessarias temere, nec in tempore profundit, aliquando futuras vsui, si seruentur. Id quod vulgo factitant adolescentes, qui facultates patrias stulte prodigunt in iuuenta, quibus sustinenda fuerat imbecillitas senectae. Neque male quadrabit in eos, qui corporis vires in voluptatib. frustra consumunt, quas in obeundis negociis seriis postea sunt desideraturi. Nam xlai=na summa vestis est, quae pro tempore sumitur ad ventos, pluuiam, frigusve depellendum, quasi Latine dicas penulam. Iuuenalis:

Quanquam et Latini Laenae vocabulo vtuntur, pro eo, quod Graeci xlai=nan appellant. Nonius indicat esse genus vestis militaris, quae sit omnium extima, veluti chlamys, pallium, et penula. Apud Diogenem Laertium tale quiddam obiicit Philemon comicus in Craterem, quod aestate gereret pallium crassum, hyeme laceram tunicam, videlicet quo disceret temperantiam, ac tolerantiam.

Festina lente.

*speu=de brade/ws2, id est, Festina lente. Proverbium hoc non inuenustam aenigmatis speciem prae se fert, propterea quod constat ex verbis inter sese pugnantibus. Ideoque referendum est ad eam formam, quam in operis huius initio demonstrauimus, nimirum eorum, quae per e)nanti/wsin, id est, contrarietatem efferuntur. Quod genus est illud, dusdai/mwn eu)daimoni/a, id est, infelix felicitas. Nec absurde coniectasse videatur, si quis effictum existimet ex eo, quod est apud Aristophanem in equitibus, speu=de taxe/ws2, id est, Propera propere, vt illusor quisquis is fuit, th\n a)nadi/plwsin in e)nanti/wsin commutarit. Ad hunc autem figurae colorem atque ad hanc allusionis facetiam, non mediocrem gratiam adiungit tam commoda, tamque absoluta breuitas, quae et ipsa velut in gemmis, itidem et in adagiis, peculiariter decere videtur, et ad pretii miraculum facere. Etenim, si vim ac sententiam aestimes, quam haec tam circumcisa vocum breuitas in se complectitur, quam sit foecunda, quam grauis, quam salutaris, quam ad omnem vitae rationem late patens, profecto facile discesseris in hanc sententiam, vt in tanto proverbiorum numero non arbitreris vllum aliud esse, perinde dignum, quod omnibus incidatur columnis: quod pro templorum omnium foribus describatur, et quidem aureis notis: quod in principalium aularum valuis depingatur, quod primatium inscalpatur anulis: quod regiis in sceptris

exprimatur: denique quod omnibus vbique monumentis repraesentetur, propagetur, celebretur, vt quod tantopere expediat semper cuiusque obuersari animo, quo nusquam non occurrat oculis, nulli quidem mortalium non maximo futurum vsui, praecipue tamen principibus, et iis, quibus, vt verbis dicamus Homericis,

Quandoquidem a plebeiae sortis hominibus, si quid forte sit, vel praetermissum socordia, vel admissum temeritate, quemadmodum iactura leuior, ita et incommodum, quod acceptum est, faciliore remedio sarcitur. At vero principis vel vnica cessatio, semelve praecipitatum consilium, deum immortalem, quas tempestates nonnunquam excitat, quantas rerum humanarum ruinas secum trahit? Rursum si adsit to\ speu/dein brade/ws2, hoc est, maturitas quaedam, ac moderatio simul ex vigilantia, lenitudineque temperata, vt neque per temeritatem quidquam faciat poenitendum, neque per socordiam quidquam praetereat, quod ad Reip. commodum pertinere videatur: quid esse potest hoc imperio felicius, firmius,stabiliusque? quamquam haec felicitas haudquaquam ipsis Imperii terminis circumscribitur, quin vndique longe lateque ad finitimos populos dimanat, nec vsquam aeque locum habet Hesiodium illud:

Proinde existimemus proverbium hoc, si quod aliud, optimo iure, basiliko\n, id est, Regium appellari debere, non tantum ob eam, quam modo diximus, causam, verumetiam quod duobus his vitiis ingenia principum fere peculiariter videantur esse confinia. Homerus Agamemnoni vitiosam quandam animi mollitiem, hoc est, to\ brade/ws2 affinxisse videtur: vt eius nullum egregium facinus afferatur, aut animosum, nisi cum ob ereptam Chryseidem stomachatur, et Achillem sua spoliat Bryseide. Rursum Achilli parum moderatos impetus, hoc est, to\ speu/dein, attribuit, nisi si cui tum speu/dein brade/ws2 videtur, cum in consilio districto gladio regem impetiturus, a Pallade coercetur, admonitus, vt intra conuitia duntaxat indignetur. Atqui hoc ipsum erat impotentis animi, in frequenti principum consessu, tot probris, tam manifestis conuitiis in eum debacchari, penes quem rerum erat summa. Achillem imitatus videtur Alexander ille Magnus, ac plane vicit, quippe quem eousque praecipitem egerit impetus animi, vt in amicissimos etiam ferrum distrinxerit. Agamemnonem Sardanapalus est aemulatus, sed ita aemulatus, vt longo praecesserit interuallo. Perpaucos autem reperias, qui, proverbium hoc secuti, tempestiuam celeritatem cum prudenti tarditate recte miscuerint, nisi quod pro multis vnus sufficit Fabius ille Maximus, cui cognomen etiam additum Cunctatori: qui cum sibi laudem peperit immortalem, tum Romano Imperio cunctando restituit rem, aliorum Ducum inauspicata celeritate iam ad extrema redactam. Itaque non sine causa est factum, vt hoc speu=de brade/ws2 in tantum

arriserit duobus Imperatoribus Romanis omnium facile laudatissimis, Octauio Augusto, et Tito Vespasiano, quorum vtrique singularis quaedam aderat animi magnitudo, cum incredibili quadam lenitate, facilitateque coniuncta: vt, cum amabili morum popularitate, omnium animos sibi deuinxissent, nihilo secius tamen pari diligentia, si quando res virum postularet, celeriter res maximas confecerint. Octauius igitur hoc dicto tam impense delectatus est, quemadmodum in Noctibus Atticis libro 10. capite 11, narrat Aulus Gellius, et hunc secutus Macrobius Saturnalium libro 6. vt non in sermonibus modo quotidianis crebrius vsurparet, verum etiam epistolis suis frequenter insereret, admonens his duabus vocibus, vt ad rem agendam adhiberetur simul et industriae celeritas, et diligentiae tarditas. Quod quidem Gellius Latinis existimat vnico verbo dici, matura. Nam Maturari, quod neque praepropere fiat, neque serius, quam oporteat, sed ipso in tempore. In hunc sensum vsurpasse Maronem, cum ait Aeneidos libro primo, Maturate fugam. Quanquam omnino vox haec apud auctores significat idem, quod Festinare, sed ita festinare, ne tempus legitimum antevertas. Si quidem Festinata recte dixeris etiam praepropera, Maturata non dixeris. Neque dissident ab his, quae Suetonius tradit in huius vita: Nihil, inquiens, minus in duce perfecto, quam festinationem, temeritatemque convenire arbitrabatur. Crebro itaque illa iactabat. *speu=de brade/ws2, a)sfalh\s2 ga\r e)st' a)mei/nwn h) qrasu\s2 strathgo\s2. Haec ferme Suetonius. Est autem versus trochaicus tetrameter catalecticus ex poeta quopiam decerptus, cui Caesar de suo subiecit strathgo\s2. Cuius haec est sententia: Festina lente. Nam, qui tuto, citraque lapsum rem gerit, melior est, quam audax, et confidens. Tutiora sunt enim, quae lentis consiliis prouidentur, quam quae calidis consiliis properantur. Iam vero dictum idem Tito Vespasiano placuisse, ex antiquissimis illius numismatis facile colligitur: quorum vnum Aldus Manutius, vir de omni antiquitate praeclare meritus, spectandum exhibuit argenteum, veteris, planeque Romanae scalpturae, quod sibi dono missum aiebat a Petro Bembo, patritio Veneto, iuuene cum inter primos erudito tum omnis literariae antiquitatis diligentissimo pervestigatore. Numismatis character erat huiusmodi: Altera ex parte faciem Titi Vespasiani cum inscriptione praefert, ex altera anchoram, cuius medium ceu temonem Delphin obuolutus complectitur. Id autem symboli nihil aliud sibi velle, quam illud Augusti Caesaris dictum, speu=de frade/ws2, indicio sunt monimenta literarum hieroglyphicarum. Sic enim vocantur aenigmaticae scalpturae, quarum priscis saeculis multus fuit vsus, potissimum apud Aegyptios: qui nefas esse ducebant, sapientiae mysteria literis communibus vulgo profano prodere, sed, si quid cognitu dignum iudicassent, id animantium, rerumque variarum expressis figuris ita repraesentabant, vt non cuiuis statim promptum esset coniicere, verum, si cui singularum rerum proprietates, si peculiaris cuiusque animantis vis, ac natura cognita, penitusque perspexta fuisset, is demum, collatis

eorum symbolorum coniecturis, aenigma sententiae deprehendebat. Veluti, cum Aegyptii Osirim suum, quem eundem solem esse putant, significare volunt, inscalpunt sceptrum, inque eo speciem exprimunt oculi, nimirum innuentes hunc deum esse, regalique potestate sublimem, cuncta despicere, quia solem, Iouis oculum appellat antiquitas: Huiusmodi ferme refert Macrobius libro Saturnalium primo. Item annum hoc modo demonstrabant: Effingebant serpentem ita circumuolutum, vt caudam ore teneret insertam, innuentes annum semper iisdem vicibus temporum reciprocantibus in sese recurrere. Vnde Seruius autumat apud Graecos, e)niautou= vocabulum attributum anno, atque huc respexisse Maronem, cum ait: Atque in se sua per vestigia voluitur annus. Etiam si Horus Aegyptius, cuius extant duo super huiusmodi symbolis libri, serpentis scalptura non annum, sed aeuum repraesentari tradit: annum autem tum Isidis, tum Phoenicis imagine. Scripsit his de rebus Plutarchus in commentario de Osiride, et Chaeremon apud Graecos testimonio Suidae, cuius ex libris excerpta sunt ea, quae nos nuper conspeximus huius generis monumenta, in quibus etiam haec inerat pictura: Primo loco circulus, deinde anchora, quam mediam Delphinus obtorto corpore circumplectitur, Circulus (vt indicabat interpretamentum adscriptum) quoniam nullo finitur termino, sempiternum innuit tempus. Anchora, quoniam nauim remoratur, et alligat, sistitque, tarditatem indicat. Delphinus, quod hoc nullum aliud animal celerius, aut impetu perniciore, velocitatem exprimit: quae, si scite connectas, efficient huiusmodi sententiam: a)ei\ speu=de brade/ws2, id est, Semper festina lente. Porro hoc scripturae genus non solum dignitatis plurimum habet, verum etiam voluptatis non parum, si quis modo rerum proprietates penitus perspectas habuerit, id quod partim contingit sollerti contemplatione rerum causarumque naturalium, partim liberalium cognitione disciplinarum. Veluti, si quis ex Aristotelicis libris, quos de naturali auditu inscripsit, probe teneret analogiam quandam esse, et similitudinem inter magnitudinem, motum, ac tempus, nam horum trium vnumquodque pariter in eodem existunt. Siquidem, vt tempus adhaeret motui, ita motus adhaeret magnitudini. Quod in magnitudine punctum, hoc momentum in tempore, impetus in motu (liceat enim interim sic appellare, quod in motu minimum est atque indiuisibile. Neque enim de vocibus laborandum, si de re conveniat.) Iam igitur, si in recta linea magnitudinem consideres, duo puncta reperies, quorum alterum sit initium duntaxat, alterum finis tantum, hoc est, vnde quasi fluit longitudo, et in quod desinit. In eadem, si motum constituas, duos item reperies impetus, alterum vnde motus oritur, alterum, in quem desinit. Horum ea ratio est, vt, qui initium est, tantum eius motus initium sit, qui finis, tantummodo finis. Motum tempus necessario comitatur. Est enim huius veluti regula, cuius naturam si separatim contemplare, duo vides momenta, (liceat enim ita

loqui) alterum temporis illius initium, alterum finem. Rursum autem si in eadem linea consideraris, puncta magnitudinis, impetus motus, momenta temporis, quae media intercedunt inter initium, et finem, vides horum vniuscuiusque velut ancipitem esse naturam. Etenim ad initium relata, fines sunt, ad finem, initia. Proinde vbi finita erit magnitudo, ibi simul et finitus motus, et tempus finitum sit, oportet. Finita est autem ea magnitudo, in quam tale competit initium, vt idem finis esse non possit: talis inquam finis, vt in eundem non cadat ratio principii, id quod euenit in omnibus figuris, excepta circulari, seu sphaerica. Nam vt in hac nullum certum est punctum, quod proprie dici queat initium, nullum item, quod ita sit finis, vt tantum eam recipiat appellationem; ita nec momentum huiusmodi vllum est, nec impetus. Vnde consequitur, vt ibi neque finita sit magnitudo, neque motus finitus, neque finitum tempus. Rursum, vbi quodlibet magnitudinis punctum, simul et initium, et finis esse potest, ibi magnitudinem infinitam esse necesse est. Ad eandem rationem, vbi quilibet impetus, vel principium motus esse potest, vel finis, illic motus videtur infinitus. Demum, vbi quodvis momentum, simul vel initium temporis esse potest, vel finis, ibi tempus infinitum oportet esse. Sed infinitum tempus aeternum vocamus, quod quidem aeterno respondet motui. Motus aeternus magnitudinem item aeternam requirit. Haec non possunt competere, nisi in sphaericam, aut circularem magnitudinem. Vnde philosophi quidam aeternitatem mundi collegerunt, quod animaduerterent caeli vniuersi, syderumque, et sphaericam esse figuram, et motum item esse sphaericum. Porro non solum in huiusmodi magnitudinem, circuli ratio quadrat, verum etiam motus huic adhaerens, circulus est quidam. Item tempus, eum dimetiens motum, non respuit appellationem circuli, quemadmodum testatur etiam Aristoteles quarto peri\ th=s fusikh=s2 a)kroa/sews2 lib. Haec igitur atque id genus alia, qui ex philosophorum disciplinis perdidicerit, is facile coniectabit, quam ob rem Aegyptii circulo sempiternum tempus exprimere voluerint. Iam vero Delphini vim naturamque paucis inspiciamus. Tradunt auctores hunc incredibili velocitate, et admirabili impetu reliquum animantium genus longo interuallo post se relinquere. Proinde Oppianus libro De naturis piscium secundo, Delphinos non cum quibuslibet auibus, sed cum aquilis confert:

*(/osson ga\r kou/foisi me\ t' oi)wnoi=sin a)/naktes2
*aietoi\, h)\ qh/ressi met' w)mhsth=|si le/ontes2,
*(/osson a)risteu/ousin e)n e)rpusth=rsi dra/kontes2
*to/sson kai\ delfi=nes2 e)n i)xqu/sin h(gemonh=es2.

Quippe citas quantum inter aues, insignis honore
Regalis, reliquas aquila praeuertitur omnes,
Inque feris leo crudiuoris, saeuique dracones
Serpentum in genere exsuperant, tantum impete Delphin
Eximius vincit regnantes aequore pisces.

Plinius lib. historiae mundi nono cap. octauo, Aristotelis secutus sententiam, haud quaquam ab his discrepantia refert, videlicet Delphinum omnium animalium pernicissimum esse, neque id solum inter maritimi generis, verumetiam volucri quavis ocyorem, quovis acriorem telo. Singularem autem huius velocitatem hoc potissimum argumento colligi, quod, cum os habeat longo dissitu interuallo a rostro, nempe medio pene ventre (quae res in consectandis piscibus non mediocrem illi moram afferat necesse est: neque enim nisi resupinus, atque conuersus corripit) tamen vix vllus est piscium qui illius effugiat celeritatem. Nec ignorat ipse hanc naturae dotem, sed veluti laudis, animive causa certat aliquoties cum nauigiis, plenis velis euntibus. Est enim praecipue fila/nqrwpos2 Delphin, quin paiderasth\n aiunt nonnulli, et ob id capitalis est hostis Crocodili, quo non aliud animal infensius homini. Itaque non pauescit hominem, vt alienum, verum obuiam nauigiis venit: alludit exsultans, certat etiam, et quamvis plena praeterit vela. Quinetiam in mugilum venatu apud stagnum Laternam magnifice declarat, quantum valeat celeritate,, quantum polleat ingenio, quantum denique bene velit homini. Iam vero, quid dicetur de impetu vix credibili? Siquidem, vbi fame concitatus, fugientem in vada ima persecutus piscem, diutius spiritum continuit, non aliter, quam arcu emissus ad respirandum emicat, tantaque vi exilit, vti plerunque vento turgentia vela nauium saltu transuolet. Quod igitur symbolum magis conueniebat ab exprimendum acrem illum, et indomitum animi impetum, quam Delphini? Porro ad significandam tarditatem cunctationemque, non male quadrabat e)xenhi\s2 piscis, quem Latini Remoram vocant, verum, quoniam huius figura parum cognobilis videbatur (nam praeterquam quod admodum pusillus est, nec vlla insigni nota discernitur) magis ad id placuit anchorae symbolum, quae, si quando periculose nauigatur ob ventos nimium secundos, ibi cursum immoderatum nauis figit, ac retinet. Itaque dictum hoc speu=de brade/ws2, ex ipsis vsque priscae philosophiae mysteriis profectum apparet, vnde adscitum est a duobus omnium laudatissimis imperatoribus, ita, vt alteri adagionis esset loco, alteri insignium vice, vtriusque moribus, ingenioque mire quadrans. Nunc vero in Aldum Manutium Romanum, ceu tertium heredem, deuenit.

Nam huis eadem, quae quondam Titio Vespasiano placuerunt, celebrantur insignia, non notissima modo,

verumetiam gratissima, quibuscunque vbivis terrarum bonae literae, vel notae sunt, vel carae, Neque vero symbolum hoc tum illustrius fuisse credidermus, cum, inscalptum imperatorio numismati, negotiatorum manibus terendum circumferretur, quam nunc, cum vbique gentium, vel vltra Christiani imperii terminos, vna cum omnigenis vtriusque linguae voluminibus propagatur, agnoscitur, tenetur, celebratur ab omnibus, qui liberalium studiorum colunt sacra: praesertim iis, qui ad veram, atque antiquam adspirant eruditionem: ad quam restituendam vir is quasi natus, et ab ipsis, vt ita dixerimus, fatis factus, scalptusque videtur: tam ardentibus votis vnum hoc optat, tam infatigabili molitur studio, vsque adeo nullum refugit laborem, vt literaria supellex et integra, et syncera, puraque bonis ingeniis restituatur. Quam quidem ad rem quantam iam attulerit momenti, res ipsa nimirum indicat. Quod si pulcherrimis, planeque regiis Aldi nostri votis Deus aliquis bonis literis amicus adspirauerit, et si quidem numina laeua sinant, intra paucos annos illud futurum pollicemur studiosis, vt quidquid est bonorum auctorum in quatuor linguis, Latina, Graeca, Hebraica, Chaldaica, tum autem in omni genere disciplinarum, id vnius huius opera, et plenum habeant, et emendatum, nullamque iam literariae supellectilis partem quisquam desideret. Cuius rei si cui libebit, velut ex degustatione coniecturam facere, Plinianas epistolas, quae propediem ex Aldina officina prodibunt in lucem cum vulgatis exemplarib. conferat, quodque ibi deprehenderit, idem in aliis expectet auctoribus. Herculanum mehercule facinus, ac regio quodam animo dignum, rem tam diuinam, quasi funditus collapsam, orbi restituere, latentia peruestigare, eruere retrusa, reuocare extincta, sarcire mutila, emendare tot modis deprauata, praecipue vulgarium istorum excusorum vitio, quibus vnius etiam aureoli lucellum antiquius est, quam vel vniuersa res literaria. Adde iis, quod, quantumlibet exaggeres eorum laudem, qui respublicas sua virtute vel tuentur, vel etiam augent, in re certe profana, tum angustis circumscripta spatiis versantur. At qui literas collapsas vindicat, nam id pene difficilius, quam genuisse, primum rem sacram molitur, et immortalem, tum non vnius alicuius prouinciae, sed omnium vbique gentium, omnium saeculorum negotium agit. Postremo quondam Principum hoc munus erat, inter quos praecipua Ptolomaei gloria. Quanquam huius bibliotheca domesticis et angustis parietibus continebatur. Aldus bibliothecam molitur, cuius non alia septa sint, quam ipsius orbis, In hanc digressiunculam non abs re exspatiati sumus, nempe quo studiosi hoc impensius his insigniis et faueant, et delectentur, posteaquam cognouerint a tam inclytis auctoribus fluxisse: praeterea, quid sibi velint, intellexerint. Denique cum meminerint, quantum bonae rei Delphinus ille polliceatur, si quis modo Deus pulcherrimis conatibus dexter adfuerit. Sed digressionum iam modus esto. Nunc ad adagionis enarrationem nostra sese referat oratio. Trifariam vti licebit prouerbio: primum, si quando admonebimus, diutius deliberandum, priusquam aggrediare negotium: postea, quam statueris, tum velociter

peragendum, vt ad consultandi moram pertineat anchora, ad conficiendi celeritatem Delphinus. Huc pertinet Sallustianum illud: Antequam incipias, consulto, vbi consulueris, mature facto opus est: Quam sententiam Aristoteles recenset sexto Moralium libro, tanquam vulgo iactatam. Aiunt, inquiens, de quibus iam deliberaris ea celeriter esse peragenda, cunctanter autem consultandum. Cuius auctorem Biantem fuisse testatur Laertius, qui solitus sit admonere brade/ws2 e)gxeirei=n toi=s2 prattome/nois2, o(d' a)\n e(/lh|, bebaiws2 thrw=nta diame/nein id est, Cunctanter aggrediendum negocium, verum in suscepto constanter perseuerandum: Nec admodum abludit hinc Mimus Publianus opinamur: Diu apparandum esse bellum, vt vincas celerius. Idem ille: Deliberare vtilia, mora tutissima est. Adde iis prouerbium illud, e)n nukti\ boulh\, id est, In nocte consilium. Praeterea Sophocleum illud in OEdipo tyranno:

Addendum his illud Platonis, quod alibi citauimus. Qui plus satis festinat initio, serius ad finem peruenit. Paulo diuersius est, sed tamen ad hanc referendum formam, quod ait Quintilianus: Praecox illud ingeniorum genus non temere, peruenire ad frugem. Et, quod vulgo dicunt. Qui pueri adhuc, et velut ante tempus sapiunt, eos in senectute stultos euadere. quod Actius approbare videtur, qui apud Gellium ait, sibi in iuuenilibus ingeniis itidem vt in pomis immaturis placere acerbitatem: nam haec demum maturescere. Porro maturitas tempestiuam affert suauitatem, reliqua ante tempus putrescere. Alter vsurpandi modus fuerit, cum admonebimus affectus animi, rationis velut habenis reprimendos esse. Siquidem Plato animum hominis in tres partitus partes, rationem, iracundiam, concupiscentiam, in hoc Philosophiae summam sitam esse putat, si affectus pareant rationi, non aliter, quam regi, cui quidem ob id ipsum sedem in cerebro, velut in arce datam existimat. Peripatetici, quorum signifer Aristoteles, affectus, qui sunt animorum impetus quidam, ceu stimulos quosdam a natura datos existimant, quibus ad virtutis vsum excitemur, quanquam reclamantibus Stoicis, et nominatim Seneca in libris, quos ad Neronem scripsit, de ira. Putant enim effectus huiusmodi non modo nihil conducere ad virtutem, verum etiam officere: quanquam ne isti quidem inficias eunt, in animo sapientis illius, quem imaginantur, relinqui primos impetus, anteuertere solitos rationi, quos funditus exstirpare non queas. Verum ii, ne consequatur assensio, protinus a ratione reiiciuntur. Hoc innuit Homerus, cum Iliados primo, Pallas a tergo adstat Achilli, iamque manum admouentem gladio, coercet. Igitur violentos illos animi motus, Delphinum recte dixeris: ancoram moderatricem sapientiam. Seneca scripsit, nulli rei prodesse moram, nisi iracundiae. Imo quidquid impense cupimus, aut odimus, ibi salutaris est mora. Plutarchus in apophthegmatis Romanorum narrat Athenodorum philosophum, cum ob senium impetrasset ab Octauio Augusto veniam redeundi domum, admonuisse illum, vt ne quid iratus diceret, faceretve, prius quam viginti

quatuor Graecorum literas [correction of the transcriber; in the print liccras] apud se nominatim recensuisset. Quo audito, respondit, sibi illo adhuc opus esse, quo disceret et tacendi artem, atque hoc praetextu totum annum hominem apud se detinuit. Huc spectat etiam Terentianum illud: Vide, ne nimium calidum hoc sit modo. Sunt autem quaedam ingenia, quibus calcaribus est opus: sunt, quibus freno. Proinde recte veteres illi a Delphino ancoram complecti voluerunt quod oporteat alterum altero temperari, et vtrunque cum altero coniungi, quo videlicet eiusmodi quidam animi habitus existat, qualem Plato conflari putat ex musica, gymnasticaque, si pariter exerceantur. Tertia vtendi ratio fuerit, cum admonebimus, in omni negocio vitandam praecipitem celeritatem: quod vitii quibusdam ingeniis peculiariter insitum est, vt illis in omni re quantulacunque mora longa videatur. Huismodi festinationis comites esse solent, error et poenitentia, iuxta versiculum illum apud Graecos celebrem:

His occinendum nobile illud Catonis dictum, Sat cito, si sat bene. cuius mentionem fecit diuus Hieronymus, scribens ad Pammachium in haec verba: Scitum est illud quoque Catonis, Sat cito, si sat bene: quod nos quondam adolescentuli, cum a perfecto oratore in praefatiuncula diceretur, risimus. Meminisse te puto erroris mutui, cum omne Athenaeum scholasticorum vocibus consonabat, Sat cito, si sat bene. Hactenus Hieronymus. Quadrabit et in illos, qui praepropere famam affectant, maluntque paratam, ac magnam, quam solidam, et perpetuam. Solent enim praecocia subito flaccescere. Quod autem paulatim accrescit, durabile est. Horatius:

Et Pindarus in Nemeis hymno 8. *au)/cetai d' a)reta\, xlwrai=s2 e)e/rsais2 w(s2 o(/te de/ndron a)i+/ssei, sofoi=s2 a)ndrw=n a)erqei=sa e)n dikai/ois2 te pro\s2 u(gro\n ai)qe/ra, id est, Augescit autem virtus, veluti cum arbor virenti rore surgit, sapientes inter viros sublata, iustosque, ad liquidum aethera. In summa, quicunque vel socordia peccant, vel immoderato impetu, iis illud Octauii Caesaris, speu=de brade/ws2, simul symbolum illud olim Titi Vespasiani, nunc Aldinum, oportebit in memoriam reuocare, vt Delphini, atque anchorae meminerint.

Placide bos.

*)atre/mas2 bou=s2, id est, Lente bos, subaudiendum, incedit, aut simile quippiam. Congruet in illos, qui placide, ac paulatim, citraque tumultum, sed tamen assiduitate rem conficiunt. Equorum laus est velocitas. Boues non valent celeritate, sed viribus et assiduitate pollent, non impetu. Proinde in pugna stataria, vel leonib. formidandum animal, et ad exhauriendos ingentes labores appositum. Eodem pertinet illud: Bos lassus fortius figit pedem. In sacris precibus tradit Plutarchus in commentario de Osiride, et Iside, mulieres Helaeas publicis, ac solennibus votis ad hunc modum solitas Bacchum inuocare, vt accederet boe/w| podi\, id est, Bubulo pede, siue quod huic animanti, cum sit viribus immensis praeditum, deinde tanta corporis mole, tamen

peculiare videatur molliter, quasique pedetentim ingredi, nulloque strepitu, vel quod bouis pedes arua calcatu reddunt meliora, cum reliquorum animantium noceant.

Tacito pede.

Huic simillimum est, quod indicauit quisquis is fuit, certe haudquaquam indiligens scriptor, qui Rethoricam Aristotelis exponit, h(su/xw| podi\, id est, Tacito pede, seu lento pede, cum cautim, ac pedetentim ad rem accedimus. Apud Latinos aliquando secius vsurpatur tacito pede, pro furtim, ac clanculum, vt apud Ouidium:

Cumini sector.

IMPENDIO parcus, ac sordidus, olim prouerbio kuminoprisths2, id est, Cumini sector dicebatur. Testis et Aristoteles libro Moralium quarto: *tou/twn de\ kai\ o( kuminopri/sths2 kai\ pa=s2 o( toiou=tos2. id est, Ex hoc genere est Cumini sector, et quisquis eiusmodi. Meminit et Theocritus Idyllio K.

*ka/llion w)= pimelhta\ fila/rgure tw\s2 fakw\s2 e(yei=n
*mh\' pita/mhs2 th\n xei=ra katapri/wn to\ ku/minon.

Lenticulam coquere, pastor tibi praestat auare,
Ne fodias digitos, cupiens secuisse cuminum

Scholiastes non dissimulat vulgo sic dici solsitos, homines praeter modum frugales, ac parcos. Item Alexis in Philocalo apud Athenaeum [correction of the transcriber; in the print Atheneum] libro octauo:

Est autem Cuminum per se quidem exilis herba, tum praecipue genus Aethiopicum, quod Hippocrates, auctore Plinio, regium appellat, quod olim serebatur a male precantibus, auctore Plutarcho, atque ita felicius prouenire creditum est. Quo magis quadrat in hos huiusmodi conuicium, qui ob parcimoniam male audiunt. Item Plutarchus Conuiuialium quaestionum decade secunda, significat hominem vehementer parcum, Cuminum appellari solere. Siquidem, loquens de ijs dicterijs, quae citra dolorem dici possunt, Velut, inquit, si quis hominem splendidum, ac benignum, Cimbicon appellet, aut Cuminum. Est autem ki/mbikon Graecis apicula, seu parsimonia, Suida interprete. Hesychius legit cymbion, addens dici solitum in parcos: ku/mbon autem dici fundum ollae fictilis. Aristoteles libro, quem modo citauimus, ait, homines perparcos ku/mbikas2 vulgo dici solitos: Iulius Pollux be/mbikas2, opinamur, quod per domum obambulent semper murmurantes. Nam be/mbic trochus est, quo ludunt pueri. Apud eundem mulier impendio sordida o)bolosta/tis2 [note of the transcriber: In the print o)bolos2a/tis2], vir o)bolosta/ths2 [note of the transcriber: in the print o)bolos2a/ths2] dicitur, quasi minutissima quaeque ad stateram expendens, vnde et o)bolostatei=n. Eustathius autem indicat eosdem et limoki/mbikas2, et kuminoki/mbikas2 dici, putatque vocem dictam ab auro adulterino. Hesychius addit eosdem vocari

kardamoglu/fous2, quod aliquid desculpant e nasturtio ob parcimoniam. Nec desunt, qui eosdem kni/fous2, et kni/pas2, siue kni/fas2 (nam vtrumque scriptum reperimus) vocant. est autem Cnips animalculum culici non dissimile.

Ficos diuidere.

HVIC affine est, quod refert Martialis lib. Epigram. 5. su=ka meri/zein, i. Ficos diuidere, vnde licebit et cognomen fingere sukopri/stou. Martialis carmen est huiusmodi: Quadringenta secat, qui dicit su=kame/rize. Sordidum, ac parcum significans, etiam si ditissimum. Captatus autem est iocus ex vocis amphibologia sectoris.

Myconius caluus.

*mukw/nios2 falakro\s2 id est, Myconius caluus. Strabo lib. Geographiae decimo refert, vulgo Myconios caluos dici solitos, quod in ea insula vitium hoc quasi gentilitium sit, atque omnibus ferme commune. Idem affirmat Plinius libro 11. cap. 37. Meminit et Stephanus. Est autem Myconus vna Cycladum insularum. Quanquam Herodotus in quarto scribit, in Scythia quoque gentem esse ab ipso natali caluam. Admonet et Donatus grammaticus, Hecyram interpretans Terentianam, prouerbio dictum Caluus Myconius, citatque Lucilii testimonium: Myconi omnis calua iuuentus. Tuetur autem Terentium, qui a nonnullis hoc loco imperitiae nomine reprehenderetur, quod, cum Apollodorus caluum dixerit, ipse crispum mutauerit: putatque poetam non inscitia, sed facetius etiam per ironiam dixisse crispum, quam si caluum dixisset. Quod quidem etiam ipsum prouerbium resipit de raris inuentu: velut, si quis Scytham dicat eruditum, aut Poenum fidum. Erit autem elegantius adagium, si caluos homines, raroque capillitio, simpliciter Myconios, appellemus: perinde, vt si quis fastuosum Sybaritam nominet, negociatorem Phoenicem. Notati sunt olim et alio nomine Myconii, quod ob tenuitatem alienas coenas captarent: proinde, qui inuocati ad conuiuium venirent, Myconii more venire dicebantur. Inuehitur enim in Periclem Archilochus apud Athenaeum in primi libri fragmentis, w(s2 a)/klhton e)peispta/onta ei)s2 ta\ sumpo/sia mukoni/wn di/ka|, velut, qui inuocatus ingereret se ad conuiuia Myconiorum more.

Cum aqua fauces strangulet.

ARISTOTELES Moralium libro septimo citat huiusmodi quoddam adagium, o( de\ a)krath\s2 e)/noxos2 th=| paroimi/a|, e)n h(=| fame\n, o(/tan to\ u(dwr to\n fa/rugga pni/gh|, ti/ dei= e)/ti pi/nein, id est, Intemperans autem obnoxius est prouerbio, quo dicimus, Cum aqua fauces strangulet, quid iam opus est bibere? Refert idem in eundem vsum libro Moralium Eudemiorum sexto, disputans de eo, qui prudens intemperantiae vitio noxia sequitur, haud quaquam ignorans, quid sit optimum: hunc autem longe insanabiliorem esse eo, qui falsus opinione non expetenda expetit. Vsurpauit et Galenus alicubi: o(/ tan to\ u(dwr pni/gh ti/ e)pir)r(ofh/somen id est, Cum aqua praefocat, quid insuper sorbebimus: Fortassis Galenus scripserat, ti/ e)/ti r(ofh/somen. Quadrat in eos, qui in absurdissima sententia pertinaciter manent, vel manifesta negantes, quibuscum frustra disceptes. Constat enim faucibus siti arentibus aquam esse remedio, ac soluere

Dimidio vitae nihil differunt felices ab infelicibus.

ARISTOTELES Moralium lib. 2. o( d' a)gaqo\s2, kai\ kako\s2 h(/kista dia/dhlos2 kaq' u(/pnon, o(/qen fasi\n, ou)de\n diafe/rein to\ h(/misu tou= bi/ou tou=s2 eu)dai/monas2 tw=n a)llwn, id est, Porro probus, atque improbus nequaquam in somno dignoscuntur. vnde natum est, vt dicant, felices nihil a reliquis distare dimidio vitae. Idem refert lib. Eudemiorum 2. reddens hanc causam, quod dormientes nihil agant. Ex actionibus autem nascitur felicitas, aut infelicitas hominis. Proinde non inscite dixit Ariston apud Plutarchum in commentario de contentione ignis et aquae: *)oli/gou xro/nou tou= bi/ou toi=s2 a)nqrw/pois2 dedome/nou, u(/pnos2 oi(=on telw/nhs2 to\ h(/misu a)fairei= tou/tou, id est, Cum exiguum vitae tempus datum sit hominibus, somnus velut publicanus dimidium eius aufert. Plato libro De legibus septimo. *kaqeu/dwn ga\r ou)dei\s2 ou)denos2 a)/cios, ou)de\n ma=llon tou= mh\ zw=ntos, id est, Nullus enim dormiens alicuius est pretii, nihilo magis, quam is, qui viuus non est. Prouerbium consolatur parum fortunatos. Somnus enim adimit nobis nostri sensum, vnde fit, vt neque miseris molesta sit sua calamitas, neque fortunatis iucunda felicitas. Praeterea felicitas, iuxta philosophos, sita est in actu rationis per habitum virtutis, somnus autem quies est animi, bonis pariter, ac malis communis.

In eadem es naui,

M. TVLLIVS Epistolarum familiarium libro secundo ad Curionem: Etsi, vbicunque es, vt scripsi ad te antea, in eadem es naui, tamen, quod abes, gratulor. In eadem es naui, dixit, pro eo, quod est, in communi periculo. Siquidem ad eos, qui eodem vehuntur nauigio, periculum naufragii communiter pertinet, neque magnopere refert, in prora sint, an in puppi, an carina, cum nihilo magis absint a discrimine. Idem alibi: Hoc miror enim, querorque quenquam hominem ita pessundare alterum velle, vt etiam nauim perforet, in qua ipse nauiget: hoc est, vt Rempublicam euertat, cum qua sit etiam ipsi pereundum. Aristophanes in Vespis:

Qui arat oliuetum.

COLVMELLA de Re rustica libro sexto, paroemiam huiusmodi refert. Quin etiam, inquit compluribus interpositis annis, oliuetum putandum est. Nam veteris prouerbii meminisse conuenit, Eum, qui aret oliuetum, rogare fructum, qui stercoret exorare; qui caedat, cogere. Allusit huc Virgilius primo Georgicon:

Huic adagio locus fuerit, vbi significabimus, fieri non posse, quin voto potiatur is, qui curam extremam impenderit. Vulgaris enim diligentia quasi rogat, mediocris impetrat, extrema cogit. Allusio fit ad eos, qui a principibus improbo studio, officioque sic impetrant, vt non precibus, sed vi videantur impetrasse.

Difficilia, quae pulcra.

pulcra. Extat apud Platonem in Hippia maiore in calce dialogi, th\n ga\r paroimi/an o(/ti po/te le/gei to\, xalepa\ ta\ kala\, dokw= moi\ ei)de\nai, id est, Nam, quod ait prouerbium, difficilia esse, quae pulcra sunt, videor mihi intelligere [correction of the transcriber; in the print intelligerere]. Et in Cratylo, circa initium, palai/a paroimi/a, o(/ti xalepa\ ta\ kala/ e)stin, id est, Vetus prouerbium est, difficilia esse, quae sunt egregia. Citatur alicubi a Luciano. Item a Plutarcho in libello De liberis instituendis, prouerbii nomine. Quidam prodiderunt, Pittacum, vbi semet abdicasset imperio, dixisse, xalepo\n e)sqlo\n e)/mmenai, id est, Difficile bonum esse. Porro Solonem, Pittaci mollitiem, atque ignauiam, taxantem, dixisse, xalepa\ ta\ kala\, id est, Difficilia, quae honesta: vtriusque dictum in prouerbium abiisse. Vsurpauit Plato libro de Republica quarto, i(sws2 ga\r w)= sw/krates2 to\ lego/menon a)lhqe\s2, o(/ti xalepa\ ta\ kala\, id est, Fortassis enim verum est, ô Socrates, quod dici solet, difficilia esse, quae pulcra sunt. Vsus est eodem libro Politiae secundo, pa/ntes2 ga\r e)c e(no\s2 sto/matos2 u(mnou=si, w(s2 kalo\n h( me\n swfrosu/nhte, kai\ dikaiosu/nh, xalepo\n me/n toi, kai\ e)pi/ponon, id est, Omnes enim vno ore canunt, Honestam quidem rem esse temperantiam, ac iustitiam; sed difficilem tamen, ac laboriosam. Vtitur eiusdem operis libro sexto, ac septimo, et aliis compluribus locis. Sunt, qui hinc arbitrentur natam paroemiam: Periander Corinthius, initio populariter, ac moderate gerebat imperium, postea, versis moribus, tyrannice agere coepit. Id simul atque cognitum esset Pittaco Mitylenaeo, diffisum de sui ipsius animi constantia, magistratum deposuisse, relictoque imperio in exilium abiisse. Percunctantibus deinde quibusdam, qua gratia fugisset imperium, respondisse, quod admodum esset arduum, probum esse, propter mutatum Periandrum: quibus auditis, Solonem addidisse suum apophthegma, xalepa\ ta\ kala\. Huc spectat illud quoque, quod meminit Plutarchus in commentario, peri\ duswpi/as2, Platonem, cum Heliconem quendam Dionysio, datis literis, commendasset, scribens illum virum probum, ac modestum, adscripsisse in calce epistolae, gra/fw de/ soi tau=ta peri\ a)nqrw/pou, zw/ou fu/sei eu)metabo/lou, id est, Haec autem tibi scribo de homine, videlicet animante natura mutabili. Nec absurde quis referat ad celeberrimam illam Hesiodi sententiam:

*th\n me/ntoi kako/thta kai\ i)lado/n e)stin e(le/sqai
*rhidi/ws2, o)li/gh me/n o(dos2, ma/la d' e)/gguqi nai/ei.
*th=s2 d' a)reth=s2 i(drw=ta qeoi\ propa/roiqen e)/qhkan
*aqa/natoi, makro/s2 te kai\ o)/rqios2 oi)=mos2 e)p' au)th\n
*kai\ trhxu\s2 to\ prw=ton, e)ph\n d' ei)s2 a)/kron i(khai
*rhidi/h d' h)/peita pe/lei xaloph/per e)ou=sa.

Omnino vitium facile est contingere cuivis.
Est via ad id breuis, et vicina in sede moratur,
Contra virtutem sudoribus vndique diui
Praesepsere, et longus ad hanc, perque ardua callis,
Asper et est primum: sed, vbi alta cacumina victor
Contigeris, iam fit facilis, licet ardua dudum.

Neque quidquam est tritius eo, quod dixit Aristoteles libro Moralium secundo: peri\ to\ xalepw/teron

a)ei\ kai\ te/xnh, kai\ a)reth\, id est, Et ars, et virtus circa id versatur, quod est difficilius. Eodem pertinet, Litera Pythagorae discrimine secta bicorni. Item de duplici via apud inferos, quarum altera ducit ad campos Elysios, altera ad malam rem. Diximus alibi de Litis, et Ate, quae fabula declarat, multo difficilius esse bene facere, quam male; sarcire concordiam, quam rumpere. Eam sententiam Pindarus extulit in Pythiis, hymno quinto: r(a/dion me\n po/lin sei/sai kai\ faurote/rois2, a)ll' e)pi\ xw/ras2 au)=qis2 e(/ssai duspale\s2 dh\ gi/netai e)c a)pi/nas2, ei)mh\ qeo\s2 a(gemo/nessi kubernath\r ge/nhtai, id est, Facile est ciuitatem commouere, etiam malis. caeterum, in locum pristinum illico reponere, difficile sane est, ni Deus principibus gubernator contingat. Retulimus alibi, quod in seditione etiam Androclides abiectissimus belli ducem agat. Et nos hac aetate vidimus, per quos quanti tumultus excitati sint. Celebratur elegans Lacedaemonii dictum, apud quem cum quidam laudibus veherent Philippum, quod ciuitatem opulentissimam euertisset: Atqui, inquit, non posset talem condere.

Colophonia ferocitas.

*kwlofw/neia u(/bris2, id est, Colophonia ferocitas. In insolentes, qui ferociter despiciunt, et affligunt humilioris fortunae homines. Aut in eos, quibus sua ferocitas exitium attulit. Sumptum ab arrogantia, superbiaque eius gentis. Refertur a Diogeniano in Adagiorum collectaneis. Theognis:

De gentis huius ferocia non nihil dictum est nobis in prouerbio, Colophonis suffragium.

Nemini fidas, nisi cum quo prius modium salis absumseris.

VVLGO apud nostrates circumfertur adagium, haud fidendum esse cuipiam, nisi cum quo prius modium salis absumpseris. Significat autem, hominis ingenium non posse perspici, nisi diuturno conuictu, longoque commercio. Apparet, prouerbium hoc ab antiquitate profectum esse. Quandoquidem Aristoteles lib. Moralium 8. simile quiddam refert his quidem verbis: *)/eti de\ prosdei=tai xro/nou kai\ sunhqei/as2. kata\ th\n paroimi/an ga\r, ou)k e)/stin ei)dh=sai a)llh/lous2 pri\n legome/nous2 a(/las2 sunanalw=sai. id est, Praeterea autem spatio temporis et consuetudine opus est. Siquidem, iuxta prouerbium, fieri non potest, vt nos mutuo pernoscamus, antequam salis, quem dicunt, modium pariter absumpserimus. Idem Moralium Eudemiorum libro septimo: *dio\ ei)s2 paroimi/an e)lh/luqen o( me/dimnos2 tw=n a(lw=n, id est, Quapropter in prouerbium abiit Salis modius. Eodem in libro refert illud quoque ex poeta quopiam hemistichium, ni fallimur:

*ou) ga\r a)\n ei)dei/hs2 a)ndro\s2 no/on ou)de\ gunaiko\s2
*pri\n peiraqei/hs2 w(/sper u(pozugi/ou.

in commentario peri\ filadelfi/as2, his quidem verbis, *tou\s2 me\n ga\r a)llotri/ous2, w(s2 e)/lege qeo/frastos2, ou) filou=nta dei= kri/nein, a)lla\ kri/nanta filei=n. o(/pou de\ h( fu/sis2 h(gemoni/an th=| kri/sei pro\s2 eu)noi/an di\dwsin, ou)de\n a)name/nei to\n qrullou/menon tw=n a(lw=n me/dimnon, a)lla\ suggege/nnhke th\n a)rxh\n th=s2 fili/as2, e)ntau=qa dei= mh\ pikrou=s2 ei)=nai mhde\ a)kribei=s2 tou= a(marthma/twn e)cetasta\s2. id est, Alienos enim, quemadmodum ait Theophrastus, non oportet amantem iudicare, sed amare, postea quam iudicaris. Siquidem, vbi natura ipsa dux est ad beneuolentiam praecedens iudicium, neque exspectans illum vulgo celebratum Salis modium, quippe quae amicitiae seminarium inseuerit, ibi non oportet acerbos, et exquisitos esse delictorum expensores. Meminit huius paroemiae et M. Tullius in sermone de amicitia: Verum illud est, quod vulgo dicitur, Multos modios salis simul edendos esse, vt amicitiae munus expletum sit. Huc pertinet illud quoque Sophoclis in Oedipo:

*xro/nos di/kaion a)/ndra dei/knusin mo/nos2,
*kako\n de\ ka)\n e)n h(me/ra| gnoi/hs2 mo/nh.

Mora temporis probum arguit tantum virum,
At improbum vel vnico agnoscas die.

Versus integer refertur apud Cic. li. epist. ad Atticum primo: Atque ita tamen nouis amicitijs implicati sumus, vt crebro mihi vafer ille Siculus insusurret Epicharmi cantilenam illam suam.

Sic enim carmen Trochaicum e vestigijs codicum restituimus, nequis temere deprauet. Nam quod na=fe dixit pro nh=fe et me/mnaso pro me/mnhso, diale/ktou proprietas est. Cicero in libello de petitione consulatus: Quamobrem Epicharmion illud teneto, neruos, atque artus esse sapientiae, non temere credere. Item illud Euripidis in Helena:

Quo quidem licebit vti, si dicas: Vide, quid agas, qui tua arcana credas isti, nondum a(lw=n me/dimnon a)pofagw\n. Aut sic: Tum demum isti fidas a(lw=n me/dimnon a)pofagw\n. Est autem iambicus dimeter, ex poeta quopiam sumptus.

Leporem non edit.

ANTIQVITVS superstitiose creditum est, esu leporinae pulpae conciliari formam. Vnde exstat iocus Martialis in Gellium libro quinto, quae misso lepore addebat ex vulgata opinione ad muneris commendationem:

Si me non fallis, inquit, si verum lux mea dicis,
Edisti nunquam, Gellia, tu leporem.

Plinius lib. 28. cap. 9. scribit, leporem in cibis sumptum gratiam corporis in 7. dies conseruare. Lampridius scribit, poetam quendam in Alexandrum Seuerum, quod quotidie vesceretur leporina, ita lusisse,

Pulchrum quod vides esse nostrum regem,
Quem Syrum sua detulit propago,
Venatus facit, et lepus comesus,
Et quod continuum capit leporem

Primum carmen vitiatum est. Hos versus cum quidam ex amicis ad Alexandrum detulisset, respondisse fertur in hanc sententiam:

Pulchrum quod putas esse vestrum regem
Vulgari miserande de fabella;
Si verum putas esse, non irascor.
Tantum tu comedas velim lepusclos,
Vt fias animi malis repulsis
Pulcher, ne inuideas liuore mentis.

Si vides lector parum obseruatas metri leges, memineris Imperatorem scripsisse, cuius est praescribere leges, non parere. Est autem et piscis lepus appellatus, qui venenum habet immedicabile, si quis imprudens ederit. In Indico mari etiam contactu necat hominem, auctore Plinio: lenta tabe consumit. Malum hac deprehenditur nota, quod piscem olent, qui ederint. Huic homo vicissim pestilens est, cuius contactu protinus emoritur. Hoc cibis admixto, multos sustulit Domitianus: eodem Titium fratrem sustulisse creditur, vt auctor est Philostratus in Apollonii vita. Proinde in hos qui contabescunt, nec vlla medicorum ope possunt restitui, dici poterit, Edit leporem marinum.

Plena manu.

PLENA manu, pro eo, quod est; ampliter, copiose, prolixe, minimeque maligne. Translatum ab iis, qui non minutim, et parce, sed plena manu largiuntur. Cicero ad Atticum libro 2. At hercle alter familiaris tuus Horatius, quam plena manu, quam ornate nostras laudes in arte sustulit. Seneca in Declamationibus: Liberaliter hodie et plena manu faciam. Idem in ludicro, quod scripsit in Claudium Caesarem: At Lachesis, quae et ipsa homini formosissimo faueret, fecit illud plena manu, et Neroni multos annos donat. Fit lepidius, quo magis ad animi res transfertur.

Sine riuali diligere.

SINE riuali diligere, dicuntur, qui stulte mirantur, quod nemo alius concupiscat. Veluti simia catulos suos et miratur, et amplectitur, et indocti poetae suas nugas soli diligunt. Sumpta est allegoria ab amantibus, quibus est amica deformis, et quam alius nemo velit. Exstat adagium in Epistolis Ausonianis. M. Tullius ad Atticum lib. 6. Huius nebulonis oratione si Brutus moneri potest, licebit eum solus ames, me aemulum non habebis. Item libro ad Q. Fratrem 3. O dii, quam ineptus, quam se ipse amans, sine riuali. Horatius in Arte poetica:

Nullum vltra verbum aut operam sumebat inanem.
Quin sine riuali teque et tua solus amares.

Barbarus ex triuio.

*ba/rbaros2 e)k trio/dou, id est, Barbarus ex triuio. In hominem dicebatur extremae humilitatis, ac prorsum nullius pretii, perinde quasi dicas, extremum, ac vilem seruulum alicunde e triuiis emptum, non dono datum, aut domi natum. Lucianus in eum, a quo fuerat Prometheus appellatus. *oi(=os e)k trio/dou ba/rbaro/s2 tis2 para\ mikro\n, id est, Qualis pene barbarus quispiam e triuio. Quanquam quidam hoc loco legunt non Barbarus, sed bo/rboros2 e)k trio/dou id est, Coenum e triuio, quae lectio sola probanda est, propterea quod eo loco de luto fiat mentio, non de barbaro quopiam. Item Plato lib. De Repub. 7. kai\ tw=| o)/nti e)n bo/rborw| barbarikw=| tini/, id est, Ac reuera in coeno quopiam barbarico. Loquitur de anima demersa tenebris ignorantiae.

Rara auis.

Quin et Phoenicis raritas in proverbium abiit. Ducta allegoria ab auibus peregrinis et inusitatis, quae nonunquam casu in nostram regionem devolant, vel miraculi gratia deportantur. Vnde illud saepius iteratum apud Aristophanem:

Compressis manibus.

COMPRESSIS sedere manibus, dicitur in ociosos, et nihil aliud, quam sua fata, deplorantes. Titus Liuius ab vrbe condita libro 7. Cur veteranus dux fortissimus bello, compressis, quod aiunt, manibus sedeas.

Ioca seriaque.

QVOTIES omnia nostra cum aliquo communicamus, cum eo ioca seriaque conferre dicimur. M. Tullius libro De finibus bonorum 2. At qui cum ioca seriaque, vt dicitur, qui cum arcana, qui cum [correction of the transcriber; in the print cu] occulta omnia? Tecum optime, deinde etiam cum mediocri amico. Donatus in Adelphos, huiusmodi ferme figuras omnes, quae constant ex contrariis, proverbiales existimat. Quod genus sunt, Fanda infanda: Quo iure quaque iniuria, Facta atque infecta, Digna atque indigna, Fasque nefasque, Clamque palamque, Terraque marique, Noctesque diesque, Iuuenesque senesque, Neque in minimo neque in maximo, Neque deos neque homines veretur, Vocatus atque invocatus, Re salua et perdita: atque alia huius generis innumerabilia, de quibus meminimus et in initio operis.

Ea tela texitur.

PROVERBIALIS allegoria. Ea tela texitur, pro eo quod est, eiusmodi negocium in manibus est, et res inceptantur tales. Translatio sumpta a textoribus telam instituentibus. M. Tullius in extremo de Oratore libro. Quamquam ea tela texitur, et ea incitatur in ciuitate ratio viuendi, ac posteritati ostenditur, vt eorum ciuium, quos nostri patres non tulerunt, similes habere cupiamus. Plautus dixit Exordiri telam, pro incipere negocium: Exorsa est haec tela non omnino pessime mihi. Affine est

Multas amicitias silentium diremit.

*polla\s2 fili/as2 a)proshgori/a die/lusen, id est. Multas amicitias silentium diremit. Admonet adagium, assiduo conuictu, ac frequentibus alloquiis, necessitudines ali, intermissione et absentia dissolui. Meminit huius Aristoteles libro Moralium 8. *ea)n de\ xro/nios h( a)pousi/a ge/nhtai, kai\ th=s2 fili/as2 dokei= h( a)pousi/a lh/qhn poiei=n. o(/qen ei)/ritai polla\s2 dh\ fili/as2 a)proshgori/a [note of the transcriber: in the print: a)prosugori/a] die/lusen. id est, Quod si diuturna fuerit absentia, videtur et necessitudinis obliuionem afferre: vnde dictum est illud, multas amicitias silentium diremit. Versus vt refertur in Collectaneis, diminutus est vna syllaba. Ab Aristotele citatur integer Heroicus:

*ou) xrh\ sumposi/oisi fi/lous2 a)pe/xesqai e(ta\irous2
*dhro\n, a)na/mnhsis2 de\ pe/lei xarista/th a(/uth.

Non diu amicorum mensis decet abstinuisse,
Quippe animi memoris res haec renouatio bella est.

Figuratius, atque ob idipsum elegantius est illud Alphii foeneratoris dictum apud Columellam: Bona nomina nonnunquam mala fieri, si nunquam interpelles. Ille nomina, iureconsultorum more, debitores vocat, et interpellare, subinde creditum reposcere. Vox autem Graeca, a)proshgori/a, non ita commode reddi Latine potest: neque enim simpliciter significat silentium, sed illud silentium, cum quis non appellat, ac salutat amicum.

Eiusdem musae aemulus.

EIVSDEM artis, aut disciplinae studiosi, eiusdem musae aemuli dicuntur. Vsurpatur apud A. Gellium proverbii vice. Graeci. o(mote/xnous2 appellant eiusdem artis opifices.

Lolio victitant.

AENIGMATE proverbiali lolio victitare dicuntur lusciosi, et caecutientes, quos Graeci, teste Nonio, Myopes vocant. Plautus in Milite: Mirum est lolio victitare te, tam vili tritico. Quid iam? Quia lusciosus. Verbero, aedepol tu quidem caecus, haud lusciosus. Lolium autem Plinius inter frugum pestes commemorat, vna cum carduis, ac tribulis. Virgil. in Bucol.

Mox et frumentis labor additus, vt mala culmos
Esset rubigo segnisque horreret in aruis
Carduus, intereunt segetes, subit asperae sylua
Lappaeque tribulique interque nitentia culta
Infelix lolium, et steriles dominantur auenae.

Inest autem lolio peculiare quoddam malum, vt oculis caliginem inducat, id quod indicat Ouid. lib. Fastorum 1. cum ait:

Intus canere. Aspendius citharoedus.

QVI priuati commodi impendio studiosi essent, ac fere, quidquid rerum agerent, id omne ad domesticam referrent vtilitatem, ij proverbio, Intus canere, iidem apud Graecos

a)spendioi kiqaristai\, id est, Aspendii citharistae dicebantur. M. Tull. in Verrem actione 3. Atque etiam Aspendium citharistam, de quo saepe audistis, (id quod est Graecis in proverbio) quem omnia intus canere dicebant, sustulit, et in intimis aedibus suis posuit, vt etiam illum ipsum artificio suo superasse videatur. Facetissime taxauit Cicero Verris rapacitatem, qui intus canentem in intimis aedibus collocarit, hoc est, plus quam intus cecinerit. Idem in Rullum aduersus legem agrariam: Atque hoc carmen hic tribunus plebis, non vobis, sed sibi intus canit. Nam ostendit Tullius in ea oratione, legem, tametsi popularis videretur, haud tamen populi, sed decemvirûm vtilitati repertam. Porro de Aspendio citharoedo Asconius Pedianus ad hanc ferme sententiam enarrat: Vulgares citharoedi, cum canunt, vtriusque manus funguntur officio, ita, vt dextra plectrum teneant, id, quod foris canere appellant: sinistra digitis chordas carpant, quod quidem intus canere vocant. Difficile autem visum est, quod Aspendius citharoedus faciebat, qui nequaquam vtraque vteretur manu, sed omnia, id est, totam cantionem intus, et sinistra tantum manu complecteretur: atque ita tacita, leuique modulatione sinistra contactis chordis, cantilena peragebatur, vt vox ad citharoedum dumtaxat, aut proxime assistentem perveniret. Hinc fluxisse proverbium, vt furaces homines Aspendii citharistae Graecis vulgo dicerentur, quod vt hi carminis, ita illi furtorum essent ocultatores. Fatetur Asconius adagionem etiam in illos apte dici, qui multum intestinis suis commodis consulunt praeter honestatem. Neque discrepat interpretamentum, quod affert Zenodotus ex Zenone Myndio in adagiorum Collectaneis. Porro Aspendius Pamphyliae ciuitas est auctore Stephano, vnde Aspendii dicebantur, apud quos Citharoedi hoc artificio praecelluisse videntur. Ad hoc proverbium apparet allusisse Plinium lib. 28 cap. 5. cum ait, Verum id remediis cecinit, non epulis.

Equi senecta.

*(/ippou gh=ras2 id est, Equi senecta. Proverbium in eos dici solitum, qui, praeclaris rebus gestis in iuuenta, postea quam consenuerint, ad sordidas curas semet abiiciunt. Allegoria sumpta a generosis equis, qui senio facti segnes, in pistrinum, aut carrum, aut aliud id genus opus detruduntur: olim in pretio habiti, dum viribus integris essent. Plutarchus in libello, cui titulus, An seni sit administranda Respub. *ou) panta/ pasin do/cei tou=to dh\ to\ kalou/menon, i(/ppou gh=ras2 e)pa/gesqai mhdeno\s2 a)nagka/zontos, id est, An non is plane videbitur equi senectam, quemadmodum vulgo vocant, accersere, nemine compellente? Cum hoc convenit Ennianum illud, quod refertur a Cicerone in Catone Maiore:

Sicut fortis equus, spatio qui forte supremo
Vicit Olympia, nunc senio confectus quiescit.

Si tibi amicum, nec mihi inimicum.

PLATO in Theaeteto: *)all' ei) ou(/tws2 w)= qeo/dwre/ soi fi/lon, ou)d' e)moi\ e)xqro/n, fasin oi( paroimiazo/menoi, id est, Si istud tibi amicum, Theodore, nec mihi est inimicum: quemadmodum proverbio dicunt. Hoc est, si tibi res placet, mihi non displicet. Captata est autem in figura vocum pugnantia:

deinde to\ a)mfi/bolon fi/lou, kai\ e)xqrou=, quorum vtrunque e personis ad res detorquetur: quanquam ad personas relata sunt vsitatiora. Vsus erit, quoties alienae obsequimur voluntati.

Rana Gyrina sapientior.

PLATO in Theaeteto: *(/oti h(mei=s2 me\n au)to\n o(/sper qeo\n e)qan ma/zomen e)pi\ sofi/a|. o(d' a)/ra e)tu/gxanen w)\n ei)s2 fro/nhsin ou)de\n belti/wn batra/xou guri/nou, id est, Nos illum tanquam deum ob sapientiam admirabamur: at ille nihilo magis antecellebat prudentia, quam rana Gyrina. Sumptum est adagium ab informi partu ranarum, quem Graeci guri/nous2 vocant, a figura corporis in gyrum orbiculati: quo fit, vt mira celeritate se quo velint voluant, versentque, quemadmodum testatur quisquis is fuit, qui scripsit Etymologicon Graecarum dictionum. Meminit gyrinorum et Hesychius. Suidas etiam Aristophanis adducit testimonium:

Nec ab his abhorrent, quae tradit Plinius lib. 9. cap. 51. Ranae, inquit, superveniunt, prioribus pedibus alas feminae mare apprehendente, posterioribus clunes. Pariunt minimas carnes nigras, quas gyrinos vocant, oculis tantum, et cauda insignes: mox pedes figurantur, cauda findente se in posteriores. Mirumque semestri vita resoluuntur in limum, nullo cernente, et rursus vernis aquis renascuntur, quae fuere natae, perinde occulta ratione, cum omnibus annis id eveniat. hactenus Plinii verba recensuimus. Meminit et Aratus au)to/qen e)c u(/datos2 pate/res2 boo/wsi guri/nwn, id est, Inde gyrinorum clamant per stagna Parentes. Porro, cum ranae tribuitur loquacitas, quae stoliditatis solet esse comes, minimum mentis inesse oportet gyrinis, quos vix de prehendas animal esse, nisi mouerentur.

In puteo constrictus.

PLATO in Theaeteto: *ti/ ga\r xrh/sh| a)fu/ktw| e)rwth/mati, to\ lego/menon, e)n fre/ati susxo/menos2, id est, Cur enim vtaris inexplicabili quaestione, in puteo, quemadmodum aiunt, constrictus? Quadrabit in eos, qui in angustias eas redacti sunt, vt extricare sese nullo modo possint. Non admodum abludit ab illo e)n fre/ati kunomaxei=n, id est, In puteo cum cane pugnare. Item illo, Canterium in fossa.

In easdem ansas venisti.

PLATO in Phaedro: *peri\ tou/tou me\n w)= fi/le, ei)s2 ta\s2 o(moi/as2 laba\s2 e)lh/luqas2, id est, Quantum ad istam rem pertinet, amice, in easdem ansas venisti, id est, nihilominus teneris, nec potes effugere quin dicas. Item Aristid. in communi 4. oratorum defensione: *(ws2 ei)=xen a)\n pa/lin o( kalliklh=s2 ei)s2 au)ta\s2 laba\s2 e)panelqei=n, id est, Itaque Callicli erat in easdem ansas recidendum. Quadrat in eum, qui sic irretitus est, vt, quocunque se vertat, teneatur, nec explicare sese possit. Huic similimum est, quod scribit Lucianus in Hermotimo: *oi)o/menos2 ga\r e)ktefeuge/nai, ei)s2 to\n au)to\n ku/rton e)mpe/ptwkas2, id est, Nam arbitratus effugisse te, in eandem nassam incidisti. Item illud, quod alibi dicetur, ku/klw| perie/lkein.

Qui possim ab hoc epulo abesse?

PLATO in Phaedro: *pw=s2 ga\r oi(=o/s2 te e)i/hn toiau/ths2 qoi/nhs2 a)pe/xesqai, id est, Qui possim ab hoc epulo abstinere? De re vehementer suaui, atque expetenda, quod genus est festum aliquod conuiuium. Allusum est, ad eam fabulam, qua tradunt Dianam iracunde tulisse, quod cum reliqui dii adhibiti

essent ab OEneo ad sacrum epulum, sola fuisset praeterita, solaque domi sederit, secum stomachans, quod nihil ex illo nidore sentiret. Qua de re meminit Lucianus in Lapithis. Item in libello De sacrificiis.

Dulcis cubitus.

*gluku\s2 a)gkw\n, id est, Dulcis cubitus. Abominantis est sermo, aut cum aliud dicimus, aliud sentientes. Plato in Phaedro: *gluku\s2 a)gkw\n, w)= fai=dre, le/lhqe/ se o(/ti a)po\ tou= makrou= a)gkw=nos2 tou= kata\ to\n nei=lon e)klh/qh, kai\ pro\s2 a)gkw=ni lanqa/nei se, o(/ti o(i me/giston fronou=ntes2 tw=n politikw=n, ma/lista e)rw=si logografi/as2, kai\ katalei/yews2 suggramma/twn, id est, Num, Phaedre, fugerat te, quod dulcis cubitus a longo illo, qui in Nilo est, cubito dictus esset. Quin ent praeter cubitum illud fugit te, quod, qui rerum ciuilium sunt peritissimi, conscribendarum orationum, ac posteris reliquendarum sunt cupientissimi. Hactenus Plato. Ancon autem Nili pars est, in qua nauigantes plurimum sudant, et periclitantur. Vnde prouerbio dicebant kat' eu)fhmismo\n, gluku\s2 a)gkw\n, idest, Dulcis cubitus, quasi deprecantes eius loci discrimina. Id autem perinde valet, quasi dicas: eu)/fhma fw/nei, id est, bona verba, aut bene ominata loquere. Sunt, qui e Comico Platone natum existiment. is in fabula, cui titulus, Phaon, senem facit amantem tibicinam, atque haec loquentem: *)=w xrusou=n a)na/dhma, w)= toi=sin e)moi=si truferoi/s2 tro/pois2, w)= gluku\s2 a)gkw\n, id est, O aureum amiculum: ô meis deliciosis moribus gratus cubitus. Suidas scribit anconem Carthaginensib. vocari domicilium obscurum, ac profundum, in quod coniici solent, si quibus indignaretur tyrannus. Praeterea summa montium iuga, Ancones vocari. Denique praeter alia gurgitem, ac tumorem fluminis circa ripas, propter anfractum, et amnis repercussum, Anconem dici, a cubiti figura, ni fallimur, ducta similitudine, quod quibusdam locis ripa excurrat, promineatque specie cubitali. Vnde et oppidis ac locis aliquot Anconis inditum est vocabulum, vt Anconi, Picentinorum ciuitati, teste Stephano. Item Ouid. libro Transform. vltimo: Et spissi litoris ancon. vt quidam legunt. Valerius Argonauticon lib. 4.

Vnde non absurde, kat' a)nti/frasin quis acceperit, sicut placet Zenodoto. Nam alii putant per exclamationem dictum. Athenaeus libro Dipnosophistarum 12. ostendit Anconem locum quempiam fuisse Sardis, voluptatum ministeriis paratum, in quo popinae, scorta, atque aliae id genus deliciae. Dulcis igitur Ancon, ob blandimenta voluptatum, sed in eo complures naufragium faciebant. Idem indicat, Polycratem apud Samios mulieres aliquot voluptatum architectrices instituisse, ad exemplum Anconis, ducis Sardorum, eumque locum Laura dictum fuisse, siue Samiorum flores. Idem addit, Omphalem, eius gentis reginam, per vim virgines dominorum cum eorum seruis inclusisse ad stuprum, ne sola haberetur impudica. Lydos autem eum locum, in quo feminae constuprabantur, gluku\n a)gkw=na dixisse, sceleris atrocitatem verbo mitigantes. Vocem autem dictam putat ab eo, quod illic gerebatur. Etymologus indicat a)gkw=na dici locum ossibus durum, para\ to\ e)pa/gesqai th\n xei=ra, id est, ab adducenda manu, velut a)/gnusqai, id est, frangendo: siue ab a)gxei=n, id est, a praefocando. Hesychius adiicit et murorum

flexus, a)gkw=nas2 vocari. Breuiter, quidquid in cubiti speciem inflectitur, a)gkw\n dicitur, quemadmodum sunt et citharae Ancones.

Bos ad praesepe.

*bou=s2 e)pi\ fa/tnh|, id est, Bos ad praesepe. In emeriros dici consueuit, quique iam ob aetetem otio, vitaeque molliori indulgent. Effertur et ad hunc modum: *bou=s2 e)n au)li/w|, id est, Bos in stabulo. Congruit et in eos, qui nullis honestis negotiis exercentur, sed turpi otio, atque abdomini seruiunt. Philostratus in Cassandra, *)all' e)n meiraki/ois2 kai\ gunai/ois2 bou=s2 e)pi\ fa/tnh|, id est, Verum inter adolescentulos ac mulieres, bos ad praesepe. De Agamemnone loquitur, voluptariam agente vitam. Effertur item ad hunc modum, *bou=s2 e)pi\ au)li/w| ge/rwn, id est, Bos in stabulo senex. Rursum hoc modo, *bou=s2 e)n au)li/w| ka/qh, id est, Bos in stabulo desides. De iis, qui molliter, et in otio viuunt. Athenaeus libr. 8. refert quiddam non illepidum, nec alienum ab hoc prouerbio. Cantor quidam imperitus, cum Stratonicum excepisset conuiuio, inter pocula ostentabat illi artem. Cum autem esset splendidum, ac magnificum conuiuium, ac Stratonicus eo frustraretur, non habens alterum, qui cum sermocinaretur, confregit poculum, ac poposcit maius, multosque cyathos cum accepisset, solique calicem ostendisset, affatim bibens obdormiit, caetera fortunae committens, cum autem forte comessabundi quidam superuenissent cantori, ex notis, Stratonicus illico factus est sobrius. Ii, cum audissent, quod semper multum vini bibens fuisset inebriatus, compendio respondit, Insidiator enim, et sceleratus ille cantor, tanquam bouem ad praesepe, data coena, occidit. Quod in Athenaei verbis legimus yallo/menos2, opinamur legendum sfallo/menos2. Congruet et in illos, qui in suum aluntur exitium, quemadmodum ij, qui se voluptatibus mundi explent, orco quid aliud quam victimae nutriuntur, veluti bos ad praesepe?

Ne genu quidem flexo.

*ou)de\ go/nu ka/myas2 id est, Ne genu quidem flexo. Philostratus in Antaeo, kai\ ou)de\ go/nu, fasi\ ka/myas2 a)podue/tai pro\s2 to\n a)ntai=on, id est, Ac ne genu quidem curuato aduersus Antaeum exsuitur. Idem in Herode: *)entau=qa e)/fh go/nu ka/mywmen, id est, Hic, inquit, genu flectamus. Dictum est autem u(perbolikw=s2, pro eo, quod est, ne tantulum quidem. Etenim, qui iam incipit ad quietem componere sese, primum genu flectit. Itaque perinde valet, ou)de\ go/nu ka/myas2, quasi dicas, citra respirationem, sine omni intermissione. Sumptum apparet ex Aeschyli Promethaeo, vbi Vulcanus sic loquitur:

*)anq' w(=n a)terph= th/nde frourh/seis2 pe/tran
*)orqosta/dhn a)/u+pnos2, ou) ka/mywn go/nu.

Ideo petram seruabis hanc inamabilem,
Insomnis adstans, nec genu vnquam flexeris.

Nisi mauis esse mutatum ex Homericae Iliados h. vbi de Hectore sic loquitur Menelaus:

Quo properas, num ad Ephebum?

h)\ e)pi\ to\n e)/fhbon, e)p' e)kei/nw| te e)le/geto, kai\ pargoimiw/dh timh\n e)/sxen, id est, Ac Cilicibus celebratum dictum, quo curris, num ad Ephebum? de illo quoque ferebatur, adagiique vim obtinebat. Parum liquet, quid sibi voluerit Cilicium illud adagium, nisi forte sumptum est ab Apollinis oraculo, ad quod vndique festinabatur: fingebatur autem imberbis Apollo, quemadmodum et Bacchus.

Et puero perspicuum est.

*kai\ paidi\ dh=lon, i. Et puero perspicuum. De re supra modum perspicua, confessaque. Vtitur et Plato quodam in loco, quem ante commonstrauimus, et Philostratus in vita Apollonii. Est in epistolis Basilii, tou=to kai\ paidi\ gnw/rimon, id est, Hoc et puero notum. Finitimum illi, quod alibi retulimus, kai\ tw=| tuflw=| dh=lon, id est, Vel caeco perspicuum.

Ne in Melampygum incidas.

*mh\ tw=| melampu/gw| peritu/xois2, id est, Ne in Melampygum incidas, in lasciuos, et iniuriosos homines quadrat. Est autem comminantis, ne quando incidant in eum, qui malefactoruum poenas de iis sumat. Vtitur hoc adagio Philostratus in Apollonii vita, libr. 2. *kai\ tou=to i)/sws2 h)=n to\ melampu/gou tuxei=n. id est, Et hoc fortassis erat in Melampygum incidere. Aristophanes in Lysistrata.

*kai\ murwni/dhs2 ga\r h)=n traxu\s2 e)n teu=qen,
*mela/mpugo/s2 te toi=s2 e)xqroi=s2 a(/pasin.

id est. Et Myronides enim erat hirsutus illinc, Melampygusque hostibus omnibus. Melampygum dixit quasi vindicem, vltoremque. Porro Melampygus Graecis significat eum, qui nigro sit podice, quo quidem cognomento notatus est Hercules, quod eam corporis partem, non Lydorum more vulsam, neque candidam, quemadmodum effeminati solent, sed nigris pilis hirsutam, ac syluosam haberet. Nam Graeci quemadmodum molles, et imbelles, factosque deliciis puga/rgous2, kai\ leukopu/gous2 appellant, itidem e diuerso fortes, ac strenuos melampu/gous2 vocare consueuerunt, vt auctor est Lycophronis interpres. Idem ostendit paroemiam ad hunc quoque modum efferri: *ou)/pw melampu/gw| tetu/xhsas2, id est, Nondum in Melampygum incidisti. Prouerbium ex huiusmodi quadam historia natum existimant, quam partim ex Suida, partim ex Gregorii Nazianzeni enarrationibus adscribemus. Olim duo quidam fratres erant, omni genere maleficiorum passim in omnes debacchantes, vnde et ex morum atrocitate nomina repererunt. Nam alter Passalus dictus est, alter Achemon; siue, vt alicubi legitur, Achmon. Hos mater, nomine Sennonis, vbi videret atrocia facinora passim patrantes, iussit cauere, ne quando in Melampygum inciderent. Euenit deinde, vt Hercules aliquando sub arbore quadam dormiret, armis in eandem reclinatis. Accesserunt Cercopes, siue Perperi fratres, (vtrunque enim scriptum inuenitur) et Herculem dormientem ipsius armis aggregi tentarunt. Ille protinus sensit insidias, et correptos, ac vinctos de claua a tergo suspendit, leporum ritu, atque ad eum modum gestabat. Illi pendentes capitibus deorsum demissis, cum Herculis posticum nigris pilis horridum, atque hispidum viderent, materni moniti memores, super hac re inter sese confabulantur.

Quod simul ac audisset Hercules, hoc cognomine delectatus, et in risum effusus, eos vinculis solutos dimisit. Notat hanc historiam Plutarchus in libello de discrimine amici, et adulatoris, cum ait Herculem Cercopibus fuisse delectatum. Meminit et Herodotus in septimo, de loco, dicto lapide Melampygo, et Cercopum sede. Quo sane loco lapsus est insigniter Laurentius Valla: quod fabulam hanc aut nesciret, aut certe non meminerit. Plutarchus in libello De puerorum educatione refert et hoc inter Pythagorica aenigmata: *mh\ geu/esqai tw=n melanou/rwn, id est, Non gustanda, quae nigra sunt cauda. Atque hunc in modum interpretatur, abstinendum a conuictu mortalium atrorum, et improborum. Quanquam hoc a prouerbio diuersum.

Noctuinum ouum.

*glaukei=on w)o\n, id est, Noctuinum ouum. Refertur a Nicolao Perotto in Copiae cornu, prouerbii loco, nec explicatur tamen. Fortassis antiquitus abstemium, et a vino abhorrentem, hoc adagio significabant. Philostratus enim in vita Apollonii, libro tertio, de ouo noctuae rem oppido quam prodigiosam refert. Itaque satius est ipsius referre verba: *th\n glau=ka, inquit, xrh\ e)pifula/ttein ou(= neotteu/ei, kai\ ta\ w)a\ spa/santa dou=nai ma/sasqai tw=| bre/fei, summe/trws2 e(/yantas2. ei) ga\r brw/setai/ ti tou=twn pri\n o)/inou geu/sasqai, mi=sos2 pro\s2 to\n oi)=non au)tw= e)mfu/setai, kai\ swfrone/stata diakei/setai, id est, Obseruandum, vbi loci niduletur noctua, deinde oua subducere oportebit, eaque mediocriter cocta infanti mandenda dare. Quod si quid ex his ederit, prius quam degustarit vinum, inseretur illi vini odium, adeo, vt in omnem vitam quam maxime sobrius sit futurus. Aelianus libro de naturis animantium primo, fabulam refert paulo magis etiam quam haec est, anilem. Eam quoque praestiterit ipsius auctoris recensere verbis: *oi( pelargoi\ lumainome/nas2 au)tw=n ta\ w)a\ nukteri/das2 a)mu/nontai pa/nu sofw=s2. ai( me\n prosaya/menai, a)nemiai=a e)rga/zontai kai\ a)/gona au)ta\. *ou)kou=n to\ e)pi\ tou/tois2 fa/rmakon, e)kei=no/ e)sti. plata/nou fu/lla e)pife/rousi tai=s2 kaliai=s2, ai( de\ nukteri/des2 o(/t' a)\n au)toi=s2 geitneia/swsi, narkw=si kai\ gi/nontai lupei=n a)du/natoi, id est, Ciconiae noctuas oua sua perdere solitas arcent miro ingenio. Nam hae contactu reddunt ea subuentanea, steriliaque. Remedium igitur aduersus haec illud adhibent. Platani frondes in nidum conuehunt, quas noctuae posteaquam contigerint torpescunt, ita vt iam nocere non queant. Hactenus Aelianus. Sunt, qui negent noctuinum ouum inueniri. Prouerbium itaque quadrabit vel in hominem nihili, nulliusque frugis, iuxta fabulamentum Aeliani: vel in rem raram inuentu, iuxta horum sententiam.

Amazonum cantilena.

*amazo/nwn a)=|sma, id est, Amazonum cantilena, in delicatos, ac lasciuos, et parum viros, Philostratus in Apollonii vita, lib. quarto. *meira/kion tw=n a(brw=n ou(/tws2 a)selge\s2 nomizo/menon, w(s2 gene/sqai pote\ kai\ tw=n a)mazo/nwn a)=|sma, id est, Adolescens de numero mollium vsque adeo lasciuus habitus, vt aliquando Amazonum quoque fuerit cantio. Quid autem sibi velit Amazonum cantio, nondum satis compertum est apud idoneos auctores. Nisi si cui placet, vt accipiamus, Amazones ludibrii causa in molles viros cantilenas solere celebrare. Quod si fas sit

mutare scripturam, nequaquam displiceat, vt pro a)mazo/nwn mazono/mwn legamus. Sic enim appellant lancis genus praegrande, quo cibi inferuntur, in conuiuium. Mos autem erat antiquitus, vt epulae lautiores tibicine praecedente inferrentur, vt accipenser. Horatius in extrema Satyra:

Verum hoc interim esto somnium, donec ab eruditis certius aliquid proferetur. Quod sane desperandum non est, indies in lucem emergentibus nouis auctoribus.

Tantali horti.

*tanta/lou kh/poi, id est, Tantali horti. De bonis, quibus tamen frui non liceat, aut de iis, quae videantur aliquid esse, cum nihil sint. Philostratus in vita Apollonii, lib. 4 *tou\s2 tanta/lou e)/fh kh/pous2 ei)/dete w(s2 o)/ntes2 ou)k ei)si\, id est, Tantali hortos videtis, inquit, esse, cum non sint. Nota est fabula de Tantalo apud inferos ad aquam stante, deque pomis in caput imminentibus, cum sitiens interim, atque esuriens neutra possit contingere. De his nonnulla retulimus prius in prouerbio Adonidis horti.

Res sacra consultor.

*su/mboulos2 i(ero\n xrh=ma, Consultor res sacra. Zenodotus ex Epicharmo refert. Sensus est adagionis, plurimum vtilitatis afferre bene consulentem: aut religiose, pureque dandum consilium iis, quibus est opus. Plato in Theage: *)alla\ me\n dh\, w)= dhmo/doke, kai\ le/getai/ ge su/mboulon i(ero\n xrh=ma ei)=nai, id est, Quin illud etiam dicitur, Demodoce consultorem rem esse sacram. Idem in epistola ad Perdiccam: di/kaios2 de\ ei)mi\ kai\ cenikh\n, kai\ i(era\n cumboulh\n legome/nhn cumbouleu/ein, id est, Aequum est [correction of the transcriber; in the print est est] autem, vt et hospitale, et facrum, vt dicitur, consilium impertiam. Suidas indicat dictum, vbi deliberatur de rebus periculosis, vt simile videatur illi, Sacram anchoram iacere. Effertur et ad hunc modum: i(ero\n h( sumboulh\, id est, Res sacra consilium. Exstat inter Graecas sententias hic senarius:

Ante mysteria discedere.

*)apie/nai pro\ tw=n musthri/wn, id est, Ante mysteria discedere, est, re nondum absoluta subducere sese. Sumpta metaphora a sacris, in quibus profani iubebantur abire, cum iam essent peragenda mysteria, initiati manebant, nec fas erat nisi peractis ritibus abire. Plato in Menone: *ei) mh\, o(/sper xqe\s2 e)/leges2, a)nagkai=o/n soi a)pie/nai pro\ tw=n musthri/wn, a)ll' ei) perimei/nais2 te kai\ muhqei/hs2, id est, Nisi, quemadmodum heri dicebas, tibi fuerat ante mysteria discedendum: verum, si et permaneas, et mysteriorum particeps fias, et caetera, quae sequuntur.

Ex vno multa facere.

*)ec e(no\s2 polla\ poiei=sqai, id est, Ex vno multa facere, prouerbio dicebantur, qui rem quampiam minutim secabant. Quadrabit in eos qui idem aliis, atque aliis modis variant: vt non iam vnum, sed plura videantur. Plato in Menone: *kai\ pau=e polla\ poiw=n e)k tou= e(no\s2, o(/per fasi\ tou\s2 suntri/bonta/s2 ti e(ka/stote oi( skw/ptontes2, id est, Ac parce ex vno plura facere, quo dicto taxant eos, qui rem quampiam vndecunque comminuunt. Narratur

apud Titum Liuium belli Macedonici libro 5. non illepida fabula de caupone quodam, qui suis vnius carnes tam vario coctas apparatu proponebat, vt dux Romanus, admiratus, rogaret, vnde nam media bruma suppeteret tanta venatus copia. Tum arridens caupo, confessus est; eas omnes ciborum species ex vno sue domestico confectas fuisse. Neque secus isti faciunt, inquit, qui commemorandis variis, et horrendis nominibus, vos territant, cum haec omnia vna gens sit.

Iouis Corinthus.

*(o dio\s2 ko/rinqos2 id est, Iouis filius Corinthus. In eos dici solitum, qui semper eadem aut dicunt, aut faciunt, Pindarus. in Nemeis hymno 7. tau=ta de\ tri\s2 tetra/kis2 t' a)mpolei=n, a)pori/a tele/qei te/knoisin a(/te mayula/kas2 dio\s2 ko/rinqos2. Negat se velle iterum atque iterum eadem iterare: perinde, quasi pueris nugas narraret dio\s2 ko/rinqos2. Nam mayula/kas2 eum significat, qui frustra nugas effutit. Interpres hoc loco fabulam affert, ad prouerbium non multum pertinentem, tamen adscribetur. Aletes, inquit, consuluit Dodonaeum oraculum, quod tum Iouis erat, num Corinthiorum imperio potiri posset. Responsum est, tum illum potiturum, cum quispiam illi glebam daret, aut ruder, idque die multarum coronarum: nam id addidit. Itaque Corinthum profectus panem ab rustico quopiam petijt, is glebam porrexit. Sensit ille iam perfectum oraculum, animumque ad [correction of the transcriber; in the print ad ad] capessendum imperium adiecit. Parentabatur eo die manibus, eamque ob causam, cum pleraque ciuitas in monumentis abesset, accedens, reperit Creontis filias iam paciscentes de imperio. Harum natu minimae persuadet, si velit adiurare, se simul atque principatum esset consecutus illam ducturum vxorem. Illa, in petij cupiditate, prodit ciuitatem, ac portis apertis, Aletem admittit. Is itaque victor, Iouis Corinthum eam appellat, quod ex Iouis oraculo contigisset. Deinde subtexit aliam fabulam, cum aliorum interpretamento fere conuenientem. Ea est huiusmodi: Olim Megarenses Corinthijs erant vectigales. Caeterum, cum illorum imperium insolentius grauatim ferrent, ac defectionem pararent, missus est legatus Corinthiorum nomine, qui apud plebem Megarensem cum alia multa ferociter dixit, tum illud indignabundus, ac vociferans intonuit, *ou)k a)ne/cetai o( dio\s2 ko/rinqos2. id est, Non feret Iouius filius Corinthus. Id vbi saepius iteraret, concitatus populus, succlamare coepit, Feri feri Iouis Corinthum, simulque legatum expulerunt. Erat autem Corinthus hic Corinthiorum rex, Ioue prognatus: tametsi Pausanias in Corinthiacis negat se apud auctores serios reperisse, Corinthum Iouis fuisse filium: sed vulgus duntaxat Corinthiorum ita praedicare. Vsurpat adagium Plutarchus in commentario, quem inscripsit aduersus Stoicos: *polu\s2 ou)=n o( dio\s2 ko/rinqos2 e)pi\ to\n lo/gon au)tw= a)fia=tai, tou= ga\r u(perou peritroph\n, i(/na mh\ skw/ptein dokh=|s2, e)/ason. id est, Multus igitur Iouis Corinthus ad orationem illorum admittitur. Nam pistilli circumuolutionem, ne mordere videaris, omitte. Aristophanes in Ranis:

Philostratus in Antipatro Sophista: *)wqou/ntwn de\ au)to\n tw=n suggenw=n e)s2 to\n ga/mon, kai\ dio\s2 ko/rinqon h(goume/nwn to\n a)nti/patron, id est, impellentibus autem illum cognatis ad nuptias, et Iouis Corinthum existimantibus Antipatrum. Quamquam hic Iouis Corinthum vsurpasse videtur pro homine magnopere felici. Vsurpat hoc adagium et Socrates apud Platonem in Euthydemo: *)all' a)texnw=s2, to\ lego/menon, o( dio\s2 ko/rinqos2 gi/gnetai, id est, Sed prorsus, id, quod dici solet, Iouis Corinthus fit. Conuenit cum illo, quod alibi retulimus, di\s2 kra/mbh, id est, Bis crambe. Neque solum vti licebit, cum eadem iterum atque iterum dicuntur, verum etiam cum in eodem negotio nimium assidue persistitur. Veluti, si quis cibum semper eundem apponat, aut, si quis semper studiis literariis incumbat, aut assidue venetur, vt hinc iam oboriatur ex assiduitate satietas, recte dicemus, o( dio\s2 ko/rinqos2. Molestum est enim, quidquid perpetuum, vel Pindaro teste in Nemeis, *)alla\ ga/r a)na/pausis2 e)n panti\ glukei=a e)/rgw|. ko/ron de\ e)/xei kai\ me/lh kai\ ta\ terpn' a)nq' a)frodi/sia, id est, Verum enim vero intermissio in omni negotio iucunda. Accipiunt autem satietatem et cantilenae, et amoeni flosculi Venerei. In nonnullis exemplaribus pro me/lh scriptum erat me/li. Sic in epigrammate:

*pa=n to\ peritto\n a)/kairon, e)pei\ lo/gos2 e)sti\ palaio\s2
*(ws2 kai\ tou= me/litos2 to\ ple/on e)sti\ xolh/.

Insuaue est, quidquid nimium est. Nam dicitur olim,
Mel quoque, si immodica est copia, bilis erit.

Illud admonitu non inutile est, prouerbium bifariam accipi posse. Nam et hoc ostendit interpres Pindari, vel cum eadem iterantur saepius, vel cum ii, qui initio magnifice loquuntur, minanturque ferociter, post ea timide fugiunt: id quod euenit legatis Corinthiorum, qui, cum saepius illud intonuissent in concione: *dikai/ws2 stena/cei o( di/os2 ko/rinqos2, ei) mh\ la/boito di/kas2 par' u(mw=n, id est, Merito suspirabit Iouis Corinthus, nisi poenas sumserit de vobis: postea, cum ad manus esset ventum, ignauiter aufugerunt. Nec illud praetereundum, adagionem accommodari posse, tum ad rem, tum ad personam. Ad rem, hoc pacto. Iam millies audiui, non possum diutius ferre to\n di/os2 ko/rinqon. Ad personas: vt, si quis hominem, eadem semper inculcantem, to\n di/os2 ko/rinqon appellet. Indicat et hoc interpres Pindari.

Testulae transmutatio.

*)ostra/kou peristrofh\, id est, Testulae conuersio. De rebus repente in diuersum commutatis. Lucianus in Apologia, peri\ tw=n e)pi\ misqw=| suno/ntwn. *epeita pa/ntwn e)klaqo/menos o)stra/kou fasi\ metapeso/ntos2, e(kw\n e(auto\n fe/rwn ei)s2 doulei/an, ou(/tw perifanh=, kai\ peri/blepton e)nh=ke, id est, Deinde, oblitus omnium, testula, vt aiunt, transmutata, volens ipse semet in seruitutem vsque adeo

manifestariam, et insignem coniecit. Incertum vtrum sumta sit metaphora a ludi genere quodam, quem ostracinda Graeci vocant. (Hunc innuit Plato in amatoriis, nempe in Phaedro: *fuga\s2 dh\, inquit, gi/gnetai e)k tou/twn, kai\ a)posterhkw=s2 u(p' a)na/gkhs2, o( pri\n e)rasth\s2, o)stra/kou metapeso/ntos2 i(/etai fugh=| metabalw\n. o( de\ a)nagka/zetai diw/kein a)ganaktw=n, kai\ e)piqea/zwn, id est, Tandem profugus fit ab his: et, dum necessario priuatus est is, qui prius erat amator, testula in diuersum versa, fuga se proripit immutatus. At ille cogitur insequi, indignans, deosque obtestans.) an ab Ostracismo suffragiorum genere quodam, quod per calculos, ac fabas ferebatur: in hoc repertum, vt per id ciues, qui vel opibus immodicis, vel nobilitate, vel gloria, vel alia quavis insigni virtute multitudinis inuidiam in se prouocassent, in exsulium decenne relegarentur. Hoc pacto fuit eiectus et Aristides: non aliam ob causam, nisi quod molestum esset populo, iusti cognomen illi vulgo tributum. Ferebatur autem ostracismus ad hunc modum. Ostraci, id est, testulae viritim in comitiis dabantur. In eis, quem quisque vellet vrbe cedere, literis inscriptis indicabat: hos deinde omnes in fori locum quendam cancellis circumseptum deportabant: Porro magistratus, quibus hoc datum erat negotii, primum vniuersos recensebant, qui nisi plures sex millibus fuissent, nihil conficiebatur. Deinde, semotis vniuscuiusque calculis, is, qui pluribus calculis damnatus erat, ad decennium in exsulium ire iubebatur: ita tamen, vt illi liberum interim esset fructus suos accipere. Erat itaque ostracismus non improbitatis castigatio, sed vulgaribus animis insitae inuidiae placatio. Antiquatus est autem hic ostracismus, eiecto per hunc Hyperbolo quopiam homine contempto, atque humili. Huiusmodi ferme referuntur a Plutarcho in vita Aristidis. Ab hoc igitur ostracismo, quoniam magna vulgi licentia, ac temeritate peragebatur, ac repente praestantissimi cuiusque ciuis fortunam commutabat, non absurde videri potest ductum adagium. De lusu ostracorum Iulius Pollux in hunc fere modum tradit. Pueri, ducta in medio linea, duas in partes sese distribuebant, quarum. altera intra ostracum, altera extra dicebatur. Deinde, mittente quopiam ad lineam testam, vtrius partis superior extitisset aliquis, hunc insequebantur, qui illi adhaerebant, reliquis in fugam conuersis. Caeterum e fugientibus qui comprehensus esset, is considebat, asinus dictus testaque proiecta dicebat, Nox dies. Nam interior testae pars pice sublita erat, quae nocti respondebat. Hoc autem lusus genus appellabatur o)stra/kou peristrofh\, id est, Testae conuersio. Plato libro de Republica septimo, videtur ad lusus genus referre, cum ita loquitur: *tou=to de\ w(s2 e)/oiken ou)k o)stra/kou a)\n ei)/h peristrofh\, a)lla\ yuxh=s2 periagwgh\ e)k nukterinh=s2 tino\s2 h(me/ras2 ei)s2 a)lhqinh\n tou= o(/ntos2 i)oushs2 e)pa/nodon, id est, Istuc sane, vt videtur, non fuerit testae conuersio, sed mentis circumductio, ex nocturno quodam die ad eius, quod vere est, ascensum euntis. Agit de philosophia, quae a falsis bonorum simulacris educit animum ad verorum bonorum cognitionem.

Alterum pedem in cymba Charontis habere.

dicuntur alterum pedem in sepucro habere. Nec hinc abhorrent, quae scribit Lucianus in Apologia: *pro\s2 au)tw=| de\ h)/dh tw=| ai)akw=|geno/menon, kai\ monouxi\ to\n e)/teron po/da e)n tw=| porqmei/w| e)/xonta, id est, Qui iam sit Aeaco ipsi vicinus, quique iam tantum non alterum pedem in cymba Charontis habeat. Idem in Sectis, *kai\ to\n e)/teron po/da, fasi\n, e)n th=| sorw=| e)/xwn, id est, Et alterum pedem, vt aiunt, in tumulo habens. Pomponius [correction of the transcriber; in the print Pompoponius] libro Pandectarum 40. titulo de fideicommis. libert. cap. Apud Iulianum, dixit his verbis. Ego discendi cupiditate, quam solam viuendi rationem optimam, in octauum et septuagesimum annum aetatis duxi, memor sum huius sententiae, quam dixisse fertur Iulianus: Etsi alterum pedem in sepulcro haberem, adhuc addiscere quaedam vellem. Haud scimus an huc pertineat, quod Lucianus scribit in Votis: o(/s2 ge dh\ e)n th=| nhi\ e(/teron po/da e)/xei, id est. Qui quidem iam alterum pedem habeat in naui. Plutarchus in commentariolo De puerorum institutione, notat, senes vulgato conuicio vocari solere kronolh/rous2 kai\ sorodai/monas2. Quod iam aetate desiperent, et fossae confines essent, magisque bustuariae laruae, quam homines. Plautus Acherontium senem dixit. Terentius Silicernium: et Capularem dixit nescio quis. Graeci tumboge/rontas2 vocant. auctoribus Hesychio et Suida, ac pempe/lous2 extremae aetatis homines; illos, quod tumulo sint proximi; hos quod breui mittendi sint ad inferos, para\ to\ pe/mpein, quod est mittere, et e(/los2 palus, quod qui moriuntur, crederentur per Stygiam paludem transmitti ad inferos.

Cauam Arabiam serere.

*th\n koi/lhn a)rabi/hn spei/rein, id est, Cauam Arabiam serere. Pro frustra sudare, aut in re perdifficili, nec admodum frugifera operam sumere. Lucianus in Apologia: *(ws2 th\n koi/lhn a)rabi/hn spei/rein e)pixeirei=n, id est, vt cauam Arabiam serere aggrediatur Significat autem palustrem Arabiae partem, neutiquam idoneam fementi. Plutarchus peri\ th=s2 a)dolesxi/as2. *tw=n me\n ga\r pro\s2 ta\s2 a)si\as2 eu)katafo/rwn a)/gonon ei)=nai to\ spe/rma le/gousin. tw=n de\ a)dole/sxwn o( lo/gos2 a)telh\s2 kai a)/karpo/s2 e)sti. id est, Aiunt enim sterilem esse sationem humilium Asiae regionum: at loquaculorum ipsa oratio inutilis est, atque infrugifera.

Lynceo perspicacior.

LYNCEI perspicacitas in prouerbium abiit. Plinius natural. histor. libro secundo, cap. 17. Nouissimam, inquit, lunam, primamque eadem die vel nocte, nullo alio in signo, quam in ariete conspici, id quod paucis mortalium contingit. Et inde fabula cernendi Lynceo. Sunt, qui tradunt, Lynceum primum reperisse fodinas metallorum, aeris, argenti, auri. Et hinc vulgo natam fabulam, quod ea quoque videret, quae sub terra forent. Testis Lycophronis interpres. Meminit huius et Plato in epistola quadam. Aristophanes in Pluto:

Lucianus in Hermotimo, *su\ de\ u(pe\r to\n lugke/a u(mi=n de/dorkas2, kai\ o(ra=|s2 ta\ e)ndo\n, w(s2 e)/oike dia\ tou ste/rnou, id est, Tu vero nobis ipso etiam Lynceo perspicacior es, qui, sicuti videtur, per pectus ipsum, quae sunt intus cernis. Idem in Icaromenippo: *pw=s2 nu=n kaqa/per

lugkeu/s2 tis2 a)/fnw geno/menos2 a(/panta diaginw/skeis2. Qui nunc repente, quasi Lynceus quidam effectus, cuncta discernis? Horatius in prima epistola ad Maecenatem.

Non possis oculo quantum contendere Lynceus,
Non tamen idcirco contemnas lippus inungi.

Marcus Tullius M. Varroni: Quis est tam Lynceus, qui in tantis tenebris nihil offendat, nusquam incurrat? Apollonius in Argonauticis scribit hunc Lynceum vsque adeo fuisse perspicacem, vt etiam terram ipsam oculorum acie penetraret, quaeque apud inferos fierent, peruideret:

*lugkeu\s2 de\, kai\ o)cuta/tois2 e)ke/kasto
*)/ommasin, ei) e)/teo/n ge pe/lei kle/os2 a)ne/ra kei=non
*rhi+di/ws2 kai\ ne/rqe kata\ xqono\s2 au)ga/zesqai.

At miro visus pollebat acumine Lynceus,
Si modo vera est fama, virum quae praedicat illum,
Perfacile inspexisse sub altis condita terris.

Plutarchus in commentario, quem scripsit aduersus Stoicos, testatur, famam fuisse de Lynceo, quod saxa quoque, et arbores oculorum acie penetraret. Pausanias in Corinthiacis tradit Lynceum, Danao vita defuncto, regni successionem suscepisse. Pindarus in Nemeis hymno decimo, meminit Lyncei, qui ex Taygeto monte viderit Castorem, et Pollucem sub quercus trunco latitantem, et horum alterum iaculo vulnerasse. Pindari interpres citat historiam rerum Cypriarum, Aristarchum, et Didymum.

Quod in animo sobrij, id est, in lingua ebrij

*to\ e)n kardi/a| tou= nh/fontos2, e)pi\ th=s2 glw/tths2 e)sti\tou mequ/ontos, id est, Quod in corde sobrii, id est, in lingua ebrii. Prouerbialis sententia, quam refert in Collectaneis Diogenianus. Vsurpat Plutarchus, idque prouerbii nomine in libello, cui titulus peri\ a)dolesxi/as2. Nec praetereundum illud Herodoticum: *)/oinou katio/ntos2, e)piplo/ousin e)/pea, id est, Subsidente vino, supernatant verba. Nam sobrios aut metus, aut pudor cohibet, quo minus effutiant ea, quae satius putarint suppressisse. At vinum et pudorem discutit, et timorem abigit. Vnde fit, vt temulenti saepenumero non contineant voces per iugulum redituras. Pindarus in Nemeis, qarsale/a de\ para\ krhth=ra fwna\ gi/netai, id est, Audax iuxta craterem vox fit, siue quod vinum affert confidentiam; siue quod in conuiuio tutum est magnifice loqui; siue quod, qui vicit, merito, citraque periculum laudatur.

Virgultea scaphula Aegaeum transmittere.

*)epi\ r(ipo\s2 to\n ai)gai=on dia pleu=sai, id est, Virgulto Aegaeum transmittere. In eos dicitur, qui rem supra modum arduam leui opera conficere tentant, Lucianus in Sectis, *)epi\ r(ipo\s2, w(s2 paroimi/a fhsi\n, to\n ai)gai=on h)\ i)o/nion dia pleu=sai qe/lontas2, id est, Virgulto, quemadmodum prouerbio dicitur, Aegaeum, aut Ionium mare transmittere cupientes. Citatur hic senarius a Suida. Extat autem apud Aristophanem in Pace:

Taxat Simonidem, tanquam lucri cupidiorem, quod ad quaestum scriptitarit carmina. Porro r(/iy vimen est flexibile, aut ramus salignus, pa ra\ to\ r(e/pw, videlicet, quod inflectatur ob lentitudinem. Citatur et hic.

Exstat et hic inter sententias prouerbiales, citatus item ab Aristophanis interprete:

Phoenice viuacior.

LVCIANVS in Sectis, *)\hn mh\ foi/nikos2 e)/th biw/h|. id est. Ni Phoenicis annos vixeris. De Phoenicis viuacitate diximus alibi. Cuius etiam raritas prouerbio fecit locum, Phoenice rarior: quale est illud: Coruo quoque rarior albo. Negant enim phoenicem esse nisi vnicam, si qua fides scriptoribus.

Cum plurimum labor auerimus, eodem in statu sumus.

LVIANVS in Sectis, kai\ kata\ tou\s2 paroimiazome/nous2, polla\ moxqh/santes2, o(moi/ws2 e)sme\n. id est. Ac, iuxta prouerbium, cum multum laborauerimus, itidem vt antea sumus. De frustra laborantibus. Quod euenit ijs, qui post diuturnum studium nihilo reperiuntur eruditiores, post longam negotiationem nihilo ditiores.

Aquam in mortario tundere.

*(/udwr u(pe/rw| plh/ttein. id est. Aquam pistillo tundere. Lucianus in Sectis. *(/wsper e)i/tis2 e)s2 o(/lmon u(/dwr e)gxe/as2 u(pe/rw| sidhrw=| plh/ttoi. id est, Tanquam si quis aquam in mortarium infusam ferreo pistillo tundat. Quadrat in eos, qui laborant inaniter: liquidem aquam si quis vel aetatem contundat, nihil aliud erit, quam aqua. Lucianus in eodem opere: *ou)k ei)dw\s2, o(/ti a)\n a)poba/lh| fasi\ tou\s2 w)/mous2 plh/ttwn u(/dwr o(moi/ws2 to\ u(/dwr me/nei, id est, Ignarus, quod, etiam si humeros, vt aiunt, verberando decutias, tamen aqua manet aqua. Suidas ad hunc effert modum: *)anapolei=s2 tou\s2 w)/mous2 u(/dwr pi/sswn, o(moi/ws2 u(/dwr me/nei. id est, Versas scapulas aquam pinsens, aqua tamen aeque aqua manet. Quantumuis doceas o)/non lu/ras2, quantumlibet admoneas stupidum, sui similis esse pergit.

Gnomon, et regula.

QVOD est in te quapiam praecipuum, et ad quod vnum reliqua omnia conferuntur, regulam et gnomonem prouerbio vocabant. Lucianus in Harmonide: *(/oti [note: in the print: oti\] to\ kefa/laion a)reth=s2 a(pa/shs2, o( gnw/mwn, fasi\, kai\ o( o)rqos2 kanw\n tw=n toiou/twn. id est, Quod est caput omnis virtutis, gnomon, vt aiunt, et recta regula. Idem in Scytha: *ou(=to/s2 soi e(llhniko\s2 kanw\n, id est, Hic tibi Graecanica regula. Item in Sectis: *toutoni\ kano/na, kai\ sta/qmhn a)kribh= toiou/twn, id est, Hanc regulam, et amussim certissimam rerum eiusmodi. Porro ad regulam exaequant fabri structuram. Iidem vtuntur et gnomonibus. Constat autem Gnomon e duabus lineis rectis, quas vtrinque dimetiens dissecto quadrangulo constituit.

Ne in tonstrinis quidem.

LVCIANVS in libello, cui titulus, quomodo conscribenda sit historia, *ou)/te to\ lego/menon dh\ tou=to, e)pi\ kourei/wn ta\ toiau=ta muqologou/ntwn a)kou/sas2, i.

Qui nec in tonstrinis, quod dici solet, talia fabulantes audiuerit. Quod in tonsorum officinis fere otiosi desideant, et suam quisque fabulam afferat in medium, vnde Flaccus:

In foribus vrceum.

*)epi\ qu/rais2 th\n u(dri/an, id est, In foribus aqualem. Nam hoc verbo vsus est Plautus. Aristoreles lib. Rhetoricorum 1. to\ de\ te/los a)gaqo\n, o(/qen tau=ta ei)/rhtai. kadde/ken eu)xwlh\n pria/mw|, kai\ ai)sxro/n toi dh=ro/n te me/nein. kai\ h( paroimi/a de\ to\ e)pi\ qu/rais2 th\n u(dri/an. id est, Finis autem bonus, vnde illa dicta sunt, Et laudem Priamo. Praeterea, Turpe diu mansisse. Iam vero proverbium etiam illud, Vrceum iuxta fores. Interpres quispiam, nam librum a)nw/numon suppeditarat vir eruditissimus Baptista Egnatius, ait significari rem contemptam, ac vilem. Negliguntur enim, quae passim sunt obuia, quaeque facile quibuslibet contingunt. Itaque vrceum in forib. positum nemo studet tollere, procliue enim. Verum vniones in scriniis reconditos magis expetunt. Plutarchus peri\ polufili/as2, ait, rubum vltro haerentem negligi, ac praeteriri, vineam, oleasque expeti, recensens hanc sententiam, *ou) ga\r ai(rete/on pa/ntwn to\ r(adi/ws2 a(lisko/menon, id est, Non est tollendum, quod admodum facile consequi licet. Item in epistolis Seneca: Multi aperta transeunt, condita, et abstrusa rimantur. Furem signata sollicitant. Vile videtur quidquid patet, aperta effractarius praeterit. Hos mores habet populus, hos imperitissimus quisque, in secreta irrumpere cupit. Porro proverbium imperfectum ac mutilum videtur. Quandoquidem Aristoteles ad eum modum pleraque refert, tanquam alioqui per se satis nota. Apparet esse hemistichium Iambici trimetri, a Comico quopiam mutuo sumptum.

Haudquaquam difficile, Atheniensem Athenis laudare.

ARistoteles lib. Rhetoricorum 1. *(/osper ga\r o( *swkra/ths2 e)/legen, ou) xalepo\n a)qhnai/ous2 e)n a)qh/nais2 e)painei=n id est, Quemadmodum enim dixit Socrates, haud difficile est, Athenienses Athenis laudare. Citat idem, eodem in opere, de prooemiis agens, Haud quaquam esse difficile, Athenienses laudare apud Athenienses, verum apud Lacedaemonios id fore difficile. Exstat autem in Menexeno Platonis, idque in adagionis locum cessit. Dictum est autem, propter encomia, orationesque panegyricas, quae Athenis ex more exhibebantur iis, qui fortiter oppetiissent in bello, in quibus quoniam plurima dicebantur in laudem populi Atheniensis, pronis auribus audiebantur: propterea quod suis quisque laudibus fauet.

Exigua res est ipsa iustitia.

ARistoteles libro Rhetorices 1. *dio\ kai\ th\n dikaiosu/nhn fasi\, mikro\n ei)=nai, id est, Vnde etiam aiunt, ipsam iustitiam, exiguum quiddam esse. Quo proverbio significabant, non multum afferre momenti, si probus sis, nisi talis etiam habearis, et opinionem longe plus valere, quam rem ipsam. At quanto melius Aeschylus in tragoedia, cui titulus e(pta\ e)pi\ qh/bais2, de Amphiarao:

*ou) ga\r dokei=n a)/ristos2 a)ll' ei)=nai qe/lei.
*baqei=an au)/laka dia\ freno\s2 karpou/menos2.

Neque enim videri, at esse vir cupit optimus,
Mentis profundae segete perfruens bona.

Rectius Socrates, admonens, vt talis quisque sit, qualis haberi velit. Modestius Euripides in Oreste, probans opinionem, vbi res ipsa non adest, tanquam optimo proximam:

Itidem Terentius in Adelphis: Si tibi istuc re ipsa non dolet, at simulare certe est hominis.

Occasione duntaxat opus improbitati.

ARIstoteles lib. Rhet. 1. *kai\ pro\s2 ou)\s2 e)/xousi pro/fasin, h)\ progo/nwn, h)\ au)tw=n, h)\ fi/lwn, h)/ poihsa/ntwn kalw=s2, h)\ melhsa/ntwn, h)= au)tou\s2, h)\ progo/nous2, h)\ w(=n kh/dontai. w(/sper ga\r paroimi/a, profa/sews2 de/etai mo/non h( ponhri/a, id est, Aut aduersus quos occasionem habent, siue progenitorum nomine, siue suo ipsorum, siue amicorum, siue eorum, a quibus beneficio fuerunt affecti, aut curae habiti ipsi, vel maiores ipsorum, vel eorum pro quibus soliciti sunt. Quemadmodum enim proverbio dicitur, Occasione duntaxat opus est malitiae. Quadrabit in nocendi cupidos, qui, ne temere laesisse videantur, causas praetexunt. Celebratur hic mimus Publii, in hanc sententiam:

Circumfertur et hodie vulgo apud nostrates adagium non vsquequaque spernendum, Facile fustem inuenerit, qui cupit caedere canem. Eodem spectat Terentianum illud: Fingit causas, ne det sedulo. Item illud Martialis:

Irasci tantum felices nostis amici,
Non quia sic merui, sed iuuat hoc facere.

*)epi\ braxei/as2 profa/sews2 e)/dei mo/non,
*)ef' h(=s2 s' e)gw\ kai\ pai=des2 ai( leleimme/nai
*deco/meqa de/cin, h(/n se de/casqai xrew/n.

Occasione tantum opus fuerit leui,
Vt et ipsa, quique mihi supersunt liberi,
Te rursus accipiamus istunc ad modum,
Quo te accipi par est.

Vel a mortuo tributum auferre

*ka)\n a)po\ nekrou= fe/rei, id est, Etiam a mortuo tollit. In hominem vndecunque per fas nefasque lucrum captantem. Aristoteles libro Rhetoric. 3. tractans de iis, quae pudenda habeantur, *oi(=on inquit, penh/twn, h)\ teqnew/twn o(/qen kai\ h( paroimi/a, to\ a)po\ nekrou= fe/rein, a)po\ ai)sxrokerdi/as2 gar. id est, Veluti, si quis exigat a pauperibus siue defunctis, vnde etiam illud ortum est adagium: Etiam a defuncto tollere? propterea quod id a turpi lucri cupiditate proficiscitur. Finitimum est illi:

vectigal colligunt. Legitur in epistola quadam ad Craterem Diogenis, *kai\ tou\s2 a)ndri/antas2 tou\s2 [note of the transcriber: in the print: tou\st] e)n th=| a)gora=| prosiw\n ai/tei ta\ a)/lfita, id est, Adi et statuas, quae in foro sunt, atque ab his cibum poscito.

Pudor in oculis.

*)en o)fqalmoi=s2 h( ai)dw\s2, id est, In oculis pudor. Horum nos pudet, quae in propatulo sunt. Adspectus enim vel incutit, vel renouat etiam pudorem. Vnde fit, vt pueri, cum pudescunt, oculos tegant. Et apud Platonem Socrates, dicturus de amore, ob pudorem oculos tegit, nimirum huc alludens. Hinc et poetae Cupidinem, quod sit improbissimus, caecum fingunt. Eodem pertinet illud Ciceronis, Epistolam non erubescere. Videmus etiam eos, qui oculis capti sunt, a verecundia plurimum abesse, Huc spectauit Ouidius cum ait, noctem, vtpote caecam, pudore vacare.

Nox, inquit, et amor, vinumque nihil moderabile suadent.
Illa pudore vacat, Liber amorque metu.

Refertur adagium ab Aristotele lib. Rhet. 2. *kai\ ta\ e)n o)fqalmw=|, kai\ ta\ e)n fanerw=|. o(/qen kai\ h( paroimi/a, to\ e)n o)fqalmoi=s2 ei)nai ai)dw\. id est, Et ea, quae sunt oculis exposita, quaeque in propatulo sunt. Vnde et illud proverbio dicunt, Pudorem in oculis esse. Citatur et apud Athenaeum libro 13. Idem in Problematis, causam inquirens, quamobrem pudefactis erubescant aures, iratis oculi, huius adagii testimonium citat. *)\h o(/ti, inquit, h( me\n ai)dw\s2 e)n o)fqalmoi=s2, kata/yuci/s2 tis2 meta\ fo/bou. w(s2 te ei)ko/tws2 a)polei/pei to\ qermo\n tou\s2 o)fqalmou\s2, xwrizo/menon de\ ei)s2 to\n dektikw/taton fe/retai to/pon. toiou=tos2 de\ o( e)n toi=s2 a)/krois2 tw= w)/twn, o( ga\r a)/llos2 w)stw/dhs2. o)rgizome/nois2 de\ e)pane/rxetai to\ qermo\n. ma/lista de\ gi/netai fanero\n e)n toi=s2 o)fqalmoi=s dia\ th\n xro/an ou)=san leukh\n. id est, An propterea, quod pudor in oculis frigus quoddam adducit vna cum metu, atque ob id merito calor destituit oculos? Is vero demigrans inde fertur ad locum sui maxime capacem. Est autem huiusmodi summa pars aurium, nam reliqua pars est ossea. Rursum iratis calor suffunditur: idque potissimum apparet in oculis, propter albicantem illorum colorem. Refertur hic versus ex Euripide:

*)alla\ tou/tois2 ge ou)k e)/ni
*ou)d' e)n o)fqalmoi=sin ai)dw\s2 tw= palaiw=n e)mba/dwn.

Hinc et illae figurae, Quo ore, qua fronte audebis obiurgare filium? Et illud apud Ciceronem in epistolis ad Atticum, Nec enim conquisitores, fainoproswpei=n audent. Quin et hodie vulgo dicunt, Non audebis faciem ostendere. Apud Euripidem in Iphigenia Aulidensi, Menelaus iubet Agamemnoni, vt sese adspiciat, videlicet, quo facti pudeat.

Fortassis huc adscribendum erat, quod apud Homerum Achilles Agamemnonem kunw/phn vocat, ob impudentiam, velut oculis caninis, et inuerecundis.

Conciliant homines mala.

*suna/gei tou\s2 a)nqrw/pous2 kaka\, id est, Conciliant homines mala. Sententia proverbialis, quae declarat id, quod vulgo fit, ex hostibus nonnunquam amicos fieri propter malum aliquod incidens vtrisque commune. Aristoteles lib. Rhet. 1. *ou)den ga\r kwlu/ei e)ni/ote tau)to\ sumfe/rein toi=s2 e)nanti/ois2. o(/qen le/getai, w(s2 ta\ kaka\ suna/gei tou\s2 a)nqrw/pous2, o(/t' a)\n h)=| tau)to\ blabero\n a)mfoi=n, id est, Nihil enim vetat, quo minus idem conducat ambobus aduersariis. Vnde dicitur illud, Conciliari [correction of the transcriber; in the print Concliari] homines malis, quoties idem vtrisque noxium fuerit. De syncretismo diximus alibi. Quin huc quoque potest deflecti proverbium, vt dicamus, indoctum fauere indocto, infantem infanti, nepotem nepoti. Neque enim bonarum modo rerum similitudo conglutinat necessitudinem, verum etiam ex malis communibus saepenumero mutua nascitur beneuolentia. Amant fere inter se, qui simul fecere naufragium, qui militarunt vna, qui simul capti fuerunt ab hoste: denique, qui corporis, aut animi morbis iisdem laborant.

Ama, tanquam osurus, oderis, tanquam amaturus

*dei= filei=n w(/sper mish/sonta, misei=n de\ w(/sper filh/sonta, id est, Sic amandum tanquam sis osurus, sic oportet odisse tanquam sis amaturus. Hanc Biantis sententiam Aristoteles in lib. Rhetoricorum satis indicat in proverbium abiisse, cum ita scribit, o(/ti ou) dei=, w(/sper fasi\ filei=n, w(s2 mish/sonta, a)lla\ ma=llon misei=n, w(s2 filh/sonta, id est, Non est amandum quasi sis osurus, quemadmodum aiunt, sed ita exercendum odium, tanquam sis aliquando amaturus. Ac paulo inferius, dei= filei=n, ou)x w(/sper fasi\n, a)ll' w(s2 a)ei\ filh/sonta, id est, Oportet amare non quemadmodum aiunt, sed tanquam semper amaturum. Commonstrat enim illic philosophus, quo pacto refellendae, corrigendaeque sint sententiae vulgo receptae, atque inculcatae. M. Tullius in sermone De amicitia scribit, Scipioni vsque adeo non placuisse dictum hoc Biantis nomine celebratum, vt negaret vllam vocem inimiciorem amicitiae reperiri potuisse, quam eius, qui dixisset, ita amare oportere, vt si aliquando esset osurus: nec vero se adduci posse vt hoc, quemadmodum putaretur a Biante dictum esse crederet, qui sapiens habitus esset vnus e septem: sed impuri cuiusdam, aut ambitiosi, aut omnia ad suam potentiam revocantis esse sententiam. Quonam enim modo, inquit, quisquam amicus eius esse poterit, cuius se putabit inimicum esse posse? quin etiam necesse erit cupere, et optare, vt quam saepissime peccet amicus, quo plures det sibi tanquam ansas ad reprehendendum. Rursum autem recte factis, commodisque amicorum necesse erit angi, dolere, inuidere. Quare hoc quidem praeceptum, cuiuscumque est, ad tollendam amicitiam valet. Illud potius praecipiendum fuit, vt eam

diligentiam adhiberemus in amicitiis parandis, vt ne quando amare inciperemus eum, quem aliquando odisse possemus. Hactenus Cicero. Refertur ab eodem Aristotele paulo superius, ac repetitur lib. Moralium Eudemiorum 7. hic senarius:

Qui emolumenti causa amat, potitus eo, quod concupiscebat, amare desinit [correction of the transcriber; in the print desiit]. At bonorum amicitia, quoniam virtuti nititur, immortalis est. Exstat autem hic versus apud Euripidem in Troadibus. Diogenes Laertius mutilum adagium refert, e)/faske filei=n w(s2 mish/sontas2. tou\s2 ga\r plei/stous2 ei)=nai kakou\s2, id est, Iubebat amare tanquam osuros; plurimos enim esse malos. Huc adscribendus Mimus ille Publianus, qui est apud Aulum Gellium:

At ipse didici nuper, vt si quando sim
Inimicus vlli, hunc oderim hactenus, velut
Aliquando amicum habiturus: erga amicum item
Officia sic exerceam, vt qui non siet
Semper futurus amicus: etenim plurimis
Sodalitatis portus est tutus parum.

Atticus aduena.

*attiko\s2 pa/roikos2, id est, Atticus aduena. In violentos, et feroces vicinos dicebatur. Durys apud Zenodotum ait, ex Atticorum moribus natum, quod olim finitimos e sedibus suis exigere consueuerint. Craterus inde manasse putat, quod Athenienses, qui Samum missi fuerant, indigenas expulerint. Notatur adagium ab Aristotele libro Rhetoricorum tertio: e)/ti, inquit, e)/niai tw= paroimiw=n kai\ gnw=mai ei)sin, oi)=on marturi/ai, a)ttiko\s2 pa/roikos2, id est, Ad haec nonnulla proverbia sunt, et sententiae, tanquam testimonia, vt Atticus aduena. Proinde proprie quadrabit in eos, qui ita nuper in munus aliquod adsciti sunt, vt superiores eiiciant.

Purpura iuxta purpuram diiudicanda.

*(h porfu/ra para\ th\n porfu/ran diakrite/a id est, Purpura ad purpuram diiudicanda est. Certissimum iudicium ex collatione nascitur. Vnde emptores, mercaturi purpuram, ne fallantur, alteram adhibent purpuram. Licebit vti, quoties negabimus, insaniam, aut inscitiam indoctorum plene deprehendi, nisi cum eloquentium, et eruditorum scriptis conferantur. Etenim, si vel Sallustium conferas cum Cicerone, iam velut obmutescit ille, alioqui per se disertissimus. Refertur adagium a Phaebammone sophista in commentario De figuris rhetoricis. Meminit et Isocrates in oratione Panathenaica, *)all' w(/sper th\n porfu/ran

Saturniae lemae.

*kronikai\ lh=mai, id est, Saturniae lemae. In caecutientes ac stupidos dicitur: praesertim in eos, qui aetatis vitio desipiscunt. Est enim Lema humor in oculis concretus, vnde Lippitudo nascitur. Deriuatur autem a)po\ tou= leu/w, id est, video, et mh\ negatiua particula, quod eiusmodi lacrymae crassae oculos occupantes visui officiant. Aristophanes in Pluto:

*gnw/mais2 dixit pro lh/mais2, vnde lhmw= Graecis lippio, caecurioque significat. Porro Saturniae dicuntur, quasi seniles, ac veteres, propterea quod kro/nos2, id est, Saturnus, podagrosus, ac senex a poetis fingitur, et temporum deus: quasi xro/nos2. a)rxai/a vero, id est, Prisca, et antiqua, Graeci nonnunquam stulta vocant. Plato in Euthydemo; e)/xwn fluarei=s2, kai\ a)rxaio/teros2 ei)= tou\ de/ontos2, id est, Nugaris, ac stultior es, quam decet. Et kronikw/tera, mwro/tera. et kro/nous2 nugas, ac deliramenta. Timothaeus apud Athenaeum libro tertio. *ne/os2 o( zeu=s2 basileu/ei. to\ palaio\n d' h)=n kro/nos2 a)/rxwn, id est, Iuuenis regnat Iuppiter. Olim autem principatum tenebat Saturnus: Aristophanes in Vespis:

Dionysodorus in Euthydemo Platonis Socratem Saturnum vocat, bardum, ac stupidum sentiens, ou(/tws2, inquit, ei)= kro/nos2, id est, Adeo es Saturnus. Allusit huc Lucianus in Timone: *lhma=|s2, kai\ a)mbluw/tteis2 pro\s2 ta\

geno/mena, id est, Caecutis ac lippis ad ea, quae patrantur. Atque inibi paulo inferius, kai\ kaq' o)li/gon kro/non de\ w)= qew=n gennaio/tate, a)pofai/nousi, parwsa/menoi th=s timh=s2, id est, Et paulatim Saturnum te, ô deorum praeclarissime reddunt depellentes ab honore. Plutarchus aetate desipientes ostendit vulgo kronolh/rous2 appellatos fuisse, id est, Saturni more delirantes: videlicet, propter aniles fabulas, quae de hoc deo referuntur. Eas refert idem Plutarchus in commentario de facie apparenti in orbe lunae: Saturnum in insula quapiam fortunata, profundo in antro dormire, saxa complexum aurea. Caeterum hunc somnum illi accidere ex vinculis in eum vsum arte confectis a Ioue. Aues autem, quae in scopuli cacumine versantur, afferre illi ambrosiam, vniuersamque insulam mira fragrantia compleri, e rupe, velut e fonte scatente: adesse daemones, qui Saturnum obseruent, et inseruiant. Hos olim cum illo amicitia coniunctos fuisse, cum diis, atque hominibus imperaret: multaque de futuris rerum euentibus ex se praedicere. Sed maxima, maximisque de rebus sic efferunt, vt Saturni somnia videantur. Nam, quidquid cogitarit Iuppiter in animo, id somniare Saturnum. Huiusmodi quaedam nugamenta de Saturno commemorantur in hoc libello. Iam illud eruditi lectoris iudicio relinquitur, nunquid ad hoc adagium pertineat, quod Pythagorici sumbolikw=s2 mare, Saturni lacrymam appellant, vt testatur idem auctor, commentario de Iside, et Osiride. Siquidem est aqua marina non salsa solum, et amara, sed crassior item, et impurior reliquis.

Cucurbitas lippis

*koloku/ntais2 lhma=|n, id est, Lippire cucurbitas. Ad superiorem adagii formam pertinet. Aristoph. in Nubib.

id est. At nunc ipsas plane cernis, nisi fors lippis Colocyntis. koloku/ntas2 Graeci vocant, quas nos cucurbitas. Verba sunt Socratis, ostendentis nubes, hoc est, nisi plane nihil vides, et tantas habes in oculis lemas, quantae sunt cucurbitae.

Ollas lippire.

*xu/trais2 lhma=|n, id est, Ollas lippire, Prouerbialis hyperbole, proximae similima. Lucianus aduersus ineruditum, ac multos coementem libros, xu/trais2, inquit, lhmw=ntes2, id est, Ollas lippientes, Lacrymas indicans, ollis aequales. Hoc adagium vtrunque quoties ad animum refertur, sit elegantius et iucundius: veluti, si quis hominem crassi iudicii, ac vehemenrer caecutientis, et turpiter errantis, dicat lippire non lemis, sed ollis.

Odium agreste.

*mi=sos2 a)griko\n, id est, Odium agreste. Atrox odium veteres sic appellabant, propterea quod rustici plerunque misa/nqrwpoi sunt, et acerbius, atque implacabilius oderunt. Lucianus contra indoctum, *mi=sos2 de\ a)/grio/n fasin para\ pa/ntwn e)/xeis2 e)pi\ th=| bdeluri/a|, id est, Laboras autem agresti, sicuti dicitur, omnium odio, propter insolentiam. Vnde et ciuitatem appellamus morum comitatem, humanitatemque. Et apud Iureconsultos ciuilis actio discernitur a criminali. Deinde Graeci, quidquid barbarum immane aut crudele volunt intelligi, id a)/grion vocant.

Megarenses neque tertii, neque quarti.

est, Megarenses neque tertii, neque quarti. Dicebatur olim in homines supra modum ignauos, et contemptos, nulloque honore dignos. Natum adagium ex oraculo quodam. Id quidam, inter quos Stephanes Mneas, et Ion, Aeginensibus, alii Megarensibus redditum existimant. Narrat itaque Mneas, cum Aeginenses in Achaia debellassent Aetolos, ac decimam pentecontorum cepissent (ea est nauis remigum quinquaginta) hanc Apollini Pythio victoriae monumentum dedicarunt. Rogabantque Deum, quinam essent Graecorum praestantissimi, arbitrantes futurum, vt ob eam victoriam ipsis prima laus ab Apolline tribueretur. Oraculum hunc ad modum respondit,

*(/ippon qessalikh\n, lakedaimoni/hn te gunai=ka,
*)andra\s2 d' oi(\ pi/nousin u(/dwr kalh=s2 a)reqou/shs2.
*)all' e)/ti kai\ tw=n d' ei)si\n a)mei/nones2, oi(/te meshgu\
*ti/runqos2 nai/ousi kai\ a)rkadi/hs2 polumh/lou
*)argei=oi linoqw/rhkes2 ke/ntra ptole/moio.
*(umei=s2 d' ai)gie/es2, ou)/te tri/toi, ou)/te te/tartoi,
*ou)de\ duwde/katoi, ou)/t' e)n lo/gw|, ou)/t' e)n a)riqmw=|

Thessala equa praestat reliquis, mulierque Lacaena.
Porro viri potant qui pulchra fluenta Arethusae.
Hos quoque praeterea, mediae gens incola vincit
Tirynthi, Arcadiaeque bidentibus inclytae albis,
Argiui stimuli bellorum, armisque potentes.
At vos, Aegini, neque tertius accipit ordo,
Nec quartus, neque bissenus, neque denique vestri
Vlla vsquam ratio est, nusquam numerusve, locusve,

Qui scripsit commentariolos in Theocritum, refert hoc epigramma paulo diuersius, nimirum ad hunc modum:

*gai/hs2 me\n pa/shs2 to\ pelasgiko\n a)/rgos2 a)/meinon,
*(/ippoi qrhi+/kiai, lakedaimo/niai/ te gunai=kes2
*)/andres2 d' oi)\ pi/nousin u(/dwr kalh=s2 a)reqou/shs2.
*)all' e)/ti kai\ tw=n d' ei)si\n a)mei/nones2, oi(/ te meshgu\
*ti/runqos2 nai/ousi, kai\ a)rkadi/hs2 polumh/lou,
*)argei=oi linoqw/rhkes2 ke/ntra ptole/moio.
*(umei=s2 d' w)= megarei=s2 ou)/te tri/toi, ou)/te te/tartoi,
*ou)/te duwde/katoi, ou)/t' e)n lo/gw|, ou)/t' e)n a)riqmw=|.

--- *th=s2 de\ talai/nhs2
*nu/mfhs2 w(s2 megare/wn, ou) lo/gos2, ou)d' a)riqmo\s2.

Sed veluti Megarensibus accidit olim,
Nymphae infelicis, non locus, aut ratio.

Nostri nec ratio est, numero neque ponimur vllo
Extremae sortis veluti quondam Megarenses.

Est et inter amantes ordo, cum hic primus est apud amicam, ille secundus, alius tertius, aut quartus. Quemadmodum et in testamentis est primus, secundus, et tertius heres. Effertur ent hac forma prouerbium,

th=s megare/wn a)/cioi meri/dos2, id est, Megarensium parte, seu loco digni. Huc spectat et Homericum illud Iliados b

*deiloi\ ga\r a)/ndres2 ou)k e)/xousin e)nma/xh|
*)ariqmo\n, a)ll' a)/peisi ka)\n parw=s' o(/mws2.

Formidolosi nullum habent in praelio
Numerum, sed absunt, licet ibi adsint maxime.

Hanc figuram et Latini videntur exprimere. M. Tull. Neminem esse puto, qui modo in aliquo numero sit, hoc est, qui sit alicuius momenti, alicuius pretii. Idem Philip. 3. Bomabalio quidam pater, homo nullo numero, nihil illo contemptius. Plutarchus in Symposiacis, *tw=n de\ e)mw=n politw=n w(/sper megare/wn ou)dei\s2 lo/gos2, id est, Atqui meorum ciuium, veluti Megarensium nulla ratio. Idem alias in eodem opere. *tw=n de\ dhmokritei/wn, e)/fh, ei)dw/lwn, w(/sper ai)gie/wn h)\ megare/wn a)riqmo\s2 ou)dei\s2, ou)de\ lo/gos2, id est, Atqui Democriticarum, inquit, imaginum, perinde vt Megarensium, aut Aeginensium, nullus numerus, neque respectus. Arbitramur et Aristophanem huc leuiter allusisse, cum scribit in Acharnensibus:

*(ws2 xrh\ megare/as2 mh/t' e)n gh=|, mh/t' e)n a)gorh=|,
*mh/t' e)n qala/tth|, mh/t' e)n h)pei/rw|. me/nein

Megarensib. nefas manere esset neque
In terra alicubi, nec foro, nec in mari,
Neque continente.

Siquidem excludens Megarenses quatuor locis, nimirum ad illud respexit, ou)/te te/tartoi. Quanquam in versibus opinamur, non abesse mendum, videl. in mh/t' e)n gh=|, nisi forte quarto loco sibi permittit spondeum, quemadmodum permittit anapaestu. Nobis subolet huc et M. Tullium allusisse, cum in Bruto suo sic loquitur: Duobus igitur summis Crasso, et Antonio. L. Philippus proxime accedebat, sed longo interuallo, tamen proximus. Itaque eum, etsi nemo intercedebat, qui se illi anteferret, neque secundurn tamen, neque tertium dixerim. Nec enim in quadrigis eum secundum numerauerim, aut tertium, qui vix e carcerib. exierit, cum palmam iam primus acceperit, nec in oratorib. qui tantum absit a primo, vix vt eodem curriculo esse videatur. Simili forma M. Tull. in Academicis li. 2. dixit quintae classis Democritum: Quis, inquit, hunc philosophum non anteponat Cleanthi, Chrysippo, reliquisque inferioris aetatis, qui mihi cum illo comparati, quintae classis videntur? i. postremi ordinis. E diuerso primae classis dicuntur, qui caeteris praeferuntur; et nulla classe, qui prorsus contempti. Translatum e classib. in quas Seruius Tullius rex diuisit populum Romanum pro census modo. Florus epitome 49. dixit vltimae sortis hominem vehementer obscurum. Andriscus, inquit, vltimae sortis homo, Persei regis se filium ferens, etc. Item epitome 19. C. Glauciam dixit vltimae sortis hominem. Hoc fiet lepidius, si transferatur ad animi res: veluti, si dicas, vltimae sortis ingenium; aut orationem cum aliorum scriptis vix conferendam, extremae classis orationem. Ad hanc pertinet formam, cum dicunt hominem primae notae, postremae notae. et M. Tullius, salutem appellat de meliore nota, salutationem accuratam. Ad personam accommodauit Catullus:

Id translatum videtur a negotiatoribus, qui vino, aut panno notam affigunt, indicantem mercis pretium.

Lepus pro carnibus.

*lagw\s2 peri\ krew=n, id est, Lepus de carnibus, subaudi, periclitatur. In eos dicitur, qui ob aliquam sui vtilitatem in discrimen vocantur. Nam leporem non insectamur, quod noceat, sed quod pulpamentum habeat. Est enim animal et esculentum, et timidum, atque inerme: vt natura, hominum escis leporem genuisse videatur. Rheginenses autem vulgo lepores dicti sunt, vtpote pauidi ac formidolosi. Effertur etiam ad hunc modum adagium, o( lagw\s2 peri\ tw= krew=n tre/xei, id est, Lepus pro carnibus currit. De iis, qui, magno suo periculo, aut capitis etiam discrimine, atque ob id acriter decertant. Translata metaphora a venatu, in quo lepus, quoniam intelligit sese ad necem peti, perniciosissimo cursu fugit, adeo, vt non raro deficiat, medioque in cursu exanimetur. Qua de re Plutarchus in Commentario de terrestrium, et marinorum animantium prudentia, narrat quiddam haud quaquam indignum, quod hoc inseratur loco: *oi( de\ tou\s2 dasu/podas2 diw/kontes2, e)a\n me\n au)toi\ ktei/nwsi, h(/dontai diaspw=ntes2 kai\ to\ ai=ma mala/ttousi proqu/mws2. e)a\n de\ a)pognou\s2 e(auto\n o( lagw\s2, o(\ gi/netai polla/kis2, o(/son e)/xei pneu/matos2, a)nalw/sas2 ei)s2 to\n dro/mon e)kli/phto, nekro\n katalabo/ntes2 ou)x a(/ptontai to\ para/pan, a)ll' i(/stantai, ta\s2 ou)ra\s2 kinou=ntes2, w(s2 ou) krew=n xa/rin, a)lla\ nikh=s2, kai\ feloneiki/as2 a)gwnizo/menoi, id est, Porro canes, cum leporem insequuntur, si quidem occiderint ipsi, gaudent dilacerare, atque alacres sanguine sese contaminant, oblinuntque. Quod si lepus, desperans de sese, quemadmodum accidit saepenumero, quidquid habet halitus, id omne quam intensissimo cursu consumpserit, atque ita defecerit, canes exanimem repertum omnino non attingunt, verum consistunt mouentes caudam, perinde, quasi non carnium gratia decertarint, sed magis de victoria contenderint. Chaon apud Aristophanem in Ranis.

Adscribit hoc loco Aristophanis interpres, apud Arginusam, seruos non pro pecunia, aut alio quovis praemio, sed pro vita dimicare solere. Idem in Vespis:

i. Effecero, vt cor mordeas, cursumque curras pro capite ac vita. Idem in eadem fabula: *)\h lagw\n h)\ la/mpada e)/drames2. id est, Leporem cucurristi, anne lampadem magis? Plutarchus in Dialogo, quem scripsit aduersus Epicurum: *papai\ ei)=pon e)/gwge gela/sas2, ei)s2 th\n ga/stera toi=s2 a)ndra/sin e)/oikas2 e)nalei=sqai, kai\ to\n peri\ tw= krew=n e)pa/cein, id est, Papae, inquam ridens, in ventrem ipsum viris insultum facturus videris, et ad cursum qui pro carnibus dicitur, adacturus. Significat autem eum Epicureos in summum discrimen adducturum, quod aduersus voluptatis assertores proposuisset, nec iucunde viui posse secundum Epicurum. Allusum est ad Priscas historias, quae referunt, aliquoties bellum natum inter populos ob direptas e sacrificiis carnes. Ita Pindarus in Nemeis.

Carpathius leporem.

*(o karpa/qios2 to\n lagw\n, id est, Carpathius leporem. Dicebatur in eos, qui sibi rem noxiam arcerserent. Hinc deductum adagium, quod, cum in Carpathiorum insula lepores non essent, illi curarunt importandos alicunde. Verum, vbi eius animantis magna vis increuisset, vt est mira faecunditas, fruges insulae populari coeperunt. Refert et interpretatur paroemiam Iulius Pollux, quinto de rerum vocabulis libro. Addit nec in Ithacensium insula nasci lepores, nec in Sicilia fuisse, priusquam Anaxilas Rheginensis eos importasset, vnde victor in Olympiacis, Rheginensium numismati currum inscalpsit, et leporem, Refert item, et interpretatur Aristoteles libro Rhetoricorum tertio.

*gru/zein,

*gru/zein, prouerbio dicunt hiscere, seu mutire. Sunt, qui putent *gru/zein esse, vocem suillam edere, deductum a)po\ tou= gru\, de quo meminimus alibi. Vnde et Grylli nomen effictum apud Plutarchum, et Grunij Corocottae porcelli, cuius meminit D. Hieronymus. Aristophanes in Pluto:

Simili figura Terentius dixit in Adelphis: Quid gannis? Et in Phormione: Quod illi ad aurem obganniat.

Nullum animal, Quod animal.

PROVERBIALIS videtur et illa figura, Nullum animal, et Quod animal. Aristoph. in Pluto,

*peni/a ga/r e)stin w)= po/nhr', h(=s2 ou)damou=
*ou)de\n pe/fuke zw=on e)cole/steron.

Inopia namque est heu, miser, qua scilicet
Haud aliud vsquam est animal exitialius.

M. Tull. ad Atticum, Terentij vestigium nullum agnoui, Metagenes certe perijt. Fecit iter per possessionem in qua animal reliquum nullum est. Nec abludit ab hac figura Plinianum illud, Regulus bipedum nequissimus.

Ne musca quidem.

HVIC affinis est et illa prouerbialis hyperbole, Ne musca quidem, qua maximam hominum solitudinem significamus. Plautus in Truculento: Quas tu mulieres mihi narras? Vbi musca nulla femina est in aedibus? Huc allusit Vibius Crispus orator delectationi natus, vt ait Fabius:

Quemadmodum seripsit Iuuenalis, cum, rogatus, ecquis esset cum Caesare in conclaui, respondit, Ne muscam quidem intus esse. Ancipiti ioco Domitiani consuetudinem notans, cui mos erat quotidie sibi secretum horarium captare, nec interim aliud fere agebat, nisi quod muscas captas stylo configeret.

Communis Mercurius.

*koino\s2 o( e(rmh=s2, id est, Communis Mercurius. Lucianus in Votis, *ou)kou=n to\ proxeiro/taton tou=to, koino\s2 e(rmh=s2 fasi, kai\ e)s2 me/son katati/qei fe/rwn to\n plou=ton, id est, Itaque, quod passim in ore est omnibus, communis, vt aiunt, Mercurius, opesque in medium allatas depone. Plutarchus in libello, cui titulus, o(/ti ma/lista toi=s2 h(gemo/si dei= to\n filo/sofon diale/gesqai. a)ll' a)mousi/a|, kai a)peirokali/a| to\n koino\n e(rmh=n e)mpo/laion kai\ e)/mmisqon gene/sqai, id est, Sed imperitia, et inelegantia communem Mercurium, cauponatorem, et quaestuosum factum esse. Quidam hinc natam paroemiam arbitrantur, quod Mercurius, vt est furtorum auctor, ac repertor, primus ostendit, quae furto parta sint, ea in medium communiter oportere deponere. Alii malunt huc referre, quod Mercurius sit orationis auctor, per quam inter homines omne commercii genus constat: vnde et medius inter superos, atque inferos a poetis fingitur, pariter superis deorum gratus, et imis, quod sermo animi interpres, summos cum infimis, reges cum plebe conciliet. Extat super hac re fabella non illepida Aristidis in secundo libro, quem aduersus Platonem conscripsit in defensionem Rhetorices. Eam hoc magis libuit adscribere, quod is auctor haudquaquam adhuc vulgo notus est. *newsti\ ga\r a)nqrw/pwn gegono/twn kai\ tw=n a)/llwn zw/wn, qo/rubos polu\s2 h)=n kata\ th\n gh=n kai\ taraxh\. ou)/te ga\r au)toi=s2 sfin ei)=xon, o(/ti xrh/sontai. ou)de\ ga\r h)=n ou)de\n to\ suna/gon, a)ll' oi( mei/zous2 tou\s2 e)la/ttous2 h)=gon. ou)/te toi=s2 a)/llois2 zw/ois2 ei)=xon au)tarxei=n. pa=si ga\r pa/ntwn a)pelei/ponto, a)/llote a)/llon. ta/xei me\n tw=n pthnw=n a)pa/ntwn, o(/per ou)=n o(/mhros2 e)/fh tou\s2 pugmai/ous2 pa/sxein u)po\ twn gera/nwn, pa=si toi=s2 to/te u(po\ pa/ntwn sune/baine tw=n a)lki/mwn o)rni/qwn. kat' i)sxu=n au)= por)r(w, kai\ tw=n leo/ntwn, kai\ tw=n ka/prwn, kai\ pollw=n a)/llwn h)=san. w(/st a)po/llunto sigh=|. kai\ mh\n th=| gekataskeuh=| tou= sw/matos2, ou) mo/non tw=n kora/kwn, a)lla\ kai\ tw=n koxliw=n a)pelei/ponto, ou)dei\s2 au)tw=n u(pa/rxwn au)tarkh\s2. fqeirome/nou de\ ou(/tws2 tou= ge/nous2 kai\ kata\ mikro\n u(por)r(e/ontos2, katidw\n o( promhqeu\s2 a)eipws2 w)\n fila/nqrwpos2 a)ne/rxetai presbeuth\s2 u(pe\r tw=n a)nqrw/pwn, ou)x u(po\ tw=n a)nqrw/pwn pemfqei\s2, ou)de\ ga\r pre/sbeis2 h)=n pw/pot' ei)de/nai, a)ll' au)to\s2 a)f' e(autou=. o( de\ zeu\s2 tou=te promhqe/ws2 a)gasqei\s2 di/kaia le/gontos2, kai\ a(/ma kaq' e(auto\n ei)lhqw\s2 logismo\n tou= pra/gmatos2, tw=n au)tou= pai/dwn e(rmh=n keleu/ei r(htorikh\n e)/xonta e)lqei=n ei)s2 a)nqrw/pous2. o( me\n ou)=n promhqeu\s2 kaqa/per e)pi/shs2 a(/pasi ta/s2 te ai)sqh/seis2, kai\ t' a)/lla me/lh tou= sw/matos2, ou)x ou(/tws2 e)ke/leuen, o(/sper qewrikou= dia/dosin dielei=n, i(/na pa/ntes2 r(htorikh=s2 e)fech=s2 mete/xoien, w(/sper o)fqalmw=n, xeirw=n, kai\ podw=n, a)ll' e)pileca/menon tou\s2 a)ri/stous2, kai\ gennaiota/tous2, kai\ ta\s2 fu/seis2 e)r)r(wmenesta/tous2 tou/tois2 e)gxeiri/sai to\ dw=ron, i(/na o(mou= sfa/s2 te au)tou\s2, kai\tou\s2 a)/llous2 sw/zein e)/xoien. *afikome/nhs2 de\ th=s2 r(htorikh=s2 ei)s2 a)nqrw/pous2, ou(/tws2 e)k qew=n h)dunh/qhsan me\n oi( a)/nqrwpoi th\n meta\ tw=n qhri/wn di/aitan xaleth\n e)kfugei=n, e)pau/santo de\ e)xqroi\ pa/ntes2 o)/ntes2 a)llh/lois2 e)n ku/klw|. koinwni/as2 de\ eu(=ron a)rxh\n. kataba/ntes2 de\ e)k tw=n o)rw=n, a)/lloi kat' a)/lla me/rh th=s2 oi)koume/nhs2 e)plhsi/asan, to/ge prw=ton u(/paiqroi, meta\ de\ tou=to h)/dh lo/gou nikh/santos2, po/lin te kateskeua/santo, kai\ diekri/qhsan, ou)x w(/sper pro/teron w(s2 e)/tuxen, a)ll' ei)s2 te sunta/ceis2 koinwniw=n, kai\ tou/s2 po/lewn h(gemo/nas2 no/mous2 e)/qento, kai\ a)/rxontas2 kai\ politei/an e)no/mhsan, kai\ qeoi=s2 xaristh/ria a)nh/gagon prw/tas2 a)parxa\s2 poihsa/menoi ta\s2 a)po\ tw=n lo/gwn, ai(=s2 e)/ti kai\ nu=n xai/rein ma/lista tou\s2 qeou\s2 lo/gos2 ai(rei=, o(/ti kai\ gnwri/sai prw=ton au)toi=s2 tou\s2 qeou\s2 u(ph=rcen e)nteu=qen. ou(/tws2 a)/nqrwpos2 h)/rqh me/gas2 e)c a)sqenou=s2 kai\ saqrou=

katarxa\s2. kai\ pro/sqen katafronou/menos2, w(s2 ou)de\n pra=gma, ku/rio/s2 e)stin e)c e)kei/nou toi=s2 e)n th=| gh=| tou=to o(/ ti bou/letai xrh=sqai, pro/blhma poihsa/menos2 a)nt' a)/llou fulakthri/ou to\n lo/gon. kai\ o( mu=qos2 h(mi=n tau/thn e)xe/tw th\n teleuth\n. Quae si quis Latine malit, sensum vtcumque reddemus. In initio cum recens essent homines nati, magnus inter hos, ac reliqua animantia tumultus erat, perturbatioque super terram, propterea quod non possent inuicem vti sese. Nec enim vlla res intercedebat, quae illos conciliaret: verum, qui potentiores erant, opprimebant inferiores. Neque satis erant idonei, vt reliquis animantibus resisterent. Omnibus enim illis omni ex parte inferiores erant, aliaque in re ab aliis vincebantur. Veluti ab vniuerso genere volucrum celeritate. Vnde factum est, vt quod ait Homerus Pygmaeis accidere a gruibus, id tum temporis passim a robustioribus auibus paterentur mortales. Rursum quantum ad vires attinebat, longe superabantur, et a leonibus et ab apris, et aliis item compluribus. Atque hunc in modum silentio peribant. Iam vero, quo ad monitionem ornatumque corporis, non coruis modo, verum etiam cochleis cedebant, neque cuiquam ex ipso suppetebat, quod ad tuendam vitam erat opus. Itaque, cum ad eum modum interiret hominum genus, ac paulatim dilaberetur, Prometheus, vt semper est hominum studiosus, orator adscendit in caelum, mortalium nomine, non ille quidem missus ab eis (neque enim dum id temporis legatos vllos erat cernere) sed ipse vltroneus abiit. At Iuppiter partim in gratiam Promethei, maxime qui iusta postulare videretur: partim negotio apud sese considerato, filium suum Mercurium iubet ad homines descendere, Rhetoricen secum adducentem. Edixit autem, vt eam mortalibus impertiret, non quemadmodum Prometheus omnibus ex aequo, sensus, reliquaque corporis membra, perinde quasi theatralem pecuniam dispertiens, vt omnes ex equo Rhetorices essent participes, non aliter, quam oculorum, manuum, ac pedum: sed vt praestantissimos quosque, ingenioque generosissimo, et indole pollentissima praeditos deligeret, atque iis demum munus hoc impertiret, vt pariter et suam ipsorum et aliorum incolumitatem tueri possent. Porro, posteaquam Rhetorica iam ad mortales peruenisset, cum negotium, quod habebant, cum belluis molestissimum, licebat effugere, tum vero desierunt [correction of the transcriber; in the print desierunr] vndequaque inter sese simultatem exercere, reperto commerciorum initio. Digressique de montibus, alii in aliam orbis partem iungebantur, principio quidem sub dio viuentes: post autem vbi verbis inter se communicassent, et ciuitatem condiderunt, ac distributi sunt: non quemadmodum antea, temere, verum in ordines plebis, ac belli duces, sanctisque legibus, tum principes, tum Reipublicae statum instituerunt. Diis munera coeperunt offerre, primitias auspicantes ab oratione. Quibus nunc quoque vel maxime gaudere deos consentaneum est, quandoquidem hac contigit, vt primum esse deos cognosceremus. Hinc deinceps ita creuit homo, vt, qui initio debilis fuerat, atque inualidus, postea in altum tolleretur; quique antea pro nihilo habitus, ac despectus erat, deinceps factus est omnium, quae sunt in terra, dominus, cui quibus vti liberet, ius esset, non alio propugnaculo sibi

parato, quam oratione. Atque hic nobis sit fabulae finis. Hactenus Aristides. Extat, si satis commeminimus, fabella non dissimilis apud Platonem in Protagora.

Ale luporum catulos.

Prouerbium est, teste interprete, in eos, qui laeduntur ab iis, de quibus bene meriti sint, aut in ingratos. Addit ille dictum Socratis, kakou\s2 poiw=n eu)=, qre/yai lu/kous2. Malis faciens bene, nutri lupos. Nam plerumque solet id vsu venire illis, qui catulos luporum enutriunt. Extat super hac re non inelegans Epigramma, quamquam incerto auctore, de oue lupi catulum alente suis vberibus:

*to\n lu/kon e)c i)di/wn mazw=n tre/fw, ou)k e)qe/lousa,
*)alla\ m' a)nagka/zei poime/nos2 a)frosu/nh.
*au)chqei\s2 d' u(p' e)mou= kat' emou= pa/li qh/rion e)/stai.
*(h xa/ris2 a)lla/cai th\n fu/sin ou) du/natai.

Lacto lupum vberibus propriis non sponte, sed horsum
Me demens adigit pastor, vt id faciam.
In me rursus erit fera postquam creuerit ex me.
Natura haud vnquam vertitur officiis.

De canibus autem sumptum est ex Actaeonis fabula, a suis ipsius canibus dilacerati. Nam et hoc indicant enarratores Theocriti. Ex quibus facile liquet, quodnam sit illud prouerbium antiquum, cuius meminit M. Varro in libris De re rustica, tractans de canibus alendis: Diligenter, inquit, vt habeant cibaria, prouidendum. Fames enim hos ad quaerendum cibum ducit, si non dabitur, et a pecore abducet, si non praebebitur. Nisi, vt quidam putant, et illuc peruenerint, vt prouerbium attollant antiquum, vel etiam vt aperiant de Actaeone, atque in dominum afferant dentes. Idem in Phoebo citante Nonio: Crede mihi plures dominos comedere serui, quam canes. Quasi id Actaeon occupasset, et ipse prius suos comedisset, etc. Huc vsque Varronis relata. Caeterum legimus, et leones, et dracones, nutriciis suis gratiam officii retulisse. Verum nulla est fera tam ingrata, quae sit cum hominibus ingratitudine conferenda.

E dolio hauris.

*)ek pi/qou a)ntlei=n, id est, E dolio haurire, dicebatur olim, qui abundaret rebus optatis. Est enim dolium vas vinarium ingens, vnde largiter haurire licet: neque facile sentitur detrimentum, videlicet in tanta copia. Theocritus e)n e)rgati/nais2.

Scholiastes admonet, prouerbium dici solitum de iis, quibus adesset benigna rerum copia. Diuitum est habere dolia, pauperes vappam bibunt e lagenis. Nam vini vis, quo copiosior est, hoc suauior esse consueuit, vbi paulum est liquoris, celerius vappescit. Admonet et Hesiodus, dimidiato dolio parcendum esse, quod sera sit in fundo parcimonia. Huic similimum est, quod subinde occurrit apud Chrysostomum, e)k phgw=n,

id est, e fontibus, quoties vberem, paratamque rerum copiam significat. M. Tullius in Bruto, dicit eos e dolio potare, qui vinum adhuc feruens bibunt: quod vinum expressum primum doliis excipitur, vbi deferbuerit aliquantulum, conditur in vasa. Ipsius verba praestat adscribere: Vt, si quis, inquit, falerno vino delectetur, sed eo nec ita nouo, vt proximis consulibus natum velit, nec rursus ita vetere, vt Opimium, aut Anicium consulem quaerat. Atqui eae notae sunt optimae. Credo, sed nimia vetustas non habet eam, quam quaerimus, suauitatem, nec est iam sane tolerabilis. Num igitur, qui hoc sentiat, si is potare velit, de dolio sibi hauriendum putet? Minime, sed quandam sequatur aetatem. Sic ego istis censuerim, et nouam quasi de musto, et lacu feruidam orationem fugiendam, nec illam praeclaram Thucydidis nimium veterem tanquam Anicianam notam persequendam. Hactenus M. Tull. Nec est alienum ab hac forma, quod Athenaeus libro vndecimo ex Hipponacte citat, e)k pe/llhs2 pi/nein, id est, e mulctro bibere. Scazontes Hipponactei sic habent:

*)ek pelli/dos2 pi/nontes2, ou) ga\r h)=n au)toi=s2
*ku/lic, o( pai=s2 ga\r e)mpesw\n, kath/race.

Mulctro bibentes: nam calix eis deerat,
Quippe hunc minister forte fregerat lapsus.

Vna cum ipso canistro.

*au)tw=| kanw=|, id est, Vna cum ipso canistro. Quadrat in eos, qui rem intemperanter profundunt, deuorantque, et abliguriunt. Mos enim erat antiquis, vt testatur Didymus, vt coenae canistris inferrentur. Citatur apud Zenodotum Plato:

Prius locusta bouem pariet.

PRIVS locusta bouem pariet, peri\ a)duna/tou. M. Varro de lingua Latina libro tertio refert ex Ennio versum hunc:

Per tenebras, quae apud Quercum.

*to\ peri\ dru=n sko/tos2, id est, Per tenebras, quae apud Quercum. De ingenti, ac fatali calamitate dicebatur. Zenodotus apud Aristotelem citat auctorem, in politia Samiorum, Prienensium plurimos a Milesiis occisos fuisse iuxta locum, cui nomen Quercus. Vnde receptum, vt Prienensium mulieres, eius calamitatis memores, per tenebras, quae circa Quercum essent, iurarent. Huius historiae simul, et adagii meminit et Plutarchus in Problematis, ad hanc ferme sententiam. Cum bellum esset inter Prienenses, et Samios, initio mediocribus damnis inuicem sese afficiebant: deinde, iusto praelio commisso, mille Samii a Prienensibus occisi sunt. Septimo post anno congressi cum Milesiis, primos quosque ciuium, ac nobilissimos simul vno praelio amiserunt. Quo tempore Bias ille sapiens Samum a Prienensibus orator missus, egregiam laudem adeptus est. Post eam itaque calamitatem atrocem, ac miserandam, Prienensium feminae per tenebras, quae circa Quercum erant, obtestari, ac deierare, coeperunt, quod liberos, parentem, maritos,

Concupiuit assam farinam.

*)/hrato o)ptw= a)leu/rw, id est, Concupiuit assam farinam. In eum dicebatur, qui, domesticam tenuitatem pertaesus, apud alios lautiorem vitam quaesisset. Dictum est autem in Platonem, qui, relictis Athenis, ter in Siciliam ad Dionysium nauigauit, quo fortunam suam redderet lautiorem, quemadmodum interpretantur aemuli. Nam hanc profectionem probro illi datam fuisse, testatur et iam Aristides in oratione, qua tuetur oratores quatuor, aduersus Platonis calumniam. Et Diogenes, auctore Laertio, cum animaduertisset Platonem in opiparo quodam conuiuio a reliquis temperantem cibis, et oleis duntaxat vtentem, taxauit hominis ambitiosam abstinentiam. *ti/ o( sofo\s2 ei)s2 sikeli/an pleu/sas2 tw=n trape/zwn tou/twn xa/rin, nu=n parakeime/nwn ou)k a)polau/ei, id est. Quid homo sapiens, cum ob huiusmodi mensas in Siciliam nauigaris, nunc appositis non frueris? Ad quod ita Platonem respondisse narrat: *nh\ tou=s2 qeou\s2 dio/genes2 ka)kei= ta\ polla\ pro\s2 e)lai/as2 kai\ ta\ toiau=ta e)gino/mhn, id est, Per deos, Diogenes, et illic plerumque oleis, atque id genus cibis vtebar. Ad quod rursum Diogenes, ti/ ou)=n e)/dei plei=n ei)s2 surakou/sas2, h)\ to/te a)ttikh\ ou)k e)/feren e)lai/as2 id est, Quorsum igitur attinebat Syracusas nauigare? Num id temporis Attica non ferebat oleas? Theocritus in Cyniscis,

Porro farinam assam, nouam, et lautiorem victus rationem vocat, propterea quod priscos illos pulte duntaxat victitasse legimus, videlicet clibano coquendi panis vsu nondum reperto. Vnde et Annus ille Aegyptius, qui primus panarium clibanum excogitauit, in prouerbii iocum abijt, tanquam qui rem nouam esset commentus, quemadmodum alibi retulimus. De delicijs coquendi panis, multa recenset Plinius libro 18. cap. 11.

Batti Silphium.

*ba/ttou si/lfion, id est, Batti Silphium, Graeci nouum, et rarum quempiam honorem prouerbio vocant. Aristophanes in Pluto:

--- *ou)d' a)\n ei) doi/hs2 ge/moi
*to\n plou=ton au)to\n, kai\ to\ ba/ttou si/lfion.

Negat se sycophanta quieturum, etiam si praemium quantumuis magnum detur. Idem in Equitibus,

*ton kau=lon oi)=sq' e)kei=non
*tou= silfi/ou to/n a)/cion geno/menon: oi)=da me/n toi.

Nosti ne stipitem illum,
Qui dignus habitus Silphio est? notus quidem est mihi [correction of the transcriber; in the print mhi] ille.

Interpres diuersam originem adagionis adscribit. Battus a Thera iuxta Cretam insulam, profectus, oraculo monitus Apollinis, vel, vt alij tradunt, domestica pulsus seditione, Cyrenen condidit. Cui cum Afri beneficii memores summum honorem habere studerent, donarunt illi Silphium herbam apud illos omnium pulcerrimam: simulque numisma ferientes, in cuius altera parte regia facies

erat inscalpta, altera Silphium, quo fuerat a ciuitate donatus. Cuius rei meminit et Aristoteles in Republica Cyreneorum. Sed fusius narrat Herodotus in Melpomene, addens, apud Libyas regem Battum appellari, et hoc nomine compellatum ab oraculo, significante fore regem. Sunt, qui dicunt imaginem fuisse datam: sunt rursum, qui anulum, in quo ciuitas erat expressa, regi Silphium deferens. Porro Silphium inter herbas primam gloriam obtinet, cuius et folia, et fructus, et caulis, et succus pretiosissimus sit. Vnde Ampeliotae (ea gens quaedam est Africae) Delphis Silphii caulem consecratum suspenderunt, vt auctor est Alexandrides. Haec ferme affert in Plutum: nec dissident, quae Suidas memorat. At idem in Equites scribit, Silphium fruticem esse inamoeni odoris: rursus iuxta alios amoeni, et ad medicamenta vtilem, cuius vsum primus invenisse creditur Aristaeus Apollinis, et Cyrenae filius, qui et mellis invenisse traditur. Illud quid sibi velit nescimus. Aristophanis interpres ait in altera nomismatis parte insculptam basilei/an, id est, regnum, seu regiam si transferas tonum: pro eo Zenodotus legit Ammonem, sic enim habet, kai\ tou=s2 nomi/smatos2, e)pi\ me\n qate/rou a)/mmwna, e)pi\ de\ qate/rou si/lfion e)tu/pwsan. id est, Nomismatis altera parte Ammonem, in altera Silphium expresserant. Ammonem, vt arbitramur, sentiens Iouem regnorum largitorem, siquidem Homero credimus. Huius Batti meminit et Pindarus in Pythiis: *xrh=sen oi)kisth=ra ba=tton karpofo/rou libu/as2, id est, Respondit habitatori Batto frugiferae Africae. Eruditi quidam putant Silphium laserpitii genus esse.

Ne malorum memineris.

*mh\ mnhsikakh/sh|s2, id est, Ne malorum memoriam refrices. Thrasybulus, vbi ciuitatem Atheniensium triginta tyrannorum saeuitia liberasset, plebiscitum interposuit, ne qua praeteritarum rerum mentio fieret. Quam malorum obliuionem Athenienses a)mnhsti/an vocant, auctor Valer. Max. lib. 4. Rerum memorabilium, titulo de animi moderatione. Meminit et M. Tullius in 1. Philippica, his quidem verbis: In quo templo, quantum in me fuit, ieci fundamenta paucis, Atheniensiumque revocaui vetus exemplum, Graecum etiam verbum vsurpaui, quod tum in sedandis discordiis vsurpauerat ciuitas illa, atque omnem memoriam discordiarum, obliuione sempiterna delendam censui. Aristophanes in Pluto:

Interpres inter alia tale quoddam commentum adscribit. Thrasybulus occupato loco quodam, cui nomen Phyla, triginta tyrannos sustulit, post vbi arrogantius quoddam dixisset, audisse, mh\ mnhsikakh=sai, id est, Ne malorum memoriam revoces, idque dictum in proverbium abiisse. Probus Aemylius refert, post exactos tyrannos Thrasybulum hanc tulisse legem, ne quis de praeteritis actis accusaretur, aut mulctaretur, ea lex dicta est obliuionis. Idem socios volentes contra legem saeuire in eos, cum quibus reditum erat in gratiam, publice cohibuit, et legem latam confirmauit. Huic pro tantis meritis praemii loco data est corona ex duab. virgulis oleaginis, et hoc ciuili honore vir prudens contentus fuit. Admonet

adagium, non esse refricandam commemoratione praeteritorum malorum memoriam. Sunt autem apud Aristophanem verba Mercurii ad Carionem seruum. Plato lib. De leg. 4. *fra/sw ga\r, ou)/ti mnhsikakei=n boulo/menos2 u(mi=n, id est, Dicam certe, non autem quod velim praeteritorum malorum memoriam vobis refricare. Sumptum videtur ex Homero, apud quem aliquoties hic versus, nempe Iliados *z. *q. *t.

Hunc tanquam proverbialem subinde vsurpat Tull. ad Atticum scribens. Eodem spectat et illud eiusdem Odyss. *q.

--- Si dictum est verbum durius vllum,
Id procul abripiant venti per inane procellae.

Plutarchus peri\ th=s2 filadelfi/as2, dei= e)n a)mnhsti/a| th\n h(me/ran e)kei/nhn ti/qesqai. id est, Oportet eum diem obliuioni tradere. Erit hic vsus proverbii, si iuxta vulpinum illud consilium, admonebimus aliquem, ne praeteritorum [correction of the transcriber; in the print ptaeteritorum] malorum memoria semet affligat, quandoquidem, quod factum est, infectum fieri non potest. Lucianus in Caucaso: *)es2 de\ to\ au)/rion tamieu/esqai to\ mi=sos2 kai\ mnhsikakei=n, kai\ e(wlo/n tina mnh/mhn diafula/ttein, a)/page ou)/te qeoi=s2 pre/pon ou)/te a)/llws2 basiliko\n, id est, Caeterum inposterum diem reponere odium, et malorum meminisse, ac pridianam quandam memoriam reseruare, apage, neque diis dignum, neque alioqui regale.

Mentam belli tempore neque serito, neque edito.

Aristoteles problematum sectione 20. statim initio refert hoc adagium, causam vestigans, vnde dictum hoc in ora vulgi pervenerit. Arbitratur autem esse causam, quod menta corpori frigus adducat, eius rei argumentum esse, quod semen genitale minuat; frigus autem aduersari fortitudini, atque audaciae, sicut ostendit sectionis 14. vltimo problemare, cum ait eos, qui natura sint frigida, formidolosiores esse, contra qui calida, audaces. Potest et in eum sensum deflecti paroemia, vt admoneat, ne quid alieno tempore fiat, quod officiat, quemadmodum menta bellum inituris est inutilis.

Ad coruos.

*ba/ll' e)s2 ko/rakas2. id est, Abi ad coruos, perinde valet quasi dicas, abi in malam rem, atque in exitium. Aristophanes e)n nefe/lais2,

Reperitur apud hunc poetam et aliis plerisque locis. Plutarchus in commentario, quem scripsit aduersus Herodotum, taxat eum, quod Isagoram ad Cares, velut ad coruos relegarit, id est, quod eum Carem

fecerit. Eleganter dictum est a Diogene Cynico: *krei=tto/n e)stin e)s2 ko/rakas2 a)pelqei=n h)\ e)s2 ko/lakas2, id est, Satius est ad coruos devenire, quam ad adulatores, quod hi et viuos, et bonos etiam viros devorarent. Zenodotus scribit, in Thessalia locum esse quendam, cui nomen inditum Coruis, in quem nocentes praecipites dabantur, at que huius adagii Menandrum etiam meminisse. Quosdam autem originem adagionis ad huiusmodi quandam historiam referre. Boeotiis quondam Arnam incolentibus oraculo praedictum est, futurum, vt e finibus expellerentur, fimul atque corui albi apparuissent. Euenit deinde, vt adolescentes aliquot per lasciuiam, ac temulentiam coruos, quos coeperant, gypso oblitos, rursum emitterent. Quos vbi vidissent volantes Boeotii, recordantes oraculum, arbitrabantur adesse tempus, quo forent suis e sedibus eiiciendi, summopere perturbati sunt. Caeterum adolescentes territi et ipsi tumultu, profugerunt, ac locum quendam sibi mercati sunt, cui nomen Coracon, id est, coruorum. Contigit aliquanto post, vt Aeoles, eiectis Boeotiis, Arnam occuparent. Apud quos hic deinde mos receptus, vt maleficos relegarent in eum locum, cui nomen erat Corui. Aristophanis interpres paulo diuersius hanc recenset historiam, nempe Boeotiis aliquando a Thracibus subuersis, ac profligatis, respondisse deum vt ibi sedem figerent, vbi coruos albos conspexissent, conspexisse autem in Thessalia iuxta sinum Pagaeaticum circumvolantes coruos quosdam soli sacros, quos pueri per lusum gypsatos dimiserant. Boeotii vero, rati iam perfectum oraculi symbolum, inibi sedem constituerunt. Sunt, qui paroemiam ad coruorum volatum referant, quod in desertis fere locis volitare consueuerint. Vt proverbium conveniat cum illo, In extremas solitudines publicitus deportandum. Euripides in Hecuba:

Stratonicus citharoedus, apud Athenaeum lib. 8. detorquet in cantorem quendam. Is, cum ei nescio quid molestus esset, ya/lle, inquit, e)s2 ko/rakas2. deprauata per iocum voce ya/lle, pro ba/lle.

Mitte in aquam.

*ba/ll' e)s2 u(/dwr, id est, Mitte in aquam. hoc est, aufer e medio. Dicitur vel in hominem, vel in rem exitio dignam. Tractum a supplicio quorundam, qui in profluentem, aut mare praecipitabantur. Quae poena peculiaris erat parricidis apud Romanos. Vnde Philosophus in timone iubet aurum abiici in mare, quod aliquando fecisse legitur Crates ille Thebanus. Horatius:

Vel nos in mare proximum
Gemmas, et lapides, aurum et inutile
Summi materiam mali
Mittamus: scelerum si bene poenitet.

Sed non absurdum videtur, si referatur ad aquam clepsydrarum dispensandam: vt intelligas in ius trahendum, et ad proverbium, quod alio diximus loco, u(f' u(/dwr o( ponhro\s2, id est, sub aquam malus. Effertur adagium etiam hoc pacto, ba/ll' ei)s2 o)/leqron id est, abi in perniciem.

In Beatam.

Beatam. Quibusdam placet dictum, kat' eu)fhmismo\n pro eo, quod est, in rem malam. Fingunt enim, apud inferos locum esse quendam, cui nomen makari/a. Aristophanes in Equitibus:

Ad consimilem ferme modum Athenaeus Dipnosophistarum libro 1. ei)s2 makari/an to\ loutro\n, id est, In beatam balneum. Deuouet enim balneum, vnde male fuerat affectus. Plato in Hippia maiore, *ba/lle ei)s2 makari/an to\n a)/nqrwpon, id est, Aufer in beatam hominem. Alii fabulam huiusmodi allegant. Narrant Macariam Herculis filiam fuisse, de qua praedictum erat oraculo, vt se vltro morti obiiceret, sic enim Athenas fore liberas ab incursione Eurysthei, si quis Heraclidarum se sponte offerret ad necem. Itaque, Hercule defuncto, cum Eurystheus illius liberos insectaretur, atque illi ad Misericordiae aram confugissent, Athenienses, recusantes eos in hostium manus tradere, cum Eurystheo bellum susceperunt. Porro, edito oraculo, futurum, vt Athenienses ab Eurysthei incursatione liberarentur, si quis e liberis Herculis semet inferis deuoueret, Macaria sese spontaneae morti obtulit. Quo facto congressi cum hostibus Athenienses victoriam reportarunt, cum aliis quam plurimis interfectis, tum Eurystheo ipso, ab Hylo, siue Iolao Herculis filio, perempto, cuius caput amputatum ad Alcmenam detulit. Illa defuncti oculos effodit. Caeterum Athenienses, Macariae tumulum floribus, et coronis decorantes, dicebant: *ba/ll' ei)s2 makari/an, id est, Mitte in Macariam. Hinc igitur ortum adagium. Primum de his ferebatur, qui sese per virtutem in periculum sponte demitterent, deinde de quouis piaculo dici coeptum. Pausanias refert, Macariam esse paludem in Marathone, in qua magna vis Persarum perierit, ignoratione viarum in ipsam prolapsa, qua ex re natum videri potest proverbium. Huc allusit Stratonicus citharoedus apud Athenaeum lib. 8. qui, iratus discipulo Macedoni, quod nihil recte faceret, ei)s2 makedoni/an, inquit, e Macaria faciens Macedoniam, simul alludens ad illud proverbium, Domi non hic Milesia.

Alabanda fortunatissima.

*)ala/banda karw=n eu)tuxesta/th, id est, Alabanda Carum fortunatissima. Stephanus in commentario de vrbibus tradit, Alabandam Cariae ciuitatem esse conditam a Care, a cuius filio nomen sortita sit. Siquidem is, postquam in equestri praelio strenue nauasset operam, Alabandus est dictus. Cares enim sua lingua Ala vocant equum, Banda victoriam. Eamque vocem ait Romanis etiam in vsu fuisse, vt bandam victoriam dicerent. Equidem opinamur hinc Germanis durare vocem eam, qua praepotentem, et antiquae nobilitatis principem, Banderum vocant, vt qui victor olim hoc honoris virtute bellica sibi pepererit. Addit ex Philoxeni in Odys. Homeri commentariis, soloecismi genus esse, quod Alabandiacum vocetur: veluti, si quis mh\ pro ou) ponat, aut apud nos non pro ne, aut quod pro vt. Quandoquidem Homerus quoque Caras barbarofw/nous2 appellat. Iuuenalis in 3. Sat. Alabandam recenset inter vrbes, barbaricis deliciis, ac luxu perditas:

Hic alta Sicyone ast hic Amydone relicta:
Hic Andro, ille Samo. hic Trallibus aut Alabandis.

Stephanus admonet, olim Alabandam inter Cariae ciuitates opulentissimam, ac florentissimam fuisse, vt proverbio quoque locum fecerit, quod modo retulimus. Quadrabit igitur, vbi volemus intelligi fortunam amplam, et vitae genus voluntarium, quamquam a literis et virtutis studio alienum. Veluti, si dicat aulicus, aut negotiator quispiam, Alii se in literis macerent, alii cum paupertate philosophentur, a)la/banda karw=n eu)tuxesta/th. Itaque confine fuerit illi, quod alio dictum est loco, eu)dai/mwn o( ko/rinqos2, id est, Felix Corinthus. Poterit et per irrisionem vsurpari, veluti, si ioceris in quempiam parum egregium, qui tamen in gente vehementer barbara, crassaque praecellere videatur, a)la/banda karw=n, etc.

Rubo arefacto praefractior.

*)agnampto/tatos2 ba/tos2 au)=os2, id est, Rigidissimus rubus aridus, Aut a)gnampto/teros2 ba/tou au)/ou, id est, Rigidior arido rubo. Proverbialis est comparatio, in difficilem, atque inexorabilem, ac praefractum, et suorum, vt vulgo vocant, morum hominem. Quod genus homines Graeci vocant au)qeka/stous2, id est, Suo quodam instituto viuentes, expertesque sensus communis. Refertur adagium a Suida simul, et a Zenodoto. Ductum admonet a rubo, qui, simulatque exaruit, rumpi potest, inflecti nequaquam. Vnde et in senes accommodatius dicetur, aetatis vitio difficiliores.

Tristis scytale,

*)axnume/nh skuta/lh id est, Tristis scytale. De re tristi, seriaque dicebatur, aut de nuncio, qui dolorem afferret. Meminit huius Aristophanes in Lysistrata. Refertur a Diogeniano. Quin Aristophanes grammaticum librum conscripsit peri\ th=s2 skuta/lhs2 a)knume/nhs2 citaturque ab Athenaeo lib. Dipnosophistarum 3. Plutarchus in conuiuio septem sapientum, th\n tou= ai)qi/opos2 e)pi/tacin, ou)de\n a)/ntis2 a)/llo, plh\n a)xnume/nhn skuta/lhn prosei/ph| id est, Aethiopis mandatum istud, quid aliud appelles, quam scytalam tristem? M. Tullius ad Atticum: Habes scytalam Laconicam. Quod quidem videtur non absurde, vel ad epistolam perbreuem, vel ad obscuram et arcanis de rebus conscriptam, vel ad solicitam, ac tristia nunciantem ac mandantem accommodari posse. Quid sit autem Scytale Laconica, docet A. Gellius Noctium Atticarum lib. 17. cap. 9. Sed ipsius verba praestiterit adscribere. Lacedaemonii autem, inquit, veteres, cum dissimulare et occultare literas, publice ad imperatores suos missas volebant, ne, si ab hostibus exceptae forent, consilia sua noscerentur, epistolas id genus factas mittebant. Surculi duo erant teretes, oblongi, pari crassamento, eiusdemque longitudinis, derasi atque ornati consimiliter. Vnus imperatori in bellum proficiscenti dabatur: Alterum domi magistratus, cum iure, atque cum signo habebant. Quando vsus venerat literarum secretiorum, circum eum surculum lorum modicae tenuitatis, longum autem quantum rei satis erant complicabant, volumine rotundo, ac simplici, ita vt orae adiunctae vndique et cohaerentes lori quod plicabatur coirent. Literas deinde in eo loro per transversas iuncturarum oras, versibus ab imo ad summum proficiscentibus, inscribebant. Id lorum literis ita praescriptis reuolutum ex surculo, imperatori commenti illius conscio mittebant. Reuolutio autem lori literas truncas, atque mutilas reddebat, membraque

earum, et apices in partes diuersissimas spargebat. Propterea, si id lorum in manibus hostium inciderat, nihil quidquam coniectari ex eo loco quibat. Sed, vbi ille, ad quem erat missum, acceperat, surculo compari, quem habebat, capto, ad finem perinde vt debere fieri sciebat, circumplicabat, atque literae per ambitum eundem surculi coalescentes, rursum coibant, integramque et incorruptam epistolam, et facilem legi praestabant. Hoc genus epistolae Lacedaemonii skuta/lhn, id est, loricatum surculum, appellant. Hactenus A. Gellius. Meminit huiusce rei Plutarchus in Lysandro: cui Pharnabazus rex suppositicia scytala imposuit. Suidas eadem ferme refert, quae Gellius de scytala. Strabo Geographiae lib. 1. hyperbolam hanc quoque commemorat. Ager angustior est, quam scytala Laconica.

Hirundinum musea.

*)epifulli/des2 tau=t' e)sti kai\ stwmu/lmata,
*xelido/nwn mousei=a, lwbhtai\ te/xnhs2.

Sunt ista folia, et stulta blateramina,
Musea hirundinum, artis ac subuersio.

Interpres admonet, prouerbium esse in impendio loquaces, et obstreperos. Hirundines enim inepto garritu plus taedii auditoribus afferre, quam voluptatis. Est enim haec auis minime canora, sed molesto quodam stridore. Vnde apud Pythagoricos loquacitatis symbolum esse meruit, cum vetant, ne quis hirundinem sub eodem habeat tecto. Apte dicetur in poetas indoctos, oratores loquaces magis, quam eloquentes, aut in coetum hominum inepte loquacium.

Lusciniae nugis insidentes.

*)ahdo/nes2 le/sxais2 e)gkaqh/menai, id est, Lusciuiae nugis insidentes. Proximum illud ad imperitos, et tamen garrulos conuenit, hoc ad eruditos, qui tamen immodice suo studio delectentur. Quod genus sunt poetae potissimum. Plaut. in Bacchid. ad puellam transtulit, Metuo, inquit, ne lusciniolae defuerit cantio. Quanquam in Graeco prouerbio iocosa deprauatio videtur inesse, vt pro lo/xmais2 dictum sit le/sxais2. Sumptum est autem ab incredibili canendi tum studio, tum arte, quae huic auiculae tribuitur. Siquidem, (vt narrat Plin. lib. 10. cap. 29.) diebus, ac noctibus quindecim continuis citra intermissionem canit, densante se frondium germine. Multis nominib. admiratione digna auis. Primum tanta vox in tam paruo corpusculo, tam pertinax spiritus: deinde in vna perfecta musicae scientia. Modulatus editur sonus: et nunc continuo spiritu trahitur, in longum, nunc variatur inflexo, nunc distinguitur conciso, copulatur intorto, promittitur, reuocatur, infuscatur ex inopinato, interdum et secum ipsa murmurat, plenus, grauis, acutus, creber, extentus, vbi visum est, vibrans, summus, medius, imus. Breuiter, omnia tam paruulis in faucibus, quae tot exquisitis tibiarum tormentis ars hominum excogitauit. Ac, ne quis dubitet artis esse, plures singulis sunt cantus, et non idem omnibus, sed suus cuique. Certant inter se, palamque animosa contentio est. Victa morte finit saepe vitam spiritu prius deficiente, quam cantu. Meditantur aliae iuniores, versusque quos

imitentur, accipiunt. Audit discipula intentione magna, et reddit, vicibusque reticent. Intelligitur emendatae correctio, et in docente quaedam reprehensio. Haec et alia nonnulla de lusciniarum cantu refert Plinius, quo diximus loco.

Asinus portans mysteria.

*)/onos2 a)/gwn musth/ria, id est, Asinus portans mysteria. In eum dicebatur, qui praeter dignitatem in munere quopiam versabatur. Veluti, si quis, ignarus literarum, bibliothecae praefectus esset. Aristophanes in Ranis:

*nh\ to\n di/' e)gw/g' o)/nos2 a)/gwn musth/ria.
*)ata\r ou) kate/cw tau=ta to\n plei/w xro/non.

Ita per Iouem sum asinus vehens mysteria.
Verum ista non iam sustinebo diutius.

Interpres affirmat, inde natum adagium, quod olim quibus ad peragenda sacra Eleusinia opus erat, asino imposita deportabantur. Quadrabit et in eos, quorum opera aliis duntaxat est vsu, cum ad ipsos praeter molestiam nihil interim redeat. Veluti, si quis cibos aliis gestet, quibus ipsi non liceat vesci. Huc allusisse videtur Apuleius, cum se fingit asinum Cererem deam circumferentem. Suidas adscribit, Demonem ad lapidem molarem referre, quem Graeci o)/non appellant: propterea, quod in sacris molis frumentariis coronas imponere consueuerint. Itaque torquebitur eleganter in eos, quibus immerentibus honos habetur. Veluti, cum indoctis doctoris titulus, pileum, et anulus, aliaque id genus insignia attribuuntur.

Iterum tranquillitatem video.

*au)=qis2 au)= galhn' o(rw= id est, Rursum denique tranquillitatem adspicio. Aristophanes interpres prouerbium esse scribit, quo nos significamus e malis emergere, fortuna in melius commutata. A nauigantibus ducta metaphora, quibus, conquiescente procella, grata solet esse tranquillitas. Aristophanes in Ranis.

*)/ecesti d' w(/sper h(ge/loxos2 h(mi=n le/gein,
*)ek kuma/twn ga\r au)=qis2 au)= galhn' o(rw=.

Vt Hegelochus nobis item fas dicere.
Tranquillum ab vndis, rursus iterum conspicor.

Hegelochus erat histrio quispiam tragoediarum, ne quem vox ignota remoretur. Notat autem obiter Aristophanes Euripidis tautologi/an, apud quem hic versus est in Oreste.

Quam eandem irrisit etiam Stratis. Quanquam videtur et allusio subesse in Graecanicis verbis galh\n o(rw=, id est, felem video, et galhn' o(rw=, id est, tranquilla video. Atqui vicissim Euripides apud eum comicum, Aeschylum. taxat, qui bis idem dixerit, in hisce versibus:

*di\s2 tauto\n h(mi=n ei)=pen o( sofo\s2 ai)sxu/los2,
*(/hkw ga\r ei)=s2 gh=n, fh/si, kai\ kate/rxomai.
*nh\ to\n di/', w(/sper ei)/tis2 ei)/poi gei/toni,
*xrh=son su\ ma/ktran, ei) de\ bou/lei, ka/rdopon.

Sapiens bis idem est nobis locutus Aeschylus.
Ad terram enim, inquit, venio, et accedo. velut
Si per Iouem, vicino ita quis dicat suo:
Mactram, aut canistrum, si libet, mihi commoda.

Septennis cum sit, nondum edidit dentes.

*)eptaeth\s2 w)\n o)do/ntas2 ou)k e)/fusen, id est, Cum sit septem natus annos, nondum tamen dentes produxit. Aristophanis interpres admonet prouerbio dici solere. Quadrare videtur in eum, qui, natu grandis, tamen adhuc quasi puerum agit. Aut qui diu commoratus alicubi, nihil adhuc auctoritatis, aut honoris sit assecutus. Metaphora mutuo sumpta videtur ab infantibus, quibus circiter annum aetatis septimum, omnes dentes soleant enasci. Aristophanes in Ranis;

Vbi poeta, captans iocandi occasionem, pro o)do/ntas2, fra/toras2, mutauit. Taxat enim obiter Archidemum quempiam, qui morem Atheniensium neglexerat, apud quos hospes septem annos in ea versatus ciuitate, in ciuium numerum adscriptus, iam velut in cognationem, ac ius illorum adsciscebatur.

De pulchro ligno vel strangulare.

*)apo\ kalou= cu/lou ka)\n a)pa/gcasqai, id est, De pulchro ligno etiam strangulari conuenit. Admonet paroemia, calamitatem tolerabiliorem esse, si cum honestate fuerit coniuncta, et dedecore vacuerit. Aristophanes in Ranis ad prouerbium alludens:

--- *)ec a)ci/ou gou=n tou= cu/lou
*)/hn ti kai\ pa/sxhte, pa/sxein toi=s sofoi=s2 dokh/sete.

Quasi minus miserum sit suspendium, si ex arbore pendeat insigni. Circumfertur huic simillimum prouerbium etiam hodie apud nostrates: Si demergendus sim, in aqua pura me demergam: hoc est, si pereundum est, honesta morte perire satius. Potest referri ad eos, qui vincuntur quidem, sed a victore tam insigni, vt honestius, et optabilius videatur sic vinci, quam alios quosdam vicisse. Vnde est Virgilianum illud:

Et apud Ouidium, Aiax pudendum sibi putat cum Vlysse vel certasse, etiamsi victor discesserit.

O si me necet, huc qui egit fortissimus Hector:
Tum gnauus gnaui victus virtute perirem.
Nunc me fata volunt obscura morte perire.

Pindarus in Pythiis hymno tertio, non dissimili sensu dixit kalo\n ph=ma, id est, pulchra noxa: de Ixione loquitur, qui, deceptus imagine Iunonis, sibi parauit exitium.

Non Chius, sed Cius.

DIDYMVS prouerbium subesse putat in his Aristophanis verbis, ou) xi=os2 a)lla\ ki=os2, id est, non Chius, sed Cius, propter vulgato scommate

notatam gentis inconstantiam, ac volubilitatem, pro temporis ratione commutantis institutum, ac idem ad fortunae commoditatem accommodantis. Aristophanis carmina e Ranis sunt haec, in Theramenem:

Quanquam hoc loco Aristarchus Cous legit, non Cius. Theramenes enim Cous fuisse dicitur. Fortassis allusum, ad id, quod is Theramenes fuerit Prodici Coi discipulus. Huius mentionem facit et Lucianus in Amoribus, w(/ste e)/gwge a)/n eu)cai/mhn, ei)/per h)=n e)n dunatw=|, gene/sqai qhrame/nhs2 e)kei=nos2 o( ko/qornos2, id est, Itaque et ipse quoque, si fieri possit, optarim Theramenes fieri ille cothurnus. Nisi forte allusum est ad vocum affinitatem, cum res longe discrepet. nam Chii male audiebant ob mores effeminatos, cum Cii nec tibicinas, nec meretrices reciperent in ciuitatem, vt indicat Athenaeus lib. 13. Itaque, qui paulo ante nugator, mox veluti alius sumat vultum tetricum, in hunc recte dicetur: ou) xi=os2, a)lla\ ki=os2. Aristarchus, qui legit Cous, videtur ad taxillorum lusum spectasse, in quo iactus qui Cous dicitur, habebat sex: Chius vnum duntaxat: Itaque Cous felicior erat iactus. Quo dicto, indicat Theramenem nunquam infeliciter consuluisse. Eupolis, qui legit Cius, putat Theramenem adscitum in Ciorum ciuitatem, cum natus esset Cous. Didymus tamen effert prouerbium ou) xi=os2, a)lla\ ki=os2, vt mutatio nominis indicet hominis versatile ingenium, ac tempori seruiens, semper ad potiorem partem sese accommodans. Huiusmodi ferme referuntur in Commentariis eius fabulae. Porro de Cothurno diximus alibi.

Extra oleas.

*)ekto\s2 tw=n e)laiw=n fe/retai, i. Extra oleas fertur. Vbi quis terminos praescriptos transgreditur, aut aliena, nec ad rem pertinentia facit, dicitve. Aristophanes in Ranis:

Interpres adagium hinc natum ait, Stadia, in quibus currendi certamina peragebantur, oleis per seriem positis, vtrinque sepiebantur, quas praeterire non licebat: proinde, qui praeteriisset oleas, extra stadium currere videbatur.

Coronam quidem gestans, caeterum siti perditus.

*ste/fanon me\n e)/xwn, di/yh| de\ a)polwlw\s2. i. Coronam quidem gestans, caeterum siti perditus: In temulentum, et lurconem apte torquebitur, quique obligurita re, redactus sit ad inopiam. Aristophanes in Equitibus:

id est, Quemadmodum Connas coronam quidem gestans aridam, verum siti perditus. Taxat autem Cratinum comicum tanquam ebriosum, ac delirantem. Effertur adagium, et ad hunc modum apud Diogenianum:

Natum est a moribus Connae cuiusdam. Is primum erat tibicen vinosus, atque in conuiuiis assidue

coronatus potabat. Nam priscis mos erat in compotationib. coronas gestare. Deinde e tibicine factus est Olympionices, atque in Olympiis saepe victor coronam tulit (vnde Cratinus eum poluste/fanon vocat.) Alioqui pauperrimus, neque tantillo ditior factus suis victoriis. Nihil enim habuisse fertur, praeter oleastrum.

Aphya in ignem.

*)afu/a e)s2 pu=r, id est, Aphya ad ignem. Prouerbium in ea, quae celeriter intereunt, aut absumuntur, siue quae facile, ac statim conficiuntur. Nam Aphya piscis genus candidum, molle, ac tenerum, quod, admotum igni, protinus decoquitur. Vnde meretrices aliquot, aphyas dictas indicat Athenaeus lib. 13. quod essent candidae, graciles, et oculis praegrandibus. Talis enim apua. Frigitur autem in oleo feruenti: vnde fertur et illud apud Graecos, a)fuw=n timh\ e)/laion, id est, Aphyarum honor oleum: ac protinus, vt contigerunt oleum feruens, iam decoctae sunt: adeo, vt ilico cum oleo stridant, statimque percoctae tollantur e patella. Hunc piscem Suidas scribit etiam a)fro\n, id est, spumam appellari, propter candorem, et e)/ggraulin: complura commemorans eius genera. Athenaeus lib. 7. quibusdam et a)fru/hn dici, nimirum a spuma, et ob id Veneri sacrum, quod eam poetarum fabulae gignant e spuma maris. Idem eorum, quae supra diximus, Clearchum adducit auctorem, addens et ad hunc modum efferri paroemiam, ei)/de pu=r a)fu/a, id est, Aphya vidit ignem. Quasi vidisse modo sufficiat ad decoctionem. Itaque, si puella iam nubilis statim sponso viso incalescat, conueniet i)/de pu=r a)fu/a. Non dissimile ei, quod alibi recensuimus, to\n i)/ppon ei)s2 pedi\on, id est, Equum in planiciem.

Boliti poenam.

*boli/tou di/khn, id est, Boliti poenam dicunt, vbi quis de re friuola, nihilique plectitur. Bolitus autem Graecis significat stercus quodvis, sed proprie bubulum. Porro Solon legem tulit, quae poenam minabatur etiam iis, qui bubulum stercus furto sustulissent. Huc allusit Aristophanes in Equitibus:

Hesychius putat Graecis idem bo/lbiton et bo/liton, nisi quod prius illud Ionum sit peculiare: Idem indicat Etymologus. Sic autem appellari bouis excrementa, quod liquidiora sint, quam caeterorum animantium. Citat autem et Hipponactem, qui boli/tou kasignh/thn dixerit feminam, opinamur, extreme contemptam. Et boli/tinon velut e bubulo stercore conflatum. Cynulcus apud Athenaeum lib. 13. a)lla\ boli/tinon e)/xwn qa/teron ske/los2, id est, Sed e bubulo stercore conflatum habens alterum crus. In Phrysiorum agris videre est domos bolitinis parietibus, in aliis bubulum stercus ad ignis materiam siccari. Quin et hodie nostrates, quem insigniter contemnunt, bo/liton appellant.

Haud vnquam arcet ostium.

*ou)de/ pot' i)/sxei h( qu/ra, id est, Haud vnquam arcet ostium. Interpres Aristophanis paroemiam admonet esse de iis, qui impendio sunt hospitales, quorum fores semper patentes neminem excludunt. Sumptum ait ex Eupolidis comoedia, cui titulus

fi/loi. Eleganter accommodabitur, vel ad credulum, qui quodvis mendacium admittat auribus, vel in mulierem nulli negantem.

Semper aliquis in Cydonis domo.

*)aei/ tis2 e)n ku/dwnos2, Semper aliquis in Cydonis domo. Cydon Corinthius quispiam erat, adeo insignis hospitalitate, vt etiam prouerbio locum fecerit. Refertur a Suida pariter, et a Zenodoto, neque non ab Aristophanis interprete. Haec cum non careant gratia, quotiens simpliciter accommodantur ad homines filoce/nous2, tamen plusculum habebunt Veneris, si ad animum deflectantur: veluti, si quis admoneat pium hominem, ne sinat animum suum quibuslibet cogitationibus patere.

Summis vnguibus ingredi.

*)ep' a)/krwn o)nu/xwn, id est, Summis vngulis. Metaphora prouerbialis in eos, qui auidius auscultant. Nam ij solent semet in summos pedes erigere. *kai\ e)p' a)/krwn o)nu/xwn badi/zwn, id est Summis ingrediens pedum vnguibus, in fastuosos. Refertur adagium ab Aristophanis interpete e)n a)xarneu=si, putatque huc allusisse poetam, cum ait:

id est: Summis natibus mox residetis, animos addente corona. Id est, Efferimini, vobisque placetis.

Haud impune vindemiam facies.

*ou)k e)rh/mas2 trugh/seis2, id est, Haud impune vindemiam facies. In eos competet, qui, nullo seruante, impune decerpunt vuas. Aristoph. in Vespis; *)all' ou)k e)rh/mas2 w)/|eq' ou(/tw r(adi/ws2 trugh/sein. id est, At ne existimetis vos adeo facile, atque impune vindemiam facturos. Nam e)rh/mas2 Graeci fieri dicunt, quod fit nullo prohibente, nulloque obsistente.

Solent enim vitibus, et pomarijs adbiberi custodes, praesertim autumno, cum iam maturi foetus furem inuitant. Itdem dicunt, e)rh/mhn kathgorei=n, kai\ e)rh/mhn di/khn gra/fein, h)/ katakri/nein, quemadmodum indicauimus alibi.

Mens est in tergoribus.

*(o nou=s2 e)sti\n e)n toi=s2 sku/tesin id est, Animus est in tergoribus. De solicitis dictitari solitum, quique malum aliquod imminens timere videntur. Aristophanes in comoedia, cui titulus Pax:

*(hma/rtomen tau=t', a)lla\ suggnw/mhn e)/xe.
*(o nou=s2 ga\r h(mw=n h)=n to/t' e)n toi=s2 sku/tesin.

Peccauimus quidem ista: sed veniam dabis.
Tum nanque noster animus in coriis erat.

Methaphora sumpta est, vel a loris, quibus caeduntur serui. (Nam haec e bubulis tergoribus secantur: Vnde Plautinum aenigma. Vbi viuos homines mortui incursant boues) vel a clypeis, qui bubulo corio solent obduci. Proinde congruet, vel in eos, qui flagra metuunt: vel in hos, quos belli impendentis metus habet solicitos. Non dissimile Terentianum illud ex Eunucho. Iamdudum animus est in patinis. Item illud Aristophanicum in Vespis de homine litium auido:

*sku/th ble/pei.

*sku/th ble/pei, id est, Vt verbo verbum reddatur, Tergora tuetur. Confine proximo, quo significabant, quempiam prae se ferentem vultu, quod mali quippiam instare suspicaretur: idque coniecturis aliquibus colligeret veluti, si quis conspectis boum tergoribus, bellum futurum colligeret, quod his integantur clypei. Citatur Adagium ex Eupolidis fabula, cui titulus Chrysogenes:

Fortasse nec illud absurdum fuerit, hinc natum prouerbium dicere, quod in clypeis barbaricae quaepiam, et horrendae facies depingi, sculpive solent barbarorum, aut Cyclopum, aut belluarum etiam, vt eam ob causam qui truculento essent vultu, sku/th ble/pein dicerentur. Athenaeus libro tredecimo: *ou) polla/se swfronh/santos2, kai\ dida/cantis2 sku/th ble/pein, id est, Qui nihilo te fecit emendatiorem, tantumque docuit toruum obtueri. Sentit enim, discipulum a philosopho nil aliud didicisse, quam supercilium, et vultus truculentiam. Quamquam hoc adagium in sua duntaxat lingua gratiam habere potest. Aristophanes in Vespis:

Cochleare crescet.

*doi=duc au)/cei, id est, Cochleare crescet. Chrysippus apud Zenodotum, et Aristophani interpretem ait, hanc paroemiam dici solere in pusillos homunciones per ironiam. Nam cochleare et pusillum est, et contortum. Aristophanes in Equitibus:

Connae calculus.

*ko/nnou yh=fos2, id est, Connae calculus. In hominem, aut rem nihili, nulliusque momenti. Prouerbium manauit a Conna quopiam citharoedo, siue (vt quidam volunt) lyrista, ex eorum numero, qui citra vocem organo canebant. Sunt, qui dicunt, Connam fuisse quendam extremae sortis hominem, qui deuorato patrimonio, pauperrimus fuerit. Callistratus, apud Aristophanis interpretem, ad hunc modum effert paroemiam, ko/nnou qri/on, id est, Connae ficulnum folium, quod eo lusitare sit solitus, Aristophanes in Fucis:

Vnicum arbustum haud alit duos erithacos.

*mi/a lo/xmh ou) tre/fei du/o e)riqa/kous2, id est, Idem arbustum non alit duos erithacos. Zenodotus auctor est, hoc adagio notatos illos, qui ex rebus minutis festinant ditescere. Sed videtur non intempestiuiter dici posse in eos, quibus parum conuenit, nec in eodem munere concorditer

versari queunt. Est autem Erithacus, auis quaedam solitaria, vt eodem in saltu non temere nisi vnam inuenias. Hanc Theodorus Gaza nunc Syluiam, nunc rubeculam interpretatur. Thomas magister ait, a quibusdam e)riqe/a vocari ab aliis e)ri/qulon, a plerisque e)ri/qakon. Aristophanes eleganter ad hoc allusit adagium in Vespis:

Non omnino dissimile est huic, quod dixisse fertur Alexander Magnus, Mundum non capere duos soles.

Pedibus ingredior, natare enim non didici.

Prouerbialis senarius, in eum, qui maiorum rerum imperitus, minutioribus negotiis sese exercet. Aut qui, propter imperitiam, priuatus, et humilis viuit: aut qui sese necessario confert ad aliud genus: quandoquidem ad illud, aut illud, nequaquam est idoneus, veluti si quis negotiator fiat, ad literas indocilis. Refertur huic assimilis versus:

Apud Aristophanem in Auibus sycophanta similiter excusat suam professionem: ti/ ga\r pa/qw: ska/ptein ou)k e)pi/stamai, id est, Quid, quaeso facerem quando fodere nescio? Huc referendum: ska/ptein ou) du/namai, Fossionem enim, pro quavis opera mercenaria posuit Aristophanes in Vespis:

Nimirum alludens ad vulgatum adagium: perinde, quasi dicat: Reliquarum imperitus artium, furto tantum rem parat. Idem in Equitibus:

Vna domus non alit duos canes.

*ei(=s2 oi)=kos2 ou) du/natai tre/fein tou\s2 du/o ku/nas2, id est, Eadem domus non bene canes alit duos. Prouerbio iactatus senarius, in eos, inter quos parum conuenit propter idem Iucrum, quod communiter expetunt. Sic idem munus, non fert duos ambitiosos, quorum vterque conetur tenere primas. Refertur ab Aristophanis interprete.

Vallus vitem decipit.

*(h xa/rac th\n a)/mpelon e)chpa/thsen id est, Vallus vitem decepit. Vbi quispiam ab eo fallitur, aut laeditur, a quo pendebat, cuiusque fidei nitebatur. Traductum a Vallis, quibus alligatae fulciuntur vites. Fit autem interdum, vt illi radicibus actis, ramis, ac frondibus suis vitem strangulent, aut prostrati palmitem secum trahant. Aristophanes in Vespis:

Trepidas in morem galli cuiuspiam.

Trepidas tanquam gallus gallinaceus. In male affectum, et commotum, aut etiam pauitantem, opportune dicetur: pth/ssein enim Graecis fugitare significat, atque expauescere, peculiariter autem de auibus dicitur. Aristophanes in Vespis:

Fuit hic Phrynichus Melanthae filius, Atheniensis tragoediarum scriptor, quem Athenienses mille drachmis multarunt, quod Milesiorum excidium tragoedia complexus esset. Quod quidem non adscripturi eramus inter adagia, nisi commentarius Aristophanis hoc nominatim prouerbii loco retulisset. Meminit huius et Plutarchus in Alcibiade, qui cum antea fuisset ferox, et insolens, ex Socratis familiaritate, cuius singularem integritatem suspiciebat, coepit esse mansuetus, ac modestus. Citat autem hunc senarium e poeta quopiam:

Meminit huius et in vita Pelopidae. Certamen autem gallorum apud veteres solenniter, ac publicitus exhibebatur. Caeterum, quamquam animal natura pugnax est, tamen gallus, vbi se sentit imparem in conflictu, mire deiectus, ac supplex profugit, risum praebens spectatoribus.

Non magis parcemus quam lupis.

*ou) feiso/meqa ma=llon h)\ lu/kwn, id est, haud magis parcemus, ac lupis. Aristophanis interpres prouerbialem figuram esse admonet, inde natam, quod antiquitus lex ad interficiendos lupos etiam praemio inuitabat apud Atticos. Etenim, qui lupi catulum interemisset, huic talentum: qui adultum occidisset, duo talenta dabantur. Vnde et Apollinem, lu/keion, kai\ lukokto/non cognominarunt. Aristophanes in Auibus:

Nisi si qua vidit auis.

*plh\n e)i/tis2 ei)=den o)/rnis2, id est, Nisi si qua vidit auis. Hyperbole prouerbialis de re vehementer occulta. Aristophanes in Auibus:

Perdicis crura.

*pe/rdikos2 ske/los2 id est, Perdicis tibia. Perdix caupo quispiam erat claudus, ab Aristophane locis aliquot notatus, vnde et in prouerbium abiit. Cuius mentionem fecit Aristophanes grammaticus in prouerbiis orationis solutae. Dicebatur in crura gracilia, distortaque. Refertur a Suida, perdi/keios2 pou\s2, id est, Perdicis pes. In loripedes quadrat. Citatur

*)/egxei piei)/n moi kai\ to\ pe/rdikos2 ske/los2.
*)ami/da do/tw tis2, h)/ plakou=nta/ tis2 do/tw.

Infunde bibere, et crura perdicis mihi.
Matulam det aliquis, aut placentam porrigat.

Tolle calcar.

*ai)=re plh=ktron a)munth/rion id est, Tolle calcar vltorium. Extat adagium in Aristophanis Auibus:

In eum dici solitum, qui iam vltionem non parat. Mutuo sumpta metaphora a gallis pugnam inituris, quibus ferrei stimuli quidam alligari solent, quo se tueantur inter certandum. quanquam, auctore Aristotele libro De animalibus secundo, capite duodecimo, natura calcar addidit ex auium genere iis, quae ob corporis molem sint ad volatum minus idoneae. Cuiusmodi sunt galli. Id confirmat Plinius libro decimo, capite vigesimo primo. Et regnum, inquit, in quacumque sunt domo, exercent: dimicatione paritur hoc quoque inter ipsos, velut ideo tela adnata cruribus suis intelligentes: nec finis saepe commorientibus.

Minus habet mentis, quam Dithyramborum poetae.

In stupidos, ac furiosos torquetur. Adagium annotatur ab Aristophanis interprete in Auibus. Sumtum a poetis Dithyrambicis, qui, Baccho afflati furebant. vnde et Horatius:

In Odis, Pindari grandiloquentiam attollens, Seu, inquit, per audaces noua dithyrambos verba deuoluit, numerisque fertur Lege solutis. Philostratus in Sophistis immoderatam in dicendo vehenmentiam, ac granditatem aliquoties appellat to\ diqurambw=des2, eosque dicit e)k bakxeu/ein, kai\ u(perbakxeu/ein.

Cercyraea scutica.

*kerkurai=a ma/stic, id est, Cercyraeum flagrum: De re superuacaneo cultu exornata. Quadrabit et in ea quibus ornatus additur neutiquam decorus, aut congruus. Cercyraeis (quoniam crebris seditionibus agitabantur) mos erat gestare flagra ingentia, ansis eburneis exornata. Quidam aiunt, ea duplicia fuisse. Itaque in prouerbium abierunt. Auctor interpres Aristophanis in Aues. Lycurgus rhetor, cum ob immodicam linguae libertatem e concione eiiceretur, exclamauit, w)= kerkurai=a ma/stic w(s2 pollw=n tala/ntwn a)ci/a ei)=, id est, O Cercyraea scutica, quam multa vales talenta. Notans populum inutilem. magno tamen alendum. Refert Plutarchus in vita decem rhetorum.

Larus.

*ke/pfos2 la/ros2, id est, Cepphus larus. In garrulum, ac vecordem dicebatur, praecipue qui cuiusvis rei cupiditate deceptus capitur: Ab auis ingenio ductum, quam spuma marina gaudere tradunt. Capitur autem ad hunc modum, Obiicitur spuma primum

longiore interuallo. Deinde propius, propiusque. Postremo manibus gestantes exhibent. Larus itaque cibi auiditate captus comprehenditur. Aristoph. vtitur in Pluto, Interpres admonet cognomen esse prouerbiale. Rursum in Nebulis Cleonem Larum vocat, quod furtis, ac rapinis inhiaret. Lucianus in libello De mercede seruientibus, sauto\n de\ parakale/sas2 qar)r(ei=n, e)pixei/rei th=| a)/gra| ei) qe/leis2, kaqa/ per o( la/ros2, o(/lon perixanw\n to\ delear, id est, Sumpta vero fiducia, venatum aggredete, si videtur. Lari in morem, totam escam ore deuorans. Athenaeus libro Dipnosophistarum 10. indicat auem hanc Herculi attributam a priscis, quod et ille fuerit a)ddhfa/gos2, atque itidem boufa/gon esse vocatam. Olim praecipuus gurgitum luxus erat in piscibus, id quod omnium libri testantur, quicunque vel apud Graecos, vel apud Latinos scripserunt de hoc genere. Proinde congruet et in obsonatores, quod Larus auis piscium sit appetens.

Cepphus parturit.

*ke/pfos2 w)di/nei, Larus parturit. Dicebatur in eos, qui pollicerentur ingentia, deinde nihil promissis dignum praestarent. Est enim Larus auis, multa plumarum copia circumtecta, caeterum carnibus exiguis: pariens autem vociferatur. Recensetur adagium ab Aristophanis interprete, in comoedia, cui titulus, Pax. Confine est illi:

Canis festinans caecos parit catulos.

*(h ku/wn speu/dousa tufla\ ti/ktei, id est, Canis festinans caecos parit catulos. In eos iaciebatur, qui, nimio festinandi studio, rem parum absolutam edunt: vt, si quis operis parum elimati praecipitet editionem. Hinc natum, quod canis, quia celerius pariat, catulos caecos velut adhuc immaturos edit. Aristoteles libro De generatione animalium 4. demonstrat, id potissimum euenire in animantibus, quae multifidis sunt pedibus, et numerosum alunt foetum, vt vulpes, vrsa, leaena, canis, lupa. Nam haec omnia caecos pariunt catulos: quaedam etiam informes adhuc edunt. In causa putat, quod, cum corporis humor non sufficiat alendo tam numeroso foetui, natura partum imperfectum potius educit. Galenus item libro, quem conseripsit de semine, ta\s2 de\ ku/nas2 h)/dh pou= kai\ h( paroimi/a fhsi\n tufla\ ti/ktein u(po\ spoudh=s2, id est, Canes vero etiam prouerbio iactatum est, ob festinationem caeca paere. Quamquam canum catulos Galenus mauult imperfectos dici, quam caecos: cum talpae proprie caecae dicantur. Animantia, quae foetus edunt caecos, a)laoto/ka vocantur Graecis, quasi Latine dicas Caecipara. Alludit ad paroemiam Aristophanes in Pace:

Et interim Graeci grammatici dubitant, quid sit Acalanthis: alij putant nomen insignis canis, deductum para\ to\ a)kalo\n qei=n. id est, quod placide currat. Sunt rursus, qui suspicentur auem esse. kw/dwn autem tintinabulum est, quo in aedibus magnatum, et hodie in collegijs, conuocantur familiares ad officium. Alij suspicantur dictum, tara\ to\ a)ka/llein, id est,

a blandiendo, quod notis abblandiens canis, allatrat hospites. Sic diuinant, Aristophanis interpres, Etymologus, et Suidas.

In canis podicem inspicere.

Interpres admonet vulgo dici solere in caecutientes: adscribens et hunc trochaicum:

Allusit eodem et in Acharnensibus, *toi=s2 o)sti/nois2 fush=te to\n prwkto\n kuno\s2, Obscoenius est, quam vt vertere libeat. Has profecto nugas pigeret adscribere, ni propositum esset operi suscepto per omnia satisfacere, kai\ h(\n e)/laxon spa/rthn kosmei=n.

Tentantes ad Troiam pervenerunt Graeci.

THEOcritus in Syracusis, tentando, atque experiendo quantumlibet etiam ardua perfici, figura proverbiali significans,

*)es2 troi/hn, inquit, peirw/menoi h)=lqon a)xaioi\.
*kalli/sta pai/dwn, pei/ra| qh\n pa/nta telei=tai.

Tentando ad Troiam venere Pelasgi.
Cuncta, puellarum pulcherrima, perficit vsus.

Deum sequere.

PLVTARchus in libello De audiendo, refert hoc adagium, quod et inter septem Graeciae sapientum oracula celebratur, e(/pou qew=|, id est, Sequere Deum. Putat hunc esse sensum, Obtempera rationi. Quasi cuique debeat oraculum esse, quidquid in pectore dictauerit ratio. Vnde et Virgilius dixit:

Et consimilia quaedam apud Lucanum dicit Cato Vticensis. Sumptum videtur ex Homericae Iliadis lib. 1. vbi Achilles Palladi obtemperans haec dicit:

Apud eundem est hoc hemistichium non vno loco positum, *kai/ tis2 qeo\s2 h(gemo/neue, id est, Quin et diuum aliquis ductor fuit. Plato in Critone, e)/a toi/nun, w)= kri/twn, kai\ pra/ttwmen tau/th, e)peidh\ tau/th o( qeo\s2 u(fhgei=tai. id est, Sine igitur o Crito, et hoc pacto agamus, quandoquidem hac nos ducit Deus. Cicero libro de finibus 3. commemorat inter praecepta veterum sapientum, quae constat proverbiorum vice celebrata. Quaeque sunt, inquit, vetera praecepta sapientum, qui iubent tempori parere, et sequi deum, et se noscere, et nihil nimis.

Lingua quo vadis.

*glw=ssa poi= poreu/h|, po/lin o)rqw/sousa, kai\ pa/lin a)natre/yousa, i. Lingua quo vadis? Erectum ciuitatem, eandem denuo subversura. Refertur a Suida, Zenodoto, Diogeniano. Docet linguam plurimum vtilitatis afferre

mortalibus, et eandem rursum plurimam afferre perniciem, tametsi membrum corporis sit per quam exiguum. Bias, referente Plutarcho in libello De audiendo, rursum in alio, De loquacitate, Amasidi, Aegyptiorum tyranno, iubenti, vt sibi, quod esset in victimae, quam ad illum miserat, carnibus et optimum, et pessimum mitteret, linguam resectam misit, innuens huius vsum esse praecipuum, siue prodesse cupias siue nocere.

Ollas ostentare.

*xu/tras2 e)pidei/knusqai, id est, Ollas ostentare, est, rem per se ridiculam ac sordidam, perinde, vt maximam, efferre. Plutarchus in libello, De auscultando, taxans sophistas, quibus mos erat a)do/cous2, id est, infames materias verborum fucis exornare, cum vomitum, febrim, Busiridem, atque id genus alia laudant, kai\ nh\ di/a, inquit, xu/tras2 e)pideiknu/menoi, id est, Ac per Iouem ollas ostentantes. Non quod prorsus improbandum sit, si quis vel exercendi vel laxandi ingenii gratia, ludat nonnunquam in huiusmodi argumentis, modo iocus sit eruditus et cum voluptate misceat nonnihil vtilitatis. Quandoquidem ridentem dicere verum, quid vetat? Immo fit, vt citra offensam, et gratius irrepat in animos mortalium veritas, huiusmodi lenociniis commendata, adeo, vt Aulus Gellius non dubitet ridiculas Aesopi fabellas tetricis illis, et e coelo delapsis Stoicorum dogmatis anteponere. Lusit et ipse Plutarchus in Gryllo, festiuiter sane, sed ita tamen, vt philosophum iocari, non scurram, possis agnoscere. Ergo proverbium affine fuerit illi, quod alibi dictum est, xu/tran poiki/lleis2, id est, Ollam variegas.

Puer glaciem.

*(o pai=s2 kru/stallon, id est, Puer glaciem. Dicebatur in eos, qui, cum retinere quippiam non possint, nolunt tamen amittere. Veluti, si quis magistratum recuset deponere, cui gerendo sit impar, aut a munere nolit absolui, quod tueri tamen non possit. Competet et in eos, qui sponte nolint a se amouere, quod tamen aliquanto post sit elapsurum. Vt, cum opes vrgemus, premimusque, mox nihilominus nos relicturas. Aut, cum rem noxiam vrgemus, nec volumus amittere, quod laedit. Refertur a Zenodoto, Suida, Diogeniano. Meminit Plutarchus, et explicat lib. De futili loquacitate. Sumptum videtur e Sophocle, qui amorem comparat pueris, qui glaciem conspectam arripiunt manibus, ac delectantur: sed ea mox liquescente, nec facile possunt abiicere lubricam massam, nec retinere noxiam. Itidem amor nec excuti potest ob voluptatem adiunctam, nec retineri ob molestias admixtas voluptatibus maiores.

Vnum ad vnum.

*)en pro\s2 e(/n fasin, inquit Lucianus, id est, vnum ad vnum, nimirum figuram proverbialem esse significans, cum exactius singula singulis componantur. Theocritus in Pastore:

Sic enim quidam eruditi legunt. Plato lib. De legibus 5. dei= de\ pa/nta a)/ndra e(\n pro\s2 e(\n tou=to speu/dein. Reddetur et hoc ad verbum, Oportet autem omnem, vnum ad vnum, ad hoc festinare, hoc est, pro se quemque. Idem in libro 6. e(\n e)f' e(ni\ pare/xein.

Vtitur et lib. 1. plane proverbiali figura, e(\n pro\s2 e(\n. Rursum lib. 4. a)nq' e(no\s2 e(\n. Translatum videri potest a proelio, quoties acriter res geritur, singulis aduersus singulos dimicantibus. Nisi malumus ad Laconicum illud apophthegma referre. Narrat enim Plutarchus in libello de futili loquacitate, Lacedaemonios aliquando vnum legatum ad Demetrium regem misisse. Cumque stomacharetur tyrannus, vociferareturque, Vnum inquiens, ad me Lacedaemonii? legatum nihil attonitum respondisse. Vnum ad vnum. Nec absurde dixeris, a mathematicis mutuo sumptum, quorum est haec loquendi figura peculiaris, e(\n pro\s2 e(\n, id est, Vnum ad vnum, sic enim proportionem constare dicunt, quam vocant, parilitatis, siue aequalitatis.

In nocte consilium.

*)en nukti\ boulh\, id est, In nocte consilium. Admonet adagium, non esse praecipitandum consilium, neque statim ad primos animi impetus quippiam agendum. Nox autem propter solitudinem ac silentium, vel maxime ad considerandum, consultandumque de rebus grauibus est idonea. Praeterea saepenumero fit, vt somnus, sedata cupiditate, pristinam sententiam vertat. Vnde etiam vulgo dicitur ab idiotis nostratibus, super hac re indormiam, vbi significant se per otium deliberaturos. Porro praeceps consilium inauspicatum esse solere, et vulgato sermone dicitur, et eleganter admonuit Sophocles apud Plutarchum libello de garrulitate:

Siquidem in cursu vincit, qui celerrimus sit, in consultando cunctatio tutior est, periculosa celeritas. Plutarchus in Symposiacis, decad. 7. problem. 9. citat Platonem, qui scripserit, apud Lacedaemonios, ni fallimur, fuisse nukterino\n su/llogon, id est, Nocturnum conventum grauissimorum, ad quem difficilimae causae reiiciebantur. Addit, apud veteres noctem eu)fro/nhn fuisse vocatam, para\ to\ eu)= fronei=n, a bene sapiendo.

Vbi quis dolet, ibidem et manum habet.

Senarius proverbialis, quem refert Plutarchus lib. De futili loquacitate. Natum est dictum a naturali hominum consuetudine, qua fit, vt ei corporis parti, quae dolet, frequenter manus admoueamus. Tempestiuiter vtemur, cum significabimus, quempiam ea tractare, deque iis libenter verba facere, quae mouent animum. Stobaeus idem refert ad hunc modum:

Allusisse videtur ad proverbium Cicero epist. ad Attic. libro 3. Sed non faciam, vt aut tuum animum angam querelis, aut meis vulneribus saepius manum afferam. Item Plaut. in Persa. Quasi lippo oculo me meus herus vtitur, manum abstinere haud quit tamen. Plutarchus huc torquet, Vbi quid siue dolet siue delectat, ibi quisque linguam habet. Sic Laudibus arguitur vini vinosus Homerus, et Pindarus taxatur, vt fila/rguros2, quia multus in laudando auro. Nam hoc

pacto statim auspicatur Olympia, a)/riston me\n u(/dwr, o( de\ xruso\s2, ai)qo/menon pu=r a(/te, diapre/pei nukti\ mega/noros2 e)/coxa plou/tou, id est, Optima quidem aqua, caeterum aurum, velut ardens ignis, eminet noctu, magnificas supra opes. Rursum in Isthmiis hymno tertio, *kai\ megasqenh= no/misan xruso\n a)/nqrwpoi periw/sion a)/llwn, id est, Et multipotens iudicarunt aurum homines eximium in caeteris.

Plus apud Campanos vnguenti, quam apud caeteros olei fit.

PLINIVS naturalis historiae lib. 18. cap. 11. In Campania tamen, inquit, laudatissimus campus est. Montibus subiacet nimbosis, totis quidem 40. mill. pass. planitie. Gratia terrae eius, vt protinus soli natura dicatur, puluerea summa, inferior bibula, et pumicis fistulans vice. Montium quoque culpa in bonum cedit. Crebros enim imbres percolat atque transmittit. Nec diluit, aut madore voluit propter facilitatem culturae. Eadem acceptum humorem nullis fontibus reddit, sed temperat: et concoquens, intra se vice succi continet. Seritur toto anno, panico semel, bis farre. Et tamen vere segetes, quae interquieuere fundunt rosam, odoratiorem satiua. Adeo terra non cessat parere. Vnde vulgo dictum, Plus apud Campanos vnguenti, quam apud caeteros olei fieri. Quantum autem vniuersas terras campus circumcampanus antecedit, tantum ipsum pars eius, quae Laboriae vocatur, quem Phlegraeum Graeci appellant. Hactenus Plinius. Si cui placebit adagium ad allegoriam trahere, poterit accommodari, vel in regionem, vel in hominem adeo caeteris antecellentem, vt apud hunc maior sit exquisitarum rerum copia, quam apud alios mediocrium, aut vulgarium.

Ne via quidem eadem cum illo vult ingredi.

*mhde\ th\n au)th\n o(do\n badi/zein, id est, Ne via quidem eadem ingredi dicuntur, qui extremo dissident odio, adeo, vt non solum mensa, tectove communi non sustineant vti, sed ne via quidem communi velint ambulare. Vnde et vulgata dicunt ironia, Vsque adeo illum amat, vt si forte fortuna fuerit obuius, in aliam deflectat viam. Plutarchus in commentario, peri\ filadelfi/as2, tw=| de\ a)delfw=| mhde\ th\n auth\n o(do\n oi)o/menos2 dei=n badizein, id est, Cum fratre vero ne via quidem eadem sibi putans ingrediendum esse. Huic congruit proverbialis ille versiculus:

Extra cantionem.

*para\ to\ me/los2, id est, Extra cantum, agi dicive dicunt, quod ad rem non pertinet. Etiam si proverbio in alienam transfuso linguam, perit genuina illa gratia. Siquidem para\ me/los2, perinde sonat, quasi dicas, parum modulate, parum concinne, parum apte, parum decore. Nam, quod in musica est me/los2, id in vita decorum. Lucianus in Eunucho: kai\ e)f' w(=n a)/ntis2 h)|de/sqh para\ me/los2 ti\ fqegca/menos2, id est, Et apud quos vereretur aliquis praeter cantum quippiam dicere, id est, quod a re esset alienius. Imitatus est hanc figuram ex Platone, qui lib. De legibus 3. scribit ad hunc modum: para\ me/los2 e)/moige a)\n dokh=s2 fqe/gcasqai, id est, Praeter cantilenam mihi dicturus fuisse videris. Et in Critia: *para\ me/los2 de\ ei)/ ti peri\ au)tw=n a)/kontes2 ei)/pomen, di/khn th\n pre/pousan e)pitiqe/nai, id est, Quod si

§§§ quid extra cantionem imprudentes de ipsis sumus locuti, congruam poenam exigere. Aristophanes in Concionatricibus, eleganter vnico verbo dixit, paraxordiei=n, pro eo, quod est, absona nec ad rem facientia loqui.

Attente cauens,
Vt ne quid alienum loquare, et absonum
Ab his, tibi quae sunt probanda.

Aristot. lib. Rhet. 3. notat, a poetis quibusdam dictum, a)/xordon kai\ a)/luron me/los2, cantionem dissonam, nec fidibus respondentem. Apte torquebitur in eos, qui secus viuunt, quam docent. Finitimum est huic, quod alibi retulimus, ou)de\n pro\s2 e)/pos2, nihil ad verbum, seu nihil ad carmen. Quo quidem Aristoph. e)n e)kklhsiazou/sais2, noue vtitur pro temere.

*ou) ga\r to\n e)mo\n i(drw=ta kai\ feidwli/an
*ou)de\n pro\s2 e)/pos2 k' a)noh/tws2 e)kbalw=.

Neque enim meo sudore quod parauerim,
Meaque parcimonia, temere, ac nihil
Ad rem profudero.

*ou)de\n pro\s2 e)/pos2, Scholia exponunt, w(s2 e)/tuxe, e(/neka mhdeno\s2, id est, temere et absque causa. Posterior versus Graecus non constat suis pedibus. Restituetur, si legamus ou)de/n te pro\s2 e)/pos2 ka)noh/tws2 e)kbalw=. Quod carmen, quidem duximus satius, vel alieniore citare loco, quam eo studiosum fraudare lectorem. Natum, vt videtur, ab apophthegmate Themistoclis, qui Simonidi poetae, petenti quiddam a se parum aequum, respondit ad hunc modum: Neque tu bonus esses poeta, si praeter cantum caneres, neque ego bonus princeps, si praeter leges iudicem. Sumptum est ab antiquis cantoribus, qui vocem ad lyram accommodabant. Aut certe a concentu vocalium musicorum, vbi si quis dissonat ab harmonia, grauiter offendit aures. Lucianus e)cagw/nia vocat, quae ad causam non pertinent. M. Tull. o(dou= pa/rerga, quae aliena a re proposita.

Ignis, mare, mulier, tria mala.

Nam incendio nihil formidabilius, mare item periculosissimum est. Vnde et Aeschylus in Persis:

His autem similimum quiddam esse mulierem sentit paroemia. Porro, mulierem omnem esse malam, per quam venuste significauit Lacon quidam, qui, cum vxorem duxisset perpusillam, dicebat, e malis, quod minimum esset, eligendum. Fatetur et apud Euripidem Medea, feminarum genus esse malum:

Euripides apud Planudem in vita Aesopi, inter omnia mala principatum tribuit mulieri.

*pollai\ me\n o)rgai\ kuma/twn qalassi/wn,
*pollai\ de\ potamw=n, kai\ puro\s2 qermou= pnoai\,
*deino\n de\ peni/a, deina\ d' a)/lla muri/a,
*plh\n ou)de\n ou(/tw deino\n, w(s2 gunh\ kakh\.

Falces postulabam.

*amas2 a)ph/|toun, id est, Falces postulabam. In eos, qui respondent id, quod ad rem nihil attinet. Plutarchus in commentario, peri\ a)dolesxi/as2 admonet, vt qui velit accurate respondere, mentem rogantis diligenter perdiscat: ne illud fiat, quod prouerbio dici consueuit a(/mas2 a)ph/|toun. Est autem senarius prouerbialis apud Suidam, et Zenodotum:

Videtur hinc natum, quod agricolae cuipiam, a vicino falcem commodato petenti, negauerit ille, sibi ligonem esse domi. Theocriti scholiastes in Pastoribus annotauit, Atticis a)/mhn dici, quod communis Graecorum lingua vocat di/kellan, siue skapa/nhn, id est, ligonem, quod si ska/fh, idem significat, quod skapa/nh, ridiculum erit in responso, perinde, ac si si quis petenti gladium, neget se habere ensem. Sunt, qui sentiant ska/fhn esse poculi genus, aut vasis caui.

Alba auis.

*leuko\s2 o)/rnis2, id est, Alba auis: pro re noua, atque auspicata dixit M. Tullius in epist. familiaribus libro septimo: Cum enim salutationi nos dedimus amicorum, (quae fit hoc etiam frequentius, quam solebat; quod quasi albam auem videntur, bene sentientem ciuem videre) abdo me in bibliothecam. Quadrabit et in rem admodum raram, et inusitatam, quod aues perpaucae sint hoc colore: Ita Iuuenalis:

In alieno choro pedem ponere.

*en a)llotri/w| xorw=| po/da tiqesqai, id est, In alieno choro pedem ponere: est sese miscere negotiis alienis, et aliorum sibi vindicare partes. Plutarchus in commentario, quem inscripsit. Quo pacto seipsum aliquis citra inuidiam laudare possit, to\n me\n ga\r e)n a)llotri/w| xorw=| po/da tiqe/nta, peri/ergon h( paroimi/a kai\ geloi=on a)podei/knusi, id est, Eum quidem, qui alieno choro pedem imponit, curiosum, ac ridiculum esse prouerbium declarat. Idem in Symposiacis, e)gw\ de\ kai/per e)n a)llotri/w| xorw=| po/da tiqei\s2, ei)=pon, id est, Ego vero, tametsi pedem in alienum inferens chorum, dicebam, hoc est, respondens de re, quae ad philosophi professionem non pertinebat. Affinis est huic adagio metaphora perquam elegans, neque discrepans a specie prouerbiali, qua vsus est Aristides in Miltiade, miltia/dhn de\ to\n e)n maraqw=ni, tou= xorou= ta/comen id est, Porro Miltiadem, qui est apud Marathonem, qua chori parte collocabimus? Interpres addit, metaphoram sumptam a choris Dionysiacis. Certe constat, mutuo sumptum, a choreis, ac saltationibus. Quibus si quis ignotus admisceat sese, derideatur, atque exsibiletur ilico. Plato in Euthydemo. th\n de\ sofi/an tou= xorou= ta/comen, e)n toi=s2 a)gaqoi=s2, h)\ pw=s2 le/geis2, id est, Hanc sapientiam in quo choro statuemus, inter bona, aut quid censes?

Ne magna loquaris.

*mh\ mega/la le/ge, id est, ne grandia loquaris. Refertur a Diogeniano. admonet, temperandum esse a magniloquentia, iactantiaque, qua nihil omnium intolerabilius. Dictum est

autem propter Nemesim deam, quae grandiloquentiam huiusmodi non finit impunitam. M. Tullius Epistolarum ad Atticum libro quarto, epiftola octaua:

His verbis Bacchus reprimit Euripidem, per arrogantiam semet anteponentem Aeschylo. Sophocles in Aiace flagellifero.

*mh/pote ku/rn' a)gora=sqai e)/pos2 me/ga. oi)=de ga\r ou)dei\s2
*anqrw/pwn o(/ti nu\c x' h(me/ra a)ndri\ telei=.

Verbum Cyrne caue magnum ne dixeris vnquam.
Nescis, quidnam homini noxve, diesve ferat.

Plato in Phaedone, *mh\ me/ga le/ge, mh/tis2 h(mw=n baskani/a peritre/yh| to\n lo/gon to\n me/llonta le/gesqai, id est, Ne loquere grandia, ne qua nobis inuidia futuram orationem interturbet. Antiquitas enim finxit deam Nemesim, iactantiae vltricem. Ita Pindarus in Isthmiis hymno quarto: *all' o(/mws2 kau/xhma kata/brexe siga=|, zeu\s2 ta/de kai\ ta\ ne/mei, id est, Attamen gloriationem obnubila silentio. Iuppiter haec, et illa partitur. Est enim vnica placandae inuidiae ratio, si quid accidit boni, ad auctorem Deum referatur. Idem in Nemeis hymno decimo. *esti de\ kai\ ko/ros2 a)nqrw/pwn baru\s2 a)ntia/sai, id est, Est autem graue in hominum inuidiam incidere. Est enim inuidum mortalium ingenium, nec vlla re citius saturatur, quam audiendis laudibus. Idem eiusdem operis hymno quinto, ai)de/omai me/ga ei)pei=n. Huc allusisse videtur Virgilius, lib decimo:

Inuenitur saepius et me/ga fronei=n, pro eo, quod est, insolentem, atque elatum esse. Sophocles in OEdipo tyranno.

Eleganter Horatius huiusmodi grandiloquentiam, ampullas, et sesquipedalia verba vocat in Arte poetica.

Terentius in militem gloriosum. Et magnifica verba. Legimus et tragikw=s2 le/gein, id est, Loqui tragice, et e)ktragw|di/zein, pro eo, quod est, magnificis verbis efferre. Horatius in Epist.

Exercitatio potest omnia.

omnia potest. Laertius hanc sententiam Periandro tribuit, qui Isthmum etiam tentarit perfodere. Significat autem, nihil esse tam arduum, quod diligentia, curaque non efficiatur. Virg. in Georg.

Exstat apud Graecos prouerbialis sententia: qeoi\ ta)gaqa\ toi=s2 po/nois2 pwlou=ntai, id est, Dii bona laborib. vendunt. Huc allusit Horatius:

Quanquam autem in praesentia non est neque propositi, neque operis huius, quidquid ad huiusmodi sententias facit, in vnum conuerrere, tamen haud grauabimur, (quandoquidem casus obtulit) adscribere verba Senecae ex libro de ira secundo. Atque nihil est, inquit, tam difficile, et arduum, quod non humana mens vincat, et in familiaritatem perducat assidua meditatio. Nullique sunt tam feri, suique iuris affectus, vt non disciplina perdomentur. Quodcunque imperauit animus, obtinuit. Quidam nunquam ridere consueti sunt. Vino quidam, alii Venere, quidam omni humore interdixere corporibus. Alius contentus breui somno vigiliam indefatigabilem extendit. Didicerunt tenuissimis, et aduersis funibus currere, et ingentia, vixque humanis toleranda viribus onera portare, et in immensam altitudinem mergi, ac sine vlla respirandi vice perpeti maria. Mille sunt alia, in quib. pertinacia impedimentum omne transcendit, ostenditque nihil esse difficile, cuius sibi ipsa mens patientiam indixerit.

Quid primum, aut vltimum?

*ti\ prw=ton, h)\ ti\ u(/staton, id est, Quid primum, aut vltimum? Figura prouerbialis, qua vtimur, quoties aut rerum copiam tantam significamus, vt haesitemus, vnde potissimum exordiamur: aut cum, perplexi, dubitamus, quid primum agere debeamus. Lucianus in libello, cui titulus, De mercede seruientibus, kai\ ti/ soi prw=ton w)= filo/ths2, h)/ ti u(/staton, fasi\, katale/cw tou/twn a(\ pa/sxein h)\ poiei=n a)na/gkh tou\s2 e)pi\ misqw=| suno/ntas2, id est, Quidnam tibi primum, amice, aut quid postremum, vt dici solet, commemorem, ex his, quae et pati, et facere coguntur ii, qui mercede seruiunt? Porro Lucianus desumpsit ex Odysseae libro nono, in quo Vlysses ad hunc loquitur modum:

*w moi ti/n' u(mw=n prw=ton [note of the transcriber: In the print:prw=|ton] , h)\ ti/n' u(/staton

Dente Theonino rodi.

THEONINO dente rodi dicuntur, qui conuiciis lacerantur. Sumptum a Theone poeta quodam rabiosae loquacitatis, petulantissimaeque maledicentiae, vnde et Ausonius in carmine Hendecasyllabo, poetam quempiam indoctum, et mordacem Theonem appellat:

Nec posthac metues vbique dictum:
Hic est ille Theon poeta falsus,
Bonorum mala carminum Lauerna.

Acron admonet, Bionem philosophum fuisse, qui mordacissimis dialogis lacerauit poetas, sic, vt nec Homero parceret. Porphyrion autumat Aristophanis comici patrem fuisse. Zoili quoque mordacitas propemodum in prouerbio est, sed vt inuidum intelligas magis, quam oblatratorem. Horatius hoc vitium alibi succum loliginis vocat, et salem nigrum, quod cum morsu addat et famae maculam.

Hipponacteum praeconium.

HIPPONACTEVM praeconium, pro infami nota dixit M. Tullius, nimirum prouerbiali schemate, in Epistolis familiaribus, de Tigellio quodam ita scribens: Eumque addictum iam tum puto esse Calui Licinii Hipponacteo praeconio. Nam Hipponax poeta fuit Iambographus, amarulentus, ac notae mordacitatis, qui, auctore Dionysio Halicarnasseo, trimetrum Archilochium de industria in Scazontem infregit, cum inimicos lacerare vellet, quo videlicet feriret fortius. Hic Bupalum, et Anthermon, quod ab his deformi specie pictus esset, versibus iambicis insectatus legitur. Erat autem Hipponacti notabilis in vultu foeditas: quamobrem quidam imaginem eius proposuere in ridentium circulis, quorum aliquot suis carminibus creditur ad laqueum compulisse. Negat id esse verum Plinius libro tricesimo sexto, capite quinto.

Archilochia edicta.

ADAGIONIS faciem habet et illud, quod Cicero scribit ad Atticum, libro secundo: Itaque Archilochia in illum edicta Bibuli, populo ita sunt iucunda, vt eum locum, in quo proponuntur, prae multitudine eorum, qui legunt, transire nequeamus. Archilochia edicta, contumeliosa vocat, ac virulenta. Archilochi poetae mordacitas vulgo celebratissima fuit. Is Lycamben socerum, a quo fuerat repudiatus, huiusque filiam adeo virulentis versibus insectatus est, vt vterque se laqueo praefocauerit.

Archilochi patria.

*arxilo/xou patri\s2, id est, Archilochi patria. Diogenianus testatur hoc dici solere de mordacibus, ac maledicis. Videas enim populos nonnullos natura dicaces, cuiusmodi fuisse feruntur Siculi.

Genuino mordere.

QVI clamculum obtrectant, lacerantque quempiam, eum Genuino mordere dicuntur. Persius:

Lucilium sentiens poetam Satyricum. Item diuus Hieronymus: Possim respondere, si velim: possim genuinum laesus infigere. Dentes autem genuini sunt omnium reconditissimi, ac propemodum operti gingiua. Sero emergunt homini, nempe circiter annum vigesimum, multis et octogesimo, vt auctor est Plinius libro vndecimo, capite trigesimo septimo. Et ob id haud ab re, liuoris, atque obtrectationis morbo dicati. Potest non absurde referri et ad viperae denticulos illos, quibus eam venenum infundere putant. Plinius eodem, quod modo citauimus, capite. Nam hi quoque sunt viperis sub gena fistulosi. Potest et ad canes referri, qui postremis dentibus ossa duriora circumrodunt. Omnis autem obtrectatio morsus dicitur. Vnde Aristophanes iocatur, in anulo non inesse remedium aduersus sycophantae morsum. Diogenes apud Laertium, rogatus, cuiusnam animantis morsus esset perniciosissimus: Ex feris, inquit, obtrectatoris; ex cicuribus adulatoris. Hoc venenum Horatius Loliginis succum appellat.

Aureo piscari hamo.

AVREO piscari hamo, dicuntur, qui mediocris commodi cupiditate periculum adeunt, vt maximarum rerum faciant iacturam. Commemoratur inter facete dicta Octauii Caesaris a Suetonio. Fit enim nonnunquam, vt piscis hamum etiam ipsum secum auferat. Porro metaphorae pleraeque a piscatione ductae, prouerbii vice sunt vsurpatae. Sicut Expiscari apud Terentium, pro eo, quod est, diligenter elicere, atque exquirere. Vorare hamum, apud Plautum. Semper tibi pendeat hamus, apud Nasonem. Quod si quis pugnet, Augusti dictum non esse prouerbium, certe prouerbiale est, nec indignum, quod in hunc ordinem allegatur. Potest fieri, vt quibusdam etiam hoc libuerit, aureo hamo piscari. Siquidem, auctore Suetonio, Nero Caesar reti aurato, funibus purpura, coccoque nexis, piscari solitus est. Proinde quoties sic ambimus quippiam, vt, si potiamur optatis, mediocre sit emolumentum sin fallat spes, damnum ingens, apte dicemur, aureo piscari hamo. Id quod frequenter vsu venit iis, qui scrutantur abditas terrae venas, sed frequentius, qui vulgo dicuntur Alcumistae, de quibus apud Athenaeum libro sexto, venuste dixit Phalereus Demetrius. o(/ti polla/kis2 katanalw/santes2 ta\ fanera\ tw=n a)dh/lwn e(/neka, a(\ me\n e)/mellen ou)k e)/labon, a(\ de\ ei)=xon a)pe/balon, id est, Quod frequenter certis consumptis incertorum gratia, quae se capturos sperabant, non ceperunt; quae vero habebant, abiecerunt.

Sapientia vino obumbratur.

PLINIVS historiae mundi libro vigesimotertio, cap. primo, Vinum ieiunos bibere nouitio inuento inutilissimum est. Curas, vigoremque animi impedit, ad procinctum tendentib. somno accommodatum, ac securitatibus: iamque dudum hoc fuit, quod Homerica illa Helena ante cibum ministrauit. Sic quoque in prouerbium cessit, Sapientiam vino obumbrari. Hactenus Plinius. Porro, quod Plinius citat, est Odysseae quarto.

Homines frugi omnia recte faciunt.

M. TVLLIVS libro Tusculan. q. 4. Frugalitatis nomen tanquam ad caput referre volumus: quod nisi eo

nomine virtutes continerentur, nunquam illud tam pervulgatum esset, vt iam prouerbij locum obtineret: Homines frugi, omnia recte facere. Hactenus Cicero. Docet adagium, quosdam improbos homines certis in rebus nonnunquam esse vsui, ac praeclare se gerere, verum vbique ac perpetuo praestare virum integrum, atque inculpatum, id eius demum esse videtur, qui natura, vereque sit probus. Alludit ad hanc sententiam Euripides in Hecuba, cum ait:

*anqrw/pois2 d' ai)ei\
*o me\n ponhro\s2, ou)de\n a)/llo plh\n kako\s2,
*od' e)qlo\s2, ou)de\ sumfora=s2 u(/po
*fu/sin die/fqeir', a)lla\ xrhsto/s2 e)st' a)ei/.

- Caeterum in mortalibus
Quisquis malus, nil aliud esse, quam malus:
Frugi vsque frugi est, non enim ingenium grauis
Fortuna vitiat, sed probus semper manet.

Aristoteles libro Moralium septimo: *to/te ga\r a)gaqo\n a(plou=n, to\ de\ kako\n polu/morfon. kai\ a)gaqo\s2 me\n o(/moios2 a)ei\, kai\ ou) metaba/lletai to\ h)=qos2, o( de\ fau=los2, kai\ o( a)/frwn ou)de\n e)/oiken e)/wqen kai\ e(spe/ras2, id est, Si quidem, quod bonum, idem simplex, contra, quod malum, id varium est. Et, qui bonus, is semper sui similis, neque vnquam commutat mores. At, quisquis improbus, et stultus, haudquaquam idem esse videtur mane, et vesperi.

Fallacia alia aliam trudit.

TERENTIVS in Andria: Fallacia alia aliam trudit, Donatus admonet, prouerbiali figura dictum. Sumptum a consuetudine conantium fallere, ac dolos dolis consarcinantium, ne deprehendantur. Vnde Consutis dolis dixit Plautus. Et Sutelas appellat huiusmodi technas. Et do/lous2 u(fai/nein apud Homerum, id est, dolos texere.

Sera in fundo parcimonia.

PROVERBIALIS sententia, apud Senecam in prima epistola. Sera in fundo parcimonia, digna profecto quae omni scrinio, omni cado, omni cellae penuariae inscribatur. Admonet, in tempore parcendum rebus necessarijs, neque imitandum profusorum vulgus, qui tum denique incipiunt parcere, posteaquam viderint minimum superesse. Erit elegantior sententia, si traducatur ad res animi, veluti, si quis admoneat iuuenes, ne sinant optimos illos annos inaniter effluere, ne illis eueniat, quod plerisque solet euenire, vt iam natu grandes animum ad res honestas applicent, et, cum perpusillum vitae supersit, tum tempori parcere incipiant. Seram enim in fundo parcimoniam esse. Prouerbium sumptum apparet ex Hesiodo, cuius hi sunt versus in opere, cui titulus, Opera, et dies,

*arxome/nou de\ pi/qou kai\ lh/gontos2 kore/sasqai,
*messo/qi fei/desqai. deinh\ d' e)pi\ puqme/ni feidw/.

Plena vbi dolia sunt, aut iam prope inania vini,
Tum satiare, sed in medio fac parcior esto.
Absurdum siquidem, et graue, in imo parcere fundo

Plutarchus in Symposiacis Decadis septimae, problemate tertio, indicat, poetam admonuisse, tum esse bibendum vinum, cum est optimum. Vinum autem in medio saluberrimum, optimumque esse potu, quemadmodum summa pars olei potissimum laudatur, mellis infima. Primum, quod vini vis calor est, is autem videtur maxime colligi circa medium, proinde id optimum esse seruare. Deinde vini pars inferior vicina faecis corrumpitur, summa pars ab aere proximo laeditur. Nam aerem inimicum esse vino, vel illud satis arguit, quod dolio pleno vinum minus vappescit, quam semipleno. Tum, quod terra defossa, vt aer attingere non possit, quam diutissime vigorem suum conseruat. Theocritus item in Charitibus:

Sybaritica mensa.

*subaritikh\ tra/peza, id est, Sybaritica mensa. De conuiuio dicebatur nimium apparato. Natum a gentis eius moribus. Est enim Sybaris oppidum vicinum Crotoni, vt testis est Herodotus lib. 5. Stephanus indicat postea Thurion appellatum. Vnde Sybaritae dicti, gens in architectura voluptatum operosissima, Suida teste, luxu, deliciisque adeo notabilis [correction of the transcriber; in the print notablis], vt, quidquid effeminatum, quidquid molle, quidquid accurata, atque ambitiosa luxuria paratum esset, id vulgo Sybariticum diceretur. Vnde Ouidius in libro Tristium secundo scribens ad Augustum:

Sybaritida vocat opus Hemitheonis cuiusdam cinaedi Sybaritae, de generibus voluptatum et obscoenarum deliciarum. Item Martialis libro duodecimo:

Qui certant, inquit, Sybariticis libellis. Philo Hebraeus in vita Moysi, Sybariticas nequitias vocat lasciua poemata. Maximus Tyrius in dissertatione tertia de voluptatibus, Sybariticas saltationes commemorat. Aristoteles libro Moralium Eudemiorum primo, Smyndiridem quoque Sybaritam comparem Sardanapalo inter voluptuarios nominauit. Suidas fabulas aniles, aut parum pudicas, Sybariticas appellatas scribit. Idem refert, Sibaritas instituisse, vt equi ad tibiae cantum saltare condiscerent. Et luxuriosos Sybaritas appellatos, et Sybarissare, Sybaritarum ritu deliciis indulgere, dictum. Adstipulatur et Quinctilianus libro tertio: Frugalitas, inquiens, apud Sybaritas forsan odio foret. Plutarchus in conuiuio septem sapientum, tradit, apud Sybaritas hunc fuisse morem, vt mulieres abusque anno priore ad conuiuium vocarentur, quo se per otium auro, vestibusque possent exornare. Haec, atque huiusmodi ferme referuntur ab Angelo Politiano Miscellaneorum capite 15. Caeterum conuiuium Sybariticum depingit, ac missus Sybaritici meminit Aelius Lampridius in Heliogabali vita, Imperatoris luxu perditissimi, adeo vt nomen inuenerit, vulgo dictus Apicius. Lampridii verba haec sunt. Semper, inquit, sane aut inter flores sedit, aut inter odores pretiosos. Amabat sibi pretia maiora dici earum rerum, quae mensae parabantur, orexin in conuiuio hanc esse asserens. Sexcentorum struthionum capita vna coena multis exhibuit

ad edenda cerebella. Exhibuit aliquando et tale conuiuium, vt haberet viginti et duo fercula ingentium epularum, sed per singula lauarentur, et mulieribus vterentur, et ipse, et amici cum iureiurando, quod efficerent voluptatem. Celebrauit item tale conuiuium, vt apud amicos singulos singuli missus appararentur, et, cum alter maneret in Capitolio, alter in Palatio, alter in Caelio, alter trans Tyberim, et, vt quisque mansisset, tamen per ordinem in eorum domibus singula fercula ederentur, ireturque ad omnium domos. Sic vnum conuiuium vix toto die finitum est, cum et lauarent per singula fercula, et mulieribus vterentur. Sybariticum missum semper habuit ex oleo, et garo, quem quo anno Sybaritae repererunt, perierunt. De Sybaritarum tum luxu, tum interitu, permulta commemorat et Athenaeus in Dipnosophistis, cum alibi, tum libro duodecimo, in quibus et illud, Sybaritas nullam artem recipere in suam ciuitatem, quae sine strepitu non potest exerceri, veluti fabrorum aerariorum, aut lignariorum, ac similium, ne quid sit quod dormientibus obstrepat. Ob eandem causam gallum gallinaceum fas non est in ciuitate ali. Alia praeterea deliciarum argumenta refert illic, si cui vacat legere. Aristophanes, e)n ei)rh/nh|, subari/zein dixit, pro eo, quod est, opipare, ac genialiter viuere.

*hdh d' e)ce/stai to/q' u(mi=n,
*plei=n, me/nein, kinei=n, kaqeu/dein,
*es2 panhgu/reis2 qewrei=n,
*estia=sqai, kottabi/zein,
*subari/zein.

id est: Iam vero licebit vobis nauigare, manere, mouere, dormire, in festis spectare, conuiuio accipi, cottabo ludere, Sybarissare. Gregorius Theologus ad Basilium simili tropo mensam luxu redundantem, Alcinoi dixit, ou)x w(s2 lwtofa/gou peni/an, a)ll' w(s2 a)lkino/ou tra/pezan, id est, Non ad lotophagorum inopiam, sed Alcinoi mensam.

Sybaritica calamitas.

*subaritikh\ sumfora\, id est, Sybaritica clades. Stephanus tanquam prouerbium notauit. Porro, quemadmodum Sybaritae perierint, idem narrat ad hunc modum. Oraculum huiusmodi acceperant:

*eu)/daimon suba/rita, paineu/daimon, su\men ai)ei\
*en qali/h|si qew=n timw=n ge/nos2 ai)e\n e)o/ntwn,
*eu)= t' a)\n dh\ pro/teron qnhto\n qei/oio sebi/zh|
*thni/ka soi po/lemo/s2 te, kai\ e)mfu/lios2 sta/sis2 h(/cei..

Felix omnino felix Sybarita futurus,
Dum rebus laetis venerabere numina diuum.
At, simul atque illis mortalis homo anteferetur,
Tum veniet bellumque tibi, atque domestica turba.

Euenit deinde, vt Sybirita [sic] quispiam seruum loris caederet in agro, qui, cum ad numinis aram confugisset, nihilominus persequente domino caedebatur. Quod vbi vidit sibi nihil profuisse numinis reuerentiam, protinus ad monumentum patris herilis confugit, atque ibidem religione commotus herus, destitit a caedendo. Itaque, iuxta dei responsum, a Crotoniatis euersi sunt Sybaritae. Aelius Lampridius in vita Heliogabali, scribit, eos eodem anno periisse, quo missum ex oleo, et garo reperissent: quem ob id Sybariticum

vocabant, vt modo diximus. Caeterum de Sybaritarum luxu, deque calamitate, permulta retulit Athenaeus libro duodecimo, si cui haec non satis faciunt. Quadrabit adagium in eos, qui neglectu deorum, aut ob intemperantem luxum, subuertuntur.

Sybaritae per plateas.

*subari/tai dia\ platei/as2, id est, Sybaritae per plateas. Contra fastuosius ingredientes per viam, seseque velut ostentantes. Sumtum adagium a fastu, luxuque Sybaritarum. Africanus in oratione, quae Cestis inscribitur: Sed enim, inquit, Sybaritae fastu praeturgidi. Venustius erit, si paulo longius detorqueatur: veluti, si de homine insolentius se gerente, aut arrogantius de se loquente, aut de stylophaleratiore, dicas: subari/ths2 dia\ platei/as2. Cognatum est illi, quod alio dictum est loco, a)reiopagi/ths2. Refertur adagium a Suida, atque Zenodoto.

Syracusana mensa.

*surakousi/a tra/peza, id est, Syracusana mensa, praelauta, atque opipara dicebatur. Syracusani enim, vt erant olim opibus florentissimi, ita voluptatibus, ac deliciis addictissimi. Lucianus in dialogo Simili, ac Polystrati: kai\ tra/pezai, inquit, u(pe\r ta\s2 e)n sikeli/a|, id est, Ac mensae Siculis lautiores. Athenaeus libro duodecimo: diabo/htoi de/ ei)sin e)pi\ trufh=| kai\ ai( tw=n sikelw=n tra/pezai, id est, Celebres sunt ob delicias et Siculorum mensae. Addit, ex Clearchi auctoritate, Siculos dicere, apud se mare quoque dulce esse, quod gaudeant eduliis, quae mare porrigit. Meminit Siculae mensae Diogenes in epistola quadam ad Aristippum. Item Aristides in Pericle. Denique Strabo libro sexto, et haec, aliaque plura commemorat. Plutarchus in vita Niciae ex Diphilo refert, paxu\s2, w)nquleume/nos2 ste/ati sikelikw=|, id est, Pinguis, et abdomine Siculo stercoratus, siue saginatus: quod miramur, quare Latinus interpres vertendum putarit, Delibutus, cum o)/nqos2 significet stercus bubulum, vtilissimum agrorum laetamen. Plato in epistola quadam ad propinquos Dionis, negat sibi felicem illam vitam, in Siculis, Italicisque mensis, ac reliquis voluptatibus sitam, vnquam placuisse. De Syracusanorum luxu meminit et Aristoteles in Politia eius gentis, addens, Dionysium minorem nonnunquam ad nonagesimum vsque diem ebrium perseuerasse, atque ob eam rem coecutientibus, ac vitiosis oculis fuisse. Narrat Theophrastus, apud Athenaeum amicos illius, et compotores, in conuiuiis assimulare solitos, non videre sese vel cibos, vel calices appositos: videlicet, ad eum modum adulantes regi coecutienti, Vnde dionusioko/lakes2 sunt appellati. Apud eundem Aristophanes e)n daitaleu=sin.

*all' ou) ga\r e)ma/qete tau=ta e)mou= pe/mpontos2,
*all' ma=llon pi/nein, e)/peit' a)/|dein kakw=s2..

*surakousi/wn tra/pezan subari/tidas2 t' eu)wxi/as2, id est, Atqui haec quidem me duce non didicistis, verum bibere potius, deinde male canere, Syracusanorum mensam, Sybariticaque conuiuia. Item Plato de Rep. tertio, *surakousi/an de\, w)= file, tra/pezan, kai\ sikelikh\n poikili/an o)/you, w(s2 e)/oikas2 ou)k ai)nei=s2, id est, Syracusanam, amice, mensam, et Siculam in obsoniis varietatem non videris approbare. Athenaeus libro 14. citat Cratinum, qui praelautam culinam, ac bene fumantem, ac suauiter olentem describens, ita loquitur:

*oi)kei= tis2, w(s2 e)/oiken, e)n tw=| xa/smati
*libanwtopw/lhs2, h)\ ma/geiros2 sikeliko\s2.

Habitare mihi hoc videtur aliquis in specu,
qui thura odora vendit, aut Siculus coquus.

Apud eundem mox Aristophanes quoque laudat Siculos coquos, vt arte condiendi praestantes. Verum his temporibus Siculi frugalitatem Hispanicam, et Italicam sic imitantur, vt propemodum superent, huiusque prouerbii gloriam plane perdiderunt Quanquam Athenaeus in Dipnosophistis, inter opiparas mensas etiam Italicas recenset. At his sane temporibus priscam illam frugalitatis laudem sibi vindicarunt, quemadmodum et Graeci ad pristinam illam temulentiae gloriam postliminio redierunt. Vnde Faustus Aurelianus, Foroliuiensis, poeta, non solum laureatus verumetiam Regius, atque etiam si diis placet, Regineus, vetus congerro meus, qui plus quam triginta iam annos in celeberrima Parrisiorum Academia poeticen docet, in carmine, quod de pauimento Parrisiensi inscripsit, adagionem in Anglos, deriuauit:

Spithama vitae.

*spiqamh\ tou= bi/ou, id est, Spithama vitae, hoc est, modus vitae perpusillus. Prouerbialis est figura, mutuo sumpta a rerum mensoribus, apud quos Spithama, seu palmus digitos duodecim continet, quantum ferme longissimo digitorum porrectu complecti licet. Quin hodie quoque pusillum homunculum palmum, aut pugillum hominis appellant idiotae nostrates. Translatum a fabris, qui quatuor digitis coniunctis metiuntur materiam. eam mensuram appellat palaestram. interdum diducta manu a summo pollicis, vsque ad summum digiti medii, quam vocant spiqamh\n. Refertur adagium a Diogeniano.

Noua Hymettia, falerna vetera.

MACROBIVS libro Saturnalium septimo: Cur Disari mel, et vinum diuersis aetatibus habentur optima? Mel, quod recentissimum: vinum, quod vetustissimum. Vnde est et illud prouerbium, quo vtuntur gulones: Mulsum, quod probe temperes, miscendum est nouo Hymettio, Falerno vetulo. Quod adagium non videmus vbi nobis possit vsui esse, sed tamen adscripsimus, ne nihil omnino de popinis mutuati videremur. Nisi forte placeat eo torqueri, vt dicamus, e diuersis rebus quaedam optime conflari.

Qui multa rapuerit, pauca suffragatoribus dederit, saluus erit.

AELIVS Lampridius in vita Alexandri Seueri. Idem, inquit, addebat sententiam de furibus notam, et Graece quidem, quae Latine hoc significat. Qui multa rapuerit, pauca suffragatoribus dederit, saluus erit. Quae Graece talis est:

Admonet adagium, (id quod nostris quoque temporibus vulgo factitant fures non omnino stupidi) non nisi magnis praedis iniiciendam manum, vt supersit, quo iudicem, si forte sit opus, corrumpant, atque exoculent. Caeterum, qui parua tollunt, deprehensi pendent, vt pote quibus nihil sit, quod impertiant praefectis.

In simpulo.

M. TVLLIVS libro de legibus tertio, agens de lege tabellaria, hoc est, de iure ferendorum per tabellam suffragiorum, Et auus quidem noster, inquit, singulari virtute in hoc municipio, quoad vixit, restitit M. Gratidio, (cuius in matrimonio sororem, auiam nostram, habebat) ferenti legem tabellariam. Excitabat enim fluctus in simpulo, vt dicitur, Gratidius, quos post filius eius Marius in Aegaeo excitauit mari. Hactenus Cice. Quantum igitur coniectura consequi licet, in simpulo fieri dicebatur quod vel clanculum, vel in re minuta, atque humili fieret. Est enim simpulum, auctore Festo, vas paruum, non dissimile cyatho: vnde mulieres, rebus diuinis deditae, simpulatrices vocantur. M. Varro scribit, vas esse minutim fundens, in cuius locum successerit Epichysis: vnde veteres res minutas, nulliusque pretii simpularias appellabant. Plinius libro 35. capite 12. In sacris quidem etiam inter has opes non myrrhinis, crystallinisve, sed fictilib. prolibatur simpulis innocentius. Attestatur et M. Varro, cum apud Nonium et Marcellum ait, deos ipsos vili simpulo inuitari. Item Apuleius. In hodiernum, inquit, populus Romanus diis immortalibus simpulo, et Catino fictili sacrificat. Sunt qui pro Sympulo legant Sympuuium, cuius meminit Iuuenalis satyra 6.

- Aut quis
Sympuuium ridere Numae, nigrumque catinum,
At Vaticano fragiles de monte patellas
Ausus erat.

M. Tullius in Paradoxis. Quid autem Numa Pompilius? minusne gratas dijs immortalibus capedines, ac fictiles vrnulas fuisse, quam delicatas aliorum pateras arbitramur? Polemon apud Athenaeum lib. 2. tradit, ad ipsius etiamnum aetatem Graecos quosdam bibere solitos ex fictilibus, velut Argiuos in publicis conuiuijs, ac Lacedaemonios in festis, aut epinicijs, aut nuptijs virginum. Proinde non absurdum videtur, si quis existimet sumptam allegoriam a puerorum lusu, quo solent per fistulam angustam in simpulum inflantes, quasi fluctus quosdam, et aquae strepitum excitare.

Proteo mutabilior,

*prwte/ws2 poikilw/teros2, id est, Proteo mutabilior, in vafrum, et versipellem competit. Lucianus in sacrificijs, Iouem poikilw/teron au)tou= prwte/ws2 appellat, quod se subinde in alias, atque alias formas transfiguraret. Plato in Ione, *all' a)texnw=s2, w(/sper o( prwteu\s2, pantodapo\s2 gi/gnh|, strefo/menos2 a)/nw, kai\ ka/tw, id est, Sed prorsus, Protei in morem, in omnem speciem verteris, sursum, ac deorsum teipsum distorquens. Horatius in eos, qui facile vertunt sententiam.

Protea vocat tergiuersantem et quem Graeci vocant dusfw/raton, id est, Deprehensu difficilem. Porro fabulam Protei notiorem arbitramur, quam vt hic sit recensenda. Exstat apud Homerum Odysseae 4. et apud Maronem quarto item Georgicon. Simili figura diceretur et Vertumno inconstantior Nam hic deus in omnigenam speciem sese variat, vnde et nomen reperit apud Latinos. Horatius:

Huius meminit Ouidius, describens quemadmodum, amans Pomonam deam, alias subinde formas assumpserit. Et eu)metabolw/teros2 e)mpou/shs2, id est, Empusa mutabilior. Cuius mentionem fecit Lucianus in commentario De saltationibus: *idois2 t' a)\n ou)=n a)utou\s2 pro\s2 to\n a)uto\n kairo\n w)ke/ws2 diallatome/nous2, kai\ au)to\n mimoume/nous2 to\n prwte/a. ei)ka/zein de\ xrh\ kai\ th\n e)/mpousan th\n e)s2 muri/as2 morfa\s2 metaballome/nhn, id est, Videbis igitur ipsos eodem in tempore subito in aliam transfigurari speciem, atque ipsum referre Proteum. Quin et Empusae exemplum conferre oportet, quae sese in innumerabiles vertit formas. Meminit huius Aristophanes in Ranis:

*kai\ mh\n o(rw= nh\ to\n dia\ qhri/on me/ga.
*poi=o/n ti; deino\n pantodapo\n gou=n gi/gnetai.
*to/te me\n bou=s2, nuni\ d' o)reu\s2, to/te d' au)= gunh\
*wraiota/th ti\s2. pou= e)sti\; fe/r' e)p' au)th\n i)/w.
*all' ou)k e)/t' au)= gu/nh' stin, a)ll' h)/dh ku/wn.
*empousa toi/nun g' e)sti\

At maximam profecto video belluam.
Qualem? Nouam, quae in cuncta subito vertitur,
Modo bos, modo autem mula, rursum faemina
Pulcherrima. Age vbi est? recta ad illam iam feror.
At rursus haud est mulier, imo iam canis.
Empusa proinde est.

Interpres adscribit. Empusam spectrum quoddam esse, quod ab Hecate soleat emitti videndum miseris, et calamitosis. Id subinde consueuit aliis, atque aliis formis exhibere sese. Quidam existimant meridianis horis apparere solitum iis, qui parentant manibus. Sunt, qui hanc ipsam, Hecaten affirment esse, narrant autem, vno videri pede, vnde et nomen inditum putant e)/mpousan, oi(onei\ e(ni/poda, Demosth. ait Aeschynis matrem, cui ipse Leucothoae nomen mutasset, appellatam fuisse Empusam, eo quod quaestus gratia quiduis et faceret, et pateretur.

Amicus magis necessarius, quam ignis, et aqua.

*anagkaio/teros2 puro\s2, kai\ u(/datos2 o( fi/los2, id est, Amicus magis necessarius, quam ignis, et aqua. Hyperbole proverbialis, admonens neminem esse tam diuitem aut potentem, quin opus habeat amicorum officiis. Quemadmodum enim citra ignem et aquam non constat hominum vita, ita nec sine consuetudine atque opera familiarium, quos ob id ipsum Latini necessarios vocant, vt amicitiam necessitudinem. Innuit adagium, duo quaedam maxima commoda colligi ex amicitia, voluptatem et vsum. Nihil est enim neque iucundius igni, neque vtilius aqua. Quamobrem scripsit Horatius:

Recensetur adagium a Plutarcho commentario, quem inscripsit, Quo pacto sit dignoscendus assentator ab amico: *kaq' o( dh\ kai\ le/getai, puro\s2 kai\ u(/datos2 o( fi/los2 a)nagkaio/teros2, id est Quapropter dicunt etiam, amicum igni quoque, et aqua magis necessarium esse. Exstat et apud Aristot. in

Moralibus, et apud Ciceronem in Laelio. Hodieque vulgus indoctum habet in ore, quod est verissimum. Tolerabilius viui sine pecuniis, quam sine amicis.

Lupus circum puteum chorum agit.

*lu/kos2 peri\ to\ fre/ar xoreu/ei, id est, Lupus circum puteum chorum agit. In eos dicetur, qui sumpta inaniter opera, spe sua frustrantur. Aiunt enim lupo morem esse, vt si quando sitiat, nec tuto se possit demittere, circum puteum oberret, frustra inhians aquae, quam non possit contingere. Sunt, qui paroemiam inde ductam existiment, quod aliquando veniat vsu, vt lupus pecudem aliquem, aut hominem insectetur: qui posteaquam se in puteum quempiam altiorem metu demiserit, obambulat ille, velutique saltantium in modum, in orbem circumagitur, praedae cupiditate, qua tamen potiri non queat. Plutarchus in commentario, cui titulus, Quomodo possit adulator ab amico dignosci: w(=| xrw/menoi prosapollu/ousin a)utou\s2, th\n peri\ to fre/ar o)/rxhsin a)texnw=s2 o)rxou/menoi, id est, Qua qui vtuntur, seipsos quoque in perniciem adducunt, re vera saltationem illam circum puteum saltantes. Loquitur autem de dicacitate intemperanti, et virulenta, qua fit, vt nec illis quidquam vtilitatis afferamus, in quos dicimus, et nobis ipsis maximum malum conciliemus. Refertur adagium a Zenodoto, Suida, Diogeniano.

Lydius currus.

*lu/dion a(/rma, id est, Lydius currus. Hoc scommate notabantur, qui in certamine quopiam longe caeteris essent inferiores et para\ lu/dion a(/rma qe/eis2, id est, Iuxta Lydium currum curris. Plutarchus in libello, quem inscribit, De dignoscendo assentatore ab amico, *to\n de\ krei/ttona tremei kai\ de/doiken, ou) ma\ di/a para\ lu/dion a(/rma pezo\s2 oi(xneu/wn, a)lla\ para\ xruso\n e)fqo\n, id est Caeterum superiorem metuit, ac veretur, non hercle ad currum Lydium pedes ingrediens, sed ad aurum purum. Refertur adagium a Diogeniano. Quidam ad Pelopem Lydum referunt, qui suo curru vicerit Oenomaum socerum, in quib. est Gregorius Nazianzenus, sic vsurpans, vt dicat, se tanto esse inferiorem eximiis Basilii virtutibus, quantum pedes abest a Lydio curru. Effertur et ad hunc, vt diximus, modum paroemia: *para\ lu/dion a(/rma qe/ein. id est, Praeter Lydium currum currere: aut, iuxta Lydium currum, vt pedes intelligatur certare cum Lydio curru velocissimo, quod quidem certamen nimis inique comparatum videatur. Achilles apud Euripidem in Iphigenia Aulidensi, pedestri cursu certat cum quadriga, et vincit. Plutarchus in vita Niciae e Pindaro allegat. *ou) ga\r ma\ di/a, inquit, para\ lu/dion a(/rma pezo\s2 oi)xneu/wn, o(/s2 fhsi pindaros2, id est, Non enim per Iouem iuxta Lydium currum pedes incedens, vt inquit Pindarus. Herodotus lib. 1. tradit olim Lydios prae caeteris equitatu valuisse, nec aliter fere nisi ex equis pugnare.

Cinclus.

*ki/gkloi, id est, Cincli, rusticano proverbio dicebantur praeter modum pauperes, quibus neque domus esset, neque quidquam, quod suum possent dicere. Qualem Catullus describit Furium, cui neque villula fuerit, neque domus, neque arca. Cinclus enim auis quaedam est imbecillis, atque inualida, ita vt non possit ipsa sibi proprium

nidum parare, proinde oua nidis supponit alienis. Vnde et rustici verterunt in adagionem, vt mendicos, et errones Cinclos vocent. Auctor Aelianus lib. De naturis animantium 12. Quod genus homines Graeci a)nesti/ous2 vocant, hoc est, expertes penatium. Suidas tradit, Cinclum auem esse maritimam, gracilem, nulloque ferme corpre, cui peculiare sit clunium pennas subinde mouere, vnde et nomen additum seisopugi/di, nimirum ab agitatione caudae: Eam proverbio fecisse locum, quo Menander sit vsus in Thaide?

Quae sub alis sunt.

*ai( u(po\ ma/lhs2 pra/ceis2, i. Facta subalaria, Proverbiali figura dixisse videtur. Plutarchus in commentario, quod inscribitur, Quo pacto sit dignoscendus adulator ab amico: *po/nou, inquiens, kai\ spoudh=s2 a(pa/shs2 a)poleipo/menos2, e)n tai=s2 u(po ma/lhs2 tra/cesin a(profa/sisto/s2 e)stin, id est, Ad laborem, et res honestas segnis, in his rebus, quae sub ala fiunt, nihil recusat. De adulatore loquitur, ad honesta officia tum pigro, tum inutili, ad voluptuaria ministeria prompto, videlicet ad scortum cum fide adducendum, ad comparanda obsonia, ad instruendum conuiuium. Equidem opinamur, ob id adulationi sub alis sedem datam esse, quod hae corporis partes titillationem praecipue sentiant, siue ob cutis tenuitatem, siue quod insolitus nobis earum contactus partium; siue quod is locus venulas habeat, quibus frictu calefactis, eiusmodi nascatur delectatio. Aristoteles sectione 35. problem. 2. indicat, sub alis potissimum, ac sub pedum vestigiis fieri titillationem, coniectans in causa esse, vel quod ibi cutis sit mollior, vel quod contactus sit insolens, quod idem vsu venit in auribus. Quid autem aliud est adulatio, quam aurium pruritus quidam et gargarizatio? Vnde Lucianus in dialogo quodam Charontis, Menippi, et Mercurii, philosophum quempiam omnibus exuens vitiis, e(\n e)/ti to\ baru/taton u(po\ ma/lhs2 e)/xei. ti/ w)= me/nippe; kolaki/an w)= e(rmh=, polla\ e)n tw=| bi/w=| xrhsimeu/sasan au)tw=|. id est, Vnum quiddam adhuc sub alis gestat, quod est omnium grauissimum. Quidnam, Menippe? Adulationem, Mercuri, quae illi plurimum attulit emolumenti in vita. Nisi si quis malit u(po\ ma/lhs2, ita dictum, vt alibi Lucianus dixit, u(po\ ko/lpou, sub sinu, significans eum Veneris vsum, qui non vacat turpitudine. Nam oscula, quaeque supra sinum fiunt, vtcumque cum honestate possunt cohaerere: caeterum infra sinum, ou)de\n u(gie\s2.

Simul sorbere, et flare, difficile.

TRAnio seruus apud Plautum in Mostellaria, obiurgatus est ab hero, quod non maturius redisset. Cum ille se aliubi fuisse, diceret, nec simul apud herum esse potuisse, et illud, quod iussus fuerat, peragere: Si voles, inquit, verbum hoc cogitare, simul flare, sorbereque, haud factu facile est. Commode vtemur hoc adagio, si quando significabimus, negocia quaepiam id genus esse, vt pariter ab iisdem tractari non queant. Veluti, si quis conetur simul et literis, et voluptatibus vacare, simul amoribus et parcimoniae indulgere, simul vxori studiisque satisfacere:

Quemadmodum fieri non potest, vt quis eodem in tempore sorbeat, hausto spiritu, et flet, emisso halitu. Affine videtur huic adagio illud Phocionis ad Antipatrum: *ou) du/nasai/ moi kai\ filw| xrh=sqai, kai\ ko/laki, id est, Non potes me simul et adulatore vti, et amico. Ad haec senarius ille, qui falso Senecae inscribitur:

M. Tullius Philippica 11. Duas tamen res, magnas praesertim, non modo agere vno tempore, sed ne cogitando quidem explicare quisquam potest.

Manum admouenti fortuna est imploranda.

*ta\n xei=ra potife/ronta dei= ta\n tu/xan e)pikalei=n, id est, Manum admouenti fortuna invocanda est. Admonet adagium, ita fidendum esse diuino auxilio, vt nihilo segnius, quantum in nobis est, etiam ipsi nostra adnitamur industria, alioqui non adiuturos superos inertium, ac desidiosorum vota. Plutarchus in Apophthegmatis Lacedaemonicis, refert, apud eam gentem deos, deasque omnes hastatos fingi solere: Venerem etiam ipsam armis indutam, tanquam ne illi quidem otium agant, sed bellicis studiis exerceantur: Addunt, inquit, et proverbium:

In eandem sententiam Pindarus in Nemeis: *pro\s2 a)/kron a)reta=s2 h)=lqon oi(/te po/nwn e)geu/santo, sun\ qeou= de\ tu/xh|, id est, Ad summum virtutis apicem pervenerunt, qui gustarunt labores, non autem sine dei fortuna. Proinde nec ita fidendum industriae, vt diuinam opem negligamus, nec ita rursum pendendum ab illa, vt nostrum praetermittamus officium. Allusisse videtur huc Aeschyl. in Persis:

*egw\ de/pou
*dia\ makrou= xro/nou ta/d' h)/uxoun e)kteleuth=sai qeou\s2,
*all' o(/tan speu/dh| ti\s2 au)to\s2, x' w( qeo\s2 suna/ptetai.

Plurimo iam tempore a deis
Optaueram haec vt dextra conficerent mihi, at
Vbi vigilas ipse, dii quoque admouent manum.

Nonnulli, quorum est Suidas, adagionis originem ad apologum referunt. Rusticus quidam, cum plaustrum haereret in limo, otiosus invocabat Herculem. At ille, adstans, Admoue, inquit, manum rotae, ac stimula boues, itaque deum invoca:

M. Tull. Tuscul. quaest. lib. 1. Sed hic quidem, quamuis eruditus sit, sicut est, haec magistro concedat Aristoteli, canere ipse doceat. Bene enim illo proverbio Graecorum praecipitur,

Hactenus Cicero. Est autem senarius iambicus, admonens, vt quarum rerum sumus periti, in his dumtaxat disputandis, tractandisque versemur: quarum vero sumus rudes, eas doctioribus concedamus, neque professionem alienam nobis vindicemus, neque in messem alienam mittamus falcem, neve sutores vltra crepidam iudicemus. Apud Aulum Gellium Plato ex Euripide citat, sed in sensum nonnihil diuersum a Ciceroniano; nempe suo quemque vitae instituto, studioque impensae delectari, quod in eo se laudem aliquam assecuturum confidat. Accidit, inquit, illis illud Euripidis: Qua in re clarus quisque est, ad eam properat, et diei partem illi plurimam impertit, in qua ipse se exsuperet, contra, in qua stupidior ac nihili sit, inde effugit, eamque contemnit. Porro versus, quem Latine refert M. Tullius est apud Aristophanem in fabula, cui titulus sfh=kes2. is est eiusmodi:

Quo quidem loco interpres admonet, inter proverbia celebrari. Vsurpauit Stratonicus citharoedus apud Athenaeum libro 8. Qui musico cuipiam, qui prius fuerat holitor, de harmonia cum ipso disputanti, respondit, e)/rdoi tis2 h(\n e(/kastos2 ei)dei/h te/xnhn. Quamquam in editione Aldina legitur a)/doi, pro e)/rdoi. Ad hoc proverbium allusit Horat. ita scribens:

Nauem agere, ignarus nauis, timet: abrotenum aegro
Non audet, nisi qui didicit, dare. Quod medicorum est.
Promittunt medici; tractant fabrilia fabri.
Scribimus indocti, doctique poemata passim.

Huc pertinet illud Pindaricum, quod refert Plutarchus in commentario, quem scripsit, peri\ th=s2 euqumi/as2, *uf' a(/rmasin i(/ppos2, e)n d' a)ro/trw| bou=s2, para\ nau=n d' i)qu/nei ta/xista delfi\s2. ka/prw| de\ bouleu/onti fono\n, ku=na dei/ tla/qumon e)ceurei=n, id est, Equus in quadrigis, in aratro bos. Nauem ocyssime praevertitur Delphinus, apro caedem molienti inueniendus est canis laborum patiens. Videlicet significat, vnumquemque adhibendum ad id, quo valet. Athenaeus lib. 8. Cum Ptolemaeus cum Stratonico citharoedo contentiosius disputaret de citharistica, e(/teron, e)/fh, e)sti\n w)= basileu=, skh=ptron, e(/teron de\ plh=ktron, id est, Aliud est, inquit, rex, sceptrum, aliud plectrum. Et apud Plinium lib. 45. cap. 10. Apelles Alexandro Magno, in officina multa imperite disserenti de pictura, comiter suasit silentium, admonens, illum rideri a pueris, qui colores terebant.

Dedi malum, et accepi.

DEDI malum, et accepi. Boeticum adagium est, quo licebit vti, quoties eiusmodi permutatio videbitur facta, vt malum pro malo sit redditum et par pari relatum: veluti, si quis improbum generum dedisset, ac nurum item improbam recepisset. Recensetur, et explicatur a Plinio iuniore in Epistolis. Caecilius, inquit, Classicus, homo foedus, et aperte malus, proconsulatum in ea parte non minus violenter, quam sordide, gesserat, eodem anno, quo in Africa Marius Priscus. Erat autem Priscus ex Boetica, ex Africa Classicus, inde dictum Boeticorum (vt plerumque dolor etiam venustos facit) non illepidum ferebatur,

Dedi malum, et accepi. Congruet et in eos, qui liberos suos committunt malis praeceptoribus, et recipiunt eos peiores, quam tradiderant. Rursum in eos, qui lacessunt illos, vnde grauius laeduntur. quod vsu venire tradunt iis, qui in Aegypto venantur onagros. Nam animal lacessitum, frequenter calcitrando, lapides missos retorquet in iaculantes, tanto impetu, vt pectora insequentium penetrent, aut caput fractis ossibus displodant. Vnde et in instrumento bellico nomen inditum. Auctor Ammianus li. 23.

Carpet citius aliquis, quam imitabitur.

Senarius hic Apollodori pictoris operibus inscribi consueuit, qui primus vmbrarum imitationem inuenit, refertur ad hunc modum, mwmh/setai/ tis2 qa=sson, h)\ mimh/setai. Apte dicetur de re quapiam artis absolutae, atque inimitabili. Porro res egregias multo procliuius est carpere, quam aemulari. Caeterum est elegans prosonomasi/a in duabus vocibus Graecanicis mwmh/setai, et mimh/setai, quae cum sono minime distent, tamen res declarant longe diuersissimas. Huc allusit Plin. lib. 37. cap. 11. Imitati multi, aequauit nemo. Theognis in eandem sententiam:

*mwmeu=ntai [note of the transcriber: In the print: *mwmeu=nntai] de/ me polloi\ o(mw=s2 kakoi\ h)de\ kai\ e)sqloi\,
*mimei=sqai d' ou)dei\s2 tw=n a)so/fwn du/natai.

Carpunt me plures docti indoctique, imitari
Nos indoctorum de grege nemo valet.

In foribus adesse.

*peri\ ta\s2 qu/ras2, id est, In foribus adesse, dicitur allegoria prouerbiali, quod instat, iamque in proximo est. Plutarch. *puretou= peri\ qu/ras2 o)/ntos2, id est, Cum febris in foribus adest.

Alia Lacon, alia asinus illius portat.

*alla\ me\n la/kwn le/gei, a)lla\ de\ la/kwnos2 o)/nos2 fe/rei, id est, Alia quidem Lacon dicit, alia Laconis asinus portat. Effertur apud quosdam et ad hunc modum paroemia: a)lla\ me\n leu/kwn, a)/lla de\ leu/kwnos2 o)/nos2 fe/rei, i. Alia Leucon, alia Leuconis asinus portat. In eos dicebatur, quorum oratio dissentiret a factis. Natum aiunt ab huiusmodi quodam euentu. Agricola quispiam, nomine Leucon, solitus est vtres melle plenos storeis obuoluere. Rogatus autem ab exactoribus vectigalium, quidnam portaret, ordeum se portare respondebat, videlicet, quo minus pecuniae persolueret. Sed, cum euenisset aliquando, vt lapsus in terram asinus onus effudisset, accurrerunt exactores, in reponendis sarcinis auxilio futuri. Verum, vbi interim cognouissent, mel in vtribus esse, non ordeum, Leuconem obtorto collo abduxerunt, tanquam qui se debito vectigali fraudasset. Atque illud ridentes addiderunt, Alia Leucon, alia portat asinus. nam in nonnullis codicibus, Dicit, non additur, atque ita, nostra sententia, dictum festiuius redditur. Ea vox postea versa est in adagionem. Refertur a Zenodoto, et a Diogeniano.

Corpore effugere.

CORPORE effugere, est, periculum iam imminens, ac pene premens, arte quadam declinare. Translatum a gladiatoribus, ictum modico

corporis flexu fallentibus. M. Tullius in Catilinam inuectione prima: Quot ego tuas petitiones, ita coniectas, vt vitari posse non viderentur, parua quadam declinatione, et, vt aiunt, corpore effugi. Hactenus Cicero. Itaque, quoties aliquem discrimine quam minimo a periculo abfuisse significabimus, corpore declinatum malum dicemus. Minus enim periclitantur, qui moenibus, aut alio quopiam obiectu defenduntur: verum, qui nudi telis obiecti, nihil habent, quo se tueantur, nisi commodo corporis deflexu, ii demum in extremo periculo versari videntur. Pene diuersa figura dixit Catullus:

De alieno ludis corio.

DE alieno corio ludere, prouerbio dicuntur, qui securius agunt, sed alieno periculo. Sumpta allegoria vel a coriariis, vel ab apologo quopiam, vel a seruis, qui, si quid peccatum sit tergo dant poenas. Apuleius in Asino aureo libro septimo. Quod si quomodo caeteri latrones persenserint, non rursus recurres ad asinum, et rursum exitium mihi parabis. Reuera ludis de alieno corio. Verba sunt asini: puellam accusantis, quod cum prius illius culpa fuisset in discrimen adductus in fuga, nunc denuo committat, vt sit rursum fugiendum, idque suo potissimum periculo. Allusum est autem ad asini corium, quod mortuis detrahitur. Est simile quiddam et apud Plautum, De meo tergo degitur corium, id est, res meo fit periculo. Neque dissimile, quod refert Festus, Pro scapulis, id est, pro periculo plagarum. Non admodum abludit ab hac forma, quod Seneca iocatur in Declamationib. Cicero patri de corio Cestii satisfecit. Nam is Cestius erat ex eorum numero, qui contemnebant Ciceronis ingenium. hic, cum forte accumberet in eodem conuiuio cum Cicerone, M. Tullii filio, qui tum Asiam obtinebat, et, submonente quopiam e famulis, cognitum esset, eum esse Cestium, cuius iudicio nihil sciret M. Tullius: illico sublatus e conuiuio, iussus est flagris caedi. Circumfertur apud nostratium vulgus non absimile huic prouerbium, Ex alieno tergore lata secari lora. Quo quidem significant, vnumquemque minus esse parcum in alieno, quam in suo. Tertullianus in libello De pallio, secus aliquanto vsurpauit: Hoc soli Chamaeleonti datum, quod vulgo dictum est, de suo corio ludere. Sentit, Chamaeleontem pro suo arbitrio vertere colorem cutis.

In herba esse.

VBI spem immaturam indicamus, ac longius adhuc abesse, vt consequaris, in herba esse dicimus. Sumpta metaphora a segetibus, teneris adhuc, et herbescentibus, de quibus nihil adhuc certi sibi possit agricola polliceri, propterea quod plurimi casus solent incidere, qui non sinant cultorem optato potiri. Verum vbi iam demessam segetem in horrea conuexit, tum demum vtcunque tutum est bene sperare. Ouidius in epistola Helenae ad Paridem:

Sed nimium properas, et adhuc tua messis in herba est,
Haec mora sit voto forsan amica tuo.

Cornelius Tacitus in dialogo De oratoribus, in herba dixit, pro eo, quod est, momentaneum, moxque periturum, quia ante tempus decerptum. Agit illic de plausu, qui datur poetis recitantibus sua carmina. Omnis, inquit, illa laus intra vnum, aut alterum diem, velut in herba, vel flore, praecepta, ad nullam certam, et solidam peruenit frugem, nec aut amicitiam inde refert, aut clientelam, aut mansurum in animo cuiusquam beneficium, sed clamorem vagum, et voces inanes, et gaudium volucre.

In alieno foro litigare.

PROVERBIVM resipit haec quoque figura, In alieno foro litigare, pro eo, quod est, in re noua, cuique nondum assueueris, versari. Habent enim diuersa fora diuersas litium formulas, variasque tractandarum causarum rationes: quarum qui rudis sit, is, tanquam hospes in peregrina regione, multa desideret necesse est. Martialis in praefatione libri duodecimi, Accipe ergo rationem, in qua hoc maximum, et primum est, quod ciuitatis aures, quibus assueueram, quaero, et videor mihi in alieno foro litigare.

In seditione, vel Androclides belli ducem agit.

Carmen Heroicum prouerbio celebratum, in homines contemptos, et humiles, qui per occasionem aliquam incidentem, dignitatem sortiuntur. Quemadmodum in rerum tumultu nonnunquam infimi quidam pro tempore regnant. Refertur a Suida, Diogeniano, atque item a Plutarcho in vita Niciae, et apud eundem in commentario, peri\ filadelfi/as2. Effertur etiam ad hunc modum:

Citat idem in comparatione Lysandri, et Syllae, nisi quod illic Aldina editio mendose habet, pa/gkalos2 pro pa/gkakos2. rursum effertur hoc pacto.

Ad hanc sententiam pertinet et illud, Graecis prouerbii [correction of the transcriber; in the print ptouerbii] vice celebratum:

Inter indoctos etiam Corydus sonat.

*en a)mou/sois2 kai\ ko/rudos2 fqe/ggetai, id est, Inter amusos etiam Corydus sonat. Quadrabit in quosdam, qui apud idiotas audent sese velut eruditos venditare, inter doctos alioqui prorsus elingues. Id quod citra metaphoram eleganter extulit Euripides in Hippolyto coronato:

Apud eruditos, qui nihil valent, apud
Plebem imperitam praeeminent facundia.

Corydus, vilissimum auiculae genus, minimeque canorum, strepit tamen vtcumque inter aues mutas,

apud lusciniam canens ferri nequaquam posset. Huc adscribendum arbitramur, quod, vt refert Athenaeus libro sexto, non illepide dixit Philoxenus parasitus, cognomento Pternocopis, in alterum parasitum nomine Corydum: cum enim incidisset sermo, quod turdi magno emerentur, praesente Corydo, de quo rumor erat obscoeni obsequii. At ego, inquit, memini Corydum obolo fuisse aestimatum. Parasitis autem solent indi nomina contemptus. Quanquam hic Corydus narratur in dictis fuisse lepidus. Corydum autem minime canorum esse, testatur et Graecum epigramma, licet a)/dhlon.

*ei) ku/knw| du/natai ko/rudos2 paraplh/sion a)/|dein,
*tolmw=en d' e)ri/sai skw=pes2 a)hdoni/sin,
*ei) ko/kkuc te/ttigos2 e)rei= ligurw/teros2 ei)=nai,
*isa poiei=n kai\ e)gw\ palladi/w| du/namai.

Si corydus cygnum queat aequiparare canendo,
Noctua concertet si philomela tibi:
Coccyx si iactet se voce anteire cicadam,
Tunc ego Palladio par potero esse meo.

Quaeuis terra patria.

Hemistichium est oraculi, quondam redditi Meleo Pelasgo, de victoria consulenti: cuius meminit et Mnaseas, teste Zenodoto, et Dionysius Chalcidensis. Admonet adagium, virum sapientem, ac bonum, vbicunque gentium vixerit, felicem esse. Vnde et Socrates, interrogatus, cuiatis esset, kosmiko\n, id est, mundanum, se esse respondit. Idem innuit Aristophanes in Pluto, cum ait,

Dicuntur haec a Mercurio, cupiente, vel caelo relicto, in Chremyli iam diuitis adscisci familiam. Vsqueadeo credebat ibi demum esse patriam homini, vbicunque feliciter ageret: illic exsilium, vbi parum commode viueret. Fertur hic quoque versiculus prouerbialis:

Cicero Tusculanarum quaestionum libro quinto, significat esse dictum Teucri, ex tragoedia quapiam. Itaque ad omnem rationem, Teucri vox accommodari potest, Patria est, vbicunque est bene.

Odium Vatinianum.

ODIVM Vatinianum, pro capitali, ac vehementer acerbo. Vatinius, in quem acerrime M. Tullius inuectus est, in tantum odium populi Romani peruenerat, iam detectis illius flagitiis, vt in prouerbium cesserit, Odium Vatinianum. Catullus:

Odium nouercale.

CONSIMILI figura legimus, Odium nouercale, propterea quod nouercis omnibus innatum sit fatale quoddam, et irreconciliabile odium in priuignos. id quod eleganter indicat epigramma Graecum, quod haud grauabimur adscribere. Fertur autem titulo Callimachi, nec illo quidem in lignum auctore.

*sth/lhn mhtruih=s2 mikra\n li/qon e)/stefkou=eros2,
*ws2 bi/on h)lla/xqai, kai\ tro/pon oi)o/menos2.
*h de\ ta/fw| kliqei=sa kate/ktane pai=da pesou=sa.
*feu/gete mhtruih=s2 kai\ ta/fon oi( pro/gonoi.

Quorum carminum elegantiam cum haud nesciremus nos non assecuturos, tamen, quo possent intelligi, vtcunque vertimus,

Exiguo lapidi puer addit serta nouercae,
Mutasse vt vitam, sic ratus ingenium.
At puerum extinguit tumulo haec illapsa. nouercae
Priuigni exanimem vel tumulum fugite.

*exqra\ ga\r e)piou=sa mhtruia\ te/knoi+s2
*toi=s2 pro/sq', e)xi/dnhs2 ou)de\n h)piote/ra.

Perdidisti vinum infusa aqua.

Verba sunt Polyphemi ex tragoedia Aristii, cui titulus Cyclops, teste Chamaeleonte in Satyris. Sic enim increpat Vlyssem, vinum aqua temperantem. Antiquitus merum bibebant, non sine noxa, donec Staphilius, Sirrheni filius, ostendisset vinum aqua diluere. Nam huius hoc inuentum, teste Plinio libro 7. Dicetur in eos, qui in initio quaedam recte faciunt, deinde, quamvis leui de causa, benefacta malefactis subuertunt. Vlpianus apud Athenaeum, in eum, qui balli/zousin dixerat, pro kwma/zousin, idque barbare, *su\ de\ h(mi=n e)k gh=s2 subou/ras2 o)/noma pria/menos2, a)pw/lesas2 to\n oi)=non, e)pixe/as2 u(/dwr, id est, Tu vero nobis ex terra subulca vocabulum mercatus, perdidisti vinum, infusa aqua. Cyclops enim, vt barbarus ac temulentus, (talem inducit etiam Homerus) sic existimat vinum aqua corrumpi: cum e diuerso, sapientum iudicio, reddatur melius, ac salubrius. Vnde et Plato admonet, vt Bacchum, temulentum Deum, Nymphis sobriis deabus temperemus. Idem docet epigramma Graecum Meleagri, id est huiusmodi:

*ai) nu/mfai to\n ba/kxon, o(/t' e)k puro\s2 h(/laq' o( kou=ros2
*ni/yan, u(pe\r te/frhs2 o)/rti kulio/menon.
*tou)/neka su\n nu/mfais2 bro/mios2 fi/los2. h)\n de/nin ei)/rgh|s2
*mi/sgesqai, de/ch| pu=r e)/ti kaio/menon.

Bacchus, vt e flammis puer exsiliisset, in vndis
Tinxerunt Nymphae sordidum adhuc cinere,
Hinc iunctus Nymphis est Bacchus gratus: at ignem
Ardentem capies, hunc nisi miscueris.

Quanquam vinum largius dilutum illud habet noxae, quod in posterum diem grauius dolet caput, qui biberit, quam si merum bibisset. Aristoteles id esse putat in causa, quod vinum per se crassius, accessione aquae factum subtilius, citius penetrat angusta capitis foramina: meri noxam, cuius adhuc multam vim obtinet, eodem transmittens: praeterea concoctu difficilius est.

Abiecit hastam. *ri/yaspeis2.

HASTAM abiicere, dicitur vtique prouerbiali figura, qui causae suae diffisus, abiicit animum, ac desinit contra conari. Cicero pro L. Murena,

Vides ne tu illum tristem, demissum? Iacet, diffidit, abiecit hastam. Graecis item prouerbiali conuicio dicuntur r(iya/spides2, ignaui, ac timidi, quique in acie locum deserunt, ac clypeum abijciunt: quo probro notatus est Demosthenes. Lucianus in Ioue Tragoedo: *kai\ dh=lo/s2 e)stin a)por)r(i/ywn th\n a)spi/da, id est, Ac plane videtur scutum abiecturus. Vsque adeo vero probrosum habebatur antiquitus clypeum abijcere, vt Lacedaemonij Archilochum e finibus suis iusserint excedere, quod scripsisset, satius esse clypeum abijcere, quam interire, teste Plutarcho in Apophthegmatis Laconicis. Id Archilochi distichon refertur ab Aristophane in fabula, cui titulus ei)rh\nh, estque huiusmodi:

*aspi/di me\n sai|+wn tis2 a)ga/lletai, h(\n para\ qa/mnw|
*ento\s2 a)mw/mhton ka/llipon ou)k e)qe/lwn.

Scuto aliquis gaudet Saiorum, ego quod bene pulchrum
Deserui nolens inter opaca rubi.

Interpres admonet, Saios esse Thraciae populos, aduersus quos bellans Archilochus, fugerit abiecto clypeo. Cuius exemplum postea secutus est Demosthenes, ad dicendum, quam pugnandum, instructior. Notatur apud Aristophanem et Cleonymus hoc nomine, vt in Vespis: *ape/bale th\n a)spi/da. id est, Abiecit clypeum. Quin et Isocrates in oratione, quam scripsit de Pace, declarat, infames olim habitos, qui vel ordinem deseruissent, vel clypeum abiecissent. Idem indicat Aeschines aduersus Timarchum, quod qui non fuisset in bello, aut qui hastam abiecisset, ei non licebat in concione quidquam agere. Postremo Aristoteles lib. Moralium 5. inter ea, quae lex vetat commemorat to\ mh= lipei=n th\n ta/cin, mhde\ feu/gein, mhde\ r(i/ptein ta\ o(/pla. id est, non deserere ordinem, non fugere, non abijcere arma. Et aliquanto post, agens de iniustis, (qui tamen pleone/ktai dici non possunt, quod nihil capiant inde lucri) exempli loco ponit tou\s2 r(i/yantas2 a)spi/das2 di/a deili/as2, id est, qui ob metum, et ignauiam clypeos abiecerunt. Tale quiddam, opinamur subindicat Horatius in Lyricis, cum ait:

Q. Curtius lib. 3. Tum caeteri dissipantur metu, et qua cuique patebat ad fugam via, erumpunt, armaiacientes, quae paullo ante ad tutelam corporum sumpserant, adeo pauor etiam auxilia formidabat. Est aliquoties apud Iul. Caesarem, Abiectis armis. Sed, quo longius receditur a simplici sermone, hoc maior est adagij gratia, veluti, si quis eum, qui non reluctatur turpia suggerenti daemoni, sed statim obsequitur, appellet Rhipsaspidem. Huius prouerbij facta nobis est antea mentio.

Mentiuntur multa cantores.

*polla\ yeu/dontai a)oidoi\. i. Multa mentiuntur cantores. In eos quadrabit, qui ad gratiam loquuntur, et auribus blandiuntur. Inde ductum, quod cantores hoc modo spectantes, vt delectent, ac placeant, pleraque canunt in laudem auditorum falsa. Nihil enim veritate grauius, nihil assentatione suauius. Aristoteles lib. tw= meta\ ta\ fusika\ primo, a)lla\ kata\ th\n paroimi/an, polla\ yeu/dontai a)oidoi\, id est, Sed, iuxta prouerbium, Multa mentiuntur poetae. Est autem, nisi nos fallit memoria, hemistichium Homericum, de citharoedis,

solitis in conuiuio canere. At hoc dictum quosdam vsque adeo mouet, vt prorsus ab omnibus omnium poetarum scriptis abstineant, non minima portione eruditionis.

Accissare.

*akki/zein, id est, Accissare, Graeco prouerbio dicebantur, qui, cum maxime cuperent accipere quippiam, tamen ficte recusabant: qui mos hodie quoque multis durat. Scribunt, Acco mulierem fuisse quampiam notae stultitiae, quae solita sit ad speculum, cum imagine sua, perinde, atque cum alia muliere, confabulari, vt hinc vulgo, quae stultius, aut ineptius aliquid agerent, Accissare dicerentur, et Accus nomine compellerentur. Apparet, illud etiam moribus huius mulieris affuisse, vt recusaret, quae tamen cupiebat, vnde et Accismus, ficta huiusmodi recusatio dicatur. M. Tull. ad Atticum libro Epistolarum secundo. Hoc, opinor, certi sumus, perisse omnia: quid enim a)kkizo/meqa tam diu, id est, quid dissimulamus? Lucianus in libello De mercede seruientibus. *o de\ a)kkizo/menos2, a)/page para\ sou= d' e)gw\; id est, At ille accissans: Aufer inquit: ego ne abs te? Idem in Amoribus: *pa/nta dh\ perielw\n a)kkismo\n, id est, Omni sublato accismo, id est, tergiuersatione. Rursus in eodem sermone, *polu\s2 de\ o( meta\ tw=n a)ndrw=n a)kkismo\s2, id est, Multus autem viris adest accismus. Item Philemon apud Athenaeum libro 13. *ou)k e)st' ou)de\ ei(=s2 a)kkismo\s2, ou)de\ lh=ros2, id est, Nec vllus est Accismus, aut nugatio. Plutarchus indicat, Acco, et Alphito mulieres fuisse, per quas feminae deterrerent pueros a peccando. Vsurpat hanc vocem et Plato in Gorgia: *all' a)kki/zh| w)= kalli/kleis2.

Scytha accissans asinum.

*akkizo/menos2 sku/qhs2 to\n o)/non, id est, Accissans Scytha asinum. Aduersus eos, qui verbis auersantur, quod re cupiunt. Id ad huiusmodi fabulam referunt: Quidam, conspecto asini cadauere, Scythae cuidam, qui forte aderat, dixit, En quod coenes. Ille, primum aspernatus, atque abominatus, postea tamen apparauit, coenauitque. Ita ferme Suidas, et Zenodotus. Hesychius secus effert, sku/qhs2 o)/neion dai=ta, id est, Scytha asininum conuiuium, vt subaudias, reperit: si tamen hic locus apud Hesychium mendo vacat. Nam mutilum esse constat, et fortassis o)/neion dictum est pro vtili: sic, tamen, vt allusum sit ad asinum.

Aut quinque bibe, aut tres, aut ne quatuor.

ATHENAEVS libro decimo, de bibacitate disputans, scribit adagium huiusmodi vulgo fuisse celebratum, h)\ pe/nte pi/nein, h)\ tri/a, h)\ mh\ te/ttara, id est, Aut quinque bibe, aut tria, aut ne quatuor. Praescribit modum diluendi vini. Haec autem temperatura maxime placebat antiquis: vt quinque vini cyathis duo adderentur aquae, aut duobus vnus. Huius rei testem citat Ionem poetam, qui scripserit, vatem quendam Palamedi praedixisse, Graecos nauigaturos, qui cyathos ad vnum biberent. Idem Nicocharem in Amymone, xai=re pe/nte, kai\ du/o, id est, Salue quinque, et duobus. Praeterea Amypsiam, e)gw\ de\ dio/nusos2 pa=sin h(mi=n ei)mi\ pe/nte kai\ du/o, id est, Ego autem Bacchus omnibus vobis quinque et duo. Verum hac de re copiosius aliquanto Plutarchus, tw=n sumposiakw=n, Decade tertia, testans conuiuialibus cantiunculis celebratum fuisse, h)\ pe/nte pi/nein, h)\ tri/a, h)\ mh\ te/ssara, ne

quis temere Plauti verba commutet, nam apud hunc quoque referuntur. Atque in hanc rem iocatur Ariston: Quemadmodum in musica Hemiolii proportio symphoniam reddit diapente, dupla symphoniam efficit, quae dicitur Diatessaron, at eam, quae vocatur Diatessaron, symphoniam esse praeter caeteras hebetem, et obscuram, et epitrito constare. Itidem et in bibendi harmoniis tres esse symphonias vini ad aquam, Diapente, dia\ triw=n, et Diatessaron. Nam Diapente symphoniam ex Hemiolio constituit, si tres aquae cyathi duobus vini cyathis admisceantur. Quod si duobus admisceas duos, dupli proportionem exsistere. Diatessaron harmoniam fore, si vni vini cyatho tres aquae cyathos addideris, atque hic esse epitritum: quae proportio pertineat ad tres magistratus in Prytaneo sapientes ac sobrios, aut ad dialecticos, cum adductis superciliis, de suis anxiis argutiis disputant. Iam, si duos vni admisceas, tonum nasci maxime turbulentum, et vt appellat ipse, a)kroqw/raka, Chordas mouentem non mouendas mentium: propterea quod per hunc nec omnino sobrios esse licet, nec stultitiam mero immergere. Quod si duo tribus addideris, harmoniam exsistere omnium maxime musicam, vt quae somnos inuitet, tranquillitatem, ac summam quietem inducat. His ita per iocum dictis, adiecit Plutarchi pater, priscos Ioui duas addidisse nutrices, Iten et Adrastiam; Iunoni vnam, nempe Euboeam; Apollini duas, Alethiam et Corythalam; Baccho vero plures, quod hunc deum oporteat pluribus nympharum mensuris mansuefactum, ac domitum, moderatiorem, ac mitiorem reddere. Significat autem, vinum multa aqua diluendum. Meminit huius adagii Plautus in Sticho, seruos compotantes inducens. Sed interim, Stratege noster, cur hic cessat cantharus? Vide, quot cyathos hos bibimus. Tot, quot digiti sunt tibi in manu. Cantio est Graeca.

Quanquam hic Plauti iocus non caret suspicione mendi. Quod autem prohibet Graeca cantio, ne quatuor biberet, ad veterum superstitionem pertinet, qua creditum est, impares numeros ad omnia efficaciores esse, id quod Plinius intelligi putat in febribus, dierum obseruatione. Porro de quaternione vitato in poculis, idem libro vigesimo octauo, capite sexto, scribit ad hunc modum: Numerum quoque quaternarium Democritus, condito volumine, et quare quaterni cyathi, sextariive non essent potandi. Huc nimirum allusit Horatius libro Odarum tertio:

Da lunae propere nouae,
Da noctis mediae, da puer auguris
Murenae. tribus, aut nouem,
Miscentur cyathis pocula commodis.
Qui musas amat impares,
Ternos ter cyathos attonitus petet
Vates. tres prohibet supra.
Rixarum metuens tangere Gratia,
Nudis iuncta sororibus.

Id est, Aut tres cyathos, ad numerum [correction of the transcriber; in the print numemerum] Gratiarum; aut nouem, ad numerum Musarum.

Siculus mare.

*sikelo\s2 qa/lassan, id est, Siculus mare, subaudi, prospectat. De iis, qui denuo solicitantur ad subeundum periculum. Natum aiunt a

Siculo quodam, qui, cum ficos naui portans, naufragium fecisset, ac deinde sedens in littore, mare placidum, ac tranquillum videret, velut inuitans ad iterandum nauigationem, dixisse fertur: *oi)=d' o(\ qe/leis2, su=ka qe/leis2, id est, Noui, quid velis, ficos vis. Recensetur ab omnibus ferme prouerbiorum Graecorum collectoribus.

Ficum cupit.

*su=kon ai)tei=, id est, Ficum petit. In eum dicebatur, qui commoditatis alicuius gratia blandiebatur. Inde natum tradunt, quod olim Athenienses agricolis blandiri solerent, vt ab illis ficos praecoquos acciperent, bene ominantes, ac precantes, vt in annum sequentem fici feliciter prouenirent. Rustici vero, posteaquam senserunt ciuium blandiloquentiam eo spectare, vt ficos acciperent, in prouerbium verterunt, vt commodi spe adulantem, ficos petere dicerent. Aristophanes in Vespis:

Longum valere iussit.

*makra\n xai/rein fra/sas2 tai=s2 e)ntau=qa timai=s2, id est, Honoribus, qui hic sunt, longum valere iussis. Ea figura quoties ad rem, non ad hominem, refertur, haud dubie prouerbialis est. Rem igitur, a quo nos abdicamus, ei renunciare dicimur, ac longum valere iubere. Sumta metaphora ab iis, qui discedunt, diutius abfuturi, seu nunquam redituri. Est saepicule apud Lucianum, et item apud alios. M. Tull. in epist. ad Atticum libro 8. At ille, polla\ xai/rein tw=| kalw=| dicens, contulit se Brundusium. Incertum, vtrum de philosopho quopiam loquatur, qui, cum solitus esset multa praeclara de honesto loqui, quod in ipso situm esset, postea, veluti renuncians philosophiae, sibi consuluerit: an de Pompeio, qui Caesarem fugit in Graeciam, incolumitatis rationem habens potius, quam dignitatis. Item Hippolytus apud Euripidem:

Vsurpat Lucianus in Ioue Tragoedo. Idem in Apologia u(pe\r tou= e)n th=| prosagoreu/sei ptai/smatos2 interpretatur prouerbium his quidem verbis, to\ gou=n makra\n xai/rein, to\ mhke/ti frontiei=n dhloi=, id est, Hoc dictum, Longum valere, declarat, nobis non amplius curae futurum. M. Tullius Epistolarum familiarium libro decimo quinto, pro makra\n xai/rein dixit, Nuncium remittere: Virtuti, inquit, nuncium remisisti, delenitus illecebris voluptatis. Eadem forma dicimur Repudiare, aut Renunciare, aut Nuncium mittere iis, quae spreta relinquimus, metaphora sumpta a solemni more diuortii. Quo, qui diuertebat, dicere solet, Tua tibi habe. Sic enim Caius libro vigesimoquarto, titulo secundo de diuortiis, et repudiis, capite Diuortium. In repudiis autem, id est, in renunciationibus, comprobata sunt haec verba, Tuas res tibi habeto: item haec verba, Tuas res tibi agito. His igitur verbis peragebatur diuortium in matrimonio. In sponsalibus autem, inquit, discutiendis, placuit renunciationem interuenire oportere. In qua re haec verba probata sunt: Conditione tua non vtar. Ita Alcmena apud Plautum, Valeas, tibi habeas res tuas, reddas meas.

Huc alludens Cicero in Antonium, Frugi factus est, inquit, illam suas res sibi habere iussit. Apud iureconsultos frequens est Nuncium mittere, quod fit pariter in matrimoniis, atque in sponsalibus, licet diuersa verborum formula, quemadmodum diximus. De rebus animi fiet iucundius, veluti, si quis dicitur ab aulica vita, aliove studio, recedere, de eo sic loquamur, Aulam suas sibi res habere iussit. Philologiam [correction of the transcriber; in the print Philologiae] suas res sibi habere iussit.

Ficus ficus, ligonem ligonem vocat.

Senarius e comoediis Aristophanis in adagionem traductus. Quadrat in eum, qui, simplici et rusticana vtens veritate, rem, vt est, narrat, nullis verborum ambagibus, ac phaleris, obuoluens. Sunt enim apud Rhetores figurae quaedam, quibus fit, vt turpia honeste, aspera molliter, superba modeste, mordacia blande dicantur. At, qui crassiore sunt Minerua, rudius, ac planius eloquuntur, suo quidque nomine signantes. Lucianus in Ioue tragoedo. *egw\ ga\r w(s2 o( kwmiko\s2 e)/fh, a)/groiko/s2 ei)mi, th\n ska/fhn ska/fhn le/gwn, id est, Nam ego, quemadmodum ait Comicus, rusticanus sum, et ligonem ligonem appello. Rursum in praeceptis historiae conscribendae, vult scriptorem, liberum et incorruptum esse, qui rem, vt est gesta, narrans, ficus ficus appellet, ligonem ligonem. Inuenitur ad hunc quoque modum. *ta\ su=ka su=ka le/gw, kai\ th\n ka/rdopon ka/rdopon, id est, Ficus ficus voco, panarium panarium. Aristophanes in Nebulis:

*ou)k a)\n a)podoi/hn ou)d' o)bolo\n a)\n ou)deni\,
*os2 tis2 kale/seie ka/rdopon th\n kardo/phn.

Cardopus, arca panaria. Caeterum poeta facit Socratem nugantem, qui contendat, non esse dicendum ka/rdopon (quemadmodum dicebat Cleonymus) sed kardo/phn, w(/sper kalei=s2, inquit, th\n swstra/thn.

Domesticus testis.

*oi)/koqen o( ma/rtus2, id est, Domesticus testis. Vbi quis ipse sese laudat, quasi domi testem habeat, non aliunde adductum. Huic autem testium generi quam minima fides haberi solet, ac legibus ceu suspecti reiiciuntur. Paulus Pandectarum libro 2. titulo de testibus, capite penultimo. Testes, quos accusator de domo produxit, interrogari non placuit. Rursum Codic. libro quarto, eodem titulo. Etiam iure ciuili domestici testimonii fides improbatur. Lucianus in Ioue tragoedo, *eu)=ge, oi/koqen o( ma/rtus2, fasi\n, id est, Euge, domo adductus testis, vt dici solet. Huc allusisse videtur Seneca ad Lucilium, cum scribit in hunc modum. Expecta me pusillum, et de domo fiet remuneratio. Nisi quis malit illic Dono legere. Sunt Graeci scriptores, qui dicant, hoc adagium conuenire in eos, qui prius mentiti, postea verum confitentur, veluti conscientia adacti, quae pectoris testis est. Sic Plutarchus th\n oi)/koqen kri/sin vocat, animi iudicium, quod non corrumpitur. Nec hinc multum abhorret, quod est apud Marcum Tull. De oratore libro secundo. Tertium vero illud, clamare, contra qua

deceat, et quam possit, hominis est, (vt tu, Carule [reading uncertain: Print faded] , de quodam clamatore dixisti) stultitiae suae quamplurimos testes domestico praeconio colligentis. Domesticum praeconium appellauit, quod ipse suam stultitiam traduceret. Idem in eius libri principio. Quos tum vt pueri refutare domesticis testibus, patre et C. Aculeone propinquo nostro, et L. Cicerone patruo solebamus. Hic simpliciter domesticos testes appellat, propinqua cognatione iunctos. Nihil autem magis domesticum esse potest, quam sua cuique conscientia. Idem M. Tull. Cicero li. Epist. famil. 2. ad Caelium, cuius initium, Raras tuas. Mea vero officia, ei num defuisse tu es testis, quoniam oi)ko/qen o( ma/rtus2, vt opinor accidit Phania. Nam ita legendum suspicamur, tametsi nonnulli lacunam expleuerant his vocibus kwmiko\s2 ma/rtus2, nisi forte pro kwmiko\s2 magis placet, oi)kiako\s2. Idem in oratione pro L. Flacco, Neque in toto Aemonensium testimonio, siue hic confictum est apparet, siue missum domo est, vt dicitur, commouebor. Terentius. Ego hanc domi coniecturam facio.

Boeoticum [correction of the transcriber; in the print Booeticum] ingenium.

BOEOTII apud antiquos male audierunt vulgo, stoliditatis nomine, quemadmodum superius ostensum est. Vnde, quidquid insulsum esset, ac stultum, id Boeoticum dicebant. Lucianus in Ioue tragoedo, a)/groikon tou=to ei)/rhkas2 kai\ deinw=s2 boiwtiko\n, id est, Istud, quod dixisti, prorsus agreste est, et vehementer Boeoticum. Inuenitur, et boiwtiko\s2 nou=s2, id est, Boeoticum ingenium, pro stupido, ac stolido. Horatius in Epistolis:

Plutarchus, ipse Boeotus, cum alijs aliquot locis, tum in commentario de carnium esu, scribit ab Atticis notatos Boeotos, tanquam brutos, et stupidos, ac pingues, idque propter edacitatem, quemadmodum alibi meminimus, quod ea gens magis studuit exercendis corporibus, quam animis excolendis. Vnde, teste Stephano, quidam putauerunt nomen regioni inditum. Idem citat Ephorum, qui scripserit, Athenienses rei nauticae fuisse studiosos. Thessalos equestris, Boeotos corporum exercitamentis, Cyrenaeos, curribus valuisse, Lacedaemonios circa leges fuisse diligentes.

Boeotica cantilena.

*boiw/tios2 no/mos2, Boeotica cantio dicebatur, si quibus rerum initia tranquilla, ac prospera fuissent, posteriora turbulenta, ac tristia. Vnde Sophocles scripsit.

Natum ex historia, nam Boeotii primum liberam, ac pacatam agebant vitam, deinde, mortuo Laio, in varias calamitates inciderunt, vt illorum cantilena a laeto initio in luctum desiisse videatur. Citatur a Zenodoto. Aristophanes in Acharnensibus vsurpare videtur pro cantione rudi, atque indocta.

Boeotica aenigmata.

*boiw/tia ai)ni/gmata, id est, Boeotica aenigmata, dicebantur oblique, atque obscure dicta, quaeque perdifficile perfici possent. Sumptum a fabula

Sphingis, monstri Thebani. Ea proposuit Oedipo aenigma huiusmodi: *tetra/pous2, di/pous2, kai\ pa/lin tri/pous2, id est, Quadrupes, bipes, ac rursum tripes. Id Oedipus interpretatus est hominem esse, qui puer manibus quoque pedum vice nititur, deinde confirmato gradu duob. pedibus se sustinet, donec aetas decrepita baculum ceu tertium pedem addat. Exstat epigramma Sphingis aenigma complectens ad hunc modum:

*esti di/poun e)pi\ gh=s2 kai\ te/trapon, ou) mi/a fwnh\,
*kai\ tri/pon. a)lla/ssei de\ fuh\n mo/non, o(/ss' e)pi\ gai=an
*erpeta\ kinei=tai, a)na/t' ai)qe/ra kai\ kata\ po/nton.
*all' o(po/tan plei/stoisin e)peigo/menon posi\ bai/nh|,
*enqa ta/xos2 gu/oisin a)fauro/taton pe/lei au)tou=.

Est bipes in terris, et quadrupes, haud eadem vox,
Et tripes. immutat speciem hoc e omnibus vnum,
Quaecunque in terris reptant, volat aethera circum,
Perque mare: ast, vbi iam pedibus compluribus auctum
Accelerat gressum, vietis tum maxima membris
Segnities, ac torpor adest, minimumque vigoris.

Hesiodus itaque in 2. Georg. lib. vetulum, ac senio iam incuruum, tripedem hominem appellat.

Bouem in faucibus portat.

In edacem olim dicebatur, vt indicant Zenodotus, et Suidas. Natum vti coniicimus, vel a Theagene athleta Thasio, vel a Milone Crotoniata, quorum alter bouem solidum solus comedit, teste etiam Graeco epigrammate: tum auctore Posidippo apud Athenaeum, alter (vt narrat apud eundem Theodorus Hieropolites) in Olympiis taurum quadrimum humeris sustulit, ac stadii spacio gestauit, eumque eodem die solus comedit. Cuius rei meminit et Aulus Gellius in Noctibus Atticis.

Boeotis vaticinare.

*boiwtoi=s2 manteu/saio, id est, Boeotis vaticinare. Abominantis est sermo, perinde, vt dicimus. Hostibus ista vaticinare.

Aptius autem dicetur in eum, qui tristia vaticinatur, si quando precabimur, vt ea in ipsius caput recidant. Zenodotus ab euentu natum scribit, Heraclidem allegans auctorem. Olim, inquit, cum Thebani de belli euentu consulerent oraculum, vates, quae tum Dodonae responsitabat, ait eos fore victores, si quid impie patrassent. Itaque consultorum quidam arreptam Myrtilam (nam id mulieris fatidicae nomen) in lebetem, aqua calida feruentem, qui forte inibi aderat, iniicit. Sunt, qui narrent, Bombum diuinum quendam Thebanis de belli successu sciscitantibus, respondisse, futurum, vt quamplurimos vincerent, si prius quempiam e ducibus immolassent. At illos Bombum ipsum interemptum immolasse, atque hinc ortum proverbium.

Arietem emittit.

*arna proba/llei, id est, Arietem obiicit. In rixae, pugnaeque cupidum dicebatur. Antiquitus enim bellum suscepturi fecialem mittebant, qui arietem adductum in hostium fines immitteret, hoc significans pacto, ciuitatem et agros illorum hostibus compascuos fore. Auctor Diogenianus.

Argenti fontes.

*argu/rou krh=nai lalou=sin, id est Argenti fontes loquuntur. Hoc adagio notabantur ii, qui stolide quidem atque indocte, sed arroganter tamen et confidenter loquerentur, opibus videlicet suis freti. Vulgus enim diuitum, dulci, vt ait Horatius, fortuna ebrium, hoc quoque putat suis diuitiis deberi, vt quidquid dixerint, id protinus velut eruditum, omnes suspiciant et approbent. Quod notans Flaccus;

*o de\ plou=tos2 h(ma=s2, kaqa/per i)atro\s2 kako\s2,
*tuflou\s2, ble/pontas2 paralabw\n, pa/ntas2 poiei=.

Opes enim nos, sicuti medicus malus,
Vbi receperint, reddunt videntes illico caecos.

*tuflo\s2 o( polou=tos2, kai\ tuflou\s2 e)mble/pontas2 ei)s2 au)to\n dei/knusin.

*uperhfano/n pou gi/gnetai li/an trufh\,
*ote plou=tos2 e)cw/keile to\n kekthme/non,
*ei)s2 e(/teronhqos2, ou)k e)n w(=| to\ pro/sqen h)=n.

Nimis insolens tum redditur lasciuia,
Quoties opes qui possidet, mores repens
Mutat in alienos pristinis contrarios.

Diximus alias, Foenum habet in cornu. Felicitatis comes esse solet ferocia. Pindarus in Isthmiis, hymno 3. ei)/tis2 a)ndrw=n eu)tuxa/sas2; h)\ su\n eu)do/cois2 a)e/qlois2, h)\ sqe/nei plou/tou, kate/xei fasi\n e)anh= ko/ron, a)/cios2 eu)logi/ais2 a)stw=n memi/xqai. id est, Si quis vir fortunatus fuit vel in gloriosis certaminibus, vel in opulentia, obtinet, vt aiunt, magnificam saturitatem, dignus, qui laudibus ciuium admisceatur. Quadrabit in eos quoque, quorum oratio, propter opum fiduciam, plus satis libera, atque audax, videbitur. Nam, quemadmodum paupertas timiditatem affert, itidem opulentia par)r(hsi/an, id est, loquendi confidentiam, adducere solet.

Terram pro terra.

*gh=n pro\ gh=s2 e)lau/nesqai. Proverbialis est figura, in hominem exulem, erronem, et incertis vagantem sedibus. Aristophanes in Acharnensibus,

oportebat ad terram pro terra vehi. Apud Latinos solum vertere dicuntur, qui exilii causa migrant alio. Alciphron in epistolis: *anasta=sa o(ph/pote gh=n pro\ gh=s2 feu/comai ma=llon, id est, Demigrans quolibet fugiam potius, terram terra commutans. M. Tull. in epistolis ad Atticum lib. 14. Haec et alia ferre non possum: itaque gh=n pro\ gh=s2 cogito. significat, se de fugiendo cogitare.

Ne ad aures quidem scalpendas, otium est.

PROverbialis est hyperbole, cum ne minimum quidem otii superesse significamus: dicimus, nec tantillum vacui temporis esse, quod ad scalpendas aures sit satis. Lucianus in bis accusato: *ou)d' o(/son knh/sasqai to\ ou)=s2, fasi\, sxolh\n a)/gwn, id est, Ac, ne tantisper otiosus, vt aurem, sicut aiunt, scalpere vacet.

Citius in naui cadens a ligno exciderit.

*qa=tton a)/ntis2 e)n ploi/w| pesw\n diama/rtoi cu/lou, id est, Citius alicui in nauigio cadenti lignum defuerit. Hyperbole proverbialis, qua tantam vbique copiam significamus, vt quocunque te vertas, occurrat, quod quaeris. Etenim, cum nauis ipsa vndique sit lignea, non potest non in lignum incidere, quisquis in ea cadit, Lucianus in bis accusato: *ws2 te kata\ th\n paroimi/an, qa=tton a)/ntis2 e)n ploi=w| pesw\n diama/rtoi cu/lou, h)\ e)/nq' a)\n a)pi/dh| o( o)fqalmo\s2, a)porh/sh| filoso/fou, id est, Itaque, iuxta proverbium, citius fiet, vt in naui lapsus, non incidat in lignum, quam vt, quocunque aspexerit oculus, philosophum desideret. Taxat Lucianus philosophorum turbam tantam, vt omnia, vbique plena videantur, nec liceat effugere.

Episcythizare.

*episkuqi/zesqai. Lacedaemoniorum adagio dicitur, pro eo, quod est, vinum merum intemperantius bibere. Et Achaeus in Aethone Satyrico skuqipiei=n, siue vt in quibusdam exemplaribus legitur, skuqisti\ piei=n dixit, pro eo quod est a)kratopiei=n, hoc est, meracius bibere. Athenaeus lib. 10. Dipnosophistarum, ex Herodoto, et Chamaeleonte auctorib. refert Cleomenem regem Spartanum cum Scythis agentem consuetudinem, et illorum a)kratoposi/an, id est, meri potationem imitantem, in insaniam versum fuisse, quemadmodum interpretantur Spartani. Locus est apud Herodotum lib. 6. cui titulum fecit Erato, addens, hinc natum apud eosdem Spartanos vulgare dictum, vt si quando velint zwro/teron pi/nein, hoc est, intemperantius bibere, dicant, e)pisku/qison, hoc est minimum infundito aquae: pro eo, quod dicendum erat, e)pixuson, id est, infunde aquam. Apud eundem lib. 11. Hieronymus Rhodius docet, skuqi/sai dictum, pro mequ/sai, et Athenaeus dubitat, vtrum a Scythis Scyphus, id. est poculi genus habeat nomen, vt sku/fos2 dictum sit quasi sku/qos2. Nam vocem sic immutatam ostendit apud auctores exstare. Quin et illud addit, Lacedaemonios, cum sentirent barbaros Asiaticos omnia dolis agere, vice Thimbronis eo legasse Dercyllidam, quod is nihil haberet synceritatis Laconicae, sed ingenium subdolum, ac ferum: existimantes, huic non posse dari verba, quem ob id sku/qon appellarunt Lacedaemonii, quasi sku/fon. Scythae autem, et Thraces a)krotopo/tai vocantur, id est, meribibi, vnde plerumque conuiuia illorum sanguinolenta sunt, et tumultuosa. Apud eundem Anacreon, a)kratoposi/an, skuqikh\n po/sin appellat, quod

Callimachus, verbo composito, dixit zwropotei=n. Eleganter apud Athenaeum lib. 10. dixit Sophocles:

Cogi ad bibendum, non minus graue est malum.
Quam si quis acrem perpeti cogat sitim.

Vinum caret clauo.

ATHEnaeus eodem libro, de potationibus differens, huiusmodi proverbium eleganter vulgo dici solere scribit, to\n oi)=non ou)k e)/xein phda/lia. id est Vinum non habere clauum: propterea quod ebrietas nihil consulte, neque moderate, vel dicit, vel facit: Obruitur enim ratio, quae claui vice sobrios moderatur, ac gubernat. Huc pertinet Ouidianum illud:

Nox, et Amor, Vinumque nihil moderabile suadent.
Illa pudore vacat, Liber, Amorque metu.

Non illepidum est, quod apud Athenaeum [correction of the transcriber; in the print A. thenaeum] lib. 11. refert Xenophon, apud Persas fuisse vetitum, ne proxoi+/das2 inferrent in conuiuium. Id apparet fuisse vasculi genus, quo vinum e cratere ministri effunderent in cyathum. Id factum est, ne supra modum bibentes, et animi, et corporis viribus destituerentur: et addit, eum morem adhuc apud illos seruari, nec enim inferri prochoidas, sed nihilo secius tantum illos bibere, w(/ste a)nti\ tou= ei)sfe/rein a)utoi\ e)kfe/rontai, e)peida\n mhke/ti du/nwntai o)rxou\menoi e)cie/nai, id est, Pro eo quod non inferuntur prochoides, ipsi efferuntur, posteaquam non amplius possunt exire saltantes. Itaque vinolentia nullis minus ignoscenda est, quam qui Reipub. clauum moderantur, hoc est, regibus et magistratibus. Nec vinum, nec somnus convenit assidentibus clauo, sed interdum nulli magis indulgent vino, somnoque.

Vinum senem etiam vel nolentem, saltare compellit.

Admonet, nihil esse tam ineptum, neque tam alienum, ad quod non incitet ebrietas. Subiicit et aliud carmen non dissimilis sententiae:

Idem libro 4. Dipnosophistarum adducit proverbium ex Eripho quodam comoediarum scriptore.

*lo/gos2 ga/r e)st' a)rxai=os2, ou) kakw=s2 e)/xwn.
*oi)=non le/gousi tou\s2 ge/rontas2, w)= pater,
*pei/qein xoreu/ein ou) qe/lontas2.

Recte vetusto dicitur proverbio,
Quod vina senibus persuadent, o pater,
Vti velint, nolint, choreas ductitent.

Huc pertinet illud Platonis lib. de leg. 1. *ou) mo/non a)r', w(s2 e)/oiken o( ge/rwn dis2 pai=s2 gi/gnoit' a)\n, a)lla\ kai\ o( mequsqei\s2, Itaque, vt videtur, non solum senex fuerit bis puer, verumetiam temulentus. Item Horatius:

Ranis vinum praeministras.

*batra/xois2 oi)noxoei=s2, id est, Ranis vinum infundis. In eum dicebatur, qui id ministraret, quo nihil esset opus

ei, cui exhiberetur: veluti, si quis apud indoctos multa de philosophia disserat. Ranis enim nihil opus vino aqua palustri magis gaudentibus. Explicatur adagium a Zenodoto, Suida, Diogeniano. Pherecrates apud Athenaeum in Coriano, *er)r(' e)s2 ko/rakas2, batra/xois2 oi)noxoei=n se dei=, id est, Abi in malam rem, ranis pocillari te oportuit. Obiurgat enim pincernam, quod quatuor vini cyathis duos infuderit aquae. Vnde licet coniicere, proverbium in hos quoque convenire, qui vinum immodica diluunt aqua, ita vt aquam, non vinum, bibere videantur ranarum ritu.

Ouo prognatus eodem.

Quandoquidem ad fabulam respicit Ledae, quae grauida ex Ioue in cygnum conuerso, ouum peperit, vnde gemini prognati Castor et Pollux. Id ouum Pausanias in Laconicis refert, ostendi apud Lacedaemonios suspensum taeniis a testudine templi. Verum, si quis hoc dictum deflectat ad iisdem natos parentibus, aut ab eodem eruditos praeceptore, aut ita consimilibus ingeniis, vt eodem ouo nati videri possint, nihil aeque fuerit proverbiale, veluti si dicas, Vultus, ingenium, mores, facta, ac prorsus omnia sic huic cum hoc conveniunt, vt iures eodem prognatos ouo. Aristoteles lib. De generatione animalium 5. ostendit, id iuxta naturam fieri, vt ex eodem ouo duo pulli nascantur, et quidem perfecti, si vitelli membrana dirimantur. Iidem, si cohaereant, et confundantur, foetum edi monstrosum.

De curru delapsus.

*echmacome/nos2, id est, De curru delapsus. In hodiernum quoque vulgo durat adagium, in eum, qui, oblitus propositi, alio se transfert, aut qui in sententia labascit, vt De curru delapsus, dicatur, quemadmodum Ab asino delapsus. Aristoph. in Ranis.

hoc est, aberrans ab instituto. Natum apparet a fabula Phaethontis, quem ferunt curru excussum. Siquidem animus, velut auriga corporis est, et corpus ceu vehiculum. Est et apud Platonem de animabus e caelo delapsis, quod curribus suis essent excussae.

Numerus.

HOMInes nullius bonae rei, Numerus proverbio dicuntur, etiam idiotis horum temporum. Aristoph. in Nebulis:

Translatum videri potest a calculis, ad nihil aliud vtilibus, nisi ad numerum. Anacharsis, Plutarcho teste, taxauit Athenienses, qui nummis ad rationem dumtaxat vterentur. Quamquam magis arridet, vt ita Numerus dicatur, quemadmodum dicunt, e)tw/sion a)/xqos2 a)rou/rhs2, et ei(=s2 tw=n pollw=n, id est, vnus e plebe. Ita Flaccus, At sum mi paullo infirmior, vnus multorum, etiam Graecam exprimens figuram. Et Seneca libro 1. epistola 10. Iste homo non est vnus e populo. Insignes nominantur. Qui nihil habent insigne, turba sunt, et numerantur tantum. Vnde Flaccus: Nos numerus sumus. Et Virgil.

Summis vti velis.

*akrois2 xrh=sqai toi=s2 i(sti/ois2, id est, Summis vti velis. Prouerbiali metaphora dicuntur, qui maximo conatu adnituntur, atque incumbunt: aut qui omnem captant occasionem. Mutuo sumptum a nautis, quibus mos est velum in altum tollere, quo currant celerius. Aristophanes in Ranis:

Pindarus in Nemeis, hymno quinto: *di/dou fwna\n, a)na\ d' i(sti/a tei=non pro\s2 zugo\n karxasi/ou, id est, Da vocem, sursum autem tende vela ad summum antennae iugum. Vt cuique res sunt secundae, aut aduersae, ita velum in altum tollitur.

Summum cape, et medium habebis.

Hemistichium carminis Heroici. Vbi quod obscurius, et perplexius dictum significabant, admonentes, rem attentius expendendam, hoc prouerbio consueuerunt vti. Zenodotus hinc natum tradit, Aeginetis patria pulsis, de quaerenda sede consulentibus oraculum, responsum est hoc aenigmate, a)/kron la/be, kai\ me/son e(/ceis2. atque illos, cacumine quodam montis occupato, circa medium incoluiisse. Potest et in hanc accommodari sententiam, vt admoneamur, ad res summas, et egregias eniti. sic enim futurum, vt ad mediocritatem perueniamus. Summum animo destinandum, vt saltem modicis potiamur.

Iniquum petendum, vt aequum feras.

HVIC affine, quod recenset Quintilian. Institutionum oratoriarum libro 4. Nec omnino sine ratione est, quod vulgo dicitur, Iniquum petendum, vt aequam feras. A negotiatoribus ductum videri potest, qui callide merces longe minoris licentur, et multo pluris indicant, quam pro dignitate, quo pretium saltem aequum accipiant. Non fugit haec sententia Syrum illum Terentianum in Adelphis, cum Sannionem lenonem astu tractans postulat, vt puellam Aeschino dimidio pretii tradat, atque hac arte efficit, vt leno sortem solidam percupide, et rogans etiam accipiat. Iactatur et vulgo verbum huiusmodi. Qui annititur, vt auream quadrigam sibi comparet, vnam certe rotam assequetur. Equidem arbitramur huc allusisse Senecam libro De beneficiis septimo. Quae, inquit, ideo petimus vltra modum, vt ad versum suum redeant. Cum dicimus, meminisse non debet, hoc volumus intelligi, praedicare non debet, nec iactare, nec grauis esse. Pulchre Seneca depinxit naturam hyperboles.

Ad ambas vsque aures.

*me/xri tw=n a)mfoti/dwn, id est, Vsque ad aures ambas impleri dicuntur, qui supra modum ingurgitant sese. Sumpta metaphora a vasculis, ad ansas vsque impletis. Exstat apud Suidam.

Seruilis capillus.

*andrapodw/dh tri/xa e)pideiknu/ein, id est, Seruilem capillum prae se ferre dicuntur, qui agrestibus, et inelegantibus sunt moribus. Inde ductum, quod Athenis serui manumittendi capitis pilos deradebant. Plato scribit in Alcibiade, quosdam seruiles pilos in animo gestare, indoctos, et stupidos fignificans. Citantur apud Suidam

haec ex auctore quodam: pollw=n suneilegme/nwn a)ndrw=n ou)de\ ta\ pa/qh katestalme/nwn, a)ll' e)/ti th\n a)ndrapodw/dh tri/xa, fasi\n, e)pideiknume/nwn, id est, Multis collectis viris, neque compositis affectibus, sed qui seruilem, vt aiunt, capillum adhuc prae se ferrent. Plinius lib. vndecimo, capite trigesimoseptimo, rem prodigiosam tradit, homines quosdam hirsuto corde nasci. Pliniana verba sunt haec. Hirto corde gigni quosdam homines produnt, nec alios fortiores esse industria: sicut Aristomenem Messenium, qui trecentos occidit Lacedaemonios, ipse conuulneratus, et captus, semel per cauernam latomiarum euasit, angustos vulpium aditus secutus: iterum captus, sopitis custodibus somno, ad ignem aduolutus lora cum corpore excussit. Tertio capto, Lacedaemonii corpus dissecuere causa videndi, hirsutumque cor repertum est.

Amyris insanit.

*amuris2 mai/netai, id est, Insanit Amyris. Allegoria prouerbialis: qua recte vtemur, vbi quis sub insaniae praetextu rebus suis consulit. Aut, vbi quis, solus periculum prospiciens, in tempore sibi cauet, creditus interim vulgo desipere: deinde rerum euentus docet, illum vnum sapuisse. Vt haec sit vox velut opprobrantis socordiam iis, qui sibi non prospexerint mature, neque sapere coeperint, nisi accepto vulnere. Zenodotus ab historia natum ait huiusmodi. Cum Sybaritae florerent opibus, quendam Delphos amandarunt, qui de rerum suarum successu sciscitaretur oraculum. Responsum est, Euertendam Sybaritarum fortunam, vbi plus honoris habere coepissent hominib. quam diis. Euenit deinde, vt seruus, a domino vapulans, nequidquam ad deorum aras confugisset, post, ad heri monumentum confugiens, liberaretur a plagis, vt alibi dictum est. Quod simulatque conspexisset Amyris, collectis rebus suis, in Peloponnesum demigrauit, reliquis interim Sybaritis hominem velut insanum ridentibus. Postea idem ob fictam insaniam miraculo fuit, et prouerbio locum fecit. Citatur ab Eustathio in secundo Iliados libro, citatur autem ex Pausaniae rhetorico dictionario. Addit, quosdam Thamyrim hunc appellare, quosdam Amyrim, abiecta theta. Solet autem more hominum euenire, vt vati tum demum habeatur fides, ac laudetur, posteaquam ipsis iam premimur malis. Proinde Cassandra in tragoedia quapiam loquitur ad hunc modum, citante Plutarcho:

*kai\ pro\s2 paqo/ntwn, ka)n kakoi=si keime/nwn
*sofh\ ke/klhmai, pri\n paqei=n de\ mai/nomai.

Sapiensque dicor his, malum qui sentiunt,
Porro, antequam illud sentiant, insanio.

Sophocles, Laudiceni.

QVI ad ostentationem dicebant, aut recitabant, vulgato conuicio Sophocles, et Laudiceni dicebantur. Adagium natum, vt apparet, aetate Plinii minoris, cuius verba paulo altius repetemus, quo planius prouerbii sententiam intelligere liceat. Nam in epistola quadam, adolescentium quorundam ridiculam in agendis causis arrogantiam, et ambitionem taxans, sic ait: At hercule ante memoriam meam, (ita maiores

natu solent dicere) ne nobilissimis quidem adolescentibus locus erat, nisi aliquo consulari producente. Tanta veneratione pulcherrimum munus colebatur. Nunc, refractis pudoris, et reuerentiae claustris, omnia patent omnibus, nec inducuntur, sed irrumpunt. Sequuntur auditores actoribus similes, conducti, et redempti mancipes. Conuenitur a conductis, et redemptis in media basilica, vbi tam palam sportulae, quam in triclinio dantur. Ex iudicio in iudicium pari mercede transitur. Inde iam non inurbane, sofoklei=s2, a)po\ tou= sofou\s2 kalei=sqai, vocantur: Iisdem Latinum nomen impositum est, Laudiceni. Hactenus Plinius. Vtroque verbo notantur, qui facundi dici malebant, et videri, quam esse. Sophocles enim Graece dicitur a)po= tou= sofo\s2, kai\ kle/os2. At illi, dedita opera, perperam interpretabantur a)po\ tou= sofou\s2 kalei=sqai, id est, ab eo, quod sapientes vocarentur. In hoc igitur est allusio festiua ad poetae tragici nomen: in Laudiceni vocabulo ad gentis nomen alluditur.

Quot seruos habemus, totidem habemus hostes.

MACROBIVs in cenis Saturnalibus. Vnde putas arrogantissimum illud manasse prouerbium, quod iactatur, Totidem nobis hostes esse, quot seruos? Non habemus illos hostes, sed facimus. Meminit et Seneca epistola quadragesimaseptima: cuius verba sublegisse videtur Macrobius, vt est omnium auctorum vere fucus. Admonet adagium, ne quid fidamus illis, neve ex animo nobis amicos arbitremur, qui nos metu colunt. Admonet idem Plato libro de Legibus sexto, propterea quod seruorum animus nequaquam integer sit, sed mentis dimidium iis ademerit Iuppiter, Homero teste, quos seruituti fecit obnoxios. Verus autem amor, libertatis est alumnus. Odit vero, quisquis metuit. Vnde genuinum quoddam odium insitum videtur seruis in dominos. Verba Platonis sunt haec: *ou) ga\r u(gie\s2 ou)de\n yuxh=s2 dou/lhs2. ou) dei= ga\r ou)de\ pisteu/ein au)toi=s2 to\n nou=n kekthmme/non. o( de\ sofw/tatos2 tw=n poihtw=n fhsi\n,

*hmisu ga/r te no/ou a)pamei/retai eu)ru/opa zeu\s2
*andrw=n, ou(\s2 a)/n dh\ kata\ dou/lion h)=mar e(/lhsi.

id est, Nihil enim integrum, neque sanum, habet animus seruilis. Nam nihil oportet credere his, hominem qui sapiat. Siquidem poeta doctissimus ait:

Dimidio mentis depriuat Iuppiter illos,
Seruilis quoscunque viros sors ceperit vnquam.

Ad hunc modum referuntur a Platone. Caeterum aliter habentur apud Homerum Odysseae r, nimirum hunc in modum:

*hmisu ga\r t' a)reth=s2 a)poai/nutai eu)ru/opa zeu\s2
*ane/ros2, eu)=t' a)/n min kata\ dou/lion h)=mar e(/lhsi.

Asinius Capito, apud Festum Pompeium, (nam is quoque prouerbii facit mentionem) existimat, hominum errore perperam fuisse pronunciatum, propterea quod verisimilius sit, sic esse dictum initio. Quot hostes, tot serui. Quod capti, victique ad seruitutem adducebantur. Vnde etiam dicta Mancipia.

Vocatus, atque non vocatus Deus aderit.

redditum abiit in prouerbium, *kalou/meno/s2 te ka)/|klhtos2 qeo\s2 pare/stai, id est, Vocatus, et inuocatus Deus aderit. Vsus erit, vbi quid significabimus, etiam non accersitum, neque curatum, tamen euenturum, velimus nolimus: puta senectam, mortem, malefactorum poenam. Horatius huc allusit in Odis.

Nec satelles Orci
Callidum Promethea
Reuexit, auro captus. hic superbum
Tantalum atque Tantali
Genus coercet. hic leuare functum
Pauperem laboribus,
Vocatus, atque non vocatus audit.

Fortassis respexit huc et Terent. in Eunucho, Vt vocato mihi, atque inuocato, sit locus semper.

Influit quod exhauritur.

*epir)r(ei= to\ e)cantlou/menon, id est, Affluit, quod exhauritur. Vbi quis frustra sumit operam in re quapiam. Lucianus in Sectis, *epir)r(ei= kata\ th\n paroimi/an, to\ pra=gma e)cantlou/menon, e)s2 to\ a)/mpalin h)\ tw=n danai+/dwn pi/qos2. id est, influit, iuxta prouerbium, negotium, dum exhauritur, atque diuersum quiddam accidit, atque in Danaidum dolio: De philosophiae studio loquitur, in quo, quantumlibet operae sumpseris, nunquam tamen deest, quod te laboribus exerceat, et labor laborem serit. et iuxta Sophoclem,

Sumptum a nautis, naui pertusa frustra sentinam exhaurientibus: tantum humoris accipientibus fissuris, quantum ab illis educitur. Videtur ad hanc paroemiam allusisse Plato libro de legibus septimo: *ti ou)=n pollh\ au)/ch o(/t' a)\n e)pir)r(e/h, id est, Quid igitur multum augumentum cum affluat? Quem sane locum adducit Athenaeus libr. Dipnosophiston quinto: *kata\ ga\r au)to\n dh\ to\n pla/twna, e)pir)r(ei= dh\ o)/xlo/s2 moi toiou/twn gorgo/nwn, id est, Siquidem, iuxta ipsum iam Platonem, affluit mihi turba talium Gorgonum. Seneca libro De ira secundo: Nunquid ille, cuius nauigium multam vndique, laxatis compagibus, aquam trahit, nautis, ipsique nauigio irascitur? Occurrit potius, et aliam excludit vim, deinde aliam egerit: manifesta foramina praecludit, latentibus, et ex occulto sentinam ducentibus, labore continuo resistit: nec ideo intermittit, quia quantum exhaustum est, subnascitur. Apud Athenaeum libro quarto, cum in conuiuio post lentem rursus aliter cocta lens apponeretur, quidam, alludens ad prouerbium, ait:

Tibicinis vitam viuis.

*au)lhtou= bi/on zh=s2, id est, Tibicinis vitam viuis. In eum iaciebatur, qui laute quidem, sed alieno viueret sumptu. Tibicines enim, quoniam in sacris olim adhibebantur, adesse solent et in cenis pontificialibus, idque immunes. De hoc hominum genere, ni fallimur, sentit Aristoteles, quaerens in Problematis, quamobrem texni=tai dionusiakoi\, i. Artifices

Bacchanales, vim vnquam bonae frugis esse consueuerint. Reddit autem triplicem rationem. Siue quod necessariis artib. magnam vitae partem occupati, non dant operam philosophiae praeceptis: Siue quod assidue in deliciis, ac voluptatibus [correction of the transcriber; in the print volutatib.] vitam agunt: Siue quod egestas etiam ipsa ad vitia propellit. Problema reffertur a Gellio, lib. Noctium Atticarum 20. De tibicinibus, qui Roma Tibur secesserant, narrat T. Liuius primae Decadis libro 9. Posteaquam perpelli nequibant, inquit, consilio haud abhorrente ab ingeniis hominum, eos aggrediuntur. Die festo alii alios, per speciem celebrandarum cantu epularum, inuitant, et vino, cuius auidum ferme genus est, oneratos sopiunt, atque in plaustra somno victos coniiciunt, ac Romam deportant. Nec prius sensere, quam, plaustris in foro relictis, plenos crapulae lux eos reliquit. Refertur a Diogeniano, et Suida. Musice viuere, dixit Plautus, pro eo, quod est, voluptariam, et otiosam agere vitam. Huc respexit Terentius: Vide otium et cibus quid faciat alienus. Item Alexis apud Athenaeum in Commorientibus.

- *eu)ripi/dou ta)/riston ou) kakw=s2 e)/xon,
*ta)llo/tria deipnei=n to\n kalw=s2 eu)dai/mona.

- Sane eleganter dixit hoc Euripides,
Felicem eum esse, aliena qui vsque cenitet.

Scytharum oratio.

SCYTHARVM feritas apud Graecos in prouerbium cessit, vt, quidquid agreste, quidquid barbarum, ac saeuum, intelligi vellent, id Scythicum appellarent. Est apud Lucianum, cum aliis aliquot locis, tum in meretricio dialogo Chelidonii, et Drosae, ta\ me\n a)lla\ h( a)po\ skuqw=n r(h=sis2, i. Reliqua quidem, Scytharum oratio. Sentit, in calce literarum fuisse quiddam mitius dictum, reliqua nihil prae se ferre humanitatis. Quidam inde natum existimant, quod Scythae Dario regi nihil aliud responderint, quam klai/ein, id est, vt ploraret, quae quidem ipsa etiam vox in prouerbium abiit, vt plorare iubeamus, quos contemnimus. Aelianus in epistolis: *estw soi\ toi/nhn, h( a)po\ skuqw=n legome/nh a)po/krisis2, au(/th. e)gw\ mai/nomai kai\ fronw=, kai\ misw= to\ tw=n a)nqrw/pwn ge/nos2, id est, Itaque Scytharum, sicuti vocant, responsum hoc tibi sit: Ego insanio, et sapio, et odi mortalium genus. Diogenes Laertius in Vitis philosophorum putat hoc prouerbium natum esse ab Anacharsidis asperitate. Nam is, Scytha natus, inter celebres Philosophos habitus est Athenis. Sed vero proximum est, quod refert Athenaeus lib. 12. Scytha olim opibus, ac deliciis florentes, in tantam venisse ferociam, vt, quoscunque populos adissent, summas nares viris amputarent, horum mulieres Thracum vxoribus corpora subulis pungerent, denique cunctis sub illorum dominatu lacrymosa fuerit seruitus, vt in posteros deriuatum sit prouerbium, h( a)po\ skuqw=n r(h=sis2, id est, Scythica iussio, siue praescriptio; et a)poskuqi/sai dicatur, ferro caesariem amputare, quod, praeter Athenaeum, indicat et Stephanus. denique sku/qrwy, et skuqrwpo\s2 pro toruo, tristi, austero, ac truculento, ab eius gentis morib. dictum videtur: et sku/zesqai, irasci: quod ea gens sit supra modum iracunda.

Accipit et glebam erro.

Hemistichium carminis heroici, dici solitum in eos, qui nihil grauantur, aut aspernantur: sed, quidquid datur, quantumlibet pusillum, id boni consulunt. Neque intempestiue dicetur etiam in illos, qui rerum inopia laborantes, quiduis vndecunque libenter accipiunt, donec ad fortunam commodiorem emergant. Originem adagionis ad huiusmodi casum referunt. Aletes quidam, Corintho pulsus, adhortante oraculo, tentauit, si posset in patriam redire. Atque interim rustico cuipiam factus obuius, cibum mendicauit. Ille, ludibrij caussa, glebam ex agro sublatam porrexit. Aletes eam, tanquam felix omen accipiens, effatus est:

Huius Aletae mentionem facit et in Corinthiacis Pausanias. Plutarchus in Problematibus haud omnino dissimilem historiam recenset, vnde prouerbium ortum videri queat. Aenianes inquit, post sedes iam saepius aliunde alio transmutatas, tandem in agrum Inacho vicinum descenderunt: quem id tempus Inachienses, et Achaei obtinebant. Oraculum autem proditum erat, si in agrum eos recepissent, futurum, vt veteres incolae pellerentur: noui vero si quid a volentibus accepissent, agrum retinerent. Temo quidam igitur inter Aenianes vir sollers, et cautus, sumpta pera mendici habitu ad Inachienses accessit. Ibi cum per risum, et contumeliam rex mendicanti cibum, cespitem dedisiet, in peram coniecit, ac velut eo contentus, statim e conspectu se subduxit: nec praeterea quidquam rogauit. Seniores, tum rei nouitate, tum oraculi recordatione, submoniti, rege adito, censent hominem neutiquam esse negligendum, nec e manibus omittendum. Quod vbi sensisset ille, fuga sibi consuluit: votaque protinus Hecatombe, et Apolline inuocato, furtim abijt. Postea congressi praelio Aenianes, pulsis Achaeis et Inachiensibus, illorum agros occupauerunt. Haec ferme Plutarchus. Itaque competet in illos quoque qui magnum quiddam molientes, quiduis et patiuntur, et faciunt, vt voti sui compotes aliquando fiant.

Stentore clamosior.

Sumptum a fabula Stentoris: cuius meminit Homerus Iliados E, eique ferream (hoc est, inuictam) attribuit vocem:

*ste/ntori ei)same/nh megalh/tori xalkeofw/nw|.
*os to/son a)udh/sas2 x' o(/son a)/lloi penth/konta.

Stentoris in specie validi, cui ferrea vox, qui
Quinquaginta alios aequans clamore, sonoque.

Optimum, aliena insania frui.

OPTIMVM, aliena insania frui. Plinius Secundus Naturalis historiae lib. 18. cap. 5. nominatim prouerbii loco citat. Eodem, inquiens, pertinet, quod agricolam vendacem oportere esse dixit, fundum in adolescentia conserendum sine cunctatione, aedificandum non nisi consito agro, tunc

quoque cunctanter. Optimum est, vt vulgo dixere, aliena insania frui, sed ita vt villarum tutela non sit oneri. Hactenus Plinius. Idem totidem verbis refertur a Plinio iuniore, in epistolis, de Reguli stultitia loquente, hominis ridicule ambitiosi, sed tamen ad excitanda studia non inidonei. Admonet adagium, vt ex aliorum erratis ipsi cautiores efficiamur, et alienis periculis reddamur prudentiores: et aliorum desipientia nobis sapiendi praebeat occasionem. Vulgo iactatus versus est in eandem sententiam:

Cicero in epistola quadam, bellum esse scripsit, ex aliorum erratis suam vitam in melius instituere. Plautus item: Feliciter sapit, qui alieno periculo sapit. Extat et huiusmodi quidam mimus Publianus, vti coniicimus.

Et Demea Terentianus iubet ex aliis exemplum capere. Potest et in hunc accipi sensum, vt is dicatur aliena frui insania, qui alienis fruitur malis, ipse in tuto consistens. Nulla enim voluptas minoris constat, neque vlla solet esse iucundior. Sumtum videri potest prouerbium, ex Sophoclis tragoedia, cui titulus, Aiax flagellifer. Apud quem, Aiace per insaniam gloriante, quod hostes sustulisset, cum saeuisset in pecudes, Pallas Vlyssem ad hoc spectaculum inuitat, his verbis:

Ingens telum necessitas.

INGENS telum, necessitas. De re ineuitabili. Liuius primae Decadis libro quarto: Necessitate, quae vltimum, ac maximum telum est, superiores estis. M. Tullius de amicitia, Nec vero negligenda est fama, nec mediocre telum ad res gerendas existimare oportet beneuolentiam ciuium. Vtitur eodem adagio quodam in loco Plinius auunculus. Est aliquoties apud Liuium. Huic rei aliud inuenietur telum. Et eam rem hoc telo maxime parabant, vt pro consilio, rationeque, ac via gerendi negotii capi videatur, fortassis sumta metaphora a venantibus, qui telo appetunt, quod capere volunt. Vnde et certa dicentur Tela, consilia, quae nunquam fallunt.

Aduersum necessitatem ne Dij quidem resistunt.

*ana/gkh| ou)de\ qeoi\ ma/xontai, id est, Necessitati ne Dii quidem resistunt. Haec sententia Simonidi tribuitur: sumta est ex Homero. Refertur duobus locis a Platone, libris De legibus 7. et 5. a)ll' e)/oiken o( to\n qeo\n prw=ton paroimiasa/menos2 ei)s2 tau=t' a)poble/yas2, ei)pei=n, w(e ou)de\ qeo\s2 a)na/gkh| mh/ pote fanh= maxo/menos2, id est, Sed apparet, eum, qui primum admiscuit deum prouerbio, haec spectasse, cum dicit, quod ne Deus quidem vnquam visus est cum fato pugnare. Idem in conuiuio, polla\ de\ kai deina\ toi=s2 qeoi\s2 e)gi/gneto, w(s2 le/getai, dia\ th\n th=s2 a)na/gkhs2 basilei/an, id est, Multa vero, et acerba diis acciderunt, vt dicitur, ob necessitatis regnum. Item libro De legibus 5. scribit, th\n a)na/gkhn ou)de\ tou\s2 qeou\s2 bia/zesqai, id est, Ne deos quidem cogere posse necessitatem. T. Liuius, Pareatur necessitati, quam ne dii quidem superant. Palladius: Necessitas feriis caret. Euripides in Helena:

*lo/gos2 ga/r e)stin ou)k e)mo\s2, sofw=n d' e)/pos2,
*deinh=s2 a)na/gkhs2 ou)de\n i)sxu/ein ple/on.

Namque illud est sapientium dictum, haud meum,
Nihil necessitate dira fortius.

Poetae Necessitatem deam faciunt, Parcarum matrem, quae et ipsae ineluctabiles, atque inexorabiles vocantur. Hanc Necessitatem philosophi fatum appellant, quae est aeterna rerum series, necessario cohaerentium: cui veluti cedens Iuppiter apud Maronem:

Squillas a sepulcro vellas.

*ski/llas2 a)po\ sh/matos2 ti/llein, id est, Squillas a sepulcro vellere iubebantur, qui parum sanae mentis esse viderentur. Hac enim herba malum hoc expiabatur antiquitus. Theocritus in Hodoepor.

Innuit, illum, quod in certamine canendi superatus sit, adeo iracunde ferre, vt periculum sit, ne vertatur in insaniam. Et alter simile quiddam refert.

Dioscorides libro 2. demonstrat, Cyclaminon Romanis dici rapum, efficacem detrahendo e capite phlegmati. Atque inter caetera eius remedia hoc quoque commemorat, succum illius melli admixtum inseri naribus, ac lanam hoc imbutam digito imponi, ad purgandam capitis pituitam. Huius radicem dissectam reponi, asseruarique, non secus, ac squillae. Denique contusam, et in pastillos redactam, valere aduersus veneficia, quae Graeci Philtra vocant.

Iucundi acti labores.

IVCVNDI acti labores. M. Tull. libro De finibus bonorum et malorum secundo: Quid, si etiam iucunda memoria praeteritorum malorum? vt prouerbia nonnulla veriora sint, quam vestra dogmata, vulgo enim dicitur: Iucundi acti labores. Ex ipsa hominum natura sumptum adagium, est enim hoc insitum omnibus, vt iucunda cuique sit anteactorum malorum, aut periculorum secura recordatio, commemoratioque, praesertim insignium, fatalium, et quae cum turpitudine coniuncta non sint; veluti bellorum naufragiorum, atque id genus discriminum. Vnde dictum est ab Horatio:

Hoc prouerbium ortum ab Homero, ceu fonte, a diuersis deinde scriptoribus varie est vsurpatum. Extat autem apud hunc Odysseae libro decimoquinto:

*nw=i d' e)ni\ klisi/h| pi/nonte/ te dainume/nw te
*kh/desin a)llh/lwn terpw/meqa leugale/oisin
*mnwome/nw. meta\ ga/r te kai\ a)/lgesi te/rpetai a)nh\r,
*os2 tis2 dh\ ma/la polla\ pa/qh| kai\ poll' e)palhqh=|.

At nos, in scamnis vescentes, atque bibentes
Tristibus inter nos recreemus pectora fatis,
Commemorando etenim fit, vti post gaudeat actis,
Aspera quisquis multa tulit, per multa vagatus.

Citatur et locus hic, et prouerbium ab Aristotele Rhetoricorum libro primo, vbi commemorat, quae cuique natura vel iucunda sint, vel molesta. Virgilius libro primo Aeneidos Homerum aemulatus.

Cicero videtur indicare sumtum ex Euripide. Nec male, inquit, Euripides. concludam si potero Latine. Graecum enim hunc versum nostis omnes:

Constat versus, si pro suauis legas suaue, nisi malis, priscorum more, elidere; aut, quod est commodissimum, omittere verbum, Est: nisi mauis subiicere post Laborum.

Auloedus sit, qui citharoedus esse non possit.

M. TVLLIVS in oratione pro Murena, comparationem faciens iureconsultorum, et oratorum. Itaque mihi plerique videntur, inquit, initio hoc multo maluisse, post cum id assequi non potuissent, istuc potissimum sunt delapsi. Vt aiunt in Graecis artificibus eos auloedos esse, qui citharoedi fieri non potuerint, sic nonnullos videmus, qui oratores euadere non potuerunt, eos ad iuris studium deuenire. Hactenus Cicero. Recte dicetur in eos, qui malunt in multo inferiore ordine alicuius haberi momenti, quam inter excellentes negligi. Quemadmodum Iulius Caesar maluit in frigido opidulo primus esse, quam Romae secundus. Nec male quadrabit in eos, qui, desperatione meliorum, ad humiliora sese conferunt.

Colophonem addidit.

*to\n kolofw=na e)pe/qhken, id est, Colophonem addidit. Dici consueuit, cum summa manus rei cuipiam imponitur, aut cum accedit id, sine quo negotium confici non potest. Originem adagionis indicat Strabo libro Geographiae 14. scribens Colophonios olim cum naualibus copiis abundasse, tum equestribus vsque adeo praecelluisse, vt, vbicunque gentium bellum gereretur, quod confici non posset, Colophoniorum equitum auxilio profligaretur. Atque inde vulgo natum prouerbium, kolofw=na e)pe/qhken, id est, Colophonem addidit. Refertur a Diogeniano prouerbium. Indicauit et Festus Pompeius, scribens, Colophonem dici solere, cum aliquid finitum significaretur, tametsi locum eum arbitramur non vacare mendo.

In eum sensum vsus est Plato De legibus secundo: *epi\ toi/nun th=s2 me/qhs2 xrei/a| to\n kolofw=na prw=ton e)piqw=men, i. Itaque de vsu temulentiae primum Colophonem imponamus. etiam si apud Platonem legimus. xorei/a, praecessit enim de chorea mentio. Ac mox. ou(=tos2 w)= ce/noi h(mi/n, ei) cundokei=, kolofw=n e)pi\ tw=| peri\ oi/nou lo/gw| r(hqe/nti ei)rh/sqw, id est, Hic nobis, hospites, si vobis idem videtur, Colophon sermoni de vino habito dictus esto. Idem in epistola ad Dionysium tertia, to\n kolofw=na, w)= qauma/sie, tai=s2 u(posxe/sesin a(pa/sais2, neanikw/taton e)pe/qhkas2, id est, Colophonem, vir praeclare, pollicitis omnibus maxime iuuenilem imposuisti. Rursus in Theaeteto. kai\ e)pi\ tou/tois2 to\n kolofw=na a)nagka/zw, prosbia/zwn th\n xrush=n seira\n, id est, Et ad haec adigo Colophonem, vi compellens auream illam catenam. Sentit enim Socrates Homerum per auream catenam significasse solem, cuius motu seruantur omnia, protinus interitura, si steterit. Praecipuum igitur argumentum, quo probet quiete corrumpi vniuersa, motu seruari, appellat Colophonem. Item Aristides in Themistocle, ka)ntau=qa kolofw\n tou= lo/gou, id est, Atque hic orationis summa. Plutarchus in libello De musica, tametsi stylus prope clamitat illius non esse: *tou/tous2 tou\s2 sti/xous2, a)gaqe\ dida/skale, kolofw=na tw=n peri\th=s2 mousikh=s2 lo/gwn pepoi/hmai, id est, Hos versus bone praeceptor, Colophonem eorum, quae de musica disputata sunt, feci. Idem in libello De prudentia animantium dixit korufh\n: *ina de\ korufh\n o( lo/gos2 e)piqeis2 e(autw=| pau/shtai, id est, Vt autem oratio sibi fastigium imponens, finem faciat. Gregorius Theologus in libello de fuga sua, ei)mi ga\r e)p' au)to\n h)/dh to\n kolofw=na tou= lo/gou, i. Iam enim venio ad ipsum sermonis Colophonem. Sunt, qui admoneant, prouerbium vsurpari de extremis malis. Hesychius admonet, Colophonem interdum dici graculum, quod, vt opinamur, summis aedium fastigiis auis ea soleat imponi, velut admonens, iuxta cornicem Hesiodiam, vt homines sibi componant nidos, neque enim semper fore aestatem. Latinis item dictum est, Apicem imponere. M Tullius in Catone maiore. Apex autem senectutis est auctoritas. Reliqua pete a prouerbio, quod alibi retulimus, Colophonium suffragium. Coronidem addere diximus alibi.

Nullum otium seruis.

*ou) sxolh\ dou/lois2, id est, Non otium seruis. Refertur ab Aristotele lib. Politicorum 7. Sumptum a seruorum conditione, quibus heri nullum concedunt otium: imo paulo plus etiam imponunt operae, quam illi praestare possint, vt quam sunt in demenso parci, tam sint in operarum pensis liberales. Dicetur in eos, quibus, propter obnoxiam ministeriis sordidioribus conditionem, non vacat honestis disciplinis operam dare. Nam artes liberales hinc dicuntur, quod iis ingenui incumberent: vtpote quibus et otium, et res suppetebat. Accommodabitur haudquaquam inscite et in improbos, quorum ingenium ita vitiis occupatur, vt non possint egregias artes perdiscere. Nihil enim occupatius seruitute. Nulla autem seruitus grauior, quam si quis vitiis seruiat. Maxime cum is plurimos habeat dominos, eosque plurimum inter se dissidentes, et ob id neutiquam eadem imperantes. Etenim, si quando segnities iubet in medios dormire dies, auaritia contra iubet, prima luce adesse in portu, cum tenacitas indicit parsimoniam,

Titanas imploras.

*tita=nas2 kalei=s2, id est, titanas inuocas. Vbi quis, suis diffisus viribus, alienum implorat auxilium. Sumptum a gigantum fabula, in qua Iupiter, suo timens Olympo, Titanas in auxilium accersiuit. Id quod prouerbiali quoque metaphora Latini veteres quiritari dicebant, auctore Nonio Marcello. Tractum a more Romanorum, qui vi oppressi, Quirites inuocabant. Sic enim appellant ciues Romanos. Refertur adagium a Diogeniano. Lepidior fiet allegoria, si longius a simplici figura recedat.

Homo bulla.

*pomfo/luc a)/nqrwpos2, id est, Homo bulla. Prouerbium hoc admonet, humana vita nihil esse fragilius, nihil fugacius, nihil inanius. Est enim bulla tumor ille inanis, qui visitur in aquis momento temporis enascens simul et euanescens. M. Terentius Varro in praefatione, quam scripsit in libros De agricultura. Cogitans, inquit, esse properandum, quod, si, vt dicitur, homo est bulla, eo magis et senex. Annus enim octogesimus admonet me, vt sarcinas colligam, antequam proficiscat e vita. Lucianus item in Charonte, vitas hominum bullis huiusmodi similes facit, quarum aliae, simulatque natae sunt, protinus euanescunt, aliae paullo diutius durant, omnes breuissimis quibusdam interuallis, aliae succedunt alijs. Neque quidquam profecto potuit excogitari, quod melius repraesentaret, quam nihil sit haec vita nostra. Primum, quanto discrimine prodimus in lucem? deinde quam destituta, quantis obnoxia periculis infantia? quam fugax adolescentia? quam praeceps iuuenta? Aristoteles in libris Politicis, itemque Rhetoricorum libro tertio, vigorem humani corporis tradit iam euanescere anno ferme trigesimoquincto, animi vndequinquagesimo. Hippocrates extremam hominis aetatem terminat quadragesimonono. Iam, si pueritiam, et senectam deducas de ratione aeui, quaeso, quantulum est hoc, quod relinquetur? Et hoc ipsum tantis circumscriptum angustijs, sexcenta morborum genera quotidie infestant, nec pauciores impetunt casus, ruinae, venena, naufragia, bellum, terrae motus, lapsus, fulmen, et quid non: Alius acini granum glutiens, praefocatus est. Est, quem potus cum lacte pilus strangularit. Neque defuit, cui stiria gelu durata, delapsa tecto, subitum attulerit exitium. Et hoc est animal illud, quod tantos molitur tumultus, cuiusque cupiditatibus orbis hic angustus est. Hoc loco Plinij verba adscribere libet ex libro septimo, vitae fragilem breuitatem scite depingentis. Incertum, ac fragile nimirum est hoc munus naturae, quidquid datur nobis. Malignum vero, et breue, in iis etiam quibus largissime contingit, vniuersum vtique aeui tempus intuentibus. Quid, quod aestimatione nocturnae quietis, dimidio quisque spatio vitae suae viuit: pars aequa morti similis exigitur, aut poenae, nisi contingit quies, nec reputantur infantiae anni, qui sensu carent: nec senectae, in poenam viuacis: tot periculorum genera, tot morbi, tot metus, tot curae, toties inuocata morte, vt nullum frequentius sit votum. Natura vero nihil hominibus breuitate vitae praestitit melius. Hebescunt sensus,

membra torquentur, praemoritur visus, auditus, incessus: dentes etiam, ac ciborum instrumenta. Et tamen vitae hoc tempus annumeratur. Ad bullarum similitudinem accedit nobilis illa Homeri comparatio de caducis arborum foliis. Sic enim Glaucus apud hunc loquitur Iliad. 6.

*oi/hper fu/llon geneh\, toi/h de\ kai\ a)ndrw=n,
*fu/lla ta\ me/n t' a)/nemos2 xama/dis2 xe/ei, a)/lla deq' u(/lh
*thleqo/wsa fu/ei, e)/aros2 d' e)pigi/gnetai w(/rh.

Tale quidem genus est hominum, quale est foliorum.
Quorum haec ventus humi fundit, rursum illa virescens
Profert silua simul veris iam afflauerit aura.

Hoc carmine Pyrrhonem Academicum peculiariter delectatum fuisse, testatur Diogenes Laertius. Rursus Homerus Iliad. f.

*oi\ fu/lloisin e)oiko/tes2, a)/llote me/nte
*zaflege/es2 tele/qousin, a)rou/rhs2 karpo\n e)/dontes2,
*allote g' a)=u fqinu/qousin a)kh/rioi.

Frondibus arboreis similes, nunc vbere foetu
Exuperant laetique satis vescuntur agrorum,
Nunc rursum intereunt euanescuntque caduci.

*to\ de\ kefa/laion tw=n lo/gwn, a)/nqrwpos2 ei)=.
*ou(= metabolh\n qa=tton pro\s2 u(/yos2 kai\ pa/lin
*tapeino/thta zw=on ou)de/n lamba/nei,
*kai\ ma/la dikai/ws2, a)sqene/staton ga\r o)\n
*fu/sei megi/stois2 oi)konomei=tai pra/gmasin.

Caput atque summa orationis haec, homo es,
Quo non aliud est animal vsquam, quod modo
Surgat, modo cadat, citius atque crebrius.
Ac iure sane: quippe debilissimum
Cum sit, negocia administrat maxima.

*od' o)/blos2, ou) be/baios2 a)ll' e)fh/meros2.
*kai\ h(me/ra mi/a ta\ me\n kaqei=len u(yo/qen
*ta/d' h)=r' a)/nw.

Nec stabilis est felicitas.
Sed in diem durans, et vnicus dies
Et hac ab alto traxit, haec et sustulit
Ab imo in altum.

Quo quidem in loco Demetrius Phalereus poetam aliqoui laudatum ob elegantiam taxasse legitur, qui non h(me/ran mi/an, id est, vnum diem, sed stigmh\n xro/nou, id est, temporis punctum dicere debuerit. Pindarus vicit etiam Homericam similitudinem: vt qui hominem non frondes, sed vmbrae somnium vocarit. Locus est in Pythiis hym. 8. *epa/meroi. ti/ de\ ti\s2; ti/ de\ ou)ti\s2; skia=s2 o)/nar a)/nqrwpos2. id est, Diurni. Quid autem aliquis? Quid autem nullus? Vmbrae somnium homo. Nihil inanius vmbra. Videtur enim esse, cum nihil sit. At hac quoque reperit quiddam inanius, nimirum vmbrae somnium. Vt nemo possit dicere: Hic est aliquis. Neque rursum, Hic est nullus, quod tam subita sit rerum humanarum immutatio, vt qui videtur aliquid esse, mox sit nullus, et qui videtur perisse, mox sit aliquis. Aeschylus apud Stobaeum, vmbrae fumi similem facit hominis vitam:

*to\ ga\r bro/teion spe/rm' e)fh/mera fronei=,
*kai\ pisto\n ou)de\n ma=llon h)\ kapnou= skia\.

Caduca molitur genus mortalium,
Neque certa res est vlla, nec tuta, haud magis
Atque vmbra fumi.

Pindarus in Nemeis hymno 11. ei) de/ tis2 o)/lbon e)/xwn, morfa=| parameu/setai a)/llwn, e)/nt' a)e/qloisin a)risteu/wn e)pedeicen bi/an, qnata\ memna/sqw periste/llwn me/lh, kai\ teleuta\n a(pa/ntwn ga=n e)piesso/menos2. id est, Si quis autem, opes possidens, forma praecellat caeteris, et in certaminibus fortiter se gerens ostendit robur, meminerit, quod membra circumfert mortalia, quod finem omnium terram aditurus est. Hac sententiam inscribi conveniebat aulis, pocuis, auleis, et insignibus principum, potius quam illa gloriosa, Qui volet, et Adhuc longius, aliaque huius generis. Nil autem venustius illa comparatione, rosarum repente nascentium, senescentium, et intereuntium cum hominum vita. Carmen extat titulo Maronis, quod etiam si Virgilianam venam non admodum resipit, tamen ita scatet gratiis, leporibusque, vt ab auctore non solum eruditissimo, verum etiam festiuissimo, quisquis is fuit, profectum appareat. Huc pertinet, quod poetae fingunt, mortales omnes a Parcarum filis pendere, quib. insectis protinus decidant, atque alios quidem a candidis, alios a pullis suspendit filis. Rursum alios in sublime sublatos pendere, alios terrae vicinos. Omnium tamen hanc eandem esse sortem, vt simul atque inexorabilis Atropos pollice filum secuerit, illico decidat, is qui pendebat. Nec vllum esse discrimen, nisi quod maiore tumultu decidit is, qui pendebat altius. Rides, et hos lusus esse, iocosque poeticos existimas? Lusus quidem, sed saeuus ille, nimiumque procax fatorum lusus: quem vtinam in gregarios, et inutiles homines dumtaxat exercerent, in quos convenit Homeri illud:

Ac non etiam viros caelesti praeditos ingenio, tum autem principes optimos ante diem e medio tollerent. A quibus non solum non abstinent hanc ludendi licentiam: verumetiam his quasi dedita opera videntur insidiari, nimirum ambitiosa quadam inuidentia, vt hoc ipsum sibi licere declarent, palamque faciant, omnem mortalem, quicunque is fuerit, ex aequo bullam esse.

Tanquam in speculo. Tanquam in tabula.

HYperbolae proverbiales sunt et hae: kaqaper e)n kato/ptrw|, kai w(/sper e)n grafh=|, id est, Tanquam in speculo, tanquam in tabula. De re vehementer euidente, perspicuaque. Terent. in Adel. Denique inspicere tanquam in speculum vitas omnium iubeo. Plato lib. De legibus 10. w(s2 e)n kato/ptrois2, id est, tanquam in speculis. Propterea quod inter multa, quae rerum referunt imagines, velut aqua, aes politum, gemmae quaedam, nihil aeque perspicue reddit simulacra, vt vitru plumbo sublitum. Nam vitrum quidem, vt rarum ac pellucidum maxime capax est imaginum; verum acceptas non perinde continet ob pellucentiam: proinde sublitum plumbum, ob nigrorem aliquem, naturaeque densitatem, sistit impressam imaginem, neque dilabi sinit. Euanescunt enim simulacra, non secus, atque candelae lumen in sole, quoties excipiuntur in corpore

nimium tenui, perspicuoque velut in aere, pura aqua, crystallo, vitroque non obscurato corporis alicuius oppositu. Rursum in nimium densis, et obscuris non haerent, velut in silice, lignove. Proinde natura, solertissima rerum omnium architectrix, oculum animantium ad speculorum imaginem finxisse videtur, quippe parti pellucenti nigrorem quendam adiunxit a tergo, quo sublato, protinus tollatur et videndi facultas. Vnde scite dictum est illud, Vt speculum oculus est artis, ita oculum esse naturae speculum. Illud miraculo dignum, speculum non modo clarissime repraesentare simulacra rerum omnium, quaecunque obiecta sunt, verumetiam interualla, colores, motus, breuiter res ipsas pene dixerimus euidentius, quam sunt, hoc vno discrimine, quod aduersa refert. Cuius causa haec est, quod species, quae a corpore solido per aerem manat ad speculi superficiem, simplex, puraque est, vnde fit, vt non alia sit auersa, quam aduersa. Quibus de rebus acutissime multa disseruit Ambrosius Leo Nolanus in quaestionibus suis. Iam ars picturae a rudibus initiis profecta, eo subtilitatis excreuit, vt non oculis hominum, sed etiam auibus, imposuerit, effeceritque vt veras res esse crederent, quae coloribus erant fucata.

Salsitudo non inest illi.

*almh ou)k e)/nestin a)utw=|, id est, Salsitas non inest illi. In infacetos, et fatuos, ac stupidos. Sal enim primum, maximeque commune condimentum videtur. Plinius lib. 31. indicat, metaphoram esse sumptam ab vsu salis, quod in omnibus cibis sit condimenti vice, et auiditatem inuitet. Ergo hercle inquit, vita humana sine sale nequit degere, adeo necessarium elementum est, vt transierit intellectus ad voluptates animi quoque. Nam ita sales appellantur: omnisque vitae lepos, et summa hilaritas, laborumque requies non alio magis vocabulo constat. Atque hinc insulsa oratio, quae nihil habeat leporis, et Insulsus homo, moribus inelegantibus. Contra salsum dicterium, quod acrimonia quadam mordeat. Et sales vocant festiuiter, et argute dicta, non sine illecebra quadam mordacitatis. Seneca non vult sales nostros dentatos esse. Quintilianus Institutionum libro 6. cap. de risu: Salsum, inquit, in consuetudine pro ridiculo tantum accipimus. Natura non vtique hoc est, quanquam et ridicula oporteat esse salsa. Nam et Cicero, Omne, quod salsum, ait esse Atticorum, non quia sint maxime ad risum compositi. Et Catullus, cum dicit,

non hoc dicit, nihil in corpore eius esse ridiculum. Salsum igitur erit, quod non erit insulsum, velut quoddam simplex orationis condimentum, quod sentitur latente iudicio, et velut palatum excitat, quod et a taedio defendit orationem. Sane tamen, vt ille, in cibis paulo liberali aspersus, si tamen non sit immodicus, affert aliquid proprie voluptatis, ita hi quoque in dicendo habent quiddam, quod nobis faciat audiendi sitim. Hactenus ille. Porro Catulli carmen quod Fabius citat sic habet:

Quinctia formosa est multis, mihi candida, longa,
Recta est, haec et ego singula confiteor,
Totum illud, formosa, nego: nam nulla venustas,
Nulla in tam magno corpore mica salis.

Quo quidem in loco stultissime carpit Fabium Catullianus interpres, quasi poetae verba parum perpenderit, cum ipse dormitans Fabii verba parum perpenderit. Negat enim Fabius salsum vocari, quidquid ridiculum sit, etiam si vulgo sic vsurparent indocti. Adlusit ad hoc adagium Terentius in Eunucho: Qui habet salem, qui in te est, fatuum militem, et insipidum, intelligi volens. Cui postea, simili ironia, Atticam tribuit eloquentiam. M. Tullius Philippica 2. At etiam quodam loco facetus esse voluisti. Quam id, dii boni, non decebat, in quo est tua culpa nulla, aliquid enim salis ab vxore mima trahere potuisti. Salem dixit festiuitatem. Refertur a Diogeniano et Zenodoto.

Acetum habet in pectore.

HVIC germanum est Plautinum illud in Bacchidibus: Nunc experiar, sit ne acetum, tibi cor acre in pectore. Legitur et alias apud hunc ipsum: Ecquid habet acetum in pectore? pro eo, quod est. Num sapit? Num quid habet astutiae? Nam vt salsa, itidem et acida, palatum iuuant, acuuntque et irritant stomachum. Horatius in Sermonibus, lib. 1. Sat. 7. acetum pro mordacitate dixit.

Et hoc ipsum, Aceto perfundere, proverbii speciem habet, sicut et illud ex Serm. Horatianis:

Solus sapit.

NARRAT Diogenes Laertius, Chrysippum philosophum vsque adeo sibi placuisse, vt consultus a quodam, cui potissimum filium suum philosophiae praeceptis instituendum traderet, sibi committendum responderit. Nam si quem inquit, alium me praestantiorem arbitrarer, ipse apud hunc philosophiae darem operam. Vnde et illud Homericum de eo vulgo iactatum fuisse, quod solus saperet, reliqui vero vmbrae ferrentur. Est autem apud Homerum Odys. *k. de vate Tiresia, cui vni Proserpina dederit, vt etiam vita defunctus saperet, reliquas vmbras volitare, et eas quidem nihil aliud, quam vmbras:

*tw=| kai\ teqnew=ti no/on po/re persefo/neia,
*oi)/w| pepnu/sqai, toi\ de\ skiai\ a)i+/ssousin.

Huic etiam exstincto dederat Proserpina mentem.
Solus vti saperet, reliquis volitantibus vmbris.

Vsurpatur et a Platone, tanquam proverbii loco. Vnde licet coniicere, carmen hoc Homeri vnum fuisse ex iis, quae plurima Macrobius scribit, adagionum instar solere celebrari. Sic et Cato senior de Scipione Iuniore pronunciauit, vt narrat Plutarchus in Praeceptis ciuilib. ac rursum in Apophtheg. Romanorum.

Apte dicitur de iis, qui tanto interuallo reliquos omnes post se relinquunt, vt illi nihil, nisi vmbrae, prae his esse videantur, planeque quemadmodum Graeci dicunt, lh=ros2, kai\ fluari/a, id est, Nugae, deliriaque.

Canem excoriatam excoriare.

dici solere de iis, qui iterum ea patiuntur, quibus aliquando fuerunt afflicti. Aristophanes in Lysistrata, nam hanc quoque nomine huius inscriptam inuenimus:

Diogenianus ait convenire in eos qui frustra sumunt operam. Sunt qui putent, magis convenire, cum quis affligit afflictum. Confine est illi, quod alibi diximus: a)/skon de/reis2, id est, Vtrem excorias. Quod vsurpat Aristophanes in Nebulis.

Perque enses, perque ignem oportet irrumpere.

Cum significamus quiduis periculi subeundum. Aristoph. in comoedia cui titulus Lysistrata.

Et Terentius ait parasitum non grauaturum, vel e flamma cibum petere. Calliae adulatores taxauit comoedia: o(/ti ou) pu=r, ou) si/dhros2, ou)de\ xalko\s2 ei)/rgei mh\ foita=n e)pi\ dei=pnon, id est, Quod non ignis, non ferrum, neque aes prohibuerit illos, quo minus ventitarent ad coenam. Haec citat Plutarchus ex Eupolide. Refert [correction of the transcriber; in the print Refett] eadem in libello de discrimine adulatoris et amici. Horatius item in epist.

Impiger extremos currit mercator ad Indos,
Per mare pauperiem fugiens, per saxa, per ignes.

*xrh\ ga\r o(mw=s2 e)pi\ gh=nte, kai\ eu)re/a nw=ta qala/sshs2
*di/zesqai xaleph=s2, ku/rne, lu/sin peni/hs2.

i. Oportet enim similiter et super terram, et super lata terga maris paupertatis solutionem, seu liberationem Cyrne quaerere. Idem alibi non solum per mare currendum censet, vt paupertatem fugiamus, verum etiam in mare desiliendum, et ex altis, ac praeruptis saxis praecipitandum, his verbis:

*hn dh\ xrh\ feu/gonta kai\ ei)s2 megakh/tea po/nton
*riptei=n, kai\ petrw=n, ku/rne, kat' h) liba/twn.

M. Tull. Tusculanarum quaestionum libro 2. Quae flamma est, per quam non cucurrerint, qui haec olim punctis singulis colligebant, id est, Quid non vel fecerunt, vel perpessi sunt?

Non impetam lingua.

*ou)k e)piglwtth/somai, id est, Non incessam lingua. Figurae nouitas in proverbium abiisse videtur, auctore Diogeniano. Aristoph. in Lysist.

Hesychius citat Aeschylum in Heraclidis. Graecis, e)piglwttei=sqai est, linguae conuitiis incessere, quasi dicas, Inlinguare, quemadmodum a vola dicimus Inuolare. Proprie vero pertinet ad male ominantes. Rapiuntur enim dicta in omen, velut in augurium venturi mali, bonive. Vnde semper a maledictis temperandum. Pindarus in Pyth. hym. 4. inter caeteras virtutes laudat et linguam a maledictis temperantem: *orfani/zei me\n kaka\n glw=ssan faenna=s2 o)po\s2. id est, Priuans malam linguam voce dilucida. Interpres citat in hanc sententiam carmen Hesiodi:

Vti licebit, cum significabimus nos de re quapiam periculosa nolle verba facere, veluti de rebus principum, aut potentum, ou)k e)piglwtth/somai. Verbum inde ductum, quod, qui temere loquuntur, o(/ti a)\n e)pi\ glw=ttan e)/lqoi loqui dicuntur, sicut alibi monstrauimus.

Arena sine calce.

VT auctor est Suetonius, Caligulae Caesari vsque adeo placebat ardor, ac vis in dicendo, vt Senecae orationem sine calce arenam sit solitus appellare, tanquam dissolutum, ac neruis carentem, et ordine: quae quodammodo compages est totius sermonis suo quidque loco disponens. Quanquam autem Caligula multa parum integrae mentis dedit argumenta, tamen in hoc iudicio minimum aberrauit a scopo. Seneca fertur impetu quodam, minime seruiens ordini. Hoc inter egregias virtutes habet naeui. Male cohaeret arena, ni calcem admisceas. Confine illi, quod alio dictum est loco: Scopae dissolutae.

Lupus hiat.

*lu/kos2 e)/xanen, id est, Lupus hiat. Dicebatur, si quis, re multum sperata, multumque appetita, frustratus, discederet. Aiunt enim, lupum, praedae inhiantem, ritu late diducto accurrere: qua si frustretur, obambulare hiantem. Aristophanes in Lysistrata:

Item Lucianus in Gallo, ei)sh/|ein ou)=n ma/thn lu/kos2 xanw\n para\ mikro\n, id est, Ingrediebar itaque, cum parum abfuisset vt lupus hians discederem. Dionysius Sophista in epistola quapiam: a)/ra mh\ le/lhqa e)mauto\n ei)s2 paroimi/an e)lqw\n, kai\ ge/gona lu/kos2 kanw\n dia\ kenh=s2, id est, Num insciens in prouerbium incidi, factusque sum lupus frustra hians? Apud Athenaeum lib. 14. citantur haec ex Eubulo:

*epeig' e)/peige, mh/poq' w(s2 lu/kos2 xanw\n,
*kai\ tw=n d' a)martw\n, u(/steron suxno\n dramh=s2.

Properato propera, more ne lupino hians,
Frustratus his, in posterum curras diu.

Porcellus Acarnanius.

*xoiri/skos2 a)karna/nios2, id est, Porcellus Acarnanius. In mollem, et amabilem, atque in deliciis habitum dicebatur. Lucianus in Dialogis meretriciis, lei=os2 moi/, fasi xaire/as2 kai\ xoiri/skos2 a)karna/nios2, id est, Laeuis mihi, vt aiunt, Chaereas, et porcellus Acarnanius. Allusum ad porcellum, quem inducit Aristophanes e)n a)xarneu=sin, symbolum eorum membrorum, quibus obscenae voluptates peraguntur.

Megaricum machinamentum.

*megarikh\ mhxanh\, id est, Ars Megarensis, dicitur, cum dolo, et astu res agitur, non syncera fide. Olim enim Megarenses vulgo male audiebant, tanquam fraudulenti, ac ficti, quod aliud sentire soleant, aliud loqui, vt indicat Aristophanis interpres. Citatur apud Suidam hic senarius:

Megarensium vascula fictilia, vide, num huc spectet prouerbium: deinde constat, Euclidem Socraticum fuisse Megarensem, qui suscepit scholam Megaricam. Hic fuit insignis machinarum artifex. Fieri potest, vt hinc natum sit adagium. Ad haec est ciuitas eiusdem nominis in Thessalia Pontica, et de Thessalico commento dictum est alias. Sphinges Megaricas post referemus.

Seruus seruo praestat, dominus domino.

Senarius prouerbialis, admonens, in eodem hominum genere non statim omnes aequales esse, verum hominum habendam esse rationem, non tantum conditionis. Veluti generosus antecellit suopte genere plebeium. Verum est non mediocre discrimen inter generosum, et generosum, itidem inter plebeium, et plebeium, adeo, vt quosdam plebeios nonnullis ingenuis anteponas. Aristoteles libro Politicorum 1. ta\ me\n e)ntimo/ tera e)/rga, ta\ de\ a)nagkaio/tera, kai\ kata\ th\n paroimi/an,

id est, Quaedam ministeria honoratiora, quaedam autem magis necessaria. Et iuxta prouerbium:

Daedali opera.

*deida/leia poih/mata, id est, Daedalea opera, dicuntur, quae nouo artificio fabricata sunt, et admirando. Hinc natum, quod, cum veteres illi plastae formas animalium caecas fingerent, et immobiles, Daedalus insolito artificio primus et oculos induxit, et neruis quibusdam additis effecit, vt huc atque illuc mouerentur, adeo scite, vt spectantib. viuere, atque ingredi viderentur. Vnde ferunt quaedam Daedali signa vinciri pedibus, ne aufugiant. Huius rei meminit Plato in Menone: his quidem verbis, o(/ti toi=s2 daida/lou a)ga/lmasin ou) prose/sxhkas2 to\n nou=n: i)/sws2 de\, ou)d' e)sti par' u(mi=n pro\s2 ti/ de\ tou=to le/geis2; o(/ti kai\ tau=ta e)a\n me\n mh\ dedeme/na h)=|, a)podidra/skei kai\ drapeteu/ei. e)a\n de\ dedeme/na parame/nei. ti/ ou)=n dh\; tw=n e)kei/nou poihma/twn lelume/non me\n e)kth=sqai, ou) pollh=s2 tino\s2 a)/cio/n e)sti timh=s2, w(/sper drape/thn a)/nqrwpon, (ou) ga\r parame/nei.) dedeme/non de\ pollou= a)/cion, id est, Quemadmodum non animaduertisti Daedali signa. Fortassis ne sunt quidem apud vos. Quorsum istuc dicis? Quemadmodum illa quoque, ni reuincta fuerint, discedunt, atque aufugiunt. Sin vincta sint, consistunt. Quid tum postea? Si quod ex illius operib. solutum possideas, haudquaquam magno aestimandum, perinde quasi seruum possideas fugitiuum. Neque enim apud te manet. Sin autem vinctum, id magno aestimandum sit. Idem in Hippia maiore sic refert, quasi de priscis, et obsoletis dici soleat, ei) a)/ra nu=n w)= i(ppi/a o( bi/as2 a)nabiw/h, ge/lwt' a)\n o)/floi pro\s2 u(ma=s2. w(/sper kai\ to\n dai/dalo/n fasin oi( a)ndriantopoioi\ nu=n. ei)geno/menos2 toiau=t' e)rga/zoito, oi)=a h)=n a)f' w(=n tou)/noma e)/sxe, katage/laston a)\n ei)=nai, i. Si sane nunc, ô Hippia, Bias reuiuiscat, risum apud nos tulerit, quemadmodum et horum temporum statuarii de Daedalo narrant, si nunc viuens talia proferat opera, qualia erant illa, vnde famam, ac nomen adeptus est, deridiculum fore. Meminit et Aristoteles libro Polit. primo, de seruis loquens, quos ait nihil aliud esse, quam instrumenta

viua: *ei) ga\r inquit, h)du/nato e(/kaston tw=n o)rga/nwn keleuqe\n h)\ proaisqano/menon, a)potelei=n tou= au(tou= e)/rgon, w(/sper ta\ daida/lou fasi\n, h)\ tou\s2 tou= h(fai/stou tri/podas2 (ou(/s2 fhsin o( poihth\s2 au)toma/tous2 qei=on du/esqai a)gw=na) ou(/tws2 ai( kerki/des2 e)ke/rkizon au(=tai, kai\ ta\ plh=ktra e)kiqa/rizen, ou)de\n a)\n e)/dei ou)/te toi=s2 a)rxite/ktosin u(phretw=n, ou)/te toi=s2 despo/tais2 dou/lwn, id est, Etenim, si fieri posset, vt vnumquodque instrumentum, vel iussum, vel per se praesentiens, suum opus perageret, quemadmodum aiunt Daedali statuas facere, et Vulcani tripodes, (quos poeta scribit vltro in diuinum certamen prodiisse) itidem et pectines per se texerent, et plectra cithara canerent, haud quaquam opus haberent, neque architecti ministris, neque domini seruis. Locus, quem citat Aristoteles, est apud Homerum Iliados 6. Meminit idem de anima lib. primo, refellens opinionem Democriti, censentis, animam ita mouere corpus, vt ipsa prius mota, moueret. Ait enim, Democritum tale quiddam afferre, quale sit apud Philippum comoediarum scriptorem. Is enim scripsit, a Daedalo ligneam Venerem fabricatam fuisse, quae moueretur argento viuo infuso: oi(=on, inquit, dhmo/kritos2 paraplhsi/ws2 le/gwn fili/ppw| tw=| kwmw|dodidaska/lw|. fhsi\ ga\r to\n dai/dalon kinoume/nhn poih=sai th\n culi/nhn a)frodi/thn, e)gxe/anta a)/rguron xuto\n. Proinde prouerbium ad varios vsus poterit accommodari. Vel vbi res inusitata arte confectas significabimus. Nam Homerus artificiosa Daedala vocat:

Item Pindarus in Olympiacis: *kai\ dedaidalme/noi yeu/desi poki/lois2 e)ca patw=nti mu=qoi. Et arte confictae mendaciis variis fallunt fabulae. Et Virg. Daedalam Circem vocat, quod nouis, et admirandis artibus homines verteret in feras. Quin et orationis poliendae artifices logodaida/lous2, et obsoniorum peritos o)yodaida/lous2 appellant Graeci. Vel cum inconstantiam et instabilitatem cuiuspiam significabimus. Sic enim apud Platonem in Eutyphrone, Socrates argumenta non consistentia, Daedaleis operib. similia videri dicit. Eutyphron autem respondet, Socratem sibi pro Daedalo esse, quippe qui rationes suas non sinat consistere, rursus coarguens, et euertens, quod paulo ante visus sit approbare.

Furemque fur cognoscit, et lupum lupus.

Aristoteles septimo lib. Moralium Eudemiorum hunc quoque senarium citat inter adagia similitudinis. Amant enim vulgo mutuo, qui similibus vitiis laborant, praecipue fures. Et lupi latronum instar collecti grassantur. Videmus in quibusdam ob arcanam ingeniorum cognationem protinus amorem nasci. Contra aduersus alios odium ob naturae dissimilitudinem. Ad hanc similitudinem, et dissimilitudinem Democritus referebat omnes omnium rerum causas, adeo, vt interrogatus de cane semper eidem lateri incubante, quamobrem id faceret, responderit, o(/ti e)/xei ti\ kerami/di o(/moi/on h( ku/wn, id est, quoniam habet canis aliquid cum illo latere simile. Id obiter narrat Aristoteles libr. Magnorum moralium secundo, inter prouerbia similitudinis, irridens

Democritum. Quid enim simile habet later cum cane? Nec tamen a Democrito multum absunt medici quidam, qui ad omnem percunctationem obiiciunt nobis occultam quandam rerum proprietatem.

Terra amat imbrem.

Vbi quis desiderat ea, quae sibi nouit accommoda, conducibiliaque: Citat hoc hemistichium, veluti prouerbiale, Aristoteles libro Moralium Eudemiorum septimo, ostendens, non solum similitudinem conciliatricem esse amicitiae, velut inter fures, graculos, et lupos; verum etiam dissimilitudinem nonnunquam beneuolentiae causam existere: contra, similitudinem odii. Nam terra, cum suapte natura sit sicca, amat imbrem, et figulus odit figulum, indoctus amat literatum: mulier virum. Ibidem narrat ab Heraclito reprehensum poetam, qui scripsit hoc carmen:

Aristoteles libro Moralium Nicomach. 8. citat eandem ex Euripide sententiam, sed perturbato metro:

- *eu)ripi/dhs2 me\n fa/skwn,
*era=n me\n o)/mbrou gai=an chranqei=san,
*era=n de\ semno\n ou)rano\n plhrou/menon
*ombrou=, pesei=n ei)s2 gai=an.

- Euripides cum ait,
Requirere imbrem terram, vbi siti aruit,
Dium vicissim caelum, vbi iam nubibus
Impletur, optat in solum delabier.

Hoc affert ad confirmandam quorundam opinionem, qui dicebant secus, quam haberent prouerbia dissimile a dissimili, contrarium a contrario appeti. Terra enim frigida, et sicca appetit imbrem, qui, iuxta aeris naturam vnde venit, est calidus, et humidus: ac imber vicissim appetit terram.

Herculana balnea.

*hra/kleia loutra\, id est, Herculana balnea. De impendio feruentib. balneis dicebatur, quales legimus et thermas Neronianas. Aristophanes in Nebulis:

Interpres adscribit, Ibycum auctorem esse Vulcanum muneris vice submisisse Herculi feruida balnea. Atque inde omnia calida balnea, Herculana dici coepta, testatur idem Athenaeus lib. 12. Porro Aristot. in Problematis Sectionis 24. Probl. vltimo ostendit huiusmodi balnea apud veteres habita sacra, propterea quod ex sulphure, ac fulmine, rebus natura sacris proueniant. Pisandrus autem tradit, Mineruam Herculi fesso calidum balneum suppeditasse. Vnde fit verisimile, prouerbium recte dici posse, quoties aetate, aut labore quopiam fatigatis, ministerium paulo diligentius ad refocillandas vires adhibetur. Nam Plato libro De legibus 6. gerontika\ loutra\, id est, Senilia balnea calida vocat, eaque senibus exhiberi iubet. Siquidem veteres frigida lauabant, calida balnea valetudinariis duntaxat exhibebantur. At his

temporibus aurigae quoque et nautae lauant in thermis. Ac Germani maximam vitae partem in hypocaustis transigunt, pyraustarum instar. Pindarus quoque Olymp. 12. Meminit horum balneorum, qerma\ numfa=n loutra\ basta/zeis2, id est, Calida Nympharum balnea frequentas, siue quod in ea ciuitate locus esset, cui nomen Calida balnea: siue quod ipse, more Herculis, post multa certamina exhausta, iam refocillaetur calidis balneis, quas Nymphae Herculi laboribus fatigato submisisse feruntur. Porro corpus hominis magnopere reuocari calidis balneis declarat in Nemeis Oda 4. ou)de\ qermo\n u(/dwr to/songe ma/lqaka teu/xei gui=a, o(/son eu)logi/a fo/rmiggi suna/oros2, id est, ne calida quidem aqua aeque mollit ac refocillat membra, quantum laudatio citharae aptata.

Aut ter sex, aut tres tessera.

*h tri\s2 e(\c, h)\ trei=s2 ku/boi, id est, Aut ter sex, aut tres tesserae. Si quando significabimus nos extrema periclitari velle, et aut plane vincere, aut prorsum vinci, hoc adagio tempestiuiter vtemur. Sumptum est a vetusto tesserarum lusu, in quo qui nouem iecisset, is modis omnib. superabat, qui tres, is longissime aberat a victoria. Nam antiquiores tribus tesseris vti consueuerant, non quemadmodum nunc duabus. Tesseram autem etiam iactum ipsum appellant, qui nonnunquam plenus est, interdum inanis. Itaque iactus ter trium, felicissimus erat, trium inanis. Meminit huius adagionis Iulius Pollux, libro de rerum vocabulis nono: Porro tesseras easdem esse cum iis, quos Graeci, ku/bos2, appellant, testis est A. Gell. lib. 1. cap. 20. ku/bos2 enim, inquiens, est figura ex omni latere quadrata. Quadrantales sunt, inquit M. Varro, tesserae, quib. in alueolo luditur, ex quo ipsae appellatae ku/boi. Zenodotus paroemiam hanc citat ex Pherecratis fabula, cui titulus Myrmecanthropi. Est enim clausula carminis trochaici. Suidas et Aeschylum adducit ex Agamemnone:

*ta\ despotw=n ga\r eu)= peso/nta qh/somai,
*tri\s2 e)\c balou=sa th=s2 e)mh=s2 fruktwri/as2.

Vsurpatum est a Platone libr. De legibus vltimo: *ti/ ou)=n dh\ poihte/on, e)xo/ntwn tou/twn ou(/tws2 w)= ce/ne, to\ lego/menon, w)= fi/loi, e)n koinw=|, kai\ me/sw| e)/oiken h(mi=n kei=sqai, kai\ u(perkinduneu/ein peri\ th=s politei/as2 e)qe/lomen cumpa/shs2, h)\ tri\s2 e(/c, fasi, h)\ trei=s2 ku/bous2 ba/llontas2, pa/nta poihte/on, id est, Itaque, cum hoc in loco res fuerint, quid faciendum censes, hospes? Iuxta id quod vulgo dicitur, amici, visum est nobis par esse, vti rem in publicum, et in commune conferamus, velimusque de vniuersa Rep. supremum subire discrimen, nihilq; non facere, ita, vt vel ter sex, vel tres talos iaciamus.

Quanta mus apud Pisam.

*osa mu=s2 e)n pi/sh| id est, Quanta mus apud Pisam, subaudi tulit, aut simile quippiam. De iis, qui vincunt, et optatis potiuntur, sed non sine summo negotio, neque citra magnum incommodum suum. Suidas natum ait ab Athleta quodam, seu pugile Tarentino, qui in Olympiacis certaminibus, apud Pisam semel duntaxat victor discessit, idque plurimis acceptis plagis. Plutarchus Simposiacon [note of the transcriber: in the print with Greek letters: Simposiacw=n]

commentario quinto docet apud Pisam monomaxi/as2, id est, singularia certamina celebrari solere, in quibus etiam ad caedem vsque affligebantur ij qui succubuissent.

Mus picem gustans.

*mu=s2 a)/rti pi/ssh|s2 geuo/menos2, id est, Mus nunc picem gustans. Quidam aiunt dici solere in eos, qui cum antea fuerint audaculi, et confidentes, postea, periculo degustato, plane timidi videntur. Nondum satis liquet, vtrum a mure in pice deprehenso sit translata allegoria, sicuti placet Diogeniano: an ab illo, de quo meminit Herodotus primo lib. in pice deprehenso, atque ita poenas dante: an a pugile illo Tarentino, de quo dictum est: vt in pe/ssh| sit allusio ad nomen vrbis, apud quam celebrantur certamina Theocritus in Idvllio c.

id est: Nunc, tandem, sicuti mus, vt aiunt, Theonyche gustauimus picem. Porro siue ad animal referas, siue ad pugilem, nomine murem, eadem ferme manet adagij significatio, videlicet, experientiam male cessisse. Siquidem mus imperitus, si quando in picem, inciderit, aut perit, aut vix eluctatur: ac deinde periculi memor timet contingere. Et pugilante forox, et iactabundus, simulatque certamen Olympiacum expertus est, sensitque quanti constiterit ea victoria, deinceps abstinuit. Huc spectat illud Horatianum.

Itidem iuuenes bellorum imperiti, facile bellum suscipiunt. Senes experti, quantum malorum agmen secum trahat bellum, reformidant. Quare non intempestiue dicetur in eum, quem poenitet experimenti: aut qui rem, parum faeliciter tentatam, iterum aggredi refugit. Finitimum illis, alibi dictis, Sero sapiunt Phryges, et Cumani sero sapiunt, et, Piscator ictus sapiet. Est autem haec vna praecipua pestis vitae mortalium, quod non perinde discimus cauere malum, atque admisso mederi. Quaeritur hoc Plato libro De legibus decimo: ou)k e)pi\ to\ mh\ dra=n ta\ a)/dika trepo/meqa oi)/ plei=stoi, dra/santes2 d' e)cakei=sqai peirw/meqa, id est, Non huc incumbimus plerique, ne committamus iniusta, sed, vt postea quam fecerimus, medeamur. Atqui, iuxta Plautum, Nimio satius est non admittere malum, quam admisso mederi.

Delphicus gladius.

*delfiko\n ci/fos2, id est, Delphicus gladius. De re dicebatur, ad diuersos vsus accommodabili. Quemadmodum ijsdem vasculis, et poculorum vice in conuiuijs, et clypeorum vice in bellis vtebantur. Nam Delphicus gladius ad eum modum erat fabrefactus, vt eodem simul et sacras mactarent victimas, et nocentes afficerent supplicio. Meminit huius gladij, cum Euripides in tragoedijs, tum Aristoteles Politicorum libro primo disserens naturam non gignere singula ad plures vsus, sed vnumquodque ad suum peculiarem, propriumque finem: ou)de\n ga\r h( fu/sis2 poiei= toiou=ton, oi(=on xalkotu/poi ma/xairan delfikh\n penixrw=s2, a)ll' e(/n pro\s2 e(/n, i.

Neque enim natura tale quippiam facit, quemadmodum aerarii fabri gladium Delphicum, quasi per inopiam, sed vnumquodque ad singula. Meminit itidem huius rei, libro De partibus animalium 4. tractans de linguis insectorum, quae pluribus funguntur officiis, simul et tentantes cibum, et attrahentes, et spiculi vice aduersus iniurias defendentes, id quod negat facere naturam, nisi coactam inopia, vt idem instrumentum ad vsus dissimiles accommodet, quandoquidem ad defendendum magis appositum videatur, quod sit acutissimum, ad gustandum, quod sit fungosum. Vbi enim, inquit, licet duobus vti ad duo opera, nec aliud impedit, nihil tale natura facere solet, quale per inopiam ars excusoria obeliscolychnium, ex veru lucernaq; componit. Attamen, si id fieri non potest, eodem ad plura abutitur. Vnde videtur o)beliskolu/xnion iucundius quadraturum prouerbio, quam Delphicum gladium, nisi forte hic ipse Delphicus est gladius. Item Euripides in Oreste:

Quadrabit igitur vel in pauperes, qui ob penuriam, eandem vestem, aut aliam rem quampiam ad varios vsus accommodant: aut in vitiosum prooemium, et diuersis causis applicabile. Licebit et in serium sensum accommodare prouerbium, vt, si quis eruditionem Delphicum appellet gladium, quod in omni aetate, omni vitae conditione sit vsui. Nam literae iuuenibus sunt necessariae, senibus iucundae: pauperibus opes suppeditant, opulentis adiungunt ornamentum: in rebus aduersis solatio sunt, in secundis gloriae, claro natis genere splendorem augent, obscuro genere natis, claritatis initium conciliant.

Antequam incipias, consulto.

ANTEQVAM incipias, consulto, vbi consulueris, mature facto opus est. Hanc sententiam Sallustianam Aristoteles vt prouerbialem refert libro Moralium quinto, et Nicomachiorum sexto, kai/ fasi pra/ttein me\n dei= taxu\ ta\ do/canta, bouleu/esqai de\ brade/ws2, id est, Et aiunt quidem mature faciunda, quae decreta sint: caeterum lente, cunctanterque deliberandum. Diogenes Laeritius huius dicti auctorem facit Biantem. In hanc sententiam copiosius diximus in prouerbio, speu=de br(ade/ws2. Laudatur hoc nomine Datames Aemilium probum, quod, vbi cogitasset, facere audebat cogitata, solitus cogitare prius quam conari.

Margites.

MARGITEN pro stupido dixit Lucianus in Hermotimo: *all' oi)=ei margei/th| tini\ diale/gesqai, id est, Sed existimas te cum Margite quopiam loqui. Hunc ita describit Homerus, citante Aristotele libro Moralium Nicomachion sexto:

*to\n d' ou)/t' a)\r skapth=ra qeoi\ qe/san, ou)d' a)roth=ra,
*ou)/t' a)/llws2 ti\ sofo\n.

Hunc neque fossorem voluerunt numina diuum
Esse, nec agricolam, nec in vlla praeterea re
Scitum aut egregium.

Suidas docet, Margiten fuisse quempiam ob insignem stultitiam celebrem, qui non potuerit numerare

supra quinque, sponsam ductam non ausus est attingere, veritus, ne se apud matrem incusaret. Cum iam esset factus iuuenis, rogauit matrem, an ex eodem patre nata esset. Quamquam haec alii tribuunt Melitidi, alii Coroebo, de quibus suo dicetur loco. Satis apparet, vocem esse fictam a mh\, et e)/rgon, quod ad nullam actionem esset vtilis. Erat autem Margites, titulus operis, quod a quibusdam tribuebatur Homero. id, vt videtur, intercidit. Indicat haec interpres Aristophanis in Auibus. Conuenit cum illo Hesiodio, Nulla in parte vtilis, qui nec ipse sapit, nec aliis obtemperat: et Nullo in numero.

Quod factum est, infectum fieri non potest.

NIHIL hac sententia vulgatius. Quod factum est, infectum fieri non potest. Extat apud Terentium in Phormione. Aristot. libro Moralium Eudemiorum quinto: to\ de\ gegono\s2 ou)k e)nde/xetai mh\ gene/sqai, id est, Fieri non potest, vt, quod factum est, sit infectum. Mox citat carmen ex Agathonis tragoedia.

*mo/nou ga\r au)tou= kai\ qeo\s2 steri/sketai,
*age/nhta poiei=n, o(/ss' a)\n h)=| pepragme/na.

Etenim illud vnum ipsi negatum est et Deo, vt
Infecta reddat, facta quae fuerint semel.

Vsurpatur in epistolis Ciceronis ad Atticum non semel versus ille Homericus, ex Iliados s et t.

*mhde\ paroixome/noisi kakoi=s2 tru/xou teo\n h)=tor.
*ou)k e)/ti ga\r dun/atai to\ tetugme/non ei)=nai a)/tukton.

Neve malis tam praeteritis animum excruciaris.
Quod semel est factum, fieri infectum haud queat vnquam.

*tw=n de\ pepragme/nwn
e)n di/ka| te kai\ para\ di/kan,
a)poi/hton ou)d' a)\n
xro/nos2 o( pa/ntwn path\r
dun/ato qe/men e)/rgwn te/los2.

id est: Eorum, quae facta sunt, siue iure, siue praeter ius, nihil vt sit infectum, nec tempus quidem efficere possit opere perfecto.

Mendacem memorem esse oportet.

QVINCTILIANVS Institutionum oratoriarum libro quarto, sententiam hanc prouerbii vice citat: Mendacem memorem esse oportere. Item Apuleius in Apologia Magiae secunda: Saepe, inquit, audiui, non de nihilo dici: Mendacem memorem esse oportet. D. Hieronymus, Oblitus veteris prouerbii, Mendaces memores esse oportere. Satis liquet adagii sensus, nempe perdifficile esse, vt, qui mentitur, semper sibi constet, nisi sit summa memoria. Est autem fictarum rerum memoria non paulo difficilior quam verarum. Proinde plerumque deprehenduntur hoc pacto mendaciorum architecti, dum obliti, quae prius dixerint, diuersa a superioribus loquuntur. Sic deprehenditur apud Terentium Dauus, sic Psyches Apuleianae commentum a sororibus sentitur.

Malus cum malo colliquescit voluptate.

Refertur ab Aristotele inter similitudinis adagia, libro Moralium Eudemiorum septimo: Malus malo iucundus, ob vitiorum [correction of the transcriber; in the print vitiotum] commercium et societatem. Iuuenalis item:

Ab eodem in Magnis moralibus adducitur ex Euripide. Aeschines ad Timarchum citat ex Euripidis Phoenice eandem sententiam:

*ostis2 d' o(milw=n h(/dete kakoi=s2 a)nh\r
*ou) pw/pot' h)rw/thsa, ginw/skwn o(/ti
*toiou=to/s2 e)stin oi(=s2 per h(/detai cunw\n.

At cum malis quicunque gaudet viuere,
Nunquam rogaui: noui eum, quod talis est,
Cuius modi sunt, queis amat conuiuere.

Amicitia stabilium, felicitas temperantium.

ARISTOTELES libro Moralium Eudemiorum septimo, sententiam hanc velut e medio sumtam refert, Amicitiam esse stabilium, et felicitatem eorum, qui sua sorte contenti sunt: *orqw=s2 le/getai o(/ti h( fili/a tw=n bebai/wn, w(/sper h( eu)daimoni/a tw=n au)ta/rkwn. Amicitia virtute, non pecuniis, aut forma concilianda est. Etenim, si rebus caducis concilietur, caduca sit et ipsa necesse est. Nihil autem in rebus humanis stabile, praeter vnam virtutem, quae sola fortunae ludibriis obnoxia non est. Deinde felicitas hominis non est in facultatibus sita, quae cupiditatem animi non explent, sed irritant, verum in hoc, vt suam quisque fortunam boni consulat. Arist. libro Rhetorum secundo, pro exemplo sententiae simplicis, ac dilucidae, si quis incipiat, ponit hunc versiculum:

Huic adstipulatur illud Senecae, Amicitia, quae desinere potuit, nunquam vera fuit.

Leonis catulum ne alas.

*ou) xrh\ le/ontos2 sku/mnon e)n po/lei tre/fein,
*ma/lista de\ le/onta m' h)n po/lei tre/fein,
*hn d' e)ktrafh=| tis2, toi=s2 pro/pois2 u(phretei=n.

Catulum nec alas leonis in republica,
Ac maxime ipsum ne leonem alas ibi,
Quod si quis alitur, obsequendum moribus.

Refert huc locum Valerius Max. libro septimo, capite de sapienter dictis. Admonet aenigma, non esse fouendam potentiam, quae leges possit opprimere: quod si forte talis quispiam extiterit, non esse e Republica decertare cum illo, quem nequeas nisi magno Republicae malo deuincere. Tyrannus aut ferendus est, aut non recipiendus.

Qui bene conijciet, hunc vatem.

M. TVLL. in opere De diuinatione libro 2. scribit Graecum versiculum vulgo iactatum extare in hanc

sententiam: Qui bene coniiciet, vatem hunc perhibeto optimum. Citat autem cum versiculum Plutarchus in libello De responsis Pythiae: o( me\n ei)ka/zwn kalw=s2, o(\n a)/riston ma/ntin a)nhgo/reuken h( paroimi/a, id est, Bene coniectans, quem optimum vatem appellauit prouerbium. Quamquam hic in Plutarcho locus mutilus erat et lacer: Attamen colligi potest carmen huiusmodi fuisse:

Atque ita citat ex Euripide in libro De defectis oraculis. Citat et M. Tullius libro ad Atticum septimo. A te, inquit, expecto futura. ma/ntis2 g' a)/ristos2. Huc allusit Theocritus in Piscatoribus, si modo Theocriti sunt illa:

-*ou(=tos2 a)/ristos2
*esti\n o)neirokri/tas2. o( dida/skalo/s2 e)sti par' w(=| nou=s2.

Admonet adagium, futurorum praescientiam non e sortibus, aut auguriis petenda esse, sed a prudentia. Siquidem, qui prudentia sit praeditus, is ex praeteritorum, praesentiumque coniecturis facile prospiciet, quid sit euenturum. Proinde non iniuria scripsit Aristoteles libro Moralium 7. *froni/mwn kai\ sofw=n taxei=an ei)=nai th\n mantikh\n, kai\ mo/nwn, id est, prudentium, atque sapientium hominum celerem esse diuinationem, et horum tantum.

Pannus lacer.

HOMINEM iam fastiditum, et reiectum, r(a/kos2 polusxide\s2 appellant Graeci, id est, pannum vndique lacerum. Sumta metaphora a veste longo vsu detrita, atque ob id reiecta, cum noua fuerit in pretio. Sic autem quidam amicis vtuntur, vti vestibus, dum vsui sunt, ac vigent, amplectuntur, curant, ostentant, simul atque vel aetate defecti sunt, vel alioquin vtiles esse desierunt, negligunt, ac reiiciunt. Lucianus: *agri dh se to tou= lo/gou tou=to, r(a/kos2 polusxide\s2 e)rgasa/menos2, e)ce/wse, id est, Donec, vbi te iam, iuxta id, quod dici solet, pannum vndique lacerum reddiderit, expulerit. Idem in eodem dialogo, nempe de Mercede seruientibus, similitudinem affert de nouis calceis, qui tantisper in pretio sunt, dum noui nitent, iidem, vbi luto sorduerunt, in angulum abiiciuntur aliquo, atque ibi nullo curante, situ, cimicibusque opplentur. Solon eos, qui exercerentur ad Olympiaca certamina, primum dicebat esse sumtuosos, et ob id Reipublicae graues, vbi vicissent, ob fastum esse detrimento ciuitati, postremo, cum senuissent, iam prorsus esse inutiles. Ad id exprimendum Laertius citat versiculum Euripidis:

Metum inanem metuisti.

*adee\s2 de/dias2 de/os2, id est, Inanem metuisti metum. Vbi quis formidat in re tuta. Virgilius:

Inest autem in ipsa Graecanici dicti figura prouerbiale quiddam propter a)nti/qesin. Velut in his quoque: *adwra dw=ra, desmo\s2 a)/desmos2, parqe/nos2 a)pa/rqenos2, nu/mfh a)/numfos2, kh=pos2 a)/khpos2, atque id genus aliis, de quibus iam non semel admonuimus. Graeci dicunt mormolu/ptein, nam mormolu/keion Graecis persona est, laruae, aut malo genio similis, qua puero sterritant quidam.

Basilius Athanasio: h)= komhdh= g' a)/n pai=s2 ei)/hn ta\ toiau=ta mormolu/keia dedoikw=s2, id est, Sane vehementer essem puer, si talibus terriculamentis expauescerem. Refertur adagium in Collectaneis Plutarchi, si modo titulo est habenda fides.

Multis parasangis praecurrere.

*polloi=s2 parasa/ggais2 u)perdramei=n. id est, Multis parasangis praecurrere, dicitur, qui longo interuallo praecedit, multisq; partib. superior est. Et apud Athenaeum lib. Dipnosophistarum tertio *polloi=s2 parasa/ggais2 u(perdramo/ntes2 to\n sikeliw/thn dionu/sion, id est, Multis parasangis superantes Siculum illum Dionysium. Id, quo magis ad animi res transferetur, hoc erit venustius. Parasangam autem Persae triginta stadiorum spacium vocant vt locis aliquot indicat Herodotus, qua voce vsus est Lucianus in Icaromenippo: quem dialogum nos olim Latinitate donauimus.

Putre salsamentum amat origanum.

Origanum autem herba est acri succo, qualis et Thymbra. Quin et hodie frugi patresfamilias carnibus iam obolentibus addunt acetum origani loco, ne sentiatur putris odor. Apte dicetur de re per se parum honesta, aut iucunda, atque ob id exoticis condimentis et honestamentis egente. Qui mos etiam hodie sordidis, vt piscibus supputribus, (ne quid offendat edentes putor) acida admisceant. Veritas per se placet, honesta per se decent. Falsa fucis, turpia phaleris indigent, hoc est, putre salsamentum origano.

Voracior purpura.

ATHENAEVS libro tertio Dipnosophistarum ex Apollodoro huiusmodi quoddam refert prouerbium: lixno/tera ta=n porfura=n, id est, Edaciora purpuris, idque ductum existimar, vel a tincta purpura, quae omnia, quibus admota fuerit, velut ad sese rapit, suoque colore res vicinas inficit, additque lucem: vel ab animante ipso, quod, quidquid nactum fuerit, retinet, ac deuorat. Vtrunque propemodum licet e Plinij verbis colligere. Siquidem libro nono c. 36. de colore scribit in hunc modum: Sed purpurae florem illum tingendis expetitum vestibus, in medijs habent faucibus. liquoris hic est minimi in candida vena. Vnde pretiosus bibitur, nigrantis rosae colore sublucens, reliquum corpus sterile. Ac paulo post: Hinc (aut, vt alij legunt, Huic) fasces, securesque Romanae viam faciunt. Idemque pro maiestate in pueritia est: distinguit ab equite curiam: diis aduocatur placandis: omnemque vestem illuminat: in triumphali miscetur auro. Quapropter excusata et purpurae sit insania. De voracitate mox haec subijcit: Lingua purpurae longitudine digitali, qua pascitur deuorando reliqua conchylia. Tanta duritia aculeo est. Conueniet in [correction of the transcriber; in the print in in] edaces: aut in eos, qui omnia in suum compendium vertunt. Tale quiddam cogitasse videntur poetae, qui Midam finxerunt contactu corporis omnia vertentem in aurum.

Tarichus assus est, simulatque viderit ignem.

Athenaeus libro 3. proverbii loco citat. Est autem Tarichus, piscis salsus, de quo nonnulla in proverbio, Si non adsunt carnes. idem est cum illo, a)fu/a e)s2 to\ pu=r. Quod ante iam exposuimus in proverbio, Aphya in ignem. Eodem in loco refert et hunc versum ceu proverbialem:

Non sunt amici, amici qui degunt procul.

Hanc paroemiam recenset Athenaeus lib. Dipnosoph. 4. eamque omnium misanqrwpota/thn, id est, inhumanissimam vocat: videlicet quod absentium amicorum memoriam obliterare videatur. Est omnino ex amicis, qui adsunt, vberior amicitiae fructus, propter officia mutua, consuetudinemque quotidianam. Praeterea vulgo fit, vt simulatque e conspectu necessariorum seiuncti sumus, obrepat obliuio quaedam familiarium: vt id iam omnibus in ore sit, Qui semotus sit ab oculis, eundem ab animo quoque semotum esse. Aristot. lib. Moralium Nicomachiorum 8. fatetur locorum seiunctionem non dirimere quidem amicitiam, sed tamen officia interrumpere. Et, quoniam vulgus amicitias vtilitate probat, sublatis officiis, velut alumnis amicitie, emoritur et amicitia. Proinde Hesiodus, vicinos potissimum ad conuiuium vocandos esse monet. *kalei=n, inquiens, o(/s2 tis2 se/qen e)ggu/qi nai/ei. Terentianus item Chremes in propinqua amicitiae parte ponit Vicinitatem. Nec abludit hinc Propertius li. 3.

Quamquam non apparet, quamobrem Athenaeo videatur adagium hoc vsque adeo ab humanitate alienum. Quandoquidem, vt opinamur, non tam docet, quid nobis faciundum sit, quam admonet, quid vulgo factitetur. Quorum autem quemque reperias amicum tam certum, qui, si absis, non sui dissimilis esse incipiat? Proinde proverbio hoc, veluti Delphico gladio, vtrolibet pacto vtaris licebit: vt intelligas, aut non esse fidendum amicis, qui longo locorum interuallo seiuncti sunt, aut non esse colendos amicos longinque dissitos, vnde non queas multum sentire commoditatis, sed hos potius, quibus praesens praesentibus fruare.

Persaepe sacra haud sacrificata deuorat.

Senarius est apud Athenaeum lib. 4. Simonidis, in mulierem quandam male moratam et auidam in conuiuiis. Concinne dicetur in eos, qui ventris impulsu, statim ad deuorandas epulas irrumpunt, non exspectatis caeremoniis. Neque intempestiuiter dicetur in eos, qui non expectata iuris ratione, haereditatem inuadunt, et aliena per vim occupant. Ductum a victimis, quas fas non erat contingere, nisi

mysteriis peractis. Et Plato vult, etiam in conuiuiis praelibari diis, et mensam rem sacram existimauit antiquitas, teste Plutarcho, vnde fit, vt his etiam temporibus nefas putent a)ni/ptois2 xersi\n, id est, illotis manibus accedere.

Chius dominum emit.

*xi=os2 despo/thn w)nh/sato, id est, Chius dominum mercatus est. In eos quadrabit, qui sibiipsis malum accersunt. Vsus est hoc adagio Eupolis in amicis, Athenaeo teste lib. Dipnosoph. 6. Natum, ait, inde, quod cum Chii primi seruis mercenariis instituissent vti, postea, subacti a Mithridate Cappadoce, propriis seruis vincti sunt traditi, vt in Colchorum regionem deportarentur, idque illis aliquando euenturum oraculum praedixerat. Huius historiae auctores citat Nicolaum Peripateticum, et Posidonium Stoicum. Nec Stephanus tacuit, hanc gentem primum vsam famulis qera/pousi, quemadmodumn Lacedaemonii vtebantur, quos vocabant ei)/lwtas2, id est, captiuos: Sicyonii quos dicebant korunhfo/rous2, id est, clauigeros, a claua: Itali Pelasgis: Cretes quos appellant dmwi/tas2. Est autem xi/os2 clarissima Ionum insula, habens eiusdem nominis ciuitatem, Possessiuum circumflexe scribitur [correction of the transcriber; in the print scribitut] xi=os2.

Anima, et vita.

*zwh\, kai\ yuxh\, id est, Anima et vita, de re supra modum suaui. Proverbium natum in cubilibus, atque inde deductum in communem sermonem. Videtur autem peculiare fuisse mulieribus. Iuuenal.

Et Aristoteles pecunias velut alteram hominis animam esse scripsit. Nihil autem est vita, neque iucundius, neque carius.

Qui amant, ipsi sibi somnia fingunt.

Seruius proverbialiter admonet dictum a poeta. Nam quod quisque sperat, facile credit. Et tarde, quae credita laedunt, credimus, vt ait Ouidius. Metus autem, et spes, vt eleganter, et vere scripsit Lucianus in Pseudomante, diuinationem et auguria repererunt. Qui impense cupiunt, suis votis vndecunque blandiuntur, et quiduis in omen optati euentus trahunt. Rursum, qui misere metuunt, quauis ex re solatium formidinis aucupantur. Non vsquequaque discrepat ab hoc Terentianum illud, Mihi non fit verisimile. Atqui ipsis commentum placet. Non videtur alienum ab hac forma Theocriticum illud:

Qui suis votis blandiuntur, ij Graecis dicuntur e(autoi=s2 o)neiropolei=n, id est sibi ipsis sua interpretari somnia, quod omnia rapiunt in alimentum spei suae.

Polypi.

Polypi proverbio dicebantur olim, vel stupidi, stolidique, vel rapaces, et vncis vnguibus homines. Siquidem ob eam causam Polypo stultitiam tribuunt, quod ad manum captantis vltro mouetur, nec aliter capitur, nisi quod non cedat, auctore Athenaeo. Adscribitur autem rapacitas tenacitasque, quod, quidquid brachiorum flagellis nactus fuerit, suctu trahat, ac retineat. Plautus in Aulularia. Ego istos noui polypos, qui vbi quidquid attigerint, tenent: Nihil autem vetabit, quo minus polypos appellemus eos, qui semet in omnem habitum vertunt, omnibus assentantes. Quos eleganter notat Phocylides,

*mhd' e(/teron keu/qh|s2 kradi/h| no/on, a)ll' a)goreu/wn.
*mhd' w(s2 petrofuh\s2 polu/pous2 kata\ xw=ran a)mei/bou.

Pectore neue aliud celes, aliudque loquare,
Proque loco variere, petris vti polypus haerens.

Huc pertinet, quod admonet Plautus, vt qui sapit, bonus sit bonis, malis malus. Hoc nomine laudat Pindarus in Nemeis hymno 4. quendam, *malqaka\ me\n frone/wn e)sloi=s2, traxu\s2 palugko/tois2 e)/fedros2. id est, Mollis erga bonos, asper vero insidiator erga molestos aduersarios. Non abludit hinc, quod ibidem habetur hym. 3. *en paisi\ ne/oisi pai=s2, e)n d' a)ndra/sin a)nh\r, tri/ton e)n palaiote/roisi me/ros2, e(/kaston oi(=on e)/xomen bro/teon e)/qnos2, id est, Inter pueros teneros puer, inter viros autem vir. Tertia inter seniores pars, quodque vt habemus mortale genus. Laudat Prindarus hominem omnium moribus et aetatibus sese attemperantem. Eodem titulo laudat quempiam in Pythiis hym. 8. *tu\ ga\r to\ malqako\n e)/rcai te kai\ paqei=n o(mw=s2 e)pi/stasai, kairw=| su\n a)trekei=, id est, Tu enim et humaniter agere nosti, et affectum sumere tempori congruentem. Rursum eiusdem operis hym. 4. *kei=nos2 ga\r e)n paisi\ ne/os2, e)n de\ boulai=s2 pre/sbus2. id est, Nam ille inter pueros iuuenis, in consiliis vero senex. Idem eiusdem operis hym. 2. fi/lon ei)/h filei=n, poti\ de\ e)xqro\n a(/te e)xqro\s2 e)w\n lu/koio di/kan u(poqeu/somai. id est, Amicum contingat amare, caeterum aduersus inimicum tanquam inimicus, lupi more incurram, siue insidiabor.

Nullus malus magnus piscis.

Aenigma proverbiale dici solitum in homines praegrandi quidem corpore, ceterum ingenio nullo. Clearchus in commentario de proverbiis apud Athenaeum lib. 8. hinc ortum scripsit. Stratonicus citharoedus, cum Porpin vidisset Rhodium citharoedum ingenti corporis mole, verum arte non perinde magnum, percunctantibus quibusdam, quisnam is esset hunc ad modum respondit, ou)dei\s2, kakos2, me/gas2 i)xqu\s2, ancipiti dicto significans illum, nullum, id est, nullius esse pretii, malum et improbum, magnum corpore, denique piscem, quia mutus esset, et infacundus ac male canorus. Theophrastus De risu fatetur dictum quidem esse a Stratonico, sed non in Porpin, verum in Simylam histrionem, me/gas2, ou)dei\s2, sapro\s2, i)xqu\s2, id est, Nullus, magnus, putris, piscis. Sed elegantius, quod retulit Clearchus, propter amphibologiam non inuenustam.

Aristoteles in eodem mox loco apud Athenaeum super hoc adagio fabulam huiusmodi refert in Repub. Naxiorum. Apud Naxios, locupletes quidem plerique vrbem habitabant, caeteri vero sparsi per vicos agebant. In quodam itaque vico, cui nomen Lestadae, Telegoras habitabat praediues, ac nobilis, multaeque apud plebem auctoritatis, cui cum alii complures honores habebantur, tum praecipue muneribus quotidianis ciuium honorabatur, adeo, vt, qui vendebant, si quis minoris liceretur, quam vellent, dicere soliti sint, se malle dono dare Telegorae, quam tanti vendere. Quidam igitur adolescentes, cum piscem ingentem licitarentur, ac piscator ex more diceret, se malle Telegorae dono mittere, quam tanti vendere, moleste ferentes eadem audire toties, simulata benevolentia, ad Telegoram adduxerunt emptum piscem. Quem cum ille libenter accepisset, tum ipsum adorti sunt, tum filias iam nubiles constuprarunt. Quod factum, indigne ferentes Naxii, abreptis armis inuadere conati sunt adolescentes, tantaque hinc orta seditio, vt Lygdamis, huius tumultus praefectus, post arrepta tyrannide patriam oppresserit. Hactenus Aristoteles. At haec, non videmus, quid ad proverbium faciant, nisi duo faciamus proverbia, quorum hoc posterius sic efferatur, Citius Telegorae donarim, quam tanti vendam. Nam Athenaeus indicat Aristotelem de proverbio disseruisse. Videtur esse senarius, sed inuerso dictionum ordine perturbatus. Constabit si legas: ou)dei\s2 me/gas2 i)xqu\s2 kako\s2.

E squilla non nascitur rosa.

*ou)/te ga/r e)k ski/llhs2 r(o/da fu/etai, ou)/q u(a/kinqos2,
*ou)de\ pok' e)k dou/lhs2 te/knon e)leuqe/rion.

Non etenim e squilla rosa nascitur aut hyacinthus,
Sed neque ab ancilla filius ingenuus.

Admonet adagium, e probis parentibus nasci liberos probos, ex improbis improbos. Simili forma dixit Horatius in Odis:

Venustius erit, si ad indocti doctoris indoctum discipulum referatur, ad improbi nutricii improbum alumnum. Pertinet adagium ad illam classem: kakou= ko/rakos2 kako\n w)o\n, id est, Mali corui, malum ouum. Et,

Est autem Squilla, herbae genus, non dissimilis aloe, de qua multa Plinius in diuersis locis.

Non omnia possumus omnes.

NON omnia possumus omnes, apud Virgilium in Pharmaceutria. Proverbialis sententia, qua vix tritiorem aliam reperies. Sumpta videtur ex Homero, apud quem Iliad. N. Polydamas sic alloquitur Hectorem:

*all' ou)/pws2 a(/ma pa/nta dunh/seai au)to\s2 e(le/sqai.
*allw| me\n ga\r e)/dwke qeo\s2 polemh/ia e)/rga,
*allw| d' o)rxhstu\n, e(te/rw| kiqarh\n kai\ a)oidh\n,
*allw| d' e)n sth/qessi ti/qei no/on eu)ru/opa zeu\s2
*esqlo\n, tou= de/ te polloi\ e)pauri/skont' a)/nqrwpoi.

*ou(/tws2 ou) pa/ntessi qeoi\ xari/enta didou=si
*andra/sin, ou)/te fuh\n, ou)/t' a)\r fre/nas2, ou)/t' a)gorhth\n.
*allos2 me\n ga/r t' ei)=dos2 a)kidno/teros2 pe/lei a)nh\r,
*alla\ qeo\s2 morfh\n e)/pesin ste/fei.

Non ita caelestes tribuunt [correction of the transcriber; in the print tributt] sua dona quibusvis.
Seu formam, siue ingenium, viresve loquendi.
Est etenim informis species cui contigit, atqui
Linguae dote Deus pensat dispendia formae.

*all' ou) ga\r w)uto\s2 pa/nq' e)pi/stasqai brotw=n
*pe/fuken, a)/llw| d' a)/llo pro/skeitai ge/ras2.

*pa/urois2 a)nqrw/pwn a)reth\ kai\ ka/llos2 o)phdei=,
*olbios2 o(/s2 tou/twn a)mfote/ron e)/laxen.

Sunt pauci, quibus iisdem et virtus suppetit, et res
Felix, cui simul haec sunt data sorte Deûm.

Titus Liuius lib. 22. Non omnia eidem dii dederunt. Vincere scis Hannibal, victoria vti nescis. Videtur Liuius retulisse illud ex Iliados y.

*fua=| d' e(/kastos2 diafe/romen biota\n laxo/ntes2, o( me\n ta\n, ta\n de\ a)/lloi.
*tuxei=n d' e(/n' a)dun/aton eu)daimoni/an a(/pasan.

id est, Natura differimus, vitam sortientes, hic hanc, illam alii. Porro fieri non potest, vt omnis felicitas vni contingat. Idem Olym. hym. 1.

*alla d' e)p' a)/llon e)/ban
*agaqw=n. pollai\ d' o(doi\
*su\n qeoi=s2 eu)pragi/as2.

id est, Alia ad alium venerunt bona, sed diis fauentibus multae viae felicitatis. Rursus eiusdem tituli hym. 9.

*enti\ ga\r a)/llai
*odw=n o(doi\ parai/terai,
*mi/a d' ou)x a(/pantas2 a)/mme qre/yei
*mele/ta.

Multa manus onus leuius reddunt.

Quo significant, etiam difficilia facile confici, si quis non ipse solus negotium aggrediatur, sed in plures adiutores et auxiliares partiatur. Sumptum est a tollendis oneribus. Videtur autem ea sententia ab ipsa vsque antiquitate in nostram aetatem demanasse. Legimus enim apud Hesiodum in opere, cui titulus, e)/rga kai\ h(me/rai,

Eodem pertinet, quod alibi retulimus, ei(=s2 a)nh\r ou)dei\s2 a)nh\r, id est, Vnus vir, nullus vir.

Sine Cerere, et Baccho friget Venus.

TERENTIVS in Eunucho, Verbum hercle hoc verum est, Sine Cerere et Libero friget Venus. Dicuntur haec sub persona Chremetis, adolescentis rustici, qui sobrius oderat meretrices, postidem potus non abhorret. Cibus enim et potus, irritamenta sunt libidinis. Eleganter autem Cererem pro cibo, Bacchum pro vino, Venerem pro libidine dixit, continenter in figura persistens. Nam illud ipsum verbum Friget, metaphoram habet, quam Donatus a picatione vasorum mutuo sumptam autumat, quod frigida pix non adhaereat. Frigida profecto, nimiumque affectata interpretatio, quod quidem tanti viri pace dictum sit, si modo illius est interpretamentum. Ardent amantes, et frigent, quae languent. Horatius:

Et frigent in vxores mariti, qui non admodum amant. D. Hieronymus, Terentianam sententiam crassiore Minerua explicans, Distento ventre distenduntur ea, quae ventri adhaerent: significans, libidinem esse gastrimargiae comitem. Peculiariter autem vinum irritat libidinem. Euripides:

Cynicus apud Athenaeum libro Dipnosophistarum sexto, refert eandem sententiam his fere verbis:

*en th=| kenh=| ga\r gastri\ tw=n kalw=n e)/rws2
*ou)k e)/sti. peinw=sin ga\r h( ku/pris2 pikra\.

Nam ventri inani non inest formarum amor.
Amara Venus est dira quos premit fames

Athenaeus lib. Dipnosophist. 1. distichon adducit eandem complectens sententiam:

*en plhsmonh=| ga\r ku/pris2, e)n de\ toi=s2 kakw=s2
*pra/ttousin ou)k e)/nestin a)frodi/th brotoi=s2.

Saturis Venus adest, caterum infelicibus,
Miserisque nulla adest Venus mortalibus.

Apud hunc ipsum libr. 10. Aristophanes vinum, lac Veneris appellat, quod alat libidinem:

*erw=ta pau/ei limo\s2. ei) de\ mh\, xro/nos2,
*ean de\ mhde\ tau=ta th\n flo/ga sbe/sh,
*qerapei=a soi to\ loipo\n h)rth/sqw bro/xos2.

Fames amorensedat: id si sit minus,
Tempus medetur, sin nec ista extunguere
Flamam queant, tum restat, vt funem pares.

Idem intelligi voluit Apuleius, cum Veneri ebriam coenam affingit, cum interim esuriat Psyche. Quanquam Aristoteles indicat, immodicam vini potionem inutiles reddere ad coitum. Nam dilui vim seminalem, atque ob eam causam Alexandrum Magnum in Venerem parum fuisse strenuum, quod esset vinosus. Idque Theophrastum dixisse narrat Athenaeus.

Nauiges in Massiliam.

*pleu/seias2 ei)s2 th\n massali/an. Scribit Athenaeus lib. 12. Massilienses vsque adeo deliciis effeminatos olim fuisse, vt prouerbio dici consueuerit, pleu/seias2 ei)s2 th\n massali/an, id est, Nauiges in Massiliam. Non explicat quidem ille prouerbii sensum, sed facile coniicitur, in molles, et moribus, cultuque parum virili torqueri debere. Plautus in Cassina: Vbi tu es, qui colere mores Massilienses postulas! Tametsi, quod ait Plautus, nobis potius referendum videtur ad seueritatem vitae, quemadmodum Plutarchus in vita Agesilai docet, Spartanam disciplinam appellatam, seueram, minimeque deliciis indulgentem. Nam non alia gens laudatior, quam Massiliensium, si Ciceroni credimus, sique vera memorat Valer. Maxim. libro 2. cap. De institutis, multa commemorans de disciplina eius ciuitatis, quae nec mimos vllos in scenam admiserit, ne parum pudicis fabularum argumentis ciuium mores inficerentur, nec eos, qui, religionis praetextu, vitam inertem et otiosam sectarentur, intra portas receperit. Aliaque id genus de Massiliensium seueritate referuntur apud auctores, vt appareat, Athenaeum non de Gallica Massilia, sed de Lybica loqui, cuius meminit Virgil. quarto Aeneidos lib.

Quo quidem ex loco coniectura facere licet, Massilos maleficiis olim infames fuisse, quemadmodum et Thessalos. Caeterum, quoniam apud Athenaeum Massalia est, non Massilia, fieri potest, vt nec fit Massilia, quae est Galliae Narbonensis, nec Massilia Maurorum, sed tertia quaepiam. Licet hanc nominum differentiam interdum confundant Graeci scriptores. Stephanus indicat hoc nomine fuisse ciuitatem Ligusticae, Phocensium coloniam, auctore Hecataeo: Timaeum vero illud addere, cum nauclerus adnauigasset, viso piscatori proiecto in terram fune, dixisse, Alliga rudentem. Ethinc loco nomen

inditum Massalia: Ma=sai enim Aeolibus est, quod alii dicunt dh=sai, a(lieu\s2 piscator: ex ma=sai igitur et a(lieu\s2 dicta Massylia.

Nauiges Troezenem.

*pleu/seias2 ei)s2 troizh=na, id est, Nauiges Troezenem. Eustathius, enarrans secundum Homericae Iliados librum, ait, dici solitum in eos, qui cum mento imberbi essent, tamen apposititis pilis barbam virilem mentirentur. Addit inde natum quod Troezenis portus quispiam vulgo celebratus sit nomine Barba. Est autem alter Troezen in Massilia.

Attica bellaria.

*pe/mmat' a)ttika\, id est, Bellaria Attica; De lautitiis, et cupediis. Transferri potest ad rem quamcunque maiorem in modum suauem, ac iucundam. Plato Politiae suae lib. 3. ye/geis2 kai\ a)ttikw=n pemma/twn ta\s2 dokou/sas2 ei)=nai eu)paqei/as2, id est, Damnas et Attica bellaria, quae videntur ad lautitias pertinere.

Nemo bene merito bouem immolauit, praeter Pyrrhiam.

*ou)dei\s2 eu)erge/th| bou=n e)/qusen a)ll' h)\ pur)r(i/as2, id est, Nemo bouem immolauit bene merito, nisi Pyrrhias. Hoc prouerbio quondam vtebantur, si quando quis extitisset homo insigniter gratus, qui beneficium acceptum ampliter repensaret. Plutarchus in Quaestionibus Graecanicis, vnde sit natum adagium, enarrat ad hunc modum: Nauis quaedam piratica appulit ad insulam Ithacensem, in qua forte fortuna senex quidam erat vna cum cadis fictilibus plenis pice. Pyrrhias quidam Ithacensis, vt opinamur, negotiator, senem dato pretio redemit a piratis, non ob id, quod eo sibi foret opus, sed partim quod misertum esset senilis fortunae, partim hominis oratione persuasus. Emit autem vna cum sene cados illos picarios, idque auctore sene. Deinde, profectis piratis, quo Pyrrhiae gratiam referret senex, quod non ob lucri cupiditatem, sed ob beneuolentiam sese liberum fecisset, indicauit in cadis multam pecuniae vim pici admixtam, abditam esse. Qua reperta, cum Pyrrhias de repente diuus esset redditus, cum magnfice collaudauit senis erga se gratitudinem, tum eidem bouem immolauit officii praemium. Atque hinc re iam peruulgata natum prouerbium, de gratia prolixe relata. Veteres enim regale sacrum et magnificum, opiparumque conuiuium bouqusi/an appellabant.

Fumi vmbra.

*kapnou= skia\, i. Fumi vmbra. Prouerbiali hyperbole id dixit antiquitas pro re qualibet vili. Sophocles in Antigone:

Cum omnis vmbra res quaedam est inanis, tum vero fumi vmbram pene dixeris vmbram vmbrae. Exstat et hoc apud Aristophanem. De hoc alias nonnihil attigimus.

Viuum cadauer. Viuum sepulcrum.

*emyuxo\s2 nekro\s2, id est, Viuum cadauer. Prouerbiali figura dixit Sophocles in Antigone:

*feu= feu= palaio\s2 ai)=nos2 w(s2 kalw=s2 e)/xei,
*ge/rontes2 ou)den e)sme\n a)/llo plh\n o)xlo\s2
*kai\ sxh=m' o)nei/rwn d' e(/rpomen mimh/mata.
*nou=s2 d' ou)k e)/nestin, oi)o/mesqa d' eu)= fronei=n.

Heus heus, vetustum vt recte habet prouerbium,
Nil aliud atque turbanos senes sumus,
Vmbraeque, verum serpimus imitamina
Insomniorum, caeterum mens haud inest,
Quanquam videmur sapere nobis adprobe.

In eos dicetur, qui sic viuunt, vt nihil dignum vita agant. Lucianus senem decrepitum, e)/myuxo/n tina ta/fon, id est, Viuum quoddam sepulcrum appellat. Huc pertinet etiam illud Mimi cuiusdam Laberii apud Gellium:

Ex fronte perspicere.

Ex fronte perspicere dicimus, quod statim et velut ipso protinus occursu percipimus. Sumptum ab Physiognomicis, qui se profitentur ex oris lineamentis, reliquaque corporis specie, ingenium hominis posse deprehendere. M. Tull. ad Antonium: Non enim solum ex oratione, sed etiam ex vultu, et oculis et fronte, vt aiunt, meum erga te amorem perspicere potuisses. Id adagium etiam hodie vulgo tritissimum est Q. Cicero ad fratrem de petitione consulatus, frontem appellat animi ianuam: Cura inquit, vt aditus ad te diurni, atque nocturni pateant: neque foribus solum aedium tuarum, sed etiam vultu, et fronte, quae est animi ianua: Quae si significat voluntatem abdita esse, ac retrusam, parui refert patere ostium. Haec Cicero. Vnde et vera fronte fieri dicuntur, quae fiunt ex animo. Interdum enim aliud frons loquitur, aliud celat animus. Allusit huc Aristophanes in Equitibus:

*epidhlon h(mi=n toi=s2 prosw/poisin poiei=n
*hn toi=s2 e)/pesi xai/rwsi kai\ toi=s2 pra/gmasin.

Nobis vt ipsis frontibus faciant palam,
An nostra dicta, ac facta laeti comprobent.

Spem pretio emere.

EST lucrum incertum, et in euentu situm, certo affectare damno. Teren. in Adelphis, Ego spem pretio non emo. Hanc sententiam leno refert illi, Pecuniam in loco negligere, maximum interdum est lucrum. Quadrabit potissimum in eos, qui spe rerum adducti maximarum, principum fauorem muneribus, obsequiisque captant. Certe aetatis, ac temporis impendio, quo non alius sumptus carior. Nam ii quid aliud, quam spem pretio emunt? Figura mutuo sumpta videtur a quodam emptionis genere, in quo consueuit alea rei, non res emi. Veluti, si quis retium iactum emat in piscando, aut missilium praedam in venatu, aut si quid aliud eiusmodi. Qua de re multa fit mentio in Pandectis, lib. 18. tit. de contrahenda emptione: veluti, cum quis emit prouentum agri in annum [correction of the transcriber; in the print annnm] proximum, aut partum animantis: siue, cum emitur captus piscium, aut auium, aut etiam missilium, quam illi vocant aleam: in partu tamen non tenetur emptor, si nihil natum fuerit,

nisi forte hoc per ipsum actum est, ne quid nasceretur: in alea tenetur, quoniam spes empta est: tantum in missilibus euictio rei captae perimit ex empto actionem.

Caelum territat.

Conuenit in minaces, et feroces, Thrasonesque magniloquos. Sumpta videtur a bello Giganteo, quae fabula notior, quam vt hic sit repetenda. Confine huic illud Synesii in epistola contra Andronicum, th=| kefalh=| to\n ou)rano\n e)cara/ssein e)pixeioei=, id est, Capite caelum perrumpere conatur.

Subere leuior.

*fellou= koufo/teros2, i. Subere leuior. Prouerbialis hyperbole in homines inconstantes, et lubrica fide. Suberis enim lignum cauernosum, quod in aqua non sidit, verumetiam retibus, et natantibus adligatur, ne possint sidere. Horatius in Odis:

Quanquam sydere pulchrior,
Ille est: tu leuior cortice, et improbe
Iracundior Hadria.

Strabo lib. primo, inter hyperbolas prouerbiales hanc quoque commemorat, Subere leuior vmbra. Quanquam hic locus apud Strabonem non caret suspicione mendositatis. Graeca sic habent: *kai\ kaqa/per ei)si/ tines2 u(perbolai\ e)pi\ u(perbolai=s2, w(s2 kai\ to\ koufo/teron ei)=nai fellou= skia\n, deilw/teron de\ lagw\s2 frugo\s2, e)la/ttw de\ e)/xein gh=n to\n a)/gron e)pistolh=s2 lakwnikh=s2, Haec ita vertit Gregorius Tifernas, siue Guarinus: Et, sicut nonnulli super excessibus excessus sunt, vt istud, Leuiorem subere vmbram: et illud, Formidolosiorem lepore Phrygem, et illud, ager minorem tellurem habet, quam epistola Laconica. Primum vmbram esse leuiorem subere, non est infignis hyperbole, imo nulla potius est, vt iam demus, Graece recte dici, koufo/teron skia\n Vnde hic pro skia\n legendum arbitramur skia=s2, vt sic dicta sit suberis vmbra, quemadmodum dicimus Vmbrae somnium. Item deilo/teron lagw= fru/ga, id est, timidiorem lepore Phrygem, quomodo legisse videtur interpres. Nec absurdum, si intelligamus Phrygium leporem, veluti caeteris pauidiorem, quod ea gens imbellis habebatur, et effeminata deliciis. Pindarus in Pythiis hymno secundo metaphoram flexit ad laudem hominis, qui, quanquam pressus calumniis malorum, non deiicit tamen animum, sed se suapte natura recipit in apertum, vnde et fello\n a)ba/ptiston appellat, id est, suber, quod tingi nequeat. Huc respexit Horatius Epistolarum lib. 1. de Vlysse loquens:

Dum sibi dum sociis reditum parat, aspera multa
Pertulit, aduersis rerum immersabilis vndis.

Cubito emungere.

*agkw=ni a)pomusso/menos2, id est, Cubito emungens. Prouerbialis ironia in hominem sordidi quaestus, et conditionis abiectae. A salsamentariis ducta, quibus mos est narium mucum cubito abstergere, nimirum manibus, muria, et salsugine oppletis. Bion philosophus apud Suidam ex Laertio: e)mou= path\r me\n h)=n a)peleu/qeros2, tw=| a)gkw=ni a)pomusso/menos2, i. Meus pater erat libertinus, cubito emungens Celebratur scomma M. Tull. tortum in quendam salsamentarii filium, cuius tacito auctoris nomine meminit, qui

scripsit rhetoricen ad Herennium, in schematis specie, quae dicitur significatio per consequentiam, Vt, inquit, Si salsamentarii filio dicas, Quiesce tu, cuius pater se cubito emungere solebat.

Iberae naeniae

IBERAS naenias D. Hieron. nugas appellat, in praefatione, quam proposuit Moysis Pentateucho: Quod multi ignorantes, inquit, apocryphorum deliramenta [correction of the transcriber; in the print deliramenra] sectantur, et Iberas naenias libris authenticis praeferunt. Idem in duodecim quaestionibus: Et Iberas naenias, Aegyptiaque portenta sectari. Iberas naenias dicit, propter prodigiosas maleficiorum fabulas vulgo iactatas. Nam Iberos maleficiorum infamia laborasse, testis est in Odis Horatius. Nisi quis mauult ad flumen auriferum Tagum referre. Quamquam ipse D. Hieron. in epistola aduersus Vigilantium, satis indicat, de portentis, ac monstris intelligendum, scribens in hunc modum. Et, quia ad radices Pyrenaei habitas, vicinusque es Iberiae, Basilidis, antiquissimi haeretici, et imperitae scientiae incredibilia portenta persequeris. Athenaeus in secundo tradit, Iberos, cum essent opulentissimi, tamen ob parcimoniam semper u(dropotei=n solitos, et monositei=n, hoc est, aquam bibere, et solos cibum capere. Caeterum vestitu fuisse sumptuosissimo. Citat hoc ex Athenaeo Stephanus. Sed pro mikrologi/an deprauatum est makrologi/an.

Siculae nugae, Gerrae, Persolae nugae.

SICVLAE nugae, prouerbio dicuntur res leuiculae. Ausonius in epistola ad Symmachum, Cogitans, inquit, non illud Catullianum:

non diu quaesiui. Tu enim occurristi, quem ego, si mihi potestas sit, ex omnibus vnum semper eligerem. Misi itaque ad te friuola, gerris Siculis vaniora. Porro Siculorum dicacitas nota est veterum literis. Nam Siculus fuit Epicharmus, ad cuius exemplar properare Plautus dictus est Horatio. Plautus autem in nugis, ac iocis, est immodicus, nec raro ineptus. Porro gerras Graeci crates vimineas appellant. Ea vox postea vulgo pro nugamentis, rebusque friuolis vsurpata est, auctore Festo Pompeio, hac quidem occasione. Athenienses, cum Syracusas obsiderent, et crebro gerras poscerent, irridentes Siculi gerras clamitabant. Hinc in prouerbium cessit. Vnde et familiares, quique inter se nugas omnes communicant, Congerrones [correction of the transcriber; in the print Congerroncs] vocantur. Suidas neutro genere ge/r)r(a refert, vt Persicam vocem, quae quidem tum arma declarat, tum quoduis defensaculum. Etymologicon Graecum addit, apud Siculos naturam muliebrem gerron appellari. ge/r)r(a namque dici, commutatione literae, quasi de/r)r(a. *de/ras2 autem apud Graecos pellem significat, et gerra proprie defensacula sunt pellicea. Plautus in Poenulo: Scitum per tempus, hoc iam est verbum, si verbum vetus. Nam tuae blanditiae mihi sunt, quod dici solet, gerrae germanae. Aedepol lirae, lirae. Germanas dixit, non Germanicas, absit, sed meras, ac veras nugas. Quod autem Plautus vocat lirae, Graeci dicunt lh=ron, siue lhrh/mata. Vocem dictam putant a lh/qw, et r(ew, quod dictum fallens memoriam, excidit. Quemadmodum et flu/aron, et fluari/an dictam a flu/w, et r(e/w,

quod superfluant, exundentque verbis garruli. Apud hunc ipsum Plautum et Persolas nugas legimus, opinamur ob montes aureos, qui apud Persas esse perhibentur.

Qui semel scurra, nunquam paterfamilias.

QVI semel scurra, nunquam paterfamilias. Porphyrion, enarrans Horatium, admonet fuisse prouerbium. Sensus est autem, eum, quem semel depuduerit, quique contemta fama scurram agere coeperit, vix vnquam ad bonam frugem redire. Scurra gaudet alieno cibo, paterfamilias parat, vnde domi viuat. M. Tullius in actione pro Publio Quinctio: Memini, vetus est, de scurra multo facilius diuitem, quam patremfamilias fieri posse. Fortuna crebro largitur opes indignis, at bonam mentem dat nemini.

Aegroto dum anima est, spes est.

AEGROTO dum anima est, spes est. Sententia prouerbialis, admonens, ne in afflictissimis quidem rebus abiiciendam esse spem. M. Tull. ad Atticum: Vt aegroto dum anima est, spes esse dicitur, sic ego, quo ad Pompeius in Italia fuit, sperare non destiti. Sumtum videtur adagium ex Theocriti Batto:

*qarsei=n xrh\ fi/le ba=tte, ta/x' au)/rion e)/sset' a)/meinon:
*elpi/des2 e)n zwoi=si, a)ne/lpistoi de\ qano/ntes2.
*xw) zeu\s2 a)/lloka me\n pe/lei ai)/qrios2, a)/lloka d' u(/ei.

Fidere, Batte, decet: melius cras forsan habebis.
Sperandum est viuis, non est spes vlla sepultis.
Nunc pluit, et claro nunc Iuppiter aethere fulget.

*ou) tau)to\n, w)= pai=, tw=| ble/pein to\ katqanei=n
*to\ me\n ga\r ou)de\n, tw=| d' e)/neisin e)lpi/des2.

Non est idem, mi gnate, viuere, ac mori:
Siquidem hoc nihil, spes sunt in illo scilicet.

Eodem pertinet fabula de Pandorae pyxide, in cuius summo labro sola spes haeserit, reliquis omnib. morbis euolantibus.

Ad viuum resecare.

M. TVLL. libro De amicitia, Ad viuum resecare dixit, pro eo, quod est, rem exactius, quam sat est, ac morosius excutere. Sed hoc, inquit, primum sentio, nisi in bonis amicitiam esse non posse. Neque id ad viuum reseco, vt illi, qui haec subtilius disserunt. Mutuo sumta metaphora a tonsoribus, capillos, aut vngues resecantibus. Nam ii saepenumero molesti sunt, dum nimium diligentes esse student. Idem in libris De finibus, dixit, Pressius agere, pro exactius, et accuratius. Plautus in Bacchidibus, sub persona Chrysali: Tondebo auro vsque ad viuam cutem. Et hoc ipsum Tondere, pro deludere, Graecis in prouerbio est.

Hostimentum est, opera pro pecunia.

HOSTIMENTVM est, opera pro pecunia. Hoc adagium admonet, nihil gratuitum esse debere, sed officium beneficio pensandum. Hostimentum autem, auctore Pompeio Festo, beneficii pensatio est, a prisco verbo Hostire, et Redostire, quod est, paria referre. Ab eodem hostem dici putat Nonius, quod ex aequa

causa pugnam suscipiat. Sic lena apud Plautum in Asinaria adolescenti respondet sua exprobanti beneficia. Hostimentum est opera pro pecunia. Hoc est: Neuter habet, quod imputet altri. Tu mulierem amabas, missa est. Ego pecuniam, dedisti. T. Liuius: Nunquam nec opera sine emolumento, nec emolumentum seruis sine impensa opera est. At in amicorum officiis alia ratio est, nec enim liberatur a debenda gratia qui gratiam retulit, nec permutatione officiorum fit, vt neuter alteri quidquam debeat. Confine illis, Manus manum fricat, et Scalpentem scalpe.

Vtramque paginam facit.

PLINIVS Historiae mundi libro secundo, capite septimo, de fortuna loquens, Huic, inquit, omnia expensa, huic omnia feruntur accepta: et in tota ratione mortalium, sola vtramque paginam facit. Prouerbii faciem habet illud, Vtramque paginam facit, sumta metaphora a codicillis rationabilibus, duas habentibus paginas; alteram, quae indicat, quid sit datum; alteram, quae, quid acceptum sit, ostendit. Itaq, in rebus humanis fortuna vtramque facit paginam, id est, siue quid obtigit boni, ea laudatur, quasi dederit; siue mali quid accidit, eadem incessitur, ceu malorum auctor.

Nec omnia, nec passim, nec ab omnibus.

*ou)/te pa/nta, ou)/te pa/nth|, ou)te para\ pa/ntwn, id est, Nec omnia, nec passim, nec ab omnibus. Admonet adagium, in muneribus accipiendis non solum verecundiam adhibendam esse, verum etiam delectum. Sunt enim quaedam, quae neutiquam decorum sit accipere. Est item locus, est tempus quo pulcrum sit recusare munus oblatum. Sunt quidam, a quibus inhonestum sit admittere donum. Laudat Horatius Telemachum Homericum, qui equos ab Menelao oblatos recusarit. Hoc adagium citatur ab Vlpiano in Pandectis libro primo, titulo de officio proconsulis, ex epistola DD. Seueri, et Antonini imperatorum. Verba ipsa subscribamus. Quantum inquit, ad xenia pertinet, audi, quid sentiamus. Graecum prouerbium est, ou)/te pa/nta, ou)/te pa/nth|, ou)/te para\ pa/ntwn, id est, Nec omnia, nec passim, nec ab omnibus. Nam inhumanum, a nemine accipere: sed passim, vilissimum est: et omnia, auarissimum. Hactenus illi. Graeca verba in omnibus exemplaribus desiderabantur. Ea Politianus ex archetypis restituit, no quid hunc interim debita fraudemus laude. Allusit huc Theocritus in Thionycho:

-*aiteu/menos2 ou)k a)naneu/wn
*oi(=a xrh\ basilh=. ai)tei=n de\ dei= ou)k e)pi\ panti\.

- Non solet ille negare rogatus
Principe digna, nec est de re quacunque rogandum.

Tempus omnia reuelat.

TERTVLLIANVS, quem D. Cyprianus praeceptorem suum appellare consueuit, in apologetico contra Ethnicos, Bene autem, inquit, quod omnia tempus reuelat, testibus etiam vestris prouerbiis, atque sententiis. Aulus Gellius Noctium Atticarum lib. 12. cap. item 12. citat in hanc sententiam hos Sophoclis versus:

*pro\s2 tau=ta kru/pte mhde\n, w(s2 a(/panq' o(rw=n
*kai\ pa/nt' a)kou/wn, pa/nt' a)naptu/ssei xro/nos2.

Ob ista, ne quid occulas siquidem intuens
Cuncta, audiensque cunctae proferet dies.

*apanq' o( makro\s2 k' a)nari/qmhtos2 xro\nos2
*fu/ei t' a)/dhla, kai\ fane/nta kru/ptetai.

Cuncta pariter immensus ordo temporum
Occulta prodit, et idem prodita occulit.

Eodem in loco Gellius admonet, quendam veterum poetarum. Veritatem temporis filiam vocasse, quod, licet aliquando lateat, tamen temporis progressu in lucem emergat. Fertur in eandem sententiam hic quoque senarius prouerbialis:

Idem opinamur sensisse Thaletem, cum ait, to\n xro/non sofw/taton a(pa/ntwn, a)neuri/skein ga\r ta\ pa/nta. Hoc est. Tempus omnium esse sapientissimum, vt quod cuncta reperiat, eruatque. Nec aliud Pindarum in Olympiacis, cum ait:

Idem alibi tempus omnium parentem appellat, quod nihil non fiat progressu temporis:

*apoi/hton ou)d' a)\n xro/nos2 o( pa/ntwn path\r do/naito qe/men e)/rgwn te/los2.

id est: Ne tempus quidem rerum omnium pater, possit quod factum est infectum reddere. Habet eandem sententiam Pindarus cum aliquot locis, tum Olymp. 10.

o(/t' e)cele/gxwn mo/nos2
a)la/qeian e)ph/tumon
xro/nos2, to\ de\ safane\s2 i)w\n po/rsw
kate/frasen.

id est. Et solum tempus quod veritatem certam prodit, quodque latebat in obscuro, progrediens enarrauit. Huc allusisse videtur Virgilius in sexto:

Subigitque fateri.
Quae quis apud superos furto laetatus inani
Distulit in seram commissa piacula mortem.

Neque discrepat Euangelicum dictum apud Matthaeum cap. 11. ou)de/n e)sti kekalumme/non o(\ ou)k a)pokalufqh/setai, kai\ krupto/n o(\ ou) gnwqh/setai, id est, Nihil opertum, quod non reuelabitur, et occultum, quod non scietur. Plutarchus in Problematis causam inquirit, cur antiquitus operto capite res diuina Saturno fieri consueuerit. Atque id significatum arbitratur, quod veritas plerumque tecta, ignorataque sit, sed eadem aperitur tempore. Saturnus enim temporum auctor, ac Deus fingitur. Nam xro/nos2 Saturnus, kro/nos2 tempus. Nec aliud sensit T. Liuius, cum ait libro vigesimosecundo. A veritate laborare nimis ius saepe aiunt, extingui numquam. Seneca libro De ira secundo. Dandum semper tempus est: veritatem enim dies aperit.

Alpha penulatorum.

primatem, prouerbiali nimirum figura. Idem alias iocatur in quendam, offensum, quod eum dixisset Alpha, monetque, vt huius iniuriae talionem faciat, seque vicissim Beta, si velit, appellet. Translatum a notulis literarum, quibus Graeci numerum indicant. Eosdem signiferos, et antesignanos appellant, metaphora sumta a militia. Quamobrem autem Alpha inter literas primum obtineat locum, Plutarchus non inscite causas reddit tw=n sumposiakw=n problhma/twn Decade nona. Protogenes grammaticus e suo ludo causam adducit, primum, vocales iure praeferri consonantibus, quod citra illarum adminiculum sonent, deinde, vocales ancipites merito praeferri longis, ac breuibus, quod vtriusque generis vim complectantur. Caeterum inter ancipites recte primum locum Alpha tribui, quod in conficiendis syllabis, iota et ypsilon sequatur alpha, velut in au)/rion, ai)/as2. Alpha numquam sequatur illas duas, vt eandem efficiant syllabam, sed resilit, et proprium tuetur principatum. At Hammonius mox diuersam allegat causam, Cadmum ob id alpha principem inter literas locum tribuisse, quod Phaenicum lingua bos alpha vocetur, cui primum locum attribuendum putarit, non secundum, aut tertium, quemadmodum fecit Hesiodus:

Nam his praesidiis putat opus esse, si quis cupiat famem, ac paupertatem effugere. Rursum Plutarchus addit hanc causam, se a Lampria suo didicisse auo, Primam vocem naturalem, et articulatam reddi per alpha, propterea quod spiritus, qui est in ore, potissimum formatur, ac fingitur motu labiorum, quibus diductis, primum hic egreditur sonus mire simplex, et nullius indigens negotii, vt neque linguae requirat auxilium, sed ea subiacente per spatium efferatur. Vnde et pueri nascentes, primum hanc edunt vocem. Disputatur et apud Platonem de alpha inter literas principatu. Quin et ila prouerbium sapiunt, Primas tenere, Primas deferre, siue tribuere: et, Non posteriores feram. quae metaphorae sunt a partibus histrionum in fabula, et apud Graecos, prwteu/esqai: ta\ prw=ta dou=nai: kai\ ta\ prw=ta fe/rein. Quod a fabularum actoribus sumtum apparet, inter quos primas agunt, qui maximam fabulae partem sustinent, secundas, ac tertias, qui illis sunt inferiores. Quanquam et in causarum actionibus sunt prwtologi/ai, deuterologi/ai, et tritologi/ai, quemadmodum sunt prwtagwnistai\, deuteragwnistai\, et tritagwnistai\, quae si commode transferuntur, speciem habent prouerbii.

Saliuam imbibere.

DIVVS Hieronymus, in Euangelia praeloquens, Quis enim, inquit, doctus pariter, vel indoctus, cum in manus volumen assumserit, et a saliua, quam semel imbibit, viderit discrepare, quod lectitat, non statim erumpat in vocem? Eleganter profecto, prouerbialique figura dixit; Et a saliua, quam semel imbibit, id est, ab illo gustu, quo puer imbutus est. Sumta metaphora ab infantibus, quibus praemansum cibum nutrices in os inserunt, non sine saliua. Cui cum assueuerint, nihil iam illis sapit, quod ab illius primae saliuae gustu diuersum sit.

Proinde modis omnibus curandum, vt optimis assuescamus. Idem solet accidere plerisque nostrum, vt, quidquid dissideat ab ijs, quae primis illis annis imbibimus, protinus displiceat. Aiunt et canes eos amare, quorum saliuam gustarint. Verum malim ad superiorem metaphoram referri. Huc spectare videtur et Persianum illud:

Inque luto fixum possis transcendere nummum,
Nec gluto sorbere saliuam Mercurialem.

Quamquam magis referendum esset ad ficos Mercuriales, de quibus alias diximus: quos ioci causa quidam saliua oblinebant, vt ludibrio essent, qui tollerent, cum consimilem lusum praemiserit de nummo infixo luto. Illud certe pertinet ad hoc prouerbium, quod est apud eundem in 6. Satyra,

Quo semel est imbuta, etc.

Proinde recte monet Fabius, vt statim optima discantur, propterea quod nihil haeret tenacius, quam id, quod rudibus annis perceperimus. Et Aristoteles lib. Moralium Nicomachiorum secundo: ou) mikro\n ou)=n diafe/rei to\ ou(/tws2 h)\ ou(/tws2 eu)qu\s2 e)k ne/wn e)qi/zesqai, a)lla\ pa/mpolu ma=llon de\ to\ pa=n. id est, Itaque non parui refert, hoc, an illo pacto protinus a pueris consuescamus, imo plurimum interest, vel potius omne in eo momentum est situm. Et Virgilianum illud e)pifw/nhma in Georgicis:

Augiae stabulum repurgare.

*augei/ou boustasi/a, id est, Augiae bubile. Allegoria prouerbialis in hominem, aut in rem maiorem in modum inquinatam. Lucianus in Pseudomante: kai\ th\n au)gei/ou boustasi/an, h)\ kai\ mh\ pa=san, a)ll' ei)s2 du/nami/n ge th\n e)mautou= a)nekaqh/rasqai peira/somai. id est, Et Augiae bubile, si non omne, at certe pro mea vitili conabor submouere. Ostendit autem, huius stabula tantum habuisse congesti fimi, quantum ter mille boues pluribus annis reddere potuerint. Huius mentionem facit et Pausanias in Eliacis, deque bubus, et fimo nonnihil meminit. In Graecis epigrammatis recensetur inter Herculis labores Augiae stabulum repurgatum. Quin et Seneca ludicro libello de morte Claudij Caesaris vsurpat hoc prouerbium. In quos, inquit, si incidisses, valde fortis licet tibi videaris, maluisses cloacas Augiae purgare, multo plus ego stercoris exhausi. Etiam si prouerbium omissum erat in exemplari, quod primum secutus est Frobenius, id nos restituimus ex exemplari, cuius nobis copiam fecit ex sua bibliotheca collegium liberales artes profitentium, in florentissima Louaniensium Academia. Neque enim aequum arbitramur imputari vniuersitati, quod paucorum seniculorum conspiratione, tam odiose repugnatum sit hic bonis literis, ac linguis. Gregorius Theologus ad Basilium Magnum: pw=s2, inquit, pare/lqw tou=s2 a)kh/pous2 kh/pous2 e)kei/nous2 kai\ a)laxa/nous2, kai\ th\n au)gei/ou ko/pron e)k th=s2 o)iki/as2 e)kkaqairome/nhn, id est, Quomodo praeteream hortos illos incultos, et holeribus vacuos, atque Augiae

Periculosum est, canem intestina gustasse.

Proverbiali allegoria dictum est a Theocrito in Idyllio 10. Admonet adagium, haud facile temperare a peccando, qui semel illecebram illam, velut auctoramentum vitiorum, degustarit. Quemadmodum qui semel scortum attigerit, qui semel perurio siue furto rem auxerit, qui semel aulicam vitam sit expertus. Effertur et ad hunc modum apud Lucianum: ou)de\ ku/wn pau/sait' a)\n, a(/pac skutotragei=n maqw\n, id est, Neque canis desiturus est, qui semel corium edere didicerit. Theocriti Scholiastes indicat, hoc proverbium et hunc in modum efferri, xalepo\n maqou=sa ku/wn skutotragei=n, id est, Periculosa res est canis, quae didicit arrodere coria. Horatius in Sermonibus simili figura dixit:

- Quae si semel vno
De sene gustarit, tecum partita lucellum,
Vt canis a corio numquam absterrebitur vncto.

Canis circum intestina.

*ku/wn par' e)nte/rois2, id est, Canis iuxta intestina. Dicebatur, vbi quis res eas, quarum esset cupientissimus, propositas conspiceret, quibus frui tamen non liceret. Canes enim oberrant circum intestina, deuoraturi, nisi fustem timerent. Suidas arbitratur accommodari posse in res inutiles, et insuaues: intestina enim non facile deglutiri a canibus, ac deuorata reuomi plerumque.

Aureae compedes.

*xrusai= pe/dai, id est, Aureae compedes. Proverbiali metaphora dicitur seruitus splendida, et amabilis, qualis est fere aulicorum vita. Diogenes in epistola quadam scriptum reliquit, Aristippum in aula regia aureis teneri compedibus, ne posset auolare. Seneca in dialogo quodam affectus, et rationis, Stulti est, inquit, compedes suas, quamuis aureas, amare. Loquitur de vxore formosa. Horatius item de amica formosa:

Herculana scabies.

*hra/kleios2 yw/ra, id est, Herculana scabies: de scabie iucunda, facileque sanabili, interprete Suida, aut quae desideret Herculana, id est, calida balnea. Narrant enim; Herculi, laboribus illis ingentibus fatigato, Palladem, ac nymphas crebro balnea feruentia suppeditasse. Vsum huius adagii non indicat neque Zenodotus, neque Suidas, opinamur autem dici posse vel in eos, qui multo studio aliove labore valetudinem offenderunt, vt quibus aliquo laxamento sit opus; vel in eos, qui blandis adulationibus deliniti, veluti iucunda quadam scabie pruriunt.

Herculanus morbus.

*hra/kleios2 no/sos2, id est, Herculanus morbus. Hunc Dicaearchus apud Zenodotum, eum existimat esse, quem alii sacrum, alii comitialem appellant. Est autem ex eorum numero, quibus nulla medicorum ope succurri potest: propterea quod diuinitus immitti creditur, eoque cognomen additum est sacro. Apuleius in 1. defensione diuinum appellatum putat, quod diuinam, id est, rationalem animi

partem violet. Nasci, quoties caro in humorem crassum et spumidum, inimico igni conliquescit. Signa esse, graue caput, ceruicem torpentem, tempora pulsata, auris praecipue dextrae tinnitum. Deprehendi potissimum incenso lapide gagate, et rotae figularis circumactu. In hunc aiunt Herculem incidisse, vel propter immensos labores, vel immittente Iunone. Heraclitus arrogantiam sacrum morbum vocauit, vel quod id mali summos plerumque viros consequi soleat, vel quod sola mors remedium afferat. Herodotus in Thalia refert, Cambysen, huic obnoxium morbo, quosdam sibi maxime familiares per insaniam occidisse. Herculem item liberos suos interimentem inducunt tragici poetae. Herculanus appellatus videtur, quod vt ille inuictus, ita hic nulla medicorum ope superabilis. Quanquam Aristoreles in Problematis sectione 30. problemate iuxta Theodorum 1. putat Herculem vere huic morbo obnoxium fuisse, atque omnes adeo, qui vel ingenio, vel studio philosophiae, vel in administranda repub. vel in aliis artibus excelluerunt, atrae bili obnoxios fuisse. Sane non videmus, quamobrem hoc debeat inter adagia referri, nisi sacrum, aut Herculeum morbum appellemus tumorem animi, aut aliud aliquod vitium insanabile, quod genus est in senibus auaritia, in mulieribus loquacitas. Nam in omnibus fere Graecorum Collectaneis proverbii titulo recensetur.

Io Paean.

Io Paean, acclamatio proverbialis, qua consueuimus vti, re gnauiter et feliciter peracta, Cui non dissimile videtur illud Homericum ba/ll' ou(/tws2, et apud Latinos, Macte virtute. Athenaeus ex Clearchi 1. de proverbiis lib. citat, ih paiw=n, ih paia\n, id est, Ie paeon ie paean. Nam vtroque modo scriptum reperitur. Natum hinc existimant: Cum Latona ex Chalcide, Euboeae ciuitate, Dianam, et Apollinem in Delphos transportaret, euenit forte fortuna, vt iuxta specum, in quo Pytho latitare dictus est, praeteriret. Vbi vero iam prosiliens Pytho impetu ferretur in illos, Latona, mulierum more, territa, filii auxilium inclamauit his verbis, ih pai=, id est, iaculare fili. Ibi Apollo, qui tum forte gestabat arcum, misso telo, Pythonem interemit. Inde vox deflexa est, vt diceretur ih paiw=n. Idque, cum ter iterari consueuerit in sacris Apollini factis, quidam arbitrantur primum ortum esse carmen Hexametrum Heroicum, et Iambicum trimetrum. Etenim, si pronuncies primis productis syllabis.

Hexametrum erit meris constans spondeis, sin primis correptis, iambicum erit trimetrum puris iambis absolutum. Cuius rei meminit etiam Terentianus grammaticus. Item Iulius Pollux in quarto demonstrat, in Pythicis ludis quinque fuisse cantus species. pei/ra|, repraesentari Appollinem certaminis despicientem locum: katakeleusmw=| provocantem Pythonem, i)ambikw=| pugnantem, spondei/w|, vincentem, kataxoreu/sei, ouantem. Hinc vulgo proverbii vice receptum est, vt re feliciter peracta, acclamemus, ih paia\n. Latini videntur h in w commutasse. Ouidius in opere De arte amandi:

Dicite Io paean, et Io bis dicite paean,
Decidit in casses praeda petita meos.

Nemo mortalium omnibus horis sapit.

PLInius lib. 7. cap. De praestantia gentium, Si verum facere iudicium voumus, ac repudiata omni fortunae ambitione decernere, mortalium nemo est felix. Abunde igitur atque indulgenter fortuna decidit cum eo, qui iure dici non infelix potest: Quippe vt alia non sint, certe, ne lacessat fortuna, metus est. Quo semel recepto, solida felicitas non est. Quid, quod nemo mortalium omnib. horis sapit? Vtinamque falsum hoc, et non a vate dictum quam plurimi iudicent. Ex quibus Plinii verbis coniicere licet, eam vocem, Neminem omnibus horis sapere, velut oraculo proditam, in vulgi sermonem abiisse. Sensus vel citra interpretem liquet: nempe, neminem esse, qui non aliqua parte vitae desipiat ac peccet. Porro stultitiae comes est infelicitas. Aut certe, si quod incidit infortunium, id stultitiae solet imputari. Eodem pertinet, quod paulo post eodem in loco subnectit, Alius de alio iudicat dies, supremus de omnibus Exstat apud Aristophanem in Ranis, et huiusmodi senarius, quem illic indicat Euripidis esse:

Siquidem vniuersis rebus in mortalium
Nil continenter, et vndecunque prosperum est.

Sui cuique mores fingunt fortunam.

Cornelius Nepos in vita Pomponii Attici: Itaque hic fecit, vt vere dictum videatur, cuique mores fingunt fortunam. Et paulo post in eodem opere. Supra significauimus, suos cuique mores plerumque conciliare fortunam. E medio videtur sumpta sententia. Nam plerunque videmus mala malis euenire, digna dignis, idque vulgo dictitant, Malus malum reperit, et kakoi=s2 tri\s2 kaka\, id est, Malis, ter mala. Attestatur et versiculus proverbialis:

Et apud eundem Heraclitus: h)=qos2 a)nqrw/pou dai/mwn, id est, Mores hominis Deus, siue fortuna. Eodem pertinet quod Alcman scripsit, fortunam esse sorore eu)nomi/as2, peiqou=s2 kai\ promhqei/as2, i. Rectae institutionis, persuasionis, et providentiae, vt refert Plutarchus in commentario De fortuna Romanorum. Plautus in Trinummo, Sapiens ipse sibi fingit fortunam. T. Liuius Decad. 4. lib. 1. de M. Portio Catone ita praedicat, In hoc viro tanta vis animi, ingeniique fuit, vt, quocunque loco natus esset, fortunam sibi ipse facturus videretur. Pacatus in Panegyrico, Sua, inquit, cuique prudentia

Deus. Fulgentius in commentariis Virgilianis citat ex Telesiaco Carneadis, Omnis fortuna in sensu sapientis habitat. Opinamur, idem esse, quod adducit M. Tull. paradox. 5. Tametsi locus is habetur mendosus, emendandus tamen ad hunc modum: Cui quidem etiam quae vim habet maximam, fortuna ipsa cedit, et sicut sapiens poeta dixit, Suis cuique moribus fingitur. Sentit enim fortunam fingi cuique suis moribus.

Insana laurus adest.

PLInius lib. decimosexto, cap. 45. Iuxta quorundam distinctionem 4. In eodem, inquit, tractu portus Amyci est Bebrice rege interfecto clarus. Eius tumulus a supremo die lauro tegitur, quam insanam vocant, quoniam si quid ex ea decerptum inferatur nauibus, iurgia fiant, donec abiiciatur. Hactenus Plinius. Nobis non visum est absurdum hoc adagiis annumerare, quandoquidem res vsque adeo vulgata fuit, vt hinc arbor cognomen inuenerit. Itaque quadrabit in hominem rixarum auctorem, vt sunt nonnulli, qui quocunque se vertunt, iurgia suscitant.

Apologus Alcinoi.

*apo/logos2 a)lkino/ou, id est, Apologus Alcinoi, de longis, et anilibus fabulamentis. Refertur a Diogeniano, et Iulio Polluce lib. 6. Sumptum ex Homeri Odyss. vbi Vlysses in conuiuio Alcinoi, Phaeacum Regis, prodigiosas, ac deridiculas fabulas, et portentuosa mendacia commemorat de Lotophagis, Lestrygonibus, Circe, Cyclopibus, atque id genus aliis plurimis miraculis, fretus videlicet Phaeacum inscitia, barbarieque. Plato de Repub. lib. 10. *all' ou) me/ntoi soi h)=n d' e)gw\ a)lkino/ou ge a)po/logon e)rw=, a)lla\ a)lki/mou me\n a)ndro\s2 h)/ros2 tou= a)rmeni/ou, to\ ge/nos2 pamfu/lou, id est, Haud tibi sum narraturus Alcinoi apologum, sed excellentissimi viri Eris Armenii, genere Pamphyli. Narrat autem eo in loco fabulam, quae cum Lestrygonum Cyclopumque figmento facile certare possit. Scribit enim, cum hic inter multos cecidisset in praelio, decimoque post die cadauera caesorum tollerentur, reliquis putribus, huius vnius cadauer integrum, atque incorruptum adhuc apparuisse, domumque deportatum, vt iustis caeremoniis sepeliretur, die 12. cum esset imponendus rogo, reuixisse, ac prodigiosa quaedam narrasse, quae diebus illis decem apud inferos, tum iens, tum rediens conspicatus esset.

Canina facundia.

SAlustius apud Nonium Marcellum, in dictione Rabula, Canina, vt ait Appius, facundia exercebatur. Quod quidem Appii dictum apud eruditos scriptores in adagionem cessit in quosdam, qui tantum ad maledicendum eloquentiae studium exercerent, a rixa canum, et oblatratu sumpto epitheto. Siquidem r litera, quae in rixando prima est, canina vocatur. Diuus Hieronymus in epistola ad Rusticum monachum, Pomparum ferculis procedunt in publicum, vt caninam exerceant facundiam. Idem obtrectatores suos subinde canes appellat. Sumptum a genere philosophorum, quos kunikou\s2 appellant, siue ob sordidam vitam, siue quod obuios quosque mordent, cum mendicato viuant, more canum.

Iliensis tragoedos conduxit.

*ilieu\s2 tragw|dou\s2 e)mi/sqwse, id est, Iliensis tragoedos conduxit. Vbi quis vltro provocat quempiam, vnde sua audiat probra, veluti si Troiani accersant histrionem, qui ipsis

calamitates quas semel pertulere, denuo quasi renouet. Lucian. in Pseudolog. *epei= ga\r kata\ th\n paroimi/an i)lieu\s2 w)\n tragw|dou\s2 e)misqw/sw, id est, Posteaquam enim iuxta proverbium, Iliensis cum sis, tragoedos conduxisti. Idem alibi, ta\ gou=n tw= i)lie/wn a)texnw=s2 pepo/nqamen, tragw|do\n ti/na tou=ton, e)f' h(ma=s2 kekinh/kamen, a)so/menon ta\s2 frugw=n sumfora\s2, id est, Itaque plane idem nobis accidit, quod Iliensibus, vt qui istum ceu tragoedum quempiam aduersus nos excitauimus, qui Phrygum cantet calamitates.

Tribus minis insumptis, duodecim imputat.

*kai\ mh\n fi/los2 g' a)\n moi dokh=|s2 nh\ tou=s2 qeou\s2
*trei=s2 mna=s2 a)nalw/sas2 ge logi/sasqai dw/deka.

Quadrabit in eos, qui nonnisi compendii sui gratia colunt amicos, et pro quamuis exiguo officio, multum beneficiorum expectant. Vulgo item aiunt. Pileum donat, vt pallium recipiat.

Oculus dexter mihi salit.

Vbi spes est, visuros nos laetum quippiam, et vehementer exoptandum. Ductum a muliercularum superstitione, quae ex membri pruritu diuinare solent, quid sit euenturum. Vnde illa apud Plautum non semel obuia, Prurit mihi tergum, pruirunt dentes, pruriunt pugni: et Vtrum dentes tibi pruriunt, an malae? Theocritus in Amaryllide:

Est etiam apud Plautum: Supercilium salit. Hodieque per iocum aiunt sibi dextram tinnisse aurem, significantes alicubi sermonem de se absentibus factum cum laude. Idque Plinius testatur, vulgo quandoque creditum fuisse, vt qui laudaretur absens, ei dextra tinniret auris, qui vituperaretur, sinistra. Lucian. in Dial. meretriciis, h)/pou, w)= parme/nwn, e)bo/mbei ta\ w)=ta u(mi=n, a)ei\ ga\r e)me/mnhto h( kekthme/nh meta\ dakru/wn, id est, Num vobis tinniebant aures, Parmeno? Nam hera assidue cum lacrymis vestri meminerat.

Nebulae in pariete.

Avsonius in epistola quadam ad Gregorium filium, nebulas in pariete dixit, pro re nihili, somniique similima. An nunquam, inquit, vidisti nebulam pictam in pariete? Carminis, quod ei subscribitur epistolae, lemma significat friuolum, ac vanum. Nam nebula res est inanior, quam vt coloribus exprimi queat.

Ne sis patruus mihi. Sapere patruos.

PAtruorum in nepotes, ceu peculiaris, genuinaque seueritas, proverbio locum dedit. Horatius in Odis,

Patruam linguam vocat seueram, et obiurgatricem. M. Tullius aduersus Herennium: Fuit in hac causa quidam patruus, censor, magister. Obiurgauit M. Coelium sic, vt neminem vnquam parens. Horatius:

Id est, Postquam, abiectis puerilibus nugamentis, seueros mores induimus. Idem, Horatium aemulatus, vt solet, dixit. Ne sis mihi tutor, id est, ne mihi praescribas, atque imperes.

Saxum voluere.

*li/qon kulindei=n, id est, Saxum voluere, dicuntur, qui inexhausto quopiam, atque inutili labore fatigantur. Terentius in Eunucho: Satis diu iam hoc saxum voluo. Donatus admonet, prouerbium fuisse in eos, qui inextricabili sudore, sed inutili affligerentur, tractumque putat a notissima Sisyphi fabula, saxum apud inferos sursum ac deorsum voluentis. Apte vero stolidum militem saxum vocat, cui ipse fuerit Sisyphus, vafer, et callidus.

Capere prouincias. Tradere prouinciam.

TRADERE prouinciam, figura prouerbiali dicuntur, qui negotium aliquod curandum committunt. Capiunt, suscipiuntve prouinciam, qui rei curandae onus in se recipiunt. Metaphora sumpta est a consuetudine Romanorum, apud quos, qui magistratum gerebant, prouincias alias alii sortiebantur. Exempla passim apud auctores obuia sunt. Terentius in seipsum excruciante: Videlicet ille Cliniae seruus, tardiusculus est. Idcirco huic nostro tradita est prouincia. Idem in Phormione: O Geta, prouinciam cepisti duram, Plautus in Cistellaria. Abi rus, abi directus in tuam prouinciam. Officium illi delegatum prouinciam vocat.

Corinthus, et collibus surgit, et vallibus deprimitur.

STRABO libro Geographiae octauo scribit, Corinthios opibus, et artibus egregiis praecelluisse, caeterum regionem illorum non admodum fuisse feracem, quod inaequalis esset, et aspera, ac petricosa. Eamque ob causam senarium hunc prouerbio iactatum fuisse.

Meminit et Eustathius in Boeotiam Homeri. Huiusmodi autem terrae genus non perinde sementi idoneum est, atque campestris. Id adagium vbinam possit esse vsui, non satis videmus, nisi si quis detorqueat ad hominem intractabilem, aspero ingenio, et sibi ipsi inaequalem, parumque secum constantem. Coelius Rhodiginus etiam atque etiam contendit, adhibendum esse prouerbium, vbi significabimus felicitatem aliquo incommodo vitiatam, vt est fere rerum humanarum conditio. Quem libentius sequeremur auctorem, si, quod contendit, et asseuerat, vel vnius auctoritate probasset.

Crotone salubrius.

*kro/twnos2 u(gie/steron, id est, Crotone salubrius. De re nequaquam noxia, sed vndequaque salutifera. Zenodotus ab animante sumptam paroemiam existimat. Est enim Croton muscae genus: Theodorus Rediuum vertit. Hermolaus mauult Ricinum dici. Latine placidum, et innoxium, neque suctu, neque alia quapiam re molestum. Strabo libro Geographiae 6. tradit hinc ortum, quod Crotoniatarum locus longe saluberrimus olim fuerit iudicatus, vel hoc argumento, quod breui temporis spatio quamplurimos produxerit, tum athletas, tum philosophos, hoc est, corporibus pariter, atque animo praestantes

viros: inter athletas praecipuum Milonem, inter philosophos Pythagoram. Idem eodem libro tradit, Myscellum, et Architam pariter Delphos adiisse, vt de vrbe condenda consulerent oraculum, et alterutrum pollicente deo, Architam opes delegisse, Myscellum loci salubritatem: illum itaque Syracusas condidisse, hunc Crotonem, quarum vrbium altera cessit in prouerbium opulentiae, altera salubritatis. Allusit ad hoc prouerbium Pallada in epigrammate:

*ou)k a)lo/gws2 e)n dizuqi/ois2 du/nami/n tina qei/hn
*ei)=nai e)/fhn, xqe\s2 gou=n di/zuqon e)n xroni/w|
*hpia/lw| ka/mnonti tetartai/w| perih=fa,
*kai\ ge/gonen taxe/ws2 oi(=a kro/twn u(gih\s2.

Diuinum quiddam, vimque admirabilem inesse
Dizythiis, certe diximus haud temere.
Namque here, quem febris longa, et quartana tenebat,
Iam delassatum conficiens misere.
Dizython admoui, neque erat mora longa, Crotone
Hoc vbi fecissem, sanior ille fuit.

Suida mauult, ad animalis similitudinem referri, quod vndique sui simile sit, nec vllam habeat incisionem. Nam u(gie\s2 interdum integrum dicitur, vt Integer vitae, Integer mentis, pro quo Graeci u(gie\s2. Est autem insecti genus, canibus, ac bubus infestum. Suspicamur esse cuius sine nomine meminit Plin. lib. 11. c. 34. Semper habet caput infixum sanguini, cumque cibi exitum non habeat nimia satietate dehiscit: Nunquam in iumentis gignitur, in bubus frequens, in canibus aliquando, in quibus omnia: in ouibus et capris hoc solum. Verum pro insecto Stephanus indicat vltimam oportere acui, krotw/n. Hesychius addit Crotonem dici genus gummi Aegyptii, cuius varias medicinas indicat Plinius lib. 24. cap. 11. Quidam aiunt, et Sesamidem dici Crotonem, fortassis eandem, quam Plinius lib. 25. capite quinto, appellat Sesamoides, quod ait helleboro admisceri solitum, quo tutius sumeretur; id est, ni fallimur, hellebori genus, quod Italia veratrum appellat. Quoniam haec herba non solum corpus morbis alias immedicabilibus liberat, verum et animum purgat ab insania. Non admodum dissimile veri videtur, hinc ductum prouerbium, Crotone salubrior. Sesami meminit et Dioscorides. Sesamae Plin. lib. 15. cap. 7. meminit Sesami, quod sit arboris genus, vnde confici solet oleum, quam alii vocant Cyci, voce, vt videtur, Aegyptia, alii Crotonem, alii Rhibim, alii Sisamum syluestre. Ibidem indicat, et ex castaneis, et ex oriza fieri simile genus olei. Rursum libro 22. cap. 25. meminit sesamae cuius in remediis varios vsus indicat. Caeterum quid sit Dizythum in epigrammate, nondum compertum est, nisi quod Plinius libro eodem circa finem, ostendit zythum esse potionem apud Aegyptios repertam, ex frugib. hinc di/zuqon dictum videtur, quasi dicas duplicem ceruisiam. Hac sibi medentur et hodie bibuli quidam.

Crotoniatarum postremus, reliquorum Graecorum primus.

*krotwniatw=n e)/sxatos2, prw=tos2 tw=n a)/llwn e(llh/nwn, id est, Crotoniatarum postremus primus reliquorum Graecorum. Strabo libro Geographiae suae sexto, prouerbium hoc ait ortum

ob insignem Crotoniatarum praestantiam in certaminib. Graecanicis. Plurimos enim egregios athletas protulit ea ciuitas, adeo, vt in vno certamine Olympiaco, septem viri, qui reliquos virtute praecesserant, omnes pariter fuerint Crotoniatae. Huius gentis praecipuum decus Milo, literis omnium celebratus, qui septies continenter vicit Olympia. Hunc, si constitisset, nullus e vestigio poterat educere. Malum tenenti nemo digitum corrigebat. De admirando, nec indigno vita interitu meminit Gellius. Adagioni locus erit, vbi genus aliquod tanto interuallo praecedere dicemus, vt, qui in hoc sit vel infimus, in illo possit primus videri, veluti si quis dicat in re militari vel ignauissimum Graecorum praestantiorem esse fortissimo Troianorum. Aut, qui sit apud Italos infantissimus, apud Gallos eloquentissimum videri posse. Aut, qui citharoedus sit deterrimus, eum auloedorum principem haberi posse.

Ne decima quidem Syracusanorum pars.

*ou) de\ th\n deka/thn tw=n surakousi/wn e)/xei, id est, Ne decimam quidem partem opum Syracusanarum possidet. Strabo libro Geographiae sexto: *surakou/sas2 de\ e)pi\ tosou=ton e)kpesei=n plou=ton, w(/s2 te kai\ au)tou\s2 e)n paroimi/a| diadoqei=nai, lego/ntwn pro\s2 tou\s2 a)/gan polutelei=s2, w(s2 ou)k a)\n e)kgi/noito au)toi=s2 surakousi/wn deka/th, i. Syracusas eo diuitiarum peruenisse, vt in prouerbium abierint. Siquidem de diuitibus, ac splendidis ita dicere solent, Ne decimam quidem Syracusanarum opum partem assequi possent. Significabant autem, aliarum opes, quantumvis amplas, nihil esse ad Syracusanas diuitias. Nonnihil veneris accesserit prouerbio, si paulo longius detorqueatur, vt, si quis praelocutus, Ciceronem longo interuallo reliquos omnes post se relinquere, dicat, opulentam quidem, et vberem esse Quintiliani dictionem, verum hanc vix esse th\n surakousi/wn deka/thn.

Maleam legens, quae sunt domi, obliuiscere.

STRABO libro Geographiae octauo tradit, Corinthiorum vrbem in Isthmo sitam, duos habuisse portus, alterum Asiam versus, alterum Italiam. Verum, quod freti instar esset, non sine discrimine eo nauigari, velut olim in mari Siculo, maxime praeter Maleam, propter reflantes inde ventos: Vnde et prouerbium celebratum fuisse,

Est autem malea promontorium Laconiae, a Maleo, Argiuorum rege dictum, quod per quinque passuum millia in mari protenditur, auctore Seruio in 5. Aeneidos, in quo libro Virgilius videtur ad paroemiam allusisse, cum ait:

Significat et Homerus libro Odysseae nono, periculosam circa Maleam nauigationem fuisse: sic Vlyssem loquentem inducens:

*kai\ nu/ken a)skhqh\s2 i(ko/mhn e)s2 patri/da gai=an,
*alla/ me ku=ma r(o/os2 te perigna/mptonta ma/leian

Forsitan et patrias rediissem sospes in oras,
Sed me, dum Maleam praeteruehor, vndaque fluctusque,
Et Boreas illinc pulsum admouere Cytheris.

Ausus es o nimium, nimiumque oblite tuorum,
Thracia nocturno tangere castra dolo.

Nam suorum obliti videntur, qui sese temere periculis obiiciunt. Quandoquidem vna haec praecipua causa vulgus a subeundis vitae periculis deterrit, quod meminerint esse, quibus se saluo sit opus, vt ait Flaccus, et quibus incolumes prodesse tum debeant, tum possint, exstincti grauem allaturi luctum. Videbimur non intempestiuiter vti hac paroemia, si quando discrimen negotii suscipiendi volemus ostendere, aut non esse suscipiendum, aut negligendam vitam.

Omnia sub vnam Myconum.

*pa/nq' u(po\ mi/an mu/kwnon, i. Omnia sub vnam Myconum. Strabo Geographiae suae lib. 10. *mu/kwnos2 d' e)sti\n e)f' h(=| muqeu/ousi kei=sqai tw=n giga/ntwn tou\s2 u(sta/tous2, u(f' h(rakle/ous2 kataluqe/ntas2, a)f' w(=n h( paroimi/a, ta/nq' u(po\ mi/an mu/kwnon, e)pi\ tw=n u(po\ mi/an gra/fhn a)go/ntw\n ta\ dih|rhme/na th=| fu/sei, id est, Est autem Myconus, in qua fabulis proditum est, positos esse Gigantes postremos ab Hercule confectos. Vnde ductum est illud prouerbium: Omnia sub vnam Myconum, in eos, qui res natura diuersas eodem titulo complectuntur. Quibus ex verbis magis colligitur vsus adagii, quam ratio: tametsi coniicere licet, quoniam summa Gigantum, et reliquiae sub Mycono conderentur, sub ea Gigantes omnes iacere vulgo dictum, cum sub aliis item montibus siti fuerint. Itaque, qui eodem in libro grammatica pariter, et theologica, item dialectica, et iurisconsultorum literas tradat, in eum non inconcinne dicetur, Omnia sub eandem Myconum. Aut vbi diuersa gesta, ab eo, quod postremo loco factum sit, aestimentur. Est autem Myconus, ex Cycladibus vna, teste Stephano: qui prouerbii quoque facit mentionem in dictione Myconus. At Zenodotus longe diuersam affert fabulam, quae prouerbio dederit occasionem. Heleus, inquit, filiis suis, Hegetori, et Hippocli, mandarat, vt insulas illas in mari sparsas subigerent. Deinde, vbi Hegetor multas esset aggressus, Hippocles vnam Modo Myconum, velletque nihilominus reliquarum etiam omnium ex aequo particeps esse: consuluerunt super hac re oraculum, quaenam insulae Hippocli cederent: Respondit, mi+/a mu/kwnos2, id est, Vna Myconus. Vsus est eleganter Plutarchus primo sumposiakw=n lib. mi/an mu/kwnon a)pofh/nas2 to\ sumpo/sion, id est, Vnam Myconum faciens conuiuium, significans indistinctos adhuc conuiuas. Vnde et de indiscretis dictum apparet.

Lerii mali.

*le/rioi kakoi\, i. Lerii mali. In eos recte dicetur, qui pariter omnes gentis vitio sunt improbi. Leriorum enim populus, ob insignem malorum improbitatem, in prouerbium abiit, auctore Strabone libro Geographiae 10. Citatque Phocylidis nescio cuius verba haec: *le/rioi kakoi\, ou)x' o( me\n, o( d' ou). pa/ntes2, plh\n patrokle/ous2, kai\ patrokle/hs2 le/rios2, id est, Lerii mali, non vt hic malus, ille nequaquam:

verum omnes, excepto Patroclo. Et Patroclus est Lerius. Leria insula est vna ex Sporadibus contra litora Cariae, quam Plinius Leron appellat, cum aliis aliquot locis, tum lib. 5. c. 31. Quod hoc dictum est in Lerios, Graeca epigrammata detorquent in Chios: Epigramma sic habet:

*kai\ to/de dhmodo/kou, xi=oi kakoi\, ou)x o( me\n, o(/s2 d' ou)
*pa/ntes2 plh=n prokle/ous2, kai\ prokle/hs2 de\ xi/os2.

Hoc quoque Demodoci, Chius malus, haud quidem hic, hic non:
Omnes absque Procle, Chius at ipse Procles.

Apud Strabonem Graecum scriptura mendosa est, cum prokle/hs2 legendum sit, non patrokle/hs2. Interpres vsus est codice castigatiore. quin ipsa carminis ratio reiicit, patrokle/hs2. Si addas, kai\ to/de dhmodo/kou, plenum erit distichon. Id reddetur venustius, fi ab homine ad rem deflexeris: vt, si dicas, omnes prognostae vani, vno excepto Venantio: et tamen prognostes est Venantius. Impii sunt milites omnes, vno excepto Langio; et tamen miles est Langius. Graecorum prouerbium imitatus est Ausonius in Siluium quendam cognomento bonum, natione Brittonem, quae natio et hodie apud Gallos vulgo male audit.

Ad phasim vsque nauigauit.

AVCTORE Strabone libro Geographiae vndecimo, Phasis est Euxini sinus, et extremae nauigationis meta, vel teste prouerbio:

Per phasim, Cholchidem significauit, non flumen Phasim, neque vrbem eiusdem nominis ad flumen sitam. Theocritus in Idyllio N.

Pindarus consimili figura in Isthmiis hymno B. a)ll' e)pe/ra poti\ me\n fa=sin qerei/ais2, e)n de\ xeimw=ni ple/wn nei/lou pro\s2 a)kta\s2, id est, Sed transibat ad Phasim quidem mensibus aestiuis, hieme vero nauigans ad Nili ripas: id est, a Colchide in Aegyptum. Strabo enim putat, Phasianos ab Aegyptiis oriundos, argumentum fumens ex vsu lineorum, quorum tanta sit vis apud Phasianos, vt hinc exportentur etiam in alias regiones. Dicitur de iis, qui longinquas orbis regiones peragrarint. Est enim ipsa figura quasi prouerbialis hyperbole. quo modo dixit et Iuuenalis:

At nos hinc alii sitientes ibimus Afros:
Pars Scythiam, et rapidum Cretae veniemus Oaxem.

Sumptum videtur ab Iasonis fabula. Neque dissimile fuerit schema, si quis ad Herculis vsque columnas dicatur nauigasse, aut vsque ad Britannos, quos auctores extra mundi terminos ponunt. quod Oceano separentur. Horatius in Odis, lib. tertio:

Mysorum, ac Phrygum termini discreti sunt.

STRABO libro Geographiae duodecimo, regiones quasdam commemorat inter se finitimas, puta Phrygum, Bithynorum, Mysorum, Dolonum. Item, qui iuxta Cyzicum accolunt, Mygdonum, ac Troianorum. Neminem autem inficias ire, quin vnaquaeque suis finibus sit circumscripta. Verum eos fines ad amussim dijudicare, id neutiquam facile. Porro de Phrygijs, ac Mysis prouerbium quoque vulgo iactatum fuisse versibus trimetris.

Huius rei causam adducit, quod hi populi non satis stabiliter tutati sint suas sedes, sed subinde aliunde alio depulsi, terminos incertos reddiderint. Plinius libr. 5. Mysiam in Phrygia collocat. Plutarch. e)n toi=s2 u(gieinoi=s2 paragge/lmasi. *xwri\s2 ga\r e)/fh ta\ filoso/fwn, kai\ i)atrw=n, w(/sper tinw=n musw=n, kai\ frugw=n o(ri/smata. id est, Separatam enim aiebat esse philosophorum, ac medicorum professionem, non aliter, ac Mysorum, ac Phrygum fines. Manent in hodiernum diem passim id genus de finibus gentium rixae, longa serie temporum omnia confundente. Adagio licebit vti, de rebus toto genere inter sese dissidentibus, veluti si qui, sentiens longe aliud spectare philosophum, aliud oratorem, dicat, *xwri\s2 ta\ musw=n, kai\ frugw=n. Aut de hominibus, inter quos nihil conuenit, nihilque commune intercedit, vt apud Euripidem Achilles:

Separatae [correction of the transcriber; in the print Saparatae] sunt meae res a bonis Agamemnonis.

Quod index auro, id aurum homini.

INTER multas Chilonis sententias, haec praecipue placuit eruditis, auctore Laertio: e)n plinqi/nais2 a)ko/nais2 o( xruso\s2 e)ceta/zetai, didou\s2 ba/sanon fanera\n, e)n de\ xrusw=| a)ndrw=n a)gaqw=n te kakw=n te nou=s2 e(/doken e)/legxon. i. In saxeis coticulis aurum exploratur, euidentem praebens speciem. In auro vero proborum pariter, et improborum ingenium deprehenditur. Stobaeus carmen hoc citat ex Antiphane:

Allusit huc Aristides in Themistocle: *enteu=qen o(/ra to\n a)/ndra, a)po\ grammh=s2 a)rcba/menos2, kai\ mh/ moi lo/gw| to\n xruso\n, a)lla\ th\n ba/sanon prosa/gwn sko/pei. i. Hinc virum specta, a linea facto initio. Neque mihi, quod dicitur, aurum, sed ipsum admouens indicem considera.

Caue Thoracem.

*fu/latte to\n qw/raka. i. Caue Thoracem. Strabo lib. Geographiae 14. scribit, fluuium esse, nomine Letheum, vicinum Libybus Hesperijs, huic imminere montem, cui nomen Thorax, in quo fama est, Daphitam grammaticum cruci suffixum fuisse, quod maledico carmine reges incessiuisset, vnde

dictum illud manarit in vulgus, vt dicerent, fu/latte to\n qw/raka, id est, Caue a Thorace. Hoc velut aenigmate prouerbiali festiuiter admonebimus, fraenandam esse linguam, ne voces, petulanter emissae, per iugulum aliquando redeant. Stephanus tantum indicat Thoracem esse ciuitatem Aetoliae, et item Magnesiae: de prouerbio silet.

Magna ciuitas, magna solitudo.

STRABO Geographiae lib. 16. Seleuciam ad Tigrim ait Babylone maiorem fuisse, sed pleraque sui parte desertam, ac iure optimo de illa dici posse, quod de Megalopoli Arcadiae ciuitate dixit comicus quispiam.

Allusum est ad nomen vrbis, cuius meminit et Plinius in quarto. Quadrabit in vrbes, aut domos, agros, aut hortos, aut aliud id genus quippiam, amplum quidem, et spatiosum, sed parum excultum. Aut in librum ingentem quidem illum, verum impolitum, et illimatum.

Ad Scolon nec proficisceris ipse, nec alterum comitaberis.

STRABO lib. Geographiae nono scribit, Scolon vicum esse quempiam Asopiae, sub monte Citherone, sedem inamaenam, incultam, infrugiferam, asperam. Atque hinc vulgo prouerbium manasse:

Refert eadem totidem verbi Eustathius in Boeotiam Homericam. Nam Scolon et Stephanus ponit in Boeotia. Nomen ex re videtur inditum: skw=los2 enim Graecis spinae genus est. Quo prouerbio conueniet vti, si quando significabimus modis omnibus abstinendum a conuictu cuiuspiam, aut a loco, vbi nihil sperandum, quod vel ad voluptatem faciat, vel ad emolumentum.

Oenoe charadram.

*oi)no/h th\n xara/dran, id est, Oenoe torrentis alueum. Nam charadra Graecis significat eam terrae fissuram, quam aqua pluuia, aut torrens, nonnunquam terraemotus efficit. Zenodotus in Collectaneis adagiorum ait, dici solitum in eos, qui sibi malum accerserent. Hinc esse natam paroemiam, quod Oenoe vicus quidam sic Atticae, quem qui incolebant, alueum quendam torrentis vicinum, suis finibus incluserunt. Deinde, ingruente immodica vi aquarum, et ob id corruptis agris, agricolationem perdidisse. Strabo Geographiae libro 8. duas Oenoas commemorat alteram Eleutheris finitimam, alteram apud Marathonem, de qua vulgo iactata paroemia, oi)no/h th\n xara/dran, id est, Oenoe charadram. Effertur adagium ad hunc quoque modum, oi)nai=oi th\n xara/dran, id est, Oenaei charadram, vbi quippiam accersitur ad commoditatem, vnde pernicies adfertur. Hesychius hoc prouerbium refert, et explicat ex Demone, prouerbiorum auctore. Stephanus indicat, Oenoen esse vnam duarum ciuitatum, quas habet Icaria. Vnde dicuntur Oenaei.

Nihil ad Bacchum.

*ou)de\n pro\s2 dio/nuson, id est, Nihil ad Bacchum. Vbi quis nugatur, quae ad rem praesentem nihil attinent.

Adagionis origo varia traditur. Zenodotus ait, antiquitus in choris Dithyrambos in Bacchum cani solitos. De inde poetas, mutata consuetudine, Aiaces, centauros, atque id genus fabulas coepisse describere. Proinde spectatores per risum acclamasse. Nihil ad Bacchum. Quo conuicio moniti, deinceps satyros inducere coeperunt, ne dei prorsus obliti viderentur. Strabo Geographiae suae libro octauo, scribit, euersa funditus a Romanis, propter violatos legatos, Corinthiorum vrbe, milites in opera quoque nobilia, quibus ea ciuitas praeter caeteras abundabat, ludibriis insultasse. Citatque testem Polybium, qui praedicet praesentem vidisse sese tabulas quasdam, abiectas in solum, in quibus milites talis luserint. Quarum vna fuit ab Aristide depicta. Argumentum erat Bacchus. Hinc, inquit, quidam aiunt manasse, quod prouerbio dicitur, ou)de\n pro\s2 to\n dio/nuson, id est, Nihil ad Bacchum. Suidas refert, Epigenem quendam Sicyonium tragoediam de Baccho conscripsisse, quae cum indigna Deo videretur, quosdam e spectatoribus acclamasse, Nihil ad Bacchum, eamque vocem in prouerbium abiisse. Verum magis approbat eorum sententiam, qui dicunt quondam poetas de Baccho fabularum argumenta consuesse tractare, eaque demum actitari solita. Deinde paulatim ad tragoedias scribendas conuersos, alias fabulas, et historias scriptitasse, praetermissa Bacchi mentione, spectatores igitur acclamasse, Nihil ad Bacchum. Eiusque ferme sententiae suffragatorem [correction of the transcriber; in the print suffragatoerm] citat Chamaeleontem. Huic opinioni adstruit Plutarchus in primo libro Symposiacon, ostendens, ab Aeschylo, et Phrynicho natam paroemiam, qui fabularum argumenta ad historias, et calamitates deflexerint. At Theaetetus apud eundem Suidam, in opere de prouerbio, scribit Parrhasium pictorem Bacchum summa arte finxisse. Itaque, cum apud Corinthios pictorum inter ipsos de arte certamen ageretur, et complures Bacchum pictum proferrent, quorum nullus ad Parrhasii Bacchum accederet, succlamasse populum, Nihil ad Bacchum. Apud eundem quidam, cum Coroebum, Vlyssem illum vafrum, et versipellem vocasset, audiit: Canem adducis ad praesepe, et nihil affers ad Bacchum. Vtroque prouerbio significatum est, nimis inaequalem esse comparationem Coroebi cum Vlysse. Lucianus in Baccho, a)lla\ ti/ pro\s2 to\n dio/nuson ou(=tos2 o( dio/nusos2, ei)/poi ti/s2 a)\n, id est, Sed dixerit quispiam, quid ad Bacchum hic Bacchus? id est, quid ad rem propositam pertinet haec de Baccho fabula? Itaque videtur adagium quadraturum, vel de re ab instituto aliena, vel multo inferiore, vel contemnenda. Plutarchus in Symposiacarum quaestionum prima, de iis agens, qui anxios syllogismos, velut eum, quem *kurieu/onta vocant, in poculis proponere solent, ti/ tau=ta, inquit, pro\s2 to\n dio/nuson. Idem ibi, *pe/myw de\ kai\ ta\ loipa\ taxe/ws2, a)\n tau=ta do/ch| mh\ pantelw=s2 a)/mousa mhde\ a)prosdio/nusa ei)=nai, id est, Mittam autem propediem et reliqua, si quidem haec videbuntur non vsquequaque inscita, neque nihil ad Bacchum pertinentia. Noue quidem, sed tamen opido quam eleganter dixit, a)prosdio/nusa, tacite alludens ad prouerbium. Significat autem, ou)k a)prosdio/nusa, non aspernanda, et ad rem pertinentia. Idem in eiusdem operis libro quarto: *oi)=mai de\ kai\ tw=n sabba/twn e(orth\n mh\ panta/pasin

Sarcire centones.

PERIPHANES in Epidico Plautina, militi iam pugnas militari more paranti narrare: Quin tu, inquit, alium quaeras, cui centones sarcias, id est, quem tu gloriosis mendaciis, et consarcinatis fabulamentis expleas. Solent enim homines gloriosi mendacium aliud ex alio connectere, nullum facientes neque finem, neque modum. Centones autem dicuntur vestes e variis panniculis, ac diuersis etiam interdum coloribus consarcinatae. Iuuenalis:

Ad harum similitudinem Centonem vocant carminis genus, ex diuersis carminibus, et carminum fragmentis, hinc atque illinc accersitis contextum, quasique consutum. Graeci ke/ntrwnas2 appellant, addita litera, quam abiiciunt Latini. Extant adhuc o(mhroke/ntrwnes2, quorum meminit et D. Hieronymus: et Virgiliocentones Probae mulieris: et Centon nuptialis Ausonii, qui legem etiam eius carminis tradit.

Quod dedi, datum nollem.

LENA Milenis in Cistellaria Plautina, Inter nouam rem, inquit, verbum vsurpabo vetus, Quod dedi, non datum vellem, quod reliquum est, non dabo. Significat, se poenitere, quod puellae fecreit copiam, de caetero non facturam. Vsus adagii fiet venustior, si paulo longius a simplici figura detorqueatur, veluti, si quis, indicans se superioris operae, quam in poeticos studium insumpserit, poenitere, nec esse consilii diutius in ea tempus terere, dicat, Quod dedi, datum nollem, quod reliquum est, non dabo.

Crocodili lacrymae.

*krokodei/lou da/krua, id est, Crocodili lacrymae. De iis, qui sese simulant grauiter angi incommodo cuiuspiam, cui perniciem attulerint ipsi, cuive magnum aliquod malum moliantur. Sunt qui scribant, Crocodilum, conspecto procul homine, lacrymas emittere, atque eundem mox deuorare. Cuiusmodi propemodum erant

lacrymae Bassiani imperatoris, apud Aelium Spartianum. Lacrymabatur, quoties aut mentio fieret, aut imagines videret Getae fratris, quem occiderat. Alij narrant hanc esse Crocodili naturam, vt, cum fame stimulatur, et insidias machinatur, os hausta impleat aqua, quam effundit in semita, qua nouit, aut alia quaepiam animantia, aut homines aquarum venturos: quo lapsos ob lubricum descensum, neque valentes aufugere, corripiat, correptosque deuoret. Deinde, reliquo deuorato corpore, caput lacrymis effusis macerat, itaque deuorat hoc quoque.

Bona est etiam offa post panem.

Hemistichion carminis heroici. Zenodotus ait, de iis solere dici, qui penuria meliorum amplectuntur deteriora. Nam Maza quiddam est pane cocto deterius, conflatum ex lacte et farina, quo rustici vice panis vti consueuerunt. Siquidem o)pto\n a)/leuron, in deliciis olim fuisse alias demonstrauimus ex Theocrito. Prouerbii speciem habet, quod est apud Athenaeum libro sexto, licet huic dissimile, peinw=nti ga\r a)ndri\ ma/za timiwte/ra xrusou= te ka)|le/fantos2, i. Maza, siue offa esurienti homini carior et auro, et ebore. Quo licebit vti cum indicabimus rem vsu non opinione aestimandam. Ex his, quae prodidit Athenaeus de apparatu conuiuiorum, liquet, mazam prius apponi solere, deinde panem. Verum consumto pane, probatur et maza. Vt possumus, quando, vt volumus, non licet. Xenophon libro sexto paidei/as2, facit quendam consolantem milites, qui defecti pane, maza vesci cogebantur. Hoc cibo qui victitant, dicuntur a)lfitositei=n, quemadmodum, qui pane, a)rtositei=n.

Si non adsunt carnes, taricho contentos esse oportet.

Sunt qui dicant, ta/rixon accipi pro pisce, sed vili, putrique, qui idem sit Aphya. Fortassis hic pro iure accipiendum tarichus. Nam quibus deest obsonium, solent pane in ius immerso vesci. In Aphyas, et Tarichos creber iocus est in comoediis. Sensus hic est, Vbi non est copia meliorum, boni consulere oportet, quaecunque contingunt. Refertur a Diogeniano.

Agathonia cantio.

*agaqw/nios2 au)/lhsis2, id est, Agathonia cantio. Recte dicetur de oratione blanda magis, quam frugifera. Agathon tibicen quispiam erat, cantilenarum suauitate maiorem in modum aures deliniens. Nec huius mores dissimiles musicae fuisse perhibentur. Laborauit enim infamia molliciei. Auctor et Suidas et Zenodotus. Haud scimus, an hic sit idem ille Agathon, in tragicorum certamine victor, in cuius epiniciis Plato celebrat illud nobile conuiuium. Huius multis modis Aristophanes in Thesmophoriis, carminum molliciem deridet.

Edax currus.

*addhfa/gon a(/rma, i. Edax currus, in glutones et voraces dicebatur, propterea quod currus multum absumit vnguinis, siue ceromatis: siue, quod sumptuosa res sit, equos, et currus alere, vnde et comicus Aristophanes

in Nebulis iocatur in Strepsiadem, quem filius i(ppotrofw=n, ad inopiam redegerat, multo aere alieno contracto. Flauius Vopiscus indicat, Aureliano in delicijs fuisse Phagonem quendam, qui vno die ad mensam imperatoris ederit aprum integrum, centum panes, veruecem, et porcellum, biberit autem in fundibulo apposito plus orca. Sed de hoc hominum genere plura Athenaeus in Dipnosophistis, apud quem libro 5. Socrates, cum quendam vidisset in conuiuio sese intemperantius ingurgitantem opsonio: O vos, qui adestis, inquit, quidam ex vobis pane vtitur vt opsonio, opsonio vt pane. Venustius reddetur, si deflexeris ad animi vitium veluti, si dicas, Huius, aut illius principis amicitiam immodica pecunia parari, ac retineri, alique. Aut, Cupiditates inexplebiles esse, cum naturae vsus perpauca postulet.

Sanguine flere.

*ai(/mati klai/ein, id est, Sanguine flere, prouerbialis hyperbole, significans, nihil non fieri quo flectatur aliquis, sic enim antiquitus loquebantur, Haud flectes illum, nec si sanguine quidem fleueris. Itidem ai(/mati ste/nein, id est, Sanguine gemere. Durat hoc adagium in hodiernum etiam diem. Translatum videtur a prodigijs, quibus interdum statuae sanguineis guttis lacrymare videntur.

Pardi mortem assimulat.

*qa/naton parda/lews2 u(pokri/netai, id est, Pardi mortem simulat. Dicebatur, vbi quis astu perniciem alicui moliretur, veluti, cum Brutus stupidum, ac dementem ageret, vt in posterum imperio potiretur. Id adagium ad quendam apologum referunt. In Maurusia simiarum ingens copia. Pardalis autem animal est, natura simiis infestissimum: quas tamen viribus assequi non potest, nimirum illis in summas arbores subuolantibus. His itaque dolis in eas vtitur. Sternit se supinam sub ramis, ac porrectis cruribus emori fingit sese. Gaudent eo spectaculo simiae considentes in arbore. Deinde, vbi iam mortuam arbitrantur, vnam aliquam emittunt, exploraturam, num vere mortuus sit hostis. Illa, cautim ac pedetentim accedens, vbi nullum vitae videt argumentum, (Pardale nimirum modis omnibus cadauer imitante) demum audet etiam conscendere. Quod simul atque reliquae simiae conspexerint, iam, deposito omni metu, descendunt, et Pardalim omnia ferentem circumsultant: postremo conculcant, insultantes ludibrij causa, donec Pardalis, sentiens illas iam saltando defatigatas, derepente reuiuiscens, aliam dentibus, aliam vnguibus corripit, dilaniatque ac deuorat. Hanc fabulam (ne quid fuci fiat lectori) non reperimus apud idoneum auctorem, sed in Graecis collectaneis cuiusdam Apolonii Byzantii, cuius testimonium quodam in loco Politianus etiam refert, alioquin auctoris non admodum grauis.

Mandare laqueum.

MANDARE laqueum, dicimur, ijs, quos vsqueadeo negligi a nobis significamus, vt, si vel suspendant sese nihil ad nos attineat. Iuuenalis de Democrito:

Confine illi, cum iubemus, oi)mw/zein, id est, plorare quempiam, makra\ oi)mw/cai, id est, clare plorare: kai\ klai/ein, kai\ makra\ xai/rein, id est, flere, et longum valere.

Medium ostendere digitum.

MEdio item digito porrecto, supremum contemptum significabant: Martialis lib. 2.

Huc pertinet, quod apud Laertium Diogenes, vt alibi diximus, hospitibus quibusdam, Demosthenem videre cupientibus, non indice digito, sed medio porrecto, demonstrauit, parum virum innuens, et effeminatum. Ac paulo post eodem in loco, satis indicat porrectione digiti medii quippiam obscoenum significari, cum ait, insanos haberi, qui medium porrigant digitum; qui indicem, non item. Itaque eodem in carmine duobus adagiis extremum contemptum indicauit Satyricus:

Elegantius fiet vtrumque si longius detorqueatur: Vt philosophicis praeceptis laqueum mandes, tu tuo viuito more. Et theologorum decretis negociatores medium vnguem ostendunt, id est, plane contemnunt, ridentque.

Barbam vellere.

*to\n pw/gwna ti/llein, id est, Barbam vellere. Est illud quoque sumptum a gestu, Barbam vellere, quo summum contemptum, ac ludibrium significamus. Horatius Serm. lib. 1.

Et Dionysius Siculus, non dubitauit Aesculapio barbam auream detrahere. Lucianus in Timone de Ioue Olympio, e)ka/qhso tou\s2 ploka/mous2 perikeiro/menos2, id est, Desidebas, dum tibi circumtonderetur caesaries. Et Barbam vellit mortuo leoni, qui ferox est in prostratum: quod alias attigimus.

Malis ferire.

*mh/lois2 ba/llein, id est, Malis petere, dicuntur, qui muneribus assequi student, quod optant; aut qui donis provocant ad amorem mutuum. Ducta est allegoria a fabula Atalantae, quam Hippomenes cursu superauit, sed arte proiectis inter currendum malis aureis, in quibus sublegendis dum puella subinde remoratur, praecessit, ac vicit iuuenis. Refertur adagium a Diogeniano. Plutarchus in Symposiacis indicat, olim fuisse morem, vt in eos, qui semper vincerent, mala, rosas, nonnulli etiam mala punica iacerent. Vt hinc quoque videri possit ortum adagium, ac dictitatunde iis, qui magnopere mirantur, ac probant quempiam, aut etiam blandiuntur. Idem decad. 9. narrat, Anaxarchum, cum ab Alexandro post coenam malis peteretur, surrexisse, dixisseque hunc senarium ex Oreste Euripidis:

lacessitur, ac provocatur, sic enim interpretatur Suidas. Vnde et illud apud Maronem:

Et Acontius apud Ouidium Cydippae malum inscriptum in gremium mittit. Aristophanes in Nebulis: *mh/lw| blhqei\s2 u(po\ pornidi/ou, id est, A scorto malo percussus. Interpres adscribit, malum amoris esse symbolum, propterea quod Veneri sit sacrum. Vnde in certamine formarum, praemium malum erat aureum, idque Veneri contigit. Theocritus in Cyclope:

*hrato d' ou)/ti r(o/dois2, ou) ma/lois2, ou)de\ kiki/nnois2,
*all' o)loai=s2 mani/ais2.

Non malis, non ille rosis, non ille cicinnis,
Sed furiis mago pestiferis adamabat.

Frustis, et pomis viduas venentur auaras,
Excipiantque senes, quos in viuaria mittant.

Mare prius vitem tulerit.

*to\ pe/lagos2 pro/teron oi)/sei a)/mpelon, id est, Mare prius vitem feret. De iis, quae nullo pacto fieri possint. Nam salsitudo vitibus inimicissima: Hinc Homerus et Hesiodus identidem pontum vocant a)tru/geton, quod illic nulla colligatur vindemia. Salsa terra fere sterilis est frugibus, sed vitibus inimicissima. Refertur apud Diogenianum.

Betizare, Lachanizare.

LAchanizare vulgo dicebant, pro languere, teste Suetonio in vita Octauii Caesaris, pro quo Augustus nouauit Betizare. Quadrabit et in insulsos, et insipidos. Catullus,

Vt sapiant fatuae fabrorum prandia betae,
O quam saepe petet vina, piperque coquus?

Eodem pertinet illud Diogenis Cynici dictum apud Laertium: Cum adolescentes [correction of the transcriber; in the print adoloscentes] quidam eum canem vocarent, seque cauturos dicerent, ne ab illo morderentur, bono animo esse iussit: canem enim haudquaquam vesci betis, mollitiem illorum notans. Bliteos appellant stupidos. Est bli/ton, herbae genus, cui nomen etiam a stupore saporis inditum putant, quasi bla\c, quae vox bardum, et stupidum significat. Aristophanes in Auibus, w(s2 blakikw=s2 diakonei=s2, Vt stupide ministras. Plautus in Truculento, Blitea et lutea est meretrix, nisi quae sapit in vino, ad rem suam. Laberius Mimographus apud Nonium Marcellum, bipedem et bliteam belluam appellat insulsum et vecordem. Apud Menandrum quoque mariti vxoribus ex blito conuitium faciunt, bliteas eas nominantes. Aristoph. in Nebulis, kai\ se kalou=si blito/man, id est, Teque vocant bardum ac stultum. Fieri potest, vt Gallica quoque vox hinc manarit, qua nunc vulgo contemptissimos, extremaeque notae homines compellant Bliteros, addita litterula.

Promus magis, quam condus.

proverbialis Ausonii dimeter iambicus, Promusque quam condus magis, in quendam profusiorem, qui parta prodigere nosset, quaerere, aut quaesita seruare non posset. Sumpta metaphora a rei familiaris dispensatorib. maximeque penuariae, quos Graeci tami/as2 vocant, quorum partes sunt ad vsum familiae promere (id est, proferre) quaedam; alia condere, hoc est, seponere. Iam, qui tantum promit, is ad inopiam velis equisque properat. Plautus in Truculento, Parce promos appellat, sordidos, ac tenaces, et qui sumptum libenter effugiunt.

Nodum in scyrpo quaeris.

Nodum in scyrpo quaeris. In anxium dicebatur, nimisque diligentem, aut meticulosum, qui illic scrupulum moueret, vbi nihil esset addubitandum. Hoc adagium refertur apud Plautum in Menaechmis, et verbis totidem apud Terentium in Andria: Festus ex Ennio citat:

nominatim proverbiali titulo referens. Donato iunci species est scyrpus, laeuis atque enodis. Quanquam apud Gellium Scyrpi dicuntur captiunculae, argutiaeque. Nisi forte quis malit legere. In scrupo, quod hi lapilli laeues sint, ac rotundi.

Delphinum siluis appingit, fluctibus aprum.

Indocti poetae stultitiam taxans, qui multa non suo loco, neque tempestiuiter, describit, perinde, quasi pictor Delphinum piscem, iuxta Callimachi dictum, in nemoribus pingeret, rursus aprum in vndis. Confine illi: e)n fakh=| to\ mu/ron, id est, In lenticula vnguentum.

Cancer leporem capit.

*karki=nos2 lagwo\n ai(rei=, id est, Cancer leporem capit. De re nequaquam verisimili, dictuque absurda. Velut, si quis dicat, ab indoctissimo superari doctum.

Ne caprea contra leonem.

*mh\ pro\s2 le/onta dorka\s2, id est, Ne caprea aduersus leonem, hoc est, ne longe inferior cum potentiore decertes. Dorcas enim siluestris est capreolus. Refertur a Diogeniano. Suidas integrum refert senarium:

Pellem caninam rodere.

PEllem caninam rodere, proverbiali metaphora dixisse videtur Martialis, pro eo, quod est hominem maledicum, et improbum conuitiis insectari. Sic enim scribit in obtrectatorem quendam, et oblatratorem:

Non deerunt tamen hac in vrbe forsan,
Vnus, vel duo, tresve, quatuorve,
Pellem rodere qui velint caninam.

Echino asperior.

*exi/nou traxu/teros2, id est, Echino asperior. In hominem intractabilem, et insuauibus moribus dictum. Metaphora sumpta ab animante, cuius duplex est genus: terrestre, spinis obsitum: et maritimum, pinnata vndique

testudine, ac spinis obductum, quib. se pedum vice voluit, auctore Plinio. Martialis:

Aristoteles lib. De generatione animantium 5. tradit, Echinum ipsum quidem pusillum esse, caeterum spinas habere, et longas et acutas. Athenaeus Dipnosophiston lib 3. fabellam haud infestiuam refert e Demetrio Scepsio. Laconem quempiam vocatum ad coenam, appositis Echinis, cum ignoraret, quo pacto soleant edi, nec obseruaret, quomodo caeteri conuiuae his vescerentur, corripuisse quendam, et in os coniecisse vna cum ipsa testa: porro, cum inter dentes strideret Echinus, et hominis os cibo misere cruciaretur, O sceleratum, inquit, edulium, neque nunc te omittam tibi mitis, nec te posthac vmquam sumpsero.

Echinus partum differt.

*exi=nos2 to\n to/kon a)naba/llei, id est, Echinus partum differt. De iis dici suetum, qui prorogarent quippiam suo malo: veluti, qui creditam pecuniam comperendinant, tamen aliquando reddendam vel maiore cum foenore. Aiunt, Echinum terrestrem, stimulata aluo, remorari partum, deinde, iam asperiore, ac duriore facto foetu, mora temporis, maiore cruciatu parere. Auctor Suidas. Plinius lib. 9. c. 25. tradit, piscem, qui dicitur echineis, fluxum grauidarum sistere, et vsque ad puerperium in vtero continere foetum. Quamquam hoc a)prosdio/nuson.

Prius duo Echini amicitiam ineant.

*pri\n de\ du/o e)xi=noi e)s2 fili/an e)/lqoien, o( me\n e)k pela/gous2, o( d' e)k xe/rsou, id est, Prius echini duo inierint amicitiam, alter e mari, alter e terra. De iis, qui moribus ac studiis sunt inter se discrepantiores, quam vt spes sit, aliquando inter eos necessitudine coituram. Venustius erit ad rem deflexum. Nam est Echinus marinus, de quo multa Plinius et Aristoteles. Est et terrestris, quem alio nomine vocant Erinaceum: illud commune, quod vterque spinosus est, vnde et vocabulum inditum. Refertur a Suida.

Non missura cutem, nisi plena cruoris, hirudo.

Quadrabit in homines nimium sedulos, et quibusvis in rebus immodicos. Cuiusmodi nonnullos videas, qui cum semel coeperint, nullum faciunt finem, donec defatigati desistant, nec rationem vllam habent alieni fastidii, sed suo tantum animo negocii modum metiuntur, haudquaquam memores vetustissimi sermonis, admonentis, vt tum a lusu desistamus, cum adhuc est iucundus, ne voluptatem odii molestia consecuta contaminet. Nemo nescit, hirudinem, vbi semel haeserit corpori, nulla ratione posse reuelli, donec suctu sanguinis expleta decidat. Quidam appellant sanguisugam, Graeci bde/llan, siue bde/llion, linguam habet bisulcam, ac fistulatam, quam penitus infigit cuti. Meminit Plinius lib. 11. cap. 34. atque inibi de altero quodam animali, cui nomen non sit, quod semper infixo sanguini capite viuat, donec nimia satietate dehiscat, et ipsi immoriens alimento, cum cibi non sit exitus.

Mea est pila.

manu est, apud Plautum in Truculento. Sumptum a notissimo pilae ludo, cum multis insequentibus, vnus aliquis praestantior occupat. Consimili figura dixit in Cassina. Sed, si nunc vult hera facere officium suum, nostra omnis lis est: id est, vicimus. Traducta metaphora a iudiciis.

Ab ouo vsque ad mala.

AB ouo vsque ad mala, proverbiali figura dixit Horatius in Sermonibus, Satyra 3. pro eo, quod est, ab initio conuiuii vsque ad finem.

ab ouo
Vsque ad mala, citaret, io Bacche modo summa
Voce, modo haec resonat quae chordis quattuor ima.

Antiquitus enim coenam ab ouis auspicabantur, malis finiebant. Erit venustius, si longius trahatur, Ab ouo vsque ad mala, i. toto colloquio, tota nauigatione, aut toto opere. Qui rem altius repetunt, quam oportet, notantur illo versu Horatiano:

Qui a primis initiis repetunt, e)k tw=n r(izw=n, id est, a radicibus, et a stirpib. imis exordiri dicuntur, qui nihil praetermittunt, ordine narrant, et a capite vsque ad calcem, quod alibi retulimus, Graecis a)/nwqen dicitur, et a)rxh=qen.

Virtutem, et sapientiam vincunt testudines.

Ivlius Pollux lib. 9. de rerum vocabulis, scribit hoc carmen olim proverbio celebratum fuisse:

Est autem velut aenigma, innuens pecuniam longe plus posse, quam aut virtutem aut sapientiam. Antiquitus enim Peloponnesiorum numisma xelw/nh, id est, testudo dicebatur, propter inscalptam in eo testudinis figuram. Testem huius rei citat Eupolidem, qui in fabula, cui titulus, Captiui, o)bolo\n dixerit kallixe/lwnon, id est, obolum pulchrae testudinis. Consimili figura dictum et illud: Multas noctuas sub tegulis latitare: et Bos in lingua, quae suis retulimus locis.

Sacra haec non aliter constant.

SAcra haec non aliter constant. Hoc adagio licebit vti, si quando fatebimur culpam, sed quae rei, locove conveniat, veluti si quis in balneis agat impudentius, aut rusticius in naui, aut in compotationibus ebriorum intemperantius, aut inter mulierculas ineptius, aut inter aulicos dissimulantius, aut inter sophistas loquacius, aut apud populum adulantius. Ausonius nuptialis Centonis excusans licentiam, Etenim fabula est, inquit, de nuptiis, et velit nolit, sacra haec aliter non constant. Sumptum a sacris, quae certis quibusdam caeremoniis peraguntur: de quibus si quid demutes, piaculum admissum putetur. Plutarch. in comment. De audiendis poetis: *qusi/as2 me\n ga\r a)xo/rous2 kai\ a)nau/lous2 i)/smen, ou)k i)/smen de\ a)/muqon ou)de\ a)yeudh= poi/hsin, id est, Sacra enim absque choris, ac tibiis nouimus. Non nouimus autem absque fabula, ac mendacio poesim.

Sequitur ver hiemem.

SEQVITVR ver hiemem. Hoc adagio rerum vices significamus necessario sibi succedentium, vt, si quis, suadens in rebus afflictis animum fulciendum spe meliorum, dicat, Sequetur ver hyemem, id est, tristibus succedent laetiora. Ita Pindarus Isthmyorum hym. 4. nu=n d' au)= meta\ xeime/rion poiki/lwn mhnw=n zo/fon, xqw\n a(/te foiniki/ois2 a)/nqos2

r(o/dois2, id est, Nunc vero rursum post hibernam multiplicium mensium caliginem, terra veluti purpureis floret rosis. Ausonius in praefatione monosyllaborum, nonnihil abusus est prouerbio, Vt in vetere verbo est, Sequitur ver hyemem. Iam similium nugarum subtexo nequitiam.

Venereum iusiurandum.

*afrodi/sios2 o(/rkos2 ou)k e)mpoi/nimos2, id est, Venereum iusiurandum non punitur. Sensus est, amantium iusiurandum irritum esse, neque ad deos quidquam pertinere, tanquam iocosum. Et auctore Nasone,

Iuppiter ex alto periuria ridet amantum,
Et iubet AEolios in freta ferre notos.

Citatur hoc adagium a Platone in Conuiuio: o(\ de\ deino/taton, w(/s2 ge le/gousin oi( polloi\ o(/ti kai\ o)mnu/nti mo/nw| suggnw/mh para\ qew=n, e)kba/nti tw=n o(/rkwn. a)frodi/sion ga\r o(/rkon, ou)/ fasin ei)=nai. ou(/tw kai\ oi( qeoi\, kai\ oi( a)/nqrwpoi pa=san e)cousi/an pepoih/kasi tw=| e)rw=nti, id est, Quodque omnium maximum est, vt sane dicitur vulgo, vni etiam iuranti a diis parata est venia, si, quae iurauit, non praestiterit. Venereum enim iusiurandum negant esse. Adeo tum dii, tum homines nihil non permittunt amanti. In verbis Platonis videtur deesse vocula, e)mpoi/nimon. ou)/ fasin ei)=nai e)mpoi/nimon. Meminit et Procopius in epistola ad Epiphanium vltima: kalw=s2 a)/ra h)/dei to\ tw=n e)rw/ntwn pa/qos2 h( paroimi/a, ka)\|n e)piorkei=n e)qe/lwsi, suggnw/mhn au)toi=s2 e)k qew=n e)pagge/lletai, id est, Pulchre nouit amantium affectum prouerbium: etiam si peierare voluerint, veniam illis a diis pollicetur. Plato in Philebo apud Athenaeum libro duodecimo: w(s2 de\ lo/gos2, kai\ e)n tai=s2 h(donai=s2 tai=s2 peri\ a)frodi/sia, a(\ dh\ me/gista dokou=sin ei)=nai, kai\ to\ e)piorkei=n suggnw/mhn ei)/lhfe para\ qew=n, w(/sper, kaqa/per pai/dwn, tw=n h(donw=n ou)de\ to\n logismo\n kekthme/nwn, id est, Caeterum, quemadmodum dicitur, etiam in voluptatibus circa res venereas, quae sane videntur esse praecipuae, periurium quoque venia donatur a diis: perinde, quasi voluptates puerorum instar sint, qui nondum rationis sunt compotes. Refertur et illud ex Callimacho:

*wmosen, a)lla\ le/gousin, qeatou\s2 e)n e)/rwti
*orkous2 mh\ du/nein ou)/at' e)s2 a)qana/twn.

Prior versus non caret mendo. Deflecti potest ad quodvis promissum, cuius fides praestanda non videatur.

Tanquam meum nomen. Tanquam digitos.

PROVERBIALES hyperbolae sunt, Tanquam meum nomen, et Tanquam meos digitos, teneo: si quando promptam, certamque memoriam significare volumus. Martialis:

Totis diebus, Afer, haec mihi narras,
Et teneo melius ista, quam meum nomen.

Nihil magis meminimus, quam proprii nominis, vnde et vita defunctos olim suo nomine inclamabant.

Et proprii nominis oblitum, dicimus prodigiosae obliuiscentiae hominem. Antiquitus in digitis computus peragebatur. Exstat ea de re libellus Bedae. Quin hodieque numerandi imperitum, et obliuiosum per iocum rogare solent, quot in manibus habeat digitos. Plutarchus in commentario, cui titulum fecit, Quo pacto quis intelligere possit se profecisse, scribit olim morem fuisse nomina digitorum ediscere, hisque in metu tanquam remedio futuris vti. ipsius verba subscribemus: *oi( me\n ga\r e)kmemaqhko/tes2 ta\ tw=n i)diwn o)no/mata daktu/lwn, xrw=ntai pro\s2 tou\s2 fo/bous2 au)toi=s2 w(s2 a)lecika/kois2, a)tre/ma katale/gontes2 e(/kaston, id est, Quidam enim ediscunt suorum nomina digitorum, eisque contra pauores vtuntur, tanquam ad depellenda mala remedium habeant, paulatim singulos recensentes. Quae vero sint digitorum apud Graecos vocabula, Gellius in Noctibus Atticis indicauit. Caelius Calcagninus, vt indicat Alexander, mauult intelligi de nominibus Dactylorum Idaeorum: de quibus nonnihil attingemus in prouerbio; Celmis in ferro; licet in Plutarcho, i)di/wn legatur, non i)dai/wn.

Bonorum glomi.

*agaqw=n a)gaqi/des2, id est, Bonorum glomi de opibus exstructis, et affatim accumulatis. Sumpta metaphora a glomere textorio, cui fila sunt obuoluta, aut certe ligno illo textorio, cui filorum maxima vis est obuoluta, quod idem phni/on vocant. Prouerbii meminit Iulius Pollux lib. 7. cap. 10. indicans apud comicos esse frequentissimum. Videtur autem allusum ad vocem in Agathide, et Agathis, perinde vt Thucidides in Euripidis epigrammate Athenas th=s2 e(lla/dos2 e(lla/da, vocat. id est, Graeciae Graeciam. Etiamsi libro quinto tribuit hanc sententiam Pindaro. Et quemadmodum e)/sxata e)sxa/twn, id est, postrema postremorum: item kaka\ kakw=n, id est, mala malorum, dicunt Graeci: quam quidem figuram Latini non agnoscunt.

Rem acu attigisti.

EST apud Plautum in Rudente. Rem acu tetegisti [perhaps: tetigisti], pro eo, quod est, rem ipsam diuinasti, nihil aberrans. Metaphora sumpta videri porest a lusu quopiam, in quo diuinator, id quod alius notasset, summa acu tangebat, aut lineam, aut calculum, aut aliud quiddam simile. Igitur acu tangere, perinde est, quasi dicas, ipsissimum punctum attingere. Nam minutissima puncta denotantur acu.

Purgatis auribus.

PVRGATIS auribus pro attentis, et vacuis, prouerbium resipit. Plautus in Milite:

Purior clauo.

*agno/teros2 phdali/ou, id est, Purior, gubernaculo. Comparatio prouerbialis, de re vehementer inculpata, aut moribus vndequaque integris, et incontaminatis. Clauus enim nauticus assiduis fluctibus abluitur, vt

De calcaria in carbonariam.

QVOTIES fit, vt a re proposita ad aliud quippiam longe diuersum digrediamur, de calcaria ad carbonariam decurrere dicimur, siue, cum ex vno malo in aliud diuersum incidimus. Tertullianus libro de carne Christi: Igitur, inquit, de calcaria, quod dici solet, in carbonariam, a Marcione ad Apellem. Huic non dissimile est illud Ciceronis in actione pro Murena: Respondebo igitur Posthumio primum, qui nescio quo pacto, mihi videtur praetorius candidatus in consularem, quasi desultorius in quadrigatum curriculum incurrere.

Datyli dies.

*datu/lou h(me/ra, id est, Datyli dies. Vbi res feliciter successerunt. Sumptum a Datylo quodam, qui apud Athenienses summos est honores consecutus.

Monstrum alere.

MONSTRVM alitur, vbi quid occulti vitii latere significamus: haud scimus, an inde sumpta metaphora quod monstra ob pudorem clanculum aluntur, et occultantur. Siquidem Pamphilus in Andria Terentiana, quod prius repudiatus gener, rursum ad affinitatem repeteretur, suspicans aliquid esse vitii in puella, quod celaretur: Repudiatus, inquit, repetor. Quamobrem? nisi si id est quod suspicor, aliquid monstri alunt. Ea quoniam nemini obtrudi potest, itur ad me.

Non curat numerum lupus.

Hic tantum Boreae curamus frigora, quantum
Aut numerum lupus, aut torrentia flumina ripas.

Recte dicetur in hominem impudenter furacem. Exstat hodieque vulgo iactatum adagium, Lupus non veretur etiam numeratas oues deuorare. Porro fures paulo timidiores consueuerunt a rebus numeratis abstinere manum, metu videlicet, ne hoc indicio deprehendantur. Huic affinis iocus ille facetus in seruum furacem, cui nihil erat domi, neque clausum, neque obsignatum.

Spartam nactus es, hanc orna.

*hn e)/laxes2 spa/rtan, ko/smei, id est, Spartam, quam nactus es, orna, siue administra. Admonet adagium, vt, quamcunque prouinciam erimus forte nacti, ei nos accommodemus, proque huius dignitate nos geramus. M. Tull. ad Attic. lib. 4. epist. 6. Reliquum est: spa/rtan e)/laxes2, tau/tan ko/smei. Non mehercle possum. Et Philoxeno ignosco, qui reduci in carcerem maluit. Idem ad eundem lib. 1. Eam causam, quam mihi dicis obtigisse spa/rtan, non modo nunquam deseram, sed, etiamsi ab illa deserar in mea pristina sententia permanebo. Quod a Cicerone refertur, carmen est anapaesticum, e tragoedia quapiam, Spartam nactus es, hanc exorna. Theocriti Scholiastes indicat allusum ad hoc prouerbium in Hodoeporis:

*au)to/qi moi pote/risde, kai\ au)to/qi boukolia/sdeu.
*ta\n sautou= pate/wn e)/xe ta\s2 dru/as2.

Mecum istic certa, simul istic pascito tauros,
Et terram calcans propriam, ne desere quercus.

Prouerbium igitur ad varios vsus licebit accommodare, vel cum admonebimus, vt suam quisque personam, quam suscepit, cum decoro tueatur. Maritus es, cura, quae mariti sunt officia. Aulicus es, aulicum age. Iudex es, ne iam amicum, aut inimicum, sed iudicem agas. Principatus tibi contigit, principis officio fungere. Priuatus es, vt priuatum te gere. Sic propemodum vsus est Aristophanes [correction of the transcriber; in the print Atistophanes], nam huic inscribitur comoedia, cui titulus qesmoforia/zousai:

*xrh\ ga\r poihth\n a)/ndra pro\s2 ta\ dra/mata
*a dei= poiei=n, pro\s2 tau=ta tou\s2 tro/pous2 e)/xein.

Vel cum iubebimus vnumquemque sua sorte contentum esse oportere, quaecunque contigit. Quemadmodum enim peritus gubernator in omni tempestate bonum praestat nauclerum, ita vir sapiens in omni fortuna sapienter se gerit. Est ampla res familiaris, sapienter administra. Non est, vtere paupertatis commodis. Contigit eruditio, vtere ad bene viuendum. Plutarchus in commentario peri\ th=s2 eu)qumi/as2, admonens, vt suam quisque sortem boni consulat, spa/rthn, inquit, e)/laxes2, tau/thn ko/smei, id est, Sparta tibi obtigit, hanc exorna. In eodem libello monet hoc dictum a Solone proditum. Citatur autem ex Euripide.

Videntur verba esse Agamemnonis ad Menelaum. Quod confine est illi Platonico: to\ paro\n eu) ti/qesqai, id est, Quod praesens est, bene dispone, siue boni consule. Nunc vulgus hominum magis incumbit augendae rei, quam bene administrandae. Contra quam bene monet Socrates in Theaeteto Platonis: krei=tton ga/r pou smikro\n eu), ei) polu\ mh\ i(kanw=s2 pera=nai, id est, Nam satius est, pusillum bene, quam multum non vt oportet peragere. Hanc igitur sententiam passim in principum aulis insculpi oportuit, spa/rtan e)/laxes2, tau/tan ko/smei. Principis munus est, modis omnibus reip. commodis prouidere, publicam tueri libertatem, alere pacem, excludere quam minimo suorum exitio maleficia, dare operam, vt sanctos, et integros habeat magistratus. Nihil principi pulchrius, quam vt hoc quidquid est regni, quod fortuna dedit, sua sapientia, virtute, diligentia reddat ornatius. Contigit opidulum, imitare Epaminondam, fac, vt frigidum illud opidulum tua opera multo reddas celebrius, ac locupletius. Contigit fera, et intractabilis natio, da operam, vt eam paulatim cicurem, et legibus obtemperantem reddas. Quasdam nationes ingenium ac linguae sonus discernit, vt Germanos, et Hispanos, quosdam ipsa natura diduxit, vt insulares mari, Italos mari simul, et Alpium molibus. Nonnullis casus suos terminos dedit. Si quisque, quod nactus sit, nitatur ornare, nimium vbique florebunt omnia.

Contigit et malis venatio.

*de/dotai kai\ kakoi=sin a)/gra, id est, Contigit et ignauis a venatu praeda. Vbi quid feliciter obtigit immerenti, quodque fortunae magis, quam illius industriae, sit acceptum ferendum. Allegoria sumpta a venatu, in

quo vel praecipue dominatur fortuna, Virtus minimum affert momenti. At eruditio nemini contigit nisi labore parta. Regnum obuenit dormientibus, opes affluunt cessantibus nonnunquam, honores accidunt etiam fugitantibus, caeterum, quae vere bona sunt, nostra industria parentur oportet. Inde natum, quod olim mos fuerit, quod venatu captum esset, omnibus impartiri, etiam immerentibus. Ita Theocritus in Piscatoribus:

Quemadmodum arcana non committimus nisi selectis amicis, ita somnia narramus quibuslibet. Prouerbium refertur a Suida, et Zenodoto. Si pro de/dotai legas di/doto, siue de/doto, erit initium carminis trochaici. Nam probabile est, e poeta quopiam decerptum.

Ire per extentum funem

PROVERBIALI figura dixit Horatius, Ire per extentum funem, pro eo, quod est, rem factu perquam difficilem praestare, neque vel tantillum aberrare. Sumptum a funambulis, vt Acroni placet, qui non sine summa arte, summoque vsu, per funem protensum ingrediuntur. Quae res, sicuti coniicere licet, priscis ingenti miraculo fuit, hodie nihil vulgatius. Horatii carmen hoc est.

Ille per extentum funem mihi posse videtur
Ire poeta, meum qui pectus inaniter angit.

Lucernam adhibes in meridie.

*lu/xnon e)n meshmbri/a| a(/pteis2, id est, Lucernam accendis in meridie, id est, facis non suo tempore, aut explicas, quae per se sunt clarissima. Quorsum enim lucernis opus clarissima luce? Natum videri potest a ridiculo Diogenis facto, qui, adhibita interdiu lucerna, rogatusque, quidnam sibi vellet, respondit, a)/nqrwpon zhtw=, id est, Hominem quaero, quemadmodum testatur Diogenes Laertius. Seneca libro De beata vita, indicat hoc fieri solere per superstitionem, si quando denunciabatur ira numinis: Cum, inquit, sistrum aliquis concutiens ex imperio mentitur, cum aliquis secandi lacertos suos artifex, brachia, atque humeros suspensa manu cruentat, cum aliqua genibus per viam repens vlulat, laurumque linteatus senex et medio lucernam die praeferens, conclamat iratum aliquem deorum, concurritis, et auditis.

Soli lumen inferre.

QVINTILIANVS Institut. orator. libro quinto, titulo de vsu argumentorum, similima huic figurae dixit, eum Soli lumen inferre, qui rem per se euidentissimam conaretur argumentationibus probare. Videtur idem cum illo, quod alio retulimus loco, h(li/w| to\ fw=s2 danei/zein, id est, Soli mutuare lumen.

Zoili.

ZOILI audax quidem, sed parum felix mordacitas prouerbio locum fecit, vt vulgo Zoili vocentur, alienarum laudum obtrectatores, et alienorum laborum reprehensores. Martialis.

Hic Zoilus sophista quispiam fuit, hoc facinore potissimum nobilitatus, quod Homerum poetarum omnium principem, ausus est, libris aliquot

in eum scriptis, incessere, vnde o(mhroma/stigos2 cognomen meruit, quod ipsum etiam abijt in prouerbium: sic enim appellari coepti nobilium auctorum castigatores, vel Plinio teste in praefatione Historiae naturalis. Et Virgiliomastiges, quorum de numero fuit Pero. Zoilus igitur commentarios in Homerum compositos Ptolemaeo tyranno Aegyptiorum obtulit, ingens, videlicet, praemium a rege sperans. Verum, cum nihil mitteretur, penuria coactus, misit, qui peterent. Ibi Ptolemaeus ait, se mirari, cum Homeros, tot annos defunctus, tot hominum millia pasceret, Zoilum egere, Homero doctiorem. Denique per occasionem supplicio affectus est. Quamquam de mortis genere diuersa tradunt auctores.

Bona Cillicon.

*agaqa\ killikw\n, id est, Bona Cillicon, subaudiendum, facit, aut habet. Conuenit, vbi quis malefactis, ac foedis artibus sibi parauit opes. Huic adagio locum fecit Cillicon quidam, natione Milesius, qui, prodita Prienensib. Mileto patria, ampliter quidem, sed foede, ditatus est. Is, cum, proditionem moliens, rogaretur, quidnam esset facturus, respondit, pa/nt' a)gaqa\, id est, Omnia bona. Vnde prouerbium effertur etiam ad hunc modum, pa/nt' a)gaqa\ w(s2 e)/fh killikw\n, id est, Omnia bona, velut inquit Cillicon. Auctores Suidas, et Zenodotus. Alludit huc et Aristophanes e)n ei)rh/nh|,

Interpres adiicit Cillicontis exitium. Prodita a Cilliconte insula Theagenes quidam Syrius commigrarat Samum, atque illic vendebat carnes. Ab hoc cum Cillicon carnes emere vellet, tradidit illi, vt, quod superesset, amputaret. At ille, porrecta machaera, manum hominis abscidit: Ista, inquiens, manu non prodes alteram ciuitatem.

Plumbeo iugulare gladio.

Plumbeo iugulare gladio, est, futili, leuique argumento conuincere quempiam. M. Tullius ad Atticum: Cum illum plumbeo gladio iugulatum tamen iri diceret. Idem in libris De finibus bonorum, frigidum argumentum, plumbeum appellat pugionem. Quemadmodum Aurelius Augustinus libro aduersus Iulianum 3. Et tamen, inquit, dialecticorum quasi iaculis oneratus acutis,in certamen procedis, et iactas plumbeos pugiones. Demosthenes in oratione contra Aristogitonem prima: ou)/te ga\r magei/rw| maxai/ras2 ou)de/n e)st' o)/felos2 h(/tis2 ou) te/mnetai. id est, Neque enim coquo machaerae vllus est vsus, quae non secat,

Leonem radere.

*le/onta zurei=n, Leonem radere, dicuntur, qui feroces, et praepotentes arte tractant, et illudunt magno suo periculo. Vsurpauit hoc adagium Socrates apud Platonem lib. de Republica primo, negans, se vsqueadeo dementem esse, vt leonem ausit tondere, et Thrasymacho homini praeferoci illudere: oi)/ei ga\r a)/n me ou(/tw manh=nai, w(/ste zurei=n e)pixeirei=n le/onta, kai\ sukofantei=n qrasu/maxon. Nam agni citra periculum tondentur, vellunturque, leo nullo modo tractari vult. Ad hoc adagium allusisse videtur Martialis Epigrammatum libro decimo, cum ait:

Vertit enim poeta in iocum, quasi tutum esset, et ignauum, leonem iam non sentientem vellere. Per leonem autem innuit pudenda muliebria, iam emortua senio. Id Aristides in Panathenaicis, ad Periclem a Platone taxatum refert: *ws2 q' o(/ra mh\ le/onta zurei=n e)pixeirw=men, ou) qrasu/maxon sukofantei=n e)pixeirou=ntes2, a)lla\ kwmw|dei=n perikle/a, kai\ tau=ta deili/as2, id est, ltaque vide, ne leonem radere conemur, non Thrasymachum calumniari volentes, sed Periclem taxare, praesertim de timiditate.

Ne mihi Suffenus essem.

NE mihi Suffenus essem, ne mihi ipsi blandirer, ac stulte meipsum admirarer. Suffenus erat poeta longe ineptissimus, in aliorum vitia dicax, ad sua caecus. Itaque prouerbium receptum, vt, qui sibi inaniter placerent, Suffeni dicerentur. Catullus in epigrammate:

Idem infaceto est infacetior rure,
Simul poemata attigit: neque idem vnquam
Aeque est beatus, ac poema cum scribit,
Tam gaudet in se, tamque se ipse miratur.

Suffeni similimum Meuium facit Horatius, suis ignoscentem vitiis, aliena mordacissime insectantem.

Siculus omphacizat

*sikelo\s2 o)mfaki/zei, id est, Siculus omphacissat. Omphaca Graeci dicunt vuam acerbam, et immaturam, a)po\ tou= w)mou\s2 fagei=n, id est, quod crudi comedantur. Vnde dicebatur in eos, qui libidine futandi quantumlibet vilia tollerent furto. Ductum a furacitate Siculorum. Non perperam dicetur et in illos, qui, ob immodicam, et praeproperam auiditatem, quo pusillum lucelli faciant sibi, damnum ingens aliis inferunt. Sunt, qui credant, quadrare posse in eos, qui bellissima quaeque sibi decerpunt: vt Syrus ille Terentianus. Zenodotus ait, ex Epicharmo sumptum. Refertur et a Suida.

Anus simia sero quidem.

*ge/rwn pi/qhkos2 a(li/sketai me\n, meta\ xro/non d' a(li/sketai, id est, Anus simia sero quidem capitur, sed tamen aliquando capitur. Vbi versutus aliquis, qui diu eluserit, tandem dat poenas. Valebit ad exhortandum, vt quisque veris rationibus agat, si velit esse tutus, ne fidat callidis quidem, sed inhonestis consiliis. Nullum enim tam instructum dolis, vt perpetuo fallat, sed tandem casus aliquis in apertum profert dissimulatam malitiam.

Parni scaphula.

*to\ pa/rnou skafi/dion, id est, Parni scaphula. Conuenit in eos, qui, ob res minutulas, multum litium, et querelarum mouent. Sumptum a Parno quopiam, qui, ob nauiculam ereptam, populo molestissimus fuisse legitur. Auctor Diogenianus. Cum enim huius causa frequenter ad populum deferretur, tandem in popularem iocum abiit, velut illud, o( dio\s2 ko/rinqos2.

Ne puero gladium.

*mh\ paidi\ th\n ma/xairan, id est, Ne puero gladium, subaudiendum, commiseris. Allegoria prouerbialis, admonens, non esse mandandam

potestatem vel adolescentibus, vel imperitis, ac stultis, qua tum in suam, tum aliorum perniciem sint abusuri. Ne iuueni commiseris administrationem pecuniae. Ne puero gladium. Ne regnum impuberi. Ne puero gladium. Ne magistratum mandaris stultis. Ne puero gladium. *mh\ paidi\ th\n ma/xairan. Plutarchus in libello, cui titulus, *o ti kai\ gunai=kas2 kaka\s2 paideute/on, citante Stobaeo: nam is liber nondum emersit in lucem: *mh\ paidi\ ma/xairan h( paroimi/a fhsi\n. *egw\ de\ fai/hn a)\n mh\ paidi plou=ton, mh\ de\ a)ndri\ a)paideusi/an, id est, Ne puero gladium, ait prouerbium. Significat, pecuniam pestiferam adolescentibus, viro inscitiam. Idem in Problematis Symposiacis, *ei) de\ mh\, dote/on w(/sper paisi\n a)tremei=n mh\ duname/nois2, ou) do/ru kai\ ci/fos2, a)lla\ platagh\n, kai\ sfai=ran, id est, Sin minus, dare oportet, veluti pueris non valentibus conquiescere: non hastam, aut ensem, sed crepitaculum; aut sphaeram. Vsurpauit et Athenaeus libro Dipnosophistarum quinto in philosophum, cui commissum esset Imperium.

Lindij sacrum.

*li/ndioi th\n qusi/an, id est, Lindii sacrum, subaudi, faciunt. Dicebatur in eos, qui inauspicato rem diuinam faciebant. Sumptum ab historia, cuius meminit etiam Lactantius in Institutionibus Christianae religionis, libro primo. Hercules olim agricolae cuidam Lindio duos boues per vim eripuit, et mactatis illis conuiuium sibi parauit. Senex autem Herculi comedenti, cum multa in eum male dicta congereret, voluptati pariter, et risui fit: ita, vt Herculem dixisse ferant, nullum vnquam conuiuium sibi iucundius accidisse. Sed haud ab re fuerit Lactantii verba subscribere. Apud Lindum, inquit, quod est opidum Rhodi, Herculis sacra sunt, quorum a caeteris longe diuersus est ritus: siquidem non eu)fhmi+/a|, vt Graeci vocant, sed maledictis, et execratione celebrantur. Eaque pro violatis habet, si quando inter solemnes ritus vel imprudenti alicui exciderit bonum verbum. Cuius rei haec ratio redditur, si tamen vlla esse in rebus vanissimis potest. Hercules cum eo delatus esset, famemque pateretur, aratorem quendam adspexit operantem, ab eoque petere coepit, vt sibi vnum bouem venderet. Enim vero ille negauit fieri posse: quia spes sua omnis colendae terrae duobus illis iuuencis niteretur. Hercules, solita violentia vsus, quia vnum accipere non potuit, vtrumque sustulit. At ille infelix, cum boues suos mactari videret, iniuriam suam maledictis vltus est: quod homini eleganti, et vrbano, gratissimum fuit. Nam, dum comitibus suis epulas apparat, dumque alienos boues deuorat, illum sibi amarissime conuiciantem, cum risu, et cachinnis, audiebat. Sed, postquam Herculi diuinos honores, ob admirationem virtutis, deferri placuit a ciuibus, ei ara posita est, quam de facto bou/zugon, id est, bouis iugum, nominarunt, ad quam duo iuncti boues immolarentur, sicut illi, quos abstulerat aratori: eumque ipsum sibi constituit sacerdotem: ac praecepit, iisdem maledictis semper in celebrandis sacrificiis vteretur, quod negaret se vnquam epulatum iucundius. Hucusque Lactantiana reddidimus verba. Zenodotus addit, hunc apud Lindios inoleuisse morem, iubente etiam oraculo, vt, inter peragenda sacra, conuitia quaedam iactarentur. Meminit huius et Gregorius

Nazianzenus in orationibus stelieuticis. Adagium ad multos vsus accommodari potest, vel ad rixosum conuiuium, seu disputationem, vel ad rem quampiam, malis omnibus institutam.

Megarensium lacrymae.

*megare/wn da/krua, id est, Megarensium lacrymae, dicebantur vel fictae, nec ex vero dolore profectae, vel vi adactae. Diogenianus ad huiusmodi refert historiam. Bacchius quidam Corinthius, Clytii, Megarensium Regis, filiam vxorem duxerat. Ea defuncta Clytius complures virgines, et adolescentes Corinthum misit, qui in funeralibus pompis puellam deplorarent, lacrymis vtique fictis:

Vt, qui conducti plorant in funere, dicunt,
Et faciunt prope plura dolentibus ex animo.

Suidas aliam affert causam. Apud Megarenses enim permultam allii copiam esse: huius acrimonia multis exprimi lacrymas vel inuitis. Proinde apud Aristophanem, qui lacrymatur, allium olfacere, per iocum dicitur Igitur, si ad simulatum dolorem ac commodes, prouerbium affine fuerit illi, Flere ad nouercae tumulum.

Ventus neque manere sinit, neque nauigare.

*ane/mos2 ou)/te me/nein e)a=|, ou)/te plei=n, id est, Ventus neque manere sinit, neque nauigare. Philoctetes apud Aeschylum:

Similimum est illi, Lupum auribus teneo. Vsus erit, vbi quis in eas rerum angustias inciderit, vt nec relinquere negotium sit integrum, nec absoluendi sit facultas. Mutuo sumta metaphora a saeuissima ventorum tempestate, cum nautis periculosissima est nauigatio, neque tutum tamen anchoram iacere. Q. Curtius lib. 8. citra figuram extulit hoc pacto: Attonitisque auribus stupens agmen, nec progredi, nec considere audebat. Refertur a Diogeniano.

Vulpes non iterum capitur laqueo.

*all' ou)k au)=qis2 a)lw/phc pa/gais2, id est, At non iterum vulpes laqueis, subaudiendum capitur. Qui sapit, ou) di\s2 pro\s2 to\n au)to\n proskrou/ei li/qon, id est, non iterum ad eundem offendit lapidem. Stupidi est hominis, in malum gustatum iterum incidere. In Plutarchi Collectaneis effertur hunc ad modum, a)lw/phc diafugou=sa pa/gas2, au)=qis2 ou)x a(li/sketai, id est, Vulpes, quae semel effugerit laqueos, non capitur iterum. Huic animanti natura inest astutia, quemadmodum leonibus audacia. Sic Pindarus in Isthmiis hymno quarto, *tolma=| ga\r ei)kw\n qumo\n e)ribreme/tan qhra\n leo/ntwn e)n po/nw|, mh=tin d' a)lw/phc, id est, Virum fortem, ob robur, leoni; ob prudentiam, vulpi comparat. Confine est illi, quod alibi retulimus, Iterum ad eundem lapidem impingere: quod vsurpauit Gregorius Theologus in epistola quadam ad Bosphorium, di\s2 ga\r pro\s2 to\n au)to\n li/qon propai/ein, toi=s2 a)noh/tois2 monoi=s2 h( paroimi/a di/dwsin, id est, Bis enim ad eundem lapidem impingere, solis stultis concedit prouerbium.

Abydena illatio.

*abudhno\n e)pifo/rhma, id est, Abydena illatio, siue irruptio. Dici solitum, vbi quis obstrepit, aut conuiuantibus, aut aliud quippiam agentibus, et tumultu molestiam affert. Zenodotus ait extare prouerbium apud Eudoxum in fabula, cui titulus Suppositicius. Atque hinc esse natum, quod olim Abydenis mos fuerit, si quem ciuem, aut hospitem, acciperent conuiuio, praeterea in sacris, ac solemnibus epulis, vt post vnguentum, et coronas, infantes a nutricibus inducerentur, circumferrenturque suauiandi. Vagientibus autem, et clamantibus pueris, garrientibus item, et obstrepentibus nutriculis, conuiuium tumultuosum, et iniucundum reddebatur. Ergo, cum amicis aliquot suauiter colloquentibus interueniet rabula quispiam, et immodice loquax, qui confabulationem sua loquacitate sit inamoenam redditurus, recte dicemus, a)budhno\n e)pifo/rhma. Tametsi in quibusdam codicibus, e)pifw/nhma legimus, id est acclamatio: verum, vt opinamur, mendose: quandoquidem Athenaeus lib. Dipnosophistarum 14. mentionem facit huius adagij, demonstrans, complurium auctorum testimonijs, e)piforh/mata dici bellaria, siue secundas mensas: ab inferendo, non ab acclamando. Quin et Stephanus e)pifo/rhma legit, non e)pifw/nhma. Itidem Zendotus, et Suidas. Solus Hesychius legit e)pifw/nhma, indicans et hoc dici in eos, qui hospites calumniabantur. Caeterum, quod in nonnullis codicibus scriptum visitur, a)budhnw=n, pro a)budhno\n, minimum interest ad sensum.

Mendici pera non impletur.

*ptwxou= ph=ra ou) pi/mplatai, id est, Mendici pera non impletur. Zenodotus ait, ex Callimacho sumptum. Sensus per se liquet, nempe inexplebilem esse mendacitatem. Nam, quo plura dederis iis, qui animo sunt mendico, hoc plura petunt. Deflecti potest vel ad improbos, qui semper aliquid flagitant ab amicis; vel in diuites, quibus nihil est satis. Aptissime congruet in illos, qui libidini, cupiditati, ambitioni, reliquisque id genus affectibus addicti sunt. Nam iis illud euenit, vt, quo intemperantios explent sese, hoc magis magisque sitiant, esuriantque.

Laconicae lunae.

*lakonika\s2 selh/nas2, id est, Laconicas lunas, subaudiendum, causaris, aut eiusmodi quippiam. De promissis, aut pactis incertis, atque infirmis dicebatur. Nam, vt aiunt, Lacones, si quando pactum auxilium poscerentur, lunas causabantur, atque hoc praetextu suffugiebant, quod, vt testatur Lucianus, legem tulisset Lycurgus, ne praelium inirent, nisi plenilunio. In caeteris item negotiis auspicandis, lunae rationes superstitiosius obseruabant: atque hinc occasio prouerbii. Ad hoc allusit M. Tullius in epistola quadam ad Atticum, cuius initium est, Dionysius vir optimus, libro septimo, Ego, quoniam 4. Non. Ian. compitalitius dies, nolo eo die Albanum venire, molestus familiae. Veniam 3. Nonarum. Igitur inde ad vrbem prid. Non. Tua selhni\s2 quem in diem incurrat, nescio: sed prorsus commoueri te incommodo valetudinis tuae nolo. Quanquam haud clam est, hoc loco in vulgatis codicibus lhni\s2 scriptum esse, non selhni\s2. Nonnulli lh=yis2 mutauerant: verum sensus huc vocat, vt selhni\s2, id est, lunula, legamus. Cum enim significasset, quos dies

obseruasset, aut delegisset ipse, veluti superstitiosior, adiecit de Attico, Tua lunula in quem incidat diem, nescio, ludens et in illius superstitionem, sed ita tamen, vt valetudinis rationem haberi velit ab Attico: Conuenit cum eo, quod alias recensuimus, Accessei [sic] luna.

Lucerna pinguior, et Lecytho pinguior.

*liparw/teros2 lu/xnou, *liparw/teros2 lhkuqi/ou, id est, Pinguior lucerna, Pinguior lecytho. Videtur ironia prouerbialis in eos, qui, cum sint edaces, nihilo tamen inde fiunt habitiores. quemadmodum lucerna plurimum absumit olei, neque tamen fit vnquam saginatior. Fortassis non absurde deflectetur in homines crasso iudicio, aut luxui deditos, aut voluptarios. Refertur a Diogeniano.

Ad mensuram aquam bibunt, citra mensuram offam comedentes.

*me/trw| me\n u(/dwr pi/nontes2, a)metri/h| de\ ma/zan e)/dontes2, id est, Ad mensuram bibentes aquam, citra mensuram offam edentes. Zenodotus scribit, hunc versiculum, oraculo proditum in Sybaritas, in vulgi sermonem abijsse, qui ob immoderatum luxum a Crotoniatis subuersi sunt: quemadmodum alibi retulimus. Vnde poterit accommodari, vel in eos, qui ex summis deliciis, opibusque rediguntur ad extremam inopiam, vel in eos, qui praepostere sunt sordidi, parcissimi in rebus minutissimis, in magnis negligentes: cuiusmodi plerosque videas mortales. Est autem versus heroicus, qui tamen in omnibus, quos adhuc viderimus, codicibus deprauate legitur. Restituetur [correction of the transcriber; in the print Restiruetur] autem hoc pacto.

In toga saltantis personam inducere.

SALTANTIS personam in toga inducere, est, quippiam facere neutiquam decorum: veluti, si senex ineptiat: Aut, si quis serijs misceat ludicra. Martialis in praefatione secundi libri, Noli ergo, si tibi videtur, rem facere ridiculam, et in toga saltantis inducere personam. Toga, ciuium erat Romanorum, et honoris gratia sumebatur ab ijs, quid iam excessissent e puericia: deposita praetexta, ipso cultu virilem animum, ac mores profitentibus, vnde et virilis toga dicebatur. Hinc illud Ciceronis in Philip. Sumpsisti virilem togam, quam statim muliebrem stolam reddidisti. Quin et pacis tempore gestabatur, quemadmodum sagum in bello. Vnde M. Tullius in Philippicis subinde iubet, depositis togis saga sumere. Et idem, Caedant arma togae. Item Lucanus de Pompeio,

Abronis vita.

*abrwno\s2 bi/os2, id est, Abronis vita. De molliter, ac deliciose viuentibus. Sumptum a moribus Abronis cuiuspiam, notae luxuriae: quemadmodum apud nos Apicius, et Aesopus luxu nobilitati sunt. Graeci, quidquid delicatum, ac molle, a)bro\n, et pa/nabron

appellant: vnde a)brodi/aitos2, lauti victus, et opipare victitans. Refertur a Zenodoto.

Inest et formicae, et serpho bilis.

Admonet adagium, non esse contemnendum inimicum quempiam, nec vllum temere lacessendum, quandoquidem nullum animal tam minutum aut imbecillum, quod irritatum non excandescat ira. Quadrabit et in homunculos, nullis praeditos viribus, tamen vindictam molientes, ira, vt solet, animos suppeditante. Serphus, minutulum animal, non dissimile formicae. Brasidas, auctore Plutarcho, cum manum in caricas temere misisset, et a mure inibi forte fortuna latente morderetur, Papae, inquit, vt nullum est animal tam pusillum, neque tam inualidum, quod lacessitum, non cupiat vlcisci sese.

Locrense pactum.

*lokrw=n su/nqhma, id est, Locrensium pactum. De foedifragis dictum, cuiusmodi quondam habiti Locrenses, quod foedere prodito, quod cum Peloponnesiis inierant, ad Heraclidarum partes defecerint. Vel vt quibusdam placet, quod Siculos eluserint, non praestita fide. Haec propemodum Zenodotus. Refertur iisdem ferme verbis ab Eustathio in Boeotiam Homeri.

Cassioticus nodus.

*kassiw/tikon a(/mma, Cassioticus nodus. De moribus vafris ac versutis, dici consueuit. Cassius mons est, et eiusdem nominis ciuitas in Aegypto vicina Pelusio. Et genti quasi genuinum ac gentilitium est, miros quosdam nodos nectere. Huic affine quod alio diximus loco, h(ra/kleion a(/mma, id est, Herculeus nodus, quo arctissimam atque indissolubilem amicitiam significamus. In caduceo Mercuriali duo sunt serpentes, masculus et femina, qui medio corporum complexu nodum efficiunt Herculanum. Ab eo supernae partes sic ad osculum coeunt, vt flexu circulum efficiant: infernae simili flexu ad caducei capulum revocantur, qua parte item caudae coeunt vtriusque. Hanc imaginem caducei, adhuc videre est in nomismatibus antiquis. E quibus opinamur symbolum suum mutuatus est Ioannes Frobenius, typographorum huius aetatis diligentissimus, nisi quod extra circulum, quem serpentes faciunt capitib. inter se coeuntes, addita est columba sceptro insidens. Hunc nodum Mercurio consecrarunt Aegyptii. innuentes foedera non oportere vnquam dissolui, verum plurimum valere debere, vnde et Herculano cognomen additum. Quamquam Galli, et haud scimus, an etiam Aegyptii, non alium putant Herculem, quam Mercurium. Refertur apud Diogenianum, ac Suidam, adagium de Cassiotico nodo: Stephanus aliter effert, nimirum hoc pacto, kassiw/tika i(ma/tia, id est, Cassiotica pallia nisi forte pro i(ma/tia, scriptum erat i(ma/ntia, id est, lora.

Bonus cantor, bonus cupediarius.

*agaqo\s2 ya/lths2, a)gaqo\s2 zwmopoio\s2, id est, Bonus cantor, bonus cupediarius. In vituperium musicae artis dictum, quasi eiusdem sit hominis, aures delectare cantu, et palatum cupediis. Archidamus, Zeusippi filius, cum quidam sibi commendaretur hoc nomine, quod bonus esset cantor: At hic, inquit, apud nos bonus cupediarius.

Ad amussim applica lapidem, non ad lapidem amussim.

PLutarchus in commentariolo, cui titulus, Quo pacto quis intelligere possit se profecisse, trochaicum hunc proverbialem refert:

Admonet vitam ad leges esse corrigendam, non contra leges ad mores nostros trahendas esse, vt id faciamus, quod honestum sit; non id rectum existimemus, quod facimus. De Lesbia regula retulimus alibi.

Extra quaerere sese.

Id est, tuis te facultatibus metiaris, non populari opinione. Respondit illi, quod idem alibi dixit, Tecum habita. Nam domi habemus, quae proprie nostra sunt, nec aliunde petenda. Qui non est contentus recti conscientia, sed famam spectat, e)/cw ble/pein. id est, foras prospicere dicitur. Plutarchus in commentario, qui inscribitur, Quemadmodum quis intelligere possit se profecisse, *dh=lo/s2 e)stin e)/cw ble/pwn e)/ti, kai\ pro\s2 do/can e(lko/menos2. id est, Palam est illum adhuc foras prospicere, et opinione, famaque duci. Huc pertinet illud quoque, quod alibi retulimus.

Nimirum domi multa desiderans. Porro sapiens omnia sua bona secum portat in se ipso, totus instar mundi teres atque rotundus.

Aliorum medicus, ipse vlceribus scatens.

PLutarchus in commentario, cui titulus, Quo pacto quis ab inimico iuuari possit, hunc senarium ex tragoedia quapiam allegat.

Aliis medens, at ipsus vlceribus scatens [correction of the transcriber; in the print scaetens].

In eos torquendus est, qui errata castigant, incessuntque aliena, intercutibus vitiis ipsi madentes. Illud vulgo tritissimum: Medice, tibi ipsi medicus esto. Gregorius in Apologia de fuga sua, h)\ th=s paroimi/as2 po/r)r(w qe/wmen, a)/llois2 i(atreu/ein e)pixeirou=ntes2, au)toi\ bru/ontes2 e(/lkesi, id est, Aut proverbium procul effugiamus, aliis mederi parantes, ipsi scatentes vlcerib. Non dissimilem sententiam refert M. Tull. Philippic. 12. Etenim, qui multorum custodem se profitetur, eum sapientes sui primum capitis aiunt custodem esse oportere. Xenophon in conuiuio simile quiddam indicat vulgo iactatum in diuinatores, oi( ma/nties2 le/gontai dh/pou a)/llois2 me\n proagoreu/ein to\ me/llon, e(autoi=s2 de\ mh\ proora=|n to\ e)pio\n, id est, Aiunt sane diuinos aliis quidem praedicere futura, sibi ipsis vero non prospicere, quod instat.

Tragice loqui.

*tragikw/teron lalei=n, id est, Tragice loqui. Est verbis vti magnificentioribus. Est enim tragicorum character sublimis, amatque tragoedia ampullas, et sesquipedalia verba. Menander apud Plutarchum in consolatorio commentario ad Apollonium, *ei) d' e)pi\ toi=s2 au)toi=s2 no/mois2, e)f' oi(s2 per h(mei=s2 e)/spasas2 to\n a)e/ra to\n koino\n, i(/na soi\ tragikw/teron lalw=, id est, Quod si iisdem legibus, quibus et nos, hausisti

communem aerem, vt tibi Tragice loquar. Vtitur et Plato lib. De repub. 3. Gregorius Theologus in epist. quadam, *all' ou)k h)=n, oi)=mai, pra/ttonta tragikw=s2, panhguri/zein kwmikw=s2, id est, Non licebat, cum ageres tragice, festum agere comice. Idem in epist. ad Basilium, w)\ gh= kai\ h(/lie, a)h\r, kai\ a)reth\, tragw|di/sw ga/r ti mikro\n, id est, O terra et sol et virtus: quamquam suspicamur, pro a)reth\ scriptum fuisse ai)th\r, quemadmodum ex a)h\r fecerat a)nh\r. Nam, qui primus has epistolas edidit, adeo videtur callere Graece, vt vix legat. Est subinde apud Lucianum entragw|di/zein, pro eo, quod est, magnificentius eloqui, et rem verbis ampliorem reddere: et fortikw=s2 lalei=n, pro grandius et fastosius dicere.

Tragicum tueri.

*tragw|diko\n ble/pein, id est, Tragicum tueri. Non dissimili figura dixit Aristophanes in Pluto, penian, id est, paupertatem, describens:

Lingua iurauit.

ILlud e tragoedia cessit in proverbium, h( glw=ss' o)/mwsen, id est, Lingua iurauit. Vbi quis non praestat fidem promissi: aut vbi non ex animo pollicetur. Est apud Euripidem in Hippolyto coronato:

*h fre/na me\n ou)k e)qe/lousun o(mo/sai kaq' i(erw=n,
*glw=ttan d' e)piorkh/sasan i)di/a th=s2 freno\s2.

Aut mentem, quae nolit per sacra iurare,
Linguam autem iuratam, seorsum ab animo.

Sic et Pindarus in Isthmiis, encomio 5. laudans quendam cordatae veracisque linguae dicit,

Euripidis dictum citatur a Platone in Theaeteto, e)a\n a)pokri/nh o(/ti e)sti\n, eu)ripideio/n ti cumbh/setai, h( me\n glw=tta a)ne/legktos2 h(mi=n e)stai, h( de\ frh\n ou)k a)ne/legktos2, id est, Si respondetis esse, eveniet nobis quiddam Euripideum, lingua vobis erit irredarguta, caeterum mens non erit irredarguta.

Heri, et nudiustertius.

*kqe\s2, kai\ prw/hn, i. Heri et nudiustertius. Proverbialis hyperbole, tempus admodum nuper actum significans. Plutarchus in comment. De contentione ignis et aquae, h( de\ puroo\s2 xrh=sis2, e)xqe\s2, fasi\, kai\ prw/hn, u(po\ promhqe/ws2, bi/os2 puro\s2, ou)k a)/neu u(/datos2 h)=n, i. Atqui ignis vsus heri, ac modo, quod aiunt, sub Prometheo: ignis vita, non citra aquam erat. Est subinde apud Lucian. nominatim in lib. De mercede seruientib. Item Plato De legib. lib. 3. ta\ d' a)/llw a)/llois2 pa/mpolla, w(s2 e)/pos2 ei)pei=n, kqe\s2, kai\ prw/hn gegono/ta. id est, Quin et alia, quae et aliis plurima, heri, vt ita loquar, ac nudiustertius acciderant. Alibi legimus, nec tamen occurrit locus, o( xqe\s2, kai\ prw/hn e(autw=| sth=sas2 qeou\s2, id est, Qui heri, et nudiustertius

sibi deos instituit. Plato in Alcibiade 2. *oi)=mai de/ se ou)k a)nh/koon e)/nai e)/nia/ge xqiza/te, kai\ prwiza\ gegennhme/na, id est Arbitror autem tibi non inauditum esse, quaedam et heri, et nudiustertius esse facta.

Non pluet post noctem, qua sus agrestis pepererit.

PLutarchus in commentario De causis naturalibus, versum hunc ceu proverbio iactatum citat.

Sues cicures saepius pariunt, ac diuersis temporibus, ferae non nisi semel. Idque iisdem ferme diebus, nimirum ineunte aestate. Vnde negant fore pluuiam, posteaquam sus agrestis pepererit, nimirum exactis iam mensibus pluuiis. Per iocum vsurpari poterit, si dicamus, res fore tranquilliores, posteaquam morosus ac rixosus quispiam animo suo morem gessit.

Cum diis pugnare.

*qeomaxei=n, id est, Cum diis pugnare dicuntur, qui vel naturae repugnant vel aduersus necessitatem reluctantur. Sumptum a gigantum fabula. M. Tullius in dialogo De senectute. Quid enim aliud gigantum more bellare cum diis, nisi naturae repugnare? Euripides in Bacchis:

Dorica musa.

*dwrikh\ mou=sa, id est, Dorica musa. De munerum auidis. Aristophanes in Equitibus iocatur in Cleonem, quod nullam aliam musicam discere potuerit, quam Doricam, videlicet alludens ad notissimas harmoniarum species, Doricam, Lydiam, Phrygiam et Boeoticam. Ludit autem verbo perperam deprauato, dwrodokhsti\ pro dwristi\, ou(=tos2, inquiens, ou) dun/atai maqei=n, h)\n mh\ dwrodokhsti\, id est, iste discere haud potest, praeterquam dwrodokhsti\. Est autem Graecis dwrodokei=sqai, muneribus corrumpi, vt in gratiam alicuius dicas sententiam, id quod Pythagoras appellat kua/mous2 e)sqi/ein, Fabas edere. Nam antiquitus fabis suffragia ferebantur. Itaque sumbolikw=s2, fabas edebant, qui quaestum ex ea re facerent. Sic enim interpretatur is, quisquis fuit, qui collegit historias, quas Gregorius Nazianzenus attigit. Quamquam exortus est nuper, qui Pythagorae fabas vertit in oua, quod insit animantis initium: ku/amon autem dictum, quasi ku/hsin. quem audiendum putaremus, si vel vnum auctorculum veterem, vel argumentum aliquod grauius allegasset. Hesiodus item principes corrupte iudicantes, dwrobo/rous2 appellat, id est, doniuoros.

Ne supra pedem calceus.

*mh\ u(pe\r to\n po/da to\ u(podhma, id est, Ne vltra pedem calceus, id est, Ne maiora viribus suscipias. Aut, ne magnificentius te geras, quam pro tua conditione. Lucianus in Imaginib.

mhde\ u(pe\r to\n po/da e)/stw to\ u(po/dhma, id est Neque maior pede sit calceus. Rursum in proxime sequenti dialogo, ta=uta/ soi e)/kmetra e)/doce, kai\ u(pe\r to\n po/da. id est, Haec tibi visa sunt immodica, et quam pro mensura pedis maiora. Rursum in Gallo, kai\ ou)xi\ kata\ lo/gon tou= podo\s2, id est, Et haudquaquam iuxta pedis rationem.

Ne e quouis ligno Mercurius fiat.

*ou)k e)n pa/ntos2 cu/lou e(rmh=s2 a)\n ge/noito. id est, Non e quouis ligno Mercurius fingi posset. id est, Non omnium ingenia sunt accommodata disciplinis. Quidam enim, vt ait Fabius, rus ablegandi sunt. Sumpta est allegoria a fabris qui materiam deligunt. Quandoquidem ad alias res alias materias convenire, copiose demonstrat Theophrast. lib. De plant. 5. Item Plin. li. 16. Quidam superstitiosius exquirunt materiam, vnde numen exscalpant. Et quamquam Priapus ille, deus facilis, et crassus, haud grauatur ficulnus esse, non tamen idem liceat in Mercurio, deo tam ingenioso, totque praedito artibus. Tametisi magis arridet, vt ad magicum Mercurii simulacrum referatur, quem non ex quauis materia, sed certo ligno, scalpebant, alioqui non futurum idoneum ad magicae artis vsum. Vnde id quoque inter reliqua magici criminis argumenta obiectum fuerat Apuleio, quod Mercurii sigillum scalpendum curasset ligno buxi, quemadmodum ostendit ipse apologia Magiae 1. Fortassis buxus ad id potissimum deligebatur, vel quod hominis pallorem praeseferat, vel quod materies sit omnium maxime aeterna. Nam et aduersus ignem quoque ferri rigorem obtinet, auctore Plinio. Apuleius in apologia Magiae prima proverbium refert ad auctorem Pythagoram; Non enim, inquit, Ex omni ligno, vt Pythagoras dicebat, debet Mercurius exscalpi. Finitimum est huic, quod est apud Athenaeum libro 5. Incertum autem, vtrum Democharis an Cratetis, *ek qu/mbras2 ou)dei\s2 a)\n du/naito kataskeua/sai lo/gxhn, ou)de\ e)n swkra/tous2 stratiw/thn a)/mempton, id est, Ex thymbra nemo queat conficere lanceam, neque e Socrate probum militem. Est autem Thymbra, oleris genus, aut fruticis, non dissimile thymo, aut satureiae. Cuius meminit Plinius lib. 19. cap. 8. condimentis aptum, vnde et qumbrofa/goi dicuntur Graecis, qui acribus delectantur, quod dicetur et in eos, quibus res sunt asperae. Rursus Athenaeus in eodem libro, a)ll' ou)/te e)n qu/mbras2, e)/fh dhmoxa/rhs2, lo/gxh, ou)/te e)n toiou/twn lo/gwn a)nh\r a)gaqo\s2 gi/netai, id est, Sed neque e thymbra, quemadmodum inquit Demochares, lancea, neque ex huiusmodi sermonibus vir bonus fit.

Non sum ex istis heroibus.

*ou)k ei)mi\ tou/twn tw=n h(rw/wn, id est, Non sum de numero istorum herorum, id est, non sum ex eorum numero, qui propensiores sunt ad laedendum, quam benemerendum. A geniis sumptum, qui lacessiti, saepe perniciem adferunt, perraro iuuant. Vnde, qui se commodum, non noxam, allaturos esse pollicebantur, hoc vtebantur adagio. Zenodotus Menandrum citat ex Ephebis.

Noui Simonem, et Simon me.

*oi)=da si/mwna, kai\ si/mwn e)me\, id est, Noui Simonem, et me Simon. De iis dicebatur, qui pares essent. Zenodotus et Suidas scribit, duos fuisse ductores, notae vtrumque improbitatis, Simonem et Niconem. Simonem autem, quod vitiis antecelleret, alterius famam

obscurasse. Vnde prouerbio, Simonem vnum nominant. Tradunt, hos duos Telchines fuisse, qui inducta in terram aqua Stygia, Arnon aedificarint. Vocantur autem apud Graecos Telchines, mali genii, siue homines fascinatores, et malefici. Strabo lib. 10. meminit Telchinum, aitque nouem fuisse, qui, e Rhodo Rheam sint comitati in Cretam. telxi=nas2 autem dictos volunt, para\ to\ qe/lgein, quod est, obscurare, siue demulcere, quod homines illectos circumueniant. Hinc et telxi/neion, siue telxinw=des2, dicunt, quidquid insigniter est improbum, telxitai/nein, pro contentiose, ac peruicaciter agere. Addit Etymologus, omnes Cretenses telxi/nas2 dici, et ipsam Cretam dictam telxi/wna Adagium vsurpat Chrysostomus in Babyla, w)= decia=s2 telxi/nos2, id est, O dextram Telchinis. Sic enim appellat nocentem dextram.

Ne nimium callidum hoc sit modo.

TERENTIVS in Eunucho, Vide ne nimium callidum hoc sit modo. Donatus prouerbium esse demonstrat, quanquam anceps est lectio. Potest enim vtrunque legi, et Calidum, et Callidum, vt prius illud adfestinatum consilium, alterum ad nimis astutum referatur. Siquidem vtraque parum feliciter euenire solent, vel quae nimium calent, id est, quae praecipitantius instituuntur, vel quae nimium audacibus aguntur dolis. Et sicut, auctore apud Titum Liuium, Fabio maximo, temeritas non solum stulta, verum etiam infelix plerunque est, ita versutia nonnunquam ad summum discrimen adducit. Qui Callidum legunt, respicere videntur ad id quod paulo superius dixerat Chaerea, Nunquam vidi melius consilium dari. Qui Calidum legunt per vnicum l, et nostra quidem sententia rectius, Graecam figuram agnoscunt. Quoniam qermo\n, illi tum scelestum, tum praeceps, et audax facinus vocant. Sic enim Penia in Pluto Aristophanica, de senibus, qui rem nouam moliuntur, vt Pluto caeco restituant oculos:

Interpres exponit qermo\n, para/docon, tolmhro\n, eu)ki/nhton, id est, Inauditum, audax, et praeceps, ac temerarium. Item Sophocles in Antigone.

Obiurgatur Antigone, quod nimium auide cuperet sepelire fratrem. Et Plutarchus Symposiacon Decade quinto, significat zwro/teron quibusdam significare qermo\n, vt Achilles apud Homerum, iubens Patroclum miscere zwro/teron, exegerit celeritatem ministerii. Quemadmodum nos quoque, inquit, saepenumero iubemus ministris qermo/teron a(/ptesqai th=s2 diakoni/as2, id est, Calidius ac celerius adire ministerium.

Ne gladium tollas, mulier.

Hemistichium est carminis trochaici. Ne suscipias negotii molem, cum nequeas auxiliari. Virorum enim est, *amu/nasqai peri\ pa/trhs2, vt inquit Homerus. Potest et in hunc trahi sensum, Ne spem ostendas, quam praestare non possis. Ne mineris, aut ne lacessas inimicum, cum lacessitum non queas profligare. Brutus notat

Ciceronem, quod Antonium concionibus suis irritaret, quem irritatum non potuerit comprimere: hoc est, gladium tolleret mulier.

Nec sibi, nec aliis vtilis.

QVI prorsus inutiles sunt, et fruges consumere nati, schemate prouerbiali, nec sibi, nec aliis vtiles dicuntur. M. Tullius in libris Officiorum, Quamobrem, vt ante dixi, contemnuntur ii, qui nec sibi, nec aliis prosunt, vt dicitur. In quibus nullus labor, nulla cura, nulla industria est. Sumptum est ex nobili illo carmine Hesiodi, ex opere, quod inscribitur e)/rga, kai\ h(me/rai, quod subinde citat Aristoteles:

*ou(=tos2 me\n pana/ristos2, o(\s2 au)tw=| pa/nta noh/sei
*frassa/menos2, ta/t' e)/peita kai\ e)s2 te/los2 h)=sin a)mei/nw.
*esqlo\s2 d' au)= kakei=nos2, o(\s2 eu)= ei)po/nti pi/qhtai.
*os2 de/ke mh/q' au)tw=| noe/h, mh/t' a)/llou a)kou/wn.
*en qumw=| ba/llhtai, o( d' au)=t' a)xrh/ios2 a)nh\r.

Omnia qui per se sapiat, longe optimus ille est,
Multo ante expendens, quaenam sint optima factu:
Is tamen et frugi est, qui paret recta monenti.
At, qui nec per se sapiat, neque mente reponat
Ex aliis audita, vir vndique inutilis hic est.

Horum carminum sententiam T. Liuius sane quam eleganter et commode reddidit. Saepe ergo, inquit, audiui milites, eum primum esse virum, qui ipse consulat, quid in rem sit; secundum eum, qui bene monenti obediat: qui nec ipse consulere, nec alteri parere scit, eum extremi ingenii esse. Huius generis haud paucos videas mortales, qui, cum ipsi ob mentis inopiam nequeant dispicere, quid facto sit opus, dictu tamen mirum, quam sint praefracti, quamque non admittant alienum consilium, videlicet asinum illum Horatianum referentes, qui, cum nec viam nosset, nec duci pareret, in rupem praeceps datus est. Hesiodi carmen Zeno, teste Diogene, sic inuertit.

*kei=nos2 me\n pana/ristos2, o(s2 eu)= ei)po/nti pi/qhtai.
*esqlo\s2 d' au)= ka)kei=nos2 o(\s2 au)to\s2 pa/nta noh/sei.

Optimus ille quidem, qui paret recta monenti.
Rursus at ille bonus, qui per sese omnia nouit.

Videlicet anteponens eum, qui bene pareret ei, qui bene saperet. Huic enim intelligentiam duntaxat adesse, illi vero etiam vsum, et exercitationem.

Neque compluitur, neque sole aduritur.

*ou)q' u(/etai, ou)/te h(liou=tai, id est, Neque compluitur, neque sole aduritur. De eo dici solitum, qui procul ab omni incommoditate semotus, vitam ageret. Cui contrarium illud Horatianum.

Et pulueris, et solis, et caelestis aquae patiens latus. Negotiatores, milites, athletae, nautae, atque id genus homines soli ferendo, et imbribus tolerandis, assuescant oportet. Qui domi molliter viuit, ab his malis abest. Quamobrem in hominem delicatum, et ad labores ferendos inhabilem, quadrabit. Aristophanes in Ranis, Bacchi mollitiem notans,

Simiarum pulcherrima deformis est.

*tw=n piqh/kwn eu)morfo/tatos2 du/smorfo/s2 e)sti, id est, Simiarum pulcherrima deformis. Recte dicetur de iis, quae ipso genere sunt vitiosa, neque prorsus conferenda cum vel extremis eorum, quae sunt in honestorum ordine, veluti, si quis dicat, lenonem integerrimum esse periurum, aut honestissumum histrionem infamem, aut optimum Meuii carmen malum esse. Citatur a Platone, et ad Heraclitum auctorem refertur.

Quaerens obsonium, vestem perdidi.

*zhtw=n ga\r o)/yon, qoima/tion a)pw/lesa, id est, Obsonium dum quaero, vestem perdidi. Vbi res pessime cadit: aut cum, pusilla quaedam captantes, maiora perdimus. Refertur a Suida, et ab aliis, nec indicant vnde sit natum. Quanquam obscurum non est, ab euentu profectum esse, quo fur quispiam, dum studet cibum tollere, comprehensus, vix pallio quoque relicto, effugit. Allusit ad hoc prouerbium Aristophanes.

Citius elephantum sub ala celes.

LVCIANVS in indoctum, qa/tton a)\n pe/nte e)le/fantas2 u(po\ ma/lhs2 kru/yeias2 h)\ e(/na ki/naidon, i. Citius quinque elephantos sub ala tegas, quam vnum cinaedum. De iis, qui dissimulari nullo pacto possunt, quin notis aliquibus prodant animi morbum. Est autem figura prouerbialis in hyperbole: cui cognatum illud apud M. Tullium ex Ennio, libr. de Oratore 2. Flammam a sapiente facilius in ore ardente opprimi, quam vt bona dicta teneat.

Felix Corinthus, at ego sim Teneates.

Tenea, vicus quidam, haud procul a Corintho, nemorosus, et amoenus. Porro Corinthiorum opulentia insignis fuit. Strabo libro 8. scribit, hunc versum oraculo proditum fuisse cuidam Asiano, consulenti, num praestaret Corinthum demigrare. Vnde videtur, sicut alia pleraque, in vulgi sermonem abiisse: atque adeo refertur in catalogo Graecanicorum adagiorum. Tempestiuum fuerit hoc vti quoties in contentione duorum, non inficiabimur alterum per se praestantius, verum alterum magis arridere, placereque animo nostro. Veluti, si quis dicat, equidem fateor iuris scientiam, et ad rem, et ad famam comparandam magis idoneam, quam sit poetica, verum:

Sit illud melius, aut vtilius, hoc animo meo gratius. Strabo admonet, a quibusdam pro tenea/ths2 perperam legi tegea/ths2. Nam Tegea ciuitas est Arcadiae.

Asinus in paleas.

*onos2 ei)s2 a)/xura, id est, Asinus in paleas subaudiendum, incidit. Dici solitum, vbi cuipiam fortuna lautior praeter spem obtigerit, aut nactus sorte fuerit aliquis, quo vel praecipue gaudeat, veluti, si quem ostreorum auidum videas affatim vescentem illis,

non importune dixeris, o)/nos2 ei)s2 a)/xura, id est, Asinus in paleas. In fragmentis secundi libri Dipnosophistarum citatur hic senarius ex Philomenis Comoediis:

Iuncundius erit, si lognius transferas: puta, si quis cupienter legat poetam, quo peculiariter delectetur. Conueniet et in hunc vsum, vbi quis inscitia rem contaminat, veluti, si barbarus, et illiteratus, bonum auctorem malis commentariis inquinet. Gaudet enim asinus volutatione, et omnia confundit hac lasciuia. Quod indicat Apuleius quoque, cum horti areolas omnes volutationibus corporis a se turbatas scribit. Adagium ab euentu natum esse, nemo non videt.

Alia voce psittacus, alia coturnix loquitur.

PROVERBIALI schemate dixit Martialis in clamcularium quendam poetam, qui, corniculam Aesopicam referens, suos ineptos versiculos nomine Martialis in vulgus spargebat, ratus futurum, vt titulo decepti lectores, Martialis esse crederent.

Conueniet in musicos, aut poetas, longe dispari stylo, longeque dissimili facultate. Psittacus inter aues proxime voces humanas exprimit: coturnices, pugnaces magis, quam loquaces. Vnde Ouidius in Epitaphio psittaci:

Caluus comatus.

Apte dicetur in eum, qui veris bonis nudus, adsciticiis se venditat. Veluti, si quis indoctus aliena pro suis ederet, aut si quis dissimulet, esse se, quod est, veluti, si senex, assuto galericulo, aut tinctis capillis, affectet videri iuuenis; si deformis, adhibito fuco velit haberi formosa.

Primum Aegina optimos pueros alit.

De re quapiam, quae melioribus initiis coepta, paulatim ad deterius delabitur, vt pleraque mortalium faciunt. Exortum adagium, ob Achillem, Patroclum, Aiacem, Neoptolemum, quod hi virtute praecelluerint, cum essent Aeginetae. Concinit his Strabo libr. 8. ostendens, ex hac insula profectum Aeacum cum sua posteritate. Nam Stephanus insulae nomen inditum putat ab Aegineta, Aeaci matre. Eandem aliquando maris imperium tenuisse, quae ne cum Atheniensibus quidem in nauali ad Salaminem praelio de principatu certare dubitauerit, cum Persae Graeciam inuaderent. Huius meminit etiam Homerus. Est autem Cycladum nobilissima, quae diu dicta fuit OEnone, vt indicat idem Strabo, et Stephanus. Ob laborum autem tolerantiam, et industriam, frugalitatemque, dicti sunt Aeginetae Myrmidones, cum enim haberent terram superne lapidosam, inferne frumentis idoneam, fodientes, in cauernis habitare visi sunt formicarum more, et asportandis

lapidibus quodammodo eius animantis industriam repraesentare. Deinde, labente morum integritate, male coeperunt audire Aeginetae, id quod prouerbiis aliquot testatum est, quorum est illud, Aeginenses, neque tertii, neque quarti, vt dictum est in prouerbio de Megarensibus. Non dissimile illi, Quondam fuerunt strenui Milesii.

Irrisibilis lapis.

*age/lastos2 pe/tra, id est, Irrisibile saxum. De re vehementer acerba, tristique Ostendebatur olim saxum quoddam in Attica, in quo ferebatur consedisse Ceres, cum, relicto caelo, succensis facibus, Proserpinam a Plutone raptam quaereret. Porro, cum Eleusinem peruenisset, ibi tristis in saxo quodam insedit, quod ob eam ipsam causam a)ge/laston appellabant. Auctor Zenodotus. Quadrabit in seueros, ac tetricos, quosque vocant a)gela/stous2. quorum in numero Socratem ponit Plinius, Periclem Aristides. Neque perperam accommodabitur ad rem magnopere molestam.

Agamemnonis hostia.

*agame/mnonos2 qusi/a, id est, Agamemnonis victima. Quondam in duros, et persuasu difficiles dicebatur. Inde natum, quod, Agamemnone rem diuinam in Troia facturo, bos effugerit, vixque multo negotio comprehensus, reductus est. Tantum Zenodotus. Quadrabit etiam in eos, qui nolentes, et adacti quippiam agunt. Olim in sacris spectabatur, vt hostia lenis, ac volens adstaret. Quod si refracto fune profugisset, infaustum omen habebatur. Nobis videtur et huc posse referri, quod Agamemnon in Aulide filiam Iphigeniam sacrificauit, sed admodum inuitus. Recensetur a Zenodoto.

Mactata hostia lenior.

De spontaneis, ac mansuetis. Sumptum est a sacrificiis, in quibus explorabatur hostia, ducto per frontem cultro, idque mactare vocabant. Vnde, qui spectata sunt virtute, eos Mactos virtute vocant.

Exiguum malum, ingens bonum.

*mikro\n kako\n, me/g' a)gaqo\n, id est, Pusillum malum, ingens bonum. Admonet adagium, ex paululo incommodi, laboreque exiguo, summa, maximaque commoda colligi. Refertur a Diogeniano. Nam discrepat hinc Musonii sententia, quam commemorat A. Gellius lib. 16. c. 1. a)/n ti pra/chs2 kalo\n kata\ po/nou, o( me\n po/nos2 oi)/xetai, to\ de\ kalo\n me/nei, a)/n ti poih/shs2 ai)sxro\n meq' h(donh=s2, to\ me\n h(du\ oi)/xetai, to\ de\ ai)sxro\n me/nei, id est, Si quid feceris honestum cum labore, labor abit, honestum manet. Si quid feceris turpe cum voluptate, voluptas abit, turpitudo manet. Eandem sententiam Cato, minus quidem modulate, minusque rotunde, sed tamen fideliter extulit ad hunc modum. Cogitate cum animis vestris, si quid per laborem recte feceritis, labor ille a vobis cito recedet, benefactum a vobis, dum viuetis, non abscedet. Sed, si qua per voluptatem nequiter feceritis, voluptas cito abibit, nequiter factum illud apud vos semper manebit.

Attici Eleusinia.

*attikoi\ e)leusi/nia, id est, Attici Eleusinia, subaudiendum, kaq' e(autou\s2, id est, inter sese. Duris apud Zenodotum, ait, paroemiam vsurpari solitam, si quando conuenissent inter sese

aliqui secreto de re quapiam arcana tractantes. Ducta metaphora a mysteriis sacrorum Eleusiniorum, quae in honorem Cereris agebantur apud Eleusim, summa religione, mysticisque caeremonijs, a quibus arcebantur profani. Capitale autem erat, ex his mysterijs quidquam in vulgus efferre, cuiusmodi videntur fuisse apud Romanos sacra Bonae deae, quam eandem C. Bassus apud Lactantium Fatuam appellatam tradidit. Nam haec et noctu, et in operto fiebant, et exclusis maribus.

Hermionis vice.

*anq' e(rmi/onos2, id est, Hermionis vice, addendum, ex vsu sententiae, verbum, quod eam expleat, puta, fuero tibi, aut mea domus, aut haec vrbs erit vobis, aut aliud simile quippiam. Valet autem perinde, quasi dicas, loco asyli tibi fuero, vel instar arae, quae te tutum reddat. Est Hermione, templum in Peloponneso sacrum Cereri, ac Proserpinae, ad quod qui confugerint, tuti sunt, propter loci religionem. Zenodotus Aristophanem citat in Babyloniis, qui huius adagij fecerit mentionem. Effertur bifariam ea vox, e(/rmion, kai\ e(rmio/na, vt a)po\ th=s2 ka/lukos2 kalu/kh. Auctor Stephanus.

Antronius asinus.

*antrw/nios2 o)/nos2, id est, Antronius asinus. Olim dicebatur, qui deformi, praegrandique mole corporis esset, ceterum ingenio stupido, bardoque. Antron autem ciuitas erat Thessaliae, nomen inde sortita, quod cauernis, et specubus abundaret. Illic aiunt asinos insigni magnitudine quondam fuisse, vnde prouerbium increbuit. Auctores Stephanus, et Suidas. Attingit prouerbium et Homeri Scholiastes in Iliados b. Exstat et hodie iocus vulgaris, in homines magno corpore, quasi ij parum sapiant, quasique natura sic paria facere gaudeat, vt, quod corporis addiderit moli, detrahat ingenio. Traditur a nonnullis, apud Antronios ingentes reperiri molares lapides, quorum qui substernuntur, ob segnitiem, et quietem o)/nous2 vocant Graeci. Lapidem autem vocamus stupidum, et amentem.

Ventorum stationes.

*ane/mwn sta/seis2, id est, Ventorum stationes. De rebus multo vsu obseruatis, perspectisque. Apparet, paroemiam integre sic esse pronunciandam, a)ne/mwn sta/seis2 ginw/skousin oi( e)gxw/rioi, id est, Ventorum stationes norunt indigenae. Sunt enim plerisque regionibus sui quidam venti, quorum naturam optime norunt incolae regionis illis obnoxiae, qualis est Atheniensibus Scyron, paullulum ab Argeste deflexus, reliquae Graeciae ignotus. Narbonensi Galliae Circius, a turbine, et vertigine, sic appellatus, siue Certius, vt vocat Cato, ventus apud illos clarissimus, nec vlli violentia inferior. Idem non modo in reliquis caeli partibus ignotus, sed ne Viennam quidem, eiusdem prouinciae vrbem, attingens. At Auster in Aegyptum non penetrat, vt auctor est apud Plinium Fabianus. Iapyx Apulis est familiaris, et Arabulus Apuliae certis montibus, notus, ac pestilens, vnde vocabulum inditum. Sunt et alij permulti cuiusque regionis indigenae, vt apud Gellium testatur Fauorinus. Ad haec est nonnullis alia alijs regionibus vis, ac natura. Nam, vt testatur in Problematis

Aristoteles, Hellespontias, qui idem Scyron vocatur, Atticae terrae, insulisque vicinis imbrem affert. Aquilo Hellesponto, ac Cyrenae, Auster Lesbo. Atque hic, cum apud alios sit tepidus, et pluuius, Africae frigidus est, ac serenus, vbi rursus Aquilo pluuius, auctore Plinio. Etesiae, quae et statis anni temporibus oriuntur, et certis horis diei spirant, et conquiescunt, in Hispania, et Asia flant ab oriente, in Ponto ab aquilone, in reliquis mundi partibus a meridie. Suidas haec verba refert, incertum, vnde sumpta, e)gxw/rioi ga\r ou) mo/non ta\s2 tw=n a)ne/mwn sta/seis2 kata\ th\n paroimi/an, a)lla\ kai\ ta\ tw=n e)gxwri/wn a)nqrw/pwn h)/qh ka/llista ginw/skousin, hoc est, Indigenae enim non solum ventorum stationes, iuxta prouerbium, verum etiam indigenarum hominum mores pulcerrime norunt. Licebit in hunc vsum trahere, vt dicas, suae cuique gentis ingenium esse cognitum, suos cuique familiares esse notissimos, suam cuique vxorem maxime esse cognitam, suam cuique notam artem, in qua sit quam diutissime versatus.

Venti campus.

*ane/mou pedi/on, id est, Venti campus. In hominem instabilem, leuem, et inconstantem dicebatur. Refertur a Diogeniano. Nam in planicie venti liberius huc atque illuc diuagantur, nullo coerciti obstaculo. Et Homerus subinde vana vocat a)nemwli/a. Et u(phne/mia dicuntur, quae solida non sunt, sed subuentanea. Denique instabiles ventosos dicimus. Horatius.

Postremo domum vndique perflabilem, non illepide dixeris a)ne/mwn pedion. Pindarus Olympiorum hymno secundo, varias rerum humanarum vices eleganter expressit.

*poai\ d' a)/llot' a)/llai
*eu)qu miw=n te meta\ kai\
*po/nwn ei)s2 a)ndra\s2 e)/ban.

Nunc alii, nunc alii fluxus, et cum tranquillitate, et cum laboribus in homines venere. Hoc translatum videri potest et ab aestuariis maris reciprocationibus. Caeterum in Encomio septimo sententiam eandem extulit, metaphora sumpta a ventis, qui non semper spirant iidem.

In vna parte temporis nunc hae, nunc aliae discurrunt aurae. Rursus hymno 12. idem effert, metaphora sumpta a tesseris:

*polla\ d' a)nqrw/pois2 para\ gnw/man e)/pesan
*empalin me\n te/ryios2, oi(d' a)niarai=s2
*antiku/rsantes2 za/lais2,
*estlo\n baqu\ ph/matos2 xro/nw|.

Vbi cerui abjiciunt cornua.

*opou ai( e)/lafoi ta\ ke/rata a)poba/llousin, id est, Vbi cerui cornua abiiciunt. Hoc adagio significabant velut ai)nigmatikw=s2, quempiam in negotio difficili versari. Siquidem cerui, cornua deposituri, secedunt in loca aspera, atque inaccessa. Conueniet et in eos, qui a communi hominum conuictu subducunt sese, Timonem illum Atheniensem, ob id ipsum misa/nqrwpon appellatum, imitantes. Quadrabit item, vbi locum vehementer abditum abstrusumque significabimus. Postremo, quod innuemus nusquam inueniri, illic esse dicemus, vbi cerui cornua abiiciunt,

vt quemadmodum ad Graecas calendas, de tempore, itidem hoc de loco dicatur. Veluti si quis dicat ad hunc modum, Vbi gestum est illud praeclarum facinus, quod iactas? Illic opinor, o(/pou ai( e)/lafoi ta\ ke/rata a)poba/llousin. Plinius lib. 8. cap. 32. de ceruis cornua mutantibus scribit in hunc modum: Cornua mares habent, solique animalium omnibus annis, stato veris tempore, amittunt. Ideo sub ipsam diem quam maxime inuia perunt. Latent amissis, velut inermes, sed et ipsi bono suo inuidentes. Dextrum cornu negant inueniri, ceu medicamento aliquo praeditum. Idque mirabilius fatendum est, cum et in viuariis mutent omnibus annis, defodi ab iis putant. Hactenus ille. Meminit huiusce prouerbii et Aristoteles libro De natura animantium nono, cuius verba non pigebit adscribere. e)/ti de\ o( a)/r)r(hn o(/tan ge/nhtai paxu\s2. ( *gi/netai de\ sfo/dra pi/wn, o)pw/rhs2 ou)/shs2 ) ou)damou= poiei= e(auto\n fanero\n, a)ll' e)ktopi/zei w(s2 dia\ th\n paxu/thta eu)a/lwtos2 w)\n. a)poba/llousi de\ dia\ ta\ ke/rata e)n to/pois2 xalepoi=s2, kai\ duseceure/tois2. o(/qen kai\ h( paroimi/a ge/gonen, ou(= ai( e)/lafoi ta\ ke/rata a)poba/llousi. w(/sper ga\r o)/pla a)pobeblhkui=ai, fula/ttontai o(ra=sqai. le/getai de\ w(s2 to\ a)ristero\n kera\s2, ou)dei/s2 pw e(w/raken. a)pokru/ptein ga\r au)to\, w(s2 e)/xon tina farmakei/an, id est, Praeterea mas, posteaquam pinguerit, (pinguescit autem admodum, idque autumno) nequaquam sese conspiciendum praebet: verum secedit e medio, quippe qui, propter corpulentiam, tum facile capi possit. Ad haec abiiciunt et cornua locis asperis, inuentuque difficilimis. Vnde prouerbium etiam natum est, Vbi cerui abiiciunt cornua. Nam, vt iam armis suis exsuti, cauent, ne conspiciantur. Aiunt, sinistrum cornu a nemine adhuc visum esse. Abdere enim illud ceruos, tanquam remedium aliquod in se habeat. Quanquam Plutarchus in commentario De Pithiis oraculis oratione prorsa redditis, ostendit, hoc oraculum editum fuisse de Procle tyranno, vt illi fugere, ac migrare liceret eo, vbi cerui cornu abiiciunt, significante deo, vt defoderetur, et e medio prorsus tolleretur. Idem meminit adagii Symposiacon decade 7. problemate 2.

Verberare lapidem.

PLANESIVM meretrix apud Plautum, amatorem admonens, ne seruum, qui iam ad plagas obduruerat, occallueratque, pulset, manui potius quam illi, nociturus. Noli, inquit, amabo, verberare lapidem, ne laedas manum. Apte dicetur, vbi quis obiurgat incastigabilem, aut docet indocilem, aut inanem operam sumit in re quacunque.

Vorare hamum.

NEQVE minus elegans illud in Curculione, Meus est, hamum vorat. De lenone, cui fraus intendebatur, epistolam, qua decipiendus erat, lecturiente. Lucianus, katapiei=n to\ a)/gkustron. Item apud Horatium in Epistolis:

Idem Plautus in Bacchidibus eandem sententiam simili extulit metaphora, Nunc ab transenna hic turdus lumbricum petit. Alterum a piscantibus, alterum ab aucupio ductum est. Nos item in epigrammate quodam ad hanc paroemiam sic allusimus:

Non stulti vsqueadeo sumus futuri, vt
Gustatum toties voremus hamum,
Vnco plus semel aere sauciati.

Vulcanus tibi vaticinatus est.

*afqa/s2 soi lela/lhken, id est, Vulcanus tibi vaticinatus est. Refertur a Suida. Dictum est vbi quis crederet se rem habere certam, velut ex oraculo auditam. fqa\s2 apud Memphiticos Vulcanus dicitur, vnde, literulae accessione, a)fqa\s2, velut sta/xus2 a)/staxus2.

Cantilenam eandem canis.

*to\ au)to\ a)/|deis2 a)=|sma, id est, Cantilenam eandem canis. De eo, qui molestus est, saepius eadem inculcans. Nihil enim odiosius, quam quod semper idem est. Dorio leno in Phormione Terentiana, Cantilenam eandem canis. et, Mirabar si quid adferres noui. Familiare poetis est, nuncium, cantilenam appellare. Euripides in Ione:

Sumptum est a cantoribus, qui, si quando diutius eandem occinant cantionem, taedium adferunt auribus. Proinde periti subinde variant carminis genus, quo satietatem deuitent.

Caligare in sole.

APVD Quinctilianum legitur, vt eleganter, ita et prouerbialiter dictum, Caligare in sole, pro eo, quod est, in re clarissima caecutire: idque solet accidere vitiosis oculis, qui nihil vident in luce quam maxime perspicua, videlicet sensum debilem obruente vi splendoris. Idem euenit noctuis, et lusciosis. Nam iis lumen pro tenebris est. Non inuenuste torquebitur in istos, qui velut obscurum causantur, quidquid eruditum fuerit. Quibus tenebricosa est vel Ciceronis oratio. Noctem enim in oculis circumferunt. Quemadmodum apud Senecam Portius dicebat, quendam spinas in pedibus habere, cum se per spinas ingredi quereretur, videlicet ingenii vitium in argumentum conferens. At pedes, inquit, tui spinas habent, non locus. Itidem isti noctem, qua se praedicant offendi in bonis auctoribus, in oculis secum afferunt, non in libris reperiunt.

Bos aduersus seipsum puluerem mouet.

*bou=s2 e)f' e(autw=| koniei=tai, id est, Bos aduersus seipsum puluerem mouet, siue festinat. Vbi quis ad suum ipsius malum volens lubensque ducitur. Nam boues, vt sunt mansueti, facile se praebent vinciendos, neque grauatim obtemperant iugo. koniei=n enim Graecis fignificat, festinandi studio ciere puluerem. Quidam accommodant in eos, qui prudentes, ac scientes semet in praeuisum periculum iniiciunt, bouis in morem, qui sibi patitur iniici vincula, quibus ad caedem ducatur. Refertur a Zenodoto.

Tragicus rex.

*tragiko\s2 basileu\s2, id est, Tragicus rex dici potest, vel fastuosus, ac turgidus; vel qui nomine dumtaxat rex sit, caeterum viribus parum polleat: quemadmodum Gallico prouerbio chartaceum regem appellant to\n au)toxra/tora, ceu titulo regem verius, quam opibus, aut ditione. Dionysius

Pheraeum, quod decem menses potitus imperio, mox vita decesserit, tragiko\n basile/a dixit. Nam in tragoediis tantisper durat imperium, dum fabula peragatur. Tum, deposita persona, qui paulo ante fuerat Agamemnon, aut etiam Iupiter, tressis homuncio discedit domum.

Contra retiarium ferula.

MARTIALIS in epistolari quadam praefatione, Denique videas, an te delectet contra retiarium ferula: id est, an id faciendum tibi putes, quod nemo non damnet, atque exsibilet. Domitius Calderinus, interpres admonet, subesse prouerbium, dici solitum in eos, qui infirmo praesidio contra maxime instructum pugnarent. Quanquam idem paulo post alio dilabitur, nempe huc, gladiatores olim, si minus placuissent, ferula caesos eiici solere. Huic finitimum est illud Gellianum libro Noctium primo, capite secundo. An non contra istum baculum moueas? heus, homo, quid mecum tibi. Itaque ferulam, aut baculum mouere contra quempiam, est, refragari, et insolentius repellere sententiam. Est autem Ferula ligni genus, quo quondam pueri caedebantur, atque item milites, si quid contra disciplinam facere viderentur. Opinamur idem factitare solere in ludis gladiatoriis huiusmodi certaminibus praefectos.

Mulier imperator, et mulier miles.

Senarius est prouerbialis, quoties totum negotium ignauis commissum est, cumque et ii, qui praesunt, et ii, qui parent, pariter sunt formidolosi. Apud Athenaeum libro tertio, citatur Alexis in fabula, cui titulus gunaikostrati/a. Natura feminam in hoc finxit, non vt imperet, sed vt pareat, vel Graeco versiculo teste:

Etenim, quod in homine ratio, et affectus, id in vita vir, et mulier, ac, iuxta Moysen, demiurgus ille feminam viro subiecit. Tametsi Plato non omnino arcet mulierum genus ab administranda Rep. si qua modo reperiatur idonea. Tacite videtur huc allusisse Aeschines contra Timarchum, katidw\n ga\r oi)ki/an plousi/an kai\ ou)k eu)nomoume/nhn, h(=s2 h(gemw\n me\n h)=n gunh\ me/ga fronou=sa kai\ nou=n ou)k e)/xousa, id est, Cum vidisset domum opulentam, maleque gubernatam, cuius dux erat mulier superba et excors. Iucundior erit sententia, quoties longius deflectetur, veluti, si quis auctorem, ac praecipuum Peripateticae philosophiae ducem appellet Tartaretum. Ita Virgilius:

Sic Galenus alicubi Aristotelem appellat tou= lo/gou pate/ra, quod ab ipso profecta esset sententia.

Trutina iustius.

*dikaio/teron staxa/nhs2, id est, Iustius trutina. Doricum prouerbium, de iis, qui insigni, incorruptaque sunt aequitate. Dores enim th\n truta/nhn, id est, trutinam, staxa/nhn vocant. Est autem id librae genus, quo vel minutissimum ponderis momentum sentitur, dignosciturque. Latini quoque exactam aequalitatem Aequilibrium appellant. Vnde et Aequa lance fieri dicitur, quod pari iure fit, citra personarum respectum. Ita Modestinus Pandect. lib. 42. titulo de re iudicata.

Quod et in persona mulieris aequa lance seruari, aequitatis suggerit ratio. Item Iustinianus Cod. lib. 5. tit. de naturalibus liberis. Quapropter sancimus, in huiusmodi casibus omnes liberos, siue ante dotalia instrumenta edita sunt, siue postea, vna, eademque lance trutinati. Adsimili figura dixit Nicarchus in Epigrammate:

Sterilior agrippo.

*akarpo/teros2 a)gri/ppou, id est, Sterilior agrippo. Laconicum adagium est, de ijs, qui extremae sunt paupertatis, neque quidquam facultatum possident. Quadrat et in ignauos, nulliusque industriae homines: Lacones oleam siluestrem agrippum vocant. Tantum Zenodotus, et Suidas.

Iouis suffragium.

*dio\s2 *yh=fos2, id est, Iouis suffragium dicebatur, sacrum, et inuiolatum. Vnde sententiam eius, cuius sit velut refragabilis auctoritas, Iouis suffragium recte dixeris. Aut per ironiam, vbi quis arrogantius de re quapiam pronuntiat, suamque opinionem pro lege atque oraculo postulat accipi, subijcietur dio\s2 *yh=fos2. Aiunt enim, locum, in quo Neptunus, et Minerua iudicium peregerunt, vtrius nomine auspiciisque ciuitas Atheniensium institueretur, Iouis suffragium appellatum fuisse, Suidas Cratinum citat ex Archilochijs,

In neruum ire.

IN neruum ire, Donatus, aut quisquis is fuit interpres Phormionis Terentianae, demonstrat esse prouerbium, pro eo, quod est, decipere. Sumpta a sagittarijs metaphora, quibus illud euenit interdum, vt, dum nimium tendunt arcum, rumpant, aut sibi neruum aliquem fatigent, vt confine sit illi, de quo dictum est alias, a)por)r(h/comen to/ kalw/dion, pa/nu teino/menon. Dictum est autem, In neruum ibit, pro eo, quod est, in vincula ibit. Antiquitus enim, qui soluendo non essent, vincti tradebantur creditoribus, donec opera compensarent creditam summam. Veretur enim adolescens amans, vbi eum in locum traheretur Phormio, vt aut puellam domum ducere cogeretur ex pacto, aut certe pecuniam acceptam renumerare: ni faciat, vinciendus, et, iuxta leges, corpore luiturus, quod aere non posset. Sibi magis consulturum illum, vt vel prodat omne commentum, vel vere mulierem abducat. Porro, Conijcere in neruum, et Eximere e neruo, pro eo, quod est, ob aes alienum vinctos abducere. Sed verba Terentii subscribemus: At enim non ducet, noui. Caeterum, cum argentum repetent, nostra causa scilicet in neruum potius ibit.

Ipse semet canit.

*au)to\s2 au(to\n au)lei=, id est, Ipse suimet tibicem est, hoc est, ipse cuiusmodi sit, factis ipsis declarat. Tibicines enim olum laudes fortium virorum decantabant. Proinde, qui recte gestis sibi satis magnam gloriam comparat, quorsum huic necessum est

conducere buccinatorem laudum suarum? Adagium in vtramlibet partem poterit applicari, bonam, vel malam. Nihil huic opus tibicine, qui suis egregie gestis sat illustris est. Aut nihil opus huius vitam insectari, satis per se foedam, atque infamem. Conveniet et in illos, qui semetipsos laudant, qui mos est gallis gallinaceis, etiam cum e pugna se proripuerunt. Plato in Theaeteto, *faino/meqa/ moi a)lektruo/nos2 a)geunou=s2 di/khn, pri\n nenike/nai, a)pophdh/santes2 a)po\ tou= lo/gou a)/|dein. id est, Videmur mihi ignaui galli in morem, cum ante victoriam a sermone resilierimus, canere.

Ipse dixit.

*au)to\s2 e)/fa, id est, Ipse dixit. Quoties tantam esse cuiuspiam auctoritatem significamus, vt ea vel citra rationem ad quiduis credendum sufficiat. Adagium autem a Pythagora natum, qui, quo plus venerationis et auctoritatis, sibi, suisque conciliaret, in dissertationibus dicere solitus est, au)to\s2 e)/fa, id est, Ipse dixit: perinde, quasi non sua referret, sed ab oraculo quopiam accepta. Ea vox deinde in vulgarem abiit sermonem. Huiusmodi ferme Suidas. Diogenes Laertius indicat hoc dictum a Pythagora Zacynthio manasse. Quamquam M. Tullius lib. De natura deorum 1. secus rem narrat. Non enim, inquit, tam auctores in disputando, quam rationis momenta quaerenda sunt. Quin etiam obest plerunque iis, qui discere volunt, auctoritas eorum, qui se docere profitentur. Desinunt enim suum iudicium adhibere, id habent ratum, quod ab eo, quem probant, iudicatum vident. Nec vero probatur id, quod de Pythagoricis accepimus, quos ferunt, si quid affirmarent in disputando, cum ex his quaereretur, quare ita esset, respondere solitos, Ipse dixit. Ipse autem erat Pythagoras. Tantum opinio praeiudicata poterat, vt etiam sine ratione valeret auctoritas. Quintilianus in Institutionibus, Nam et inuiti iudices, inquit, audiunt praesumentem partes suas: nec hoc oratori contingere inter aduersarios, quod Pythagorae inter discipulos contigit, potest, Ipse dixit. Sed istud magis, minusve vitiosum est, pro personis dicentium. Allusit horsum et Aristoph. e)n nefe/lais2,

*fe/re ti/s2 ga\r ou(=tos2, o( e)pi\ th=s2 krema/qras2 a)nh\r;
*au)to\s2. ti/s2 au)to\s2; swkra/ths2. ti/s2 swkra/ths2;
*iq' au)to\s2 a)nabo/hson au)to/n moi me/ga.
*au)to\s2 me\n ou)n su\ ka/leson, ou) ga/r moi sxolh\.

Dic, age quis est iste cremathrae insidens homo?
Ipse est. quis ipse? Socrates. quis Socrates?
Abi ipsus ipsum voce magna mihi voca.
Quin ipse magis accerse, non mi est otium.

Quod autem dixit, o( e)pi\ krema/qras2 (vt hoc obiter indicem) risus causa nouatum, cum Socratem intelligi vellet, animo suspenso nubes suspicientem. Nam Cremathra vasculum est pensile, in quo obsoniorum reliquiae consueuerunt reponi. Dicitur autem bifariam, simpliciter aliquoties, sed frequentius per ironiam, veluti si quis Aristotelem, ceu oraculum, citanti dicat au)to\s2 e)/fa. rationem dicti flagitans, neque contentus simplici scriptoris auctoritate. Conveniet etiam, quoties sententiae vel inuidiam vel defensionem a nobis ad ipsum auctorem reiicimus. Iuuena.

Illud admonendum videtur, a)uto\s2 e)/fh, in hac paroemia perinde valere, quasi dicas, dominus dixit, vt Pythagoras ab Aegyptiorum vatibus videatur didicisse figuram hanc prophetis familiarem. Aristoph. in Ranis:

Hoc est herum, quod is quodammodo et famulis missis advenire videatur. Huc pertinent, quae nobis antea dicta sunt in proverbio, Infixo aculeo. Sic Augustinus alicubi recensens opinionem Manichaei, Haec, inquit, Manichaeus dixit, atque abiit; notans illum, quod sat haberet dixisse, cum docendum esset, quod dixerat. Galenus item lib. peri\ fusikw=n duna/mewn, primo: tau=ta kai\ ta\ toiau=ta ei)pw\n, e)cai/fnhs2 a)ptai/stw| kai\ safei= sto/mati teleutw=n, a)pophdh/sas2 a)ph/ei katalipw\n h(ma=s2, w(s2 mhde\ piqanh=s2 tino\s2 a)ntilogi/as2 eu)porh=sai duname/nous2, id est, Haec, et his similia locutus, repente ore nihil cunctante, quasi labi non posset, verbis apertis absoluit sermonem, moxque proripiens sese abiit, nobis ita relictis, quasi nihil omino reperire possemus, quod vel probabiliter contradiceremus.

Teipsum non alens canes alis.

*au)to\n ou) tre/fwn ku/nas2 tre/feis2, id est, Cum temetipsum non alas, canes alis. In eum dicebatur, qui, cum per inopiam sibi, quae sunt ad vitam necessaria, suppeditare non posset, conaretur, aut equos, aut famulos habere domi. Apposite dicetur aduersus istos, quibus cum ob rei familiaris angustiam vix suppetat, quo vitam sustineant, tamen per ambitionem conantur fastu vestium, reliquoque strepitu potentes et opulentos imitari. Breuiter conveniet in omnes, qui, quae ad voluptatem aut splendorem pertinent, curant, neglectis his, quae magis sunt necessaria. Porro necessariis prima debetur cura, dignitati posterior: veluti, si quis in eruditione comparanda laboret, vitae securus, de qua periclitetur.

Terrae intestina.

*gh=s2 e)/ntera, id est, Terrae intestina. Dicebantur vilia, nullisque pretii. Saxa vero, terrae viscera dicuntur. Refertur a Diogeniano. Terrae enim intestina sunt saxa: et lapides appellamus homines inutiles. Simile illi.

Tenedius tibicen.

*tene/dios a)ulhth\s2, id est, Tenedius tibicen, dicebatur testis falsus, et calumniator, hinc natum, quod Philonome tibicinem suum subornauit, qui testaretur apud Cygnum, ipsam a Tennede [correction of the transcriber; in the print Tenne de] stupro fuisse interpellatam, ac vi etiam tentatam. Haec ferme Stephanus in catalogo vrbium. De Tenedo saepe iam dictum est alibi.

Cyrbes malorum.

*ku/rbeis2 kakw=n, id est, Cyrbes malorum. De vehementer improbis, et omni facinorum genere contaminatis. Apud Athenienses tabulae quaedam erant quadrae, in quibus leges descriptae proponebantur, praeterea variae delinquentium poenae. Has illi ku/rbeis2 appellant, apud Lucianum a)/cwnes2 dicuntur. Non dissimile est illi, quod alibi retulimus, i)lia\s2 kakw=n, id est, Ilias malorum. Simili figura apud Athenaeum lib. 9. dixit Antiph. opinamur:

Solent enim in eodem disco varia eduliorum genera apponi, sed quae voluptatem afferant. Quo gratior est tropus, deflectens in contrarium, quasi dicas, Ilias bonorum.

Aries nutricationis mercedem persoluit.

*krio\s2 trofei=a a)pe/tisen, id est, Aries alituram rependit. Citatur ex Menandro. Quadrat, vbi quis pro benefactis maleficium reponit. Allegoria sumpta est ab eo, quod aries cornibus impetat, aut vas, in quo pabulum apponitur, ipsosque, quorum opera nutritus est, aut etiam nutritur, cornibus incessit. Effertur et ad hunc modum proverbium, kriou= diakoni/a, id est, Arietis ministerium, pro officio collato in ingratum, qui beneficium iniuria penset. Huic affine, quod est apud Aristophanem in Vespis, h( xa/rac th\n a)/mpelon, i. Vallus vitem.

A Dorio ad Phrygium.

*apo\ dwri/ou e)pi\ fru/gion, id est, A Dorio ad Phrygium venire dicebatur, qui a vita temperatiore ad luxum sese convertisset, aut qui a fortuna mediocri se contulisset ad maiorem vitae strepitum. Sumpta metaphora a notissimis illis veterum harmoniarum generibus, in quibus Dorium moderatius: quemadmodum indicat Suidas, referens haec verba ex incerto auctore: th\n de\ trofh\n e(klhrw/sato metri/an kai\ a)/qrupton, ou)/te kakourgou=san dia\ peni/an, ou)/te dia\ plou=ton blakeu/ousan, a)lla\ me/shn, kai\ mousikh\n, to\n dw/rion tro/pon th=s2 tu/xhs2 a)lhqw=s2 h)rmosme/nhn. id est, Victum autem sortitus erat moderatum, deliciarum expertem, neque sordidum, ac molestum ob inopiam, neque ob diuitias dissolutum, sed medium quendam, ac modulatum, vere ad Dorium fortunae modum attemperatum. Refert et alium locum, suppresso auctoris nomine, ni fallimur: ou) fanou=mai stroggu/lwn loga/ria, au)ta\s2 de\ ta\s2 qe/seis2 tw=n nohma/twn ei)s2 me/son tiqe/menos2 mo/non, ou) th=s2 glw/tths2 to\n to/non u(po\ th=s2 diale/cews2 ei)s2 e)pistrofh\n meqarmo/saimi, a)po\ dwri/ou, fasi\n, e)pi\ fru/gion. Quae tametsi difficile est apte vertere, si nescias, quid praecedat, aut sequatur, tamen apponamus diuinationem nostram, donec locus occurrerit. Non videbor hominum rotunde loquentium verbula, sed ipsos sensus in medium afferens, tantum non ipsius linguae tonum a disputatione ad attentionem adaptauero. Quanquam apud Suidam legitur monon ei). Ex his verbis apparet, Dorium modum fuisse delicatiorem, Phrygium seueriorem. Apuleius Floridorum lib. 1. palam indicat, Doricam musicam a Phrygia longe diuersissimam fuisse, quandoquidem haec ad religionem inflammabat animos, illa ad bellum inflammabat. Apuleii verba sic habent. Tibicen quidam fuit Antigenidas, omnis voculae melleus modulator, et idem omnimodis peritus modificator, seu tu velles Aeolion simplex, seu Asium varium, seu Lydium querulum seu Phrygium religiosum, seu Dorium, bellicosum. Hactenus Apul. cui si credimus, non potest esse temperatus modus Dorius, qui ad bellum accendit: nisi forte ituris in proelium moderatius canebant tibiae, quod illic plus valeat sibi praesens animus quam furore percitus. Verum an in Apuleii verbis, pro Aeolion, legendum sit, Aetolicum, siue Aetolium, et pro Asium, Iassium, siue Iastium, ab Iade, siue iasti\, (vt Ionicum intelligas modum) doctis expendendum relinquitur. Quamquam his non

satis congruunt, quae refert Lucianus in Harmonide: kai\ e(ka/sths2 a(rmoni/as2 diafula/ttein to\ idion, th=s2 frugi/ou to\ e(/nqeon, th=s2 ludi/as2 to\ bakxiko\n, th=s2 dwri/ou to\ semno\n, th=s2 i)wnikh=s2 to\ glafuro\n, id est, Vniuscuiusque harmoniae seruare proprietatem, Phrygiae diuinum impetum, quod Apuleius vertit religiosum, Lydiae bacchanalem furorem, siue licentiam, Doricae seueritatem, Ionicae iucunditatem, quod Apuleius videtur transtulisse varium. Contra Dion in commentariis de regno refert, Alexandrum Magnum ad bellum accendi solere, Timotheo musico Dorium incinente. Athenaeus lib. 14. Doricae harmoniae tribuit to\ a)ndrw=des2, kai\ to\ megaloprepe\s2, kai\ to\ sfodro\n, id est, seueritatem, maiestatem, ac vehementiam: vt quae neque dissoluta sit, neque hilaris, sed tristis, minimeque varia. Iam his recentior Boetius in praefatione libri De musica, ostendit, hanc artem ad mouendos affectus praecipuam habere vim, proque ratione modorum, alios atque alios animi motus vel excitare, vel sedare. Addit Pythagoram intentione modi Phrygii incitatum, adolescentem patria barbarum, quippe taurominitanum, vino temulentum, ira furentem, cum iam aedibus amicae, quae riualem admiserat, ignem admouere tentaret, tibicina iussa spondeos succinere, ad sobriam mentem revocasse. Boetius refert, iuuenem Phrygio modo fuisse incitatum, ac mutato modo ad se redisse, nec exprimit, in quem modum sit mutatus Phrygius. M. Tullius, quem illic citat Boetius, neutrius meminit modi, tantum ait spondeorum incentione fuisse sedatum adolescentem. Si Timotheus Dorio modo concitabat Alexandrum ad bellum, et hic adolescens ad expugnandam domum Phrygio fuit accensus, apparet modos hos non multum inter se discrepare. Lucianus Phrygio tribuit to\ e)/nqeon, id est furorem, sed sacrum duntaxat. Huius autem furoris Plato tria facit genera: vnum quod poetis immittant Musae: alterum, quod vatibus immittit Apollo: tertium, quod amantib. Cupido. Habet aurem et Bacchus et Mars furorem suum. Itaque iuuenis ille, triplici furore correptus, insaniebat, Bacchi, Cupidinis et Martis. Pyrrhichios autem ad praelium acuere alias docuimus, vnde illud pur)r(ixh\n ble/pein de trucibus et commotis. Pyrrhichio autem contrarius est spondeus. Quod ni Boetius dixisset mutatum modum, probabile esse poterat eundem modum Phrygium, et incitare Pyrrhichiis, et sedare Spondeis. Et haud scimus, an Boetius, cum ait immutatum modum, sentiat non mutatas harmonias, sed vocum celeritatem, Videtur locus proverbio, cum ad diuersa transitur, veluti si quis de rhetorum praeceptis sermonem exorsus ad theologicam materiam digrediatur. Veteres, vt arbitramur, de generibus harmoniarum diuersa tradiderunt, quod ipsa mutatis gentium moribus pariter sint immutata. Priscorum enim Asianorum laudata est seueritas priusquam luxu effeminarentur. Idem vsu venit Laconibus, in quibus sunt Dores. Hinc illa mixturarum nomina u(podw/rion, micolu/dion, u(permicolu/dion. Athenaeus hypodorium modum putat eundem esse cum Aeolio, cui tribuit tumorem ac fastum, et submolle quiddam. Quidam musices studiosi affirmant difficilimum esse transitum a Dorio ad Phrygium. Ostendimus et alias, Phrygium melos, skolio\n appellatum, et in funebribus naeniis adhiberi

solitum. Quod si Dorius cantus Phrygio diuersus est, vtpote qui ad belli cupiditatem inflammet, consentaneum est illum Pyrrhichiis constitisse, quandoquidem Spondeo contrarius est Pyrrhichius. Verum de his harmoniarum generibus permulta Plato in lib. De repub. Rursus in Lachete docet hanc esse vere Doricam cantionem, et Graecam harmoniam, non Phrygiam, neque Ionicam, neque Lydiam, si vita concordet cum oratione bona. Nonnulla Plutarchus in libro de musica. Nos quantum ad percipiendum adagii sensum sat est, attigimus.

A carcere.

*apo\ balbi/dos2, id est, A carcere, siue repagulo, id est, ab ipso rei principio. Sumptum a certam inibus equestrib. vbi cursus initium est a carceribus, i. repagulis, finis meta. Itaque cum exorsum negotii significamus ab ipsis carceribus dicimus: cum finem, ad metam vsque. Veluti si quis dicat foedum esse, si quis artifex ab ipso statim carcere peccet, aut neminem tam ignauum, qui non a)po\ balbi/dos2 strenuus esse videatur. Extat apud Aristoph. Confine quod alibi positum est, a)po\ grammh=s2, id est, A linea.

A caelo ad terram.

*apo\ ou)ranou= me/xri gh=s2, id est, A caelo ad terram. Proverbialis figura, perinde valens, quasi dicas quacunque de re, ab extremo initio vsque ad supremum finem. Sic apud Plautum in Persa licitatori roganti, num ex puella quaedam scitari liceret, venditor quantum vellet percontari permittens, A caelo, inquit, ad terram, quod lubet.

Mores amici noueris, non oderis.

Admonet in amicorum moribus quaedam vitia dissimulanda, sic vt intelligantur quidem, sed tamen tolerentur, ne seuerior, et oculatior in obseruandis amici malis subvertas amicitiam. Atque id praecepti locum habebit in leuioribus morbis, non in his quae ad famam, aut ingens periculum pertinent amicorum. Non nosse amici vitia, est hominis parum diligentis, quos diligat: odisse, parum ciuilis. Noscenda sunt, vt aut corrigas, aut certe minuas: at non sic, vt ob ea videaris amicum odisse. Siquidem nulli futurus est amicus, qui nihil vitiorum in amico ferre possit.

Bithus contra Bacchium.

BIthus, et Bacchius nobile par gladiatorum fuit, quorum mentionem Suetonius quoque fecit, pares arte, pares audacia. Proinde quoties duo aequaliter improbi contendunt inter sese, ita vt neuter alteri velit concedere, non intempestiuiter dicemus, Bacchium cum Bitho commissum. Horatius in Sermon.

Rupili, Persiique, parem inter ipsos improbitatem et maledicentiam significans. Quidquid insigniter improbum est, et ad omnem contentionem paratum, gladiatorium appellamus. Gladiatoria corporis firmitas, gladiatoria audacia, gladiatoriis animis ad me affectant viam. M. Tullius in Philippicis Antonii fratrem aliquoties Mirmyllonem appellat, vt in Philippica 6. Etiamne ab hoc Mirmyllone Asiatico, senatus mandata, legatorum verba audientur?

Esernius cum Pacidiano.

SIMILE fuerit illud ex Lucilio, Esernius cum Pacidiano compositus. Erant et hi gladiatores per omnia pares, longeque omnium nobilissimi. M. Tullius in lib. De optimo oratorum genere. A me autem, quo maximis minima conferam, gladiatorum par nobilissimum inducitur. Aeschines tanquam Esernius, vt ait Lucilius, non spurcus homo, sed doctus, et acer, cum Pacidiano hoc componitur, optimus longe post homines natos.

Bis septem plagis Polypus contusus.

Dici solitum, vbi quis multo tandem malo fit emendatior. Quemadmodum accidit indomitis adolescentibus, qui plurimorum experientia malorum tandem cicurantur. Conueniet et in eos, qui duriore ingenio praediti, non nisi grauibus suppliciis corriguntur. Aiunt Polypum piscem captum diu multumque tundi, caedique solere, quo mitior fiat, et ad esum accommodatior. Auctor Zenodotus.

Mopso Nisa datur.

cum praeter omnium spem res praeclara contigit cuipiam prorsus indigno, vt nihil iam non posse sperari vel a quovis appareat.

Est autem emphasis in nominibus. Nam Mopsum dicens, ihtelligit infimum, abiectissimumque pastorem. Nisam puellam insigni forma. Non abludit hinc illud Sophoclis in Aiace flagellifero,

*elpei=sqai xrh/ pant' e)pei\ ou)k e)/st' ou)de\n a)/elpton
*ra/dia pa/nta qew=| tele/sai, dia\ a)nh/nuton ou)de\n.

Speres cuncta, nihil quod non contingere possit.
Omnia sunt magnis factu procliuia diuis.

Quid nisi victis dolor.

*ti/ a)/llo, h)\ toi=s2 nenikhme/nois2 o)du/nh, id est, Quid aliud, quam victis dolor? Vsurpandum, vbi palam fit in contumeliam quippiam. Sumptum a dicto Brenni palam illudentis Romanos in appendendo auro, quod stipulatus fuerat ab illis desperantibus auxilium, vt e Romanis finibus abduceret Gallorum exercitum, sed ipsius Plutarchi verba libitum est subscribere: *ei)=ta do/can toi=s2 krati/stois2, sunelqei=n ei)s2 lo/gous2 bre/nnw|, kai\ soulpiki/w| tw=| xilia/rxw| r(wmai/wn. w(mologh/qh, tou\s2 me\n xili/as2 li/tras2 xrusi/ou kataba/llein, tou\s2 de\ labo/ntas2 e)n th=s po/leos2, kai\ th=s2 xw/ras2 au)ti/ka a)pelqei=n. e)pi\ tou/tois2 genome/nwn o(/rkwn, kai\ tou= xrusi/ou komisqe/ntos2, tw=n de\ keltw=n peri\ to\n staqmo\n a)gnwmonou/ntwn, kru/fa to\ prw=ton, ei)=ta fanerw=s2 a)felko/ntwn, kai\ diastrefo/ntwn th\n r(oph\n, h)gana/ktoun r(wmai=oi pro\s2 au)tou\s2. o( de\ bre/nnos2 oi)=on e)fubri/zwn, kai\ katagelw=n a)pedusa/menos2 th\n ma/xairan a(/ma, kai\ to\n zwsth=ra prose/qhke toi=s2 staqmoi=s2. *punqanome/nou de\ tou= soulpiki/ou ti/tou=to? ti/ ga\r a)/llo ei)=pen, h)\ toi=s2 nenikhme/nois2 o)du/nh, tou=to me\n h)/dh paroimiw/dhs2 lo/gos2 ge/gone, id est, Itaque cum placuisset, vti principes in colloquium venirent Brennus, et Sulpitius

Romanorum ductor, conuenit vt Romani mille libras auri dependerent: hi simul atque accepissent aurum, ex vrbe, atque ex agris discederent. Super his cum iusiurandum intercessisset, iamque aurum esset adductum, Gallique pactae fidei immemores initio furtim, mox palam deprimerent, detorquerentque lancem, Romanorum aduersus illos coorta est indignatio. At vero Brennus tanquam per ludibrium, et irridendi causa ensem vna cum baltheo exutum lancibus adposuit. Porro Sulpitio roganti, quid hoc esset rei, Quid enim aliud, inquit, nisi victis dolor? Atque id dictum iam in prouerbium abiit. Cuius meminit Festus Pompeius, illud addens: Cum Camillus Brennum insidiis circumuentum concideret, et ille quereretur contra foedus fieri, retorsit in eum suam vocem, Vae victis. Sic etenim Festus effert prouerbium. Vnde palam est, dolorem, non opprobrium in Plutarcho vertendum fuisse. Lapus interpres aut lapsus est, aut vsus est exemplari, in quo scriptum erat. pro o)du/nh o)/neidos2. Huc allusisse videtur Plautinus Ballio: Vae victis, cum victus vel iniquis conditionibus parere cogitur. Et, ni fallimur, Virgilius in Moeride,

Nunc victi tristes, quoniam sors omnia versat.
Hos illi quod nec bene vertat, mittimus hoedos.
Nonius Marcellus in dictione cestus, citat titulum Satyrae Varronianae, Vae victis.

Aquam bibens nihil boni parias.

Huius auctorem ferunt Demetrium Halicarniasseum, cuius sensus est, a poetis nihil praeclarum, aut posteritate dignum, aut venustum proficisci, si biberint aquam, hoc est, si pauperes fuerint, et tenui victu. Horatius,

Nulla placere diu, neque viuere carmina pessunt,
Quae scribuntur aquae potoribus.

Quod si Virgilio puer, et tolerabile desit
Hospitium, caderent omnes a crinibus hydri,
Surda nihil gemeret graue buccina.

Demetrii Halicarnassei distichon huiusmodi citatur a Zenodoto, etiamsi in epigrammatis refertur Nicerati titulo,

*oi)no/s2 pou xarie/n, ti fe/rei taxu\s2 i(/ppos2 a)oidw=n,
*udwr de\ pi/nwn xrhsto\n ou)de\n a)/n te/kh|s2.

Iidem versus referuntur ab Athenaeo, secundo Dipnosophistarum libro, ex epigrammate quodam, quod quidam scripserat in Cratinum, qui frequenter in comoediis taxatur vt vinosus. Quin et Horatius eloquentiam vino tribuit,

Aristoteles libro De naturis animantium octauo, Psittacum loquaciorem fieri putat, si vinum biberit.

Digna canis pabulo.

*aci/a h( ku/wn tou= brw/matos2, id est, Digna canis pabulo. Ferme proinde valet, ac si dicas, Dignus operarius mercede sua. Et vix quisquam est tam inutilis minister, quin si non amplo salario, certe victu dignus esse videatur. Refertur a Suida. Quadrabit in hominem non vsquequaque reiiciendum, atque inutilem, aut in hominem assentatorem.

Canis digna sede.

*aci/a h( ku/wn qro/nou, id est, Canis digna sede. Cum nouus honos obtigit cuipiam immerenti. Sumptum videtur a Meliteis canibus, quibus nonnullae mulierculae maiorem habent honorem, quam ipsis maritis. Nisi mauis referre ad Anubim Aegyptiorum deum. Porro constat canibus a dominis tantum honoris habitum, vt defunctis etiam monumenta statuerint. Refertur a Diogeniano.

Si vinum postulet, pugnos illi dato.

Vbi pro bonis rebus expectatis, diuersa accipiuntur. Sumptus est hic senarius e tragoedia quapiam, de Cyclope, et Vlysse. Est autem notissima fabula, quemadmodum apud Homerum Vlysses Polyphemo Cyclopi vinum petenti subinde porrigit, quo simul atque iam temulentus, sopitusque iaceret, palo praeusto oculum illi perterebrauit. Putant metaphoram a pueris ductam, qui petentes non petenda, nonnunquam colaphos recipiunt. Ter. in Phormione. Pugnos in ventrem ingere. Pugnos, plagas ipsas, vocat itidem vt Graeci kondu/lous2. Adagium refertur a Suida.

Pro perca scorpium.

*anti\ pe/rkhs2 skorpi/on, id est, Pro perca scorpium. Vbi quis optima captans, pessima capit. Nam perca piscis est vel maxime laudatus, cuius identidem meminit Athenaeus, gulonum delicias recensens. Scorpius letalis est, quanquam est et piscis huius nominis, contempti saporis, de quo magis sentire videtur adagium. Simili figura dixit Lycophron.

Pro beneficentia Agamemnonem vlti sunt Achiui.

Dicebatur in ingratos, qui pro summo beneficio summum remetiuntur maleficium. Agamemnon enim tot exhaustis laboribus in expugnanda Troia, pro dignitate Graeciae, domum reuersus, veste inexplicabili inuolutus, interfectus est a Clytemnestra, auxiliante Aegistho adultero. Annotatum est, hoc vere accidere viris de repub. bene meritis, vt pro benefactis pessimam gratiam tulerint a populo. Pindarus in Pythiis hymno quarto, fanti\ de\ e)/mmen tou=to a)niaro/taton, kala\ ginw/skont' a)na/gka| e)kto\s2 e)/xein po/da, id est, Aiunt autem hoc esse molestissimum, qui norit honesta, necessitate foris habere pedem: hoc est, non frui bonis, cum ipse bene

Cane Tellenis cantilenas.

*aeide ta\ te/llhnos2, id est, Cane cantiones Tellenis. Quidam dici putant de dicacibus, mordacibusque: quidam de inepte loquaculis. Nam Tellenem hunc, tibicinem quendam fuisse, poetam item carminum ineptissimorum. Alii tradunt, hunc iocos quosdam versibus lepidissimis descripsisse, non sine multo sale scommatum. Meminit huius Tellenis Diarchus Messenius apud Zenodotum. Item Plutarchus in Apophthegmatis.

Azanaea mala.

*azanai=a kaka\, id est, Azanaea mala. Dici solitum, vbi quis in re perdifficili, et infrugifera plurimum sumeret laboris. Aut vbi res esset cuipiam cum homine difficili, moroso, intractabili, tenaci. Tradunt Azanaea regionem quampiam esse Arcadiae, sterilem, et culturae inhabilem, in qua coloni multo sudore parum fructus referunt. Haec ferme traduntur a Graecarum paroemiarum collectoribus. Caeterum Stephanus de nominibus vrbium, veluti fontem aperit nobis huius adagii. Siquidem is complures refert Azanias, vnam quae sit Arcadiae pars: in hac fontem quempiam esse, cuius aquam qui gustarit, hunc vsque adeo a vino abhorrere, vt ne odorem ferat. Alteram Massiliae, tertiam Phrygiae, cuius mentionem fecerit etiam Strabo libro Geographiae 12. De hac Hermogenes, citante Stephano, huiusmodi quandam narrat fabulam. Cum illic frequentes essent villae rusticorum, orta ob sterilitatem agrorum fame, collecti pastores rem diuinam fecerunt, fertilitatem a diis petentes. Caeterum, cum dii non audirent illorum vota, perduraretque agrorum sterilitas, Euphorbus e pastoribus quidam nouum sacrificii genus excogitauit. Immolauit enim ou)anou=n, kai\ e)/cin, quod Phrygum lingua sonat, vulpem, et Echinum. Hac hostia placatis diis agros feraces esse coepisse, quod vbi finitimis pastoribus esset cognitum, Euphorbo sacerdotium, et imperium detulerunt: post loci nomen commutatum est, proque Azania e)cana/goun vocatum, quod perinde sonat Phrygio sermone: quasi Graece dicas, e)xinalw/peka, Latine, echinovulpem. Huiusmodi ferme Stephanus, ex quibus coniectari licet, ex ea fabula natam paroemiam.

Capra nondum peperit, hoedus autem ludit intectis.

Qui postrema, perfectaque iam aggrediuntur praeteritis iis, quae praecessisse oportuit. Aut qui gloriantur iam assecutos sese, cuius ne fundamenta quidem sunt iacta. Aut qui rem agunt praepostere. Prius est enim peperisse, quam vt hoedus ludat in tectis. Refertur a Zenodoto.

Reperit Deus nocentem.

*eu=re qeo\s2 to\n a)litro\n, id est, Reperit Deus nocentem. Cum tandem vltio contingit improbis, quasi diuinitus immissa. Theocritus in Idyllio decimo.

Theocriti Scholiastes indicat, prouerbium et alia forma solitum efferri, eu)=re qeo\s2 ai)/tion. Simile est Homericum illud Iliados *d.

*ei)/per ga/r te kai\ au)ti/k' o)lu/mpios2 ou)k e)te/lessen,
*ek te kai\ o)ye\ telei=, su/nte me/galw| a)pe/tissan.

Quanquam etenim non punit Iuppiter ilico sontem,
At faciet tandem, et luerint sua crimina magno.

*qeo\s2 o(\ kai\ ptero/ent' ai)eto\n ki/xe, kai\ qalassai=on paramei/betai
*delfi=na, kai\ u(yifro/nwn tin' e)/kamye brotw=n.

id est, Deus et alatam aquilam assequitur, et marinum praeuertitur delphinum, et elatorum quempiam depressit mortalium. Adstipulatur huic sententiae et in Olympiis,

Ignauis semper feriae sunt.

QVI vacant otio, feriari dicuntur, et otiosi feriati, et otium feriae, quae metaphorae tamquam in prouerbium receptae sunt. Theocritus in Bucolicis:

Nam feriis etiam ethnici a profanis negotiis abstinebant. Qui fugitant laborem, optant dies festos, quo liceat otiari, ventrique, et voluptatibus indulgere. Siquidem antiquitus in hoc dabantur agricolis feriati dies aliquot, vt lusu reficerent lassitudinem. Admiscuerunt autem religionem, quo moderatiores essent lusus. Sed vt ad prouerbium reuertamur, apte accommodabitur in eos, qui nunquam non caussantur aliquid, quo sint in otio, veluti quibus insuaues sunt literae, nunc excusant valetudinem, nunc occupationes rei domesticae, nonnunquam obstat rigor hyemis, alias aestatis feruor, interdum autumni periculosum caelum. Demum auocat a libris, veris amoenitas, mox fugitura. Pransi negant esse rem habendam cum libris, antequam concoxerit stomachus. Impransis obstrepit fames, quo minus libeat. Luci dicunt ignauum esse, domi desidere. Caeterum ad lucernam vigilare, oculis inimicum. Si suppetit res domestica, quorsum opus, inquiunt, literis? Si deest, negant pauperem posse philosophari. Iuuenis negat, aeui florem curis senilibus absumendum. Prouectior ait, valetudini parcendum.

Catulae dominas imitantes.

*ta\s2 despoi/nas2 ai( ku/nes2 mimou/menai, id est, Dominas imitantes catellae. Vbi serui dominorum ferociam repraesentant, aut discipuli praeceptoris resipiunt arrogantiam, aut ministri principum fastum. Breuiter quoties ii, qui subsunt, eorum exprimunt

Videas autem et Melitaeas opulentarum mulierum delicias, fastum, lasciuiam, totamque ferme morum imaginem reddere. Vsurpatur hoc adagium a Platone, libro de repub. octauo, *atexnw=s2 ga\r ai(/ te ku/nes2 kata\ th\n paroimi/an oi(ai/ per ai( de/spoinai gi/gnontai/ te dh\ kai\ i(/ppoi, kai\ o)/noi pa/nu e)leuqe/rws2 kai\ semnw=s2 ei)qisme/noi poreu/esqai kata\ ta\s2 o(dou\s2 e)mballo/ntes2 tw\| ai)ei\ a)pantw=nti, e)a\n mh\ e\ci/sthtai, id est, Palam enim tum catellae, iuxta prouerbium, tales quales sunt dominae. Tum et equi, et asini tales redduntur, qui assuefacti fuerint admodum libere, fastuoseque per vias ingredi: semper incursantes in obuium, ni cedat.

Tantali poenae.

*tanta/leioi timwri/ai, id est. Tantali supplicia. De ijs dicendum, quibus adsunt quidem bona, verum his frui negatum est. A fabula Tantali sumptum, quem poetae fingunt, apud inferos assistentem [correction of the transcriber; in the print assistete] flumini sitientem, quod si quando admouerit se potaturus, repente aquam labris contactam refugere. Tum capiti imminire arborem pomis onustam, sed eam subito porrigenti manum alio subducere sese, atque ita miserum praesente copia, inopia discruciari. Id olim in diuites parcos, et sordidos dici vulgo solere, testis est Horatius in Sermonibus,

Tantalus a labris sitiens fugientia captat
Pocula: quid rides? mutato nomine de te
Fabula narratur. congestis vndique saccis
Indormis inhians, et tamquam parcere sacris
Cogeris, aut pictis tamquam gaudere tabellis.

Graegorius Nazianzenus in epistola ad Basilium eleganter detorquet ad huius mundi delicias, quae nunquam explent animum panta/leioi, inquit, tine\s2 kai\ kata/kritoi diyw=ntes2 e)n u(/dasi, th\n e)leeinh\n e)kei/nhn, kai\ a)/trofon pandaisi/an id est Tantalij, et execrabiles sitientes in aquis, miserandam illam, et nihil alimoniae conferentem Pandaesiam. *pandaisi/an autem Graeci vocant conuiuium ex omni genere deliciarum apparatum.

Viro seni maxillae baculus.

Dici solitum de ijs, qui ob defectas aetate vires, lautiore pariter, et copiosiore victu coguntur vti, quo quod senecta deterit, vtcunque sarciant cibo. Manet et in hodiernum senile verbum. Ego me dentibus meis sustento. Est autem velut aenigmaticum, reliquos ingredi pedibus, senes dentibus. Etenim quod decessit natiuo corporis, succo, id cibi, ac potus adminiculo sarciendum. Videmus illud euenire vulgo, posteaquam destituit senes edacitas illa, vitae finem imminere.

Ne verba pro farina.

Aduersus eos iaciebatur, qui beneficium verbis, non re dabant. Qui fere magnatum mos est, vti suos splendidis promissis alant. Bene autem admonet in Pandectis Pomponius

iureconsultus, peculium re, non verbis augendum esse. Quadrabit item in eos, qui beneficium pollicitis rependunt. Aut qui consolantur oratione, cum auxilio sit opus. Veteres quidquid ad victum pertineret, a)/lfita vocabant. Apparet e comoedia quapiam sumtum, est enim hemistichium carminis Iambici trimetri. De prouerbio Aristophanico, ou)de\n pro\s2 ta\ a)/lfita, dictum est alias.

Ancroas tollere.

Nonnullam prouerbii faciem habet, quod est apud M. Varronem in opere De re rustica, capite extremo, Ancoras tollere, pro eo quod est, moliri discessum: quod genus et illud, Talaria nectere. Haec sunt huius verba: Interea redit ad nos Pauo. Et si vultis, inquit, ancoras tollere, latis tabulis sortitio fit tribuum, hoc est, si vultis omissa disputatione hinc abire. Quanquam hic alluditur ad ambiguam tabularum significationem, quae tum nauticae sunt, tum forenses, quibus suffragia ferebantur. Huic simile Quinctilianicum illud: Oram soluere. Nam ita plerique legunt.

Vino vendibili suspensa hedera nihil opus.

VIno vendibili suspensa hedera nihil opus, id est, Vera virtus non eget alienis praeconiis. Aut res praeclarae per se placent, neque desiderant exoticam commendationem. Sumtum apparet a cauponum more, qui vinariis tabernis signum hederaceum solent praetendere. Ita Plautus idem in Poenulo. Inuendibili merci oportet vltro emptorem adducere, proba merx facile emptorem reperit. Horatius:

Canere ad myrtum.

*adein pro\s2 mur)r(i/nhn, id est, Ad myrtum canere, prouerbio iubebatur imperitus literarum et infacundus, quique non posset apud eruditos loqui. Hinc sumpta metaphora, quod apud veteres mos esset, vt in conuiuiis singuli suam cantionem canerent, quod si quis cytharam accipere recusasset, vtpote musices ignarus, is per iocum accepto ramo laureo, seu myrteo, cogebatur ad eum canere. Porro priscis hunc canendi fuisse morem testatur et Fabius, libro Institutionum primo. Vnde, inquiens, etiam ille mos, vt in conuiuiis post coenam circumferretur lyra: cuius cum se imperitum Themistocles confessus esset, vt verbis Ciceronis vtar, habitus est indoctior. Sed veterum quoque Romanorum epulis fides, ac tibias adhibere moris fuit. Plutarchus primo Symposiacon libro scribit, olim fuisse morem, vt in conuiuio primum voce communi deum canerent paiani/zontes2, vt ait, deinde myrteum ramum vnicuique tradi solere, quem a)/sarkon vocatum existimat, quod is, qui eum accepisset, caneret. Post lyra circumlata, qui peritus artis fuisset, eam accipiebat, canebatque sonum chordarum ad vocem attemperans. Recusantibus autem musices imperitis, skolio\n carmen dicebatur, quod non esset vulgare, neque cuivis facile. Alii dicunt myrtum non solere ordine circumduci, sed a sponda ad spondam transferri, vt posteaquam cecinisset is, qui in prima sponda primus sedebat, ei traderet, qui in secundo lecto primus accumberet, hic rursum tertii lecti primo. Deinde rursum primi lecti secundus, secundo loco in secunda accumbenti sponda traderet, eumque ad modum per omnes iret. Haec ferme Plutarchus.

Admeti nania.

*admh/tou me/los2, id est, Admeti naenia. De tristi, lugubrique cantione. Accommodari poterit ad orationem querulam, ac miserabilem, Accipitur enim cantilenae genus, quod skolio\n vocant, de quo multa Iulius Pollux. Dictum est autem obliquum, vel a tibiarum figuris, vel quod in conuiuiis, quemadmodum modo diximus, obliquo ordine a lecto in lectum flecterentur canendi vices. Quidam huiusmodi cantiones faciles, et illaboratas intelligunt, nimirum quales oportet esse, quae inter pocula canuntur, et ex tempore. Verum de iis, deque superiore prouerbio, qui volet copiosius edoceri, legat Aristophanis interpretem, in eo, quem mox indicabimus loco. Adagium ad huiusmodi fabulam referunt. Admetus rex fuit Pheraeorum, cuius armenta pauisse fingitur Apollo, mercede conductus, cum ex Olympo depulsus, humana specie exularet apud mortales. Exilii causam hanc afferunt: Aesculapius Apollinis filius Chirone praeceptore medicam artem perdidicerat, deinde sanguine, qui ex Gorgonis fluxerat venis, a Pallade accepto, per hunc plurimos restituit sanitati. Porro sanguine, qui e sinistris defluxerat venis, ad perniciem hominum vtebatur, qui e dextris, ad salutem. Quin fabulis vulgatum est, illum etiam vita defunctos quosdam in vitam reuocasse. Quare ne pro deo haberetur apud mortales, cum id videretur praestare quod deorum est proprium, Iuppiter illum fulmine percussit. Ob id indignatus Apollo, Cyclopes, qui Ioui fulmen illud fuerant fabricati, peremit. Quam rem indigne ferens Iupiter, Apollinem destinarat e caelo ad inferos praecipitem dare, sed Latonae interuentus, precesque mitiorem poenam impetrarunt. Itaque caelo interdictum est, iussusque solum vertere, damnatus vt annum apud hominem mortalem mercede seruiret. Igitur ad Admetum profectus Apollo regis armenta sicuti dictum est, pascebat, et vt erat artifex, effecit, vt omnes vaccae gemellos parerent. Cumque apud Admetum per quam humaniter esset habitus, vt patrono gratiam officii referret, a parcis impetrauit, vt cum in illarum fusis Admeti fatalis dies volueretur, liceret hac lege mortem effugere, si quem alium reperisset, qui volens illius vice mortem oppetere vellet, suique capitis dispendio illius vitam redimere. Ergo cum adesset dies ille fatalis, neque quisquam inueniretur, qui mortis vicarius esse vellet, patre etiam, ac matre recusantibus, vna Alcestis vxor mariti vitam sua cariorem habuit. Qua defuncta stridulae quaedam, et lugubres naeniae decantabantur assidue apud Admetum, donec mota Proserpina, remisit Alcestidem. Aut, vt quidam dicunt, donec Hercules expugnato Orco, hanc ad superos reduxit. Meminit peri\ tou= me/lous2 etiam Euripides in Alcestide:

*adei kle/wnos2 labo/menos2 th=s2 decia=s2
*admh/tou lo/gon, w)=' tai=re maqw\n tou\s2 a)gaqou\s2 fi/lei.
*tou/tw| ti\ le/ceis2 skolio\n;

Canit Cleonis apprehensa dextra,
Verbum Admeti doctus, amice diligito probos.
Huic quid obliquum loqueris?

*o me\n h)=|den a)dmh/tou lo/gon pro\s2 mur)r(i/nhn,
*o d' au)to\n h)na/gkazen a(rmodi/ou me/los2.

Atque is quidem canebat Admeti modos
Ad myrtum, at alter adegit Harmodij melos.
Vt caneret.

Bellum haudquaquam lacrymosum.

*adakrus2 po/lemos2, id est, Bellum lacrymis carens, vbi victoria contigit citra caedem, et sanguinem. Aut vbi quis e periculoso quopiam negotio sic extricauit sese, vt nullo suo malo discesserit, siue cum rixosi verbis inter se digladiantur, nec est quidquam periculi, ne veniatur ad manus. Aut vbi certamen agitur eiusmodi, vt neutri parti quidquam accidat incommodi, velut in conflictatione literaria, in qua victus discedit eruditior, victor amicior. Natum aiunt e vetusto quondam oraculo Dodonaeo, quo responsum Lacedaemoniis aduersus Arcadas pugnaturis: a)/dakrun po/lemon e)/sesqai, i. Bellum sine lacrymis futurum. Deinde contigisse illis victoriam nemine prorsus interfecto. Nos item incruentam victoriam vocamus, cum nulla caede contingit victoria: et apud Graecos, a)naimwti\ nika=n, id est, Citra sanguinem vincere. Plutarchus in commentario de fortuna Romanorum, a)/dakrun ni/khn appellat eam, quam Paulus Aemilius de Persa reportauit. Effertur prouerbium etiam ad hunc modum, a)nai/maton e)/sthse tro/paion, id est, Incruentum statuit trophaeum. Celebratur inter Pittaci oracula illud quoque: dei=n ta\s2 ni/kas2 a)/neu ai(/matos2 poiei=sqai, Oportere victorias citra sauguinem fieri. Auctor Laertius. Nec abhorret hinc illud, quod in Graecorum commentariis reperitur: po/lemo/s2 tis2 a)si/dhros2 a)na\ th\n e)lla/da keki/nhtai, id est, Bellum quoddam absque ferro motum est in Graecia. Significat autem bellum, quod oratione, non armis peragitur. Atque haec tum magis erunt prouerbialia, si longius transferantur: vtputa, ad litem forensem, contentionem, aut aliud id genus certamen.

Flet victus, victor interiit.

Quoties vtraque pars magno suo malo discedit: ita vt plerunque in bellis solet accidere. Item in litibus forensibus, in contentionibus. Nam Hesiodus duas facit Eridas, quarum altera pestifera sit mortalibus, altera frugifera. In priore certaminis genere qui vicerit, discedit improbior, victus sit infelicior. In posteriore, qui superior euaserit, discedit clarior: qui superatus fuerit, discedit seipso melior. Tradunt hoc natum a Sybillae Erythraeae vaticinio, quod edidit de pugna apud Cheronaeam commissa. Nam illic Athenienses cum Thebanis victi perierunt: Philippus victor protinus a Pausania sublatus est. Meminit huius Georgius Gemistus in Hellanicis. Quamquam idem olim vsu venit Troianis, et Graecis, post insanissimum bellum, pro mala muliercula tot annos gestum. Nam Troia funditus euersa est, Graeci victores aut in reditu perierunt, aut domi reperere perniciem.

Timidi nunquam statuerunt trophaeum.

Suidas ex Eupolide citat. Vsurpatur a Platone in Critia: *alla\ ga\r a)qumou=ntes2 a)/ndres2 ou)/pw tro/paian e)/sthsan. Apte dicetur in eos, qui per animi socordiam, inertiamque nihil egregium, nihil arduum audent aggredi: aut qui periculi metu a magnis abstinent negotiis, cum insignis gloria non nisi magnis periculis contingat. Neque triumphum egit quisquam, qui non sit ausus Martis euentum experiri. Profertur et illud in timidos e Sophocle: pa/nta ga/r toi tw=| foboume/nw| yofei=, id est, Formidoloso strepunt omnia.

Vna cum ipsis manipulis.

*au)tai=s2 a)ma/lais2, id est, Cum ipsis manipulis. Cum omnia funditus pereunt, hoc est, cum ne gluma quidem fit reliquum. Prouerbium a rusticis natum videtur. Refertur a Suida.

Ne Aesopum quidem triuisti.

*ou)de\ to\n ai)/swpon pepa/thkas2, id est, Ne Aesopum quidem triuisti. De vehementer stupidis, et imperitis. Refertur a Suida. Extat autem apud Aristophanem in Auibus:

Nam antiquitus Aesopi fabellas etiam vulgus idiotarum tenebat. Has igitur qui non legisset, nihil scire videbatur. Erat autem natione Phryx, seruus Xanthi, liber factus est ab Idmone caeco. Plato comoediarum scriptor, fingit illum reuixisse. Ab hoc omnes fabellae in quibus inducuntur animalia bruta, ai)swpopoihtoi\ dicuntur, quemadmodum in quibus homines, Sybariticae, siue Sybaritides diminutione.

Vulpes bouem agit.

*alw/phc to\n bou=n e)lau/nei, id est, Vulpes bouem ducit. Cum res absurde geritur. Nihil enim vulpi cum agricolatione, veluti si quis poeta de rebus sacris concionetur, aut leno tractet Rempublicam. Licebit et ad eum torquere, qui non ex animo, sed alio spectans, fingit sese quippiam velle facere. Extat et hoc apud Suidam.

Non inest remedium aduersus sycophantae morsum.

Subaudiendum fa/rmakon, id est, remedium, dictum est in calumniam, cuius morsus non solum perniciosissimus est, verum etiam ineuitabilis, quod clancularius plerunque. Olim remedia quaedam anulis inesse creditum est: veluti aduersus serpentium morsus, aut morbum aliquem, aut fascinationem. Est apud Aristophanem in Pluto, apud quem iactanti anulum magicum, in quo remedium esset aduersus omne malorum genus, respondetur:

Quod si mihi aluum torserit,
Aut vmbilicum, est anulus drachma mihi
A Phertato emptus.

Indictior Philonide.

*apaideu/teros2 filwnh/dou, id est, Indoctior Philonide. Hic Melitensis erat praegrandi corpore, ceterum insulsus, et indoctus. Notatur aliquoties apud Aristophanem, vt mulierosus, et in parasitos profusus.

Apage hospitem in tempestate.

*apage ce/non e)n xeimw=ni, id est, Apage hospitem in tempestate. Dici solitum vbi quis importunius adueniret. Nam molestiam afferunt hospites, si quando in rebus aduersis et afflictis superueniunt. Quando familiares magis adesse conuenit aegrimoniae lenitores. Si peregrini superueniant, ad calamitatis molestiam accedit pudor, interdum maxima malorum pars. Recte accommodabitur, si quando petitur quippiam a principe negotijs parum laetis occupato. Admonet idem adagium ne quis externus domesticis aliorum malis admisceat sese. Simile quiddam dixit Euripides in Alcestide:

Verba serui ad Herculem aduenientem, domo Admeti iam occupata luctu. Rursus in eadem fabula:

Dentem dente rodere.

Dentem dente rodere dicitur, qui carpit eum, qui neque laedi queat, neque sentiat. Aut qui mordet pari mordacitate praeditum quempiam. Martialis libro decimotertio, in obtrectatorem quendam:

Iouem lapidem iurare.

Iouem lapidem iurare dicuntur qui sancte, et religiose deierant. M. Tull. Epistolarum familiarum septimo, ad Trebatium: Quomodo autem tibi placebit, Iouem lapidem iurare, cum scias iratum esse Iouem nemini posse? Sumptum a prisco feriendi foederis ritu, quod a patre patrato manutenente lapidem conceptis verbis peragebatur. Quemadmodum describit T. Liuius, et Macrobius. Vtebantur et Arabes lapide in ferendis foederibus, quemadmodum refert Herodotus in tertio. Adagium varie poterit vsurpari. Ego tibi super hac re non dubitem, vel Iouem lapidem iurare, id est, quantumuis sancte. Huic iniurato fidem habere malim, quam tibi Iouem lapidem, vt aiunt, iuranti. Iouem lapidem iurabat, nihil istiusmodi cogitatum fuisse, id est, magnopere asseuerabat. A. Gellius in Noctibus vsurpauit ad hunc modum: Iouem lapidem, inquit, quod sanctissimmum iusiurandum est habitum, paratus sum ego iurare, Virgilium hoc nunquam scripsisse. Apuleius in sermone De Deo Socratis; Quid igitur iurabo per Iouem lapidem Romano vetustissimo ritu? Veteres per caput illius quem carissimum habebant iurabant, Romani per

genium principis, Socrates per canem, et anserem, Zeno Citiensis per capparim, plerique per brassicam, nai\ ma/ th\n krambh\n, quod multis exemplis e veterum poematibus repetitis docet Athenaeus lib. 9. eo quod huic diuinatoria quaedam vis insit, eoque et sacram habitam tradit.

Cimmeriae tenebrae.

Mvltam obscuritatem, aut animi caliginem Cimmerias tenebras appellant. Lactantius Institutionum diuinarum lib. 4. O caecum pectus, ô mentem Cimmeriis, vt aiunt, tenebris atriorem. Et hunc velut aemulatus diuus Hieronymus vt Lactantianae admirator eloquentiae, Rogo, inquit, quae tanta est caecitas, et Cimmeriis, sicut aiunt, tenebris inuoluta? Natum adagium a Cimmeriae regionis prodigiosa obscuritate. De qua Strabo lib. Geographiae 1. scribit in hunc modum: *kai\ mh\n kai\ to\n kimmeriko\n bo\sporon oi)=de; tou\s2 kimmeri/ous2 ei)dw\s2, ou)dh/pou to\ me\n o)/noma tw=n kimmeri/wn ei)dw\s2, au)tou\s2 de\ a)gnow=n, oi(\ kat' au)to\n h)\ mikro\n pro\ a)utou= me/xris2 i)wni/as2 e)pe/dramon th\n gh=n e)k bospo/rou pa=san. ai)ni/ttetai gou=n to\ kli/ma th=s2 xw=ras2 au)tw=n zofw=des2, kai\ w(/s2 fhsin;

*he/ri, kai\ nefe/lh| kekalumme/noi, ou)de\ pot' au)tou\s2
*he/lios2 fae/qwn e)pila/mpetai.
*all' e)pi\ nu\c o)loh\ te/tatai.

id est, Quin Bosphorum quoque Cimmerium cognouit, vt qui Cimmerios non ignorarit. Neque enim videlicet cum Cimmeriorum nomen cognitum habuerit, ipsos ignorauit, qui temporibus illius, vel paulo ante illius aetatem a Bosphoro ad Ioniam vsque terram omnem percursarint. Itaque quonam in climate sita sit illorum regio, velut innuit, cum eam caliginosam facit, et vt ipsius vtamur verbis, vmbris, ac nebulis tectam, siquidem

- Igneus illos
Haud vnquam irradiat Phoebus, nox atra sed illis
Ingruit assidue.

Porro locus quem Strabo citauit, quamquam verbis aliquot diuarians a poeta, est apud Homer. Odyss. 11.

*h d' e)s2 pei/raq' i(/kane baqur)r(o/ou w)keanoi=o.
*enqa de\ kimmeri/wn a)ndrw=n dhmo/s2 te, po/liste
*he/ri, kai\ nefe/lh| kekalumme/noi, ou)de/ pot' au)tou\s2
*he/lios2 fae/qwn e)pide/rketai a)kti/nessin,
*ou)/q' o(/pot' a)\n stei/xhsi pro\s2 ou)rano\n a)stero/enta,
*ou)/q' o(/t' a)\n a)\y e)pi\ gai=an a)p' ou)rano/qen protra/phtai,
*all' e)pi\ nu\c o)loh\ te/tatai deiloi=si brotoi=si.

Ast ille Oceani pervenit summa profundi.
Illic sunt populique et moenia Cimmeriorum,
Nubib. et caeca assidue caligine tecta.
Illos haud vnquam radiis sol aspicit ardens,
Nec quando astriferum curru petit arduus axem.
Nec rursum ad terras magno deuectus olympo,
Sed nox incumbit miseris mortalibus atra.

Cimmeriorum mentionem facit etiam M. Tull. lib. Academicarum quaestionum 4. Et Cimmeriis quidem, quibus aspectum solis, siue Deus aliquis, siue natura ademerat, siue eius loci quem incolebant situs, ignes tamen aderant, quorum illis vti lumine licebat. Isti autem, quos tu probas, et caetera. Et in hac regione Naso poeta Somno Deo regiam aedificauit, lib. Transformationum 11.

Est prope Cimmerios longo spelunca recessu,
Mons cauus, ignaui domus, et penetralia Somni,
Quo nunquam radiis Oriens, mediusve, cadensve,
Phoebus adire potest; nebulae caligine mixtae
Exhalantur humo, dubiaeque crepuscula lucis.

Apud Graecos constanter per duplex m, scriptum invenitur, tametsi refragatur etymologia, quam adfert Eustathius, autumans kimmeri/ous2, dictos, quasi e)n tw=| a)e/ri keime/nous2. Sed vero propius est, kimeri/ous2 vocatos, quasi xeimeri/ous2, quamquam hic quoque m simplex.

Frustra Herculi.

*ei)kh=| tw=| h(raklei=. Frustra Herculi, subaudi calumniam struxeris. De his dici consueuit, qui sic omnia sua negotia gerunt, vt nemo queat, aut audeat calumniari. Nam Herculi mos erat res alienas vi abducere, non dolo. Conveniet aut in vehementer laudatum, probatumque, aut in praepotentem, quem insimulare tutum non sit. M. Cato Censorinus plus quadragies in ius vocatus fuisse memoratur, semper iudicum absolutus sententiis. Hunc Caesar in Anticatonibus insimulauit auaritiae. Id Plutarchus perinde scribit esse, quasi si quis Herculem insimulet ignauiae. Nihil enim minus in Herculem quadrat, quam hoc criminis. Sunt qui putent congruere, cum aliquis omnia facit impune, nec a quoquam accusatur. Quemadmodum Hercules impune res alienas consueuit abigere.

Ne in neruum erumpat.

TErentius in Phormione. Verum hoc saepe Phormio vereor, ne ista fortitudo in neruum erumpat denique. Quadrat in temerariam, inconsideratamque audaciam, quae plerunque infelix esse solet, et in maximum malum aliquando adducere. Donatus interpres a sagittariis sumptam metaphoram existimat: qui dum neruum arcualem adducunt immodice, rumpunt nonnunquam, idque non sine suo periculo.

Adrastia Nemesis. Rhamnusia Nemesis.

*adra/steia ne/mesis2, id est, Adrastia Nemesis, subaudiendum, adest, aut aderit, aut eiusmodi quippiam. Licebit vti vel in eos, quibus ob insolentiam arrogantiamque fortunae commutationem minamur, vel qui a rebus florentibus ad calamitosam fortunam redacti sunt. Hanc quidam Nemesim Deam esse putant, insolentiae et arrogantiae vindicem, quaeque spes immoderatas, et vetet, et puniat, a)dra/steia dicta a)po\ tou= asterhtikou= mori/ou, kai\ drasmou=, quod nemo nocens meritam poenam vsquam effugerit: etiam si quando serius assequitur. Lucianus in meretriciis dialogis, *esti ti\s2 qeo\s2 h( a)dra/steia, kai\ ta\ toiau=ta o(ra=|, id est, Est dea quaepiam Adrastia, videtque ista. Euripides in Rheso,

*h ne/mesis2 prole/gei tw=| ph/|xei tw=| te xali/nw|,
*mh/t' a)/metro/n ti poiei=n, mh/t' a)xa/lina le/gein.

Innuit hoc Nemesis cubito, frenoque gerendis,
Sit modus in rebus, dictaque frenum habeant.

*h ne/mesis2 ph=xon' kate/xw. ti/nos2 ou(/neka; le/ceis2.
*pa=sin a)pagge/llw, mhde\n u(pe\r to\ me/tron.

Contineo Nemesis cubitum. Quae causa requires?
Nam cunctis iubeo rebus adesse modum.

Strabo libro Geographiae 13. Adrastiam dictam tradit non ab aufugiendo, sed ab Adrasto rege, qui primus huic templum constituerit, idque Antimachi poetae versibus confirmat:

*esti de\ ti\s2 ne/mesis2 mega/lh qeo\s2, h(/ ta/ de pa/nta
*pro\s2 maka/rwn e)/laxen. bwmo\n de\ oi( ei)/sato prw=tos2
*adrhstos2 potamoi=o parai\ r(o/on ai)sh/poio.
*enqa teti/mhtai/ te, kai\ a)drh/steia kalei=tai.

Est quaedam Nemesis dea magna, cui omnia quadam haec
Sunt data sorte Deum. Ast huic primus condidit aram
Adrastus iuxta Aesopi sacrata fluenta.
Atque inibi coliturque, tenetque Adrastia nomen.

Huius oppidi meminit Plinius lib. 5. cap. 32. his verbis, Parium colonia, quam Homerus Adrastiam appellauit. Adrastiae deae mentionem facit et Plato in Phaedro. Ammianus lib. 14. Haec, et huiusmodi innummerabilia vltrix facinorum impiorum, bonorumque praemiatrix aliquando operatur Adrastia, atque vtinam semper, quam vocabulo duplici etiam Nemesim appellamus. Hanc aiunt ex opinione veterum lunae superpositam, generali potentia praesidere fatis, omnia terrena despectantem, vt reginam, et arbitram rerum omnium, quae praecipue fastui infensa, nunc erectas mentium ceruices opprimit et eneruat, nunc bonos ab imo suscitans ad bene viuendum extollit. Huic antiquitas addit pennas, celeritatis symbolum; dedit gubernaculum, et rotam, significans illam per omnia discurrentem, singula moderari. Idem li. 22. Ideo intolerabilem, humanorum spectatrix Adrastia, aurem, quod dicitur, vellens, monens vt castigatius viueret, etc. Zenodot. originem adagionis ad huiusmodi fabulam refert, quod quidem non admodum sane lubentes, adscribemus tamen, ne lectorem auidum hac fraudasse videamur. Eteocles et Polynices post interitum Oedipi patris, de regno Thebanorum hac lege pacti sunt, vt imperium alternis annis administrarent. At Eteocles, nam huic sorte primus obtigerat annus, exacto tempore recusauit fratri vices regni tradere. Itaque Polynices repulsus, in Adrasti ditionem Argos profugit, noctuque appulit. Hic cum forte Tydeum esset nactus, qui ob caedem perpetratam e Calydone profugerat, cum eodem proelium conseruit, inter quos clamore, tumultuque coorto intervenit Adrastus, et pugnantes diremit. Atque ibi simul recordatus oraculi cuiusdam, quo monitus fuerat, vt apro et leoni filias suas in matrimonium collocaret, vtrumque sibi generum adsciuit. Habebant enim in clypeis, alter apri, alter leonis figuram: Pollicitusque est se vtrunque restituturum in patriam, Cumque primum Polynicis nomine Thebas fuisset adortus caesis Argiuorum optimatibus, Adrastus solus effugit. Interfectorum cadauer cum Thebani insepulta abiicerent, neque sepultura dignarentur, liberi caesorum ad aram Misericordiae confugientes parentum cadauera reposcebant,

Atheniensibus exercitum admouentibus Thebani cadauera reddiderunt. Quo tempore et Euadne Capanei vxor, semet in rogum abiiciens, vna cum viri cadauere combusta est. Post id temporis filii Argiuorum qui perierant ad Thebas, nullam vnquam reportarunt victoriam, suis partam auspiciis, sed stipendiarii pro externis militabant. Diogenianus paroemiam effert ad hunc modum, h( ne/mesis2 para\ po/das2 bai/nei, id est, Nemesis ad pedes adest. Galenus denique libro De vsu partium humani corporis 6. mnhmoneu=sai, kai\ dei=cai to\n a)drasti/as2 w(s2 ou)dei\s2 ekfeucei=tai qesmo\n, id est, meminisse, ac declarare, quod Adrastiae legem nullus effugiet. Ac paulo inferius, ou)k ennoh/sas2 oi)mai to\n th=s2 a)drasti/as2 qesmo\n. id est, Haud cogitans opinor Adrastiae legem. Minitatur medicis, qui falsa pro veris docent. Eadem appellatur Rhamnusia, a Rhamnunte Atticae loco cognominata, vbi quemadmodum ostendit Zenodotus, huic deae statua est, solido lapide decem cubitorum magnitudine, Phidiae opus. Fingebatur autem olim Veneris specie, quamobrem et malum arborem dextra tenebat, vt auctor est Eudemus. Hoc adagium quamquam separauit Zenodotus, tamen visum est cum superiore coniungere, cum nihil intersit praeter commutatam cognominis vocem. Plinius lib. 28. cap. 2. Cur et fascinationibus adoratione peculiari occurrimus? Alii Graecam Nemesim invocantes, cuius ob id Romae simulacrum in Capitolio est, quamuis Latinum nomen non sit.

Risus syncrusius.

*ge/lws2 sugkrou/sios2. Risum effusiorem, Graeci sugkrou/sion vocant, quod hominem quatiat, quem eundem quidam existimant Sardonium esse. Putant autem, et recte putant hunc risum graui viro vehementer indecorum esse, propterea quod videatur ab animo impotente proficisci. Siquidem vt turpe est viro graui muliebri more eiulare, si quid doleat, ita gaudio immoderato in cachinnum effundi parum decorum est. Simili figura Philostratus in Sophistis aliquoties dixit, platu\ gela=n, id est, late diductoque ore ridere.

Rosam, quae praeterierit, ne quaeras iterum.

Ne te maceres desiderio rerum, quae revocari, restituique non queunt, velut exactae iuuentae, formae, virium, fortunae. Nam vt nihil est gratius, ita nihil minus diuturnum. In eudem sensum dixit in Odis Horatius:

Habent enim rosae suum tempus, sed perbreue. At exquisitius delicati, etiam alieno tempore rosam quaerunt. Vnde quadrabit et in eos, qui iam e)/cwroi voluptates sectantur, velut si nucibus ludat vir, aut amet, potitetve senex.

Rosam cum anemona confers.

*r(o/don a)nemw/nh| sugkri/neis2, id est, Rosam cum anemona confers, vbi quis vehementer imparia inter se componit. Rosa priscis in precio fuit. Anemona papaueris genus, cuius flos specie quidem rosam imitatur, caeterum nulla odoris gratia. Passim nascitur in agris, cum olim rosae summus sit habitus honos.

Rhodii sacrificium.

*r(o/dioi th\n qusi/an, id est, Rhodienses sacificium, vbi res iurgiis, et verbis male ominatis peragitur. Refertur a

Diogeniano. Idem est cum eo, quod paulo superius retulimus, li/ndioi th\n qusi/an, id est, Lindii sacrum. Nam Lindus ciuitas in Rhodo est, teste Stephano, a qua deductum videri possit Londinum apud Britannos, quam vrbem Stephanus Lindonium vocat citatque Martianum auctorem. Siquidem vtraque insula est, Rhodus et Britannia, ac vetus eius gentis lingua, quae nunc Vualica dicitur, satis indicat, eam aut profectam a Graecis, aut certe mixtam fuisse. Ne mores quidem admodum dissident a Graecanicis.

Rhodiorum oraculum.

*r(odi/wn xrhsmo\s2, id est, Rhodiensium oraculum, Vbi quis de re minuta nimium crebro, nimiumque diligenter sciscitatur. Etenim Rhodienses Lindiae Mineruae sacrificantes, dies aliquot apud aram deae conuiuia prorogabant, atque inibi perpetuo manebant. Cumque illis mos non esset maculam in sacrificium inferre, ac super hac re deum consuluissent, atque vt inferrent, respondisset, illi rursus ambigere coeperunt, vtrum aeream, an testaceam inferre deberent: ac denuo super hoc adeuntibus oraculum, indignatus Deus, neutram respondit. Refertur a Diogeniano.

Rusticanum oratorem ne contempseris.

*agroi/kou mh\ katafro/nei r(h/toros2, id est, Rusticanum ne contempseris rhetorem. Admonet adagium, ne quem ob imperitiam, infantiamve fastidiamus. Neque spectemus a quo, quove pacto dicatur, sed quid. Qui valent eloquentia, non perinde curandum est, quid minentur, aut polliceantur. At penes quos rusticana veritas est, si quid vel inculte dixerint, haudquaquam oportebit negligere. Siquidem huiusmodi plus solent efficere, quam loqui. Auctor Diogenianus.

Rus ciuitas.

*agro\s2 h( po/lis2, id est, Rus ciuitas. Vbi quis in vrbe neglectis legibus, vi, proque sua libidine rem gerit. In ciuitatibus enim legibus ex aequo viuitur, in agris licentius agitur. Epicharmus apud Diogenianum, *agro\n th\n po/lin poiei=s2, id est, E ciuitate rus facis. Quadrabit etiam in ciuitatem, in qua legum non magnus habetur respectus. Huc allusit Seneca in ludicro libello, quem lusit in Claudium Imp. Vos mera mapalia fecistis, volo seruetis disciplinam curiae.

Cicernus Bacchus.

*erebi/nqios2 dio/nusos2, id est, Cicernus Bacchus. De re vehementer contempta. Sumptum adagium a potu ex leguminibus confecto, qui vinum imitatur. Veteres autem diuersis rationibus vinum effingebant, quarum nonnullas commemorat Plinius lib. 14. cap. 16. Idem lib. 22. cap. 25. meminit de Zytho Aegyptiorum, Celia Hispanorum, Ceruisia Gallorum. Erat id potus genus ex leguminib. coctum, quod inopia vini repertum est in his regionibus, quae vitem non ferunt. Hinc natum videri potest, et illud quod alibi retulimus adagium, ou)de\n pro\s2 dio/nuson, id est, Nihil ad Bacchum, vt id dixerit quispiam gustata ceruisia. Porro contemptam, fastiditamque fuisse ceruisiam iis, qui eatenus assueuerant vino, vel Epigramma testatur, quod Iuliano Imp. tribuunt. Id est huiusmodi:

*ti/s2; po/qen ei)=s2 dio/nuse; mai\ ga\r to\n a)lhqe/aba/kxon
*ou)/ s' e)pi\ gignw/skw, to\n dio\s2 oi(=da mo/non.
*kei=nos2 ne/ktar o)/dwde; su\ de\ tra/gou, h( r(a/se keltoi\
*th=| peni/h| botru/wn teu/can a)p' a)staxu/wn.

Bacche quis? vnde venis? verum tibi deiero Bacchum,
Te haud noui, tantum est cognitus ille Iouis.
Is nectar redolet, hircum tu, dic age num te
E spicis finxit Gallia vitis inops?
Non igitur Bacchum te dixero, sed Cerealem,
Et frumentigenam, nec Bromium, immo Bromum.

Est autem Bromos hordei genus quoddam, sed a Theophrasto lib. De plantis octauo, inter ea ponitur, quae pene syluestria sunt, et immitia. Plinius potissimum vsum eius generis putat, quod illius spuma cutem feminarum in facie nutrit. Nam quod ad potum ipsum attinet, inquit, praestat ad vini transire mentionem.

Ne quaere mollia, ne tibi contingant dura.

*mh\ ta\ malaka\ mw/eo, mh\ ta\ sklhra\ e)/xh|s2, id est, Ne quaere mollia, ne dura feras. Refertur a Phurnuto in opere de natura deorum, capite de Musis, et ita refertur, tanquam vulgo iactatum. Congruit in eos, qui dum nimis improbe, ac morose petunt, quae volunt, offensis iis a quibus petunt, accipiunt ea, quae nolunt. Aut in eos, qui dum praeter modum captant voluptatem, incidunt in molestiam.

Ne Execestides quidem viam inuenerit.

*ou)d' e)chkesti/dhs2 a)\n eu(/roi th\n eu)qei=an o(do\n, id est, Ne Execestides quidem rectam viam inuenerit. De negotio perplexo, atque inexplicabili. Execestides quidam vulgo male audiit, quod immodicus esset in peregrinationibus, vt omnes vias, quam maxime cognitas haberet. Idem taxatur ab Aristophane in Auibus.

Subaudiendum, inuenerit. Vnde dici coeptum de his, qui tota aberrassent via, aut qui difficili, inexplicabilique negotio distringerentur.

Hermonium officium.

*ermw/nios2 xa/ris2, id est, Hermonium beneficium. Quoties aliquis studet officii causa videri facere, quod alioqui coactus facit, non quo commodet cuipiam, sed quod non liceat secus agere. Hanc paroemiam ad huiusmodi referunt fabulam. Gens quaedam Pelasgica, quae Lemnum incolebat, nauibus transmisit in Baebronem, vel, vt Herodotus, Brauronem Atticae regionem, atque ex ea mulieres raptas abduxerunt. Post vbi pestilentia laborarent, oraculo iussi sunt Atheniensibus satisfacere, atque ita futurum, vt pestilentia liberarentur. Athenienses rogati, quo pacto placari vellent, denunciarunt, vt Lemno decederent. Hanc conditionem cum audissent Pelasgi, per iocum responderunt id facturos sese, si quis Borea vento vnius diei nauigatione domo profectus Lemnum transmitteret. Euenit deinde, vt cum Darius in Thracia agens, omnia vndique subigeret, Militiades dux Atheniensium e

Cherroneso soluens, Lemnum aggrederetur, Pelasgis denuntians se Borea, vniusque diei cursu adesse domo profectum, nam Cherronesum tenebat, atque illic habitat. Itaque Hermon Pelasgorum princeps Lemno cessit. Idque cum Darii metu compulsus faceret, adsimulabat tamen se volentem cedere, quo gratum faceret Atheniensibus. Huiusmodi ferme comperimus in Graecarum collectaneis. Aemilius Probus in Miltiade aliquanto diuersius rem narrat. Cum Athenienses decreuissent coloniam mittere in Chersonesum, quae tum a Thracibus tenebatur, consultus Apollo, quem sibi ducem sumerent ad expellendos Thraces, iussit vt Miltiadem adsciscerent. Is Lemnum aggressus, postulauit, vt se sponte dederent Atheniensibus. Lemnii per iocum responderunt, se id tum facturos, cum ille domo nauibus proficiscens vento Aquilone venisset Lemnum. Nam hic ventus aduersus est Athenis proficiscentibus Lemnum. Miltiades ne illic tempus tereret, Chersonesum profectus est. Ea capta, rebusque illic ex animi sententia ordinatis, rediit Lemnum, et ex pacto postulauit insulam. Nam se vento Borea domo profectum venisse, quod in Chersoneso domum habebat, decreuerat enim illic manere. Itaque qui Lemnum tenebant, cessere metu. Simplicius quidem Pamphilus ille Terentianus, negans liberi hominis officium esse, cum nihil mereatur, postulare id sibi gratiae apponi.

Ex arena funiculum nectis.

*ec a)/mmou sxoini/on ple/keis2, id est, Ex arena funem nectis. In stulte, frustraque conantem quippiam dicebatur; aut vbi quis ea connectere laboret, quae nequaquam cohaereant. Apposite dicetur in orationem, aut syllogismum male cohaerentem. Vt affine sit illis, Arena sine calce, et Dissolutae scopae. In hanc fere sententiam vsurpauit Irenaeus libro primo, Veluti faciunt qui colligunt Homerocentones. In summa quadrabit in quiduis a)du/naton, kai\ a)/topon, vt pertineat et ad illam formam, Laterem lauas, et Aethiopem dealbas.

Halcedonia sunt apud forum.

QVOD dixit in Cassina Plautus, Halcedonia sunt circa forum, prouerbii speciem gerit. Significatur hac voce tranquillitas, et silentium. Idem in Poenulo, Nisi mihi illam tam tranquillam facis, quam mare est olim, cum ibi halcedo pullos educat suos. Extat etiam in Graecorum commentariis huius modi prouerbium a(lkuoni/tidas2 h(me/ras2 a)/geis2, id est, Halcyonios agis dies, de tranquillam et otiosam agentibus vitam. Aristophanes in Auibus:

Ab aue quadam marina ductum adagium, quae Graecis Halcyon dicitur, Latinis Halcedo, vt auctor est M. Varro libro de lingua Latina tertio, ne quis Plautinum verbum deprauatum esse putet. Fabula de Ceyce, et Halcyone est apud Ouidium. De aue sic refert Plinius lib. 10. c. 32. Halcyon paulo amplior est passere, colore cyaneo ex parte maiore, tantum purpureis et candidis admixtis pennis, collo gracili, et procero. Ea foetificat bruma, qui dies Halcyonides vocantur. Neque apparent nisi mari tranquillo, maxime Siculo, Faciunt

autem septem ante brumam diebus nidos, et totidem fequentibus pariunt. Hi dies et nautis sunt noti. Nam in his tempestatem non metuunt. Nidificant autem medio in mari. Nidi pilae figura, paulum eminenti, ore perquam angusto, grandium spongiarum similitudine, ex spinis aculeatis compacti, tanta duricie, vt ferro incidi nequeant. Franguntur ictu valido, vt spuma arida maris. Hactenus Plinius. Lucianus de tranquillitate Halcyonidum dierum testatur in dialogo, cui titulus a(lku/wn. Virgilius inter prognostica futurae tempestatis hoc quoque refert,

*x a(lkuo/nes2 storeseu=nti ta\ ku/mata, th/n te qa/lassan,
*to/n te no/ton, to/nt' eu)=ron, o(\s2 e)/sxata fuki/a kinei=,
*alkuo/nes2 glaukai=s2 nhrhi+/si tai/ te ma/lista
*orni/qwn e)fi/lasqen, o(/sais2 te/per e)c a(los2 a)/gra.

Halcionesque vndas sternunt, pelagusque notumque
Atque Eurum extremam motantem flatibus algam,
Halycones, quas inter aues Nereides omnes
Vnice amant glaucae, quaecunque ex aequore pastum Venantur.

Empedoclis simultas.

*empedokle/ous2 e)/xqra, id est, Empedoclis simultas, dicebatur pertinax et irreconciliabilis. Empedoclem enim aiunt iis fuisse moribus, vt assidue simultatem cum aliquibus susciperet, eamque pertinacissime exerceret. Quadrabit etiam, vbi quis leui de causa ex amico fit inimicus. Refertur a Diogeniano. Suidas ex Lysia citat haec verba, w)/|mhn d' e)/gwge toiau/th| fili/a| sunhrmo/sqai, w(/ste mh/d' a)\n th\n e)mpedokle/ous2 e)/xqran e)mpedw\n h(mi=n gene/sqai, id est, Ego sane putabam nos eiusmodi necessitudine copulatos esse, vt ne Empedoclis quidem simultas nobis possit obstare. Referendum ad illud, quod alio dictum est loco. Odium Vatinianum, et Odium nouercale.

Pluris est oculatus testis vnus, quam auriti decem.

PLAVTVS in Truculento, Pluris est oculatus testis vnus, quam auriti decem, hoc est, Longe maior est habenda fides referentibus ea, quae viderint oculis, quam iis, qui narrant ab aliis audita. Idem innuunt poetae, duas apud inferos insomniorum fingentes portas, alteram eburnam, per quam falsa insomnia veniant ad superos, alteram corneam, per quam vera. Virgilius Aeneidos sexto Homerum imitatus ex Odisseae t.

Sunt geminae somni portae, quarum altera fertur.
Cornea, qua veris facilis datur exitus vmbris,
Altera candenti perfecta nitens elephanto,
Sed falsa ad caelum hac mittunt insomnia manes,
His vbi tum natum Anchises, vnaque Sybillam
Prosequitur dictis, portaque emittit eburna.

Seruius interpretatur per corneam portam, oculos intelligendos, quod colore sint corneo: per eburnam dentes, nimirum osseos, et candidos. Per corneam egredi veras vmbras, quod ea demum certa sint, quae

conspicimus oculis. Per eburnam falsas, quod vana plerunque soleant esse, quae fama percipiuntur. Itaque Aeneas per eburnam portam dimissus, significat pro falsis habenda, quaecunque de inferis narrarit poeta. Adagii meminit et Apuleius libro primo, Floridorum, narrans quemadmodum Socrates prouerbium inuerterit: Pluris est auritus testis, quam oculati decem. Nam cum conspexisset adolescentem decorum, sed diutine tacentem: Vt te videam, inquit, aliquid eloquere. Sensit itaque Socrates aurium indicium certius esse, quam oculorum, quod oculis non nisi corporis formam contueamur, ex oratione mentis habitum deprehendamus. Iustinianus Institutionum libro tertio, de gradibus cognationum, oculatam fidem appellat, cum res subiicitur oculis. Vnde caecam diem appellant, cum non protinus exhibetur pactum; oculatam, cum praesente pecunia res agitur.

Vulpi esurienti somnus obrepit.

*peinw=san a)lw/peka u(/pnos2 e)pe/rxetai, id est, Esurienti vulpi somnus obrepit. Vbi quis inopia cibi dormit. Nam nonnullis pauperibus somnus loco pastus, testante versiculo illo prouerbii instar celebrato:

Pauperem autem vulpem appellat, quod callida sit inopia, et multarum repertrix artium, iuxta illud quod alibi retulimus, peni/a th\n sofi/an e)/laxe, id est, Paupertas sapientiam sortita est. Neque perperam dicetur et in illos, qui dissimulant, conniuentque ad quaedam, vt per occasionem aliquid commodi ferant. Siquidem vulpes vrgente fame somnum assimulat, vt allectas aues capiat, deuoretque. Fit autem hoc physica quadam ratione, vt famem, ac sitim extinguat somnus. Adagium recensuit Diogenianus.

Ad deorum aures peruenit.

*ei)s2 qew=n w)=ta h)=lqen, id est, ad deorum aures peruenit. Vbi facinus aliquod clanculum patratum, resciscitur ab iis, qui possunt vel remunerari recte factum, vel punire secus admissum. Sic enim imaginantur poetae, quae recte, secusve gerantur in terris, ea per Mercurium explorata referri Ioui. Is deinde concilio deorum conuocato, de poena statuit. Et illud etiam nunc solemne in principum, et pontificum literis, Ad nostras aures peruenit. Paulo diuersius pastor ille Virgilianus.

Et quoties, et quae nobis Galatea locuta est,
Partem aliquam venti diuûm referatis ad aures.

Admirabiles in nectendis machinis Aegyptii.

De versutis, et vt ait Plautus consutis dolis dictitatum. Torqueri potest et in perplexas sophistarum argutias, ac syllogismorum inexplicabiles labyrinthos. Aut in sycophantes, ac delatores, qui vera falsis permiscendo nectunt calumnias. Ammianus 14. refert, Paulo cuidam qui

plurimos admirandis technis deferebat apud Constantium, vulgo cognomen inditum cathenae, quod in complicandis delationibus nodos necteret insolubiles. Celebrabantur olim Aegyptiorum opera ex variis lignorum frustulis miro quodam artificio connexa, quorum est et Herculanus nodus. Adagium hoc cognatum est illi, quod alibi retulimus, kassiw/tikon a(/mma, i. Cassioticus nodus. Cassium enim in Aegypto est, quemadmodum paulo superius ostendimus.

Acesei, et Heliconis opera.

*ake/sews2, kai\ e(likw=nos2 e)/rga, id est, Acesei, et Heliconis opera. Quae singulari artificio confecta viderentur, sic antiquitus appellabantur. Locum prouerbio fecerunt duo quidam celebratae artis artifices, Aceseus natione Patarensis, et Helicon Carystius. Hi primi contexuisse dicuntur peplum Palladis Poliadis: id enim cognomen Mineruae, quae in arce Atheniensium colebatur.

Acesias medicatus est.

*akesi/as2 i)a/sato, id est, Acesias medicatus est, dici solitum de re, quae semper vergeret in deterius, quoque magis accuraretur, hoc peius haberet. Occasionem adagio dedit Acesias quidam medicus imperitus, et stupidus, qui dum cuidam pedum dolore laboranti mederi studet, auxit dolorem. Vnde Aristophanes:

Quod ea pars, quantumvis cures, tamen per se semper inquinetur. Auctor Diogenianus.

Agamemnonii putei.

*agamemno/neia fre/ata, id est, Agamemnonii putei. De nouis, et admirandis operibus dicebatur. Aiunt enim Agamemnonem, et circa Aulidem, et passim in omni Graecia puteos effodisse, ne per aestum aquarum inopia laborari posset. Auctor Zenodotus.

De fera comedisti.

*argi/ou be/brwkas2, i. De fera comedisti. Dicebatur olim oscitanti. Nam vulgo creditum carnem ferinam comesam crebras oscitationes excitare. Venustius erit, si commode transferatur ad supinos, oscitabundos, et negligentes.

Ruris fons.

*agrou= phgh\, id est, Ruris fons. De nimium laboriosis, et perpetuo operi assidentibus. Cuiusmodi fingit Menedemum Terentius. Conueniet item et de negotio laborioso, cuique nunquam exhausti satis est. Nam hoc ipsum verbum phgh\ hyperbolem habet copiae, non tantum apud Graecos, verum etiam apud Latinos.

Aesopicus sanguis.

*ai)sw/peion ai(=ma, id est, Aesopicus sanguis. Delphi Aesopum quendam nihil commeritum interemerunt, eamque ob causam iratum numen dira illis vaticinabatur. Sunt qui putent hunc Aesopum esse, cuius nomine feruntur apologi. Traduntque huiusmodi quaedam super illius interitu, tametsi fabulis, quam vero propiora. Cum Delphos profectus gentis illius iram in se conuitiis, et contumeliosis apologis concitasset, Delphi sacra phiala in huius peram clanculum imposita, Phocidem consecuti, comprehensum sacrilegii damnarunt, obtestantemque, ac dira imprecantem, praecipitarunt. Mox oborta pestilentia, consultum oraculum, admonuit vt Aesopi manes placarentur, itaque Delphi monumentum

Aesopo constituerunt. Caeterum Graeciae principes, et eruditi, simulatque cognouissent indignam Aesopi mortem, Aesopicum sanguinem vlti sunt, sublatis ijs, qui fuerant mortis auctores. Vnde dici solitum, aut vbi quis praeter meritum acerba pateretur, aut vbi propter laesam innocentiam irati superi, poenam immittere viderentur. Meminit huius historiae Plutarchus in commentario, cui titulus peri\ tw=n u(po\ qei/ou brade/ws2 timwroume/nwn. Nempe Aesopum multam auri vim accepisse a Croeso, vti Delphis splendide sacrificaret, et Delphorum singulis quatuor minas distribueret. Verum cum incidisset illi nescio quid dissidij cum Delphis, sacrum quidem fecit, caeterum pecuniam, quam acceperat distribuendam, Sardis misit, Delphos indignos iudicans eo beneficio. Quamobrem irati, sacrilegij condemnatum praecipitarunt e rupe quam Hyampeiam vocant. Eo facto deus indicauit terrae sterilitatem, et morborum prodigiosorum vim instare, proinde territi Delphi, in publicis Graeciae conuentibus assidue per praeconem clamabant, si quis esset qui poenas Aesopi nomine de se vellet sumere. Tandem tertia generatione Samius Idmon aduenit, nihil affinis Aesopo, sed nepos eorum, qui Aesopum Sami emerant, huic cum poenas quasdam dedissent, malis leuati sunt. Indicat eodem in loco Plutarchus, dici solere, quoties sero poena datur.

Manum ferulae subduximus.

ET nos manum ferulae subduximus, id est, nos quoque literas didicimus, et praeceptorum opera sumus vsi. Nam antiquitus literatores discipulorum manus ferula caedebant. Est autem ferula fruticis genus, quo non aliud leuius, vt indicat Plinius lib. 13. cap. 22. Graecis na/rqhc dicitur, vtilis ad fulciendos vacillantes aetate senes, Vnde et Baccho, Silenoque sacer, vt vino titubantes fulciat, nec oneret tamen. Est enim ligno durissimo foris, licet intus lignum non habeat. Hac exceptum ignem caelestem poetae fingunt Prometheum deportasse in terras. Postremo hinc fiunt sceptra paedagogorum, vt Martialis appellat, quo terreant magis, quam laedant. Notauit id eleganter Columella in carmine:

Vnde manum ferulae subduxisse dicuntur, qui desierunt in ludo literario versari, neque iam pueri docendi, sed vtcumque docti sunt. Iuuenalis in prima satyra:

Hieronymus, subduximus accipere videtur, pro eo quod est subiecimus, supposuimus. Sic enim scribit ad Domnionem. Et nos didicimus literas, et nos saepe manum ferulae subduximus. Nisi forte manum ferulae subducere pueri dicuntur, cum metu plagae subtrahunt manum. Est similis apud Graecos sermonis color. Citatur apud Athaeneum libro decimotertio Timocles:

*dei=n d' e)/ti
*agwnia=sai, kai\ r(apisqh=nai/ ge, kai\
*plhga\s2 labei=n a)palai=si xersi\n h(du/ge.

-Opus esse ad huc
Trepidare, et alapis caedi, et in teneras manus
Recipere plagas res profecto suauis est.

Aetnaeus cantharus.

*ai)tnai=os2 ka/nqaros2, id est, Aetnaeus scarabeus. De magnis, et foedis. Aristophanes in Pace:

Aetnaeum autem dixit, quasi praegrandem, quod in Aetna varii, maximique scarabei sint: vel Aetnaeus dixit, tanquam instar Aetnae montis maximus. Porro scarabaeus insecti genus, quod e stercore, vt nascitur, ita pascitur. Fabulis quoque ante proditum est, Aetnam vnum e Gigantibus praecipuum complexam fuisse, ac seruasse, ne cum reliquis periret fulmine. Vnde et illud: *ou)/te pu=r ou)ra/nion e)p' au)to\n h)=lqen, ou)/te ai)/tnh pie/zei au)to\n, id est, nec ignis caelestis illum attigit, nec Aetna illum premit. Auctor Diogenianus.

Extra chorum saltare.

*ekto\s2 xorou= o)rxei=sqai, id est, Extra chorum saltare dicitur, qui dicit, aut facit a re, quam proposuit, alienum aliquid. Etenim qui choros agunt, certis limitibus, certisque numeris adstricti mouentur, vt liberum non sit, quolibet euagari. Quod si quis discrepet a lege chori, ridiculus habeatur.

Exordiri telam.

PLERAEQVE metaphorae, quae dicuntur a textrina, prouerbii faciem prae se ferunt. Plautus in Bacchidibus. Exorsa haec tela est non male omnino mihi. Idem in Pseudolo: Neque nunc quid faciam scio, Neque exordiri vnde occipias, habeas, Neque ad detexundam telam certos terminos. M. Tull. libro De oratore dixit, pertexere, pro perficere. Pertexe modo, inquit, Antoni, quod exorsus es. Rem enim, quam arte, consilioque instituimus, exordiri dicimur. Et reteximus, quae denuo refingimus. Item illud ad Herennium: Ego te iam retexam ab exordio, id est, ab initio vitae explicabo, qualis sis. Cognatum illi, quod alio commemorauimus loco: Ea tela texitur. sth/mona sth=sai, Pollux citat ex Graecis auctoribus.

In caducum parietem inclinare.

PRouerbiali figura, in caducum parietem inclinare dicimur, cum nitimur, confidimusque rei parum firmae, ducta metaphora ab aedificiis. Hadrianus Imperator de Commodo adoptato, et Imperii successioni destinato, dictitare consueuit, in caducum parietem inclinamus, et perdidimus quater millies sestertium, quod populo, et militibus pro adoptione Commodi dedimus. Caducum autem parietem vocabat, quod esset valetudinarius, et rebus gerendis inhabilis esse videretur. Item, qui senis praesidio nititur, qui forma superbit, qui in caducis fortunae bonis vitae praesidia collocare, recte dicetur, in caducum inclinare parietem. Hinc proximum est illud Maronis:

Scipioni arundineo inniti.

AD eandem formam pertinet quod apud Hebraeos in prouerbio fuisse videtur. Arundineo inniti baculo, de eo, qui spes suas figit in his, qui non solum non possunt esse praesidio, verum etiam noceant destituto. Siquidem arundineus Scipio, non modo non sustinet innitentem, verum etiam manum penetrat, ac vulnerat.

Homo Bombylius.

multique strepitus, caeterum inutilis. Bombylius Graecis, apis, aut vespae genus, a sonitu, sicuti videtur, appellatum, ingens, sed ad mellificium inutile, fauos sibi nectit e luto. Et ingens apis, ac musca, quam a strepitu sic dixerunt. Hesychius addit bombuli/das2, Graecis dici bullas, quas nasci videmus ex aqua, quae mox euanescunt. Item bombylion dici poculi genus, quod paulatim extillante potu sonitum reddit in modum animantis, de quo dictum est, quamquam et huic a bombo vocabulum. Apud Suidam quidam tibicinem, pro bombylio, bombau/lion dixit, addita litera a, para\ to\ au)loi=s2 bombei=n. Quin et M. Tullius Philippica tertia meminit cuiusdam Bambalionis, hominis nihili, et impeditae linguae. Bambalio, inquit, quidam pater, homo nullo numero. Nihil illo contemptius, qui propter haesitantiam linguae, stuporemque cordis, cognomen ex contumelia traxerit. Hesychius ait Graecis bambalei=n esse labiis tremere. Nam id accidere solet hoc vitio linguae laborantibus, quemadmodum et frigore horrentibus. Quanquam autem haec vox variis modis describitur, tamen eadem est origo, nimirum a sono titubanter loquentium, aut vehementer algentium. Adagium refertur apud Zenodotum.

Buthus obambulat.

*bou=qos2 perifoita=|, id est, Buthus oberrat. De leuibus, ac stolidis dicebatur. A moribus Buthi cuiusdam athletae, qui vicerat in Pythiis ludis. Huius meminit Cratinus, e)n xei/rosi, teste Zenodoto. Meminit et Hesychius, indicans et Atistotelem alicubi de huius victoria meminisse. Fieri potest, vt huic id nominis inditum fuerit ab edacitate, quod solidos boues vorare soleat. Nam cognominatus est, et Hercules bousqoi/nas2, quod aliquando esuriens quendam e bubus Theodamantis, quibus ille terram proscindebat abductum, occidit, ac vorauit. Vnde videtur dici posse in edaces, id est, boufa/gous2.

Bunas iudex est.

*bou/nas2 dika/zei, id est, Bunas iudicat. In nonnullis codicibus scriptum est bouli/as2, non bou/nas2, sed deprauate. Vbi lis in longum profertur, nec vnquam explicatur. Paroemia nata a Buna quodam Atheniensi. Cum esset controuersia inter Calidonios, et Eleos, vtrique rem ad arbitrium Bunae detulerunt. Conuenerat autem, vt a manibus temperarent, donec ille de negotio pronunciasset. Quod vbi sensisset Bunas, de industria audiebat quidem vtramque partem, caeterum per fictas occasiones rem in longum distulit, nec vnquam de lite voluit pronunciare. Auctor Mnaseas apud Zenodotum.

Bos sub iugum.

*bou=s2 e)pi\ zugo\n, id est, Bos sub iugum, vbi quis assidue laborat, aut vbi se quis laborioso inuoluit negotio. Ductum a bubus agricolis. Quin et hic erit locus vtendi, cum negabimus aliquem ad id trahendum negotii, ad quod administrandum parum sit idoneus, sed eum, qui sit aptus, quod bos iugo ducendo natus videatur, non item canis, aut ceruus. Proinde confine fuerit illi, quod alio positum est loco, bos clitellas. Recenset Zenodotus.

Tenui filo.

TENVI filo, pro stilo subtiliori, minusque grandiloqua oratione. Nam Rhetores tres faciunt orationis xarakth=ras2, grandem, tenuem, et

Ausonius in oratione, qua Gratiano Imperatori de consulatu gratias agit. Tenuiori, inquit, filo, vt dicitur, deducta libauerim. Cui diuersum erit, Crasso filo, Crassiore filo. Veluti si dicas, Barbaros crasso filo tractare rem theologicam. M. Tullius libro De oratore secundo dixit, vberiore filo, pro copiosius: et in Senectute, aliud filum orationis, pro alio dicendi genere.

Tenui vena, diuite vena, tenui canali.

REM eandem alia reddunt metaphora, cum aiunt: Paupere vena, benigna vena, diuite vena. Venam autem appellant indolem, et vim genuinam ingenii, translatione ducta, vel a fontibus, quorum alii angustiore vena manant, alii tanta, vt flumen ingens efficiant: vel a metallis, quorum etiam venae non genere tantum, sed et copia differunt. Similimum his est, quod ait Quinctilianus libro 11. Pleniore tamen haec canali fluunt. Vos Albani tumuli, atque luci.

*upermaza=n.

*ma/za Graecis genus est cibi e simila tritici, quod, vt apparet, in deliciis erat, vnde vulgari ioco dicebant, u(permaza=n, pro opipare, splendideque viuere, siue ob egregias mazas, siue quod aliquid his etiam lautius sumerent. Eam vocem Iul. Pollux libro 7. indicat fuisse veterum, pro qua recentiores dixerint kriqia=n, a iumentis ductum, quibus hordeum placentae sunt. Illud mirum cum hoc verbum proferat ex Aeschylo, et Sophocle, cur recentiorum esse dicat, nisi forte apud recentiores coepit vsitatius esse, quam u(permaza=n. Euplous ad Thalasserotem: u(permaza=s2 h)/ me/mhnas2. *akou/w ga/r se loido/rou gunaiko\s2 e)ra=n, id est, aut luxu diffluis, aut insanis. Nam audio te captum amore mulieris maledicae. Consimili forma dicebant mattua/zein, a Mattya cibi genere, quod Athenaeus libro decimoquarto, recenset inter secundae mensae delicias.

Ne propius ferire.

*ou)d' i(/ktar ba/llein, id est, Ne proprius quidem ferire dicuntur, qui procul absunt a scopo, multoque interuallo aberrant a re proposita. Sumptum est ab imperitis sagittariis, cuiusmodi, cum Diogenes ille Cynicus conspexisset, proxime scopum consedit: rogatus quid sibi vellet, ne me feriat, inquit, innuens quidvis illum tacturum potius, quam scopum. Ergo qui nimium aberrant a signo, ou)d' i(/ktar ba/llein dicebantur, perinde valet, quasi dicas, ou)de\n o(/moion, id est, Nihil simile. a)po\ skopou= dixit Homerus. Vsurpauit hoc adagium Plato libro de Republica nono: kai\ tau=ta dh\ pa/nta, pro\s2 tu/rannon ponhri/a| te, kai\ a)qlio/thti po/lews2 paraballo/mena, to\ lego/menon ou)d' i(/ktar ba/llei, id est, Haec quidem sane omnia ad tyrannum collata, malitia miseriaque ciuitatis, haud quaquam accedunt ad scopum, vt prouerbio dici solet. Suidas admonet, e linguae proprietate dictum prouerbium, velut, et illud quod proxime sequitur. Huc allusisse videtur Lucianus in Dialogo, quem inscripsit, u(pe\r tw=n ei)ko/nwn. *mh\ ei)=nai tw=n thlikou/twn a)ci/an, mhde\ e)ggu\s2, id est, Neque enim esse me tantis laudibus dignam, ne prope quidem. Item Aristides in Miltiade: ou)k e)/sti tau=ta ou)de\ e)ggu\s2, id est, Multum abest, vt haec ita se habeant. Adagium hoc

referendum in gregem illorum, quae commemorauimus alibi, th=s2 qu/ras2 a)marta/nein, et toto errare caelo, et tota errare via.

Diolygium malum.

*diwlu/gion kako\n, id est, Ingens malum, ipsa loquendi figura prouerbialis est. Vtitur hoc adagio Plato in Theaeteto, *ou) makra\ me\n, dia\ diwlu/gios2 fluari/a, id est, Haud longa quidem, ac Diolygia nugacitas. Apud Suidam referuntur haec ex auctore Damasco, kai\ tau=ta ou)de\ diwlu/gios2 fluari/a do/ceien ei)=nai, kai\ dikai/ws2, ou) kata\ graw=n u(/qlon lego/menon, a)lla\ pe/ra tou= megi/stou flhna/fou, id est, Nonne haec vel maxima nugamenta videbuntur? Sane videbuntur, et quidem merito. Non iuxta deliramenta, quae vocant anicularum, sed vltra maximas nugas. Chrysostomus aduersus Iudaeos oratione prima ait, me/ga diwlu/gion o)lolu/cantes2, id est, clare iubilantes vt vox procul queat exaudiri, loquitur de pastoribus viso lupo inter se vociferantibus. Vocis originem bifariam indicant. diwlu/gion quasi dio/lou i)o\n, quod clamor nusquam non penetret; et diwlu/gion quasi diollu/on, id est, perdens, et exitium afferens. Dicitur autem prouerbium de eo, qui malo quopiam ingenti, ac diuturno tenetur.

Eadem tibi, et Pythia, et Delia.

*tau=ta/ soi kai\ pu/qia, kai\ dh/lia, id est, Haec tibi, et Pythia, et Delia. Quoties supremum aliquod opus significamus. Perinde quasi dicas haec summa omnium, quae gesturus es in vita. Citatur adagium ex Menandro. Natum aiunt ab oraculo quodam reddito Polycrati Samiorum tyranno. Nam is posteaquam Rheneam insulam cepisset, eamquae consecrasset Apollini, constitutis apud Delum ludis pulcerrimis Delphos misit, consulturos, vtrum oporteret eos ludos Delios an Pythios appellare. Respondit oracuculum tau=ta/ soi kai\ pu/qia, kai\ dh/lia, futurum innuens, vt propediem excederet e vita, idque euenit. Itaque res in prouerbium versa. Caeterum si scribas tauta\, vertes eadem, si tau=ta vertes haec. Neque enim ad sensum magni refert.

Claue findere ligna, et securi fores aperire.

*th=| kleidi\ ta\ cu/la sxi/zein, th=| de\ a)ci/nh| th\n qu/ran a)noi/gein peira=s2, id est, Claue ligna findere, securi vero fores aperire conaris, cum res praepostere geritur, veluti si quis liberos metu studeat emendare, seruos beneficiis sibi adiungere. Aut si quis apud imperitos philosophicis rationibus agat, apud eruditos clamore, et improbitate vincere conetur. Refertur a Plutarcho in libello, cui titulus: peri\ tou= a)kou/ein.

Bellerophontes literas.

*bellerofo/nths2 ta\ gra/mmata, id est, Bellerophontes literas. Subaudiendum verbum aliquod accommodum sententiae, adfert, aut aliud aliquod. Locus erit huic prouerbio, cum quis literas velut commendatitias perfert, quae contra ipsum sint descriptae. Vulgo literas Vriae vocant. Neque dissimilis est historia apud Hebraeos. De Bellerophonteis literis huiusmodi fabulam commemorant Graeci. Bellerophontes propter occisum Bellerum, Argos exilio mutans, in Tirynthem peruenit, proetique regis hospitio est vsus. Interim Antea regis vxor, adolescentis amore correpta, coepit illius animum

ad stuprum solicitare, et sui copiam obtulit. Ille vbi flagitium recusasset, videlicet hospitij religione permotus, illa prior occupans, versoque in odium amore muliebri, Bellerophontem apud maritum occulte defert, tanquam ab illo fuisset de stupro interpellata. Quod vbi persuasisset, quoad poterat regis animum in perniciem iuuenis instigabat, semper ad aurem occinens illud Homericum.

Proetus itaque vere regio ingenio, et vt Homeri vtamur verbo a)gkulomh=tis2, veluti officij causa Bellerophontem ad Iobaten hospitem mittit, additis literis velut in illius commendationem scriptis. In his mandabat Iobatae, vt iuuenem quoquo pacto tolleret e medio. Bellerophon vt est minime suspicax innocentia, literas acceptas reddit, vt fuerant, obsignatas. Quas vbi perlegisset Iobates, quo Proeto gereret morem, aggreditur adolescentem honesto titulo perimere. Nam hic ferme malorum principum mos. Animum iuuenis suapte sponte ferocem, ad periclitandas vires, gloriamque parandam inflammat. Ac primum persuadet, vt cum Chymaeta congrediatur. Id erat monstrum triforme.

Id est, Caprina specie. Hanc Bellerophontes equo insidens alato, telo confixit, confecitque. Post alijs, atque alijs periculis obiecit iuuenem, a quibus omnibus cum ille victor rediret, rex et vires admiratus, et ex euentu coniectans innocentiam, literas Proeti ostendit, generum adsciuit, ac moriens eidem Imperij successionem tradidit. Itaque quisquis imprudens aut nunciat, aut facit quippiam, quo se prodit, in eum recte dicetur: *bellerofo/nths2 ta\ gra/mmata, aut quicunque sub officij praetextu laeditur. Adagium recensetur a Zenodoto. Plautus in Bacchidibus: Tace, nullus homo dicit, hae tabellae te arguunt. Quas tu attulisti, hae te vinciri iubent. A ha Bellerophontem iam tuus me fecit filius. Egomet tabellas detuli, vt vincirer, sine. Effertur adagium in hunc etiam modum: *bellerofo/nths2 kata\ sautou=, id est, Bellerophontes aduersus seipsum. Lucianus in Apologia: tw=n e)pi\ misqw=| suno/ntwn. kata\ sautou= o( bellerofo/nths2 gegrafw\s2 to\ bibli/on. id est, Qui Bellerophontes librum aduersus teipsum scripseris. Simili commento Rex Pharnabazus imposuit Lysandro. Refert Plutarchus in ipsius vita.

Coeno puram aquam turbans, nunquam inuenies potum.

Carmen est Trochaicum, quod nos Hemistichio, et carmine eiusdem generis expressimus. Dici solitum, vbi quis ea, quae sunt per se pulcherrima, contaminat admixtis ijs, quae sunt turpissima: Veluti si quis poeticae admisceat obscoenitatem, suo vtique vitio. Nam ars per se syncera; aut amicitiam principis crebris offensis irritet. Conueniet in hos quoque quibus haec vita grauis est, idque ipsorum culpa, quod animi vitio, quae per se molesta non sunt, molestiam afferre videantur. Quod si adsit mens a

Charetis pollicitationes.

*ai( xa/rhtos2 u(posxe/seis2, id est, Charetis pollicitationes. Dici solitum, vbi quis facile, ac benigne promittit, iuxta illud Nasonis:

Pollicitis diues quilibet esse potest.

Natum adagium a Charete quodam Atheniensium duce, qui quiduis cuiuis pollicebatur, at non praestabat item, quod receperat. Narrant et de Vespasiano filio. Cum admoneretur, ne tam facilis esset ad pollicendum, quod longe plura promitteret, quam praestare posset, respondit, non oportere quemquam ab Imperatoris conspectu tristem discedere. Adagium refertur a Suida, nec dubitamus, quin sumptum sit ex Aristoph.

Cescon habitas.

*ke/skon oi)kei=s2, id est, Cescum habitas. In stupidum, et bardum dicebatur. Cescos Pamphyliae ciuitas, cuius ciues ob vecordiam stultitiamque vulgo male audiebant. Iuxta Cescum vrbem fluuius erat, cui nomen a)/nous2, id est, amens. Quamquam Suidas, qui et ipse proverbii meminit, Cescum ponit in Cilicia, non in Pamphylia. Vnde et vulgari sermone iactatum est. po/lis2 ke/skos2 nou=n ou)k e)/xousa, id est, cescus ciutas mentis inops. Quadrabit et in coetum, qut conciliabulum hominum stultorum. Convenit cum eo, quod alias ostendimus, Boeotica sus. Adagium recenset Zenodotus. Illud obiter admonendum, locum hunc in Suida deprauatum haberi in dictione ke/skos2, et pro ke/skon ou)k e)/xein, legendum esse ke/skon oi)kei=n.

Circulum absoluere.

*to\n ku/klon a)potelei=n, id est, Circulum absoluere, est rem omnibus numeris omnibusque partibus perfectam reddere. Vnde et kuklopai/deia dicta, quae disciplinarum omnium velut orbem absoluerit, et e)gku/klios2 paidei/a. Metaphora sumpta videtur a mathematicis, apud quos circularis figura perfectissima absolutissimaque iudicatur. Vnde illud non sine causa laudatum carmen de sapiente.

Mundi instar habens teres, atque rotundus,
Externae ne quid labis per leuia sidat.

Confine illud, pa/nti r(uqmw=|, id est, Omni numero. Ita Fabius in praefatione libri 8. Quam vt per omnes numeros, et penitus cognoscere, ad summam scientiae necessarium est, ita incipientibus simplicius, ac breuius tradi magis convenit, quod a musicis ductum videtur.

Calidam veruti partem.

*to\ qermo\n tou= o)belou=, id est, Calidam veruti partem. Subaudiendum arripuit, aut simile quippiam: vbi quis per imperitiam negocii ea parte rem aggreditur, qua minime tutum fuerat aggredi. Aut vbi quis ob inscitiam pro melioribus eligit peiora. Zenodotus ait huius adagii meminisse Sophoclem. Sumpta metaphora ab iis, qui per imprudentiam, eam veruti partem manu prehendunt, quae calet, deinde offensi reiiciunt, et alteram partem apprehendunt. Non vsquequaque dissimile huic a(lieu\s2 plhgei\s2 no/on oi(/sei, id est, Piscator ictus sapiet, quod alio loco retulimus.

Titanicus aspectus.

*titonw=des2 ble/pein, id est, Titanicum tueri, hoc est, vultu Titanico obtueri. Titanicum autem toruum vocant, ac tetricum: ac cuiusmodi fuisse feruntur veteres illi Titanes. Lucia. in

Timone: *ekpeta/sas2 gou=n th\n tw/gwna, kai\ ta\s2 o)fru=s2 a)natei/nas2, kai\ brenquo/meno/s2 ti pro\s2 a)uto\n e)/rxetai titanw=des2 ble/pwn, id est, Itaque promissa barba, reductisque superciliis, secum murmurans nescio quid accedit Titanico vultu aspiciens. Idem in Icaromenippo, o( zeu\s2 ma/la foberw=s2 drumo/te kai\ titanw=des2 ei)s2 e)me\ e)pidw\n, id est, At Iupiter admodum terribiliter, acriterque, et Titanico me intuens vultu.

Thraces foedera nesciunt.

*qra=kes2 o(/rkia ou)k e)pistantai, id est, Thraces foedera non norunt. Apud Thraces euenit, vt natu maximus quidam iaculo per pectus adacto interierit. Vnde Ionibus, et Aeolibus veluti per aenigma dici coeptum: *qra=kes2 o(/rkia ou)k e)pi/stantai, quod natu grandibus, honos magis debeatur apud hos, qui legibus viuunt. Porro Thracum barbariem, et immanitatem perfidiamque satis arguit interemptus a Polymnestore Polydorus, hospitii iure violato. Et Euripides in Hecuba:

*ta/x' ou)=n par' u(mi=n r(a/dion cenoktonei=n,
*hmi=n de/ g' ai)sxro\n toi=sin e(/llhsin to/de.

Iugulare forsitan hospitem, vobis leue est,
Nobis Achiuis istud oppido est graue.

Thunnissare.

*qunni/zein, Graeci transferunt pro stimulare, pungereque, vel quod hic piscis, quo sit palato gratior, pungi soleat, vel quod ipse piscis adurat, pungatque contactu. Plin. lib. 9. ca. 15. rem auditu nouam memorat de Thynno. Ait in mari animalculum esse per quam exiguum, aranei magnitudine, scorpionis effigie: id se Delphino, et ei, qui gladius vocatur, crebro Delphini magnitudinem excedenti, sub pinna affigit aculeo, tantoque infestat dolore, vt in naues saepenumero exiliant. Athenaeus lib. Dipnosophistarum 7. prodidit Thynnorum generi, quos Athenienses Thynnidas appellant, subter ventrem pinnam affixam esse, quae vocetur athera. Addit pisci nomen inditum para\ to\ qu/ein, quod impetu feratur, praesertim, cum oestro concitus agitur, id quod illi accidit circa solstitium aestiuum. Id est animalculum in capite specie scorpii, magnitudine drachmae. Quo malo sic exagitantur, vt ex aquis subsiliant, non minus alte, quam Delphini. Atque huius rei testem adducit Aristotelem. Lucian. in Ioue Tragoedo: *apa/ge, qunnw=des2 to\ e)nqu/mhma w)= po/seidon, kai\ komidh= paxu\, id est, apage Thunnicum enthymema Neptune, et supra modum pingue. Rursum in eodem dialogo ad idem verbum alludes: *ei) t' a)ma\ ou(/tws2 u(mi=n a)potequ/nnistai, id est, Si mea vobis ita expuncta sunt. Adagium recensetur a Diogeniano.

Citius vsura currit, quam Heraclitus.

*qa=tton o( to/kos2 h(raklei/tw perine/w tre/xei, id est, Citius vsura quam Heraclitus celerrimus currit. Admonet adagium abstinendum a mutua pecunia quae credatur ad vsuram. Nam opinione celerius recurrere diem vsurarium. Sumptum proverbium ab Heraclito quodam celeritate currendi praeter caeteros eximio atque excelleti. Iuxta Doricam dialecton dictum est, h(raklei/tw, et perinew, pro h(raklei/tou perine/ou. Videtur carmen fuisse trochaicum tetrametrum catalecton paucis syllabis deprauatis.

Celerius, quam Butes.

*qa=tton h)\ bou/ths2, id est, Celerius, quam Butes. Hoc adagio significabant aliquid quam primum absolui,

compendioque explicari. Quemadmodum solent ii, qui paucis verbis, et iis trunce pronunciatis, longam sententiam significant. Aiunt hinc fuisse natum. Athenis inter picturas Stoae porticus, depictus erat Butes quidam, atque ita pictus, vt summa capitis pars cum oculis dumtaxat videretur, videlicet vt spectator imaginaretur reliquum corpus tegi montis obiectu, in quo ingrediebatur. In eius igitur pictura quoniam non multum operae sumpserat pictor, proverbio iactari consueuit de his, quae facile perficiuntur. Auctor Zenodotus.

Lydus ostium clausit.

*ludo\s2 th\n qu/ran e)/kleise, id est, Lydus ostium clausit. De furacibus dicebatur, quod Lydi non discederent, nisi re quapiam sublata. Quod si permittitur nobis diuinare (cur autem non permittatur in re tam vetusta, cum nec auctor extet, nec interpres) malumus accipere de iis, qui rem quampiam obscoenam aggressuri, fugitant arbitros [correction of the transcriber; in the print arbirros] abduntque sese, propter Lydos molliciei notatos. Vnde et Plaut. Lydum volsum appellat. Allusit ad proverbium, atque vtinam aperuisset etiam Plutarchus in commentario, quem scripsit aduersus Colotam: *emoi\ de\ dokei= kaqa/per o( ludo\s2 e(f' au(to\n a)noi/gein ou) qu/ran mi/an, a)lla\ tai=s2 plei/stais2 tw=n a)poriw=n, kai\ megi/stais2 periba/llein to\n e)pi/kouron, i. At mihi videtur, quemadmodum Lydus aduersus seipsum, non vnam aperire ianuam, sed plurimis ac maximis difficultatibus Epicurum involuere. Nisi si cui magis placet, vt hic Plutarchi locus referatur ad illud, quod alias dicetur, viro Lydo negocium non erat. Hesychius meminit proverbii, sed nihil addens praeter haec verba: *epi\ tw=n mwrokleptw=n, de stulte furacibus. Verum hic prodidit nobis deprauatam in aliis libris scripturam, legendumque non e)/kleise, sed e)ki/gklise, id est, mouit siue tentauit. Fures enim imperiti dum non sine strepitu mouent ostium, sese produnt saepius. kigkli/zein enim Graecis, auctore Suida, polysemon est. Sonat enim saleu/ein, moxleu/ein, h)=xon poiei=n, kinei=n, id est, mouere, obdere pessulum, strepitum facere, attingere. Haec est autem praecipua furum ars, vt siue ingrediantur, siue egrediantur, absque sonitu moueant ostium. Ex his iam arbitramur esse perspicuum, quid sentiat Plutar.

Lydus in meridie.

*ludo\s2 e)n meshmbri/a|, i. Lydus in meridie. In hominem insatiatae, aut etiam intempestiuae libidinis dictitabatur. Narrant Lydos adeo libidine perditos fuisse, vt non tantum noctu vacarent voluptati Venereae, verumetiam ipso meridie lasciuirent, manib. foedum opus peragentes, vnde ludia/zein dicunt Graeci, pro Lydorum more vitam agere. De gentis huius lusu, deliciisque multa commemorat Athenaeus lib. 12. Meminimus alibi, nimirum in proverbio, Sybaritica mensa, de conuiuio Sybaritico, in quo et Venus admiscebatur. Porro nullum est tempus magis alienum a coitu, quam vel meridiei ob aestuantem solem, vel conuiuii, propter spiritus circa stomachum et concoctionem occupatos.

Caprarius in aestu.

*ai)po/los2 e)n kau/mati, i. Caprarius in aestu. Consimilem habet sensum, videlicet intempestiuae libidinis. Nam his horis caprarii, dum seductis gregib. in vmbra latitant, lasciuire soliti scribuntur. Zenodot. vtrumque refert adagium, et item Suidas. Poterit ad quamuis voluptatem accommodari non in tempore adhibitam.

Lydus cauponatur.

cauponatur. In effeminatos, et voluptatibus addictos iaciebatur. Ex huiusmodi natum historia tradunt. Cyrus Rex deuictis Lydis imperauit ex consilio Croesi, vt cauponiam exercerent neque tractarent arma, sed veste ad terram vsque demissa vterentur, quae olim mollitiem indicabat, vt ad eum modum veluti in feminas transformati, ad rebellionem fierent inutiles. Herodotus lib. 1. tradit, Lydos primos omnium caupones, et institores extitisse. Hesychius tradit ab his inuenta spectacula, et hinc Romanos dixisse ludos. kapileu/ein, Graecis proprie dici, qui vendunt esculenta. Proverbium sapiunt et illa, quae refert Suidas: ludia/zw, seu ludi/zw, pro eo, quod est, Lydorum more viuo. Refertur a Suida.

Lydorum carycae.

*ludw=n karu/kas2, id est, Lydorum carycas antiquitus appellabant quidquid esset opiparum, et variis conditum cupediis. Nam caryca cibi genus Lydii, ex multiiugis lautitiis, et sanguine confectum. Athenaeus Dipnosophistarum lib. 12. tradit, carycarum apparatum primum repertum a Lydis. Effertur adagium integre ad hunc modum: *mh/te ludw=n karu/kas2, mh/te masti/gwn yo/fous2, id est, Nec Lydorum carycas, nec flagrorum strepitus subaudiendum volo, aut simile quidpiam, id est, nec blandimenta volo, nec conuitia, nec nimium blanda, nec rursum aspera nimium, de quo plura dicentur alias.

Lupinum potum.

*lukei=on poto\n, id est, Lupinum potum dicebant, vbi quis voluptatem suo periculo capitis emeret. Narrant duos erupisse fontes sacros Apollini, quorum alter vino scateret, alter melle, ad quos cum aues advolarent, arcu feriebantur. Porro Apollo super caetera cognomina dictus est, et Lucius, siue a luce, quam aperit, siue a lupis interfectis. Auctores Zenodotus, et Suidas, admonentes penultimam esse circumflectendam. Nam lu/keion prima acuta, gymnasium est Athenis, quod quidam a Pisistrato, quidam a Pericle constructum putant. Atque hinc ortum proverbium, confine illi, vt, Canis e Nilo.

Lupi decas.

*lu/kou deka\s2, id est, Lupi decas. Dictum apparet in eos, ad quos inhonesti lucri pars aliqua tametsi pusilla rediret. Aut in eos, qui largitionibus essent corrupti, aliosve corrumperent. Nam Athenis in foro, vbi causae agebantur, Lycus quidam genius scalptus stabat, lupina specie. Apud hanc statuam Sycophantae pecunia corrupti versari consueuerunt, velut apud deum quempiam sui quaestus praesidem, eique in dies singulos triobolus secabatur. Auctore Zenodoto, quanquam attigit et Hesychius. Suidas addit Sycophantas fuisse decem numero, veluti 10. viros referentes [correction of the transcriber; in the print refererentes]. Meminit huius Aristoph. in Vespis:

Erat hoc quaestus genus apud veteres inuisissimum, eorum qui in ius vocabant, vt ex damnato dicta mulcta portionem aliquam praemii loco ferrent. Vnde et sectores dicti sunt, et quadruplatores.

Verba importat Hermodorus.

In eum dicebatur, qui praeter verba nihil afferret. Quemadmodum Laches in Hecyra Terentiana Pamphilum filium rogat, num vnam

dumtaxat sententiam secum e Lemno reportasset. Aut in eos, qui verba vendunt pecunia, quod in poetas, advocatos, fumi venditores, atque in id genus homines recte dici poterit. Natum aiunt ab Hermodoro quodam Platonis auditore, qui commentarios ab illo conscriptos, in Sciliam deportare consueuerit, atque inibi venditare. Vnde Siculi, vt sunt dicaces, rem in proverbium verterunt, dicentes, Hermodorum pro mercibus importare verba. Caeterum sophistae et philosophi lucubrationes suas lo/gous2 appellant: Allusit haud dubie huc M. Tull. lib. epist. ad Atticum 13. Dic mihi, placet ne tibi primum edere iniussu meo? Hoc ne Hermodorus quidem faciebat is, qui Platonis libros solitus est diuulgare, ex quo lo/goisin e(rmo/dwros2. Porro licet Cicero mutilum adduxerit proverbium, tamen si addas e)mporeu/etai constabit Graecus senarius. Hinc et loge/mporos2 dictus, qui praeter verba nihil affert.

Pomarius Hercules.

*mh/lios2 h(raklh=s2, id est, Pomarius Hercules, Per contemptum dicebatur in eum, qui nomen quidem magnificum gereret, caeterum opibus nullis, nullaque potentia pollens. Ab euentu natum. Narrat Suidas, cum rustici quidam Herculi bouem essent immolaturi, isque rupto fune profugisset, nec esset quod sacrificaretur, malum abreptum suppositis quatuor ramis crurum vice, deinde additis alteris duobus, ceu cornuum loco, bouem vtcunque sunt imitati, idque ridiculum simulacrum pro victima sacrificauerunt Herculi. Iulius Pollux lib. de vocabulis rerum 1. fabulam aliquanto secus narrat, nempe ad hunc modum. Solemne est inquit, apud Boeotos, Herculi malis rem diuinam facere. Cumque iam adesset dei festum, et immolandae victimae tempus vrgeret, porro hostia erat aries, cum ea serius adduceretur, propterea quod Asopus fluuius ita subito creuisset, vt transiri non posset, pueri, qui iuxta aram ludebant, sacrificii ritum nihilominus peregerunt. Pulchro cuipiam malo quatuor stipulas vice pedum addiderunt, rursum alias duas cornuum loco, imaginantes sese ad eum modum arietem immolare. Creditum est Herculem hac victima magnopere delectatum, proinde mansisse apud Thebanos hunc morem, vt malis sacrificaretur Herculi. Cognomen hinc additum deo, vt h(raklh=s2 mh/lwn, id est, Hercules malorum vocaretur.

Verecundia inutilis viro egenti.

Is versus in proverbium abiit. Admonet autem abiiciendum pudorem, quoties vrget necessitas. Est enim verecundia cum ad multa vehementer inutilis, tum maxime cum res postulat, vt omnia nobis sint facienda, velut inutilis pudor est, qui deterret a discendo quod turpe est nescire. Et vt ait Flaccus, incurata malus pudor vlcera celat. Idem alibi: Pudor, inquit, te malus vrget. Eodem allusit Euripides in Iphigenia in Aulide:

Homerus Iliados *w. scribit verecundiam, seu reuerentiam plurimum prodesse, et eandem officere plurimum:

*ou) de\ oi( ai)dw\s2
*gi/gnetai h(/t' a)/ndras2 me/ga si/netai, h)/d' o)ni/nhsin.

Et videre est nonnullos hoc inutili pudore praeditos, qui corporis incommoda caelare malunt, quam amicorum ope tolli, quo ingenio fuisse legitur Apelles, cui et morbum, et inopiam dissimulanti candidus amicus furtim sub ceruicale pondus auri submisit. Sed eorum multo maxima turba est, qui animi morbos, et egestatem inutili pudore dissimulant. Atqui his fere accidit, vt post malo in apertum erumpente, tum miserius, tum frustra erubescant.

Ventrem mihi obiicis.

*gaste/ra moi profe/reis2 ka/lliston o)/neidos2 a)pa/ntwn,
*h plh/rhs2 me\n e)lafrote/ra, keneh\ de\ barei=a.

Ventrem mi obiectas quo probrum haud pulchrius vllum.
Plenus is est leuior, grauis idem vbi pendet inanis.

Sane vbi prouerbium sit non videmus, nisi in hoc, ka/lliston o)/neidos2, quod apud Graecos prouerbii vice videtur vsurpatum. Euripides in Iphigenia Aulidensi:

Aut in ea parte velut aenigmatica, leuis cum plenus est, grauis cum inanis. Nam reliqua vascula, quo pleniora sunt, hoc sunt grauiora, quo magis inania, hoc leuiora. Contra venter, quo distentior cibo, hoc leuior est, propter auctos, excitatosque pastu spiritus.

Turpe silere.

*aisxro\n siwpa=n, id est, Turpe silere. Hoc licebit vti, quoties quis alterius exemplo extimulatur ad studium, aut negotium aliquod suscipiendum. Aut natum, aut certe vsurpatum ab Aristotele, qui cum Isocrates rhetoricen doceret, aemulatione commotus, coepit et ipse pomeridianis illis suis peripatoi=s2 dicendi artem docere, dicens illud: *ai)sxro\n siwpa=n lalou=ntos2 i)sokra/tous2, id est, Turpe silere loquente Isocrate. M. Tullius in opere De oratore ostendit e tragoedia quapiam mutuasse Aristotelem, paucis immutatis; scribit enim hunc in modum: Aristoteles cum florere Isocratem nobilitate discipulorum videret, quod ipse suas disputationes a caussis forensibus, et ciuilibus ad inanem sermonis elegantiam transtulisset, mutauit repente totam prope formam disciplinae suae, versumque quendam de Philocteta paulo secus dixit. Ille enim turpe sibi ait esse tacere cum barbaris, hic autem cum Isocratem pateretur dicere. Ad Atticum libro sexto. Ego, nisi Bibulus, qui dum vnus hospes in Syria fuit, pedem porta non plus extulit quam domo sua, admiraretur de triumpho, aequo animo essem. Nunc vero ai)sxro\n siwpa=n. Hoc nunc quidam abutuntur, nihil existimantes turpius, quam

silere, ne apud homines illiteratos parum eruditi, parumque diserti videantur. Vnde apud Lucianum praeceptum illud: a)paideu/tou r(h/toros2, mhde/pote siwpa=n, id est, Ne vnquam sile, propterea quod apud imperitos demum infans, et imperitus habeatur, qui non perpetuo garriat.

Munerum animus optimus.

*ceni/wn de/ te qumo\s2 a)/ristos2. id est, Verum in muneribus res praestantissima mens est. Graecis hemistichium Heroicum prouerbiale, quo significatur, in amicorum muneribus non esse spectandum rei missae precium, sed mittentis potius animum, vt Xerxes ille aquam manibus haustam, a rustico libenter accepit. Et quidam monet exiguum munus a tenui missum amico, perinde vt maximum boni consulere. Plinius in praefatione diuersa extulit metaphora. Verum et diis lacte rustici, multaeque gentes supplicant: et mola tantum salsa litant, qui non habent thura. Quin tritissimum hodie est, vt qui munus aliquod offerant, animum iubeant spectari, non rem. Refertur adagium a Phurnuto in opere de natura deorum.

Nescit capitis, et inguinis discrimen.

QVI eo impudentiae, vel caecitatis potius deuenerunt, vt nullum prorsus faciant discrimen inter honestum, ac turpe, hi nescire dicuntur, quid intersit inter caput, et inguen. Inter honesta corporis membra caput primum obtinet locum, ac proinde recte nudatur, quae vero sub ventre sunt, vt inhonesta teguntur. Iuuenalis de muliere temulenta:

- Quid enim Venus ebria curat?
Inguinu, et capitis quae sint discrimina nescit.

Multitudo Imperatorum Cariam perdidit.

Admonet senarius, nihil esse perniciosius licentia multitudinis, dum nulli paretur, sed pro sua quisque libidine rem gerit. Hanc Graeci vocant a)narxi/an, malum pene tyrannide peius, qua nihil potest esse peius. Par autem malum est poluarxi/a cum eo, quod dicitur a)narxi/a. Idem docet Homericum illud Iliados libro secundo, quod ipsum in prouerbium abiit:

Nam his verbis Vlysses milites tumultuantes, in quibus erat et Thersites, compescit. Eum Homeri versiculum vsurpauit Dion, cum videret Heraclidem moliri factionem. Auctor Aemilius Probus. Natum adagium a Caribus quondam florentissimis, postea per ciuiles seditiones eo redactis, vt etiam in vilitatis prouerbium abierint, quemadmodum alio docuimus loco.

Mus albus.

*mu=s2 leuko\s2, id est, Mus albus, apud Suidam: mu=s2 kako\s2, id est, mus malus, apud Diogenianum. In hominem lasciuum, et libidinis immodicae dicebatur. Nam mures domestici salacissimi sunt, praesertim albi. Aelianus miram esse murium salacitatem auctorum testimoniis docet, lib. 12. c. 10. Atque inter multa illud addit. Epicratem in fabula quapiam cum mulierem significare vellet prodigiosae

libidinis, muwi/an appellasse, citatque prouerbium: mu=s2 leuko\s2, ex Philemonis comoedia. Vnde receptum videtur, vt inter amatoria blandimenta, quemadmodum passerculi, columbulae, et id genus aliorum, itidem et muris cognomentum vsurpetur. Martialis.

Facies tua [correction of the transcriber; in the print tna] computat annos.

PROVERBIALI nimirum schemate dictum a Iuuenale in vetulam, iam e)/cwron quidem, et ad Veneris lusus prorsum intempestiuam, sed quae verborum nequitiis puellam etiam dum ageret.

Hoc est, frontis rugae, numerum annorum tuorum praeferunt, quanquam libido nondum in te consenuit. Congruit huic apologus de Crocodilo, cui iactanti maiorum suorum claritatem, et primas in certaminibus partes, vulpes ad hunc modum respondit: a)lla\ ka)\n mh\ su\ le/gh|s2 a)ll' a)po\ de/rmato/s2 ge fai/nh|, w(s2 e)k palaiw=n e)tw=n ei)= gegumnasme/nos2, i. Quin et si tu non dixeris, tamen ipsa pelle prae te fers, quod multos iam annos in certaminibus sis versatus. Habet enim hoc animal cutem, ceu laminis quibusdam durissimis aduersus ictus armatam. Martialis in quendam, qui affectabat etiamnum puer videri puer:

Phoenice rarior.

*foi/nikos2 spaniw/teros2, id est, Phoenice rarior. De rebus aut etiam hominibus inuentu perquam raris. Natum adagium a fabula Phoenicis auis, de qua scribit Plin. lib. 10 cap. 2. Et ante omnes nobilem Arabiae Phoenicem, nescitur an fabulose, vnum in toto orbe, nec visum magnopere. Aquilae narratur magnitudine, auri fulgore circa collum, caetera purpureus, caeruleam roseis caudam pennis distinguentibus, cristis faciem, caputque plumeo apice honestante. Commemorantur hoc loco et alia quaedam de Phoenice prodigiosa, quae quoniam ad prouerbii sententiam nihil attinent, cui libebit inibi legenda relinquuntur. Ouidius in Transformationum libro 15. sub persona Pythagorae:

Vna est, quae reparet, seque ipsa reseminet ales.
Assyrii Phoenica vocant, nec fruge, nec herbis,
Sed thuris lacrymis, et succo viuit amomi.
Haec vbicunque suae compleuit saecula vitae,
Ilicis in ramis, tremulaeque cacumine palmae,
Vnguibus, et duro nidum sibi construit ore,
Quo simul ac casias, et nardi lenis aristas,
Quassaque cum fulua substrauit cynnama myrrha,
Se super imponit, finitque in odoribus aeuum.
Inde ferunt totidem qui viuere debeat annos
Corpore de patrio paruum Phoenica renasci.
Cum dedit huic aetas vires, onerique ferendo est,
Ponderibus nidi, ramos leuat arboris altae.
Fertque prius, cunasque suas, patriumque sepulchrum.
Perque leues auras Hyperionis aede potitus,

Extat de Phoenice carmen et Firmiani Lactantii non inconcinnum, per Musas, neque fastidiendum.

Non est laudandus, ne in coena quidem.

*ou)k e)paineqei/hs2, ou)d' e)n peridei/pnw|, id est, Non queas laudari, ne in parentalibus quidem. In hominem dicebatur vehementer illaudatum. Antiquis mos erat, praesertim Atticis in coenis funeralibus, quas Graeci peri/deipna vocant, encomiis, epicediis, et epithaphiis laudare vita defunctum, etiamsi parum meruisset in vita. Siquidem, vt inquit Ouidius:

Vnde fit, vt viuos nonnunquam merita lauda fraudemus, mortuis etiam immeritam tribuamus. Festus Pompeius docet, antiquitus solere conduci mulieres, quae in funere non sine laudibus lamentarentur vita defunctum, aliisque lamentandi modum praeirent, vnde et praeficae dictae sunt, quasi praefectae: citatque Naeuii testimonium. Haec quidem me hercle opinamur praefica est, qui sic mortuum collaudat. Fortassis hinc ductum est, quod antiquitus mos fuisse videtur, vt in compotationibus aliquorum, etiam viuentium laudes dicerentur. Quemadmodum apud Platonem Alcibiades Socratis encomium refert, et apud Plutarchum, Alexandrum Magnum laudat Callisthenes. Eiusmodi vero laudes non admodum speciosae videbantur, vt inter pocula decantatae. Nec absurdum arbitramur, si quis ad priscorum consuetudinem referat paroemiam, qua fieri solet, vt in conuiuiis citharoedus aut deorum, aut insignium virorum facta cantaret. Veluti apud Homerum in omnibus ferme conuiuiis. Apud Virgilium item:

Tametsi hae quoque laudes plerunque ad auditorum gratiam fingebantur. Adagium refertur a Diogeniano.

Pedibus in sententiam discedere.

QVID sit pedibus in sententiam discedere, et quid Pedaria sententia satis explicuit Aulus Gellius libro 3. cap. 18. Id si transferatur ad quamlibet alienae sententiae comprobationem, prouerbii formam accipiet. Veluti si quis dicat: Non est viri prudentis quidquid vxori libuerit, protinus in illius sententiam pedibus discedere. Aut par est, vt affectus in rationis sententiam pedibus discedat, non contra. Ego vero in tuam sententiam manibus, pedibusque, ac toto corpore discedo. Translatum est a veteri consuetudine, quae seruari consueuit, quoties ingens erat turba suffragia ferentium. Liuius decadis primae, libro 7. Vbi sententiam meam vobis peregero, tum quibus eadem placebunt, in dextram partem taciti transibitis. Quae pars maior erit, eo stabitur consilio. Et aliquanto post: Quibus haec salutaria videntur, agite dum in dextram partem pedibus transite. Omnes transierunt, vadentemque per intermissa custodiis loca Decium secuti sunt. M. Tullius Philippica 11. Dixit tamen si quis eorum, qui post se rogati essent, grauiorem sententiam dixisset, in eam se iturum. Idem in epistola ad Lentulum: Perspiciebant enim in Hortensii sententiam multis partibus plures ituros, quam aperte

Volcatio assentirentur. Ibidem: Frequenter ierunt in alia omnia. Idem Planco: Frequens eum senatus reliquit, et in alia omnia discessit. Haec oratio ferendorum suffragiorum discessio dicebatur. Plinius nepos epistol. libro 2. Adriano, Sed cum fieret discessio, qui sellis curulibus adstiterant, in Cornuti sententiam ire coeperunt. Tum illi, qui se collegae annumerari patiebantur, in diuersum transierunt. Qui sententias interrumpebat, intercedere dicebatur. T. Liuius lib. ab vrbe condita 9. cum omnes laudibus modo prosequentes virum in sententiam eius pedib. irent, tentata paulisper intercessio est. Idem ab vrbe condita 5. In quam sententiam cum pedibus iretur, caeteri tribuni militum nihil contradicere. Plinius maior libro 2. cap. 7. non nihil nouauit sermonis formam, Sedere, inquiens, coepit sententia haec, pariterque et eruditum vulgus, et rude in eam cursu vadit. Vehementer ac praecipitanter assentiri dixit cursu vadere in sententiam, et sedere dixit pro placere. Nam Flauius Vopiscus in vita Aureliani Imperatoris, indicat, et manuum porrectione sententiam alienam comprobari solere. Sic enim scribit: Deinde aliis manus porrigentibus, aliis pedibus in sententiam euntibus, plerisque verbo consentientibus, conditum est senatusconsultum. Tale quidam sensit et Sallustius in bello Catilinario, cum ait: Sillanum postea permotum C. Caesaris oratione, pedibus in sententiam Tiberii Neronis iturum se dixisse, caeteros verbo, alios varie Caesari assensisse. Quintilianus dixit: Manibus, pedibusque in sententiam discedere. Porro qui vultu quoque, ac gestu significant se assentiri, toto corpore in sententiam discedere dicuntur. Suffragiorum genus quod porrectis manibus peragitur, Graeci vocant xeirotonei=n et xeirotoni/a, quam vocem vsurpant et sacrae literae, vt 2. Cor. 8. xeirotonhqei\s2. Quinetiam subscribere sententiae, subscribere iudicio, subscribere voluntati, suffragari, refragari, atque id genus aliae metaphorae [correction of the transcriber; in the print metaphophorae], quoties longule trahuntur ab oratione simplici, in prouerbii speciem paulatim abeunt.

Sustine, et abstine.

EPICTETVS Cynicae sectae philosophus vniuersa philosophorum dogmata, quae ad humanae vitae pertineant felicitatem, quaeque tot voluminibus vix explicant caeteri, duobus verbis absolute complexus est, quae iam olim prouerbii vice celebrantur a doctis, digna profecto, quae omnibus parietibus, omnibus columnis inscribantur, omnibus anulis inscalpantur. Ea sunt huiusmodi a)ne/xou, kai\ a)pe/xou, i. Sustine, et abstine. Quorum altero monemur, vt aduersa fortiter toleremus: altero, vt ab illicitis temperemus voluptatibus. Referuntur in Noctibus Gellianis lib. 17. cap. 19. Apud Athenaeum refertur hoc carmen, tacito auctoris nomine.

*agaqo\s2 a)nh\r le/goit' a)\n o( fe/rwn t' a)gaqa\
*agaqo\s2 a)\n ei)/h kai\ o( fe/rwn kalw=|s2 kaka\.

Bona quisquis affert, vir bonus vocabitur,
Bonus erit et ille, qui mala pertulerit bene.

Naturam expellas furca, tamen vsque recurrit.

prouerbiorum aceruum trahi, cur verebimur eiusmodi recensere, quae praeter adagij figuram, ita venuste dicta sunt, vt venustius dici non possint? Quod genus est illud Horatii in Epistolis:

Sensus est, haud facile dedisci, quae nobis natura penitus indidit, atque inseruit. Quod si quando vi fit, vel metu, vel pudore, vel alia quauis causa vt personam alienam sumamus, facile per occasionem redimus ad mores naturales. Velut qui metuunt peccare, non virtutis amore, sed formidine fustis, ij simulatque tollitur fustis, recurrunt ad mores pristinos. Et Terentius: Si sperat fore clam, rursus ad ingenium redit. Ducta est metaphora a ramis, qui apposita furca torquentur alio, quam natura posuerat: qua sublata rursum vergunt eodem quo prius. Pindarus in Olympiis hymno 11. eandem sententiam aliter extulit: to\ ga/r e)mfue\s2, ou)/t' ai)/qwn a)lw/phc, ou)/t' e)ri/bromoi le/ontes2 dialla/cainto h)=qos2, id est, Nam ingenium, natiuamque indolem, nec astuta vulpes, neque praeualidi leones mutare quiuerint. Quantumuis enim cicures leonem, semper redit ad genuinam feritatem, neque vulpes vnquam obliuiscitur fraudulentiae natiuae, quantumuis [correction of the transcriber; in the print quuntumuis] mansuefacta. Idem in eodem opere hymno 13. a)/maxon de\ kru/yai to\ suggene\s2 h)=qos2, id est, Difficile est occultare natiuos mores. Item Horatius alibi.

Nauis annosa haud quaquam nauigabit per mare.

*nau=s2 palaia\ po/nton ou)xi\ plw/sei, i. Nauis antiqua non nauigabit per mare. Congruit in eos, qui iam ob aetatis imbecillitatem ad res arduas obeundas, sustinendaque pericula parum sunt idonei, ac primum ipsi pereunt oppressi negotiorum magnitudine, et in discrimen adducuntur quorum res agitur. Nota est allegoria. Refertur adagium a Diogeniano.

Ni pater esses.

*ei) mh\ path\r h)=sqa, Ni pater esses. Hoc vulgo dici consueuit, quoties honoris, aut metus causa conuitium reticebant, et conijciendum relinquebant. Plene sic effertur:

Est autem versus hic in Antigone Sophoclis, Sunt enim Haemonis verba Creontem patrem obiurgantis, quod sponsam filii pararet occidere. Itaque quoties senis, aut potentis, aut alioqui venerandi sententiam nobis haud quaquam probari significabimus, cui tamen honoris causa nolimus refragari, veluti si quis opinionem Aristotelicam apud Peripateticos recte damnare vellet, loquetur ad hunc modum, Haec habet sententia grauissimum auctorem. Fortassis enim fas non est ab Aristotele dissentire. Alioqui, *ei) mh\ path\r h)=en, hoc est, nisi auctoritati deferrem, habeo, quo refellam. Quod si mutilum efferas, plusculum etiam habebit gratiae. Refertur a Diogeniano.

Magnum os anni.

*me/ga sto/ma tou= e)niautou=, id est, Magnum os anni. Dicebatur quoties vberior rerum prouentus, aut vilior annona animos, et loquendi liberatem

adderet, alioqui timidioribus. Solent enim rustici magnificentius loqui, largiusque polliceri, spe prouentus vberioris. Refertur a Suida, non admodum dissidet ab illo: Foenum habet in cornu. Item illo: Argenti fontes loquuntur.

Megaricae sphinges.

*megarikai\ sfi/gges2, id est, Megaricae sphinges, ita scorta quaedam vulgus olim appellabat, siue quod vulgo molles sphictae para\ to\ sfi/ggw dicuntur apud Graecos, siue quod apud Megarenses nutrix sphinx appelletur, siue quod Megarensium mores improbi, fictique et populari conuitio quondam notati fuerint. Vnde Aristophanes in Vespis, risum Megaricum, de quo dictum est alibi, taxat:

Risum, seu locum Megaricum, intelligit molliciem Megarensium. Refertur in collectaneis Diogeniani.

Mellis medulla.

*me/litos2 muelo\s2, id est, Mellis medulla. De re maiorem in modum suaui dicebatur. Vnde et Ennius apud M. Tullium, M. Cornelium Cethegum, Suadae medullam appellat, ob singularem suauiloquentiam. Nam quod optimum est, id natura videtur intime recondidisse, Vnde et illa passim obuia, In medullis, et medullitus amare; non dissident a simulacro prouerbiali. Huius est formae: th=s2 e(lla/dos2 e(lla\s2.

Meliores nancisci aues.

*ameino/nwn oi)wnw=n tuxei=n, id est, Meliores nancisci aues dicuntur, quibus post res aduersas succedunt prosperiora. Nam vt apud Latinos auis, et ales interdum non animal, sed omen ipsum, et augurium significat, itidem apud Graecos oi)wno\s2, et o)/rnis2, cum strouqo\s2, non eodem accipiatur modo, quemadmodum indicat Eustathius in primum Odysseae librum. Horatius in Odis:

Laborauit autem hac superstitione antiquitas, vt in magnis rebus aggrediundis auium occursus obseruaret, neque defuerunt, qui eam velut artem profiterentur. Atque hinc apud Romanos augurum collegium. Iam pene explosa est apud Christianos huius professionis superstitio, sed ita vt in eius locum successerit malum prope pestilentius, atque adeo conduplicatum, nempe horum, qui ex astris futura pronunciant.

Aliud genus remi.

quispiam res nouas, et antea non visas induceret. Aut vbi quis versis moribus pristinis, nouum, et inusitatum vitae genus institueret. Hinc ortum aiunt, quod Hercules cum ad boues Erythraeas nauigaret leonis exuuio carbasi vice, claua mali loco, pro rudentibus pharetrae loris, pro remo arcu, denique pro nauigio lebete sit vsus. Quod inusitatum profecto nauigandi genus cum vidissent accolae, acclamabant: a)/llo ge/nos2 kw/phs2. Refertur in Plutarchi collectaneis.

Clamosior lauro ardente.

*mei/zwna boa=| da/fnhs2 xlw/ras2 kaiome/nhs2, id est, Magis vociferatur, quam laurus viridis incensa, propterea quod Laurus adhuc virens in ignem coniecta, maximos crepitus edit. Vnde et in maleficiis amatoriis incendi consueuit, tanquam amantium querimonias repraesentans.

Nunc leguminum messis.

*nu=n o)spri/wn a)/mhtos2, id est, Nunc leguminum messis, id est, nunc tempestiuum, hoc, aut aliud agere, veluti si quis admoneat iuuenem nunc adesse tempus, parandae gloriae, parandae eruditioni, parandis opibus idoneum, dicat, nu=n o)spri/wn a)/mhtos2. Sumtum a rusticis, qui tum maxime vigilant, nec sinunt illud tempus per otium perire. Recensetur a Diogeniano et Suida.

Nunc dij beati.

*nu=n qeoi\ ma/kares2, id est, Nunc dii beati. Vox erat velut adgaudentis et adgratulatis, quoties nocentibus supplicium meritis dignum contigisset, perinde quasi diis et iucundum, et honestum sit, vt scelerati dent poenas. Contra probrosum si viris improbis res secundae sint, videlicet iuxta sententiam illam prouerbialem:

Ouium nullus vsus.

*proba/twn ou)de\n o)/felos2 e)a\n o( poimh\n a)ph=|, id est, Ouium nulla vtilitas, si pastor absit. Admonet adagium a)narxi/an rem esse omnium perniciosissimam. Nihil recte faciunt ministri, nisi adsit herus. Inutiles discipuli, quoties abest praeceptor. Inutilis populus, nisi principis auctoritate gubernetur. Apparet senarium fuisse. Nam paucis syllabis commutatis restituetur hoc pacto:

De huius animantis stultitia, quamque sibi sit inutile, ni pastoris cura succurrat, lege quae alias ex Aristotele citauimus in prouerbio: Ouium mores.

Periculum prorae selis.

*ki/ndunos2 h( e)n prw/ra| seli\s2, id est, Periculum sella prorae. Quoties in re quapiam praecipuum periculum, caputque negotii esse significamus. Nam hostes expugnaturi nauim, in proram primum assultum faciunt. Selis autem sella est, quae in proris esse consueuit, si Zenodoto credimus.

Impete peritum artis.

Iaculare in eum, qui nouit artem, vbi quis conuitium facit homini, qui norit et ipse retorquere conuitium, aut qui carpit velut imperitum, qui non inferior sit in artis scientia. Sumpta metaphora videtur ab iis, qui iaculo, aut saxo petunt eum, qui calleat ictum vel declinare, vel in iaculantem retorquere.

Philippi gallus.

*fili/ppou a)lektruw\n, id est, Philippi gallus. Hoc dictitari consueuit, vbi quis de leui quopiam facinore, perinde vt maximo sese iactaret. Nam Alectryon dux quidam erat Philippi Regis, quem Chares Atheniensis confecerit. Apparet autem Charetem hunc huius facti, nimium crebro, nimisque insolenter apud populum Atheniensem verba facere solere, vt hinc vulgo sit vsurpatum. Recensetur apud Zenodotum.

Parit puella, etiam si male adsit viro.

*ti/ktei ko/rh o(/tan kakw=s2 a)ndri\ parei/h|, id est, Parit puella, cum male etiam adfuerit viro. Dici conueniet, quoties res facile conficitur ex sententia, etiam si negligenter, et ignauiter gesta fuerit. Veluti puella propter aetatis felicitatem facile gerit vterum, etiam si cum viro non admodum viro rem habuerit. Non item anus, imo bis virum requirit aetas affecta mulieris. Egregium ingenium etiam sub malo, et indiligente praeceptore bonas literas assequitur. Contra si discipulus sit o)/nos2 lu/ras2, praeceptor etiam optimus, oleum perdit, et operam.

Pasetis semiobolus.

*to\ pa/shtos2 h(miobo/lion, id est, Pasetis semiobolus. De re noua, stupendaque, et praestigiis similima. Veluti eum orator efficit, vt eadem causa primum optima, mox pessima videatur, res eadem maxima, statimque minima appareat. Et cum sophistae demonstrant eundem et asinum esse, et hominem. Aut vbi quis asseuerat id factum, quod citra magiam aliquam fieri non potuerit, licebit e)pifwnei=n, pa/shtos2 h(miobo/lion, Nec intempestiuiter dixeris, cum quidam ita dant munus aliquod, vt idem mox arte quadam ad se retrahant. Tradunt Pasetem quendam praestigiarum, et magiae peritia primum nomen meruisse. Is incantamentis quibusdam efficiebat, vt repente conuiuium omnibus instructum partibus adesse videretur: rursum vbi libuisset, omnia protinus euanescebant. Emebat autem frequenter, preciumque rei numerabat, verum mox nummus non apud venditorem, sed apud Pasetem reperiebatur. Huiusmodi ferme tradit Suidas.

Paruus semper tuus pullus.

*mikro\s2 a)ei\ o( so\s2 pw=los2, id est, Paruus semper tuus pullus, vbi quis ob staturae breuitatem diu puer videri cupit. Conueniet in hos, qui tametsi natu grandiores, tamen verborum deliciis affectant videri iuuenculi. Aut cum ob amorem cascus cascam puppam vocat, et ipse vicissim puppus audit, quod alias indicauimus. Aristophanis interpres admonet apud Graecos, quod cuique vehementer carum esset, id pullum illius appellari solere. Blandimur autem verbis diminutiuis, eoque in Equitibus quidam populo blandiens appellabat illum dhmi/dion, id est, popellum, eoque mox audit: w(s2 a)po\ mikrw=n eu)/nous2 au)tw=| qwpeumati/wn gege/nhsai, id est, vt e pusillis blandiciolis beneuolus illi

factus est parua vocat blanda, atque is vicissim audit: kai\ su\ ga\r au)to\n polu\ mikrote/rois2 tou/twn doulea/smasin ei(=les2, quod ipse multo abiectius adulatus esset populo.

Phaselitarum sacrificium.

*fashlitw=n qu=ma, id est, Phaselitarum sacrificium tanquam vile, citraque sanguinem. Sordidum, ac tenuem sumptum hoc adagio significabant. Tradunt enim apud Phaselitas Pamphiliae gentem moris esse, vt pisciculi salsi diis sacrificentur. Auctor Zenodotus. Eudemius item scribit, eos Capro deo salsamentis rem diuinam facere, eiusque rei testem citat Callimachum. Finitimum est illi. Sine fumo sacrum.

Peius Babys tibia canit.

*ka/kion ba/bus2 au)lei=, id est, Peius Babys cantat. Hoc adagium iaci consueuit in eos, quorum exercitatio semper vergit in peius. Quod genus sunt oratores quidam, qui quo diutius dicunt, hoc dicunt indoctius. Refertur autem ad huiusmodi fabulam. Ferunt Babym fratrem fuisse Marsyae, qui non veritus est ipsum Apollinem ad canendi certamen euocare. A quo cum esset victus, ab eodem supinus de pinu suspensus, excoriatus est. Deinde cum Apollo pararet Babym quoque perdere, intercessit Pallas, admonens hunc vsque adeo infeliciter, et indocte tibiis canere, vt omnino negligendus esse videretur, ka/kion, inquiens ba/bus2 au)lei=, id est, Deterius Babys tibiis canit. Quibus verbis commotus Apollo Babyn adeo contempsit, vt eum ne supplicio quidem dignum existimaret, sed suae potius inscitiae iudicaret relinquendum. Vsurpabitur adagium et per comparationem, vt mentione facta de praeceptore indocto, si quis de discipulo percunctanti, hoc pacto respondeat, ka/kion ba/bus au)lei=. Neque vero repugnamus, si quis hoc loco ka/kion, accipiat pro miserius, vt sit sententia, Babym infeliciorem esse, dum indocte canens omnibus est ridiculus, quam si tolleretur e medio. Meminit huius adagionis Athenaeus lib. 14. ostendens dici solitum de iis, qui in dies deterius canerent. Quanquam hic locus apud hunc auctorem deprauatus est in vulgatis exemplaribus, ni fallimur. Sic enim legimus, kai\ ki/wn h)\ ba/bus2 au)lei=, id est, Et Cyon, aut Babys canit. Erroris ansam praebuit, quod paulo ante commemorans ineptos tibicines, quod Hipponax iambographus lacerasset, nominauit Cionem, Codulum, et Babyn. In collectaneis, quae excudit Aldus, reperitur, to\n ba/buos2 xoro\n, id est, Babys chorum, pro indocta, parumque modulata cantione, et fabulam adscriptam huiusmodi. Maeandro fluuio duo fuere filii, quorum Babys solitus est vnica tibia canere, Martyas duabus Phrygio more. Cum autem suum vterque chorum haberet, et Babys inscite tractaret tibiam, frater eo insolentiae sublatus est, vt Apollinem quoque prae se contemneret, a quo cum esset excoriatus, iamque Babyi similis poena pararetur, Palladis interuentu exemtus est supplicio. Verum suspicamur scripturam esse deprauatam, ac legendum esse tou= ba/buos2 xei=ron, vt idem sit cum eo quod modo retulimus.

Cercopum caetus.

*agora\ kerkw/pwn, id est, Caetus Cercopum, de conciliabulo, conuentuque versutorum, et improborum hominum dicebatur. Narrant enim, Cercopes

quosdam in Epheso fuisse, notae fraudulentiae viros, qui suis dolis conati sint ipsi Ioui imponere. Hos admonuerat mater, ne in Melampygum inciderent, id quod euenit. Nam post ab Hercule vincti sunt iussu Omphales. Quidam aiunt, quosdam ob imposturas, et malas artes, ke/rkwpas2, quasi caudatos appellatos fuisse apud Ephesios, atque Athenienses, vt idem sit sensus huius adagionis, et illius cuius alibi meminimus, lu/kou deka/s2. Torquet hoc conuitium Aeschines in Demosthenem: o(/ti me\n ou)=n h)=n poq' o(/ kerkwy, h)/ to\ kalou/menon paipa/lhma, h)\ to\ pali/mbolon, h)\ ta\ toiau=ta rh/mata, ou)k h)/dein pro/teron. nuni\ de\ e)chghth\n tou=ton labw\n th=s2 pa/shs2 kakohqei/as2 mema/qhka. i. Aliquando fuisse cercopem, aut quod dicitur paepalema, aut palimbolum ante hac nesciebam. Nunc vero nactus hunc omnis malitiae expositorem, didici. Videntur et illa duo verba paepalema, et palimbolum fuisse iactata vulgo. Hesychius indicat paipa/lhma dictum hominem poiki/lon e)n kaki/a| id est varium in malitia: dictum apparet a pa/llw, quod est moueo, et pai syllaba per conduplicationem adiecta est, cuius futurum palw=. et paipala=n est circumspicere, ac scrutari, nihilque non tentare. Rursus paipa/lh, subtilissima pars frumenti cribro excussi. Concussione fit vtrumque, sortitio, et frumenti purgatio. Vnde pa/los2, sors, et pa/lh farina. Proinde qui se vertunt in omnia, paepalematis scommate notari videntur, simul allusum suspicamur ad uoces. Nam pai=s2 puerum sonat, paleu/w venor, siue in retia duco. Idem exponit multis verbis quid sit pali/mbolon, nimirum hominem, qui sibi minime constat, sed facile in diuersum reuoluitur. Suspicamur conuitium sumptum ab instrumentis sic arte confectis, vt facile recurrant in diuersum, atque hinc detortum in hominem lubricae fidei.

Ceruinus vir.

*ela/feios2 a)/nhr, id est, Ceruinus vir, olim dicebatur formidolosus, et fugae fidens magis, quam viribus. Ceruus enim animal cursu pernicissimum, et in venatu pedibus sibi quaerit salutem. Vnde apud Homerum Iliados primo Achilles, vt vir fortis, Agamemnoni, velut imbelli, et ignauo conuitium facit ad hunc modum:

Obijcit illi temulentiam, impudentiam in occupandis aliorum praemijs, et cor ceruinum, quod ad congressum timidus esset. Aristoteles libro De natura animantium nono tradit, ceruo natiuam quandam inesse prudentiam, vt quod viribus tueri non potest, id efficiat ingenio: parere enim iuxta semitas, quo videlicet tutior sit a belluis propter hominum frequentiam. Deinde posteaquam peperit inuolucrum statim exedit, ne deprehendatur: praeterea hinulum ducens in stabula monstrat, ac consuefacit quo debeat resugere, si quod immineat periculum, id ait saxum esse abruptum.

Cercopissare.

*kerkwpi/zein, id est, Cercopissare dicuntur, vel qui lasciuiunt, aut qui adulantur. Metaphora ducta ab animantibus, quae mota cauda adblandiuntur, vt Chrysippo placet, Suida teste: vel qui molesti sunt, obturbantque, et obstrepunt, vt vox deflexa sit a Cercopibus illis Lydijs, quos Hercules, quod sibi cum Omphale cubanti, petulantius obturbarent, amicae

iussu vinctos de claua suspendit, quemadmodum retulimus in adagio: Ne in Melampygum incidas.

Vale carum lumen.

*xai=re fi/lon fw=s2, id est, Vale gratum lumen. Hoc apparet vulgo dici solitum, quoties extingueretur lucerna. Referunt autem ad fabulam, non admodum castam, sed docendi causa referendam tamen. Narrant enim anum quampiam, cum nuda libidinari pararet, extinxisse lucernam, ne rugae, situsque corporis offenderet, et extinguentem dixisse, xai=re fi/lon fw=s2, id est, Vale amicum lumen. Quae quidem verba suspicamur hoc magis in vulgi iocum abiisse, quod iisdem vtantur in tragoediis exituri e vita, velut Polyxena in Hecuba Euripidis, Iphigenia in sui nominis fabula, Alcestis, Electra, aliaeque complures. Tametsi Plutarchus Conuiuialium quaestiuncularum, Decad 7. proble. 5. indicat dictum a quodam, qui amicae prodeunti in conspectum, cum ipse vino, opinamur, caecutiret, xai=re, inquit, fi/lon fw=s2. Poterit ad varios vsus accommodari paroemia. Siue cum nos significamus licentius agere velle. Nox autem tegit omne dedecus, et quoniam iuxta Nasonem, pudore vacat, accommoda videtur inhonestis, ac flagitiosis actionibus, quas eo Lucianus nukterina\s2 appellat. Huc allusit Aristophanes in Concionatricibus, cum mulierem volentem deiicere aluum, ita loquentem facit.

Siue cum relinquimus amicum, aut rem interius adamatam. Siue cum innuimus mulierem iam marcida forma, quaeque non possit nisi per tenebras adamari, xai=re fi/lon fw=s2. Aut cum significabimus nobis perisse rem longe carissimam. Siquidem diuus Ambrosius in homiliis, quas conscripsit in Euangelium Lucae, refert ad huiusmodi fabulam: Theotimo cuipiam, cum graui morbo oculorum laboraret, medici interminati fuerant, ne cum vxore rem haberet: si faceret, prorsus caecitatem imminere. Verum is libidinis impatiens, non potuit sibi temperare, quin vxorem amplecteretur. Itaque cum iam medio Veneris calore ferueret, et in mentem venisset medicorum interdictum, xai=re, inquit, fi/lon fw=s2, id est, Vale amicum lumen. Nimirum intelligens se voluptatem eam perbreuem oculorum dispendio emisse. Similis est apud Martialem fabula de Phryge quodam lusco bibone, cui cum interdictum esset a medicis, ne biberet vinum, alioqui nihil visurum, protinus admotis poculis:

Veniat hospes quisquis profuturus est.

Theopompus, citante Zenodoto, scribit hoc adagium ex Philippi regis apophthegmate profectum esse. Nam is, vbi Thessalorum ciuitatem subvertisset, et hospites, quos inibi reperit, diuendidisset, per iocum dicebat:

Videtur ex oraculo, aut poeta quopiam sumptum. Est enim hemistichium carminis heroici. Admonet adagium, eorum demum adventum esse gratum, qui commodi quippiam afferunt.

Ipse licet venias Musis comitatus Homere,
Si nihil attuleris, ibis Homere foras.

Obolum reperit Parnoetes.

*obolo\n eu(=re parnoi/ths2, id est, Reperit obolum Parnoetes. Accommodari poterit ad illos, qui nouum aliquod excogitarunt praemium, quo illectent. Natum aiunt a Callistrato Atheniensium Reipublicae principe, cui cognomen additum Parnoetes. Is enim instituit, vt in iudiciis et concionibus nummuli quidam distribuerentur. Quam rem Comicorum insectatio vertit in proverbium.

Apertae musarum ianuae.

*anew|gme/nai mousw=n qu/rai, id est, Apertae Musarum [correction of the transcriber; in the print Mufarum] ianuae. Hoc adagio conveniet vti, quoties aliquem facili, promptoque ingenio significamus, et in percipiendis optimis disciplinis celerem, quasi Musis fauentibus, et haud grauatim suppeditantibus. E diuerso, qui tardiores sunt, clausis Musarum ianuis discere dici poterunt. Aut si quando dicemus, non oportere celare doctrinam Musarum munus, sed candide, citraque inuidiam impertire, tanquam lumen de lumine suppeditantes. Refertur a Zenod.

Martis campus.

*areos2 pedi/on, id est, Martis campus. Suidas ex Alexandridis Pisandro citat. In eos torquebatur, qui militari confidentia praediti viderentur, quique rem vi, non iudicio gererent. Non doctis dictis, sed pugnis. Non ex iure manu consertum, sed improbis clamoribus. Et quibus ius est in armis, quos Hesiodus eleganter composita voce xeirodi/kas2 vocat. Caeterum in quo quis valet, id Graeci campum illius vocant.

Argenteis hastis pugnare.

*argure/ais2 lo/gxais2 ma/xesqai, id est, Argenteis hastis pugnare dicuntur, qui cum negocium alio pacto confici nequit, muneribus et largitione perficiunt. Nihil autem tam arduum, quod pecunia non explicetur. Quemadmodum eleganter dictum est a M. Tullio actione in Verrem 2. Nihil esse tam sanctum, quod non violari, nihil tam munitum quod non expugnari pecunia possit. Ortam aiunt paroemiam ab oraculo quodam Apollinis Pythii, qui Philippo regi consulenti, quo pacto posset victoria potiri, responderit ad hunc modum.

Videlicet innuens, vt quosdam largitionibus ad proditionem solicitaret, atque ita consecuturum, quae vellet.

Archytae crepitaculum.

*arxu/tou platagh\, id est, Architae crepitaculum. In hominem vehementer garrulum, et obstreperum iaciebatur. Archytas, crepitaculi genus aereum excogitauit, quod pueris lusitantibus daretur, ne quid interim ex vasis domesticis contingerent. Quemadmodum docet Arist. 8. lib. Politicorum. Suidas indicat Archytam fuisse Pythagoricum Empedoclis praeceptorem. Quamquam huius nominis referuntur aliquot, tamen consentaneum est hunc Tarentinum philosophum eius organi fuisse opificem, vtpote qui fertur in mechanicis mire praecelluisse. Cuius et columba lignea celebratur, ita ratione mathematica librata, vti volaret. Quamquam Diogenes Laertius in huius vita testatur, huius nominis et architectum fuisse quendam, qui librum quoque

conscripserit de machina. Columbae meminit et Aulus Gellius li. 10. c. 12. ex auctoritate Phauorini tribuens inuentum hoc Archytae philosopho. Sed vtriuscunque fuit inuentum, consentaneum est huiusmodi quoddam organum fuisse, quod suapte sponte sonaret. Vnde non absurde torquebitur in eos, qui naturae vitio, quouis loco, quauis de re, et apud quosuis, quoduis garriunt, quos Graeci la/lous2, a)metroepei=s2, a)kritomu/qous2, et polumu/qous2 appellant, Latini garrulos, locutuleios, rabulas, blaterones et linguaces: In quos Eupolis scite:

Ad garriendum praecipuus, et optimus,
Verum ad loquendum nemo minus idoneus.

Habebatur simile quiddam et apud Romanos, Citeriam appellabant. Erat ea effigies quaedam arguta, et loquax, quae ridiculi gratia in pompa vehi solita sit. Vnde M. Cato in M. Cecilium: Quid ergo dicerem amplius, quem ego denique credo in pompa vectitatum iri, ludis pro Citeria, ac spectatoribus sermocinaturum? Ergo proverbii speciem habebunt orationes huiusmodi, Citeria loquacior, et prae hoc mutam dicas Citeriam, et vnus cum multis Citeriis certare possit.

Arator iacularis.

*aro/trw| a)konti/zein, id est, Aratro iaculari dicuntur, qui quippiam incircumspecte faciunt, haud prospicientes quid sit in posterum euenturum, aut qui suo magno incommodo conantur alterum laedere. Quisquis enim iacto aratro petit alium, is quo morem gerat irae, semet re necessaria priuat, cuius vsum paulo post sit desideraturus. Recensetur a Diogeniano. Translatum videri potest a belli temporibus, quibus vomeres, marrae et sarcula, reliquaque agriculationis arma, in Martia diffinguntur arma. Plutarchus in commentario: peri\ th=s2 eu)qumi/as2 vsurpat, veluti de re vehementer absurda, ou)de\ ga\r o( toceu/ein a)ro/trw| boulo/menos2, kai\ tw=| boi+\ to\n lagw\ kunhgetei=n, dustuxh/s2 e)stin, id est, Neque enim is, qui vult aratro iaculari, et boue leporem venari, est infortunatus.

Atticus moriens porrigit manum.

*attiko\s2 u(pe/xei th\n xei=ra k' a)poqnh/skwn, id est, Atticus porrigit manum, etiam cum moritur. Huic adagio locum fecit Atheniensium in munerib. captandis et aucupandis lucris insatiata cupiditas. Vnde et apud Aristophanem frequens iocus in tou\s2 dwrodokou=ntas2. Auctor Diogenianus.

Argi collis.

*argou= lo/fos2, id est, Argi collis. Vbi quis ingentibus malis esset implicitus. Potest accommodari, vel ad locum vel ad negocium variis obnoxium calamitatibus [correction of the transcriber; in the print calamitaribus]. Natum aiunt a colle quodam, cui cognomen Argi, frequentibus homicidiis ac latrociniis infami.

Asinus esuriens fustem negligit.

*onos2 peinw=n r(opa/lou a)melei=, id est, Asinus esuriens fustem negligit. In eos congruit, qui ventris, compendiive gratia, quamuis contumeliam perferunt. Refert Aristoteles in lib. Moralium 3. e)pei\ ou(/tw ge kai\ oi( o)/noi a)/ndreioi a)\n ei)=en peinw=ntes2, tupto/menoi ga\r ou)k a)fi/stantai th=s2 nomh=s2, i. Nam isto pacto et

asini cum esuriunt essent fortes, quod licet verberentur, non discedunt tamen a pabulo. Negans fortem esse censendum, qui quouis pacto tolleret incommoda. Alioquin asinos longe fortissimos futuros, qui dum esuriunt, nullis verberibus a pabulo dimoueri queunt. Apparet ex Homero sumptum, qui sane quam eleganter describit asininam patientiam Iliados l.

*ws2 d' o(/t' o)/nos2 par' a)/rouran i)w\n e)kih/sato pai=das2
*nwqh\s2, w(=| dh\ polla\ peri\ r(o/pal' a)mfi\s2 e)a/gh,
*kei/reit' ei)selqw\n baqu\ lh/ion, oi( de/ te pai=des2
*tu/ptousin r(opa/loisi, bi/h| de/ te nhpi/h| au)tw=n,
*spoudh=| t' e)ch/llassan e)pei\ t' e)kore/sato forbh=s2.

Vt cum per segetes ignauus transit asellus
Inuitis pueris, cui multus tergora circum
Iam crepuit fustis, neque segnius ille profundam
Ingreditur segetem, pueri sed fustibus illum
Cedentes studio, tandem ac puerilibus aruo
Viribus eiiciunt, vbi pastu expleuerit aluum.

Aut cucurbitae florem, aut cucurbitam.

*h kri/non, h)\ koloku/nthn, id est, Aut florem, aut cucurbitam. Id perinde valet quasi dicas: Aut mortem, aut vitam, aut lucrum, aut damnum, aut victoriam, aut contra. Graeci cucurbitae florem kri/non appellant. Incertum autem vtrum mox euanescat, an cucurbitam sit pariturus. Proinde per florem, mortem, aut frustratam spem significabant, per cucurbitam vitalem. Diphilus apud Zenodotum: e)n h(me/rais2 au)to\s2 e(pta/soi ge/ron qe/lw parasxei=n koloku/nthn h)\ kri/non, id est, Ipse tibi senex intra 7. dies exhibere volo cucurbitam, aut crinon, id est, possum efficere, vt aut recte valeas, aut moriaris. Huic non dissimile est illud, quod apud Homer. Odys. d. dicit spectrum apparens Penelopae dormienti:

Nudae gratiae.

*ai( xa/rites2 gumnai\, id est, Gratiae nudae. Admonet adagium, vt candide ac benigniter impertiamus amicis. Aut ne quid inter amicos fictum aut fucatum, verum nuda, simpliciaque omnia. Nam poetae tres fingunt charites, id est, gratias, humanitatis, et benevolentiae praesides. Hora. in Od.

Sunt qui paroemiam ad ingratos referant, quod ab iis gratiae veluti dispolientur, dum semper auferunt beneficii quippiam, nihil rependunt. Itaque conveniet in illos, qui sua benignitate rediguntur ad inopiam largientes amicis quidquid nacti fuerint.

Crobyli iugum.

*krobu/lou zeu=gos2, id est, Crobyli iugum. De societate duorum pari improbitate dici consueuit, vt de quibus est in Epigrammatis Martialis libro 8.

Ductum proverbium a Crobylo lenone quodam omnium scelestissimo. Is duo scorta domi alebat, quorum lenociniis quam plurimos adolescentes in perniciem alliciebat, nec his contentus, eosdem illectos furto compilabat. Vnde Crobyli iugum dictum, vel quod digni viderentur, qui tanquam pares improbitate cum hoc copulari deberent, vel quod iugum, id est par scortorum aleret domi.

Mylus omnia audiens.

*mu=los2 pa/nt' a)kou/wn, id est, Mylus omnia auscultans. Dici solitum, vbi quis se dissimularet audire fingeretque surditatem, cum omnia tamen auribus curiosis captaret, auscultaretque Tractum videtur a mola, vnde exploratores obseruare soleant quae fierent, nam mu/lon molam sonat Graecis, aut Myli curiosi cuiuspiam moribus. Zenodotus testis est, Cratinum hoc vsum adagio in Cleobulinis. Hesychius indicat Mylon fuisse poetam quempiam Comicum, praeterea piscis esse nomen, mullum opinamur sentiens. Ad haec mu/llon Graecis significare, curuum, obliquum ac distortum. Scribit enim duplici ll. De carcini Strobilis dictum est alias. Habent autem principes quidam et hoc sycophantarum genus, qui se fingunt surdos ac mutos, quo magis audita referant.

Nos decem Rhodienses, decem naues.

*hmei=s2 de/ka r(o/dioi de/ka nh=es2, id est, Nos decem Rhodienses, decem naues. In eos torquendum, qui nimium suis tribuunt viribus. Natum videtur a dicto Thrasonis cuiuspiam, qui 10. homines, 10. nauib. opposuerit. Nisi malumus ad Homericum illud referre.

*tlhpo/lemos2 d' h(raklei/dhs2 h)u+/s2 te me/gas2 te
*ek r(o/dou e)nne/a nh=as2 a)/gen r(odi/wn a)gerw/xwn.

Tlepolemusque Heraclides, magnusque bonusque
Ter ternas naues Rhodiis praestantibus aptas
E Rhodo egit.

Obliquus cursus.

*ka/mpios2 dro/mos2, id est, Obliquus cursus. Quoties res arte ac dissimulanter agitur. Aut quoties aliud prae nobis ferentes alio tendimus, et cuniculis atque ambagibus quibusdam pergimus ad id, quod assequi conamur. Sumptum adagium a genere quodam cursus, qui ka/mpios2 dictus est, propterea quod anfractibus certis ac flexibus perageretur. Vt in aliis impetus, et celeritas plurimum valuerit, in hoc ars et ratio plus habuerit momenti. Huiusmodi cursus genus describit Virgilius lib. 5.

Olli discurrere pares, atque agmina terni
Diductis soluere choris, rursusque vocati
Convertere vias, infestaque tela tulere,
Inde alios ineunt cursus, aliosque recursus.

Vt quondam Creta fertur labyrinthus in alta
Parietibus textum caecis iter, ancipitemque
Mille viis habuisse dolum, qua signa sequendi
Falleret indeprehensus, et irremeabilis error.

Potest et a nauigantibus traductum videri, cum reflantibus ventis, transuersim nauigant.

Ne Iupiter quidem omnibus placet.

Hodieque vulgo dicunt, neminem inueniri, qui satisfaciat omnib. Nam aliis alia probantur. Et:

Tres mihi conuiuae prope dissentire videntur:
Poscentes vario multum diuersa palato.

id est, Inter homines nihil erit aeque iucundum, videlicet quod alios alia delectant, et suum cuique pulchrum est.

Non persuadebis, ne si persuaseris quidem.

Nec si etiam persuaseris istud, prouerbiali schemate dictum ab Aristophane. Est autem hyperbolae genus, qua significamus tanquam a)dunatw/tato/n ti. Perinde quasi dicas: Non credam, etiamsi videro.

Nouit haec Pylaea, et Tyttygias.

Hoc velut aenigmate veteres innuebant, opes malis artibus quaesitas. Tyttygias plagiarius quispiam fuit, qui seruos, et res alienas, quas furto sustulerat, in Pylaea, is est Arcadiae locus, venditare consueuit, atque hoc quaestu diues euasit. Auctor Zenodotus.

Polycrates matrem pascit.

*polukra/ths2 mhte/ra ne/mei, id est, Polycrates matrem pascit. Hoc adagium ex historia petunt, narrantes Polycratem Samiorum tyrannum, matres militum, qui in bello interissent, recensuisse, easque locupletioribus ciuibus nutriendas tradidisse, vnamque his commendantem verbis soi\ tau/thn mhte/ra didwmai\, id est, Hanc tibi do matrem. Vsum prouerbii non adscribit Zenodotus, proinde liberum est vnicuique coniicere, cui sententiae rectissime possit accommodari. Putamus non incommode posse vsurpari, quoties aliquis in commendandis amicis est benignior, officiosiorque. Aut vbi quis alieno sumptu de quopiam bene mereri studet, ita vt aliis nummos impendentib. ipse praeter officiosa quaedam verba nihil insumat.

Teipsam laudas.

*sauth\n e)painei=s2, i Laudas te ipsam, Hemistichium iambicum, quod accinitur, vbi quis sese laudat, suique tibicinem agit. Plene sic effertur:

Astydamas histrio quispiam fuit Morsimi filius. Huic statua in theatro ponenda decreta fuerat, quod in agendo Parthenaeum sese gnauiter, ac scite gessisset. Itaque titulum ipse conscripsit, in quo suas laudes complectebatur, eumque in concionem attulit, vt approbatus adderetur statuae. Verum suffragiis populi decretum, ne molestus ille titulus inscriberetur. Ea res primum comoediae iocis agitata, post in prouerbium abiit. Ita nunc quoque non infacete vulgus dictitat, malignos esse vicinos illi, qui ipse laudator sui fuerit. Recensetur a Zenodoto. Titulus

*eiq' e)gw\ e)n kei/nois2 geno/mhn, h)\ kei/noi a(m' h(mi=n,
*oi\ glw/sshs2 terpnh=s2 prw=ta dekou=si fe/rein,
*ws2 e)p' a)lhqei/hs2 e)kri/qhn a)feqei\s2 para/millos2
*nu=n de\ xro/nw| pare/xous' oi(=s2 fqo/nos2 ou)x' e(/petai.

Eos versus eleganter Latinos reddidit Conradus Goclenius, linguae Latinae publicus olim professor in Academia Louaniensi, iuuenis vtriusque linguae ad vnguem doctus, et in vtroque scribendi genere mirificus artifex, siue prosam orationem malis, siue carmen. Subscribere visum est:

Vixissent vtinam mecum illi, aut inter ego illos,
Quos penes est linguae suauiloquentis honos.
Praemia prima equidem citra certamen haberem,
Nunc adimunt, in quos nil habet inuidia.

Vsurpauit et Iulianus in epistola quadam ad Basilium: e)ph/|nesa ga\r e)mauto\n w(/sper a)studa/mas2, id est, Laudaui meipsum vt Astydamas.

Syrbenae chorus.

*surbh/nhs2 xoro\s2, i. Syrbenae chorus. De choreis incompositis, ac tumultuosis olim dictitatum. Nam su/rbh, quidam vocem existimant, qua subulci erga sues vtuntur, vnde et su/rba pro tumultu abutuntur. Caeterum Hesychius interpretatur, su/rba meta\ qoru/bou. Idem mox addit su/rbh Graecis sonare thecam fistularem, vnde surbhneu\s2 dicatur tibicen, ac tumultuosus. Vsurpat Athenaeus libro 15. *epei\ qo/rubos2 katei=xe to\ sumpo/sion, e)/fh, ti\s2 ou(=tos2 o( surbhnai/wn xoro\s2, id est, Cum conuiuium esset plenum tumultus. Quis, inquit, iste Syrbenaeorum chorus? Sic enim constanter refert hanc vocem Athenaeus. Vsurpat idem pagina eiusdem libri proxima: et aliquanto post ex Clearcho docet, quis sit surbhnai/wn xoro\s2, videlicet in quo quisque quod sibi visum fuerit, canat, nec auscultet, quid praescribit is, qui choro praesidet, quique docet quemadmodum oportet canere. Ducta videtur metaphora a dissono illo porcorum grunnitu. Non intempestiue dicetur in homines inter se discordes, et querulos, aut vbi offendet aures imperitorum cantorum symphonia discors.

Hesiodi senecta.

*hsio/deion gh=ras2, id est, Hesiodia senecta. Longaeuus, viuaxque sic appellabatur. Fertur enim de Hesiodi longaeuitate Pindari epigramma quoddam huiusmodi.

*xai=re di\s2 h(bh/sas2, kai\ di\s2 ta/fou a)ntibalh/sas2
*hsi/od' a)nqrw/pois2 me/tron e)/xwn sofi/hs2.

Quod autem ait, eum bis pubuisse, significat, extremam senectam, quasi pueritiam referentem, iuxta prouerbium quod alibi retulimus, di\s2 pai=des2 oi( gi/rontes2. Porro quod bis sepultum, alludit ad historiam, cuius meminit Plutarchus in Conuiuio septem sapientum. Cum ob suspicionem interfectus esset in Locris, et cadauer eius abiectum in mare, Delphinorum agmen illud exceptum, in Rhium exposuit. Illic cum Locrenses sacrum ex more peragerent, et recens Hesiodi cadauer agnoscerent, rebus omnibus omissis, caedis auctores vestigarunt: eos comprehensos, viuos in mare praecipitarunt, ac domos incenderunt. Hesiodum in Nemeo

sepelierunt. Sed occultant sepulchrum propter Orchomenios, qui moniti oraculo, conabantur viri reliquias apud se seruare. Vnde consentaneum est quemadmodum Homeri natiuitatem permultae vrbes sibi vendicant, ita Nemeos simul et Orchomenios Hesiodi sepulchrum sibi asserere. Nisi sepultum semel accipere malumus, cum in mare proiectus esset. Proinde videto lector, ne pro a)ntibolh/sas2 legendum sit a)ntiow/sas2, quod paternum admittit casum, cum significat consequi, aut nancisci.

Lotum gustauit.

*lwtou= e)/fages2, id est, Lotum gustasti, de iis dicebatur, qui diutius in peregrinis regionibus haererent, velut obliti reditus. Neque inconcinne dixeris in eos, qui simulatque semel voluptatem inhonestam degustarint, ad pristina studia reuocari non queunt. Sumptum a fabula Lotophagorum, de quibus meminit Homerus Odysseae lib. 9. narrans quemadmodum Vlyssis socii gustata apud Lotophagos populos herba loto, redire ad nauim noluerint, nisi verberibus adacti:

*alla/sfi do/san lwtoi=o pa/sasqai.
*tw=n d' o(/stis2 lwtoi=o fa/goi melihde/a karpo\n,
*ou)k e)/t' a)paggei=lai pa/lin h)/qelen, ou)de\ ne/esqai.
*all' au)tou= bou/lonto met' a)ndra/si lwtofa/goisi
*lwto\n e)repto/menoi, mene/men, no/stoute laqe/sqai.

Verum illis lotum degustandam exhibuere.
Ast horum quisquis loti gustarat amicum
Et suauem fructum, neque nuntia protinus illi
Vlla remittere cura, nec ipse redire studebat.
Verum inibi cum Lotophagis remanere volebant.
Obliti reditus, carpturi germina loti.

Est autem Lotus, quam eandem celtim dici docet Dioscorides libro 1. arbor, de qua Plin. lib. 13. Tam dulcis ibi cibus, vt nomen etiam genti, terraeque dederit, nimis hospitali, aduenarum obliuione patriae. Est et herba eiusdem nominis gratissima et ipsa palato, de qua permulta Theophrastus libro De plantis quarto, capite nono. Reperimus et hoc prouerbium in collectaneis cuiusdam recentioris, quod quoniam videbatur haud illepidum adscripsimus.

Ex ore lupi.

*ek lu/kou sto/matos2, id est, E lupi rictu, vbi res quaepiam praeter spem recipitur, quae iam plane periisse videbatur, veluti cum pecunia erepta a praedonibus, aut rapaci tyranno, aliquo inopinato casu recuperatur. Solent enim sic recepta esse gratiora. Sic Flaccus in Odis: Vel hoedus ereptus lupo. Nota metaphora. Natum videtur ab Aesopica fabella, quae narrat gruem, cum stipulata mercedem os, quod lupi gutturi inhaeserat, immisso capite eduxisset, praemium exigentem irrisam a lupo fuisse, cum is diceret, abunde magnum esse praemium persolutum, quod ex ore lupi caput incolume retulisset.

Boni viri lacrymabiles.

commouerentur ad misericordiam, ac precibus flecterentur. Nam illacrymare dicuntur, qui miserescunt. Ouidius:

Proinde Horatius Plutonem, quod nullis flectatur precibus, illacrymabilem appellat:

Non si trecenis, quotquot eunt dies,
Amice places illacrymabilem
Plutona tauris.

Num fletu ingemuit nostro? num lumina flexit?
Num lacrymas victus dedit, aut miseratus amantem est?

Potest et ad Heraclytum referri, res humanas perpetuo fletu prosequi solitum. Contra duros, et inexorabiles, adamantinos, ferreos, et corneis fibris dicimus. Licebit et huc detorquere, quod boni fere cum paupertate rem habent, multaque coguntur perpeti. Adagium recensetur a Zenodoto.

Bocchyris.

*ba/kxuris2 seu bo/kxuris2, nam vtrumque reperitur. Plutarch. in vita Demetrii, Bocchorem vocat, indicans exactum iudicium, bo/kxorews2 kri/sin appellari solere. Rex quidam fuit AEgyptiorum, adeo notae, et incorruptae in iudicandis litibus iustitiae, vt vulgo si quem magnopere iustum, et integrum significare vellet, Bocchyrim appellarent, perinde quasi Rhadamantum dicas, aut Minoem. Plutarchus in commentario De vitiosa taciturnitate testatur, fabulam de hoc iactatam fuisse, quod esset cum natura grauis, et austerus, Isis illi aspidem immittere solita sit, quae capiti circumuoluta [correction of the transcriber; in the print circuuoluta], superbem [correction of the transcriber; in the print superbe] hominem inumbraret, vt ostento territus recte iudicaret. Adagium refertur a Suida. Dici potest et de iis, qui non temere de re quapiam pronunciant [correction of the transcriber; in the print pronuciant]. Negant enim hunc regem solere sententiam ferre, nisi de causa iam comperta, et certis argumentis deprehensa, et tamen huius Bacchyris iudicium quoddam reprehensum fuit a meretrice Lamia. Adolescens quidam in Aegypto deperibat amore Theonidis meretriculae. At illa pro nocte mercedem ingentem postulabat. Interim euenit, vt adolescens noctu somniaret se rem habere cum Theonide. Eo viso liberatus est ab amore, desiitque scorto molestus esse. Illa vbi factum resciuit, appellat adolescentem, petit pactam mercedem. Cum non conueniret, itum est ad iudicem Bocchorem. Is causa cognita pronunciat, vt adolescens tantum pecuniae afferret in vasculo, quantum illa postulasset, eamque praesente, ac inspectante Theonide, huc illucque manu tenens volueret, et illa interim haereret vmbrae, quasi recte somnium vmbra pensaretur. At hoc iudicium vt iniquum reprehendit Lamia meretrix. Per somnum, inquit, adolescens amore coitus liberatus est, at vmbra Theonidem non liberauit amore pecuniae. Haec Plutarchus in vita Demetrii.

Camelus saltat.

VBI quis indecore quippiam facere conatur, et inuita, sicut aiunt, Minerua, camelum saltare dicebant. Veluti si quis natura seuerus, ac tetricus, affectet elegans, ac festiuus videri, naturae, genioque suo vim faciens. D. Hieronymus prouerbii nomine citat, torquetque in Heluidium. Risimus, inquit, in te prouerbium, Camelum vidimus saltitantem. Taxat Hieronymus hominis ineptiam, qui

Canis in vincula.

*ku/wn e)pi\ desma\, i. Canis in vincula. Dicebatur, vbi quis seipsum in seruitutem, aut in malum aliquod iniiceret. A canibus sumtum vltro se praebentibus vinciendos cibi lenocinio. Auctor Zenodotus. Hesychius indicat in eandem sententiam dici: bou=s2 e)pi\ desma\, id est, Bos in vincula.

Chius ad Coum.

*xi=os2 pro/s2 kw=on, i. Chius ad Coum. De comparatione vehementer inaequali dicebatur. Nam in ludo talorum iactus, qui Chius dicebatur, vnioni respondebat, Cous senioni. Quem Graeci Chium dicunt, nos canem vocamus, et quem illi Coum, siue e)cithn, nos senionem. Porro quemadmodum Cous inter felices iactus habebatur, ita Chius fuit inter infelices. Vnde Persius:

-Quid dexter senio ferret
Scire erat in votis, damnosa canicula quantum
Raderet.

Videtur autem senio per se felix, infelix haberi solere, si accederet canis. Sic enim Martialis:

Quod si verum est, adagium conueniet non solum in collationem rerum inaequalium, verum etiam pugnantium. Velut si quis conferat plebeium cum rege, Chius est ad Coum: si quis adolescentem cum sene, contrarietas est, non solum inaequalitas. Adagii meminerunt Zenodotus, Hesychius, et Suidas, nisi quod Suidas pro e\n habet e)/ndon, pro e)\c e)/cw. Id vtrum scribae culpa commissum sit, an interior talis pars, et exterior intelligenda sit, doctis excutiendum relinquimus. Fit autem interim allusio ad gentes, quarum vtriusque mores non caruerint nota, sed praecipue Chiorum. Ita simile fuerit illi: krh\s2 pro\s2 to\n krh=ta.

Lotum gustauit.

OPTIMVM condimentum fames. Inter apophthegmata Socratica celebratur. Irridebat hoc dicto luxum Atheniensium, qui variis cupediis, et operosis condituris conarentur efficere, vt cibus saperet palato, cum id optime praestet fames condimentum vt optimum, ita et vilissimum. Nihil enim suauius edi, quam quod editur ab esuriente. Manet, hodieque vulgo tritum prouerbium, famem efficere, vt crudae etiam fabae saccarum sapiant. Antiphanes apud Strobaeum:

Quod fames facit in cibo, idem sitis facit in potu. Darius enim in fuga cum aquam turbidam bibisset, et cadaueribus inquinatam, negauit, se vnquam bibisse iucundius, nimirum nunquam sitiens biberat. Eandem sententiam sic apud Athenaeum lib. 4. effert Xenophon: h(du\ me\n ma/zan, kai\ ka/rdama fagei=n peinw=nti, h(du\ de\ u(/dwr a)rusa/menon e)k potamou= diyw=nta piei=n, id est, Dulce est mazam, et nasturtium edere esurienti, dulce est sitienti aquam e fluuio haustam bibere. Ibidem refert quiddam non infestiuum de Socrate, qui frequenter ad multam vesperam ambulare consueuit ante aedes suas, percontantibus quid illic ageret, Obsonium, inquit, comparo in coenam. De

Dionysio, cui fastidienti nigrum ius, quod in phiditijs apponebatur, coquus respondit, non esse mirum, cum deessent condimenta, de palaestra, cursuque ante coenam sentiens, alias nobis dictum est. Aut natum a Socrate prouerbium, aut ab illo vsurpatum, quod vulgo ferebatur. M. Tullius in lib. De finibus bonorum 2. Diceret id, quod Socratem, qui voluptatem nullo loco numerat, audio dicentem, cibi condimentum esse famem, potionis sitim. Licebit non nihil gratiae addere prouerbio, si longius deflectatur, velut ad literarum studium, quod eo dulcius est, quo vehementius sitiantur literae. Et voluptates commendat rarior vsus.

Phani ostium.

*h fa/nou qu/ra, id est, Phani ostium. Id accinebatur, vbi quis frustra seruasset aliquid, veluti si cuius vxorem adulterio vitiari contingeret, quam tamen ille multa zelotypia seruasset. Natum aiunt a Phano quodam vsurario: vel vt alij dicunt, caeco, qui cum cellae penuariae ostium ita obstruxisset, vt citra strepitum non quiret aperiri, tamen a ministro apertum est, sublatumque penu. Alij narrant, huic Phano vxorem fuisse parum spectatae fidei, quam quod is haberet adulterii suspectam, atrii fores sic occlusit, vt non nisi cum stridore, sonituque possent aperiri. Verum illa cum per tegulas reciperet adulterum, vicini per iocum dicebant, h( fa/nou qu/ra. Eaque vox postea cessit in vulgi sermonem. Haud scimus, an sit idem cum eo, quod refert Eustachius in Odysseae lib. vlt. fani/ou qu/ra, A Phania quodam, qui finxerit sibi multam opum vim domi reconditam esse.

Viro Lido negotium non erat.

*andri\ ludw=| pra/gmata ou)k h)=n, a)ll' au)to\s2 e)celqw\n e)priato, id est, Viro Lydo negotium non erat, at ipse foras profectus parauit. Dici solitum, vbi quis impatiens otij, ipse sibi negotium, ac turbam arcessit. Allusisse videtur huc Plutarchus, aduersus Colorem: *emoi\ de\ dokei= kaqa/per o( ludo\s2 e)f' au(to\n a)noi/gein ou) qu/ran mi/an, a)lla\ tai=s2 plei/stais2 tw=n a)poriw=n, kai\ megi/stais2 periba/llein to\n e)pi/kouron, i. Mihi vero videtur quemadmodum Lydus ille, in seipsum aperire non vnam ianuam, sed maximis, ac plurimis difficultatibus circumuallare Epicurum. Sumptum a Croeso Lydorum rege, qui antea felix rebusque florentissimis vtens, Cyrum in se prouocauit: a quo victus, in maximas calamitates deuenit. Auctor Zenodotus.

Ne vnquam viri senis.

Id est, ne requiras illud a quoquam, quod ab eo praestari non possit. Veluti si quis a philosopho requirat eloquentiam, ab oratore exactam colligendi rationem, a sene facilitatem, et festiuitatem iuuenilem. Metaphora foedior est, quam vt libeat interpretari, simul autem apertior, quam vt opus sit. Zenodoto.

Amaea Azesiam reperit.

*amai=a th\n a)zhsi/an meth=lqen, id est, Amaea ad Azesiam accessit. Dici consueuit de re diu, multumque quaesita, desiderataque. Didymus auctor est, apud Troezenios Cererem appellari Amaeam: Proserpinam, Azesiam. Nota fabula de Proserpina a

Plutone abducta ad campos Elysios, et Cerere toto orbe quaerente filiam. Refertur a Plutarcho in Alexandrinensium prouerbiorum collectaneis.

Tanquam heros in clypeo excipere.

*all' w(/sper h(/rws2 e)n a)spi/di ceni/sai se\ bou/lomai, id est, Imo tanquam heros in clypeo te volo hospitio accipere. Dici solitum, vbi quis suis ipsius artibus, aut benefactis fretus, de amicis bene mereri conaretur. Inde ductum, quod antiquitus heroes assidue in armis agentes, velut in clypeo diuersabantur: et si quid opus fuisset amicis, quod armis praestari poterat, id prompte praestabant, vtpote sola virtute diuites. Et apud Homerum, heroes tergoribus bubulis accipiuntur, et apud Maronem, Euander Aeneam villosi pelle leonis accipit. Ex tergoribus autem integebantur clypei.

Iouis sandalium.

*tou= dio\s2 sa/ndalon, id est, Iouis crepida. Per ironiam dicebatur in eum, qui magni quippiam videri vellet, propter principis alicuius familiaritatem, veluti si quis insolens sit, ac ferox, quod regius sit coquus, aut imperatoris satelles, aut pontificius tonsor, apposite dicetur, tou= dio\s2 sa/ndalon. Nihil autem vetat, quo minus et ad rem accommodetur: vt si quis equum regium, aut vestem miretur, quemadmodum vulgus facere consueuit non ob aliud, nisi quod regis sit. Suidas ex Eupolide citat.

Lux affulsit.

VBI melior rerum spes ostendi coeperit, lucem adfulsisse dicunt. Euripides in Oreste:

De Menelao dictum, e cuius aduentu remedium aliquod malorum suorum sperabant. M. Tullius in Antonianarum prima, Lux quaedam videbatur oblata, non modo regno, quod pertuleramus, sed etiam regni timore sublato. Porro lumen fausti ominis apud veteres fuisse, testis est et M. Varro libro De lingua Latina secundo. Putat enim mane diei inde dictum, quod antiquitus manum bonum vocabant. Ad cuiusmodi religionem Graeci quoque cum lumen infertur, solent dicere, fw=s2 a)gaqo\n. Nos item illata lucerna fausta inuicem precamur. Lumen enim vitam interpretantur. Vnde inuisam abrumpere lucem. Et toedet caeli conuexa tueri. Euripides in Iphigenia in Aulide:

Et apud Graecos ble/pein, simpliciter dicuntur, qui viuunt Aegyptii vitam lucernae symbolo repraesentabant, quod nihil aliud existimarent esse vitam, quam ignem humore, velut olei liquore, nutritum.

Lupus aquilam fugit.

*lu/kos2 a)eto\n feu/gei, id est, Lupus aquilam fugit, vbi periculum imminens euitari non potest. Aquilam enim alata cum sit, frustra lupus fugit. Refertur a Diogeniano, meminit autem et Zenodotus. Nec indicant originem prouerbii. Numquam enim audiuimus aquilas molestas esse lupis.

Lupus ante clamorem festinat.

*lu/kos2 pro\ th=s2 boh=s2 speu/dei, id est, Lupus ante clamorem festinat, vbi quis admissi conscius, vltro timet, prius quam accusetur. Siquidem

lupus simul atque praedam rapuit, mox properat aufugere, ne coorto rusticorum clamore veniat in periculum. Auctor Diogenianus.

Lupo agnum eripere postulant.

Leno quispiam in Poenulo Plautina: Lupo agnum eripere postulant, nugas agunt. Vbi quis frustra conatur praedam recipere, cui semel manus iniecit rapax aliquis. Improbum enim videtur sperare futurum, vt lupus agnum semel abreptum amittat. Confine illi, quod alibi diximus, e)k lu/kou sto/matos2, id est, E lupi ore.

Viam qui nescit ad mare, etc.

Plautus in Poenulo: Viam qui nescit, qua deueniat ad mare, eum oportet amnem quaerere comitem sibi, id est, qui rem commode conficere nequit, is quavis ratione conficiat necesse est. Potest et in hunc accommodari sensum, qui per se non sapit, aliis obtemperet, qui plus sapere videantur. Potest item in hunc, Qui recte viuendi rationem ignorat, eos sibi proponat, quorum vita laudata est. Fluuius etiam si longis ambagibus, tamen aliquando ad mare deducit, quandoquidem illuc infunditur. Huic confine est, qui viae ignarus est, virgiferum adhibet. Cato Censorius in eos, qui subinde ambirent magistratum, non inscite dicere solet, eos kaqa/per tou\s2 a)gnoou=ntas2 th\n o(do\n a)ei\ meta\ r(abdou/xwn zhtei=n poreu/esqai mh\ planhqw=si, id est, Non aliter quam viae ignaros semper velle cum virgiferis incedere, ne errarent. Magistratus enim ex more lictor, aut aliquis virgam gestans praecedebat.

Volens nolente animo.

*ekw\n a)e/konti/ge qumw=|, id est, Volens inuito sane animo. Hemistichium Homericum Iliados libro quarto. Dicendum, vbi quis fingit se nolle, quod cupit, aut contra. Terentius non dissimili figura dixit in Andria: Tu voluntate coactus es tua. Nonnunquam de ambigente, animique incerto dicitur, vt apud Euripidem in Hecuba:

Vulturis vmbra.

*gupo\s2 ski\a, id est, Vulturis vmbra. De nullius precii homine dicebatur. Refertur a Diogeniano. Sed magis quadrare videtur in haeredipetas, aut alioqui rapaces inhiantesque praedae. Respondet illi: Si vultur es, cadauer expecta.

Praesens abest.

*parw\n a)podhmei=, id est, Praesens peregrinatur. In eum dicendum, qui non animaduertit ea, quae dicuntur, cogitatione aliis in rebus occupata. Vnde quos iubemus attentos esse, iis sic loqui solemus. Hic estote, et hoc agite, et adeste animis. Hodieque vulgo dicunt, cogitatione peregrinantem, domi non esse, sed foris. Terentius in Eunucho. Cum isto milite praesens, absens vt sies, id est, corpore quidem praesens, caeterum animo semota. Contra qui amant, absentes, praesentes sunt, veluti de Didone Virgilius in 4.

Theocritus Cyrenensis Therapeutices libro primo ex Heraclito Ephesio adducit. *acu/netoi a)kou/santes2 kou/fois2 e)oi/kasi, fa/tis2 au)toi=si marturei=, pari/ontas2 a)pei=nas2, id est, Stolidi cum

audierint, surdis sunt adsimiles. Testatur prouerbium illos praesentes abesse. Item Aristophanes in Equitibus:

*pro/s2 te to\n le/gont' a)ei\
*ke/xh|nas2, o( nou=s2 de/ sou parw\n a)podhmei=.

Tu semper inhias ad loquentes, caeterum
Animus peregre est, mensque tua praesens abest.

Vna lauabor.

*paralou=mai, id est, Vna lauabor. Dici consueuit, vbi quis insinuat se in societatem alterius, aut vbi quis admittit aliquem in societatem, vti qui pauperior est, sumtum effugiat. Suidas ait olim fuisse morem, vt diuites vna cum pauperibus lauarent, vt quibus propria supellex strigilum, spongiarum, guttorum, atque id genus rerum non esset, diuitum vterentur supellectile. Citat idem Aristophanem ex Anagyro, a)lla\ pa/ntas2 xrh\ paralou=sqai, kai\ tou\s2 spo/ggous2 e)a=|n, id est, Verum oportet omnes lauare, ac spongias omittere. Tanquam hoc commoditatis laturi sint tenues, si cum diuitibus balneum ingrediantur, vt spongiis suis parcant. Vnde nobis videtur, non inconcinne dici posse, vbi quis leuiculam aliquam commoditatem, quam circa suum incommodum praestat, perinde vt ingens beneficium imputat. Quidam codex habet: paradu/omai, velut vna mergor.

Pinus in morem.

*peu/khs2 tro/pon, id est, Piceae ritu. Vbi qui funditus, radicitusque perit, ita vt nullo pacto restitui possit, piceae ritu perditus dicitur. Nam piceam succisam negant suppullulascere. Meminit huius prouerbii Staphylus, citante Diogeniano, meminit et Suidas.

Procridis telum.

*pro/kridos2 a)ko/ntia, id est, Procridis iacula. De iis, qui veluti certis telis, quidquid animo destinant, assequuntur. Sumptum a notissima fabula, vel Ouidio narratore, libro Transformationum septimo, de Cephalo, qui certo iaculo emisso, Procridem vxorem interemit, ratus feram esse. Huic diuersum est illud Horatianum:

Promeri canes.

*prome/rou ku/nes2, id est. Promeri canes. Dici solitum, vbi quis nouo casu poenas daret iis, quos aliquando laesisset. Promerus regius quidam minister fuit. Is Euripidem tragicum poetam, supra modum exosum habebat, delatus ab eodem aliquando, nescio quo nomine apud regem. Quare postea canes quosdam feros in poetam soluit, a quibus ille deuoratus interiit. Proinde quoties potens quispiam offensus, aliquos subornat, submittitque qui tibi negotium facessant, tempestiue dixeris, prome/rou ku/nes2. Conuenit cum illo, quod alio dictum est loco, kuno\s2 di/khn, id est, Canis vindictam. Recensetur a Diogeniano.

Magistratum gerens, audi et iuste, et iniuste.

Sumptum aiunt hoc adagium ex Solonis elegiis, etiam si hic trimeter est iambicus. Admonet, vt qui in tractandis Reipublicae muneribus versatur, patientissimis sit auribus, aequoque

animo et bene, et male audire consuescat: neque facile populi vel laudibus, vel conuitiis a recto dimoueatur: Congruit huic illud Sophocleum in Antigone:

*all' o(\n po/lis2 sth/seie, to/n de xrh\ klu/ein,
*kai\ smikra\, kai\ di/kaia, kai\ tananti/a.

Sed quem instituerit ciuitas, et parua eum
Audire oportet, et aequa, et his contraria.

Potest et ad hoc accommodari, quod quidam Romanus imperator dixisse legitur, in ciuitate libera linguas item liberas esse oportere. Neque vero mirum aut magnum, si principes permittant populo, quae velint dicere, cum ipsis liberum sit, quae velint facere. Praeterea de principum factis vulgus varie pronunciare consueuit, quod alius probat, alius damnat. Maiore autem animo oportet esse principem, quam vt huiusmodi voces captandas, aut obseruandas existimet: tantum id spectet, quod ex vsu sit reipublicae. Huc Alexandri dictum pertinet, cui cum quidam renunciasset, esse, qui de ipso male loqueretur: Regium est, inquit, male audire cum bene feceris.

Fulgur ex pelui.

*astraph\ e)k pue/lou, id est, Fulgur ex pelui. De minis inanibus eorum, qui laedere non queant. Fulgor enim, qui fulguris imitatione quadam e vasculorum nitentium vibratione, aut ex aquis redditur, nocendi vim nullam habet, pueros modo territat. Habentur et hodie specula quaedam, quae vibrata ad solem fulgur imitantur: verum id fulmen non est, quod montes, ac maria percutiat, vt inquit Plinius. Paroemiam recenset Diogenianus. Ad quam allusit Augustinus, in libro De quinque haeresibus, Non nos hostium turba, non bellantium reuocet forma, non quasi vitrea fulgentia terreant arma.

Ex inanibus paleis.

*ata\r e)k kaqarw=n a)xu/rwn tetru/ghkas2 siti/on, id est, Atqui e purispaleis trituram frumenti facis, id est, Operam sterilem, et infrugiferam sumpsisti. Natum a rusticis adagium, cum male enatis segetibus, praeter culmos et paleas nihil afferunt in horrea. Recensetur a Diogeniano.

Atrei oculi.

*atre/ws2 o)/mmata, id est, Atrei oculi. De toruo, truculentoque aspectu dicebatur. His enim oculis in tragoediis inducebatur Atreus, qui Thyestae fratri filios ipsius epulandos apposuit, propter vxorem adulterio vitiatam.

Mutus Hipparchion.

*afwnos2 i(pparxi/wn, id est, Mutus Hipparchion. Vbi quis repente obmutescit, cum maxime vox illius expectatur: id quod non raro consueuit quibusdam in coetu dicturis euenire, vt subito velut attonitis vox faucibus haereat. Quod aiunt accidisse Theophrasto, homini in circulis alioquin eloquentissimo. In huiusmodi casu igitur fuerit huic adagio locus. Narrant olim apud Graecos, duos praecipuos fuisse citharoedos Hipparchionem, et Rufinum. Cum autem in solemnibus ludis, qui decimo quoque anno apud Iuliopolitas agebantur, essent inter se decertaturi: contigit, vt Hipparchion theatri strepitu turbatus, obticuerit, eaque res in vulgi iocum abiit. Auctor Zenodotus.

Pecuniarum cupiditas Spartam capiet, praeterea nihil

De ijs, qui sola pecunia possunt expugnari, alioquin inuicti. Natum adagium ab oraculo, quo responsum est Alcameni, et Theopompo Spartae regibus, tum demum vincendos esse Lacedaemonios, cum aurum, et argentum in pretio coeperint habere. Respondet apophthegmati Philippi Macedonum regis, qui putauit nullam arcem tam munitam esse, quin capi posset, modo asino pateret accessus onusto auro. Respondet et Danaes fabulae, a qua nulla custodia, auri insultum arcere potuit. Meminit M. Tullius in secundo libro Officiorum, et Plutarchus in Laconicis.

Non decet principem solidam dormire noctem.

Inter pleraque Homeri carmina, quae quondam prouerbiorum vice celebrata fuisse testatur Macrobius, illud vel praecipue annumerauimus, quod est in Iliados libro secundo,

Admonet paroemia, vigilantiam, ac solicitudinem maxime conuenire principibus; vt qui tantam negotiorum sarcinam sustineant humeris. Vnde et Virgilius Aeneam suum alijs dormientibus, aut voluptati indulgentibus, aut vigilantem facit, aut certe excitat, fingitque cogitabundum, sobrium, et de futuris agitantem animo:

Huius rei praeclarum exemplum praebuit Epaminondas ille dux Thebanus. Siquidem cum Thebani ciues festis quibusdam diebus solutius compotationibus indulgerent, licentiusque voluptatibus fruerentur, ille solus vigil, ac sobrius arma lustrabat, et vrbis obambulabat moenia. Rogatus cur id faceret, respondit se nh/fein, kai\ a)grupnei=n, o(/pws2 e)ch=| toi=s2 a)/llois2 meqeu/ein, kai\ kaqeu/dein, id est, sobrium esse se, ac vigilare, quo reliquis liceret temulentis esse, ac dormire, quemadmodum refert Plutarchus in libello Aduersus ducem imperitum. Porro quae modo retulimus ex Homero dicuntur ad Agamemnonem sub persona somnij, Nestoris speciem imitantis. Integrum carmen sic habet:

*eu(/deis2 a)tre/os2 u(ie\ dai/+fronos2 i(ppoda/moio,
*ou) xrh\ pannu/xion eu)/dein boulhfo/ron a)/ndra,
w(=| laoi/t' e)pitetra/fatai, kai\ to/ssa me/mhle.

Belligeri Atridae proles dormisne Agamemnon?
Perpetuam noctem dormire haud principe dignum est,
Cui populi commissi, et tanta negotia curae.

At reliqui Danaum proceres noctem vsque per omnem.
Dormibant, placito correpti membra sopore:
At non Atridem pastorem Agamemnona plebis
Somnus habet dulcis, versantem pectore multa.

*alloi\ me\n r(a\ qeoi/ te, kai\ a)ne/res2 i(ppokorustai\
*eu(=don pannu/xioi, di/a d' ou)k e)/xe nh/dumos2 u(/pnos2,
*all' o(/ge mermh/rize kata\ fre/nas2.

Tum reliquos omnes, diuosque virosque tenebat
Pernox somnus. at insomnis Saturnius vnus,
Pectore sollicito voluebat.

Narrat Plutarchus in eodem commentario, quem modo citauimus, quiddam nec alienum ab hac paroemia, nec indignum memoratu, nimirum regi Persarum hunc fuisse morem, vt semper vnum quempiam haberet cubicularium, cui hoc muneris erat mandatum, vt mane regium thalamum ingressus, his verbis illum expergefaceret: *ana/sta w)= basileu=, kai\ fro/ntize pragma/twn, w(=n se\ fronti/zein mesoroma/sdhs2 h)qe/lhse, id est, Surge rex, ac negotia cura, quae te Mesoromasdes curare iussit. Quod si quis princeps eruditus sit, ac prudens, huic nihil opus fuerit huiusmodi cubiculario monitore: sed ipsa ratio semper in pectore tale quiddam insonabit: fro/ntize, et ou) xrh\ pannu/xion. Plato 7. De leg. lib. multis modis vigilantiam commendat, maxime in principe. Eius verba sunt: *egrhgoro/tes2 de\ a)/rxontes2 e)n po/lesin nu/ktwr, foberoi\ me\n kakoi=s2, polemi/ois2 te a(/ma, kai\ poli/tais2, id est, Principes, qui noctu vigilant in ciuitatibus, malis sunt formidabiles ciuibus pariter et hostibus. Ac paulo superius eodem in loco: *kateu/dwn ga\r ou)dei\s2, ou)de/nos2 a)/cios2, id est, Nullus enim dormiens alicuius est rei. Dormiunt autem, qui oscitanter agunt, quibus interdum succedit, sed raro. Proin recte Pindar. Olym. 10. *aponon d' e)/labon xa/rma pau=roi tine\s2. Gaudium citra laborem pauci quidam assecuti sunt.

Capram portare non possum, et imponitis bouem.

*epei\ to\ th=s2 paroimi/as2 e)/stai geloi=on,
*ou) du/namai th\n ai)=ga fe/rein, e)piti/qete/ moi bou=n.

Vbi quis, quod leuius est, recusat, et quod multo sit intolerabilius, imponi sibi postulat. Veluti si quis impatientia paupertatis, nam ad id accommodat Plutarchus, vsuris involuat sese, quod onus vix diuitibus sit tolerabile.

Numquam enim meos boues abegerunt, nec equos.

Proverbiali figura videtur olim vsurpatum, pro eo quod est: Numquam me laeserunt, aut adfecerunt iniuria: Cum negamus nobis esse causam, cur illum aut illum odisse debeamus. Plutarchus in commentario de

vitanda vsura: *kai\ tau=ta mh/ me o)i/esqai le/gein po/lemon e)cenhnoxo/ta pro\s2 tou\s2 daneista\s2. ou) ga\r pw/pot' e)ma\s2 bou=s2 h)/lasan, ou)de\ me\n i(/ppous2, id est, Neque vero me existimetis haec dicere, quod bellum mihi sit cum vsurariis.

id est, numquam quidquam mei abstulerunt. Id quo longius traducetur a simplici sermone, hoc magis erit proverbiale. Sumptum est autem ex Iliados Homericae lib. 1. vbi Achilles contendens cum Agamemnone, negat sibi causam esse, quamobrem cum Troianis bellum suscipiat, nisi vt illi morem gerat.

*ou) ga\r e)gw\ trw/wn e(/nek' h)/luqon ai)xmhta/wn
*deu=ro maxhso/menos2, e)pei\ ou)/ ti moi a)/tioi/ ei)sin
*ou) ga\r pw/pot' e)ma\s2 bou=s2 h)/lasan, ou)/te me\n i(/ppous2
*ou) de/pot' e)n fqi/h| e)ribw/laki bwtianei/rh|
*karpo\n e)dhlh/santo.

Haud ego Troiugenum huc accessi nomine, quo cum
His bellum gererem, neque enim sum laesus ab istis.
Numquam etenim vel equos mihi subduxere, bouesve
Nec Phthies vmquam segetumque, virumque feracis
Sunt populati agros.

Dictum est autem ex antiqui seculi ritu, quo cum vita mortalium adhuc esset pastoralis, prima belli causa erant abacta pecora: quemadmodum eleganter indicat Homerus Ilia. *s. depingens Achillis clypeum:

*toi=si d' e)peit' a)pa/neuqe du/o skopoi\ ei(/ato law=n.
*de/gmenoi o(ppo/te mh=la i)doi/ato, kai\ e(/likas2 bou=s2.
*oi( de\ ta/xa proge/nonto, du/w d' a(/m' e(/ponto nomh=es2,
*terpo/menoi su/rigci, do/lon d' ou)/ti prono/hsan
*oi( me\n ta\ proi+do/ntes2 e)pe/dramon, w)=ka d' e)/peita
*ta/mnon d' a)mfi\ bow=n a)ge/las2, kai\ pw/ea kala\
*argennw=n o)i+/wn, ktei=non d' e)pi\ mhloboth=ras2.

Et reliqua quae sequuntur: Quos versus ne quis omnino contemptos quaeratur, ita vertimus:

Dehinc procul his speculatores populi vnus et alter
Obseruant, si fors videant ouiumve boumve
Agmina, at haec confestim adsunt, quae pone sequuntur
Pastores duo, demulcentes pectora cannis,
Ignari fraudis: contra illi ex composito, mox
Accurrunt, armenta boum, niueosque bidentum
Concidere greges caesis pastoribus ipsis.

Felix qui nihil debet.

*eu)dai/mwn o( mhde\n o)fei/lwn, id est, Felix qui nihil debet. Sententia Graecis celebrata: quam facile is veram dicet, qui periculum fecerit, quid sit aere alieno obstrictum esse. Qui non sit expertus, is Plutarchi commentarium euoluat De vitandis vsuris, quamque sit miserum debere facile cognoscet. Quid enim calamitosius quam toties erubescere, toties perfricare faciem, fugitare, latitare, mentiri, dissimulare: nunc supplicem agere, nunc flagitare: palam appellari, vitari, notari digito: breuiter numquam tui iuris esse? Nam haec, cumque his multa alia incommoda secum affert aes alienum.

*eu)dai/mwn pro=ton me\n, o( mhdeni\ mhd\en o)fei/lwn,
*ei)=ta d' o( mh\ gh/mas2, to\ tri/ton, o(/s2 tis2 a)/pais2.
*hn de\ manei\s2 gh/mh| tis2 e)/xei xa/rin, h)\n katoru/ch|
*eu)qu\s2 th\n gameth\n, proi=ka labw\n mega/lhn.
*tau=t' ei)dw\s2, sofo\s2 i)/sqi. ma/thn d' e)pi/kouron e)/ason
*pou= to\ keno\n zhtei=n, kai\ ti/nes2 ai( mona/des2.

Qui nulli debet, fortunatissimus ille est,
Proximus huic caelebs, tertius orbus erit.
Quod si quis demens vxorem duxerit, illi
Haec ita res demum commoda grata feret:
Eveniat si sors, vt grandi dote recepta,
Protinus vxorem deferat in tumulum.
Haec doctus sapies. Epicurum quaerere frustra
Qua sit inane sinas, quaeque sient monades.

Plutarchus in libello, cui titulus: peri\ tou= mh\ dei=n danei/zesqai, scribit Persis duo fuisse peccata: primum debere, proximum mentiri. Nam ea iudicabant cohaerere, quod qui sunt obaerati, saepius cogantur mentiri. Quod autem refert Plutarchus, est apud Herodotum lib. 1.

Ad digituli crepitum.

QVI arrogantius, fastuosiusque iubent quippiam, digituli crepitu significare dicuntur. D. Hieronymus in epist. ad Rusticum monachum vsurpauit, in superciliosum quendam, et fastidientem, qui dicturus, digituli crepitu silentium imperabat, deinde simili fastu singulas voces, per interualla promebat, vt singultire crederes, non proloqui. Videtur autem hic gestus fuisse dominorum, seruis humilius aliquid ministerium innuentium. Martialis lib. 3. in Zoilum:

Cum poscor crepitu digitorum, et verna moratur
O quoties pellex calcitra facta mea est.

M. Tullius lib. Officiorum 3. Itaque si vir bonus habeat hanc vim, vt si digitis concrepuerit, possit in locupletum testamenta nomen eius irrepere, hac vi non vtatur, ne si exploratum quidem habeat id omnino neminem vmquam suspicaturum. Simile est illud de nutu Iouis, quod ex Homero citat Plinius in epistolis. Et nutu dicuntur efficere, qui minimo negocio rem conficiunt. Item ad omnes nutus obsequi, qui prompte morigerantur.

Suem irritat.

*un o)ri/nei, id est, Suem irritat. In auidum rixarum dicebatur. Sus enim agrestis provocatus, recta petit eum, a quo provocatus est. Sic enim narrant venandi periti, si quis suem lancea protensa provocarit, etiam si iam ille sequebatur alium quempiam, illico vertere cursum, et in provocatorem tendere, ne cuspide quidem vitata.

Seruatori tertius.

*to\n tri/ton tw=| swth=ri, id est, Tertium seruatori. Proculus Diadochus in commentario de tribus animi partibus, iuxta Platonis diuisionem, deque quatuor virtutum generibus,

vsurpauit adagium hoc, his quidem verbis: *alla\ tou/twn dialuqe/ntwn, kai\ tw=n th=s2 yuxh=s2 merw=n kat' ou)si/an diakriqe/ntwn, to\ tri/ton tw=| swth=ri fasi\, id est, His dissolutis, animique partibus iuxta suam rationem distinctis, tertium seruatori, quod aiunt. Sentit autem Proculus, absolutis duob. restare tertium, videlicet quo pacto 4. virtutes ad 3. illas animi partes possint referri. Proculus videtur Platonem imitatus in Charmide: pa/lin toi/nun h)=n d' e)gw\ to\ tri/ton tw=| swth=ri w(/sper e)c ar)xh=s2 e)piskeyw/meqa, id est, Rursum igitur, inquam, tertium sospitatori, velut ab initio consideremus. Eodem allusisse videtur, licet tectius lib. De leg. 3. o( de\ tri/tos2 swth\r u(mi=n e)/ti spargw=san, kai\ qumoume/nhn th\n a)rxh\n o(rw=n, oi(=on ya/llion e)ne/ballen au)th=|, th\n tw=n e)fw/rwn du/namin, id est, Porro tertius vobis seruator videns principatum adhuc frementem et animosum ceu psallium iniecit illi, Ephororum potentiam. Sentit Lacedaemoniorum rempublicam tribus modis fuisse temperatam, ne erumperet in tyrannidem. Primum addita altera familia, ex qua reges creari liceret. Nam initio ex vna tantum fas erat. Deinde nobilium ac principum potentiae opposita 28. seniorum auctoritas, quae in grauissimis negociis regiae par habebatur. Postremo 5. Ephororum magistratus, cui rex parere cogebatur, Haec autem omnia putat numinis providentia fuisse procurata ad ciuitatis incolumitatem, eoque dicit, tertius seruator. Sumptum est adagium ex Isthmiorum hymno 6. Pindari, apud quem de tertio Iouis Sospitatoris calice legimus ad hunc modum:

*ei)/h de\ tri/ton
*swth=ri porsai/nontas2 o)lumpi/w|, ai)/ginan kataspe/ndein melifqo/ggois2 a)oidai=s2,

Quorum carminum haec ferme mens est: Optat Pindarus, vt aliquando vincat Olympia Aeginensis, quo contingat tertium miscere calicem Sospitatori Ioui, non sine laudibus, tum ipsius victori, tum Iouis Olympij. Craterem autem intelligit, aut simpliciter eum, qui sumitur in conuiuiis victorialibus, aut krath=ra to\n w)dw=n, id est, Calicem cantionum, quemadmodum alibi:

Quo quidem loco Pindaricus interpres ostendit antiquitus fuisse morem, vt in conuiuiis primus calix misceretur Ioui Olympio, secundus heroibus, tertius Ioui seruatori. Testem huius rei citat Sophoclem e)n naupli/w|.

*loiba\s2 dio\s2 me\n prw=ton w(rai/ou ga/mou
*hras2 te, ei)=ta th\n deute/ran ge kra/sin
*hrwsi ne/mw, ei)=ta tri/ton dio\s2 tou= swth=ros2 eu)ktai/an li/ba.

id est, Libationes primum quidem Iouis tempestiuarum nuptiarum, Iunonisque. Deinde secundum poculum heroibus tribuo. Deinde tertio loco Iouis Sospitatoris optabilem stillam. Addit autem, hunc calicem swth=ros2 appellatum, quod hucusque potatio citra ebrietatem, animique noxam consisteret. Vltra quem si quis progressus esset, iam ad libidinem [correction of the transcriber; in the print libidnem], intemperantiamque res vergere videretur, iuxta illud apud Apuleium Asclepiadis dictum, existimantis primum craterem pertinere ad sitim, secundum ad voluptatem, tertium ad ebrietatem,

quartum ad insaniam. Hunc autem eundem, dio\s2 swth=ros2 calicem appellant te/leion, siue quod in hunc desineret bibendi modus: siue quod hic numerus inter omnes absolutissimus esse putatur, vt cui adsit et initium et medium, et finis, eoque rebus diuinis potissimum accommodatur, et a Platone refertur ad animum, vtpote diuinum, et ob id ternione constantem. Ne id quidem theologica ratione vacat, quod primam et vltimam pateram Ioui dicarint, mediam semideis. Primum enim heroibus medius locus competebat, vel quod iuxta Platonis sententiam mediae conditionis essent inter summos illos deos, oi(\ o)/lumpon e)/xousi, vt inquit Homerus, quos Plato mentes autumat esse nullis obnoxias corporibus, et inter nos corporibus oneratos, et ob id affectibus, mortique obnoxios. Daemonibus enim Platonici tribuunt corpora, tametsi non eiusmodi, qualia sunt nostra, verum aerea, cuius opinionis se fuisse testatur et diuus Aurelius Augustinus in libello De natura daemonum, et alias aliquoties. Vel quod iuxta poetarum fabulas semidei compositae, mediaeque sunt originis, ex altero parente deo, altero homine: velut Hercules ex Alcmena et Ioue, Castor et Pollux ex Leda, et Ioue. Porro Iouem intelligunt mentem illam summam omnia simul complectentem, vt idem et initium, et finis sit omnium: eamque ob causam ab hoc auspicabantur potationem, et in eundem finiebant. Meminit Iouis Sospitatoris non semel Aristophanes in Pluto, velut hoc loco:

*to\n ou)=n di/a to\n swth=ra k' au)to/s2 moi dokw=
*xai/rein e)a/sas2 e)nqa/d' au)tou= katame/nein.

Mihi itaque visum sospitatorem Iouem vt
Valere sinam, atque hoc permaneam posthac loco.

Tradit interpres templum Athenis fuisse tou= dio\s2 swth=ros2, quem eundem quidam e)leuqe/rion appellant. dio\s2 swth=ros2 mentionem facit et Athenaeus in Dipnosophistis lib. 2. addens olim fuisse morem, vt cibis appositis mox vinum indilutum infunderetur, quo nimirum declararent, quanta vis esset boni dei. Deinde cum suo quisque arbitrio diluisset, nomen Iouis Seruatoris praefabantur, innuentes ita temperatum vinum tuto citraque noxam bibi. At idem lib. 11. propemodum docet, et post coenam a lotis manibus inferri solere calicem Iouis Seruatoris, qui idem fuerit cum eo, qui dictus est a)gaqou= dai/monos2, Diphilum adducens auctorem, qui scripserit in Sapphone:

*arxi/loxe de/cai th/n de th\n metaniptri/da
*mesth\n dio\s2 swth=ros2 a)gaqou= dai/monos2.

Archiloche sumito hanc tibi metaniptridem
Plenam Iouis [reading uncertain: print blotted] Soteris optimi dei.

Adagio licebit vti, cum significabimus nos ad id, quod in negotio postremum, ac praecipuum est accedere. Prius quam finem faciamus illud admonere libet, ex Pindari verbis, eundem videri Iouem Olympium, ac Sospitatorem. Plutarch. conuiuialium quaest. dec. 5. de trib. his calicibus loquitur, ni fallimur: *ou)de\ ga\r qew=| qu/ontes2, pa=si toi=s2 a)/llois2 qeoi=s2, mali/sta kai\ su\n naoi=s2, kai\ bwmoi=s2 kateuxo/meqa, a)lla\ triw=n krath/rwn kirname/nwn, toi=s2 me\n a)po tou= prw/tou spe/ndomen, toi=s2 de/ a)po tou= deute/rou, toi=s2 de\ a)po tou= teleutai/ou. fqo/nos2 ga\r e)/cw qei/ou xorou= i)/statai, id est, Neque enim cum

deo rem diuinam facimus, reliquis omnibus diis, maxime cum templis et aris vota facimus. Sed tribus crateribus mixtis, aliis de primo libamus, aliis de secundo, aliis ex vltimo. Nam inuidia stat extra chorum diuinum. Meminit huius rei et decade septima, demonstrans, cum vni sacrificabatur deo, omnibus simul vota fieri, sed non nominatim.

Hyperi vertigo.

*upe/rou peritroph\, id est, Pistilli circumuolutio. Vbi quis semper idem agitat, neque quidquam tamen explicat. Plato Comicus, opinamur, in Adonide, apud Zenodotum.

Plutarchus aduersus Stoicos significans, illorum rationes eodem reuolui: polu\s2 ou)=n o( dio\s2 ko/rinqos2 e)pi\ to\n lo/gon au)tw=n a)fia=tai. th\n ga\r u(pe/rou peritroph\n i(/na mh\ skw/ptein dokh=|s2 e)/ason, id est, Multus igitur Iouis Corinthus ad rationem illorum admittitur. Nam pistilli circumuolutionem, ne redire videaris, omitte. Vnde videtur solere dici, cum eadem saepius iterantur non sine taedio. Dialectici peti principium aiunt, quoties eodem reuoluitur argumentatio. Hesychius interpretatur de his qui semper eadem aiunt, neque quidquam interim proficiunt. Huic ita finitimum est, vt idem videri possit, quod Plato recenset in Theaeteto: h( me\n skuta/lhs2, h)\ u(pe/rou h)\ o(/tou dh\ le/getai peritroph\, id est, Scytalae quidem, aut pistilli, aut si cuius alterius dicitur circumuolutio: cum sermo in idem reuoluitur, quemadmodum illic Theaetetus iubet assentiri rectae opinioni, eum, qui rectam habet opinionem. Scytalem interpres vertit, scuticam, cum Plato loquatur de loro, quod surculo circumuoluitur.

Sus sub fustem.

*us2 u(po\ r(o/palon, id est, Sus sub fustem. Vbi quis sese in praesens discrimen, ac perniciem praecipitat. Nam sues apud quosdam fuste mactari mos est. Refertur a Suida. Zenodotus indicat extare apud Dinolochum.

*ei) mh\ du/naio bou=n, e)/laune o)/non, id est, Si nequeas bouem, asinum agito, id est, si non potes vt vis, vtcunque potes facito. Si fortuna splendidior non contingit, eam sortem quae contingit, boni consulas: si quod optas non licet, id quod est proximum, amplectere. Auctore Suida.

Siren amicum nunciat, apis hospitem.

Quoties complures eadem de re bene ominantur: aut vbi suae quisque spei blandiens ex quamlibet leuibus argumentis diuinat futurum, quod optat. Nam Sirem hoc loco non vnam ex illis virginibus Homericis significat, verum insecti genus, api non dissimile. Auctore Suida. Quanquam apud Hesychium sei/rh legitur, non seirh\n.

Etiam si lupi meminisses.

*ei) kai\ lu/kou e)mnh/sqhs2, id est, Etiam si lupi mentionem fecisses, subaudiendum interuenisset: Quoties praeter expectationem interuenit is, de quo fuerat mentio: cognatum ei, quod alibi recensuimus. Lupus in fabula, Id frequenter accidit in Comoediis, ac Tragoediis arte, curaque scriptoris, vt de

quo fiunt verba, mox interueniat. Accommodari poterit ad rem, veluti si apud auctorem protinus, vel casu occurrat id, de quo vertebatur sermo. Adagium refert Zenodotus. Plato in Phaedro, le/getai gou=n w)= fai=dre di/kaion ei)=nai, kai\ to\ tou= lu/kou ei)pei=n, id est, Aiunt igitur ô Phaedre iustum esse etiam quod de lupo dicitur, narrare.

Similior ficu.

*omoio/teros2 su/kou, id est, Similior ficu. Per iocum dicebatur, de vehementer inter se similibus. Ducta metaphora a ficorum inter ipsas similitudine. Plutar. aduersus Stoicos: *qaumasto\n, kai\ para/docon ei) mh/ te fa/tta fa/tth|, mh/te meli/tth| me/litta, mh/ te purw=| puro\s2, h)\ su/kw|, to\ tou= lo/gou, su/kon, e)n tw=| panti\ xro/nw| ge/gonen a)para/llakton, id est, Mirum, et inopinabile, si neque palumbus palumbo, nec api apis, nec tritico triticum, aut fico, quod est in prouerbio, ficus, semper adsimilis fuisset. Confine est iis, quae retulimus alibi: Non tam ouum ouo simile, et Non lac lacti magis est simile.

Simul et da et accipe.

*ama di/dou, kai\ la/mbane, id est, Simul et da, et accipe. Vbi res est, cum homine parum certa fide, cui non sit tutum quidquam credere, nisi statim receperis, quod fueris stipulatus. Torquebitur ad eum, qui non collocat officium aut munus suum, nisi iam certus de mutuo: nec spem emit pretio, quemadmodum ait Leno Terentianus. Aristoteles hanc paroemiam venustius extulit libro Moralium Nicomachiorum octauo, taxans amicos, quos mutua conciliat vtilitas, et perinde, vt in forensibus commerciis non dant beneficium, sed vendunt. h( me\n pa/mpan a)gorai/a e)k xeiro\s2 ei)s2 xei=ra, h( de\ e)leuqeriwte/ra ei)s2 xro/non, id est, Altera quidem omnino sordida, et cauponaria compensatio de manu in manum: Altera magis ingenua ad tempus. Allusit philosophus ad Comicum illud, quod citatur ab interprete Pindari.

Phoenices notantur nimio cauponandi studio. Vnde et Pindaro dictum in Pythiis hymno 2.

Semper me tales hostes insequantur.

Vbi quospiam libenter odimus, ac simultatem illorum contemnimus: Est enim hominum genus, quos periculosius sit demeruisse, vt ait Seneca, quam offendisse: et quos magis expediat inimicos habere, quam amicos. Et quibusdam displicuisse, laudabile est. Et sunt cum quibus amicitia copulatum esse dedecori sit, simultate dissidere pulchrum. Potest accommodari et in eos, qui desciscunt ab amicitia, sed vt inimici nihil queant nocere. Legitur et ad hunc modum:

Anus Eriphus.

*grau=s2 e)/rifos2, id est, Anus hoedus. Apollodorus apud Zenodotum ait, anum quandam fuisse, quae dicta sit

Eripha, quod in virginitate consenuisset: perinde quasi eadem et anus esset per aetatem, et puella, quod adhuc innupta. Sunt qui tradant locustam agrestem, a nonnullis Mantin appellatam, in Sicilia grau=n e)/rifon appellari. Aiunt autem quodcunque animal aspexisset, illi mali quippiam accidere. Proinde in mulierem veneficam et fascinatricem quadrare videtur. Quod genus apud Horatium Canidia.

Anus saltat.

*rrau=s2 xoreu/ei, id est, Anus saltat. In eum conuenit, qui indecore quippiam facit: velut, si senex ludat nucibus: aut princeps exemplo Neronis musicetur. Confine est illi, quod supra retulimus: Camelus saltat. Horatius in anum intempestiuae libidinis.

Te lanae prope nobilem
Tonsae Luceriam, non citharae decent,
Nec flos purpureus rosae,
Nec poti vetulam fece tenus cadi.

Apud Plutarchum in vita Periclis legimus, Elpinicem quandam, cum cum indecoris conuiciis palam incesseret, nihil aliud responsi tulisse, quam versiculum illum ex Archilocho:

Quid autem secutus Lapus vertit, Haud vnguenti, vetula cum sis oblita es, non satis coniectamus, nisi forte pro a)lei/feo legit, h)lei/qeo aut ei)lh/qeo.

Anus subsultans multum excitat pulueris.

In eos dici solitum, qui ob rerum experientiam, multum negotiorum aggrederentur. Videtur carmen hoc heroicum syllaba duntaxat deprauatum.

Anus velut equus profundam habebis fossam.

*grau=s2 w(/s2 tis2 i(/ppos2 to\n xaradrai=on ta/fon e(/ceis2, id est, Anus velut equus, alte hiantem habebis ac nigrum specum sepulta. De iis, qui penitus abiiciuntur, tanquam prorsus inutiles. Equi posteaquam consenuerint, in altos terrarum specus aliquo praecipitantur. Ita mulier olim amata, simul atque defloruit forma, fastiditur ab omnibus. Qualis est apud Horatium Lyce. simile illi: Equi senectus.

Aphyarum honos.

*afuw=n timh\, id est, Aphyarum honos. Quoties humilib. exiguus quispiam honos contingit. Nam Aphya pisciculus est vilis: cui coquendo nihil adhibetur praeter oleum, quo frigitur. Vnde iactatum illud a)fu/as2 timh/t' ou)/laion, id est, Aphyae honos oleum.

Cur non suspendis te?

*ti\ ou)k a)ph/gcw, i(/na qh/bh|sin h(/rws2 ge/nh|, id est, Quin te suspendis, vt apud Thebanos heros fias? Apud alios summos honos habebatur iis, qui sibi mortem consciuissent, praesertim pro salute patriae; vt apud Atticos Codro pro patria non timido mori: apud Romanos Deciis, et Quinto Curtio, M. Catoni Vticensi, Bruto, et aliis plerisque: apud Thebanos autem nullus honos habebatur iis, qui sibi vim attulissent. Vnde per iorniam dictum putant, vt Thebis semideus fias. Dici posse videtur in eos, qui famae ducti cupiditate,

Quid tibi Apollo cecinit?

*ti/ soi a)po/llwn kekiqa/riken, id est, Quid tibi Apollo cecinit cithara? hoc est, quid tibi respondit? Allusum est autem ad Apollinis citharam, quam illi tribuunt poetae. Vsus est hoc adagio Aeschylus in Aiace. Refertur a Zenodoto. Conueniet, vbi quis a principe redeuntem percunctabitur, quid responsi tulerit, *ti/ soi a)po/llwn kekiqa/riken.

Quid non fies, profectus Arbelas?

*ti\ ou) genh/sh|, i)w\n a)rbe/las2, id est, Quid non fies, Arbelas profectus? De eo dici solitum, qui peregre proficiscens ingentia sibi pollicetur, fretus gentis ad quam demigrat inscitia, barbarieque: Siquidem Arbela Siciliae ciuitas, auctore Stephano, cuius ciues male audiebant olim, vt stupidi, et quibus facile imponeretur. Apud hos igitur etiam contemptus alibi, magnum aliquid esse possit. Quanquam est huius nominis ciuitas in Perside, cuius meminit Strabo libro 16. Et Quinto Curtio est oppidum Mesopotamiae Darii copiarum internecione nobile.

Bonus e pharetra dies.

*agaqh\ e)k th=s fare/tras2 h(me/ra, id est, Bonus e pharetra dies. De die fortunato dicebatur. Translatum a Scytharum consuetudiue: quibus, vt narrat Philarchus, mos erat, vt vesperi prius quam dormirent, calculum in pharetram immitterent candidum, si forte is dies citra molestiam abiisset: atrum, si secus. Demum vbi quis vita decederet, eius pharetram proferebant: in qua si plures candidos calculos reperissent, felicem pronuntiabant: contra, si plures nigros. Atque hinc vitae summam aestimabant: vnde prouerbio receptum est, vt dicerent bonum diem e pharetra esse, si quid ex animi sententia accidisset.

Res Cannacae.

*ta\ kanna/kou, id est, Res, aut mala Cannacae. Bifariam hac vtebantur paroemia, vel de rebus ob vetustatem admirandis, vel de lamentis, et complorationibus miseris, ac lachrymosis. Cannacas quispiam Phrygum rex, quemadmodum narrat Hermogenes in Phrygiis, qui cum praeuidisset euenturum diluuium, conuocatis omnibus ad templa deorum, multis lachrymis supplicabat diis, vt id malum auerterent. Vnde Herodes iambographus inquit, i(/na ta\ kanna/kou klau/sw, id est, Vt Cannacae more prolem. Haec referuntur a Zenodoto. Plinius libro tricesimosexto, Cannacum inter statuarios nobiles recenset. Stephanus in dictione Iconium, meminit adagii, nisi quod Annacum appellat non Cannacum, aut Cannacam, et de fabula nonnihil euariat. Ait enim Annacum quendam vixisse super annos trecentos. Itaque vndique consulta oracula, quo vsque victurus esset. Responsum autem, mortuo Annaco peritura vniuersa: quo defuncto, successisse diluuium Deucalionis. Caeterum audito responso magnopere luxisse Phryges, atque hinc de graui luctu ortum prouerbium e)pi\ a)nnakou= klau/sein.

Qui modus equitum.

*ti/s2 tro/pos2 i(/ppwn, id est, Qui modus equorum? Vbi quis nouam, ac peregrinam induceret consuetudinem: veluti si quis Italus Gallicis vestibus

vteretur. Dictum videtur de hospitibus nouo quadrigarum genere inuectis. Metagenes in Thuriopersis apud Suidam: *ti/s2 tro/pos2 i(/ppwn, w(s2 d' o)rxou=ntai to\n barbariko\n tro/pon ou(=toi, id est, Quis equorum modus? Vt autem saltant hi more barbarico. Confinitatem habet cum illo, quod paulo superius recensuimus: a)/llo ge/nos2 kw/phs2, id est, Aliud genus remi.

Chironium vulnus.

*xeirw/neion e)/lkos2, id est, Chironium vulnus, immedicabile malum appellabant: Chiron in bello aduersus Centauros ictus ab Hercule, vulnus immedicabile accepit in pede, vnde et periit. Hinc natam paroemiam auctor Zenodotus. Virgilius autem noster, nam huic carmen inscribitur, Chironiam manum medicam vocat:

Ab hoc Chirone centauro fertur educatus Achilles. Vnde Plato Comicus Damonem, qui sub obtentu tradendae musices putabatur Periclem instituisse ad tyrannidem, taxat his versibus:

*prw=ton me\n ou)=n moi le/con a)ntibolw=, su\ ga\r
*ws2 fasin o( xei/rwn e)ce/qreyos2 perikle/a.

Primum quidem illud obsecro dicas mihi
Tu quippe Chiron educasse diceris Periclem.

Quem locum ita reddidit Lupus: Tu enim, vt aiunt, pessime Periclem educasti. Quin et in editione Aldina geminum vitium est. Primum enim versus perperam distinctus est, deinde vt pro w)= xei/rwn, legamus o( xei/rwn, id est, tu ille Chiron metri cogit rario. Per tropum siquidem appellat Damonem Chironem, quod id fuerit Pericli, quod Chiron fuit Achilli, quem docuit quidem fidibus canere, sed ad Centauricam ferociam eduxit. Hoc licet alieniore loco, visum est studiosis indicare, ne quis imprudens ad eum impingat lapidem.

Charontis ianua.

*xarw/ntios2 qu/ra, id est, Charontica ianua. De imminente capitis periculo, siue de re magnopere tristi. Sic enim antiquitus appellabatur vna e carceris ianuis, per quam damnati iudicum sententiis ad supplicium educebantur. Referunt Zenodotus, Hesychius, et Suidas: Charontis enim cymba fingunt animas ad inferos deduci. Hinc Aristophanes in Pluto, o( de\ xa/rwn to\ cu/mbolon di/dwsi, id est, Dat symbolum Charon: significans illi imminere mortem.

Maschalam tollere.

*masxa/lhn ai)/rein, id est, Maschalam tollere dicebatur, qui auidius biberet. Sumptum a gestu bibonum, inter ebibendum cyathos, gulam, ac mentum intendentium, et altius erigentium cubitos, ne quid resideat in cyatho liquoris. Idem appellant kwqwni/zein, a)po\ tou= kw/qwnos2, quod est poculi genus. Hesychius indicat masxa/lhn esse partem prorae, quae contineat te/rqron, siue Antemonem. Antemonem autem volunt esse veli genus. Sunt qui dicant masxa/lion esse canistrum e palma contextum, quod virga palmea maschale dicatur, nonnunquam et pro fune poni. Alii contendunt maschalam esse machinam, qua sarcinae deponuntur in naues, aut eximuntur e nauibus. Hinc iocus in eos, qui poculum tollunt in

altum. Hesychius affert et hunc trochaicum tetrametrum citra nomenclaturam auctoris.

Fortassis huc allusit Stratonicus citharoedus apud Athenaeum libro octauo, qui notans singulas Graeciae ciuitates: buza/ntion ei)=pen masxa/lhn th=s2 e(lla/dos2, id est, Byzantium dixit Graeciae maschalam, quod illic opinamur strenue potaretur, siue quod esset emporium Graeciae. Est enim Thraciae ciuitas, eadem dicta Constantinopolis. Adiungit prouerbio gratiam allusio, quod sunt pocula nauigij specie, veluti cymbia, ska/fia, trih/reis2, et alia nonnulla. Refertur a Zenodoto. Meminit et Iulius Pollux libro septimo, capite tertio, his quidem verbis, e)pi\ de\ tw=n mequo/ntwn e)/legon to\ masxa/lhn ai)/rein, w(s2 tou=to e)/qos2 o)\n toi=s2 e)n me/qh|, id est, De ebriis vero dicebant maschalam tollere, tanquam is mos sit temulentis. Adducit et Homerici carminis testimonium.

Ex his videtur non a tollendo poculo, sed a gestu gaudentium fuisse dictum. Certe manet et hodie apud Germanos milites, vt dextra sublata laetitiam indicent animi.

Magis ipse Phryx.

*ma=llon o( fru/c, i. Magis ipse Phryx. Equidem conijcimus dictitatum, quoties ea magis probarentur, non quae veriora sint, sed quae adulantius dicta. Narrant Croesum Lydorum regem aliquando percunctatum septem illos sapientes, cui nam primum felicitatis titulum tribuerent. At cum varie responderetur, alijs dicentibus feras indomitas sibi videri felicissimas, quod pro tuenda libertate mortem oppeterent: alijs ciconias, quod citra legem, suapte natura ius, piumque seruarent: Solone vero negante, quemquam appellandum felicem, prius quam ex vita decesserit, assistens Phrygius ille fabulator Aesopus: Tanto, inquit, rex caeteros antecellis, quanto mare praestat fluuiis. Id vbi rex audisset, respondisse fertur, ma=llon o) fru/c. Ea vox in prouerbium cessit, equidem haud scimus an ita legendum sit: ma=llon w)= fru=c. vt sit libenter agnoscentis eam laudem, et cum esset maxima, tamen aliquid etiam adiungi desiderantis, vnde cum quis aperte nobis adulatur, succinere licebit, ma=llon w)= fru/c. Referunt Suidas, et Zenodotus.

Magis sibi placet, quam Peleus in machaera.

*me/ga fronei= ma=llon h)\ phleu\s2 e)pi\ th=| maxai/ra|, id est: Magis sibi placet, quam Peleus sua machaera. In eum competit, qui praeter modum re quapiam insolens est, ac tumet. Aiunt autem hunc gladium a Vulcano fabrefactum, a diis dono datum fuisse Peleo, virtutis illius, ac prudentiae symbolum. Quo quidem ille vtens et in praeliis, et venatibus, consequebatur quidquid optabat. Zenodotus ait huius mentionem factam et apud Anacreontem, et apud Pindarum.

Generosus es ex crumena.

*gennai=os2 ei)= e)k balanti/ou, id est, Generosus es ex crumena. In eum iaciebatur, qui propter opulentiam generosus haberi voluisset, alioquin obscurus, et humilis. Pariunt enim

nobilitatem et opes, non antiquae solum, iuxta Aristotelem, verum etiam vndecunque, et quandocunque partae. Solet autem hoc genus ferocius insolescere, quam qui maiorum imaginibus clari sunt.

Liberorum amantior, quam Gello.

*gellw\ paidofilote/ra id est, Puerorum amantior Gello. Dici solitum vel in eos, qui morte praematura perissent, vel in eos, qui mira quidem charitate filios prosequerentur, sed eosdem indulgentia, deliciisque corrumperent. Aiunt Gello virginem quampiam fuisse, quae puella adhuc vita decesserit. Huius spectrum oberrare Lesbiis creditum est, ac pueros impetere. Vnde puerorum mortem, qui praematuro fato perirent, huic Gello imputabant. Citatur Sappho, quae huius fabulae meminerit.

Gleba aruum.

*bw=los2 a)/roura, id est, Gleba aruum, vbi quis exigua maximis apponit, credens sese nonnihil iuuare: Proinde legendum suspicamur: bw=los2 a)/rouran, aut a)rou/ra|, vt subaudias, prosti/qetai, aut au)ca/nei, aut eiusmodi quippiam. Nihil enim affert momenti, si gleba aruo adiungatur, quod perinde sit, ac si quis aquam e lacu haustam infundat mari.

Glauci ars.

*glau/kou te/xnh, id est, Glauci ars. Huius paroemiae duplex est vsus. Conuenit enim vel in opus celeriter absolutum, vel in id, quod est arte summa, summaque cura elaboratum. Quidam ortum existimant a Glauco quodam Samio, qui primus aeris ferruminationem inuenerit. Alii a Libyco quodam, qui quatuor cymbala quaedam fabricatus dicitur, certis porportionibus ita inter se respondentia, vt primi spissitudo Epitriti rationem haberet ad secundum, ad tertium Hemiolii, ad quartum dupli. Ea pulsata musicam quandam harmoniam reddebant. Auctor Zenodotus.

Noctuae Laurioticae.

*glau=kes2 lauriwtikai\, id est, Noctuae laurioticae, hoc velut aenigmate pecuniarum vim significabant. Laurios enim Atticae regio est auri venis frequens. Porro nomismatis aureis noctuarum figura inscalpebatur, quemadmodum alio diximus loco. Interpres addit et tetradrachmis noctuam solere insculpi. Aristophanes in Auibus:

*glau=kes2 u(ma=s2 ou)/pot' e)pilei/yousi lauriwtikai,
*all' e)noikh/sousin e)ndo\n, e)/nte toi=s2 balanti/ois2
*enneotteu/sousoi.

Noctuae vos non relinquent Laurioticae, sed hae
Aedibus aderunt in ipsis, inque loculis nidulos
Sibi parabunt.

Glaucus poto melle resurrexit.

*glau=kos2 tinw=n me/li a)ne/sth, i. Glaucus poto melle reuixit. Dici solitum, quoties aliquis vulgari rumore dictus mortuus, denuo prodit in publicum, et quasi rediuiuus apparet iis, quibus persuasum fuerat eum vita defunctum esse. Satis constat ab euentu natum. Nempe Glaucum quempiam praeter omnium expectationem, gustato mellito pharmaco reualuisse. Eamque rem in iocum popularem versam fuisse. Quidam enarrant in hunc modum: Glaucus quidam poto

melle, ob bilem pene exanimatus est. Ad hunc multis accurrentibus medicis, polyidos herba, quam Draconem vocant, eum restituit.

Generosior Codro.

*eu)gene/steros2 ko/drou, id est, Generosior Codro. Per Ironiam recte dicetur in istos, qui maiorum fumosis imaginibus, et natalium antiquitate gloriantur. Codrus Melanthi filius fuit, Melanthus a Neleo sextus. A quo Neleo prognatus et Nestor. Hic igitur Melanthus, Messene patria pulsus venit Athenas, atque ibi cum Xantho Boeoto, qui tum Athenis imperabat, singulari certamine congressus, victor discessit, et Atheniensium imperium occupauit. Cui successit filius Codrtus, singulari in patriam pietate praecipue nobilis. Nam cum Atticis bellum esset aduersus Dores, proditumque esset oraculo, victoriam penes Atheniensem populum futuram, si rex illorum ab hostibus fuisset occisus, Codrus patriae gloriam sua incolumitate cariorem habens, ignota specie hostem prouocauit, et interemptus est. Reliquit autem filios duos, Mentorem, qui patri defuncto successit in imperium, et Neleum, cuius auspiciis colonia in Asiam demigrauit. Haec ferme Zenodotus.

Cadmea victoria.

*ka/dmeios2 [note of the transcriber: In the print:*ka/rdmeios2] ni/kh, id est, Cadmea victoria. Huius adagii varium adducunt et sensum, et originem. Sunt qui putent inutilem victoriam, Cadmeam vocatam, propterea, quod Eteocles, et Polynices Thebani, cum de regni vicibus disceptarent, singulari certamine congressi, vtrique perierint. Cuiusmodi victoriae meminit Herodotus libro primo de Phocensibus agens. Vel quod Cadmei deuicerint quidem Argiuos cum Adrasto militantes, sed suo malo. Posteris enim illorum poenas abunde magnas dederunt. Vel quod Oedipus soluto Sphingis aenigmate, victoriam quidem a monstro magnificam reportauit, verum post imprudens suam ipsius matrem duxit vxorem. Idque simulatque resciuit, oculos sibimet eruit. Itaque illius quoque victoriae parum felix exitus fuit. Sunt qui huc referant. Cum Cadmus literas a Phoenicibus acceptas, Graecis tradere vellet, Linum, quod is quoque literas suas proferret, interemit. Deinde ciues Cadmum exegerunt, vt nec huic bono fuerit Linum superasse. Plutarchus subscribit primae sententiae. Nam ad hunc modum scribit in commentario: peri\ th=s2 filadelfi/as2. *ou) ga\r e(te/ran oi( palaioi\ kadmei/an ni/khn, a)lla\ th\n peri\ qh/bas2 tw=n a)delfw=n, w(s2 ai)sxi/sthn kai\ kaki/sthn proshgo/reusan, i. Non enim aliam prisci Cadmeam victoriam, quam eam, quae fuit fratrum apud Thebas, vt turpissimam, atque miserrimam appellarunt. Idem peri\ pai/dwn a)gwgh=s2, ostendit Cadmeam appellari victoriam, quoties praestat vinci quam vincere. Vsurpauit hoc adagium Plato libro De legibus primo: paidei/a me\n ou)=n fe/rei kai\ ni/khn, ni/kh de\ e)nio/te a)paideusi/an. polloi\ ga\r u(bristo/teroi dia\ pole/mwn ni/kas2 geno/menoi muri/wn a)/llwn kakw=n di' u(/brin e)neplh/sqhsan. kai\ paidei/a me\n ou)depw/pote ge/gone kadmei/a, ni=kai de\ a)nqrw/pois2 pollai\ dh\ toiau=tai gego/nasi/ te, kai\ e)/sontai, id est, Proinde eruditio etiam victoriam adfert: contra victoria nonnunquam imperitiam: eo quod complures ob victorias bello partas insolentiores facti, innumeris aliis malis propter violentiam repleti sunt. At eruditio nunquam fuit Cadmea, victoriae vero multae profecto

hominibus tales fuerunt, et futurae sunt. Aristides in Pericle. *ws2 te th\n kadmei/an ni/khn h(gei=to nikh/sein, id est, Itaque Cadmeam victoriam reportaturum sese existimabat. Quo quidem loco scholium adscriptum praeter alia, illud admonet ab iis, qua retulimus, nonnihil diuersum. Thebanos caesis Argiuis, qui cum Polynice pugnarant, negasse sepulturam. Qua inhumanitate exasperati Athenienses, Thebanos oppugnatos deuicerunt, et consimilem ad modum vetuerunt, ne cadauera caesorum darentur sepulturae. Nec prorsus dissonant ab his, nec prorsus congruunt, quae scribit Pausanias in Boeoticis. Scribit autem in hanc ferme sententiam: Commisso apud Ismenum praelio in congressu victi sunt Thebani, et compulsi in fugam intra moenia sese receperunt, tanquam Peloponnesii oppugnationis essent ignari. Porro cum illi magis ira, quam arte irruerent, non pauci a Thebanis e muro iaculis sunt interempti. Postremo vicerunt et alios, in palantes, turbatosque facta impressione, ita vt totus exercitus, excepto Adrasto, interiret. Neque paruo ea victoria constitit Thebanis, kai\ a)po\ e)kei/nou, inquit, th\n su\n o)le/qrw| krathsa/ntwn, kadmei/an o)noma/zousi ni/khn, id est, Ex eo victoriam coniunctam cum exitio eorum, qui vicerunt, Cadmeam appellant. Sed vndecunque natum est adagium, Cadmeam victoriam appellabant infelicem, etiam ipsis victoribus. Cuiusmodi fuit et Graecorum, quorum nulli non magno constitit capta Troia. Et medici Cadmeam victoriam vocant, cum ita depellitur morbus, vt aegrotus interim in remedio pereat, succumbente natura.

Pecuniae vir.

*xrh/mata a)nh\r, id est, Pecuniae vir. Hoc est, tanti quisque fit, quantum possidet. Horatius:

Zenodotus ex Pindaro citat. Extat autem in Isthmiis hymno secundo, his quidem verbis:

*nu=n d' e)fi/hti t' w)rgei/ou fula/cai
*rh=ma th=s2 a)lhqei/as2 a)/gxista bai=non
*xrh/mata, xrh/mat' a)nh\r.
*os2 fa= ktea/nwn q' a(/ma leifqei\s2, kai\ fi/lwn.

Nunc subit illud, Argiui seruare dictum, ad veritatem proxime accedens, Pecuniae pecuniae vir. Sic ait possessionib. simul destitutus, et amicis. Interpres Pindari testatur Chrysippum auctorem in prouerbiis, qui scripserit esse Aristodemi Spartani. Idem interpres versum, quem paulo ante recensuimus ex Alcaeo, refert hunc in modum, xrh/mat' a)nh\r penixro\s2 d' ou)dei\s2 pe/let' e)sqlo\s2 ou)de\ ti/mios2. Meminit apophthegmatis et Laertius in vita Thaletis, addens apud Lacedaemonios esse percelebre. Alcaei idem testantis haec verba citantur apud Suidam, *ws2 ga\r dh/pot' ar)isto/damo/n fasin e)n spa/rta| ou)k a)pa/lamnon lo/gon ei)pei=n, xrh/mat' a)nh\r, penixro\s2 d' ou)de\ e)sqlo\s2, id est, Sic enim olim aiunt Aristodemum apud Spartanos verbum non inscitum dixisse, Pecuniae vir, pauper autem nunquam probus. Quidam ad septem illos sophos referre malunt. Ad hanc sententiam pertinent illi versus e comoedia quapiam:

*t' a)rgu/rio/n e)stin ai(=ma, kai\ yuxh\ brotoi=s2.
*ostis2 de\ mh\ e)/xei tou=to mhde\ kth/sato,
*ou(=tos2 meta\ zw/ntwn teqnhkw\s2 peripate/ei.

Hoc qui caret, nec sibi parauit sedulo,
Viuos hic inter mortuus circumambulat.

Secundus versus Graecis constabit, si tollas de\. aut si legas: mh)/xei pro mh\ e)/xei. Tertius constabit si pro teqnhkw\s2 legas: teqnaw\s2. Celebratur et hic senarius, non alienus ab hac sententia:

Proinde quemadmodum apud Graecos bi/os2, itidem apud Latinos vita significat, et vitam morti contrariam, et facultates quibus vitam sustinemus.

Diues factus iam desiit gaudere lente.

Lens legumen pauperum, ac tenuium cibus est. Quae fastiditur, simulatque lautior fortuna contigit. Vnde prouerbium in eos, quibus ad vberiorem conditionem euectis, fastidio sunt ea, quae prius inopes, boni consulebant. Sumptum est adagium ex Aristophanis Pluto. Dicitur enim illic in adolescentem, qui cum pauper haberet consuetudinem cum anu, nactus diuitias, coepit illam fastidire. Non dissimile illi, quod alibi recensuimus, a)/llos2 bi/os2, a)/llh di/aita.

Caluum vellis.

*falakro\n ti/lleis2, id est, Caluum vellis. Vbi inanem operam sumit, aut vbi quis auferre conatur, quo vacat is, a quo petitur. Veluti si quis a paupere conetur extundere pecuniam, ab indocto literaturam. Similimum est illi Plautino: Aquam e pumice postulas. Rursum illi: Nudo vestimenta detrahere. Quin hodie quoque vulgus vbi significat nihil esse, quod adimatur, volam manus ostendens, iubet inde velli quippiam, quod ea corporis pars nemini non sit calua.

Somnus absit ab oculis.

Vbi quis rem aggreditur, quae summam diligentiam, curamque desideret. Quod genus, si quis philosophiae capessat studium. Sumptus est autem hic senarius ex Aristophanis Nebulis, apud quem dicitur sub persona Socratis adhortantis Strepsiadem, vt philosophiae daturus operam, omnia tum faciat, tum patiatur.

Phoci conuiuium.

*fw/kou e)/ranos2, id est, Phoci praemium, siue conuiuium. Dictitari suetum, vbi quis suo malo conuiuas acciperet. Tametsi nihil vetat, quo minus longius etiam traducatur: nempe ad quosvis, qui laeduntur ab iis, de quibus bene meriti fuerint. Aiunt Phoco cuipiam filiam fuisse iam nuptiis maturam. ls procos, nam erant complures, conuocare solitus praemia statuebat, et conditionibus subinde nouis propositis nuptias prorogabat. Quamobrem indignati iuuenes Phocum in conuiuio trucidarunt. Auctor Zenodotus. Etiam si Plutarchus in Amatoriis narrationibus fabulam hanc diuerse narrat. Eustathius in primum Odysseae, tres conuiuiorum species fecit, ei)lapi/nhn quod ad splendorem, ac magnificentiam sit apparatum. ga/mon, quod ipsum etiam sumptuosius esse consueuit, e)/ranon, ad quod

plurimi conueniunt, sed suo quisque cibo, sumptuque. Ea conuiuandi ratio praecipue probatur Hesiodo, propterea quod, cum plurimum habeat iucunditatis, minimum habeat sumptus. Nam temperantius et editur, et bibitur, vbi quisque de suo edit, ac bibit. Hesiodi carmen est huiusmodi.

Porro qui splendidiores affectarent videri, ij etiam e)/ranon tum de suo, tum lautius exhibebant. Homerus has tres conuiuiorum formas simul complectitur:

-*ti/pte de/ se xrew\,
*ei)lapi/n', h)e\ ga/mos2, e)pei\ ou)k e)/ranos2 ta/deg' e)stin.

Antiquior, quam chaos, et Saturnia tempora.

*xa/ous2 a)rxaio/teros2, id est, Antiquior quam chaos. De re nimium prisca, et obsoleta. lbycus, pota=tai d' e)n a)llotri/w| xa/ei, id est, Volat in alieno chao. Ac rursum: o( de\ fluarei=, kai\ ma/thn h(mw=n lh=ron kataxei= tou= xa/ous2 a)rxaio/teron, kai\ kroni/wn a)po/zonta, id est, Hic autem nugatur, ac temere nugas in eos infundit antiquiores, quam chaos, ac Saturni tempora redolentes. Alludit adagium ad chaos, ad quod poetae deorum, ac rerum omnium originem referunt. Ouidius opificium mundi hinc auspicatur.

Tanquam Argiuum clypeum abstulerit, ita gloriatur.

*ws2 th\n e)n a)/rgei a)spi/da kaqeilw\n semnu/netai, id est, Superbit tanquam Argiuum clypeum detraxerit. In fastuosos, et magnificentius sese gerentes dicebatur. Aiunt apud Argiuos sacrum quendam esse clypeum, clauis affixum, vt facile detrahi non possit. Alij dicunt, apud eos ordinem, ac delectum iuuenum viribus antecellentium, a)spi/da, id est, clypeum appellari. Auctor Zenodotus.

Tanquam conchylium discerpere.

*wsper kogxu/lhn dielei=n, id est, Tanquam concham dilacerare. De imbecillis, et viribus longe inferioribus dicebatur. Nam illisae solo rumpuntur conchae, quo cibus eximatur, aut inciso neruo, quo se contrahunt, ac diducunt, aperiuntur. Refertur apud Suidam.

Mutus magis, quam scapha.

*sustomw/teros2 ska/fhs2, id est, Magis elinguis, quam scapha. De ijs dici consueuit, qui propter humilitatem conditionis apud praestantiores non audent hiscere. Natum hinc aiunt quod olim inquilini, et hospites alienae Reip. ludis popularibus, in pompa incedebant, nauim gestantes: vnde quoties hospitem, non ciuem significabant, ska/fhn, h)\ skafhfo/ron, appellare consueuerunt. Proinde vulgo sic minitabantur: poih/sw se\ sustomw/teron ska/fhs2, id est, Reddam tibi os occlusius scapha. Etenim ijs, qui in Rep. viuunt non sua, multa sunt mussitanda. Nam vti non conuenit in aliena ciuitate curiosum esse, ita nec tutum est liberioris esse linguae. Huius interpretamenti Suidas auctorem citat Theophrastum in opere De legibus. Equidem in plerisque codicibus, suntomw/teros2 scriptum reperimus, non sustomw/teros2. Quae lectio si cui magis arridebit, non reluctabimur, nempe vt metu contractum, et humilem accipias.

Nudus tanquam ex matre.

*gumno\s2 w(s2 e)k mhtro\s2, id est, Nudus vt ex matre. Prouerbialis hyperbole de

vehementer paupere. Nudissimi enim nascimur, ac ne pilis quidem tecti, nedum vestibus, quod non item in caeteris animantibus accidit. Hoc dictum et hodie vulgo nostrati est in ore, tam nudus, quam natus erat. Huic simile, quod alibi referetur: Tanquam e naufragio.

Est Pylus ante Pylum.

PLutarchus in libello, cui titulus: peri\ tou= mh\ dei=n danei/zesqai, testatur hunc versum apud Messenios proverbio fuisse celebratum:

Dictum apparet, vbi quid alteri praefertur velut antiquius et praestantius. Aut vbi aliquis iactat sese, quasi vel solus sit, vel summus, cum reperiantur et alii, qui possint cum eo decertare. Pylus enim Messeniorum ciuitas, Nestore nobilis, vt affirmant quidam. Hoc autem carmen Plutarchus hoc pacto commutauit.

In eos accommodari potest, quibus alia vsura ex alia nascitur. Vnde natum sit adagium, Eustathius interpretans Homeri Boeotiam indicauit. Scribit enim iuxta eos, qui de populis conscripserunt, tres fuisse Pylos. Vnam Messeniae, alteram Triphyliae, tertiam Arcadiae. Triphyliacam obtinuisse Nestorem. Idem geographum testem adducit, Strabonem opinamur, qui tres item Pylos constituerit in Peloponneso. Tractat autem hac de re Strabo lib. Geographiae 8. demonstrans, fuisse multas huius nominis vrbes, quarum vna quaeque sibi vindicauerit Nestorem, ob viri celebritatem. Quamquam idem post autumat Nestoris patriam fuisse ex vtraque parte Alphei. Allusit ad adagium Aristoph. in Equitibus:

*alla\ to/de fra/zeu, pro\ pu/lou pu/lon, h(/n soi e)/frazen
*esti pu/los2 pro\ pu/loio. ti/ tou=to le/gei pro\ pu/loio.

Hoc age dic Pylus ante Pylum est, quam tu mihi narras,
Est Pylus ante Pylum. sibi quid vult ante Pylum istuc?

Interpres adscribit versiculum, quem paulo ante citauimus e Plutarcho, proditum oraculo fuisse.

Iecit Achilles duas tesseras, et quatuor.

Hunc versum Suidas ex Euripide citat. Quid autem sibi velit adagium, nullus explicat Nisi quod coniectare licet, dictum fuisse de iis, qui omni re vincerent, propterea quod is tesserarum iactus felix esset. Interpres Aristophanis in Ranis Aristarchum citat, qui scripserit hunc senarium Euripidis nomine circumferri solitum, sed falso, cum sit a)de/spotos2. Apud Aristophanem vsurpat Bacchus in Aeschylum, victorem Euripidis, vnde apparet in faustis acclamationibus huius esse vsum proverbii.

E tardigradis asinis equus prodiit.

*ek braduske/lwn o)/nwn i(/ppos2 w)/rousen. i. E tardigradis asinis equus emersit. Cum clarus euadit quispiam obscuro genere natus, aut quoties ab indocto praeceptore proficiscitur discipulus eruditus. Potest et per Ironiam proferri, et per negationem, vt

numquam ex asinis nascitur equus. Et, en tibi ex asinis equum, id est, ex infimis parentibus arrogantem, et ferocem. Huic contrarium est, quod alibi retulimus, heroum filiae noxae, cum ex egregiis viris prognati, non repondent maiorum virtutibus, quemadmodum Socrates apud Platonem in Alcibiade priore, docet ambos Periclis filios Paralum et Xantippum fuisse stupidos, Cliniam euasisse furiosum. Denique nullum illius opera factum sapientem, cum Zenonis consuetudine multi sapientes euaserint. Idem tractat in Menone, commemorans et Aristidem, qui filium habuit Lysimachum nullius rei, praeterea Thucydidem, cui duo fuerint filii, Milesias et Stephanus. Neuter respondit virtuti paternae. His addi poterat M. Tullius, qui filium reliquit illaudatum, et a patriis virtutibus plurimum degenerantem.

Epeo timidior.

*epeiou= deilo/teros2, id est, Epeo timidior. De magnopere pauido dicebatur. Ab Epeo quopiam dictum, notae timiditatis homine. Datum est hoc cognominis Cratino comico, per allusionem fortassis, quod cum Oenoidis tribus princeps esset, in eo munere timidius se gereret.

Ephesiae literae.

*efe/sia gra/mmata, id est, Ephesiae literae. Dictum videtur de iis, qui mira felicitate, tamquam diuina virgula, quidquid optarent, assequerentur. Aiunt enim Ephesiis notulas quasdam et voces magicas fuisse, quibus vtentes in omni negocio victores euaderent. Auctor Diogenianus. Eustathius in Odys. *f. tradit his literis vsum Croesum in rogo. Fuisse autem verba quaedam, obscura, aenigmatibus similima, neutiquam cohaerentia, descripta in pedibus, zona, et corona Dianae. Suidas addit huiusmodi fabulam, in Olympiis Milesium quempiam cum Ephesio palaestra commissum nihil potuisse in conflictu, quod is Ephesius in talo Ephesias haberet literas. Quod simulac animaduersum esset, ademptis literis Ephesium, qui iam 30. defatigarat, succubuisse. Hesychius indicat fuisse priscas quasdam voces pro sacris habitas, quib. impostores deinde multas addiderint. Priscas putat has fuisse, a)/ski, quod interpretatur tenebras, kata/ski, lumen a)\ic, ipse, damnameneu\s2, sol, ai)/sion, verum. Meminit harum et Anaxilas apud Athenaeum libro 12. Commemoratis enim philosophi cuiusdam deliciis ait, kai\ pro\s2 tou/tois2 e)n skutari/ois2 r(aptoi=si forw=n e)fesh/i+a gra/mmata kala\, id est, Ad haec, in consutilibus pelliculis gestans Ephesias literas pulchras. Nec desunt hodie, qui huiusmodi confictis vocibus imponant stultis. Illud satis apparet librariorum incuria commissum, quod cum Hesychius inter magicas voces recenseat te/trac, non meminit tamen interpretans singulas.

Eodem in ludo docti.

Eodem in ludo docti dicebantur, similibus vitiis laborantes, et improbitate pares. Hoc dictum adeo vulgo manet, vt nihil sit tritius. Terentius in Hecyra, In eodem omnes mihi videntur ludo doctae, ad malitiam. Solent enim ferme, qui communibus vsi sunt praeceptoribus, ingenio, moribusque convenire. Quod autem Terentius dixit in mulieres, omnes inter ipsas similibus esse moribus, idem Graecus attestatur senarius:

Tanquam in phiditiis.

*wsper e)n feiditi/ois2, id est, Veluti in phiditiis, vbi quid parcius, nimiumque frugaliter actum significabimus. Lacedaemonii publica loca habebant, in quibus cibum caperent. In his accipiebant hospites ac legatos suos, sed apparatu perparco. Vnde et Graeca vox ducta videtur a fei/desqai, id est, parcendo. Quamquam sunt qui malunt fidi/tia, dicta, quasi fili/tia, quod eiusmodi conuiuiis coiretur sodalitas. Vtramque vocis etymologiam recenset Plutarchus in vita Lycurgi. In priore abiicitur e, e diphthongo, in posteriore l, vertitur in d. Addit autem tertiam etymologiam, phiditia dicta quasi e)di/tia, a sumendo cibo, quae Graeci praesertim Athenienses vocant sussi/tia, Cretenses a)/ndria, quemadmodum ibidem indicat Plutarchus. Hoc genus conuiuiorum Lycurgus instituit, ad excludendum luxum ac temulentiam. M. Tull. meminit Phiditiorum lib. Tusculanarum quaestionum 5. Quid, inquit, victum Lacedaemoniorum in phiditiis nonne videmus? Vbi cum tyrannus cenauisset Dionysius, negauit se iure illo nigro, quod cenae caput erat, delectatum: tum is qui illa coxerat, minime mirum, inquit, condimenta enim defuerunt. Quae tandem inquit ille? Labor in venatu, sudor, cursus ab Eurota, fames, sitis. His enim rebus Lacedaemoniorum epulae condiuntur. Quamquam haec fabula secus narratur apud Plutarchum in Coronide, quam adiectam videmus apophthegmatis Laconicis, de Lycurgi institutis. Erant apud Lacedaemonios et aliae conuiuiorum species, quorum vnum erat kopi\s2, quod certis ciborum generibus instruebatur, alterum ai)/klon aliquanto splendidius. Omnium frugalissimum erat, quod agebatur in phiditiis. Multa super his Athenaeus lib. 4. si cui libebit cognoscere. Accommodari poterit et ad orationem, vt si quis neget se contentum simplici sermone, velut in Laconicis phiditiis accipiatur, sed desiderare splendoris aliquid, et quod appetentiam irritet illecebra.

Equo senescenti minora cicela admoue.

*Ippw| ghra/skonti ta\ mei/ona kei/kela e)pi/balle, id est, Equo senescenti minora cicela admoue. Admonet adagium, vbi vires per aetatem fatiscunt, respirationem, ac refocillationem quandam a laboribus dandam, et decrescente robore minuendos labores, augendam remissionem. Ductum aiunt ab equis militaribus, quibus senescentibus, leuius trisi/ppion admouebant. Est autem trisi/ppion, ceu rotula quaedam, publica nota, quae igni candefacta, malis equorum imprimi consueuit. Zenodotus ostendit proverbium extitisse apud Craterem comicum in Samiis. Videtur carmen heroicum, si tantum legas: ku/kl' e)pi/balle. Nam kei/kela nondum reperimus apud vllum auctorem, praeter quam apud Zenodotum. Trisippii meminit Hesych. Videtur a. kei/kelon aliquid esse, non dissimile Trisippio.

Eretriensium Rho.

*eretrie/wn r(w=, id est, Eretriensium Rho. Vbi quis crebrius et asperius eam literam sonaret. Quo nomine nunc male audiunt apud Gallos Piccardi. Notantur item, quibus Alcibiadis labdacismus impendio placebat. Ridetur Arrius a Catullo, quod

Chommoda dicebat, si quando commoda vellet.
Dicere, et hinsidias Arrius insidias.

Ac tum mirifice credebat se esse locutum,
Cum quantum poterat, dixerat hinsidias.

Adagium refertur a Diogeniano. Meminit Plato in Cratylo, oi)=sqa ou)n o)/ti e)pi\ to\ au)to\ h(mei=s me\n fame\n sklhro/ths2, e)retriei=s2 de\ sklhroth\r, id est, Scis quod nos pro eodem dicimus sclerotes, id est, durities, pro quo Eretrienses scleroter; ex quo liquet Eretrienses adamasse hanc literam r, quam loco s, supposuerint, cum contra Athenienses, eam verterint in s, vt qarsei=n pro qar)r(ei=n. Quoniam ea litera dicitur impetus, ac vehementiae significationem habere, videtur et in homines praecipites, ac violentos congruere proverbium.

Oestro percitus.

*oi)/strw| paraplhgei\s2, id est, Oestro percitus, id est, ingenti animi cupiditate commotus, ac velut attonitus. Oestrum enim insecti genus, horrendo strepitu, vnde et nomen inditum apud Graecos. Nam Latini asilum appellant. Hoc addito Iuno vaccam Io in furorem egit. Vnde poetae diuino correpti furore, oestro conciti dicuntur. Est apud Platonem, tametsi locus in praesentia non succurrit, opinamur in Phaedro. Vnde et oi)stroplh=gos2 dictione composita, pro insano, oi)strei=n, et oi)strhlatei=n, pro insanire.

In magnis et voluisse sat est.

IN magnis et voluisse sat est. Tibulliana haec sententia, nihil celebratius. Eam Angelus Politianus non inscite vertit Graece:

Apuleius Floridorum lib. 4. Maiore scilicet voluntate, quam facultate. Eoque propensius fortasse laudandus est, quod omnibus bonis in rebus, conatus in laude, effectus in casu est. Item M. Varro apud Gellium lib. 1. cap. 18. In quo non modo Laelii ingenium non reprehendo, sed industriam laudo. Successum enim fortuna, experientiam laus sequitur. Convenit, vbi quis maiora viribus conatus, tametsi rei susceptae magnitudini non facit satis, tamen hoc ipso nomine laudem promeretur, quod rem pulcherrimam tentauerit.

In holmo cubabo.

*en o(/lmw| eu)na/sw, id est, In holmo cubabo. Dicebatur ab iis, qui se quippiam diuinatione cognitum ire minitabantur. Nam o(/lmon quidam vatem interpretantur. Alii tripodes Apollinis holmos appellatos fuisse. Tradit autem Aristophanes grammaticus, citante Zenodoto, eos, qui holmis indormissent, repente diuinandi spiritum concipere. Addit Apollinem ob id e)/nolmon cognominatum a Sophocle. Quamquam apud Hesychium o(/lmos2 pro mortario ponitur. Apud Athenaeum lib. 11. poculi genus est cornu adsimile, vt per iocum torqueri possit et in bibones.

Eadem cera.

*en khri/on, id est, Idem fauus, dicebantur, qui vno ore idem affirmarent, aut qui inter se conspirassent. Ductum a fauorum cellulis inter se connexis. Siue quod cera tenax, sibique haerens. Siue quod olim in ceratis tabellis scribebant, vnde et Horatius: Cera laudatur eadem. Siue quod olim imagines e cera fingebantur, varia quidem forma, nunc deorum, nunc regum, nunc plebeiorum, sed haec omnia erant cera. Refert Zenodotus non dissimile illi, quod alio diximus loco, Idem puluis, et Eadem farina.

In quinque iudicum genibus situm est.

*en pe/nte kritw=n gou/nasi kei=tai. id est, In quinque situm genibus iudicum, id est, in alieno arbitrio res est posita. Nam antiquitus quinque iudicibus datum erat negocium, vt de comicorum fabulis pronunciarent, vt testis et apud Zenodotum Epicharmus. Quamquam et apud Platonem quinque iudicum fit mentio, cum alias, tum in lib. de leg. 11. *en pe/nte de\ tw=n nomofula/kwn toi=s2 newta/tois2 ei)=nai th\n kri/sin, id est, Vt iudicium sit penes 5. natu minimos ex nomophylacibus. Allusum est autem ad illud Homero frequens.

Cum significamus non esse nostrae facultatis praestare rei exitum, verum hunc superis, et fortunae in manu esse. Pindarus in Olymp.

Fames, et mora bilem in nasum conciunt.

Sosia Plautinus in Amphitryone. Vetus adagium est, inquit, fames, et mora bilem in nasum conciunt, id est, latrante stomacho omnis mora bilem mouet. Quod autem dixit, bilem in nasum conciunt, convenit cum illo, quod ait Theocritus in Thyrside:

Ducta est metaphora ab animantibus iram narium flatu significantibus. Vnde fabula de tauris ignem spirantibus. Quin hominibus etiam nonnullis ex naribus indicium iracundiae. Vnde et corrugare nares dicuntur, quae offendunt. Horatius:

Potest id trahi latius, nempe ad quemlibet vehementius aliquid cupientem, cui omnis mora quantumuis pusilla, longissima videtur, attestante Mimo:

Vt nox longa quibus mentitur amica, diesque
Longa videtur opus debentibus, vt piger annus
Pupillis, quos dura premit custodia matrum,

Generosior Sparta.

*eleuqerw/teros2 spa/rths2, id est, Generosior Sparta. Dicebatur excellenti animo, minimeque timidus, aut humilis. Spartanis enim olim indoles aderat generosa, et ingenium omnis impatiens seruitutis, ac velut imperio natum, vnde nec moenibus vrbem cingebant, legibus ita iubentibus, abunde munitam arbitrantes fortibus viris. Foedissimum autem existimabant quempiam e pugna redire, nisi victorem: id quod epigrammate quoque testatum est. Nec tyrannidem in suam Rempub. admittebant, sed aequa libertate parebant legibus. Denique nihil humilioris operae exercebant, sed agriculturam, et artes sedentarias per Helotas, id erat seruorum genus, peragebant.

Locrensis bos.

*lokriko\s2 bou=s2, id est, Locrensis bos. De re vili, aut de munere leuiculo dici potest. Cum aliquando Locrenses publicum sacrum facturi bouem desiderarent, composito ex minutis lignis bouis simulacro, diis rem diuinam fecerunt. Atque hinc vulgus adagionem arripuit.

Ficulnus gladius.

*suki/nh ma/xaira, i. Ficulnus gladius. De friuola causa dici potest, quaeque minimo negotio queat refelli. Dictus est autem ficulnus gladius sycophanta, quod idem et mollis sit, et calumniator. Meminit et Hesychius.

Ficum Mercurio.

*su=kon e)f' e(rmh=|, id est, Ficum Mercurio. De prompto, et quibuslibet exposito beneficio dicebatur. Nam antiquitus mos erat, sicubi ficus repertus fuisset, eum veluti Mercurio sacrum suspendere. Liberum autem erat tollere ficum Mercurialem, cuicunque libitum fuisset, vel quod is Deus furibus fauere creditus est, vel iuxta paroemiam illam, koino\s2 e(rmh=s2, Communis Mercurius. Huc opinamur allusisse Persium, cum ait:

Inque luto fixum possis transcendere nummum,
Nec gluto sorbere saliuam Mercurialem.

Vt fici oculis incumbunt.

*wsper ta\ su=k' e)pi\ tou\s2 o)fqalmou\s2 e)/fu, id est, Quemadmodum fici oculis innati. De iis dicebatur, qui pertinaciter vrgerent, premerentque negotium aliquod. Sumpta similitudine a ficis, hoc est, vitio, quod oculis adnascitur, nec facile potest auelli oculo incolumi. Aristophanes in Ranis:

Accommodabitur haudquaquam inepte, et in hos, qui cum graues sint, et intolerabiles, tamen auelli non queunt nisi magno malo. Opinamur autem ficos hic dici, rigidum tumorem innascentem genis oculorum, ea res cum molestissima sit, tamen non sine periculo tollitur, quod oculo immineat parti vexationis, et tractatus impatientissimae. Adagii mentionem facit Suidas.

Cum hasta, cum scuto.

*su\n dori\, su\n a)spi/di, i. Cum hasta, cum scuto. Vbi quis omni conatu rem aggreditur. Aristophanes e)n ei)rhn/h|.

Sumpta metaphora a milite armis omnibus instructo. Ad similem vsum recte torquebitur Homericum illud:

Viri senis astaphis caluaria.

Admonet adagium inualidum, et flaccidum esse senile corpus, exhausto succo, carnibusque adesis. Lucianus in Tyranno de sedibus: e)pei\ a)stafi/des2 ge pa/ntes2 h)/dh ei)si\, id est, Quandoquidem iam omnes vuae passae sunt.

Rugosae enim, et flaccidae sunt vuae passae, propter succum sole decoctum. Vnde veteres, et vuas passas vocabant senes passos, ob rugositatem. Lucilius citante Nonio:

Post folia cadunt arbores.

POST folia cadunt in te arbores. Quoties admonebimus, leuiores iniurias si quis ferat, sequi atrociores. Veluti arborum decidua folia negliguntur, verum aliquando fit, vt ipsae arbores putres in caput subiecti decidant. Plautus in Menaechmis: Folia nunc cadunt. Nunc si triduum hoc hic erimus, tum arbores in te cadent.

Ante tubam trepidas.

ANTE tubam trepidas, id est, animo consternaris, priusquam appareat periculum. Ab ignauis militibus sumptum, qui pauitant, priusquam bellicum canatur. Nam audita tuba, mirus quidam pauor solet militum animos incessere. Virgilius:

Ameles angulus.

*amelh\s2 gwni/a, id est, Ameles angulus, id est, neglectus angulus, dicebatur, qui supinus, et oscitabundus desideret, nihil bonarum rerum tentans. Aiunt in Lybia locum esse, qui a)melh\s2 gwni/a, hoc est, securus angulus vulgo dictus sit, ob id fortasse quod neglectus, et incultus iaceret. Comperimus scriptum et a)melou=s2 gwni/a, id est, negligentis angulus. Recensent Zenodotus, et Hesychius.

Vltra res Callicratis.

*upe\r ta\ kallikra/tous2, id est, Super fortunas Callicratis. De immensis opibus dicebatur. Aiunt Carystium quempiam fuisse, nomine Callicratem, qui reliquos ciues opibus longe praestiterit. Vnde si quem magnopere locupletem intelligi volebant, eum vel Carystii Callicratis facultates vincere dicebant. Aristoteles autem in Atheniensium Republ. citante Suida, tradit Callicratem quendam e iudicum ordine fuisse, qui iudiciarias exactiones supra modum auxerit, atque hinc natam paroemiam de immodicis exactionibus.

Vulcanium vinculum.

*hfai/steios2 desmo\s2, id est, Vulcanium vinculum. Vbi quis nodis inextricabilibus esset illigatus, Vulcaniis vinculis teneri dicebatur. Sumpta denominatione ab adamantinis illis vinculis, quibus ad Homerum Vulcanus Venerem, et Martem sic irretiuit, vt quo magis se conarentur explicare, hoc magis inuoluerentur. Homerus Odysseae 8.

*bh=r(' i(/men e)s2 xalkew=na, kaka\ fresi\ bussodomeu/wn.
*en d' e)/qet' a)kmoqe/tw| me/gan a)/kmona. ko/pte de\ desmou\s2
*ar)r(h/ktous2, a)lu/tous2, o)/fr' e)/mpedon au)=qi me/noien,
*au)ta\r e)pei\ dh\ teu=ce de/lon kexolwme/nos2 a)/rei,
*bh=r(' i(/men e)s2 qa/lamon, o(/qi oi( fi/la de/mni' e)/keito.
*amfi\ d' a)\r e(rmi=sin xe/e de/smata ku/klw| a(pa/nth|.
*polla\ de\ kai\ kaqu/perqe melaqro/fin e)ceke/xunto,
*hu/+t', a)ra/xnia lepta\, ta\ ou)ke/tis2 ou)de\ i)/doito
*ou) de\ qew=n maka/rwn.

Vtinam domi sim.

*oi)/koi genoi/mhn, id est, Vtinam domi sim. Dici solitum, vbi quis optat e malis, quibus implicitus est, emergere. Translatum videtur ab iis qui in tempestate periclitantur. Nam nunc etiam ita vulgo loquuntur, qui periculose nauigant, oi)/koi genoi/mhn, Refertur a Suida.

Vtinam male, quemadmodum inuenisti, eiicias.

Hoc est, vtinam quemadmodum malam tibi peperisti famam, aut facultatem, ita et male perdas. Iuxta Plautinum illud, Male partum, male disperit. Suidas hunc trochaicum, vt prouerbialem citat ex Aristophane, apud quem extat in Equitibus diciturque inibi in Cleonem reipublicae depeculatorem.

Vltro Deus subiicit bona.

*au)toma/tws2 o( qeo\s2 a)ni/hsi ta\ a)gaqa\, i. Vltro Deus subiicit bona. Quoties res citra nostram operam feliciter cadunt, quasi Deo quopiam accurante. Stobaeus senarium hunc adducit ex Plutis Cratini:

Vlysseum commentum.

*odu/sseios2 mhxanh\, id est, Vlysseum inuentum, callidum, astutum, et vafrum dicebatur. Vlyssem Homerus vbique versutum facit, ac dissimulantem, simulantemque. Vnde eundem statim initio Odysseae, polu/tropon appellat. Virgilius item:

Refertur apud Suidam. Plutarchus in Lysandri vita declarat quid sit Vlysseum commentum. Lysandrum Lacedaemonii missa scytala domum reuocarant. Is metuens accusationes Pharnabazi satrapae, qui gratiosus erat Lacedaemoniis, dedit operam, vt cum illo veniret in colloquium, Ab eo multis precibus impetrauit, vt scriberet magistratui se nullis ab ipso laesum iniuriis. Pharnabazus cum Cretensi quod aiunt Cretissans, conscripsit epistolam ex Lysandri sententia, quam illi legendam tradidit, sed clam scripserat aliam ex sui animi sententia, sigillo, et inscriptione tam simili, vt dignosci non quirent altera ab alteris, eamque tradit Lysandro. Is nihil suspicans, reddit: quam lectam cum illi commonstrassent

Ephori, Lysander intellexit non solum Vlyssem versutum fuisse. In hanc ferme sententiam Plutarchus.

Victitant succo suo.

PROVERBIALI figura dictum est in parasitos. Victitant succo suo, qui si quando coena contigit lautior, ingurgitant sese. Rursus vbi nulla arridet spes coenatica, cogunturque oi)ko/sitoi viuere, fortiter ferunt inediam, et in conuiuii spem durant. Sumpta metaphora a cochleis, quae per aestum intra testam contractae, vtcunque succo suo aluntur, donec acciderit pluuia. Plautus in captiui duo:

Cum res. inquit, prolatae sunt, cum rus homines eunt
Simul prolatae res sunt nostris dentibus.
Quasi cum caletur, cochleae in occulto latent,
Suo sibi succo viuunt [correction of the transcriber; in the print viuuunt], ros si non cadit,
Itidem parasiti rebus prolatis latent,
In occulto miseri victitant succo suo.

Viri infortunati procul amici.

Paroemia notat mores amicorum vulgarium, qui hirundinum ritu, pro ratione temporum aduolant, ac deuolant. Aduolant vbi res secundae, deuolant ingruente rerum tempestate. Aristides in oratione Panathenaica nominatim adagii titulo vsurpauit: *kai\ th\n paroimi/an e)nh/llacen. ou) ga\r e)kpodw\n ei)=nai kate/deice fi/lous2 kakw=s2 pra/cantos2, a)lla\ pollou\s2 kai\ tw=n pro/sqen diafo/rwn e)pi\ toi=s2 a)tuxh/masi fi/lous2 pepoih=tai, id est, Ac prouerbium inuertit. Declarauit enim haudquaquam esse procul amicos, eius cui res sunt aduersae, verum etiam multos, qui antea dissidebant, in rebus afflictis sibi reddidit amicos. In hanc sententiam extat et huiusmodi senarius:

Ad hanc sententiam palam allusit Cicero lib. Famil. epist. 9. Nam etsi non facile diiudicatur amor verus, et fictus, nisi aliquod incidat eiusmodi tempus, vt quasi aurum igne, sic beneuolentia fidelis, periculo aliquo perspici possit. Caetera sunt signa communia. Horatius:

Passim habentur amici, qui petant: qui dent, perpauci. Pindarus in eandem sententiam:

*oi)/xetai tima\ fi/lwn patwme/nw|
*fwti\, pau=roi d' e)n po/nw| pistoi\ brotw=n.

Perit honos homini amicis orbato.
Sunt autem pauci mortales fidi in rebus afflictis.

Vias nouit, quibus effugit Eucrates.

*oi)=de ta\s2 o(dou\s2 a(/sper e)/fugen eu)kra/ths2, id est, Nouit vias quibus effugit Eucrates. In eum quadrat, qui semper aliquam inuenit rimam, vt inquit Plautus, per quam elabatur, vt officium subterfugiat. Aristoph. in Equitibus.

*eulabou= de\ mh)kfu/gh| se\, kai\ ga\r oi)=de ta\s2 o(dou\s2
*asper eu)kra/ths2 e)/feugen dia\ kuribi/wn.

Taxat autem obiter Eucratis mores, qui cum molitor esset, tamen rempub. administrarat. Quin et in Auibus taxat Execestidem quempiam, peregrinum, et erronem, cui viae omnes notae fuerint. Congruet in hominem aliquo praetextu suffugientem, si quando fides sit praestanda.

Viuit, incende ignem.

*zh=, kai=e pu=r, id est, Viuit, incende ignem. Vbi in negotii periculosi puncto festinandum admonemus, et occasionem arripiendam, vt cum reperta scintillula properatur, ne pereat et illa. Simile illi: Nunc tuum ferrum in igne est. Refertur apud Suidam.

Venter auribus caret.

*gasth\r ou)k e)/xei w)=ta, id est, Venter non habet aures. Vbi de pastu agitur, non admittuntur honestae rationes. Attestatur huic senarius ille prouerbii vice Graecis celebratus:

Celebratur a Plutarcho Gellioque dictum illud Catonis, ex oratione quadam, qua dissuasit legem agrariam. Eam sic exorsus est, vt dicat, arduum esse ad ventrem verba facere, qui careat auribus. Nec inepte accommodabitur in eos, qui ventris addicti voluptatibus, nihil admittunt, quod ventri non sit amicum. Seneca lib. 3. epist 21. Venter, inquit, praecepta non audit, poscit, appellat. Non est autem molestus creditor, paruo dimittitur, si modo das illi, quod debes, non quod potes.

Cum puluisculo.

VEL cum puluisculo dicimus, quoties omnia sic tolluntur, vt nihil fiat reliqui, ne puluis quidem. Metaphora mutuo sumpta videtur ab iis, qui frumentum ab area conuerrunt, non sine puluere. Plautus in Rudentibus. Conuerret hic iam me totum cum puluisculo. Idem in Truculento: Quo citius rem ab eo auferant cum puluisculo. Simili figura dixit Iuuenalis cum aerugine, pro eo quod est integre, et nulla parte diminutum.

Nunc si depositum non inficietur amicus,
Si reddat veterem cum tota aerugine follem.

Eodem pertinet euangelicum illud, quod iubentur etiam puluerem excutere apostoli, id est, ne minimum quidem ab eis auferre secum.

Valere pancratice.

PLAVTVS in Bacchidibus, Valere pancratice dixit, pro eo quod est firma esse valetudine. Nam in Pancratistis robur corporis potissimum spectabatur. Pro eodem dixit, Valere athletice. Valere pugilice. Valere basilice. Terentius item: Pugilem esse aiunt. De puella robustiore, et habitiore. Graeci basilikw=s2 pro magnifice, prouerbiali figura dicunt. Neque is sermo vulgo non tritus est, etiam hodiernis temporibus.

Foedum est, et mansisse diu, vacuumque rediisse.

VERSVS hic Homericus ex secundo Iliados libro, non dubium, quin adnumerandus sit inter eos, quos Macrobius scribit in prouerbium abiisse:

concitauit expectationem, cui postea non respondeat: Veluti si quis studij causa diu peregrinatus, domum redeat nihilo doctior. Aut si negotiator post diutinam absentiam reuertatur, nihilo ditior. Aut si quis admodum longaeuus, nihil praeclari gesserit in vita, quo se vixisse testaretur. M. Tullius prouerbii vice vsurpauit Epistolarum ad Atticum libro sexto epistola, cui initium: Nunc quidem profecto.

Tragulam inijcere.

Plautus in Epidico: Tragulam in te inijcere adornant, id est, dolum aliquem in te struunt. Et ibidem: Nescio quam fabricam facit. Sic autem habet versus tetrameter, trochaicus:

Vtraque figura prouerbialis videtur. Idem in Cassina, Ego pol istam aliquorsum tragulam decidero. Rursus in Pseudolo, At volui inijcere tragulam in nostrum senem. Huic similimum quod dixit in Mostellaria: Pilum iniecisti mihi. pilum enim hastae genus est.

Trium literarum homo.

Trium literarum homo, per Ironiam dici potest, in eum, qui generosus, et ingenuus videri cupiat. Inde natum quod olim ingenui, praenomen, nomen, et adnomen, in literis aut insignibus suis, tribus literis notare soleant. Vt pro Quinto Valerio Maximo, Q. V. M. Hinc vulgi iocus de trium literarum homine. Plaut. in Aulularia iocum alio detorsit, nempe in seruum furacem. Subijcit enim, Etiam fur, trifurcifer.

Trium dierum commeatum.

Trium dierum commeatus, cum instare paupertas extrema significatur. Translatione ducta a militum commeatu. Et apud Aristophanem cum alias, tum in Acharnensibus.

Interpres addit, antiquitus in bellum ituris edici solere, vt sibi tridui non minus, commeatum pararent. Meminit in Equitibus.

id est: Praebebo et istum quod sat est in triduum. Proinde tridui commeatum dicemus minimas facultates, quae vix ad tridui victum sufficiant. Non dissimili figura Terentius in seipsum excruciante, dixit decem dierum familiam.

Tragoedias in nugis agere.

Tragoedias in nugis agit, qui in re leuicula tumultum mouet. Et vt ait Terentius, magno conatu magnas nugas dicit. M. Tullius De oratore, lib. 2. Ne aut irrisione, aut odio digni putemur, si tragoedias agimus in nugis. Vsurpat idem Fabius lib. 6. cap. de peroratione. Nam in paruis, inquit, litibus has tragoedias mouere, tale est, quasi personam Herculis, et cothurnos aptare infantibus velis. Quin hoc ipsum excitare tragoediam, si alio quopiam deflectatur prouerbium resipit. Vnde et Graecis: e)ktragwdi/zein, et tragikw=s2 le/gein pro grauiter, siue acerbe.

Transuersum agere.

Transuersum agere dicitur, qui vi, et impetu quodam ab instituto deflectitur. Ita Laberius mimus apud Macrobium libro Saturnalium 2.

cursum fortunae transuersum vocat. Hunc enim C. Caesaris benignitas inuitauit, vt eques Romanus, et senex prodiret in scenam. In prologo igitur quaeritur praeter animi sui sententiam eo Caesaris auctoritate fuisse compulsum.

Necessitas, inquit, cuius cursus transuersum impetum
Voluerunt multi effugere, pauci potuerunt,
Quo me detrusit pene extremis sensibus, etc.

Ita qui praeceps ira fertur, transuersus rapi dicitur. Ductum apparet a nauigantibus, qui secundo vento recto cursu feruntur, flatu aduerso, transuersum aguntur.

Thrasybulo Dionysium dicitis esse similem.

*qrasubou/lw| dionu/sion fa/t' ei)=nai o(/moion, id est, Dionysium Thrasybulo similem esse dicitis. Dici solitum, vbi quis componit, quae nimio interuallo inter se differunt. Dionysius enim inter pestilentissimos tyrannos commemoratur: Thrasybulus laudatus, quod reipublicae studiosissimus fuerit. Sumtum est e Pluto Aristophanis.

Tributis potiora.

*ta\ tw=n fo/rwn krei/ttw, id est, Tributis potiora, dicebatur, vbi quis ex malefactis, et iniquitate commodum ingens reportaret. Refertur a Suida, et Zenodoto prouerbii nomine, nec pluribus explicatur. Harpocration in dictionario rhetorico scribit extitisse in oratione Hyperidis aduersus Athenogenem. Inde natum opinamur, quod qui principum nomine tributum exigunt, fere plus extorquent, quum par est. Et principes sic petunt, vt ab inuitis rapiant, ni dent, quod petitur. Congruit huic illud Pindari ex Pythiis hymno 8. ke/rdos2 de\ fi/ltaton g' e)ko/ntos2 ei) ti\s2 e)k do/mwn fe/rei, id est, Lucrum autem gratissimum, si quis ex volentis aedibus ferat.

Tragica simia.

*tragiko\s2 pi/qhkos2, id est, Tragica simia. Prouerbiali conuitio dicebatur, qui fungeretur honoribus, opibusque polleret, alioquin indignus. Simiam appellant homuncionem, vix hominem, sed simulacrum hominis magis. Tragicam addunt, propter fortunae strepitum, et personam additam. Demosthenes in oratione pro Ctesiphonte, Aeschinem tragicam simiam appellat, quod cum esset nequissimus, splendidis verbis probum ciuem ageret. Cuius prouerbii meminit Philostratus in Aristide. Diuus Hieronymus in epistolis ostendit hoc scomma iaci solere vulgo in Christianos, sed ab impiis, ethnicisque. Conuenit et in eos, qui barba, pallioque philosophos se profitentur, cum caetera cultui non respondeant. Sic enim Plutarchus: *ou)/te ga\r filoso/fous2 pwgwnotrofi/ai, kai\ tribwnofori/ai poiou=sin, ou)/te i)siakou\s2 ai( linostoli/ai, id est, neque enim alere barbam, aut gestare vile pallium philosophum facit, neque lineis vestiri Isiacos, hoc est, Isidis sacerdotes.

Tineas pascere.

TIneas pascere dicuntur, quae neglecta situ pereunt. Ductum a vestibus, aut libris diu reconditis, et intactis. Horatius in epistolis:

Contrectatus vbi manibus sordescere vulgi
Coeperis, aut tineas pasces taciturnus inerteis:
Aut fugies Vticam, aut vnctus mitteris Ilerdam.

Titio ad ignem.

*da/los2 e)pi\ pu=r, id est, Titio ad ignem, vbi quis applicatur ad eas res, ad quas natura propensus est. Vt si mulierosus, ad puellarum conuictum: sanguinis auidus, ad militiam; lucri sitiens, ad mercaturam. *dalo\n enim Graeci vocant lignum semiustulatum. Non admodum abludit ab illo, ei)s2 a)mi/da e)nourei=n, id est, in matulam immeiere. Refertur a Suida et Zenodoto.

Tithymallus Laconicus.

*tiqu/mallos2 lakwniko\s2, id est, Tithymallus Laconicus. In lippientes, oculisque caecutientibus homines dicebatur. Tithymallus herbae genus apud Lacones repertum, lacteo succo manans decerptum, vnde quidam dixere Lactariam, singularis acrimoniae, quo sub noctem oculos illinebant ad visum acuendum. Huius Dioscorides in quarto, plures species facit, deque oculorum remedio diligenter meminit. Adagium refertur apud Suidam, qui citat ex Aristophane de Neoclide lippo sko/rod' o(mou= tri/yanta tiquma/llw|, id est, Qui allium triuit simul cum tithymallo. Carmen autem extat in Concionatricibus:

*ti\ de\ m' e)xrh=n dra=n,
*sko/rod' o(mou tri/yant' o)pw=| tiqu/mallon e)mbalo/nta tou= lakwnikou=
*sautw=| paralei/fein ta\ ble/fara th=s2 e(spe/ras2.

Simul cum opi liquore tereres allia,
Tithymallon insuper adderes Laconicum,
Et obungeres tibi palpebras sub vesperum.

Vox dicta videtur a mamma nutricis, sed apud alios per simplex l, scribitur, licet Suidas scribat per geminum. Nec indicat interim vsum prouerbii. Si competit in lippos, dicendum est, Tithymallo opus habet, aut Tithymallum terit. Nam tradunt huic efficacem esse acrimoniam, vt, cum succus eius colligitur, cauendum sit, ne contingat oculos, et quoties sumitur in stomachum, deuorare necesse est obuolutum, ne fauces radat. Huius succo medentur oculorum pituitae. Multa de his Plinius libro 26. cap. 8. Cornelius Celsus in quincto, indicans eam herbam Latinis dici Lactucam marinam, vim ait habere exedendi.

Tinctura Sardonica.

*ba/mma sardwniko\n, id est, Tinctura Sardonica. De colore praecellenti dicebatur, praecipuae purpurae: per iocum autem transfertur ad eum, qui pudesit, aut qui ob plagas sanguine tingitur. Sardo, siue, vt Hesychius scribit, Sardon, insula ingens apposita Italiae, in qua variae purpurarum tincturae, laudatissimaeque fiebant. Itidem et Tyrium muricem, ostrumque Sarranum, legimus apud Latinos. Aristophanes in Pace:

Quam curat testudo muscam.

*oson me/lei th=| xelw/nh| muiw=n, id est, Quam curat testudo muscam. Suidas ex auctore quodam refert haec verba: tw=| de\ a)game/mnoni th=s2 qersi/tou par)r(hsi/as2 h(=tton e)/melen, h)\ xelw/nh| muiw=n, to\ th=s2 paroimi/as2, id est, Agamemnon autem minoris faciebat Thersitae maledicentiam, quam testudo muscas,

quemadmodum prouerbio dicitur. Testudini nihil nocere possunt muscae propter testam, qua munita est. Confine illi, quod alibi memorauimus. Non curat culicem elephantus, Lepidius erit ad res animi detortum. Animus, virtute, ac philosophia munitus, nihil plus timet fortunae incursum, quam testudo muscas.

Sultior Morycho.

*mwro/teros2 ei)= moru/xou, id est, Stultior es Morycho. Siculum prouerbium, in eos, qui ridicule, stulteve quippiam facerent. Sed videntur peculiariter obnoxii huic adagioni, qui, domesticorum negotiorum negligentes, foris agunt, aliena curantes. Quod genus inducitur Ollus apud Martialem. Cuiusmodi sunt et apud Plutarchum Lamiae. Zenodotus tradit, apud Siculos Baccho cognomen esse Morycho, idque inde datum, quod in vindemiis, huius dei facies musto, ficisque virentibus oblini consueuerit, quod vtriusque arboris inuentae laudem Baccho tribuunt veteres, vt testis est Athenaeus libro Dipnosophistarum secundo: para\ to\ moru/cai, to\ molu/nesqai, id est, a moryxae, quod est contaminare, vnde et Homerus memorugme/nos2, dixerit, pro memolusme/nos2. Bacchus autem vbique ridiculus, ac parum cordatus inducitur a poetis, vtpote deus temulentus, velut in Ranis Aristophanis, ideoque in huius sacris ludicra quaedam tanquam in eius contumeliam fiebant. Quin et cognomen additum contumeliae causa, e)rebi/nqeios2. Apud Siculos huius simulacrum, non in templo, sed extra fanum, sub dio positum erat, iuxta ingressum, siue vestibulum, confectum e lapide, cui nomen Psella, arte Simmii cuiusdam Eupalami. Proinde vulgari ioco iactatum est de illo: mwro/teros2 ei)= moru/xou, o(/s2 t' a)/ndon a)fei\s2, e)/cw th=s2 oi)ki/as2 ka/qhtai, id est, Stultior es Morycho, qui, omissis his, quae sunt intus, foris extra domum desidet. Zenodotus adagium citat ex epistola quadam Polemonis ad Diophilum. Quanquam alienissimum est ab ingenio, moribusque nostris, vestigandis, aut insectandis aliorum erratis operam conterere, tamen non possumus hoc loco nobis temperare, quin ridendi magis; quam insectandi causa proferamus cuiusdam non infimi nominis, inscitiam ne dicamus, an socordiam. Principio prouerbium hoc e vulgatissimis Zenobii Collectaneis enarrans, Polemonem perinde citat, quasi locum ipse legerit. Id quod suo more facit, videlicet vt in abstrusis, minimeque vulgatis auctoribus versari videatur. Deinde Graeca, quae modo retulimus, indidem, o(\s2 ta\ e)/ndon a)fei\s2, e)/cw th=s2 oi)ki/as2 ka/qhtai, reddit ad hunc modum: Qui relinquens habitationem interiorem, extra positam quaerebat. Rursum, quod habetur in iisdem Collectaneis: mo/ruxos2 de\ dionu/sou e)pi/qeton, a)po\ tou= to\ pro/swpon au)tou= molu/nesqai, e)peida\n trugw=si, tw=| a)po\ tw=n botru/wn gleu/kei, kai\ toi=s2 xlwroi=s2 su/kois2, expressit hoc pacto, Morychus sane epitheton est Bacchi: a)po\ tou= pro/swpon au)tou= molu/nesqai, id est, ab inquinando videlicet propriam faciem. inquinare namque solet eam Bacchus racemis, et viridibus ficis. Deinde, quod idem coaceruator etymologiam nominis reddens, scripsit; moru/cai ga\r to\ molu/nai, sic interpretatus est Lepos Atticus nostri temporis, moru/cai, inquit, porro idem est, quod molu/nai, hoc est, ineptire, hoc est, desipere. Iam illud quanto est, panto\s2 moru/xou mwro/teron, quod de Bacchi statua

reddidit. Graeca sic habent, paro/son e)/cw tou= new\ to\ a)/galma au)tou= e)/sth para\ th\n ei)/sodon e)n u(pai/qrw|. Ea sic extulit transmarina Venus: Praetera dicitur a simplicitate Bacchi, cuius simulacrum in aperto statuitur apud Hesiodum. Vide, quot veneres in vno, eoque perbreui capite prodidit hic venustus. Primum Bacchus, fastiditis penetralibus aedium suarum, peregrinas sectatur domos, deinde, cum saxeus sit, (fit enim de statua mentio) tamen ipse sibi faciem racemis, et ficis oblinit, quo vindemiatores delectet. Ad haec, cum idem significent, moru/cai, et molu/nai, vtramque declarat, ineptire, et desipere: verum his duntaxat, qui Venerem illam transmarinam vsquequaque percalluerint. Denique, quod est omnium venustissimum, e vestibulo (siquidem, auctore Polluce, ei)/sodos2 templi vocatur, quod et propu/laion dicitur,) Hesiodum fecit, hoc est, e mutis saxis eloquentissimum poetam. Et habet tamen hic talis artifex quibus sit admirationi, hoc est, similes habent labra lactucas, cum innumera sint in huius commentariis, pari flore reddita Graeca, ou)/te ou)ranou=, quod aiunt, ou)/te gh=s2 a(pto/mena, quae vel ipse saxeus Morychus rideat. Homo sane suauis, atque adeo Moriae beneficio felix, qui transmarinae Veneris sensum requirat in aliis, ipse communi carens; et, vt videtur, marinae, quam transmarinae, Veneri familiarior. Sed praestat, vt, omissis iocis, ad institutum negotium calamus recurrat. Iocatur in Morychum, et Aristophanes in Vespis, zh=n bi/on gennai=on w(/sper mo/ruxos2, id est, Viuere vitam generosam, quemadmodum Morychus. At Suidas indicat huius nominis poetam quempiam fuisse tragicum, cuius vita non caruerit luxus, ac mollitiei nota. Citatque hoc in eum carmen Aristophanis. Extat autem in Acharnensibus.

w)= filta/th su\, kai\ pa/lai poqoume/nh,
h(=lqes2, poqeinh\ me\n trugw|dikoi=s2 xoroi=s2,
fi/lh moru/xw|.

Charissima, ac desiderata iam diu,
Optata ades, faece sublitis choris
Grata et Morycho.

Quattuor obolis non aestimo.

*tetta/rwn o)bolw=n ei(=nai oi)/ei, i. Quattuor obolorum esse puta. Simile illis, quae alibi retulimus, Assis te non facio, et Dupondii non facio, et Teruncii non facio. Suidas haec quoque refert, sed tacito (qui frequens illi mos) auctoris nomine: th\n par)r(hsi/an th\n su\n oi)/ei tetta/rwn ei)=nai o)bolw=n, to\ lego/menon, id est, tuam maledicentiam existimato quattuor esse obolorum, quemadmodum dicitur. Et Diobolare vocant Latini, quod vilissimum videri volunt.

Tenuem nectis.

*lepth\n ple/keis2, id est, Tenuem nectis. De pauperibus dictum, quibus plerunque tenuibus in rebus labor. Dicitur et lepth\ e)lpi\s2, id est, Spes tenuis, pro exigua: et lepth\ fronti\s2, id est, Tenuis cura, pro subtili, et curiosa, et lepta\ cai/neis2, id est, Tenuiter diducis, in sordidos, quique vel minutissimarum rerum habent rationem. Ducta metaphora a textoribus.

Terrestria balnea.

*xqo/nia loutra\, id est, Terrestria, siue inferorum balnea. Dictum videtur (nam coniectandum est) vbi quid sero iam adhibetur, nulli futurum vsui ei, cui exhibetur. Veluti, si quis tum reo patrocinetur, postquam pronunciata fuerit irreuocabilis iudicum

sententia. Mos olim fuit, defunctis ad sepulchrum balnea quaedam inferre. Cadauera item sepulturae danda prius lauabantur. Vnde Ennius:

Fit et nostra tempestate, vt defunctorum monumentis pie aquam inspergant consecratam.

Ter.

NE illud quidem figura prouerbiali vacat, quod Graeci numeri additione rem amplificant, maxime ternionis: fortassis, quod is apud priscos et absolutissimus, et sacer habetur: vt, quidquid ter dictum, aut factum esset, id ratum, et efficax haberetur, vnde in magorum mysteriis adhiberi solitus. Virgilius in Pharmaceutria:

Terna tibi haec primum triplici diuersa colore
Licia circumdo, terque haec altaria circum
Effigiem duco. numero deus impare gaudet.

Passimque legitur non solum apud poetas, verum etiam oratores: tri\s2 miaro\s2, tri\s2 kata/ratos2, tri\s2 maka/rios2, tri\s2 me/gistos2, tri\s2 a)/qlios2, id est, Ter scelestus, ter exsecrabilis, ter beatus, ter maximus, ter infelix. Quod latini dumtaxat in carmine sunt imitati. Virgilius:

Et illud etiam nunc vulgo familiare, vt, si quid asseuerent vehementius, id ter repetant. Vt hinc etiam adagium ortum videri possit. Strabo lib. Geographiae primo, quod Homerus scribit, Charybdim ter in die reddere, quod absorbuit, ter resorbere, cum constet id non fieri nisi bis in die, excusat hac hyperbole, quasi tri\s2 non sonet hic numerum, sed vehementiam. Ad hanc sermonis formam pertinet, quod est apud Platonem libro de repub. 10. kai\ ta\ e)/rga au)tw=n o(rw=ntes2, ou)k ai)sqa/nontai tritta\ a)pe/xonta tou= o)/ntos2, id est, Et, cum vident illorum opera, non intelligunt ea tertio gradu abesse a veris. Agit de iis, qui e poetis sumunt recte viuendi rationem, cum illi pro veris tradant phantasmata. Durat huius sermonis vestigium et hodiernis diebus in lingua Gallica, qui, huius syllabae adiectione, e comparatiuo faciunt superlatiuum, nisi quod, inversis literis, tre sonant pro ter.

Theagenis pecunia.

*qeage/nous2 xrh/mata, ta/t' ai)sxu/nou [note of the transcriber: In the print:ai)sxu/nnou], id est, Theagenis pecuniae,

quemadmodum Aeschynis. Iocus proverbialis in eos, qui, pauperes cum essent, tamen diuites haberi volebant. Hoc morbo natus est vterque, et Theagenes, et Aeschynes. Vnde cognomen his additum se/llois2, a Sello quopiam, inepte ambitioso, qui, cum re esset per quam tenui, tamen affectabat videri locuples, vnde, qui hoc morbo laborabant, selli/zein dicebantur. Finitimum ei, quod alio dicetur loco, fani/ou qh/ra, id est, Phaniae ianua Proverbii meminit Aristophanes in Auibus:

Tantali lapis.

*tanta/leion li/qon, id est, Tantali lapidem, vocant, imminens capiti periculum. Apud Suidam haec referuntur, e)peidh\ to\n tanta/lou li/qon th=s2 kefalh=s2 a)petinaca/meqa, id est, Quandoquidem Tantali saxum capiti impendens excussimus. Plato apud Stobaeum, ou)d' ei) to\n lego/menon tanta/lou li/qon e)phrthme/non ti\s2 e)/xoi, id est, Ne si Tantali quidem, quem vocant, lapidem imminentem haberet aliquis. Sumptum a fabula Tantali: quem quidam fingunt apud inferos, etiam hoc supplicii genus pati, vt ingens saxum sic immineat capiti, vt iamiam casurum videatur. Athenaeus lib. Dipnosophistarum 6. fabulae originem refert hunc in modum. Tantalus, voluptatum auidus, cum in deorum consortium admissus, impetrasset optionem petendi quidquid vellet, a Ioue postulauit, vt ad eum modum iugiter viueret inter epulas, nihil hac re ducens felicius. At indignatus Iupiter promissum praestitit, hominisque optatis satisfecit. Caeterum, ne frui posset appositis, saxum ingens iamiam casuro simile supra verticem suspendit, cuius metu non libeat quidquam attingere. Virgilius Aeneidos suae lib. 6. commentum hoc ad Lapithas, Ixionem, ac Pirithoum refert:

Quid memorem Lapithas, Ixiona, Pirithoumque
Quos super atra silex, iamiam lapsura, cadenti
Imminet assimilis? lucent genialibus altis
Aurea fulcra thoris, epulaeque ante ora paratae
Regifico luxu, Furiarum maxima iuxta
Accubat, et manibus prohibet contingere mensas,
Exsurgitque facem attollens, atque intonat ore.

Vsurpat et Pindarus in Isthmiis, hymno 7. e)peidh\ to\n u(pe\r kefala=s2 ge\ tanta/lou li/qon pa/ra tis2 e)/treyen a)/mmi qeo\s2. id est, Quandoquidem lapidem Tantali imminentem capiti aliquis nobis admouit Deus. Sentit autem metum instantis belli. Interpres citat ex Euripide:

Gregorius Nazianzenus in epist. quadam ad Basilium fratrem, vitam solicitam, ac periculis expositam, tanta/leion zwh\n appellat.

Surdior Toronaeo portu.

*kwfo/teros2 torwnai/ou lime/nos2, id est, Surdior Toronaeo portu. Aiunt, portum esse quendam Toronae, Thraciae ciuitatis, qui longis et angustis

duobus excursibus porrigitur in mare, ita vt in ipso portus secessu nullus fluctuum fragor audiatur. Vnde proverbium in eos, qui non audiunt. Quamquam alii Toronem ponunt in Macedonia. Stephanus meminit etiam sinus, cognomento Toroneaei, a quo proverbium ductum videri possit. Nisi quod mare surdum vocatur, magno fragore resonans, vt ob strepitum vndarum praeterea nihil exaudire liceat.

Surdior turdo.

*kwfo/teros2 ki/xlhs2, id est, Surdior turdo. Zenodotus ex Euboli Dionysio citat. Ascribit surditatem huic aui peculiarem, cum sit loquacissima, vel proverbio teste. Vnde concinne dicetur in eos, qui perpetuo blaterantes, ipsi non auscultant, quid vicissim ab aliis dicatur: quod vitium in multis licet deprehendere.

Effeminatorum etiam oratio [correction of the transcriber; in the print ora io] effeminata.

Vt quisque est, ita et loquitur. Refertur a Zenodoto. Confine illi, quod alibi retulimus, Fatuus stulta loquitur. item illi, Qualis vir, talis oratio. Tametsi longe alium Drancem fecit Virgilius, lingua fortem bellatorem, re imbellem.

Stupidior Praxillae Adonide.

*hliqiw/teros2 praci/llhs2 a)dw/nidos2, id est, Stultior Praxillae Adonide. In vehementer stupidos. Polemon apud Zenodotum, tradit Praxillam fuisse quampiam Sicyoniam poetriam, quae in suis cantionibus Adonidem inducit ab inferis interrogatum, quid apud superos pulcherrimum reliquerit, respondere, Solem, cucumeres, mala. Quod cum vehementer insulsum videretur, cucumeres, et mala cum sole componere, proverbio dici coeptum in homines nullius iudicii.

Simonidis cantilenae.

*simwni/dou me/lh. Simonidis cantilenae. De vafris, ac subdolis dictum est. Hunc tradunt primum astutiam, et quaestum in artem induxisse. Erant illi duo scrinia, alterum gratiarum, alterum praemiorum: quae cum post tempus aliquantum aperuisset, gratiarum arculam semper offendebat inanem, praemiorum, semper plenam. Hoc commento significans se nolle gratis donare carmina. Meminit huius rei Plutarchus in libello peri\ th=s2 polupragmosu/nhs2. Vnde Aristophanes apud Suidam, a)=|sai simoni/dou me/lh, id est, Cane Simonidis carmina. Meminit Aristophanes in Auibus:

*prw=ton me\n a)uto\n th\n lu/ran labo/n t' e)gw\ e)ke/leusa
*asai simwni/dou me/los2.

Si tibi machaera est, et nobis vrbina est domi.

PLautus in Bacchid. Si tibi est machaera, et nobis vrbina est domi. Quoties malum malo opponitur. Nam machaera et vrbina vtrumque teli genus est. Sunt autem apud Plautum Chrysali verba, minas referentis, et militis saeuitiam saeuis item dictis retundentis. Placiades Fulgentius pro Vrbina legit, Veruina, et interpretatur teli genus oblongum. Similimum est

Semper agricola in nouum annum diues.

De iis dictitatum, qui, spe futuri compendii, diuites sunt, ac sibimet, exspectatione rerum amplarum, blandiuntur. Ductum a colonis, qui semper proximae aestatis vberiorem proventum sibi pollicentur, eaque spe iam sumptus nonnullos audent facere.

Semper virgines furiae.

*aei\ parqe/noi e)rinnu=s2, id est, Semper virgines furiae. Proverbium obscurius, deterret a peccando. Erynnies enim malefactorum vltrices corrumpi non queunt, quo minus poenas sumant de iis, qui commeruerunt, atque hac gratia dictae virgines. Suidas e Sophocle citat.

Senex bos non lugetur

*ge/rwn bou=s2 a)pe/nqhtos2 do/moisi, id est, Bos senex vacat luctu domesticorum. Hoc est, senum mors, quod tempestiua videatur, non lugetur ab amicis. Quin et hodie, si quando nunciatur obitus hominis natu grandis, Nihil acerbum inquiunt, haud periit in cunabulis. Mortem iuuenum complorant ij quoque, ad quos nihil attinet. Talem mortem deprecatur Solon apud Ciceronem lib. De senectute, Elogium autem Solonis, cuius meminit Tull. sic habet:

*mhde/ moi a)/klaustos2 qa/natos2 mo/loi, a)lla\ fi/loisi
*poih/saimi qanw\n a)/lgea kai\ stonaxa\s2.

Ne mi illugubris veniat mors, sed mihi caris
Moerorem potius afferat, et gemitus.

Sed vterque recte sensit. Solon vult mori carus, ac desiderandus suis. Ennius non putat lugendam mortem, quam consequitur immortalitas. Refertur et hic versus in Menandro:

Sero venisti, sed in colonum ito.

Iocus proverbialis aduersus eos, qui post tempus advenirent: aut qui mercede quidpiam facerent. Porro Colonus est terra editior, in speciem tumuli, seu collis. Huiusmodi duo erant Athenis, alter iuxta Neptuni templum, in quem equites conveniebant, alter iuxta templum Vulcani, qui a foro seu mercatu dictus est a)gorai=os2. Hinc Colonetae dicti, qui mercede conducerentur, quod illic consisterent, qui conductorem quaerebant. Huiusmodi ferme Suidas.

Ad pedem.

*peri\ po/da, id est, Iuxta pedem. Quod appositum, et vehementer accommodatum est, id peri\ po/da dicebatur. Sumpta metaphora a calciamentis, probe ad pedis mensuram quadrantibus. Vnde celebratur et illud Pauli Aemilii apophthegma, nouum calceum ostendentis. Vos, inquit, videtis, bellum, ac nouum esse calceum; verum qua parte pedem torqueat meum, id ego demum sentio, significans, Papyriam vxorem non esse suis accommodatam moribus. Suidas Platonem citat, poetam opinamur:

Sarpedonium litus.

*sarphdoni/a a)kth\, id est, Sarpedonium litus. De re turbulenta recte dixeris: siue de vehementer clamosis, et obstreperis. Est enim huiusmodi litus quoddam Thraciae Neptuno sacrum, quod assiduis fluctibus tunditur. Est et aliud eiusdem nominis in Cilicia. Rursum aliud iuxta Oceanum, vbi Gorgonibus sedes esse ferunt.

Seruilior Messena.

*doulo/teros2 messh/nhs2, id est, Seruilior Messena. De minime liberis dicebatur, et alieno viuentibus arbitrio. Lacedaemonii Messenios, quod iterum atque iterum desciuissent, in seruitutem redegerunt, eosque durius etiam, quam reliquos seruos, tractarunt, ne denuo res nouas moliri possent. Historia refertur a Pausania in Messenicis, et a Iustino libro Epitomarum [correction of the transcriber; in the print Epitomatum] 3.

Seruus cum sis, comam geris.

*dou=los2 w)\n ko/mhn e)/xeis2, id est, Seruus cum sis, comam habes. De eo, qui praeter decorum quippiam faceret. Veluti, si quis, humili conditione, patriciorum cultum imitaretur. Apud Lacedaemonios enim ingenui comam alebant. Adagium refertur quidem a Suida, caeterum exstat apud Aristophanem in Auibus:

Seruorum ciuitas.

*dou/lwn po/lis2, id est, Seruorum ciuitas. De caetu, conuictuque hominum improborum, furacium aut ignobilium dici potest. Est hoc nomine ciuitas quaepiam in Libya, vt auctor est apud Suidam Ephorus in 5. apud Stephanum Hecataeus. In hanc si quis seruus lapidem importasset, continuo liber fiebat, etiam si peregrinus fuisset. Est et altera, cui nomen i(erodou/lwn, quod seruis dicata sit, in qua vnum dumtaxat ingenuum viuere tradunt. Est rursum in Creta doulo/polis2 xeli/andros2, id est, Mille viris habitata, vt auctor est Sosicrates in 1. narratione rerum Creticarum. Est item alia iuxta Thraciam, ponhro/polis2, id est, Improborum ciuitas. In hanc Philippus collegisse dicitur, velut in sentinam, infames, ac moribus improbatis, vt sycophantas, falsos testes, praeuaricatores, et id genus alios, ad numerum duum millium, vt auctor est Theopompus, in rerum Philippicarum lib. 13. Testatur et Plutarchus in commentario De curiositate. Est et in Aegypto regio quaedam doulo/polis2 appellata, teste Olympianico. Plutarchus in Collectaneis proverbiorum, ostendit, dici solitum de raris inuentu, effertque ad hunc modum, ou)k e)/sti dou/lwn po/lis2, id est, Non est seruorum ciuitas. Non dissimile, quod Plinius narrat de gente Hessenorum in Syria, ad quos fugitant vsquequaque nocentes. Quae sola toto in orbe, sine vlla femina viuit, omni Venere abdicata, socia palmarum, in diem ex aequo conuenarum turba renascitur, longe frequentantibus quos vita fessos ad mores eorum fortunae fluctus agitat.

Samiorum flores.

*sami/wn a)/nqh, id est, Samiorum flores. Vbi quis extremam voluptatem decerperet. Hoc autem nomine dicebatur locus quidam, in quo

mulieres cum viris conuiuium agitabant, omnique genere voluptatum affatim explebant sese. Quibus deliciis effeminati, postea subacti sunt a Persis, et in seruitutem acti. Stephanus admonet, Samum insulam olim a)nqe/mousan, appellatam fuisse, nimirum a floribus. Eandem parqeni/an fuisse vocatam, videlicet a virginibus. Refertur adagium in Collectaneis, quae Plutarchi feruntur titulo. Meminit et Athenaeus lib. 12. ex Clearcho, demonstrans, locum ita vocatum, ob varias formas puellarum, quae, veluti flores arridentes, ad libidinem inuitabant. Atque quadrabit in ciuitatem, domum, denique hominem voluptatibus perdite addictum.

Summaria indicatura.

*rwpiko\n w)/nion, id est, Summaria indicatura. De rebus vilibus, magno tamen emptis: Quemadmodum fit nonnunquam in auctionibus, cum non expenditur sigillatim vniuscuiusque rei pretium, sed multa simul congesta pariter aestimantur. Graecis enim r(w=pes2 virgulta dicuntur, et r(w=pon appellant fasciculum, seu sarcinam e diuersis rebus colligatam, aut varios colores simul confusos. Fit autem saepenumero, vt emptor parum attentus in hoc emptionis genere circumveniatur. Adagium refertur a Diogeniano. Meminit et Suidas.

Regia vaccula.

*basiliko\n boi/+dion, id est, Regia bucula. De prodigiosa faecunditate ferebatur, natum e miraculo rei gestae. Aetate Ptolemaei iunioris, vacca quaedam eodem partu sex edidit vitulos. Auctor Diogenianus. Simile illud Iuuenalis:

Pura a nuptiis.

*agnh\ ga/mwn, id est, Rudis nuptiarum. Per ironiam dicebatur in impudicam, quod citra nuptias sui copiam faceret. Horatius:

Rheginis timidior.

*rhgi/nwn deilo/teros2, id est, Rheginis formidolosior. Xenarchus apud Zenodotum, Sophronis, qui de mensibus scripsit, filius, in gratiam Dionysii tyranni taxauit Rheginenses vt ignauos in rebus bellicis, animique pauidi, quemadmodum testantur Graecorum adagiorum collectanea.

Rapina rerum Cinnari.

*arpagh\ tou= kinna/rou, id est, Direptio bonorum Cinnari. De facultatibus per tumultum direptis. Veluti, cum principes praeter ius in alienas fortunas iniiciunt manus. Timaeus scriptum reliquit, Cinnarum quempiam fuisse, patria Selinusum, arte lenonem, qui hoc quaestu ad summas opes pervenerit. Is, quoad viuebat, pollicebatur se facultates omnes Veneri consecraturum: caeterum moriens, populo diripiendas exposuit. Huic non dissimile, quod alibi commemorauimus, Porsenae bona.

Rhadamantheum iudicium.

*radama/nquos2 kri/sis2, id est, Rhadamanthi iudicium. De incorrupte iudicantibus. Rhadamanthus enim, manium iudex, neque muneribus, neque gratia deflectitur, quominus seuere iudicet. Accommodari poterit ad mortis necessitatem, maximis pariter, ac minimis ex aequo communem. Iuxta illud Aeschyli, apud Aristophanem in Ranis:

Non si trecentis quotquot eunt dies,
Amice places illacrymabilem
Plutona tauris.

*alla\ koino\n ga\r e)/rxetai
*ku=m' a)i/+dao. pe/se de\ a)do/khton
*kai\ doke/onta.

id est, Fluctus enim orci communiter accidit, obruitque tum opinantem, tum inopinum. hoc est, et iuuenem, et senem, aut pariter et nobilem, et obscurum. Bifariam enim interpretantur a)do/khton, kai\ doke/onta. Item in Olympiacis,

Item alibi demonstrans vnum Rhadamanthum nec assentari cuipiam, nec quidquam ad gratiam facere: o( de\ r(ada/manqus2 eu)= pe/pragen, o(/ti frenw=n e)/laxe karpo\n amw/mhton, ou)d' a)pa/taisi qumo\n te/rpetai e)/ndoqen, id est, Fortunatus Rhadamanthus, qui fructum iudicii sortitus est inculpatum, neque imposturis intus in animo delectatur. Vsurpat et Plato lib. de legib. 12.

Rhadamanthi iusiurandum.

*radama/nquos2 o(/rkos2, id est, Rhadamanthi iusiurandum, dicebatur, quod verissimum quidem esset, caeterum nullum deum adscisceret. Socrates per canem, et anserem iurare consueuit, ne quem deorum citaret: siue quod non crederet vllos esse deos, siue quod non arbitraretur esse boni viri, deos suorum negotiorum testes accersere. Hoc autem iusiurandi genus ad Rhadamanthum referebant. Notauit adagium Aristides rhetor in Pericle, cum ait, w(/sper a)\n ei) le/gois2 to\n r(ada/manqun e)qi/zein tou\s2 a)nqrw/pous2 e)piorkei=n, w(=| tosou=ton perih=n eu)sebei/as2 kai\ dikaiosu/nhs2, w(/s2 te kai\ teleuth/sas2 toi=s2 e)kei=se a)fiknome/nois2 dika/zein dokei=, id est, Perinde, quasi dicas Rhadamanthum mortales in consuetudinem adduxisse peierandi, qui vsque adeo pietate, iustitiaque praecelluerit, vt, etiam vita defunctus, iis, qui illuc appellunt, iudex esse credatur. Pythagorici per quaternionem iurare solent, quem te/traktun appellant:

Existimant enim hunc numerum vsque adeo ad animae perfectionem pertinere, vt eum in arcanis venerentur. Auctor Macrobius primo commentario in somnium Scipionis. Pythagoras in Carminibus aureis, quaternionem, sacrum animae fontem vocat. Graeci per caput alterius iurare consueuerunt. Iuuenalis:

Litore loquacior.

*raxi/as2 lale/steros2 [note of the transcriber: In the print: lale/streos2], id est, Litore loquacior. In rabulam, et obstreperum dicebatur. Nam r(axi/a Graecis litus appellatur, praesertim scopulis, ac rupibus asperum, quod assiduis tunditur fluctibus, non sine fragore: vnde et Graeca vox ducta videtur r(axi/a, quasi traxi/a. Nam ea vox ad omne, quod asperum, ac spinosum est, deflectitur.

Praesentem fortunam boni consule.

*to\ paro\n eu)= poiei=n, id est, Quod adest, boni consule, kai\ to\ paro\n eu)= ti/qesqai, id est, Quod adest aequi bonique facere oportet. Admonet adagium, ne nos alienarum rerum cupiditate

maceremus, sed quaecunque contigit sors, eam velut optimam amplectamur. Magna enim felicitatis pars, vt sua cuique fortuna placeat. Plato in Gorgia, w(s2 e)/oiken, a)na/gkh moi, kata\ to\n palaio\n lo/gon, to\ paro\n eu)= poiei=n, kai\ tou=to de/xesqai to\ dido/menon para\ sou=, id est, Necessum est mihi, sicut videtur, iuxta vetus adagium, quod adest, boni consulere, et hoc accipere, quod abs te datur. Cratinus in Pylaea:

*andras2 sofou\s2 xrh\ to/ ge paro\n pra=gm' w(s2 kalo\n
*ei)s2 du/namun eu)= ti/qesqai.

Sapientum est virorum, vti, quod adest boni,
Tanquam bonum sit, consulant pro viribus.

Affine illi, quod alibi retulimus, spa/rthn e)/laxes2, tau/thn ko/smei, id est, Spartam es nactus, eam dispone. Quod quidem carmen citat Stobaeus ex Euripidis tragoedia, cui titulus, th/lefos2, id quod obiter admonendum duximus. Nam adagium suo dictum es loco.

Qui omni in re, et in omni tempore.

AVLVS Gellius, explicans vim mori/ou sterhtikou=, ait hunc senarium antiquissimum prouerbii vice celebratum fuisse.

Sed enim, qui in omni re, atque in omni tempore
Omni laude vacat, is illaudatus est,
Is omnium pessimus, deterrimusque est.

Admonet paroemia, fere neminem esse tam deplorati ingenii, qui non aliquando dicat, faciatve, quod laudem promereatur. Refertur iisdem ferme verbis a Macrobio libro Saturnalium sexto, ex quo nobis visi sumus deprehendisse manifestum errorem scripturae in Gelliano libro per eruditum quempiam admissum. Is enim, non intelligens hos esse versus. Sed enim qui in omni re, atque in omni tempore, etc. suspicatus est Graecum versiculum omissum a librariis, in eius locum supposuit hoc carmen,

cum versus, de quo sentit Gellius, sit Latinus, quem mox subiicit: Sed enim qui in omni etc. Id liquet ex Macrobio, qui locum hunc ad verbum pene suffuratus est in suos commentarios. Porro Graecus versiculus nihil facit ad explicandam vim huius vocis Illaudatus: sed obiter admixtus est, quasi probandum esset, quod dixerat, neminem esse tam efflictis moribus, quin faciat, dicatve nonnunquam aliquid, quod laudari queat. Quo quidem loco rursus Efflictis deprauatum est in Efferis: potest enim illaudatus esse, qui non sit efferis moribus, sed efflictos mores dixit perditos, et corruptos. Sunt autem tres senarii sententiam absoluentes: nisi quod alicubi videntur vitiati a scribis,

Nam dictiunculam Vir, etiam aurium sensus in hoc versu videtur requirere. Constabit et tertius, si legas.

Qui e nuce nucleum esse vult, frangat nucem.

fugiat laborem. Qui quaerit voluptatem, prius experiatur sudorem, sine quo non paratur vera voluptas. Hanc sententiam Plautus figura sane quam prouerbiali extulit. Qui e nuce, inquiens, nucleum esse vult, frangit nucem. Qui quaerit animi pabulum in arcanis literis, scrutetur sub allegoriae inuolucro conditum mysterium. Sic enim vsurpauit alicubi D. Hieronymus. Nux enim foris tum dura est, tum amara, intus suauissimum condit cibum. Huc referendum illud Homericum figmentum de moly herba, quam ait radicem quidem habere nigram, sed florem lacteum. Hanc ita describit Odysseae decimo.

*ri/zh me\n me/lan e)/ske, ga/lakti de\ ei)/kelon a)/nqos2.
*mw=lu de/ min kale/ousi qeoi\, xalepo\n de\ t' o)ru/ssein
*andra/si ge qnhtoi=si qeoi\ de/ te pa/nta du/nantai.

Atra quidem radix suberat, sed lacteolus flos:
Moly vocant superi, mortalibus ardua res est
Euulsisse viris: caelestes omnia possunt.

Accommodari potest cum ad omnem disciplinam, tum peculiariter ad grammaticam, quae, cum sit pueris amara, senibus iucunda est. Quadrauerit et in virtutis studium, cuius initium acerbum, progressus facilis, finis iucundus.

Qui parentem laudabit, nisi infelices filii?

Carmen vulgo iactatum de his, qui maiorum suorum facinora iactitant, nimirum nihil habentes, quod de se ipsis vere praedicent, cuiusmodi Ponticum quempiam ridet Iuuenalis Sat. 9.

- Sed te censeri laude tuorum,
Pontice, noluerim, sic vt nihil ipse futurae.
Laudis agas. Miserum est alienae incumbere famae.

Poterit in hanc quoque torqueri sententiam: Impii filii sic laudant parentes, dum illos, ceu bonos, desiderat populus, quod his longe deteriores ferre non possit. Id quod nonnunquam [correction of the transcriber; in the print nonunquam] solet in principibus vsu venire, videlicet, vt, quem viuum oderant, mortuum probent, ac requirant, filii comparatione bonum. Refert, et explicat, hoc adagium Plutarchus in vita Arati: *paroimi/an tina\ palaia\n w)= polu/krates2 dei/sas2, moi dokei=, to\ du/sfhmon au)th=s2 o( filo/sofos2 xru/sippos2. ou)x' o(\n e)/xei tro/pon, a)ll' w(s2 au)tos2 w)/|eto be/ltion ei)=nai diati/qesqai,

*dionuso/dwros2 de\ o( troizh/nios2, e)cele/gxwn au)th\n, a)nekti/qhsi th\n a)lhqinh\n ou(/tws2 e)/xousan.

*kai/ fhsi tou\s2 a)f' au(tw=n ou)deno\s2 a)ci/ous2 o)/ntas2, u(podume/nous2 de\ progo/nwn tinw=n ar)etai=s2, kai\ pleona/zontas2 e)n toi=s2 e)kei/nwn e)pai/nois2, u(po\ th=s2 paroimi/as2 e)pistomi/zesqai, id est, Adagium quoddam vetus, ô Polycrates, Chrysippus philosophus, infamiam illius, vt mihi videtur, veritus, non vt habet, sed vt ipsi visum est melius, proposuit:

Caeterum Dionysodorus Troezenius, redarguens illum, verum prouerbium denuo exponit. Id habet ad hunc modum,

Aitque, eos, qui, si suis ipsorum meritis aestimentur, nullius sint pretii, caeterum insinuantes sese maiorum suorum quibusdam virtutibus, atque illorum laudibus sese immodice venditantes, hoc prouerbium ad silentium adigi. Hactenus Plutarchus. Vsurpauit in eundem sensum M. Tull. in Epistolis ad Atticum.

Nam iam illi non sunt, at qui sunt, mali.

Dici solitum, vbi quis requirit ea, quae quondam quidem exstiterunt, verum temporum culpa perierunt. Est autem Aristophanis in Ranis, in qua fabula Bacchus inducitur descendens ad inferos, vt Euripidem, aut bonum aliquem poetam inueniret. Apud superos enim neminem reperiri nisi malum.

Qui apud inferos sunt terniones.

*ta\s2 e)n a(/dou triaka/das2, id est, Qui sunt apud inferos terniones. Hoc adagio ridebantur ii, qui res abditas, et abstrusas, curiosa quadam diligentia vestigarent. Non absurde torquebitur in eum, qui Homericas fabulas oens inanibus allegoriis interpretari conetur; aut Platonicorum, et Pythagoreorum numeros explicare laboret. Aiunt terniones apud inferos honoratos esse, vt Hecatae sacros; cui quidem ob idipsum Trigla piscis sacrificatur, et simulacrum eiusdem in triuiis constitui mos erit. Ad quod respiciens Virgil.

Neque quantum lusciniae dormiunt.

*ou)d' o(/son a)hdo/nes2 u(pnw/ousin, id est, Nec quantum lusciniae dormiunt. In eos conuenit, qui somni parcissimi sunt. Lusciniae minimum dormire feruntur, vel propter Ityn extinctum: vel ob timiditatem. Sane magis arbitramur dictum quod lusciniae vernis mensibus, per omnem fere noctem perpetuo cantu garriant.

Cuiusmodi portento me inuoluit fortuna.

Monstro cui fortuna [correction of the transcriber; in the print fortnna] me implicauit.

Trimeter est Catalecticus. Dici conueniet, vbi negotium incidit cum homine moroso, difficilique, cum quo non queas viuere, nec a quo te possis extricare. Carmen sumptum ex tragoedia Philoxeni poetae, apud quem Vlysses inclusus in antro Cyclopis, hoc modo loquitur:

Fixis oculis intueri.

*atene\s2 o(ra=n, id est, Defixis oculis obtueri. Si transferatur, prouerbialis erit figura, nempe, pro eo, quod est, Attentius, accuratiusque considerare. Fixius intueri, pressius inspicere. Sumptum est ab animantibus, qui stupentibus, nec vsquam dimotis oculis inspiciunt id, quo delectantur. Adagium recensetur a Diogeniano. Plutarchus in commentario De audiendo, *baru\s2 me\n ga\r o( a)kroath\s2 kai\ fortiko\s2 o( pro\s2 pa=n a)/tegktos2, kai\ a)tenh\s2, to\ lego/menon, id est, Grauis enim auditor, ac molestus, qui ad singula stupet, et defixis est oculis, vti dicitur Marcus Tullius pro Lucio Flacco, Vt totam causam quam maxime intentis, vt aiunt, oculis, acerrime contemplemini.

Puluerem oculis offundere.

PVLVEREM ob oculos offundere dicitur, qui de industria rem obscurat, et aduersario iudicium eripit. Traductum videtur a militia. Saepe fit enim, vt hostis, data opera, puluerem cieat in hostem. Hac arte Sertorius Romanus Cacitanos, (vt Graecus habet Characitanos) quosdam vicit, auctore Plutarcho, cuius rei mentionem fecimus in adagio de Caecia nubes attrahente. Vtitur hoc prouerbio praeter alios diuus Hieronymus in Epistolis. M. Tullius gloriatur se in actione quadam iudicibus tenebras offudisse. Est apud Plautum in Milite, simile quiddam de glaucomate oculis oborto.

Psecas, aut ros.

*yeka\s2 h)\ dro/sos2, id est, Psecas, aut ros. In crebrius exspuentes dictitabatur, *yeka\s2 enim adspersio illa, ac velut irroratio vocatur, quoties minutissimis guttulis irrigamur, vt pluuia rori similima. Primitus autem per lusum dictum est in Antimachum Lyricum poetam, quod subinde exspuens eos, quibus cum loquebatur, conspergeret. Idem cognominis datum fuit et Olympico cuidam, quem nonnulli putant tulisse legem, ne quem nominatim taxarent poetae, atque ita factum, vt multo, quam prius, pauciores accederent ad certamen, et qui prodibant, laudarent, non carperent. Vnde huiusmodi delinimenta, *yeka\s2 appellata videntur. Vocantur enim Psecades ancillae, quae delicatarum matronarum capillos medicato fuco conspergunt. Adagium refertur a Diogeniano. M. Tullius in epistolis ad Atticum, consputare dixit, pro conuitiis leuioribus aspergere, nimirum ad hoc adludens adagium.

Haesitantia cantoris tussis.

*apori/a *ya/ltou bh\c, id est, Haesitantia cantoris tussis. Suidas adagium neotericum esse monet. Dictum videtur, quoties non suppetit, quod dicamus. idque velut aliud agentes dissimulamus, velut apud Platonem Aristophanes, ne diceret in conuiuio, singultum fingit. Sumptum apparet a cantoribus, qui cum haerent in cantione, tussim simulant, vt hac videatur interrupta cantilena, non inscitia. Confine putamus illi, quod alias dictum est, Tussis pro crepitu.

Extritum ingenium.

*parechulhme/non nou=n e)/xwn, id est, Mentem habens euanidam. parechulhme/non perinde sonat, quasi dicas Extibiatam. Ducta siquidem est metaphora a tibiarum linguis, quae posteaquam exciderint, inutilis est tibia.

Panagaea Diana.

*h panagai/a a)/rtemis2, id est, Panagaea Diana dicebatur olim peregrinationem impensius amans, errabundus, instabilis, nulla certa sede consistens. Siquidem Diana vagari dicitur apud poetas, et per nemora, montesque oberrare. Quin domicilium etiam subinde mutat, nunc apud superos agens, nunc apud inferos. Ne specie quidem semper eadem, sed nunc pleno orbe, nunc mutila, nunc nulla.

Pastillos Rufillus olet, Gorgonius hircum.

Dicendum vel in duos aliquos diuersis laborantes vitiis, vel in eundem sui dissimilem; nempe modo loquaciorem quam sat sit, modo impendio

taciturnum, interdum pueriliter ineptum, interdum Catone seueriorem, nonnunquam profusum, nonnumquam sordidum. Siquidem, vt vitio dandum, si quis hircum oleat, ita adaeque vituperandum, si quis oleat vnguenta. Nam pastilli, pillulae sunt vnguentariae. Alterum spurci est, alterum mollis.

Claudus optime virum agit.

*arista xwlo\s2 oi)fei=, siue, vt alias legitur, o)xei=, id est, Optime claudus virum agit, Dici solitum, vbi quispiam suam sortem, vel parum egregiam anteponit alienae, tametsi praestantiori. Ab Amazonum apothegmate natum aiunt. Tradunt, morem Amazonibus fuisse quondam, vt pueros masculos, detorta tibia, coxave, claudos efficerent. Porro, cum bellum esset illis aduersus Scythas, atque illi eas conarentur illicere, vt ad sese desciscerent, dicentes, futurum, vt posthac non cum claudis, ac mutilis, sed cum integris viris rem haberent, Antianira, Amazonum dux, respondit ad hunc modum: a)/rista xwlo\s2 oi)fei=. Vsurpauit Athenaeus lib. 13. o)/ntws2 ga\r a)/rista xwlo\s2 oi)fa=|s2, id est, vere enim claudus optime virum agis. Theocritus filoi/fhn appellat virum coitus auidum. Hesychius fi/loifon dicit. Animaduersum est etiam illud nostris temporibus plerumque qui tibiis sunt mutilis aut quopiam membro trunci, eos ad vsum veneris reliquis magis idoneos esse, nimirum [correction of the transcriber; in the print nimitum] varia faciente natura. De claudo, quare sit salacior ceteris, causam reddit Aristoteles in problematibus sectionis 10. proble. 26. quod in hoc parum alimenti deorsum delabatur, ob crurum vitium, plus autem superiora petat, et in semen vertatur.

Ogygia mala.

*wgu/gia kaka\, id est, Ogygia mala. Recte dicentur vel ingentia, vel antiqua. Nam vtrumque Graece significat Ogygium. Alij malunt ad Ogygium, primum Thebanae ciuitatis principem, referre. Huius filius Cadmus, ob filias suas in varias calamitates incidit. Quo respiciunt, qui Ogygia mala, pro atrocissimis interpretantur. Huiusmodi ferme Suidas, nisi quod magis probat, vt Ogygia mala, vetusta dicantur. Caeterum, qui Ogygia vetera dicunt, illud sequuntur, quod olim Boeotiorum, ac Thebana regio, Ogygia dicta sit. Quin et omnis Attica olim hoc habuit nominis sicuti testatur Stephanus. Est et insula peruetusta, dicta Ogygia, in quam Vlysses naufragus emersisse fingitur ab Homero. Vnde vox iam obsoleta velut in iocum prouerbialem abijt. Nec in figura sita est huius prouerbii ratio, sed in nouitate vocis, vt in operis huius initio monuimus. Confimili ratione, nec sine prouerbij specie, Graeci priscos, ac peruetustos, w)geni/das2 et w)geni/ous2 appellant, a prisco quopiam deo, et multis iam saeculis obsoleto. Huiusmodi propemodum de Ogygijs Suidas, et Stephanus.

Omnia chnaumata.

*pa/nta xnau/mata, id est, Omnia chnaumata, dicebant olim, quoties omne negotium significabant. xnau/mata enim Graeci placentarum, atque id genus ciborum fragmina vocant. Latini quoque reliquias belli, et reliquias Danaum dicunt simili figura. Refertur adagium a Zenodo.

Sic est ad pugnae partes re peracta veniendum.

*all' u(/steron me\n h)=lqon, e)n kairw=| d' o(/mws2.
*su\ me\n ga\r h)/dh de/katon ai)xma/zeis2 e)/tos2,
*kou)de\n perai/neis2.

Sero quidem, ast in tempore aduenio tamen:
Nam tu quidem, iam praelians decennium,
Nihil explicas.

Allusit huc, ni fallimur, Diogenes. Cum enim quidam inscripsisset aedibus suis hunc titulum, Iouis filius Callinicus Hercules hic habitat, ne quid ingrediatur mali. Diogenes adiecit aliam inscriptionem. meta\ po/lemon h( summaxi/a, id est, Post bellum auxilium. Significans, sero vocari Hereulem depulsorem malorum, cum iam malus hospes immigrasset in eas aedes.

Obsequium amicos, veritas odium parit.

OBsequium amicos, veritas odium parit. Senarius est prouerbialis apud Terentium in Andria, non admonens, quid oporteat fieri, sed ostendens, quid vulgo fiat. Vulgaris enim amicitia constat obsequiis. Nam, inuicem conniuere ad familiarium vitia,

At inter veros amicos, nihil est veritate iucundius, modo absit asperitas agrestis, inconcinna, grauisque. Porro, qui vulgo plurimis studet amicus esse, moribus alienis obsecundet, caueatque, iuxta Persium, Auriculas teneras modaci radere vero. Non probari vero sententiam hanc poetae, satis indicat, cum ait, Namque hoc tempore: id est, his corruptis moribus. Eandem sententiam in Adelphis idem aliter extulit. Vt homo est, inquiens, ita morem geras. Donatus admonet prouerbialiter dictum. M. Tullius in Sermone De amicitia: Sed nescio quomodo verum est, quod in Andria familiaris meus Terentius dixit: Obsequium amicos, veritas odium parit. Molesta veritas est, siquidem ex ea nascitur odium, quod est venenum amicitiae, Sed obsequium multo molestius, quod peccatis indulgens, praecipitem amicum ferri sinit. Maxima autem culpa in eo est, qui et veritatem aspernatur, et in fraudem obsequio impellitur. Pindarus in Nemeis quinto, ou)/toi a(/pasa kerdi/wn fa/nousa pro/swpon a)la/qei' a)trekh\s2, kai\ to\ siga=n polla/kis2 e)sti\ sofw/taton a)nqrw/pwn noh/sai. Sentit simplicem veritatem, non semper, vt est, proferendam, quod

damnosa sit, sed sapientis esse, nonnunquam celare suam sententiam, in tempore prolaturus, cum fructus spes ostenditur. Apud Athenaeum libro quinto, citatur hic trimeter ex Agathone:

*ei) me\n fra/sw ta)lhqe\s2, ou)xi\ s' eu)franw=,
*ei) d' eu)franw=ti s' ou)xi\ t' a)lhqe\s2 fra/sw.

Si vera dicam, tibi voluptati haud ero;
Si sim voluptati, haud tibi vera dixero.

Obuiis vlnis.

OBVIIS vlnis, est apud Quinctil. pro eo, quod est auide, sitienterque. Translatum ab iis, qui porrectis vlnis properant in complexum eorum, quorum magno desiderio tenebantur, quosque cupidissime conspiciunt. Legimus et Obuiis manibus. D. Hieronymus ad Pammachium, Condiscipulum quondam et sodalem, et amicum, obuiis, vt aiunt, manibus excipio. Basilius in praefatione dialogi, a)mfote/rais2 xersi\n, id est, Ambabus manibus, eodem sensu scripsit. Haec si ad rem animi detorqueantur, figuram prouerbialem habebunt. vt, Ego tuas literas obuiis vlnis excipiam.

Obliuionis campus.

*lh/qhs2 pedi/on, id est, Lethes campus. Dicetur, vel de vehementer obliuiosis: vel de rebus commenticiis, ac friuolis, quae nusquam sint. Aristophanes, ti/s2 ei)s2 to\ lh/qhs2 pedi/on; id est, Quis in Lethes campum? Vulgus enim nugas esse credit, quae de inferis tradunt poetae. Et, vt Iuuenalis inquit:

Omnia sapientibus facilia.

Nihil est tam arduum, quod prudenti consilio non facile conficiatur. Aut, nihil tam acerbum, quod sapiens non aequo animo, facileque ferat, ratione cuncta leniente. Si addas verbum, constabit senatius. *esti d' a(/panta. Refertur a Zenodoto.

Omnia esculenta obsessis.

Senarius prouerbialis, Cum vrget necessitas, nihil non facimus. Et vehementer famelicis nullus non suauis est cibus. Natum ab vrbium obsidionibus, in quibus nonnunquam et canes, et feles, herbarum radices, nonnunquam humana excrementa, inopia cibi deuorantur.

Omnia similia.

Eadem est conditio mortalium: formosi pariter, ac deformes senescunt, ac moriuntur. Rhodopis nomen est puellae cuiuspiam formae celebris, cui nomen a roseo adspectu videtur inditum. De Rhodope meretricula multa Herodotus libro secundo, nonnulla Plinius libro 36. cap. 12. Cum Graecum carmen habeat r(odw=pis2, mirum, cur Iuuenalis corripuerit:

Totus Echinus asper.

*apas2 e)xi=nos2 traxu\s2, id est, Totus Echinus asper. In morosos, et iniucundis moribus quadrat. Echinus piscis, et item Erinacius, vndique spinis obseptus est, vt nusquam impune possis attingere. Est et hominum huiusmodi genus, cum quibus nulla ratione possis agere citra litem. Aristophanes in Pace:

Omnia bonos viros decent.

*apanta toi=s2 kaloi=sin a)ndra/sin pre/pei, id est, Bonos probosque cuncta perdecent viros. Habet hoc improbitas, vt, si quis illaudatus, recte faciat, dicatve, tamen nescio quo pacto non adsit decorum illud: Contra, veram virtutem decus quoddam comitatur, vt, quidquid vir bonus agat, id decorum esse videatur. Tametsi potest et hic accipi sensus. Cuncta formosos viros decent: quod formae gratia commendat et dicentem, et canentem, et quidvis agentem. Id erit venustius, si huc deflectat, vt dicas, in bonam partem accipi, laudarique, quidquid dixerint fecerintque gratiosi apud principes: adeo, vt, quod huic capitale sit futurum, illi laudem etiam pariat. Refertur a Diogeniano.

Omitte vatem.

*pa/res2 to\n ma/ntin, id est, Omitte vatem. Vti conueniet, quoties alicui parcendum admonebimus, quod is eximius sit et immunis habendus e vulgari sorte. Veluti, si quis poetae, theologo, sacerdoti diceret, oportere parci. Antiquitus mos erat, vt augur coronatus ante aciem incederet: neque fas erat, hunc telis impetere, vtpote virum sacrum. Poterit adagium etiam per ironiam vsurpari.

Oderint, dum metuant.

Oderint, dum metuant. Tyrannica vox, sumta e tragoedia, et a nemine scriptorum non vsurpata. M. Tullio familiaris: quam etiam in vulgi sermonem processisse, satis indicat Seneca libro de Clementia secundo scribens, multas voces, magnas, sed detestabiles, in vitam humanam peruenisse, celebresque vulgo fieri, vt illam: Oderint, dum metuant. Cui Graecus, inquit, versiculus similis est, qui mortuo terram misceri ignibus iubet. Idem libro De ira primo: Nam aliquae voces ab iratis emittuntur, quae magni videantur animi, verum ignorantibus magnitudinem: qualis illa dira, et abominanda, Oderint, dum metuant. Syllano scias seculo scriptam. Licebit adagium per iocum vsurpare: veluti, si quis eruditione superior [correction of the transcriber; in the print snperior] de clanculariis hostibus, qui tamen ob metum hiscere non audeant, dicat: Oderint, dum metuant, Conueniet et in diuites, qui dicunt illud Horatii:

Populus me sibilat, at mihi plaudo
Ipse domi, simul ac nummos contemplor in arca.

Odis cane peius, et angue.

traducatur, magis erit prouerbiale, vt, Hic totus lucris addictus est: literas, quas amauit aliquando, nunc (quod aiunt) vitat cane peius, et angue. vel, Hic se totum adulatoribus permittit: amicos, a quibus verum audiat, vitat cane peius, et angue: Idem Horatius in Odis:

Stultior Coroebo.

*hliqiw/teros2 koroi/bou, id est, Stultior Coroebo. Prouerbialis hyperbole, in stupidos, et vaecordes. Coroebi stultitia vulgi fabula celebrata est, qui maris vndas numerare sit conatus, cum non potuerit vltra quinque prosequi supputationem. Meminit huius Eustathius in decimum Odysseae, et Lucianus in Amoribus. Quanquam apud alios koru/bou, legimus per y. Adduntque quidam, Corybum hunc Mygdonis Phrygis fuisse filium, temporibus belli Troiani. Meminit et Virgilius Coroebi cuiusdam:

-Iuuenisque Coroebus
Venerat, insano Cassandrae captus amore,
Et gener auxilium Priamo, Phrygibusque ferebat.

Quo quidem in loco Seruius indicat sumtum ex Euphorione. Hunc, inquit, Coroebum stultum inducit Euphorion, quem et Virgilius sequitur, dans ei:

-Dolus, an virtus, quis in hoste requirat?
Cum sit turpissima dolo quaesita victoria.

Stupa seniculus.

*stupei=on gero/ntion, id est, Stupa, siue stipulaceus seniculus. De viribus effoeto sene. Similimum illi, quod alio diximus loco, Homo bulla. Sumtum a ligno, quod iam exaruit, exsuccumque redditum est, et marcidum, in stipulae morem. Stupa dicitur, quod e lino excutitur siccum, et inutile.

Phormionis thori.

*stiba/des2 formi/wnos2, id est, Thori Phormionis. De stratis sordidis, ac frugalibus, minimeque delicatis, qualia sunt cubilia militaria, et quale sibi apud Homerum parat Vlysses, ex arborum congestis frondibus, ac ramis humi substratis. Refertur a Suida. Phormio dux quispiam militum fuit, in perferendis militiae in commodis notae, sicut coniicimus, patientiae. Poterit et longius deflecti ad quamvis tractationem duriusculam. Extat in Pace Aristophanis:

*ei) ga/r moi ge/noit' i)dei=n tau/thn h(me/ran pote/.
*polla\ ga\r h)nesxo/mhn
*pra/gmata/ te kai\ stiba/das2 a(\s2 e)/laxe formi/wn.

Id est, Vtinam mihi contingat videre hunc diem. Multas enim sustinui tum molestias, tum culcitras, quas sortitus est Phormio. Versus sunt chorici, eoque prosa vertimus.

Stultitia est, Iouem putare esse.

*th=s2 mwri/as2, to\n di/a nomi/zein, o)/nta thlikoutoni\, id est, Inscitia est, natum tot annos, credere esse vllum Iouem. In eum accommodari potest, qui, grandis natu, dicit, aut sentit absurdum quippiam, cum propter aetatem nihil oporteat iam ignorare. Non conuenit enim in natu grandes puerilis

*idou/g' i)dou\ di' o)lu/mpion, th=s2 mwri/as2
*to\n dia\ nomi/zein o)/nta thlikoutoni\.

Ecce, ecce Olympium Iouem, dementia est,
Natum tot annos credere esse vllum Iouem.

Tuum tibi narro somnium.

*to\ so\n o)/nar soi dihgou=mai, id est, Tuum somnium tibi narro, id est, Narro tibi, quod ipse me rectius nosti. Apud Suidam haec referuntur ex auctore quopiam, *ei) ga\r e)gw/soi nu=n au)to\n gnwri/zw, pe/ponqa to\ th=s2 paroimi/as2, to\ so\n o)/nar soi dihgou/menos2. id est, Quod si te tibi ipsi notum reddere coner, tum mihi acciderit id, quod prouerbio dicitur, vt tuum tibi somnium narrem. Plato libro De Repub. 8. *to\ e)mo/ng' e)/fh, e)moi\ le/geis2 o)/nar. id est, Meum quidem, inquit, mihi narras somnium. Traductum videtur ab his, qui o)neiropo/lous2, id est, somniorum interpretes consulunt: a quibus nonnulli hoc quoque requirunt, vt quid somniarint, conijciant, quasi parum sit, si interpretentur. Ad eum modum aegroti quidam imprudentes a medicis exspectant, vt viso duntaxat lotio, diuinent et sexum, et aetatem, et omnem morbi naturam, vbi, et vnde acciderit, quid sentiant, ac propemodum etiam, quid in febri somniarint.

Sponsi vita.

*numfi/ou bi/os2, id est, Sponsi vita, pro molli, ac delicata. Confine illi, quod alibi relatum est, musica vita. Suidas senarium hunc adducit, qui exstat apud Aristophanem in Auibus.

Propterea quod proci frondibus, et sertis coronari soleant, et delicatius, nitidiusque coli, vel quod molles videantur, nuptiis inhiantes. Apud Athenaeum libro 8. Stratonicus citharoedus Rhodios leukou\s2 kurhnai/ous2, kai\ mnhsth/rwn po/lin, id est, Albos Cyreneos, et procorum ciuitatem appellat. Nisi malumus ad Homericos illos Penelopes sponsos referre, quibus nihil cordi erat praeter conuiuia, citharam, choream, talos, discum, parasitos, atque id genus alias voluptates. Vnde Horatius Homines luxu deditos, sponsos Penelopes appellat.

Et fama fuit et erat,

id est: Et dicebaris, erasque. Hemistichion prouerbiale, quoties facta respondent opinioni. Suidas meminit e poeta quopiam. Est enim fragmentum carminis Heroici.

Innocuus alium aspiciam, meum habentem malum..

Hoc est, ex aliorum malis ipse rebus meis consulam, e)ca/nths2, autem dixit, quasi e)/cw th=s2 a)/ths2, id est, extra noxam situs, et illaesus. Similimum illi Plautino,

Simul et dictum, et factum.

*am' e)/pos2, a(/m' e)/rgon. i. Simul dictum, simul et factum. Vbi quis citra moram id re praestat quod verbis pollicetur.

Latini, Cum dicto, dicunt, pro eo quod est, statim posteaquam dixeris. Et Virgilius,

Idem Graecis dicitur vnica voce, a)utoboei\, quod a militari clamore translatum videtur, quo nonnunquam funditur hostis priusquam ad manus fuerit ventum. Sic vsus Thucydides. Theopompus vsus est, pro kata\ kra/tos2, id est, vi ac virtute, non ex insidiis. Quisquis enim insidias molitur hosti, silet; qui fidit viribus suis, cum clamore irruit in hostem. Quidam putat dictum a bubus, vt deductum videatur ab arantibus, qui cum pollicentur se eodem die, id est, a)uth=mar aliquid operis absoluturos, dicere solent a)utoboei\, hoc est, priusquam disiungam boues. Transfertur ad cuiuslibet actionis celeritatem, vt perinde valeat, atque paraxrh=ma, au)to/qen.

Obiicere canibus agnos.

*proba/llein toi=s2 kusi\n a)/rnas2, id est, Obiicere canibus oues, dicebatur, qui imbellem et litium imperitum, calumniatoribus et exercitatis exponeret, quod id animal omnium maxime sit imbelle. Refertur a Diogeniano, Hemistichium est heroicum, ex oraculo quopiam, vt coniicimus, decerptum.

Nullius indigens Deus.

*anendeh\s2 o( qeo\s2, id est, Nullius egens Deus. Admonet paroemia, nullum esse mortalium tam absolutum, in quo non aliquid desideretur, vnum esse Deum, vndequaque perfectum: Dici potest et in diuites, aut plurimis praeditos naturae pariter ac fortunae commoditatibus, tanquam Dei cuiuspiam similes, vt quibus omnia suppetant, quaecunque videntur ad perfectam felicitatem pertinere.

Nucleum amisi, reliquit pignori putamina.

PLautus in Captiui duo, Nucleum amisi, reliquit pignori putamina. Verba sunt Hegionis, vbi resciuisset, sibi impositum esse, et herum amissum pro seruo, seruum pro domino retentum. Is enim, ex quo fructus exspectabatur, aufugerat, eo relicto, ex quo nihil emolumenti poterat capi. Allegoria per se liquet.

Nudo mandas excubias.

*gumnw=| fulakh\n e)pita/tteis2, id est, Nudo custodiam mandas. Quoties negocii quippiam mandatur ei, cui deest praestandi facultas, obeundaeque provinciae propter inopiam neutiquam idoneus est. Neque enim nudus commode potest excubias agere propter rigorem nocturni frigoris, neque ad pugnam est idoneus inermis. Refertur a Zenodoto. Quo longius deflectetur, hoc erit proverbialius. Iniungis, vt aliquid in hunc poetam scribamus, verum iuxta vetus proverbium, gumnw=| th\n fulakh\n e)pita/tteis2. Neque enim est, quo meum interim ocium alam. Hesychius non nihil dissidet ab his, quae a Suida, Zenodotoque traduntur: licet is locus apud hunc deprauatus habeatur in editione Aldina. Caeterum coniicimus sensum hunc esse: proverbium dici solere, vbi quid mandatur his, quibus nihil opus est. Propterea quod vel iniussi cogantur id facere, nisi fallimur ob id quod nudis nihil est, quod egeat asseruatore.

Nunc contingat seruari.

*nu=n ge/noito swqh=nai, id est, Nunc contingat seruari: Cum significamus nos satis cauturos in posterum, si modo liceat praesens periculum effugere. Hoc modo Dauus in Andria: Post hac incolumem sat scio fore me, nunc si deuito hoc malum. Natum aiunt ex apologo quopiam. Aquila testudinem vnguibus rapuerat, eam parabat e sublimi deiicere, quo testa rupta carnibus vesci posset. In hoc itaque discrimine testudo optabat, vt in praesens incolumis esse posset, de reliquo sibi curae futurum, ne quando in simile periculum incideret, nu=n ge/noito swqh=nai, tou= de\ loipou= au(th=| melh/sei, id est, Nunc liceat incolumem esse, de reliquo mihi ipsi curae fuerit. Quidam apologum narrant ad hunc modum, Testudini quondam incessisse volandi desiderium. Aquilam orasse, vt se doceret. Cumque illa negasset, fieri posse, quod natura refragaretur, illa nihilominus instabat. Itaque paruit Aquila, ac Testudinem in sublime vectam demisit, vt volatum experiretur. Et cum timeret infelicem euentum, optauit, vt id temporis contingeret incolumem esse, nu=n swqei/hn. Ita Diogenianus. Suidas hoc modo refert, nu=n swqei/hn, i(/n' h)=| moi di/dagma tou=to tou= xro/nou loipou=, id est, Vtinam nunc incolumis euadam, vt hoc mihi documentum sit in reliquum tempus. Plinius facit tertium quoddam Aquilae genus, quam alii morphnon, nonnulli plancum et anatariam, Homerus percnon vocauit: lingua caret eoque muta, sed dentibus armata, nigerrima, prominentiore cauda. Huic ingenium est, testudines raptas frangere e sublimi iaciendo. Atque hac sorte ait Aeschylum poetam interiisse, cum praedictum esset, eum ruina periturum, isque quo caueret, eum diem sub dio perseuerasset. Nam aquila, decepta splendore capitis, caluitio renidentis ad solem, dum saxum esse putat, testudinem illisit, vt fractae carnibus vesceretur. Auctor Valerius Max. lib. 9. cap. 12.

Nunc bene nauigaui, cum naufragium feci.

*nu=n eu)= peplo/hka, o(/te nenaua/ghka, id est, Nunc bene nauigaui, posteaquam naufragium feci. Quoties id, quod videtur incommodum fortuna praeter spem vertit in bonum. Zenon Cirtiensis, qui relictis prioribus praeceptoribus, Cratetis auditor esse coepit, naufragio eiectus, dixisse legitur, eu)=ge poiei= h( tu/xh proselau/nousa h(ma=s2 filosofi/a|, id est, Bene facit fortuna, cum nos ad philosophiam admouet. Auctor Suidas. Plutarchus in libello De vtilitate capienda ex inimico, meminit huius proverbii.

Nunc in regionem veni.

*nu=n ei)s2 xw/ran h)=lqon, id est, Nunc in regionem veni. Ab iis dictitari solitum, qui tandem sua sponte illuc, quo oportuit, perveniunt, cum diu non quiuerunt. Fit enim plerunque, vt res diu quaesita non occurrat, tandem velut vltro veniat in mentem. Quidam sic efferunt, *nu=n ei)s2 xw/ran h)=lqes2, id est, Nunc in regionem venisti, vbi quis eo venit, quo se venturum negarat.

Nunc illa advenit Datidis cantilena.

Dicebatur, vbi quid laetum ac festiuum accidisset. Datis quispiam erat Persarum satrapes, excelles in rei bellicae gloria. Is Graece loqui

conatus, consueuit dicere, h(/domai, kai\ eu)frai/nomai, kai\ xai/romai. id est, Delector, gaudeo, laetor. Ea cum saepius ac male Graece pronunciaret, res in vulgi iocum abiit. Auctor Suidas. Extat autem apud Aristophanem in Pace:

*nu=n tou=t' e)kei=n' h(/kei to\ da/tidos2 me/los2,
*o defo/menos2 po/t' h)=|de th=s2 meshmbri/as2,
*ws2 h(/domai kai\ te/rpomai kai\ xai/romai.

Adest, vt aiunt, cantilena Datidis,
Quod mastuprans is cecinit in meridie,
Vt laetor, vt delector, vtque gaudeo.

Interpres addit, Dasimum vsurpari pro barbarismo, eo quod xairomai dixerit pro xai/rw secutus vocum consonantiam, quemadmodum apud nos ridetur, qui dixerit corpus meus, et domus tuus. Nam xai/romai Graecis non dicitur. Miror autem cur interpres huic velut ad finem subiunxerit. *amas2 a)ph/toun, oi( d' a)phrnou=nto ska/fas2 Ex quo coniectura sumi potest, hoc proverbium natum ex inscitia linguae, quae non raro praebet huiusmodi risus materiam, dum Germani gestiunt loqui Gallice, aut Galli Germanice. Idem accidit in surdastris.

Non statuar leaena in machaera.

Proverbium meretricium, cum negat scortum sui copiam facturum sese. Nam in capulis militarium gladiatorum elephantes ac leones imponi solent. At hi procumbentes inscalpuntur, siue ne laedant manum vtentis gladio, siue ne defringantur facile, si in pedes erecti fingerentur. Tyrocnestis vox militaris videtur ensem significans. Potest adagium et ad verecundiorem vsum detorqueri, vt si quis negans se per omnia morem gesturum, inseruiturumque pro libidine dicat, ou) sth/somai le/aina e)pi\ turoknh/stidos2. Adagium recenset Suidas. Extat autem apud Aristophanem in Lysistrata.

Ne contra bouem opta.

*mh\ kata\ boo\s2 e)/uxou. Ne contra bouem opta: Admonet adagium, non esse vitam instituendam iuxta votum animi, neque quiduis sperandum a superis, sed vt ea duntaxat sibi quisque promittat, quae possit industria consequi. Refertur in collectaneis Diogeniani. Vnde sumpta metaphora parum liquet, nisi quod apparet ductam ab agricola, qui negligens adhibere bouis operam in colendis agris, optat vt citra suum laborem proveniat seges.

Non nostrum onus, bos clitellas?

Qvintilianus Institutionum orator. lib. 5. paroemiae, quam ait esse ceu breuem apologum, hoc affert exemplum. Non nostrum onus, bos clitellas? Satis constat ex apologo sumptum: verum quis sit is apologus, equidem nondum reperimus: M. Tullius epist. ad Atticum lib. 5. in epist. cuius initium est, Laodiceam veni pridie Calen. sextiles, videtur ad hoc adagium alludere, et nobis velut ansam coniectandi praebere. Inde, inquit, ire ad Taurum cogitabam, vt cum Maphragone collatis signis, si possem de seruo tuo decidere. Clitellae boui sunt impositae. Illa ne? Non est nostrum onus, sed feremus: Quibus ex verbis, odorari licet, non nostrum onus, bos clitellas, proverbium fuisse recusantis munus aliquod veluti parum accommodatum sibi. Neque enim boum est, clitellis tergo impositis onera gestare, sed potius asinorum ac mulorum. Proverbium vsurpauit et Ammianus lib. 16.

Nota res mala, optima.

PLautinum illud in Trinummo proverbiali schemate dictum videtur: Nota res mala optima est. Dictum est autem sub persona senis, suadere conantis amico, ne vxorem tametsi malam repudiaret, aliam ducturus: propterea, quod plerunque fit, vt qui commutat, primum pro malo peius accipiat, tum ignotum pro noto, postremo insuetum pro familiari. Tantum enim valet adsuetudo, vt mala quibus adsueuerimus, optima videantur. Contra quae sint optima propter insolentiam pessima videantur. Adagium itaque deterret, ne temere nouandis rebus studeamus, vitemusque vitium illud, haud scimus an maximum, quod Graeci filo/kainon appellant, id est, nouarum rerum appetentiam, cui comes alterum veluti Germanum, quod a)yi/koron vocant, quod mox fastidiuntur paulo ante adamata. Convenit cum Plautina sententia, quod apud T. Liuium Pacuuius Calauius suadens Campanis, ne senatores mutare vellent populum iam re doctum dicere compulit, Notissimum quodque malum maxime tolerabile esse. Huc pertinet et Ouidianum illud:

Cognitum enim malum, aut vitamus, aut nos ad id accommodantes ferimus. Item ille, Consueta vitia ferimus, non reprehendimus, Aristo. lib. Moral. Nicomachiorum 7. a)ei\ ga\r ponei= to\ zw=on w(/sper kai\ oi( fusikoi\ lo/goi martu/rousi to\ o(ra=n kai\ to\ a)kou/ein fa/skontes2 ei)=nai luphro\n, a)ll' h)/dh sunh/qeis2 e)sme\n w(/s2 fa/sin, id est, Semper enim animal laborat vt audiat, videatque, quemadmodum testantur et naturales sermones, dum fatentur quidem esse molestum, sed iam adsueuimus vt aiunt.

Inueni, non quod pueri in faba.

STrophilus seruus in Aulularia Plautina, aulam auri plenam a sene defossam, furto sustulerat, eamque rem gestiens indicare hero, reperi, inquit. Et rogatus quid reperisset, non quod pueri clamitant, inquit, in faba se reperisse: proverbiali nimirum figura magnum quiddam reperisse se significans. Est enim Midas vermiculus quidam, qui fabis innascitur: hunc si quando nacti sunt pueri, gestiunt atque exclamant, perinde quasi magnum quiddam inuenerint.

Midas in tesseris consultor optimus.

Proverbium a tesserarum ludo natum. Est enim Midas iactus vocabulum. Refertur a Suida proverbii nomine. Perpendat diligens et eruditus lector, num eu)bolw/tatos2 legi oporteat, vt versus sit iambicus trimeter:

Ni purges et molas, non comedes.

Id est, non continget tibi victus, nisi tuam item industriam adiunxeris. Ceres cum ostenderet vsum frumenti Triptolemo, ita dixisse fertur. Videtur esse senarius e poeta quopiam vsurpatus, sed deprauatus, constabit si legas ka)|le/sh|s2. Potest transferri longius, non proderit tibi ingenii felicitas, nisi exercueris. Inutilis erit principum fauor, nisi te gesseris vt oportet. Nihil conducet, quod doctum praeceptorem nactus es, ni vigilaueris. Refertur a Diogeniano.

Nihil differs a Chaerephonte.

In macilentum pallidumque dicebatur. Chaerephon enim tragoediarum scriptor fuit. Is Heraclidarum res prosecutus est. Quoniam autem in nocturnis lucubrationibus erat maiorem in modum extenuatus confectusque vulgari ioco taxatus est. Quin etiam noctuae cognomen additum. Aristoph. in Nebulis:

*ou)de\n dioi/sont' a)ntikru\s2
*tw=n h(rakleidw=n, ou)d' o(tiou=n tw=n pamfi/lou.

Pamphilus enim in Stoa depinxerat Heraclidas supplices Atheniensibus, ad quos metu Eurysthei confugerant. Hos igitur vocat Heraclidas Pamphili.

Nihil ab elephante differs.

*ele/fantos2 diafe/reis2 ou)de\n, id est, Ab Elephante differs nihil. In magnos et stupidos dicebatur: etiam si primam ingenii laudem Plinius tribuit Elephantis, sed inter bruta: Verum corporis moles, et formae foeditas adagio locum fecit. Refertur a Diogeniano. Videtur huc alludere Palestrio Plautinus, qui herum suum Elephanti corio circumtectum ait, nec plus habere sapientiae quam lapidem.

Ne intra vestibulum quidem.

*ou) d' e)nto\s2 i)wrou=, id est, Ne intra vestibulum quidem. In tumidos, feroces et insolentes dici solitum, qui procul omnes a sese submouent. Lex erat Athenis, vt homicidio contaminati extra septa sacrorum consisterent. Siquidem prima magnarum atria, solent patere quibuslibet. Ad hunc morem adagium videtur alludere.

Neque cum malis, neque sine malis.

*ka)st' e)kei=no t' ou)=pos2 o)rqw=s2 kou' kakw=s2 ei)rhme/non
*ou)/te su\n panole/qroisin, ou)/t a)/neu panole/qrwn.

Istud haud male, imo recte proditum est proverbium,
Nec simul cum pestibus, nec rursus absque pestibus.

De vxoribus dictum, cum quibus incommode sane viuitur: sed nec citra has constant familiae. Simile illi, quod est in Epigrammatis:

*kako\n gunai=kes2, a)ll' o(/mws2 w)= dhmo/tai
*ou)k e)/stin eu(rei=n oi)ki/an a)/neu kakou=.

Malum quidem vxor, attamen ciues, sine hoc
Nulli licet parare familiam malo.

Notum est illud Catonis, quod cum vxoribus incommode viuitur, at sine illis omnino non viuitur.

Ne tria quidem Stesichori nosti.

*ou)/te ta\ tri/a sthsixo/rou ginw/skeis2, id est, Ne tria quidem Stesichori nosti. De vehementer indocto et imperito dici solitum. Adagium sumptum hinc existimant, quod pleraque Stesichori poemata Epodica sunt, quae tribus constant, strofh=|, a)ntistro/fw|, kai\ e)pwdw=|. Strophe est prima series variis metrorum generibus incedens. Antistrophus est iteratus per eadem ferme genera recursus. Epodus est diuersi carminis accentio. His et alii tragici poetae nonnunquam vtuntur, potissimum in choris.

Nephalia ligna.

*nhfa/lia cu/la, id est, Nephalia ligna. Dici posse videtur in abstemios, et ab omni voluptate procul alienos. Apud Athenienses, nephalia ligna vocabantur, quae neque vitea essent, neque ficulna, neque myrtea. Nephalia sonat, quasi dicas sobria.

Nephalium sacrum.

*nhfa/lios2 qusi/a, id est, Nephalium sacrificium. De conuiuio abstemio non inepte dicetur: aut de conuiuio vehementer frugali, sobrioque. Apud Athenienses hoc genus sacrificii exhibebatur Mnemosynae. Aurorae, Soli, Lunae, Nymphis, Veneri, et Vraniae. Nam in eo non libabatur vinum, sed aqua melle diluta. Haec ferme Suidas. Meminit et Iulius Pollux libro sexto, capite tertio, addens nhfaliu/ein idem esse quod nhfa/lia qu/ein. Hoc sacrificii genus a)/oinon dicebant, quemadmodum caetera in quibus vinum adhibebatur, oi)no/sponda vocabant. Seleucus apud Athenaeum libro secundo, negat, apud veteres fuisse morem, vt vini copia, aut aliud quidlibet deliciarum inferretur in sacrificia. Cum enim sacrificia deorum gratia peragerentur, vnde et qoi/nas2, et qali/as2, ac me/qas2 appellabant, qoi/nas2 quod deorum gratia vino vterentur, qali/as2 quod deorum gratia vescerentur, conuenirentque, me/qas2 vero, quod vt indicauit Aristoteles, meta\ to\ qu/ein, id est, post sacrificium vino vterentur, non conueniebat illic ventris negotium agere. Ibidem Epicharmus his verbis notat mores collapsos, e)k me\n qusi/as2 qoi/nh, e)k de\ qoi/nhs2 po/sis2 e)ge/neto, e)k de\ po/sios2 kw=mos2, e)k kw/mou d' e)ge/neto quani/a, e)k quani/as2 di/kh, e)k de\ katadi/khs2 pe/dai kai\ sfa/kelos2 kai\ zhmi/a, id est, ex sacrificio epulum, ex epulis facta est potatio, ex potatione commessatio, ex commessatione facta est subatio, siue ludus, ex subatione seu ludo lis, ex condemnatione compedes, sphacelus et mulcta. Quanquam hic locus non caret suspicione mendae. Videtur enim deesse particula, e)k di/khs2 katadi/kh. Non dissidet ab illo quod alio posuimus loco, Caninum prandium.

Neglectis vrenda filix innascitur agris.

Mira admonuit allegoria, animum honestis excolendum disciplinis, alioqui futurum, vt inutili sylua vitiorum occupetur. Filix enim herba inuisa agricolis, quae totos agros occupare solet, nec facile repurgatur, vbi semel occupauerit.

Nauphracton tueri.

*nau/frakton ble/peis2. Nauphracton Graece classis est ad bellum instructa. Solent autem in triremibus magna quaedam inesse foramina oculorum instar, per quae remos inserunt. Vnde velut aenigmatice dictum, classis more intueris: de his, qui latis ac praegrandibus, aut toruis et minacibus oculis quempiam aspicerent. Aristophanes e)n a)xarneu=si:

Fortassis et hinc prouerbii iocus est natus, quod Athenienses aliquoties feliciter nauali pugna rem gesserint, velut apud Artemisium et Salaminem, vnde sublati animi. Vnde videtur dictum in turgidos et arrogantes.

Negotium ex otio.

Hemistichium iambicum vsurpandum, vbi res praeter opinionem euenit, et inde tumultus oboritur, vnde tranquillitatem et otium sperabamus. Nam et istud multis vsu venit, vt dum sectantes otium, fugiunt honestam industriam, incidant in turbas inexplicabiles. Auctor Suidas. Nec indicat vnde sit natum.

Nauis aut galerus.

*ploi=on h)\ kunh=, id est, Nauis aut galerus. De re ancipiti. Quod genus si quis de voce incognita diceret, aut piscem significat, aut cucurbitam. Nec inuenuste dicetur in eos, qui cultu, moribusque diuersam personam prae se ferunt. Veluti si quis pallio philosophico baltheum adderet militarem. Fragmentum est senarii ex Auibus Aristophanis ploi=on h)\ kunh=, id est, Aut galerus, aut ratis. Sumptum ab hoc triremium genere, quas hodieque vulgo dicunt galeas, veluti dicas galeratas. Hae sic erant instructae, vt remos alarum vice porrigerent, mouerentque. Caeterum summo malo galerum, seu petasum instar Mercurii praeferrent. Nam Peloponnenses pe/tason, id est, galerum, appellant kunh=n, a)po\ kuno\s2, a cane, quod hoc genus pilei primum e pellibus canum fieri consueuit. Hinc iocus militaris videtur fuisse natus in elatos, et fastuosos, supericilioque arroganti. Itidem Festus Pompeius indicat quasdam naues onerarias appellatas Corbitas, quod in summo malo pro signo Corbem haberent. Quae bello erant paratae, galeam habebant: quae ad celeritatem, petasum Mercurii signum gestabant.

Mazam pinsuit a me pistam.

*ma=zan ge memaxw\s2 th\n u(p' e)mou= memagme/nhn, id est, A me ante pistam mazam iste pinsuit. De his dici solitum, qui sibi alienae industriae laudem vindicant, et magnam gloriam alieno labore partam, verbis in se transmouent, vt Terentianus ait Gnato. Maza cibi genus ex lacte et farina, ferme panis instar confectum. Paroemia refertur et ad hunc modum, *ma=zan u(farpa/sas2 th\n u(p' e)mou= memagme/nhn, id est, Subrepta maza quam pinsueram, vbi quis alienis fruitur laboribus. Sumptum est autem ex Equitibus Aristophanis, quo loco carmen huiusmodi est.

*kai\ prw/hn ge mou=
*ma=zan memaxo/tos2 e)n pu/lw| lakwnikh\n,
*panourgo/tata/ pws2 peridramw\|n u(farpa/sas2

Cumque ipse pridem pinsuerim mazam in Pylo
Laconicam, iste adcurrit astutissime.
Raptamque mox adposuit, quam ego pinsui,
At submouet nos.

Demosthenes qui bello Peloponnesiaco dux fuit Atheniensium: is collega Nicia, Pylum vrbem diuturna obsidione in rerum omnium desperationem adduxit. Cui successit Cleon e coriario Imperator, qui alieno labore partam gloriam in se transtulit, paucis post diebus Pylo capta. Quaeritur igitur in hac fabula Nicias ac Demosthenes, de laude sibi praerepta per Cleonem. Aristophanis historia narratur adeo non modo varie, verum etiam prolixe, vt non libeat referre. Indicatum est vnde peti possit.

Nauson Naucrati.

*nau/swn naukra/tei, id est, Nauson Naucrati. Quoties aliqui similia inuicem responderent. Veluti si quis herus salutatus herum resalutet. Et nebulo compellatus, nebulonem vicissim compellet. Nauson enim et Naucrates vtrumque a naue dicitur. Perinde quasi dicas, nauta nautae. Hesychius indicat vocem hanc confictam a Cratino Nauson, a seruandis nauibus, et naukra/ths2 a nau=s2 et kratei=n: sermonis color sumptus est ab epistolis vt indicat Suidas, perinde quasi dicas, Pompeius Pompilio salutem, aut iuuenis iuuenem appello. Huius formae sunt et illa a)gaqw=n a)gaqi/des2, et leu/kwnos2 leukw/teros2. Tale quiddam innuit, ni fallimur, Aristophanes in Equitibus, ou)de\ naufa/nths2 ge th=s2 nau/swnos2, vt subaudiatur a)/rcei. Arbitramur autem in prouerbio nausonem esse non hominis nomen, sed ciuitatis, quemadmodum et Naucratis Aegypti ciuitas est.

Tolle tolle mazam, quam ocyssime scarabeo.

Hoc versiculo Aristophanes exorditur ei)rh/nhn, quem eruditi prouerbii loco referunt. Id vsurpare licebit, quoties sordidus cibus immundo conuiuae adponitur. Quidam ministris panes furfuraceos adponunt, furfur autem tritici purgamentum est. Vnde per furfuraceam mazam cibum aluo redditum innuit. Hinc enim vt nascuntur, ita et aluntur canthari: quos Latini scarabeos vocant. Aperit id cum addit. *do\s2 ma/zan e(te/ran e)c o)ni/dwn peplasme/khn. id est, Mazam alteram da, e stercore asini conditam. Porro maza confectio quaedam erat ex farina et lacte, panem imitans. Similimum est illi, quod alio posuimus loco, Cyprio boui merendam.

Non est meum negocium, multum valeat.

Quoties negabimus nos laborare de re, quae nihil ad nos pertineat. Refertur a Diogeniano. Non dissimile ei.

Aedibus in nostris quae praua aut recta gerantur.

Abominandus scarabeus.

*mu/sh kanqari\s2, id est, Abominanda cantharis. De contemptissimo vilissimoque homunculo dicebatur. Cantharides vermiculi sunt letali veneno. Quanquam hoc loco magis conuenit, vt sit diminutiuum a cantharo scarabeo, quasi dicas scarabeolus. Apud Suidam legitur musi\ kanqari\s2, id est, muribus cantharis, quod quid sibi velit nescimus, suspicamur mendum in scripto esse. Si legamus, mu/sh sonat abominanda, si mush\ sonat Mysiam cantharidem. Mysos autem olim fuisse contemptui, docuimus alias. hoc commentum maxime probatur.

Molestum sapientem apud stultos loqui.

Nihil intractabilius homine stulto, qui quidquid recte dicitur, in diuersam partem rapit. Proinde apud huiusmodi aut silendum est viro cordato, aut ratio moribus illorum accommodanda. Recensetur a Diogeniano. Sed extat idem inter sententias Theognidis.

Modio demetiar.

*medi/mn' a)pometrw=|, id est, Modio demetiar. Prouerbialis hyperbole, ingens et cumulatum sperantis emolumentum. In magna siquidem rerum exuberantia, non heminis, neque congiis, sed modio metimur. Integre sic reddit Suidas.

Mens non inest Centauris.

*nou=s2 ou)k e)/ni kentau/roisin, id est, Mens non inest Centauris. In vaecordes et stultos dicebatur, et qui conarentur quod effici non possent. Nota est Centaurorum fabula. Adagium a Diogeniano refertur. Isque conuenire putat in contentiosos, et alieni apperentes: propterea quod Centauris exitium attulerit rerum alienarum appetentia. Haud scimus an huc respexerit. Plato poeta apud Athenaeum libro decimo:

*umi=n ga\r ou)dei\s2 kaqa/per h( paroimi/a,
*en tw=| kaph/lw| nou=s2 e)nei=nai moi dokei=.

Mens nulla vobis sicut habet prouerbium,
Cauponi inest mens, vt quidem visum est mihi.

Loquitur de mulieribus vinosis. Aristophanes in Equitib. nou=s2 ou)k e)/ni tai=s2 ko/mais2, id est, mens non inest comis. Comas dixit pro Centauris, adludens interim ad studium alendi equos, qui iubas habent.

Melle temetipsum perungis.

*en me/liti sauto\n katapa/tteis2, id est, In melle temetipsum obuoluis, oblinisque, hoc est, molliter suauiterque vitam agis, quasi parum sit vesci melle, nisi totus sis melleus. Extat apud Diogenianum.

Mercurius infans.

*er(mh=s2 a)mu/qhtos2, id est, Mercurius infans, elinguis, siue indoctus. Ironia prouerbialis, vbi quis fingit se rudem eius artis, cuius est callentissimus. Mercurius enim eloquentiae disciplinarumque parens est. Non dissimulandum arbitramur, in vulgatis exemplaribus haberi, e(rmh=s2 a)mu/htos2, id est, Mercurius profanus et non initiatus. Quae lectio si cui magis probatur, ne nobis quidem admodum displicet. Quis enim mysteriorum peritior, quam Mercurius interpres deorum, superis et inferis ex aequo communis: denique mustagwgo\s2 ipse, hoc est, mysteriis praefectus? Respondet illi quod est apud Aristidem in Pericle, o( krh=s2 to\n po/nton, i. Cretensis male.

Mendicorum loculi semper inanes.

*ptwxw=n ou)lai\ a)ei\ kenai\, id est, Mendicantium sacculi semper inanes. De edacibus dictum et insatiabilibus, cognatum ei, quod alio redditum est loco, ptwxou= ph/ra ou) pi/mplatai, id est, Mendici pera non impletur. Vtrumque refert Suidas, quanquam ou)la\s2 pro peris non inuenitur, sed ou)la/das2 inuenitur pro vasis farinariis, tametsi et ventres interdum eo verbo significantur, ob molliciem.

Meliacum nauigium.

*to\ mhliako\n ploi=on, id est, Meliacum nauigium. In futilem et rimarum, vt ait Terentius, plenum, hac atque illac perfluentem, dictitatum videtur. Paroemiam ad historiam quampiam referunt. Ea sic habet. Aristoteles quidam Meliacus deducendae coloniae praefectus, cum multi detrectantes nauigationem, varia caussarentur, et alii dicerent vxores suas aduersa valetudine teneri, alii naues suas perstillare, atque his praetextibus domi manerent, ille indignatus, imprecatus est illis, vt nunquam haberent naues integras, et semper sub vxorum imperio viuerent. Vnde quadraturum videtur, vbi quis causas fingit, quo suffugiat officium. Est autem Melia Cariae ciuitas, auctore Stephano. Suidas indicat et arboris genus esse Meliam, proferens exemplum ex Auibus Aristophanis.

Et fortassis huius arboris materia inutilis est ad fabricam nauigiorum. Verum vt vera sit fabula de populo Meliaco, certe adlusum est ad arborem.

Melanione castior.

*melani/wnos2 swfro/nesteros2, id est, Melanione castior. Dicebatur, qui magnopere a mulierum congressibus abhorreret. Aiunt Melanionem quendam odio mulierum, in solitudinem demigrasse, perque auia montium et nemorum, cane, quo vno conuictore vtebatur, feras insectari solitum, nec vnquam domum reuocari potuisse. Meminit adagii Aristophanes in Lysistrata. Quanquam haec inter editas nondum habetur: nos scriptam legimus. Simili figura dicetur, Hippolyto castior, nam et huic simile venandi studium, simile odium feminarum.

Matris vt capra dicitur.

*th=s2 mhte/ros2 w(s2 ai)\c kalei=tai, i. Matris vt capra dicitur. In spurios dictum videtur, quorum pater incertus est, eaque gratia a matre denominantur. Ductum ab hoedis, qui in caprilibus a matre dignoscuntur, nam a

patribus haud quaquam possis. Potest et in iocum verti prouerbium, velut, si quis per lusum neget se patrem agnoscere, matrem scire, th=s2 mhtro\s2 w)/s2 ai)\c kalou=mai. id est, Matris velut capra vocor. Manet etiam hodie vulgi iocus, quo dicunt, sapientem esse filium, qui patrem suum norit. Hoc ab Homero manasse videtur, apud quem Odysseae primo, Telemachus rogatus num Vlyssis esset filius, respondet ad hunc modum:

*mh/thr me\n t' e)me/ fhsi tou= e)/mmenai, a)uta\r e)/gwge
*ou)k oi)=d', ou) ga/r toi/tis2 e(o\n go/non a)uto\s2 a)ne/gnw.

Esse quidem illius mater me ait, ast ego sane
Nescio, nemo suum patrem vnquam nouerit ipse.

Quasi locum in balneis.

Prouerbii speciem habet, quod est apud Tertullianum libr. aduersus Marcionem 3. Sed quia prior eis venit, et prior virtutum documenta signauit, iccirco quasi locum in balneis, ita fidem occupauit, posteris quibusque praeripuit. Conueniet vti, vbi non ex merito datur locus, sed ex vetustate. Apud priscos vnusquisque ex annorum numero aestimabatur. Iuuenalis.

Et Horatius stomachatur in eos, qui redeunt ad fastos, et virtutem aestimant annis. Non abhorret ab hoc quod hodie vulgo iactatur apud nostrates, sumptum ex lege molitoria: Qui primus venerit, primus molet.

Milium torno sculpere.

*ta\s2 ke/gxrous2 a)potoreu/ein, id est, Milij grana torno sculpere dicebantur, qui rem absurdam moliuntur. Milium enim minutius est, quam vt inde quidquam descalpi possit: Suidas ad hunc modum effert paroemiam. *geloio/teron a)perga/zh| tw=n ta\s2 ke/gxrous2 a)potoreu/ein e)pixeiro/ntwn, id est, Magis ridicule facis, quam ii qui milii granula torno polire conantur.

Magnetum mala.

*magnhtw=n kaka\, id est, Magnetum mala. De malis ingentibus dictum videtur, aut ijs quae in auctores suos recidunt. Cum Termeriis enim malis Magnetum mala coniunguntur, in his verbis, quae citra auctoris nomen referuntur apud Suidam: ka)\n ta\ magnhtw=n kaka\, ka)\n to\ termeri/on, ka)\n pa=san a(plw=s2 e)pifqe/gcwmai th\n tragw|di/an, id est, Nec si Magnetum mala, nec si Termerium, nec si totam in summa tragoediam eloquar. Quamquam in Suida legendum sit ta\ termeri/wn, id est, mala Termeriorum, de quibus alias nobis dictum est. Sumptum apparet ab historia, quae de Magnetibus afflictis meminerit, in quae feruntur incidisse, violato numine quopiam. Strabo Geographiae lib. 14. Magnetas commemorat olim opibus florentes, a Treribus gente Cimmerica funditus fuisse sublatos: anno deinde proximo a Milesiis locum fuisse occupatum, subindicans prouerbium ex Archilocho sumptum esse, qui meminit de Magnetum malis.

Complura masculi canis cubilia.

Hemistichium heroicum prouerbiale. Recte dicitur in hominem mulierosum, peculiariter eum, qui non contentus certo thoro, passim per aliena cubilia volutari gaudeat.

Multa in bellis inaniae.

*polla\ kena\ tou= pole/mou, id est, Multa belli inania. De inani suspicione, aut pauore sine causa oborto, quem Graeci paniko\n vocant. Paroemiam hinc manasse putant, quod huiusmodi panici terrores plerunque solent in bellis accidere. Vel quod Lacedaemonii fundis quibusdam et neruis crepitantibus vti consueuerint ad terrorem incutiendum hosti. Polybius apud Suidam, Cum luna defectum passa esset temporibus Persei Macedonum regis, vulgo rumor increbuit, regis interitum significari. Eaque res pariter et Romanis addidit animos, et Macedones consternauit. Deinde subnectens adagium, *ou(/tws2, inquit, a)lhqe/s2 e)sti to\ perifero/menon, o(/ti polla\ kena\ tou= pole/mou, id est, Itaque verum est, quod vulgo circumfertur. Multa esse inania belli. M. Tullius epistolarum ad Atticum lib. 5. Interim scis esse quaedam panika\, dici item tina\ kena\ tou= pole/mou, rumore aduentus nostri. Plutarchus in commentario peri\ tou= a)kou/ein, w(s2 ga\r pole/mou kai\ a)kroa/sews2 polla\ ta\ kena/ e)stin, id est, Vt enim belli, sic et auditionis multa insania sunt. Respexit huc Q. Curtius libro tertio, Fama bella stare, et eum qui recedat fugere credi. Ac rursum libro quinto. Ac fama maximum vtique in bello momentum. Item libro octauo, Fama enim bella constant, et saepe etiam quod falso creditum est, viri vicem obtinuit. Sed apertius libro septimo. Ea res, sicuti pleraque belli vana et inania, barbaros ad deditionem traxit.

Militauit cum Erasinade.

*estrath/ghse met' e)rasina/dou, id est, Militauit cum Erasinade. Vulgo per iocum dicebatur de his, quibus res vndequaque male procederent. Erasinades dux quidam, Arginusam obsederat. Infeliciter autem pugnatum est, ad internecionem extinctis cum aliis quotquot resistebant, inter quos erant Thrasyllus et Pericles, tum ipso duce. Huius Erasinadae malis et illud accessit, quod accusatus est, quod pecunias Hellesponticas furatus esset. Huiusmodi ferme Suidas.

Mulieri ne credas, ne mortua quidem.

Hyperbole prouerbialis. Vsqueadeo non est fidendum mulieri, vt etiam si morientem videas, putes fingere. De nouerca, quae sepulta quoque priuignum interemit, illapsa in pueri caput pyramide, meminimus alias. Refertur a Diogeniano.

Mulierum exitia.

*gunaikw=n o)/leqroi, id est, Mulierum exitia. De his qui funditus ac miserabiliter pereunt. Mulieres enim omnium fere calamitatum auctores fuisse viris dicuntur. Testis Pandora Hesiodia, testis bellum Troianum, testis Hercules a Deianira extinctus, testis Danaidum fabula, testis Lemniarum mulierum historia, testis Cleopatra. Quanquam haec magis conueniebat stultitiae virorum asscribere, qui tantum indulgeant mulierculis, vt velut amentes amore, in quodvis malum sequantur: cum par fuerit, vt illis moderantibus, mulier natura stultior, simul et imbecillior, minus desiperet. Quod enim animus est corpori, id virum oportebat esse mulieri. Verum quemadmodum vulgus sua vitia corpori imputat, cum ab animo proficiscantur, et stulti principes

insanissimos bellorum tumultus imputant populo, quorum ipsi sunt auctores: ita viri reiiciunt in feminas, si quid ipsi delirauerint.

Multa noris oportet, quibus Deum fallas.

*polla/ken [note of the transcriber: In the print:*golla/ken] ei)dei/hs2 oi(s2 to\n qeo\n e)capath/sais2.

Vbi quis fucum facere conatur ei, cui difficile sit dare verba, propter astutiam singularem. Ab oraculo natum adagium. Sententiam aliter extulit Pindarus in Pythiis, hymno tertio de Apolline loquens, yeude/wn ou)x a(/ptepai, kle/ptei te/min ou) qeo\s2, ou) broto\s2, e)rgois2 ou)te boulai=s2, id est, Mendaciis non vtitur. Fallit autem illum non Deus, non homo, nec factis neque consiliis.

Multi Mannij Ariciae.

MAnnius apud Festum Pompeium, Dianae Aricinae lucum, qui et ipse Aricinus dictus est, consecrasse legitur. Ex hoc Mannio Aricio, viro laudatissimo, quam plurimi extiterunt viri item clarissimi, eodem nomine, vt hinc natum prouerbium: Multos Ariciae Mannios esse. Sed longe dissentit Asinius Capito, existimans prouerbium conuenire in deformes. verum hic locus apud Festum ita mendis corruptus est, vt nihil certi possit elici, praeter haec quae retulimus.

Murus aheneus.

MVrus aheneus apud Horatium in Epistolis, vsurpatur pro certo et immutabili animi decreto, schemate nimirum prouerbiali:

Vegetius grauem armaturam murum ferreum exercitus appellat, veluti solidum et inexpugnabile munimentum. Adsimili figura Pindarus Olympiacon secundo, Hectorem appellat, a)/maxon, a)strabh= ki/wna, id est, inexpugnabilem, immobilem columnam.

Multi te oderint, si teipsum amas.

Deterret a fastu prouerbium et a Philautia. Multis enim displiceat oportet, qui sibi nimium placet. Contra modestia, praecipua fauoris et beneuolentiae conciliatrix. Suidas ait, nymphas fastiditas a Narcisso hoc dixisse quod modo retulimus. Concinit huic senarius ille:

Nulli minus sunt appositi ad mutuum amorem ac beneuolentiam, quam qui sese vehementer amant.

Malorum panegyris.

*kakw=n panh/guris2, id est, Malorum panegyris. De malis agminatim ingruentibus; et inuicem sibi succedentibus. Panegyris enim apud Graecos dicebatur solemnis ille populi conuentus, ad ludos festos celebrandos, voce hinc composita, quod festis diebus vniuersi conuenirent. Pisides apud Suidam:

*kai\ pa/ntes2, w(/sper e)n kakw=n panhgu/rei,
*allos2 kat' a)/llhn sumfora\n e)dustu/xei.

Claudicat carmen, sed recta incedet, si tollas kai\ vel nu=n et pro ki/qi legas kei=qi. Ausonius in carmine non ineleganter appellat catenatos labores, quod molestia molestiam excipiat in vita mortalium.

Magis impius Hippomene.

*asebe/steros2 i(ppome/nous2, id est, Magis impius, quam Hippomenes. Hic Atheniensium princeps filiam a ciue quopiam vitiatam, vna cum equo feroci conclusit in domicilio nec huic nec illi cibum praebens. Equus igitur fame in rabiem actus, puellam adortus confecit, deinde perit ipse quoque pabuli videlicet inopia: post haec pater domum est demolitus, loco nomen inditum equi et puellae. Recenset adagium Diogenianus.

Maniuoro vinculo.

*xeirobrw=|ti desmw=|, id est, Maniuoro vinculo. Sic quispiam appellauit manicas vestium Ponticarum, quod manus offendant, atterantque. Idem obiicitur Troianis apud Virgilium:

Malum Hercules.

*mh=lon h(raklh=s2, id est, Malum Hercules. Dici conueniet, vbi quis munuscula, quantumvis pusilla boni consulit. Apollodorus apud Zenodotum in libris De diis prodidit, apud Athenienses Herculi Alexicaco, hoc est, depulsori malorum, peculiare quoddam victimae genus immolari solere. Cum enim euenisset aliquando, vt bos, quem erant mactaturi, profugisset, malo arrepto subditisque ceu crurum vice quatuor ramis, additis item cornuum loco duobus, bouis imaginem quandam repraesentarunt, atque id ridiculum simulacrum vice bouis immolarunt Herculi, quae quidem res in vulgi fabulam abiit. Idem est cum eo, quod ante retulimus: mh/lios2 h(raklh=s2, id est, Pomaceus Hercules, nisi quod vnius voculae commutatione non nihil immutatus et vsus prouerbii: nam illud de contempto dicitur, hoc de boni consulente.

Manum habere sub pallio.

MAnum habere sub pallio dicuntur, qui languent otio. Quinctilianus libro duodecimo damnat eos, qui nunquam commouentur inter agendum, semperque manum, quod aiunt, habent sub pallio. Quapropter, inquit, mihi falli multum videntur, qui solos esse Atticos credunt tenues et lucidos et significantes, sed quadam eloquentiae frugalitate contentos, ac semper manum intra pallium continentes. Hactenus Fabius. Sumtum est a gestu rhetorum. Nam qui languent, manum occultant sub pallio, qui commoti sunt, proferunt: et agitatione manus brachiique pronunciabantur ea quae contentionis plusculum haberent. Subindicat hoc et Aeschines in oratione contra Timarchum, de sobrietate priscorum rhetorum loquens: w(/ste o(\nuni\ pa/ntes2 e)n e)/qei pra/ttomen, to\ th\n xei=ra e)/cw e)/xontes2 le/gein, to\ te touti\ qrasu/ti e)do/kei ei)=nai, kai\ eu)labou=nto au)to\ pra/ttein. id est, Itaque quod nunc omnes ex more facimus, vt inter dicendum manum extra

pallium habeamus, tum temporis confidentiae tribuebatur, ac verebantur id facere. Addit Salamine spectari statuam Solonis manum intra pallium habentis.

In sinu manum habere.

IN sinu manum habere, dixit Theocritus, tenaces et ad largiendum pigros. Sic enim ait in Charitibus:

*neni/khntai d' u(po\ kerde/wn,
*pa=s2 d' u(po\ ko/lpou xei=ras2 e)/xwn, po/qen au)cetai a)qrei=
*arguros2.

- Lucrique cupidine victus
Inque sinu vnusquisque manus habet, illud et vnum
Spectat, qua ratione sibi aucta pecunia crescat.

Porro quod ait Sceuola libro Pandect. 22. Titulo de probationibus: In sinu meo habui, pro eo quod est, in potestate mea clam habui, magis pertinet ad illud quod alibi nobis dictum est, in sinu gaudere. Verba Caii sunt haec: Titio centum do, lego quae mihi pertulit, quae ideo ei non caui, quod omnem fortunam et substantiam, si quam a matre susceperat, in sinu meo habui sine vlla cautione.

Praemansum in os inserere.

M. Tullius in Oratore suo, libro 2. prouerbii vice vsurpat, praemansum in os inserere, pro eo quod est, rem in docendo nimis enucleare, nimisque frustulatim tradere. Quod facere quidam adsolent, qui velut ingeniis auditorum diffidant ita nihil omittunt, inculcantes etiam minutissimas nugas. Sumta est figura a nutricibus, quae pueris adhuc edentulis cibum praemansum in os inserunt. Verba Tullii sunt haec: Ego autem si quem nunc plane rudem institui ad dicendum velim, his potius tradam assiduis vno opere eandem incudem die noctuque tundentibus, qui omnes tenuissimas particulas, atque omnia minima mansa, vt aiunt nutrices, infantibus pueris in os inserant. Aulus Gellius Noctium Atticarum libro quarto, capite primo, etiam si locus hic deprauatus sit. Sic enim habent codices vulgati: Nam hoc quidem peruulgatum est, diffinitionem omnem ex genere et differentia consistere. Sed si item praemandere, quod aiunt, postulas, faciam sane id quoque honoris tui gratia. Legendum videtur: Sed si idem me tibi praemandere, quod aiunt, postulas. Praemandere dixit, pro eo quod est, plus quam crasse explicare rem alioqui non difficilem, nisi si quis plane sit puer. Hoc adagii manet etiam hodie, cum aiunt: An non sat tibi datam occasionem esse. Nam postulas, vt tibi praemandatur etiam? Non dissimile est huic, quod idem Cicero scripsit ad Atticum. Sed haec hactenus, ne videar peri\ mikra\ spouda/zein. etsi nunc quidem maxima mihi sunt haec. Et Graeci mikrologei=n aiunt, pro eo quod est, circa minutula quempiam anxium esse.

Mali thripes, mali ipes

*kaka\ me\n qripe\s2, kaka\ de\ i)pe/s2, id est, Mala quidem tripes mala rursum ipes. De duplici malo dici solitum, vt non magni referat vtrum elegeris. Thrips enim Graecis vermiculus est, qui lignis innascitur, materiasque vitiat. Ips item cornibus et viribus infestus. Extat apud eundem Diogenianum.

Mali bibunt improbitatis faecem.

Graecus versiculus videtur inuersione dictionum deprauatus, quod non raro nobis deprehensum est. Constabit hoc pacto:

Dici solitum, vbi poena maleficis digna meritis contigisset. Translatum apparet ab ijs, qui vino limpido epoto, tandem ad faecem vsque proueniunt. Itaque voluptatem ex malefactis perceptam dolor supplicij consequitur.

Lydio more.

*ludi/w| no/mw|, id est, Lydia lege, siue Lydia cantione. Conuenit quoties ariolatur aliquis, et augurijs diuinationibusque seruit. Hac enim superstitione Lydi laborasse feruntur. Allusit ad harmoniae genus quod Lydium dicitur. Nam et magorum preces, incantamenta vocantur et carmina. Meminit Diogenianus, et item Hesychius putans idem esse ludi/w| no/mw|, ac si dicas musw=| no/mw| quod Lydi profecti sunt a Mysis, et ipsi diuinationibus deditissimi. Addit aliam causam, quod Lydi flammeis muliebribus soleant ornare capita, vnde quadrare videtur in effeminatos. Atqui si nobis quoque diuinare liceret, Lydi curribus et equitatu valuisse leguntur, ita lu/dios2 no/mos2 idem erit, cum eo, qui apud Suidam dicitur a(rma/tios2 no/mos2, siue a(rma/tion me/los2, ita dictum quod primum inuentum sit de Hectore, qui curru trahebatur, vt narrat Homerus.

Lydi mali, post hos Aegyptij etc.

*lu/doi ponhroi\, deu/teroi d' ai)gu/ptioi,
*tri/toi de\ pa/ntwn ka=res2 e)cwle/statoi.

Lydi improbi, post hos secundi Aegyptij,
Tertijque Cares perditissimi omnium.

Tempestiuiter vtemur, si quando mali cum malis conferentur, et collatus cum sceleratioribus, ita demum minus illaudatus aliquis videtur. Velut apud Athenaeum Antiphanes cum i)xquopo/las2 fecisset omnium sceleratissimos, tamen excepit mensarios, his quoque nocentiores. Diogenianus.

Lutum sanguine maceratum.

Theodorus Gadareus Tiberii Caesaris in arte rhetorica praeceptor, perspiciens in eo adhuc adolescente saeuitiam quandam cum ingenij stupore coniunctam, inter obiurgandum illum, subinde vocare solet, phlo\n ai(/mati sumpefurme/non, id est, Lutum sanguine maceratum, luto tarditatem innuens, sanguine crudelitatem. Auctor Suetonius. Non omnino dissimile, quod scurra quispiam Athenis iecit in Syllam suka/mino/n e)sq' o( su/llas2, a)lfi/tw| pepasme/non, id est, Morum est Sylla, farina variegatum. Quod enim Plutarchus dixit suka/minon, interpres vertit morum. Notauit autem formam Syllae, in cuius facie alioqui candida, sublucebat rubor non perpetuus, sed veluti maculis inspersis.

Liberae caprae ab aratro.

Hemistichium heroici carminis prouerbiale dictum olim ab ijs, qui se ab onere quopiam, aut molestia liberatos glorientur. Veluti si quis parasitus iactet, felicitatem suam, quod ab reipub. munia non vocetur, cum ad nullam honestam functionem sit appositus. Zenodotus auctor.

Lis litem serit.

Hemistichium est heroicum. Resecanda iniuria est, non retalianda. Alioqui quis erit reciprocandi malis finis, si vicissim contumelia contumeliae reddatur? Carmen extat inter praecepta Phocylidis.

Lignum tortum haud vmquam rectum.

Hemistichium Heroici carminis est hoc. Distorta, prauaque ingenia, vix vmquam ad bonam frugem traducuntur. Qui semel inueterauit in vitiis, raro fit vt ad bonam mentem redeat. Effertur ad hunc modum: to\ cu/lon skambo\n, ou)de/pot' o)rqo\n, id est, Lignum prauum nunquam rectum. Vsurpauit Galenus lib. de pulsuum differentia 4 e)kei/nois2 me\n ou)de\n a)pokrino/menoi pro\s2 de\ h(ma=s2 au)tou\s2 le/gontes2 to\ tou= kwmikou=, w(s2 ou)/te streblo\n o)rqou=tai cu/lon, ou)/te gera/ndruon metateqe\n mosxeu/etai, id est, Illis quidem nihil respondentes, caeterum apud nos ipsos dicentes illud e comoedia, quod nec tortum lignum sit rectum, nec arbor annosa, si transferatur, emittit stolones. Hic pro h(ma=s2, excusum erat u(ma=s2, pro gera/ndruon, geru/andron. Id admonuisse referebat, ne quis hanc scripturam corrumperet. Posterius hoc proverbium ante recensuimus. Horatius metaphoram vnde ducta sit, ostendit.

Indicat enim ductam esse ab iis qui furca admota conantur arboris distortae vitium emendare. Confirmat hoc et sententia proverbialis:

Lesbiis digna.

*lesbi/wn a)/cia, id est, Lesbiis digna. De rebus irritis dicebatur, ob id, quod Lesbii ob vanitatem vulgo male audirent. Fortassis non male quadrarit et in sordidos atque impuros. Nam haec etiam nota quondam illis inusta est. Vnde lesbiei=n dictum, pro eo, quod est polluere et conspurcare. Aristophanes,

Lemnia manu.

*lhmni/a| xeiri\, id est, Lemnia manu, dictum est, pro eo quod est, nefaria, impia, crudeli. Natum ab historia proverbium, quam alias retulimus in Lemnio malo.

Lepus apparens, infortunatum facit iter.

Vulgo creditum etiam his temporibus, occursum leporis omen esse parum felix, iter ingressis. Torqueri potest ad interventum cuiuspiam, qui videatur incommodum aliquod allaturus. Meminit Suidas.

Lingua bellare.

conuitiantur, ac minantur hosti, sed cum tutum est. Sic enim Menelaus Graecorum ignauiam incusat Iliad. H.

- An tibi Mauors
Ventosa in lingua, pedibusque fugacibus [correction of the transcriber; in the print fugagacibus] istis
Semper erit?

Haec enim Turnus in Drancem lingua pollentem in consiliis, alioquin imbellem. Item Rutulos maledicos facit:

O verae Phrygiae, neque enim Phryges.
Et tunicae manicas et habent redimicula mitrae.

*kai/ken e)gw=n e)pe/essi kai\ a)qanatoisi maxoi/mhn,
*egxei+ d' a)rgale/on e)peih\ polu\ fe/rteroi/ ei)sin.

Sane ego vel diuis possim contendere lingua,
Verum hasta durum, multo quia viribus illi
Praecellunt.

Porro vera fortitudo neque maledica est, neque minax, id quod innuit Homerus Iliad. lib. 5.

*oi( d' a)r' i/san sigh=| me/nea pnei/ontes2 a)xaioi\
*en qumw=| memaw=|tes2 a)lece/men a)llh/loisin.

Ast ibant taciti, vim spirantes Danaidae,
Atque animo prompti auxilium sibi ferre vicissim.

De his eleganter apud Liuium dictum lib. ab vrbe cond. 7. In castris feroces, in acie pauidi. Apuleius verbo festiuiter nouato, verbigerari dixit, pro verbis digladiari. Et Hesych. indicat, glwssa/spidas2 dictos, qui pro armis lingua vterentur. Hoc nomine signari possent et qui aspidis venenum in lingua circumferunt. Heraclitus ad Hermodorum, e)n tai=s2 glw/ttais2 e)/xete ta\ o(/pla a)pesterhko/tes2 xrh/mata, id est, In linguis habetis arma, posteaquam abstulistis pecunias. Causidicorum ac rhetorum est, glw/ssais2 polemi/zein h)de\ ma/xesqai, id est, Linguis bellare atque pugnare.

Larus hians.

*la/ros2 kexh|nw\s2, id est, Larus hians. Dicebatur, vbi quis auidius inhiaret praedae. Est enim Larus auis auida, voraxque, quam eandem Graeci ke/pfon appellant. Aristoph. in Equit.

Quae Latine quidem commode reddi non possunt. Cleonem enim ob rapacitatem Larum vocat, quod quemadmodum auis in scopulis obuersatur, si quid piscium possit venari, ita ille versaretur in Reipublicae negociis administrandis, suum interim agens negocium. Plutarch, apud Athenaeum lib. Conuiuialium 3.

*sth= d' a)r' e)p' ou)do\n i)w\n, sxedo/qen de\ oi* h)=n para/sitos2
*xairefo/wn, peinw=nti la/rw| o(/rniqi e)oikw\s2.

At vero adveniens in limine stabat
Chaerephoon parasitus ei vicinus, aui non
Dissimilis, vulgo dicta est Larus, esurienti.

Larum Theodorus Gaza vertit Gauiam, cuius mentionem facit Plinius, inter maritimas Halcyonem et mergum, lib. 10. cap. 32.

Late viuens.

*la/qe biw/sas2, id est, Falle viuens. Admonet adagium in humili fortuna vitam esse feliciorem iis qui obscure viuunt, et a publicis negociis ita semoti, vt cum vita decessissent, nemo illos vixisse sentiret. Nam la/qe biw/sas2, ad verbum commode non potest reddi, verum hanc habet sententiam, quasi dicas, nemo te sentiat in vita fuisse. De hoc adagio recte dictum sit nec ne Plutarchus commentarium conscripsit, si modo non fallit inscriptio. Allusit ad id Horat.

Id est, quem nemo sensit, nec prodeuntem in hanc vitam, nec excedentem e vita. Allusit huc, ni fallimur, Ouidius in libris Tristium:

Crede mihi, bene qui latuit, bene vixit et intra
Fortunam debet quisque manere suam.

Labyrinthus.

*labu/rinqon, id est, Labyrinthum olim vocabant orationem, aut rem quampiam vehementer impeditam et inextricabilem. Veluti si quis philosophiae studium Labyrinthum vocet, quod semel ingressis nullus vmquam sit exitus. Aut voluptatis studium Labyrinthum vocet, quod aditus ad eam procliuis, exitus difficilimus. Sumptum a Labyrintho Daedali, quod antrum fabulae ponunt in Creta, sinuosum et inexplicabilibus ambagibus inextricabile, in quo seruabatur Minotaurus. Dictum putat Suidas para\ tou= mh\ qu/ran labei=n, id est, quod ostium non habeat, indicans et in garrulos ac nugaces competere, qui sermonis nullum inueniunt exitum, si semel garrire coeperint. Gregorius Theologus in epistola ad Eusebium Caesariensem, torquet in versipellem: e)peidh\ pro\s2 a)/ndra poiou=mai tou\s2 lo/gous2 ou)/te a)gapw=nta to\ yeu=dos2, kai\ to\ e)n e(te/rw| fwra=sai pa/ntwn o)cu/taton ka)\n o(/ti ma/lista sofoi=s2 ple/khtai kai\ poiki/lois2 laburi/nqois2, id est, Quomodo cum eo viro loquor, qui non solum non amet mendacium, sed et qui in alio possit quam ocyssime deprehendere: etiamsi vel maxime callidis variisque labyrinthis inuoluatur. Huic non dissimilis erat Maeander. Id erat picturae genus ortum ab exemplo labyrinthorum, cuiusmodi videmus et hodie in nonnullis pauimentis. Vtitur Pruden. in carmine, cuius initium Cultor Dei:

O tortuose serpens
Qui mille per Maeandros,
Frondesque flexuosas
Agitas quieta corda.

Labore laboriosus.

*po/nw| ponhro\s2, Id est, Labore laboriosus. Ipsa figura hyperbolem habet laboris immodici. Refertur a Suida proverbii titulo. Hac forma Theophilus apud Athenaeum lib. 13. dixit de

insigniter formosa et procera: ka/llei kalh=s2, mege/qei mega/lhs2, te/xnh| sofh=s2, Quasi dicas, forma formosam, magnitudine magnam, arte artificem, siue sapientia sapientem. Extat autem apud Aristophanem in Lysistrata. Subest autem et iocus ob amphibologiam vocis. ponhro\s2 enim Graecis vt laboriosum ac miserum, ita significat et malum astutumque.

Laciadae.

*w lakia/dai, id est, Laciadae, vulgatum conuitiumm in moechos. Populus quispiam est Atticae Laciadarum, tribus Oeneidis, apud quos ingens raphanorum copia. His autem vtebantur in adulteros deprehensos ludibrii causa. Refertur apud Suidam.

Laborem serere.

*po/non spei/rein, id est, Laborem serere, vulgo dicebantur, qui frustra laborarent, quasi nihil fructus e labore reportaturi, praeter laborem ipsum. Auctor Diogenianus.

Labrax Milesius.

*la/brac milh/sios2, id est, Labrax Milesius. In stolidum et auidum dicebatur. Labrax enim piscis genus lato oris victu, vnde escam totam vna cum aere, faucibus corripit, atque ob id facile capitur. Vnde apud Plautum lenoni Labracis nomen. Aristot. hunc adnumerat inter eos, qui praeda laniatuque viuunt. Lingua est ossea, et adfixa, cor triangulum. Aristophan. apud Athenaeum lib. 7. Labracem piscium sapientissimum appellat:

Apud Miletum Asiae ciuitatem praegrandes, et item plurimi Labraces esse dicuntur propter stagnum influens in mare. Gaudet enim hic piscis aqua dulci. Aristophanes in Equit.

Lauares Peliam.

*lou/shs2 to\n peli/an, id est, Laues Peliam. Dictum apparet, vbi quis salutem pollicitus adfert exitium. Aut vbi quis prodesse conatus, ingens addit malum. Ductum a notissima Peliae fabula, quem dum filiae a Medea persuasae student ad iuuentam revocare, lebeti feruenti impositum occiderunt. Fortassis non intempestiuiter dicetur, vbi quis falsa spe ductus inanem sumit operam. Veluti si quis arte, quam vocant Alchemicam, fretus, sibi promittat futurum, vt e stanno fiat argentum, ex aere aurum. Refertur in adagiorum collectaneis, quae Plutarchi feruntur nomine.

Iterum atque iterum ad Pythum via.

Dictum de iis, qui molesti sunt eadem de re iterum atque iterum percunctando. Quemadmodum solent ignari viae, quemcunque obuium habuerint, de via rogare. Porro Pythus ciuitas Apollini sacra, quae visebatur a plerisque. Apparet e comoedia sumptum. Est enim hemistichium iambicum: verum ex qua non indicat Diogenianus, et nobis non succurrit. Finitimum illi, o( di/os2 ko/rinqos2, id est, Iouis Corinthus.

Cum Delphis sacrificauerit, ipse carnes absumit.

PLutarchus 7. lib. tw=n sumposiakw=n, hunc senarium veluti proverbialiter citat:

Ostendit dici solitum de iis, qui vocatis conuiuis ipsi cibos adpositos deuorant, vt illis spectare tantum liceat, non vesci. In Delphicis enim sacris, is qui immolarat victimam, ea vescebatur. Contra fiebat his sacris, quae Hecatae inferebantur, ex quibus nihil redibat ad eum, qui offerebat, praeter fumum et tumultum. Quamquam et in diuersum sensum accipipotest, vt intelligamus Delphicum sacerdotem nihil impertiri de victima ei, qui victimam dedit: ita fit aliquoties, vt edax conuiua, seu pluribus adductis edacibus vmbris, velut harpyis, coenam omnem deuoret, esuriente qui vocauit. Adagium torqueri potest etiam ad illos, qui beneficio, quod alii dedisse videntur, ipsi fruuntur.

*isqmia/zein.

*isqmia/zein olim dicebantur, qui parum commode, parumque salubriter viuerent, propterea quod Isthmiorum ludorum tempus morbis esset obnoxium, ob ingentem hominum conventum. Meminit Suidas et Hesychius. Fortasse non absurde dicetur in hos, qui frustra conantur, propter Isthmi perfossionem a multis infeliciter tentatam. Qua de re dictum est nobis alibi copiosius.

Hyperberetaea.

*uperberetai=a, id est, Hyperberetaea, dicebantur olim admodum serotina, quaeque vix tandem advenirent. Apud Macedones extremus anni mensis. u(perberetai=os2 appellabatur. Vnde quae in longum proferebantur, Hyperberetaea dicebantur, perinde quasi apud Latinos dicas Decembria. Et u(perberetai=oi, comperendinatores. Suidas existimat eum esse mensem apud Macedones, quem nos octobrem vocamus, quod tum sera sit aestas, et quae tum proveniunt, post legitimum tempus provenire videantur.

Vlyssis remigium.

Homines nequam et voluptatibus addictos Horatius in epist. Vlyssis remigium appellauit, proverbiali nimirum figura:

Vt qui nec a Circes poculis temperarint, nec a Lotophagis auelli potuerint, nec a Solis bubus abstinuerint. Vnde Homerus Odys. 1.

Non dissimili figura dixit, sponsos Penelopes et Alcinoos, voluptarios et virtutis negligentes. Item alio loco Phaeacem appellat, nitidum et bene curata cute:

*ai)ei\ d' h(mi=n dai/s2 te fi/lh ki/qari/s2 te xoroi/ te
*ei)mata\ t' e)chmoiba\, loetra/te qerma\ kai\ eu)nai\.

Nos vero semper capiunt, citharaeque chorique,
Et varia vestes, et balnea calda, thorique

Istos sollicitant haec, concentus, citharaeque
Et facile, vt qui aliena sient impune vorantes.

Zaleuci lex.

*zaleu/kou no/mos2, id est, Zaluci lex. De edicto mandatoque plus satis rigido, parumque humano dicebatur. Zaleucus quidam Locrensibus iis, qui vocantur Epizephyrii, leges tulit acerbiores, quales feruntur et Draconis fuisse leges apud Athenienses, vere Draconis, vt ille dixit, non hominis. Non dissimile illis: Manliana imperia, et Phalaridis imperium. Meminit historiae Valerius Maximus libro 7. c. 5. Etenim cum filius Zaleuci secundum ius ab eo constitutum ob crimen adulterii, vtroque oculo carere deberet, ac tota ciuitas in honorem poenam adolescenti remitteret, repugnauit aliquandiu: postremo populi victus precibus suo prius, deinde filii oculo eruto, salua lege, supplicii modum temperauit.

Zopyri talenta.

*zopu/rou ta/lanta, id est, Zopyri talenta. De praeclaris factis, magnoque aestimandis. Hic Zopyrus et Darii regis amicus erat, qui sibi nares et aures conscidit, et omne corpus flagris cruentauit, vt iis argumentis Babyloniis fidem faceret, se Dario male velle, a quo tam immaniter esset acceptus. Itaque Babyloniorum ciuitatem ingressus, eam Dario prodidit. Vnde Darium dixisse ferunt, se vnum Zopyrum integrum malle, quam centum Babylonas capere. Et oblato malo granato, tantum optauit sibi Zopyrorum, quantum ibi granorum inesset, vt narrat Herodotus libro tertio. Meminit Plutarchus in apophthegmatis. Adagium recenset Zenodotus.

Vna scutica omnes impellit.

Hemistichium Heroicum de negotio dictum, quod facile fieret, videlicet a promptis omnibus, ac suapte sponte currentibus. Fortassis apte dicetur et in hos, quos eadem causa impellit, puta eadem spes lucri, studium commune, idem amor aut odium. Sumptum ab aurigis. Auctor Suidas: Vsurpat Plutarchus in vita Lycurgi scribens vrbem Lacedaemoniorum: a)po\ skuta/lhs2 mia=s2 kai\ tri/bwnos2 a)/rxousan th=s e(lla/dos2 e(kou/shs2 kai\ boulome/nhs2, id est, Scytala ac sago imperantem Graeciae spontaneae volentique.

Tanquam Chalcidika [correction of the transcriber; in the print Chalcidia] nobis pepeperit vxor.

*wsper xalkidikh\ te/token h(mi=n gunh\, id est, Tanquam Chalcidica peperit nobis vxor. De ea dicebatur, quae liberos quamplurimos peperisset. Tradunt heroinam quandam fuisse nomine Comben, cui cognomen fuerit Chalcidi, quod prima arma aerea confecerit. Ea viro coniuncta centum liberos enixa dicitur. Sicuti proditum est in Euboicis annalibus, et attestatur Aristus Salaminius. Quidam ad Chalcidem Euboeae ciuitatem referunt, quod e Chalcidensium officinis ingens armorum aereorum et quadrigarum vis prodiret. Stephanus enim ab officinis aerariis vrbi nomen additum putat. Vsurpare licebit, vbi significabimus, multum litium, bellorum, aut curarum aliunde natum.

His Medus non insidiabitur.

Medus non obseruabit. Cum Xerxes exercitum in Graeciam traducere pararet, vt auctor est apud Zenodotum Dicaearchus, Graeci desperatis rebus facultates suas absumpserunt, ne multum reliquum fieret, quod hostis tolleret, ita dicentes, Haec Medus non obseruabit. Eaque vox in adagium abiit, vbi quis largius impenderet sua, ne venirent in aliorum manus. Veluti si quis pecunias suas erogaret amicis, vt eas liberis turpiter absumpturis subducat, recte dixerit, *tau=ta mh=dos2 ou) fula/cei. Aut si ciuis opulentus pecunias extruendis aedificiis absumat.

In Orci culum incidas.

*adou prwktw=| peripe/sois2, id est, In Orci culum incidas. Sermo perniciem et extremum exitium imprecantis. Recensetur a Diogeniano, cognatum illis: ba/ll' e)s2 ko/rakas2. ba/ll' e)s2 makari/an.

Inuitus Iupiter nouit.

*akwn me\n o( zeu\s2 oi)=den, id est, Inuitus quidem Iupiter nouit. Vbi quis pollicetur quippiam, sed inuitus. In quibusdam codicibus legitur, a)/kwn me\n w(s2 zeu\s2 oi)=den, id est, Inuitus tanquam Iupiter cognouit. At videtur et recte quadraturum, vbi seuerius poenas dant nocentes, vt affine sit ei quod alibi referimus zeu\s2 katei=de xro/nios2 ei)s2 ta\s2 difqe/ras2. Etenim qui sero dat, aut punit, grauatim id facere videtur.

Excubias agere, aut ditari.

*frourei=n h)\ ploutei=n, id est, Excubias oportet agere, aut diuitem esse. De iis dicebatur, qui ampliter facerent sumptus de alieno. Nam vt diuites, quibus ampla res domi est, large profundunt, ita milites non parcunt opibus alienis, sed prodigunt grauiter, et scelere parta perdunt sceleratius. Athenienses excubiis agendis insulares magno stipendio conducere solebant. Non dissimile illis:

Intra septimam.

*ento\s2 e(bdomhs2, id est, Intra septimam. Subaudi lunam. Edictum erat Athenis, ne ante septimum diem mensis exercitum educerent. Recte fortassis vtemur hoc adagio, quoties admonebimus mature, suoque tempore negotium adgrediendum. Meminit Zenodotus, Suidas et Hesychius, nec praeterea quidquam adscribunt. Vide num allusum sit ad id, quod alio retulimus loco, e(/bdomos2 bou=s2, id est, septimus bos. Et:

Quod pueris sextum mensem egressis farinaceus bos fingi consueuerit, qui lunae primum apparentis cornua repraesentaret.

In cotyla gestaris.

*en kotu/lh| fe/rh|, id est, In Cotyla portaris. Suspicamur dictum de iis, qui arbitrio alieno, quo libitum esset, huc atque illuc ducerentur. Aut vbi quis indulgentius foueretur. Tractum est adagium a genere lusus puerilis, qui dictus est, e)n kotu/lh|. Huius meminit Iulius Pollux libr. 9. de rerum vocabulis. Erat autem huiusmodi: Vnus quispiam reductas in tergum manus coniungebat, stringebatque. Rursum alter impositis in eas genibus tollebatur, suis interim manibus oculos gestantis obtegens. Et ad hunc gestatus modum, e)n kotu/lh| portari dicebatur, quod manuum

complexu gestaretur. Nam kotu/lh Graecis cum alia permulta, tum manus etiam cauam partem significat. Hunc lusum Iulius Pollux ait aliis item vocabulis appellari, velut i(ppa/dan et kubhsi/ndan.

In apes irruisti.

*ei)s2 meli/ttas2 e)kw/masas2, id est, In apes insilisti. Vbi quis praeter opinionem in ingens agmen, velut examen malorum immergitur, quemadmodum euenire solet iis, qui imprudentes in apum nidum incidunt. Circumuolantibus et impetentibus vndique illis, et fugientem etiam insequentibus, haud facile discedit sine vulnere quisquis inciderit. Solent autem iuuenes commessabundi in conuiuium aequalium irruere, quemadmodum Alcibiades apud Platonem irruit in conuiuium Agathonis. Et Syrus in Adelphis de Demea qui se proripit in conuiuium filii. Abiit, commessatorem haud sane commodum praesertim Ctesiphoni.

Orci galea.

*ai+dos2 kunh=, id est, Orci galea; dictari solitum in eos, qui semet arte quapiam occultarent. Paroemiam ad huiusmodi fabulam referunt. Acrisio de masculis liberis tollendis oraculum consulenti responsum est, e Danae filia ipsius nasciturum filium, a quo occidendus esset, itaque tertius aereum thalamum subterraneum parauit, in quo filiam inclusam adseruabat, ne cum viro quopiam rem habere possit. Iupiter autem amore virginis correptus, in aurum transformauit sese, atque ita per impluuium in Danaes gremium illapsus, eam grauidam fecit. Natus est Perseus. Quod simulatque rescisset pater, ipsam matrem vna cum infante, scrinio inclusam in mare praecipitem dedit. Porro scrinio forte fortuna ad Seriphum insulam delato, Dictys sublatum ad se Perseum aluit. Polydectes autem Dictys frater, qui Seriphiis imperitabat, Danaen amare coepit. Verum Perseo iam adulto, non potuit ea potiri. Proinde conuocatis amicis, et inter hos Perseo, ait se velle certamen dicere super Hippodamiae OEnomai filiae nuptiis. Perseus autem existimans si cum Gorgonis capite pugnaret, neminem posse obsistere, praeter alia postulauit equos, ductuque Mercurii ac Palladis peruenit ad Phorci filias, Memphedem, Ennyo, et Dino. Has aiunt statim natas anus fuisse, tum vnicum duntaxat oculum fuisse tribus, vnicum item dentem, his vicissim inter se tres vtebantur. Haec cum Perseus abstulisset, reposcentibus illis, ait redditurum sese, si viam commonstrassent, quae ad nymphas duceret. Erant his nymphis alata talaria, et cibisis quaepiam, quam arculam seu peram putant fuisse. Habebant et Plutonis galeam, quam qui gestaret, is quoscunque voluisset, videbat, ipse nemini conspicuus. His igitur instructus Perseus, volucer iam ob talaria, sicuti diximus, ad Gorgonas deuolauit. Erant autem Gorgones tres sorores, Euryale, Stheno, Medusa. Erant his capita draconum squamis obsita, praeterea dentes maximi, suum instar, ad haec manus et alae, quibus per aera ferebatur. Aderat insuper ea vis, vt obtuentes sese, in saxa verterent. Porro sola Medusa e tribus mortalis erat. Hanc igitur impetit Perseus. Et oculis defixis in clypeum aereum, per quem tamen ipsam Gorgonis imaginem aspiciebat, manum porrigens, quam Pallas in Medusam dirigebat, caput Medusae

desecuit. Aduolantes reliquae duae sorores, Perseum quidem insequebantur; verum cum illum ob galeam Plutonis videre non quirent, retro abiere. Itaque Perseus reuersus in Seriphum, Polydecten aggressus est, amicorum auxilium implorantem. Quibus ad regiam concurrentibus, Perseus Gorgonis ostenso capite, quotquot obtuerentur, in saxa vertit. Sublato igitur Polydecta, et Dicty in fratris locum instituto, Gorgonis caput Palladi dedit, galeam Mercurio, cumque hac peram ac talaria, ille rursum nymphis restituit. Reliquum fabulae, quam longius prosequitur Zenodotus, quandoquidem ad enarrationem adagii nihil attinet, omittimus. Vtitur hoc Plato libro de Republica decimo, dicens semper honesta propter se sequi oportere, etiamsi quis Gygis anulum, vel Plutonis habeat galeam. Quibus ex verbis colligitur, eandem esse huius prouerbii sententiam, et illius, gu/gou daktu/lios2, id est, Gygis anulus. Vtrumque enim a simili fabula natum est. Proinde recte accommodabitur et ad eos, qui rara quadam felicitate quidquid volunt efficiunt. Cuius generis est etiam illud, virgula diuina. Vsus est et Origenes libr. 1. aduersus Celsum haereticum, declarans magis conuenisse, vt Christus, in Aegyptum fugiens, subduceret sese Herodis insaniae, quam si sub Plutonis casside latitans eundem fefellisset. Adagium manasse videtur ex Homero, apud quem Iliados quinto, Pallas sese Orci galea tegit, ne videretur a Marte:

*to\n me\n a)/rhs2 e)na/rize miaifo/nos2, au)ta\r a)qh/nh
*du=n a)/i+dos2 kune/hn, mh/min i)/doi o)/brimos2 a)/rhs2.

Ille quidem cecidit iugulatus Marte cruento.
At se Orci texit galea Tritonia Pallas,
Ne Mars hanc virtute insignis cernere posset.

Admonet interpres prouerbio dici, ei)sdu/nein a)/i+dou kune/hn, id est, inducere Orci galeam, de homine qui occultis insidiis nocere molitur. Aristophanes e)n a)xarneu=sin,

*la/be d' e)mou= g' ei)/neka par' i(erwnu/mou,
*skotodasupukno/trixa th\n a)/i+dos2 kunh=n,
*ei)=t' e)ca/noige mhxana\s2 ta\s2 sisu/fou.

Meaque causa sumito ab Hieronymo,
Orci galeam hispidam nigrantibus pilis,
Dein explicato dolos, et artes Sisyphi.

In fermento iacere.

*en th=| zu/mh| kei=sqai, id est, In fermento iacere dicebantur, qui animo essent aegro, quique iracundia turgerent: Plautus in Mercatore, Vxor tua in fermento iacet, pro eo quod est, intumescit ira. Idem in Cassina, Nunc in fermento tota est. Ita turget mihi. Nota translatio. Fermentum enim et acorem habet et tumorem.

In eo ipso stas lapide, in quo praeco praedicat.

CHRYSALVS seruus in Bacchidibus Plauti, senem irridens, quem argento defraudabat, O stulte, inquit, nescis nunc venire te. Atqui in eo adstas lapide, vbi praeco praedicat. Quadrabit, vbi quis praesens, videns, audiensque tamen deluditur. Nam vendi etiam hodie vulgo dicuntur, quibus fit impostura. Quod autem meminit lapidis, id traductum est a lapide quodam editiore, quem Romae fuisse complurium auctorum testimonio constat, vnde praecones in auctionibus res venales nunciabant.

Vnde M. Tullius vilissimos homunculos de lapide emptos appellat. De colono dictum est alibi.

Inus dolores.

*inou=s2 a)/xh, id est, Inus dolores. Ino Cadmi filia, ex Athamante duos peperit filios, Learchum et Melicertam, praeterea filiam Eurycleam. Athamas autem versus in insaniam, reliquos liberos arcu percussit, occiditque. Ino vna cum Melicerta sese in mare abiecit: Et hanc quidem Megaras vndis adpulsam Megarenses multo cum honore exceperunt, iusta persoluentes, Leucothoe nomine commutato: illum vero Corinthum delatum, Corinthii sepelierunt, et in eius honorem Isthmios ludos instituerunt: nomine item commutato vocantes Palaemonem. Hinc ortum adagium, vt intolerandum, et exanimantem, vt ita dixerimus, dolorem significantes dicerent, i)nou=s2 a)/xh. Nam Achos proprie dolor dicitur apud Graecos, qui prorsus obstupefacit, suique sensum adimit homini. Melycrates Tyrius apud eundem Zenodotum, vnde haec retulimus, fabulam, quae paroemiae dedit occasionem, narrat ad hunc modum. Athamanti prius fuerat vxor Nephele, ex qua duos sustulit liberos, Hellen et Phrixum. Hac defuncta secundam duxit vxorem Ino. Ea veluti nouerca tendens insidias Nepheles liberis, persuasit indigenis mulieribus vt semina in terram iacienda prius frigerent, id est, adurerent in sartagine. Caeterum vbi res male euenisset, neque quidquam is annus produxisset, Athamas in hac rerum angustia Delphos misit, qui consulerent oraculum. Verum Ino legatos muneribus corrupit, vt domum reuersi dicerent, respondisse deum, ita demum penuriam annonae depellendam, si Hellen et Phrixum occidissent. Itaque persuasus Athamas, Phrixum et Hellen ad aram admouit immolaturus. Verum dii miserti, aurei velleris ariete vectos illos per aera sustulerunt. Et Helle quidem cum sese in arietis tergo non satis teneret, delapsa est in mare, quod ab ipsa Hellesponticum appellatur. Phrixus autem in Colchicam regionem incolumis delatus est. Athamas ira deorum in rabiem versus, Inus liberos aggressus est, quemadmodum modo demonstrauimus.

In omni fabula et Daedali execratio.

*en panti\ mu/qw| kai\ daida/lou mu=sos2, id est, In omni fabula et Daedali execratio. Quadrat in auctores atrocium facinorum, aut ingentium calamitatum, vt frequenter illorum incidat mentio, sed non sine detestatione. Tradunt ab hac ortum fabula. Pasiphae regina Cretae, tauri amore capta, Daedalum exorauit, vt sibi vaccam ligneam ad proximam verae vaccae simulationem effingeret. In hac inclusa mulier, e tauro concepit, ac Minotaurum monstrum abominandum peperit. Minos autem certis de causis iratus, Atheniensibus indixit vt quotannis septem virgines, et totidem adolescentulos mitterent Minotauro obiiciendos. Horum omnium quoniam Daedalus causam dedisse videretur, in eum vulgo dira imprecabantur, vnde res in prouerbium abiit.

In parte vel ignem praedetur aliquis.

Cum enim res communis commissa fuerit manibus vnius aut paucorum, maxima pars penes eos haeret, qui diuidunt. Quid enim non praedetur, qui praedatur ignem, qui sic est natura communis, vt ipse nihilominus possideas, posteaquam et aliis fueris impartitus. Amicitia facit omnia communia, verum vbi ventum est ad partitionem, quisque studet quod potest rapere. Nescimus an scribae vitio pro skaleue/tw, deprauatum skuleue/tw, vt pertineat ad aenigma Pythagorae.

In nihil sapiendo iucundissima vita.

Sophocles in Aiace mastigophoro sub persona Aiacis, qui iam ab insania resipuerat,

*en tw=| fronei=n ga\r mhde\n, h(/distos2 bi/os2.
*to\ mh\ fronei=n ga\r ka/rt' a)nw/dunon kako\n.

Suauissima hic est vita, si sapias nihil.
Nam sapere nil, doloris expers est malum.

Hanc sententiam docti citant prouerbii loco. Consentaneum est autem, vulgo iactatum fuisse, vel eius argumento fabulae quam Horatius narrat de quodam Argiuo, qui felicius existimaret insanire, quam sapere et ringi.

- Pol me occidistis amici,
Non seruastis, ait, cui sic extorta voluptas,
Et demptus per vim mentis gratissimus error,

Huic concinit illud Ecclesiastae dictum: In multa sapientia, multa indignatio. Et: Qui addit sapientiam, adiiciet et laborem. Heraclides Ponticus apud Athenaeum auctor est, Traesylaum Axonensem Pythodori filium hoc insaniae genere correptum fuisse, vt existimaret naues omnes quae in Pireum appellerent, suas esse. Eas appellentes summa cum voluptate recipiebat. Soluentes dimittebat, ac prosequebatur. in summa felix erat, perinde quasi tantarum rerum dominus. Siquid perisset, non requirebat: si quid esset incolume, vehementer gaudebat, alijs iactitans suam fortunam, donec Crito frater e Sicilia reuersus correptum hominem traderet medico. Caeterum is ad se reuersus, negauit vnquam suauius vixisse sese, quam cum eo mentis errore teneretur. Siquidem cum tantum adesset voluptatum, nihil vnquam sensisse molestiae.

Ignem palma.

*pu=r pala/mh, id est, ignem palma, dici solitum, si quando protinus aliquid intellectum esset a quopiam, vt si scommate dicto statim sentiat aliquis in se dictum. Sumptum videtur ab iis, qui per lusum ignem admouent manibus alienis, qui subito sensu excitati resilire solent, risumque mouere spectantibus.

Sub cultro liquit.

Sub cultro linqui dicitur, qui in praesentaneo periculo deseritur. Sunta metaphora a victima, quae iam iam ferienda sub cultro esse dicitur. Confine illis, inter sacrum et saxum. Inter malleum et incudem. Horatius in Sermo.

Est autem e)pi/chnon, truncus, in quo coqui secant carnes. Est in eadem fabula multus deinde iocus in e)pi/chnon.

Fores habet tritas, vt pastorum casae.

*th\n qu/ran e)/xei tetrimme/nhn w(/sper ai(poi/mnai, id est, Ostium habet tritum, vt sunt casae pastorum. Ironia prouerbialis in homines inhospitales, aditu difficiles, sibi viuentes, semper occlusis foribus, quod pastores procul ab hominum commercio semotos vix vnquam quisquam interuisat. Meminit Diogenianus.

Apio opus est.

*tou= seli/nou dei=tai, id est, Apio est opus. Ita loquebantur, quoties morbum capitalem innuebant, et vitae periculum imminere. Nam olim monumenta defunctorum apio coronabantur. Plutarchus in Symposiacis: kai\ tou\s2 e)pisfalw=s2 nosou=ntas2 dei=sqai tou= seli/nou fame\n, id est, Et qui periculose aegrotant, iis dicimus apio opus esse. Idem prouerbii meminit et causam addit in vita Timoleonis. Subest autem adagio iocus, alludens ad coronas victorum, quae ex apio fiebant, praesertim in ludis Isthmiis, teste Diphilo apud Athenaeum libro sexto:

Ialemo frigidior.

*iale/mou yuxro/teros2, id est, Ialemo frigidior. De cautione, oratione, argumento, ioco, aut eiusmodi re quapiam supra modum frigida, recte dicetur. Quidam aiunt Ialemon, lugentis vocem fuisse. Nam i)alemi/zein Graeci dicunt pro complorare. Euripides in Troiadibus Ialemon accipit, pro eiulatione et luctu: oi(=os2 i)a/lemos2, oi(=a/ te pe/nqh. *dakru/at' e)k dakru/wn katalei/betai *hmete/roisi do/moisi, id est, Qui eiulatus, quique luctus, lacrymaeque super lacrymas destillantur in nostris aedibus. Et Aristophanes apud Athenaeum, grammaticus opinamur, in dictionibus Atticis, e)n ga/mois2, inquit, u(me/naios2, e)n de\ pe/nqesin i)a/lemos2, id est, In nuptiis Hymenaeus, in luctu Ialemus. Alii tradunt Ialemum Calliopes fuisse filium, infelicem, nulliusque precii hominem, praesertim in cantu supra modum frigidum, vnde i)ale/mou w)|dh\n, id est, Ialemi cantilenam, pro frigida dicunt ac miserabili. Martialis item iocans in oratorem quendam frigidum ait, illum vnum idoneum esse, Qui Thermas refrigeret Neronianas. Hesychius indicat et hoc pacto efferri prouerbium i)a/lemou oi)kto/teros2, id est, Ialemo miserabilior. Idem indicat i)a/lemon dici, quod nullius sit precii, quemadmodum Latini naenias appellant, cum ea vox proprie sonet lugubres cantiones.

Humi hauris.

*xamai\ a)ntlei=s2, id est, Humi hauris. De inaniter laborante dicebatur. Nihil est enim quod e solo haurias, hoc est, ab imo putei fundo, si is siccus sit. Apparet dici posse quoties exhausta copia, non multum superest quod haurias. Zenodotus meminit.

Humi serpere.

HVMI serpit oratio, quae pressior humiliorque est, quam oportet, semper quasi iacens, nunquam assurgens. Horatius:

Quod quidem aut a nauigantibus translatum est, aut ab iis, qui procumbentes in terram ita reptant, ne erectos turbo ventorum auferat. Gregorius Nazianzenus in oratione contra Eunomianos deflexit ad homines, ostendens non esse cuiuslibet de rebus diuinis disserere. ou) panto\s2 ou)k ou(/tw to\ pra=gma eu)/wnon, kai\ to\n xamai\ e)rxome/nwn, id est, Non est cuiusvis nec adeo vilis res, atque humi gradientium. Quanquam nihil vetat, et hic res aut actiones intelligi vulgares humilesque. Similimum est huic, aut fortassis idem quod habent Pindarus in Olympiis: ou)/toi xamaipete/wn lo/gwn e)fa/yh|. Haud quaquam sermones humi reptantes attingas. Idem in Pythiis: xamaipete\s2 d' a)\r e)/pos2 ou)k a)pe/r)r(iyen, id est, Humile vero verbum non effutiuit. Sumpsisse metaphoram videtur ab auibus haud procul a terra subuolantibus, quod idem Pindarus tribuit graculis. koloioi\ tapeina\ ne/montai. Vt huic respondeat, Aquilae in nubibus.

Holerum appositiones.

*ai( tw=n laxa/nwn prosqh=kai, id est, Holerum additamenta. De re nullius momenti. Sumptum videtur vel ab holeribus appositis in mensa, vili nimirum cibo, vel auctariis holerum, quae nonnunquam emtores sordidi ac tenues requirunt. Auctor Diogenianus.

Fictilis homo.

*kera/mios2 a)/nqrwpos2, id est, Homo fictilis, id est, mollis, imbecillis, fragilis. Ductum a vasis testaceis, quae facile comminuuntur. Finitimum illi: Homo bulla. In quibusdam codicibus legitur, kerameu\s2 a)/nqrwpos2. In nonnullis, ke/ramos2 a)/nqrwpos2. Quorum postremum nobis magis arridet. Cerameus enim figulum sonat, ceramos vas fictile. Sic et ficulnum hominem dicimus, ferreum, cereum, quernum, adamantinum. Contra quod eximium videri volumus aureum dicimus. Inde illud poetis frequens xrush= a)frodi/th, id est, Aurea Venus. et th=s2 dikaiosu/nhs2 xrusou=n pro/swpon, et xru/seon o)/mma ta=s2 di/kas2, id est, Iustitiae vultus aureus, et iustitiae oculus aureus, vt ex Pindaro, ni fallimur, refert Athenaeus libro 12. Itidem hodie quoque aurea verba, gemmeos mores dicimus, M. Tullius Academicarum quaestionum lib. 2. de libello loquens, quem Crantor scripsit [correction of the transcriber; in the print sctipsit] de luctu: Est enim, inquit, non magnus, verum aureolus, et vt Tuberoni praecepit Panaetius, ad verbum ediscendus libellus. Quid quid autem vile, kerameou=n siue kera/meinon, dicunt Graeci. Ita Paulus homines appellat vasa fictilia: e)/xomen de\ to\n qhsauro\n tou=ton e)n skeu/esin o)straki/nois2. M. Tullius actione in Verrem sexta: tum illos coepisse praetori dicere, putasse se id quod audissent alicuius precii scyphos esse Pamphyli. Luteum negotium esse, non dignum quod in suo argento Verres haberet. Et alicubi Luteum hominem appellat, contemptum, nulliusque precii, interdum ipsum Lutum.

Hipparchorum tabula.

*ippa/rxwn pi/nac, id est, Hipparchorum tabula. Dici conueniet, quoties haud impune futurum significamus, si quid peccetur. A Syracusanis natum adagium. Apud hos enim mos erat, vt Hipparchi, hoc est, equitum praefecti in tabellis describerent militum nomina, qui ordinem deseruissent. Meminit Zenodotus. Hesychius indicat, apud Lacedaemonios

Hipparchum dici, qui iuuenibus praefectus esset. Is in tabula notabat eos, qui quippiam indecore fecissent.

Heteromolia causa.

*eteromo/lios2 di/kh, id est, Causa Heteromolia, dicitur apud Graecos, quae ab altera duntaxat agitur parte, nullo praesente qui contradicat, a)po\ tou= e(/teron molei=n, id est, Quod alter duntaxat accedat. Similimum illi, e)rh/mh di/kh, id est, Deserta causa. Vsurpabitur non ineleganter, vbi quis damnat absentem, veluti cum defunctorum libros carpimus, recte e(teromo/lion di/khn quis dixerit. Apud Hesychium sic effertur e(tero/munos2 di/kh.

Harmodij cantilena.

*armodi/ou me/los2, id est, Harmodii cantio: De lugubribus [correction of the transcriber; in the print luguribus] ac tristibus dicebatur. Similimum illi, a)dmh/tou me/los2, id est, Admeti melos. Aristophanes cum aliis aliquot locis, tum in fabula, cui titulus, a)xarnei=s2.

Interpres indicat, cantilenae genus fuisse, quod in compitis cani consueuerit in Harmodium et Aristogitonem, quod hi Pisistratidarum tyrannidem sustulissent. Eius carminis hoc erat initium, fi/ltate a(rmo/die, ou)/ti pou te/qnhkas2, id est, carissime Harmodi haud quaquam mortuus es. Refertur a Suida ac Diogeniano.

Haud canit paternas cantiones.

*ou) patrwi+ka\ au)lei= me/lh, id est, Haud paternas canit cantilenas. De eo iactatum, qui a paternis moribus degeneraret. Solent liberi maiorum suorum cantiunculis, quas admodum pueri didicerunt, delectari. Terentius in Adelphis: Pol Aeschine haud paternum istuc dedisti.

Non certatur de oleastro.

*ou) fuli/as2 o( a)gw\n, id est, Hoc certamen non est de oleastro. Quoties non de nugis, neque de gloria aut corollis, sed de re seria ac pecunia ageretur. Siquidem in plerisque certaminibus victoriae praemium erat oleagina, aut querna, aut alioqui frondea corona. Meminit Diogenianus.

Hasta caduceum.

*do/ru kuru/keion, id est, Hasta caduceum. Dici solitum, quoties aliquis simul et minaretur, et ad concordiam inuitaret. Ex oraculo natum, quod huiusmodi fertur:

Admoniti erant Gephyraei, vt sequentes Atheniensium exercitum, vbi illos defessos conspicerent, ibi manerent. Itaque cum Athenienses ab Eumolpo oppugnarentur, ad Tanagram iter instituerunt, hac specie, vt dux caduceum praeferret, iuuentus armata a tergo consequeretur, vt simul et pacem petere viderentur, et ad bellum nihilo segnius parati, si quis lacesseret. Recenset Suidas, et meminit Polybius libro historiarum 4. Legatum, inquit, ad Byzantios Aridicen misere, et cum eo Polemoclem cum tribus triremibus, volentes id quod est in prouerbio, hastam simul et caduceum Byzantiis mittere. Similimum est huic quod eleganter vsurpauit D. Hieronymus. Scuto pacem petere.

Gallorum incusare ventres.

*alektruo/nwn me/mfesqai koili/an, id est, Gallorum incusare ventrem. De edacibus, ac luxu multum absumentibus facultatum. Huic enim

animanti venter mirifice calidus, ita vt omnia statim concoquat. Aristophanes in Vespis:

*alektruo/nos2 m' e)/faske koili/an e)/xein,
*taxu\ ga\r katape/yei ta)rgu/rion.

Mihi dixerat ventrem esse gallinacei,
Velociter enim concoquet hoc argentulum.

Hoc genus homines, Graeci dicunt katapiei=n th\n ou)si/an, id est, deuorare substantiam, id enim est atrocius, quam katafagei=n. summam autem profusionem, ac celerrimam indicant verbo a)fani/zein, id est, sic absumere, vt nusquam appareat vestigium. Vtitur his omnibus, sed postremo frequentissime Aeschines in Timarchum, pa/nt' h)fai/nisen.

Ardens vestis.

*ai)/qeis2 pe/plos2, id est, Ardens vestis siue quemadmodum in aliis legitur exemplaribus, ai)/qeis2 e)n pe/plw|, id est, Incensus in veste. Zenodotus prodidit dici solitum de iis, qui seditionem mouerent, calumniasque sererent. Existimat autem adagium natum a veste Nessi Centauri sanguine infecta, quam a Deianira missam cum induisset Hercules, incensus igni sacro periit. Porro fabulam idem recenset ad hanc ferme sententiam. Reliquis Centauris expugnatis ac confectis ab Hercule, Nessus vnus omnium suffugerat. Is peruenit ad flumen Euenum, et in eius ripa versans, solitus est adeuntes transmittere. Deinde euenit, vt Hercules in Trachinem ad Ceycem, vna cum Deianira proficisceretur. Posteaquam igitur ipse iam fluuium transmisisset Nesso mandauit, vt Deianiram transferret. At is inter transuehendum, vim coepit adferre mulieri. Quod simul ac Hercules intellexisset, videlicet illa vociferante, Nessi praecordia iaculo perfodit. At is sentiens letale vulnus, neque se posse mortem effugere, mulierem arcessit, si vis, inquiens, tibi amatorium efficacissimum parare, quo possis Herculem inflammare in amorem tui, et si quando deperibit aliam, in tui cupidinem reuocare, fac illum meo sanguine perungas. Atque ea persuasa, Nessi sanguinem e vulnere fluentem apud sese seruauit. Itaque postquam Trachinem adiisset, ac rursum inde profectus, Oechaliam adortus ciuitatem cepisset, reliqua populatus, Iolen puellam captiuam secum abduxit. Immolaturus autem Ioui parenti victimas ob res bene fortunatas, ad Deianiram mittit, iubens vt sibi vestem aliquam magnificam mitteret. Illa certior facta de Ioles raptu, veritaque ne Hercules illam pluris quam sese faceret, vt est zelotypum mulierum genus, vestem Nessi cruore tinctam, imbutamque mittit, phyltrum se mittere rata. Hanc indutus Hercules, rem diuinam peregit. Caeterum vbi calefacta veste, venenum excitatum, corpus grauiter adurere coepisset, auellere conatus est, verum iam ita penitus adhaeserat, vt non sine carnibus ipsis reuelli posset. His itaque malis discruciatus Hercules, in Thrachinem deducitur. Interim illa, cognitis iis, quae acciderant, suspendio spontaneam mortem sibi consciuit. At Hercules iussit Hyllo, nam hunc ex Deianira sustulerat natu iam grandem, Iolen duceret vxorem. Quo facto, in monte Oeta rogum extruxit, eumque conscendit. Porto cum illo iubente, nullus ex Herculis comitibus auderet ignem subdere, videlicet metu

contagij, pastor quidam forte repertus, qui ignem immitteret, atque huic officij praemium sua tela dono dedit. Ardente iam rogo ferunt nubem non sine tonitru obsepsisse Herculem, atque ita sublatum ad deorum consortium. Adagium referri non absurde poterit et ad vestem illam, quam Medea venenis imbutam, Iasonis nouae nuptae dono misit, quidam existimant naphtha infectam fuisse. Itaque admotis vndique ex nuptiarum ritu tedis, flamma transiliit, pariter et puellam et patrem auxiliari cupientem exussit. Huius rei mentionem facit Euripides in tragoedia, cui titulus Medea.

Senecta leonis praestantior hinnulorum iuuenta.

id est: Leo senex vigente potior hinnulo. Citatur apud Stobaeum ex Hippothoonte poeta. Senectus viri fortis ac strenui praestantior est inuenta quorundam ignauorum et imbecillium iuuenum. Venustius fiet, si longule transferatur. Veluti si quis ingenium docti senis et exercitati praeferat ingenio parum eruditi iuuenis. Dicetur non inepte et in senectutem crudam, viridemque, animique viribus adhuc pollentem, in quam competet illud Euripides ex lone:

*egw\ tou)mo\n nomi/zw gh=ras2 ei)=nai krei=tton,
h)/ pollw=n koki/nous2 neaniw=n.

Nudior paxillo.

*gumno/teros2 patta/lou, id est, Nudior paxillo: De extremae paupertatis homine dicebatur haec hyperbole. Nam paxillis corticem quoque detrahimus.

Herculei labores.

*hra/kleioi po/noi, id est, Herculei labores, bifariam accipiuntur, partim plurimi atque ingentes, quique vires desiderent Herculanas, quemadmodum vsurpauit Catullus:

M. Tull. lib. de Finib. 2. At cum de omnibus gentibus optime merere [correction of the transcriber; in the print mererere], cum opem indigentibus salutemque ferres, vel Herculis perpeti aerumnas. Sic enim maiores nostri labores non fugiendos tristissimo verbo aerumnas etiam in deo nominauerunt: exigerem ex te etc. Partim Herculei labores dicuntur, qui sunt eiusmodi, vt alijs quidem maximas adferant commoditates, caeterum auctori suo nihil ferme fructus adducunt, praeter aliquantulum famae, plurimum inuidiae: Idque ita fato quodam accidisse putant, quod e)n tetra/di gennhqh=nai, id est, quarta natus luna credatur, sicut alio dictum est loco. Homerus

poetico more, causam in Aten deam et Iunonem reiicit, quae infesta Herculi, tamquam ex pellice nato, periculis omnibus illum obiecerit. Celebrantur igitur, atque etiam enumerantur a poetis Herculani labores, quorum omnium longe difficilimus ac maximus hydra Lernea, malum pertinax, ac propemodum inexpugnabile illi, qui iam omnia deuicerat. Cuius symbolo veteres inuidiam exprimere voluisse, satis indicat Horatius in Epistolis:

- Diram qui contudit hydram
Notaque fatali portenta labore subegit,
Comperit inuidiam supremo fine domandam.

Consueuit enim haec teterrima pestis pulcherrimorum facinorum esse comes, eximiamque virtutem non aliter, quam vmbra corpus assequi, vt apposite dixerit Iosephus in opere De Iudaea capta: a)mh/xanon d' e)n eu)pragi/ais2 fqo/non diafugei=n, id est, Nulla ratione fieri potest, vt in recte factis effugias inuidiam. Quis enim vmbram effugiat inuidiae, nisi pariter et virtutis lucem effugerit? Cohaerent inuicem haec duo, ac rem omnium optimam res omnium pessima comitatur. Proinde Pindarus videtur non sine causa scripsisse:

Grauiter et indigne ferens, nimirum quod est indignissimum, praeclara facta inuidiae praemio pensari. Neque vero parum concinne veteres illi videntur inuidentiae symbolum Excetrae tribuisse, primum palustri malo, quod quemadmodum tradunt etiam naturalium causarum vestigatores magis huic morbo sint obnoxii, qui humili abiectoque animo praediti sunt, sunt autem, quibus sanguis inest frigidior. Eamque ob causam et apud Nasonem:

- Inuidiae domus est in vallibus imis
Abdita, sole carens, non vlli peruia vento,
Tristis, et ignaui plenissima frigoris, et quae
Igne vacet semper, caligine semper abundet.

Neque vero cum simplici portento res, sed centum armato capitibus quorum si quis vnum aliquod execuerit, in eius locum protinus duo suppullulent. Ea videlicet inuidentiae natura est, vt si contra lucteris, magis ac magis irrites: si quando coneris splendore virtutis opprimere, tum insurgat acrior et intumescat. Hic si recidas, illic maior oboritur. Carptim extingui non potest, vix tandem obruitur. Verum id perpaucis contigit, ac vix etiam ipsi Herculi. Quamquam enim liuor velut ignis, alta petit, est tamen omnino aliquid vsque adeo perfectum et illustre, vt eo non possit attingere. Quo loci pervenisse sese gloriatur Horatius, cum ait:

Iam vero quid aliud est, quod obtrectatores isti clancularii solent in eos euomere, qui pulcherrimis sudoribus orbi prodesse conantes, praeclarum aliquid moliuntur, quam merum virus, ac venenum plusquam lethale. Quandoquidem generosis et excelsis animis sua fama quam impetunt isti, non paulo carior antiquiorque solet esse, quam ipsa vita.

Effugi malum, inueni bonum.

Hemistichium proverbiale, dici solitum, si quando fortuna lautior cuipiam contigisset. Natum aiunt a caeremoniis nuptialibus. Nam Athenis mos erat, vt in nuptiis puer quispiam induceretur vndique spineis frondibus, et quernis glandibus opertus, coronatusque cunas gestans panibus impletas. Dicebat autem haec:

Ea vox bene ominabatur sponso sponsaeque tamquam ad meliorem vsque fortunam profecturis. Malum enim vocabat spinas et glandes, panes bonum, propterea quod steriles spinae, iuxta proverbium, quod alio posuimus loco, ou) ga\r a)/kanqai. Et glandibus victitabant agrestes illi prisci, iuxta illud, a)/llos2 bi/os2, a)/llh di/aita. Reperto frumentorum vsu glandium esus fastidiri coeptus. Demosthenes in oratione pro Ctesiphonte significat id dici solere ab iis qui initiabantur, cum peractis iniuriis, quibus agitabantur ante mysteria, iam ad honorem initiationis admitterentur. Nam Aeschyni obiicit, quod noctu ministrans initiandis, absterso luto iussit eos dicere:

De iuuene, qui nactus Plutum fastidiit anum, cui pauper morem gesserat. Diuersum est huic, quod Iulius Pollux lib. 6. refert ex Eupolide:

Aegypti nuptiae.

*ai)gu/ptou ga/mos2, id est, Aegypti nuptiae, inauspicatae et infelices dicebantur. Sumptum a notissima fabula Aegypti, qui filios 50. totidem fratris filiabus maritos dedit. At hi praeter vnum omnes a sponsis iugulati sunt. Torqueri poterit in simulatam amicitiam, aut in munus honoris gratia datum in speciem, cum reuera quaeratur pernicies ei cui datur. Ita nonnunquam ex affinitatibus aut foederibus principum atrocia nascuntur exitia.

Aedilitatem gerit sine populi suffragio.

PLautus in Sticho: Sine populi suffragio, tamen aedilitatem hic quidem gerit. Vbi quis imperitior est in alieno negocio, aut in aedibus alienis. Nam Plautus ad parasitum respicit in domo non sua mandantem et imperantem, non aliter ac sua. His confine est quod habetur apud Cicero. lib. 3. De leg. Sed quaero quid hac re sit turpius, quam sine provocatione Senator, legatus sine mandatis. Item in 13. Philip. Senator voluntarius lectus ipse a se.

Pax redimenda.

DIVus Augustinus Hom. 10. narrat apud Poenos huiusmodi vetus proverbium fuisse celebre: Vt habeas quietum tempus, perde aliquid. Raro carent lite, qui nusquam sustinent de suo iure concedere. Magnum interdum est lucrum, iactura rei molestiam et inquietudinem exclusisse.

E duobus tria vides.

*ek duoi=n tri/a ble/peis2, id est, E duobus tria vides. Iocus proverbialis in eos, qui vel aetate, vel ebrietate, vel

In antiquis quibusdam exemplaribus inuenitur scriptum hoc pacto, e)n duoi=n tri/a ble/peis2, id est, In duobus tria vides, idque dici solitum, vbi quis aliud pro alio videt, fallentibus oculis. Venustius fiet, si ad animi iudicium diflectatur.

Edentulus vescentium dentibus inuidet.

Diuus Hieronymus epistolam illam eruditissimam, quam ad Magnum oratorem inscripsit, huiusmodi clausit proverbio: Cui quaeso, vt suadeas, ne vescentium dentibus edentulus inuideat, et oculos caprearum talpa contemnat, hoc est, ne quod ipsi non contigit, aliis inuideat. Sic enim est ferme hominum quorundam ingenium, vt quisque laudet quantum se sperat assequi posse, si quid vltra vires suas esse senserint, id negant disci oportere. Breuiter paucos inuenias, qui quod in sese desperent, in aliis probent, idque non alia in re magis quam in literarum studiis. Hieronymus videtur Graecam illam reddidisse sententiam.

Iisdem vescentes cepis.

*tau)to\n qu/mon fago/ntes2, id est, Qui idem ederunt thymum. Proverbiali figura dictum ab Aristophane in Pluto. Congruit in pauperes ac bonos viros inter sese amicos. *qu/mon enim vilissimum herbae genus, quo tenues et agrestes, vtcumque vitam sustinent: quidam cepam agrestem esse putant, etiam si dissentiant Plinius et Dioscorides. Suidas admonet agrestis ac vilis herbae genus esse, cuius esu Comicus paupertatem vescentium voluerit intelligi. Quemadmodum Hesiodus per maluam et asphodelum tenues significauit. Huic affine, quod scriptum est apud Iuuenalem:

Solidos e clibano boues.

*pareti/qei d' h(mi=n o(/lous2
*ek kriba/nou bou=s2.
*kai\ ti/s2 ei)=den pw/pote bou=s2 kribani/tas2;

Deinde nobis praebuit
E clibano totos boues, et quis rogo
Conspexit vmquam clibano coctos boues?

Antiphanes apud Athenaeum libro 4. facit quendam querentem de frugalitate Graecorum, qui paululum carnium apponerent, cum maiores soleant totos boues, ceruos et arietes assos apponere. Quin et regi Persarum coquum, totum camelum assum, atque etiamnum calidum apposuisse. Idem in eodem libro tradit ex Herodoto, apud Persas diebus natalitiis fuisse morem, vt diuites bouem, asinum, equum et camelum apponerent totos in clibano aut camino coctos. Proverbialis hyperbole de barbarica rerum copia, siue de lauticiis affatim subministratis. Antiquitus enim in deliciis erant

cibi in clibano cocti. Primum enim panis in clibano decoqui coeptus, quem klibani/thn, id est, clibanarium vocabant, eaque res vsque adeo visa est noua, vt etiam proverbio locum fecerit: deinde carnes et pisces eodem modo coqui coeperunt. Vnde et thunni, et id genus alia, in clibano cocta, xeniorum vice missitabantur amicis.

Drachmae grando.

*draxmh\ xalazw=sa, id est, Drachma grandinans. De lucro, quod tamquam caelitus emissum obtigit. Nam olim theatrale praemium drachma, quae velut grandinis in morem in populum spargebatur. Id a Diophanto tradunt institutum. Vnde si quando grando accidisset, per iocum aiebant: draxmh\ xalazw=sa. Missilium mos nec hodie totus extinctus est. Auctor Zenod. Meminit et Hesych.

Duodecima artium.

*dwdekamh/xanon, id est, Duodecim artium, appellabant callidum, versutum, versipellem, vafrum, ac variis instructum dolis. Narrant scortum quoddam fuisse nomine Cyrenen, cui cognomentum inditum dwdekamhxa/nou, propterea quod in peragenda Venere duodecim figuris vsa fuisse dicatur. Imitatum est autem ex Hypsipyle Euripidis tragoedia, in qua dwdekamh/xanon a)/stron, scripsit, citante Suida. Refertur et in Ranis Aristophanis, tametsi interpres pro a)/stron legisse videtur a)/ntron, vt intelligamus de membro pudendo muliebri. Aristophanes sic habet, tolma=s2 ta)ma\ me/lh ye/gein, a)na\ to\ dwdekamh/xanon kurh/nhs2 melopoiw=n, id est, Audes tu mea vituperare carmina, qui per 12. artes Cyrenes poemata fingis.

Duplices viros.

*diplou=s2 a)/ndras2, id est, Duplices viros proverbiali ioco vocabant, qui essent lubrica et insincera fide, quos nunc vulgo bilingues appellant. Dictum est autem per allusionem, quod pleraque virorum, nomina dissyllaba sint, praesertim seruorum, quorum gens vafrum, et fraudulentum habetur. Vnde sensus ambiguus est, potest enim accipi vel de eo, qui duabus sederit sellis, vel cui nomen sit dissyllabum. Zenodotus huiusmodi citat epigramma:

*misw= to\n a)/ndra to\n diplou=n pefuko/ta,
*xrhsto\n lo/goisi, pole/mion de\ [note of the transcriber: In the print: de\.] toi=s2 tro/pois2.

Equidem virum odi duplicem, sermonibus
Probis amicum, caeterum hostem moribus.

Apud Platonem in Hippia minore citat aliquis hos Homeri versus, qui dicuntur ab Achille ad Vlyssem:

*xrh\ me\n dh\ to\n mu/qon a)phlege/ws2 a)poeipei=n
*wsper dh\ frone/w te kai\ w(s2 tetele/sqai o)i/+w.
*exqro\s2 ga/r moi koi=nos2 o(mw=s2 a)i+da/o pu/lh|sin
*os2 e(/teron me\n keu/qh e)ni\ fresi\n, a)/llo de\ ei)/ph.

Nam decet ingenue quod sentis voce profari.
Haud secus atque Orci portas hominem execror illum
Quisquis corde aliud celans, aliud sonatore.

Domi manere oportet belle fortunatum.

Cui suppetit copia facultatum, is si velit felicem agere vitam, domi viuat. Nusquam enim viuitur commodius, nusquam liberius. Qui eget, peregrinando rem quaerat, ac fortunae [correction of the transcriber; in the print fortutunae] experiatur aleam. Ita Menand.

*oi/koi me/nein xrh\ kai\ me/nein e)leu/qeron,
*h mhke/t' ei)=nai to\n kalw=s2 eu)dai/mona.

Potest in hunc quoque detorqueri sensum, Qui sibi bene conscius est, ne captet ex alienis laudibus gloriam, sed sit suarum virtutum conscientia contentus,

Per hastae cuspidem currere.

*di' o)cei/as2 dramei=n, id est, Per acutam currere dicebantur, qui in re magnopere periculosa versarentur. o)cei=an enim hastam, siue hastae cuspidem vocant. Translatum videtur vel a circulatoribus, qui per summas hastarum et gladiorum cuspides ingrediuntur. Vel a militari consuetudine, qua fieri solet, vt qui mortem commeritus videretur, is nudus per medias copiarum hastas, hinc atque hinc intentas, ire cogeretur. Nec absurdum si de Thracia saltatione intelligatur, de qua nobis alias dictum est.

Alia Menecles, alia porcellus loquitur.

Vbi quis multum verborum effutit, quae nihil ad rem pertineant. Nobis subesse proverbium videtur, tametsi nondum satis liquet vnde natum sit. Alludit ad illud Lucilius in epigrammate, quod quoniam est argutum et elegans, non pigebit subscribere:

*xoiri/dion kai\ bou=n a)polw/leka kai\ mi/an ai)=ga,
*wn xa/rin ei)/lhfas2 misqa/rion mene/kleis2.
*ou)/te de/ moi koino/nti pro\s2 o)qrua/dan gege/nhtai,
*ou)/t' a)pa/gw kle/ptas2 tou\s2 a)po\ qermopulw=n,
*alla\ pro\s2 eu)tuxi/dhn e)/xomen kri/sin, w(/s2 te ti/ poiei=
*enqa/de moi ce/rchs2, kai\ lakedaimo/nioi;
*plh\n ka/mou= mnh/sqhti no/mou xa/rin, h) me/ga kra/cw
*alla le/gei meneklh=s2, a)/lla to\ koiri/dion.

Succula bos, et capra mihi periêre Menecles,
Ac merces horum nomine pensa tibi est,
Nec mihi cum Othryade quidquam estve fuitve negoti,
Nec fures vllos huc cito Thermopylis.
Sed contra Eutychidem nobis lis, proinde quid hic mi
Aut Xerxes facit, aut quid Lacedaemonii?
Ob pactum et de me loquere, aut clamauero clare,
Multo aliud dicit sus, aliud Menecles.

Cum huius epigrammatis argumento convenit et illud, quod est apud Martialem lib. 6.

Non de vi, neque caede, nec veneno,
Sed lis est mihi de tribus capellis,
Vicini queror has abesse furto.
Hoc iudex sibi postulat probari.

In Martialis epigrammate hoc ipsum tota manu, prouerbii speciem gerit. Solent enim rhetores in contentione manu rotata gesticulari. Vtrumque igitur in eum recte datur, qui e)cagw/nia kai\ a)prosdio/nusa, hoc est, extra causam quae sunt, et ad rem nihil attinent, dicit. Aliud sus, aliud loquitur Menecles: et, dic de tribus capellis.

Haud annuncias bellum.

*ou) po/lemon a)gge/lleis2, id est, Non annuncias bellum. Dici solitum, vbi quis rem oppido laetam annunciat, quod bellum sit res omnium calamitosissima, et tamen ad huius tumorem hodie plerique mortales hilarescunt, nimirum sceleratissimum illud Carum genus, qui malis humani generis aluntur. Iulianus in epistola ad Basilium. h( me\n paroimi/a fhsi\n, ou) po/lemon a)gge/lleis2, e)gw\ de prosqei/hn e)k th=s2 kwmw|di/as2, w)= xruso\n a)ggei/las2 e)pw=n, id est, Prouerbio dicunt, haud bellum annuncias. Ego vero illud addiderim ex comoedia: O aureorum nuntius verborum. Conduplicauit prouerbium Iulianus, quandoquidem et hoc prouerbiale, xruso\n a)ggei/las2 e)pw=n. Sumptum est autem ex Aristophanis Pluto. Verba sunt senum chorum explentium ad Carionem, qui Pluti annunciarat aduentum. Vsurpauit et Plato in Phaedro: ou) po/lemo/n ge a)gge/lleis2, id est, Haud sane bellum annuntias. Ac rursum libro de Legibus tertio. Pindarus in Pythiis hymno 4. tw=n d' o(mhrou, kai\ to/de sunqe/menos2 po/rsun', a)/ggelon e)slo\n e)/fa tima\n megi/stan pra/gmati panti\ fe/rein, id est, Quin ex Homeri dictis et illud conferens orna. Nuntium bonum ait honorem maximum in omni negotio ferre. Versus autem quem citat Pindarus, hic adfertur ab interprete:

Machinas post bellum afferre.

*ta\s2 mhxana\s2 meta\ to\n po/lemon komi/zein, id est, Machinas post bellum adferre dicebantur, qui peracto negotio, sero adhiberent apparatum. Brutus in epistola quadam ad Lycios: ai( mhxanai\ u(mw=n meta\ to\n po/lemon, w(s2 h( paroimi/a, e)komi/sqhsan, id est, Vestrae machinae post bellum, vti prouerbio dicitur, adductae sunt. Adludit ad illud Platonis, quod alio reddidimus loco: ou(/tws2 xrh\ tou= pole/mou metalagxa/nein, id est, Ad istum modum oportet ad bellum accedere. De Melitide dicetur suo loco, quem aiunt in Troiam venisse, quo Priamo ferret suppetias, ciuitate iam capta.

Leuissima res oratio.

*koufo/taton pra=gma lo/gos2, id est, Leuissima res oratio. Synesius in epistola quadam ad Theophilum, propeth\s2 a)/nqrwpos2 glw=ttan, e)ne/tuxen a)ndri\ propeteste/rw| th\n xei=ra, kai\ tou=to dh\ to\ lego/menon, koufota/tou pra/gmatos2, baruta/thn timwri/an e)ce/tise, i. Homo praecipiti lingua cum incidisset in virum manu magis praecipiti, iuxta id, quod dici solet, rei leuissimae, nempe sermonis, grauissimas poenas dedit. Porro quod Synesius adducit, propemodum videtur esse apud Platonem libro De legib. quarto, dio/ti kou/fwn kai\ pthnw=n

lo/gwn baruta/th zhmi/a, id est, Propterea quod leuium ac volatilium verborum grauissima sit poena. Refertur et apud Plutarchum in libello peri\ a)orghsi/as2, ex auctore Platone. Apud Homerum passim obuium est illud:

Verba alata cognominat, quod facile euolent, ac reuolare nesciant. Proinde Horatius:

*ou)/t' e)k xero\s2 meqe/nta kartero\n li/qon
*ra(=on kata/sxei=n, ou)/t' a)po\ glw=sshs2 lo/gon.

Nec durus vlli emissus e manu lapis,
Neque sermo lingua, facile compesci valet.

Alibi indicauimus a)pte/rous2 lo/gous2 dici Graece, id est, verba sine pennis, quae premit apud se qui audiuit, nec sinit ad alios euolare.

Non omnia eveniunt, quae in animo statueris

id est, Multa mortalibus praeter animi sententiam eueniunt, quod ipsum citauimus et alibi. Recte vtemur, quoties significabimus, non euenire protinus quidquid spe votisque conceperimus.

Murem ostendit pro leone.

*mu=n a)nti\ le/ontos2 a)pe/deice, id est, Murem pro leone ostendit, prouerbiali schemate dictum, pro eo quod est, ingentia pollicitus et fortia, longe diuersa exhibuit. Synesius in epistola quadam ad Anastasium: e)kkragw\n ga\r au)tw=| di/s2 pou kai\ tri\s2 kai\ toi=s2 e)c a(ma/chs2 loidorhsa/menos2, kai\ pa/nta e)panateina/menos2 a(/per a)\n ei)rh=sqai kai\ par' e)mou=, panto\s2 a)\n e)timhsa/mhn, a)pe/deice to\ ka/tarma mu=n a)nti\ le/ontos2, id est, Cum inclamasset in illum bis aut ter, ac de plaustro, quod aiunt, conuitiis insectatus, nihilque non in eum esset vociferatus, cum eiusmodi vel a me ipso dicta fuisse, maximi secerim, deinde murem pro leone exhibuit scelus. Sumptum apparet a bestiariis, qui ridiculi gratia multa polliciti, quasi leonem immanem et insolitae magnitudinis emissuri, mox murem emittunt in caueam.

Inimicus et invidus vicinorum oculus

ALCIPPVS in epistola quadam ad Encymonem: dusmenh\s2 kai\ ba/skanos2 o( tw=n geito/nwn o)fqalmo/s2 fhsin h( paroimh/a, id est, Inimicus et inuidus vicinorum oculus, vt dictum est prouerbio. Extat autem apud Aristotelem libro Rhetoricorum secundo, Vicinus inuidet vicino, iuxta Hesiodi sententiam. Nec inuidemus iis, a quibus longo absumus interuallo, sed quos propemodum speramus adsequi. Vnde Flaccus:

Bona terrae.

*ta\ th=s2 gh=s2 a)gaqa\, id est, Terrae bona. De bonis immensis et omnigenis, quasi dicas, quidquid terra progignit, omnium rerum parens, Menander in epistola ad Glyceram: basilikw=s2 u(pisxnou/menos2 to\ dh\ lego/menon

tou=to, ta\ th=s gh=s2 a)gaqa\, id est, Regaliter pollicens, iuxta illud quod vulgo dicitur, Terrae bona. Finitimum illi, Montes auri pollicens.

Palumbem, pro columba.

*fa=ttan a)nti\ peristera=s2, id est, Palumbem pro columba, subaudi verbum ad sententiam accommodatum. In epistola Mormiae cuiusdam ad Chremetem, au)lhtri/da de\ lusame/nos2 h(=s2 e)/tuxen e)rw=n, nu/mfhs2 stolh\n au)th=| peri balw\n e)panh/gage/ moi fa=ttan a)nti\ peristera=s2 fasi\n, e(tai/ran a)nti\ nu/mfhs2, id est, Redemptam tibicinam quam forte amabat, sponsaeque stolam amictam mihi induxit columbae loco palumbem, vt aiunt, meretricem pro sponsa. Vsus est Plato in Theaeteto: labo\n oi(=on fa=ttan a)nti\ peristera=s2, id est, si velut accipiat palumbem pro columba. Error est in re, non in ipsa scientia. Palumbes autem columbis sunt adsimiles. Conueniet, vbi quid deterius est, et adulterinum pro eo, quod est praestantius, ac legitimum supponitur.

Cilix haud facile verum dicit.

*ki/lic ou) r(a|di/ws2 a)lhqeu/ei, id est, Cilix haud facile verum dicit. Dionysius in Epistola ad Rufum scholasticum, lo/gos2 e)sti\ palaio\s2 ou) r(a|di/ws2 a)lhqeu/ein tou\s2 ki/likas2, id est, Vetus verbum est, Cilices haud facile verum dicere. Quanquam a)lhqeu/ein aliquoties est re praestare quod dixeris. Quadrabit in hominem auidum lucri, et ob id saepenumero dicentem non quae vera sint, sed quae vtilia. Natum adagium a moribus eius gentis, quo nomine nunc vulgo notant Vltraiectinos.

Culicem elephanti conferre.

*kw/nwpa e)le/fanti paraba/llein, i. Culicem elephanti conferre dicuntur, qui minima maximis comparant. Libanus ad Casilum, to\ de\ e)mo\n toiou=ton, oi(=on kw/nwy e)le/fanti paraballo/menos2, id est, Ego vero perinde sum, quasi culex cum elephante collatus. Huius generis est et Virgilianum illud:

Sic canibus catulos similes, sic matribus haedos
Noram, sic paruis componere magna solebam:

Dum clauum rectum teneam.

DVM clauum rectum teneam, id est, dum meo fungar officio. Significat autem, non imputandum euentum parum prosperum artifici, modo is praestiterit quod artis est. Quintilianus lib. 2. Institutionum, prouerbiale fuisse demonstrat. Nam et gubernator, inquiens, vult salua naue in portum peruenire: si tamen tempestate fuerit abreptus, non ideo minus erit gubernator, dicetque notum illud:

Hoc adlusit M. Tullius libr. epist. fam. 12. Vna nauis est iam bonorum omnium, quam quidem nos damus operam, vt rectam teneamus, vtinam prospero cursu. Sed quicunque venti eunt, ars nostra certe non aberit. Itidem Pindarus Pythiorum hymno primo, nw/ma dikai/w| padali/w| strato\n, id est, Guberna iusto clauo exercitum.

Incus maxima non metuit strepitus.

Excelsus animus non commouetur minis aut fortunae saeuientis procellis. Translatum ab incudibus fabrorum aerariorum, quae tametsi hinc atque inde tundantur crebris malleorum ictibus, tamen haudquaquam loco commouentur. Virgilius huiusmodi constantem animum querno robori similem facit. Idem de animo inexorabili:

*agmwn me/gistos2 ou) fobei=tai tou\s2 yo/fous2,
*kai\ nou=s2 e)xe/frwn pa/san e(/lkousan bi/an.

Strepitum ac tumultum maxima incus haud timet,
Constans nec animus quamlibet violentiam.

Veneri suem immolauit.

*afrodi/th| u(=n te/quken, id est, Veneri suem immolauit. Dici solitum, vbi quis munus offert minime gratum. Inuisus enim Veneri sus propter Adonidem illius amasium apri dente peremptum. Aut contra, cum quis alium in gratiam alterius laedit. Quemadmodum caper mactatur Libero, non quia gratus, sed quia nocuit.

Non licet bis in bello peccare.

*amartei=n ou)k e)/nesti di\s2 e)n pole/mw|, id est, In bello bis errare non licet, in rebus periculosis non tutum est labi. Nam si semel erretur, actum est de capite, nec est secundo errori locus. Vel quod in bello, quia cuncta tumultu peragantur, non detur spatium reuocandi restituendique si quid perperam sit institutum. Vnde Homerus, cum alibi, tum Iliados *p.

Proinde in his rebus, in quibus si semel erratum fuerit, non est quod inposterum sarcias, cautim ac circumspecte agendum, admonente vel Mimo illo non infestiuo.

Deliberandum est diu, quidquid statuendum est semel.

Huc pertinet quod e Catone citat Vegetius. In aliis rebus si quid erratum est, potest postmodum corrigi, praeliorum delicta emendationem non recipiunt, cum statim poena sequatur errorem. Aut enim confestim pereunt qui ignaue imperiteque pugnauerunt, aut in fugam versi, victoribus vltra pares esse non audent. Adagium videtur natum ex apophthegmate: cum Lamachus quendam manipuli ducem increpasset, quod perperam quiddam egisset, isque responderet, se non iterum commissurum quod commiserat: In bello, inquit Lamachus, ne licet quidem peccare bis: quod primus error saepe vitam adimat.

Panidis suffragium.

*pani/dou yh=fos2, id est, Panidis suffragium. In eos torquebatur, qui stulte atque inerudite iudicarent. Aiunt Panidem hunc Chalcidis regem fuisse, qui Hesiodum Homero praetulerit: perinde quasi dicas, Midae suffragium, quod is quoque Panis agrestem cantionem anteposuerit Apollinis musicae. In genere conueniet in iudicia vulgi, cui fere semper pessima pro optimis placuerunt. Huius suffragiis Menandrum aliquoties superauit Philemon. Euripides cum quinque et septuaginta tragoedias scripserit, in solis quinque vicit. Plinius aetate sua de recitatoribus scribit. Si quando

transibis, inquit, per basilicam, et voles scire quomodo quisque dicat, nihil est quod tribunal ascendas, nihil quod praebeas aurem: facilis diuinatio, scito eum pessime dicere, qui laudabitur maxime. Quapropter Socrates in Critone Platonis, illud in primis vult esse sapienti fixum decretumque, ne quid opinione vulgi commoueatur, imo suspectum habeat, quidquid senserit vulgo vehementer adridere. Scitum est illud Antisthenis apud Diogenem Laertium, cui cum dixisset quispiam, Multi te laudant, Quid, inquid, male feci? Huic similimum quod Plutarchus in Apophthegmatis refert de Phorcione, cui dicenti cum populus Atheniensis praeter morem alacribus studiis assentiretur, conuersus ad amicos, Quid hoc, inquit, est rei? Nunquid imprudens perperam?

Pattaecione calumniosior.

*pattaiki/wnos2 sukofantikw/teros2, id est, Pattaecione calumniosior. Ab euentu natum. Nam Pattaecion quispiam infamis calumniator, cui cum mos esset bonis viris calumnias struere, atque hoc tam foedo quaestu parare rem, tandem deprehensus, conuictusque poenas dedit capite. Huic praecipuum studium fuit, probati nominis iuuenibus negotium facessere. Idem popularibus conuitiis lapidatus est, quod fur esset, et aedium perfossor. Talis fuit apud Athenienses Hyperbolus. Refert Suidas.

Omni pede standum.

*olw| podi\, id est, Omni, siue toto pede, pro eo quod est, Summa vi, summoque nisu. Refertur a Suida. Quintilianus Institut. Orator. lib. 12. Itaque in his actionibus, omni, vt agricolae dicunt, pede standum est. Videri poterat traductum ab iis, qui in acie constanter partes suas tuentur, neque locum deserunt: aut a palaestritis, quorum artis est, scite pedem figere: nisi Quintilianus ab agricolis profectum esse testaretur.

Callum ducere.

PROVERBIALES metaphorae sunt, Callum ducere et occallescere, siquidem ad animum detorqueantur. Quintilianus libro 12. Et ingenio adhuc alendo callum inducere. Saepiuscule legimus apud M. Tullium, occaluisse aures, cum assuetudo sensum mali adimit.

Extra organum.

QVINTILIANVS libro vndecimo. Et his diuersa vox, et pene extra organum: cui Graeci nomen amaritudinis dederunt, supra modum ac pene naturam vocis humanae acerba. Extra organum dicetur, quod immodicum est, et extra vulgarem mensuram. Veluti si quis leges Platonis huius aetatis ciuibus proponeret. Ductum est ab organo musico, quod intra vigesimam vocem consistit. Conueniet item in vehementer clamosum.

Toto organo.

QVINTILIANVS libro II. Est enim quaedam ad auditum accommodata non magnitudine, sed proprietate ad hoc velut tractabilis: vtique habens omnes in se qui desiderantur, sonos, intentionesque, et toto, vt aiunt, organo instructa. Hactenus ille. Proinde toto organo instructa recte dixeris, quae numeris omnibus constant, et vndique quadrant. Sumptum et hoc a musicorum instrumentis.

Vltra linum.

*upe\r to\ li/non, id est, vltra linum. Lucianus in Ioue redarguto: *ou)de\n ga\r ou)/tw ge/noit' a)\n e)/cw tou= no/mou tw=n moirw=n ou)de\ u(pe\r to\ li/non, id est, Neque enim quidquam ita fieri poterit, praeter Parcarum legem, et vltra linum. Vltra linum dixit pro eo quod est, extra decretum fatale. Allusum est autem ad fila trium Parcarum. Confine illi, quod alias retulimus: u(pe\r to\n a)/trakton, id est, Vltra fusum.

Omnia secunda, saltat senex.

Omnia secunda, saltat senex. Iocus prouerbialis, quo conueniet vti, quoties res prius in periculum adducta, praeter exspectationem feliciter exierit. Seruius enarrans illum Maronis versiculum ex tertio Aeneidos libro:

adagium refert explicatque his verbis. Sciendum sane moris fuisse, vt piaculo commisso, ludi celebrarentur. Nam cum iracundia matris Deûm Romani laborarent, et eam nec sacrificiis nec ludis placare possent, quidam senex statis ludis Circensibus saltauit, quae sola fuit causa placationis. Vnde et natum prouerbium: Omnia secunda, saltat senex. Idem Seruius explicans locum eiusdem poetae in Aeneidos octauo.

Vt celsas videre rateis, atque inter opacum
Allabi nemus, et tacitis incumbere remis,
Terrentur visu subito, cunctique relictis
Consurgunt mensis, audax quos rumpere pallas
Sacra vetat.

Cum aliquando, inquit, Romae ludi Circenses Apollini celebrarentur, et Hannibal nunciatus esset circa portam Collinam ingruere, omnes raptis armis concurrunt. Reuersi postea cum piaculum formidarent, inuenerunt saltantem in circo senem quendam, qui cum interrogatus, dixisset se non interrupisse saltationem, ductum est hoc prouerbium, Salua res saltante sene. Verrius apud Festum Pompeium huiusmodi fabulam affert: C. Sulpitio, et C. Fuluio consulibus M. Calpurnio Pisone praetore vrbis faciente ludos, subito nunciato hostium aduentu, e foro ad arma concursum est. Sed postquam victores redissent in theatrum, ne ludi intermissi religionem afferrent, et instaurari oportere dicerent, inuentum est ibi C. Pomponium libertinum, hominem grandem natu, ad tibicinem saltasse. Itaque gaudio non interruptae religionis editam vocem, nunc quoque celebrari. Sunt qui C. volumnium arbitrentur appellatum fuisse, qui ad tibicinem saltarit. Meminit huius et T. Liuius alicubi, ni nos fallit memoria. Huic finitimum est illud, quod alio diximus loco: glau=c i(/ptato, id est, Noctua volauit. Aristophanes in Vespis.

Gladium dedisti, qui se occideret.

Adagii formam habet, quod scripsit Plautus in Trinummo. Gladium dedisti, qui se occideret, id est, ministrasti materiam et adiumentum ad

perniciem. Veluti si quis amanti adolescenti pecuniam det in manum: aut iuueni temerario mandet magistratum: aut mulieri permittat quo lubeat eundi licentiam. Dedit et Aeneas Didoni gladium quo se occidit. Quo quidem loco multa Seruius, quae nobis alio loco dicta sunt in prouerbio: e)xqrw=n a)/dwra dw=ra.

Alienum arare fundum.

*allotri/an a)/rouran arou=n, id est, Alienum aruum arare. Prouerbiali metaphora dictum est pro eo quod est, alienum agere negotium, aut cum alienis vxoribus habere rem. Theognis in sententiis:

*exqai/rw de\ gunai=ka peri/dromon, a)/ndra de\ ma/rgon.
*os2 th\n a)llotri/hn bou/let' a)/rouran a)rou=n.

Est inuisa mihi mulier vaga inersque maritus,
Alterius fundum quisquis arare cupit.

Plautus item de marito adultero: Fundum alienum arat, suum incultum deserit. Huic similis color est apud iureconsultos. Alienos irrigare agros, tuis sitientibus. C. de seruit. et aqua. cap. praeses. Durum est et crudelitati proximum, ex tuis praediis aquae agmen ortum, sitientibus agris tuis, ad aliorum vsum, vicinorum iniuria propagari.

Fluuius, quae procul absunt, irrigat.

*potamo\s2 ta\ po/r)r(w poti/zwn, ta/d' e)/ggion katalei/pei, id est, Fluuius quae longe dissita sunt, irrigat, quae proxima sunt, praeterit. De his dici conuenit, qui bene merentur de externis, et nihil ad se pertinentibus, suos negligunt. Refert Diogenianus. Apparet inde ductum, quod vbi fluuius oritur minor esse solet, minusque argillae secum trahens: et quo longius recessit a fonte, hoc est copiosior vberiorque.

Magno flumini riuulum inducis.

*potamw=| mega/lw| o)xeto\n e)pagei=s2, id est, Magno flumini canalem inducis, id est, maximis rebus pusillum et inutile momentum addis. Commemoratur a Suida. Finitimum est illis: Syluae addere ligna, mari aquam, soli lucernam.

Ne patris nomen quidem dicere possit.

Synesius in epistola quapiam aduersus Andronicum: a)/nqrwpos2 ou)k e)/xwn ei)pei=n o)/noma pa/ppou, a)ll' ou)de\ patro/s2 fasi, id est, Homo qui aui nomen dicere non possit, imo ne patris quidem, vt aiunt. Quadrat in vehementer obscuros et spurios, incertoque patre natos. Quod genus est et illud Iuuenalis:

Vnde Plutarchus existimat spurios dictos nothos, quod duabus his literis praenotari soleant, S. P. hisque significari, sine patre.

Ne si bos quidem vocem edat.

Alciphron in epistola Glycerae ad Menandrum: *alla\ tou=to me\n ou)deni\ tro/pw| ma\ ta\s2 qea\s2, ou)d' ei) bou=s2 moi, to\ lego/menon, fqe/gcaito peiqei/hn a)\n, id est, Hoc autem nullo pacto crediderim, ne si bos quidem fuerit elocuta. Hinc dictum est quod in annalibus frequenter commemoratur bos humanam vocem reddidisse. Legimus, nisi fallimur, apud Platonem non dissimili figura dictum, etiam si quercus eloqueretur. Nam olim e quercubus Dodonaeis reddebantur oracula.

Aegeum nauigat.

*to\n ai)gai=on plei=, id est, Aegaeum nauigat, vt subaudias ko/lpon. Aelianus in epistola quadam: *gewrgi/an kai\ gewrgei=n a)poleipw\n o( gei/twn la/xhs2 e)pe/bh new\s2, kai\ plei= to\n ai)gai=on fa/si, kai\ a)/lla pela/gh metrei=, e)pikumati/zei, kai\ la/rou bi/on zh=|, kai\ a)ne/mois2 ma/xetai diafo/rois2, id est, Vicinus Laches relicta agricultura et agricolationis vsu, nauem conscendit, atque Aegeum, vt aiunt, nauigat, reliquaque metitur maria, et in fluctibus agens, lari vitam viuit, cumque variis ventis dimicat. Persius item in quinta Satyra:

Arbitramur hoc mare caeteris esse periculosius ob frequentes scopulos. Hinc est illa M. Tullii metaphora, in Diuinatione: Intelligo quam scopuloso difficilique loco verser. Nec infrequens apud Hieronymum: E scopulosis locis enauigauit oratio, quoties sentit expeditam quaestionum difficultatem. Quadrabit igitur in hominem ob lucri studium nihil omnino periculi recusantem.

Liberi poetae et pictores.

Lvcianus in Dialogo quem inscripsit, u(pe\r tw=n ei)ko/nwn. *kai/toi palaio\s2 ou(=tos2 o( lo/gos2, a)neuqu/nous2 ei)=nai poihta\s2 kai\ grafe/as2, id est, Atqui vetus hoc dictum est, liberos esse poetas ac pictores. Idem in Demosthenis Encomio, to\ me\n dh\ poihtiko\n fu=lon e)leu/qeron, id est, Atqui poeticum genus liberum. Sentit autem liberum esse poetis et pictoribus impune quidquid velint fingere. eu)qu/nh Graecis est causa siue accusatio. Magistratum itaque de quo cogebatur rationem reddere qui susceperat, u(peu/qunon appellabant. Liberum autem et de quo non exigebatur ratio a)neu/qunon. Indicat hoc Aeschinis oratio aduersus Ctesiphontem. Diphilus apud Athenaeum libro sexto de poetis:

Nam poetae numine aguntur, eoque illis frustra praescribas. Seneca libro De vita beata primo. Siue Platoni, inquit, credimus frustra poeticas fores compos sui pepulit, siue Aristoteli, nullum magnum ingenium sine mixtura dementiae fuit. Est autem plurimum cognationis inter poeticen, et picturam. Hinc est quod Simonides auctore Plutarcho: th\n me\n zwgrafi/an poi/hsin siwpw=san proshgo/reusen, th\n de\ poi/hsin zwgrafi/an lalou=san, id est, Picturam tacitam poesim appellauit: poesim autem loquentem picturam. Proinde Horatius:

Torqueri potest in eos, qui pertinaci et obstinato sunt ingenio, quosque necesse sit suis moribus relinquere. Aut in mulieres quibus nihil non permittitur, aut in principes quibus omnia laudi dantur.

Per transennam inspicere.

PER transennam inspicere. Prouerbiali nimirum figura dictum est, pro eo quod est, non propius neque singillatim, sed procul et summatim inspicere. Translatum a negotiatoribus, qui mercibus quas contrectari nolunt, cancellos obiiciunt: quidam etiam vitrum pellucidum

opponunt, vt praetereuntibus procul modo contemplari liceat: nec explicant eas nisi licitatori idoneo. M. Tullius De oratore libro primo. Si in aliquam domum plenam ornamentorum, vel in villam venisses, si ea seposita, vt dicis, essent, tuque valde spectandi cupidus esses, non dubitares rogare dominum, vt proferri iuberet: praesertim si esses familiaris: similiter nunc petas a Crasso, vt eam copiam ornamentorum suorum, quam constructam vno in loco, quasi per transennam praetereuntes strictim aspeximus, proferat et suo quidque in loco collocet.

Ne de lite pronuncies.

M. Tullius libro Epistolarum ad Atticum septimo, Obsecro mh/te di/khn, praesertim in re, a quo nihil vnquam vidi temere fieri. Notauit Cicero carmen prouerbiale, quod citatur cum ab aliis multis, tum a Luciano libello De calumnia.

Nonnulli tribuunt Hesiodo, sed falso. Vnde Tullius yeudhsio/deion appellat, cum sit Phocylidis. Admonet autem non temere pronunciandum de quopiam, nisi re vltro citroque diligenter cognita. Citatur apud Aristophanem in Vespis:

*hpou sofo\s2 h)=n o(/stis2 e)/faske, pri\n a)\n a)mfoi=n mu=qon a)kou/sh|s2,
*ou)k a)\n dika/sais2.

*ti/s2 a)\n di/khn kri/noien, h)\ gnoi/h lo/gon,
*pri\n a)\n pa/r' a)mfoi=n mu=qon e)kma/qh safh=.

De lite qui nam iudices, aut qui queas
Pernosse rem, prius atque partem audiueris
Vtramque?

Qui statuit aliquid parte inaudita altera,
Aequum licet statuerit, haud aequus fuit.

Duobus pariter euntibus.

M. Tullius Epist. ad Atticum libro nono. Vna fuissemus, consilium certe non defuisset, su/nte du/' e)rxome/nw. Idem Epist. famil. libro nono ad M. Varronem. Volebam prope alicubi esses. Si quid bonae salutis, su/nte du/' e)rxome/nw. Apposite citatur apud Platonem in Protagora, doces opinionem reddi firmiorem, si fuerit ab altero comprobata. Locus est apud Homerum Iliados K. vbi Diomedes ituros exploratum, quid agant Troiani, comitem postulat. Id enim fore tum iucundius, tum tutius. Carmen sic habet:

*all' ei)/tis2 moi a)nh\r a(/m' e(/poito kai\ a)/llos2,
*ma=llon qalpwrh\, kai\ qarsalew/teron e)/stai,
*su/nte du/' e)rxome/nw, ' kai/ te pro\ o( tou= e)no/hsen,
*oppws2 ke/rdos2 e)/h|, mou=nos2 d' ei)/per te noh/sh|,
*alla/ ti oi( bra/sswn de\ no/os2, le/pth\ de/ te mh=tis2.

At mihi si qui alius veniat comes, ille futurus
Solamen, fueritque simul fiducia maior,
Si duo coniuncti veniant. Dein hic prior illo,
Si quid opus facto videt. At qui solus et vnus,
Quamvis perspiciat, tamen est mens segnior illi, et
Consilium tenue.

Apuleius in libello De daemonio Socratis, autumat allegoriam non infrugiferam huic Homerico subesse figmento, videlicet periculosis in rebus adhibenda duo, consilium et opem. Vlysses quoniam prudentissimus fingitur, consilii symbolum habet. Diomedes, vtpote iuuenis viribus antecellens, auxilii sustinet imaginem. Apulei ex eo loco verba sunt haec: Itidem cum rebus creperis et afflictis speculatores deligendi sunt, qui nocte intempesta, castra hostium penetrent, nonne Vlysses cum Diomede deliguntur, veluti consilium et auxilium, mens et manus, animus et gladius.

Manu ferendum, non thylaco.

*th=| xeiri\ dei= spei/rein, a)lla\ mh\ o(/lw| tw=| qula/kw|, id est, Manu sementem facere oportet, non autem tota corbe. Corinnae ad Pindarum poetam, vt auctor est Plutarchus in commentario quem inscripsit, pote/ron a)qunai=oi kata\ po/lemon, h)\ kata\ sofi/an e)ndocw/teroi. Modus in omni re seruandus, et pedetentim ab aliis ad alia transeundum. Ab agricolis ductum est, qui cum serunt, non semel effundunt ipso vase, sed manu rara spargunt semina, vt vniuerso aruo occupando sufficiant. Ad eundem modum ita dispensanda est benignitas, vt multis suppeditare possis. Ita moderandus est labor in literis, vt ad alia quoque vitae munia suppetat animi vigor.

Gallos quid execas?

*ga/llous2 ti/ te/mneis2, i. Gallos quid exsecas? Quid actum agis? Nam Galli Cybelis sacerdotes sua sponte sunt exectis testibus. Quid spolias nudum? Cur affligis afflictum? Quamquam id ad quantumvis inanem operam significandam conueniet. Quemadmodum illa: Laterem lauas, Actum agis.

Quanto asinis praestantiores muli.

Dicendum vbi quis longo interuallo praecedit. Refertur apud Athenaeum libro Dipnosophistarum septimo. Sumtum videtur ex Homero, cuius hi versus sunt Iliados k.

*all' o(/te dh/r' a)pe/hn o(/sson t' e)pi/ousa pe/lontai
*hmio/nwn, ai( ga/r te bow=n profere/sterai/ ei)sin,
*elke/menai neioi=o baqei/hs2 phkto\n a)/rotron.

Verum vbi tantum aberat, quantum pars vltima sulci
Mularum. Siquidem hae bubus longe potiores
Ducere per pinguem segetem compactile aratrum.

*tw=n de\ qe/ein o(/x' a)/ristos2 e)/hn kluto/nhos2 a)mu/mwn
*wsson t' e)n neiw=| ou)=ron pe/lei h)mio/noii+n,
*to/sson u(pekproqe/wn laou\s2 i(/keq' oi(/d' e)li/ponto.

Hos cursu anteibat Clytoneus splendidus omnes,
Quantum mularum sulcus praecedit in aruo

Olim bubus, asinis et mulis proscindebant arua. Aratrum igitur quod a mulis trahebatur, multo celerius perueniebat ad sulci finem, cum arator inuertit aratrum, quam quod trahebatur a bubus. Hesiodus item mulos talae/rgous2 vocat.

Ne quid suo suat capiti.

Terentius in Phormione prouerbiali figura dixit, Ne quid suo suat capiti, pro eo quod est, ne quid mali illi conciliet. Expressum est ad illud Homericum Iliados sexto.

Vestis virum facit.

*ei(/mata a)nh\r, id est, Vestis virum. Id hodie quoque vulgo tritissimum est. Aiunt enim ad hunc modum: Vestitus virum reddit, qui habet, induat. Idem affirmat Quintilian. lib. Instit. 8. Et cultus, inquiens, concessus atque magnificus, addit hominibus, vt Graeco versu testatum est, auctoritatem. Hunc autem versum, quem citat Fabius, opinamur esse illum apud Homerum Odysseae z.

Paullo inferius in eodem libro quantum momenti cultus vestium adferat, ad conciliandam homini formam dignitatemque, satis indicat, cum Nausicam puellam ita de Vlysse loquentem facit:

*pro/sqen me\n ga\r dh\ moi\ a)eike/lios2 do/at' ei)=nai,
*nu=n de\ qeoi=sin e)/oike, toi\ ou)rano\n eu)ru\n e)/xousin.

Ante videbatur specie foedissimus esse,
Nunc diuis similis, magnus quos pascit Olympus.

Nam ante nudus, iam vestes nitidas induerat Vlysses, ac protinus alius esse visus est:

*ezet' e)/peit' a)pa/neuqe kiw\n e)pi\ qi=na qala/sshs2,
*ka/llei kai\ xa/risi sti/lbwn.

Deinde procul, veniens ad [correction of the transcriber; in the print aed] litora pontica sedit
Fulgescens forma, atque leporibus.

Teneri calidis balneis.

*apaloi\ qermolousi/ais2, id est, Teneri calidis lauacris, in molles et luxu diffluentes dicebatur. Nam antiquitus calida balnea deliciarum nomine taxata fuisse, vel Homerus testis est Odysseae q. inter voluptariae vitae delicias ea commemorans,

*aiei\ d' h)mi=n dai/s2 te fi/lh ki/qari/s2 te xoroi/te,
*ei)/mata/ t' e)chmoiba\, loetra/te qerma\ kai\ eu)nai\.

At semper cordi nobis, epulaeque chorique,
Cantusque et variae vestes, et balnea calda,
Concubitusque.

Refertur adagium ab Eudemo his quidem verbis, *apaloi\ qermolousi/ais2, a(broi\ malqakeuni/ais2, id est, Teneri calidis lauacris, delicati lectorum mollicie. Huc adlusit Persius, cum ait,

Dextrum pedem in calceo, sinistrum in pelui.

*deci/on ei)s2 u(po/dhma, aristero\n ei)s2 podo/niptron, id est, Dextrum pedem in calceum, sinistrum in peluim. Subaudi verbum ad sentetiam accommodum, mittit, aut ponit. Suidas ex Aristoph. citat, aitque dici solere in eos, qui se norunt commode ad rei praesentis conditionem applicare, proque loco, tempore, negociis, aliam atque aliam sustinere personam. Est autem carmen hexametrum heroicum:

Podoniptrum vas, in quo pedes lauantur, vnde et vocabulum [note of the transcriber: Print blotted] inditum a Graecis.

Daedali alae.

*daida/lou ptera\, id est, Daedali alae: Dici solitum, vbi quis alioqui non satis idoneus ad negocium conficiendum, artis alicuius, aut auxilii accessionem adiungeret. Aut cum quis vrgente necessitate, ad noua confugit consilia. Nota fabula, quae proverbii ministrauit occasionem nempe de Daedalo, qui nouo commento adsutis alis elapsus est e manibus Minois.

Date mihi peluim.

*do/te moi leka/nhn, id est, Porrigite mihi peluim, vbi quid vehementer molestum esset, ita vt ferri iam diutius non posset, peluim sibi porrigi iubebant, quasi prae bile nauseaque, et fastidio rerum vomituri: veluti si quis orationem supra modum indoctam non ferens, aut sophisticis naeniis offensus dicat, do/te moi leka/nhn, id est, Porrigite mihi peluim. Refertur a Suida. Extat autem apud Aristophanem e)n nefe/lais2. Et Plutarch. in Politicis citat e Platone comico.

Dares Entellum provocas.

DAres Entellum provocas, et proverbii speciem habet, et apud eruditos videtur in ius proverbii cessisse. Sic enim Hieronymus ad Augustum, Memento, inquit, Daretis et Entelli. Conveniet vti, si quando quispiam iuuenili temeritate lacesset aliquem non perinde promptum ad suscipiendum certamen, verum intolerandum, si semel inierit. Qui senum ferme mos, vt libenter suffugiant negocia, suscepta pertinaciter gerant [correction of the transcriber; in the print geranr]. Sumptum est ex 5. Aeneid. libro, vbi Dares quispiam viribus fretus, et ferox iuuenta, vltro prosiliens in medium quemuis ad certamen provocat: adsurgente nemine, deterritisque reliquis, iam perinde quasi victor, praemium flagitat ab Aenea. At Entellus senex, et iam pridem ab huiusmodi genere certaminum feriatus, instigante partim Aceste, partim veterum victoriarum memoria, tandem surgit cestibus dimicaturus. Is diu suo consistens loco iuuenem insolentius circumsilientem tulit, donec frustrato ictu lapsus, pudore sic recanduit, vt Daretem iam longe imparem plane confecturus fuerit, nisi eum Aeneas intercedens eripuisset.

Ad cynosarges.

*es2 kuno/sarges2, id est, Ad [correction of the transcriber; in the print Ac] Cynosarges, proverbiali conuitio dicebatur,

quemadmodum ei)s2 makari/an, kai\ ei)s2 ko/rakas2. Erat autem Cynosarges locus in Attica quispiam, in quo nothi, spuriique exercebantur, cui nomen inditum, a)po\ kuno\s2 a)rgou=, id est A cane albo, seu veloci. Nam Graecis ea vox argo\s2 vtrunque significat. Qui collegit historias ex orationibus stelieuticis Gregorii Nazianzeni, tradit Cynosarges dictum a)po\ tou= kuno\s2 kai\ sarko\s2, commutato k in g. Nominis causam hanc adscribunt. Cum olim Diomus quidam Atheniensis, auctore Stephano, nam Suidas Didymum ponit, sacrificaret Herculi, canis quidam albus, aut vt alii dicunt, velox aquila, victimae partem abreptam in locum quendam deposuit. Quo prodigio territus, cum deum consuluisset, responsum est, vt eo in loco Herculi sacellum extrueret, in quem victima deportata fuisset. Nam eum Herculi placere. Porro, quoniam Hercules nothus fuit, vtpote ex adultera natus, et tamen virtute sua diis aequum honorem adsecutus: idcirco visum est, vt inibi qui spurii fuissent, et neque patris neque matris nomine ciues, exercerentur. Nec abhorret ab his, quod scribit Plutar. in libello, quem inscripsit e)rwtiko\n, *ei) de\ ou)=n kai\ tou=to to\ pa/qos2 dei= kalei=n e)/rwta qh=lun kai\ no/qon w(/sper ei)s2 kuno/sarges2 suntelou=nta, th\n gunaikwni=tin, ma=llon de\ w(/sper a)etoi\ ti/na le/gousi gnh/sion kai\ o)reino\n, o(\n o(mhros2 me/lana kai\ qhreuth\n prosei=pen, Id est, Quod si igitur hunc quoque morbum oportet vocare amorem femineum ac nothum, veluti in Cynosarges coniicientem nos in muliebre conclaue, magis autem, sicut aquilam quandam dicunt gnesion, id est, ingenuam germanamque ac montanam, quam Homerus nigram et venatricem appellat. Vnde vel contumeliae causa dicebatur, ei)s2 kuno/sarges2, velut in spurium, vel imprecando, quasi dicas, in malam crucem. Postea consentaneum est hoc quoque loco garrire coepisse philosophos, et sophistas. Nam Suidas testatur tria fuisse gymnasia, Lyceum, Cynosarges, et Academiam. Meminit huius rei et Plutarchus in Themistoclis vita, quem aiunt fuisse nothum. Erat autem extra portas Atheniensium Herculis gymnasium, quo spurii adolescentes sese conferebant exercitii gratia, quod et ipse deus nothus ac matre mortali natus esset. Huc Themistocles adhuc adolescens arte pelliciebat, et ingenuos aliquot adolescentes, quo paulatim tolleret nothorum et legitimorum discrimen.

Cythnicae calamitates.

*kuqnw/deis2 sumforai\, id est, Cythnicae calamitates. Zenodotus Aristotelem auctorem citat, Cythnios vsque adeo diuexatos afflictosque fuisse ab Amphitryone, vt in proverbium abierint, kuqnw/deis2 sumforai\, pro maximis cladibus et immensis calamitatibus. Est autem Cythnus ex insulis Cycladib. vna, contra Dryopidem sita, teste Stephano.

Cythonymi probrum.

*kuqwnu/mou ai)=sxos2, id est, Cythonymi dedecus. In hominem dicebatur vehementer infamem, foedique nominis, cuiusque nomen iure supprimi debeat, vel ob malefacta vel ob calamitates. Vnde et Graeca vox a celando nomine dicta. Et hodie dictitant vulgo, tegendam ollam, quoties innuunt foedius esse facinus, quam vt auctoris facienda sit mentio. Auctor Zenodotus.

Cyziceni stateres.

*kuzikhnoi stath=res2, id est, Cyziceni stateres. De re scite scalpta. Hoc enim subindicant paroimiolo/goi. Nam

hi nummi olim celebres erant, quod eleganter scalpti viderentur. Repraesentabant altera parte Cybelem deorum matrem, facie muliebri, altera leonis imaginem. At magis videtur fore locus proverbio, cum hominem significamus inaequalem, ac sui dissimilem: aut qui longe aliud agat, quam prae se ferat. Quemadmodum nummi Cyziceni ex vno latere Cybelen ostendebant effeminatam, ex altero leonem. Stateris valebat 28. drachmas Atticas, vnde et de re magni precii videtur posse dici. Cyzicus autem erat ciuitas Propontidis. Quidam eiusdem nominis vrbem ponunt in Sicilia, proverbii praeter alios meminit Suidas.

Cyrnia terra.

*kurni/a gh=, id est, Cyrnia tellus, dicebatur regio latrociniis infamis, cuiusmodi ferunt olim fuisse Cyrnum. Est autem Cyrnus insula quaedam ad boream opposita Iapygiae mellificio nobilis, auctore Stephano, verum ob latrocinia fuit inaccessa nauigantibus. Plinius autumat hanc esse Corsicam, quam Graeci Cyrnon appellauere. Gens haec et hodie male audit. Proverbium non inepte detorquebitur in hominem alieni rapacem ac violentem [correction of the transcriber; in the print violentum]. In collectaneis Zenobii per Aldum editis reperitur, kurni/a a)/th id est, Cyrnia noxa.

Cinyrae opes.

*kinu/rou plou=tos2, id est, Cinyrae opes. De immensis diuitiis dicebatur. Similimum illi, Midae opes. Nam huius regionem opulentissimam fuisse, Naso satis indicat Metamorphoseos libro 10.

Gratulor huic terrae, quod abest regionibus illis,
Quae tantum genuere nefas. sit diues amomo,
Cinnamaque, costumque suam, sudataque ligno
Thura ferat, floresque alios Panchaica tellus,
Dum ferat et myrrham.

Pindarus in Nemeis meminit Cinyrae praediuitis: su\n qew=| ga\r futeuqei\s2 o)/lbos2 a)nqrw/poisi parmonw/teros2, w(/sper kai\ kinu/ran e)/bruse plou/tw| ponti/a| e)/n pote ku/prw|, id est, Deo fauente felicitas hominibus stabilior, quae sane et Cinyram opibus cumulauit olim in marina Cypro. Proverbii meminit et Plato lib. De legibus 2. *ea\n d' a)/ra plouth=| me\n kinu/ra kai\ mi/da ma=llon, h)=| de\ a)/dikos2, a)qlio/s2 te e)stin kai\ a)niarw=s2 zh=|, id est, Quod si ditior quidem fuerit, quam Cinyra aut Mida, sit autem iniustus, et miser est, et moleste viuit. Suidas in dictione kataghra/skw refert hunc ad modum, kataghra/sais2 tiqwnou= baqu/teron, kai\ tou= kinu/rou plousiw/teron, kai\ sardana pa/lou trufhlo/teron, o(/pws2 to th=s2 paroimi/as2 e)pi/ soi plhrwqh=|, dis2 pai=des2 oi( ge/rontes2, id est, Consenescas Tithono profundius, Cinyra ditius, Sardanapalo deliciosius, vt in te compleatur proverbium: bis pueri senes.

Minus de istis laboro quam de ranis palustribus.

*me/lei moi tw=n toiou/twn ou)de\n, h(=tton tw=n e)n toi=s2 te/lmasi batra/xwn, id est, Nihilo maior mihi rerum istarum cura, quam ranarum in limo versantium. Proverbialis hyperbole qua significamus nihil omnino ad nos pertinere negocium. Recte dicetur et in obtrectatores, quorum oblocutiones dicemus nos fortiter contemnere. Siquidem ranae tametsi assidue obganniant, oblatrentque praetereuntibus, et odiosam illam cantionem iterent sine fine, brekekeke\c koa\c koa\c, tamen nemo commouetur.

Cucurbita sanior.

*koloku/nths2 u(gie/steros2, id est, Cucurbita salubrior. Suidas et Zenodotus pro adagio referunt. Athenaeus lib. 3. citat hunc versiculum ex Epichar.

Versus Graecus constabit, si legas e)/tige. Nam vt nos adduximus, habetur in Athenaeo edito per Aldum. Vnde sit natum non indicat. Proinde diuinandum id inde ductum, vel quod cucurbita non facile laeditur aeris vitio, propter crustum quo tegitur, vel quod ea variis remediis efficax esse perhibetur, quemadmodum indicat Dioscor. lib. 2. Item Plin. lib. 20. cap. 3. Nec vna tantum species ad remedia, valet et satiua, quam Graeci koloku/nqhn appellant, valet inanis intus syluestris, quam Graeci somphon, vt ait Plinius, dicunt, valet et satiua minor kolokunqi\s2, quasi dicas cucurbitulam. Nobis videtur non absurde ductum hinc proverbium, quod cucurbita vndique turgeat, integra, nec vermiculis obnoxia. Est autem integritas et obesitas corporis, sanitatis argumentum. Cognatum illi quod alias recensuimus: kro/twnos2 u(gie/steros2, id est, Crotone salubrior.

Cum deo quisque et gaudet et flet.

Admonet adagium rerum humanarum celerem esse commutationem, neque in nobis situm, vt res perpetuo secundae sint, verum vtcunque fortunae libitum fuerit, ita vel secundis rebus attollimur, vel aduersis affligimur. Extat hic versiculus apud Sophoclem in Aiace flagellifero. Idem sibi vult illud Euripideum ex Iphigenia Aulidensi:

*ou)k e)pi\ pa=si s' e)fu/teus' a)gaqoi=s2,
*aga/memnon a)treu\s2.
*dei= de/ se xai/rein kai\ lupei=sqai.
*qnhto\s2 ga\r e)/fus2 ka)\n mh/ su qe/lhs2,
*ta\ qew=n ou(/tw boulo/men' e)/stai.

Non te seuit ad omnia laeta
Agamemnon Atreus.
Gaudere atque dolere necesse est.
Mortalis enim es. Sin tu nolis,
Tamen eueniet, sic diis placitum.

Cum deo fit Graecis, quod fit fauente numine. Contra sine deo, quod absque deorum fauore. Pindarus in Pythiis hym. 5. ou) qew=n a)/ter, id est, Non sine diis. Idem eiusdem operis hymno 9.

Ita quod praeter spem vltro obtingit, diuinitus fieri dicitur. Aristophanes in Equit.

M. Tullius in Verrem actione 5. Qui Metello diuinitus hoc venit in mentem? Et Horatius lib. 3. Oda 4. Non sine diis animosus infans. Et su\n tai=s2 mou/sais2, id est, musis fauentibus, su\n toi=s2 qeoi=s2, id est, diis bene iuuantibus. Festiuum est quod de

Stratonico refert Athenaeus lib. 8. Is cum esset parum insignis citharoedus, haberetque in ludo suo nouem Musarum imagines et Apollinis vnam, discipulos duos, rogatus a quopiam quot haberet discipulos, su\n qeoi=s2, inquit, dw/deka ludens amphilbologia, su\n qeoi=s2, accipi potest, annumeratis diis, aut diis fauentibus. Porro veteres praecipuum numen tribuebant fortunae, cui tribuitur quidquid feliciter aut secus euenit: de qua Demosthenes in oratione ad Philippi epistolam: mega/lh ga\r r(oph\, ma=llon de\ to\ o(/lon h( tu/xh e)sti\ pro\s2 a(/panta ta\ tw=n a)nqrw/pwn pra/gmata, id est, Magnum enim momentum, imo verius totum est ipsa fortuna ad omnes hominum actiones. item Aeschynes in Apologia: peri\ parapresbei/as2, h( tu/xh pa/ntwn e)sti\ kuri/a id est, In fortunae manu sunt omnia.

Cum Coryco luctari.

*pro\s2 kw/rukon gumna/zesqai, id est, Aduersus Corycum luctari dicebatur, qui sumeret inanem operam, opinamur Corycum palaestriten fuisse quempiam inuictum. Nisi malumus Corycum esse manticam coriaceam, vt adagium adfine sit illi, Vtrem vellis. Verum hoc sensu Hesychius scribit per w et u. Suidas scribit per o et i. Porro talis pugna pugnata est Apuleio in Thessalia.

Curetum os.

*kourh/twn sto/ma, id est, Curetum os. Dici solitum si quando quis numine afflatus loqui videretur, propterea quod Curetes Cybeles comites furore quodam sacro perciti, diuinare viderentur. Refertur a Zenodoto. Meminit et Hesychius.

Melius nobis est quam heri.

Cum significamus fortunam in melius commutatam. Item illud Theocriticum, quod alio citauimus loco:

Cretenses sacrum.

*oi( krh=tes2 th\n qusi/an, id est, Cretenses sacrum, subaudi faciunt, aut simile quidpiam. Adagium Zenodotus ad huiusmodi refert fabulam: Tempestate iactatus Agamemnon, delatus est in Cretam, ingressusque Polyrrhenen (nam id est Cretae insulae oppidum, ab ouium copia sic appellatum, auctore Stephano) rem diuinam fecit. Interea vero captiui conscensis nauibus aufugerunt. Quae res cum illi renunciaretur, fertur dimidiatum et imperfectum sacrificium, et iam incensam victimam reliquisse, curriculoque ad maris litus properasse, perturbatum maiorem in modum animoque consternatum. Ibi vix vnam reperisse nauem reliquam, qua deuectus est, multum imprecatus malorum eius insulae cultoribus. Vnde si qua res per tumultum, ac turbulente fieret, krutikh\n qusi/an, id est, Cretense sacrum vocabant. Nobis videtur quadraturum, vbi quis non fruitur his, quae parauit. Quemadmodum vsu venit Agamemnoni, cuius victimas deuorauere Cretenses.

Simul et misertum est, et interiit gratia.

Senarius prouerbialis apud Zenodotum, dici solitus in ingratum, qui simul atque leuatus est malis, desinit meminisse beneficiorum eius, cuius opera restitutus est; Iuxta illud, Si dolet meminit: si placet obliuiscitur: cum contra admoneat prouerbium:

At nunc ita est ingenium vulgi, vt fragilis sit beneficiorum memoria, iniuriarum tenax. Et iuxta Plautum: Si quid iuues, pluma leuior gratia: si quid offendas, plumbeas iras gerunt. Celebrantur in eandem sententiam hi quoque versus:

Morsus aspidis.

*dh=gma a)spi/dos2, id est, Morsus aspidis. De malo immedicabili, aut de lingua vehementer virulenta. Refertur adagium ab Apostolio Byzantio, non admodum memorabili auctore, nisi nos meliorum inopia compelleret. Quanquam hunc nec Politianus grauatus est quodam in loco citare testem. Circumfertur Graecus versiculus, adagio concinens.

Aelianus primo de naturis animantium libro tradit aduersus viperarum, omniumque serpentium morsus remedium inueniri, aspide vna excepta, praecipue si de rana gustarit, vt ait libro proximo. Solus [correction of the transcriber; in the print Solius] huius ictum omni cura potentiorem esse. Nec ab vllo vinci, praeterquam a muliere, quae vel aspectu contractuque solo necet, quorum alterum cum regulo, alterum cum aconito commune. Nicander item in Theriacis:

Plinius prodidit, aspidem nunquam vagari sine compare, quod si contigerit alteram interimi, protinus altera persequitur percussorem, in mediis quoque fori turbis agnitum. Addunt quidam ab hoc ictum serpentem intra quatuor horas emori. Nihil autem vetat, quo minus trahatur adagium ad hostem clancularium, et tanto pestilentiorem, quod clanculum citraque dolorem infundat venenum haec serpens, neque post morsum appareat vulnus in corpore: tantum somnus letalis obrepit, quemadmodum describit Nicander, atque hinc existimant quidam morsum illius a)mudro/taton ab eodem poeta vocari.

Arbore deiecta quivis ligna colligit.

Meminit hius prouerbii Theocriti Scholiastes, sed pro pesou/shs2 scriptum est parou/shs2, mendose. Si quem fortuna praecipitem dederit, in hunc passim omnes incurrunt, et quisque quod potest diripit. Iam enim sibi putant impune fore. Exemplum huius adagionis est apud Iuuenalem de Seiano.

Nihil est ab omni parte beatum.

Hunc senarium citat Aristoteles lib. Rhet. 2. inter exempla sententiarum. Est aliquoties et apud Theognidem. Clearchus apud Athenaeum adducit hunc versum:

Ad hanc sententiam pertinet quod alibi diximus, omnibus galeritis innasci cristam. Theseus priusquam veniret in Atticam, instituit sacra quaedam, quae ludis ac laetitia peragerentur, quaedam contra, quae moerore luctuque. Caeterum cum adpulisset in Atticam quoniam multos reperit squalidos, ac moestos ob mortem Regis Aegei, qui desperato filii reditu prae dolore semet e saxo praecipitem dedit, multos contra laetitia gestientes ob filii reditum, institutum est, vt in w)sxofori/a|, (id est nomen Festo a gestandis ramis) non nuntius ipse, sed caduceum coronaretur, deinde qui sacris interfuerunt, emitterent has voces, ei)=a ai\, id est, eia, heu, quarum prior gratulationis est, et in bellicis paeanibus cani solet, quod liquet ex Aristophanis Pace, vbi crebro repetuntur illa, w)= ei)=a, ei)=a ma/la, w)= ei)=a, ei)=a w)=. altera luctus est. Vnde et ai)/as2 dictus Graecis et ai)a/zein. Haec videlicet est imago vitae mortalium. Historia refertur a Plutarcho in vita Thesei. Pindarus in Isthmiis hymno tertio, ad tempus torquet sententiam, ai)w\n de\ kulindome/nais2 a(me/rais2 a)/ll' a)/lloit' e)ca/llacen *atrwtoi/ ge me\n pai=des2 qew=n, id est, Seculum autem voluendis diebus, nunc huc, nunc illuc sese flectit. Caeterum dii extra telorum iactum sunt. Nam interpres admonet hic pai=des2 qew=n esse dictum pro qeoi\. Simile quiddam habet in Pythiis hymno septimo. fanti/ gema\n ou(/twken a)ndri\ pa\r moni/man qa/lloisan eu)daimoni/an, ta\ kai\ ta\ fe/resqai, id est, Aiunt sane sic viro stabilem florere felicitatem, si haec et haec ferat, hoc est, si ferat tum prospera, tum aduersa. Perpetua felicitas minatur subitum exitium, quod temperatum est, solet esse diuturnius. Interpres in hanc sententiam adduxit versum Homericum.

Extat autem hoc carmen Odysseae q. de Demodoco. Rursum Pindarus hymno quinto, po/nwn d' ou)/tis2 a)po/klaro/s2 e)stin ou)/t' e)/setai, id est, Laborum autem exors nullus est nec erit. Ac mox ta\ kai\ ta\ ne/mwn, id est, haec sortiens, videlicet bona cum malis. Interpres adducit et alium Pindari locum, qui est in Pythiis hymno tertio, e(\n par' e)slo\n ph/mata su\n du/o dai/nontai brotoi=s2 a)qa/natoi, id est, Ad vnum bonum duo simul mala partiuntur mortalib. immortales. Adducit et illud Homerioum, quod alibi retulimus ex Odysseae w.

Huc pertinent et illa, de quibus nobis alias dictum est. Vbi mel, ibi fel: vbi vber, ibi tuber, et huius generis alia. Nec alienum arbitramur ab hac sententia, quod prisci Romani duas diuas coluerunt, Angeroniam atque Volupiam, alteram ab angoribus dictam, alteram a voluptate, et Angeroniae quidem pontifices in sacello Volupiae sacrum faciunt, significantes dolores ac voluptates in vita hominum inuicem mixtas esse. Addunt Angeroniae simulacrum in ara Volupiae fuisse collocatum, quod dolor comes sit voluptati, et voluptas dolori, hac figura, vt os habeat obligatum atque signatum, hoc aenigmate significantes, eos qui dolores et anxietates animi dissimulant, patientiae beneficio ad maximam peruenire voluptatem. Huiusmodi ferme Macrobius lib. in Somnium Scipionis primo. Desinam si Aeschyli versum asscripsero, quem Iulius Pollux lib. 6. cap. 11. testatur extare apud Aristophanem:

Huius enim pomi grana gratam quandam habent acrimoniam. Ad eundem modum temperata est vita mortalium.

Felicium multi cognati.

Id hodieque vulgo dicunt, locupletum plurimos esse cognatos. Huc allusit Terentius in Phormione. At si talentûm rem reliquisset decem, primus esses, memoriter progeniem vestram vsque ab auo atque atauo proferens. Pindarus in nemeis hymno 10. sic extulit, gnw/mhn. *oixetai tima\, fi/lwn tatwme/nw| fwti\, pau=roi d' e)n po/nw| pistoi\ brotw=n, id est, Perit honos, viro priuato amicis, pauci autem mortales in rebus asperis fidi. Plato in epigrammate:

At tandem expertus nosti verbum vetus illud,
Quod qui nil habet, huic nullus amicus adest.

Amantium irae.

*tw=n filou/ntwn o)rgai\, id est, Amantium irae. Vbi qui non ex animo indignantur inuicem, aut de iracundia [correction of the transcriber; in the print iracuudia] neutiquam duratura. Terentius in Andria. Amantium irae, amoris redintegratio est. Et iuxta Graecam sententiam:

Atque huiusmodi dissidiola, quae nonnunquam incidunt inter amicos, modo absit amaritudo, quasi renouant amicitiam excusso diuturnae consuetudinis toedio. Quod eleganter indicat et Mimus ille Publianus.

Primum recte valere, proxima forma, tertio loco diuitiae.

PLATO libro de Legib. secundo: le/getai ga\r, w(s2 a)/riston u(giai/nein, deu/teron de\ ka/llos2, tri/ton de\ plou=tos2, id est, Aiunt enim optimum, ac potissimum esse bonam valetudinem, proximam formam, tertium diuitias. Meminit huius adagii aliis quoque locis. Stobaeus

citat haec ex Sclerio quodam u(giai/nein me\n a)/riston a)ndri\ qnatw=|, deu/teron de\ fua\n kalo\n ge/nesqai, tri/ton de\ ploutei=n a)do/lws2, ei)=ta te/tarton h(ba=n meta\ tw=n fi/lwn, id est, Bona valetudine esse optimum est homini mortali. Proximum specie honesta praeditum esse. Tertium opes habere citra fraudem. Quartum aetate vigere cum amicis. Plato autem libro De legibus primo effert ad hunc modum, h(gei=tai me\n u(gi/eia, ka/llos2 de\ deu/teron, to\ de\ tri/ton i)sxu\s2, te/tarton de\ plou=tos2, ou) tuflo\s2 a)lla\ o)cu\ ble/pwn, id est, Primum locum obtinet bona valetudo, secundum forma, tertium robur, quartum opes, haud caecae, sed acutum cernentes. Hic ordo votorum olim popularibus etiam cantilenis celebrabatur, teste Platone in Gorgia, Fertur inter Graecas sententias huiusmodi senarius.

Aristo Sicyonius paeana scripsit in laudem sanitatis, vt refert Athenaeus libro quintodecimo:

*ugi/eia presbi/sta maka/rwn
*meta/ sou nai/aimi to\ leipo/menon biota=s2,
*su\ de/moi pro/frwn su/noikos2 ei)/hs2.

id est, Sanitas antiquissima dearum, Tecum viuam quod reliquum est vitae. Tu vero mihi propitia conuictrix esto. Ac mox, meta\ sei/o ma/kaira u(gi/eia, te/qhle pa/nta, kai\ la/mpei xaritwn e)/ar, *se/qen de\ xwri\s2 ou)/tis2 eu)dai/mwn, id est, Tecum diua sanitas florent omnia, ac renidet gratiarum ver. Absque te vero nemo felix. Aristoteles libro Rhetoricorum secundo, exemplum sententiae, quae non egeat epilogo, hoc est, addita ratione, quod sic omnibus persuasum sit, refert. *andri\ de\ u(giai/nein a)/riston w(s2 ge/moi dokei=, id est, homini bene valere optimum est, vt mihi quidem videtur. Videtur esse senarius, sed corruptus. Aristoteles Moralium ad Eudemium lib. 2. narrat aliquem in vestibulo templi, quod est in Delo Apollinis, hanc scripsisse sententiam, Eidem non adesse omnia, bonitatem, honestatem, ac iucunditatem, ac quod iustissimum est fecisse honestissimum, optimum autem bene valere, omnium vero iucundissimum, potiri quod quis amat. Philosophus vero felicitatem cum sit optima et pucherrima, tamen eandem iudicat esse iucundissimam. Haec enim diuidit vulgus, cum re vera sint coniunctissima. Locus erit prouerbio, quoties significabimus aliud alio prius esse, et iis, quae potiora sunt, maiorem curam deberi.

Foenum esse. Ambrosia alendus.

FOENVM esse, et Ambrosia alendus. Vtrumque prouerbiali figura dixit M. Tull. alterum in indoctos, ac brutos homines, alterum in egregios, vt intelligas illos pecudibus, hos diis aequandos. Nam foeno victitant boues. Ambrosia cibus est apud Homerum, deorum ai)e\n e)/ontwn. Cicero libro de Oratore secundo. Sic ego, Crasso audiente, primum loquar de facetiis, et docebo sus, vt aiunt, oratorem eum, quem cum Catulus nuper audisset, foenum alios aiebat esse oportere. Rursum idem eodem

libro. Iocabatur, inquit, Catulus, praesertim cum ita dicat ipse, vt ambrosia alendus esse videatur. Horatius, praelautas opiparasque coenas, Deûm coenas vocat.

Nectar et Ambrosiam indicans. Nam haec illis tantum a poetis tribuuntur, si quando domi cibum capiunt, alioqui si contingat, aliquo ad optimam victimam inuitari, nidore carnium magis delectantur.

Spes alunt exules.

*ai( e)lpi/des2 bo/skousi fuga/das2, id est, Spes pascunt exules. Vbi quis excussus a pristina fortuna semper id agit vt restituatur. Ab humano sumptum ingenio, quo fieri videmus, vt nullus ita sit exul, quin et velit, et speret futurum, vt aliquando postliminio redeat in patriam. Eodem animo se fuisse testatur Ouidius apud Tomitanos exulans. Ne Iudaeos quidem hodie spes destituit. Euripides prouerbialem sententiam fuisse significat. Citatur autem a Plutarcho, libello quem de exilio conscripsit:

*aid' e)lpi/des2 bo/skousi fuga/das2, w(s2 lo/gos2,
*kalw=s2 ble/pousi/ g' o)/mmasin, me/llousi de\.

Spes exules alunt, vt habet adagium,
Oculisque spectant blandulis, cessant tamen.

*ippomanei=n.

*ippomanei=n, dicebantur prouerbiali conuitio feminae virosae ac libidine praeter modum prurientes. Aristoteles lib. De animalibus sexto. ai( me\n ou)=n ai( i(/ppoi qh/leiai i(ppomanou=sin. o(/qen kai\ e)pi\ th\n blasfhmi/an to\ o)/noma au)tw=n e)pife/rousin a)po\ mo/nou tw=n zw/wn th\n e)pi\ tw=n a)kola/stwn peri\to\ a)frodisia/zesqai, id est, Igitur equae furiunt in equos. Vnde ab vno animante ductum est vocabulum, quod in mulieres conuitio dicitur, circa Venerem intemperantes.

Ouium mores.

*proba/twn h)=qos2, id est, Ouium mores. In stupidos ac stolidos iaci solitum. Aristophanes in Pluto:

Aristoteles libro De natura animalium nono, quamobrem ita prouerbio dici consueuerit, indicat: diafe/rei kata/ te deilei/an kai\ prao/thta, kai\ a)ndrei/an kai\ h(mero/thta, kai\ nou=n te kai\ a)/noian. to/ te ga\r tw=n proba/twn h)=qos2, w(/sper le/getai, eu)/hqes2 kai\ a)no/hton. pa/ntwn ga\r tw=n tetrapo/dwn ka/kisto/n e)sti. e(/rpei ei)s2 ta\s2 e)rhmi/as2 pro\s2 ou)de\n. kai\ polla/kis2 xeimw=nos2 o)/ntos2 e)ce/rxetai e)/ndoqen, kai\ o(/tan u(po\ tou\ nifetou= lhfqw=sin, a)\n mh\ kinh/sh| o( poimh\n, ou)k e)qe/lousin a)pie/nai, a)ll' a)po/lluntai kataleipo/mena, e)a\n mh\ ar)r(enas2 komi/swsin oi( poime/nes2, to/te de\ a)kolouqou=sin, id est, Differunt autem et timiditate, mansuetudineque, et ferocia placiditateque, intelligentia ac stoliditate. Nam et ouium ingenium, quemadmodum aiunt, simplex ac stultum. Siquidem est omnium quadrupedum inertissimum. Prorepit in deserta, nulla de causa, ac saepenumero hybernis mensibus foras e septis digreditur. Cumque a niuibus occupatum fuerit, ni pastor compulerit, discedere non vult, sed relictum cessansque perit, nisi pastores mares adduxerint. Nam ita demum consequuntur. Proinde Aristophanes taxans vaecordiam populi Atheniensis, oues illos vocat in Vespis:

Nec hoc praetereundum loco, quod Diogenes Cynicus opulentum quendam, caeterum indoctum, pro/baton xruso/malon, id est, Ouem aureo vellere dixit. Et Plautus in Bacchidibus, Quis has huc oues adegit? in senes stultos. Huc respiciens Origenes enarrans Leuiticum, ouis immolationem interpretatur affectuum stultorum et irrationabilium correctionem.

Muris interitus.

*kata\ muo\s2 o)/leqron, id est, Iuxta muris interitum. Aelianus lib. De naturis animalium 12. capite 10. tradit murem minime viuacem esse, sed sua sponte defluentibus interstinis ocyus emori, atque hinc natum prouerbium, kata\ muo\s2 o)/leqron, id est, Iuxta muris interitum. Addit hoc vsum Menandrum in Ithade. Quadrare videtur in homines imbecilla valetudine aut in mikrobi/ous2. i. Breuis aeui, quos minunqadi/ous2 appellat Homerus. Aut in eos qui paullatim extabescunt. Verisimile est enim, mures sic emori quemadmodum nascuntur in Aegypto: vt aliqua pars sit viuus mus, altera nihil nisi limus.

Ante lentem augere ollam.

*pro\ th=s2 fakh=s2 au)ca/nein th\n lopa/da, id est, Ante lentem augere ollam. Prouerbiali figura dictum, pro eo quod est, spes ingentes in animo concipere priusquam res ipsa teneatur. Aut polliceri quod ipse nondum habeat, aut praepropere sibi placere, quasi iam possideat ea, quae procul etiamdum absunt, vt teneantur. Veluti si quis vitae strepitum augeat spe magistratus, quem incercum est an sit impetraturus. Citatur adagium ex Cratete apud Athenaeum: mh\ pro\ fakh=s2 lopa/d' au)/cwn ei)s2 sta/sin a)/mmes2 ba/lh|s2, id est, Ne ante lenticulam augens ollam, aut patinam, in seditionem nos mittas. Citatur et a Plutarcho commentario De praeceptis bonae valetudinis, eiusdem Cratetis nomine, his quidem verbis: o( me\n ou)=n kra/ths2 dia\ trufh\n kai\ polute/leian oi)o/menos2 ou)x h(/kista ta\s2 sta/seis2 kai\ turanni/das2 e)mfu/esqai tai=s2 po/lesi meta\ paidia=s2 parh/|nei, mh\ pro\ fakh=s2 lopa/da au)/cwn e)s2 sta/sin a)/mmes2 ba/lh|s2. *au)to\s2 de/ tis2 e(autw=| parakeleue/sqw, mh\ pro\ fakh=s2 lopa/da au)/cwn a)ei\, mh\ de\ pa/ntws2 u(perbai/nwn th\n kardami/da kai\ th\n e)lai/an, e)pi\ to\ qri/on kai\ to\n i)xqu=n ei)s2 sta/sin e)k plhsmonh=s2 to sw=ma kai\ taraxo\s2 e)mba/llein kai\ diar)r(oi/as2, id est, Crates igitur cum existimaret in ciuitatibus seditiones ac tyrannides potissimum e deliciis ac luxu nasci, per iocum admonuit, ne prae lenticula semper augens patinam, in seditionem nos coniicias. Sed seipsum adhortetur quisque, ne semper prae lente augens patinam, neve modis omnibus, praeterito nasturtio et olea, ad farcimen et piscem desciscens, ex repletione corpori seditionem concitet, ac tumultum et diarrhoeas. Crates eo detorsit dictum, vt apparet, poetae cuiuspiam, vt pertineat, ad homines impendio sumptuosos. Allusit autem ad morem plebis, quae solida sit excitare seditiones, si conspiciat optimates sibi praeponi. Nam lopade adponebantur cibi lautiores, id quod licet colligere ex Luciani Saturnalibus. Lens legumen est vilissimum ac plebeium.

Pudebat recusare, et non audebam suscipere.

M. Tullius in epistolis ad Atticum versum hunc Homericum, ceu prouerbialem non semel vsurpauit;

Quo licebit vti, quoties incidit eiusmodi negotium, vt aliud suadeat honestas, aliud vtilitas: et dedecorosum sit non suscipere prouinciam, rursum periculosum suscipere. Potest accommodari etiam ad illos, qui rogati neque negare audent ob pudorem, neque praestare tamen volunt quod rogantur, ob diuersum animi vitium. Est autem hic versus apud Homerum Iliados H. Vbi Hector quem libet e Graecorum ducibus ad singulare certamen prouocat, et reliquis omnibus cunctantibus surgit Menelaus:

*os2 e)/faq' oi(d' a)/ra pa/ntes2 a)kh\n e)ge/nonto siwph=|.
*ai)/desqen me\n a)nh/nasqai, dei=san d' u(pode/xqai.

Sic ait, interea tenuere silentia cuncti,
Detrectare pudor, formido subire vetabat.

Sphaeram inter sese reddere.

PLutarchus in libello De cognoscendo profectu: ma/lista de\ ei) to\ filo/neikon kai\ duseri\ peri\ ta\s2 zhth/seis2 u(fei=tai, kai\ pepau/meqa tou\s2 lo/gous2 w(/sper i(ma/ntas2 kai\ sfai/ras2 e)pidou/menoi pro\s2 a)llh/lous2, tw=| pata/cai kai\ katabalei=n ma=llon, h)\ tw=| maqei=n kai\ dida/cai xai/rontes2, id est, Maxime si quaestionum ambitio contentioque remittitur, sicque desinimus argumenta, ceu lora sphaerasque sic vicissim inter nos reddere, vt magis gaudeamus ferire, aut deiicere, quam discere aut docere. Est apud Platonem in Euthydemo: de\ dionuso/dwros2 w(/sper sfai=ran e)kdeca/menos2 to\n lo/gon, pa/lin e)stoxa/zeto tou= meiraki/ou, id est, Dionysodorus tanquam sphaeram exceptum sermonem rursus iaculabatur in adolescentem. Meminit de lusus genere Iulius Pollux, libro De rerum vocabulis nono. Seneca quod Graeci de sphaera tradunt, ad pilae lusum refert, ostendens eam commoditatem requiri inter dantem beneficium et accipientem, quae est inter mittentem pilam et excipientem. Volo, inquit, Chrysippi nostri vti similitudine de pilae lusu, quam cadere non est dubium, aut mittentis studio, aut accipientis. Tunc cursum suum seruat, vbi inter manus vtriusque apte ab vtroque et iactata et excepta versatur. Necesse est autem lusor bonus, aliter illam collusori longo, aliter breui mittat. Eadem beneficii ratio est, nisi vtrique personae dantis et accipientis aptatur, nec ab hoc exibit, nec ad illum perueniet vt debet. Si cum exercitato et docto negotium est, audacius pilam mittemus: vtcumque enim venit, manus illam expedita et agilis repercutiet. Si cum tyrone et indocto, non tam rigide, nec tam excusse, sed languidius, et in ipsam dirigentis manum remisse occurremus. Idem faciendum est in beneficiis, etc. In eodem libro aliquanto post: Sicut in lusu est aliquid, pilam scite ac diligenter excipere, sed non dicitur bonus lusor, nisi qui apte et expedite remisit quam acceperat. Non dissimile est, quem hodie pilae vocant, cuius meminit Horatius:

Athenaeus libro primo docet, sphaerae lusum olim dictum faini/nda a)po\ th=s2 a)fe/sews2 tw=n sfairizo/ntwn, quae verba quid sibi velint, non satis intelligimus, magis arbitramur dictum a)po\ tou= fainomai, quod sphaera missa emicet. Ibidem citatur carmen Antiphanis:

-Sumpta pila
Gaudebat huic dedisse, at hunc fugit simul.
Excussit hunc, at erigebat alterum
Tubae in modum sonante voce.

Quadrabit adagium in eos, qui se vicissim dicteriis incessunt. Confine, sicut opinamur, illi Persiano:

Iuxta Senecae sententiam, quadrabit etiam in eos, qui sibi mutuo adsentantur, et colludunt in disputatione.

Animo aegrotanti medicus est oratio.

Celebratur hic versus apud Graecos prouerbii vice, citaturque a Plutarcho ad Apollonium:

*ou)k ou)=n promhqeu\ tou=to ginw/skeis2, o(/ti
*orgh=s2 nosou/shs2 ei)si\n i)atroi\ lo/goi.

Et ira, iuxta Stoicos, nihil aliud est quam furor breuis. Huc allusit Horatius in epistolis:

Sunt verba et voces, quibus hunc lenire dolorem
Possis, et magnam morbi depellere partem.

Ex opinione Stoicorum, cupiditates animi morbos appellat. His philosophia medetur pharmacis verborum, id est, monitis salubribus. Et apud Terentium arguit sese Menedemus, qui non vt decuit tractarit aegrotum animum adolescentis. Vt enim in corporum morbis pro ratione valetudinis, alia atque alia adhibentur pharmaca, itidem in animi malis non eadem adhibenda oratio. Sed interim blandius monendum, interim acrius iurgandum, nonnunquam dissimulandum, et imprudenti pharmacon admouendum: Feruntur in eandem sententiam et hi senarii:

Isocrates in oratione De pace, eleganter vsurpauit hanc sententiam: u(ma=s2 de\ xrh\, prw=ton me\n tou=to ginw/skein, o(/ti tw=n peri\ to\ sw=ma noshma/twn pollai\ qerapei=ai kai\ pantodapai\ toi=s2 i)atroi=s eu(/rhntai, tai=s2 de\ yuxai=s2 tai=s2 nosou/sais kai\ gemou/sais2 ponhrw=n e)piqumiw=n, ou)de/n e)stin a)/llo fa/rmakon, plh\n lo/gos2 o( tolmw=n toi=s2 a(martanome/nois2 e)piplh/ttein. e)/peiq' o(/te katage/lasto/n e)sti ta\s2 me\n kau/seis2 kai\ ta\s2 toma\s2 to\n i)atrw=n u(pome/nein, i(/na ploio/nwn a)lghdo/nwn a)pallagw=men, tou\s2 de\ lo/gous2 a)podokima/zein pri\n ei)de/nai safw=s2, ei) toiauth\n e)/xousi th\n du/namin, w(s2 t' w)felh=sai tou\s2 a)kou/ontas2, id est, Vos autem illud in primis scire oportet, quod aduersus corporis morbos multa variaque remedia a medicis reperta sunt, animis vero aegrotantibus,

ac prauis cupiditatibus oppletis, non est aliud remedium, quam oratio, quae non vereatur errantes increpare. Deinde deridiculum esse, cum medicorum vsturas ac sectiones perferamus, vt a grauioribus cruciatibus liberemur, orationem reiicere priusquam liqueat an huiusmodi vim habeat, vt vtilitatem adferat audientibus. Verum vt amica, salubris, et in tempore adhibita oratio, remedium est efficax ac praesentaneum, ita sermo inimicus ac pestilens, aut non in tempore dictus, letale venenum est.

Si quid mali, in Pyrrham.

*ei) ti\ kako\n, ei)s2 pu/r)r(an, id est, Si quid mali, in Pyrrham, subaudiendum recidat, aut abeat, aut eiusmodi quippiam. Ad hunc modum malum, si quod timeretur, deprecabantur abominantes, et in hostium caput imprecantes, Vnde et illa figura Graecis pariter ac Latinis scriptoribus familiaris, hostibus nostris hoc eueniat. Ouidius:

Et Terentius in Heautontimorumeno, in sene seipsum excruciante. Au. Obsecro te, isthuc inimicis siet. Idem in Eunucho: Vtinam sic sint qui mihi male volunt. Originem prouerbii tradunt huiusmodi. Quondam Pyrrhaeos, quotquot erant finitimi, graui odio persequebantur. Vnde si quod malum aliquando videretur impendere, id abominantes, precabantur, vt in Pyrrhaeos auerteretur dicentes: ei)s th\n pur)r(ai/wn, id est, In Pyrrhaeorum regionem. Est autem Pyrrha, Lesbi insulae ciuitas auctore Stephano. Est et altera inter Prienen et Miletum. Nescimus an librariis sit imputandum, quod Plutarchus in Conuiuio sapientum pro Pyrrham refert Prienen. Verba Plutarchi sic habent. kai\ o( qa/lhs2 gela/sas2, ei)/ti kako\n ei)=pen au)=qis2 ei)s2 prih/nhn, dialu/sei ga\r o( bi/as2, w(s2 die/lusen au)to\s2 prw=ton, id est, Ac Thales ridens, si quid, inquit, mali rursus in Prienen. Soluet enim Bias, quemadmodum soluit prius. Nobis videtur loci nomen data opera mutatum, quod Bias esset Prienaeus, ita ioco Pyrrha mutata est in Prienen.

In tuum ipsius malum lunam deduces.

*epi\ suntw=| th\n selu/nhn kaqelei=s2, id est, Aduersus teipsum lunam detrahis. Maleficae mulieres incantamentis quibusdam lunam in terram detrahere credebantur antiquitus. Vnde Virgilius:

Creditum est olim, huiusmodi sagas oculis ac pedibus priuari solere. Aglaonice quaepiam, cum per Astrologiae cognitionem defectus praesciret, iactabat se lunam e caelo detracturam in terram. Atque eius iactantiae poenas dedit, de quo dicetur in prouerbio. Lunam detrahere. Prouerbium igitur hinc sumptum, dicebatur de iis, qui suis ipsorum artibus sibi malum accerserent. Quod genus, si quis callidis rationibus effecisset, vt accerseretur aliquis, deinde eueniret vt ab eo, quem accersendum curasset, subuerteretur.

Coruus aquat.

*ko/rac u(dreu/ei, id est, Coruus aquat. Dici solitum, vbi quis non citra negotium, citraque ingenium consequeretur ea quae cuperet. Aut vbi quis rem nouis artibus tentaret efficere. Ductum ab apologo de coruo cum sitiret, congestis lapillis aquam ex imo fundo in summam vasis oram euocante. Quod Plinius vt rem gestam memorat libro decimo cap. 44. sed probabilius videtur, vt adagium referatur ad eam fabulam, quam Fastorum libro secundo narrat Ouidius ad hunc modum:

Forte Ioui Phoebus festum solenne parabat,
Non faciet longas fabula nostra moras.
I, mea dixit auis, ne quid pia sacra moretur,
Et tenuem viuis fontibus affer aquam.
Coruus inauratum pedibus cratera recuruis
Tollit, et aereum peruolat altus iter.
Stabat adhuc ficus duris densissima pomis,
Tentat eam rostro, non erat apta legi.
Immemor Imperij sedisse sub arbore fertur,
Dum fierent tarda dulcia poma mora.
Iamque satur nigris longum capit vnguibus hydraum,
Ad dominumque redit, fictaque verba refert.
Hic mihi causa morae, viuarum obsessor aquarum,
Hic tenuit fonteis, officiumque meum.
Addis ait culpae mendacia Phoebus, et audes
Fatidicum verbis fallere velle deum?
At tibi dum lactens haerebit in arbore ficus,
De nullo gelidae fonte bibantur aquae.

Meminit huius et Hyginius, et Aelianus De naturis animantium libro primo. Proinde prouerbium magis videtur conuenire in cessatorem.

Conuenerat Attabas et Numenius.

Quidam legunt Attagas. Dici solitum quoties improbus aggregatur cum improbo. Diogenianus tradit

hos insigne par furum fuisse. Meminit huius Diogenes Laertius in vita Timonis Nicei. Nam hoc prouerbio notabat eos, qui putabant intellectu attestante sensibus esse credendum, cum ipse nec rationi nec sensibus assentiendum putaret. Similimum illi, quod alibi dictum est: Cum Bitho Bacchius.

Mali commatis.

*ponhrou= ko/mmatos2, id est, mali commatis, dicebatur improbus, contemptus et reiiculus quispiam. Sumpta metaphora a reprobatis nomismatis. Aristoph. in Pluto:

In sycophantam dictum, iam ad paupertatem famemque redactum, posteaquam Plutus oculos receperat. Interpres ostendit, comma genus esse vilissimi nomismatis. Sonat autem perinde quasi dicas, malae monetae. Rursum in eadem fabula:

Reddit causam, quod cum abisset in forum empturus farinas, iamque peram supposuisset, praeco clamauit, ne quis reciperet aereos nummos, sed argento venderentur omnia. Ad hanc formam pertinent etiam illae, ceu prouerbiales metaphorae, ki/bdhlos2 a)/nqrwpos2, et kibdhleu/ein, pro eo quod est, imposturam facere, et kibdhli/a, pro impostura, quae uoces reperiuntur cum alias frequentius, tum Platonis libro De legib. 11. si quis forte certius desiderabit testimonium. Proinde qui moribus sunt improbatis eos kibdh/lous2 vocant, quasi dicas adulterinae monetae. Appositius autem ad oris figuram, morum et indolis indicem referetur. Siquidem quemadmodum nummus inspecta imagine dignoscitur illico, probatus ne sit an adulterinus, itidem ex ipsa statim hominis forma deprehenditur ingenium, vel Euripide teste, cuius haec sunt in Ione:

*gnoi/h d' a)\n w(s2 ta\ polla\ g' a)nqrw/pwn peri\,
*to\ sxh=m' i)dw/n tis2 ei) pe/fuken eu)genh/s2.

Plerumque species ipsa, simul aspexeris
Hominem arguit, generosus is sit, an secus.

Beneuolus trucidator.

*eu)/nous2 sfa/kths2, id est, Beneuolus occisor. Conuenit in hos, qui cum summam afferant perniciem, tamen beneuolentiae speciem admiscent. Tractum aiunt ab Oreste, qui trucidata matre Clytemnestra, parentale conuiuium velut in illius honorem exhibuit. Quidam et ad Antigonum Regem referunt, qui posteaquam Semelen e medio sustulisset, ossa tamen illius summo cum honore curauit ad matrem deportanda. Sunt quibus magis placet, vt adagium ad Ptolemaeum Philopatoris filium referatur: is matrem Berenicem in palatio ipsius vinculis constrictam, Sosibio tradidit adseruandam, vbi illa non ferens

eam filii contumeliam, sumpto veneno interiit. At ille perturbatus insomniis, monumentum in medio vrbis extruxit, quod nunc sepulcrum appellatur. In hoc vna cum matre maiores omnes suos composuit, et inter hos Alexandrum Magnum. Nec hoc contentus officio vir pius, templum eidem constituit in Aegialis, cui nomen inditum, Berenices seruatricis. Haec ferme Zenodotus. Confine est illud, quod alibi recensuimus. Intempestiua beneuolentia nihil a simulata differt. Ita Flaccus:

Corytheo deformior.

*koruqe/ws2 ei)dexqe/steros2, id est, Corytheo deformior. Aiunt Corytheum quempiam fuisse hominem insignite stultum, ac vaecordem, ad hoc forma infelicissima faedissimaque, cui liberi item fuerint omnes patrem referentes: vnde vulgaris dictus est iocus in hominem bardum, ac perinde deformem. Refertur adagium a Zenodoto.

Contra torrentem niti.

Contra torrentem niti dicuntur, qui frustra certant cum iis, quos vincere non queant. Sumptum a natantibus, qui solent secundo natare flumine, maxime si torrens fuerit. Quod si contra nitantur, nihil promouerint. Vsurpat hoc adagium Aurelius Augustinus in epistola quadam ad diuum Hieronymum. Et laudatur a Iuuenale Crispi prudentia, qui Domitiani violentiae concesserit, et ingenio alioqui insanabili obsecundarit.

Stultus ab obliquo qui cum discedere possit,
Pugnat in aduersas ire natator aquas.

Gregorius theologus ad Eudoxium rhetorem: to\ de\ mh\ bia/zesqai r(ou=n potamou= kai\ h( paroimi/a paideu/ei, id est, non esse cogendum fluminis impetum, docet etiam proverbium.

Vsque ad aras amicus.

*me/xri tou= bwmou= fi/los2 ei)mi\, id est, Vsque ad aram sum amicus. Tametsi non est huius instituti quaelibet apophthegmata colligere, tamen hoc ita commode dictum, et specie vsque adeo proverbiali, praeterea sic a magnis celebratum auctoribus, vt merito videatur in hunc ordinem cooptandum. Responsum est autem a Pericle, quem cum amicus quispiam rogaret, vt in causa quadam sua gratia falsum deieraret: dei= me\ e)/fei sumpra/ttein toi=s2 fi/lois2, a)lla\ me/xri bwmw=n, id est, Oportet me commodare amicis, sed vsque ad aras, ita refert Gellius. Commodius refert Plutarchus in libello, peri\ duswpi/as2, me/xri tou= bwmou= fi/los2 ei)mi\, id est, Vsque ad aram sum amicus. Admonet proverbium, nonnunquam, quo consulamus amicorum commodis, eorumque voluntati morem geramus, fas videri paululum a recto deflectere, verum eatenus, ne propter hominem amicum numinis reverentiam violemus. Olim iurantes aram manu contingebant. Porro quatenus et quousque sit ab honesto deflectendum amici causa, copiose, docteque disputat Aulus Gellius lib. noctium Atticarum 1. cap. 3.

Codali Choenix.

siue demensum. De magnis mensuris dicebatur, auctore Suida. Neque praeterea quidquam super hac re mihi repertum est adhuc apud auctores. Coniectare licet, ortum a seruo quopiam edaci, cui choenix fuerit altius capax, et hac arte fraudarit herum. In collectaneis quae titulo Hesychii circumferuntur, reperimus Condalum, piscem, aut eundem, aut certe adfinem Cestreo, quem Gaza vertit mugilem. Sed idem meminit alibi huius proverbii kwda/lou xoi/nic, subindicans fuisse quempiam aedilem, qui maioribus mensuris solitus sit vti.

Concha dignus.

*ko/gxhs2 a)/cios2, id est Concha dignus, Rem nullius precii concham dicunt Graeci, quemadmodum Latini nauci aut floccum. Vnde quod contemptissimum, nulliusque rei significabant, id ko/gxhs2 a)/cion dicebant.

Conto nauiga.

*kontw=| plei=n, id est, Conto nauigare, dicebantur, qui sic rebus vterentur, quemadmodum vti conveniebat, aut qui vitae genus suo accommodatum ingenio sequerentur. Neque enim contus ad vllum alium vsum accommodatus, quam ad nauigationem. Itidem non ad quamuis vitam quiuis idoneus est. Vtaris licebit, si quem admonere voles, vt quaque re vtatur ad id in quod inuenta sit, vt quorsum seruas nummos tuos non in hoc natos vt spectentur, sed quo vitae subsidio sint: conto nauigandum est. Refertur a Suida.

Cydi poenam debet.

*ku/dou di/khn o)fei/lei, id est, Cydi poenam debet. ku=dos2 prima producta, gloriam significat, eadem correpta, th\n loidori/an kai\ kakologi/an, id est, Maledictum et conuitium. Vnde et verbum deduxere kuda/zein, pro eo quod est conuitiari. Proinde cum quis ob rem friuolam veluti verbum aliquod temere dictum deferretur vexareturque, eum proverbio dicebant, ku/dou di/khn e)ktetike/nai, kai\ ku/dou di/khn o)fei/lein, hoc est, conuitii poenam dependisse, et maledicti poenam debere. Nam antiquitus mulcta dicebatur iis, qui petulantius in quempiam aliquid dixissent.

Cnips in loco.

*o kni\y e)n xwra|, id est, Cnips in regione. Dictum in eos, qui subinde sedem mutarent, et aliunde alio demigrarent. Cui vitio sese obnoxium fuisse confitetur Horatius. Est autem skni\y, siue kni/y, nam vtrunque reperimus, vermiculus innascens materiis. Is eroso ligno, semper locum mutare nititur: Quidam efferunt proverbium hoc modo, kni\y e)k xw/ras2, id est, Cnips e regione, vt subaudias demigrat. Plinius lib. 16. cap. 41. inter pestes materiarum teredinem commemorat, vermem grauissimo ad portionem capite, sic appellatum quod dentibus erodat, sed proprie vocari teredinem, quae in mari materiam infestet. Addit huius generis Cerasten vocari, qui simul atque tantum eroserit, vt circumagat sese, generat alium. Haec an huic proverbio congruant dubitamus, nam Graeci tradunt kni/pa esse animalculum volucre et culofa/gon, non dissimile culici. Id si verum est, non videmus qui consistat, quod ab Aristotele proditum est, auem culoko/pthn, quem Latini, ni fallimur, picum Martium appellant, ob id rostro fodere arbores, vt kni/pas2 in ligno latentes evocet. Suidas ait a knipo\s2, qui est genitiuus casus huius nominatiui kni/y, fingi nominatiuum knipo\s2, eamque vocem significare, parcum, tenuique victu viuentem,

nimirum ad Cnipis exemplum, qui lignorum arrosu pascitur, cibo non admodum lauto. Proinde consentaneum videtur, adagium dici posse in sordidos, duro, parcoque victu vtentes.

Cyclobori vox.

*kuklobo/rou fwnh\, id est, Cyclobori vox. De clamosis et vehementer obstreperis dicebatur, aut quibus vox esset vitiosa raucaque. Cycloborus fluuius quidam Atticae, non perpetuus, sed torrens, ingenti strepitu defluens, vnde ductum proverbium. Aristoph. in Equit.

Thasium infundis.

*qei/sion e)ne/xeis2, id est, Thasium miscuisti: Dici solitum videtur, vbi quis vinum non aqua, sed alio quopiam efficaciore vino dilueret. Nam Thasia vina laudatissima quondam fuisse, testatur et Apul. apol. 1. Olitori, inquiens, et cauponi merito concessum est, olus et vinum ex nobilitate soli commendare, vinum Thasium, olus Phliasium. Et Plin. cap. 7. naturalis historiae libro 14. inter transmarina vina Thasium Chiumque in summa gloria fuisse scribit. Est autem Thasus insula iuxta Thraciam: vnde proverbium, Thasus bonorum. In ea insula narrant fuisse Staphylum, quem deperierit Bacchus. Sumptum est ex Aristop. Pluto, quo loco versus hic est:

Anus quaedam queritur adolescentem amatorem pridem ita sibi solitum adulari, vt diceret illam suauissime olere. Ad id per iocum respondens Chremylus, negat esse mirum, si ita visum fuit adolescenti, cum illi vinum Thasium odoratissimum proponere sit solita. Interpres addit e)ne/xeis2 dictum pro e)ki/rnas2, id est, infundebas, pro miscebas.

*kleitoria/zein.

*kleitoria/zein vulgato conuitio dicebantur ii, qui puerorum amoribus oblectarentur, aut, vt ait Diogenianus, mulieres immodice libidinosae. Vnde natum sit proverbium, non satis liquet, nisi quod Hesychius docet kleitori\s2 Graecis sonare naturae muliebris vicinam partem, vnde receptum vt kleitoria/zein appellarent libidinosam contrectationem, attestante et Suida.

Claudiana tonitrua.

FEstus Pompeius innuere videtur, Claudiana tonitrua in vulgi sermonem abiisse, scribens ideo vocata Claudiana tonitrua, quod Claudius Pulcher instituerit, vt ludis post scenam factis, lapidum coniectus ita fieret, vt veri tonitrus similitudinem imitaretur. Nam antea leues admodum et paruos sonitus fieri solitos, cum claui, et lapides in labrum aeneum coniicerentur. Quadrabit adagium, si modo videbitur in adagionum gregem recipiendum, in homines immodice clamosos, et odiose obstreperos. Similimum illi, quod alibi retulimus, dwdwnai=on xalkei=on, id est, Dodonaeum aes.

Claudi more tenere pilam,

M. Tullius adversus Pisonem scribit [correction of the transcriber; in the print sctibit] in hunc modum: Graecus primum distinguere illa atque diuidere, quemadmodum dicerentur, iste claudus, quomodo aiunt, pilam retinere, quod acceperat testificari.

Hactenus Cicero. Proverbium congruit in eos, qui quidquid a praeceptorib. acceperint, siue id doctum sit, siue indoctum nullo delectu, nulloque iudicio tenere solent, ac sequi. Sumpta metaphora a claudo diffidente suis pedibus, et ob id pertinaciter columnis innitente. Nisi si cui magis referendum videtur ad lusum pilae, quam claudus ita demum accipit, si commode illi mittas. Alioqui pedibus tardus non potest vtcumque missam accipere. Seneca lib. De beneficiis 7. Quid si me remittere pilam manco iubeas? hoc est, dare beneficium illi, qui non sit idoneus ad accipiendum. Plautus in Aulularia: Tum autem interdiu, quasi claudus sutor domi sedet totos dies. Generatim conveniet in omnes, qui de alieno pendent iudicio, alienaeque innituntur auctoritati, quemadmodum isti, quibus satis est dixisse: a)uto\s2 e)/fh, id est, Ipse ait.

Loripedem rectus derideat.

ET sane quam elegans est, et plurimum habet figurae proverbialis illud apud Iuuenalem,

Quo conveniet vti, quoties aliquis id aliis opprobrat mali, cui sit ipse obnoxius, aut aliena castigat vitia, a quibus ipse non sit immunis, perinde quasi claudus claudo claudicationis vitium per contumeliam obiiciat. Oportet eum quam maxime vacare culpa, qui in alium paratus est dicere, et stultissimum est, in alium iacere, quod in ipsum possit retorqueri.

Quis enim tulerit Gracchos de seditione querentes?
Si fur displiceat Verri, si homicida Miloni?

Celebratur illud Leonis Byzantii, cui cum maledicus quispiam opprobasset vitium oculorum, ipse gibbo deformatus: Humanum, inquit, conuitium in me iecisti, cum ipse Nemesim in dorso portes.

Clisthenen video.

*kleisqe/nhn o(rw=, id est, Clisthenem video. Clisthenes hic male audiit, et comicorum conuitiis laceratus est, quod parum vir haberetur, seseque cultu indecoro veluti in mulierem transfiguraret, Sardanapalum illum Assyrium imitatus. Aristophanes, e)n qesmoforiazou/sais2,

Suidas refert, et ait convenire in eos, qui leui, derasaque sunt cute. Nam hic mos Clistheni, barba derasa semper esse, quo iuuenis etiamdum videretur. Effertur et ad hunc modum, kleisqe/nous2 a)krate/steros2, id est, Clisthene intemperantior, de cinaedo et deliciis effeminato, contrarium illi, zh/nwnos2 e)gkrate/steros2, id est, Zenone temperantior.

Coturnissare.

*kixli/zein, proverbio dicebantur, qui pinguibus coturnicibus, aut turdis vescerentur, aut qui riderent lasciue parumque decore. Proinde et kixlismo\n, risum mollem et impudicum appellant. Quadrabit igitur, vel in liguritores et cupediis addictos, vel in lasciuius ludentes. Sturni nihil non imitantur, et turdus a Plinio recensetur inter aues, quae sermonem humanum imitantur. Nam auctores vocem hanc varie transferunt.

Cilicium exitium.

*kili/kios2 o)/leqros2, id est, Cilicium exitium. De crudeli et immani dicebatur. Cilices enim ob pyraticam

quam exercebant, et assiduas hostium depraedationes, infames erant immanitatis et crudelitatis nomine. Quapropter et Attici vindictas acerbiores, kiliki/ous2 appellabant. Meminit praeter alios Hesychius. Similis formae est quod apud Iureconsultos legimus Isauricum pro crudeli immanique latrone.

Cilicii imperatores.

*kili/kioi srathgoi\, id est, Cilicii duces. Dicebantur homines hirsuti, et pilis obsiti. Vnde et saga pilis contexta Cilicia vocantur. Auctor Diogenianus. Simpliciter autem kili/kioi dicebantur, robusti, sordidi et magni, vnde et kiliki/zesqai dicuntur, qui prauis sunt moribus, et kiliki/oi lo/goi barbarica suffragia, quod illi sortibus in galeam missis soleant decernere. Memorantur killiku/rioi, qui cum essent serui, heris eiectis occuparunt regionem, killikw\n a)gaqa\ alias recensuimus.

Ciuitates ludimus.

*po/leis2 pai/zomen, id est, Ciuitates ludimus. Lusus genus quoddam est, in quo calculis ludebatur olim, quos antiquitus po/leis2, id est, vrbes vocabant. Neoterici xw/ras2, hoc est, regiones appellare coeperunt. Vsurpauit adagium Cratinus in Fugitiuis. Hic nimirum locus est, ni fallimur, quem Iulius Pollux citat lib. De rerum vocabulis 9. pandioni/da po/lin basile/os2 th=s2 peri\ ko/lakos2, oi)=sq' h(\n le/gomen, kai\ ku/na kai\ po/lin, h(/n pai/zousin, id est, Pandioniam ciuitatem regis, supra modum adulatricis. Nosti quam dicimus, et canem et ciuitatem quam ludunt. Genus autem lusus describit his verbis: h( de\ dia\ pollw=n yu/fwn paidia\, pli/nqio/n e)sti xw/ras2 e)n grammai=s2 e)/xon diakeime/nas2. kai\ to\ me\n pli/nqion kalei=tai po/lis2, tw=n de\ yh/fwn e(ka/sth ku/wn. dihrhme/nwn de\ ei)s2 du/o to\n yh/fwn kata\ ta\s2 xro/as2, h( te/xnh th=s2 paidia=s2 e)sti peri/lhyis2 tw=n du/o yh/fwn o(moxro/wn, th\n e(tero/xroun a)nairei=n, id est, Qui vero complurium calculorum dicitur lusus, laterunculus est regiones in se continens, in lineis sitas. Et laterunculus quidem ipse ciuitas appellatur. Caeterum vnusquisque calculus canis. Porro cum calculi sint duobus distincti coloribus lusus haec ars est, vt comprehensis duobus calculis vnicoloribus, eum qui diuersi coloris est, tollas e medio. Allusit ad hoc proverbium Plato li. De Repub. 4. e(ka/sth ga\r au)tw=n po/leis2 ei)si pa/mpollai, a)ll' ou) po/lis2, to\ tw=n paizo/ntwn. id est, Nam illarum vnaquaeque plurimae sunt ciuitates, non ciuitas quemadmodum dicere solent ludentes. Refert Zenodotus, quamquam idem adagii sensum non indicat. Quare cuique, quod vero proximum videatur, coniectandum relinquitur. Quadraturum videtur, quoties suum quisque commodum quacunque sectatur via, et aemulo, competitorique modis omnibus tendit insidias. Ab hoc in vsu manasse videtur, qui nunc vulgo scaccarius dicitur.

Cissamis Cous.

*ki/ssamis2 kw=os2, id est Cissamis Cous. Hunc aiunt pecuariis gregibus supra modum diuitem. Verum anguillam quotannis apparere solitam, quae pulcherrimam omnium pecudem raperet. Ea cum in somnis apparens hominem commonuisset, vt sepeliret sese, et ille negligeret, euenit vt tum ipse tum vniuersum illius genus radicitus interiret. Haec ferme Zenodotus. Et hoc quoque proverbium, Delium aliquem natatorem requirit. Apparet ad fine, quod alibi dictum est: Aderit Temesseus genius.

Carcini poemata.

*karki/nou poih/mata, id est, Carcini poemata. Dicebantur ea quae viderentur obscurius, et instar aenigmatis dicta. Carcinus poeta quispiam fuit, cuius et alias meminimus in hoc opere, in quem iocatur Aristophanes in comoedia, cui titulus ei)rh/nh.

Is finxit Orestem ab Ilio coactum, vt matricidium confiteretur, per aenigmata respondentem, auctore Suida, qui testatur prouerbium a Menandro vsurpatum in falso Hercule. Stratonicus apud Athenaeum lib. 8. cum audisset quendam imperite canentem, rogauit cuius esset cantio: cum is respondisset Carcini, polu/ge ma=llon e)/fh h)\ a)nqrw/pou, id est, Multo sane magis, inquit, quam hominis. Nam ka/rkinos2 Graecis et cancrum animal significat. Itaque iocus ex ambiguo captatus est.

Carica victima.

*kariko\n qu=ma, id est, Caricum sacrum. De macilenta hostia, minimeque esculenta dicebatur. Hinc ductum, quod Caribus populis mos fuerit, canem immolare. Non inconcinne torquebitur ad cibum adpositum, insipidum, et quem nemo velit attingere. Solent sordidi quidam, data opera, cibos putres, et ingratos palato, suis apponere, partim quod minoris emantur, partim quo minus absumatur epularum in conuiuio. Hos eleganter quis dixerit: to\ kariko\n qu=ma parati/qesqai, id est, Caricum sacrum apponere.

Callicyriis plures.

*kallikuri/wn plei/ous2, id est, Plures Callicyriis. De maxima quidem illa, sed sordida hominum turba dicebatur. Callicyrii dicebantur exulum serui, qui Syracusis agricolationem exercebant, auctore Timaeo. Quoniam autem ingens erat id genus hominum multitudo, prouerbio receptum est, vt si quos admodum numerosos significare vellent, kallikuri/ous2 appellarent. Aristoteles in Republica Syracusanorum, ostendit eam seruorum turbam ex omnigenis populis in vnum confluxisse. Erant autem eodem loco Callicyrii apud Syracusanos, quo apud Lacedaemonios captiui, apud Thessalos penestae, qui vocantur apud Cretenses Elarotae, apud Aegyptios Hebraei. Solitum est adagium hoc potissimum vsurpari, si quando significabant metuendam multitudinem, quae numero freta, nonnunquam opprimit dominos. Nam et hi serui plures erant dominis, quamobrem etiam expulerunt illos. Haec ferme referuntur a Suida.

Cera tractabilior.

*khrou= eu)plate/steros2, id est, Cera tractabilior. De vehementer docili dicebatur, aut de ingenio facili, tractabilique et in quemvis habitum sequaci. Horatius:

Est autem hoc cerae peculiare, vt manibus contrectata mollescat. Et hinc variae rerum formae solent effingi. Erat et picturae genus e ceris coloratis, quemadmodum e tessellis lapidum ac lignorum. Quanquam

rudis aetas similior est argillae quam cerae: primo quidem fingi potest dum tenera est, verum vbi duruit ingenium, non facile refingitur in aliam speciem, sed quemadmodum dixit Plato libr. de Republica 4. kinduneu/ei gou=n e)k th=s2 paide/as2 o(/poi a)/ntis2 o(rmh/sh, toiau=ta kai\ ta\ e(po/mena ei)=nai, id est, Periculum est, ne ad quaecunque se quis appulerit a pueritia, talia sint et quae sequuntur.

Occisionis ala.

*fo/nou ptero\n, id est, Interfectionis ala, de subito interitu dici solitum. Sumpta metaphora ab alatis iaculis, quae repente mortem afferunt. Quanquam magis probat Zenodotus, vt accipiamus fo/nou ptero\n dictum perifrastikw=s2, i. per circuitionem pro morte, quasi sit et ipsa alata.

Celmis in ferro.

*ke/lmis2 e)n sidh/rw|, id est, Celmis in ferro. Dici consueuit de iis, qui praeter modum suis fiderent viribus, tanquam inexpugnabiles inuictique caeteris. Celmis, vt scribit Zenodotus, vnus fuit ex Idaeis Dactylis, qui cum matrem deorum Rheam violasset stupro, deinde a reliquis fratribus reiectus est. Ab hoc ferrum solidissimum cudi solebat. Ait huius historiae mentionem factam apud Sophoclem in Satyris. Enarratur Apollonii de Dactylis Idaeis inter quos et Celmis, refert hos versus auctore Phoronide:

- *enqa go/ntes2
*idai=oi fru/ges2 a)/ndres2 o)re/steroi, oi)ki/' e)/naion
*ke/lmis2, damnameneu/s2 te me/gas2 kai\ u(pe/rbios2 a)/kmwn
*eu)pa/lamoi qera/pontes2 o)rei/hs2 a)drhstei/hs2.
*oi( prw=toi te/xnhn polumh/tios2 h(fai/stoio
*eu(=ron e)n ou(rei/h|si na/pais2 i)oe/nta si/dhron,
*es pu=r t' h)/negkan kai\ a)ri/prepes2 e)/rgon e)/deican.

-Illic habitabant
Montigenae Phryges Idaei gens arte celebris
Celmis, Damnameneusque ingens, Aemonque superbus
Montanae docti cultores Adrasteae.
A quibus ars Vulcania primis esse reperta
Dicitur, et nigrum numeroso in monte repertum
In varios vsus monstrarunt cudere ferrum,
Impositumque igni miro splendescere cultu.

Cestum habent Veneris.

*to\n kupri/dos2 kesto\n habere dicuntur, qui nouis modis quemlibet in amorem sui pelliciunt. Sumptum est autem ex Homericae Iliados *c quo loco Iuno concubitura cum suo Ioue, Venerem adit, atque ab ea cingulum gratiarum et amorum conciliatorem commodato petit. Hunc poeta describit ad hunc modum:

*h, kai\ a)po\ sth/qesfin e)lu/sato ke/ston i(ma/nta
*poiki/lon, e)/nqa de\ oi( qelkth/ria pa/nta te/tukto.
*enq' e)/ni me\n filo/ths2, e)n d' i(/meros2, e)n d' o)aristu\s2
*pa/rfasis2, h)/t' e)/kleye ne/on pu/kaper froneo/ntwn.
*to\n r(a/ oi( e)/mbale xersi\n, e)/pos2 t' e)/fat' e)/kt' o)no/maze.
*th=| nu=n touto\n i(ma/nta, tew=| d' e)gka/tqeo ko/lpw|,
*poiki/lon w(=| e)ni\ pa/nta teteu/xatai, ou)de/ se fhmi\
*aprhktno gene/esqai, o(/ti fresi\ sh=|si menoina=s2.

Picturatum, in quo lenimina cuncta ferebat.
Huic inerat desiderium, huic amor, huic muliebris
Blandiloquentia, quae quidem egregie sapientem
Furtiuis adiuta dolis fallitque capitque.
Quod manibus simul imposuit, sic ore locuta est:
Hanc cape nunc, sinuique tuo succingito zonam.
Contextam varie per quam quaecunque parabis
Polliceor, nil tu frustra tentaueris vnquam.

Est igitur cestus Veneris, cingulus efficax ad illectamenta gratiarum et amorum, quo illa dicitur Martem sibi conciliare. Meminit huius et Martialis:

Sume Citheriaco medicatum nectare ceston,
Vssit amatorem balteus iste Iouem,

Duplex erit huius vsus adagii, siue cum dicemus cuipiam cestum esse Veneris, quod neminem non inflammet amore sui, siue cum dicemus iam opus esse Veneris cesto, aut ne illum quidem profuturum ei, cui per aetatem vires ac forma defluxerit, quique iam e)/cwros2 esse factus videatur. Nam florens aetas suapte sponte suscitat amores, senectus aut muneribus aut pharmacis sibi conciliet oportet, quanquam nec his rationibus efficere potest vt ametur.

Pontificalis coena.

OLIM coenas sumptuosas opiparasque pontificiales appellabant. Ad quod adludens Horatius in Odis:

Absumet haeres Cecuba dignior
Seruata centum clauibus, et mero
Tinguet pauimentum superbum
Pontificum potiore coenis.

Quo quidem in loco interpres admonet, praelautas coenas prouerbio pontificiales appellari solitas. Macrobius libr. Saturnalium tertio vetustissimam quandam pontificis coenam describit, summo apparatu, et omnigenis lauticiis affatim instructam. Plautus in Menaechmis consimili figura Cereales coenas dixit. Cerealeis inquiens, coenas dat, ita mensam extruxit. Tantas patinarias struices concinnat. Standum est in lecto, si quid de summo petas. Legimus et adipales coenas, et adiposas, et adiiciales. Terentius in Phormione, dubiam coenam dixit, pro lauta, copiosaque.

Cepas edere, aut olfacere.

*kro/mmua e)sqi/ein, id est, Cepas edere, dicebantur ioco prouerbiali, qui lacrymari viderentur. Natum a Biantis apophthegmate. Is enim Alyattae regi sibi per nuncium missum denuncianti, vt quam primum ad se veniret, respondit ad hunc modum: e)gw\ a)lua/tth| keleu/w krommu/a e)sqiein. id est, Ego iubeo Alyattam cepas edere. hoc est, klai/ein kai\ oi)mw/zesqai, id est, Flere et eiulare. Quibus verbis extremum regis contemptum indicabat. Ductum est hinc prouerbium, quod ceparum odor, vt est acris, consueuerit lacrymas oculis excutere. Aristoph. kro/mmuon d' a)r) ou)k e)/dh, innuens

illum vel citra cepas fleturum. Quemadmodum autem idem efficit sinapi, nihil vetat et hinc prouerbium ducere. Columella in carmine:

Simili figura neque diuersa sententia dicti sunt krommu/wn o)sfrainesqai, id est, Cepas odorari qui flerent. Aristophanes in Ranis:

Haec ferme Suidas. At Plinius lib. 20. cap. 5. tradit eas et delacrymationi, et caligini oculorum mederi. Nec hoc pugnat cum his quae diximus, siquidem educendo purgant. Xenophon in Symposio dixit krommu/wn o)/zein, id est, olere cepe, quod in sordidos et illotos congruit. Huic adfine est, skorodi/zein, pro molestia adficere, siue ad lacrymas adigere: Aristophanes in Equitibus sub persona populi Atheniensis: fa/skwn filei=n m' e)skoro/disas2, id est, dum ais te diligere me, alliasti me. Quanquam ea vox: e)skoro/disas2, id est, alliasti, a Comico risus gratia conficta est.

Scarabeo nigrior.

*kanqa/rou mela/nteros2, id est, Scarabeo nigrior. In foedos et vehementer atros, ac fuscos. Nam scarabeus animal insigni et foedo nigrore est, de quo inferius plura dicentur.

Chalcidissare.

*xalkidi/zein kai\ xalkideu/esqai, dicebantur, qui rapaciores, et plus satis ad rem attenti viderentur. Chalcidenses in insula Euboea populi, comoediae veteris conuitiis notati sunt, quod auariores essent. Hesychius [correction of the transcriber; in the print Hcsychius] indicat eam gentem male audisse ob foedos puerorum amores, et hinc natum prouerbii conuitium in simili morbo obnoxios.

Phicidissare.

*fikidi/zein, id est, Phicidissare, dicebantur vulgo, puerorum obscoenis amoribus dediti. Quidam malunt ad eos referre, qui litera r immodice et ad fastidium vsque consueuerint vti. Siquidem ea gens literam s solita est in r commutare. Quo quidem vitio notantur et Eretrienses, attestante prouerbio, e)retrie/wn r. id est, Eretriensium rho. Hodie iocus est vulgi in Piccardos: cum Lutetianae feminae ob linguae delicias, r vertant in s. Masia sonantes pro Maria.

Cantharo astutior.

*kanqa/rou sofw/teros2, id est, Cantharo astutior, aut callidior. Zenodotus ait, Athenis cauponem fuisse quempiam, nomine Cantharum, quem ob maleficia et imposturas ac proditiones, capitis affecerint supplicio, proinde vulgo receptum, vt in versutos ac impostores diceretur. At vero propius videtur, si referatur ad animantis naturam, et ad apologum Aesopicum, quo narratur, quemadmodum scarabeus tanto aquila inferior viribus, tamen ingenio superauit auium omnium reginam.

Canis tanquam Delum nauigans.

*adeis2 w(/sper ei)s2 dh=lon ple/wn, id est, Canis tanquam in Delum nauigans. In supinum, otiosum, securum, ac voluptuariam agentem vitam dicebatur. Nam Athenis facilis, ac tuta in Delum nauigatio. Vnde fiebat, vt

qui illuc soluerent, inter nauigandum securi, nihilque periculi metuentes canerent. Mos autem erat Atheniensibus, vt quotannis nauim solemni adparatu religionis causa, Delum mitterent, id quod indicat Plato in Critone. Vnde consentaneum est, qui hac vectabantur, hymnos quosdam in Apollinis laudem solitos decantare.

Caunius amor.

*kau/nios2 e)/rws2, id est, Caunius amor. De foedo amore dicebatur, aut vbi quis ea desideraret, quae neque fas esset concupiscere, neque liceret assequi. Biblis Caunum fratrem impotenter adamauit, a quo cum esset repulsa, sibimet necem consciuit. Ouidius:

Scarabei vmbrae.

*kanqa/rou skiai\, id est, Scarabei vmbrae. Dictum est de inani metu, quod hoc insectum sub noctem repente aduolans horribili bombo, nonnunquam terrere soleat parum attentum. Recensetur a Diogeniano.

Papyri fructus non postulat magnam spicam.

Etiamsi Graecus senarius vitiatus est in ai)tei=. Apud Aeschylum in Supplicibus ita legitur:

Dici solitum de iis, qui suis ipsorum bonis frui non possent, propterea quod Byblus ob culmos inualidos, spicam granis onustam ferre non potest. Proinde prodit quidem spicas, sed inanes. Byblus autem iunci species, quam Latini papyrum appellant. Apparet in Graeco carmine ai)tei=, deprauatum pro kratei=, quod indicat vel ipsa metri ratio.

Budoro more.

*boudo/rw| no/mw|. Aut vt alibi reperimus, *boudo/rwn no/mw|, id est, Budororum more, seu lege. Suidas ac Zenodotus interpretantur de iis, qui digni sint, vt bouis ritu excorientur. Diogenianus exponit de admirandis. *bou/dwron, auctore Stephano, promontorium est oppositum Salamini. bou/deia Magnesiae ciuitas, quam Homerus bou/deion appellauit. boudinoi\ populi sunt Scythiae, sic appellati, quod a bubus vehantur, vtpote a(maco/bioi, i. Plaustris aedium vice vtentes: Vnde videtur bifariam adlusum ad etymologiam pro\s2 to\, bou=s2 de/rein, kai\ to\ bou=s2 dou=nai, id est, Ad Boum excoriationem, et boum donationem. Strabo libr. 10. commonstrat Euboiae flumen Budorum. Idem indicat montem Salaminis prospectantem in Atticam. Rursus Plinius lib. 4. cap. 12. inter Gelonos et Agathyrsos refert Budinos. Caeterum quid haec ad prouerbium faciant non videmus. Hesychius indicat bou/doron esse moxlo\n, quo boues excoriantur. Locus erit prouerbio, si quis dicat cum improbo non argumentis, aut legibus, sed boudo/rw| no/mw|, agendum, quemadmodum apud Terentium audit Sanio. Nam si molestus pergis esse, iam intro arripiere, atque ibi vsque ad necem operiere loris.

Boeotica auris.

*boiw/teion ou)=s2, id est, Auris Boeotica. In pingui iudicio hominem quadrat. Boeotorum stoliditas compluribus prouerbiis locum fecit. Similimum illi: Auris Bataua. Diogenianus meminit adagii. Sunt qui scribant, olim Anaxagoram recitantem apud Thebanos librum Thebaidos, cum vidisset attentum neminem, clauso codice dixisse: ei)ko/tws2 kalei=sqe boiwtoi\, bow=n ga\r w)=ta e)/xete, id est, Iure vocamini Boeoti, qui quidem aures habeatis boum, videlicet adludens ad etymologiam nominis. bou=s2 enim bos, et w)=ta aures, atque ex his Boeotorum nomen videtur compositum. Quin Homerus Iliad. 5. Boeotorum gentem pinguem appellat:

Quod si
Iudicium subtile videndis artibus illud
Ad libros, et ad haec musarum dona vocares,
Boeotum in crasso iurares aere natum,

Quo loco demiramur, neminem interpretum quaesisse quid sibi velit, quod Horatius pinguitudinem ingenii Boeotis tribuit, velut ei genti peculiarem, cum apud Latinos auctores nullum sit huius rei testimonium. Cognatum huic est, quod alibi commemorauimus, Boeotica cantio, quae rusticana parumque modulata potest intelligi, vt crassis auribus crassa conueniat harmonia. Quamquam Eustathius in Iliad. b. de cantione nonnihil variantem narrat historiam. Sunt, inquit, qui putent Boeotiam dictam a boue. Nam cum Europa Phoenicis filia a Ioue rapta esset e Sidone, Cadmus raptae frater a patre missus est ad inuestigandum sororem. Eam vbi nusquam inuenit, profectus est Delphos consulturus oraculum. Deus respondit, ne solicitus aut curiosus esset de Europa, sed sequeretur ducem bouem, ibique conderet ciuitatem, vbicunque bos defatigata procumberet. Hoc responso accepto per Phocensium regionem fecit iter. Dein cum incidisset in vaccam iuxta Pelagonis pascua hanc euntem secutus. Ea cum vniuersam Boeotiam peragrasset, fessa procubuit, quo loco nunc est Thebanorum ciuitas. Cadmus cum eam iuuencam vellet immolare Palladi, misit aliquot e suis comitibus qui e fonte Aretiade haurirent aquam ad sacrificium. At draco eius fontis custos, quam Marti sacrum esse creditum est, nam et fons ipse a Marte nomen habet, excitus strepitu complures ex his qui missi fuerant confecit. Quod indigne ferens Cadmus draconem interfecit, et admonitu Palladis interfecti dentes seuit, vnde extiterunt illi terrigenae fratres. Eam ob rem indignatus Mars, cum pararet Cadmum inrerficere, vetitus est a Ioue, qui Cadmo in matrimonium dedit Harmoniam, Martis ac Veneris filiam, hac lege vt priusquam sponsam attingeret, seruiret apud illam seruitutem annuam. Tum vt nuptijs epithalamium canerent Musae, ac deorum quisque nuptiale munus daret Harmoniae. Haec Eustathius. Equidem arbitramur hanc fuisse primum originem adagii, vtcunque postea detortum est ad alius vsus.

Constat autem Thebanos olim musices fuisse studiosissimos. Argumento est illud quod refertur de Alcibiade, qui mirantibus quod negligeret musices studium, lyram hoc lemmate damnabat, quod hominis vocem imitaretur plectrum, quod habitum formamque liberalem mutaret in illiberalem. Tibiam gemino reiecit argumento, et quod sic immutaret os hominis, vt vix a familiarissimis agnoscerentur, et quod homini propriam adimeret vocem, loquendique facultatem eriperet. Mox adiecit, cantent igitur Thebani, qui loqui nesciunt.

Botrui oppositus botro maturescit.

*bo/trus2 pro\s2 bo/trun pepai/netai, id est, Botrus iuxta botrum maturescit. Huius prouerbii varius esse potest vsus. Vel vbi pares in negotio quopiam videri volunt aliqui, et tantundem adferre momenti, vt nullus alteri debeat concedere. Vel cum significabimus mutuis officiis opus esse, vt sit similimum illi, quod alibi retulimus, xei\r xei=ra ni/ptei. Vel si quando dicemus, talem quemque euadere, cum qualibus habet consuetudinem. Habet enim hoc assiduitas, vt vicinis vitia faciat communia. Quemadmodum testificatur senarius ille quem enarrator Pindari citat ex Aristarcho:

Hoc quamquam alio loco nobis citatum est, nimirum in adagio, Si iuxta claudum, tamen quoniam scripturam offendimus nonnihil a priore diuersam, libuit per occasionem denuo referre. Translatum est adagium ab vuis, quae mutuo oppositu maturitatem inter se vicissim et dant et accipiunt. Quo respicit illud Iuuenalis:

Boues messis tempus expectantes.

*bou=s2 a)/mhton e)pithrou=ntes2, id est, Boues messem obseruantes. Dici solitum, vbi quis ingentium emolumentorum spe laborem sumeret. Quidam sic efferunt, *bou=s2 ei)s2 a)/mhton, id est, Bos in messem. Subaudiendum respicit, aut eiusmodi quippiam. Inde ductum, quod boues messis tempore, maiore laborant fructu, propterea quod inter trituram pascuntur interim, et pabulum largius apponitur. Contra cum vere aut hyeme proscindunt aruum, hoc molestior est arandi labor, quod nullo praesente fructu leniatur.

Bos Homolottorum.

*bou=s2 o(molottw=n, id est, Bos Homolottorum, dicebatur in plurima distractus ac veluti dissectus negotia. Poterit et ad rem referri, vt si quis argumentum nimis minutatim diuidat, ita vt conscindere et concerpere magis, quam diuidere videatur. Zenodotus prodidit Homolottos populos, dissecto in minimas patres boue, foedus iungere. Morem hunc Scythis fuisse testatur Lucianus in Toxaride.

Bos apud aceruum.

*bou=s2 e)pi\ swrw=|, id est, Bos in aceruo. De splendide ampliterque viuentibus, quique in vbere rerum affluentia, prolixius faciunt sumtum. Aut quemadmodum ait Suidas de iis, qui in media rerum copia constituti, non sinuntur praesentibus bonis frui. Translatum arbitramur a bubus trituram exercentibus, quibus quod os obligatum

habeant, nam id faciunt quidam, non licet vesci tritico, quod excutiunt, vt simile sit illi: Tantalus inter vndas sitiens. Simile quiddam refert Iulius Pollux libro 7. de seruis in pistrino laborantibus, quibus machina rotunda circa ceruicem addebatur, ne manum ori liceret admouere. Id factum ne deuorarent farinam. Machinam appellant pansika/phn siue kardopei=on, quod arceret a deuorando. Quod bubus non faciebant Iudaei, hoc illi faciebant hominibus.

Aut oportet tragoedias agere omnes, aut insanire.

Dici solitum de iis, qui semper quasi stupent frigentque et nec gaudere possunt ex animo, nec dolere. Porro tragoediae vehementissimis constant affectibus, ita vt tragoedias agere videatur esse quiddam insaniae similimum. Proinde Lucianus in commentario, cui titulus, pw=s2 dei= th\n i(stori/an suggra/fein, narrat Abderitis ex Euripidis tragoedia recitante tragoedo Archelao publicitus febrim obortam, eam septimo post die transisse in insaniam, ita vt omnes ingenti voce versus quosdam ex Archelai Andromeda pronunciarent. Quanquam Plato poetis omnibus sacrum quendam tribuit furorem. Et Aristoteles in Problematis meminit de Maraco quopiam Syracusano, qui tum meliora fecerit poemata, cum mente esset alienatus. Eodem spectat illud Horatianum:

Quem senarium Athenaeus citat ex Terpsione doctore Archistrati. Nos alio retulimus loco.

Aufer Mothonem a remo.

*apage to\n mw/qwna a)po\ kw/phs2, id est, Aufer mothonem a remo. Admonet adagium non obstrependum, nec obturbandum importunius iis, qui rebus alioqui seriis sunt occupati, veluti, si quis Reipublicae curis sollicito musicam afferat, aut de capite periclitanti, versus amatorios recitet. Mothon enim saltarionis genus foedae, seruilis ac tumultuosae. Lacedaemonii vernas, hoc est, seruos domi natos, mw/qwnas2 appellant: aut eos qui ingenuorum filios instituunt, quos Athenienses vocant oi)ko/tribas2. Vnde et in viles ac sordidos homines conuitium esse coepit. Alii putant Mothonem hominem fuisse quempiam saltatorem et ebriosum. Sunt qui credant Atticos Mothones vocatos, quod hos domitos ad seruilia ministeria compulissent. Ad hunc modum Graeci grammatici de Mothone nugantur. Iulius Pollux libro quarto, tradit Mothonem genus esse saltationis molestum ac nauticum. Atque hinc sane videtur ortum prouerbium, vt accipiamus a)po\ kw/phs2, pro eo, quod est, a remo profectum.

Aurum Colophonium.

*xruso\s2 o( kolofw/nios2, id est, Aurum Colophonium. Zenodotus ostendit dici solitum de auro probatissimo, quod apud Colophonios aurum optimum soleat fieri. Citatque auctores Aristophanem in Cocalo, et Herodotum, qui spectatissimum aurum, et purum, vt veteres dicebant,

kolofw/nion dixerint. Venustius fiet, si longius deflectetur, velut ad mores vehementer incorruptos, aut ingenium exquisitum et eximium.

Asini mortes.

*onou qana/tous2, id est, Asini mortes, subaudiendum narrat. Dicebatur in eos, qui narrant absurda, ridiculaque dictu, cuiusmodi fuerit, si quis longa narratione persequatur asini pericula, quemadmodum Vlyssis descripsit Homerus. Apuleius in Metamorphosi sua, plane o)/nou qana/tous2 commemorat. Adagium refertur a Suida.

Asinus compluitur.

*onos2 u(/etai, id est, Asinus compluitur. Cephisodorus apud Suidam in Amazonibus.:

Vnde dictum apparet in eos, qui maledictis nihil omnino commouerentur. Quemadmodum asinus ob cutis duriciem adeo pluuia nihil offenditur, vt vix etiam fustem sentiat.

Aspersisti aquam.

Aspersisse aquam dicitur qui dicto quopiam reddiderit animum, ac metum ademerit. Mutuo sumptum ab iis, qui in deliquio quam Graeci leipoqumi/an appellant, aspersa in faciem aqua ad sui sensum reuocantur. Plautus in Bacchidibus: Euax, aspersisti aquam. Idem in Truculento: Aspersisti aquam iam rediit animus. Quod Terentius simpliciter: Reddidisti animum.

Arcadiam me postulas

*arkadi/hn m' ai)tei=s2, id est, Arcadiam me postulas. Diogenianus prouerbii duplicem ostendit vsum. Conuenire enim vel in magna, vel inutilia petentem. Vnde sit natum non indicat, qui huic scriptori fere mos. Caeterum Herodotus libro primo, satis docet natum ex oraculo:

Notat hoc prouerbium Cicero in epistola ad Atticum libro quarto: Quod mihi mandas de quodam regendo, a)rkadi/an, tamen nihil praetermittam.

Arcadas imitans.

*arkadas2 mimou/menoi, id est, Arcades imitantes. Zenodotus indicat dictum in eos, qui aliis non sibi laborant. Plato Pisandro scribit illum Arcadas imitari, quod comoedias a se conscriptas aliis edendas traderet ob inopiam. Adagium hinc ductum, quod Arcades olim inter Graecos bellicosissimi, suis auspiciis, suoque titulo nunquam hostem vllum superarunt, verum aliis suppetias ferentes persaepe. Vnde illud illis fatale videbatur, aliis vincere, non sibi.

A quinque scopulis desilire in fluctus.

*apo\ pe/nte a)/llesqai petra=n e)s2 ku=ma, i. A quinque desilire rupibus in vndam. Hoc vsurpari solet ab iis, qui iam impatientes praesentium malorum minantur semet in quodvis potius malum praecipitaturos, quam vt perpetiantur. Confine nimirum illi, quod alias retulimus. Suspendio deligendam arborem. Ad hoc allusit pastor ille Virgilianus:

Praeceps aerii specula de montis in vndas
Deferar. extremum hoc munus morientis habeto.

Aqua praeterfluit.

*udwr parar)r(e/ei, id est, Perfluit aqua, sine praeterfluit. Zenodotus et Suidas admonent dici solitum de eo, qui nihil negotii recusaret et quidlibet quod mandatum esset, effecturum sese polliceretur, quippe vsque adeo promtus ad quidvis suscipiendum, vt nec nauim perfluentem ingredi grauaretur, contempto aquae influxu, cuius est adfluere, ac defluere.

Aquila non captat muscas.

*aeto\s2 ou) qhreu/ei ta\s2 mui/as2, id est, Aquila non aucupatur muscas. Summi viri negligunt minutula quaepiam. Animus excelsus, res humiles despicit. Aut egregie docti, nonnunquam in minimis quibusdam labuntur. Et maximis occupati negotiis, ad pusilla quaedam conniuent. Effertur et citra negationem adagium, a)eto\s2 mui/as2 qhreu/ei, id est, Aquila venatur muscas, quoties magnis minima sunt curae. Huic non absimile est, quod habet Gregorius theologus in Epistola ad Eudoxium rhetorem: mh\ a)na/sxh a)risteu/ein e)n toi=s2 koloioi=s2 a)eto\s2, id est, non sustineres tenere prima inter graculos aquila.

Incaprificatus es.

*aneri/nastos2 ei)=, id est, Incaprificatus es. Suidas putat in mollem et infrugiferum couenire. Sunt qui referunt ad eos, qui tueri non queant id, quod nacti sunt boni. Adagium vsurpauit Hermippus in Militibus. Eius rationem huiusmodi reddunt Suidas et Zenodotus. Aiunt mariscis, qui caprifici foetus est, innasci vermiculum, quem Graeci yh=na vocant. horum vim colligunt rustici, deque fici ramis suspendunt, ne videlicet faetus ante tempus, et immaturi defluant. Nam vermes protinus per rimas irrepunt, atque hoc modo maturescunt fici. Theophrastus libro De plantis secundo culices hos ficarios nasci putat e granis mariscarum, quod simulatque euolarint illi, nulla grana insint. Euolare penna fere, aut pede in pomo relicto. Sed complura de caprificandi ratione inibi, si cui libeat cognoscere. Idem similia ferme libro de causis plantarum 2. cap. 12. Plinius lib. 15. c. 19. Et Aristoteles lib. De natura animalium quinto. Vnde arborem, cui hoc maturitatis remedium adhibitum non fuerat, a)neri/naston appellabant, atque hinc deinde transferebant in hominem inutilem, a quo nihil bonae frugis esset expectandum. Vox composita est: e)k tou= a sterhtikou= mori/ou et e)runeou=, quasi dicas: Incaprificatus.

Repariazare.

*anepari/asan, id est, Repariassarunt. De iis dicebatur, quos poeniteret instituti, quique a conuentis discederent, ab historia natum. Parii cum aliquando a Thebanis bello premerentur, petierunt vt a bello desisterent, se ciuitatem in potestatem illorum tradituros. Hac lege cum destitissent Thebani, et Pariis interea spes auxilii fuisset alicunde ostensa, pactum irritarunt, bellumque cum Thebanis integrarunt. Inde fictum prouerbiale verbum: a)naparia/zein, pro irritare pacta, Pariorum exemplo. Prouerbii meminit et Stephanus in dictione pa/ros2 referens ex auctore Ephoro, nisi quod in historia variat. Cum enim Miltiades vehementer vrgeret Parios, iamque tractari coeptum esset de delenda vrbe, sylua quaedam circa Myconum vltro coepit ardere. Parii suspicantes quod Datis

regiae classis praefectus excitato igni signum ipsis dedisset, rescissis conuentis noluerunt tradere ciuitatem. Adstipulatur Aemilius in vita Miltiadis. Est autem Paros vna ex Cycladibus, quemadmodum et Myconus.

Mari e fossa aquam.

*qala/tth| e)k xara/dras2 u(/dwr. i. Mari e lacu aquam, subaudiendum, infundis. Simile illi, bw=los2 a)/roura, id est, Gleba aruum. Ouidius in elegijs amatoriis:

Hamaxiaea.

*amaciai=a. Prouerbiali verbo dicebantur ampla, magnificaque. Perinde sonant, quasi Latine dicas, Plaustralia, id est, tanta, vt iustum plaustri onus videri possint. Vnde, a)maciai=a r(h/mata dictitabant eo pacto, quo Flaccus dixit Sesquipedalia verba. Quod genus sunt illa apud Aristoph. in Vespis:

Apud Plautum in Curculione militis nomen Therapontigonoplatagidorus, quo se trapezita ait saepenumero quatuor totas expleuisse ceras, dum scribit in suis rationibus. Extat iocus cuiusdam in Hermetem quampiam huiuscemodi sesquipedalium verborum affectatorem:

Athenaeus libro decimo, referens olim taxatam fuisse Thessalorum edacitatem, caenas illorum vocat a(maciai/as2, siue kapanika\s2: affert carmen Aristophanis e)n taghnistai=s2.

Ad Lyda quid seu Thessalica conuiuia?
Thessalica sunt multo magis plaustralia.

Porro Thessali vehicula dicunt kapa/nas2. Item libro septimo, tradidit apud Sicyonios congros capi permultos a)ndraxqei=s2, hoc est, tantae magnitudinis vt iusto pondere baiulum onerent, non nullos etiam a(maciai/ous2, hoc est, iustum onus vehiculi. Quin et ai)ginai=a dicta sunt ingentia, vel a talento quod apud illos habebatur maius ceteris: vel a sarcinis negotiatorum, varias complectentibus merces, quae Hesychius testatur Graecis dici ai)gi/naia, Sic enim scriptum est, antepenultima acuta. Eas sarcinas qui commercantur appellari ai)ginopw/las2. Addit et nomisma quoddam argenteum ingens dici Graecis ai)gi/naion.

Muscum demetere.

*amnia qeri/zein, id est, Muscum demetere, dici solitum, vbi quis tener adhuc et intempestiuus durius tractaretur, aut tolleretur emolumentum prius, quam opportunum esset. Translatum ab iis, qui statim vt ager obduci coeperit herba, demetunt, nec sinunt adolescere gramen. mni/on enim muscus, et additione literae a)/mnion sicut a)/staxus2 pro sta/xus2.

Extis pluit.

rerum copia, qui iocus etiam hac tempestate durat apud idiotas. Siquidem a(la\s2 Graecis exti genus est, ex quo frustulatim conciso farta conficiuntur, quod cibi genus in Comicum iocum abiisse videtur, vnde viles et contempti a(lantopw/lai vocantur adagio. Confinis illi draxmh\ xalazw=sa, id est, Drachma grandinans.

Aliis lingua, aliis dentes.

De loquacibus et edacibus dici consueuit. Quemadmodum non raro fit in conuiuiis: vt aliis garrientibus, et fabulis potius quam cibis intentis, alii interim taciti, strenue quod adpositum est, deuorent. Venustius erit si longiuscule detorqueatur, veluti si quis minetur se facto nociturum ei, qui verbis duntaxat laeserit. Poetis est lingua, qua inuehantur: at principibus sunt molares, quibus eos conficiant.

Improbi consilium, in extremum incidit malum.

Heroicus proverbialis in eum, qui posteaquam diu peccauit impune, tandem in calamitatem incidit, vt poenas omnium scelerum semel dependat.

Aliud noctua sonat, aliud cornix.

*allo glau/c, a)/llo korw/nh fqe/ggetai. id est, Aliud noctua sonat, aliud cornix sonat. Vel, alia noctuae, alia vox cornicis. Accommodari potest vel ad eos, qui decertant cum longe praestantioribus, vel ad illos, inter quos ob morum, ingeniique pugnantiam, minime convenit. Siue cum est alius alio longe facundior. Quemadmodum enim auem etiamsi non videas, tamen e cantu licet dignoscere, ita stilus diuersus prodit yeudepigrafi/an.

Reperire rimam.

PRoverbiali figura dixit Plautus in Curculione: Aliquam reperietis rimam, in causatores, ac tergiuersatores, qui nulla in causa tot fidei vinculis adstringi possunt, quin aliquid inueniant quo elabantur. Similiter Horatius:

Album panem pinso tibi.

*leukh\n ma/zan furw= soi, id est, Album panem pinso, siue tempero tibi. Dici solitum, vbi quis magnarum rerum spes amplas ostendit. Est enim maza panis genus. Porro Graecis album panem in deliciis fuisse, locis aliquot testatur Lucianus, nominatim in libello De mercede seruientibus: ou)de\ o)/nar leukou= pote a)/rtou e)mforhqei\s2, id est, Ne per somnum quidem vmquam albo pane saturatur. Et Diuus Hieronymus in epistola ad Nepotianum, simiam inter delicias ponit. Quid prodest, inquit, oleo non vesci, et molestias quasdam, difficultatesque ciborum quaerere, caricas, piper, nuces palmarum, similam, mel, pistacea. Ac ne fuisse quidem Romae pistores ad Persicum vsque bellum, annis ab vrbe condita, super quingentos octoginta, testis est Plinius libro 18. cap. 11. vbi rationes aliquot

arte conditi panis ostendit. Porro quod primum e triticea farina redditur, candidius est, rursum quod ex ordeacea postremum, id magis est album, vt indicat in problematis Aristoteles sectionis 21. prob. 3. et 7. eiusque rei causam reddit. Graeci panes elegantiores leukou\s2 appellabat, sordidiores faiou\s2, id est, fuscos seu nigros. Sic Alexis apud Athenaeum lib. 3.

Huc pertinet illud, ex iure hesterno, panem atrum vorant. Narratur ibidem quiddam non illepidum de Diogene Cynico, qui cum placenta vesceretur, percontanti quid comederet, respondit se panem edere bene confectum. Hoc adiicere visum, vt intelligamus, olim miras fuisse delicias in panibus conficiendis. Apud eundem libro 4. describitur conuiuium Atticum, in quo commemorantur et panes leuko/teroi xi/onos2. id est, albiores niue.

Candidum linum lucri causa ducis.

*leukw/lenon li/non kerdwgamei=s2, id est, Candidulum linum ob lucrum ducis vxorem. In eum quadrat, qui dotis causa ducit vel deformem vel anum. Porro linum vocat vxorem, vel quod apud veteres solae mulieres lineis vterentur: vel quod viro alligetur matrimonio, et libera esse desinat. Nam linon Graeci nonnumquam vsurpant pro vinculo. leukw/lenos2 autem Iunonis epithetum apud Homerum, ab albis vlnis. Refertur a Diogeniano.

In capras siluestres.

*kat' ai)=gas2 a)rgi/as2, id est, In capras feras. Abominantis est sermo et malum deprecantis, inque siluestres capras auertentis, confine illi, quod alibi dictum ei)s2 pu/r)r(an, id est, in Pyrrham. Item illi:

Vsus est adagione Athenaeus lib. Dipnosophistarum 2. murti/lios2 ga\r e)/fasken, w(/sper ei)s2 ai)=gas2 h(ma=s2 a)rgi/as2 a)pope/mpwn tou\s2 zhtou=ntas2, h(gh/sandron to\n delfo\n e)n toi=s2 u(popnh/masin au)tou= mnhmoneu/ein th=s2 le/cios2, id est, Nam Myrtilius asseuerabat, velut ad capras siluestres nos relegans quaerentes, Hegesandrum Delphum in commentariis suis, eius dictionis meminisse. Ad capras siluestres posuit pro eo, quod difficilimum esset inuentu, aut quod nusquam est. Citauerat enim ex auctore testimonium, quod mox Plutarchus negat apud illum extare. Ad hoc proverbium allusit Apuleius in asino, fingens Psychen a Venere mitti ad Arietes agrestes.

Adsint dii beati.

Sermo est bene ominantis in re quapiam aggrediunda. Sic enim praefari solent rhapsodi, hoc est, carminum Homericorum recitatores et interpretes. Quemadmodum et citharoedis centauris mos erat Apollinem, vt dexter adesset carmine invocare, a)lla\ a)na\c ma/la xai=re, Id est, At multum salue rex. Quin et testamentum condituri praefabantur ominis causa tou=to kalw=s2 e)/stw, id est, Hoc bene sit. Item apud Romanos dicturus in concione simili precatione vtebatur, vt felix ac faustum esset Reipublicae, quod dicturus esset. Refertur apud Zenodotum.

In Aphannis.

*ei)s2 a)fa/nnas2, id est, In Aphannis. Stephanus tradit Aphannas locum quempiam esse Siciliae, vehementer obscurum et ignobilem, vnde et nomen adductum apparet. Hinc natum proverbium, h)\ ei)s2 afa/nnas2, id est, Aut in Aphannis, de incertis, et quae nusquam sunt. Zenodotus ait natum ex huiusmodi casu. Sybaritae quondam oraculum adeuntes, orabant vt sibi victoriam aduersus Crotoniatas concederet, idque Crotoniatis ipsis praesentibus. Quidam autem Crotoniatarum per iocum respondit ad hunc modum: Istam quidem consequemini in Aphannis. Sybarita credens id a deo responsum, admiratus est, quid sibi vellet hoc verbo Aphannae. Proverbium ait quadrare in eos, qui se putant inuictos, et nulli tolerandos esse. Verum Stephani nobis magis probatur interpretatio.

Ad id quod erat opus.

*ei)s2 to\ de/on, id est, In id, quod opus erat, subaudiendum, insumpsit, aut simile quiddam. Natum aiunt ex oratione Periclis. Narrant hunc datis pecuniis impetrasse ab Astyanacte Lacedaemoniorum rege, qui iam bellum parabat, vt ex Attica discederet. Deinde cum esset populo rationem eius pecuniae redditurus, puderetque palam titulum insumptae pecuniae proloqui, tecte significauit, ei)s2 to\ de/on,, inquiens, a)nh/lwsa tosau=ta ta/lanta ei)s2 to\ de/on, id est, in vsus necessarios tantum talentorum insumpsi. Haec ferme referuntur a Zenodoto. Notauit adagium et Aristophanes in Nebulis:

Quo loco interpres varias affert historias, vnde proverbium ortum putent, quae si quis requiret, vnde petere possit, ostendimus. Eleganter torquebitur per iocum in eos, qui sic administrarunt pecuniam alienam, vt non possint idoneam rationem reddere.

Adactum iusiurandum.

*epakto\s2 o(/rkos2, id est, Adactum iusiurandum dicebatur, vel quod non vernaculum esset, sed peregrinum, et aliunde ascitum, vt indicat Zenodotus, vt si quis Graecus Scythico more iuret: nh\ to\n a)kina/khn kai\ nh\ to\n a)/nemon, id est, Per ventum et acinacem. Nam per suos deos vnaquaeque gens iurare consueuit, vel quod non spontaneum, sed adactum vi: vel quod sponte susceptum nemine cogente, si Suidae credimus, et etymologico. Sunt enim tria iusiurandi genera, vnum quod e)pw/moton vocant, alterum quod katw/moton, tertium quod e)pakto/n. Hesychius contra e)f' o)\n e(/teros2 a)/gei, ou)k a)uqai/retos2, id est, Ad quod alius adigis non spontaneum. Hoc inter adagia non recensuissemus, nisi Zenodotus prior in hoc albo posuisset.

Scabrosior leberide.

*kentro/teros2 lebhri/dos2, id est, Asperior leberide. De vehementer asperis et insuauibus. Nam leberis Graecis dicitur exuuium illud vel serpentum, vel piscium exuentium senectam, quod et su/far. vocatur: id autem asperrimum esse constat, nimirum ob summam siccitatem. Refertur a Suida.

Procul auribus nuncius veniat.

Sermo deprecantis nuncium male auspicatum. Suidas ex Callimacho citat. Homer. item Iliad. s.

A puro pura defluit aqua.

*ei)/ m' e)qe/leis2 plu/nein, kefalh=s2 a)mi/anton a)p' a)/krhs2
*ai)ei\ leuko\n u(/dwr r(eu/setai h(mete/rhs2.

Rursum aqua de summo mihi vertice defluet vsque
Limpida, si innocuum forte lauare pares

Hoc distichon, quoniam subesse proverbium videbatur, adscripsimus. Quadrabit in hominem vsquequaque inculpatum et innocentem, quem etiam si quis aliquando vocet in crimen, tamen non solum fama illius non contaminatur, verumetiam illustrior redditur. Nec sine causa laudi tribuunt istud Catoni Censorio, quod toties accusatus et vocatus in ius, nempe quater et quadragies, semper iudicium sententiis fuerit absolutus,

A lupi venatu.

*apo\ lu/kou qh/ras2, id est, A lupi venatu. Dici solitum, vbi quis protinus re infecta discedit. Aut de negocio molesto, et agresti. Neque enim tutum est lupum insequi, neque is facile capitur, cum reliquarum ferarum venatus non vulgarem afferant voluptatem. Meminit Suidas.

A subeunte portum naui.

*apo\ kataduome/nhs2, id est, A subeunte, subaudi, naue lucrum capias. Admonet adagium celeritatem ad quaestum plurimum valere. Et in negociatorem illud in primis competere, u(/pnos2 a)pe/stw, id est, Somnus abesto. Sumptum a mercatorum diligentia, qui merces statim emunt ab ipsis nautis in portum appellentibus Tum enim et minoris emuntur, et maiori distrahuntur lucro. Trahi poterit ad eam sententiam, vt si quis dicat statim arripiendam oblatam occasionem lucri. Aut tum rogandum quempiam, vbi fortuna recentem aliquam commoditatem obiecerit. Nam sumus plerique tum ad gratificandum benigniores. Persius in 5. Sat. metaphoram variauit, cum ait:

Id est, illico cum adhuc de via sitit camelus, qui merces attulit. Proverbii meminit Suidas.

A bis septem vndis.

*apo\ di\s2 e(pta\ kuma/twn, id est, A bis septem vndis. In eos competit, qui a noxia quapiam purgati sunt, propterea quod antiquitus mos esset, homicidio pollutos vestes suas bis septem inundationibus, immersionibusque lauare. Testis Suidas.

Exigit, et a statuis farinas.

In eum dicendum, qui nullius misertus, vndecumque quod potest, auellit, vel ab ipsis mortuorum statuis. Similimum illi, ka)po\ nekrou= forei=s2, id est, Et a mortuo tributum colligis.

Athos celat latera Lemniae bouis.

Vbi quis officit, aut molestus est, aut gloriam cuiuspiam obscurat, aut alioquin obsistit. Tradunt in Lemno bouis fuisse simulacrum ingens,

candido factum lapide. Id Athos mons tametsi longo dissitus interuallo, tamen ob summam celsitudinem, obscurat vmbra sua. Est autem Athos Thraciae mons ingens, adeo, vt vmbram iaciat ad stadia trecenta, teste Stephano. Meminit huius Apollonius Argonauticon lib. 1.

*hride\ nissome/noisin a)/qw a)ne/telle kolw/nh,
*qrhiki/h, h(\ to/sson a)po/proqi lh=mnon e)ou=san,
*osson e)s2 e)/ndeio/n ken e)u/+stolos2 o(lka\s2 a)ni/ssai,
*akrota/th| korufh=| skia/ei, kai\ e)s2 a)/xri muri/nhs2.

Solis ad exortum vada salsa secantibus alto
Vertice sese ostendit Athos, mons Thracius, is qui
Dissitus a sacra tanto discrimine Lemno,
Quantum alata die valeat transmittere nauis,
Hanc tamen aerii contingit verticis vmbra.
Qui longinquam etiam pertingit ad vsque Mirinen.

Proverbii meminit et Plutarchus in Moralibus, cum alias tum in commentario, quem inscripsit de facie apparente in orbe lunae, testans vmbram porrigi per septingenta ferme stadia. Theocriti Scholiastes versiculum hunc citat ex Sophocle:

Praesentem mulge, quid fugientem insequeris?

Heroicus proverbialis admonens praesens lucrum non omittendum spe commodorum, quae non item ad manum videntur esse. Sumptum ex Cyclope. Theocriti Scholiastes citat consimilis sententiae versum Hesiodium:

Existimat eundem habere sensum quod alibi nobis dictum est: to\n qe/lonta bou=n e)/laune.

Quid ad Mercurium?

*ti/ pro\s2 to\n e(rmh=n, id est, Quid ad Mercurium? Idem cum illo, ou)de\n pro\s2 e)/pos2, et nihil ad Bacchum, Nihil ad rem. Nam Mercurius orationis auctor. Competunt in eos qui loquuntur aliena ab eo, quod agebatur.

Quid Achiuos a turre iudicatis?

Dici conveniet, quoties quis pronunciat de re non satis accurate considerata. Aristides in Themistocle: ti/ tau=ta tou\s2 a)xaiou\s2 a)po\ tou= pu/rgou kri/nomen. id est, Quid in his Achiuos de turre iudicamus? Sumptum apparet ex Iliados g. quo loco Priamus in moenibus Troianorum, arcessitam Helenam percunctatur quinam essent, quos procul in Graecorum exercitu conspiceret, et Agamemnonis formam laudat ad hunc modum:

*os2 tis2 o(/d' e)stin a)xaio\s2 a)nh\r h)u/+s2 te me/gas2 te,
*htoi me\n kefalh=| kai\ mei/zones2 a)/lloi e)/asin,

Ille quis est cedo, Graius homo, magnusque bonusque?
Sunt alii hunc fateor superantes vertice plures.
Verum aeque pulchrum memini me cernere nunquam
Nec reuerendum aeque. regem praeferre videtur.

Nec inconcinne torquebitur ad eos, qui in tuto constituti, de iis iudicant, qui in periculo versantur. Quemadmodum faciunt ii, qui in turre, aut vallo sedentes, ociosi spectant, iudicantque praeliantes, ac in multis animi robur aut consilium desiderant, quod ipsi nequaquam praestaturi forent, si in eodem discrimine versarentur. Aristides in Themistocle: ou) mh\n ou)x' o(/moion e)n me/sh| th=| qala/ssh| peri\ tw=n e)n tw=| ploi/w| le/gein kai\ th\n eu)yuxi/an th\n au)tou= deiknu/nai, kai\ kaqh/menon e)/cw th=s za/lhs2 u(po\ tw=| teixi/w|, id est, Atqui non parui refert, si quis medio in mari, de iis loquatur, qui in naui sunt, animique praesentiam demonstret, sedensque procul a procella inter parietes.

Quis vsus cepis putridi?

*ti/s2 xrei/a puqome/nou krommu/ou, id est, Quis vsus putrefacti cepis? De rebus, aut etiam hominibus reiiculis, et quorum nullus vsquam est vsus. Etenim cum cepe sit herba, per se vilissima, simul atque computruit, nihil esse potest abiectius. Cognatum illi Plautino: vitiosa nuce non emam.

Philoxeni non.

*to\ filoce/nou ou), id est, Philoxeni non. Dicendum, vbi quis obstinate vel inficiatur, vel recusat: aut vbi quis alteri nescit concedere, neque quidquam ad gratiam loqui. Philoxenus poeta, quemadmodum alibi diximus, usque adeo non potuit carmina Dionysii probare, vt maluerit reduci ad sodinas lapidarias.

Meos corymbos necto.

*tou\s2 e)mou\s2 koru/mbous2 ple/kw, i. Meos necto concinnos. Vbi quis respondet, quod nihil pertineat ad interrogata. Refertur ad hunc modum: xai/rois2 u(yipu/lh. tou\s2 e)mou\s2 koru/mbous2 ple/kw. ou)/soi le/gw peri\ tou/tou. o( u)mo\s2 a)/koitis2 e)ntau=qa, id est, Salue Hypsipyle. Meos corymbos necto. Non tibi loquor illa de re. Maritus meus hic est? Ex aliquo comoediae loco sumptum apparet, in qua persona quaepiam per dissimulationem, diuersa responderit. Quod genus est et illud apud Terentium in Phormione, cum Phaedria rogatus, vbinam esset Antipho, respondens iterat salutationem, deinde, ait illum recte valere. Est consimilis locus et apud Plautum in Mercat. Iam machaera est in manu. Nam si eo te introducam. Tollo ampullam, atque hinc eo, et reliqua. Nam locus longior est, quam vt citra taedium possit recenseri. Confine ei, quod alibi recensuimus a(/mas2 a)ph/toun.

Compendiaria res improbitas.

*su/ntomos2 h( ponhri/a, bradei=a h( a)reth\, id est, Compendiaria res improbitas, virtus longa. Qui semel addixit animum vitiis, is quidvis flagitii facile patrabit. At singulae virtutes magno sudore parandae. Fitque quadam naturae corruptione, vt quae turpia sunt, vel au)todidaktoi\ protinus arripiamus, quae honesta vix laboribus diutinis inculcentur. Plutarchus

in apophthegmatibus tribuit hoc dictum Cleomeni. Cum praedo quispiam in agrum Lacedaemoniorum fecisset incursionem, atque vbi captus esset dixisset, Ideo se haec fecisse, quod non esset quo aleret militem, proinde ad eos vertisse sese, quibus superesset nec impartirentur, Cleomenes su/ntomos2, e)/fh, h( ponhri/a.

Vmbra pro corpore.

*skia\ a)nti\ tou= sw/matos2, id est, Vmbra pro corpore. Quoties aliquis magnum quiddam videbitur assecutus, cum nihil tandem auferat praeter titulum, aut spes meras. Mutuo sumptum ab Aesopica fabula de cane, qui dum vmbram carnium, quod ea maior appareret, captat, veras amisit carnes. Eam quidem iambico carmine Gabrias quidam, vtcunque complexus est hoc pacto:

*ferwn ge potamou= plhsi/on ku/wn kre/as2,
*ku/yas2 e(auto\n, a)/llon ei)s2 u(/dwr ble/pei.
*xanw\n de\ loipo\n tou= ka/tw labei=n kre/as2,
*apesterei=to kai\ tou=, ou(=per e)kra/tei.

Iuxta fluentem deferens carnes canis,
Dum pronat os in amne conspicit alteras,
Et hians deorsum, vt hasce carnes prenderet,
Amisit has quoque, quas tenebat antea.

Sinopissas.

*sinwpi/zeis2, id est, Sinopissas, id est, lasciuis. A Sinope scorto quodam nobili, clebrataeque lasciuiae, cui nomen hinc inditum videtur, quod noxiis esset oculis. Athenaeus libro quintodecimo, docet fuisse Aeginensem. Fuit et Sinope Aesopi filia, cui nihil carius fuit virginitate.

Vitiat lapidem longum tempus.

Nihil in rerum natura saxo durabilius. At id quoque temporum diuturnitas absumit. Quod poetae nimirum innuunt, cum fingunt Saturnum temporis Deum saxum Iouis loco suppositum deuorasse. Ouid. libro De Ponto quarto:

Gutta cauat lapidem, consumitur anulus vsu,
Et teritur pressa vomer aduncus humo.

Sileni Alcibiadis.

*silhnoi\ a)lkibia/dou, id est, Sileni Alcibiadis, apud eruditos et in prouerbium abiisse videntur, certe in collectaneis Graecorum prouerbii vice referuntur, quo licebit vti, vel de re quae cum in speciem, et prima, quod aiunt, fronte vilis ac ridicula videatur, tamen interius ac propius contemplanti, sit admirabilis: vel de homine, qui habitu vultuque longe minus prae se ferat, quam in animo claudat. Aiunt enim Silenos imagunculas quaspiam fuisse sectiles, et ita factas, vt diduci et explicari possent, et quae clausae ridiculam ac monstruosam tibicinis speciem habebant, apertae subito numen ostendebant, vt artem scalptoris gratiorem iocosus faceret error. Porro statuarum argumentum sumptum est a ridiculo illo Sileno Bacchi poedagogo, numinumque poeticorum morione. Quandoquidem habent et illi principum nostratium exemplo suos gelwtopoiou\s2. Proinde apud Athenaeum libro quinto adolescens Critobulus irridens Socratem senem ac

deformem dicebat illum polu\ tw=n seilhnw=n ai)sxi/w, id est, multo Silenis deformiorem: locus autem est apud Xenophontem in conuiuio. Socrates, w(s2 gar kalli/wn w)\n tou=to kompa/zeis2, Vt istud iactas quasi sis formosior. Critobulus: nh\ di/a, h)\ pa/ntwn seilhnw=n e)n saturikoi=s2, ai)/sxistos2 a)\n ei)/hn, id est, Ita per Iouem, aut omnium Silenorum qui sunt in ter Satyros turpissimus fuero. Et Alcibiades apud Platonem in conuiuio, Socratis Encomium dicturus, eum Silenis huiusmodi similem facit, quod is multo alius esset propius intuenti, quam summo habitu specieque videretur. Quem si de summa, quod dici solet, cute quis aestimasset, non emisset asse. Facies erat rusticana, taurinus aspectus, nares simae, muccoque plenae. Sannionem quempiam bardum ac stupidum dixisses. Cultus neglectus, sermo simplex ac plebeius, et humilis, vt qui semper aurigas, cerdones, fullones et fabros haberet in ore. Nam hic fere sumebat illas suas ei)sagwga\s2, quibus vrgebat in disputando. Fortuna tenuis, vxor qualem ne vilissimus quidem carbonarius ferre posset. Videbatur mirari formas adulescentulorum, videbatur amare, et zelotypia tangi, cum eum ab his affectibus dia\ pasw=n abesse compererit etiam Alcibiades. Denique iocus ille perpetuus nonnullam habebat morionis speciem. Cum ea tempestate, ad insaniam vsque ferueret inter stultos, profitendi sapientiam ambitio, nec vnus esset Gorgias, qui se nihil nescire iactitaret, et Ardelionibus huiusmodi nusquam non referta essent omnia, solus hic hoc vnum scire se dictitabat, quod nihil sciret. Videbatur ineptus ad omnia, adeo vt quodam die quiddam apud populum adorsus agere, cum risu sit explosus. Atqui si Silenum hunc tam ridiculum explicuisses, videlicet numen inuenisses potius quam hominem, animum ingentem, sublimem, ac vere philosophicum, omnium rerum, pro quibus caeteri mortales currunt, nauigant, sudant, litigant, belligerantur, contemptorem, iniuriis omnibus superiorem, et in quem nullum omnino ius haberet fortuna, et vsque adeo nihil timentem, vt mortem quoque nulli non formidatam contempserit, in tantum vt cicutam eodem ebiberit vultu, quo vinum solet, vtque iam moriens etiam in Phoedonem suum iocaretur, admonens, vt voto se liberans Aesculapio gallum persolueret, perinde quasi sumpto pharmaco, iam sanitatis beneficium sentiret, cum exiret e corpore, vnde omnes animi morbi scatent ac pullulant. Proinde non iniuria cum id tempestatis plena sophis essent omnia, solus hic morio, sapiens oraculo pronunciatus est, et plus iudicatus est scire, qui nihil sciebat, quam hi qui nihil nescire se praedicabant, imo ob idipsum iudicatus est plus caeteris scire, quod vnus omnium nihil sciret. Huiusmodi Silenus fuit Antisthenes, baculo suo, pera, pallioque maximorum regnum fortunas antecellens. Huiusmodi Silenus fuit Diogenes, vulgo canis habitus. Verum in hoc cane diuinum quiddam animaduerterat Alexander Magnus, principum, vt videbatur, omnium korufai=os2 et alpha, cum animi magnitudinem admiratus, optaturum se diceret, vt ni Alexander esset, Diogenes esset: cum hoc magis optare debuerit Diogenis animum, quod Alexander esset. Huiusmodi Silenus fuit Epictetus, seruus, pauper,

claudus, vt indicat illius epitaphium, sed idem, quod est felicissimum, carus superis, id quod sola vitae praestat integritas cum sapientia coniuncta, Haec nimirum est natura rerum vere honestarum: quod habent eximium, id in intimis recondunt, abduntque: quod contemptissimum, id prima specie prae se gerunt, ac thesaurum ceu vili cortice dissimulant, nec profanis ostendunt oculis. At vulgarium et vmbraticarum longe diuersa oratio, summa specie blandiuntur, quodque pulcherrimum habent, statim obuiis ostentant: sin penitius introspicias, nihil minus sunt, quam quod titulo specieque prae se ferebant. Adeo quidquid in omni rerum genere praeclarum est, id minus in conspicuo est. In arboribus flores et folia blandiuntur oculis, ipsa se late moles ostentat. At semen, in quo vis est omnium, quam est res minutula, quam abdita, quam non lenocinans aspectui, quam non ostentatrix sui? Aurum et gemmas in altissimas terrae latebras abdidit natura. In elementis, quae vocant, quo quidque praestantius est, hoc longius a sensibus est remotum, velut aer et ignis. In animantum genere quod est optimum et efficacissimum, id in intimis abditum habent. In homine quod est maxime diuinum et immortale, id solum cerni non potest. In quovis rerum genere, materia pars vilior, maxime patet sensibus, formae vis et beneficium, vtilitate sentitur, et tamen ipsa procul abest a sensibus. Rursum in corporis physici temperatura, cum phlegma et sanguis sensibus sit familiaris et pateat, id quod plurimum confert ad vitam, minime patet. nempe spiritus. Demum in vniuerso, quae maxime sunt, ea non videntur, veluti substantiae, quas separatas vocant. Et quod in his summum est, id a sensibus quam maxime depositum est, nempe deus, adeo vt nec intelligi, nec cogitari possit, cum hic fons sit vnicus omnium.

Sarone magis nauticus.

*sa/rwnos2 nautikw/teros2, id est, Sarone magis nauticus. Aiunt hunc fuisse deum quempiam nauticum. Vnde et Saronico mari cognomen inditum. Congruet in horrido cultu hominem, et moribus feris, quod genus nautas plerosque videmus esse. Aut in negotiatorem per omnia maria volitantem. Meminit et Saronis, et ab hac cognominati maris Aristides in Themistocle: *ou/d' i)/na to\n pa/nta xro/non th\n qa/lattan oi)kw=sin, w(/sper to\n glau=ko/n fasi to\n a)nqhdo/nion, h)\ to\n sa/rwna to\n e)pw/numon tou= pela/gous2, id est, Nec vti per omne tempus in mari habitent, quemadmodum aiunt facere Glaucum Anthedonium et Saronem mari cognominem. Pausanias in Corinthiacis Saronis facit mentionem qui Althepiae regioni maritimae imperarit. Huic diuersum, quod ait in Ranis Aristophanes:

- *pw=s2 dunh/somai
*apeiros2, a)qalattw/tatos2, a)salami/nios2
*wn ei)=t' e)lau/nein.

- Quonam modo
Potero imperitus, et a mari alienissimus.
Salaminis expers, atque nauim agere rudis?

Assidua stilla saxum euacuat.

excauat. Admonet, nihil esse tam durum, quod non emolliat: nihil tam arduum, quod non efficiat assiduitas. Quandoquidem stilla aquae, nimirum res tam tenuis ac leuis saxum etiam durissimum exhauriat, quod vix ferre possis euincere. Plinius tradit, inueniri silices, formicarum pedibus attritas, idque grauissimum exemplum esse putat, quantam vim habeat assiduitas. Menander apud Stobaeum:

Quid magis est durum saxo, quid mollius vnda?
Dura tamen molli saxa cauantur aqua.

Galenus peri\ kra/sewn libro tertio, eandem sententiam refert, carmine Heroico: ou(/tw dh/pou ka)kei=no kalw=s2 ei)rh=sqai dokei=.

Huc adferunt Homeridae, quod cum poculum plenum caeteri vix tollerent a mensa, solus Nestor facile nulloque negotio sustulerit, cum esset admodum senex, et viribus multis inferior, verum hoc illi dabat vsus, et exercitatio. Nam Homerus facit Nestorem filopo/thn. Homeri carmen sic habet:

*allos2 me\n moge/wn a)pokinh/saske trape/zhs2
*plei=on e)o\n, ne/stwr d' o( ge/rwn a)moghti\ a)/eiren.

Vix alii poclum poterant sustollere mensa
Plenum, at grandaeuus Nestor facile abstulit illud.

Quae sententia non solum accommodari potest ad assiduitatem, sed huc quoque, quod ea facile facimus, quae libenter facimus.

Salaminia nauis.

*salamini/a nau=s2, id est, Salaminia nauis, de praeuelocibus dictitatum est. Celebratur enim vel in primis nauale bellum aduersus Xerxem gestum apud Salaminem, siue quod ex triremibus, altera Salaminia vocari consueuit, altera pa/ralos2. Aristophanes in Auibus i)=ris2 taxei=a, pa/ralos2 h)\ salamini/a. Vnde et Bacchus eo, quem modo citauimus loco a)salamini/on appellat sese, quod bellicarum rerum ac remi ducendi esset ignarus. Adlusit autem poeta, sicut opinamur, ad prouerbium quod alibi retulimus: dei= kw/phn e)lau/nein to\n ei)do/ta, i. Oportet ducere remum [reading uncertain: Print faded] cum qui norit. Plutarchus in vita Periclis nauim robustam et in qua velut in triariis, vltimum sit praesidium, Salaminiam appellat: *ou)d' ai)ei\ pariw\n ei)s2 to\ plh=qos2, a)ll' e(auto\n w(/sper salamini/an trih/rh, fhsi\ krito/laos2, pro\s2 ta\s2 mega/las2 xrei/as2 e)pedidou\s2, id est, Nec semper obambulans in turba, sed veluti Salaminiam triremem, vt inquit Critolaus, sese ad maiorem rerum vsum praebens. Scholia quae feruntur in Aristophanem, tradunt Athenis duas fuisse naues vsui publico destinatas, e quibus Salaminia subueheret ad iudicium euocans, Paralus aueheret. Nam Theoris eos vehebat, qui voti aut religionis ergo Delphos, aut alio quopiam proficiscerentur.

Pyrrhandri commentum.

commentum, de callido inuento. Hic Pyrrhander sycophanta quispiam fuit, insignite versutus, notaeque malitiae: Aristophanes in Equitibus:

*azhlos2 plou=tos2.

*azhlos2 plou=tos2, vocabatur, cum quis suas dotes ignoraret. Veluti si qua formosa cum sit, putida esset tamen, sibique displiceret. Aut si quis facundus, infacundus sibi videretur. Porro felicitatis non minima pars est, vt quisque sua norit bona. Proinde Maro:

Est finitimum illi: o( tuflo\s2 plou=tos2, id est, Caecae diuitiae. Nam zhlou=n aliquoties idem est, quod admirari ac felicem ducere. Vnde a)ri/zhlon vocant conspicuum et illustre. Cui diuersum est a)/zhlon, quod nemo miratur. Quis autem miratur quod est abditum ac retrusum? Plutarchus in vita Lycurgi facit Theophrastum huius dicti auctorem: laudat enim Lycurgum, qui suis institutis effecisset, vt apud Spartanos diuitiae nec essent obnoxiae furibus, ac praedonibus, quod ille vocat a)/sulon, nec admirabiles, quod appellat a)/zhlon, nec omnino pro diuitiis haberentur, quod illi vocant a)/plouton plou=ton, quasi dicas opes inopes: Verum ipsa Plutarchi verba subscribamus, vel in hoc, quo perspicuum fiat, quanta gratiae parte fraudetur, qui malit auctores in aliam linguam versos legere, quam sua lingua loquentes audire: *me/ga me\n ou)=n kai\ tou=to h)=n, mei=zon de\ to\ to\n plou=ton a)/sulon, ma=llon de\ a)/zhlon, w(/s2 fhsi qeo/frastos2, kai\ a)/plouton a)perga/sasqai, th=| koino/thti tw=n dei/pnwn. Addit inibi Plutarchus his ex rebus extitisse dictum illud celebre: Plutum ex omnibus ciuitatibus, quae sub sole sunt, in vna Sparta seruari tuflo\n, id est, caecum ac repositum, non aliter quam tabulam anima carentem et immobilem. Ex hisce verbis simul et illud colligitur, idem pollere tuflo\s2 o( plou=tos2 kai\ a)/zhlos2 o( plou=tos2. Caecum enim dicitur, non solum quod non videt, verumetiam quidquid luce caret. Quanquam autem festiuiter prouerbium detortum est ad Spartanorum frugalitatem, tamen quadrat potius in eos, qui suas opes sibi possident, easque recondunt, aut defodiunt etiam. Aristophanes in Concionatricibus a)fanh= plou=ton appellat nummos in arca reconditos. Nam domus et agri celari non possunt. Nullus vsus est picturae repositae, nihilo maior diuitiarum abstrusarum. Nam in vsum paratae sunt opes. Sic Flaccus in Odis:

Et Pindarus in Nemeis hymno [correction of the transcriber; in the print hymmo] primo: *ou)k e)/ramai polu\n e)n mega/rw| plou=ton katakru/yas2 e)/xein, a)ll' e)o/ntwn eu)= te paqei=n, kai\ a)kou=sai fi/lois2 e)carke/wn, id est, Non desidero multas in aedibus opes habere abstrusas, sed his, quae adsunt bene frui, ac bene audire, amicis suppeditans.

Dicas tria ex curia.

*ei(/pois2 ta\ tri/a para\ th=s2 a)ulh=s2, id est dicas tria de curia. Antiquitus qui iudicum sententiis fuissent ad capitale supplicium condemnati, prius quam ad mortem ducerentur, ea facultas concedebatur, vt vino, ciboque expleti, tria quaedam quaecumque libitum esset dicerent. Quae simul atque dixissent promulgata damnatione

producebantur ad supplicium. au)lh\n enim olim vocabant eum locum, quo damnati ducebantur, quem neoterici a)rxei=on appellant. Apud Suidam legitur: para\ au)lh=|, dandi casu, id est, Iuxta curiam, siue iuxta septum. Vsus adagii apud neminem adhuc reperitur. Est dici solitum, vbi quis petulantius loqueretur, sed magno suo malo, aut exitium imprecaretur alicui. Adagium refertur a Zenodoto.

Pyraustae gaudes gaudium.

*xara\n pura/ustou xai/reis2, id est, Gaudium pyraustae gaudes. De momentaria, fluxaque voluptate. Ostendimus alicubi pyraustam ad lucernas aduolantem, ambustis alis perire, vnde et prouerbium, purau/stou mo/ros2, id est, Pyraustae fatum. Cuius alibi meminimus.

*pterugi/zein.

*pterugi/zein dicitur, qui conatur et gestit quippiam efficere. Sumptum a pullis auium, cum adhuc inuolucres sunt alas mouentibus. Lucianus vsurpat pro indecore et scurriliter gesticulari, libello de mercede seruientibus. Aristophanes in Pluto:

*kai/ su/ge le/cai m' ou)/pw du/nasai peri\ tou/tou
*alla\ fluarei=s2, kai\ pterugi/zeis2.

Et Diphilus apud Athenaeum libro sexto, inducit parasitum hunc in modum loquentem:

Ante barbam doces senes.

*pro\ th=s2 geneia/dos2 dida/skeis2 tou\s2 ge/rontas2, id est, Ante barbam doces senes. Cum imberbis maiorem natu docet. Est autem figura prouerbialis, quod ait Persius, Ante pilos:

Hanc prudentiam, quam praecoquam, seu praecocem appellant, vulgo non admodum fausti omnis habitam, ostendit Apuleius in secunda Apologia, scribens hunc senarium nobilem et celebrem fuisse, poetae cuiusdam, neque enim nominat:

Nec Fabio placet praecox ingeniorum genus, quod negat ad frugem solere peruenire. Pindarus in Pythiis hymno quinto, sic laudat quempiam: kre/ssona me\n a(liki/as2 no/on fe/rbetai, glw=tta/n te, qa/rsos2 de\ tanu/pteros2 e)n o)/rnicin ai)eto\s2, id est, Praestantiorem quam pro aetate mentem alit, linguamque: audacia vero pernix inter aues aquila.

Bellum Cononi curae fuerit.

Hemistichium est heroici carminis, nec satis liquet vnde sumptum. Porro Conon dux Atheniensium fuit multum in belli negotiis exercitatus. Primum nauali praelio superatus a Lysandro Lacedaemoniorum duce, redintegratis copiis, eundem terrestri praelio vicit, et Athenarum libertatem restituit. Proinde conueniet ad hunc modum respondere, curanti negotium, quod ad se nihil attineat. Item Hector Andromachae suae Iliados 2.

Ante hac putabam te habere cornua.

*pro\ tou/tou se\ w(/mhn ke/rata e)/xein, id est, Antehac credebam tibi esse cornua. De his qui prius habiti fortes ac strenui, postea cum res virum postulat, apparent ignaui. Vnde et Comicus cornutam bestiam vocat hominem paratum se defendere: Cornutam bestiam petis. Et Horatius:

Apud eundem scurra iocatur in scurram accepto conuitio minitantem capite moto, cum in fronte foedam haberet cicatricem. Quid faceres, inquit, si cornu tibi non esset. Deinde Dialectici cornutum appellant syllogismum, dilemma velut inexpugnabile.

Prius quam mactaris, excorias.

*pri\n e)sfa/xqai de/reis2, i. Prius quam mactaris, excorias. Dicendum, vbi quid praepostere fieri videtur. Videri potest ex Homero sumptum, apud quem saepe excoriatur taurus prius quam occiditur. Figura, quam Grammatici prwqu/steron appellant. Finitimum illi, quod alibi retulimus: Actum agere. Nam id etiam adagium M. Tullius putat ad consilii praeposteri significationem pertinere. Sic enim scribit in Dialogo de Amicitia: Praeposteris enim vtimur consiliis, et acta agimus, quod vetamur veteri prouerbio.

Prius quam assa sit farina.

*pri\n o)pth=sai a)/leura, id est, Prius quam coxeris farinam, subaudiendum, inspergis, aut simile quippiam. Eustathius in Odisseae p. refert vtrunque, tum hoc, tum illud proximum. Solitum autem est, assis carnibus apud quosdam inspergere farinam.

Plures adorant Solem orientem, quam occidentem.

*plei/ous2 proskunou=si to\n h(/lion a)nate/llonta h)\ du/nonta, id est, Plures adorant solem orientem, quam occidentem. Iuueni magis adhaeretur, quam seni. Plutarchus scribit, Pompeium hoc adagio minatum Cinnae. Sensit autem Pompeius, se solem esse orientem, nimirum iuuenem indies magis fama crescentem: illum occidentem, vtpote affecta iam aetate, et cuius dignitas gloriaque iam consenesceret. Caeterum quod Pompeius erat Cinnae hoc Caius Caesar post fuit Pompeio. Simile quiddam Athenaeus libro tertio ex poeta quopiam, ou)k a)ei/dw ta\ palaia\: kaina\ ga\r a(/ma krei/ssw, ne/os2 o( zeu\s2 basileu/ei, id est, Non cano vetera. Noua si quae sunt, eadem et meliora sunt. Iupiter, qui iuuenis est, regnat. Mos erat antiquis adorare solem, quem Deum existimant, et a Persis praecipue colebatur, nomine Mithrae. Item apud Aegyptios Osiridis, apud Graecos Apollinis, apud alios aliis atque aliis nominibus. Hunc orientem salutabant religionis causa. Quem morem tradit Socrati fuisse Plato. Ferunt et ab elephantis adorari solem in exortu. Salutabatur et occidens, sed a paucioribus. Habet et cuiusque hominis aetas suam vesperam, quae simul atque aduenit. iuuentae gratia vertitur in taedium. Ita senex quidam apud Alexidem:

Auro loquente, nihil pollet quaevis oratio.

*xrusou= lalou=ntos2 pa=s2 a)praktei/tw lo/gos2,
*pei/qein ga\r ei)=de kai\ pe/fuke mh\ le/gwn.

Auro loquente, ratio quaevis irrita est,
Suadere siquidem nouit, loquens nihil.

Prouerbium indicat munera vbique longe plurimum valere. Vulgaris iocus ait tinnulas rationes praecipuam habere vim ad persuadendum, pecuniam indicans.

Pellenaea tunica.

*pellhnai=os2 xitw\n, id est, Pellenaea vestis. De prisco cultu. Pellene peruetusta Achaiae ciuitas, Protei patria, in quo diuersae vestimentorum formae fieri consueuerunt, attestante Suida. Iulius libro De rerum vocabulis septimo, prodidit laenas pellenicas olim nobiles fuisse, adeo vt Iunoniis ludis ac certaminibus victori lacerna pellenica praemii vice daretur. Adstipulatur Strabo lib. Geogra. 8. Diuersum igitur videtur illi, quod alibi diximus: Munus Leuidensae. Lepidius erit, si per ironiam adhibeatur. Veluti si cui pro laboriosis ac diutinis officiis vile munusculum missum sit, dicamus: pellhnai=on xitw=na contigisse. Romae quoque vestes xeniorum loco missitari solitas indicat Iuuenalis.

Aquilam cornix prouocat.

*aeto\n korw/nh e)resxelei=, id est, Aquilam cornix prouocat. Tradunt peculiare cornicibus esse irritare aquilam. Verum illa negligit prouocantem, intelligens nimirum sibi ab illa noceri non posse. Locus igitur fuerit adagio, si quando leuiusculus quispiam homuncio, qui neque prodesse queat, neque laedere, maximis viris oblatrat. Quemadmodum Menelaus apud Euripidem in Iphigenia Aulidensi de vatibus:

Lupus pilum mutat, non mentem.

*o lu/kos2 th\n tri/xa, ou) th\n gnw/mhn a)lla/ttei, id est, Lupus pilum, non ingenium mutat. Senecta caniciem adfert improbis, non item aufert malitiam. Canescunt enim lupi, velut et equi more hominum per aetatem.

Laqueus laqueum cepit.

*atar h( pa/gh e)/oike lh/yesqai pa/ghn, id est, Laqueum laqueus, ita vt videtur, ceperit. Vbi malus malum obseruat. Veluti adulter adulterum, fur furem, perfidus perfidum, quod interdum vsu venit, vt dum duo sibi vicissim insidias tendunt, vterque deprehendat alterum.

Ipsum ostij limen tetigisti.

Gallus insilit.

insilit. Vbi quis semel victus, redintegrat certamen. A gallorum certaminibus sumptum. Nam is huic animanti mos est, vt ad pugnam assiliat, quo magis laedat calcaribus suis, in hunc vsum a natura adfixis.

Nunc ipsa viuit sapientia.

*au)th\ nu=n sofi/a zh=|, id est, Nunc ipsa viuit sapientia. Applaudentis et adgratulantis est sermo, si quid aliquando videtur scite et arte dictum, factumve. Festiuius erit, si per ironiam efferatur in eos, qui res egregias stultissime tractant.

Nunc ipsa floret musa.

*au)th\ nu=n a)nqei= h( mou=sa, id est, Nunc ipsa floret musa. Superiori similimum. Vbi quid erudite, facunde, venuste dictum, aut scriptum videbitur, quasi musis bene fortunantibus. Et hoc venustius fiet per ironiam, vbi quis sibi videtur mirifice dicere, cum dicat insulsissime.

Onus nauis.

*axqos2 new\s2, id est, Onus nauis. In inertes et inutiles iacere conueniet, *au)to\ tou=to a)/xqos2 new\s2. Confine illi:

Quadrabit et in magnum, eundemque molestum. Naues enim longe plus oneris ferunt, quam currus. De Hamaxiaeis alibi dictum est.

Marinam auditionem fluuiali abluit sermone.

*almura\n a)koh\n a)peklu/sato poti/mw| lo/gw|, id est, Salsuginosum sermonem potabili diluit oratione: vbi quod erat audire molestum, id diuersa oratione velut edulcatur. Quod erat gustus, id traductum est ad aures. Etenim quod palato aqua marina, id auribus oratio tristis aut contumeliosa. Item, quod palato liquor fontanus, id auditui sermo placidus ac benignus. Vsurpat adagium Plato in Phaedro: *epiqumw= poti/mw| lo/gw| oi)=on a(lmura\n a)koh\n a)poklu/sasqai, id est, Cupio sermonem velut amarum potabili sermone diluere. Item Atheneaeus Dipnosophistarum libro tertio. *epi\ tou/tois2 lexqei=sin o( ku/noulkos2 piei=n h)/|thse di/koktan, dei=n le/gwn a(lmurou\s2 lo/gous2 gluke/sin a)poklu/sesqai na/masin, id est, His dictis Cynulcus poscit decoctam, dicens amaros sermones dulcibus lymphis oportere diluere. Cynulcus vsus est voce Romana cum Graece loqueretur, si quidem Vlpiano indignanti, quod voce insolenti ac barbara vteretur, respondit, se in vrbe Roma vsum esse vocabulo vrbis Romae vernaculo. Nam illic sic loquebantur, poposcit frigidam, poposcit calidam, aut decoctam, subaudientes aquam.

Arcadicum germen.

*arka/dion bla/sthma, id est, Arcadicum germen, de grandibus et ignauis dici solitum. Iuuenalis:

Arcades olim male audierunt ob stuporem ingenii. De quorum immanitate multa Athenaeus libro 14. qui primi musicam omnem in ciuitatem recipere noluerunt, nec vllas liberales disciplinas, quarum cultu mansuescunt hominum ingenia. Vnde et caeli vitio, et neglectum disciplinarum, in summam morum immanitatem efferati sunt. Lucianus in libello De Astrologia, tradit Arcades ob eam causam stupidos habitos, quod

caeteris omnibus amplectentibus astrologiam, soli contempserint, seseque fecerint antiquiores ipsa luna. Vnde et proselhnai=oi dicti. Ijdem epigrammatum iocis notati sunt, vt balanofa/goi, id est, glandibus victitantes. Nam is priscorum hominum cibus erat nondum repertis frugibus. Epigramma sic habet:

Aristophanes in Auibus variis titulis irridet eos qui iactant antiquitatem suam:

*kai\ tou= dio\s2 au)tou=
*arxaio/teroi, pro/teroi te kro/nou, kai\ tita/nwn e)ge/nesqai.

Hic Rhodus, hic saltus.

*au)tou= r(o/dos2, au)tou= ph/dhma, id est, Hic Rhodus, hic saltus. Vulgo iactatum de his, qui sese de negotio quopiam iactarent insolentius, cuius fides non extaret. Sumptum ex apologo, qui fertur inter Aesopicos. Adolescenti cuidam iactanti sese, quod dum Rhodi esset, admirabiles fecisset saltus, quidam ex auditoribus interpellato sermone, i)/dou r(o/dos2, inquit, i)/dou ph/dhma, id est, Ecce Rhodus, ecce saltus. Conueniet igitur, vbi quis iubetur re praestare, quod alibi se fecisse iactat. Ouidius:

Quidam quum tutum est, gloriosa loquuntur: vbi praesto periculum, tergiuersantur: his occini poterit hoc carmen. Simili figura Graeci cum iubent protinus numerari praesentem pecuniam: au)tou= kataba/lou, id est, Hoc ipso loco depone. Apud Athenaeum libro sexto: e)/peita g' a)\n ta)rgu/rion au)tou= kataba/lhs2, id est, Deinde si pecuniam praesentem numeraris. Quamquam in excusis codicibus habetur, au)tw=|, sed mendose, ni fallimur.

Archidamicum bellum.

*arxida/mios2 po/lemos2, id est, Archidamicum bellum. De bello saeuo, crudelique dicebatur, epitheto sumpto ab Archidamo duce Lacedaemoniorum, qui maximis copijs impressionem fecerit in Atticam, eamque decem annis diuexarit. Grauissimam autem noxam inflixit Acharnensibus, succisis omnibus arboribus, vt testatur et Synesius in Encomio Caluicij. Proinde cum funditus tolluntur omnia, bellum Archidamicum dicebatur. Meminit adagionis et Demosthenicarum dictionum interpres, indicans extitisse apud Lysiam. Archidami saeuitiam memorat et Pausanias in Laconicis.

Mortuum vnguento perungis.

*nekro\n muri/zeis2, id est, Mortuum vnguento perungis. De sumptu superuacaneo, siue cum sero quid adhibetur. Moris erat apud priscos, maxime Aegyptios, defunctorum cadauera ne putrescerent, vnguentis perungere. Qui mos et his temporibus apud Principes durat.

Mortuus iacet pedens.

Rudentes et remos cum armis commutauit.

Conveniet vbi quis artem aut quaestum solitum relinquit, gloriae cupiditate commotus, velut si quis e nauta fieret miles, e negociatore sacerdos. nh/ia funes nautici sunt, kwpe/ai, ligna vnde remi parantur.

Niobes mala.

*nio/bhs2 pa/qh. id est, Niobes dolores. De maximis et acerbissimis malis dicebatur. Erat Niobe filia Tantali, vxor Amphionis, quae filios habebat sex, totidem puellas. Eo successu insolens contempsit Latonam, quae nonnisi duorum mater esset, Apollinis ac Dianae. Hanc enim fabulae narrant, post occisos liberos, quos permultos habebat, prae dolore in saxum conversam fuisse, illud innuentes, immodico dolore diriguisse. Id saxum quod fabulae dedit occasionem, in Sipylo Phrygiae conspici tradit Homeri Scholiastes, lacrymarum fontes emittens. Ouidius Metamor. lib. 6: fabulam elegantissime narrans, de saxo sic loquitur:

Flet tamen et validi circundata turbine venti
In patriam rapta est, vbi fixa cacumine montis
Liquitur, et lacrymis etiam nunc marmora manant.

Qui funditus pereunt, Graecis panoiki\ a)nairei=sqai dicuntur, veluti cum pestilentia nullum in familia reliquum facit.

Radit vsque ad cutem.

*curei= e)n xrw=|, id est, Ad cutem vsque radit. Grammatici citant ex Sophocle. De eo dicebatur, qui nimium exacte videretur agere cum aliquo. Sumptum a tonsoribus, qui quosdam per pectinem radunt, relictis pilorum quasi stirpibus, quosdam citra pectinem ad viuam vsque cutem. Plautus in Captiui duo, Sed vtrum strictimne dicam attonsurum esse, an per pectinem nescio, verum si frugi est, vsque admutilabit probe. Loquitur de hero diligentius omnia percunctaturo, et tamquam ad cutem rasuro. Cognatum illi: Ad viuum resecare.

Signum bonum, aut malum.

*su/mbolos2 a)gaqo\s2 h)\ kai\ fau=los2, id est, Signum bonum, aut certe malum. Vbi quis de re incognita diuinat incertus. Symbolum aiunt augurium appellari, quod sumitur e sternutamentis: id autem ad Cererem pertinebat. Et hominis primum occursum, ex quo signum aliquod euentus captabant, symbolum appellabant. Caeterum hic loquendi color antiquis olim familiaris erat testibus Homero et Platone, item apud Horatium Tiresia,

Duos insequens lepores, neutrum capit.

*o du/o ptw=kas2 diw/kwn, ou)de/teron katalamba/nei, id est, Qui duos insectatur lepores, neutrum capit. Huius proverbii sensus est. Qui simul duplex captat commodum, vtroque frustratur. Effertur in Graecorum collectaneis et citra figuram. *duoi=n e)piqumh/sas2 ou)dete/rou e)/tuxes2, id est, Ambo concupiscens, neutrum adsecutus es.

Cui multum est piperis, etiam oleribus immiscet.

*o polu\ e)/xwn pe/peri, ti/qhsi ka)\n laxa/nois2, id est, Qui multum habet piperis, etiam oleribus admiscet. Cui rei cuiuspiam largior adest copia, ea profusius vtatur licebit. De pusillo parcius insumendum. Vt, cui multum suppetit facultatum, huic licet opipare viuere. Nam piper oleribus admisceri solere testatur et Martialis:

Vt sapiant fatuae fabrorum prandia betae,
O quam saepe petet vina, piperque coquus.

Nonnihil suspicamur et hoc Apostolium a vulgi faece hausisse. Tametsi vtitur Hermolaus Barbarus in epistola quadam ad Picum. Huic simile quod alibi retulimus: Putre salsamentum amat origanum.

Domus amica, domus optima.

Nusquam commodius, nusquam liberius, nusquam lautius homini viuere contingit, quam domi. Quidam per iocum detorquent ad testudinem, de qua fertur apologus huiusmodi: Iupiter cum animantium omne genus ad nuptias rogasset, venissentque reliqua, praeter vnam testudinem (nam haec peracto conuiuio, tum demum advenit) Iupiter admirans percunctatus est, quidnam illi fuisset in mora. Atque illa respondit, oi)=kos2 fi/los2, oi)=kos2 a)/ristos2. Iratus ille, iussit vt quocunque iret, domum suam secum circumferret. Vnde per iocum affectata obscuritate sic describitur apud Ciceronem lib. de diuinatione 2.

Nam terrae pro terrigenam, legendum opinamur. Quin et iura publica fauent priuato domus. Sic enim Caius Pandect. libro 4. tit. de in ius vocando, Plerique putauerunt nullum de domo sua in ius vocari licere, quia domus tutissimum cuique refugium ac receptaculum sit, eumque qui inde in ius vocaret, vim inferre videri. Similia Paulus lib. 50. tit. de regulis iuris. Ad apologum adlusit M. Tull. in epist. quadam ad Dolabell. Haec loca venusta sunt, abdita certe, et si quid scribere velis, ab arbitris libera, sed nescio quomodo oi)=kos2 fi/los2. Itaque me referunt pedes in Tusculanum. Cui respondet illud, alibi a nobis positum:

Alioqui cui fit vxor rixosa domi, et nihil quod edatur, huic domus carcer est. Caeterum Plutarchus hoc genus hominum ignauum, quod tecto gaudet, et vmbra, quodque semper amat desidere domi, oi)kourou\s2 appellat quasi dicas, custodes domus. Et in libello peri\ th=s2 eu)qumi/as2, non probat hanc oi)kouri/an kai\ a)praci/an. Idem in Praeceptis coniugialibus refert, Phidiam, Heleorum Venerem ita finxisse, vt testudinem calcaret, tacite significans, vxoribus domi manendum esse, silendumque. Idem narrat, Aegyptiis hunc fuisse morem, vt nuptae sandaliis non vterentur, ne videlicet domo vmquam prodirent. Huc adscribendum quod refert Plutarchus in vita T. Flaminii. Is dehortans Achaicos, ne sibi vindicarent insulam Zacynthiorum, dicebat, kinduneu/ein a)\n

w(/sper ai( xelw=nai por)r(wte/rw th\n kefalh\n th=s2 peloponh/sou protei/nwsin, id est, Periculum ipsis fore, quemadmodum testudinibus, si longius a Peloponeso proferrent caput. His non dissimilia T. Liuius de bello Macedonico lib. 6. vbi sic loquitur Quintius: Si vtilem possessionem eius insulae censerem Achaeis esse, auctor essem S. P. Q. R. vt eam vos habere sineret: caeterum sicut testudinem, vbi collecta in suum tegumen est, tutam ad omnes ictus video esse, vbi exerit partes aliquas, quodcunque nudauit, obnoxium atque infirmum habere, haud dissimiliter vobis Achaei clausis vndique maris, quod intra Peloponesum est, termino, eo et iungere vobis, et iuncta tueri facile: si semel auiditate plura amplectendi hinc excedatis, nuda vobis omnia, quae extra sint et exposita ad oens ictus esse.

Asini caput ne laues nitro.

*onou kefalh\n mh\ plu/nein ni/trw|, id est, Asini caput ne laues nitro. Ne multum sumptus operaeve impendas in rem vilem, ac sordidam. Finitimum illi: th\n xoi/tran poiki/llein, id est, Ollam variegare.

Asini mandibula.

*onou gna/qos2, id est, Asini mandibula. Convenit in edaces, alioqui stolidos, et ignauos. Cuiusmodi pingit Horatius:

Hesychius citat ex Eupolide, dictumque in homines edaces. Addit et loci nomen esse:

*opi/sqen kefalh=s2, o)/mmata e)/xei, id est, In occipitio oculos habet. De versutis et circumspectis, quosque neutiquam procliue sit fallere. Quod genus hominum Persius Ianos appellat. Et Homer. a principe requirit, vt oculatus sit pro/ssw kai\ o)pi/ssw, id est, A fronte et a tergo. Plautus in Aulul. Quae in occipitio quoque habet oculos.

Lutum nisi tundatur, non fit vrceus.

*o phlo\s2 h)\n mh\ diarh=| ke/ramos2 ou) gi/netai, id est, Lutum ni tundatur, non fit testa. Citra laborem nullus euadit in virum absolutum. Et hoc, ni fallimur, Apostolius hausit a vulgi fece, homo non perinde ingenio elegans atque palato: quemadmodum accepimus ab his, qui eum domestica consuetudine nouerant.

Viri iureiurando, pueri talis fallendi.

*orkois2 a)/ndras2, a)straga/lois2 de\ pai=das2 e)capate/on, id est, Iureiurando viros, talis pueros oportet fallere. Docet viris nulla re citius imponi posse, quam iureiurando, quod nemo tam improbus esse credatur, qui id velit violare. Lysandri Lacedaemoniorum ducis apophthegma, auctore Plutarcho.

Aues quaeris.

*ornis2 zhtei=s2, id est, Aues quaeris. Rem vagam et captu difficilem sequeris. Persius,

Item Arist. ta\ petw/mena diw/kein, id est, Sectari volantia. Et ante hunc Plato in Euthyphrone: ti/ de\ petw/meno/n tina diw/keis2, id est, Quid autem volantem quempiam insectaris?

Mons cum monte non miscetur.

*oros2 o)/rei ou) mi/gnutai, id est, Mons cum monte non miscetur. Non convenit inter pariter elatos aut pariter potentes. Etiam si Plin. tradit, duos montes concurrisse, crepitu maximo assultantes recedentesque magna hominum turba spectante, idque luce.

Qui canem alit externum.

id est, Qui canem alit peregrinum, huic praeter funiculum nihil fit reliqui. Qui beneficium collocat in ingratum, perdit operam. Nam canis alienus relicta fune quo alligatur, pristinum dominum repetit.

Cum Nybas coccyssauerit.

*ot' a)\n ni/bas2 kokku/sh|, id est, Cum Nibas coccyssauerit. Similimum illi: Ad Graecas Calendas. Tradunt in Thessalonica Macedoniae ciuitate vicum esse, cui nomen Nibas, vbi galli numquam vocem edant. Quemadmodum et cicadae mutae sunt alicubi. Porro quod illic locus addit gallinaceo, id ars efficit, addito collo circulo e sarmentis auri, si qua fides Plinio, qui hoc retulit lib. 29. c. 4. Hesychius addit, Nibades dici capras cristatas, vt ab iis exspectetur to\ kokku/zein, quod est, gallinaceorum.

Ignis non extinguitur igni.

*puri\ ou) sbe/nnutai pu=r, id est, Igni non extinguitur ignis. Malum malo non tollitur: ira non sedatur iracundia, sed ferocitas sedatur lenitate, malum patientia tollitur: iniuria beneficio vincitur, mh\ pu=r e)pi\ pu=r alibi retulimus ex Platone et Plutar.

Ne terra quidem iuuit.

*ou)d' a)po\ gh=s2 w)/nhsen, id est, Ne terra quidem profuit, id est, ne minimo quidem: perinde quasi dicat, ne glebam quidem impetiuit: aut ne terrae quidem hospitio dignatus est: vt apud Maronem:

- Hospitio prohibemur arenae?
Bella cient, primaque vetant consistere terra.

Nullus emptor difficilis bonum edit obsonium.

Qui nimium vili studet emere, semper merces vitiosas emit. Nam haud conveniunt, paruo emere, et rem egregie bonam emere. Conveniet in hos qui paululo labore conantur egregias assequi literas, quae non contingunt, nisi maximis ac diuturnis vigiliis. Ni fallimur, subnotauit hoc proverbium Iulius Pollux lib. De rerum vocabulis 6. cum negat vocem dusw/nhs2 vsurpatam ab auctoribus: sed tantum reperiri in proverbio.

Non potes Thetidem simul, et Galateam amare.

*ou) du/nasai te/qido/s2 te kai\ galatei/as2 e)ra=n, id est, Non potes simul et Thetidem et Galateam amare, id est, non potes idem diuersa sequi, velut literas et pecuniam, voluptatem et gloriam, mundum et Christum. Nam Galateae fluuio male convenit cum marinis fluctibus. Declarat hoc Luciani dialogus inter Galateam, ac Doridem. Suspicamur et hoc e vulgi faece haustum.

Lucrum malum, aequale dispendio.

Vtinam hanc sententiam cum mortales omnes, tum praecipue negociatores, non scriniis, sed pectori inscriberent suo, decernerentque non esse lucrum, quod iactura bonae mentis comparetur: neque quidquam vtile

*ou)k e)c a(/pantos2 dei= to\ kerdai/nein filei=n.
*ek tw=n ga\r ai)sxrw=n lhmma/twn plei/onas2
*atwme/nous2 i)/dois2 a)\n h)\ seswme/nous2.

Non vndecumque lucra gaude quaerere,
Plerosque siquidem turpibus de quaestibus
Auferre damnum, non salutem videris.

Huc pertinet, quod alibi retulimus ex Isthmiis Pindari: to\ de\ pa\r di/kan gluku\ pikrota/ta me/nei teleuta\, id est, Quod praeter iustum est dulce, exitum habet amarissimum.

Thericlei amicus.

*qhriklei/ou fi/los2, id est, Thericlei amicus. Dictum in bibosos. Thericles primus excogitauit poculum, vt citatur auctor Eubulus. Dictum est autem inuentum inuentoris vocabulo. Siquidem Graeci vitreum poculum qhri/kleion vocant, auctore Suida. Fertur apud eundem et illud qhrikle/ous2 te/knon ku/lic, id est, Thericlis filius calix. Huius dicti auctorem citat Athenaeus Theopompum in Nemea. Antiphanes qhri/kleion o)/rganon appellat. Sed plura super hac re prodidit Athenaeus lib. 11. ostendens Thericlem Corinthium quempiam aetate Aristophanis Comici fuisse figulum, qui noua arte primus e terebintho tornatile poculum finxerit, quod a fictilibus non potuerit dignosci. Cuius rei meminit Theophrastus in lib. De plantis, poculum erat satis profundum, auriculis breuibus vt ad illa gestari posset, ad vteri effigiem imitatum, quemadmodum refert idem Athen. et incertum vtrum poculo nomen sit inditum ab homine, an homini a poculo. Alii malunt Thericleum dictum, dia\ to\ dora\s2 qhri/wn au)tw=| e)ntetupw=sqai. i. quod ferarum pelles illi fuerint insculptae. Pamphilus Alexandrin. mavult hinc dictum, quod Bacchus hoc poculo libans feras exturbare soleat. Sed nominis controuersiam relinquamus. Illud constat, eius modi poculi genus postea dictum Thericleum, insuper et crateres dictos Thericleos. Similiter et intus lignea, foris inaurata pocula, nihilominus Thericlea vocata, quae Callimachus xruso/kleista dixit. Imo quidquid nouo artificio reperisset aliquis, Thericleum appellabatur. De patinis Thericleis meminit Plutarchus in apophthegmatis Scipionis minoris, tanquam de re singulari ac preciosa.

Theagenis hecateum.

*qeage/nous2 e(ka/teion, id est, Theagenis hecateum. In superstitiosos ac ridicule meticulosos dictum est. Hic Theagenes legitur vsque adeo fuisse superstitiosus, vt domi haberet Hecates simulacrum, nec vsquam pedem moueret, nisi illo consulto. Vnde et kapno\s2, id est, fumus est

cognominatus, quod magnifice polliceretur, cum esset pauper. Qua de re meminimus alibi.

Fiducia pecunias amisi.

IACTATVR et hodie, vereque dicitur, fiducia plerosque mortalium falli. Videtur autem ex antiquorum relictum prouerbiis: quandoquidem apud Theognidem legitur hic versiculus:

Proinde non pessime monet Epicharmus, nh=fe, kai\ me\mnhso a)pistei=n. id est, sobrius esto, et memineris diffidere. Quanquam nulli fidere, inhumanum est, omnibus fidere, stultum. Hoc honestius, illud tutius. Propter quod, vt idem ait Theognis,

Aliud stans, aliud sedens.

NVLLVS inficias iuerit, prouerbiali figura dictum illud Salustianum in Ciceronem: Aliud stans, aliud sedens loquitur. Quo licebit vti, cum summam inconstantiam animi significamus, quasi tantillum momentum atque interuallum commutet hominis sententiam. Homerus Iliados N. huiusmodi versiculo notat hominis inconstantis ingenium:

Eandem sententiam sic effert Pindarus in Nemeis hymno tertio: o(\s2 de\ di/dakt' e)/xei ye/fhnos2 a)nh\r a)/llot' a)lla\ pnew=n, ou)/pot' a)trekei= kate/ba podi\, muria=n d' areta=n a)telei= no/w| geu/etai, id est, Qui vero tenet ea quae didicit, obscurus homo, alias aliter atque aliter affectus, nunquam certo ingressus est pede, sed innumerabilium virtutum imperfecto intellectu gustum capit. Praefert autem Pindarus naturam institutioni: quod qui natura bonus semper sui similis est: qui vero nititur eruditione, cum multa tentet, nec firmus, nec absolutus est vlla in re.

Lingua amicus.

*apo\ glw/tths2 fi/los2, id est, Lingua amicus, qui verbis ostendit, non re praestat beneficium. Aut qui non amat ex animo, sed beneuolentiam oratione prae se fert. Quod genus inducitur Candidus apud Martialem. Et apud Homerum Odysseae *s.

*alla\ do/kei me\n pa=sin a)po\ glw/sshs2 fi/los2 ei)=nai,
*xrh=ma de\ summi/chs2 mhdeni\ mhdotiou=n.

Sic facito, vt lingua cunctis videaris amicus,
At factis cuiquam te caue miscueris.

Similimum est huic quod alibi refert idem, me/xri proshgori/as2, id est, vsque ad salutationem.

*pra/gma me\n e)sq' o( fi/los2 pa/nu du/skolon, ei)si\ de\ polloi\
*kai\ sxedo\n oi( pa/ntes2 me/xri proshgori/as2

Res perdifficilis quidem amicus, sunt quia multi
Atque adeo cuncti pene, salute tenus.

Saturni podex.

*kro/nou pugh\, id est, Saturni culus: de carnibus vetulis, iamque mancis et sensu vacantibus. Quidquid enim putre iam et effoetum intelligi volebant olim, id Saturnium vocabant. Meminit Diogenianus, nec tamen explicat. Suidas et Hesychius admonent, ita dictam carnem ob vetustatem stupidam, ac sensus expertem, a Saturno deo, qui multa prouerbia nobis dedit. Ad animum translatum nonnihil habebit gratiae.

Qui vitat molam, vitat farinam.

Nam omisso articulo videtur hemistichium carminis heroici. Qui refugit industriam, non fruetur emolumentis. Sunt qui molarum stridoribus offenduntur, cum sine molis non liceat viuere. Sic quidam vxorum mores ferre non possunt, cum optent liberos. Dicunt et hodie vulgo, qui quaerit oua, gallinarum cacalismum, vt vulgo vocant, Latini glocire dicunt, ferat oportet. Finitimum illi: ou)/te me/li ou)/te me/littai, id est, Neque mel, neque apes.

*agewme/trhtos2 ou)dei\s2 ei)si/tw.

*agewme/trhtos2 ou)dei\s2 ei)si/tw. Admonet iniquum non admittendum. Geometriam enim aequabilitatem accipiunt, vt apud Aristidem in Themistocle: o(/pou ge dei= kai\ th=s2 i)so/thtos2, kai\ gewmetri/as2, i. Vbi opus est et aequabilitate, et geometria. Idem in Pericle, ei) de\ h( gewmetri/a kalo\n, kai\ h( kat' au)th\n i)/so/ths2, id est, Si honesta est geometria, et quae cum illa coniuncta est aequalitas. Vnde Lycurgus arithmeticen, ceu popularem, ac turbulentam eiecit e Lacedaemone: geometriam induxit, tanquam modestae oligarchiae, et legitimo regno conuenientem, teste Plutarcho. Sed mea quidem sententia, magis valebit perinde prouerbium, quasi dicas: a)ni/ptois2 posi\n, id est, Illotis pedibus, hoc est, temere et imparatis. Nam haec erant apud veteres prima philosophiae rudimenta, Musica, et Geometria. Quibus disciplinis si qui essent initiati, non admittebantur in scholam Platonis, cuius hanc ferunt fuisse inscriptionem: a)gewme/trhtos2 ou)dei\s2 ei)si/tw. Loquitur ad hunc modum et Taurus philosophus apud Gellium: Nunc autem istis, qui repente pedibus illotis ad philosophos diuertunt, non est hoc satis, quod sunt omnino a)qew/rhtoi, a)/mousoi, a)gewme/trhtoi, id est, Speculatiuae, Musicae, Geometriae ignari. Praecipuus autem admirator Geometriae fuit Pythagoras, quem tradunt ob inuentum vnum problema, sacrificasse diis. Id erat huiusmodi, Datis duabus figuris adiicere tertiam ab his diuersam, quae alteri sit aequalis, alteri similis. Tum Philo, qui Geometriam a)rxh\n kai\ mhtro/polin appellarit omnium disciplinarum, quod haec rerum intelligibilium

imagines, verique vestigia, tanquam in politissimo speculo demonstret, mentemque purgatam paulatim abducat a sensu. Plato quoque dixisse creditur, deum ipsum gewmetrei=n, siue quod geometrica speculatio animum a rebus corporis abducat ad ea, quae semper eodem sunt modo. Deus autem ab omni materia purissimus est. Siue quod in Timaeo principia mundi diuisit in tria, Deum, materiam, et ideam. Materia quiddam est omnium, quae substernuntur, maxime confusum et incompositum. Idea exemplarium pulcherrimum. Deus causarum optima. Cum igitur ita condiderit mundum, ac semper ita seruet, vt materiae sit aequalis, ideae similis, videtur explicare Pythagoricum illud problema, cuius modo meminimus. Haec itaque, et alia id genus multa, Plutarchus Symposiacae decadis octauae problemate secundo. Plato videtur aemulatus solemnem morem tale quippiam inscribendi foribus. Spado quidam effeminatus, cum ostio domus inscripsisset: ou)de\n kako\n ei)si/tw, Diogenes, At herus, inquit, domus, qua tandem ingredietur? Socrates apud Platonem in Theaeteto disputaturus de rebus subtilioribus, a)/qrei dh\, inquit, periskopw=n, mh/tis2 tw=n a)muh/twn e)pakou/h|, id est, Obserua iam circumspiciens, ne quis prophanus exaudiat. Imitatus est Pythagoram, qui sic praefatur:

Cuius alibi meminimus. [correction of the transcriber; in the print meminimus,]

Serpens ni edat serpentem, draco non erit.

id est, Serpens nisi serpentem edat, non futurus est draco. Potentes aliorum damnis crescunt, et optimatum fortunae non in tantum augerentur, nisi essent quos exsugerent. Quemadmodum inter pisces et beluas, maiores viuunt laniatu minorum. Quanquam nobis quidem et hoc dictum faecem vulgi videtur olere.

Certamen non accipit excusationes.

*agw\n ou) de/xetai skh/yeis2, id est, Certamen non admittit excusationes. Plato libro de legibus sexto. a)lla\ ga\r a)gw=na profa/seis2 ou) pa/nu de/xesqai/ fasin, id est, Verum aiunt certamen non admittere causationes. Et: a)gw\n pro/fasin ou)k a)name/nei, id est, Certamen non exspectat occasionem. Cum agitur periculo, non conuenit tergiuersari. Aut si mauis, In praesentaneo periculo non oportet occasionem expectare quemadmodum aliis in rebus. Veluti si quis in morbo capitali medicum operiatur insignem, aut procul arcessendum. Huc pertinet quod legimus apud Quintum Curtium libro septimo. Sed necessitas ante rationem est, maxime in bello, quod raro permittit tempora legere.

Phallus Deo.

*fallo\s2 tw=| qew=|, id est, Phallus Deo. Dici solitum, vbi parum quidem honesta, sed tamen apta tribuuntur, quasi dicas: e)nourei=n ei)s2 a)mi/da, id est, In matellam immeiere. Plutarchus in commentario: peri\ th=s2 filoplouti/as2, ostendit hanc fuisse priscorum in ludis solemnibus pompam, vt primo loco duceretur amphora vini, et clematis, id est, fabae genus: post aliquis hircum trahebat: deinde nucum sportulam gestabat alius:

postremo loco Phallus ferebatur. Ea erat effigies obscoeni membri virilis. Cur autem in mysteriis fuerit receptum, causam reddit Plutarchus in libro de Iside et Osiride. Columella in carmine ipsum Priapum Ithyphallum vocat:

Et Pompeius ostendit, Ithyphallum dici membrum viri pudendum. Vnde et hodie Itali si quem contemnunt, hoc nomine notant. Nonnulla de Phallis Herodotus lib. 2. Dictum est alibi de Phallis Bacchi, nempe in prouerbio: Erebinthius Bacchus.

Obturbas frustra velut vnda.

Id est, Incassum mihi molestus es. Fragmentum carminis est ex poeta quopiam. Traductum ab vnda cautem assidue verberante. Quo pertinet illud Maronis:

Optimum obsonium labor senectuti.

*oyon a)/riston po/nos2 tw=| gh/ra|, id est, Optimum obsonium senectuti labor. Laborandum in iuuenta, quo seni suppetat commodius viuendi facultas. Diogenes rogatus, quid esse miserrimum censeret, respondit senectutem inopem. Adagium autem videtur mutilum. Nos opinamur, po/nei, id est, labora legendum, vt intelligas, senectutis imbecillitatem exquisitioribus cibis esse fulciendam, qui quo suppetant seni, paranda res est in iuuenta.

Omne aes alienum cepe, et mulcta allium

*pa=n moi xre/os2 kro/mmua, kai\ to\ ti/mhma sko/roda, id est, Vniuersum aes alienum cepe, et mulcta allium. Subaudiendum ei)/h. Cum quis obstrictus multo aere alieno, optat vt paruo dependere possit quidquid debet. Nonnihil veremur ne et hoc Apostolius hauserit, non ex auctoribus priscis, sed e suis combibonibus.

Oportet omnibus corydalis.

*pa/sh|si koruda/loisi xrh\ lo/fon e)ggene/sqai, id est, Omnibus galeritis oportet cristam inesse. Citatur ex Simonide, et vsurpatur aliquoties a Plutarcho, nominatim in vita Timoleontis, in hunc sensum: nullum est mortalis ingenium, cui non sit aliquod vitium admixtum, ceu perinde secundum hominis naturam sit non carere vitio, vt galeritae naturale est habere cristam. Plutarchi verba subscribamus: e)pei\ de\ xrh=n w(s2 e)/oiken, ou) mo/non pa=si korudaloi=s2 lo/fon e)ggi/nesqai kata\ simwni/dhn, a)lla\ kai\ pa/sh| dhmokratei/a| sukofa/nthn, id est, Quoniam autem oportet, vt videtur non solum omnibus galeritis cristam inesse, quemadmodum dixit Simonides, verum etiam omni democratiae sycophantam. Meminit Corydi Aristophanes in Auibus, adfingens ex Aesopo lepidam fabulam. Ait enim hanc auem fuisse omnium antiquissimam, videlicet ante natam quam esset terra, cumque pater illius morbo periisset, nec esset sepulchro locus, in capite sepelisse patrem, vnde et crista tumuli loco est. Inibi Corydo regnum decernitur. In eadem indicat Philocteti cuidam turbinato capite deformato, fuisse nomen Corydo. Congruit huic dictum Cratetis, quod refertur apud

Laertium, vix esse quenquam, qui prorsus omni vitio careat, sed omnibus malis punicis aliquod inesse granum putre.

Toto deuorato boue, in cauda defecit.

*pa/nta e)ktragw\n to\n bou=n ei)s2 th\n ou)ra\n a)pe/kamen, id est, Toto deuorato boue, in caude defecit, hoc est, reliquo negotio peracto, in extremo fine delassatus est. Videtur esse senarius, sed deprauatus. Sapit tamen vulgi faecem et hoc.

Iuxta fluuium puteum fodit.

*para\ potamo\n fre/ar o)ru/ttei, i. Ad flumen puteum fodit. De stultam et inanem sumente operam. Finitimum illi, In syluam importat ligna. Putei fodiuntur ob aquarum inopiam.

Mutabilior Metra Erisichthonis.

*metablhto/teros2 mh/tras2 th=s e)risi/xqonos2, i. Mutabilior Metra Erisichthonis. In eum congruit, qui secum non constat, sed subinde aliam atque aliam personam sumit. Extat in priscorum fabulis Metram puellam in varias rerum figuras transfiguari solere. Res autem sic habet: Erisichthon quidam Thessalus assumptis facultatibus ad extremam deuenit inopiam. Huic erat filia, puella praestanti forma, nomine Metra. Quam vbi prostituisset, adolescentes qui commeabant ad illam, varia munera deferebant, alius equos, alius boues, alius verueces. Nam dum temporis nondum auri, argenti, gemmarumve erat vsus. Porro Thessali per iocum dicebant, Metram Erisichthonis verti in ea omnia, quae illi ab amatoribus filiae donabantur. Atque hinc prouerbium. Fabulam Erisichthonis tractat Ouidius libro Metamorphoseon octauo.

Catella Melitaea.

*melitai=on kuni/dion, id est, Melitaea catella. Quadrat in eum, qui habetur in deliciis, ac lautius in otio alitur ad voluptatem, non ad vsum. Triplex enim canum genus. Quidam habentur ad vsum venandi, quos appellant i)xneuta\s2, quasi dicas vestigatores. Quidam aedium custodiae praeficiuntur, qui dicuntur oi)kouroi\, id est, custodes domus. Quidam animi causa nutriuntur, et ad lusum duntaxat muliercularum, hos melithrou\s2, siue melitai/ous2 appellant. De quibus est illud Platonis: ta\ kuni/dia mimou/mena ta\s2 despoi/nas2, id est, Catellae dominas imitantes. Et Gorgo apud Theocritum in Syracusiis, profectura duo mandat famulae, vt infantem vagientem placaret, et catellum reuocaret intro. Lucianus salsissime ludit in Stoicum barbatum, cui in eodem sedenti vehiculo domina catellam committit, obtestans illum per ea quae sunt in vita dulcissima, vt diligenter curet. Est in familiis diuitum huiusmodi ministrorum genus, quos illi non ad ministerium, sed animi causa domi habent.

Ne cinerem vitans, in prunas incidas.

Ne sic defugias malum hoc aut illud, vt in aliud longe maius incurras. Videtur heroicus deprauatus, constabit, si pro pe/sh|s2 legas katapi/pth|s2.

Syrus cum non sis, ne syrissa.

*mh\ w)\n su/ros2 mh\ su/rize, i. Cum non sis Syrus, ne syrissa. Ne sumas personam parum decoram, ne velis alius videri, quam sis. Aut cum sis natus

ingenuus, ne moribus agas seruum et barbarum. Nam Syri male audiebant ob morum molliciem. Est autem facetus iocus, ex amphibologia huius verbi suri/zw, quod significat, et syrissare, et fistula canere.

Ne moue festucam.

*mh\ ka/rfos2 ki/nei, id est, Ne moue festucam. Iocus prouerbialis, vbi quis omnis strepitus impatiens est. Quosdam videas vsque adeo morosos, vt quidquid agas offendantur, etiam si stipulam dumtaxat moueas.

Cum paruula est, bona videtur spina.

*mikro/qen h( a)/kanqa a)gaqh\ fai/netai, id est: Cum paruula est spina, bona videtur. Pueritia semper amabilis. Quemadmodum spina quoque innoxia est, atque adeo vesca etiam, donec aetate durescat. Sentit de asparagis. Sic est rerum humanarum conditio, vt omnia suapte sponte degenerent in peius. Citatur ex Diphilo.

*polio/s2 texni/ths2 e)sti/n o( xro/nos2 w)= ce/ne,
*xai/rei metapla/ttwn pa/ntas2 e)pi\ ta\ xei/rona.

Moschus canens Boeoticum.

*mo\sxos2 a)/dwn boiw/teion, i. Moschus canens Boeoticum. Moschus hic citharoedus fuit imperitus, qui citra respirationem vocem in longum producebat. Boeoticum autem vocat cantionis genus, veluti Phrygium aut Dorium. Quadrabit in multiloquos, sed tamen inepte loquaces.

Filum contentionis tunc erat.

*mi/tos2 e)/ridos2 to\t' h)=n, id est, Filum contentionis tum erat. Dici solitum in pertinaces, cum vterque peruicax, neuterque concedit alteri. Est aliquoties in epistolis Hieronymianis, funiculum contentiosum ducere, nec apud alium legisse meminimus, praeterquam apud Tertullianum in principio libri Aduersus Iudaeos. Apparet natum a ludo [correction of the transcriber; in the print luto], quo duobus hinc atque hinc funem tenentibus, vterque conatur alterum ad se trahere. Hinc et illud ductum arbitramur, quod alibi retulimus: Ne rumpamus, dum nimum tendimus funiculum.

Neque caecum ducem, neque amentem consultorem

*mh/te tuflo\n o(dhgo\n, mh/te a)no/hton su/mboulon, id est, Neque caecum ducem, neque amentem consultorem. Subaudiendum adhibeas. Disce, sed a doctis. Consilium pete, sed a consultis. Contra Horatius:

Mus non ingrediens antrum, cucurbitam ferebat.

*mu=s2 ei)s2 trw/glhn ou) xwrw=n, koloku/nthn e)/fere, id est, Mus non potens subire antrum, gestabat cucurbitam. In eum congruit, qui cum ipse sibi consulere non possit, aliis conatur opitulari. Aut qui conatur maiora viribus suis. Videtur ab apologo natum, sed anili, ni fallimur.

Non parans amicos, ne obliuiscere veterum.

*ne/ous2 fi/lous2 poiw=n, lw=|ste, tw=n palaiw=n mh\ e)pilanqa/nou, id est, Nouos parans amicos, optime, veterum ne obliuiscere. Torqueri potest, et ad mutua studia, ad quae conuenit nonnunquam respicere, etiam posteaquam diuersae te addixeris disciplinae. Veluti si moneas, qui se ad iuris studium

contulerit, vt obiter recurrat ad bonas literas. Vsurpatur ab Hermolao Barbaro in epistola quadam ad Picum Mirandulanum.

Etiam dormiens somniat.

*oneiropolei= kai\ kaqeu/dwn, id est, Somniat etiam dormiens, hodie quoque vulgo dicitur, quoties significat aliquem toto pectore rei cuipiam addictum, deditumque. Siquidem iis euenire solet, vt quae interdiu voluerint animo, noctu somnient. Aristophanes in Nebulis:

De iuuene dictum est, qui studio alendorum equorum rem patriam omnem absumserat. Item paulo superius, o)neiropolei=q' i(/ppous2, id est, Equosque somniat. Dicet aliquis, quid miri si quis dormiens somniet? Sed o)neiropolei=n non tam est somniare, quam somnia interpretari, et hinc spem concipere aut facere. Porro curam illam iuuenis somnium vult videri poeta. Ita bis somniat eadem et vigilans et dormiens. Plautus contra: Vigilans somniat, dixit. Terentius: Num ille somniat ea, quae vigilans voluit? Et apud Horatium Europa sic loquitur:

- Vigilans ne ploro
Turpe commissum, an vitiis carentem
Ludit [correction of the transcriber; in the print Ludtt] imago
Vana?

Chordae vice.

*ws2 a)nti\ xordh=s2, id est, Tanquam chordae loco. Conueniet, vbi quod alicubi diminutum videbatur, suppletum aliunde signficabimus. Plutarchus in Symposiacis prouerbii vice videtur vsurpasse: kai\ tau=ta me\n, inquiens, w(s2 a)nti\ xordh=s2 kei/sqw toi=s2 u(po\ sou= pefilosofhme/nois2, id est, Atque haec quidem chordae vice addita sint iis, quae abs te sunt erudite disserta. Sumptum est a Locrensi fabula, quam exposuimus in prouerbio: a)ka/nqios2 te/ttic, id est, Acanthia cicada.

In caput praecipitari.

*epi\ kefalh\n w)qei=sqai, id est, In caput impelli, hoc est praecipitem dari, dicebant eum, qui per summam contumeliam expelleretur, vel potius qui funditus perderetur. Est in Luciani libello De mercede seruientibus. Vsurpauit non absimili figura Terentius: Auctores erant, vt illam praecipitem darem, id est, vt exturbarem aedibus. Plutarchus in Stoicorum contrarietatibus: o( de\ xru/sippos2 e(/neka tou= xrhmatismou= to\n sofo\n e)pi\ kefalh\n ei)s2 pantika/paion w)qei= kai\ skuqw=n e)rhmi/an, id est, Chrysippus sapientem fenoris gratia praecipitem dat in Panticapaeum, et Scytharum solitudinem. Panticapaeum vrbs Scythiae ad Bosphorum, auctore Stephano. Arbitramur idem esse, quod ait Seneca libro de Beneficiis sexto. Alia detinebo diutius, alia expellam et capite agam. Notauit nonnihil adagii formam Phoenix Colophonius apud Athenaeum, libro duodecimo de Nino rege Assyriorum agens, qui prae corporis voluptatibus omnia contemnebat. Scazontes illius sic habent:

*all' h)=n a)/ristos2 e)sqi/ein te kai\ pi/nein
*kera=n. ta/d' a)/lla pa/nta kata\ petrw=n w)/qei.

Sed erat edendo, poculumque miscendo
Praestans, reliqua autem cuncta abegit in saxa.

*aspondos2 po/lemos2.

M. Tullius Epistolarum ad Atticum libro nono. Huius igitur belli ego particeps et socius, et adiutor esse cogor, quod et a)/spondon est cum ciuibus. a)/spondon vocat perpetuum, et atrox et irreconciliabile. Suidas ostendit, a)spo/ndous2 e)xqrou\s2 dici eos, qui in concordiam redigi non possunt. Sonat ferme, quasi dicas inconfoederabiles, vt docendi causa sic loquamur. Conueniet in simultatem ac dissidium amarulentum. Vsus est eo prouerbio diuus Chrysostomus Homilia in Matthaeum quadragesimaseptima. Item diuus Basilius in epistola quadam ad Athanasium: ka)\n th\n ai)ti/an e)rwtw=si tou= a)khru/ktou tou/tou kai\ a)spo/ndou pole/mou, yalmou\s2 le/gousi kai\ tro/pon melwdi/as2, th=s2 par' h(mi=n kekrathkui/as2, id est, Quod si rogentur quae causa sit huius nec indicti, et sine sacris suscepti belli, narrant cantica quaedam esse et speciem melodiae, quae apud nos obtinuit. Aeschines in oratione: peri\ parapresbei/as2, e)c w(=n ou)k ei)rh/nh ge/noit' a)\n e)k pole/mou, a)ll' e)c ei)rh/nhs2 po/lemos2 a)kh/ruktos2, id est, Ex quibus non pax fieret e bello, sed ex pace bellum non indictum, hoc est, vehemens et atrox. Idem in eadem: ei)de\ e)/sontai tw=n pole/mwn ai( me\n eu)qu/nai tw=n pre/sbewn, ai( de\ dwreai\ tw=n strathgw=n, a)spo/ndous2 kai\ a)khru/ktous2 tou\s2 pole/mous2 poih/sete, id est, Quod si bellorum causae quidem erunt oratorum, dona vero ducum, efficietis vt bella et sacris careant et denunciationibus. Etenim qui indicit, qui mittit faeciales, qui sacrificat, ipsa mora fit lenior: et hoc consilio probabile est huiusmodi moras repertas, velut in iure citationem triplicem, litis contestationem, in matrimonio libellum repudii, et solennia verba, Tua tibi habe: quo dum haec aguntur, residat impetus ille impotens.

Ab Eteobutadis ducit genus.

*ec e)teoboutadw=n e(/lkei to\ ge/nos2, id est, Ab Eteobutadis ducit genus. Dici solitum de iis, qui maioribus illustribus et antiqua nobilitate sunt oriundi, videlicet a Buto quopiam, qui sacerdotes Athenis instituit. Et ab huius posteris postea summi magistratus creabantur. Venustius erit, si per Ironiam sumatur in hominem obscurum, aut nobilitatis, et imaginum ostentatorem.

Ergini cani.

*ergi/nou poliai\, id est, Ergini canicies. De canicie praepropera, id est, quae ante diem legitimum accidit. Erginus filius fuit Clymenis, vnus ex Argonautis. Cum autem Hypsipyle Thoantis Lemniorum regis filia funerales ludos manibus parentis proposuisset, Erginus adolescens praeter aetatis rationem iam canus, accessit inter reliquos decertaturus. Irrisus est autem a mulieribus Lemniacis, ob intempestiuam capitis caniciem, et prouerbio locum fecit, hoc insignior, quod superatis omnibus athletis pulcerrimam victoriam reportarit. Festiuius autem fiet, si per ironiam dicetur in senes iam canos, qui tamen iuuenes etiandum haberi velint, causantes eam caniciem non ex annis, sed e curis, aut aliunde praematuram accidisse. Poterit torqueri et in illos qui aetate iuuenes, iam tum ingenio moribusque senem agunt. Et quibus rerum prudentia velox, Ante pilos venit, vt inquit, Persius. Nulla vero res citius adcelerat senium quam animi curae, amor, odium, inuidentia, metus ac moeror. Huc pertinet illud Theocriticum in Aita:

*fu/ontai de\ kai\ ne/ois2 e)n a)ndra/si poliai\
*qama\ kai\ para\ to\n a(liki/as2 e)oiko/ta xro/non.

id est, Nascuntur et in iuuenibus viris cani, frequenter et praeter aetatis conueniens tempus. Desiderantibus omne tempus longum est.

Et hodie praedicant nautae in praesenti naufragii periculo de repente [correction of the transcriber; in the print derepente] oboriri caniciem.

*eskimali/xqai.

*eskimali/xqai se\ xrh\, Hoc gestu contumeliam, despectumque supremum significabant. Est enim Graecis: e)skimali/sai, medium digitum ostendere, contractis caeteris, ignominiae causa, aut strepitu digitorum significare contemptum. Vnde et apud Iuuenalem, quod alibi retulimus:

*o de\ drepanourgo\s2 ou)x o(ra=s2 w(s2 h(/detai,
*kai\ to\n doruco/on oi(=on e)skima/lisen.

Quid autem proprie significet, e)skimali/zein, qui scire cupiet, e Suida discat. Elegantius magisque prouerbialiter, ad fortunam, ad eruditionem, aut aliud quippiam, quod plane contemnitur, detorquebitur.

Extrema extremorum mala.

*esxa/twn e)/sxata kaka\ diape/praktai, id est, Extrema extremorum mala acciderunt. In ipso schemate sita est prouerbii ratio, quemadmodum in initio operis admonuimus. Ad hanc formam pertinere videtur, quod apud Athenaeum lib. 15. scripsit Hipponax, kakw=n kaka\, id est, Malorum mala, pro summis malis. Item quod quidam Atticam, e(lla/dos2 e(lla/da, id est, Graeciae Graeciam dixit, quasi dicas Graeciae florem. Quod genus sunt et illa, a)gaqw=n a)gaqi/des2. Et deino/tera deini/ou. Et ku/ntera ku/ntwnos2. Hunc sermonis typum Graeci videntur ab Hebraeis mutuo sumpsisse, qui vehementiam et e)pi/tasin eiusdem dictionis congeminatione significant.

Cucurrit quispiam ne pluuia madesceret, et in foueam praefocatus est.

*etrexe/ tis2 mh\ brexqei/h, kai\ ei)s2 bo/qron a)pepni/gh, id est, Cucurrit quispiam, ne conspergeretur aqua, et in foueam praefocatus est. Vbi quis leuius malum incautius fugiens, in maximum incurrit. Videtur a vulgo sumptum ab Apostolio, cuiusmodi multa scientes praetermisimus.

Heterognathus es.

*etero/gnaqos2 ei)=, id est, Heterognathus es. In edacem dici consueuit, quod ob voracitatem alternatim, vtraque mandibula cibum commanderet. Nam hinc dictum e(tero/gnaqos2, quod nunc in hanc nunc in illam mandibulam cibum transferat. Hesychius tamen interpretatur de duris ac malis morigeris, translatum putans ab equis.

Vrbanus nihil aequi cogitat.

Admonet rusticam vitam innocentiorem esse, vt quae sola cum solis habeat commercia terris. Contra qui degunt in vrbibus, propter contagia negotiorum et hominum astutiores euadere, vnde et astuti, para\ to\ a)/stu, dicti putantur. Potest et huc accommodari paroemia, quod eximiae morum ciuilitati et vrbanae blandiloquentiae fere comes esse solet astutia. Contra qui moribus sunt subagrestibus, iis plerumque est fides certior, animusque syncerior. Versus est Senarius, sed deprauatus. Et Terentianus Demea ait: In astu aliud ex alio venire malum.

Patroclo sordidior.

*patrokle/ous2 feidwlo/teros2, id est, Patroclo parcior. In diuitem quidem, sed oppido quam sordidum ac parcum. Hic enim Patroclus posteaquam ad summas opes euectus est, aut vt alii dicunt, ex quo natus est nunquam est vsus balneo, parsimoniae causa. Taxatur ab Aristophane in Pluto:

Plutum enim squalidum dixerat, et situs plenum. Prouerbii meminit etiam Eudemius.

Omnis herus seruo monosyllabus.

*pa=s2 despo/ths2 dou/lw| monosu/llabon, id est, Omnis herus seruo monosyllabum. Heris et potentibus breuissimo tantum verbulo est opus, vt vel annuant, vel renuant, nai\, h) ou). Sic volo, sic iubeo, sit pro ratione voluntas. Seruis autem et impotentioribus, multis opus est verbis, vt exorent, aut persuadeant. Effertur integre ad hunc modum: pa=s2 despo/ths2 dou/lw| monosu/llabon, to\ de\ i(keteu/ein makro\n, id est, Omnis dominus seruo monosyllabum. At supplicare longum. Adnotatum est a doctis, monosyllaba et dissyllaba nomina conuenire seruis: cuiusmodi sunt mu=s2, quo nomine fuit seruus Epicuro. Caeterum Athenaeus lib. 5. citat Herodicum, qui contemtus gratia grammaticos appellat monosulla/bous2, *gwniobo/mbukes2, monosu/llaboi. Quod in angulis latitent bombicum more, quodque de minutiis vocularum tractent. De Lysimacho dixit Demosthenes, ni fallimur, regnum ipsius nihil differre a scena comica, quod impendio delectaretur ridicule dictis, eoque ab hoc omnes discedere dissyllabos, hoc est, histriones. Notauit enim Bithen et Parin, qui nihil apud illum non poterant, vt Athenaeus lib. 14. Rursus nomina magnatum faciunt polysyllaba, qualia sunt, Ariobarzanes, et Nabuchodonosor, et apud Plautum Polypyrgopolinices, et Megalodorus.

Penicissare.

*phniki/zein moi\ dokei=s2, perinde valet quasi dicas, fucum facere, quod idem dicitur fenaki/zein. Nam phni/kh, Graecis comam non genuinam, sed apposititiam significat, quam quidam galericulum vocant. Hinc phniki/smata te/knai, doli.

Cicadis pleni.

*tetti/gwn a)na/mestoi, id est, Cicadis operti. In gloriosos ac stultos olim dicebatur, aut obsoletis, ac iam desitis vtentes. Antiquitus enim Atticis mos erat, capillorum cicinnis aureas cicadas addere. Vnde et tettigofo/roi dicti sunt, hoc indicio significantes, au)to/xqonas2 esse sese, id est, indigenas, quemadmodum et cicadae non aliunde commigrant, sicut pleraque alia, sed inibi nascuntur vbi viuunt. Aristophanes in Nebulis:

*arxai=a/ge kai\ dh\ poliw/dh, kai\ tetti/gwn a)na/mesta.
*kai\ khkei/dou, kai\ boufoni/wn.

Prisca haec sane atque obsita canis, necnon repleta cicadis,
Ac Cecide cum Buphoniis.

Cecides peruetustus quispiam fuit dithyramborum scriptor. Buphonia item, festum priscum et iam olim ob vetustatem desitum. Quae sane omnia prouerbiali schemate sunt dicta.

Quid de pusillis magna prooemia.

*ti/ mikrw=n peri\ mega/la froimia/zh|, id est, Quid de minutis rebus magna texis prooemia? Vbi quis in re non magni momenti, verbosa vtitur praelocutione. Nam Athenis interdicebat praeco dicturis in concione, ne vel praefatione, vel affectibus vterentur, rem modo exponerent, a)/neu prooi+mi/wn kai\ paqw=n, id est, Absque prooemiis et affectibus. Vt aliquot locis indicat Lucianus. Ad quod allusit etiam Terentius. Etiam prooemium inceptat. Et Horatius:

Leuiter huc alludens Aelius Spartianus in Aelio Vero: Et quoniam, inquit, nimis pauca dicenda sunt, nec debet prologus enormior esse, quam fabula, de ipso iam loquar. Plutarchus in Apothegmatis Laconicis ad Cleomenem Cleombroti filium refert, qui cum alter quispiam vteretur oratione plus satis prolixa: *ti/, inquit, moi\ mikrw=n pe/ri mega/la fromia/zh|; o(/son ga\r ei)/h pra=gma, tosou=ton kai\ o( lo/gos2, w(=| xrh=sai, id est, Quid mihi de paruis magna facis prooemia? Nam quanta res fuerit, tanta sit et oratio, qua vteris.

Tunc canent cygni, cum tacebunt graculi.

*to/t' a)/|sontai ku/knoi, o(/tan koloioi\ siwph/swsin [note of the transcriber: In the print: siwph/swsn],

Hoc est, tum loquentur eruditi, cum garrulis non erit loquendi locus. Aut inter garrulos et obstreperos non est eruditis dicendi locus. Vsurpauit adagium Gregorius Theologus in epistolis: pau=sai katafluarw=n h(mw=n th=s2 siwph=s2, h)\soi paroimi/an e)rw= ma/lista me\n a)lhqh=, ma/lista de\ su/ntomon, o(/ti to/te a)/sontai ku/knoi o(/tan koloioi\ siwph/swsin. id est, Aut desine tuis nugis obstrepere nostro silentio, aut tibi referam prouerbium, vt verissimum, ita breuissimum, Tunc canent cygni, cum tacebunt graculi. Ita nunc loquuntur, Cicero, Virgilius, Horatius, et tacent Pero, Philiscus, Meuius, qui, viuis illis obstrepebant, et tanto loquaciores, quanto indoctiores.

Malis ter mala.

*toi=s2 kakoi=s2 tri\s2 kaka\: id est, Malis ter mala, hoc est, digna dignis eueniunt. Hanc paroemiam aiunt ab huiusmodi quadam fabula profectam. Narrant Attagines aues cum primum e Lydia in Aegyptum essent deportatae, atque in syluas dimissae, coturnicis vocem edidisse, deinde euenit, vt desiccato Nili fluminis alueo, pestilentia regionem Aegyptiorum infestaret, magnamque hominum vim absumeret. Inter haec Attagines vocem edere coeperunt humanam et articulatam, aliquanto maiorem puerili dicentes haec verba: toi=s2 kakoi=s2 tri\s2 kaka\, id est, Malis ter mala. Atque huius quidem fabulae auctorem citat Athenaeus lib. 9. Socratem in opere De finibus, sic efferens adagium: tri\s2 toi=s2 kakou/rgois2 kaka\. Circumfertur inter Graecas sententias et hic versus:

*ei(marme/non ga\r tw=n kakw=n bouleuma/twn
*kaka\s2 a)moiba/s2 e)sti karpou=sqai brotoi=s2.

Consilia si quis destinarit improba,
Huic necesse est, praemium ferre improbum.

Canis peccatum, sus dependit.

*to\ kuno\s2 kako\n, u(=s2 a)pe/tisen, id est, Canis malum, sus dependit. Quoties pro iis, quae peccauit alius, alius dat poenas. Ex quonam euentu natum sit, non liquet, nec admodum refert. Sapit enim vulgus.

Intersecta musica.

*ekkeko/pt' h( mousikh\, id est, Interrupta est musica. Veteres in conuiuiis eruditis confabulationibus vti consueuerunt. Post cantores, histriones, saltationes induci coeptae. Vnde quidam moleste ferentes interrumpi sermones suos, dicebant: e)kke/koptai h( mousikh\. Quae vox in proverbium traducta est, quoties aliquis interveniens sermonem institutum interpellaret. Simile quiddam legitur apud Platonem, licet in praesentia locus non occurrat.

Chamaeleonte mutabilior.

*xamaile/ontos2 eu)metabolw/teros2, id est, Chamaeleonte mutabilior. Chamaeleon commemoratur inter animantia, quae colorem mutant. Huius figuram diligenter describit Aristot. lib. De naturis animantium 2. Quod ad coloris mutationem attinet, haec tradit: th=s2 de\ xroia=s2 h( metabolh\, e)mfuswme/nw| a)utw=| gi/netai. e)/xei de kai\ me/lainan tau/thn ou) po/r)r(w th=s2 tw=n krokodei/lwn, kai\ w)xra\n kaqa/per oi( sa=uroi, me/lani, w(/sper ta\ parda/lia, dia/ pepoikilme/nhn. gi/netai de kaq' a(/pan to\ sw=ma a)utou= h( toia/uth metabolh\. kai\ ga\r oi( o)fqalmoi\ summetaba/llousin o(moi/ws2 tw=| loipw=| sw/mati, kai\ h( ke/rkos2, h( de\ ki/nhsis2 a)utou= nwqh\s2 i)sxurw=s2 e)sti kaqa/per h( tw=n xelwnw=n. a)poqnh/skwn de\ w)xro\s2 gi/netai, kai\ teleuth/suntos2 a)utou= h( xroia\ toia/uth e)sti. id est, Mutatur autem illi color, cum inflatur. Fitque is nunc niger, non absimilis Crocodilorum, nunc pallidus, cuiusmodi lacertarum, nunc rursum nigris variegatus maculis, qualis est pardorum. Accidit a. huiusmodi mutatio coloris per omne corpus, siquidem et oculi et cauda, in eundem cum reliquo corpore abeunt colorem. Motus huius animantis admodum segnis, qualis est ferme testudinum. Pallescit moriens. Exanimato color idem durat. Hactenus Aristoteles. His ferme consentanea tradidit Plin. lib. 8. cap. 33. illud addens, hoc animal toto corpore reddere colorem, quemcumque proximum attigerit, praeter rubrum et album. Competit igitur adagium in hominem versipellem siue inconstantem, ac pro tempore sese vertentem in omnem habitum. Plato in Ione: a)ll' a)texnw=s2 w(/sper o( prwteu\s2 pantodapo\s2 gi/gnh, strefo/menos2 a)/nw kai\ ka/tw. id est, Sed prorsus Protei in morem temet in omnem vertis speciem, dum sursum ac deorsum volueris. Aristot. Moralium Nicomachiorum 1. Chamaeleontis vocem vsurpat ad exprimendum inconstantiae vitium.

Suus cuique crepitus bene olet.

*ekasto\s2 au(tou= bde/ma, mh/lou gluki/on h(gei=tai. id est, Vnusquisque suum ipsius crepitum malo suauiorem existimat. Hoc est, nemo est cui sua mala non videantur vel optima. Aristoteles Moralium Nicomachiorum 9. ta\ polla\ ga\r ou) to\n i(/son timw=sin, oi( e)/xontes2 kai\

oi( boulo/menoi labei=n. ta\ ga\r oi)kei=a kai\ a(\dido/asin e(ka/stois2 fai/netai pollou= a)/cia, id est, Pleraque enim non eodem precio aestimantur ab his, qui habent, et ab his, qui cupiunt accipere. Nam sua cuique et quae dat, videntur esse multi pretii. Hic locus magis congruebat proverbio, suum cuique pulchrum, sed ea pagina iam exierat manus nostras. Proverbium de crepitu suspicamur ab Apostolio e vulgi faece haustum. Nondum enim quenquam reperimus cui suus crepitus bene oleret. Illud verum est, homines vehementius abhorrere ab alienis excrementis et crepitu, quam a suis.

E poculo perforato bibere.

*ek tetrimme/nhs2 ku/likos2 piei=n. id est, E perforato poculo bibere, dicuntur qui futiles sunt, parumque feliciter continent arcana sibi credita. Sapit et hoc vulgus.

In pulicis morsu deum invocat.

*en yu/llas2 dh/cei qeo\n e)pikalei=tai, id est In pulicis morsu deum invocat, in eos dictum, qui quantumlibet leui de re grauiter perturbantur, perinde vt in maxima. Tractum ab Apologo qui fertur inter Aesopicos: Quidam offensus dolore pulicis pedem mordentis subsedit, et Herculem a)leci/kakon, implorauit. Mox desiliente pulice, male precatus est Herculi, qui cum in tantillo periculo vocatus non tulisset opem, non videri verisimile eum in grauioribus affuturum. Simile est quod refert Aristoteles Moralium Nicomachiorum 7. de vehementer timidis, oi)os2 dedie/nai pa/nta ka)\n yofh/sh| mu=s2. Veluti qui metuit omnia, si vel pius obstrepat. Hanc timiditatem appellat qhriw/dh, hoc est, ferinam.

*ki/bdhlos2, Id est, adulterinus.

Qvod simplex non est, neque syncerum, id vulgato verbo Graeci ki/bdhlon vocant. Hinc ducto vocabulo, quod aliud prae se ferant, aliud tegant, para\ to\ keu/qein to\ dh=lon, vel quod Athenienses ob summum in Chios odium, si cui male vellent, huius nomen nomismati solent insculpere, addita litera, iisque in terram subiectis dira imprecari. para\ to\ tou\s2 xi/ous2 bdelu/ttein, id est, Sed proprie nummum subaeratum ki/bdhlon appellant. Et kibdhli/an insynceritatem seu corruptelam, velut Aristophanes:

Et kibdhleu/ein corrumpere fuco. Et qui pallent, kibdhliw=ntas2 appellant, quod aliquid morbi, vitiive subesse videatur. Quemadmodum in nummis quoque color nonnunquam arguit fucum. Conveniet igitur in amicitiam insynceram, et fictam, aut in hominem blando vultu, sed animo virulento. Veluti Pisides citante Suida:

*pragma/twn pa/ntws2 du/o
*ki/bdhlo/s2 e)stin e)rga/ths2 ei(=s2, ei(=s2 [reading uncertain: Print faded] lo/gos2.

Rerum duarum prorsus vnus auctor est,
Vulgo vt loquuntur, quisquis insyncerus est.

Aut in orationem insynceram, vt Plato lib. De leg. 5 *ta\s2 de\ au)= tima\s2 dei= sko/pei=n kai\ tou/twn ti/nes2 a)lhqei=s2, kai\ o(/sai ki/bdhloi, id est, Rursum honores oportet considerare, quinam ex his veri sint, qui adulterini. Rursum eodem in lib. w(/pws2 mh/te a)uto\s2 ki/bdhlos2 po/te fanei=te o(tw|ou=n, a(plou=s2 de\ kai\ a)lhqh\s2 a)ei\. id est, Vt neque ipse adulterinus

aliquando cuiquam appareat, sed simplex et verax semper. Hoc igitur a nummis traductum, si ad diuersas res traducatur [correction of the transcriber; in the print traducatut], proverbiale fiet. Sed huius rei mentionem fecimus in proverbio: ponhrou= ko/mmatos2.

Nemo malus hoc sciet.

*ou)dei\s2 kako\s2 ei)/setai tou=to, id est, Nullus malus hoc sciet, quoties rem egregiam et cognitu dignam significamus. Plato De leg. lib. 5. o(/son ga\r dh\ to\ nu=n e)pitatto/menon a)gaqo\n o)\n tugxa/nei pa/sais2 tai=s2 peiqome/nais2 po/lesin, th\n e(pome/nhn kataskeuh\n proslabo\n, kata\ th\n palaia\n paroimi/an, ou)dei\s2 ei)/setai/ pote kako\s2 w)\n, a)ll' e)/mpeiro/s2 te kai\ e)pieikh\s2 e)/qesi geno/menos2, id est, Quantum enim bonum sit, quod nunc praecipitur, omnibus rebus publicis, si modo paruerint, ordinem et apparatum adducens, nullus vnquam iners et malus cognoscet, quemadmodum veteri proverbio dicitur, verum et peritus, et moribus aequis praeditus. Huic confine est, quod idem posuit in Lachete: ou) pa=sa u(=s2 tou=to ei)/setai, id est, Non sus quiuis hoc norit. Natum apparet a mysteriis deorum, quae nonnisi ab initiatis, ac puris cognosci fas erat.

Moenia ferrea, non terrea.

PLato lib. De leg. 6. peri\ de\ teixw=n w)= me/gille, e)/gw g' a)\n th=| spa/rth| cumferoi/mhn, to\ kaqeu/dein e)a\n e)n th=| gh=| katakei/mena ta\ tei/xh, kai\ mh\ e)panista/nai tw=n de\ ei(/neka. kalw=s2 me\n kai\ o( poihtiko\s2 u(pe\r a)utw=n lo/gos2 u(mnei=tai, to\ xalka= kai\ sidhra= dei=n ei)=nai ta\ tei/xh ma=llon h)\ gh/i+na, id est, De moenibus autem Megille equidem cum Sparta consenserim, vt moenia videlicet humi deposita, dormire sinamus, neque huius rei gratia rursum velimus excitare. Recte quidem et poeticum dictum super his canitur: Moenia aerea magis, ac ferrea esse oportere, quam terrea. Proverbio iactatum fuisse videtur, et habet veluti aenigmatis figuram. Innuit autem non oportere tutamentum ciuitatis in moenibus collocare, sed in viris armatis, quorum consensus murorum inexpugnabilium vice, ciuitatem optime tuetur. Alludit autem Plato ad apophthegma Laconicum, cuius meminit Plutarch. Equidem arbitramur et Horatium huc leuiter allusisse, cum ait:

Nemo nos insequitur.

PLato lib. De leg. 10. w(s2 ou)de\n tw=| paro/nti dei= protima=n braxulogi/an ma=llon h)\mh=kos2. ou)dei\s2 ga\r h(ma=s2 to\ lego/menon diw/kei, id est, Nam in praesentia nihil est cur breuiloquentiam prolixitati anteponamus. Quandoquidem nemo nos insequitur, qui festinare compellat, quemadmodum vulgo dicunt. Hoc paroemiae etiam hodie tritum manet, cum significant liberum esse, diutius in re quapiam immorari: Nemo nos, inquiunt, impellit.

Mare proluit omnia mortalium mala.

Refertur ab Eustathio in primum Iliados Homericae. Extat autem apud Euripidem in Iphigenia Taurica. Natum est ab euentu huiusmodi. Refert Diogenes Laertius, Euripidem Platoni comitem fuisse peregrinationis cum Aegyptum adiret: vbi cum morbo suo corriperetur, comitiali, ni fallimur, sacerdotes Aegyptii mersione marina

sanarunt hominem. Hinc postea versiculum hunc composuisse: *klu/zei qa/lassa pa/nta t' a)nqrw/pwn kaka\. Tanquam aqua marina morbis omnibus mederetur. Quin hodie morsos a cane rabido, si nouies mergantur in mare, putant a rabie liberari.

Canere de Telamone.

*adein ta\ telamw=nos2, id est, Canere cantionem Telamonis. De querulo sermone dictum proverbium, quod Telamon impotentius fleuerit, Aiacem filium periisse apud Troiam, praesertim hoc generem [correction of the transcriber; in the print genete] mortis. Eustathius enarrans carmen illud Homericum, quod est in Catalogo nauium: *aias2 d' e)k salami=nos2 a)/gon du/o kai\ de/ka nh=as2, commemorat hanc paroemiam: kai\ to\ a)/dein telamw=nos2 paroimiakw=s2 lexqe\n a)po\ skoliou= me/lous2 ou(= h( a)rxh\, pai= telamw=nos2 ai(=an ai)xmhta\. id est Et quod proverbio dicitur canere cantionem Telamonis, ab aliquo cantu, cuius initium: Fili Telamonis Aiax belliger. Similimum est illud, quod alibi retulimus: a)dmh/tou me/los2 kai\ a(rmodi/ou me/los2. id est, Admeti cantilena, et Harmodii cantilena.

Argiua calumnia.

*argei=a fora\, id est, Argiua insectatio, de calumniosis et delatoribus dici solitum. Nam Argiuos olim notauit antiquitas, tamquam sycophantas, et litium auidos. Testis Eustathius in Catalogum nauium, adagium ex Pausania citans. Testis et Diogenianus in Collectaneis.

Initio confidens, in facto timidus.

Evstathius enarrans 7. Iliados librum huiusmodi refert paroemiam: qrasu\s2 pro\ e)/rgou, e)k pollou= kako\s2, id est, Audax ante negocium plerumque ignauus. Citat idem ex Epicharmo: kako\s2 qar)r(ei= ma/l' au)to/qen, e)/peita de\ feu/gei, id est, Ignauus statim admodum de se confidit, post autem fugit. Videmus hoc vsu venire vulgo, vt qui sunt audacissimi, et magniloquentissimi, priusquam appareat periculum. vbi res virum postulat, ibi sint animi nullius.

*gorgo\n ble/pein.

*gorgo\n ble/pein, aliquoties apud Lucianum, pro acribus oculis obtueri. Sumptum e fabula Persei et Gorgus. gorgo\n dictum putant para\ th=s2 o)rgh=s2, quod irati acribus oculis obtueantur. Item Homerus Iliad. q. de Hectore:

Tolle digitum.

*ai)=re da/ktulon, id est, Tolle digitum. Victum te fatere. Nam hoc signo, qui in conflictu succubuisset, th\n h(tth\n agnoscebat. Persius in Satyra 5.

Cognatum illi, quod alio dictum est loco. Dare herbam. Huc ni fallimur, respexit Diuus Hieronymus in dialogo Luciferiani et Orthodoxi, cum ait: En tollo manum, cedo, vicisti. Athenaeus lib. 6. ex Antiphane refert hos versus, in tragicos poetas:

*otan mhde\n du/nwnt' ei)pei=n e)/ti,
*komidh= d' a)peirh/kasin e)n toi=s2 dra/masin,
*ai)/rousin w(/sper da/ktulon th\n mhxanh\n.

Sed prorsus haerent explicanda in fabula,
Repente tollunt machinam digiti vice.

Paulo aliter vsus videtur M. Tull. lib. in Verrem 6. Accurrunt tamen tutores, digitum tollit Iunius patruus. Nam hic videtur esse gestus comprobantis, aut se profitentis emptorem siue conductorem. Siquidem et hoc pacto olim ferebantur suffragia, et in auctionibus eodem, qui volebat, declarat se emptorem aut conductorem.

Videberis, me videns, plane Martem videre.

De his, qui se strenue pollicebantur opitulaturos, ac Martem quendam acturos. Est alicubi, apud Aristoph. Nam locus nondum occurrit.

Bos in ciuitate.

*bou=s2 e)n po/lei, id est, Bos est in ciuitate. Dicitur vbi quis ad nouos honores [correction of the transcriber; in the print hunores] evehitur. Lysias bouis imaginem aeream in arce collocauit Athenis. Ea res in vulgi iocum cessit. Nam in agris boum vsus est, non in vrbibus. Quadrabit et in eos, qui praeter meritum evehuntur ad summos honores.

Brasidas quidem vir bonus.

*brasi/das2 me\n a)nh\r a)gaqo\s2, a( de\ lakedai/mwn, pollou\s2 e)/xei ka/r)r(onas2, id est, Brasidas vir bonus quidem ille, sed Lacedaemon multos habet praestantiores. Aduersus eos, qui se non modo primos, verumetiam solos existimant. Natum ex apophthegmate, quemadmodum docet Plutarchus in Laconicis, et item in vita Lycurgi. Finitimum illi Multi Manii Ariciae.

Hedera post anthisteria.

*a kisso\s met' a)nqisth/ria, id est, Hedera post Anthisteria. Cum sero quidpiam adhibetur. Nam hinc habent nomen, quod eo mense plurima e terra efflorescant. Apparet in iis ludis morem fuisse coronari hedera. De Anthisteriis, id est, floralibus festis diximus in proverbio, ka/res2 qu/raze, id est, Cares foras. Videntur illa fuisse quae Latini vocant Bacchanalia. Hedera autem Baccho sacra erat, vnde kittofo/roi dicti, qui in ludis illis ferebant hederas. Convenit cum eo, quod alibi retulimus: meta\ th\n e(orth\n, id est, Post festum.

Ex Academia venis.

*akadhmi/hqen h(/keis2, id est, Ex Academia venis. De seuero et composito seu docto. Sumptum a Platonis schola. Quamquam et per Ironiam torqueri poterit in fastuosum, et vultu tetrico philosophum agentem. Quin Athenaeus lib. 12. significat dictum in nitidos, et cultu insigni, quod his Plato delectaretur mundiciis. Ita Antiphanes philosophum elegantius cultum vbi depinxisset, apud hunc ipsum: ti/ makra\ dei= le/gein; o(/lws2 au)th\n o(ra=n ga\r th\n a)kadhmi/an dokw=, id est, Sed quid necesse est plura dicere? Ipsam videre videor mihi Academiam.

Senem erigere.

Haud facile dediscuntur a senibus vitia, quae pueri didicerint, et in omnem inhaeserint vitam. Et tamen in senecta quoque conandum, vt vitiis careamus, quantumuis inhaeserint.

Terra defossum habes.

*gh=| kru/yas2 e)/xeis2, id est, Terra defossum habes. In eum, qui non impertit, neque profert suas dotes. Sumptum ab auaris, thesaurum humo defodientibus. Quod apud Plautum facit Euclio. Itidem Horatius in Epod.

- Haud parauero,
Quod aut auarus vt Chremes terra premam,
Discinctus aut perdam vt nepos.

Senescit bos.

Cum ob aetatis imbecillitatem aliquis inutilis redditur ad obeundum munus. Nam diuitum vulgus haud aliter ministris vtitur, quam equis et canibus, aut paulo etiam inhumanius dum vsui sunt, alliciunt, vbi senuerint, reiiciunt. Vnde consultum est, vt vnusquisque sibi paret, quo senectutem suam commodius foueat, alatque, ne tum cogatur ex aliena liberalitate pendere, cum a nemine non contemnetur. Ac meminerit Diogenis apophthegmatis, qui rogatus, quidnam esset in hac vita calamitosissimum, respondit: ge/rwn a)/poros2, id est, Senex egens.

Sus acina dependes.

Lues quod admisisti, reddes quod abstulisti non sine foenore. Quadrabit, vbi pusillum commodi magno dependitur malo. Natum apparet a rustico quopiam, qui verbis hisce comminatus sit sui pascenti racemos.

Dum cessat boreas.

ARISTOTELES in Problematis sectione 26. problemate 47. iuxta Theodori supputationem, testatur hunc versiculum prouerbio celebrem fuisse.

Surgit vbi notus exoriens, boreasque [correction of the transcriber; in the print boreasque que] residit.

Quo significabant tempus opportunum prosperae nauigationi. Subauditur enim dei= plei=n, siue eu)= plei=n, propterea quod auster minus vehemens oritur, desinit autem perquam vehemens, diuersum accidit in Aquilone. Atque huius rei philosophus causam admodum probabilem reddit. Non enim, inquit, ad septentrionem potius quam ad meridiem vergimus, et aquilo stat a septentrionibus, auster a meridie. Hinc fit, vt ille statim vehementior proxima inuadat loca, deinde vehementiam suam ad longius remotos transferat, propinquis ortui mitior. Hic e diuerso, ad meridiem positos, primum vrgeat: post vbi praeteriit, mitior ad nos veniat. Licebit et longius detorquere prouerbium, nec id sine gratia, si quando significabimus tempus adesse comodum et aptum gerendae rei, vt cum illo congruat, quod alibi positum est: Cum pluit, molendum.

Inuulnerabilis vt Caeneus.

*atrwtos2 u(pa/rxeis2 w(s2 kaineu\s2, id est, Inuulnerabilis es, vt Caeneus. De his, qui laedi non possunt. Est in poetarum fabulis, Caeneum munere Neptuni nullo telo vulnerari potuisse. Caeterum iuxta fidem historiae, Caeneum Thessalum quempiam aiunt fuisse rei bellicae cum primis peritum, adeo vt cum multis praeliis interfuisset, nunquam vulnus acceperit. Denique cum Lapithis auxilium ferret

aduersus centauros, deprehensus solus, ab hostium multitudine obrutus est, citraque corporis vulnus extinctus. Itaque Lapithae, cadauere integro reperto, sparserunt rumorem, Caeneum in omni vita inuulnerabilem fuisse. Venustius enunciabitur per comparationem.

Sale perunctus hic adiuuabitur.

In eos dicebatur, qui vel aetate, vel vino delirarent. Quidam ab vtribus translatum existimant, qui sale loti redduntur meliores, quod salis acrimonia, coriorum crassitudinem emendet. Itidem temulentia laborantes mos erat sale et oleo perungere, id aduersus ebrietatem existimabatur. Quidam a vasis testaceis ductum malunt, quae sale imbuuntur, quo fidelius contineant liquorem infusum. Sumptum est autem prouerbium ex Aristophanis Nebulis.

Atqui non est apud aram consultandum.

*all' ou)de\n dei= peri\ to\n bwmo\n ta\s2 e)pinoi/as2, id est, Atqui nihil opus iuxta aram cogitare. Consultandum antequam incipias, in ipso negotio sera consultatio. Sumptum a sacrificis, qui pro ritu sacrorum omnia praeparant, priusquam accedant ad aram. Nam in ipsis sacris periculosum existimabatur, si quid parum rite dictum ac factum fuisset a sacerdotibus, aut patrimis ac matrimis. Declarat M. Tull. in oratione De responsis Aruspicum: An si ludus constitit, aut tibicen repente conticuit, aut puer ille matrimus et matrima si terram non tenuit, aut thensam, aut lorum omisit, aut si aedilis verbo, aut nutu aberrauit, ludi sunt non rite facti.

Mars haud concutit sua ipsius arma.

*arhs2 ta\ au)tou= o(/pla ou) saleu/ei, id est, Mars sua ipsius arma non iactat. Commode feruntur quibus assueuimus, quaeque nobis quadrant, etiam si sint grauissima. Iactamus enim, quod incommode ferimus. Vnde Iuuenalis:

Smaragdus in luce obscurus.

*ari/gnwtos2 sma/ragdos2, e)n me\n tw=| fa/ei skoteino\s2, id est, Insignis smaragdus, in luce quidem obscurus. In eos iaci solitum, qui praepostere ibi semet occultarent, vbi maxime conueniebat edere virtutis specimen. Plinius inter smaragdorum varietates commemorat, qui dicti sint caeci, quod colore sint obscuriore. Id vitii magis in sole deprehenditur, cum ingens color ille suauiter virens, nec sole mutetur, nec vmbra, nec lucernis, ac ne aquis quidem. Quemadmodum idem docet Plin. lib. 37. c. 6.

Martis pullus.

*areos2 neotto\n, id est, Martis pullum, vocant ad bella magnopere propensum. Aristophanes in Auibus.

Sentit autem de gallo, qui quod omnium auium sit pugnacissimus bellacissimusque, vnde et crista et calcaribus armatus est, Marti sacer est. Vel

quod is olim fuerit adolescens Marti in deliciis habitus, qui consueuerit obseruare, Marte cum Venere cubante, ne quis deorum interueniret. Deinde cum illo dormiente Sol aduenisset, Marsque turpiter esset deprehensus, iratus Gallum adolescentem in auem commutauit, manentibus etiamnum pristinae naturae vestigiis. Narrat hanc fabulam Lucianus in Gallo. Prouerbii meminit et Laertius in vita Diogenis Cynici.

Vtrem mergis vento plenum.

*asko\n bapti/zeis2 pneu/matos2 plhrh=, id est, Ventrem mergis vento plenum. Competit in eum, qui frustra conatur, vt qui castigat inemendabilem, quod inflatus vter, quantumvis immergas, rursum emicet. Natum videtur ex oraculo Sibyllae, quod illa edidit de ciuitate Atheniensi:

Durus alloquiis.

*athktos2 a)/nqrwpos2 proshgorh/masin, id est, Immobilis siue inflexibilis alloquio. Ductum a cera, quae tractando mollescit. a)/thkton autem dicitur, quod non queat liquefieri. Competit igitur in hominem inexorabilem.

Profectus ad apaturia.

*apiw\n e)s2 a)patou/ria e)panh=k' e)s2 qarghliw=na, id est, Profectus ad apaturia, rediit Maio. Dici solitum in eos, qui licentius immorarentur negotio cuipiam. Athenis festum erat, quod Apaturia vocabant, id triduo peragebatur. Primum diem appellabant de/rpeian, propterea quod sub noctem conuenientes fra/tores2 conuiuium agerent. Secundum appellabant a)na/r)r(usin, quod in eo rem diuinam facerent Ioui Phratrio, ac Mineruae. Tertium kourew=tin, quod iuuenes et puellae in gentem transcriberentur. Meminit Suidas copiosius de hoc festo, verum ea non multum attinent ad explicandum prouerbium.

Ego tibi de alliis loquor, tu respondes de cepis.

*egw\ sko/roda/ soi le/gw, su\ de\ kro/mmu' a)pokri/neis2, id est, Ego tibi loquor de alliis, tu respondes de cepis. Similimum illi: a)/mas2 a)ph/|toun, cum aliud respondetur, quam rogaris, vel contra, cum inepte respondetur inepte sciscitanti. Confinia sunt inter sese cepae, et allia.

Aurificem te futurum credebas.

*xrusoxoh/sein w)/|ou, id est, Aurificem te futurum arbitrabare. Natum aiunt ab huiusmodi quodam euentu. Inualuerat aliquando fama apud vulgus Atheniensium, in Hymetto monte magna auri fragmenta videri quae a formicis illis pugnacibus seruarentur. Itaque quidam creduli sumptis armis exierunt illas expugnaturi, qui cum re infecta, frustraque sumpto labore redirent in vrbem, irrisi sunt a caeteris ciuibus, illud obiectantibus, su\ de\ w)/|ou xrusoxoh/sein, id est, Tu credebas te futurum aurum. Meminit huius rei Eubulus in fabula cui titulus Glaucus:

*hmei=s2 po/t' a)/ndras2 kekropi/das2 e)pei/somen,
*labo/ntes2 ei)s2 u(mhtto\n e)celqei=n o(/pla,
*kai\ su\ e)pi\ mu/rmhkas2 h(merw=n triw=n
*ws2 xrusoteu/ktou yh/gmatos2 pefh|no/tos2.

In penultimo versu aut mendum est, aut defectus, fortasse pro su legendum si=ton. Itaque certe constabit versus:

Extat et apud Platonem lib. de repub. 5. *ti/ de\ h)=n o( so\s2 qrasu/maxos2, xrusoxo/hs2, ei)s2 tou= de\ nu=n e)nqa/de a)fi/xqai, a)ll' ou) lo/gwn a)kouso/menos2, id est, Quid autem erat tuus Thrasymachus, si auri fusor, ad eos, qui nunc hic sunt, aduenisset, ac non potius rationes auditurus. Aeschines. a)pofoith/sas2 peri\ tou= tw=| dh=lon o(/ti xrusoxoei=n e)ma/nqanen, a)ll' ou) to\ prokei/menon au)tw=| pra/ttein h)\ pa/sxein, id est, Cum hinc se subduxerit, perspicuum est quod aurum fundere didicit, potius quam id facere pative, quod ipsi propositum erat. Paroemia conueniet, vbi quis ingentes spes animo concepit, sed discedit frustratus. Quod fere solet accidere iis, qui suo sumptu mittunt, qui terras peruestigent incognitas, aut qui in fornaces alchemisticas omnia sua profundunt.

Seiuncta sunt Merrhae ac Siloam fluenta.

De longo interuallo dissitis inter sese. Veluti si quis dicat, inter amicum et adulatorem plurimum interesse. Finitimum illi, xwri\s2 ta\ tw=n musw=n kai\ frugw=n, id est, Separatae sunt possessiones Mysorum et Phrygum. Apparet neotericum esse prouerbium.

*yeudo/pura.

*yeudo/pura oi)on ta\ sa\. De minis ac terriculis inanibus: aut cum ostenditur arte periculum, cum re nullum sit periculum. Translatum a militari astutia, qua fit, vt ad territandos hostes noctu diuersis locis ignes incendant, vt ingens exercitus esse credatur. Eos ignes adsimulatos, *yeudo/pura vocant. Non habebit prouerbii gratiam, nisi transferas ad eos, qui fumis verborum territare student aliquem, aut in fraudem illicere. Sic enim interdum falluntur et nautae.

Psyra Bacchum.

*yu/ra to\n dio/nuson, id est, Psyra Bacchum. Stephanus et Suidas citant e Cratino: *yu/ra to\n dio/nuson a)/gontes2, id est, in Psyra Bacchum ducentes. Rursum: e)n neme/sei, yu/ra te th\n spa/rthn a)/geis2, id est, Et in Psyra Spartam ducis. Annotatum est et ab Hermolao Barbaro. Dictum adagium, vbi vinum appositum in conuiuio nemo gustat, aut de sordido apparatu. Psyra pusilla quaepiam insula est haud procul a Chio, in qua vinum non prouenit. Meminit et Strabo libro 14. Hanc Homerus Odysseae g. yuri/hn appellat. In Graecorum commentariis reperitur scriptum aliquoties yura=| finali circumflexo, sed mendose, ni fallimur.

Caput vacuum cerebro.

*w oi(/a kefalh\, kai\ e)gke/falon ou)k e)/xei, id est, O quale caput et cerebrum non habet. De his, qui corporis specie praecellunt, ingenio carentes. Natum ex Apologo, qui circumfertur inter Aesopicos. Vulgo quoque vaecordibus et insipidis aiunt cerebro vacuum esse caput.

Crudelis Bacchus.

Bacchus. Baccho quondam viuos homines sacrificari mos erat. Vnde in crudeles conuenit, siue quod temulentia reddat feroces, et immites.

Hoc calceamentum consuit Histiaeus, Aristagoras induit.

*tou=to u(po/dhma e)/r)r(aye me\n i(stiai=os2, u(pedu/sato de\ a)ristago/ras2, id est, Hoc calciamentum Histiaeus quidem consuit, caeterum Aristagoras induit. Diogenianus admonet dici solitum in eos, qui callide sua malefacta in alios reiiciunt. Adagium natum est ex huiusmodi historia. Histiaeus quispiam patria Samius, Dario amicus, ab eodem in Persidem missus est, illic diutius commoranti incessit patriae reuisendae desiderium. Verum cum a Rege commeatum impetrare non posset, scribit ad Aristagoram ex fratre nepotem, vt Iones ad defectionem solicitaret, videlicet vt hac occasione dimitteretur. Excogitauit autem nouum literarum transmittendarum genus, cuius meminit et Aulus Gellius Noctium Atticarum libro 17. cap. 9. Seruo cuidam spectatae fidei, diu oculos aegros habenti, capillum ex omni capite, tanquam medendi causa deradit, caputque eius leue litterarum formis compingit. His literis, quae voluerat, scripsit. Hominem postea quoad capillus adolesceret, domi continet. Renatis pilis, ad Aristagoram mittit. Et cum ad eum veneris, inquit, mandasse me dicito, vt caput tuum, sicut nuper egomet feci deradat. Seruus vt impetratum erat, ad Aristagoram venit mandatum domini adfert. Is non esse frustra ratus, capite deraso literas legit, ac mente Histiaei cognita, totam ferme Ioniam ad defectionem traxit. Darius posteaquam haec cognouisset, desciuisse Iones, Histiaeum in consilium adhibet, quem potissimum in Asiam mittere oportebat ad res componendas. Is persuadet vt se mittat, vtpote idoneum ad sarciendam defectionem Ionum. Itaque posteaquam in Asiam deuenisset, iamque in suspicionem venisset Sardium praefecto, tanquam auctor huius motus fuisset, hoc audiuit ab eodem: ou(/tw toi i(stiai=e e)/xei kata\ tau=ta ta\ prh/gmata, tou=to to\ u(po/dhma e)r)r(ayas2 me\n su\, u(pedu/sato de\ o( a)ristago/rhs2, id est, Sic hae res habent Histiaee. Tu quidem calceum hunc consuisti, caeterum Aristagoras induit. Meminit et Herodotus quinto et sexto libro, in hunc modum efferens quemadmodum retulimus. Significabat autem eius consilii primum fontem et auctorem fuisse Histiaeum, administratorem Aristagoram. Ea vox deinde, vt fit, vulgo cognita commenti nouitate, in populi fabulam abiit. Videtur magis conuenire, quoties in astutis et improbis consiliis alteri alter auxilio est, mutuaque opera sese iuuant. Nam dare consilium, est tanquam calceum consuere, vti consilio, et exequi, est velut inducere calciamentum.

Quae non posuisti, ne tollas.

*a mh\ kate/qou, mh\ a)ne/lou, id est, Quae non posuisti, ne sustollas. Citatur a Platone libro De legibus vndecimo tanquam ex poeta quopiam. Laertius refert inter Solonis leges, sentiens, opinamur, de terminis agrorum non mouendis, quos maiores fixissent. Conuenit in furaces, et in eos, qui repetunt quod non crediderunt: item qui sibi postulant, acceptum ferri, quod non praestiterunt.

Bulbos quaerit.

*bolbou\s2 zhtei=, id est, Bulbos quaerit. Iocus prouerbialis in eos, qui iuxta Persium:

Plutarchus in Symposiacis: kai\ ga\r o( gelw/menos2 ou(tosi\, kai\ paroimiw/dhs2 e)/fh, bolbo\s2 ou) mikro/thti diafeu/gei to\n kerauno\n, a)ll' e)/xwn du/namin a)ntipaqh=, kaqa/per h( sukh= kai\ to\ de/rma th=s2 fw/khs2, id est, Etenim ridiculus iste, inquit, et prouerbio obnoxius bulbus, haud ideo fulmen effugit, quod pusillus sit, sed quod vim habeat contrariam fulmini, quemadmodum et ficus arbor, et vituli marini pellis. Porro risus prouerbialis, de quo meminit Plutarchus, sumptus est, ex Aristophanis Nebulis, vbi Strepsiades Socratis ingrediens scholam, admiratur discipulos Socratis prono capite terram spectantes. Respondentique cuipiam.

*zhtou=sin ou(toi ta\ kata\ gh=s2. bolbou\s2 a)/ra
*zhtou=si, mh\ nu=n tou=to/ge fronti/zete,
*egw/ ga\r oi)=d' i(/n' ei)si\ mega/loi kai\ kaloi\.

Quaerunt habet quae terra, Strepsiades. Bulbos scilicet
Quaerunt, rei sed cura ne quid istius
Vos angat, ego enim noui vbi sunt magni et boni.

Quod si quis malit referre ad id, quod est apud eundem poetam in Pluto, tauto\n qu/mon fago/ntes2, id est, Qui easdem mecum cepas edistis, equidem haud magnopere repugnarim. Significat autem tenues amicos, quique, vt ait Terentius, paupertatem vna tulerunt grauem. Persius item Satyra quarta, de sordido et impendio tenaci, parcoque.

Hoc bene fit, tunicatum cum sale mordent
Cepe, et farratam pueris plaudentibus ollam.

Extat apud eundem Aristophanem in Concionatricibus et alius de bulbo iocus huiusmodi, kata|fa/gwn bilbw=n xu/tran, id est, Qui deuorauit bulborum ollam. Verba sunt aniculae ad iuuenem detrectantem coitum, quod vnus duabus par esse non posset, kalw=s2, inquit, e)pei=d' a)/n katafa/ghs2 bwlbw=n xu/tran. Nam bulbos irritare Venerem testatur et Martialis:

Sunt autem multae bulbi species, sed omnes, inquit Dioscorides lib. 2. habent acrimoniam, et calore Venerem stimulant, quemadmodum eruca, de qua Columella:

Suidas duo de cepis adagia refert, krommu/a e)sqi/ein, id est, Cepas edere: et krommu/wn o)sfrai/nesqai, id est, Cepas odorari, quae suo reddidimus loco.

Exacta via viaticum quaerere.

SEneca in libello De moribus: Quid enim stultius est, quam quod dici solet, via deficiente, viaticum quaerere, aut augere? Quadrat in senes auaros. Laborat enim ea aetas plerumque hoc vitio, vt quo minus superest vitae, hoc magis sit de victu solicita. Contra iuuentus huius studii vel maxime negligens est. M. Tull. in Catone Maiore: Auaritia vero senilis quid sibi velit, non intelligo. Potest enim quidquam esse absurdius, quam quo minus viae restat, eo plus viatici quaerere?

Omissa hypera pedem insequeris.

Conuenit, vbi quis omissis his quae magis ad rem attinebant, leuicula quaepiam curat. Hyperae nautici funes sunt, quibus antennarum cornua traducuntur. Pedem autem vocant imam claui partem. Verum hyperarum maximos vsus in nauigando. Suidas adagium citat ex Hyperide. Item qui scripsit scholia in Demosthenem, ex libro peri\ tari/xous2 primo.

Becceselenus.

*bekkese/lhnos2, prouerbio dicebatur stupidus ac delirus, sideratus, aut ad modum senex. Beccus Phrygum antiquissima lingua panem significat auctore Herodoto libro secundo, selh/nh lunam. Vnde Arcades, qui volunt mortalium omnium antiquissimi videri, prose/lhnoi, dicuntur, tanquam antiquiores ipsa luna. Quod notat Apollonius libro Argonauticon quarto:

Psammiticchus autem rex, hoc argumento deprehendit, Phrygios omnium antiquissimos fuisse, quod pueri qui nullam vocem hominis audierant, Bacchum sonarent. Suidas hoc loco iocans, negat mirum videri debere, si caprarum vocem imitati sunt, qui fuerunt a capra nutriti. Nam id asserit Herodotus. Vtitur Plutarchus libro primo De vitis Philosophorum: kai\ ga\r pla/twn o( megalo/fwnos2, ei)pw\n, o( qeo\s2 e)/plase to\n ko/smon pro\s2 e(autou= u(po/deigma, o)/zei lh/rou bekkeselh/nou, kata/ ge tou\s2 th=s2 arxai/as2 kwmw|di/as2 poi/htas2, id est, Etenim Plato vocalis, cum ait: Deus condidit mundum ad suam ipsius imaginem, olet delirationem Becceselenam, quemadmodum loquuntur veteris comoediae scriptores. Sumptum est prouerbium ex Aristophanis Nebulis:

Quo loco complura super hac dictione referuntur ab interprete, si quis forte requirit.

Imperitus anaxyride indutus omnibus id ostentat.

*amaqh\s2 a)nacuri/da periqe/menos2, pa=si tau/thn e)ndu/knei, id est, Imperitus subligaculum siue brachas indutus passim eas ostendit. In eum congruit, qui propter insolentiam etiam ineptissimis rebus effertur. Nam rerum imperitis quidquid peregrinum ac nouum esse videtur elegans. Eruditi quidam putant Anaxyridem Graecis dici quas Latini vocant brachas, siue feminalia, quae tegebant mediam corporis partem vna cum feminibus. Brachae igitur Barbaricae vestis genus erat, sed praecipue Gallorum quorundam. Vnde et Gallia Brachata dicta est. Anaxyridem vero et Persis in vsu fuisse declarat Strabo. Vidimus Venetiae patritios iuuenes si quando peregrinantur, gaudere Gallicis subuculis, absque veste superiore, quod idem domi non faciunt. Quadrabit et in eos, qui sibi videntur aliquid, quod Gallice loquantur inter Germanos, aut qui vocibus obsoletis, obscuris aut peregrinis venditant sese. Subolet hoc ab Apostolio additum ex huius aetatis adagiis.

Mineruae suffragium.

*h a)qhna=s2 yh=fos2, id est, Mineruae suffragium. De exacto iudicio: contrarium illi, u(=s2 e)/krinen, id est, Sus iudicauit. Sed lepidius fiet, si per ironiam efferatur in stupidum, et nullius iudicii hominem.

Per parietem loqui.

*dia\ toi/xou lalei=n, id est, Per parietem loqui. Dicitur qui ridicule quid facit. Siue quod obstante pariete neuter alterum audit, siue quod ad eum modum colloquuntur amantes: vt testatur Ouidius de Pyramo, et Thysbe.

Interuallo perit fames, et optime perditur.

*dia\ mesou= kai\ limo\s2 e)/r)r(ei kai\ ka/llist' a)po/llutai, id est, Intercapedine optime perit fames. Mora multis rebus affert remedium, et maxime iracundiae. Inuenitur etiam hoc interpretamentum, vt sit sensus: Extincto famelico, fames item pereat necessum est.

Statuam faucibus colas.

*andri/anta gargali/zeis2, id est, Statuam colas gutture. De re maiorem in modum absurda, quaeque fieri nullo pacto possit. Veluti si quis hominem praepotentem et inuictum frustra conetur opprimere. Nec enim liquescit statua.

Amens longus.

*anous2 o( makro\s2, id est, Amens qui longus, hoc est, quod vnlgo dictitant, praelongis mentem deesse, pusillis nimium adesse animorum. Sumtum videtur ex Sophocle, apud quem hi versus sunt in Aiace flagellifero:

- *ou) ga\r oi( platei=s2,
*ou) d' eu)ru/nwtoi fw=tes2 a)sfale/statoi,
*all' oi( fronou=ntes2 eu)=.

- Non enim his,
Qui porriguntur mole vasta corporis,
Latoque tergo, niti oportere maxime,
Verum mage illis, qui valent prudentia.

Videtur in eadem ferme sententia fuisse Homerus. Tydeum fingens corpore pusillo, caeterum strenuum. Sic enim ait Iliados E.

Vtilior Tydeus, qui, si quid credis Homero,
Ingenio pugnax, corpore paruus erat.

Antiopae luctus.

*antio/phs2 qrh=nos2, id est, Antiopae luctus. Dici consueuit, vbi quis immerens calamitatibus affligitur, deinde malis eximitur. Natum adagium ab Antiopae fabula, quae Nictei filia fuisse narratur. Ea cum esset a ciue quodam vitiata, pater grauius irascens, ad fratrem Lycum mittit, vt de ea supplicium sumeret. At ille, quod vterum ferre videret, misertus pepercerat. Itaque peperit Zethum et Amphionem, quos ille in montem abiecit. Erat autem huic vxor nomine Dirce, quae simul atque sensit virum suum Lycum Antiopae captum amore, puellam in montem abductam tauri ceruicibus alliget, suspensis a cornibus tedis ardentibus, parans illam hoc exitii genere conficere. Verum ad vociferationem Antiopae concursum est, cum a vicinis rusticis, tum ab Amphione Zethoque, qui matrem agnitam eripiunt, et a Dirce poenas sumunt.

Fuge procul a viro maiore.

Caue a commercio potentium: habe commercium cum aequalibus. Etenim optimatum familiaritas, aut seruum facit et turpem: aut si nescias adulari, periculis obiicit. Cum paribus vt multo suauior, ita tutior etiam vita est. Pindarus in Nemeis: ei)/dei deka/tw|, xalepa\ d' e)/ris2 a)nqrw/pois2 o(milei=n kresso/nwn, id est, Caue certamen congredi cum hominibus potentioribus. Congruit cum eo, quod alibi dictum est: Procul a Ioue, et fulmine. Et illo: Longae regum manus. Herodotus in Vrania: kai\ ga\r du/namis2 u(pe\r a)/nqrwpon h( basilh=os2 e)sti kai\ xei\r u(permh/khs2, id est, Etenim potentia regis supra hominem est, et manus praelonga.

Absque baculo ne ingrediare.

*aneu cu/lou mh\ ba/dice, id est, Absque ligno ne ingrediare. Inermis ne sis: verum semper ad manum sit, quo depellas, si quis forte quaerat laedere. Natum aiunt a Cleomene quodam Atheniensium duce. Is cum esset in insaniam versus, quod omnibus haberetur exosus, baculum gestans, obambulare consueuit, quo propulsaret impetentes.

Anus cothonissat.

*gra=es2 kwqwnizo/menai, id est, Anus cothonizantes. De vetulis indecore lasciuientibus. kw/qwn enim temulentum significat: inde fictum verbum kwqwni/zein. Athenaeus libro vndecimo variis auctoribus cothonem esse ostendit poculi genus, vnde dicatur kwqwni/zesqai, pro inebriari, et kwqwnismo\s2 ipsa temulentia. Et Hesychius admonet, Graecis hominem tumulentum appellari cothonem, quemadmodum Latini lagenam vocant aut vtrem. Horatius in Odis, in anum vxorem pauperis Ibyci:

Te lanae prope nobilem
Tonsae Luceriam, non cytharae decent,
Nec flos purpureus rosae,
Nec poti vetulam faece tenus cadi.

Nudo capite.

*gumnh=| kefalh=|, id est, Nudo capite facere quaepiam dicuntur, qui palam, ac citra pudorem omnem faciunt. Qui rem pudendam faciebant, iis mos erat centonibus caput operire. Plautus in Captiui duo: Ipsi de foro tam aperto capite ad lenones eunt, quam in tribu aperto capite fontes condemnant reos. Neque refert vtrum hic aperto, an operto legas per ironiam: nam sensus idem vtriusque lectionis. Vsus est hoc prouerbii titulo et Cyrillus, interpretans Ioannis Euangelium, et diuus Chrysostomus in Encomio Babylae martyris. Tegit et Socrates faciem apud Platonem in Phaedro dicturus vituperationem amoris.

In re mala, animo si bono vtare, adiuuat.

MEretur omnino Plautinus ille senarius ex Captiuis duobus, vt inter adagia recenseatur:

Fortiter ferendo vincitur malum, quod euitari non potest. Eandem sententiam paulo secus explicat in Pseudolo:

Mulieris oculus.

Illud alias recensuimus, e)k tou= o(ra=n gi/gnetai to\ e)ra=n, id est, Ex aspectu nascitur amor.

Decempes vmbra.

*deka/pous2 skia/ e)sti, id est, Decempes vmbra est, id est, cenandi tempus. Veteres vmbris notabant horas diei. Lucianus in Gallo: *sunexe\s2 e)piskopw=n o(posa/poun to\ stixoi=on ei)/h, id est, Assidue obseruans quot pedes haberet linea. Olim qui vocabant ad coenam, designabant ad quam vmbram solarii vellent adesse conuiuas. Itidem qui vocabantur ne venirent ante tempus, rogabant, ad quotam lineam esset veniendum. Porro vmbra decem pedum erat gratissima parasitis, coenae spem faciens, quemadmodum et fumus largior exiliens e culina. Huius adagii vsum nullum videmus, nisi si quis significare volens hominem vehementer edacem, dicat illi magnopere placere vmbram decempedem. Aut nihil agere quempiam nisi obseruare vmbram decempedem: quomodo vtitur Aristophanes in Concionatricibus:

*soi\ de\ melh/sei
*otan h( deka/poun to\ stixoi=on
*liparw=s2 xwrei=n e)pi\ dei=pnon.

Verum hoc fuerit tibi curae,
Vbi facta sit vmbra decempes,
Ad lautam accurrere coenam.

Ammianus libro 23. tradit, apud Persas nullam horam praescriptam sumendi cibum praeterquam regibus, sed suum cuique ventrem solarium esse, et apud Plautum, si satis commeminimus, parasitus quispiam destomachatur in eos, qui horologiorum vsum commenti sunt, cum venter sit optimum horologium. Adagium refertur a Suida.

Diagoras Melius.

*diago/ras2 o( mh/lios2, id est, Diagoras Melius. In sceleratum ac foedifragum et impium. Hic capta Melo vixit, et Atheniensium sacrorum mysteria vsque adeo contempsit, vt complures auerterit a religione, deterrueritque ne iam vellent initiari. Praeterea arcana illa mysteria, quae nefas est profanis edere, ille impius in vulgus extulit modis omnibus irridens. Quas ob res ab Atheniensibus proscriptus est, eamque proscriptionem palam in aerea columna posuerunt, addito praemii loco talento, si quis hominem occidisset, si quis viuum adduxisset, duobus. Meminit huius Aristophanes in Auibus:

*hn a)poktei/nh| ti\s2 u(mw=n diago/ran to\n mh/lion
*lamba/nein ta/lanton, h)/n te tw=n tura/nnwn ti/s2 tina
*tw=n teqnhko/twn a)poktei/nh|.

Si quis e vobis Diagoram Melium interfecerit,
Praemium feret talentum, sique quis quem e mortuis
Interemerit tyrannis.

Sexdecim pedibus superauit.

Haudquaquam alienum est a prouerbiali figura, quod in Pericle scripsit Aristides, nempe Periclem oratorem reliquos in dicendo sexdecim praeterisse pedibus, le/gwn, inquit, w(s2 e)kkai/deka me\n podw=n h)/|rei tou\s2 r(h/toras2 e)n toi=s2 lo/gois2, mo/nou de\ peiqw/tis2 e)peka/qizen e)n toi=s2 xei/lesi, pa/nta de\ ei)=nai fluari/an pro\s2

e)kei=non, id est, Dicens illum sexdecim pedibus vicisse Rhetores dicendo, atque in vnius illius labiis insedisse suadelam quandam. Caetera vero omnia nugas prae hoc fuisse. Itaque sexdecim pedibus pro maximo interuallo dixit. Sumpta metaphora a stadiis cursorum. Locus autem hic de Pericle est apud Eupolim comicum, in comoedia cui titulus: *dh=moi,

*kra/tistos2 ou(=tos2 e)ge/net' a)nqrw/pwn le/gein.
*opote pare/lqei w(/sper oi( a)gaqoi\ dromei=s2
*ekkai/deka podw=n h)=|re le/gwn tou\s2 r(h/toras2.
*taxu\s2 le/gein me\n, pro\s2 de\ au)tou= tw=| ta/xei,
*peiqw/tis2 e)peka/qizen e)n toi=s2 xei/lesin.

Hic inter homines plurimum vnus polluit
Dicendo, quoties praeteribat, vti bonus
Agilisque cursor, sexdecim spatio pedum
Linquebat a se caeteros iam rhetores.
Sermone celer erat, celeritati aderat huic
Suadela quaedam illius insidens labris.

Hos versus et Aristph. adducit in Acharnensibus ex Demis Eupolis adiunctis his duobus.

*ou(/tws2 e)kh/lei, kai\ mo/nos2 tw=n r(hto/rwn,
*to\ ke/ntron e)gkate/lipe toi=s2 a)krwme/nois2.

M. Tull. in Bruto: Quam deam, inquit, in Periclis labris scripsit Eupolis sessitauisse. Huius immodicam eloquentiam idem taxauit in eadem comoedia:

*enteu=qen o)rgh=| perikle/hs2 o( o)lu/mpios2.
*estra/pt' e)bro/nta, cuneku/ka th\n e(lla/da.

Pericles at indignatus hinc Olympius
Tonat, coruscat, miscet omnem Graeciam.

Porro quod ad suadelam attinet id imitatus Ennius apud Ciceronem in Catone Maiore, M. Cethegum Suadae medullam dixit. Ab huius prouerbii forma non discrepat illud Aristophanis: e)k tw=n nefelw=n,

Saxum volutum non obducitur musco.

Qui non potest eodem in loco consistere, raro sit, vt ditescat. Id totidem paene verbis etiam hodie dicunt. Simile illud Fabii: Planta, quae saepius transfertur, non coalescit.

Lityersam cantionem canis.

*litu/ersan w)|dh\n a)/|deis2, id est, Lityersam cantionem canis. Lityerses notus erat Midae Regis. Hic cum ageret in Celaenis, exceptos eos, qui aduenissent, compellebat, vt secum meterent, dein de praesectis capitibus, reliquum corpus manipulis inuoluebat. Idem instituit, vt in honorem Midae theticos, id est, aestiuus, aut messorius hymnus caneretur, vnde

ductum proverbium, vt qui non ex animo canerent, aut qui coacti canerent, hi Lityersam cantionem canere dicerentur. Menander in Chalcedonio:

Meminit huius fabulae Iulius Pollux lib. De rerum vocabulis 4. capit. peri\ a)sma/twn e)qnikw=n. Sed hoc nouat, Lityersam loris caedere solitum, quos metendo vicisset, sed cum aliquando incidisset in messorem se robustiorem, ab eo trucidatum fuisse. Quosdam autem auctores esse, Herculis manu periisse. Proinde cantionem eam ad patris desiderium leniendum fuisse repertam. Lityersae meminit et Theocritus.

Lydum in planiciem provocas.

*ludo\n ei)s2 pedi/on prokalei=s2, id est, Lydum in campum provocas. In eum competit, qui lacessit iamdudum ad id propensum, ac promptum. Notati sunt Lydi, quod ad bellum capessendum aequo propensiores essent. Herodotus lib. 1. docet Lydos aequitatu valuisse. Proinde Croesus optat Iones equitatu venire oppugnatum Lydos. Finitimum ei, quod alibi recensuimus, to\n i(/ppon ei)s2 pedi/on.

Sublata lucerna, nihil interest inter mulieres.

*lu/xnou a)rqe/ntos2 gunh\ pa=sa h( au)th\. id est, Lucerna sublata, nihil discriminis inter mulieres. Sentit Adagium nullam mulierem non esse impudicam, si detur facultas sine teste peccandi. Recenset Apostolius, et vsurpatur a Plutarcho in Praeceptis connubialibus.

Lysistrati diuitias habes.

*lusistra/tou plou=ton ploutei=s2, id est, Lysistrati diuitiis diues es, Proverbialis ironia de magnopere tenuibus. A Lysistrato quodam tractum, extremae paupertatis homine.

Expecta bos aliquando herbam.

*me/ne bou=s2 pote\ bota/nhn, id est, Expecta bos olim herbam. Dicendum vbi quid sero contingit. Laborat enim bos in agricolando, sed aliquando gustatura herbam enatam. Finitimum illi:

Expecta anus.

*me/ne grau= e)mo/n se pai=da filh/sonta, id est, Expecta anus meum filium, te suauiaturum. Nam priusquam adolescat puer, illa decesserit. Confine superiori, cum sera spes ostenditur.

Magnus versator in re pusilla.

Nam addita coniunctiuncula constabit versus. Quadrat in eos, qui arte parum honesta sibi diuitias parant. Natum ab Eudamidae apophthegmate. Is erat Archidami filius, frater Agidis. Cum musicus quidam feliciter videretur cecinisse, quispiam ex iis, qui aderant, rogabat Eudamidam, quid de eo sentiret, respondit: me/gas2 khlhkta\s2 e)n mikrw=| pra/gmati, id est, Magnus delinitor in re parua, quod existimaret operosam esse scientiam sed nihil adferentem vtilitatis. Recensetur a paroemiographis. Refertur a Plutarcho in Laconicis, nisi quod illic legitur, khlhkth\s2, quod oratorum sit delinere, ac mouere affectus. Huic non dissimile est, quod Musonius ait apud Aulum Gellium libro quinto, capite primo, in eos, qui modulatu vocum, ac lenociniis

verborum excitant inanem applausum auditorum: Scito, inquit, illic non philosophum loqui, sed tibicinem canere.

Surdaster cum surdastro litigabat.

*du/skwfos2 duskw/fw| e)kri/neto, o( de\ krith\s2 h)=n kwfo/teros2, id est, Surdaster cum surdastro litigabat. Iudex autem erat vtroque surdior, cum res agitur inter vndequaque ridiculos ac stultos. Extat in hanc sententiam epigramma Graecum Nicarchi:

*duskw/fw| du/skwfos2 e)kri/neto, kai\ polu\ ma=llon
*hn o( krith\s2 tou/twn tw=n du/o kwfo/teros2,
*ws2 o( me\n a)nte/legen, to\ e)noi/kion au)to\n o)fei/lein
*mhnw=n pe/nq', o( d' e)/fh, nukto\s2 a)lhleke/nai.
*emble/yas2 d' au)toi=s2 o( krith\s2 le/gei. e)s2 ti/ ma/xesqai;
*mhth\r e)sq' u(mi=n, a)mfo/teroi tre/fete.

Lis agitur, surdusque reus, surdus fuit actor,
Ipse tamen iudex, surdus vtroque magis.
Pro aedibus hic petit aes, quinto iam mense peracto.
Ille refert, tota nocte mihi acta mola est.
Aspicit hos iudex, et quid contenditis? inquit,
An non vtrique est mater? vtrique alite.

Docui te vrinandi artem.

*edi/daca se kubista=n, kai\ su\ buqi/sai me zhtei=s2, id est, Docui te vrinandi artem, et tu me vis demergere. In eos quadrat, qui benefacta malefactis retaliant, et beneficium acceptum in eius ipsius vertunt perniciem, a quo acceperunt. Sapit faecem.

Pro eleganti medico malus poeta.

*anti\ xari/entos2 i)atrou=, kako\s2 poihth\s2 kalei=sqai e)piqumei=s2, id est, Pro venusto medico malus poeta dici cupis. In eum dici solitum, qui non contentus artis suae professione, in qua locum mediocrem obtinebat, pergit aliena profiteri, in quibus non perinde sit exercitatus, nec parem proinde gloriam reportaturus. Periander quispiam non incelebri fama medicus, et eius artis vel cum primis doctus, ad poetices studium deflexit, et ineptos quosdam versiculos scribere coepit. Hinc vulgaris iocus increbuit. Plutarchus in Apophthegmatis Laconicis tribuit hoc dictum Archidamo Agesilai filio.

A remo ad tribunal.

*apo\ kw/phs e)s2 to\ bh=ma, id est, A remo ad tribunal. Dici solitum, vbi quis repente ab infima conditione provehitur ad honesti muneris administrationem. Taxat Demadem oratorem Syrianus Hermogenis interpres, qui citra cognitionem artis, statim ad agendas causas irruperit: a)po\ th=s2 kw/phs2 a)ni/ptois2 to\ tou= lo/gou xersi\n e)pi\ to\ bh=ma phdh/sas2, id est, Qui illotis vt aiunt, manibus a remo ad tribunal irruit.

In caelum expuis.

*es2 ou)rano\n ptu/eis2, id est, In caelum expuis, id est, facis quod in tuum ipsius recidat caput. Aut obloqueris his, qui facile possint laedere. Siquidem qui in caelum expuit, primum videtur caelites ipsos adficere contumelia: deinde fit saepius, vt sputum in ipsius faciem recidat. Confine illi: pro\s2 ke/ntra lakti/zein, id est, Aduersus stimulum calcitrare.

Vnus deus, et plures amici.

*ei(=s2 qeo\s2 kai\ polloi\ fi/loi, id est, Vnus Deus, et plures amici. Proverbium

admonet quam plurimos esse parandos amicos, quod hi secundum Deum plurimum opitulari possint. Quamquam Hesiodo non probatur polufili/a, neque rursum a)ceni/a.

Si caseum haberem, non desiderarem obsonium.

*ei) turo\n ei)=xon, ou)k a)\n e)deo/mhn o)/you, id est, Si caseum haberem, non egerem obsonio. Dicendum, vbi quis minimis vilissimisque contentus est. Refertur apud Plutarchum in Laconicis, cum Lacon quispiam cauponi dedisset parandum obsonium, atque is peteret caseum et oleum, quibus illud condiret, Non opus, inquit Lacon, fuisset mihi obsonio, si caseum habuissem. Si quis pro caseo malit hoc loco butyrum, cum eo non pugnabimus: videtur enim butyrum magis congruere oleo.

In antrum haud legitimum, stimulum impingis.

*ei)s2 trumalih\n ou)x o(si/hn to\ ke/ntron w)qei=s2, id est, In foramen haud licitum, stimulum trudis. Dicterium Sotadis in Philadelphum, qui sororem Arsinoen exemplo Iouis vxorem duxerat, quo quidem dicto offensus rex, capitis supplicium sumpsit de eo, qui dixerat. Meminit Plutarchus in libello, De liberis educandis.

Quamquam non dixeris, tamen apparet e pelle.

*ei) mh\ le/geis2, a)po\ tou= de/rmatos2 fai/nh|, id est, Etiam si non dicas, pelle prae te fers. Res ipsa redarguit mendacem, et oris habitus. Vnde illud Ciceronis, Nisi fingeres, non sic diceres, videtur ex apologo natum.

Decipula murem coepit.

*ei)/lhfen h( pagi\s2 to\n mu=n. id est, Laqueus murem coepit. De recte meritoque deprehensis, et malo dignis. Quasi dicas: Lupus in foueam incidit, aut aper in casses.

Iisdem e literis comoedia, ac tragoedia componitur.

*ek tw=n au)tw=n tragw|di/a| gi/netai kai\ kwmw|di/a gra/mmatwn, id est, Ex iisdem literis comoedia, tragoediaque componitur. Convenit in eos, qui eadem de re norunt diuersa fingere, Aut qui eadem opera diuersa possunt.

A fronte praecipitium, a tergo lupi.

*emprosqen krhmno\s2, o)/pisqen lu/koi, id est, A fronte praecipitium, a tergo lupi. Cum aliquis hinc atque hinc duobus maximis praemitur malis, vt in vtrumque inciderit, pereundum sit.

Oscitante vno, deinde oscitat et alter.

*eno\s2 xano/ntos2 mete/sxhken e(/teros2, id est, Cum oscitat vnus, statim oscitat et alter. Dicendum quoties exemplo peccati, statim provocatur aliquis ad simile facinus. Fit autem hoc occulta quadam naturae vi, vt qui viderit oscitantem, cogatur et ipse oscitare, Cuius rei causam etiam reddere conantur philosophi. Simili modo transeunt et quidam animorum affectus. Socrates apud Platonem in Charmid. kai\ o( kriti/as2 a)kou/sas2 tau=ta, kai\ i)dw/n me a)porou=nta, w(/sper oi( tou\s2 xasmwme/nous2 katantikru\ o(rw=ntes2 tauto\n, tou=to cumpa/sxousin, ka)kei=nos2 e)/doce/ moi u(p' e)mou= a)porou=ntos2 a)nagkasqu=nai kai\ au)to\s2 a(lw=nai u(po\ a)pori/as2, id est, Haec vbi audiuit Critias, meque vidisset haesitantem, quemadmodum ij, qui ex aduerso vident oscitantes, eodem affectu corripiuntur, itidem et ille mihi visus est mea dubitatione cogi, vt et ipse a dubitatione corriperetur. Oscitantiam autem Latini vocant torporem, et indiligentiam. Qui cum ignauis viuit,

facile fit illorum similis. Omnes enim procliues sumus a labore ad libidinem, vt ait Comicus. Torpedo piscis suo contactu protinus torpidum reddit. Plato in Menone: dokei=s2 moi o(moio/tatos2 ei)nai tau/th| th=| platei/a| na/rkh| th=| qalatti/a|, kai\ ga\r au(/th to\n a)ei\ plhsia/zonta kai\ a(pto/menon narka=n poiei=, kai\ su\ dokei=s2 moi\ nu=n e)me\ toiou=to/n ti pepoihke/nai narka=n, id est, Videris mihi similimus esse isti latae torpedini marinae. Nam haec quoque semper eum, qui accedit ac tangit, torpidum reddit. Et tu videris mihi quoque tale quiddam fecisse, vt torpeam.

Inter caecos regnat Strabo.

*en toi=s2 to/pois2 tw=n tuflw=n la/mwn basileu/ei, id est, In regione caecorum rex est luscus. Inter indoctos, qui semidoctus est, doctissimus habetur. Inter mendicos, qui paululum habet nummorum, Croesus est. Sapit vulgi faecem.

In area latitas.

*en a(/lw| draska/zeis2, id est, In area occultaris. De eo, qui in eo versatur negocio, vt non possit non esse conspicuus. Aut qui sic latitat, vt a nemine tamen non conspiciatur. Nam in area nullae latebrae.

Cum licet fugere, ne quaere litem.

*eco\n fugei=n mh\ zh/tei di/khn, id est, Cum fugiendi potestas est, ne quaere litem. Ab Alcibiadis apophthegmate natum. Is cum e Sicilia citaretur ab Atheniensibus, vt criminibus responderet, abdidit sese, negans litigandum esse, si quo modo liceret effugere. Subiicientibus aliis, Non igitur confidis patriae de te iudicaturae. Imo, inquit, ne matri quidem crediderim. Metuerem enim ne fors imprudens albi calculi loco nigrum immitteret. Alcibiadis sententiae subscriberet, quisquis litium expertus est. Graecis vnico verbo dicuntur fugodikei=n, qui litem detrectant.

In tergore bouis desedit.

*epi\ bu/rshs2 e)kaqe/zeto, id est, In tergore bouis desedit, id est, supplex implorat auxilia. Natum adagium a consuetudine vernacula Scythis, quemadmodum testatur Lucianus in Taxaride. Nam apud hos si quis forte laesus esset, neque suppeteret vlciscendi facultas, immolato boue carnes minutim sectas coquebat, ipse in tergore humi strato sedebat, manibus in tergum reductis. Idque maximum supplicandi genus apud illos habebatur. Accedebat quicumque vellet opitulari, et carnium portione gustata, dextroque pede tergori imposito, pollicebatur pro viribus auxilio futurum. Atque hoc foedus apud Scythas sanctissimum habebatur.

Hospes indigenam.

*ephlus2 to\n e)/noikon, id est, Aduena inquilinum, subaudiendum, e)ce/balen, id est, eiecit. Vsus fuerit, cum alienae professionis quispiam alium in propria vincit arte. Quod genus, si theologus in arte grammatica superet grammatices professorem. Aut si arrogatus, aut adoptiuus, filium eiiceret e familia, aut miles adscitius eiiceret colonos.

Risus Sardonius.

*sardw/nios2 ge/lws2, id est, Sardonius risus. De risu ficto, aut amarulento, aut insano denique. Et sensus et origo proverbii adeo varie tractatur ab auctoribus, vt vereamur, ne risus hic Sardonius non citra risum legatur, tamen accingemur referre quaedam. Zenodotus in collectaneis suis Aeschylum citat, qui huiusmodi ferme tradiderit in opere de paroemiis, Gentem esse quandam Carthaginensium coloniam, quae Sardonem

regionem inhabitet, ei morem esse, senes septuagesimum praetergressos annum Saturno sacrificare, ridentes interim, ac mutuo sese complexantes. Nam turpe ducebant in funere, aut eiulatum edere, aut lacrymas profundere. Hinc adsimulatum risum, Sardonium vocari coeptum. Timaeus apud eundem Zenodotum ait, Sardoniis consuetudinem fuisse, vt filii parentes iam grandaeuos iuxta fossam, aut praecipitium, in quo sepeliendi forent, collocarent, atque inde fustibus caedentes, in eam darent praecipites. At illi interim pereuntes ridebant, existimantes eam mortem felicem atque egregiam, quod liberorum impietate interirent. Sunt qui dicant, in Sardorum insula herbam nasci quandam, cui Sardoae cognomen sit, Apiastro similem. Eam sapore quidem esse dulcem, verum gustatam, ora hominum in rictus dolore contrahere, vt veluti ridentes emoriantur. Hoc sensisse videtur Solinus, cumque hoc Seruius grammaticus enarrans hunc ex Virgiliana Thyrside locum:

Atque his ferme confinia tradit Lycophronis interpres de risu Sardonio. Seruium secutus Latinus Drepanus in Panegyrico, Serenos ergo, inquit, vultus induebamus, et ad illorum vicem, qui degustato Sardorum graminum succo feruntur in morte ridere, imitabamur laeta moerentes. Neque rursum desunt, qui Sardonium risum cognominatum autumant, a)po\ tou= seshre/nai tou\s2 o)do/ntas2, quod dentes aperiat atque renudet, cuiusmodi risus esse solet eorum, qui non ex animo rident. Hinc et iocus ille parasiti Plautini conquerentis, quod suis dictis nullo pacto iuuenes arrisissent, ac non saltem canes fuissent imitati, vt dentes ostenderent. Et Apuleius, Restrictis forte si labellis riseris. Id genus risum descripsit Homer. Iliad. O. de Iunone loquens:

A canibus ducta metaphora, quibus hoc irae indicium est, nudare dentes. Quem morem aiunt equis etiam inesse, si quando parant mordere: vnde vulgo nunc risum huiusmodi, risum equinum vocant. Rursum alii perhibent, apud Sardinios fuisse receptum, vt ex captiuis pulcherrimos quosque ac natu maximos, qui septuagesimum excessissent annum, Saturno mactarent, ridentes in morte, propterea quod id forte ac virile videretur. Citatur auctor Clearchus, Carthagine solemnem fuisse morem, vt in magnis votis puerum Saturni manibus imponerent. Huius statua fingebatur aerea, manibus porrectis. Sub eo fornax erat, ea succendebatur, puer itaque ignis vapore contractus ac tortus, ridentis speciem exhibebat. Denique et Simonidem allegat Zenodotus nouae fabulae auctorem. Ait enim Talum quempiam aereum virum priusquam in Cretam perveniret, in Sardinia accessisse, vbi non paucos mortales neci dedit. Qui cum

morientes ringerentur, risus imaginem quandam exhibentes, prouerbio locum fecerunt. Addunt nonnulli, cum a Sardiniis in Cretam transmittere vetaretur, illum in ignem desiliisse, quandoquidem aerei corporis erat, deinde Sardinios pectori suo admotos necare solitum. Emoriebantur autem velut in amplexu, ac ridentibus adsimiles, nimirum rictu incendii vi diducto. De hoc Talo ridicula narratur fabula. Aiunt enim hunc a Vulcano ex aere fuisse fabrefactum, Minoique dono missum ad Cretensis insulae tutelam. Erat autem illi vnica duntaxat vena, eaque a summa ceruice, ad imos vsque talos porrecta. Ter in singulos dies insulam obibat, excubias agens. Itaque et Argo nauem a Colchide cum Iasone redeuntem vetuit in portum Cretensem appellere. Sed a Medea deceptus periit, vt nonnulli dicunt, dato veneno, quod insaniam immitteret, vt aliis placet, cum illa pollicita se illum immortalem redditurum, clauum qui summae venae erat adfixus, eduxit, atque ita sanguine totoque corporis humore defluente periit. Rursum alii tradunt interisse percussum arcu a Paeante circa talum. Dioscorides libro sexto inter venena prodidit herbae speciem esse quandam, quam quidam ranunculam appellant Latine, Graeci batrachion: eam a regione, in qua copiosius prouenit, Sardoam, siue Sardoniam dicunt, quae pota siue comesa mentem adimat, labiisque contractis risus speciem praebeat. Atque inde in hominum vitam sinistri omnis venisse de risu Sardonio prouerbium. Meminit huius herbae et Plin. lib. 25. circa fin. Strabo lib. Geographiae 11. scribit in Cambysena, quae flumen Alazonium accolit, aranearum genus quoddam nasci, quod alios ridendo cogat emori, alios flendo desiderio suorum. Quidam addunt de Tarcotella, cuius morsum interitus cum risu sequatur. Quin et Aristoteles De partibus animalium lib. 3. ait, ictu etiam traiecta praecordia, in praeliis risum attulisse literis proditum esse, idque accidere calore, quem moueat vulnus. Mortuus est et Zeuxis pictor ridendo, dum sine fine ridet anum a se pictam, et Chrysippus conspiciens asinum vescentem ficis. M. Tullius Epist. fam. lib. 7. ad Fabium Gallum. Videris, inquit, mihi vereri, ne si istum habuerimus, rideamus, ge/lwta sardw/nion significans futurum, vt si Caesar rerum potiretur, multis adridere atque applaudere cogerentur, quae magnopere displicerent. Lucianus in Asino, sardw/nion gelw=ntes2 e)/legon, id est, Sardonice ridentes aiebant. Risum innuit contumeliosum et subsannantem. idem alibi: o( da/mis2 de\ to\ sardw/nion e)pigelw=n e)/ti ma=llon parw/cune, id est, Damis autem Sardonio arridens risu, magis etiam irritauit. In eodem sensu videtur vsurpatum et a Platone lib. De repub. 1. cum scribit Thrasymachum, quem amarulentum et arrogantem vbique facit, Sardonice risisse, *kai\ o(\s2 a)kou/sas2 a)neka/gxase/ te ma/la sardw/nion kai\ ei)=pen, id est, Hic ille auditis edito cachinno, valde Sardonice risit, ac dixit. Homerus item aliquot locis huius risus mentionem facit in Odyseae *u. narrans quemadmodum e procis quispiam, puta Ctesippus Vlyssem in aedibus suis habitu specieque mendici sedentem, arrepto e sportula bouis pede petisset, atque ille capite commodum deflexo declinasset ictum:

Quo loco Eustathius interpres admonet eum ridere risum Sardonium, qui diductis modo labris rideat, caeterum intus aut ira, aut molestia discruciatus. Veteres enim risum Sardonium vocasse, quoties aliquis despectim non solum ridet, sed etiam irridet: dictum autem para\ to seshre/nai ta\ xei/lei, id est, a diducendo labia. Quomodo fere rident, qui apud sese perniciem alicui destinant, quemadmodum Vlysses mox sublaturus e medio procos, idque iam tum in animo statuens, risit risum quendam subamarulentum. Consimilem risum risit apud Hesiodum Iupiter iratus Prometheo propter ignem furto sublatum. Carmen adscripsimus, quod quidem est in primo libro operis cui titulus, e)/rga, kai\ h(me/rai.

*to\n de\ xolwsa/menos2 prose/fh nefelhgere/ta zeu\s2.
*iapetioni/dh pa/ntwn peri\ mh/dea ei)dw\s2
*xai/reis2 pu=r kle/yas2, kai\ e)ma\s2 fre/nas2 u(pero peu/sas2
*soi)t' au)tw=| me/ga ph=ma, kai\ a)ndra/sin e)ssome/noisi,
*toi=s2 d' e)gw\ a)nti\ puro\s2 dw/sw kako\n w(=|ken a(/pantes2
*te/rpontai kata\ qumo\n e(o\n, kako\n a)mfa/gapontes2.
*ws2 e)/fat', e)k d' e)ge/lasse path\r a)ndrw=n te qew=nte.

Huic animo infensus, qui nubila colligit, inquit,
Proles Iapeti multo technisque dolisque
Inter mortales vnus doctissimus omnes,
Imposuisse mihi gaudes, ignemque tulisse.
Nempe ingens atroxque malum, et tibi, postque futuris,
Quis ego pro rapto igne malum dabo, quo simul omnes
Gaudebunt, propriumque malum fouisse libebit,
Sic fatus, risitque parens hominumque, Deumque.

Risum hunc fatalem interpretantur, quoties imminet pernicies a fatis destinata. Cuiusmodi fuit et ille procorum, quem describit Homerus eodem libro, quem paulo ante citauimus, alioque retulimus loco:

- *mnhsth=rsi de\ pa/llas2 a)qh/nh
*asbeston ge/lon w)=rse, pare/plagcen de\ no/hma,
*oi(/d' h)/dh gnaqmoi=si geloi/wn a)llotri/oisin,
*ai(mofo/rukta de dh\ kre/a h)/sqion, o(/sse d' a)/ra sfe/wn
*dakruo/fin pi/mplanto, go/on d' w)i+/eto qumo\s2.

Diua procis mouit validum Tritonia risum
Haud compescendum, ac animum stupefecit, at illi
Iam malis sine mente quidem risere alienis,
Carnis frusta et cruda et sanguinolenta vorantes.
Interea lacrymis implentur lumina, fletum
Sensit et ipse animus.

Opinamur et Sardonium risum accipiendum, quem Homerus Iliados H. tribuit Aiaci singulare certamen ineunti:

*toi=os2 a)\r ai/(as2 w)=rto pelw/rios2, e(/rkos2 a)xaiw=n
*meidio/wn blosuroi=si prosw/poisin.

In vetustissimis quibusdam in Hesiodum commentariis epigramma reperitur, quo prouerbium de risu Sardonio non ineleganter explicatur, id est huiusmodi.

*sardw\ ti/s2 e)sti nh=sos2 i)bhrotro/fos2,
*en h(=| bota/nh fqartikh\ gh=s2 e)ktre/xei
*selinoeidh\s2 sarda/nh keklhme/nh.
*bebrome/nh de\ toi=s2 a)pei/rois2 au)ti/ka
*spasmou/s2 te poiei= kai\ gelw/twn e)mfa/seis2,
*kai\ po/tmos2 eu)qu\s2 kai\ gela/simos2 mo/ros2,
*alloi de/ fasi sardanou\s2 tou\s2 barba/rous2
*ghrw=ntas2 au)tw=n tou\s2 gena/rxous2 e)sxa/tous2
*agein labo/ntas2 ei)s2 a)po/krhmnon to/pon,
*ktei/nein te tou/tous2 e)/n te r(opa/lois2 kai\ li/qois2,
*epeita r(i/ptein e)k petrw=n tou\s2 a)qli/ous2,
*gelw=ntas2 ei)kh= paidiai=s2 patrokto/nois2.
*allois2 de\ tou\s2 qnh/skontas2 are/skei ple/on
*gela=n o(rw=ntas2 teknika\s2 paroimi/as2 [note of the transcriber: In the print: paroini/as2],
*kai\ ta\s2 kuklo/stras2 kai\ strofa\s2 tw=n pragma/twn.

Quaedam insula est vocata Sardo Hiberiae,
In qua herba perniciosa surgit e solo,
Cui Sardanae nomen, apiastri praeferens
Figuram, at ea comesa ab imprudentibus
Mox ora contrahit, atque risus exhibet
Speciem, deinde protinus mors occupat
Imitata risum. Caeterum sunt qui ferant
Gentem esse quandam Sardanorum barbaram.
Aetate qui fessos parentes in loca
Praerupta raptos deferant, atque ibi neci
Saxisque fustibusque dent miserrimos
Ex arduis subinde praecipitent petris.
At inter isthaec impiis rident iocis,
Luduntque temere parricidis lusibus.
Aliis magis probatur haec sententia,
Ridere eos qui sic necantur, quippe qui
Spectent suorum pignorum vaesaniam,
Citasque rerum et aestuarias vices.

Pausanias in Phocaicis tradit, Sardoam insulam serpentes gignere innoxios. Praeterea eam a venenis herbarum prorsus immunem esse, nisi quod vnam alit exitialem, apii specie, quae iuxta fontes quidem proueniat, non inficiat tamen fontium aquas: eam qui ederint, ait ridentes emori. Atque hinc Homerum, et post Homerum alios adagium induxisse, vt dicerent eos ridere risum Sardonium, qui risum riderent to\n e)pi\ ou)deni\ u(gih=, hoc est, omnino insanum. Itaque non absurde videtur accipi posse risus Sardonius, pro risu demente, quoties instantibus malis insane ridetur. Siquidem legimus C. Gracchum in ambiendo magistratu repulsum, aduersus inimicos insolentius ridentes inclamasse, eos Sardonium ridere risum, ignaros quam magnis tenebris ex suis actibus circumfunderentur. Hoc in Gracchorum vita Plutarchus. Idem in commentario de superstitione: *entau=qa toi/nhn sko/pei, to\n a)/qeon, gelw=nta me\n maniko\n kai\ sardw/nion ge/lwta, id est, Hic itaque considera eum, qui nullos credit esse Deos, insanum quidem et Sardonium ridentem risum. Interpres quispiam Hesiodi, risum Sardonium

interpretatur, risum platu\n, id est, amplum, vbi quis ore vehementer diducto ridet, quem eundem, opinamur, ge/lwta sugkrou/sion appellant, id est, risum concutientem. Cui quidem interpretamento suffragatur ipsius etymologia vocabuli, quam paulo superius ostendimus: a)po\ tou= seshre/nai tou\s2 o)do/ntas2. Postremo non omnino videbitur absurde Sardonius risus accommodari posse, ad risum luctuosum ac tristem, cuiusmodi tribuit Homerus Iliados Z. Andromachae, tanquam is indicium fuerit animi, morte Hectoris praesagientis:

Eudemus in collectaneis dictionum rhet. ait placere nonnullis, vt de risu contumelioso accipiatur, vbi quis despectum contemptumque ridet, de quo prouerbium etiam fertur: *af' u(/yous2 katagela=s2 mou=, id est, E sublimi me derides. Addit idem lapidis esse genus, qui risus Sardonius appelletur. Suidas scribit hinc etiam verbum effictum, vt sarda/zein dicantur, qui Sardonium rideant risum. Sed iamdudum libet a risu Sardonio discedere, idque faciemus, si prius illud addiderimus, epithetum hoc Sardonium variis formis inueniri apud auctores. Apud Lucianum et Ciceronem sardw/nion legimus, apud Homerum sarda/nion, apud Virg. Sardoum, apud Lycophronis enarratorem sa/rdion ge/lwta, apud Plutarchum sardiano\s, ei)\ tis2 e)sti th=s2 yuxh=s2 sardiano\s2 ge/lws2, id est, Si quis est animi Sardianus risus. Stephanus indicauit dici sardwnikw\n, et sardianiko\n. Tametsi non omnia ab eadem voce manant. Nam a Sardo siue Sardon insula, cui quondam nomen fuerat Ichnusae, deducitur Sardonius, Sardous et Sardonicus. A Sardos Illyriae ciuitate proficiscitur sardhnoi\, vnde, sicuti credimus, mutato h in a, sarda/nioi. A Sardis Lydiae oppido Sardianos et Sardianicus, Ex his succurrit coniectura in epigrammate Graeco, quod modo citauimus, non legendum fortassis, e)bhrotro/fos2, sed i)llurotro/fos2. Vsurpauit adagium Saluianus libro 7. Sardonicis quodammodo herbis, omnem Romanorum populum putes saturatum: moritur et ridet.

Facta iuuenum, consilia virorum, vota senum.

Huius adagii meminit Aristophanes Grammaticus. Hyperides in oratione contra Autoclem ex Hesiodo citauit. Nam illius creditur esse carmen. Sensus pro se liquet, nempe ad rem gerendam adhibendos iuuenes. Nam viribus aetas ea praepollet. In consilium adsciscendos mediocris aetatis viros, propterea quod in his nonnihil detrito virium vigore, valet tamen vsu rerum aucta prudentia. Senes vtpote religiosi solent a superis optima precari. Caeterum neque viribus iam vtiles, neque mente satis constantes aetatis vitio. Euripides in Melanippo apud Stobaeum:

*palaio\s2 ai)=nos2, e)/rga me\n newte/rwn,
*boulai\ d' e)/xousi tw=n geraite/rwn kra/tos2.

Item Homerus Iliados *p. docet in bello requiri vires, in consultationibus orationem:

*en ga\r xersi\ te/los2 pole/mou, e)pe/wn d' eni\ boulh=|,
*tw=| ou)/ti xrh\ mu=qon o)fe/llein, a)lla\ ma/xesqai.

Bella manu constant, at consultatio dictis.
Illic pugnandum est, neque prosunt aspera dicta.

Apud eundem Nestor in consiliis praecipuus, bello inutilis. Plutarchus in commentario, cui titulus: *ei) presbute/rw| politeute/on. *kai\ ma/lista sw/zetai po/lis2, e)/nqa boulai\ gero/ntwn, kai\ ne/wn a)ndrw=n aristeu/ousi ai)xmai\, id est, Et maxime seruatur ciuitas, vbi consilia senum, et iuuenum virorum praecellunt lanceae. Aeschines in oratione contra Ctesiphontem testatur, hoc Solonis legibus fuisse cautum, vt in consultatione natu maximus primus diceret. Et apud Athenienses olim fuisse morem, vt praeco facturus dicendi facultatem ita sonaret: ti/s2 a)goreu/ein bou/letai tw=n u(pe\r penta/konta e)/th gegono/twn, id est, Quis vult concionari ex iis, qui quinquagesimum excesserunt annum?

Silentii tutum praemium.

*sigh=s2 a)ki/ndunon ge/ras2, id est, Tutum silentii praemium. Aristides in defenfione Periclis ex Cio quopiam poeta citat. Plutarchus in apohthegmatis Augusto Caesari adscribit, qui Athenodori consilium opprobrans subiecerit, e)/sti kai\ sigh=s2 a)ki/ndunon ge/ras2 versus integer talis videtur.

Est et fideli tuta silentio Merces.

Silendo nemo peccat, loquendo persaepe. Iam olim in prouerbio est, nobilis illa Simonidis sententia, quae celebratur et apud Latinos prouerbii loco.

Etiamsi Valerius Max. lib. 6. cap. 2. sententiam hanc tribuit Xenocrati. Quid, inquit, Xenocratis responsum quam laudabile? Cum maledico sermoni quorundam summo silentio interesset, vno ex his quaerente, cur solus linguam suam cohiberet: Quia dixisse me, inquit, aliquando poenituit, tacuisse nunquam.

Felicitas multos habet amicos.

*eu)tuxi/a polu/filos2, id est, Felicitas multos habet amicos. Similimum illi, quod alibi retulimus:

Notior est sententia, quam vt requirat interpretem. Contra in rebus aduersis aut nulli, aut pauci sunt amici. Pindarus in Nemeis Oda X.

*oi/xetai tima\ fi/lwn tatwme/nw|
*fwti\, pau=roi d' e)n po/nw| pistoi\ brotw=n
*kama/tou metalamba/nein.

id est, Perit honor amicorum afflicto viro, paucique in rebus aduersis fidi mortales ad laboris societatem.

Stulto ne permittas digitum.

*eu)h/qei da/ktulon mh\ dei/ch|s2, i(/na mh\ kai\ th\n pala/mhn katapi/h|, id est, Stulto digitum ne ostenderis, vt ne palmam etiam deuoret. Nihil permittendum

imprudentibus, quantumuis pusillum. Siquidem in maximis laedunt, si vel tantillum commiseris. Sapit et hoc vulgus.

Opta vicino vt habeat, magis autem ollae.

*eu)/xou tw=| plhsi/on e)/xein, e)pi\ ple/on de\ th=| xu/tra|. i. Opta vt proximus habeat, magis autem vt olla. Potissimum est habere domi, quibus est opus. Proximum, vicinum habere diuitem, a quo possis petere. Videtur e vulgi faece haustum.

Habet et musca splenem.

Item: illi e)nesti\ kai\ mu/rmhki xolo\s2, id est, In est et formicae bilis. Olet faecem.

Camelus desiderans cornua, etiam aures perdidit.

*ka/mhlos2 e)piqumh/sasa kera/twn, kai\ ta\ w)=ta prosapw/lesen, id est, Camelus dum affectat cornua, et aures insuper perdidit. Conuenit in eos, qui dum peregrina sectantur, ne sua quidem tuentur. Sumptum ex apologo de camelis, qui per oratorem cornua a Ioue postularunt, ille offensus stulta postulatione aures quoque resecuit, et hoc Apostolii videtur.

Hercules et simiae.

*hraklh=s2 kai\ pi/qhkos2, id est, Hercules et simia. De minime congruentibus. Simia dolis valet, Hercules viribus antecedit. Affine illi: Formicae camelus. Nota est fabula de fratribus Perperis, quos Hercules comprehensos a claua suspendit. Eos ferunt versos in Simios.

Aut manenti vincendum, aut moriendum.

*h me/nonta a)poqanei=n, h)\ nika=n, id est, Oportet aut manentem vincere, aut interire. Dici solitum, vbi certa stat sententia, aut negotium aliquod absoluere, aut immori. Translatum ab instituto Lacedaemoniorum, qui hoc animo praelium inibant, vt aut victores redirent domum, aut victi occumberent. Celebratum est Lacaenae cuiusdam apophthegma, quae filio tradens clypeum dixerit: h)\ ta\n, h)\ e)pi\ ta=s2, aut hunc, aut super hunc. Laconice significans, aut referendum clypeum, aut in eo moriendum.

Maritimus cum sis ne velis fieri terrestris.

Admonet non mutandam conditionem, ne in melius quidem. Verum vnicuique tuendum id vitae genus, ad quod vel institutus a natura videtur, vel in quod casu incidit. Mutuo sumtum ex apologo quodam Aesopico, qui fertur huiusmodi: Cancer quidam relicto mari, coepit in agro quodam pasci. Ibi forte conspectus a vulpe, protinus arreptus ac deuoratus est. Itaque periturus sero deplorauit stultitiam suam, quod marini generis cum esset ad terrestrium animantium partes desciscere voluerit. Est apologus non dissimilis de lupo tibiis canente, ac mox canibus irruentibus deplorante, quod ex coco factus esset tibicen. Hermolaus Barbarus ad Picum inuertit non ineleganter prouerbium: xersai=os2 w)\n mh\ zi/tei qa/lassan, id est, Terrestris cum sis, ne quaesieris mare.

Thynni more.

*qu/nnou di/khn, id est, Thynni more, videre dicuntur, qui limis aut altero oculo oblique inspiciunt, Aeschylus apud Athenaeum libro septimo:

Siquidem Aristoteles indicat Thynnos non cernere nisi laeuo oculo, vt ibidem citat Athenaeus, cum paulo superius ex eodem auctore dixerit illum cernere dextro, sinistro caecutire. Plinius libro 9. cap. 15. dicit illos vtroque hebetes esse, dextro tamen plus cernere. Refertur idem versus ex eodem auctore apud Plutarchum in dialogo De comparatione terrestrium ac marinorum. Addit eum piscem altero oculo caecutire, eoque cum immigrant in mare adhaerent terris ad dextram, cum emigrant, contra. Potest et ad eos referri, qui acriter ac diligenter inspiciunt. Persius:

Idque Aristoteles Sectionis 31. Probl. 3. et 4. vere putat euenire, propterea quod oculorum initia ab eodem dependeant. Vnde fit, vt altero occluso, vis illa, quae duos mouebat, ad vnum conferatur, hoc acrior, quo contractior.

Canis reuersus ad vomitum.

*ku/wn e)pi\ to\ i)/dion e)ce/rama, id est, Canis ad proprium vomitum. Quadrat in eos, qui relabuntur in eadem flagitia, a quibus aliquando sunt expiati. Refertur in epist. D. Petri, his quidem verbis: *sumbe/bhke de\ au)toi=s2, to\ th=s2 a)lhqou=s2 paroimi/as2, ku/wn e)pistre/yas2 e)pi\ to\ i)/dion e)ce/rama, kai\ u(=s2 lousame/nh ei)s2 ku/lisma borbo/rou, id est, Accidit autem illis illud veri prouerbii: Canis reuersus ad proprium vomitum, et sus lota ad volutationem coeni. Sumta videlicet metaphora a canibus resorbentibus quod euomuerint, et suibus ab amne protinus ad coenum recurrentibus.

Cani das paleas, asino ossa.

*kuni\ di/dws2 a)/xura, o)/nou de\ o)ste/a, id est, Cani das paleas, asino vero ossa. Cum res praepostere distribuuntur. Veluti si quis indocto munus mittat literarium, erudito flosculos, aut gladium, balteumve, militi librum. Siquidem munera hoc ipso sunt ingrata, quod apta non sunt. Interdum vertuntur in contumeliam.

Praemouere venatum.

*prosobei=n th\n qh/ran, id est, Praeturbare feram. Aristides in Pericle citat ex Platone, w(/s2 te ou(/tw g' a)\n a(/ fhsin au)to\s2 a)neso/bei th\n qh/ran, id est, Igitur ad eum modum, quod ipse ait, turbauit venationem. Caeterum verba Platonis in Lyside sic habent. *poi=os2 ti/s2 ou)=n a)\n soi dokh=| qhreuth\s2 ei)=nai, ei) a)nasoboi= qhreu/wn kai\ dusalwtote/ran th\n a)/gran poioi=, id est, Qualis igitur tibi videatur esse venator, si inter venandum excitet feram, et captum reddat difficiliorem? Dici solitum apparet, vbi quis non satis dissimulat quod molitur. Quemadmodum vsu venit, vt fera tumultu excitata intellectis insidiis, subducat sese.

Rectam ingredi viam.

*th\n o)rqh\n badi/zein o(do\n, id est, Rectam ambulare viam dicitur, qui nusquam deflectit ab honesto. Aristides in Pericle: *ws2 te badi/zein tetagme/na kai\ th\n o)rqh\n o(do\n sw/zein kata\ th\n paroimi/an, id est, Vt ordine incedatur et recta seruetur via, iuxta prouerbium. Philon de humanitate: *odo\n ga\r oi(=a lewfo/ron a)/gousan e)f' o(sio/thta tau/thn h)pi/stato, id est, Viam enim publicam quae ad aequitatem duceret, didicerat

hanc. Plautus in Cassina. Nunc ego pol in rectam redii semitam. Item paulo post. Sciens de via in semitam regredere. Iubet autem ancilla, vt qui imprudens verum effutiuerat, redeat ad simulationem, quam instituerat.

*au)to/qen kata/balle.

*au)to/qen kata/balle, id est. Hoc ipso depone loco. Aristides in Pericle: peri\ me\n dh\ la/lwn w)= pla/twn kai\ a)rgw=n kai\ deilw=n au)to/qen kata/balle, mh\ pou= tis2 kai\ trw=as2 e)gei/rhsi qeos2 a)/llos2, id est, Iam de loquacibus ô Plato, ignauis ac timidis, protinus depone, ne fortis aliquis Deus alius Troianos erigat. Interpres indicat prouerbium esse, sumtumque a victoribus qui vetant, ne victus aliquo discedat, sed inibi porrigat herbam, et victorem agnoscat, ac victoriae praemium persoluat. Vsus erit quoties statim et absque mora iubemus aliquid exhiberi, veluti probationem eius quod dixerit aliquis, vel promissum, vel specimen artis in quo glorietur sese pollere. Vsurpatur et apud Platonem.

Ostium obdite prophani.

*qu/ras2 e)pi/qesqe be/bhloi, id est, Fores occludite quique prophani. Sumpta est allusio ex Orpheo, cuius hoc citatur carmen:

Iubet vt prophani ostium auribus imponant, ne quid arcani sermonis possit ingredi. Aristides in Pericle: le/gwn dh\ tau=ta pro\s2 ou(\s2 e)/cesti. tw=n de\ bebh/lwn o)li/gos2 o( lo/gos2 pa/ntws2, id est, Loquar haec apud eos, quibus audire fas est. Prophanorum autem leuis omnino ratio est. Conueniet vti, si quando significabimus nos de rebus arduis et arcanis locuturos esse. Huc respexit Horatius, cum scribit in Odis:

Odi prophanum vulgus, et arceo,
Fauete linguis, carmina non prius
Audita, musarum sacerdos
Virginibus puerisque canto.

Lingua fauens adsit nostrorum oblita laborum
Quae puto dedidicit iam bona verba loqui.

Ante sacrificium praeco clamore solebat iubere populum fauere linguis, hoc est, verba boni omnis loqui, vnde et fauentia dicitur bona ominatio. Item Seneca de philosophia agens: Et ipsam vt Deos, et professores eius vt antistites colite, et quoties sacrarum literarum mentio interuenerit, fauete linguis. Hoc verbum non vt plerique existimant a fauore trahitur, sed imperatur silentium, vt rire peragi possit sacrum, nulla voce mala obstrepente. Sed plusculum habebit gratiae, si per ironiam adhibeatur.

Ad restim funiculum.

*epi\ spei/ra sxoini/on, id est, Ad restim funiculum, subaudiendum addis, aut reddis, vbi quis iisdem rebus abundat, aut similia similibus pensat. Cognatum illi: li/non li/nw| suna/pteis2, id est, Linum annectis lino. Veluti si quis mendacium attexat mendacio, dolum dolo, nugamentum nugamento.

Salem et fabam.

*ala kai\ ku/amon, id est, Salem et fabam, subaudiendum proposuerunt, aut si quod aliud ad sententiam magis appositum verbum. Diogenianus admonet dici solitum de his, qui

fingerent se scire quippiam, quod nescirent, atque hinc esse natum prouerbium, quod olim mos fuerit, vt diuini salem et fabam proponerent.

*ekperdiki/sai.

*ekperdiki/sai, Graeci prouerbiali metaphora vocant elabi, ac suffugere. Aristophanes in Auibus:

Ductum est ab auibus, quae nonnunquam elabuntur e retibus, seu laqueis. Aiunt autem perdicem praecipuae calliditatis ad id, vt aucupum manus effugiat. Qua quidem de re libet ipsius Aristotelis verba subscribere, quae scripta sunt libro De natura animantium nono, kai\ ou)k e)n tw=| ti/ktousi kai\ e)pwa/zousin, i(/na mh/tis2 katanoh/sh| to\n to/pon plei/w xro/non prosedreuo/ntwn o(/tan de/ tis2 qhreu/h| peripesw\n th=| neotti/a|, prokulindei=tai h( pe/rdic tou= qhreu/ontos2, w(s2 e)pi/lhptos2 ou)=sa kai\ e)pispa=tai w(s2 lhyo/menon e)f' e(auth\n, e(/ws2 a)n diadra/skh| tw=n neottw=n e(/kastos2. meta\ de\ tau=ta a)napta=sa au)th\ a)nakalei=tai pa/lin, id est, Nec eodem in loco pariunt, et incubant oua, ne quis animaduertat, si diutius in eodem assideant loco. Porro cum inter venandum inciderit quispiam in nidum, praeuoluitur perdix ad pedes venantis, perinde quasi capienda sit, ad eumque modum illum allicit ad sese quasi capturum, donec interim pulli sigillatim effugerint. Quod vbi factum est, et ipsa subuolans pullos reuocat. Hactenus Aristoteles. Neque vero grauabimur adscribere, quod in candem ferme sententiam scribit Plutarchus libro cui titulum fecit: po/tera tw=n zw/wn fronimw/tera, ta\ xersai=a h)\ ta\ qala/ttia, id est, Vtra animalia sunt prudentiora, terrestria an marina: *allhn de\ panourgei/an o(mou= meta\ tou= filosto/rgou pe/rdikes2 e)pidei/knunto. tou\s2 me\n neottou\s2 e)qi/zousin mhde/pw feu/gein diuname/nous2 o(/t' a)\n diw/kwntai katabalo/ntas2 u(pti/ous2 e(autou\s2 bw=lo/n tina h)\ surfeto\n a)/nw proi+/sxesqai tou= sw/matos2, oi=on e)pilugazome/nous2. *au(=tai de\ tou\s2 diw/kontas2 u(pa/gousin a)/llh, kai\ perispw=sin e(auta\s2 e)mpodw\n diapeto/menai kai\ kata\ mikro\n e)canista/menai, me/xris2 a)\n ou(/tw a(liskome/nwn do/can e)ndidw=sai makra\n a)pospa/swsi tw=n neottw=n, id est, Aliam vero calliditatem vna cum prolis amore coniunctam perdices exhibent. Nam pullos adhuc inuolucres consuefaciunt, vt supinos prosternant sese, glebam aut palearum tegumentum aliquod impositum corpori sustinentes, atque ita veluti obtecti deliteant, ipsae interim venantem alio abducunt hac arte. Alliciunt illum ad sese, prouolantes ad pedes, ac paulatim prodeuntes, ac tamdiu spem ostendunt capiendi sui, donec eum procul a pullis abstraxerint. Ex his verbis satis liquet, quid sibi velit e)kperdiki/sai nimirum elabi, perdicum arte ingenioque. Interim allusum est ad cauponem quendam insigniter improbum, cui nomen inditum Perdix, quod claudicaret. Eius meminit Aristophanes in Auibus.

Munus Leuidensae.

Munus Leuidensae. Cicero prouerbiali nimirum figura vocat munus vile, minimique pretii, cuiusmodi vulgaribus amicis missitare diuites consueuerunt. Sic enim scribit ad Dolabellam, lib. Famil. epist. 9. Oratiunculam pro Deiotaro quam requirebas, habebam mecum, quod non putaram. Itaque eam tibi misi. Quam velim sic legas, vt causam tenuem et inopem, nec

scriptione magnopere dignam. Sed ego hospiti veteri et amico, munusculum mittere volui Leuidensae crasso filo, cuiusmodi ipsius solent esse munera. Seruius ostendit Leuidensam vestis genus esse vile, raro, tenuique textu. Queondam inter hospitum xenia, vestes in primis erant. Vnde et apud Iuuenalem queritur quispiam vestes donari, villo crasso, coloreque malo:

Proinde M. Tullius orationem suam parum elaboratam atque expolitam, Leuidensae munus appellat. Eleganter [correction of the transcriber; in the print Elegantur] accommodabitur ad munus leuiculum, aut officium vulgare, non admodum ex animo, neque diligenter praestitum amico cuipiam vulgari. Huic diuersum est illud: pellhnai=a xitw\n, id est, Pellenaea tunica. Et sulo/swntos2 xlamu\s2, id est, Sylosontis chlamys.

Multi discipuli praestantiores magistris.

M. Tullius libro Epist. familia. 9. scribens Varroni senarium quendam refert, haud dum scimus ex quo poeta. Cuius sententia etiam hodiernis temporibus vulgo celebratissima fertur. Aduenit, inquit, Dolobella. Eum puto magistrum fore.

Ad varios vsus potest accommodari, vel ad simplicem sensum, puta frequenter euenire, vt discipulus eruditione superet eum, a quo literas, aut artem quampiam didicit. Aut per iocum, cum significabimus, improbitate vinci, qui malitiae doctor fuit: veluti si quis deciperetur ab eo, cui viam ac rationem imponendi demonstrasset aliquando. Siue cum quis ordine conditioneque inferior, tamen plus valet, quam is, qui non parere, sed imperare videtur.

Ad Herculis columnas.

*hra/kleiai stulai/, iam olim in prouerbio sunt, vt admonet Pindari interpres. Sic enim vulgo dici solere, ta\ pe/ra gadei/rwn ou) perata\, id est, Quae vltra Gades, inaccessa. Quo significant, vltra columnas Herculis non esse quo progrediare. Columnas has Hercules ibi fixisse dicitur, cum boues vestigaret Geryonis, tanquam illic esset suprema orbis meta. Pindarus in Nemeis: gadei/rwn to\ pro\s2 zo/fon ou) perato\n, id est, Non vlterior accessus ad occidentem, vltra Gadira. Item alibi:

*ei) d' w)\n kalo\s2 e(/rdwn t' e)oiko/ta morfa=|,
*anere/ais2 h(perta/tais2 e)pe/ba
*pai=s2 aristofa/neus2, ou)k e)/ti pro/sw
*aba/tan a(/la kio/nwn
*upe\r h(rakle/ous2 pera=n eu)mare\s2.
*hrws2 qeo\s2 a(\s2 e)/qhke
*nautili/ais2 e)sxa/tas2.

Sentit Aristophanis filium ad extremam peruenisse laudem, vltra quam non possit crescere: qui quidem egregiae formae, facta adiunxerit illustria. Quod si quis praeterea quidquam laudis requirat, id perinde esse, ac si quis vltra columnas ab Hercule fixas conetur transire. Rursus in Olympiis hymno tertio:

*nu=n te pro\s2 e)sxati/an qh/rwn aretai=sin i(ka/nwn a(/ptetai
*oi)ko/qen h(rakle/os2 sthla=n. to\ pro/sw
*d' e)/sti sofoi=s2 a)/baton
*ka)so/fois2.

a domo Herculis columnas. Quod autem vltra est, sapientibus pariter, et insipientibus inaccessum. Consimilem in modum vsus est Gregorius Nazianzenus in Monodia, sentiens Basilium eo perfectionis peruenisse, vt longius progredi negatum esset humanae naturae. Heraclides Ponticus in allegoriis Homeri, improbos Homeri poematis interpretes exigendos putat: u(pe\r h(rakle/ous2 e)sxa/tas2 sth/las2 kai\ th\n a)/baton w)keanou= qa/lassan, id est, Vltra Herculis extremas columnas, et inaccessum Oceani mare.

Ciceris emptor.

Equidem arbitramur et illud inter prouerbia referendum, quod ait Horat. in Arte poet. Ciceris et nucis emptor, infimae sortis hominem, deque ima plebe quempiam significans:

Offenduntur enim quibus est equus, et pater, et res.
Nec si quid fracti ciceris probat et nucis emptor,
Aequis accipiunt animis, donantve corona.

Nemo quemquam ire prohibet publica via.

Prouerbii speciem habet et illud Plautinum ex Curculione: Nemo ire quemquam prohibet publica via. Quo significant rerum communium aequalem omnibus vsum esse, neque cuiquam vertendum vitio, quod ius publicum concedit. Plautus ad sensum turpiculum deflexit, nempe ad vsum scorti publicitus prostantis. Videtur autem effictum ad imitationem Pythagorici symboli iubentis: th=s2 lewfo/rou badi/zein. id est, Publicam ingredi viam, aut contra th=s2 lewfo/rou mh\ badi/zein. Quo quidem respexisse videtur Flaccus in Arte poetica, cum ait:

Publica materies priuati iuris erit, si
Nec circa vilem patulumque moraberis orbem,
Nec verbum virbo curabis reddere.

Hinc belli initium.

Inter prouerbia quae sumuntur ex allusionibus auctorum, nobis non videtur illud silentio peaetereundum, quod ex Thucydide vsurpauit Lucianus in Pseudomante: kai\ kata\ to\n qoukudi/dhn a)/rxetai o( po/lemos2 e)nqe/nde h)/dh, id est, Et iuxta Thucydidem, iam hinc belli initium. Id ad varios vsus poterit accommodari, siue cum ad incipiendum negotium adcingi significamus, siue cum alicunde natam simultatem innuimus, ac tumultum retum exortum. Ad eundem Thucydidis locum, non dubium quin alluserit Aristoph. in Acharnensibus:

Atque illud, kanteu=qen, eo loco frequentius iterat, quo magis consentaneum, illum allusione ad iocum abusum fuisse.

Inanium inania consilia.

*kenoi\ kena\ bouleu/ontai, id est, Inanium inania consilia. kai\ kenoi\ kena\ logi/zontai, id est, Inanium inanes cogitationes, cum quis sua spe frustratur. Cognatum est, mwra\ mwro\s2 le/gei, id est, Fatuus fatua [reading uncertain: Print faded] loquitur. Natum aiunt ex euentu. Nam Archias stipulatus a Demetrio quingenta auri talenta, vt Cyprum proderet, re deprehensa, arrepto fune ex his, quibus tenduntur tentoria, suspendit sese. Refertur in Graecorum collectaneis.

Nutricum more male.

In vetustissimis quibusdam proverbiorum collectaneis reperitur, quae quidam Plutarcho tribuunt. Exstat autem apud Aristophanem in Equitibus qui quidem et metaphorae rationem explicat his versibus:

*kaq' w(/sper ai( ti/tqai ge siti/zeis2 kakw=s2.
*masw/menos2 ga\r tw=| kai\ o)li/gon e)ntiqei=s2.
*au)to\s2 d' e)kei/nou tripla/sion kate/spakas2.

Pascis profecto more nutricum male.
Nam vbi manderis, paulum huic in os dein inseris.
Ipse ast prae illo vel triplum glutis cibi.

Conveniet igitur in eos, qui de lucro paululum aliquid impertiunt sociis. Aut qui sic facultates alienas administrant, vt maximam partem in suos convertant vsus, id quod hodieque tutorum vulgus factitat.

Amphictyonum consessus.

*amfiktuoniko\n sune/drion, id est, Amphictyonicus consessus. De frequenti grauium virorum conventu. Ductum a conventu illo Graecorum olim celebratissimo, qui Amphictyone Deucalionis filio, qui cum rerum potiretur, gentes Graecanicas dicitur convocasse, vt citatur auctor Theopompus in 8. historiarum lib. ac testatur Pausanias in Phocaicis. Porro populi, qui in id consilii convenire soleant, numerantur 12. Iones, Dores, Perrhaebi, Boeoti, Magnetes, Achaei, Phthij, Molienses, Dolopes, Aeneanes, Delphi, Phocenses. Vel inde nomen inditum Amphictyonum, quod vndecunque ad id consilium ex omni Graecia conveniretur, vt placet Anaximeni, et Androtioni in Atticarum descriptione rerum, apud Pausaniam, in eo quem modo ostendimus loco. Quo quidem et alia complura super hac re non indigna lectu referuntur, si quis forte requiret. Nos ad enarrationem proverbii putamus haec esse satis. Venustius fuerit adagium, si per ironiam torqueatur ad indoctorum conventum, qui sibi tamen Solones esse videantur.

Etiam capillus vnus.

Xenocratis caseolus.

*cenokra/tous2 turi/on, id est, Xenocratis caseolus. De cibo, qui perquam diu durat, priusquam absumatur. Quanquam nihil vetat, quo minus ad alia quoque transferatur, puta ad vestem, ad librum, ad pecuniolam, aut simile quidpiam, quo sic parce, circumspecteque quispiam vtitur, vt quam diutissime duret. Sumptum adagium ab admirabili Xenocratis philosophi frugalitate. Quem tradunt saepenumero obsonia iam rancida facta abiecisse, neque rarenter evenisse, vt cum cadum aliquem relinire vellet, iam vinum reperiret in acorem versum. Proinde proverbium apposite dicetur in sordidos quosdam, quibus hic mos, omnem penum eousque seruare, quoad fuerit corruptus, perinde quasi nefas sit, rebus synceris, et integris frui. Adagium refertur in Stobaei collectaneis.

Bellum omnium pater.

veluti proverhio iactatum refert, in commentario de ratione conscribendae historiae: ma=llon de\ qoukudi/dai kai\ h(ro/dotoi kai\ cenofw=ntes2, h(mi=n a(pa/ntes2. kai\ w(s2 ei)/oiken a)lhqe\s2 a)/r' h)=n, e)kei=no to\ po/lemos2 a)pa/ntwn path\r, ei)/ge kai\ suggrafe/as2 tosou/tous2 a)ne/fusen, u(po\ mi/a| th=| plhgh=|, id est, Quin potius Thucydides, Herodoti, Xenophontes nobis erant omnes. Adeo, vt verum esse videretur illud, quod dicitur, Bellum rerum omnium pater: siquidem tam multos scriptores produxit vnico ictu. Proverbium ideo dictum est [reading uncertain: Print faded and blotted] , quod bellum omnium rerum [reading uncertain: Print faded and blotted] nouandarum auctor est, vt ex eo [reading uncertain: Print faded and blotted] veluti nata videantur vniuersa. [reading uncertain: Print faded and blotted] Nisi quis malit ad philosophorum [reading uncertain: Print faded and blotted] quorundam decretum referre [reading uncertain: Print faded and blotted] qui dixerunt, rerum summam e lite progigni.

Phaniae ianua.

*fani/ou qu/ra, id est, Phaniae ianua. Eustathius in Odys. w. ostendit dictum de his, qui simulant sese congestas opes habere, quae nusquam sunt. Ductum a Phania quodam, qui falsam de se praebuerit opinionem, quasi multam diuitiarum vim domi constructam ac reconditam haberet. Diximus alibi de Phani ianua, in proverbio Phani ostium, quod an idem sit cum hoc, nec ne, viderint docti.

*eklini/sai.

*eklini/sai, Proverbiali figura dictum ostendit Eustathius in 3. Iliad. Sumpta metaphora a piscibus, qui suffugiunt a retibus, quive ab hamo elabuntur. Nam lina retia dicuntur etiam Latinis, vt Maroni:

Inest autem piscibus quibusdam genuina quaedam calliditas e retium extis elabendi, quemadmodum eleganter [correction of the transcriber; in the print eeganter] de Cestreo narrat Oppian. lib. 3. Sed carmen ipsum, quandoquidem auctor non admodum adhuc vulgatus est, ascribere praestat.

*kestreu\s2 me\n plekth=|sin e)n a)gkoi/nh|si li/noio
*elko/menos2, do/lon ou)/ti peri/dromon h)gnoi/hsen.
*uyi d' a)naqrw/skei leli+hme/nos2 u(/datos2 a)/krou,
*orqo\s2 a)/nw speu/dwn o(/sson sqe/nos2 a(/lmati kou/fw|
*ormh=sai, boulh=s2 de\ sa/ofronos2 ou)k e)ma/thsen,
*polla/ki ga\r r(iph=si kai\ u(/stata pei/smata fellw=n
*rhi=di/ws2 u(pera=lto kai\ e)ch/luce mo/roio.
*ei) d' o(/g' e)formhqei\s2 prw=ton sto/lon au)=tis2 o)lisqh=|
*es bro/xon ou)k e)t' e)/peita bia/zetai, ou)/d' a)norou/ei
*axnu/menos2, pei/rh| de\ maqw\n a)popau/etai o(rmh=s2.

Cestreus dum trahitur sinuosis aequore textis,
Haud illum qua suffugiat, latet, arsque dolusque,
Subsilit in sublime alacer, saltuque citato
Viribus eniti quantum valet omnibus, vndas
Emicat in summas sublato corpore toto.
Ingenio fortuna fauet, nam subera saepe
Quae summos tollunt funes, retinacula cassis
Transilit, et fatum elabens fugit improbus atrum.
Sin primum expertus subsultum, in retia rursum
Delapsus recidat, iam nec pugnare laborat
Anxius, aut frustra niti, doctusque periclo
Nec iactat sese, neque sursum promicat vmquam.

De permultis item aliis piscibus ad eundem commemorat modum, quibus artibus elabantur capti. Sed reliqua persequi praelongum. Illud non iniucundum scitu, quod de pisce Torpedine narrat poeta Claudianus, quemadmodum illigatus hamo, subducat sese, vi veneni per linum atque harundinem ad piscatoris vsque manum immissa. Carmen sic habet:

Si quando vestita cibis incautior ara
Hauserit, et curuis fraenari senserit hamis,
Non fugit aut vano conatur vellere morsu,
Sed propius nigrae iungit se callida setae,
Et meminit captiua sui, longeque per vndas
Pigra venenatis effundit flumina venis,
Per setam vis alta meat, fluctusque relinquit
Absentem vinctura virum, metuendus ab imis
Emicat horror aquis, et pendula fila secutus
Transit arundineos arcano frigore nodos,
Victricemque ligat concreto sanguine dextram.
Damnosum piscator onus, praedamque rebellem
Iactat, et amissa redit exarmatus habena,

Aristophanis interpres putat ab auibus traductum. Consimili figura Persius satyra 5.

*ai)guptia/zein.

*ai)guptia/zein dicebantur astuti et impostores. Sumptum a moribus eius gentis. Theocritus e)n surakousi/as2.

Citat hoc proverbium Synesius in Encomio Caluitii. Quamquam nonnunquam ai)guptia/zein, accipi solet, pro eo, quod est adurere, vt in hoc carmine:

Ne bolus quidem relictus.

*ou)d' e)/gkafos2 le/leiptai, id est, Ne bolus quidem relictus est, hoc est, nec vel pusillum. Eustathius enarrans 3. Odyss. lib. citat hunc Eupolidis versum:

Nam e)/gkafos2, id apud Graecos significat, quod nos vulgata voce magis, quam Latina, morsellum dicimus, a verbo ka/ptw, quod est auide comedo.

Rex, aut asinus.

*basileu\s2 h)\ o)/nos2, id est, Rex, aut asinus, hoc est, aut victor, aut victus. Simile illi: h)\ tri\s2 e(\c, h)\ trei=s2 ku/boi, aut ter sex, aut tres tali. Eustathius Odysseae 6. enarrans librum, ostendit metaphoram ductam ab his, qui ludunt sphaera, quibus qui vicisset, rex appellabatur, qui victus fuisset, huic asino nomen erat. Plato in Theaeteto:

o( de\ a(martw\n, kaqe/deitai w(/sper fasi\n oi( sfairi/zontes2, o)/nos2. o(\s2 d' a)\n perigi/nhtai a)nama/rthtos2, basileu\s2 h(mw=n, id est, Qui aberrarit, is desidebit, quemadmodum dicunt ii, qui sphaera ludunt, asinus: qui vero nihil aberrans vicerit, rex noster esto. Iulius Pollux lib. de rerum vocabulis 9. sphaera ludendi quatuor modos commemorat, quorum primus appellatur e)pi/skuros2, alter fani/da, seu fani/dou, tertius a)po/r)r(acis2, quartus ou)rani/a. Quorum postremum, nam is ad proverbium proprie facit, describit his verbis: h( de\ ou(rani/a. o( me\n a)nakla/sas2 au)to\n a)por)r(i/ptei th\n sfai=ran ei)s2 to\n ou)rano\n. toi=s2 de\ h)=n a(lwme/nois2 filotimi/a pri\n ei)s2 gh=n au)th\n e)mpesei=n, a(rpa=sai. o(/per e)/oiken o(/mhros2 e)n fai/acin u(podhlou=n, o(po/te me/ntoi pro\s2 to\n toi=xon th\n sfai=ran a)ntipe/myeien, to\ plh=qos2 tw=n phdhma/twn e)logi/zeto, kai\ o( me\n h(tto/menos2 o)/nos2 e)kalei=to kai\ pa=n e)poi/ei to\ prostaxqe\n, o( de\ nikw\n basileu/s2 te h)=n kai\ e)pe/tatten, id est, Vrania vero lusus sic habet: Aliquis resupinans sese, sphaeram in caelum mittit. Reliquis autem certamen erat vt eam prius quam in terram recideret, raperent, id quod in Phaeacibus significare videtur Homerus. Sane vero cum aduersus parietem sphaeram misissent, numerus subsultuum censebatur. Et qui victus fuisset, is asinus appellabatur: et quid quid imperatum esset, faciebat. Rursum qui vicisset, is et rex erat, et imperabat. Hactenus Iulius. Porro locus, quem ex Homero citat, est Odyss. q. ad hunc modum:

*to\n r(a\ peristre/yas2 h(=ke stibarh=s2 a)po\ xeiro\s2,
*bo/mbhsen de\ li/qos2 kata\ d' e)/pthcan poti\ gai/h|
*fai/hkes2 dolixh/retmoi nausi/klutoi a)/ndres2
*lao\s2 u(pai\ r(iph=s2, o(/d' u(pe/rptato sh/mata pa/ntwn.

Versatum hunc valida submisit in aera dextra.
Intonuit lapis. Ast in humum formidine sidunt
Phaeaces gens gnara maris, ratibusque superba
Ob saxi iactum, verum id procul omnia signa
Transvolat.

Ab hac forma non videtur alienum quod est apud Plautum in Poenulo: Rex sum, si ego illum hodie hominem ad me illexero. Licebit vti cum significabimus, iaciendam aleam, quae vel summos reddat, vel infimos.

Stellis signare.

*astrois2 sumeiou=sqai th\n o(do\n, id est, Stellis viam signare dicuntur, qui notulis quibusdam et coniecturis rem alioqui pervestigatu difficilem inquirunt. Eustathius exponens quintum Odysseae librum, admonet convenire in eos, qui longam ac desertam ingrediuntur viam. Sumpta metaphora a nautis, qui in nocturna nauigatione viam stellarum obseruatione coniectant. Quemadmodum apud Hom. Vlysses Odys. lib. 5.

*au)ta\r o( phdali/w| i)qu/neto texnhe/ntws2
*hmenos2. ou)de/ oi( u(/pnos2 e)pi\ blefa/roisin e)/pipte,
*plhia/das2 d' e)sorw=nti, kai\ o)ye\ du/onta bow/thn,
*arkto/nq', h(\n kai\ a(/macan e)pi/klhsin kale/ousin.

At clauo ille sedens, nauim mira arte regebat,
Numquam corripuit nutantia lumina somnus.
Verum Pleiadas spectat, serique Booten
Occasus, vrsamque alio cognomine currum.

Allusit huc eleganter M. Tull. lib. Acad. quaest. 4. cum ait: Absoluti sapientis esse, non duci opinionibus, sed certo verum tenere idque ductu et indicio Cynosurae, quae quod minore orbe circumferatur, vtpote polo vicinior, certius monstrat viam, etiamsi minus sit conspicua. At nondum perfecte sapientem, dum vbique quod probabile videtur, amplectitur, interdum errantem, veluti Helicen sequi, quae vt clarior est, et magis oculis perspicua, ita non perinde certa viae monstratrix, quod latiore ambitu circumagatur, eo quod a polo seu vertice mundi longius absit. Verba Ciceronis sunt haec. Nec tamen ego is sum, qui nihil vmquam falsi adprobem, qui numquam adsentiar, qui nihil opiner. Sed quaerimus de sapiente. Ego vero ipse et magnus quidem sum opinator, non enim sum sapiens, et meas cogitationes sic dirigo, non ad illam paruulam Cynosuram:

Sed ad Helicen et clarissimos septentriones, id est, rationes has latiore specie non ad tenue elimatas. Eo fit vt errem, et vager latius. Scimus factam alibi huius proverbii mentionem, verum quoniam nacti eramus quaedam non indigna cognitu, visum est hic repetere.

Sambucam citius,

Cuius vsus incidet, si quando significabimus, aliquem a disciplina percipienda, siue munere gerendo nimis alienum esse. Siquidem Sambuca organum est musicorum, quod haud quaquam congruat caloni. Quamquam Athen. lib. 14. indicat et bellicum instrumentum dici Sambucam, quod machinae in morem admouebatur hostium moenibus. Calones a. vocantur militum ministri, qui vallos ac ligna gestitant. Vnde et nomen inditum autumant [correction of the transcriber; in the print autumnant] grammatici. Porro, cum milites sint imperiti musices, multo magis calones. Quamquam potest non absurde accipi de sambuca militari machina, quae ritu organi musici, chordis quibusdam intenditur. Ad hanc intendendam haud quaquam idonei sunt calones, vtpote stolidi, et ob id ipsum ad infima ministeria retrusi, quod disciplinae militari prorsum rudes sint et indociles. Vnde Persius non citra e)/mfasin addidit: alto, propterea quod homines praelongi etiam proverbio vaecordiae notantur, a)/nous2 o( makro\s2.

Nostrae farinae.

EIusdem farinae dicuntur, inter quos est indiscreta similitudo. Quod enim aqua ad aquam collata, idem ad farinam farina. Persius in quinta Satyra:

Perinde quasi dicat. Nostri gregis, nostrae conditionis. Pertinet ad illam classem, Eadem cera, et idem puluis, de quibus alibi dictum est. Simili tropo Seneca dixit. Eiusdem notae lib. 3. epist. 24. His adiicias et illud eiusdem notae licet, tantam hominum imprudentiam esse, imo dementiam, vt quidam timore mortis cogantur ad mortem.

Nullo scopo iaculari.

*askopa toceu/ein, id est, Absque scopo iaculari dicuntur, qui nihil certi propositum habent, quod sequantur, et ad quod instituti, consiliique sui rationes referant. Lucianus in Toxaride, e)peidh\ nu=n a)/skopa tetoceu/kamen, au)=qis2 e(lo/menoi diaithth\n, a)/llous2 e)p' e)kei/nw| ei)/pwmen fi/lous2, id est, Quoniam in praesentia nullo proposito scopo iaculati sumus, denuo, adscito arbitro, alia amicorum paria apud illum referamus. Persius Satyra 3.

Est aliquid quo tendis, et in quod dirigis arcum?
An passim sequeris coruos, testaque lutoque?
Securus, quo pes ferat.

De pulmone reuellere.

DVBIVM non est quin ad prouerbiorum formam pertineat et illud Persianum: De pulmone reuellere, pro eo quod est, stultum, et arrogantem opinionem animo eximere:

Tumorem, animique fastum in pulmone collocant, vnde me/ga pne/ein apud Graecos. Et idem Persius alibi:

Quos non tollerent centum Aegyptii.

De molestis dici solitum, ac moribus intolerandis, seu fastu praeturgidis. Inde ductum quod Aegyptii plerique gestandis oneribus quaestum non satis honestum factitare consueuerint, vnde et a)xqofo/roi, dicti, in iocum prouerbialem abierunt. Refertur adagium ab Eudemo in collectaneis dictionum Rhetoricarum, et item a Suida. Extat apud Aristophanem in Ranis ad hunc modum:

*du/' a(/rmat' ei)se/qhke kai\ nekrw\ du/w,
*ou(\s2 ou)k a)\n a)/raint' ou)d' e(kato\n ai)gu/ptioi.

Duo plaustra, duoque item imposuit cadauera,
Quae ferre nec centum queant Aegyptii.

Quem neque Lucanis oriundi montibus tauri
Ducere pro telo validis ceruicibus possent.

AEgyptius laterifer.

*ai)gu/ptios2 plinqofo/ros2, id est, Aegyptius laterum gestator. Suidas nominatim prouerbii titulo refert. Extat autem apud Aristophanem in Auibus: ibi quaerit quispiam quis composuisset equum Durium in arce Palladis, centum cubitorum? Cui respondetur:

*orniqes2, ou)dei\s2 a)/llos2, ou)k ai)gu/ptios2
*plinqofo/ros2, ou) liqourgo\s2.

Quadrare videtur in sordidum atque infimae sortis hominem, in quem vsum etiam Carum vilitas vsurpata est: aut in eum, qui molestis negotiis premitur. Admonuimus modo Aegyptios

in vulgi fabulam, ac risum abiisse, quod asinorum ritu vectandis corpore oneribus quaestum facerent. Ad quem laborem hoc exercitatiores illos fuisse, coniicimus, quod in effodiendis lacunis, limoque exportando, ac lateribus argillaceis, huiusmodi opera potissimum opus erat apud Aegyptios, ob limum, quem inuehit Nilus. Nam illic passeres aut hirundines monstrarunt artem e luto construendi parietes. Argumento est, quod Hebraei cum apud illos agerent, adacti sunt luto, lateribusque gestandis seruilem operam praestare Pharaoni. De mulis marianis alibi reperies.

Coenare me doce.

*deipnei=n me\ di/daske, id est, Coenare me doce. Prouerbiali figura dictum est ab Aristophane in Ranis. Tempestiuiter vsurpabitur, si quando docere, praeire, aut etiam refellere conatur aliquem imperitus negotii, de quo disceptatur. Verba sunt Bacchi ad Herculem de tragoediis iudicantem, cum exercitatior esset in vorandis tauris, quam pensiculandis poetarum carminibus.

Rhamnusius.

*ra(mnou/sios2, i. Rhamnusius. Eudemus in dictionibus Rhet. admonet, id cognominis olim ceu prouerbio, additum sapientibus ac moderatis viris. Nec explicat adagii rationem. Vnde coniectare licet, vel ab eius gentis moribus dictum, vel a dea Rhamnusia quae modum in omni negotio docet adhibendum. Quemadmodum alias fusius a nobis ostensum est.

Papae Myxus.

*babai\ mu/cos2, id est, Papae Myxus. In gloriosos et iactabundos dici consueuit. Nam babai\ stuporis et admirationis significationem habet. Myxus aiunt sacerdos quispiam fuit Dianae, gloriosus et magniloquus: qui se fingebat omnia mirati. Refertur a Suida, et Zenodoto.

Lenticulam angulo tenes.

*fakou= gwni/as2 kratei=s2, id est, Lentem angulo tenes. De negotio quod fieri nullo pacto queat, propterea quod hoc leguminis genus angulis careat. Refertur a Suida, ne quis contemnat.

Patrocli occasio.

*patrokle/ous2 pro/fasis2, id est, Patrocli occasio, siuc praetextus. Diogenianus ostendit dici solere de iis, qui cum ob metum non ausint proprias deplorare calamitates, deflent eas sub praetextu luctus alieni. Plutarchus in commentario cui titulus, Quomodo quis se citra inuidiam laudare possit: kai\ mh\ dokw=men pa/troklon pro/fasin, sfa=s2 d' au)tou\s2 di' e)kei/nwn e)painei=n, id est, Ne videamur Patroclum occasionem, sed nos ipsos per illos laudare. Agit enim de iis, qui laudandis aliis suas ipsorum laudes insinuant. Opinamur sumptum a Patrocli moribus, in quem aliquoties iocatur Aristophanes.

Exiguum oboli pretium.

*mikro\n tou= o)bolou= ti/mion, id est, Exiguum oboli pretium. Suidas citat ex Maryca Eupolidis, conuenire in homines nequam, nihilique. Quanquam nihil obstat, quominus ad rem contemptam transferatur. Meminit et Eudemus. De similibus multa retulimus antea, obolaris homo, homo tressis, homo trioboli, homo vix dupondio aestimandus. Iustinianus iuuenes primum ad iuris studium ingressos dupondios appellari voluit, velut extremae classis. Nam qui iam

Phoenicum pacta.

*foini/kwn sunqh=kai, id est, Phoenicum conuenta. Phoenices qui Carthagine potiti sunt, cum primum ad eam appulissent regionem, postularunt ab iis, qui id temporis Libyam incolebant, vt sibi liceret diem et noctem hospitio terrae vti. Quod cum impetrassent, iamque exacto concessi temporis spatio, iuberentur excedere finibus, recusarunt, affirmantes se pactos vt sibi fas esset illic noctesque ac dies commorari: videlicet ambiguitatem vocum ad suum commodum detorquentes. Vnde prouerbium esse natum aiunt, de pactis insidiosis et astutis. Auctores Suidas ac Diogenianus. Quin in totum omnes Phoenices dicti sunt, qui quaestus essent auidi. Vnde Pindarus in Pythiis hymno secundo: foi/nissan e)mpola\n, id est, Phoeniciam negotiationem dixit. Et interpres citat in comico quopiam, eu)qu\s2 foi=nic ge/nomai, id est, Protinus Phoenix fio. Item ex Sophocle.

Postremo Plato libr. de Repub. 3. de his agens, qui putant magistratui conuenire mendacium, inquit: mhde\n kako\n, a)lla\ foinikiko/nti, id est, Nihil pulchri est, sed potius Phoenicense quiddam.

Pusillus quantus Molon.

*mikro\s2 h(li/kos2 mo/lwn, id est, Pusillus vt Molon. De vehementer breui statura corporis homuncionibus. Suidas ostendit duos fuisse Molones, nota corporis breuitate, quorum alter histrio fuerit, alter fur, honesti scilicet quaestus vterque.

Per antiquum diem.

*dia\ palaiai=s2 h(me/ras2. De re admodum obsoleta priscaque. Refertur a Diogeniano. Finitimum illi, quod hodie non inscite iactatur in scholis philosophorum: Magno Platonis anno.

Perierunt bona.

*er)r(ei ta\ kala\, id est, Perierunt honesta. Hippocrates Mindaro Lacedaemoniorum duci fuit ab epistolis, eo interfecto ab Atheniensibus Hippocrates in Lacedaemonem huiusmodi scripsit epistolam: e)/r)r(ei ta\ kala\, mi/ndaros d' e)pe/ssutai, significans interfecto duce rem esse deploratam. Adagium recenset Diogenianus, historiam recenset Xenophon in paraleipome/nois2, libr. 1. Graeca senario constant:

Qui nimium properat, serius absoluit.

PLATO in Dialogo, cui titulus, De regno: pepoi/hke kai\ h(ma=s2 kai\ nu=n paqei=n to\ kata\ th\n paroimi/an pa/qos2. poi=on; ou)x' h(su/xous2 eu)= diairou=ntas2, h(nuke/nai bradu/teron, id est, Fecit enim vt nunc quoque nobis acciderit, quod prouerbio dicitur: Quodnam? vt dum parum recte per otium diuidimus, serius perfecerimus. Idem in 7. de repub. allusit ad prouerbium: speu/dwn ga\r e)/fhn, taxu\ pa/nta dielqei=n, ma=llon bradh/nw, id est, Dum festino, inquit, omnia celeriter percurrere, tardior sum. Idem in Cratylo simile quiddam habet: i(/na mh\ o)/flwmen w(/sper oi( e)n ai)gi/nh| nu/ktwn perii+o/ntes2, o)ye\ o(dou=, kai\ h(mei=s2 e)pi\ ta\ pra/gmata ei)/comen au)th=| th=| a)lhqei/a|, ou(/tw pw=s2 e)lh/luqe/nai

o)yai/teron tou= de/ontos2, id est, Ne nobis vsu veniat, vt quemadmodum qui apud Aeginetas noctu obambulant, serius perficiunt iter, itidem nos ad rem ipsa veritate serius quam oportet peruenisse videamur. Scitum est et illud diui August. [abbr.: Augusti] aduersus Petilianum, iis qui perturbatione aliqua festinant, vsu venire nonnumquam vt vestem aut calceos peruerse induant, quae res postea moram afferat. Idem vsu venit his qui multa simul agere conantur, neque quidquam assequuntur. Plato lib. de Repub. 3. o(/ti ei(=s2 e(/kastos2, e(\n me\n a)\n e)pith/deuma kalw=s2 e)pithdeu/oi, polla\ de\ ou)\, a)ll' ei) tou=to e)pixeiroi=, pollw=n e)fapto/menos2, pa/ntwn a)potugxa/noi a)\n, id est, Vnusquisque recte, vnum studium exerceat, multa nequaquam. Imo si id tentarit, multa aggressus, omnibus frustrabitur. Idem eiusdem operis libr. 10. docet idem accidere iis qui non veritate, sed fucis ac malis artibus, properant ad honorem: ou)x' oi( me\n deinoi/te kai\ a)/dikoi drw=sin o(/per oi(\ dromei=s2, o(/soi a)\n qe/wsin eu) a)po\ tw=n ka/tw, a)po\ de\ tw=n a)/nw mh\. to\ me\n prw=ton o)ce/ws2 a)pophdw=si, teleutw=ntes2 de\ katage/lastoi gi/gnontai, ta\ w)=ta e)pi\ w)/mwn e)/xontes2 kai\ a)stefa/nwtoi a)potre/xontes2, id est, An non isti artifices et iniusti idem faciunt, quod solent cursores quidam, qui bene quidem currunt ab inferiore loco, a superiore vero nequaquam. Primum quidem celeriter prosiliunt, caeterum in fine cursus ridiculi sunt, atque auriculas in humeris habentes incoronati semet abripiunt. Monet adagium instituendae rei non tam celeritatem, quam curam adhibendam esse, ne postea sit in mora, quod in operis ingressu fuerit erratum. Item in re bellica plus efficit Fabii cunctatio, quam M. Minutii praeceps temeritas. Siquidem is vnus Hannibalem multis iam praeliis inuictum, non viribus, sed lentitudine superauit. De quo praeclare Ennius apud M. Tullium in Catone maiore.

Vnus homo nobis cunctando restituit rem.
Non ponebat enim rumores ante salutem.

Vltra catalogum.

*(upe\r to\n kata/la/logon zh=|, id est, Vltra catalogum viuit. De eo dicebatur, qui multum aetatis viueret, vt iam praescriptum illum annorum numerum praeterisse videretur. Est ni fallimur, apud Lucianum. Refertur a Suida.

Vltra peram sapere.

*uper\ th\n ph/ran fronei=n, id est, Vltra peram esse solicitum. Prouerbiali figura dictum apud Lucianum in Timone: o)ligarkh= ga\r kai\ me/trion xrh\ ei)=nai to\n filosofou=nta, kai\ mhde\n u(pe\r th\n ph/ran fronei=n, id est, Oportet enim philosophum paucis contentum ac frugalem esse, neque quidquam vltra peram quaerere. Quadrabit vel in philosophum, vel in pauperem, sed praecipue Christianum. Confine illi: Vita doliaris.

Vir videbatur nauis supplicans scopulo.

De stupidis ac stolidis, quibus aliud pro alio videtur, dictum indicat Suidas, ducta metaphora a naue, quae impingit in scopulum.

Viro esurienti necesse est furari.

Suidas prouerbii nomine refert, quod congruat in eos, qui extrema adacti necessitate, quid faciunt. Veluti si qui confiteatur se mentitum, dicat, quid facerem, aut quid mentiendum erat, aut in summam veniendum infamiam, peinw=nti kle/ptein. Aut si quis auidus gloriae, aliena pro suis edat, cum ipse de suo nihil possit egregium edere.

Vixit, dum vixit, bene.

VIXIT, dum vixit, bene. Est in Hecyra Terentiana. Prouerbiale fuisse, vel senex indicat, rogans num praeter vnam sententiam nihil attulisset. Conuenit in eos, qui molliter, ac suauiter viuunt, atque faciunt sumptus, vt non multum iuuent haeredem. Est autem amphibologia in verbo viuere, quod interdum simpliciter viuere est, vt apud Catullum:

Fumantem nasum vrsi ne tentaueris.

- Rabido ne perditus ore
Fumantem nasum viui tentaueris vrsi.
Sit placidus licet, et lambat digitosque manusque
Si dolor et bilis, si iusta coegerit ira,
Vrsus erit, vacua dentes in pelle fatiges.

Admonet non esse tentandos, qui possint nocere. Consimili modo Synesius in Encomio Caluitii scripsit. Canem naribus prendere, pro eo quod est, Prouocare mordacem, et nociturum. Hac parte corporis icta potissimum vrsos irritari docent bestiarii.

E tribus malis vnum.

*tw=n triw=n kakw=n e)\n, id est, Trium malorum vnum. Suidas prouerbium indicat apud Menandrum [correction of the transcriber; in the print Menandurm] extitisse. Sumptum autem a Theramene, qui cuidam e tribus malis vnum indixerit, e quibus quod vellet eligeret. Vnde et Aristophanes apud eundem Suidam in Triphalete: e)gw\ ga\r a)po\ qhrame/nous2 de/doika ta\ tri/a tau=ta, id est, Ego enim a Theramene metui tria haec. Quae sint autem ea tria, quaere in prouerbio: ta\ tri/a tw=n ei)s2 qa/naton. Id vsurpauit Alexander in Aepolis. Aristides ait oraculum solere tradi obsignatum, quod qui solueret prius quam fas esset, vnum e tribus malis illum manebat, aut oculorum orbatio, aut manus, aut linguae iactura. Sunt qui dicant iis, qui sententia capitali damnati fuissent, tria solere deferri, gladium, laqueum, et aconitum.

Quam facile vulpes pyrum comest.

PLAVTVS in Mostellaria: Tam facile vinces, quam vulpes pyrum comest. De re factu procliui. Quod nihil negotii sit vulpi dentatissimae, pyrum edere.

Contrahere supercilium, inflare buccas.

*ofru=s2 a)naspw=ntes2 kai\ gna/qous2 fusw=ntes2, id est, Adductis superciliis, et inflatis buccis. In fastuosos ac turgidos dictum Suidas admonet. Siquidem in superciliis, sicut alias ostendimus, arrogantiae sedes. Horatius inflatas buccas ad iracundiae retulit argumentum:

Diuus Augustinus in libris Confessionum: Buccis typho crepantibus. Quo loco nonnulli perperam typo legunt. Mirum est autem Augustinum voce Graecanica tantopere delectatum, vt cum fastum dicere posset

typhum dicere maluerit, nisi quod ea iam vsu Latio donata videbatur. Traductum a ranis, quae per iram inflantur. Notus est apologus Aesopicus de rana per arrogantiam dirupta. Horatius:

Sus comessatur.

*us e)kw/masen, id est, Sus saltauit, aut comessatur. Diogenianus ostendit dici solitum de iis, qui praeter decorum quidpiam facerent, quique rerum successu praeter meritum obiecto, semet insolentius efferunt. Attingunt et Suidas et Zenodotus. Est autem Graecis kwma/zein iuuenum amantium more coronis, cantilenis, saltationibus, caeterisque iuuenilibus nugis lasciuire, et in domos alienas irrumpere. Irrumpunt et sues, vnde Theocritus in Syracusis:

Caeterum qui rusticiore sunt ingenio, mirum quam haec dedeceant. Locus erit vbi natura saeuus, et agrestis adfectat videri festiuus.

Dat veniam coruis vexat censura columbas.

Non tam ouum ouo simile quam illud prouerbii speciem prae se fert, quod est apud Iuuenalem:

Poena legum exercetur in humiles quospiam, et a quibus ob ingenii mansuetudinem aliquid emolumenti potest auferri. Rapacibus ignoscitur. Sumptum est ab apophthegmate Anacharsidis, qui hoc dicto elusit studium Solonis in conscribendis legibus, quemadmodum refert Plutarchus in vita Solonis: o(\s2 tou\s2 no/mous2 toi=s2 a)raxni/ois2 o(moi/ous2 e)/fasken, kai\ ga\r e)kei/nous2 e)a\n me\n e)mpesh=| ti\ kou=fon kai\ a)sqene\s2, ste/gein, e)a\n de\ mei=zon, diako/yan o)i/xetai, id est, Leges aranearum telis adsimiles dicebat, propterea quod in illas si quod leuius, aut imbecillum incurrerit, haeret: sin maius aliquid, dissecat, ac fugit. Ad eandem pertinet sententiam quod in Phormione ait Terentius:

Quia non rete accipitri tenditur, neque miluio,
Qui male faciunt nobis, illis, qui nihil faciunt, tenditur.
Quia enim in illis fructus est, in illis opera luditur.

Sutorium atramentum.

M. Tullius libro epistolarum nono ad Paetum: Iam pater eius accusatus est a M. Antonio: sutorio atramento absolutus putatur. Subesse videtur prouerbium. Sentit, opinamur, hominem absolutum fuisse, iudicum corruptela, non citra infamiam. Est enim huiusmodi sutorium atramentum, vt neque magnopere atram imprimat notam, neque nullam tamen illinat maculam. Infamiam enim atramenti symbolo poetae significant, vt Horatius:

Is quidem succus quidam est, quem plerisque mollium piscium, maxime Sepiis inesse scripsit Aristoteles libro De partibus animalium quarto: eum tunica contineri membranea, emitti vero fistula quadam, quem effundunt in metu, et aquam infuscant, ne queant deprehendi. Rursus Horatius:

Caeterum quod Graeci Chalcanthum appellant, Cornelius Celsus fere vertit sutorium atramentum, cuius frequenter meminit in medicinis, praesertim libro 5. Colligitur ex aere. Vnde Graecis nomen xa/lkanqos2, quasi dicas flos aeris. Vnde suspicamur magis dici maculam, quam aegre possis diluere. Nam atramentum quod scriptorium vocant, facilius diluitur, nec inhaeret corio. Plinius in epistola simili figura dixit: Vitelliana cicatrice stigmosum.

Surda testimonia.

*kwfai\ marturi/ai, id est, Surda testimonia, dicuntur quae feruntur per tabulas, propterea quod hae rogatae nihil respondeant. Vt non discrepet ab illo: Muti magistri. Vnde surdis agere testimoniis prouerbio dicuntur, qui vel procul absentes, vel vita defunctos modo citant, ne queant deprehendi.

Perdere naulum.

Praeconem Chaerippe tuis circumspice pannis,
Cum Pansa eripiat, quidquid tibi Nacta reliquit,
Iamque tace, furor est post omnia perdere naulum.

Domitius Calderinus, vt inter recentiores haudquaquam malus auctor, admonet prouerbium esse in eum, qui cum multa amiserit, reliquum etiam velit perdere. Sumptam autem metaphoram a mercatoribus, qui cum nauigant, si minus, quantum cupiunt, lucrari possunt, student vt saltem recuperent ex mercibus diuenditis, quantum pro vectura nauali soluerunt. Aristippus interrogatus a quodam, num esset vbique ridens: ou)k ou)=n, e)/fh, parapo/llumi to\ nau=lon, ei)/ge pantaxou= ei)mi\, id est, Naulum igitur non perdo, inquit, si quidem vbique sum. Refertur a Plutarcho in commentario, cui titulus: o(/ti didakth\ h( a)reth\.

Siculissare.

*sikeli/zein, id est, Siculissare. Eudemus indicat antiquitus vsurparum, pro eo quod est: Austerum esse, tetricumque. Et eum quidem in modum Epicharm um vsum esse. Caeterum aliis placere magis referendum ad improbos et vafros. Non dubium quin ab eius gentis [correction of the transcriber; in the print genris] moribus sit sumptum. At Athenaeus Dipnosophistarum libro primo indicat, adagium natum ab Androne Siculo, qui morem inuexerit ad tibiam saltandi, gesticulandique.

Sedens columba.

*hme/nh peleia\s2, id est, Sedens columba. Suidas prouerbii titulo commemorat, indicatque dici solitum, de supra modum mansuetis ac simplicibus. Nam columbae cum auolant, fallunt caeteras pernicitate volatus: cum sedent, nihil mitius, aut simplicius. Neque quidquam habent, quo se tueantur aduersus miluios et accipitres, praeter alarum velocitatem. Videtur dici posse et in eos, qui simplicitatem simulant, quo magis imponant, propterea quod mos sit aucupibus, exoculatam columbam in reti ponere, quae subsultans, caeteras columbas alliciat. Ea Graecis dicitur paleu/tria, a verbo paleu/ein, quod est seducere, siue in laqueum illicere. Aristophanes in Auibus de columbis loquens:

Vide lector num legendum sit h(mme/nh, id est, illaqueata, id enim patitur, quo fallat alias.

Simia barbata, seu caudata.

*pi/qhkos2 pw/gwn' e)/xwn, id est, Simia barbam portans. Aristophanes: e)n a)xarneu=si. w)= pi/qhke to\n pw/gwn' e)/xwn. Interpres admonuit allusum esse ad illud Archilochium: toi/hn d' w)= pi/qhke th\n pugh\n e)/xwn, id est, Talem ô simia caudam habens. Dici solitum de ridiculis. Regulus Rusticum Stoicorum simium dixit contumeliae gratia, vt refert Plinius in Epistolis: opinamur quod barba et pallio Stoicum ageret verius, quam moribus. Idem Aristophanes alio quodam loco quosdam dhmopiqh/kous2 appellat, quasi populi simias. Est autem hoc animal natura gelwtopoio\n, nec in alium vsum videtur natum, cum nec valeat ad esum vt oues, nec ad aedium custodiam vt canes, nec ad onera gestanda vt equi. Athenaeus lib. 14. narrat Anacharsim philosophum, genere Scytham, cum in conuiuium inducerentur homines ad risum mouendum edocti, solum omnium non risisse. Tandem cum inducerentur simiae, coepit ridere, rogatus causam. Hae, inquit, natura sunt gelwtopoioi\, illi fingunt.

Sibi canere.

*eautw=| ya/llein, id est, Sibiipsi canere, dicitur qui non ad alienum arbitrium facit quippiam, sed animo obsequens suo. In Platonis conuiuio iubent tibicinam sibiipsi canere. Et cantor quispiam, Antigenidas opinamur, iubet discipulum, quod populo non admodum gratus esset, sibi canere et Musis. M. Tullius in Bruto: Id enim est summi oratoris, summum oratorem populo videri. Quare tibicen Antigenidas dixerit discipulo sane frigenti ad populum: Mihi cane et Musis: ego huic Brute dicenti vt solet, apud multitudinem, Mihi cane et populo dixerim. Diuus Hieronymus ad Ismeniam refert, huius discipulum. Atque is non iussus est sibi canere, sed praeceptori, qui poterat iudicare.

Si leonina pellis non satis est, vulpina addenda.

*an h( leonth\ mh\ e)ci/khtai, th\n a)lwpekh\n pro/sayon, id est, Si leonis exuuium non sufficit, adde vulpinum. Cum viribus res obtineri non potest dolus adhibendus. Adagium natum est ex apophthegmate Lysandri. Nam is, quemadmodum in eius vita memorat Plutarchus, irridere solitus est, qui velut ab Hercule prognati bellum apertis viribus, citraque dolum gerendum esse censebant, cum ipse magis existimaret boni ducis officium esse, quo leonina pellis non attingeret, eo contendendum adsuta vulpina. Quod quidem propemodum indicat et Maro, cum ait:

Adagium refertur a Zenodoto. Huic adfine est quod apud Plutarchum in vita Syllae Carbo dixisse memoratur. Cum enim Sylla non solum aperto Marte, sed dolis bellum gereret, ait: w(s2 a)lw/peki kai\ le/onti polemw=n e)n th=| su/lla yuxh=| katoikou=sin, u(po\ th=s2 a)lw/pekos2 a)niw=. to\ ma=llon, i. Quod bellum gerens cum vulpe, ac leone, quorum vtrumque habitabat in animo Syllae, a vulpe vehementius

angeretur. Apud Aristophanem quidam dicitur kunalw/phc, quod caninam impudentiam cum vulpina astutia coniunxisset.

Siculus miles.

*sikelo\s2 stratiw/ths2, id est, Siculus miles. In peregrinum, ac mercenarium militem prouerbiali ioco dicebatur, propterea quod Siculi temporibus Hieronis exotico milite plerunque vterentur, auctore Zenodoto. Conueniet in hominem lucri gratia nullum ministerii genus recusantem. Adfine est illi, quod de Care dictum est alibi.

Pro bonis glomi.

*ant' a)gaqw=n a)gaqi/des2, id est, Pro bonis glomi. Dici consueuit, vbi quis beneficium, quod in alium contulisset, cumulate, cumque fenore reciperet. Agathides enim Graecis glomi dicuntur: verum allusionis decus in voce Graeca est, quod in sermone Latino reddi non potest. Meminit Suidas.

Sine pennis volare haud facile est.

Manet etiam hodiernis temporibus vulgo celebre, quod est in Poenulo Plautina. Sine pennis volare haud facile est. Idem in Asinaria: Defraudem te ego? Age sis, sine pennis vola. Locum habet, cum deesse significamus adminicula, sine quibus negotium peragi non possit. Reperitur apud idoneos auctores. Accidere alas, pro eo, quod est, adimere materiam, facultatemque conandi quippiam. Et: Addere alas. Horatius simili forma dicit Decidere pennas:

Et Cicero ad Atticum libro quarto: Qui mihi pennas inciderant, nolunt easdem renasci. Idem in Academicis dixit: Incidere neruos, pro adimere vires. Cognatum est illi, quod alibi retulimus: ei)s2 pu=r cai/nein, id est, Ignem diuidere. Quod pro impossibili retulit Plato lib. De legibus 6. o)li/gou de\ poiei=n to\n nomoqe/thn to\ tw=n paizo/ntwn ei=s2 pu=r cai/nein, i. Vt propemodum legum conditor faciat, quod solent, qui ludunt, in ignem impingentes ictum, hoc est, inaniter laboraret: quod ignis mox in se coeat. Eius generis est illud apud Platonem in Eryxia: katamaqw\n de\ au)to\n e)gw\ o(/ti i)/son ei)/h| pei=sai, o(/sper a)\n to\ lego/menon li/qon e)yh=sai, id est, Vbi cognouissem tale esse hominis ingenium, vt illi suadere nihil aliud fuerit, quam lapidem decoquere. Haec fatemur aliis locis tempestiuius potuisse dici, sed non omnia locis omnibus occurrunt.

Siphniassare.

*sifnia/zein, id est, Siphniassare. Suidas indicat prouerbio dici solere, pro eo, quod est manum admouere postico: sumtum esse a moribus Siphniorum, qui libidinis causa id factitare consueuerint. Est autem Siphnus insula quaepiam, haud procul a Creta, cui quondam nomen fuerit Merope, vel hoc nobilis elogio, vna e Cycladibus. Refert eam et Plinius libro quarto, cap. duodecimo. Prouerbium indicat et Stephanus.

Iuxta melam.

*kata\ mh/lhn, id est, Iuxta melam. Suidas ostendit prouerbio dici solere, vbi quis incerta coniecturis prosequeretur. Sumta metaphora a medicis vlcus internum immisso per fauces instrumento quopiam explorantibus. Id enim instrumentum mh/lhn vocant, et mhlw=sai, ad hunc modum tentare.

Non idem sunt scriptura, et Leucaeus.

*grafh/ te kai\ leukai=os,ou) tau)to\n, id est, Scriptura et Leucaeus non sunt idem, aut non [correction of the transcriber; in the print con] conueniunt. Vbi quis aliud scribit, aliud facit, aut dicit. Recte iacietur in eos, qui stare pactis nolunt. Nam haec plerunque syngraphis constant. Aut in eos, quorum vita non congruit cum libris editis. Versus Graecus constabit si addas le/gein. Coniicere licet Leucaeum fuisse malae fidei scribam.

Bellicum canere. Receptui canere.

Alias admonuimus, ferme prouerbiales esse metaphoras, quae sumuntur a bello, veluti Bellicum canere pro eo, quod est, animare atque exhortari. M. Tullius Philipp. 7. Bellicum me cecinisse dicunt: Item Canere classicum dicitur, qui excitat dissidium. Receptui canere, pro finire. M. Tullius Philippica 12. Quis enim reuocante et receptui canente senatu properet dimicare? Quintilianus libro 12. cap. quae post finem studia. Quare antequam in has aetatis veniat insidias, receptui canet, et in portum integra naue perueniet. Signa canant apud Martialem, id est, iam congrediamur: et apud Plautum, Collatis signis depugnare: apud eundem Versis gladiis depugnare. Quin hoc ipsum collatis signis haud dubie prouerbii speciem habet, cum significamus seriam et exactam de re disceptationem, vt M. Tullius in epistolis ad Atticum. Vt cum Maphragone signis collatis. Apud Iuuenalem:

Pithon formosus.

*pi/qwn kalo\s2, id est, Pithon formosus. Conueniet vbi quis per adulationem falso laudatur. Pindarus in Pythiis hymno 2. kalo/s2 toi pi/qwn para\ paisi\n a)ei\ kalo\s2, id est, Formosus Pithon semper apud pueros formosus. Interpres ostendit sumtum a pueris adulantibus simiae, subinde dictitantibus kalo\s2 pi/qwn. Videtur autem Pithon esse diminutiuum huius dictionis pi/qhkos2, quasi dicas simiolus. Taxat Pindarus oblique quendam, vel quod ab indoctis laudatus tolleret cristas, vel quod ipse adularetur Hieroni, laudans non laudanda. Est autem filauti/a peculiaris huic animanti, adeo vt laudes sentiant et speculis delectentur, et suos catulos contrectari gaudeant, ipsique suos catulos complexu enecent. Ad gratiam loqui veteres dicebant gariglwttei=n, quo verbo vsum Aeschylum in Prometheo vincto, docet Athenaeus libro 4. Eodem referente qui iucunda potius quam vera loqui studio habebant, h(duglwttei=n, dicebantur.

Semel rubidus, ac decies pallidus.

*apac pur)r(o\s2 kai\ de/katon xlwro\s2, id est, Semel rubidus, ac decies pallidus. Suidas admonet dictum de iis, qui mutuum accipiunt, quos necesse est crebro tum rubescere pudore, tum metu pallescere. Rubescere, dum petunt mutuum, pallescere, dum soluendo non sunt, et metuunt, ne trahantur in ius, aut in neruum.

Semper seni iuuenculam subijce.

Senarius prouerbialis admonens, vt prouectioris aetatis viri puellam ducant magis, quam anum, ne si frigus accesserit frigori, languente Venere,

steriles existant nuptiae. Quamquam non inepte trahetur ad alios item vsus, quoties significabimus ita rerum coniunctionem temperandam, vt quod alibi diminutum sit, aliunde suppleatur: videlicet, vt seni conuictor addatur iuuenis, quo senilis aetatis tristitiam huius hilaritas moderetur: rursum iuuentutis exultantiam, senilis seueritas temperet. Item, vt loquaculus adiungatur, plus satis taciturno, audaculus timido, pauper diuiti. Prouerbii meminit Diogenianus.

Semper superioris anni prouentus melior.

Cum praesentia displicent, et anteferuntur anteacta. Diogenianus admonet id acclamatum ab Atheniensibus in rebus Macedonicis. Sumpta metaphora ab agricolis, qui semper de praesentis anni fructibus quaeruntur apud dominos. Huc pertinet illud Horatianum.

Sacra nihil sunt.

*ta\ qu/mata ou)de\n e)sti\n, plh\n ge/neia kai\ ke/rata, id est, Sacra nihil sunt praeter malas et cornua, de victimis macilentis. Trahetur inconcinniter ad cibum minime esculentum. Refertur e Suida.

Scytharum solitudo.

*skuqw=n e)rhmi/a, id est, Scytharum solitudo, pro summis calamitatibus, exitioque dictum est, apud Aristophanem: e)n a)xerneu=si,

Quo loco commentator indicat prouerbium dici solitum de ingenti solitudine: ductum autem inde, quod Scythae nullis certis sedibus vtantur, sed vagi ferantur in plaustris. Eamque ob causam, regio feris abundat. Meminit adagii et Q. Curtius libro rerum ab Alexandro gestarum septimo, apud quem Scytharum legatus ad hunc loquitur modum: Scytharum solitudine Graecis etiam prouerbiis audio eludi. Nos deserta et humano cultu vacua magis quam vrbes et opulentos agros sequimur. Vsurpat et Plutarchus in libro de Stoicis contrarietatibus, quemadmodum ante retulimus in prouerbio: In caput praecipitari.

Scindere glaciem.

Scindere glaciem, est aperire viam, et in incipiendo negotio priorem esse. Translatum a nautis, quorum vnus aliquis praemittitur, qui flumine concreto, glaciem praerumpat, reliquisque viam aperiat.

Viuus fueris, vel cepe solum accipiens.

Zenodotus et Suidas ostendit in eos dici solitum, qui e re quapiam pusilla, magnam opinionem consequuntur. Natum apparet ab aegroto, qui medico porrigente cepe, reualuerit, herbam alioqui plebeiam, nec eam admodum salubrem corpori.

Sapientes tyranni, sapientum congressu.

Zenodotus citat ex Aiace Locrensi, addens eundem versiculum a Platone citatum esse Euripidis nomine. Certe huius nomine comperimus adductum lib. de Repub. 8.

Quo magis admiramur quare Aul. Gellius citet ex Theaeteto Platonis, nisi forte scribarum vitio pro Theage deprauatum est Theaeteto, nam et in Theage refertur. Aulus Gellius lib. 13. ostendit eundem apud vtrumque fuisse, apud Sophoclem, in eiusdem nominis fabula, et apud Euripidem. Quemadmodum et alii nonnulli versus apud Euripidem inueniuntur, quos eosdem apud Sophoclem, et Aeschylum licet invenire. Porro versiculum, quem modo citauimus, Gellius notae vetustatis esse dicit, vt intelligas velut in proverbium abiisse. Atque vtinam quam est grauiter simul et eleganter scriptus, tam placeret aetatis nostrae principibus, in quos illud fere dixeris:

Leonis exuuium super crocoton.

*leonth\ e)pi\ krokwtw=|, id est, Leonis exuuium super crocoton. Cum duo quaepiam copulantur, quorum alterum cum altero nequaquam congruit. Sumptum a Baccho, qui hoc ornatu descendit ad inferos apud Aristophanem, vt veste muliebri, delicataque indutus esset, eique vesti leonis exuuium impositum gestaret, quo videlicet Hercules creditus, formidabilis videretur inferis. Hunc igitur ad eum modum adornatum, sic in Ranis ridet Hercules:

*all' ou)x oi(=o/s2 t' ei) m' a)posobh/sei to\n ge/lwn
*opw=n leonth\n e)pi/ krokwtw=| keime/nhn.

Risum profecto haud sum potis compescere
Crocoton additum leontae conspicans.

Nec aures habeo, nec tango.

NEC aures habere, nec tactum proverbio dicebatur, cui in manifestis ab omnibus reclamabatur. Hieronymus in praefatione declamationis, de matre et filia reconcilianda. Cum autem verear appellare declamationem, cum ipse quodam in loco nominatim hoc argumentum exercitii causa confictum a se subsignificet? Posteaquam enim, inquit, arguendo crimina, factus sum criminosus, et iuxta tritum vulgi sermone proverbium, iurgantibus et negantibus cunctis, nec aures me credo habere, nec tango: id est, taceam necesse est, et quod audio, tangoque, quasi nesciam. Potest videri sumptum ex Aristophanis Thesmophoriazusis: mh/t' a)kou/w mh/t' o(rw=, id est, Neque audio neque video.

Priusquam sortiaris, communia deuoras.

*pri\n laxei=n, ta\ koina\ katesqi/eis2, id est Priusquam sortitio facta sit, communia deuoras. In eum competit, qui non expectata partitione, rem inuadit. Ductam metaphoram indicat Suidas a conuiuiis, in quibus antiquitus mos erat, e cibis suam cuique portionem distribuere, quemadmodum ex compluribus Homeri locis licet coniicere, apud quem illud oppido quam frequens.

Deinde receptum apud nonnullos, vt citra distributionem propositis in commune cibis, quisque quantum vellet, sumeret. Id quod indicat Plautus: Patinarias struit struices. Huius rei mentionem facit et Plutar. in Symposiacis, excutiens vtra consuetudo magis probanda videatur. Porro proverbium sumptum est ex Equitibus Aristophanis:

Res in foro nostro vertitur.

PLautinus Tranio in Mostellaria [correction of the transcriber; in the print Mustellaria]: Vbi egomet video rem verti in meo foro. Proverbialiter dictum, pro eo, quod est, posteaquam intelligo fortunas nostras commutari in diuersum. Traductum a mercatoribus, in quibus rerum pretium pro tempore saepenumero commutatur. Aut certe a iudiciorum formulis, et explicandarum litium. Cui diuersum est illud, In alieno foro litigare. Cognatum illi, Vti foro, quod alibi dictum.

Quodcunque in solum venit.

Qvodcunque in solum venit, id est, Quidquid in rerum natura producitur. M. Tull. libro De natura deorum 1. Hinc quodcumque in solum venit, vt dicitur, effingis atque efficis. Ridet atomos Epicureorum, ex quibus illi cuncta progigni credunt, quidquid vsquam nascitur in vniuerso. Idem in epist. ad Poetum. Et Varro apud Nonium.

Quando id fieri non potest.

NIhil dici potest nec venustius, nec moralius ea sententia, quae extat apud Terentium in Andria: Quoniam id fieri, quod vis, non potest, id velis, quod possit: ou) duna/menos2 o(\ qe/lhs2, qe/lhs2 o(\ du/nasai, Plurimum decoris adiunxit ea verborum conuersio. Qualis est in illis: Non viuendum vt edas, sed edendum vt viuas. Est autem adagium hoc finitimum illi: dei= to\ paro\n eu)= poiei=n, id est, Oportet id quod adest boni consulere. Et Martialis inter felicitatis calculos commemorat, vt

Quantum non miluus oberret.

Qvantum non miluus oberret. Proverbialis est hyperbole, de homine supra modum locuplete, cui tantum sit agrorum, quantum nec miluus pervolet. Persius:

Plinius lib. 18. latifundia vocat, a quibus ait Italiae perniciem inuectam fuisse, proinde veteres ita censuisse: Satius esse minus serere, et melius arare.

Ptolemaica lis.

*ptolemai\+s2 h( di/kh, id est, Ptolemaica lis. Diogenianus indicat dici solitum in litium auidos. Anus quaepiam fuit Ptolomais, quae quoad vixit, lites agitabat, nec vnquam a causis agendis erat feriata.

Provoluitur ad miluios.

*prokulindei=tai i)kti=nos2, id est, Adorat miluium. Initio veris prodeunt miluii, qua re laeti tenues, quod iam hyeme sint leuati, provoluuntur, eosque velut adorant. Accommodari potest in eos, qui noua specie gestiunt. Suidas proverbii loco commemorat. Item Iuuenalis:

Sumptum est autem ex Auibus Aristophanis, prokulindei=sqai toi=s2 i)kti/nois2. Causam adscribit interpres in eadem, docens quatuor partes anni per aues denunciari hominibus. Ver attribuit miluis.

Prienensis iustitia.

*prihn/h di/kh, id est, Prienensis iustitia. Suidas ostendit convenire cum significamus, aliquem in iudicando plurimum excellere. A Biante Prienensi sumptum, cuius integritas in iudicandis causis in proverbium abiit vt dicatur, dika/zesqai bi/antos2 tou= prihne/ws2 xrei/sswn, id est, In iudicando praestantior Biante Prienensi. Citatur ex Hipponacte iambographo, a Strabone lib. Geographiae 14. et in vita Biantis a Diogene Laertio. Etiam Demodici Lerii Trochaicus:

Primum Mars in filiis laudatus est,

*ta\ prw=ta a)/rhs2 ei)s2 tou\s2 pai=das2 e)ph|nei=to, id est, Initio Mars laudabatur ob filios. De iis, qui initio specimen aliquod indolis egregiae prae se ferunt, deinde paulatim in alios degenerant mores. Quemadmodum euenit Romanis olim strenuis, et Martem generis auctorem virtute referentibus, post in degenerem prolapsis molliciem, vt non sine causa Iuuenalis exclamarit.

Phrynichi lucta.

*to\ fruni/xou pa/laisma, id est, Phrynichi luctatio. Diogenianus indicat dictitari suetum de iis, qui astu, dolisque negocium peragunt. Fuit is Phrynichus Lacedaemonum proditor, quem vetus Comoedia carbone notauit,

Pro malo cane suem reposcis.

*anti\ kakh=s2 kuno\s2 su=n a)paitei=s2, id est Pro malo cane suem reposcis, id est, pro re vili preciosam. Sus enim esculentus, canis haudquaquam vescus est. Refertur a Diogeniano.

Prudens in flammam mitto manum.

DIvus Hieronymus quodam in loco proverbium vsurpat huiusmodi: Prudens in flammam manum immitto, pro eo, quod est: Sciens expono me discrimini, malisque obiicio. Sumptum videri potest ab historia Mutii Sceuolae. Extat et apud Cic.

Proba est materia, si probum adhibeas artificem.

A Plauto dictum in Poenulo non sine proverbii specie: Proba est materia, si probum adhibeas fabrum. Egregia quidem indoles, si recte instituatur. Felix ingenium, si praeceptor contingat idoneus. Aut magnificum negocium, si modo scite tractetur. Metaphora notior est, quam vt sit indicanda.

Illo respiciens, sed hic remitte bona.

Conveniet cum aliud prae nobis ferimus, aliud facimus, aut cum aliis blandimur, in alios re beneficium conferimus. Quidam a Charitibus mutuo sumptum existimant, quarum vna a tergo respicit, et alteri munus offert, adridens alteri.

Ranae aquam,

*batra/xw| u(/dwr, id est, Ranae aquam, subaudiendum ministras. Vbi quid exhibetur, quo vel praecipue gaudet is qui accipit. Veluti si quem natura bibacem ad bibendi certamen provoces, aut homini loquaculo narrandi materiam et occasionem subministres. Diuersum ab illo, batra/xw| oi)noxoei=s2. Recte accommodabitur, vbi quid datur abundanti. Nam ranis affatim est aquae. Apud Athenaeum refertur hoc carmen in Syracusanos:

*eu)kto\s2 o( tw= batra/xw pai=des2 bi/os2, ou) meledai/nei
*to\n to\ piei=n e)kxeu=nta, pa/resti ga\r a)/fqonon a)utw=|.

O pueri ranae vita est optabilis, vt quae
Non metuat, potans effundere, copia namque
Larga subest illi.

Pastor taxat parsimoniam Ergodotae, quod sudantibus maligne praeberet potum, cum ranis in otio viuentibus liceat bibere quantum libet. Sunt et hodie bibones quidam, qui sibi videntur perire siti, quod non in ipsis doliis habitent. Huic non dissimile est illud, Equum in planiciem, Illud autem diuersum: a)spa/laka ei)s2 korwnei/an, id est, Talpam Coroneam. Est autem Coronea Boeotiae ciuitas, quae talpam non gignit, et si aliunde inferatur, emoritur. Ita Stephanus, quemadmodum scarabeus in loco Thraciae iuxta Olynthum, auctore Plinio.

Post bellum auxilium.

*meta\ to\n po/lemon h( summaxi/a, id est, Post bellum suppetiae. Quoties serius adhibetur remedium. Refertur a Suida. Natum est, aut certe vsurpatum a Diogene Cynico. De quo Laertius huiusmodi fabulam narrat. Adolescens quispiam iactantior nuper vxore ducta titulum huiusmodi inscripsit aedibus suis, o( tou= dio\s2 pai=s2 kalli/nikos2 h(raklh=s2 e)nqa/de katoikei=, mhde\n ei)si/tw kako\n, id est, Iouis filius Callinicus Hercules hic habitat, ne quid introeat mali. Diogenes adscripsit: meta\ to\n po/lemon h( summaxi/a, id est, Post bellum auxilium, videlicet indicans, iam tunc receptum in eas malum, cum ipse malus immigrasset. Convenit cum Platonico illo, quod alibi commemorauimus, meta\ to\n po/lemon h(/kein, id est, Post bellum adesse. Brutus in epist. ad Lycios, ai( mhxanai\ u(mw=n meta\ to\n po/lemon, w(s2 h( paroimi/a e)komi/sqhsan, id est, Machinae vestrae post bellum, vt habet proverbium, allatae sunt. Item in epist. ad Myrenses, h( ga\r e)n pole/mw| bradu/ths2 i)/son e)/xei tw=| mhdo/lws2 genome/nw| to\ a)pra/kton, id est, Nam tarditas in bello perinde est, ac si nihil omnino sit factum, quod frustra factum est. Quintilianus in declamatione cadaueris pasti, duas habet sententias non absimiles proverbio: Quid quod medicina mortuorum sera est? Quid quod nemo aquas

infundit in cineres? Sic indicat serum remedium. Siquidem aegroto mortuo sero venit medicus. Et aedibus in cinerem redactis sero infunditur aqua.

Pinguis venter non gignit sensum tenuem.

DIuus Hieronymus in epist. quadam citat huiusmodi proverbium apud Graecos celebratum: Pinguis venter non gignit sensum tenuem. Quanquam fatetur id elegantius sonare Graece quam Latine. Graecus autem senarius extat apud Graecos huiusmodi:

Refert et Galenus contra Thrasybulum, velut vulgo iactatum, kai\ tou=to a(pa/ntwn sxedo\n a)nqrw/pwn a)/detai dio/ti pa/ntwn e)stin a)lhqe/staton, w(s gasth\r h( paxei=a to\n nou=n ou) ti/ktei to\n lepto\n, id est, Et hoc ab omnibus prope hominibus canitur, eo quod omnium verissimum est, quod venter obesus non gignit mentem subtilem. Apud Lacedaemonios infame erat, si quis corpore fuisset vehementer obeso. Agatharchides apud Athenaeum lib. 12. refert Anclilem [reading uncertain: Print blotted] ob delicias supra modum corpulentum, in concionem adductum fuisse, atque illic a Lysandro vehementer obiurgatum, minimumque abfuisse quin in exilium ageretur, idque futurum minitatos Lacedaemonios, ni vitam frugalius institueret. Et ibidem Menander de quodam obeso loquitur, paxu\s2 ga\r u(=s2 e)/keit' e)pi\ sto/ma, id est, Obesus etenim sus premebat os viri. Admonet adagium, luxu corporis hebetescere mentis aciem. Quemadmodum scribit etiam Horatius:

- Nam corpus onustum
Hesternis vitiis animum quoque praegrauat ipsum.
Atque affigit humo diuinae particulam aurae.

Plutarchus apud Gellium ostendit pueros multo pastu stupidioris ac tardioris ingenii euadere.

Piscem natare doces.

*ixqh\n nh/xesqai dida/skeis2, id est, Piscem natare doces. Perinde est, ac si dicas, doctum doces. Confine illi, quod alibi retulimus: delfi=na nh/xesqai dida/skeis2, id est Delphinum natare doces. Quod idem ad hunc effertur modum: th=| delfi=ni kolumba=n sumbouleu/h|, id est, Delphinem quemadmodum natare oporteat consulis. Auctor Diog.

Pitanasum.

*pita/nh ei)mi\, id est, Pitana sum. Zenodotus indicat dici solitum de iis, qui in extremas redacti calamitates ab iisdem denuo in pristinam felicitatem restituuntur. Sic enim evenisse quondam Pitanae Aeoliae ciuitati. Nam hanc a Pelasgis in seruitutem redactam, Erythraei in libertatem pristinam vindicarunt.

Pistillo retusius.

PRoverbialis est hyperbole, quam in epistolis vsurpauit D. Hieronymus, Pistillo retusius, pro eo, quod est, minime acutum. Timon Misanthropus Cleanthem ob ingenii tarditatem appellat, o(/lmon a)/tolmon, id est, Pistillum siue mortarium ignauum. Et Chrysippeum acumen, apud eundem per ironiam vsurpatur in stupidum. Et Cornutus syllogismus, pro ratione ridicula, friuolaque.

Partitio non praefocatio.

*meri\s2 ou) pni\c, id est, Sortitio, non praefocatio. Olim cum ij, qui viribus praepollerent, cibum eriperent imbecillioribus, manus interim in illos iniicientes, excogitatum est, vt

sortibus ex aequo diuideretur epulum, iamque ab omnibus acclamari coeptum, meri\s2 ou) pni\c, i. Partitio, non strangulatio. Eaque vox in prouerbium abiit. Quo licebit vti, si quando significabimus, non esse locum violentiae, sed ex aequitate iuris oportere tractari negotium. Plutarchus in collectaneis, si modo illius sunt, citat his verbis, meri\s2 ou) mh\ pni/gei, i. Partitio est, non strangulat. Admonet et Suidas hac forma prouerbium efferri.

Paries dealbatus.

*toi=xos2 kekoni/amenos2, i. Paries dealbatus aut incrustatus. Lucianus, Myronis et Praxitelis colossos ad huiusmodi ferme similitudinem trahit in Gallo, quod foris multo niterent ebore, multo fulgerent auro, variisque coloribus arriderent: praeterea Iouis, aut Neptuni repraesentarent imaginem, aut ridentem dextra tenentes, vt plane numen aliquod esse viderentur, cum intus nihil appareret, praeter picem, clauos, araneas, mures, atque id genus sordes alias, haudquaquam ad exteriorem illam imaginem respondentes. Atque huiusmodi principum esse vitam affirmat, quorum si strepitum, et apparatum inspicias, nihil felicius, nihil deorum vitae similius, sin curas, suspiciones, odia contemplere, quibus intus discruciantur, nihil calamitosius. Seneca Philosophos, qui cum docerent honesta, turpiter viuerent, similes esse scripsit quorundam medicorum pyxidulis, quarum tituli remedium pollicerentur, cum intus venenum occultarent E diuerso, qui meliores sunt intus, quam oratione, quamque prima illa vitae specie, quasique fronte prae se ferunt, hos Plato Silenis assimiles facit, de quibus alio diximus loco.

Ollam alere.

*xu/tran tre/fein, i. Ollam alere dicebantur, qui metum ostenderent, quo deterrerent quempiam. Velut si quis praesidium alicubi collocatum habeat, quo minus vicini res nouas moliantur. Sumptum id est a more ciuitatis Atheniensis, in qua ollas in tectis disponere consueuerunt, ad deterrendas vlulas, quarum illic maxima vis. Nam illarum strepitum omne genus auium reformidat. Adagium refertur tum a Suida, tum a Diogeniano. Sumptum est ex Aristophanis Comedia, cui titulus: Aues.

*oti me/n te dei= ma/xesqai lamba/nein te tw=n xutrw=n.
*ti/ de xu/tra w)felh/sei;
*glau\c me\n ou) pro/seisi nw=i+n.

Pugnare sane oportet simul et ollas sumere.
Sed quid iuuabit olla?
Vlula nos tum non adibit.

Oleum, et salem oportet emere.

*to\ e)/laion kai\ to\n a(/la dei= w)nei=sqai, id est, Oleum et salem oportet emere. Refert adagium hoc Aristoteles Rhetoricorum libro secundo, tractans de locis et enthymematis. Proponit autem huiusmodi exemplum Antistrephontis: Sacerdos quaedam dissuadebat filio, ne quando verba faceret apud populum. Nam si iniusta suaseris, inquit, deos habebis iratos: sin iusta, homines. Id hoc pacto a)ntistre/fei, id est, reciprocat filius. Imo expedit orationem habere apud populum. Quandoquidem si iusta dixero, dii me amabunt, si iniusta, homines. Atque huiusmodi genus argumentationis confine putat prouerbio, quo iubemur, oleum, ac salem emere: touti/ d' e)sti\ tauto\ tw=| legome/nw| to\ e)/laion pri/asqai kai\ tou\s2 a(/las2, i. Hoc

autem idem est cum eo quod dici solet, oleum emere et salem, significans opus esse nonnunquam remediis contrariis, nunc acrimonia, nunc lenitudine. Sal enim mordet ac siccat. Oleum lenit ac humectat. Sic medici oleum addunt sali, ne plus satis erodat: et qui sapiunt, admonitionis acrimoniam bonis verbis leniunt.

Tanquam suber.

*ws2 fello\s2, id est, Tanquam suber, de iis, qui non norunt dissimulare, aut qui nesciunt mergi aduersis fortunae procellis. Extat apud Pindarum. Tractum a natura ligni, quod non solum ipsum non mergitur: verumetiam alligatum aliis ne sidant, sustinet. Vnde retibus adsuitur, et natantibus subditur.

Obtrudere palpum.

OBTRVDERE palpum apud Plautum, est arte, fucoque decipere. Ego, inquit, istuc aliis dare condidici, mihi obtrudere non potes palpum. Vnde et Palpari pro adulari, et Palpones adulatores vocamus a simili metaphora. Metaphora tracta est ab equisonibus, qui ferocientibus equis, plausu manus adblandiuntur, vt ostendimus alibi.

Ne quis vnquam Megarensibus.

*mhde/pote mhdei\s2 megare/wn ge/noito sofw/teros2, id est, Nunquam quisquam sapientior sit Megarensibus. Scomma prouerbiale, iaci solitum in stupidos. Dictum est autem per adulationem de Megarensibus, auctore Diogeniano.

Nulla candidorum virorum vtilitas.

*ou)de\n leukw=n a)ndrw=n o)/felos2 h)\ skutotomei=n, id est, Nullus candidorum virorum vsus nisi ad cerdonicam. In molles et effeminatos dictum, ac veluti voluptatibus natos. Id enim innuit opinamur, per cerdonicam, iuxta illud Martialis:

Caeterum ii negotiis gerendis inutiles. Contra qui nigra sunt cute, et hispidi, hi magis allegendi sunt ad administrandam Rempublicam. Vnde et Herculem mela/mpugon appellarunt, tanquam strenuum, et a mollicie alienum, quemadmodum alibi demonstratum in prouerbio: Ne in Melampygum.

Nox humida.

*nu\c u(gra\, id est, Nox humida. De malis ingruentibus dici solitum, auctor est Diogenianus. Quemadmodum de laetiore fortuna dicimus, exoriri lucem. Apud eundem est nu\c dasei=a, id est, Nox spissa, de nocte hyberna. Quae si cui non videbuntur in adagiorum numerum referenda, is ea rescribat Diogeniano, si libet.

Quid ad farinas.

*ti\ pro\s2 t' a)/lfita, i. Quid ad farinas? i. quid attinet ad parandas facultates? Nam a)/lfita pro victu, proque re familiari ponere, poetis est familiare. Aristophanes in Nebulis:

Id recte detorquebitur ad artes steriles, vt poeticen: ou)de\n pro\s2 t' a)/lfita, quod vulgo dicunt de pane lucrando, sermone celebri magis, quam erudito.

Numeris Platonicis obscurius.

PROVERBIALIS hyperbole videtur, quam vsurpat M. Tullius in epistolis ad Atticum, libro 7. Aenigma

Oppiorum ex Velia, plane non intellexi. Est enim numero Platonis obscurius. Id ideo dictum, quod Plato numeris Pythagoricis obscurat suam philosophiam, ac veluti nebulas quasdam offundit, praecipue in Timaeo. Nam Pythagoras omnem ferme philosophiae rationem ad numeros traxit. De quibus permulta Macrobius in commentariis, quos edidit in Somnium Scipionis.

Nihil ex agro dicis.

*ou)de\n e)c a)grou= le/geis2, id est, Nihil e rure loqueris, id est, Nihil humile, neque triuiale. Quod enim parum elegans, parum expolitum, id ex agro profectum dicitur. Contra quod festiuum, quod lepidum, id vrbanum ac ciuile vocant. Meminit Suidas.

Nihil graue passus es, nisi.

Meminit Diogenianus. Nemo laeditur, nisi a seipso. Nemini fit iniuria, si eam existimat ad se non pertinere.

Ne spina quidem vulnerabit bonos.

*mh/d' a)/kanqa a)mu/ch| tou\s2 a)gaqou\s2, id est, Ne spina quidem vulnerabit bonos. Nemo molestus fuerit innocenti. Nam spina natura pungit quemlibet. Sed vbique tuta est innocentia vitaeque integritas.

Naaera et Charmione.

*na/aira kai\ xarmio/nh, id est, Naaera et Charmione. De fidis amicis dici solitum scripsit Zenodotus, quique non dubitarent vel mortis esse comites amicis. Erat autem hoc amicitiae genus laudatum apud Aegyptios, quod appellabant sunapoqnhsko/ntwn, id est, commorientium. Quibus hoc necessitudinis genus placebat, ii hac lege copulabantur, vt si alteri fatale quidpiam accidisset, alter vltro mortis socium sese adiungeret. Hoc foedere cohaeserant Antonius et Cleopatra. Significat et Horatius libro secundo, Oda 17. simile quiddam erga Mecoenatem:

- Ille dies vtranque
Ducit ruinam, non ego perfidum
Dixi sacramentum, ibimus, ibimus,
Vtcunque praecedes, supremum
Carpere iter comites parati.

Sed vt redeamus ad prouerbium, Naaera et Charmione, duae erant Cleopatrae reginae pedissequae, quae spontaneam Cleopatrae mortem sunt imitatae: ac semiuiuae repertae sunt, dominae iam mortuae coronam capite delapsam reponentes. Est quidem historia memoratu cum primis digna, nec iniucunda cognitu, verum eam si quis forte requiret, petat licebit ex Plutarcho in vita M. Antonii.

Neque nullis sis amicus, neque multis.

Aristoteles libro Moralium nono, tanquam prouerbio iactatum citat, ac dictum probare videtur, propterea quod prorsum citra vllius amici consuetudinem viuere ferinum atque iniucundum esse videatur. Rursum nec vehementer amare possumus simul multos, nec pluribus morem gerere. Quin et Lucianus in

Toxaride narrat apud Scythas, polufili/an, id est, complurium amicitiam non aliter infamem fuisse, quam apud alias gentes, vnius mulieris cum pluribus viris consuetudinem. Quanquam diuersa sentit M. Tullius in libro De amicitia. Et Plutarchus in commentario: peri\ polufili/as2.

Nebulas diuerberare.

*nefe/las2 cai/nein, i. Nebulas diuerberare, dicitur, qui vel in re stulta, vel quae fieri non queat, frustra sumit operam. Meminit Diogenianus. Suidas suspicatur ductum ab eo qui dixit nebulas esse lanam expansam, quasi similiter debeant carminari.

Myconius vicinus.

*mu/konios2 gei/twn, id est, Myconius vicinus. In eum, qui inuocatus ad conuiuium accedit. Nam hoc nomine Myconios notauit antiquitas, quod liguritores essent, et alienae appetentes mensae. Ad hunc modum Suidas. Zenodotus autem ait conuenire in sordidos, atque humiles homunciones, propterea quod ea insula, inter contemptas habita sit, ob sterilitatem, atque ob id gentem auidiusculam, et alieni appetentiorem fuisse. Athenaeus idem ferme testatur in primo sermone Dipnosophistarum, citans hunc ex Archilocho versum, quo taxauit Periclen quendam, w(s2 a)/klhton ei)s2ptai/onta ei)s2 ta\ sumpo/sia mukoni/wn di/ka|, id est, Velut qui inuocatus irruerit in conuiuia Myconiorum more. Idem addit Myconios, quod inopes essent, vtpote sterilem insulam incolentes, e)pi\ glisxro/thti kai\ pleonci/a|, fuisse notatos. Egestas enim facit auidos alienarum rerum, vnde et Cratinus Ischomachum quendam gulae mancipium, Myconium appellarit.

Mortuos videns.

Refertur a Suida tanquam vulgo iactatum de diuinatione, quae sumitur ab insomniis, superstitione multo omnium vanissima. Id tamen ita dictum est, quod mors finis sit omnium huius vitae malorum.

Mortui non mordent.

*oi( teqnhko/tes2 ou) da/knousin, i. Mortui non mordent. Id etiam hac tempestate vulgo dictitant. Natum ex apophthegmate Theodori Chii, qui fuit Ptolemaei regis in arte Rhetorica praeceptor. Hic enim in consilium adscitus, cum deliberaretur, vtrum Pompeius ab Aegypto repellendus esset, an admittendus, censuit receptum occidendum, addens hoc dictum: nekrou\s2 ou) da/knein, i. mortuos non mordere. Refert Plutarchus in vita Pompeii.

Adscise ad extremum scientiam.

*pe/mpe ei)s2 e)/sxaton th\n e)pisth/mhn, id est, Accerse ad extremum scientiam. Non statim vtendum extremis ingenii viribus, verum vbi iam vrget vltimum periculum, tum ad artes confugiendum.

Miserrimum fame mori.

SENTENTIA etiam cantionibus apud veteres celebrata, teste Platone, Miserrimum mortis genus, fame mori. Sumpta est autem ex Homericae Odysseae M.

*pa/ntes2 me\n stugeroi\ qa/natoi dei/loisi bro/toisi,
*limw=| d' oi)/ktiston qane/ein kai\ po/tmon e)pispei=n.

Plato lib. De republica tertio refert hoc carmen, veluti pestilens moribus adolescentum, cum nulla mors sit misera, quae honestatis gratia oppetitur. Accommodari poterit in sordidos quosdam, qui quo parcant nummis, defraudant genium suum: aut in eos, qui pereunt inscitia veri.

I modo, venare leporem, nunc Itym tenes.

PLAVTVS in Captiui duo: I modo venare leporem, nunc Itym tenes, prouerbiali figura dixit. Id est, hanc interim coenam, qualemcunque certam habes, quaere alteram, si potes potiorem. Itys enim auis, quem a Phaside Scythiae flumine Phasianum vocant. Proinde cum iubebimus, vt qui nactus sit commodi quidpiam, ad aliud sese accingat, non intempestiuiter hoc vtemur adagio. Verum opinamur hunc Plauti locum, vt sunt alii plerique, deprauatum esse: legendum autem, nec Itym, vt habent codices, nec Ichthyn, vt perperam mutauit quidam, cum nec auis, nec piscis quidquam faciat ad venationem leporis, sed Ictin. Nam est id animal de genere mustelarum, quod in cuniculos immittitur, vt praedam eliciat. Latini Viuerram appellant. Suidas ostendit idem animal insidiari piscibus. Meminit huius Aristoteles libro de naturis animantium nono, capite sexto. Quanquam non indicat insidiari leporibus, sed auibus et aluearibus. Quod si recte constat ictin esse viuerram, Plinius octauo libro indicat praecipuam viuerris gratiam fuisse, propter venatum leporum et cuniculorum. Iniiciunt, inquit, eas in specus, qui sunt multifores in terris, vnde et nomen animali, atque ita eiectos superne capiunt.

Minimo prouocare.

MINIMO prouocare, est contemptim ad certamen prouocare. Sumptum a gestu prouocantium ad pugnam minimo digito porrecto. Horatius in Sermonibns:

- Ecce
Crispinus minimo me prouocat. accipe, si vis,
Accipe iam tabulas. detur nobis locus, hora,
Custodes, videamus vter plus scribere possit.

Elegantius ad res animi torquebitur. Vt vnus hic grammatistes theologos omnes minimo prouocat.

Minore finire pomoerio, et his similia.

PROVERBII rationem sapiunt huiusmodi ferme metaphorae: Finire pomoerio: Praestituere metam: Circumscribere cancellis, et si quae sunt consimiles. Varro in libris De re rustica: Eo melius fecisse quosdam, qui minore pomoerio finierunt, exclusis partibus, quae non pertinent ad hanc rem. Idem eiusdem operis lib. 1. Ars sit, an quid aliud, et a quibus carceribus decurrat ad metas. Cicero lib. de Oratore 1. Exiguis quibusdam finibus totum oratoris munus circumdedisti.

Mens peregrina.

*nou=n to\n ce/non, i. Mentem peregrinam habere dicuntur cogitabundi, nec satis ob id attenti ad ea, quae coram aguntur. Iocus Aristophanis, e)n a)xarneu=sin, in Euripidem tanquam dialecticis vtentem argutiis, id quod indicat etiam Fabius Quintilianus in Institutionibus, his versibus:

*ou)k e)/ndon, e)/ndon e)sti\n ei) gnw/mhn e)/xeis2.
*pw=s2 e)/ndon; ei)=t' ou)k e)/ndon, o)rqw=s2 w)= ge/ron,
*o nou=s2 me\n e)/cw sulle/gwn e)pu/llia,
*ou)k e)/ndon, au)to\s2 d' e)/ndon a)naba/dhn poiei= *tragw|di/an.

Est intus, haud est intus idem si sapis.
Quinam [correction of the transcriber; in the print Qui nam] intus et non intus? optime senex.
Nam mens foris abest colligens epyllia
Non intus, ipse at intus est, tragoediam
Scribens supinus.

Mitior columba.

*pra|o/teros2 peristera=s2, i. Mansuetior columba. Columbina simplicitas, ac mansuetudo, laudatur etiam in diuinis literis. Nam hoc est columba in auibus, quod ouis in quadrupedibus. Ipsa nulli animantium meditatur noxam, nec aliunde praesidium habet aduersus miluios, quam a celeritate volandi. Adagii meminit Diogenianus.

Ad porcellum da mihi mutuo tres drachmas.

Dicebatur ab eo, qui mori decreuisset, aut qui vellet initiari. Nam initiandi consueuerunt immolare porcum. Suidas ex Aristophane citat. Est autem in Pace:

*ei)s2 xoiri/dio/n moi nu=n da/neison trei=s2 dra/xmas2,
*dei= ga\r muhqh=n ai/ me pri\n teqnhke/nai.

Qui porcum emam mihi mutua nunc tres drachmas.
Initiandus sum prius, ac mortem oppetam.

Mulieris podex.

*gunaiko\s2 pugh\, id est, Mulieris podex. In ignauum ac desidiosum dicebatur. Ignauum animal mulier, et quo minus habet mentis, hoc inhonestis voluptatibus est addictius. Amat otium, et fucorum in morem, quemadmodum ait Hesiodus, virorum laboribus quaesita sibi insumit, id quod indicat etiam illud prouerbium, o)/knos2 o)/nos2. Et omnino tales permultas habet Gallia. Atqui Hollandia innumeras habet, quae sua industria viros otiosos et voluptarios alunt.

Mulieris animus.

*gunaiko\s2 fre/nes2, id est, Muliebre ingenium. Diogenianus ostendit dici solitum in stultos. Videtur autem magis quadrare in imbelles et inconstantes. Vnde est illud Ennianum.

Perendinum ventum praedicare.

*to\n tritai=on a)/nemon proginw/skein, id est, Perendinum ventum praescire dicuntur, qui coniecturis, quod multo post euenturum sit, colligunt. Sumptum a nautis, aut a negotiatoribus: Pindarus:

Id enim demum est sapere, non solum quod ante pedes est videre, verum id quoque, quod procul abest, prospicere.

Caute loquacior.

*raxi/as2 lali/steros2, id est, Caute loquacior. Prouerbialis hyperbole, in hominem immodice, ac permoleste garrulum. Sumta metaphora a cautibus, quae quoniam assiduis fluctibus tunduntur, multo resonant fragore.

Lepori esurienti etiam placentae fici.

Suidas tradit dictum de iis, qui compulsi necessitate, res etiam pretiosissimas absumunt. Fortassis natum ab huiusmodi quapiam fabula, qualem de se narrat Apuleius, quod adactus fame, placentas primum lambere, deinde etiam comesse didicerit.

Lex et regio.

*no/mos2 kai\ xw/ra, id est, Mos siue lex et regio. Admonet prouerbium quemadmodum et alias obiter indicauimus, seruiendum et obsecundandum esse moribus regionis, in qua verseris. Zenodotus asscribit, vnicuique genti suas quasdam esse leges, et instituta viuendi. Nam Persarum mos est, vt inter pocula temulenti consultent, ac reges suos pro numine adorent. Deinde qui sunt pares osculantur inuicem: inferiores genam modo contingunt potentiorum. Natos pueros post quadriennium demum inspiciunt. Gordii regem creant eum, qui sit inter ipsos quam maxime corpulentus. Syrraci coronam deferunt ei, qui proceritate corporis reliquos antecellat, atque, vt quidam narrant, cui caput sit longissimum. Stymphali, mulierem eam in honore habent, quae cum pluribus viris habuerit consuetudinem. Montani Messagetae, in viis coeunt. Sauromatae inter pocula filias vendunt. Mazusius abstinet a mulierum congressu, nisi si quam bello coeperit. Tibareni, post vxoris partum, ipsi perinde quasi pepererint, reuincto capite cubant. Apud Cecertaeos opifices onera gestant, donec occurrat, qui emat. Sidones parentes deuorant excepto capite. Nam hoc inaurant. Caesiae, aut iuxta alios Heniochi, natos lacrymis prosequuntur, defunctos gaudio. Bachirii si quando a morbo reualuerint, canibus semetipsos obiiciunt. Orgenipei, neque domos habent, nec animante vescuntur. Sunt autem calui, non ipsi modo, verumetiam mulieres, idque aiunt accidere propter aquae vim natiuam, quam bibunt. Thysetae diis ossa sacrificant, ipsi vescuntur carnibus. Tauroscythae homines immolant. Byzoni mediterranei lacte bubulo victitant, nec vllo praeterea vescuntur cibo. Iberes ouium loco, canum greges alunt. Aethiopes, qui dicuntur Colcenses, hyaenas. Quin hodie non pauciora ingeniorum et morum discrimina. Ad ea quoad fieri potest accommodare sese, polypumque piscem imitari, non minima prudentiae pars est.

Aegis venit.

*ai)gi\s2 e)/rxetai, id est, Aegis venit. Suidas indicat prouerbio dici solitum de iis, qui petulanter et impudenter agerent. Refertque ex Pherecrate, oi)/ moi

kakodai/mwn ai)gi\s2 e)/rxetai. Aegis autem Graecis significat, pelliceum tegmen quod gestant Afri, praeterea maris intumescentis vndas, ac procellas ventorum, idque lingua Dorica: vnde e)paigi/zein reperitur, pro vehementer flare. Alii malunt [correction of the transcriber; in the print malunr] esse quid e coronis contextum, aut rete ex coronamentis contextum. Sic ait vsurpatum apud Herodotum lib. 4. et apud Lycurgum. Nec desunt, qui putent significare sacerdotem, quae Athenis solita sit ferre sacram Aegidem, itaque ingredi ad eos, qui nuper duxissent vxores. Apparet in huiusmodi sacris multum fuisse licentiae.

Multam syluam gestas.

*lo/xmhn pollh\n forei=s2, id est, Syluam multam portas. Dictum in Phormionem militem quendam hirsutum, densaque pilorum obsitum sylua, cuius et alibi facta mentio. Quadrabit in agrestem et stupidum, cuiusmodi ferme sunt milites. Refertur a Suida.

Leonem videre, hostium praelia portendit.

Translatum vel a somniorum coniecturis, vel ab obseruantibus auguria: Meminit Suidas. Huiusmodi versiculos indicantes quid quodque portendat somnium, videmus diligenter commemoratos a Suida et Hesychio.

Larus in paludibus.

*la/ros2 e)n e(/lesi, id est, Larus in paludibus. Suidas scribit dictitatum de iis, qui faciles sunt ad dandum. Ductum a Laro aue, quam eandem ke/pfon appellari putant, quanquam Theodorus Gaza hanc fulicam vertit, illam gauiam. Ea quoniam facile decipitur, illiciturque, proinde prouerbio locum fecit.

Issa.

*issa, id est, Issa. Prouerbialis erat acclamatio in eos, quibus z litera sorte cecidisset, quique modis omnibus essent infortunati. Haec Suidas, qui prouerbium citat ex Mesena Menandri, testatus, et alibi vsurpatum apud auctores. Coniectare licet, eam literam in sortibus inauspicatam fuisse. Martianus Capella in nuptiis Philologiae et Mercurii, testatur hanc literam inuisam fuisse Appio Claudio, quod dentes mortui, dum exprimitur, imitetur.

In tua ipsius harena.

In tua ipsius harena, id est, In tua ipsius arte. Sumtum a gladiatoribus, solitis in harena digladiari. Neque vero parui referebat horum, nota an ignota dimicarent harena.

In saltu vno, duos apros capere.

In saltu vno duos apros capere. Est eadem in re duos pariter deprehendere. Plautus in Casina: Iam ego vno in saltu lepide apros capiam duos.

Ignis ad torrem.

*pu=r e)pi\ dalo\n e)lqo\n, id est, Ignis ad torrem veniens. De negotio, quod raptim facileque conficitur, quasi cum vltro ignis ad torrem transuolat, ob materei siccitatem. Meminit Diogenianus. Simile fuerit: Ignis ad Naphthan. Est autem Naphtha bituminis genus, ad quod flamma vel e longinquo transuolat.

Hippolytum imitabor.

Hippolytum imitabor. Diogenianus in prouerbiorum collectaneis ait dictitatum de iis, qui statuissent pure, casteque viuere. Nota est fabula, vel apud Euripidem, vel apud Senecam, quemadmodum is iuuenis odio feminei generis, Dianae studiis sese totum addixerit, despecto Veneris numine. Sic enim loquitur apud Euripidem:

Nihil agere.

Admonetque subesse prouerbium, quod quadret in eos, qui frustra laborent. Apud Latinos item nihil agunt, qui sumunt inanem operam, vt apud Terentium. Caeterum hoc nihil agit. Celebratur et illud Attilii: Satius est otiosum esse, quam nihil agere.

Herculis cothurnos aptare infanti.

Herculis personam, aut cothurnos aptare puero, est minimis applicare maxima, quae nequaquam vel congruant, vel deceant, veluti si quis rem humilem oratione tragica prosequatur. Quinctilianus libro 6. de peroratione. Nam in paruis quidem litibus, has tragoedias mouere, tale est, quasi personam Herculis et cothurnos aptare infantibus velis. Plutarchus commemorat apophthegma quoddam Agesilai, non ad modum ab hoc alienum. Cui cum sophista quispiam hoc nomine laudaretur, quod res minimas dicendi artificio maximas efficeret, negauit is vel cerdonem bonum sibi videri, qui paruo pedi magnum induceret calceum: significans orationem oportere cum re congruere, non aliter, quam vestis conuenire debet corpori.

Grues lapidem deglutientes.

*ai( ge/ranoi li/qous katapepwkui=ai, id est, Grues lapillos deglutientes. Suidas ex Aristophane citat, ostendens dici solitum de iis, qui summa prouidentia gerunt negotium. Idque inde in vulgi sermonem venisse, quod gruibus hic mos sit, vt quoniam admodum sublimes volant, magnoque ferantur impetu, neque possint deorsum aspicere, lapillos gestent, quos si quando fatigari coeperint inter volandum, ex alto deiiciant, quo videlicet e cadentium strepitu percipiant, vtrum supra terram, an supra mare volent. Quod si lapillus in mare deciderit, pergunt viam, sin in terram, interquiescunt. Nec his dissimilia refert Plinius lib. 10. cap. 23. Quando proficiscuntur, inquit, consentiunt. Volant ad prospiciendum alte, ducem quem sequantur, eligunt. In extremo agmine per vices qui acclament, dispositos habent, et qui gregem voce contineant: excubias habent nocturnis temporibus, lapillum pede sustinentes, qui lassatis somno decidens, indiligentiam sono coarguat. Caeterae dormiunt capite subter alam condito, alternis pedibus insistentes. Dux erecto prouidet collo, ac praedicit. Ac paulo post. Certum est, inquit, Pontum transuolaturas primum omnium angustias petere, inter duo promontoria Criumetopum et Carambim, mox saburra stabiliri. Cum medium transierint, abiici lapillos: cum attigerint continentem, et e

gutture arenam. Hactenus Plinius. Porro locus, quem Suidas citat, est in Auibus Aristophanis:

*ek me/n ge libu/hs2 h(=kon w(s2 tri\s2 muri/ai
*ge/ranoi qemeli/ous2 katapepwkui=ai li/qous2.

Venere gruum terdena ferme millia,
Libycis ab oris, deuoratis maximis Saxis.

Fortuna aestuaria.

*tu/xh eu)/ripos2, id est, Fortuna Euripus, siue volubilis, quod vicissim nunc huic fauere soleat, nunc illi. De qua Boaetius [note of the transcriber: Boethius]:

De mari Euripo alio diximus loco. Quemadmodum autem mare habet accessus ac recessus aestuarios, ita nihil est in rebus humanis perpetuum. Nullum autem mare crebrius aut celerius recurrit, quam Euripus. Pindarus in Pythiis hymno tertio metaphoram sumsit a ventis: xrh\ pro\s2 maka/rwn tugxa/nont' eu)= pasxe/men, a)/llote d' a)lloi=ai pnoai\ u(yipeta=n a)ne/mwn. o)/lbos2 de\ ou)k e)s2 makro\n a)ndrw=n e)/rxetai, id est, Oportet vbi contigerit a diis, frui. Caeterum alias alii sunt ventorum flatus. Felicitas autem mortalium, non venit diu mansura. Interpres citat versus Euripidis:

*ka/mnousi ga\r toi= kai\ brotoi=s2 ai( sumborai\,
*kai\ pneu/mat' a)ne/mwn ou)k a)ei\ r(w/mhn e)/xei.

Quin et laborant calamitates hominibus,
Nec habent vigorem semper aura flamina.

Tua res agitur, cum proximus ardet paries.

Et hodiernis temporibus indocto vulgo passim in ore est, tum nobis esse cauendum, cum vicini domus ardet. Admonet prouerbium, vt ex alterius malo sumamus exemplum, alienoque periculo discamus nostris rebus consulere. Sumtum est ex Horatianis epistolis:

- Ecquid
Ad te post paulo ventura pericula sentis?
Nam tua res agitur, paries cum proximus ardet.

Fontibus apros, floribus austrum.

Dubium non est, quin ad prouerbiorum classem pertineat, quod est apud Maronem in carmine Bucolico:

Eheu quid volui misero mihi, floribus austrum
Perditus, et liquidis immisi fontibus apros.

Vbi quis optat nocitura. Nam ventus floribus inimicissimus, praecipue auster, ob violentiam.

Ollaris Deus.

*xutreou=s2 qeo\s2, id est, Ollaris Deus. Dicebatur in hominem humilem et contemptae sortis. Aristophanes in Nubibus:

Magni Dii, ebore, auro, et argento sculpebantur. At plebei illi et minutuli, quod genus sunt Silenus et Priapus, qualibet materia fingebantur, ligno nonnunquam et luto, quo videlicet argento finguntur et ollae. Vnde non inepte quadrabit in eum, qui studeat haberi inter aulicos

optimates, sed nec opibus pollens, nec auctoritate valens apud principem. Cognatum est illi: kai\ ko/rkoros2 e)n laxa/nois2 id est, Et Corcorus inter olera: aut illi: ou)de\n i(ero\n, id est, Nihil sacri. Refertur in Zenodoti collectaneis.

Oetaeus genius.

*oi)tai=os2 dai/mwn. id est, Oetaeus genius. Diogenianus ait ferociam et arrogantiam huic daemoni vehementer inuisam fuisse, nec inultam sinere solitum: vnde tumidis ac praeferocibus minitabantur Oetaeum daemonem. Collectanea vulgata prouerbium referunt ad auctorem Clearchum. Est autem Oeta mons finitimus Trachini atque eodem nomine ciuitas Meliensium. Proinde similis erit huius vsus prouerbii, qualis est illius; Aderit Temessaeus genius.

Aequales calculi.

*isai yh=foi, id est, Aequales calculi, si quando parum abest vt condemnetur aliquis, et tamen absoluitur, aut cum nutat animus, ambigitque vtram in partem se deflectat, rationibus hinc atque hinc velut ex aequo adhortantibus, ac deterrentibus. Quemadmodum est apud Terentium, Cum in dubio est animus, paullo momento huc vel illuc impellitur. Suidas ostendit metaphoram sumptam a prisca consuetudine iudiciorum, qua reus aequalibus iudicum sententiis absoluebatur, at non citra periculum. Cur autem potius absoluendum, quam damnandum reum veteres existimarint, cum pares essent sententiae, multas causas reddit Aristoteles in problemate quodam. Multis enim nominibus visum est conuenire, vt reliquis paribus, reo magis, quam actori faueatur: vel quod accusator accedit paratus, ac praemeditatus. Reus ad multa non praeuisa compellitur respondere. Vel quod consentaneum sit reum, vt qui maiore periculo dicat, ob metum quaedam praetermisisse potius quam actorem. Vel quod in ancipiti negotio potius ad eam partem oporteat vergere, vbi si forte erratum, peccetur leuius. At minus est malum absoluere nocentem, quam innocentem damnare, praesertim in capitalibus causis, vbi si contingat errare iudicem, non est quo sarciat in posterum erratum suum, extincto iam homine. Contra, si elabatur nocens, poterit alio iudicio poenas dare. Vel quod accusatio propior est suspicioni maleuolentiae, quam defensio, quare cum in caeteris nihil appareat discriminis, de actore potius male iudicamus, quam de reo. Haec et alia quaedam huiusmodi tradit Aristoteles. Igitur vt tutissimo liberatur a causa, qui calculis omnibus absoluitur, ita periculo proximus fuisse videtur, qui paribus calculis, iam quasi fauore quodam elabitur.

Lusciniae deest cantio.

Lusciniae deest cantio. Prouerbialis allegoria. perinde quasi dicas, Mulieri desunt verba, poetae versus, oratori color, sophistae cauillum. Nulla enim auium aeque canora, atque luscinia, etiam femina, sicuti testatur Plinius lib. 10. cap. 29. Sed haud fuerit alienum ipsius verba subscribere. Lusciniis, inquit, diebus ac noctibus continuis quindecim garrulus sine intermissu cantus, densante se frondium germine non in nouissimum digna miratu aue. Primum tanta vox, tam paruo in corpusculo, tam pertinax spiritus, deinde in vna perfecta musicae scientia, modulatus editur

sonus. Et nunc continuo spiritu trahitur in longum, nunc variatur inflexo, nunc distinguitur conciso, copulatur intorto, promittitur, revocatur, infuscatur ex inopinato: interdum et secum ipsa murmurat: plenus, grauis, acutus, creber, extentus, vbi visum est, vibrans, summus, medius, imus. Breuiterque omnia tam paruulis in faucibus, quae tot exquisitis tibiarum tormentis ars hominum excogitauit. Plautus in Bacchidibus:

Ego ex bono in bonum traductus sum.

*egw\ me\n e)k tou= kalou= ei)s2 kalo\n meth/negka, id est, Ego quidem e bono in bonum transij. Suidas indicat dici solitum de his, qui bonum institutum, bono commutant. Innuit autem natum a quodam, qui ex bono citharoedo factus sit poeta tragicus. Est enim poeta musicae confinis arti, vnde et musicam artem poeticen vocauit Terentius. Sumptum est adagium ex Ranis Aristophanicis.

Anguillas captare.

*egxe/leis2 qhra=sqai, id est, Anguillas venari dicuntur, qui priuati compendii causa, cient tumultus. Inde ducta similitudine, quod cum aqua stat immota, nihil capiunt, qui captant anguillas: cum vero sursum ac deorsum miscent ac perturbant aquam, ita demum capiunt. Quadrabit in eos, quibus tranquillo Reipub. statu, nihil est emolumenti. Proinde seditiones gaudent exoriri, quo ciuitatis publicum malum, in suum priuatum vertant commodum. Proverbium extat apud Aristophanem in Equitibus:

*oper ga\r oi( ta\s2 e)gxe/leis2 qhrw/menoi pe/ponqas2,
*wtan me\n h( li/mnh katasth=, lamba/nousin ou)de\n,
*ea\n d' a)/nw te kai\ ka/tw to\n bo/rboron kukw=sin,
*ai(/rousi. kai\ su\ lamba/neis2, h)\n th\n po/lin tara/tth|s2.

Namque accidit tibi, quod anguillas qui aucupantur.
Vbi quieta stat palus, nil piscium reportant,
Contra lutum si mouerint sursum, atque item deorsum,
Capiunt, ita ipse capis, vbi rem publicam inquietas.

Ego faciam omnia more Nicostrati.

Pro eo, quod est egregie. Nam hunc Nicostratum aiunt comoediarum actorem fuisse talem, qualis apud Romanos praedicatur fuisse Roscius. Itaque propter artis famam in vulgi sermonem abiit. Suidas proverbii titulo recenset.

Duplex cappa.

*diplou=n ka/ppa, id est, Duplex cappa, velut aenigma, quo malum aliquod significabant. Siquidem gemino cappa, scribuntur kaka\. Simili figura Plautus furem, trium literarum hominem appellauit.

Tria cappa pessima.

Iactatum et hoc olim aenigmatis vice, quo trium gentium mores notati sunt, Cappadocum, Cretensium, et Cilicum. Augustinus in grammaticis indicat fuisse tortum in Cornelium Syllam, Cornelium Cinnam, et Cornelium Lentulum. Creditumque est in libris Sibyllinis horum nomina tribus hisce literis fuisse designata. Est item clausula carm. heroici.

Temulentus dormiens non est citandus.

PRoverbii speciem habet, quod admonet Theognis, Sopitum ebrium non oportere excitari somno. Similimum est autem illi: ka\ko\n eu) kei/menon mh\ kinei=n, id est, malum bene conditum ne moueas. Non est refricandum odium, cui iam tempus induxit obliuionem. Non est renouandum animi vulnus, cui iam obduci cicatrix coepit. Theognidis carmen sic habet:

*mh/d' eu)/dont' e)pe/geire simwni/dh, o(/ntina h(mw=n
*qwruxqe/nt' oi)/na| ma/lqakos2 u(/pnos2 e)/xei.

Ne cuiquam e nobis somnum depelle Simonida,
Oppressum vino quem sopor altus habet.

Vtroque nutans sententia.

*di/sxwloi gnw=mai, id est, Vtroque claudicantes sententiae, aut animus huc atque illuc versatilis. Sic enim arbitramur legendum di/sxwlos2 per w magnum, vt sit, vtroque claudicantes. Nam in vulgatis libris per omicron scriptum reperitur. Conveniet igitur in hominem lubricae fidei, et incertarum partium, in quem congruet illud Homericum:

Dentata charta.

DEntata dicuntur mordacia. M. Tull. ad fratrem lib. 2. Calamo et atramento temperato. Dentata etiam charta res agetur. Et Seneca dentatos sales esse non vult. Rursus Edentula quae morsu careant.

Daulia cornix.

*dauli/an korw/nhn, Dauliam cornicem, lusciniam vocant poetae: siue quod Tereus in Daulide Phocidis cum ea vixerit, siue quod illic Philomena mutata sit in auem. Non videmus quid sibi velit adagium, nisi forte dictum est in garrulos, aut canoros. Magis autem suspicamur Zenodotum, siue Zenobius is, siue quisquis alius fuit, hoc proverbium fuisse commentum, quo locum faceret narrandae fabulae, quod idem in nonnullis aliis ab eo factum coniicimus.

Cum musis.

*meta\ mousw=n, id est, Cum Musis: hoc est, Musis bene fortunantibus, de doctis, aut iis, quae docte dicuntur: quemadmodum ostendit Suidas, cum illiteratus inter eruditos viuit, vt per Ironiam efferatur

Amicos tragoedos aemulatur.

*tou\s2 e(tai/rous2 tragw|dou\s2 a)gwnei=tai, id est, Amicos tragoedos aemulatur. Suidas e Didymo citat, addens dici solitum de his, qui se accommodarent, et morum seueritatem sumerent, ad aemulationem aliorum. Sumptum ab histrionibus tragoediarum, qui cum sint leuissimi nebulones, tamen vbi Deum aut regem agunt in fabula, tum cultu, voce gestuque maiestatem quandam imitantur.

Aesopicus graculus.

*ai)sw/pios2 koloio/s2, id est, Aesopicus graculus, dicitur, qui aliena sibi vsurpat, aliorumque bonis sese venditat. Vsurpat Lucianus in Pseudologista. Horatius:

Extat apologus inter alios, qui Aesopi nomine circumferuntur. Pindarus in Nemeis hym. 3. ou)d' a)llotri/wn e)/rwtes2 a)ndri\ fe/rein kre/ssones2, ei)/koqen

ma/teue, id est, Neque rerum alienarum cupiditates viro meliores sunt ad ferendum, e domesticis inquire. Reprehendit suam digressionem poeta iubetque vt quem suscepit celebrandum, laudet e propriis virtutibus potius, quam ex alienis.

Aries cornibus lasciuiens.

*krio\s2 a)selgo/kerws2, id est, Aries cornibus lasciuiens. Diogenian. ostendit convenire in magnos, ac lasciuos. Pruriunt cornua arietibus bene pastis, quod idem accidit bubus. Virgil. Iam cornu petat, et pedibus qui spargat arenam. vitulum lasciuientem indicans. Hesych. indicat originem proverbii. In arce Palladis aries erat repositus ingens aereus, quem Plato comicus dixit, a)selgo/kerwn, non tam ob lasciuiam, quam ob ingentem molem. Confertur enim cum equo Durateo. Veteres enim non solum a)selge\s2 dixisse, quod esset lasciuum et indomitum, verumetiam quod esset praegrande: quemadmodum Eupolis a)/nemon a)selgh= dixit pro magno vento. Hae sunt grammaticorum cruces, ne aereus ille aries sit formidabilis ob ingentia cornua. At quid vetat etiam ventum dici lasciuum et intemperantem, quod suo arbitrio ludit vbi velit? Nobis videtur adagium convenire et in stolidos, praeter meritum euectos ad dignitatem.

Ductus per Phratores canis.

*ago/menos2 dia\ frato/rwn o( ku/wn, id est, Ductus per Phratores canis. Vbi quis inciderit in eos, quibus poenas det. Canis enim apud hos protinus occiditur. Apud Athenienses populus in tribus erat distributus, vniuscuiusque tribus tertia pars fratri/a dicebatur, et huic praefectus fratri/arxos2. In comitiis igitur si quis canis intercurrisset, continuo petebatur a populo.

Calabri hospitis xenia.

Non quo more pyris vesci Calaber iubet hospes,
Tu me fecisti locupletem, vescere sodes.
Iam satis est. at tu, quantum vis tolle. benigne.
Non inuisa feres pueris munuscula paruis.
Tam teneor dono, quam si dimittar onustus.
Vt lubet, haec hodie porcis comedenda relinques.

Itaque Calabri hospitis munera recte dixeris, rusticana, leuiaque quaeque magis onerent accipientem, quam iuuent, aut quae donantur contempta. Siquidem Calabri, quod pyris abundent, consueuerunt ea hospitibus affatim apponere, deinde saturos, bellariorum vice domum adferre iubent. Quod si recuses, eadem porcis obiiciuntur. Atqui istud haud est dare munus, sed abiicere. Is demum dat, qui simul et precium muneris expendit, quod largitur, et eius meritum quem eo donat. Notatus est apud Athenaeum Antiochus cognomento Illustris, qui quod erat reliquum pecuniae solet effundere verius quam largiri, interdum in viis publicis stans dicere consueuit: ti/ni h( tu/xo di/dwsi labe/tw, id est, Cui fortuna dat, capiat, et abiecta pecunia discedebat.

In ostio formosus.

*en qu/ra| kalo\s2, id est, In ostio formosus. De iis, qui adamantur, vulgoque gratiosi habentur. Sumptum a veterum consuetudine, qui formosorum aut amasiorum nomina,

arboribus, foliis ac parietibus inscribant, o( dei=na kalo\s2. Ad id alludens Aristophanes in Vespis:

*kai\ nh\ di/' a)\n i)/dh| ge/pou gegramme/non
*to\n purila/mpous2 e)n qu/ra| dh=mon kalo\n.
*iw\n pare/graye plhsi/on khmo\s2 kalo\s2.

Ac per Iouem scriptum vspiam si viderit
Demum venustum in Pyrilampus ostio,
Adcurrit ac Cemum venustum proxime
Adscribit.

*umw=n e)rasth\s2 h)=n a)lhqw=s2, w(/ste kai\
*en toi=si toi/xois2 e)/rgafon a)qhnai=oi kaloi\.

Is vestri amans haud ficte erat, nam in aedium
Muris, venusti Athenienses scripserat.

Alteri versui Graeco superest syllaba, tametsi sic habet Aldina editio. suspicamur inuersum ordinem dictionum. Constabit si legas hoc modo: *en toi=s2 e)/grafon toi/xois2 a)qhnai=oi kaloi\, nisi magis placet, vt legamus: *en toi=si toi/xois2 e)/grafon a)qh=nai kalai, quasi blandientes ciuitati, hoc in illius moenibus scripsissent. Apud Athenaeum lib. 6. refertur ex auctore quopiam, quod qui Atheniensium rempublicam administrabant, assentabantur populo, dicentes caetera quidem omnia esse Graecorum communia, verum illud esse proprium Atheniensibus, quod viam nossent, quae perduceret in caelum. Quisquis legerit encomium Aeschynis, et Menonis apud Platonem, intelliget quam formosos pinxerint Athenienses, miro dicendi artificio illis blandientes. Interpres distichon hoc citat ex Callimacho:

*all' e)ni\ dh\ fu/lloisi kekomme/na to/ssa fe/roite
*gra/mmata, kudi/pphn o(/ss' e)re/ousi kalh\n.

Litterulas tot ferte insculptas frondibus hisce,
Cydippem pulchram quot memorare queant.

- Teneris, inquit, incidere amores
Arboribus: crescent illae, crescetis amores.

Caput scabere, et consimilia.

CAput scabere, vngues arrodere, gestus hominis sunt cogitabundi, et de mutando, cuius poeniteat, secum agitantis. Vnde trahuntur in vsum proverbialem. Horatius libro 1. satyra 10.

- Sed ille
Si foret hoc nostrum fato delapsus in aeuum,
Detereret sibi multa, recideret omne, quod vltra
Perfectum traheretur, et in versu faciendo
Saepe caput scaberet, viuos et roderet vngues.
Saepe stylum vertas, iterum quae digna legi sint
Scripturus.

In superiore taxat poetarum in scribendo negligentiam. In altero describit adolescentem de mutanda anteactae vitae ratione cogitantem.

Caricus hircus.

*kariko\s2 tra/gos2, id est, Caricus hircus. Diogenianus indicat dictitatum de vilibus et contemptis. Hesychius indicat vsurpatum a Sophocle. Carum populus quod passim in bellis mercenariam locarent operam, ceu vili vita, in contemptus proverbium abiit. Vnde et Plato kariko\n a)nqrw/pion, id est, Caricum homuncionem dixit, pro vili nihilique, quemadmodum alio dictum est loco. Fieri potest, vt proverbium eo respiciat, quod Cares pro hirco solent immolare canem, vt indicatum est in proverbio, Caricum sacrificium.

Bullatae nugae.

VEntosa, atque inania bullata dicuntur. Sumpta metaphora, para\ tw=n pomfolu/gwn, de quibus alias dictum est in proverbio, Homo Bulla. Persius:

Bullatas nugas appellans inanem perstrepentium vocum congeriem, in quibus nihil subsit solidioris sententiae. Horatius nugas canoras vocauit in arte poetica:

Quam [correction of the transcriber; in the print Qam] versus inopes rerum, nugaeque canorae.

Bolus ereptus e faucibus.

Bolus e faucibus eripi dicitur, quoties commoditas aliqua, quae iam propemodum tenebatur, praeter expectationem subito praeripitur. Terentius in Seipsum excruciante. Crucior bolum tantum mihi esse ereptum subito e faucibus. Bolum autem dixit, quod Graeci vocant blwmo\n. Metaphora per se liquet.

Scarabaeus Aquilam quaerit.

*ka/nqaros2 a)eto\n mai/etai, id est, Scarabaeus Aquilam quaerit. Cum imbecillior, atque impotentior, mali quidpiam molitur, struitque insidias inimico longe potentiori. Est et altera lectio, o( ka/nqaros2 a)eto\n maieu/etai, id est, Scarabaeus Aquilae obstetricatur. Sensus ferme idem est, siue legas mai/etai, siue maieu/etai. Competit enim in humilem et imbecillum, qui viribus longe praepollenti, malitiosis insidiis et clanculariis dolis perniciem machinatur. Aristophanes in Lysistrata.

Supra modum irascor tibi, Scarabeus Aquilam ego te
Quando oua paries obstetrix iuuabo.

Super hac re fertur apologus quidam apud Graecus non inelegans, quem Lucianus indicat Aesopicum esse, cum ait in Icaromenippo fabulatum fuisse Aesopum, quemadmodum aliquando Scarabaei et cameli caelum conscenderint. Porro quod ad fabulam Scarabaei, et Aquilae attinet, ad hunc habet modum. Est iam olim aquilarum generi, cum vniuersa Scarabaeorum gente vetus atque antiqua simultas, ac bellum prorsus internecinum, planeque quod Graeci solent dicere, a)/spondos2 po/lemos2. Nam odio dissident plusquam Vatiniano, adeo, vt ne Iupiter quidem ipse: ou(= kra/tos2 e)sti\ me/giston, et qui totum nutu tremefactat Olympum, rem inter eos componere, ac dissidium finire potuerit, si modo vera narrant apologi. Sed erit fortassis, qui Aesopicarum fabularum rudis, et a)nh/koos2 admiretur, quid tandem negocij sit cum Aquila Scarabaeo. Quae cognatio, quae vicinitas, quae adfinitas vsque adeo dissimilibus intercedat. Nam inter hos qui vinculis eiusmodi copulantur potissimum

dissidia solent oriri, praesertim inter principes, Ad haec quaenam tam atrocis odii causae, postremo vnde tantum animorum Scarabaeo, vt cum Aquilarum populo bellum suscipere non dubitarit. Rursum, qua contumelia tantopere fuerit offensus Aquilae qumo\s2 a)gh/nwr, vt hostem tam humilem non contempserit, ac suo vel odio iudicarit indignum. Videlicet argumentum ingens, longa est iniuria, longae ambages, ac res omnino maior, quam vt humana facundia queat explicari. Quod si musae, quae grauatae non sunt olim Homero dictare *batraxomuomaxi/an, nobis quoque relicto tantisper Helicone, dignentur adesse, rerum summam pro virili conabimur exponere: quid enim tam arduum esse possit, quod illis auspicibus non audeant homines? Sed quo res cognitu fiat illustrior, prius quam ad ipsum negotii caput veniamus ducis vtriusque mores, formam, indolem, ingenium, quam licebit paucissimis perstringam. Primum igitur illud succurrit admirari, quid olim Romanis viris alioqui sapientibus venerit in mentem, qui cum huius alitis symbolo sese praeter caeteras nationes iactent, ac diis proximos ducant, cumque huius auspiciis tot victorias reportarint, tot egerint triumphos, tantum abest, vt bene meritae gratiam referant, vt non toleranda etiam adficiant contumelia. Nam auem vnam omnium maxime masculam, et inuicti roboris, emasculant, euirantque ac propemodum Tiresiam reddunt ipsi non admodum mares, siquidem apud Graecos plane mas est a)eto\s2. Idque, ni fallimur, longe magis quadrat in eum, cui summus ille pater et rex, hominumque deumque Regnum in aues vagas permisit, expertus fidelem Iupiter in Ganymede flauo, Tum ei, qui caeteris diis procul absistentibus, solus irato Ioui, trisulca tela porrigat, nihil etiam prouerbio deterritus: po/r)r(w dio/s2 te kai\ keraunou=. Neque vero sine graui ratione factum arbitramur, vt inter tam multas auium nationes, tamque numerosas tribus Aquila potissimum sit visa idonea, cui non solum auium frh/trai, verum etiam senatus populusque poeticus, suffragiis omnibus monarchiam decerneret. Nam quantum ad auium iudicium attinet, ad hanc partem pleraeque propendebant, vt pauoni rerum summam committerent. Siquidem huius pulchritudini, splendori, sublimitati, fastuique plane regio, regnum deberi videbatur. Ac prorsum in hanc sententiam itum fuisset, nisi quaedam longo rerum vsu callidae, cuiusmodi sunt cornices, coruique perpendissent, futurum, vt si pauonem rebus praefecissent, eueniret, quod complures iam annos in monarchis quibusdam videre datum est, nimirum vt solo nomine strepituque regem ageret, Aquila nihilo secius, vel sine populi suffragiis, regnum gereret. Caeterum poetas viros sapientissimos illud arbitramur perspexisse, non alia magis imagine regum mores ac vitam effingi potuisse. In quouis enim rerum genere semper fuit eritque bonorum paucitas. Et aliud saeculum alios gignit. Sed paucis, si videtur, hinc atque hinc contentionem admoueamus. Iam primum si quid ominis est in vocabulo, vt certe est, apte profecto Graecis a)eto\s2 dicitur para\ to\ a)i/+ssw, quod est propemodum rapior impetu, et concitus feror. Quaedam aues natura placidae sunt, ac mites, tum quae ferae

sunt, tamen arte cultuque cicurantur, ac mansuescunt. Sola Aquila, nec est habilis ad vllam disciplinam, nec vllo studio potest mansuescere. Tantum impetu naturae praeceps fertur, et quidquid valde libuit, idem postulat sibi licere. Libet ne spectare pullum animo vere aquilino? Graphice depinxit Horatius.

Qualem ministrum fulminis alitem
Olim iuuentas et patrius vigor
Nido, laborum propulit inscium,
Vernique tam nimbis remotis
Insolitos docuere nisus
Venti pauentem, mox in ouilia
Demisit hostem viuidus impetus,
Nunc in reluctantes dracones
Egit amor dapis atque pugnae.

Melius intelligunt hoc aenigma regiones expertae. Deinde cum sex aquilarum genera commemorentur, tamen illud inter omnes conuenit, quod rostro sunt vehementer adunco, nec minus aduncis vnguibus, vt vel ex ipso corporis habitu possis intelligere, carniuoram esse auem, quietis, ac pacis inimicam, pugnis ac praedationibus natam. Et quasi parum sit carniuoras esse, sunt et quae ossifragae dicantur, et sint. Age si quis iam physiognomon non omnino malus, vultum ipsum et os aquilae diligentius contempletur, oculos auidos atque improbos, rictum minacem, genas truculentas, frontem toruam, denique illud quod Cyrum Persarum regem tantopere delectabat in principe grupo\n, nonne plane regium quoddam simulacrum agnoscet, magnificum ac maiestatis plenum? Accedit huc color ipse funestus, teter et inauspicatus, fusco squalore nigricans. Vnde etiam quod fuscum est ac subnigrum, aquilum vocamus. Tum vox inamoena, terribilis, exanimatrix, ac minax ille querulusque clangor, quem nullus animantium genus non expauescit.

*ei) de/ ke mh\ dw/wsin, e)gw\ de/ken au)to\s2 e(/lwmai
*h te/on h)\ ai)/antos2 i)w/n ge/ras2, h)\ o)dush=os2
*acw e(lw\n, o( de/ ken kexolw/setai o(/nken i(/kwmai.

*mh\ nu/toi ou) xrai/smwsin, o(/soi qeoi\ ei)s' e)n o)lu/mpw|,
*asson i)o/nq', o(/te ke/ntoi a)/aptous2 xei=ras2 e)fei/w.

Iam et viuacem esse Aquilam, ab auctoribus proditum est. Ea tamen cum ad extremam peruenerit senectutem, nihil adhuc sitit, nisi sanguinem, cuius suctu vitam omnibus inuisam prorogat, nimirum rostro superiore adeo increscente, vt carnes depasci non possit. Atque hinc ortum est adagium illud notissimum, a)etou= gh=ras2, in senes aetate vinosiores, cum alioqui omne ferme genus hoc auium, quibus adunci sunt vngues, aut non bibant omnino, aut certe perquam raro, siquidem Aristoteli credimus. Et tamen hae si quando bibunt, aquam bibunt. Sola Aquila sanguinem sitit. Ergo rostro intorto natura certe non semper nouerca reliquis animantibus vtcunque consuluisse videtur, et inexplebili voracitati modum aliquem imposuisse. Quemadmodum et hac ratione prospexit, quod non sinat aquilam oua parere plura tribus, nec pullos alere plures duobus. Atque adeo si Musei versiculo credimus, quem testem adducit Aristoteles.

Atque per hos ipsos dies, quibus incubat, incubat autem ferme tricenos, naturae prouidentia cibum illis negauit, inuersis interim et vnguibus,

ne videlicet omnium ferarum foetus raperentur. Itaque per id tempus pennae albescunt inedia. Atque hinc odium in foetus proprios. Sed parum basilikw=s2 erat instructa aquila, si tantum adunco rostro, si tantum aduncis vnguibus ad praedandum esset armata, nisi additi fuissent oculi plusquam lyncei, et nec ad clarissimum Solem conniuentes, quo quidem experimento foetus suos an legitimi sint, explorare dicuntur. Itaque praedam quamvis e longinquo speculantur, quam destinent inuadere. Quanquam auium regi bini duntaxat sunt oculi, rostrum vnicum, vngues pauci, venter item vnicus. Veruntamen esset eadem fortassis aliquanto minus noxia, nisi ad arma dotesque corporis astus accederet ingenii, hoc est nisi nocens per se ferrum veneno tingeretur. Vngues suos quoties ingreditur, contrahit, ne videlicet aciem deterat, minusque valeant in praedando, id quod habet cum leonibus commune. Neque quemvis impetit, sed eum duntaxat, quo se credat viribus esse superiorem. Neque se repente praecipitem dat in terram, more caeterarum, cum praedam appetit, sed sensim demittit, ne impetu illisa offendatur. Ne leporem quidem, nam hunc maxime petit, aggreditur, nisi viderit in plana descendisse. Neque quouis grassatur tempore, ne quis opprimat fatigatam: sed a prandio ad meridianum ad praedandum prouolat, reliquis horis otiosa sedet, donec hominum conuentu fora compleantur. Tum quod occiderit non inibi statim deuorat, ne quis subitus hostium incursus, incautam deprehendat in praeda; sed exploratis prius ac subinde refectis viribus, praedam in nidum velut in castra deuehit. Nam quibus artibus ceruum se praestantiorem capiat, mox dicetur. Illud in primis memorandum ingenii documentum, testudinem raptam ex alto, speculata locum idoneum, in saxum aliquod demittit, vt ad eum modum rupta testa, carne vesci possit. Quanquam in Aeschylo parum aquilinis fuit oculis, cum in huius albicantem caluariam, saxum esse rata, demissa testudine, miserum occideret, vt vel ob hanc vnam causam, optimo iure poetis omnibus conueniat inuisam esse. Atque id quidem nunc assidue, veluti suo iure facit. Caeterum primitus testudinem dolis ad id pellexit, dum persuadet illi futurum, vti sua opera, volandi artem perdisceret. Atque hac spe sublatam in altum, deiecit in saxum, vt illius calamitatem tyrannico more verteret in suas delicias. Leporem potissimum venatur Aquila, vnde et leporariae cognomen additum vni generi, perinde quasi ducem Africanum, aut Numantinum appelles. Neque contemnit imbellem hostem, sed esculentum appetit, vt etiamsi parum gloriae veniat ex victoria, non parum tamen auferatur emolumenti. At fit aliquoties, vt cum maxime leporem captat, tum maxime capiatur icta pennato iaculo, dicatque prouerbium, quod illi ferimus acceptum, toi=s2 i)di/ois2 pteroi=s2 e)napoqnh/skw. Audet et cum ceruo confligere, inferior tamen futura, nisi vulpinam adderet pellem. Nam astu supplet, quod viribus est diminutum. Congressura cum hoste, prius in puluere volutat sese. Deinde cornibus insidens ceruinis, puluerem pennis collectum, in oculos spargit, alis ora verberans, donec exoculatum in rupes

det praecipitem. Sed est eidem acrior, multoque magis anceps cum dracone pugna, etiam in aere. Draco maleficis artibus oua consectatur Aquilae. Illa vicissim hostem vbicunque visum rapit. Nam quod illi cum vulpe simultas est irreconciliabilis, nemo mirabitur quisquis cognorit, quam olim regaliter illam acceperit. Inierat cum vicina necessitudinem, cumque incubanti pastus deesset, proximae catulos in nidum sustulit. Reuersa autem vulpes, cumque catulorum suorum indignam spectaret laniationem: quod vnum poterat, immortales testata est deos, atque inter hos praecipue Iouem fi/lion amicitiae violatae vindicem. Et audisse videtur ista vota Deus aliquis. Pauculis post diebus euenit, vt Aquila prunam carnibus e sacrificio raptis haerentem, in nidum deuexerit imprudens: igitur absente Aquila, igni paulatim ventis excitato, nidus conflagrare coepit. Pulli territi, praecipites se dedere, nimirum adhuc inuolucres. Vulpes delapsos excipit, et in cauum delatos deuorat. Ac post id quidem temporis, nihil omnino conuenit inter Aquilam et vulpem, quanquam id sane non mediocri vulpinae gentis malo: Quo tamen an dignae videri debeant, quae quondam leporibus summaxi/an aduersus Aquilam petentibus auxilium negarint, vt refertur in annalibus quadrupedum, ex quibus Homerus batraxomuomaxi/an est mutuatus. Iam vero acre dissidium est, et cum vulture, velut homotechno, et edacitatis aemulo, tametsi hoc quidem nomine, vt crudelior, ita et generosior Aquila, quod non deuorat animal, nisi quod occiderit, nec per ignauiam alienis insidit cadaueribus. Nam ki/ttam iure habet exosam, quae miris artibus Aquilae oua frangere studet. Pugnat et cum ardeolis, quod haec auis vnguibus freta, non vereatur eam aliquoties adoriri, adeo dimicans acriter, vt in conflictu emoriatur. Neque vero iam mirum, quod illi parum conuenit cum oloribus, aue nimirum poetica: illud mirum, ab iis saepenumero vinci tam pugnacem beluam. Nec cum gruibus satis conuenit, ob id quod illis impendio placeat Democratia, a quibus tamen ingenio superantur. Etenim cum grues e Cilicia demigrantes montem Taurum Aquilis plenum parant transmittere, ingentibus lapidibus, quo vocem cohibeant, in os sumptis, noctu tacite transuolant, atque ita deceptis aquilis tuto traiiciunt. Sed peculiaris quaedam cum Trochilo (nam id est aui nomen) simultas intercedit, non ob aliud, vt autumat magnus ille deambulator, nisi quod huic quoque regis ac boulhfo/rou nomen tribuitur. Idque potissimum apud Latinos. Proinde ceu regni affectatorem extremo persequitur odio. Quanquam non is hostis est, cuius vires metuat Aquila. Nam trochilus imbecillis est ac fugax, solertia tamen et ingenio praeditus, fruticetis et cauis abdit sese, vt quamvis a potentiore, facile capi non possit. Quin olim cum certamen volandi cum Aquila suscepisset, vicit astu magis quam viribus. Denique cum Cybindo bellum gerit internecinum, adeo ut saepe numero cohaerentes prendantur. Est autem cybindus nocturnus accipiter. Atque in reliquis animantium ordinibus, alijs cum aliis partim bellum est, partim amicitia. Multos habet inimicos vulpes, attamen coruum habet amicum, cuius auxiliis aduersus Aesalon

auem, catulos suos diuexantem, adiuuatur. Eidem bene conuenit et cum serpentibus, cum aeque cuniculis gaudeant. Crocodilus hostem habet ichneumonem, sed cum trochilo familiaritas est, adeo vt illi liceat vel in ipsas belluae fauces impune penetrare. Vni Aquilae cum nullo prorsus animante, nec amicitia, nec affinitas, nec sodalitas, nec consuetudo, nec foedus, nec induciae. Hostis est omnibus, et neminem non habet hostem. Siquidem non potest non omnium esse hostis, qui omnium malo viuit ac saginatur. Proinde sibi conscia, non nidulatur in plano, sed in praeruptis et excelsis rupibus, aliquoties et arboribus, sed praealtis, videlicet tyrannicum illud secum voluens, Oderint dum metuant. Proinde cum ciconiae sacrae sint Aegyptiis, adeo vt occidisse sit capitale, apud Romanos sacri anseres, miluiis apud Britannos nemo noceat, suibus parcant Iudaei, nec delphines venabantur antiqui, neque laedere fas erat, sed si quid in venatu peccassent, pauculis modo plagis puerorum more castigabantur. At in Aquilas vbique gentium eadem lex est, quae in lupos, vt praemium sit, qui communem omnium hostem occiderit. Ergo nec amat vllum, nec amatur ab vllo animante Aquila. Leonem animal tam immane retulisse gratiam homini de se bene merito, et vitam dedisse, a quo pedis sanitatem acceperat, prope creditum est ab omnibus. Draconem seruasse nutricium suum, et ad agnitam vocem accurrisse, credunt permulti. Quin et aspidem, ad mensam cuiusdam quotidie ventitare solitam, vbi sensit ab vno catulorum suorum hospitis filium interemptum, eum occidisse, violatique hospitii poenam et de suo partu sumpsisse, neque prae pudore deinde in eas aedes reuersam, retulit Philarchus, neque desunt qui credant, scribendum existimauit Demetrius Physicus, recensendum Plinius. Item pantheram ob catulos eductos e fouea, hominem officiose produxisse, donec egressus solitudines in viam publicam rediisset. Aristophani grammatico puellam Stephanopolidem adamanti, riualis erat elephantus. Eamque rem vt omnibus notissimam, et omnium sermone celebratam retulit Plutarchus. Apud eundem draco quispiam perdite amat puellam Aetolidem. Nam Delphinum erga homines amor, erga Arionem seruatum, erga Hesiodum in litus deuectum, et virginem Lesbiam cum amatore seruatam, erga puerum vectum et reuectum officium, propemodum in confesso est. At virginem ab Aquila adamatam, nec hi credunt, qui credunt omnia. Nam fatale quoddam huius et in homines odium vel hinc colligas licebit, quod Prometheo deorum omnium filanqrwpota/tw| addita sit in Caucaso carnifex. Et tamen in tam multis vitiis est, quod laudare possis. Minime bibaces sunt, minimeque salaces, quae maxime sunt rapaces. Nam quod Ganymedem rapuit Aquila, Ioui rapuit, non sibi. Ergo cum innumerabiles sint auium species, atque inter has aliae plumarum opibus, ac picturis admirandae, sicuti pauones: aliae candore niueo insignes, vt olores: aliae contra decenti nigrore lucentes, vt corui: aliae corporum proceritate praeminentes, veluti struthiones: aliae fabulosis etiam miraculis celebres, vt phoenix: aliae foecunditate commendatae, vt columbae: aliae gratae

lautorum mensis, vt perdices, ac phasides: aliae loquacitate iucundae, vt psittaci: aliae cantu mirabiles, vt lusciniae: aliae fortitudine animi praestantes, vt gallinacei [correction of the transcriber; in the print galligallinacei]: aliae deliciis hominum natae, vt passerculi: tamen ex vniuersis, vna Aquila viris tam sapientibus idonea visa est, quae regis imaginem repraesentet, nec formosa, nec canora, nec esculenta, sed carniuora, rapax, praedatrix, populatrix, bellatrix, inuisa omnibus, omnium pestis, quae cum plurimum nocere possit, plus tamen velit quam possit. Nec alio iudicio leoni mandatum est regnum inter quadrupedes, quo non alia bellua, vel immanior vel putidior. Canes cum ad multa sunt vsui, tum ad hoc praecipue, quod pro rebus hominum excubias agunt. Boues agricolantur. Equi et elephanti belligerantur. Muli et asini gestandis oneribus sunt vtiles. Parasitatur simia. Draco vel hoc vtilis nomine, quod vsum marathri monstrarit ad oculorum aciem acuendam. Leo nihil nisi hostis ac deuorator omnium, nec nisi viribus ac metu tutus, planeque regium animal, quemadmodum et Aquila. Quod videtur perspexisse, qui nobiles illos clypeos leonibus quam maxime hiantibus et explicatis ad praedam vnguibus insigniunt. Sed ad Aquilam redeamus, cui ob dotes quas commemorauimus tam basilika\s2, ob tam egregia in omne animantium genus merita, senatus populusque poetarum, magno consensu decreuit, primum, vt rex omnium, atque etiam qei=os2, id est, diuinus appellaretur. Deinde satis honestum inter sydera locum dederunt, ac stellulis aliquot insignierunt. Postremo munus inter caelites honorificum mandarunt, vt solus arma ministret irato Ioui, quibus orbem commouet vniuersum. Quoque id impune possit, illud quoque tribuerunt, vt vna animantium, nec metuat fulmen, nec laedatur a fulmine, sed iisdem oculis fulmen emicans obtueatur, quibus aduersum aspicit solem. His addideruut sapientissimi illi Cascique Romani, vt in legionum suarum vexillis, primas teneret Aquila, essetque vexillorum ipsorum ceu vexillifera, posthabitis etiam lupis Romanae gentis nutriciis, posthabitis Minotauris, et apris, non extremae rapacitatis belluis, posthabitis denique et equis. Nam his quatuor animantibus insignita vexilla, quondam Aquilam sequebantur. Paullo post, nec comites eos est passa, sed illis in castris relictis, ipsa sola prodibat in praelium. Hanc inquam vnam dignam censuerunt, quae totius orbis monarchae, sceptra, signa, clypeos, domos, vestes, vasa, ministeria decoret, cum tamen vulturum, ni fallimur, augurio conditum sit Romanum imperium, non Aquilarum. Addidit hoc augurum collegium, vt si cuius aedibus insederit. Aquila, aut si pileum in caput alicuius immittat, imperium portendatur. Habes e ducibus alterum, nunc ad Scarabaeum veniamus. Est animal, ac vix etiam animal, quippe cui sensus aliquot desint, ex insectorum infima gente, quod infami sane vocabulo Graeci ka/nqaron, Latini Scarabaeum appellant, aspectu tetrum, odore tetrius [correction of the transcriber; in the print tertius], sonitu teterrimum, alis crustacea vagina obtectis. Quin magis totus ipse Scarabaeus nihil est, nisi crustum. Nascitur in excrementis, hoc est, animantium stercoribus, in iisdem viuit, versatur, oblectatur, deliciatur. Praecipuum huic studium pilas quam maxime potest

ingentes componere, ceu pastillos, non ex odoribus, sed stercore, potissimum caprino, nam id illi prorsus amaracinum olet. Eas miro conamine voluit auersus, pedibus posterioribus, quos habet longiores, superne iniectis, capite in terram prono. Quod si quando contingat, vt aduersus collem aliquem onus protrudant, elapsis subinde pilis, ac deorsum recurrentibus, putes te Sisyphum voluentem saxum videre, nec defatigantur, nec conquiescunt, tantus operis ardor, donec in antrum suum deuexerint. In his pilis, vt ipsi nati sunt, ita foetus etiam suos educant, et teneros adhuc aduersus hyemis rigorem nidulantes fouent. Scimus nulli non esse notum Scarabaeum, ut qui passim sit obuius, nisi sicubi nulla omnino sunt stercora. Sed non est eadem omnium species. Etenim sunt, quibus nigro quodam virore luceat crusta. Plerique tetro nigrore horrent. Sunt non nulli grandiores, praelongis, ac bisulcis armati cornibus, cacumine forcipibus dentato, ea cum visum est, ad morsum contrahunt, stringuntque. Sunt item rutili, et iidem praegrandes, qui terram aridam fodiunt, atque illic nidos ponunt. Sunt qui metuendo bombo, formidabilique strepitu prouolent, vt imprudentem non mediocriter territent. Sunt et alia formarum discrimina. Verum illud commune est omnibus, e stercore ortus, e stercore victus, in stercore vita, deliciumque. Iam opinamur futurum, vt aliquis Romanis ducibus impense fauens Aquilae vicem deploret, cui cum tam humili, tamque plebeio hoste res inciderit, aui tam regali, quem vincere gloriosum non sit, a quo vinci turpissimum, et cui abunde multum laudis contingat, quod cum Aquila decertarit, etiam si victus discesserit. Apud Poetas pudet Aiacem Vlyssis aduersarii tam imbellis, et Aquila cogitur cum Scarabaeo conflictari? Rursum alius magis etiam demirabitur, vnde huic insecto vilissimo, tantum animorum, tantum audaciae, vt non sit veritum cum aue multo pugnacissima bellum suscipere. Tum vnde opes, vires, facultates, auxilia, vt tot iam annos bellum ducere potuerit. Verum si quis hunc explicet Silenum, et contemtum hoc animalculum propius ac veluti domi contempletur, tam multas in eo dotes haud vulgares animaduertet, vt omnibus diligenter pensitatis, propemodum Scarabaeum se malit esse, quam Aquilam. Ne vero nobis reclamet et obturbet quis quam prius atque rem cognouerit. Primum in hoc Aquilae praestat etiam Scarabaeus, quod senectam quotannis exuit, ac subinde repubescit: Deinde in tantulo corpore, quantum animi robur, quam Heroica mentis vis, quantus ad inuadendum impetus, vt nihil iam sit ad Scarabaeum Homerica musca. Nam hinc, ni fallimur, quibusdam Scarabaeis nomen etiam inditum, vt tauri dicantur. At cum tauris nec leones temere congrediuntur, tantum abest, vt id faciant Aquilae. Iam vero nec ingenium vulgare, nisi quis sine causa, vel natum olim, vel vbique celebratum existimet, Graecum illud prouerbium, kanqa/ron sofw/teros2, quo nimirum singularis quaedam et incomparabilis tribui videtur sapientia. Neque nostra refert, si quis cauilletur eum parum bene habitare, in domicilio deformi. Quanquam quod ad corporis quoque formam attinet, absit modo vulgaris et iudicium occupans imaginatio, non est quod

contemni possit Scarabaeus. Etenim si vere proditum est a Philosophis, eam figuram quam vocant sphaericam, non modo pulcerrimam esse, verumetiam modis omnibus optimam, nec aliam magis demiurgo illi placuisse, qua caelum hoc, rem omnium multo pulcerrimam fabricaretur, cur non et formosius videatur Scarabaeus, qui ad huius speciem longe propius accedit, quam Aquila? Denique si equus in suo genere formosus est, si canis in suo, qui minus in suo placeat Scarabaeus? nisi omnes omnium formas nostra metimur, vt quidquid ad hominis formam non accesserit, id continuo deforme iudicetur. Nam colorem Scarabaei nemo, putamus, calumniabitur, vt qui gemmas etiam nonnullas commendet. Porro quod animantium excrementis, ad suam commoditatem abutitur, ingenii laus est, non crimen. Quasi vero non idem faciant Medici, qui cum multorum animantium, tum hominis etiam excrementa, non illinunt solum, verum in potione ministrant in morbis. Nec pudet Alchemistas, ad quintam illam essentiam eliciendam, vti fimo. Nec agricolas, quo quidem hominum genere nullum fuit olim honoratius, stercoribus arua saginare. Sunt et populi, quibus ad incrustandos domiciliorum parietes, fimus pro gypso est. Eodem contuso, et ad solem exiccato, ad ignis alimentum vtuntur lignorum vice. Cyprii boues suos humano stercore saginant, nec saginant tantum, sed etiam medentur. Sed illi, inquis, res tam putida bene olet. Stultum vero sit nasum hominis in Scarabaeo desiderare. Siquidem id homini peculiare, odore sui fimi offendi, nec idem accidit in vllo caeterorum animantium. Felicior itaque nobis Scarabaeus, non immundior. Quanquam homines quoque non tam res offendit, quam opinio: nam priscis illis mortalibus, res ipsa non perinde atque nobis visa est abominanda, quam auspicatissimo vocabulo laetamen appellarunt. Nec dubitarunt Saturno Deo, Sterculei cognomen addere, nimirum honoris causa, siquidem Macrobio credimus. Nam prodidit Plinius, Stercuto Fauni filio, hinc non nomen solum, verum etiam immortalitatem contigisse in Italia. Porro in Graecia res eadem duobus regibus summam peperit gloriam. Augeae qui excogitarit, Herculi qui diuulgarit. Denique nunquam abolebitur regii senis memoria, quem Homerus, vt in Catone tradit Cicero, manibus suis laetificantem agros, nec alia re quam qua delectatur Scarabaeus, posteritati consecrauit. Imperatorem Romanum nihil offendebat lotii pudor, cum emolumento coniunctus, cur Scarabaeum a tantis commoditatibus tam leue deterreat incommodum, vt iam demus incommodum esse? Denique cum videamus Scarabaeum in stercore purum esse, semperque crusta nitida, contra, Aquilam etiam in aere putere, quaeso vter altero mundior? Equidem hinc etiam nomen inditum arbitramur, vt ka/nqaros2, veluti kaqaro\s2 sit appellatus, nisi quis malit a Centauris dictum Cantharum. Nam ne putes Scarabaeum ob naturam sordidam a lautitiis abhorrere, idem rosis impensissime delectatur, easque vnice appetit, siquidem Plinio credimus. Quod si quis forte dotes has leues ac vulgares existimet, illud certe nemo non fatebitur magnificum, et ingenti crista dignum, quod antiquitus inter sacras imagines, et in vatum mysteriis cum primis habitus est

Scarabaeus, egregii bellatoris apertissimum symbolum. Siquidem, vt refert Plutarchus in commentario de Iside et Osiride, in Hieroglyphicis Aegyptiorum picturis regis simulacrum erat oculus, addito sceptro, quo videlicet vigilantia, cum recta iustaque rerum administratione coniuncta, significabatur. Nam illis, opinamur temporibus, adhuc eiusmodi reges erant multum Aquilae dissimiles. At Thebis ait idem imagines quasdam fuisse repositas, quae manibus carerent, eae iudices repraesentabant, quos oportet ab omni munerum corruptela quam maxime seiunctos esse. Atque inter has vnam oculis quoque carentem, quae iudicii praesidem adumbrabat, quod hunc oporteat omni prorsus affectu vacare, tantumque rem ipsam spectare, personam non respicere. Aderat, non corchorus inter olera, quod prouerbio dicunt, sed inter sacras imagines Scarabaeus, sigillo insculptus. Et quid tandem per hoc nouum symbolum, nobis innuebant sapientissimi homines? Rem videlicet haud quaquam vulgarem, nempe belli ducem egregium et inuictum. Nam hoc quoque Plutarchus indicat, ne quis sic a nobis confictum existimet. At dixerit imperitior aliquis. Quid Scarabaeo cum duce belli? Permulta sane congruunt. Principio vides, vt totus armis luceat Scarabaeus, nullaque pars, corporis non sit diligenter crustis ac laminis communita, vt non melius armatus videatur Mauors Homericus, cum illum maxime sua instruit panoplia. Adde nunc militarem adsultum, cum horrendo ac Panico bombo, cantuque vere militari. Quid enim insuauius classicorum sonitu? Quid a)mousw/teron tympanorum strepitu? Nam tubarum vocem, qua nunc reges tantopere delectantur, olim Busiritae non ferebant, quod asino rudenti videatur adsimilis. At ei genti, inter abominanda habebatur asinus. Adde laboris in voluendis oneribus patientiam, inuictum animi robur, ac vitae contemtum. Ad haec, negant in Scarabaeorum gente feminam inueniri, sed omnes esse mares. Verum quid magis congruere potest in fortem Imperatorem? Quin et illud ad rem apte quadrat, vt idem indicat Plutarchus, quod in delicatis illis pilis, de quibus dictum est, foetus suos edunt, fouent, alunt, educant, nec alius est locus nascendi, quam cibi. Verum hoc mysterii non facile sit interpretari. Rectius exponent imperatorii milites, qui norunt quid sit e)n a)spi/di ceni/zesqai, qui norunt xameuni/as2, qui in obsidione nudi duras hyemes, duriorem famem saepenumero pertulerunt, qui vitam aegram, non iam herbarum radicibus, seu foedo victu produxerunt, qui menses aliquot in nauibus exegerunt. Si quis huius vitae sordes perpendat, mundus erit Scarabaeus, si quis miseriam, est quod Scarabaeo inuideat. At haec est laudatissimorum Imperatorum sors et conditio ne quis forte contemnat. Denique non vsquequaque contemnendum existimabit Scarabaeum, quisquis secum reputarit, Magos ac Medicos maximis hominum malis ab hoc animante remedia petere. Siquidem cornua Lucanorum, sic enim appellant hoc genus, non modo gestantur in crumena, verum etiam de collo suspenduntur: nonnunquam et auro inclusa, aduersus omnes infantium morbos. Quid quod in efficacissimis vixque credendis remediis, ni Plinius auctor esset,

parem cum Aquila vim obtinebit Scarabaeus? Siquidem o( deino\s2 e)kei=nos2 Scarabeaus smaragdo gemmae insculptus, nec enim e quovis ligno fingitur Mercurius, iuxta prouerbium, nec quavis gemma se dignatur Scarabaeus, sed smaragdo gemmarum nitidissima expressus, vt diximus, si de collo suspendatur, at non nisi Cynocephali capillis, aut certe plumis hirundinis, aduersus omnia veneficia praesentaneum adfert remedium, nec omnino minus efficax, quam moly, quod Vlyssi quondam dedit Mercurius. Nec solum aduersus haec valet, verumetiam non vulgariter confert, si quis quocunque modo regem adire paret. Idem capitis grauedinem auertit, non mediocre per Iouem malum, praesertim potoribus. In his igitur tam mirandis remediis, sapientes illi magi nullum faciunt discrimen inter Aquilam et Scarabaeum. Proinde quis ipsum Scarabaeum despiciat, cuius et imago lapillis insculpta, tantam habet vim? Admonet nos gemmarum mentio, vt illud etiam addiciamus, si quid Aquila sibi placet cognomine gemma Aetite, nec hac laudis portione cedere Scarabaeum. Nam huic quoque nomen debet Cantharias, totam animantis speciem mire referens, vt non effigiem expressam, sed viuum ac verum Scarabaeum Intra gemmam conditum dicas. Postremo si quid hoc ad rem pertinet, non paucioribus adagiis nobilitatus est ille fimo prognatus Scarabaeus, quam rex auium Aquila. Nam si quis Aquilae factioni studens, neget hac parte cum ea conferendum esse Scarabaeum, quod olim apud Thebanos crassos homines inter numina habebatur, non admodum refragabimur, modo meminerit hoc honoris aquilae cum crocodilis et cercopithecis, denique et cum cepis, ac ventris crepitu esse commune, quandoquidem apud Aegyptios haec omnia portenta diuinos honores inuenerunt. Et si quo calculo dignum est in hac collatione numinis inane vocabulum, non defuerunt, qui Scarabaeo quoque tribuerint diuinitatem. Vtrumque ducem vtcumque depinximus. Superest iam vt tam atrocis belli causas repetamus. Olim in Aetna monte leporem quempiam insectabatur Aquila, iamque contractis vnguibus, praedae sic imminebat vt afflatu propemodum exanimatum animal, et alioqui timidum, ad proximum Scarabaei cauum velut ad asylum confugerit. Quandoquidem in rebus desperatis, extremoque discrimine, praesidium vndelibet et petitur, et speratur. Erat autem is Scarabaeus, quemadmodum inquit Homerus, h)/u+s2 te me/gas2 te. Nam in eo monte Scarabaeorum natio felicissimae sobolis esse perhibetur, adeo vt hinc o( ai)tnai=os2 ka/nqaros2 prouerbio sit nobilitatus, videlicet ob insigne corporis magnitudinem. Ad huius igitur antrum confugiens lepus, supplex ad eius genua se prouoluit, obsecrans atque obtestans vt ipsius penates sibi vitae praesidio sint aduersus hostem immitissimum. Iam primum hoc ipso sibi nonnihil placebat Scarabaeus, quod extitisset, qui ipsi suam vitam debere vellet, quique rem tantam a se praestari posse crederet. Denique cui suum antrum, quod omnes homines obturatis naribus execrantes praeterire solent, idoneum videretur ad quod salutis causa, velut ad sacram aram, aut principis statuam confugeret. Confestim igitur prouolat obuiam Aquilae Scarabaeus,

et huiusmodi dictis furentem lenire conatur. Quo maior est tua potestas, hoc magis conuenit te parcere innoxiis. Noli lares meos innocentis animantis interitu funestos reddere. Sic tibi tuus nidus semper ab huiusmodi calamitate sit immunis. Generosi regiique anlmi est, dare veniam et indignis. Prosit nihil commerito domicilii reuerentia, quod cuique tutum et inuiolatum esse vult aequitas, sinunt leges, adprobat consuetudo: prosit deprecantis, si non auctoritas, certe studium. Quod si genus nostrum et Scarabeia despicis arma, At sperato deos memores fandi, atque nefandi. Si nihil te mouent penetralium violatorum vices, in tuum caput aliquando rediturae, certe Iouem maximum reuereare, quem in vno facto ter offendes. Meus est hic hospes, offendes ce/nion, meus est supplex, et ipse pro illo tibi, violabis i(keth/sion, denique pro amico deprecor amicus, offendes fi/lion. Scis quam certas iras concipere soleat iratus Iupiter, quam acriter vindicet lacessitus, qui saeuienti ministras arma. Nec omnia permittit suis, nec omnia condonat affectibus. Sed plura parantem dicere Scarabaeum, Aquila vexatum alis, contemptim in terram praecipitat. Leporem frustra supplicem, sub oculis Scarabaei crudelissime iugulat, laniat, atque laniatum in immitem nidum deportat, neque vel tantillum valuerunt apud eam nec preces, nec minae Scarabaei: quem tamen haud aspernata fuisset, si quantum audacia viribusque pollet, tantundem polleret prudentia: aut si in mentem venisset olim leonem in extremo vitae discrimine, a mure seruatum fuisse, et omnium quadrupedum tyranno, quod dii vix dare poterant, id a tam infimo contemptoque animalculo per occasionem datum esse: si cogitasset formicam beneficio prouocatam, columbae vitam dedisse, admorso aucupis calcaneo. Adeo nullus est tam humilis, tam abiectae sortis, qui non possit per occasionem, et prodesse amicus, et nocere inimicus, vel potentissimo. Verum id temporis nihil horum succurrebat Aquilae, tantum praeda potitur, fruiturque. Ea contumelia descendit altius in pectus magnanimi Scarabaei, quam quisquam credidisset. Stimulabat excelsum ac titanicum animum: hinc pudor, quod in causa tam aequa, parum sua valuisset auctoritas: hinc misericordia, quod innoxium animal et imbelle, tam immaniter esset laniatum: hinc dolor, quod ab Aquila tam ferociter, atque id tam impune, contemptus esset, haud quaquam, vt ipsi videbatur, contemnendus. Siquidem nulli sua leuis est auctoritas. Iam succurrebat et illud, fore vt vniuersum Scarabaeorum genus in contemptum veniret, si semel id factum Aquilae cessisset impune. Ac tum quidem temporis, quoniam vlciscendi facultas non erat, omnino regium quidquam exhibuit Scarabaeus. Nempe hoc ipsum quod de Agamemnone, caeterisque regibus dixit Calchas:

*ei/per ga\r texo/lon ge kai\ au)th=mar katape/yh|,
*a)lla/ ge kai\ meto/pisqen e)/xei ko/ton, o(/fra tele/ssh|,
*e)n sth/qessin e(/oisi.

Omnes igitur artes, omnes dolos in pectus aduocat. Nec vulgarem molitur poenam, internecionem, ac plane panoleqri/an in animo voluit. At cum ipsa quidem Aquila hoste tam bellaci, Martem experiri, non satis tutum esse ducebat: non solum ob id,

quod copiis esset inferior, verumetiam quod Mars stupidus deus, ac vecors, nec minus caecus quam ipse Plutus, aut Cupido, plerumque faueat causae deteriori. Quod si maxime par viribus fuisset, si felicius pugnarent hi, quorum melior esset causa, tamen esse videbat, in quo grauius excruciaret Aquilam, et odium suum pleniore vindicta satiaret, si posteritate sublata, viuam etiam et sentientem Aquilam longa morte exanimaret. Nulla in re grauius discruciantur parentes, quam in liberis. Adeo vt qui sui corporis saeuissimos negligunt cruciatus, filiorum tormenta non ferant. Viderat asinos per ignes obiectos, miro vitae contemptu, pullis suis succurrere: viderat exempla huius animi in animantibus permultis. Existimabat ab his communibus affectibus, non esse alienam Aquilam. Denique suo generi tutius esse iudicabat, si inimicum tam pertinacem ab ipsa, quod aiunt, stirpe perdidisset. Audierat, opinamur, celebratum illud proverbium:

Titillabat et blanda quaedam spes, si facinus successisset, futurum vt profligata Aquila, ipse regno potiretur. Atque vt dolor non solum fortes facit et intrepidos, verumetiam sagaces, diligenter explorat, quo loco spem suae posteritatis hostis recondidisset. Quo pervestigato, Vulcanum adit, qui cum illi nonnulla familiaritas est, ob coloris similitudinem: exorat, vt arma sibi cudat, quae neque sint onerosa volanti, et tamen aduersus mediocrem vim tueantur. Armat a summo vertice ad imum vsque calcaneum Vulcanus Scarabaeum, his armis, quibus adhuc vtitur: nam antea muscarum more inermis erat. Nidus erat procul illinc semotus, in excelso praeruptoque scopulo, multa sarmentorum ac stipularum vi congestus et communitus. Huc nobis protinus egregius Scarabaeus advolaritne an direpserit parum liquet, certe pervenit. Sunt qui dicant tum cum pennis Aquilae feriretur, adhaerentem clanculum, ab insciente Aquila in nidum deportatum esse. Et quo nec homines, quibus non est aliud animal insidiosius, nec ad nocendum, ingeniosius, pervenire potuissent, eo penetrauit Scarabaeus. Inter stipulas in insidiis abdit sese, ac tempus nactus idoneum, Aquilae oua protrudit e nido, aliud post aliud donec nullum reliquum faceret. Ea delapsa, comminuta sunt, ipsi pulli informes adhuc miserabiliter in saxa elisi, prius orbati vita sunt, quam vitae sensum accepissent, nec hac tam atroci poena contentus fuit Scarabaei dolor. Est gemma cum primis nobilis, quam ab Aquilae nomine Graeci vocant Aetitem, non dissimilis est ouo, sexu quoque distinguitur, nam in femina foetum inclusum invenias, pulli propemodum specie. Mira vis ad eliciendum partum. Quamobrem hodieque parturientibus admouetur, quo partum acceleret. Huius itaque generis par, Aquila solet in nido suo ponere, alioquin nunquam positura oua, aut certe non exclusura pullos. Tantum etiam thesaurum deiicit e nido Scarabaeus, quo pariendi facultatem in posterum eripiat, lapides acutis excepti saxis minutatim dissiliere. Ne haec quidem adhuc satis visa sunt irae Scarabaei, leuem calamitatem putat, nisi dolore quoque ac lamentis hostis frueretur, itaque rursum abdit se penitus in stipulis. Redit Aquila, nouam sui generis cladem conspicatur, videt sua

viscera frustulatim discerpta, videt nobilis gemmae non aestimabilem iacturam, queritur, clangit, fremit, stridet, eiulat, obtestatur deos: ac suis illis oculis, quos iam dolor etiam acuebat, hostem tam potentem circumspectat. Atque omnia potius in mentem veniunt reputanti, quam Scarabaeus ille contemptus. Dira minatur, dira precatur ei, quisquis tantae calamitatis fuisset auctor. Quantam interea voluptatem animo persensisse credis Scarabaeum, dum haec audit? Quid faciat misera? Rursum in fortunatas insulas illi devolandum fuit, neque enim aliunde importatur a)eti/ths2, alterum par inueniendum. Nidus in locum multo semotiorem editioremque transfertur. Rursus oua ponit, et huc, nihilo secius ignotus hostis penetrat, populatur omnia, totam superiorem renouat tragoediam. Rursum hinc in tutiorem arcem demigrat Aquila, alia deponit oua, alios adhibet Aetitas. Rursum adest Scarabaeus. Nec modus nec finis fugiendi, atque insequendi, donec delassata tot cladibus ales, constituit sacram mouere ancoram, ac suis diffisa viribus ad deorum praesidia confugere. Iouem adit, exponit calamitatis suae tragoediam, hostem tam potentem, eumque, quod esset grauissimum, ignotum, vt tanta passae, facultas etiam vlciscendi eriperetur: Addit hanc suam perniciem ad ipsum quoque Iouem pertinere, periturum imperii munus, quod ille donasset, mutandum armigerum, si, quemadmodum instituit hostis, pergeret, esse nonnihil assuetis ac notis vti ministeriis, etiamsi nouitas in suffecto Ganymede feliciter successisset. Mouet Iouem satellitis sui periculum. praesertim cum recens rapti Ganymedis officium haereret animo. Iubet, si videatur, in suo ipsius sinu deponat oua, aut illic, aut nusquam omnino, in tuto futura. Paret ales, ac in summi Iouis sinu extremam gentis suae spem deponit, multum obtestata, per felicissima illa oua, quae quondam illi Leda pepererat, vt sua, bona fide tueretur. Quid non efficit pertinax animi dolor? Vereamur, ne cui res supra veri fidem esse videatur. Ad ipsam summi Iouis arcem inuictus subuolat Scarabaeus, nescimus an numinis alicuius fauore adiutus. Pastillum in hunc vsum, e stercoribus paratum, in sinum illius demittit. Iupiter, vt est sordium insolens, quippe in purissima mundi parte habitans, et a terreno contagio longissimo semotus interuallo, dum offensus teterrimo odore, fimum e sinu studet excutere, oua Aquilae deiicit imprudens, quae videlicet ex alto delapsa, perierunt, priusquam terram contingerent. Atque ita tandem cognitus est, ille tot cladium artifex, et hoc ipsum voluptatis cumulum addidit Scarabaeo. Iuuit agnosci. Contra Aquilae (nam rem gestam ex ipso didicit Ioue) non mediocre doloris pondus adiecit, tam contemptus suae calamitatis auctor. Quandoquidem est et hoc nonnullum mali solatium, si quis a magno superetur hoste. Hinc velut de integro dirum inter eos coortum bellum. Aquila pro viribus, vbicumque conspectam Scarabaeorum gentem vexat, rapit, proterit, perdit. Vicissim Scarabaeus in Aquilae perniciem neruos intendit vniuersos. Itaque praedandi, insidiandi, iugulandi, nec mora, nec requies, nec vllus omnino finis futurus videbatur, nisi vtraque gente pariter sublata funditus, vt Cadmaeam victoriam diceres, adeo gladiatoriis animis, vterque

in alterum affectabat viam. Nec vinci poterat Aquila, neque cedere nouit Scarabaeus. Tandem Iupiter in tantis rerum periculis succurrendum putat, conatur priuatim inter eos rem componere. Quo magis conatur, hoc magis horum incrudescit odium, gliscunt irae, feruescunt pugnae. Et erat ille quidem haud dubie propensior in Aquilae partem, sed e diuerso mouebat exemplum longe perniciosissimum, si cui licuisset impune i(keth/sion, fi/lon, aut ce/nion contemnere. Proinde facit, quod in extremo rerum discrimine solet, deos in concilium advocat, pauca praelocutus, rem, vt est gesta, proponit. Praeconio Mercurii fit dicendi potestas, rogantur ac dicuntur sententiae. Variatum est studiis. Dii contemptiores fere fauebant Scarabaeo, ex maximis etiam Iuno vehementer huic studebat, nimirum odio Ganymedis, Aquilae rebus infensa. Tandem in hoc senatusconsultum pedibus itum est, quod arguta voce pronunciauit Mercurius, Vulcanus in aes incidit, vti bellum aeternum Scarabaeus et Aquila suo gerant arbitratu. Quod cuique acciderit incommodi, ob id in ius vocare non liceat, bello imputetur. Quod rapuerit, id iure belli possessurum, tantum, non placere diis internicionem vllius gentis. Proinde 30. dies, per quos incubat Aquila, temperetur a manibus, seruentur induciae. Nec fas sit Scarabaeis per id tempus in publicum prodire, ne videlicet ad inediam ac fouendi laborem, belli quoque taedium accederet Aquilae. Addidit illud ex suo studio Iupiter, idque reclamantibus nonnullis, Aequum est, inquit, ex tam immensis terrae spaciis, vel exiguum angulum, velut asylum superesse meo satelliti, quo tutus sit a Scarabaeorum incursu. Neque vero nouum exemplum induco. Sunt loca quae lupum nesciunt: sunt in quae non immigrent venena: sunt in quibus non viuant talpae. Metabor et ipse in Thracia iugerum aliquot spacium apud Olynthum, in quod si quocunque modo prudens, imprudens, volens, nolens, pedem intulerit Scarabaeus, capitalis esto: nec fas sit exire semel ingresso, verum inibi torqueat sese, donec emoriatur. Loco nomen tribuitur Cantharolethrus, vt vel ipso monitus vocabulo sciat Scarabaeus actum fore de se, si contra nostrum senatusconsultum non vereatur in eum locum irrumpere. Rhodo exultat Aquila, ne cui videatur inhumanum Olyntho excludi Scarabaeum.

Adfremebat omnis deorum consessus. Valet in hodiernum vsque diem senatusconsultum, semperque valebit. Scarabaeis et Aquilis durat exitiale bellum, per eos dies, per quos incubat Aquila, nusquam apparent Scarabaeorum filii. Locum eum, quem designauit Iupiter, summo studio vitat: quod si quis importet, protinus exanimatur. Eiusque rei, si quis forte requiret, testimonium perhibet Plin. lib. 11. ca. 28. Atque hoc quoque grauior auctor Plutarchus in commentario De animi tranquillitate. Sed iamdudum sat est ad proverbiorum negocium redeamus: Meminit huius fabulae Comicus Aristophanes e)n ei)rh/nh|, his quidem versibus:

*e)n toi=sin ai)sw/pou lo/gois2 e)chure/qh,
*mo/nos2 peteinw=n ei)s2 qeou\s2 a)figme/nos2.
*apiston ei)=pas2 mu=qon, w)= pa/ter pa/ter,
*opws2 ka/kosmon zw=on h)=lqen ei)s2 qeou\s2,
*hlqen kat' e)/xqran ai)etou= pa/lai pote\
*w' e)kkuli/ndwn, ka)ntitumwrou/menos2.

In fabulis id est repertum Aesopicis,
Adiisse diuos vnicum e volucribus.
Haud credibilem ais fabulam pater pater,
Adiisse diuos animal obscoenum atque olens.
Pervenit olim inquam, ob simultatem asperam,
Quae illi fuit cum Aquila, oua voluens illius,
Et expetens poenas ab hoste mutuas.

Admonet autem apologus, non esse cuiquam contemnendum hostem, quamuis infima fortuna. Sunt enim homunculi quidam, infimae quidem sortis, sed tamen malitiosi, non minus atri, quam Scarabaei, neque minus putidi, neque minus abiecti: qui tamen pertinaci quadam ingenii malitia, cum nulli omnino mortalium prodesse possint, magnis etiam saepenumero viris facessant negocium. Territant nigrore, obstrepunt stridore, obturbant foetore, circumvolitant, haerent, insidiantur, vt non paulo satius sit, cum magnis aliquando viris simultatem suscipere, quam hos lacessere Scarabaeos, quos pudeat etiam vicisse, quosque nec excutere possis, neque conflictari cum illis queas, nisi discedas contaminatior.

Timidus Plutus.

*deilo\s2 o( plou=tos2, id est, Timidus Plutus. Huiusmodi enim et Aristophanes inducit Plutum, atque hunc imitatus Lucian. [abbr.: Lucianus] in Timone, omnia formidantem, nullique fidentem. Neque vero dissimilem animi habitum opes adferunt diuitibus, cum contra paupertas secura in vtranque dormiat aurem. Aristophanes vulgo iactatam indicat opulentiae timiditatem, cum ait:

Id ideo dictum est, quod diuitibus multi tendunt insidias: nempe latrones, heredipetae, principes, sycophantae, nonnunquam vxor, et liberi. Quam ob causam addidit Euripides filo/yuxon kako\n, vel quod ob diuitias magis illis libeat viuere, quam his, qui tenui sunt fortuna: vel quod ob eas saepenumero de vita soliciti sunt: Id eleganter explicans Iuuenal. [abbr.: Iuuenalis] ait:

Pauca licet portes argenti vascula puri,
Nocte iter ingressus, gladium contumque timebis,
Et motae ad lunam trepidabis arundinis vmbram:
Cantabit vacuus coram latrone viator.

In summa in omni negocio formidolosior est diues, quam pauper. Cautius munit aedes furum metu. Metuit tempestates, propter frumenta, quae habet in agris, propter merces, quas habet in mari. Metuit amicos, ne quid rogantibus donare cogatur. Metuit inimicos ne quid noceant. Timidius conuitiatur, metu mulctae. Omnia circumspectius, et facit et dicit, metu calumniae, quae potissimum diuitibus strui solet, quippe quibus est quod auferri possit. Si bellum immineat, diues in primis discruciatur. Denique nec superstitione vacat, ne quod numen parum amicum, damnum immittat.

Panicus casus.

animorum tumultum, sed inanem. Veteres enim existimabant Panem deum repentinos terrores, et animi consternationes immittere, lymphaticis simillimas, vsque adeo impotentes, vt non ratione modo, verum et mente careant. Sicuti non rarenter vsu venit, cum in exercitu nulla comparente idonea causa, viri pariter atque equi perturbantur. Cuius rei meminit et Euripides in Rheso:

Verba sunt Hectoris ad custodes nunciantis, nouum tumultum in castris oriri: atque is motum Panicum esse respondet. Pindarus in Nemeis scribit non oportere fortibus viris vitio vertere, si fugiant in huiusmodi tumultu:

*daimoni/ous2 fo/bous2 appellans tou\s2 panikou\s2. Narratur idem deus concham illam tortilem ac turbinatam, quae Graece ko/xlos2, id est, testudo dicitur, primus reperisse, eaque personans olim titanas contra quos bellabat, in fugam egisse. Pausa. [abbr.: Pausanias] in Phocaicis: *en de\ th=| nukti\ fo/bos2 sfi/sin e)mpi/ptei paniko\s2, ta\ ga\r a)po\ aiti/as2 ou)demi/as2 dei/mata e)k tou/tou fasi gi/nesqai. id est, Caeterum noctu irruit in eos pauor panicus, siquidem terrores nulla de causa exortos, aiunt ab hoc immitti. Hac de re copiosius disserit citatis aliorum etiam Graecorum testimoniis, Angelus Politianus in Miscellaneorum annotatione 28. Hoc adagii subinde refertur a Cicerone in epist. ad Atticum: Ego, inquit, bellum foedissimum futurum puto, nisi qui, vt tu scis, panicus casus extiterit. Rursum alibi: De Ventidio, panicon puto. Item alibi: Rumorem adferunt magnum, Romae dum ad Antonium frumentum omne portari, paniko\n certe. Item alibi: Interim scis enim quaedam panika\ dici item ta\ kena\ tou= pole/mou, rumore adventus nostri, et Cassio, qui Antiochiae tenebatur, animus accessit, et Parthis timor iniectus est. Idem ad Tyronem: Etsi Atticus noster, qui me quondam moueri panikoi=s2 intellexit, idem semper putat: nec videt quibus praesidiis philosophiae septus sim. Et hercle quod timidus est ipse, qorubopoiei=, id est, tumultum ciet, et panicis mouetur. Huc adlusisse putamus et Apuleium in asino suo, cum Psychae ad mortem spontaneam properanti, Panem obuium facit.

Nihil minus expedit, quam agrum optime colere

APud priscos adagionis instar fuisse Plinius testatur lib. 18. cap. 6. Temerarium, inquit, videatur vnam vocem antiquorum posuisse, et fortassis incredibile penitus existiment, nihil minus expedire, quam agrum optime colere L. Tatius Rufus infima natalium humilitate, consulatum militari industria meritus, antiquae alias parsimoniae, circiter mille siclos (siue quae lectio quibusdam magis adridet, sestertium) liberalitate D. Augusti congestum, vsque ad detractionem haeredis exhausit, agros in Piceno coemendo, colendoque in gloriam: Internicionem ergo, famemque censemus? Imo hercle iudico modum, rerum omnium vtilissimum. Bene colere necessarium est, optime damnosum. Hactenus Plin. [abbr.: Plinius] Huc et Teren. [abbr.: Terentius] adlusit, cum ait in Phor. [abbr.: Phormione] Nostrapte culpa facimus, vt malos expediat esse, dum nimium dici nos bonos studemus, et benignos. Item illud Horatianum:

Citius, quam asparagi coquuntur.

VELOCIVS quam asparagi coquuntur. De re vehementer properata. Sunt quaedam figurae prouerbiales, quae Octauio Augusto peculiariter adriserunt: inter quas haec quoque refertur a Tranquillo cum scribit eum ad exprimendum festinatae rei velocitatem solere dicere: Velocius quam asparagi coquantur. Idque identidem in literis vsurpat. Est autem asparagus herbae genus spinosum, et in medicinam vtile, et in cibos gratum, cuius summa priusquam durescant, leuiter coquuntur, tantum vt cruditas absit. Dicitur autem asparagus, quod qui sunt in his praecipui, non seruntur, vt Athenaeus dixit. Docti quidam admonent, simile quiddam dici de salsamentis. Citius, quam salsamenta coquantur, eo quod quidam pisces sale conditi, aut fumo ventove durati, crudi quoque comedantur, aut leuissime cocti. Quanquam hoc prouerbium apud Athenaeum, vnde citant, nondum reperimus. Confine illi, quod alibi dicetur. a)fu/a e)s2 pu=r, id est, Aphya ad ignem.

Amicitiae personam.

*to\ prosw/peion a)felei=n th=| fili/a| id est, Amicitiae personam detrahere dicimur, cum aperte, quae sentimus animo, tum facimus, tum loquimur apud amicos, et quidquid in pectore clausum est, id prae nobis ferimus. Vultus enim ab animo discrepans persona verius est, quam vultus. Et eleganter a Seneca dictum est in Caesarem, vt personam malit, quam faciem: id est, vt videri malit, quam esse. M. Tullius Tusculanarum quaestionum quinto scribit Epicurum tantummodo personam induisse philosophi. Martialis:

Mentiris iuuenem tinctis Lentine capillis.
Tam subito coruus, qui modo cygnus eras.
Non omneis fallis, scit te Proserpina canum,
Personam capiti detrahet illa tuo.

Neque semper tamen persona sonat in malam partem. Etenim cum scribit M. Tullius in officiis, Ponit enim personam amici, cum induit iudicis: non significat fictum amicum, aut fictum iudicem. Est autem traductum a personis histrionum.

Vtere curru, de asinis nihil laborans.

Versus est trochaicus tetrameter. Hoc prouerbio monebant, vti suarum quisque rerum curam ageret, hisque frueretur, alienarum negligens, atque incurius. Hinc ducta metaphora, quod quibus plaustrum est domi, nihil necesse habent deportandis oneribus asinos aliunde conducere.

Lybica fera.

*libuko\n qhri/on, id est, Lybica bestia. Refertur a Diogeniano. Dicebatur olim in hominem vafrum, callidum, versipellem, variis moribus, ancipitique ingenio. Quod genus portentum Cicero Catilinam fuisse testatur. Inde natum quod in Lybia variae ferarum species saepenumero misceantur: atque ita noua quaedam hinc monstra spectaculo produci soleant, Romam a prouinciae praesidibus deportata.

Semper affert Lybya mali quippiam.

affert Lybia mali quippiam, quod inde Romam, vt diximus monstra deportarentur. Hinc et in mores, ingeniumque gentis detorqueri potest, siquidem vt est regio venenorum ferax, ira gentis pestilens ingenium. Peculiariter conueniet in foedifragos, ac pactorum nouatores.

Semper Africa noui aliquid apportat.

HVIC similimum est illud Plinianum, quod in historia mundi refert, Libyam semper aliquid noui habere. Quod quidem ideo dicebatur, quod in siticulosa regione ad vnum aliquem riuum plurimae ferarum species bibendi gratia conuenire cogantur: inibique varia mixtura violentae Veneris, varias monstrorum formas, subindeque nouas nasci. Porro Plinius sumpsit ab Aristotele, apud quem refertur lib. de generatione animalium 2. c. 5. Anaxilas apud Athenaeum lib. 4. festiuiter ad rem detorsit:

*h mousikh\ d' w(/sper libu/h pro\s2 tw=n qew=n,
*aei/ti kaino\n, kaq' e(niauto\n ti/ktei qhri/on.

At musica itidem vt Afra terra per deos
Semper quotannis bestiam aliquam edit nouam.

Scimus Graecum versum posteriorem non constare, sed ita habet editio Aldina, nec satis diuinamus, quomodo restitui possit, nisi forte pro kaq' e(niauto\n legendum est e)n au)th=|, tametsi ne sic quidem constat metrum, fortasse qhri/on omittendum, et pro kaq' e)niauto\n reponendum, kaq' h(niauto\n. Quadrabit in homines lubrica fide, semperque nouandarum rerum auidos.

Afra auis.

*libuko\n o)/rneon, id est, Libyca auis. Refertur a Suida de praegrandibus, quod ex ea regione deportentur aues immani magnitudine. Horatius de praelauta vsurpauit:

Non Afra auis descendat in ventrem meum
Iucundior, quam lecta de pinguissimis
Oliua ramis arborum.

Nam gallinas praegrandes olim mittebat Africa, quas easdem Numidicas aues appellant. Acron videtur de Struthione sentire, quae et ipsa auis mira mole corporis esse fertur. Nostra quidem sententia non inepte iacietur, et in hominem peregrino cultu notabilem. Et Plautus alicubi Poenum auem vocat, ob manicas alarum instar vtrinque pensiles. Prouerbium extat in auibus Aristophanis. Interpres indicat conuenire in barbaros, ac meticulosos. Sunt enim homines praegrandes fere timidiores. Teren. [abbr.: Terentius] Hic nebulo magnus est.

Boni pastoris est, tondere pecus, non deglubere.

HODIEQVE vulgo celebratum durat, vbi quis est exactor durior, atque instantior. Quid? Num et pellem vis? Quasi conueniat lana contentum esse. Id adagii Tiberius Caesar auctore Suetonio aut reperit, aut certe vsurpauit: Nam is admonitus ab amicis, vt prouincialibus augeret vectigalia, rescripsit, Boni pastoris esse tondere pecus, non deglubere. Est autem deglubere, detrahere pellem. Tractum a rusticis qui deglubere vocant, siliquam, aut folliculum excutere, et granum sua nudare tunica, vnde et Catullus in obscoenum sensum detorsit, vt dicat virum a muliere deglubi. Et Apuleiana Fotis ait se viuos homines solere deglubere. Tondent igitur, qui ita

spoliant, vt sortem relinquant, vnde res possit crescere. Deglubunt, qui nihil reliqui faciunt. Nam lana detonsa renascitur. Cute detracta nihil est, quod deinde possis auferre. Alexander Macedonum Rex, cognomento Magnus, sententiam eandem diuersa extulit metaphora. Cum enim quidam admoneret, longe plus vectigalium a ciuitatibus auferri posse, respondit ad hunc modum: kai\ khpwro\n misw= th\n e)k r(izw=n e)kte/mnonta ta\ la/xana, id est, Et olitorem odi, qui radicitus herbas excidat. Denique hoc ipsum a)po\ r(izw=n kai\ a)por)r(i/zein\, et item apud Latinos radicitus, stirpium tenus, stirpe, ab ima stirpe, atque id genus aliae metaphorae prouerbii naturam resipiunt.

Lucri bonus est odor ex re qualibet.

FACETA quidem, sed tamen pestilens illa vox Vespasiani, qui cum ex lotio vectigal faceret, homo turpiter auidus, superque eo facto a filio admoneretur, quod e re tam putida lucrum faceret, paulo post collectam pecuniam, filii naribus admouit, rogauitque ecquid illa puteret? Vnde Iuuenalis:

Ad quod adludens Ammianus libro 22. dixit: Et lucrum ex omni odorantes occasione. Iam et Ennianus ille versiculus, non in sermonem modo, verum etiam in animos et vitam hominum penitus abiit.

Cephisodorus apud Athenaeum libro 3. docet apud poetas celebres ac sapientes viros inueniri sententias quasdam improbatas, velut illud apud Archilochum, pa/nt' a)/ndr' a)poskolu/ptein, id est, Quemvis hominem excoriare siue spoliare. Apud Theodorum illud: keleu/ein me\n pleon e)/xein, e)painei=n de\ to\ i)=son, id est, Quod iubet plus aequo habere, laudare tamen quod aequum est. Apud Euripidem, th\n glw=ttan o)mwmoke/nai fa/nai, id est, Quod dixerit, linguam iurasse, quo de nobis alias dictum est. Apud Sophoclem.

*toiau=ta toi=si pro\s2 xa/rin te kou' bi/a|
*legw, su\ d' au)tos2 w(/sper oi( sofoi\ ta\ me\n
*di/kai' e)pai/nei, tou= de\ kerdai/nein e)/xou.

Ad gratiam tibi ista dico, haud impero,
At ipse, vti solent facere prudentes viri,
Laudato iusta, caeterum lucro haereas.

Idem alibi dixit: mhde\n ei)=nai su\n ke/rdei kako\n, id est, Nullum esse malum, quod cum lucro coniunctum sit. Apud Homerum, quod facit Iunonem insidiantem Ioui, quod Martem fingit adulterum. Haec Athenaeus. Mirum autem populum indignari poetis aut histrionibus, si quando talia recitant in theatris, cum magis debuerit indignari quisque sibi, quod ea sequeretur in vita, quorum commemorationem in theatro ferre non poterat.

Lucrum pudori praestat.

*ke/rdos2 ai)sxu/nhs2 a)/meinon, id est, Lucrum pudori praestat. Plautus in Pseudolo: Nimio illud quod pudet facilius fertur, quam illud quod piget. Eundem sensum aliter extulit

Trinummo: Pol pudere, quam pigere, praestat totidem literis. Sententia bono viro indigna, eoque illic a lenone dicitur, hic a sene. Sed commode ad persuadendum sententiam etiam parum probam arripuit. Alioqui longe satius rei iacturam, quam famae dispendium accipere. Huc allusit Terentius in Phormione: Non te pudet vanitatis? Non, dum ob rem. Quin et hodie vulgato prouerbio iubent valere pudorem, vbi de pecunia res agitur. Plutarchus in commentario de audiendis poetis, refert e poeta quodam, senarios hos:

*tou= me\n dikai/ou th\n do/khsin a)/rnuso,
*ta\ e)/rga tou= pa=n drw=ntos2, e)/nqa kerdanei=s2.

Baeta tum hyeme, tum aestate bona.

*bai/th ka)nqe/rei, kai\ e)n xeimw=ni a)gaqo\n, id est, Baeta tum in aestate, tum hyeme hona. Suidas qui huius adagii meminit, adscribit Baetam vestis pelliceae genus, quod in vtrunque tempus videatur adpositum. Nam hyeme depellit ventos, aestate solem. Iulius Pollux libro de rerum vocabulis septimo, inter vestes coriaceas meminit et baetae, quam ait tunicam fuisse praelongam, quae totum contegeret corpus. Conuenit igitur de re ad multa vsui futura, veluti de literis, quae iuuenes iuxta ac senes ornant. Aut Philosophia, quae in rebus prosperis arcet ab insolentia, in aduersis praestat, ne frangamur animo.

Anicularum deliramenta.

*graw=n u(/qlos2, id est, Anicularum deliramenta. De nugis inanibus, cuiusmodi solent effutiri vetulae, cum iam sexus vitio vitium aetatis accedens, nugacitatis morbum conduplicat. Extat prouerbium apud Platonem in Theaeteto, tau=ta me\n ga/r e)stin o( lego/menos2 graw=n u(/qlos2, id est, Nam haec quidem sunt, quod dici solet, anicularum nugae. Itidem Cicero in oratione pro domo sua dixit anilem superstitionem.

Ante pedes.

ANTE pedes esse dicitur, quod obuium, quodque vel praesens adest, vel imminet. Terentius:

Isthuc est sapere, non quod ante pedes modo est
Videre, sed etiam illa, quae futura sunt
Prospicere.

Sic Pindarus in hymno vltimo, to\ de\ pro\ podo\s2 ai)ei\ xrh=ma pa=n, i. Quidquid ante pedes, est semper melius. Lucian. in Pseudologista: kai\ ta\ koina\ tau=ta kai\ ta\ e)n posi\n a)gnow=n, id est, Et quod haec communia, quodque haec passim obuia ignores. Philostratus in Phoenice: *badi/zeis2 de\ poi=; mete/wros2 te kai\ u(pe\r pa/nta ta\ e)n po/si, id est, Quo vadis autem? sublimi vultu, cunctaque despicens, quae sunt ad pedes. Et para\ podi\ dicitur, quod iam instat, imminetque e)mpodw\n esse dicitur, quod obstat, e)kpodw\n contra, prokuli/ndesqai tw=n podw=n est aliquoties apud Platonem, id est, ante pedes prouolui, quod veluti expositum est. Veluti de republic. 4. pa/lai w)= maka/rie fai/netai pro\ podw=n e)c a)rxh=s2 kulindei=sqai, kai\ ou)k e)wrw=men a)/r' au)to\ a)ll' h)=men katagelasto/tatoi, w(/sper oi( e)n tai=s2 xersi\n e)/xontes2, zhtou=sin e)ni/ote o( e)/xousi, id est, Iamdudum o beate videtur

rursus ante pedes volui, nec videmus illud, sed fuimus ridiculi, quemadmodum solent, qui cum manibus teneant aliquid, tamen quaerunt quod habent. Non dissimili figura Maro dixit, In manibus.

In manibus terrae, non hic te carmine longo,
Atque per ambages et longa exorsa tenebo.

Albo reti aliena captant bona.

PROVERBII speciem habet, quod ait Plautus in Persa: Nec isti faxim vsquam appareant, qui hic albo reti aliena oppugnant bona. Rete vocat calumnias quadruplatotum, et parasitorum. Album dixit, alludens ad codicillos, et dicas, syngraphasque, quibus lis intenditur, peragiturque, Nec omnino displicet, vt ad album praetoris, quo leges et litium formulae proponebantur, respexerit. Nam leges etiam Solon aranearum textis similes esse dixit.

Ad suum quemque quaestum aequum est esse callidum.

Quae si transferatur paulo longius, plusculum habuerit gratiae. Velut alius est pecuniae appetens, alius famae studiosus, alius voluptatum auidus, alius literarum sitiens, alius pietatem sectatur. Quisque aduigilat ad id quod expetit.

Vel acum inuenisses.

APVD eundem Menaechmis prouerbialis hyperbole, de re diligenter vestigata: Acum credo inuenisses, si acum quaereres. Nam acus inuentu difficilima, quod ob exiguitatem facile fallat oculos quaerentis.

Subuentanea parit.

*uphne/mia ti/ktei, id est, Subuentanea parit. De variis ac friuolis inuentis. Translatum ab auibus, quae Veneris imaginatione concipiunt oua, sed inania, hoc est, vnde non gignatur foetus. Aristophanes in Auibus:

Hos conceptus potissimum accidere in his auibus, quae sunt neque veloces, neque aduncis vnguibus, cuiusmodi sunt perdix, gallina, demonstrat Aristoteles libr. de generatione animalium tertio, causam esse quod excremento magis abundant. Volaces et aduncas nec salaces esse, nec foecundas, quod in his excrementi seminalis pars, in pennas et in vngues abeat. Concipiuntur huiusmodi foetus aliquoties audita maris voce, sicuti fit in perdicibus, aliquoties ex affrictu pulueris, aliquoties feminis ob inopiam maris inter se salientibus. Auctor et Plinius. Eaque oua Graeci u(phne/mia, id est, subuentanea, siue zefu/ria vocant, a vento fauonio. Vnde quae vana sunt, a)nemi/dia dicuntur. Plato in Theaeteto: a)lla\ fe/re dh\ au)to\ koinh= skeyw/meqa go/nimon h)\ a)nemi/dion tugxa/nei, id est, Sed age iam illud communiter dispiciamus, solidus ne partus sit an subuentaneus. Et Homer. *kako\n d' a)nemw/lia ba/zein, dicta inania, et ventis similia significans. M. Tullius in epist. ad Atticum, a)nemofo/rhta, vocat inania, quae ventis ferantur, de gladiatoribus: De caeteris,

Phrynondas alter.

*frunw/ndas2 a)/llos2, id est, Phrynondas alter. De improbo. Huius meminit Lucianus in Pseudomante, inter nobiles facinorosos. Phrynondas cum esset hospes Athenis, in negotiis Peloponnesiacis versabatur, homo versutus, maleficus, impostor, summus malarum rerum artifex [correction of the transcriber; in the print arrifex], vt hominis vocabulum in rei transierit appellationem. Etenim quoties insigniter malum et sceleratum accipi volebant, Phrynondam appellabant. Sic Aristophanes in Amphiareo, citante Suida.

Vsus est et Plato in Protagora. Meminit horum et Aeschines aduersus Ctesiphontem: ou)/te frunw/ndas2, ou)/te eu)ru/batos2, ou)/te a)/llos2 ou)dei\s2 pw/pote tw=n pa/lai ponhrw=n toiou=tos2 ma/gos2, kai\ go/hs2 e)ge/neto, id est, Nec Phrynondas, nec Eurybatus, nec alius quisquam veterum improborum vnquam talis magus, et impostor fuit.

Sus per rosas.

*us2 dia\ r(o/dwn, id est, Sus per rosas. Quamquam in aliis exemplaribus scriptum [correction of the transcriber; in the print scripium] inuenitur, u(=s2 dia\ r(oi/dwn. Nobis neutra scriptura satis probatur: sed legendum arbitramur, dia\ r(oii/+dwn, a)po\ th=s2 r(oia=s2, vt sit nomen diminutiuum. Rhoeae vero Graecis dicuntur mala punica. Eudemus prouerbium citat ex Cratetis fabula, cui titulus gei/tones2, indicans dici solere de agrestibus, et intractabilibus. quemadmodum sus per mala commode duci non potest.

Asinus auis.

*onos2 o)/rnis2. Asinus auis. Est apud Aristophanem in Auibus. Sumptum ab omine quodam. Quidam enim consultus de eo, qui aduersa laborabat valetudine, forte fortuna conspexit asinum surgentem a lapsu, simulque alium quendam audiuit dicentem: ble/pe pw=s2 o)/nos2 w)\n a)ne/sth, id est, Vide quo pacto asinus cum sit, surrexit. Id ominis arripiens ille, protinus respondit, fore vt valetudinarius ille reualesceret. Itaque iocatur Aristophanes, quasi et asinus auis esset, et augurii nonnihil haberet. Nec hoc prouerbium e Comoedia natum est, sed a vulgo ad iocum detortum et a comico vsurpatum. Dicetur non intempestiue, cum ex iudicio quopiam ridiculo quidpiam colligimus.

Sisyphi artes.

*sisu/fou mhxanai\, id est, Sisyphi artes. Dicebantur vafra, versutaque consilia. Aristophanes e)n a)xarneu=sin:

Porro vt Sisyphus in astutiae prouerbium abiret, Homericus ille versus in causa fuit:

Homo Thales.

Fuit enim Thales vnus e septem Graeciae sapientibus. Est et apud Plautum: Salue Thales: cum stultum significet.

Sardanapalus.

*sardana/palos2, id est, Sardanapalus. Huius cognomen ob insignem hominis molliciem abiit in prouerbium. Aristophanes in Auibus: ti/s o( sardana/palos2 ou)tosi\, id est, Quis hic Sardanapalus? Fuit autem Sardanapalus Anacyndaraxis filius, rex Nini Persicae regionis, qui eodem die Tarsum pariter, et Anchialem, duas Ciliciae ciuitates obtinuit: caeterum deliciis vsque adeo effeminatus, vt inter eunuchos et puellas, ipse puellari cultu desidere sit solitus. Apollodorus, vt citat Aristophanis interpres, tradit eius sepulcro epitaphium huiusmodi literis assyriis insculptum fuisse: e)/sqie, pi=ne, o)/xeue, w(s2 ta\ a)/lla ou)deno/s2 e)stin a)/cia, id est, Ede, bibe, vtere Venere, nam caetera sunt nihil. Suidas hac forma refert ex Callisthene: su\ de\ w)= ce/ne e)/sqie kai\ pi=ne kai\ pai=ze, w(s2 ta/ge a)/lla a)nqrw/peia, ou)k o)/nta tou/tou a)/cia, id est, Tu vero hospes, ede, bibe, lude, tanquam caeteras res humanas, huius non faciens.

Quid tandem non efficiant manus?

Admonet nihil esse rerum omnium, quod arte, quod industria non efficiatur. Caeterum quod scripsit Aristophanes, apte torseris in milites ignauos, quibus omne praesidium et spes salutis non in manibus, sed in pedibus sita est.

Testa collisa testae.

Testa testae collidi dicitur, cum duo conflictantur vtriusque malo. Aristophanes in Pace:

Talis est fere conflictatio regum, inter se belligerantium, qualis ollae cum olla collisio. Nonnunquam perit vterque. Certe neuter absque grauissimis damnis discedit.

Animus est in coriis.

*hma/rtomen tau=t' a)lla\ suggnw/mhn e)/xe,
*onou=s2 ga\r h(mw=n h)=n to/t' e)n toi=s2 sku/tesi.

In his quidem sum lapsus, at veniam dabis,
Nam mens profecto nostra tum in coriis erat.

Quanquam alias huius prouerbii meminimus. Similimum est illi Terentiano; Animus est in patinis. Item illud, quod legimus apud Athenaeum libro Dipnosophistarum primo:

*ou)d' a)\n le/gh tis, ou)damw=s2 ma/qoimen a)\n,
*o nou=s2 ga\r e)sti th=s2 trape/zhs2 plhsi/on.

Ne quis loquatur, capere nunquam quibimus,
Nam mens quidem ipsa mensae adhaeret proxima.

Interpres admonet huius prouerbii, e)pi\ sku/th ble/pei, de his, qui iam ad bellum spectant: quemadmodum alio demonstratum est loco. Licebit vti, cum ob solicitudinem erit aliquis ad id, quod agitur in praesentia, parum attentus.

Quibus nec ara, neque fides.

De vehementer perfidis. Dictum est in Spartanos, quorum perfidiam taxauit Euripides:

Salem lingere.

*ala lei/xein, id est, Salem lingere dicuntur, qui perquam tenuiter vicitant. Sic enim Persius:

Vare regustatum digito terebrare salinum,
Contentus perages, si cum Ioue viuere pergis.

Diogenes cum a Cratero praediuite quodam inuitaretur, vt ad se veniret, vsurus hospitio suo, suaque liberalitate, respondit se malle salem Athenis lingere, quam apud illum opiparis mensis frui. Itidem Plautus in Curculione: Hodie apud me nunquam delinges salem.

Pedere thus.

*bde/ein libanwto\n, id est, Pedere thus. Prouerbii speciem habet. Accommodabitur in hos, quorum et vitia placent, aut ipsis, aut aliis impendio amantibus. Facit enim hoc filauti/a, vt vnicuique sua placeant, arrideantque etiam si sint putidissima. Facit item hoc amor immoderatus, vt polypus etiam Agnae delectet Balbinum: veluti scripsit Horatius. Aristophanes in Pluto:

Pro caeco exoculatus est.

Omnes huiusmodi facetiarum formulae pertinent ad adagiorum naturam, cum videmur corrigere quod dictum est: sed altero verbo, quod vel idem polleat, vel magis etiam laedat: veluti si quis dicat: Non furatus est, sed rapuit. Aristophanes in Pluto:

Ludit enim seruus ambigua voce e)cwmma/twtai, quae declarat et oculis donatum Plutum, et exoculatum.

Prius lupus ouem ducat vxorem.

Plautus in Pseudolo: Vt mauelis lupos apud oues linquere, quam hos domi custodes. Ad rem relatum erit lepidius: quod genus si dicas, non cohaerere pecuniae studium, cum studio literario, adque eam sententiam accommodes prouerbium.

Sphondylae fugiens pessime pedit.

In eos quadrabit, qui discedunt non citra infamiam. Sphondyla insecti genus, odoris teterrimi. Plinius lib. 27. cap. 13. meminit Sphondylae serpentis, quae radicibus arborum sit infestissima: caeterum genus quodnam sit, non explicat. Est autem serpentis huiusmodi species, exiguo corpore, et subnigro, quae emoriens grauissimum odorem emittit. Hesychius docet apud Atticos spondylen dici felem. Est apud Aristophanem galh=s2 drumi/teron, de acido ventris flatu.

Nunquam efficies, vt recte ingrediantur cancri.

*ou)/pote poih/seis2 to\n karki/non o)rqa\ badi/zein,
*ou)d' e)pi\ tw=| praxqe/nti poih/sois2 u(/steron ou)de/n.

Ambulet vt cancer recta, haud effeceris vnquam,
Nec quidquam efficies, vbi res erit ante peracta.

Hoc velut oraculum poeta facetus pronuntiat, quod a natura sit insitum, nullo corriges negotio. Nam cancris genuinum oblique ingredi. In quorum altero carmine tangit adagium, quod superius dictum cic Actum ne agas.

*korubantia=n.

Hanc vocem frquenter vsurpat Lucianus in Timone, epistolis saturnalitiis, Lexiphane, Hermotimo. Sumtum est a Corybantibus Cybeles cultoribus, qui sacro correpti furore cymbala pulsant, alios item in similem agentes rabiem. Quod idem alias vocat: kakodaimona=n [note of the transcriber: In the print: kokodaimona=n], quasi malo duci genio.

Calculo mordere.

*yh/fw| da/knein, id est, Calculo mordere, dicuntur qui suffragio laedunt, aut vlciscuntur hominem. Aristophanes e)n a)xarneu=si:

Siquidem hac via potissimum plebei vindicabant, si quid essent offensi, refragabantur in concione, cum calculis ferrentur suffragia. Proinde mordebant non dente, quod tutum non erat, sed calculo.

Charybdis, Barathrum.

Hyperbolae prouerbiales sunt et hae, cum hommem maiorem in modum edacem, bibacem, rapacem, heluonem, Charybdim, aut Barathrum vocamus. Aristophanes in Equitibus:

Huc adscribendum opinamur, quod Diogenes auctore Laertio; ventrem, tou= biou xa/rubdin, id est, Facultatum Charybdim vocauit. Horatius de lurcone quodam:

Lingua seorsum inciditur.

Callistratum, vt citat interpres, tradit olim in sacrificiis linguam exsectam praeconibus dari solitam. Nam aliqui sunt qui dicant, ex victimis Mercurio deberi linguam. Est autem in Aristophanis verbis a)mfiboli/a, non infaceta, quod lingua vtrolibet referri potest, vel ad boues, vel praecones. Interpres admonet adlusum esse ad prouerbiale dictum: h( glw=tta tw=| kh/ruki, id est, Lingua praeconi. Quo recte videbimur vsuri, cum praemii nonnihil deberi significabimus, qui in conficiendo negotio pro sua virili in partem adiumento fuit, aut eu)agge/lion dandum laeta nuncianti. Sic enim vocat Homerus mercedulam, quae dari consueuit laetum adferentibus nuncium. Apud Plutarchum Antipater, cum incidisset mentio de Demade iam senio imbecilli fractoque, Velut, inquit, ex immolata victima, solus venter et lingua - superest [correction of the transcriber; in the print perest]. Apparet linguam ceu prophanum membrum sacris adhiberi non solere. Et Pittacus Amasidi regi mittit e victima linguam, vt membrum pessimum et idem optimum. Praecones autem habent linguam venalem, et in sacrificiis admonebant populum vt linguis faueret. Plautus in Prologo Poenuli: Exerce vocem, quam per viuis, et colis. Nam nisi clamabis, statim te obrepet fames.

Non capit somnum nisi hoc, aut illud fecerit.

Svnt duae figurae prouerbiales, quibus intemperantem, atque impotentem rei cuiuspiam cupiditatem significamus. Altera est apud Aristophanem in Vespis, huiusmodi:

*hn m' h)pi\ tou= prw/tou kaqi/zhtai cu/lou
*upnou= d' o(ra=| th=s2 nukto\s2 ou)de\ paspa/lhn.

Ligno nisi fors primus ille adsederit
Somni videt nil nocte, non vel paspalam.

Primum lignum, dixit primum gradum. Paspalam autem Graeci vocant minutissimum aliquem farinae puluisculum. Ad eundem modum Iuuenalis:

Ventre pleno melior consultatio.

Cum fames interpellat, non vacat deliberare, propterea quod consultatio moram desiderat, et animi tranquillitatem, at fames bilem acuit. Potest et huc torqueri, prius agendum quod instar et vrget, deinde de futuro deliberandum. Congruet et in illos, qui bene poti consultant de rebus grauissimis, quem morem Herodotus libro primo tradit fuisse Persis. Item Persius:

Anno senior fio.

Quoties aliquid nobis magnopere molestum significamus, senescere nos etiam vulgo dicimus. Aristophanes in Ranis:

*mh\ nu=n poih/sh|, w(s2 e)gw\ qew/menos2,
*otan ti\ to/twn tw=n sofisma/twn i)/dw,
*ple/on e)niautw=| presbu/teros2 a)pe/rxomai.

Faxis caueto, quippe quoties conspicor
Istiusmodi negotiorum quidpiam,
Discedo, crede, senior anno protinus.

Tauricum tueri.

*ble/pein taurhdo\n, id est, Tueri taurine, pro eo, quod est, torue. Aristophanes in Ranis:

Plaro demonstrat hunc Socrati fuisse morem taurinis oculis obtueri. Et Virgilius bouem toruam vocat:

Expedit habere plura cognomina.

Conuenit in eos, qui multa simul profitentur, quo quaestum faciant vberiorem. Aut qui diuersarum sunt partium. Quemadmodum vespertilio in apologis aliquando mus est, aliquando auis. Dictum est autem in Mercurium, cuius varia feruntur cognomina. Vocatur enim strofai=os2, vel quod bene vertat negotia, vel quod subdolus sit ac versipellis: e)mpolai=os2, quod auctionibus, ac mercimoniis praesit: h(gemo/nios2, quod viae dux, vt apud Homerum Priamo: do/lios2, quod imposturae, praestigiarumque repertor: kerdw=|os2, quod lucris augeat negotiatores: e)nagw/nios2, quod in certaminibus praeconis vice fungatur: dia/konos2, quod deorum minister. Feruntur item et Bacchi permulta cognomina.

*limodwriei=s2.

*limodwriei=s2. In prouerbiorum collectaneis, quae Plutarchi nomine feruntur, huiusmodi reperitur fabula. Cum aliquando Peloponnesus annonae laboraret inopia, quidam vrgente fame, collectis sarcinis, inde demigrarunt, ii cum incertis sedibus huc atque illuc vagarentur recepti sunt in ciuitatem a Tripolitis. Tripolis autem ea in Rhodo est. Nomen igitur inditum illis, vt dicerentur limodwriei=s2.

Hesychius addit ex auctoritate Didymi, eos qui iuxta Oetam accolebant, sic vocatos, quod ob terrae sterilitatem frequenter cum fame rem habebant. *dwriei=s2 Graece dici videntur a dono et eundo. Itaque qui vagantes famem adferebant limodwriei=s2 dicti sunt. Alioqui Dores non sunt in Peloponneso, sed inter Locros et Aetolos, auctor Strabo lib. 9. Quadrabit igitur in eos, qui fame adacti, aliquo demigrant. Festus Pompeius admonet homines exili re, tenuique fortuna dictos olim Canalicolas, quod circa canales fori consisterent.

Tribus bolis.

PLautus in Curculione. Si vis tribus bolis, velim chlamydem. Tribus bolis, dixit pro compendio, quasi tribus verbis. Nam bolum Terent. accipere videtur pro eo, quod Graeci vocant blwmo\n. Quod autem continuo deuoratur, tribus bolis edi dicitur.

Velut vmbra sequi.

*wsper skia\ e(/pesqai, id est, Velut vmbra sequi. Dicitur qui nusquam deest. Nam vmbra corpus adsectatur, velit, nolit. Plautus in Casina: Decretum est mihi quasi vmbra quoquo ibis tute, persequi. Vnde adseclas indiuiduos, vmbras vocamus, et vltro comitantes ad conuiuium, vt indicatum est alibi, in proverbio vmbrae. M. Tull. lib. Tusc. quaest. 1. Etsi enim nihil in se habeat gloria, cur expetatur, tamen virtutem tanquam vmbra sequitur.

Ne nummus quidem plumbeus.

Nvmmum plumbeum hyperbola proverbiali, pro minimo pecuniae ponunt. Plautus in Casina: Cui homini hodie peculi nummus non est plumbeus. Idem in Trinummo: Cui, si capitis res siet, nummum numquam credam plumbeum. Confine illi, quod est apud eundem in Captiui duo:

Satietas ferociam parit.

NIcolaus Stobaeus in collectaneis suis hanc sententiam proverbii titulo citat: ti/ktei ko/ros2 me\n u(/brin, a)paideusi/a de\ met' e)cousi/as2 a)/noian, id est, Parit satietas ferociam, imperitia cum potestate coniuncta, insaniam. Tollit animos opulentia, quod si ad inscitiam accedat potestas, iam res ad insaniam vsque procedit. Concinit cum illo: Foenum habet in cornu. Pindarus in Olympiis inuertit sententiam, dicens u(/brin ko/rou mhte/ra, id est, Ferociam matrem sacietatis. Sed reprehenditur ab interprete, qui magis adprobat Homeri versum:

Caeterum hunc versum non legimus apud Homerum, nec videtur illi gnh/sios2, certe, quod constat, extat in sententiis Theognidis.

Quid caeco cum speculo?

*ti\ tuflw=| kai\ kato/ptrw|, id est, Quid caeco cum speculo? Finitimum illi: Nihil cum fidibus graculo. Citatur a Stobaeo versiculus ex Epicharmo:

Quorsum opus est libris illiterato? quo regnum iuueni stulto? quo diuitias ei, qui nesciat vti?

Miseram messem metere.

MAlam metere messem, est pro malefactis luere poenas. Non admodum abhorret ab eo, quod alibi retulimus: Vt sementem feceris, ita et metes. Stobaeus hoc carmen citat [correction of the transcriber; in the print ciat] ex Euripidis Ione:

*kai\ nu=n e)fe/lket' w)= kakoi\ tima\s2 brotoi\,
*kai\ kta=sqe plou=ton pa/ntoqen qhrw/menoi,
*su/mmikt' a(\ mh\ di/kaia kai\ di/kai' o(mou=,
*epeit' a)ma=sqe tw=n de\ du/sthnon qe/ros2.

At nunc honores o scelesti accersitis,
Et opes paratis aucupantes vndique
Promiscue per fas, nefasque, postea
Messem metitis ob ista tristem, et asperam.

*ubris2 ga\r e)canqou=s' e)ka/rpwse sta/xun
*aths2, o(/qen pa/gklauston e)cama= qe/ros2.

Florens enim spicam tulit ferocia
Noxae, vnde prorsum flebilem messem metit.

Plato in Phaedro: poi=on ti/na oi)/ei meta\ tau=ta th\n r(htorikh\n karpo\n o(\n e)/speire qeri/zein, id est, Qualem putas postea rhetorice messem messura est, quam seminauit. Aristot. rheto. 3. citat ex Gorgia: su\ de\ tau=ta ai)sxrw=s2 me\n e)/speiras2 kakw=s2 d' e)qe/risas2, id est, Tu quidem haec turpiter seminasti, et misere messuisti.

Venimus ad summam lineam.

Saburratus.

PLautus in Cistellaria, noue quidem, sed admodum eleganter dixit saburratus, pro onustus cibo. Sumpta metaphora a nauibus, quas onerant arenis, aut argilla, ne iactentur, vacillentque in fluctibus. Quod inter adagia non retulissemus, nisi etiam vulgo passim diceretur. Plauti verba sunt haec: Idem mihi, magnae quod parti est vitium mulierum, quae nunc quaestum facimus. Quae vbi saburratae sumus, largiloquae extemplo sumus: plus loquimur, quam sat est. Venustius fiet, si longius detorqueatur: veluti si quis aures saburratas dicat, alicuius multiloquio. Aut animus philosophiae praeceptis saburratus, ne rerum tempestate iactetur.

Palpari in tenebris.

*yhlafei=n e)n tw=| sko/tw, id est, Manu tentare in tenebris. Dicuntur qui rem obscuris vestigant coniecturis. Aristophanes in Pace:

- *pro\ tou= me\n ou)=n
*eyhlafw=men e)n sko/tw| ta\ pra/gmata,
*nuni\d' a(/panta pro\s2 lu/xnon bouleu/somen.

Antehac negocia,
Velut in tenebris manibus attentauimus,
Nunc ad lucernam cuncta pensitabimus.

Allusit poeta ad Hyperboli artificium, qui ex lychnopola, id est, lucernario factus fuit Imperator. Vsurpat idem proverbium Plato in Phaedone. Quod quidem et hodie dicitur de coniecturis incertis, yhla/fei=.

Muscas depellere.

MVscas depellere, etiam hodie vulgato ioco dicitur, qui otioso, atque inutili fungitur officio. Aristophanes in Vespis:

Simia fucata.

*pi/qhkos2 a)na/plews2 yimuqi/ou, id est, Simia plena fuci. De deformi anu, fucata tamen, et meretriciis culta lenociniis. Nam yimu/qion Graecis appellatur color ille, quo quondam meretrices, nunc honestae etiam, si diis placet, matronae faciem oblinunt, quo senectam, ac formae vitia dissimulent. Aristoph. e)n tai=s2 e)kklhsiazou/sais2.

*po/teron pi/qhkos2 a)na/plews2 yimuqi/ou,
*h grau=s a)nesthkui=a para/ge tw=n nekrw=n.

Potest ad rem accommodari, veluti si quis turpem causam, orationis phaleris adornet, vt honesta videatur. piqhki/zein est fucis, aut blanditiis fallere. Vnde piqhkismo\s2. Aristophanes in Equitibus:

*zoforodo/rpides2. et similia.

PLutarchus in Symposiacis ostendit olim cognomina quaedam proverbiali ioco iactata fuisse in eos, qui serius ac cunctantius ad conuiuium accederent. Dictos enim tum kwlusidei/pnous2, tum zoforodo/rpidas2, tum trexedei/pnous2. Quorum nominum rationem si coniectare licet, hanc esse putamus, quod qui cunctarentur adire, hi, quod allis essent in mora, impedimento esse videbantur, quo minus illis coenare liceret: deinde quod lentitudine sua efficerent, vt conuiuium ad noctem vsque proferretur. Tertium cognomen kat' a)nti/frasin, attributum apparet. Negat autem apud Plutarchum quispiam Pittacum ab Alcaeo Zophorodorpidem appellatum, quod serius iniret conuiuium, sed quod sordidis ac plebeis computationibus gauderet. Antiquitus autem inelegans, ac parum vrbanum habebatur, si quis ad conuiuium rogatus, tardius advenisset. Vnde Polycharmus in apologia, qua vitae suae rationem reddit Atheniensibus, illud in laudem suam interposuit: a)/ndres2 a)qhnai=oi ta)=lla kai\ pro\s2 tou/tois2 ou)de/pote klhqei\s2 e)pi\ dei=pnon u(/statos2 a)fiko/mhn, id est, Adhaec insuper Athenienses, numquam ad coenam accersitus, post tempus accessi. Huius opinionis Battus quidam scurra non illepide causam aperuit apud Caesarem. Consueuit enim is, qui tardius veniret ad conuiuium, e)piqumodei/pnous2 appellare, quasi dicas, conuiuiorum appetentes, propterea quod cum essent occupati negociis: ob coenarum tamen cupiditatem non excusarent iis, a quibus rogarentur. Huiusmodi ferme Plutarchus. At Terentius in Se excruciante, indicat inciuile fuisse, statim et ante tempus adesse conuiuam, cum Chremes ait illos iamdudum praesto esse domi suae, seque ipsum in mora conuiuis esse, nimirum indicans contra fieri solere. Apud Aristophanem in Concionatricibus huc alluditur aliquoties, e)pi\ to\ dei=pnon e)/rxomai, id est Ad coenam venio. In eadem, e)pa/somai me/los2 ti melodeipniko\n, id est, Accinam melos aliquod coenaticum.

Cui ista adrident, meis ne gaudeat.

Proverbii speciem habet, quo licebit vti, cum ingens interesse discrimen significabimus inter nostras et aliorum rationes. Graecus versiculus claudicat vna syllaba. Plenus erit, si pro gela=| legas gela/ei. Contrarium huic illud Maronis:

*bwmoloxo\s2, *bwmoloxeu/esqai.

*bwmoloxoi\, proverbiali conuitio dicebantur scelesti, et improbi. Quod nominis olim inditum videtur iis, qui obuersantes circum aras, victimis tendere consueuerunt insidias: aut qui ob id rem diuinam facerent, quod ex aliorum accusatione compendii nonnihil auferrent. Nam huiusmodi mortalium vota Iupiter audit apud Lucianum in Icaromenippo. Dicuntur item bwmoloxoi\, qui cum res diuina peragitur, non faciunt vota diis, sed nugas inanes deblaterant. Qui mos hodie magnatibus praecipue placet, et illud admodum ciuile putant, si inter sacrificandum assidue cuipiam ad aurem obganniant. Aristophanes in Nebulis: kai\ bwmoloxo/s2. Idem in eadem fabula:

Quanquam in hoc ipso kamph\n ti/na ka/mptein subest proverbii color. Idem in Equitibus: w)\ qume\, nuni\ bwmolo/xon e)ceure/ti, sentiens aduersarium excogitasse quiddam egregie scelestum, quod bwmolo/xon appellat, quasi insigniter adulatorium. Vox deducta videtur bwmo\s2 altari, et lo/xos2 insidiis, quod nec illic desint, qui cibos suffurentur, aut mendicando petant. Hinc translatum est ad abiecte adulantes ventris gratia. Vnde dicta sunt bwmakeu/mata kai\ bwmoloxeu/mata pro sordidis adulationibus. Interdum bwmolo/xou vox tribuitur aruspicibus, diuinis, tibicinibus, et huic hominum generi, quod nidorem altaris sequitur. Denique vocis vsus transiit ad omnes, qui improbis artibus venantur quaestum.

Prius, quam gallus iterum cecinerit.

Graecus versiculus constabit, si pro a)lektruw\n legas a)le/ktwr, id est, Admodum mane et Antelucano. A prisca consuetudine sumptum, qua noctis deliquium, et accessum diei, galli cantu metiebantur, gnomonibus horariis nondum repertis. Gallus autem tribus interuallis canit praenuncians diem. Qua de re Plin. lib 10. capite 21. Et hi nostri vigiles nocturni, quos excitandis in opera mortalibus, rumpendoque somno natura genuit. Norunt sidera, et ternas distinguunt horas interdiu cantu. Cum sole eunt cubitum. Quartaque castrensi vigilia ad curas laboremque revocant. Nec solis ortum incautis patiuntur obrepere. Diemque venientem nunciant cantu, ipsum vero cantum plausu laterum. Hactenus Plinius. Cur autem id accidat gallis,

Democritus apud M. Tullium concoctionem in causa esse putat, quod id temporis cibus a pectore depulsus in omne corpus digeritur. Poetae ad fabulam referunt, cuius meminit Lucianus in Gallo. Sed magis arridet Ambrosii Leonis Nolani ratio. Hic in quaestionibus suis gallorum cantum a peculiari quadam salacitate proficisci putat. Esse enim hoc animal prae caeteris gallinis deditum ac velut vxorium, mireque sollicitum de sobole quam maxime propaganda, adeo vt vnus gallus compluribus gallinis praeficiatur, tantamque turbam vnicus maritus impleat, tum pro feminis ac pullis acerrime depugnet. Porro cantum gallorum ab imaginatione Veneris proficisci, vel illud satis arguit, quod priusquam ineundis gallinis maturi sint, sileant. Ex reliquis item auibus pleraeque in coitu, coitusve desiderio vocem edunt, vt anates, passeres, hirundines, perdices. Vox autem maris in auium genere tantam vim habet ad incitandam Venerem, vt quaedam hac audita tantum, concipiant oua. Quo in numero sunt perdices. Gallus itaque dilabente iam per viscera cibo, somnoque discedente, quo tempore corpora sua sponte concitantur ad Venerem, statim gallinarum meminit, quoque copiosior sit foetura, cantus illecebra provocat. Quod autem subinde canit, in causa est, quia galli somnus est intersectus, minimeque perpetuus, maximeque cum vigent aetate, vt intelligas, et hoc a salacitate proficisci. Sed vt ad interpretationem adagii recurramus, veteres initium diei a prima mediae noctis inclinatione ordiebantur, proximum tempus gallicinium vocabant, quod id temporis lucem multo ante praesentientes incipiunt canere. Tertium conticinium, cum et galli conticescunt, et homines etiam tum quiescunt. Quartum diluculum, cum incipit dignosci dies. Quintum mane, cum clarus iam dies exorto Sole. Itaque secundus gallorum cantus, multo Solis exortum antevenit. Hinc Iuuenalis:

Quod tamen ad galli cantum facit ille secundi
- Proximus ante diem caupo sciet.

- *po/qen;
*ou) d' ei) ma\ di/a to/t' h)=lqes2, o(/te to\ deu/teron
*alektruw\n e)fqe/ggeto.

Minime gentium.
Ne si quidem te illo adpulisses tempore.
Cum gallus iterum caneret.

Ne allii quidem caput.

PRoverbialis hyperbole, *ou)de\ skoro/dou kefalh\n de/dwken, id est, Ne allii quidem caput dedit. Aristophanes in Vespis:

Ruminare negocium.

*anama/ssesqai to\ pra=gma, id est, Ruminare seu remandere negocium: dicitur qui suo cum animo versat, etiam atque etiam expendens: sumpta metaphora ab animantibus, qui cibum in os revocatum denuo mandunt, atque ita demum in alterum ventrem traiiciunt. Nam id non accidit nisi iis, quibus duo sunt ventres. Aristophanes in Vespis:

Id etiam appellant a)napempa/zein. Vsurpat hoc adagium et Lucianus quodam in loco.

Mordere labrum.

*esqi/ein ta\ xei/lh, id est, Comedere labra, vel hodiernis temporibus vulgo dicitur, qui stomachatur, animoque ringitur, sumptum ab indignantium gestu. Aristophanes in Vespis:

Lesbiari.

Aiunt turpitudinem, quae per os peragitur, fellationis, opinamur, aut irrumationis, primum a Lesbiis auctoribus fuisse profectam, et apud illos primum omnium feminam tale quiddam passam esse. Interpres huius rei testem citat Theopompum in Vlysse: i(/na mh\ to\ palaio\n tou=to kai\ qrullou/menon di' h(mete/rwn stoma/twn ei)/pw so/fisma, o(\ fasi pai=das2 lesbi/wn eu(rei=n, id est, Vt ne vetus illud, ac vulgo iactatum inuentum ore nostro proloquar, quod aiunt Lesbios reperisse. Citat et Stratidem in Troilo:

*mh/pot' w)= pai= zhno\s2 e)s2 t' au)to\ mo/lh|s2
*alla\ paradou\s2 toi=s2 lesbi/ois2 xai/rein e)/a.

id est, Ne quando fili Iouis hucusque peruenias, verum hoc Lesbiis relinquas, ac valere sinas. Senarii duo videntur, sed nonnihil deprauati. Innuit idem Aristophanes: e)n e)kklhsiazou/sais2.

Allusit autem ad communem literam, quae prima est et Lesbiis, et obscoeno verbo leixa/zein. id, ni fallimur, tale quiddam est Graecis, quale fellare Latinis. Nam vox etiamnum manet, tametsi rem iam olim e medio sublatam arbitramur.

Pyrrhichen oculis prae se ferens.

*pur)r(i/xhn ble/pein, i. Tumultum ac bellum vultu prae se ferre, inde dictum, quod Pyrrhiche saltationis genus est, quod ab armatis pueris peragebatur, vt testis est Athenaeus libro Dipnosophistarum 14. ostendens in ea belli imaginem repraesentari, impetum et ardorem adorientium, et celeritatem fugientium. Et Aelius Spartianus in Adriano, Militares, inquit, pyrrhichas populo frequenter exhibuit. Tranquillus item Pyrrhiches meminit: Pyrrhichen saltauerunt Asiae Bithyniaeque principum liberi. Iulius Pollux libr. quarto, capite 14. inter varia saltationum genera commemorat e)mme/leian tragicorum, korda/ka comicorum, sikinni/da satyricorum, pur)r(ixh\n ac telesi/an, quas e)nopli/ous2 vocat, quod armati saltarent, vnde cifismo\n dictum indicat, quod gladiis perageretur, et podismo\n, quod mira pedum celeritate corpus circumagerent. Idem commemorat et alia saltationum genera quae belli habebant.

imaginem: kw=mon et tetra/kwmon, quam ait Herculi fuisse sacram. Rursus aliam quam karikh\n dixere, quae et ipsa armis peragebatur. Plato De legib. septimo, docet duo potissimum saltationis genera fuisse, alterum bellicum ac tumultuosum, quod Pyrrhiche dicebatur, alterum moderatius, quod e)mme/leia. Pyrrhichen describit his verbis: *pur)r(i/xhn a)/ntis2 o)rqw=s2 prosagoreu/oi ta\s2 te eu)labei/as2 pasw=n plhgw=n, kai\ bolw=n e)kneu/sesi kai\ u(pei/cei pa/sh|, kai\ e)kph/dhsin e)n u(/yei, kai\ suntapeinw/sei mimoume/nhn. kai\ ta\s2 toiau/tais2 e)nanti/as2 ta\s2 e)pi\ ta\ drastika\ ferome/nas2 au)= sxh/mata, e)/nte tai=s2 tw=n to/cwn bolai=s2 kai\ a)konti/wn kai\ pasw=n plhgw=n mimh/mata e)pixeirou/sas2 mimei=sqai, to/te o)rqo\n e)n tou/tois2 kai\ to\ eu)/tonon tw=n a)gaqw=n swma/twn kai\ yuxw=n, o(po/tan gi/gnhtai mi/mhma eu)qufere\s2 w(|s2 to\ polu\ tw=n tou= sw/matos2 melw=n gigno/menon, o)rqo\n me\n to\ toiou=ton, to\ de\ tou/tois2 e)nanti/on, ou)k o)rqo\n a)podexo/menon, id est, Pyrrhichen recte appellaueris, quae vitationes omnium plagarum ac iaculorum deflectione corporum, omnique cedendi ratione, submissione ac subsultibus in altum imitatur. Rursum his contrarios gestus, qui conducunt ad corporis motus, agilitati parandae idoneos, qui tum in arcuum iaculationibus, tum in hastilium missionibus, denique in omnium plagarum impetitionibus simulacra pugnae student imitari, simulque rectitudinem interim et robur bonorum corporum atque animorum, quoties fit imitatio, quae adhibita plerumque confert ad corporis membrorum firmitatem, rectum quidem hoc, quod autem his contrarium est, non vt rectum approbatur. Meminit et scholiates in Iliados Homericae p. commemorans tria saltationum genera, pyrrhichen, Sicinnim, quae pertinet ad sacra, et Scordacismum, qui sit indecorus et prophanis conueniens. Pyrrhiche Cretensium erat, et in armis peragebatur. Vnde Homerus virum in belli muniis agilem intelligi volens, saltatorem appellat o)rxhsth/nper e)o/nta. Hoc pugnae genus eleganter depingitur ex Xenophonte apud Athenaeum libro primo. *ane/sthsan prw=toi qra=kes2, kai\ pro\s2 au)lo\n w)rxou=ntu su\n o(/plois2, kai\ h(/llonto, u(yila/te kai\ kou/fws2 kai\ tai=s2 maxai/rais2 e)xrw=nto. te/los2 de\ o( e(/teros2 to\n e(/teron pai/ei, w(s2 pa=si dokei=n peplhge/nai to\n a)/ndra o( de\ e)/pese texnikw=s2 pws2, kai\ pa/ntes2 a)ne/kragon. kai\ o( me\n skuleu/sas2 ta\ o(/pla e(te/rou e)ch/ei a)/dwn sita/lkan, a)/lloi de\ tw=n qrakw=n, to\n e(/teron e)ce/feron, w(s2 teqnhko/ta, h)=n de\ ou)de\n peponqw\s2, id est, Surrexerunt autem primi Thraces, et ad tibiam saltabant, subsiliebantque in altum, idque leuiter interim vtentes gladiis. Tandem alter alterum feriebat, sic vt omnibus videretur hominem percussisse. Ille vero artificio quodam cadebat, moxque omnes exclamabant. Tum is qui percussisse videbatur cum alterum armis spoliasset, exibat, canens Sitalcam. Porro caeteri Thraces, alterum efferebant veluti mortuum, cum nullo esset affectus malo. Refert illic et alia saltationum genera, si quis auet ea cognoscere. Denique Homerus Iliados p. Cretensem quempiam bello strenuum, o)rxhsth\n appellat, hoc est, saltatorem, ob Pyrrhichen, de qua diximus, Thracibus familiarem. Ita scholiastes commemorans tria saltationum genera, Pyrrhichen bellicam, Sicinnim sacris accommodam, et skordakismo\n sordidam ac prophanam. Aristoph. in Auib.

Vnde et pedi Pyrrhichio nomen, quod impetum habet militis ruentis in praelium, et vel a Pyrrho Achillis filio, quod Plin. lib. 7. c. 56. sentire videtur, scribens, Armatam saltationem Curetes docuere, pyrrhichen Pyrrhus, vtramque in Creta. Vel ut putat Athenaeus, a Pyrrhicho quodam Lacedaemonio: sunt enim bellacissimi Lacones, apud quos peculiaris erat haec saltatio, quam mox a quinto anno pueri discebant, quod illi vocant pur)r(ixi/zein: et Pyrrhichistae dicuntur hoc genus exercentes. Vel ab ignea vi nomen habet. Iulius Pollux eo quem mox citauimus loco, ait Pyrrhichen eandem esse cum Telesia, et vtrosque fuisse iudices hoc genus certaminum. Quin hoc ipsum, si quis tumultuantem, et ita excandescentem dicat pur)r(ixi/zein, non carebit prouerbii specie. Simili trope Timocles apud Aristophanem.

*misw=n lo/gous2 a)/nqrwpos2, ou)depw/pote
*anti/qeton ei)pw\n ou)de\n, a)/ll' a)/rh ble/pwn.

Sermonis osor homo, nihil contra loquens
Vnquam, sed ore praeferens Martem truci.

Non est oleum in lecytho.

Scilicet cum significamus non esse precibus locum apud inexorabilem. Refertur apud Aristophanem in Auibus. Est autem adlusio ad vocem. Nam e)/laion oleum significat, e)/leos2 misericordiam, et haud scimus an altera ab altera sit deriuata.

Magis gaudet eo, qui senectam exuit.

*ge/ghqe ma=llon h)\ to\ gh=ras2 e)kdu/s2, id est, Gaudet magis, quam qui senectam exuit. De vehementer hilari, ac gestienti gaudio. Aristophanes in Pace:

*hdomai ga\r kai\ ge/ghqa, kai\ pe/porda kai\ ge/lw
*ma=llon h)\ to\ gh=ras2 e)kdu\s2, e)kfugw\n th\n a)spi/da.

Gaudeo siquidem, atque laetor, atque pedo, et rideo,
Qui clypeum suffugerim, magis ac senectam qui exuit.

Ductum est a serpentibus et cicadis, qui statis temporibus exuunt senectutem, ac veluti renascuntur.

Hic bonorum virorum est morbus.

Suidas propemodum vt prouerbiale citat. Extat autem apud Aristophanem in Vespis. Vti licebit, cum id probro datur, quod magis laudi duci oportebat. Finitimum illi ex Euripidis Aulidensi Iphigenia:

*battari/zein.

*battari/zein dicebantur vulgo qui balbutirent, quibusque haesitans esset et impedita lingua, quod Graeci trauli/zein appellant. M. Tullius ad Atticum libro sexto: th=s2 cunago/rou th=s e)mh=s2 o( a)peleu/teros2 e)/doce/ moi ta\ e)ma\ battari/zein. Quod vitium ex humore

immodico nasci docet Hippocrates. Probat Galenus comment. 6. vnde in pueris ac temulentis fere accidit, quanquam addit et alias causas, indicans potissimum fieri in t, et r, pro quibus sonant tl, vnde fit vt aegre suum ipsorum vitium pronuncient, tra/ulwsin. De pueris cur magis balbutiant, quam viri, quaerit Aristoteles, Sectionis 11. problemate 30. Distinguit autem illic philosophus, traulo/thta, yello/thta, et i)sxnofwni/an. Traulosin autem definit, cum quis literam quampiam non potest exprimere, non quamlibet, sed certam aliquam. Hanc Theodorus vertit blaesitatem. yello/thta vero, cum litera quaepiam aut syllaba supprimitur, veluti cum pitteu/ei, dicitur pro pisteu/ei, hanc Theodorus vertit balbutiem. i)sxnofwni/an vero, cum non valent expedite syllabam syllabae contexere pronunciando, quam Theodorus vertit linguae haesitantiam. Quae vitia frequentius accidunt pueris, vt dictum est, quam senibus ac vinolentis. vnde Flaccus balbam senectutem vocat. In causa putat Aristoteles virium imbecillitatem, quae non queat animo subseruire. Etiamsi Tullius battari/zein accipere videtur propemodum pro effutire. Inde translatum ad eos, qui nugas deblaterant. Vnde battarismo\n nugacitatem vocant, vocem a Batto quopiam Thebano mutuati, cui vox fuerit exilis, linguaque parum articulata. Cui Pythia dixerit, ba/tt' e)pi\ fwnh\n h)=lqes2, id est, Batte ad vocem venisti. Auctor Hesychius, addens quibusdam videri vocem imitatitiam, qualis est floi=sbos2, aliaeque innumerae. Dicunt et battologi/an multiloquentiam, a Batto quopiam poeta, cui mos erat in poematis eadem subinde inculcare. Vtriusque meminit Suidas. Verum haec nihil ad sensum Ciceronis. Nobis magis apparet dictum fuisse battari/zein, pro dolo malo agere, quod apud Cyrenaeos vulpes dicatur, ba/ssaros2, teste Herodoto, vt Latini quoque dicunt Vulpinari. Battarus enim dux fuit deducendae in Cyrenen coloniae. De psellismo dictum est nobis alias.

Vnde excoquat seuum.

PLAVTVS in Captiui duo, prouerbiali dixit hyperbole. Vnde excoquat seuum senex, opes significans copiosissimas. Tametsi locus hic non videtur vacare mendo. Ratio trochaici carminis admonet opimae legendum, non optimae. Plautinus versus hic est ita vt in vulgatis circumfertur codicibus: Quid diuitiae, sunt ne optimae? Vnde excoquat seuum senex. Seuum autem, vel vt alibi sebum, est pingue pecudum durius, quod Graeci ste/ar appellant.

Iactare iugum,

IACTARE iugum, est incommode ferre seruitutis necessitatem. Translatum a bubus nondum assuetis iugo. Iuuenalis:

Simile illi: Contra stimulum calcitrare. Congeminatur enim infortunium, quod feras impatientius, minuitur animi aequitate. Quemadmodum ait Plautus:

Vt in Velabro olearii.

Vt [correction of the transcriber; in the print Vr] in Velabro olearii: Prouerbialis similitudo de iis, qui conspirarunt, remque gerunt ex composito. Plautus in Captiui duo:

Velabrum autem, auctore Varrone, locus erat Romae, quo olearii distrahebant oleum. Mos est autem huic hominum generi, vt inter se de pretio conspirent, quo pluris vendant.

Manticulari.

FESTVS Pompeius ostendit poetas hoc verbo manticulari vsos pro fucum facere, ac subdole agere. Citatque Pacuuium ita loquentem: Ad manticulandum astu aggreditur. Tractum autumat a manticulis, quas fures attrectare solent, nimirum quo furentur. Equidem magis arbitramur hinc sumptam metaphoram, quod qui in conuiuio dissimulant, mantilibus tegunt faciem, velut extergentes. Vnde in Sermonibus Horatius:

Plautus item in Captiui duo, pro pallio latebraque posuit, qua dolus tegi possit: Nec mendaciis subdolis mihi vsquam mantellum est meis: Nec sycophantis, nec fucis vllum mantellum obuium est. Equidem nescimus num ad hanc pertineat formam, quod legitur apud Origenem homilia in Ezechielem quinta: Qui dixit proximo suo: Ignoscit nobis peccata nostra Deus. Siquidem et in talibus sacramentis ludimus vicissim nobis pollicentes: Mappam mittet Deus: id est, teget nostra flagitia, missa mappa. Verum quoniam Graeci codicis non adest copia, super hac re praestiterit Academicum agere. Docti, quibus adest, locum hunc excutient a nobis admoniti. Vtitur eodem dicto Tertullianus libro aduersus Valentinianos: Sed mappa, quod aiunt, missa.

Auro habet suppactum solum.

Sed diues ne est isthic Theotimus?
Etiam rogas? qui soccis habeat auro suppactum solum.

De praediuite, cui tanta suppetat auri vis vt pedibus calcet. Solum enim pro infima crepidarum parte posuit, aut certe pro pauimento.

Ad aras.

*epi\ bwmou\s2, i. Ad aras. Refertur in collectaneis, quae Plutarchi titulo feruntur, nec explicatur. Equidem opinamur perinde valere, quasi dicas, ipso in negotio, iuxta prouerbium, quod nobis alio dictum est loco, quo vetamur ad aras consultare.

Samiorum laura.

*sami/wn lau=ra, i. Samiroum laura. Dictitabatur in turpibus addictos voluptatibus Laura apud Samios angiportum quoddam erat, in quo cupediae, popinariaeque lautitiae venditabantur a mulierculis in hoc paratis. Extat et hoc adagium in commentariis, quae Plutarcho inscribuntur. Refert idem Athenaeus ex Clearcho lib. 12. addens hoc inuentum fuisse Polycratis Samiorum tyranni, eamque ciuitatis corruptelam fuisse commentum ex Sardium cubito, qui Dulcis prouerbio dictus est, Auctore Platone.

Taenarium malum.

*taina/rion kako\n, id est, Taenarium malum. Si quid crudelius saeuitum esset in famulos, Taenarium malum vocabant, propterea quod olim Lacaedaemonii captiuos, qui in Taenarum confugerant, reductos capitis adfecerunt supplicio. Est autem hoc loco Taenarus oppidum quoddam Laconicae, cuius incolae Taenaritae vocentur, et eiusdem regionis promontorium, in quo spelunca, per quam aditus erat ad inferos.

Lesbius Prylis.

*o le/sbios2 pru/lis2, id est, Lesbius Prylis: Plutarchus in adagiorum collectaneis, si modo non fallit titulus, tradit hoc prouerbium per similitudinem sumptum. Prylin enim fuisse Mercurii filium, ac diuinandi peritum. Quanquam pru/lis2 Graece, militem peditem significat.

Agas asellum.

Agas asellum. Hoc adagii quoniam mutilum refertur, non satis liquet, quid sibi velit. Refertur autem a Cicerone lib. De oratore 2. ad hunc quidem modum: In hoc genus coniiciuntur prouerbia, vt illud Scipionis, cum Asellus omnes prouincias stipendia merentem se peragrasse gloriaretur, agas asellum, et caetera. Hactenus Tullius. Neque vero libet referre, quae in hunc locum affert Omnibonus, interpres alioqui non omnino malus. Tamen visum est ipsum adagium in medium proponere, quo doctis saltem vestigandi ministraremus occasionem. Fortasse legendum: Agaso asellum. Nam veteres elidebant vocales more Graecorum etiam in scriptura. Atque ita sensus erit, vnumquemque facere quae se digna sint. Depotant nepotes, decoquit lurco, digladiatur miles, peierat leno, mentitur aduocatus. Siquidem hoc ipsum agasonis vocabulum, in contemptus abiit prouerbium, id quod apud Graecos festiuius est, ob sermonis i)di/wma. Nam Dores asinum vocant, non o)/non, vt caeteri, sed ki/llon, et agasonem, non o)nhla/thn, sed killikth=ra, veluti testatur Iulius Pollux libro De rerum vocabulis 7. Fortassis huc pertinet quod scripsit Flaccus Epist. 19. ad Lollium,

Samium comatum.

*to\n e)n sa/mw| komh/thn, id est, Samium comatum, dicebant cum, qui ante ignauus habitus, praeclarius expectatione sese gessisset in negotio. Aiunt pugilem quempiam apud Samios fuisse, qui cum ab aduersariis haberetur ludibrio, quod comatus esset, commissus cum illis, vicit. Vnde in prouerbium abiit, quoties quis certamen suscipit cum iis, quos praeter opinionem experitur sese viribus superiores. Non dissimile quod admonuit Sylla. Cauendum a puero male cincto. Recensetur in Plutarchi collectaneis.

Seruum haud veho.

Seruum haud veho,
Nisi qui prius pro carnibus certauerit,
Certamine in nauali.

Id est, non admitto seruum, nisi multis magnisque spectatum experimentis. Est autem carmen hoc apud Aristophanem in Ranis, a nobis alio citatum loco. Admonent interpretes duplicem esse lectionem: peri\ tw=n krew=n, et peri\ tw=n nekrw=n id est, pro carnibus, et pro cadaueribus. Pro carnibus accipiunt, pro vita, carnem enim corpus appellant. Porro serui cum pugnant, quoniam nullas habent possessiones, pro vita duntaxat dimicant. Qui legunt nekrw=n, hanc afferunt fabulam. In praelio nauali, quod actum est apud Arginusas, superiores extiterunt Athenienses vetueruntque ne cadauera caesorum tollerentur, et hac quoque de re digladiatum est. In hoc autem bello serui egregiam operam nauasse leguntur, quapropter et libertate donati sunt. Recensetur prouerbium in Plutarchi collectaneis.

Tertium caput.

*tri/th kefalh\, kai\ tri/tw| e)gkefa/lw|, id est, Tertium caput et tertio cerebro. In onerum baiulos dictum, qui non humeris modo, verum et capite gestant onera. Extat in iisdem, quae modo citauimus, collectaneis. Apte torquebitur in homines variis distractos negotiis.

Vt Corinthia videris.

*a korinqi/a e)/oikas2 koiropwlh/sein, id est, Corinthia videris corpore quaestum factura. In mulierem intempestiuius libidinantem. De mulieribus Corinthi prostantibus dictum est alibi. Dictum est autem xoiropwlw=, nouo quidem verbo, quod nobis indicat quaestum facere corpore. xoi=ros2 enim naturam muliebrem significat. Extat et hoc in iisdem collectaneis.

Cyrnia iactura.

*kurni/a a)/th, id est, Cyrnium malum. De magnis dispendiis et explicationibus dicebatur. Cyrnus insula quaepiam est, e regione Apuliae, cuius incolae longaeui perhibentur esse propter mel, quo plerumque vescuntur, vicini Sardonicae insulae. Nam eius illic summa copia, quemadmodum auctor est Stephanus. Haec olim nauigantibus erat inaccessa, propter praedonum, ac piratarum circa illa frequentiam. Atque hinc vulgo prouerbium increbuit. Plinius libro 4. cap. 12. nominat Cyrnum, sed diuersam a Corsica, cum Strabo tradat Cyrnum esse, quam Romani dicunt Corsicam, insulam aegre habitatam, ob locorum asperitatem, et regionem multis locis imperuiam, sed praecipue quod qui montes obtinent, ac latrociniis viuunt, feris ipsis sint efferatiores. E quibus si quando aliquot capti per duces Romanos, Romam deducantur, dictu mirum quam ferinum quiddam ac belluinum prae se ferant. Nam aut sibi mortem consciscunt, aut si viuunt, stoliditate et amentia sic fatigant dominos, vt quantulocumque emptos, tamen emisse poeniteat. Talis olim Corsica, nunc vinis laudatissimis instruit Romanas delicias. Ob immanitatem igitur latrociniroum ac gentis feritatem dicta est kurni/a a)/th, quemadmodum dictum est Cilicium exitium, quod alibi retulimus. Meminit huius adagii superius in Cyrnia terra.

Rapina Cotytiis.

*arpaga\ kotuti/ois2, id est, Rapina Cotytiis. Cotytia festum quoddam erat apud Siculos, in quibus ex more placentulae quaepiam, et arborum foetus ramis alligabantur, eaque diripienda proponebantur. Refertur in Plutarchi collectaneis, nec exponitur. Quanquam facile liquet dici solitum de bonis temere profusis, direptisque.

Quae ex antiqua.

*ta\ e)k palaia=s2, id est, Quae ex antiqua, subaudiendum Tyro. Perinde valet, quasi dicas summam molestiam, extremumque malum. Tyrum enim, quae cognominata est vetus, dictione composita, palai/turos2, Alexander expugnatam, et ex insula comportatis aggeribus redditam continentem, crudeliter tractauit, plurimisque affecit incommodis, vnde prouerbium, ta\ e)k palaia=s2, quo significabant tantum malorum, quantum antiqua Tyrus pertulisset. Recensetur et in Plutarchi collectaneis, atque item Zenodoti. Historia est apud Q. Curtium.

Triceps Mercurius.

*trike/falos2 e(rmh=s2, id est, Triceps Mercurius. Dictum videtur in ambiguos ancipitesque, aut vehementer astutos. Ad hunc modum fingebatur antiquitus Mercurius, vel quod plurimam vim habeat oratio, vel quod idem Deus index viae, proinde in singulis capitibus inscriptionem habebat, quo duceret haec via, quo rursum illa. Huiusmodi Mercurii simulacrum primus posuit Proclides, auctore Philochoro.

Danace.

*dana/kh, id est, Danace, sic appellabatur nummulus ille, qui Charonti persoluitur, naulum pro transmissione Stygiae paludis, cuius meminit Lucianus in Charonte. Apuleius item in fabula Psyches. Refertur in collectaneis Plutarchi, nec indicatur vsus. Nobis videtur recte vsurpandum, si quis iubeat senem parare dana/khn, innuens prope esse, vt emigret e vita. Aut si quem vsque adeo nihil reliquisse dicat, vt de Danace quidem superfuerit. In hunc sensum vsurpat Iuuenalis Satyra tertia, qui hunc nummulum trientem vocat.

- Nec sperat coenosi gurgitis alnum
Infelix, nec habet quem porrigat ore trientem.

Vt bagas constitisti.

*ba/gas2 e)/sthkas2, id est, Vt Bagas stabas. In stupidum et elinguem dicebatur. Bagas erat quispiam adsimilis attonito, stupidoque et insulso. Commemoratur in Plutarchi collectaneis, haud scimus num legendum sit Bagoas pro Bagas: is Eunuchus fuit. Et est hoc genus timidum, et imbelle.

Cancrum ingredi doces.

*karki/non o)rqa\ badi/zein dida/skeis2, id est, Cancrum recte ingredi doces. De eo, qui docet indocilem. Refertur in iisdem collectaneis. Finitimum, vel idem potius cum illo, quod paulo superius retulimus ex Aristophane, in prouerbio: Nunquam efficies. Pertinet ad genus a)duna/twn. Aethiopem dealbas, etc. Siquidem animal hoc non ingreditur nisi obliquo corpore, et in omnem partem mouet gressum. Dictum putant karki/non quasi kara/kinon a mouendo capite. Dicitur et capite gignere.

Mare exhauris.

*qa/lassan a)ntlei=s2, id est, Mare exhauris. De eo, qui conatur, quod effici non possit. Nam montes vtcunque perfodiuntur, at mare non possit exhauri.

Canes timidi vehementius latrant.

Q. Curtius lib. 7. demonstrat huiusmodi prouerbium apud Bactrianos vulgo iactatum fuisse: Canis timidus vehementius latrat, quam mordet. Thrasonum est turgidis minis dira moliri: At Chremes ad rem gerendam promptior. Sic et Athenienses ad bene dicendum, quam ad grauiter agendum accommodatiores fuisse leguntur. Nec Aiaci promptum fuit dicere, nec Vlyssi bellare. Et Lacedaemonii verbis parcissimi, virtute longe praecelluerunt. Et apud Homerum Graeci taciti pugnam ineunt, sed vim spirantes, cum barbari immani clamore accurrerent. Denique mulieres lingua melius, quam viri belligerantur. Q. Curtius eodem in loco subiicit allegoriam huic similem: Altissima quaeque flumina minimo sono labi.

HOMERI VERSVS ALIquot prouerbiales.

testatur Macrobius, vt singuli pene versus illius prouerbii vice celebrarentur, quorum nos nonnullos sparsim in hoc opere recensuimus, praesertim quos in auctorum literis vsurpatos deprehendissemus. Nunc itaque nobis videmur facturi operaepretium, si ex omni Homericae poesis corpore, seligamus quosdam versiculos, qui prouerbii speciem ita prae se ferant, vt dubitandum non sit, quin hi certe ex illorum numero fuerint, quos antiquitas adagionum instar vsurpauerit. Quanquam autem nullum fere carmen est huius poetae, quod non possit ad aliquam prouerbii rationem detorqueri, tamen nos e plurimis pauca quaedam decerpere maluimus: partim ne quis nos in re tanquam ascita, nimium diligentes dicere posset, partim quod magis arrident in hoc genere, quae sibi quisque velut adoptarit. Itaque sat habuimus in paucis aliquot, quemadmodum accommodari debeant, viam ostendisse. Atque in his ipsis, quanquam eum carminis vsum indicauimus, qui tum nobis scribentibus venisset in mentem, tamen nihil vetuerit, quo minus idem carmen ad varios vsus adsciscatur. Neque vero idem permiserimus in reliquis poetis, nisi quis in Marone licere putet, quem Latinum Homerum optimo iure dixeris: sed facit hoc Homeri diuinitas quaedam, vt deceat, quidquid ex illo quocumque pacto mutuum sumpseris, etiamsi, quod in Centonibus fieri solet, ad longe diuersam sententiam verba detorseris. Quanquam autem sciremus his non adfuturam gratiam, nisi quis vsurparet Graece, tamen ne non intelligerentur a nonnullis, vertimus haec quoque. Sed iam referre incipiemus.

Non probantis.

Vsurpatur a Luciano ceu prouerbialiter in Lapithis. Recte vtemur, vbi rem quidem fatebimur honestam factu, verum diuersa placere iis, quorum libido plus valet, quam aequitatis ratio. Siue cum quis tyrannico more sequitur, non quod dictet aequitas, sed quod animo collubitum sit. Siue cum vnus aliquis a caeteris omnibus dissentit. Sumptum est autem ex Iliados Homericae libro primo, vbi et iteratur hic versiculus:

*enq' a)/lloi me\n pa/ntes2 e)peufh/mhsan a)xaioi\,
*ai)dei=sqai q' i(erh=as2, kai\ a)/glaa de/xqai a)/poina
*all' ou)k a)trei/dh| a)game/mnoni h)/ndane qumw=|,
*alla\ kakw=s2 a)fi/ei, kratero\n d' e)pi\ mu=qon e)/telle.

At reliquae Danaum placet haec sententia turbae,
Sacrifico vt habeatur honos, ac splendida dona
Accipiant, at idem hoc Agamemnoni non ita visum est,
Quin male dimittit, ac dicta fera insuper addit.

Refutantis laudem immodicam.

Plutarchus in commentario, cui titulus: Quo pacto quis intelligat se profecisse, monet, vt hoc Homericum carmen semper habeamus in promtu, tanqua pharmacum aduersus

venenum adulationis, aut vbi quis nos magnificentius, quam pro merito laudat. Vsurpatur a Luciano in Icaromenippo. Carmen extat Odysseae. *p. sub persona Vlyssis loquentis ad Telemachum filium.

Cauentis clancularias insidias.

Cum significamus circumspectius agendum, ne quis noceat imprudenti. Diogenes vsurpauit mutata vocula in adolescentem formosum, qui incustodite dormiebat,

Sunt autem apud Homerum Iliados *q. verba Diomedis Vlyssem fugientem reuocantis ad pugnam. Item Iliados x.

*ou) me\n moi feu/gonti metafre/nw| e)n do/ru ph/ceis2.
*all' i)qu\s2 memaw=ti dia\ sth/qesfin e)/lasson.

Nunquam mi a tergo fugienti infixeris hastam,
Sed prompto potius aduersa in pectore torque.

Iubentis aperte loqui.

SI quem admonebimus, vt proferat doloris, aut odii causas, neque celet in animo, non illepide dixerimus illud ex primo Iliados libro:

Pollicentis se promissa re praestiturum.

Significantes promissorum fidem non irritam futuram, sed re praestituros nos, quod verbis simus polliciti, vsurpare poterimus versus hos ex eodem libro:

*ou) ga\r e)mo\n palina/greton ou)d' a)pathlo\n.
*ou)d' a)teleu/thton g' o(/, ti ken kefalh=| kataneu/sw.

Nec reuocanda, nec irrita, vanave dico futura
Quaecunque annuero et promisero vertice moto.

In absurde locutum.

Vbi quis videtur absurdum quidpiam dixisse, siue cum verbum aliquod videbitur per imprudentiam elapsum, quod satius erat reticuisse, locus erit illi, quod pluribus locis apud Homerum reperitur, et nominatim Odysseae libro primo:

Laudatur hic versus ab Aulo Gellio Noctium Atticarum libro primo, capite decimoquinto, qui pulcre admoneat parce loquendum esse, quod natura linguam vallo dentium cinxerit, et septo labiorum, cum aures patulas dederit.

Quae sero contingunt, magnifica.

Quoties intelligi volemus famam, aut praemium aliquod serius quidem contingere, verum hoc praestantius, ac durabilius, quo diutius dilatum, vt tarditatem stabilitate, perpetuitateque compenset, non alienum fuerit Homericum illud ex Iliados secundo libro vsurpare.

Verba sunt Chalchantis animum addentis Graecis vt perdurent: quamquam enim victoria belli decimo demum anno contigerit, eius famam tamen immortalem fore.

Consulendum et consiliis parendum.

Cum admonebimus quempiam, vt vicissim et rectum consilium aliis det, et ab aliis accipiat: aut vt et secum rem diligenter perpendat, et alienam sententiam auribus attentis audiat, non intempestiuum erit illud ex eodem libro:

Non interpellandus famelicus.

Quoties innuemus non esse confabulandi otium, nisi prius placauerimus latrantem et iratum, vt ait Horatius, ventrem. Aut vbi significabimus aliquem, simulatque sit adsecutus, quod expetebat, iam ad alia conuerti, non inepte proferemus versiculum hunc ex eodem libro, et alias apud Homerum solemnem.

Fatis imputandum.

Cum hominem quempiam culpa liberabimus, eamque vel in fatum, vel in fortunam reiiciemus, vsurpare licebit quod inibi dicit Priamus ad Helenam.

Diu dissimulatum aperientis.

In eum, qui quod diu dissimulauit, tandem irritatus eloquitur, non inconcinne detorquebitur illud, quod in eodem loco dictum est de Vlysse:

Malorum obliuio.

Qui deprecabitur omen aliquod parum faustum, aut qui iubebit obliterari memoriam malorum, non intempestiuiter vsurpabit illud ex eodem libro:

Ex minimis initiis maxima.

Ad indicandum maximas simultates non nunquam ex leuissimis iniuriolis nasci, non secus atque ex minutissima scintillula grauissimum incendium, mire congruet illud ex eodem libro de Eride, id est, dea contentionis:

*ht' o)li/gh me\n prw=ta koru/ssetai, a)uta\r e)/peita
*ou)ranw=| e)sth/rice karh\ kai\ e)pi\ xqoni\ bai/nei.

Quae primam exigua surgit, verum illico caelum
Attingit capite, in terris vestigia ponens.

Parua metu primo, mox sese attollit in auras,
Ingrediturque solo, et caput inter nubila condit.

Alieno ferox praesidio.

SI quaeras innuere, quod ferox sit quispiam, et improba moliatur, id eum non facere domesticis viribus fretum, verum alicuius potentioris fultum praesidio, qui clanculum illi suppeditat et animum et opem quemadmodum vulgus nostratium suspicatur ducem Gelriae tot iam annos negocium facessere nobis dissimulatis Gallorum suppetiis, illud accommodes licebit eodem ex libro:

*ou)k o(/g' a)/neuqe qeou= ta/de mai/netai, a)lla/tis2 a)/gxi
*esthk' a)qana/twn nefe/lh| ei)lume/nos2 w)/mous2.

Ista quidem hic nequaquam audet sine numine, verum
Adstat diuûm aliquis, humeros caligine tectus.

Arripe negocii curam.

ADmonentes aliquem, vt diligenter negocium capessat, et gnauiter rem aggrediatur, vtemur hoc ex eodem loco carmine, quo Aeneas hortatur aurigam suum:

Aequa concertatio.

CVm significabimus duos ex aequo paratos ad disceptandum, rixamve, licebit accommodare carmen illud ex eodem libro:

*tw\ me\n dh\ xei=ra/s2 te kai\ e)/gxea o)cuo/enta,
*anti/on a)llh/lwn e)xe/thn memaw=nte ma/xesqai.

Illi inter sese, iam iam pugnare parantes
Obtendunt, pariterque manus, praeacutaque pila.

Incitare currentem.

QVI significabit instigari quempiam ad id, ad quod suapte sponte propendet, vsurpabit illud ex eodem libro, quamquam et alias apud eundem poetam occurrit:

Ad vtrum vis paratus.

Hominem ad vtramque fortunam instructum, ludicris pariter ac seriis accommodatum, aut qui norit cum bonis pariter ac malis convenire, notabimus hoc carmine, quod est in Iliados H.

Muneribus res agitur.

QVI dicet non esse locum recte factis, et aequis rationibus, sed largitione et adsentatione rem omnem peragi, poterit illud accommodare ex Iliad. I.

Alieno auxilio potentes.

praetextu nominis aliquid faciunt, in eos adposite torquebitur ex eodem libro, quod ibi dictum est de Teucro fratre Aiacis Telamonii. Nam is sub fraterno latitans clypeo, sagittas aliquot mittit in Troianos:

Cauendum a potentiore.

QVI se negabit rem habere velle cum homine longe potentiori, quique magnopere possit laedere, recte accommodauerit illud eodem e lib [abbr.: libro],

Subitum remedium periculi.

CVm indicabimus rem in extremum discrimen adductam, actumque fuisse ni subita salus, ceu deo quopiam immissa protinus affulsisset, illud ex eodem libro, tum alias saepe conveniet:

Perplexus, animique consternati.

IN eum, qui periculoso negocio consternatur animo, nec rationem inuenit, qua explicet sese, quadrabit illud ex eodem libro:

Litem incipere.

IN eum qui iam provocatus aggreditur conuitiis agere, congruet illud ex Iliad. k.

Ausculta et perpende.

QVOties significabimus nos aliquid dicturos, quod ad rem pertineat, quodque ratum ac certum futurum sit, conveniet illud ex eodem libro, quamquam et alias apud eum poetam saepius obuium:

Non statim decernendum.

QVI significabit interponendam moram prius, quam decernatur, et rem in posterum diem reiiciendam, accommodabit illud ex eodem lib. quod Phoenici cum legatis ad reconciliandam gratiam misso ab Agamemnone respondit Achilles:

Hinc apparet sumptum celebre Graecis proverbium: e)n nukti\ boulh\, id est, In nocte consilium, quod alio diximus loco.

Nemo cogendus amicus.

CVm innues aliquem non esse ad negocium accersendum, praeter animi sententiam, aut non esse collocandum officium in eum, qui nec agnoscat, nec accipiat libenter [correction of the transcriber; in the print libeter], accommodum fuerit, quod eodem in libro de Phoenice dixit Achilles:

Evenit malo male.

CVm scelerato cuipiam evenit, quod omnes imprecabantur et optabant, locus erit illi ex eodem lib.

Verba sunt Phoenicis narrantis omnia mala accidisse sibi, qui pater olim fuerat imprecatus.

Nec dignus qui me intueatur.

QVI contemnet omnino quempiam, vt ignauum, multoque sese inferiorem, non ineleganter illud ex eodem lib. detorserit, quod in Agamemnonem dixit Achilles:

Quod idem etiam hodie vulgo dictitant. Est autem indicium animi conscii, non audere recta faciem intueri eius quem laeseris. Hinc est, quod Menelaus in Iphigenia Aulidensi iubet in primis, vt Agamemnon obtueatur sese, videlicet inde facti collecturus primum argumentum.

Cauendum ab eo, qui semel imposuit.

QVI se negabit habere velle commercium cum eo, a quo semel sit deceptus, vsurpabit illud ex eodem lib.

*ou)de/ ti oi( boula\s2 sumfra/somai, ou)de\ me\n e)/rgon.
*ek ga\r dh\ m' a)pa/thse kai\ h(/liten, ou) d' a)\n e)/t' au)=tis2
*ecapa/foi e)pe/essin, a(/lis2 de\ oi(, a)lla\ e(/khlos2 *er)r(e/tw.

Hoc ego cum nihil aggrediar, neque enim expedit vmquam.
Quippe vbi frustratus semel est, ac fraude fefellit,
Non iterum mihi verba dabit stulto, semel illi hoc
Sit fecisse satis, quin posthac ille quiescat,
Ac valeat.

Amicorum [correction of the transcriber; in the print Amicornm] est admonere mutuum.

Hanc licebit vsurpare, si quando dicemus amici munus esse, vt amicum si quid erret, liberius admoneat.

Vnus multorum instar.

QVod eodem in lib. dictum est in laudem medici, idem torqueri poterit ad quemcumque virtute praestantem. Carmen est huiusmodi?

Festiuiter hoc in Eryximachum torquet Alcibiades, cui iubenti negat se posse obsistere, quod vir medicus multorum instar sit. Festiuius erit si transferatur ad res animi. Veluti Plato lib. De Repub. 4. e)a\n to\ lego/menon e(\n me/ga fula/ttwsi. id est, Si illud vnum magnum quod dicitur seruauerint. Indicat illud e(\n me/ga fuisse proverbiale. Vide proverbium, Multa nouit vulpes, etc. Bona mens igitur pa/ntwn a)nta/cios2 a)/llwn, et eruditio et bona fama, pollw=n a)nta/cios2 a)/llwn.

In voti compotem.

affectabat captabatque, veluti si quis sacerdotii spe munus principi mitteret, eoque sacerdotio [correction of the transcriber; in the print sacetdotio] fauore principis potiretur, quadrabit illud ex eo. lib.

Lupus in fabula.

Cvm forte fortuna in medio sermone intervenit is, cuius mentio siebat, conveniet illud ex Iliad. K.

Aliter cum aliis agendum.

QVI significabit cum aliis blandius agendum, cum aliis asperius, vt cuiusque fuerit ingenium, aut fortuna, dignitasque, allegabit illud ex eodem libro:

Concordia fulciuntur opes etiam exiguae.

Hac conveniet vti, si quando significabimus non esse contemnendam amicitiam aut simultatem multorum, etiamsi fuerint alioquin imbecilles, et quorum singulos quiuis facile contemnat. Nam quemadmodum, vt ait Ouidius:

Et quae non prosunt singula, multa iuuant,
Sic quae non laedunt singula, multa nocent.

Extra periculum ferox.

IN timidum et ita demum ferocem si procul absit a periculo, velut in obtrectatorem clancularium, qui coram non ausit congredi, quadrauerit illud ex eodem loco:

Simile est illud Demosthenis in oratione de corona: ou(/tws2 oi)kei/ws2 h(ma=s2 e)de/xonto, w(/ste tw=n o(plitw=n, kai\ tw=n i(ppe/wn o)/ntwn, ei)s2 ta\s2 oi)ki/as2 kai\ to/ a)stu de/xesqai th\n strateia/n e)pi\ pai=das kai\ gunai=kas2 kai\ ta\ timiw/tata, id est, Adeo familiariter nos acceperunt, vt cum adessent armati et equites, in aedes atque in ciuitatem reciperent exercitum ad liberos et vxores, et ad ea, quae sunt carissima. Extra telorum iactum ante recensuimus, cui contrarium est Intra tela. M. Tull. in Verrem actione 4. Non ego a Vibone paruo nauigio inter fugitiuorum ac praedonum, ac tua tela venissem? quod Graeci dicunt e)nto\s2 belw=n.

Quisquis is fuerit.

Qvemuis citra vllam exceptionem hominem indicabimus hoc versiculo, qui est in eodem libro:

Veluti si quis dicat humanas leges alibi alias esse, caeterum legem naturae omnium esse communem, o(\s2 qnhto/s2 t' ei)/h.

Iuuenta viribus pollet.

AD vires plurimum momenti adfert aetas iuuenta. Ad id facit illud ex eodem loco de Aenea:

Aegre quidem, sed facimus tamen.

Cvm aegre quidem, et non sine plurimis incommodis agimus quippiam, sed tamen facimus adacti necessitate, conveniet illud ex Iliad. Z.

Quod alibi diminutum, exaequatur alibi.

IN eum, in quo desideratur virtutis aliquid, sed cuius iacturam alia quapiam dote compenset. Veluti si quem intelligi velimus parum eloquentem, sed admirabili tamen iudicio: aut qui sit indoctus quidem, sed bene nummatus, competet illud ex eodem loco, quem modo citauimus ex Iliad. K.

Mutua defensio tutissima.

QVI significabit minus eos laedi posse, qui concordes sese mutuo defendunt: contra omnium iniuriae obnoxios illos, qui dissident factionibus intestinis, accommodabit illud ex Iliad. r.

*pauro/teroi de\ polu\ fqi/nuqon, me/mnhnto ga\r ai)ei\.
*allh/lois2 a)\n o(/milon a)lece/menai po/non ai(ph\n.

Multo turbae minor periit, quod in agmine semper
Mutuam opem sibi ferre, malumque arcere studebant.

Qui cum contemptu vitae inuadunt.

IN eos qui gladiatorio, sicut ait Terentius, animo quempiam impetunt, vt aut perdant aut pereant, conveniet illud ex Iliad. M.

Tradunt enim venatores, hos provocatos recta impetere provocantem, nec lancea vitata.

Aliis prospiciens, non sibi.

SI libebit in quempiam iocari, qui cum artem diuinandi professus, aliis sua mala praedixerit, ipse suum malum non potuerit praevidere, non inconcinniter accommodabimus illud ex Homeri Boeotia:

Dictum est de Eunomo Mysorum duce, perito quidem auguriorum, at nihilominus ab Achille occiso.

Ne depugnes in alieno negocio.

VBI significabimus nos nolle nosmet admiscere liti alienae, quae nihil ad nos pertineat, sed permissuros, vt ipsi inter sese suo decertent periculo, quorum agitur negocium, versiculo fuerit locus ex eodem lib.

Prudentia coniuncta cum viribus.

IN eum qui norit idem et aliis imperare quid sit agendum, et ipse persequi cum est opus, quod aliis imperat, apte quadrabit illud ex eodem libro:

Pauciloquus, sed eruditus.

IN eum, qui pauca quidem, sed tamen auditu digna loquitur, conueniet illud ex eodem libro, quod illic dicitur de Menelao breuiloquo Laconum more, verum suauiloquo et arguto.

Duobus malis resistere difficilimum.

Si quando dicemus eundem hominem duobus, aut plurimis premi malis. Est apud Homerum Iliados a.

A fronte simul et occipitio.

CVM indicabimus admirabilem rerum omnium cognitionem, aut singularem prudentiam, quae constat non praesentium modo scientia, sed et memoria praeteritorum, et futurorum prospicientia, recte versum hunc ex eodem vsurpabimus libro:

Nocuit et nocebit.

SI quando demonstrata praeteritorum malorum causa comminabimur, futurum vt accedant maiora, nisi quis resipiscat, non intempestiuiter vsurpabimus versum hunc Homericum ex eodem libro:

Veluti si medicus, ostenso morbi periculo moneat aegrotum reualescentem, vt temperet ab immodica Venere, alioqui rediturum cum foenore malum.

Iugens discrimen.

QVOTIES ingens discrimen innuemus inter homines, aut res plurimum inter se diuersas, aut immensum interuallum inter seiunctos, eleganter accommodabimus illud ex eodem libro:

- Sunt in medio sita plurima, montesque,
Vmbrosi, fretaque horrisono clamosa fragore.

Qui paratus ad resistendum.

QVI significare volet se nequaquam detractare certamen, sed abunde suppetere, quo partes tueatur suas, vsurpabit illud ex Iliados n.

Et mihi sunt hastae teretes, clypeique rotundi,
Tum galeae, tum thoraces procul igne micantes.

In discrimine apparet qui vir.

DE re periculosa difficilique, et huiusmodi, quae virum cordatum ac strenuum requirat, conueniet illud, quod eodem libro dicitur ab Idomeneo Cretensium duce:

Non cedendum malis.

SI quando admonebis, non oportere cedere vel aduersariis, vel insultibus aduersae fortunae, aut non esse certandum cum fugitiuis, non inscite detorseris illud ex eodem lib.

*ou)k a)\n e)n au)xe/n' o)/pisqe pe/soi be/los2 ou)d' e)ni\ nw/tw|,
*alla/ ken h)\ ste/rnwn h)\ nhdu/os2 a)ntia/seie.

Ne feriat iaculum ceruicem aut terga, sed ipsum
Aut ventrem, aut pectus feriat aduersa sagitta.

Ipse sibi perniciem accersiuit.

IN eum, qui sibi pertinaciter accersit malum, cui veluti fato destinatus sit, congruet illud ex eodem libro:

Vltra vires nihil aggrediendum.

QVI dicet non esse suscipiendum negotium, ad quod peragendum non suppetant vires, non inconcinniter illud accommodauerit ex eodem libro:

Ocyor accipitre.

ADMIRANDAM celeritatem hyperbola prouerbiali licebit indicare, quae est in eodem libro:

Venustius fiet, si ad famam, aut ingenium, aut nuncium, aut eiusmodi quidpiam detorqueatur.

Ancipitis animi.

ANIMVM ancipitem et incerti consilii, licet indicare versiculo, qui est Iliados c.

Omnia ex sententia cedunt.

IN magnopere fortunatos, quibus et recte et secus instituta feliciter cedunt, congruet illud ex Iliados r.

*tw=n me\n ga\r pa/ntwn be/le' a(/ptetai, o(/stis2 a)fei/h,
*h kako\s2, h)\ a)gaqo\s2, zeu\s2 d' e)/mphs2 pa/nt' i)qu/nei.

Spicula cuncta horum feriunt, seu torserit illa
Ignauus, seu vir fortis, quia Iuppiter ipse Dirigit.

Improbitas muscae.

IN improbum, et subinde redeuntem, etiamsi turpiter repellatur, quadrabit illud ex eodem:

*kai\ oi( mui/hs2 qa/rsos2 e)ni\ sth/qessin e)nh=ken.
*h te kai\ e)rgome/nh ma/la pe\r xroo\s2 a)ndrome/noin
*isxana/a dake/ein.

Atque illi muscae vim intra praecordia misit.
Quae quamvis de pelle viri sic saepe repulsa,
Assultat morsura tamen.

Deo, fortunaeque committo.

QVI fortunam experiri statuerit, euentum negotii fortunae committens, in hunc conuenerit illud ex eodem libro:

Consilium in melius commutandum.

SI quando iubebimus mutare consilium, vtpote foedum ac stultum, aut reprehendemus quidpiam, vt inconsulte factum, vsui fuerit ex eodem libr.

*ti/s2 toinu qew=n nhkerde/a boulh\n
*en sth/qesin e)/qhke kai\ e)ce/leto frena\s2 e)sqla/s2.

Quis tibi consilium submisit inutile tandem
Diuorum, sanamque exemit pectore mentem?

Alia dantur, alia negantur.

QVOTIES e duabus naturae dotibus altera contigit, altera negata est, veluti si cui formae decus adsit, desit ingenii laus. Siue cum e duobus postulatis alterum duntaxat impetratur, quadrauerit illud ex Iliados p.

Hunc versiculum vsurpat Plinius in epistola quadam. Dictus est autem de Achille, qui in votis, quae facit pro Patroclo suis armis inituro praelium, duo quaedam rogarat, alterum vt cum laude pugnaret, alterum, vt peracta pugna referret arma, incolumis et ipse. Quorum alterum annuit Iuppiter, nempe vt fortissime pugnaret. Caeterum Achillis arma non retulit, nec incolumis rediit. Festiuiter abusus est hoc carmine Stratonicus citharoedus, qui cum audisset quendam cithara canentem, subiecit hunc Homeri versum:

id est, Ac mox alio quodam rogante, cur ita diceret, Quoniam, inquit, male canere cithara dedit, caeterum bene canere voce abnuit. Ita ferme Athenaeus lib. 8.

Victoria non incruenta.

FACIT hoc tum corruptela iudicum, tum patronorum rapacitas, vt fere litigantium vtraeque partes

plectantur, adeo vt non raro poeniteat etiam eum, qui vicit litem. In hos igitur conuenit illud ex Iliados r.

Re opitulandum, non verbis.

CVM re opus est, nihil prosunt verba, veluti si quis egeat pecuniariis suppetiis, quorsum attineat huic aures explere dictis? Rursum in consultationibus, in iudiciis, rationibus agendum est non vi. Ad id faciet Homericum illud ex Iliados p.

Apta prouincia.

IN eum, qui prouinciam suscipit, suis aptam viribus, abstinens a negotio, cui sit impar, veluti si quis episcopatum accipiat, summum pontificium recuset, conueniet illud ex eodem libro:

*ei(/leto a)/lkima dou=ra ta\ oi( pala/mhfin a)ru/ei,
*egxos2 d' ou)x' e(/let' oi)=on a)mu/monos2 ai)aki/dao.

Quae manibus quadrent, ingentes corripit hastas
Quaslibet, ast hastam solam non sumit Achillis.

De Patroclo dictum, qui cum Achillis armis esset indutus, ab hasta tamen abstinebat, quod ea grauior esset, quam vt quisquam Graecorum regere posset praeter vnum Achillem. Quod idem in Odyssea de arcu Vlyssis finxit Homerus.

Pudor et metus.

CVM abstinetur a re quapiam, quod ea tum inhonesta factu videatur, tum vero minime tuta, locum habet illud ex Iliad. s.

De conglobata acie dictum, quae ne se diduceret, partim pudor obstabat, partim metus. Pudorem autem ingens addere calcar ad fortiter agendum, indicat in eodem libro cum ait:

Qui obticescit.

IN eum, qui metu attonitus, aut stupefactus admiratione tacet, aut cui non est quod respondeat, quadrabit illud ex Iliados r.

Mors omnibus communis.

QVI dicet omnibus ex aequo moriendum, nec vllis viribus arceri fati necessitatem, citabit illud ex Iliad. s.

Alius aliis in rebus praestantior.

QVI dicit alium alia dote praecellere, accommodabit quod in eodem libro dictum est de Polydamante et Hectore.

*ektor a)mh/xano/s2 e)ssi para\ r(htoi=si piqe/sqai.
*ou(/neka/ toi peri\ dw=ke qeo\s2 polemh/i+a e)/rga
*tou/neka th=| boulh=| e)qe/leis2 perii/+dmenai a)/llwn,
*all' ou)/pws2 a(/ma pa/kta dunh/setai au)to\s2 e)le/sqai.
*allw| me\n ga\r e)/dwke qeo\s2 polemh/i+a e)/rga,
*allw| d' o)rxhstu\n, e(te/rw| ki/qarin, kai\ a)oidh\n,
*allw| d' e)n sth/qessi ti/qei no/on eu)ru/opa zeu\s2
*esqlo\n..

Hector non potis es deflectere pectora dictis.
An quia dii donant factis praecellere belli,
Vis in concilio reliquos praecedere sensu?
At non cuncta potes vnus simul omnia ferre.
Quippe Deus dedit huic virtute excellere belli,
Huic laudem choreae, citharam illi, et carmina blanda,
Rursum alii mentem praeclaram in pectore, magnus
Iuppiter inseruit.

In periculoso negotio non est dormiendum.

VBI monebimus in re ardua non esse cessandum, congruet quod subinde repetitur apud Homerum Iliad. p.

Poterit trahi vel ad litem forensem, vel ad simile negotium odiosum, et laboris plenum.

Mens laeua.

FREQVENTER hominum mens laeua est, et pessima pro optimis sequuntur, optima pro pessimis repudiant. Ad hanc sententiam facit illud Iliados s.

*ektori me\n ga\r e)ph/|nhsan kaka\ mhtio/wnti,
*pouluda/manti d' a)\r ou)/tis2, o(\s2 e)sqlh\n fra/zeto boulh\n.

Consilium Hectoreum laudabat inutile quisque,
Nemo Polydamantis, at hic dabat vtile solus.

Verbis pugnas, non re.

FACILE est conuiciis altercari, verum re vincere difficile. Ad eam sententiam quadrabit illud ex Iliados u. ductum ab Aenea congressuro cum Achille:

- *epei\ sa/fa oi)=da kai\ au)to\s2,
*h me\n kertomi/as2 h)\ d' ai)/sula muqh/sasqai.

*esti ga\r a)mfote/roisi o)nei/dea muqu/sasqai.
*polla\ ma/l', ou)d' a)\n nhu\s2 e(kato/nzugos2 a)/xqos2 a)/roito.
*strepth\ de\ glw=ss' e)sti brotw=n pole/es2 d' e)/ni mu=qoi,
*pantoi=oi, e)pe/wn de\ polu\s2 no/mos2 e)/nqa kai\ e)/nqa
*oppoi=on k' ei)/phsqa e)/pos2, toi=on d' u(pakou/sais2.

Ambobus siquidem probra dicere plurima promptum est,
Quorum onus haud portet centum ratis obsita remis.
Est hominum quia lingua volubilis, omnigenique
Insunt sermones, variique, et pascua dictis,

Hinc atque hinc, multaeque vices, sed qualia verba
Dices, talia redduntur tibi dicta vicissim.

Ne quid moueare verborum strepitu.

Qui monebit aliquem, ne saeuis verbis ac minis deterreatur, quominus experiatur, accommodabit illud ex eodem libro, ab Apolline dictum Aeneae:

*all' i)qu\s2 fe/re xalko\n a)teire/a, mh/de se pa/mpan
*leugale/ois2 e)pe/essin a)potrepe/tw kai\ a)reih=|.

Quin rigido ferro magis obuius ito, nec vmquam
Te saeuis dictis deterreat ille minisque.

Cibo opus duraturis in labore.

Inituri bellum, ne omnino ieiuni sint, ne viribus destituantur. Id trahi poterit ad studium literarum, ad exercitium pietatis, atque alia complura. Ad id congruent versus Homerici, ex Iliad [correction of the transcriber; in the print liad]. t.

*ou) ga\r a)nh\r pro/pan h)=mar e)s2 h(e/lion katadu/nta
*akmhnos2 si/toio dunh/setai a)/nta ma/xesqai.
*ei)/per ga\r qumw=| ge menoina/a polemi/zein,
*alla/ te la/qrh gui=a baru/netai, h)de\ kixa/nei
*di/ya te kai\ limo\s2, bla/betai de/ te gou/nat' i)o/nti
*os2 de\ k' a)nh\r oi/onio koressa/menos2, kai\ e)dwdh=s2
*andra/si dusme/neessi panhme/rios2 polemi/zei.
*qarsale/on nu/ oi( h)=tor e)ni\ fresi\n, ou)de/ ti gui=a
*pri\n ka/mnei, pri\n pa/ntas2 e)rwh=sai pole/moio.

Nam quis ad occasum vsque valebit solis ab ortu
Impastus iugi durans confligere pugna?
Pectore enim quamvis sit prompto ad belligerandum,
Sensim membra grauant tamen, ac sitis atra, famesque
Corripiunt, genuaque labant tendentis in hostem.
Rursus erit quicumque satur, vinoque ciboque,
Is demum potuit confligere perdius hosti.
Huic animus viget vsque ferox, neque membra laborant
Huic prius, ac victor bello submouerit omnes.

Omnibus armis praesidiisque destitutus.

Hominem inermem et omnibus destitutum praesidiis indicabimus hoc versu, qui est Iliados f.

Frustra habet qui non vtitur.

Si quem increpare voles, quod ingenio, diuitiis, literis non vtatur, cum habeat, conueniet illud ex eodem Iliad. f.

In fugitiuum.

Vbi quis impotenti animi cupiditate [correction of the transcriber; in the print cupididitate] ad rem quampiam instigatur, praecipue parum honestam, vel magis si quis turpiter fugiat, in hunc quadrabit, si dixeris:

Cum diis non pugnandum.

QVI monebit non esse pugnandum cum genio, cum superis, cum magnis principibus, vsurpabit illud ex eodem libro:

De qeomaxei=n diximus alibi. Pindarus in Pythiis hymno secundo, sententiam hanc sic extulit: *xrh\ de\ pro\s2 qeo\n ou)k e)ri/zein, id est, Oportet aduersus Deum non contendere.

Vindicta tarda, sed grauis.

Vbi qui diu multa patrauit impune, tandem in extremum malum adducitur, semelque dependit superiora flagitia, congruet illud ex eodem libro:

Omissis nugis rem experiamur.

Qui conuiciis amissis iubebit ipsa re periculum fieri, vter vincat, aut vincatur, non intempestiuiter accommodauerit illud ex eodem libro:

*be/lteron au)=t' e)/ridi cunelaune/men o(/tti ta/xista
*ei)/domen o(ppote/rw| ken o)lu/mpios2 eu)=xos2 o)re/ch|.

Sed praestet pugnam committere cominus, vt mox
Vtri Iuppiter esse velit laudemque, decusque,
Perspicuum fiat.

Metus infamiae.

Cum dicemus nos hominum de nobis opinione, rumoribusque commoueri, quo minus mutemus consilium, conueniet illud ex eodem libro, praeterea Iliados z quod frequenter vsurpat Marcus Tullius in Epistolis ad Atticum:

Verba sunt Hectoris pudore nolentis in vrbem recipere sese, ne quis opprobraret illi, imputaretque Troianorum interitum.

Aliam aetatem alia decent.

Qui iam aliam aetatem significabit, nec idem decere canum, quod iuuenem aliquando decuit, vsurpabit illud ex eodem libro, quanquam et alias iteratum.

Quod aliis vitio vertas, ipse ne feceris.

Quod damnaturus sis in aliis, in te admiseris. Ad id faciet illud ex Iliados *y.

Imo adeo si quisquam alius patrare pararet
Tale aliquid, damnaretis, vitioque daretis.

Aut ipse fuisti, aut tui similimus.

indicabimus eundem aliquem fuisse, qui tamen se fuisse eat inficias, veluti, si quem incuses, quod inter bibones compotauerit, isque sese neget fuisse, verum alium quempiam: non illepide detorseris illud ex eodem libro, quod de Patrocli spectro dixit Homerus:

*pa/nt' au)tw=| me/geqo/s2, te kai\ o)/mmata kal' ei)kui=a,
*kai\ fwnh\n, kai\ toi=a peri\ xroi\+ ei(/mata e(/stw.

Cuncta ipsi similis, vocemque, oculosque decoros
Corporis, atque modum, et talem gestabat amictum.

Audiens non audit.

Sunt quidam, qui si quid parum placet, id scire dissimulant, veluti cum negant sibi redditas literas, quibus commonefiant officii sui, quod tamen malint effugere, quam praestare, in hos quadrabit illud ex Iliad. *y.

De Antilocho dictum, qui Menelaum reuocantem a cursu, cum audiret, perinde tamen quasi non audisset, ita celerius etiam currebat.

*auti/loxos2 d' e)/ti kai\ polu\ ma=llon e)/laune,
*ke/ntrw| e)pispe/rxwn, w(s2 ou)k a)i/+onti e)oikw\s2.

Quin etiam cursum Antilochus magis accelerabat.
Instigans stimulis, audireque dissimulabat.

Ex habitu bonum virum prae se fert.

Qui dicet ex ipsa oris figura videri probum hominem, citabit illud ex Odysseae primo:

M. Tullius in Verrem libro octauo. Is erat Apronius, qui vt ipse non solum vita, sed etiam corpore atque ore significat, immensa aliqua vorago est, aut gurges vitiorum turpitudinumque omnium.

Absit clamor in colloquio, aut lusu.

Qui iubebit in conuiuio, colloquiove temperari a vociferatione, accommodabit illud ex eodem libro:

Grata nouitas.

SI quando dices nuperrima quaeque vulgo maxime placere, non intempestiuum fuerit illud ex eodem libro:

*th\n ga\r a)oidh\n ma=llon e)piklei/ous' a)/nqrwpoi,
*h tis2 a)kouo/ntessi newta/th a)mfipe/lhtai.

Cantio enim haec hominum longe est celeberrima vulgo
Et gratissima, quae nuperrima venit in aures.

Sentiens gratiores esse hymnos, qui res nuper gestas celebrant, quam qui prisca tractant. Pleraque commendat nouitas potissimum apud imperitos. Contra in scriptis antiquitas conciliat gratiam, nouitas inuidiam: Vnde Flaccus in Epistolis:

Indignor quidquam reprehendi, non quia crasse
Compositum, illepideve putetur, sed quia nuper.

Ac caeteris ferme in rebus fauor nouitatis superiorum obliterat gratiam. Simile fastidium est humani ingenii in his, quae nobis ad manum sunt. Miramur enim exotica, cum interdum domi habeamus meliora. Id potissimum vsu venit in medicis: nostros fastidimus, licet eruditos, belluam e longinqua barbarie profectam suscipimus. Itidem pharmacopolae magno emunt herbas e longinquo aduectas, cum interdum meliores nascantur in horto vicini. Id eleganter notauit Alexis apud Athenaeum libro tertio:

Mulier pudica ne sola sit vsquam.

Cum admonebimus non conuenire, vt pudica mulier sola, citraque testes cum viris colloquatur, vsui fuerit illud apud Homerum frequens de Penelope:

Fatale vitae tempus exactum.

Non luctu, sed remedio opus in malis.

In malis non lamentis, sed auxiliis vtendum. Ad id conueniet illud ex Iliados w. quamquam aliis item iteratum locis:

Adhuc aliquis Deus respicit nos.

CVM in rebus vehementer afflictis, negabimus nos prorsus abiecisse animum, verum esse spei nonnihil, conueniet illud, quod in eodem libro dicitur a Priamo:

Mors optima rapit, deterrima relinquit.

Optima mors eripit e medio, relinquit deterrima. Proinde videmus quosdam prorsus inutiles Tithoniam aetatem viuere, paucissimos egregio praeditos ingenio, ad senectae limen peruenire. In hanc sententiam quadrat illud ex eodem libro:

*tou\s2 me\n a)pw/les' a)/rhs2, ta\ d' e)le/gxea pa/nta le/leiptai,
*yeu=stai/ t)' o)rxhstai/ te xoroitupi/h|sin a)/ristoi,
*arnw=n h)d' e)ri/fwn e)pidh/mi+oi a(rpakth=res2.

Sustulit hos Mauors, reliqua at mala probra relicta
Mendaces, saltatores, primique choreis
Ducendis, agnis, atque hoedis diripiendis Strenui.

Optima quaeque dies miseris mortalibus aeui.
Prima fugit, subeunt morbi, etc.

*tai=s2 nu/mfaisin e)/docen a)ei\ to\n ba/traxon a)/dein,
*toi=s2 d' e)gw\ ou) fqone/oimi, to\ ga\r me/los2 ou) kalo\n a)/dei.

Sic visum est nymphis semper canit improba rana,
Huic neque ego inuideo, nec enim bona carmina cantat.

Domi manendum.

Inutile diutius abesse domo, relictis possessionibus. In eam sententiam quadrabit illud ex Odysseae *g.

*kai\ su\ fi/los2, mh/ dhqa\ do/mwn a)/po th=l' a)la/lhso,
*kth/mata/te prolipw\n, a)/ndras2 d' e)n soi=soi do/moisi..

Tu quoque amice domo diuturnus abesse caueto
Rebus itemque viris intra tua tecta relictis

*maka/riois2 o(/s2 tis2 eu)tuxw=n oi)/koi me/nei,
*en gh=| d' o( fo/rtos2 kai\ pa/lin nauti/lletai.

Beatus is, qui in prosperis manet domi,
Nam sarcina solo quae tenetur, denuo Potest salo committi.

A sacris abstenendae manus.

Vulgo quoque creditum est, fatum instare ei, qui sacris rebus, ac Deo dicatis manus iniecerit: aut qui pios homines, aut certe fungentes sacris ministeriis oppugnarit, veluti Pontificem Romanum, episcopos, abbates, etiam si parum fuerint piis moribus. Id propemodum iam olim dictum est ab Homero Iliados P.

*oppo/t' a)nh\r e)qe/leei pro\s2 dai/mona fati\ ma/xesqai,
*on te qeo\s2 tima=| ta/xa oi( me/ga ph=ma kulisqh.

Cum diuo certare viro simulatque cupit quis,
Cuique Deus bene vult, malum huic breui imminet ingeus.

Turpis iactantia.

NON est generosi animi iactare sese de his, quae fortiter, aut feliciter fecit. Super hoc ita Menelaus eodem in libro:

Prior occupat.

Ne quis praeriperet iaculans laudemque decusque.
Atque ita serior ipse veniret, iamque secundus.

Dictum de Achille, qui reliquis Achiuis innuit, ne quis iaculum mitteret in Hectorem, quo sibi gloriam totam seruaret.

Ne Dij quidem a morte liberant.

NEmo tam carus superis, vt illorum fauore mortem euitarit. Huic sententiae suffragabitur Homericum ex eodem libro testimonium:

*all' h)/toi qa/naton me\n o(moi/ion ou) de\ qeoi/per,
*kai\ fi/lw| a)ndri\ du/nantai a)lalke/men, o(ppoteken dh\
*moi=r' o)loh\ kaqe/lhsi tanhlege/os2 qana/toio.

At vero mortem communiter omnibus aequam
A dilecto homine, neque dii depellere possunt,
Quem funesta dies fati iamiam vrget acerbi.

Deus vndecunque iuuat, si modo propitius.

Deus vbique praesens adest, si faueat: neque refert vbi gentium agas illo propitio. Ad hanc sententiam accommodes licebit ex eodem libro:

Fatum immutabile.

Diuina decreta non commutantur, humanae leges pro tempore variantur, quemadmodum et mores et voluntates. Ad id congruet illud ex eodem libro.

Sine ope diuina nihil valemus.

Manca est omnis mortalium industria, omnisque conatus, nisi fauor adspiret diuinus. Ad id accommodare licebit Homericum illud ex eodem libro,

Industriam adiuuat Deus.

In aggrediundo negotio, quaedam humana ratione prouidentur, quaedam fortunae commoditas, ipsaque res suppeditat. Id est apud Homerum cum alias aliquoties, tum hoc quem modo citauimus libro:

*thle/max' a)/lla me\n au)to\s2 e)ni\ fresi\ sh=|si noh/seis2,
*alla\ de)\ kai/ dai/mwn u(poqh/setai.

Haec partim ipse tuo perpendes pectore tecum,
Partim diuûm aliquis tibi suggeret.

Aetate prudentiores reddimur.

Si quando negabimus nobis eadem probari iam natu grandioribus, quae quondam ob aetatis inscitiam adriserunt, sed vsu rerum auctam prudentiam, congruet illud ex eodem libro.

*egw/ d' e)/ti nh/pios2 h)=a.
*nu=n d' o(/te dh\ me/gas2 ei)mi\, kai\ a)/llwn mu=qon a)kou/wn
*gunqa/nomai, kai\ dh/ moi a)e/cetai e)/ndoqi qumo/s2,

- Eram adhuc puer, ast vbi iam sum
Grandior, et reddit me aliorum oratio doctum,
Ipseque grandescit mi animus.

Otiosus esto.

Si quem iubebimus animo otioso esse, tantum curare cuticulam, negotium aliis curae futurum, accommodabimus illud ex eodem libro:

- *mh/te toi a)/llo
*en sth/qessi kako\n mele/tw e)/rgon te e)/pos2 te,
*alla\ ma/l' e)sqie/men kai\ pine/men w(s2 to\ pa/rosper.

- Tute caueto
Aut dicti, aut facti cruciet tua pectora cura,
Quin tranquillus, edasque bibasque ita vt ante solebas.

Cedendum multitudini.

QVI suadebit non esse pugnandum vni cum multis, et vbique multitudini morigerandum, adducet illud ex eodem libro:

Deus vlciscetur.

CVm significabimus nobis in praesentia deesse facultatem depellendi, verum optare, vt superi puniant aliquando, vsui fuerit illud ex eodem libro:

*egw\ de\ e)pibw/somai ai)e\n e)o/ntas2,
*aike poqi\ zeu\s2 dw=si pali/ntita e)/rga gene/sqai.

Ast equidem immortales implorauero diuos,
Si fors luppiter ipse vices aliquando reponat.

In tempore cauenda poena mali.

QVoties admonebimus, vt multo ante occurratur malo, priusquam oppresserit nos, aut cessandum a peccando, priusquam ingruat diuina vindicta, vsui fuerit illud ex eodem libro:

Domesticum malum.

AD significandum priuatum, ac domesticum malum, quod ad alios nihil attinet, conveniet illud ex eodem libro:

M. Tull. in actione in Verrem 5. domesticum ac vernaculum crimen appellat, quod intra parietes admissum nondum pervenit in publicum rumorem.

Senum prudentia.

IN senem plurimarum rerum vsu peritum, quique multa meminerit superioribus acta saeculis, quadrauerit illud ex eodem lib.

Praemenda occasio.

QVI significabit modis omnibus instandum esse, nec omittendam e manibus semel oblatam occasionem, accommodabit illud ex Odyss d.

Quod quidem detorquere licebit ad id, cum dicemus, impetus animi hoc magis ac magis esse coercendos rationis moderamine, quo magis efferuescunt, et ad malum sollicitant.

Cum principe non pugnandum.

QVI significabit arduum, principem a priuato superari: aut difficillimum vincere naturam, vsurpabit illud ex eodem lib.

*argale/os2 ga/r t' e)sti\ qeo\s2 brotw=| a)ndroi\ [note of the transcriber: rho left out and written below the word] damh=nai.

Ingens discrimen.

INgens interuallum, veluti si quis sentiat plurimum interesse inter pecuniae studium et sapientiam, hoc versu licebit significare ex eodem libro:

*to/sson a)/neuq' o(/sson te panhmeri/h glafurh\ nhu\s2
*hnusen h(=\ ligu\s2 ou)=ros2 e)pipnei/hsen o)/pisqen.

Tantum aberat, quantum cursu ratis acta diurno
Conficiat spatis, quam provehat aura secunda.

Aperte, simpliciterque loqui.

SImpliciter et aperte dicturos nos, citraque ambages significabimus hoc carmine, quod est in eodem libro,

Rerum omnium vicissitudo.

VAriae fortunae vices, et nunc laeta contingunt vnicuique, nunc tristia. Ad eam sententiam applicabitur illud ex eodem lib.

Qui nocere potest, et idem prodesse.

IN medicos imperitos, qui non raro venenum pro remedio ministrat, quadrabit illud ex eodem lib. quod vsurpauit in Pseudomante Lucian estque pluribus apud Homerum locis:

Idem quadrabit in hominem et bonis et malis instructum artibus, qui vel iuuare possit, si velit, vel laedere.

Arripienda quae offeruntur.

Quem torquere licebit in tutores, qui rem nacti pupillorum manus iniiciunt, interque se partiti sibi vindicant. Aut in simile hominum genus inuadentium et inuolantium aliena.

Principum fauor necessarius.

VBI quis inuitis principibus, conatur extricare sese e malo quopiam: aut lite, a qua non possit explicari, nisi adiutus illorum fauore, conueniet illud ex eodem libro dictum in Aiacem Oileum:

Iactabat sese spaciosi ex aequoris altis
Emersurum vndis, inuito numine diuûm.

Negocium non aptum.

QVI recusat munus, aut provinciam sibi parum accommodam: aut qui negabit arcessere velle sese quempiam ad id muneris, ad quod gerendum idoneus non videatur, vsurpabit illud ex eodem lib.

Verba sunt Telemachi recusantis equos, quos Menelaus offerebat dono, quod Ithacensis insula non esset opportuna alendis equis, quippe petricosa, minimeque pascuis apta.

Conuiua non conuiua.

IN eum, qui accumbit quidem in conuiuio, verum spectator duntaxat eorum, quae apponuntur: nam hoc pacto quidam sordide magnifici conuiuas suos tractant, quadrabit quod in eodem dictum est de Penelope:

Vndecumque lucrum captant.

IN aduocatos, in calumniatores, in malos medicos, qui captant vndecumque, si quis incidit in casses, quem possint expilare, congruet illud, quod in eodem libro:

*ai)ei\ ga\r peri\ nh=son a)lw/menoi i)xqua/askon
*gnamptoi=s2 a)gki/stroisi, e)/teire de\ gaste/ra limo/s2.

Semper enim quaqua patet insula, piscibus hamo
Insidiabuntur, ventrem fames enecat atra.

Munerum corruptela.

IN eum qui rem auro, donisque aggreditur, non infestiuiter torseris illud ex eodem lib. dictum de Mercurio sumente caduceum.

*ei)/leto de\ r(a/bdon th=| t' a)ndrw=n o)/mmata qe/lgei,
*wn e)qe/lei, tou\s2 d' au)=te kai\ u(pnw/ontas2 e)gei/rei.

Corripuit virgam, qua mulcet lumina somno,
Quorumcumque velit, soluit quoque lumina somno.

Quadrat enim pulchre in munera, quod de virga Mercuriali dictum est, quibus velut expergefiunt iudices, antea ceu dormitantes, et rursum infesti placantur, vt in causa velut obdormiscant, conniueantque. Aristophanes in Concionatricibus, ait deos quoque capi donis, eosque manibus stare supinis,

*otan ga\r e)uxw/mesqa dide/nai t' a)gaqa\,
*esthken e)ktei/nonta th\n xei=r' u(pti/an,
*ou)k w(/st ti dw/dont' a)/ll o(/pws2 ti lh/yetai.

Nam cum precamur largiantur vt bona,
Manum supinam porrigentes stant velut
Nihil daturi, sed recepturi magis.

Interpres admonet, statuas deorum olim fere supinis manibus fingi solere. Supinam autem appellat repandam, velut ad excipiendum compositam.

Principes inter se noti.

QVI dicet mutuam principum, aut eruditorum inter ipsos esse notitiam, etiamsi diuersas, longeque dissitas habitent regiones, vsupare poterit illud ex eodem libro:

*ou) ga/r t' a)gnw=tes2 qeoi\ a)llh/loisi pe/lontai
*aqa/natoi, ou)d' ei)/tis2 a)po/proqi dw/mata nai/ei.

Non ignoti inter se sunt dii morte carentes,
Quamquam semoti diuersa in sede morentur.

Periculum ne temere subeas.

NEmo longam nauigationem suscipit animi causa, sed adactus graui quapiam necessitate, aut nemo

diuturnum, grauemque laborem capessit temere. Ad id congruet illud ex eodem libro:

Si Deus voluerit.

DE re futura, cuius exitus pendeat a Dei fauore: nam etiam vulgo dicunt ominis causa, si Deus voluerit: id Homerico versu licebit explicare, si quando iocabimur apud eruditos:

Suadeo, quod ipse facturus essem.

CVm alteri damus consilium, quo non grauemur ipsi vti in simili causa, conveniet illud Calypsus ex eodem libro:

*alla\ ta\ me\n noe/w kai\ fra/ssomai, o(/ss' a)\n e)moi/per
*au)th=| mhdoi/mhn, o(/te me xreiw\ to/son h(/koi.

Sentio, suadeboque tibi, quibus haud grauer vti
Ipsa, mihi similis si quando occurreret vsus.

Non abticit animum.

DE eo, qui ne afflictissimis quidem in rebus spem aut consilium abiicit: quemadmodum apud Maronem; Latinus rerumque reliquit habenas, sed de recipiendo se vtcumque cogitat, apposite dicetur, quod inibi dictum est de Vlysse:

Malis mala succedent.

IN eum, qui variis exercetur incommoditatibus fortunae, nunc morbo, nunc rapinis, nunc aliis, atque aliis malis, conveniet illud ex eodem libro:

*allote me/n te no/tos2 bore/h| proba/leske fe/resqai,
*allote d' au)=t' eu)=ros2 zefu/rw| ei)/caske diw/kein.

Tradebat notus hunc boreae quandoque vehendum,
Nunc rursum Zephyro iactandum tradit eurus.

Ausonius in epigrammate eleganter dixit: Catenatos labores, quod negocium ex negocio seritur. Cui contrarium est, quod ait Pindarus Olymp. 8. e)sqla/d' e)p' e)sqloi=s2 e)/rga qe/loi do/men. Optat vt Iupiter velit illi benefacta benefactis cumulare.

Hospitis habenda cura.

*ai)doi=os2 me\n t' e)sti\ kai\ a)qana/toisi qeoi=si
*andrw=n o(/s2 tis2 i(/khtai a(lw/menos2 w(/sper e)gw\ nu=n.

Nam diuis reuerendus et immortalibus ille est,
Quicumque appulerit multis erroribus actus,
Nunc vti ego.

Diuitiae non semper optimis contingunt.

QVI dicet opes non semper cordatissimis, sed pro fortunae arbitrio, nunc huic, nunc illi contingere, citabit illud ex Odyss. Z.

*zeu\s2 au)to\s2 ne/mei o)/lbon o)lu/mpios2 a)nqrw/poisi,
*esqloi=s2 h)de\ kaloi=sin, o(/pws2 e)qe/lhsin e(ka/stw|.

Iupiter emetitur opes mortalibus ipse,
Sic visum vt fuerit, cuicumque bonove, malove.

Dicuntur a Nausiaca, ad Vlyssem mendicantem: nec illum ob inopiam habet despectui, quae fortunae sit imputanda, non homini, si is modo fuerit alioqui cordatus.

Munus exiguum, sed opportunum.

CVm munus indicamus, pretio quidem perpusillum, sed tamen accipienti pro tempore gratissimum, veluti si quis panem porrigat de vita periclitanti, citabimus illud ex eodem libro:

Suo quisque studio gaudet.

QVI dicet aliis studiis alios teneri, et vnumquemque suo victitare quaestu, proferet illud ex eodem libro:

*ou) ga\r faih/kessi me/lei i)o\s2 h)de\ fare/trh,
*all' i(stoi\ kai\ e)retma\ new=n, kai\ nh=es2 e)i/+sai.

Nam Phaeacibus haud cordi iacula atque pharetra,
Sed remi, tabulisque ratis compactilis aequis.

Adfine illi: Tractant fabrilia fabri. Pinda. in Pyth. hym. 10. kai\ e(te/roisin e(te/rwn e)/rws2 e)/knice fre/nas2. id est, Aliis aliarum rerum amor pupugit mentem.

Demittere sese ad aliorum mediocritatem.

VBI quis moderatur data opera res suas, ad aliorum mediocritatem. Veluti si quis praeceptor tradat auditoribus, non quantum ipse docere posset, sed quantum illi capere possint, conveniet illud ex eodem libro de Nausicaa sic habenis moderante cursum mularum, vt pedissequae, et Vlysses pedibus consequi possent:

*h de\ ma/l' h(nio/xeuen o(/pws2 a(/m' e)poi/ato pezoi\,
*amfi/poloit' o)duseu/s2 te, no/w| d' e)pe/ballen i(ma/sqlhn.

Haec ita lora regens, pedes vt comes iret Vlysses
Tum comitum quoque turba, modo, rationeque certa
Instigat scutica.

Mihi curae erit hoc negocium.

CVm admonebimus quempiam, vt omne negocium in nos reiiciat ipse securus, nobis rem curae futuram, conveniet illud ex Odyss. H.

Aliud cura.

CVm negabis esse causam, cur aliquis aut dubitet, aut solicitus sit exempto scrupulo, accommodabitur illud ex eodem libro:

Molestus interpellator venter.

VEnter improbus interpellator, non sinit vnquam quemquam [correction of the transcriber; in the print quemqiam] obliuisci sui. Id ad aegestatem torqueri poterit, quae mortales ad omnia tum facienda, tum ferenda solet compellere. Sic autem Vlysses in eodem libro:

*ou) ga/r ti stugerh=| e)pi\ gaste/ri ku/nteron a)/llo
*epleto h(/t' e)ke/leusen e(/o mnh/sasqai a)na/gkh|,
*kai\ ma/la teirome/non kai\ e)ni\ fresi\ pe/nqos2 e)/xonta.

Non est improbior res altera ventre molesto,
Quippe vel inuitum meminisse sui iubet, et si
Valde animo crucieris, et angat pectora moeror.

Vulgus suspicax.

SVspiciosum vulgus, et pleraque malam in partem interpretatur. Homerus in eodem libro:

Nemo cogendus officii causa.

NVLLVS hospes retinendus aduersum animi sententiam, et inuitus. Nemo cogendus, vt cuiusquam vtatur beneficio, si nolit. Ad hanc sententiam accommodabitur illud ex eodem libro.

Malum bono pensatum.

QVoties natura dotem aliquam egregiam largitur, eandem aliquo vitio pensat: aut cum quis beneficium suum aliquo vitiat maleficio, quadrabit illud ex Odysseae *q.de Demodoco musico dictum:

*to\n peri\ mou=s' e)fi/lhse, di/dou d' a)gaqo/nte kako/nte.
*ofqalmw=n ga\r a)/merse, di/dou d' h(dei=an a)oidh\n.

Hunc alios vltra dilexit musa, deditque,
Atque boni, atque mali quiddam, nam lumina ademit,
At dedit emulcere suaui pectora cantu.

Omni certaminis genere.

CVM innuemus omni certaminis genere congressum esse, veluti si quis dicat, in omni disciplina disputatum acriter, conueniet illud ex eodem libro:

Item vbi quis ostendit se nullum detractare certamen, sed ad quodvis ingenii experimentum paratum esse, conueniet illud ex eodem libro:

*deu=r' a)/ge peirhqh/tw e)pei/m' e)xolw/sate li/hn,
*h pu\c h)e\ pa/lh|, h)\ kai\ posi\n ou)/ti megai/rw.

Huc age, quandoquidem grauiter mihi concita mens est,
Qui volet, experiatur, pugnis, siue palaestra,
Siue pedum cursu malit, nihil ipse recuso.

Antiquis debetur veneratio.

CVM summis et inuictis, vel cum antiquis non est certandum, qui velut extra aleam hominum positi videntur, sed his vltro cedendum: veluti si quis neget sese cum M. Tullio de eloquentia velle conflictari, cum

*andra/si de\ prote/roisin e)rize/men ou)k e)qelh/sw
*ou)/q' h(raklh=i ou)/t' euru/tw| oi)xalih=i.

Cum maioribus haud subeam certamina, vel cum
Herculea virtute, vel Euryto OEchialensi.

Flagitiorum turpis exitus.

Patria sua cuique iucundissima.

Fuga tutior.

QVI dicit tutius esse fuga vincere libidinem, quam contra pugnando, poterit accommodare, quod de Charybde dictum est Odysseae M.

Alia committenda, alia celanda.

NON temere quidvis apud quemvis effutiendum, ac ne familiaribus arcana omnia proferenda sunt, verum alia communicare conueniet cum amicis, aut vxoribus, alia celare. Ad hanc sententiam quadrat illud ex Odysseae *d.

Femina nihil pestilentius.

Cum amico non certandum aemulatione.

CVM amico, et benemerito non est suscipiendum certamen, ne quid obscuretur amicitia propter aemulationem, huiusmodi comitem contentionum. Id innuit Homerus in Odysseae *q. cum Vlysses excipit Laodamantem, quod hospes esset:

Locum etiam habuerit, vbi dicemus hospitis esse munus cedere iis, apud quos diuersatur, etiamsi possit vincere. Nam inibi statim subnectitur huiusmodi sententia:

*afrwn ga\r kei=no/s2 ge kai\ ou)tidano\s2 pe/lei a)nh\r,
*ostis2 ceinodo/kw| e)/rida profe/rhtai a)e/lqw|.

Quisquis ad euentum certaminis euocat illum,
Quem penes hospitio fruitur, tectoque iuuatur.

Aspera vita, sed salubris.

IN vitae rationem, duriusculam quidem, sed tamen ad rectam morum institutionem idoneam, conueniet illud Odysseae I. dictum de Ithaca:

Consiliis simul et facto valens.

IN hominem consilio pariter ac viribus excellentem, conueniet illud Odysseae *c.

Abhorrentis, ac detestantis.

CVM dicemus nos vehementer a vitio quopiam abhorrere, illud ex libro eodem vsurpare licebit.

Quod adest, boni consule.

QVI admonebit oportere boni consulere, quidquid a fortuna conceditur, vsurpabit illud ex Odysseae *c.

esqie daimo/nie cei/nwn kai\ te/rpeo toi=s2de
*oi(=a pa/resti. qeo\s2 de\ to\ me\n dw/sei, to/d' e)a/sei.
*ottiken w(=| qumw=| e)qe/lei. du/natai ga\r a(/panta.

Hospes sume cibum, et quorum data copia, laetum his
Pasce animum, nam sors dabit haec, rursum illa negabit
Vtcunque est animo lubitum, valet omnia quippe.

His verbis Eumaeus subulcus Vlyssem inuitat, vt cibos viles et rusticanos qualescunque essent, boni consuleret. Transferetur ad omnem hominis vitam, quoties admonebimus, vt quemcunque statum sors dederit, in eo laete tranquilleque viuamus. Apud Athenaeum libro 10. refertur hic senarius:

Isocrates in oratione de pace: ste/rgein toi=s2 parou=sin, ait plerisque hominibus esse difficilimum: et hinc est, quod bellum malunt, quam pacem.

Officium ne collocaris in inuitum.

INSTAR iniuriae fuerit, si quis officium collocet in inuitum. In eam sententiam Homerus Odysseae O.

*ison toi\ kako\n e)sq' o(/s2 t' ou)k e)qe/lonta ne/esqai
*cei=non e)potru/nh| kai\ o(/s2 e)ssu/menon kateru/kh|.
*xrh\ cei=non pare/onta filei=n, e)qe/lonta de\ pe/mpein.

Iuxta peccat vterque, vel is, cui extruditur hospes
Inuitus, vel qui remoratur abire volentem.
Hospes donec adesse volet, tractare benigne
Conuenit, emittendus vbi discedere quaeret.

Bona spes ostensa.

CVM bona quaepiam spes affulget alicunde, perficiendi quod proposuimus, conueniet illud ex eodem libro:

Arrogantia non ferenda.

IN eos, qui intoleranda sunt arrogantia, non inscite torquebitur illud ex eodem lib. ab Eumaeo dictum in procos:

Domus optima.

INfelicissimum incertis vagari sedibus, quemadmodum faciunt semper a)ne/stioi peregreque viuentes. Huic adstipulatur eodem libro:

Transferri poterit ad eos, qui circumaguntur, quibuslibet opinionibus, aut qui subinde mutant amicos, aut institutum vitae.

Non omnibus contingit.

NON cuivis fit potestas cum regibus colloquendi: aut non omnibus contingit diuinarum literarum penetrare mysteria. Ad hunc sensum non inuenuste deflectetur illud ex Odysseae *p.

Auctoritas diuinitus.

DIVINITVS contingit, vt idem homo nunc magnifiat, nunc despiciatur. Ad id facit illud ex eodem libro:

*rhi/dion de\ qeoi=si toi\ ou)rano\n eu)ru\n e)/xousi,
*h me\n kudh=nai qnhto\n broto\n, h)\ de\ kakw=sai.

Est procliue deis, amplus quos claudit Olympus,
Reddere vel despectum hominem, aut adiungere honorem.

Tollenda mali occasio.

QVI suadebit, vt mali submoueatur occasio, non absurde citabit illud ex eodem libro.

Vbi cognitum est quod erat occultum.

VBI res, quae magno studio celebratur, fuerit aliquo pacto deprehensa, quadrabit illud ex eodem libro.

Abstinenda vis a regibus.

QVI dicet haud temere manum immittendam in reges, potentes, aut viros Deo dicatos, adducet illud ex eodem libro:

Domesticum dissidium.

contubernalium inter ipsos discordiam, insidiasque, conueniet illud ex eod. lib.

Qui eget, in turba versetur.

ETIAM hodiernis temporibus vulgo iactatur fabula de caeco mendico, qui iubebat ministro, vt eo se duceret, vbi maxima esset hominum procella, addens sententiam populari ioco celebrem: Ibi quaestum esse, vbi sit hominum frequentia. Homerus item Odysseae r.

Officium humilius.

CVM quis recusat munus tanquam humilius, parumque sese dignum, applicabit illud ex eodem Odysseae r.

Vitandae potentum offensae.

QVI dicet formidandos diuitum, et principum offensas, propterea quod quantumlibet leuiter offensi, grauiter indignantur, et, vt ait Plautus, Plumbeas iras gerunt, accommodabit illud ex eodem lib.

Princeps indiligens.

INDILIGENS poedagogus corrumpit puerum, malus praeceptor vitiat discipulum, rex improbus populum item corrumpit. Ad hanc sententiam facit illud ex eodem libro.

Dicuntur ab Eumaeo subulco ad caprarium. [correction of the transcriber; in the print :]

De alieno liberalis.

DE alieno facile largimur, de nostris non item. Hanc sententiam protulit Antinous in eodem libro:

Seneca epistolarum lib. 2. epist. 16. Non est quod mireris animum meum, adhuc de alieno liberalis sum. Ita Mitio in Adelphis, Aeschino dicenti: Fac, promisi ego illis: Respondet: Promisisti autem? De te largitor puer.

Pauper sed ingeniosus.

IN hominem tenui cultu, sed egregio tamen corpore, quadrabit illud ex Odysseae s.

Dictum est de Vlysse certaturo cum Iro. Lucianus in Hercule Gallico, torquet ad senem ingenio, facundiaque praecellentem.

Iactantiae comes inuidia.

naturae, dotes, ne, quando Nemesis exaudiat, auferatque, non intempestiuiter vsurpabit illud ex eod. libro.

Verbotenus amicus.

In eum, qui simulat oratione beneuolentiam, caeterum longe diuersa parans in animo, quadrabit illud ex eodem libro:

Nihil recusandum quod donatur.

Si quando dices nullum esse recusandum munus, quodcunque offertur, aut adripiendum esse, quoties obtigerit alicuius occasio commoditatis, conueniet illud ex eodem libro.

Nouit mala et bona.

In eum, qui per aetatem vsumque rerum, iam delectum habere potest fugiendorum atque expetendorum, congruet illud ex eodem libro:

Neque enim ignari sumus.

Vbi quis ad tolerantiam praesentium incommodorum, animat sese praeteritorum malorum recordatione, non infestiuiter vsurpabit illud ex eodem libro.

O passi grauiora, dabit deus his quoque finem.
Durate, et vosmet rebus seruate secundis.

Danda venia lapso.

Qui dicet aliquando dandam veniam, si quid erratum sit per incuriam, neque enim hominis esse, vt semper exactam praestet diligentiam, vsurpabit illud [correction of the transcriber; in the print illud illud] ex Odysseae t.

Non quiduis continget quod optaris.

Qui negabit omnia contingere homini quae sperarit, animoque conceperit, accommodabit illud ex eodem libro.

*h toi\ me\n o)/neiroi a)mh/xanoi, a)krito/muqoi
*gi/gnont' ou)de/ te pa/nta telei/etai a)nqrw/poisi.

Friuola scilicet existunt, et inania quaedam
Somnia, nec quodcunque vides, sic euenit omne.

Atque hoc in loco subiungit pulcherrimum illud de duobus somniorum portis figmentum, quod in sexto Virgil. retulit.

Gaudium dolori iunctum.

Cum pariter accidit, quod et gaudeamus, et doleamus, quod genus, si cui parentes opulenti vita decesserint, partim excruciatur morte suorum, partim gaudet haereditatis obuentu, atque accessione libertatis, conueniet illud ex eodem libro:

Mala senium accelerant.

Qui dicet senectam non esse metiendam annis, propterea quod ii, qui se multis laboribus, curisque discruciant, ante diem consenescunt, vsurpabit illud ex eodem libro:

Vita mortalium breuis.

Qui monebit dandam operam, vt apud posteros honestae vitae memoriam relinquamus, quae perpetuo viuat, nam hanc vitam angustis circumscriptam esse terminis, accommodabit illud ex eodem libro:

Verisimiliter mentiens.

In eum, qui falsum perinde quasi verum sit, narret, quadrabit illud ex eodem libro:

Dictum de Vlysse. Notatur et apud Platonem quod Homerus Vlyssem induxerit mendacem, Achillem contra veracem.

Sibi malum repperit.

Qui continet arcanum.

In eum qui celat arcanum sibi commissum, neque cuiquam effutit, quadrabit illud in Odysseae f.

Mortuis non conuiciandum.

Victo non insultandum, nec in mortuum vltra congerenda conuicia. Huic suffragatur Homerus in eodem libro:

Focus luculentus in aedibus.

Primum domus ornamentum est, vt luceat focus, proinde qui in aedes immigrant nouas, aut in diuersorium ingrediuntur, ante omnia iubent ignem incendi. Quod ex Homeri x. sumtum videtur, apud quem Vlysses:

Quo quidem versiculo videtur impendio delectatus Plutarchus, adeo subinde vsurpat, et in varios detorquet vsus: in commentario De virtute et vitio, refert ad opes, potentiam, gloriam, quae tum fiunt iucundiora, si adsit animus a molestia liber. Rursum in libello, quem Amatorium inscripsit, detorquet ad amantis animum longe splendidiorem, si calor amoris eum inflammarit.

Qui iure perierunt.

Senum prudentia.

De senibus quidem, attamen ob rerum peritiam non inidoneis ad negotium aliquod conficiendum, apte dicetur illud ex eodem libro:

Imperator bonus, et idem robustus miles.

Refert Plutarchus in commentario de fortuna Alexandri, si modo is liber illius est, cum in conuiuio propositum esset, quinam inter versus Homericos maxime probandus videretur, aliis alios praeferentibus, Alexander huic carmini palmam tribuit, quod extat Iliados g.

Nam hoc et Agamemnonis laudem expressit, et Alexandri virtutem est vaticinatus. Quamquam nostra quidem sententia, non magnum habet momentum in principe corporis robur, plurimum autem consilium et prudentia. Proinde grauiter Timotheus, cum rhetores Charetem quendam efferrent laudibus, iuuenem corporis viribus insignem, censerentque eiusmodi belli ducem Atheniensibus esse quaerendum, Haudquaquam, inquit. Nam istiusmodi quidem optarim, qui culcitras et stragulas sit exercitui deportaturus, at ducem velim, qui a fronte pariter, atque a tergo sit oculatus, et quem a perpendendo quid vtile factum sit, nulla impediat animi perturbatio.

Capram caelestem orientem conspexerunt.

*ai)=ga th\n ou)rani/an e)pite/llousan e)qea/santo, id est, Capram caelestem exorientem aspexerunt. Hoc dici solitum in eos, quibus omnia feliciter, eque animi sententia succederent: propterea quod antiquitus opinione vulgi comprobatum est, qui capram illam Iouis altricem, et ob id in syderum relatam numerum conspexissent, quidquid votis conciperent, eius compotes futuros. Qua de re latius dictum est in adagio a)malqei/as2 ke/ras2. Hoc autem extat in Plutarchi collectaneis. Idem in libello de poetis audiendis: eu)dai/mwn polu/agros2 ou)ra/nion a)=ga ploutofo/ron tre/fwn, id est, Felix

multorum agrorum possessor, caelestem capram opum largitricem alens. Quanquam apud Athenaeum libr. 9. Antiphanes, opinamur, commemorat, capram caelestem inter animantia apta mensis: tra/gos2 u(liba/tas2, ai)/c ou)rani/a, kri/os2 tomi/as2, id est, Hircus syluester, capra caelestis, aries castratus.

Capra ad festum.

*ai)/c ei)s2 th\n e(orth\n, id est, Capra ad festum. Dici solitum, vbi quis in tempore ad negotium aliquod accederet. Aut vbi quis commode in suam perniciem offert sese. Nam in festis maxime Bacchi, capram immolabant. Refertur in iisdem commentariolis.

Mox sciemus melius vate.

Ad eum modum dicebant, qui rem non coniecturis diuinabant, sed experimento deprehendere tentarent. Nihil enim experimento certius. In iisdem extat Plutarchi collectaneis. Sumtum autem ex Sophoclis Antigona. At Titus Liuius belli Punici secundi, libro secundo, euentum appellat stultorum magistrum.

Tinctura Cyzicena.

*ba/mma kuzikhno\n, id est, Tinctura Cyzicena. Dedecus non eluendum appellabatur apud Atticos. Dicebaturque in eos, qui metu quippiam indecore facerent. Nam Cyziceni duobus nominibus notati sunt, timiditatis, et molliciei. Recensetur in iisdem collectaneis. Meminit et Hesychius, addens Cyzicenos ob molliciem notatos, quod Iones essent. Eadem fere Aristophanis interpres. Stephanus addit eos fuisse graues Tyrrhenorum praedationibus. Extat apud Aristophanem in Pace:

*an de/pou de/h| ma/xesq' e)/xonta th\n foiniki/da,
*thnikau=t' au)to\s2 be/baptai ba/mma kuzikhniko\n.

Sicubi pugnare oportet, atque ferre palmulam,
Ipsum eum tinctura tingit mox ibi Cyzicenica.

Solent autem tincturae insignes a locis habere cognomen. Nec enim vbivis quilibet color tingitur feliciter. Simili modo dictum est e)mba/mma surakou/sion, et ba/mma sardaniko\n. Id paroemia detorsit ad mores hominum. Est enim aestimatio rumorque consequens hominum vitam, velut tinctura quaedam. Vnde carbone notari dicuntur qui damnantur. Et notum est illud Ennianum apud Aulum Gellium: Quae tincta malis, aut quae bona dicto. Aristophanis interpres indicat Lacedaemonios puniceis tunicis vti solitos, ne ab hoste sentirentur vulnerati, ob coloris similitudinem. At ignaui mollesque pallescunt. Addemus, quod est apud Herodotum libro quarto. Cum Aethiopum rex conspexisset a Rege Persarum missam vestem purpuream, rogauit tincturae rationem. Eam cum ab Ichthyophagis didicisset: dolerou\s2 me\n a)nqrw/pous2 e)/fh ei)=nai, dolera\ de\ au)te/wn ta\ i(/mata, id est, Non solum ait homines esse subdolos, sed et vestes illorum esse dolosas.

Seruabis bouem.

*boukolh/seis2. id est, Bubulcus eris. Hoc velut aenigmate significabant exilium. Siquidem qui per ostracismum

eiiciebantur, in Argiuam exulatum ibant. Ac illic bos erat aeneus insigni magnitudine. Refertur in Plutarchi collectaneis. Hesychius testatur extitisse in Phasmate Menandri.

Embarus sum.

*embaro/s ei)mi, id est, Embarus sum. Dictum est olim die insano, deliroque. Referunt autem adagionem ad huiusmodi fabulam: Olim Piraeus insula fuit, id quod ipsum etiam vocabulum adhuc indicat, pera\n enim transmittere est: in ea, cum Munychus principatum obtineret, templum instituit Dianae, cui cognomen additum Munychiae. Dein cum vrsus Dianae sacer quidam ibi repertus, et ab Atheniensibus interfectus esset, fames ingruit: itum est ad oraculum, quaesitumque malo remedium. Respondit Deus, ita demum finem mali futurum, si quis filiam immolasset numini. Vnus autem repertus est Embarus, vsqueadeo demens, qui polliceretur se filiam immolaturum, ea lege, vt sacerdotium in posteros suos traduceretur. Itaque puellam solemni ritu ornatam sacrificauit. Fit et huius mentio in Plutarchi collectaneis.

Colophonium suffragium.

*kolofwni/a yh=fos2, id est, Colophonium suffragium. Vsurpatur in epistola quapiam Platonis ad Dionysium. Adagium est verbis magis, quam re diuersum ab illo, quod in secunda retulimus Chiliade: th\n kolofw=na e)pe/qhken, id est, Colophonem addidit. Adagionis originem explicant in hunc modum: Cum olim Colophonii domesticis seditionibus tumultuarentur inter sese, euenit, vt aliquot ex illis mutatis sedibus, ad Symrnaeos demigrarent. Dein accidit, vt cum bellum gererent Smyrnaei, ac saepenumero victi discessissent, tandem adhibitis Colophoniis, quos in ciuitatem receperant, extiterint superiores. Vnde institutum est, vt quemadmodum Smyrnaei non vicerant in bello, nisi Colophoniorum accessione, ita nec in suffragiis vincerent, nisi illorum calculum adiungerent. Proinde cum Ionii duodecim ciuitatibus imperarent, quarum vna Smyrna, in publicis consiliis, si quando Smyrnensium aequales fuissent calculi, pars ea vincebat, cui subscripsissent Colophonii illi, quorum opera vicerant in praelio. Nec abhorrent ab his, quae refert Iabenus scriptor Graecus. Duodecim Ioniae ciuitates conuenire solitas: id concilium Panionium dicebatur: in quo si forte caculis hinc atque hinc paribus nihil decerni poterat, accersebantur Colophonii, qui victoriam adferebant vtricunque parti fuissent suffragati. Itaque prouerbium quadrabit, cum significabimus iudicium, aut suffragium alicuius plurimum in re quapiam valere. Huius adagii nobis facta est mentio.

Mihi ista curae futura sunt, etc.

*emoi\ melh/sei [note of the transcriber: Print faded] tau=ta kai\ leukai=s2 ko/rais2.

Senarius ex oraculo ductus in popularem sermonem. Cum Brennus Gallicis copiis ingrueret in Delphos, Delphi consuluerunt oraculum, quid opus esset facto, Responsum est, hoc quod modo retulimus carmine. Paulo post visus Apollo cum duabus puellis Pallade ac Diana. Nam et his fana sunt apud Delphos. Conuenit vti, si quando significabimus nihil

esse periculi, negotium iis curae futurum, ad quos pertinet. Refertur in Plutarchi collectaneis. Ciccro vertit Graecum carmen De diuinatione primo:

Festum multas habens.

*eorth\ polla\ s2 e)/xousa, id est, Festum multas habens, subaudiendum molestias, aut occupationes. Dictum in eos, qui magnas componerent sarcinas, aliquo profecturi. Venustius erit, si deflectatur ad quosdam, qui nihil agunt, quamuis exiguum, nisi magno molimine, longa cunctatione, miro apparatu, ita vt saepenumero tum se, tum reliquos omnes defatigarint apparando, priusquam quidquam incipiant. Natum ab iis, qui festa solent adire. Nam iis mos, multam suppellectilem vna secum conuehere, vasa, vestes, sacra, panes, atque id genus alia multa, ne quid deesset, ad solemnitatem pertinens. Extat in iisdem collectaneis.

Nihil aliae ciuitates ad Crotonem.

Theocriti interpres meminit huius prouerbii. Licebit accommodare ad rem, aut hominem vsque adeo praecellentem, vt reliqui cum hoc collati, nihil esse videantur. Natum fortassis est a pugilum Crotoniatarum excellentia, quorum erat Milo, de quo dictum est alias, nempe in prouerbio: Crotone salubrius.

Canis panes somnians.

Sunt quibus prouerbiali figura dictum videatur illud apud Theocritum in Piscatoribus.

Sensus est vnicuique ea per somnum occurrere, quae impense desiderat, quibusque magnopere deditus est. Aristoteles non solum homini, verumetiam caeteris animantibus somnia tribuit, etiamsi id in canibus euidentissimum: quippe quos audimus saepenumero dormientes venationem somniare, quae res haud difficile deprehenditur ex ratione latratus, quem edunt sopiti. Proinde nobis rectius quadraturum videtur, si pro a)/rtws2 legatur a)grw=s2, aut a)/gras2, id est, agros, aut venationes. Verum hoc tantum eruditis pensitandum proponimus, super hoc pronuntiaturis, vbi codicem emendatiorem erunt nacti. Nobis adhuc non contigit. Ex somniis autem qui ariolentur euentura, ne nostris quidem temporibus desunt, quamquam non probat Aristoteles.

Canis.

*adeis2 e)/xwn, id est, Canis, pro eo quod est, nugaris, ineptis, frustra loqueris. Est autem Atticae linguae figura, sicuti pai/zeis2 e)/xwn, id est, Ludis siue iocaris. Etenim qui canunt non agunt rem seriam, sed tantum, vt aures deliniant voluptate mox peritura.

Aethiops non albescit.

*ai)qi/oy ou) leukai/netai, id est, Aethiops non candescit. De iis dici solitum, qui nunquam mutaturi sunt ingenium.

Quidquid enim natiuum, id haud facile mutatur. Fertur Aesopicus apologus de quodam, qui empto Aethiopi, cum eum colorem arbitraretur non natiuum esse, sed domini superioris accidisse neglectu, assidua lotura faciem divexauit, ita vt morbum etiam adiungeret, colore nihilo quam antea fuerat, meliore. Fertur et epigramma Luciani nomine:

*eis2 ti ma/thn ni/pteis2 de/mas2 i)ndiko\n, i)/sxeo te/xnhs2.
*ou) du/nasai donfero\n nu/kta kaqhlia/sai.

Abluis Aethiopem frustra, quin desinis artem?
Haud vmquam efficies, nox sit vt atra, dies.

Annas clibanum.

*annas2 kri/banon, id est, Annas clibanum, subaudi reperit. Haud nos fugit, hoc alio loco relatum a nobis, verum quoniam toties alia nobis occurrit specie in proverbiorum collectaneis, libuit admonere, trifariam esse scripturam. Alibi legitur, et quidem plerisque in locis, a)/nqrwpos2 kri/banon, id est, Homo clibanum. Quam equidem lectionem arbitramur esse deprauatam, Nec obscurum, vnde deprauandi occasio, iis qui Graecas literas norunt. Alibi inuenitur, a)/nnos2 vt vir fuisse videatur. In quibusdam est scriptum, a)/nnas2 vt mulieris, aut certe barbaricum sit vocabulum. Clibanum autem accipimus, non hunc vulgatum (quid enim hoc admirandum, aut [correction of the transcriber; in the print ant] nouum?) sed testaceum illum, qui incluso pane, ponitur in clibanis vulgaribus, in quibus panis, aut etiam pisces, aut carnes paulatim lento vapore decoquuntur.

Archilochum teris.

*arxi/loxon patei=s2, id est, Archilochum teris, seu calcas, de maledico dicebatur. patei=n autem dictum est, vel quod maledicus assiduus videatur in euoluendis huius poetae carminibus, vel quod huius vestigiis ingreditur. De Archilocho testatur et Horatius:

Equidem suspicamur hoc idem esse cum illo, quod alibi posuimus: a)rxilo/xou= patri\s2, id est, Archilochi patria, deprauata voce, patei=s2 in patri\s2.

Non inest illi dentale.

*gu/hs2 ou)k e)/nestin au)tw=|, id est, Gyes non inest illi. Dici consueuit de quopiam ad rem aliquam parum vtili. Sumpta est metaphora ab aratro, cuius pars est gu/hs2, eam nonnulli putant esse, quam Latini dentale vocant. Ea quoniam praecipua videtur, si absit, nihil confici potest aratro. In hunc sensum vsurpauit Hesiodus pri/nou de\ gu/hs2. Caeterum Homerus pro iugere posuit, agrum penthkonto/guon appellans, id est centum iugerum.

Gigantum arrogantia.

*giga/ntwn a)po/noia, id est, Gigantum amentia. Dicebatur, vbi quis viribus suis fretus, temere, nulloque consilio res non tentandas moliretur. Tractum a notissima gigantum fabula. Proverbium admonet, inauspicato cedere, quaecunque citra consilium, aduersus deos, aduersus pietatem, aduersus ius et aequum, per vim instituuntur. Horatius in Odis:

Vis consilii expers, mole ruit suae,
Vim temperatam dii quoque provehunt
In maius.

Homerus item Iliad. y. elegantissima sententia demonstrat, in omni negocio nimio plus habere momenti rationem, consiliumque quam corporis vires.

*mh/titoi druto/mos2 me/g' a)mei/nwn h)e\ bi/hfi,
*mh/ti d' au)=te kuberih/ths2 e)ni\ oi)/nopi po/ntw|
*nh=a qoh\n i)qu/nei e)rexqome/nhn a)ne/moisi,
*mh/ti d' h(ni/oxos2 perigi/netai h)nio/xoio.

Consilio sane multo, quam robore praestat,
Hirsutam quicunque parat succidere syluam.
Consilio rursum nauclerus in aequore nigro
Dirigit vndiuagam nauim raptantibus austris.
Consilio auriga aurigam vincitque praeitque.

Aristoteles lib. de Rhetor. 2. citat hunc versum trochaicum tacito auctoris nomine:

Non decet mortalis vt qui est, curet immortalia:
Sed magis mortalis vt qui est, cogitet mortalia.

Per ignem incedis.

*en puri\ be/bhkas2, id est, Per ignem incedis, id est, versaris in periculoso negocio. Est apud Aristophanem in Lysistrata,

Periculosa plenum opus alea
Tractas et incedis per ignei
Suppositos cineri doloso.

Tradunt etiam in eum quadrare, cui celeriter absoluendum est negocium. Qui per ignem incedit, minus laeditur, si suspensis pedibus properet. Confine quod ille dixit apud Senecam Declamator, Per spinas ingredior.

Fortis in alium fortiorem incidit.

Dici solitum, vbi quis nimium fretus suis viribus, aliquando nanciscitur, a quo vincatur. Sumptum putant ab Hyllo Herculis filio, et Euchemo Aegeate. Ita Zenodotus. Suidas huiusmodi verba recenset, tacito auctoris nomine: e)/sti me\n ga\r o(/te kai\ tauto/maton a)nte/prace tai=s2 e)pibolai=s2 tw=n a)gaqw=n a)ndrw=n. e)/sti de\ o(/te pa/lin kata\ th\n paroimi/+an, *esqlo\s2 e)w\n a)/llou krei/ttonos2 a)nte/tuxen. id est, Fit nonnumquam, vt iuxta proverbium, ita per se res bonorum virorum conatibus obsistat. Fit rursus interdum:

Insania non omnibus eadem.

Hemistichium heroicum, sicut et illud superius, extat in eisdem collectaneis. Sensus est, nullum esse mortalem, qui non in aliqua re desipiat. Quamquam alius alio morbo laboret, hic auaritiae, ille libidinis: hic ambitionis, ille inuidiae. Quod copiose demonstrat Stoicus Damasippus apud Horatium in Sermonibus. Et in hac hominis calamitate mira

ludit varietate natura. Inter hos, qui mente lapsi sunt, alii sibi videntur cornibus taurinis, alii naso praelongo, alii vasa fictilia, nonnulli se credunt esse mortuos, alii sibi videntur esse principes, alii doctissimi Philosophi. Argiuus ille solus plaudebat in theatro, credens se miros audire tragoedos. Athenaeus libro 12. refert de quodam Atheniensi, qui persuasum habebat omnes naues, quae appellerent in Pireum, esse suas, easque recensebat, dimittebat, ac deducebat, et appellentes tanto gaudio excipiebat, ac si omnium rerum, quas vehebant, esset dominus: at si quid perisset, non amplius quaerebat: si incolumes pervenissent, gaudebat, multa interim cum voluptate vitam agens, donec frater eius Crito e Sicilia aduectus, tradidit illum medico, cuius opera liberatus est insania. Caeterum ad se reuersus dicere solet, se numquam vixisse iucundius.

Hydrus in dolio.

*idros2 e)n tw=| pi/qw|, id est, Hydrus in dolio. Proverbium hoc nondum apud vllum veterum auctorum reperimus, neque Graecum, neque Latinum, et haud scimus, an de vulgo sumptum sit, neque enim libet credere virum eloquentem, et in literis non postremi nominis ex sese commentum esse. Nam refertur ab Antonio Sabellico in epistola quadam familiari. Addit et fabulam proverbii parentem, huiusmodi: Rusticus quidam cum sensisset minui vinum in dolio conditum, admiratus quid esset rei, circumspicere coepit, num qua rima extillaret liquor, vbi nihil eiusmodi comperisset, pergit vicinos in suspicionem apud sese vocare, ne sese absente vas relinerent, vinumque potitarent. Obsignat itaque diligenter dolium ad opus exiturus. At reuersus signis illaesis, vinum nihilominus imminui videt. Tum vero fortunam agricolarum deplorare, quibus non in vite solum, verumetiam in doliis calamitas praesto esset. Ad extremum exhausto dolio hydrus in imo repertus est vini potor. Ea res in vulgi iocum abiit. Admonet Plinius libro 10. capite 72. serpentes quamquam exiguo indigeant potu, tamen vinum, cum est occasio, praecipue appetere. Iuuenalis de muliere vinosa Sat. 6.

Adagium ipsum haudquaquam inelegans, nec aspernandum. Quod si quem nihil mouet recens auctor, licebit vsurpare, cum quis occulta calamitate premitur, causa atque auctore non extante. Aut cum diuturni mali tandem auctor deprehenditur. Porro serpentem, quem Graeci vocant hydron, Latini natricem vocant, quod in aquis degat. Ex vlcere huius morsu facto defluit copiosus humor aquosus, et graue olens. Ita Dioscorides lib. 6. Plinius lib. 6. ca. 23. tradit apud insulas quasdam ante Persidem, hydros marinos vicenum cubitorum terruisse classem.

E massilia venisti.

*ek massali/as2 h(/keis2, id est, E Massilia venisti. Suidas ait dici solitum de iis, qui cultu parum viris decoro vterentur. Quod Massilienses luxu perditi, muliebrem ferme in modum ornarentur, comis vnguento delibutis, capillisque religatis. Huic affine quod refert Athen. Dipnosophistarum li. 12. pleu/seias2 ei)s2 massali/an, cuius nos alibi mentionem fecimus in

Tibicines mente capti.

AThenaeus lib. Dipnosophistarum 8. proverbio iactatum scribit apud priscos, tibicinibus nihil esse mentis, lo/gos2 ga\r palaio\s2, w(s2 o(/ti

*andri\ me\n au)lhth=ri qeoi\ no/on ou)k e)ne/fusan,
*all' a(/ma tw=| fusa=n x' w( no/os2 e)kpe/tatai.

Dii tibicinibus nunquam mentem inseruere
Sed simul ac flarint, auolat illico mens.

Dulce bellum inexpertis.

ET elegans cum primis, et multorum literis celebratum adagium est, gluku\s2 a)pei/rw| po/lemos2: id est, Dulce bellum inexperto. Id ita reddit Vegetius libro de re militari 3. cap. 14. Nec confidas satis, si tyro praelium cupit, inexpertis enim dulcis est pugna. Citatur ex Pindaro gluku\ de\ po/lemos2 a)pei/roisin, e)mpei/rwn de/ tis2 tarbei= prosi/onta/ nin kardi/a| perissw=s2, id est, Dulce bellum inexpertis, ast expertus quispiam horret, si accesserit cordi supra modum. Sunt quaedam in rebus mortalium, quae quantum habeant discriminis ac malorum, non intelligas, nisi facto periculo.

Dulcis inexpertis cultura potentis amici Expertus metuit.

Bella res et splendida videtur, inter aulicos obambulare proceres, in regiis versari negociis, at senes, quibus vsu penitus cognita res est, ab ea felicitate libenter abstinent. Suaue videtur, amare puellas, sed iis, qui nondum senserunt, quantum amori insit amari. Ad eundem item modum accommodari poterit, ad quoduis negocium multo cum periculo, multisque coniunctum malis, quod nemo velit capessere, nisi iuuenis, et rerum imperitus. Siquidem Aristoteles in Rhetoricis hanc adfert causam, cur iuuenta sit audacior, contra senecta timidior, quod illis imperitia rerum confidentiam pariat, his multorum experientia malorum timiditatem, et cunctationem. Quod si quidquam est in rebus mortalium, quod cunctanter aggredi conveniat, certe bellum est.

Argiuos vides.

*argei/ous2 o(ra=|s2, id est, Argiuos vides, id est, stupentibus et attonitis oculis. Sumptum opinamur ab Oreste, furiis agitato. Hesychius nonnihil lucis aperit, admonens eos, qui inter helotes essent alicuius auctoritatis, ac splendidi, solitos appellari Argiuos, sunt enim helotes in Peloponneso, et Peloponnesi primaria ciuitas est Argos. Ambitionis igitur erat, quod Argiui quam helotes appellari maluerint. Non ignoramus apud Lacedaemonios helotas vocari seruos, quod ex gente subacta seruos sibi constituerint. Et fortassis ex his, quibus heri magis fidebant, Argiui dici maluerunt, quam helotes. Similem affectum et hodie deprehendas in quibusdam, qui nati in obscurissimo pago, praeclare cuiuspiam vrbis cognomen adsciscunt. Aristophanes in Pluto maniko\n ble/pein dixit eodem sensu. Refertur a Suida proverbii nomine.

Argiui fures.

furacitatis infamia laborabant antiquitus. Extat et hoc apud Suidam. Videtur autem adlusum ad vocem ipsam. Argos enim Graecis significat ignauum et otiosum. Tales vero solent ali furtis. Latini vulgo, ficto, sicuti videtur, per iocum vocabulo Lauerniones appellant, homines furaces, quod fures sub tutela Lauernae deae essent: in cuius luco obscuro atque abdito, soliti sunt furto sublata praedamque defodere. Auctor Festus.

Mars rex.

*arhs2 tu/rannos2, id est, Mars rex. Suidas interpretatur congruere in principem, qui vi, non legibus Rempublicam tractat. Zenodotus ortum putat a Timotheo Atheniensium Imp. qui multa felicissime gessit aduersus Persas et Asianos, et sub cuius ductu florebat Attica. Vnde dictum est Mars rex. Hesychius proverbium recenset tantum. Indicat Suidas aliquando Graecis a)/rh dici ferrum ipsum. Itaque potest hic esse sensus proverbii: ferrum rex, quoties res vi geritur.

Attagen.

*attaga=s2. Suidas indicat hoc cognominis, proverbiali ioco dici solere in seruos stigmaticos, quod haec auis plumas habeat, variis colorum notis distinctas. Aristoph. in Auibus:

*ei) de\ tugxa/nei ti\s2 u(mw=n drape/ths2 e)stigme/nos2
*attaga=s2 ou(=tos2 par' h(mi=n poiki/los2 keklh/setai.

Si quis e vobis erit fugitiuus atque vstus notis.
Attagen is sane apud nos varius appellabitur.

Quamobrem eam auem ibidem appellat pteropoi/kilon. Ad eundem modum taw\s2, id est, pauones appellant Graeci nitidius cultos, et versicoloribus amictos. Caeterum de Attagena plura dicemus in proverbio: Attagenis nouilunium.

Tenedius homo.

*tene/dios2 a)/nqrwpos2, id est, Tenedius homo. Plutarchus in adagionum collectaneis, ait dici solitum de homine tetrico, formidabilique aspectu. Originem, sicuti plerumque alias, varie tradunt. Suidas ait regem quempiam Tenedi fuisse, cui nomen Tenes, qui legem tulerit, atque induxerit morem, vt a tergo iudicis, adstaret quispiam securim tenens, videlicet in hoc paratus, vt qui perperam quidin iudicio dixisset, opinamur mendacium aut falsum testimonium, eum protinus securi feriret. Hoc interpretamenti ferme convenit cum eo, quod ante commemorauimus in adagio: Tenedia securis. Alii tradunt in hunc modum, haud tamen cum his pugnantia. Cygnus Neptuni filius, pater Hemitheae et Tenae, nouercam liberis suis induxit. Evenit autem vt Tenes apud patrem insimularetur a nouerca, quod sese de stupro interpellasset, id cum ille verum esse crederet, iuuenem in capsam inclusit, vnaque Hemitheam sororem, quod fraterni fati comes esse desideraret, simulque in mare praecipitauit. Id scrinium delatum est Leucophrynem, cui postea Tenedo commutatum vocabulum, videlicet a Tene Cygni filio. Qui progressu temporis nactus imperium eius loci, quod modo diximus exemplum induxit, vt in tribunalibus adsisteret, qui securim in caput accusantis vibratam sustineret. Quod si quis fuisset calumniae conuictus, eum protinus viuum securi dissecaret. Id spectaculi quoniam formidabile videbatur, in proverbium abiit: vt Tenedius homo diceretur, qui minaci trucique esset

aspectu. Pausanias in Phocis variat nonnihil in narratione, qua de re nobis dictum est alio loco in prouerbio; Tenedia securis. M. Tullius lib. 2. epist. ad Q. fratrem. Tenediorum igitur libertas Tenedia securi praecisa est, cum eos praeter me et Bibulum, et Calidium et Fauonium, nemo defenderit. Sentit libertatem rigide, et in totum negatam.

Tenedius patronus.

*tene/dios2 sunh/goros2, id est, Tenedius aduocatus. Eodem e fonte profectum est, et hoc dici solitum de eo, qui compendio causam expedit, litisque nodum ocyus dissecat. Ductum a Tenedia securi, de qua prius dictum est, Suidas ait apud Tenedios duas secures suspensas ostendi. Aristoteles apud eundem, illud addit, praeter ea, quae recensuimus, in Asserina, is est locus quispiam in Tenedo, fluuiolum esse, in quo cancrorum testis, nauigiorum vtantur vice. Eas ita dissecant, vt securis speciem prae se ferant. Prouerbii meminit et Stephanus in locorum catalogo, addens dici solitum de aduocato rigido duroque, quod illic non esset tutum quidvis garrire in iudicio.

*egkew=tis2 h(me/ra.

*egkew=tis2 h(me/ra. Plutarchus in collectaneis, si modo verax est titulus, tradit hoc dici solitum de his, qui conuiuium agunt, aut exhibent. Idque hinc manasse, quod olim apud Ceos mos fuerit, vt qui magistratum inirent, epulum exhiberent populo. Quod si quando plures fuissent magistratus, dies inter sese distribuebant. Itaque cum sibi occurrerent, rogabant ti/s2 h(me/ra, id est, Quis dies? Ea vox in vulgi iocum cessit. Videtur autem vox e)gkew=tis2, data opera ridicule conflata ex his verbis, e)n kei/w| ti/s2, id est, in Ceo quis, subaudi dies.

Versatilis Artemon.

*o perifo/rhtos2 a)rte/mwn, id est, Versatilis Artemon. Extat in iisdem collectaneis. Aiunt dici solitum de his, quorum gratia vehementer decertetur. Nam Artemonem adolescentem fuisse quempiam certatim adamatum a mulieribus ob insignem formam, quem suspicamur ob id dictum periforh/ton, vel quod circumferretur in ore omnium versans, vel quod passim obambularet, velut ostentans sese. Alii malunt Artemonem machinarium fuisse fabrum, in arte praecellentem, temporibus ferme Periclis. Qui cum claudus esset, passim suas machinas circumferebat. Athenaeus in duodecimo Dipnosophistarum libro referens hoc prouerbium citat Auctorem Chamaeleontem Ponticum, qui testatur Artemoni periforh/tou, cognomen additum, quod praedeliciis in lecto circumferretur, siue quod is postea coeperit voluptuariam ac mollem agere vitam, cum antea pauper fuisset. Ex Anacreonte citat haec de eodem: *yilo\n me\n e)/xwn peri\ pleurh=|si boo\s2 neo/plouton ei)/lhma kakh=s2 a)spi/dos2, a)rtopo/loisi kai\ e)qelopo/rnoisin o(mile/wn ki/bdhlon eu(ri/skwn bi/on, polla\ pera=n me\n e)n douri\ tiqei\s2 au)xe/na, polla\ de\ e)n troxw=|, polla\ de\ ko/mhn pw/gwna/t' e)ktetilme/nos2, id est, Tenuem quidem habens circum latera bouis recentem amictum mali clypei, cum panum cauponibus et prostibulis consuetudinem agens, insynceram inueniens vitam: saepe vt superet, in hasta ponens ceruicem, saepe rursum in rota, saepe vero coma barbaque reuulsus. Quibus ex verbis apparet dictum in

hominem sui dissimilem, ac moribus inaequalibus praeditum, qualem perhibent fuisse Alcibiadem, qui, vt refert Satyrus, apud Iones deliciabatur, vt illos quoque vinceret, apud Thebanos exercitamentis corporis erat quovis Boeoto Boeotior: apud Thessalos rei equestris studio superabat ipsos: apud Lacedaemonios temperans ac patiens, magis ipsis Lacedaemonibus: in Thracia Thraces superabat vinolentia. Id et cum laude fieri potest. Caeterum peri/trimma probrose dicitur, qui se per omne rerum genus voluit. Indicat Pollux libro 6. Plutarchus indicat, fuisse claudum quempiam, qui vehiculo circumferretur, cum alioqui meticulosus esset ac plerumque desideret domi duobus famulis scutum aereum supra caput sustinentibus, ne quid ex alto decideret in caput. Quod si quando cogebatur exire vehiculo vtebatur, sed humili, metu ruinae. Huiusmodi quaedam refert Plutarchus in vita Periclis. Proinde dictum videtur in molles, ac meticulosos. Quin et Plinius lib. 34. cap. 8. inter Polycleti opera meminit Artemonis, qui dictus sit perifo/rhtos2. Adlusum autem est ad Artemonem nauticum, quo vela circumferuntur, et onera tolluntur e nauibus. Nam hodie nautae ad vtrumque vtuntur antenna. Nam Artemon Graece propprie est machina tollendis oneribus apta, quam Latini, ni fallimur, trocleam appellant. Et sic composita est, vt facile circumuoluatur.

Placiadae.

*plaki/adai kai\ ste/laion, id est, Placiadae etiam stelaeum. Plutarchus in iisdem commentariis ostendit dici consueuisse de deprehensis adulteris, et contumeliose, sicuti merentur, tractatis. Vicus est quidam Atticae regionis, cuius incolae Placiadae vocantur. Apud hos moris erat, vt qui fuisset in adulterio deprehensus, ignominiosas poenas daret, impactis inpudendam corporis partem raphanis, qui apud illos mirae magnitudinis esse dicuntur. Quod si raphani forte non fuissent ad manum, stelaeo vtebantur, id est, ligonis ligno. Non ignoramus hoc alio nobis dictum loco, sed mutilatum, eoque duximus operae pretium hic integre repetere.

Iustitiae oculus.

*di/khs2 o)fqalmo\s2, i. Iustitiae oculus, dicitur syncerus et incorruptus iudex, aut ipsum etiam iudicium. Adagii meminit Suidas, Sumptum apparet ex illa Chrysippi descriptione apud Aulum Gellium lib. 14. cap. 4. in qua iustitiae oculos tribuit acres, rectos atque immotos: quod eum qui recte sit iudicaturus, non oporteat huc aut illuc ab honesto oculos deflectere. Celebratur hic senarius prouerbialis:

Iustitia iustior.

*di/khs2 dikaio/teron, id est, Iustitia iustior. Prouerbialis hyperbole de vehementer integris et incorruptis. Veteres enim iustitiam deam faciebant cuius imaginem eleganter depinxit Chrysippus apud Aulum Gellium.

Quantum ex Bacchanalibus.

*oson e)k dionusi/wn, id est, Quantum ex Dionysiis siue Bacchanalibus. Suidas prouerbii loco refert, sed perturbatius, vt adsolet. Antiquitus apud Atticos consueuerunt annos ac

numerum accedentem a Dionysiis numerare, quemadmodum ex Olympiadibus. Iterabatur autem Dionysiorum festum tertio quoque anno. Vnde Virgilius Trieterica vocat. Suidas sic integre recenset e)c au)tou= sxedo\n tosou=ton o(/son e)k dionusi/wn, id est, Ex hoc prope tantum, quantum ex Bacchanalibus addit dictum de rebus vehementer expetendis, atque expectatis. Ad hoc facit quod refert ex auctore quodam w)= dionu/sia, au)ta\ me\n o)/zous' a)mbrosi/as2 kai\ ne/ktaros2, id est, O Bacchanalia, ipsa quidem redolent ambrosiam, et nectar.

Mercator est.

*emporo/s2 e)sti skhpto/menos2, id est, Mercatorem se assimulat. Dicendum in eum, qui ob timiditatem causas commentitias praetexit, ne cogatur subire discrimen. Suidas ex Aristophane citat, apud quem tum in Pluto, tum in Ecclesiazusis quispiam inducitur, loquens in hunc modum, vt [correction of the transcriber; in the print vr] dicat sese fingere mercatorem esse, quoties ad bellum ire iubetur, quod negotiatores non cogerentur exire: quoniam expediebat illos relinqui, quo de commeatu prospiciant. In Pluto sic habet locus:

*gewrgo\s2 ei; melagxola=n m' ou(/tws2 oi)/ei;
*all' e)/mporos2; nai\ skh/ptomai/ g' o(/tan tu/xw.

Num cultor agri es? me ne sic furere putas?
Negotiator? Simulo si quando est opus.

Donum quodcunque dat aliquis proba.

Prouerbium admonet boni consulendum esse munus, aut officium consiliumve, quod offertur ab amico. Vnde natum sit indicat Strabo geographus libro sexto. Cum Achiui iussissent oraculo Crotonem condere, missus est Myscellus quidam, qui ciuitatis futurum locum consideraret. Is cum iam Sybarim aedificatam cerneret, videreturque is locus magis idoneus, repetiit oraculum, consuluitque deum, num fas esset hanc pro illa condere. Numen ad hunc modum respondit:

*mu/skelle braxu/nwte pa/res2 se/qen a)/llo mateu/wn,
*kla/smata qhreu/eis2. o)rqo\n d' o(/ti dw=| tis2 e)pai/nei.

Terga breuis Myscelle tuo de pectore omitte.
Caetera perquirens, frustra eo venaris iniqua.
At rectum quodcunque datur, tu laude probato.

Extat idem in collectaneis adagiorum, sed multo deprauatissimum. Quanquam ex vocum veluti ruinis huiusmodi lectio colligi poterit:

*mu/skelle braxu/nwte pare\k qeo\n a)lla\ mateu/wn.
*ou)/dala qhreu/eis2, dw=ron d' o(/ti dw=| tis2 e)pai/nei.

Diuersa inquirens a numine Myscele gibber,
Captas friuola, quod datur, aequi consule donum.

Miscellus dictus videtur ob crurum exilitatem, quae habeat murinis similia, Brachynotus ob dorsum contractum. Diximus alias Crotonem saluberrimam fuisse, Sybarim

pestilentem. Refert et alia Suidas de oraculis Myscello redditis, sed quae non ad modum faciant ad enarrationem prouerbii.

Ithorus.

*iqoros2 Suidas ait vocem prouerbialem fuisse, in eum qui veluti instigator hortatorque foret aliis. Translatum opinamur a nautis, quos remigantes naucleri vox animat ad gnauiter laborandum: siue ab equorum cursu. Plutarchus in Symposiacis decade septima, problemate quinto scribit, i(ppo/qoron appellatam cantionem ad incitandas equas. Consimilia tradit de praeceptis connubialibus. Nam qorei=n Graecis est impetu insilire. Vnde et apud Homerum qou/rios2 a)/rhs2 appellatur ab adsultu citato. Apparet Graecam vocem compositam ex iqi valde, et o)rei=n incitare.

Ne allia comedas, et fabas.

*ina mh\ fa/gh| sko/roda, mhde\ kua/mous2, id est, Ne edas allia, et fabas. Prouerbiali videtur aenigmate dictum, pro eo quod est, ne bellis, neve in iudiciis adsis. Nam in bellum inferebantur allia, commeatus militatis: In iudiciis fabas esitabant, ne obdormiscerent. Haec quidem Suidas. Etiamsi magis putamus referendum ad calculos fabarios, quibus antiquitus ferebantur suffragia.

Mortuus per somnium, vacabit curis.

*qanw\n kaq' u(/pnous2 fronti/dwn e)/sh| di/xa, id est, Curis vacabis mortuus per somnium. Versiculus vulgo iactatus apud Graecos, ex superstitiosa insomniorum obseruatione. Existimabant enim eum, qui se mori somniasset, a curis molestiisque liberatum iri. Quod mors finem doloribus imponere videatur, planeque imponit his, qui hinc in meliorem demigrant vitam. Fortassis ad eandem [correction of the transcriber; in the print eande] pertinet sententiam, quod alibi retulimus.

Animus heptaboeus.

*qumo\s2 e(ptabo/eios2, id est, Animus heptaboeus, siue ira heptaboea, de forti magnoque et inuicto dictum. Epithetum sumptum a clypeo Aiacis, quem Homerus e(ptaboeion appellat, quod septem boum tergoribus esset obductus, atque ob id impenetrabilis. Et Ouidius:

*alla\ pne/ontas2 do/ru kai\ lo/gxas2 kai\ leukofo/rous2 trufalei/as2,
*kai\ ph/lakas2 kai\ knhmi/+das2, kai\ qumou\s2 e(ptaboei/ous2.

Sed spirantes spicula et hastas, albasque in vertice cristas.
Adde his galeas, adde his ocreas, animosque septibouinos.

Semper Ilio mala.

*aei\ i)li/w| kaka\, id est, Semper Ilio mala. De vehementer calamitosis et afflictis. Troianorum excidium poetis multa tragoediarum argumenta ministrauit, atque hinc prouerbium. Refertur ab Eustathio in quartum Iliados librum. Stratonicus rogatus, cur nollet apud Ilienses viuere, respondit: a)ei\ i)li/w| kaka\, id est, Semper Ilio mala. Auctor Athenaeus lib. Dipnosophistarum octauo. Quanquam is locus non vacat mendo.

Libera Corcyra, caca vbi libet.

Corcyra libera, proin caces, vbi velis. Cum significabimus libertatem quidvis agendi. Citatur ab Eustathio in Dionysium, sed magis quadrabit, vbi significabimus impunitatem esse maleficis. Hic non absurde putamus referri posse quod Plutarchus narrat. Chii quidam cum apud Spartanos peregrinarentur, a coena non solum vomuerut, verum etiam incacarunt in sellas ephororum. Primum diligenter inquisitum est, quinam essent tanti facinoris auctores, daturi nimirum poenas si ciues fuissent. Caeterum vbi compertum est factum a Chiis, Spartani dicebant: Chiis licere intemperanter agere.

Decernetur equa Thessalica.

*epikrinei=tai i(/ppos2 qessalikh\, id est, Decernetur equa Thessalica, de summo praemio dicebatur, propterea quod antiquitus prima laus fuerit equarum Thessaliae. Id quod satis indicat oraculum Aeginensibus redditum. Citat Eustathius in secundum Iliados librum. Suidas refert, haud dum scimus ex quonam auctore: i(ppei=s2 me\n e)n qettali/a| kai\ qra/kh|, toco/tai de\ kai\ ta\ koufo/tera tw=n o(/plwn e)n i)ndi/a| kai\ krh/th| kai\ kari/a|, id est, Equites in Thessalia Thraciaque, sagittarii atque armatura leuior in India, Creta et Caria. Finitimum est illi, quod alio dictum est loco: Pellenea tunica. Lepidius erit per ironiam.

Canis viuens e magdalia.

*ku/wn zw=n a=po\ magdali/as2, id est, Canis viuens e magdalia. Eustathius in Iliados librum quartum ostendit dici solitum in parasitos, et alieno victitantes cibo. Magdaliam dicit, quasi furfurem, et manuum purgamentum. Caeterum apud alios auctores comperimus scriptam vnicam dictionem, velut apud Hesychium: a)pomagdalih\, inquit, ste/ar e)n w(=| ta\s2 xei=ras2 a)pema/ttonto e)n toi=s2 dei/pnois2, balo/ntes2 de\ toi=s2 kusi\n a)nalu/ontes2 a)po\ dei/pnwn, id est, Apomagdalia adeps, in quo abstergebant manus in conuiuiis, id proiiciebant canibus, cum a coena discederent. Iulius item Pollux libr. De rerum vocabulis 6. cap. 14 oi( de\ pa/lai tai=s2 kaloume/nais2 a)pomagdali/ais2 e)xrw=nto, ai)\ h)=san to e)n tw=| a)/rtw| malako\n kai\ staitw=des2, ei)s2 o(\ e(poyhsa/menoi, toi=s2 ku/sin au)to\ pare/balon, o(/qen kai\ lakedaimo/nioi khna/da th\n a)pomagdali/an kalou=sin, id est, Veteres autem vtebantur apomagdaliis, sic enim vocabant id, quod est in pane molle ac pinguius, in quod absterso obsonio ipsum canibus abiiciebant, vnde et Lacedaemonii apomagdaliam appellant cynada. Aristophanes in Equitibus:

*uperbalei=sqai/se oi)/omai tou/toisin, ou) ma/thn ga)\n
*apomagdali/as2 sitou/menos2, toiou=tos2 e)ktrafei/hn.

Iactat Halantopola superaturum se Cleonem impudentia et malis artibus, aut alioqui frustra pastum apomagdaliis euasisse tantum. Cui respondet Cleon:

*apomagdali/as2, w(/sper ku/wn, w)= pampo/nhre, pw=s2 ou)=n
*khno\s2 bora\n sitou/menos2 ma/xh| su\ kunokefa/lw|.

id est, Apomagdalias ritu canis, sceleste, quo ergo pacto tu victitans canis cibo, cvnocephalo repugnas? Apomagdaliarum mentio fit et apud Plutarchum in Lycurgo, quo quidem loco an interpres assecutus sit sensum sermonis, non satis nobis liquet. Graeca sic habent, dokima/zesqai de\ to\n boulo/menon tou= sussiti/ou metasxei=n ou(/tw fasi\. labw\n tw=n sussi/twn e(/kastos2

a)pomagdali/an ei)s2 th\n xei=ra, tou= diako/nou fe/rontos2 a)ggei=on e)pi\ kefalh=s2, e)/labe siwph=| kaqa/per yh=fon, o( me\n dokima/zwn a(plw=s2, o(de\ kri/nwn sfo/dra th=| xeiri\ pie/sas2. h( ga\r pepiesme/nh th=s2 tetrhmme/nhs2 e)/xei du/namin, ka)\n mi/an eu(/rwsi toiau/thn, ou) prosde/xontai to\n prosio/nta, boulo/menoi pa/ntas2 h(dome/nous2 a)llh/lois2 sunie/nai. to\n de\ ou(/tws2 a)podokimasqe/nta kekaddei=sqai le/gousi, ka/ddos2 ga\r kalei=tai to\n a)ggei=on, ei)s2 o(\ta\s2 a)pomagdali/as2 e)mba/llousi, id est, Eum vero qui vellet esse conuiuii particeps, aiunt hunc in modum probare solitos: Vnusquisque conuiuarum apomagdaliam in manum sumptam, veluti calculum tacite coniiciebat in vas, quod minister gestabat in capite, alius quidem simpliciter probans, alius vero iudicans, vehementer manu premendo. Nam pressa tantundem valet, quantum calculus perforatus. Quod si vel vnam talem compererint, non admittunt ingressum, volentes vt omnes lubentes inter sese conuiuant. Porro qui hoc modo probatus erat, caddissatum appellabant. Nam caddus dicitur vas, in quod conijciunt apomagdalias. Lapus autem vertit hunc in modum: Qui autem se conuiuii participem fieri velit, sic probari. Deinde singuli apomagdaliam sumentes in manum ministro vas super capite ferente, silentio quasi calculum immittebant, qui reprobaret simpliciter, qui vero approbaret, manu vehementer imprimens. Nam quae apomagdalia pressa fuerit, perforati calculi vim habet. Quod si quam ex iis minus pressam offenderint, non admittunt ingredientem: quippe qui velint omnes inuicem iucunde congredi. Qui vero sic reprobatus fuerit caddiscatum dicunt. Caddiscus namque vas vocatur, in quod apomagdalias immittunt. [note of the transcriber: Double translation] Haec si quis conferat cum his quae scribit Plutarchus, intelliget Graecum exemplar quod secutus est Lapus, fuisse diuersum ab eo quod nobis dedit nuper officina Aldi. Caeterum de apomagdaliis quae ante conuiuium dabantur abstergendis manibus, meminit nonnihil et Athenaeus libro 9. Item lib. 4. tradit, apud Arcadas fuisse moris, vt a coena sacrificarent, non quidem lotis manibus, sed iure seu offa abstersis, et quo se absterserat quisque, id secum auferebat: id faciebant ob terrores nocturnos, qui in compitis solent accidere. Sic ille. Et arbitramur sane non inutile remedium aduersus canes in compitis adorientes viatorem. Arbitramur huc respexisse Aristophanem in Equitibus, cum Cleoni obiicit quod aliis egregiis viris in exilium actis ipse delicatissimo hordeo abstergeret manus:

Interpres addit hordei genus Achilleum dici, veluti generosius, quo minus mirum est Theologis Achilleum argumentum vocari quod efficax sit, ac refutatu difficile.

Ficus post piscem.

Athenaeus in Dipnosophistarum libro tertio meminit huius. Quadrabit, vbi dicemus aliis alia congruere. Quemadmodum et vulgo iubent ab esu carnium apponi caseum: ab esu piscium, nuces.

Ficus auibus gratae.

Carmen heroicum citatur ab Athenaeo continenter eodem quo modo diximus loco. Quadrare videtur in voluptarios, ac fugitantes honesti laboris, cum tamen appetant emolumentum.

Ingredi Iunonium.

*badi/zein h(rai=on e)mpeplegme/non, id est, Incedere complicatum Iunonis sacrum. Extat et hoc apud Athenaeum libro Dipnosophistarum duodecimo. Dictum apparet in fastuosum, ac lentum quorundam incessum, quem notat et Horatius in Sermonibus:

Volentem bouem ducito.

*to\n qe/lonta bou=n e)/laune, id est, Volentem bouem agito. Vtere illorum opera, qui ex animo faciunt. Stultitia est, venatum ducere inuitas canes, vt ait Plautus. Refertur ab interprete Theocriti. Diximus in prouerbio, Praesentem mulge.

Habet.

HAbet, prouerbialiter dicitur, cum obtigit alicui quod expetiuit, aut quo dignus est. Habet quod amet, similes habent labra lactucas. Sumtum autumant ab aucupantibus, piscantibus, aut venantibus: quibus reuersis, sic aiunt: e)/xeis2 ti\: id est, Habes ne aliquid? Citatur ex Aristophanis Nebulis. Seneca tragicus in Agamemnone: Habet, peractum est. Terentius in Andria: Egomet continuo mecum, certe captus est, habet. Donatus ostendit, proprie de gladiatoribus dici, quos prius alii vident, quam ipsi se sentiant esse percussos. Ex ea acclamatione natum videtur prouerbium.

Hercules hospitatur.

*hraklh=s2 ceni/zetai, id est, Hercules accipitur. Dictitatum, vbi quis diutius in conuiuio commorari videretur: propterea quod qui recepissent Herculem hospitio, conuiuioque, his multum temporis erat opperiendum, donec ille satur esset. Nam famelicum commouere parum erat tutum. Nec facile saturabatur edax, adeo, vt legatur solidos etiam boues vno deuorasse conuiuio. Vnde Graecis a)ddhfa/gos2 dictus est: et huic Larum auem consecrarunt, et ipsam boufa/gon. Legitur et certamen inisse cum Lepreo quodam vter citius bouem conficerer. Haec, aliaque permulta refert Athenaeus libro 10. de huius edacitate, addens, et Thasio cuidam athletae, cui nomen Theagenes, tum et Miloni Crotoniatae bouem vno die confectum fuisse. Tales conuiuae contingant hostibus.

Etiam in Deorum coetu.

*ka)\n qew=n a)gora=|, id est, Etiam in Deorum coetu seu concione. Quidam interpretantur de maiorem in modum probis, et aequis: quidam de vehementer maledicis. Addunt locum quempiam esse in Eleusine, vicinum Anactoro, vocatum qew=n a)gora\n, in quem non ingrediebantur, nisi bene ominantes: vnde de quopiam praeter modum maledico dicebant, ou(=tos2 ka)\n qew=n a)gora=| dusfhmh/sei, id est, Hic vel in Deorum concione male ominata loquetur.

Calliphanes.

*kallifa/nhs2, i. Calliphanes. Ridicula quaedam huius hominis ambitio, prouerbiali ioco fecit locum. Aiunt enim, huic fuisse poetae morem, vt diuersorum carminum et orationum initia conscriberet, ad tres, aut quatuor versus, eaque pronunciaret,

ostentaretque, quo commentum ignorantibus, multiscius, et eruditus videretur. Meminit huius Athenaeus Dipnosophistarum libro primo, aitque cognomen fuisse Parabrycontis. Neque vero desunt his nostris temporibus id genus impostores literarii, quibus hoc modo studium est, ex summis aliquot diuersae professionis auctoribus locos aliquot insignes, nec eos admodum vulgatos, ediscere. Quibus instructi, non verentur in conciliabulis quemvis quantumlibet eruditum adoriri. Atque illud assequuntur prompte decantandis illis locis suis, vt imperitis plane Solones esse videantur. Cum quibus tamen Solonibus, si tertium aut quartum congrediare, Deum immortalem, nihil infantius, nihil indoctius, videlicet thesauris illis semel effusis.

Cauda blandiri.

*ke/rkw| sai/nein, id est, Cauda blandiri, dicuntur, qui spe commodi cuipiam adulantur. Aristophanes in Equitibus:

*os2 ke/rkw| sai/nwn, o(po/t' a)\n deipnh=s2 a)pi thrw=n,
*ece/detai/ sout' ou)yo\n o(/pou su/ pou a)/llose xa/skeis2.

Qui cauda adludens, cum caenam obseruat, amica,
Te spectante alio, tua edulia deuorat ille.

Pro eodem frequenter vsurpat ai)ka/llein, quod canum est, auribus, cauda, totoque corpore blandientium, in Equitibus:

*qwpeu/ein item ab animante dictum est, si Graeco Etymologico credimus. Thos Graecis lupi genus est. Blandiuntur enim et lupi quidam more canum. Thoas refert Plinius libro 8. capite 34. de luporum quidem genere, sed quod homini sit amicum animal. An hinc dicatur qwpeu/ein, dubito.

Crater litium.

*krath\r kakw=n, id est, Cratera malorum. De re praemolesta, siue de homine litium auctore. Aristophanes in Acharnensibus:

Lampon iurat per anserem.

*la/mpwn o)/mnusi to\n xh=na, i. Lampon iurat per anserem. Ita loquebantur, vbi quis decipere tentaret iureiurando. Lampon sacrificus quispiam fuit, ac vates, et oraculorum auctor. Is solitus est per anserem iurare, tanquam per auem auguralem. Vel quod olim ita instituerat Rhadamanthus, ne per Deorum aliquem iuraretur, sed per canem, anserem, id quod Socrati familiare apud Platonem. Tradunt, hoc Lampone auctore factum, vt Athenienses coloniam miserint in Sybarim. Adagii meminit Aristophanes in Auibus: la/mpwn d' o)/mnusin e)/ti kai\ nu=n to\n xh=n' o(/tan e)capata=| ti\s2 ti/, id est, Lampon etiam nunc iurat per anserem, vbi quis fallit in aliquo.

Palpo percutere.

Palpo percutere dicitur, qui blanditur, ac spem inanem verbis iniicit. Plautus in Mercatore: Liberum caput tibi faciam, paucos menses. Palpo percutis. Egon' ausim vsquam quidquam facinus falsum proloqui?

Idem alibi: Mihi obtrudere non potes palpum. Translatum ab equisonibus, qui plausu manus blandiuntur equis. Virgilius tertio Georgicon libro:

Tum magis atque magis blandis gaudere magistri
Laudibus, et plausae sonitum ceruicis amare.

Eximere e manu manubrium.

Figura prouerbiali dixit Plautus: Eximere e manu manubrium, pro eo, quod est, iam paranti facere quippiam, extorquere peragendi facultatem. Locus est in Aulularia, Capio fustem, obtrunco gallum, furem manifestarium. Credo ego aedepol illi mercedem gallo pollicitos coquos, si id palam fecisset, exemi ex manu manubrium. Translatum ab eo, cui iam vibrato gladio percussuro, repente capulus excutitur e manibus.

Alybantis hospitis munera.

*ta\ dw=ra tou= e)c a)lu/bantos2 ce/nou, h)\ ta\ tou= a)lubanti/ou e(tai/rou ce/nia, id est, Munera Alybantis hospitis, aut Alybantii amici xenia. Eustathius, interpres Homeri, putat recte prouerbio dici posse, quoties fit, vt aliquis falso iactet se magna largitum esse, seu verbis dumtaxat, non re praestet beneficium. Nam apud Homerum vltimo Odysseae libro Vlysses ignoto habitu cum Laerte patre colloquens, adsimulat se Alybantium esse Aphidantis opulentissimi viri filium, et quondam Vlyssem exceptum hospitio, muneribus amplissimis donatum a se dimisisse:

*ei)mi ga\r, inquit, e)c a)lu/bantos, o(/qi kluta\ dw/mata nai/w
*uio\s2 a)fei/dantos2 poluphmoni/dao a)/naktos2.
*au)ta\r e)moi\ g' o)/nom' e)stin e)ph/ritos2.

Sum ex Alybante oriundus, vbi mihi splendida tecta,
Regis Aphidantis proles Polypemonidai,
Est mihi nomen Eperitus.

*to\n me\n e)gw\ pro\s2 dw/mat' a)/gwn eu) e)cei/nissa,
*endike/ws2 file/wn, pollw=n kata\ oi)=kon e)o/ntwn,
*kai\ oi( dw=ra po/ron ceinh/i+a oi(=a e)w/kei.
*xrusou= me\n oi( dw=k' eu)erge/os2 e(pta\ ta/lanta,
*dw=ka de\ oi( krhth=ra pana/rguron a)nqemo/enta,
*dw/deka d' a(ploi/+das2 xlai/nas2, to/ssous2 de\ ta/phtas2.
*to/ssa de\ fa/rea kala\, to/sous2 d' e)pi\ toi=si xitw=nas2,
*xwri\s2 de\ au)=te gunai=kas a)mu/monas2, e)/rga ei)dui/as2
*te/ssaras2, ei)dali/mas2 a(\s2 h)/qelen au)to\s2 e(le/sqai.

Hunc equidem tecto induxi, accepique benigne,
Solliciteque fouens; ex his, quae plurima nostris
Aedibus exuperant, atque hospita munera deinde
Adieci, tali dare quae decuisset amico.
Auri caelati tribui septena talenta,
Donaui pateram ex solido depictam argento.
Bis senas textu donaui simplice laenas,
Pallia ad haec totidem adieci, totidemque subuclas:

Insuper ancillas nitidas, atque arte manuque
Quattuor egregias, sibi quas delegerat ipse.

Fungus.

Plautus in Bacchidibus, fungum dixit, pro stupido, impenseque credulo. Vel quia fungus per se insipida quaepiam res est, vel quod mollis, ac fragilis, vel quod subito prorumpat. Plautina verba sunt haec: Adeo me fuisse fungum, vt qui illi crederem? Idem in eadem fabula. Quicunque vbi sunt, qui fuere, quique futuri sunt posthac stulti, stolidi, fatui, fungi, Bardi, buccones, blenni, solus ego omnes anteeo stultitia.

Eurycles.

*eu)ru/klhs2, Eurycles vulgato cognomine dicebatur, qui de se suisque incommodis aliquid diuinaret. Nam hoc nomine vates fuit quispiam, e)tastri/muqos2 cognominatus, hinc ni fallimur, quod ex astris vera praediceret: para\ to\ e)ta/zein. Meminit et Suidas, quanquam apud hunc e)ggastri/muqos2 scriptum est, id est, diuinus, siue ventriloquus. Refertur in collectaneis adagionum Plutarcho inscriptis. Vsurpatur autem a Platone in Sophista. Taxans enim eos, qui perplexis et absurdis rationibus produnt suam ineptiam, addit: ou)k a)/llwn de/ontai tw=n e)celegxo/ntwn, a)lla\ to\ lego/menon oi)/koqen to\n pole/mion kai\ e)nantiwso/menon e)/xontes2, e)n to\s2 u(pofqeggo/menon w(/sper to\n a)/topon eu)pukle/a, perife/rontes2 a)ei\ poreu/ontai, id est, Non opus est aliis, a quibus redarguantur, sed domi, quod dici solet, habet hostem, qui contradicat, intus submurmurantem, tanquam absurdum illum Euryclem, circumferentes semper incedunt.

Si quis iuxta ciuitatem clypeus.

*ei)/tis2 peri\ po/lin ai)gi\s2, id est, Si quis circum vrbem clypeus. Hoc scommatis iaciebant in eos, qui sparsim ac dissolute ciuitatem obirent palantes. Refertur in Plutarchi collectaneis, nec explicatur.

Rupta ancora.

*kra/dhs2 r(agei/shs2, id est, Rupta crada. Dicebatur de his, qui repente tanquam magnum quiddam facturi prodissent: deinde falsa omnium expectatione, turpiter et indecore se gessissent in negotio. Translatum a tragoediarum histrionibus, qui, si quando numen inducendum est, derepente machinis quibusdam sublati, in summa scena apparere consueuerunt, veluti in aere pendentes, hamo quopiam a tergo in cingulum affixo suspensi. Nam his nonnunquam eueniebat, vt forte fortuna rupta ancora, qua sustinebantur, deciderent, non sine magno spectatorum risu, suoque tum malo, tum dedecore. Porro crada hoc loco non ficulnum ramum indicat, quemadmodum alias: sed vncum illud aes, quo vincti tenebantur actores in machina. Iulius Pollux libro 4. cap. 19. docet kra/dhn appellari solitum in comoedia, quod in tragoediis dicebatur mhxanh\. Fuisse vero non dissimile ficui, siquidem Attici ficum arborem kra/dhn vocant. Quanquam quarumlibet arborum rami nonnunquam cradae dicuntur.

Suam quisque homo rem meminit.

Plautus in Mercatore, Suam quisque homo rem meminit. Sententia prouerbialis, notans communem hominum morem, qui in alieno negotio dormitant, in suo quisque et vigilat, et attentus est. Vnde recte monet apud Gellium Ennius:

Hoc tibi sit argumentum semper in promptu situm,
Ne quid expectes amicos, quod per te facere possies.

In eandem sententiam exstat bellissimus Aesopi apologus de Cassita auicula: quae negauit, vllum esse periculum, donec res alienis manibus esset commissa. Allusit ad prouerbium Plautus in Poenulo: Ita ne tentas, an sciamus nos meminisse nostra? Eodem allusit Terentius in Phormione: At si talentum rem reliquisset decem, etc. Quidquid cordi est, facile meminimus, et plerunque obliuionis mater est negligentia.

In vtrumuis dormire oculum.

Plautus in Pseudolo: De isthac re in oculum vtrumuis conquiescito. Sensum habet eundem cum eo, quod superius retulimus: In vtramuis dormire aurem. Captatus est autem a Comico iocus ex nouatione verborum. Proinde consequitur illico. Oculum vtrum, an ne in aurem? Et respondet nouator? At hoc peruulgatum est nimis. Notatur interim commune hominum studium in huiusmodi dictis subinde nouandis:

Corinthiis non indignatur Ilium.

Hoc carmine clam exprobramus ignauiam alicui, qui ita se gesserit, vt hostes nihil habeant, quod illi magnopere indignentur. Est autem carmen Simonidis, quod velut in contumeliam suam scriptum iniquo animo tulisse Corinthios scripsit Aristoteles libro Rhet. primo, quod in bello Troiano non admodum egregiam operam nanasse viderentur. Potest et huc detorqueri, veluti si quis ita insulse scripsisset aduersus bonas literas, vt eas sua infantia commendasset potius, quam infamasse: kori/nqi/ois2, etc. Plutarchus in vita Dionis aliquanto diuersius interpretatur adagium: *ara/ge w(/sper o( simwni/dhs2 fhsi\n w)= sossie seneki/wn, toi=s2 kori/nqiois2 ou) mhniei=n to\ i)/lion, e)pistrateu/sasi meta\ to\n a)xaiw=n. o(/ti ka)kei/nois2 oi( peri\ glauko\n e)c a)rxh=s2 kori/nqioi gegono/tes2 sunema/xoun proqu/mws2, id est, Sane quemadmodum inquit Simonides, Sossie Senecio, Corinthiis non indignatur Ilium, quod vna cum Achiuorum copiis venissent ad bellum: propterea quod illis quoque promptis animis fuissent auxilio, Glauci comites, et ipsi e Corinthiis oriundi. Ex his Plutarchi verbis liquet, illud sentire prouerbium, leuius offendi oportere, si quando laeserint, qui quondam sint benemeriti, sed praesentem offensam superioribus officiis condonare.

Maras.

*ma/ras2, id est, Maras. Hoc nomine ferunt fuisse quempiam apud Beroeam, Syriae ciuitatem, ditissimum quidem illum, verum nihilominus humanum, et officiosum in omnes tum ciues, tum hospites. Vnde vulgo receptum, vt id vocabuli tribueretur viris, qui ad multorum vtilitatem nati viderentur. De hoc longiuscula narratur fabula in Graecorum collectaneis, sed nobis sat visum est attigisse, ne male collocaremus operam. Nam prouerbium adulterinum, et supposititium esse videtur.

A Nannaco.

*apo\ nanna/kou, id est, A Nannaco. Cum significamus rem ab extrema vsque antiquitate repetitam. Nannacus

rex ante Deucalionem fuisse narratur, qui diluuium futurum praeuiderit. De quo mentionem fecimus et alibi. Meminit huius et Stephanus in dictione i)ko/nioi, referens alterum ab eodem ortum proverbium, e)pi kannakou klau/sein, id est, Sub Cannaco flere. Etiamsi in Stephano pro kanna/kou legimus a)nna/kou. Latini consimili figura dicunt, Ab Aboriginum saeculo repetita, et Perinde quasi cum Euandri matre loquaris. Non discrepat ab hoc illud, presbu/teros2 ko/drou. kai\ a)rxaio/tera th=s2 difqeras2 le/geis2, id est, Antiquior Codro, et antiquiora diphthera loqueris.

Asinus ad tibiam.

*onos2 pro\s2 au)lo\n, id est, Asinus ad tibiam. Dicendum, vbi quis ea, quae scite dicuntur, nec animaduertit, nec intelligit, nec laudat. Sunt enim animantia quaedam, quibus nonnullus musices sensus inesse videtur, vt equis, auibus, serpentibus. Asinum nihil mouet cantus. Germanum est illi: o)/nos2 pro\s2 lu/ran, id est, Asinus ad lyram.

Oresti pallium texere.

Dicebatur qui munus pararet abusuro. Nam Orestes per insaniam vestes dilacerabat. Est hemistichium heroici carminis decerptum ex Aristophane in Auibus:

Scholium admonet Orestem lwpodu/thn quempiam simulando insaniam in tenebris aggredi solere homines, eosque vestitu spoliare. Vnde non inepte dicetur, vbi quis admonet dandum aliquid homini furaci, ne rapiat. Adagium non est natum ex Aristoph. sed ab illo est affectatum. Nam hac periphrasi notat hyemem.

Pandeletias sententias.

*pandeleti/ou gnw/mas2, id est, Pandeletiam sententiam, appellat in deterioribus Cratinus, vt citant, morosam ac molestam. A Pandeleto quopiam sycophafita, ex eorum genere, qui quo quaestum faciant, dicas impingunt grandes, vt ait Phormio Terentianus, et simili studio ferunt suffragia.

Sibylla viuacior.

Sibyllae aetatem pro quantumuis longa posuit. Hanc Virgilius Aeneidos li. 6. longaeuam sacerdotem vocat. Et Seruius eum enarrans locum adscribit Apollinem amore Sibyllae captum, ei poscendi quod vellet arbitrium dedisse, illam haustis arenis, tantum poposcisse vitae. Id Apollo fieri posse respondit, si Erythraeam insulam relinqueret, numquam eam reuisura. Venit itaque Cumas, vbi corporis viribus defecta in sola voce vitam retinuit. Quod vbi cognouissent illius ciues, incertum inuidia, an commiseratione, epistolam ad eam miserunt, creta antiquo more signatam. At illa visa terra patria, in mortem resoluta est. Ita vati suae verba dedit Phoebus.

E flamma cibum petere.

TErentius in Eunucho dixit in parasitum, eiusmodi esse, vt vel e flamma cibum peteret, hoc est, quiduis cibi causa passurum, facturumque. Explicat proverbium Catullus in epigrammatis:

Bononiensis Rufa Rufulum fellat,
Vxor Meneni, saepe quam in sepulcretis
Vidistis ipso carpere e rogo coenam.
Cum deuolutum ex igne, prosequens panem
A semiraso tonderetur vstore.

Reddidit Harpocratem.

CAtullus in Epigrammatis proverbiali specie dixit: Reddidit Harpocratem, pro eo quod est: Imposuit silentium. Carmen est huiusmodi:

Gellius audierat patruum obiurgare solere,
Si quis delicias diceret aut faceret.
Hoc ne ipsi accideret, patrui perdespuit ipsam
Vxorem, et patruum reddidit Harpocratem.
Quod voluit fecit: nam quamuis irrumet ipsum
Nunc patruum, verbum non faciet patruus.

Harpocrates Deus ita apud veteres fingebatur, vt digito admoto ori, silentium indiceret, qualis et apud Romanos dea Angerona.

Qui probus Atheniensis.

PLato lib. de legibus 1. refert proverbium, to/te u(po\ pollw=n lego/menon, w(/s2 o(/soi a)qhnai/wn ei)si\n a)gaqoi\ diafero/ntws2 ei)si\ toiou=toi, dokei= alhqe/stata le/gesqai. id est, Et quod vulgo dicitur, ex Atheniensibus qui probi sint, eos egregie probos esse, verissime dictum videtur. Sentit autem Plato, in male instituta, maleque morata Republica qui boni sint, eos natura et insignite bonos esse. Quippe qui neque fingere putandi sunt probitatem, nimirum inter improbos, quibus morum similitudine poterant etiam commendari: neque corrumpi queant deprauatis aliorum moribus, et vitiorum contagio. Simili argumento Simo Terentianus colligit probitatem filii sui. Deflecti potest ad vitam aulicam, aut studii genus ad perniciem inuitans.

Digna Cedro.

DIgna Cedro dicunt, quae promerentur immortalitatem, et eiusmodi iudicantur, vt posteritati consecrari debcant. Horatius in arte poetica:

Sumptum ab arboris natura, cuius succo, quae sunt illita, non sentiunt cariem. Nam hac arte Numae libros cum essent chartacei, durasse ad annos 535. terrae infossos, narrat Plin. lib. 13. cap. 13. Idem lib. 16. cedrum inter aeternas materias commemorat. Dioscorides ait maxime probari succum huius arboris, crassum, pellucidum, et odore vehementiore, quique non defluit, sed guttis concrescit, manetque. Vim habet diuersam, viua corpora corrumpit, mortua seruat incorrupta. Vnde a nonnullis dictam esse tradunt, nekrou= zwh\n, id est, Cadaueris vitam. Eodem pertinet illud:

Telemachi olla.

*telema/xou xu/tra, Id est, Telemachi olla. Meminit huius adagionis Athenaeus libro 9. tradens Telemachum

Acharnensem fuisse quempiam, qui plerunque victitarit fabis. Vnde coniicere licet in sordidos dici consueuisse.

Alia res sceptrum, alia plectrum.

HAud omnino contenderimus esse proverbium, sed tamen ipse sermonis habitus colorque adeo similis est proverbio, vt vix similior sit ficus ficui, quod Stratonicus citharoedus regi Ptolomaeo respondit, pertinacius secum arte canendi disputanti: e)/tero/n e)stin w)= basileu\ skh=ptron, e(/teron de\ plh=ktron, id est, Alia res est, ô rex, sceptrum, alia vero plectrum. Locus erit vtendi, quoties diues ac potens, fortuna sua fretus, velut ex aequo disputat cum erudito, cum multo aliud sit diuitem, aut fortunatum esse, aliud literatum.

Quae dolent, ea molestum est contingere.

*en oi(=s2 a)\n a)tuxh/sh| a)/nqrwpos2 to/pois2,
*hkista tou/tois2 plhsia/zwn h(/detai.

In quibus homo est non admodum felix locis,
Minime suaue est admouere ad hac manum.

Vnusquisque inuitus audit sua incommoda, maxime ea, quae sint cum aliqua infamia coniuncta. Veluti turpitudinem generis, vitium formae: proinde ciuilitatis est, nemini suum refricare vulnus, nec vlcus tangere.

Aurum igni probatum.

*o xruso\s2 tw=| puri\ dokimasqei\s2, id est, Aurum igni probatum dicitur is, cuius fides rebus aduersis explorata spectatque est. Vtitur hac similitudine M. Tull. in epist. famil. libro 9. Pindarus item in Nemeis hymno 4. *o xruso\s2 e(yo/menos2 au)ga\s2 e)/deicen a(pa/sas2, id est, Aurum coctum omnem nitorem ostendit. Rursum in Pyth. hym. 10. peirw=nti de\ xruso\s2 e)n basa/nw| pre/pei kai\ no/os2 o)rqo\s2, id est, Experienti vero aurum in indice relucet, et mens recta. Theognis:

*eu(rh/seis2 de\ me\ pa=sin e)p' e)/rgmasin, w(/sper a)/pefqon
*xruso\n, e)/ruqro\n i)dei=n, tribo/menon basa/nw.

Omnibus in rebus me comperies velut aurum
Purum, dulce, rubens, indice cum atteritur.

*ei)s2 ba/sanon d' e)lqw\n paratribo/menos2 te moli/bdw|
*xruso\s2 a)/pefqos2 e)w\n, kalo\s2 a(/pas2 a)\n e)/sh|.

Venit vbi ad cotem, et confertur in indice plumbo,
Purum aurum cum sit, totum erit egregium.

Est autem illud auro non citra miraculum peculiare, vt igni non solum non fiat deterius, sed magis ac magis enitescat. Itidem is, qui vere bonus est, obiectus malorum procellis, illustrat animi virtutem, non amittit. Plinius libro 33. scribit ob eam praecipue causam aurum omnibus metallis praelatum, quod vni rerum nihil igni depereat, tuto etiam in incendiis durante materia. Quinimo, quo saepius arserit, hoc magis proficiat ad bonitatem. Idque argumentum esse probi auri, si similiter rubeat, vt ignis, atque ipsum obrizum appellant.

Lunam detrahere.

*th\n selh/nhn kataspa=|, id est, Lunam detrahit. Consueuit dici de eo, cui res vehementer aduersae viderentur. Interpres Apollonii in librum quartum, natum autumat ab Aglaonice

Hegemonis [correction of the transcriber; in the print Hegem nis] filia, quae cum ob astrologiae peritiam, lunae defectus praesciret, iactabat sese lunam e coelo deducturam in terras. Eam vocem tam arrogantem audiuit Nemesis, moxque poenas sumpsit. Atque hinc proverbii origo.

Leonis vestigia quaeris.

*tou= le/ontos2 i)/xnh zhtei=s2, id est, Leonis vestigia quaeris. Dicterium in eum, qui verbis ferox esset, re timidus. Ductum ab apologo quopiam Aesopico, quo narrant venatorem quendam pastorem obuium rogasse, nuncubi leonem vidisset, vt eum sibi commonstraret. Atque eum respondisse: Equidem tibi leonis vestigia mox ostendero, neque enim procul absunt. Tum ille, satis est, inquit, neque enim vltra quidquam requiro. Convenit cum eo, quod alio positum est loco: a)/rktou parou/shs2 ta\ i/xnia zhtei=s2, id est, Cum vrsus adsit, vestigia quaeris.

Non vna vehit nauis.

*ou) mi/a nau=s2 a)/gei, id est, Non vna vehit nauis. Proverbii personam ante se gerit. Quo conveniet vti, quoties maiorem hominum multitudinem significamus, quam vt eos vna nauis possit capere. Veluti si quis dicat, tou\s2 a)pedeu/tous2 ou) mi/a nau=s2 a)/ge, id est Indoctos non vna nauis vehit. Est autem apud Theognidem:

*tou\s2 d' ou)x eu(rh/seis2 dizh/menos, ou)d' e)pi\ pa/ntas2
*anqrw/pous2, ou(\s2 nau=s2 mh\ mi/a pa/ntas2 a)/gei.

Hos non inuenies homines scrutatus et inter
Omnes, quos sane non vehit vna ratis.

Horna messis.

PLautus in Mostellaria, hornam messem proverbiali figura dixit, pro maximo emolumento, quasi tantum lucri, quantum eo anno sit proventurum in agris. Comici verba sunt haec:

Iampridem me Castor frigida nox laui magis lubenter,
Nec vnde me melius mea Scapha rerer aedificatum.

Haec dicuntur a persona puellae. Tum lena, optans vt ex eius forma, quam plurimum commodi capiatur.

Euentus, inquit, omnibus velut horna messis fuat.

Id puella quippe simplex, quid sibi vellet, non satis intelligens. Quid, inquit, ea messis attinet ad meam lauationem? Huic figurae confine est illud eiusdem in Curculione: Vindemia haec huic anui non satis est soli: significat adeo bibacem, vt vniuersum vinum, quod eo sit proventurum anno, parum sit illius siti.

Glaucus comesa herba habitat in mari.

*glau=kos2 fagw\n po/an oi)kei= e)n qala/ssh|. id est, Glaucus comesa herba habitat in mari. Dictum apparet per iocum de iis, qui cum perierint, tamen vulgo creduntur viuere. De Glauco Graeci fabulam adferunt huiusmodi. Glaucus quispiam fuit Anthedonius piscator, notandi peritia longe omnium primus. Is quo magis esset miraculo, commentus est imposturam huiusmodi. Enatabat e portu spectantibus Anthedoniis, donec iam extra prospectum esset. Ibi reuersus in terram secessit in locum aliquem semotum, atque in eo dies complures commorabatur. Deinde cum videretur redibat nans in portum spectantibus iis, qui stabant in littore. Mirantibus autem amicis ac sciscitantibus, vbinam gentium tamdiu commoratus

esset, adsimulabat in marinis fluctibus interim versatum esse sese. Auxit miraculum altero commento. Hybernis mensibus, cum caeteri piscatores nihil piscium capere possent, ille ciues rogabat, quosnam pisces adduci vellent. Quosque iussissent, advehebat, videlicet iam ante paratos in hunc vsum, atque alibi conclusos. Evenit tandem, vt hic impostor a bellua quadam marina deuoraretur. Is que fuit eius comoediae finis. Porro cum non rediret ex more, populari fama iactatum est, Glaucum gustata herba factum immortalem, et in mari vitam agere. Interpres Apollonii poetae consimilia tradit de Glauco, piscatorem fuisse, qui cum aliquando multitudine piscium, quos ceperat, defatigatus esset, onus in media abiecit via. Ibi vero res accidit mira dictu, vnus e piscibus iam moriens gustata herba reuixit. Id Glaucus obseruans, eadem herba comesa, immortalis est redditus. Tandem taedio vitae semet abiecit in mare. Sunt qui prodant eum versum in Deum marinum, sunt qui in piscem: de quo complura tradidit Athenaeus lib. 7. apud quem alicubi citatur Alexis e)n a)peglaukwme/nw|. Quod si reliquas fabulas Graeculorum de Glauco cupis cognoscere, lege 7. Athenaei lib. qui vsque ad nauseam vomitumque garrit de Glauco pisce, de Glauco daemone, sed non licet tantum nugarum hic repetere. Hoc commentum animo pene reclamante adscripsimus; subolet enim Graecum scriptorem, quisquis is fuit, in hoc finxisse proverbium, quo fabulam hanc liceret commemorare. Maluimus tamen hoc opere ludere, quam quibusdam parum eruditis ansam calumniandi praebere, quod praeterierimus id, quod in excusis etiam Graecorum commentariis habeatur.

Pergraecari.

SI apud Graecos proverbia sunt: xalkidi/zein, lesbia=n, krhti/zein, et id genus alia complura, quid esto quo minus habeatur adagium apud Latinos, quod in Mostellaria [correction of the transcriber; in the print Mollestaria] dixit Plautus: Pergraecari, pro eo quod est, genialem agere vitam? Nam quid sit Pergraecari, ipsa Plauti verba satis indicant.

Dies, inquit, noctesque bibite, pergraecamini.
Amicas emite, liberate, pascite
Parasites, obsonate pollucibiliter.

Hactenus ille. Marcus Tullius in Verrem, actione 3. Fit sermo inter eos, et inuitatio, vt Graeco more biberetur. Graecorum gens male audit passim apud poetas Latinos, et item apud Ciceronem, non solum quasi voluptatibus addicta et effeminata deliciis, verumetiam quasi lubrica fide. Siue quod olim Romanis adhuc rudibus, et antiquam illam obtinentibus seueritatem, Graecorum elegantia luxus videbatur. Siue quod studiorum aemulatio, ac mutuum odium in causa fuit, vt eiusmodi probra de Graecis conscriberent. Siue quod vere Graecorum nonnulli tales fuerunt, quales eos depingit Iuuenal. [abbr.: Iuvenalis] id quod non inficiatur et Lucianus in libro de mercede seruientibus, vt ex illis gentem omnem aestimauerint.

Conos artoxya.

*ko/nos2 a)rtocu/h, id est, Conos artoxya. De similibus et inter sese respondentibus, quidam eruditi putant Conon pistorium esse instrumentum, non dissimile Artoxyae, quod panarium scalprum videtur significare. Carterum ex his, quae mox sequuntur

apud Suidam, apparet, Conos munuscula quaepiam fuisse, quae pueris dono darentur apta aetati, cuiusmodi sunt armillae. Proinde vide, ne competat in eos, qui vili leuique munusculo compensant operam alicuius.

Ne ligula quidem dignus.

*kordu/lhs2 ou)k a)/cios2, id est, Ne ligula quidem dignus, dicebatur homo nequam, et nullius precii. Quod prouerbii durat etiam hodiernis diebus, apud Latinos vulgo iactatum. Tametsi magis arbitramur piscis cordulae vilitatem prouerbio fecisse locum. Is est pelamis, nisi quod minor, vt testis est Plin. lib. 32. c. 11. Cordylarum vilitatem ostendit Martialis lib. 11. Epigram. 50.

Prima tibi dabitur ventri lactuca mouendo
Vtilis, et porris fila resecta suis.
Mox vetus et tenui maior cordyla lacerto,
Sed quam cum ruta frondibus oua tegant.

Mentiar vt venias, pisces, conchylia, sumen,
Et cortis saturas atque paludis aues.

Iuxta nauem.

*kata\ nau=n, i. Iuxta nauem dicuntur, quae digesta sunt ordine, quaeque quadrant ac congruunt, propterea quod instrumenta nauium suo quaeque loco reponi soleant. Addubitamus quidem, num in his verbis sit prouerbium, quae adscribuntur, kata\ nau=n a)/rmena, id est, iuxta nauem carbasa. Neque enim omni nauigio quaevis vela congruunt.

Iuxta cubitum profecit.

*kata\ ph=xun e)pedi/dou, id est, Iuxta cubitum profecit. De eo dicebatur, qui promotus esset ad meliora, siue cum quis ordine legitimo progreditur, siue cum magnis proficit accessionibus. Cubitus enim et modum significat, vt intelligas nihil transiliendum, et modum grandiusculum, vt accipias incrementum amplius. Nam minuta latis digitis, aut palmorum porrectu metiri consueuimus.

De tuo capite aguntur comitia.

Deliberatur enim ducturus ne esset puellam, nec ne, quam amabat. Sumptum est a comitiis Romanorum, in quibus populi suffragiis noui magistratus creabantur. Itaque cum statuitur de re quapiam, a qua pendeat felicitas alicuius, tum de capite illius fieri comitia recte dicentur.

Vsque ad rauim.

Qvemadmodum Graeci dicunt a)/gri ko/rou, id est, Vsque ad satietatem, ita Plautus, et quidem lepidius dixit, vsque ad rauim, pro eo quod est, improbe, saepius, clamose, adeo vt vox etiam toties vociferanti raucescat. Est in Aulularia ad hunc modum:

Huccine detrusisti me ad senem parcissimum,
Vbi si quid poscamus, ad rauim poscamus prius
Quam quidquam detur.

Cereri sacrificant.

ITEM quemadmodum Graeci dicunt, e(sti/a| qu/ousin, id est, Lari sacrificant, ita Plautus propemodum indicat [correction of the transcriber; in the print indidicat] apud Latinos dici solere, Cereri sacrificant, si quando in conuiuio

vinum deesset, propterea quod in huius sacris nefas esset inferre vinum, sicut apud Graecos in quarundam dearum sacrificiis, vt ostendimus in prouerbio, nhfa/lia cu/la. Locus est in Aulularia his ferme verbis.

Cererin' mi Strobile hi sunt facturi nuptias?
Qui? Quia temeti nihil adlatum intelligo.

Inutilior Blace.

*blako\s2 a)xrhsto/teros2, i. Blace inutilior, aut nequior. In hominem nihili, nulliusque bonae frugis dicebatur. Sumptum a pisce vsque adeo vili, insipido, ac male olenti, vt a canibus quoque fastidiatur. Est autem piscis non dissimilis Siluro, si quid credimus Graecarum etymologiarum farragini. Numquam enim audiuimus canes esse piscium auidos. Et si silurus is est, quem vulgus appellat Sturionem, hic inter pisces vel primas tenet. Addit locum esse iuxta Cumas, palustrem opinamur ac sterilem, cui nomen Blacia, vnde suspicamur ortum prouerbium. Hesych. et piscem pro blace blaciam vocat. Adiicit, in Alexandria tributum esse, dictum blakkenno/mon, quod illic pendunt astrologi, eo quod blaces, hoc est, fatui ad illos commeent, petentes ex astris oracula. Illud constat, etiam homines stupidos, ignauos, molles et insipidos dici bla/kas2, vnde blakeu/ein, molliter et ignauiter agere, et blakikw=s2 pro stulte et insulse. Apparet ab hac voce Latinos dixisse Flaccos, et flacidos, et flaccescere, a)lla\ peri\ blako\s2 a(/lis2.

*alith/rios2.

*alith/rios2, vulgo dicebatur, qui per vim raperet aliena. Natum ex euentu huiusmodi. Temporibus Aetolici belli, tanta frumentariae rei penuria incidit Atheniensibus, vt pauperes coacti fame captiuorum farinam diriperent, inde vox traduci coepit ad hominem quocunque modo sceleratum. Plutarchus in commentario de curiositate, diuersam huius nominis originem reddit. Nempe cum Athenis fame vehementer laboraretur, et qui iussi fuerant, frumentum non efferrent in publicum, sed domi clanculum molerent ac noctu, curiosi quidam obambulantes obseruato molarum strepitu, eos prodiderunt, atque hi quidem Aliterii dicti sunt, quemadmodum et sycophantae. Verum ab hoc commento diuersa memorat in Problematibus; volens Aliterium a fugiendo dictum. Nam Graecis a)le/w, vtrumque significat, molo et fugio, eoque vocabulo scribit notatum eum, qui tantae fuisset improbitatis, vt quisquis eum effugere valuisset, is felix haberetur. Aristophanes in Equitibus, Aliterios appellat eos, qui violarunt templum Palladis, e)k tw=n a)lithri/wn se fhmi/ gegone/nai tw=n th=s qeou=, id est, Aio te esse de numero Aliteriorum, qui deae arcem inuaserunt. Interpres multa recensens hoc quoque commemorat. Cylon quidam per tyrannidem occupauit arcem, ac deprehensus est spoliare templum Mineruae. At ipse quidem effugit nactus opportunitatem, caeterum illius amicos qui ad aram deae confugerant, inde retractos occiderunt Athenienses. Vnde qui violassent supplices, a)lith/rioi dicebantur. Etenim qui violatae deae templo supplices interfecerant, postea supplicio capitis affecti sunt. Denique et Ceres dicta est a)lith/ria, et Iupiter a)lith/rios2, quod in publica fame seruassent molitores ne farina diriperetur.

Quin et illud admonent, a)lithri/ous2 dici, qui frustrantur spe sua, nec perficiunt quod tentarunt. Ambiguitas hinc est, quod a)le/w duo significat, molo, et aberro, vnde et a)li/ths2 erro. Porro vt a)lith/rios2 vsurpatur pro sacrilego et impio, ita a)litrai/nein dicuntur, qui sacrilegium committunt.

Piscis nequam est, nisi recens.

PISCIS nequam est, nisi recens, manet in hunc vsque diem vulgo celebre. Dicitur autem peculiariter in hospitem, aut vulgarem amicum, qui primo quidem aduentu non ingratus est, caeterum ante triduum exactum putet. Plautus: Quasi piscis itidem est amator lenae, nequam est, nisi recens. Iocatur apud Alexidem quispiam citante Athenaeo, quod cum nonnulli frugaliores abstinerent ab iis quibus esset anima, ipse nihil huiusmodi attulisset, nempe mercatus pisces mortuos. At hodie qui vendunt, tremore manus assimulant viuere, ante biduum mortuos.

Nihil homini amico est opportuno amicius.

GRatissimum est officium, quod praestatur in tempore. Contra intempestiuum officium, plerunque molestum esse solet. Plautus:

Asinum in rupes protrudere.

Quadrabit in quosdam peruerso natos ingenio, qui cum ipsi non sapiant, nolint tamen bene consulentium monitis obtemperare. Hi sunt etiam vltro, quo tendunt impellendi, vt vel malo docti tandem agnoscant stultitiam suam. Natum est a rustico quopiam, qui cum asinum suum per Alpes niuibus obtectas duceret, isque freno non obediret, iratus in rupes protrusit:

Videris mihi labda.

*dokei=s2 de/ moi kai\ la/bda kata\ tou\s2 lesbi/ous2, id est, Mihi videre et labda iuxta Lesbios, fellatricem indicat velut aenigmate primae literae, quae communis Lesbiis, et vitio quod ei tribuitur genti, quemadmodum indicauimus alibi. Sumptum ex Aristophanis Concionatricibus.

Postica sanna.

PERSIVS posticam sannam, prouerbialiter appellat clanculariam irrisionem, a gestu ridentium aliquem a tergo:

O Iane a tergo quam nulla ciconia pinsit,
Nec manus auriculas imitata est mobilis albas,
Nec linguae tantum sitiat canis Appula quantum.

Coruus serpentem.

*ko/rac to\n o)/fin, id est, Coruus serpentem, vbi quis suo ipsius inuento perit. Sumptum ex Apologo quodam Aesopi. Coruus esuriens serpentem [correction of the transcriber; in the print serpenpentem] in aprico dormientem conspicatus rapuit, a quo morsus periit.

Cognatum ei, quod alias retulimus, korw/nh to\n skorpi/on. id est, Cornix scorpium. Torquere licebit et in hominem ob edacitatem periclitantem, veluti Diogenes Cynicus, comeso polypo crudo periit.

Caenei hasta.

*to\ kaine/os2 do/ru, id est, Caenei hasta. Caeneus Elati filius, Lapitharum rex prius fuerat elegans puella, e puella conuersus est in virum, adnuente Neptuno, quem ad coitum admiserat. Cui illud etium donatum est, ne saucius vllis vulneribus fieri, ferrove occumbere posset, quemadmodum refert Ouid. 12. Transformationum libro. Ferunt hunc certasse cum Apolline. Praeterea morem huic fuisse, vt qui ad sese venirent, iuberet per suam hastam iurare, vnde prouerbium arreptum, vt indicat enarrator Apollonii in argonauticon primum librum. Quem locum adducit Eustathius in primum Iliados librum. Is addit illum cum esset aetatis suae hominum praestantissimus, fixo in medio foro iaculo, praecepisse diis, vt numerarent, qua ferocia offensus Iupiter poenas de illo sumpsit. Cum enim bellum gereret cum Lapithis, essetque inuulnerabilis, hoc pacto deuicit hominem, Lapithae quercus et abietes in eum iaculantes deiecerunt illum in terram.

Pepones.

*pe/pones2, id est, Pepones, prouerbiali conuicio dicuntur homines molles et effeminati, parumque viri. Homerus Iliados B.

Eustathius in septimum hius operis librum, ostendit similitudinem sumptam ab eo fructu, qui simulatque maturuit, dulcis quidem est, verum flaccidus, et inutili. Quanquam eadem vox aliquoties non conuiciantis est, sed blandius et amicius appellantis, veluti Iliados Z.

*r(upoko/ndulos2.

GRAECI prouerbiali conuicio sordidos et impendio parcos, r(upokondu/lous2 appellant, ducto cognomine ab iis, quibus sordes in vnguibus insident, nec tantillum sumptus facere volunt, vt tonsori dent nummulum, qui repurget vngues. Nam r(u/pos2 proprie sordes eas significat, quae in summis vnguibus manuum ac digitorum colliguntur, et ko/ndulos2 articulum digitorum. Iul. Pollux lib. 6. c. 4. eosdem vocat trugobi/ous2 quasi fece viuentes. Quidam adagium sic efferunt: a)/xqomai au)tou= tw=| r(u/pw|, id est, Molestae sunt mihi illius sordes. Latini item immoderatam parsimoniam hoc est vitium luxui contrarium, sordes appellant: hominem ei vitio obnoxium, sordidum.

Iuuenari.

IVVENARI dixit Horatius, tum noue, tum prouerbialiter, in Arte poetica. Graeci item nea/zein, neani/zein, neaneu/ein, consimili modo vsurpant, pro eo quod est iuuenum more iactantius, inconsideratius, inconsultius agere, aut si quid aliud ei aetati peculiare videtur. Quod quo longius traducetur, hoc fuerit venustius: vt si quis orationem floridam phaleratamque dicat neani/zein. Eiusdem est formae gunaiki/zein, pro gestu cultuque

repraesentare mulierem. Ob inscitam rerum et impotentes affectus aetas illa magis est lubrica, vnde neanikw=s2 factum dicunt Graeci, quod maiore impetu, quam iudicio gestum est. Basilius in epistola quadam: *kai\ e)ntau=qa dh=lon o(/ti tou\s2 ou)/pw kathrtisme/nous2 to\n e)/sw a)/nqrwpon ou)de\ ei)s2 to\ te/leion e)fqako/tas2 th=s2 h(liki/as2 me/tron, tou/tous2 perife/resqai kai\ saleu/esqai, h( paroimi/a fhsi\n, id est, Et hic nimirum, qui nondum perfecti sunt secundum interiorem hominem, nec adhuc ad perfectum aetatis modum peruenerunt, circumagi, ac fluctuare dicit prouerbium. Reperitur et a)kma/zein, pro eo quod est iuuenilia facere. Sic vsus est Hyperides, in oratione contra Mantithaeum, et Lysias aduersus Nicarchum tibicinem. Laberius citante Nonio pro eodem dixit, Adolescenturire. Incipio adolescenturire, et nescio quid nugarum facere.

Laudant vt pueri pauonem.

PRouerbii faciem habet, quod scribit Iuuenalis in auaros, qui carmina laudant duntaxat, nihil autem largiuntur poetae.

- Dicit laudator auarus
Tantum admirari, tantum laudare disertos,
Vt pueri Iunonis auem.

Laudatas ostendit auis Iunonia pennas.
Si tacitus spectes, illa recondit opes.

*leukhpati/as2.

*leukhpati/as, olim appellabatur formidolosus. Clearchus in Vitis, vt citat Zenodotus, ait quorundam epati vitium quoddam accidere, quod eos timidos reddat, atque hinc prouerbio iactatum cognominis scomma. Videtur autem composita vox, a)po\ tou= leukou= kai\ h)/par, quod palleant plerunque quibus epar est vitiatum, id quod apparet in amantibus. Pallor autem formidolosis conuenit.

Emori risis.

PRouerbiales hyperbolae sunt et illae: Emori risu, Defluere risu, pro vehementer ridere. Homerus Odysseae *s.

- Deinde procorum splendida turba
Prae risu emoriens nimio sustollit ad alta
Astra manus.

Hipparchi murus.

*ippa/rxou teixi/on, id est, Hipparchi murus, dicebatur res quaepiam, quae magnis constaret impensis. Hinc natum, quod Hipparchus Pisistrati filius Academiam muro sepsit. Atque huius rei nomine, magnam pecuniae vim ab Atheniensibus exegit. Auctor Suidas.

Hodie nullus, cras maximus.

De eo, cui repente, praeterque spem ingens aliquis honos accesserit. Et vulgo, qui ex infima conditione ad dignitatem euehuntur, ex nihilo dicuntur emersisse. Extat apud Aristophanem in Equitibus.

Samiorum mala metuis.

Samiorum metuis mala. Dictitatum de iis, qui metuerent proditionem. Narrant, Athenienses olim in Samios, quoscumque coepissent, inclementius saeuisse, atque alios interemisse, alios confixisse sama, id est supplicii genus. Samii vicissim, si quos coepissent Atheniensium, hos ad eundem modum excruciabant. Vnde prouerbium Samii literati. Nam Suidas indicat hoc dici solitum de his, qui metuerent immedicabiles calamitates. Idem indicat Samen dici genus calamitatis Samiae, quod Athenienses notas infames inusserint Samiis captis, mox Samii vicissim Atheniensibus. Duris Samius scriptor multa tragice exaggerat de crudelitate Periclis, et Atheniensium in Samios, quae Plutarchus putat magna ex parte conficta in inuidiam Periclis et Atheniensium. Simili figura dictum est illud: ta\ magnh/twn kaka/

Pygmaeorum acrothinia colosso adaptare.

*akroqi/nia tw=n pugmai/wn kolossw=| e)farmo/zein, id est, Acrothinia Pygmaeorum colosso accommodare dicebantur, qui inanem ac stultam sumerent operam, aut qui praeter decorum minima maximis adaptarent. Veluti si quis rem friuolam et minutam amplissimis copiosissimisque laudibus prosequeretur. Philostratus in Niceta: h)gno/hse de\ a)kroqi/nia pugmai=a kolossw=| e)farmo/zwn, id est, Non intelligebat autem sese Pygmaea acrothinia colosso accommodare. Quamquam Suidas hunc locum citans pugmai/wn. dicit, non pugmai=a. Meminit adagii Euitathius [perhaps: Eustathius] in Odysseae f. Colossi dicuntur vastae prodigiosaeque magnitudinis statuae. Nam hinc vox Graecis dicta putatur, quod illarum proceritatem visus humanus non adsequatur. Pygmaeorum qui longissimi sunt, duos pedos et quadrantem non excedunt. Vnde et nomen inditum putant a cubitali proceritate. Est autem gens extremas Aegypti partes inhabitans, agricolationi dedita, bellum subinde gerens cum gruibus. Belli causa est, quod grues sublegunt semina, famemque inducunt ei regioni. Ita scholiastes in tertium Iliados. Horum feminae quinto anno pariunt, octauo sterilescunt. Pygmaeorum meminit Iuuenalis Saty. 13. Et in hos plurimus iocus in Graecorum epigrammatibus. Porro acrothinia Graecis primitiae dicuntur, quod hae soleant e summo aceruo tolli. a)/kron summum, et qi/nes2 frumentorum acerui dicuntur.

Dii tibi dent tuam mentem.

Dii tibi dent tuam mentem, in insanum congruit. Quid enim precemur infelicius scelestis hominibus? Martialis:

Cura esse quod audis.

Conuenit in diuites, qui ita demum felices fuerint, si id studeant esse, quod audiunt ab adulatoribus. Carmen Horatii sic habet:

Tu recte viuis, si curas esse quod audis.
Iactamus iam pridem omnis te Roma beatum,
Sed vereor, ne cui de te plus, quam tibi credas.

Cautus enim metuit, etc.

QVI non ex animo, sed mali metu, continent a maleficio, in eos quadrabunt hae prouerbiales eiusdem metaphorae:

Cautus enim metuit foueam lupus, accipiterque
Suspectos laqueos, adopertum miluius hamum.

Nam aliis aliae tenduntur insidiae, lupi fouea frondibus contecta capiuntur. Vnde apud Plautum seruus minatur se lenoni, cui nomen Lycus, foueam effossurum. Similis est illa de fuste, Vertêre modum formidine fustis.

Si coruus posset tacitus pasci.

SI breuis apologus, auctore Fabio paroemiae genus est, cur non illud etiam prouerbiis annumeremus, quod scripsit Horatius:

Sed tacitus pasci si posset coruus, haberet
Plus dapis, et rixae multo minus, inuidiaeque.

Quidam existimant mutuo sumtum ex Apologo, quem in libro de Deo Socratis refert Apuleius, de coruo praedam nacto, quam vulpes ita intercepit, dum arte persuadet illi, vt canere incipiat. Quadrat in eos, qui, si quid bonae rei nacti sunt, continuo iactant, ostentantque, atque ad eum modum efficiunt, vt alii tum obsistant, quo minus eiusmodi plura commoda nanciscantur, tum quae nacti sint, interuertant.

Clauam extorquere Herculi.

QVI sibi vindicare conatur, quod alius iam potentior occupauit, non infacete dicetur clauam velle Herculi extorquere. Idque iam pridem apud eruditos prouerbii vice celebratur. Natum est autem ab apophthegmate Maronis, cui cum. Zoili quidam vitio darent, quod non paucos versus Homeri pro suis vsurpasset, respondit, hoc ipsum magnificum esse facinus, vel Ioui fulmen eripere, vel clauam extorquere de manu Herculis. Macrobius libro Saturnalium quinto, de Marone, qui sic vsurpauit Homerica, vt fecerit sua: Quia cum tria haec ex aequo impossibilia putentur, vel Ioui fulmen, vel Herculi clauam, vel versum Homero subtrahere, quod et si fieri posset, alium tamen nullum deceret, vel fulmen praeter Iouem iacere, vel certare praeter Herculem robore, vel canere quod cecinit Homerus, hic opportune in opus suum, quae prior vates dixerat, transferendo, fecit, vt sua esse credantur.

Bis interimitur, qui suis armis perit.

MIMVS est prouerbialis, incertum, cuius, (Senecae titulo celebratur, sed falso) Bis interimitur, qui suis armis perit. Magis dolent incommoda, quibus ipsi dedimus occasionem. Natum apparet ex Aesopico apologo. Hunc Gabrias quidam versibus Iambicis complexus est ad hunc modum:

*ble/pei to\ sth=qos2 ai)eto\s2 trwqe\n pa/lai,
*algw=n de\ loipo\n h(=sto polla\ dakru/wn.
*ble/pwn d' o)i+sto\n ei)=pen e)pterwme/non,
*babai\, pte/ron me\ to\n pterwto\n o)llu/ei.

Quondam icta pectus Aquila vulnus inspicit,
Multumque lacrymans, prae dolore constitit.
Pennatum vt autem spiculum cernit, papae,
Ait, ala me aligeram graui exitio dedit.

Mulierem ornat silentium.

Sententia prouerbialis, quam Seruius in primum Aeneidos citat ex Sophocle. Mulier animal natura loquax, nulla re magis cohonestatur, quam silentio; maxime apud viros, cum de rebus seriis agitur. Sumtum est ex Homero, apud quem est non semel illud:

Imitabor Nepam.

Imitari Nepam dicitur, qui retrocedit. Id erit prouerbialius, si torqueatur in eum, qui in deterius vsque degenerat, e)pi\ ta\ mandrabou/lou. Nam Nepa, quemadmodum auctor est Festus Pompeius, Afrorum sidus, appellatur cancer, vel, vt quidam putant, scorpius, qui et ipse retrogradus est. Nonius Marcellus negat eam vocem aliud significare, quam scorpium, ex M. Tullio De finibus libro quinto, Serpere anguiculos, natare anaticulos, volare merulas, cornibus vti videamus boues, nepas aculeis, suam denique cuique naturam esse ad viuendum ducem. Citat et Manilium:

Haec Nonius. At si nepa nihil aliud est, quam scorpius, mirum, cur Cicero maluerit dicere nepam. Quanquam scorpio quoque peculiare est retrocedere, si quid offendat, et cancer ictu vulnerat. Plautus in Cassina, Retrouersum cedam ad parietem. Imitabor nepam.

Quod alius condiuit coquus, aliter condiam.

VBI quis rem omnem nouat, ac perturbat, conueniet Plautinum illud ex eadem fabula, non dubium, quin prouerbiali dictum forma:

Ibo intro, vt id, quod alius condiuit coquus, ego nunc vicissim
Vt alio pacto condiam: quidquid prandij est; vt paratum ne siet,
Sietque ei paratum, quod paratum non erat.

Odi puerulos praecoci sapientia.

APuleius in apologia secunda, versiculum hunc ex poeta quopiam citat, ceu vulgo celebrem:

Vulgo inualuit opinio, vt credat puerulos maturius sapientes, aut non fore vitales, aut dementes futuros, simulatque ad aetatem maturam peruenerint. Plinius lib. 7. refert Catonem Censorium velut ex oraculo prodidisse, senilem iuuentam praematurae mortis esse signum. Et apud Senecam lib. controuersiarum 2. controuersia prima, Cestius de ingenio Alfij Flauii praedicare consueuit, tam mature magnum ingenium non esse vitale. Talem puerum Sophocles a)ndra/paida vocat Citatur autem hic versiculus ab interprete Pindari in Pythiis hymno secundo, to\n a)ndra/paida despo/ths2 a)pw/lesa, id est, Puerum virilem, dominus ipse perdidi. a)ndra/paida, vocat, quod aetate puer, viri sapientia praeditus esset. Adaptare licebit ad discipulum, qui in ipsis statim rudimentis sibi placeat. Aristoteles lib. Rhet. 2. refert hanc sententiam ex poeta quodam:

*ou) xrh\ po/q' o(/stis2 a)rti/frwn pe/fuk' a)nh\r
*pai=das2 perissw=s2 e)kdida/skesqai sofou\s2.

Quisquis sapit, non vnquam oportet, plus satis
Docendo pueros, mox philosophos reddere.

*dou/reos2 i(/ppos2.

*dou/reos2 i(/ppos2, id est, Dureus equus, de clandestinis insidiis dicebatur, aut vbi repente complures apparerent, qui latebant antea. Sumptum ab equo Homerico, in quo Graecorum proceres abditi, repente prosilientes Troiam ceperunt. Hunc Homerus Durateum appellat, vt Odysseae *q. quod trabibus esset contextus:

*ai)=sa ga\r h)=n a)pole/sqai e)ph\n po/lis2 a)mfikalu/yh|.
*doura/teon me/gan i(/ppon, o(/q' ei(/ato pa/ntes2 a)/ristoi
*argei/wn, trw/essi fo/non kai\ kh=ra fe/rontes2.

Fatum enim erat, peritur am vrbem, simul ingrederetur
Durateus praecelsus equus, qui clauserat omnes
Primores Danaum, luctumque, necemque ferentes
Troianis.

Plutarchus in vita Themistoclis, narrat illum aliquando dono rogasse equum a Philide nutritore equorum. Eum is vbi negasset, comminatum fuisse se breui ex illius domo facturum equum doura/teion, significans se crimina ipsius, ac domesticorum prolaturum in lucem Nec inscitum fuerit, si quis ludum alicuius eruditi, Durateum equum appellet, quod ex eo breui tempore summi viri prodierint. De laudatis viris, qui subito alicunde emerserunt, apud eruditos frequens est, vt ex illius domo velut ex equo Troiano prodiisse dicantur. M. Tullius Philippica secunda, ad egregii facinoris societatem retulit: In huius me consilii societatem tanquam in equum Troianum includi cum principibus non recuso. Aristophanes in Auibus prouerbium detorquet in emphasim roboris ac magnitudinis:

Interpres admonet adlusum ad equum aereum insigni magnitudine, qui in acropoli stabat Palladi dicatus a Charidemo, quod ipsa testabatur inscriptio. Verum is ad imitationem equi Troiani compositus erat. Mar. Tullius in C. Verrem 6. Troianum equum accipit pro extrema calamitate: Quem concursum factum in opido putatis? quem clamorem? quem porro fletum mulierum, qui viderent equum Troianum introductum, vrbem captam esse dicerent, etc. Portas, per quas introductus fuerat equus Durius, Homerus Iliados g. skaia\s2, hoc est, sinistras appellat, quod laeua mente Troiani equum illum induxerint in ciuitatem. Idem pro Muraena dicit equum Troianum intus esse, cum sentit reipublicae periculum esse a ciuili discordia. Intus, inquit, intus est inquam equus Troianus, a quo nunquam me consule dormientes opprimemini. Idem pro M. Caelio. An equus Troianus fuerit, qui tot inuictos viros muliebre bellum gerentes tulerit; ac texerit?

Cum adsit via, semitam quaeris.

Citatur ab Eustathio in Odysseae N. Est autem a)trapo\s2, semita, quae diuersa sit a via plaustrorum, quam regiam vocant. Conueniet adagium

E culmo spicam conijcere.

Ostendit Vlyssem ad prouerbium allusisse, quod plene sic efferatur, e)k kala/mhs2 dh=lo/s2 e)stin o( teqerisme/nos2 sta/xus2, id est, Ex culmo perspicitur spica demessa. Etiam in sene apparet, cuiusmodi fuerit iuuenis. Meminit huius loci Aristoteles libro Rhetoricorum tertio, indicans per metaphoram senectutem dictam culmum.

*bussodomeu/ein.

*bussodomeu/ein, frequenter est apud Homerum, non citra prouerbii speciem, pro eo quod est, alto pectore moliri quippiam, et clanculum in animo struere insidias. Translatum a fundamentis aedificiorum [correction of the transcriber; in the print aedificiotum], quae profunde iaciuntur [correction of the transcriber; in the print iaciunrur]. Odysseae *r.

Accersitum malum.

*epispasto\n kako\n, id est, Accersitum malum, dicitur, cuius ipse tibi causam praebueris. Homerus Odyss. *s.

Eurymnus.

*eu)/rumnos2, id est, Eurymnus, dictus est olim prouerbio, qui per calumniam conaretur fidos amicos inter sese committere. Nam hic, cum moliretur serere dissidium inter Castorem et Pollucem, alterum apud alterum insimulans, post deprehensus, vtrique grauissimas poenas dedit. Hoc autem fere solet accidere iis, qui malis artibus student dirimere eos, quos insolubili vinculo natura copulauit, vt vxorem et maritum, parentem et filium, ac fratres. Fit enim, vt hi redeant in gratiam, et praeteritae simultatis poenas vtrique repetant ab auctore. Id euenit Athenis Hyperbolo, qui Niciam, ac Alcibiadem conatus est committere.

A furiis oriundus.

*erinnu/wn a)por)r(w\c, id est, A furiis profectus. Olim dicebatur taetra, foedaque specie, quique maniko\n ble/pei, quemadmodum ait Aristophanes. Item quod noxium et exitiale sit, id a furiis ortum aiunt, quemadmodum Aiax in tragoedia.

Similes videntur captiuis ex Pylo.

Est apud Aristophanem, e)n nefe/lais2. Dici solitum de iis, qui vultu sunt miserando, nempe pallidi, squalidi, macilenti. Pylus ciuitas quaepiam Laconicae, quam obsessam Cleon expugnauit. Qui vero superfuerant a caede,

secum abduxit Athenas, extenuatos, confectos, pallidos, deformi specie, sicuti consentaneum est accidisse, tum ob diutinam obsidionem, praesertim in insula deserta, quae rerum necessariarum copiam maligne suppeditabat, tum quod post expugnatam vrbem complures dies in vinculis habiti fuissent. Haec ferme Zenodotus. De Pylo dictum est nobis alias in prouerbio, Pylus ante Pylum.

*gu/rgaqon fusa=|s2

*gu/rgaqon fusa=|s2, id est, Gyrgathum spiras, in insanum, frustraque vociferantem iaciebatur. Gyrgathus lectus est, in quo paralytici, menteque capti, quique vocantur daemoniaci, vincti iactant sese, multa minitantes, sed frustra. Conueniet igitur in atroces sine viribus iras. Hesychius indicat Gyrgathon dici vas quoque, in quod pistor coctos reponit panes. Graeca vox a voluendo dicta videtur,

Byzeni libertas.

*buzh/nou par)r(hsi/a, id est, Byzeni libertas, vbi quis audacius, liberiusque loquitur. A Byzeno quodam, Neptuni filio, cui mos fuerit mira in dicendo libertate vti. Stephanus commemorat buzu/hn, Scythiae ciuitatem, vnde Byzeni. Eius gentis peculiare est intrepide loqui.

*axreio/gelws2.

*axreio/gelws2, prouerbiali, noueque composito verbo dicebatur nugator, quique rebus ineptis oblectaretur. Nam a)xreio/gelws2 perinde sonat, quasi dicas, temere ridentem, quod vitii vel stultitiae signum est, vel dementiae.

Protinus apparet, quae plantae frugiferae futurae.

Vel in pueris elucet indoles futurae probitatis. Protinus in discipulo praesentire licet profectum futurum.

Periit sus.

Dici suetum, vbi quis frustratus perdidisset operam impensam. Natum a quodam, qui, cum apparasset ad nuptias omnia, non est eas assecutus. Adfine illi, Oleum, et operam perdidi.

*amfiqalh\s2 e)/rws2,

*amfiqalh\s2 e)/rws2, id est, Vtrinque florens amor, olim dicebatur, quoties vterque pariter esset incolumis, ac mutuo responderet amore. Nam dimidiati dicimur, quoties amicus distrahitur, velut altera pars nostri. Exstat apud Aristophanem in Auibus in calce fabulae. Talem amorem in Eunucho optat Phaedria: Vtinam esset mihi pars aequa amoris tecum. Congruit huic Pindaricum illud in Pythiis, file/wn file/ont', a)/gwn a)/gonta profro/nws2, id est, Amans amantem, et ducens ducentem libenter.

Ex amphitheto bibisti.

*amfiqe/tw| e)/pines2, id est, Ex amphitheto bibisti. Dicebatur in eum, qui meracius, ac largius potaret. Amphithetum enim erat poculi genus, ita factum, vt quauis ex parte positum staret, nullumque certum haberet fundum. Probabilius est, quod inter varia addit Hesychius, Amphitheton esse poculum, quod ob magnitudinem ambabus tollitur, ac reponitur, id Hollandi nautae vocant busam.

Pronomi barba.

*prono/mou pw/gwn, id est, Pronomi barba, de praelonga dicebatur. Aristophanes in Concionatricibus:

Pronomus tibicen quispiam fuit, prolixa barba, gestamine non admodum apposito professioni. Quandoquidem tibicinum mollitiem etiam proverbia notant. Argyrrhius exercitus dux quispiam fuit effeminatus et cinaedus, nihil habens viri praeter barbam. Taxatur eodem in loco Epicratis oratoris cuiusdam barba, cui ob idipsum vulgari ioco cognomen inditum sakesfo/rw|, teste senario, quem Aristophanis interpres citat ex Platone comico:

Barbam ob similitudinem scutum vocat, et alibi, a(/pasa kai\ mi/sei sa/kon pro\s2 tai=n gna/qoin e)/xousa. Aristophanes in eundem:

Omnibus vestigiis inquirere.

*pa=sin i)/xnesi zhtei=n, id est, Omnibus inquirere vestigiis dicitur, qui summa cura, summaque diligentia rem pervestigat. Metaphora sumpta est a venatoribus. M. Tullius actione in Verrem 4. Ex istis etiam tu retibus effugere te posse confidis? Cum te nos non opinione dubia, sed tuis vestigiis persequamur, quae tu in tabulis publicis ac recentia reliquisti. Rursus in eadem: Vt omnes mortales istius auaritiae non iam vestigia, sed ipsa cubilia videre possint. Item actione 6. Illos ego accusatores puto fuisse, qui huiusmodi hominum furta odore, aut alicubi leuiter presso vestigio persequantur. Nam nos quidem quod facimus in Verre, quem in luto volutatum totius corporis vestigiis inuenimus. In Oratione pro Cluentio: Quid? Albiana pecunia, vestigiis ne nobis odoranda est, an ad ipsum cubile nobis ducibus venire possumus? Et paulo post: Cluentii nummus nullus iudici datus vllo vestigio reperitur. In Pisonem: An vero tu parum putas inuestigatas esse a nobis labes imperii tui, stragesque provinciae? quas quidem nos non vestigiis odorantes ingressus tuos, sed totis volutationibus corporis, et cubilibus persecuti sumus.

Apros immittere fontibus.

QVI sibi accersit, optatve perniciem adlatura, in hunc quadrat Virgilianum illud:

Neque enim id sine proverbii specie dictum apparet. Siquidem apri non tantum bibunt e fonte impressis pedibus, verumetiam volutant sese.

E canis podice.

*ek kuno\s2 prwktou=, id est, E canis culo. Dictum videtur a Luciano, pro eo, quod est, rebus anxiis atque angustis, quod ea pars arctior sit huic animanti, quamobrem et excernunt

difficilius. Nam asinum suum finit his verbis: e)n tau=qa qeoi=s2 swth=rsin e)/quon, kai\ a)naqh/mata e)/qhka, ma\ di/a ou)k e)k kuno\s2 prwktou=, tou=to dh\ to\ tou= lo/gou, a)ll' e)c o/nou periergi/as2, di/a makrou= pa/nu, kai\ ou(/tw de\ mo/lis2 oi=ka de\ a)naswqei\s2, id est, Hic diis seruatoribus rem diuinam feci, donaque suspendi, nimirum non e canis podice, quemadmodum vulgo dici consueuit, quin magis ex asini curiositate, post multum denique temporis, idque etiam vix domum incolumis reuersus. Vulgo iactatur et in Zenonem, teste Laertio, quod in canis postico de Republica conscripsisset, vel quod nimis anxie, vel quod inepte. Verum de hoc proverbio meminimus alibi.

E cantu dignoscitur auis.

REfertur et hoc a quibusdam, etiam si nobis nondum apud idoneos auctores repertum. E cantu dignoscitur auis, alioqui non indignum quod in proverbiorum ordinem adlegatur. Sensus congruit cum illo: Qualis vir, talis oratio. Iactatur vulgo similimum huic: E plumis auem dignosci, e cultu spectari vitam, et ingenium hominis.

Canis saeuiens in lapidem.

*ku/wn ei)s2 to\n li/qon a)ganaktou=sa, id est, Canis indignans in lapidem. Competit in eos, qui mali sui causam imputant, non ipsi auctori, sed alteri cuipiam. Veluti si quis iracundiae vitium iuuentae, non stultitiae attribueret, vnde proficiscitur. Plato lib. de Rep. 5. damnans eos, qui caesorum cadauera despoliant, ait hos perinde facere, vt solent canes saeuientes in lapidem, eo qui iecit omisso. Pacuuius apud Nonium in armorum iudicio. Nam canis cum est percussus lapide, non tam petit illum, qui in se iecit, quam eum ipsum lapidem, quo ictus est, petit.

Profundum sulcum.

*baqei=an au)/laka, id est, Profundum sulcum. Refertur et hoc in adagionum collectaneis, addunt dictum de iis, qui cogitationibus rem expenderent. Sumptum est autem ex Aeschyli tragoedia, cui titulus, e(pta\ e)pi qh/bas2. In qua versus hi dicuntur de Amphiarao:

*baqei=an au)/laka dia\ frenw=n karpou/menos2
*ec h(=s2 ta\ ke/dna blasta/nei bouleu/mata.

Sulco e profundo pectoris fructum metens,
Rectae vnde cogitationes germinant.

Citatur aliquot locis in Moralib. a Plutarcho, et a Platone, 2. de Rep. lib. Adlusit ad hoc proverbium aliquot locis Marcus Tullius, vt in epistola ad Atticum lib. 4. Ne baqu/ths2 mea, quae in agendo apparuit, in scribendo sit occultior. Rursus libro 5. Admirabere meam baqu/thta, cum salui redierimus, tanta mihi mele/th huius virtutis datur. Rursum libro 6. epist. 1. Nam nulla re sum delectatus magis quam meam baqu/thta in Appio tibi, liberalitatem in Bruto probari vehementer gaudeo. Nobis videtur recte quadraturum, et in eos qui se metiuntur non aliorum opinione, sed ex recte, secusve factorum conscientia.

Herniosus vsque ad gulam.

*ywlo\s2 me/xri tou= mir)r(i/nou, id est, Herniosus vsque ad gulam: Quadrat in vehementer herniosum. Carmen est apud Aristophanem in Equitibus:

Benignior pellace vulpe.

De eo, qui commodi sui causa simulat benevolentiam. Archilochi vulpeculam commemorat Plato lib. de Repub. 2. ou)k ou)=n e)peidh\ to\ dokei=n, w(s2 dhlou=si moi oi( sofoi\, kai\ th\n a)lh/qeian bia=tai kai\ ku/rion eu)dai moni/as2, e)pi\ tou=to dh\ trepte/on o(/lws2, pro/qura me\n kai\ sxh=ma ku/klw| peri\ e(auto\n skiagrafi/an a)reth=s2 perigrapte/on, th\n de\ tou= sofwta/tou a)rxilo/xou a)lw/peka e(lkte/on e)copi/asqen, id est Itaque posteaquam opinio, quemadmodum declarant homines sapientia praediti, etiam ipsam veritatem cogit, quod felicitatis est proprium, ad hanc sane prorsus incumbendum est, ac sibi quisque ceu vestibulum ac virtutis vmbram circumponere debet, sed ita vt sapientissimi Archilochi vulpem a tergo trahat. Haec ibi Glauco, laudans iniustitiam, quo Socratem ad iustitiae praedicationem excitet. Archilochi vulpeculam commemorat et diuus Basilius, cum alias, tum in libello ad nepotes suos, et Philostratus in imaginibus: Multi sunt apologi de vulpis astutia, ex his quis sit Archilochi, non satis liquet.

Non vt prior laedam, sed vt iniuriam retaliem.

SEnarium hunc quidam ex Olynthia Menandri citant, quidam ex Thersita Chaeremonis:

Non nauigamus ad Hippolaitas.

*ou)k i(ppole/ktas2 perissa\s2 plw=mes2. Equidem ad hunc modum reperitur scriptum in vulgatis exemplaribus, verum ex his verbis non videtur quae sententia possit exscalpi. Quid si legas: *ou)k i(ppolai/+tas2 perissou\s2 plw=mes2. id est, Non nauigamus ad eximios Hippolaitas, vt sit admonentis parcius vtendum esse rebus praesentibus neque enim nauigari ad eum locum, vnde rerum eiusmodi copia exuberat, vt quod temere prodegeris, facile possis sarcire. Nam in Graecorum commentariis hoc tantum adscriptum inuenitur, e)pi\ tw=n braxe/a kekthme/nwn, id est, De iis, qui pauca possident. Hippola vero vetustissima ciuitas fuit Laconicae, non procul a mari, quam olim consentaneum est ob portus commoditatem, mercimoniis floruisse. Meminit huius Pausanias in Laconicis his quidem verbis: kai\ e)pi\ qala/ssh| nao/s2 e)stin a)frodi/ths2 kai\ a)/galma o)rqo\n li/qou. e)nteu=qen a)posxo/nti tria/konta stadi/ous2, quri/des2 a)/kra taina/rou, kai\ po/lews2 e)rei/pia i(ppo/las2 e)sti\n, e)n de\ au)toi=s2 a)qhna=s2 i(ero\n i(ppolai/+tidos2, id est, Et ad mare templum est Veneris, et statua recta lapidea. Hinc recedenti 30. ostia summa Taenari, et ciuitatis Hippolae ruinae sunt. Et in his Mineruae fanum Hippolaitidis. Meminit huius vrbis et Stephanus. Ne quam praetermittamus coniecturam, et illud excute lector, num pro Hippolaitas legendum sit Hippobotas, is est populus Chalcidensis, cuius meminit Plutarchus in vita Periclis, olim opibus, gloriaque cum primis clarus. Nam ipsum nomen, ab agrorum fertilitate inditum est,

quasi dicas equorum altricem, quorum regionem pulsis indigenis, et deducta colonia occuparunt Athenienses. Huius rei mentionem facit et Herodotus in Terpsicore.

Epiphyllides.

REfertur et hic senarius Aristophanicus, e comoedia, quae inscribitur Ranae in proverbia:

Eum aiunt convenire in blandiloquos, et phaleris verborum instructos magis quam egregiis factis. Epiphyllides enim Graecis dicuntur minutiores botri maioribus adhaerentes. Callistrat. [abbr.: Callistratos] omnes minutulos racemulos Epiphyllidas appellari scribit, quod sub pampinis lateant. Nam hinc nomen, quod foliis adhaereant. Est autem id luxuriantis arboris argumentum. Theocritus in Aita meminit de pustulis naso innatis, quae mendacem arguunt. Id suo loco dicetur.

*ap' a)krofusi/wn.

*ap' a)krofusi/wn, proverbialiter dicebant pro eo quod est, recens ab officina profectum, perinde quasi modo productum a follibus, aerariaque fornace. Nam ab his sumpta metaphora. Aristophanes:

*rh(/mata/ te komya\ kai\ pai/gnia e)pideiknu/nai
*pa/nta a)p' a)krofusi/wn kai\ a)po\ kinnabeuma/twn.

id est, Dictaque splendida, et lusus ostentare, omnia a follibus et archetypis. Porro cinnabeuma vocatur exemplar, et simulacrum, ad cuius imitationem pictores ac statuarii signum effingunt, ac repraesentant. Vnde quod nuper natum est, id a)po\ tw=n kinnabeuma/twn venire dicitur.

Super te haec omnia Leparge.

Hemistichium heroicum dici solitum in eum, cui ne post laborem quidem exhaustum datur respirare. Transumptum a bubus, quibus perfunctis iam agricolandi labore, labor is etiam reliquus est, vt aratrum, reliquaque instrumenta domum referant. Ea solent imponi, qui sit e duobus robustior. Taurum autem le/pargon appellat, ob candorem pili. Videri possunt verba asini sub onere collabentis ad bouem, qui rogatus vt sarcinae partem reciperet recusauit, moxque deficiente asino, coactus est totam sarcinam vna cum asini pelle gestare.

Laqueus auxiliari videtur.

*amu/nei w(s2 e)/oiken h( pa/gh, id est, Laqueus ita vt videtur et bono fuit. Dictitari consueuit, quoties incommodum alicui verteretur in bonum. Veluti si quis Turca bello captus, seruiret apud Christianos, isque hac occasione nostrae religionis sacris initiaretur. Aut si diues ad inopiam redactus, hac occasione fieret ex luxurioso sobrius, ex impio pius. Huc pertinet quod philosophus ille, Zenoni fallimur, dicebat, se tum prospere nauigasse, posteaquam naufragium fecerat.

*amusti\ pi/nein.

*amusti\ pi/nein, dicuntur qui haustim auideque bibunt, nec inter bibendum spiritum reciprocant, sed potum in aluum non secus atque in dolium infundunt. Sonat autem a)musti\ quasi dicas, citra suctum. Traduci poterit ad eos qui sermonem nullo delectu, nimis auide accipiunt. Aut qui immodica lectione obruunt ingenium, cum magis expediat, subinde

cogitationem admiscere lectioni. Similis potatio Graecis dicitur a)/mustis2, quod inter bibendum labia non claudantur.

Amphidromiam agis.

*amfidromi/an a)/geis2, id est, Amphidromiam agis. Adagium ad varios vsus poterit accommodari: vel ad eos, qui pueros ostentant, ac circumferunt, aut munuscula captant, ambiuntque. Sumptum a prisca consuetudine, qua mulieres, quae in partu adfuissent, et obstetricando iuuissent, quinta post die manus abluere solent, ac puerum cursu laribus circumfere. Eoque die munuscula missitabantur a cognatis, sepiae plerumque et polypi, decimo a partu die nomen indebatur infanti. De munusculis huiusmodi meminit et Terentius in 1. Phormionis scena. Et Plautus in Truculento, in qua fabula Phronesium meretrix Dinarcho cupienti accumbere in sacrificio pro puero accitio [correction of the transcriber; in the print accititio], iubet potius illud agat, quod quinto die fieri consueuit. Quamquam Hesychius et Amphidromiam septimo die scribit celebrari solitam. Plato in Theaeteto, ta\ a)mfidro/mia, vocat genere neutro. Idem facit Ephippus apud Athenaeum li. Dipnosophistarum 9.

Canens vitae palmum.

*adwn th\n spiqamh\n tou= bi/ou pro\s2 a)/nhqon, id est, Canens vitae palmum ad anethum. De parco dictum, qui re tenui leuiculaque transigit vitam, atque interim existimat se laute viuere. Morem hunc quibusdam esse videmus, vt cum nihil apponant in mensa, quod edi possit, ne ieiunum omnino conuiuium appareat, varias narrant fabulas, aut cantilenas, vt his modis ciborum obliuionem inducant conuiuiis.

Qui non litigat, caelebs est.

DIvus Hieronymus tamquam proverbio iactatum citat. Qui non litigat, caelebs est. Indicat adagium rixosum esse omne coniugium, nec esse tranquillam vitam, nisi in caelibatu. Iuuenalis:

Semper habet lites, alternaque iurgia lectus,
In quo nupta iacet: minimum dormitur in illo.

*ou) me\n ga/r ti gunaiko\s2 a)nh\r lhi/zet' a)/meinon
*th=s2 a)gaqh=s2, th=s2 d' au)=te kakh=s2 ou) r(i/gion a)/llon.

Sors potior muliere proba non obtigit vmquam
Vlla viro, contraque mala nil tetrius vsquam est.

Praestat vni malo obnoxium esse, quam duobus.

Quoties vtrumque malum euitari non potest, danda tamen opera, quo declinemus alterum, et in id, quod minus habeat incommoditatis, incurramus.

Chius.

*xi=os2 a)po patw=n, id est, Chius cacans. Aristophanis interpres in Pacem, indicat prouerbio iactatum in eos, qui contaminarent, conspurcarentque ciuitatem Nam hac occasione consueuerunt calumniam struere Chiis. Vnde non perperam accommodabitur et in illos qui captata occasione calumniantur aliquem. Quemadmodum lupus Aesopicus agnum accusat, quod sibi bibenti turbarit aquam. Aristophanes in ea quam modo citauimus fabula.

Probabile est adagium ab euentu natum, quem refert Plutarchus in apophthegmatibus Laconicis. Chii cum apud Lacedaemonios peregrinarentur, post coenam vomuerunt in curia Ephororum, quorum apud eam gentem erat summa auctoritas, quin et in horum cathedras in quibus sedere consueuerunt, incacarunt. Ac primum quidem diligenter inquisitio facta est, quinam hoc designasset scelus, seueriter animaduersuris, si quis ciuium hoc perpetrasset. Vbi senserunt id a Chiis factum, per praeconem edixerunt, Chiis permissum esse intemperanter agere.

Furari littoris arenas.

LIttoris arenas furari dicitur, qui rem ab omnibus neglectam et incustoditam tollit. Ouidius in Amoribus

Ille potest vacuo furari littore arenas,
Vxorem stulti quisquis amare potest.

Conueniet cum illo, quod alibi retulimus ex Aristotele: e)n qu/rais2. th\n u(dri/an, id est, In foribus aqualem. Aptius per negationem vsurpabitur prouerbium, vt, Quis littoris arenas furetur?

Colubrum in sinu fouere.

*ofin e)n tw=| ko/lpw| qa/lpein, id est, Serpentem in sinu fouere, dicitur, qui complectitur amore, studioque prosequitur hominem ingratum, et aliquando per occasionem nociturum. Sumptum est ab apologo quodam, qui Aesopi nomine fertur. Eum Gabrias quidam iambis expressit in hunc modum:

*eqalpe/ tis2 gewrgo\s2 e)n ko/lpois2 o)/fin
*wra| kru/ous2. e)pei\ de\ qe/rmhs2 h)/|sqeto,
*eplhce to\n qa/lyanta ka)/kteinen ta/xos2.
*ou(/tw kakoi\ poiou=si tou\s2 e)uerge/tas2.

Sinu fouebat quidam agricola viperam
Gelu rigentem, at haec calorem vt senserat,
Ferit fouentem, moxque perimit vulnere.
Ingrati ad hunc benemeritos tractunt modum.

Est et alter apologus, de gallina fouente serpentis oua, quam admonet hirundo, ne in suam perniciem foueat.

Praeter Sibyllam leget nemo.

DIvvs Hieronymus irridens Iouiniani stylum, vt perturbatum et obscurum, scribit Plautinarum literarum illud in eum quadrare: Has praeter Sibyllam leget nemo. Est autem hic locus in Pseudolo Plautina, vbi quidam literas ab amica scriptas irridens, notulis male concinnatis, cuiusmodi ferme scriptura mulierum.

Quaerunt, inquit, hae literae sibi liberos. Alia aliam scandit. Has quidem pol credo nemo nisi Sibylla legerit, interpretari alium posse neminem. An obsecro hercle, habentque gallinae manus? Nam has quidem gallina scripsit.

Nihil profuerit bulbus.

Bulbus autem ad irritandam Venerem valet. Licebit ad verecundiorem vsum trahere: Nil prodesse studium, ni vis adsit ingenii.

Quae dantur.

M. Tullius libro epistolarum ad Atticum sexto: *apognou\s2 a)lo/gws2 ei) a)pe/sth e)peipw\n, *ai)sxro/ntoi dh=ron te men/ein. Meque obiurgauit veteri prouerbio: ta\ me\n dido/mena. Vtitur eodem et alio quodam loco. Non admodum liquet quid sibi velit, nisi quid coniicere licet, ta\ me\n dido/mena, versum esse poetae cuiuspiam: est enim hemistichium iambicum, quod admonet, quod a fortuna datur, id boni consulendum esse, et ferendum aequo animo, quod mutari non queat. Plato in Gorgia videtur indicare prouerbium: nu=n de\ e)yeu/sqhn kai\ w(s2 e)/oiken a)na/gkh moi kata\ to\n palaio\n lo/gon to\ paro\n eu)= poiei=n, kai\ tou=to de/xesqai to\ dido/menon para/ sou, i. Nunc autem mendacio delusus sum, atque vt videtur, necesse est mihi iuxta vetus prouerbium, Quod adest boni consulere, idque quod abs te datur accipere, dw=ron d' o)ti dw= tis2 e)pai/nei, alibi dictum est. Eodem pertinet: Vt possumus, quando vt volumus non licet.

Sidera addere caelo.

ADDERE caelo sidera, pro eo quod est, adiungere, quibus ipsis summa est copia, prouerbiali schemate dictum, vel illud sat signi fuerit, quod Ouidius secundo Elegiarum amatoriarum libro, duobus prouerbiis intertexuit:

Quid folia arboribus, pleno quid sidera caelo,
In freta collectas alta quid addis aquas?

Pamphili furtum.

*pamfi/lou nosfismo\s2, id est, Pamphili sublatio. Pamphilus hic veteris comoediae conuiciis notatus est, quod aerarium expilasset. Conuenit in peculatores, qui e publico suffurantur.

Pegaso velocior.

*pega/sou taxu/teros2, id est, Pegaso velocior. Hyperbole prouerbialis de praeuelocibus. Nota fabula de equo alato. Ita Pindarus Olympia. hymno 9. kai\ a)ga/noros2 i)/ppou qa=sson kai\ nao\s2 u(potte/rou, id est, Velocius et generoso equo, et alata naue.

Crepitu probabis.

*plata/gh| dokima/seis2, id est, Plataga probabis. De iis qui ridicule explorant alterius in sese animum. Sumptum a vulgari ioco puellarum, quae imposito pollici, medioque digito papaueris folio palmam illidunt: quod si crepuerit, amoris argumentum est, sin minus, non amantis indicium. Id Suidas indicat fieri solere folio

papaueris, aut anemonae, quod platagw/nion dicitur, a plata/ssein, id est, a strependo. Allusit ad prouerbium Ammianus libro decimoquarto. Quod cum vere et ex animo dicitur, solet amor ex leui crepitu monstrari. Vnde locus erit prouerbio, vbi ex dicto simplici deprehenditur animus hominis. Apud alios platago\n reperimus, pro instrumento, quo monemus strepitum, et platagei=n pro crepitum mouere.

Multa docet fames.

Multorum festorum Iouis glandes comedit.

*pollw=n panhgu/rewn dio\s2 bala/nwn e)/fagen, id est, Multorum festorum Iouis glandes comedit. De sene longoque plurimarum rerum vsu docto, perinde valet quasi dicas, multas vixit Olympiadas. Quercus autem Ioui sacra: vnde nuces iuglandes. Simili ioco et hodie dicunt nostrates, Comedit multa oua paschalia, senem indicantes.

Prodico doctior.

*prodi/kou sofw/teros2, id est, Prodico doctior. Aiunt hunc Prodicum in diiudicandis litib. et arbitriis inter dissentientes amicos, acerrimi fuisse iudicii. Aristophanes in Centauro, citante Suida:

Ego namque, si quis praeter aequum fecerit,
Prodicum volo negotium cognoscere.

Subest autem allusio ad vocabulum nominis. Prodicus enim veluti praeiudicatorem sonat, qui ante de lite pronunciet [correction of the transcriber; in the print pronunicet], quam ad iudices delata sit. Fuit huius nominis et sophista quidam, cuius meminit Plato locis aliquot.

Mendico ne parentes quidem amici sunt.

*ptwxou= fi/loi ou)d' oi( gennh/tores2, id est, Mendico ne parentes quidem amici sunt. Diuitiae conciliant amicos. Paupertas nec illos habet amicos, quos natura coniunxit. Tantum valet in hominum vita, cuius momentum oportuit esse leuissimum, si res non ex nostris cupiditatibus, sed ex vsu metiremur.

Malus ianitor.

*pulwro\s2 kako\s2, id est, Ianitor malus, id est, indiligens praefectus, aut custos. Natum a dicto Thericyonis cuiusdam, qui cum videret Philippi copias, Isthmicas angustias occupasse, sic ait: kakou\s2 pulwrou\s2 u(ma=s2 w)= kori/nqioi h( pelopo/nnhsos2 e)/xei, id est, Malos ianitores vos ô Corinthii Peloponnesus habet. Siquidem angustias locorum, Graeci pylas, id est, portas appellant. Refertur a Plutarcho in apophthegmatis.

Audi chelidonem.

*pu/qou xelido/nos2, id est, Audi chelidonem, id est, in tempore curato tua negotia. Quidam a superstitioso quodam ortum autumant, cui nomen Chelidoni. Nam aiunt huic fuisse morem, obseruatis prodigiis colligere rerum exitus. Atque huius

opinionis auctor citatur Mnaseas Patrensis e)n tw=| peri/plw|. Nonnulli malunt ad auem hirundinem referri, quod stridula sit auis, ac lugubris, siue quod Veris praenunciet aduentum.

Ominabitur aliquis te conspecto.

*se\ d' oi)wni/sait' a)/n tis2 i)dw\n, id est, Qui te conspexerit, augurium poterit capere. Dici consueuit in deformes, foedoque aspectu. Veteres ex primo hominis occursu sumebant omen. Occurrere formoso felix omen habebatur, occurrere deformi nigroque contra. Romanus quidam imperator, Hadrianum opinamur, vt erat omnium superstitionum obseruantissimus, ex Mauri cuiusdam scurrae occursu, mortem ominatus est. Ille iussus abire, dictum addit ominosius: Totum vicisti, totum fecisti, nunc deus esto. Nam imperatores defuncti, solemnibus quibusdam caeremoniis referebantur in numerum deorum. Iuuenalis:

Non admodum misces.

*ou) ma/la kuka=|s2, id est, Non admodum misces, id est, non multum potes, neque prodesse, neque nocere. Pericles dictus est totam miscuisse Graeciam eloquentia sua, quod arbitratu suo versaret omnia. Et apud M. Tullium omnia miscere dicuntur, qui immodica potentia perturbant rempublicam.

Asini cauda.

*onou ou)ra\ thli/an ou) poiei=, id est, Asini cauda non facit cribrum: vbi quis ad hoc, aut illud dicitur inutilis. Cribrum e pilis equinis fieri consueuit, non e villis asininae caudis. Suspicamur hoc ex huius aetatis faece sumptum ab Apostolio.

Ipso cratere.

*au)tw=| krhth=ri gi/gnh| kaka\, id est, Ipso cratere contingant mala. Dictitari solitum de iis in quos recidit quod per insidias in alios moliebantur. Craterem enim quasi malorum fontem vocat, vnde *krath\r kakw=n, id est, Crater malorum, de quo dictum est alias.

Gutta vini.

*stalagmo\s2 oi)/nou muri/ois2 xoeu=sin u(/datos2 ou) mi/gnutai, id est, Gutta vini non miscetur aqua saepius infusa. Cum paululo boni nimia mali vis admiscetur. Diluitur enim, et euanescit, si pauxillum vini plurima corrumpas aqua.

Bos porrecto vltra Taygeton capite.

*tauro\s2 u(perku/yas2 to\ tau/+geton a)po\ tou= eu)rw/ta e)/pien, id est, Taurus porrecto vltra Taygetum capite bibit ex Eurota, de re vehementer absurda. Similimum illi: Quid si caelum ruat? Natum ex apophthegmate Geradae Lacedaemonii, is ab hospite quopiam interrogatus, quae poena foret adulteris apud Lacedaemonios, negauit vllos esse adulteros apud Lacedaemonios. At instans ille, quid si quis existeret, inquit, quam poenam daret? Is, inquit, taurum maximum dependeret, qui producto vltra Taygetum montem capite, biberet ex Eurota: cumque hospes adridens, et vnde taurus tam ingens? Lacedaemonius vicissim, aut vnde apud Lacedaemonios adulteri? Refertur a Plutarcho in vita Lycurgi.

Ad cribrum dicta.

Quae vera compertaque videri vellent, ad hunc appellabant modum. Finitimum illi: ta\ e)k tri/podos2 sumptum a diuinationis genere, quod suspenso circumactoque cribro peragebatur, quemadmodum alias indicauimus ex Aristotele et Luciano.

Iouis tergus.

*dio\s2 kw/dion id est, Iouis tergus. De re sordida quidem, sed tamen in vsum aliquem seruata. Nam olim victimae pellem seruabant in pompis Eleusinis circumferendam, vel substernendam pedibus eorum, qui piaculo quopiam tenebantur ad expiationem.

Mala vltro adsunt.

FErtur et huiusmodi sententia in prouerbiorum collectaneis: dizhme/noisi t' a)gaqa\ mo/lis2 paragi/netai, ta\ de\ kaka\ kai\ mh\ dizhme/noisi id est, Bona vix accedunt iis, qui quaerunt : mala vel non quaerentibus obtingunt. Idem et vulgo dicunt idiotae, neque tamen non vere: Mala vltro adesse, vel inuocata. Et tamen passim vitiis nostris adcersimus bellum, lites, morbos, quasi sua sponte parum adsit malorum.

A vicinis exemplum habent.

*ek tw=n geito/nwn e)/xousi to\ para/deigma, id est, A vicinis sumunt exemplum. Qui faciunt quidpiam aliorum exemplo prouocati. Vicinus enim vicino morbum suum affricat, et malorum commercio reddimur deteriores. Huc nimirum allusit Terentius in Andria:

My sortitus es.

*elaxes2 to\ m, i. M. litera tibi sorte obtigit, Aenigma in stultos. Nam Graece mwroi\ hanc initialem habent. Cun aliquando Dionysio M. in sortibus obuenisset, quidam per iocum ait, mwrologei=s2 dionu/sis2. Stulta loqueris Dionysi. At ille detorquens alio: monmaxh/sw me\n ou)=n, inquit, singulari proinde certamine depugnabo. Ad hunc quidem modum refertur in collectaneis Graecorum, sed mendose, quod liquet ex Plutarcho, qui narrat Dionysium respondisse monarxh/swmen ou)=n, quod interpretes verterunt, Monarchae erimus, decepti scripturae vitio. Legendum enim monarxh/sw menou=n, vt menou=n sit vnica dictio, que non inferat tantum, sed aduersetur potius. Corrigit enim alterius diuinationem, et subiicit, imo potius ero monarcha, quis enim sic loquitur, erimus monarchae? Ad haec monarxh/swmen, non sonat, erimus monarchae, sed simus monarchae. Postremo si legas ou=n, vt sit inferentis, non corrigentis, quid aliud dicit Dionysius, quam ideo se fore monarcham, quod stultus esset?

In Pythii templo cacare.

*en puqi/ou xe/sai, id. est, In Pythii templo cacare dicebatur, qui rem nefariam et periculosam faceret, quod Pisistratus tyrannus extructo templo inscripserat, ne quis inibi ventrem exoneraret, et aduenam quendam deprehensum e medio sustulit.

In terra pauperem.

Satius est paululum habere tuto, quam multum cum periculo. Nec placebant cuidam opes de funibus pendentes, multo minus quas eripere,

ventis in manu est, Prouerbium admonet certam fortunam, licet modicam, incertis quamlibet amplioribus anteponendam.

Inter pueros senex.

*en pai=si me\n ge/rwn, e)n toi=s2 de\ ge/rousi pai=s2, id est, Inter senes puer, idem at in pueris senex. Conueniet in hominem grandiusculum, maiorem quam vt puer videri possit, minorem quam vt vir. Dictum est autem ab aemulis in Hermogenem rhetorem. Accommodare licebit in hominem sic eruditum, vt inter idiotas videri possit doctulus, inter eruditos indoctus.

In sola Sparta expedit senescere.

*en spa/rth| mo/nh| lu/sitelei= ghra/skein, id est, Vna in Sparta expedit senescere. Dictum est, quod apud Spartanos summus honos senibus habebatur olim. Torqueri poterit ad quoslibet, penes quos virtus in precio sit. Refert Plutarchus in Laconicis, sed incerto auctore. Dictum est autem a quodam hospite, cum videret apud Lacedaemonios iuenes tantum honoris habere senioribus. M Tullius in Catone maiore, similem sententiam adscribit Lysandro: Lysandrum, inquit, Lacedaemonium dicere aiunt solitum, Lacedaemone esse honestissimum domicilium senectutis. Nusquam enim tantum tribuitur aetati, nusquam est senectus honoratior. Nota est historia de sene, cui cum ingresso theatrum nullus Atheniensium daret locum, soli Lacedaemoniorum legati caniciem illius reueriti, et assurgendi officio venerati sunt, et inter ipsos honoratissimum locum cesserunt, cui facto cum applauderet Atheniensium populus, quidam e Lacedaemoniis dixit, Scire quidem populum Atheniensem quid deceat, sed negligere. Narratur a multis, nominatim a Valerio Maximo libro quarto, capite quinto.

Ne maior thylaco adcessio.

Lucianus in Encomio Demosthenis: soi/ d' i)/sws2 eu)la/beia to\ th=s2 paroimi/as2 skw=mma e)pi\ th=| a)simmetri/a| e)pagage/sqai, mh\ soi\ mei=zon proske/oito tou)pi/sagma tw=| qula/kw|, id est, At tu fortasse vereris ne in te torqueatur illud prouerbiale dicterium de male respondente proportione, nempe, ne tibi thylaco maior sit adcessoria sarcinula. Thylacus enim culeus est siue mantica parata gestandis oneribus. Neque ignoramus in vulgatis exemplaribus esse tou)pi/gramma, non tou)pi/sagma. Verum nisi scripturam mutaris, nulla sententia potest elici. Est autem e)pi/sagma a sa/ttw, velut oneris adfertura. Translatum autem a mulionibus, qui praeter legitimum onus, vascula quaedam superimponunt. Ergo cum digressio longior est quam ipsa res, vti licebit hoc prouerbio. Basilius idem aliis verbis expressit libro de Spiritu Sancto: h)\ ou(/tw ge a)\n to\ e)peiso/dion pollapla/sion ei)/h tou= kefalai/ou, id est, Ad istum aliqui modum adcessorium multo maius esset ipso principali.

Acarnici equi.

*akarnikoi\ i(/ppoi, id est, Acarnici equi, dicebantur equi maximi. Finitimum illi, cuius meminit etiam Aristoteles, i(/ppos2 qessalikh\, id est, Equa Thessalica. Virgilius item in Georgicis tribuit primum laudem equis Epiroticis.

Acarnanes enim sunt iuxta Epirum, quemadmodum et Thessali. Conueniet vti de re quapiam eximia aut insigni praemio.

Contribulis factus serua ordinem.

*gennhto\s2 gegonw\s2 th/rei th\n ta/cin, id est, Tribulis factus serua ordinem, id est, posteaquam ascitus es in ordinem aliquem fungere tuo officio, quemadmodum et caeteri faciunt. Natum a tribubus Atheniensium. Populus Atheniensis distributus erat in tribus duodecim, ad mensium numerum, rursum vnaquaeque tribus in triginta genera, quemadmodum vocant, ad dierum numerum, vnde gennhtoi\ vocabantur, non coniuncti sanguinis propinquitate, sed in eandem tribus partem asciti.

Glaucus alter.

*glau=kos2 a)/llos2 i(ppo/brwtos2, id est, Glaucus alter ab equis deuoratus. Quadrabit in hominem alendis equis exhaurientem facultates suas. A fabula natum, qualis fertur et de Actaeone.

Gorgonem Perseus aggreditur.

*go/rgona perseu\s2 e)xeirw/sato, id est, Gorgonem Perseus adortus est. Vbi quis egregium facinus inceptat. Notissima fabula est. Ne hoc quidem prouerbium adscripturi eramus, ni repertum esset in Graecorum collectaneis.

Vincula Tyrrhena.

*desmoi\ tur)r(hnoi\, id est; vincula Tyrrhena dicebantur odiosa negotia quibus distringebatur aliquis. Traductum a vinculis, quibus Tyrrheni captiuos vinciebant grauibus et molestis.

Diu delibera.

*dhro\n bouleu/ei, i. Diu delibera. Non ftatim aggrediundum negotium. Carmen integrum fertur huiusmodi:

Lente consultandum, at vbi statueris, mature quod opus facto faciendum est. Qui secus faciunt, iis non raro solet euenire Platonicum illud, vt festinantes in principio, serius perueniant ad finem.

Epimenideum corium.

*epimeni/deion de/rma, id est, Epimenidia pellis. De re reposita, miracucuique loco seruata. In nonnullis codicibus scriptum offendimus, Epimelidium, sed deprauate, ni fallimur: adscriptum erat huius pellem adseruari abditam, ceu rem sacram apud Lacedaemonios. Indicat autem Eudemus tractum ab Epimenide Cretensi, qui legitur perpetuo somno dormisse quadragintaseptem annos, neque paucos postea superuixisse. Vnde consentaneum est huius reliquias, vt miraculi monimentum seruatas fuisse.

Volaticum iusiurandum.

*taxuba/mones2 o(/rkoi. Ad eum modum appellabant iusiurandum irritum, quod euanesceret, auolaretque, simulatque pronunciatum esset, cuiusmodi sunt amantium. Haec sententia magis adridet Suidae. Quamquam Aristarchus apud Eudemum, kat' a)nti/frasin accipit, quasi tardum oporteat esse iusiurandum, neque temere proferendum: neque enim statim euanescere, si quid iuraris.

Superatus es a gallo quopiam.

*htth/qhs2 tino\s2 a)lektruo/nos2, id est, Superatus es a gallo quopiam. Iocus prouerbialis in seruos qui dominos a tergo sequuntur, supplices videlicet et abiecti, cuiusmodi solent esse

galli superati in pugna. Nam haec auis victa silere solet, canere si vicisset, vt auctor est Cicero in Diuinationibus. Addunt gallum in pugna superatum vltro sequi victorem. Sumtum est ex Aristophane, nisi nos fallit memoria. Refertur ab Eudemo.

*bataka/ras2.

*bataka/ras2. De pinguibus dictum et impotentibus. Eudemus meminit, addens esse legendum kata\ sustolh\n. Quibus verbis quid sibi velit, nondum satis liquet, nisi sensit exprobratam ingenii tarditatem. Etenim quae viuido sunt ingenio, caput erigunt. Capite esse deiecto hebetioris ac segnioris animi signum esse solet. Nam Graeca vox hinc dicta est. bata\s2 enim vt indicat Hesychius, apud Tarentinos pronum significat, ka/ra caput. Vnde ba/ttarai Thracibus dicuntur Bacchae, Bacchi numine afflatae, quae et Bassarides dicuntur, vt indicat Etymologicus. Hinc vox deducta ad meretricem, quae se prosternit quibuslibet. Apud Athenaeum libro quarto, karhbarou=ntes2 dicuntur, qui crapula grauatum habent caput. Conueniet in temulentum ac somnolentum. Quemadmodum vsurpauit diuus Basilius in epistola quadam.

Ex aequo partire.

*eci/sou di/dou pa=sin, id est, Ex aequo da omnibus. Translatum ab iis, qui conuiuium, aut hereditatem partiuntur. Quadrabit in iudicem, aut principem, quem oportet aequabile ius reddere.

*epau/lia dw=ra.

*epau/lia dw=ra dicebantur magnifica munera. Sic enim appellabantur apud Graecos, quae postero post nuptias die, sponsae pater adducebat sponso ac sponsae, pompae cuiusdam specie. Praecedebat enim puer, candida toga, facem gestans ardentem; post hunc longa series adportantium aurum, pulues, smegmata, lecticas, pectines, lectos, alabastros, sandalia, scrinia, vnguentaria, interdum et dotem ipsam. Addunt et ipsum diem a nuptiis secundum e)pauli/an, quod sponsa tum inducatur in cubile. Adagium accommodari poterit et in eos, qui iactant suam benesicentiam. Opinamur autem haec esse, quae iureconsulti vocant para/ferna.

In pedes retrocedit.

*epi\ po/das2 a)naxwrei=, id est, In pedem retrocedit, de eo qui metu dat locum potentiori, et reuocat se in tutum, ab athletis aut gladiatoribus sumtum videtur. Hoc est quod Latini dicunt referre pedem. Quadrabit et in eos, qui mutant institutum.

In armis accissat.

*epi\ toi=s2 o(/plois2 a)kki/zetai, id est, In armis accissat. In eum qui sibi placet, seseque quasi contemplatur in armis suis. Conueniet in quemvis sibi stulte placentem. Refertur praeter alios etymologico. De Accone muliere, quae ad speculum inepte sibi blandiebatur, dictum est alibi in prouerbio Accissare.

In Lipsydrio pugnas.

*epi\ leiyudri/w| ma/xh|, id [correction of the transcriber; in the print ld] est, In Lipsydrio pugnas. Lipsydrium locus erat haud procula Parnethe, quem moenibus cinxerant tyranni, qui profugerant ex vrbe, prius condiderant Alcmaeonidae, sed in hos obsessos, victosque a Pisistrati copiis obliqua cantio cani coepta est huiusmodi: ai)\ ai)\ leiyu/drion prodose/tairon a)/ndras2

a)pw/lesas2, ma/xesq' a)gaqou/s2 ge kai\ e)upa/tridas2 o(/pote e)/deican oi(/wn pate/rwn e)/san, id est, Heu heu Lipsydrion, sociorum proditor, quales viros perdidisti, ad pugnandum idoneos et claros, cum ostenderent e qualibus essent orti maioribus, Prouerbium dictum in strenuos, et bellicosos viros. Locus nomen habet ab aquarum copia.

Desertum obtueri.

*erhmon e)mble/pein, id est, Desertum intueri, dicebatur, qui fixis et atto nitis intueretur oculis. Metaphoram mutuati sunt ab iis qui pelagus immensum, aut solitudinem taciti intuentur. Multis adest hoc oculorum vitium, vt paullo longius semota non exacte videant. Iis si quando dicendum est in hominum frequentia, quoniam in neminem certo figunt oculos, desertum intueri videntur. Citatur Aristophanes ex Poliydo.

Esto promus.

Aiunt dictum in eum, cui felicitas immerenti contigisset, peculiariter in eunuchos. Suidas indicat Athenis fuisse magistratum decemviris commissum, qui pecunias in arce Palladis positas seruarent, quas et sacras et publicas appellabant, vno cum ipso Palladis simulacro, ac reliquis templi ornamentis. Erant et Tamiae triremium, qui praefectos triremibus solent comitari, veluti custodes. Is magistratus interdum furacibus committebatur, cum oportuerit incorruptos atque integrae fidei viros ad id adsciscere, quasi nihil referret qualis suscipias prouinciam, modo commissa sit. Solent autem reges gazas suas, et vxores eunuchis committere.

Ephemeri vita.

*efhme/rou zwh\, id est, Ephemeri vita. De iis, qui statim emoriuntur aut pereunt, ab animantibus, quae sic appellantur, quod vltra diem non viuant. Aristoteles libro de natura animalium quinto, prodit ad hunc modum de Ephemeris: Hypanis, inquit, fluuius apud Cimmerium Bosphorum sub solstitio fert veluti folliculos acinis maiores, quibus quadrupedes volucres erumpunt, quod genus animalis in postmeridianum tempus vsque viuit et volat, mox declinante sole marcescit et languet, mox occidente emoritur, vita non vltra vnum diem peracta, vnde e)fh/meron appellatum. Retulit similia Plinius libro vndecimo, capite trigesimosexto, nisi quod ait animal dictum h(mero/bion. Aristotelem citat M. Tullius Tusculanarum quaestionum libro 1. addens Hypanim ab Europae parte profluere in Pontum.

Canis mendico auxilians.

*ku/wn tw=| ptwxw=| bohqw=n, id est, Canis mendico auxilians. Vbi quis nobis aduersatur et diuersis studet partibus is, cuius auxilio nitebamur. Nam canes infesti sunt mendicis velut o(mote/xnois2, nisi si quando frusto panis corrumpuntur.

Iupiter aquilam delegit.

*zeu\s2 a)eto\n ei(/leto, id est, Iupiter aquilam delegit. Vbi quis adsciscit sibi praeclaros, suisque rebus accommodos. Poetae fingunt aquilam Ioui fulmen porrigere, quod haec auis omnium altissime subuolet, nec ictu fulminis laedatur. Eiusdem vsus est opera in rapiendo catamyto puero.

Aut minus animi, aut plus potentiae.

*h fronei=n e)/lasson, h)\ du/nasqai dei= mei=zon, id est, Oportet aut minus animosum esse, aut plus posse. Conuenit in feroces, quorum arrogantiae non suppetant vires. Aut qui non timent irritare, quem vincere non possint. fronei=n accipi potest pro sapere: qui sunt humili fortuna, iis multa dissimulanda sunt, quandoquidem quod vident perperam fieri, non queant vetare, et quod sentiunt fieri oportere, non possunt efficere. Plutarchus in Laconicis tribuit Archidamo Zeuridami filio, cum filium videret praecipitantius et inconsideratius pugnantem cum Atheniensibus: h)\ th=| duna/mei pro/sqes2, h)\ tou= fronh/matos2 u(fe\s2, id est, Aut adde viribus, aut detrahe animo.

Felicitas a Deo.

Vt res nostrae bene cedant, id in nobis situm non est, sed a superum arbitrio pendet. Hominum est conatus, Dei euentus.

Hystricis seta.

*qri\c u(/strixos2, id est, Pilus histricis, dici poterit, dicterium acriter in quempiam tortum. Ab animante sumtu, cui mos irritato, pinnas aculeatas, quibus illi tergum inhorret, teli ritu eiaculari, etiam procul, idque facit intenta cute. His igitur ora canum vrgentium figit. Est autem hystrix de genere Erinaceorum, nisi quod huic longiores aculei. India et Africa potissimum hystrices generat, vt auctor est Plinius libro octauo, capite trigesimoquinto:

Alter Ianus.

*ia)/nos2 a)/llos2, id est, Iaus alter. Quadrabit vel in prouidum ac circumspectum, vel in ancipitem et perfidum. Persius:

Sumptum a Iano bifronte, cuius notior est fabula, quam vt sit hoc loco percensenda.

Veste circumfers ignem.

*ei)mati/w| to\ pu=r periste/lleis2, id est, Veste circumfers ignem, vbi quid ridicule fit. Aut vbi quis suum ipsius malum fouet, veluti scortum, aut adulatorem, aut fictum amicum.

Erinnys ex tragoedia.

*erinnu\s2 e)k tragw|di/as2, id est, Erinnys ex tragoedia. De foedis aniculis. Sumtum ex Aristophanis Pluto, quo loco dictum est de Penia:

Strabo Geographiae lib. 4. tradit insulas esse 10. in Oceano Gaditano, nomine Cassiteridas, quarum vna prorsus inculta sit, in reliquis habitare homines colore fusco, tunicis vtentes ad talos vsque dimissis, pectoribus cingulo obuinctis, baculos manus gestantes, in summa, persimiles furiis tragicis. Quibus ex verbis apparet hoc habitu furias in tragoediis induci solere.

Aequalitas haud parit bellum.

*isa po/lemon ou) poiei=, id est, Aequalitas bellum haud parit. Aequalitate continetur concordia. Inaequalitas discordiarum est mater. Est Solonis apophthegma, quemadmodum scribit Plutarchus in huius vita, admonens

Piscis primum a capite foetet.

*ixqu\s2 e)k th=s2 kefalh=s2 o)/zein a)/rxetai, id est, Piscis a capite primum incipit putere. Dictam in malos principes, quorum contagione reliquum vulgus inficitur. Apparet ab idiotarum vulgo sumptum.

Etiam Baetilum deuorares.

*kai\ bai/tulon a)\n katapi/nois2, id est, Etiam Baetylum deglutires. In voracem et omnia coquentem. Nam Baetylus dicitur saxum illud fasciis obuinctum, quod pro Ioue deuorauit Saturnus, vt testatus est Hesychius.

Malum vas non frangitur.

*kako\n a)/ggos2 ou) kla=tai, id est, Malum vas non frangitur. Qui deterior, is nonnumquam viuacior, et in periculis tutior. Simili metaphora dicunt et hodie vulgo, malam herbam non perire.

Etiam quercus bacchatur.

*kai\ dru=s2 maina\s2 e)ge/neto, id est, Etiam querecus Maenas facta est. De iis qui vix deliniuntur. Ab Orphei fabula, quercus sua cithara demulcentis. Maenades enim sunt mulieres afflatae Baccho.

Vita molita.

*alhlesme/nos2 bi/os2, id est, Vita molita, siue victus, vt ita loquamur, farinatus. Suidas indicat adagium varie accipi. Quosdam vsurpare de vita priscorum, qui glandibus vescebantur, fortassis ob id quod illis seculis ignotus adhuc esset carnium et piscium esus, solaque glandium farina victitarent mortales. Alios de his quibus citra laborem vita lauta cotingeret, propterea quod aliquamdiu post frumenta reperta, farinae faciendae ratio nesciretur. Est autem farina paratior si cui libeat vesci. Alioqui proscindedum aruum, serendum triticum, metendum, excutiendum, molendum, pinsendum. Nonnullos de iis qui in magna rerum, quas desiderarent, affluentia, vitam agerent, vt adfine sit illi quod alio positum est loco, ou) ga\r a)/kanqai, id est, Non enim spinae. Caesar Commentariorum lib. 1, Trium mensium molita cibaria sibi quemque domo efferre iubent. Huc adludere videtur Aristophanes in Equitibus, cum Cleon populo blandiens ita loquitur:

*egw/ de\ mazi/skas2 ge\ diamemagme/nas2
*kai\ tou)=yon o)pto\n, mhde\n a)/ll' ei)m' h)/sqie.

Bene maceratas ego dabo tibi massulas,
Piscemque coctum, nil aliud, quam vescere,

Hoc posterius pertinet ad prouerbium, quod ante retulimus: Victus maceratus. Rursus in eadem fabula cum Cleon offerret mazi/skas2 memagme/nas2, alter respondet:

panem intelligens iam iure maceratum, ac madefactum, et ob id paratum esui. Ac mox offert vinum iam temperatum, vt statim possit bibi:

nisi aqua dilutum, quod apud Germanos insuetum est. Optimam autem temperaturam existimabant, si duobus vini cyathis duo aquae adderentur. Porro quae parata sunt, ea gratiora esse paulo post declarat populus. Cum enim alter iactaret se suo periculo rapuisse quod dabat, alter coxisse, respondet:

Malum est bonum.

Nihil gratum, quod intempestiuum. Pharmacum in tempore datum, saluti est, secus datum, mortem adfert. Citatur apud Athenaeum lib.7. hic versiculus ex Timone:

Tempus amandi, tempus habenda coniugis, est quod
Rebus ab his tandem moneat desistere tempus.

Caricum sepulchrum.

*kariko\s2 ta/fos2, id est, Caricum monumentum. De re magnifica sumptuosaque. Sumptum a Mausoli sepulchro, quod est apud Caras. Plin. lib. 36. cap. 5. ostendit opus hoc inter septem orbis miracula commemoratum, idque potissimum ob artificum famam. Patebat ab austro et septentrione sexagenos ternos pedes. Breuius a frontibus, toto circuitu pedes quadringentos vndecim. Attollebatur in altitudinem 25. cubitis. Cingebatur columnis 46. Ab oriente caelauerat Scopas, a septentrione Byras, a meridie Timotheus, ab occasu Leochares. Opere nondum absoluto periit Artemisia. Latini huiusmodi monumenta vocant mausolea. Martial. lib. 1.

Malum munus.

Nocet, non iuuat, qui largitur noxia. Veluti si quis adolescenti subministret pecuniam, aut stulto committat imperium.

Inani spe flagrat.

*kenai=sin e)lpi/si qermai/netai. id est, Inanibus spebus incenditur. In eum, qui frustra sibi magna pollicetur. Spes enim stultis addit animos, etiamsi procul absint. Sapiens etiam si sperat, dissimulat, Deceptum [correction of the transcriber; in the print Decetptum] apparet ex Sophocle, apud quem Aiax ita loquitur:

*ou)k a)\n priai/mhn ou)deno\s2 lo/gou broto\n
*os2 tis2 kenai=sin e)lpi/sin qermai/netai.

Haud emero virum mente nulla praeditum,
Quemcunque inanes spes mouent et incitant.

Aeschynes contra Timarchum, e)lpi/dwn kenw=n e)mplh/sas2, id est Posteaquam illum implesset inanibus spebus.

Voluitur dolium.

*keku/lisqai o( pi/qos2, id est, Reuolutum est dolium. In eum qui commouetur alieno exemplo, siue instinctu ad stulte quid faciendum. Nam dolium facili impulsu quo velis voluitur. At sapiens tetragono similis, semper fixus et immotus. Apparet esse natum ab historia de Diogene in publico

ciuitatis tumultu voluente dolium, quam refert Lucianus li. de conscribenda historia.

Ceram auribus obdis.

*khro\n toi=s2 w)si\n e)palei/feis2, id est, Ceram auribus oblinis. In eos qui recusant audire vel aequa, vel iniqua. Natum ab Vlyssis cera, qua suas ac sociorum aures obturat apud Homerum, aduersus Sirenarum cantilenas.

Corui lusciniis honoratiores.

*ko/rakes2 a)hdo/nwn ai)desimw/teroi, id est, Corui lusciniis honoratiores. Cum indocti doctis praeferuntur, improbi probis, blaterones eloquentibus, rapaces ac furaces cordatis et integris viris. Aut cum plus tribuitur improbitati et audaciae, quam eruditioni ac sapientiae.

Commune naufragium.

*koino\n naua/gion toi=s2 pa=si paramu/qion, Id est, Commune naufragium, omnibus solatium. Multo facilius fertur malum, quod nobis est cum omnibus, aut cum multis commune. Quin et hodie iactatur inter Scholasticos: miserum est solatium habere calamitatis socium.

Cyparissi fructus.

*kupari/tiou karpo\s2, id est, Cyparissi fructus, de verbis dictu magnificis, caeterum inutilibus. Proverbium fluxit a natura arboris, quam Plin. lib. 16. scribit, natu morosam esse, fructu superuacuam, baccis toruam, foliis amaram, odore violentam, ac ne vmbra quidem gratiosam. Hactenus Plinius. Atque huiusmodi cum sit, tamen proceritate, vnde et conifera vocatur a poetis, ac perpetuo virore, neque non nascendi difficultate, nouum aliquem fructum polliceri videtur. Theophrastus autem libro de causis plantarum 1. scribit semen cupressi adeo esse minutum, vt vix oculis percipi possit. Neque enim huius esse fructum totum id quod pilae specie gerit, sed quod cono innascitur, perquam tenue et exile, laricis semini proximum, quod pilula sua dehiscente dilabitur, nec legi nisi ab experto potest.

*mattua/zein.

AThenaeus, Dipnosophistarum lib. 14. refert cibi genus, primum a Thessalis repertum, sed quod Athenis quoque fuerit in deliciis, cum subessent imperio Macedonum, quorum lingua dicebatur mattu/a, a Graeca voce ma/ttw, quod est pinso, siue macero: vnde dicta sit et ma/za, quae et ipsa proverbio locum fecit, vt u(permaza=n dicerentur, qui lautius viuerent: post quidquid esset opiparum et elegans in cibis, mattu/a, dicebant, etiam in auibus, piscibus, oleribus ac fartis, et mattua/zein, qui suauiter viuerent. Citantur in testimonium versus ex Alexide:

Caeterum Atticis lepesqai dicuntur, qui intemperanter indulgent Veneri, huc ni fallimur alludentibus, quod lepi/zw sonet deglubo, quae vox et Latinis vsurpatione facta est obscoena. le/pos2 enim Graecis pellem significat. De Mattyis, qui plura volet cognoscere, legat finem 14. li. quem modo citauimus, et mattyis explebitur affatim. Tot auctotibus Athenaeus docet quid sit mattya. Idem lib. 4. tradit apud Lacedaemonios mattu/hn dicta bellaria, quae post aiklon, id erat conuiuii genus, apud illos dabantur, quae quidem et e)pai/kla vocabantur.

Matioloechus.

*matioloixo\s2 vulgato conuitio dicebatur liguritor, et in mimimis etiam rebus exquisitus. Quin et Hesychius indicat quod pusillum sit, id Graecis dici ma/tion. Aiunt autem esse cibi genus. Equidem in commentariis Graecorum inuenitur ma/tion vocari, quod est minimum, aut genus mensurae. Proinde quadrat in eos qui per fraudem minimis e rebus sectantur compendium a)po\ tou= mati/ou kai\ loxeu=sai, nisi mauis a lei/xein. Vsurpatur ab Aristoph. in Nebulis, inter multa epitheta, quibus virum improbum notat. Interpres tam varie exponit, vt satis fateatur se nescire, scribens dici de eo, qui malignam dat mensuram, de parco ac sordido, de eo, qui cogitat inania, siue nanciscitur friuola.

Post Marathonen pugna.

*meta\ th\n maraqw=na ma/xh, id est, Post Marathonem praelium. Vbi quis post calamitatem in aliam nouam rursus incidit. Marathon locus est Atticae, crebris cladibus insignis, vbi acerrima pugna fuit cum Persis. Refert Hetodotus lib. 6. Simile huic: meta\ po/lemon taraxh\, Post bellum tumultus.

Ne vities musicam.

*mh\ kakourgei= th\n mousikh\n, id est, Ne vities musicam, id est, ne loquaris discrepantia, ne noua moliaris. Plutarchus in Apopht. refert ita loquutum Emerepen, in Phrynidis cantoris organo duas ex nouem incidentem fides, quod septem satis esse duceret.

Astutior coccyce.

*mhxanikw/teros2 ko/kkukos2, id est, Coccyce astutior, dicebatur, qui astu sibi consuleret. Sumptum ab auis ingenio, oua subiicientis in nidos alienos, maxime palumbium, de qua abunde Plinius et Aristoteles.

Hesperidum mala.

*mh=la e(speri/dwn dwrh=sai, id est, Mala Hesperidum largiri, qui magna splendidaque largirentur. Nota est fabula de malis aureis. Huc allusisse videtur Maro noster in Bucol. carm.

Solae Lacaenae viros pariunt.

*mo/nai la/kainai a)ndra\s2 ti/ktousi, id est, Solae Lacaenae viros pariunt. Apud Lacedaemones fortissimi viri nascebantur, et apud eosdem matres seuere natos educabant. Natum est proverbium ex apophthegmate Gorgus Lacaenae Leonidae vxoris, cui cum peregrina quaepiam dixisset: *mo/nai tw=n a)ndrw=n a)/rxete w)= la/kainai, id est, Solae viris imperatis Lacedaemoniae: respondit: *mo/nai ga\r ti/ktomen a)/ndras2, id est, solae enim parimus viros. Refert Plutarch. in vita Lycurgi.

Myrteam coronam ambis.

*mur)r(inou=n, id est, Myrteam cupere dicebatur, qui tyrannidem, aut magistratum ambiret. Nam olim principes myrteis corollis coronabantur, siquidem Suidae credimus.

Praevertit ancorae iactum deus.

Cum res praeter spem evenit. Traductum a nautis, quibus accidit saepenumero, vt cum parant sese vt ancoram iaciant, in portum appulsuri, repellantur a ventis, et in mediam tempestatem revocentur.

Pro Delo Calauriam.

Delo Calauriam. Est in fabulis, Neptunum cum Latona permutationem fecisse, vt illa Calauriam insulam Neptuno concederet, possideret Delum, proque dato Taenaro reciperet Pythonem. Est autem Calauria exigua insula, haud procul a Creta. Pausan. in Corinthiacis tradit Calauriam olim fuisse sacram Apollini, Delphos Neptuno, hos inter se commutasse loca. Meminit eius rei Strabo quoque lib. 8. Troezen, inquit, sacra Posidoni, id est, Neptuno est, vnde et Posidonia dicta quondam. Eminet autem e mari ad 15. stadia : ne ipsa quidem obscura ciuitas. Huius portui dicto Pogon imminet Calauria, exigua insula, circuitu stadiorum 30. Hic erat asylum Neptuno sacrum. Et fama est hunc Deum commutatione facta cum Latona, data Delo recepisse Calauriam, cum Apolline vero pro Pytho recepisse Taenarum. Ephorus autem ipsum refert oraculum;

*ison toi, dh=lo/n te kalauri/an te neme/sqai,
*puqw/t' h)gaqe/hn, kai\ tai/naron h)nemo/enta.

Nil refert Delos fueritve Calauria culta,
Pythosve excellens, an peruia Taenarus auris.

Ea res in proverbium abiit, quoties manus manum lauat, et officium officio pensatur.

Antiquior Codro.

*presbu/teros2 ko/drou, de priscis, et ob antiquitatem admirandis. Codrus antiquissimus Atticae rex, cuius alibi nobis facta mentio. Ad hunc genus suum referebant, qui generosi videri volebant.

Hirundo totos schoenos anteibit.

*pro/sw tis2 xelidw\n o(/lous2 sxoi/nous2 parei=tai. id est, Hirundo quaepiam totos schoenos praeteribit. Vbi quis immenso vincit interuallo. Nam sxoi=nos2 Graecis mensurae genus, quae sicut existimat Herod. lib. 2, 60. complectitur stadia. Quemadmodum et docet Hermogenes in libello, cui titulus: peri\ meqo/dou deino/thtos2, ostendens esse verbum Aegyptium, quemadmodum parasanges Persicum. Etiamis Plin. lib. 12. cap. 14. quadraginta stadia tribuit schoeno, quae efficiant passuum 5000. Rursus idem lib. 5. ca. 10. scribit schoenum patere stadia 30. vnde varietas videtur accidisse scribarum vitio. Quamquam suspicamur hoc loco Chelidonem pro viro accipiendeum, cuius alibi facta est mentio, qui haud scimus, an cursu celeritateque praecelluerit.

Nihili cocio est.

PLautus in Asinaria, Vetus est, nihili cocio est. Dictum videtur in eos, qui pollicentur in futurum, nec exhibent rem praesentem. Laberius apud Gellium cocionem pervulgato verbo dixit, quem veteres ariolatorem dixerunt. Dicuntur autem haec apud Comicum a lena, quae praedicabat sibi oculatas esse manus, atque id demum credere quod videret. Quod autem alii legunt coactionem, id neque carminis ratio patitur, nisi vocalem elidas. Ex Festo Pompeio propemodum licet coniicere coctionem esse legendum. Ait enim coctiones appellatos a cunctatione, quod in emendis vendendisque mercibus tarde perveniant ad iusti precii finem. Proinde apud antiquos primam syllabam, per v literam, non per o, scribi solitam. Huic adstipulatur, quod scribit Anneus Seneca libro epistolarum 11. disserens non esse cessandum a

benemerendo, quod aliquando inciderimus in hominem ingratum. Et post malam, inquit, segetem serendum est. Saepe quidquid perierat adsidua infelicis foli sterilitate, vnius anni restituit vbertas. Est tanti, vt gratum inuenias, experiri et ingratos. Nemo tam certam habet manum, vt non saepe fallatur. Aberrent, vt aliquando haereant. Post naufragia, maria tentantur. Foeneratorem non fugat a foro coactor. Cito inerti otio vita torpebit, si relinquendum est, quidquid offendit. hactenus Seneca: Quo loco num coactor legendum sit, nec ne, studiosis expendendum relinquitur. Iuxta etymologiam cuntio siue cunctio, aut mutata litera contio dicendum esset, ni quod Festus Pompeius ostendit eundem esse coctionem et cocionem. Is in dictione Arulator consentit cum Gellio, confirmans eundem esse cocionem cum arulatore. Arulatorem autem dici a voce Graeca ai)=re, id est, tolle, quod merces eas sequatur, ex quibus si quid ceciderit lucri, possit tollere.

Non nauigas noctu.

*ou) nukti\ ploei=s2, id est, Non noctu nauigas. De eo, cui nihil est certi, quod sequatur, propterea quod nocturnis temporibus certius nauigant nautae, propter stellarum notas, de quibus alia dictum est. Chrysippus, vt citant, negationem detraxit, nukti\ ploei=s2, manente, sicut quidem arbitramur, eadem sententia. Nam quid alioqui fuerat memorandum, si Chrysippus citra negationem extulisset? quasi vero non idem iuris sit in quauis oratione. Quamquam autem nautae noctu stellarum indicia sequuntur, longe tamen certior interdiu nauigatio.

Mores hominum regioni respondent.

*kai\ tw=n futw=n ta/ spe/rmata, kai\ tw=n a)nqrw/pwn oi( bi/oi tai=s2 xw/rais2 sunecomoiu=ntai, id est. Et plantarum semina, et hominum mores ad regionis habitum respondent. Refertur et hoc in Graecorum proverbiis collectaneis natum ab apophthegmate, cuius meminit Plutarchus. Vt triticum in nonnullis agris degenerat in aliud genus, soli vitio, ita pro qualitate regionis variantur hominum ingenia. Montani asperi fere sunt et inhumani. Littorales ferme praedones et immites. Campestres molles et humani. Herodotus in calce libri vltimi, satis declarat primum e Cyri responso narum esse. Etenim cum Persae rerum potiti postularent, vt ex aspera regione, quam tum incolebant, transferrentur in commodiorem ac feraciorem, annuit quidem, sed admonitis, vt posthac sese pararent ad seruiendum, non imperandum: file/ein ga\r e)k tw=n malaxw=n xwrw=n malaxou\s2 gi/nesqai. *ou) ga/r toi th=s2 au)th=s2 gh=s2 ei)=nai karpo/nte qaumasto\n fu/ein, kai\ a)/ndras2 a)gaqou\s2 ta\ pole/mia, id est Ex mollibus enim regionibus molles homines nasci solere. Neque enim eiusdem esse terrae fructum egregium producere, et viros in re bellica praestantes.

Cum cane simul et lorum.

*su\n tw=| kuni\ kai\ to\n i)ma/nta, id est, Vna cum cane lorum quoque. Clausula est heroici carminis. Eudemus indicat dici, quoties simul omnia pereunt, vt nihil omnino sit reliqui, non [correction of the transcriber; in the print no] spes quidem recuperandi quod periit.

Teipsum inspice.

Teucer in tragoedia quapiam in Agamemnonem sibi generis vitium probro vertentem, quod nothus esset, regerit huiusmodi conuicium, quod et ipse genus duxisset a Clisthene effeminato. Stultum est in alterum dicere, quod in te possit retorqueri. Adagium refertur a Plutarcho.

Ne mihi vacuam abstergas.

*mh\ fuh= melitw=des2 o(/s2 a(mw=n kartero\s2 ei)/h,
*pla\n e(no\s2, ou)k a)le/gw mh/ moi kenea\n a)poma/ch|s2.

Ne quisquam existat Proserpina, quem dominum, vno
Excepto, agnoscamus, ego id non curo, caueto,
Abstergas ne mi vacuam.

Subesse prouerbium videtur in eo quod ait: *mh/ moi kenea\n a)poma/ch|s2. Subaudiendum autem gnaqo\n, xei=ra, aut simile quiddam. Apparet esse comminantis, aut timentis alapam, aut colaphum. Nam locus nondum satis liquet. Eruditis itaque relinquimus excutiendum diligentius. a)poma/ttein, dicuncur et plastae, qui argillam oblinunt, dum fingunt imaginem. Solent quidam simulare officium, quasi velint aliquid sordium a mala abstergere, et interim imprudenti illinunt aliquid sordium. Quemadmodum inducunt Bacchum facie, gypso, et vuarum succo oblita. Interpres tamen homo nec admodum doctus, nec diligens, mauult subaudiri mensuram, fortasse xoi/nika. Quod in mensura redundat, abstergetur terete baculo. Fallit igitur qui nondum plenam absterget, ita simulans aliquid redundare. Sentit se non esse illi ancillam, vt ab eo debeat obiurgari. Heri offensi defraudant seruos suo dimenso, hoc est, ni fallimur, quod ait, non sum sollicita, ne mihi mensuram vacuam abstergas.

Cum sis nanus, cede.

*na/nos2 w)\n u(/peike, id est Nanus cum sis, cede. De pusillis dictum. Nani enim homunciones appellantur infra modum humani corporis, et prodigiosae breuitatis Iuuenalis:

*na/nos2 enim Graece dicitur quasi mh\ a)/nw, quod non excrescat in altum. Citatur Theophrastus, qui senserit nanos dici, quibus pudendum membrum sit iusto maius, quod in hoc hominum genere inueniri probabile est. Quadrabit in tenues, et humilis fortunae homunculos, ac quemadmodum ait Horatius, moduli bipedalis, qui potentes sumptu conantur aequare.

Nocte lucidus, interdiu inutilis.

De praeposteris, qui sapiunt, vbi nihil est opus, cum opus est, ibi dormiunt. Caeterum magis videtur competere in eum, qui inter indoctos videatur aliquid esse in literis, inter eruditos nihil sapiat. Aut inuertendum est prouerbium:

E Tantali horto fructus colligis.

*tanta/lou kh=pon truga=s2, i. Ex Tantali horto fructum colligis, id est, ea consectaris, quae nusquam sunt, aut quibus frui non licet. Quod quidem apposite dicetur in mundanis

addictos voluptatibus. Nam ii dum his veluti temulenti fruuntur, egregie felices sibi videntur. Verum simul atque resipuerunt, iam velut experrecti, intelligunt omnia illa nihil fuisse, nisi mentis non admodum sanae somnium.

Telenico pauperior.

*teleni/kou pene/steros2, id est, Telenico pauperior. Nam is vsque adeo notae paupertatis fuit, vt Seriphii verbum inde finxerint, dicantque telenikh=sai pro euacuare.

Telenicia echo.

*teleni/kios2 h)xw\, i. Telenicia echo, recte dicetur oratio fatui. Sic enim vocant crepitum vasculorum inanium. Sumpto epitheto ab eodem, de quo diximus Telenico. Quanquam Plutarchus inter argute dicta Epaminondae, meminit Tellenis cuiusdam pessimi tibicinis, cui dissimilimus fuerit Antigenidas. Expendat igitur lector an ab hoc malit deductum prouerbium. Etenim de Tellenis cantilenis alias nobis dictum est.

Terebintho stultior.

*terebi/nqou a)noh/teros2, id est, Terebintho dementior, in stupidum sibique placentem, quod arbor ea late porrigat ramos, quod est insolenter ostentantium sese, ad haec nigrore insignis, foliis crassis, succo item pingui et resinoso, tum alias alia specie. Parit quidem cum vite, sed dissimilem foetum.

Moenia Semyramidis.

*tei/xh semura/midos2, id est, Muri Semyramidis, de muris inexpugnabilibus dicebatur, egregieque munitis. Ouidius lib. Metamorphoseon 4.

Manum admouere.

*th\n xei=ra e)piba/llein, id est, Manum apponere dicebantur, qui sese insinuarent in rei cuiuspiam egregiae communionem. Translatum a sacris, in quibus nonnunquam fieri solet, vt aliis rem diurnam facientibus, alius aliquis adueniens, admota victimae manu, fiat et ipse particeps sacrificii.

Patris est filius.

*tou= patro\s2 e)sti\ to\ paidi/on, id est, Patris est filius. Ita loquuntur, vbi quis mores imitatur patrios. Et in genere, eius filium vocamus quemlibet, quem moribus expresserit, quod liberi vero parentes referre soleant. Hunc titulum Varro vni ex Menippeis indidit, citante Nonio Marcello. Varronis autem tituli fere prouerbiales sunt. Philostratus in Aristide commemorat, sophistam hoc prouerbio notasse Alexandrum, quod patris ambitionem imitaretur.

Paruo emptas carnes.

*to\ eu)/wnon kre/as2 oi( ku/nes2 e)sqi/ousin, id est, Paruo emptas carnes, canes edunt. Quidam putria emunt obsonia, ne plusculum insumant nummorum. Ea cum nullus attingit, canib. aliquoties edenda seruantur. Sapit et hoc vulgus horum temporum.

Qui domi compluitur.

*to\n oi)/koqen brexo/menon ou)de\ qeo\s2 oi)ktei/rei, id est, Qui domi compluitur, huius ne deum quidem miseret, vulgo Graecis iactatum. Sensus est eum modis omnibus suo malo videri dignum, qui sit vsque adeo ignauus, vt nec domi suae possit a pluuia tutus

Tragicus Theocrines.

*tragiko\s2 qeokri/nhs2, id est, Tragicus Theocrines. Vsurpauit hoc adagium Demosthenes aduersus Aeschinem. Theocrines primum tragoediarum auctor fuit, deinde calumniator, et sycophanta. Vnde Demosthenes in oratione pro Ctesiphonte, Aeschinem Tragicum Theocrinem vocat. Extat eiusdem aduersus hunc Theocrinem oratio, quanquam nonulli Dinarcho tribuunt. Vsus est hoc prouerbio diuus Hieronymus, ni fallimur, in epistola ad Furiam de viduitate: Vbicunque viderent Christianum, statim illud de triuio, tragiko\s2 qeokri/nhs2. Hoc conuicii iaciebant in Christianum, quasi sanctimoniae simulator magnificis verbis aliorum vitam criminaretur.

Tragicum malum.

*tragiko\n pa/qos2, id est, Tragicum malum, dicetur ingens, cuiusmodi finguntur in tragoediis. Nam ab iis abstinet comoedia. Quintilianus duo facit affectuum genera: quosdam enim atrociores esse, hos amat tragoedia, quosdam mitiores, his vtitur comoedia: ac tragicos quidem pa/qh vocant, comicos h)/qh. Tragoedia semper habet tristem exitum, Comoedia laetum. Vnde Plautus citante Festo Pompeio: Comoedice dixit pro suauiter Fuge, heus astitisti et dulce, et comedice.

Caecus auribus ac mente.

Caecum insomnium.

*tuflo\n o)/neiron, id est, Caecum insomnium, de re friuola vanaque. Quaedam enim insomnia portendunt aliquid, quaedam inania sunt, quemadmodum sunt et bruta fulmina.

Asinos non curo.

*tw=n d' o)/nwn ou)/ moi me/lei, id est, Caeterum asinos nil moror. Congruit in eum, qui domesticis contentus opibus, non quaerit aliena. Nam cui plaustrum est domi, huic non est opus asinis conductitiis, carmen integrum alibi citauimus.

Plurium calculus vincit.

*tw=n pleio/nwn yh=fos2 nika=|, i. Plurium calculus vincit. Quoties in consilio creditur multitudini. Plin. in Epist. queritur, numerari sententias, non expendi. Et Liuius: Pars, inquit, maior meliorem vicit.

Pistillo nudior.

*upe/rou gumno/teros2, id est, Pistillo nudior. De vehementer tenui. Cognatum illi: patta/lou gumno/teros2, id est, paxillo nudior. His enim cortex detrahitur.

Pistillo caluior.

*upe/rou falakro/teros2, id est, Pistillo caluior. Prouerbialis item hyperbole, de magnopere glabris, Nam ima pistilli pars, calui cranium referre videtur. Transferri potest ad insigniter egenos, aut simplices, ac dissimulandi ignaros.

Aurum subaeratum.

*upo/xalkon xrusi/on, id est, Subaeratum aurum, dicetur homo nequaquam syncerus, sed aliud prae se ferens, aliud intus occulens. Sumptum a nomismatis adulteratis.

Nihil de vitello.

*neottou= ou)de/n moi di/dws2, id est, Nihil mihi de vitello dedisti. Quadrat in eos, qui impertiant deteriora, meliora sibi seruantes. M. Tull. in libr. De diuinatione 2. narrat huiusmodi fabulam, vnde consentaneum est hoc mutuatum esse prouerbium: Quidam somniarant se videre ouum ex lecti cubicularis fascia pendens illigatum, id somnium cum ad coniectorem retulisset, responsum est thesaurum indicari: proinde foderet eo loco quo se somniaret ouum videre, vbi fodisset, reperit aurum argento circumtectum. Misitque paululum ex argento coniectori, dissimulans inuentum aurum. Coniector accipiens, Nihil ne, inquit, de vitello?

Queruli in amicitia.

*oi( filomemfe/es2 ei)s2 fili/hn ou)k e)ufue/es2, id est, Qui queruli sunt in amicos, non sunt ad amicitiam idonei. Conniuere ad amicorum vitia, haec res et iungit, iunctos et seruat amicos. Sententia videtur desumpta ex Herodoto. Constabit tamen trimeter si legas:oi( filomememfei=s2, ei)s2 fili/an ou)k e)ufuei=s2. Nec tamen videmus quid sit filomememfei=s2. Si legimus filomemfei=s2, addenda est coniunctio, oi( de\ filomemfei=s2, ita constabit versus:

Cleomenes superat cubile.

*o kleome/nhs2 th=s koi/ths2 u(pere/xei, id est, Cleomenes cubile superat. De eo qui magis abundaret rebus superuacaneis quam necessariis. Ductum apparet a quopiam, corpore, quam pro lectuli modo, maiore. Sicut et Iuuenalis:

Vterque ambo.

*o me\n e(ka/teros2 a)mfo/teros2, o( de\ a)mfo/teros2 ou)de/teros2, id est, Vterque ambo, ambo neuter. Instar aenigmatis est, cuius meminit Plutarchus in Moralibus, et extat in Graecis Epigrammatis. E duobus fratribus, quorum alteri nomen erat e(ka/teros2, alteri a)mfo/teros2, ille bonae frugis erat, hic nequam. Hos cum Philippus vidisset, hoc in eos iocatus esse fertur, Quadrabit in duos aliquos, quorum alterius nequitiam, alterius probitas compensat.

Os inest orationi.

*ostou=n e)/nesti tw=| lo/gw|, id est, Sermoni inest os ac vigor. De oratione non inani, sed solidas habente sententias. Dictum hoc Themistocli tribuitur, videtur e poeta quopiam desumptum. Est enim iambicus Dimeter. Quintilianus item rerum inuentione appellat orationis ossa. Sumpta similitudine ab amantium corporibus, quae ossibus sustinentur, colligantur neruis, vestiuntur carnibus, et pelle, cohaerent anima, mouentur actu.

Fluuius non semper fert secures.

*ou)k a)ei\ potamo\s2 a)ci/nas2 fe/rei, id est, Non semper secures fert fluuius, id est, non protinus tibi speres idem, quod aliis feliciter cessit. Natum ab Apologo Aesopico: Cuidam caedenti syluam, securis e manibus excidit. Mercurius inuocatus reddidit argenteam. Neganti suam esse, reddidit auream. Hanc quoque suam esse neganti, ferream tandem restituit, et illas insuper donauit. Alius quidam eundem euentum sperans, data opera, passus est elabi securim. Ea cum periisset, nec Mercurius imploratus adfuisset expostulanti, prior ille

respondit ad hunc modum: ou)k a)ei\ potamo\s2 a)ci/nas2 fe/rei. Quanquam hic apologus varie narratur in aliis commentariis, nempe adfuisse Mercurium, et prolata aurea securi rogasse, num ea esset quae periisset, atque eo protinus affirmante suam esse, Mercurium offensum hominis impudentia, nec ferream restituisse.

Non est Dithyrambus, si bibat aquam.

Non adest hilaritas, cum deest vinum: languet poetarum ingenium, ni vino concalescat. Vnde, teste Flacco:

Nulla placere diu, nec viuere carmina possunt,
Quae scribuntur aquae potoribus.

Quin, vt refert in Symposiacis Plutarchus, Aeschylus tragoedias suas potando scripsit. Excitat enim vini calor inueniendi vim, quae torpet nonnunquam in ieiunis, mouet phantasias, addit impetus, subministrat fiduciam. Addit Gorgiam non recte suam tragoediam Marti tribuisse, cum Baccho magis sit adscribenda. Dithyrambi canebantur in honorem Bacchi, et ipse diqu/rambos2 dictus est, quod bis natus velut e duabus ianuis prodierit.

Post acerba prudentior.

Plato in Symposio: a(\ dh\ kai/ soi le/gw a)ga/qwn mh\ e)capa ta=sqai u(po tou/tou, a)ll' a)po\ tw=n h(mete/rwn paqhma/twn, gno/nta eu)labhqh=nai, kai\ mh\ kata\ th\n paroimi/an, w(/sper nh/pios2 paqo/nta gnw/nai, id est, Quae sane et tibi dico Agathon, ne ab hoc fallaris, sed meis doctus malis caueas, neque quemadmodum habet prouerbium, stulti more malo accepto sapias. Congruet in eum, qui suo malo redditus est cautior.

Pausone mendicior.

*pau/swnos2 ptwxo/teros2, id est, Pausone mendicior. Pauson pictor quispiam fuit, insigni tenuitate, quemadmodum apud Iuuenalem Codrus. Hunc notat Aristopha. [abbr.: Aristophanes] In Pluto, apud quem cum Penia exclamasset: w= po/lis2 a)/rgous2 klu/eq' oi(=a le/gei, id est, O vrbs Argos, quod ait audi: respondet Chremylus: pau/swna ka/lei to\n cu/ssiton, id est, Pausonem adhibe tibi conuiuam.

Vltra Hyperbolum.

*upe\r to\n u(pe/rbolon, id est, Vincit Hyperbolum. Hyperbolus quispiam erat, mirum in modum appetens litium. Vnde conuenit in eos, qui simili laborant morbo. Plutarchus in vita Alcibiadis, Thucydides Peloponnesiaci belli lib. 8. et Aristophanes in Equitibus, ostendit Hyperbolum fuisse hominem modis omnibus improbissimum, nec vlla re clarum. aut potentem, nisi vitio linguae. Praeterea M. Tull. lib. De claris oratoribus, ita scribit de Saturnino: Homo similimus Atheniensis Hyperboli, cuius improbitatem veteres Atticorum comoediae notauerunt. Aristophanes praeter alia scribit, et hoc de Hyperbolo:

Sus in volutabro coeni.

*us2 lousame/nh ei)s2 ku/lisma borbo/rou, id est, Sus lota rediit ad volutabrum luri, cum quis iterat iam expiata flagitia, sicut indicauimus alibi. D. Petrus epist. 2. c. 2. Canis reuersus ad suum vomitum, et sus lota in volutabro luti. Assimile huic Prouerb. 26. de eo, qui iterat stultitiam suam, id est, peccatum.

Mendax Atraphaxis.

*yeu/dwn ple/a a)trafa/cis2, id est, Referta mendaciis Atraphaxis. De tumidis ac ventosis. Atraphaxis oleris genus, quod celeriter in altum surgit. Latinis atriplex dicitur, adfinis, ni fallimur, betarum generi, quae et ipsae subito grandescunt aliqui fatua, Id quod indicat et Theophrastus in historia plantarum, libro primo, capite quinto. Eadem herba ab eodem, libro septimo, capite primo, recensetur inter eas, quae celeriter proueniunt, nempe die a fatu octauo. Est caule grandiore, sed molli carnosaque. Suidas admonet dictum in Cleonem, qui falso calumniaretur equites in concilio, cui cum fides haberi videretur, dictum est *yeudatrafa/cios2 ple/an ei)=nai th\n boulh\n, id est, Concilium plenum esse mendaci Atraphaxi, quo dicto simul notata est et Cleonis in calumniando vanitas, et populi facilitas in credendo. Est enim illud proprium calumniae, e leuissimo malo subito maximam excitare tragoediam. In hanc ferme sententiam Suidas. Adagium sumptum est ex Equitibus Aristophanicis.

Inflige plagam ab aratro.

*pai=e th\n a)p' a)ro/trou, id est, Inflige plagam aratri, siue, impinge vomerem, cum iubebimus strenue pugnare licet sine arte. Natum aiunt ab huiusimodi fabula, quam narrat Pausanias lib. Eliac. 3. Glaucus quidam Carystius cum terram aratro proscindenti forte fortuna vomis excidisset ab aratro, sublatum aptauit manu vice mallei. Quod vbi conspexisset pater Demylus, iuuenem produxit in Olympia, ad pugilum certamen: verum vbi iam artis imperitus, plagis afflictus pene deficeret, pater acclamauit, pai=e th\n a)p' a)ro/trou ad monens, vt sic peteret hostem, quemadmodum vomere solet vulnerare terram. Hac voce rediit animus iuueni, vicitque. Idem postea bis vicit Pythia, octies Nemea, item octies Isthmia, auctor Pausanias.

Summis ingredi pedibus.

Qui clanculum, aut cautim, ac pedetentim, quod aiunt, conantur aliquid, summis pedibus ingredi dicuntur. Graeci iucundius efferunt aduerbio composito, a)kropoditi\, Idem valent illa: Suspenso gradu, et suspensis pedibus. Traductum a gestu eorum, qui sic ingrediuntur, vt strepitum pedum nemo sentiat: aut qui viae diffisi, cautim et leuiter figunt vestigia. Aliquanto diuersius est, quod est apud Platonem in Lachete: kai\ ou)de\ a)/krw| podi\ e)pibai/nontas2, id est, Ne summo quidem pede ingredientes, quod pertinet ad illam formam: Summis labris degustare, Summis digitis attingere.

Calum digito attingere.

Prouerbiali nimirum hyperbole, digito caelum attingere dicuntur qui longe supra mortalium conditionem, ac diis proximi esse videntur.

M. Tullius ad Atticum lib. 2. Nostri autem principes digito se caelum putant attingere, si mulli barbati in pisicinis sint, qui ad manum accedant. Cognatum illi quod alias ex eodem retulimus: In caelo esse. Ad consimilem modum Horatius:

Lysimachus: cum ad Thraciam peruenisset, velut occupatis extremis regni finibus, Nunc, inquit, Byzantii ad me veniunt, posteaquam ad caelum attingo lancea Eam vocem insolentissimam ita castigauit Pasiades Byzantius, qui tum forte aderat, vt diceret: Abeamus, ne lanceae mucro caelum pertundat.

Corinthiari.

*korinqia/zesqai veteres vulgato ioco dicebant eos, qui scortationibus ac lustris indulgerent, quive lenonicium exercerent. Sumtum est a meretricibus Corinthiensibus, de quibus suo loco dictum est. Tantus enim illic honos habebatur meretricibus, vt, quemadmodum ex auctoribus docet Athenaeus, illic in templo Veneris prostarent, atque in solemnibus precibus illud addi soleat, vt Dii augerent meretricum numerum. Quin et illud refert, meretrieces facto sacro Veneri, ciuitatem extremo periculo laborantem seruasse placata Venere. Prouerbii meminit huius Stephanus de vrbibus, Aristophanis allegans Cocalum.

St tanti vitrum, quanti margaritum.

DIVVS Hieronymus in epiftola quadam ad Demetriadem virginem: Solent miseri parentes, et non plenae fidei Christiani, deformes, et aliquo membro debiles filias, quia dignos generos non inveniunt, virginitati tradere, si tanti, vt dicitur, vitrum, quanti margaritum? Vtitur eodem complusculis alibi locis, vsurpatur et a Tertulliano in libello ad martyres. Hoc dicto summa rerum inaequalitas significabatur. Inter gemmas prima laus olim fuit vnionibus, vitrum vilissimum: et tamen gemmas nonnihil imitatur. Si tanto studio curas, vt viuat corpus, quam est danda opera, quo viuat animus? Si nihil non facis, quo placeas homini principi, quanto magis enitendum, vt placeas principi Deo. Si tantis sudoribus parantur opes periturae vel vsu, vel furto, cur non magis incumbimus, vt caelestes opes accumulemus? In his et huiusmodil locus erit prouerbio.

In culmo arare.

*epi\ kala/mhs2 a)rou=n, id est, In stipula arare, dicuntur, qui labore numquam intermisso vim mentis exhauriunt: aut qui nunquam desinunt ab amicis petere quod dent. Sumpta metaphora a nimium auidis agricolis, qui segetem non patiuntur vmquam interquiescere: sed assidua cultura succum omnem soli exhauriunt, statim a messe nouam ingerentes sementem. Suidas citat ex Lysia.

Taciturnior Pythagoreis.

telesqe/ntwn, id est, Taciturnior ero, quam hi, qui Pythagorae sunt initiati. De vehementer taciturnis vsurpari solet. Sumtum a Pythagorae schola, in qua quinquenne silentium indicebatur auditoribus, quam e)xemuqi/an vocant, a cohibendo sermone. Suidas prouerbii titulo refert in collectaneis.

Attagenae nouilunium.

*attaga=s2 noumhni/a, id est, Attagenae nouilunium. Refertur a Suida: nec explicatur, nisi quod e diuersis locis haud difficile coniectura colligi potest, dictum fuisse in turbam abiectorum et seruilium hominum. Siquidem Attagen auis est palustris, versicoloribus plumarum maculis distincta: vnde seruum hominem stigmaticum, et cui tergum ob plagarum vibices, variis punctis esset picturatum, Attagenam vocabant. Porro ad nouam lunam, sic enim Graeci vocant initium mensis, dum Kalendas non habeant, et serui distrahebantur apud Athenienses, et militum delectus agebatur.

Viuus, vidensque

QVOD in Eunucho dixit Terentius: Viuus, vidensque pereo, M. Tul. indicat prouerbiali figura dictum esse. Sic enim scribit in oratione pro P. Sextio: Ille Cyprius miser, qui semper socius, semper amicus fuit, de quo nulla vmquam suspicio durior ad senatum, aut Imperatores nostros allata est, viuus, vt aiunt, et videns est cum victu suo, ac vestitu publicatus. Vsurpat aliquot locis et Diuus Hieronymus Quin et illud quoque cum victu suo, ac vestitu prouerbium sapit.

Praestat habere acerbos.

M. Tullius in dialogo de amicitia. Scitum est enim illud prouerbium Catonis:Multo melius de quibusdam acerbos inimicos mereri, quam eos amicos, qui dulces videantur. Equidem, vt praeclaram esse sententiam fatemur; ita prouerbium esse negamus. Primum, quod nullam omnino prouerbii speciem prae se ferat: deinde quod prouerbia vulgi sunt, non huius aut illius. Vnde legendum arbitramur. Scitum est enim illud Catonis, aut illud verbum Catonis: tamen adscribendum putauimus, ne quis indiligentia praetermissum existimaret.

Columnas rumpere.

AELIANVS prodidit in Samo quondam fuisse animalia vasta magnitudine, Neades vocantur, quorum voce terra rumperetur. Vnde prouerbium natum in clamosos et improbe loquaces, vt postes, et columnas dicantur rumpere. Vsus est eo Virgilius in Philistum rabulam, et obtrectatorem. Item Iuuenalis:

Leporis vita.

*lagw/ou bi/on zh=n, id est, Leporis vitam viuere dicuntur, qui semper anxii trepidique viuunt. Quod id animal omnium praedae expositum, ne somnum quidem capit, nisi oculis apertis. Demosthenes in Aeschinem: *la/gw bi/on e)/zhs2 dediw\s2 kai\ tre/mwn kai\ a)ei\ plhgh/sesqai prosdokw=n, id est, Leporis vitam viuebas, timens ac tremens, ac semper expectans vt vapulares. Vsus est et Plutarchus in libello, pro\ filoplouti/as2, quem pridem Latinum reddidimus: lagww=n deilo/teri scripsit Athanasius in apologia 1 et apud Strabonem: Phrygiis leporibus timidior, de quo dictum est alias per occasionem.

Victi non audent hiscere.

*nikw/menoi a)/ndres2 th=| a)gruci/a| de/dentai, id est, Qui vincuntur silentio vincti sunt. Plutarchus in libello, cui titulus, Quo pacto quis vtilitatem capere possit ex inimicis, citat ex Pindaro. Conuenit cum illo, quod alibi retulimus: Quid, nisi dolor victis? Est autem verbum perquam elegans a)gruci/a, vbi quis non audet hiscere, a verbo gru/zein, de quo non semel dictum est.

Thersitae facies.

*qersi/teion ble/mma, id est, Thersitica facies. De prodigiose deformi dici solitum, quod Homerus scripserit hunc omnium, qui ad Troiam venissent, foedissimum fuisse. Ac totum hominem a capite, quod aiunt, vsque ad pedes ita graphice depingit, et corporis vitia, et animi morbos, vt dicas, pessimum ingenium in domicilio se digno habitasse. Locus apud Homerum Iliad. lib. 2. notior quam vt hic referat adducere. Venustius erit, si ad animum transferatur, veluti si de formoso, fed moribus improbo dicas: Si corpus ascipias, Nireus est: si animum, plusquam qersi/teion ble/mma reperies. Adagii mentionem facit Suidas.

Picifer.

*kittofo/ros2, id est, Picifer, vulgare conuicium videtur in hominem infimum et despicatissimae sortis. Siquidem Demosthenes in oratione pro Ctesiphonte dicit Aeschinem hoc nomine ab aniculis compellatum, quemadmodum et liknofo/ron, quod picas et vannos capite baiularet. Nam his in mysteriis Bacchanalibus vtebantur, quod ea auis sacra sit Baccho, et vannus in omnibus mysteriis adhibeatur. Vnde Maro:

In numerato.

IN numerato habere, si ad animi rem transferatur, prouerbii rationem habuerit, velut Octauius Augustus, vt refert Seneca, pronunciauit de Vinitio oratore, quod ingenium in numerato haberet: propterea quod in causis agendis ingenio esset praesentissimo, et quidquid aliis praestaret diutina cogitatio, id illi prima statim animi intentio daret. Sumptum est ab his, qui res suas ad certissimum calculum redegerunt, hoc est, ad pecuniam numeratam. Quinctilianus in sexto: De actore, inquit, facile dicente ex tempore dictum est olim, ingenium eum in numerato habere. Vide prouerbium Numero dixisti.

Quantum habet.

Quantum habet quisque, tanti fit. Quod scripsit Horatius in lib. 1. Serm. Satyra 1.

Non recensuissemus inter prouerbia, nem quis clamaret nos sententias collegisse, non adagia, nisi D. Augustinus in libro de disciplina Christiana nominatim prouerbii titulo citasset. Vnde et illud prouerbium, inquit, Quantum habebis, tantus eris. Quanquam et Horatius satis indicat vulgo iactatam sententiam eo quod eadem Satyra praecessit:

Vsurpat et Apuleius in Apologia: Tanti re vera estis, quantu habetis. Videtur ex Euripide venisse in vulgi sermonem. Cuius et hunc versum inter caeteros refert Seneca:

Imis ceris eradere.

IMIS ceris eradere, pro eo, quod est, Delere penitus, sic vt nulum omnino memoriae pristinae vestigium extet. Sumtum ab his, qui in ceratis scriptitant tabulis, his mos est ita nonnumquam versum stylum per summum aequor cerae ducere, vt qualiacunque tamen prioris scripturae remaneant vestigia. Aliquoties funditus delent. Conueniet in profundam obliuionem vel amicorum, vel pristinae fortunae, vel si quid est simile.

Macilenta manu pinguem pedem.

Hesiodus in opere quod inscripsit Opera et dies, velut aenigmate quodam explicauit paupertatem:

*mh/ se kakou= xeimw=nos2 a)mhxani/h katama/ryh|
*su\n peni/h|, lepth=| de\ paxu\n po/da xeiri\ pie/zois2.

Ne te deprendant inopem mala tempora brumae,
Atque pedem premere incipiat manus arida pinguem.

Venustius erit, si longius transferatur ad viaticum parandum senectuti, aut similia.

Non semper erit aestas.

Non semper virebit aetas, para, quo se recipiat senectus. Aut, non semper erit prospera fortuna, munias animum philosophiae decretis, quo fortunam aduersam possis contemnere. Admonet et Cato agricolas, cogitent, quam longa sit hyems. Notus est apologus de formicis exprobrantibus cicadae, quod totam aestatem nihil aliud quam cecinisset otiosa, eoque mendicaret in hyeme. Hoc dictum oportuit adolescentium pileis inscribi. Neque enim tantum admonet parandam esse rem in senectam: verumetiam eruditionem, virtutem, honestam famam, quae praesidia sunt optima senectutis.

Cum exossis suum rodit pedem.

Exossem vocat Polypum, quod ossibus careat. Is creditus est nonnullis sua brachia rodere, cum deest cibus. Est enim edacissimus, quamquam Plinius existimat id illi accidere a conchis, verum praecisa renasci credit, quemadmodum caudas lacertis. Alcaeus apud Athenaeum lib. 7.

Centum plaustri trabes.

Tam simile est prouerbio, quam est ouum ouo, quod scripsit Hesiodus in eodem opere, cui titulus, e)/rga kai\ h(me/rai:

Eo tempestiuiter vtemur, cum significabamus id, quod a nobis petitur, magno constare. Facile enim alienis vtimur, non expendentes quanti constiterint ei qui praebet. Carmen Hesiodi sic habet:

*rhi/+dion ga/r e)/pos2 ei)pei=n, bo/e do\s2 kai\ a(/macan;
*rhi/+dion d' a)panh/nasqai. pa/rad' e)/rga boessi;
*fhsi\ a)nh\r fre/nas2 a)fneio\s2 ph/casqai a(/macan
*nh/pios2 ou)de\ to/g' oi)=d' e(kato\n de/ te dou/raq' a(ma/chs2.

Nam dictu est procliue, dato plaustrumque bouesque
At procliue negare. sed en tauris labor instat,
Cogitat ast animo diues, compingere plaustrum
Stultus et haud nouit, centum id compactile lignis.

Itaque quoties ad id, quod quod molitur aliquis, pluribus adminiculis opus est, velut ad gerendum magistratum, ad scribendum librum, ad munus concionandi, ad instituendam familiam, ad longinquam peregrinationem, non inepte vsurpabimus Hesiodi verbum:e(kato\n de/ te dou/raq' a)ma/chs2.

Araneas eiicere.

Sic enim significant inanitatem et inopiam etiam hodie. Ad eundem modum Catull. [abbr.: Catullus]

Quo dicto nunc nihil est vulgo vulgatius. Lucianus in Pseudologista: e)urw=tos2 kai\ a)raxni/wn me/sta, id est, Carie et araneis differta.

Muris circumcurrentibus.

*tw=n toi/xwn peritrexo/ntwn, id est, Parietibus circumcurrentibus. Plutarchus in Symposiacis decade septima problemate quinto, indicat muliebre fuisse prouerbium; quo secretum significabant, muris videlicet testes et arbitos arcentibus. At bonorum vitorum huiusmodi voluptates etiam ac lusus ait oportet esse, vt nihil egeant vallo parietum: Licebit vti, cum significabimus aliquid ali monstri, et ob id captari secretum.

*kerasbo/los2.

In eodem opere problemate secundo, docet homines praefractos, et asperis moribus, et intractabiles kerasbo/lous2 vocari solitos, quam vocem haud satis commode vertetis Latine. Sumptam autem metaphoram ab agricolis, apud quos semina quae prius quam in terram decidant, incidant in cornua boum, kerasbo/la, dicantur para\ to\ ei)s2 ke/rata ba/llesqai. Haec aiunt prouenire caeteris multo duriora, vnde et a)tera/mona vocantur. Qui scripsit etymologicon, indicat hanc vocem semel duntaxat vsurpatam a Platone, sumptamque a leguminibus, quae nec igni, nec aqua mollescant; cuiusmodi quaedam videmus admixta leguminibus minuta nigraque. Locus est apud Plat. lib. De legib. 9. Quo quidem loco videtur interpres ignorasse quae sint kerasbo/la. Vertit enm legumina fulminis tactu praedura, quasi dictum esset keraunobo/la. Porro cur id accidat, vt semina quae in cornua boum impegerint, aut non proueniant,

aut proveniant sicciora durioraque. Plutarch. hanc affert causam, quod ea quae a manu calida statim excepta terra fouentur, magis adiuuantur calore, qui seminibus est amicus. At quae in cornua incidant, proiecta magis videntur quam seminata, et mora frigus colligunt. Theophrast. dubitat num friuolum sit, quod de cerasbolis iactant agricolae.

Respublica virum docet.

*po/lis2 a)/ndra dida/skei, id est, Respublica virum docet. Significat neminem ad rem gerendam idoneum esse posse, nisi qui sit vsu exercitatus. Plutarchus citat ex Simonide, tametsi hemistichium carminis heroici. Quantumlibet diu versatus in agro, non fies idoneus administrandae reipublicae nisi vixeris in foro, in curia, in frequenti populo. Allusit huc Socrates Platonicus, cum inuitatus ad loca amoena in agris, respondit se cupidum esse discendi, arbores autem nihil docere.

Faber cum sis.

PLutarchus in praeceptis ciuilib. senarium haud dubie proverbialem, ex Euripide citat:

Congruet in eum, qui tentat ad quae non est idoneus, vel ob imperitiam, vel ob naturam alienam, veluti si quis infans et ad persuadendum ineptus, suscipiat legationem, aut indiligens dispenset rem domesticam: aut senex, siue inualidus militiam capessat. Iamdudum et illud Horatianum cessit in proverbium, quod hinc imitatum videtur.

Aquam igni miscere

INter proverbia, quibus a)du/naton significamus, referendum et illud: pu=r u(/dati mignu/nai, id est, Ignem aquae miscere. Plutarchus in libello, cui titulum fecit: peri\ prw/tou yuxrou=, adducit huius proverbii testimonium, studens probare aquae proprium esse frigiditatem, potius quam aeris. Pugnat autem vtraque qualitate ignis cum aqua, quippe calidus et siccus cum humida et frigida. Narrat eodem in loco morem fuisse apud Persas, vt supplex in fluium descenderet, ignem gestans, minitans ni consequeretur quae petebat, se ignem missurum in aquam. Atque ad eum modum impetrabat quidem quae rogabat, sed mulctabatur, quod minatus esset se facturum id, quod esset contra rerum naturam. Nam aqua hostis est ignis, eumque semper extinguit. Id supplicandi genus apud barbaros maximum habebatur, et in quo non esset fas recusare quod petebatur. M. Tull. Philip. 13. Prius vnda cum flamma redibit in gratiam. Rursus prius vndam flammamque, vt ait poeta quispiam, prius denique omnia, quam vt cum Antoniis Respub. aut Antonii cum Repub. redeant in gratiam.

Velut e specula.

*ws2 a)po\ skopia=s2, id est, Velut e specula. Similitudo proverbialis, cum quis rem velut oculis subiectam, totam vndique contemplatur. Siquidem ex alto commodissime spectantur omnia, propterea quod nihil obstet, quod impediat prospectum. Vtitur Plutarchus in libello, cui tit. De Romanorum fortuna.

Velut in cratere.

Velut in cratere philotesio. Proverbialis et haec collatio, qua significabimus res antea turbulentas componi, sedarique, et prius inter sese inimicos in gratiam redigi: Dicitur autem crater philotesius, quem in conuiuiis porrigunt aliis alii, ceu amicitiae symbolum, ac pignus. Veluti qui filiam alicui desponderet futuro genero praelibans filoth/sion krath=ra porrigebat. Scythae quoque amicitias, quarum sunt pertinacissimi, cratere conciliabant, vt testatur in Toxaride Lucianus. Quin et Christus ipse nostrae religionis princeps, arcanam illam cum suis amicitiam poculo consecrauit.

Sero venisti.

*oy' h)=lqes2, id est, sero venisti, Competit in eos, qui post tempus rem aliquam aggrediuntur, veluti si iam aetatis vitio frigidus vxorem paret ducere, aut grandior literas addiscere. Natum ex oraculo, quod Pythia vates edidit cuidam consulenti, num deberet ad rempublicam tractandam accedere:o)/yem' h)=lqes2 a)rxh\n kai\ dhmagwgi/an dizh/menos2, kai\ par' w(/ran strathgi/ou ko/pteis2 qu/ran. id est, Sero venisti, me de principatu et reipublicae administratione consulens, et alieno tempore militiae pulsas ianuam. Meminit Plutarchus in commentario, cui tit. ei) presbute/rw| politeute/on.

Prius antidotum, quam venenum.

DIvus Hieronymus aduersus Ruffinum respondems, Quomodo eorum praefationes librorum, quos nescias, accuses, quae quodam vaticinio futurae calumniae responderunt, implentes proverbium, Prius antidotum quam venenum, subaudi adhibes. Conveniet vti, quoties aliquis se purgat antequam accusetur. Antidotus enim aduersus venena datur. Hanc nemo sumit, nisi gustato veneno. Quamquam sunt qui se praemuniant antidotis, ne noceat, si fors contingat sumere toxicum. Quemadmodum fecisse legimus Mithridatem.

Statua taciturnior.

HIs etiam temporibus in proverbio est: Statua taciturnior. In hominem vehementer infantem, ac tacitum. Vsus est hyperbole Horatius in epist. ad Iulium Florum:

Itidem Iuuenalis diuitem quempiam, sed infantem et indoctum, Mercurii statuae similem facit.

Consimili forma D. Chrysostomus lib. peri\ i(erwsu/nhs2, 6. de tardo et stupido, tou=to dh\ to\ h(me/teron, tw=n liqi/nwn ou)de\n dioi/sei, id est, Tum illud quod Graeci dicere solemus, a saxeis nihil differet. quod et alibi retulimus. Xenophon in Symposio: e)kei/nwn gou=n me\n a)\n h(=tton fwnh\n a)kou/sais2, h)\ tw=n liqi/nwn, id est, Illorum igitur vocem minus audias, quam saxearum statuarum. Statuae frequenter habent speciem sapientum, et eloquentium virorum, ipsae tamen nihil loquuntur.

Hoc noueram priusquam.

PLutarchus in libello, cui titulus: Philosophum maxime debere disputare cum principibus, irridens eos, qui duplicem facerent philosophiae rationem, alteram in affectibus sitam, quae a Mercurio Hegemone, id est, ductore proficisceretur: alteram in efferendo positam, quam Diactorus Mercurius, id est, nuncius largiretur: e)/wlo/n e)stin, inquit: kai\ u(popipte/tw tw=| toutoi\ me\n h)/|dein pri\n qeo/gnin gegone/nai, id est, Friuolum et obsoletum est,

coniungaturque cum illo: Hoc noueram antequam Theognis natus est. Vsurpat idem in eandem sententiam, in libello, cui titulus: peri\ tou= mh\ xra=n e)/mmetra nu=n th\n puqi/an, citans e comico quopiam. Aulus Gellius lib. 1. Noctium Atticarum, cap. 3. citat ex Lucilio. Contra patriam, inquit Cicero, arma pro amico sumenda non sunt. Hoc profecto nemo ignorauit, et priusquam Theognis, vt Lucilius ait, nasceretur. Non est dubitandum, quin hic senarius sit proverbialis, quo rem frigidam et ineptam significabant. Apparet sumptum a Theognide tragoediarum scriptore, quem frigidissimum fuisse testatur Suidas, et ni fallimur memoria, Plato. Nam fuit huius nominis alter quoque, cuius extant sententiae,

Phocensium desperatio.

*fwke/wn a)po/noia, siue fwkikh\ a)po/noia, id est, Phocensium, siue Phocica desperatio, de stultis et insanis consiliis dici solitum admonet Stephanus. verum ex Plutarcho Cheronensi coniicere licet dici solitum, vbi desperatis rebus ad extrema consilia veniretur. Natum est autem ex eventu huiusmodi: Atrox odium et irreconciliabilis simultas, atque vt Plutarchi dicamus verbis, a)/spondos2 po/lemos2 erat inter Thessalos et Phocenses: quod hi primores illorum in suis vrbibus, ad vnum omnes eodem die trucidassent, illi vicissim illorum obsides ducentos quinquaginta in crucem sustulissent: Deinde Thessali contractis omnibus copiis, per Locrenses irruperunt, edicto promulgato, ne cuiquam prouectioris aetatis parceretur: pueri cum mulieribus in seruitutem abducerentur. Daiphantus itaque, qui fuit vnus e tribus, quibus Phocensium res erat commissa, suasit vti viri quidem Thessalis obuiam irent, cum illis conflicturi, caeterum mulieres vna cum liberis, ex vniuersa Phocido congregatas, in vno quopiam loco seponerent, congesta ingenti lignorum materia: et adhibitis custodibus mandarent, vt simulac intellexissent se victos in praelio, continuo pueros et vxores iniecto igni exurerent. Id reliquis comprobantibus, exurgens quidam negauit aequum fieri, ni consilium hoc, vxorum quoque suffragiis comprobatum fuisset, quod si non placeret, non esse cogendas. Itaque mulieres, vbi rem cognouissent, ipsae inter se habito consilio, Daiphantum collaudarunt, qui rectissime consuluisset Phocensium rebus. Eadem autem videri et vxoribus et liberis eorum. His ita peractis, congressi cum Thessalis Phocenses, superiores extiterunt. Ac decretum quidem illud Graeci Phocensium desperationem appellarunt, quod etiam si feliciter cessisset, tamen temerarium parumque cordatum videretur. Huiusmodi ferme Plutarchus. Similia fere narrat Pausanias in Phocicis. Meminit et proverbii, quod ait ex hoc eventu dici solitum: e)pi\ pa/ntwn bouleuma/twn a)nalgh/twn, hoc est, de omnibus consiliis quae carent dolore. Meminit et Stephanus indicans dici solitum: peri\ tw=n ta\ a)nalgh= bouleuome/nwn.

Extremum occupet scabies.

OLim pueri cursu certantes clamare solebant: Occupet extremum scabies, adhortantes hac voce singulos ad cursum, ac male precantes

ei, qui fuerit omnium postremus. Id deductum est in adagium, quo vtebantur, qui significarent sese quocunque modo velle vincere, neque commissuros, vt inter postremos sint. Ita qui per fas nefasque rem augent, possunt alio vocanti respondere: Extremum occupet scabies. Quamquam nihil vetat, quo minus in bonam partem detorqueamus, vt si quis summis viribus adnititur, ne ab aequalibus, eruditione, aut recte factis, aut officiis ab amico superetur, dicat: Occupet extremum scabies. Hoc igitur proveibium pueris acceptum ferimus, quemadmodum et illud: th\n kata\ sauto\n e(/la. Vsus est Horatius in Arte poetica:

*hmero/koitos2.

Vvlgari ioco fures dicti videntur, h)mero/koitoi, quod interdiu dormiant, noctu vigilent. Sic enim Hesiodus in Operibus, ac diebus:

Apte torquebitur in tollionem, et furacem. Est et piscis eiusdem nominis, vt indicat Suidas, Phoca opinamur.

Ne vni naui facultates.

Qvin illud etiam ad proverbiorum classem, si longius deflectatur, referendum videtur, quod est in eodem opere:

Ne quid aggrediaris, in quo sint vniuersa periclitanda. Non omnis statim alea iacienda est. Periculosa est nautica negociatio. Naufragium enim tollit omnia. Tutius est cum terra commercium. Alibi retulimus dictum Laconis, qui negabat sibi placere diuitias, quae penderent a funibus.

Vrit absque torre.

Nempe vxor improba, quae moribus suis senium viro praematurum conciliat. Idem lepide transferetur ad auaritiam, ad ambitionem, ad inuidiam, amorem obscoenum, similiaque animi vitia, quibus obnoxii torquentur et contabescunt.

Adhuc caelum voluitur.

Qvoties significabimus adhuc superesse spem, et nondum omne tempus, quod melioris fortunae solet occasionem adducere, exactum esse, conveniet illud Theocriticum ex Charitibus:

Multa rotae voluentur.

PRoverbialiter extulit et ad eandem pertinet sententiam, quod proxime consequitur:

Id est, Multum adhuc temporis restat, multaeque rerum incident mutationes. Quod quidem adagium et hodie nostrati vulgo in ore est, Frigidius enim est quod quidam interpretantur de certaminibus Olympiacis, de quibus illic non agit poeta in carmine Bucolico.

Ne nomen quidem.

Ceruus canes trahit.

INter adagia quibus a)du/naton, seu praeposterum quidpiam significanus, adnumerandum et illud, quod est apud Theocritum in Thyrside:

*da/fnis2 e)pei\ qna/skei, kai\ tw\s2 ku/nas2 w( )/lafos2 e(/lkoi. [note of the transcriber: e)/lafos2, but elisio.]

Bubo canit lusciniae.

Ne vidit quidem oleum.

Ecloga cui titulus: nomei=s2, scatet proverbialibus sententiis ac figuris, quarum de numero primum est illud:

Conveniet in eos, qui sunt artis alicuius prorsus rudes, et imperiti. Veluti si quis profiteatur rem medicam, qui numquam didicerit quidquam illius artis, venuste notabitur hoc versu:

Vngebantur enim athletae, quo membris euaderent durioribus, vnde per oleum significant certamen. Quanquam scholia declarant quosdam hoc ad arborem referre, quod in Olympiacis oleastro siue olea coronari solebant.

Et me mater, etc.

Cum quis anteponitur, aut aequatur iis, cum quibus nullo modo conferendus est. Matres enim amore caecutiunt in filios, et formosissimos putant, qui sunt deformes, fortissimos, qui sunt ignauissimi. Porro Pollux pugil optimus fuisse creditur, teste Flacco:

Suade lupis, vt insaniant.

Vbi quis animum inducit ad rem stultissimam, quam non aggrederetur, nisi insanus. Nam lupi insaniunt vel sua sponte, veluti si quis tyrannum instiget ad crudelitatem, cum plus satis saeuiat suopte ingenio. Rabies proprie canum est, vnde Scholiastes Theocriti putat hoc veluti absurdum proponi. Sed canes aliquando rabiunt, lupi nunquam non rabiunt.

Rore pascitur.

IN hominem praetenui corpore, quadrabit illud ex eodem Idyllio, quod dictum est in vetulam macram:

Dores enim rorem appellant prw/ka, quod prwi/+, id est, mane cadat. Porro cicadas rore ali, testis est Plinius libro 11. cap. 26. Ore carent, sed habent in pectore fistuloso quiddam aculeatum linguis simile. Eo rorem lambunt. Cum excitatae subuolant, reddunt humorem, quod solum argumentum est illas rore pasci. Neque enim ad excrementa corporis vllum foramen est. Vnde Maro:

Venustius erit, si transferatur ad ingenium, siue stylum ieiunum et aridum. Aut per ironiam, in hominem vehementer obeso corpore.

Tuam ipsius terram calca.

CVM iubebimus cuipiam, vt suo loco se contineat, neque se recipiat in nostra, quadrabit illud ex eiusdem Hodoeporis:

Conueniet, vbi parum fidemus alicui, nec volemus in domesticam recipere consuetudinem.

Ne fascines.

*ina mh\ baskai/nhs2 me\, id est, Ne me fascines. Dici solitum vbi quis rem suauem nactus, praesentibus impartit aliquid, ne solus fruens alios contristet. Indicat hoc Aristoteles sectionis vigesimae, problemate 24. Vbi de mensa communi aliquis sibi priuatim sumeret aliquid, intuenti communicans dicebat, ne me fascines. Itaque sumpturi cibum prius edebant rutam, ceu remedium aduersus fascinum. Tum enim metuebant noxam fascini, quoties vel auidius vescerentur, vel alicuius incommodi suspicione tenerentur, aut cibum haberent suspectum quem cupiebant. Ita fiebat, vt semper cum perturbatione vel biberent vel ederent, flatu simul hausto, qui si expellitur, simul exit cibus, si retinetur, mouet tormina. Itaque ruta prius comesa, et stomachum et reliquum corpus calefacit, vt spiritus ille inclusus discuti atque abigi possit. Vnde et illud prouerbiale quiddam habet, ruta opus est, vbi significabimus periculum cuiuspiam incommodi, quemadmodum de baccare, et apio diximus alias.

Non omnis fert omnia tellus.

VT Virgilianum illud, Non omnis fert omnia tellus, prouerbium erit, si traducatur ad diuersas ingenii dotes, aut non quidvis a quovis esse petendum: ita prouerbii rationem habebit illud Theocriticum, ex Cyclope:

temporibus diuersis moribus vtendum. Quid autem quaeque ferat tellus, eleganter describit Virgilius in Georgicis, et Hermippus apud Athenaeum lib. primo.

Dum virent genua.

Studendum bonis literis, dum adhuc viget ingenium. Ducenda est vxor, sed iuueni. Consimilem ad modum Horatius:

Quanquam haec ipsa figura, genu viget, prouerbialis est, quoties iuuentutem significamus.

Neque pessimus, neque primus.

Lepidius fiet, si ad ingenii laudem transferatur. Nam apud Theocritum in Thyonicho de milite dictum est, qui seipsum modeste iactat.

Scit quomodo Iupiter duxerit Iunonem

IN curiosos, et quid quisque domi faciat peruestigantes, conueniet illud ex Syracusanis:

Nouit femineum genus omnia, nouit et illud
Iunonem quo pacto duxit Iuppiter olim.

Scholiastes Theocriti putat significari furtiuas Iouis, et Iunonis nuptias, quales describit:

Adiungit fabulam, quam retulit Aristoteles quodam in libro, quem scripsit de templo Hermiones. Iupiter insidians sororis pudicitiae, cum forte vidisset illam semotam ab reliquis diis: nam ne diis quidem virginibus tutum est obambulare solas: seipsum vertit in cuculum, conseditque in monte, qui prius dictus erat Thronax, nunc Coccyx dicitur. Eo vero die Iupiter excitauit ingentem tempestatem. Iuno itaque sola peruenit in montem, conseditque eo loci, vbi nunc est Iunonis Teliae, hoc est, perfectae templum. Cuculus autem ob tempestatem horridus ac tremens deuolauit, conseditque in Iunonis genibus. Eum Iuno miserta texit veste sua. Hic rex deorum repente e cuculo factus Iupiter, Iunonem complexus est. Cumque illa metu matris recusaret coitum, Iupiter promisit se ducturum illam vxorem [correction of the transcriber; in the print in vxorem]. Hinc natum existimant prouerbium. Addit huius Iunonis simulacrum in templo fuisse collocatum hac imagine, vt in throno sedens sceptrum dextra teneret, in cuius fastigio sederet cuculus. Vix credimus hanc fabulam apud veteres inueniri, sed suspicamur ab otioso quopiam grammatico fuisse confictam. Adeo sapit anile quiddam. Huic similimum est quod scribit Plautus in Trinummo: Sciunt quid in aurem rex reginae dixerit, sciunt quid Iuno

Vbi paueris, impera.

Ad eum modum respondent mulieres cuipiam obiurganti, quod loquaciores essent, et silentium imperanti. Conueniet vbi quis imperiosior est in eos, de quibus nihil est meritus.

Gallus in suo sterquilinio plurimum potest.

QVOD scriptum est in ludicro Senecae, prouerbii speciem habet: intellexit, inquit, neminem parem sibi Romae fuisse, illicque non habere se idem gratiae. Gallum in suo sterquilinio plurimum posse. Allusit ad Claudium Imperatorem Lugduni natum. Hodieque de cane vulgo dicunt, eum in suo sterquilinio plurimum audere. In alieno timidiores sumus omnes, in suo quisque regno ferocior est, et animosior.

Isthmum perfodere.

Isthmum perfodere dicebantur, qui magno quidem conatu, sed irrito molirentur aliquid. Ductum ab Isthmo Corinthiaco, qui efficiebat, vt naues longo et ancipiti ambitu iuxta peninsulam circumagerentur. Vnde complures illum adorti sunt, qua erat angustissimus, perfodere, nempe Demetrius Rex, Dictator Caesar, C. Princeps, Domitius Nero, infausto, vt omnium patuit exitu, incepto. Auctor Plin. lib. 4. c. 4. Tranquillus ostendit, idem tentatum a Caligula. Philostratus in vita Apollonii negat Neronem destitisse victum operis difficultate: sed quod timeret, ne admissum mare, perituram Aeginam portenderet, aut res nouas in Imperio Romano coorituras: nam id praedixerant Aegyptii vates. Quin et vetustissimus scriptor Herodotus libro historiae suo primo, prodidit Cnidios Isthmum qua angustissimo spatio, nempe quinque stadiorum spectabat continentem, perfodere adortos, quo insulam facerent, caeterum ictos scopulos in fodientium oculos resiliisse, deinde Delphicum Apollinem ab eis consultum trimetris respondisse:

*isqmo\n de\ mh\ purgou=te, mh/d' o)ru/ssete.
*zeu\s2 ga\r k' e)/qhke nh=son, ei)k' e)bou/leto.

Neque cingite Isthmum moenibus, neque fodite.
Nam si Ioui id visum, locasset in salo.

Denique Nicator Seleucus aggressus est Isthmum, qui dirimit Euxinum, et Caspium mare, nec perfecit a Ptolomaeo Cerauno interfectus.

Lingere salem.

OLIM tenuis fortunae hominibus sal pulmentarii vice fuit, vti nunc quibusdam est acetum. Quae res et in prouerbium abiit, tametsi non satis liquet cuiusmodi fuerit. Sed praestiterit ipsius Plinii verba super hac re subscribere ex libri trigesimi primi cap. 7. Varro, inquit, veteres etiam pulmentarii vice vsos, auctor est. Esitasse enim salem cum pane et caseo, vt prouerbio apparet. Persius in Satyra quinta:

Iura, sed Iuppiter audiet. heu heu.
Vare regustatum aigito terebrare salinum,
Contentus perages, si viuere cum Ioue tendis.

Sellissare.

*selli/zein prouerbiali ioco dicebantur, gloriosi, fastuque praeturgidi. Suidas admonet sumptum a moribus Selli cuiuspiam, qui cum re esset perquam tenui, tamen affectabat haberi diues. Torqueri poterit et in eos, qui se doctrinae iactitant, ac venditant opinione, cum a literis sint alieni. Hesychius indicat Graecis idem significare selli/zesqai kai\ yelli/zesqai. Qua voce semel atque iterum vsus est Plato in Gorgia: : et yello\s2 dicitur, qui sigma crassius profert, qua de re nonnihil attigimus in prouerbio, h( yellh\ ou) pipteu/ei. Addit Hesychius nonnunquam sellini/zein, idem esse quod a)lazoneu/ein, videl. adstipulans Suidae.

Cecidis et Buphoniorum.

id est, Caecidis et Buphoniorum, de re magnopere prisca, et ob vetustatem iam pridem obsoleta, desuetaque. Aristophanes in Nebulis:

*arxai=a de\ kai\ dh\ poliw/dh, kai\ tetti/gwn a)na/mesta,
*kai\ khkei/dou kai\ boufoni/wn.

Prisca haec sane atque obsita canis, nec non oppleta cicadis,
Ac Cecide cum Buphoniis.

Siquidem Cecides peruetustus quispiam Dithyramborum poeta fuit, cuius scripta iam situm olebant, vnde in iocum velgarem abierunt. Quemadmodum iure ridentur hodie, qui immodica et intempestiua affectatione vetustatis, e duodecim tabulis, ex Ennio, Lucilioque petunt sermonem, perinde quasi cum Euandri matre loquantur: nec vllum verbum elegans esse putant, nisi quod sit ab vsu vulgi, et nostro saeculo procul remotum. Item Buphonia festum quoddam erat apud Athenienses, ob vetustatem neglectum iam ac desitum, sic appellatum a caede boum. Adagio licebit per iocum vti cum significabimus aliquid ceu nimis priscum negligi.

Serenitati nubem inducit.

NON tam ouum ouo simile, quam illud prouerbii faciem prae se fert, quod refertur a Plutarcho in commentario de dignoscendo adulatore ab amico, eu)di/a| ga\r e)pa/gei ne/fos2, id est, Serenitati nubem inducit. De eo, qui inter pocula ludosque virulentum aliquid admiscet, quod offuscata hilaritate frontem corruget, superciliaque contrahat. Ad eundem modum Horatius lib. 3. Ode 15. de anu deformi, quae se puellarum choris admiscebat:

*mono/grammoi.

OLIM homines macie praetenues, vesculi, ac decolores, prouerbiali ioco mono/grammoi vocabantur. Lucilius. Vix viuo homini ac monogrammo. Rursum idem alibi: Quae pietas monogrammi. Nonius Marcellus ductum autumat a pictura, quae priusquam coloribus corporatur, vmbra fingitur. Non perperam quidem Marcellus: venustius tamen erit adagium, si ad veterum picturam respiciamus: quae primitus omnium consensu, ab vmbra hominis lineis circumducta coepit initium, quod vocant deliniare. Deinde singulis coloribus pingi coeptum est, easque picturas monoxrwma/tous2 appellabant. Mox ars distinxit sese, et inuenit lumen atque vmbras, vt quaedam eminere, quaedam abdi, premique viderentur, differentia colorum. Deinde adiectus est splendor, quem alium a lumine volunt esse, medium tamen inter

lumen et vmbram: proinde eundem Tonon vocant. Nam commissuram ac transitum colorum, a(rmogh\n appellant. Huiusmodi ferme Plinius lib. trigesimoquinto, capite quinto. Conueniet igitur in hominem deformem, nullo aut eodem vultus colore, cuiusmodi priscorum erant imagines. M. Tullius libro de natura deorum secundo. Non enim venis et neruis et ossibus continentur: nec escis, nec potionibus vescuntur, vt aut nimis acres, aut nimis concretos humores colligant. Nec his corporibus sunt, vt aut casus, aut ictus extimescant, aut morbos metuant, ex defatigatione membrorum. Quae verens Epicurus, monogrammos deos, et nihil agentes commentus est. Illi autem pulcherrima forma praediti, purissimaque in regione caeli collocati, ita feruntur, moderanturque cursus, vt ad omnia conseruanda et tuenda consensisse videantur. Monogrammos appellat Cicero informes, nullaque specie.

Aliorum medicus.

MAnet hoc dictum his quoque saeculis celebratissimum, quod refertur a Plutarcho in commentario de dignoscendo assentatore ab amico, a poeta quopiam:

Vtitur eo et in commentario, quem inscripsit aduersum Coloten. Conueniet in hos, qui aliis sapiunt, non sibi, alios consolari norunt, ipsi sua mala non ferunt aequo animo.

Lapsana viuere.

LApsana viuere lepide dixeris eos, qui perparce, nimiumque tenuiter viuunt. Consentaneum est enim iocum illum militarem in popularem fabulam abiisse, quo Caesariani milites alternis versibus exprobrabant, quod apud Dirachium lapsana vixissent. Est autem lapsana, olus siluestre ac vulgare, passimque proueniens, trium foliorum, ex Brassicarum ni fallimur genere. Verum si quis forte requiret, Plinii verba sunt haec libro 19. capite 8. Nec non olus quoque siluestre est trium foliorum, Diui Iulii carminibus, praecipue iocis militaribus celebratum. Alternis quippe versibus exprobrauere lapsana se vixisse apud Dirachium, praemiorum parsimoniam cauillantes. Est autem id cyma siluestris. Hactenus Plinius. Idem libro 20. cymam inutilem esse dicit, et concoctu difficilem. Cymam autem interpretatur in caulibus dici delicatiorem, tenerioremque cauliculum, qui et in lappis et asparagis gratiam habet. Dioscorides ait Lapsanam Romanis et napium dici, cuius folia simul et caules elixi comeduntur: putat hanc stomacho magis amicam quam lapathum, cuius meminit Horatius, de coena frugali loquens:

Haud contra ostium.

*ou) kata\ qu/ras2, id est, Haud contra ianuam, pro eo, quod est, non proprie ad rem, et apte ad id, de quo agitur, prouerbiali certe figura dictum est ab Aristotele lib. Physicorum quarto: *ou(=toi me\n ou)=n ou) ga\r qu/ras2 pro\s2 to\ pro/blhma a)pantw=sin, id est, Isti quidem igitur haud contra ostium occurrunt quaestioni. Argyropylus ou) kata\ qu/ras2

vertit, non recte, neque non recte tamen id quidem. Perinde valet, quasi dicas: Ad scopum. Illud expende lector, num hoc adagium illi sit adfine: ti/s2 a)\n qu/ras2 a(ma/rtoi, id est, Quis aberrauerit a ianua?

Climacides.

*klimaki/des2, id est, Scalulae, per iocum vocari poterunt, qui se diuitibus ad quiduis obsequii submittunt, etiam si sordissimum sit. Sic autem vulgato conuicio sunt appellatae mulierculae quaedam Cypriae, adulatrices apud Syros, qud regum vxoribus submitterent sese, vt per eas ceu per scalas currum conscenderent. Meminit Plutarchus in libello de discernendo adulatore ab amico. Et Athenaeus libro Dipnosophistarum sexto. Et Valerius Maximus rerum memorabilium libro nono, capite primo.

Valeat amicus cum inimico.

*er)r(e/tw fi/los2 su\n e)xqrw=|, id est, Valeat amicus cum inimico. Quadrat in eos, qui toti ad se spectant, nec amici rationem habent: cuiusmodi fertur Timon ille Misanthropos. Plutarchus in commentario quem modo citauimus, *ei) mhdamh= mhdamw=s2 e)painou=men to\, e)r)r(e/tw fi/los2 su\n e)xqrw=|, id est, Si nequaquam placet illud. Valeat amicus cum inimico. Est autem Graecis hemistichium carminis trochaici.

Manica.

*manika\ Phrygio prouerbio dicebantur ingentia, egregiaque facta, ducta voce a Mane quodam prisco apud ipsos rege, quem ferunt virum fuisse praepotentem, et admirabili virtute praeditum. Auctor Plutarchus in libello de Osiride. Quin et latini insanum vocant, quod est praeter vulgarem modum. Insanire libet. Et: Insano iuuat indulgere labori.

Ruta caesa.

Ne in rutis quidem et caesis, haud dubie prouerbiali specie dictum est a Cicerone libro de Oratore secundo, pro eo quod est: Nulla in parte. Sed dicet te, cum aedes venderes, ne in rutis quidem et caesis, solium tibi paternum recepisse. Quo quidem loco illud obiter admonendum, in vulgatis Tullii codicibus perperam pro recepisse, legi reliquisse, id quod satis liquere potest ex Nonio Marcello, qui in dictione receptitius, hunc ipsum Ciceronis adducit locum. Est enim hoc loco recipere idem, quod excipere. Porro quid sibi velint ruta caesa, nam verba sunt peculiaria iureconsultis, abunde patet ex Pandectarum lib. 19 Lege 18. Si ruta, inquit Vlpianus, caesa excipiantur in venditione, ea placuit esse ruta, quae, eruta sunt, vt arena, et similia, caesa ea esse, vt arbores caesas et carbones, et his similia. Gallus autem Aquilius, cuius Mela refert opinionem, recte ait frustra in lege venditionis de rutis, et cesis contineri, quia si non specialiter venierint, ad exhibendum de his agi potest. Neque magis de materia caesa, aut de caementis, aut de harena cauendum est venditori, quam de caeteris, quae sunt pretiosiora. Meminit et in Topicis de rutis et caesis M. Cicero: Nam ne praeterirem aliquid, quod ad argumentum in omni ratione reperiendum pertineret, plura fortasse, quam abs te desiderata erant, sum complexus: fecique quod saepe liberales venditores solent, vt cum aedes, fundumve vendiderint, rutis caesis receptis, concedant tamen aliquid emptori quod ornandi causa apte, et suo loco positum esse videatur: Meminit et in Partitionibus. Et cum significabimus inclementius tolli omnia,

neque quidquam fieri reliqui, venuste dicemus, ne rutis quidem ac caesis receptis, vt iureconsultorum more loquamur.

Aetna, Athon.

Aetnam et Athonem montes in molestiae, taediique prouerbium abisse, testatur Lucilius apud A. Gellium lib. 16. cap. 9. etiam si locus is deprauatus habeatur. Lucilii versus, quos adducit, sunt hi:

Verum hic ludus ibi, susque omnia, deque fuere.
Susque et deque fuere inquam omnia ludus iocusque.

Illud opus durum, vt Setinum accessimus finem e)pi\ to\ loipo\n, vt aiunt, Montes Aetnae omnes atque asperi Athones. De Aetna Siciliae monte dictum est, quod gigantem sua mole premat, iuxta poetarum fabulas. Siue quod crebris incendiis grauis ac perniciosus olim esset accolis. Vnde et M. Tullius in Catone maiore, dixit onus Aetna grauius. De Atho vero, quod ob ingentem celsitudinem, vmbra sit molestus, quam in Lemnum vsque trecentis dissitam stadiis mittit, alibi diximus. Pomponius Mela tradidit huius cacumen altius, quam vnde cadant imbres: eius rei coniecturam ex eo colligi, quod de aris, quas in vertice sustinet, non abluitur cinis, sed quo relinquitur aggere manet. Obstat et nauigantibus, quod toto longe dorso procedat in pelagus, qua continenti adhaeret. Vnde et a Xerxe perfossus. Athenaeus libro decimo commemorat Erysichthonem quendam inexpletae voracitatis, vulgo dictum fuisse bora=s2 a)/qwna, id est, Voracitatis Athonem.

Immunem venire.

Immunem Latini vocant, quem a)su/mbolon Graeci, nempe eum, qui nihil confert ad conuiuium. Horatius in Odis:

Nardi paruus onyx eliciet cadum.
Non ego te meis
Immunem meditor tingere poculis
Plena diues vt in domo.

Sed plusculum habebit gratiae, si transferatur ad res animi, puta doctrinam, versus, aut simile quippiam. Aulus Gellius libr. 6. cap. 13. indicat vocem hanc in prouerbium abiisse: Ne omnino, vt dicitur, immunes et asymboli veniremus, conuectabamus ad coenulam, non cupedias ciborum, sed argutias quaestionum. Terentius in Phormione: Tene asymbolum venire vnctum atque lautum e balneis? Apud Athenaeum Ephippus eleganter dixit immuni manu:

*allo/trion ei)selqw\n o)yo\n e)sqi/ein ma/qh|,
*asu/mbolo/n te xei=ra prosba/lh bora=|.

Soterichi lecti.

Apparet Soterichi lectos in vulgarem iocum abiisse de re vili priscaque et minime ambitiosa, et rudis artificii. Sic enim Seneca Ennianos de Cethego versus irridens: Qui huiusmodi versus amant, inquit, liceat sibi et eosdem admirari, et Soterichi lectos. Aulus Gellius, nam ab hoc ista referuntur libro 10. capite 2. Dignus sane Seneca videatur lectione ac studio adolescentium, qui honorem et colorem veteris orationis Soterichi lectis compararit, quasi minimae scilicet gratiae, et relictis iam contemtisque. Coniicere licet Soterichum fabrum fuisse quempiam, cuius opera

priscam illam et rudem simplicitatem prae se tulerint. Nam Romae postea argentea triclinia diuitibus in vsu fuisse, testatur Plinius libro 33. cap. 11. Huiusmodi inter pictores fuisse Fuluium, Rutubam, et Placideianum, in sermonibus indicat Horatius, libro secundo, Satyra 7.

Vel cum Pausiaca torpes insane tabella,
Qui peccas minus, atque ego, cum Fului, Rutubaque.
Aut Placideiani contento poplite, miror
Praelia rubrica picta, aut carbone.

Peribis, si non feceris.

VBI quis in eum redactus est locum, vt nec aggredi rem possit citra magnum incommodum, neque tuto omittere, conueniet illud ex oraculo profectum: deinde populari, vt solet, sermone iactatum: Peribo, si non fecero: si faxo, vapulabo. Refertur ab Aulo Gellio, lib. Noctium 3. cap. 3. e Plautina comoedia, cui nomen Fretum. Versus Plautini sunt hi:

Nunc illud est, quod Arietini responsum magnis liisdis:
Peribo, si non fecero: si faxo, vapulabo.

Porro quae nam sit historia redditi oraculi, Gellius ipse testatur sibi non liquere, et in hoc hos Plauti versiculos enotasse, vt historiam quaereret. Sunt autem versus iambici tetrametri catalectici. Vnde dicitur verbum, adiectum, opinamur, ab interpretante, submouimus. Nam in vulgatis codicibus scriptum est, magnis ludis dicitur.

Ex se fingit velut araneus.

PRoverbialis videtur et illa collatio, aranei ex sese texentis telas, et hominis ex seipso comminiscentis mendacia. Sic enim Plutarchus in libello, cui titulus de Osiride: *oi(=a poihtai\ kai\ logogra/foi kaqa/per oi( a)ra/xnai gennw=ntes2 a)f' e(autw=n a)parxa\s2 a)nupoqe/tous2 u(fai/nousi kai\ a)potei/nousi, id est, Qualia poetae et oratores, velut aranei gignentes ex seipsis a nullis suggesta, exordia texunt, producuntque. Plinius tradit maiores araneas in terra cauernarum exigua vestibula praepandere, minimas non texere: tertium genus erudita operatione esse conspicuum. Orditur, inquit, telas, tantique operis materiae vterus eius sufficit: siue ita corrupta alui natura stato tempore, vt Democrito placet, siue est intus quaedam lanigera fertilitas: tam moderato vngui, tam tereti filo, et tam aequali, deducit stamina, ipso se pondere usus. Texere a medio incipit, circinato orbe subtegmina adnectens: maculasque paribus semper interuallis, sed subinde crescentibus, ex angusto dilatas indissolubili nodo implicat. Nec abhorrent ab his, quae Aristoteles refert libro de natura animalium nono, addens araneos, mox vt editi sunt, fila mittere, non ex interioribus, velut excrementa, quemadmodum sentit Democritus, sed de summa corporis parte; veluti corticem, aut in morem Hystricis de cute spinas iaculantis. Non texunt autem, neque venantur, nisi feminae. Mas fruendi comes est, non laborandi.

Boue venerari leporem. et similia.

*tw=| boi\+ to\n lagw\ kunhgetei=n, id est, Boue leporem venari, dicuntur qui rem absurdam, stultam, ac praeposteram aggrediuntur. Plutarchus in commentario de animi tranquillitate: *ou)de\ ga\r o( toceu/ein tw=| a)ro/trw|

boulo/menos2 kai\ tw=| boi\+ to\n lagw\ kunhgetei=n, dustuxh/s2 e)stin. ou)de\ ga\r gri/fois2 kai\ sagh/nais2 e)la/fous2 mh\ lamba/nonti, mhde\ ei(=s2 dai/mwn e)nantiou=tai moxqhro\s2, a)lla\ a)belthri/a, kai\ moxqhri/a tois2 a)duna/tois2 e)pixeirou=sin, id est, Neque enim qui in aratro velit iaculari; ac bone venari leporem, infortunatus est. Neque ei, qui piscatoriis retibus ceruos non ceperit, vllus malus aduersatur genius, sed stultitia et peruersitas, aggrediuntur quae fieri non possunt. Non quidvis est accommodum ad omnia, veluti si quis homini studiis et otio nato, bellum, aut rempublicam administrandam mandet tw=| boi\+ to\n lagw\ kunhgetei=. Aut si quis stupido et insulso iudicia committat. Citat in eodem libello versus, ni fallimur, Pindari: e)n a(/rmasin i(/ppos2, e)n d' a)ro/trw| bou=s2, para\ nau=n d' i)qu/nei ta/xista delfi\s2, ka/prw| de\ bouleu/onti fo/non ku/na dei= tla/qumon e)ceurei=n, id est, In curribus equus, in aratro vero bos, nauem autem praeuertitur quam ocissime Delphinus. At apro paranti mortem, canis est fortis inueniendus. nam haec quoque prouerbii speciem habent.

Ab vno diagrammate.

PLutarchus, in libello de discrimine inter adulatorem et amicum: o(de\ ko/lac a)f' e(no\s2 diagra/mmatos2 a)ei\ to\ h(du\, kai\ pro\s2 xa/rin ei)wqw\s2 u(pokre/kein, ou)/te e)/rgon oi)=den a)ntitei=non, ou)/te r(h=ma lupou=n, a)lla\ mo/non pare/petai boulome/nw|, suna/dwn a)ei\ kai\ sumfqeggo/menos2, id est, Adulator autem ab vno diagrammate semper id, quod iucundum est, quodque blandiatur solitus succinere, neque facto resistere nouit, neque verbo contristare, sed tantum obsecundat volenti, semper illi concinens et consonans. Palam est prouerbii specie dictum esse a)f' e(no\s2 diagra/mmatos2, Est autem diagramma pictura, descriptioque philosophorum, qua rem exponunt oculis, vt perinde valeat, quasi dicas de eadem formula.

Non filius Achillis.

INter carmina nobilium poetarum, quae a doctis vice prouerbiorum vsurpantur, haec quoque referri posse videntur:

E tragoedia quapiam, aut comoedia sumtum videtur. Est enim versus trimeter iambicus. Vsurpatur a Plutarcho in eodem commentario, quem inscripsit, qua ratione sit adulator ab amico dignoscendus. Ait enim adulatorem modis omnibus sic amicum imitari, vt illud in eum dici possit: *ou) pai=s2 a)xile/ws2, etc. Itidem Terentianus Parmeno in Gnathonem Thrasonis orationi subseruientem:

Vlysses pannos exuit.

In eodem, quem modo diximus, commentario Plutarchus hunc Homericum versum vsurpat, non sine specie prouerbiali, ex Odysseae x.

Accommodare licebit iis, qui genere vitae subito commutato, e pauperibus diuites, e squalidis nitidi, e tristibus hilares existunt. Nam Vlysses simul atque pannos, in quibus mendicum apud procos egerat, exutus, magnificis vestibus ornatus esset, repente visus est alius. Plutarchus

torquet in adulatorem, qui Polypi more omnium studiis sese accommodat: adeo vt qui paulo ante apud amicum philosophiae deditum, prolixam barbam ac pallium gestarit, assidue versans in libris, nihilque crepans nisi numeros, rectangulos et triangulos Platonis: si forte fortuna in amicum inciderit, voluptatibus addictum, continuo mutata figura velut a Circe transformatus, Sardanapalus fiat.

In durum et implacabilem.

In hominem impendio rigidum et implacabilem recte torquebitur illud Homericum, ex Odysseae K.

Plutarchus in commentario de dignoscendo ab amico adulatorem, ait hunc versum obiici solitum Antonio ob assentatoribus, quod Cleopatrae efflictim amanti, non responderet in amore.

Asinus balneatoris.

*wsper o)/nos2 balane/ws2, id est, Vt asinus balneatoris. Dictum est in eos, qui ex suis laboribus ipsi nihil fructus caperent. Plutarchus in libello: peri\ th\s2 filoploutti/as2, *ou)de\n eu)= pa/sxwn, w)/sper o)/nos2 balane/ws2 cu/la kai\ fru/gana katakomi/zwn, a)ei\ kapnou kai\ te/fras2 a)napimpla/menos2, loutrou= de\ mh\ mete/xwn, mh\ de\ a)le/as2, mhde\ kaqaroiothto\s2, id est, Nihil inde capiens commodi, velut asinus balneatoris, qui ligna et sarmenta defert, semper fumo ac fauillis oppletus, numquam autem particeps balnei, neque teporis, neque mundiciei. Loquitur de diuite parco ac sordido, qui cum sit onustus diuitiis, non fruitur tamen.

Lychnobij.

Apparet luxnobi/ous2 prouerbiali ioco dictos, qui lucernariam vitam ducerent, vt torqueri possit vel in nocturnum potorem, vel hominem supra modum studiosum, qui quemadmodum dictum de Demosthene, plus absumat olei, quam vini: vel in sordidum et parcum, quasi de lucernario oleo victitantem. Seneca libro epist. 22. epist. 122. dictum ostendit in lucifugam quendam, cuius tota vita erat praepostera, adeo vt quidquid hominum vulgus interdiu solet facere, id ille faceret noctu. Sub noctem expergiscebatur, diluculo ibat cubitum. In quem ita iocatus Varus lepidissimus fabulator, vt eum diceret admodum frugaliter viuere, quippe qui nihil insumeret, nisi noctem. Et quibusdam illum sordidum et auarum dicentibus, Vos, inquit, illum et Lychnobium dicetis. Est autem in loco vox ambigua, vt intelligas eum vsqueadeo sordidum, vt lucernas etiam absumeret: vel adeo parcum, vt lucernis victitaret. Caeterum adlusum est ad vitam hominis praeposteram, cuiusmodi describit in eadem epistola, et Butam quendam Attilium.

Quasi Sutrium eant.

Sutrium peruetustum Etruriae oppidum. Id olim defecerat a Romanis, cum quibus inierant societatem, Camillus ad id delectus a senatu, vt eos cogeret ad fidem. Is ne in apparando commeatu multum temporis tereretur, vtque Sutrini ipsa celeritate opprimerentur edixit, vti singuli milites trium dierum commeatum secum exportarent. Id deinde versum est in prouerbium, quod vsurpari consueuit, quoties aliquis suo sumptu

nauat operam aliis. Sic enim interpretatur Festus Pompeius in fragmentis quibusdam, quae Romae inueniuntur. Arbitramur eandem esse historiam quam aliquanto aliter narrat Titus Liuius libro ab vrbe condita 6. Plautus in Cassina. Tum quoque facito vt veniant, quasi eant Sutrium. Iubet Alcessimus; vt suos ad sese mittat, sed suopte cibo instructos. Notum est carmen Catulli, quo Fabullum ad coenam vocat, sed ita vt ipse secum adferat quidquid ad lautam coenam pertinet.

*au)tolh/kuqoi.

*au)tolh/kuqoi, vulgato verbo dicebantur, qui non ex animo, sed ventris causa colerent amicos, inde conficta voce, quod sponte ad Lecythum commearent, et inuocati praesto essent in conuiuiis. Eosdem trapeze/as2 quoque vocatos fuisse testatur, et ab Eupolide, tou\s2 peri\ ta/ghnon kai\ met' a)/riston fi/lous2, id est, Circum sartaginem et post prandium amicos dictos fuisse. Plutarch. in libello cui titulus. Quo pacto quis dignoscere possit adulatorem ab amico: a)lla\ mh\ kaqa/per oi( polloi\ tou\s2 au)tolhku/qous2 tou/tous2 legome/nous2 kai\ trapeze/as2 kai\ meta\ to\ kata\ xei=ras2 u(/dwr, a)kouome/nous2, w(/s2 tis2 ei)=pe, ko/lakas2 nomi/zwmen, id est, Sed ne quemadmodum vulgus hominum facit Autolecythos istos, qui vocantur, ac mensales, quique tum demum audiunt, posteaquam aqua manibus infunditur, sicuti dixit quidam, existimemus adulatores. Vsus est eo verbo Demosthenes in oratione aduersus Cononem. Interpretes varie exponunt, vel de his qui ad quiduis perpetiendum parati sunt, vel de pauperibus, qui praeter lenticulam nihil possident, vel de iis, qui faciles sunt ad depromendam pecuniam, quod quidam soleant in lenticulis pecuniam recondere, atque aliis item modis, quorum nihil conuenit cum sententia Plutarchi. Apud Athenaeum lib. 4. vocantur a)llotriofai/goi, quibus dulce est aliena viuere quadra. Refert ibidem quiddam non illepidum: orta disceptatione quaenam aquarum esset optima, cum alii praeferrent Lernaeam, alii Pirenaeam, alii aliam, Carneus iuxta Philoxeni sententiam dixit, to\ kata\ xeirw=n u(/dwr h(/diston, suauissimam aquam quae manibus infunditur, quod ea declaret coenam esse paratam, cum conuiuator iubet conuiuas lauare. Congruit cum eo, quod alibi dictum est, Feruet olla, viuit amicitia.

Melitaeus catulus.

*melitai=on kuni/dion, id est, Melitaeus catellus, dicebatur is, cuius opera nulli seriae rei conducebat, sed duntaxat animi causa alebatur, cuiusmodi non mediocris est multitudo in diuitum familiis. Aliorum canum varius est vsus. Sunt quibus aedium custodia delegata est, vt noctibus aduersus fures excubias agant. Hi vocantur oi)kouroi\. Sunt quorum opera in venatibus vtimur, qui qhreutikoi\ dicuntur, Sunt quorum nullus est vsus, nisi vt cum otiosis ac delicatis matronis lusitent, qui nostris quoque temporibus mirum quam sint in deliciis. Atque ii melitai=oi vocantur, nimirum ab insula Melita inter Corcyram nigram et Illyricum sita. Auctor Plin. lib. 3. c. vlt. Itidem Strabo et Stephanus. Horum meminit Aristoteles Sectionis decimae problemate 14. indicans eos omnibus membris pusillos gracilesque fuisse, et hac dote commendantur, quemadmodum sunt qui sine nanis et pumilionibus non possunt viuere. Apud Lucianum in Lapithis gelwtopoio\s2 Alcidamantem

Cynicum, melitai=on kuni/dion vocat. Athenaeus lib. 12. scribit Sybaritis vehementer in deliciis fuisse canes Melitaeos. Qui quidem hoc esse videntur in genere canum, quod nani, et pumiliones inter homines. At Massinissa merito laudatur, quod pro simiis et catulis maluit pueros alere, vsque ad annum tertium, deinde remittebat eos suis parentibus. Sed intolerabilius est, quod apud Britannos complures alunt greges vrsorum ad saltationem, animal vorax et maleficum. Cuiusmodi sunt et simiae, licet minus voraces.

Illico hyems erit.

ARistoteles in problematibus sectione 13. refert hunc versum, nullo citato auctore, sed veluti vulgo iactatum.

Causam hanc adfert, quod Notus suapte natura nubem et imbrem affatim colligat. Proinde si hoc tempore Boreas adcesserit, congelascunt omnia huius rigore, atque ita protinus hyems. Adiicit in eodem problemate carmen alterum consimili fere sententia:

Id tametsi vulgo simpliciter dictum apparet, tamen nos eo deflectere poterimus, vt dicamus ingens periculum imminere, si malum malo successerit. Veluti si qui immodice discruciat sese studii laboribus amare etiam incipiat: aut si qui prius principi parum gratus fuit, in plebis etiam odium veniat, aut si regi vehementer leni, placidoque succedat admodum rigidus, aut contra. Nam huiusmodi subitae mutationes, maximos rerum motus solent excitare.

Eundem calceum omni pedi inducere.

GAlenus Therapeutices libro 9. e)kei=noi me\n ou)/te zhtou=sin ou)/te i)/sasin, a)lla\ kai\ kata\ th\n paroimi/+an, e(ni\ kalapo/di pa/ntas2 u(pode/ousin [note of the transcriber: In the print:u(pode/ousnn], id est, Illi quidem igitur neque inquirunt, neque sciunt. Quin magis iuxta proverbium, eodem calciamento calceant omnes. Loquitur de quibusdam medicis imperitis, qui non habita ratione morborum, eadem remedia admouent omnibus, cum diuersa mala diuersam curationem desiderent. Non dissimile illi, quod alio dictum est loco: Scis simulare cupressum. Ad hanc formam pertinet, quod adducit Hieronymus in 1. praefatione commentariorum, quos edidit in epistolam ad Ephesios: Nec ad instar imperiti medici vno collyrio omnium oculos velle curare.

Cochleae vita.

*koxli/ou bi/os2, id est, Cochleae vita. De iis, qui parce paruoque viuunt, aut contracti a negociis, luceque forensi semoti. Notum est animal, vnde sumpta est metaphora. Plutarch. in libello: peri\ th=s2 filoplouti/as2. su\ de\ tosau=ta pra/gmata sune/xeis2, kai\ tara/tteis2 kai\ strobei=s2 seauto\n, koxli/ou bi/on zw=n dia\ th\n mikrologi/an, id est, Tu vero tantum molestiarum sustines turbans ac torquens teipsum, cum ob parsimoniam cochleae vitam viuas. De Cochleis quae cum caletur, succo victitant suo alias retulimus ex Plautina Captiui duo.

Bello parta.

*ek polemi/+as2, id est, Ex hostium regione. Vbi quis immodice insumeret. Solemus enim celerius ac temere profundere, si quid hostibus sit ereptum. Quod quidem adagium et hodie passim audiuimus vulgo dictitari in Lurcones et heluones. Plutarchus in libello, cui titulum fecit: u(geina\ paragge/lmata. e)mpi/plasqai par' e(te/rois2 tw=n polutelw=n, kai\ a)polau/ein, kaqa/per e)k polemi/as2 a)feidw=s2 e)pisitizome/nous2, id est, Impleri apud alios, cibis sumptuosis, fruique velut ex hostili regione raptis, ampliter sese cibo onerantes. Vsurpat idem Symposiacae decad. 7. problem. 6. Satyrus apud Athenaeum lib. 4. id genus homines depingit his verbis: katatre/xontes2 to\n a)gro\n, diarpa/zontes2 th\n oi)ki/an, lafuropwlou=ntes2 ta\ u(pa/rxonta, id est, Proculcantes agrum, diripientes domum, pro spoliis vendentes facultates. Nam lafuropwlei=n, est praedas hostibus detractas sub hasta vendere. Atque ea solent minoris aestimari, veluti aliena. Hinc Graecis lafu/ktai dicuntur, qui luxu prodigunt rem familiarem vt indicat Athenaeus lib. 11. et eiusmodi profusio lafugmo\s2 dicitur, et lafussei=n praedari, aut intemperanter profundere seu deuorare, vt indicat Suidas. Nam la/fura spolia dicuntur, viuis hostibus detracta, quemadmodum sku=la mortuis.

Panis lapidosus.

ILlud si quis proverbium esse negabit, cum hoc equidem non admodum digladiabimur, certe dignum est, vt assidua vsurpatione in adagiorum contubernium cooptetur, quod refertur a Seneca lib. de beneficiis 2. Panis lapidosus. Sic enim Fabius Verrucosus appellabat beneficium, ab homine duro aspere datum, quem esurienti necessarium sit accipere, durum et acerbum esse. Ita quidam cunctatione, toruitate vultus, asperitate orationis, ostentatione molesta, corrumpunt beneficium, vt nemo sit accepturus, qui possit eo carere.

E patroclis domo venit.

*ek patrokle/ous2, id est, E Patroclis domo. In sordidos, sumptum a moribus Patroclis cuiusdam Atheniensis, praediuitis quidem, verum impendio parci sordidique, quem vetus comoedia talem ferme depingit, qualem Plautus Euclionem, teste Aristophanis interprete, cuius verba Suidas quoque refert, qui et proverbium esse vult. Est autem in Aristophanis Pluto. Is cum esset squalidus, incultus et sordibus obsitus, rogatus vnde venisset:

Tam in procliui, quam imber.

Non absque proverbii specie dictum est illud a Plauto in fabula, cui titulus est Captiui duo:

Nam procliue proprie dicitur, quod ex alto deorsum propendet. Arduum est autem onera submoliri in altum, deorsum vero vel suapte sponte devoluuntur.

Et post malam segetem serendum est.

EQvidem non pugnamus esse proverbium, etiam si proverbii similimum est, illud epiphonema Senecae, lib. epist. 11. Et post malam segetem serendum est. Quo licebit vti, quoties res parum ex animi sententia cecidit, et significabimus non esse desistendum a conatu. Quamquam Seneca loquitur de iis, qui refugiunt in vllum hominem beneficium collocare, quod semel inciderint in ingratum. Eiusdem generis est, quod eodem subnectitur loco: Post naufragium maria tentantur.

Spes seruat afflictos.

PLutarchus in libello de ratione victus, indicat vulgatum fuisse proverbium, de spe, nec tamen explicat quodnam id fuerit: *tou\s2 plei/onas2 de\ malaki/a| kai\ a)krasi/a| sunh/goron e)/xousa paroimi/+an e)lpi\s2 a)napei/qei kai\ prosa/getai badi/zein a)nasta/ntas2 i)tamw=s2 e)pi\ th\n sunh/qeian, id est, Plerosque vero spes intemperantiae mollicieique patrocinante proverbio adducit huc, vt relictis stratis, ad consuetam redeant vitam. Quod autem sit illud proverbium, quod intemperantiae suae praetexunt homines, declarat in his quae sequuntur: w(s2 o)/inw| dh\ to\n oi)=non, kraipa/lh| de\ kraipa/lhn e)celo/ntas2 kai\ diaforh/santas2 1. Tanquam vinum vino, et crapulam crapula eiecerint ac discusserint. Ex his apparet Plutarchum allusisse ad proverbium: Clauum clauo pellere. Quod quidem et hodie manet aeque celebratum inter compotores. Addunt iocum de pilo canis rabidi, et experiuntur facetiam multis exitialem. Quamquam et obiter allusum est ad hoc, quod extat in sententiis e comoediis, vt apparet, collectis:

Spes bona dat vires, animum quoque spes bona firmat.
Viuere spe vidi, qui moriturus erat.

Sic enim Plutarchus in libello de tranquillitate animi: kai\ th\n mnu/mhn h(di/ona kai\ bebaiote/ran th=s2 pindarikh=s2 ghrotro/fou e)lpi/dos2. id est, Et memoriam iucundiorem ac firmiorem, Pindarica spe, senectae altrice. Refert autem hunc Pindari locum Plato libro de Repub. 1. o(/ti o(\s2 a)/n dikai/ws2 kai\ o(si/ws2 to\n bi/on diaga/goi, glukei=a oi(\ kardi/an a)ga/lloisa, h( ghrotro/fos2 sunaorei= e)lpi\s2, a(/ ma/listai qnatw=n polu/strofon gnw/man kuberna=|, id est, Propterea quod qui iuste pieque vitam peregerit, huic dulcis cor exhilarans, senectutis altrix, familiaris est spes, quae maxime versatilem mortalium mentem gubernat.

Tria saluberrima.

IN eodem opere, quandoquidem nullo auctore refert, videtur et hoc proverbio fuisse iactatum. Sed praestat ipsius verba transcribere: o(/qen a)/rista le/lektai trofh=s2 a)kori/hn, kai\ po/nwn a)okni/hn kai\ spe/rmatos2 ou)si/hs2 sunth/rhsin, u(geino/tata ei)=nai, i. Vnde optime dictum est, vesci citra saturitatem, non refugere laborem, naturae semen conseruare, esse saluberrima

Admoto capite.

PLutarchus in libello, cui titulus, pw=s2 a)/ntis2 diakri/neie to\n ko/laka tou= fi/lou, versum hunc, qui apud

Admonet eo loco, si quid obiurgandus est amicus, vt id fiat primum in tempore, deinde comiter et amice magis quam aspere, postremo clanculum semotis arbitris: o(/qen a)/rista me\n e)/xei, to\ a)gxi\ sxw\n kefalh\n, id est, Vnde optimum est illud: Admoto propius capite. Pro eo Liuius lib. ab vrbe cond. 10. dixit conferre capita, Consules velut delirabundi capita conferunt.

Cur cessatum est.

Licebit vti, quoties communem culpam apud amicum agnoscemus, et in re quapiam male cessatum esse significabimus.

Abiiciendum procul.

Cvm vitium aliquod, aut rem alioqui noxiam admonebimus procul abiiciendam esse, conveniet versus ille, ni fallimur, Homericus:

Vel nos in capitolium,
Quo clamor Vocat, et turba fauentium,
Vel nos in mare proximum.
Gemmas et lapides, aurum et inutile,
Summi materiam mali
Mittamus, scelerum si bene poenitet.

Contra Theognis non opes, sed ipsam paupertatem iubet, ei)s2 megakh/tea po/nton r)i/ptein, id est, In immensum mare proiicere. Item hominem vehementer pestilentem in extremas insulas deportandum dicimus.

Testudinem equus insequitur.

PLutarchus in libello, quem scripsit aduersus Stoicos: *pollw=| de\ tou=to sxetliw/tero/n e)sti, kai\ ma=llon a)ph/rthtai tw=n e)nnoiw=n, to\ mhde\n u(po\ mhdeno\s2 perikatalamba/nesqai, mh\ d' ei) xelw/nhn, to\ tou= lo/gou fasi\, meto/pisqe diw/koi a)dra/stou taxu\s2 i(/ppos2, id est, Multo vero illud indignius, et a cogitationibus seiunctius, nihil a quoquam comprehendi, nec si testudinem, id quod proverbio dicitur, a tergo insequatur Adrasti celer equus. Conveniet vti, cu rem praepostere et absurde geri significamus. Finitimum est illi, quod alias a nobis dictum est: Testudinem Pegaso comparas, et Citius testudo leporem praevertit.

Stultior Melitide.

*mwro/teros2 meliti/dou, id est, Stultior Melitide. Melitides vnus est e felicissimis illis fatuis, quos Homerus suo carmine nobilitauit. Hic iam euersa Troia, venisse legitur auxilium laturus Priamo, vt meminit Eustath. decimum Odysseae librum enarrans. Lucianus in Amoribus: meliti/dhn h)\ ko/roibon oi)/ei me pro\s2 qew=n, id est, Melitidem aut Coroebum me putas per deos? Proverbium refertur a Zenodoto, docens hunc comicorum conuitiis fuisse traductum ob stultitiam, nec potuisse numerare supra quinque, et ducta vxore nouam nuptam non attigisse, veritum ne se illa accusaret apud matrem. Commemorat

eodem in loco et alium quendam infigniter stultum, qui dubitarit ex vtro parente fuisset natus. De Melitidis sodali Coroebo meminimus alibi Pausanias admonuit, Coroebum vna cum Butalione ac Melitide ab Aristophane inter fatuos numerari. Eadem Suidas, afferens hoc carmen ex Aristophane:

Non pluit, etc.

PLutarchus in causis naturalibus, refert hunc versiculum proverbio iactatum apud priscos:

Quaerit autem, cur domesticae sues saepius, idque incerto tempore pariant contra ferae semel dumtaxat, atque iisdem ferme diebus. Hi sunt initio aestatis, quae pars anni minimum est obnoxia pluuiae, praesertim apud Graecos. Non alium equidem videmus proverbii vsum, nisi si quis significare velit exacto vere, aut autumno serenitatem fore. Quod si libebit longius etiam detorquere, per iocum licebit vti, cum significabimus, vbi hoc aut illud evenerit, quod breui sit eventurum, finem malorum nobis fore.

Electro lucidior.

*ple/ktrou diafegge/steros2, id est, Electro pellucentior. De re magnopere dilucida, aut de forma supra modum nitida, quod electrum miro quodam more pelluceat. Vnde Virgilius, liquidum appellat:

Lucianus in Amoribus: h)le/ktrou fasi\n, h)\ th=s2 sidwni/as2 u(e/lou diafegge/steros2, id est, Electro, vt aiunt, aut Sidonio vitro pellucentior. Sidonium autem vitrum vocat, quod ea ciuitas artificio vitri fuerit olim nobilis.

Tam perit, quam extrema faba.

FEstus Pompeius ostendit proverbio dici solere, Tam perit, quam extrema faba, propterea quod extremae fabae plerumque aut proterantur, aut decerpantur a praetereuntibus. Quadrabit igitur in hominem, seu rem omnibus omnium iniuriis expositam.

Tyria maria.

TYria maria proverbio dicebatur, de re magnopere tumultuosa, periculique plena. Festus Pompeius inde natum adagium indicat, quod Poeni Tyro oriundi adeo potentes maris fuerunt, vt per hos omnibus mortalibus nauigatio esset periculosa. Citatque Afranium qui scripserit de quopiam, quod Tyria maria concitet, hoc est, ingentes turbas excitaret.

Altera manu fert aquam, etc.

*th=| me\n u(/dwr forei=, th=| de\ e(te/rh| to\ pu=r, id est, Altera manu fert aquam, altera ignem. In eum torqueas licebit, qui cum coram sit blandus, occulte noceat. Aut in bilinguem, et nunc laudantem, nunc vituperantem, aut in diuersa sentientem. Finitimum illi Plautino:

Refertur adagium a Plutarcho, in commentario de primo frigore: th=| me\n u(/dwr e)fe/rei dolofrone/ousa xeiri\, th= de\ e(te/rh| to\ pu=r, id est, Altera quidem aquam gestabat dolosa manu, altera vero ignem. Loquitur autem de muliere diuersis et contrariis instructa.

Vapula papyria.

VApula papyria. Sisinius Capito scribit prouerbio dici solitum, si quando volebant significare se negligere minas aliquorum: hoc tantum reperimus in fragmentis Festi Pompeii. Suspicamur esse natum a Papyrio praetextato, a quo mater comminando plagas, frustra conata est exscalpere, quid actum esset in senatu. Proinde Papyri legendum, non Papyria, nisi mavis subaudire lege, vt sit comminantis poenam legis Papyriae. Aut ni magis placeat, vt intelligas de Papyria, vxore Pauli Aemilii, quae repudiata est a marito, cum repudii causam nemo scire potuerit. Quid enim facias? diuinandum est, vbi non succurrunt auctores.

Quasi millus cani.

SApit et hoc prouerbium, quod apud eundem ad populum dixit Scipio Aemilianus: Nobis, inquit, reique publicae, praesidio eritis, quasi millus cani. Nam millus est collare canum venaticorum, coriaceum, confixum clauis ferreis eminentibus aduersus impetum luporum. Ad hunc igitur modum, certum firmumque praesidium significabimus.

Non liberat podagra calceus.

PLvtarchus in commentario peri\ th=s e)uqumi/as2, refert huiusmodi sententiam, ceu vulgo iactatam, alioqui ipsa quoque figura prouerbium prae se ferentem: *ou)/te poda/gras2 a)palla/ttei kalti/kios2, ou)/te daktu/lios2 polutelh\s2 parwnuxi/as2, ou)/te dia/dhma kefalalgi/as2, Nec podagra liberat celceolus, nec preciosus anulus vnguium vitio, quam parwnuxi/an vocant, Latini reduuiam, nec diadema capitis dolore. Plutarchus vtitur ad hunc modum, si diuitiae, reliquaque fortunae munera, non tollunt morbos corporis, quanto minus mederi possunt animi malis?

Vno digitulo.

VNO digitulo, summam negotii facultatem significabant. Terent. [abbr.: Terentius] in Eunucho: Qui mihi nunc vno digitulo fores aperis fortunatus, Nae tu istas faxo calcibus saepe insultabis frustra. Hieronymus in dialogo Luciferiani et Orthodoxi. Hanc igitur hastam, quam totis viribus misisti, de qua nobis minaris, vno, vt aiunt, digitulo repellam. Huc pertinet et illud, quod alibi dictum est: Minimo prouocare, cum significamus, nos vel nullo negotio posse vincere.

Muli Mariani.

MVLI Mariani, Castrensi prouerbio dicti sunt varicosi milites, qui ex C. Marii ducis instituto, in furca tabella interposita, sua onera portare consueuerunt, vt testatur et Festus Pompeius. At Plutarchus in vita C. Marii originem adagii bifariam refert: cum Marius imperator milites cursu, variisque ac longis itineribus gestandisque oneribus exerceret, atque illi tam assueti, non grauatim tacitique ea ferrent, castrensi ioco h(mi/onoi marianoi\, id est, muli Mariani dicti sunt. Hinc translatum est in quosvis, qui facile parerent imperatis. Meminit adagii et Iulius Frontinus libr. Strategematon quarto hisce verbis: Caius Marius recidendorum impedimentorum gratia, quibus maxime exercitus agmen oneratur, vasa et cibaria militum in

fasciculos aptata furcis imposuit, sub quibus et habile onus et facilis requies esset, vnde et in prouerbium tractum est, Muli Mariani, nimirum ob laborum tolerantiam, quod Homerus, h(mio/nous2 talae/rgous2 identidem appellat. Sunt qui diuersam adagii originem referant. Cum enim Scipio Numantiam obsidens statuisset inspicere non arma modo militum, verum etiam equos, mulos, et currus, quo pacto haec quisque sibi haberet exercitata atque apparata, Marium produxisse equum pulcherrime ab ipso nutritum, praeterea mulum habitudine corporis, mansuetudine ac robore, longe caeteris antecellentem. Itaque cum Imperator Marii iumentis delectaretur, ac subinde horum faceret mentionem, tandem factum est, vt iocosa laude, qui in officio se praestaret assiduum, patientem ac industrium, mulus Marianus diceretur. Et hanc alteram prouerbii originem refert Plutarchus in vita Marii, quam modo citauimus. Seneca in ludicro libello, quem scripsit in Claudium Caesarem, mulos perpetuarios nominat. Festiuius erit, si detorqueatur in hominem immenso studio, aut perpetuis negotiis vehementer destrictum.

Osculana pugna.

FEstus Pompeius indicat Osculanam pugnam prouerbio dici solitam, quoties victi vincerent. Idque inde natum, quod Valerius Leuinus Imperator, prius a Pyrrho victus, paulo post eundem regem deuicerit. Citat Ticinium, qui huius adagii fecerit mentionem, Quanquam hic quoque locus mutilus, ac truncus est apud Festum.

Osce loqui.

Osce loqui vetusto prouerbio dicebantur, qui turpiter parumque pudice loquerentur. Ab Oscorum moribus allusione sumpta, quod apud eos spurcarum libidinum impunitus vsus fuerit, vnde et obscoena dicta quidam putant, quaecunque factu dictuve turpia sint, etiam si refragatur Festus Pompeius. Citat autem Ticinium quendam, qui scripserit ad hunc modum: Osce, et Volsce fabulantur, quia latine nesciunt.

Sero molunt deorum molae.

PLutarchus in commentario cui titulus: peri\ tw=n u(po\ tou= qei/ou brade/ws2 timwroume/nwn. w(/ste ou)x' o(rw=, ti\ xrh/simon e)/nesti, toi=s2 o)ye\ dh\ tou/tois2 a)lei=n legome/nois2 mu/lois2 tw=n qew=n, id est, Itaque non video, quidnam vtilitatis insit istis deorum molis, quae sero dicuntur molere. Caeterum ex his, quae praecedunt eodem in loco, colligere licet, dici solitum de his, qui licet serius, tamen aliquando poenas dant malefactorum, vindici Deo.

Tribus verbis.

TRibus verbis pro paucissimis dicere prouerbiale est. Diuus Hieronymus in dialogo Luciferiani, et Orthodoxi, Tribus, vt aiunt, verbis rem istam grandem dissoluisti. Item Geta Terentianus in Phormione negat quosdam tria inter se commutaturos verba. Pindarus in Nemeis hymno duodecimo, tri/a e)/pea diarke/sei, id est, Tria verba sufficient. Tametsi nos non fugit hic interpretes superstitiosius philosophari de tribus verbis. Marcus Tullius pro Cluentio. Accusabat autem Scamandrum verbis tribus, venenum esse deprehensum, etc. consimili figura, sexcenta dicimus pro multis: Proinde sexcentas mihi dicas scribito. Contra verbo

rem expedire dicitur, qui paucis explicat: et ne syllaba quidem attingere, qui nihil omnino meminit. Ita Galenus in Erasistratum opinamur: pw=s2 de\ ou)k ai)dei=tai, ta\s2 me\n th=s2 pe/yews2 a)potuxi/as2 diairou/menos2 w(s2 pollai/ te ei)si\ kai\ kata\ polla\s2 gi/nontai profa/seis2, u(pe\r de\ tw=n ai(matw/sews2 sfalma/twn, ou)d' a)/xri sullabh=s2 mia=s2 fqegca/menos2, id est, Qui fit vt non pudeat, quod cum de concoctionis vitiis distinxerit, et quod multa sint, et variis ex causis accidant, de generandi sanguinis defectibus, ne vno quidem verbo, ne vna quidem syllaba locutus sit?

Incita equum iuxta nyssam.

*ke/ntei to\n pw=lon peri\ th\n nu/ssan, id est, Stimula equum iuxta lineam siue metam, dicebatur vbi sermo loquentis aberraret ob eo quod esset institutum. Natum videtur ex Iliados Homericae y. Vbi Nestor multis verbis docet filium Antilochum quomodo debeat equos regere, addit et hoc:

Sumptum ab equestri cursu, qui inter praescriptas metas ac lineas agebatur, quas transilire nefas erat. Ad quod haud dubie Fabius allusit, in vndecimo Institutionum oratoriarum libro, referens Cassium Seuerum lineam poscere solitum, aduersus eos, qui in aliena transirent subsellia, veluti qui praescriptum limitem egrederentur. Finitimum illi: e)kto\s2 tw=n e)laiw=n, id est, Extra oleas. Item illi: u(pe\r ta\ e)skamme/na phda=n. Vurpauit prouerbii titulo Gregorius Nazianzenus in oratione de sancto pascha: a)lla/ ti tou/twn h(mi=n ta/xa a)\n ei)/poitis tw=n fileo/rtwn kai\ qermote/rwn, ke/ntei to\n pw=lon peri\ th\n nu/ssan, ta\ th=s e(orth=s2 filoso/fei, id est, Sed hic fortassis aliquis nobis dixerit ex his, qui amant dies festos, ac calidiores sunt, incita equum iuxta Nyssam, ac de festo dissere. Vtitur eodem prouerbio in oratione de natali IESV CHRISTI. Idem narrauit nonnihil in oratione contra Eunomianos: mhde\ kaqa/per i(/ppoi qermoi\ kai\ duska/qektoi to\n e)piba/thn logismo\n a)por)r(i/yantes2, kai\ th\n kalw=s2 a)/gxousan eu)la/beian a)popth/santes2 po/r)r(w| th=s2 nu/ssas2 qe/wmen, id est, Ne velut equi feruidi et intractabiles, posteaquam rationem ceu sessorem excusserimus, et religiosam cautionem pulchre nos septis cohibentem, procul a meta curramus.

Praestat inuidiosum esse, etc.

NIHIL tam vulgari sermone iactatum, quam haec sententia, praestat inuidiosum esse quam miserabilem. Nam inuidia fere comes est felicitatis, miseratio calamitatis. Est autem apud Herodotum in Thalia, vbi Periander ita loquitur filio: su\ de\ maqw\n o(/sw| fqone/esqai kre/sson e)sti\, h)\ oi)ktei/resqai, id est, Tu vero doctus, quanto satius sit, inuidiosum esse quam miserandum. Exstat epigramma Graecum Palladae in hanc sententiam:

*o fqo/nos2 oi)ktirmou= kata\ pi/ndaro/n e)stin a)mei/nwn,
*oi( baskaino/menoi lamwpro\n e)/xousi bi/on.
*tou\s2 de\ li/an a)tuxei=s2 oi)ktei/romen a)lla/ tis2 ei)/hn
*mh/t' a)/gan e)udai/mwn, mh/t' e)leeino\s2 e)gw\.
*h meso/ths2 ga\r a)/riston, e)pei\ ta\ me\n a)/kra pe/fuken
*kindu/nous2 e)pa/gein, e)/sxata d' u(/brin e)/xei.

Peior liuore est miseratio, Pindarus inquit,
Nam sunt felices quos petit inuidia.
Horum nos contra miseret, quorum aspera sors est.
At mihi donari non cupio alterutrum,
Vt nimium felix, vel sim miserabilis vlli.
Nam praestat cunctis rebus adesse modum.
Quandoquidem celsae vicina pericula sorti,
Imaque deprimitur non toleranda ferens.

*all' o(/mws2 kre/sswn ga\r oi)ktirmw=n fqo/nos2,
*mh\ pari/ei kala\, nw/ma dikai/w| phdali/w| strato\n.

Veruntamen melior est commiseratione inuidentia.
Ne omitte honesta, guberna iusto clauo exercitum.

Rursus in Nemeis hymno octauo, o)/yon de\ lo/goi fqoneroi=sin, a(/ptetai e)slw=n a)ei\, xeiro/nessi d' ou)k e)ri/zei, id est, Obsonium est inuitis obtrectatio. Attingit autem honestos, cum deterioribus non contendit. Rursus Pythiorum vndecimo:

*isxei te ga\r o)/lbos2 ou) mei/ona fqo/non
*o de\ xa/mhla pne/wn a)/fanton bre/mei.

Habet enim felicitas haud minimam inuidiam.
At qui humilia spirat, in obscuro fremit.

E nassa escam petere.

Et Cicero ad Atticum libro quintodecimo, epist. vltima. Ex hac nassa exire constitui, non ad fugam, sed spem mortis meliorem. Est autem nassa piscatorii vasis genus, quo posteaquam intrarit piscis, exire non potest. Vnde prouerbialia fuerint et illa: In nassam incidere, et E nassa elapsus.

Nec mulieri, nec gremio credendum.

IDem Festus indicat huiusmodi prouerbium vulgo dictitatum fuisse, Nec mulieri, nec gremio credi oportere, quod illa incerti, ac leuis sit animi, et plerumque fiat vt in gremio posita, cum in obliuionem venerint, exsurgentibus procidant. Itidem sinui commissa decidunt, nisi cingaris. Itaque M. Tullius silentium promittens, ait: In sinu est, nec discingor.

Vna cum templis et aris.

PLvtarchus locis aliquot in Symposiacis significat antiquitus fuisse morem, vt quoties vnicuipiam deo res diuina fieret, omnibus simul vota fierent, videlicet ne Calydonii suis tragoedia renouaretur. Inuocantes autem deos, addebant haec verba ceu solemnia: a(/ma su\n naoi=s2 kai\ bwmoi=s2, id est, Vna cum fanis et aris. Non admonet quidem ille palam, esse prouerbium, tamen ita videtur vsurpare, vt coniicere possis, prouerbio dici solitum, cum nihil omnino praetermissum volebant significare. Quemadmodum et hodie vulgo dicunt, Vna cum vestibus et calciamentis. Et Demigrarunt vna cum sarcinis, et impedimentis.

Mercurius superuenit.

Mercurius superuenit. Ita loqui consueuerunt, si quando silentium oriretur in conciliabulo multorum, significantes, non esse fas loqui Mercurio praesente, qui sermonis sit auctor. Ominosum et hodie putatur, si quando in coetu, aut conuiuio, subitum omnium silentium fuerit obortum. Refertur adagium a Plutarcho in commentario, peri\ th=s2 a)dolesxi/as2. Affine est illi, quod alibi dictum est: Lupus in fabula.

Dulce pomum cum abest custos.

Senarius est prouerbialis, quo licebit vti cum significabimus impunitate malos ad peccandum prouocari. Sumpta metaphora a pueris et adolescentibus, qui sibi non temperant, quo minus furentur poma, si senserint abesse custodem. Vtitur Plutarchus in libello quem inscripsit, e)rwtiko\n, in philosophos, qui sub praetextu philosophiae, libidini suae seruiunt: pro/fasis2 ou)=n fili/a kai\ a)reth\. koni/etai de\ kai\ yuxroloutei= kai\ ta\s2 o)fru=s2 ai/rei, kai\ filosofei=n fhsi\, swfronw=n e)/cw dia\ to\n no/mon, ei)=ta nu/ktwr kai\ kaq' h(suxi/an.

id est, Igitur occasio amicitia ac virtus est. Sordidatur autem puluere, frigidaque lauat, attollit supercilia, ac philosophari se praedicat, et foris sobrius est ob legem, deinde noctu clanculum

Et Pindarus in Isthmiis hymno 6. *to\ de\ pa\r di/kan gluku\ pikrota/ta me/nei teleuta\, i. Id quod praeter honestum dulce est, manet finis amarissimus.

Sanior es pisce.

PRouerbialiter haud dubie dixit Iuuenalis: Sanior es pisce. Nam ad eum modum, hodieque vulgo loquuntur, tam sanus es, quam piscis. Id inde sumptum est, quod creditum est, pisces non sentire morbos. Quanquam huic sententiae refragatur Aristoteles libro de natura animalium octauo, atque hunc secutus Plinius lib. nono. Siquidem aegrotare pisces hoc argumento colligunt piscatores, quod aliquoties inter eiusdem generis praepingues ac vegetos, aliquot capiunt extenuatos, ac languentibus similes, coloreque immutato. Quanquam vniuerso piscium generi non incidit pestis, quemadmodum frequenter accidit hominibus, ac caeteris animantibus, non cicuribus modo, verum etiam feris.

E Creta raptus.

PLvtarchus in commentario de puerorum educatione: kai\ tou\s2 me\n qh/bh|si, kai\ tou\s2 h)/lidi [note of the transcriber: In the print: h(/lidi] feukte/on e)/rwtas2 kai\ to\n e)k krh/ths2 kalou/menon a(rpagmo\n. tou\s2 de\ a)qh/nh|si kai\ tou\s2 e)n lakedai/moni zhlwte/on, id est, Thebanorum quidem ac Eliensium [correction of the transcriber; in the print Heliensium] amores oportet fugere, eumque qui vocatur e Creta raptum, Atheniensium vero et Lacedaemoniorum imitari. Apparet furtiuum amorem his verbis olim significatum fuisse, quod aliquoties illinc virgines a negotiatoribus adueherentur.

Euparyphus ex comoedia.

ADmodum prouerbiali figura dixit Plutarchus in Symposiacis: w(/sper eu)pa/rufos2 e)k kwmw|di/as2, hominem significans magnifice vestitum, ac magnam seruorum turbam post se trahentem. Nam huiusmodi finguntur in comoediis milites gloriosi.

Quorum insigne est chlamys purpurea, quemadmodum indicat Donatus. Ita Lucianus de milite: to\n eu)pa/rufon le/gw to\n e)n xlamu/di, id est, Euparyphum illum dico, illum chlamydatum: Vnde diuites omnes splendide cultos, eu)paru/fous2 appellant Graeci, quod ipsum prouerbiale quiddam habet. Nam Paryphis vestimenti genus est, cuius meminit Iulius Pollux libro septimo. Id vtrinque purpuram habebat assuram, quod virgae purpureae intertextae vesti, Ionum lingua Paryphi vocantur. Idem admonet eu)pa/rufon nouae comaediae verbum esse. Contra tenues et humiles nullo cultu insignes tunicari dicuntur. Cornelius Tacitus in dialogo de oratoribus: Quos saepius vulgus imperitum et tunicatus hic populus transeuntes nomine vocat, et digito demonstrat. Similiter Horatius:

Nam praetexta nobilium erat, et toga ciuium erat insigne. M. Tullius contra Rullum: Iam vero qui metus erat tunicatorum illorum. Item pro M. Caelio: Nobis quidem olim annus erat vnus ad cohibendum brachium toga constitutus, et vt exercitatione ludoque campestri tunicati vteremur.

Tranquillo quilibet gubernator est.

Seneca in epistola quadam ad Lucilium: Alioqui gubernatoris artem adeo non impedit tempestas, vt ostendat. Tranquillo enim, vt aiunt, quilibet gubernator est. Ait autem illic, fortunam aduersam, ac rerum difficultatem, non solum non obesse sapienti, verum etiam virtutem in his maxime proferre sese, quae rebus secundis ac pacatis latebat. Non magnum est administrare rempublicam, cum omnia in pace constant.

Neque Lydorum carycas.

*mh/te ludw=n ka/rukas2, mh/te masti/gwn yo/fous2, id est, Neque Lydorum condimenta, neque flagrorum crepitus. Constabit trochaicus tetrameter catalecticus, si addas articulum: *mh/te tw=n ludw=n, et karu/kkas2 per geminum cappa legimus apud Hesychium et Athenaeum. Hesychius indicat karu/kkhn dici offam e sanguine variisque condimentis confectam. Athenaeus hunc versiculum

*ei)/wqas2 ei)s2 tauto\n karukeu/ein, me/li,
*semi/dalin, w)a\. pa/nta ga\r ta)nanti/a.

Miscere in vnum consueuisti, mel, ad haec
Similaginem, oua. Cuncta enim contraria.

Vnde karukka/zein pro miscere varias rerum species, et karukkeu/mata pro cibis varie conditis, et karukkei/a conditura exquisitior. Sed quibus rebus quibusque modis genus hoc edulii conficiatur, serio declarat libro duodecimo, dicens hoc inuentum esse Candauli, qui hinc sibi nomen celebre peperit. Suidas refert adagium, nec exponit. Coniicere licet dici solitum, quoties mediocrem vitae rationem, aut conditionem significarent, quae pariter et a summis deliciis, et ab extremis malis abesset. Legimus enim Lydos luxu deliciisque fuisse corruptissimos, adeo vt ludiis nomen dederint: de Tyrrhenis certum est, ad tibiae modos solere seruos caedere, summam molliciem cum summa saeuitia coniungentes. Venustius erit, si ad animi res transferatur, velut ad orationem, nec omnino rusticam nec operosius expolitam. Vnde barukkeu/ein dicuntur, non solum qui variis condimentis inficiunt cibos, verum etiam, qui sermonem multiplici verborum, et figurarum lenocinio condiunt.

Tanquam de narthecio.

Prouerbii similimum est et illud Ciceronis in secundo De finibus bonorum libro, tanquam de narthecio, pro eo quod est ex parato, et ad manum. Nam narthecium, vocat pyxidem, vnde pharmacopolae depromunt medicamenta. Verba Ciceronis sic habent: Iam doloris medicamenta illa Epicurea, tanquam de narthecio promant, Si grauis, breuis: si longus, leuis.

Quod non opus est, asse carum est.

Catoniana velut et oracula videntur apud veteres in prouerbium abiisse, non secus atque illa Apollinis, Nosce teipsum, et Ne quid nimis. Quorum de numero commodissime dictum est, quod in epistola quadam ad Lucilium refert Seneca, Quod non opus est, asse carum est. Vult autem Cato diligentem patrem familias vendacem esse, non emacem, et emere non quod opus est, sed quod necesse est. Nam quod non opus est, inquit, asse carum est: hoc est, quantumvis paruo emtum, tamen carum est, si nec opus est eo. Vocat necesse, quo carere non possis, velut aratro: opus, quod vsui futurum sit, si quis habeat, sed eiusmodi tamen, vt carere possis. Porro quod opus non est, id est prorsus superuacaneum et inutile. Potest ad complures accommodari sententias, vt si quis dicat artem quampiam minimo negotio posse disci, quae tamen nihil sit frugis allatura, responderi posset: Quod opus non est, asse carum est.

Nunc tuum ferrum in igni est.

EIvs ferrum in igni esse dicebant, cuius negotium iam ageretur. Praemollitur enim ferrum igni ad cudendum. Ita Seneca in ludicro libello, quem scripsit de morte Claudii imperatoris. Hercules enim qui videret ferrum suum in igni esse, modo huc modo illuc cursabat, et aiebat, Noli mihi invidere, mea res agitur: deinde si quid volueris inuicem faciam, manus manum lauat. Adlusit eo, quod Hercules quoque ex homine factus esset Deus, id quod ambiebat Claudius. Alexander Magnus interrogatus quomodo potitus esset Graecia, respondit. mhde\n a)naballo/menos2, id est, Nil recrastinans. Refert Homeri Scholiastes Iliados b.

Ne bos quidem pereat.

Iam ante prouerbiis aliquot nobis declaratum est quantum vtilitatis adferat bonus vicinus, quantum incommodi malus. Sed quae conducunt ad vitae felicitatem, iterum atque iterum expedit inculcare, quo penitius infigantur animis. Neque enim ea res tantum habet locum in parandis aedificibus aut fundo, sed in omni pene vita: vt quod Portius Cato prodidit de commodo vicino habendo, non solum ad agricolas pertineat, verumetiam ad vnumquemque nostrum. Etenim si quis iam prouectior aetate vitae totius cursum relegat, comperiet maximam bonorum malorumque partem a bonis malisque vicinis fuisse profectam. Hesiodi carmen Columella tamquam prouerbiale refert:

At leuis est bouis iactura, si cum his malis conferatur, quae capiuntur [correction of the transcriber; in the print capiuntu] ex improbis conuictoribus, ex fucatis amicis, ex vxoribus et famulis parum fidelibus. At Catonis quidem

sententiam nonnullli reiiciendam esse duxerunt, quod in nobis situm non est, qualem habeamus vicinum, quem nonnunquam mors aliaeque diuersae causae nobiscum mutant. Id tametsi negari non potest, sapienter tamen a Carone praeceptum est, vt agricola quantum in ipso est, curet habere bonum vicinum, nec bonum tantum, sed et commodum. Bonus enim esse potest, qui tibi commodus non sit. Id vt contingat, duae res potissimum adiuuabunt, diligentia in parando agro et commodi mores erga vicinum. Frequenter enim habemus malum vicinum, quod ipsi nos praebeamus malos vicinos. Quemadmodum igitur, vt eleganter scribit Columella, sapientis est fortuitos casus magno animo sustinere, ita dementis est ipsum sibi malam facere fortunam. Quod facit, qui nequam vicinum suis nummis parat, cum a primis cunabulis, si modo liberis parentibus est oriundus, audisse potuerit:

Quod non solum de boue dicitur, sed de omnibus partibus rei nostrae familiaris, adeo quidem vt multi praetulerint carere penatibus, et propter iniuriam vicinorum sedibus suis profugerint. Nisi aliter existimamus diuersum orbem, vniuersas gentes petiisse relicto patrio solo, Achaeos dicimus et Hiberos, Albanos quoque, nec minus Siculos, et vt primordia nostra contingamus, Pelasgos, Aborigenes, Arcadas, quam quia malos vicinos ferre non potuerint. Ac ne tantum de publicis calamitatibus loquamur, priuatos quoque memoria tradidit, et in regionibus Graeciae, et in hac ipsa Hesperia detestabiles fuisse vicinos: nisi Autolycus ille potuit cuiquam tolerabilius esse conterminus, aut Auentini montis incola, Palatinis vllum gaudium finitimis suis Cacus attulit. Malumus enim praeteritorum quam praesentium meminisse, ne vicinum nostrum nominemus, qui nec arborem prolixiorem stare nostrae regionis, nec inuiolatum seminarium, nec pedamentum annexum vineae, nec etiam pecudes negligentius pasci sinit. Iure igitur, quantum nostra fert opinio, M. Portius talem pestem vitare censuit, et in primis futurum agricolam praemonuit, ne sua sponte ad eam perueniret. Hactenus quidem Columella declamatoria quadam eloquentia, simul et Catoni patrocinatus est, et nos docuit, quanta pestis sit malus vicinus. Tametsi Cato non solum de vicini moribus sentit, verumetiam quam lauta sit re. Vicini, inquit, quo pacto niteant id animaduertito. In bona regione bene nitere oportebit. Interdum enim nitor arguit agri bonitatem, in solo vero parum fertili declara industriam agricolae. Porro quemadmodum diligens vicinus extimulat ad studium bene colendi, ita vicinorum luxus ex ignauia corrumpit vicini familiam. Itidem et praepotens vicinus opprimit propinquum pauperem, et supra modum tenues vicini semper aliquid abradunt, siue precibus, siue furto. Iam cum morosis et improbis vicinis numquam rixa non est, nunc de finibus, nunc de damno dato, nunc de stillicidio, nunc de semita actuve, nunc de prospectu, aut de lumine. Quod si fortuna nobis dederit talem vicinum, nec liceat mutare, reliquum est, vt nostra commoditate reddamus illum ex malo bonum, certe caueamus ne lacessitus fiat incommodior. Turpissimum enim

fuerit si nostris moribus ex commodo vicino faciamus incommodum. Videlicet hoc est quod praecipit Cato: Vicinis bonus esto. Et ne satis esse putares, si ipse temperes ab iniuria vicini, adiungit: Familiam ne siueris peccare. Mox indicat, quid vtilitatis capiatur ex bonis vicinis. Si te, inquit, libenter vicinitas videbit, facilius tua vendes, operas facilius locabis, operarios facilius conduces. Si aedificabis, operis, iumentis, materia iuuabunt. Si quid bona salute vsus venerit, benigne defendent. Olim igitur qui fundum proscribebant venalem praeconem edocebant, quibus dotibus esset ager commendabilis, quam salubri caelo, quam commodo situ, quam fertili solo, quam bene aedificatis villis. Sed vir acerrimi ingenii Themistocles, cum fundum venderet, iussit huiusmodi dotibus et illud adiici, quod haberet bonum vicinum. Id factum primum risu iocoque multitudinis acceptum est, mox intellectum est hanc agri commendationem esse praecipuam. Plurimum itaque refert ad totius vitae commoditatem, qualem quisque vicinum sibi deligat, tum quo pacto, qui contigit, vtatur. Princeps qui ditionem ambit, quam sine maximo negotio, summoque ditionis auitae dispendio tueri non possit, malam viciniam sibi adiungit. Rursum qui cordatos ac fidos consiliarios, qui magistratus integros et reipublicae amantes adsciscit, bonos vicinos adiungit. Neque minimum interest quas nationes in adfinitatem adglutinet. Qui dotis aut honoris gratia sponsam adsciscit incommodis moribus, aut cui sint cognati procaces, malos vicinos sibi adiungit. Qui cum improbis init amicitiae foedus, malam viciniam accersit. Prima igitur cautio sit in deligendo, postrema in fugiendo quod corrigi non potest. Quanquam ne fuga quidem debet carere cautione. Alioqui in vitium ducit culpae fuga, si caret arte, neque raro fit, vt odio mali praecipitemus nos in aliud grauius malum. Raro poenituit amicitiae, qui iudicio delegit amicum. Et saepe nostra culpa fit, vt rescindatur amicitia, quod amicis bonis vtamur non bene, tum quod parum commodos amicos nec ferre nouimus, nec emendare. Neque vero leuius peccant, qui cum inciderint in amicos pestilentes, nesciunt sese subducere, sed aut haerent his, quos oderunt clanculum, aut non dissuunt amicitiam, sed abrumpunt. Obstrepunt vndique quaerimoniae deplorantium sibi ad studiorum cultum deesse Mecoenates. Atqui Mecoenas non statim amplexus est Virgilium aut Horatium, nec Maeuio Bauiove fuit Mecoenas. Illud primum agat adolescens, vt egregium aliquod specimem ceu pignus de se praebeat, non periturum quod in ipsum conferatur. Nec satis esse putet, quibuscunque rationibus abstulisse munus vel praedam verius. Non est improbitate petendi ambienda benignitas, sed literis ac moribus semper in melius proficientibus. Sic inuitat fundus agricolam ad vberiorem sementem, si quod creditum erat bona fide multoque cum foenore reddat. Nec est subinde mutandus patronus, vt relicto quem defatigasti, quaeras integrum, et vna quercu excussa, sub alia colligas. Sic vni aut duobus seruiendum est, quasi sis perpetuo iisdem vsurus. Nunc quam multos videmus qui suis moribus et literas odio, et patronos pudore inuidiaque onerant, Est quidem nonnulla gratitudinis pars literis, dictisque celebrare

nomen patroni, sed magni refert quo quem modo laudes. Vana laudatio fidem abrogat etiam vera praedicantibus, itaque fit, non vt lector melius sentiat de laudato, sed peius de laudante. Immodicae laudes conciliant inuidiam potius, quam gloriam. Iam qui laudibus vehunt ea, quae bonorum ac sapientum iudicio damnantur, laudando vituperant. Primum quod adfers ad Encomium sit verum: deinde quod verum est sic tractetur vt fiat etiam verisimile. Absint autem poetarum quorundam hyperbolae, quibus ex homine cum libet, Deum faciunt: hae virtutes potissimum depingantur, quae fauorem ac beneuolentiam conciliant, quod genus sunt pietas, integritas, pudicitia, modestia, benignitas, morum candor ac facilitas. Nihil est humano ingenio inuidentius, nihil hominum iudiciis morosius. Proinde si quid attingendum erit earum rerum quas vulgus sic miratur vt inuideat possidentibus, id arte tractandum est, ne fascinatio sit metuenda laudato. Nullus inuidet opulento, qui quod vel ex benignitate fortunae, vel sine fraude partum possideat, sic habet, vt dispensator sit potius quam dominus. Neque quisquam inuidet potenti qui potens est reipublicae commodis, qui quantum eminet dignitate, tantum se submittit modestia, comitate vincens etiam humiles. Nullus inuidet formoso, qui naturae dono pudorem, ac pudicitiam adiunxit. Nullus inuidet valenti aut longaeuo, qui magno plurimorum bono valet, ac viuit. Quod si cui deest ingenium aut ars ad haec pro dignitate tractanda, abstineat potius, quam velut malus pictor bonam formam imperitia sua reddat deteriorem. Alexander ille fortasse morosius, quam nullius manu pingi sustinebat nisi Apellis. Nemo tamen egregio corpore, a Fuluo Rutubaque pingi cupiat. Quod emittis in lucem publicam tale sit, vt posteritatis memoriam polliceatur. Denique sic temperanda laudatio vt hoc officium non appareat esse tributum eius animo quem laudas, nulli enim minus expetunt aut sustinent etiam laudari quam qui maxime promerentur: sed ipsi potius virtuti, quam nolentem etiam sequitur sua gloria, sed aliis ad similia studia prouocandis. Sic et vtiliter laudabitur qui promeritus est, et citra periculum inuidiae, aut assentationis suspicionem. In defunctorum autem laudes vberius effundenda est vis eloquentiae, cum iam mitior est inuidia, et minor adulandi suspicio. Hactenus ostendimus quomodo studiosi suis patronis commendari queant. Nunc paucis attingamus quibus rationibus et studiis ipsis fauorem omnium valeant conciliare. Multis enim in locis iam linguae bonaeque quas vocant literae magna flagrant inuidia: quod quidem fit partim culpa maiorum, qui putant auctoritati suae detrahi si quid nouae eruditionis accedat iuuentuti, contentique his, quae pueri didicerunt, alia nec doceri patiuntur, nec sustinent discere, vel quia piget, vel quia pudet: partim etiam eorum vitio, qui haec vetera noua inuehunt. Sunt enim in hoc ordine quidam intolerabili insolentia. qui simulatque tenuerint duodecim verba Latina et quinque Graeca, Demosthenes ac Cicerones sibi videntur, effutiunt ineptos libellos, nonnunquam et virulentos, liberales disciplinas omnes miro fastu aspernantur, et in harum professores scurriliter debacchantur.

Postremo res omnium et publice et priuatim erunt feliciores, si suo quisque vicino bonum vicinum praestiterit. Vt ad prouerbium redeamus congruit illi, quod alibi commemoratum est, Aliquid mali propter vicinum malum, quod vsurpauit Demosthenes in oratione contra Calictean: ou)k h)=n a)/ra a)/ndres2 *aqhnai=oi xalepw/teron ou)de\n h)\ gei/tonos2 ponhrou= kai\ pleone/ktou tuxei=n, id est, Non erat quidquam o Athenienses perniciosius, quam improbum vicinum, nec suis contentum, esse nactum. [correction of the transcriber; in the print :]

Caput artis, decere quod facias.

Quintilianus libro Institutionum oratoriarum 11. videtur veluti vulgo celebratum adducere: Caput est artis decere quod facias. Ipsius verba sunt: Vnum etiam his adiiciendum est, cum praecipue in actione spectetur decorum, saepe aliud alios decere. Est enim latens quaedam in hoc ratio et inenarrabilis: et vt vere dictum est, caput esse artis, decere quod facias, ita nec sine arte esse, nec totum arte tradi potest. Hactenus Fabius. Id vsurpare licebit, non solum vbi quid fiet parum decore, veluti si cantillet aut lusitet senex, si praeeat et obiurget iuuenis: verum etiam cum negabimus quibuslibet quiduis esse decorum Quod saepenumero videamus euenire, vt quod ab hoc dictum aut factum placet vniuersis, si idem tenet alius, etiamsi doctior peritiorque, nemo tamen ferat. Id cum quotidie videamus accidere, tamen vt accidat, ratio reddi non potest.

Domus recta.

Annaeus Seneca libro epistolarum familiarum decimosexto. Videbimus quod parum recisum sit, quod parum structum, quod non huius recentis politurae. Cum circumspexeris omnia, nullas videbis angustias inanes. Desit sane varietas marmorum et conscissura aquarum a cuniculis interfluentium, et pauperis cella, et quidquid aliud luxuria, non contenta decore simplici miscet, quod dici solet, domus recta est. Hactenus Seneca. Quod si locus non vacat mendo, significat vulgo domum rectam vocari, non quidem opulentam et ambitiosam, sed cui nil desit iustae supellectilis. Ad eundem modum M. Tullius Graecorum linguam ambitiosae meretrici confert, quae multo luxu superfluat: Latinorum honestae, ac pudicae matronae, cui nihil deest, quod ad honestam pertineat mundiciem.

Non est beatus, esse qui se nesciat.

Idem in eodem opere versiculum hunc e poeta quopiam allegat Comico: Non est beatus, esse qui se nesciat, haud dubium quin populari sermone iactatum, cum auctoris nomen non adscripserit. Sensus est, haud esse satis, vt adsit felicitas, ni felicitatem tuam intellexeris. Huc adludens Virgilius:

Eodem pertinet, quod Martialis inter felicitatis calculos hunc quoque commemorat.

Quid enim felicius libertate: Atqui videas non paucos qui sortem deplorent suam, quod in principum aulis locum non inueniant: miseros se putant, quod seruire non liceat. Verum vt beatus non est, qui se non putat beatum: ita bis miser est, qui cum animi malis sit infelix, tamen sibi videtur felix. Etenim vt qui sanus est, et sibi videtur aegrotus, non fruitur suo bono: ita qui morbo tenetur, non intelligens suum malum, longissime

abest a sanitate: quippe qui vsque adeo sanus non sit, vt sit etiam insanabilis.

Amicus certus in re incerta cernitur.

Quo significatum est, amici fidem in rebus aduersis explorari. Nam quod cum periculo coniunctum sit, id dubium appellant, pro quo Ennius posuit incertum, affectans e)nanti/wsin et prosonomasi/an, quibus schematis impendio delectatus est, atque adeo non ipse solum, sed et omnis illa aetas vsque ad M. Tullium. Plautus item, eum amicum pronunciat, qui in re dubia iuuat.

Auarus nisi cum moritur, nil recte facit.

OMnes ferme Publianas sententias videmus proverbiorum vice fuisse cellebratas, nec iniuria sane. Nihil enim illis fingi potest nec argutius nec iucundius, quorum hic vnus est:

Etenim qui sese pecuniae studio addixit nulli commodus est dum viuit. Sola mors voluptartem et emolumentum adfert heredi.

Bona nemini hora est.

Ita fortuna temperauit res mortalium, vt quod huic laetum est, alii pariat dolorem: quod alii lucro est, alii damnum adferat. Nemo ditescit, nisi malo alterius. Nemo vincit in bello, nisi exitio alterius. Nisi mauis pro alicui legere, alicubi.

Sapiens sua bona secum fert.

id est, Sapiens opes sibi secum habet semper suas, a Biantis apophthegmate natum, qui rogatus, cur nihil exportaret rerum suarum ex incendio patriae: Ego vero, inquit, omnia mea bona mecum porto: significans ea, quae vere nostra sunt intra nos esse, velut eruditionem ac virtutem. Vt rursum quae vere mala sunt nostra, non licet effugere, quantumlibet commutetur locus.

Citius Telegorae donarim.

TElegoras apud Naxios praediues quispiam ac praepotens erat, cui quod quotidie multa missitarentur, vulgato sermone receptum est, vt venditores paruo licitantibus dicerent: ma=llon proe/loimi tw=| telego/ra| dou=nai; id est, Malim Telegorae dare. Refertur apud Athenaeum lib. Dipnosoph. 8. ex Aristotele. Rem longius prosecuti sumus in proverbio: Nullus malus magnus piscis. Nec videtur quis vsus adagionis esse possit, nisi si dicamus officium rectius gratuito collocari penes probos ac magnos, quam mercede penes improbos ac viles.

Hecatae coena.

VEteres coenam perparcam et impendio frugalem Hecatae coenam appellabant, quod apud inferos tenuissimo victu, minimoque cibo, eoque vilissimo viuitur, iuxta poetarum figmenta. Siquidem vmbrae plebeiae malua porroque victitant, Hecate Maenides ac Triglidas pisces, apud nos contemptissimos, habet in deliciis, vt sibi sacros. Vnde et Athenis locum esse dictum Triglam, atque inibi simulacrum Hecates Triglantinae. Alii Triglam illi sacram

putant ob nominis rationem a ternione dicti, cum triformis sit et Hecate. Extat apud Athenaeum libro septimo. Meminit et Lucianus alicubi. Verum illud expendat eruditus lector, an proverbium accipi possit de coena illa, quam singulis mensibus in triuiis Hecatae collocabant diuites, diripiebant pauperes. Cuius rei meminit etiam Aristoph. in Pluto,

*para\ th=s2 e(ka/ths2 e)/cesti tou=to pu/qesqai,
*eite to\ ploutei=n, ei)/te to\ peinh=n be/ltion, fhsi\ ga\r au(/th
*tou\s2 me\n e)/xontas2 kai\ ploutou=ntas2 dei=pnon kata\ mh=na prosa/gein,
*tou\s2 de\ pe/nhtas2 tw=n a)nqrw/pwn a(rpa/zein, pri\n kataqei=nai.

Hoc ex Hecata si vis didicisse licebit,
Vtrum potius, ditem esse, an egenum, quandoquidem iubet illa
Hos quibus est rex quoque benignam mense vno ponere coenam,
Caeterum egenos hanc praedari prius ac deponere possunt.

Quo quidem loco in hanc sententiam scribit interpres: olim in triuiis venerabantur Hecaten, quod eadem tribus nominibus appelletur, Luna, Artemis et Hecate, Caeterum sub nouilunium diuites mittebant coenam vespere, veluti coenam Hecatae in triuiis. Pauperes enim esurientes diripiebant ac devorabant, quae erant apposita, dicentes quod Hecate comedisset. Itaque congruet, vbi res per tumultum diripitur.

Mens videt, mens audit.

*nou=s2 o(ra=| kai\ nou=s2 a)kou/ei, id est, Mens videt; mens audit. Hemistichium prius videtur carminis trochaici, tetrametri, catelectici. Refertur ab Aristotele quasi vulgo iactatum, Sectionis 11. problem, 33. vbi proposita quaestione, cur noctu acrius audiamus quam interdiu, inter alias causas et hanc reddit, quod interdiu animus variis negociis distrahitur, qui nisi sit praesens, nec corporis sensus officio suo fungatur, adeo vt mente alienata, nec corporis dolorem interdum sentiamus: et ipsi sumus experti in cruciatu dentium, aut calculi, multo leuiorem reddi doloris sensum, si possis animum in aliquam cognitionem alienam intendere, ei)/rhtai to\, nou=s2 o(ra=| kai\ nou=s2 a)kou/ei. Noctu vero, quoniam oculorum sensus quiescit, et animi cogitatio tranquillior est, tum aurium meatus non minus patent nocte quam interdiu, nec minus capaces sunt sonorum, sed eos facilius etiam renunciant animo, quod tum nullis actionibus distrahatur, nec oculorum sensu auocetur, quemadmodum in die fit, vt acutior sit aurium sensus. Locus erit adagio, vbi iubemus quempiam attentum esse, quemadmodum dicimus, Hic esto, et Isthic sum. De mente peregrinante nobis dictum est alias.

Thymbra victitans.

*qumbrofa/goi, id est, Thymbra victitantes adagio dicebantur, vel qui tutius ac liberius vitam agerent, vel moribus essent parum blandis, vel qui hilariter citraque solicitudinem paruo contenti viuerent, quod Thymbra, quam eandem cunilam dicunt, herbae genus sit, quam Plinius non distinguit a Satureia, Columella distinguere videtur:

remedia praestantior est hortensi, vt auctor est Dioscorides, locis gaudens petricosis. Hortensis cibis aptior. Proverbium recensuit Suidas et Hesychius. Fertur Epaminondas mire frugalem vitam egisse, itaque de prandio parco tenuique dixisse, to\ toiou=ton a)/riston, ou) xwrei= prodosi/an, id est, Tale prandium non recipit proditionem. Sensus autem dicti geminus est, vel quia nemo molitur insidias rebus modicis, vel quia qui modicis contenti sunt non facile corrumpuntur, vt prodant rempublicam. Amphis apud Athenaeum lib. 10.

Graecus trimeter videtur corruptus inversione duarum dictionum: Restituetur si legas dei=pnon ga\r eu)tele\s2. et subdit ex Alexide, Ex prolixis conuiuiis primum nasci scommata, e quibus fere plus est doloris quam voluptatis. Hinc maledictum. Id geritur ac reciprocatur in dicentem. Mox a verbis ad verbera, Non ita qui Thymbra victitant.

Doryphorematis ritu.

GRaeci dorufo/rhma vocant satellitium illud ex barbarorum faece conductum, quod olim tyranni ad custodiam corporis adhibebant, nunc a regibus magis fastus quam tutelae gratia alitur. In tragoediis igitur sic addebatur regum personis dorufo/rhma, vt adstarent modo, nihil etiam loquerentur. Vnde qui taciti assident, doruforh/matos2 tro/pon adesse dicuntur. Sic Athenaeus lib. 5. paremba/llontos2 tina lo/gon peisistra/tou, xrh\ ga\r kai\ tou=ton mh\ parei=nai doruforh/matos2 tro/pon, id est, cum iniiceret sermonem quendam Pisistratus: Neque enim oportet hunc adesse more Doryphorematis: hoc est, tacitum et nihil adferentem in medium. Vsurpatur a Luciano in libello De conscribenda historia, his quidem verbis: ou)kou=n w)= fi/lwn, w(s2 mh\ mo/nos2 a)/fwnos2 ei)/hn e)n ou(/tw| polufw/nw|, mh\ d' w(/sper kwmiko\n dorufo/rhma kexhnw\s2 siwph=| periferoi/mhn, id est, Igitur amici, ne solus essem mutus in tempore tam vocali, neque veluti comicum Doryphorema hians cum silentio obambularem.

Musicam docet amor.

Sensus est amorem ad industriam excitare animum, artiumque et omnis elegantiae magistrum optimum esse. Socrates in conuiuio Platonis, putat animam immersam corpori, velut expergisci amoris stimulis, et hinc primos ad honesta impetus capere, tamquam excusso veterno. Vnde deum hunc idem Plato panto\s2 e)pixeirh/thn appellat, quod nihil non experiatur. Siquidem e taciturno reddit loquaculum, e verecundo stupidoque comem ac blandum, e negligente diligentem. Nam musicen hic sentit literas, quas antiquitas 9. Musis dicabat. Adlusit ad proverbium Bion in Bucolicis, qui cum multis versibus docuisset Musas semper esse comites amoris, subiicit:

Potest et ad verecundiorem vsum detorqueri proverbium, si dicas non mediocrem esse gradum ad discendum, amasse praeceptorem: potest et ad pium, si dicas caritatem esse virtutem omnium magistram, quae nisi adsit, nihil recte feceris.

Sicyon arrodens uxor lacernam texe.

Apparet esse verba mariti iubentis, vt vxor tenui contenta victu, perageret opus suum. Nam Sicyon seu Sicyos bulbi genus est, aut certe peponis: nonnulli putant cucumeris. Hermolaus Barbarus Corollariis in Dioscoridem cap. 366. videtur aliud diuinare, scribens ex Aristotelis sententia, plerasque textrices esse impudicas. An Sicyos Venerem temperet nescio.

Tetigit lapidem a cane morsum.

PLinius lib. 20. cap. 5. de veneno rabidi canis agens: Tanta, inquit, vis mali est, vt vrina quoque calcata rabiosi canis noceat, maxime hulcus habentibus. Remedium est fimum caballinum, aspersum aceto, et calefactum in vino appositum. Minus hoc miretur, qui cogitet lapidem a cane morsum vsque in proverbium discordiae venisse. Hactenus Plinius. Cuius e verbis coniicere licet, vulgo creditum fuisse, si quis lapidem a cane morsum contigisset aut calcasset, eum iracundiorem euadere, et ad dissidia propensum. Fortassis ita dictitabant in hominem conuitiatorem ac rixosum? Hic lapidem calcauit a cane morsum.

Erecti.

AThen. in Dipnosophistarum lib. 5. *kai\ to qauma/sion, o(/ti pareime/noi kai\ karhbarou=ntes2 u(po\ th=s2 me/qhs2, o(po/te ti\ tw=n a)gome/nwn qeasai/meqa, pa/ntes2 e)cenh/fomen, o)rqoi\ to\ dh\ lego/meon, a)nistame/noi, id est, Et quod dictu mirum, cum de pressi essemus, et capite grauato temulentia, quoties spectassemus aliquid eorum, quae inferebantur, omnes expergiscebamur, recti, quod dici solet surgentes. Accommodum erit, vbi significabimus aliquem toto pectore attentum ad rem quampiam. Erigunt enim se totos, et summis nonnumquam insistunt pedibus, qui auscultant aut spectant auidius.

E clibano boues.

Vsus erit, quoties efferemus splendorem conuiuii, aut insignem edacitatem. Consimili figura vocabant Hecatomben, id quod aliquanto post sequitur apud eundem Poetam: kai\ polupo/dwn e(kato/mbhn, id est, Et polyporum hecatomben.

Sequitur perca sepiam.

AThenaeus lib. 7. nullo auctore, refert huiusmodi proverbium: e(/petai pe/rkh melanou/rw|, id est, Comitem sibi ducit sepia percam. lib. 10. ex Aristoph. adducit, nec addit in quem sensum soleat vsurpari, nisi quod videtur dictum de improborum societate. Apud eundem paulo inferius adducutur hi versus Numenii, qui de piscibus prodiderit.

*fuki/das2 a)lfhsth/n te kai\ e)n xroih=|sin e)ruqro\n
*skorpi/on, h)\ pe/rkaisi kaqhgh th\n mela/nouron.

Feri puer.

AThenaeus lib. Dipnosophistarum 15. demonstrat olim proverbio solitum acclamari i(/h paiw\n, quo significabant quempiam suo munere defunctum. Itidem ferme, quemadmodum nos absolutae virtuti gratulantes dicere solemus: Macte animo, macte virtute. Narrat enim cum quispiam e conuiuio discessisset probe potus, ac magnopere somnolentus, caeteros in eum acclamasse i(/h paiw\n. Huius adagii fieri mentionem apud Clearchum in proverbiis, quod ab huiusmodi natum eventu tradit: Cum Latona Apollinem ac Dianam ex Chalcide Delphos deportaret, iamque ad Pythonis specum venisset, et draco concitus in eos provolaret, Latona puellam vlnis baiulans, Apollinis praesidium implorans, clamabat, i(/e pai=, cum is forte fortuna arcum teneret, ac petinde valere, i(/e pai=, quasi dicas a)/fie pai=, id est, mitte ac percute fili. Nonnullos deflexis nonnihil vocibus efferre, i(/e paiw\n, idque proverbio dici solere, quoties in rebus afflictis poem imploramus. Rursum alii putant acclamari hoc pacto feliciter suo perfunctis munere, et eo quod expetebant potitis. Caeterum ob adsuetudinem non videri proverbium, quod his vocibus solemniter vterentur in sacris Apollinis.

Vnde et i)ambiko\n tri/metron ortum existimant, quod et ipsum impetum ac celeritatem habet. Etenim si producas priorem in ih, carmen erit hexametrum heroicum: si corripias, iambicum. Porro quod apud Athenaeum in i(/e et i(/h nunc aspiratur, nunc tenuis est, nescimus an librariorum incuria factum sit. Ouidius in arte amandi videtur vsurpasse pro acclamatione, qua gratulantur victori votique compoti.

Dicite io Paean, et io bis dicite Paean,
Decidit in casses praeda petita meos.

Pulchre fallit vulpem.

*paleu/ei kalw=s2 th\n a)lw/peka, id est, Decipit pulchre vulpem. Suidas recenset duntaxat, nec explicat. Apparet dictum in eum, qui dolis captaret astutum, cuique frustra tenduntur insidiae. Nam paleu/ein est arte illectare. Vnde et columbae exoculatae quas aucupes in reti ponunt, quo subsultantes, reliquas deceptas alliciant, paleu/triai dicuntur. Et qui feris tendunt casses, paleutai\ vocantur. At vulpem dolo circumvenire difficile est.

Aut piscem olet, aut florem.

Avt piscem olet, aut timallum. Ambrosius Hexaemeron lib. 5. cap. 2 testatur dictum in eum, qui bene oleret, quod timallus piscis sit odore gratissimus, et aeque fragrans eiusdem nominis flos. Sed praestiterit Ambrosii verba subscribere. Neque te inhonoratum nostra prosecutione timalle dimittam, cui a flore nomen inoleuit, seu Ticini vnda te fluminis, seu amoeni Atesis vnda nutrierit, flos es. Denique sermo testatior, quod de eo qui gratam redolet suauitatem, dictum facete sit, aut piscem olet, aut florem: ita idem pronunciatus est, piscis odor esse, qui floris. Quid specie tua gratius? quid suauitate

iucundius? quid odore fragrantius? Quod mella fragrant, hoc tu corpore tuo spiras. Verum haud scimus an pro timallo apud Ambrosium legi debeat tithymallus, cuius varia genera recenset Plin. lib. 26. c. 8. cuiusque subinde meminit Dioscorides locis diuersis.

Equi dentes inspicere donati.

Svnt quaedam et hodie vulgo iactata, non indigna quae veteribus adagiis annumerentur, quod genus est illud, non oportere equi dentes inspicere donati. Cum significamus aequi bonique consulendum, qualecunque est quod non emitur, sed gratis donatur. Siquidem equum empturus dentes inspicit, in quibus aetatis indicia certissima sunt, ne circumueniatur. Ac inciuile sit idem facere in equo donaticio. Vsus est tamen hoc prouerbio D. Hieronymus in praefatione commentariorum, quos scripsit in epistola Pauli ad Ephesios. Parum, inquit, eloquens sum, Quid ad te? Disertiorem lege. Non digne Graeca in Latinum transfero, aut Graecos lege, si eius linguae habes scientiam, aut si tantum Latinus es, noli de gratuito munere iudicare, et vt vulgare prouerbium est, equi dentes inspicere donati. Hactenus Hieronymus.

Amicitias immortales esse oportet.

T. Liuius libro decimo de bello Macedonico et Asiatico, cuius fragmentum debemus aureae Magontiae, scribit in hunc modum: vulgatum illud, quia verum erat, in prouerbium venit: Amicitias immortales, inimicitias mortales esse debere. Sic enim legendum esse, vel ipse sermonis tenor admonet. Recte quidem admonet prouerbium, verum eo rediere mores mortalium, vt simultates sint immortales, amicitiae plusquam vitreae, plusque possit vna Ate quam centum Litae, atque omnium tardissime senescat ira, beneuolentia ad quamvis leuem. occasionem intereat: quae si sarciatur, ne quidquam coit et rescinditur. In hanc sententiam citat carmen Aristoteles Rhetoricorum libro secundo, quod alibi, ni fallimur, retulimus:

Ad bonam frugem.

QVI commutatis ad meliora studia moribus resipiscunt, prouerbio dicebantur ad meliorem frugem sese recipere. Vsurpat M. Tullius in actione pro M. Caelio: Et se ad bonam frugem, vt dicitur, recepisse, grauesque homines atque illustres fuisse. Item Plautus in Trinummo, certum est ad frugem applicare animum. Lampridius in Heliogabalo, Milites se parsuros dixerunt, si ad bonam frugem rediret. Vnde frugi et bonae frugi dicuntur, qui suo funguntur officio, praesertim serui quos ad operam praestandam alimus. Vlpianus ad legem Aquiliam cap. Inde Neratius. Sed si bonae frugi seruus intra annum mutatis moribus occisus sit. Idem Titul. de quibus rebus ad eundem iudicem eatur. Cap. si quis seruum. Interesse fructuarij videtur, bonae frugi seruum esse. Rursum in digestis lib. 11. Tit. de Seruis corrupis, paragrapho, Quod ait praetor. Sed vtrum ita demum

tenetur, si bonae frugi seruum perpulit ad delinquendum. Plautus in Cassina: Credo pol esse, si tu frugi bonae es. Rursus in Pseudolo, Cupis me esse nequam, tamen ero frugi bonae. Nequam opposuit frugi. Nequam enim nulli est vsui. Et ita frugi hominem dicimus, quemadmodum nequam, vtraque voce indeclinabili. Columella de re rustic. lib. primo. Eiusdem agilitatis homo frugi melius quam nequam faciet. Et in Declamationibus, frugi filius opponitur luxurioso. Hinc et frugalis dicitur. Sumptum videtur ab agris, qui cultu redduntur frugiferi.

Per manus tradere.

QVOD successione quadam ab aliis ad alios deuenit, per manus tradi dicitur: quod translatum videtur ab his qui nauim aut plaustrum exonerent. Idem frequenter fit in militia, velut in Commentario belli Ciuilis primo: Saxa, inquit, praerupta multis locis iter impediebant, vt arma per manus necessario traderentur, militesque inermes subleuati alii ab aliis magnam partem itineris conficerent [correction of the transcriber; in the print confic erent]. Rursus belli Gallici li. 7. Quidam ante portam oppidi Gallus per manus sebi ac picis traditas glebas in ignem e regione turris proiiciebat. In eodem. Non nullae de muris per manus demissae. Item libro 8. Tale consilium sui recipiendi inierunt: fasces vbi consederant, per manus stramentorum ac virgultorum, quorum summa erat in castris copia, inter se traditos, ante aciem collocauerunt. Verum hic nullus est tropus. Qui quoties accedit, transit in speciem prouerbialem, quomodo frequenter obuium est apud auctores. Velut apud Fabium lib. 12. Non ea modo quae conscripta sunt historiis, aut sermonibus velut [correction of the transcriber; in the print velu] per manus tradita, quaeque quotidie aguntur nosse, verum ne ea quidem quae a poetis ficta sunt negligere. Item Liuius ab vrbe condita 5. Etiamsi nobis cum vrbe simul positae, traditaeque per manus religiones nullae essent. Idem lib. 9. Tum disciplina militaris iam inde ab initiis vrbis tradita per manus in artis perpetuis praeceptis ordinatae modum venerat. M. Tullius in oratione de prouinciis consularibus. Nam vt C. Iulius omnibus a senatu eximiis ac nouis rebus ornatus, per manus hanc prouinciam tradat ei, cui minime vos velitis. Quin et Iureconsultis per manus tradi dicitur, quod de manu in manum datur. Veluti Papinianus lib. Pandectarum 29. Tibulo de iure codicillorum, Quod per manus traditum est, codicillis haereditatem dari non posse, rationem illam habet, et caetera. Plautus in Trinummo: E manibus dedit ipso mihi in manus: de epistola loquitur. Fit autem iucundius, quoties ad res animi prouerbium accommodatur, quemadmodum cum dicimus institutum, aut opinionem, aut consuetudinem, aut disciplinam aliquam, per manus traditam ad nos venisse.

De manu in manum.

VT non arbitramur idem esse cum superiori, ita non vsquequaque dissimile est, quod scribit Cicero lib. Epist. fam. lib. 7. Totum denique hominem tibi trado de manu, vt aiunt, in manum, tuam istam et victoria, et fide praestantem. Traduntur enim et qui commendantur. Terentius: Hanc in manum dat. Item Horatius:

Mira de lente.

Rodulphus Agricola vir immortalitate dignus, libro Dialect. 3. testatur apud Graecos prouerbio dici solere, egregia de lente, quoties res humilis et pusilla magnificis laudibus attolleretur: perinde quasi lentem minutum ac vile legumen splendidis encomiis efferas. Opinamur Graecis efferri hunc in modum: deina\ peri\ fakh=s2.

Non vna manu capere.

*ou) th=| e)te/ra| lhpte/on, id est, Non vna tantum manu capiendum. De re lubrica variaque, captuque difficili. Nam huiusmodi solemus vtramque admouere manum. Vsus est Plato in sophista: o(ra=|s2 ou)=n w(s2 a)lhqw=s2 le/getai to\ poiki/lon ei)=nai tou=to to\ qhri/on, kai\ to\ lego/menon, ou) th=| e(te/ra| lhpte/on, id est, Vides igitur vere dici, bestiam hanc esse variam, neque (quod dici solet) vnica manu capiendam. Sumptum est a venatu, in quo ferae quaedam miris artibus ex ipsis venantium manibus frequenter elabuntur, quibus adsimilem putat hominem sophistam, ad elabendum omnibus dolis instructum.

Omnes laqueos effugere.

IN eodem dialogo non dissimilem huic allegoriam adducit, veluti prouerbio iactatam: Difficile omnes laqueos effugere. Quod ipsum a venatu translatum est, in quo sic vndique sepiuntur exitus, vt necesse sit feram in aliquas insidias incidere: o)rqh\ ga\r h( paroimi/a, to\ ta\s2 a(pa/sas2 mh\ r)a/|dion ei)=nai diafeu/gein, id est, Siquidem recte habet prouerbium, quo dicitur, haud facile esse omnes laqueos effugere.

Hostis domesticus.

RVRSVM in eodem domesticum hostem prouerbio solitum dici testatur, vbi malum non aliunde proficiscitur, sed ex nobis ipsis nascitur: velut cum quis ipse se prodit, aut redarguit, ipse sua bili aut liuore sese conficit: ou)k a)/llwn de/ontai tw=n e)legxo/ntwn, a)lla\ to\ lego/menon, oi)/koqen toi\ pole/mion kai\ e)nantiwso/menon e)/xontes2, id, est, Non opus habent aliis qui redarguant, sed iuxta prouerbium, cum domi hostem habeant, quique sit aduersaturus, etc. Agit de sophista, qui cum sit loquax, ipse ex sese praebere solet, quo reuincatur.

Capere ciuitatem.

PLato in eodem dialogo significat prouerbio dici solere: Capere siue expugnare ciuitatem, qui rem difficilem esset assecutus. Neque enim ciuitas primo statim impetu capitur. Illic hospes animat Theaetetum, vt quod instituit, persequatur, eo quod qui ad leuiores difficultates aut haeret, aut resilit, nunquam aliquid perficiet in eo, quod est disputationis caput. Verba Platonis sic habent: *qar)r(ei= w)= qeai/thte xrh\ to\n kai\ smikro/nti duna/menon ei)s2 to\ pro/sqen a)ei\ proi+e/nai. ti/ ga\r o(/g' a)qumw=n e)n tou/tois2, dra/seien a)\n e)n a)/llois2, h)\ mhde\n e)n e)kei/nois2 a)nu/ttwn, h)\ pa/lin e)s2 tou)/pisten a)pwsqei\s2, sxolh=| pou to\ kata\ th\n paroimi/an lego/menon, o(/ge toiou=tos2 a)/n pote e(/loi po/lin, id est, Confidere oportet Theaetete, fore vt qui vel paululum aliquid potuerit, semper vltra progrediatur. Quid enim facturus sit in aliis qui in his animum desponderit? aut nihil in illis efficiens, aut retrocedere etiam compulsus: haud vnquam ille talis, vrbem, quod dici solet, ceperit. In bello facile est in excursionibus, aut pagorum incendiis aliquid designare: at munitas vrbes expugnare

Diuinum excipio sermonem.

PLato libro de Republ. 6. demonstrat prouerbii vice in ore fuisse vulgo: qei/on e)cai/rw lo/gon, id est, Diuinum excipio sermonem, quoties gloriosius aliquid dictum esset, ominis gratia deos excipiebant, qui nihil non possunt, et quibus nemo praescribit. Platonis verba subscribemus: *ou)/te ga\r gi/netai ou)/te ge/gonen ou)d' ou)=n mh\ ge/nhtai, a)lloi=on h)=qos2 pro\s2 a)reth\n, para\ th\n tou/twn paidei/an pepaideume/non a)nqrw/peion, e(tai=re. qei=on me/ntoi kata\ th\n paroimi/an e)cai/rw lo/gon, id est, Neque enim sunt, neque fuerunt, neque futuri sunt mores aliter ad virtutem instituti, quam ad horum institutionem. De humanis loquor amice, ac diuinum iuxta prouerbium excipio sermonem. Apparet esse fragmentum carminis iambici: *qei=on e)cai/rw lo/gon, fortassis ex Homero natum:

Accommodari potest ad summos principes, veluti pontificem, aut cardinales, aut monachos.

Vna pertica.

VNA pertica, pro eo quod est eadem opera. Plinius secundus libro 8. epist. 2. Nam regione, inquit, tota, et nouitas remissionis, et forma laudatur, ipsis etiam, quos non vna, vt dicitur, pertica, sed distincte gradatimque tractaui. Quanto melior et probior, tanto mihi obligatior abit, expertus non esse apud me: e)n d' i)h=| timh=| h)me\n kako\s2 h)de\ kai\ e)sqlo/s2, id est, Vir malus ac fortis pretio ducuntur eodem. Sumptum videtur ab his, qui metiuntur agros, Perticam posuit pro decempeda. Nam Seruius Sulpitius, vt indicat Festus Pompeius, dixit perticam esse lineam, qua diuiduntur agri, et versus est Homericus, libro Iliad. 9. quem alibi recensuimus atque exposuimus.

Pulmo prius venisset.

Pvlmo prius venisset, dictum est olim in lentos ac cessatores. Opinamur quod pulmo cum perpetuo moueat, nunquam tamen loco se promouet. Plautus in Epidico: Dii immortales, soccos iussi adimere pedibus. Pulmo enim, quod perhibent, prius venisset, quam tu aduenisti mihi.

Qui multum obfuit.

SICVT eiusdem artificis est egregie mentiri, et vera dicere, ita eiusdem est prodesse plurimum, ac laedere. Id olim prouerbio iactatum fuisse testatur Thucydides lib. 6. in oratione Alcibiadis: tou=ton dh\ u(po\ pa/ntwn proballo/menon lo/gon, w(s2 ei) pole/mio/s2 ge w)\n sfo/dra e)/blapton, kai\ a)\n fi/los2 w)\n i(kanw=s2 w)felei/hn, id est, Dictum videlicet illud, quod ab omnibus vsurpatur, quod si hostis cum essem, vehementer nocui, etiam si sim amicus magnopere quiuero prodesse.

Non vulgari ancora nititur.

DEmosthenes in oratione pro Ctesiphonte: *ou)k e)pi\ th=s2 au)th=s2 o(rmei= toi=s2 polloi=s2, id est, Non eadem ancora nititur qua vulgus, significans illum nouis, minimeque vulgaribus praesidiis niti. Suidas admonet esse prouerbium, et subaudiendum ancoram.

Non pluris, quam simias.

locum fecit. Dion Prusensis in libr. De Troia non capta. Quos ego, inquit, non pluris facio, quam vt dici solet, simias.

Aspis a vipera.

TErtullianus lib. aduersus Marcionem 3. prouerbii titulo refert: Aspis a vipera, cum pessimus a pessimo sumit mali quidpiam. Desinat, inquit, nunc haereticus a Iudaeo, aspis quod aiunt a vipera mutuari venenum. Refertur autem inter Diogenis apophthegmata, qui conspicatus duas feminas inter se conferentes clam sermonem, protulit versiculum, e comoedia quapiam sumptum:

Vtriusque serpentis venenum immedicabile, pariterque noxium, nisi quod viperae morsus magnis enecat cruciatibus, aspidis adeo nullum adfert dolorem, vt nec voluptas desit, si Plinio credimus. Est autem aspidis genus, quod absque morsu, conspuens hominem veneno, perimit, vnde Graecis dicta ptua\s2. Vsus erit quoties qui per se malus est, contagio mali fit deterior.

Neque intus neque foris.

IRenaeus lib. 1. cap. 9. refert hoc prouerbium, dicens hoc quadrare in mulierculas quasdam, qui cum intelligerent se fuisse delusas a discipulis Valentini, non tantum se committebant ecclesiae, vt remedio poenitentiae reciperentur in consortium vnde discesserant, sed inter vtrumque degentes, nec Valentinianis adhaerebant, nec ecclesiae sese reconciliabant. Simili figura dicunt hodie, neque caro est, neque piscis, de homine qui sibi [correction of the transcriber; in the print sib] viuit, nec vllarum est partium.

De toga ad pallium.

CERTE speciem habet prouerbii quod refert Tertullianus in libello de pallio: Haec nimirum indignitas erit a toga ad pallium. cuius duplex erit vsus: vel cum ad diuersum vitae genus sese contulerit aliquis: vel cum a fortuna honestiore ad humiliorem, velut si quis e praefecto fiat paedagogus, e consule rhetor. Toga Romanorum erat, pallium Graecorum: Post pallium coepit esse gestamen philosophorum. Confine illi: Ab equis ad asinos.

Fuit et Mandroni ficulna nauis.

*ege/neto kai\ ma/ndrwni suki/nh nau=s2, id est, Fuit et Mandroni ficulna nauis. In eos dici solitum, qui praeter meritum ad felicitatem atque opes euecti, pristinae conditionis non meminerunt, sed praesenti rerum successu insolentius abutuntur, ita vt fere mos est toi=s2 neoplou\tois2, id est, iis, qui ad nouas diuitias ex infima fortunae conditione prouehuntur. A Mandrone quodam, sumptum, qui indignus et immerens ex nauiculario factus est imperator. Nauim autem ficulnam per contemptum dixit. Nam ficulnum in genere vocant Graeci, quidquid imbecille, aut contemnendum significare volunt.

Lupus in fabula.

HOC prouerbium solitum est dici, quoties is, de quo confabulatio est, de improuiso interuenit. Quod inde sumptum putat Donatus, interpres Terentii, quod lupus ei quem prior viderit, vocem adimere dicitur, vt cum cogitatione in qua prius fuerat simul

et vocem amittat et verba. Nec desunt qui huius seu rei, seu opinionis causam philosophicam reddere conentur, videlicet quod lupus natura sit hostis homini, et ideo spiritus quosdam ac vim natiuam ab illius oculis proficiscentem in eum, quem conspexit inopinato, vires illius obstupefacere, atque hinc esse subitum silentium, Donatus huc pertinere putat quod alibi citatum est a nobis, Theocriticum illud lu/kon ei)=des2. Rursum illud Maronis: Lupi Moerim videre priores, cum vocem per aetatem ademptam pastor quereretur. Sunt qui ex nutricum fabulis natum existimant, quae narrant ludificato puero terrore lupi, verum lupum a cauea paullatim venisse ad limen cubiculi. Nam est et in apologis, matrem, vt puerum vagientem compesceret, lupum frequenter inclamasse, vt nisi desineret plorare, deuorandum auferret. Tandem lupum spe praedae venisse: sed frustra hiantem abiisse, hac tantum sententia doctiorem, non esse fidem habendam feminae pollicenti. Nam hoc opinamur, sensit Donatus. Locus enim in libris euulgatis non videtur carere mendo. Tertiam opinionem reiicit Donatus, quae putat hinc natum, cum in Neuiana fabula repraesentaretur, quomodo Romulus et Remus aliti sint a lupa, repente verum lupum actioni interuenisse, quo factum vt subitum esset totius fabulae silentium, quod talis spectator inexspectatus interuenisset. Sic vsus est Terentianus Syrus in Adelphis, silentium innuens Ctesiphoni, quod Demea pater adolescentis, quem ruri esse credebat, praeter exspectationem adesset. Festiuius eitam vsus est Plautus in Sticho. Atque eccum, inquit tibi lupus, in sermone praesens esuriens adest. Loquitur enim de parasito Gelasino, qui fratribus de ipso confabulantibus de repente interuenit. Addit enim prouerbio gratiam, adlusio ad hominis edacitatem, quemadmodum apud Theocritum, ad nomen adolescentis, de quo dicitur, lu/kon ei)=des2. Vtitur et M. Tullius epist. ad Atticum libro 13. De Varrone loquebamur, lupus in fabula. Venit enim ad me. Fere fit autem vt quoties interueniat, de quo colloquimur, obmutescamus, propterea quod siue laudabatur, pudet in os dicere, quod recte narratur de absente, siue vituperabatur, timemus offendere.

Prolixius Iliade.

*makro/tera th=s2 i)lia/dos2 lalw=n, id est. Prolixiora Iliade loquens. Refert Iulius Pollux, lib. de rerum vocabulis 6. c. 26, adiungens ei, quod alibi docuimus, competete in homines vehementer garrulos, *to\ e)k dwdw/nhs2 xalkei=on, et a)ra/bios2 au)lo\s2, sic enim ibi refertur. Hunc in sensum vsus est et Aeschines in Demosthenem, qui locus nobis alibi citatus est. Non dissimile est huic, Ilias malorum. Sed quoniam hoc congruit immensis malis, quod nunc referimus immodicae loquacitati, separare visum est ob vsum diuersum. Est autem Ilias nobile opus Homeri, quo Troiae captae historia libris vigintiquatuor explicat, cum Virgilius duodecim libris complexus sit, quod ex vtroque opere visum est decerpere.

Apud nouercam quaeri.

QUi deplorant infelicitatem suam apud eos, qui nihil auxilii sunt laturi, vel gauisuri magis conquerentium malis, apud nouercam queri dicuntur, quod nouercae fere male velint priuignis. Ballio leno in Pseudolo Plauti:

Nam istuc quod nunc lamentare,
non esse argentum tibi,
Apud nouercam querere.

Leno pro se supposuit nouercam. Quod dictum Pseudolus simulans se non intelligere.

Animus habitat in auribus.

VETERES animo sedem in oculis dedere, plerique in corde. At Herodotus in Polymnia, iuxta vulgi sermonem vt videtur, docet animum habitare in auribus, quod qui bene audiunt, voluptate afficiantur, qui secus, exacerbentur. Herodoti verba subscribemus: *kai\ nu=n tou=to/ge e)cepi/sthso. w(s2 e)n toi=sin w)si\ tw=n a)nqrw/pwn oi)ke/oi o( qumo\s2, o(\s2 xrhsta\ me\n a)kou/sas2, te/ryews2 e)mpiple/ei to\ sw=ma, u(penanti/a de\ toutoisi\ a)noide/ei, id est, Et nunc illud sane discito, quod in auribus hominum habitet animus: qui cum bona audierit voluptate corpus implet, cum his diuersa, molestia afficit. Opinamur hunc esse sensum adagii, quod ex his quae audimus maxime placatur, aut irritatur animus. Nam hac potissimum iter est ad animum hominis. Comiter ac blande dictum, saepe atroces iras vertit in beneuolentiam, et asperior sermo prouocat capitales inimicitias. Quin et conuitio quidam iugulantur, non aliter quam ferro, aut veneno. Proinde pestilentissimum homicidarum genus est, quod hoc seculo potissimum regnat, qui venenum aspidum portant in lingua, et qui idem peragunt lingua, quod sicarii ferro.

Inscitia confidentiam parit.

*amaqi/a me\n qra/sos2, logismo\s2 de\ o)/knon fe/rei, id est, Inscitia quidem confidentiam, prudentia vero cunctationem parit. Extat apud Thucydidem libro Peloponnesiaci belli secundo. Diuus Hieronymus in epistola ad Euagrium ita refert: Imperitia confidentiam, eruditio timorem creat. Refert et Plinius Epistolarum libro 4. Sicut a)maqi/a me\n qra/sos2, logismo\s2 de\ o)/knon fe/rei, ita recta ingenia debilitat verecundia, peruersa confirmat audacia. Vtitur eodem et Lucianus in Nigrino, vt dubium non sit, quin haec sententia fuerit olim vulgi sermone pertrita. Cognitio rerum reddit hominem cunctantiorem ad aggrediendum negotium: hinc nimirum est, quod iuuentus audacior est, quam senectus: et, vt docet Quinctilianus, fortius dicunt qui minus habent artis: cum interim cordatus orator ac periculum intelligens initio trepidet. Et qui minus sapiunt, minus habent pudoris. Et qui nondum didicere, quid sit scire, nullius rei sibi non arrogant scientiam. Denique maxime bellum adfectant, qui, quid sit bellare, nunquam experti sunt.

Non statim finis apparet.

Herodotus in Polymnia, significat hoc olim prouerbio dici solitum: Non statim cum principio apparere rei exitum: kai\ to\ palaio\n, inquit, e)/pos2 w(s2 eu)= ei)/rhtai, to\ mh\ a(/ma a)rxh=| to\ te/los2 katafai/nesqai, id est, Et vetus adagium, quo recte dictum est, non statim cum initio apparere finem. Conueniet in quorundam praeproperas spes, qui negotio vix coepto, statim arbitrantur se rem factam habere, cum saepe exitus non respondeat initiis. Vulgi iocus est in Batauum quendam, qui iussus sumere catapotia, rogauit medicum quid essent effectura. Cum medicus respondisset fore, vt moueretur aluus, deuorauit, moxque

nondum egresso medico, clamauit se cacaturire, nimirum suspicans statim apparere finem vna cum principio. Alter quidam eiusdem sapientiae, cum a parentibus missus esset in Galliam, vt Gallice disceret, cum illic egisset quatriduum, querebatur apud suos, quod nondum loqueretur Gallice, putans hanc vim habere solum ipsum, vt quisquis adisset Galliam, illico Gallice loqueretur. Sunt et huiusmodi quidam, qui simulatque filius triduo versatus est in ludo literario, mirentur eum nondum scire literas, queranturque operam simul et impensam periisse. Poterit ad seria torqueri. Rebus honestis strenue vacandum, vt olim liceat egregiorum laborum optimam messem metere. Semper in hac vita recte faciendum, olim non defutura praemia, etiam si non contingant in hoc mundo.

Philippide tenuius.

Athenaeus libro Dipnosophist 12. ostendit Philippidem comoediarum scriptorem sic tenui fuisse corpore, vt etiam pefilippw=sqai, dixerint, pro macruisse. Refert autem prouerbium ex Aristophonte: e)n h(me/rais2 au)to\n trisi\n i)sxno/teron a)pofanw= filippi/dou, id est, Intra triduum graciliorem illum reddam Philippide. Rursus ex Menandro:

*o limo\s2 h(mw=n to\n kalo\n tou=ton dakw/n
*filippi/dou lipto/teron a)podei/cei nekro\n.

Vestrum vbi fames formosulum hunc momorderit,
Reddat cadauer macrius Philippide.

Rursus ex Alexide citat hoc dictum: yukthri/dion filippi/dou lepto/teron, id est, Poculum Philippide gracilius. Accommodabitur non inuenuste ad orationem ieiunam, aut disputationem otiosae subtilitatis.

Quae semel ancilla, nunquam hera.

Vt vulgo iactatum refertur in Graecis epigrammatis libro primo, titulo Palladae:

Videtur ideo dictum, quod qui ex humili fortuna subuehuntur ad res amplas, soleant esse caeteris insolentiores, minusque tolerabiles, quam qui felices nascuntur.

Exurere mare.

Admonuimus a)du/nata ferme pertinere ad cognationem prouerbiorum. Quod genus est illud, quod refert Virgil. Aeneidos libro nono:

Tu prius et fluctus poteris siccare marinos
Altaque mortali detrahere astra manu.

Obedientia felicitatis mater.

*peiqarxi/a ga/r e)sti th=s2 e)upraci/as2
*mhth\r, gunh\ swth=ros2, w(=d' e)xei lo/gos2

Fingit poeta Iouem sospitatorem, cuius beneficio contingat salus: huic esse vxorem, cui nomen peiqarxi/a. id sonat obedientiam, sed proprie qua paremus magistratibus ac

principibus: ex horum coniugio natam esse filiam, cui nomen e)upraci/a, id est, felicitas. Principis est consulere saluti ciuium. Id conatur bonis et aequis legibus. populi est his obtemperare, si velit esse felix. Sed vtinam non essent Ioues o)le/qrioi, quibus vxor esset a(rpui=a, et filia dustuxi/a.

Ver ex anno tollere.

*ek tou= e)nikutou= to\ e)/ar e)cairein, id est, Ver ex anno tollere dicebatur, qui id quod in negotio quopiam erat praecipuum tolleret. Meminit Herodotus in Polyhymnia. Lacedaemonii et Athenienses missis in Siciliam legatis, petebant a Gelone Syracusano et societatem et suppetias, aduersus Xerxem bellum inferentem Graeciae. Nec recusauit Gelo, modo se imperatorem vel maritimarum rerum vel terrestrium copiarum constituerent: quam conditionem cum repudiarent legati, iussit eos illico discedere, ac renunciare Graecis: o(/ti e)k tou= e)niautou= to\ e)/ar au)th=| e)ch/rhtai. Ver ipsis ex anno sublatum esse, videlicet illud subindicans, suum exercitum praecipuum esse Graeciae florem ac robur, qui si deesset, defuturum illi quod esset praecipuum. Ver enim anni praecipua pars est. Meminit Aristoteles libro Rhetor. tertio inter metaphorarum genera. Rursus Rhetoricorum libro primo ostendit hoc dictum esse Periclis in epitaphio qui dixerit: th\n neo/thta e)k th=s2 po/lews2 a)nh|rh=sqai w(/sper to\ e)/ar e)k tou= e)niautou= e)caireqei/h|, id est, Iuuentutem e Repub. sublatam esse perinde, ac si ver ex anno tolleretur. Potest deflecti longius, vt dicantur ver eximere anno, qui linguarum ac bonarum literarum peritiam sustollant e scholis.

Etiam si Cato dicat.

Plutarchus in vita Catonis Vticensis, narrat tantam Catonis apud populum fuisse fidem, et auctoritatem, vt de rebus incredibilibus prouerbio diceretur: *tou=to me\n ou)de\ ka/twnos2 le/gontos2 piqano/n e)stin, id est, Istuc incredibile est, etiam si dicat Cato. Et orator quidam cum hyperbolicos diceret vni testi non esse credendum, adiecit ne Catoni quidem. M. Tullius epistola ad Atticum libro secundo. Quid Cato ille noster, qui mihi vnus est pro centum millibus. Similis erat auctoritas Aristidis apud Athenienses ac Xenocratis, cui populus remisit iusiurandum, cum alioqui nullus illic testis admitteretur absque iureiurando. Huic adfine est: Nec iurato istuc crediturus sim.

Qualis hera, tales pedissaeque.

HVIC similimum est peruetus adagium libro Epistolarum ad Atticum quinto, epistola vndecima: Si verum est, inquit, illud o(poi=a h( de/spoina, toi=ai kai\ qerapaini/des2, id est, Qualis hera, tales et ancillae. Quanquam nec hoc multum abest a senario:

Plato libro de Republica quarto: h)\ ou)k a)ei\ to\ o(/moion o)\n o(/moion parakalei=, id est, Aut non semper quod est simile, simile accersit.

Bibere mandragoram.

Inest vis somnifica mandragorae, adeo vt enecet etiam largiore potu, si Plinio credimus, historiarum libro 20. capite 11. Dioscorides indicat radicem vino decoqui ad tertiam partem, ex eo colato sumi cyathum aduersus insomnium. Datur et secandis aduersus intolerabilem cruciatum. Quin et sedi immissa herba glandis vice, somnum facit. Hanc Pythagoras a)nqrwpo/morfon appellauit, quod

Eandem circeam appellant, quod radix illius amatoriis veneficiis credatur vtilis. Vnde qui cessant in officio dormitantque, multam mandragoram bibisse dicuntur. Sic vsus est Iulianus in epistola quadam ad Callixenem: *ou) fanei=tai pollh\n pa/nu mandragw/ran e)kpepwkw/s2, id est, Annon videtur multam hausisse mandragoram? Vsurpat et Demosthenes in Philippica 4. a)lla\ mandragw/ran pepwko/sin, h)/ ti fa/rmakon a)/llo toiou=ton e)oi/kamen a)nqrw/pois2, id est, Similes videmur his qui mandragoram biberunt, aut aliud simile pharmacum. Itidem qui dormiunt in negotio, sub mandragora dormire dicuntur [correction of the transcriber; in the print dicutur]. Lucianus in Timone: o(/pouge kata/per u(po\ mandragw/rou kaqeu/deis2, id est, Quandoquidem veluti sub mandragora dormis. Hoc non dissimile est illi, quod alibi retulimus: Bibe elleborum.

Ne pictum quidem vidit.

QVEMADMODVM de vehementer ignoto dicimus, ne natum quidem noui, sic dicimus, ne pictum quidem vidit. Multas enim vrbes et res, atque etiam homines nunquam nobis conspectas, ex pictura vtcumque nouimus. Marcus Tullius libro De finibus bonorum vltimo. Dicis eadem omnia et bona et mala, quae quidem dicunt, qui nunquam philosphum pictum, vt dicitur, viderunt. Plautus in Asinaria: Nam neque vnquam fictum, aut pictum, neque scriptum in poematis, vbi lena bene agat. Venustius etiam fiet, si longius transferatur. Rhetoricam ne pictam quidem vidit. Virtutem ne pictam quidem. Nam pinguntur haec quoque.

In angulo.

*en gwni/a|, id est, In angulo fieri dicitur, quod fit in occulto, reperitur esse apud Platonem in Gorgia: *to\n loipo\n bi/on biw=nai, meta\ meiraki/wn e)n gwni/a| triw=n h)\ tetta/rwn yuquri/zonta, id est, Reliquum vitae degere cum adolescentulis tribus aut quatuor in angulo susurrantem. Item Lucianus in concione Deorum: mhke/ti tonqoru/zete w)= qeoi\, mhde\ kata\ gwni/as2 sustrefo/menoi, pro\s2 ou)=s2 a)llh/lois2 koinologei=sqe, id est, Ne posthac susurros miscere ô Dii, nec ad angulos conuersi, aliis alii ad aurem conspirate. Marcus Tullius lib. De oratore primo: Quibus ego de his rebus omnibus in angulis consumendi otii causa, vt disserant, etc.

Calidum mendacium.

CALIDVM facinus, qermo\n e)/rgon, pro audaci dici, monuimus alias. Simili figura dici solere calidum mendacium pro audaci et imprudenti, docet Plautus in Mostellaria [correction of the transcriber; in the print Mustellaria]:

Aut non est mentiendum, aut est fortiter mentiendum: alioqui mox deprehenditur qui verecunde mentitur. Quemadmodum Aeschinus Terentianus: Non istas, quod sciam.

Muti citius loquentur.

Ad a)duna/twn genus pertinet et hoc, quod habet Plautus in Persa: Muti prius loquentur quam ego:

Ne hoc, inquit, cuiquam homini dicerem, edictum est mihi
Magnopere, nec cuiquam homini crederem.
Omnes muti vt prius loquerentur hoc, quam ego

In transennam inducere

Hunc ergo hodie hominem in transennam doctis ducam dolis.
Itaque huic insidiae paratae sunt, prope aggrediar virum.

Ab aucupibus sumptum est, qui intra cancellos escam spargunt insidiantes auiculis. Vnde et hodie qui dolo captus est, intra transennam esse dicitur. Huic simillimum: In foueam, et in laqueum inducere, quorum alibi meminimus.

Ab transenna cibum petere.

Ab transenna cibum petere dicitur [correction of the transcriber; in the print dicicitur], qui periculo proximus est. Plautus in Bacchidibus:

In senem dicitur legentem epistolam, per quam erat fallendus. Ab eadem metaphora sumptum, cuius modo meminimus.

Omnes adhibere machinas.

M. Tull. lib. Epist. ad Brutum, Ad reliquos hic quoque labor mihi adcessit, vt omnes machinas adhibeam ad tenendum adolescentem, item Plato de legib. li. 7. *ou)kou=n fame\n a(/pasan mhxanhte/on mhxanh\n, id est. Itaque dicimus omnem adhibendam machinam. Rursum in eodem: pa=san mhxanh\n prosfe/rwn, id est, Omnem machinam admouens. Sumptum est ab his, qui summa vi oppugnant arcem aut oppidum, nullum machinae genus non admouentes, nihilque relinquunt intentatum.

Leo cordula vinctus.

Lucianus in libello de mercede seruientibus, *nu=n de\ to\ tou= lo/gou, lew\n kro/kh| deqei\s2 a)/nw kai\ ka/tw perisu/romai, id est, Nunc autem quod dici solet, Leo filo vinctus, sursum ac deorsum circumferor: cum quis exiguo commodo captus, apud aulicos ostentatur passim, quod princeps tantum alat virum.

Sinapi victitare.

Tristes ac supra modum tetrici sinapi victitare dicuntur, quod hodieque vulgo tritum est. Plautus in Truculento:

Interpres Aristophanis admonet napy semen esse, vnde fiat sinapi. Huius vis est ciere lacrymas, eoque Ennius apud Macrobium triste vocat.

Arcus tensus rumpitur.

Plutarchus in libello, cui titulum fecit, An sit seni administranda Respub. *to/con me\n, inquit, w(/s2 fasin, e)piteino/menon rh(/gnutai, yuxh\ de\ a)nieme/nh, id est, Arcus, quemadmodum aiunt, cum intenditur, rumpi solet, contra animus cum remittitur. Refertur

autem in epitaphio Theophrasti, qui tantisper viguit dum esset in labore, simulatque remisit studium, interiit.

*ou)k a)/ra tou=to ma/taion e)/pos2 mero/pwn tin' e)le/xqh
*rh/gnusqai sofi/hs2 to/con a)nie/menon.
*dh\ ga\r kai\ qeo/frastos2 e(/ws2 e)po/nei me\n, a)/phros2
*hn de/mas2, ei)=t' a)neqei\s2, ka/tqane paromelh\s2.

Frangi ni studii tensum laxaueris arcum
Veridici sane verba fuere viri.
Namque opere assiduo valuit Theophrastus, et idem
Laxato studio, membra solutus obit.

Ne Apollo quidem intelligat.

Qvod vehementer esset obscurum, et intellectu perdifficile, id negabant vel ab Apolline posse intelligi. Athenaeus lib. Dipnosophistarum 3. *ti/ de\ h( e)pistolh\ dhloi=, nomi/zw e)gw\ mhde\ to\n pu/qion diagnw=nai, id est, Quid autem sibi velit epistola, arbitror equidem, nec ipsum Apollinem intelligere. Adducit inibi senarium ex Antiphane.

Destitutus ventis remos adhibe.

Cvm res non succedit, vt volumus, ad alia praesidia confugiendum est, aut cum fortuna est aduersa, tum magis adlaborandum. Refert adagium Hermolaus in epistola quadam Graeca, quae Politianicis admixta est: kai\ tou= pneu/matos2 a(martw/n fa/sin e)pi\ ta\s2 kw/pas2 xw/rei, id est, Et destitutus ventis, ad remos, quod aiunt, te confer.

In pace Leones.

Aristophanis interpres ostendit proverbium iactatum in Lacones, qui in Asia infeliciter rem gesserant.

Ad hoc nimirum allusit Comicus. Plutarchus in comparatione Syllae et Lysandri, refert hanc sententiam tanquam vulgo iactatam in principes. Sic enim de Lysandri frugalitate praedicat.

*all' ei) de/ tis2 a)/llos2 e)kpefeugw\s2 touti\ to\ peri/akton,
*oi)/koi le/ontes2, e)n u(pai/qrw| d' a)lw/pekes2.

Immo si quis alius effugerat illud,
quod vulgo cirumfertur,
Domi leones, sed foris vulpeculae.

Olim fortasse sic emergebant potentes, post et domi et foris leones esse coeperunt, aut si quod animal leone violentius. Conveniet in eos qui praepostere se gerunt, ibi feroces, vbi nihil erat opus, ibi fugaces, vbi res poscebat virum, aut qui in suos saeui, non itidem audent aduersus inimicos, quod Ciceroni obiicit Salustius, videlicet, quod contumeliosus in amicos, supplex inimicis. Aut in illos, qui simulata mansuetudine perveniunt ad tyrannidem.

Certissima paupertas.

SEntentiam proverbialem refert Iunius Columella. lib. de re rust. 12. cap. 2. Praeparatis igitur receptaculis, oportebit suo quidque loco generatim, atque etiam speciatim nonnulla disponere, quo facilius, cum quid postulabit vsus, recipere possit. Nam vetus proverbium est,

paupertatem certissimam esse, cum alicuius indigeas, vti eo non posse, quia ignoretur vbi proiectum iaceat, quod desideratur. Hactenus Columellae verba retulimus. Sentit autem, ni fallimur, si quis habeat domi, quod cum vtendum est, inueniri non potest, eum magis egere eo, quod habet, quam si non haberet. Etenim, qui non habet, rogat alicunde commodato: qui habet, vbi ventum est ad articulum, quo sit vtendum, nec suum habet, quod vbi sit, nescit, nec alienum habet, quo possit vti.

Mercator nauiga, et expone.

STrabo libro Geographiae suae 14. refert huiusmodi proverbium, e)/mpore kata/pleuson, e)celou=, pa/nta pe/pratai, id est, Mercator adnauiga, expone, omnia diuendita sunt. Ait natum a Cilicibus olim piraticam exercentibus, quorum praecipuus quaestus erat ex mancipiis, quae propter oportunitatem loci facile capiebantur, et celerrime distrahebantur, quod Delus quae non procul aberat, emporium praestaret, et amplum et pecuniosum, vt illic eodem die praesente pecunia, multa mancipiorum milia distrahi possent et auehi. In causa erat illud quoque, quod Romani ex Carthagine Corinthoque subuersis vehementer locupletati fuerant, eoque pluribus mancipiis vti coeperunt. Si quid habet proverbium, praeter rei gestae memoriam, poterimus vti, quoties significabimus rei cuiuspiam esse tantam auiditatem, vt nulla copia sufficiat, praesertim si quid mali sit, quod expetitur.

Nisi crura fracta.

M. Tullius in Philippica 13. docet proverbio fuisse iactatum in C. Plancum, eum perire non posse, nisi crura ei fracta fuissent. Is incenderat curiam, ob quod facinus cum esset eiectus in exilium, tamen post armatus ausus est redire in vrbem. Adagium autem ductum est ab his, qui ob scelera subiguntur in crucem, tantaque est malitiae viuacitas, vt nec illic mori possint, nisi fractis cruribus mors acceleretur. Iocatur autem Cicero Planco fuisse fracta crura, cum legibus esset adempta potestas redeundi in ciuitatem. Et tamen vixit ac rediit. Adscribemus M. Tullii verba. Sequuntur alii tribunitii, G. Plancus in primis, qui si senatum dilexisset, numquam curiam incendisset, quo scelere damnatus, in eam vrbem rediit armis, a qua excesserat legibus: sed hoc ei commune cum plurimis dissimilimis. Illud tamen verum, quod Planco proverbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi crura ei fracta essent, Fracta sunt, et viuit. Hoc tamen, vt alia multa, aquilae fertur acceptum. Hactenus Tullii verba recensuimus. In quorum postremis iocus est in aquilam, quo significatur armata manus. Nam vexilla Romanorum praecipua habebant aquilam. Meminit et in oratione pro Roscio Amerino: Sin autem sic agetis, vt arguatis aliquem patrem occidisse, neque dicere possitis, aut quare, aut quomodo, ac tantummodo sine suspicione latrabitis, crura quidem vobis nemo suffringet: sed si ego hos bene noui, literam illam cui vos vsque eo inimici estis, vt etiam eas omnes oderitis, ita vehementer ad caput adigent, vt postea alium neminem nisi fortunas vestras accusare possitis. Quidam putant hic significari. q. de quo dictum est in proverbio q. praefigere: sed magis

videtur sentire de t. quod crucis habet imaginem, et in crucem suffixis solent frangi crura. Et hac quidem litera rei absoluebantur, sed interim actor referebat notam calumniae et impudentiae, qui crimen atrox obiecerit, quod nullis argumentis probare valebat.

Cuculus.

OLim qui fuissent in re quapiam parum honesta deprehensi, vulgari probro Cuculi dicebantur. Id ortum a vinitoribus, qui serius coepissent putare vineam, nec hoc munus absoluissent, priusquam audiretur ea auis, velut cessationem exprobrans agricolis. Huius vocem imitantes viatores deridebant vinitores. Ita Plinius lib. 18. cap. 26. In hoc temporis interuallo 15. diebus primis agricolae rapienda sunt ea, quibus peragendis ante aequinoctium non suffecerit, dum sciat inde natam exprobrationem foedam putantium vites per imitationem cantus alitis temporarii, quem cuculum vocant. Dedecus enim habetur opprobriumque meritum, falcem ab illa volucre in vite deprehendi, vt ob id petulantiae sales etiam cum primo vere ludantur. Auspicio tamen detestabiles videntur. Adeo minima quaeque in agro naturalibus trahuntur argumentis. Porro quos Plinius petulantiae sales appellat, apud quasdam nationes et hodie licet agnoscere. Vernis enim mensibus, cum auditur coccyx, si tamen hic est cuculus, id quod sentit Gaza, coniugati mutuis salibus inter se ludunt, dicentes, tibi canit haec auis, significantes, vxorem parum vigilanter custoditam. Quin et Plautus in Asinaria, sic facit vxorem conuiciantem marito in amica deprehenso. At etiam cubat cuculus, surge amator, i domum. Ac mox: Cano capite te cuculum vxor ex lustris rapit. Horatius sermonum lib. 1. sat. 7.

Tum praenestinus salso multumque fluenti
Expressa arbusto regerit conuitia, durus
Vindemiator et inuictus, cui saepe viator
Cessisset, magna compellans voce cuculum.

Haec nimirum congruunt cum his, quae scribit Plinius, probro solere obiici vindemiatoribus, si cuculus eos, deprehendisset putantes vineam. Eum Horatii locum sic explicat Porphyrio. Nam solent leuia rustici circa viam arbusta vindemiantes a viatoribus cuculi appellari, cum illi provocati tantam verborum amaritudinem in eos effundant, vt viatores illis cedant, contenti eos cuculos iterum atque iterum appellare. Acron haec affert, Hoc autem ipsa re nouimus, quod viatores saepe vindemiatores conuiciis agant cum transierint, et illi respondent ita, vt cuculum eum appellent, quasi pigrum, et recitant hoc custodibus, eo quod semper assideant. In his Porphyrionis et Acronis verbis, videmus mendas aliquot subesse. Cum his conventi illud Plautinum. Etiam cubat cuculus, quod grauatim surgeret assessor puellae. Quin arbitramur in conuitio cuculi, allusum ad vocem cubandi. Vnde pro leuia in verbis Porphyrionis fortasse legendum lenti. Iam quod quidam ex cuculo faciunt cucullum, ex aui vestem, nihil est necesse, cum haec vox penultimam habeat productam, apud Plautum in carmine trochaico:

Trochaicus est. In Pseudolo pro generali conuicio videtur vsurpasse. Quid fles cucule, viues. Nisi forte lacrymantem ac singultientem amatorem cuculum appellat, quasi kokku/zonta. similiter in Mercatore, Isthaec filio non credam, qui obsequitur patri, huic non vt mero cuculo. Itidem in Persa, Tua quidem cucule causa non hercle si os praeciderim tibi, metuam morticine.

Arator nisi incuruus, praevaricatur.

PRoverbii speciem habet, quod refert Plinius lib. 18. cap. 19. Arator nisi incuruus, praeuaricatur. Praecipit vt arator aruum primum rectis sulcis proscindat, mox et obliquis subigat, id fieri vix potest, nisi toto corpore incumbat labori, vnde et Virgilio dictus est curuus arator. Caeterum praeuaricari est a recto sulco diuertere. Vnde et in causis praeuaricari dicuntur, qui causam diuersam adiuuant. Videlicet hoc est, quod ait Plinius, Inde translatum hoc crimen in forum. Ibi itaque caueatur, vbi inuentum est. Transferri potest ad quemuis, vt leno nisi periurus est, praeuaricatur. Miles nisi impius est, praeuaricatur. Conveniet in negocium, quod absque magnis sudoribus peragi non potest.

Metiri digitis.

QVI rem accuratius expendit quam oportet, digitis metiri dicitur, veluti si quis cum amico rationem ineat, vter in alterum plus contulisset officiorum M. Tullius in paradoxo 3. Poetam non audio in nugis, in vitae societate audiam ciuem digitis peccata dimetientem sua: Si sunt visa breuiora, leuiora qui possunt videri, cum quidquid peccetur, perturbatione peccetur rationis atque ordinis. Allusit huc Cicero, quod poetae carminis pedes digitis metiri soleant, vnde et Horatius:

Non optimus autem poeta videtur, qui non statim aurium iudicio deprehendit carminis vitium.

Salem et caseum edere.

PLinius lib. 21. cap. 7. indicat proverbium, quod tamen non refert. Siquidem inter laudes salis et hoc refert. Varro etiam pulmentarii vice vsos veteres auctor est, esitasse enim salem cum pane, et caseo, vt proverbio apparet. Coniicere licet tale fuisse dictum, nihil conuiuio deerat, habuimus salem, panem et caseum. Aut ne sis solicitus, quo me apparatu accipias, praeter salem, panem et caseum nihil requiram. De Xenocratis caseo dictum alibi.

In agro surculario capras.

VArro de re rust. lib. 1. cap. 2. dictum hoc veluti legem agricolariam adfert: Colonus in agro surculario ne capras compascat. Deflecti potest ad eos, qui noxiarum rerum aut hominum admixtu corrumpunt teneram aetatem, veluti si quis sacris virginibus adiungat iuuenes lasciuos, aut adolescentibus addat lasciuas puellas. Aut si quis studiis admisceat voluptates studiis inimicas. Nam capra plantis omnibus non vulnere tantum, sed et veneno dentium pestifera est, praesertim oleae et viti, vnde et Baccho immolatur vindictae gratia, Mineruae nihil caprini generis, quod vitis ille repertor dicitur: huic sacra est olea.

Oportet agrum imbecilliorem esse.

Columella lib. 1. cap. 3. testatur apud Afros huiusmodi proverbium fuisse celebre, oportet agrum imbecilliorem esse quam agricolam. Hoc aenigma sic explicuit Virgilius [correction of the transcriber; in the print Vitgilius], specie non minus proverbiali:

Sed praestat ipsa Columellae verba adscribere. Adhibendum modum mensuramque rebus, idque vt non solum aliud acturis, sed et agrum paraturis dictum intelligatur, ne maiorem quam calculorum ratio patitur emere velit. Nam huc pertinet nostri poetae sententia:

Quod vir eruditissimus traditum vetus praeceptum numeris signauit. Quippe acutissimam gentem Poenos dixisse convenit, Imbecilliorem agrum quam agricolam esse debere, quoniam cum sit colluctandum cum eo, si fundus praevaleat, allidi dominum. Nec dubium quin minus reddat laxus ager non recte cultus, quam angustus eximie. Conveniet in eos, qui student imperio proferendo, cum hoc ipsum quod habent non possint administrare, aut qui suscipiunt munus, cui gerendo sunt impares. Congruet cum eo, quod alibi retulimus, Spartam nactus es, hanc orna.

Ab ipsa messe.

NON est animus conuerrere in hoc opus, quidquid aliquam proverbii speciem habet. Pauca, quae se casu obtulerunt visum est non praeterire, praesertim si commodius et argutius dicta videbantur. Quod genus est illud apud Senecam epistolarum libro 3. epistola 22. Ab ipsa messe discedam? Agit enim de his, qui vel commodis, vel spe commodorum detinentur, quo minus semet explicent a negociis, quasi deserturi agrum, cum instat messis. Quam multi sunt in principum aulis, quos taedet eius vitae, discrucianturque libertatis desiderio, verum istis ad libertatem aspirantibus relcamat cupiditas: Tam magnas spes relinquam? Ab ipsa messe discedam?

Cum sarcinis enatare.

NEC minus commode dictum est in eadem epistola: Nemo cum sarcinis enatat, id est, nemo sese recipit in libertatem, nisi contemptis praemiis seruitutis. Non enim potest euadere occupationes, qui curarum auctoramentum non potest negligere. Congruit cum eo, quod alibi retulimus ex Martiale: Totis pilea sarcinis redemi: rursum cum apologo, quem adducit Horatius de vulpe pasta in camera frumentaria.

Dosones.

PLutarchus in vita Pauli Aemylii tradit Antigonum regem, Demetrii nepotem, eo quod benigne promitteret omnibus, nec praestaret promissa, populari ioco dictum fuisse Dosonem, quasi latine dicas Dabonem, quod ille quiduis petentibus respondere soleat dw/sw, id est, Dabo. Tales sunt xrhstolo/goi, de quibus alibi nobis dictum est. Ouidius:

Promittas facito, quid enim promittere laedit?
Pollicitis diues quilibet esse potest.

Humerus sustinere.

Qvorum auctoritas diligentiaque plurimum valet in conseruanda salute cuiuspiam, ii dicuntur humeris sustinere Marc. Tull. pro L. Flacco:

De summa Reip. taceo, quam nos vniuersam hoc iudicio, vestris inquam humeris Iudices sustinetis. Ammianus Marcellinus lib. 16. Vbi bellorum inundantium molem humeris suis, quod dicitur vehens, scindebatur in multiplices curas. Huic affine est: Humeris referre. Cicero pro domo sua: Dicebas te tuis humeris me custodem vrbis in vrbem relaturum. Ab hac metaphora dicuntur Atlantes Reipub. qui eam suis humeris sustinent, alioqui collapsuram.

Arcem ex cloaca facere.

QVI rem hominemve nihili laudibus magnificis attollunt, dicuntur arcem ex cloaca facere. M. Tull. pro Cn. Plancio: Nunc venio ad illud extremum quod dixisti, dum Plancii in me meritum verbis extollerem, me arcem ex cloaca facere, lapidem e sepulchro venerari pro deo, neque enim insidiarum periculum vllum, neque mortis fuisse. Hactenus Cicero. In cuius verbis et illud prouerbii figuram habet: Lapis e sepulchro, de homine nullius potentiae.

Archimedes non posset melius describere.

ARchimedes Syracusanus geometra fuit celeberrimus, nusquam non intentus figuris geometricis, adeo vt pingens sit interfectus. Ex quo prouberbii specie dictum est illud, quod est apud M. Tullium in oratione pro A. Cluentio: Si vt tu dicis, gratiae conciliandae causa, quadraginta istorum accessio millium quid valet? Si, vt nos dicimus, vt quadragena milia nummum sedecim iudicibus darentur, non Archimedes potuit melius describere. Solent enim geometrae mathematicas figuras in puluere depingere.

Porta itineri longissima est.

M. Varro libro de re rust. 1. cap. 2. subindicat vulgo dici solere, Portam itineri esse longissimam. cuius arbitramur eundem esse sensum, qui est illius: Dimidium facti qui coepit habet. Quin et hodie dicunt bonam itineris partem confectam ei, qui portam egressus sit: semper enim est quod iter apparantem remoretur, et si nihil sit negotii, remorantur amicorum affectus. apud nostrates autem non creditur profectio futura felix, nisi dies aliquot dati fuerint conuiuiis et compotationibus amicorum. Varronis verba subscribemus. Vultis igitur interea prouerbium, quod est; Romanus sedendo vincit, vsurpemus dum iste venit? et simul cogitans portam itineri dici longissimam esse, ad subsellia sequentibus nobis praecedit.

Deorum concio.

*qew=n a)gora\, id est, Deorum concio, siue curia. Hesychius indicat dici solitum in eos, qui libere magnaque cum auctoritate loquuntur, perinde quasi dii loquantur hominibus. Addit Athenis esse locum huius cognominis. Conueniet in diuites aut praepotentes, qui nonnunquam cum stultissime loquantur, tamen freti opibus ac potentia, pro oraculo volunt haberi quidquid dixerint. Cognatum est illi, quod alibi retulimus: Argenti fontes loquuntur.

Camarine loqui.

HVIC non dissimile est, quod extat apud eundem: kamarinw=s2 le/gein, i. Camarine loqui, pro eo, quod est, audacter, praecise, et seueriter loqui. Vnde natum, non satis liquet, nisi quod Iuuenalis Camarinos inter vetustae nobilitatis familias recenset:

Hesychius indicat militum zonas dici kama/ros2. Itaque fieri potest, vt ab horum ferocia prouerbium duxerit originem. Idem docet columnas quasdam, in quibus erat depictus Asiae circuitus, dictas kama/rous2. Fortassis ab hac ostentatione dicti sunt kamarinw=s2 loqui, qui sese iactarent barbarico more. Rursum idem ostendit kamari/an dici cubile, in quo sunt plures camerae. In suo quisque cubiculo quae vult loquitur.

Glossogastores.

QVI linguam habent venalem, ea loquentes quae ventri conducunt, Comicorum salibus taxati sunt, dictique eo glwssoga/stores2, voce ridicula ex lingua et ventre composita. Quadrabit in malos aduocatos, in assentatores. Auctor est Iulius Pollux libr. De rerum vocab. 2. Athenaeus libr. 3. docet eiusmodi homines a poetis aliquot dictos knissoko/lakas2 et knissoloi/xous2, quod ob culinae nidorem adulentur, et nidorem liguriant: morbum dictum knissoloixi/an. Ita Iuuenalis:

Pereant amici, etc.

M. Tull. in oratione pro Deiotaro rege refert hunc versiculum vt prouerbio iactatum:

Dicit eandem sententiam Graeco quoque versiculo celebrari, quem nondum comperimus. Nisi forte is est cuius fragmentum ante retulimus: e)r)r(e/tw fi/los2 sh\n e)xqrw=|, id est, valeat amicus cum inimico. Ciceronis verba subscribemus. Itaque cum esset ei nunciatum Domitium naufragio periisse, etiam te in castello circumsederi, de Domitio dixit versum Graecum eadem sententia, qua etiam nos habemus Latinum: Pereant amici, dum vna inimici intereant. Quod ille si esset tibi inmicissimus, numquam tamen dixisses, ipse enim mansuetus est, versus inanis. Congruet in illos, qui nec amicis parcunt nec inimicis, modo quod impense cupiunt assequantur. Versus autem non solum inanis est, verum etiam immanis, cum humanitatis sit et inimicos inultos sinere, ne laedas amicos. Neque dubitemus contendere a Cicerone immanis scriptum, quod scriba deprauarit in inanis, cum mansuetus non respondeat inani, sed immane, nec in hoc versu quidquam sit inane, hoc est, gloriosum aut friuolum, sed feritas homine indigna. Quanquam carmen apud Ciceronem non satis constat suis numeris, constabit si legas:

Plenis velis.

PAssis velis, plenisque velis agere dicuntur, qui toto impetu summoque conatu moliuntur aliquid. Ita M. Tull. pro domo sua ad Pont. Quid tandem si tu in illis Reipub. tenebris caecisque nubibus et procellis senatum a gubernaculis deiecisses, populum e naui exturbasses, ipse Archipirata cum grege praedonum impurissimo plenis velis nauigasses, si quae tum promulgasti, constituisti, promisisti, vendidisti, perferre potuisses, qui locus terrarum vacuus extraordinariis fascibus atque imperio Clodiano fuisset? Hactenus Cicero. Philostrat. in

Polemone? e)pei\ de\ h)/kousen eu)fra/tou, tou= turi/ou, plhre/sin i(sti/ois2 e)s2 th\n e)kei/nou filosofi/an [note of the transcriber: In the print: flosofi/an] a)fh=ken, id est, Posteaquam audiuit Euphratem Tyrium, plenis velis ad illius philosophiam se contulit. De similibus figuris alias a nobis non semel dictum est.

Pecunia absque peculio.

APparet olim fuisse prouerbium inter agricolas iactatum, Pecuniam sine peculio fragilem esse. Refertur Pandect. li. 32. tit. de legat. et fideicom. capite, Si chorus. His verbis, quae mobilia mea erunt, do, lego, nummos ibi repositos, vt mutui darentur, non esse legatos Proculus ait. At eos quos praesidii causa sepositos habet, vt quibusdam bellis ciuilibus factitassent, eos legato contineri. et saepe audisse rusticos senes ita dicentes: Pecuniam sine peculio fragilem esse: pecuniam appellantes, quod praesidii causa reponeretur. Retulimus alibi prouerbium, quod admonet ne totam substantiam vni credamus naui, ne nihil supersit vnde damnum sarciatur, si nauis interierit. Ita solent senes summam aliquam seponere, ne nihil superesset, si res incendio, bello aut furto periret. Si libebit adagium alio deflectere, poterit accommodari ad eum qui non omnia consilia sua communicat amicis. Aut qui felicitatis summam non ponit in rebus extrariis, sed in animi bonis, vt illis casu perditis habeat quo confugiat, nec despondeat animum. Quod enim proprie nostrum est, peculium dicitur. Ea vero demum proprie nostra sunt, quae fortuna non potest eripere.

Rana cum locusta.

Addit Scholiastes Graecis ranam dici ba/traxon quasi boa/traxon ob vocis asperitatem.

Musarum aues.

*mousw=n o)/rniqes2, id est, In eadem Ecloga dicti sunt poetae, quod assidue modulentur sua carmina.

*kai\ moisa=n o)/rniqes2 o(/soi poti\ xi=on a)oido\n
*anti/a kwkki/zontes2 e(tw/sia moxqi/zonti.

Quotquot aues musarum, audent certare poetae
Chio, Coccysando, opera conantur inani.

Ad pedes, ad caput.

NON sine prouerbii specie dictum videtur illud Theocriti in Pastoribus de rebus copiosis et affluentibus:

Psydracia.

Scholiastes addit apud Siculos, qui supra nares haberent pustulas albas, quas illi vocant yudra/kia siue i)o/nqous2 aut o)nqi/ous2 pro mendacibus haberi solitos vulgo. Quia et hodie

vulgo dicunt: Nasus tuus arguit mihi te mentiri. Idem iocus est vulgi de miraculis vnguium, quin et ipsas narium pustulas Graeci yeu/smata vocant: vt indicat idem Scholiastes. Amans hoc aenigmate significat se nihil mentiturum de amica. Iones yu/drakas2 appellant pustulas. Hinc diminutiuum yudra/kia, e)canqh/mata, quod in summa cute efflorescant. Res ipsa plane superstitiosa est.

Cum sacco adire.

PRouerbiali schemate dictum est quod adfertur ex Paulo libro Pand. 46. tit. de solu. et liber. cap. Quod dicimus, inquit, in eo herede, qui fideiussori testatus id quod ante aditam hereditatem ab eo solutum est debere statim soluere, cum aliquo scilicet temperamento temporis intelligendum est, nec enim cum sacco adire debet. Haec ibi. Non dubium est, quin hic sermo fuerit vulgo iactatus de quovis qui postulat, vt statim exhibeatur quod petit. Alioqui non ad omnia recipienda sacco est opus, velut ad oleum aut vinum; Graecis qulaki/zein dicitur, qui cum pera sequens postulat aliquid, qui mos est mendicorum: vnde prouerbium, mendicorum peras semper esse inanes. qu/lakos2 autem vas est farinarium. Hesychius indicat eam vocem fuisse peculiarem Tarentinis.

Manu longa, et manu breui tradere.

LIbro Pandectarum 46. tit. de solutionibus scribitur hunc in modum. Pecuniam mihi debes aut aliam rem. Si in conspectu meo ponere te iubeam, efficitur, vt et tu statim libereris, et mea esse incipiat. Nam tunc quod a nullo corporaliter eius rei possessio detinetur, acquisita mihi et quodammodo manu longa tradita existimanda est. Simili figura dictum est breui manu dare, lib. Pandect. 23. tit. de iure dotium, capite. Licet soleat. Quoties autem extraneus accepto fert debitori dotis constituendae causa, siquidem nuptiae insecutae non fuerint, liberatio non sequetur, nisi forte sic accepto tulit, vt velit mulieri in totum donatum. Tunc enim credendum est breui manu acceptum a muliere, et marito datum. Quae si deflectas, plus habebunt veneris: veluti qui promissis agit, ac spem tantum ostendit, longa manu dat, quod animo contueri possis, non statim tollere. Contra, qui praesens ac statim exhibet quod promittit, breui manu dat. Pueri assem ostendunt elephanto, nec audent porrigere. De longis regum manibus alibi dictum est.

Iynge trahor.

QVI vehementi, et impotenti desiderio trahuntur ad aliquid, Iynge trahi dicuntur. Ita Pindarus in Nemeis hymno 4. i)/uggi e(/lkomai h)=tor, id est. Iynge trahor animo [reading uncertain: Print blotted] . Interpres addit huiusmodi fabulam, Iyngem aiunt fuisse filiam Echus, alii Pithus, quae cum amatoriis venenis incitasset Iouem in amorem Ius, a Iunone irata versa est in auem, qua mulieres vti consueuerunt in amatoriis veneficiis, quemadmodum indicat Theocritus in Pharmaceutria:

Dij onmia possunt.

Quadrabit in eos, quibus promptum est facere quidquid animo collibitum fuerit, siue iure, siue iniuria. Pindarus in Pythiis hymno 3. qeo\s2 a(/pan e)pelpi/desi te/kmar a)nu/etai, id est, Deus autem pro sua libidine omnem exitum perficit.

Timidi mater non flet.

PRobus Aemilius in vita Thrasybuli, testatur hoc velut aenigma vulgo iactatum, timidi matrem non flere, quod in bello qui contemnunt hostem, nihilque metuendum ducunt, quoniam sibi parum cauent, fere pereunt, et matribus luctum afferunt cum orbitate. Contra qui nihil non metuit, neque quidquam omnino contemnit, in tutioribus vtens consiliis, raro venit in periculum. Thrasybulus enim cum indixisset bellum triginta tyrannis, qui Athenas oppresserant, et castellum Atticae Philen occupasset, non plures secum habuit quam triginta commilitones. Hoc, inquit, initium fuit salutis Atticorum, hoc robur libertatis clarissimae ciuitatis. Neque vero hic non contemptus est primo a tyrannis, neque eius solicitudo, quae quidem res et illis contemnentibus perniciei, et huic despecto saluti fuit. Hoc enim illos ad persequendum segnes, hos autem tempore ad comparandum dato fecit robustiores. Quo magis praeceptum illud omnium in animis esse debet, nihil in bello oportere contemni, nec sine causa dici, Timidi matrem flere non solere. Quanquam satis constat hunc locum deprauate legi, vnde coniicitur sic scriptum fuisse: Neque vero hic modo contemptus est primo a tyrannis, sed eius etiam solitudo. Itaque modo deprauatum est in non, et solitudo in solicitudinem, et deprauatio deinde trahit deprauationem, vt ansa ansam. Sentit enim Probus ipsum Thrasybulum, vt hominem mediocriter nobilem, ac diuitem despectui fuisse tyrannis. Deinde hoc magis fuisse contemptui, quod tam paucos haberet suae factionis homines. Retulimus alibi de fortitudine, quae erumpit in neruum.

Teuthidum more.

THemistocles, vt in ipsius vita refert Plutarchus, Eretrico [correction of the transcriber; in the print Eretrieo] cuidam exprobrans ignauiam dixit: h)= ga\r e)/fh kai\ u(mi=n peri\ pole/mou ti/s2 e)sti lo/gos2, oi( kaqa/per ai( teuqi/des2 ma/xairan me\n e)/xete, kardi/an de\ ou)k e)/xete, id est, Sane inquit, et vobis aliquid de bello dicendum est, qui Teutidum in morem gladium quidem habetis, cor autem non habetis. Quidam Teuthidas putant esse, quas nos vocamus sepias. Sepia autem de genere mollium est, et arbitramur huic generi cor non inesse.

Samii literati.

Arbitramur hoc inde dictum, quod cum Samii captiuis Atheniensium inussissent noctuam, Atheniensis vicissim Samiorum captiuis inurebant Samaenam, quam in collectaneis opinamur dictam sa/mhn. Id erat nauis genus

lato ventre, a prora veluti suilli rostri speciem praeferens, vnde et hic versus iactatus est:

Dicta est Samaena, quod a Samiis reperta sit. Conueniet igitur in cicatricosos, et stigmatum plenos. Hesychius et Suidas addunt apud poetam dictum in Babylonios e pistrino prodeuntes, stigmatibus notatos. Verum Aristoteles etiam huius dicti monstrat originem. Cum Samiorum gens esset afflicta a tyrannis, ob inopiam administrantium rempublicam, coacti sunt aliquot e seruis admittere in consortium administrandi magistratus. Sic Aristoteles. Seruile est autem ac noxium, stigmatis notari. Apud Plautum in Cassina: Si hic literatus me sinat. Literatum appellans notis inustis insignem. Plinius lib. 18. cap. 3. inscriptos appellat. At nunc eadem illa, vincti pedes, damnatae manus, inscripti vultus, exercent. De Attagena diximus alias. Nec desunt qui causam diuersam afferant, quod apud Samios inuentae sunt vigintiquatuor literae e Callistrato. Sic Andron in tripode. Idem Ionum literas tradidit Atheniensibus. Probabile est igitur a repertis traditisque literis, iocum fuisse versum ad stigmata. Nam Samii simul et accipiebant, et tradebant infames notas. Nicanor Alexandrinus grammaticus populari ioco dictus est stigmaticus, quod de scripturae distinctiunculis, quas Graeci stigma/s2 appellant, curiose scripserit.

Samii mores.

*samiako\s2 tro/pos2, id est, Samii mores. Quidam referunt ad calumniandi vitium, quod, vt dictum est, Samii notas et inurerent aliis, et paterentur ab aliis. Alii malunt referre ad nouam nauigii speciem, quam apud eos reperit Polycrates tyrannus. Itaque quadrabit in eos, qui suos quosdam habent mores a caeterorum moribus dissidentes.

*lakko/ploutoi.

Calliae barbarus quispiam clam indicauit magnam auri vim in puteum quendam coniectam. Is et occidit indicem, ne proderet, et aurum sustulit. Vbi res innotuit, in comoediarum iocum versa est, vt qui malis artibus subito ditescerent, lakko/ploutoi dicerentur. Refert Plutarchus in vita Aristidis. Attigit et Hesychius.

Abydus, Abydenus

Abydenorum mores in prouerbium abierunt. Nam Abydeni dicti sunt Sycophantae, seu molles et effeminati. Meminit adagii Pausanias et Suidas, quorum hic ostendit [reading uncertain: Print blotted] etiam res nihili, nugasque meras Abydum dici, quemadmodum de Tricis et Apinis alibi retulimus: opinamur quod id temporis frigeret Abydus ob vetustatem. Vnde Sinopen meretricem Abydum vulgo dictam indicat Athenaeus lib. 13. quod iam anus a nemine adiretur. Hesychius indicat quempiam apud poetam quendam a)budoko/man dictum, quod de sycophantia sese venditabat. Suidas, ni fallimur, alicubi citat ex Aristophane. Zenodotus sic effert prouerbium a)/budos2 po/lis2, id est, Abydus ciuitas. Stephanus indicat prouerbium dictum ab Abydenis Milesiis. Nam hinc profecta est Abydus Hellespontica. Verum haec propius attinent ad prouerbium quod ante retulimus: Ne temere Abydum.

Manuari.

SICVT fures multis artibus instructi sunt, ita studium illorum variis nominibus appellabatur: velut inuolare et manticulari, pro eodem Laberius citante Nonio Marcello dixit, Manuari. nec dubium quin ea vox ioco populari fuerit iactata, quemadmodum et hodie, quoniam furandi verbum nimis odiosum est, mitiore verbo dicunt, digitauit, si quid furto sublatum volunt intelligi, simul vt effugiant actionem iniuriarum. Quid ais? Appellas me furem? Nequaquam, sed manuatorem. Huiusmodi voces obsoletae non carent gratia, si in loco adhibeantur, nec sine proepiplh/cei, vt prisci loquebantur, aut vt vetere verbo vtamur.

Ad coronidem vsque.

*me/xri th=s2 xorwni/dos2, id est, Vsque ad coronidem, cum extremum finem rei cuiuspiam significamus. A nauibus translatum putant literatores, quibus aliquid rostri speciem gerens solet addi. Nam Corone Graecis cornicem sonat, coronis corniculam. Apud Homerum vsurpatur korw/nh pro anulo, aut si quid apponitur ostio. Idem velut ornamenti gratia perfectis omnibus additur. Vnde Eustathius indicat laetum rerum finem xrush=n korw/nhn prouerbio dici solere. Plutarchus in lib. de fortuna Alexandri refert Philoxenum a Dionysio coniectum in latomias, id erat nomen teterrimo carceri, quod tragoediam quam illi castigandam tradiderit, a)po\ th=s2 a)rxh=s2 me/xrith=s2 korwni/dos2 perie/grayen, videlicet cirumducta linea significans totam esse dispungendam. Idem aduersus Stoicos: Et *ek paro/dou kai\ a)rxh=s2 a)/xri korwni/dos2, id est, ab ingressu et initio vsque ad coronidem. Iucundius erit quoties transfertur ad animum, veluti si quis studiorum coronidem dicat, aut moneat, vt egregiis coeptis auream addat coronidem: aut vitae laudabiliter actae iubeat auream imponi coronidem, hoc est, mortem piam. Quanquam coronis dicitur interdum, quod accedit absoluto operi, vt Martialis, Multaque coronide longus, qualia sunt in conuiuiis, quae Graeci vocant e)pidorpi/smata, siue metado/rpia, quod coenis addantur: Latini, ni fallimur, bellaria vocant. Cuius vocis eadem fuerit gratia, si ad res animi transferatur, velut ad accessionem quaestioni propositae additam, aut aliud simile. Postremo grammatici quoties persona actoris eodem metri genere finit quo coeperat, Coronidem vocant: eamque notant velut rostri figuram exprimentibus lineis. Attigeramus hoc prouerbium, in eo, quod est: A capite vsque ad calcem, sed tribus duntaxat verbis.

Sine vt incolumis redeat.

*ei)/a le/g' ei)/ ti le/geis2, kai\ to\n ceno\n ei)s2 po/lin au)=qis2
*zw=nt' a)/fes2.

Dic age, si quid dicis, et hospes vt vnde profectus,
Viuus eo redeat, permittito.

Sic et hodie dicimus iis, qui verbis minacibus et conuiciis ferociunt: Eia sine hominem viuere. Verba sunt Laconis ad Comatam, qui de se arroganter in alterum contumeliose fuerat locutus. Tametsi locum varie interpretatur Scholiastes.

Quisquis tarde venit ad coenam.

*ostis2 e)pi\ dei=pnon o)ye\ klhqei\s2 e)/rxetai,
*h xwlo/s2 e)stin; h)\ ou) di/dwsi sumbola/s2.

Quisquis vocatus tardus ad coenam venit,
Aut claudus est, aut non dat ille symbolas.

Et addit eos [reading uncertain: Print blotted] , qui vocati sunt celerius ire, qui non vocati tardius. Etenim, qui vocatus se venturum promisit, inciuile putat, si conuiuatori sit in mora. Qui non vocatus venit, vel pudore tardior est, vel quod exclusus spe alterius conuiuii. Ita qui symbolam dedit, properat ne mulctetur damno, si post tempus venerit. Qui non dedit, huius rei securus, vt lubet, ambulat.

Gargara bonorum.

INnumerabilem hominum rerumve vim prisci gargara dicebant, ficta voce, a strepitu quem facit hominum congregatorum multitudo, aut rerum effusarum copia. Aristomenes e)n bohqoi=s2 apud Suidam, et Aristophanis interpretem:

Citatur et Tragicus quispiam, Sophron opinamur, qui scripserit, xrhma/twn te ga/rgara, id est, Pecuniarum gargara. Vnde et gargai/rw verbum, quod significat perstrepo prae multitudine. Vt Cratinus:

Caeterum, quod est apud Homerum, ka/rkaire de\ gai=a po/dessi, id est, Pedibus quoque terra strepebat, mutata literula ka/rkaire dictum pro ga/rgaire. Denique cancros existimant dictos garga/rous2 ob pedum multitudinem. Macrobius libro Saturnalium quinto, docet Gargara montem esse, et eiusdem nominis oppidum monti subiectum in Mysia, vt apparet, quae frugum est feracissima, vt hinc factum sit, vt qui immensam rerum copiam signficare vellet, gargara nominaret. Exempla citat ex Alcaeo, Aristomene, quae scribarum inscitia desiderantur. Aristophanes e)n a)xarneu=si, risus causa duas voces coniunxit, immensam multitudinem significantes a(d' w)dunh/qhn yammosikosioga/rgara. Siquidem yammosiko/sia dicunt Graeci, quae vel aequant harenarum numerum, ad eam formam qua dicunt triako/sia et e(cako/sia. Alexis apud Athenaeum libro sexto:

*ebo/a kalw=n to\n oi)ke/tan
*en) o)/nta kai\ mo/non, o)no/masin de\ xrw/menon
*yammakosi/ois2.

Famulum intonabat euocans
Vnum atque solum, caeterum vocabulis
Vtens ad id innumeris.

Loquitur de paupere ostentatore diutiarum, qui cum non haberet nisi vnum famulum tamen pro foribus euocabat eundem variis nominibus, vt hospites crederent plurimos esse domi. Et huius compositae vocis meminit Macrobius loco, quem modo citauimus.

Onobatis.

Apud Cumanos mulier in adulterio deprehensa ducebatur in forum, vt illic lapidi insistens omnibus esset conspicua. Deinde impositam asino, atque ita per totam ciuitatem circumductam reducebant ad lapidem, vt ibi rursus esset omnibus spectaculo. His actis habebatur infamis per omnem vitam, et ignominiae gratia o)no/batis2 dicebatur, quod asinum equitasset. Lapis aurem nefastus ac detestabilis habebatur, in quo steterat mulier. Quadrabit in quamvis prostitutae famae. Asinus apud Cumanos erat iocus prouerbialis, qua de re nobis dictum est alias. Illud hic adnotandum, quomodo decreuerit legum seueritas. Apud Hebraeos adulter lapidatur. Apud Romanos aliquando minitabatur lex Iulia. Apud Cumanos summa ignominia supplicii loco erat. Nunc apud Christianos ludus est adulterium. Verum quod ad prouerbium attinet, refertur a Plutarcho in problematis.

Eamus Athenas.

*iwmen ei)s2 a)qh/nas2. Eamus Athenas. Plutarchus in vita Thesei refert Athenienses Minois violentia, simulque rerum inopia afflictos, inisse fedus cum illo, his quidem conditionibus, vt quotannis in Cretam mitterent septem pueros, ac totidem puellas, quos quidam existimant a Minotauro solitos interimi. Aristoteles dissentit, sed cum vetusti cuiusdam voti religione tenerentur Cretenses, illas hominum primitias mittebant in Delphos: quibus eo proficiscentibus, adiunxerunt sese multi Cretensium filii. Caeterum cum illic ob terrae sterilitatem aegre sibi pararent victum, venerunt in eam Italiae partem, quae quondam Iapygia dicta est. Hinc in Thraciam profecti, Bottiaei dicti sunt. Vnde virgines Bottiaeorum sacrificio quodam absoluto, canere solent, Eamus Athenas, his verbis testificantes desiderium patriae quondam relictae. Huius sententiae citat auctorem Aristotelem in Republica Bottiaeorum. Licebit vti, si quando nos melioris fortunae relictae poenitebit.

Abderitica mens.

ABderitae in stuporis insaniaeque fabulam abiere, quod perspicuum est ex epigrammate Martialis lib. 10. de eo, qui damnatus in theatro repraesentauit Mutium Scaeuolam, ac manum imposuit igni, sed acrioribus paratis suppliciis, ni faceret.

Si patiens fortisque tibi durusque videtur,
Abderitanae pectora plebis habes.

De Boeotis, et Batauis alias nobis dictum est. Abderitanis autem natura peculiarem fuisse mentis stuporem indicat M. Tullius in libris De natura Deorum. Et Plinius libro 25. cap. 8. docet huic vrbi vicina esse pascua, in quibus equi pasti inflammantur rabie, quemadmodum apud Potniam asini. Est autem in Thracia, condita dictaque ab Abdera sorore Diomedis, patria Democrati physici, iuxta Pomponium Melam. Stephanus ciuitatem dictam autumat ab Abderito filio Erimi, Herculi adamato, quem Diomedis equi dilacerauerant.

Maritimi mores.

NON abest a prouerbii specie, quod Plautus in Cistellaria dixit: Maritimos mores, pro variis et inconstantibus, quales fere sunt amantium, qui cum ferantur impotentibus cupiditatibus, tamen sibi non constant. Queritur autem apud Comicum

adolescens de amore mentem in varios affectus rapiente. Ita, inquit, mihi omnia ingenia sunt: quod lubet, non lubet iam id continuo. Ita me amor lapsum animi ludificat, fugat, agit, appetit, raptat, retinet, iactat, largitur, quod dat non dat, deludit. Modo quod suasit, dissuadet: quod dissuadet, id ostentat. Maritimis moribus mecum experitur. Quemadmodum autem mare nunquam conquiescit, et subinde mutat faciem: ita ferunt homines maritimos nonnihil ex maris ingenio referre. De Euripo dictum est nobis alias.

Pecuniae pedibus compensantur.

Inter Catonis dicta, quae prouerbiorum vice celebrantur, refertur et illud, Pecuniam pedibus compensari, quod tamen in libris eius viri nondum reperimus: sed fieri potest, vt hoc M. Tullius ioco dixerit. Neque dissimile veri est multas Catonis sententias fuisse celebres, quas ille dixit tantum, non scripsit. Ciceronis ex oratione pro L. Flacco verba subscribamus, Si te Crassi agri delectabant, hic alicubi in Crustumino, aut in Capenati parauisses. Verum esto, Catonis est dictum, pedibus compensari pecuniam, longe omnino a Tiberi ad Caicum etc. Sententiam autem hanc esse arbitramur, si longius absit fundus plus impendiorum esse domino, et minus ad eum redire lucri. Id damni sarcitur pedibus domini, si non grauetur subinde fundum inuisere.

Ne incalceatus in montes.

*ei)s2 o)/ros2 o(/kx' e(/rpeis2 mh\ a)na/lipos2 e)/rxeo ba/tte
*en ga\r o(/rei r(a/mnoite kai\ a)spa/laqoi komo/wnti.

Batte caue pedibus nudis perrepere montem,
Quippe rubis, tribulisque viret mons vndique densus.

Qui suscipit vitae genus, armet sese aduersus occursura incommoda, ne poeniteat suscepti.

Non incedis per ignem.

*ou) ga\r e)pi\ puro\s2 be/bhkas2, id est, Non incedis per ignem. Theocritus in Hodoeporis:

Scholiastes indicat subesse prouerbium, quo significabant aliquem plus satis festinare. Nam pastor, vt erat, protinus volebat canendi certamen inire. Alter non probans tantam celeritatem, prouocat ad locum commodiorem. Properant enim qui per ignem incedunt, et celeritas reddit elementum innoxium: quemadmodum non laeditur, qui manum per mediam flammam mittit, aut prunam ardentem subito manu correptam abiicit. Qui versatur in re periculosa, dicitur et ipse per ignem incedere. De quo prius nobis dictum est.

Non soli Atridae amant vxores.

Quoties significabimus suam cuique dolere iniuriam, contumeliam aut damnum, nec oportere quemquam impune laedi, conueniet Homericus ille versus ex Iliados I.

ceu vulgo iactatum adfert lib. Pandect. 48. Titulo ad legem Iuliam de adulteriis, lege, Si vxor. Virgilius imitatus est lib. Aeneidos 9.

Auris Bataua.

Quemadmodum Graeci dicunt boiw/tion ou(=s2, id est, Boeoticam aurem pro pingui, crassaque, itidem Martialis Epigrammatum libro 6. Batauam aurem dixit agrestem, inelegantem tetricamque:

Tu ne es, tu ne ait, ille Martialis,
Cuius nequitias iocosque nouit,
Aurem qui modo non habet Batauam.

Sic enim legit Domitius Calderinus, quamquam nonnulli mutarant [correction of the transcriber; in the print mutaranr], pro Batauam, seueram. Erant Bataui Germaniae populi, Cathorum pars, qui domestica seditione pulsi, extrema Gallicae orae vacua cultoribus, simulque insulam inter vada sitam occupauere: quam mare Oceanum a fronte, Rhenus amnis tergum ac altera circumluit. Genstum bello valida, vt quae Germanicis bellis esset exercitatissima, tum opibus pollens, quod Romana militia non exhauriretur, quandoquidem erat his cum Imperio societas, vt viros tantum armaque ministrarent, quemadmodum copiosius prodidit Cornelius Tacitus lib. 20. Conuenit inter plerosque doctos, nec id refragantibus coniecturis, eam insulam, cuius meminit Tacitus, esse quam nunc Hollanidam vocant.

*krounoxutrolh/raion.

Hominem stulte nugacem Graeci vocabant krounoxutrolh/raion, voce ridicule composita, a krouno\s2, quae proprie dicitur aqua impetu scatens, et xu/tra olla, et lhrei=n quod est nugari, Ollas autem stupidos appellamus. Refertur a Suida. Extat apud Aristopha. in Equitibus, quo dicto notasse videtur homines immodice nugaces. Nam et lh/rous2 quidam fontes dici putant para\ to\ li/an r(ei=n. Indicat hoc Vlpianus enarrans tertiam Demosthenis Olynthiacam. Alibi retulimus prouerbium, Lusciniae nugis insidentes a)hdo/nes2 le/sxais2 e)gkaqh/menai. Sed post comperimus le/sxas2 Graecis dici nonnunquam sedilia quaedam publica in quibus Athenienses otiosi complures pariter sedebant, quibuslibet de rebus inter se nugantes, Qualia sunt hemicyclia. In testimonium proferunt hoc carmen ex Homero:

Fabarum arrosor.

*kuamotrw\c, id est, Fabarum arrosor dicebatur, qui in creandis magistratibus vendebat sua suffragia, eoque quaestus gratia sedulo versabatur in comitiis. Priusquam repertus est vsus calculorum, quos Graeci yh/fous2 appellant, suffragia nigris et albis fabis ferebantur. Vnde fabis victitare dicebantur, quibus hinc erat quaestus. Suidas citat senarium, sed vt fere solet, tacito auctoris nomine:

Prouerbii meminit et Hesychius, indicans hunc morem fuisse apud Aetolos, vt cui alba faba obtigisset, is magistratum susciperet. Vnde ferre suffragia, siue sortiri, kuameu/ein appellabant, et iudicem kuamobo/lon. nam et in iudiciis quibusdam non voce sed

calculis ferebantur sententiae. Manet in hodiernum vsque diem mos, vt in Epiphaniis rex conuiuii faba deligatur. Extat autem et apud Aristophanem in Equitibus:

Dici poterit et in tenuem parcumque. Nam hinc sumpta est metaphora in magistratus affectatores, aut ex suffragiis suis venantes quaestum.

Manci pera.

NAtrant locum fuisse vicinum Hymetto, cui nomen fuerit kullou= ph/ra, id est, claudi mantica, in eo fuisse templum simulque fontem, vnde feminae steriles bibebant et fiebant foecundae. Suidas indicat et composite dici kulloph/ran, admonens esse proverbium in eos, qui artificio vim admouent naturae. Hesychius ostendit Aristophanem in Centauro, lupanar appellasse kullou= ph/ran, quod huius nominis locus decliuis sit ac praeceps. Conveniet in illos, qui bulbis, aliisve medicamentis irritant libidinem. Quidam elleboro succurrunt ingenio, et quibusdam medicaminibus memoriae.

Vndarum in vlnis.

In vlnis vndarum esse dicebantur, qui in summis rerum difficultatibus versabantur. Neque enim suauiter iactant maris vndae, quos amplexae fuerint. Adlusum est ad nutrices quae pueros in vlnis circumferunt, et agitatione mouent, vt fiant vegetiores, quod ipsum infantibus natura gratum est, somnosque conciliat. Verum alia est fluctuum iactatio.

Fluctus mutus.

*ku=ma kwfo\n, id est, Fluctum mutum appellabant, qui nondum edebat fragorem, sed iam incipiebat intumescere. Primum enim tacitis vndis insurgit mare, mos exasperata tempestate, procul fremit ac resonat. Dici potest de bili hominis, quae nondum erupit in conuitium, sed tacite inardescit. Veluti si dicas: Cede ph/mati kwfw=|, desine contendere, ne disputatio exeat in rixam. Aut obsiste ku/mati kwfw=, reprime iram efferuescentem.

Caricum vinum.

*kariko\s2 oi)=nos2, Suidas indicat fuisse proverbium de vino, vt opinamur, tenui, quod non adfert hilaritatem, qualis erat Carica musa, de qua dictum est alias. Quidquid enim vile, lugubre, molestum, aut querulum, Caricum dicebatur. Sed haud scimus an apud Suidam pro oi)=mos2 scriptum sit oi)=nos2, nisi quod Hesychius nescimus, quid attingit de Carica vite, velut inculta et incomposita. Nam genus hoc militare, negligit agricolationem.

*oi)o/lukos2.

HErodotus in Melpomene, hoc est, lib. 4. refert, cum Theres quidam adornaret longinquam nauigationem, ac filius ipsius adolescens negaret se futurum eius nauigationis comitem. toigarou=n e)/fh au)to\n katalei/yein o)/i+n e)n lu/koisi, id est, Itaque relinquam eum, inquit, ouem inter lupos. Ex eo dicto nomen inditum est adolescentulo oi)o/lukos2, voce composita ex oue et lupo. Dici poterit in hominem desertum ac destitutum auxilio. Quod

si quis negabit hoc esse proverbium, patiatur appendicem esse eius quod alibi retulimus: Ouem lupo commisisti. Nam probabile est ab hac historia natum proverbium.

*naikissoreu/ein.

*naikissoreu/ein dicebantur qui studio quidpiam eleuarent. Alii putant naikissorei=s2 dici solitum ei, qui cum videretur confiteri, non confitebatur, perplexis verbis occultans mendacium, quod fere solent haeretici in discrimen adducti. Vox composita videtur a nai\, quod est affirmantis, et ki/ssh pica, et r(ew, quod est fluo, quod inuoluta loquacitate negent, quod affirmare videntur, rursus affirment quod negant. Meminit Hesych.

Cui nullum negocium erat, Harmenem muro cinxit.

Est enim trochaicus tetrameter. Tradit autem Harmenem vicum esse Sinopensium, portum habentem. Cuius meminit et Stephanus, situm indicans in Paphlagonia, et a nonnullis dictam a(rmh/nhn, quod hic sane carminis ratio non patitur. Neuter indicat originem aut sensum adagii. Coniectare licet vicum fuisse frigidum, quem aliquis cinxerit muro vt fieret oppidulum aeque frigidum. Non enim dixit e)/ktisen, quod interpres videtur somniasse, qui vertit construxit, sed e)tei/xisen, hoc est, muro cinxit.

Nec animans, nec inanime.

PRoverbiali figura dictum est apud Platonem lib. de leg. 8. pa/ntwn tw=n te e)mfu/xwn kai\ tw=n a)yu/xwn, id est, Omnium et animantium et inanimorum, cum nihil omnino significamus excipiendum. Simili figura dicimus, Iuuenumque, senumque, et bipedum ac quadrupedum nequissimus. Item: Nec diis, nec hominibus placet, Nec viuis parcit, nec mortuis. Locum Platonis citauimus integrum in proverbio skiamaxei=n.

Hic telam texuit, ille diduxit.

APud Iulium Pollucem lib. 7. cap. 10. refertur senarius suppresso auctoris nomine ni forsitan Nicophanes est in Pandora:

Quanquam legendum arbitramur: o( me\n e)cufai/neq' i(sto\n, o( de\ dia/zetai, siue quod probabilius est die/zeto, nam vocem i(stou\s2 etiam metri ratio respuit: Iam si nobis textor quispiam Graecus exponeret quid sit dia/zesqai, quod vt indicat Pollux, Attici dicebant: proforei=sqai, non esset difficile proverbii sensum enarrare. Nam Suidas tantum habet: dia/zomai to\n sth/mona. Hesychius paululum lucis addiderat, dicens: die/zeto, diesxi/zeto, si die/zoto veniret a themate dia/zomai. Quid si dia/zesqai est stamini, quod superest, addere, sensus erit: Alter orsus est, alter perfecit.

Per fluuium traducere.

*diabiba/zein to\n potamo\n, i. Transmittere per flumen dicebantur, qui difficultatem explicabant rei, quam ineruditiores aut inualidiores explicare non poterant. Translatum a torrentibus aut fluuiis profundioribus, quam vt cuius tutum sit traiicere. Itaque qui sunt robustiores atque exercitatiores, pueros, mulieres, aut alioqui imbecilles susceptos in humeros transmittunt. Plato libro de leg. 10. e)gw\ sfw= w(/sper nu=n dh\ deca/menos2

diabibw= to\n potamo\n, id est, Ego vos quemadmodum modo feci, susceptos, vltra fluuium transferam. Verba sunt hospitis Atheniensis, qui disputationem tradit Cliniae et Mugillo, pollicens se affuturum, si quid haeserint.

Gangamon.

Ivlius Pollux lib. 10. cap. 40. docet genus esse retis inuolutis flexibus sinuosum ac perplexum, quod a Graecis dicatur gagga/mwn a gw=, quod est capio, vt indicat etymologicus, putans et gagga/mhn appellari, vnde et gaggamoulkous2 dici, qui piscantur hoc retis genere, et gaggamei=s2. Aut idem est cum sagena aut similimum. Pollux citat Aeschylum, qui negocium inuolutum et explicatu difficile, gagga/mwna dixerit, quemadmodum dicimus, nassam. Vnde ventris locum circa vmbilicum gagga/mwna dictum, quod illic appareat circumuolutio quaedam neruorum. Fortassis et interior aluus sic appellatur, quod intestina in sese complicentur, ne mox effluant stercora.

Sacer manipulus.

*iero\s2 lo/xos2, id est, Sacer manipulus olim dicebatur, quemadmodum dicimus sacram ancoram iaciendam, aut rem ad triarios rediisse. Athen. lib. 13. declarat apud Thebanos exercitus partem fuisse quam illi i(ero\n lo/xon nominabant, eam constitisse ex amantibus et amatis, et ob id praecipuum belli robur in his fuisse situm, quod reddat fortissimos ad mortis etiam contemptum animans. Vsus erit, si quis dicat rem Christianam hodie a monachis velut a sacro manipulo pendere.

Postico discedere.

GAlenus peri\ tw=n fusikw=n duna/mewn lib. 2. ei)de\ e)k pollw=n su/gkeitai, th=| khpai/a| kata\ th\n paroimi/an pro\s2 a)sklhpia/dhn a)pexwrh/samen, id est, Si ex pluribus constat, postico quod dici solet, ad Asclepiadem recessimus siue defecimus. Postico autem recedere dicitur qui furtim abit, aliis insciis sese subducens. Sic Horat. Postico falle clientem, quod et hodie non raro faciunt magnates. Idem alia forma dixit: In Aristippi furtim praecepta relabor. Thomas Linacer vir incomparabili doctrina, khpai/a| vertit per horti posticum. Aedes quibus est adiunctus hortus duas habet ianuas, anticam, et posticam. Antica spectat ad publicam viam, postica ducit ad hortum: per hanc elabebantur, qui clanculum abire cupiebant. Quosdam pudet palinw|dei=n, sed dissimulanter transeunt in alienam sententiam, alii per occasionem subducunt se negociis. In hos congruet proverbium.

Vtres Thylaci.

*asko\s2 kai\ qu/lakos2, id est, Vter et Thylacus dicebatur, qui cibo potuique indulgebat a)sko\s2 enim vter est vinarius, qu/lakos2 vas farinarium. Athen. li. 11. refert hos vers. ex Alexidis Hesione, qui dicuntur sub persona Herculis.

h)/|thse ku/lika, kai\ labw\n e)ch=s2 pukna\e
*elkei, katantlei=, kata/te th\n paroimi/an
*aei/pot' eu)= me\n a)sko\s2 eu)= de\ qu/lakos2
*anqrw/pos2.

Calicem poposcit, ac datum, crebro bibens
Trahitque et hausit, et vt habet proverbium,
Semper bene vter, thylacus semper bene est Homo.

Si ventri bene, si lateri, pedibusque tuis, quid
Diuitia poterunt regales addere maius.

Ignarium dare.

SEneca lib. de Beneficiis 4. refert, vt vulgo iactatum, Vt doleat, inquit, tibi, vt postea consideratius loquaris, quod dicere solemus, ignarium dabo. De lapide pyrete sentit, ni fallimur, quem alii viuum, nonnulli ignarium vocant, quod plurimum habeat ignis, vt attritu digitos adurat, et alioqui ponderosissimus. Itaque dicebatur ignarium dare, qui suggereret, quod dolore quodam revocaret hominem a peccando, quemadmodum lapis digito additus vel pondere vel attritu non sinit hominem obliuisci, cuius gratia sumpserat eum. M. Tullius haud absimili forma dixit in Antonium Philipp. 2. Num expectas, dum te stimulis fodiam? haec te si vllam habes partem sensus lacerat, haec cruentat oratio. Terent. Noli fodere latus. Persius:

His enim gestibus admonemus, quemadmodum et vellendo aurem, de quo nobis prius dictum est.

In morbo consumat.

SEneca lib. de Beneficiis 2. Quingenti, inquit, denarii sunt, illud, quod dici solet, in morbo consumat. Zeno cuidam promiserat quingentos denarios mutuo admonitus ab amicis, hominem esse malae fidei, tamen credidit, vel ob hoc quia promiserat, et summa erat exilis. Solent igitur creditores cum sentiunt non reddituros creditam pecuniam, nec existimant operae precium ob tantillum legibus agere, dicere, habeat, consumat in morbo. Qui sermo dubium habet sensum. Potest enim ab amico dici, qui nolit deesse amico, quod impendat si morbus inciderit: potest et ab inimico, qui malo viro morbum optet.

Vel Megaram vsque.

MAnet is sermonis color et hodie, vbi quid significamus magni precii, nobisque vehementer expetitum, dicimus, huius rei gratia vel in Indiam vsque proficiscere. Aut digna res est, cuius gratia vel in Hyberniam vsque nauigetur. Socrates apud Platonem in Phoedro: h)= ga\r a)\n a)stei=oi kai\ dhmwfelei=s2 ei)=en oi( lo/goi e)/gwge ou)=n ou(/tws2 e)pitequ/mhka a)kou=sai, w(/s2 te a)\n badi/zwn poih= to\n peri/paton mega/rade, kai\ kata\ h(ro/dikon proba\s2 tw=| tei/xei pa/lin a)pi/hs2, ou) moi/ sou a)polei/fqw, id est, Nam profecto festiui et in publicum vtiles fuerint sermones. Nobis sane tanta cupiditas est audiendi, vt si pedibus vel Megaram vsque ambules, ac mox iuxta morem Herodici, vbi ad moenia accesseris, denuo abscedas, non te sim relicturus. Ambigue dictum kata\ h(ro/dikon. Incertum enim vtrum Herodicus quispiam hoc dixerit, an Herodicus aliquis in populi risum abierit, qui cum tantum itineris confecisset, vel oblitus aliquid, vel mutata sententia, a moenibus Megarensibus redierit Athenas, quomodo Phaedria Terentianus a diuerticulo redit in vrbem. Vnde hoc ipsum iuxta Herodicum proverbii speciem habet, in hominem incerti consilii, aut qui sero mutat sententiam, cum deliberandum sit antequam incipias. Simile illi: Dignum propter quod vadimonium deseratur.

Omnem vocem mittere.

*pa=san fwnh\n i(/esqai, id est, Omnem vocem mittere dicebantur, qui nihil omittebant, quo persuaderent. Etenim qui totus est in hoc vt persuadeat, nunc argumentatur, nunc obiurgat, nunc blanditur, nunc pollicetur, nunc minitatur: kai\ pa/ntoios2 gi/gnetai, vt flectat audientem, Plato de

leg. 10. mhdamw=s2 w)= ce/ne, all' ei)/per tugxa/nei ge ou)=sa kai\ smikra\ peiqw/ tis2 peri/ ta\ toiau=ta, dei= mhdamh= ka/mnein, to/n ge a)/cion kai\ mikrou= nomoqe/thn, a)lla\ pa=san to\ lego/menon, fwnh\n i(e/nta, tw=| palaiw=| no/mw| e)pi/kouron gi/gnesqai lo/gw|, w(s2 ei)si\ qeoi\, id est Nequaquam ô hospes, sed si forte fuerit vel exigua persuadendi ratio, circa huiusmodi, haudquaquam oportet defatigari; praesertim legum auctorem, si modo vllius sit precii, quin potius emissa, quod dici solet, omni voce, veteri legi suppetias ferre debet, docens rationibus esse deos. Idem in Phaedro: tou/tou toi e(/neka xrh\ pa/ntas2 tou=s2 lo/gous2, a)/nw kai\ ka/tw metastre/fonta e)piskopei=n. id est, Huius itaque gratia oportet, omnibus rationibus sursum deorsum versatis, despicere, etc. Sumptum videtur ab incantamentis, in quibus si parum mouent preces, adhibent efficaciores. Id alicubi indicat Plato, tametsi locus in praesentia non succurrit. Indicabitur cum occurrerit, Vide num omnem vocem, dicat omnem contentionem. Solent enim patroni causarum cum magno studio causam agunt vocem intendere. Paulus Apost. ad Gal. c. 4. cum ait: h)/qelon de\ parei=nai pro\s2 u(ma=s2 a)/rti, kai\ a)lla/cai th\n fwnh\n mou=, tale quiddam sensisse videtur. Nam qui nunc obiurgat, nunc blanditur, nunc se praedicat, nunc semet demittit, nunc territat, nunc consolatur, vtcumque postulat eorum vtilitas, quos perire non vult, veluti doctus incantator mutat vocem suam, vt aliquo pacto persuadeat.

Magadari.

*magadi/zein siue magadeu/ein, dicebantur olim, qui bilingues essent, eodem ore laudantes ac vituperantes, blandientes et obiurgantes, pudice, et obscoene loquentes. De magadide multa disserit Athenaeus lib. 14. dubitans citharae ne genus sit, an fistulae. Quidam eandem putant cum sambuca, nonnulli et cum pectine. Verum hoc nihil ad proverbium, quando constat organum esse di/fwnon, quod simul emittit geminam vocem, grauem, et acutam, harmonia quae dicitur dia\ pasw=n. Citatur ex Alexandride hic senarius.

Ait vetustum esse genus, repertum a Lydis, nomen inditum est a Thrace quodam, cui nomen erat Magdus. Alii putant inuentum esse Sapphus. Pindarus magadin appellat yalmo\n a)nti/fqoggon, qualis est cantio, cum simul concinnunt viri et pueri impuberes. Hac de re nonnihil attigimus in proverbio, Ex eodem ore calidum et frigidum efflare.

Chalcenterus.

*xalke/nteros2 olim dicebatur insigniter patiens laborum, atque indefatigabilis, velut habens aerea intestina, qualem fabulae narrant fuisse Talo custodem insulae Cretae. Hoc cognomen inditum est Didymo grammatico, ob incredibilem numerum librorum, quos scripsisse dicitur. Eadem de causa Origenes dictus est Adamantinus.

Origanum tueri.

*ori/ganon ble/pein, dicebantur, qui robur et masculum animum praeferebant. Suidas refert hoc carmen ex Aristophane, vti coniicimus, licet metro deprauato:

Sumptum ab acrimonia herbae, vt respondeat illis alibi dictis, tueri sinapi aut nasturtium. Quidam cunilam vocant, eius generis, quod Dioscorides appellat heracleoticum. Nam est aliud genus dictum o)ni/tis2, est tertium quod Panaces Heracleum vocant. Ita Dioscorides lib. 3. Plin. lib. 20. c. 14. tradit origanum non dissimile pulegio siluestri.

Thurium lema.

*qou/rion lh=ma dicebant animum intrepidum et ad bellum paratum. Nam lh=ma genere neutro Graecis sonat, voluntatem, animum siue propositum, aut dignitatem et auctoritatem, vox dicta a lw= quod est volo. Nam lh=mma quod scribitur per geminum mm, venit a la/bw siue lamba/nw, est argumentum, quod assumitur ad probationem. Thurion autem dicitur quidauid est vehemens ac bellicum. Vnde Hom. qou/rida a)lkh\n, id est, Thurium robur appellat. Quin et ipse Mars dictus est qou=ros2, a qorei=n quod est insilire. Suidas citat ex Aristopha [abbr.: Aristophanes]. Inuenitur et qou/rios2 lo/gos2, pro sermone diuinitus afflato, ac vehementi, cum quis intrepide cum auctoritate loquitur.

Nec elephantus ebiberet.

*ou) d' a)\n e)le/fas2 e)kpi/oi, id est, Ne elephantus quidem ebiberet. De poculo praegrandi, cum elephantus proboscide immensam aquarum vim cum libet, hauriat. Athenaeus libr. 11. citat ex Epinico:

*ele/fas2 e)le/fanta peria/gei r(uto\n
*xwrou=nta du/o xo/as2, o)\n ou)d' a)\n e)le/fas2 e)kpi/oi.

Rhytus autem poculi genus est, specie cornu, quod videtur eburneum fuisse, impositum imagini elephanti. Subiicit autem: ou)de\n e)le/fantos2 ga\r diafe/reis2 ou)de\ su\, id est, Nam ne tu quidem quidquam differs ab elephanto, vt esset quadruplex elelphanti mentio. Prouerbium hoc posterius ante retulimus, hoc loco non citato. Porro choa mensurae genus est. Dicetur in librum insulsum ac loquacem, quem ne patientissimus quidem perlegere sustineat.

Sacer piscis.

*iero\s2 i)xqu\s2, id est, Sacer piscis dicebatur, cui nemo nocebat, sed sui iuris erat. Suidas indicat esse apud Homerum. Quidquid enim ingens ac praeclarum haberi volebant. veteres, i(ero\n appellabant, velut apud Homerum i(ero\n me/nos2 a)lkino/oio, id est, sacra vis Alcinoi. Per iocum dici poterit in hominem praegrandem et in precio habitum, cum sit stupidus et infans. Meminit et Athenaeus.

*felli/nas2.

*felli/nas2 leuis dicitur, quasi dicas suberinus. Nam *fe/llos2 cortex est arboris superfluitans, qui Latinis dicitur Suber. Vnde et felleu\s2 dicitur locus asper ac petricosus, aptior ad pascendas capras, quam ferendas fruges, quod terra veluti supernatet saxis. Vnde et felleu/ein dicitur, quod fluitat, nec habet radices. Quin et hodie lingua Britannica commodum hominem minimeque difficilem, felle/a vocat. Hanc morum leuitatem Graeci vocant eu)h/qeian, quae vox in vitium sonat. Plato lib. de Repub 3. eu)logi/a a)/ra kai\ eu)armosti/a kai\ eu)sxhmosu/nh kai\ eu)ruqmi/a, eu)hqei/a a)kolouqei, ou)x h(\n a)/noian ou)=san u(pokrizo/menoi kalou=men

w(s2 eu)h/qeian, a)lla\ th\n w(s2 a)lhqw=s2, eu)=te kai\ kalw=s2 to\ h)=qos2 kateskeuasme/nhn dianoi/an, id est, Ergo sermonis probitas, morum compositio, decus et concinnitas sequitur eu)h/qeian, non hanc inquam, quam vitio blandientes, vocamus eo nomine, quasi sit morum bonitas, cum sit amentia, sed mentem vere moribus bonis pulchrisque instructam. De his nonnihil attigimus in prouerbio: Subere leuior. De profundo sulco animi dictum est alias.

*ison i)/sw|.

*ison i)/sw|, id est, Par pari dicebant, vbi quid ex aequo moderatum significabant. Sermo ductus a potoribus, qui frequenter de aequalitate disputant, interdum pugnis et ensibus. Sed olim aequalitas erat, vt tantundem adderetur aquae quantum esset vini. Athenaeus lib. 11. ex Aristophanis fabula, cui titulus Philonides, citat:

*toigarou=n e)moi\ me\n a)rti/ws2 o( despo/ths2
*di' a)reth\n tw=n qhriklei/wn eu)ku/klwton a)spi/da
*uperafri/zousan trufw=san i)/son i)/sw| kekramme/nhn
*prosfe/rwn e)/dwken.

- Proinde iam nuper meus
In Thericleis mihi virtutis ergo praestitae,
Scutum herus pulchre rotundum, deferens dono dedit,
Spuma inundans, delicatum, temperatum par pari.

*ermh=s2 o(\n e(/lkous' oi( me\n e)k proxidi/ou
*oi( d' e)k kadi/skou i)/son i)/sw| kekramme/nou.

Sors, quam trahunt alii quidem e prochidio,
Alii ex Cadisco temperato par pari.

Primus trochaicus est imperfectus, et hic legendum arbitramur prochoidion, vtrumque est vas vinarium, e(rmh=s2 autem pro sorte ponitur, quae prima ducitur, vt alias docuimus. Idem eodem libro refert ex Hermippo:

Alibi retulimus par pari, verum non est idem prouerbium. Illud de pensatione dicitur, hoc de mixtura aequali. Velut vtinam natura vitam hominum miscuisset i)/son i)/sw|, nunc nimio plus est mali quam boni. Haec autem verba i)/son i)/sw| ponuntur velut absolute, praeter rationem constructionis, quemadmodum dicimus dia\ pasw=n.

Cothonisare.

*kwqwni/zein siue kwqwni/zesqai dicebantur, qui largius biberent, et potationem largiorem kwqwnismo\n appellabant. Eam Mnesitheus medicus apud Athenaeum lib. 11. putat conducere valetudini corporum, Plato corrigendis moribus, Seneca ingenio, excludunt tamen ebrietatem, nec id nisi raro fieri sinunt. *akrokw/qones2, siue vt scripsit quisquis collegit etymologicon a)kratokw/qones2, dicti qui meracius biberent, quos Hesychius putat dictos a)kroqw/rakas2. Adscribit enim me/qusoi. Verum ex Plutarcho in Symposiacis, et Aristotele in Problematibus, apparet a)kroqw/rakas2 dici, qui nondum prorsus ebrii sunt, toto corpore rigato, sed pectore summo duntaxat. Indicat et Iulius Pollux libro 6. ex auctore

Hyperide: et Athenaeus citans eundem in oratione contra Demosthenem. e)pikwqwni/zesqai pro intemperantius bibere refert Pollux ex auctore Critia. Cothon autem poculi genus est, de quo nonnihil alias attigimus.

*trugo/bioi.

Homines sordidos, ac parcos olim popularis iocus trugobi/ous2 appellabat, quasi faece victitantes. Qui splendidiores sunt, vbi ventum est ad faecem, aperiunt aliud vas. Quidam adeo natura miseri sunt, vt non patiantur bibi vinum, nisi posteaquam vel acuit vel euapuit, Adagium indicauit Pollux lib. 6. cap. 4. Eustathius ostendit perparcos trusibi/ous2 dici, quod anxii cumque gemitu viuant. Ridetur apud Aulum Gellium libro 11. cap. 7. qui de nimium frugali quodam dixerit, Hic eques Romanus apludam edit et floces bibit. Prisci rustici frumenti furfurem appellabant apludam, flocem, vini faecem e vinaceis expressam, quemadmodum fraces ex oleis.

Loquax talpa.

Homo nullius iudicii, sed tamen impendio verbosus, loquax talpa dictus est populari conuicio. Quod primum dictum est in Iulianum Capellam, posteaquam venerat in publicum odium: nam talpae nostri, vt caeci sunt, ita sunt aeque muti. Idem dictus est pi/qhkos2 e)n porfu/ra|, id est, simia purpurata, cuius alibi meminimus. Refert Ammianus libro 17.

Non contis, aut ramulis.

IDEM lib. eodem de Antonio quodam ad honorem mensae regalis apud Persas euecto et ad ius ferendae sententiae admisso, non contis, inquit, aut ramulis, vt aiunt, id est, non flexiloquis ambagibus vel obscuris, sed velificatione plena, in rempubl. ferebatur, eoque incitans regem. Quanquam pro ramulo, legendum arbitramur remulo: nam contis et remis impellunt nauim, qui ventos habent aduersos. Pars est magis adagii, quod alibi recensuimus, Velis remisque, quam nouum adagium.

Extra calcem.

IDEM lib. 21. Ne igitur extra calcem, quod dicitur, sermo decurrens lecturo fastidium ferat, ad explicanda prospecta reuertamur. Quanquam arbitramur scripturam vitiatam, legendum autem esse extra callem, pro extra viam, quod alibi nobis dictum est, vbi quis digreditur a re proposita.

Ex perpendiculo.

IDEM libro eodem, ex perpendiculo dixit, pro eo quod erat exacto iudicio, Palatinas inquit dignitates, velut ex quodam tribuens perpendiculo: et sub eo nemo celsum aliquid acturus, in regiam repentinus adhibitus est, vel incognitus. Ad hanc formam et illa pertinent quae cum alibi frequenter, tum apud Gellium sunt libro secundo, cap. primo, ad amussim exigere, et librili perpendere, et ad aequilibrium aestimare. Et apud Plinium libro 36. cap. 25. ad regulam ac libellam exigere. Praeterea digitis metiri, trutina pensare, ad vnguem facere, aliaque quorum nonnulla suis locis indicauimus, quae omnia plus habent veneris, si ad res animi transferantur. Sumpta metaphora a perpendiculo fabrorum, quo explorant vel aequalitatem soli, vel parietis rectitudinem. Amussis est pensilis, in imo plumbum habens affixum,

additur in medio regulae quae constat duobus gnomonibus, hac explorant aequalitatem soli. M. Tullius in Verrem actione tertia: Tu Verres hic, quod moliare, nihil habes, nisi forte vis ad perpendiculum columnas exigere. Dicunt ei fere nullam esse columnam, quae ad perpendiculum esse possit. Nam hercle inquit, sic agamus, columnae ad perpendiculum exigantur, etc.

Acolo non fico.

*ako/lw| ta\ xei/lh ou) su/kw| bu=sai, id est, Acolo non ficui immergere labra. Suidas indicat dictum, vbi promitteretur prospera valetudo, aut significaretur rebus fortiter vtendum. Nam a)ko/lous2 Graeci vocant, minutas offulas. Interdum et fragmenta panis, para\ to\ mh\ kolla=sqai, i. quod non cohaereant. Hesychius indicat a)ko/lous2 vescentem reddere bilis expertes ac placidos, cum ficus incendat sanguinem. Vidimus aliquos si quando bilem vellent eximere, dies aliquot nihil sumere praeter offulas pauculas ex aqua cum paululo butyri recentis decocta. Quidam addunt herbarum ac radicum pauxillum. Prouerbium hortatur ad victum tenuem.

*pentaplo/a.

AThenaeus lib. 11. commemorat poculi genus, quod olim penta/ploon dicebatur, quod in publicis ludis adhibeatur. Ephebi quidam cursu contendebant Athenas. Currebant autem gestantes viteum ramum onustum fructu, qui dicebatur o)/sxos2. Initium cursus erat a templo Bacchi vsque ad templum Palladis, cui cognomen skir)r(a\s2. Victor in eo certamine capiebat calicem dictum penta/ploon. atque ita tripudiabat in chorea. Nomen inditum calici, quod in eo quinque rerum species essent commixtae, vinum, mel, caseus, farina et paululum olei. Accommodari poterit ad orationem ex variis argumentis consarcinatam. Simile quoddam vas erat fictile, quod Graeci ke/rnos2 appellant, Baccho sacrum. In eo plures erant rerum species, sed distinctae cyathulis inter se connexis. Athenaeus nominatim recenset circiter sedecim. Vt igitur farraginem dicimus rem variam, atque ex diuersis generibus conflatam, ita poterimus vel penta/ploon vel ke/rnos2, dicere. De copiae Cornu dictum est alias. Nec his dissimile est quod satyram dixere prisci, de quo suo dicetur loco.

More Carico.

*sxh/mati karikw=|, id est, Figura siue modo Carico, fieri dicebatur, quod sordide incompositeque fiebat, praesertim in rebus obscoenis: quod tamen ad alia transferri potest, velut ad mores indecoros atque inciuiles, ad orationem inconditam. Legimus et ploi/w| karikw=|, id est, naue Carica.

*musikarfi\.

*musikarfi\, dicebantur agere, qui dure ac sicce viuerent. Vox ficta videtur a mure et palea, quod mus in re pusilla vehementer laboret: nisi malumus dictum a mu/ssw quod est sicco, et mu/shs2 praefocatio, quasi si quis festuca praefocetur. Nam Hesychius indicat sic hanc vocem pronunciandam, vt dicitur, a)koniti\, vsurpatam autem a Cratino in fabula, cui titulus, Horae. Alii virum quempiam musi/karfon dictum existimant, qui ex se quidem nihil venustiorum dicteriorum afferre poterat, sed tamen

libenter aliorum dictis adridebat. Et huius nominis mentionem factam, apud Aristophanem Comicum. Torquebitur igitur in hominem parcum ac sordidum, aut in frigide iocosum.

*mu/ths2.

IMpendio tacitus, aut in Venerem solutior dicebatur mu/ths2, quasi dicas mutitor, a mu\ mutorum syllaba, de quo nobis alias dictum est. Est huius nominis piscis femina, quae sine mare non pascitur. Hinc et in libidinosos, aut supra modum vxorios. Rectius autem in virosas feminas. Auctor Hesychius. [correction of the transcriber; in the print :]

Qui inspuerit in cauernam formicarum, etc.

IDEM indicat vulgari sermone fuisse iactatum, w(s2 o( ptu/sas2 ei)s2 murmhkia\n, oi)dei= ta\ xei/lh, id est, Quod qui inspuerit in agmen formicarum, huic intumescant labra: Hoc seu vere fit, vt ex halitus repercussu virus aliquod afficiat conspuentis os, seu temere creditum, torqueri poterit in eos, qui multitudinem imbecillam quidem, sed tamen numerosam, et concordem prouocant. Hesychius auctorem citat Dinolochum. Is fuit Comoediarum scriptor, Epicharmi filius.

Nemo sibi nascitur.

HAEC sententia Platonis sic est ab eruditis omnibus celebrata, vt optimo iure possit inter prouerbia recenseri. Eam primus Plato prodidit in epistola, quam scripsit ad Archytam: *alla\ ka)kei=no dei= se e)nquei=msqai, o(/ti e(/kastos2 h(mw=n ou)x au(tw=| mo/non ge/gonen, a)lla\ th=s2 gene/sews2 h(mw=n, to\ me/nti h( patri\s2 meri/zetai, to\ de/ti oi( gennh/santes2, to\ de\ oi( loipoi\ fi/loi, polla\ de\ kai\ toi=s2 kairoi=s2 di/dotai toi=s2 to\n bi/on h(mw=n katalamba/nousi, id est, Quin et illud tibi considerandum est, quod quisque nostrum, non sibi tantum natus est, sed ortus nostri partem sibi vendicat patria, partem parentes, partem amici caeteri. Multa vero dantur et occasionibus, quae incidunt in vitam nostram. Adducit hunc locum Marcus Tullius libro de Officiis primo. Sed quemadmodum, inquit, vt praeclare scriptum est a Platone, non nobis solum nati sumus, ortusque nostri partem patria vendicat, partem parentes, partem amici. Quam sententiam cum dilucide, commode et eleganter verterit Cicero, miramur quare Seneca dicere maluit: Nemo sibi contigit. Nam videtur exprimere voluisse illud e)ge/neto, sic enim scribit ad Lucilium lib. 5. epist. 32. Vis scire quid sit, quod faciat homines auidos futuri? Nemo sibi contigit. Videtur enim hoc imputare parentibus, quod non statim expetimus optima. Subiicit enim: Optauerunt itaque tibi alia parentes tui, sed ego contra, omnium tibi eorum contemptum opto, quorum illi copiam. Vota illorum multos compilant, vt te locupletent. Idem studii fuisse videtur Quintiliano, vt omnia secus diceret, quam dixerat Cicero. Quare fit, vt non raro dicat inelegantius, atque etiam obscurius.

Pireus non fert vasa inania.

IVLIVS Pollux lib. 6. cap. 6. refert hoc ex Aristotele. to\n peire/a mh\ kenaggi/an a)/gein, id est, Pireum non vehere vasa inania. Pireus portus erat Atticae. Huc appellabant vasa mercibus onusta. Eodem conueniebant adolescentes conuiuium acturi, indicat hoc Antipho in Eunucho Terentiana: Aliquot adolescentuli coimus in Pireo in hunc diem, vt de symbolis

essemus. Est eiusdem nominis portus Corinthiacus, vbi consentaneum est maiorem fuisse luxum. Hinc ductum scomma in eos, qui gaudent semper cibo, potuque distendi. Expende num apud Pollucem legendum peiraie/a.

Cradophagus.

Rusticum et sordidum veteres kradofa/gon per iocum appellabant, quasi kradaiofa/gon. Nam kra/daia vocant arboris fici folia. Iidem dicebantur balanofa/goi quasi prisco more glandibus viuentes.

Sapiens diuinat.

Donatus in Hecyram indicat prouerbium esse diuinare sapientem, quod ex coniecturis prudenter collatis colligit vetum, non solum de praeteritis, verum etiam de futuris, quamquam in fabula, quidem Laches diuinans tota errat via. Cuius tamen coniecturam approbans Phidippus ait: plane hoc diuinat, nam id est. Reliqua pete ex prouerbio: Qui bene coniiciet.

*iambi/zein.

*iambi/zein prisci dixerunt, pro conuitiari, ac maledicere, voce ducta ab Iambe femina insignite maledica: Probabilius est ab Iambo pede ductum, qui conuiciis repertus est, impetum ferientis atque impetentis exprimens. In quo congruit et illud, quod a breui orsus desinit in longam, quemadmodum iniuria ex leuioribus initiis exit in grauem tragoediam, quod indicauit et Homerus, h(/t' o)li/gh me\n ta\ prw=ta, id est, Quae primum exigua est. Vnde et hominem ad conuiciandum propensum i)a/mbhlon appellant. Huiusmodi ferme Suidas et Hesychius.

Testaceum flagellum.

*kerameikh\ ma/stic, id est, Testaceum flagellum dicebatur ostracismus, de quo nobis abunde dictum est in prouerbio Ostraci conuersio. Flagellum autem vocabant, quod hoc exigerentur in exilium, Testaceum, quod testulis soleant ea ferri suffragia.

Arietis ministerium.

*kriou= diakoni/a, Arietis ministerium, Suidas et Zenodotus sic referunt, quasi dici solitum de officio in ingratos collocato. Siquidem aries cornibus ferit pascentem. Hesychius ita refert, quasi congruat in eos qui spe cuiusuis praemioli inseruiunt indignis. Cum pueros inuitamus ad ministerium, pollicemur aliquid, puta talos aut nuces. Itidem in apologo quopiam dixit Aries, inunge, dabo tibi talos. Addita stellula in editione Aldina indicat kate/leiyen esse verbum subdititium, legendum est kata/leiyon ab a)lei/fw. Huius obiter mentionem fecimus in prouerbio: Aries nutricationis praemium: Est aliud in ingratos prouerbium, quod superius a nobis relatum est.

Reperitur citatum citra auctoris titulum. Interim in scholis Graecanicis inuenitur: in porticu Stoae, quae varia dicebatur et regis, complures fuisse Mercurii statuas, partim a plebeis, partim a principibus positas, vna erat ex his quae carmen hoc insculptum habebat antiquis literis. Hinc venit in prouerbium. Hoc quidquid est suo loco erat addendum, sed iam ea charta exierat manus.

In tuum ipsius caput.

Quoties in auctorem mali malum retorquetur aut recidit, Graeci dicunt, *ei)s2 th\n au)tou= kefalh\n. Demosthenes in oratione: peri\ parapresbei/as2, ou)k ou)=n tau=ta sunhu/xeto ou(=tos2 kai\ kathra=to th=| patri/di, a(\nu=n ei)s2 kefalh\n u(ma=s2 au)tw=| dei= tre/yai, id est, Haec igitur optabat iste, partiaeque imprecabatur, quae nunc vos oportet in ipsius caput vertere. Ita Ctesippus in Euthydemo Platonis: ei)mh\ a)groiko/teron h)=n ei)pei=n, ei)=pon a)/n soi ei)s2 kefalh\n, id est, Nisi dictu rusticius esset, dicerem tibi in caput. Nam sophista collegerat, eos procurare interitum adolescentis, qui vellent eum doctum euadere, cum nondum esset doctus: nam perit quod desinit esse quod erat, et incipit esse quod non erat. Ita Maro:

Apud Aristophanem in Pluto, Penia ratiocinatur si omnes homines ditescerent, fore vt Chremylus ipse cogeretur arare, fodere, reliquosque labores exhaurire, vt iam afflictior viueret diues, quam ante hac vixerat pauper. Chremylus autem memor laborum, quos in paupertate pertulerat, abominatur hoc verbum, et in Peniae caput reprecatur dicens: e)s2 kefalh/n soi, id est, in caput tibi: vt subaudias, recidat. Celius ad M. Ciceronem, libro 8. At Domitius cum manus ad os opposuit, te ad 9. Kalend. Iun. subrostrarii, quod illorum capiti sit, dissiparant perisse.

Iracundior Adria.

QVI moribus parum est commodis, et irritabili ingenio, Adriae comparatur prouerbio. Ita Flacci amica, qui cum fecerat diuortium:

Item in satyra, cuius initium, Iam dudum ausculto. Aeschines in Demosthenem, dicit eum moribus fuisse adeo asperis et inconstantibus, vt cum Adria facilius sit habere commercium quam cum illo: non quod illud mare sit caeteris saeuius, imo vix aliud mitius, sed ita visum est nonnullis, qui si nauigassent mare Britannicum aut Danicum, faterentur Adriam indignum esse maris vocabulo.

Bos marinus.

*bou=s2 e)na/lios2, id est, Bos maritimus, de magnis, insulsis et ad nihil vtilibus, quales sunt phocae, tantum pascentes, nec operi, nec esui vtiles, contra quam boues terrestes. Refertur a Suida. Suspicamur autem legendum bou=s2 e)nau/lios2, vt sit idem quod mox sequitur bou=s2 e)n au)li/w| ka/qh, id est, bos in stabulo sedes. Sic enim refertur in collectaneis Tarrhaei ac Didymi. Estque hemistichium Iambici trimetri.

Bos in stabulo.

*bou=s2 e)n au)li/w|, id est, Bos in stabulo, dicebatur inutilis et in otio vitam agens. Hesychius indicat a Cratino dictum in fabula, cui titulus, Deliades, quamquam huius alibi meminimus.

Canis ad cibum.

*ku/wn e)pi\ si=ton, id est, Canis ad cibum. De iis, qui in suum properant exitium. Qui canem volunt occidere, cibo ostenso alliciunt. Hesychius indicat hoc esse simile illis: bou=s2 e)pi\ sfagh\n, kai\ u(=s2 e)pi\ desma\, id est, Bos ad mactationem, et sus in vincula.

Bos in quadra argentea.

*bou=s2 e)pi\ pi/nakos2 a)rgurou=, id est, Bos in quadra argentea. In eos qui personam sustinent, officium aliquod egregium pollicentem, nec vlli tamen sunt vsui, nisi ad voluptatem aut fastum. Similimum est illi, quod alibi retulimus: Bos septimus. Olim apponebantur bellaria, sic efficta, vt nouae lunae cornua prae se ferrent, quod luna nascens ac desinens cornuta videatur. Quin et lunae dicebantur huiusmodi bellaria. Qua de re Suidas citat epigramma:

*pw=s2 bou=s2 u(pa/rxwn au)/lakas2 gh=s2 ou) te/mneis2,
*all' w(s2 pa/roinos2 a)gro/ths2 a)nekli/qhs2;
*pw=s2 ou)xi\ kai\ su\ pro\s2 noma\s2 a)potre/xeis2
*all' a)rgurou=n ei)/dwlon e)/sthkas2 tra/ge;
*esthka th\n sh\n e)cele/gxwn a)rgi/an.

Quidnam fit, vt bos cum sies, aruum haud ares,
Sed ebrij in morem recumbis rustici?
Quin hirce tu quoque curris hinc in pascua,
Sed potius hic imago stas argentea?
Hic sto, tuam redarguens inertiam.

Meminit huius bouis Iul. Pollux libro sexto, capite vndecimo, demonstrans hoc cibi genus inferri solere Apollini Dianae, Hecatae, et Lunae. Finguntur et hodie variae animantium species in bellariis. Huic non dissimile est, quod Galli vocant regem chartarum, qui titulo verius, quam opibus rex est.

Accepta candela.

Diphilus apud Athenaeum libr. 15. in fabula cui titulus, a)gnoi/a, *ayantes2 lu/xnou luxnei=on e)zhtou=men, id est, adrepta candela, candelabrum quaerebamus, cum res improuide geritur, oportuit enim candelabrum esse paratum, antequam candelam attingeres.

Vacuam inhabitare.

*kenw=| e)gkatoikei=n do/mw|, id est, Vacuam habitare domum dicuntur, qui speciem rei magnificam ostentant, cum ipso bono vacui sint. Plato trimetrum citat, haud dubium, quin vulgo iactatum, quandoquidem auctoris nomen tacet: kai\ a)/skei o(po/qen do/ceis2 fronei=n, a)/llois2 ta\ komya\ tau=ta a)fei\s2, ei)/te lhrh/mata xrh\ fa=nai ei)=nai, ei)/te fluari/as2. *ec w(=n kenoi=sin e)gkatoikh/seis2 do/mois2, zhlw=n ou)k e)le/gxontas2 a)/ndras2 ta\ mikra\ tau=ta, a)ll' oi(=s2 e)sti\ kai\ bi/os2, kai\ do/ca, kai\ a)/lla polla\ a)gaqa\, id est, Eaque exerce vndecumque videberis sapere, omissis istis ad ostentationem facientibus, siue deliramenta ea vocari decet, siue nugas.

neque magnifacias viros: qui haec minuta redarguunt; sed illos potius, quibus adest res familiaris, et honesta fama, aliaque multa bona. De vacuo gratiarum scrinio diximus alias.

*sthniw=sai.

*sthniw=sai est alterum asperis conuitiis incessere. Athenis erat festum quoddam, in quo ius erat dicteriis et conuitiis in alios ludere. Vnde sthniw=sai, dici coeperunt, qui liberius in quempiam debacchabantur. Festo nomen erat sthni/a. sthno\n enim proprie dicitur, quod asperum auribusque molestum est. Ita Hesychius et Etymologus. Simile illi, de plaustro loqui.

A sexaginta viris venio.

Athenienses mire delectabantur iis, qui risum dictis aut factis mouere norunt, adeo vt ad hoc in diomeo, aut heracleo sexaginta conuenirent,

qui in ciuitate nominabantur sexaginta viri, quemadmodum nos dicimus duumviros, triumviros et decemviros, magistratum significantes, vt si quid ridicule dictum esset, vulgo ita loquerentur oi( e(ch/konta tou=to ei)=pon, id est, Sexaginta viri hoc dixerunt, aut a)po\ tw=n e(ch/konta e)/rxomai, id est, a sexaginta viris venio. Refert Athenaeus li. 14. Erat Athenaeis tribus quae dicebatur diomw=n, a Diomo quodam Colytti filio, vnde diomei=on, vt ex Hesychio licet coniicere. Poterit per ironiam dici in dictum illepidum, et agreste, dictum sexaginta viris dignum: aut in stulte dicacem, hic nobis venit a sexaginta viris.

Capite gestare.

QVOS tenere amamus, capite gestare dicimur. Plato libro de Republica 10. kai\ e)pi\ tau/th| th=| sofi/a| ou(/tw sfo/dra filou=ntai, w(/ste mo/non ou)k e)pi\ tai=s2 kefalai=s2 perife/rousi au)tou\s2 oi( e(tai=roi, id est, Et huius sapientiae gratia tam vehementer amantur, vt amici tantum non eos in capitibus circumferant. Translatum apparet a matribus ac nutricibus, quae infantulos cunis impositos, capite portant. Simili figura Cicero dixit: Oculis ferre, pro vehementer amare: et in sinu ferimus, quos singulari affectu prosequimur.

In frigidum furnum panes immittere.

*epi\ yuxro\n i)pno\n tou\s2 a)/rtous2 e)piba/llein, id est, In frigidum furnum immittere panes dicuntur et hodie, qui docet indocilem, qui monet auersum, aut qui alioqui sumit inanem operam. Refertur apud Herodotum libro quinto, cui titulus Terpsichore. Consultis manibus Melissa apparens, negauit se indicaturam, vbi reconditum esset depositum, cum ipsa algeret nuda. Nihil enim sibi profuisse vestes, quibuscum fuerat sepulta, quod non essent exustae. Astruxit fidem suis dictis hoc indicio: o(/ti ei)s2 yuxro\n to\n i)pno\n peri/andros2 tou\s2 a)/rtous2 e)pe/bale, id est, quod in furnum cum frigeret, Periander ingessisset panes. Hoc aenigma solus Periander renunciatum intellexit, sibi conscius, quod cum exanimi coierat. Hoc ad prouerbii sensum opinamur esse satis, quo nobis licet castius, ac verecundius vti.

Mercurio dextro.

Hesychius indicat veteres in iactu quodam solere omnis gratia praefari Mercurium, quemadmodum in conuiuiis, a)gaqou= dai/monos, kai\ dio\s swth=ros2, de quibus suo dictum est loco. Idem indicat in sortibus ducendis, primam sortem dici solere Mercurium. Per iocum vsurpare licebit vbi quid aggredimur noui. Qui de summa periclitantur, dicuntur, omnem iacere aleam, qui primum tentant aliquid, dici possunt Mercurium ducere. Iulius Pollux libro sexto, capite nono indicat in krewnomi/a|, id est, carnium partitione, primam carnium portionem e(rmou= klh=ron, id est, Mercurii sortem appellari solere.

Ne Mercurio quidem credere.

Strabo libro secundo de narratione parum probabili: h\n ou)de\n tw=| e(rmh= pisteu/sai ti\s2 le/gonti, id est, quam ne Mercurio quidem credat aliquis narranti. Tametsi locus mendosus est, vt sunt pleraque in hac prima editione. ou)de\ sine controuersia legendum est. Proprie conueniet in eos, qui longinquis peregrinationibus circumacti, narrare solent prodigiosa. At viatorum Deus habebatur Mercurius.

Mercuriale.

*ermei=on Graeci vocabant lucrum praeter expectationem oblatum, a primitiis quas olim in viis ponebant Mercurio. iis viatores vescebantur. Alii malunt ductum ab aceruis lapidum, quos in itineribus ambiguis Mercurio sacros ponebant: Sicut qui mittit lapidem in aceruum Mercurii, ita qui tribuit insipienti honorem, quanquam hic varie translatus est Graecis Quidam ita sunt interpretati o(\s2 a)podesmeu/ei li/qon e)n sfendo/nh=|, o(/moio/s2 e)sti tw=| dido/nti a)/froni do/can, id est, qui religat lapidem in funda, similis est tribuenti stulto gloriam. Alii pro hermaeo verterunt polua/ndreion, qui locus est multorum sepulturae destinatus, et lapidem accipiunt non quodvis saxum, sed gemmam. Nec multum inter se discrepant, qui verterunt polyandrium, et qui hermaeum. Nam et sepulcra plebeiorum habebant congeriem lapidum, vnde illud Maronis:

In locum sordidum, ac funestum, stulte mittas gemmam. Non enim ornat locum, sed sordidatur a loco. In Hermaeum vero si mittas quemvis lapidem, nihil est gratiae. Nec enim extat in turba lapidum, singulorum officium: si gemmam, multo stultior es. Sed illorum est argutissima sententia, qui verterunt fundam. Non enim tantum perit officium tuum, sed in tuum malum resilit: veluti si stulto lapidem innectas fundae, dedisti quo te feriat. Verum haec non sunt proprie huius instituti. Suidas citat haec absque nomenclatura: *ou) kata\ tou\s2 a)/llous2 a)gaph/sas2 to\ e)rmai=on. ou)de\ oi)hqei\s2 a)\ra mhde\n a)dikei=n ei) e(kw=n par' e(ko/ntos2 o(tiou=n e)wnh/sato, id est, Non iuxta caeterorum morem captus amore lucri, nec arbitratus se nihil peccare, si volens a volente quidvis mercatus esset. Idem refert hanc sententiam tacito item auctoris nomine; *ermai=on e)sti\ tw=n kakoh/qwn a(/pas2 e)pieikh\s2, id est, Lucrum est improborum, quisquis est humanus, ac modestus. Bonorum enim lenitas, inuitat malorum audaciam. Refert et illud ex Damasceno vt apparet: kai\ e)do/kei e(rmai/w| e)n tetuxe/nai, o( moi\ perituxw=n, id est, Videbatur sibi in hermaeum incidisse, quisquis in me inciderat. Recreat enim viatorem, vbi dubius de via reperit aceruum Mercurii. Idem aceruus dicitur lo/fos2 e(rmai=os2, id est, tumulus siue collis Mercurialis. Philostratus in sophistis Hermaeum appellat thesaurum in aedificio repertum, et alias pro insigni lucro forte obiecto vsurpat.

Filum neuisti, et acu opus est.

PRoverbii faciem habet versiculus vt apparet anapaesticus, quem Iulius Pollux libro decimo refert ex Hermippi fatis.

Cum significamus non satis esse coepisse, nisi pari industria perficias. Didicisti artem, superest exercitatio. Didicisti grammaticam, restat dialectica. Didicisti sacras literas, restat bona vita.

Caluus cum sis.

GRegorius Theologus in epistola quadam ad Eustochium sophistam, quem lacessiuerat: kai\, ou)de\ u(po\ th=s2 paroimi/as2 th=s2 i(diwtikh=s2 e)paideu/qhn falakro\s2 w)\n kata\ kriou= mh\ nusta/zein a)ntipro/swpos2, mhde\ th\n sfhki/an kat' e)/mautou=, glw=ssan pro\s2 to\ kakw=s2 le/gein e(toimote/ran, i. Ac non saltem a prouerbio plebeio

[note of the transcriber: Print blurred] didicerim, cum sim caluus non obuersa fronte obnuere arieti, neque vespatum nidum in me prouocare, nimirum linguam ad maledicendum quam ab benedicendum promptiorem. De non irritandis crabronibus dictum est alias.

Argenteus puteus.

*fre/ar a)rgurou=n, id est, Argenteus puteus. Athenaeus lib. vndecimo, indicat olim ingens poculum dici solitum puteum argenteum: nam cyathi pusilli erant. Sunt et hodie qui delectantur e profundis poculis haurire, atque vt in quit ille, proluere labra, habentes in ore prouerbium: Multa aqua ori admota probe macerari barbam. Iocus est a tonsoribus, qui rasuri prius calida macerant barbam.

Malo asino vehitur.

Quibus res sunt parum secundae, mala asella vehi dicuntur, e)p' o)/nou ponhra=s2 o)xou/menoi. Suidas ceu prouerbiale refert, in dictione ponhro\s2. Felices enim eximiis equis insidere gaudent, quo celerius proueniant eo quo volunt, nec inscite iacietur in hominem parum feliciter coniugatum.

Allium in retibus.

*sko/rodon e)n diktu/ois2, id est, Allium in retibus, de sordido commeatu dicebatur, hinc natum, quod Attici quoties nauigationem, aut expeditionem adornabant, commercabantur allia, eaque retibus imposita secum ferebant. Item in obsidionibus vrbium in precio erat allium, vnde illud citra nomen laturam apud Suidam, a)po/llumai ta\ sko/roda porqou/menos2, id est, Perdo allia in obsidione. Thraces praecipue delectantur alliis, vtpote calidis, cum regionem inhabitent frigidam. Quin et hodie nautarum deliciae sunt allium, non ingratus et rusticorum cibus, vtcumque execratus Horatio. Locus erit adagio, si quem admoneas, vt philosophiae studium aggressurus, paret sese ad frugalem victum, ad vigilias ac labores, sine quibus non paratur eruditio, sko/rodon e)n diktu/ois2.

Sybaritici sermones.

*subaritikoi\ lo/goi, Hesychius narrat a)/kwpon quempiam, Sybaritam opinamur, apud Graecos summo studio incubuisse, vt orationis quoque genus haberet lautum et opiparum, vnde iocum prouerbialem ortum, vt oratio nitidior et accuratior, Sybaritica diceretur. Ea solet carere fide. Nam veritatis simplex ac breuis est oratio: talis enim solet hominis oratio esse qualis vita. In exemplo sunt Mecaenas et Apuleius ille deliciis offae mitus, hic Afer et magus. De Sybaritarum apparatu dictum est in prouerbio Sybaritica mensa.

Maturior moro.

*pepai/teros2 mo/rou. De Hectore Aeschylus in Phrygibus ita loquitur apud Athenaeum libro 2.

Dici potest vel in hominem miti ingenio praeditum, vel in mollem, vel in vehementer propensum ad aliquid velut in virginem nupturientem. Addit ex Nicandro huius arboris fructum primum omnium apparere. Additur et huic arbori vellicatio, ad maturitatem. Opinamur fici genus esse, cum scribitur per omicron, mo/ron.

Flos cinis.

quod aduersarius iactaret, quod suorum animabus impletum esset caelum, corporum memoria terrae floruissent, respondit: Sane de corporibus eorum multorum terrarum flores videmus, sed sicut solet dici, flos cinis. Donatistae suos qui sibi manus attulissent, quive provocassent alios, vt ab eis occiderentur, ni mallent occidi, in numerum martyrum referebant, eorum monumenta frequentantes: vnde flores illos cinerem vocat. Dici solitum videtur in fugacitatem humanae vitae. Hodie floret iuuentus, cras erit in sepulchro.

Homo semper contradicens.

GAlenus lib. quo refellit Iulianum quendam calumniantem aphorismos Hippocratis, refert hanc sententiam vt vulgo celebratam: ou)de/n e)stin a)perantologw/teron a)nqrw/pou, id est, nihil est pertinacius ad contradicendum, quam homo: a)perantologi/a est vitium quo quis garriendi finem nescit facere. Convenit in eos, qui numquam fatentur se victos. Hoc vitio maxime laborant stupidi et imperiti.

Insanire cum insanientibus.

*toi=s2 mainome/nois2 summai/nesqai, id est, Cum insanientibus insanire dicebatur, qui se moribus quorumlibet attemperabat. Vsurpauit Galenus lib. peri\ fusikw=n duna/mewn. *. *epei\ d' i(kanw=s2 h)dolesxh/samen ou)x e(ko/ntes2 a)ll' w(s2 h( paroimi/a fhsi\, mainome/nois2 a)nagkisqe/ntes2 summanu=nai, pa/lin e)pi\ th\n tw=n ou)/rwn e)pane/lqwmen dia/krisin, id est, Posteaquam autem satis nugati sumus haud sponte, sed iuxta proverbium, coacti cum insanientibus insanire, rursus ad vrinarum discretionem reuertamur.

Callipygos.

*kalli/pugoi dicebantur eleganti forma praeditae. Athenaeus lib. 12. ad huiusmodi fabulam refert originem proverbii, Duae sorores rustici cuiusdam filiae, de formae praestantia inter se decertabant, in via publica. Adcessit adolescens, qui formas admiratus, patri seni ostendit. Is maiorem praeferens, eius amore captus est. Profectus in vrbem, lecto coepit decumbere. Morbi causam exposuit fratri natu minori. Is rus profectus, conspectis puellis, minoris amore correptus est. Pater virginum collocat eas huius filiis, quas ciues ob insignem formam appellarunt kallipu/gous2. Harum opibus extructum est Veneri templum, quam et ipsam a puellis dixere kalli/pugon. De quibus Cercidae Scazontem citat.

Quod volumus sanctum est.

DIvus Augustinus lib. contra Cresconium grammaticum 4: Non iam vt vetus proverbium fertur, quod volumus sanctum est, sed etiam quando volumus et quamdiu volumus. Alibi, ni fallimur, citat ex Ticonio Donatiano. Est hemistichium carminis heroici.

Ne crepitu quidem digiti dignum.

AThenaeus lib. 12. de Sardanapali epitaphio loquens: kai\ teleuth/sas2 dei/knusin e)n tw=| mnhmatos2 tu/pw| toi=s2 daktu/lois2, oi(/ou katage/lwto/s2 e)stin a)/cia ta\ tw=n a)nqrw/pwn pra/gmata, ou)k a)/cia o)/nta yo/fou daktu/lwn, id est, Et mortuus declarat in monumenti statua digitis, quam deridiculae sint res hominum, ne digitorum quidem crepitu dignae. Mox Aristobulus apud

eundem indicat Sardanapali sepulchro impositam fuisse statuam, dexterae manus digitis ea specie compositis, qua solemus edere crepitum. Et gestus is, et proverbium in hodiernum vsque diem manet apud nostrates, cum aiunt ne huius quidem facio.

Coriaceum auxilium.

*skuti/nh e)pikouri/a, id est, Coriaceum siue Pelliceum auxilium apud Atticos infirmum et imbecille dicebatur. Refertur apud Hesychium. Athenaeus lib. 12. indicat dictum in quendam Sannyrionem macilentum, quod praeter pellem nihil haberet. Apud eundem lib. 13. Antiphanes philosophos macilentos notans: kata\ sofistw=n nh\ di/a leptw=n, a)si/twn, skuti/nwn, id est, Cum sophistis per Iouem macilentis, impastis, pelliceis. Tales erant olim philosophi.

Tanagraeus coetus.

OBesum, ac praegrandi corporis mole tanagrai=on kh=tos2 appellabant, a Tanagra Boeotiae ciuitate, quam Homerus grai=an vocat, Lycophron Poemandriam appellat, maritimam, ad quam delatus coetus immani magnitudine proverbio locum dedit. Refertur ab Athenaeo lib. 12.

Legatus non ceditur, neque violatur.

Scholiastes in Iliados quartum refert hoc proverbium: pre/sbus2 ou) tu/ptetai ou)de\ u(bri/zetai, id est, Orator nec percutitur, nec violatur. Quod praeconum genus olim habitum fuerit sacrum. Id iure gentium receptum est, vt legati publica fide veniant et redeant inviolati, etiamsi perferant atrocia, quales erant olim feciales ac patres patrati. Nunc in mediis etiam bellis caduceatoribus parcitur. Deflecti poterit ad bene monentem, siue recta consulentem, siue concionantem libere. Legatus est, refert mandata sui principis, aut agit negocium publicum, non est fas illi vim admouere.

Herculani lecti.

*hra/kleioi strwmnai\, id est, Herculani lecti, dicebantur molles ac delicati. Testis est Athenaeus lib. 12. quod dictu mirum est, cum Cynici sibi vindicent Herculem. Sed is, qui haec loquitur apud Athenaeum, hoc agit, vt persuadeat Herculem mollem, ac voluptariam egisse vitam: caeterum quae de illius laboribus feruntur apud poetas, mera esse figmenta. Sic homines blandiuntur suis vitis.

*aposkuqi/sai.

AThenaeus libro 12. narrat, quod Scythae, cum multis calamitatibus premerentur, per lusum, ac delicias omnibus populis, quibus imperabant detondebant comam: vnde caeteri rasuram ignominiae ludibriique causa factam, appellabant a)poskuqi/sai. Quae res atrocis belli causa fuit. Convenit in quosdam asperis moribus, quibuscum vix quisquam habet commercium, nisi discedat cum ignominia.

Macilentior Leotrephide.

Leotrephides insigni macilentia corporis comicorum salibus locum dedit, in quem Hermippi versus referuntur apud Athenaeum lib. 12.

Notatus est a multis et Cinesias poeta, procero, sed tam gracili corpore, vt corticibus arborum cirumcinxerit, ne inflecteretur, ob id ab Aristophane dictus filu/rinos2. Nobilitatus est et Phileta poeta, qui globos plumbeos pedibus addebat, ne ventis abriperetur. Tanta erat corpusculi tenuitas. Congruet in homines exiles, ac praetenues. Iucundius erit, si transferatur ad inopiam ingenii, aut dictionem aridam, ieiunam et exanguem.

Cape nihil, et serua bene.

*labe/ mhde\n kai\ kra/tei kalw=s2, id est, Cape nihil, et serua bene. Videtur in eos dictum, qui cum doceant friuola, tamen iubent auditores meminisse. Galenus de Platonis et Hippocratis placitis lib. 3. ou(/tw ga\r mo/nws2 oi)=mai peisqh/setai to\ kata\ th\n paroimi/an lego/menon u(pa/rxein au)th=|, to\ labe/ mhde\n kai\ kra/tei kalw=s2, id est, Siquidem hoc vno modo persuadebitur, quod adsit illi illud proverbii, Cape nihil, et serua bene. Congruet in doctrinam inutilem ac falsam.

*muioso/bai.

ET hodie vulgo dicuntur muioso/bai, id est, muscarum abactores, qui friuolis officiis cuipiam obseruiunt, quod a Persarum deliciis natum indicat Athenaeus lib. 12. qui in conuiuiis muioso/bas2 adhibeant, quod nunc apud Italos plebeium est. Et muiosobei=n est abigere muscas, quod quadrabit etiam in illos, qui tenere amant quempiam, vt minimo etiam illius incommodo offendantur, vt conveniat cum illo quod alibi retulimus ex Homero:

Miserior monomachis.

Non caret proverbii specie quod ex Posidippo Comico refert Athen. li. 4. tw=n monomaxou/ntwn a)qliw/teros2, id est, miserior his, qui monomachiam exercent. Nam hi durissima lege committuntur, vt aut alter, aut vterque pereat. Carmen sic habet:

*o mh\ pepleukw\s2 ou)de\n e(w/raken kako\n,
*tw=n monomaxou/ntwn e)sme\n a)qliw/teroi.

Vidit mali nil, nauigandi qui est rudis,
Ipsis monomachis miseriores nos sumus.

Hos Latini vocabant gladiatores, quo spectaculo cum nihil possit immanius esse, tamen olim Romanis erat in deliciis. Lepidius fiet, si transferatur ad contentionem cum homine improbissimo susceptam, quasi pugnam dicas gladiatoriam.

Zenonium est, et lentem coquere.

TImon Phliasius apud Athen. lib. 4. kai\ zhnw/neion ge\ fakh\n e(yei=n, i. Zenonis est et lentem coquere. Zenon Stoicorum princeps fuit, qui docet sapientem omnia recte facere, nec referre quid agat, sed in minimis pariter ac maximis sapientem esse sui similem. Ex quo consequitur, ad lenticulam recte coquendam opus esse sapientia Zenonis. Natum ex apoptheg. [abbr.: apopthegmatis] quod refert Diog. [abbr.: Diogenes] Laertius. Cum enim Zenon dissereret, sapientem omnia recte facere, quidam irridens obiecit, Igitur et lenticulam recte coquet. Zenon annuit et collectionem approbauit. Serio licebit vti, cum dicemus esse viri boni etiam in rebus minutissimis sui similem esse: aut egregium artificem, in quacumque materia declarare qualis sit artifex.

Oliuam non comedas,

CHrysippus apud Athenaeum lib. 10. in opere: peri\ tou= kalou= tradit huiusmodi sententiam, mh/pote e)lai/an e)/sqi' a)kalh/fhn e)/xwn xeimw=nos2 w(/ra|, id est, Ne quando comederis oleam, cum habeas vrticam hyberno tempore. Opinamur illum sentire de herba, non de pisce. Nec vsum adagii videmus, nisi si quando significabimus extremam victus parsimoniam, vt nec vrticae quidquam adhibeatur condimenti. Mox subiicit bolbofakh=n velut delicias, cibi genus vt Graeca vox indicat ex bulbis et lenticula confectum. bolbofakh=n, babai\, babai\, Vrtica calida est, sed minoris constat quam oleum. Subindicat autem aestiuis mensibus nec oleo nec vrtica opus esse.

Olla lenticulum attigit

EPicharmus apud Athenaeum eo, quem modo citauimus loco, xu/tra de\ fake/as2 h(/yeto, Sed olla lenticulam attigit. Conveniet in eos, qui vehementer propensi sunt ad aliquid, velut huc nati, vt vltro nulla data occasione se conferant ad id, quod appetunt. Olla fictilis videtur amare lentem, ac veluti vltro venire ad lentem. Simile illi, quod alibi retulimus: Ipsa olera olla legit, et equum in planiciem.

Qui non zelat.

DIvus Augustinus aduersus Adimantum cap. 13. indicat vulgo iactatum, qui non zelat non amat. Quod sane et hodie fertur, cum negant illic esse amorem, vbi non est zelotypia. Verum est ex amoris vehementia nasci zelotypiam, sed eadem interdum nascitur ex inopia mentis.

Lens deus.

*fako\s2 dicitur lens cruda, fakh\ cocta, vt indicat etymologus. Conveniet quoties eadem ad fastidium iterantur. Daemon autem Graecis fortunam sonat, vnde cacodaemones dicuntur infelices, et idem sonat, tu/xh, nec interest, nisi quod daemon est mas, tu/xh femina.

Trabs in omnibus.

*doko\s2 d' e)pi\ pa=si te/tuktai, id est, Trabs in omnibus facta est. Videtur hemistichium ex poeta quopiam, quo significatum est nihil esse tam certum quin obstet scrupulus, cogens nos ad exactiorem rei considerationem. Porro Graeca vox do/kos2 anceps est ad trabem, quam doko\n malunt sonare, et ad considerationem, quam do/kon. Notum est illud Socratis fro/ntison, id est, sollicite considera. Diverbium refert Galenus de Differentiis pulsuum lib. 3. Translatum apparet ab aratione, quam difficilem reddit trabs subinde occurrens in aruo proscindendo.

Ex libro gubernatores.

GAlenus in libro quem conscripsit de suis libris: *all' oi( mh\ maqo/ntns2 para\ didaska/lois2, e)qiko/tes2 de\ kata\ th\n paroimi/an, toi=s2 e)/k bibli/ou kubernh/tais2 tau=ta zhtou=si, id est, Caeterum qui non didicerunt sub praeceptoribus, sed iuxta proverbium similes sunt gubernatoribus e libro, istiusmodi quaerunt. Idem libro de compositione pharmacorum 3. e)oikui=a toi=s2 kata\ th\n paroimi/an legome/nois2 e)/k bibli/ou kubernh/tais2, id est, Adsimilis iis, qui proverbio dicuntur gubernatores e libro. De mutis magistris alibi dictum est.

Fractis auribus.

GAlenus contra Thrasybulum: w(=n e)sti\ ta\ qaumasta\ tauti\ suggra/mmata, nu=n u(po\tw=n ta\ w)=ta kateago/twn perifero/mena. id est, Quorum sunt admirandi isti libri, qui circumferuntur ab his qui fractas gerunt aures, De pugilibus, ni fallimur, sentit, qui postea facti medici scribunt libros: aut potius de libris imperitorum medicorum, qui leguntur a pugilibus, qui solent habere laceras aures more suum, oculos sigillatos, totam faciem tuberibus notatam, ex arte quam exercent. Galenus enim crebro destomachatur in athletarum genus, Vsus est hoc adagio Plato in Gorgia, nec satis liquet quo sensu. Etenim cum Socrates dixisset se audire, quod Pericles reddidisset Athenienses deteriores, nimirum ignauos ac timidos, loquaces et auaros, vt primus mercenaria stipendia instituisset: Callicles respondet: tw=n ta\ w)=ta kateago/twn a)kou/eis2 tau=ta w)= sw/krates2, id est, Ab his qui aures habent fractas audis ista ô Socrates. Sentit de athletis et barbaris, quibus ignaui videntur a militari ferocia alieni. Hanc coniecturam nostram tantisper valere volumus, dum aliquid afferetur exploratius. De perforatis auribus dictum est alias. Conveniet in hominem pugnacem, et vt notantem multos, ita notatum a multis.

Coruus albus.

Galen. lib. peri\ fusikw=n duna/mewn 1. taxans Lycum quendam, qui nec Erasistratum sequeretur, nec ipse verum afferret, ait, w(/ste o( lu/kos2 ou)t' a)lhqh= le/gwn fai/netai ou)/te e)rasistra/teia. leukw=| toi/nun kata\ th\n paroimi/an e)/rike ko/raki, mh/te au)toi=s2 toi=s2 ko/racin a)namixqhn=ai duname/nw| dia/ th\n xro/an, mh/te tai=s2 peristerai=s2 dia\ to\ me/geqos2, id est, Itaque Lycus, dum palam est eum neque vera loqui, neque eadem cum Erasistrato, similis videtur albo coruo, qui nec ipsis coruis admisceri possit ob colorem, nec columbis ob magnitudinem. Conveniet in hominem sui ingenii, et alienum a sensu communi. Sunt enim quos pudet vsquam cum quoquam consentire, quasi nihil verum sit, nisi diuersum sit.

Asino fabulam.

Galen. peri\ fusikw=n deuna/mewn li. 3. toi=s2 d' a)/llois2 ou(/tw genh/setai to\ gra/mma peritto\n, w(s2 ei) kai\ mu=qon o)/nw| tis2 le/gei, id est, Reliquis vero tam inutile fuerit scriptum, quam si quis asino narret fabulam. Extat in Graecorum collectaneis, o)/nw| tis2 e)/lege mu=qon, o(de\ ta\ w)=ta e)ki/nei, id est, Asino quispiam narrabat fabulam, at ille mouebat aures. Ad hoc allusit Galen. lib. de Differentia pulsuum 2. e)pi\ tou/tois2 o( me\n ge/rwn w(/sper o)/nos2 e)/seien h)/dh ta\ w)=ta, id est, Ad haec senex quidem ille, velut asinus quatiebat auriculas, opinamur, quod non assentiretur: est nobis de his alias dictum nonnihil.

Sub aliena arbore fructum.

Ex aliena arbore fructum legere dicuntur, qui fruuntur aliorum laboribus. Ita Fabius apud Liu. [abbr.: Liuius] li. [abbr.: libro] ab vrb. cond. [abbr.: ab urbe condita] 10. Fabius, inquit, quam arborem conseruisset, sub ea legere alium fructum, indignum ducere. Finitimum est illi: Alienam messem metit.

Milium terebrare

perforare dicuntur, qui in re difficili, sed prorsus inutili laborant. Galenus libro de Praescientia, taxans sophistas, qui putant philosophiae studium vehementer inutile, sic loquitur: *all' a(pa/ntwn maqhma/twn a)xrh/staton tou=to nenomh/kasin, o(moi/ws2 tw=| ke/gxron trupa=n, id est, Quin potius omnium disciplinarum hoc existimant inutilissimum, perinde, ut milium perterebrare. Sic enim arbitramur legendum, cum in editis libris habeatur to\ ke/gxron, i. minutum leguminis genus, quod haud facile perterebres gemmarum more, cum perterebrati nullus sit vsus. Simile studium fuit illius, qui grana milij e longinquo mittebat per foramen acus.

Lanam in officinam fullonis

QVI praepostere rem gerunt, veluti si quis Theologo committat puerum in grammaticis rudimentis instituendum, lanam in officinam fullonis ferre dicitur. Fullonum enim ars, non rudem lanam, sed iam contextum pannum tractat. Galenus de Differentia pulsuum lib. 2. w(/s2 tis2 de\ a)kribw=s2 tou/tois2 e(/pesqai bou/letai, gegumna/sqai pro/teron xrh\ peri\ ta\s2 kathgori/as2. to\ ga\r tou= *arkesila/ou kalo\n, w(s2 ou)dei\s2 po/kon ei)s2 gnafei=on fe/rei. *ta/cis2 ga\r e)sti\n w(/sper e)ri/wn e)rgasi/as2, ou(/tw kai\ maqhma/twn didaskali/as2, i. Quod si quis haec exacte velit assequi, prius exercitatum esse oportuit circa praedicamenta. Nam scitum est, quod dixit Arcesilaus: Nemo defert lanam in officinam fullonis. Quemadmodum enim est ordo in operandis lanis, ita est et in disciplinis. Refert hunc inter Academicos Laertius, qui solitus sit non ferre eos qui liberales disciplinas non suo tempore attingerent, ut si quis velit discere poecticen, aut rhetoricen ignarus grammatices.

De fumo ad flammam.

AMMIANVS Marcellinus lib. 14, Vtque solet manum iniectantibus fatis hebetari sensus hominum, et obtundi, his illecebris ad meliorem expectationem erectus, egressusque Antiochiam, Meleuo dictante, prorsus ire tendebat de fumo, ut proverbium loquitur vetus, ad flammam. De eo dictum, qui se a rebus dubiis, in praesens exitium coniecit. Alibi retulimus ex Plauto, Flamma fumo est proxima.

Calicum remiges.

*kuli/kwn e)re/tai, id est, Calicum remiges dicti sunt, qui assidue perpotarent, vinum pro remo ducentes. Ita Dionysius cognomento aereus, apud Athenaeum libro decimo in Elegiis:

*ka)/n tines2 oi)=non a)/gontes2 e)n ei)resi/a| *dionu/sou.
*sumposi/ou nau=tai kai\ kuli/kwn e)re/tai.

Petandi nautae, remigium calicum.

Ingens poculum quasi sinus est, In hoc trahunt, non remis, sed lingua, neque raro faciunt naufragium, iactura cum pecuniae, tum mentis.

Ab vnguibus incipere

*ek tw=n o)nu/xwn a)/rxesqai, dicuntur, qui a levissimis minimeque ad rem pertinentibus ordiuntur. Ita Basilius in epistola quadam: katage/lasto/n e)stin, e)k tw=n o)nu/xwn a)rxe/sqai, kai\ mh\ a)utai=s2 a)utw=n kefalai=s2 diale/gesqai, id est, ridiculum est ex unguibus initium sumere, ac non potius cum ipsis illorum capitibus colloqui. Caput rei dicitur quod est illius praecipuum. Vsus erit quoties admonebimus, ut omissis parergis ac frivolis, agatur de caussa. Aut si quis velit emendare reipub. statum,

ordiatur a principibus potius, quam ab humilibus, qui non multum afferunt momenti, vel ad perniciem civitatis, vel ad salutem.

Muscae

*mh=ai olim dicebantur, qui delectabantur aliena mensa, quos Plautus muribus comparat semper alienum edentibus cibum. Apud Athenaeum lib. 6. parasitus quispiam se muscae confert.

Advolat enim hoc insectum ad cibum alienum, et aegre potest abigi. Apud eundem Hegesander narrat, cum Alexander dixisset, se morderi a muscis, sic vocabat parasitos, iamque conaretur illas abigere: Cinesias unus eius ordinis, qui forte aderat, profecto aliae muscae siticulosae magis urgebunt te semel gustato tuo sanguine. Exstat apologus de erinacio, qui voluit vulpi mhoso/bhs2 esse. Plautus in Mercatore deflexit ad hominem curiosum et ad omnia advolantem. Musca est meus pater. Nihil pote illum clam haberi, Nec sacrum, nec tam prophanum quicquam est, quin adsit ibi ilico.

Baeon malus piscis.

ATHENAEVS libro septimo, testatur apud Atticos fuisse proverbium, mh/ moi baiw\n kako\s2 i)xqu\s2, id est, Ne mihi Baeon piscis nequam. Nec indicat usum proverbii, tantum ostendit apud Epicharmum, bai/ona, dictum piscem quendam. Nomen inditum videtur a brevitate. Laudantur enim magni pisces. Dicetur in hospitem ingratum, ac molestum.

De sportula coenare.

ATHENAEVS libro octavo: Graeci a)po\ spuri/dos2 dei=pnon, id est, coenam e sportula proprie vocabant, quoties aliquis sibi parasset coenam, eaque in sportulam composita, iret apud alium coenaturus. Quod genus et hodie durat inter homines frugi, qui nec grauari volunt sumptu, nec alios gravare. Lepidius erit, si transferatur ad eum, qui sic adit discendi gratia, ut ipse uicissim afferat quod deceat, ut siat eruditionis permutatio.

Tibicen vapulat.

EVBVLVS apud Athenaeum libro nono, ait fuisse morem, si quid peccasset coquus, tibicinem solere vapulare. Philyllius apud eundem:

Proinde coquus quispiam apud eundem ait, se non rem priscam, sed ab ipso inventam narrare, i(/na mh\, inquit, o( a)ulhth\s2 plhga\s2 la/bh|, id est, ne tibicen vapulet. Ob id opinamur, quod coquos laedere tutum non sit, iuxta sententiam aliquanto post apud eundem citatam:

Execrationes serere.

*ara\s2 e)pispei=rai, i. e. Execrationes serere, dicebantur qui diris devoverent aliquem: inde natum quod apud

Cyprios esset solemne, quoties sererent hordeum, addito sale, deuouere quibus male vellent. Tantum Hesychius. Docet Plin. quaedam non feliciter seri, nisi cum conuiciis. Esse etiam genus, quod terrae infoditur, ac pede compressa additur execratio, Ne vnquam exeas. De Lindiorum sacro diximus alias.

Aqua et terra reddamini.

Pro eo, quod est, redigamini in nihilum, ac pereatis. Hemistichium hoc sic refertur ab Hesychio, quasi prouerbio iactatum. Sumptum est autem ex Iliados h. Nam his verbis Menelaus increpat Graecorum ignauiam, quod nullus auderet cum Hectore prouocante monomachiam suscipere.

Interpretatur Plutarchus in vita Homeri, et Alexander Aphrodiseus libr. primo, problem. 77. reddit causam physicam cur ita locutus sit Homerus. Ex terra et aqua gignuntur omnia, et in haec resoluuntur omnia. Ab hac forma non abhorret, quod ex Epicharmo citat Plutarchus in consolatione ad Apollonium; sunekri/qh kai\ diekri/qh, kai\ a)ph=lqen o(/qen h)=lqe pa/lin, ga= me\n ei)s2 ga=n, pneu=ma de\ a)/nw|. ti/ tw=nde xalepo\n; ou)de\ e(\n. i. concreta sunt, et discreta sunt, et abierunt rursum vnde venerant, terra quidem in terram, spiritus vero sursum. In his quid acerbum? nihil. loquitur de morte quae est dissolutio corporis et animae. M. Tullius libro Tusculanarum quaestionum tertio citat ex Euripide:

Reddenda est terrae terra, tum vita omnibus
Metenda vt fruges, sic iubet necessitas.

Hanc sententiam Antiochus scribit placuisse Chrysippo, sed dissentiente Carneade. Denique Aristoteles Rhetoricorum lib. secundo, subindicat, qui olim seruitutem profitebantur, eos terram et aquam domino tradere solitos, velut omnium rerum ius abdicantes, et in herum transferentes, kai\ o(/ti, inquit, dido/nai gh=n kai\ u(/dwr douleu/ein e)/sti, id est, Et quod dare terram et aquam seruire est.

Mars communis.

INcertum ac varium belli euentum notant hoc dicto: *arhs2 koino\s2, id est, Mars comunis. Sumptum est ex Homericae Iliados *s.

Communis [correction of the transcriber; in the print Commnis] Mars, inque vicem perimit perimentem.

Quod dictum Arstoteles libr. rethoricorum secundo inter prouerbiales sententias commemorat. Rursus eodem libro:

Titus Liuius belli Punici libr. decimo, Cum tuas vires, tum vim fortunae, Martemque belli communem propone animo; vtrinque ferrum, corpora humana erant: nusquam minus quam in bello euentus respondent. Rursus ab vrbe cond. libro octauo. Quid illum facturum fuisse, si, quod belli casus ferunt, Marsque communis aduersa pugna euenisset? Iterum eodem libro, Nostra certamina Romani non verba legatorum, nec hominum quisquam disceptator, sed campus Campanus, in quo concurrendum

est, et arma, et communis Mars belli decernet. Et in eodem alias: Ibi in conciliis Numitius imperator eorum, affirmando communem vere Martem belli, vtramque aciem pari caede prostrauisse, etc. Rursum libro ab vrbe cond. 7. Samnitium, inquit, bellum ancipiti Marte gestum. Apud eundem frequens est, aequo Marte discessum est, quoties neutri parti cessit victoria. M. Tullius Philippica vndecima: Sed, vt concedam incertos exitus esse belli, Martem communem, tamen pro libertate, vitae periculo decernendum. De Marte communi nonnihil attigimus in prouerbio: Omnium rerum vicissitudo. Porro e)nua/lios2 Homero Mars dicitur, ab e)nuw\ quam belli fortunam esse putant.

Lex in manibus.

*en xeirw=n no/mw|, id est, Lege manuum dicitur, cum res vi geritur, non ex praescripto legum. Aeschines contra Timarchum: fulakte/on de\ toi=s2 me\n o)ligarxikoi=s2 kai\ toi=s2 th\n a)/nison politei/an politeume/nois2, tou\s2 e)n xeirw=n no/mw|, ta\s2 politei/as2 katalu/ontas2, id est, His vero qui sequuntur oligarchiam, et apud quos inaequalis est reipub. administratio, cauendi sunt qui lege quae est in manibus sita, ciuitatis statum labefactant. Manuum legem appellat violentiam, siue ius belli. Vsus est in hunc sensum Polybius historiae lib. primo, tw=n de\ polemi/wn ou(\s2 pote krath/seie, tou\s2 me\n e)n xeirw=n no/mw| die/fqeire, tou\s2 de\ zwagrei/a| pro\s2 au)to\n ei)sanaxqe/ntas2 u(pe/bale toi=s2 qhri/ois2, id est, Ex hostibus quoscunque deuicisset aliquando, alios violenta manu perimebat, eos vero qui viui capti ad eum adducebantur, bestiis obiiciebat. Rursus lib. secundo: *en de\ tou/tw| tw=| kairw=| sune/bh ga/i+on me\n to\n u(/paton parabo/lws2 a)gwnizo/menon, e)n xeirw=n no/mw| teleuth=sai to\n bi/on, id est, Per idem hoc tempus accidit, vt Caius consul dum audacius pugnat, manuum lege vitam finierit. De au(/th kuri/a dictum est alias. Apud Plautum seruus quispiam minitatur se manu litem acturum.

Nihil inanius, quam multa scire

APVD Athenaeum libro decimotertio, Hippon qui dictus est a)/qeos2, citatur auctor huius versiculi:

Conueniet in eos qui malunt multa discere quam vtilia. Contra laudata est Hippiae polumaqei/a.

*ku/klw| perie/lkein.

QVI arte circumagit quempiam, vt cum se putet aliquid egisse, nihil egerit, aut inde recidat vnde volebat extricari. ku/klou perie/lkesqai dicitur. Ita Plato in Charmide. w)= miare\ e)/fhn e)gw\, pa/lai me\ perie/lkeis2 ku/klw| a)pokrupto/menon, i. O scelerate inquam, iam dudum me in orbem circumagis non sentientem. Fit enim hoc arte sophistica, vt qui contra disputat, post asseueret ambagibus circumactus quod prius negabat, aut contra. Metaphora ducta ab equis, qui circumacti, eo reducuntur, vnde prius resiliebant pauidi. Similis ludus exercetur in Labyrinthis. Confine illi: In easdem ansas incidisti.

Iouis lac.

QVOD insigniter esset lautum in cibis, Iouis lac veteres appellabant. Eurip. apud Athen lib. 14.

Apud eum frequenter inter ciborum delicias commemoratur, dio\s2 e)gke/falos2, de quo alias diximus. Persae, si quid esset exquisite lautum, appellabant dio\s2 kai\ basile/ws2 e)gke/falon, id est, Iouis et regis cerebrum: propterea quod rex Persarum solet dare praemium honorarium, si quis novum aliquod edulii genus reperisset. Clearchus apud eundem lib. 12. quanquam eadem multis aliis verbis commemorat. Videntur antiqui quidquid eximium videri volebant, Iovi tribuisse. Inde illud e Satyra.

Maesonica dicteria.

DICTERIA petulantius iacta, prisci Maesonica uocabant, skw/mmata maiswnika\, a Maesone quodam histrione comaediarum Megarensi, cujus inuentum est persona, quam a repertore, Graeci mai/swna vocabant, reperit enim personam famuli et coqui. Quin et veteres Graeci coquum urbanum mai/swna vocabant, exterum te/ttiga. In comaediis autem semper inducuntur coqui dicaces, praesertim apud Plautum. Id testatur Philemon alicubi:

*sfi/gg' a)/r)r(en' ou) ma/geiron ei)s2 th\n oi)ki/an
*ei)/lhf'. a(plw=s2 ga\r ou)de\n ma\ tou\s2 qeou\s2
*wn le/gein suni/hmi.

Recepi in aedes non coquum, sed masculum
Sphingem, nihil enim per deos intelligo
Simpliciter, ex his quae loquitur.

Necessitas magistra.

Tempus, rerum usus, ipsaque necessitas excitat ingenium ad discendas artes. Idem indicat Graecorum sententia sofi/a peni/an e)/laxen, et apud Aristophanem Penia iactat se artium inuentricem. A Persio venter dicitur magister artis ingenijque largitor. Et vt ait Q. Curtius: Necessitas ignauiam acuit.

Bestia bestiam nouit.

ARISTOTELES libro Rhetoricon [note of the transcriber: in the print with a Greek letter: Rhetoricw=n] primo, inter similitudinis et affinitatis prouerbia refert et hoc:

Videtur fragmentum iambici trimetri, vtcumque depravatum est apud Aristotelem. qh\r, Graecis bestia dicitur, sed proprie fera aut noxia, quod genus sunt apri, lupi, et viperae. Vnde hominem moribus efferatis, ingenioque agresti, qhriw/dh vocant. Congruet, ubi conuenit inter duos pariter improbos. Simile illi: Furemque fur cognovit, et lupum lupus.

Caeci praescriptio.

*tuflou= parake/leusis2, id est, Caeci iussio siue exhortatio, dicitur absurda, quoties ipse, qui praescribit, non intelligit quid dicat. Socrates apud Platonem in Theaeteto, redarguens absurdam Theaeteti praeceptionem, iubentis, ut qui rectam haberent opinionem, rectae opinioni assentirentur, confert illius orationem loro, aut pistillo circumvolubili, sed rectius

putat dicendum, Caeci iussionem: tuflou= de\ parake/leusis2 a)/n kaloi=to dikaio/teron. to\ ga\r a(/ e)/xomen tau=ta proslabei=n keleu/ein, i(/na ma/qwmen a(/ doca/zomen, pa/nu gennai/ws2 e)/oiken e)skotwme/nw|, id est, Sed rectius caeci praeceptio dicatur: siquidem iubere, vt ea, quae habemus, acpiamus, vt discamus, ea quae opinamur; plane conuenit homini insigniter caliganti. Alias relatum est nobis illud Horatii: Caecus vti si monstret iter. Item: Caeca speculatio.

Ibici equus.

*ibu/keios2 i(/ppos2, id est, Ibyci equus in iocum prouerbialem abiisse videtur, de iis qui nolentes praeter aetatem ac vires ad periculosum negotium adigerentur. Dicti originem refert Plato in Parmenide. Ibyco poetae equus erat iam annosus athleta, multis certaminibus detritus. Is cum ad certamen currui iungeretur, extimuit, videlicet expertus eiusmodi ludorum aleam. Ridente populo Ibycus surgens, equus, inquit, domini similis est; nam et ipse iam senex ad amandum compellor: equo suo sese comparans, quod ipse non minus intempestiuus esset ad amores, quam vetulus equus ad certamen. Nam admonet hoc quoque Suidas, Ibycum vulgo male audisse ob adolescentulorum amorem. Hac imagine Parmenides queritur se senem adigi ad rerum difficilimarum explicationem: Huc allusisse videtur Horatius in epistolis: Non eadem est aetas, non mens. et

Solue senescentem mature sanus equum, ne
Peccet ad extremum ridendus et ilia ducat.

De Ibici [correction of the transcriber; in the print lbici] gruibus dictum est alias.

In crastinum seria

*ei)/s2 au)\rion ta\ spoudai=a, id est, In crastinum seria. Plutarchus in vita Pelopidae narrat hanc vocem apud Graecos abiisse in prouerbium. Originem dedit Archias vir opulentus ac potens, sed parum sobrius. Huic inter conuiuium allata est epistola, qui pertulit, admonuit, vt statim legeret: de seriis enim rebus scriptam esse, tum ille vino madidus risit. ou)kou=n, inquit, ei)s2 au)\rion ta\ spoudai=a|, id est, in crastinum igitur seria, simulque acceptam epistolam puluillo supposuit, cui insidebat, ac sermonem cum Phillida coeptum pergebat. Quin et hodie inciuile est in conuiuiis tractare seria. Apud Hollandos recitatur fabula non aliena ab hoc adagio. Quidam in conuiuio accumbebat igni vicinior, ita vt ima vestis adureretur. Id animaduertens e conuiuis quidam, habeo, inquit, quod tibi nuntiem. tum alter, si quid inquit, tristius est, nolo audire in conuiuio, vbi conuenit festiua, laetaque esse omnia. Non est, inquit, admodum laetum, mox alter, post conuiuium, inquit, seria, vbi coenatum esset hilariter, Nunc, inquit dicito quidquid voles. Ostendit illi vestem a tergo enormiter adustam. Ibi stomachari coepit, quod non admonuisset in tempore. Volebam, inquit, at tu vetabas. meta\ dei=pnon spoudai=a.

Cuniculis oppugnare.

*upono/mois2 polemi/zein, id est, Cuniculis bellare, dicitur, qui non aperta vi, sed dissimulanter, ac dolis rem gerit. Contra qui palam agit quod agit, machinis agere dicitur. Caii Caesaris potentia iam ad manifestam tyrannidem spectante, Catulus Luctatius vir summae apud Romanos dignitatis, surgens in senatu ait: ou)k e)/ti u(pono/mois2 Caesar a)ll' h)/dh mhxanai=s2 ai)rei= th\n politei/an, id est, Caesar non iam

cuniculis, sed machinis tollit rempublicam. Suffossiones clam fiunt, machinae, hoc est arietes, onagri, ballistae palam admouentur. Dictum Plutarchus refert in vita Caii Caesaris. Plus veneris habebit, si ad res animi transferatur, veluti si quis dicat malos genios interdum oppugnare nos machinis cum palam terrent aut illectant, interdum cuniculis, quoties falsa specie pietatis imponunt obrepuntque incautis.

Exitij nulla ratio.

*ole/qrou ou)dei\s2 lo/gos2, id est, Exitii nulla ratio. Refert Plutarchus in vita Eumenis. Ita cum satagens rerum suarum, superiorem adisset Phrygiam, intra Celenas hybernauit: vbi quoniam reperit Alcetam, Polemonem et Docimum de imperio contra ipsum decertantes: tou=to h)=n e)/fh to\ lego/menon, o)le/qrou de\ ou)dei\s2 lo/gos2, id est, Exitii nulla ratio. Sentiens opinamur, cum imminet homini fatale exitium, Deum adimere consilium ac rationem. Apparet esse hemistichium caminis Iambici o)le/qrou d' ou)dei\s2 lo/gos2. Huic affine est, quod habet Quinctilianus libro quinto de coniectura loquens: Praeterea, inquit, cur potissimum illo modo sit aggressus: qui et ipse diligentissime tractatur pro eodem locus, an etiam si nulla ratione ductus est, impetu raptus sit et absque sententia. Nam vulgo dicitur, scelera non habere consilium.

Qui lucerna egent infundunt oleum.

PLutarchus in vita Periclis refert Anaxagoram Pericili in administranda Republica magno adiumento fuisse, verum vbi iam grauaret senectus, et a Pericle publicis intento negotiis negligeretur, decreuerat inedia finire vitam. Id vbi resciuit Pericles, accurrit ad aedes philosophi, precibusque et lacrymis conatus est illum ab instituto reuocare, idque sua ipsius causa magis, quam Anaxagorae. at ille iam agens animam dixit: w)= peri/kleis2, kai\ oi( tou= lu/xnou xrei=an e)/xonteus2, e)/laion e)pixe/ousin, id est, O Pericles, et quibus lucerna est opus infundunt oleum: exprobrans illi neglectum amici, vnde non vulgarem capiebat vtilitatem, cum qui egent lucerna, ob vsum qualemcunque curent illam, abstergentes atque infundentes oleum. Et quibus opus est fructu, stercorant agrum.

In ventrem insilire.

*es2 th\n gaste/ra e)na/llesqai, id est, In ventrem irrumpere dicitur, qui curam omnem ad cibum ac potum confert. Ita Plutarchus de Lucullo in ipsius vita: *ate dh\ mh\ qeatrikw=s2 mhde\ e)pideiktikw=s2 lou)kou/llou polemou=ntos2, a)lla\ dh\ tou=to to\ lego/menon ei)s2 th\n gaste/ra e)nallome/nou, kai\ o(/pws2 u(faire/sei th\n trofh\n a(/panta pragmateuome/nou, id est, Vtpote cum Lucullus iam non palam, neque ad ostentationem bellaret, sed quemadmodum dici solet in ventrem impetum faceret, nihil non moliens, vt hosti commeatum subtraheret. Non hic repetemus, quomodo locum hunc vertit Leonardus Iustinianus. Sunt quos non alia ratione melius vincas quam si ventrem impetas. huc respexit Terentius cum ait, pugnos in ventrem ingere. Nam parasiti nulla parte magis laedi possunt, quam ventre.

Sortem et vsuram persoluere.

*kai\ to\n to/kon kai\ to\ kefa/laion e)kti/nein dicuntur, qui serius quidem sed grauius puniuntur, aut qui differunt vindictam, vt per occasionem laedant grauius. Nam prorogatione crescit vsura. Dion libello; peri\ th=s2 a)pisti/as2. w(/sper ta\ qhri/a polla/kis2 h)remei= koimw/mena

h)\ e)mpeplhsme/na, th\n me\n fu/sin ou)k a)pebe/blhken th\n au(tw=n. paraplhsi/ws2 de\ kai e)kei=noi xro/non tina\ ou)k e)/blayan, e)/peita sumba/shs2 profa/sews2, kai\ to/kon fasi\ kai\ to\ kefa/laion, th=s2 ponhri/as2 e)kti/nousi, id est, Quemadmodum noxiae bestiae saepenumero quietem agunt, siue cum dormiunt, siue cum cibo expletae sunt, quamquam naturam interim suam non exuerunt. Similiter et illi ad tempus aliquod non laeserunt, at vbi se dederit occasio, et vsuram, vt aiunt, et sortem malitiae persoluunt.

Ad incitas.

QVOS vrgeret extrema necessitas, his res dicebatur ad incitas rediisse. Plautus in Trinummo; Hem nunc hic cuius est, subaudi ager, vt ad incitas redactus, id est, ad extremam inopiam. Idem in Poenulo; Tace modo, profecto ad incitas lenonem rediget, si eas abduxerit, quin potius disperibit faxo, quam vnam calcem ciuerit. Sed haud scimus an hic legendum sit, vnum calcum ciuerit. Nonius Marcellus admonet incitam dici egestatem, et verum dicit, sed non absque tropo. Nam in his duobus locis, quae retulit e Plauto, extremam quidem inopiam significat, at non statim vbicunque ponuntur incitae, significatur egestas. Lucilius incita dixisse videtur in neutro genere. Illud ad incita cum redit atque internecionem. Item, Commanducatus corrupit, ad incita adegit. At Isidorus libro 18. vsurpauit genere masculino. Calculi inquiens, partim ordine mouentur, partim vagi, qui vero moueri omnino non possunt inciti dicuntur. Cio, moueo est, inciti quasi immobiles, quos Graeci dicerent a)kinh/tous2. Satis liquet prouerbium ductum a lusu calculorum, in quo erant certae lineae ad quas redactus calculus moueri iam non posset. Quadrabit et in eos, qui confutati manifestis argumentis, non habent quod respondeant; quod Dialectici vocant metam Silentii.

Centro et spacio circumscripta.

PLutarchus in praeceptis ciuilibus: a)\n de\ h)= ta\ th=s2 ou)si/as2 me/tria, kai\ ke/ntrw| kai\ diasth/mati perigrafo/mena pro\s2 th\n xrei/an, id est, Quod si facultates modicae fuerint, et centro et spacio circumscriptae ad vsum. Sentit forunas tam angustas, vt nisi certa dimensione dispensentur, non sint ad necessarios vsus suffecturae. Veluti qui supputatione facta quantum habeant annui census, subducunt quantum quoque mense, quaque hebdomade, quoque die possint impendere. Quod si hospitis aduentus, aut similis casus fecerit sumptus paulo largiores, id sequentium dierum parsimonia sarcitur, ne non constet ratio. Idem de futili loquacitate docet responsionem esse ke/ntrw| kai\ diasth/mati circumscribendam, ne quid respondeatur vltra quam requirit percunctatio. Quidam enim de vno interrogati, respondent de pluribus. Metaphora translata est, a circulo qui sit circino circumducto: in medio, centrum est immobile, hinc spatium vndique aequale ad lineam obeuntem. Vnde et circumscripta dicuntur, quae certis finibus continentur.

Roscius.

ROSCIVS histrio tam erat felix in agendis fabulis, vt quisquis in arte quapiam insignis esset, Roscius vocaretur. Id indicat M. Tullius lib. de Oratore 1. Itaque hoc est iamdiu consecutus, vt in quo quisque artificio excelleret, is in suo genere Roscius

diceretur. Idem in secundo de Oratore. Soleo saepe mirari eorum imprudentiam, qui agunt in scena, gestum spectante Roscio. Quis enim se commouere potest, cuius ille vitia non videat? Rursus in Bruto: Et in scena Roscium esse intelligat. Hic est ille Roscius Ciceronis concertator, quem ornauit hoc elogio, vt diceret, Virum fuisse tam bonum, vt vnus indignus esset, qui in scenam prodiret, et eundem tam praeclarum artificem, vt solus dignus esset qui in scena versaretur. Eodem igitur tropo, quo vehementer in consiliis callidum Daedalum vocamus, in laboribus patientem Herculem, in disputando inuictum Achillem, in iudicando Aristarchum, patronum in causis agendis egregie dextrum, Roscium licebit appellare.

Philotesius crater.

*krath\r filoth/sios2, dicitur quo in conuiuiis conciliantur amicitiae, qui mos etiamnum durat apud Germanos, quibus turpissimum est, post acceptum Philotesium poculum, veterum offensarum quamvis capitalium meminisse, ne iudices quidem admitterent actionem iniuriarum. Plutarchus in commentario de fortuna Alexandri, qui barbaros armis, Graecos ciuilibus institutis conabatur ad humaniorem ac sanctiorem vitae rationem adducere, w(/sper, inquit, e)n krath=ri filothsi/w| mi/cas2 tou\s2 bi/ous2, kai\ ta\ h)/qh, kai\ tou\s2 ga/mous2, kai\ diai/tas2, id est, Velut in philotesio poculo miscens vitas, mores, coniugia ac viuendi rationes. Apud Plautum in Pseudolo, seruus ebrius, Diis proximum putat, manu candida cantarum dulciferum propinare mitissimam amicitiam. Hesychius indicat hanc filothsi/an solere adhiberi post coenam, cum in signum amicitiae ex eodem poculo, de eodem vino bibunt omnes. Asconius Pedianus in actionem aduersus Verrem tertiam, putat hoc esse, quod M. Tullius criminatur Verrem cum suis potasse more Graeco. Nam vulgus existimat illos Graeco more bibere, qui largius ac cyathis grandioribus bibunt. At ipse magis probat, vt intelligamus eos Graeco more bibere, qui merum bibunt. Id autem solent facere Graeci, vt cum in conuiuio libant, primum salutent Deos paululum e cyatho profundentes: dein amicos suos: totiesque bibunt merum, quoties Deos aut caros suos nominatim vocant. Ita ferme Pedianus. Quidam putant hunc craterem etiam a)gaqou= dai/monos2 appellari.

Cithara incitat ad bellum.

PLutarchus libro de fortuna Alexandri secundo, declarat hunc versiculum apud Lacedaemonios solere decantari.

Quo significabant certis cytharae modis sedari motus animorum, aliis addi vigorem ad praelium. Cum Alexander audisset Antigenidam tibia modos incinentem, qui vocantur Harmatii, adeo inflammatus est, vt simul cum armis exurgens manus iniecerit in proxime assidentes.

Bathyclis poculum.

*baqukle/ous2 ku/lic, id est, Bathyclis calix, dictum videtur in eos, qui diuitiis suis soli fruuntur, nemini quidquam impartientes. Apud Plutarchum in conuiuio septem sapientum Ardalus quidam sic alloquitur Aesopum. Tu nunquam huc transmittes poculum

ad nos, cum videas istos tanquam Bathyclis calicem inter sese transmittere, caeterum alii nemini impertientes. Cui respondet Aesopus. At ne hoc quidem poculum est publicum. Siquidem vni Soloni iam dudum astat. Bathycles Graecis sonat profundae gloriae, quo nomine videtur fuisse quispiam diues sibi viuens sibique bibens.

Lunae radiis non maturescit botrus.

Plutarchus hunc Ionis senarium ceu prouerbialem adfert, disserens, quod Luna quoniam radios habet imbecilliores quam sol, excitare possit humores, concoquere non possit:

Conuenit in eos, qui conantur, quod ob defectum virium non queunt, perficere. Refert idem in commentario de facie apparente in orbe lunae. Accedet plus veneris, si volentes significare disciplinas humanas non praestare felicitatem, dicamus: me/las2 ga\r au)tai=s2 ou) pepai/netai bo/trus2. In au)tai=s2 subaudiendum est, akti=sin, id est, radiis.

Calliae defluunt pennae.

CAllias apud Graecos quispiam suit, qui per luxum, ac libidinem patrimonium abligurierat, In eum vulgaris iocus extitit: *kalli/as2 pteror)r(uei=, id est, Calliae defluunt pennae. Solet enim hoc interdum auibus accidere, vel morbo, vel certis anni temporibus. Quemadmodum et quadrupedibus quibusdam mutantur pili aut villi. Vnde et deplumati dicuntur ac detonsi, qui facultatibus exuti sunt. Hoc verbum pteror)r(uei=n frequenter per iocum vsurpatur apud Aristophanem in Auibus.

*en pla/tei.

*en pla/tei dictum, accipiendum interpretantur Graeci, cum paululum vltra praescriptum significant esse concedendum, praesertim in his, quae sunt humanitatis. Veluti si quis pollicitus solutionem ad diem Augusti decimum, reddat postridie. Iulianus Pandectarum libro 46. Titulo de solut. et lib. cap. Ratum autem dominus habere debet, mox cum primum certior factus est, sed hoc e)n pla/tei, et cum quodam spacio temporis accipi debet. Et hunc Iuliani locum citat Vlpianus, eodem libro tit. rem ratam haberi, cap. Quo enim rursus libro 13. titul. de condictione triticaria, cap. in hac actione. Verius est, inquit, quod Seruius ait condemnationis tempus spectandum: si vero desierit esse in rebus humanis, mortis tempus. Sed etiam e)n pla/tei secundum Celsum erit spectandum. Non enim debet breuissimum vitae tempus aestimare. Iterum libro 22. titulo de probationibus, cap. penultimo, Nec hoc quaeritur, num aliquis meminerit quo die aut quo consule factum sit, sed num hoc aliquo pacto probari possit, quando id opus factum sit: et hoc Graeci e)n pla/tei, dicere solent, et caetera. Hactenus Pandectae. Verum illud e)n pla/tei, non norunt Caletii, qui ad horam vndecimam iussi claudere portas ciuitatis, statim ad primum nolae ictum occludunt, repulsis, et qui foris stant, et qui egredi cupiunt, vtrisque portae proximis. Cum denunciatur anathema qui ad diem praescriptum non soluerint, liberantur a fulmine, si ab eo die intra decimum quartum liberarint fidem suam. Haec ad iuris aequitatem pertinent.

Per Satyram.

Variarum rerum mixturam sparsim nulloque ordine congestarum veteres Satyram appellabant. Apparet vocem primum deductam a lasciuia Satyrorum, temere nunc huc nunc illuc salientium, Hinc deflexa est ad cibi genus, quod ex diuersis herbarum formis conflatum est: praeterea ad lancem variis rerum generibus onustam, quae sic diis offerebatur, non adsimilis illi poculo, quod Graeci penta/ploon, quintuplici rerum differentia, siue ke/rnos2 a mixtura vocabant, de quo nobis supra dictum est. Festus ait, Saturam siue Satyram dici cibum variis rerum generibus conditum, aut legem aliis multis confertam legibus. Itaque in sanctione legum adscribi solere, neve per Satyram derogato, aut abrogato, cum significant totam legem esse seruandam. Citat Annium Luscum ex oratione quam habuit aduersus Tyberium Gracchum: Imperium quod plebs per Satyram dederat, id abrogatum est. Citat et C. Laelium ex ea quam pro se dixit. Postero die quasi per Satyram legem sententiis exquisitis, in deditionem accipitur. Legem Satyram interpretantur, quae eadem multas res complecitur: quemadmodum Iugurtha acceptus est in deditionem, sed multis praescriptis conditionibus, vt triginta daret Elephantos, pecus atque equos multos, cum magno argenti pondere. Vsus est hoc adagio Iustinianus in praefatione Pandectarum [correction of the transcriber; in the print Pandectarumm]: Et primo quidem, inquit, anno hoc opus tradebatur legentibus, non secundum edicti perpetui ordinationem, sed passim et quasi per Satyram collectum, et vtile cum inutilibus permixtum, maxima autem parte inutilibus deputata. Itidem Sallustius in bello Iugurthino. Quasi per Satyram sententiis exquisitis in deditionem accipitur. Haec Sallustius dicit de Iugurtha, nec sunt in cuiusquam oratione, nec ibi quisquam aderat Laelius, vnde necesse est locum apud Festum esse mutilum. Verba Laelii sunt omissa, simul cum nomenclatura Sallustii.

Nec praeceps fueris ad iurandum.

Non nullis haud vulgariter eruditis videtur et hoc adagiis annumerandum, quod refert Vlpia. lib. Pandect. 12. capit. 13. Titu. de iureiurando circa finem. Si quis, inquit, iurauerit in re pecuniaria per genium principis, dare se non oportere, vel intra certum tempus, et peierauerit, vel si dare oportere, vel intra certum tempus iurauerit se soluturum, nec soluerit, Imperator noster cum patre rescripsit, fustibus castigatum dimittere, et ita ei superindici, propetw=s2 mh\ o)/mnue, id est, ne fueris ad iurandum praeceps. Habebit prouerbii speciem, si quis hominem post acceptum malum admoneat, propetw=s2 mh\ o)/mnue.

Ex syngrapha agere.

Sunt et illae formae a iureconsultis ductae versae in prouerbium. Ex syngrapha agere, obsignatis tabulis agere. pro eo quod est rigide parumque ciuiliter, sed velut ex obligatione. Cicero pro Murena: pergitisne [correction of the transcriber; in the print pergitis ne] vos tanquam ex syngrapha agere cum populo? Syngrapha Latinis sonat conscriptionem, quod vtriusque manu conscripta vtrisque partibus tradi soleat, et in hoc syngraphae [correction of the transcriber; in the print syngtaphae] differunt a tabulis, quod tabulae ab vna parte tantum seruari consueuerint. A chirographo, tabulis, codicillis differt Syngrapha, quod in illis non scribantur nisi acta, in hac etiam contra fidem actionis pactio venit, et non numerata pecunia

aut non integre numerata pro temporaria voluntate hominum scribi solet. Ita propemodum Asconius Pedianus in Verrinarum 3.

Iniuria solvit amorem.

IN Graecorum epigrammatibus proverbii titulo citatur u(/bris2 e)/rwtas2 e)/luse, id est, iniuria siue contumelia soluit amores, quod contemptus amor plerumque vertitur iram, ira in odium. Sic in comoedia Phoedria: Exclusit, revocat, redeam? Non si me obsecret. Item Horatius:

Nam si quid in Flacco viri est,
Non fert assiduas potiori te dare noctes,
Et quaeret iratus parem,
Nec semel offensae cedet constantia formae,
Si certus intrarit dolor.

In epigrammate quaeritur amans hoc dictum falso iactari vulgo, quod ipse ab amica exclusus non sine conuitio, cum iurasset se toto anno non rediturum ad illam postridie diluculo supplex ad eam redierit. Carmen sic habet:

*ubris2 e)/rwtas2 e)/luse, ma/thn o(/de mu=qos2 a)la=tai,
*ubris2 e)mh\n e)re/qei ma=llon e)rwmani/hn.

Falsum est quod iactant iniuria soluit amores,
Morbum quippe meum provocat illa magis.

In genere tamen verum est officiis mutuis tali benevolentiam, iniuriis extingui.

Quod pulchrum, idem amicum.

*to\ kalo\n fi/lon, id est, Quod pulchrum amicum. Inter proverbia conciliantium amicitiam, refertur et hoc apud Platonem in Lyside: kai\ kinduneu/ei kata\ th\n a)rxai=an paroimi/an, to\ kalo\n fi/lon ei)=nai, id est, Ac propemodum apparet iuxta vetus proverbium, quod pulchrum est, amicum esse. Qui commodi gratia amat, non amat vere, sed quod pulchrum est per se amatur. Vnde Aristoteles, percunctanti qui fieret vt libentius colloqueremur cum formosis quam cum deformibus respondit, eam percunctationem esse caecorum. Nihil autem virtute pulchrius, eoque nec amabilius quidquam.

Mortuo leoni et lepores insultant.

Extat epigramma Graecum, cuius argumentum sumptum est ex Homericae Iliad. x. vbi Hectorem ab Achille iam interfectum circumsistunt Graeci mortuo insultantes, nec quisquam erat, qui extincto non aliquod vulnus infligeret. Sic enim habet Homerus:

*alloi de\ peri/dramon ui(=es2 a)xaiw=n,
*oi(\ kai\ qnh/santos2 fuh\n kai\ ei)=dos2 a)ghto\n
*ektoros2, ou) d' a)/ra oi( ti\s2 a)nouthti/ge pare/sth.

At reliqui accurrunt Graii, cinguntque cadauer
Nec tamen astitit exanimi sine vulnere quisquam.

*ba/llete nu=n kata\ po/tmon e)mo/n de/mas2, o(/tti kai\ au)toi\
*nekrou= sw=ma le/ontos2 e)fubri/zousi lagwoi\.

Nunc telis petitote meum post fata cadauer,
Audet vel lepus exanimi insultare leoni.

Dictum est alias de his, qui mordent mortuos, cum laruis luctatur, et cum vmbris depugnant.

Lingua non redarguta.

Plato in Theaeteto: *ata\r w(s2 e)/oiken e)a/n o(/ti e)sti\n, eu)ripdei/onti cumbh/setai, h( me\n glw=tta a)ne/legktos2 h(mi=n e)/stai h( de\ frh\n ou)k a)ne/legktos2, id est, at vt videtur si posse responderis, Euripideum quiddam nobis accidet, lingua quidem nobis erit irredarguta, mens autem non erit irredarguta. In eos quadrat, qui rationibus conuicti, non cedunt tamen, sed tergiuersantur reclamantes aduersus suam ipsorum conscientiam.

Pugno tenere.

*atri\c tai=n xeroi=n labe/sqai, id est Pugno stringere dicitur, quod ipso contactu sentitur. Sic Plato in Theaeteteo: oi( ou)de\n a)/llo oi)o/menoi ei)=nai, h)\ ou(= a)\n dun/wntai a)pri\c tai=n xeroi=n labe/sqai, id est, qui nihil esse putant, quicquid non possint strictim maibus apprehendere. Loquitur de his, qui non existimant quicquam esse in rerum natura praeter res corporeas, et sensibus expositas: actiones, generationes, et huius generis alia, quae intellectu, non sensibus percipiuntur, existimant esse inania vocabula. Talis visus est Platoni Diogenes, qui dicebat, se cyathos et mensas videre, cyathitates ac menseitates, quas Plato commemorabat, non videre. Sed vicissim audiuit, Nimirum oculos, quibus cyathi et mensae videntur, habes: mentem, qua cyathitates ac menseitates cernuntur, non habes. Tam crassum ingeniorum genus Plato, veluti prophanum a philosophiae mysteriis iubet arceri. Verius enim sunt, quae non videntur, quam quae videntur, et certius ea scimus, quae ratione colligimus, quam quae manibus contrectamus: sensuum enim iudicium fallax est.

Aut abi, aut exuere.

PLato in Theaeteto significat apud Lacedaemonios hunc fuisse morem, vt in publicis certaminibus neminem congerent ad congressum, sed legem edicebant h)\ a)pie/nai, h)\ a)podu/nesqai, id est, aut abire, aut exui. Grecis autem a)podu/nesqai dicuntur, qui se parant certamini, quod campestriati luctarentur olim, caetera nudi. Vnde haec ipsa vox, a)podu/nesqai, quoties transfertur ad rem animi, velut ad disputandum, aut repugnandum carni, proverbii vim habet. Ita frequenter vsuerpat diuus Chrysostomus, ac D. Basilius. Simile est id, quod alibi dicitur. Aut bibat, aut abeat.

Crisonem Himeraeum praecurrere.

PRodigiosa celeritas Crisonis videtur locum dedisse proverbio. Sic enim Socrates apud Platonem in Protagora, rogatus vt institutam cum Protagora disputationem perageret: bouloi/min a)\n xari/zesqai/ soi ei)/mou dunata\ de/oio. *nu=n de\ e)sti\n w(/sper a)\n ei) deoio/mou kri/swni tw=| i(merai/w| dromei= a)kma/zonti e(/pesqai, h)\ tw=n dolixodro/mwn tw| h)\ tw=n h(merodro/mwn diaqei=n te kai\ e(/pesqai, id est, Optarim quidem tibi morem gerere, si quod petis, meae facultatis esset. Nunc perinde est, ac si me roges, vt Crisonem Himeraeum insignem cursorem sequar, aut dolichodromon quempiam, aut hemerodromon perpetuo aequem cursu sequarque. Himera Siciliae ciuitas est, quamquam eiusdem nominis est altera in Africa. Vnde Crison dictus est Himeraeus, celeritate currendi celebris, qualem refert. li. 7. Plin. fuisse Philippidem et Canistium Lacedaemonium, cumque his Philonidem Alexandri Magni cursorem.

Dolichodromi dicebantur, qui perpetuo impetu 12. stadia decurrebant. Hemerodromi, qui totum diem a mane vsque ad vesperam citra respirationem currebant. Plinius scribit puerum nouem natum annos a meridie vsque ad vesperam continuasse cursum. Vnde Graeci poetae solem appellant h(mero/dromon, quod singulis diebus cursum suum peragat, quasi vero noctu requiescat in diuersorio Thetidis.

Charadrion imitans.

*xaradrio\n mimou/menos2, id est, Chardrion imitans, dici solitum de dissimulante, ac rem vtilem occultante. Suidas refert hunc senarium Scazontem ex Hipponacte:

*allws2 a)r' o( u)/pwy w(s2 e)/eik' ei)s2 th\n lo/xmhn
*emba\s2 e)pw=ze xaradri+o\n mimou/menos2.

id est, Alioqui vpupa vt videtur saltum ingressa abdidit sese, Charadrion imitans. Quo loco interpres fere cum Suida consentiens, narrat huic aui vim inesse medicam, vt illius aspectu facile sanetur, qui laborant ictero siue regio morbo, eamque ob causam, qui vendunt, occultant eam, ne licitator remedium sentiat priusquam emerit. Addit eam auem mutare colorem ad similitudinem eorum quibus admouetur, non deesse tamen qui sentiant non aspectum, sed esum auis, habere remedium. Vocem autem distingui accentu, nam si pronuncies vltima acuta xaradrio\n declarari auem, si penultima acuta xara/drion diminutiuum a xa/radra significari voraginem, siue terrae hiatum, quod in hunc delabens aqua melodiam quandam reddere videtur. Tantum ex his, quae indiligenter a Suida sunt congesta, tradere licuit. Meminit huius auis et alias Comicus in eadem fabula: u(/dwr e)fo/roun ka/twqen ei)s2 to\n a)/era oi( xara/drioi, id est, aquam ex imo portabant in aerem Charadrii. Interpres addit aui nomen inditum, quod in voraginibus gaudeat versari. Socrates apud Platonem in Gorgia, cum Callinicen eo pellexisset, vt fateretur beatam vitam non esse sitam in copia rerum, sed in perpetuo influxu: nam qui satur est, aut non sitit, quoniam nec molestiam sentit nec voluptatem, lapidis more viuit, potius quam hominis: ita subiicit: xaradriou= tina\ au)= su\ bio/n le/geis2 a)ll' ou) nekrou= ou)de\ li/qou. Rursus tu Charadrii quandam narras vitam, non mortui, lapidisve. Marsilius vertit auem, cum Socrates videatur sentire de voragine, in quam cum perpetuo decurrat aqua, nunquam tamen expletur: nisi forte Charadrius auis est de numero voracium, quemadmodum et Larus, vt hinc nomen inuenerit a Charadra ductum.

Quantum pedibus potes.

Socrates in Gorgia Platonis ita loquitur: swfrosu/nhn me\n diwkte/on kai\ a)skhte/on, a)kolasi/an de\ feukte/on, w(s2 e)/xei podw=n e)/kastos2 h)mw=n, id est, Temperantiam quidem sectari atque exercere oportet. Contra intemperantiam fugere, quantum quisque nostrum pedibus valet. Id quo longius transfertur a rebus corporeis, hoc magis accedit ad proverbium celeritatis. Quod in corpore sunt pedes, hoc in animo sunt affectus, quibus expetimus aliquid aut refugimus.

Vasis instar.

*aggei/ou di/khn, id est, Vasis instar loqui dicitur, qui cum ob imperitiam ex se nihil possit adferre, ab aliis audita profert. Fons ex se liquorem habet, vas ni aliunde infuderis siccum est. Homines autem qui vacant eruditione, per aures implentur. Socrates in Phaedro Platonis: o(/ti me\n ou)=n para/ te e)mautou= ou)de\n au)tw=n e)neno/hka. eu)= oi)=da, suneidw\s2 e)mautw=| a)ma/qeian, lei/petai dh\ oi)=mai e)c a)llotri/wn poqe\n nama/twn dia\ th=s2 a)koh=s2 peplhrw=sqai medi/khn a)ggei/ou, id est, Nihil horum ex me ipso excogitaui fateor, imperitiae mihi conscius. Super est igitur, vt alicunde ex alienis fluentis per aures fuerim impletus instar vasis.

Vt lupus ouem.

*ws2 lu/kos2 a)/rna filei=, id est, Vt lupus ouem amat, qui sui commodi gratia simulat amorem. Nam is vulgo dicitur amor, cum reuera sit odium. Iuuenis enim cum puellam venatur, vt illi pudicitiam, thesaurum incomparabilem eripiat, vt pro honesta fama turpi rumore traducat, vt parentibus, amicis ac bonis omnibus inuisam reddat: denique vt quod est omnium carissimum, bonam mentem eripiat, quaeso quid deterius hostis faciat hosti? Socrates citat carmen in Phaedro, veluti populari vsu iactatum:

Torua laena lupum sequitur, lupus ipse capellam,
Florentem cytisum sequitur lasciua capella.

In nauibus educatus.

*en nusi\n teqramme/nos2, id est, in nauibus educatus dicebatur, qui rudis esset et alienus a moribus liberalibus, sensuque communi. Solet enim fere nauticum genus suo elemento respondere, quod a ciuilium hominum commercio submotum viuat. Ita Plato in Phaedro: pw=s2 ou)k a)/n o)i/ei au)to\n h(gei=sqai a)kou/ein e)n nau/sipou teqramme/non, id est, An non putas illum existimaturum, sese audire homines in nauibus alicubi, educatos. Plaut. in Cistellaria, mores agrestes appellat maritimos, imo potius inconstantes quod mare vicibus aestuariis accedat recedatque. Plauti verba sic habent: Ita me amor lapsum animi ludificat, fugat, agit, appetit, raptat, retinet, iactat largitur, quod dat non dat, deludit, modo quod suasit dissuadet, quod dissuasit id ostentat, maritimus moribus mecum experitur, ita meum frangit amantem animum.

Magis quam Sol Heracliti.

QVI sine spe reparationis deficiunt, eos Socrates apud Platonem de Repub. lib. 6. ma=llon tou= h(rakleitei/ou h(li/ou a)posbe/nnusqai, hoc est, magis ipso Heracliti sole extingui dixit. Agit illic de senibus, qui ad perdiscendas philosophiae difficultates idonei non sunt in adolescentia defatigari. Heraclitus enim existimauit solem scaphae speciem habere, eiusque lumen deficere quoties cauum ad superiora vertitur, sed rursus fieri lucidam postquam invertitur. Non dissimile somnium de sole prodidit Xenophanes, qui putauit eum in occasu perire, sed exortu nouum fieri solem. At senes numquam renouantur ad vigorem iuuenilem. Huc adlusisse videtur Horatius in Odis:

Coenum barbaricum.

*bo/rboros2 barbariko\s2, id est, Coenum barbaricum, pro vehementi stupore mentis apud Platonem lib. de Rep. 2. ponitur. Laudat enim illic dialecticam, quae sola mente ignorantiae immersam erigit attollitque a vulgaribus opinionibus, ad solidam veri cognitionem: kai\ tw=| o)\nti inquit, e)n borbo/rw| barbarikw=| ti/ni to\ th=s2 yuxh=s2 o)/mma katorwrugmenon h)re/ma e(/lkei kai\ a)na/gei a)/nw, id est, Ac re vera barbarico quodam coeno demersum animi oculum, paulatim trahit subuehitque sursum. Barbarus a barbaro per contemptum dictum videtur.

Non e quercu aut saxo.

*ou)k e)k druo\s2 h)\ e)k pe/tras2, id est, Non e quercu saxove, cum significamus non constare materia externa, sed ex animi virtutibus. Veluti vulgus ciuitatem appellat, muros ac domos e lapidibusque lignisque constructas. Ecclesiam appellat structuram simili materia congestam, cum revera ciuitas constet hominum moribus, et ecclesia sit animorum in vera religione consensus. Plato lib. de repub. 7. ou) oiei e)k druo\s2 po/qen h)\ e)k pe/tras2 ta\s2 politei/as2 gi/gnesqai a)ll' ou)xi\ e)k tw=n h)qw=n tw=n e)n tai=s2 po/lesin, i. An existimas e quercu qualibet, aut e saxo respub. fieri, ac non potius ex moribus eorum, qui in ciuitatibus versantur.

Psallium iniicere.

*ya/llion e)mba/llein, id est, Psallium inicere dicuntur, qui ferocientem animum moderamine quopiam premunt, metaphora sumpta ab equis animosioribus. Plato lib. de legib. 3. o)de\ tri/tos2 swth\r u(mi=n, e)/ti spargw=san kai\ qumoume/nhn a)rxh\n o(rw=n, oi(=on ya/llion e)ne/balen au)th=| th\n to\n e)fo/rwn du/namin, Id est, At tertius vobis seruator, luxuriantem etiam num frequentemque conspiciens principatum, veluti psallium illi iniecit, Ephororum potentiam. De Lacedaemoniorum Republica loquitur, in qua quinque Ephori sunt instituti, ad temperandam regiam potentiam. Psallium autem est circulus, qui fraeno additur, vnde et pro fraeno ponitur interdum. Nisi forte adlusit ad bubalos, qui circulo ferreo naribus iniecto circumaguntur, vnde proverbium naribus trahere, quod alio dictum est loco.

Principium, medium, finis.

PLato lib. de leg. 4. refert hoc quasi vulgo decantatum, deum vniuersitatem rerum omnium complecti, hoc est, principium, medium et finem. Ab illo enim omnium quae sunt, initium, incrementum, et summa: *a)/ndres2 toi/nun fw=men pro\s2 au)tou\s2 o( me\n dh\ qeo\s2, w(/sper o( palai=os2 lo/gos2, a)rxh/n te kai\ teleuth\n kai\ me/sa o)/ntwn a(pa/ntwn, e)/xwn, eu)qei=an parai/nei, kata\ fu/sin periporeuo/menos2, id est, Sic igitur illis loquamur Deus quidem ô viri, quemadmodum et vetere proverbio dicitur, omnium quae sunt, principium, finem ac medium continens, rectum peragit cursum, secundum naturam circumiens.

Orphica vita.

*orfiko\n bi/on, Id est, Orphicam vitam Plato libro de legibus 6. dixit vitam innoxiam, et a luxu sanguinolentisque dapibus puram. Huiusmodi siquidem vitae rationem Orpheus instituisse videtur, vt non solum sanguine pecudum non inquinarent aras deorum, verum ne vesci quidem

vllius animantis carnibus sustinerent, sed libis ac frugibus melle conspersis sacra facerent, nec aliis ipsi vescerentur. Platonis verba sunt haec: *a)ll' o)rfikoi/ tineus2 lego/menoi bi/oi e)ge/nonto u(mw=n toi=s2 to/te, id est, Sed orphica quaedam, ut dicitur, vita tum erat vestris illo saeculo. Videtur Orpheus hoc conatus apud Thraces, quod Pythagoras tentauit apud Ionios, Numa apud Romanos.

Ambrones.

AMBRONES olim vulgo dicebantur, qui rapto malisque artibus viuerent. Originem indicat Festus Pompeius, admonens eam fuisse Galliarum gentem, quam cum mare inundans [correction of the transcriber; in the print inundam] finibus suis depulisset, per aliena oberrantes rapinis ac praedationibus se suosque alere coeperunt. Manus erat formidabilis, non numero tantum: dicuntur enim fuisse triginta milia, verum etiam tum animorum ferocia, tum ratione puganandi. Siquidem conferti rhythmis et concentu quodam in hostem ferebantur, subinde tonantes: Ambrones Ambrones: sive vt hac voce suos in unum convocarent, sive ut hostibus terrorem incuterent. Ab his victi fuerant Romani duces, Manlius et Cepio: sed primum a Liguribus fracti sunt, mox a C. Mario prostrati, tandem ad aquas Sextias vna cum Cimbris ac Teutonibus deleti sunt. Ita ferme Iulius Florus in Epitoma libri 68. et Plutarchus in vita C. Marii. Simili modo Cilicis vocabulum abiit in convicium rapacitatis ac praedationis.

Vinaria angina.

DE a)rgura/gxh, id est, angina argentaria quae multis praeter Demosthenem vocem intercipit, iam antea diximus. At Festus Pompeius indicat ioco iactatum in eos, qui vino praefocantur laborare vinaria Angina, quam oi)na/gxhn possis dicere.

Titivilitium.

TITIVILITIVM vox erat olim nullam quidem rem certam declarans, sed velut interiectio contemptum extremum indicabat, qualis est apud Graecos: pepalo\. Plautus citante Fest. Pompeio: Non ego isthuc verbum emptitem titivilitio, id est, re admodum vili. Locus autem est in Cassina [correction of the transcriber; in the print Caffina]. Similis vox est apud eundem Festum Buttubata, qua tamen usus sit Neuius, pro nugatoriis nihilque rebus. Nonius autem putat pipulum, conuicii fuisse uocem. Plautus in Aulul. [abbr.: Aulularia] Ita me bene amet Lauerna, iam nisi vasa reddi iubes, pipulo hic differam ante aedes.

Nihil potest, nec addi, nec adimi.

DE perfectis operibus ita vulgo dici solitum indicat Aristoteles libro moralium Nicomachiorum secundo: o(/qen ei) w)/qasin e)pile/gein toi=s2 eu)= e)/xousin e)/rgois2, o(/ti ou)k a)felei=n e)stin, ou)/te prosqei=nai, i. Vnde de operibus quae bene habent, ita solent praedicare, nec adimere possis, nec addere. Nam ut bene sit aliquid praestat mediocritas, tollit excessus aut defectus: excessum inducit, qui addit: defectum, qui adimit. De Lucilio scripsit Horatius:

De Demosthene ac Cicerone dictum est, illi nihil posse demi, huic nihil posse addi.

Virtus simplex.

DVBITARI possit utrum versus sit vulgo iactatus, quem ut omnibus notissimum citra

nomenclaturam retulerit Ethicorum 2. Aristoteles, an imprudenti exciderit versus pentameter. Disserens enim e sententia Pythagorae, errorem esse infinitum, virtutem finitam, quemadmodum in nemore mille modis aberratur a recta via, cum ea sit unica: eoque vitium esse in prociliui, virtutem in arduo, quemadmodum facile est a scopo aberrare, sed scopum attingere difficile est: subiungit:

Extra fumum et undam.

Aristoteles indicat esse verba Calypsus adhortantis Vlyssem, ut neque nimium littori vicinus nauiget, fumum secutus, neque se profundo credat pelago, sed in medio secet viam: quod ibi periculum sit a saxis et vadis, hic ab undis. Argyropylus autem interpres ea verba tribuit Circe, quid secutus nescio.

Communis tanquam Sisapo.

PROVERBIALI schemate sine controuersia dictum est. M. Tullius Philippica secunda: Domum dico? Quid erat in terris, ubi in tuo pedem poneres? praeter unum Misenum, quod cum sociis tanquam Sisaponem tenebas. Sensit Antonium Misenum non habuisse, ut veram possessionem, sed ut venam redemptam ad quaestum. Plinius libro trigesimotertio, capite septimo, docet minium, quod Graeci mi/lton appellabant, nonnulli Cinnabar, apud priscos non tantum summo in pretio, sed etiam in magna religione fuisse. Nam festis diebus simulacra deorum minio oblinebantur, quemadmodum et triumphantes, quod tamen Calba senex in se fieri passus non est, ut refert Cornelius Tacitus. Sisapo autem Beticae oppidum est, olim Romanis vectigale, venas habens miniarias. Neque enim temere Romam aliunde minium advehebatur. Negat autem Plinius ullius rei Romanis fuisse diligentiorem custodiam. Neque enim ibi fas erat perfici minium, excoquique, ubi nascebatur: vena signata ad dena millia fere pondo annua, Romae lauabatur. In vendendo lex praescribebat pretii modum, ne in immensum excederet. Sed multis modis adulterabatur, unde inquit, praeda societati. Et mox dominio adulterino: Hoc ergo adulteratur in officinis sociorum. Ex his liquet eam regionem in multos socios fuisse diuisam, quemadmodum et hodie metalla argentaria aurariave iuxta certos tractus a redemptoribus occupantur.

Modo palliatus, modo togatus.

IN hominem inconstantem ac lubricae fidei, diuersarumque partium eleganter torquebitur, ueluti, si quis subinde mutato vitae genere, cum Cidarim gestet Theologicam, nunc cum paludamento militari incedat. M. Tullius Philippica quinta: Accipietne [correction of the transcriber; in the print Accipiet ne] accusationem, is, qui quaestioni praeerit Graeci iudicis, modo palliati, modo togati? Pallium, Graecorum est, ut toga Romanorum:

Neque terrae motus timet, neque fluctus.

ARistoteles lib. Moralium Nicomachiorum 3. docentes eos, qui non habitu virtutis, sed immanitate quadam naturae nihil omnino formidant, nequaquam appellandos esse fortes, sed mainome/nous2 kai\ a)nalgh/tous2, hoc est, insanos et stupidos sensusque expertes. ei)/h de\, inquit, a)/ntis2 maino/menos2 kai\ a)na/lghtos2, ei) mhde\n fo/boito mh/te seismou\s2, mh/te ku/mata kaqa/per fasi\ tou\s2 keltou\s2, id est, Fuerit autem quispiam insanus, ac doloris sensu vacans, si nihil metuat, neque terrae concussiones, neque fluctus, quemadmodum de Celtis praedicant. Nihil enim horribilius mari commoto, terrae vero concussio videtur inferorum ad superorum sedem eruptionem minitari: Tanta autem erat quarundam Galliae Germaniaeque gentium immanitas, vt nec his terrerentur, quae maxime sunt natura horrenda. Quod autem Aristoteles maino/menon et a)na/lghton pro eodem usurpat, arbitramur huc respexisse Diogenem, qui rogatus quis ipsi videretur Socrates, maino/menos2 inquit, videlicet, eo quod adversus omnem corporis molestiam obduruerat, cum alioque esset omnium iniuriarum tolerantissimus, nisi forte Diogenes hoc quoque stupori tribuebat non virtuti, quod ne colaphis quidem provocari posset, ut vel tantillum exandesceret.

Campana superbia.

FOElicitatis comes esset solet ferocia. Campaniam autem Italiae quondam fuisse regionem longe beatissimam testantur, tum alii complures, tum Pli. lib. 3. c. 5. Hinc inquit, foelix illa Campania est, ab hoc sinu incipiunt uitiferi colles, et temulentia nobilis succo per omnes terras inclyto, atque vt veteres dixere, summum Liberi patris cum Cerere certamen: et caetera quae sequuntur, de fertilitate simul et amoenitate Campaniae. Constat autem Capuam olim cum Roma de Principatu concertasse. Hinc Campana superbia, et Campana arrogantia in prouerbium venit. M. Tullius in oratione pro Rullo: Itaque illam Campanam arrogantiam, atque intolerandam ferociam, ratione et consilio maiores nostri, ad inertissimum ac desidiosissimum otium perduxerunt. Sic et crudelitatis infamiam effugerunt, quod vrbem ex Italia pulcherrimam non sustulerunt, et multum in posterum prouiderunt, quod neruis vrbis omnibus exectis vrbem ipsam solutam ac debilitatam, reliquerunt. In eadem aliquanto post, Capuam domicilium superbiae sedemque luxuriae vocat. Itaque electi coloni Capuae in domicilio superbiae atque in sedibus luxuriae collocati. Quemadmodum in oratione habita in senatu post reditum suum: Capuae ne, inquit, te putabas, in qua vrbe domicilium quondam superbiae fuit, consulem esse, sicut eras eo tempore. Rursus in fragmento orationis contra eundem: Qui locus propter vbertatem agrorum, abundantiamque rerum omium superbiam et crudelitatem genuisse dicitur. Ac mox: Si luxuries Annibalem ipsum Capuae corrupit, si superbia nata inibi esse, ex Campanorum fastidio dicitur. Titus item Liuius libro primae Decad. 9. scribit Campanis ingenitam esse superbiam. Ad haec Aulus Gell. lib. 11, c. 24. Naeuianum epitaphium, quod in seipsum timidius

praedicat, ait esse plenum Campanae superbiae. Opinamur autem Naeuium fuisse Campanum. Ita quemadmodum olim omnem insignem perfidiam populus Punicam appellat, sic cuiuslibet ferociam Campanam appellabat. At nunc de moribus gentis nihil dicemus.

*au)toboa=|n.

ANTE retulimus prouerbium au)to\s2 a(uto\n au)lei=, i. ipse sui tibicen est. Huic simillimum est quod vnico verbo Graeci dicunt au)toboa=|n, si quis sua voce se ipsum praedicat, hoc est, ipse sui praeconem agit. Solent enim praecones hominum venalium artes ac dotes evulgare, quo magis emptorem irritarent. Ridiculum autem habetur, hominem sui praeconem esse. Congruit cum eo quod alibi diximus o)ikoqen o( ma/rtus2. Proverbium refertur apud Suidam. Simili figura dicunt Artici, au)toi=s2 r(u/masin a)po/loio, vna cum ipsis dictis pereas, et Aristophanes in Equitibus: to\n pafla/gona au)tai=si boulai=s2 a)pole/seian oi( qeoi\, i. Paphlagonem ipsis cum consiliis perdant dii. Et mox: au)tai=s2 diabolai=s2, i. e. una cum ipsis calumnijs.

Sterilem fundum ne colas.

*stei=ron a)gro\n mh\ spei/rein, i Agrum sterilem ne colas. Refertur inter leges Platonicas. Hoc aenigmate lex apud Platonem verecunde deterret a venere mascula, si satis comeminimus. In octavo de Legibus, ait illos facere sementem in petras. Potest tamen ad alios usus accommodari. Ne doceas indocilem, ne faelicitatem quaeras indiuitiis. Non enim pariunt homini beatitudinem. Plautus in Amphytrione. Nam uxorem usurpariam perinde est praeberier, ac si agrum sterilem sarriendum colloces.

Scarabeus citius faciet mel.

AD tw=n a)duna/twn, classem pertinent, quae referuntur in Epigrammate Palladae, Citius mel facit scarabeus aut lac culex.

Terram video.

QUI molesti prolixique laboris finem adesse significat dicere solet, gh=n o(rw=, id est, terram video. Sumptum a navigantibus. Quinctus Curtius libro quarto. Haud secus quam profundum aequor ingressi terram oculis requirunt. Plautus in Mercatoribus [correction of the transcriber; in the print Mercacatoro], Equidem iam me censebam esse in terra. M. Tullius in oratione pro L. Murena. Quod si portu solventibus, ij qui iam in portum ex alto invehuntur, praecipere summo studio solent, et tempestatum rationem, et praedonum, et locorum: quod natura affert ut eis faveamus, qui eadem pericula quibus nos perfuncti sumus; ingrediuntur: quo tandem animo me esse oportet prope iam ex magna iactatione terram videntem, in hunc cui video maximas reipub. tempestates esse subeundas. Idem in Catone seniore: Quasi terram videam: sentiens instare vitae finem. Diogenes cum prolixum volumen recitans tandem eo pervenisset, ut libri finem videret, Bene habet, inquit amici, gh=n o)rw=, id est, terram video.

Incantatione quavis efficacius.

*pa/shs2 e)pw|dh=s2 e)nergo/teron, i. Quavis incantatione efficacius. Priscis persuasum erat prodigiosam inesse vim vocibus incantatorum. Plato in epistola ad Herraiam, Erastum, et

Coriscum: oi)=me ga\r di/kh te kai\ ai)doi\ tou=s2 par' h(mw=n e)nteu=qen e)lqo/ntas2 lo/gous2 e)pwdh=s2 h(stinou=n ma=llon a)\n sumfu=sai kai\ sundh=sai pa/lin ei)s2 th\n proupa/rxousan filo/thta/ te kai\ koinwni/an, id est, Arbitror enim sermones hinc a nobis profectos, iustitia ac pudore vos quauis incantatione magis conciliaturos ac redacturos in pristinam concordiam.

Inuidus vicini oculus.

ALICLYTVS Eucymoni. dusmenh\s2 ga\r kai\ ba/skanos2 o( tw=n geito/nwn o)fqalmo\s2, fhsi\n h( proimi/a, id est, Maleuolus et inuidus vicinorum oculus, inquit prouerbium. Respexit, ad Hesiodium dictum de figulo, cantore, et vicino, quod alibi retulimus. Sic Ouidius:

Fertilior seges est alieno semper in agro,
Vicinumque pecus grandius vber habet.

Eodem collyrio mederi omnibus.

LEGES admonitiones et obiurgationes non oportet omnibus easdem admouere, sed pro gentium temporum et ingeniorum varietate sermonem attemperare. Hanc dexteritem B. Hieronymus enarrans epistolam ad Ephesios, laudat in Apostolo Paulo, qui factus est omnia omnibus, ut omnes lucrifaceret. Verba Hieronymi citantur dist. 29. Nec ad instar, inquit, imperiti medici uno collyrio omnium oculos vult curare. Alibi retulimus ex Galeno: Eundem calceum omni pedi inducere.

Funditus, radicitus etc.

QVOD prorsus ac citra spem instaurationis perditur, funditus ac radicitus tolli dicitur, quorum alterum sumptum est ab aedificio, cum aequatur solo, alterum ab arboribus, cum non solum amputantur rami, verum etiam ipsa stirps inciditur, aut una cum radicibus tollitur. Acinetus Phoebianae exprobrans amicae quod ab ea rebus omnibus exutus iam fastidiretur, ou(/tws2, inquit, o(/lon me\ au)th\ kata\ th\n paroimi/an a)natre/yasa douleu/ein e)phna/gkasas2, i. e. Sic ubi me iuxta prouerbium totum subuertisti, insuper et in seruitutem redegisti. Plautus in Trinummo: Qui illius sapientiam et meam fidelitatem, et celata omnia pene ille ignauus funditus pessundedit. Idem in Mostellaria pro eodem dixit, cum fundamento. Non videor mihi sarcire posse aedes meas, quin totae perpetuo ruant, quin cum fundamento perierint, nec quisquam esse auxilio queat. Quod nos dicimus radicitus siue a stirpe, Graeci dicunt e)kpremni/zein, quasi dicas, extirpare. Quo verbo usus est Cic. libello de fato: Extirpari autem et funditus tolli vt is ipse etc. Idem pro Sexto Roscio Amerino: Et ex eo Titus Roscius, non paululum nescio quid in rem suam conuertit, sed hunc funditus euertit. Idem in Verrem lib. 4. Nam me dies, vox, latera deficient, si hoc nunc vociferari velim, quam miserum indignumque sit istius nomine apud eos diem festum esse, qui sese istius opera funditus extinctos esse arbitrantur. Rusus in eundem lib. 5. Labefactarat enim vehementer aratores iam superior annus: proximus vero funditus euerterat. Idem pro domo sua ad pontifices: Et funditus euerteres ciuitatem. In eadem, ut eius qui perniciosa Reipub. consilia coepisset, omnis memoria funditus ex oculis hominum ac mentibus tolleretur. Item in epist. ad Q. fratrem prima: Sin autem omnibus in rebus

obsequemur funditus eos perire patiemur. Rursus ad eundem: Remp. funditus amisimus. Item in eadem: Vides ne me non radicitus euellere omnes actiones tuas? Multum accedet gratiae, si ad animum deflectatur: veluti si quis dicat ambitionem, auaritiam, ac libidinem, funditus ac radicitus ex animo reuellendam.

Myconiorum more.

*mukoni/wn di/khn, id est, Myconiorum more dicebantur ad conuiuium accedere, qui vltro venirent, non vocati. Myconus vna cycladum est: ipsa gens ob rerum inopiam cogebatur sese conuiuiis ingerere: vnde iocus prouerbialis. Apud Athenaeum Archilochus lacerat Periclem, quod inuocatus irrueret in conuiuia, mukoni/wn di/ka|, quem iocum et alibi retulimus, Myconiorum morum vestigia videas et hodie in quibusdam Hybernis. qua de re quidam olim fabulam non illepidam recitauit, imo non fabulam, sed rem ipso teste gestam. Hybernus quidam ignotus, ingressus aulam principis tempore prandii, non inuitatus accubuit mensae regiorum satellitum. Qui videntes auem peregrinam, rogarunt cuias esset, professus est patriam, rogarunt, num quod officium haberet in aula, nullum inquit, sed habere cupio. Illi admirantes hominis impudentiam, iusserunt surgere atque abire, hoc inquit faciam, pransus; quid multis? Vicit improbitate, nec locum in acie deseruit Hybernus. Tandem ira versa in risum, rogarunt hominem qua tandem fronte ausus esset ignotus, et alienus sese in regiam familiam ingerere; quoniam, inquit sciebam regem satis esse diuitem ad dandum mihi prandium.

Solem adiuvare facibus.

Alioqui retulimus to\ fw=s2 h(li/w| dani/zeis2. Huic similimum est, quod refert Gratianus ex Anacleto Papa, Causa. 6. q. [abbr.: quaestione] prima, in eos qui hic vsurpant sibi diuinum iudicium, quod nullus hominum poterit effugere. Nam incerta sunt hominum iudicia, neque secus sese habent ad iudicia dei, quam fax ad solem. Si omnia, inquit, in hoc saeculo vindicata essent, locum diuina iudicia non haberent. Superuacuis laborat impendiis, qui solem certat facibus adiuuare etc. Quanquam in libris vulgaribus librarii pro facibus deprauarant fascibus.

Censoria virgula

Tritissimum est apud eruditos, Censoriam virgam appellare iudicandi auctoritatem, praesertim cum supercilio, a magistratu Romano sumptum. Cuius formae est, quod ait Beatus Hieronymus in dialogo aduersus Luciferianos: Nemo potest Christi palmam sibi assumere, nemo ante diem iudicii de hominibus iudicare. Videtur autem Hieronymus allusisse ad caput Deuteronomii 25. vbi iustitiae palma dicitur, quae a iudicibus tradebatur ei, qui probasset suam innocentiam, causamque vicisset.

Trochi in morem

*be/mbikos di/khn, id est, Trochi in morem, de uersatilibus, et inconstantibus dici solitum. Est enim bembix trochus, quem pueri flagello circumagunt [correction of the transcriber; in the print circumagunr]. Suidas citat ex Aristophane, be/mbikos2 ou)de\n diafe/rein dei=, id est, non oportet quicquam a trocho differre. Locus is est in Auibus. Hesychius dictum putat in eum, qui in fuga non tenuerit rectam viam, sed in orbem fuerit circumactus. Bembix autem magno impetu

mouetur, sed in orbe, vt fugiens non effugiat. Simili tropo stultorum inconstantiam notat Syrach. ille sapiens Hebraeus, capite 33. Praecordia fatui quasi rota curri, et quasi axis versatilis cogitatus illius. Apud Plautum interdum dicitur aliquis trocho aut rota figuli versatilior.

Praestat canem irritare quam anum.

Refertur ex Menandro: *polu\ xei=ron e)stin e)reti=sai grau=n h)\ ku=na, id est, Irritabile enim ac vindex mulierum genus, partim ob rationis inopiam, partim ob animi humilitatem. Nam verae magnanimitatis est quasdam iniurias negligere, neque quosvis homines dignari ira sua. Est autem formidabile animal mulier cum ad sexus vitium accedit senectus. Canis irritatus tantum oblatrat, interdum et mordet: at aniculae praeter linguae venenum, interdum instructae sunt malis artibus veneficiis et incantamentis. Itaque nonulli ingenti suo malo experti sunt esse verissimum, quod dixit Menander.

Pecuniosus damnari non potest.

M. Tullius in Verrem actione secunda, ait hoc omnium sermone percrebuisse, non apud Romanos tantum, verum etiam apud exteras nationes, in iudicij illorum temporum pecuniosum, quamuis sit nocens, neminem posse damnari. Et in eundem oratione tertia: Reus est enim, inquit, nocentissimus. Qui si condemnatur, desinent homines dicere, his iudiciis pecuniam plurimum posse. Sin absolvitur, desinemus nos de Iudicijs transferendis recusare. Huic affine quid aliquoties repetitur apud Salustium in bello Iugurthino, Romae esse venalia omnia.

Inter manum et mentum

FESTVS Pompeius indicat esse proverbium apud Latinos, sed ex illo Graeco dictum: polla/ metacu\ pe/lei ku/likos2 kai\ xei/leos2 a)krou=. Cuius originem ita refert: cum Chalcas vitem sereret, quidam augur vicinus [correction of the transcriber; in the print vicicinus] praeteriens, dixit illum errare. Non enim ei fas esse nouum vinum degustare. Tantum colligere licuit e fragmentis, quae nobis quorundam stoliditas superesse voluit ex auctore undiquaque doctissimo. Prouerbium admonet in hominum vita nihil esse certi. Nam saepenumero fit, vt quod nos maxime tenere credimus, casus aliquis inopinatus intervertat. Veluti cum quis manu tenet poculum, minimumque spacij sit inter manum et mentum, tamen interdum fit, vt is moriatur antequam bibat. Hoc prouerbium varijs modis effertur, eiusque originem alij aliter prodiderunt, de quibus satis opinamur dictum est in prouerbio. Multa cadunt inter calicem supremaque labra. Hic ideo retulimus quod alijs verbis commemoretur a Festo, in quibus non nihil est gratiae ex prosonomasia: Manum et mentum.

Colophonium calciamentum.

*kolofw/neion u(po/dhma, id est, Colophonium calciamentum dicebatur cauum. Nam antiqui fere soleis vtebantur, quae infimam pedum partem tantum munirent. Vnde quadrabit in hominem stolidum et incompositum, et rusticanum. Per lutum ituris conuenit tale calciamentum. Venuste itaque dixeris, in sordidis auctoribus versaturo opus esse calceis Colophonijs. Huic contrarium vel calciamentum Sycionium, cui cognomen inditum a Sicyone ciuitate

Peloponnesi, vt indicat Stephanus, atque etiam Sextus Pompeius Festus, neuter tamen indicat vsum adagii. M. Tullius indicat Sicyonios calceos fuisse perbellos, sed aptiores feminis et effeminatis, quam viris. M. Tullii verba subscribemus: Quinetiam cum et scriptam orationem desertus orator Lysias attulisset ad Socratem, quam si videretur edisceret, ac pro se in iudicio vteretur non inuitus legit, et commode scriptam esse dixit. Sed, inquit, vt si mihi calceos Sicyonios attulisses non vterer, quamvis essent habiles et apti ad pedes, quia non essent viriles: sic illam orationem disertam sibi et oratoriam videri, fortem et virilem non videri.

Manduces.

Manduces dicebantur, vehementer famelici, aut qui minis inanibus terrorem incuterent. Festus Pompeius tradit in pompis olim inter caeteras ridiculas ac formidolosas imagines ire solere effigiem, magnis malis, late dehiscente rictu, et ingentem dentibus sonitum facientem. Eam manducem appellabant. Apud Plautum in Rudentibus, ita loquitur Charmides parasitus: Quid si aliquo ad ludos pro manduce me locem, quapropter? quia pol clare crepito dentibus. Enatarat parasitus e naufragio, totusque horrebat prae frigore. Vnde paulo post dicit se omnia corusca loqui. Aut de hac, aut de simili effigie sentire videtur. Martialis cum ait:

Sum figuli lusus, rufi persona Bataui.
Quae tu derides, haec timet ora puer.

Hoc genus imaginum Graeci vocant mormolu/kia, quod lupina specie terrent pueros, vt a plorando desisterent.

Vbi tu Caius, ibi ego Caia.

PLutarchus in Problematibus Romanis, quaerit vnde mos ille natus sit, vt qui sponsam ad sponsum deducerent illam haec verba profari, o(/pou su\ ka/i+os2 e)gw\ ka/i+a, id est, Vbi tu Caius, ego Caia. Dubitatque an prisci voluerint sponsam his verbis depacisci cum sponso, vt inter ipsos omnia essent communia, pariterque imperarent in familia, quasi diceret, vt tu domus et auctor, ita ego domina domus atque hera. Forma sermonis sumpta videtur a iurisconsultis, qui pro quibusvis nominibus ponunt C. Seium et L. Titium, quemadmodum philosophi Dionem ac Theonem. Vnde et illud prouerbium, quod alibi citauimus ex Varrone. Idem Actii, quod Titii, cum par duorum ius significatur. An potius omnis causa Caia nominetur, quod fuerit quaedam Caia Cecilia, mulier cum eleganti forma tum probatissimis moribus, antea dicta Tananquil: quae nupsit vni e filiis Tarquinii, videlicet Tarquinio Prisco. Huic Caiae Romani posuerunt statuam aeream in templo Sancti. Sic enim scribit Plutarchus e)n tw=| tou= sa/gktou i(erw=. Is erat Deus olim hoc nomine cultus apud Romanos, vnus e numero duodecim selectorum. Ibidem antiquitus erant reposita illius sandalia et colus, quorum illa testabantur eam domi manentem familiae curam habuisse, hac industriam significabat, quod muliebres operas diligenter obierit, lanificii studiosa. Huius itaque nominis mentio sponsam admonebat, vt talis esset suo marito, qualis Caia Cecilia fuerat suo. Inter priscas nuptiarum ceremonias seruabatur, et illud quod inauspicatum habebatur, vel sponsum, vel sponsam propriis appellare

nominibus. Quin et in hodiernum vsque diem obseruatur, vt sponsa relicto cognomento gentilitio transeat ad cognomen viri, vt Hectoris Andromache. Prouerbium e coniugio natum inter coniuges maneat, nisi quod potest et ad sororem, fratremque accommodari.

Rumor publicus non omnino frustra est.

CArmen Hesiodi celebratissimum citat Ariftoteles libro Moralium Nicomach. septimo.

Haudquaquam in totum rumor perit ille, per ora
Qui volitat populis compluribus.

Philosophus hunc versiculum adducit velut argumentum probabile, voluptatem esse summum bonum, quod eam et homines expetant, et bruta animantia.

Quadratus homo.

ARistoteles moralium Nicomachiorum primo, disputans aduersus eos, qui felicitatem hominis bonis externis definiunt, quae fortunae arbitrio dantur simul et eripiuntur, dicit ad hanc rationem felicem, Chamaeleontem quempiam induci, vt qui subinde mutatis rebus nunc felix sit, nunc infelix, quemadmodum Chamaeleon ad speciem rerum quibus admouetur, mutat colorem, cum vera felicitas praecipue sita sit in bonis animi. Vnde colligit, qui vere beatus sit, nihil obstare, quo minus per omnem vitam sit beatus, ac subiicit: a)ei\ ga\r h)\ ma/lista pa/ntws2 pra/cei kai\ qewrh/sei ta\ kat' a)reth\n, kai\ ta\s2 tu/xas2 o)/isi ka/llista kai\ pa/nth pa/ntws2 e)mmelw=s2, o(/g' w(s2 a)lhqw=s2 a)gaqo\s2 kai\ tetra/gwnos2 a)/neu yo/gon, id est, Semper enim aut quam maxime, omnino faciet et contemplabitur quae sunt virtutis: ac fortunae casus optime feret, ac prorsus omni ex parte modulate, is sane, qui vere bonus est et quadrangulus, carens omni vitio. Libro Rhetoricorum 3. meminit huius dicti inter genera metaphorarum. Haec autem figura in quamcunque partem voluatur, sui similis est. Ita sapiens, quaecunque inciderit fortuna, non mutat animum. Venustius erit, si viri fortis animum nec vllis fortunae casibus labefactabilem dicamus tetra/gwnon.

Merces constituatur.

PLutarchus in vita Thesei tradit fuisse quendam Pittheum auum Thesei maternum, a quo Hippolytus ille pudicus fuerit institutus. Is gnomologiis, quae tum temporis praecipua habebatur sapientia, clarus erat. Ex eius sententiis hanc unam fuisse ferunt.

Aristoteles nono Moralium Nicomachiorum, narrat Protagoram cum nemine discipulorum solere pacisci, verum vbi iam didicissent quae volebant, iussit ipsos despicere, quanti aestimarent ea, quae didicerant, et quicquid ab illis dabatur, accipiebat. Hoc animo qui sunt, iis in hoc genere commerciorum putat esse satis Pitthei praeceptum, qui iubet amico viro statui mercedem iustam et aequam. Bene haberet, si medici quoque nihil paciscerentur, sed aegro leuato acciperent, quod daretur. Nam quod Aristoteles inibi refert de quibusdam sophistis, qui neminem recipiebant

in disciplinam, nisi numerata mercede, mox acceptis nummis non praestabant quod erant polliciti: videmus interdum fieri a chirurgis ac medicis malae fidei: ac fere comperiuntur esse impostores, qui stipulantur ingens praemium, nec admouent manum, nisi aut tota summa, aut maxima pars statim numeretur.

A bonis bona disce.

ARistoteles Moralium Nicomachiorum 9. ostendens virtutem optime disci conuictu bonorum, quod amici se mutuo corrigunt, si quid erratum est, et sese vicissim ad honestas excitant actiones, citat carmen veluti notum e)sqlw=n me\n ga\r a)p' e)sqla\. Versus autem est Theognidis, cuius meminit Xenophon in commentario de dictis ac factis Socratis. Aiebat enim inter vnguenta nullum oleum melius olere, quam quo vngebantur athletae. Amaracinum et foliatum foeminis esse relinquenda. Rogatus quid deceret olere senes, respondit probitatem. Dein rogatus vbi hoc vnguentum venderetur, Theognidis hemistichio respondet:

Asinus stramenta mauult quam aurum.

ARistoteles lib. Moralium Nicomachiorum 10. disputans non eandem omnibus esse voluptatem, cum aliis rebus delectetur canis, aliis equus, aliis homo, citat Heraclitum qui dixerit: o)/nous2 surma/t' a)\n e(le/sqai ma=llon h)\ xruso\n, h(/dion ga\r xrusou= trofh\ o)/nois2, id est, Asinos stramenta malle quam aurum, quod asinis pabulum auro sit iucundius. Atque hac quidem in parte asini plus sapiunt quam homines. Illi rem aestimant vsu, nos inutilibus atque etiam noxiis rebus ex animi persuasione ingentia statuimus precia. Notus est apologus de gallo, qui gemmam in sterquilinio repertam contempsit. Gallus enim mauult putre granum, quam margaritam aut adamantem. Ita qui ventris sunt mancipia, compotationem temulentam omnibus disciplinis liberalibus anteponunt.

Iocandum vt seria agas.

EOdem libro refert sententiam Anacharsidis, qui taxarit eos, qui seria agunt vt iocentur, cum iocus in hoc interdum admittendus sit, vt seriis rebus vacare liceat. Velut qui per omnem vitam magnis laboribus hoc agunt, vt fiant boni saltatores, aut egregii tibicines. Aristotelis verba sunt haec: spouda/zein de\ kai\ ponei=n paidia=s2 xa/rin, h)li/qion fai/netai kai\ li/an paidiko\n, pai/zein de\ o(/pws2 spouda/zh|, kat' a)na/xarsin o)rqw=s2 e)/xein dokei=, id est, Studere vero ac laborare ludendi gratia, stolidum videtur atque admodum puerile. At ludere vt agas seria, iuxta Anacharsidis senrentiam, recte videtur habere.

Cyclopum more.

IN eodem rursus libro Cylopicam vitam appellabat, vbi nullis publicis legibus viuitur, sed quisquis suo arbitratu res gerit. [correction of the transcriber; in the print ?] e)n de\ tai=s2 plei/stais2 tw=n po/lewn e)chme/lhtai peri\ tw=n toiou/twn, kai\ zh= e(/kastos2 w(s2 bou/letai, kuklwpikw=s2 qemisteu/wn pai/dwn h)\ a)lo/xou, id est, In caeteris autem ciuitatibus super his, hoc est educatione liberorum, nulla est habita cura, sed quisque viuit

vt vult, Cyclopum ritu de liberis et vxore fas nefasque statuens. Cyclopes enim sparsim habitare feruntur in montibus, nulla specie vitae ciuilis, sed in suo quisque antro facit quod lubet. Ne religio quidem apud illos vlla. ku/klwpos2 bi/os2 alibi nobis dictus est.

In leporinis:

*en lagw/ois2, id est, In leporinis carnibus viuere dicebantur, qui laute atque in deliciis vitam agebant. Nam leporinam olim in deliciis habitam declarat Martialis.

Inter aues, turdus si quis me iudice certet,
Inter quadrupes gloria prima lepus.

Attestatur et prouerbium, tute lepus es, et pulpamentum quaeris. Aristophanes in Vespis. Sunt, inquit, mille ciuitates, quae nunc nobis tributum soluunt. Harum vnicuique si quis imperet vt viginti alat viros:

*du/o muria/des2 tw=n dhmw|tikw=n e)/zwn e)n pa=si lagw/ois2
*kai\ stefa/noisin pantodapoi=sin, kai\ pu/w| kai puari/th|.

id est, Viginti milia populorum viuerent in omnibus leporinis omnigenisque coronis: et pyo, et pyarite. *pu/on autem Graeci vocant lac, quod animal primum reddit a partu, et pyariten hinc factam decoctionem. Interpres citat carmen ex Homero ni fallimur:

Rursus Aristophanes in equitibus, cum Cleon et aduersarius certatim promittunt lautissimas epulas populo: multis deliciarum generibus nominatis, promittunt et leporinae carnes [correction of the transcriber; in the print carcarnes], quasi summae exquisitaeque deliciae.

Matrem sequimini porci.

*epesqe mhtri\ xoi=roi, id est, Post matrem adesse porci. Id subinde repetitur apud Aristophanem in Pluto. Interpres admonet iocum esse prouerbialem in stupidos, et indoctos. Sus enim Mineruae opponitur iuxta prouerbium. Veluti si quis diceret in docti praeceptoris indoctus discipulus [correction of the transcriber; in the print discipnlus], e(/pesqe mhtri\ xoi=roi. Quadrabit et in gulae ventrique deditos.

Aristylli more.

Idem eodem in loco: su\d' a)ri/stullos2 u(poxa/skwn e)rei=s2. Tu vero Aristyllus subhians dices. Interpres admonet Aristyllum fuisse poetam deformem ore semper hiante. Quem obiter taxat Aristophanes, cuius et meminit e)n e)kklhsiazou/sais2, Tragicum autem est et histrionicum, ore nimium diducto loqui. At nobis videtur magis taxatus Aristyllus, quod ore paullulum diducto loqueretur, vt vox magna ex parte prodiret per nares stridula, qualis est porcorum, quod vitium in quorundam pronuntiatione cantuque videmus.

Citeriae.

Citeriae conuitium in homines impendio loquaces olim iactatum est. Cato in M. Caelium: Quid ego dicerem amplius, quem denique credo, in pompam vectitatum iri ludis pro Citeria, atque spectatoribus sermocinaturum. Festus Pompeius admonet, Citeriam dictam fuisse quandam effigiem argutam ac loquacem, quae ridiculi gratia in pompis vehi soleat crepitum et strepitum assidue edens. Nunc in pompis non circumfertur Citeria, sed multi Citerias habent domi, factitiis illis multo magis obstreperas.

Ostrei in morem haeret.

*wsper lepa\s2 prosi/sxetai, id est Ostrei siue conchylii in morem adhaeret. Aristophanes dixit in anum, quae aegre a iuuene diuellebatur,

*ws2 eu)to/nws2 w)= zeu= basileu= to\ grai+/dion
*wsper lepa\s2 tw=| meiraki/w| prosi/sxetai.

O Iuppiter, quam fortiter conchae modo
Isthaec anicula adhaeret adolescentulo.

Est concharum genus, quod capillamentis quibusdam inter se cohaeret, quo tutius sit aduersus vndarum motus.

Hodie nihil succedit

PLatutus Amphytrio in sui nominis fabula citat adagii titulo: nihil est, vt dici solet, quod hodie bene succedat mihi. Allusit autem ad vulgi superstitionem, cui quidam dies credebantur rebus gerendis auspicati, quidam infelices: Quod si vnum atque alterum parum successit ex sententia hinc aestimantes totum diem, dicunt, hodie nihil succedet, et ab omnibus negociis abstinent.

Nec currimus, nec remigamus.

ARistophanes e)n e)kklhsiazou/sais2, facit mulieres hoc molientes vt occupent Rempub. quod hactenus ad omni functione submotae nihil egerint:

Metaphora sumpta est a nautis ad Reipub. gubernationem. Nautae currere dicuntur, cum venti sunt secundi, e)lau/nein, cum destituti ventis, remigio nauim impellunt, qui cursus dicitur secundarius o( deu/teros2 plou=s2. Sentiunt se nec pace, nec bello ad vlla vocari munia. Apte torquebitur et in illos, qui frustra conantes nihil proficiunt, videlicet aduersante fortuna.

Vt luti baiuli.

*wsper phloforou=ntes2, id est, Vt lutum baiulantes. Apud Aristophanem in Concionatricibus quaeruntur foeminae, populum Atheniensem non convenire ad concionem, nisi dato singulis obolo, cum ante suo victu consultarent de Repub. phlofori/an autem posuit pro omnium quaestuariarum artium sordidissima. Apte torquebitur in eos, qui functionibus honestis ad abiectum quaestum abutuntur.

Tam multa quam sapiens.

ARistoteles lib. Rhetor. 2. admonens, ne orator nimium crebris enthymematibus vtatur, sed tantum intermisceat, subiicit hoc carmen Homeri, ni fallimur, ceu vulgo iactatum:

Quandoquidem nobis tam multa locutus amice es,
Quam multa prudens vir diceret atque peritus.

Conveniet in hominem multa loquentem potius quam opportuna, to/sa, inquit Aristoteles, a)ll' ou) toiau=ta, tam multa, at non talia. Neque enim perinde refert quam multa loquamur, sed quam ad rem facientia. Quemadmodum philosophus quidam dixit, non eos pro doctis habendos, qui multa didicissent, sed qui vtilia.

Hoc iam et vates sciunt.

IDem aliquanto post disserens quod in consultationibus apud populum dicere multo sit difficilius, quam in iudiciis causas agere, eo quod qui suadet, de futuris loquitur, qui

accusat aut defendit de praeteritis, et ad haec legem habet pro fundamento, quo habito facile est reperire demonstrationem: Subiungit Epimenidis Cretensis sententiam o( e)pisthto\n h)/dh kai\ ma/ntesi, id est, quod, videlicet factum, sciri iam poetest a diuinis. Addit Epimenidem solere non de futuris, quae sciri non possunt, sed de praeteritis vaticinari, verum occultis. Nam est hoc quoddam diuinandi genus. Apte torquebitur iocus in rem tandem compartam, quae diu fefellerat.

Noui nummi.

Ex Plauto apparet non esse nouum, publicam monetam in singulos annos cudi deteriorem. Sic enim praefatur in Cassinam.

Qui vtuntur vino vetere sapienter puto,
Et qui libenter veteres spectant fabulas.
Antiqua enim opera et verba cum vobis placent,
Aequum placere est ante veteres fabulas.
Nam nunc noua qua prodeunt comoediae
Multo sunt nequiores, quam nummi noui.

*qra/ttein.

DIctum est a nobis in superioribus krhti/zein, abiisse in proverbium fraudulentiae. Idem obscurius indicatur per qra/ttein, quae vox Graecis significat turbare aut molestum esse. Quod si respicias ad qra/ttas2, quae sunt ancillae Thraciae, significat decipere, et Thraciis dolis tractare. Theodorus de Nicone Citharoedo dixit, qra/tteise. Nicon autem erat Thrax. Hoc si nescias, dictum amittit gratiam. Refert Aristoteles libro Rhetoricorum. Arbitramur huc allusisse Aristophanem in Equitibus, vbi Nicias iussus audacter eloqui quod haberet, respendit: a)ll' ou)k e)ni/ moi to\ qre/tte, interpres [correction of the transcriber; in the print ininterpres] admonet qre/tte barbaricam esse vocem, quae fiduciam significet, et ad audendum animet, quasi quis dicat sume Thracum audaciam.

Neque dicta, neque facta.

*mh/te dedrame/na mh/te ei)rhme/na. Non dubium quin proverbiali schemate vehementer falsa dicamus, neque dicta neque facta. Quod genus illud, neque scriptum neque dictum. Nam de veris mendacio mixtis dicimus facta atque infecta. Aristophanes in Concionat. a)lla\ pe/raine mo/non, mh/te dedrame/na, mh/t' ei)rhme/na pw pro/teron. Age perora tantum, neque facta neque dicta vnquam prius. Comicus ioco monet, vt omnia noua dicat, quod vetera cum fastidio audiantur. Egregie vero nouum sit oportet, quod neque dictum est antea neque factum. M. Tull. in orationibus frequenter nouo more factum, ait, cuius nullum vnquam extitit exemplum.

Saluete equorum filiae.

Apparet ioco vulgari fuisse iactatum, in eos, qui emolumenti gratia blandiuntur. Refert Aristoteles lib. Rhet. 3. In certamine mulorum cum is qui vicerat, dixisset exile precium pro carmine, Simonides recusauit, indignans mulos celebrari suo poemate, verum vbi victor dedisset satis magnum praemium, carmen tale fecit.

Siluit enim quod essent ex asinis quoque nati, et quod honestius erat expressit, equorum filias appellans.

Mithragyrtes, non daduchus.

Is qui in functione quapiam sordidas contemptasque partes agit, Mithragyrtes dicetur, daduchus esse negabitur. Eoque Iphicrates Calliam miqragu/rthn ou) dadou=xon appellabat. Significans illum non fuisse initiatum sacris, sed tamen velle videri. Mithras apud Persas sol dicitur, quem illi deorum summum iudicant. Vnde Mithragyrtae dici videntur, qui obambulant cum simulatis mysteriis, ac rudibus imponunt. Nam hoc genus hominum et olim fuisse, declarat Apuleius.

Sibi parat malum qui alteri parat.

Nemo potest alterum iniuria afficere, nisi prius laedat seipsum. Qui alium fraudat pecunia, seipsum spoliat bona mente, grauius seipsum laedit quam alterum: verissime itaque dictum est: Ipsus se laedit, alium qui laedere quaerit.

Trabem baiulans.

ARistoteles libro Rhetoricorum 3. disputans de quibusdam verbis, quae non habent gratiam, nisi pronunciatione gestuque adiuuentur, alioqui, inquit, gi/netai o( th\n doko\n fe/rwn, id est, fit ille trabem gestans. Id accidit in dictionibus, praesertim nominibus propriis ac pronominibus, et vocibus crebro repetitiis, quae tacitam habent Emphasin: Vt Thersites contemnit Achillem: Et tu me asinum vocas? Similiter et in asyndetis, vt veni, vidi, vici. Et si qua sunt similia, quae sine commendatione actionis non habent eadem gratiam. Quod genus Terentianum illud: Exclusit, revocat, redeam? Et mox: Ego ne illam? quae illum? quae me, quae non. Sine modo. Rursus illud in Adelphis: Storax, non rediit hac nocte Aeschinus a coena. Storax enim vocantis vox est, et ob id clarius pronuncianda, reliqua secum loquitur. Nihil addubitamus, quin assumptum sit ex fabula quapiam. Nam o( th\n doko\n fe/rwn, finis est iambici trimetri. Qui trabe onustus est, non est idoneus ad gesticulationem, sed oneri sese accommodet, oportet. Talis opinamur persona risus gratia alicubi producta fuerat in comoedia. Interdum inducuntur skeuofo/roi gestantes sarcinas. Cuiusmodi sunt, quibus dicitur in Andria. Vos isthaec intro auferte. Et in Hecyra Sosia: Tales aut nihil dicunt, aut gestu non respondent pronunciationi. Vide, num Aristoteles sentiat de Athlantibus, qui trabibus aedificium sustinentibus supponi solent. Videntur enim laborare, cum nihil agant. Actio autem quasi vita est orationis. Vitae indicium est motus. Tale quiddam in tragoediis erat dorufo/rhma, tantum adstabat, nihil agens. Et fortassis pro o( doko\n fe/rwn scriptum erat o( doruforw=n, sed nihil pronunciamus. Excutiant eruditi.

Quae quis ipse facit.

ARistoteles Rhetoricorum lib. 2. disputans de affectibus, refert hoc dictum vt vulgo iactatum: a(/ ga/r tis2 au)/to\s2 poiei=, tau=ta le/getai toi=s2 pe/las2 mh\ nemesa=n, id est, Nam quae quis ipse facit, haec dicitur vicinis non vertere vitio. Convenit cum illo Terentiano: Homine imperito nil quid quam est iniustius, qui nihil nisi quod ipse facit rectum putat. Sunt enim qui damnent, quicquid ipsi non possunt assequi.

Cognatio mouet inuidiam.

ARistoteles eodem lib. docens inuidiam oriri erga vicina et cognata: nullus enim inuidet olim defunctis, aut diuersi generis, aut immenso interuallo superioribus, inferioribusve: adducit huius versiculi testimonum:

Vnde qui eo altitudinis processerunt, vt inuidiam gloria superarent [correction of the transcriber; in the print superarint], extra omnem aleam, extraque inuidiae tela esse dicuntur.

Siue quod magnae sint opes habere bonam mentem, siue quod sapienti facile est ditescere si velit. Velut Aristippus eiectus naufragio, repetit a quibus humaniter exciperetur Idem cum Dionysius talentum petenti diceret, Nonne docebas sapientem non egere? Da, inquit, et respondebo. Dedit rex, ac mox exegit responsum. Tum Aristippus, nonne verum dixi sapientem non egere?

Lecythum habet in malis.

*exein lh/kuqon pro\s2 tai=s2 gna/qois2, id est, Lecythum habere ad malas, tectum et aenigmaticum conuitium est in anus, quae rugas illitis pigmentis dissimulant. Qualis erat Phryne meretrix, iam vetula, nec tamen a quaestu recedens. Aristophanes in Concionatricibus:

Lecythum appellat vasculum vnguentarium vnde fucatur facies. Eadem solita est dicere, multos bibere fecem ob vini nobilitatem, quod ad illam e(/cwron, propter scorti celebre nomen commearent amantes, quo gloriari possent sibi cum Phryne fuisse rem.

Piscis eget sale.

*ixqu\s2 dei=tai a(lo\s2, id est, Piscis eget sale. De re absurda et incredibili. Nec enim verisimile est, pisces in mari agentes opus habere sale. Hoc videtur a populo reclamatum Androcli Pitensi, cum legem quandam reprehendens dixisset: de/ontai oi( no/moi no/mou diorqw/sontos2, id est, Egent leges lege correctrice, kai\ ga\r i)xqu/eus2 a(lo\s2. Nam et pisces sale. Leges enim in hoc datae sunt, vt ad harum regulam corrigantur hominum actiones. Quod si ipsae leges indigent correctione, leges non sunt. Idque non minus absurdum sit, quam si pisces marini dicantur egere sale. Refert Aristoteleles in Rhetoricis.

Baccae egent oleo.

IBidem mox subiicit aliud eiusdem formae, ta\ ste/mfula dei=tai e)lai/ou, id est, Baccae egent oleo. Neque enim credibile est illi opus esse oleo, vnde nascitur oleum. E baccis autem oliuarum exprimitur oleum. Cognatum illi, quod ante retulimus: Ipsi fontes sitiunt.

Auis ex auibus.

*ornis2 e)k tw=n o)rne/wn, id est, Auis ex auibus, proverbii forma dictus est Aristophani per ironiam vir nobilis, quasi bonus ex bonis prognatus,

Qui de nobilitate gloriantur, repetunt ab auis et atauis gentis stemmata. Nam empta nobilitas, aut nuper parta, non perinde magni fit.

De lapidi volam.

INterpres Aristophanis indicat pueros si quando viderint aues, dicere solere, Da lapidi volam et cadent omnes. Convenit, vbi quis sectatur quae non possit assequi, aut minatur iis, quibus non potest nocere. In comoedia quispiam ait se velle strepitu excitare aues: alter iocans, respondet: tw=| ske/lei qe/ne th\n pe/tran, id est, Tibia lapidem feri. Atqui interim aues nihil habent incommodi, sed manus, aut pes percutiens saxum: eoque iubet alter, vt ipse capite percutiat lapidem, quo strepitus fiat duplex.

Ne quaeras deus esse.

*mh\ zh/tei qeo\s2 gene/sqai, id est, Ne quaere fieri deus. In hominem vndequaque beatum in hac vita. Pindarus in Olymp. hym. 5.

u(gi/enta d' ei)/ tis2 o)/lbon
a)/rdei e)c a)rkew=n ktea/nessi, kai\
e)klogi/an prostiqei\s2, mh\ mateu/sh qeo\s2 gene/sqai.

Si quis autem opes cum sanitate coniunctas auget, ac suis possessionibus contentus est, atque his adiunxit honestam famam, ne petat a diis, vt fiat deus. Itidem apud nostrates vulgo dicitur: Sat fortunatus es. Quid tibi vis? Num postulas esse deus?

Operi incipienti fauendum.

CElebratissimum est, Honos alit artes, et virtus laudata crescit. Ita Pindarus Olymp. hym. 6. a)rxome/nou d' e)/rgou pro/swton xrh\ qe/men thlauge\s2, Initio [correction of the transcriber; in the print In nitio] facinoris, oportet faciem illustrem addere: hoc est fauendum aliquid egregii facinoris aggredientibus, simul vt ipsis addatur animus, et alii ad aemulationem provocentur. Potest et hic sensus accipi. Qui famam affectat, hunc oportet ab egregio quopiam facinore auspicari. Permagni siquidem refert, vnde nominis sumas exordia.

Nec apud homines, nec in mari.

IBidem et illud proverbiali schemate dictum est: a)ki/ndunoi d' a)retai\ ou)/te par' a)ndra/sin, ou)/t' e)n nausi\ koi/lais2 ti/miai, id est, Virtutes autem periculi expertes, neque apud homines, neque in cauis nauibus habentur in pretio, pro eo quod erat, nusquam, quasi dicas, neque terra, neque mari. Ipsa autem sententia convenit cum illo Hesiodio decantatissimo:

Nemo magnam laudem parauit absque periculo: Eoque Pindarus bellum appellat kudia/neiron, quod viris pariat illustre nomen. Tropus proverbialis est in his verbis, nec in terra nec in mari. Et pugnatur terra marique.

In hoc calciamento pedem habet.

DIctum ibidem et illud adagii forma: i)/stw ga\r e)n tou/tw| pedi/lw| daimo/nion po/d' e)/xwn, id est, Nouit enim se in hoc calciamento fortunatum habere pedem, pro eo, quod est, nouit has laudes in ipsum competere. Olim magnae deliciae erant in soleis et calceis. Nam pedilon Graecis est calciamenti genus, varium et picturatum, dictum para\ to\ tw=| podi\ perieilei=sqai, eo quod pedi applicetur. Vt autem non omnis calceus convenit cuilibet pedi, ita nec quaeuis laus in quemuis congruit.

*agaqai\ de\ pe/lon-
t' e)n xeimeri/a| nukti\ qoa=s2
e)k nao\s2 a)peski/mfqai, du\' a)/gkurai.

Bonae sunt in hyberna nocte duae ancorae, ad laxandum e celeri naui, id est, bonum est duplici praesidio niti, ut si alterum destituat, altero iuuemur: quemadmodum is victor, quem laudat, geminam habebat patriam, ut si quid accidisset alteri, ad alteram se reciperet. De hoc dictum est nobis alias, e)pi\ duoi=n o(rmei=n.

Domi pugnans more galli.

*endoma/xas2 a(/t' a)le/ktwr, id est, Domi pugnax more galli. In eum, qui semper domi desidens, non audet, vel in bellum, vel in certamina proficisci foras. Nam hoc animal pugnacissimum quidem est, sed domi. Nihil autem confert Reip. nec ea certamina celebrantur. Ita quidem interpres: sed addubitamus tamen an scriptum sit, e)ndomu/xas2, id est, domi abditus. e)ndoma/xhs2 dictio noue composita, ab e)nto\s2 et ma/xomai. Haerebit in istos qui domi perpetuo rixantur, cum foris sint placidissimis morbus. Conuenit cum eo, quod alibi diximus: Domi leones.

Nec deus, nec homo.

Hoc schema prouerbiale frequenter obuium est apud poetas, dijs hominibusque inuitis, proh deum atque hominum fidem. Ibi de diuinis atque humanis cernitur. Horatius:

Pindarus in Pythiis hymno 3. kle/ptei te/min, ou) qeo\s2, ou) broto\s2, e)/rgois2 ou)/te boulai=s2, id est, Nec deus illum fallit nec homo, nec factis nec consiliis. Laudat Apollinem, qui cum omnia sciat, nihil tamen mentiatur.

Apud matrem manere.

*para\ matri\ me/nein, dicebantur, qui per ignauiam semper domi manentes, nihil audent praeclari facinoris. Pindarus Pythiorum Oda 4, mh/ tina leipo/menon to\n a)ki/ndunon para\ matri\ me/nein, id est, ne quis immunis a periculo relictus apud matrem maneret. Loquitur ni fallimur, de argonautis, quis aduaci peregrinatione quaerebant gloriam, Iunonis auspicijs. Molles et effoeminati temporibus Augustini mammh/qreptoi dicebantur. Siue quod ab auijs essent educati, quae nepotulos suos tenerius amant, quam ipsae matres, siue quod Graeci ma/mmhn diminutiue dicunt materculam, quin et hodie vulgus matris filium appellat adolescentem delicatius educatum, ac tales dicebantur Matrissare.

Sine canbus et retibus.

*aneu kunw=nte kai\ li/nwn, id est, Absque canibus et retibus. Hoc quidem schemate Pindarus Numerorum Oda 3. significauit summam celeritatem. Quis enim pedibus assequatur ceruos, nisi aut a canibus remorentur, aut implicentur retibus. Conueniet tamen in eos, qui clancularijs artibus capiunt praedam. Pindari verba sic habent: ktei/nont' e)la/fous2 a)/neu kunw=n doli/wn q' e(rke/wn, id est, ceruos occidentem sine canibus, ac dolosis retibus: Dicertur et in eos, qui non alienis praesidijs, sed proprio Marte rem gerunt.

Et Scellij filium abominor.

HIC est affectus humanus, ut st quis vel hominem, vel quamcunque rem vehementer oderit, non solum a commemoratione, verum etiam a cognatis vocibus abhorreat. Id eleganter expressit Aristophanes in

Scellij filius dictus est Aristocrates. Hoc nomen iure inuisum est detestanti Aristocratiam, quod ea vox abominandae rei memoriam renouet.

Larinum verbum.

*larino\n e)/pos2, id est, larinum verbum appellabant ingens atque egregium, hinc orto prouerbio, quod in Larissa boues sint praegrandes, ac praepingues. Alii putant Larinos dictos obesos ac praegrandes, a larino quedam pastore supra modum magno [correction of the transcriber; in the print mugno] corpore. Boues autem praegrandes pasci in Epiro, posteritatem boum Geryonis. Aristophanes in Auibus:

Huc pertinet quod Graeci rebus ingentibus bouem addunt, vt boufa/gos2, edax, simili modo Latini veteres Lucam dicebant pro grandi.

Herniosi in campum.

*ko/kku, ywloi\ pedi/onde, id est, Coccy, herniosi in campum. Aristophanes in auibus refert prouerbii loco: tou=t' a)r' e)kei=n h)=n t' ou)pos2 a)lhqw=s2 ko/kku ywloi\ pedi/onde, Quorum verborum hic sensus est: Hoc est vere, quod prouerbio dicitur, coccu, herniosi in campum, subaudi venite, quid haec auis canit paullo ante messem, velut agricolas prouocans ad laborem metendi, unde Hesiodus h)=mos2 ko/kkuc kokku/zei. Quod autem ywloi\ dixit pro agricolis, obiter taxauit Aegyptios, apud quos plerique sunt execti, qui omnes ad vocem cuculi coguntur esse in agris. Fingit enim olim apud Aegyptios regnasse cuculum priusquam fieret auis. Quin hodie parum viri, et ob hoc vxores cum aliis habentes communes, vulgo cuculi vocantur. Alias annotauimus ex Horatio, cuculos a viatoribus appellari solere, qui tum demum venissent ad colendam vineam, cum auditus esset cuculus. Canit autem iam adulto vere, quia sero prorepit e nido, quem sibi parat sub hyemen in cauis arboribus, exuens se plumis, atque his sese inuoluens, congestis in commeatum malis ac pyris. Interpres Aristophanis admonet esse prouerbium ko/kku ywloi\ pedi/onde, cum segnes ipsum tempus prouocat ad industriam.

*mellonikia=n.

NIcias traducebatur, quod cunctator esset in re militari, qualis apud Romanos fuisse narratur Fabius, eoque iocularem vocem finxit vetus comaedia: mellonikia=n ex me/llein, quod est, cunctari, et niki/as2, qui fuit dux Atheniensibus. Aristophanes in Auibus:

*ou)xi/ nusta/zein e)/ti
*wr a)sti\n h(mi=n ou) de\ mellonikia=n,
*all' w(s2 ta/xista dei= ti dra=n.

Porro oscitandi tempus haud est amplius,
Nec more Niciae decet cunctarier,
Sed oportet aliquid agere quam celerrime.

Fumus.

quidem, sed inania. Vnde fumos vendere, et fumos offundere. Hoc nomen inditum Theageni cuidam. qui cum pauper esset, affectauit tamen haberi praediues, ac magnificus negotiator, unde vulgo dictus est kapno\s2. Aristophanis interpres auctorem citat Eupolim Comicum in fabula, cui titulus dh=moi.

Pariter remum ducere.

QVI simul remigant certis numeris impellunt remos, ut inter se consentiant, alioqui nihil acturi. Hinc Aristophanes in Auibus dixit, o(mor)r(oqw=, pro assentior, et eodem enitor quo tu. Vox composita est ab o(mou= simul, et r(oqe/w impetu feror. o(mor)r(oqw=, sunqe/lw, sumparaini/sas2 e)/xw, id est, eodem nitor, consentio, collaudo. Interpres admonet hoc verbum esse sumptum e fabula Sophoclis cui titulus phleu/s2.

Ipsis et Chijs.

*au)toi=s2 kai\ xi/ois2, Non obscurum est has uoces ex solemni more vulgo iactatas, quoties aliquis sibi bona praecabatur et amicis. Sic enim praecatur apud Aristophanem auis:

Vt detis Nephelococcygiensibus
Bonam valetudinem et incolumitatem, Ipsis et Chiis.

Interpres ostendit hunc sermonis colorem ductum ex publica Atheniensium consuetudine, qui in solemnibus comprecationbus ac sacrificiis bona a dijs precantes Reip. addebant kai\ xi/oisin. Atque huius historiae testem citat Thepompum in 12. libro rerum Philippic. fortasse quod e Chio nonnullam haberent Athenienses commoditatem. Qui si uni bene precatur, nulla facta mentione amicorum aut bene meritorum, facete succinetur kai\ xi/oisin.

Alas addere.

*anapterei=n vulgo dicebantur, qui verbis alicui adderent animum, inque bonam spem erigerent. Aristophanes in Auibus:

*ou)k a)kh/koas2
*otan le/gwsin oi( pate/reus2 e(ka/stote
*toi=s2 meiraki/ois2 e)n toi=si kourei/oisin ta/di.
*deinw=s2 te mou= to\ meira/kion o( diotre/fhs2.
*le/gwn a)nepte/rhken w(/q' i(pphlatei=n,

Num tibi auditum illud est
Quod officinis vndique in tonsoriis
Cani patres loquuntur adolescentibus:
Mire Diotrephes et meo adolescentulo
Alas loquendo affixit, ut iam gestiat
Equitare.

Narrant Diotrephen fuisse quempiam praediuitem, qui maiorem in modum delectatus est alendis equis, vnde et postea Hipparchus factus est: huius hortatu exemploque multi iuuenes accendebantur ad curas equestres: patres autem oderunt hoc studii genus in filiis, quod immodicis constet impendiis.

*xunalw/phc.

THEAGENES quod esset garrulus ac stupidus more anserum, et versipellis more vulpium, vulgari ioco dictus est xhnalw/phc, voce composita ex ansere et vulpe. Quamquam Didymo magis probatur anseris nomen additum, quod anitio ac praesertim anserinis supra modum delectaretur, videlicet vulpium more. Anseris iecur olim in summis erat deliciis. Huius adagii meminit Aristophanes in Auibus.

Respublica nihil ad musicum.

Haec persuasio quemadmodum olim multorum animos occupauit, ita nunc quoque multis inhaeret, ut credant doctos ac probos viros non esse accommodos ad gubernandam Rempub. Plato abstinuit, Socrates frustra tentauit, Demostheni ac Ciceroni parum feliciter cessit. Denique mater Neronis deterruit filium a studio philosophiae, quod existimaretur inutile gesturo principatum. Ad haec D. Augustinus redarguit in epistola quosdam, qui iactabant Euangelicam philosophiam officere Rempub. administranti. Id venuste expressit Aristophanes in Equitibus. Nam illic principatum recusanti quod musices esset imperitus ita respondetur:

*h dhmagwgi/a ga\r ou) tro\s2 mousikou=
*et' e)sti\n a)ndro\s2 ou)de xrhstou= tou\s2 tro/pous2,

Verbis coquinariis.

*rh/mata mageirika\, id est, Verba coquorum, venuste dixit in eadem fabula pro verbis mollibus, blandis ac dulcibus. Coquorum enim est condimentis edulcare cibum per se subausterum. Monetur illic quispiam ut populum Athen. blandiloquentia demulceat. Carmen sic habet:

mageirikoi=s2 dixit, pro melixiois2, hoc est, placidis ac dulcibus. Habebit gratiam, si quis dicat Epicuri philosophiam demulcere vulgarium animos r(h/masi mageirikoi=s2, quod voluptatem asserat esse summum bonum.

Liba Coalemo.

*spe/nde tw=| koale/mw|, i. e. Liba Coalemo. Competit in eum, cui sua improbitas fuit bono. Fingit enim Comicus daemonis nomen, improbitatem innuens. Perinde quasi quis dicat, sacrifica mwri/a|, si quis morionem agens, euectus sit ad opes ac dignitatem. Nam Graecis koa/lemos2 fatuum ac stultum significat, a kow= pro now=. Nam Callimachus pro e)no/hsen dixit e)ko/hsen. Hinc a)nalo/gws2, kou=s2, pro nou=s2, et a)le/w quod mente erret. Simili figura gratii litasse dicuntur, qui fortunati sunt in amicitiis conciliandis. Habent et temulenti Comum deum, et fures deam Lauernam. Itaque furtis ditato, facete diceretur: Liba Lauernae.

Spirat Caecias.

De Caecia vento nubes ad se pertrahente satis dictum est nobis in superioribus. Ad venti naturam alludens Arist. [abbr.: Aristoteles] in Equitibus dixit.

Interpres admonet prouerbii, quanquam in Aldina editione, pro kaiki/as2 deprauate legitur kaki/as2, cum hanc vocem metri ratio non admittat. Caecias autem poeta posuit pro turbis ac litibus. Notatur enim ibi Cleon ut delator et criminator.

Latum et angustum.

NEMINI obscurum arbitramur prouerbiali schemate dictum esse apud Aristophan. in Equitibus sub persona Cleonis: cui cum esset obiectum, quod nutricum more male paruisset populum, qui paullulum praemansi insereret in os, maximam partem ipse deglutiret, respondet:

*kai\ nh\ di\ u(po/ge decio/thtos2 th=s2 e)mh=s2
*du/namai poiei=n to\n dh=mon eu)ru\n kai\ steno\n.

Ita per Iouem. Nam dexteritate ego mea
Exilem et amplum valeo populum reddere.

Macrescunt enim pueri male pasti, rursus bene pasti fiunt obesi. Apposite torquebitur in eos, qui adolescentes recte docent aut secus, quive populo dextre concionatur aut secus. Siquidem hae res plurimum habent momenti ad mores populi vel ad honesta formandos, vel ad vitia deprauandos.

Scarabeo citius persuaseris.

*qa=ston o( ka/nqaros2 a)\n metapeisqei/h, id est, Citius Scarabeum in diuersam sententiam pertraxeris. De iis, qui malis assueuerunt, a quibus tamen reuocari non possunt, eo quod assuetis videantur optima. Lucianus in Pseudologista: ou)/te ga\r au)to/s2 pote belti/wn ge/noio pro\s2 th\n e)piti/mhsin, ou) ma=llon h)\ ka/nqaros2 metapeisqei/h a)\n mhke/ti toiau=ta kulindei=n, a(/pac au)toi=s2 sunh/qhs2 geno/menos2, id est, neque enim ipse unquam fieres melior increpatione mea, nihilo magis quam scarabeo persuaderi posset, ne amplius talia voluat, posteaquam semel illis assueuit. Scarabeus foetus suos educat in stercore praecipue caprino, et indidem pascit, atque ibidem habitat. Excrementa vero fingunt in sphaerulas, easque in nidum deuoluunt, capite in terram demisso, posterioribus pedibus in altum erectis. Nemo facile abducitur a vitiis, in quibus natus et educatus est, et quae per se sunt foedissima, videntur et pulchra et dulci diutinae consuetudinis commendatione.

Alienis soleis vti.

*allotri/ois2 blauti/ois2 xrh=sqai, id est, Alienis soleis uti dicuntur, qui moribus aliorum ad suum abutuntur emolumentum. Aristophanes in Equitibus:

*ou)k, a)ll' o(/per pi/nwn a)nh\r pe/ponq o(/tan xeseih=|,
*toi=sin tro/pois2 toi=s2 soi/sin, w(/sper blauti/oisi xrw=mai.

Quibus verbis negat se circumuenire populum Atheniensem, sed facere, quod solent qui desident in compotationibus, et vrgente aluo surgunt, arreptis alienis soleis, siue quod festinant, siue quod ebrii sunt. Ita ille abutebatur moribus populi Atheniensis, qui cibo corrumpi volebat, et blanda libentius audiebat quam salutaria. Apparet olim Graecos absque soleis solere accumbere. Exituri domum poscebant soleas. Hinc quaestus Lopodyttis. Quidam etiam nudi accumbebant.

Longum prooemium audiendi cupido.

PRouerbii speciem habet, quod est apud Platonem lib. de rep. 4. makro\n to\ prooi/mion tw=| e)piqumou=nti a)kou=sai, id est, Longum prooemium audiendi cupido. Qui rem ipsam cupit, cognoscere huic longum est omne prooemium. Vnde illud Teren. vah, etiam prooemium mihi occeptat, Et Athenis praeco, qui dicendi potestatem faciebat rhetoribus praefabatur a)/neu prooimi/+wn kai\ paqw=n, id est, sine prooemiis et affectibus: quod haec extra causam sint.

Quod recte datum est.

PLato in Philebo, ostendit prouerbium a pueris vsurpatum, non oportere reposci, quod semel datum est: h(mei=s2 de\ dh\ le/gomen, kata/per oi( pai=des2, o(/ti tw=n o)rqw=s2 doqe/ntwn, a)fai/resis2 ou)k e)/sti, id est, Nos autem dicimus id quod solent pueri, quae recte data sunt, non licere rursus eripi. Hoc eo dicebat,

quod Socrates solet ab integro repetita disputatione, quae prius concessa fuerat rursus in dubium vocare. Simile quiddam et hodie iactatur inter pueros, vbi quis quod dedit, reposcit. Adeo dicta huiusmodi per tot saecula, perque tot nationes ad nos vsque demanarunt.

Funiculum ad lapidem.

*th\n spa/rthn pro\s2 to\ li/qon a)/gein, id est, Funiculum lapidi admouere dicuntur, qui curam omnem adhibent, ne quid geratur in Repub. secus quam oportet. Beatus Chrysostomus homilia in priorem ad Corinthios epistolam 35. sko/pei pw=s2 pa/lin e)ntau=qa pro\s2 th\n spa/rthn to\n li/qon a)/gei th\n oi)= kodomh\n pantaxou= zhtw=n th=s2 e)kklhsi/as2, id est, Considera vt hic rursus funiculum admonet ad lapidem, vbique quaerens aedificationem ecclesiae. Translatum est ab Architectis, qui non credunt oculis suis, sed ad perpendiculum explorant lapidum aequalitatem. Quod est exactae diligentiae.

Nummo addicere.

Apud Iurisconsultos prouerbiale est, nummo addicere, pro eo quod est, minimo vendere. Est autem fucus, quo legibus imponitur prohibentibus donationes. Vlpian. lib. Pandect. 19. titu. Locati. Si quis conduxerit nummo vno, conductio nulla est, quia et hoc donationis instar inducit. Idem lib. 1. tit. de re iudicata: Si quis et conduxit, et rogauit praecario vti possideret, si quidem nummo vno conduxit, nulla dubitatio est, quin et praecarium solum teneat. Vetum addubitamus, num in his exemplis pro conduxit et conductio, legendum sit condixit et condictio, Suetonius in Iulio Caesare: Bello ciuili supra alias donationes amplissima praedia nummo addixit. Valerius Max. lib. 2. c. de Gratitudine: Pollinctoribus exequiarum apparatus Sestertio nummo ipsis praebentibus est addictus. Itidem Plau. in Pseudolo: Numquam hoc eris nummo diuitior. Nummo dixit, pro vilissimo precio.

Vero verius.

Cum nihil possit esse vero verius, tamen prouerbiali tropo dicimus vero verius quod prorsus in dubitatum haberi volumus. Martialis in Gallicum quendam, cui ex more saepe repetebatur illud:

Dic verum mihi Marce, dic amabo:
Vero verius, inuqit, ergo quod sit, audi.
Verum Gallice non libenter audis.

Non dissimili forma dicimus certo certius, quanquam nihil prohibet aliud alio certius esse. Vlpian. lib. Pandect. 23. tit. de Testamen. tutel. Testamento datos sponsores non esse cogendos satisdare rem saluam fore, certo certius est.

Vento viuere.

Hodieque vulgo tritissimum, est, vt eos dicant vento viuere, qui nullo viuunt impendio, et addunt: more siluri, quod plerisque creditum est, eum piscem aura saginari, quod idem creditum est de Chamaeleonte. Alexander Imperator lib. Codicis 5. tit. de Aliment. pupil. praest. Nec ferendus inquit, est iuuenis, qui cum praesens esset, studiique eruditus atque alitus esset, si ea per alium se consecutum non probet, sumptus recuset, quasi vento vixerit, aut nullo liberi homini studio imbui meruerit.

Tuas res tibi habeto.

tit. de Diuortiis, ostendit fuisse receptum, vt diuortium his verbis perageretur: Tuas res tibi habeto, tuas res tibi agito. Quorum altero reddit dotem, altero abdicat ab se tutoris munus, in rebus vxoriis. Haec autem forma verborum perscripta est, ne vel non ratum esset diuortium, si nullis solemnibus verbis perageretur, vel inauspicatum et odiosum, si verbis ciuilibus perageretur. Itidem in discutiendis sponsalibus visum est vti his verbis, Conditione tua non vtar. Haec prouerbii gratiam habebunt, si cui ciuiliter renunciabimus amicitiam. Sed festiuius erit, si ad res animi transferantur, veluti si quis dicat, Monachi vitam professus est, mundum iussit sua sibi habere, suas sibi res agere. Item si quis ambiat consortium nostrum, quem iudicamus nobis inutilem huic apte dicetur: tua conditione non vtar, pro eo quod erat, non vtar tua familiaritate. Eleganter vsus est Plautus in Trinum. vbi Lysiteles adolescens multa quaeritur de miseriis amantium, ac meditatur amorem eiicere ex animo. Apagesis, amor, tuas res tibi habe, amor mihi amicus ne suas vmquam. sine tropo vsus est in Amphitryone: Valeas, tibi habeas res tuas, reddas meas.

Gamma Betam persequitur.

PROCOPIVS libro tertio de bello Vuandalico refert Carthagine antiquum prouerbium a pueris iactari solere. Quod Gamma quandoque Betam, et rursus Beta Gammam persequitur. Suspicamur puerorum lusum huc spectasse, quod inter vicinos frequenter oriatur dissidium. Verum hic puerile dictum detortum ad rerum euentum, quod Gizericus Bonifacium expulisset: Postea Gilimerem Belisatius. Prouerbium non est natum ex euentu, sed puerorum Carthaginensium aenigma fuit, velut oraculum eius quod accidit postea.

Pulchrum sepulchri elogio.

NON videbatur in prouerbiorum classem referendum, nisi nominatim prouerbii titulo referretur apud Procopium libor de bello Persico 1. sub persona Augustae Iustinianum maritum sic allqouentis. Igitur optime Imperator, volenti nunc viuere procul dubio nullo negotio licet, pecuniae nobis magna vis, mare opportunum, nauigia multa. Considera tamen ne servato tibi contingat, vitae iucunditatem cum mortis ad extremum acerbitate commutare, nobis autem antiquum sane placet prouerbium, quam pulchrum, est in sepulcri elogio Imperatorem adscribi.

Primum apes abigendae.

AGathius de bello Gothico libro tertio. Placebant haec dicta Vlilago Herulorum praefecto, vnde id vsurpatum prouerbium, et barbarum et parui momenti, vtile tamen et alicuius enegiae: Identidem praedicabat primum abigendas apes, deinde et mel subtrahendum. Sensit Buzes primum hostium copias aduentantes esse submouendas, quo possint Asia potiri, sumptum a curatoribus apum, qui quo mel eripiant ex aluearibus, apes fumo, aut alio quovis modo abigunt.

Optima quidem aqua.

*ariston me\n u(/dwr, id est, Optima quidem aqua, videtur in prouerbium abiisse, quoties rei vehementer laudatae praefertur aliquid melius: quemadmodum Pindarus auspicans hymnos Olympiacos, aquam quidem fatetur esse optimam, sed aurum

praefert, quod ignis in morem noctu luceat. Sunt enim haec duo praecipua elementa, aqua et ignis: vnde aqua et igni interdicitur, quos vita indignos iudicamus. Aristoteles libro Rhet. 3. vt vulgo iactatum citat, o(/qen, inquit, le/getai, a)/riston me\n u(/dwr. Quaedam enim, ob id praeferuntur, quod sint rariora. Alioqui aqua est magis necessaria, quam aurum. Meminit adagii Plutarchus in Commentario, in quo quaerit, vtrum aqua an ignis sit vtilor. Supra modum efferenti philosophiam, is qui fateatur quidem philosophiam esse rem praeclaram, sed qua potior sit theologia, facete succinet illud Pindarici carminis fragmentum [correction of the transcriber; in the print fragmenium], a)/riston me\n u(/dwr.

Non oportet hospitem semper hospitem esse.

Aristoteles libro Rhetoricorum tertio, nullo auctore citat ceu vulgo iactatum: ou) dei= to\n ce/non, ceno\n a)ei\ ei)=nai, id est, Non oportet hospitem semper hospitem esse. Hospites dicuntur ignari eius loci in quo viuunt. Sed turpe est diu in eadem ciuitate viuere, et semper esse peregrinum. Videtur iambicus trimeter correptus. Turpe est in eadem disciplina diu versatum esse, et nihil scire.

More Romano.

IN eadem epistola M. Tull. non sine prouerbii specie dixit, more Romano, pro eo quod est, simpliciter et absque fuco potius quam erudite. Tales enim fuerunt illi Romani prisci, Graecorum dissimiles. De quo, in quit, homine tibi spondeo, non illo vetere verbo meo, quod cum ad te de Milone scripsissem, iure lusisti, sed more Romano cum homines non inepti loquuntur, probiorem hominem, meliorem virum, prudentiorem esse neminem. Penes Romanos erat rusticana veritas. Talem inducit libro de Finibus secundo. Quod nostri quidem optime disputant, nihil opus esse eum qui philosophus futurus sit, scitre literas. Itaque vt maiores nostri ab aratro adduxerunt Cincinnatum illum, vt dictator esset, sic vos de Pelasgis omnibus colligite, bonos quidem viros, sed certe non semper eruditos. Idem ad Trebatium libro septimo. Balbus mihi confirmauit te diuitem futurum: id vtrum Romano more locutus sit, bene nummatum te futurum, an quomodo Stoici dicunt, omnes esse diuites, qui caelo et terra frui possunt, postea videro. Romano more dixit, pro indocto et simplici. Nam Stoici subtiliter definiunt diuitem ac pauperem. Ac mox ad eundem: Ego te Balbo cum ad nos proficiscetur, more Romano commendabo.

Lacryma nihil citius arescit.

M. Tullius libro de inuentione priore, praecipiens ne orator posteaquam iudicis animum commouit ad misericordiam, diutius commoretur in quaestione, adducit Apollonii dictum: ou(de\n qa=sso\n chrai/nesqai dakru/ou, id est, Lacryma nihil citius arescere, quod vehemens affectus facile vertitur in taedium.

Gallonius.

Etiam ipsa luxuries multos nobilitauit, vt Aesopum et Apitium. Mar. Tullius celebrauit Gallonium a Lucillio traditum, idque locis compluribus. In oratione pro Caecinna: Quid ergo est? Non vsque eo tamen vt in capita fortunasque honestissimorum virorum dominentur hi, qui relicta bonorum virorum disciplina, et quaestum et sumptum Gallonii sequi

maluerunt. Item pro P. Quintio meminit Gallonii. Rursus libro de Finibus secundo refert e Lucilio, O Publi, ô gurges, Galloni es homo miser, inquit, coenasti in vita nunquam bene cum omnia in isto consumis squilla, accipensere cum decumano. His Lucilius facit loquentem Laelium lepatho coenare solitum, Gallonio lurconi, et omnia gulae ventrisque delectatione metienti. Gallonii meminit M. Tullius libro de Finibus secundo. Sed qui ad voluptatem omnia referens viuit vt Gallonius, loquitur vt frugi ille Piso, non audio.

Vultu saepe laeditur pietas.

M. Tullius in oratione pro Roscio obiter citat sententiam a sapientibus iactatam. Etenim, inquit, si id quod praeclare a sapientibus dicitur, vultu saepe laeditur pietas, quod supplicium satis acre reperietur in eum, qui mortem obtulerit parenti, pro quo mori ipsum si res postularit, iura diuina atque humana cogebant. Prouerbium admonet pietatem erga parentes adeo religiose colendam, vt non solum non offendamus eos verbis aut factis impiis, sed ne vultu quidem atrociore aut contumaciore.

Culleo dignus, aut non vno culleo dignus.

CVM hominem enormiter scelerosum significare volumus, eum culleo dignum dicimus. Hoc supplicium erat parricidis, id est, qui parentem occidissent. Quanquam apud priscos parricidium dicebatur, quoties homo hominem occidisset, hoc est, par parem, videlicet eo seculo, quo crudelitas erat occidisse bouem, auem, aut gallum gallinaceum. Dein cum cepisset, esse vulgare, vt homo occideret hominem, parricidii vox ad summae impietatis significationem deflexa est. Culleus autem erat saccus coriaceus, cui insuebatur pariicida, simul immissa vipera, simia, et gallo gallinaceo, atque ita proiiciebatur in profluentem. Mar. Tullius pro Roscio Amerino: Quanto maiores nostri sapientius, qui eum intelligerent nihil esse tam sanctum, quod non aliquando violaret audacia, supplicium in parricidas excogitauerunt, vt quos natura retinere in officio non potuisset, magnitudine poenae a maleficio summo arcerentur: insui voluerunt culleum viuos, atque ita in flumen deiici. Oh singularem [correction of the transcriber; in the print singulaem] sapientiam iudicum, nonne videntur hunc hominem ex rerum natura sustulisse et eripuisse, cui repente caelum, solem, aquam terramque ademerunt: vt qui eum necasset, vnde ipse natus esset, careret his rebus omnibus, ex quibus omnia nata esse dicuntur, etc. Proin Iuuenalis impietatem cuiusdam exaggerans, negat illi satis esse serpentem vnum, aut culleum vnum. Narrat suetonius quosdam statuae Neronis apposuisse culleum cum elogio: Merueras, sed ego quid possum?

Ratio quidem apparet, etc.

PLautus in Trinummo: Nequaquam. Argenti ratio comparet tamen, cui Stasinus, Ratio quidem Hercle apparet, argentum oi)/xetai. Nam haec est germana eius loci lectio, quam alii varie mendosam comminiscuntur. Vsus est M. Tullius in Pisonem: Quas rationes si cognoueris, intelliges nemini plus quam mihi literas profuisse. Ita enim sunt perscriptae scite et literate, vt scriba ad aerarium qui eas retulit, perscriptis rationibus secum ipse caput

sinistra manu perfricans, commurmuratus sit: Ratio quidem Hercle apparet, argentum oi)/xetai. Itidem Geta Teretianus in Phormione. Non ratio nobis, sed argentum deerat, M. Tullius ad Q. Fratrem libro secundo, epistola vltima: Quanquam sunt facta verbis difficiliora. Eodem pertinet illud, Pulchre dixit.

Omnia praeter animam.

CVM nihil non datum significamus, praeter vitam, dicimus omnia tradita, praeter animam. Mar. Tullius pro Roscio Amerino: Quod si tibi causa nulla est, cur hunc miserum tanta calamitate affici velis, si tibi omnia sua praeter animam tradidit, nec sibi quicquam paternum, ne monumenti quidem causa reseruauit, etc. Simili figura. Animam habere dicuntur, qui plusquam omnia debent. Terent. Quid si animam debet? Rursus: omnia debet, praeter animam.

De reduuia quaeritur.

*peri\ th=s2 parwnuxi/as2 me/mfetai o( tw=| mei/zoni e)/noxos2 kakw=|, id est, De reduuia quaeritur maiori obnoxius malo. Vbi quis prauo pudore, leuissimis malis quaerit remedium, dissimulans maiora. Hoc affectu sunt complures, vt etiam apud medicum dissimulent morbum, praecipue podagrici. Narrat Plutarchus quendam consuluisse medicum de vitio vnguium, cum color argueret illum esse vitiato epate. At medicus intelligens ineptum hominis pudorem, nihil inquit, tibi periculi est a reduuia, sed grauius malum vrget te. Huc allusit M. Tullius in oratione pro Roscio Amerino. Intelligo ante tempus haec perscrutari, et propemodum errare, qui cum capiti Sexti Roscii mederi debeam, reduuiam curem.

Ad libellam debere.

QVI pecuniam praesentem ac iusti ponderis debet, ad libellam debere dicitur. Nam olim ad libram dabatur pecunia, non ad numerum. Inde illa vulgata, expendere, expensum ferre, dependere, rependere, impendere, pro sumptum facere, sumptuum rationem reddere, soluere, resoluere, et insumere Marcus Tullius pro Roscio Amerino. Nisi planum facit HS. LIII. ad libellam sibi deberi, perdit litem.

Hoc municeps aut vicinus nunciauit.

M. Tullius in eadem oratione: Soletis, cum aliquid huiuscemodi auditis, Iudices, contino dicere, necesse est aliquem municipem aut vicinum dixisse. Solent enim a vicinis ac municipibus vicinorum ac municipum scelera potissimum prodi. Quod et hodie vulgo dicunt, dedecus homini a conterraneis aut ciuibus oriri. Nam si quod fortunae incommodum, si qua vitas labes, ab illis quoniam sciunt proditur.

Dea excogitauit.

Non sine prouerbii specie dictum est in Rhetores, qui apud populum iactabant. Mineruam ipsis quod suaderent misisse in mentem, et tamen rerum gestarum gloriam sibi vindicabant. Color sumptus est ex Homero, vbi quoties fati ratio reddi non potest, Pallas dicitur suggessisse. Pallas Atheniensium erat protectrix. Comicus autem ioci gratia, pro pra=gma, posuit kle/mma, notans Cleonis rapacitatem.

Vsus est altera natura.

NIhil hoc dicto celebratius, e)/qos2 a)/llh fu/sis2, id est, vsus altera natura. Natura nihil efficacius potentiusve. Vnde Satyricus,

Huic parem aut certe proximam vim habet assuetudo. Aristoteles libro Rhet. 1. disputans de iucundis, docet ea iucunda esse, quae vel secundum naturam sunt, vel quod huic proximum est, consueta. Nihil enim putat interesse inter naturam et vsum, nisi quod interest inter semper et plerumque. Perpetuum enim est, quod indidit natura, frequens, quod vsus affixit. Proinde sanctissimum consilium dedit, qui iussit vt a teneris statim annis optima eligamus, quae post vsu futura sint etiam iucunda.

Necessitas molesta.

Mox eodem in loco citat sententiam ceu vulgo iactatam, ostendens esse molesta, quae secundum naturam non sunt. Vis autem pugnat cum natura, eoque molesta omnibus necessitas. kai\ o)rqw=s2, inquit, ei)/rhtai, pa=n ga\r a)nagkai=on pra=gma a)niaro\n e)/fu, id est, Et recte dictum est. Quicquid enim est necessarium natura, molestum est. Verum optimis non adsuescimus, nisi initio adhibeatur aliqua vis: sed quod prius erat violentum, ac proinde molestum, adsuetudine primum fit leue, postea etiam iucundum.

Iucunda malorum praeteritorum memoria.

*kai\ me/ga ga/r te kai\ a)/lgesi te/rpetai\ a)nh\r
*mnh/menos2, o(/s2 tis2 polla\ pa/qoi kai\ polla\ e)o/rgoi.

Magnopere est iucunda viro renouata dolorum
Mentio, qui permulta tulit, permultaque gessit.

Suffragium optimum.

Aristoteles Rhethoricorum li. 1. videtur hoc attingere tamquam in foro iactatum, gnw/mh| a)ri/sth|, id est, suffragio optimo. Cum enim multa sint probationum genera, quae extra causam petuntur, ac Graecis dicuntur a)/texnoi, velut leges, testes, pacta, tormenta, iusiurandum, optima probatio est ex coniectuirs, quae illi oi)ko/ta vocant: ma/rturas2 me\n mh e)/xonti, o(/ti e)k tw=n ei)ko/twn dei= kri/nein. kai\ tou=to e)sti\, to\, gnw/mh| th=| a)ri/sth|, id est, Ei vero, qui testes non habet, hic erat locus, ex probabilibus signis esse iudicandum: et hoc est quod dicitur, suffragio optimo.

Tamquam ad aram.

De sacra ancora dictum est alias. Illi similimum est ad aram, cum extremum refugium intelligi volumus. Inde sumptum, quod olim, qui extrema necessitate vrgebantur, ad aras deorum soleant confugere, vnde nefas erat quemquam detrahere. M. Tullius in oratione pro Roscio Comoedo: Quod item nuper in Etote Comoedo vsuvenit, qui posteaquam e scena non modo sibilis, sed etiam conuicio explodebatur, sicut ad aram confugit in huius domum, disciplinam, patrocinium, nomen. Idem lib. 3. de natura deorum. Quod vos,

inquit, cum facere non potestis, tanquam ad aram confugitis ad deum. Idem actione in Verrem 4. Magistratuum autem nostrorum iniurias ita multorum tulerunt, vt nunquam ante hoc tempus ad aram legum, praesidiumque vestrum publico consilio confugerent. Ouid. Epist. lib. 4.

Vnica fortunis ara reperta meis.

Plautus in Mostellaria [correction of the transcriber; in the print Mustellaria]: Ad aram confugisti.

Ad asylum confugere.

Hvic cognatum est: ad asylum confugere. M. Tull. actione in Verrem 3. Se quaestorem prohibitum esse dicebat, quo minus e phano Dianae seruum suum, qui in illud asylum confugisset, abduceret. Haec fient venustiora et paroimiwde/stera, si ad animi res transferantur.

Equitandi peritus ne cantet.

*ippwsu/nhn dedaw\s2 mh\ a)/|dh, id est, Equitandi peritus, ne cantet. Sumptum a poeta quopiam, in eum, qui professus res serias versatur in nugis. Equitatio militaris est, et ad bellum pertinet. Musici sunt imbelles ac voluptatum insectatores. Gregorius Theologus in epistola ad Eudoxum rhetorem, i(ppwsu/nhn dedaw=ta mh\ a)/|dein e)qe/lei h( poi/hsis2, mh/ti ge/nhtai, mh\ kai\ th=s2 i(ppwsu/nhs2 diama/rths2, kai\ th=s2 w)|dh=s2, id est, Eum qui didicit artem equitandi, non vult canere poesin, ne qua eveniat, vt simul et in equitando aberret et in canendo. Nondum liquet e quo poeta sumptum sit, sed dictum videtur in Thebanos, qui duas artes praecipue discebant, equitandi et canendi tibiis, cum altera parum alteri congruat.

Spartae serui maxime serui.

PLutarchus in vita Lycurigi refert, ceu vulgo iactatum: e)n lakedai/moni to\n e)leu/qeron ma/lista e)leu/qeron ei)=nai, kai\ to\n dou=lon ma/lista dou=lon, id est, Apud Lacedaemonios, qui liber est, eum maxime liberum esse. Contra qui seruus est, maxime seruum esse. Apud Lacedaemonios ingenuis non erat fas discere aut exercere vllum opificium, aut negociationem, aut agriculturam, sed haec omnia per Helotas, id erat seruorum genus, quibus nefas erat vllam artem liberalem vel discere vel exercere, agebant, quos ipsos durissime tractabant. Cogebantur adesse conuiuiis, et illic inebriari, cantiones ridiculas canere, et saltationes indecoras agere, vt horum exemplo ingenui discerent, quam indecora foedaque res sit temulentia. Quin et Ephori cum inirent magistratum, solent Helotibus bellum indicere, quo fas esset illos occidere. His rationibus ad tantam seruitutem adigebantur, vt nihil auderent iniussu dominorum: adeo vt cum Thebani, qui eruptione facta in Laconicam quosdam ex Helotibus coeperant, iuberent illos canere cantiones Terpandri, Alcmanis et Spondontis Laconici, responderint id heriles filias nolle. Generosior Spartano, alias nobis dictum.

Vespertilio.

VEspertiliones videntur appellari, qui grauati aere alieno, luce domi se continent, ne a creditoribus appellentur, noctu prodeunt. Vlpianus libro Pandect. 21. tit. de Euictionibus: Si quis ita stipulanti spondeat, sanum esse, furem non esse, vespertilionem non esse, etc. inutilis stipulatio quibusdam videtur, quia si quis est in hac causa, impossibile est quod promittitur. Si non est, frustra est. Sed ego puto verius, hanc stipulationem

furem non esse, sanum esse, vespertilionem non esse, vtilem esse: hoc enim continere, quod interest horum quid esse, vel horum quid non esse. Hactenus Vlpianus. Quamquam hoc loco quidam pro vespertilione legunt vespillonem aut versipellem. Alciatus inter iureconsultos vndequaque doctissimus in commentariis suis de Rerum significationibus, putat vespertilionem dictum, quemadmodum modo diximus, qui metu creditorum interdiu latitat, noctu prodit. Nam animal hinc dictum, quod vesperi volet, indicat Nonius Marcellus. Adagium esse sumptum videtur ex apologo quopiam, siue Aesopi, siue alterius illum imitati. (Nam Aesopo videtur indignus) qui narrat vespertilionem, mergum et rubum, iniisse societatem, vt conflatis sortibus pariter negociarentur. Vespertilionem contulisse pecuniam a foeneratoribus mutuo sumptam, Mergum aliud quippiam, Rubum vestem. Cum omnes e naufragio nudi enatassent, vespertilionem metu creditorum interdiu latitare, noctu volare tantum, mergum obsidere littora, ac subinde collum demittere in fundum, sicubi reperiat merces suas, vel eiectas in litus, vel in fundo haerentes: rubum praetereuntium adhaerere vestibus, siquam forte suam repetiat. Poterat videri parum quadrare, seruum aere alieno grauatum esse, quis enim credat seruo? nisi legeremus apud Terentium, Dauum Getae, quod debebat reddidisse. Nobis tamen videtur vespertilionis nomen, et in fugitiuum feruum competere, qui noctu ab hero solitus sit subducere sese, latitatque vbi periculum est, ne agnoscatur. Nam inibi mox proximo capite, pro vespertilione ponit erronem ac fugitiuum, cum quis, inquit, stipulatur furem non esse, erronem non esse. prisci tamen ea voce secus vsi sunt, videlicet pro homine ancipitis fidei, qui nec huius ordinis sit, nec illius, cum vtroque tamen colludat: eo quod vespertilio sit vtrumque, vt nec inter volucres, nec inter mures habeat locum. Alas habet, sed pennas non habet: volitat, sed sub vesperam. Dentes habet, quod auium nulla. Varro in Agathone citante Nonio: Quid multa? factus sum vespertilio, neque in muribus plane, neque in volucribus sum. Vespertilionis conuitium torqueri poterit et in amantes, qui noctu volitant, quos Plautus in Trinummo vocat tenebricolas. Elegans, inquit, despoliator latebricolarum hominum corruptor.

In folle offerre.

CAllistratus lib. Pandect, 35. tit. 35. de condit et demon. c. cum seruus: Nos, inquit, neque conditionem meram putamus esse, quae in datione existit, neque meram conditionem, quae in facto consistit, sed eam conditionem, quae ex quadam mixtura consistit. Nam non vtique si ille in folle reliqua obtulit, liber erit: non enim testator hoc sensit, sed illud, vt rationes reddat, quomodo seruus reddere solet: id est, legendas offerre rationes primum, deinde computandas, vt explorari possit, computationes probae an improbae referantur, accepta, relata recte an non recte. Apparet in folle dictum, pro eo quod erat, inexplorate, inexplicate et confuse, sicut qui syngraphas et pecuniam sacculo inclusas offert.

Malus choraules, bonus symphoniacus.

Causa 16. quaest. 1. c. Legi epistolam: commemorat vulgo illud iactatum: Malus choraules, bonus symphoniacus: vbi quis in suo genere contemptus, in praestantiore habetur in precio: veluti si quis poeta ineptus profiteatur medicinam, et inter praeclaros medicos habeatur. Augustini verba sunt haec: Ordini clericorum sit indignissime iniuria, si desertores monasteriorum ad militiam clericorum eligantur, cum ex his, qui in monasterio permanent, non tamen nisi probatiores ac meliores in clerum assumere soleamus: nisi forte sicut vulgares dicunt, malus choraules, bonus symphoniacus est, ita ipsi vulgares de nobis iocabuntur, dicentes, malus monachus, bonus clericus est. Sumptum apparet ex M. Tullio, qui in oratione pro Murena ita loquitur: Itaque mihi videntur initio multo hoc maluisse: postquam id assequi non potuissent, illuc potissimum sunt delapsi. vt autem in Graecis artificibus eos aulaedos esse, qui citharoedi fieri non potuerint, sic nonnullos videmus, qui oratores euadere non potuerunt, eos ad iuris studium devenire.

Ne bestiae quidem ferre possent.

PRoverbialis hyperbole est apud M. Tull. actione in Verrem 5. Postremo vt odor Apronii teterrimus oris et corporis, quem, vt aiunt, ne bestiae quidem ferre possent, vni isti suauis et iucundus videretur. Confine est illi, quod alibi retulimus. Balbinum polypus Agnae delectat. Idem in Catil. inuectiua 5. Tantus enim illorum temporum dolor inustus est, vt iam ista non modo homines, sed ne pecudes quidem mihi passurae esse videantur. Paulo diuersius dixit in epist. ad Attic. cuius initium: Quaeris ex me, lib. 1. Et quod omnes non modo homines, verum etiam pecudes factum esse sciebant.

Cossi.

OLim vulgari conuitio Cossi dicebantur homines natura rugosi, a similitudine vermium, qui lignis innascuntur. Ii natura rugas habent, vt se contrahant ac porrigant. Horum Plinius meminit compluribus locis, vt lib. 11. cap. 33. Rursus lib. 30. cap. 13. libri vero 17 cap. 24. indicat huius generis grandiores in cibis, atque etiam in luxu fuisse antiquitus. Meminit et Hieronymus aduersus Iouinianum lib, 2. Graeci proferei=s2 vocant, qui cum sint iuniores, tamen vultum senium prae se ferunt. Auctor Festus Pompeius.

Circeo poculo.

DE Circes virga nobis ante dictum est. Adsimili forma M. Tull. vsus est Circeo poculo, de homine subito in alium mutato, Actione in Verrem 1. Sed repente e vestigio ex homine tanquam aliquo Circeo poculo factus est Verres, redit ad se, atque ad mores suos. In verbis Ciceronis tacita allusio est ex ambiguo vocis. Nam Verris porcus est maialis nondum castratus.

Ne tempestas quidem nocere possit.

IN homines insigniter nudos et inopes, non sine proverbii specie dixit M. Tull. actione in Verrem 5. Caeteros Leontinos, quibus non modo Apronius in agris, sed ne tempestas quidem vlla nocere potuit, expectare nolite. Etenim non modo incommodi nihil coeperunt, sed etiam in Apronianis illis rapinis, in quaestu sunt compendioque versati, etc. Allusum est autem in Apronii vocabulo ad aprum Calydonium. Et qui

possident aliquid rerum, aut habent in agris, aut in mari his tempestas nocere potest. Cui vero nulla tempestas nocere potest, is nec in agris possidet quicquam, vt agricolae, nec in nauibus, vt negociatores.

Ballio.

Nomina quaedam ob insignem improbitatem abierunt in proverbium: quod interdum a veris, interdum a fictis in comoedia personis sumitur. Nam M. Tull in actionibus suis subinde C. Fannium Chaeream quendam Ballionem appellat, veluti pro Roscio Comoedo. Qui iccirco capite et superciliis, inquit, sempet est rasis, ne vllum pilum boni viri habere dicatur. Cuius personam praeclare Roscius in scena tractare consueuit, neque tamen pro beneficio ei par gratia refertur: nam Ballionem illum improbissimum et periurissimum lenonem cum agit, agit Chaeream: persona illa lutulenta, impura, inuisa, in huius moribus natura vitaque est expressa. Rursus in eadem: Vix mediusfidius tu Fauni a Ballione aut aliquo eius simili postulare auderes et impetrare posses: Ballionem inducit Plautus in Pseudolo, lenonem impurissimum, rapacissimum, improbissimum: nomen confictum est a ba/llein, quod semper aliquid praedae venetur leno: vel a balli/zw, quod lasciuiarum ac saltationum sit architectus.

Canes venatici.

QVI venandi studio tenentur, habent canes emissarios, qui vestigiorum odore feras exploratas, et repertas latratu produnt. De Coryceis alibi diximus. M. Tullius actione in Verrem 6. Apponit de suis canibus quendam, qui dicat, se Diodorum Melitensem rei capitalis reum velle facere. Ibidem aliquanto post: Qui simul atque in oppidum quodpiam venerat, immittebantur illi continuo Cybiratici canes: qui investigabant ac perscrutabantur omnia. Duos fratres Cybiritas appellat canes, quod ad furandum Verres illorum oculis, sed suis manibus vteretur. Solet autem canibus a regione cognomen indi, vt Melitaeis. Ac superius in eadem; Qui posteaquam venerunt, mirandum in modum canes venaticos diceres, ita odorabantur et omnia vestigabant, etc.

Mercenarium praeconium.

LAudes non ex animo tributas, sed commodi gratia per adulationem oblatas M. Tull. actione in Verrem 3. Mercenarium praeconium appellat. Itaque cum a te caput illud tam multis verbis mercenario praeconio esset ornatum, ecquis inuentus est postea praetor, qui illud idem eiiceret? Quamquam scimus in vulgatis codicibus pro praeconio haberi prooemio, an recte, docti viderint.

Palmarium facinus.

PAlmarium facinus, pro insigniae triumpho digno dixit Terentius in Eunucho: Tum hoc alterum, id vero est, quod mihi puto palmarium. Pro eodem M. Tullius dixit Palmas. Vt pro Sexto Roscio Amerino: Si quemadmodum paratum esse audio testis prodierit, tum alias quoque suas palmas cognoscet. Rursus Philippica 11. Sexta palma vrbana, etiam in gladiatore, difficilis: sed haec iudicum culpa, non mea est. Plautus in Mustellaria, palmam item vsurpauit in malam partem, loquens de adolescente, qui ex moribus continentissimis degenerat ad mores corruptissimos. Is nunc in aliam partem palmam possidet.

Commouere sacra.

PLautus in Pseudolo Commouere sacra dixit, pro eo, quod erat extrema experiri praesidia. Hinc dictum apparet, quod rebus desperatis, soleant homines ad deorum praesidia confugere. Velut hodie, Lutetiae, cum supra modum inundat Sequana, corpus diuae Genouesae a montis acuti templo defertur, ad aedem virgini matri sacram. Sed vide num pro sacra legendum sit saga, vt intelligas arma, de quo iam diximus: Sequitur enim protinus, quo pacto et quantas soleam turbellas dare. Deinde verba sunt quasi bellum denunciantis: Nunc ne quis dictum sibi neget, dico omni pube praesente in concione omni populo, omnibus amicis notisque edico meis: In hunc diem, a me vt caueant ne credant mihi. Idem seruus et deinceps bellica loquitur.

Quasi dies dicta sit.

OLim rei solent esse maesti squalidique, lugentibus similes, quo indices ad misericordiam inflecterent. Hinc illud Plautinum in Asinaria:

*bergai/+zein.

STephanus scribit *be/rghn esse ciuitatem Thraciae, siue vt Strabo refert vicum. Eius gentis improbi mores in proverbium abierunt, vt diceretur bergai/+zein, qui nihil sani loquerentur. Tota enim natio Thracum multis nominibus male audiebat, sed praecipue ob morum truculentiam ac perfidiam. Thrax erat Polymnestor, qui victricia arma secutus, Polydorum obtruncauit, et auro vi potitus est.

Summo pede.

*akrw| podi\, id est, Summo pede eadem figura dictum est, qua summo digito. Negatur summo pede attigisse disciplinam, qui nunquam ingressus est, nec attigit limen illius. Extat apud Platonem in Lachete, cuius loci alibi, ni fallimur, fecimus mentionem.

Vsurae nauticae.

APud Iurisconsul. vsurae nauticae dicuntur centesimae magnaeque. Negociaturi sortem interdum accipiunt mutuo. Quoniam autem, qui nauticam exercent negociationem, se suaque ventis et vndis committunt, foeneratotes maiorem vsuram exigebant. Interdum accipiebant mutuum in vna ciuitate, quod in alia redderent: veluti si negociator Venetiae pecuniam acciperet, reddendam Brugis. Hoc genus negociationis, quod vtriusque periculo fit, a Graecis dicitur [correction of the transcriber; in the print dicicitur], a)mfotero/ploun, Idque mutuum vocabatur da/neion nautiko\n. Vsus est Demosthenes in Oratione aduersus Dionysiodorum: Dicebatur et e)/kdosis2, quo verbo vsus est Demosthenes contra Aphobum, quod foris daretur. Porro de foenore nautico titulus est in Pandectis lib. 22. Eam pecuniam Modestinus vocat traiectitiam, sed non solus. Paulus appellat vsuras maritimas. Idem titulus est in Codice lib. 4. Hoc indicare, satis est paroemiographo. Qui quaerit exactiora, inde petat.

Doribus Dorice loqui.

PRoverbii faciem habet quod Gorgo in Syracusiis apud Theocritum respondet hospiti, admonenti vt desinant turturum more garrire:

moribus et ingenio, Velut cum Poenus fraudulenter loquitur, aut leno lenone digna.

Somnium hybernum.

*xeimerino\s2 o)/neiros2, id est, Hybernum somnium dicitur prolixa narratio, sed inepta, quod hyeme noctes sint longiores et proinde longiora somnia. Lucianus in somnio: metacu\ de\ le/gontos2 h(ra/kleis2 e)/fhtis2, w(s2 makro\n to\ e)nu/pnion kai\ dikaniko/n. ei)=t' a)/llos2 u(pe/krouse, xeimerino\s2 o)/neiros2, id est, Sed interim dum haec loquor Papae dixerit aliquis ut longum insomnium ac forense, mox alius subiecerit, Hybernum somnium. Dicanicum dixit, vel quod duae personae inter se decertent, vel quod forenses causae multis clepsydris perorentur.

Alios tragaedos prouocat.

*tou\s2 e(te/rous2 tragw|dou\s2 a)gwniei=tai, id est, Aduersus reliquos tragaedos sese parat. Refertur ex Lycurgi sophistae oratione aduersus Demadem. Didymus ostendit dici solitum in eos qui sese componunt instruuntque aduersus partem aduersam. Translatum videtur a certaminibus Baccho sacris, in quibus tragoedorum feruebat concertatio.

*pompeu/ein.

VEteres pompeu/ein dicebant conuiciari, pompei/as2 conuicia, hinc natum quod in pompis Bacchanalibus quidam e curribus conuicia iaciebant in alios, et vicissim ab illis impetebantur. Citantur hi versus e Menandri Perinthia.

Securim iniicere.

SEcurim iniicere dicuntur, qui vehementer laedunt, ac vulnerant. M. Tul. pro L. Murena: Sed tamen Serui, quam te securim putas iniecisse petitioni tuae, cum tu populum Romanum in eum metum adduxisti. Atque inibi paullo superius, quod hic securim dixit, velut exponens appellat plagam: Atque ex omnibus illa plaga est iniecta petitioni tuae, non tacente me maxima. Item pro Plancio: Quam grauiorem potuerunt Reipub. infligere securim. Idem in epistola ad Q. Fratrem lib. secundo. Tenediorum igitur libertas, securi Tenedia praecisa est. Et Demosthenes Phocionem appellare solet suorum argumentorum securim. Frequentia sunt apud Plautum. Iniicere tragulam, iniicere pilum, iniicere telum. Omnia tela in patriam intenta, dixit Cicero de prouinciis consularibus.

Sale nihil vtilius.

REperitur et hoc a dictis prouerbii titulo commemoratum. Humano corporis nihil esse vtilius sale et sole. Salem etiam hodie omnibus cibis admiscemus, olim apricatio vehementer laudabatur a medicis.

Apud equum et virginem.

Aeschines aduersus Timarchum refert. Athenis fuisse quendam tantae seueritatis, ut filiam quod impudice se gesserit, nec integritatem suam seruarit usque ad matrimonium, deportarit in locum desertum, atque ibi una cum equo incluserit [correction of the transcriber; in the print iucluserit] haud dubie fame perituram. Eiusque

domicilii solum sua etiamnum aetate superfuisse tradit, quod ex re dicebatur par' i)/ppon kai\ ko/rhn, id est, apud equum et virginem. Dici potest in exemplum immodicae seueritatis.

Ad vinum diserti.

Cicero in Oratione pro M. Celio, ad vinum disertos appellat, qui ad serias causas agendas inepti, inter pocula multa garriunt, ubi nihil opus. Qui se nunquam profecto si istum in locum processerint, explicabunt, quam volent in conuiuiis faceti, dicaces, nonnunquam etiam ad vinum diserti sint. Alia fori vis est, alia triclinii. Notum est illud Flacci.

M. Tull. allusit ad morem priscum, quo causae ad aquae modum agebantur. Ea diuidebatur in tres partes, una infundebatur actori, altera reo, tertia iudici. At qui ad vinum diserti sunt, ad aquam fere muti sunt.

Sicco iunco.

PRouerbii speciem habet quod est apud Aeschinem, peri\ th=s2 parapresbei/as2, o(losxoi/nw| a)bro/xw| id, est, iunco, siue fune sicco. phga\s2 de\ dh\ lo/gwn a)fqo/nous2 e)/xein e)phggelleto, kai\ peri\ tw=n dikai/wn tw=n u(pe\r a)mfipo/lews2, kai\ th=s2 a)rxh=s2 tou= pole/mou toiau=ta e)rei=n e)/fh, w(/s2 te a)por)r(a/yein to\ fili/ppou sto/ma o(losxoi/nw| a)bro/xw|, id est, Iam vero et rationum copiosos fontes habere se iactabat, atque de iure Amphipolis, deque belli origine talia dicturum, ut Philippi os sicco fune obuincturus esset. a)/broxos2 dici potest, vel siccum, quod [correction of the transcriber; in the print quodq], non rigatur, vel quod laqueum non habeat. Nam iunci gaudent humido, et ex his interdum texuntur funes. Hesichius indicat o(lo/sxoinon, idem esse quod o)cu/sxoinon. id est, Iuncum marinum, ad haec o(lo/troxon, id est, versatilem. Denique et periferh= li/qon, id est, rotundum ac volubile saxum. Itaque perpendat eruditus lector, an o(lo/sxoinon a)/broxon, intelligat orationem salsam, non aqua marina, sed acribus ac pungentibus rationibus. Quin et in illis verbis, phga\s2 lo/gwn, subest prouerbium, cum ingentem copiam significabant. Frequens est apud Chrysostomum.

Supercilium salit.

Qvoties bona quaedam spes titillat animum nostrum, dicere licebit nobis salire supercilium. Ita Pseudolus apud Plautum in sui nominis fabula, amanti de argento quaerenti, At id futurum unde? respondet, unde dicam, nescio, nisi quia futurum est, ita supercilium salit. Sumptum a vulgi superstitione, qui futurorum auguria captat ex corporis affectibus, ut si quod membrum pruriat praeter euridentem causam, si dexter oculus saliat, si auris dextra tinniat. Non me fallit aliter legi apud Plautum: Verum et ipsa sententia et metri ratio docet esse legendum, ut a me positum est. Sic enim legendi sunt senarii iambici.

Verum ego te amantem ne paue non deseram.
Spero alicunde hodie me bona opera, aut hac mea
Tibi inuenturum esse auxilium argentarium.
Ad id futurum unde? unde dicam nescio,
Nisi quia futurum est, ita supercilium salit.

Duobus digitis primoribus.

QVOD auide arripimus tota manu sumimus, aut ut habet prouerbium ambabus. Contra qui parce sumunt, duobus digitis accipiunt. Plautus in Bachidibus: Quid igitur stulte quoniam occasio ad eam rem fuit, Mea virtute parta, ut quantum velles, tantum sumeres. Hoc tu digitulis duobus sumebas primoribus: sentit de pollice et indice. Rursus in Poenulo: Tenetis rem, vix quidem Hercle, ita pauxilla est, digitis primoribus: Ad res animi translatum plusculum habebit Veneris, ut, Tanta occasio non erat tibi duobus digitis primoribus accipienda, sed toto arripienda corpore.

Madusa.

IN Pseudolo Plautina seruus ebrius, ita loquitur: Ego nunc probe habeo madusam. Festus Pompeius indicat apud priscos madusam dici solere temulentum, dubitatque utrum a Graecis deductum sit, quibus ebrius est me/qusos2, an a Latino verbo madere, quod probe poti vino madidi dicantur. Quod si madusa sonat ebrium, non ebrietatem, absurdus sermo est, habeo madusam. Vnde sic arbitramur legendum.

Seruus in ebrietate videtur sibi faelix, ut solutus omni metu curisque, et omnium tristium oblitus. Dixerit aliquis, quid haec ad prouerbia? Imo quemadmodum peregrina vocabula nouitatis commendatione in prouerbium abierunt, ita et obsoleta quaedam.

Talum reponere.

*to\n petto\n a)naqe/sqai, id est, Rursus talum ponere dicebantur, qui quod parum ex sententia euenerat, curis ut aiunt posterioribus corrigebant. Antiphon in oratione de concordia: a)naqe/sqai de w(/sper petto\n to\n bi/on ou)k e)stin, id est, Vitam perinde atque talum denuo ponere non licet. Vitam semel actam rursus iterare non est datum. Licet tamen iuxta Mitionis Terentiani dictum, prioris vitae lapsus melioribus factis corrigere. Amissa vita non est quod corrigas.

Dorice concinere.

QVI dissentiunt, dicuntur non concinere harmonia Dorica. Id proverbio iactatum vidertur in eos quorum oratio dissentiret a factis. Plato in Lachete: ou)k a)/ra pou kata\ to\n so\n lo/gon dwristi\ h(rmo/smeqa e)gw/ te kai\ su w)= la/xhs2. ta\ ga\r e)/rga ou) sumfwnei= h(mi=n toi=s2 lo/gois2, id, est, Nequaquam igitur iuxta sermonem tuum Dorica concinnimus harmonia, ego ac tu Laches. Nam facta nobis haud consonant verbis. Inter musices genera Doricum maxime probatum est, ut medie temperatum inter Lydium et Phrygium.

Praesentibus rebus consulendum.

PROCOPIVS belli Gotthici lib. 1. Vetus nimirum me subit dictum, quod utique praesentibus rebus ut consulatur iniungit. Arbitramur esse idem, quod alias ex Platone retulimus dei= to\ paro\n eu)= tiqe/nai. quod praeteriit, in integrum reuocari non potest: consultationem de futuris variae interrumpunt occasiones, quod urget inprimis curandum est.

Sal et mensa.

APVD priscos hospitii ius fuisse sanctissimum alias nobis est dictum. Id contrahebatur salis et mensae consortio. Quemadmodum apud Germanos acceptus a propinante

cyathus adimit omne ius agendi iniuriarum. Aeschines de perperam obita legatione: tou=s2 ga\r th=s2 po/lews2 a(/las2 kai\ th\n dhmosi/an tra/pezan peri\ plei/stou dh/ fhsi poiei=sqai, id est, Etenim ciuitatis salem, publicamque mensam, ait se plurimi facere. Non exciderat hoc prouerbium antea commemoratum, verum hoc exemplum, hospitij publici religionem nobis commendat, eoque commemorandum putauimus. Manent huius hospitalitatis publicae vestigia in hunc vsque diem apud Germanos.

Saliares dapes.

VEtustissimum sacerdortum genus, fuit apud Romanos Salij, dicti quod Ancylia, quae credebantur coelo delapsa, saltantes ferrent. Hinc opiparum conuiuium ac magnificum Saliare dicitur. Horatius in Odis:

Nunc est bibendum, nunc pede libero
Pulsanda tellus, nunc Saliaribus
Ornare puluinar deorum
Tempus erat dapibus sodales.

Arbitramur autem Horatium Saliares pro pontificales dixisse, hoc est, speciem pro genere. Nam in omnibus sacris adhibebatur apparatus splendidus ac magnificus, quae cura delegata erat septem viris epulonibus. Aristippus reprehensus quod homo philosophus sumptuose viueret, si inquit, hoc esset crimen, dij non paterentur in suis sacris. De pontificali coena nobis alibi dictum est.

Falsum probrum.

SEntentia prouerbialis est apud Aeschinem in oratione: peri\ parapresbei/as2. to\ ga\r yeude\s2 o)/neidos2 ou) peraite/rw th=s2 a)koh=s2 a)fiknei=tai, id est, falsum probrum non peruenit ultra aures. Qui audit conuitium, cuius sibi conscius est, grauiter animo vulneratur. At qui falso probro aspergitur, non perinde commouetur. Non enim descendit altius in animum hominis rectae conscientiae.

Ne insciens quidem verum dicit.

ALiquanto post addit hyperbolen prouerbialem: sumpe/plegmai de\ e)n th=| politei/a|, kaq' u(perbolh\n a)nqrw/pw| go/hti kai\ ponhrw=|, o(/s2 ou)d' a)\n a)/kwn a)lhqe\s2 ou)de\n ei)/poi, id est, In rep. vero inuolutus sum cum homine, supra modum impostore et improbo, qui ne insciens quidem quicquam veri possit dicere. Hoc tropo notat hominem insigniter vanum. Alioqui solent etiam natura mendaces, interdum lapsu linguae, ac per incogitantiam aliquid veri dicere. Fertur et hodie vulgo apud nostrates de vano: Fortunatus est ad dicendum verum: quasi nunquam loquatur verum, nisi imprudens. Quod enim accidit praeter animi destinationem, fortunae tribuitur.

Capillis trahere.

*tw=n trixw=n e(/lkein, id est, capillis trahere dicuntur qui vi perpellunt, quod et hodie dicitur auribus trahere. Aeschines in oratione, quam modo citauimus: ou) katasxoi/mhn th\n u(/brin, a)lla\ paraqermanqei\s2 o(/q' h(ma=s2 ei(sti/a cenodo/kos2 tw=n e(tai/rwn ti/s2 tou fili/ppou, e(lkoi/mhn tw=n trixw=n, kai\ labw\n r(uth=ra mastigoi/ mith\n ai)xma/lwton gunai=ka, id est, non perpessus fuissem contumeliam, sed incanduissem cum nos exciperet conuiuio quidam e Philippi amicis excipiendis hospitibus praefectus, et capillis traxissem, et arrepto loro flagellassem captiuam mulierem. Plautus in Menaechmis, sed quis hic est, qui me capillo hinc de curru deripit? Opinamur allusum ad Palladem Homericam, quae Achillem capillis reuocauit a pugna. Idem in Mercatore:

Me istam capillo pertracturum in viam, nisi hinc abducit. De naribus trahi, obtorto collo, obtorta gula, nobis alias dictum est. Quo longius a rebus corporeis recedet metaphora, hoc erit venustior, veluti si quis dicat: lasciuiam capillis trahendam et ieiuniis, laboribusque castigandam.

Scytha malus.

TAnta erat barbaries immanitasque Scyticae gentis, vt ipsa etiam appellatio cesserit in prouerbium, quemadmodum hodie crudelem hominem appellamus Turcam, et immane facinus Turcicum. Aeschines in oratione: peri\ parapresbei/as2, kai\ de/omai swsai/me, kai\ mh\ tw=| logogra/fw| kai\ sku/qh| kakw=| o)/nti paradou=nai, Obsecro vt seruetis me, neue logographo, maloque Scythae me tradatis.

Mali principij malus finis.

*arxh=s2 kakh=s2 telos2 kako\n, id est, Orsus mali finis malus. Iambicus dimeter ex Aeolo poeta refertur. Quae rectis consiliis instituuntur, etiamsi qua incidat difficultas, tamen sortiuntur aliquando laetum exitum: contra quae pravis rationibus inceptantur, quamuis initio succedant, tamen habent infaelicem exitum.

Laureolam in mustaciis quaerere.

M. Tullius in epistolis ad Atticum: Bibulus coepit laureolam in mustaceo quaerere, hoc est, ex friuolis negociis captare famam haud praeclaram, neque magnificam. Est autem mustaceum siue mustaceus libi genus, cui aliquid additur de virga lauri derasum, ac decoquitur suppositis lauri foliis, vt indicat Cato lib. de agricultura. Vnde Plin. lib. 15. cap. 30. Mustaceum dictum putat tertium lauri genus, quod ad eum vsum adhibebatur. Alioqui laurus erat triumphalis ornamentum aedium principalium ac pontificiarum. Hanc qui non poterant assequi laurum, in mustaceo quaerebant laureolam. M. Tull. Epistolarum ad Atticum libro 5. Epistola cuius initium: Saturnalibus mane: Bibulus, inquit, credo voluit hac appellatione inani nobis esse par. In eodem Amano coepit laureolam in mustaceo quaerere. Cicero in prouincia res praeclaras gesserat, Bibulus frigebat. Idem ad M. Caelium Ruffum lib. 2. Qualemcunque triumphum laureolam appellat: velles enim, ais, tantummodo, vt haberem negotii, quod esset ad laureolam satis.

Si tu proreta.

Non tam ficus ficui similis est, quam est simile prouerbio quod est apud Plautum in Rudentibus.

Quo licebit vti, quoties neuter alteri in negotio quopiam vult cedere. Nam prora ea pars nauis est, quae in appellando percutit littus, puppis est posterior, in qua sedet, qui clauum regit. Habent enim nautae singulis distributa munia, quorum praecipua sunt proretae et gubernatores. Vnde prouerbium. Prora et puppis. Prora Graeca vox est, cui parti, qui praesidet prwreu/s2 et prwra/ths2 illis appellatur, vnde prwrateu/esqai, proram regere. Suspicamur autem Plautum et alteram vocem Graece posuisse, ut priori Graecae responderet kubernu/ths2. Nam si gubernator legas, versus trochaicus antepenultimo loco habebit breuem syllabam, gubernator ero, quod carminis ratio nullo pacto recipit, Si tu proreta isti

naui es, ego kubernh/ths2 ero. Verum hoc quicquid est eruditorum iudicio relinquimus. Honestior autem nauis pars est puppis. Vnde Virgilianus Aeneas: Stat celsa in puppi. Et M. T. Cornificio libro duodecimo. Quamobrem mi Quinte conscende nobiscum, et quidem ad puppim.

Hedera lasciuior.

Non sine prouerbii specie dictum est, quod hederae natura sit omnia complexu suo vincire. Vnde Flaccus arctissimum amicae complexum significare volens ait in Odis:

Rursus alibi: Lasciuis hederis ambitiosius. Sed complexu suo enecat arbores, quod idem amantibus faciunt lasciuae puellae. Vnde Romae Flamini Diali nefas erat tangere hederam, atque adeo ne nominare quidem fas erat. Hoc aenigmate declarauit antiquitas, quanta puritas, quantaque castitas deceat sacerdotem, atque adeo quanta libertas: nam amare mera seruitus est. Nec anulum solidum gestare concessum erat, aut vllum omnino in corpore nodum habere, vt testatur Festus Pompeius.

Nugae theatri.

PLautus in Comoedia Pseudolo, nugas theatri appellat, quotidiana conuicia, quae in meretrices, lenones et parasitos iaciebantur a comoediarum actoribus. Sic ibi Ballio leno rogatus quid ipsi dixisset quispiam? Nugas inquid theatri, quae in comoediis solent lenoni dici, quae pueri sciunt, Malum et scelerosum, et periurum aiebant esse me, sic leno. His autem conuiciis non oportebat quenquam offendi, vt aiebat Socrates, nihilo Hercle magis quam in magno conuiuio, liberius dicitis. Quin etiam totum hoc quod in comoediis agitur, nugae theatri dici potuerunt: veluti iuuenes amare, senes iurgare, seruos heris imponere, lenas sitire et caetera. Aliquanto secus dictum est M. Tul. qui theatri vocem traxit ad fignificationem ostentationis. Velut in oratione pro Rabirio: Multas equidem C. Caesaris virtutes magnas incredibilesque cognoui, sed sunt caeterae maioribus quasi theatris propositae et poenae populares, castris locum capere, et caetera. Vnde et Theatrica dicuntur quae multitudinis fauorem captant.

Pleno modio.

ANte dictum est nobis plena manu fieri, quod largiter, minimeque maligne dicitur. M. Tull. ad Atti [abbr.: Atticum] lib. 6. Epist. 1. similima figura dixit, pleno modio: Si illa iam habent pleno modio, verborum honorem, inuitationem crebram etc. Nam antea dixerat, se publicanorum vsuras, affatim laudasse.

Agninis lactibus alligare canem.

BAllio in Pseudolo Plautina. Quia pol qua opera credam tibi, vna opera alligem fugitiuum canem anginis lactibus. Qui canem alligat intestinis agninis, is non modo canem amittit, verum et praedam vltro dederit fugitiuo. Sic qui credit hominini malae fidei, et rem perdit et frustra obligatum habet eum, qui non est soluendo. Lactes enim dicuntur intestina molliora.

Superauit dolum Troianum.

noua, structis insidijs per subornatum quendam imposuerit Ballioni lenoni, ita loquitur.

Sentit autem de equo Troiano e trabibus contexto: de quo iam saepius diximus. Quemadmodum autem Graeci per subornatum Sinonem imposuêre Troianis, ita Pseudolus per Harpagem imposuit lenoni.

Laryngizein.

*laruggi/zein Craecis dicuntur, qui non loquuntur naturali modo, sed dilatato gutture effundunt immanem vocem. Quemadmodum et canunt nonnulli. Hoc vitium Demosthenes obiecit Aeschini, quod non ex animo loquens, vocem praeter naturam intenderet: Neque enim oratoris est, affectus clamore mouere, sed argumentis, et rem velut oculis subiiciendo.

Oculis ac manibus.

QVOD omnibus modis compertum est, oculis et manibus deprehensum dicitur. M. Tullius pro Cluentio: Cum manifeste venenum deprehendisset, quod vir matris Oppianicus ei parauisset, et res non coniectura, sed oculis ac manibus teneretur, neque in causa vlla dubitatio posset esse, accusauit. Oculis magis creditur, quam auribus. Quidam porro adeo sunt duspeiqei=s2, vt nisi manibus contrectent, non credant.

Vt herba solstitialis.

APud Plautum in Pseudolo amans de spe subito deiectus, ita loquitur: Quasi solstitialis herba paulisper fui, repente exortus sum, repentino occidi. De Ephemero animalculo nobis alias dictum est. Sunt qui hoc loco solstitialem herbam intelligi velint Heliotropium. Atqui tametsi Heliotropium circumagitur ad solem spectans, nusquam tamen legimus, eam eodem die nasci ac mori. Vero propius est, Plautum sentire de herba Ephemero, cuius aliquot locis meminit Dioscorides, veluti libro quarto, capite 698. Item aliis nonnullis. Rursus libro sexto, capite III. Is duo facit genera, alterum Colchium, quod illic affatim proueniat, a quibus bulbus erraticus siue agrestis dicitur, quod sub exitum autumni florem effundit subcandidum, non dissimilem croceo. Alterum, quod Irim syluestrem appellant, foliis lilii sed tenuioribus, caule pari, florem habet ceruleum amarum, cuius descriptionem habet Plinius libro 25. capite 13. Colchicon bulbi similitudine allicit ignaros, et iugulat, quemadmodum et fungi. Sed praesens remedium est lac Bubulum. De hac herba non dubium est quin Plautus senserit. Nam Dioscorides ait prouenire sub exitum autumni, hoc est, circa solstitium brumale. Et Theophrastus Ephemeron appellatam putat, quod vltra diem non viuat, idem praedicans de herba, quod Aristoteles de animante eiusdem nominis.

In herbis.

IN herbis esse dicuntur, quae nondum maturuerunt, sed spem modo bonam de se praebent: dixit Marcus Tullius in oratione pro M. Caelio: Sed ego non loquor de sapientia, quae non cadit in hanc aetatem, de impetu animi loquor, de cupiditate vincendi, de ardore mentis ad gloriam, quae studia iam in his aetatibus nostris contractiora esse debeant, in adolescentia vero tanquam in herbis

significant, quae virtutis maturitas, et quantae fruges industriae sint futurae. Hoc prouerbium alibi nobis dictum meminimus, sed hunc locum adiicere visum est. Ex quo si quid damni capit lector, est quod queratur: si quis cauilletur non captare numerum, silebit, si perpenderit innumera prouerbia caeteris admixta, non referri.

Nullius coloris.

ALibi commemorauimus de modis omnibus ignoto solere dici, albus an ater sit nescimus. Huic simillimum est, quod ait Harpax apud Plautum. Quem Pseudolum, quas tu praedicas fallacias mihi, quem ego hominem nullius coloris noui. Vehementius est, quam si dixisset, albus an ater. Et paulo post, pro eo, quod dici solet, non noui hominem. Neque istum, inquit, Pseudolum mortalis qui siet, noui neque scio. Rursus in eadem: Qui suum repetunt, alienum reddunt nato nemini. Idem in Rudentibus: Dominus huic ne frustra sis, nisi ego nemo natus est. Rursus in Mustellaria: Curabitur, tanquam si intus nemo in aedibus habitet. Iterum in eadem: Natus nemo in aedibus fuit.

Et praedam et praemium.

QVOTIES significamus omnino quippiam auferendum, siue iure, siue iniuria, dicemus et praemium et praedam auferendum. Praemium datur pro meritis, praeda per vim aut arte abducitur. Ballio in eadem fabula. Aufertur id praemium a me, quod promisi per iocum. Cui respondet senex, De improbis viris auferri praemium et praedam decet. Sentiens malos quovis modo spoliandos, eo quod si quid male fit malis, benefactum est: Sicuti benedictum est, quod dignis maledicitur.

Ex natali emortualem facere.

IN eadem fabula Ballio leno coactus reddere argentum dicit: Certum est, mihi hunc emortualem facere ex natali die. Emortualem dixit pro tristi, ac funesto, natalem pro laeto ac felici.

Catone hoc contenti sumus.

INter ea quae Caesar August. quotidiano sermone solet vsurpare, Suetonius et illud commemorat, quod quoties significabat praesentem rerum statum esse boni consulendum, dicebat, contenti sumus hoc Catone. Cato Vticensis conatus est tueri praesentem Reipublicae statum exclusa tyrannide, at non successit: vicit ea pars, quae tyrannidem videbatur affectare. Augustus autem in hoc cum Catone sentiebat, quod praesentem Reipublicae statum nollet immutari. Itaque ipsi quodammodo sui temporis Cato fuit. Retulimus ex Macrobio inter apophthegmata, Caesarem Augustum aliquando venisse in aedes, in quibus habitauerat Cato. Hic cum Strabo in gratiam Augusti incusaret Catonis peruicaciam, quod sibi necem consciscere, quam Iulio victori se submittere maluisset: Augustus respondit, Quisquis praesentem ciuitatis statum mutari non vult, is et ciuis et vir bonus est. Eodem dicto et Catonis memoriam tutatus est, et sibi consuluit, ne quis in posterum adfectaret res nouas.

Edax triremis.

*addhfa/goi trih/reis2, id est, Edaces triremes, dicuntur quod magnis constent impendiis. Translatum videtur ab egregiis equis et ad certamina

alitis, quos oportet esse voraces, extat apud Lysiam oratorem. Alcaeus autem in comoedotragoedia, lucernas bibulas a)ddhfa/gous2 dixit, quod multum absumant olei. Prouerbii speciem haec habebunt, si ad hominem prodigum immodicique, impendii transferantur, quemadmodum edax currus, de quo nobis dictum prius.

Obolo dignus.

*acios2 o)bolou=, id est, dignus obolo per iocum dicebatur, qui in aliquo numero vellet haberi. Translatum a consuetudine Reipublicae Atheniensium, qua qui per senatum adscribebantur in numerum virorum, et ob id do/kimoi vocabantur, iis in singulos dies dabatur obolus ex aerario publico, quemadmodum tradit Aristoteles in Politicis. Alii malunt duos dari solitos. Et fieri potest, vt post duplicata sit mercedula. Huius rei meminit Lysias in oratione peri\ tou= a)duna/tou. Et haud scimus an huc alluserit Aristophanes in Equitibus: a)nh\r gege/nhtai toi=si polloi=s2 tu)bolou=. a)du/natoi dicebantur, qui trium mensium spacios corpore claudicarent. Quemadmodum a)doki/mastoi dicebantur, qui nondum erant in virorum numerum adscripti, nec dum obolo digni iudicati.

Areopagita taciturnior.

*arewpagi/tou steganw/teros2, id est, Areopagita taciturnior dicebatur, qui commissum arcanum optime contineret. Alciphron in epistola quadam: genou= moi to\ nu=n a)rewpagi/tou steganw/teros2, id est, Esto mihi nunc Areopagita taciturnior, stegano\s2 enim dicitur, non qui tacet ipse, sed qui continet arcanum, nec effutit vsquam, translatum est a vasis solidis, nec vlla ex parte perstillantibus, Athenis in Areopago causae capitales audiebantur, idque noctu, magna attentione. Et fortassis nefas erat illis, quae ibi fuissent acta apud vulgus effutire. Extant et hodie apud Vesphalos reliquiae generis iudicum. Certi vulgo dicuntur. Qui in hunc ordinem admittuntur, magna religione adiguntur ad silentium. Est enim ratio quaedam deprehendendi crimina, quam nullus intelligit, praeter illos iuratos.

Veterata vaticinari.

ALIBI retulimus a)rxai=a le/gein, friuola loqui. Ballio in Pseudolo Plautina ad atrocia conuicia, quibus a duobus impetitur, respondet, vetera vaticinamini. Conueniet in eos, qui nihil adferunt noui, sed iam olim vulgo iactatum. Nam vatum est, aut aliquid noui dicere, quod nondum accidit, aut aliquid proferre, quod nulli cognitum est. Solent enim prognastae quidam mira quaedam diuinare de praeteritis annis. Lenoni nihil est noui audire, scelestus, periurus, sacrilegus.

Eadem queri.

*cunauli/an klai/ein, dicuntur, qui simul iisdem de malis queruntur, inde sumptum, quod apud veteres interdum duo tibicines eandem cantionem sonabant. Aristophanes in Equitibus:

Olympus quidam fuit Marsyae discipulus. Is conscripsit de lugubribus modis tibia canendis. At Marsyae male cessit musica. Discipulus igitur magistro accinit lugubria.

Schoenicolae.

FESTVS Pompeius indicat olim schoenicolas appellata scorta plebeia, ac vilia, ab vnguento vilissimo quo oblinuntur. Plautus in Poenulo: Miseras, schoeno delibutas, schoenicolas sordidas.

Luto lutulentior.

AVAROS quaestusque supra modum auidos, impuros, ac sordidos dicimus. Id Plautus u(perbolikw=s2 exaggerat in Poenulo: Sed lenone isthoc Lyco illius domi non lutum est lutulentius. Nonnunquam declarat hominem scelerosum et contaminatum potius quam sordidum. Vt Cicero in oratione pro domo sua ad pontifices. O coenum, ô portentum, ô scelus. Et Pisonem alicubi lutum appellat. Sic enim appellat lutum, quemadmodum subinde vocat scelerosum, Labem ac maculam. Itidem subinde facem, procellam, ac tempestatem appellat tumultus auctorem.

*diakwdwni/zein.

*diakwdwni/zein, Demosthenes dixit pro explorare, atque examinare. Sumptum putant ab iis, qui noctu cum tintinabulo circumeunt excubias, ne quis dormiat, aut vt hoc signo declarent se vigilare. Siue ab iis, qui coturnices tintinabulo experiuntur, num sint ad pugnam idoneae, vt visum est Aristarcho. Nec desunt qui malint inde ductum, quod ad eundem modum explorari soleant equi, an tubarum, et armorum strepitum laturi sint. Simili modo conuiciis olim explorabantur initiandi mysteriis.

Ferrum et flamma.

CVM exitiale bellum significamus, ferro flammaque rem geri dicimus, siue ferro, ignique. Marcus Tullius in oratione pro L. Flacco: O Dii immortales quid hoc miserius, nos qui P. Lentulo ferrum et flammam de manibus extorsimus, imperitae multitudinis iudicio confidimus. Mox in eadem: O nox illa, quae pene aeternas huic vrbi tenebras attulisti, cum Galli ad bellum, Catilina ad vrbem, coniurati ad ferrum et flammam vocabantur. Rursum pro Sylla: Cuius nuper ferrum retuderim, flammamque restinxerim. In oratione pro domo sua, addit saxa: Deinde cum ille saxis, et ignibus, et ferro, vastitatem meis aedibus intulisset. Item pro Planco: Quorum vidisti toto illo anno ferrum in foro, flammam in aedibus, vim in tota vrbe versari.

Montes frumenti.

DE montibus auri nobis alibi dictum est. Sed quemadmodum musca ad quasvis res transfertur, cum negamus quicquam tale esse, nulla mihi musca in aedibus, ita montes ad quarumlibet rerum affluentem copiam transferuntur. Plautus in Pseudolo: Quibus cunctis montes maximi acerui frumenti sunt domi. Vox haec montes superest sermoni, nisi quod ex vsu vulgari addita auget copiae significationem. Itidem in vsum venit oppido pro valde, cum tantam rerum copiam intelligerent agricolae, quanta satis esset vel oppido. Plautus in Mustellaria, Montem erroris dixit pro errore grauissimo. Nec salus nobis saluti iam esse si cupiat potest, Ita alium erroris montem maximum ad portum modo conspicatus sum, herus aduenit peregre, periit Tranio. Si legas ita mox alium, constabit versus trochaicus. In Milite dixit montes argenti: Tum montes argenti non massas habet.

*ecorxei=sqai.

Qui fugiunt et ab eo quod agitur alio se vertunt. Graecis e)corxei=sqai dicuntur, sumpta metaphora a saltationibus, praesertim sacris, vnde subtrahere sese inauspicatum erat: quemadmodum indicatum est in prouerbio, Omnia secunda, saltat senex. Notum est, quod refert Herodotus de Hipoclide, qui indecora saltatione excidit a spe nuptiarum et audiuit: a)porxh/sao/ ge to\n ga/mon.

Peristromata Campanica

Origenes opus quoddam varias tractans materias, strwmatei=s2 inscripsit, sumpta metaphora ab auleis et stragulis picturatis, quibus olim diuites impense delectabantur. Quod ad hominem versipellem transferri potest. Siquidem aulea explicata aut complicata, et rursus aliter atque aliter complicata varias rerum formas praebent. Leno in Pseudolo Plautina minitatur suis famulis hoc modo. Ita ego vestra latera loris faciam vt valide varia sint, vt ne peristromata quidem aeque picta sint Campanica. Campania cum floreret opibus, praeter modum luxui ac deliciis indulgebat. Campanicis peristromatibus Plautus adiungit Alexandrina tapetia. De Attagena dictum est alias.

Fors domina campi.

In creandis magistratibus non semper vincebat, qui potior esset, sed cui fortuna fauebat. Nam a populi suffragiis res omnis pendebat. M. Tull. in Pisonem: Sed omitto vt sit factus vterque nostrum, sit sane. Fors domina campi, magnificentius est dicere, quemadmodum gesserimus consulatum.

Fulmentum tectum.

Nonius Marcellus indicat prouerbium quoddam esse frequens apud Varronem: Fulmentum lectum scandunt. Nec exponit quid sit fulmentum, neque quis sit prouerbii sensus, tantum indicat fulmentum dici neutro genere, et fulmentas foeminino.

Parthi quo plus biberint.

De Parthis vetere prouerbio dictum est, quo plus biberint, eo plus sitire. Habet hoc temulentia, vt posteaquam obsurduit palatum, magis ac magis cupiant haurire. Apte dicetur in auaros, ac studiosos, crescit enim discendi cupido cum eruditione.

Scraptae.

Scraptae populari conuicio dicebantur mulieres nugaces nulliusque rei: a screo, quod est oris purulentiam eiicio cum sonitu. Vnde screa pro rebus vilissimis accipiebant. Fortasse quadrabit in anus, subinde screantes, ac tussientes. Ita Festus. Nonius autem putat esse conuicium in deformes meretrices, citans hunc Plauti versum ex Vidularia.

Ex Phelleo.

*ek felle/ws2 e)lqei=n, id est, Ex Phelleo venire dicebantur, qui ex humili fortuna asperaque vita ad dignitatem emersissent. Nam Graecis felleu\s2 dicitur locus aptus pascendis capris, asper, pumicosus, ac sterilis. Nam huiusmodi pascuis caprae delectantur. Aristophanes in Nebulis.

*otan me\n ou)=n ta\s2 ai)=gas2 e)k tou= felle/os2
*wsper o( path/r sou difqe/ran e)nhmme/nos2.

meminit et Stephanus, nisi quod montem *fella\s2 vocat, fortassis scriptura mendosa. De his nonnihil attigimus in proverbiis. Subere leuior, et Phellinas.

In foro veritas.

*en a)gora=| a)yeudei=n, id est, In foro abstinendum a mendacio. Lex erat apud Athenienses, vt in foro rerum venalium vanitas omnis abesset. Theophrastus in libris De legibus ostendit Agoranomis duo praecipue curanda, vt omnia in foro composite citraque tumultum agantur, deinde vt abstineant a mendaciis, non vendentes modo, verum etiam ementes. Hinc est quod apud Laertium Anacharsis ait se mirari, quod Athenienses lege prohiberent in foro mendacium, cum nusquam frequentius aut imprudentius mentirentur.

Oculum excludere.

HAC figura vulgus adimit omnem spem petenti, vt dicat, si hoc impetraris, oculum mihi excludito, aut dentem extundito. Senex in Pseudolo Plautina: Excludite Hercule oculum si dedero. Sensit quiduis potius futurum, quam vt seruo daret argentum pro amica filii. Itidem Phormio Terentianus: Vel oculum excludito, est vbi vlciscar, locus.

Aut terra, aut mari.

PLautus in Pseudolo, aut terra aut mari, dixit pro quacunque ratione. Sumptum est ab historicis, qui referunt res terra marique gestas, et gentes terra marique expugnatas. Cicero pro Cluentio: Cuius tantae res gestae terra marique extiterunt. Item pro lege Manilia: Quantas ille res domi militiaeque, terra marique quanta feliciter gesserit. Rursus in eadem: Vt aliquando vere videremur omnibus gentibus ac nationibus terra marique imperare. Item in Verrem li. 2. Quam multae mihi a Verre insidiae, terra marique factae sint. Ad Atticum lib. 7. Qua aut terra aut mari persequar eum, qui vbi sit nescio. Demosthenes in clausula orationis pro Ctesiphonte: ei)d' a)/ra e)/xousin ou(/tws2 a)nia/tws2, tou/tous2 me\n au)tou\s2 kaq' e(autou\s2 e)cw/leis2 kai\ prow/leis2 e)n gh=| kai\ qala/ssh| poih/sate, id est, Quod si vsque adeo sunt insanabiles, istos quidem per se solos exitio pernicieque dignos terra marique reddite. Plauti verba sunt haec: Ego in hoc triduo aut terra, aut mari alicunde evoluam id argentum tibi. M. Tull. lib. De finibus 5. addit tertium: Vna pars est disserendi, altera viuendi, tertia natura sic ab his inuestigata est, vt nulla pars coelo, mari, terra, vt poetice loquar, praetermissa sit. Addit poetice, quod poetae tria tantum elementa referant, vt Ouidius:

Terentius: O caelum, ô terra, ô maria Neptuni. Plautus in Amphitrione. Ita mihi videntur omnia, mare, terra, caelum consequi.

*ekfulloforh=sai.

Qvibus ius ferendi suffragia adimebatur, et ex albo iudicum submouebantur, olim dicebantur e)kfulloforei=sqai, quemadmodum exauctorari dicebantur milites, quibus ius pugnandi adimebatur. Olim non calculis sed foliis ferebantur suffragia, quasi dicas a foliis ferendis excludi.

Nullam corporis partem.

Aeschines de perperam obita legatione: o( de\ ou)de\n a)/prakton e)/xwn me/ros2 tou= sw/matos2, ou)d' o(/qenth\n fwnh\n proi+/etai, w(s2 w)\n *aristei/dhs2 tou\s2 fo/rous2 ta/cas2 toi=s2

Dulce et amarum.

PLautus in Pseudolo non sine proverbii specie dixit dulce et amarum, pro laetis ac tristibus. Amans adolescens de epistola amicae: Dulce amarumque vna nunc misces mihi. Idem in eadem fabula: Dulcia atque amara apud te sum elocutus omnia. Scis amorem, scis laborem, scis egestatem meam. Idem in Truculento: Nunc posteaquam scimus dulce atque amarum quid sit de pecunia.

*aicwneu/esqai.

Qvemadmodum multa proverbia retulimus e gentium moribus desumpta, ita a)icwneu/esqai olim dicebantur calumniandi morbo obnoxii, quod is populus hoc nomine taxatus sit veterum Comoediarum salibus, quemadmodum indicat Stephanus docens, Aexoniam esse Magnesiae ciuitatem. Est autem et a)icwnh/ vltima acuta, populus tribus Cecropidis, ab vtraque voce deducitur a)icwneu\s2. Citant testem Menandrum e)n kanhfo/rw|. Plato in dialogo de Fortitudine, ou)den e)rw=| pro\s2 tau=ta k' e)/xwn ei)pei=n, mh\ me/fhs2 w(s2 a)lhqw=s2 a)icwne/a ei)nai, id est, Nihil ad ista respondeo, cum quod dicam habeam, ne me merito dicas Aexonensem esse. Marsilius vertit maledicum et calumniatorem.

Gallam bibere oportet.

QVI plus satis indulgent ventri gulaeque proverbiali ioco iubebantur gallam bibere. Is est fructus sub autumnum adnascens arboribus, praecipue robori, specie rotundae nucis. De cuius natura multa prodiderunt Plinius, Dioscorides, Galenus ac Theophrastus. Vim habet astringendi exiccandique, et ob id vtilis ad multa. Inde illud Lucilii cum nepotes, ac lurcones iubet gallam bibere, et rugas inducere ventri, sentiens coarctandos esse ventres. Refert Sextus Pompeius Fest. Simile est Horatianum illud, cum scribit ventres nepotum inurendos candenti lamina.

Sontica causa.

NAEuius poeta, citante Festo Sonticam causam appellat admodum grauem, in hoc trochaico catalectico:

Translatum a 12. tabulis, quae sonticum morbum appellant non vulgarem, sed tam molestum, vt reus non cogatur apud iudices comparere.

Macula, labes.

FRequens est apud M. Tullium, vt hominem infamem ac scelerosum maculam, labem, sordes, lutum appellet, pro eo Plautus citante Festo suasum dixit,

Suasum Festus putat esse maculam quae fit in veste alba e stillicidio fumoso. Plautinus Trochaicus quadrabit in eos, qui famam honestam, vel a maioribus traditam, vel

Capere crines.

PLautus in Mustellaria capere crines dixit, pro arripere occasionem oblatam, et arreptam retinere. Sumptum vel ex illo deo, quem Graeci vocant kairo\n. Nam eum fingunt fronte capillata, occipitio caluo: vel ex hominum consuetudine, qui crinibus remorantur, quem nolint abire. Si tibi acceptum est fore tibi vnicum, sempiternum, atque illum amatorem tibi proprium futurum in vita. Soli gerendum censeo morem, et capiendos crines, vt fama est, hominis, et in sole pecuniam inuenire.

Nihil est miserius, quam animus conscius.

SAEpe etiam est olitor valde opportuna loquutus, vt habet proverbium. Apud Plautum in Mustellaria Tranio seruus nequissimus sententiam profert, quouis dignam Theologo, nihil est miserius quam animus hominis conscius. Et Horatius felix esse iudicat:

Celei suppellex.

VIlem et rusticanam suppellectilem Celei fuisse dictam indicat Maro Georg. lib. 1.

Sors sua cuique loco est, qui nunc Cerealis Eleusis
Dicitur hic Celei rura fuêre senis.
Ille domum glandes excussaque mora rubetis
Portat et arsuris arida ligna focis,
Filia parua duas redigebat monte capellas.
Et tener in cunis filius ager erat.

Celeus rex erat Eleusine, pater Triptolemi, cui Ceres quod esset ab illo excepta hospitio, commonstrauit omnem agriculturae rationem. Verba Plauti sunt haec. Quasi suppellex Celionis, palus palo proximus est. Mirum est autem a Plauto primam syllabam in Celione produci, cum ab aliis corripiatur. Nam Celionem pro Celio dictum nihil est noui, sic et scorpium dicimus et scorpionem.

Ampullacea.

PLautus in Menaechmis videtur ampullaceam vocare mulierem magnifice cultam, carmen sic fertur; quando te auratam et vestitam bene habet, ampulla spem. Recte perhibent, melius sanam est mulier mentem sumere. Ampulla spem, certum est deprauatas esse voces: Quidam reponunt ampullosam, verum hanc dictionem Trochaici carminis ratio non patitur. Ampullaceam, et metro congruit et sensui. Plinius lib. 15. inter genera pyrorum commemorat ampullacea. Qui tamen locus haud scimus an mendo vacet. Verba Plinii sic habent. Ab odore myrrhapia, laurea, nardina, a tempore hordearia, a collo ampullacea, et Coriolana.

Cyatho non emam.

Non absque specie proverbii Miles apud Plautum in Poenulo dixit: Proh nebulae, cuius ego cyatho septem noctes non emam, loquitur de muliere fastidiosa, sed non perinde formosa, et cyathum dixit pro minimo precio, cui res erat cum cyathis. Cyathus minimum erat poculum, crater amplius.

Rex sum.

deus sum, aut in caelo sum. Ita Plautus in Poenulo dicit: Rex sum, si ego illum hodie ad me hominem allexero. Verba sunt Lyci lenonis, sperantis se diuitem fore, si quendam bene nummatum ad se pertaxisset.

Cribro crebrius.

Scite dictum est Plauto, nec sine proverbii schemate, cribro crebrius, pro eo quod erat, plurimis locis, ac passim. Villam integundam intelligo totam mihi. Nam nunc pellucet ea quam cribrum crebrius. Vulgus de futili ac loquaci dicit, tam solidus est quam cribrum.

Et operam et retiam perdere.

PLautus in Rudentibus. Iam nunc operam ludos facit et retiam. Id quidem citra tropum dictum est a sene, qui Crippum seruum piscatum miserat, cum esset noctu orta tempestas grauissima. Venustius erit, si tropo adhibito dicatur in captatorem, cui non successit aucupium. Porro retiam Plautus antique dixit pro rete. Affine est illi, quod alibi retulimus. Oleum et operam perdidi, et Opera et impensa periit.

Croesi pecuniae teruncium addere.

M. Tull. lib. de finibus 4. Itaque in quibus propter earum exiguitatem obseruatio consequitur, saepe accidit vt nihil interesse nostra fateamur, sint illa nec ne sint, vt in sole, quod a te dicebatur, lucernam adhibere, nihil interest, aut teruncium addere Croesi pecuniae. Teruncii nummi a tribus vnciis dicti vilitas proverbio locum fecit. Croesus Lydorum rex inter prodigiose diuites celebratur.

Priscis credendum.

M. Tull. in libello De vniuersitate: Credendum, inquit, nimirum est veteribus, et priscis, vt aiunt, viris, qui se progeniem deorum esse dicebant. Incertum vtrum Cicero sentiat eam sententiam fuisse vulgo decantatam, an notet vocem prisci, qua declaramus homines extremae antiquitatis, quorum origo, quoniam posteris erat incognita [correction of the transcriber; in the print incogniaa], fere referebatur ad deos.

Omnes intus.

Optime habet, cunctae sunt intus, fertur vt olim
Inclusa sponsa sponsus dixisse.

Scholiastes admonet esse proverbium, e tali casu natum, vt coniicimus. Sponsus quidam pertesus sponsam exclusit aedibus; cumque illa pulsaret fores cupiens recipi, sponsus respondit, e)ndoi= pa=sai, id est, oens sunt intus; forte cum sponsa ex more duceretur ad aedes sponsi, ille occlusis foribus ita locutus est. Accommodari potest ad vsum magis serium, veluti si ambienti in amicorum numerum recipi, qui sit indignus amicitia, respondeatur pa=sai e)ndoi=. Aut, quod vero propius est, cum significabimus omnia esse in tuto. Siquidem a)poklei/w non solum sonat excludo, verum etiam includo, quod semotum in tuto esse volumus, vnde a)po/kleisma pro custodia. Itaque fieri potest vt sponsus sponsa in thalamum reclusa caeteras submouerit, dicens, omnes intus. Sponso vna sufficit, caeteras vt supervacaneas exclusit. kla\c Siculis dicitur clauis, inde a)pokla/zw pro a)poklei/w.

Esurienti ne occurras.

IN eodem Idyllio proverbii faciem habet et illud in fine. Gorgo hortans ad reditum, quod maritus esset iracundus addiicit.

Fames enim exasperat iracundiam. Vnde apud Plautum aliquis iracundius loquentem rogat quampridem edisset. Apud eundem est.

Opus ad opus.

ADdam et illud ex eodem, e)/rgon e)p' e)/rgw|, quo nullum operae finem significamus. Verba sunt mulieris de marito conquerentis, quod emisset lanam sordidam ac rudem, in qua plurimum esset operis sibi. Ita Maro de vita colenda:

Tredecim cubitorum.

Homines insigniter procero corpore, et hisce temporibus populari ioco taxantur, vt ignaui et inutiles. Quod vt alia pleraque manasse videtur ab antiquitate. Sic enim in eodem carmine Proxinoa de marito loquitur, a)nh\r triskaideka/phxhs2, id est, vir 13. cubitorum: hyperbolicos significans enormiter procerum, cum esset tam insulsus, vt e mercatu pro nitro salem attulerit. De Caliga Maximini nobis alias dictum est. Prisci praelongos homines ridiculi gratia Longuriones appellabant. Varro in Tripalo apud Nonium, Ego nihil narro, adeo haec ita curat, qui ante me est, nescio qui longurio.

Volam pedis ostendere.

*to\ koi=lon, tou= podo\s2 dei=cai, id est, cauum siue volam pedis ostendere dicuntur, qui in bello fugiunt, quod apud historicos frequentissime dicitur, Vertere terga, proverbium refertur ab Hesychio. Dicitur et hodie vulgo in fugaces, calcaneum ostendere.

Factum transactum.

APud Iurisprudentes solemnia sunt haec. Factum transactum, quoties sentiunt nihil praetermissum, quod ad negocii tractationem pertinet. M. Tullius in Catilinam inuectiua tertia: Atque illud quod faciendum primum fuit, factum atque transactum est. Est alicubi et apud Terentium, aliosque complures melioris notae scriptores.

Maeandri.

CVm res agitur non simpliciter, sed vafris et obliquis consiliis, Maeandros dicimus, metaphora sumpta a fluuio Maeandro, qui sinuosus ac flexuosus labitur: vnde et nomen habere videtur, quasi oberret quaerens hominum consortia. M. Tullius in Pisonem: Quos tu Maeandros dum omnes solitudines persequeris, quae diuerticula flexionesque quaesisti? vtitur et Prudentius in hymno, quod alibi nobis citatum est in proverbio Labyrintho. Fluuius est Lydiam flexuosis recursibus perfundens. De quo Plinius lib. 5. cap. 29. Maeander ortus e lacu in monte Aulocrene, plurimisque adfusus oppidis, et repletus fluminibus crebris ita sinuosus flexibus, vt saepe credatur reuerti, Apamenam primum peruagatur regionem: mox Eumeneticam, ac dein Bargylioticos campos, postremo Cariam, placidus omnesque eos agros fertilissimo rigans limo: ad decimum a Mileto stadium, lenis illabitur mari. Est et picturae genus Maeander, in morem labyrinthorum flexuosis ambagibus implexum, quod oris chlamydum addi solet. Vnde Maro Aeneidos lib. 5.

Victori chlamydem auratam, quam plurima circum
Purpurea Maeaendro duplici Meliboea cucurrit.

Masculum.

MAsculus apud veteres non semper significat sexum, sed interdum quicquid vegetum solidum ac robustum est, masculum dicitur. Exemplum Nonius Marcellus citat ex Varronis fabula, cui titulus o)/nos2 lu/ras2, vincor non esse masculum ad rem. Grammatici putant ab Horatio marem vitellum dictum, solidum ac firmum, de ouis oblongis ita loquitur in Sennonibus:

Virgilius quoque mascula tuta dicit alba et meliora. Lepidius erit si ad incorporea transferatur, veluti cum excelsum fortemque animum masculum appellamus.

Intra labia risit.

DE risu Sardonio nobis alias dictum est. Similem describit Theocritus in Thalysia:

*kai\ m' a)tre/mas2 ei)=pe sesarw\s2,
*ommati meidio/wnti, ge/lws2 de\ oi( ei)/xete xeileu\s2.

Et me est affatus, diducto leniter ore,
Arridenti oculo, risus vero labium intra
Haesit.

Homerus risum Sardonium dixit amarulentum. Hic describit risum modestum et amicum, qui si erumpat, Cachinus fit indecorus.

Pingui mensura.

*pi/oni me/trw|, id est, Pingui mensura dixit in eodem carmine, pro eo quod erat adfatim et largiter:

Illis fortunante deo bona copia frugum
Arearum campos mensura impleuit opima.

Hoc colore Lacon pastor designat extremam caprarii cuiusdam inopiam, cui nec pellis esset hircina, in qua somnum caperet. Solent enim veteres in animantium tergoribus et discumbere et dormire. Apud Homerum proci in bubulis tergoribus agitant conuiuia. Et hodie dicimus, non habet lectum, aut non habet stramenta quibus indormiat.

Asinus asino, et sus sui pulcher.

*onos2 o)/nw| ka/lliston, id est, Asinus asino pulcherrimus, simile simili placet. Alcimus apud Diogenem Laertium inter multa quae colligit ex Platonis Philosophi et Epicharmi Comici scriptis, quibus persuadere conatur Philosophum a Comicis multa fuisse suffuratum, et hos refert Senarios:

*qaumasto\n ou)de\n e)sti\ me tau=q' ou(/tw le/gein,
*kai\ a)nda/nein au)toi=sin au)tou/s2, kai\ dokei=n
*kalw=s2 pefuke/nai. kai\ ga\r h( ku/wn kuni\
*ka/lliston [note of the transcriber: In the print: *ka/llistoon] ei)=men fai/netai, kai\ bou=s2 boi\+
o)/nos2 t' o)/nw| ka/lliston, u(=s2 de\ tw=| sui\+.

Res mira non est, ista si sic proloquor,
Ipsique nobis si placemus inuicem,
Pulchreque nati si videmur, nam et cani
Pulcherrimus canis videtur, bos boui,
Asinus asello pulcher est, et sus sui.

Conueniet ubi inter inhonestos similitudo morum et instituti conciliat beneuolentiam, veluti cum miles placet militi, aleator aleatori, potator potatori, sophista sophistae. Mirum est ab Epicharmo praeteritam simiam, cum nullum animal sibi placeat impensius.

Pediculi Platonis.

*oi( pla/twnos2 fqei=reus2, id est, Platonis pediculi, in prouerbium abierunt, ut referente Laertio in vita huius philosophi, testatur Myronianus in opere, cui titulum fecit de similibus, hinc coniectans hoc morbo perisse Platonem, quod vulgo pediculi Platonis appellarentur. Graeci fqeiri/asin appellant. Morbus est foedus et cruciabilis, quo periit et L. Sylla: tametsi de genere mortis variae sunt scriptorum opiniones. Myronianus nullum indicat usum prouerbii. Suspicari tamen licet, dictum in sordidos, quod philosophi minimum indulgeant nitoribus externis, dum circa mentis cultum toti sunt occupati.

Vates secum auferat omen.

IN eos, qui nobis dira minitantur, aut acerba praenunciant, conueniet illud Theocriti in Bucoliastis:

*au)ta/r o( ma/ntis2 o( th/lemos2 e)xqr' a)goreu/wn
*exqra\ fe/roi pott' oi)=kon, o(/pws2 teke/essi fula/ch.

Telemus at vates, mihi qui canit omnia dira,
Dira domum referat, quo natis illa reseruet.

Iurarat Cyclops per unicum oculum suum, qui videret omnia semperque visurus esset. At Telemus vates illi praedixerat fore, ut ab Vlysse exocularetur, hoc omen Cyclops reiicit in vatem, et illius liberos. Ita Virgilius:

Talia gignit bellum.

SEnarium hunc M. Tullius epist. ad Q. Fratrem lib. 2. ceu vulgo iactatum adducit.

Sentiens e dissidiis eorum, qui Rempub. administrant, multa gigni absurda, verba Ciceronis sic habent: Summum otium forense, sed senescentis magis ciuitatis quam acquiescentis. Sententia autem mea in senatu eiusmodi, magis ut alii nobis adsentiatur quam nosmetipsi. toiau=q' o( tlh/mwn po/lemos2 e)cerga/zetai. id translatum ad priuatam discordiam plusculum habebit gratiae.

Porcus Troianus.

Gvlae veteres architecti et hoc commenti sunt, ut bos aut camelus, totus apponeretur, differtus intus variis animantium generibus. Hinc et porcus Troianus venit in

populi fabulam, cui hoc nomen inditum est, quod ita varias animantium species vtero tegeret, quemadmodum Durius equus texit armatos viros. Macrobius libro Saturna. 3. refert Cincium in oratione qua suasit legem Fanniam de moderandis sumptibus, obiecisse suo saeculo, quod porcum Troianum mensis inferrent. Conveniet in opipara conuiuia, aut in hominem variis deliciis expletum.

Pilus in medio.

MInimum discriminis significantes dicimus pilum interesse, id vehementius est, quam si dicas culmum latum. Theocritus in Thyocicho:

Verba sunt amantis ac metuentis, ne tandem amor exeat in insaniam, a qua tam parum absit, vt vix pilus sit in medio. Consimili tropo Plautus dixit in Mostellaria [correction of the trascriber; in the print Mustellaria]: Pluma haud interest patronus an cliens probior siet, Homini cui nulla in pectore est audacia. Non interest pluma dixit, pro nihil omnino refert. Asinius Pollio M. Ciceroni: Nullum enim vestigium abs te discessurus sum.

Musopatagos.

*mousopa/tagos2, dicitur qui percitus est et attonitus furore Musarum. Ita Maro in Georgicis:

Transfertur ad eos, qui sua poemata sic amant, quemadmodum parentes liberos. M. Tull. ad Q. Fratrem libro secundo: Non me Hercle quisquam mousopa/tagos2 libentius sua recentia poemata legit, quam ego te audio: Horatius.

Vt Phrygius amauit Pieriam.

PLutarchus in libro peri\ gunaikw=n a)retw=n ostendit ad suam vsque aetatem durasse consuetudinem, vt vxores optarent sic amari a viris, w(s2 fru/gios2 h)ra/sqh pieri/as2, id est, quemadmodum Phrygius amauit Pieriam. Id ortum est ab hiuismodi historia. Ionum qui in Miletum commigrarant, nonnulli seditione mora aduersus Nelei filios, secesserunt Myuntem, atque ibi sedem constituerunt, multis iniuriis affecti a Milesiis, qui cum illis bellum agitabant ob defectionem, verum nec atrociter, nec excluso omni commercio, sed nonnullis diebus festis mulieres e Myunte Miletum itabant. Erat autem ex his qui secesserant vir quidam nomine Pythes, cuius vxor dicta est Hyppigia, filia Pieria: cum autem Mileti die festo sacrificaretur Dianae, quam illi Neleidam cognominant, misit eo vxorem filiam id praecatus, vt sibi festo liceret interesse. Ex Nelei vero filiis longe potentissimus erat Phrygius, is captus amore Pieriae, cogitabat qua re posset puellae quam maxime gratum facere. Cumque illa dixisset nihil accidere posse gratius, quam si efficeret sibi liberum frequenter Miletum commeare multis virginibus comitatam; ex his verbis Phrygius intelligens ab illa quaeri pacem et amicitiam ciuibus suis, bellum composuit. Hinc Pieriae nomen et apud Myuntios mire gratiosum esse coepit, adeo vt puellae quae viris nuberent ominis caussa praecari soleant, vtinam sic amer a viro, vt Pieriam amauit Phrygius.

Tota vlcus est.

IN eodem dialogo, ad laudatam agriculturam, ita respondet Socrates: a)ll' ou)x o(/lh w(/s2 fasi\n e(/lkos2, a)ei\ lu/phs2 pro/fasin eu(risko/menon, id est, Verum an non tota quod aiunt vlcus est, semper molestiarum occasionem ex se gignens. Id quidem esse verum declarauit Vulteius Horatianus: caeterum quidquid nobis vehementer molestum est hulcus vomicam et Carcinoma solemus appellare. Quemadmodum de Caesare Augusto literis proditum est, quod Iulias, filiam et neptem, et Agrippam prius adoptatum, postea abdicatum, non aliter appellare solet, quam tres Vomicas suas ac tria Carcinomata, adeoque detestabatur mores illorum minime frugales, ut ad omnem illorum mentionem soleat exclamare versu Homerico.

Atque hic quoque versus inter prouerbiales merito referendus est, vsurpandus ab his, qui infaeliciter duxerunt vxores, aut liberos poenitendos susceperunt. Conueniet et in hominem molestis moribus. Theocritus in epitaphio Adonidis, acerbum dolorem potika/rdion e(/lkos2 appellat.

*agrion a)/grion e(\lkos2 e)/xei kata\ mhro\n a)/dwnis2
*mei/zon d' a( kuqe/reia fe/rei potika/rdion e(/lkos2.

Dirum dirum vulnus habet circa iguem [sic] [note of the transcriber: maybe i)gnu/a, hs2, h( or i)gnu/s2, u/os, h(] Adonis.
Sed maius Cythera gerit sub pectore vulnus.

Lucernam accendere possis.

Verba sunt amantis ac de proteruia puellae conquerentis, quae cum in conuiuio sileret, quidam illi dixit, non loqueris, lupum vidisti: illa ad nomen lupi vehementer incanduit. Aderat enim adolescens nomine lupus, quem adamabat. Irati dicuntur ardere. Similis hyperbole, licet sordidior, et hodie fertur apud nostrates ita loquentes: Adeo exarsit ira, vt ouum ad illius frontem posses decoquere.

Semper aliquem virum magnum.

*all' ai)ei/ tina fw=ta me/gan, hoc hemistichium M. Tullius ut vulgo iactatum adducit in epistola ad Q. fratrem, cuius initium: Statius ad me venit. Quod autem expectationem tui concursumque eum qui erat futurus si una tecum decederet, neque antea visus esset sustulit, id mihi non incommode visum est accidisse. Exhaustus est enim sermo hominum et multae emissae iam eiusmodi voces, a)ll' ai)ei/ tina fw=ta me/gan, quae te absente confecta esse laetor. Vnde sumptum sit hemistichium nondum liquet, nisi quod fortasse pro ai)ei\ legendum est, ai(/tei, id est, postulat, aut a)itei=, id est, postulat et requirit.

Ne si ad Iouis quidem aulam.

QVI metuunt malum, ad asylum, ad Aram, ad arcem, ad statuas principis, ad diuorum phana confugiunt. Verum a morte nullum est effugium. Id ita Sophocles expressit versibus.

o(/tan ga\r o) kairo/s2 tou qanei=n e)lqw\n tu/xh
*ou)d' a)\n pro\s2 au)la\s2 zhno\s2 e)nfu/gu molw\n.

Vbi mortis urget tempus, ad Iouis atria
Si fugeris, effugere non possis tamen.

Prouerbii species est in illis verbis, vel ad Iouis quidem atrium, quod pro tutissimo posuit refugio. Huc confugerat Aquila insectante Scarabeo.

Oracula loqui.

*xrhsmou\s2 le/gein, id est, Oracula loqui dicuntur, qui certa et indubitata loquuntur, Theocritus in Syracusiis.

*ta\ ek tri/podos2, alias dictum est, et Sybillae folium. M. Tull. ad Brutum epistola cuius initium: Scripta et obsignata iam. Haec ex oraculo Apollinis Pythii edita tibi puta. Idem de Finibus quinto: Quia cum a Zenone inquam hoc magnifice tanquam ex oraculo editur, virtus ad beatae viuendam seipsa contenta est.

Non ab Hymetto.

CRassam philosophiam ac rusticanam, quam discimus ex congressu plebeiorum, non ex commentariis Zenonis aut Platonis, M. Tullius ad Q. fratrem lib. 2. appellat philosophiam ab area Syra. Nos enim inquit, ita philologi sumus, ut vel cum fabris habitare possimus, habemus hanc philosophiam non ab Hymetto, sed ab area Syra. Hymettus Atticae mons est, unde Hymettia mella. Cui opponit aream Syram, subindicans rusticanam simplicitatem. Nam paullo ante nonnihil attigerat de dicteriis argutis. Apparet id temporis M. Tullium in praedio quodam aedificasse. Quanquam haud scimus an hic locus, quoniam varius habetur in exemplaribus, mendo vacet. Dispiciat eruditus lector, an pro area syra legendum sit, ex hara Syra, sic enim loquitur in Pilonem: ex hara productae non schola. Syri barbarie nobiles erant id temporis, quemadmodum Attici lepore dictorum.

Cymbalum mundi.

PLinius maior in praefatione ad Imperatorem Vespasianum refert, Apionem grammaticum a Tyberio Caesare Cymbalum mundi consuesse vocari: ob nominis celebritatem: cum publicae, inquit, famae tympanum potius videri posset. Is Apion aiebat, eos ab se donari immortalitate, ad quos aliqua componebat. Huc Tyberius alludens appellabat illum cymbalum mundi, quod hominem honesta fama donaret, quae per uniuersum mundum amabiliter resonaret. Plinius autem ob arrogantiam mauult illum appellari tympanum publicae famae, quod famam daret potius quam honestam famam. Nam resonat et tympanum, sed inamoeno strepitu. Allusisse videtur huc, quod tympana fiunt e pelle asinina.

In beato omnia beata.

A diuitibus omnia magnifice fiunt, a tenuibus frugaliter. Praxinoe in Charitibus Theocriti, laudans Prolemaeum, quod Adonidis festum magnificis sumptibus apparasset, non nisi prouerbii specie dixit:

Vsus erit, si dicas ab homine docto omnia docte fieri, a pio pie, a rege regaliter.

Digitum qua proferat.

Schemate prouerbiali M. Tullius dixit pro A. Caecinna, digitum qua proferat non habet, hyperbolicos indicans illi nihil prorsus esse quod dicat agatve, locus sic habet: Denique ista nimia quae dominatur in ciuitate potentia, in hoc solo genere quiescit, quid agat, quomodo aggrediatur iudicem, qua denique digitum proferat non habet. Sumptum est a gestu rhetorum, qui varius traditur a Quintiliano, simplicissimus est proferre digitum, quod plebeiorum est et rusticorum.

Iouis germen.

*ek *dio\s2 e)/rnos2, id est. Ex Ioue germen dicebatur insigni virtute praeditus, verba sunt pastoris ad pastorem musices pulchre peritum, cui honoris gratia clauam dono dedit. Claua autem gestamen est Herculis, ex Ioue prognati, obseruatum est a priscis a poetis Iouis filios semper induci ciuiles et humanos, contra Neptuni truces et asperos. Musica autem ciuilitatis magistra est. Carmen sic habet:

Interpres tamen mauult eo referre, quod qui vera loquuntur, ex Ioue prognati dicuntur, adducens carmen Homericum.

Pastor ob id laudatur quod ingenue profiteratur se non conferendum cum insignibus musicis. Qualis inducitur et a Marone:

Musarum aues.

*mousw=n o)/rniqas2, id est, Musarum aues, non absque prouerbii specie Theocritus in Thalysia appellat poetas, quod Lusciniarum in mortem assidue canant sua poemata. Scholiastes admonet omnes aues canoras Musarum aues appellari. Sentit autem sibi displicere poetas, qui cuculorum more audent Homero occinere.

Nullus dies omnino malus.

Astrologi designant quosdam dies fortunatos aut infaelices, sed his, aut his rebus: nullo tamen die indulgendum est otio, quod nullus sit adeo inauspicatus, quin alicui negotio sit faelix, si quis recte vtatur concesso tempore, dies infaustus gerendo bello, aut nauigationi, faelix est administrandae rei familiari. Nullus autem dies non prosper parandae bonae menti. Fatetur hoc Hesiodus: peri\ e)/rgwn kai\ h(merw=n.

Rectam instas viam.

REm acu tetigisti, huic similimum est quod habet Plautus in Asinaria, est ne hoc vt dico Libane? Lib. rectem instas viam, ea res est. Vt qui

falluntur, dicuntur tota aberrare via, ita qui rem coniectant, dicuntur rectam insistere viam: quod schema mire tritum est et hodie vulgo illiterato. Simili schemate dictum est in Cassina, Nunc pol ego demum in rectam redii semitam, pro eo, quod erat, rem ipsam deprehendi.

Aeacidinae minae.

IN eadem ita loquitur mercator: siquidem hercle Aeacidinis minis animisque expletus incedit. Iratus si me terigerit, iratus vapulabit: non sine prouerbii specie dictum est pro atrocibus ac superbissimis minis, versus patitur vt pro Aeacidinis legatur Aeacinis. Nam id nonnulli diuinant, sed probabilius est poetam sentire de Achille Aeaci nepote, quem Homerus vbique facit stomachabundum ac minitabundum: velut in primo statim Iliados libro, vbi sic incandescit in Agamemnonem, vt manum admoueat capulo, a conuiuiis ad pugnas venturus, nisi Pallas eum capillis reuocasset. Quin et ipsum opus ab Achillis ira habet exordium mh=nin a)/eide qea\. Quod quidam afferunt de Aeaco manium iudice, non videmus quid ad hunc faciat locum. Quicquid etiam inuictum et insuperabile volumus intelligi, Achilleum dicimus.

Oleo nitidius.

OLEI NITOR adeo venerat in prouerbium, vt mysticae quoque literae iubeant facie oleo vncta dissimulare tristitiam ieiunii. Plautus in Truculento de amica pulchre compta. Feruide vt tota floret, vt oleum nitide nitet. Oleum nitorem ac lucem addit rebus omnibus.

Herculis quaestus.

HERCVLIS quaestum pro magnis impendiis dixit Plautus in Mostellaria [correction of the transcriber; in the print Mustellaria]: Dapsiles sumptus facit, perdidit patrem, vnus istic seruus acerrimus Tranio, is vel Herculis conterere quaestum potis est. Alias dictum est, olim plerosque decimam lucri partem Herculi vouere solitos, Huius fauore persuaserunt sibi rem fore auctiorem. Ex tam multis autem decimis oportuit immensam pecuniarum vim conflari. Quaestum appellat facete, quasi Hercules suum fauorem vendiderit.

Posterius dictum.

DOCTVM doces, Memorem mones, Scienti loqueris, aliaque eius formae antea retulimus. Eundem sensum festiuissime extulit Plautus in Asinaria: cum enim Demenaetus quaeritans de moribus vxoris dixisset, fateor eam esse importunam atque incommodam, respondit Libanus seruus, Posterius isthuc dixti, quam credo tibi, hoc est, sciebam priusquam diceres. Nec apparet, quamobrem Nonius hic posterius interpretetur minus. Ne id quidem caret prouerbiali schemate, quod mox sequitur.

Dedecus ille domus sciet vltimus, ait Satyricus, et Terentius, Is solus nescit omnia, sed aliena mala licet priores intelligamus non dolent nobis, sensus igitur mali primum ad illos peruenit, ad quos res attinet, notitia ad alios.

Agones.

ADMONVIMVS Antigonum regem Demetrii nepotem militari ioco dictum Dosonem, quod omnibus polliceretur, dicens dw/sw, nec praestaret semper pollicita. Ita qui apud Romanos percutiebant victimam, Agones dicti sunt, quod ex more

Agonum meminit Lactantius Statii enarrator. Quadrabit in conctatores, qui semper deliberant, neque quicquam aggrediuntur.

Fungus putidus.

SEnem iam delirum et inutilem Plautus in Bacchidibus fungum putidum appellat: fungi licet natura insipidi, olim in delitiis erant, et adhuc sunt apud Italos, sed teneri ac recentes: vetulis nihil insipidius. Verba Plauti sic habent: Terrae odium ambulat. Iam nihil sapit, nihil sentit, tanti est, quanti fungus putidus. Quin et hoc ipsum terrae odium, prouerbii figuram habet, velut illud, telluris inutile pondus. Idem in Bacchidibus, inter stoliditatis conuicia ponit et fungos: Stulti, stolidi, fatui, fungi, bardi, blenni, buccones. In Mostellaria [correction of the transcriber; in the print Mustellaria] pro stolido fruticem appellat. Nec verisimile loquere, nec verum frutex. In caeteris arboribus est nonnulla imago dignitatis ac prudentiae. Frutex temere nascitur, expers cultus, et aut nullum habet fructum, aut syluestrem et inutilem.

Viuum noueris.

ANtea retulimus, viuorum meminisse oportet. Id meretricula in Truculento Plautina detorquet in alium sensum, amatorem pro mortuo ducens, qui desierat esse dando. Dum viuit, inquit, hominem noueris, vbi mortuus est quiescas: Te dum viuebas noueram. Pecunia iuxta Hesiodum anima est mortalibus, hac amissa, exanimis est homo.

Lippo oculo similis.

VIDEMVS quosdam his moribus, vt eos aequo animo ferre non queas: rursus ita industrios et ad obsequium expositos, vt quoties sese offert occasio, non possis cauere, quin aliquid illis committas. Lippus oculus manuum contactu laeditur, et tamen naturale est nobis illuc habere manum vbi dolet. Plautus in Persa: Ego nec libenter seruio, neque satis sum hero ex sententia. Sed quasi lippo oculo me herus meus, manum abstinere haud quit tamen: Quin mihi imperet, et quin me suis negotiis praefulciat. Item in Bacchidibus: Lippi illic oculi seruus est simillimus. Si non est, nolis esse neque desideres: Si est, abstinere quin attingas non queas.

Tu in legione, ego in culina.

IN Truculento Plautina militi atrociter minitanti cocus respondet: Sis tu in legione bellator si vis, at ego in culina Ares. Auxit cocus bellatoris verbum. Mars enim Deus belli est. Quod autem dixit Ares pro Mauors, non est Plauto nouum Graecas voces admiscere Latinis. Quanquam in nonnullis exemplaribus habebatur aues, in nonnullis aries, sed mendose.

Citius quam formicae papauer.

NON caret adagii specie, quod est apud Plautum in Trinummo: Confit citius, quam situ obiicias formicis papauerem. Verba sunt Stasini serui narrantis quadraginta minas intra quindecim dies fuisse consumptas, vtpote in comessationes, compotationes, balnea, in piscatores, pistores, lanios, coquos, olitores, myropolas, et aucupes dissipatas, non aliter quam si papauer obiicias agmini formicarum. Mox enim distrahitur aceruus, dum vnaquaeque suum arripit granulum.

Itidem vt Acheronti.

APVD eundem in eadem fabula amanti reposcenti quae dederat, respondet scortum. Nam itidem vt Acheronti hic ratio accepti scribitur. Intro receptum, quando acceptum est, non potest ferri foras. Sentit nihilo magis ad amantem redire, quod in meretricis domum est datum, quam redeunt ab inferis mortui, vnde iuxta Catullum negant redire quemquam.

Mus non vni fidit antro.

NIHIL hodie est decantatius apud vulgus, quam eum murem esse miserum, cui non est nisi vnus cauus. Idem Plautus expressit in Truculento.

Sed tamen cogitato mus pusillus quam sit sapiens bestia,
Aetatem qui vni cubili nunquam commitit suam.
Quia si obsideatur vnum, aliunde praesidium gerit.

Locus erit adagio si quem admonebimus, vt sibi plures amicos paret, aut vna cum opibus studeat philosophiae, vt si fortuna quod suum est eripiat, in literis sit praesidium.

Post rem deuoratam ratio.

QVEMadmodum de sera ope dicitur, post bellum auxilia, ita de sera parsimonia dicitur, post absumptam rem supputatio. Stasinus in Trinummo Plautina: Sero atque stulte, prius quod cautum oportuit, postquam comedit rem, post rationem putat. Loquitur seruus herili filio supputanti rationem accepti, cum tota summa iam esset nequiter absumpta. Nimirum hoc est, numerare praeteritas vndas, cum venientes oporteat censere.

Coena popularis.

QVEMadmodum Phormio Terentianus coenam dubiam appellat, variis epulis instructam, vbi tu dubites quid sumas potissimum, ita Philto Plautinus coenam popularem appellat magnificam, egregieque lautam, atque adeo gratuitam quoque, quales solent exhiberi populo. Verba Plautina sic habent: Quid tu si in aedem ad coenam veneris, atque ibi opulentus tibi par forte vt venerit, apposita sit coena, popularem quam vocant. Si illi congestae sint epulae a clientibus, etc.

Apud mensam verecundari neminem decet.

SEquitur ibidem aliud prouerbium quod ex tanta antiquitate per manus traditum hodieque versatur in ore omnium:

Verecundari neminem apud mensam decet.
Nam ibi de diuinis atque humanis cernitur.

Nisi quod vulgus addit, nec in lecto. Sententia est non philosophi, sed Stasini serui Comici: cum nusquam magis habenda sit verecundiae ratio, quam in lecto et in conuiuio. Sunt tamen, qui rustico pudore molesti sunt conuiuae, semper expectantes vt ipsis praeministretur, et quod datum est reponentes. Iam hoc ipsum de diuinis atque humanis cernitur, prouerbiale est, quo tropo significabant de summa rerum agi. Dictum seruo dignum, qui felicitatis puppim ac proram in ventris [reading uncertain: Print blurred] expletione collocarat.

Salillum animae.

IN eadem scena Philto hominem vocat Salillum animae, sentiens hominis breuissimam esse vitam, videlicet quantulum salis cuique in conuiuio apponitur. Locus Plautinus sic habet: Dei diuites sunt, Deos decet opulentia. Et factiones, nos

homunculi sumus Salillum animae, quam cum extemplo amisimus, Aeque mendicus atque ille opulentissimus censetur ad Acherontem mortuus. Quanquam extremo senario desunt duae syllabae. Pelops censetur, aut censetur Croesus, aut aliquid simile.

Nummus plumbeus.

QVEMadmodum assis, obolus, ac teruncius, ita et nummus plumbeus abiit olim in vilitatis prouerbium. Plautus in Trinummo: Cui si capitis res siet, nummum nunquam credam plumbeum. Idem in Cassina, cui homini hodie peculi nummus non est plumbeus. Aereos nummos et hodie nouit Flandria, plumbeos Anglia. At Mar. Tullius libro ad Attic. quinto. Vatinium semissem hominem vocat vilissimum et contemptissimum. Simul vero semissis homo contra me arma tulit. Et tressis agaso pro contemptissimo dictus est alibi. Plautus in Mustellaria: Tace sis faber, qui cudere soles plumbeos nummos.

Basilica facinora.

ANte admonuimus quicquid magnificum esset appellari solere basiliko\n, vt valere basilikw=s2. et magnificas aedes basilicas appellabant. Plautus in Trinummo de seruo nullius rei, sed philosophica quaedam loquente: Dii, inquit, mortales, basilica hic quidem facinora inceptat loqui. Notum est illud Pori responsum, qui roganti Alexandro, a quo fuerat bello superatus, quomodo te tracto? basilikw=s2, inquit. Roganti, nunquid aliud? respondit, e)n tw=| basilikw=s2 omnia comprehendi. Nihil enim humile decet reges. Duriusculum est, quod Plautus dixit in Epidico: Dii immortales vt ego perii basilice.

Nec caput, nec pedes.

NEgotium ita perturbatum, vt nescias quo pacto vel expedias, vel amittas, veteres dicebant, nec caput habere, nec pedes. Sic enim Marcus Tullius iocatur respondens suo Curioni: Sulpitii tibi operam intelligo ex tuis literis non multum opus fuisse, propter res tuas ita contractas, vt quemadmodum scribis: Nec caput, nec pedes. Equidem vellem pedes haberent, vt aliquando redires. Antea nobis dictum est ex Platone a)ke/falos2 mu=qos2. Sine capite fabula.

Emendus cui imperes.

CVIque in suos seruos imperiosum esse licet, in alienos aut in liberos non item. Ita Plautinus Stasinus in Trinnummo hero imperiosius reuocanti, quem herum esse nesciebat, aut scire dissimulabat: Emere, inquit, melius est cui imperes. Item in Persa: Emere oportet quem tibi obedire velis. Huc pertinet illud Theocritum quod alibi recensuimus, non sum sollicita ne mihi vacuam abstergeas. Mulier indigne fert obiurgari ab illo, cui non erat ancilla nec vxor. Addit et illud surakousi/ais2 e)pita/sseis2, id est, Syracusanis mulieribus imperas, hoc est, non tuis, sed liberis.

Sale et aceto.

PArcum tenueque prandium significans Grippus piscator in Rudentibus ait, Sed hic rex cum aceto pransurus est, sine bono pulmento. Miseris, obsoniorum loco sal est cum aceto. M. Tullius ad Papirium Paetum libro nono. Tyrotarichi meminit, ceu plebei condimenti. Id erat ius e caseo confectum, quod et hodie Itali vocant menestram. Meminit et Pompilii piscis vilissimi, qualis erat et gobio. Quem

inquit, tu mihi Pompilum, quem denarium narras, quam Tyrotarichi patinam? De Pompilo pisce crebra est apud Plinium mentio. Denarium suspicamur esse vocem deprauatam. Certe nobis nondum liquet quid sibi velit. Acetum tamen nonnunquam vsurpatur in significationem acuminis, vt Plautus: Acetum habet in pectore et Persius: Mordaci lotus aceto. Varro in Sesquiulyxe citante Nonio: Alteram viam deformasse Carneadem virtutis, a cupis acris aceti, hoc est, magna subtilitate.

Cassa glande.

INter vilitatis adagia retulimus et illud, Cassa nuce non emam. Similimo tropo Plautus in Rudentibus dixit cassam glandem: Promittens indicium quaerit precium, alter licitatur, nummos trecentos. Grippus respondet, tricas. Lab. Quadringentos. Gr. Tramas putidas. Lab. Quingentos. Cr. Cassam glandem. Lab. Sexcentos. Gr. Curculiunculos minutos fabulare. Cassam glandem dixit, pro vitiosa glande, et inani putamine.

Veruecea statua.

PLautinus Egio in Captiui duo, seruum stupidum appellat statuam verueceam, quasi dicas, brutum ac mutum hominem: Vos, inquit, ite intro, interim ego ex hac statua veruecea volo rogitare, meo minore quid sit factum filio. Quidam pro veruecea legunt verberea, quasi verberonem plagis assuetum pro statua marmorea dixerit verbeream. Certe dictionem verueceam non patitur carminis trochaici ratio: superesset enim vna syllaba, nisi in, cea, facias synaeresin.

Quam in tragoedia comici.

Vti quis in aliena versatur harena, inducti dicentur in tragoediam Comici. Diuersi generis sunt Tragoedia et Comoedia, nec fas est tragicas personas in comoediam inducere, nec contra. Plautus in Poenulo: Quin aedepol indoctior sum quam in tragoedia Comici. Nos legendum arbitramur inductior sum. Allusit enim Colabiscus ad id, quod dixerat Milphio: Fac modo vt conducta tibi sint dicta ad hanc fallaciam. Respondit iocans: Inductior sum, idest, instructior sum.

Non magis, quam canem.

ODium et contemptum vulgo declarant canis vocabulo. Hor. Odit cane peius. Et Plautus in Amphytrione: Valuistin' vsque? Expectatus aduenio? Sos. Haud vidi magis. Expectatum eum salutat haud quisquam magis quam canem. Sic enim legendum opinamur, vt constet ratio carminis trochaici, tetrametri, catalectici.

Gralatorius aut testudineus gradus.

PLautus in Amphytrione: Bleph. Non potuimus nostros grandius grandire gradus. Amphi. Siue gralatorius, siue testudineus fuerit, certum est mihi hunc scelestum perdere. Item in Poenulo: Vinceretis ceruum cursu, gralatorem gradu. Gralae dicuntur fustes quibus innixi quidam ingrediuntur, quos gralatores appellauit antiquitas. Graecis kaloba/tai dicuntur, quemadmodum schoenobatae vocantur funambuli. Ii fustes quo sunt longiores a gradu, cui pes innititur, hoc gradus sunt maiores. Tantum elicere licuit, e corruptissimo loco apud Nonium, praesertim in editione Aldina. Idem Plautus in Menaechmis: Atque eccum incedit, moue formicinum gradum. Formicae videntur currere, cum minimum promoueant. Rursus in

Poenulo: Vicistis cochleam tarditudine. In eadem tardos appellat spissigradissimos, et tardiores quam sint corbitae in tranquillo mari. Rursus talium gradum dicit esse succretum cribro pollinario, quod Simila perangustia foramina, paulatim defluat.

Daedaleum remigium.

AD celeritatem significandum Plautus in Amphytrione dixit, remigiis Daedaleis, pro volatu. Non ocyus quiui si Daedaleis me tulissem remigiis.

Argentum accepi, imperium vendidi.

NIhil hac sententia decantatius: qui accipit beneficium perdit libertatem. Demaenetus eleganter expressit in Asinaria:

Nam pauper vxorem duxerat pulchre dotatam, sed in quam nihil haberet imperii. Talis inducitur et Nausistrata in Phor. Terentiana.

Despuere malum.

MAnet et hodie in vulgi moribus, vt si quid audiant execrandum, quod sibi nolint euenire, despuant velut abominantes. Id autem haesit ex veterum superstitione, qui sibi persuaserant desputationem esse remedium aduersus imminentia mala, praecipue aduersus morbum comitialem: cui non hinc tantum est nomen inditum, quod in hominum frequentia saepius oboriatur, verum etiam quod prohibeat comitia fieri, et in admouendis remediis ter expuere habebatur salutare. Velut etiam aduersus incantationes, vt refert Plinius. Simili superstitione contra improbae spei fascinum, ter in sinum expuebant. Plautus: Et illic isti qui sputatur morbus venit, cui respondetur, Ain' verbero mihi eum morbum esse, qui me opus sit insputarier? Hic rursus alter. Ne verere, multos illic morbus homines macerat, quibus insputari saluti fuit, atque illis profuit. Idem in Amphytrione: Teque obsecro hercle, vt quae locutus despuas.

Contrahere vela.

IN eadem epistola dixit contrahere vela, pro eo, quod est reprimere sese et cautius agere. Contraxi, inquit, vela perspiciens inopiam iudicum, neque dixi quicquam pro testimonio, nisi quod erat ita notum atque testatum, vt non possem praeterire. Itidem Horatius?

Sumptum est a nautis, qui vehementius spirante vento vela contrahunt, quo tutius nauigent, vento languidiore pandunt, captantes auram.

*espete nu=n moi\.

In commemoratione rerum ridicularum habebit gratiam. in Aldina editione, hemistichium modo refertur, e(/spete nu=n moi\ mou=sai. Neque enim semel habetur apud Homerum, licet finis non sit idem, velut illud e(/spete nu=n moi\ mou=sai o)lu/mpia dw/mat' e)/xontes2. Iliad. 2.

In dierectum.

QVibus precamur exitium, eos iubemus ire in malam crucem, ad coruos, ad cynosarges: pro eodem

prisci dixerunt in dierectum, quod illi dierectos appellarent in crucem suffixos. Nonius citat ex Varrone, Apage in dierectum a domo nostra istam insanitatem. Dierectos dici putat quasi in diem erectos. Fortasse scriptum erat in dium erectos, quod qui crucifiguntur, sub dium exponuntur. Praesertim cum addat, a domo nostra Sub dium rapiuntur, quae domo efferuntur. Insanitatem autem pro insania dixit M. Tullius, ne quis mendum suspicetur.

Nihil est, aut nihil curae est.

IDem eodem libro, epistola cuius initium: Cum e Pompeiano: versiculum Rhintonis vt vulgo iactatum refert: Illud tamen, inquit, velim existimes, me hanc viam optimatum post Catuli mortem, nec praesidio vllo, nec comitatu tenere. Nam ita ait Rhinton vt opinor.

Sentit se non vti praesidiis magnatum, quod partim nihil possint, partim negligant res.

E terra spectare naufragium.

ALias nobis dictum est, de muris iudicare Achiuos, pro eo quod est in tuto spectare aliorum pericula. Idem alia metaphora festiuius extulit M. Tullius libro ad Atticum 2. epist. de Geographia: Nunc vero cum cogar exire de naui, non abiectis sed ereptis gubernaculis, cupio istorum naufragia ex terra intueri, cupio vt ait tuus amicus Sophocles,

Quanquam hic versiculus in aliis codicibus habebatur varius, sed aeque deprauatus in aliis erat omissus Videtur esse versus trochaicus catalecticus. *ka)\n a)po\ stegh=s2 a)kou/ein eu)/khlos2 eu(dou/sh| frenh\: pro eu)/khlos2, quidam codices habebant ya/kalos2, quod quid sit non intelligimus, e)/ukhlos2, non patitur carminis ratio. Sensus autem hic videtur esse, optat de tecto audire tumultus aliorum, ipse vacuus et quietus animo.

Qui prior laesit.

IN eodem lib. epist. Subito cum mihi dixisset, etc. vsurpat versum Homericum, minitans vindictam ei qui prior lacesseret. Nam nos quidem, inquit, si per istum tuum sodalem Publium licebit, sofisteu/ein cogitamus. Si ille cogitat tantum duntaxat nos offendere, et quod proprium est artis huius.

Quod datur.

Nonius Marcellus citat hunc versiculum e Cecilii Plotio: Patiere quod dant, quando optata non danunt. Danunt antique dictum est pro dant. Convenit cum eo, quod alibi retulimus ex Cicerone: ta\ me\n dido/mena, et huic similibus.

Chimaera.

Hominem inconstantem ac variis moribus, aut opus sibi non cohaerens, M. Tullius designat festiuiter illo versu Homerico: Quod de Qu. inquit, fratris epist. scribis, ad me quoque fuit:

Quid dicam nescio, nam ita deplorat primis versibus mansionem suam, vt quemuis mouere possit: ita rursus remittit, vt me roget, vt annales suos emendem atque edam. Epistolam sibi inaequalem appellat Chimaeram.

Nihil dulcius quam omnia scire.

M. Tullius ad Atticum lib. 4. epist. Delectarunt me: refert hunc Senarium ceu vulgo celebrem:

Aut pa/nta peri\ pa/ntwn. Ac mox subiicit: quare vt homini curioso, ita perscribas ad me, quid primus dies, quid secundus, quid censores, quid Appius, quid illa populi Apuleia. Est et illud aliquoties obuium in epistolis M. Tullii pa/nta peri\ pa/ntwn.

Strumam dibapho tegere.

STrumam dibapho tegere, dixit M. Tullius ad Atticum pro eo, quod est infamiam aliqua dignitate obliterare. Vatinii, inquit, strumam sacerdotii dibapho tegere. Dibaphon appellat purpuram bis tinctam. Struma est tumor corporis, veluti gibbus. Ea deformitas interdum purpura dissimulatur. Idem ad M. Caelium libro 2. Nam Curtius noster Dibaphum cogitat, sed eum infector moratur. Dibaphi nomine designat magistratum, cui fas erat dibapho vti. Sed iocatur illi rem parum ex sententia cedere, quod tinctor esset in mora. Est autem haec vna ratio obliterandae infamiae, splendore dignitatis hominum calumnias deterrere: mediocris enim fortuna patet inuidiae.

Multa in medio.

ANtea commemorauimus, multa cadunt inter calicem supremaque labra. Idem alia metaphora extulit M. Tull. ad Attic. lib. 6. epist. Et si nil sani. Non quo me aliquid iuuare posses, quippe res in manibus, tu autem abes longe gentium.

Ita Cicero sentit multas rerum nouationes exorituras, antequam Atticus, qui procul aberat, possit opitulari. Senarii sunt, quos ita vertas licet:

Preces armatae.

IDem lib. 9. epist. cuius initium: Tuas 11 Kal. peiqana/gkhn appellat suasionem cum necessitate vique coniunctam. Quales sunt principum preces; id quod eleganter Ouidius expressit in Ioue: Precibusque minas regaliter addit. Ciceronis verba sunt. Ego autem non tam gohtei/an huius timeo, quam peiqana/gkhn. ai( ga\r tw=n tura/nnwn deh/seis2, inquit Plato, oi)=q' o(ti memigme/nai a)na/gkais2 ei)si\n, id est, non tam fucos huius timeo quam parendi necessitatem. nam tyrannorum preces, vt ait Plato, scis necessitati admixtas esse. Extat et ille minus celebris.

Benefactis pensare delicta.

EOdem libro, epistola cuius initium: Certior a Pylio factus, citat hunc Senarium citra nomenclaturam, vt vulgo celebrem.

Loquitur de Bruto et Cassio, qui occiderant Caesarem, locus sic habet: Itaque idus Martiae me non tam consolantur quam antea, magnum enim mendum continent, et si illi iuuenes: a)/llois2 me\n e)sqloi=s2, etc. Convenit cum illo su\ kakw=s2 eu)= drw=n le/geis2.

Altius Oromedonte.

*ws2 moi\ kai\ te/ktwn meg' a)pe/xqetai w(/s2 tis2 e)reunh=
*ison o)/reus2 korufa=| tele/sai do/mon wrome/dontos2.

Sic mihi magnopere faber est inuisus, in altum
Qui struit, adnitens superare iugum Oromedontis.

Allegoria proverbialis est, deterrens ab insolentia, ne quis se praeponat iis, quibuscum nullo pacto est conferendus. Scholiastes indicat Oromedontem esse montem in insula Co. Est allusum ad poetam Coum. Nam paulo post, Homerum appellat poetam Chium.

*fainoproswpei=n.

HAc voce M. Tullius videtur delectatus. Ita subinde vsurpat in epistolis: Est autem vultu fronteque praeferre hilaritatem ac benevolentiam, cum aliud geras in animo. Vnde illud Maronis:

Faciles partus.

Pater est iuxta iureconsultos quem nuptiae designant, sed proles non semper facie maritum parientis exprimit. Eoque iuxta Flaccum: Laudantur simili prole puerperae. Quanquam et hic natura ludit varietate, quemadmodum ferme in omnibus. Proles non semper refert matrem aut patrem, sed interdum auum paternum aut maternum, interdum auiam, interdum patruum, aut propatruum.

Praeficarum more.

PRaeficae dicebantur mulieres in hoc conductae, vt in funere lamentarentur, ac defuncti laudes praedicarent, aliis plorandi modum praeirent, vnde et praeficae dictae sunt, quasi praefectae. Ab his iocus sumitur in eos, qui simulant amorem, aut dolorem, cum lucri causa faciant quicquid faciunt. Lucilius citante Nonio:

Mercede quae conductae flent alieno in funere praefica,
Multae et capillos scindunt et clamant magis.

Vt qui conducti plorant in funere, dicunt
Et faciunt prope plura dolentibus ex animo.

Convenit et in illos, qui prae inuidia non sustinent laudare, nisi vita defunctos. Naeuius apud Festum: Haec quidem, me hercle opinamur, praefica est, quae sic mortuum collaudat. Id familiare est vxoribus, vt

maritum defunctum in alterius inuidiam sine fine praedicent. Quadrabit et in illos, qui cum ipsi nihil habeant, quod laudem promereatur, laudandis aliis affectant videri aliquid. Plautus in Truculento: Sine virtute argutum ciuem mihi habeam pro praefica, alios quae collaudat, eapse sese vero non potest.

Socratis gallus, aut callus.

Nonius Marcellus e Varrone citat Socratis gallum in significationem caluiciei: inuenisse se, cum dormire coepisset tam glaber quam Socratis gallus, esse factum ericium cum pilis et proboscide. Sentit quisquis illic loquitur, se cum iret cubitum, fuisse leui corpore, nec vllos habuisse pilos toto corpore. In somno transformatum in ericium, qui totus hirsutus est, et suum in ore proboscidem habet. Aldina editio, pro gallo legit caluum. Lectio tolerabilis esset, si pro caluum legamus callum, hoc pacto inuenisse se, cum dormire coepisset tam glaber quam Socratis callus siue callum, esse factum Ericium, etc. Socrates corporis erat patientissimi, quod ad omnem laborem occalluerat, ambulabat nudis pedibus, dormiebat humi. Hinc iocus in Socratis callum. Non ignoramus quid narrent de gallo deplumato, quem Diogenes immiserat in scholam Platonis, sed magis placet, vt legamus callum, facilis enim transitus est, a callo in gallum cognatam literam. In corporis partibus, quae callum habent, non proveniunt pili, velut in pedum cauo, et vola manuum. Vulgus illiteratum significans nihil esse quod det, ostensa vola manus dicere solet: Hunc mihi pilum euelle. Adagium conveniet in nudos et inopes.

Vt ex bulga matris.

Id ad nuditatem inopiamque referri potest. Potest et ad aequam omnibus vitae conditionem. Natiuitas enim non distinguit Croesum ab Iro, non regem a plebeio: Eaedem sunt voces reginae parturientis et mendicae. Idem vagitus Caesaris emergentis et tenuissimi cuiuslibet. Neque mundius est cauum, vnde se profert monarchae filius, quam vnde prodit ancillae proles. Festus indicat vocem esse gallorum, qui galliculos aut crumenas, vt sacculos scorteos, hoc est, e pellibus factos olim appellabant bulgas. Lucilius Satyrica libertate matricem siue vuluam bulgae nomen designauit. Quod Graeci dicunt: Nudus tanquam ex matre, alibi nobis commemoratum est.

Esurienti leoni praedaem exculpere.

Versus constat, si amoueas vt, aut quod vero propius est, pro vt legas, vi: et si in esurienti corripiatur, ti, aut si legas esuriente. Metrum durius est, quod nullam habeat caesuram, sed non abhorrens a compositione Lucilii: Adagium similimum est illi, quod alias retulimus: Clauam extorquere de manu Herculis, et lupo agnam eripere.

Halopanta.

HAlopantam veteres appellabant omnia mentientem. Plautus in Curculione, Aedepol nugatorem lepide nactus est hunc Phedromus,

Halopantam an sycophantam magis hunc dicam nescio. Verba sunt militis conquerentis de Curculione, qui anulo militis imposuerat lenoni. Nonius Marcellus citans hunc Plauti locum haec refert: Halopantam aut sycophantam, hominum genus nequam, quod ob suenda mendacia, miserrima mercede conducitur. Festus hunc in modum: Halopanta significat omnia mentientem: pa/nta enim Graeci omnia, a)lito/menon fallentem appellant: Quantum autem tribuendum sit eiusmodi fragmentis non minus deprauatis quam decurtatis. Aldina editio habuit aliam etymologiam, sed magis etiam mendosam: nam si halopanta venit ab a)le/w, siue a)liteu/omai, neutra dictio habet primam aspiratam, et utraque corripit primam, cum apud Plautum sit producta, ut exigit Trochaici carminis ratio. Rursus si venit ab a(lo\s2 conuenit quidem aspiratio, sed haec quoque vox habet primam breuem. Adde quod est noua compositionis forma a nomine, non a verbo, mollius erat panqalh/ths2. Quoniam autem est in his vocibus duabus schema prosonomasi/as2, proprius alludit ad sycophantam, halophanta: a(lofa/nths2 autem dici videtur, quid defert eos, qui telonas conantur fraudare vectigalibus, quemadmodum sycophantae dicti sunt qui deferebant exportantes ficus Athenis. si legamus a)llofa/nthn, quasi aliena loquentem varieque mentientem, conuenit quidem metri ratio, sed abbiicienda est aspiratio primae vocalis. Metrum tamen constabit, si Graece pronuncies halophantem, aut sycophantem. Tum enim in primo loco erit anapaestus pro spondeo. Plautus autem non raro graecissat in comoedia. Verum hoc doctis relinquitur discutiendum.

Quadrat propria.

ET hodie vulgo dicitur: Nihil aeque sapere, ut cibum proprium domi sumptum. Nonius citat hoc hemistichium ex Priapeis Catulli: De meo ligurire libido est. Ligurire dixit, pro gustare cum voluptate. At dii Homerici malunt inuitari ad nidores hostiarum, quam viuere oi)ko/sitoi. Citat et ex Plauti Persa. Turbucinari de suo, si quid domi est.

Mansum ex ore dare.

QVos tenere amamus, his mansum ex ore dare dicimur, quod a matribus ac nutricibus mutuo sumptum est. Lucilius citante Nonio:

Quanquam Marcus Tullius, et Aulus Gellius paulo diuersius usurparunt praemandere, quemadmodum antea monuimus.

Medullitus, oculitus.

Intimum affectum veteres variis modis exprimebant, ex corde, ex animo, toto pectore, de quo diximus, penitus, ex intimis praecordiis, medullitus, animatus, oculitus. Plautus apud Nonium in Cornicibus: Qui ancillam meam sedulium oculitus. Amantium enim est oculum appellare, quod unice carum est. In Mostellaria [correction of the transcriber; in the print Mustellaria]. Euge oculus meus. Rursus: Volo placere meo Philolacheti, meo oculo, meo patrono.

Sapientia gubernatur nauis.

DIctum est a sapientissimis viris etiam in bellis plus habere momenti consilia, quam vires. Idem eleganter expressit Titinnius, citante Nonio:

Nouum cribrum, nouo paxillo.

NEquaquam obscurum est, prouerbio fuisse iactatum, quod Nonius citat ex Varronis Eumenidibus, ubi dicitur primus Zeno nouam haeresin [reading uncertain: Print faded] nouo paxillo suspendisse. Zenonem notat, qui primus Athenis inuexit sectam Stoicorum, idque nouis rationibus ac paradoxis. Idem in Bimargo: Nouum ut cribrum, nouo paxillo pendeat. Sic enim habet Aldina editio. Quadrabit in eos, qui noui quippiam comminiscuntur.

Sarcinator summum centonem.

APud eundem citatur hic versus ex Lucilio: Sarcinatoris esse summum fuere centonem optime. Videtur esse versus trochaicus, tetrameter, catalecticus: et constat elisos, in sarcinatoriis. Sarcinator, a sarcina dicitur, non a sarciendo. Conuenit cum illo quod alibi retulimus, Boni poetae est in extremo actu esse optimum. Lucilianum tamen dictum germaniorem ac venustiorem habet adagii speciem.

Praelio victus non bello.

Non statim victor est, qui in uno alteroue negotii actu discessit superior, sed qui totam causam euicit. Praelium enim est conflictus bellicus, bellum totum hoc tempus dicitur, etiamsi cessetur a praeliis, aut si intercedant induciae. Sola pax finit bellum, induciae dirimunt congressus. Nonius hos trochaicos citat ex Lucilio: Vt Romanus populus victus vi, et superatus praeliis saepe multis, bello vero nunquam, in quo sunt omnia. Congruunt illi: Vir fugiens et denuo pugnabit.

Curre denuo.

*tre/x' au)=qis2, id est, Curre denuo. Hoc ita refertur a Luciano in tragoedia cui titulus w)ku/pous2, quasi sit in tonstrina natum. Quanquam totum hoc poemation mendis scatet, nec ullam habet micam salis Lucianici. Inducitur illic podagrosus iuuenis, qui tamen affectabat videri w)ku/pous2, Is rogatus a sene, unde accidisset pedis, respondit se, cum magna celeritate curreret, distrinxisse talum, atque hinc esse cruciatum. Huic respondet senex:

*tre/x' au)=qis2 w(/stis2 ei)=pon h)\ kaqh/menos2
*pw/gona ti/llei koure/wn u(p' w)le/nais2.

Si legas, ei)=pen o(/s2, sensus erit, curre denuo sicuti dixit quidam, qui sedens vellit barbam, sed cubitis tonsorum, hoc est, qui curatur a tonsore. Podagrosi remedium petunt a tonsoribus, et tamen nolunt videri podagram, sed pedem alioqui laesum, ut ex immodico cursu. Interim aliquis eorum qui tondentur, sentiens fictam esse causam, respondet tre/x' au)=qis2. Nam id solet esse remedium in simili malo. Posteaquam enim neruus incaluit violento motu, cessat dolor. Quod quotidie videre est in equis, qui post cursum aut non claudicant, aut leuius claudicant. Probabilius tamen est pro koure/ws2 legendum kouriw=n participium a verbo kouria=n, quod est hirsutum esse et tonsoris egere: quemadmodum aliquis dixit, qui sedens in tonstrina vellit barbam quam habet hirsutam sub alis. Illic enim desident otiosi et garruli. Horatius:

Haec nostra diuinatio, si cui non placet, sequatur quod magis arridet, res non est magni momenti.

Nutricis pallium.

Nvtrices, quoniam tractant infantes, saepe vestes habent, bua, saliua, mictu, foriaque contaminatas. Vnde

Plautus in Bacchid. Si unam peccauisses syllabam, fieret corium tam maculosum, quam est nutricis pallium.

Cum ramento.

TRopo prouerbiali cum ramento reddidisse dicitur, qui totum reddidit nulla ex parte decurtatum. Sumptum apparet a fabris aerariis, qui sibi seruant quod lima deraserint. Plautus in Bacchidibus: Quia patri omne cum ramento reddidi, cum ramento additum e)pita/sews2 gratia, idem velut interpretatur, subiiciens omne oppido, hoc est, omne prorsus. Cum puluisculo, et cum aerugine, alias nobis dicta sunt. Plautus in Rudentibus: Conuerret iam hic me totum cum puluisculo.

Mortuo vilior.

NIhil abiectius cadauere. Plautus in eadem fabula. Eia bonum habe animum. Vnde habeam? Mortuus pluris precii est quam ego sum. Et in Persa, quidam alterum per contemptum appellat morticinum: Non Hercle si os praeciderem tibi, metuam morticine.

Quam Clinia ex Demetrio.

PLautus in eadem fabula, Plura ex me audis hodie, mala quam audiuit unquam Clinia ex Demetrio. Quidam eruditi hoc loco pro Clinia legunt Lamia. Et verum est Lamiam fuisse supra modum adamatam a Demetrio rege Macaedonum, quo nomine ipse quidem male audiebat vulgo, sed eam a rege fuisse conuiciis affectam, nusquam legimus: praeterea vocem Lamiam carminis ratio non admittit. Vero propius est sumptum e comoedia Turpilii, cui titulus Demetrius, vel alia quapiam, ubi pater prolixius et acerbius obiurgat filium. Talis enim inducitur Clinia in Sene seipsum excruciante, qui a patre nimium saepe nimiumque acerbe obiurgatus, tandem profugit in militiam. Et haud scimus an ad hanc fabulam alludat Plautus. Nam fieri potest, ut Terentius pro Demetrio senem appellarit Menedemum. Nec obstat quod Terentius Plauto fuit posterior, cum Graecus auctor fabulae fuerit utroque prior.

Pleno gradu.

QVI leuiter rem quampiam attigerunt, summo pede dicuntur ingressi: contra qui magno studio instituerunt aliquid, pleno gradu dicuntur ingressi. Trebonius Cic. lib. 12. Nam illum paratum, ut video et ingressum pleno gradu, cohortari non intermittemus, quo in dies longius discendo exercendoque se procedat.

Ad pila ubi ventum.

MArcus Tullius in libello De re militari, si tamen non fallit titulus: Prima autem, inquit, et secunda acies, cum ad pila, ut dicitur, ventum fuerit, totum sustinet bellum. Pilum autem est genus hastae Romanae breuius. Itaque cum de propinquo res geritur, ad pila ventum dicitur.

Velatis manibus orare.

QVI suppliciter orant, velatis manibus orare dicuntur. Suptum ab antiquo more oratorum, quo qui pacem petituri venirent, ramum oliuae praetendebant. Velatis autem dictum arbitramur pro vittatis. Plautus [correction of the transcriber; in the print Plautis] in Amphytrione: Postridie in castra ex urbe ad nos veniunt flentes principes, vittatis manibus orant, ignoscamus peccatum suum.

Cicadae sibi canent.

*oi( te/ttiges2 e(autoi=s2 xamo/qen a)/sontai, id est, Cicadae sibi ipsis ex humo canent. Hoc exemplum Aristoteles

lib. 3. adducit ex Stesichoro schematis, quo quis dicit, quid non dicit. Nec aliud addit, unde possis dicti sensum deprehendere: nisi quod suspicamur poetam his verbis comminatum iis, a quibus erat laesus, quos si vlcisci alioqui non posset, certe carminibus suis esset illos infamiae traditurus. Adducit idem eiusdem lib. 2. inter sententias obscure dictas: o(/ per sthsi/xoros2 e)n lokroi=s2 ei)=pen, o(/ti ou) dei= u(brista\s2 ei)=nai, o(/pws2 mh\ oi( te/ttiges2 xamo/qen a)/dwsin. i. Quid quidem Stesichorus apud Locrenses dixit, Non oportere cuiquam iniuriam facere, ne Cicadae ex humo canant. Cicadae poetarum habent symbolum, xamo/qen dixit, ob inopiam et conditionis humilitatem. Vnumquodque animal minatur his armis quibus a natura instructum est. Poetae praeter versus nihil habent, quibus tamen hominem vel album, vel nigrum ad posteros transmittunt. Vnde et Plato dicitur amicos admonere solitus, ne quem hominem poeticum sibi redderent inimicum. Est enim, ut ait Flaccus, genus irritabile vatum, et in his sunt, qui foenum habeant in cornu. Doctis tamen nonnullis placet, alio spectare Stesichori dictum. Quoniam cicadae solent, Marone attestante, in arboribus canere, apparet Stesichorum ciuiliter hoc aenigmate Locrenses admonere, ne per petulantiam a finitimorum iniuriis parum temperantes, tandem arma illorum in se concitent, qui cum exercitu fines illorum ingressi, quicquid arbustorum sit in agris, hostiliter excidant, itaque fiat ut cicadae illis iam humi canere incipiant, sublatis arboribus quibus insideant. Fortasse tale quiddam refert Gregorius Nazianzenus, cuius in hoc opus commentarios vidimus Venetiae.

Fama prodit omnia.

Interpretatur autem hoc sensisse poetam, non viuentium tantum virtutem illustrari fama, verum etiam sepultorum. Terra corpus tegit, sed fama non sinit occultari quod quis bene gessit in vita. Eodem in loco citat Hesiodi versum, quem antea commemorauimus:

*fh/mh d' ou)/tis2 pa/mpan a)po/llutai, h)/n tina\ laoi\
*polloi\ fhmi/zousi, qeo\s2 nu/tis2 e)sti\ kai\ au)th\.

Boeotissare.

INter conuicia quibus Aeschines lapidat Demosthenem, etiam illud obiecit, quod Boeotorum more vociferaretur immodice et indecore: tau=ta de/ mou metacu\ le/gontos2 a)naboa= pammegeqe\s2 dhmosqe/nhs2, w(s2 i)/sasi pa/ntes2 oi( sumpre/sbeis2 h(mw=n, kai\ ga\r pro\s2 toi=s2 a)lloi=s2 kakoi=s2 boiwtia/zei, id est, Haec loquente vehementer exclamat Demosthenes, quemadmodum sciunt omnes, qui nobis in ea legatione fuere collegae. Nam praeter alia mala etiam Boeotissat. In clamore fit allusio ad boum mugitum: Quamquam boiwtia/zein accipi potest, pro fauere Boeotorum partibus.

Surculus surculum ferens.

QVI singuli sunt infirmi, tamen concordia iuncti multum habent roboris. Ita Ennius apud Festum. Vnus surus surum ferret, tamen defendere possent. Veteres enim, ut Festus admonet, surum dicebant, unde nos

dicimus surculum diminutiue. Nos non fugit carmen esse vitiatum etiam in Aldina editione, fortasse legendum. Si unus surum surus ferret, eum aut se defendere posset, aut possent. Stirps habet robur, succuli nihil habent virium nisi iuncti.

Salacones.

Qvemadmodum Irus et Codrus ob inopiam in vulgi fabulam abierunt, ita et Salacon quidam extremae paupertatis homo effecit, ut omnes fortuna tenui Salacones dicerentur, et ipsa paupertas Salaconia. Meminit Hesychius, sed idem indicat, eodem nomine fuisse notatos fastuosos et arrogantes, unde ductum sit verbum salakwni/zein kai\ salakwneu/ein, pro eo quod est, fracto delicatoque gradu incedere. Addunt testem Theophrastum, qui salakw=na, dixerit eum, qui sua profundit temere. Ex his colligere licet, adagii conuicium non haesisse in quosuis pauperes, sed in eos duntaxat, qui fastu luxuque redacti sunt ad inopiam. Vox autem dicta videtur, a verbo sala/cai, quod est labefactari et ad ruinam tendere.

Archilochi melos.

*arxilo/xou me/los2, id est, Archilochi cantio, dicebatur hymnus, qui ad multos poterat accommodari, qualem ferunt Archilocho fuisse repertum, qui fuerit ante Pindarum et alios hoc genus lyricos, qui singulos propriis laudibus exornabant. Archilochi carmen erat idem in omnes, quod cithara canebatur. Citharoedus tantum ad singula cantionis interualla, victorum nomina voce sua repetebat, veluti si Herculem laudabat, accinebat. Tenella Calliuice xai=r' a)/nac h(ra/klhs2. Aut aliud, si cum alium canebat. Huic non dissimile est quod refert Horatius de pictore, qui depicta cupresso nautam rogabat, ecquid vellet addi. Quadrabit in rem priscam ac rudem. Meminit Aristophanis et Pindari interpres. Sumptum est e Pindari Olympiorum Encomio septimo, to\ me\n a)rxilo/xou me/los2 fona=en o)lumpi/a kalli/nikos2. Quo quidem loco varia commenta refert enarrator, quae repetere, non videtur ad hoc, quod agimus, necessarium.

*oloe/xinos2.

ANtea retulimus ex oratione Aeschinis peri\ o(losxoi/nou a)bro/xou, cum lexicographi pro o(losxoi/nou habeant o(loesxoi/nou. qui adiecit scholia in Demosthenem, citat orationem Aeschinis aduersus Demosthenem peri\ parapresbi/as2, et Theophrastum in quarto libro. Apud Aeschinem reperimus o(losxoi=nou. Similiter Theophrastus libro de plantis quarto, inter ea quae proueniunt in aquis, facit (quod admonet scholiastes) tria sxoi/nou, hoc est, sparti siue iunci genera: quorum unum sit acutum, quod appellant masculum, id est, infrugiferum: alterum frugiferum, quod a nigro fructu vocant melagkrani\n: tertium quod dicitur o(lo/sxoinos2, pinguetudine, magnitudine, et callositate caeteris praestans. Hoc ultimum putat accommodatius ad plectendos funes, quod mollius sit et carnosius. Dioscorides libro quarto, paulo secus distinguit genera; sed admonet tertium quod o(lo/sxoinos2 dicitur, esse caeteris asperius et callosius. Vt autem quidam pro sxoi=nos2 scriberent e)sxi=nos2, suspicamur in causa fuisse, quod Theophrastus meminit carnositatis, quasi nouum sit audire carnem mali, aut cerasii. Echinus tamen terrestris, quem appellant Erinacium, in hoc conuenit cum holoschoeno, quod habet asperitatem: unde et cutis detracta cum

spinis, vtilis est ad defricanda vasa. Proinde dictum videtur de duro et procaci sermone, quo velut os alicui percellimus. Hoc quicquid est appendicis, lectorem celare [reading uncertain: Print faded] noluimus.

Apologus Alcinoi.

*apo/logos2 a)lkino/ou, commemoratum in Graecorum collect. vt ante nobis commemoratum est. Originem autem tum diuinauimus ex Homeri Odyssea, apud quem in conuiuio multa de se mentitur Vlysses: nec absurdum esset commentum, si Alcinoi apologus dici posset ficta narratio apud Alcinoum [correction of the transcriber; in the print Alciboum] habita. Aristoteles tamen Rhet. 3. cum obiter meminit huius apologi, sic loquitur, vt videri possit notasse scriptorem aliquem, qui finxerit orationem ad Penelopen, contexens omnia, quae multis annis geri potuerint, ficta narrans pro veris. Fortassis scriptor cui nomen Alcinous, induxit personam Vlyssis apud Penelopen plurima commemorantem, quasi vel in bello, vel in itinere vere passus esset ea. Locus apud Aristotelem sic habet: e(/ti pepragme/na dei= le/gein o(/sa mh\ pratto/mena h)\ oi)=kton h)\ dei/nwsin fe/rei. pera/degma o( *alkino/ou a)po/logos2, o(/te pro\s2 th\n penelo/phn e)n e)ch/konta e)/tesi pepo/isai. Trapezontius interpres legisse videtur: e(/ti mh\ pepragme/na dei= le/gein o(/sa pratto/mena, etc. At ne sic quidem locus videtur vacare mendis. Quare suspendemus hic sententiam: donec vel e Gregorii Nazianzeni commentariis in hoc libros, vel aliunde compertius aliquid fuerimus nacti.

Doceat qui didicit.

PINdarus in Olympii Encomio, to\ dida/casqai de/ toi ei)do/ti r)ai/+teron, id est, docere porro facilius ei qui didicit: Iuxta illud: Disce, sed a doctis. Nemo facilius artem tradit alteri, quam qui eam exacte callet. Nouit enim multa in compendium contrahere, nouit obscuris dare lucem. Proinde quod quidam tot ambagibus circumagunt ac detinent adolescentes in disciplinis, in causa est aut quaestus, aut liuor, aut imperitia.

Celeritas in malis optima.

Verba sunt Chori ad Creontem in vario luctu domus cupientem e medio tolli. Nam cito perire quem vitae taedet, non nihil est lucri. Nihil molestius quam diu animo discruciari, si quid mali imminet, quod vitari non queat. optimum est dare operam, vt sit quam breuissimum.

Prima felicitatis pars sapere.

De Creonte dictum est, qui dum mauult animo suo, quam rectis consiliis obtemperare, et suos et se funditus perdidit. Magna fortuna facile vertitur in magnam calamitatem, si absit sapientia. Idem paulo ante contrariis expressit verbis de Haemone loquens, qui sibi mortem consciuerat:

*dei=cas2 e)n a)nqrw/poisi th\n a)bouli/an
*osw| me/giston a)ndri\ pro/skeitai kako\n

Monstrans quod inconsulta temeritas viro
Adiuncta sit longe malorum maximum.

Sero vidit iustitiam.

De Creonte dictum est, qui prius nec Tiresiae, nec cuiquam suorum obtemperat, magnis doctus cladibus incusat suam stultitiam. Eadem sententia reperitur in clausula tragoediae, sed diuerso schemate.

*mega/las2 de\ plhga\s2 tw=n u(perauxw=n
*apoti/santes2,
*gh/ra to\ fronei=n e)di/dacan.

Diui poenas postquam atroces
De verbis sumpsere superbis
Aetate docent sapere extrema.

Vindicta velox.

DE sera vindicta numinum aliquot prouerbiis testatum est, quae supra retulimus. Sed quod ait Sophocles expeditam Deorum vindictam, magis huc conducit, vt in aliquod prolapsi malum, mature resipiscamus. Verba sunt Chori ad Creontem:

*oson g' a)/nac ta/xista. sunte/mnousi ga\r
*qew=n podw/keis2 tou=s2 kako/fronas2 bla/bai.

Rex ista facito quam potes celerrime.
Noxae citipedes numinum improbos viros
Subito occupant iunctae simul compendio.

Id euenit Creonti, cui vindicta poenae prius adfuit quam absolueretur Tiresiae vaticinium.

Fato non repugnandum.

Eandem sententiam alias ex variis citauimus auctoribus. Nemo potest vitare quod Deus nobis immittit. Quod autem vitari non potest, ferendum est, non culpandum. Ducunt enim volentem fata, vt ait Tragicus.

Vati non conuiciandum.

IN eadem fabula Creon Tiresiae more natum incandescenti ac liberioribus dictis impetenti regem, loquitur:

Quod Horatius ait: Genus irritabile vatum, non tantum ad poetas, sed multo magis ad diuinos pertinet. Eblandiendum est, si quid ab eis velis exculpere, quos si prouoces, diuinant omnia mala. Conveniet vti, vbi quis nos impetierit impotenti conuicio, velut afflatus furore quodam, cui honoris gratia nolimus vicissim maledicere, cum non desit quod retorqueatur: aut cum libertatem eam tribuimus irae, veluti furori cuidam. Cum irato enim nihilo sanius decertes conuiciis, quam cum furioso, finitimum est illi, quod ante retulimus. Omitte vatem. Praeterea illi: Ni pater esses, quod est in hac eadem fabula sub persona Haemonis.

Vatum genus auarum.

Hoc nomine olim male audiebant augures et haruspices. Vera non potest semper loqui, qui corruptus muneribus ad hominum gratiam loquitur.

Non mouenda loqui.

Vsus erit, quoties aduersariorum improbitas eo nos compellit, vt quae decreueramus silentio tegere, efferamus. Creon enim illum conuicio tetigerat, dicens:

Quod ipsum conuenit in hominem prudentem, aut eruditum, sed improbum. Confine est illi: Non mouenda moues.

Mortuos rursus occidere.

IBIDEM verba Tyresiae sunt ad Creontem, suadentis vt Polynicis corpus sinat condi sepulcro:

*all' ei)=ke tw=| qano/nti, mh/d' o)lwlo/ta
*ke/ntei, ti/s2 a)lkh\ to\n qano/nt' e)piktanei=n.

Age, mortuo concede, nec qui extinctus est,
Stimulato: quae nam est fortitudo; mortuum
Necare rursum?

Deo nemo potest nocere.

Veteribus persuasum erat offendi diuos inferos, si mortuo negaretur sepultura: offendi Iouem supplicium, si quis supplicem reiiceret. At Creon putabat nihil huiusmodi rerum curae esse Diis, quod illi non queant a quoquam laedi. Hoc carmen occini potest iis, qui indignum Deo putant, in matrice virginis latitasse, et per vterum virginis exisse, vnde prodeunt homines caeteri: aut qui putant corpus domini pollui, quod in stomachum hominis immundum descendat:

Auscultandum bene loquenti.

*eu)= soi\ fronh/sas2, eu)= le/gw. to manqa/nein
*d' h(/diston eu)= le/gontos2, ei) ke/rdos2 le/gei.

Tibi beneuolus, bene loquor, suauissimum est
A bene loquente, lucra si fert, discere.

Conveniet cum illo: Audi quae ex animo dicuntur. Item cum Hesiodo, quo probatur et is, qui paret recta monenti.

Fortuna nouacula.

EIVSDEM Tiresiae verba sunt ad Creontem admonentis, vt in summo discrimine positus sapiat:

Calamitati quam excitarat Eteoclis et Polynicis contentio, successit haec quam offensis Diis excitauit Creon. Quanquam hic versus obiter nobis alibi citatus est, in prouerbio: In acie nouaculae.

Peruicacia stultitiae dat poenas.

IN eadem tragoedia Tiresia, Creontem admonens, ne praefractus ac rigidus persistat in sententia, ita loquitur:

Intractabilis illa ferocia fere solet magnae cuiusdam calamitatis esse praeludium. Hoc Tiresiae dictum eleganter expressit Haemon in eadem fabula, duplici metaphora, arborum et nautarum. Carmen sic habet:

*ora=s2 par(ar)r(ei/qroisi xeima/r)r(ois2 o(/sa
*de/ndrwn u(pei/kei, klw=nas2 w(s2 e)ksw/zetai.
*ta\ d' a)nptei/nont' au)to/premn' a)po/llutai.
*au)/tws2 de\, nao\s2 o(/stis2 e)gkrath\s2, po/da
*tei/nas2 u)pei/kei mhde\n, u(pti/ois2 ka/tw|
*tre/yas2 to\ loipo\n se/lmasin nauti/lletai.

Vides, vt in torrentium decursibus,
Quae cedit arbor, surculos seruat suos.
At quae resistit, stirpe cum ipsa deperit.
Nauclerus itidem, qui tenens clauum, nihil
Concedit aurae et fluctibus, deuoluitur
Ac iam supinis nauigat nixus foris.

Nauigationis socius.

ANTE retulimus: In eadem esse naui, qui communi tenentur periculo. Ad hoc allusit Ismene, in eadem fabula, dicens se non recusare, quo minus subiret eidem periculum, quod subiret Antigone soror:

*all' e)n kakoi=s2 toi=s2 soi=sin ou)k ai)sxu/nomai
*cumplou=n e)mauth\n tou= pa/qous2 poioume/ni.

Nuncio nihil imputandum.

HIC fere est hominum affectus, vt tristia nuncianti perinde indignentur, quasi fecerit, quod factum nunciat. Creonti itaque succensenti nuncio, quod parum laeta afferret, ita respondet:

Accommodari poterit ad eum, qui lapsum admonet, vt magis sibiipsi succenseat, qui crimen admisit, quam ei, qui necessariam admouet correptionem. Nam correptio ad tempus molesta est auribus, sed sceleris conscientia perpetuo mentem fodicat.

Quod fieri non potest, nec incipiendum quidem est.

PRIVS retulimus, a)dun/ata qhra=s2, id est, impossibilia venaris. Quod aliis verbis expressit Sophocles in Antigone:

Verba sunt Ismenes deterrentis Antigonem, ne Polynicen sepeliat aduersus regium edictum.

Cor calidum in re frigida.

Frustra niti dementiae est.

Non solum Amentiae est, iniusta agere, verum etiam superuacanea. Ex iniustis interdum aliquod est lucrum, ex superuacaneis nullum.

Principi obtemperandum est in omnibus.

*all' o(/n po/lis2 sth/sei, tou= de\ xrh\ klu/ein
*kai\ smikra\, kai\ di/kaia, kai\ t' a)nanti/a.

Sed principatum ciuitas cui tradidit
Hic audiendus, siue laeuia praecipit,
Siue aequa mandat, siue et his contraria.

Ciuitas non ciuitas.

Dixerat Creon ipsius esse, non alterius imperare regioni. Haemon negat eam esse ciuitatem, vbi summa a rerum penes vnum hominum est. Polis enim Graecis, vel a versando, vel a multitudine dicta videtur. Latini Rempublicam appellant. At Respubl. non est, vbi vnius arbitratu aguntur feruntur omnia. Itaque cum Creon respondisset ciuitatem censeri illius, qui imperat, subiicit Haemon:

Mens caeli, terraeque regina.

Socrates apud Platonem in Philebo: pa/ntes2 ga\r somfwnou=sin oi( sofoi\, e(autou\s2 ou(/tw semnu/ontes2, w(s2 nou=s2 e)sti\ basileu\s2 h(mi=n ou)ranou= kai\ gh=s2, id est, Omnes enim sapientes consentiunt hoc pacto seipsos honestantes, quod mens nobis regina caeli et terrae. Sentit sapientia gubernari omnia potius, quam voluptate. Cum enim Philebus probasset felicitatem ex sapientia et voluptate mixtam, quaeri ceptum est vtra duarum plus haberet momenti ad beatitudinem. Quoniam autem Plato dicit in hoc omnes consentire, subindicat fuisse vulgo iactatum. Conuenit huic, quod habet Haemon Sophocleus:

*pa/ter, qeoi\ fi/ousin a)nqrw/pois2 fre/nas2.
*pa/ntwn o(/s' e)sti\ xrhma/twn u(pe/rtaton.

Pater, Dei mentem inserunt mortalibus,
Quae res opes exsuperat omnes maxime.

Primas iactare hastas.

M. TVLL. libro de Oratore 2. primas iactare hastas dixit, pro velitari, quod ad oratorem transfert, cuius dictio initio debet esse lenis ac sedata, vt paulatim incaudescat oratio. Notat ibi Philippum oratorem, qui solitus sit ita ad dicendum surgere, vt nesciret primum verbum quod esset dicturus, sed aiebat se posteaquam concalefecisset brachium, tum pugnare. Atqui non attendit, inquit, eos ipsos vnde similitudinem ducit, illas primas hastas ita tractare leniter, vt et venustati vel maxime

seruiant, et reliquis vitibus suis consulant. paroimiw=des2 erit, si ad disputationis aut contentionis exordium transferatur. Idem vnico verbo dicitur Velitari.

Omissis fontibus consectari riuulos.

IN eodem libro non sine prouerbii specie dixit riuulos consectari, pro eo quod est minus ad rem pertinentia dicere, omisso eo quod est negotii caput. Hac metaphora videtur admodum delectatus Hieronymus. Marci Tullii verba sic habent: Tamen tardi ingenii est, riuulos consectari, fontes rerum non videre [correction of the transcriber; in the print videte]. Etiam aetatis est, vsusque nostri a capite quod velimus arcessere, et vnde omnia manant videre.

Res palaestrae et olei.

Quae non ad serium negotium, sed ad lusum et ostentationem adhibentur, palaestrae et olei dicuntur, cum in praelio maioribus opus sit viribus. In palaestra non armati, sed vncti concertabant, tum quo difficilior esset apprehensio, et elapsus facilior, tum quo corpus esset nitidius: certabant enim nudi. M. Tullius lib. de Orat. 1. Nitidum quoddam genus est verborum et laetum, sd palaestrae magis et olei, quam huius ciuilis turbae ac fori. Consimiliter lib. 2. de Isocratis discipulis agens. Sed eorum, inquit, partim in pompa, partim in acie illustres esse voluerunt. Eodem spectat quod ait lib. de legibus 1. Fanii autem aetate coniunctus Antipater, paullo inflauit vehementius, habuitque vires agrestes ille quidem atque horridas, sine nitore ac palaestra, sed tamen admonere reliquos potuit, vt accuratius scriberent. Haec ibi. Quod prius dixerat oleum, hic vocat nitorem. Et in libro de claris oratoribus, vnctius vocat, quod est nitidius. Iam, inquit, erat vnctior quaedam splendidiorque consuetudo loquendi. Rursus in Oratore ad Brutum: Numerus autem nondum depromebatur, neque habebat aliquam necessitudinem aut cognationem cum oratione: itaque serius aliquanto notatus et cognitus, quasi quandam palaestram et extrema lineamenta orationi attulit: palaestram appellat venustatem ad ostentationem adhibitam. In his porro verbis, nec illud absque prouerbii specie dictum est, extrema lineamenta, pro extrema manu, metaphora ducta a pictoribus.

Operarii.

IBidem non absque prouerbii specie operarios appellat, qui citra philosophiae cognitionem causas agunt. Architectus ex atte rationem operis praescribit, operarii vero non iudicium suum, sed tantum operam adhibent, iuxta praescriptum. At qui philosophiam callet ex se paratus est de quauis re recte dicere. M. Tull. de Mnesarcho loquens. Hos quos nos oratores vocamus, nihil esse dicebat, nisi quosdam operarios, lingua celeri et exercitata: oratorem autem nisi qui sapiens esset, esse neminem. Rursus in Bruto: Nam illud minus curo, quod congessisti operarios omnes, vt mihi videantur mori voluisse nonnulli, vt a te in oratorum numerum referrentur. Huius generis oratores libro de claris oratoribus appellat vocales: Addamus, inquit, huc etiam, ne quem vocalem praeterisse videamur, C. Cosconium Calidianum.

E schola cantilena.

PLAVTVS, vt ante admonuimus, Theatri nugas appellat, quae solent in comoediis recitari. M. Tull. e scholis cantilenam appellat orationem

declamatoriam ac iuuenilem plus habentem ostentationis, quam sapientiae: locus sic habet eodem lib. Gerendus est tibi mos adolescentibus Crasse, qui non Graeci alicuius quotidianam loquacitatem, neque ex scholis cantilenam requirunt, sed ex homine omnium sapientissimo atque eloquentissimo, atque ex eo, qui non in libellis, sed in maximis causis et in hoc domicilio imperii et gloriae sit consilio linguaque princeps.

Adeo ficti.

QVI vehementer ad aliquid natura compositi sunt, hos proverbiali sermone ad hoc natos, factos sculptosque dicimus: insignem autem naturae dexteritatem M. Tullius eleganter expressit eodem libro: Sunt autem, inquit, quidam ita naturae muneribus in iisdem rebus habiles, ita ornati, vt non nati, sed ab aliquo deo ficti videantur. Allusit autem ad Pandoram, quam finxit Vulcanus, caeteris item diis sua munera in vnam conferentibus.

E circulo.

Hominem e triuio, plebeium et contemptum appellamus. M. Tull. pro eo dixit e circulo. Circulum autem vocat conventiculum hominum in foro aut in plateis confabulantium. Ita Crassus eodem quem modo citauimus libro. Effudi vobis omnia quae sentiebam, quae fortasse si quemcunque patremfamilias arripuissetis ex aliquo circulo, eadem vobis percontantibus respondisset.

Causa cadere, Formula cadere, Ex iure manu consertum.

Qvemadmodum prisci iureconsulti dicebant aliquem ex iure manu consertum vocari, cui lis intendebatur: ita cadere dicebatur, qui male agendo ius agendi perdidisset, vtrumque fiet paroimiw=dhs2, si accedat translatio: vtrumque est apud M. Tullium eodem libro sub persona Scaeuolae: Quod vero in extrema oratione quasi tuo iure sumpsisti, oratorem in omni sermonis disputatione copiosissime posse versari, id nisi in tuo regno essemus, non tulissem, multisque praeessem, qui aut interdicto tecum contenderent, aut te ex iure manu consertum vocarent. et aliquanto post cum Hypseus maxima voce plurimis verbis a M. Crasso praetore contenderet, vt ei quem defendebat causa cadere liceret. Gn. autem Octauius homo consularis, non minus longa oratione recusaret, ne aduersarius causa caderet. Idem pro L. Murena: Et si turpe existimas te advocato illum ipsum quem contra veneris, causa cadere. Meminit et Quintilianus lib. 7. cap. 4. Apud priscos superstitiose seruabatur, vt qui in actione instituenda vel verbo lapsus esset, causa caderet, cuius superstitionis vestigia non exigua adhuc resident apud Anglos, interdum totum instrumentum reiicientes, si cognomen aliquod vna litera secus fuerit scriptum. Iustinianus Institutionum iuris lib. 4. tit. De actionibus, §. si quis, Si quis inquit, agens in intentione sua plus complexus fuerit, quam ad eam pertineat, causa cadebat: id est, rem amittebat, nec facile in integrum restituebatur, nisi minor erat viginti annis, etc. Proximo autem paragrapho vocem hanc, plus, ostendit quadrifariam intelligi, re, tempore, loco et causa. Re, si quis pro decem aureis petat viginti. Tempore, si quis ante diem

vel ante conditionem petat. Loco, si quis Romae petat, quod Ephesi promissum est: Causa, si quis stipulatus Stichum aut viginti aureos, petat Stichum pura actione, cum electio sit promissoris. Pro eodem dici videtur rem amittere, litem perdere, et formula cadere. Iustinianus libro 4. tit. De exceptionibus, §. appellantur: Cum temere, inquit, rem in iudicium deducebant, et consummebant, qua ratione rem amittebant. Horatius in Sermonibus:

Quintilianus lib. 3. cap. 8. Neque ignoro multa transferri in omnibus fere causis, in quibus cecidisse quis formula dicitur, hae sunt quaestiones, an huic, an cum hoc, an hac lege, an apud hunc, an hoc tempore liceat. Seneca libro epistolarum 6. epist. 49. de philosophis agens, qui vocum argutiis ostendebant eruditionem. Quid enim, inquit, aliud agitis, cum eum quem interrogatis, scientes in fraudem inducitis, quam vt formula cecidisse videatur? Sed quemadmodum illum praetor, sic hos philosophia in integrum restituit, ita Seneca. Quin hoc ipsum in integrum restituere, si a foro transferatur ad alia, paroimiw=des2 est. Poterit ita deflecti, vt dicatur causa cecidisse, qui ius obiurgandi filium amisit, quod cum suo exemplo aut largitione ad nequitiam provocarit. Illa porro sermonis formula ex iure manu consertum, ab ipsis 12. tabulis sumpta videtur, quemadmodum indicat Aulus Gellius lib. Noctium Atticarum 20. cap. 9. Antiquitus inter quos erat de agro aut simili de re controversia, in rem praesentem veniebant, et apud praetorem vindiciarum causa manus conserebant, hoc est, alter alterius manum corripiebat. Sed cum propagatis Italiae finibus, grauarentur praetores vindiciarum causa longius proficisci, institutum est, vt litigantes non ex iure apud praetorem manu consererent, sed ex iure manu consertum vocarent, hoc est, alter alterum ex iure ad conserendum manum in rem, de qua ageretur, vocaret: simulque profecti in agrum, de quo litigabatur, terrae aliquid ex eo, aut vnam glebam in ius in vrbem ad praetorem deferrent, et in ea gleba tanquam in toto agro vindicarent. M. Tullius libro epistolarum 7. scribens Trebatio iureconsulto: Tantum metuo, ne artificium tuum tibi parum prosit. Nam, vt audio, isthic.

Non ex iure manu consertum, sed mage ferro
Rem repetunt, regnumque petunt, vadunt solida vi.

Huiusmodi vindiciarum formulam M. Tullius facetissime expressit in oratione pro L. Murena: itaque irati illi, quod sunt veriti, ne dierum ratione pervulgata et cognita, sine sua opera lege posset agi, notas quasdam composuerunt, vt omnibus in rebus ipsi interessent, cum hoc fieri bellissime posset. Fundus Sabinus meus est, imo meus: deinde iudicium voluerunt. Fundus, inquit, qui est in agro, qui Sabinus vocatur, satis verbose. Cedo, quid postea? Eum ego ex iure meum esse aio. Quid tum? Inde ibi ego te ex iure manu consertum voco. Quid huic tam loquaciter litigioso responderet ille, vnde petebatur non habebat. Transit iureconsultus, tibicinis Latini modo. Vnde tu me, inquit, ex iure manu consertum vocasti, inde ibi te

revoco. Hactenus M. Tullius. Metaphora sumpta est a bellis, in quibus manus conserere dicuntur, qui cominus confligunt, quemadmodum indicat M. Varro lib. De lingua Latina secundo.

Lapides flere.

DE re vehementer miseranda proverbiali hyperbole dici solet, eam esse tam lamentabilem, vt vel lapides cogantur ad fletum. M. Tullius in lib. de Orat. 2. Tu vero vel si testamentum defenderes, sic ageres, vt omne omnium testamentorum ius in eo iudicio positum videretur: vel si causam ageres militis, patrem eius, vt soles, dicendo a mortuis excitasses, statuisses ante oculos, complexus esses filium, flensque eum centum viris commendasses, lapides me hercle omnes et flere ac lamentari coegisses, vt totum illud vti lingua nuncupasses, non in duodecim tabulis, quas tu omnibus bibliothecis anteponis, sed in magico carmine scriptum videtur, haec ille. In verbis autem Ciceronis, ad proverbium alludit magici carminis mentio: Quod enim vehementer commouet animum, quauis incantatione efficacius dicitur, sicut alibi retulimus.

Liber non est, qui non aliquando nihil agit.

QVI in summo otio versabantur ab omnibus feriati negociis, ii nihil agere dicebantur. M. Tullius eodem libro, sub persona Crassi ad Scaeuolam: Quid igitur, inquam, quando ages negocium publicum, quando amicorum, quando tuum? quando denique nihil ages? Tum illud addidi, mihi enim liber esse non videtur, qui non aliquando nihil agit, haec ille. mox interpretatur quid declaret, nihil agere: In qua, inquit, permaneo Catule sententia, meque cum huc veni, hoc ipsum nihil agere, et plane cessare delectat. Nam cessare dicuntur non tantum ij, qui desistunt a negocio, sed qui sunt in otio. Expedit autem interdum nihil agere, vt caetera recte agamus. Alias ostendimus eos nihil agere dici, qui inanem sumunt operam.

In herba luxuries.

Rvstici semina copiosius quam expedit herbescentia, dicunt luxuriare: eam praeproperam laetitiam appellant luxuriem, quam immissis in agrum iumentis aut pecudibus corrigunt, quod illi vocant depascere Maro:

M. Tull. eodem libro, quem modo citauimus: Quod si hic noster Sulpitius faceret, multo eius oratio esset pressior, in qua nunc interdum, vt in herbis rustici dicere solent, in summa vbertate inest luxuries quaedam, quae stylo depascenda est.

Surculum defringere.

SImili forma dixit M. Tullius de Orat. lib 3. in eodem Surculum defringere, pro eo quod est, non callere totam disciplinam, sed ex ea paululum, quod ad rem praesentem faciat decerpere: quemadmodum iureconsulti nonnunquam aliquam sententiam aut fragmentum adducunt e Theologorum disciplina. Locus apud [correction of the transcriber; in the print Locusapud] Ciceronem hunc in modum habet: Atque hactenus loquuntur, etiam hac instituendi diuisione vtuntur, sed ita, non vt iure aut iudicio, vt denique recuperare amissam possessionem, sed vt ex iure

Mendacium vtile.

DIues ille apud Satyricum Iuuenalem dicit, Quid enim saluis infamia nummis? et Dorionem Terentianum non pudet vanitatis, dum ob rem. sed honesto propius est, quod ait Orestes in Electra Sophoclis:

Convenerat enim, vt fingerent ipsum esse mortuum. Sentit igitur famam mortis viuo nihil nocituram, sed ad id quod constituerant fore accommodum: venerant enim vlturi Agamemnonis mortem, idque perfecerunt.

Equi generosi senectus.

*ippou gh=ras2, alias dictum est, de his qui post res praeclare gestas ob senium reiiciuntur. Sed Sophocles in eadem fabula declarat generosi equi senectutem, his versibus:

*wsper ga\r i(/ppos2 eu)genh\s2 ka)\n h)= ge/rwn
*en toi=si deinoi=s2 qumo\n ou)k a)pw/lesen,
*all' o)rqo\n ou)=s2 i(/sthsin, w(sau/tws2 de/ su
*hma=s2 t' o(tru/neis2, kau)to\s2 e)n prw/tois2 e)/ph|.

Generosus vt equus consenuerit iam licet,
Animum tamen nunquam in periclis abiicit.
Sed auribus rectis stat, itidem tu quoque,
Et incitas me, et ipse cum primis ades.

Verba sunt Orestis ad paedagogum senem, cuius consilio et auxilio occidit Clytemnestram et Aegisthum.

Cunctatio noxia.

*me/llwn ga\r a)iei\ dra=n ti, ta\s2 ou)/sas2 te/ mou
*kai\ ta\s2 a)pou/sas2 e)lpi/das2 die/fqoren..

Dum facere semper prorogat, quae adsunt simul,
Simul et futuras perdidit mihi spes meas.

In arduis cunctanter agendum.

Sentiens in arduis, ac periculosis negociis non esse praecipitandum consilium: huic rursus ita respondet Electra:

E paucis verbis ingens bonum, aut malum.

Sermo profecto rebus in compluribus
Deiecit homines, simul et erexit, breuis.

Sentit interdum ex paucis verbis perperam intellectis, magnos nasci errores, atque etiam erroris correctionem ex paucis recte intellectis. De leuissimae rei grauissimis poenis dictum est alias.

Vni cum duobus non est pugnandum.

IN eadem Chrysothemis, Electrae sorori, et Choro concorditer hortantibus ita respondet:

Adfine est illi: Ne Hercules quidem aduersus duos. Huc allusit et Catullus in epithalamio,

Mala malis eveniunt.

CLytemnestra obiurgans Electram filiam, quod per eam traduceretur, vt viricida, vicissim audit:

Significans quod filia de matre parum honeste loqueretur, ei imputandum, quae necando maritum, et filii necem moliendo, docuisset liberos odisse matrem. id paulo post dicit explanatius,

Scitum est illud Socratis, vt se quisque talem praestaret re, qualis haberi cuperet. Fama enim e factis velut e fonte nascitur, e bonis bona, e malis mala. Proinde qui factis ignominiosis sibi peperit ignominiosam famam, ne succenseat male loquentibus, sed sibi qui ora aperuerit populo: nec moliatur vindictam in maledicos, sed bene factis rumorem foedum abolere studeat.

Numinis ira ineuitabilis.

APud Homerum Iupiter vxori minitans, appellat manus suas a)a/ptous2 quod laedant quoscunque velit, cum a nemine vicissim laedi queant. Simile est quod in eadem fabula dicit Orestis paedagogus,

Solent homines calamitates suas in hanc, aut illam causam reiicere, cum pleraque mala sic praeter omnem expectationem accidant, vt appareant a superis immitti.

Quo terrarum raperis.

QVI non sunt attenti ad rem propositam, negantur esse domi. Qui longius aberrant a vero, in alia regione esse dicuntur. Electra sorori nuncianti Orestem viuere, qui dictus erat mortuus, ita respondet:

Proverbium est in tropo. Sic in eum, qui aberrat a re proposita apte dicetur illud: Quo nunc se proripit ille? Aut, In quam regionem abripitur? Translatum videtur a nautis.

Bene natis turpe est male viuere.

Qvidam arbitrantur ob hoc ipsum sibi licere turpiter viuere, quod honestis maioribus orti sunt, cum contra generis claritas, quasi fax addita faciat, vt nobilium errata

plus habeant dedecoris quam obscuro genere natorum. Hoc in eadem fabula sic expressit Electra.

Quanquam Electra putat eos turpiter viuere, non qui sunt improbis moribus, sed qui viuunt in seruitute, cum sint ingenui nati, ut cum illo conueniat: Vbi non sis qui fueris, non est cur velis viuere.

Mortui non dolent.

EAdem in eadem fabula, significans se spontanea morte quaesituram malorum finem, ait.

Eoque Plinius existimat nullum beneficium a diis datum homini marus [perhaps: maerenti vel maesti], quam quod cuique in manu est cum velit e vita excedere. Melius Socrates, qui docet esse nefas animam iniussu Imperatoris Dei a corporis praesidio [correction of the transcriber; in the print praesilio] decedere.

Latini tibicinis more.

IN M. Tullii verbis, quae paulo ante retulimus ex oratione pro L. Murena, prouerbium inerat, cum ait, iureconsultum instructo petitore, Latini tibicinis more transire ad eum a quo petitur, et illum solemnibus verbis instructurum. Vnde nata sit similitudo, non admodum liquet, nisi quod probabilis coniectura videtur, ductum a priscis illis Latinis, qui in pagis aut oppidis unico tantum tibicine fabulas agitabant, ad cuius modulatum vocem ac gestum accommodabant histriones, alioqui ob imperitiam non seruaturi carminis rationem. Is igitur tibicen posteaquam uni actori praecinerat, cogebatur ad alterum huic responsurum transire, eique vicissim incentu tibiae metiri modulos, praeire, atque hinc rursus ad alium, quod rusticani homines absque praeeunte tibicine non possent apte saltare versus aut Mimos. Hanc coniecturam adiuuat locus, qui est apud M. Tullium in Oratore ad Brutum, ubi agit de versibus ita compositis, ut posset oratio libera solutaque videri. Quorum, inquit, similia sunt quaedam etiam apud nostros, velut illa in Thyeste. Quem nam te esse dicam, qui tarda in senectute, et quae sequuntur, quae nisi cum tibicen accessit, orationi sunt solutae simillima. Prior locus ex oratione refertur in prouerbio: Causa cadere.

In quadrum redigere.

Svperius ex Aristotele docuimus, virum constantis animi appellari tetragonum, quod ea figura ex omni parte sui similis est. Vnde quicquid congruit et aptum est, quadrate dicitur. Id M. Tullius in oratore deflexit ad orationem concinnam et aptis numeris compositam. Itaque postquam est nata haec circumscriptio, vel comprehensio, vel continuatio, vel ambitus, si ita licet dicere, nemo qui aliquo esset in numero, scripsi orationem generis eius quod esset ad delectationem comparatum, remotumque a iudiciis forensique certamine, quin redigeret omnes fere in quadrum numerumque sententias. Metaphora ducta est a marmorariis.

Cadere in cursu.

CAdere in cursu M. Tullius dixit pro eo, quod est expetita laude frustrari, quemadmodum si quis ad lauream theologicam contendens emoriatur, priusquam ad summum eius nominis fastigium peruenerit. M.

Tull. libro de claris Oratoribus de Galba loquens: Laudabant hunc patres nostri, fauebant etiam propter patris memoriam, sed cecidit in cursu. Nam rogatione Manilia Iugurthinae coniurationis inuidia, cum pro se ipse dixisset, oppressus est. Simili tropo dicimus eos e cursu reuocare, quos ab instituto ad aliud quippiam retrahimus. Et in cursu esse dicuntur, qui magno studio contendunt aliquo. Metaphora sumpta est a publicis certaminibus pedibus aut equis currentium.

Ne pudeat artem.

VErsus erat olim populari sermone iactatus. Ne pudeat artem proloqui, quam factites. Multos non pudet turpi quaestu viuere, cum pudeat nomen eius quaestus profiteri. Quemadmodum si quis usuram exercens vocari malit negotiator. Versum citat M. Tullius eodem libro, Me autem siue peruulgatissimus ille versus, qui vetat: Artem pudere proloqui, quam factites, dissimulare non sinit, quin delectet: siue tuum studium hoc a me volumen expressit.

*dwria/zein.

*dwria/zein, olim dicebantur, qui corpore parum decore nudato intendebant, ductum a virginibus quae in Peloponeso discinctae, et absque tunicis esse consueuerunt, tantum pallio tectae utrinque fenestrato, per quod patebant nuda corporis. Apud Lacedaemonios autem virgines certis diebus totae nudae incedebant. De Romanorum multitiis pellucentibus multa queritur Iuuenalis.

Aetoli.

*ai)tolitai\ dicti sunt olim ioco prouerbiali, qui iuxta mores Aetolorum petaces essent et improbi. Allusum est enim ad vocem, quemadmodum auidi munerum Dorice loqui dicebantur: sic ai)twloi\ dicti videntur, quod omnia petant, para\ to\ o(/lon ai)tei=n. Meminit Stephanus.

*xarwni=tai.

OLim Charonitarum cognomen apud Romanos populari ioco tributum est iis, qui defuncti commentariis tuebantur, quod perperam agebant. Hinc ortum. Cum M. Antonius oratione funebri prolataque C. Caesaris veste populum in eius interfectores concitasset, arripuit Caesaris commentarios, in quibus acta illius continebantur, iisque asscripsit quae libuit. Atque horum auctoritate se facere simulabat quicquid agebat, aliis tribuens magistratus, alios ab exilio reuocans, alios e vinculis liberans. Hi omnes, quoniam se defuncti commentariis excusabant, vulgari ioco dicti sunt xarwni=tai, ut refert Plutarchus in vita M. Antonii. Simili artificio quidam abutuntur testamentis, in quos competet itidem cognomen.

Iapeto antiquior.

*iape/tou a)rxaio/teros2, id est, Iapeto antiquior. Iuppiter apud Lucianum sic alloquitur Cupidinem pueritiam excusantem: su\ paidi/on w)= e)/rws2, o(/s2 a)rxaio/teros2 polu\ tou= i)ape/tou.

APPENDIX ADAGIORVM, QVAE ADDITA SVNT.

Salmoneus alter.

SALMONEVS alter, Paroemiae specie usurpatur a Symmacho, de supra modum superbo, et elato: verba eius ad Theodosium Imperatorem, ubi deprecatur honorati vehiculi usum sunt ista: Absit ut moderator vrbis liberae atque adeo deuotae, tanquam Salmoneus alius inuehatur. Eunapius Sardianus in Chronographia de Eutropio eunucho, aduersus quem inuectiuae extant Claudiani poetae: to\ e)kei/nou kra/tos2 e)s2 to/son de\ kate/sisen a(panta\ kai\ katebro/nthsen, w(/s2 te ou) mo/non *roufi=nos2 h)=n au)to\s2, a)ll' o( tou= mu/qou *salmwneu\s2 mikro/n ti xrh=ma pro\s2 au)to\n h)=n, id est, Illius potentia adeo concussit omnia et tonitru quodam perculit, ut non modo Ruffinus esse reipsa deprehensus fuerit, sed fabulosus ille Salmoneus nihil fuerit prae isto. Galenus Therapeutices primo in Thossalum inuehens, dicit eum imitari Zoilum, qui Homeri simulachrum flagellare solebat, et Salmoneum Iouis aemulum, sic enim inquit: kai\ ou(/twge kai\ *zwi/+los2 e)/ndocos2 tou= o(mh/rou masti/zwn ei)ko/na, kai\ *salmoneu\s2 to\n di/a mikou/menos2, id est, Hac ratione nobilitatus est Zoilus Homeri effigiem verberando, et Salmoneus Iouem imitando. et rursus: ou)de\ zhloi= nou=n e)/xwn a)nh\r ou)dei\s2 ou(/te tou= o(mh/rou ma/stiga *zwi/+lon, ou(/te to\n paraplh=ga *salmone/a, kai\ toi\ toi=s2 me\n filoloido/rois2 zhlwto\s2 o( *zwi/+los2, toi=s2 d' i(erosu/lois2 o( *salmwneu/s2, hoc est, Nemo quisquam sanae mentis aemulatur Homeri flagellatorem Zoilum, neque vecordem Salmonea, tametsi maledicis scurris in in exemplo sit Zoilus, et sacrilegis Salmoneus. Hesiodus:

Qui et ipse prouerbialis versus in principem subditis grauem et superbiae immodicum, aut praetorem insolentem et iniquum apte torqueri poterit. Salmoneus filius fuit Aeoli Elidis reguli ex Laodice Aloei, qui curruum rotas aereis canthis obmunitas super pontem aeneum, quem construxerat [correction of the transcriber; in the print construexerat], agitasse, ad imitanda vera tonitrua, et immissis in homines facibus, neci eos dedisse legitur, vnde Virgilius lib. Aeneid. 6.

Vidi et crudeleîs dantem Salmonea poenas,
Dum flammas Iouis et sonitus imitatur olympi.

Salmoneus nondum ille furens, cum fingeret alti,
Quadrifida trabe tela Iouis.

Salmoneum fuisse industrium mechanicarum operarum artificem putat Eustathius Odysseae l. quando et alii quidam brontei/on ad imitanda coeli tonitrua leguntur excogitasse, vas ingens mugitum illum tonitrui per calculos immissos exprimens. Produnt et historiae Archimedem Syracusanum fulgurationes quasdam igniuomas per specula edidisse. Idem commemorat peritum

quendam mathematicum adiumento machinae, inimici sui aedes non aliter quam terrae motu vibratas concussisse, fulguritosque quosdam radios in illum distrinxisse, ut confessione inimici et e)nosi/xqwn et terpike/raunos2 dictus fuerit Neptuni Iouisque illius terrae quassoris, huius fulguratoris, epithesis. quod dictum de Arthmesio intelligendum est, quem scribit Agathius historiae lib. 5. domum Zenonis vicini sui aemuli terrae motus concussione per dispositos certis locis tubulos perculisse.

Pulmonis vitam viuere.

PLato in Philebo: zh=n de\ ou)k a)nqrw/pou bi/wn, a)lla\ ti/mos2 pneu/monos2, id est, Non hominis, sed pulmonis cuiuspiam vitam viuere; de homine stupido et rationis mentisque parum compote. Potest apposite dici in ebriosum, et abdomini u(pogastri/ois2 e)piqumi/ais2 (vt Aretes Caesariensis loquitur) addictum, farcire corpus solum promptum, ingenii viribus nusquam uti. Est autem Pulmo marinum zoophyton, quasi plantamine dicas, mixtae inter frutices et animantia naturae, suapte sponte proueniens: quod inter testacea ponit Aristoteles, et hoc ipso in loco Plato, quando subiicit: h)\ tw=n o(/sa qala/ttiai met' o)streinw=n e)myuxa/qi swma/twn, id est, aut alterius marini generis, quod inter testacea corpora animantum est. Vsus eo est et Synesius Ptolemaidos. Episcop. in lib. de Regno. bi/wn zw=ntas2 qalatti/ou pneu/monos2, id est, Vitam degentes marini pulmonis: loquitur autem de voluptuariis hominibus, qui in ganeae libidinumque usu summum bonum ponunt.

Thessalica buccea.

*qettalikh\ e)/nqesis2, Thessalia buccea vel turunda, pro ingenti ponitur, Athenaeo testante, et Polluce libro sexto. Hermippus in moi/rais2.

id est, At iuppiter mansum efformabat Thessalum. Philetetus in Lampadigeris qettalo/tmhton kre/as2 xoirobare\s2, suillae carnis portionem Thessalico more sectam vocat frustum ingens quantum manu tolli poterat, inde nata dicti gratia, quod Thessali in praegrandia frusta carnes partiri solebant, unde et Crates in Lamia:

Non absimiliter a gentis polyphagia, Frisonicum ferculum pro magno, vulgare dicterium appellat. Alioqui Thessali olim audiebant strenui gurgites et insigniter edaces, unde illud Antiphanis Comici:

Thessalicus saltus.

*qessalo\n ph/dhma, id est, Thessalicam saltationem in prouerbium abiisse annotat in Dionysium commentario, Eustathius pro molli fortassis: nam et qe/ttalika\ ptera\ alae Thessalae in luxus argumentum apud auctores nobilitantur, quod eius gentis togae utrinque alarum speciem praese ferrent, extentioribus fortasse manicis, unde e)nteqetta li/smeqa, dixit in Maryca Eupolis Stephanum et Pollucem, de gestantibus diffusiores more Thessalorum chlamydas, de quo annotatum est Hesychio, et Suidae. Orator quidam has

Thessalicas alas, qettalika\ ge/ra, non ptera\, dixit, quod in certaminibus suis praemia proponerentur eiusmodi chlamydes, celebratur et qettali\s2 calciamenti genus illi nationi peculiare. Memorat et qettalo\n pero/nima Stephanus astrigmenti genus elegantioris ad comptum faciens, quo angulos chlamydum, quos pte/giras2 exponit Hesychius, affibulare atque constringere solebant, ut arbitramur: Nec vero dissimile est, hanc lectionem ab Eustathio male interpolatam fuisse: Quicquid est, diuinatione quam asseueratione magis opus est, in re non explicita, donec aliquis exoriatur, qui scriptum hoc aperiat. Forte qessalo\n ph/dhma, id est, Thessalicum saltum, pro ingenti, qualem grallatorium vocat Plautus, non inepte exposueris, ratione in superiore adagio reddita.

Thessalicum nomisma.

*qessalo\n no/misma, id est, Thessalicum nomisma prouerbiale esse annotatur a Suida et Hesychio, nisi quod apud hunc desideratur vox altera, hoc modo reponenda: qessalo\n no/misma, tou=to paroimiw=des2, tasso/menon e)pi\ a)pa/ths2, quae lectio plena et integra in illo seruata est: Conuenit ergo in fraudem et fucum utroque auctore. Crediderimus nos Thessalicum nomisma adulterinum fuisse, parumque sincerum aut probae monetae, atque inde ortum adagium. Venuste ad personam transferetur, si impostorem aliis fucum facientem, et improbi commatis hominem Thessalicum nomisma vocitemus. Suidas nescimus quid de Thessalonice urbe a filia Philippi regis cognomine appellata hoc loco refert.

Delphini in terra vires.

*delfi=nos2 e)n xersw| bi/a, id est, Vis Delphini in terra, videtur dici de eo qui vires ingenii in negotio, cui par non sit, periclitatur, et iudicii lubricum ferre vult, ubi impos sit. Plutarchus in Demosthene, comparare et expenso iudicio sententiam ferre de Ciceronis et Demosthenis orationibus, ac stylo male sane hominis neque vires suas exploratas habentis esse existimat, idem namque agere illum, quod Delphinus velocissimum agillimumque in mari animal, sed in arida humo destitutum, sui impotens citoque exspirans: unde Pindarus pernicitatem summam volens ostendere, dixit qalassei=on parama/betai delfina\, id est, marinum delphina superat. verba eius sunt ex Ione Chio sumpta, ka)kei= ga\r w)/s2 fhsin o( *iwn delfi=nos2 e)n xersw=| bi/a, id est, Illic namque contingit uti Delphinis robore in tellure, quod Ion dixit. Quadrabit non male in pauperem, qui litigare velit cum potentiore opibus affluente, qui litem in longum extrahere corruptelis possit, illo interim exhausto, talis namque delfi=kos2 bi/a e)n xe/rsw| nititur: Denique in quemuis supra vires tentantem aliquid, supra crepidam sutorem, supra malleum fabrum.

Quadrante dignum.

Qvadrante dignum pro exiguo et vili non absque prouerbii specie dictum inuenimus apud D. Hieronymum. Rideo aduocatum qui patrono egeat, quadrante dignam eloquentiam nare subsano. ubi dignam quadrante eloquentiam vocat quae nullius pensi sit, et vix unius aestimandam assis, quod Catullus dixit. Huic confine esse annotant alii. Quatuor obolis aestimas, quod diuerso sensu exponit Suidas: tetta/rwn o)bolw=n, e)pi\ tw=n pollh=s2 timh=s2 a)/ciwn. Quatuor

obolis dignum, de rebus quantiuis pretii, quomodo accepisse videtur incertus auctor, cuius verba citat: th\n par)r(hsi/an th\n sh\n oi(/ei tessa/rwn o)bolw=n ei)=nai to\ th=s2 paroimi/as2, ou)k oi)=sqa o(/ti kai\ qersi/tous2 e)n toi=s2 e(/llhsin e)par)r(hsia/zeto, tw=| de\ a)game/mnoni th=s2 qersi/tou paroimi/as2 e)la/tton e)/mellon, h)\ xelw/nh| muiw=n, to\ tou= lo/gou, id est, Libertatem linguae tuam quatuor obolis dignam putas, iuxta proverbium, at ignoras etiam Thersiten inter Graecos libertate dicendi vsum fuisse, cuius deblateramenta nihilo pluris fecit, quam muscas testudo, id quod dici solet, Agamemnon.

Draconis leges.

*drakontei/ous2 no/mous2, id est, Draconianas leges dici inuenimus a Xenarcho apud Athenaeum, nimia seueritate sancitas, et quae rigiditate immoderata, humanitatis iura aequitatisque dissoluunt. Sic enim inquit:

*pw=s2 po/t' w)= de/spoina ponti/a ku/pris2
*binei=n du/nantai tw=n *drakontei/on no/mon
*opo/ntan a)namnhsqw=si.

Qui caerula o Venus queant
Dare liberis operam creandis, quoties
Legum Draconis sint memores?

Draco Atheniensis vir bonus magnaeque prudentiae tetricas leges sanxit supplicio ferme capitis censitas, vt Aulus Gellius refert, qua de causa non atramento, sed sanguine scriptas eius leges (quas proprie qesmou\s2 dictas scribit Aelianus) quidam dixisse memoratur. Seueram igitur alicuius disciplinam et instituta acerbiora Draconis leges nominabimus. Huc spectat illud Aristotelis in Rhetoricis: ou)k a)nqrw/pou oi( no/moi, a)lla\ *dra/kontos2, id est, Haud hominis, sed Draconis sunt leges.

Luscinia Musarum.

*ahdw\n mousw=n, id est, Musarum luscinia. Convenit in hominem insigniter eruditum, et praecipue in poetam carmine felicem. chorus apud Euripidem in Palamede:

*ekta/net' e)kta/nete to\n pa/nsofon w)= danaoi\,
*ta\n ou)de\n a)lgu/nousan a)hdo/na mousa=n.

Sentit de Palamede Vlyssis dolo a Graecis saxis obruto: Fuit autem vir ille in philosophia excellens, et ad pangendum carmen factus, quem Iliacum bellum versibus cecinisse per hibent, sed abolitum inductumque ipsius poematis nomen ab Homero inuidiae stimulis agitato. Citat carmen praedictum Philost. in Heroicis. Notum est poetas mousw=n o)rni/qas2 velut Musarum aues a Theoc. vocari: et Latini poetae cygnos pro poetis accipiunt, vt Virgil. ibi: Cantantes sublime ferent ad sydera cygni; et Horatius Pind. appellat Dircaeum cygnum. Idem non vsitata nec tenui penna se ferri per aethera gloriatur, et in album alitem mutari fictionem ab Anacreonte mutuatus: qui ait a)napte/tomai pro\s2 o)/lumpon pterh/gessi kou/fais2, id est, Euolo in caelum leuibus pennis. Et apud Aristoph. Cibesias poeta optat fieri luscinia, sic inquiens:

Corinthia verba et Ionica.

et magnopere elaboratis et ad ostentationem nitidis, vel etiam pro delicato et molli dicendi genere, poni videmus. Quint. libro 8. cap. 3. Sed ita demum, si non appareat affectatio, in qua mirifice Virginius. Corinthiorum amator iste verborum. Corinthia opera olim laudatissima fuerunt et primae nobilitatis, de quibus ita Pli. lib. 34. c. 2. Sunt ergo vasa Corinthia quae isti elegantiores modo in esculenta transferunt, modo in lucernas, modo in trullas, nullo mundiciarum respectu. Cicero in oratione pro Sexto Roscio, Domus referta vasis Corinthiis et Deliacis. Strabo libro octauo, e)/ti mh/qh o(moi/ws2 toi=s2 xalkw/masitoi=s2 kori/nqiou gre/sin, id est, aequali in pretio aestimata fuerunt cum vasis Corinthiis. Addit Lu. Florus, Aeris notam pretiosiorem fecit opulentissimae vrbis Corinthi iniuria, quia incendio perustis plurimis statuis atque simulacris, aeris auri argentique venae in commune fluxerunt. Quod si ad molliciem mauis referri, succurrit verbum korinqia/zein pro scortari, quodque Corinthia scorta toties apud veteres scriptis nobilitata sunt, vt apud Aristophanem est videre. Simili modo, i)wnikh\n r(h=sin, id est, Ionicum verbum, pro dissoluto et molli extulit Aeschylus, vnde Athenaeus libro decimotertio. Dipno. katale/cw soi\ su/noulke i)wnikh/n tina r(h=sin e)ktei/nas2 kata\ to\n *ai)sxu/lou, id est, Commemorabo tibi Cynulce et proferam Ionicum dictum, vt Aeschyli more loquar. Hesychius i)wniko\n exponit trufero\n Ionicum delicatum, aut effoeminatum fractumque, quo nomine traducebantur Iones, ita enim emendandus est Graecus codex, e)pi\ tou/tou ga\r e)kwmodou=nto oi( i)wne\s2. Vnde et Horatius illud, Motus doceri gaudet Ionicos, ex Aristophanis Concionatricibus mutuatus est, vbi anus ita loquitur:

Dion Chrysostomus, kalos2 kai\ me/gas2, polu\ e)/xwn i)wniko\n tou= ei)/dous2, id est, Formosus et procerus multum Ionicae venustatis ore praeferens. Varro apud Nonium a)xi/lleios2, e)rwtiko\s2, i)wnikw\s2, ki/naidos2, id est, Achilleus, hoc est, venustus, lasciuus, Ionicus, cinaedus, sic enim interpolanda sunt ex manuscripto Nonio verba, quae portentose hoc modo leguntur: a)ciao\s2 h(rwiko\s2 i)wniko\s2 in dictione Cynaedi.

In eandem lancem imponere.

*ei)s2 th\n au)th\n tiqe/nai pla/stigga, id est, Eidem bilanci imponere, prouerbialiter accipit Athenaeus pro eodem in loco habere, aut aequaliter aestimare. Sic enim ait libro primo Dipnos. ei)s2 th\n au)th\n teiqei\s2 pla/stigga th\n me/qhn th=| mani/a|, id est, In eandem lancem cum insania temulentiam componens. Sumptum a nummulariis aut ab institoribus aequalia lancibus iisdem ponderum momenta appendentibus. Huic finitimum est illud Simocati, ou)k i(so/r)r(opon e)/xousin oi( e(rw/tes2 pla/stigga, id est, Amor non habet bilances aequilibrio aequales, et iterum: th\n i)so/r)r(opon pla/stigga to\ qei=on soi talauteu/etai, id est, Aequalem bilancem Deus tibi appendet.

Suilla absumpta, bouem non expectes.

indicare volumus, iuxta Lucani illud: Semper nocuit differre paratis, vsurpare licebit versiculum hunc prouerbialem:

Refertur ab Athenaeo ex Anticlidis historiis, quod cum Erythraei insidiis adoriri Chios inter coenandum eosque interficere cogitarent, quidem recognita Chios versu isto admonuit, vt paratas ipsis insidias fuga praeuenirent priusquam in tragicum choragium exirent epulae.

Flamma persequeris quem genueras.

IN eum, qui damno afficit, quem paulo ante et opera et re adiuuerat, quadrabit apposite Senarius prouerbialis Aeschyli:

Verba videntur esse Meleagri, quem Althaea mater, imposito igni fatali titione, flammis consumpsit, vel potius Penthei: nam hoc nomine fabulam docuit Aeschylus, in quem furiata Agaue mater desaeuiit, incensis aedibus, vt refert Oppianus et Euripides: apud quem in Bacchis consimilia loquitur Pentheus. Demet. a victoria Poliorcetes vocitatus variis casibus vltro citroque iactatus, ad fortunam exclamasse hoc Aeschyli tamen legitur:

Tume extulisti in lucem, at eadem nunc parens
Abolere flammis me nefariis paras.

Cubitale.

*phxuai=on dicunt Graeci prouerbialiter, quod humile aut exiguum quasi cubitale dicas: Mimnermus Colophonius poeta apud Stobaeum:

Breue namque est cubiti spatium, quod ph=xun et pugmh\n dicunt illi, vnde et Pygmaeorum pumilae genti agnomen est. Contra tetraph/xun a)/ndra procerum et magnum vocauit Callixenus apud Athenaeum, me/sos2 de\ tou=twn e)ba/dizen a)nh\r mei/zwn tetra/phxus2. Medius horum incedebat larduus homo quadricubitus. Vsurpauit et Aristophanes hanc vocem pro magno, ibi. tetraph/xeis2 kai\ gennai/ous2, id est, quadricubitos et generosos.

Coturnicis naturam induere.

*ortu/gwn a)na/ptesqai fu/sin, id est, Coturnicum induere ingenium, prouerbium dicitur in pugnaces et feroci ingenio homines, quique velut re praeclare gesta cristas attollunt. Natura coturnicum ea est, quod in ludicro certamine productae (quod olim vsitatissimum fuisse ex Polluce et Aristophanis commentariis discimus) vel etiam inter se ipsae concertantes depugnent collidantque se mutuis ictibus, et caput ceruicemque arduam altius erigantur, in gallinaceis videre licet. Aristides sophista de quodam deprecante, ne Spurta muris cingeretur, ita extulit apud Philostratum, mh\ dh\ e)n tei/xei e)pipth/caimen, o)rtu/gwn a)naga/menoi fu/sin, id est, ne capita illidamus maenibus coturnicum assumpto ingenio.

Theagenis munificentia.

*qeage/nous2 megalofrosu/nh kai\ eu)ergesi/a, i. Theagenis magnanimitas et liberalitas in prouerbium versa est, de insigni et effusa benignitate. Eunapius vt opinamur, apud Suidam de Hegia amplissimae spei iuuene, h/n h=n ga/r ti tw=| h(gi/a| kai\ th=s2 qeage/nous2 megalo/fronos2 fu/sews2 e)n tai=s2 eu)ergesi/ais2, hoc est, Erat in Hegia magnanimitas quaedam, Theagenis in munificentia posita. Fuit autem hic Theagenes, non is, cuius apud Aristophanem pecuniae prouerbio locum dedere ad ostentationem magnae, at reipsa exiguae, sed sub Imperatoribus Romanis, praeter Athenarum excelso animo et honoris cupido, opibus praepotens, vtpote qui calamitatibus nonnullorum oppidorum, nedum egenis hominibus aliquot mederi potuerit, ou) ma=xeiri dwrou/menos2, a)ll' a)mfoi=n kata\ th\n paroimi/an, id est, non vna manu, sed ambabus, iuxta prouerbium, elargitus: h)=n ga\r filo/dwros2 to\ kai\ megalo/dwros2 ei)s2 u(perbolh\n, erat enim supra modum donandi auidus, et quidem magna: Huius pater Archiadas, sublata rapto ingenti pecuniae vi, conspicatus subtristem filium, iam tum puerum, bono illum esse animo iussit, nihilque faciendam illam iacturam, quando si in Palladis ludos consumenda ea fuerat, longe maiores sumptus facturi fuerint, istud vero cum iactura certamen multo esse cum honestius, tum splendidius. Ex quo apparet qualem habuerit magistrum et magnanimitatis doctorem a puero Theagenes.

Tudiculam expoliuit.

*toru/nhn e)/cesen, id est, Tudiculam dedolauit. Citatur a Demetrio Phalereo ex Sophone Mimographo, quem totidem ferme adagiis abundare, quot versibus, ait. Videtur quadrare in hominem plus iusto curiosum: vel qui operam minime necessariam et inutilem verborum fuco commendat: aut qui hominem agrestibus moribus et rusticano ingenio ac Demeam prorsus, ad elegantiores mores cultumque ciuiliorem traducere conatur, talis enim torh/nhn ceei=n apposite dicetur. Quidam male legerunt e)/zesen, quod est ebullit. Est autem torh/nh coquinarium instrumentum commouendis pulmentariis ollaeque vertendae idoneum. Tudiculam Latini vocant, quam qui velit expolire elegantius, nae ille in re omnium inutilissima operam consumit.

Iolaum implorat.

QVI sibi diffisus, alienam implorat opem, *io/lew dei=sqai, id est, Iolao habere dicitur aut i)olew=na parakalei=n, Iolai opem aduocare. Synesius ad Pylemenem: ste/lletai ou)=n e)pi\ pete/rous2 a)/ndras2 tou= h(ra/kleion tro/pon e)kkaqai/rwn au)tw=n th\n patri/da, qeou= de\ e)/dei dh/pou kai\ h(rakle/ous2, ou)mh\|n a)lla\ kai\ *io/lew summa/xou kai\ parasta/tou, id est, Ablegatur ad malitiosos homines, Herculis more patriam ab illis expurgaturus, quam ad rem Deo nimirum et Hercule, imo et Iloao opitulatore, ac subsidiario opus habet, Idem in Caluitiis encomio: *pro\s2 du/o de\, fhsi\n o( lo/gos2, ou)d' h(raklh=s2, oi) tou\s2 *molioni/das2 e)k lo/gou trospeso/ntas2 ou)k h)/nelgen, a)lla\ kai\ pro\s2 th\n u(/dran a)gwnizo/menos2, te/ws2 me\n ei)=s2 e)ni\ sunesth/kesan, e)tei\ de\ o( karki=nos2 au)th=| parege/neto, ka)\|n a)pei=pen ei) mh\ th\n *io/lew summaxi/an a)ntephga/geto ka)gw/mei dokw= paraplh/sio/n ti paqei=n u(po\ *di/wnos2, ou)k e)/xwn a)delfidou=n to\n *io/lewn, id est, Aduersum duos, iuxta prouerbium, ne Hercules

quidem Molionidas ex insidiis ipsum adortos haud sustinuit, et cum hydra pugnam ingressus, quamdiu vnus vni aduersus stetit, aequo Marte decertauit, sed postquam hydrae cancer accessit, succubuisset ille, ni Iolai opem contra implorasset. Similiter cum Dione res mihi succedit, patruele Iolao destituto. Apud Platonem in Phaedone cum vrgenti Socrati, vt conuelleret argumentis aduersarios Phaedon, deprecatus iste tenuitatem suam, respondisset duobus ne Herculem quidem sufficere, subiecit Socrates: a)lla\ kai\ e)me\ to\n *io/lewn paraka/lei, id est, Quin tu me Iolaum tibi adsciscito. Rursus in Euthydemo, o( d' e)mo\s2 *io/lews2 patroklh=s2 ei) e)lqoi\, ple/on a)\n qa/teron poih/seion, id est, At qui si meus Iolaus Patrocles accesserit, alterutram certaminis partem integer sustinuerit. Quibus ex locis Iolaum pro auxiliario et qui operam alteri accommodat, quemadmodum et Thesei nomen accipi clarum est. Euripides in Ione: *aspista\s2 i)ola/os2 o(\s2 koinou\s2 ai)rame/nos2 po/nous2, *di/w paidi\ sunantlei=, id est, Armiger Iolaus qui communes subiens labores Iouis filio opitulatur. Nota est fabula, vel ex superioribus Synesii verbis, nam collato pede cum Hydra depugnanti Herculi, cum Cancer mordicus calcem prehendisset, vt in Heraclea refert Panyasis, Iolaus laboranti opem tulit. Quod in fabulosis Palaephatus exponit ita, Hydram oppidum copiis oppugnante Hercule, Lernus regulus imperata facere nolens, auxiliarem militum manum duce Carcino impigro, et strenuo homine, stipendio conduxit, quo bellum propulsaret: itaque viribus inferior Hercules, Iolaum Iphicli fratris filium, cum delecta Thebanorum manu, in auxilium vocat, eoque subsidio adiutus, hostile oppidum solo aequauit, copiasque omnes deleuit.

*en meshmbri/a| tou= bi/ou filosofei=n, id est, In meridie vitae philosophari dicuntur prouerbialiter, qui prouecta aetate animum ad studia applicant, Synesius ad philosophiam: oi(=sqa ti/nas2 e)n logisthri/ois2 a)podu/ntas2, h)\ pa/ntos2 a)po\ mia=s2 ge/tou sumfora=s2 a)napeisqe/ntas2 e)n meshmbri/a| tou= bi/ou filosofei=n, id est, nosti quosdam depositis ad rationariam mesam vestibus, aut accepto damno vel vnico edoctos, in meridie vitae philosophiae incumbere. Non abludit hinc multum et M. Crassi et Deiotari tetrarchae Galatiae conuitium: nam Crassus videns illum extremo in senio nouam vrbem condentem, Quid, inquit, ô rex hora diei duodecima aedificare inceptas? w)= basileu= dwdeka/ths2 w(=ras2 oi)kodomei=n a)rxei= a)ll' ou)de\ au)to\s2 prwi+li/an e)pi\ pa/rqous2 e)lau/neis2, id est, atqui neque tu ipse, ô Imperator matutinus admodum in Parthos expeditionem suscipis. Vterque intempestiua molimina alteri facere obiecit, quod perscriptum est ab Appiano in Parthico, et a Plutarcho in Crasso, verbis plane iisdem, vt et paginae aliquot in vtraque historia nihil immutatis verbis leguntur, vter vero plagii insimulandus sit, difficile fuerit iudicium, quod eadem aetate (vt opinamur) vixerint. Potest ad quaevis alieni temporis studia aut negotia transferri, velut in senem intempestiuae libid. e)n meshmbri/a| tou= bi/ou malakizo/menon. Ab hoc adagio non alienum est illud Alexidis Comici:

Aetatum curricula diei cursui comparantur, et Nazianzenus ad Nemesium: bio/toio pro(/s2 i(/speron a)lgini/entos2, id est, Miserae sub vespere vitae.

Altera caduceum, hastam altera.

*qate/ra| me\n do/ru, qate/ra| de\ khru/keion proi+sxo/menos2, id est, Altera manu hastam, altera caduceum praeferens. Prouerbium esse adnotat Eustathius ex Pausania de iis, qui armatas preces adferunt, amicae admonitioni minas coniungentes. Ex historia natum quae talis est. Gephyraei ad decimas Apollini Delphico votiuas persoluendas ab Atheniensibus missi acceperant oraculum illud:

Admoniti insuper vt praeuia boum vestigia insecuti, ibi locorum considerent, vbi delassatos boues conspexissent: itaque oppugnante Athenienses Eumolpo, ipsi ad Tanagram contenderunt, tradito in manum faeciali ductori exercitus caduceo, sub pacis legationibusque obtentu, subsequente a tergo armata iuuenum manu. Ibidem ex alterius lexici fide annotat Eustatius eandem historiae occasionem paulo aliter, nimirum Gephyraeos a Tanagraeis bello infestatos, faecialem praemisisse, armatis pone insecutis omnibus. Polybius libro quoarto de Rhodis astu tali vsis loquens: presbeuth\n me\n *aridi/khn prosexeiri/santo pro\s2 tou\s2 buzanti/ous2, polemoklh\n de\ trei=s2 e)/xonta tri/hreis2 o(mou= sunape/steilan, boulo/menoi to\ dh\ lego/menon kai\ to\ do/ru de\ to\ khru/keion a(/ma pe/mpein pro\s2 tou\s2 buzanti/ous2, id est, Ad Byzantios legatum Aridicen delegerunt, simulque cum eo Polemoclen tribus instructum triremibus emiserunt, nolentes simul et hastam et caduceum, iuxta prouerbium ad Byzantios mittere. Adfine huic est et plane cognatum id quod decimo Aeneidos dixit Virgilius:

Porro ex superiore oraculo constare potest ratio etiam adagii, quod apud nonnullos legitur: Domus amica, domus optima.

Dorice incedere.

Dorice incedere, hoc est, dwria/zein dicuntur quae nudant bonam corporis partem depositis vestibus, vt Aelius Dionysius exponit. Nam in Pelopponeso puellae discinctae et sine tunica interdiu incedebant, quod et Pausanias confirmat interpretans to\ dwria/zein, paragumnou=sqai, quod Doricum esset artus nudos spectantium oculis exhibere, nullo cinctus vsu. Anacreon Lyricus. *ekdu=sa xitw=na dwria/zei, id est, Exuta tunica Dorice ingreditur. Chorus apud Euripidem in Hecuba:

Dulceis linquo thoros ego simplicem.
Induta pallam Dorides.
Qualem solent virgunculae.

Sic et Spartanae puellae incedebant olim incinctae kai\ a)xi/twnes2, supparum habentes vtroque in humero, quinis fibulis adstrictum, quod inferius laxum incessu femora nudabat, vnde Callimachus e)/sken o(/t' a)/zwstos2, xatero/porpos2, id est, Erat quando incinctus et alterutro ex latere fibulis adstrictus. Eodem spectat quod Lacaenas fainomhri/das2 dixit Ibicus poeta, quod in incessu femora retecta ostenderent,

et Euripides ait incedere illas gumnoi=si mhroi=s2 kai\ pe/plois2 a)neime/nois2, id est, nudis faeminibus, et retracta palla: quin et Sophocles quraio\n mhro\n quasi clathratum aut fenestratum femur ipsis dat. D. Clemens paedagogi lib. 2. Lacaenae virginis more u(pe/rgonu e)stolei=stai, id est, reductis supra genu vestibus incedere, indecorum esse ait. Quadrabit hodie in leues parumque castas.

Musicus apparatus.

*mou/sikon, id est, Musicum pro mediocri vsurpari plurifariam apud auctores inuenimus. Damascius Syrus in historia, quam de philosophis scripsit: th\n de\ trofh\n e)klorw/sato metri/an ti/na kai\ a)/qrupton, ou(/te dia\ plou=ton blakeu/ousan, a)lla\ me/shn de\ mousikh\n kai\ to\n dw/rion tro/pon th=s2 tu/xhs2 a)lhqw=s2 h(rmosme/nhn, id est, Victum sortitus est moderatum et frugalem, neque ob egestatem praeparcum, neque propter opes diffluentem, sed medium atque musicum, pro fortunis vere temperatum ad instar Doriorum modorum. Plutarchus in praeceptis salubribus Timotheum Atheniensium ducem coenasse dicit in Academia apud Platonem: mousiko\n de\ lito\n dei=pnon, id est, Musicam et frugalem coenam: quod repetit idem in Symp. 6. his verbis: e)dei/pnisin mousikw=s2 kai\ a)felw=s2, id est, tractauit illum musice et absque graui apparatu, nimirum mediocriter. Similiter Athenaeus lib. 10. e)stiaqei\s2 a)felw=s2 kai\ mousikw=s2, id est, conuiuio acceptus mediocri et Musico. Euphron Comicus, a(lo\s2 dou=s2 mousikw=s2, id est, Mediocri salis copia iniecta. Huc referri putamus illud Plauti in Mustellaria, vbi ait, Musice hercle agitis aetatem, ita vt vos decet. Vino et victu, piscatu probo, electili: cum vellet innuere mediam viuendi rationem illos sequi, neque viles et minimi pretii, neque rursus maximi dapibus victitando, sed habito delectu media eligendo. Apud priscos tria harmoniae genera numerantur, inter quae Lydios modulos, vt luctui et funeralibus aptiores respuit Plato, quemadmodum et Ionicos, vt solutiores et mollitie infames: Doricos laudat, ceu temperatis et modestis ingeniis congruos, quibus per similes sunt, quos Aeolios nominabant: Huc spectant Pratinae Phliasii poetae versus ab adagii sensu haud alieni:

*mh\ su/ntonon di/wke mh/t' a)neimenh\n,
*iasti\ ou)=san, a)pla\ ta\n me/san ne/mwn
*arouran a)io/lize tw=| me/lei.

Nec asperum modum aut remissum Ionicum
Sectare, sed mediam tenens viam, melos
Modulator Aeolium.

Charixenae non sunt ista.

APud Aristophanem in Concionatricibus anus loquitur, ou) ga\r t' a)pi\ xarice/nhs2 ta/ d' e)sti\n, id est, Neque enim ad Charixenam ista pertinent. Eustathius in Nauium catalogum scribens, ait esse proverbium a Charixena poetria fidicina tractum, sed non explicat. Scholiastes Aristophanis annotat Charixenam fuisse stolidam, et fatuam mulierculam, videtur dici posse cum indicare volumus, alia de re quam alter existimet, sermonem nobis esse.

Mantissa obsonia vincit.

VEtus est adagium, Plus est mantissa, quam obsonium, quando significabimus dictum aliquod obiter aspersum orationi, pluris nobis esse, quam reliquam orationis molem, veluti si epistolae bene prolixae breuis aliqua paraenesis adiecta sit,

dicere licebit, pluris nobis esse eam mantissam, quam obsonium. Elegantissime eo vsus est Lucilius in Satyr. hoc hemistichio:

Ampullas loqui.

AMpullari dixit Horatius epist. 3. lib. 1. pro verbis tumidis vti, qualibus cothurnus Tragicus solet, ibi:

Idem in Arte poetica Ampullas vocat verba grandiloqua et turgida, quorum egeno homini ineptus vsus est, ibi:

Simili ratione *fush/mata efferunt Graeci proverbiali figura, ita Hyperides orator de Demea Demadae oratoris e tibicina filio, dixit, os illi magna in suggestu crepanti obstruens, ou) siwph/sh mei= zonth=s2 mh/tros2 e)/fwn to\ fu/shma, id est, Num tacebis, qui amplius matre physema habes: fu/sa proprie follem Graecis sonat a flatus argumento: at fu/shma bullam spiritu inflatam et tumentem: vnde ad inanem futilium hominum garrulitatem transfertur, ita quod Theodoritas poeta de Vulcano dixit, fusshth=rsi molgi/nois2 xrh=sqai, id est, Vtricularibus follibus vti, poterit conterqueri in blateronem, cuius pleni spirent mendacia folles. Hinc non abludit oraculum de Atheniensibus editum: *mh\ moi\ a)qhnai/ous2 ai)nh/tete, molgoi\ e)/sontai, id est, Ne mihi Cecropidas laudetis, erunt etenim vtres, hoc est, elati et tumidi. Est autem Ampulla lecythi, aut olearii vasis genus grandi ventre tumens.

Asciam cruribus illidere.

Asciam cruribus suis illidere, proverbiali schemate dicitur, qui sibiipsi malum arcessit dedita opera, aut temeritate quapiam. Apuleius libro 3. de Asino: Meque sponte asciam cruribus meis illidere compellit. Translatum videtur a fabula, quae memorat, Lycurgum Thracem succidendis vinetis intentum crura sibi amputasse impacta securi. Conveniet in dicaces, qui virulenta lingua et conuitiis exitii auctores sibi sunt, vel saltem ingentis damni, qualem constat fuisse. Sotadam qui amarulento dicterio perstricto Ptolemaei incestu, regis in se iram, mex necem concitauit: similiter Theocritus Chius sophista appellitans Antigonum regem Cyclopem, funestam cruribus suis asciam illisit. Est autem ascia fabrile instrumentum, ad caedendam materiam comparatum, cuius inuentio Daedalo attribuitur a Plinio. Simili metaphora Cicero dixit in oratione pro Plancio: Infligere securim, pro damnum adferre.

Syri aduersum Phoenices.

*su/roi pro\s2 foi/nikas2, Aduersum Phoenices Syri. Citatur adagium in Suidae collectaneis. Dici convenit in pariter fraudulentos et versipelles, vtraque enim natio vafritiae insignis nomine male audiuit olim. Potest et ad diffidentiae significationem trahi, vt inter se male concordes et alterum alterius fidei diffidentem su/ron pro\s2 foi/nika, Syrum cum Phoenice commissum dicamus, eo quod hae gentes conterminae propter mutuam simultatem raro amicitiam colant, aut sibi inuicem credant. Alioqui Syros et Iudaeos, qui Phoeniciae attribuuntur, nationes seruituti natas, appellat Cic. in orat. De provinciis consularibus.

Multis brachiis aequalis.

Multis brachiis aequalis, de industrio homine effertur adagium, qui ingenii solertia plus possit vnus praestare, quam indefessa opera plures simul: qualis Archimedes, qui incredibilia re ipsa praestitit, veluti cum cuncti Syracusii nauim immensae magnitudinis tra/rmenon ab Hiero. Ptolemaeo regi Aegypti extructam deducere de naualibus nequirent, Archimedis industria solus Hieroneam deduxit, vt obstupefactus ille exclamaret. Posthac Archimedi de quauis re loquenti credendum est, vt prolixe narrat Proclus lib. 4. commentariorum in Eucliden. Extat adagii vsus ad Philostratum in Heroicis de Palamede: all' e)n porqmei/w| cu\n oi( a)kitw=| a)delfw=| e)/pleuse, pollw=n fasi\ braxio/nwn a)nta/cion e(auto\n h(gou/menos2, Id est, Traiecit Pontone vna cum fratre Oeace, multorum (quod dici solet) brachiorum instar seipsum ducens, ita Xenophon dixit, pollw=n oi)ketw=n oi) mai\ a)nta/cion ei)=nai, i. illum plurium seruorum vice habeo. Nec aliena est hinc e(kate/gxeiros2, hoc est, centimani appellatio, de ingenioso et polumhxai/w|, quomodo praedictum Archimedem Centimanum dictum adnotat Eustathius, quod vno machinae balistariae tortu multa simul iacula in hostes distringeret.

Archimedeum problema.

Qvia in mentionem Archimedis incidimus, lubet subiicere, quod haud dubie proverbii intellectu a Cicerone dictum est, lib. 13. epist. ad Attic. ita enim habet: Abiit illud, quod tum me stimulabat, quod tibi dabam a)rximh/deion pro/blhma. Archimedeum problema appellat quaestionem abstrusam, solutu difficilem, solicitaque indagine examinandam. Archimedis inuenta admiranda: et infinitam solertiam praedicat Vitruuius lib. 9 singularemque illius industriam ibidem narrat in expendendo scommate, quod et Rhemnius Fannius explicat versibus. Archimedem ait Synesius lib. De insomniis, proposcisse locum sibi extra telluris orbem, vbi cum vniuersa terra se velut in lance appenderet, in terra namque positum, nullas aduersus illam habere vires. Memoratur et dictum ipsius Dorica dialecto:

id est, Quo ibo, et vniuersam tellurem Chariscioni commouebo. Leguntur de eius industria incomparabili senarii Pisidae isti sic a me repositi:

*ta\s2 pe/nte duna/meis2 *arximh/dhs2 ei)s2 mi/an
*suna/yas2 o(/lkhn ei)s2 tokinh=sai mo/lois2
*tw=n dustraxh/lwn e)coxw=n ta\ forti/a.

Quorum versuum hic sensus est, Archimedem Geometricas omnes facultates (quae num. 5. censentur) in vnum tractoriae machinae corpus coniunxisse, qua immensi ponderis moles libraret versaretque: legendum enim est oi(/lkhn, non autem o(/lhn apud Suidam versus istos adducentem.

Gratias Musis commiscere.

Extat apud Agathium historicum lib. 3. tai=s2 mou/sais2 fasi\ ta\s2 xa/ritas2 sugkatamignu/ein, id est, Musis Gratias, quod aiunt, commiscere, hoc est, operi historico et erudito, gratiae et ingenii lenocinium aspergere. Euripides in Hercule furente: ou) pau/somai ta\s2 xa/ritas2 tai=s2 mou/sais2 sugkatamignu\s2, h(/distan suzugi/an, id est, Non desinam Charites Musis coniungere, copulam suauissimam. Vtitur et Dion Chrysostomus in oratione ad Alexandrinos. Non absimile huic est apud Heliodorum libro quinto,

Aethiopicae hiftoriae Cnemon dicit ad Nausiclem: kai/ moi dokei=s2 kai\ tou= daimoni/ou ma/lista sunie/nai, th\n e(rmh=n tw=| dhonu/sw| su/gkate dru/wn, kai\ lo/gwn h)/disma tw=| po/tw| sunanaxe/wn, id est, Videris mihi rei sacrae rationem optime callere, qui Baccho Mercurium associas, et orationis condimentum poculis permisces. ita Plutarchus lib. 1. Sympos. de philosophis, qui non minus satagunt literatis sermonibus condire symposii apparatum, quam vinum affusa aqua diluere, dixit: ou)x h)=pton tai=s2 mou=sais2 *dio/nuson h)\ tai=s2 nu/mfais2 kera/nnuntes2, id est, non segnius Bacchum Musis quam Nymphis permiscentes: nam vt vino affusa lympha diluto temperies roburque corporis conseruatur, ita colloquiis eruditionis sale conditis animus pascitur, propterea addit ibi Plutarch. seque ipse exponit, Nymphae namque placidum mitemque eum corpori conciliant, at Musae melleum reuera et benignum animis praestant: vtrumque assequuntur docti et Philosophi, qui pocula diluere, parique studio doctis fabulis coronare laborant. Plato etiam admonet alicubi vt temulentum Bacchum sobriis deabus nymphis contemperemus. Huc aspectat, quod incertum nympharum numerum Baccho attribuerit antiquitas, quod plusculis aliquando lymphae mensuris cicuranda sit vini proteruia. Attingit adagii huius gratiam Martialis lib. 11. de Philostrato quodam loquens, qui potus per gradus praeceps corruit, periclitatus ceruicem frangere, non passurus idem, si nympharum aquis proluere se maluisset, sic enim inquit:

Non esset Nympha, tam magna pericula passus,
Si potius vestras ille bibisset aquas.

Niobes archetypum.

*nio/bhs2 a)rxe/tupon, id est, Niobes archetypum: De homine stupido et immobili, quem Saxeum etiam dicimus, Lucilius de saltatore nihil agilitatis habente:

Potest et dici de taciturno homine, et attonito, vnde verbum exculpere nequeas: quomodo apud Antiphanem Comicum loquitur quispiam saxeum euadere se dictitans, cum audito immani piscium venalium precio velut attonitus hiscere nequiret, sic enim ait: e)mble/mwn ga\r au)toi=s2 i)xquopw/lais2 li/qinos2 eu)qu\s2 gi/nomai, id est, Quando intueor cetarios, confestim euado saxeus. Quod alludit ad fabulam de Gorgoneo capite, cuius aspectus homines in saxa convertebat, vnde illud Philostrati de Perseo: kai\ tu\ dei=ma th=s2 gorgou=s2 e)/xwn a)po/qeton, mh\ e)n tuxo/ntes2 au)tw=| laoi\, li/qoi gi/nwntai, id est, Seposito Gorgonis terriculamento, ne lapidescerent homines ipsi occurrentes. Neque absurde praefracti ingenii hominem, quem expugnare nequeas, et ab opinione concepta depellere, viuum Niobes exemplar, seu archetypum dixeris. De Niobe in scopulum versa, multa apud poetas mentio.

Pergaea Diana.

*h pergai/a a)/rtemis2, id est, Diana Pergaea, Adagium effertur, testante Suida, de circulatoribus et vagis erroribus, qui nullo in loco firmam sedem collocare amant, e)pi\ tw=n a)gurtw=n de\ planhtw=n. Diana enim, quae eadem est et Luna, inter 7. planetas vagatur, tanquam venatibus indulgens operam, vnde Anniuagae epitheton apud

Ciceronem. Quadrabit apposite in circumforaneos mendicos et paululo meliores illis. Pergaeo autem Diana e Perga Pamphiliae oppido nomen habet, Stephano teste. Huic simile legas apud alium Panagaeam Dianam, non sine temeritatis nota, immutata voce, neque reddita epitheti ratione, vt non immerito mirentur quidam, dictionem ab illo haud fuisse explicatam, cum nullibi apud auctores eam legas. Pergaeae vero Dianae meminit etiam Cicero in actione in Verrem 3. vbi inquit, ita Pergaeae fanum antiquissimum et sanctissimum Dianae scimus esse: meminit et Philostrates lib. 1. de vita Apollonii, hymnorum, qui in Dianae Pergaeae honorem canerentur.

Aere et rore pastus.

*en a)e/ri kai\ dro/sw| sitou/menos2, id est, Aere et rore saginatus, Proverbii specie dicetur de eo, qui frugali admodum et tenui victu vtitur. Plutarchus in Symposiacwn 4. decad. e)n a)e/ri kai\ dro/sw| le/gousi laqa/per oi( te/ttiges2 sitou/menon, hoc est, Aere ac rore cicadae in morem enutritum, aiunt. Cicadas rore viuere auctor est Plinius, et Virgilius eo versiculo:

Cuius rei argumentum est humor, quem reddunt, dum excitatae subvolant. Cui consonat Theocriti illud in Ecloga, cui titulus nomei=s2, id est, opiliones.

Philo Iudaeus de Iudaeis philosophis vitam famelicam ducentibus: e)qisqe/ntes2 w(/sper fasi/ to tw=n tetti/gwn ge/nos2, a)e/ri tre/fesqai, th=s2 w(|dh=s2, w(/s2 ge oi)=mai, th\n e)/ndeian e)ceumarizou/shs2, id est, Assueti aere vesci, quemadmodum cicadae solent, cantu (vt equidem existimo) esuriem mitigante. Huc respexit Nazianzenus ad Amphilochium, kai\ ei)so/meqa ei) o)/ntws2 dro/sw| mo/nh| tre/fontai te/ttiges2, id est, Sciemus an reuera solo rore pascantur cicadae.

Gutta fortunae prae dolio saepientiae.

IN diuitum inexplebilem auri cupiditatem convenientissime quadrat Graecus senarius Greg. Nazianzeni:

Id mali affert pecuniae studium eoque ceu veneno animum imbuit, ac veluti Circeo poculo immutat, vt prae auro nihil admirentur homines, nihil nocturna diurnaque cura in mente saepius voluant, quam qua ratione ditescant, non sapientiae adiiciant, pecuniae mancipia, Aloidis persimiles, qui Marti quem captiuum in vinculis habebant, nihilominus sacra offerebant: vsque adeo infinita illa et insatiabilis habendi cupiditas cultores suos et admiratores dementat, et, vt loquitur Ennius, sapientiam omnem expectarat, a quibus diuersissima et ex diametro pugnans est studiosorum voluntas, qui sapientiae et eruditionis germanae guttulam maximis etiam Croesorum diuitiis anteponunt, vt rursus eiusdem auctoris iambicum sibi sumere atque arrogare possint:

Caeterum libet hic adiicere illud, tametsi ab adagio diuersum, quod Eustathius obseruauit: stalagmo\n quasi

Archilochum calcas.

*arxi/loxon patei=s2, id est, Archilochum calcas: est enim haec vera et genuina lectio, ad cuius praescriptum conformari debet, quod ex Diogeniano referunt alii: *arxi/loxon patri\s2, pro, *arxi/loxon patei=s2, facillimo lapsu, litera r pro e transscripta. De cuius usu ab iis dissentire non dissimulamus: nam Archilochum proterere aut calcare, eo sensu accipimus, quo Crabrones irritare, in maledicum conuitia facientem ei qui possit longe maiore vehementia mordere, iuxta illud, Genus irritabile vatum: qua ratione Leonides Epigrammatarius monet hospitem, ne Hipponactis maledicentissimi poetae tumulum calcet:

Conuenit et in pauperem cui cum locuplete aut magnatum aliquo res est, qui rebus illius plurimum officere possit. Eustathius Odyssaee 11. idem esse annotat, *arxi/loxon pepa/thkas2, id est, Archilochum calcasti, ac si quis dicat, scorpium calcasti, aut anguem, aut asperos tribulos. Archilochus namque Lycambidas poematibus suis virulentis atque dentatis ad laqueos compulisse legitur. Archilochum igitur calcare dicemus eum, qui quomodocunque potentiorem lacessit.

Inter Orci cancros adhaesit.

Intra Orci cancros haerere dicitur prouerbio, qui arcte irretitus tenetur, ut nullibi effugium pateat amplius. Apuleius libro 6. de Asino aureo de Psyche loquens. Sed bene quod in meas potissimum manus incidisti, et inter Orci cancros iam adhaesisti, dature scilicet actorum contumaciae tantae poenas. Pulchre Orpheus in hymnis: kwkutou= a)nupo/strofon oi)=mon vocat Cocyti irremeabilem semitam, quod ab inferis nulla sit reditus spes, facilis descensus auerni, Sed reuocare gradum superasque euadere ad auras, id demum laboriosissimum est. Dixit autem cancros, pro claustro, et quos diminutiue cancellos usitatius dicimus.

Phoenicium mendacium.

PRouerbii specie dicit Plato in tertio de Rep. sub finem: mhde\n kaino\n, h)\n d' e)gw\, a)lla\ foinikiko/n ti, hoc est, Nihil inauditum, inquam ego, sed Phoenicium quippiam. Nota est fabula de Draconis dentibus a Cadmo Phoenice satis, unde armata virorum seges extiterit, crato inde illis nomine a satione, spartou\s2 enim dictos constat, quamque Stesichorus eos dentes a Minerua humi mandatos voluit. Androtion vero vocatos ait inde, quod secuti e Phoenicia Cadmum, sparsim habitare defixis sedibus coeperint: Amphilocus quod insitione quadam Thebanis ciuibus adiuncti fuerint, alii aliter, ut quisque in re fabulosa noui quippiam comminisci institit. Dicetur igitur de fabuloso commento insignique mendacio, et fidei portentosae narratione, illa spirare foinikiko/n ti, id est, Phoenicium quiddam, aut foinikika\ yeu/dh, hoc est, mendacia Phoenicia veriora esse, quam sint istorum dicta. Vsus est adagio et Strabo lib. 3. to\n de\ xrhsmo\n kai\ tou\s2 pollou\s2 a)posto/lous2 yeu=sma foinikiko\n, id est, Oraculum et frequentes eo missas legationes, existimat esse Phoenicium commentum. Olimpiodorus in

commentario in Gorgiam Platonis a Cadmi fabula ductum prouerbium ait. Potest etiam videri profectum adagium a Phoenicum negotiatorum consuetudine, quod genus hominum mendaciis ferme transigit mercaturas, euanidas atque obsoletas merces interposito etiam iuramento, pro frugi et probis venundantes. Phoenices vero primi mercatus gratia alienas terras exoticasque regiones adiisse leguntur, et peregrinas merces exportasse. Vnde et literarum inuentio illis tribuitur, per quas inter se mutuo sensa consiliaque communicarent, hinc illud Critiae apud Athenaeum, *foi/nikes2 d' eu)=ron gra/mmata lecilo/ga, aut ut Eustathius citat, a)lecilo/ga quod solatia quaedam sint animorum. Porro quod mercaturam exercuerint, fidem facit et illud Pindari foi/nissa e)mpo/la, id est, Phoenicia mercimonia: et Sophoclis illud:

Angularis bombyx.

*gwniobo/mbukes2, hoc est, angulares bombyces, prouerbii facie dicuntur vanae eruditionis ostentatores, qui morbus in doctioribus plerunque familiaris est, qualem describit Agathius Vranium Syrum, qui ante regiam porticum obambulans, et in librariis officinis, magnifice crepabat, et in corona hominum altercabatur, nihil exacte sciens, et tamen plurima se scire iactitans Herodicus Babylonius in quodam Epigrammate, grammaticorum rationem proscindit dicterii istius aspergine: *feu/get' a)rista/rxeioi gwniobo/mbukes2, id est, Fugite [correction of the transcriber; in the print Fugie] procul Aristarchei angulares bombyces, aut obstreperi culices: bo/mbuc insecti genus, ab obstrepero murmure, quod bombei=n sonat, nomen habens, quod et bombu/lion.

Cadaueris instar venustus.

*xari/eis2 w(/sper nekro\s2, id est, Cadaueris modo venustus. Conuenit in macilentum hominem aut prae morbo lurdum. Citant Aristophanis commentaria ex Theopompi popinonibus.

*lewtrofi/dhs2 o( pri/metros2.
*eu)/xrws2 te fa/nai de\ xari/ei w(/sper nekro\s2.

Leotrophides ille trimeter
Colore viuido, et venustus scilicet
Instar cadaueris.

Fuit autem Leotrophides poeta dithyrambographus, genere Atheniensis, macilentus admodum et leuis, de quo iocatus in Cercopibus fabula Hermippus Apud Athenaeum:

*ana/phra soi quousi\n h)/dh boi/+dia
*lewtrofi/dou lepto/tera kai\ qouma/ntidos2.

At immolant tibi mutilas nunc bucculas,
Exiliores Leotrophide et Thumantide.

Consimili dicterio Phrynichus Comicus Lamprum quendam skeleto\n mousw=n, id est, Sceleton siue exarefactum Musarum cadauer nuncupauit, hoc versu, mousw=n skeleto\s2, a)hdo/non' h(pi/alos2, u(mnos2 a)/dou, id est, Musarum sceletos lusciniarum febris, inferorum hymnus. Quae etiam in illiteratum, et inuenustum poetarum [correction of the transcriber; in the print poetastrum] quadrabunt.

Vulpis reliquiae.

*apotra/ghma a)lw/pekos2, hoc est, Vulpis reliquiae. Conuenit in versipellem et fraudulentum veteratorem: ita exponit ex Dorotheo

Athenaeus, extat autem apud Eupolin Comicum in fabula, cui nomen Aureum genus, quanquam Etymologici auctor citat a)popa/thma hunc in modum: ti\ ga\r e)st' e)kei=no a)popa/thma a)lw/pekos2, id est, Quid illud est, vulpis quisquiliae, allusum interim videtur etiam ad pusillam mulierculae staturam mediocri minorem, et veluti dentibus praemorsam, id enim sonat a)potra/ghma quasi mensum dicas aut bucceam demorsam.

Nox gubernatorem prudentem terret.

In rebus dubiis parumque explicitis, vir prudens caute timideque gerere se debet. Periti quantumuis naucleri noctis tenebras suspectas habent, quod illae prospectum adimant, propter iniqua littora et latentes scopulos, ita et rerum publicarum administratores, quantumuis prudentes, oborto tumultu, praepediti metu omnia etiam tuta timent. Exercitus ductores territat saepe leuis occasio, quando hostium consilia minus liquida sunt. Vsus tunc et prouerbialis Senarii quo Danaus apud Aeschylum utitur in fabula, cui nomen Danaides siue Supplices, filei=,

Meminit et Plutarchus in libello aduersus Colotem. Idem tamen auctor in Agamemnone scite dixit ma/taion e)n nuktw=n fo/bwn, hoc est, nocturnum pauorem vanum esse. Allusit ad adagium Gregorius Nazianzenus ad Eudoxium rhetorem scribens: e)/r)r(a ta\ kala\, gumna\ ta\ kaka\, o( plou=s2 e)n th=| nukti\, purso\s2 ou)damou=, id est, Bona diffluxêre, mala nude se ostendunt, nauigatio in nocte, facula nusquam. Innuit plena esse periculorum omnia.

Saperdae videmur, cum simus sa/proi.

PRouerbialis est sententia Varronis ex Modio, et fabulae nomen est, in eos qui sua, qualiacunque tandem sint, mirifice approbant, suis operibus, suis inuentis impense fauent, caeco quodam sui amore ducti.

Gauia in stagnis.

*la/ros2 e)n e(/lesi, id est, In stagnis gauia, Suidas annotat dici e)pi\ tw=n ta/xu a)podido/ntwn, de cito reddentibus, ut accipiamus eos, qui celeri alui proluuio cibum ingestum reddunt: ut competat adagium in voracem, et inexplebilis gulae hominem ac prodigum. Potest et corrupta videri lectio, et quidem procliui lapsu, ut pro a)podido/ntwn, scribamus e)pidido/ntwn, efferamusque adagium de iis qui celeriter incrementum capiunt, quomodo verisimile fit gauiam auem piscosis in amnibus, locisque vliginosis cito augescere in magna alimoniae copia: alioqui quomodo in munificum et ad dandum procliuem quadret, id quod aliis senserunt, non videmus. Siquidem in rapacium auium genere Larus censetur, neutiquam rapinae suae liberalis. Quo pertinet illud Matronis Parodi poetae:

quaerere accipi possit, non inuitus a)pogiu/ntwn legerem, prono similiter librariorum oscitantiae errore, ut torqueatur in eos, qui citra molestiam et facile, nulloque negotio victum comparent, quemadmodum lare affatim alimonia suppetit pisculentis locis.

Dium vides.

Cuius sensus est iste: Vides ob oculos velut exemplum quoddam Dium, de se vindictam sumens. Senarius prouerbialis vulgo celebratus, cuius usus est longe elegantissimus. o(/tan toi=s2 o(moi/onis2 th\n pro/teron u(/brin a)muno/meqa, cum talionem referimus, aut refricata malorum perpetratorum memoria mentionem iustae vindictae ingerimus: verbi gratia, si iniuriam bello illatam occupato perfidiose oppido, hostes vicissim reponant, capta aduersae partis urbe aut ditione. Natum ab historia quam perstringit Polybius historicus lib. 5. Aetoli nefario bello depopulati fuerant Iouis Dodonaei templum et Dium, quod est, Stephano teste, Macedoniae Oppidum Olympiaco certamine celebre: hanc illorum impietatem pari talione ulti fuerunt Macedones, Philippum regem eo instigante Arato, capta, hostiliterque direpta copiosissima ditissimaque, et Aetolorum nundinis ac mercatu celeberrima urbe Thermo, in scripto oppidi muris elogio prioris iniuriae exprobratorio.

Quo dicterio maleficii, immo sacrilegii, memoriam partim illis regesserunt atque ob oculos posuerunt, partim posteritati consignarunt. Perottus interpres re non perpensa male conuertit versiculum ita: Vides numen, cuius iaculum volauerit? visus legisse vel qei=on, vel diuum adiectiue pro numine accipiens, cum tamen Dii oppidi mentio praecessisset, quod ille intactum tacito pede transmisit.

Chilonius modus.

*xilw/neion tro/pon, id est, Chilonium modum, vel Chiloniam loquendi rationem, pro Laconismo et breuiloquio, quo paucis verbis sententiae multum complectimur, dixit Aristagoras Milesius, ut in Chilone scribit Laertius, et transscripsit istius verbis Suidas. Fuit autem Chilon Demageti filius Lacon genere, cui genti summa in loquendo breuitas tribuitur: docent autem hoc et Chilonis breues sententiae, quas Laertius enumerat.

Mercurij typus.

IN virum insigniter eloquentem et omnibus doctrinae numeris absolutum, quadrabit illud Synesii Cyrenei ex epistola ad Pylamenem e(rmou= logi/ou tu/pos2, id est, Mercurii eloquentiae praesidis typus siue exemplar, sic autem sonant eius verba: pro/seipe par' e)mou= panu\ polla\ to\n sibasmiw/taton *markiano\n, o)\n ei) prolabw\n *aristei/dhn e(rmou= logi/ou tu/pon ei)s2 a)nqrw/pous2 e)/fhn e)lhluqe/nai mo/lis2 a)\n e)/tuxon th=s2 a)ci/as2, o(/ti ple/on e)sti\n tu/pos2, id est, Salutabis ex me pluribus verbis eximium Marcianum, quem si ego prior Aristide, Mercurii eloquentis typum inter mortales venisse dicerem, non satis pro merito illum descripsissem, quoniam plus aliquanto est quam typus. Quin et e(rmh=s2 lo/gios2, absque adiuncto prouerbialiter de magnae eruditionis homine dicitur. Iulianus parabates

ad Maximum philosophum: h(mei=s2 de\ soikaqa/per e(rmh=| logi/w| ou)k h(mete/rous2 lo/gous2 e)gxeiri/zomen, id est, Nos tibi tanquam eloquentiae praesidi Mercurio nostra scripta in manus tradimus. Idem ad Imablichum scribens illum nominat: e(rmou= logi/ou maqhth\n, ei)de\ bou=lei tro/fimon, hoc est, Mercurii eloquentiae praesidis discipulum aut si mauis alumnum. Huc respexit Nazianzenus in Steliteutice priore Iulianum dicta, ti\s2 e(rmh=s2 soilo/gios2, w(s2 a)\n a)\n au)to\s2 ei)pei\s2, tou=t' e)pi\ nu=n h)/gage, id est, Quis Mercurius eloquentiae antistes quemadmodum tu dicturus esses, istud tibi iumentum redegit? Quod propterea dicit, quod Mercurium lo/gion frequenter in scriptis suis inculcaret, est autem ita legendum in Nazianzeni codice, pro lo/gos2. Non abludit a typi metaphora quod Synesius th=s2 kaki/as2 xarakth=ras2 nefarios homines appellat velut improbitatis et scelerum typos et characteres: et Nazianzenus episcopum sanctae vitae exemplar: xarakth=ra th=s2 e)kklhsi/as2, id est, ecclesiae typum nominat.

Archigenis indiget.

ARchigenis indigere dicitur qui sanae mentis compos non est. Iuuenalis Satyra 13. Si non eget Anticyra, nec Archigenem quaere, atque eme quod Mithridates Composuit. Fuit Archigenes ex Apamea Syriae magni nominis medicus Romae sub Traiano: cuius scripta passim in testimonium vocant Galenus, Aetius, et alii. Consimili figura a)sklhpiou= dei=sqai, id est, Aesculapio indigere, dixit apud Plutarchum Callisthenes philosophus et rhetor, qui in conuiuio Alexandri Macedonis, cum ingens poculum meraco vino plenum, ordine ad ipsum venisset, recusauit ebibere, dictitans ou) bou/lomai piw\n *ale/candre a)sklhpiou= dei=sqai, id est, Nolo Alexander bibendo Aesculapii indigere, ut in libro de frenanda ira scribit Plutarchus, et iterum in prima Sympos. decade, ubi lepidius paulo dictum illius argutiusque repetitur. Nolle se Alexandri poculum inaniendo Aesculapio opus habere: nam scyphus, qui in orbe ibat, Alexandro cognominis dicebatur: indicare autem voluit vir prudens, se nolle in medicorum manus, contracta per temulentiam aduersa valetudine, ac proinde etiam in praesens periculum coniicere. Aesculapius e Ioue et Coronide nympha natus, medicinae scientiam ab Api Aegyptio inuentam excoluit, diligentius et praeceptis adauxit, ut testatur Clemens Alexandrinus. Aesculapio indigere visus fuit Polemon Laodiceus magni nominis orator, qui articulari morbo grauiter vexatus, Pergami in fano Aesculapii obdormit, cui cum noctu apparuisset Aesculapius, admonens ut ne frigido potu uteretur, experrectus respondit; Quid tandem praecepturus eras optime si bouem laborantem curares,ut a Philostrato scriptum est. Hermocrates quoque Phocensis Aesculapio opus habuit, cum propositis illi a Seuero Impera. votis, thus poposcit, dictans sibi a Pergameno Aesculapio imperatum esse, ut perdice uteretur thure suffito, ut idem refert. Porro duas fuisse Anticyras, alteram in Phocide, alteram apud Malienses, scribit Demetrius Calletianus, ubi praestantissimum veratrum nasci fert fama. Celebratur et Anticireus quidam nomine purgasse Herculem hellebori poculo post insaniam, ut commemorat Stephanus [correction of the transcriber; in the print Stephauus]: kai\ th\n mani/an au)th\ kat' au)th\n h( a)nti/kura qerapeu/ei, hoc est,

insaniae ipsa per se anticyra medetur, vt ait Plutarchus lib. De compescenda iracundia. Diphilus Comicus apud Clementem: *alla\ ma/kar a)h\r dia\ tw=n nefe/wn dia/pemywn *antiku/ran, id est, At nobis diuine aer per nubila mittas Anticyram, expiatorium videlicet pharmacum. Alioqui et e)lle/boron, id est, elleborum, pro mera insania vsurpare videtur Nicostratus Comicus apud Athenaeum, ibi: a)lu/seis2, daktuliou\s2, bouba/lia, o)/feis2, periskeli/das2, e)lle/boron. quo loco nominat torques, annulos, monilia, angues, periscelidas, elleborum, velut insaniae instrumenta, et e)cellebori/zein pro veratri purgatione vsurparunt veteres, inter quos Euclides Iambicus poeta ea voce vsus legitur apud Aristot. lib. de Poetica, ou)k a)/ng' ei)ra/menos2 to\ kei/nou e)celle/boron, id est, haud assumpturus illius elleborum. Porro non abludit a proverbio Aristophanis illud in Pluto, vbi ait Caryon seruus de Pluto, quod visum receperit: *asklhpiou= paiw/nos2 e)menou=s2 tuxw\, id est, nactus Aesculapium medicum proprium.

Nescit aranea sobolem vt educat.

*agnoei= d' a)ra/xnh pai=das2 w(s2 paideu/etai,
*qre/yasa ga\r te/qnhke pro\s2 tw=n filta/twn.

Aranea prolem nescit vt suam educet,
Quas namque eduxit, mortis illi causa sunt.

Senarii proverbiales in eos qui malum sibiipsis cudunt, molientes quod in suum postea vertatur incommodum aut exitium. Aranea foetus suos in suam ipsius perniciem parit et educat. Citantur a Suida.

Dormienti loquor.

IRriti et frustranei laboris significationem habet illud Orestis apud Aeschylum in Agamemnone:

Phryx non minus, quam Spintharus.

*fru\c mhde\n h(=pton spinqa/rou, id est, Non minus Phryx, quam Spintharus. De homine barbaro et inelegante, ac seruilis condictionis. Spintharus traducitur in comoediis homo ineptus, Heraclotes genere. Tragoediographus, quem propterea fortasse prosciderunt vt barbarum, quod Heraclea esset oriundus, quemadmodum Tito Liuio Patauinitas fuit obiecta. Meminit tamen eius inter testimonia Laertius Diogenes. Exstat in Auibus Aristophanis.

Telephus e perula.

*th/lefos2 e)k phridi/ou, Telephus e perula. Dici apparet in hominem tenui fortuna, sed propter nomen ascititium praeclarum, magnos sibi sumentem spiritus, veluti si quis Caroli nomine sibi placeat, quod illud Imperatoris maximi decantatissimum sit nomen. Aristophanes, kai\ toi= pro/teron g' e)ptw/xeneus2 th/lefos2 ei)=nai fa/skwn e)k phridi/ou, id est, Atqui antea mendicabas, Telephum te esse praedicans e perula scilicet. Fuit enim is Telephus mendicus, stipem quaeritans, manticam circumferens. Sunt qui referant hoc ad Telephum Mysorum regem ab Achille hasta vulneratum, de quo etiam [correction of the transcriber; in the print etia] Horatii illud ex arte poetica exponunt quidam. Theleph. et Peleus pauper et exul vterque, cum

in Acharnensibus meminit Aristophanes Mysi nominatim, eiusque r(akw/mata, hoc est, obsoletas plagulas dari alteri postulat Euripidem.

Fumus e ficubus.

*kapno\s2 a)po\ sukw=n, id est, Fumus de ficubus, comico lusu vocatur calumnia aut criminatio sycophantica. Quis nescit Sycophantas (quos vocabulo delatores censentur) nomen habere ab esu ficuum, quasi dicas, ficuum edones. Refertur ab Eustathio Odysseae duodecimo.

E tragico Comicum drama.

*dra=ma e)k tragikou= kwmiko\n, id est, Actus e Tragico Comicus, prouerbialiter a Synesio vocatur, cum pro tristibus initiis laetus succedit euentus, praesens exitium incolumi salute commutatur. sic enim inquit in longa illa ad Euoptium epistola, tou=to soi\ dra=ma e)k tragikou= kwmiko\n, o( te dai/mwn h(mi=n a)nh/rmose, ka=|gw toi=s2 pro/s2 se\ gra/mmasi, id est, Hanc fabulam e Tragica Comicam et fortuna nobis concinnauit, et ego meis ad te literis inserui. Heliodorus libro septimo, ei)s2 kwmiko\n e)k tragikou= to\ te/los2 kate/strefe, id est, Exitus catastrophen habuit e Tragica Comicam. E diuerso dixit Agathius Scholiasticus Epigramma libro septimo.

Nemo non nouit tragoediam in neces, suspendia, exilia, aliasque calamitates desinere, contra Comoediam nuptias plerumque et optatos habere exitus. Alioqui tragiko\s2 pro tristi et vitae periculo coniuncto poni solet, vt apud Philostratum in Aristide: pw=s2 a)/ntih a)sfalw=s2 kekinduneume/nas2 te\ de\ tragika\s2 e)/noias2 metaxeiri/saito, id est, qua ratione quis secure tractare queat periculosas et Tragicas sententias. Item pro supercilioso et superbo Plutarchus in Lucullo, to\ fro/nhma tragiko\n kai\ u(pe/rogkon, id est, fastus tragicus et intolerabilis. Nazianzenus in epistola ad Anysium: a)ll' ou)kh\n oi)=mai pratto/nta tragika\s2, panhgiri/zein kwmikw=s2, id est, Non licuit arbitror, Tragice habentem Comice ludere: quod ipsum vice prouerbii poterit esse, quando aliquis grauibus molestiis implicitus excusat se, cur minus laetus sit aut iocis ludat. Cui germanum est illud Synesii libro De prouidentia: ou)/tw polla/kis2 tragikh\ pannuxi\s2 ei)s2 kwmwdi/an a)peteleu/thse, id est, Ita saepenumero Tragica pernoctatio in Comoediam desinit: quo voluit innuere per noctes debacchationes dirum et infelicem exitum minantes, saepe in risum desinere. Aelianus pa/sxein tragw|di/as2 a)/cia, id est, quod Tragoedia digna pati, dixit, pro diras calamitates incurrere, at Plutarchus Luculli vitam a)rxai=an kwmwdi/an nominat, id est, Antiquam Comoediam, quod post militares et actos in Republica labores, deliciis luxuique se totum dediderit, quemadmodum Comoedia post initia, in laetum finem desinit, et nuptias plerunque.

Thymo nemo vescitur, vbi adest caro.

Prouerbialis senarius ex Antiphanis facetissimi poetae comoedia, cui nomen est Paroemia, quod

prouerbii scateat, Athenaeo testante. Nemo libenter egestatem subit, modo liberius viuendi ratio se ostendat: optima quam tenuia munera libentius quisque sequitur: mensae opiparae famelicus assidere mauult, quam tenue salinum illingere.

Canina victitans, cynocephalum oppugnas.

Prouerbiali figura dictum torqueri potest in eos, qui gregales suos eiusdem factionis et instituti scriptis impetunt. Contrarium huic est vulgare diuerbium. Aues concolores plerunque vna volitant, quo innuitur consensus hominum, idem vitae genus, eadem studia, eosdem mores sequentium. Concordat cum hoc adagio vetus dictum, cuius pane vescor, eius verba molior: aequa namque ratio est, nos illi non aduersari amico, qui nos fouet, omnique ope et opera res nostras promouet, a qua praeclara nos mutuo demerendi ratione, qui discedunt, nae illi ferinam immanitatem aemulantur. Quisquis ergo aduersus sui ordinis hominem verbis aut scriptis insurgit, is Canina esca vescens, Cynocephalum adoritur. Sunt autem Cynocephali quasi Canicipites dicas, genus hominum, si non potius animalium, capitibus caninis, pro voce latratum edentium, vt libro septimo, capite secundo, Plinius, et ex eo transscripsit Augustinus de ciuitate Dei sexto.

Ex eodem praesepi.

*ek th=s2 au)th=s2 oi)onei\ fa/tnhs2 e)dhdoko/tes2, id est, Ex eodem quasi praesepi edisse dicuntur prouerbiali schema, qui eandem opinionem hauserunt, eodem in ludo docti, iisdemque imbuti praeceptis. Eunapius, ni fallimur, apud Suidam de Epicureis loquens: *mesh/nioi de\ e)n *arkadi/a| tou\s2 e)k th=s2 au)th=s2 oi(onei\ fa/tnhs2 e)dhdoko/tas2 e)ch/lasan, lhmew/nas2 me\n ei)=nai tw=n [note of the transcriber: In the print: tw=|n] ne/wn le/gontes2, id est, Messenii qui in Arcadia sunt, ciuitate pepulerunt quotquot ex eodem veluti praesepi pasti fuerant, iuuentutis corruptores eos esse dictitantes. Sentit de iis, qui Epicuri pestiferam sectam mordicus sequebantur. Tracta similitudo a iumentis, quae communi pabulo ex eodem praesepi pascuntur. Non absimile est illud Petronii Arbitri de eloquentiae ratione: Sed omnia quasi eodem cibo pasta, non potuêre vsque ad senectutem canescere.

Laconice coenat.

*lakonikw=s2 deipnei=n, id est, Laconice epilari, pro frugaliter et cibis parum exquisitis vti, prouerbio dicunt Graeci. Diphilus apud Athenaeum libro secundo:

*ocous2 de\ kotu/lhn, id est, Coenat larem intra, qui putas Laconices, Heminam aceti. Laconum in victu frugalitas a Plutarcho in vita Lycurgi celebratur, quippe apud quos exoticis mercimoniis locus non erat, laudatur et a Critia kw/qwn lakonikw\s2, fictile poculum Laconicum, quo vtebantur.

Fabilibus victitat:

*khru/bia e)sqi/ein, id est, Fabilibus victitare dicitur prouerbialiter homo sordidus, qui prae nimia parsimonia quosvis cibos esitat, vt impensis

parcat. Cratinus Comicus citante Etymologici auctore: *dasu\n e)/xwn to\n prwkto\n, a(/te khrubi\ e)sqi/wn, proscindit hominem agrestem et auarum, vel inde, quod fabarum recrementis vesceretur. Sunt autem khru/bia proprie ta\ a)pobra/smata tw=n kua/mwn, i. fabarum furfures et repurgamenta, quae Pliniano vocabulo fabilia vocari possunt.

Murus Semiramidis.

*semira/midos2 tei=xos2, id est, Semiramidis murus prouerbiali figura effertur a Synesio in epistolis pro re inuicta et inexpugnabili: para\ pe/tasma ga\r h(ma=s2 a)petoi/sxize kai\ tou=to e)r)r(wmene/saton ou)pa/lai dier)r(wgo/tes2 i)sti/ou temma/xioni, sofronou=sin a)nqrw/pois2 to\ tei=xos2 to\ semira/midos2, i. Cortinae integerrimae, qua viri a feminis seclusi eramus, vicem obtinebat, veli paulo ante discissi validum segmentum, temperantibus hominibus murus plane Semiramidis. Semiramis vernae regii pellex fuerat, postea Nino potentissimo Assyriorum Regi amoribus illius illaqueato innupsit, tantumque potuit apud maritum illex feminae philtrum, vt postulanti concederet vnius diei Imperium, id namque poposcerat, vt liceret sibi diem vnum regali in solio praesidere, diadema capite praeferre, iuraque dare, annuente rege, iubenteque cunctos illi esse obsequentes, primis imperiis modeste vsa satellitum periculum facit, quos dictis morigeros experta nihilque tergiversantes, Ninum maritum comprehendi primo mandat, mox vinculis astringi, tandem etiam obtruncari: quo peracto facinore Asiae rerum potita fuit, et Babylonem decantatissimam vrbem a Nino conditam, vel vt Iosephus vult, instauratam muris validissimis cinxit, quorum altitudo pedes ducenos, latitudo quinquagenos aequaret, in singulos pedes, ternis digitis mensura ampliore, quam nostra, vt auctores sunt Plinius et Strabo. Murus ergo Semiramidis pro validissimo praesidio et indubitato munimento paroemiae [correction of the transcriber; in the print paroemiace] accipitur. Haud scimus an ad istud adagium alluserit Horat. vbi ait: Hic murus aheneus esto, eo quod fabricati a Semiramide muri portas habuerint ahenaeas, certe vtriusque idem sensus est. Convenit cum hoc illud Nazianzeni de Basilio dictum gi/netai toi=s2 me/noi tei=xos2 o( xuro\n kai\ xara/kwma, id est, Fit istis murus validus et vallum quoddam. Potest huc referri et a)damantope/dilos2 ki/wn, quasi adamante reuinctam columnam dicas, pro firmissimo munimine, quo Pindarus vsus est.

Crania bina gerit, et innumeros oculos.

VErsus est hexameter Cratini ab Hephaestione citatus ex Fabula, cui titulus: pano/ptai, veluti cuncta intuentes:

Qui competit in cordatum hominem et prouidum, magno ingenio praeditum et mira sagacitate futura prospicientem. Ductum opinamur ab Argo, quem oculeum totum nominat in Aulularia Plautus.

Os duodecim salientum.

*dwdeka/krounon sto/ma, quasi duodecim salientium os prouerbiali figura extulit Ioannes Zetzes, de homine lacteo eloquentiae fonte manante, quod de Tito Liuio dixit Hieronymus, sic enim ait:

Vsus ita est et Philostratus de Dionysio Milesio loquens, quem nonnulli laudantes, dwdeka/krounon sto/ma, duodecim scatebrarum os nominabant. Versus Cratini Comici hi sunt:

*anac a)/pollon tw=n e)pw=n tw=n r(euma/twn
*ka)\n sxw=si phgai\ dwdeka/krounon sto/ma,
*ilissos2 e)n fa/ruggi, ti\ a)\n ei)/poimi.

Apollo, fontes verborum puri licet
Salientibus bis sex os occupent
Ilissus impleat fauces, quid eloquar?

Metaphora sumpta a fonte Callirhoe Atheniensi, quem a duodecim salientum scabris dwdeka/krounon indito nomine vocarunt Triginta tyranni, antea a nouena scaturigine per nouem tubulos manante e)nnea/krounos2 etiam dictus: vnde nouis nuptis lauandis aqua petebatur: puero gentili lauacrum gestante, quem ab officio loutrofo/ron vocabant, quemadmodum scribunt Iulius Pollux libro tertio, et auctoritate Philostephani Harpocration: de quo fonte loqui etiam Vitruuium [correction of the transcriber; in the print Vitruuiuum] libro octauo, capite tertio puto, vbi sic ait, Ibi (de Athenis sermo est) cum ex eiusmodi locis et fontibus et in a)stu\ et ad portum Piraeum ducti sunt salientis, e quibus bibit nemo, sed lauationibus et reliquis rebus vtuntur. Porro illud ipsum etiam quod sequitur: ei(/lissos2 e)n fe/ruggi, id est, Ilissus in faucibus, prouerbii vicem obtinet, de eo, qui locuplete rerum ac verborum scatebra affluit, quandoquidem *ei(/lissos2 (sic enim potior lectio habet) i. Ilissus Athenarum fluuius limpidus admodum celebratur, in cuius ripis Orithiam a Borea raptam fabulantur, et quem Mosis, quas ab amnis nomine ei)lissia/das2 nominat, sacrum esse scribunt Pausanias, et Stephanus.

Quasi Nauplius Caphareo rediens.

De homine immani et horrificam speciem praeferente, ita vsurpauit Dion Chrysostomus in Euboico: mikrou= de\ doi/ka, w(/sper oi)=mai to\n nau/plion o)rw=n a)po\ toi\ kafare/ws2 h(/konta, i. Metu propemodum corripior, quasi, vt arbitramur, Nauplium suspectans a Caphareo redeuntem, loquitur de rustico vili penula et auino vellere amicto, qui extra vrbis commercia ruri abditus in secessu delituerat. Nauplius Palamedis pater indignam filii necem grauissime ferens, cum vltionis repulsam in castris ad Troiam tulisset, mala varia excogitauit aduersum Graecos, stupris excidisque regnorum filii morte vltus, classem Troia capta reducem in Caphareo, asperrimo Euboiae monte excitata pyra, in littus scopulosum et naufragium pellexit: ex quo facto diritas hominis facile elucet, qui tot hominum millibus innoxiis auctor mortis extitit. Ammianus libro 22. Caphareus Euboicus scopulus, vbi Nauplius Palamidis classem concidit Argiuam. Citat Sophoclis versiculum Aristides:

Tela araneae.

*isto\s2 a)ra/xnhs2, i. Araneae tela, pro re friuola et parui momenti, prouerbialiter accipitur apud Theodoretum Cyri episcopum, lib. de prouidentia sexto: th\n u(p' au)tw=n plekwmenh\n kathgori/an, i(sto\n a)ra/xnhs2 a)podei/cwmen, id est, Accusationem ab illis contextam, araneae telam esse ostendamus, hoc est, nihilo fortiorem quam sit cassis araneae, inualidam nimirum et inanibus argumentis consutam. Futiles ergo rationes et infirmas, i(stou=s2 a)ra/xnhs2, i.

araneae casses vocabimus apposite, quod eos quicquid illabitur facile discindat. Proclus Constantinopolitanus Episcopus: ple/kontes2 sullogismou\s2 a)ra/xnhs2 a)sqeneste/rous2, id est, Texentes Syllogismos aranearum telis fragiliores. et iterum o)/ntws2 i)/ston a)ra/xnhs2 u(fai/nousin oi( tau=ta le/gontes2, id est, Qui ista dictitant, reuera telam araneae contexunt. Nazianzenus in carminibus:

Thales quoque Soloni legum latori dixisse memoratur, vanam operam ab illo insumi, o(/ti toi=s2 a)raxni/ois2 nh/masin ei)si\n o(/moioi oi)no/moi, etc. quomodo araneae cassibus similes essent leges, quod a potentioribus soluantur.

Amisit urbem, et pugionem recepit.

id est, Amissa urbe recepit pugiunculum. Prouerbium est in eum, qui pro luculenta, quam fecit iactura, exiguum quid reportat: veluti si negociator pro mercibus opulentis ad Indos spe diuitis lucri missis, vilem tegeticulam referat. Callippus, qui occiso per insidias Dione Syracusarum tyrannidem inuasit, non multo postquam imperium susceperat, ad occupandam Catanam vicinum oppidum profectus, urbis Syracusanae imperio excidit, qua accepta calamitate, prouerbialem versiculum hunc exclamauit:

Refertur a Plutarcho in vita Dionis. Est autem turo/knhstis2 pugiunculi siue cultelli genus scalpendis caseis comparatum, si vocis etymon spectemus para\ to\ knh/qen ou)k turou\s2.

Nausiclidis solitudo nec ver nec amicos.

id est, Nausiclidis solitudo neque ver, neque amicos habet, Dici prouerbiali specie autumo de homine cunctis vitae praesidiis atque adiumentis destituto. Apparet natum a Nausiclide quopiam qui secesserit solitarium in locum ab [correction of the transcriber; in the print ob] omni humano cultu alienum.

Labra, non palatum rigat.

Extat apud Homerum Iliados 22. de Andromache, cui necem mariti Hectoris lugenti, ad pellendum ex animo moerorem poculum oblatum erat, quod dolor non passus est altius descendere. Trahi potest eleganter ad usum prouerbialem, quod indicat ibi et Eustathius, in eum qui exiguum munusculum largitur, quod humectandis quodammodo labris cedat asperginis vice, nequeat tamen oris palatum imbuere, hoc est, vel animum explere, vel praesenti necessitati mederi. Competet etiam non absurde in pollicitatorem strenuum, qui verbis aureos tantum non montes polliceatur, diues nimirum promissis, quibus cor homini salire faciat, nihil tamen aut perparuum praestet. est autem u(perw=|h, aut, ut in manuscripto Eustathio scribitur u(perw=on

Embarus es.

ADagium istud non inficior annotatum esse ab aliis, attamen diuerso plane sensu et origine expositum: neque enim de vecordi et deliro, sed e diuerso de callido atque ingenioso dici obseruatum est. Refert namque Pausanias vel ex eo Eustath. in Boeotia, Embarum quendam ingenii dexteritate vel potius felici astutia sortem oraculi hoc pacto elusisse. Athenienses vrsam, quae in fanum Dianae Munychiae a Munycho Pyraei regulo sic nuncupatae, irruperat, occiderant (in Fauorini codice a)naireqei/shs2 sepone, pro a)nateqei/shs2) animal illius numini sacrum: quod factum consecuta mox fuit pestis, quam tum demum cessaturam oraculo cecinit Apollo, si quis Dianae filiam immolasset, itaque Barus quidam siue Embarus, id se facturum cum Atheniensibus pepigit, ea conditione, vt generi suo gentilium quodammodo et haereditarium sacerdotium deferrent, communi omnium consensu, quod et factum est: at ille vafro consilio gnatam de more comptam velut victimam mactaturus, in aditu (quo praeter sacerdotem accessus nulli patebat) abscondit, et capram filiae ornamentis indutam, illius loco immolauit: Atque inde proverbii occasio manauit, vt cautum hominem et callido consilio aliis imponentem Embarum vocitarent. Convenit prorsus cum adagio, Thessalicum sophisma, quod simili de causa natum est: nam Diotimo Thessalo (quem alii Aratum nominant) expeditionem suscepturo oraculum praeceperat, vt caueret necubi hostes illum anteverterent, opimioribus votis vsi: sic ille superare hostes praelio festinans, Apollini kataibi/w|, ceu manium praesidi vel expeditionis auctori, persoluturum se voluit centumuirale sacrum, sed victoria potitus, et votiua sacra persoluturus, comperendinando ita diem de die exemit, vt in plures annos votis suis illuserit, dictitans humanas victimas Deo non convenire, religionique omni repugnare. In hunc ferme modum scribunt Euripidis commentaria, in Phoenissas, in nomine solo discrepat Eustathius ex Pausania et Suida.

Etiam e vite rubus nascitur.

*ka\c a)mpe/lou ba/tos2 fu/etai, id est, Etiam e vite rubus nascitur. Proverbium est, quoties indicare volumus a nequam parentibus, bonae frugis liberos, ex indocto magistro discipulum eruditum, e stolidis interdum cordatos nasci. Gregorius Nazianzenus ex oratione Athanasio Alexandrino dicta: fu/esqai de\ a)mpe/lw ba/ton h)ka/sate, kai\ i)ou/das2 tw=n maqhtw=n ei(=s2 o( prodo/ths2, id est, Auditis vero etiam e vite rubum oriri, et inter discipulos vnus extitit proditor ille Iudas. Huic contrarium est, quod de Eutherio dixit Marcellinus lib. 16. qui Armenus natus gente truculenta et improba, iusti consilii plenus fuit, et cum spado esset, nihil efferatis eunuchorum moribus consonum habuit, sic autem ait: Sed et inter vepres rosae nascuntur, et inter feras nonnullae mitescunt. Innuens nullam tam barbaram esse gentem, et ab humanitate omni alienam, quin bonos aliquos producat: sic Scythia Anacharsin protulit insignem philosophum, Cappadocia improbitate morum infamis Basilium illum vere magnum, Gregorium Nazianzenum et Aretum Cappadocem, cuius in

Fronti ocream, tibiae galeam applicat.

VBi praepostere omnia fiunt, et quae in postremum locum reseruari deberent, primore in parte velut acie collocantur, et e diuerso: prorsus quod dici solet u(/steron pro/teron, vti licebit adagio illo Lucianico, in libello de errore in salutatione commisso: w(/sper a)\n ei)/ tis2 knh/mh| to\ kra/nos2, h)\ peri\ th=| kefalh=| ta\s2 knhmi=das2 e)ph/saito, id est, Non aliter quam si quis tibiae cassidem, aut capiti ocream adaptet. et alibi: to\ prw=ton e)/mpeson, prw=ton lege/sqw, kai\ h)\n ou(/to tu/xh|, peri\ tw=| me tw/pw| me\n h(/ knhmi\s2, peri\ th= mnh/mh| de\ h( ko/rus2, id est, Quod primum occurrit, prius dicatur, et si vsus ita ferat, fronti ocrea, tibiae galea applicetur: innuens, vt quidque in dicendo obuium est, ita nulla habita ordinis ratione inserendum esse.

Musarum fauus.

*mousw=n eu)ko/lwn a)nqrh/nion, id est, Fauus Musarum propitiarum: Dicetur non inuenuste de omnibus numeris absoluto et carminis elegantia nulli secundo poeta. Dictum est poetae cuiuspiam de Sophocle, vt refert Philostratus iunior in Iconibus, quanquam ibi corrupta voce a)nqhn/on legitur. Constat autem Sophoclem ob carminis suauitatem me/liptan velut apem fuisse dictum, et ne/an seirh=na, id est, Sirenem nouam. Fauus mellis dulcissimus est. Huc trahi potest illud Aristophanis: me/litta mou/shs2, xari/twn qru/ma, id est, Apis Musarum et Charitum deliciae, de erudito viro.

Annum in mensem contrahit.

DE imperioso homine, quique in repub. omnem paginam, omnesque partes sibi sumit, pro arbitrio statuens atque immutans quicquid lubitum est, aptissime effertur senarius ille Philippidae Comici, quem in Demetrio citat Plutarchus:

Natum a Stratocle Atheniensi, qui Demetrio victori adulans decreto sanxit, vt Martium mensem, Nouembrem dici sciscerent, vt mysteria Iacchi, quae hoc mense cum statis nundinis celebrari solebant, Martio mense fierent, iam Nouembris agnomen adepto in gratiam Demetrii. Qui ergo ordinem consuetum in rebus pro lubito commutat, scite dicetur, Annum in mensem contrahere. Videtur quod non male quadrare posset in abbreuiatorem, qui prolixe et ad fastidium vsque multis libris conscripta, in compendium contrahit, quomodo operosam et praelongam Trogi Pompeii historiam in epitomen concinnam redegit Iustinus.

Neronianas thermas refrigerat.

DE insulso homine, in quo nihil est venustatis, nihil Mercurialis salis, dicetur eleganter illud Epigrammatarii, Neronianas refrigerat thermas, extat autem lib. 5. de Sabineo oratore inepto et frigido:

Si temperari balneum cupis feruens,
Faustine, quod vix Iulianus intraret.
Rogo, lauetur hic rhetor Sabineus,
Neronianas is refrigerat thermas.

Tertium versum ex vetusto manuscripto codice paulo aliter lego, quam in impressis codicibus legitur. Apparet autem thermas Neronis

feruentissimas fuisse, quarum fornicum vestigia adhuc hodie visuntur Romae, prope aedem S. Eustachii, quarum mentio fit apud eundem lib. 7.

Est modus matulae.

PRoverbialis est epigraphe e Satyris Menippaeis Varronis apud Nonium Marcel. [abbr.: Marcellinum] quae admonet seruandum esse in poculis modum, neque ad satietatem vsque ingurgitandum. Vitandum enim omni in re est, quicquid nimium est. Hinc facete dictum fuit a Pretello quodam, qui interrogatus, quidnam de Boeotiis sentiret, respondit, quid aliud quam quod idem sonarent dolia, si voce essent praedita. Inscriptio autem ita habet: Varro: Est modus matulae, peri\ me/qhs2, id est, de temulentia, solet enim primo loco adagium, aut diuerbium ponere, tum subiicere libri argumentum.

Delphinum patina non capit.

*ou)de\ leka/nh delfi=na xwrei=, id est, Non capit Delphinum lanx escaria. Dictum fuit arrogans, Graeci supercilii plenum, Amphicratis Atheniensis rhetoris, qui Seleuciam Tigranis regiam veniens profugus, rogatus ab oppidanis, vt oratoriae artis professionem illic susciperet, indignanter eos reiecit dicterio, haud dubii fastus indice, w(s2 ou)de\ leka/nh to\n delfi=na xwroi/h, hoc est quod neque patina delphinum caperet, respuens eos velut indignos, qui tanti oratoris vocem audirent. Delphin piscis cetaceus, ac proinde magna mole corporis, vt omne Cetaceorum genus maior est, quam vt lance, aut catino contineatur. Transferri potest ad ingenium, quod tenue et exile altissimorum mysteriorum et reconditarum disciplinarum capax non est. Extat autem dictum superius apud Plutarch. in Lucullo.

Sol non inuidet vesperae.

*hlios2 e(spe/ra| mh\ fqonei=, id est, Non inuidet sol vesperae: Qui aliquo in artificio prae caeteris excellit, nihil derogatum suae existimationi putat, si tenuibus aliquid ex arte sua accedat lucelli: ei)/ta oi( ei\ h(/lion e(spe/ra| fqonei=n, h)\ me/llein au)tw=| ei)/ tis2 e)sti\n a)sth\r a)lloste\n ou)ranw=, hoc est, Deinde existimas solem vesperae inuidere, aut illum curare, si qua sit alia stella in coelo? Verba sunt Philagri sophistae apud Phil. Homer. solem exoriri dicit, at non itidem stellas:

Semel in laqueum vulpes.

Iambicus dimeter proverbialis de astutis hominibus, quos haud procliue est, post primum errorem irretitos tenere, semel expertus quantum opum hauriant lites, quantumque molestiarum pariant, litium laqueos declinat, et cum piscatore ictus sapit postliminio. Prudentis non est denuo eundem in lapidem pedem offendere. Coniugii turbas repetentem naufrago comparat Graecum epigramma, iam secundo pelagus tentanti. Annotat Suidas etiam aliter efferri: a)ll' ou)k au)=qis2 a)lw/phc. Non iterum vulpes, vt subaudiatur ei)s2 pa/ghn, in laqueum.

Pugna consilia scindit.

Consilia abrumpit pugna. Hemistichium proverbiale, quo significatur non solum in praelii conflictu, vbi ad manus vtrinque ventum est, saepenumero recte prouisa consilia turbari et inutilia reddi, verum etiam, in quauis contentione animi impetum et acrimoniam retundi atque habescere. Acrior in disputando altercatio saepius confundit ingenium, memoriam obliterat, et praecogitata argumentorum arma prorsus extorquet e manibus, industriamque expectorat. Extat apud Hesychium.

Megabyci sermones.

*megabu/sioi lo/goi, id est, Megabysia dicta, proverbiali schemate dicuntur superba, et insolentius ac velut elato magnumque spirante animo dicta, quasi megafu/sioi, cuiusmodi Thrasonica apud Romanas aures vocitantur. A Megabyzis satrapis regis Persarum, in quo genere hominum ferocia plerunque et impotens supercilium spectatur, nata paroemia. Megabyci meminit non semel Herodotus. Sic Megabocchum appellat Cicero Pompeium haud vano insolentiae singularis conuitio, quod Bocchum Africae potentem regem fastu tyrannico imitaretur.

Quo curris potius quam ad ephebum?

*poi= tre/xeis2, h)\ e)pi\ to\n e)/fhbon, id est, Quo curris potius, quam ad ephebum? De Apollonio Tyaneo dictum fuisse, proverbiique honore sortitum testatur Philostratus lib. 1. commentar. de eius Philosophi vita, idque ex oraculari responso, quo Aesculapius per flaminem suum professus fuerat, se gaudere sub Apollonii ephebi testimonio valetudinem pristinam hominibus restituere: quae fama illico ita passim apud Cilices finitimosque populos inualuit, vt eos qui ad Aesculapium voti causa, aut valetudinis ergo proficiscerentur, perconctari soliti fuerint, poi= tre/xeis2, h)\ e)pi\ to\n e)/fhbon, id est, Quo abis potius quam ad ephebum? volentes innuere, nil opus esse peregrinationem suscipere, cum votis abunde sufficere posset praesens Apollonius, tum pubertatis annos ingressus. Libuit istud docere, quoniam alii dicunt parum liquere, quid sibi velit Cilicium istud adagium, eoque magis quod existimet ab oraculo Apollinis, quo festinabatur vndique sumptum esse. Cur autem non similiter vt ille verterim, Quo properas, num ad ephebum? ne quis temeritatis me insimulet, ratio reddenda est, quod apud Graecos eam vim habeat coniunctio, h)\, vt vel comparatiui virtutem includat, vel subaudiri dictionem ma=llon postulet, quomodo et positiuo gradui idem apud illos familiare esse solet, id quod exemplo vno atque altero convinci possit. Homerus Iliad. 1. bou/lom' e)gw\ lao\n so/on e)/mmenai h)\ a)po/lesqai, id est, populum esse sospitem volo potius quam extingui.

Mansum male reiiciat.

CItat Suidas ex Aristophanis Equitibus trochaicum hunc acatalecticum vt proverbialem.

Ostendit idem quadrare in eos, quibus praeter expectationem faciliter et ex animi sententia aliquid succedit, eius enim haec sunt verba: e)pi\ tw=n para\ prosdoki/an eu)dokimh/santwn. nam laboribus aliquid acquirere, studium et propensam hominis voluntatem atque industriam testatur,

ac temere invenire fortuitum est, nec industriae laudem meretur. Quo loco Suidae codex mendosus est, atque ita emaculandus, ou) th=s2 au)tou= tou= eu)ro/ntos2 gnw/mhs2 e)/rgon, pro kai\ th=s2 tou=. Dictum est autem ab equitum coetu in Cleonem, qui rerum ad Pylum feliciter gestarum gloriam ad se trahens, in Prytaneo reipub. impendiis vt aleretur, obtinuerat. Competit ergo in eum, qui facinus aliquod nulla ingenii sagacitate aut prudentia peregit, sed temere, magnamque laudis partem inde velut singularis industriae testimonium quaerit.

Lepus leonem trahit aureo laqueo.

Senarius est proverbialis, cuius in largitiones et munerum corruptelas vsus est. Natum dicterium a quodam logophthalmo (ita medici nominant eum, qui palpebris hiantibus leporum more indormit) qui principem datis muneribus corruperat.

Proteruia ignominiam praecedit.

*suntribh=| prohgei=tai u(/bris2, id est, Proteruia ruinam praecedit, qui integer est sceleris, calamitosam ignominiam non incurrit, neque capite aut fortunis oppugnatur, iuxta vulgare dictum, qui non peccat, non luit in aere, culpa enim damnosa est. Meminit huius proverbii Nazianzenus in eadem inuectiua, kai\ pro\ me\n sun tribh=s2 h(gei=tai u(/bris2, ai( paroimi/ai kalw=s2 fasi\, pro\ de\ do/chs2 tapei/nw sis2, h)\ i)/na safe/steron ei)=pw, u(/brei me\n e)/petai suntribh\, tapeinw/sei de\ eu)doci/a, id est, Praecedit ruinam proteruia, vt praeclare loquitur paroemia, et gloriam humiliatio, aut clarius dicam, Proteruiam comitatur ruina, humiliationem gloria. *suntribh\ capitis diminutio vocari potest iurisconsultorum vocabulo, cum alicuius fortunae et status affliguntur atterunturque.

Ventura per dioptram prospicit.

DE cordato homine, qui sagaciter odoratur et praevidet imminens periculum, apposite dicetur illud Pisidae:

Senarius est iambicus, Translatio petita ab instrumento geometrico, quo explorant turrium et propugnaculorum altitudinem, librato per foramen cisu, quod Graeci a perspiciendo diopth=ra et dio/pteran vocant. Quisquis igitur propria industria rei euentum praesagit, ingenii dioptra rerum exitum prospectare dicetur.

Caprarum nomina.

*ai)gw=n o)no/mata id est, Caprarum nomina: proverbium effertur de re friuola et inutili; nam cum similes inter se caprae sint, stulte operam collocat, qui illis nomina, quibus dignoscantur imponit, quippe cum ista creari soleant in differentibus specie, discriminis gratia, quod in caprarum genere nullum est aut exiguum admodum. Qui ergo consimilium rerum colluuiem congerit, Caprarum nomina recensere illum dictitabimus. Refertur in Suidae collectaneis.

Rusticanus Oenomaus.

Oenomaus proverbio dicitur, qui magnos sibi spiritus sumit, et de praeclara nobilitate aut insigni eruditione se iactat, rusticis alioqui moribus, et e plebe natus, aut proletaria doctrina imbutus. Demosth. oratione de Corona vtrunque ferme in Aeschine notat, quem patre seruo natum et subito oratorem factum incessit, cum ille pro Tromate Atrometum velut impauidum, parentem suum praeferret, et pro Empusa aspectri cuiusdam similitudine sit dicta, matre Glaucotheam, Nymphae marinae nomine vocitaret, deinde et Oenomaum Sophoclis tragoediam malum histrionem male egisse Aeschinem insimulat. Proinde his verbis inuehitur in eum, tou=to de\ kai\ fu/sei ki/nados2 a)nqrw/pos2 e)sti, ou)de\n e)carxh=s2 u(gie\s2 pepoikro\s2, ou)de\ e)leu/qeron, au)totragiko\s2 pi/qhros2, a)rourai=os2 oi)no/maos2, id est, Hic homuncio natura est vulpecula, qui nihil vnquam sani fecit aut liberale quod fuerit, ipsissima Tragica simia, rure natus Oenomaus: quanquam Philostratus paululum immutata lectione, non au)totragiko\s2 composita dictione, sed fortassis ita, ou)de\ e)leu/qeron au)to\, tragiko\n, etc. diuulsum legisse videtur, cum in Aristide Sophista ita meminit, u(pe\r tou= tragikou= piqh/kou, kai\ a)rourai/ou oi)noma/ou, id est, De tragica simia et rurali Oenomao. Fuit autem Oenomaus Piseae ditionis rex, Alxionis, Pausania teste, filius, vel vt alii fabulantur, Martis ex Storope Atlantide, aut secundum alios ex Herpinna Asopi, pater Hippodamiae, qui insigni crudelitate filiae procos non paucos interemit. Hesych. annotat Rusticanum Oenomaum a Demosthene dictum Aeschinem, eo quod vicatim pagos circumiret, Sophoclis Oenomaum histrionico habitu actitans.

Non propter pedis cum lyra dissidium.

REfertur in Suidae collectaneis proverbium in eos, qui aliam ob causam puniuntur, aut mulcta afficiuntur, quam ipsi existiment: *all' ou) dia\ th\n e)n tw=| podi\ pro\s2 th\n lu/ran a(marti/an, id est, At non propterea quod pes lyrae haud responderit, aut si ita mauis, non propter pedes a lyra dissensum, vsus est Plut. in lib. De inutili verecundia; kai\ toi\ ou) dia\ th\n tou= podo\s2 pro\s2 th\n lu/ran a)metri/an, w(s2 pla/twn e)/lege, a)lla\ dia th\n peri\ ta\ no/mima kai\ di/kaia plhmme/leian, id est, tametsi non propter pedis a lyra discordiam, vt Plato aiebat, sed propter quod in legum obseruatione et aequitate peccetur. Illud vero obseruandum est, discrimen esse in lectione, sed exiguum inter a(marti/an errorem, et a)metri/an immoderationem, quando videlicet rhythmi et modulati pulsus modum non obseruant et legem suam.

Ventis et scripturae in aqua credere.

*au)/rais2 pisteu/ein kai\ gra/mmasi toi=s2 kaq' u(/datos2, id est, ventis credere et literis in aqua descriptis: Proverbii vice dicitur, vbi fluxam in aliquo fidem et et lubricam notamus, et perfidiam perstringimus. Nazianzenus ad Sophronium praefectum: w(s2 au)/rais2 ei)=nai ma=llon pisteu/ein kai\ gra/mmasi toi=s2 kaq' u(/datos2, h)\ a)nqrw/pwn eu)hmeri/a|, id est, vt aurae potius fidendum sit et literis aquae inscriptis, quam mortalium rebus prosperis. Competet in inconstantiam et malam fidem, hoc modo, Quod feminarum auribus committitur, aurae te fidere et scripturae in aqua cogita.

Amnis cursum cogere.

de eo, qui duram et difficilem rem aggreditur et quasi impossibilem: aut qui vitiis innutritum ad viam virtutis reuocare conatur, aut qui naturam inuitam atque repugnantem alio compellit: Nazianzen. ad Eudoxium Rhetorem: to\ de\ mh\ bia/zesqai r(ou=n potamou= kai\ h( paroimi/a paideu/ei, kai\ i(pposu/nhn dedaw=ta mh\ a)/doin e)qe/lei o( poihth\s2. id est, Prouerbium docet, amnis alueum non esse sistendum, et poeta vult equitandi peritum non cauere. Quo cuiusque ducit ingenium, eo applicare se debet, male namque coactum ingenium respondit. Pulchre se habuit olim Atheniensium lex, qua iuuenes priusquam pubertatis annos attingerent, ad opificii delectum ducebantur, propositis publice artium omnium instrumentis, in eam namque artem erudiendi tradebantur, ad quam naturae impulsu ferebantur propensius. Laudat et Fabius certum studiorum delectum facere, quod eo, quo natura vocat, duci ingenia consultum sit: neque enim feliciter succedit, quicquid extortum et inuita Minerua tentatur.

Anima sicca sapientissima.

*yuxh\ chrh\ sofwta/th, id est, Anima sicca sapientissima. Adagium elegans ex obscuris Heracliti fontibus haustum, quo sobrietatis virtus commendatur, velut ingeniorum et industriae parens. Verba eius recitat Galenus in libello. Quod corporis temperiei respondeant animi mores, atque exponit obiter: *au)gh\ chrh\ yuxh\ sofwta/th, id est, Aridus fulgor, mens sapientissima, vel aliter, Anima sicca iubar est sapientissimum: Dictum est inquit Heracliti, quo innuere voluit siccitatem prudentiae auctorem esse, siquidem astra cum fulgido iubare micent, pariterque sint et arida, eximia praedita esse sapientia verisimile est. Haec ille. Clemens Alexandrinus Paedagogi lib. 2. loquens, qua ratione euitando temulentiam animus reddatur purus ab omni labe atque adeo luminis capax, et perspicax, etiam subiungit: au)gh\ de\ yuxh\ chrh\ sofwta/th, kai\ a)ri/sth, tau/th de\ kai\ e)poptikh\, ou)de\ e)sti\ ka/qugros2 tai=s2 e)k th\n oi)/nou a)naquma/sesi, nefe/lhs2 di/khn swmatopioume/nh, id est, Iubar vero est anima sicca sapientissimum et praestantissimum, idemque et perspicax, neque madescit vini halitu, in modum nebulae crassescens. Synesius lib. de insomniis, ubi dicit calorem et siccitatem esse quaedam animae vehicula, addit: to\ te\ au)= chrh\ yuxh\ sofh\, tro\s2 ou)de\n a)/llo tw=| kraklei/tw| tei=non eu(ri/skomen, h)\ paxh\ kai\ u(gro\n geno/menon toi=s2 xhramoi=s2 th=s2 gh=s2 e)ndu/etai r(oph=| fusikh=|, poleu=on kai\ w)qou/menon ei)s2 th\n kata/gaion xw=ran, id est, Illud vero anima sicca sapiens, quod Heracliti dictum est, non alio tendere inuenio, quam quod anima optima et vuida si fiat, naturali pondere in terrae cauernas demergatur, in subterranea loca detrusa. Quo in loco (ut in transcursu id admoneamus) pro au)= legendum censemus au)gh\, superiorum auctorum testimonio. Heracliti verba annotat Stobaeus capite de temperantia: *anh\r o)go/tan meqhsqh=|, a)/getai u(po\ paido\s2 a)nh/bou sfallo/menos2, ou)k e)pai/+wn o)/kh bau/noi, u(rgh\n th\n yuxh\n e)/xwn, a(/uh yuxh\ sofwta/th, kai\ a)ri/sth, h. e. Temulentus malefirmo gressu nutans ab impubere puero ducitur ignarus quorsum eat, vuidam habens animam. Est vero sicca anima sapientissima et praestantissima. Vnde asseri potest duplex lectio: a(/uh yuxh\ sofwta/th, i. Anima sicca sapientissima, et au)gh\ chrh\

yuxh\ sofwta/th, id est, Anima sicca iubar sapientissimum, eundem utraque sensum obtinens Mens, cuius coelestis est origo, et quam non male diuinae aurae particulam Flaccus nominat, multo cibo potioneque madida, altum sapere non potest, neque ad coelestium rerum contemplationem assurgere valet. Androcydis oratoris dictum memorabile refertur apud Clementem Alex. Strom. lib. 7. vinum et carnium sagina, robur quidem adiiciunt corpori, ac animum reddunt languidum. Tribuit Ioannes Philoponus Plotino diuinam, ut ipse ait sententiam, qua dicit eos omnes, qui saginando corpori indulgent, parum abesse quin arborescant, hoc est, in plantarum naturam degenerent: cuius haec sunt verba: o(/soi e)mmanw=s2 kata\ ta\s2 qreptika\s2 duna/meis2 e)nergou=sin, ou)/toi kinduneu/ousin a)podendrwqh=nai. In eandem sententiam Eusebius apud Stobaeum, Crapula corpus quidem opimum reddit, at vecordiam et stuporem conciliat, et rationem, quae princeps animi pars est, obliterat. Nemo est adeo a sensu communi alienus, qui non libenter assentiatur illi diuerbio vulgato, Pinguis venter non gignit sensum tenuem, aut illi senario Nazianzeni.

Threicia hirundo labiis instrepit.

*xei/lesin e)pibre/metai qrhiki/a xelidw\n, id est, Labris immurmurat hirundo Thracia. De indocto et barbaro dicitur. Hirundo obstrepera auis est inepto garritu auribus molesta. Exstat apud Aristophanem dicterium de Cleophonte: *ef' ou)= dh\ xei/lesin e)pibre/metai qrhiki/a xelidw\n, hoc est, Cuius labris hirundo Thracia instrepit. Aliter de Pericle dictum est, eius labris insidere Suadam deam.

Ignis in Vepribus.

*pu=r e)n a)ka/nqais2, id est, Ignis in vepribus. De acri disputatore usurpauit prouerbialiter Nazianzenus, qui aduersariorum argumenta ignis instar absumit: ita enim de Basilio Magno loquitur in Monodia: toi=s2 de\ gi/netai peleku/s2 ko/ptwn th\n pe/tran, h)\ pu=r e)n a)ka/nqais2, oi)fhsi\n h( qei=a grafh\, r(adi/ws2 a)nali/skwn ou)k fruganwdeis2 kai\ u(brista=s2 th=s2 qeo/thtos2, hoc est, Fit illis bipennis cotem discendens, aut ignis in senticeto, iuxta scripturae sacrae dictum, absumens haud difficulter sarmentitias quisquilias, deitatis violatores.

Argi tumulus.

*argou lo/fos2, id est, Argi tumulus, prouerbialiter dicitur locus periculosae aleae plenus, aut negotium difficile capitis discrimine obnoxium. Origo sumpta ab accliui quodam colliculo, apud Argos copiosam olim et nobilem Peloponensi ciuitatem, quem prw=na nominabant, ubi Danaus delectis iudicibus ex Argiuorum Aegyptiorumque primoribus, iudicio stetit, causamque dixit necis a filiabus perpetratae in fratris filios. Proditum enim est memoriae Aegyptum necem filiorum ulturum venisse Argos cum exercitu, et Danaum recognita expediuisse arma Argiuosque in praelium eduxisse, sed Lyncei interuentu rem fuisse compositam negotiumque delectis ex utraque gente arbitris delegatum, constituto ei rei in edito tumulo tribunali. Hecataeus [correction of the transcriber; in the print Hetataeus] historicus negat Aegyptum Argos appulisse, iudicii tamen locum in eo colle extitisse, non inficiatur. Meminit Euripides in Oreste:

*qa/ssont' a)/kran,
*ou) fasi\ prw=ton *danao\n *ai)gh/ptw| di/kas2
*dido\n t' a)nqroi=sai lao\n e)s2 koina\s2 i(/dras2.

Conspicor collem editum
Vbi perhibent primum Danaum Aegypto necis
Causam ferentem, publica ad subsellia Egisse plebem.

Dinias historicus in rebus Argolicis meminit loci in hanc sententiam. Confestim Melacharim loci dominum et Cleometram saxis obrutos interemerunt, cuius sepulchrum etiamnum hodie demonstrant in supremo colliculi vertice, quem prw=na nominant, ubi Argiui solent ius dicere. Videtur meminisse eiusdem loci et Euripides in Bellerophonte fabula, his verbis.

Vespertinum amant, matutinum oderunt.

Quem annotat dici in homines lubricam in amicitia fidem seruantes, vacillantesque, et ad quamuis fortunae aurulam sese vertentes. Nos in haeredipetas conuenire putamus, qui senibus et aniculis palpantur, morti, hoc est, occasui vicinis, quo sibi haereditatis aliquid attrahant. Ab hoc dicto diuersum fuit Cn. Pompeii apophthegma dicentis: Plures adorare solem orientem, quam occidentem, quo innuere voluit, plus esse spei in iuuene, quam in defectae aetatis sene.

Byssina verba.

*bu/ssina r(h/mata, id est, Byssina verba, specie prouerbiali dicuntur verba splendida et cum auctoritate ac maiestate quadam prolata. Plutarchus in apophthegmate, paru/satis2 h(ku/rou kai\ a)rtace/rcou mh/thr e)ke/leuse to\n basilei= me/llonta meta\ par)r(hsi/as2 diale/gesqai, bussinoi=s2 xrh=sqai r(h/masi, id est, Parysat. Cyri et Art. mater iussit eum, qui libere cum rege verba facturus esset, bissinis uti sermonibus: nam Christophorus Longolius homo doctissimus ex collatione veterum codicum in suo Plutarcho hanc lectionem manu sua annotauerat: alioqui sermo est de rege cum popularibus libere transacturo, si basile/a legas. Exstat idem apud Herodotum. Byssina vestis principatus auctoritatisque primariae symbolum erat. Sophocles in Laocoonte fabula loquens de Aenea patrem Anchisen succulante.

*pa/res2, e)p' w)mw=n pa/ter e)/xwn kerauniou=
*nw/tou katasta/zonta bu/ssinon fa/ros2.

Adest, in humeris efferens dorso patrem
Sublime, pallium trahentem byssinum.

At apud Aeschilum Antigone fratri puluerem mortuo inspergit, quem byssinae vestis sinu exceperat, Graece est, ko/lpw| fe/rousa bussi/nou peplw/matos2. Apud Ioseph. lib. 6. belli Iudaici sacerdotes, quorum magna erat auctoritas, byssinis vestibus amicti fuisse leguntur. Apuleius lib 11. Byssina quidem, sed florida depicta veste conspicuus. Aretas Caesariensis in Apocalypsin ait, Byssum esse corticem Indicae plantae, ad linum redactum. Plinius lino byssino secundam bonitatis palmam dat mulierem maxime

deliciis. Pollux byssum lini speciem indici exponit, quod e ligni fructu Ponticae nucis assimili, in modum lanae, carpitur.

Charadrij vitam vicit.

*xaradri/ou bi/os2, id est, Charadrii vita, prouerbialiter dicitur de inexplebili gurgite, qui ut multam cibi potusque saginam ingerit, ita mox eam deplere satagit, cuiusmodi hominem messhgudorpoxe/sth nominat Hipponax, helluonem insatiabilem, qui ventrem saburrat identidem atque exinanit, ut nouo onere eum inferciat. Plato in Gorgia, xaradriou= tina\ au)= su\ bi/wn le/geis2, id est, Charadrii vitam iterum ducis. Id ait Socrates Callicli persuadens, felicem vitam in assiduo influxu esse positam. Charadrius auis, quam rupicem Gaza nominat, simul et edere et deiicere putatur, sic enim annotationes Graecae, quas vidi in Georgiam, habent: xaradrio\s2 o)/rnis2 tis2 o(/s2 a(/ma tw=| e)sqi/ein e)kkrinei=. Opinioni isti suffragatur et Olympiodorus Alexandrinus in eum Platonis locum: h)\ zwo\n le/gei o(/ qi/ei kai\ eu)qe/ws2 e)kkri/nei, h)\ au)ta\ ta\ koi=la tw=n petrw=n a(\ de/xetai to\ u(/dwr [note of the transcriber: In the print: u(/qwr] kai\ a)poba/llei, id est, aut de aui loquitur, quae et vorat et e vestigio excernit alui proluuiem: aut de rupium cauernis, quae affluentem aquarum vim recipiunt pariter et deponunt. Quod autem illorsum tendat Plat. oratio, verba Soc [abbr.: Socratis]. proxime praecedentia liquide ostendunt: ou) kou=n a)na/gkhg' a)\n polu\ e)pir)r(e/h, polu\ to\ kai\ a)pio\n ei)nu=n, kai\ mega/l' a)/tta ta\ trh/mata ei)=nai tai=s2 e)kroai=s2, hoc est, Necesse igitur est, si multum affluat, multum etiam defluere, ipsaque exitus ora parentibus quibusdam rimis dehiscere. Nihil vero commune habet istud prouerbium cum ea Charadrii natura, quam praeter Aristotelem et Euphronium refert Heliodorus Trecensis episcopus Aethiopicarum rerum lib. 3. quod videlicet ab auriginosis virus omne in se rapiat atque corriuet, fascini cuiusdam in modum, unde in velatis caueis abscondere eam propolae solebant, ne emptor ante contractum sentiret remedium. Quo allusum est ab Hipponacte eo versu, qui sic emendandus venit in Suida:

Facilius quam Oreum deuicerint Boeoti.

Prouerbium dici admonet Suidas de iis qui limites suos transcendunt. Nos arbitramur efferri posse de expeditione celeriter confecta, vel etiam de re facta procliui. Oreon Euboiae [correction of the transcriber; in the print Eubioae] urbem constat esse in Boeotiae confiniis, quam Boeoti noctu adorti in potestatem sine magna difficultate redegerunt [correction of the transcriber; in the print redegeruunt], de iis namque Appolodori verba interpretanda existimo apud Steph.

Cuminum serere.

*ku/minon spei/rein, hoc est, Cuminum serere dicitur prouerbio homo virulentae linguae, quique effreni oris petulantia maledicus conuitia dirasque seminat. Demetrius Phaleraeus scribit Sophronem Mimographum eo usum, ku/minon e)/speire, id est, Cuminum seuit. Natum a natura herbae, quam eiusmodi esse tradunt naturalium rerum indagatores, ut laetius prouenire putetur, si maledicta adhibeantur, diraeque imprecationes, dum

seritur, quod ne quis ceu ridiculum exsibilet, apponam Theophrasti doctissimi philosophi ex octauo de Plantarum historia libro verba: i)dio\n de\ kai\ o)\ le/gousi kata\ tou=to, fasi\ ga\r dei=n katara/sqai/te kai\ blasfhmei=n spei/rontas2, ei) me/llei kako\n e)/sisqai kai\ polu\, id est, Peculiare est, quod de eo memorant, ferunt namque imprecationibus et maledictis opus esse, si qui serunt, illud copiosum pulchrumque prouenire velint. Eadem naturae lex est in ocymo, quod iniuriis maledictisque terrae mandatum, foecundius existimauit antiquitas, non abnuente et Plinio.

Pallenicum tueri.

*pallhniko\n ble/pein, Pallenicum tueri dicebantur qui magnos spiritus praeferebant et masculum animum. Varinus exponit pallhniko\n ble/pein, a)nti\ tou= gennai=on, generosum obtueri. Sumptum videtur a pugna, qua occubuerunt in Pallanaeis agris Athenienses, Pisistrato ad tyrannidem aspirante, vel potius a conflictu, quo Gigantes in Phlegraeis campis (Pallene autem Thraciae urbs vetus Phlegrae nomen mutauit) decertasse cum diis fabulae produnt: historiam ex Theagene ita memorat Stephanus, Phlegrae incolae gigantes dicebantur, ad quos profectus Hercules, gentis proteruiam et immanitatem accusando, animos illorum efferauit in se, itaque correptis armis ad manus cum illis veniens, pro hospitali tessera bellum inserentes occidit. Contigit autem durante conflictu tonitrua et fulmina edi, inde nata fuit opinio, vulgi fabulae locum dans, quod dii cum gigantibus debellassent ibi locorum. Eustath. Odyss. 9. pallhniko\n ble/pein dici annotat et ballhniko\n a Pallene, quae et Ballene Thraciae oppido, et esse aenigma quod innuat inimicum etiam saxis licere ferire: xrew=n ei)=nai kai\ li/qois2 ba/llein to\n e)xqro/n.

Cosae consilium.

*tou=s2 ko/sa lo/gous2 ou)k. Cosae dicta dici inuenio, pro sano et salubri consilio. Fuit Cosas vir consultus et iustus, e genere Pelleneus, est autem Atticae oppidum Pellene, cuius oppidani bellum cum Salaminiis gerentes, cum vicinas gentes in belli societatem aduocassent, initio cum illis pacto de partitione agrorum, profligatis hostibus victores, vicinos suos eluserunt, neque conuentis steterunt, illo initia rite cum ipsis pacta minime violanda, immo mordicus seruanda urgente: qua ex re orta paulo post peste, criminis eos poenitere coepit, Cosaeque consilium magnifice laudarunt. Dici conueniet in foedifragos aut alioqui imprudentes, qui sanis consiliis non obtemperant, tales namque ou)k ko/sa lo/gous2 bdelu/ttesqai h)\ a)poptu/ein, Cosae dicta nihil pensi facere aut despuere dicemus, refertur apud Suidam.

Iube factu procliuia.

*tw=n dunatw=n ti ke/leu': ou) [note of the transcriber: In the print: tike\l eu)ou=] ga\r para\ kentau/roisi.
Praecipito factu procliue, nec esse furentes
Centauros inter te certum est.

Versus est spondaicus, quo imperiosi hominis et duriora nobis imponentis libidinem castigabimus, sumptus ex Teleclide Atheniensi: versus autem finem prouerbii specie torquere apte licebit in clamosos, qui intempestiuis clamoribus pertinaciter causam obtinere volunt, immo pugnis interdum potius, quam aequitate, ou) ga\r para\ kentau/rois2 ei)=, neque vero inter Centauros versaris aut res tibi est.

Extra callem.

*ek pa/tou, Extra callem, Eustathius ostendit esse paroemiam Odyss. 9. pro e)k podw=n, procul e pedibus, ubi denunciabimus periculi viciniam esse cauendam. Translatum a fugitiuorum periculo, quos in trita pedibus semita errantes faciles herus deprehendere atque assequi possit, maiore opera et difficilius in deuiis locis eos secuturus.

Inferorum triacadas.

IN hominem plus aequo curiosum et recondita peruestigantem atque a communi hominum notitia abstrusa cognoscere laborantem, illud competit: ta\s2 e)n a)/dou triaka/das2 e)pizhtei=, Inferorum triacadas inquirit aut scrutatur: triaka/da vocant tricesimum cuiusque mensis diem, vocabulo a Thalete Milesio primum excogitato, si Laertio credimus, aliis e)/nhn kai\ ne/an vocitantibus, quem nos pridianam Calendarum facimus.

Simulacrum pictum.

DE socorde homine et nihil proficiente, non inuenuste dixeris illud ex Aristophanis Ranis:

Pictum simulacrum velut immobilem, quodammodo verruceam statuam Plautus dixit: nec abludit hic vernacula lingua stupidum nec quicquam promouentem hominem, ligneam statuam nuncupans. Laudat autem Aristophanes, virique cordati esse dicit, ad felicem inclinare parietem potius, quam picti simulacri in modum stare, unico indutum schemate, graece ita habet: mekakuli\n dei=n au)to\n au)ei\ pro\s2 to\n eu)= pra/ttonta toi/xon ma=llon, h)\ gegramme/nhn ei)ko\n e(sta/nan labo/nq' e)\n sxh=ma. Huc pertinet illud Synesii ex libello de Dione a)fwno/teron a)ndri/antos2 gene/sqai, hoc est, Euadere magis mutus, quam statua.

Tantali philotesia.

*tanta/lou filothsi/a, id est, Tantali philotesia dicebatur peculium amicitiae beneuolentiaeque auspex, sed paulo grandius, quo plerunque a coena, et sub somnum se inuitabant. Ferunt apud Indos morem fuisse, ut maioribus poculis praebiberent cubitum ituri, pronis in phialas capitibus ad conciliandam amicitiam, eiusque peculii initiatore Tantalum faciebant, is namque Philostrato teste, filikw/katos2 e)n anqrw/pois2, incredibiliter inter homines beneuolentia, liberalitateque praecelluisse creditur. Itaque, cum amicitiam cum quopiam conflare, aut iniuriae suspicionem obliterare volentes, poculo eius auspicium sancimus, dicemus, *tanta/lou filothsi/a| pine/sqw, Qui mos etiamnum in tota ferme Germania durat, ut hospitii finita iam coena, ingens phiala meracioris generosiorisque vini plena, apponatur. Carpit tamen D. Clemens lib. 2. paedag. istos qui ceu in dolium ingerunt affatim vinum Philotesiae nomine, w(/sper ou)k a)mforei=s2 diaputi/zontas2 a)llh/lois2, to\n a)/kraton filothsi/ai o)no/mati.

In astragalis nobilitas.

Dicetur in hominem stemmata et fumosas maiorum imagines iactantem, nulla re alia, quae virtutem aut doctrinam commendet, spectabilem: Herodes Atticus sophista ad Bradeam leuirum suum dixisse legitur apud Philostratum libro secundo sophistarum, cum ille magnifice creparet de generis sui antiquitate et

nobilitate su\ th\n eu)ge/neian, toi=s2 a)straga/lois2 e)/xeis2, tua nobilitas in astragalis sita est. Solebant Romani generosiores in calceis lunulas, antiquitatis insignia, praeferre, vt Plutarcho teste, Arcadum more, qui se Luna priores iactitabant: et Philostratus in loco iam dicto, nobilitatis illud symbolum vocat: e)pisfu/rion e)lefa/ntinon mhnoeide\s2 (male namque monoeide\s2 illic legas) eburneum supertalare luniforme. Vnde Iuuenalis:

Quo spectat et Martialis locus libro secundo, parum scite hactenus scriptus: Non hesterna sedet lunata lingula plauta.

Vbi non hesternam vocat veterem et antiquae nobilitatis testem, voce non temere mutata ex manuscripto.

Marsyae mors.

DE immani et supra modum crudeli necis genere, marsu/ou qa/natos2, hoc est, Marsyae mors effertur. Eunapius de Hormisda Saporis Persarum regis filio natu maiore, qui ex venatu ad regiam regressus, cum conuiuarum accumbentium nullus forte, vti decuerat, aduenienti assurrexisset, h(pei/lhse to\n *marsu/ou qa/naton au)toi/s2 e)piqh/sein, id est, interminatus illis fuit Marsyae necem, qua re intellecta, satrapae communi consilio, post obitum patris, natu minorem fratrem regno praefecerunt, illo in caueam incluso, ferreisque compedibus obuincto, qui postea ope vxoris lima praefectis vinculis ad Constantinum Magnum profugus euasit. Marsyas Hyagnidis filius, genere Phryx tibicen cum Apolline de artis praestantia contendisse dicitur, victusque proteruiae poenas victori dedisse, detracto membratim corio et arbori appensa. Vnde Nonius Panopolites in dionysiacis de tibicine hoc loquens sic canit:

Cleneae ex quo poenas das impie victus,
Ludibrium ventis pellis direpta mouetur.

Hoc cruciatus inhumani genere obiisse Valerianum Romanorum Imperatorem a Persis captum, memorat Agathius historiae libro quarto, addit idem Saporem necis id genus visu miserabile primum excogitasse, ex Orphei de Marsyae supplicio historia adductum. Refert et Chostoen regem Nachoragam profugum ita excruciasse, vt a ceruice ad imos vsque pedes cutis detraheretur inuersa, cum ipsis quoque genitalibus, et in vtris speciem vento inspirato distenta, scopulo adfigeretur. Commemorat et Procopius rhetor belli Persici libro primo, Bassicii corium deductum, instar vtris palea oppletum, ex altissima arbore fuisse suspensum. Et Ammianus Marcellinus libro 23. scribit eos cutes viuis hominibus detrahere particulatim vel solidis.

Quem Cos non nutrit, illum nec Aegyptus.

Prouerbium esse non admodum vetustum ostendit Iliad. 14. Eustathius tale o(/n ou) qre/yei kw=s2, e)kei/non ou)de\ ai)gu/ptos2. Quem Cos nutrire non queat eundem neque Aegyptus. Conveniet in eos, quibus plusquam mediocres fortunae fastidio sunt, invenias nonnullos qui in rebus etiam lautis atque peramplis stomacho sunt nauseabundo, quo vix mare bonorum saturet. Est autem Cos insula valde ferax, pecoris abundans, vnde illi et nomen est, Thracibus Conno minantibus ouem seu pecus.

Hinnulus ne cum leone partiatur.

Qvoties cum ditiore pauper, cum potentiore inferior opibus, cum doctiore indoctus congreditur aut rem habet, quadrabit illud Critiae, qui ex triginta Athenarum tyrannis vnus fuit: mh\ kate/nanti le/ontos2 nebro\s2 e)w\n moi/ran ai)/reo krew=n, id est, Ne cum leone hinnulus existens carnium portionem sortire. Admonet principum potentiorumque libidini concedendum esse. Referuntur eius verba a Platone in Charmide. Huic non dissimile est: mh\ pro\s2 le/onta dorka\s2 a)/yomai ma/xhs2, id est, Conserere pugnam cum leone Caprea nolim.

Quid delphino et boui commune.

DE dissimilibus minimeque inter se consonis effertur, vt si quis imperitos et doctos consociet: ti\ ga\r dh\ delfi=ni kai\ boi\ fasi\ koino\n, Quid enim commune habent bos et delphinus: Apparet contortum fuisse in Syllam Romanorum Imperatorem, cum occupatis Athenis philosophos audiret homo a philosophia prorsus alienus. Refertur a Suida. Concordat cum illo: Quid graculo cum fidibus.

Alba praecordia.

*leuka\s2 fre/nas2, id est, Alba praecordia habere dicitur homo stolidi ingenii et insulsus, metaphora a coloris vitio tracta, siquidem Aristoteli Albus color maxime emouet oculorum sensum, vt inde emotae mentis hominem ac bliteum, leukonoo\n et leuka\s2 e)/xein fre/nas2 dicant. Ita Pindarus in Pythiis vsus est: pu/qomai ga/r mon peli/an a)/qemin leukai=s2 piqu/santa fre/sin, id est, audio etenim iniquum Pelian albis vsum praecordiis. Interpres annotat metaphoram ab aquis translatam, quae quo minus profundae sint, limpidiores et lucido quodam candore pellucidae videntur, contra profundiores nigrescunt, vt ita leuka\s2 frena\s2 ta\s2 e)pipolai/ous2 superficiaria quadam prudentia, haud profunda, praeditas, Homero melai/nas2 frena\s2 prudentiae argumento nominante. Huc spectat quod Horatius Leuconoen vocat quandam Genethliacorum vanitati fidem adhibentem, non sine stoliditatis morsu, vt in eum locum olim annotauimus.

De limine offendere.

DE limine offendere dixit Tertullianus specie prouerbii, pro in ipso operis negotiive suscepti primordio peccare, vt sit idem, quod illud Fabii Quintiliani, in portu impingere. Vsus est in libro aduersus Valentinianos. A manifesto ad occultum retorquere, de limine offendere est.

Lapitha.

*lapi/qhs2, Lapitha salse vocatur prouerbio homo factuosus, quique vulgi animos commouere praesumit, et in sui admirationentrahere, magnos sibi spiritus sumendo: o( au)xhmati/as2, para\ to\ ou)k laou=s2 ei)s2 o)/pin a)/gein kai\ e)pistrofh\n, oi)=s2 pei/qei ti/nas2 periautologou/menos2, sonat enim lapi/qhs2 vocabuli etymon spectantibus, plebis persuasorem, quod de se iactabundus magnopere glorietur: sic enim annotatum est ab Eustathio Iliados quinto. Eo ferme sensu extulisse videtur Plutarchus in libello, quo Stoicos alieniori a communi hominum existimatione inuexisse disputat, cum ait: o( de\ stwi+ko\s2 lapi/qhs2, w(/sper e)c a)damanti/nhs2 u(/lhs2 u(p' au)tw=n th=s2 a)paqei/as2 kexalkeume/nos2, id est, Stoicus iste Lapitha fabricatus velut ex adamantina materia; impassibilitate quam ipsi

inuexerunt. Porro Lapithae heroicum genus fuere in Thessalia, Centauris parduelle, a Lapith Apollinis et Stilbes nymphae filio ortum ducentes.

Licynij et Licynium fulmen.

*aikini/ous2, Licynios prouerbiali specie dici annotat Eustathius Odysseae decimo octauo, eos qui duris modis desaeuiunt, asperiusque animaduertunt in quempiam, oi( a)gri/ws2 kola/zomtes2, eo modo, quo Iri mendici, helluones Sardanapali, Croesi diuites dicuntur a Licynio quopiam: suspicamur autem likumni/ous2 legendum, vel certe likuni/ous2, quam lectionem etiam Callimachus olim approbat, a Licymnio incendiario, qui multorum domos igne crudeliter corrupisse legitur. Quo spectat illud Aristophanis in Auibus.

Telo Licymnio ille te corruperit. Docuit Euripides Licymnium fabulam, vbi fulmine conflagrauit.

Formicarum nidos inspirauit.

Formicarum nidos inspirare, quod eleganter vnica voce, murmikia=|n efferunt Graeci, quasi Formicari dicas, prouerbio dicitur, qui malum sibi imprudenter accersunt. Natum inde quod qui inspirant, aut aperto ore loquuntur in formicarum antra seu cauernulas, his lingua vlcere intumescit atque inflatur, cuius rei causam assignant venenatum aerem, quo illarum antra imbuuntur e pastu serpentum: formicas namque mortuis anguibus vesci libenter inter confessa habetur. Quid quod Draco ex esu formicarum et cantharidum, veneno distendi atque in rabiem agi putatur, vt Iliados vicesimo secundo annotat Eustathius.

Da panem et pugnum.

Prouerbium expressis verbis docet esse Eustathius Iliados y. quo significetur pugnos plagasque illi deberi, qui moderatis contentus esse nolit: Poterit etiam eius esse vsus, quoties expectatione bonae fortunae diuersa obtingit sors.

Chius Coum loqui non sinit.

Senarius prouerbialis e Strattidis Comici fabulis. Competet in rabulam verbosum, qui multiloquio os prudentioris, doctiorisque obstruit, nec patitur verba pro se facere. Chiorum scurrilitas, et illaudata leuitas ex auctoribus notissima est: at Coos insula magni nominis, et decantatissimos viros permultos protulit. Nisi mauis referre ad iactuum tessariorum vtilitatem, dignitatemque, in quibus xi/+os2 vnionem caniculamve designabat, infelix iactus, at kw=|os2 seniorem, felicissimus omnium iactus.

Citius quam gradatim.

*qa/tton h)\ ba/dhn. Cuius quam gradatim prouerbio dicunt Graeci, cum insignem celeritatem et properandi studium significare volunt, Menander:

Porro quod addit, to\ dh\ lego/menon, clarissime ostendit prouerbium fuisse, ne quis huc temere irrepsisse existimet. Vsus eo est et Plutarchus in Fabio maximo, au)to\s2 d' e)kei=nos2 a)pophdh/sas2

kata\ ta/xos2, qa=tton h)\ ba/dhn pro\s2 to\n ui/+ion e)peixqei\s2, id est, Pater ipse ocius descendens ab equo, concitato quam potuit maxime gressu ad filium approperans, siue ad verbum si mauis, citius quam gressim. Suidas ex incerto auctore: o( de\ qa=sson h)\ ba/dhn th/n te kefalh\n e)pisei/wn kai\ barbarikw=s2 tina\ e)pifqeggo/menos2 o(/sa th=s2 te fwnh=s2 e)n tw=| e)n to/nw|, kai\ tou= badi/smatos2 e)n tw=| sesobhme/nw| ei)ka/sai e)pasteilw=n, id est, Ocissime ille caput quassans, et barbara voce nonnulla locutus, quantum licuit coniectare, tum ex vocis contentione, tum ex incessus insolentia, grauia minitabatur.

In asini aures canere.

*ei)s2 o)/nou w)/ta a)/dein. In aures asino canere, dicetur prouerbialiter qui indocto recitat poema omnibus numeris absolutum, aut orationem in qua nihil reliquum fecerit rhetorica ars: aut si quis apud crassas et Musices ignaras aures artem omnem ostentet Musicus. Meminit adagii Dion oratione trigesima secunda, eiusque occasionem talem indicat. Aegyptio Musico insigni astans in somnis genus praedixisse visus erat, quod in Asini aures cantaturus esset, quo neglecto somnio, vt vano ac friuolo, accidit vt Syrorum rex Memphin, qui venerat, ipsum accerseret, quod audisset a cunctis laudari summopere: accessit itaque et omni industria adhibita artis suae praestantiam ostentare adnixus est, qui tacere ignominiose iussus a rege Musices ignaro recordatus somnii, hoc ipsum, inquit, est in aures asini canere: quibus verbis per interpretem intellectis, rex vinctum hominem affici verberibus iussit, vnde natum postea bellum. Graece est: touti\ a)/ra e)/fh, to\ ei)s2 o)/nou w)=ta a)/dein.

Alauda in nido latet gramen.

CItatur a Cassiano Basso Scholiastico, librorum, qui de agricultura apud Graecos inscribuntur, collectore, adagium hoc:

Quo licebit vti, cum effugii aut subsidii spem ostentabimus, veluti si potentior quispiam nos conetur opprimere, in legum et aequi praesidio fiduciam nobis repositam, aut in vetusti iuris codicillis, indicare volentes, prouerbiali hoc versu vtemur: vel si scriptorum autoritate multiplici ac rationibus oppugnati significemus, neque nos hac parte inermes esse, sed ad manum habere in expedito tela, quibus nos defendamus: nimirum: *en korudou= koi/th| skolih\ ke/kruptai a)/grwstis2, Solet autem alauda peculiari quodam amuleto nidum suum lustrare impositis graminis ramulis, quemadmodum aquila callitricho, cornix vel benaca supina, turdus myrtho, lauro palumbes, vt Zoroastrae magi auctoritate lib. 15. gewponikw=n legitur.

Alauda non est sine crista.

*ou)de\ korudali\s2 a)/neu lo/fou, id est, Nec alauda absque crista. Prouerbio vtemur, quoties significabimus aliquem non carere suis vitiis, aut eximiam virtutem, raramque eruditionem fere expositas esse inuidiae: ita accepit Eunapius Sardianus de Oribasio medico loquens, qui ob insignem artis peritiam magna inuidia apud multos inflagrauit, eius haec sunt verba. *ou)de\ korhdali\s2 h)\ paroimi/a fusi\n a)/neu lo/fou, ou)de\ o)reiba/seos2 h)=n a)/neu fqo/nou, id est, Neque sine crista (vt

Manu ignauus, mente praesens.

DE homine cordato, qui consilium in numerato habet, non perinde manu strenuus, proverbiale est illud Timocreontis Rhodii in suis epigrammatis:

Refertur ab Hephestione grammatico. Prudentia et ingenium, nisi manus famulatrices sortiantur, inutiliter satagunt, contra robur, ingenii et moderatricis prudentiae expers, amens fertur, omnia confundens. At vtraque si iungantur et in vnum coeant, inuictum reddunt: Eam ob causam Aegyptii in Hieroglyphicis nautis Mercurium iuuenili specie seni astantem pingebant, innuere volentes, doctum et sapientem, nisi vires adsint, quae grauis aetatis nomine designantur, nihil agere, quasi alterum sine altero inutile sit. Eadem de causa Sphinx in templorum vestibulis collocata apud eos fuisse legitur, sacrum symbolum combinationis coniugiique harum virtutum, quando per ferae effigiem robur, per hominis prudentiam intelligi vellent, quae coniunctae, murus sunt inexpugnabilis, et (quod dici solet) Semiramidis maenia, at disiunctae prudentia sine viribus, et vires sine prudentia, mole sua cadunt. Praeclarum est elogium Mithridatis Pontici apud Velleium Paterculum, Consiliis dux, miles manu: et Dictis Cretensis de Hectore testatur nunquam vires consilio potiores fuisse: et Pacatus Drepanus Theodosio id tribuit, quod dux sit consilio, miles exemplo: sic de Fauno Aboriginum rege dixit Halicarnas. li. 1. a)nh\r meta\ tou= drasthri/ou kai\ suneto\s2, vir pariter et impiger et cordatus.

Cerylus euadam.

*ba/lle de\ ba/lle, kh/rulos2 ei)/hn, facias licet, Cerylus euadam. Dictum istud vulgo iactari solere apud Dores, annotat Euphronius et transcripsit Suidas, vsum tamen adagii neuter explicat. Videtur autem salacium et libidinosorum dictum fuisse, qui nullum mortis genus deprecentur, modo in venere cupita, et in mediis amplexibus animam efflare liceat, in voluptate summum bonum statuentes, nam Cerylus (ita inter Alcedines mas vocatur) in coitu intermori scribitur, et senio defectus a famellis subvehilis. Non abludit ab adagio dictum Vespasiani in quendam Cerylum libertum, e)pa\n a)poqanh\s2 au)/qis2 e)/ssi kh/rulos2: Postquam interieris, rursum fies Cerylus.

Melanurum Perca sequitur.

CItatur paraenia ab Athenaeo lib. 7. incerto auctore, e(/petai pe/rkh melanou/rw|, id est, Perca assequitur melanurum. Proverbii vsum non indicat; videtur quadrare in prudentes homines et callidos, qui alieno periculo suis rebus cauent, aut ex vnius patrocinio et sententia toti pendent, vnum obseruant. Natum ex ingenio vtriusque piscis. Melanurus ex re ingenio vtriusque piscis. Melanurus ex re nomen habens, quod cauda illi maculosa sit, imbecillus est (Oppiano teste) piscis, sed qui nautinam debilitatem calliditate compescat, adeo vt nassas et retium sinus facile eludat, vnde ait:

Inualidus mire, at prudenter callidus idem
Squamosos inter pisces Melanurus.

Adagio viam aperit et Numenius in halieutico opere, Pereae ductorem Melanurum vocans. *pe/rkaisi kaqhghth\n mela/nouron. Meminit huius piscis et Ouidius in halieutici fragmento, Quin laude insignis caudae Melanurus. Itaque fallitur ille dum Melanurum sepiam vertit, cum hi pisces nihil habeant commune, toto genere diuersi: nec minus, quod de improborum societate dici coniectat, cum ex Numenii verbis liqueat, Melanurum praeuium Percarum agmini ducem se praebere, easque vt tutiores sint, illum comitari.

Omnem lapidem nitidum adorantes.

DE iis, qui temere et sine iudicio erga quosque afficiuntur elegans extat adagium apud D. Clementem lib. 7. Stromatum: oi( au)toi d' ou(=toi pa=n cu/lon kai\ pa/nta li/qon, to\ dh\ lego/menon, liparo\n proskunou=ntes2, id est, illi ipsi quoduis lignum et quemlibet lapidem (quemadmodum dici solet) politum adorantes. loquitur de superstitiosis hominibus, quorum mentes prauitatis erroribus imbutas, numinis metus ita penitus perculit, vt ad quemuis vel facis vel sulphuris aspectum illico inhorrescant. Transferetur venuste ad iudiciorum morositatem; inuenias enim quosdam ita sinistros eruditionis iudices, vt verbosum et volubili lingua verborum aliquantum hinc inde consarcinantem, non minore admiratione quam virum ad miraculum vsque doctum suspicant, et tantum non adorent: pa/nta li/qon liparo\n proskunou=ntes2

Sanguis et anima.

*ai(=ma kai\ yuxh\, Sanguis et anima, proverbii specie de re impense nobis grata et adamata effertur, translatum ab animantium rhoris, quibus id in ore frequens est. Antiphanes comicus:

Citatur a Stobaeo. Sanguis quia vehiculum et sedes est animae, pro vita accipitur, qua nihil potest esse nobis dulcius.

Postes transcendere.

*uperba/qmion po/da r(i/ptein, hoc est, Postes transcendere, vel pedem iniicere transultorium, specie proverbii vsurpatum inuenimus, pro incomposite et extra modum in aliquam rem inuehi, immodiceque se gerere. Suidas ex auctore incerto: ou)de\ u(perba/qmiou po/da r(i/ptwn kata\ to\ lo/gion ei)s2 th\n qeose/beian, a)lla\ me/tra o(ri/zwn e(autw=| th=s2 h(liki/as2 a)/cia, gnhsi/w kai\ kaqarw= suneido/ti metaxeiri/zwn ta\ peri\ ou)k qeou\s2, hoc est haud nimis alte velut transcensis postibus, iuxta proverbium, in religionem insultans, sed praescriptis sibi certis limitibus aetati suae congruis, cultum diuorum pura et sincera conscientia administrans. Vsus eo fuit et Aristoteles alicubi et Aretas Caesariensis episcopus in Apocalypsea explanatione, interpretes vertit gradum limenque excedere. Diuersum a superiori est baqmhdo\n u(pera/llesqai, pro ordine et quasi per gradus vlterius pergere. Athenaeus u(po\ th=s2 e)n tw=| le/gein qermo/thtos2 pro\s2 ta\ e(po/mena th=s2 bi/blou baqmhdo\n u(pera/lletai, i. Gradatim ad ea, quae proxime sequuntur quodam dicendi feruore transilit.

Humeros licet perdas aquam incernendo.

*an a)polh=s2 ou)k w(/mous2 u(/dwr pte/sswn, w(/mws2 u(/dwr me/nei, id est, Quamuis humeros perdas aquam incernendo, aqua tamen manet. Citat adagium Suidas in collectaneis suis, et annotat quadrare in eos, qui vanum sumunt laborem. Crediderimus rectius competere in eum, qui ingrato homini diligentem nauat operam, aut in praeceptorem stupidi et indocilis discipuli, cui quicquid inculcatur, diffluit velut in dolium futile congesta aqua. Quanquam vero vulgati codices habeant pi/sswn, constanter tamen pti/sswn legendum autumamus: est enim pti/ssein contusum hordeum pinsere cribroque incernere, vnde et ptissa/nhs2, hoc est, ptisanae vocabulum.

Scommata Dionysiaca.

*dionu/sia skw/mmata, id est, Dionysiaca scommata, proverbialiter dicuntur scurrilia conuitia, quibus mores hominum flagellantur et perstringuntur. Synesius in Dione Prusiaeo: nu=n me\n ba/llonti swkra/thn kai\ *zh/nona toi=s2 e)k *dionusi/wn skw/mmasi, kai\ ou)k a)p' au)tw=n a)ciou=nti pa/shs2 e)lau/nesqai gh=s2 kai\ qala/sshs2, id est, Nunc incessenti. Socratem et Zenonem dicteriis Dionysiacis, eorumque sectatores terra marique proscribendos mandanti. Suidas ex incerto auctore: pote/men ba/llwn kai\ skw/ptwn toi=s2 e)k dionusi/wn skw/mmasi, id est, Interdum conuitians et Dionysiacis scommatibus debacchans. Natum a praenimia licentia Bacchanalium feriarum, qui flagitiis et scurrarum dicacitate perstrepebant.

Bifrons Mercurius.

DE simulati ingenii homine dicitur, qui aliud coram in os, aliud auersus loquitur. Nazianzenus ad Nemesium: *amfipro/swpos2 *erma=s2 di/glufos2 oi)/a pro/sw to\ me\n, a)/llo d' e)/pisqen. Qualis Mercurius bifrons, aliud postrinsecus. Herme lapidei ligneive cippi erant in biuiis triuissque erigi soliti, ad indicanda viarum ferentium discrimina. Vlpian. in Demosthenicam orationem, quae est aduersus Leptinem, Hermas istos quadrangulos fuisse annotat, suprema parte Mercurii faciem prae se ferentes, inferius inscriptiones viarum ostendentes. Thucydidis scholiastes in 6. scribit, quadratos et cubi formes poni consueuisse, velut symbola quaedam rationis et veritatis inconcussae. Alioqui et trike/falos2 e(rmh=s2 apud Etymologici auctorem Triceps Mercurius, viarum index legitur.

Cum Musis certare.

*amilla=sqai tai=s2 mou/sais2, id est, Cum Musis certamen inire, dicetur proverbialiter, qui doctrinae quam callet indubitata certitudine, causaeque bonitate confisus, cum doctissimo quoque congredi et in disputationis palaestram descendere non dubitarit. Galen. in fin. lib. 1. Therapeutices methodi: *alla\ kata\ to\n palaio\n au)lhth\n w)= i)ero\n, a)millai/mhn a)\n kai\ toi=s2 mou/sais2: Equidem antiquissimi tibicinis exemplo ô Hieron, etiam cum Musis concertarim. De Thamyra Thrace sentit, ni fallimur, cui tamen peritiae suae confidentia parum prospere cessit, orbitatis poena victo inflicta, vnde hoc loco recte filo/kalon eum vt ambitiosum vocat Galenus: Non alieno hinc sensu sunkexoreuko/tas2 mou/sais2, dixit Philon Iudaeus literatos viros, quasi qui cum Musis choros ductitarint.

Ilio indigna verba.

ILio indigna verba dixit Euripid. non sine proverbii specie, verba parum fortia et imbellem animum prodentia: sic enim apud illum loquitur Menelaus, suadens Helenae vt vitae suae consuleret, habita vtriusque salutis ratione:

Fortia facinora in decennali potentissimae vrbis Troianae obsidione a Graecis edita, veterum scriptis passim celebrantur.

Ignem stipulae admouere non tutum.

Iuuentus male creditur libidinum magistris, tenellae aetati non tutus est vini vsus, quod rudis illa aetas flammis exaestuet inde ardentioribus, quam Aetnaei crateres.

Durei equi speciem praefert.

*dourei/ou tino\s2 i(/ppou ei)ko/na sw/zei, Durei cuiusdam equi imaginem seruat. Dici potest de homine multifariis et diuersis inter se vitiis obnoxio. Clemens lib. 2. Stromatum de Basilide loquens, statuente passiones animi spiritus quosdam rationali animi annexos: nu=n de\: inquit, tou=to mo/non parashmeiote/on w(s2 dourei/ou tino\s2 i(/ppou kata\ to\n poihtiko\n mu=qon ei)ko/na sw/zei, o( kata\ basilei/dhn a)/nqrwpos2, e)n e(ni\ sw/mati tosou/twn pneuma/twn diafo/rwn strato\n e)gkekolpisme/nos2, hoc est, Id solum nunc obseruandum, quod Durei equi speciem quandam obtineat, iuxta poetarum fabulam, Basilidae, homo vno in corpore tot diuersorum spirituum exercitum in aluo inclusum habens. Dureo equo ligneo ab Epeo fabricato, multos Graecorum proceres fuisse inclusos, ex historia notum est.

Agasonem vincit.

*nika= to\n o)nhla/thn, id est, Agasonem vincit. Adagium ostendit esse Suidas in refractarium hominem, qui monentis verbis obaudit, seque in praesens discrimen aut exitium coniicit. Originem adagii non commonstrat: ac proinde sine teste non ausim quicquam comminisci.

Coturniculae animus.

*ortugi/ou guxh\n e)/xein, hoc est, Coturniculae animum habere; proverbio dicitur homo pusillanimus et formidolosus. Antiphanes Comicus In Rustico apud Athenaeum:

Accessorium operis loco.

*pare/rgon e)/rgon poiei=sqai, id est, Accessorium in opus commutare dicuntur, qui plus collocant operae in negocio leui, quod quasi obiter in transcursu delibandum erat, quam in primario praecipuoque instituto. Galenus initio lib. 1. de naturalibus facultatibus ei)dh\ tou/tous2 e)ktrapo/menos2 e)le/gxoimi, mei=zon a)\n moito\ pa/rergon tou= e)/rgou ge/noito. quod Thomas Linacer commode ita vertit: Ergo si ad hos refellendos digrediar, plus operae in accessorio, quam in proposito sumam. Plato in epist. i(/na mh\ pa/rerga w(s2 e)/rga moi cumbai/h lego/mena, id est, Ne accessoria vice operum nominari mihi contingat. Polybius histor. oi( de\ polloi\ ta\ me\n e)/rga tw=n eu)tuxou=ntwn ou) peirw/ntai

mimei=sqai ta\ de\ pa/rerga zhlou=ntes2, e)k qeatri/zou th\n e(autw=n a)krasi/an, id est, Plerique homines facta magnatium imitari negligunt, at aemulando accessoria nihil ad rem facientia, suam ipsi produnt stultitiam. D. Clemens lib. 5. ex Agathone Tragico, duos senarios adducit: o)/pws2 mh\ to\ tou= stragw|dopoiou=.

*aga/qwnos2 pa/qwmen kai\ au)tei\,
*to\ me\n pa/rergon, e)/rgon w(s2 h(gou/menoi,
*to\ d' e)/rgon w(s2 pa/rergon e)kponou/menoi.

Ne impingamus et nos in illud
Tragici Agathonis
Operis loco ducentes accessorium:
Inque opere satagentes vt accessorio.

Quos versus recitat et Athenaeus lib. 5. Greg. Nazian. elegantissime eo vsus est in funebri oratione in Basilium dicta, de Saule loquens: basi/leian eu)/rato mei=zon tou= e)/rgou to\ pa/rergon e)mporeusa/menos2, id est, Saul paternos asinos inuestigans, regno potitur, accessorium ipso instituto negocio maius nactus: Idem in carmine:

Non otiosum fuerit huc ascribere Ploris Graeci monachi dictum, qui interrogatus, cur obambulando cibum sumeret, respondit: o(/ti ou) bou/lomai tw=| brw/mati w(s2 e)/rgw| xrh/sasqai, a)ll' w(s2 pare/rgw|, id est, Quia nolo cibo vti tanquam opere, sed tanquam operis accessorio.

Achaicum telum.

*axai/+kon be/los2, id est, Telum Achaicum dicitur telum habile, et quod apte collineat. Coniecturam alicuius artificiosam et pulchre scopum attingentem, aut scomma apposite mores cuiuspiam perstringens, licebit paroemiace [correction of the transcriber; in the print paraemiace] vocare be/los2 a)xai/+kon, Citatur a Suida. Apparet autem fuisse telum funditoribus gentis Achaicae peculiare, aptum cumprimis in obsidione.

Herculis cornu.

*hrakle/ous2 ke/ras2, id est, Herculis cornu, de affluentia bonorum omnium proverbialiter dicitur apud Dionem Chrysostomum oratione 2. de Fortuna, ibi: tou=to h)=n a)/ra kai\ xrusou=n ge/nos2, kai\ nh= soi maka/rwn tine\s2 au)tomata\s2 e)/xousai trofa\s2, kai\ h(rakle/ous2 ke/ras2 kai\ kuklw/pwn bi/os2, id est, Istud ipsum fuit et aureum saeculum, et fortunatae dictae insulae, sponte sua proferentes alimentorum genus omne, et Herculis cornu, et Cyclopum victus. Adagium mere idem, cum Amaltheae cornu, de cuius origine, quia varia ab auctoribus et prorsus diuersa prodi videmus, non lusurum me operam putaui, si in studiosorum gratiam philologia hac accessione per me adiuuaretur: vnde elucesceret ratio cur Herculis cornu dicatur. Helenius Acron et Porphyrion grammatici in illud Horatii Odarum libro 1. Hinc tibi copia Manabit, ad plenum benigno Ruris honorum opulenta cornu. referunt adagii natalem ad cornu Fortunae, quod Acheloo detractum victor Hercules Fortunae donasse perhibetur, de quo ita Dion Prusiaeus: oi( de\ ta\ krei/ttw gra/fontes2 to\ th=s2 a)malqei/as2 ke/ras2 e)/dosan se/ras2 plh=res2 kai\ bru/on tai=s2 w(/rais2, o( e)n ma/xh h(raklh=s2 *axelw/ou a)be/r)r(hce, id est, Qui veritati magis consona pingunt, dant Fortunae cornu Amalthaeae refertum omnigenis fructibus, quod in conflictu Acheloo defregit Hercules. subiicit post, to\ de\ th=s2 a)malqei/as2 (ita enim legi debet) loco a)melei/as2, quae vox incuriam

denotat, ke/ras2 mhno/ei th\n tw=n a)gaqw=n do/sin te kai\ eu)daimoni/an, hoc est, Amaltheae cornu indicat bonorum largitionem et felicitatem. Eustathius in commentariis Dionysii Afri paulo aliter fabulatur, Acheloum videlicet pro laeuo cornu, per Herculem comminuto, Amaltheae cornu muneris loco illi rependisse, cuius beneficio bonorum omnium affluentia vtenti suppetebat, quam fabulam ita sanant quidam, dictitantes, Herculem cunctos vbiuis gentium mortales sibi beneficio deuincire volentem, cum intellexisset Acheloum fluuium errabundis flexibus magnam Aetoliae partem lancinare, atque ita variis fossis, aggeribus, alueorumque clicibus regioni iniurium, vim quodammodo adhibuisse, et ad moderationem revocasse superuacuos anni cursus, eaque cultura feraciorem agrum reddidisse: qua ratione sinistrum fluminis cornu incompositis sinuosisque anfractibus inutile atque incolis infructuosum, tractabile ac commodum praestiterit: Atque ista esse Acheloi cornua exponunt, superatam et compressam amnis iniuriam, et repositam foecunditatem. Palephatus narrat Herculem aliquando Thespiis Boeotiae oppido commoratum fuisse apud feminam liberalis formae, cui Amaltheae nomen fuerit, proposito Iolai nepotis hospitio, quod cum iste iniquius ferret, cogitaretque peculium omne quod in cornu bubulo illa asseruabat in vsum Herculis, si quid emptitaret, furto auferre, factum est vt socii peregrinationis dicerent, Herculem habere cornu Amaltheae, vnde promeret affluenter ea omnia, quae ipsi forent vsui. Alii hanc ipsam Amalthaeam anum faciunt ex mercimoniis opulentam, et quae pleramque peculii sortem e diuei ditis mercibus contractam, includere in cornu ab eius nomine nuncupatum consueuerit, quod quia pecuniis refertum Hercules abstulerit splendide inde victitans, proverbialis sermo iucrebuit, ex Amaltheae cornu cuncta bona Herculi suppetere. Fuerunt et qui aliam commenti sunt fabulam, fuisse in Lybia ditiunculam supra modum feracem, forma loci bubulo cornu non absimili a femina nomine Amalthea possessam, a cuius singulari foecunditate fructuum genus omne copiosissimo proventu affundentis, natam paroemiae originem autumant. Callimachi scholiastes Graecus, Amalthaeam capram, quae Ioui lac praebuerit, scribit ex altero cornu ambrosiam fundere, ex altero nectar, creditam fuisse. Theon Alexandrinus in Arataeis commentariis annotat Capram istam mulierem fuisse Arcadicam, Iouis nutricem, Iouemque alumnum beneficii memorem, nutricis mortuae pellem complicatam sibi circumposuisse, ac inter astra retulisse, eamque esse Amalthaeam. Parmeniscus ait Melisseo Cretae regi Alumnum fuisse datum Iouem infantem, cuius filiae Dodonides cum lacte carerent, illum capram geminos hoedos enixam puero adhibuisse, nomine Amalthaeam, quae eum educarit, eiusque foecunditatem proverbio locum dedisse. Musaeus (hunc enim fabulae auctorem citant Hyginus et Bassus Arataei commentarii auctor creditus) tradit Iouis nutrices Themidem et Amalthaeam nymphas ab Ope matre delectas fuisse, ac postremam Amalthaeam in deliciis habuisse capram incredibili

lactis copia scatentem, cuius ille ubera suxerit. Diodorus Siculus Bibliothecae libro quarto refert. Hammonem Libyae partis regem virgini praestanti forma Amaltheae dictae stuprum obtulisse, procreata ex ea sobole, ipsamque propinquae orae praefecisse, quae quod bouis cornu speciem imitaretur, occiduum cornu nuncupata sit et Amaltheae cornu, quod vineis et fructiferis omnis generis arboribus abundaret, posteris eam appellationem transferentibus ad optimam, et primae feracitatis terram. Hactenus de origine Socrates (ut Ioannes Stobaeus commemorat) Amaltheae cornu dicebat esse Symbolum industriae et sedulitatis, illinc enim omnia manare bona illi, qui ma/lqwn, hoc est, ignauus et socors non pergat esse. Cornu namque bouis animalis laboriosissimi, operarium significare: uuas et alios fructus quibus cornu scateat indicare affluentiam bonorum ex agricultura prouenientium: Cornu autem illud a bono Genio et Fortuna bonorum largitrice, utrinque sustineri volunt. Philemon Comicus per iocum Amaltheae cornu pecuniam esse ait, cuius hi leguntur senarii.

*to\ th=s2 a)malqei/as2 dokei=s2 ei)=nai ke/ras2,
*oi(/on gra/fousin oi( grafei\s2, ke/ras2 boo\s2.
*argu/rion e)sti\, tou=t' e)/an e)/xh|s2, le/ge,
*pro\s2 tou=t' o(bou/lei, panta\ soi\ genh/setai.

Tunc illud esse cornu Amaltheae putas,
Cuiusmodi pingit pictor, cornu bouis?
Argentea est moneta, quam qui possidet,
Huic copiose pro votis cuncta affluunt.

Phocylides agrum cornu Amaltheae accipit, quod ad victum necessaria et sustinendae vitae alimoniam suppeditet, eo versu: *argo\n ga/r te le/gousin a)malqai/as2 ke/ras2 ei)=nai. Phocion Peripateticus lib. scripsit multa variaque historia refertum, inscripsit ke/ras2 a)malqei/as2 teste Gellio. Philostratus de Dione: *di/wna to\n prousiai=on, ou)k oi)= d' o(/ti xrh\ proseipei=n, dia\ th\n e)s2 pa/nta a)reth\n, a)malqei/as2 ga\r ke/ras2 h)=n to\ tou= lo/gou, id est, Dionem Prusiaeum haud scio quo nomine compellabo, propter mirificam in omni genere praestantiam, erat enim iuxta prouerbium Amaltheae cornu.

Lemnius obtutus.

*lh/mneion ble/pein, id est, Lemnium obtueri, de truculento et quasi igneo aspectu prouerbialiter dici ostendit Eustathius Iliad. primo, et exponit: deino\n kai\ pirw=des2 ble/pein. Lemnii homines efferri et immanes ferebantur, qui natos sibi ex Atticis foeminis liberos nefarie trucidarunt, teste Herodoto: unde et Lemnia manus pro sanguinaria, et Lemnium malum, de insigni et ineuitabili malo natum est. Citatur ab Hesychio, addita causa, quoniam Lemno inuentus sit ignis. Quid? quod primi ferrarias officinas, fabricatis exitio mortalium et ad caedes repertis telis, instituerunt, qua de causa et Sinties a nocendi argumento nuncupati fuere.

Cum Protogene mortuo bellum gerit.

BEllum cum Protogene mortuo gerere, prouerbiali figura dicitur qui in mortuorum scripta inuehitur, mortuorum manes conuitiis impetit, aut quomodocumque, illis iniurius est. Extat apud Aulum Gellium libro 15. cap. ultimo. Demetrius Poliorcetes cognomento dictus a

solertia machinarum oppugnandis vrbibus repertarum, Rhodum obsidens [correction of the transcriber; in the print obsisidens], incendio statuerat abolere aedes extra urbem, in quibus asseruabatur pulcherrimi operis imago, a Protogene illustri pictore facta, quod eam hostili urbi inuideret, re intellecta Rhodii legatos ad eum mittunt cum his verbis: Petimus, consideres, ne turbae tibi sit, quia non potueris bello Rhodios vincere, bellum cum Protogene mortuo gessisse. Huc spectat Philostrati Lemnii dictum quo Aelianum repercussit, qui accusationem cuiusdam retro tyranni scripserat. Laudarem, inquit, institutum tuum, si viuum accusasses, viuentem namque tyrannum incessere, viri esse duco, at mortuo insultare cuiusuis. Graece ita sonat: ei)=nai ga\r dh/ to me\n zw=nta to\n tu/rannon e)piko/ptin, a)ndro\s2 to\ de\ e)pambai/nein keime/nw| panto\s2. Eodem sensu Plancus fregit calumnias Asinii Pollionis, qui orationes meditabatur a morte Planci edendas, ne respondere posset, dictitans; Cum mortuis non nisi laruas luctari, quod a Plinio in praefatione Naturalis Historiae inscripta relatum est. In hanc sententiam trahi potest illud Epigramma Graecum.

*ba/llete nu=n meta\ po/tmon e)mo\n de/mas2, o(/ti kai\ au)toi\
*mekrou= sw=ma le/ontos2 e)fubri/xousi lagw|oi\.

Nunc post fata meum telis configite corpus,
Audet exanimum lepus infestare leonem.

Mercurij catena.

*ermaikh\ seira\, id est, Mercurii catena, adagiali specie usurpatur ab Eunapio Sardiano de inuictae eloquentiae homine, qui quo velit linguae lenocinio auditores rapere et transducere possit. Sic enim ait: o(de\ porfu/rios2 w(/sper e(rmaikh/tis2 seira\ kai\ pro\s2 a)nqrw/pous2 e)pineu/ousa dia\ poiki/lhs2 paidei/as2 pa/nta e)s2 to\ eu)/gnwston kai\ kataro\n e)ch/ggellen, id est, at Porphyrius velut Mercurialis quaedam catena in lucem protulit, variae doctrinae beneficio. Notum est de Herculis Ogmii catena auribus hominum inserta, qua eos circumducebat, ex Luciani opusculo: Herculem vero eundem cum Mercurio existimauit religio Druidarum, et Aegyptiorum schola.

Vt egeni eruum.

*oper toi=s2 si/tou a)po/rois2, oi( o)/roboi, id est, Id quod in frumenti inopia, eruum: adagii usus erit, cum significare volumus, boni consulenda esse qualiacunque sint deteriora, ubi non adsit meliorum copia. Glandium esus mortalibus fuit gratissimus, ante repertas et a Triptolemo commonstratas Cereales fruges. Solet autem usuuenire famis tempore, aut ubi frumentum deest, ut legumina quaeuis, viciam, lentem, eruum, aliaque xe/dropa in victum commutet vulgus, ad placandam esuriei iniuriam, et sustinendam vitam, ubi caetera deficiunt necessaria. Philostratus in Nicete: a)ll' a)pori/a gennai/wn sofistw=n e)spouda/sqhsan toi=s2 e)f' e(autw=n e(/llhsin, o)/n pou tro/pon toi=s2 si/tou a)porou=sin oi( o)/roboi, id est, Inopia praecellentium doctorum, in pretio fuerunt habiti a Graecis ea tempestate, quemadmodum eruum magni fit apud illos qui frumento carent.

Priusquam pinsueris, farinam subigis.

*pri\n h)\ pti/ssai, ta\ a)/leura, subaudi pa/sseis2, id est, priusquam pinsueris,

farinam subigis aut maceras. Dicitur in homines praeposteros, qui peruerso ordine, quod postremo factum oportuit, primum omnium faciunt. Praepostere agit qui subigere tentat, priusquam triticum a glumis separetur et pinsatur. Eustathius in decimum sextum Odysseae perperam legens, pri\n o)pth=sai, quod sonat, Priusquam assaueris: occasionem labendi dedit lectionem eius secutus minus venustam minusque explicatam. Simile isti adducit Suidas, et ex eo proculdubio Eustathius mutuatus tale Prouerbium: pri\n h)\ tou=s2 i)xqu=s2 e)loi=n, su\ th\n a)/lmhn kuka=s2, i. e. Ante captos pisces mare agitas, aut salem aquae misces. Quod conuenit in praeproperos homines, qui locuplete spe praecipiunt futuram adhuc victoriam.

Nondum incuruam ceruicem Iuppiter habet.

Extat inter Tyrraei poemata, quae admonitoria ad bellicam virtutem Spartanae iuuentuti scripsit, prouerbialis versus:

id est, Animum constanter habete, Iuppiter haud dum etenim colla retorta gerit. Quo uti licebit apud deiectos animos et facile consternatos, quos in rebus duris durare se et confirmare admonebimus. Metaphora translata a supplicibus et depressa mente praediris, quos incuruos ceruices Pacuuius vocat, quo spectant et versus de seruitute apud Philonem:

*ou)pote\ doulei/h kefalh\ eu)qei=a pe/fuken,
*all' a)ei\ skolih\ au)xe/na loco\n e)/xei.

Haud solitum est seruile caput se attollere rectum:
Semper at obliquum colla retorta gerit.

Thmuitarum hircus.

*o qmoui+tw=n tra/gos2, Thmuitarum hircus, de mulieroso homine in quem adhinniunt quodammodo scorta, ad unius nutum parata. D. Clemens in Protreptico, loquens de Apolline nobili insessore, qui amicas multas habuerit, inter quas commemorantur, Aethusa, Arsinoe, Zeuxippe, Prothoe, Marpissa, et Hypsipyle, e)nepi/mplato gou=n, inquit, gunaikw=n a)k h(/pton h)\ ai)gw=n o( *qmoui+twn tra/gos2, id est, Mulierculis ad satietatem se expleuit, non paucioribus quam capris Thmuitarum hircus. Est autem Thmuis oppidum Aegypti, Stephano teste. Eusebius et Nicephorus Philae meminerunt, Thmuitarum episcopi viri sanctissimi. Nemini vero dubium est, singula Aegypti oppida peculiaria habuisse olim numina animalia, quibus diuinos faciebant honores, Tentyritae accipitrem, Combitae crocodilum, lupum Lycopolitani, canem Bubastii, ouem Saitae, capram et hircum Mendesii, hircum Thmuitae colebant, cui verisimile est, capras votiuas victimas et donaria sacra offerebant affatim: Itaque ganeonem insignum aut notae famae maechum pluribus abundare foeminis dicemus, quam olim capris Thmuitarum hircus.

Ventos pascere.

*ane/mous2 poimai/nein, id est, Ventos pascere, hoc est instar ouium agere dicitur qui inanem sumit operam, nihil operae pretii faciens. D. Clemens lib. 1. Stromatum: o(/s2 dei\ e)rei/detai e)pi\ feu/desin, tou=tos2 poimai/nei a)ne/mous2, kai\ diw/kei o)rne/a pterwta\, id est, Qui mendaciis innititur, is

Tenedia regula.

*te/nedios ke/ramos, id est, Tenedium fictile, Prouerbiali schemate dicitur de re fragili, et in qua contrectanda magna opus sit religione. Dion Chrysostomus oratione 42. sxedo\n ou)=n para\ plh/sion pepo/nqasin oi( e)moi\ lo/goi tw=| kera/mw| tw=| tenedi/w|, kai\ ga\r ekei=qen pa=s2 me\n o( paraple/wn e)mba/lletai ke/ramon, tou= dei\s2 de\ u(gih= diakomi/zei r(adi/ws2, a)lla\ polloi\ satro\n poih/santes2, h)\ suntri/yantes2, o)/straka e)/xontes2 [note of the transcriber: In the print: e)/xonzes2] xanqa/nousi au)tou\s2, id est, Idem propemodum meis orationibus accidit, quod fictilibus Tenediis: illuc enim qui praeternauigant aduenae omnes, manum fictilibus immittunt, nemo autem fere integrum perfert, sed plerique omnes ea vel atterendo perfringunt, vel collidunt, ignorantes testacea sese tractare. Loquitur de suis scriptis, quae cum omnibus in ore essent, multi libere de industria verba immutabant, vel ne memoriae lapsum proderent, vel etiam inuiti quibus nihil esset peculii, unde librum compararent, atque verbatim ediscerent. Transferri potest prouerbium ad orationem aut carmen, in quibus qui immutare et liberius transponere verba conatur, is facile impingit, ut aut orationis vim eneruet, aut sanguinem deducat, aut cursum frangat. Anxietate summa et sollicita cura hic opus est, quod interdum unica syllaba, imo litera momentum omne trahat.

Agrestibus holeribus victitat.

DE homine sordido, qui suum defraudat genium, dictum est illud Pherecratis Comici in fabula, cui a)gri/eis2 nomen, e)n qru/skoisi kai\ braka/nois2 kai\ strobi/lois2 zh=n, ou(po/tan d' h)/dh peinw=si sfo/dra, w(s2 peri\ tou=s2 polupo/das2 nu/ktwr peritrw/gein e)nto\s2 tou\s2 daktu/lous2, id est, Agrestibus holusuculis ac carduis viuere, cumque vehementer esurienti, polyporum instar noctu digitos intus, arrodere. Apud Athenaeum male legitur pro e)n to\s2, e)n tw=n, et qru/skousi, pro qru/skois2. Sunt autem qru/ska et bra/kana teste Hesychio, a)/gria laxana\, agrestia quaedam holera, stro/biloi vero cardui species. Potest etiam dici de homine egeno, qui omnis subsidii expers ad inhumana edulia adigitur. Porro quoniam istiusmodi holera difficulter eluuntur, hinc Cratinus Comicus dusbra/kanon prouerbialiter dixit, quod intellectui arduum est, et ingenio aegre consequi quis possit.

Leporem frondium crepitus terret.

*fu/llwn lagw|ou\s2 e)kfobou=sin oi( ktu/poi,
*andra/s2 d' a)na/ndrous2 ai( skiai\ tw=n pragma/twn.

Arduus et infractus animus non commouetur rebus aduersis et reflante fortuna, neque periculi tempestas illum aut honoris aura unquam de suo cursu vel spe vel metu depellit.

Aequalia reddere capita in pugna.

NAzianzenus in funebri oratione Basilio Magno dicta, kai\ th\n par' e)mautou= r(oph\n xarizo/menos2, i)/sas2 u(smi/nh| ta\s2 kefala\s2, to\ tou= lo/gou, kate/sthsa, id est, Addito a me subsidii momento, aequalia in conflictu capita, iuxta prouerbium, ut essent, effeci. Quadrabit cum quis disceptantibus

arbiter datus, nunc hunc, nunc illum auxiliaribus argumentis suppeditatis sustinet in aequilibrio quodam contentionis, nam parua accessio in tali pugna, e(teralke/a ni/khn, id est, victoriam alterutro declinantem tribuere potest. Locus videtur desumptus Homero Iliad. undecimo, ubi Graeci pariter et Troiani pari Marte depugnantes neutro alternante victoria isas2 d' u(smi/nh| kefala\s2 e)/xon, hoc est, aequalia in duello capita habebant.

Bubulcus antea, nunc caprarius.

Theocritus Idyllio primo. De iis qui in peius degenerant, ab equis, quod dicitur, ad asinos: vel qui personam sustinere nequeunt aut tueri, quam prae se ferunt, vel qui placidos mores in asperos commutant, humani prius et mites, nunc crudeles et efferati, denique ex Mitionibus Demeae. Natum videtur a boum et caprarum ingenio, quod processu temporis bubulci caprariique in consuetudinem rapiunt, animantiumque istorum mores imitantur. Boues ut sunt placidi et mansueto ingenio, ita et eorum magistri: contra caprarii salacitate et intractabili feritate capras aemulari creduntur contagione in naturam abeunte.

Aeolifare.

*ai)oli/zein, pro circum scribere et decipere inter prouerbiales voces a gentium moribus ductas, refertur eo quod Aeoles ut impostores et fraudulenti traducebantur, quanquam et a variegatione efficta dictio videri potest, id enim ai)/olon significat, et mendacia verborum fuco variari solent, quemadmodum veritatis simplex est gratia. Hierocles Alexandrinus, cuius in aurea Pythagorae carmina scriptum extat, mh/d' ai)oli/ce tau=ta, id est, Neque in his rebus imponas aut fraudem facias. Hinc apud Theocritum *aioliko\n tiqa/hma, miraculum Aeolicum, legunt quidam pro a)taithlo\n, e)kplhtiko\n kai\ poikilo\n, fraudulentum et varium.

Cum Euandri matre loqui.

PRouerbiali specie dictum est illud ab A. Gellio noctium Atticarum lib. 1. Tu autem perinde quasi cum Euandri matre nunc loquare, sermone abhinc multis annis iam desito vteris Hominem antiquarium, qui priscae aetatis vocabulis obsoletis uti gaudet, et Apuleianae dictionis delicias iam desitas, in usum reuocare frequens insistit, cum Euandri matre loqui non invenuste dicemus, quo spectat Phauorini philosophi admonitio ad adolescentem priscarum vocum cupidissimum. Inauditum atque insolens verbum tanquam scopulum esse fugiendum. Euandri vero Arcadis, qui ob fortuitam fratris caedem extorris patria in Latium descendit, ibique sedem firmauit, mater fuit Nicostrata proprio nomine, ab aliis Themis quoque dicta, Plutarchi testimonio, quoniam fatiloqua habebatur, unde et a carminum oraculis Carmenta fuit appellata. Non abludit hinc illud apud eundem auctorem lib. 16. cap. 10. Ego vero dicere atque interpretari hoc deberem, si ius Faunorum et Aboriginum didicissem: quasi diceret, si vocabula vetera et primis Latii incolis usitata didicissem. Aborigines autem ab Euandro Arcade literas accepisse primum refert Cor. Tacitus, Annalium lib. 11. Aborigines ante repertum papyri usum extitisse et scripturae

loco incisis lignorum taleolis usos fuisse constat, unde Symachi illud, Mallem Aboriginum more dictionem salutis alternae ligno corticibus scribere.

Alba linea.

ALba linea fieri dicitur quod simpliciter fit, et absque varietate quadam picturata. Aul. Gellius libro 20. cap. ult. Multa et varia lectitantes in quas res cumque inciderent, alba (ut dicitur) linea, sine cura discriminis, solam copiam, sectati conuertebant: quo loco copiam pro multitudine sola intelligimus, non autem pro variatione dictionis: Translatio a tabulis monochromatis, ubi nulla pigmentorum varietas oculos satiare potest.

Puteus, si hauriatur, melior euadit.

Apparet prouerbium esse vetus, quo in Epistola ad Eustathium medicum utitur Basilius: kai\ ga\r ta\ fre/ata fasi\n a)ntlou/mena belti/w ge/netai, Etenim putei (quod aiunt) si hauriantur, meliores euadunt. Ferrum si exteratur nitescit: aqua pigra si moueatur, nihilo fit deterior, et ingenium adolescentis, quo magis excolas exerceasque hoc fit praestantius, usus est D. Clemens lib. 1. Strom. ta\ fre/a ta\ e)cantlou/mena, dihde/steron u(/dwr a)naddwsi\, kai\ to\n si/dhron h) xrh=sis2 kaqarw/teron fula/ssei, id est, Puteus exhaustus limpidiorem reddit aquam, et ferrum usus purius seruat. Philon Iudaeus lib. de Gigantibus: polla/kis2 de\ kai\ pro\s2 to\ a)/meinon e)pidi/dwsin, w(/sper fasi\ ta\s2 a)pantloume/nas2 phda\s2, kai\ ga\r e)kei/nas2 lo/gos2 e)/xi to/te ma=llon glukai/nesqai, id est, Saepe etiam melior euadit, quemadmodum perhibent fontes, si hauriantur: hos etenim tunc dulcescere magis vulgaris opinio est.

Otus et Othus.

*wtoi, id est, Oti, dicuntur prouerbii specie vecordes homines stulteque gloriosi: xannoi\ kai\ keno/docoi, ut ex Aelio Dionysio annotat Eustathius ab auicula Oto, quam Asionem Latini nominant, quae gesticulabunda et ad laudes suas subsultabunda, eo modo capitur. Idem Odysseae l. w)tou=s2 vocari dicit, qui facile quauis in re circumueniuntur, ac praecipue qui se patiuntur dictis facile protelari, argumentis quibusuis improuide assentientes, nihilque curiosius expendentes, eius haec sunt verba: oi( e)kmo/nhs2 a)koh=s2 a)pere/rgwn kai\ a)neceta/stws2 a)pa/thn pa/sxontes2. Auiculam hanc stolidam esse facileque decipi annotat Etymolog. auctor, de qua ita Aristoteles: Otus noctuae similis, circa aures alarum quandam similitudinem praefert. Verum Othus pro fastuoso homine et qui gradus (uti Plautus loquitur) grandit, prouerbialiter dici potest, aperiente huic rei viam Marcellino libro 22. ubi inquit. Grandiaque incedens tanquam Othus et Ephialtes, quorum proceritatem Homerus in immensum tollit. Fabula de Otho et Ephialte Aloei filiis ex Homeri Iliad. 5. nota abunde est, qui maiora viribus aggressi, coelumque aggestis temere montibus inuadere adorti, deiecti occubuerunt: fabulantur autem illos quolibet mense nouem digitis excreuisse, Heginio teste.

Caelaturam olet.

*glufa/nou o)/zein, Scalprum aut caelum olere dicitur quod recenter fabricatum est. Theocritus idylo primo de poculo tornato recenter: *neoteuxo\s2 e)/ti glufa/noio poto/sdon. Quod natum nuper redolet caelamina scalpri. Transferri poterit ad librum recens

ab aliquo conscriptum et e praelo profectum, aut ad carmen nuperum, quod sub incudem nondum reuocarit auctor. Sic induciae quae non diu durauerant in bello nauali apud Aristophan. Acarn. o)/zousi pi/pths2, Picem olent, propter triremium aliarumque nauium bellicum apparatum, quae pice illitae nuper ad belli procinctum paratae fuerant.

In Pisa animum confirma.

Qvoties animum alicui addere volumus ad disceptationem, aut eum in contentionis studio, quod a)gw=na Graeci dicunt, confirmare, ne labascat aut animo concidat, prouerbii huius vsus erit, quod apud Synesium in Caluitii encomio extat: th/rhson e)n pi/sh|, fasi\, th\n kardi/an, id est, In Pisa animum (quod aiunt) confirma. Vbi auctor ille ob Caluitii deformitatem offensus, seipsum durat, animatque, ne ea re commoueatur. Solebant apud Pisam Elidos vrbem quolibet lustro certamina, Olympia dicta, maximo Graeci conventu celebrari, in quibus decertaturus ad gloriae immortalitatem parandam, praesentem animum ac fortem sumere debebat.

Cubitis adolescere.

*ph/xesin au)ca/nesqai, id est, Cubitis adolescere aut incrementum capere prouerbiali tropo dicitur, qui in re quapiam aut arte magnos et repentinos profectus facit. Eunapius Sardianus de maxima loquens: ph/xesi de\ e)pi\ pa/san sofi/hn au)co/menos2, id est, Percubitos ad omnigenam eruditionem profectus, aut excrescens. Ita diuitem repente ingentibus opibus ditatum, ph/xesin e)pi\ plou=ton a)mh/xanos2 au)chqe/nta, id est, percubitos in immensas opes adultum dicemus. Natum a Gigante quopiam, quem singulis mensibus cubito increuisse fabulae loquuntur: quin et Antaeum Libycum in sexaginta cubitorum altitudinem excreuisse, vt veterum memoria prodidit, scripsit Plutarchus in Sertorio. Ad hunc adagii formulam, efficta est etiam illa Philostrati in Iconibus: dunatou\s2 a)po/fainei, kai\ tetraph/xeis2 e)n mikrw=n, id est, Praeualidos efficit et ex pusillis quadricubitos: et illa Cratetis Comici in Lamia: e)pi\ triph/xh qettalikw=s2 tetmime/na, id est, Tricubitalia frusta carnis Thessalico more dissecta: Prodigiosae magnitudinis significatione habent, et Philoxeni Cytherii gulosissimi votum apud Machonem Comicum, qui optauit triw=n e)/xein to\n la/rugga phxe/wn, id est, guttur tres longum cubitus. Aristophanes quoque proceros designans, tetraph/+xeis2, inquit, kai\ ginnai/ous2, id est, quadricubitos et strenuos. Citatur et hoc modo adagium, kata\ ph=xun e)pidido/nai, id est, Cubiti spatio increscere. Suidas ex incerto, vt solet, auctore: o( de\ filo/sofos2 a)nempo/disos2 ei)s2 e)pi/dosin diete/lei, kai\ e)pedi/dou kata\ ph=xun, w(s2 fa/nai, a)texnw=s2 a)/rxe tou= panikou= dustuxh/matos2, id est, Philosophus liberaliter erogare pecunias non desitit, crescebatque velut per cubitos (vt ita dicam) firmum illud propositum, donec repente in incredibilem calamitatem incidit.

Non est cuiuis recte tondere.

Venustum adagium est Cratini Comici lepidissimi in Glauco fabula, de rebus non vulgaribus, sed arduis atque operosis. Huic adagio obnoxii sunt quotquot scribunt

carmen. nam si eruditus fuerit paulo, et ad popularium aures minus attemperatum, ita vt vulgi captum excedat, obscuritatis nomine damnatur illico: contra si leue sit et triuiale ac suberis instar superfluitans quodammodo, a doctioribus reiicitur, w(s2 e)k brasma/ti katablhto\n, vsqueadeo Condire recte non cuiusvis est.

Etiam mater et sorores.

Qvando citra discrimen aut exemptionem omnes promiscue indicare volumus, prouerbii huius vsus erit, *alla\ kai\ mh/thr kai\ a)delfai\, id est, Etiam mater, et sorores. Vtitur loco modo citato Synesius ostendens nominatim adagium esse, sic enim inquit, *alla\ kai\ mh/thr, a)lla\ kai\ a)delfai\, fasi\, tw=| kalleiti\ ne/mousi tw=n a)r)r(e/nwn, id est, Imo etiam mater ac sorores (quod aiunt) virorum pulchritudini multum deferunt: volens innuere, nullam tam sanctam, tam castam esse, quae non formae venustae et egregiae lenocinio trahatur, citra exceptionem, etiamsi mater illa sit aut germana.

Priusquam ignitus lapis enatarit.

*pri\n h)\ to\n mu/dron a)nafh=nai, id est, Priusquam globus ignitus existat. Quando aliquid nunquam futurum significabimus, adagium conveniet, veluti si sempiternam accepti beneficii memoriam pollicentes nunquam dicamus: pri\n h)\ to\n mu/dron a)nafh=nai, aut iuxta Callimachum me/xris2 fwkei/wn e)n a)li\ me/nh| mu/dros2, Donec Phocensum ignitus lapis in mari manserit, beneficii perpetuo memores fore. Natum a Phocensibus, qui diris execrationibus desertores suae classis prosecuti, lapidem ignitum in altum mare proiecerunt, adhibitoque iuramento vouerunt, nunquam in Phocida reuerti, antequam e mari exiret ille lapis. Refertur his verbis ab Herodoto in Clio: kai\ mu/dron sidh/reon katepo/ntwsan, kai\ w)mo/san mh\ pri\n e)s2 fokai/hn, h)/cein pri\n h)\ to\n mu/dron tou=ton a)nafh=nai. perstrinxit hoc versiculo Callimachus:

Vsus est apposite Aristides in oratione in Romam panegyrica, vbi in fine ita precatur Deos: dido/ntwn th\n a)rxh\n th\n de\ kai\ po/lin th\n de\ qa/llein di\ ai)w=nos2, kai\ mu\ pau/sasqai pri\n a)\n mu/droi u(per qala/sshs2 pe/ssoien, i. Dent Imperium hoc, et hanc vrbem florere sempiternum in aeuum, neque prius desinere, quam igniti lapides in maris aequore supernatent. Sophoclis interpres annotat morem fuisse, vt iuraturi ignitos lapides (quos mudrous2 vocant) tollerent, et foedera tantisper durare votis exposcerent, dum illi rursus apparerent, simulque cum dictis solere eas in altum pelagus porrigere, innuentes perpetuitatem pactorum. Huc spectauit Sophocles in Antigone:

*h me\n d' e(/toimoi ga\r mu/drous2 ai)/rein xeroi=n
*kai\ pu=r die/rpein kai\ qeou\s2 o)rkwmwtei=n.

Hunc ritum attigit et Plutarchus in Aristide, o( d' a)ristei/dhs2 w(/rkise me\n tou\s2 e(/llhnas2 kai\ w)/mosen u(po\ tw=n *aqhnai/wn mu/drous2 e)mbalw\n e)pi\ tai=s2 a)rai=s2 ei)s2 th\n qa/lattan, id est, Sacramento adegit Graecos in Atheniesium verba iurare, votisve nuncupatis ignitos lapides in mare porrexit. Allusisse videtur huc Macedonius in Epigrammate:

*omosa th\n duse/rwta ko/rhn, tri/sin w(/mosa pe/trais2
*mh/pote meilixi/ois2 o)/mmasin ei)side/ein.

Virginis ore ferae iuraui triplice saxo
Me placidis nunquam velle tueri oculis.

Suidas in dictione li/qos2, ritum iurandi ad lapidem apud Athenienses receptum, auctoritate Philochori et Aristotelis, comprobat, citatque locum Demosthenis ex oratione aduersus Cononem, pro\s2 to\n li/qon a)/gontes2, qui aliter legitur in vulgatis libris, qui habent bwmo\n, id est, aram, non li/qon, id est, lapidem.

Idem furnus, idem duxit trochus.

Senarius prouerbialis de iis, qui similia efficiunt, testantibus Suida et Hesychio, quorum ille citat duplicem lectionem: kapno\s2 h)\ tro/xos2, id est, fumus aut rota, hic vero mutilatum afferens adagium, prioribus tantum duabus vocibus constans, subiicit clarius petitam esse translationem a figuli rota. Meo quidem iudicio et dictum fuisse, et non sine gratia vsurpari posse videtur de consimilibus operibus, aut dicendi ratione conformi et congenere: vel etiam de duobus hominibus ingenio similibus aut improbitate paribus, et, quod dici solet, eodem in Ludo edoctis, tales namque: *au)th\ ka/minos2, au)to\s2 ei(/lkuse tro/xos2, quasi qui eodem in furno cocti sint, aut eadem rota currente efficti. [correction of the transcriber; in the print :]

Clauis in lingua.

Et nostra praefert lingua custodem clauem.
Quoties fidam silentij spem pollicemur.

Citatur a D. Clemente Stromatum libro 5. Conforme huic adagio est illud Sophoclis in Oedipo Colonaeo: w(= dia\ xruse/a klhi\+s2 e)pi\ glw=ssa| be/baken prospo/lwn, id est, quorum aurea clauis linguam coercet initiatorum, quod dixit propterea, quod linua veluti claue obserata sit, ne reuelet mysteria. Non abludit hinc Aeschyli illud, pisto\n tamei=on e)pi\ glw=ssas2, id est, Fidum penu vel aerarium linguae. Huc spectat Lucianicus versiculus:

Praeceptum est Iamblichi Pythagoraei, glw=ssh|s2 pro\ tw=n a)/llwn kra/tei, qeoi=s2 e)po/menos2, id est, Linguam ante omnia contine, Dei exemplo. Diuersum huic est illud apud Aeschylum in Persis: ou)/d' e)/ti glw=ssa brotoi=si. *en filakai=s2, id est, Neque amplius hominibus, lingua in custodia est, quasi dicat, rem illam libere ab omnibus et palam dici citra dissimulationem.

Grossus maturus esui ineptus.

*pe/pwn e)rino\s2 ei)s2 brw=sin a)xrei=os2 w)\n a)/llous2 e)ceurina/zeis2 lo/gw|, id est, Maturus cum sis grossus esui ineptus, alios loquela tua grossos expolias. Extat apud Sophoclem in Helenes Nuptiis, et citatur ab Eustathio Iliados vicesimo, vt prouerbiale, in hominem

indoctum et inscitum, qui se doctiores erudire praesumat, versus suis numeris integri leguntur in tertio apud Athenaeum, hoc modo: *pe/pwn d' e)rino\s2 a)xrei=os2 w)\n: *ei)s2 brw=|sin a)/llous2 e)cerina/zein lo/gw|, id est, Maturus grossus esui ineptus, aliis vero grossos excutis. Talem ge/ronto dida/skalon composita voce dixit in Satyris Varro, qua notatur arrogantis ingenii adolescens [correction of the transcriber; in the print adolelescens], qui supra aetatem plusquam senes sapere velit: quae dictio in duas perperam diuisa apud Nonium Marcellinum legitur non vno in loco, Aldinis exemplaribus legentibus ge/rontos2 didaska/lou, pro vnico ge/ronti dida/skalw|. Est autem e)rino\s2 agrestis ficus arboris fructus, grossum vocant, qui frugiferae ficui appensus, pediculis ex ea in grossos emicantibus (vt annotat Suidas) efficit vt perficiantur eius fructus.

Verba sine penu et pecunia.

IN ostentatione opum immodicos, cum nec araneus illis in arca sit, aut in crumena teruntius, et quorum verba res non sequitur, iuxta vulgi dicterium, convenit illud Plauti ex Captiuis.

Est autem elegans allusio in vocibus cognatis penus et pecunia, illud in rebus ad vsum comparatis, hoc in praesentibus opibus quaeritur.

Terram ne legas nauigando.

INter Pythagorae symbola, dignitate adagii simillima, huc ascribendum videtur ab omnibus hactenus praeteritum, *epi\ gh=s2 mh\ plei=n: Nauigans terram ne radas. Quo innuere voluit, vectigalia similesque redempturas incertas, et curarum tumultuumque plenas, contemnere, et abnuere nos debere. Sic enim exponit D. Clemens Stromatum libro quinto his verbis: dhloi= de\ ta\ teghkai\ ta\ o(/moia tw=n miqwma/twn taraxw/dh, de\ a)/stata o(/nta paraitei=sqai dei=n: Monet etiam Horatius, vt cauti horrescamus nimium premere littus iniquum.

Antica exclusum, postica recipere.

*th=| au)lei/w a)poklei=n, th=| de\ paraqu/rw| ei)sa/gein, Per atrii seu vestibuli ostium excludere, per posticum intromittere: competit adagium, vbi domum apertis verbis repudiatam, conniuenter admittimus: aut cum sententiae aut opinioni, cui ex professo sumus refragati, dissimulanter assentimur, atque subscribimus Plutarchus Symposiacwn libro primo, capite secundo, de/dia mh\ dokw=men th=| au)lei/w| to\n tu/fon a)poklei/ontes2 ei)sa/gein, th=| paraqu/rw| meta\ pollh=s2 a)diafori/as2, id est, Vereor ne fastum primore ostio exclusum, postico intromittere citra discrimen videamur. Similiter dixit Galenus libro secundo De natur. facul th=| xhpai/a| kata\ th\n paroimi/an a)pexwrh/samen, Postico iuxta prouerbium digressi sumus. Est autem anterior aedium ianua, Graeci au)/leios2, at postica, quae a via regia abscedit aut in hortum excurrit, para/quros2, a fallendi argumento, et *khtai/a velut hortensis, denique etiam yeudo/quron dicta, qua voce praeter Ammianum et Suetonium, vsus etiam est Cicero in Verrinis: Ea quemadmodum ad istum postea per pseudothyrum reuertatur, tabulis planum faciam. Posticum in ea significatione Horatio etiam notum est, ibi: Atria seruantem postico falle clientem.

Tragici cothurni strepitus.

Ammiano Marcellino vsurpatur proverbialiter pro ostentatione, et magnicrepa verborum iactantia: sic enim ait lib. 20. de Lupicino armorum magistro: Bellicosum sane et castrensis rei peritum sed supercilia erigentem vt cornua, de Tragici, quod aiunt, cothurni strepitu. Vt autem Comicorum proprius est soccus, ita Tragicorum cothurnus: ille vulgaria et plebeia tractat humili stylo: hic altisonus heroum regumque res et fortunas persequitur: vnde et pro sublimi et grandiore genere accipitur, Virg. in Buc. carm.

Simile huic adagio est illud Theodoreti de M. Arethusio: to\ de\ ge ma/rkou dra=ma th=s2 ai)sxu/lou kai\ sofokle/ous2 megalhgori/as2 dei=tai, i(\n' a)ci/ws2 ta\ e)kei/nou tragwdh/swsi pa/qh, id est, Marci factum Aeschili et Sophoclis cothurno opus habet, vt dignis versibus Tragice describant ea quae sit perpessus.

Sacrum ignem inflare illi nefas.

DE improbo et sceleribus operto dicitur illud: w(= to\ i(ero\n pu=r ou)k e)/cisti fush=sai, id est, Cui sacrum ignem inspirare nefas est. Timeus historicus scriptum reliquit, Demothari cuidam soli inter Athenienses non licuisse sacrum ignem (qui in aede Vestae asseruabatur) inflare, quippe superiore corporis parte flagitiose impuro. Duris Samius scribit Pytheam istud ipsum obiecisse Demostheni.

Neque Phasis mala eluat.

MAlorum multitudinem ostendere volentes, quibus obuiam iri rectaque ratione medicari non possit, apposite vsurpabimus illos Sophoclis versus ex Oedipo tyranno.

*oi)=mai ga\r ou)t' a)/nistron ou)/te fa=sin a)\n
*ni/yai kaqarmw=| th\n de\ th\n ste/ghn, o)/sa keu/qei.

Nec Ister ipse (quod reor) nec eluat
Phasis, malorum quicquid haec celat domus.

Sunt autem nominatissimi fluuii et maximi, Ister Germaniae, et Phasis Colchidos, vterque maximarum etiam nauium capax: ille praegrandibus septem ostiis in Euxinum se exonerat, hic Asiam ab Europa disterminat, vnde a)si/as2 te/rmwn Aeschilo dicitur.

Nihil hydropico siccius.

DIonysius Longinus in libello peri\ u(/yous2 adagium hoc vulgo vsitatum ostendit, ou)de\n ga\r fasi\ chro/teron u(drwpikou=, hoc est, Nihil (quod aiunt) hydropico siccius. Auarus quo plura habet, eo plura desiderat; tam enim illi deest quod habet, quam quod non habet, vt inquit Seneca. Crescit indulgens sibi dirus hydrops, Nec sitim pellit, nisi causa morbi cesserit venis. Notum est de Heraclito philosopho, qui aqua intercute misere affectus bubulo sterquilinio se obleuit, addens e)pombri/as2 dei=sqai, se opus habere pluuio madore, aut vt Philostratus refert lib. 1. de vita Apollonii dei=sqai tou= poih/sontos2 e)cepombri/as2 au)xmo\n, indigere se eo, qui pro madore squalorem induceret.

*qallofo/ros2.

in Odyss. 17. homo ad omnia inutilis, nisi qui forte pascendo pecori in suggerendis surculis operam praestare foret idoneus. Natum a pompa Atheniensium, quam Panatheneaea vocabant, in qua senes emeriti oleaginos termites gestabant, testibus Philochoro et Xenophonte. Meminit et Iuncus in lib. de senectute, o(/te no/mos2 au)tou\s2 e)kei/nous2 xeirotonei= th=| a)qhna=|, w(s2 fhsi\ ce/nofwn o( filo/sofos2, qallofo/rous2, id est, Lex illos ipsos decernit Mineruae oleaginas virgulas deferre, vti testatur Xenophon. hinc est quod qallofo/rous2 ipsos senes nominat Aristophanes, ceu ad obeunda alia munera ineptos. Licebit itaque ciuilibus negociis parum idoneum, aut aliis quibuscunque, qallofo/ron appellare, Comico sale.

Fructibus non stadiis certare.

*karpoi=s2 ou) stadi/ois2 e)ri/zein, Fructibus haud stadiis contendere, adagio dicitur, de loco exili quidem, sed frugifero [correction of the transcriber; in the print frigifero], exiguis quidem spaciis circumscripto, fructuum tamen proventu longe laetissimo. Antiphilus epigrammatarius de Chio insula loquens,

Licebit non male transferre ad librum, non magna quidem mole, sed eruditionis omnifariae plenum, Cuiusmodi iudicium de Persii satyris tribuit Martial. eo disticho:

Saepius in libro numeratur Persius vno,
Quam leuis in tota Marsus Amazonide.

In Ialemos adscribendus.

*ei)s2 ou)k i)ale/mous2 e)ggrapte/os2, inter Ialemos asscribendum dicimus, qui inepte insulseque se gerit, Menander Comicus:

*otan d' e)rwnto\s2 to/lman a)fe/lh|s2 oi/xetai,
*ei)s2 ou)k *iale/mous2 te tou=ton e)ggra/fe.

Ialemus homo inamoenus, matrique Calliopae dissimillimus fuisse perhibetur, nomen fortassis adeptus para\ to\ th\n i)/an a)la/sqai, o) e)n th=| i)a=| a)lw/menos2, quomodo et koa/lemos2, w(s2 o( e)n tw=| noei=n a(lw/menos2 stolidus fatuusque homo dicitur. Galenus lib. de praemotione *iale/mous2 i)atrou\s2 insulsos medicos vocat. Hermones rheto. pare/sxai muri/a toiau=ta pra/gmata zhtou=si peri\ au)tou= toi=s2 *iale/mois2 tou/tois2, Mirum quantum negocii exhibeat Ialemis istis hac de re sciscitantibus. Sunt qui Ialemum eundem esse cum Lino putant.

Censorium supercilium.

CEnsorium supercilium proverbialiter dixit Luc. Seneca in declamationibus, pro eximia grauitate, et tetrica seueritate: vbi ait, Affectabat enim censorium supercilium, cum alius animo esset: quanquam in nonnullis codicibus legatur ibi, faciebat, pro affectabat, et alias, pro alius, sed vtrunque male. Censores Romae erat magistratus quinquennalis, penes quos auctoritas maxima erat, summumque arbitrium animaduertendi in mores ciuium, nam et senatores loco mouere, trossulis, hoc est, equitibus equos adimere, plebeios infamia notare, illis licebat.

Siphnia arra.

*si/fnios2 a)r)r(abw\n, id est, Siphnius arrabo. Proverbium exstat apud Hesychium et Suidam, quo digitus

infamis olim notabatur, a foedis Siphniorum moribus, vnde natum adagium sifnia/zein quod alii notarunt, ita vt Siphniam arram ostendere, idem ferme sit, quod Martiali medium et impudicum digitum ostendere. Potest ita vocari et nummus aut arra quam stupri arbiter largitur. Meminit Eustathius in commentariis in Dionysium Afrum w)straga/lou sifni/ou, id est, astragali Siphnii, sed cum eius nullibi fiat mentio, arbitramur illum vitio codicum deceptum, loco a)rr(abw\n legisse a)stra/galos2. Hesychii codex emaculandus est, pro ai)dou/menon legendo dido/menon. Posset fortassis et pro ingenti magnique pretii arrabone, si/fnios2 arr(abw\n efferri, quod insulani isti olim opibus affluentissimi fuerint, quamdiu stato anni tempore decumas Delphico Apollini persoluerent, ex argenti fodinis, Herodoto teste: Siphnus insula vna Cycladum fuit, a Siphuo Sunii filio nomen habens, vt Stephanus scribit, laudatissimis poculis celebris, vnde si/fnia poth/ria, id est, Siphnia pocula, eodem auctore dicta.

Mugilis vitam degere.

*kere/ws2 bi/on tri/bein, Mugilis vitam agere dicitur, qui non habet quod edat, hoc est, esuriem et inediam patitur. Eubulus in fabula Nausiaca:

*os2 nu=n te ta/rthn h(me/ran bapti/zetai,
*nh=stin ponhrou= kestre/ws2 tri/bwn bi/on.

Qui nunc diem, si diis placet, quartum lauas Ieiunus improbi vitam mugilis agens. Euphron Comicus: mi/das2 de\ kestreu\s2 e)sti\, nh=stis2 peripatei=. Midas mugil est, ieiunus obambulat. Amipsias Comicus h)= tton a)\n ou)=n nh=stis2 kaqa/per kestreu\s2 a)kolouqh/seis2 e)moi\. Paulo minus ieiunus tu mugilis in morem mihi famulabere. Alexis in Phryge fabula.

*ou) toe\ dedeipnh/kasin, o( de\ tala\s2 e)gw\
*kestreu\s2 a)\n ei)=hn e(/neka nhstei/as2 a)/kras2.

Sumpsere coenam isti, ast ego interim miser
Inediam ob ingentem fieri cogor mugil.

Citatur et Theopompi auctoritas kestre/wn nh=stis2 xoro\s2. Famelicus mugilum coetus: et apud Athenaeum Hesperus cynicus exclamat dikh\n kestre/wn nhsteu/omen. Esurimus mugilum instar. Mugil vero solus in genere piscium ieiunus siue famelicus audit, eo quod nulla capiatur esca animata, non carne, non alia re quapiam vitali, vt ab Aristotele proditum est, aut piscium aliorum esca.

Briareus, alias lepus.

*bria/rews2 fai/netai w)\n lagw\s2, Briareus apparet esse cum sit lepus. Competit in Thrasonica iactantia feroces, qui de se magnifice crepant deque sua virtute, lepore timidiores cum res postulat viros. Posidippus Comicus in Tripudiantibus:

*cenago\s2 tou=tos2 o(/s2 tis2 a)\n qw/rak' e)/xh
*folidwto\n h)\ dra/konta sesidhrome/non,
*efa/nh bria/reos2, a)\n tu/xh d' e)sti\ lagw\s2.

Stipem merentum ductor iste squammeo
Thorace tectus, aut dracone ferreo
Briareus videtur, si ferat res, est lepus.

Briareum centum manibus armauit fabula, Ioui auxiliarem a caeteris diis per insidias appetito, vnde e(kato\n ta/xeira. Homerus centimanum,

Latini, et centumgeminum Virgilius vocant, nominis etymo robustum et praeualidum significante; id enim est briaro\s2, vnde et briaro/xeir, manu validus. Meminit eius Homerus: *on bria/rewn i)kale/ousi qeoi\, a)ndre\s2 de/ te pa/ntes2 *ai(gai/wna. Lepore vero nihil esse meticulosius fugaciusque, ostendit et hyperbole proverbialis, la/gw h)\ lalwou= deilaio/teros2, Lepore timidior. Nazianzenus in funebri oratione praetoris, publicanos ait Briarei manus pecuniis publicis immittere, innuens vndecunque hamatis manibus diripere reipub. vectigalia, sic enim ait, ta\s2 bria/rew xei=ras2 e)piba/llontas2 toi=s2 dhmosi/ois2.

Lari vita.

*la/rou bi/on zh=n Lari vitam viuere, pro lucri gratia maria omnia obire nauigando, proverbii specie dixit Aelianus sophista in rusticis epistolis: e)pikumati/zei kai\ la/rou bi/on zh=, kai\ a)ne/mois2 ma/xetai diafo/rois2. In vndis fluctuat, Larique vitam degit, cum ventis diuersis dimicans. Dici conveniet de mercatore, qui augendi peculii gratia quouis terrarum nauigat, et ad extremos etiam Indos decurrit. Larus enim vorax auis e mari victum quaeritat, aut lacubus, quam Gauiam Latini nuncupant, et Matron Parodus Chaerephontem parasitum laro assimilat famelico, ob inexplicabilem voracitatem, sic enim ait: *peinw=nti la/rw| o)/rni qi/eoikws2.

Carpathius testem.

*karpa/qios2 to\n ma/rtura, Carpathius testem, scilicet e)phga/geto, accersiuit, aut adduxit Dicetur cum quis testem citat in suum ipsius malum et perniciem, veluti cum auctoris testimonium aut scripturae locus, quem pro se adducit quispiam, diuersum sonat atque repugnat ipsius opinioni. Vsurpauit adagium Archilochus deflexum ab altero vulgatiore, Carpathius leporem. Est autem Carpathus insula a Coo, in quam importati aliunde lepores, in tantam copiam excreuere, vt non frugibus tantum, sed et vitibus erosis exitium attulerint.

Scaperdam trahere.

*skape/rdan proverbialiter dici annotat Eustathius Iliad. r. quicquid durum sit et difficile; ita enim sonant eius verba: ta\ dusxerh= pa/nta skape/rdan e)/legon paroni/miakw=s2, dia\ to e)pi/ponon th=s2 o(lkh=s2 kai\ a)ntolkh=s2. Natum a ludicro contentionis genere, quod ita describit idem auctor, et Hesych. nec non pollux Onomasti li. 9. Collocatur in citro trabs humanam staturam altitudine exaequans, perforata, per foramen traiecto fune, e cuius extremitate religantur vtrinque adolescentes duo auersi, qui valido nisu adurgentes alter alterum in sublime attrahere satagunt, quo certaminis genere victoriam reportat, qui supremo stipiti alterum admouerit. Itaque a laborioso molimine attractionis et aduersarii retractionis skape/rda de difficili et molestiae pleno labore effertur, vt skape/rdan e)/lkein, id est, Scaperdam trahere dicatur, qui duram susceperit prouinciam.

Insanus appensis pellibus non curatur.

TAtinaus Assyrius in orat. aduersus Graecos, ou)de\ o( memhnw=s2 skuti/dwn e)carth/masi qerapeu/etai. Neque furiosus pellium appendicibus curatur. Quemadmondum ab insaniae morbo non liberant coriaceorum segmentorum pendigines, ita stoliditatem nonn auferunt doctori alia insignia, nec ingenii vanitatem, habitus

sacerdotalis. Eandem plane sententiam habet cum illo Plutarchi, Calceus podagra non liberat.

Pica Strenem imitans.

DE inepto imitatore dictum est illud a Galeno lib. 2. de pulsuum differentiis: a)ki/ttatan seirh=na mimou/mena. Pica Sirenis aemula. Doricum videtur esse proverbium, quid enim consoni habet obstrepera pica, cum arguta Sirenum fabulosarum voce?

*amfaconei=n.

*amfaconei=n proverbialiter dicitur, vt annotat Iliad. V. Eustathius, qui non recta via incedit, quod simili tropo exorbitare latine dicimus. nam a)/cones2 etiam orbitas significant, quas a)matroxi/as2 Callimachus dixit. Sic Epicureos voluptatibus summum bonum mentientes a)mfachnei= dicemus, quod Augustinus in libris de Ciuitate Dei, exorbitare ab itinere sapientiae et lege iustitiae. Quanquam et labare genibus ac succidere incessu parum firmo a)mfaconei=n significare, Hesychius et Pausanias in Rhetorico Lexico annotant, id quod accidit infirmis et inualido corpore nutantibus, aut quibus epigonatis, seu conchula genu muniens luxata est. Dicetur ergo non modo de iis, qui a vulgata veraque opinione recedunt, et longo vsu receptam a doctis sententiam fastidiunt, quomodo Cleanthes Samius olim, et nuper Copernicus, coelum stare, sedemque telluris circumrotari asseuerarunt, praeter astronomorum omnium consensum, verum etiam de iis, qui instabili doctrina ad quemuis argumentis crepitum vacillant, atque in alienam sententiam manus dant.

Fundo carens calix.

Non tamen exponitur eius vsus. Apparet dicterium esse in profuse liberales, prodigosque, aut linguaces blaterones, qui verborum modum nesciant, quos a mensae communione, vitaeque consortio excludendos moneat. Quadrabit et in praegrande poculum, quod a mensa exulare postulet homo sobrius. Est autem pu/ndac idem quod puqmu\n, vasis alicuius fundus, quanquam Sophocles in Iphigenia pu/ndaka ci/fous2 pro capulo gladii extulerit, vt ex Pausaniae lexico Eustath. et Hesychius annotant. Porro senarius iste versus e Sophoclis Triptolemo desumptus videtur, corrupteque apud Etymologici auctorem legitur, ou) trape/zhs2 ku/lic. Citatur adagium et a Demetrio Phalereo in hunc modum, a)punda/kwtos2 ou) trapezou=tai ku/lic, a)nti\ tou=, a)puqme/nos2 e)pi\, trape/zhs2 ku/lic ou) ti/qetai, id est, vt verbum verbo exprimam, Fundindigus mensari non solet calix: pro eo, quod est, fundo carens calix, in mensa non apponitur.

Alcinoi horti.

*alkino/ou kh=pos2, id est, Alcinoi hortus, Paroemiae specie celebratur et Alcinoi pometum, apud Septimium Tertullianum lib. de pallio, Consitum et amoenum super Alcinoi pometum et Midae rosetum, quod alibi in li. de corona militis sic extulit: Centenariis quoque rosis ex horto Midae lectis. Vt autem de loco deliciarum pleno dicitur, ita et tropice transferri poterit ad librum eruditum ac variae lectionis diuitiis excultum, vt dicamus non Alcinoi hortos cultiores esse, quam sint huius aut illius

commentarii. Notum est ex Homero Alcinoi Phaeacum regis affluentissimos culturaeque diligentissimae fuisse hortos. Iulianus ad Libanium: kh=pon de\ tou= me\n *alkino/ou katadee/streron, paraplh/sion de\ tw=| lae/rtou. Hortum imparem quidem Alcinoi pomario, sed tamen Laertae consimilem. Consimili ratione Alcinoi mensam dixit Gregorius Nazianzenus de oppipara et omni luxus genere referta:

Et alibi in epistola ad Basilium: a)ll' w)s2 *alkino/ou tra/pezan. sic Ciceronianam mensam dixit Tertullianus lib. De anima, pro sumptuosa magnique pretii mensa. Quod, inquit, mensis Ciceronianis infertur, nam M. Tullius Cicero citream mensam quingentis millibus emit, vt idem ait lib. de pallio, aut vt Plinius. H S. decem millibus.

Iynges.

IYngis voce pro illecebris et blandimento lenociniove quodam proverbialiter vtuntur passim auctores. Sophocles in Hippodamia, loquens de praestantia formae Pelopis:

*toia\n d' e)n o(/yei i)/ugga qhrathri/an,
*erwto\s2 a)straph/n tin' o)mma/twn e)/xein.

Heliodorus Emesenus lib. 4. Aethiopicae historiae a)parai/thton e)/xei pro\s2 gunai=kas2 i)/u+gga xruso\s2 kai\ li/qos2. id est, Aurum et gemmae vim pellacie haud dubiam obtinent apud femineum genus. Synesius ad Herculianum, pollw= pro/teron u(po\ tou= kataklusmou= tw=n e)n tai=s2 e)pistolai=s2 i)/u+ggwn au)to\s2 e)qhlu/nqhn, id est, multo ante ipse quodam tuarum in epistolis iyngum et deliciarum diluuio effeminatus sum. Idem ad Athanasium: au)th\n e)kei/n h)n a)pofanw=si deu=ro pollai=s2 i)/u+gci genome/nhn a)gw/gimon, id est, Ipsam illam Galatheam tibi hic sistam illecebris variis conciliatam: Suidas ex incerto auctore, h) de\ kleopa/tra w)/eto ta\s2, au)tai=s2 i)/u+gcin kai\ tou= sibastou= krath/sein tri/tou, id est, Cleopatra rebatur se iisdem illecebris, quibus Caes. et Antonium 3. quoque Aug. expugnaturam. Idem toiau=th ti\s2 prosh\n i)/u+gc toi=s2 *dioge/nous2 lo/gois2 tou= kuno\s2, id est, Tantum inerat illicium Diogenis Cynici verbis. Sic de Helena dictum est illud, ou(/tw e)felkustika\s2 ti/nas2 ei)/xe po/tou i)/uggas2, hoc est, tam validas et illices amoris iyngas habuit, vt cum Priamus illam agnosceret esse belli causam, irasci tamen illi nequiuerit, imo filiae nomine eam compellarit amanter. Philostratus Iunior, u(po\ th=| tou= ke/stou i)/u+ggi, id est, Sub cesti pellacia. Lycophron etiam purfo/ron i)/u+gga, igniuomam iyngem vocat amoris illicias, et Zetzes logika\s2 i)/u+ggas2, verborum iyngas appellat, quod animos verba attrahant quantumuis duros et inflexiles, quodam lenocinio. Vtitur etiam Pindarus ea voce pro cupidine et desiderio, in Nemeis i)/u+ggi th/romai h)=tor, i. liquescit iynge seu amore pectus. Est autem Inx auicula plumis discoloribus, collo praelongo, lingua exerta, crebro motu se circumagens, et ceruicem in

orbem flectens, uropygiumque succussans, unde et seisopugi\s2, a nonnullis vocatur, ab aliis kinai/don, ex eadem causa. Zezi etiam i)gkli\s2, Latinis motacilla: cuius usus ad veneficia infamis fuit atque incantamenta, nam de trocho eam relegabant Veneficae, et carmina quaedam admurmurantes circumgyrabant, aut exenteratam trocho adnectebant. Hanc fingit Pindarus in Pythiis a venere primum e coelo ad homines deportatam, et Iasoni traditam, additis veneficii documentis, quibus Medeam irretiret. Fabulae narrant Iyngem mulierculam fuisse Iunonis iussu in auem commutatam, quod pharmacis quibusdam Iouem in Ius amorum concitasset, ut Nicephorus pariter et Pindari Scholiastes cum Zeze annotant. nam apud Suid. pro a)peliqw/qh legendum est a(pornew/qh. Theocriti interpres scribit eam id veneficii molitam fuisse, ut in sui amorem Iouem pertraheret. Callimachus Iyngem Echus filiam facit, alii Pithus siue Suadelae. Nicephorus Gregoras ex aliorum auctoritate scribit i)/u+gga fuisse citharam mire concinnam, ki/qaran e)mmelista/thn, atque inde prouerbiali figura i)/u+gc dici quiduis suaue et desiderabile, pa=n gluku\ kai\ poqeino\n, at Theocriti glossematarius annotat Iyngi auiculae vim inesse natiuam amatorii philtri, ac propterea omnia ad amorem impellentia, gratiosa, pellacia, ad persuadendum apposita, i)/u+ggas2 metaphorice dici, ta\ e) pagwga/ kai\ xari/enta. Quin imo inuocationes et arcanae quaedam vires, quas mutare nefas erat, certis verborum legibus conceptas i)/u+gges2 dicebantur, quo spectat illud Synesii libro de insomniis, kai\ mh/pote ai(ma/gwn i)/u+ggis2 [note of the transcriber: In the print: u+ggis2] au)tai\, quod Marsilius Ficinus nescimus quam recte vertit. Consideratione vero dignum est, vtrum huc tendant illices vel motacillae magorum. Illo quo diximus modo accipitur in Hecates oraculo apud Porphyrium:

*tou\s2 me\n a)peirh/tois2 e)ru/wn i)/ugcin a)p' ai)qrh=s2
*phi=diws2 a)e/kontos2 e)pi\ xqo/na dia\ kath/ges2.

Daemonas innumeris in terram ex aethere votis
Traxisti diua inuitos magno absque labore.

Xenophon etiam pro veneficio Iynga dixit ibi, o(/ti tau=ta ou)k a)/neu po/llwn fi/ltrwn kai\ e)pwdw=n kai\ i)/u+ggwn, id est, quod ista non citra philtra, incantamenta, et iyngas accidant.

Manum peteris et Pedem porrigis.

MAnum peteris et pedem porrigis. Adagio utitur Hieronymus in Ruffinum. Eo uti possumus in hominem auersi ingenii et praeposterum, qui aliud rogatus, aliud et quidem diuersum ostendat aut respondet. Conuenit cum illo celebri, a)/mas2 a)ph/|toun, oi( de\ a)ph/rnounto ska/fas2, id est, Falcem petenti, denegabant sarculum.

Ab alno spectat.

*ap' ai)gei/rou qe/a, id est, Ab alno spectaculum. Dicitur de eo, qui cum non possit e propinquo spectare, extrema adiumenta quaerit. Erat Athenis extra theatrum in foro alnus arbor, ita tamen ut inde in theatrum pateret prospectus eminus, quo fiebat, ut cui in theatro confessus locus non erat, in alnum ascenderet. Vti licebit, quando innuere volumus [correction of the transcriber; in the print innuerevolumus] quempiam in peregrina arte et a studiis suis aliena eius artis mysteria procul

et quasi per transennam inspicere, veluti Iureconsultus extra Medicae artis theatrum positus, velut ab alno, iuxta prouerbium, artis secreta despectat.

Binis tonderi forficibus.

*diplh=| maxai/ra| kei/resqai, id est, Gemina tonderi forfice. Prouerbiale conuitium de molliculis hominibus et effoeminatis, quique orandae et componendae corporis formae studii plusculum impendunt. Citatur absque auctore a Iulio Polluce Onomastici secundo. Est autem hoc loco ma/xaira quae et yallis2 forficula tonsoria: E diuerso. Qui khpokoura\n tonsurae genus ita dictum tondebantur, hi teste Hesychio, mi/a| maxai/rh| kei/resqai, una forfice tonderi dicebantur, tametsi locus ille nonnihil apud eum sit corruptus.

Agrestis apis.

*agri/a me/litta, id est, fera, aut agrestis apis, prouerbialiter dicitur de improbis praeter modum et crudelibus, testante Suida, ab api quae aculeum in vulnere relinquere solet. Fuit et Hegesias Cyrenaicus philosophus, cuius non semel meminit Cicero cognomento a)gri/a me/litta dictus eo, quod de morte disserens, in magna orationis contentione multos necem sibi consciscere compulerit, attestante Valerio Maximo. E diuerso Xenophon ob styli suauitatem a)ttikh\ me/litta, id est, Attica apis nuncupatus fuisse legitur. Alioqui a)/grion paederasten circa puerorum amores efferatum dixit Aeschines in oratione aduersus Timarchum: et Menander a)/grion ku/beuthn aleatorem aleae insigniter deditum nominat.

In agrum seruus.

*ei)s2 a)/gron ma/nhs2, id est, in Agrum famulus. Conueniet dici ubi quid utiliter, et apposite suo loco fit, nam famuli opera in agris necessaria est. Varinus ex Hesychio transscripsit. Est autem ma/nhs2 seruile nomen, unde et ad significationem laruae aeneae transfertur, paiktiko\n tixalkou=n pro/swpon, ut annotat Eustathius. Quadrabit item ubi significare volumus, suam cuique artem esse tractandam, non aliena inuolandam: veluti theologus ea, quae sacras literas respiciunt, medicus morborum curationes, fabri tractent fabrilia, sic rusticum opus verna exerceat.

Istic vellus non carpitur.

*en tautoi= po/kos2 ou) kna/ptetai, id est, Istic vellus non carpitur, aut tondetur. Conuenit adagium, ubi vir doctus sordidam prouinciam, qualis est, erudiendae iuuentutis detrectat, aut quando innuere volumus aliquem esse doctiorem, quam ut ab eo prima rudimenta, et artis tyrocinia petenda sint: aut quando alienam et alterius loci operam a quopiam exposcimus. Natum a Xenocrate Chalcedonio philosopho, qui illiteratum hominem geometriae, et astronomiae prorsus rudem, ipsius scholam frequentantem hoc dicto abegit: par' e)moi\ po/ko ou) kna/ptetai, id est, apud me vellus non deglubitur. Lanificium multos habet operarum gradus, tondetur enim primum, mox maceratur, deinde hamatis, aut dentatis instrumentis carpitur, postea in netticum, et textorum officinam deditur, postremum in fulloniam ablegatur.

Quid Lecytho cum Strophio?

*ti\ lh/kuqos kai\ stro/fion, id est, Quid Lecytho cum Strophio? De rebus dissimilibus et absonis effertur. Citatur a Suida. Cui adfinis est et illa

paroemia [correction of the transcriber; in the print paraemia], ti\s2 de\ kato/ptrou kai\ ci/fous2 koinwni/a, quid speculo commercii cum gladio? Est autem Lecythus vas olearium quod Capsacem vocat D. Cyprianus.

Flumina in terram commutat.
*xersoi\ ta\ rei=qra, telmatoi= de\ tou\s2 li/qous2.

Citatur ex Piside. Quadrabit in praepostere omnia facientes: aut in magnicrepos qui ex cloaca arcem faciunt. Allusum putamus ad historiam de Xerxe, qui rerum naturae frenum quoddam iniicere tentauit: Athon montem nauigabilem faciens, et fluuios siccis pedibus permeabiles reddens: quamquam et ad magicae vires referri posse origo videri queat, quomodo apud Petronium Arbitrum Genotra inquit de se gloriabunda, His ego callens

Artibus Idaeos frutices in gurgite sistam,
Et rursus fluuios in summo vertice ponam.

Tydeus Corpore, animo Hercules.

DE staturae quidem pusillae homine, sed animo infracto dicitur. Menander historicus de Sapiro milite plusquam Herculeo animi robore: to\ me\n sw/ma w(s2 o(par' o( mh/rw| tudeu\s2 a)numnou/menos2, th\n de\ gnw/mhn kai\ paraite/rw tude/ws2 h(raklh=s ga\r h)=n th\n yuxh\n, kai\ e)/n tis2 tou=tou e)gegw/nei pote\ a)lkimo/teros2, ou) ga\r a)pokne/w tw=| mege/qeiths2 a)reth\s2 to\n h(rakle/a e)n deute/rois2 tiqei\s2, id est, Corpore exiguo Tydeus, tantopere ab Homero celebratus, animi vero constantia Tydeo supero, quippe qui Hercules animo fuerit, et si quis illo unquam extitit fortior, neque enim vereor Herculem secundo loco ponere, quod ad magnitudinem constantiae attinet. Homerus Iliad. 5.

Hinc Fabius Quint. lib. 2. Interim confert admirationi multum etiam infirmitas, ut cum idem Tydea paruum, sed bellatorem dicit fuisse, et Grammatici nominis etymon deducunt a tu/tton, quod pusillum significat ob corporis breuitatem. Stathius Papinius de Tydeo:

Fuit autem Tydeus Oenei Aetolorum Regis ex Periboeo filius, qui Alcathoum et Lycopea patrueles patri suo insidiantes in agro occidit, cum patruo Melane, quem imprudenter vulnerauerat.

Rurestris locusta.

*arourai=a ma/ntis2, id est, Rurestris vates aut locusta, prouerbialiter dicitur, Suida teste, de otioso et reside segni. Est autem ma/ntis2 locustae genus tardum aegreque vadens, viridi corpore, a cuius incessu nonnulli curiosa vanitate, furorum euentus captare soliti fuerant.

Hippocratis liberis cedit.

*toi=s2 i(ppokra/tous2 ui(e/sin e)/kein, id est, Hippocratis liberis cedere, prouerbialiter dicitur de inepto et stolidi ingenii homine. Aristophanes in Nubibus:

Traducuntur in Comoediis Hippocratis liberi ut rudes et indocti stipites, ac hebeti ingenio, ui(w/deis2 denique, unde Eupolis Comicus in fabula quam *dh/mous2 inscripsit:

*ippokra/tous2 de\ pai/des2 e)mbo/limoi tineu\s2,
*blhkhta\ te/kna, k' ou)damw=s2 ti/nos2 tro/pou.

Sunt liberi Hippocratis nothi, insititij,
Pecudes balantes, moribus nullis bonis.

Meminit et Galenus in libello, quod animi mores corporis temperamento respondeant: *ippokra/tous2, inquit, ui(ei=s2 e)pi\ mwri/a| skw/ptousin oi( kwmikoi\ dia\ th\n a)/metron qermh\n, id est, Hippocratis filios stultitiae nomine rident Comici ob immoderatum calorem. Indoctum itaque et stupidum, Hippocratis liberis vecordia cedere dicemus.

Vter factus plenus.

IN hominem fastu turgidum et superciliosum, elegans est dicterium prouerbiale Timonis Phliasii, qui philosophorum arrogantiam mordaci opere, quod a re si/llous2 inscripsit, conuellit atque exagitat. *keneh=s2 oi)h/sios2, e)/mpleos2 a)sko\s2, id est, Vter, quem impleuit opinamur vana. Quadrabit et in sui ingenii hominem, qui suo sensu abundat, nec a concepta opinione facile resilit. Versus eius hi sunt:

*pei/wn e)k t' e)ri/dwn lesxai\ o)ma/xwn pepla/nhsqe;
*anqrw/poi keneh=s2 oi)h/sios2 e)/mpleoi a)skoi\

Quae vos seducunt rixae, vel qui blaterones?
Ah vento si utres, quos implet opinor inanis.

Huc pertinet illud Synesii in epistola ad Herculianum: kai\ fu/sshs2 e)mplhsqe/ntes2 e)mo/lunan qespe/sia do/gmata, id est, Qui ventoso folle inflati, diuina decreta conspurcarunt. idem in libro de Prouidentia: fu/shs2 te h)=san e)/mplew th\n basilei/an karadokh/santes2, id est, Follis in modum vento pleni, imperium expectabant. Eunapius Sardianus: h)sqano/mhn de\ kai\ au)to\s2 e)ka/stote tw=n a)mf' au)tw=|, kenou= fusu/matos2 a)neunou= a)mpiplame/nwn, hoc est, Feci et ego aliquoties illius periculum, qui inani flatu absque ingenio tumebat. Epicharmus Comicus, fu/sis2 a)nqrw/pwn, a)skoi\ pefusume/noi, id est, Homines natura sunt utres vento distenti.

Darii opes.

*darei/ou plou=tos2, id est, Darii opes, de immensis diuitiis prouerbialiter effertur. Synesius lib. de regno: *plou/touqhmw=nas2 u(pe\r to\n pa/lai *darei/on, id est, Opum cumuli, maiores quam Darius ille vetus possederit. Huc spectat et illa Crateris hyperbole in epistolis: *plousiw/teros2 tw=n ta karxhdoni/wn fronou=ntwn, id est, Ditior iis qui Chartaginensium rebus student.

Ex eodem lare.

*ek ma=s2 e(sti/as2, id est, ex uno et eodem lare, prouerbiali figura dictum est a Synesio, pro eodem ex principio, in lib. de Prouidentia: w(s2 e)k mh=as2 e(sti/as2 proie/nai ta\ tosou= to\n a)pwkisme/na, kai\ mi/an ei)=nai tai=n duoi=n bla/stain th\n r(i/zan, id est, ut ex eodem lare ortum habeant, res tantopere diuersae, sitque una duorum germinum radix. Aristides, koinh\| tou= ge/nous2 e(sti/a|, id est, communi generis lare, hoc est, origine. Ita accipiendum est illud, quod in Arataeo commentario male redditum suspicamur, Sophron in Mimo, qui Nuncius inscribitur, a Vesta incipiens, omnes inuocant Iouem omnium principem: Graece arbitramur esse, a)f' e(sti/as2, quod interpres communi vertendi ratione, a Vesta vertit, cum debuisset hoc pacto: Sophron in ipso exordio a Iouis

inuocatione auspicatur: causam namque reddit cur Aratus operis sui initium a Ioue ordiatur, neque enim Vestae illic fit mentio, quamuis ea vox vestam quoque Graecis significet.

Polypus scopulo affixus.

*petrofuh\s2 polu/pous2, id est, Affixus scopulo Polypus, prouerbio dici potest, qui affixus et deditus alicui studio, aut rei adhaeret, ut nullis inde machinis diuelli queat: Menander Byzantius, qui Agathii historiae suam subtexuit, de Sapiro fortissimo milite: th= e)pa/lcei ta\s2 xei/ras2 e)pibalw\n, oi(=apolu/pous2 a)fu/ktous2 plekta/nas2 tina=s2, id est, Propugnaculo manus iniiciens, ut Polypus cirros suos inexplicabiles. Nazianzenus in Menodia Basilii: to\ tw=n polupo/dwn pei/sw/mai, w(=n th=s2 qala/mhs2 e)celkome/nwn, prose/contai tai=s2 kotu/lais2 ai( pe/trai, id est, Accidit mihi id quod Polypis usuuenit, quorum flagellis saxa adhaerent, si nido eos auellere tentauerit. Et in libro Carminum:

Transferri potest ad studiosum ita libris addictum, ut vix somni voluptas, aut cibi necessitas studium interpellare queat, quod de Ioanne Pico Mirandulano Comite memoratur, cui rarum aliquem codicem in bibliothecis nacto ministri cibum et necessaria ad eum ipsum locum afferre cogebantur, ut ne interim dum cibum capit, oriarentur oculi: potest et in amatorem quadrare amoris cassibus irretitum, cuius animus (iuxta Plautum) adhaeret affixus clauo cupidinis.

Atlanticum mare cotyla exsorbere.

DE re impossibili aut etiam supra modum difficili hyperbolice dictum est a Simocato in epistol. li/an e)rgw=des2 kai\ tou= kaqai/rein th\n *au)geiou= ko/pron e)sti\ dusxere/steron, h)\ kotu/ah| to\ a)tlantiko\n a)/pan e)krofh=sai pe/lagos2, id est, Valde operosum et difficilius quam sit repurgare Augiae sterquilinium, aut quam sit Atlanticum mare totum cotyla exsorbere. Est autem cotyla mensurae genus sex cyathos capiens, de qua Rhemnius Fannius ita.

At Cotylas (quas, si placeat, dixisse licebit.
Heminas) recipit geminas sextarius unus.

Thyestaea coena.

*que/stou tra/peza [note of the transcriber: In the print: tra/teza] h)\ dei=pnon, i. e. Thyestaea mensa, aut coena, pro immiti, et cruento epulo ponitur. Athenagoras lib. de mortuorum resurrectione: kai\ ta\ tragika\ dei=pna que/stou, id est, et Tragicas Thyestae epulas. Eusebius lib. 5. eccles hist. in epist. Gallicanorum Christianorum, quae est de martyribus in Gallia necatis: kai\ e)yeu/santo h(mw=n que/steia dei=pna kai\ oi)dipodei/ous2 mi/ceis2, id est, Mentiti sunt de nobis Thyestaeas coenas, et Oedipodios incestus nobis obiicientes. Oppianus Cilix in Cynegetico tertio, de onagro loquens, testes sui catuli absumente, conqueritur de natura, quae non homines tantum in pignora sua diro exemplo armauerit, verumetiam bestias eadem immanitate imbuerit, sic inquiens.

Philon in oratione de dirarum imprecationibus: e)pa/ratoi trofai\ ta\ que/stou paidi/a kai\ sugkrino/mena tai=s2

u(perbolai=s2 tw=n sumforw=n, id est, Execrandae dapes Thyestaei liberi inter grauissimas calamitates adnumeratae. Martialis lib. 1.

Fugerit an Phoebus mensas coenamque Thyestae
Ignoro, fugimus nos Ligurine tuam.

Nota est fabula de Thyestae Pelopis filio, cui Atreus frater epulandos suos ipsius liberos apposuit, quorum nomina prodit Euripidis scholiastes esse, Aglaum, Orchomenum, et Caleum.

Pardalis exuuium induere.

*pardale/hn e)nei=sqai, Pardi exuuio amictus dicitur homo versipellis, et ingenio varius, vaferque, o( polu/stiktos2 to\ h)=qos2, teste Eustathio Iliad. tertio, quod et breuius repetit in decimo: ei)s2 paroimi/an e)pi\ panou/rgwn kei/tai to\ stikto\n th=s2 parda/lews2, id est, Paroemiace de vafris effertur maculosa pardi pellis. Est enim variis maculis distincta pardi pellis, praecipueque eius, quam Heliodorus Camelopardalin nominat. de qua sic scribit historiae Aethiopicae lib. decimo: xroia\n de\ kai\ e)pidomi/da foli/sin a)nqhrai=s2 e)stigme/nnon, color pellisque florentibus macularum punctis, variegata, unde et epitheto ai)olo/nwtos2, id est, maculoso tergore dicitur ab Oppiano. Astutum ergo et subdolum pardalh=n e)nhmme/non eleganter dicemus, quomodo fraudulentum a)lwpekh=n e)nhmme/non vulpino exuuio conuestitum, et luke/hn lupina pelle indutum hominem rapacem, et nebri/da e)nhmme/non hinnulina pelle tectum, timidum hinnuli instar, aut etiam versipellem, quod huius animalis pellis maculosa quoque sit. Non abludit hinc quod legimus Antenorem ingenio varium (id quod patriae suae non dubia proditio, quanquam hospitii nomine a Liuio excusata, facile ostendit) non exitium modo effugisse capta iam Troia, sed res etiam suas integras seruasse, beneficio pellis pantherae seu pardi, pro aedibus ipsius appensae, haud ambiguo argumento varii dubiique ingenii, cuius rei fidem facit Sophocles in Aiace Locro, quod videlicet pro foribus aedium ipsius perpenderit kata\ stiktoukuno\s2.

In quo versu perperam pro libu/ssa scribitur kai\ bu/ssa apud Aristophanis scholiasten in Auibus.

Vmbrae me prohibent.

Verba sunt Patrocli in somnis Achilli, conquerentis se excludi ab inferis, propter denegatum sibi humationis officium, apud Homerum Iliad. penultimo. Eustathius annotat quadrare, vbi quis impedimentum accipit in negotio quopiam a vilibus et nullius pensi hominibus. Torquebitur et in strigosos et exangues, umbris pallore similes, cuiusmodi apud Aristophanem Samyrion tragoedus. Melitus, et Cinesias traducuntur, quos a poetis ad coetum poetarum apud inferos degentium legatos fuisse fingit. a)i/+defoitas2 eos nominans.

Habenas ignarus non tractet.

Quadrabit cum a negotio quopiam arduo deterrebimus ei prouinciae imparem. Extat apud Clementem paedagogi tertio: mh\ qigh=s2 h(ni/on paidi/on a)/peiros2 w)\n, mhde\ a)nabh=|s2 to\n di/fron e)la/unein mh\ ma/qwn, id est, Ne tractes habenas fili regendi imperitus, nec currum conscendas aurigandi nescius. Apparet alicunde sumptum e tragoedia quapiam, vbi Phaethontem filium deprecatur pater, ne exitiale votum vrgeat, sibique perniciem accersat regendo solis equos. Vnde apud Ouidium Metamorphosewn 2. Sol filium alloquitur paternos currus deposcentem:

Magna pestis Phaeton, et quae non viribus istis
Munera conveniunt, nec tam puerilibus annis.
Plus etiam quam quod superis contingere fas est,
Nescius affectas.

Non omnia per bouem obtinebis.

Hemistichium est prouerbiale, quod admonet non sacrificiis aut litationibus, votisque pro arbitrio omnia cessura, sed laborandum nobis esse, quemadmodum apud Salustium in Catilin. Cato ait: Non votis neque suppliciis mulieribus auxilia parantur Deorum, sed vigilando, agendo, bene consulendo, prospere omnia cedunt, vbi socordiae atque ignauiae te tradideris, ne quicquam Deos implores, quo spectat illud Aeschyli:

Torqueri solitum in resides exercitus duces, qui mactato boue propitiasse se Deum abunde putant, non posse infeliciter cadere sua cepta arbitrantes, cum consilio et animi praesentia et fortibus factis in bello opus sit. Crediderim idem esse cum eo, quod ex Diogeniano citant alii, mh\ kata\ boo\s2 eu)/xou, atque exponit: Ne contra bouem opta.

Bupali odium.

*boupa/leion sto/gos2, id est, Bupalium odium, de inexpiabili acerbo prouerbialiter dicitur a Bupalo Chio sculptore, vel secundum alios, pictore, qui acerrimam cum Hipponacte Ephesio clarissimo poeta simultatem exercuit, sed infelici conatu, quippe qui maledicorum versuum morsus concoquere non potis, laqueo sibi gulam fregerit. Leonides Epigram.

*w cei=ne feu/geton xalazeph= ta/fon,
*to\n frikto\n i(ppw/naktos2, ou)=te x' a)te/fra
*iambia/zei boupa/leion e)s2 stu/gos2.

Hospes sepulchrum [correction of the transcriber; in the print sepulcrhum] grandinans diris fuge,
Horribile Hipponactis, cuius et cinis
Exercet odium Bupali iambis seris.

Bupalia pugna.

*boupa/leios2 ma/xh, id est, Bupalium duellum prouerbiali figura effertur a Iuliano apostata, pro virulento et dentato scripto, quo maledicentiae,

et irarum habenas oens in quempiam effundimus, sic enim scribit in epistoia ad Alypium Caesaris fratrem, qua gratias illi agit de Geographica pinace elegantioribus formis ac lineamentis expressa: kai\ katemou/swsas2 au)to\ prosqei\s2 tou=s2 i)a/mbous2 ou)ma/xhn a)ei/dontas2 to\n boupa/leion kata\ to\n kurnai=on poihth\n, a)ll' oi)/ous2 h)\ kalh\ sapfw\ bou/letai toi=s2 u(/mnois2 a)rmo/ttein, id est, Singularique industria illud elaborasti, adiectis et senariis iambicis, qui non Bupaliam pugnam canunt, vt Callimachi Cyrenaei poetae verbis vtar, sed quales venusta Sappho vult in Deorum hymnos concinnari.

Matrea beluam alit.

IN hominem inuidum liuore percitum competit, quod ex Athenaeo detortum est, apud Eustathium Odysseae primo, de Matrea quodam Alexandrino, qui aenigmate ludere solebat, dictitans se beluam alere seipsam comedentem, qhri/on ti tre/fein, w(/sper au)to\ e(auto\ e)sqi/oi. Polypus piscis carnem suam rodere dicitur, sed ingenti inferie eo adactus: at inuidus alienae felicitatis spectator, quamvis ipse abundet, se conficit, et iuxta poetae dictum macrescit alterius rebus opimis, vt non mirum sit, cur liuior epitheto, et quidem dignissimo edax a poetis dicatur.

Andromachen ex anguibus concinnare.

*ec o)fe/wn th\n a)ndroma/xhn diaskeua/zein, id est, Anguium plexu Andromachen exornare, prouerbio dicitur, qui admiracula omnia vndecumque congerit ad confirmandam suam causam, et exornandas fulciendasque rationes suas, vel qui operis molem multiplicis lectionis opibus, et omnis generis scriptorum auctoritatibus instruit, atque exaedificat. Nicephorus Callistus libro 14. Id consilii nobis est, vt ex omnibus, quae ad rem faciunt colligamus, et interdum etiam spiris anguium implexis Andromachen adornemus. Graece est: e)nio/te de\ kai\ e)c o)fe/wn th\n a)ndroma/xhn diaskeua/zwmen. Est autem hoc loco o)/fis2 ornamentum capitis, quod crinium volutis lubrico spirarum implexu, in modum anguium inrerrantibus fastigiatur, quod Statius Papinius suggestum comae nominat, quod genus in veteribus Italiae monumetis frequens occurrit. Respexit huc Iuuenalis Satyra sexta feminarum astum notans, quae anguino isto plexu et structura plocamorum proceritatem mentiebantur, vbi ait:

Tot premit ordinibus, tot adhuc compagibus altum
Aedificat caput, Andromachen a fronte videbis,
Post minor est.

Constat autem Andromachen Hectoris vxorem statura longissimam fuisse, ex Ouidiano versu.

Mariandynus tibicen.

*marianduno\s2 qrhnh/thr, id est, Mariandynus tibicen, aut praecentor, dicitur luctuosi carminis cantor, qui flebiles modos insonat. Neque absurde poetastrum inamoeni, atque indocti carminis scriptorem, marianduno\n qrhnhth=ra dixeris, consimili ratione, qua ineptam orationem, Caricam Musam, et kariko\n au)/lhma. Citatur nominatim prouerbii vice ab Eustathio in Dionysianis commentariis: i(ste/on o(/ti e)pexwri/azon toi=s2 mariandu/nois2 qrhn/wn au)lhtai\, w(s2 kai\ h( paroimi/a dhloi=, mariandunou= memnhme/nh qrhnhth=ros2, id est, Sciendum apud Maryandinos frequentes fuisse tibicines lugubria concinnentes, quod et

prouerbio indicatur, in quo fit mentio Mariandyni eiulatoris. Chorus apud Aeschylum in Persis, Xerxi reduci, post deletas ingenti strage a Graecis Persarum copias, loco gratulatorii carminis accentorum se dicit lugubre Mariandyni tibicinis carmen, his versibus:

*prosfqoggo\n soi\ no/stou, ta\n kakofa/tida boa\n,
*kakome/teton i)a\n mariandunou= qrhnhth=ros2 *pe/myw.

id est, Excipiam reditum tuum clamore incondito et male concinno Mariandyni tibicinis vlulatu te prosequar. Quo Aeschyli versu vti licebit apud eum, qui pro expectato laeto nuncio, aduersa omnia et tristia apportat. Mariandyni gens est Pontica Paphlagoniae contermina, nomen habens a Mariandyno Aeolensi, vt Stephanus indicat. Aeschyli interpres ex Callistrato annotat, Tyrium binos habuisse liberos, Priolaum et Mariandynum, qui in venatu perierit, insignem artificem lugubris concentus, qui flebiles tibiis modos adaptarit, suamque artem docuerit Hiagnin Marsiae tibicinis patrem (quem Marsum nominat Eustathius) et addit eam gentem ad sua vsque tempora, in aestiuis caloribus, flebilibus numeris auctorem suum Mariandynum prosequi. Apollonii Rhodii scholiastes annotat, Mariandynum Phinei filium fuisse ex Idaea Dardani, ab aliis Ciminerii creditum fuisse filium. Quin et Mariandynas tibias aptissimas esse luctui, idem scribit, et consentit in gentis peritia Hesychius: huc referri et vulgatum illud: *au)lei= mariandunei=s2 kalamoi\s2, kru/on i(asti\, id est, Spirat Mariandynis calamis Ionicos modos sonans. Potest autem prouerbialis iste versus anapaesticos torqueri in hominem secum discordem, velut qui inter laeta tristes fabulas commemorat, aut lugubre carmen condit. Nam vt Mariandynae tibiae naeniis funebribus dicatae sunt, ita Ionici modi amoribus, deliciis, lasciuiaeque seruiunt. Citatur in Aeschyli Graecis commentariis, quos quam nitidissimos ex corruptissimis dedit nobis Henricus Stephanus, ou( tw=n tupogra/fwn ste/fanos2. Solebant autem tibiae in luctu adhiberi: et testatur Statius Papinius funera praesertim minoris aetatis ad tibiam efferri solere, eo versu:

Mysorum more inclama.

*mu/sion e)piboa=n, id est, Mysorum instar vociferari, prouerbiali specie dixit Aeschylus in Persis, pro eiulare et fletu omnia permiscere, vbi Xerxes accepta clade moestus ita chorum alloquitur:

Apparet autem barbaros ob natiuam vocis asperitatem olim ad funebris pompas ad ciendum luctum expetitos fuisse, sic Phrygas et Mysios ad id muneris adhibet Eustathius: ita et Carica Musa vt insuauis, pro epicedio et funebri carmine Platoni accipitur. Aeschyli interpres ita succincte tradit: e)pibo/a to\ mu/sion, oi( ga\r mu/soi kai\ oi( fru/ges2 ma/lista ei)si\ qrhnhthkoi\, i. Mysium inclama, nam Mysi Phrygesque ciendo luctui appositissimi sunt. Simonides: *mu/sia h)pu/onta para\ r(o/on a)rganqw/nhs2, i. Mysium et flebile exclamantem ad Arganthones amnem.

Ter sex iacit.

sententia ac pro votis omnia succedunt prosperrime, inde nata prouerbii origine, quod antiquitus in trium cuborum [correction of the transcriber; in the print cubitorum] iactu, seniones iecisse, fortunatissimum erat et primae palmae victoriam apportabat, aliter quam putauit quidam tertium iactum felicissimum fuisse. diserte namque testatur Suidas quod dixi, ita annotans: tri\s2 e(/c, nikhth/rios2 bo/los2, id est, Ter sex, victor iactus est: et attestatur prouerbium, quod ancipiti voto, vel supremam, vel infimam sortem deposcit: tri\s2 e(/c, h)\ trei=s2 oi)=nas2, id est, Ter sex aut tres vniones. Clarissime vero extra controuersiam hoc ponit apud Aeschylum in Agamemnone nuncius in specula relictus, qui conspicatus in tenebris facem capri Ilii indicem, vti convenerat, ait ignem illum ter sex iecisse, nimirum fausta ac laeta omni portendere signans, versus hi sunt:

*ta\ despotw=n ga\r eu)peso/nta qh/somai,
*tri\s2 e(/c balou/shs2 th=s2 de\ moi\ frouktwri/as2.

Qui versus, quoniam deprauati leguntur apud Suidam, admonendus est lector aequus vitii duplicis, nam et male peso\n paqh/somai in priore scribitur, et in secundo balou=sa th=s2 e)mh=s2. Neque vacuus erroris est codex Eustathii Romae excusus, apud quem in Odysseae primo, pro th=s2 de\ moi\ legitur th=s2 dio\s2.

Lacrymae Symonidis.

Moestius lacrymis Simonideis, prouerbiali figura dictum est ab elegantissimo Catullo, de reflebili et miseratione digna. Simonides poeta ex poetis, quos qrhnw/|dous2 vocant, praecipui nominis fuit, hoc est, qui naenias et carmina, quae cum lamentatione mortuo extrema accinebantur (sic enim Naenias exponit Diomedes grammaticus) scripserunt. Vnde Horatius libro Odisseae secundo, talia nominat Caeae naeniae munera. Sunt et qui elegiae inuentae gloriam illi tribuerunt; veteres autem in funere mortuorum elegiis ad sepulturam vtebantur, vt Lucillius Tarrhaeus ait. Callioum pentametrici siue elegiaci carminis auctorem facit. Verba autem Catulli sunt, in epigrammate ad Cornificium, Paululum quidlibet allocutionis Moestius lacrymis Simonideis. Fuisse autem Simonidem appositissimum concitando luctui, etiam Aristides ostendit in Epicedio his verbis exclamans: poi=os2 tau=ta simwni/dhs2 qrhnh/sei, qualis Simonides hunc moerorem digne lugebit?

Theatrum simul et aperit et claudit.

Prouerbiale est in eum, qui pollicetur dicturum se aut explicaturum aliqui opportunum et magni momenti, simulque alio orationem dirgit. Heliodorus libro tertio: w(/sper kato/pin e(orth=s2 h(/konta, to\ tou= lo/gou, para\ tre/xeis2, o(mou= te a)noi/cas2 kai\ klei/sas2 to qe/atron, id est, Me veluti peracto iam festo advenientem, iuxta prouerbium, praeteritis, et reserans simul et claudens theatrum. Potest et in sordidum torqueri, qui spem ostentat domi, sed mox reuocat.

Veluti Mineruae calculus.

*wsper ti\s2 a)qhna=s2 yh=fos2, id est, Velut quidam Mineruae calculus: Prouerbialiter dictum est a Philostrato, vbi dicit Herodem Atticum, principem in oratoria virum honestasse sua

praesentia Aristoclem pergami docentem missis eo et suis discipulis, sic enim inquit: kai\ to\n *aristokle/a ei)=den w(/sper ti\s2 a)qhna=s2 yh=fos2, id est, vidit et Aristoclem, velut quidam Mineruae calculus, nimirum ad faciendam fidem illius eruditionis, dignatus eum honorifica salutatione, eoque facto veluti comprobans praeclaram de illo existimationem. Vti ergo proverbio licebit, cum quis primarii iudicis calculo absoluitur, aut quoties docti viri iudicium accedit ad laudem alterius, testimonioque luculento huius eruditionem extollit: aut vbi bellicosus aliquis Heros strenuam ducis militisve virtutem liberali elogio exornat: vtrique enim et militiae et doctrinae Mineruam praefecit gentilitas: w(/sper ti\s2 *aqhna=s2 yh=fos2. Natalem proverbii referendum puto ad iudicium Orestae, qui cum pares essent calculi et damnatorii et liberantes, Mineruae calculo alteri parti accedente absolutus a crimine fuit, quod ita refert Aristides: o)re/sthn fugo/nta i)/son tw=n yh=fwn genome/nwn h( a)qhna= prosqemenh\ th\n par' au)th=s2 sw/zei.

Ieiunium olet.

*nustei/as2 o)/zein, id est, Ieiunium olere Graeco proverbio dicuntur, quibus grauius est anima et pudidum olens, Aristot. Problemat sectione 13. dia/ ti ta\ sto/mata mhde\n e)/dh dokw/twn, a)/lla nhsteu/santwn o)/zei ma=llon o( kalei/tai nhstei/as2 o)/zein fago/ntwn de\ touke/ti, o(/te ei)/dei ma=llon, id est, Quid causae cur ora eorum qui nihil ederint, sed ieiuni sint, magis puteat (id quo Ieiunium olere dicitur) postquam cibum sumpserint nequaquam, cum oportuerit tunc magis obolere. Causam assignat aeri, propter requiem feruefacto, qui spiritum et excrementa pituitosa in putredinem agat. Caecil. Comicus:

Sic enim citat Nonius Marcell. et legit vetus codex, pro quo vulgata editio habet: Iam plenus aetatis, animaque foetida: Huc pertinet quod in Bassam olidam anum scribit Martialis lib. 4. Epigram.

Quod his murice vellus inquinatum,
Quod ieiunia sabbatariorum,
Moestorum quod anhelitus reorum,
Quod spurcae moriens lucerna tedae.

Sphingis aenigmata dissoluit.

Quadrabit in eum, qui insigni dexteritate recondita auctorum sensa et tenebrosos locos possit explanare. Alexis Comicus in Orchestride:

*daimoni/ws2 a)spa/zomai
*gra=un sfi/gga pro\s2 e)me/g' w(s2 ai)ni/gmata le/gh|.

Huc spectat vrbanus Ciceronis iocus, ad Hortensium, cum iste diceret se Ciceronis aenigmata intelligere. Atqui debes, inquit ille, cum Sphingem domi habeas: acceperat enim a Verre auream Sphingem Hortensius, patrocinii praemium, vti refert

*sfi/gg' a)r)r( e)n, ou)ma/geiron ei)s2 th\n oi)ki/an
*ei)lhf' a(plw=s2 ga\r tou= de\n ma\ tou\s2 qeou\s2
*os' a)\n le/gh|, suni/hmi.

Domum introduxi masculam Sphingem,
Haud cocum, adeo nihil, testor Deos, intelligo
Quae loquitur.

Vbi Sphingem masculam vocat cocum poeticis verbulis vtentem, identidem data opera, vt ea ratione obscurior imperito hero illuderet. Finitimum huic est Epicharmi illud: *oi)di/pous2 toi/nun pot' w)\n ai)ni/gmat' ou) noei=s2, id est, Iam olim Oedipus cum sis, aenigmata haud capis. Sphingem fabulantur fuisse beluam canino corpore, vultu puellari, auis in modum pennatam, humana voce loquentem, consueuisseque Thebanis ciuibus aenigma proponere, quod indissolutum cum multis necis causa fuisset, tandem Oedipus Corinthius dissoluit, exitialemque bestiam sustulit; quam fabulam pluribus persequitur Palaephatus. aliter eam exponit apud Nicephorum Philostorgius, Sphinx, inquit, de simiarum genere est, pectore ad collum vsque glabro, reliquo corpore hirsuto, vbera muliebria habet, facies plusculum rotunda est, et acuminata, a muliebri specie non abhorrens, vox humana, sed stridula nec articulata: bestia indomita, maligna, astuta, hanc crediderim olim Thebas allatam, et cum in ciuium ad spectaculum commeantium vultus insiluisset, eosque vnguibus lancinasset, Oedipum ciuium suorum iniuria offensum feram interemisse, nomenque inde illustre retulisse. Caeterum fabula Oedipo fortitudinis gloriam tribuens, alatam eam fingit, eo quod celeriter in obuios insultum faceret: eadem illi pectus muliebre, corpus leoninum addit, illud propter glabritiem et femineae formae similitudinem, hoc propter ferocitatem, quodque vt plurimum quadrupes ingrediens leoninum incessum mentiatur: Sermonem quoque illi assignat, quod vox eius humanae sit affinis, aenigmata vero, quod obscurum quiddam neque intellectum vociferetur. Neque otiosum fuerit, vt huc adscribatur, quod D. Clemens commemorat Stromatum libro 5. apud Aegyptios pro templis stare dedicata Sphingum simulacra, quo significent obscurum minimeque explicitum, et aenigmatis cuiusdam simile, quicquid de Deo loqui, aut opinari mortales institerimus: non ignoro tamen aliter istud symbolum a Synesio exponi, in libro de Regno, ad Theodosium iuniorem, et iterum in Aegyptio.

Cyrenaeus videris.

DE homine quauis ratione inexpleto dicitur Alexidis Comici illud, e Tyndareo id fabulae nomen est:

Proverbii vice usurpauit Athen. li. 12. initio: *anqrwpos2 ei)/ne moi\ kurhnai=os2 dokei=s2, kata\ to\ *ale/cidos2 *tunda/reo e(tai=re *timo/krates2, ka/kei= ga\r a)\n ti\s2 e)pi\ to\ dei=pnon e(/na kalh=, *pa/reisin o)ktwkai/dek' a)/lloi, kai\ de/k' a(/rmata, id est, Videris esse homo Cyrenaeus mihi iuxta Alexidis Tyndareum, sodalis Timocratis, illic enim si quempiam ad coenam voces, mox 18. alii adsunt et currus 10. Modeste Timocratis studiosi hominis inexplebilem in legendo, et ad editionem de poscendis libris auiditatem perstringit, qui perlectis iam

11. Dipnosophistarum commentariis, nondum satur, efflagitarat praedictis adiici librum de iis, quos luxu diffluentes ac deliciis addictos, fuisse obseruarat. Apposite igitur quadrabit in hominem inexhaustae lectionis, aut voluptatibus nunquam saturum.

Ne corticem quidem dederit.

Quo licebit vti in hominem sordidum et auarum, qui nulli aliquid largiatur, vt e pumice aquam citius elicias, quam a tali numulum. est autem dru/yelon cortex arboris delibratus, seu ab arbore reuulsus, aut etiam quisquiliae quaelibet et fragmenta, apo\ tou= dru/ptein quod lancinare sonat. Convenit cum eo, quod alibi citauimus, Ne salem quidem dederit.

Ne baeon piscis molestus sit.

*mh\ me\ baiw\n kakw/sh| i)xqu\s2, id est, Ne Baeon pisciculus mihi noxam pariat. Citatur ab Etymologici auctore, qui illud exponit de homine voluptuario et delicato ganeone, qui vilia et communia edulia aspernatus, cupedias sectatur: cuiusmodi Philoxenus Cyterius fuit, qui appositum exiguum mullum percunctanti similis auri admouit, vt ingenioso commento praegrandem Dionysio tyranno in eadem mensa oppositum impetraret, vti refert Athenaeus. Est autem baiw\n pisciculus gobio persimilis, alio nomine be/lennos2 a mucositate, vt videtur, nomen sortitus, quanquam apud Athenaeum lib. 7. be/lennos2 scribatur, vbi et alter extat in vulgatis codicibus error talis, e)sti\ de\ kwqiw= th\n i)de/an paraplh/sios2, pro quo reponas, ex Eustathio et Etymologici auctore kobiw=, vt dicat ble/nnon piscem, a ble/nna, id est, muco nomen habentem, gobio esse persimilem. Vilem autem fuisse et ingrati saporis pisciculum, ostendit Epicharmus a)xari/stous2 bai/onas2, id est, insipidos Boeonas vocitans. Lectio huius paroemiae diuersa est apud Athenaeum, sed quae eodem sensu constare potest mh\ moi\ bai/on kako\s2 i)xqu\s2, id est, Procul a me facessat Boeon malus piscis. Competet in hominem aspernabundum et delicati morosique ingenii, qui communia et vulgaria fastidiat.

Cum vulpe habens commercium, dolos caue.

Affine est illi Paulino: Cum prauo deprauaberis. A malorum consortio cauendum est, ne aut impostura exitio tibi sit, aut ne in mores transeat contagium: to\ ga\r e)mfue\s2 ou)/t' ai)/qon a)lw/phc [note of the transcriber: In the print:a)lw/puc] ou)/t' e)ri/bromoi le/ontes2 dialla/cain to\ h(=tos2, vt inquit Pindarus, hoc est, natiuum ingenium neque dolosa vulpes, neque rugibundus leo commutare valeant. kerdw= autem vulpes dicitur, quasi kerkw=, a caudae quam spissam habet tractu, vel ab astutia, qua lucrum quaeritur et emolumentum, quam ke/rdos2 etiam nominant, vnde et kerdale/os2 fraudulentus homo dicitur.

Pro pede Xenium.

Verba sunt Philaetii bubulci Vlyssis apud Homer. Odyss. 22. ad Cresippum, quem sagitta traiecerat, illi insultantis, vt munus illud accipiat pro bubulo pede, quem ille mendicanti Vlyssi impegerat paulo ante. admonet ibi Eustathius vsurpatum adagium a primi nominis theologo, in eos, quibus malum pro malo rependitur.

Vti nutrices Lamiam.

Cvm inanes minas ad territandum solum compertas innuere volumus, vtemur illo Dionis Chrysostomi, w(/sper ai( ti/tqai dhgou/menai th\n lami/an, id est, instar nutricum Lamiam pueris obiicientium. Eius verba haec sunt, oratione 55. mo/nous2 de\ qauma/zeis2 tou=s2 le/ontas2 (ita corrigendus est codex Graecus, qui habet:) le/gontas2 kai\ tou\s2 a)etou\s2, kai\ tou\s2 sku/llas2, kai\ tou\s2 ku/klwpas2, oi)=s2 e)koi=nos2 e)kh/lei tou\s2 a)naisqh/tous2, w(/sper ai( ti/tqai ta\ paidi/a, dihgou/menai th\n lami/an. id est, Solos miraris leones, aquilas, scyllas, et cyclopes, quibus ille stupidos homines demulsit, non aliter, quam solent nutrices pueros, Lamiae adventum narrantes. Lamiam quasi laimi/an a praegrandi ingluuie nomen habere vult Etymologi auctor, diximus de ea in adagio Lamiae turris antea: nunc et hoc addendum est ex Nicephoro Callisto libro 18. cap. 9. Lamniam etiam le/gw vocari, sic enim ait de Mauritio Imp. Illud insuper auile parumque simile veri addens Empusam (ita enim nominant, quam le/gw quis dixerit) saepenumero infantem Mauritium e cubili, velut mox deuoraturam, extulisse, nullo accepto incommodo.

Immortales Gratiarum horti.

*akh/ratoi xari/twn kh/poi, id est, Interitum nesciunt Gratiarum horti. Aristid. kai\ ma/l' e)n a)khra/tois2 xari/twn kh/pois2, id est, In immortalibus Gratiarum hortis natum. Proverbii facies ad gratitudinis significationem trahi potest, nam beneficii collati memoria immortalis esse debet, semperque in animo grato viuere, vnde et Gratiarum vni a virore perpetuo Thaliae nomen fuit. Potest et ad personam transferri, si dicamus virum sempiterna memoria dignissimum, in Charitum hortis immortalibus viuere, A quo non abludit Sapphus poetriae inuectiua in indoctam et a Musis Gratiisque alienam feminam: katastanoi=sa de\ kei/seai, tou= de\ pote\ mnamosu/na se/qen e)/sset' tou= de\ pok' u(/steron, ou) ga\r mete/xeis2 r(o/dwn tw=n e)k pieri/as2, a)ll' a)fanh\s2 kei)=n a)i/+da do/mois2 foita/seis2, hoc est, Mortua iacebis, nec tui umquam a morte extabit memoria, quippe expers rosarum in Pieria nascentium, sed obscura vmbra apud inferos maneis oberrabis. Quae verba corrupte leguntur apud Plutarchum in 3. Symposiacwn, in Cod. Aldino, parumque integre.

Phoenicis instar reuiuiscere.

*kata\ foi/nika a)nabiw/skesqai, id est, Phoenicis in morem reuiuiscere, proverbio dicetur, qui longa valetudine, assiduis curis, amore, solicitudine, carceris taedio emaciatus, nunc viuidior factus ad se redit. Aristides refert ad statum ciuitatis, cuius ruinae in nouam vrbis faciem restitutae sint, reparatis etiam iis, quae obsoleta forent; ita enim loquitur de Smyrna beneficio M. Aur. Imp. reaedificata: h( po/lis2 a)nafu/etai metabalou=sa th\n h(liki/an, h( au)th\ palaia/te kai\ ne/a genome/nh, w(/sper to\n foi/nika a)nabiw/skesqai lo/gos2 au)to\n e)c au)tou=, id est, Repullulat ciuitas deposito senio, vetus eadem et noua, quomodo Phoenicem ex se reuiuiscere fama loquitur; et alibi de eadem, ge/gone dh\ palaiota/th kai\ newta/th h( au)th=| e(auth\n

a)nanewsame/nh, kaqa/per to\n o)/rnion fasi\ to\n i(ero\n, id est, Facta est eadem vrbs et antiquissima et nouissima, resumpta iuuenta, quod de sacro alite dicitur. De Phoenice aue ita Ambrosius lib. defide resurrectionis. Auis in regione Arabiae, cui nomen est Phoenix, rediuiuo suae carnis humore reparabilis, cum mortua fuerit, reuiuiscit. Eusebius Pamphili in vita Constantini: *ai)gu/ption o)/rnin fasi\ monogenh= o)/nta th\n fu/sin, qne/skein me\n e)p' a)rwma/twn au)to\n au)tw=| th\n teleuth\n quhpolou=nta a)nabiw/sken de\ e)c au)th=s2 spodia=s2 kai\ a)napta/nta toiou=ton oi)/os2 kai\ pro/teron h)=n fun=ai, id est, Phoenicem volucrem Aegyptiam ferunt natura vnigenam esse, et super aromatum aceruo emori suum sibi rogum adolentem, postea de suo cinere reuiuiscere, resumptisque pennis talem existere, qualis antea fuerit. Nazianzenus in Carminum lib.

*os2 d' o)/rnin foi/nika fa/tis2 qnh/skonta nea/zein,
*en puri\ tikto/menon pollw=n e)te/wn meta\ ku/kla
*purale/hs2 koni/hs2 cei=non go/non au)toge/neqlon.

Phoenicem perhibent post fata resumere vires,
Nascentem ex igni, et decursis pluribus annis,
De cinere annoso faeturam sponte renasci.

De hac aue ita ferme Artemidorus lib. de insomniis 4. cap. 49. Phoenix vbi fatale ingruit tempus, evolat in Aegyptum, loco vnde profectus adsit ignorato, sibique constructo e casia myrrhaque rogo, immoritur: ex eo cinere post statum temporis curriculum vermis enasci putatur, qui grandescens in volucrem abit, fitque iterum phoenix, moxque emigrat ex Aegypto, locumque vnde genitor advenerat volatu repetit. Eius verba leguntur apud Suidam in dictione foi/nic, sed a librariis corrupta, nam illa a)fi/ptasqai ei)s2 ai)/gupton e)kei=qen, ex Artemidoro ita legi debent, a)fi/ptasqai ai)gu/ptou e)kei=se. Plura de hac aue qui scire desiderat, legat opusculum Lactantii, et alterum Claudiani, de Phoenice. Cornelium Tacitum annalium lib. 5. Plinium lib. 10. cap. 2. Solinum cap. 36. Ouidium in transformationum lib. denique Achillem Statium Alexandrinum in calce lib. 3. de amoribus Blitophontis et Leucippes.

Qualis hera, talis et canis.

REfertur a Clemente Alexandrino lib. paedagogi 3. oi(=a ga\r de\ spoi/na ( fasi\n o(i paroimiazomeni ) poia/de x' h( ku/wn, id est, Qualis namque hera, iuxta proverbium, talis est et canis. Quadrabit in impudicae aut ebriosae matris, libidinosam aut temulentam filiam. Vsus eo est Gregorius Palama, in declamatione, qua corpus aduersus animum se defendit, testaturque se mereri veniam, raptum illius affectationibus oi(=a ga\r, fusi\n, h( de/spoena, toi/a x' h( ku/wn.

Gyaro dignum.

FAcinus audax cum periculo coniunctum, quale r(iyoki\n du/non Graeci vocant, velut proiectae audaciae plenum, versu a multis vsitato. Iuuenal. dixit: Gyaro dignum, ita autem habet, Aude aliquid breuibus Gyaris, et carcere dignum. in quo praeter aliorum grammaticorum expositionem, breuibus, epitheton esse nolo, vt exilitas insulae includi eo verbo videatur, sed commate distermino, vt tria loca periculo vitae coniuncta illi adeunda esse significet, qui facinus aliquod memorabile suscipere velit. Sunt enim Breuia loca maris vadosa, naufragiis infamia, quorum etiam apud Virgilium

mentio est in 1. Aeneid. ibi, In Breuia et Syrtes. Polybus similiter vt Latini braxe/a nominat, vt libro 1. de parua Syrti loquens, e)n h)| prospeso/ntes2 ei)s2 ti/na braxe/a (ita locum corrige pro a)braxe/a) dia\ th\n a)peiri/an, ei)s2 pa=san h)=lqon a)pori/an, id est, Ad quam in breuia incurrentes, propter locorum imperitiam, in summum adducti fuerunt discrimen. Gyaros vero insula est inter Cycladas, quam immitem et sine cultu hominum causatur Tiberius apud Cornelium Tacitum.

Mel summis digitis delibandum.

*xrh\ tou= me/litos2 a)krw|daktu/lw|, a)lla\ mh\ aei/lh| xeiri\ geu/esqai, hoc est, Mel summo digito, haud caua manu delibandum est. Dionysius Mylesius apud familiares suos identidem dicere solebat. Philostratus lib. 1. de Sophistarum vitis commemorat. Translationibus aliisque deliciis, quibus oratio ornatur, parce vtendum est, non affluenter et ad fastidium vsque. Voluptatibus modice frui pro re nata, illaudatum non est, modo ne totum te iis immergas. Vti adagio conveniet, quoties moderatum rei alicuius vsum laudabimus.

Polycleti norma.

*poluklei/teos2 kanw\n, id est, Polycletaea norma, proverbii specie effertur de homine omnibus numeris absoluto, de opere ad vnguem facto, deque re extra controuersiam perfecta. Natum a Polycleti statuariorum antesignani commentario, quo absoluti operis specimen artificibus praescripsit, itemque eiusdem statua absolutissima, quibus ambobus kano/nos2 nomen inditum fuit ab auctore: Sed operae pretium est Galeni verba, quibus hanc rem persequitur, apponere ex [reading uncertain: Print blurred] 5. lib. De Hippocratis et Platonis decretis: kaqa/per e)n tw=| *poluklei/tou kano/ni ge/graptai, pa/sas2 ga\r e)kdida/cas2 e)n e)kei/nw| tw=| suggra/mmati ta\s2 summetri/as2 tou= sw/matos2 o( *polu/kleitos2, e)/rgw| to\n lo/gon e)bebai/wse dhmourgh/sas2 a)ndri/anta kata\ ta\ tou= lo/gou prosta/gmata, kai\ kale/sas2 du\ kai\ au)to\n to\n a)ndria/nta kaqa/per kai\ to\ su/ggramma, kako/na, id est, Quemadmodum in Polycleti regula perscriptum est: nam cum eo in commentario Polycletus nos edocuisset symmetrias corporis, scriptum denique opere confirmabit, fabricata statua iuxta libri praescripta, inditoque illi similiter, vt et commentario, Normae peculiari nomine. Idem de corpore quadrato loquens in primo De temperamentis, quod non modo medium obtinere humiditatis siccitatisque, verum etiam optima formatione praeditum vult esse supra Polycleti normam, sic inquit: kai\ pou=tis2 a)dria\s2 e)paineintai\ *poluklei/tou kanw\n o)nomazo/menos2, e)k tou= pa/ntwn tw=n mori/wn a)kribh= th\n tro\s2 a)llh/la summetri/an e)/xein, o)no/matos2 toiou/tou tuxw\n, id est, Laudatur alicubi statua Polycleti, Norma vocitata, creato inde nomine, quod exactam ad amussim omnium inter se membrorum commensurationem habeat. Transferetur apposite ad animi dotes, si hominem omni virtutum genere praeditum *poluklei/teion kano/na vocemus: Eo modo accipitur et per se kanw\n Graecis, vt Norma Latinis; Apud Suidam incerti auctoris verba citantur ista, h( de\ e)fobei/a, kanw\n h)=n o)rqou= bi/ou kai\ u(liou=s2, id est, Pubertatis anni norma erant recte institutae, sanaeque vitae. Eunapius de Martiano: a)nh\r e)s2 a)reth\n a(/pasan, w(/sper tis2 kanw\n a)pikribome/nos2, id est, Vir ad omnes virtutes, veluti norma quaepiam affabre factus. Simili tropo Hieronymus ad Ruffinum dixit. Norma

Catonianae seueritatis. et Martialis lib. 11. Regula morum. Affine etiam est illud Trebellii Pollionis, Valeriani vita censura est. Ad eundem modum capitur gnw/mwn. Damascius de Isidoro philosopho Hypatiae doctissimae foeminae marito: a(pa=n to\ qe/atron w(s2 ei)pei=n, th=| e)kei/nou kri/sei gnw/moni diexrh=to tw=n a)/meinon h)\ xei=ron lego/ntwn, id est, Vniuersum theatrum illius iudicio utebatur, ceu regula eorum, qui bene maleve dicerent. Thucydides de Themistocle: tw=n te paraxrh=ma di' e)laxisth=s2 boulh=s2 kra/sistos2 gnw/mwn, id est, Rerum praesentium exactissima norma, adhibito vel leui consilio.

Pro virgine cerua.

*anti\ parqe/nou e)/lafos2, id est, Loco virginis cerua. Prouerbio hoc uti licebit, cum praeter opinionem insperatum quid accidit, veluti si quis opima spe excidat, et pro aureis tantum non montibus exiguum quid referat: aut ubi quis criminis purus, reus tamen accusatus, liberatur, auctore sceleris deprehenso: aut cum aliud pro alio fraudulenter substituitur. Exstat apud Achillem Statium Alexandrinum libro sexto de amoribus Clitophontis et Leucippes. Custos, inquit, ut verisimile est, obstupuerat, inopinatae rei nouitate commotus, iuxta paroemiam, pro virgine cerua conspecta. Natum videtur a fabula Iphigeniae, quae cum in Aulidae Boeotiae ad aram Dianae adducta staret, futura deae victima, ipsa quidem repente euanuit, et in Tauricam deuecta est, immolata eius loco supposititia cerua. Hanc rem narrat apud Euripidem Iphignuntius:

*le/pton ei)si/dontes2 e)k qew=n tino\s2
*fa/sm', ou)=gemhd' o(rwme/nou pi/stis2 parh=n,
*elafo\s2 ga\r a)spai/rous' e)/keit' e)pi\ xqoni\
*hs2 ai(=mati bw/mos2 e)r)r(ai/net' a)/rdhn th=s2 qeou=.

Spectrum intuentes a deorum quopiam
Inopinum, et aegre creditum spectantibus,
Nam cerua humi iacebat artubus micans,
Aram deae cruore stagnantem imbuens.

Non alienum hinc est, quod Martialis iocatur in Misitium quendam, a Cybales sacerdotibus noctu praesectis virilibus orbatum, cum illi Achillem puerum concubinum ea parte mulctasse se credent decepti, proinde subiicit auctor. Suppositam fama est quondam pro virgine ceruam.

Fulmenta lectum scandunt.

CItatur a Nonio prouerbium Varroni frequens: Fulmenta lectum scandunt, quanquam in impressis codicibus, ut ubique scatent portentosis mendis, singulari numero Fulmentum vitiose scriptum legitur. Videtur autem quadrare, quoties praepostere aliquid sit, aut ubi hero imperare seruus, et supra patronum cliens habere praesumit arroganter. Nihil autem in rerum natura magis est praeposterum, quam ubi fulcra sustentando lecto destinata, onus ipsa lecti esse volunt, et ab eo portari quodammodo. Est autem fulmentum idem, quod fulcrum, aut pleniore voce fulcimentum, quod vel ex Plautino exemplo in Trinummo liquere potest, ubi vulgati codices fulcimenta praeferunt, cum foeminino Fulmentas veriore lectione emendatiores libri habeant, hoc modo: Fulmentas iubeam suppingi soccis.

Tantali mensa.

*tanta/lou tra/peza, id est, Mensa Tantali, effertur de re, qua frui non liceat. Melite Ephesia apud Achillem Statium libro quinto, amore Clitophontis incensa, cum veneris fructum solicitaret apud illum identidem tergiuersantem: Ne ego, inquit, totum Tantali mensae non absimilem nacta sum. Praecesserunt autem haec verba. Tantone tempore, ut propter fluuium sedeam, neque sitim explere queam? nam cum sedulo instare Melite, ut litando veneri nuptias confirmaret, amans ille amasiae suae Leucippes desiderio hoc dans, congressum connubiumque cum Melite vitabat, diem semper eximendo. Nota est de Tantalo fabula in mediis undis sitiente, et imminentibus ori ipsius pomis frui non potente: quam rem eleganter idem et breuiter expressit Petronius Arbiter:

Nec bibit inter aquas, nec poma patentia carpit
Tantalus, infaelix, quem sua vota premunt.

Vnum alueare.

*en khri/on, id est, Vnum idemque alueare. Prouerbium est de collegis, sociis et coniuratis, qui eiusdem sodalitii sunt, iisdem studiis addicti, aut similibus sceleribus operti. Citatur in Suidae collectaneis.

Camelus pyrrhicham didicerit.

Locus erit adagio, ubi quis repugnante natura et genio aggreditur quippiam, veluti si stipes quispiam literis operam dare velit, aptior tractandae stiuae, huic enim dicetur:

Fuit Cinesias poeta praelongus, tardo immobilique corpore, quippe tiliae arboris asserculis circummunito ad gressus firmitatem, ac pronide ad saltandum pyrrhicham, tripudii genus velocis, inepto. Pyrrhicha namque Laconum inuentum ab armatis adolescentibus obiri solebat, ad comparandum velocitatis habitum, quippe qua in bellis maxime opus sit, cum ad persequendum hostem, tum ad fugam euadendum, si contingat inferiores obtinere. Aristophanis interpretes scribunt Cinesiam poetam pyrrhicham composuisse, ad quam decursus modulatus fieret, lege carminis conflata e breuibus ferme pedibus, qui vel inde ab ignea mobilitate pyrrhichii dicuntur, iidem et kinhsi/ai, vel ab auctore, vel a mobilitate, ut a Diomede grammatico scriptum est. Allusum videtur ad versum Aristophan. in Nebulis: h)\ pur)r(i/xhn ti\s2 e)maqeth\n kinhsi/ou, id est, An Pyrrhicham Cinesiae quis edidicit? Gratiae multum accedet adagio, si paululum deflectatur hoc modo: Camelus citius pyrrhicham Cinesiae didicerit, quam talis caudex literas. Est enim Camelus animal saltationi ineptum, tametsi nomen illi quasi kammh/rw|. a femorum incuruatione esse velit Euenus apud Artemidorum. Neque absurdus eius usus erit, quando significabimus sub institutione viri literati, stupidum discipulum plurimum profecisse, sub tali enim praeceptore Camelus Pyrrhicham Cinesiae didicit.

Eleusina seruat quod ostendat.

ELeusina seruat quod ostendat reuisentibus. In adagium cedere dignissimum Senecae dictum, quando significabimus non semel, et unica

vice effundendas esse omnes eruditionis opes. Habent hoc vitii nonnulli, ut omne suum myrothecion, uniuersa pigmenta simul in unicam epistolam, aut orationem impendant, cum parcior ornatus laudabilior sit. Seneca Naturalium Quaestionum lib. septimo. Eleusina seruat quod ostendat reuisentibus. Rerum natura sacra sua non simul tradit. Habent illud ciuitates quae spectaculorum et reliquiarum ostentus gratia, statis annorum interuallis adeuntur, ut seruent in proximam panegyrin semper aliquid antea non spectatum. Eleusin siue Eleusina Atticae locus Eleusinae Caeteris religioso fano nobilis, quo prima frumenti satio inuecta fuerit. para\ to\ e)leu/qein, ut Diodorus Siculus ait, vel ab Eleusino Mercurii filio nomen habens, ut Etymologici auctor voluit. Atticae sacrarium eam vocat Apuleius.

Nemo comatus qui non praeciditur.

Prouerbium esse vetustum, imo oraculare, manifestis verbis testatur Synesius, quo significetur, omnes qui impense mollitiei cutis operam nauant, aut calamistraturae nimium studium impendent, aut quomodocumque tandem corporis cultum et nitorem deamant, molles censeri, et pathicum quiddam si non corpore, animo saltem praeferre, fractosque esse. Verba eius sunt in epistola ad fratrem de Ioanne quodam improbo homine et ignauo: xqe\s2 toi=s2 pa/nh lamprw=s2 sunhgora/kei th=| pareimi/a|, ma=llon de\ tw=| xrh=smw|, xrhsmo\s2 ga\r a)/ntikrus2, tou=to ge pa/ntws2 oi)=sqa, to\ ou)dei\s2 komh/ths2 o(/stis2 ou) yhnh/zetai, id est, Heri apertissime prouerbii fidem comprobauit, vel oraculi potius, reuera namque oraculum est, quod tibi non ignotum est: Nullus comatus qui non praecidi solet. Idem in libello de Coma: *ti\s2 ou)=n po/t' e)sti\n h)\ de\ paroimi/a kai/ ti bou/letai, ou)dei\s2 komh/ths2 o(/stis2 ou(. to\ de\ a)kroteleu/tion [note of the transcriber: In the print:a)krotleu)etion], au)to\s2 su\ pro\s2 th\n h(xw\ tou= trime/trou suna/rmoson, ou) ga\r e)/gwge fre/gcwmai to\ deino\n e)kei=no kai\ pra=gma kai\ o)/noma, id est. Quod est igitur prouerbium illud et quid sibi vult: Nullus comatus qui non. nam postremam vocem, trimetri numerosae legi tu ipse adoptato, neque enim proferetur a me foedum illud et re et nomine verbum. Quae verba citantur a Suida in dictione komh/tai, non nominato tamen auctore. Idem alibi senarii postremum verbum immutatum citat hoc modo: ou)dei\s2 komh/ths2 o(/stis2 ou) parai/netai. Vtrobique tamen idem est sensus.

Symrnaei mores.

*smurnai=os2 tro/pos2, id est, Smyrnaei mores, prouerbium videtur competere in eos, qui deliciis luxuique indulgent, rursus cum res postulat viros fortiter se gerunt; ita enim exponit ipse Aristides in Smyrnae encomio, tribuit namque illis a)bro/thtas2 me\n ei)s2 to\ kaq' h(me/ran, tolmh/mata de\ ei)s2 tou\s2 pole/mous2 krei=tton h)\ polloi=s2 e)ri/sai lusitelei=n, addit deinde w(/s2 te kai\ tw=n foihtw=n h)/dh tisi\ smurnai=on tro/pon to\ toiou=ton ai)rei=sqai, id est, In dies opipare viuunt, sed in bello ferociores sunt, quam ut multis expediat eiusce rei periculum facere, usque adeo, ut nonulli poetae Smyrnaeos mores tale ingenium vocent: subiicit deinde exemplum unum de Chiis, qui vacuam ab oppidanis illorum urbem occupaturos se rati, viris in monte operi rustico intentis,

mox cum de monte decurrentes subito ciues conspexissent, tanta trepidatione iniecta fugerunt, ut triremes plerasque iniquitate locorum amiserint, impetum in se ciuium metuentes. Dicetur ergo de gente, aut homine bellicoso, pacis tempore dissoluto.

Capra cinnamomum.

*h ai)/c to\ kinna/mwmon, id est, Capra cinnamomum, videlicet sequitur aut amat. Eustathius dici testatur in eos, qui rem quampiam impense amant, et feruide depereunt. Cinnamomum surculus est Arabicus, mirae fragrantiae, viti non dissimilis, qui naribus ad motus odoris gratia, voluptatis plena, lacrymas etiam inuitis elicit, ut ex Porphyrio annotat ille in Dionysii Afri commentariis, adamaturque vehementer ab indigenis capris. Philostratus lib 3. de vita Apollonii originem adagii docet, cum namque ostendat, Capram documentum praebere bonitatis cinnamomi, ita subiungit: si quis caprae porrigat cinnamomi surculum, ea catuli instar admurmurat, abeuntemque sequitur, naribus quantum potest admotis, atque adeo repulsa non aliter, quam si pabulum denegatum foret, quiritatur.

Veteris monetae.

*palai/ou ko/mmatos2, id est, veteris monetae esse dicitur quisquis integrum adfert iudicium, haud corruptum, fuci corruptelaeque nescius; denique quicquid probum est et rectum, veteris monetae esse dicetur, vetera namque eo nomine bene audiunt, velut minime adulterina kai\ ki/bdhla. Symmachus epistol. lib. 2. Itaque ut ipse nonnunquam praedicas, spectatorum tibi veteris monetae solus supersum, caeteros delinimenta aurium capiunt. Vsus huius prouerbii durat etiamnum in lingua nostra vernacula incorruptum dicentibus nobis esse de veteri moneta. Ita ferme usurpatur ar)xai/ws2, hoc est, vetuste, apud Demosthenem in Philippicis, pro simpliciter et sine fuco doloque, quod prisci seculi homines integri fuerint: sic enim habent eius verba: ou(/tw de\ ar)xai/ws2 ei)=xon, hoc est, de verbo ad verbum, usqueadeo vetuste vetuste habebant.

Olim Pelasgi Danaidae postea.

Euripidis senarius in Oreste fabula, prouerbii speciem redolens, qui torqueri potest in locuplete genere ortos iam ad egestatem redactos, aut propemodum stirpitus extinctos. Pelasgi, si Straboni credimus, numerosa et valida olim gens fuit, quae errabunda passim sedes posuit, leuique de causa eas mutauit, alio atque alio commigrans, et in infinitam adaucta multitudinem celeriter defecit: siquidem maritimam Ioniae oram insedisse, et Chium insulam inhabitasse leguntur. Herodotus refert etiam Imbrum et Lemnum insulas Persici [correction of the transcriber; in the print Perfici] belli temporibus a Pelasga gente habitatas; memorat Strabo et campum Pelasgicum in Thessalia ad Larissam. Possederunt et Cretae partem, ut ex Vlyssis ad Penelopen verbis apud Homerum manifestum fit. Fuerunt et Pelasgi in Achaia, cum et Aeoliam in Asia incoluerunt, transierunt et in Italiam eorum coloniae. Lesbus quoque Pelasgia antiquitus ab incolis eius nominis dicta fuit. Conueniet itaque in eos, quorum opes olim firmae et potentes fuerunt, aut praepotens familia, nunc vero ea defecerint. Potest et haberi adfine illi

Helenae crater.

*ele/nhs2 krath\r, id est, Helenae crater, de laeto nuncio aut re quauis animo nostro impense grata, quae sollicitudinem leuare possit curasque diluere. Philostratus in Sophistis: kai\ ta\ a)/xqh soi koufiei= th=s2 gnw/mhs2 w(/sper o( krath\r th=s2 e(le/nhs2 toi=s2 ai)gupti/ois2 farma/kois2, id est, Leuabit tibi animi molestias, non aliter, quam Helenae poculum Aegyptiis pharmacis imbutum. Intelligit de pharmaco Nepente. Locus est apud Homerum Odysseae quarto:

*au)tik' a)\r ei)s2 oi)=non ba/le fa/rmakon e)/nqen e)pinon
*nhpenqe\s2 t' a)xolo/nte, kakw=n e)pi/lhqon a)pa/ntwn.

Irarum causas abolens, fugansque malorum
Sensum, et tristitiae patiens obliuia, vino
Pharmacon immisit.

De quo ita Plin. lib. 25. cap. 2. Nobile illud Nepenthes obliuionem tristitiae veniamque afferens, et ab Helena utique omnibus mortalibus propinandum.

Spina colligens.

*ta\s2 a)ka/nqas2 suna/gwn, id est, Spinas attrahens. Frequens est apud Athenaeum de moroso homine et importune curioso, qui in disputationibus nunc hoc nunc illud incessit, et in controuersiam trahit, talem autem ubique perstringit Vlpianum Tyrium altercando molestum, ut lib. 3. Dipnosophi: e)conu\ xi/zeis2 pa/nta ta\ prospi/ptonta toi=s2 sundialegome/nois2, ta\s2 a)ka/nqas2 sunwgwn w(s2 a)n' e)xino/podas2, kai\ a)na\ trhxei=an o)/nwnin a)ei\ diatri/bwn a)nqe/wn tw=n h(di/ston mhde\n sunaqroi/zwn, id est, Ad unguem expendis quicquid disceptantibus occurrit, spinas attrahens, quippe inter tribulos semper, spinosam et Ononin conuersans, nihil omnino amaenorum florum colligens. quem locum respiciens Eustathius ita legit lib. 2. Iliad. e)c ou) paroimi/ato. ta\s2 a)ka/nqas2 suna/gwn w(=san e)xino/podas2, id est, Vnde prouerbium illud, Spinas adducens velut tribulos aculeatos, cum allusum sibi sit ad distichon, quod apud Plutarchum exstat Sympos. lib. 1. cap. 4.

*ws2 a)\n e)xino/podas2 kai\ a)na\ trhxei=an o)/nwnin
*fu/ontai malakw=n a)/nqea leukoi/+wn.

Ceu scabros inter tribulos, et Ononin acutam
Tellure erumpunt mollia Leucoia.

Idem Athenaeus lib. 6. e)k tou/twn pa/lin tw=n lexqe\n ta\s2 a)ka/nqas2 a)naleca/menos2 ou)lpiano\s2, id est, Hic iterum e praedictis spinas colligens Vlpianus. Rursus lib. 8. o) ta\s2 a)ka/nqas2 a)gei/rwn ou)lpiano\s2, id est, Vlpianus spinas congregans. Porro superiore disticho concinne utemur, cum a Seuero homine et austero lepide dictum aliquod prodierit et iocosus lepos: aut ubi scriptum tetricum quasique aculeatum unis atque alteris facetiis conditum temperetur.

Suilla harmonia.

*yei/os2 a)rmoni/a, id est, Suilla harmonia, prouerbii specie de incondito et indocto clamore effertur alicubi ab Aristide: th\n u(/eion a)rmoni/an h(rmosme/noi, id est, Harmoniam porcinam modulantes, de ineptis et obstreperis sentiens, ac molesto barbaroque sermone obgrunnientibus.

Monitor capros age.

*eme\ nouqetw=n, au)to\s2 ai)po/lei, id est, Qui me admones, ipse capras age. Quadrabit in consultorem ineptum, qui

alteri dictare consilium parat, ipse supra stiuam non sapiens. Attigit istud Aristides in oratione: peri\ parafqe/gmatos2, hoc est, de inepto responso: o(/pws2 kai\ gnw=s2 oi(=os2 w)\n e)menouqetei=s2, th=s2 paroimi/as2 soi\ legou/shs2 ai)polei=n, id est, ut intelligas cuiusmodi vir sis qui me admones, cum prouerbium iubeat te capras pascere.

Agamemnonium epulum.

*agamemno/neios2 dai=s2, h)\ tra/peza, id est, Agamemnonium epulum, vel Agamemnonia mensa, prouerbialiter dicitur de iis, qui in exitiali mensa epulantur, ultimamque coenam sumunt. Torquebitur in eos, qui amice accepti medicarum hauriunt poculum, aut venenatam offulam, et Claudii Caes. boletum edunt, quod multis ex purpuratorum collegio contigit, qui ab Alexandro pontifice eius nominis sexto opipare excepti Agamemnonia mensa, paulo post interierunt. Refert Homerus Odys. d. quomodo Aegyptus adulter lautum appararit conuiuium, velut excipiendo Agamemnoni instructum, quo illum nihil mali suspicantem interemit, sic enim ait: kate/pefne *deipni/ssws2, w(/s2 ti/s2 te kate/ktane bou=n e)pi\ fa/tnh, id est, Coena acceptum mactat, ceu sub foenile cadit bos. Aliter a)gamemno/neion dai=ta, accipit Sophocles pro anniuersario interfecti Agamemnonis epulo. Refertur ab Eustath. Odyss. 4.

Ioui paria intonat.

IN ferocem et superbe grandiloquum, nihilque mediocre spirantem, quadrabit illud Rhiani Cretensis, apud Stobaeum [correction of the transcriber; in the print Stoboeum]:

Ita ut idem sit i)/ssa dh\ bromo/ein, et i)/sa ou)ranw=| fronei=n, illud potestatis aequalitatem hoc inimitabilem altitudinem insimulat.

Tanquam Pauo circumspectans se.

DE philauto homine et qui sibi quacunque tandem in re placet impensius, suoque ingenio indulget; aut qui forma sua delectatur. Synesius de Dione Prusiaeo sophisticis politicisque argumentis admodum delectato: e)n e)kei/nais2 u(pti/azei kai\ w)rai/tai kaqa/per o( taw\s2 periaqrw=n e(auto\n kai\ oi(=on qaunume/nos2 e)pi\ tai=s2 a)glai/+ais2 tou= lo/gou, id est, In illis resupinis gloriatur, in illis decorem ostentat, pauonis in morem seipsum circumlustrans, et quasi superbiens orationis splendore. Pauo superba auis gemmantes suas pennas mirari solet et ad laudes suas explicare opes. Philostratus in Hippodromo: a)rca/menos2 a)po\ tou= taw= tou= o)/rniqos2, w(s2 a)napterou/ntos2 au)to\n tou= e)pai/nou, id est, Exorsus a pauone, ut qui laudatus pennas surrigat. Simocratus in epistoli: to\ mhdiko\n o)/rneon o( taw\s2 kai\ tw=n mh/dwn th\n u)peroyi/an kai\ klh/rwtai me/ga ti\ kai\ u(pe/rogkon e)pi\ tw=| ka/llei fronw=n, id est, Pauo medica auis, Medorum etiam superbiam, velut haereditario iure, adepta, immensam ob pulchritudinem superbit. Ab hac aue etiam aliud prouerbium deducitur propter multicolorem pennarum varietatem, ut quicquid mirifice varium sit, poikilw/teron ta/wnos2, id est, pauone magis varium dicatur. Synesius libro

de imperio ad Theodosium Iuniorem: poikilw/tatwn kai\ pa/groun w(/sper oi( taw\, id est, maxime varium et omnicolor, pauonum instar: Alexis Comicus in Crateua fabulae nomen est a Crateua herbario r(i/zotomw|, male enim apud Athenaeum kratei/a| legitur, seu Pharmacopola [correction of the transcriber; in the print Pharmapocola].

Cliotophonti apud Achillem Statium vulgus Leucippes amicae, superare videtur inimitabilem illam pauonis pulchritudinem.

Collaria cadauera.

*neku/es2 mesauxe/neus2, velut cadauera collotenus medio, prouerbialiter dicuntur ab Aristophane popinones perditi perpetuis comessationibus, luxuque tempus terentes, qui vitam gulae deliciis metiuntur, atque aestimant, quibus offarto prae ingluuie corpore pigris, et iuxta poetam vino sepultis, neque pes, neque mens officium facit. Talis Philoxenus ille, quem gruinum collum voto expetiisse refert Athenaeus, tricubitale guttur Machon Comicus. Eiusdem generis fuit M. Apicius non inuenuste ab Eunapio a)swtei/as2 pe/ras2 vocitatus, velut helluationis extremus finis.

Veriora Bacidis dictis.

*alhqe/stera tw=n sibu/llhs2 h)\ ba/kidos2, id est, Veriora Sibyllinis aut Bacidis oraculis, De rebus indubitatis minimeque controuersis. Dion Chrysostomus: ou)d' a)\n a)lhqe/stera le/gw tw=n sibu/llhs2 h)\ ba/kidos2, id est, Ne si veriora quidem dixero, quam Sibyllae dicta sint aut Bacidis. Fuit Bacis ex iis, quos xrhsmodou\s2 velut fatidicos Graeci nominant, vt in Theage ostendit Plato. xrhsmolo/gon oraculorum concentorem appellat Suidas: carminibus lustralibus expiasse illum fanaticas Lacaenas relatum est a Theopompo, in nono Philippicarum. Pausanias in Phocicis commemorat lecta sibi esse Bacidis oracula, arreptitiumque nympharum vocat: meminit eiusdem et in Boeoticis. Philetas Ephesius tres enumerat Sibyllas, vnam Apollinis sororem, alteram Erythraeam, tertiam Sardianam: totidemque Bacides, quorum primus oriundus fuerit Eleone Boeotia oppido, alter Atheniensis, tertius Arcas. Fuit autem is, quem diximus Lacedaemoniorum feminas ab insania liberasse, Apollinis iussu immissum, genere Boeotius.

Cappari victitas, qui potes Anthia.

Senarius prouerbialis in parcos, qui vilibus contenti frugaliter viuunt, cum possint splendidius. Quadrabit et in eos, qui triuialibus negotiis immiscent se, cum arduis sufficiant, aut qui literarum otium sectantes, tenui conditione malunt contenti viuere, quam in aulis principum opima spe diuites. Plutarchus symposiacwn capite quarto: o( de\ to\ stixi/dion tou=to poih/sas2, pro\s2 ka/pparin zh=s2, duna/menos2 pro\s2 a)nqi/an, ti\ bou/letai, id est, Versiculi illius vulgati auctor: Poteras vel Anthia, qui viuis Cappari, quid tandem sibi vult? In libris excusis kappa/rion diminutiui forma legitur, ego, vt senarius constaret, ka/pparin restituo, nisi kapa/rion per vnicum p. mauis. Est autem Anthias non

ignobilis piscis, quem et sacrum a felici nominis augurio Collionymum vocant. Adfine huic est illud Aristidis bo/rshs2 o)/zein, mirw\n e)co\n, id est, Corium redolet, qui possit vnguenta.

Geminas chordas ferit.

*diplakrou/ein, id est, Binis fidibus canere dicuntur, prouerbii specie, qui duobus dominis seruiunt, aut qui ancipitem fouent sententiam, neutro inclinantes. Aristides in oratione, quae kata\ tw=n e)corxoume/nwn inscribitur: *all' oi)=mai komyoi\ tine\s2 ei)si\n kai\ diplaprou/sin, i(/na e)/an me\n e(/lwsi, tau)th=| kekrathko/tes2 w)=sin, a)\n de\ fwra/shtis2, e)/xwsin a)naxw/rhsin, id est, At lepidi bellique homunculi, vt arbitror, sunt, binasque chordas pulsant, obtineant, potiores hac parte sint, sin, deprehendantur, retrocedere queant.

Equum Scytha.

*to\n i(/ppon o( sku/qhs2, id est, Scytha equum, subaudi bdelu/ssei h)\ musa/ptetai, auersatur aut fastidit. Citatur a Suida prouerbium de eo, qui in propatulo rem quampiam reiicit et auersatur, clam appetit. Id genus hominum neutiquam rarum est, qui munerum publicorum administrationem verbis despuunt, et ceu onus quavis Aetna gruius execrantur, cum re ipsa nihil affectent magis, ambitionis plenissimi. Videtur etiam dici posse de eo, qui duplex vna et eadem ex re commodum captant. nam Scytha equo, et ad itineris expeditionem et ad pastum vtitur, vt indicat D. Clemens in Paedagogo, nam conscenso equo auehitur, quo velit cumque, et vrgente fame e poto e secta vena sanguine famem sitimque placat.

Mandibulis alienis ridere.

*gnaqmoi=s2 gela=|n a)llotri/ois2, id est, Mandibulis alienis ridere. Huius paroemiae formam sua aetate etiam vsurpatam annotat in Odysseae vicesimo Eustathius, aliis quidem verbis, sed tamen eodem plane sensu, nempe cenai=s2 gela=|n pareiai=s2, hoc est, Peregrinis buccis ridere. dicit autem vtrumque de risu non vero, et ex animo profecto. illi namque, qui prae ira nasum crispant, aut prae consilii inopia animo haerentes in re non ridicula risum cient, alienis maxillis ridere dicuntur. sic qui inuiti et vi adacti cibum sumunt, a)llotri/ois2 gnaqmoi=s2 e)sqi/ein, id est, alienis mandibulis esitare dicentur, tanquam quorum propriae maxillae torpeant, officiumque suum detrectent. Homerus Odysseae u. de procis loquens, quibus iniuriarum ac proteruiae summae poenas capite luituris, Minerua cachinum ementitum iniecerit, et mente emotos reddiderit, ita ait:

Poterunt hinc prouerbiales in vsum trahi figurae, vt eum, qui citra appetentiam edit, sto/mati a)llotri/w| e)sqi/ein, hoc est, ore alieno manducare dicamus. qui inuitus manum operi admoueat, a)llotri/a| xeiri\ pe/nesqai, aliena manu quid agere: qui quod nolit aspiciat: a)llotri/ois2 o)/mmasi qewrei=n alienis oculis intueri: qui difficilis sit in praestanda alterius dictis opera, a)llotri/ois2 w)=sin a)kou/ein, id est, alienis auscultare auribus.

Vuae passae similis.

*astafi/di e)oikw\s2, id est, Vuae passae similis, scommate prouerbii in senilem aetatem rugis contractam, et passa cute strigosam detorquetur, apud Gregorium Palamam Thessalonicensem archiepiscopum, qui animam sic

loquentem inducit, o(/te de\ to\ presbutiko\n u(pane/xei kra/nion, mhde\n a)stafi/dos2, to\ th=s2 paroimi/as2, a)peoiko\s2, w(s2 nh/pion au)ti\s2 logi/zomai, id est, cum rursus senilem submiserit caluam, nihil a passa vua (iuxta prouerbium) dissidentem, iterum infantis loco habeor.

Imbrij et Lemnij.

Tergiuersatores et qui sibi conscii iudicium declinabant atque subterfugiebant, causantes se peregre abfuisse, prouerbialiter *imbri/ous2, hoc est, Imbrios dici solere annotat ec Aelio Dionysio Halicarnassaeo Eustathius, cuius haec verba citat: i)mbri/oi, oi(\ ta\s2 di/kas2 u(pofeu/gontes2, e)pi\ tine\s2 ei)s2 di/khn kalou/menoi, e)skh/ptonto e)n i)mbrw= ei)=nai, id est, Imbri dicuntur, qui iudicium subterfugiunt, eo quod aliqui in ius vocati in Imbro absentiam praetendebant. Idem repetit et Hesychius, sed addit eosdem quoque lhmni/ous2 dici, velut absentiam in Lemno praetexentes. Est autem Imbrus Aeolica insula, non procul a Lemno dissita, e regione Tenedi.

Patroclum sub specie.

*pa/troklon pro/fasin, id est, Patroclum sub obtentu aut praetextu, prouerbium dicitur de his, qui rei cuiuspiam gratia simulant se facere aliquid, quod reuera aliorsum faciunt: aut qualiter alium qui laudant, vt suas in eo laudes recitent, atque inculcent, ii Patroclum obtendunt. Est autem elliptica oratio, vt plena sit, pa/troklon pro/fasin tiqe/nai, aut simile quid, hoc est: Patroclum obtentum facere, aut praetexere. Plutarchus in libello, quomodo se quispiam extra inuidiam laudare possit, o(/qen eu)=ma/la dei= prose/xein e(autoi=s2 peri\ tou= e(te/rwn e)pai/nous2 o(/pws2 mhdokw=men pa/troklon pro/fasin, sfa=s2 d' au)tou\s2 di' e)kei/non e)painei=n, i. Quapropter diligenter attendendum est nobis circa alienas laudes, ne videamur, Patroclum obtendendo, nos ipsos per alios laudare. Occasio adagii ex Homero petita est, Iliados decimonono, vbi Briseida necem Patrocli legentem, reliqua feminarum turba sequitur, non tam Patroclum, quam proprias aerumnas deflens, sic enim inquit:

*ws2 e)/fato klai/ous' e)pi\ de\ stena/xonto gunai/keus2
*pa/troklon pro/fasin, sfw=n d' au)tw=n kh/de e(ka/sth.

Sic ait illacrymans, gemitum grex insuper addit
Femineus, Patrocli obtentu, sua funera lugens
Qualibet.

Ita paulo post Achille lacrymante, seniorum coetus etiam illacrymat, memor pignorum domi relictorum, quod Eustathius reddit: oi( ge/rontes2 klai/ousi pro/fasin ai(/kastos2 oi(koi e)/loipon. neque enim propte Achillem lacrymis indulgebant, sed memoriam recolentes quos parentes, quantum liberorum domi reliquissent. Hinc liquet errare eum, qui natum adagium putat e Patrocli cuiusdam moribus, cuius sordes in comoedia traducuntur.

Pyrrhonia haesitatio.

*pur)r(w/neios2 a)pori/a, id est, Pyrrhonia dubitatio, prouerbiali schemate vsurpatur de iis, qui nihil certi statuunt, atque decernunt, semper ambigui. Galenus libro secundo de temperamentis: ei)+ta tau=t' ou) pur)r(w/neios2 a)pori/a kai\ lh=ros2 a)pe/rantos2, id est, Nonne haec sunt Pyrrhonis haesitatio et infinitae nugae? Idem libro secundo de naturalibus facultatibus: a)ll' a)porhmatikoi\ ti/nes2 e)cai/fnhs2 kai\ pur)r(w/neioi genh/sesqai, id est, Sed haesitatores quidam subito, ac Pyrrhoni

euadetis. Fuit Pyrrhon Elaeus philosophus, qui desperata veritatis inquisitione, temere omnia diu multumque rimatus, in singulis haesitabat, vt idem Galenus in libello peri\ u(potupw/sews2 e(mpeirikh=s2 scribit, nihique reuera esse aiebat, sed lege quadam, et consuetudine omnia fieri, Laertio teste. Huius sectae asseclae ab auctore Pyrrhonii appellati fuerunt: idem et e)foktikoi\, quasi supersedentes, quod cunctarentur, ac supersederent quicquam asserere, de quibus Philostratus, pur)r(wnei/ous2 e)foktihqou\s2, o)/ntas2, etc. hoc est aiebat Phauorinus Pyrrhoniorum de rebus diffinire supersedentium quaestiones iudicari posse: ab his *epoxh\ nomen habuit, quam assensionis retentionem vocat Cicero in Academicis. Idem et a)porhmatikoi\, siue a)porhtikoi\ a perpetua haesitantia, vt *skeptikoi\, quod considerationibus semper vacent, nunquam inuentionem perficiant. Dicti fuerunt et *shthtikoi\, quod inquirant semper veritatem. In horum familiam adoptarunt se Academici, qui nihil affirmabant, et quasi desperata certi cognitione, quodcumque verisimile videretur, sequi volebant, vt in libro de finibus bonorum et malorum inquit Cicero. Idem libro De natura Deorum primo, Prudenter, dicit, Academicos in rebus incertis assensionem cohibuisse.

Caricum schema.

*kariko\n sxh=ma, id est, Caricum schema de libidinoso effertur. Hesychius annotat venerei congressus spurcum turpemque modum ita nominari, atque inde e)pi\ tw=n a)kola/stwn, lasciuos et salaces effrenata libidine prurientes, karika\ skh/mata ei)do/tas2, id est, Caricas figuras edoctos dicemus.

Libera in Cynadra aqua.

*en ku/nadra e)leuqe/rion u(/dwr, id est, Libera in Cynadra aqua. Prouerbium est ad vitae libertatem adhortatorium; nam cum libertas res sit inaestimabilis, securius dulciusque aqua viuitur in libertate, quam in magna rerum abundantia seruitur. Vere inquit Persius liberum esse, cui vitam ducere licet vt voluit. Est autem Cynadra fons Argis, a perfugio canis, nomen habens. Meminit prouerbii Eustathius Odysseae u. Annotat et auctor Etymologici Argis fuisse e)leuqe/rion u(/dwr, id est, liberalem aquam, e qua serui, qui in libertatem asserebantur, poculum hauriebant: vnde etiam Cerberum canem inferni tricipitem bibisse, liberatumque fuisse fabulantur, a cuius forte perfugio fonti Cynadrae nomen creatum fuit.

Lippus oculus solis radios non fert.

Procul. Constantinopolit. episcopus: lhmw=n o)fqalmo\s2 h(li/ou a)kti/nas2 kaqarw=s2 ou) de/xetai kai\ a)sqenou=ta dia/noia pi/stews2 ou) prosi/etai u(/yos2, id est, Lippus oculus solare iubar inoffense non admittit, nec imbecilla mens fidei fastigium capit. Non illico perspicua sunt lectori medicos libros euoluenti, eius artis mysteria, nisi ea doctrina imbuto: Diuinarum literarum arcana non obuia sunt prophano vulgo. Porro in Graeco exemplari perperam scriptum est, limw=n pro lhmw=n.

Fulicam cygno comparas.

DE rebus aut personis maxime inter se dissimilibus conveniet dici hos Paulini Nolani ad Ausonium versus:

Si confers fulicas cygnis, et aedona parrae.
Castaneis corylos aeques, viburna cupressis.

Dissimillimae sunt inter se fulicae colore fusco, et cygni niueo: rursus aedon seu luscinia vocis amoenitate auium regina, et parra auicula inter oscines a Festo habita, sed stridulo et ingrato sono. Eadem imparitas spectatur in castaneis, arboribus proceris et humilibus corylis, quae ab Auella Campaniae oppidulo Auellanae fuerunt dictae; itidem inter cupressos editas ac proceras admodum arbores, et breuia depressaque viburna, qua comparatione etiam Virgilius Romam vrbem reliquis Italiae oppidis confert, vt eam tantum dicat caput prae caeteris efferre:

Lumbos fractus, vt Mysius asinus.

Delumbatus asini instar Mysii, Citatur proverbii nomine ab Eustath. Nauium catalogo, sed non explicatur, contentus enim est addere, in Mysia rarissimos esse asinos, quibus rectum sit dorsum circa lumbos, aut ilia. ita enim o(sfu\s2 vocatur tertia et inferior dorsalis spinae pars ad clunes descendens. Videtur quadrare in molles et effeminatos, quos elumbes vocamus, Graeci kateago/tas2, hoc est, fractos, de quo antea diximus. Porro in Eustathio Romae excuso pro kategw\s2 legendum est ex manuscripto exemplari, quod Bononiae videre contigit, kathgw\s2

Araneis abundat propter inopiam.

Homericus versiculus est proverbialis Odyss. *p. quem Telemachus loquitur, interrogans, an thorus paternus etiamnum propter collecti inopiam scateat araneaum telis obsitus, sic enim ait:

Volens significare desertum iacere, atque neglectum, nam locis incultis stabulantur araneae. Varius Imp. opera seruorum decem millium pondo aranearum cum collegisset, squaloris vrbis Romae manifestum testimonium ad posteros transmisit. Poeta quispiam pacem optans, vota a Deo exquirit a)ra/xnas2 nh/mat' u(fa/nai toi=s2 o)/plois2, vt araneae telas suas armis intexant. Hesiodus in praeceptis rusticis ita mandat: *ek d' a)gge/wn e(la/seias2 a)ra/xnia, admonens doliorum esse satagendum, ne intus nidulentur araneae. Proverbiali itaque specie dicemus: kak' ar)a/xnia e)/xein, id est, araneis abundare quicquid incultum desertumque iacet. Transferretur apposite ad ingeniorum culturam, aut ad interpretum oscitantiam supinam, qui difficilioribus auctorum locis altum agunt silentium, et squalorem quendam conciliant: et Nonius Marcellus, et Varro corruptis tot locis descriptorum incuria, passim kak' ar)a/xnia e)/xousi. Ad superiorem versum allusisse videtur Propertius in tertio:

Manus in Aetolis habet.

*tw= me\n xei=re e)n ai)twloi=s2, id est, Manus ambas habet in Aetolis, proverbium est Aristophanis de imprudenter petace, aut munerum corruptelae obnoxio: nam Aetoli populi nomen habere videntur, deductum ab ai)tei=n o(/lon, quod totum flagitent. ita Homerus Odysseae c. egenum hominem, et mendicum ex Aetolia oriundum non temere fingit, ad vocis etymon

Quod proverbiale esse scomma annotat Eustathius in ueteratorem improbum et munerum receptatorem, qui et flagitiose manibus donaria efflagitet, et furaci animo opes inuolet. Est autem paragrammatismus in Clopidas et Cropidas. nam Cropidae tribus Atheniensis nomen est, at Clopdae u)po\ th=s2 kloph=s2 a furro nomen habere videntur.

Turtur cantat.

DE inepto cantore extat proverbium apud Suidam. trugw\n ya/llei, id est, Turtur psallit aut canit, quanquam apud illum perperam scriptum legitur: e)pi\ tw=n fau/lws2 pratto/ntwn pro yallo/ntwn. nam turturum vocis sonus asperior est, et inamoenum stridet, gemitui quam cantui propior, quod tru/zein Graeci dicunt, vnde et ad odiosam loquacitatem transfertur, Hinc Idyl. 7. Theoc.

A lineis excidere.

PRoverbialiter vtitur Tellianus, A lineis excidere, pro eo quod est, ab instituto et proposito aberrare, lib. aduersus Hermogenem: Et hic a lineis tuis excidisti, quibus circa personam Dei vsus es. Translatione sumpta a geometria, quae lineis omnia perficit, ita concionatorem a proposita materia latius euagantem, a lineis excidisse dicemus. Sic e diuerso, Lineae insistere dixit lib. 4 aduersus Marcionem, pro in instituto permanere, sic enim inquit: Puto me non temere hucusque adhuc lineae insistere, qua definio nusquam omnino alium Deum a Christo reuelatum. Frequens autem vsus linearum specie proverbii apud hunc auctorem est; nam et iisdem dimicare lineis dixit, pro intra certa argumentorum septa permanere; et lineas aliquas praeducere, pro certam materiae legem praefinire, et ad lineas et in gradum, lib. 1. aduersus Marcionem pro ad propositum atque institutum, et lineis claudere materiam, hoc est, stata quaedam argumenta praefinire, intra quae ceu cancellos quosdam coerceatur liberior orationis euagatio. Ducta metaphora a certantium luctantiumve lineis, quas intra decertent. Hinc manauit vrbanus iocus Cassii Seueri, qui aduersus eos, qui in diuersa subsellia transeunt, lineam poposcit, vt est apud Fabium: velut obicem certum et praefinitum limitem, quem transgredi non liceat: ridiculum enim est, quod Caelius istud de longuriis interpretatur. Eodem spectat et Hieronymi illud in Luciferani dialogo: In gradum rursus ac lineas regredere. Ad eadem metaphora fluxerunt et hae loquendi formulae apud Cic. pro Pub. Quintio: Si extra hos cancellos egredi conabor, quos mihi ipsi circundedi, li. De orat. i. Et quasi certarum artium forensibus cancellis circumscriptam scientiam. Neque silentio praetereundum est, quod annotat Donatus in Eunuchum Terentianum: Longis lineis fieri, pro eo quod est, de longinquo.

Lapis molaris.

cerebri experte, proverbialiter dicetur li/qos2 muli/as2, id est, Lapis molaris. Plato in Hippia maiore: h)\ ei)/ moi pareka/qhso li/qos2 kai\ tou=to muli/as2, mh/te w)ta\ mh/t' e)gke/falon e)/xwn, id est, Non aliter quam si lapis assideas mihi, isque molaris, et auribus et cerebro carens. Apud Aristophanem quidam la=s2, id est, lapis audit, propter vecordiam insignem et animi stupiditatem: dia\ sklhro/thta kai\ a)naisqhsi/an, vt exponit Eustath. Aristides ex Platone: ti\ de\ ei) tw\ perikle/ous2 ui)/ee li/qw e)gene/sqhn, id est, Quid, si Periclis filii lapides fuerint, ita fere et Plautus in mercatore: Egomet credidi. Homini docto rem mandare, is lapidi mando maximo.

Decumani malorum fluctus.

*kakw=n trikumi/a, id est, Malorum decumanus fluctus. De ingentibus calamitatibus effertur. Mercurius apud Aeschylum Prometh.

Tibi quanta tempestas, et ineuitabiles
Fluctus malorum decumani mos ingruent.

Theodoretus lib. De prouidentia 6. o( plou=tos2 pollou\s2 e)/xwn qoru/bous2 kai\ fronti/daq' pantodapa\s2 kai\ trikumiw=n ei)/dh muri/a e)pi/boulos2 e)/stin a)reth=s2, id est, Opes variis tumultibus et omnigenis curis refertae, ac sexcentis decumantum luctuum generibus, virtuti insidiantur. Ibidem, tai=s2 tw=n paqw=n trikumi/ais2 e)ndido/nai, id est, affectuum, de cumanis vndis cedere. Nazianzenus in distichis:

Plato lib. De repub. 5. nu=n to me/giston kai\ xalepo/taton th=s2 trikumi/as2 e)pa/geis2, id est, posteaquam vix euasi binas disceptationum vndas, nunc maximum difficillimumque veluti decumani fluctus vorticem superingeris. Idem in Euthydemo, sw=sai h(ma=s2 e)me/te kai\ to\ meira/kion e)k th=s2 trikumi/as2 tou= lo/gou, id est, seruatos nos velis me pariter et adolescentulum e disputationis decumano tantum non impetu. Clemens Alexandrinus in paedagogo: de/duken ei)s2 buqo\n a)kosmi/as2 tai=s2 tou= oi)=nou trikumi/ais2 e)pikexwsme/non, id est, Corpus immergitur in profundum turpitudinis, adobrutum quibusdam decumanis temulentiae fluctibus. *trikumi/an tempestatem volunt esse grauem, qua tres vndarum cumuli in vnum coeunt, quam graphice describit in epist. ad Euoptium Synesius. Latini decumanum fluctum nominant. Lucianus in libel. De mercede seruientibus, ta\s2 trikumi/as2 kai\ ca/las2 kai\ e)kbola\s2, id est, Decumanos fluctus, procellas, naufragia. Plato in Euthydemo: deo/menos2 toi=n ce/noin, w(/sper dioskou/rw e)pikalou/menos2, sw=sai h(ma=s2, e)me/ te kai\ to\ meira/kion, e)k th=s2 trikumi/as2 tou= lo/gou, id est, Obtestatus hospites, velut ipsos Dioscuros invocans, qui nos (me videlicet et adolescentem) e decumano sermone fluctu seruatos velint.

Statua viatores omnes intuens.

GRegorius Nazianzenus eodem in loco in funerali oratione Athanasii, proverbialiter, statuam viatores omnes intuentem, appellat symbolum aut dictum aliquod diuersimode interpretari quod possis, et quod speciosis argumentis in hanc et in illam sententiam deflecti, et ad diuersa accommodari queat. Verba eius sunt: h) pro\s2 pa/ntas2 o(rw=sa tou\s2 pari/ontas2 ei)kw/n, id est, effigies aut simulacrum cunctos viatores aspectans.

Anguilla in strigmento.

*egxelu\s2 kata\ gloiou=, id est, Anguilla in strigmento, de lubricae fidei homine dicitur. Anguilla per se lubrica est, nec facile manibus stringitur, multo magis si strigmento olei viuido, quod gloio\n vocant Graeci, imbuta sit. Exstat apud Simonidem in Iambis: w(/sper e)gxelu\s2 kata\ gloiou=, velut anguilla in olei strigmento: Simile illi est quod ex Aristophanis daitaleu=sin fabulae nomen est, citatur ab Athenaeo lei=os2 w(/sper e)gxelu\s2, id est, Instar anguillae lubricus.

Faber cadit cum ferias fullonem.

ARnobius lib. 6. aduersus gentes lepidum vsurpat adagium, quo vti licebit quoties significabimus immerentem plecti aut perstringi, veluti si quis in re ridicula, exposita muri esca laetifera, catellum imprudentem e medio tollat, eius verba sunt: Nonne illud est quaeso, quod in vulgaribus proverbiis dicitur, fabrum cadere cum ferias fullonem? Fintimum huic est quod apud Athenaeum Philyllius Comicus in fabula, quae po/leis2 inscribitur, extulit,

*hkousa/mhn kai\ tou=to nh\ th\n e(sti/an
*oi(/koi po/q' a)\n o( ma/geiros2 e)camarta/noi,
*tu/ptesqai au)lhth\n.

Ecastor audisse memini olim me domi,
Tibicinem caedi, vbi coquus peccauerat.

Leo prius, nunc leporem agit.

Senarius est proverbialis, incerti auctoris, in hominem delicatum, qui pristinam ferociam exuerit. Huc spectat illud Galeni lib. De praenotione: ta/ d' u(poplh=ssonta la/gw bi/on zh=n a)ei\ tre/monta kai\ ti\ pei/sesqai prosdokw=nta, id est, Metuentem leporis vitam viuere, semper trepidum ac pati quippiam spectantem. Dion in oratione de gloria: kai\ tou=to dh\ to\ tou= lo/gou, la/gw bi/on zw=n, id est, Ac iuxta proverbium, leporis vitam viuens. Antiqui, le/onta, id est, leones viros strenuos appellarunt, ita Lycophron Herculem trie/sper le/onta, id est, triuesperum leonem dixit. Q. Calaber Achillem kru/eron le/onta, id est, rigidum leonem: et Euripides Oresten ac Pyladen le/ontas2 didu/mous2, id est, geminos leones. Eodem referendum est Chabriae dictum: foberw/teron ei)=nai e)la/fwn stra/teuma le/ontos2 h(goume/nou, h)\ leo/ntwn e)la/fou, hoc est, Formidabilius esse ceruorum agmen ductore leone, quam leonum, ceruo, quod Aristides refert. Euripides a Deo cuilibet animanti vnam in genere attributam esse naturam dicit:

*ti\ poq' o) promhqeu\s2 o(\n le/gous' h(ma=s2 pla/sai,
*kai\ t' a)/lla pa/nta zw=a, toi=s2 me\n qhri/ois2
*edwx' e)ka/stw| kata\ ge/nos2 mi/an xu/sin,
*apa/ntes2 oi( le/ontes2 ei)si\n a(/lkimi,
*deiloi\ pa/lin e)ch=s2 ei)si\ pa/ntes2 oi( laloi\.

Quid, quod Prometheus condidisse quem ferunt
Nos atque cuncta anima, ille bestiis
In genere singulis naturam vnam dedit,
Cuncti leones praediti sunt robore,
Formidinis plenis omnes sunt lepusculi.

Argiuos exarmat oraculum.

CItatur a Plutarcho in eo, quem e)rwtiko\n inscripsit senarius proverbii vice ab ipso vsurpatus:

Accommodari poterit quando significabimus argumento quopiam valido aut syllogismi ariete destrui atque euerti, quae per se firma antea et certa videbantur. Videtur e Tragico quopiam desumptum. Exarmare proprie beluas dicimur, quando vngulas aliave armamenta contra hostilem iniuriam a natura illis concessa demimus, ne nocere queant. sic Plinius exarmare accusationem tropice dixit, pro infirmare eam et conuellere.

Turbinem felix prospecta.

*ecw/sthn eu)tu/xhs2 a)/qrei, id est, Turbinem prospecta felix existens. Citatur ex Varronis Menippeis a Nonio Marcello. Cum res sunt maxime secundae, tum de aduersa fortuna praecipue timendum est: quemadmodum nautae, licet prospero fere vento oram soluant, ad manum tamen aut saltem praeparata aduersus tempestatem, si forte ingruat, instrumenta adminicularia habere debent, ne malo cedere cogantur. Sapientis est infortuniis se ante parare, quam opprimant. Non abludit hinc Vectii Valentis responsum apud Cornel. Tacitum, cum metueret a Claudio Ostiae agente, Aspicere se tempestatem ab ostia atrocem, cum de Messalinae adulteriis quaestionem acrem futuram innuere vellet, cunctis in aurem dormientibus, *ecw/sths2 autem ventus est procellosus, quasi dicas quassatorem, para\ to\ w)=sai, id est, ab impellendo. Affine est illud:

Amaris pharmacis amara bilis proluitur.

id est, Medici Amaram amaris pharmacis bilem eluunt. Senarius est integer cum fine alterius, ex Sophocle sumptus, vt indicat Plutarchus in lib. de facie in limae circulo apparente. meminit et in libro de Animi tranquillitate. w(/sper oi( sofokle/ous2 i)atroi\ pikra\n xolh\n klu/zousi farma/kw| pikrw=|, id est, ad exemplum medicorum Sophocleorum, qui bilem amaram amaro pharmaco eluunt. Competit vbi res nobis erit cum moroso et difficili homine, cuius improbitatem simili asperitate frangendam esse videamus. Finitimum est illi: Cum Crete Cretizandum. Allusisse huc videtur Symmachus in Epistola quadam. Plerumque amara haustu ad salutem valent, et succis tristibus affecta refouentur. Quadrabit etiam vbi asperioribus verbis iuuenilem audaciam aut calidum facinus castigandum esse iudicabimus.

Mulgens hircos, sanguinem ducit.

*poimh=n a)me/lgei, ei) qe/lei, kai\ tou\s2 tra/gous2,
*all' a)nti\ ga/laktos2, ai(ma/twn phga\s2 u(/sei.

Mulgere et hircos, si velit, pastor potest,
Sed sanguinis pro lacte salientes fluunt.

Leguntur apud Nazianzenum hi senarii proverbiales, qui salubriter monent, non esse exugendos subditos, vt ad vitalis vsque sanguinis

fontes descendatur. Convenit cum Tiberii dicto, tondendum esse pecus, non deglubendum, quod Amylio Recto Aegypti praetori grauiora consuetis vectigalia impetranti rescripsit, quod his verbis expressit Dion lib. 57. kei/resqai mou ta\ pro/bata a)ll' ou)k a)pocu/resqai bou/lomai, id est, Tonderi meas oues, non radi volo.

Canis clanculum mordens,

*ku/wn lai/qargos2, id est, Canis clanculum mordens, Proverbium de simulatoribus, qui benevolentiam et studium suum ore praedicant, clam insidiantur et detrahunt, et dolum blando risu praetexunt. Citatur alicubi a Suida iambicus talis.

Allusit huc Eustathius Odyss. 16. obtrectatores nominans, laiqa/rgws2 da/knonta, id est, in modum clancularii canis mordentes. Leguntur apud Laertium poetae cuiuspiam verba, hypocritae insidias cauendas esse admonentia. *pefulagmeno\s2 a)/ndra e(/kaston, o(/ra mh\ xru/pton e)/gxos2 e)/xen kradi/hn faidrw=| prosenne/ph| prosw/pw|, glw=ssa de\ oi( dixomhqos2 e)k melai/nas2 freno\s2 gegwnh=|, id est, Caute obseruans quemlibet virum, vide ne occultum corde gerens mucronem, nitida te fronte compellet, atque os bilingue ex atris praecordiis sonet.

Mensura aquam bibens.

Versus oracularis, qui in proverbium abiit, de lucronibus et comessatoribus, qui se cibis vinoque ingurgitant, atque parum vel adeo nihil insumentes. Natum ex oraculo Sybaritis edito, quos immoderatus luxus Crotoniatis debellandos subiecit.

Crocum in Ciliciam,

*es2 kiliki/an kro/kon, id est, In Ciliciam Crocum, proverbiale est in eos, qui cumulate merces eo comportant, vbi magna sit earum affluentia, aut qui diuitibus opima munera largiunt. Citatur Suidas: e)s2 ai)/gupton a)/gein si/ton, kai\ e)s2 kiliki/an kro/kon, id est, in Aegyptum deferre fruges, in Ciliciam Crocum. Cilicia croci foetura abundat apud Corycum Ciliciae vrbem, et in Tmolo monte, vnde Virgilius in Battatis:

Respondent adagio nostrati. In Noruegiam asseres comportat, quod ea regio admodum nemorosa lignis abundantissima sit.

Morsimi versus quis descripserit.

Adagium quo vtemur, cum quid putidius ineptiusque esse indicabimus, quam vt edisci aut etiam praelo excudi mereatur. Suidas annotat dici e)pi\ tw=n a)poblh/twn kai\ dia\ beblhme/nwn, hoc est, de contemptis et rancidis infamibusque. Morsimus Atheniensis poeta fuit Tragicus, admodum frigidus, cuius tragoediam canere in deuotionis cuiusdam loco ponit Aristoph. vt idem illi sit explodi, quod Morsimi versus ediscere.

Pisandri galea et supercilium.

*pisa/ndrou lo/foi kai\ o)/frues2, id est, Pisandri apices, galeae et supercilia.

Quadrat in Thrasones qui superciliis et galea tenus formidabiles sunt, et conflictus nescio quos et duella crepant, ut Plautinus ille Pyrgopolinices facit, cum ferme tales post principia stent, Terentiani illius militis more, timidi atque imbelles. Pisandri timiditas etiam prouerbio locum dedit, is procero corpore fuisse scribitur, sed supra modum meticulosus, unde et Asinus Cnidius cognomento fuit dictus, utebatur autem galea tribus conis et apicibus insigni, speciosisque armis, ut vel ea parte fortitudinis nomen aucuparetur; sic Miles gloriosus apud Plautum clypeum splendidiorem vult esse, quam solis radii sunt, ut oculorum aciem hostibus praestringat. Exstat adagium apud Aristophanem.

Duro flagello mens docetur rectius.

Sententia monostichos prouerbialis apud Gregor. Nazianzenum, solet ita usuuenire in rebus humanis, ut periculorum magnitudine cautiores plerumque reddamur. Est et vulgo nostrati nihil in ore frequentius isto adagio. Graues casus, docent rectissime.

Bibliotheca animata.

PRouerbiali tropo dictum est illud ab Eunapio Sardiano. biblioqh/kh e)/myixos2 kai\ peripatou=n mousei=on, id est, Animata bibliotheca et viuum Musaeum. Dici conueniet de homine valde erudito, et qui velut ex professo de omnibus respondere, et inexplicabiles auctorum nodos dissoluere possit, tanquam ex secretiore Musarum aditu cuncta depromens. Loquitur autem de Longino Cassio Porphyrii praeceptore. *loggi/nos2 de\ biblioqh/kh ti\s2 h)=n e)/myuxos2 peripatou=n mousei=on, id est, Erat Longinus bibliotheca quaedam spirans et viuum Musaeum: Sic enim malo reddere, quam ut Graece sonat, obambulans Musaeum. Simili loquendi genere Isidorum, e)/myuxon xi/ona a)skh/sews2, dixit Nicephorus Callistus, hoc est instituti monastici animatum columen, et Nazianzenus martyres nominat e)mpno/ous2 sth/las2, quasi spirantes columnas propter viuidae fidei singularem constantiam. Porro *mousei=on, id est, Musaeum, mensa fuit Aegyptia, ad quam cunctis, quos tota passim Aegypto celebres eruditio [correction of the transcriber; in the print eruruditio] faciebat, aditus patebat. ita enim scribit Philostratus de Milesio Dionysio loquens, quem ab Hadriano Imperat adscriptum fuisse equitum ordinibus, et iis, qui in Musaeo alebantur dicit, subiungit: to\ de\ mousei=on h)=n tra/peza ai)gupti/a cugkalou=sa tou\s2 e)n pa/sh| th=| gh=| e)llogi/smous2. idem de Polemone scribit quod illum Hadrianus kate/lece tw=| tou= mousi/ou ku/klw ei)s2 th\n ai)gupti/an si/thsin, hoc est, Adlegit circulo Musaei ut Aegyptiaco more illic aleretur: ex quo colligo Musaeum apud Aegyptios fuisse, quod ferme apud Athenienses prutanei=on Prytanaeum, in quo viris bonis et de repub. praeclare meritis victus quotidianus publico sumptu praebebatur, ut ex Cicerone discas, qui honos erat vel maximus, unde Plutarchus vix alio nomine Luculli magnificentiam laudat magis, quam quod doctis viris aedes ipsius Prytanaeum quoddam fuerint, sic enim inquit: kai\ o(/lws2 e(sti/a kai\ prutanei=on e)lhniko\n o( o)/ikos2 h)=n au)tou= toi=s2 a)fiknoume/nois2. Vtitur et Synesius in epistola ad Orum,

oi( de\ a)lhqeu/ontes2 a)pistou=ntai, kai\ e)n karo\s2 moi/ra timou=ntai, id est, Vere philosophantibus fides derogatur, Carisque in loco habentur.

Gubernatori somnolento ne benefacito.

In Suidae collectaneis adagium istud legitur, mh/pot' eu)= e)rdei=n gei/tonos2 ku/na mh/te kubernh/thn fi/lupnon, id est, Nunquam vicini cani, aut somnolento gubernatori benefacito. Admonet prouerbium inutiliter non esse consumendum beneficium, unde vel ad te nihil rediturum sit fructus, vel praesens detrimentum expectandum. Vicini canis bene pastus redit ad priorem dominum, Gubernator somno deditus maximo periculo et fortunas negotiatoris omnes et vitam ipsam exponit.

Cedrus cecidit.

Potentiorum ruina documentum est minoribus modestiae, admonentur enim contrahere vela, quibus res sunt minus validae, quando fortunis exuuntur et de statu suo deiiciuntur magnates. Cedrus arbor est longe reliquarum omnium procerissima, unde prouerbialis illa locutio apud Nazianzenum in Steliteuticis: th\n u(pe\r tou\s2 ke/drous2 e)/parsin kai\ th\n ei)s2 to\ mhke/ti ei)=nai kaqai/resin, id est, Fastigium super cedros et deiectionem in nihilum. Idem in Monodia Bas. kai\ o)rw=n kai\ ke/drwn u(perektei/nesqai, id est, Increscere super montes et cedros.

Prae Nili cataractis.

*ype\r tou\s2 neilw/ous2 katar)r(a/ktas2, id est, Prae Niliacis cataractis, de vehemente eloquentia. Suidas de Chrysostomo: th\n glw/ssan au)tou= katar)r(ei=n u(pe\r tou\s2 neilw/ous2 katar)r(a/ktas2, id est, Dum lingua eius vehementius praecipitat, quam Niliaci cataractae. Ita Xerxes neilw/ous2 r(u/akas2, id est, Niloa fluenta, vocat orationem fluidam et uberem, a natura amnis Nili agros omneis foecundos reddentis pastinantisque. Aristo. in Rhodiaco refert ad ingentem et inauditum fragorem ac strepitum; oi)=mai ga\r ou)/te tou\s2 u(pe\r ai)gu/ptou katar)r(a/ktas2, ou)/te th\n th=s2 e)/cw qala/tths2 r(axi/an. ou)/te skhptou\s2 purfo/rous2, ou)q' o(/ti plei=ston h(xekat' a)nqrw/pous2, tw=| to/te ei)=nai kakw= kai\ ktu/pw| parabalei=n, id est, arbitramur neque Cataractes supra Aegyptum, neque Oceani salebrosum littus, neque ignita quae nubibus erumpunt fulmina, neque etiam quicquid maxime inter homines instrepit, huic malo et fragori comparari posse. Cataractes locus dicitur in Nilo, uti per arduas et excisas pluribus locis rupes Nilus insurgit, et vires suas concitat, ac occurrentibus saxis fractus perque angustias eluctatus, cadit cum ingenti circumiacentium regionum strepitu, ut lib. 4. natural. quaest. scribit Seneca, eiusque loci accolae gentes, propter magnitudinem sonitus, sensu audiendi carent, ut inquit Cicero in Somnio Scipionis. De eo ita Plin. lib. 5. Nouissimo cataractae inter occursantes scopulos non fluere immenso fragore creditur, sed ruere. Est autem cataractes limitaneus terminus Aegyptum ab Aethiopia separans, ut apud Heliodorum Emesenum declarat Hydaspes Rex.

Equus sessorem rapit.

*ippos2 to\n e)piba/thn, id est, Equus sessorem, subaudi a)farpa/zei, id est, abripit. Prouerbiali figura dicitur, cum orationis impetu abducimur et in aliam diuertimus materiam. Gregorius presbyter: proi+w\n o( lo/gos2

sunarpa/sas2 to\n le/gonta kaqa/per i(/ppos2 to\n e)piba/thn ei)s2 tou\s2 e)pai/nous2 kate/sthse basilei/ou tou= makari/ou, id est, Orationis cursus dicentem, veluti sessorem equus, in laudes B. Basilii abduxit. Horatius etiam orationem equo assimilat, et Graeci e)/poxon velut equestrem vocant orationem numeris adstrictam, quod quasi equo inuecta sublime spiret.

Abaridis sagitta.

*aba/ridos2 oi)sto\s2, id est, Abaridis sagitta, de velocibus dicitur, ut et Pegasus. Nazianzenus in funebri Oratione Basilii: to\n ga\r a)ba/ridos2 o)i/+ston ti\ a)\n le/goimi tou= u(perbore/ou, h)\ to\n a)grei=on ph/gason, ei)s2 ou) tosou=ton h)=n to\ di' a)e/ros2 fe/resqai, o(/son h(mi=n to\ pro\s2 qeo\n ai)/resqai, id est, Quid Abaridis Hyperborei iaculum recenseam, aut Argiuum Pegasum, quibus non tam studio fuit per aerem volare, quam nobis ad deum mentes attollere. Abaris Scytha fuit Seuthae filius, qui oracula Scythica composuit, et e Scythia in Graeciam Athenas legatus venit, memoraturque inquit Suidas eius fabulosam iaculum e Graecia ad Hyperboreos usque Scythas deuolantis. Licebit in usum hoc modo vocari, si dicamus non Abaridis sagittam celerius deuolasse, quam alicuius literae ad nos commearint. Elegantissime Nazianzenus in epistola ad Basilium: u(po/ptere su kai\ meta/rsie, kai\ tw=| a)ba/ridos2 o)i+stw= sumfero/mene, id est, Ala te tu et sublimipeta, et qui una cum Abaridis iaculo per ardua raptaris: istud dici conueniet festiuiter in astrologum, aut in peregrinantem: maxime si pernicibus veredis celeriter anectus fuerit.

Circa montis radices versari.

*peri\ tou\s2 o)/rous2 pro/podas2 stre/fesqai, id est, Circa montis radices haerere dicitur prouerbiali figura, qui ad praecipua artis alicuius capita et mysteria non adspirat, sed in triuialibus et vulgaribus inhaeret. Nazianzenus in Monodia Basilii: e)/ti peri\ tou\s2 pro/podas2 tou= o)/rous2 strefo/meqa th=s2 a)/kras2 a)poleipo/menoi, e)/ti porqmo\n diaperw=men, a)fe/ntes2 to\ me/ga kai\ baqu\ pe/lagos2, id est, Adhuc versamur ad montis radices, a cacumine abstinente, adhuc fretum transmittimus, relicto profundo et ingenti pelago. Idem in carminibus metaphorice dixit, u(po\ propo/dessi ga/moio, Sub connubii radicibus, pro initiis. Dicuntur autem pro/pedes2 montis imae radices, unde in accliue assurgere incipit.

Arma Achillea.

*opla a)xi/lleia, id est, arma Achillea, prouerbialiter pro certissimo praesidio, et haud dubia ope, seu potius pro inuicto eloquentiae robore accipit Philost. in Sophista Polemone: xeirotonhqei\s2 me\n presbeu/ein u(pe\r tw=n smurnai/wn, w(s2 o(/pla de\ a)xi/lleia th\n e)xei/nou peiqw\ ai)th/sas2, id est, Delectus ut pro Smyrnaeis legationem susciperet, vim persuadendi, quae in Scopeliano erat, quasi armaturam quandam Achillis postulauit. Eius usus est, cum alienam viri docti eloquentiam optamus, aut patrocinium principis quod ad iniuria maleuolorum nos tueatur: quemadmodum Patroclus Achillis armaturam flagitat apud Homerum Iliad. p. ut Troianos falsa armorum imagine deceptos bello absterreret. Porro sententiam superiorem aliquantulum obscuram idem Philost. dilucidiorem reddit in Scopeliano his verbis: e)xeirotonei=to de\ o(pole/mwn, ou)pw\ pepresbeukw=s2 pro/teron, eu)ca/menos2 ou)=n u(pe\r th=s2 a)gaqh=s2 tu/xhs2, e)dei=to gene/sqai oi( th\n tou=

skopelianou= peiqw\, kai\ peribalw=n au)to\n e)pi\ th=s2 e)kklhsi/as2, do\s2 de\ moi\ w)/moii+n ta\ sa\ teu/xea qwrhxqh=nai, a)\n k' e)/mpws2 e)/i+skosoi\, id est, Habito delectu decreta fuit Polemoni legatio eius muneris tyroni, itaque ille quod bene verteret precatus, poposcit sibi adesse Scopeliani persuadendi vim, illumque in corona circumstantium hominum amplexus, hoc versu compellauit:

His enim verbis deprecatur Achillem Patroclos, ut armaturam ipsius impetraret. Eustathius eo in loco annotat istum versum usurpari posse, cum quis consensum alicunde et adminiculum quaerit tum verbis, tum factis.

Vomentum in numero.

Vomentum in numero esse dicuntur prouerbiali specie quotquot, non modo extemperaneam dicendi leuitatem sequuntur, quae cruda pleraque et indigesta effutit, in primoribus solum faucibus, non in pectore nata: verum etiam qui chartis illinunt, quicquid musteus ingenii maleferiati feruor ebullierit, cum scripta infigi oporteat ursino more, et lima addita expoliri. Aristides Smyrneus, cum Mar. Antoninus fama viri commotus ipsum audire disserentem gestiret, dixisse legitur: th/meron pro/bale kai\ au)/rion a)krow=, ou) ga\r e)sme\n tw=n e)mou/ntwn, a)ll' tw=n a)kribou/ntwn, id est, Hodie proponito, et cras audito: neque enim e vomentium numero sumus, sed exacta cura elaborantium, quod a Philost. in Sophistis traditum est, et a Zeze reperitur. Idem Phil. in Fauorino iudicii sui censuram interponens de oratione quadam falso illi attributa, sit inquit: *all' ei)=nai au)ta\ meiraki/ou fronti/smata mequ/ontos2, ma=llon de\ e)mou=ntos2 h)gou/meqa, id est, Quin existimamus eos esse lusus adolescentis cuiuspiam temulenti, seu potius vomentis. Ita Cicero probri loco recenset. Marc. Antonium orationem ab ipso scriptam de ebrietate euomuisse. Synesius in Dione, ubi ait istos qui sibi indulgent in stylo, caeca et subuentanea parere, subiicit: ou) ga\r e)k qalpoi\ to\n ei)=sw lo/gon, o( tw=| kaq' h(me/ran e)mei=n a)na/gkh, id est, Nec enim incubando fouet intus orationem, cui quotidie vomere necessum est, fit namque euanidus stylus et e)ci/thlos2, qui non congrua temporis mora dictionem elimat, imo, quod in foetu immaturo solet accidere, abortit, eoque fieri assolet, ut abortus eiusmodi in habitum abiens nihil pariat uitale et integrum ac diuturnum. Huc spectat Lysiae oratoris dictum. ou) bou/lomai e)gw/se sunta/ttein e)speume/nai, id est, Nolo ego conscribere quae festinatio praecipitauit.

Fures ipsi accusant.

*oi( fw=res2 prosegkalou=si, id est, Fures ipsi insimulant, aut accusationem intentant. Aristides aduersus eos qui taciturnitatem ferinam in ipso criminabantur: *pro/teron me\n ou)=n e)gw\ ou)k h)dei=n pro\s2 ti\ pot' ei)/h to\ lego/menon, to\ prosegkalei=n tou\s2 fw=ras2, nu=n de/ moi dokw\ gignw/skein, o(/tan ga\r oi)=s2 a)pata=n e)pi\ ta\s2 mele/tas2 kai\ ta\s2 a)kroa/seis2 proshko\n, tou=to pare/ntes2, w(s2 ou)dei\s2 e)sq' e)le/gwn ai)tiw=ntai, pw=s2 ou)ta\ sfete/ra au)tw=n e(te/rwn logi/zontai, w(/sper a)\n ei)/ tines2 h(li/ou kataro\s2 fle/gontos2 mo/santes2 le/gwsi to\ faino/menai ou)k ei)\n, id est, Ante hac ignoraueram quid sibi vellet, quod dici solet, Fures ipsos accusare: nunc vero intelligere id mihi videor, nam cum illi quos aequum foret ad

studiorum exercitamenta et audiendas declamationes conuenire, ea postposita cura, causantur neminem esse qui declamet, quomodo non animaduertunt propriam vecordiam in alieno vitio? quemadmodum si quis radiante solis iubare occludat oculos, negetque lucem existere. Conueniet dici in istos, qui suam ipsorum culpam, friuolo praetextu excusant, et cum ipsi iustae reprehensioni subiaceant, in alios crimen deuoluunt: potest et aliter in usum vocari hoc modo. Insimulas me neglecti officii et proteruiae, qui tuos penates non inuiserim illac iter faciens, cum tu ipse accusandus eo nomine venias, qui prior hac parte impegeris, nimirum iuxta prouerbium: Fur ipse accusat. Non raro usuuenire solet, ut qui manifesto crimine tenetur, priores accusandi partes suscipiat, ut suspicionem offensae eximat, integritatemque mentiatur.

Herculis aedem mulier non intrat.

*gunh\ ei)s2 h(rakle/ous2 ou) foita=|, id est, Mulier Herculis aedem non ingreditur. Quadrat prouerbium in eos, qui rei alicui indignae manus iniiciunt et attrectant, velut si prophanus cerdo ad altissima sacrae philosophiae mysteria, illota [correction of the transcriber; in the print iliota] mente irrumpat: quadrabit et in indignos et administrandis reipub. muniis neutiquam aptos. Natum opinamur a veterum religione, quae feminas Herculis indigetis fano excludebat, velut Dei illius opprobria, ob seruitium Omphale Lydorum reginae praestitum, quemadmodum viris non dabatur accessus in Bonae deae templum: Citatur a Suida.

Rete inflas.

*di/ktuon fusa=|s2, id est, Rete inflas, prouerbium est in incassum laborantes, qui temere rem impossibilem aggrediuntur. Quid enim stultius, qui vanior labor, quam rete foraminosum vento conari distendere? Exstat et istud in Suidae dictionario.

Hydrargyro furacior.

*ydrargu/rou klepto/teros2, id est, Hydrargyro furacior, seu argento viuo. est enim hydrargyros, quod argentum viuum nominamus, Chrymestae Mercurium, quod et ille furtorum magister, et epitheto etiam fw=ros2, i. furis apud Graecos notus fuerit: Paroemiae origo eo refertur, quod viuum argentum cuncta quae fusilia sunt recipiat et in se rapiat: vel quia ut fures potissimum insidiantur auro, ita et argentum viuum caetera fere metalla ut ignobiliora, ipsi innatantia reiicit, at aurum veluti mero quodam domino sibi usurpat ac possidet, sordes tantum illius expuens. Adagio usus est eleganter Ioan. Zezes praesulum sui temporis sordidam auaritiam notans:

Qvod perfunctorie auscultamus, quodque difficulter credimus, et cum aurium fastidio a)/krois2 w)si\n e)fiza/nein, id est, Summis auribus insidere specie prouerbiali dixit Philo Iudaeus, libro de vita theoretica: h(/ tis2 ou)k a)/krois2 w)si\n e)fiza/nei, a)ll' di' a)koh=s2 e)pi\ yuxh\n e)/rxetai kai\ bebai/ws2 e)pime/nei, id est, Quae non primoribus auribus insidet, sed per aures in animum penetrat et firmiter immoratur. Consimili modo dixit Seneca: Summo animo inhaerere, pro e)pipolai/wq' et leuiter.

Ne ad Adonia quidem.

eleuamus, ut ne in triuialibus quidem et rebus communibus, talem doctorem deposcere nobis dignaturi simus, uti licebit Cratini lepidissimi poetae versu e comoedia, quae inscribitur Bubulci:

Adoniis autem sacris, quorum meminit Macrobius et Lucianus, nihil stultius excogitari potest, quae praeter foemineos planctus vix aliud religionis cultusve diuini vestigium habuerunt, at lacrymae et lamenta, quibus omnia stulte permisceant, foemineo generi paratissimae sunt opes. Exstat apud Athenaeum. De Adonidis horto meminit eleganter Nazianzenus formam muliebrem illi comparans:

Neque defraudat neque marginem excedit.

Senarius versus quem paroemiae nomine adducit Hesychius, et habere moderationis temperamentique significationem annotat. Sumptum a mensuris obseruantibus, ita ut neque concutiant metreten, ut excidat quod mensum est, neque tantum effundant, quod superfluas et margines excedat. Graeci vocant krousimetrei=n in mensura defraudare aliquem quod improbi institores faciunt, unde et kroudidh/moi dicuntur metaphorice, vulgi impostores, apud Aristophanem. At xei=los2 proprie labrum denotat, et per translationem supremam oram, atque marginem cuiuscunque rei. Hesiodus de Pandorae dolio, e)/ndon e)/mimne pi/qou u(po\ xei/lesi, id est, Cum tenuit se intra dolii labra, et u(pe/rxeiles2 [note of the transcriber: In the print: i)pe/rxeiles2] vocant, quod eo usque plenum est ut superfluat, ut e)pixeile\s2 quod infra margines non usquequaque mensuram implet.

Hirundo aestatem loquitur.

*h xelidw\n to\ qe/ros2 lalei=, id est, Hirundo aestatem loquitur, Aristophanis interpres in Equites fabulam. eo loco, ou) xora=|t', a)/ra, ne/a xelidw\n, id est, Nonne videtis? noua hirundo: admonet prouerbium esse mutilum, sed integrum tale esse: *ne/a xelidw\n e)sti\n e)/aros2 a)rxh\ hoc est, Noua hirundo veris est initium. Sunt qui interpretis verba ita accipiunt, ut paroemiam perinde valere scripserint, quasi dicas, initium veris, hanc paroemiam imitatus est Philemon Comicus:

Quadrat prouerbium in artificiosa coniectura, cum indicio non vano indubitatum de futuris euentum ominamur, verbi gratia, si visa fuerint in freti angustiis catascopia praedatoria, quae mari insidiari incipiant, belli futuri ea sunt praeludia, nempe h( xelidw\n to\ qe/ros2 lalei=, aut si dicamus sorori antes puellae mammas nobilem aetatem loqui, nimirum hirundo illa veris est primordium. Alioqui ne/an xelido/na, id est, nouam hirundinem non inconcinne puto

vocari posse eum, qui noui quippiam, licet vetus, opinione tamen hominum, afferat, quemadmodum hodie multi noua inuenta iactitant, quae vel plane vetera sint, vel e veteribus pendeant saltem: veluti hirundo naturae lege, aut obseruatione hominum semper ver praenunciat, a primordio mundi semper nouum, cum anni nouantis initio.

Quid cothurnus cum claua.

Verba sunt Herculis ad Bacchum apud Aristophanem in Ranis, crocoto muliebri indumento et cothurno mollium et delicatorum gestamine indutum, quibus superiniectum erat leoninum tergus cum claua. De rebus incongruis et indecoris: veluti si sacrificus militarem abollam gestet, et dissectis thorace et caligis incedat, pileoque pennis farto.

Adulter ad adulterum trahit.

Citatur in Suidae commentariis adagium, sed perfunctorie, e)/lkei moi/xos2 ei)s2 moi/xon [note of the transcriber: In the print: moi/kon], id est, Trahit adulter ad adulterum. Dictum arbitror in contagionem morum, nam flagitiosi alios suis flagitiis socios quaerunt, vel potius in similitudinem ingeniorum, aequalis enim aequalem delectat maxime.

Senis ira.

*ge/rontos2 o)rgh\, id est, Senis ira dicitur de ira languida, et facile quae sopitur, quod in senecta omnes affectus remissiores sint et celeriter cadant. Soph. in commentariis Euripides.

*orgh\ ge/rontos2 w(/ste malqa/kh noti\s2
*en xeiri\ qh/xei, e)n ta/gei d' a)mblu/netai.

Senilis ira, mollis instar guttulae,
Pungit quidem, at retusa hebescit illico.

Nazianzenus de sene Eusebio, qui olim rigidior fuerat, nunc modestior mitesceret, w(/sper si/dhros2, inquit, puri\ tw=| xro/nw| mala/ssetai, id est, Vt igne fertum, ita hic senio mollescit. Diuersum sentit Aristophan. in Vespis.

Ne sol quidem sciet.

Cum tutam silentio fidem obstringimus, ac nemini consilium nostrum detecturos, aut factum declaraturos innuimus, prouerbio locus erit. Heliodorus Emesenus libro septimo, Aethiopicae historicae. a)ll' tou/tou ge e(/neka qa/rsei, w(/s2 ou)d' o( h)/lios2 tou=to dh\ to\ tou= lo/gou gnw/|setai, id est, Quin de ea re animo sis securo, nam ne sol [correction of the transcriber; in the print sesol] quidem, quod dicitur, sciet. Sol mundi oculus a philosophis appellatur, quod omnia lustret, vnde Homerus:

Vnde Plinius libro secundo, natur. hist. Omnia intuens, omnia exaudiens, vt principi literarum Homero placuisse in vno video. Huc pertinet Polemonis Sophistae dictum, qui arthriticos cruciatus non ferens, cum se viuum in sepulcro condi iussisset, ad familiares operam illi manantes dixit: e)/page, e)/page, mh\ ga\r i)/doi me siwpw=nta h(/lios2, id est, Obstrue, obstrue, ne me tacentem sol aspiciat. Diuersius dixit Antiochus

philosophus de victoria Luculli aduersus Tigranem, ou)k e)/fh toiau/thn a)/llhn e(wrake/nai to\n h(/lion, id est, Dicebat solem non vidisse aliam maiorem victoriam.

Qui sitiunt, silentio bibunt.

*oi( diyw/ntes2 siwph=| pi/nousin, id est, siticulosi silentio bibunt. Qui aspirant ad assequendos honores, nemine qui ambitus sit particeps conscio id affectant. qui amicam ambiunt re non communicata cum riuali, cum parentibus et necessariis transigunt. Aristides eo vtitur in declamatione in puteum Aesculapii: a)ll' ou) me\n dh\ xrh\ to\ diyw/ntwn fasi\ pi/nein siwph=, a)ll' e)pikosmh=sai te\ ga\r lo/gw kai\ proseipei=n to\n swth=ra qeo\n, id est, Haud decet iuxta sitibundos, quod aiunt, silentio bibere, sed exornare oratione et salutare salutis auctorem Deum. Licebit diuerso sensu vsurpare, quando significabimus non esse supprimendas et obliterandas insignis viri laudes, vel simile quid, sed claris verbis in lucem id omne efferendum: Idem in epicedio Eteonei pueri, a)ll' w(/sper oi( diyw=ntes2 siwph=| pi/nousin, ou(/tws2 e)kei/nw| h)/rkei de/xesqai ta\ lego/mena, id est, Quemadmodum silentio bibunt siticulosi, ita illi satis erat dictata excipere.

Bubulum obtueri.

*bo/eion e)pifle/pein, id est, Bubulum obtueri pro defixis et intentis oculis obseruare. Synesius libro de caluitio: w(/ste bo/ein e)pi\ ble/pein au)th=, id est, vt bubulo obtutu aspectet. Natum fortassis inde, quod grandes oculos bos habet, vnde bow/pidos2, hoc est, Bouoculae Iunonis epitheton apud poetam: cum exiles ocelli conniuere magis videantur.

Cicadae humi canunt.

*te/ttiges2 xamo/qen a)/dousin, id est, Cicadae humi canunt. Prouerbio significatur ingens vastitas. Aristoteles libro rethoricae secundo aenigmatodes esse ostendit: oi)=on ei)/tis2 le/goi o(/per *sthsi/xoros2 e)n *lokroi=s2 ei)=pen, o)/ti ou) dei= u(brista\s2 ei)=nai o(/pws2 mh\ oi( te/ttiges2 xamo/qen a)/dwsin, id est, Vt si quispiam dicat id, quod in Locris extulit Sthesichorus, non oportere conuiciari, ne cicadae humi concinant: quo innuit temperandam esse a dicacitate linguam, eo quod vitia saepe concitent bellorum causas, vnde sit, vt regiones deuastentur penitus, excidioque non arborum modo, sed vrbium quoque, Marti litetur. Meminit Eustathius Iliados tertio: memnh/sqai xrh\ kai\ sumbolikou= lo/gou e)n w)= h)\ peilhsato/tis2 poih/sein tou\s2 te/ttigas2 toi=s2 e)xqroi=s2 xamo/qen a)/dein, a)\n ti\ dendrotomh/sein au)toi=s2 th\n xw/ran, i(/na e)c a)na/gkhs2 oi( te/ttiges2 a)po\ gh=s2 a)/dwsi, id est, Meminisse operae pretium est et symbolici dicti, quo minatus fuit quispiam hostibus se effecturum, vt cicadae humi canerent, nimirum excisurum se arbores omnes regionis, vt necessario cicadae humi canerent. Natum inde, quod arbustis maxime gaudeant cicadae, vnde in Bucolicis Virgilius:

Colossi fragmenta.

*kolossou= spara/gmata, id est, Colossi frusta, prouerbiali specie dici possunt commentaria viri docti, specimen magnae et incredibilis eruditionis praebentia: aut versus aliquot et sententiae exceptae, singularis ingenii testimonia: aut etiam discipuli literati, qui e schola insignis praeceptoris, velut ex equo Troiano prodierint omnes, ceu assulae quaepiam et

frustulamenta eximii cuiusdam colossi. Herodes Atticus cum audisset Hadrianum Tyrium adhuc adolescentem declamantem, honorifico testimonio dixit, kolossou= tau=ta mega/la spara/gmata ei(=h, Ingentia haec fuerint Colossi frusta; magnae spei illum fore auguratus apud Philostratum legitur. Colossi moles sunt statuarum, turribus pares, vt inquit Plinius, sic dicti, vel ab auctore, vt Sex. Pompeius vult, vel a)po\ tou= kolou/ein tw\ o(/sse, quod altitudine nimia officiant inspectantium luminibus: vel a vasta inanitate specus cuiusdam interranei, quasi kolossa [note of the transcriber: In the print: kolaosa], hinc Colossica dicuntur, quae magnae molis sunt onera. Strabo libro primo, kasqa/per en toi=s2 kolosshkoi=s2 e)/rgois2 ou)to\ kaq' e(/kaston a)kribe\s2 zhtou=men, a)ll' toi=s2 kaqo/lou prose/xomen ma=llon ei)\ kalw=s2 ei)/h to\ o(/lon, ou(/tws2 ka)\n tou/tois2 dei= poiei=sqai th\n kri/sin, kolossourgi/a ga\r ti\s2 kai\ au(/th ta\ mega/la fra/zousa pw=s2 e)/xei, id est, quemadmodum in Colossicis mollibus vngularum partium exactam structuram non exploramus, sed vniuerso operi, an recte fabricatum sit, attendimus potius, et idem in istis iudicium est, siquidem et haec Colossaea quaedam fabrica est, rerum magnitudinem quomodo se habeant declarans. Ita Vitruuius libro 10. Colossicotera comparatiui modo dixit, quae immania sunt. Sin autem, inquit, Colossicotera amplitudinibus et oneribus onera in operibus fuerint, non erit succulae committendum. Procopius de statua grandi, kolossw=| e)mferh\s2, id est, Colosso assimilis. Philon Iudaeus De mundi fabricatione libro, w(s2 ga\r tw=n kolosseai/wn megeqw=n ta\s2 e)mfa/seis2 kai\ h( braxuta/th sfragi\s2 tupoqei=sas2 de/xetai, id est, quemadmodum enim perexiguum sigillum accipere potest expressam Colossicae molis effigiem, Colosseam magnitudinem ad horrorem transtulit Eunapius: w(/sper o( r(odi/wn kolosso\s2 dia\ me/geqos2 kataplhxtiko\s2 w)\n ou)k e)sti\n e)ra/smios2, ka)kei=nos2 dia\ to\ a)/filo xrh/maton qaumaso\s2 w)\n, ou)k e)/sxe xa/rin, id est, Sicut Rhodiorum Colossus propter inusitatam magnitudinem amabilis non est, sed formidinem potius et horrorem incutit, ita et ille, quamvis contemptus opum admirabilem eum fecerit, gratiosus tamen non fuit. Huic adagio affine est illud Alexandri Seleuciensis Sophistae apud Philostratum eundem, pemma/xia sou e)sme\n oi( sofistai\ pa/ntes2, i. Frustula aut particulae tuae sumus omnes, quotquot sophistae dicimur: quod ad Herodem Atticum dixisse fertur, cum literatorum omnium columen facileque principem illum vellet innuere: paulo diuersiore sensu Aeschylus dictitare solebat, suas tragoedias esse frustula de magnis Homeri caenis: ta\s2 au)tou= tragwdi/as2 tema/xh ei)=nai tw=n mega/lwn o(mh/rou dei/pnwn, vti refert in Dipnosophistis Athenaeus, cum significaret se instruxisse ex ingeniorum affluentissimo fonte Homero suas fabulas. Isocrates apud Plutarchum in vita ipsius ad Demosthenem integram pro disciplina stipem persoluere nequeuntem ou)temaxi/zomen, inquit, th\n pragmatei/an, id est, artis oratoriae institutionem in frustula non partimur.

Atticus miles.

*attiko\s2 pezoma/xos2, id est, Atticus miles. Prouerbio dicitur in fortem ac strenuum virum. Heliodorus libro secundo Aethiop. Historiae th\n gunai/ka nekra\n kai\ tauth\n u(pofeu/gwn o( gennai/os2 kai\ a)ttiko\s2 pezoma/xos2, hoc est, Tergi dedisti mortuam feminam fugiens, tam strenuus et Atticus miles. Potest ironice torqueri in meticulosum, et

quovis lepore timidiorem, talem hominem nominando militem Atticum. Porro in pedestri et statario prelio laudati olim fuerunt milites, quos Attica mittebat.

Quid barbiton crocoto loquitur.

De re absurda nihilque consoni habente. Citatur a Suida ex Aristolphane, veluti si Manardus medicas rationes cerdoni alicui aut crasso rustico enucleet: vel si colores rhetoricos rudi eius artis fabro exponat rhetor. Est autem barbiton siue barbitus instrumentum Lyricum fidibus intentum, plectro pulsatile, quod a grauioris fortasse soni modulis baru/miton, quasi grauichordum dicas, Pollux libro quarto nominat, quam lectionem saniorem iudico, quam quae in Athenaeo libro quarto, ba/rwmon, legitur, et in decimoquarto barmo\s2. De quo Halicarnassaeus libro septimo, ba/rbita ke/rkontes2, id est, barbita plectris radiisve percurrentes. Theocritus ba/rbiton e)s2 polu/xordon, id est, barbiton multichordum.

Ex Ilio me ducis.

Cum significamus praeteritorum malorum memoriam refricari, aut ad tristium rerum mentionem nos compelli. Heliodorus libro secundo, i)li/oqen me fe/reis2 kai\ smh=nos2 kakw=n kai\ to\n e)k tou=ton bo/mbon a)/peiron e)pi/sean to\n kinei=s2, id est, Ex Ilio me rapis, ac malorum examen, et infinitum ex illis bombum in te commoues. Ita Virgilianus Aeneas: Infandum regina iubes renouare dolorem. Troianas vt opes, et lamentabile regnum, Eruerint Danai.

Nectar spirat.

De re impense suaui, aut quovis honore digna dicitur. Symmachus: Literae tuae olentes Platonicum nectar. Eubulus Comicus vinum Lesbium vetus, nectar stillare ait eo versu, le/sbion ge/ronta nektarostagh=, quod non incommode transferri poterit ad orationem suauiloquam. Theocritus: a(du/ ti ne/ktaros2 o)/sdei, id est, Fragrat nectaris instar. Martialis libro nono. Nomen nectare dulcius beato. Suidas ex incerto auctore, au)tai\ me\n o)/zous' a)/mbrosi/hs2 kai\ ne/ktaros2, id est, Redolent ambrosiam et nectar: quod annotat ille compertere in eos, qui merentur et digni sunt admitti. Aristides, e)di tou/tois2 se\ muune/tai w(s2 ou)de\n a)ti mote/rois2 tou= ne/ktaros2, id est, his gloriatur atque superbit tanquam nectare non inferioribus. Hermippus apud Athen.

*ozei i)/on, o)/zei de\ r(o/dwn, o)/zei d' u(aki/nqou
*osmh\ qespesi/a kata\ pa=n d' e)/xei u(yorofes2 dw)=
*ambrosi/a kai\ ne/ktar.

Spirat odor mirus, violasque rosasque rubentes.
Ambrosias augustas nectarque impleuerat aedeis.

Non alienum hinc est, quod Petronius Arbiter dicit. Mellitos verborum globulos, et omnia dicta factaque quasi papauere et sansucco sparsa. Porro nectar volunt esse Deorum potum, alii cibum, inter quos Anaxadrides Comicus, to\ ne/ktar panuma/ttwn e)sqi/wn diaipi/nw t' a)mbrosi/an, id est, nectar praemansum edo, ambrosiamque interbibo, et Alcman Lyricus ait Deos to\ ne/ktar e)/dmenai, id

est, nectar esitare: ita Sappho Lyrica, *ambrosi/as2 krath=r' e)ke/krato, id est, Ambrosiae poculum infusum erat. at Homerus nectar deorum poculum agnoscit, et Ibycus, qui ambrosiam cibum nouies dulcedine mel superare ait.

In triclinio choa.

PRoverbiale aenigma exstat apud Fabium Instit. orat. lib. 1. cap. vlt. ex Caecilio Comico. Et in triclinio Choa, et in cubilo vola: quod detorsit ille in multibibam feminam, quae citra pudorem in conuiuio calices detergeret, eandemque importune garrulam vbi minime oporteat: siquidem vbique iuxta Sophoclem: gu/naici ko/smon h( sigh\ fe/rei, hoc est, silentium addit feminis decus, sed potissime cubiculo silentium debetur. Quadrabit igitur in bibosam anum et odiose loquacem. Choa vocant Graeci congium sextariorum sex capacem, vt ex Rhemnio Fannio constat. Epinicus apud Athenaeum: r(uto\n xorou=nta duoxo/an, o(\n ou)d' a)\n e)/lefas2 e)kpi/oi, id est, Rhytium duorum cogrotum capax, quod ne elephas quidem ebibat.

Alabandicum opus.

*alabandiko\n su/ggramma, id est, Alabandicum scriptum vel opus, pro inepto ac barbaro dici proverbialiter inuenio, et Philoxenus a)labandiako\n soloikismo\n soloecismum Alabandicum nominat turpem et vitiosum: vtrunque est apud Stephanum: Hermolaus Barbarus impolitos ac rudes carbunculos, Alabandicos dici annotat, vt Alabandicos libellos, ineptos et barbaros. nam in vniuersum Cares omnes, inter quos sunt Alabandaei, barbarofw/noi ab Homero nuncupantur, a barbarie et ruditate, quorum vecordia vel in eo eluxit, quod in gymnasio, loco certaminibus et exercitationi corporis dedicato, statuae apud eos viserentur, habitu causidicorum, contra in foro iudicatio, discos aut simile quid manibus tenerent, ordine plane praepostero. Alabando Cariae vrbs, ab Alabando, quem indigetum deorum in numero colebant condita, inter duos colles vtrinque in accliue surgentes sedet, ita vt speciem referat clitellarum inuersarum: ita enim vertenda sunt Strabonis verba ex li. 14. w(\s2 o)/yin kate/xesqai kanqhli/ou katestramme/nou, quae perperam interpres reddidit, vt cistae inuersae aspectum exhibeant: quanquam et Graecus codex non careat menda, pro katestramme/nou legens katestrwmme/nou, vnde emersit iocus Apollonii dicentis eam esse skwrpi/wn kanqh/lion katestramme/non, hoc est, scorpionum clitellas inuersas. Scorpionum addens, propter istorum animalculorum abundantiam, sugillat postea illos, vt molliciei ac deliciis deditos, et kapurista\s2, hoc est, libidine feruentes; sic enim malo reddere, quam cum interprete, suffitos.

In aceruum metere.

*pro\s2 to\n swro\n a)ma/sqai, id est, In aceruum metere, proverbium esse admonet Suidas in eos, qui ad magna aspirant, aut res arduas suscipiunt: vel qui edicta edictis, mandata mandatis accumulant. Sumpta a messorib. metaphora.

Pardus maculas non deponit.

*pa/rdalis2 ou)k a)poti/qetai to\ kata/stikton ou)d' ai)qio/y to\ me/lan, id est, Pardus pellis maculas non ponit, nec Aethipos fuscedinem. Extat apud Nazianzenum in Steliteuticis. Vt panthera versicolor maculas non amittit, ita nec Aethiops colorem mutat.

Sex congios capit.

capit, proverbium est in stolidos et emotae mentis homines. Aristophanes in Nebulis, e\c xo/as2 xwrh/setai, subaudi, o( e\gke/falos2 au)tou=, id est, Senos capit congios, nempe cerebrum hominis. Metaphora ab vtre aut testa, citatur in Suidae commentariis.

Aqua plorat, cum lauat, fundere.

PLautinum illud ex comoedia Aulularia: Aquam hercle plorat, cum lauat, profundere, convenit in hominem praeparcum et illiberalem nimis atque sordidum, qui vsqueadeo sit non attentus ad rem modo, sed miser, vt illuuiem et sordes aquae, qua fuerit ablutus, vereatur effundere, velut vsui aliquando futuras.

Supra clepsydram ducere.

*upe\r to\ u(/dwr e)k xeuo/menon ei)pei=n, id est, supra aquam infusam dicere. Proverbium annotatur a Budaeo, non explicatur tamen, sonat autem idem quod, supra clepsydram loqui, et quod Quintilianus dixit, Aquam perdere, videtur dictum de garrulis, qui eloquentiae multum habent, sapientiae parum, quique verbositate nimia tempus extrahunt. Synesius in Dione: u(/dwr de\ toutoi\ qei= dia/tton dro/mon ou) memetrhme/non ou)de\ pro\s2 kleyh/dran tameuo/menon, a)ll' e)gw\ me\n ei) mh/pw| pau/omai, a)lla\ au)tika\ pepau/somai, id est, Aqua celeriter diffluit, non dimensa, aut ad clepsydram expensa: attamen ego si nondum finem facio, mox saltem desistam. Philostratus in Pausania sophista: tou\s2 tou= kleyudri/ou mete/xontas2, id est, clepsydrae participes nominat, qui ad clepsydram declamabant, aquae certa mensura repletam kleyu/dran trhme/nhn vocat, talesque vulgari dicterio, diyw=ntas2, quasi siticulosos appellatos fuisse scribit. Solebant veteres ad aquae stillicidium, orandi modum metiri productiore breuioreque tempore circumscriptum.

Mare amnium non indiget.

NAzianzenus in Monodia in Basilium, ou)/te ga\r qa/latta dei=tai tw=n ei)sreo/ntwn potamw=n, id est, Non indiget mare influentibus amnibus. Vtemur eo cum ostendere volumus quempiam ita suis animi dotibus instructum et exornatum, vt per se abunde sit laudatus, nec accessione alieni praeconii aut externo adiumento opus habeat. Philosophiae doctrina imbutus, non indiget vno aut altero Isocratis, aut Agapeti praecepto ad mores faciente; vir cordatus alienis non vsus habet consiliis, suis abundans. Eo modo vtitur idem in epist. quadam ad Basilium, w(/sper u(/datos2 dei=tas2 qa/lassa, kai\ su\ tou= sumbouleu/sontos2, id est, Si aqua indiget mare, et tu consultore opus habebis.

Rudens omnis disruptus est.

*pa=n pei=sma die/r)r(hktai, id est, Omnis rudens disruptus est. Proverbium effertur de summo rerum discrimine, cum conclamatam esse spem significamus. Heliod. lib. 7. Aethio. historiae, pa=n dh= tou=to to\ tou= lo/gou pei=sma die/r)r(hktai, pa=sa e)lpi/dos2 a)/gkura pantei/w|s2 a)ne/spastai, id est, Omnis, quod dici solet, rudens perfractus est, omnisque spei ancora prorsus sublata est. Metaphora a naui, quae amissis funibus in mari iactatur vndarum ludibrio.

Vincat tuus tripes.

HEliodorus lib. 2. nikh/seien o( para\ soi tri/pous2, e)gw\ de\ eu)domai\ tis2 a)pofanqei/hn id est, Tuus tripes vincat, egoque mendax vates inueniat. Conveniet vbi alicui proterue pertinaci veritatem dicti concedimus, velut herbam illi

porrigentes victoriamque permittentes. Sumptum a tripode oraculari, cui insistens vates, fausto numine ventura canebat.

Tanquam Gorgone conspecta.

DE repente attonito metuque perculso dicitur. Helio. li. 4. h( de\ w(/sper th\n gorgou=s2 qeasame/nh kefalh\n h)/ ti tw=n a)topwte/rwn, o)cu\ ti kai\ me/ga a)ne/koagen, id est, Illa non aliter ac conspecto Gorgonis capite, aut alio quopiam monstro, altum vociferata est. Gorgone, Pholcynis Ponti terraeque filii natae tulerunt, vt fabulantur Hesiodus in Theogonia, Hyginus et Bassus in Arataeo commentario, oculo vno exemptili praeditae tres, alatae, anguibus loco crinium implexae, aprugnis dentibus, manus habentes aeneas et alas quibus volarent, vt annotatum est a doctissimo scholiaste Aeschyli, quarum nomina fuerunt, Stheno a robore, Medusa a regni cura. Euryale ab imperio maris appellatae, quarum meminit in Agamemnone Aeschylus:

*ai\de gorgo/nwn di/khn
*faioxi/twnes2 kai\ peplektanhme/nai
*puknoi\s2 dra/kousin.

Gorgo autem et Gorgon ad incutiendum terrorem formidabilis fuisse fingitur horribili aspectu, vnde Homerus Iliad. 11.

Tam vero teter et horrendus earum obtutus fuisse perhibetur, vt in saxa obriguisse homines solo aspectu crediti fuerint. quo spectat illud Homeri gorgou=s2, aut vt Zenodotus maluit, gorgo/nos2 o)/mmat' e)/xwn, i. Gorgoneos torquens oculos. et Mart. lib. 9.

Auertam vultus, tanquam mihi pocula Gorgon
Porrigat, atque oculos oraque nostrae petat.

*mh/ moi\ gorgei/hn kefalh\n deinoi=o pelw/rou
*ec ai)/dos2 pe/myeien a)gauh\ *persefo/neia.

Ne mihi Persephone coniux Plutonia tetrum,
Gorgonei capitis monstrum submitteret Orco.

Iambicus Gorgonem cupiditatem nominat, quae illectos vecordibus affectionibus homines, materiae immergit, saxaque efficit. Alexand. Myndius historicus apud Athen. in 5. refert Gorgona animal esse Lybicum, non dissimile vitulo, quod diro minacium oculorum aspectu intuens enecet. De Gorgone lege Palephatum.

A vipera morsum culpas.

DE eo qui alienae calamitati insultat, nondum expertus fortunae saeuitiam, extulit illud Aristidis in orat. kai/ moi dokei=s2 kata\ th\n paroimi/an, to\n u(po\ th=| e)xi/dnhs2 dhxqe/nta ai)ti/asqai mhdepw/pot' au)to\s2 dhxqei\s2, id est, Videris mihi viperae dentibus saucium culpare, ipse saucius antea nunquam, iuxta proverbium. Adagii origo videtur ex Apologis sumpta.

Philoxeni codicillus.

*filoce\nou gramma/tion, id est, Philoxeni codicillus. Citatur proverbium a Suida, et exponitur de iis, qui repudiant oblatam conditionem, aut postulata peruicaciter reiiciunt. Natum a Philoxeno Cytherio, dythyramborum scriptore Dionysii tyranni deliciis, qui cum inepta huius poemata et fastidiret audire, et transverso calamo iugulasset, in Latomias (ita appellatur carcer Syracusis ab eo ipso tyranno factus, e saxo in mirandam altitudinem depresso, et multorum operis penitus exciso, vt testatur in Verr. Cicero) missus fuit, vnde liberatus iussu tyranni, ac Tarentum elapsus, ac per literas a Dionysio vt rediret revocatus, responso illum dignatus non fuit, sed arrepto codicillo primum alphabeti elementum, quod est a, identidem inscripsit, quo votum illius prorsus rescissa amicitiae tessera repudiaret: habet autem a negandi vim apud Graecos, inficiatoria particula. Philoxeni ergo codicillum aut Pugillares rescripsisse dicetur apposite, qui rogatus non obtemperat, vel oblatis nuptiis nuncium remittit, vel denique ratione quauis abnuit ac respuit rogationem. Venustius est, quam quod ab aliis affertur: to\ filoce/nou ou), id est, Philoxeni non.

In Ceo quis dies.

*en kew=| ti\s2 h(me/ra, id est, In Ceo quis dies. Hesychius annotat efferri proverbium de rebus dubiis haud certo compertis, e)pi\ tw=n ou)k eu)gnotw=n, quod in Ceo insula non haberent statas ferias, sed pro arbitrio quisque suo eas celebrarent, vbi commodum esset: vnde etiam proverbiale dictum manauit: Tibi ipse Calendas edicito, de quo alibi egimus.

Quod sal carni.

Cvm significare volumus proprium aliquid esse et peculiare alicui rei, proverbii vsus erit, veluti si dicamus, veritatem proprium esse condimentum historiae, non aliter, quam sal carni sit, aut poetices delectationem: vsus est Philon Iudaeus lib. de mundi opificio, de piscibus loquens, quibus ad conseruationem corporis aspersa sit vitalis facultas: kaqa/per fasi\ tou\s2 a(/las2 toi=s2 kre/asin, i(/na mh\ r(adi/ws2 diafqero/ito, id est, quemadmodum sal, vti dicitur, carni, ne facile computrescat. Ita Varro lib. rei rusticae 2. Suibus animam datam pro sale ait, quae seruaret carnem. At sal fatuus, de insipido homine dicitur, quomodo Hecebolius sophista legitur se humi strauisse ante templi vestibulum, exclamasseque path/sate/ me to\ a(/las2 to\ a)n ai)sqh/ton, id est, proculcate me salem insensibilem, quod refert Nicephorus Callistus.

Intus Hecuba foris Helena.

DE femina formosa quidem, sed maledica et improbis moribus praedita dicitur proverbio. Gregor. Nazianzenus in carmine aduersus fucatas mulieres purpurisso oblitas:

*)/endoqi th\n e(ka/bhn, [note of the transcriber: In the print: e)ka/dhn] e)/ktoqi th\n e(le/nhn.

Hecuba Priami vxor, prae senio turpissima, in canem conuersa fingitur, Plautinus Menaechmus propter maledicentiam, sic enim ait:

Non tu scis mulier, Hecubam quapropter canem
Graii esse praedicabant? Mu. Non equidem scio.
Me. Quia idem faciebat Hecuba, quod tu nunc facis.

Huc spectat illud Iuuenalis satyr. 10. Sed torua canino Latrauit rictu, quae post hunc (Priamum) vix erat vxor Poterit et de fucata dici, quomodo vsus est Nazianzenus, quae larua potius et spectrum hominis videri queat, nisi stibii et purpurissimam gonium penicillo inscriptum foeditatem obliteret. Transferri etiam poterit ad librum spurcitiae plenum, speciosum titulum praeferentem, aut membranis sumptuosis magnifice exornatum.

Citius terra aetherem conscendet.

IMpossibilis conatus significationem habet illud, quod apud Euripidem Hercules loquitur: pro/sqe ga\r ka/tw.

*gh=s2 h(=sin a)/stra, gh=t' a)nei/t' ei)s2 a)nqe/ra,
*pri\n e)c e)mou=soi qw=p' a)panth=sai lo/gon.

Citius humo infigentur astra, et aetherem
Terra occupabit, quam verbis palper tibi.

Refertur a Philone semel atque iterum. Cui affine est Zenonis dictum: o(/ti qa/pton a)/skon batti/sai plh/rh pneu/matos2, hoc est, Procliuius mergi posse vtrem vento distentum, cuius idem scriptor meminit.

Flamma sine Vulcano.

*lurkai/+an a)nh/faiston kai\ a)/culon, quod sonat: Incendium absque Vulcano et lignorum expers, proverbio dici scribit Io. Zezes in omnigena historia, animi angores et curas animum coquentes exulcerantesque: nullum autem grauius est incendium quam affectus, qui ita animum lancinant: Sic de amoris igne dixit Virgilius docte: est mollis flamma medullas. Et de eadem Didone iterum: et caeco carpitur igni, secretum amoris incendium, qui torrebatur indicans.

Edentulae maxillae.

*amu/loi gna/qi, id est, Bucca edentula, proverbiale dicterium in eum, qui laedere aut fortunis officere alterius nequeat. Licebit et ge/rontos2 a)mu/lous2 gnaqou\s2, id est, edentulas aut exarmatas senis maxillas in contemptum senilium virium detorquere, vt si quis calamo conuitioque senem lacessens, iniuriaeque vicissitudinem contemnens, dicat se nihili facere impotentis hostis w(/sper ge/rontos2 a)mu/lous2 gna/qous2, veluti senis edentulas maxillas. Integrum videtur adagium legisse Gregorius Thessalonicensis hoc modo:

Verba eius haec sunt: o(/mws2 a)lh/qei gna/qois2 a)mu/lois2, w(s2 oi)o/nte, a(\s2 kai\ ti\s2 paroimi/a o(/sa kai\ bakthri/an a)pwxari/zetai a)ndri\ ge/ronti, hoc est, Attamen edentulis malis, vt potest, cibum molit, quas proverbium scipionis vice seni praebuit.

A cauda ad os transferre.

*ap' ou)ra=s2 e)pi\ to\ sto/ma meta/gein, id est, A cauda ad os transferre, apud Plut, in 9. Symp. proverbii vice positum est. pro a calce ad initium transferre, vt quod postremum locum obtinere debuerat, ad primum mutato ordine transponatur, sic autem inquit: ai( ga\r kalou/menai yuxrai\ tra/pezai a)p' ou)ra=s2 e)pi\ sto/ma metaxqei=sai th\n prw/thna)nti\ th=s2 e)sxa/ths2 ta/cin e)/xousi, i. Quas frigidas nominamus mensas, a cauda ad os translatae, primum pro postremo ordinem obtinent.

Agnum demetere.

*amni/on qeri/zein, id est, Agnum demetere. Proverbium citat Eustathius Odyss. 9. efferrique annotat: e)pi\ tw=n e)kdialei/mmatos2 timwroume/nwn de his, qui ad poenam conniuent, multumque incommodum tempus differunt: Occasione adagii petita ab agnis, qui primo vere inutiles lanitio reliquuntur, asseruanturque in aestatem ad idoneum tondendis lanarum villis tempus. Quadrabit quando silentio praemittimus quippiam, data occasione opportuniore loco ac tempore disertius de eo prolixiusque acturi.

Nil boni cogitat vir arrigens.

Proverbialem senarium citat Eustathius ex Aelii Dionysii rhetorico lexico, non explicat tamen, atque ita legit et Suidas fere hunc in modum: ou)de\n me/ga fronei= e)/stukws2 a)nh\r, id est, Nil magnum sapit vir arrigens, sed manca parumque integra. versus lege. Significat autem quod libidinis furor prudentiam omnem expectaret honestique rationem ex animo deleat: quod si quis legat e)sthkw\s2, indicabit stantes, hoc est, in iram aliosve animi affectus arrectos iuste iudicare non posse, siquidem legimus iudices olim sedisse, argumento sedatioris animi et ab omni motu compositi. Porro verbum stu/ein in pudendam significationem transtulit Comicus, vnde et de Diana virgine dictum est, o)/ti stu/mata misei=, h) toita\s2 ai)dei/ou ta/seis2, quod arrectionem inuisam habeat, quin et lactuca sessilis latifolia, ab Atheniensibus a)stu/tis2 dicebatur, quod nimius eius vsus impotentes in venerem reddat, qua de causa et Pythagorei eu)nou=xon eam vocarunt, quasi castrantem et eunucham.

Herculis ira.

HErculis iram appellat Aristophanes in Vespis, generosi pectoris iram, magnoque animo dignam, quod quemadmodum Hercules laboriosissima quaeque et difficillima certamina subiit, e quibus eo plus honoris assequebatur, quo essent molestiora: ita et generosus est et Herculis ira dignus, potentiores incessere, quam plebeios homunculos, propterea inquit Comicus:

id est, At Herculeanam quandam iram habens, magnates adoriri se velle dicit, Theocritus de robusto illud extulit Idyl. 4.

Philon Iudaeus, h(ra/kleion eu)tolmi/an, id est, Herculeam confidentiam dixit proverbialiter ibi: th\n h(ra/kleion eu)tolmi/an a)pomimou/menoi, id est, Herculeam ferociam imitantes, ad Aristophanicum versum respexit Aristides, de Comico illo sentiens, e(/teros2 d' au)tw=n h(rakle/ous2 o)rgh\n tin' e)/xwn, id est, Alius quispiam Herculis quadam ira percitus. Huic dissimile est, quod Ouidius ait lib. De ponto 3. (Nobile namque) Pectus et Herculeae simplicitatis habes.

Deo praeeunte, nullus officit obex.

FRequens est et paroemiae vice vsurpatum ab Aristide qeou= dei/cantos2 a)rxh\n, id est, Deo praeeunte, aut initium faciente, vt in Panegyrica oratione: *all' w(/sper e)/fh pi/ndaros2 qeou= dei/cantos2

a)rxh\n, ou)de\n dh\ to\ kwlu/on, id est, At ubi Deus initium ostenderit, quod ait Pindarus, nullus officit obex. Idem aduersus otii obtrectatores, qeou= de\ fusi\ pi/ndaros2 dei/cantos2 a)rxh\n, eu)qei=a dh\ xe/leuqos2 eu(rei=n to\ prokei/menon, hoc est, Monstrante initium Deo, ut Pindarus inquit, prona est semita ad inueniendum quod propositum est. Huc pertinet sententia prouerbialis, quam citat Suidas: qeou= paro/ntos2 a(/pan a)/poron po/rimon, id est, Deo praesente fit expeditum, quicquid fuerat implicitum, et illud Aristidae: a)nhnu/ta pare/xein o( qeo\s2 ei)/wqe poreu/sima, id est, Fit peruium auctore Deo, quod imperuium erat antea. Hinc Philon Iudaeus libro: Quod omnis vir bonus idem sit et liber: a)nafqe/gcetai ga\r e)keino to\ sofo/kleion, ou)de\n tw=n puqoxrh/stwn diafe/ron, *qeo\s2 e)moi\ a)/rxwn, qnhtw=n de\ ou)dei\s2, id est, Exclamabit enim Sophocleum illud, oracularibus responsis nihilo inferius. Mortalium nemo, at Deus dux est mihi. Ad hanc classem spectat et Synesii illud in epistolis: qeo\s2 h(gei/sqw panto\s2 e)rgou kai\ lo/gou, id est, Deus cuiusuis et dicti et facti auspex esto. Certe religio omnis Deum opificem omnium agnouit semper, et ab illo captandum auspicium unanimi conspiratione consensit; unde Pausaniae auctoritate annotat Eustathius in cuiuslibet rei auspicatu dici solere, celeusmatis instar, qeo\s2 qeo\s2, id est, Deus Deus: quod obseruasse non temere videtur Plato in principio librorum de Legibus, ubi cum Atheniensis hospes dubie dixisset, videri a Deo aut ab homine quopiam inuectas esse leges, respondet Clinias: qeo\s2 w(/ ce/ne qeo\s2, hoc est, Deus, ô hospes, Deus eiusce rei auctor est. Quod Platonis dictum repetit Theon Alexandrinus in Arateis commentariis, causam reddens, cur ab Ioue exordium operis sumpserit Aratus, ita canens: *ek dio\s2 a)rxw/mesqa', quod Maro ad se recipit ibi, Ab Ioue principium. Nimirum et Pindarus alicubi dixit breuiter: *dio\s2 e)k prooimi/ou, hoc est, Ab Iouis prooemio, innuens ab Ioue, hoc est, Deo rerum principio, conatus nostri auspicium esse sumendum.

Daphnis inter pastores primus.

Exstat apud Synesium in Epistola ad fratrem prouerbiali specie dictum: ka)k tou/tou *da/fnis2 para\ poime/si prw=tos2 e)ge/neto, tou=to to/n *eu)qa/lion e)pi\ me/ga tu/xhs2 e)ch=ren, i.e. Ex ea occasione Daphnis inter pastores primus extitit, hoc factum Euthalium ad amplas fortunas euexit. Vsum prouerbii ipse auctor exponit propemodum. Quoties namque opinionem alicuius augescere, ipsumque admirationi esse volumus innuere, atque magnae auctoritatis haberi, dicemus Daph. inter pastores principatum obtinet. Prouerbii origo ex Theocriti Bucolicis, ubi de victore Daphni ita canit:

Historiam de Daphnide pertexit Diodorus Siculus lib. 5. Is e Mercurio et Nympha Siciliae indigena prognatus, et ab nymphis enutritus, multa boum armenta possedit, a quorum cura bouko/los2, id est, bubulcus dici coepit, cumque esset ingenio

acri, carmen ab auctore Bucolicum dictum, primus excogitauit, dicitur autem Syracusius fuisse. De hoc paulo fusius Aelianus lib. 10. omnigenae historiae. Daphnis, inquit, Bucolus amasius fuit Mercurii, secundum alios filius, nomen ab euentu sortitus, quod a partu expositus fuerit in laureto, quem boues in Sicilia pascentem nympharum una deperiisse dicitur, cumque illo primum iuuentae florem delibasse inito pacto, ne cum alia congrederetur, quod si falleret, interposita oraculorum orbitatis poena: sed cum non multo post adamatus a Regia puella, per ebrietatem pactum dissoluisset, habita consuetudine cum Regis filia, captus luminibus, Bucolicum carmen, calamitatis solatium, primus cecinit.

Addere gangraenam.

ADdere gangraenam usurpat Arnobius lib. 5. aduersus gentes, pro geminare malum, aut veterem culpam nouae noxae accessione grauare, verba eius sunt. In quo cum unam contrahere possetis culpam conscriptione de superis, tali addidistis (ut dicitur) gangraenam, cum deorum omnibus appellauistis, res turpes. Simili metaphora dictum est illud a Varrone lib. 3. de vita populi Romani. Quo facilius animaduertatur per omnes articulos populi hanc mali gangraenam sanguinolentam permeasse. Ad eundem modum Lucilius in Satyr. Serpere uti gangraena malo atque herpestica posset.

Hectorem imitaris, ab Ilio nunquam recedis.

Locus est in parasitum gulae plus aequo editum. Marulli Mimographi, quem M. Antonini philosophi et Caes. temporibus vixisse testatur Iulius Capitolinus, cuius praeter Ael. Spartianum meminit et D. Hieronymus aduersus Ruffinum. Tu Hectorem imitaris, ab Ilio nunquam recedis. Allusum est autem ad Ilii, quo Troia censetur, nomen ambiguum, cum ili intestino, per quod cibus receptus delabitur. Competet in strenuum gurgitem, qui nunquam helluonari desinat. Quadrabit et in ganeonem inexhaustae libidinis, quippe cum Ilium pro impudio seu interfemineo muliebri accipi soleat, attestante Hesychio, quo sensu detortum fuit illud Homericum , id est, Intra Ilium.

In cauea non canit luscinia.

*h a)hdw\n e)n oi)ki/skw| mh\ a)/dei, id est, In cauea non canit luscinia, prouerbio significatur ingenii libertate nihil esse praestantius ad res agendas, propterea quod seruilis conditio animi sinum coarctet quodammodo ac praecludat, praeclare enim dictum est ab Homero Odyss. r.

*h misu\ ga\r t' a)reth=s2 a)poai/nhtai eu)ruo/pa zeu\s2
*aneros2, eu)t' a)\n mi\n katadou/lion h(= mar e)/lhsin.

Dimidio ingenij non aequus Iuppiter orbat,
Seruilis quem forte premit conditio vitae.

Recte quoque Philon Iudaeus, doulei/a toi=s2 e)leuqe/rois2 a)forhto/tato/n e)stin, id est, Homini libero nihil seruitute intolerabilius est. Scopelianum sophistam obsecrarant Claromenii, ut domi suae profiteretur, sperantes eius doctrina celebres fore Clazomenas, horum petitionem reiiciens ille, os obstruxit percommode, dictitans, inclusam caueae lusciniam non canere. Graeca Philost. verba sunt: ou)k a)mou/sws2 parhth=sato th\n a)hdo/na fh/sas2 e)n oi)ki/skw| mh\ a)/|dein, hoc est, non

inuenuste deprecatus fuit, luscinia, inquiens, non cantillat in cauea. Lusciniae tale ingenium est, ut non nisi libero aere moduletur, capta, caueaeque cancellis immissa obmutescat, quanquam audio inuentum esse apud nos, qui arte quadam erudiat luscinias, ut in caueis cantent.

Ne salem quidem dederit.

*ou)d' a(/la doi/h, id est, Nec vel salem dederit. Adagium est in hominem praeparcum et sordidum, qui neque minimum quid, et ne salis quidem micam largiri sustineat, qui hospitibus dabatur omnibus. Exstat apud Homerum Odysseae decimoseptimo, ubi Vlysses Antinoum conuitio lacerat, velut sordidum supra modum et illiberalem.

Vbi notandum quod Aristarchus ita legit quemadmodum citauimus, at Calistratus ou)/dala, dictione proparoxytona scribit et exponit ko/pria h)\ lu/mata, id est, sterquilinia et aedium purgamenta, quae scopis a pauimento euerruntur: ab ou)/dos2, quod sonat solum siue pauimentum; quod ab Eustathio in illum locum annotatum est. Vsurpatur et a Dione Chrysostomo in oratione, quam inscripsit Euboicum, quanquam in Graeco codice vitiose legitur, ou)d' a)ll' doi/hs2.

Nec vola, nec vestigium.

Exstat apud Varronem in tafh= meni/ppou, Haec Numa Pompilius fieri si viderit, sciet suorum institutorum nec volam, nec vestigium apparere. Et iterum in Cynicis peri\ e)pitafi/wn. Quorum in sepulchris nec vola, nec vestigium extat. Vtrumque citatur a Nonio Marcello. Idem est cum illo Plautino. Nec pes nec caput sermonis apparet. Huc pertinet illud Aeschyli in Agamemnone fabula:

Verba sunt Electrae ad Agamemnonem, quo uti licebit, cum indicamus incertos nos esse quo euadat oratio, aut unde orta sit.

Spongia medebitur.

*spo/ggos2 i)a/setai, id est, Spongia medebitur. Quadrabit quoties mutaturos nos sententiam et antiquaturos pollicebimur. Vsus spongiae notissimus erat in extergendis mensis praecipueque abacis, in quibus scribebant, et inducta songia corrigebant, quomodo Augustus Aiacem fabulam in spongiam incubuisse dicit, ad exemplum Aiacis, qui in ferrum, uti refert Suetonius Tranquillus. Aristides in oratione quadam: ei)/te ga\r ti\ h(mi=n lelh/rhtai, ou)de\n dei= th=s2 stusiko/rou palidi/as2, a)lla\ spo/ggos2 i)a/setai, id est, Quod si quid nugati sumus, nihil opus fuerit Stesichori palinodia, nimirum abunde medebitur spongia. Allusit huc auctor epigrammatis incertus lib. 6. in quo Callimenes quidam Mercurio artis suae instrumenta his versibus dedicat:

*kai\ buqi/hn tri/twnos2 a)lipla/gktoio xameu/nhn
*spo/ggon, a)kestori/hn plazome/nhs2 grafi/dos2.

Vndiuagique thorum Tritonis spongiam, in alto
Decerptam, errantis quae medicina styli est.

Clemens Alexandrinus a)nasfoggi/zesqai chrofagi/a dixit, madorem ventriculi nimium aridis cibis ebibere atque rapere, quod metaphorice licebit transferre ad orationem, quae si nimis affluens sit, exiccanda venit, ac molli illo madore exinanienda: Graece non male dixeris: to\ tw=n lo/gwn u(gron [note of the transcriber: In the print: u(rgo\n] a)naspoggiste/on.

Figura et triobolus.

EVstathius Iliados decimotertio annotat prouerbialiter dici: sxh=ma kai\ triw/bolon, id est, Figura et triobolus, cuius usus sit in ingeniosos quidem, sed nisi in literis remissos, et non nisi praemiolis quibusdam expugnabiles, cui vitio dexterrimus quisque obnoxius ferme esse deprehenditur. Nata paroemia a Phryninico tragico, qui tantum operae studiique collocasse in Tragicam saltationem perhibetur, ut nouum genus saltandi (sxh=ma vocant) excogitantibus triobolum praemii vice numeraret. Refertur ab aliis origo prouerbii ad Pythagoram, quem Iamblicus philosophus scribit ingenioso dextroque discipulo, sed ad disciplinas excolendas tardiori, pro quolibet mathematico schemate triobolum pependisse, ut praemii inuitamento supinitatem discipuli castigaret, studioque discendi (quod libera et incoercita voluntate constat) faces quasdam subderet.

In paguro sapientia.

*en pagou/rw| sofi/a, id est, In paguro sapientia, proverbium [correction of the transcriber; in the print sapient, iaprouerbium] est, quo significatur, ut arbitror etiam paruis rebus suam esse gratiam, et pusillae staturae hominibus non deesse prudentiam, ut ad eum modum dicatur, quo illud, Inest et formicae sua bilis. Alioqui clegantissime lepidissimeque Paguri sapientiam habere dicetur, qui viribus suis diffisus, cum fortiori congredi timet, ut si dicamus doctum quempiam, cui cum sophista res sit, imbecillitatis suae conscium, in idoneum tempus pugnam differentem, pagou/rousofi/a|, id est, Paguri sapientia armare se debere. Pagurus cancri genus est, qui quotannis spoliatum se testea crusta et aculeis omnique armatura sentiens, latebris suis verno tempore tantisper se continet, dum noua eaque durior testa succreuerit, nec ante hoc tempus, imbecillarum virium conscientia, piscem ullum aggredi audet. Hinc est quod consilii prudentiaeque argumento Pagurum de collo Dianae Ephesiae suspendisse antiquitas putatur. Huius prudentiae meminit multis versibus in primo Alieuticon Cilix poeta: et apud Epicharmum comicum in Purpura fabula, piscator inquit: sofi/an e)n pagou/rois2 me\n qei=s2 e)x qri/oi kai\ i)xqudi/ois2 eu(/rhka pantodapa\s2 te/xnas2, id est, In Paguris diis inuisis sapientiam, inque pisciculis omnigenas artes deprehendi. Lycophron in Cassandra appellat Phaenicem Achillis formatorem pa/gouron, non tam propter cutis asperitatem senio contractam, quod Zezes et Eustathius annotant, quam propter innatam prudentiam, cuius ergo Peleus illum formandae Achillis filii pueritiae praefecit.

Hecales coena.

DE frugali admodum tenuique apparatu effertur Hecales coena, ab Hecale paupercula, cuius apud Ouidium fit mentio, et cuius egenam coenam non aspernatus fuisse Theseus legitur. Iulianus Caesar ad Iamblicum philosophum: pa/ntws2 ou)de\ th=s2 e(/ka/lhs2 o( qhseu\s2 tou= dei/pnou to\ lito\n

a)pici/wsen, a)ll' h)/dei kai\ mikroi=s2 e)s to\ a)nagkai=on ar)kei=sqai, id est, Nimirum Theseus non detrectauit tenuem Hecales coenulam, sed norat etiam paruis esse contentus, cum ita ferret necessitas. Dicitur autem Hecaleanus Theseum iam tum iuuenili in aetate hospitio solere excipere, proque illius ad pugnam profecturi sospite reditu vota diis nuncupasse: in cuius beneficii memoriam Theseus instituit postea Hecalesion festum: quo Ioui ab illius nomine Hecalo dicto sacrificabatur. Callimachus scribit in opere, quod ab anu inscripsit, Hecalem habuisse illam filoceni/hs2 ste/gos2a)klhi/+ston, id est, hospitii lares cunctis parentes.

Alexandrinae deliciae.

Consimili sensu Alexandrinas delicias dixit Fabius Quintilianus institutionum oratoriarum lib. ubi parentum erga liberos suos indulgentiam seuere proscindens: Verba inquit, ne Alexandrinis quidem permittenda deliciis risu et osculo excipimus, extremam intemperantiam turpemque luxum designans, luxus autem et intemperantiae genetrix est opulentia. Nemini vero dubium est, Alexandriam copiosissimum et opibus mercibusque omnigenis affluentissimum fuisse emporium, in hunc usque diem.

Medica mensa.

*mhdikh\ tra/peza, id est, Mensa Medica, pro exquisite sumptuosa et ingentis apparatus mensa prouerbialiter accipitur a Synesio lib. de Insomniis: a Medorum deliciis, qui Perfidi contermini in corum mores defluxêre, siquidem apparatus Persicos, pro opiparis dixit Horatius. et scribit Herodotus Persas natali suo quemque die opiparam apponere coenam et prolixam diuersis ferculorum missibus, idque tam pauperibus quam diuitibus factitari: alioqui Persarum Regi mille victimas quotidie iugulari, praeter immensam volucrum vim. ex Heraclide Cumano refert Athenaeus. Synesii verba sunt: parati/qetai tra/pezan, ei) me\n bou/loito sikelikh\n ei)de\ bou/loito mhdi/khn, id est, Mensam apponit, si velit, Siculam, aut si malit Medicam. Vsurpat et Dion Chrysostomus in oratione tricesimatertia: a(/ma skh=ptra kai\ a)lourgi/deus2, kai\ mhdikh\ tra/peza, kai\ to\ ge/nos2 au)tw=n e)ce/lipen, id est, Defecerunt pariter sceptra, Paludamenta, mensa Medica, ipsorumque prosapia. Thucydides libro 1. de Pausania elatius se gerente, tra/pezan te mhdikh\n pareti/qeto, id est, Mensam apponebat Medicam; quanquam scholiastes Graecus persikh\n legisse videtur, sed exponit recte trufhlh\n, id est, opiparum deliciisque affluentem. Diuerso plane sensu, *mhdikh\n tra/pezan, id est, Medicam mensam, extulit Athenagoras libro de mortuorum resurrectione, pro immitibus cruentisque epulis, respiciens, ut opinamur, ad crudele Astyagis Medorum Regis factum, qui Harpago amico consiliorum omnium participi epulandum filium apposuisse legitur apud Iustinum Trogi Pompeii epitomiasten.

Vbi Athridarum schapha.

*pou= ska/fos2 tw=n a)treidw=n, id est, Vbi scapha Atridarum, Adagio utemur, cum significabimus non esse curiosos nos de re a nobis peregrina, quae nihil ad nos pertineat, de qua non admodum sit nobis laborandum: v.g. si dicat quis se melioribus studiis addictum non curare aut solicite velle indagare, quid rerum agat Pontifex, ubi aestiuet Turca, quid

apparet Caesar, quidve moliatur Gallus: pro sensu cecinit illud in Odis Horatius:

Musis amicus tristitiam et metus
Tradam proteruis in mare Creticum
Portare ventis, quis sub arcto
Rex gelidae metuatur orae.
Quid Tyridaten terreat, unice Securus.

Vtitur Cicero lib. ad Atticum septimo. Sed quoniam res eo deducta est, non quaeram, ut scribis, pou= ska/fos2 tw=n *atreidw=n. Videtur alicunde e Tragoedia sumptum.

Isthmum sinapi bibit.

PRouerbii speciem redolet, quod apud Artemidorum libro quinto Onirocriticon legitur: i)sqmo\n to\ na/pu e)/pinen, id est, Isthmum sinapi bibit aut momordit, ubi ille exponens visum et euentum somnii cuiusdam, quo is, qui visus sibi erat ebibisse liquidi sinapi trituram, in ius vocatus, capite luerat, subiungit id quod illi acciderat, iam antea designatum fuisse prouerbiali dicterio modo dicto: sic enim sonant eius verba: kai\ me/ntoi dia\ kri/qen pro/teron u(po\ tou= ligome/nou, i/sqmon to\ na/pu e)/pinen, quo miror, quid Cornario viro alioqui doctissimo in mentem venerit, ut omisso verborum ductu, postremum istud verterit hoc pacto: Quis unquam sinapi bibit? Vsus adagii esse poterit, quando aliquem crispare nasum prae ira animoque ringi stomachabundum significabimus: vel quando scommatis dicacitatisve poenas dat quispiam, et nunquam redituras per iugulum voces effutiens in capitis periculum se coniicit, nam tunc mordax conuitiorum sinapi appetit iuguli isthmon. Est autem Isthmus praeter notam significationem, interseptum narium, et oris gulaeque intersepimentum, quod absumptum iri sinapis poculo denotabat somnium.

Icci coena.

DE praeparca et frugali coena dicitur paroemiace i)/kkou dei=pnon, id est, Icci coena, ut commemorat Eustathius. Iccus Tarentinus fuit medicus: o(/s2 e)pi\ bi/ou eu)telei/a| ei)s2 paroimi/an kei=tai, hoc est, cuius vitae parsimoniam paroemia notat: diciturque inquit: e)pi to\n a)prittws2 deipnou/ntwn. Meminit Aelianus omnigenae historiae undecimo lib. Icci Tarentini non medici, sed luctatoris, quem toto certationis tempore, temperantissimo et coercito victus genere usum fuisse, Venerisque omnis expertem scribit. Graece est: kekolasme/nh| trofh=| diabiw/sas2. Simile est illi quod supra adscripsimus, Hecales coena.

In cinere scribere.

*ei)s2 te/fran gra/fein, id est, Inscribere cineri. Suidas et ex eo Varinus exponunt de eo, qui inanem sumit operam: Cinis namque impressos caracteres, quantumuis leuis aurulae flatu facile confundit. Adnotant iidem auctores de rebus quoque impossibilibus dici. Citatur ex incerto auctore, apud quem usurpari videtur, pro nihil pensi facere: *egw\ de\ tou\s2 o(/rkous2 au)tou=, to\ th=s2 paroimi/as2 oi)=mai dei=n ei)s2 te/fran gra/fein, id est, Equidem illorum iusiurandum cineri, iuxta prouerbium, inscribendum esse reor.

Frumentum in populum.

*purou\s2 ei)s2 dh=mon, id est, Frumentum in populum. Prouerbiale dicterium in ambitus suspectos et officiis muneribusve gratiam vulgi demereri studentes, cuiusmodi fuere, qui frumentum populo viritim diuidendo tyrannidis gratia id facere

putabantur, vt ciuium libertatem in periculum vocarent, occupatis tali libertate illorum animis. Cicero libro ad Atticum sexto iocatur in eum, quod elargitus fuisset in Athenienses frumentum, tamquam qui ad tyrannidem viam quandam affectaret, itaque ait: Sed heus tu purou\s2 ei)s2 dh=mon Athenis, placet hoc tibi? Memorat Velleius Paterculus Tiberium, eiusque fratrem Caium, Gracchos, praemuniendae regalis potentiae gratia, frumentum populo dari instituisse. Quadrabit in omnes, qui quavis ratione gratiam captant popularem.

Iciens ictus est.

*be/blhtai ba/lwn, id est, Iciens ictus est. Competit in eum, qui sibi ipsi malum accersit. Ortum habet ab Hercule, qui in Olympia statuam conspicatus, eamque latronem ratus esse, saxum eo contorsit, quod cum resilisset, Herculem ipsum feriit. Effertur et ad hunc modum, plh/cas2 kai\ plhgei\s2, id est, Percutiens idem et percussus. Eustathius Iliados l. originem paulo aliter refert, quod nimirum inter Elidem et Pisam statua steterit, arte dedalea se vertens, quam cum Hercules lapide percussisset, virum suspicatus, illa impulsa Herculem feriit. Eleganter vsus est adagio Philostratus in Iconibus de Capaneo loquens: kapaneu\s2 de\ le/getai keraunw= beblh=sqai, pro/teros2 me\n oi)=mai ko/mpw| balw\n to\n *dia\, id est, Fulmine percussus fuisse dicitur Capaneus, qui prior (nisi me fallit opinio) iactantia Iouem percusserat.

Mulctores reipublicae pestis.

*amorgoi\ siue a)molgoi\, ac si mulctores dicas, prouerbiali dicterio nominabantur oratores, quod populi pecunias emulgerent atque exugerent quodammodo, vt ex Pausaniae lexico annotat Eustathius Iliados l. et iterum Odyss. q. qui etiam morgoi\ dicebantur, ab a)me/rgein, quod significat karpologei=n, hoc est, vindemiari, atque inde natum prouerbium, a)morgoi\ po/lews2 o)/leqroi, id est, mulctores ciuitatis pernicies. Oratores olim foecundiore aliquanto prouentu et lucro, quam nunc aduocatorum turba, factiones seditionesque venali lingua fouendo, et reipublicae aerarium expilabant, et plebem exugebant temporariis parrociniis. Hinc fit, quod tantas pecunias coegisse rhetores illi leguntur, cum Demades Atheniensis talenta decem accepisse memoretur, non alia de causa, quam vt tacendo causae ne officeret, vt apud Gellium inquit C. Gracchus diserte professus, se ipsum quoque non gratis ad concionandum prodiisse, aliosque omnes, qui verba ad populum faciunt, rei familiaris suae pretium et praemium referre. Huc spectat oraculum, in quod ludit Comicus Aristoph.

Argentea fame conuiuari.

*argure/h| limw=| e)stia=n, h)\ ei)lapina/zein, id est, Argentea fame conuiuari epularive dicitur prouerbialiter, qui vere splendidam, hoc est, argenteis lancibus onustam, sed obsoniorum inanem mensam apponit, extat apud Epigrammatarium libro secundo, titulo in Parcos.

*argure/h| limw=| ti\s2 ei)s2 ei)lapi/nhn me\ kale/ssas2
*ektane peinale/ous2 tou\s2 pi/nakas2 profe/rwn.

Ad coenam accitum esuries argentea nuper
Me necuit, vacuis lancibus assiduum.

Vbi ludit eleganter in voce pona/kwn, id est, lancium, quarum scrutatus etymon cum speraret eas fore sibi pei/nhs2 a)/kos2, id est, famis medelam, prorsus peinale/ous2, id est, famelicas et inanes reipsa fuit expertus. Huc spectat Epigramma Martialis, cuius ego mentionem alio loco feci:

Auro, non dapibus, oneratur mensa, ministri
Apponunt oculis plurima, pauca gulae.

Cum argentea fame eandem esse putant, quam idem Epigrammatarius pretiosam vocat libro 10.

Sic enim in duobus vetustissimis exemplaribus lego, reponendumque censeo, pro quo vulgati libri habent, conturbatorque macellus. Pretiosam autem famem illic et conturbatricem macelli intelligo, qua exoticae deliciae et ganeata obsonia, inexhaustis preciis alio ex orbe petebantur, quod Satyrice carpit Petronius Arbiter, ibi:

Luxuriae rictu Martis marcent maenia,
Tuo palato clausus paruo nascitur,
Plumato amictus auro Babylonico,
Gallina tibi Numidica, tibi gallus spado, etc.

Diuersa ab hac est, ar)gure/a limo\s2, id est, argentea fames, pro argenti pecuniaeve inopia, apud Hesychium.

Qui celocem regere nequit, onerariam petit.

Competit in eum, qui maiora aggreditur quam ferre valeant humeri. Citatur ex Apuleio in libro de Republica his verbis. Qui celocem regere nequit, onerariam petit. Celox nauigium est breue, a celeritate qua pollet, nomen habens: at oneraria, grauis est et tarda de onere, cui ferendo accommoda est. Celocem facili momento quis regat et impellat, maiori arte ac labore in agendis onerariis opus est. Non abludit hinc Syllae dictum insultantis Marii Iunioris consulis capiti, quod memorat libro primo Appianus: e)re/thn dei= prw=ton gene/sqai, pri\n phdali/ois2 e)pixeirei=n, id est, Remigem prius esse oportet, quam tractando gubernaculo manum admoueas.

Aranearum plenus aluus.

i. Senarius prouerbialis apud Cratinum Comicum in fabula quae Dolium, siue Seria inscribitur. Prouerbio egestas et extrema inopia significatur, ex quo detortum videtur Catullianum illud de se: Plenus sacculus est aranearum. Staphyla anus apud Plautum in Aulularia, metuens ne aedes inanes a furibus asportarentur: Ita, inquit, inaniis sunt oppletae, atque araneis.

De paxillo suspendere.

*passa/lw| a)nakrema/sai, id est, De Paxillo, aut clauo suspendere, prouerbiale specie dicitur, qui rerum non satagit, sed negligentius quippiam curat: sic exponitur ab Eustathio. Metaphora sumpta ab iis, qui non reponunt aliquid accurate, sed velut aliud agentes, primo instrumento obuio appendunt illud. Simili modo dictum est, sed tamen diuerso sensu, krema/sai th\n a)spi/da, id est, suspendere, pro, quietem agere, et in pace versari, quoniam pacis tempore scuta de parietibus suspenduntur.

Inter Sosias et Tybios referre.

*ei)s2 swsi/as2 kai\ *tubuous2 a)podido/nai, id est, In Sosiarum, et Tybiorum numerum referre, prouerbii specie dicemus quoties meritos prostituimus, et in inferiorem quam merentur classem atque ordinem redigimus. Synesius ad Euoptium: tou/ton tou= ple/on h)\ ke/kropos2 th\n qugatridh\n, o( qei=os2 h(rw/dhs2 kai\ qurwro\s2, ei)s2 swsi/as2 kai\ tubi/ous2 a)pe/doto, id est, Huius vel Cecrope longe generosioris consobrinam auunculus Herodes ab ostiis, in Sosias et Tybios elocauit, hoc est, ignobiles et plebeios terrae filios. Galenus in Therapeutices libro primo indicat Tybios emptitios fuisse seruos, quanquam ibi male per, i. scribantur, eius verba sunt: kaqa/per ge/tai kai\ tibi/oi kai\ qra=kes2 a)rgurw/nhtoi, id est, Getarum more et Tybiorum, Tracumque venalitiorum hominum Tibii a Phylarcho in Ponto ponuntur. ita quoque in Plinianis libris est, vt naturalis historiae cap. 2. libri 7. Plutarchus symposiacon 5. c. 7. kai\ toi\ tou/s2 ge peri\ to\n po/nton oi)kou=ntas2 pa/lai tubei=s2 prosagoreuome/nous2 i)storei fu/larxos2, ou) paidi/ois2 mo/non, a)lla\ kai\ telei/os2 o)leqri/ous2 ei)=nai, id est, quanquam Tybios dictos Ponti accolas, refert Plutarchus non pueris modo, sed et adultae aetati fascino officere. Sosias vero in comoediis seruiles esse personas nemo est qui ignoret.

Orestis somnium.

*ore/steios2 o)/neiros2, id est, Orestaeum somnium, de re fabulosa et commentitia, futilique dicitur: ita vsurpat Galenus Therapeutices methodi libro primo, o)/neiron o)re/steion dihgh= qe/ssale, id est, Orestis somnium nobis narras Thessale. Huic simile est illud Dionis Chrysostomi: e)nu/pnia w(mh\n o(ra=|n a)grou\s2 kai\ kw/mas2. Videbar mihi videre insomnia quaepiam agros et vicos, quos praedicabat.

Reperit patella operculum.

Adagii istius Graeci, salientes latuerunt hactenus, donec diligentiorem aliquanto operam repastinandis Nonii Marcelli senticetis impendens ego, primus illos aperui: cum illic non vno in loco legatur nullo prorsus sensu. Varro heurenulo pastopoma peri\ h( tw=n mukh/twn, pro quibus verbis ita legendum e manuscripto vetusto codice, adnotatum a nobis in Animaduersorum libris fuit antea. eu(=ren h( lo/pas2 to\ pw=ma, peri\ ge/gamhko/twn. Constat autem Varronem plerisque suis libris prouerbiales inscriptiones dedisse. Est igitur adagium istud eu(=ren h( lo/pas2 to\ pw=ma, id est, Reperit patella operculum, pure puteque idem cum eo, quod D. Hieronymnus detorsit ad suum vsum: Dignum patella operculum: quo vtemur, si quando vecordi marito fatuam obtigisse vxorem significare volumus, aut difficili homini rem esse cum morosis.

Vitex floret, et botrus maturuit.

Plutarchus libro secundo, Sympos. vbi de remora pisce agit, ostendit versiculum hunc vulgi sermone tritum fuisse, quando addit, tou=to dh\ to\ lego/menon, id est, quod dici solet: sed vsum non addit, neque originem adagii. Vti eo non intempestiue licebit, quando indicabimus tempus esse, vt iuuenis maturi ingenii specimen edat, *agno\s2 est quam salicem Amerinam et viticem Latini nominant, cuius frondes thori loco substratae Veneris impetum cohibere creduntur,

vnde et illi nomen a sterilitatis argumento, quasi a)go/nw, hoc est, geniturae inimico.

Nouus iste Palaephatus.

*kaino\s2 ou)tosi\ palai/fatos2, id est, Nouus iste Palaephatus. Venuste quadrabit in eos, qui fabulosa, qualia fidem non inveniant, seria oratione verisimilia facere, aliisque approbare satagunt. Extat apud Athenaeum de Cotto artem suam ostentante gloriosius, i)dou\ kaino\s2 ou)tosi\ palai/fatos2, id est, En nouus iste Palephatus. De quo ita Eustathius in Odysseae decimumnonum sentit: paroimia/zetai tou\s2 piqalogu=ntas2 ta\ mh\ oi)=a. teo/nta prosoxh\n e)/xein, id est, Prouerbialiter torquetur in assertores rerum, quae fidem non merentur. Palaephatus scriptor fuit fabulosarum narrationum, quas ad historias transfert, eiusque hodie extat: tw=n a)pi/stwn liber de rebus incredibilibus, in quod opusculum multa commentati fuisse dicuntur Heraclitus et Charax. Meminit eius et Virgilius in Ciri eo versu: Docta Palaephatia testatur voce papyrus.

Aliud quippiam exorna.

Exstat apud Synesium in epistola ad Athanaum, prouerbiali schemate prolatum haud dubie: a)/llo me\n toi poi/kille, id est, Aliud coloribus exorna: nam cum Vlysses euadendi e specu Cyclopis modos omnes rimatus, spem Galatheae amorum illi fecisset, antrumque prius euertendum ab illuuie pecoris, ac thymiamate quopiam fragranti adolendum, et sertis corollis ornandum instaret, quo sic fugam captare liceret, ille non omnino stupide verba sibi dari subdoratus: drimu/taton me\n a)nqrw/pion, inquit, e)/oikas2 ei)=nai kai\ e)gkatetrimme/non e)n pra/gmasin a)/llo me/n toi pei/killen, e)qe/nde ga\r ou)k a)podra/seis2, id est, Callidissimus mihi videris homuncio, et in rebus versatissimus, nempe aliud pigmentis exorna, neque enim isthinc effugies. Sumptum a pictoribus, qui colorum delinimentis variis rem exornant [correction of the transcriber; in the print exorornant]. Locus videtur alicunde ex poetae tragici alicuius fabula, cui Cyclops nomen sit, desumtus. Non absimile est illi, quod apud Plutarchum in Symposia. octauo, Antobulus dicit: pau=e poiki/llwn pro\s2 h(ma=s2, id est, Desine ista apud nos variegare: Sophocles in Trachiniis: ou)de\n cuni/hm' w(=n su\ me\n poiki/lleis2 pa/lai, id est, Nihil horum capio, quae tu dudum exornas, et lenocinio verborum illecebrisque venustas. et iterum, Lychas ad Deianiram: ti\ pote\ poiki/llas2 e)/xeis2, id est, Quid artificiose moliris, et exornas?

Lutea progenies.

*phlogo/noi vocabulo Callimachi dicuntur vasti homines et ignobiles, quasi e luto prognati. para\ to\ e)k phlou= gegone/nai, quales terrae filii habebantur, vnde Minutius Felix in octauo, qui liber falso octauus Arnobio asscribitur, de Saturno loquens, Terrae enim, inquit, et caeli filius, quod apud Italos esset ignotis parentibus proditus, vt in hodiernum opinato visos, Caelo missos, ignobiles et ignotos terrae filios nominamus: et Tertullianus in Apologetico, Terrae filios vulgus vocat, quorum genus incertum est. Eodem sensu ghgenei=s2, hoc est, terrigenae dicuntur, apud Alexin Comicum:

*od' e(/teros2 ti\ a)\n tu/xoimi o)noma/sas2,
*bw=los2 a)/rotron, ghgenh\s2 a)/nqrwpos2.

At alterum quo nomine obsecro feram?
Is ipse gleba est, stiua, terrae et filius.

Quibus verbis stupidum, insulsum, et ignobilem proscindit. Quid, quod gi/gantes2, hoc est, gigantes, non alii quam e)k gh=s2 gegenh/menoi, id est, humo enati, sonant graeca voce. Haud dissimili schemate gew/lofon veteres dixerunt, crassum, indocilem, telluris inutile pondus, teste Aelio Dionysio, qualis ille fuit qui e somno euigilare non potuit, nisi compunctus impressis altius aciculis, vt Eustathius insimulat. Translatio a terrei collis mole. Theodotius libro de prouidentia 5. w(s2 ghlo/fous2 tina\s2 tw=| mege/qei mimei=tai, id est, Immani corporis mole colles repraesentat.

Intestina adolens ipse carnes deuorat.

PLutarchus in Problemate, vbi de vmbris in conuiuia adducendis sententiam exquirit, senarium, vt apparet, tritum adducit:

*allw=s2 ga\r h(mi=n prospai/zousin oi( le/gontes2,
*delfoi=si qu/sas2 au)to\s2 o)ywnei= kre/as2.

Alioqui ioculare illud in nos contorquent,
Omenta ponens ipse carnes deuorat.

Quadrabit in eum, qui deteriora aliis ponit, potiora sibi reseruat, exemplo Promethei, qui sola ossa adipe contecta Ioui apponebat, sibi totius hostiae carnes seruabat: aut qui facit quidem quod decet, sed non sine commodi sui respectu. Est autem delfo\s2 seu delfu\s2, quod in porcino genere vulua a Latinis dicitur.

Praesente arbore, ligna omnes colligunt.

Paroemia citatur a scholiaste Theocriti. Facile cuiuis est scribere, parata dicendi scribendive materia, cum res se vbertim suggerunt. recte namque dictum est ab Horatio:

pro parou/shs2, id est, ad manum praesente et parata, legendum censuimus, tesou/sis2, Id est, ruente vel lapsa.

Ventis mare et ignis seruiunt.

*ane/mois2 qa/lassa kai\ pu=r douleu/ei, id est, ventis mare ignisque seruiunt. E Menecratis Democritique fontibus haustum adagium, quo indicare illi voluerunt, ita comparatum esse diuinitus naturae lege, vt mare, quam uis imperium in naues nautasque obtineat, ignis, in subiectam materiam, ventis tamen obsecundare cogantur: quam sententiam pluribus versibus expressit in Alexipharmacis Nicander: qa/lassan

*hn te kai\ a)tmeu/ein a)ne/mois2 po/ren e)nnosi/gaios2
*su\n puri\, kai\ ga\r dh\ to\ pnoai=s2 sunda/mnatai e)xqrai=s2.
*pu=r me\n a)ei/cwon kai\ a)xune/ton e)/tresen u(/dwr
*arge/stas2, etc.

Inseruire dedit, ventis, maris arbiter, aequor
Atque ignem: hic etenim flatu stridente domatur.
Nam viuax Euros ignis timet, et mare vastum.

Gratia non ducitur poenitentia.

BReuius, concinniusque Graecis dicitur, xa/ris2 a)metame/lhtos2, id est, Gratia poenitentiae expers. Elogium breue et Theoph. auctore dignum, et cuius gloriam discipulo non

inuidit Aristoteles, quo significatur gratiam poenitentia non duci, neque revocare collatum beneficium. ita Terentianus Simo ad Sosiam libertum beneficii memorem, dicit se haud mutare factum. Conveniet eo vti, neque sine venere, quando volumus significare non poenitere nos beneficii in hominem non male merentem collocati. Antiph. Comicus apud Athenaeum lib. 1. eleganter:

*tou= ga\r ti\s2 a)/llou pro\s2 qew/n per ou(/neka
*eu)/caito ploutei=n eu)porei=n te xrhma/twn
*h tou= du/nasqai peribohqei=n toi=s2 fi/lois2
*spei/rein te karpo\n xa/ritos2 h(di/sths2 qew=n.

Qua gratia, testor deos, ditescere
Quis optet, atque effluere Gaza diuite?
Nisi vt suo ferat opem amico, et Gratiae
Inter deas primariae fructum ferat.

Orestis insaniam insanire.

SImocatus in epistolis de paupertate loquens, malum calamitosissimum illam vocat, qua cum nullus habere commercium desideret, etiamsi Oraestea insania laboret: ou) ga\r, inquit, ti\s2 e)qe/lei thlikou/tw| kakw=| sunauta=n, ou)d' ei) th\n o)re/stou mani/an nosei=n katakriqei/h. Orestis insaniae pleni sunt auctorum libri, qua dire scelerum vltrices furiae illum agitarunt, parricidii reum.

Tria Theramenis cauenda.

CVm periculum ingens denunciamus, aut cauendum esse negocium periculosae aleae plenum admonemus, adagii vsus erit. Polyzelus Comicus in Demotyandareo fabula: triw=n e)n ou)=n kakw=n h)=n e)le/sqai, au)tw=| te pa=s' a)na/gein [note of the transcriber: Print is blurred.],

*cu/lon t' e)fe/lkein, h)\ piei=n ko/neion, h)\ [note of the transcriber: Print is blurred.]
*prodo/nta th\n na=un, w(s2 ta/xista tw=n kakw=n
*apallagh=nai, ta/ d' e)sti\ tri/a qhrame/nous2
*asi\ fulakte\ e)sti\n.

Tribus e malis vnum necesse legere erat,
Induere palum, vel cicutam obducere,
Vel naue prodita malis cito eximi,
Theramenis tria haec cauenda censeo.

Apparet versus esse trimetros, quorum priores parum suis numeris constant, corrupti nimirum. Aristophanes in Triphalete fabula:

Theramenes, cuius dubia in reip. administratione fides literis consignata est, tria poenarum genera Athenis inuexisse videtur, aut stipiti alligatum corpus lectori excarnificandum dare, aut cicutae poculum ebibere, aut exilio solum vertere. Huc allusit Menander Comicus eo versu:

Theramenes quomodo a triginta tyrannis e medio sublatus sit, quidque dixerit, ne Isocrates suscepto illius patrocinio periculum sibi ipse crearet, legas apud Plutarchum in vita Isocratis. Non dissimile est, quod refert Suidas, capitis reis tria apponi solere, gladium, restim, et cicutae potiunculam, quae nominabant ta\ tri/a ta\ ei)s2 qa/naton, hoc est, Tria letalia, vel ta\ tri/a tw=n ei)s2 qa/naton,

hoc est, tria morti addictorum: cuius rei meminit in Aesopis fabula Alexis Comicus, quanquam etiam aliter illud efferatur: ta\ tri/a ta\ para\ th=| au)lh=|, id est, Tria apud Praetorium siue iudiciarium forum, quod inde natum, quod capitalem sententiam subituris fas esset, effari, libere cibo prius vinoque expletis: Zenobius auctoritate Aristidis commemorat, oraculum Delphicum consulentibus sortes exhiberi consueuisse annulo obfirmatas, cum admonitione ista, ne statum ante diem eas resignarent, praeuaricatoribus enim impendere e tribus vnum, aut oculorum orbitatem, aut linguae iacturam, aut manus truncationem.

Vita suilla.

SPurcum et contaminatum viuendi genus, u(/wdhs2 bi/os2, id est, Suilla vita a Clemente libro paedagogi 3. vocatur, vbi ait: th\n meta\ tw=n fau/lwn sundiai/thsin a)nqrw/pwn u(/wdh gnwri/zwn o( pa/nsofos2 dia\ mouse/ws2 pedagwgo\s2, xoirei/wn a)phgoreu/sin metalamba/nein, id est paedagogus ille omniscius sciens conuersationem cum improbis hominibus suinam esse, per Moysen vetuit porcina vesci. u(/wdeis2 etiam stolidi crassique ingenii dicuntur, vt apud Aristophanis scholiasten Hippocratis libris leguntur traducti fuisse per ora hominum de stupiditate, hoc est, diabeblhme/noi ei)s2 u(w=dian, et Eudemus de iisdem ait: u(/wdeis2 kai\ a)pai/deutoi e)kwmodou=nto, id est, suilli et illitterati Comicorum salibus incessebantur. Aristophanis interpres de Phoenippo quodam, u(/wdhs2 h)=n kai\ h(tairhkw\s2, id est, Suinus et scortorum amoribus deditus est. Boeoti u(/autes2 dicti fuerunt propter ingenii crassitiem. Pherecratis etiam u(hni/an pro imperitia extulit, et Plato suhgei=n pro indocte et insulse, suum more aliquid conari. Nazianzenus:

Supra fumum clauus.

ype\r kapnou= to\ phda/lion, id est, Supra fumum clauus. Refertur ab Eustathio Odyss. m. Idem Odyss. p. indicat proverbialiter dici securitatis aut incuriae cuiusdam argumento, e)pi tw=n a)meloume/nwn, de rebus iam secure sepositis, quasi supra fumum, ac proinde neglectis: Cui oppositum est illud Vlyssis consilium ad Telemachum filium, *ek kapnou= katei=hka, id est. Extra famam deposui diligentiae nauatae indicio, siquidem arma aut vtensilia cum cura seponimus, ne fumo denigrentur, sed splendorem seruent. Incuriam ostendit qui illud scripsit:

id est, Hic clypeus appendetur in fuligine. Nimirum neglectus propter diuturnam pacem atque obliteratus. Hesiodicum est: u(pe\r kapnou= qeinai\ phda/lion, id est, supra fumum seponere gubernaculum, pro nauigationi supersedere: sic enim ait:

Gregor. Nazian. in epist. iocatur in Greg. Nyss qui reiectis sacris li. et sepositis, profanos in manus

assumpsisset: h), inquit, u(pe\r kapnou= te/qeikas2, w(s2 ta\ paida/lia keimw=nos2 w(/ra, id est, an supra fumum libros seposuisti, quemadmodum clauum solent brumae tempore.

Fluctibus obloqui.

*pro\s2 ku/mata lalei=n, id est, Fluctibus obloqui proverbialiter dicitur, cui cum homine refractario ac moroso res est. Refertur ab Eustath. Odyss. 9. A quo non abludit illud Aeschyli apud Prometheum:

Aesopicum onus.

*ai)sw/peios2 fo/rtos2, id est, Aesopicum onus proverbiali specie dicitur, quod non vsquequaque grauat, sed paulatim leuius redditur imminuiturque. Natum ab Aesopo fabulatore, qui mazas frixas, et commeatus in longum ita parati vim magnam humeris exportandam in se recepit, iniquius nimirum et portatu difficilius onus, qua de causa ludibrio sannisque omnium patuit primo; sed cum indies decederet aliquid oneri, dimenso dietim inde in cibum absumpto, postea ob industriae specimen cunctis admirationi fuit, videntibus illis decrescere onus, conseruis, propter viae molestiam et diuturnitatem ingrauescere. Qui scholae ergastulum suscipit, docendi insolens, subit quidem ille Aesopicum onus, sed quod vsu fit leuius.

Lapis ad funiculum.

*li/qos2 poti\ spa/rtan eu)qetei=tai, id est, Lapis ad funiculum aptatur, proverbium accommodatur, cum quid rite fit et ex vsu, nec enim rubrica ad lapidis positum adaptatur, sed pro rubricae seu funiculi ductu, coria, in aedificiis seu lapidum ordines apposite locantur. Vtitur eo Gregorius Palama: kai\ li\qos2 poti\ spa/rtan eu)qetei=tai, ou) spa/rta poti\ li/qon sundiati/qetai, id est, Et lapis ad funiculum apte locatur, non autem funiculus ad lapidem componitur. Confine est illis, Bos currum trahit, non bouem currus. Est autem spa/rth is funiculus fabrorum coementariorum, quem ad perpendiculi normam extendunt, vt lapidum coria concinnius aptent, atque componant. Potest et inuerti adagium, cum quid praepostere administrari significabimus. Euripidis scholiastes citat hoc modo adagium: to\n li/qon poti\ ta\n spa/rtan a)/ge, id est, Funiculo lapidem applica. Refertur et ab Apollonii interpretibus. Doricae paroemiae nomine ita, h( dwrikh\ paroimi/a, to\n li/qon poti\ to\ spa)rton a)/gontas2, id est, Dorico proverbio dicitur, Lapidem ad sparton agentes.

Caprae anniculae pera.

Videtur autem conficta ad commendationem puellaris aetatis; sunt enim prhqh=nes2 anniculi agni, vt exponit Hesychius. Vsus eius accommodabitur, si quando eundem iuuenem praeclarae spei, et modestum laudabimus, qui postea senii vitio morosior redditus intolerabilis euasit.

Tibi ipse calendas edicito.

edicito. Licebit vti cum alicuius arbitrio permittimus quippiam, vt pro suo iure statuat quod velit. Apparet olim, cum penes sacerdotes ius omne esset intercalandi, ab iisque petenda esset feriarum omnis ratio, consuetudinem fuisse receptam, vt praeconis publici voce in vulgus ederetur initialis cuiusque mensis dies, quem feriatum habebant. Est a. noumhni/a nouilunio dicatus dies mensis auspex. Fit huius adagii mentio apud Hesych. et indicat natum a Caei insulae incolarum consuetudine, vbi pro libito ferias sibi quisque diligebat, incerta, et confusa dierum festorum ratione.

Dissidii pomum.

DE eo qui seminarium litium, et rixarum spargit, dissidii auctor, proverbialiter dixit Nicephorus Callistus libro 14. to\ mh/lon *eridos2 e)s2 me/son ba/llein, id est, Contentionis pomum in medium proiicere. vbi crasso errore lapsus est interpres ita vertens. Contentionis ouem, vehementer eam perstringens, in medium protulit. Allusit ad fabulam de pomo, quod Eris discordiae dea in conuiuio deorum proiecit inter accumbentes deas, in scriptum vt pulcherrimae cederet, qua de re Lucianus legatur.

Xenocratis testimonium.

DE minime vano et indubitato testimonio efferri potest, siquidem hoc de illo proditum legimus apud Laertium, quod cum nemini iniuriato testari liceret apud Athenienses, soli huic ius iurandum remissum fuerit: h)=n de\, inquit, kai\ a)ciopi/stws2 sfo/dra, w(/ste mh\ e)/con a)nw\moton marturei=, tou/tw| mo/nw| sunexw/roun a)qhnaioi\. Quo spectat illud Ciceronis ad Atticum. Quae mihi res multo honorificior visa est, quam aut illa, cum iurare tui ciues Xenocratem testimonium dicentem prohibuerunt, aut cum tabulas Metelli Numidici, cum hae, vt mos est, circumferrentur, nostri iudices aspicere noluerunt. Ex quo similiter Metelli tabulae, pro incorruptae integraeque fidei tabulis, quibus etiam non inspectis fides habeatur, in adagii vsum vocari possunt.

Vlyssis vinculum.

*odusse/ws2 desmo\s2, id est, Vlyssis vinculum aut ligaculum, dicitur (vt annotat Eustathius Odyss. q.) de rebus tuto sepositis, ac diligenter opera obseratis: e)pi\ tw=n sfragizome/nwn a)sfalw=s2. Occasio adagii sumpta ex Homero, loco iam antea citato, vbi Vlysses:

*qow=s2 d' e)pi\ diamo\n i)/hle
*poiki/lon, o)\n pote min de/das2 fresi\ po/tnia ki/rkh.

Continuo firmum iniicit ille
Vinculum, quod quondam monstrarat nectere Circe [correction of the transcriber; in the print Cicer].

Vetusti moris fuit vinculis munire, quod ab aliorum iniuria tutum esse volebant: recentior enim est clauium vsus, quas Laconum esse inuentum, sunt qui annotant.

Vulgari pisci non insunt spinae.

*en cunw=| i)xqu/i a)/kanqai ou)k e)/neisin, id est, Vulgari pisci non insunt spinae. Democriti adagium est. Vulgus hominum, non ita laedere potest aut fortunas aliorum euertere, vti magnates: neque argumentis obuiam ire potest: idem etiam dissoluendis syllogismis ineptum est, Plutarchus Symposiacwn lib. 2. e)n ga\r cunw=| i)xqu/i a)/kanqai ou)k e)/neisin, w)\s2 fhsi\n o( *dhmo/kritos2, id est, Etenim quod dixit Democritus, vulgaris piscis spinas non

habet. Refert Aelianus omnigenae historiae lib. 10. Archytae Tarentini apophthegma tale, vt difficulter inuenias piscem spina carentem, ita et virum qui nihil habeat dolosi aut spinosi, graece illud sonat: e)/rgon e)sti\n eu(rei=n i)xqu=n a)/kanqan mh\ e)/xonta.

Arundinea crura, et tabis propheta.

DE praetenui homuncione et macilento, atque etiam morboso dicetur illud Comici Platonis:

Torsit ille in Cinesiam Euagorae filium, poetam dithyrambicum, qui vsque adeo imbecillo et macro corpusculo fuisse memoratur, vt tiliaceis asseribus circumquaque se cingeret, ne praelongum et exile corpusculum vltro citroque flecteretur, vnde filuri/nou, id est, Tiliacei cognomentum illi apud Aristophanem. inciderat autem iste ex laterali morbo in empyema, collecto in thoracem pute, quapropter vetusto more, causa remedii contra pthisin, inustus fuerat, vt ex Platone Comico refert Galenus aphorism. lib. 7.

Expiatis bona obtingunt.

APheaeus in primi Dipnosophistarum initio, versu hoc proverbiali vtitur ex Callimacho Cyrenaeo desumpto.

Postularat autem Timocrates conniunicari sibi sermones eruditos in mensa variis de rebus habitos, neque patiebatur se excludi ab ea auditione, tanquam profanum, et mysteriorum cognitione indignum. Solebant vero antea quam sacra attingerent, lustraliter se laudando aut circumferendo, quod ipsum antiquum est sacrorum verbum pro purgare, Plauto quoque vsurpatum ibi: Pro lauatore circumferam: quem morem expressit Virgilius in 6. ait:

Idem ter socios pura circuntulit, vnda.
Spargens rore leui, et ramo felicis oliuae,
Lustrauitque viros.

Licebit vti quando postulabimus participes fieri scientiae reconditae, aut cognitionis rei cuiuspiam arduae, tanquam symmistae: veluti si anatomicae dissectionis studiosus, rerum quarundam difficilium explanationem ab Andrea Vulsalio, ea in arte extra omnem aleam peritissimo, efflagitet. Transferri etiam potest ad animum vitiorum sentina liberum.

Nodorum vincula texentes.

QVos non ineleganti voce Vitiligatores vocauit Cato, testante Plinio, eos non minore gratia e)ridante/as2 et i(mantelikte/as2 dixit Democrit. Abderita, illud quod iurgia ferant contentiosi, hoc vero, quod veluti nexus quosdam vinculorum implicent, quibus alios inuoluant irretiantque. Clemens Stromat. libro 1. e)ridante/es2 me\n kai\ i(mantelikte/es2, w(s2 o( *abdhri/ths2 e)kei=nos2 fhsi\n, id est, quae lectio apud Plutarchum 1. Symp. decade nonnihil corrupta legitur hoc modo: e)ridantai/wn de\ kata\ dhmo/kriton kai\ i(mantiliktai/wn lo/gous2 a)fete/on, id est, Missas facere oportet eorum fabulas, qui de lana caprina rixantur, et nodo; texunt, vt est apud Democritum.

Tripuer senex.

*tri/kouron gero/ntion, quasi dicas, iam tertio puerum senem, vetulum decrepitum prouerbiali schemate vocat Alcyphron, in epistolis, ubi Phoebiana delicata iuuencula senem ab intempestiuo amore deterret, acerbius illum his verbis increpans: ou) pa/ush| tri/kouron kai\ ta/lanton gero/ntion peirw=n ta\s2 a)f' h(liki/as2 a)nqou/sas2 h(ma=s2, id est, nunquam ne desines Tripuer et cariose senex nos in ipso aetatis flore constitutas puellas fodere? simili figura ferme, Triseclisenem vocauit Nestorem Naeuius, Quin et tri/gerwn mu=qos2, ab Aeschylo in Agamemn. fabula dicitur.

Coruus absente graculo pulcher.

ADagium spirat quod in Theophylacti epistolis legitur: koloiou= mh\ fane/ntos2 kai\ ko/rac eu)prepe/si katalogisqh/setai o(/rnisin, id est, Non apparente graculo inter speciosas aues numerabitur et coruus. Non inuenuste eo utimur, cum duorum fiet comparatio similis prope deformitatis. Elegantius sonabit si ad ingenium transferatur, ut si dicamus: Salustii immanem illam in Ciceronem dicacitatem, merum esse lusum prae effreni illa Caleni Fusii apud Dionem in eundem virulentia: koloiou= a)po/ntos2 to\n ko/raka eu)prepe\s2 ei)=nai o(/rneon.

Medium sequere.

PRouerbiales sunt Senarii Pratinae Tragici poetae Phliasii apud Athenaeum in 14.

*mh\ su\n to/non di/wke, mh/t' a)neime/nhn,
*iasti\ ou)sa\n, a)lla\ ta\n me/san ne/wn.

Ne sequere mollem, quem vocant Ionicum,
Neue asperum tonum, viam at mediam tene.

Quibus apposite utemur ubi modum, quo sine nihil recte fit, suadebimus, quemadmodum inter Harmoniae genera, cum Lydii modi Lugubre quid sonent ac flebile: Ionici mollibus seruiant: at Dorii velut inter utrosque medii laudantur: ita in dicendi ratione inter grande illud, atque robustum genus, et alterum gracile, medium eum duobus floridorum, et picturatam sequendum monet Fabius. Huic adfine est illud Damascii Syri in Philosophica historia: th\n de\ trofh\n e)klhrw/sato metri/an tina\ kai\ a)/qrupton, ou)/te kakourgou=san dia\ peni/an, ou)/te dia\ plou=ton blakeu/ousan, a)lla\ me/shn kai\ mousikh\n, kai\ to\n dw/rion tro/pon w(s2 a)lhqw=s2 h(rmosme/nhn, id est, Mensae apparatus erat moderatus, et frugalis, neque sordidior propter egestatem, neque dissolutior propter opulentiam, sed medius ac Musicus, in modum Doricorum modolorum reuera concinnus.

Cras cerdo, hodie nihil.

VArronis est inter paroemiacos librorum titulos prouerbium non semel a Nonio Marcello citatum, quo mutationem et variabilem rem humanarum sortem significari autumo. Conforme illi est, imo idem plane, Anaxandridae Comicis illud ex Anchise fabula:

*polloi\ de\ nu=n me\n ei)/sin ou) keleu/qeroi,
*est t' au)/rion de\ souniei=s2, ei)= t' ei)s2 tri/thn
*agora=| ke/xrhntai, to\n ga\r ai)/aka stre/fei
*dai/mwn e(ka/stw|.

Multi quidem sunt hodie liberi parum,
Quos Sunienses luce crastina dies
Sequens videbit perfrui claros foro.
Sors namque clauum versat hominum cuilibet.

Vbi per Sunienses, negotiatores intelligi puto, a Sunio Athenarum emporio notissimo, ubi rerum venalium forum erat, Donato teste: ut innuat repente quosdam e seruis negociatores bona fortuna usos euadere, mox etiam ciuilium rerum gubernaculis admoueri, hoc est, ex Iris Croesos fieri. Exstat apud Aristophanem simile prouerbium: *nu=n me\n ou)dei\s2, au)/rion de\ u(perme/gas2, id est, Qui nunc nullus, cras praemagnus. Consimili figura ferme dixit Nazianzenus in Athanasium: xqe\s2 i(ero/suloi kai\ shmero\n i(erei=s2, id est, Heri sacrilegi, hodie sacrifici: de iis qui sacra intempestiue tractant, adhuc tyrones artis, aut qui doctores esse praesumunt, vix discipuli. Postremum autem illud: oi)/aka stre/fei dai/mwn e(ka/stw|, id est, Fortuna vertit clauum cuilibet, prouerbium sapit, quo fortassis usus sit Varro similiter, ut haud absurdum sit illud apud Nonium reponere in dictione Examussim, ubi sic legitur, Idem oi(a/kwn, hoc modo legendo, Idem oi)/aka dai/mwn, ut ex initiali voce notum tunc adagium agnosci potuerit.

Puluere extrito decertat.

*ko/nin a)poyhsa/menos2 a)gwni/zetai, id est, Extrito puluere decertat, aut in certamen descendit. Citatur prouerbium ab Eustathio Iliados penultimo. Quadrat in eum, qui victus animum resumit, et cum hoste digladiatur. Transferretur ad animum, si quis in congressu literario herbam alicui dare coactus, nihilo animo deiectior ad conflictum redeat, quasi detersis pulueris sordibus.

Hercules in Lydia.

HErcules in Lydia prouerbialiter dicitur, qui cultu corporis effematitior incedit, indecoro sibi habitu utens, ut miles in toga talari conspicuus. Multorum scriptis celebratur Hercules muliebribus indutus apud Omphalem Lidiae reginam. Aristides in oratione aduersus eliminatores: h(raklh=s2 e)n ludoi/s2 w(rxh/sato, id est, Hercules inter Lydos saltauit. Tertullianus libro de pallio, Quales ille Herc. in serio Omphales fuerit, iam Omph. in Herculis scorto designata descripsit, ubi pro serico Beatus Rhenanus Theristro legit: innuit autem non minus pudendum fuisse Herculi muliebrem cultum assumere, quam Omphalem Leonina pelle cingi.

Asino gramen et baculus.

SApiens praeceptum est, o)/nw| xo/rtos2 kai\ r(a=bdos2, dou/lw| a)/rtos2 kai\ masti/ges2, id est, Asio foenum et baculus, seruo panis et scutica. Refertur a Gregorio Palama Thessalonicensi, ignauiae sedentariaeque desidiae iustissimum praemium: indicat namque duriter habendos, qui nil recte faciunt, nisi urgeas flagris. Seruilia ingenia non nisi plagis emendantur, Phrygum in morem: et quae in prauum induruerunt, minis, verberibus, et Manlianis imperiis frangenda sunt: contra generosi spiritus dura omnia respuunt, laude excitantur, honorisque ambitu quocunque velis ducuntur.

Paruis parua dant dii.

Versus est Pentameter ad Callimachum auctorem relatus. Ita ferme natura comparatum est, ut tenuis conditionis homines, tenui oblata sorte non secus exultent, quam magna solent magnates. Artemidorus in libro de somniorum interpretationibus quarti calce: e)peidh\ ou(/toi kai\ to\ tuxo\n labo/ntes2 a)gapw=si, kai\

u(perxai/rousin, o)rqw=s2 ou)=n kai\ to\ kallima/xeion e)/xeto, *aei\ toi=s2 mikroi=s2 mikra\ didou/si qeoi\, id est, Hi namque vulgare quippiam nacti amplectuntur illud, ac supra modum gaudent, propterea recte habet Callimachi dictum:

Proinde monet vulgi prouerbium vernacula lingua. Auream quadrigam esse ambiendam, a qua si contingat voto excidere, rota saltem aut aureus radius obtingere possit, desiderioque satisfacere.

Agri podex.

*pugh\ a)grou=, id est, Agri nates, prouerbiale est, de restibili agri feracitate, metaphora a carnulentis natibus sumpta: sic et ou)/tar ar)ou/rhs2 accipitur, quod Virgilius vertit, Vber glebae, to\ th=s2 gh=s2 piwta/ton kai\ trofh=s2 a)nadotiko\n. Hom. etiam gouno\n a(lwh=s2 dixit. Varro sumen terrae. Nonnulli efferunt adagium de hominibus immodice rusticanis: Alii dici volunt de otiosis delicatisque, qui non agro tantum assident magno in otio, sed simpliciter quauis in re delicatius versantur: ut Eust. annotat. Hesychius etiam locupletes homines et latifundis opulentos, a)grou= puga=s2, dici annotat, velut agris suffarcinatos.

Vna clamore Neadas superat.

*mei/zon mi/a tw=n nha/dwn, id est, Vna clamore vincit Neadas. Aelianus lib. 17. De animalibus indicat adagium fuisse in clamosas mulieres: esse autem nha/das2, id est, Neadas animantium genus, quorum clamore terra in hiatum discedat, auctoritate Aphorionis, qui etiam Samum desertam ab incolis propter harum Neadum multitudine, scripto prodidit. Neida in auem mutatam ex Pherecyde fabulatur Didymus. Aedonis et Zethi filiam. Perstringit simili ratione feminarum verbositatem Iuuenalis Satyra sexta, ibi:

Vna laboranti poterit succurrere lunae.
Tot pariter pelues et tintinnabula dicas
Pulsari.

Retibus confert, nihil tamen capit.

Versiculus est iambicus trimeter. Competere videtur in hominem alienis inseruientem commodis, unde plus iacturae, quam emolumenti ad ipsum redeat. Adagio huic obnoxii sunt, qui typographis assiduam operam praestant, nullo vel exiguo certe cum suo lucro.

Schema et gradus.

Doricum prouerbium est, sxa=ma kai\ ba=ma, quod communis lingua profert, sxh=ma kai\ bh=ma, id est, Habitus et incessus. Quo significabatur, non protinus ad altiora artium penetralia esse prouolandum, et quasi supra septa excedendum, ac praeoccupanda veluti sedilia certis ordinibus constituta. sed pedetentim et ordine quodam pergendum esse, ne praetereatur quae praecedere debent rudimenta atque initia, sine quibus cognitis cassa fiat, et concidat reliqua omnis traditio. Exstat apud Etymologici auctorem.

Quam facile canis exsta edit.

QVam facile canis exsta edit, prouerbiale dicterium est apud Anneum Senecam, in Apocolocyntosi, seu, Ludo de morte Claudii Caes. ubi D. Augustus introducitur hunc in

modum sententiam suam edisserens. Qui nobis non posse videtur muscam excitare, tam facile homines occidebat, quam canis exta edit. Ista namque lectio magis placet, quam vulgata, quae legit, quam caneis excidit, ut annotatum est a me nuper in annotationibus in eum librum, fauentque illi scripturae doctorum plerique, Dicetur de re expedita et oppido quam facillima factu, quo pertinet illud Horatii.

Io Saturnalia.

DIon lib. quinquagesimo octauo refert vulgatum fuisse dicterium, i)w\ satourna/lia, hoc est, Io Saturnalia, quo uti licebit, ubi quis suae conditionis immemor, auctoritatis sibi plusculum arrogat. Refert autem Dion, cum expeditionem in Britannos, velut extra orbem positos detrectarent legiones, nec A. Plautio egregiae militaris famae senatori, eius militiae duci, obtemperarent, Narcissum, Claudii libertum, ad imperatorem immissum suggestum conscendisse, sed verba facere pro concione ad milites tentantem, coercitum fuisse, acclamante undequaque exercitu notum illud diuerbium, Io Saturnalia, eo quod in Saturnalibus serui herili apparatu induti epulabantur. Graece est: sumboh/santes2 e(cai/. fnhs2 tou=to dh\ to\ qrullou/menon, i)w\ satourna/lia, e)peidh/per e)n toi=s2 kroni/ois2 oi( dou/loi to\ tw=n despotw=n sxh=ma metalamba/nontes2 e(orta/zousi. Paulo diuersius extulit Martialis lib. 11. clamant ecce mei Io Saturnalia, versus:

Nihil ad Persium.

PRouerbialiter usurpatum est a Cicerone libro de Oratore secundo: quo utemur, cum discrimen ingens eruditionis inter duos notare volumus, sic enim ait: Laelium Decimum volo, quem cognouimus virum bonum et non illiteratum, sed nihil ad Persium. Deflexum est autem e C. Lucilii Satyrographi verbis hisce: Persium non curo legere, Laelium Decimum volo: quibus significare voluit se optare suis scriptis lectorem neque indoctissimum, neque rursus doctissimum, quod ille nihil intelligat, hic morosius aliquanto iudicet ac plus intelligat fortassis quam ipse auctor de se. hunc locum attigit et Plinius in praefatione naturalis historiae, ita scribens. Praeterea est quaedam publica etiam eruditorum reiectio. Vtitur illa et Mar. Tullius extra omnem ingenii aleam positus, et (quod miremur) per aduocatum defenditur: Haec doctissimum Persium legere nolo, Laelium Decimum volo.

Rarum, carum.

PLato in Euthydemo: *to\ ga\r spa/nion w(= eu)qu/dhme ti/mion to\ de\ u(/dwr eu)wno/ton, a)/riston o)\n w(s2 e)/fh pi/ndaros2, id est, Quod rarum est, Euthydeme, idem etiam magni fit, at aqua, tametsi res sit longe optima, quod Pindarus ait, nihil vilius. Prouerbium est et vetustissimum, et hodie usitatissimum, quod xudai/w| versu omnibus in ore est: Quod rarum carum, vilescit quotidianum. D. Hieronymus alicubi: Omne quod rarum est, plus appetitur. Pulegium apud Indos pipere est pretiosius. Martialis lib. 1. Epigrammat.

Rara iuuant, primis sic maior gratia pomis.
Hybernae pretium sic meruere rosae.

Facit namque fastidium copia, ut inquit Liuius, et frigidius amamus semper ea, quibus ubi libeat, potiri

fas sit: Huc spectat quod libro ad Herennium tertio Cornificius ait: Vsitatae res facile e memoria elabuntur, insignes et nouae manent diutius. Solis exortus, cursus, occasus, nemo miratur, propterea quod cotidie fiunt, at ecclipses solis mirantur, quia raro accidunt, et solis ecclipses magis quam Iunae, quoniam hae crebriores fiunt, docet igitur natura se vulgari, et usitata re non exuscitari, nouitate vero et insigni quodam negotio commoueri.

Ne vicini quidem sentiunt.

CVm indicare volumus ita geri tacite ac dissimulanter quippiam, ut ne proximi quidem subodorentur factum, aut rem adeo tritialem esse et exigui momenti, ut ea nemo commoueatur, prouerbii usus erit. Plato in Alcibiade priore, disserens quantum ponderis trahant res magnatum. Persarum inquit, regi cum primogenitus nascitur, cui haereditario iure destinatur imperium, cuncti subditi festum diem celebrant: h(mw=n de\ genome/nnwn, to\ tou= kwmwdopoiou=, ou)d' oi( gei/tones2 sfo/dra toi ai)sqa/nontai, id est, at nobis in lucem editis, ne vicini quidem (iuxta Comici dictum) magnopere id persentiscunt Non liquet nunc mihi e quo Comico petitum sit.

Tanquam ouis meridians.

Socrates apud Platonem in Phaedro, de supino otio animique veterno extulit prouerbialiter illud: w(/sper proba/tion meshmbria/zon, hoc est, tanquam ouis meridians, verba eius ita habent: khloume/nous2 u)f' au)tw\n di' a)rgi/an th=s2 dianoi/as2, dikai/ws2 a)\n katagelw=en, h( gou/menoi a)ndra/poda a)/tta sfisi\n e)lqo/nta ei)s2 to\ katagw/gion, w(/sper proba/tia meshmbria/zonta peri\ th\n krhnh\n eu)/dein, i. e. Si viderint nos animi ueterno torpentes, merito derideant, arbitrati mancipia quaepiam in suum delata gurgustium, tamquam oues meridiantes ad fonticulum indormire. Solent oues medium diem accedente sole ad fontium aquas desides iacere aut in umbra.

Ad Scirrhonem tendere.

THeaetetus apud Platonem in cognomine sibi dialogo: su\ de\ moi dokei=s2 pro\s2 to\n ski/r)r(wna ma=llon tei/nein, id est, Videris mihi ad Scirrhonem potius spectare. Prouerbiali [correction of the transcriber; in the print Rrouerbiali] figura dictum de eo, qui efficacibus argumentis et scientificis demonstrationibus, cuiusmodi lineales necessitates appellat Aristoteles, compellit quempiam ad assensum. Sciron latro fuit insignis, qui cognominatas a se Scironidas cautes insidens, compellebat viatores ex abrupta caute praecipites se dare, ut in Bibliotheces quinto scribit Diodorus Siculus. Euripidis scholiastes annotat solitum fuisse viatores ad abluendos ipsi pedes cogere, atque ita inter lauandum improuidos de praecipitio impactis calcibus deturbare: huius meminit et Ouidius Metamorph. 7. et Propertius tertio.

Nec tamen est quisquam sacros qui laedat amantes,
Scirrhonis media si licet ire via.

Vbi Scirrhonis viam appellat periculi plenam. Pausanias in Atticis Scirrhonem memorat Pilae regis Megaridis filium, qui de huius urbis imperio cum Niso Pandionis filio contendens, belli ius et imperium omne obtinuit, iudicante Aeaco arbitro, an autem hic idem sit cum latrone, ignoro. Cum hoc consonat et quod mox Plato subiicit: su\ de\ kat' a)ntai/on ti/ moi ma=llon dokei=s2 to\ dra=ma dra=n, i. e.

Dijtrephes doliares habens alas.

*dhtrefh=s2 putinai=a e)/xwn ptera\, id est, Diitrephes doliares habens pennas. Dici videtur posse de locuplete homine, quem tamen non pudeat vilibus mercimoniis aut opificio vulgari, quod tractauit olim, insistere. Aristophanes in Auibus:

Fuit autem iste Diitrephes putinoplo/kos2, hoc est, vietor, qui vitilibus dolia compingebat, qui ex ea re ditatus, tribunus euasit Athenis. Vnde eius mensam alicubi in Heroibus fabulis traducit Aristopha. nouum hominem et neoplutum notans, a)po\ th=s2 dhtrefou=s2 trape/zhs2, Diitrephis mensam nominans tenui lautiorem. *pte/ra autem hic dicuntur vitilium extremitates. Meminit Suidas ex Euph.

Circulator Cybeiius.

*mhtragu/rths2, hoc est, Cybeleius circulator, prouerbiali specie dicitur homo contaminatus flagitiis et libidinibus temulentiaeque addictus. Plutarchus de Ptolemaeo iuniore loquens, qui in palatio temulentus tympano comploso obambulabat, deino\n ga\r ei)kleome/nhs2 ka/qhtai mh tragu/rtou basile/ws2 sxolh\n a)name/nwn, o(/tan prw=ton a)po/thtai to\ tu/mpanon, kai\ katapau/sh| to\n qi/ason, id est, Graue et calamitosum esse, si Cleomenes operiret feriatum otium Regis Cybeleii praestigiatoris, ubi primum ille tympanum posuerit, et coetus tripudiantium dimiserit. Metragyrtae dicebantur Phrygiae Cybeles sacris operati fanatici homines, qui tympani complosu stipem corrogabant, qui et diuisim mhtro\s2 a)gu/rtai, dicuntur, velut matris deorum praestigiatores. Dionysius Halicarnass. libro secundo Pessinuntiae, inquit, deae sacerdotes sunt, Phryx vir et Phrygia femina, quae deam circumferunt mutragurtou=ntes2 per urbem, more patriae suae, simulacra picta circumposita pectori gestantes, turba reliqua deam quae sequitur, tibiis circumstrepente, ac tympana complodente: at Romanorum ciuium nemo mhtragurtw\n, aut tibiis personans incedit, variegato amictu conspicuus, aut orgiis Phrygio ritu deam colens. Reliqui vocem Graecam quae in impressis codicibus legitur, quod Eusebius lib 2. Praeparationis Euangelicae locum Dionysii citans: mhnagurtou=ntes2 mhnagurtw=n scribat, quae vox idem cum priore denotat, nisi quod ex etymi ratione menstruum circulatorem intelligamus: nam quolibet mense coetus faciebant, stipemque corrogabant, ut ex Suida quoque discimus: cum hac voce nihil habet commune Mithras, quae Solis appellatio est apud Persas, uti Lutatius Placidus in Statianis commentariis annotat his verbis: Sol apud Achaemenios Titan, apud Assyrios Osiris, apud Persas, ubi in antro colitur, Mithra vocatur. Vnde in fine primi Thebaidos sic Papinius:

Seu te roseum Titana vocari:
Gentis Achaemenia rita, seu praestat Osirin
Frugiferum, seu Persaei sub rupibus antri

Indignata sequi torquentem cornua Mithram. Porphyrius libro quarto, De abstinentia ab animatis, refert Symbolum quempiam contexuisse historiam Mithriacham

pluribus libris, in quibus Mithrae mysteria et orgia explicarit: Meminit et Plinius libro 36. Mithrae Aegyptii regis, qui in Solis vrbe regnans, primus obeliscos Solis numini consecratos posuerit. Persis quoque solemne erat iuramentum per Mithram.

Choros Tragicos moleste fert.

*xoroi=s2 tw=n tragwdiw=n a)/xqetai, id est, Tragicos Choros aegrefert. Suidas annotat dici de famelicis, quod morae sit impatiens venter, qui vero esuriunt, hi choros, qui ferme prolixi sunt, in longum extrahi moleste ferant. Aristophanes:

Fames implacabile malum est, moraeque diuturnitate inualescit magis eius impatientia. Pulchre Socrates illud prouerbiale extulit in Phoedone, ou)de\n w(/rneon a)/dei o(/tan peinh=|, id est, Nulla cantillat auis, quando esurit, iacet voluptas omnis et animi gaudium, vbi esuritur.

Dies digitus.

*da/ktulos2 h(me/ra, id est, Digitus dies. Adagio indicatur vitae humanae spatium esse exiguum, quasique digitale. Hyperbole infra illam, Spithama vitae. Alcaeus poeta apud Athenaeum: *pi/nomen, ti to\n lu/xnon a)mme/nomen; da/ktulos2 a(me/ra kadde/cai lu/xnais2 mega/lais2, a(/s2 tu\ poiki/llhs2, oi)/non ga\r seme/las2 kai\ dio\s2 laqikide/a a)nqrw/poisin e)/dwken, e)gxe/ai, ki/rna e(/na kai\ plei/ous2, id est, Bibamus, quid lucernam moramur? Digitus est dies: accipe maioribus poculis, quae tu obducas; vinum namque Semeles Iouisque natus obliuiosum mortalibus dedit: infunde, misce vnum atque plura: Huc allusit proculdubio auctor Epigramm. quod in fine libri septimi legitur:

*pi/nomen ba/kxou zwro\n po/ma, da/ktulos2 a)w\s2,
*h pali\ komisth\n lu/xnon i)dei=n me/nomen.

Ducamus Bacchi latices, digitus breuis lux,
Somniger aut quid te lychne manere iuuat?

Quamquam in Alcaei verbis pro a)mme/nomen alii sbe/nnumen, hoc est, extinguimus, supponunt, cum prioris lectionis fides vel ex Epigrammate astrui possit.

Canibus ossa prodo.

*mhnu/w ku/sin o)ste/a, id est, Canibus ossa commonstro. Prouerbium est de eo, qui inimico suum patefacit consilium, velut si quis riuali amores suos detegat, aut litigator aduersario actionem suam indicet. Exstat Epigramm. libro septimo:

*alla\ ti\ munu/w ku/sin o)ste/a, ma/rture/s2 ei)si
*th=s2 a)qurostomi/hs2 oi( mi/deoi ka/lamoi.

Quid canibus prodo ossa, loquacis praemia lingua.
Quae sint, testatur lauis arundo Midae.

De arundine Midae fabula est apud Ouidium Metamor. vndecimo, quam perstrinxit et Petronius Arbiter his versibus:

Sic commissa ferens auidus reserare minister.
Fodit humum, regisque latentes prodidit aures,
Concepit nam terra sonum calamique loquentes.
Invenere Midam, qualem conceperat index.

Inter lugentes iocari.

De eo, qui alieniore tempore intempestiue aliquid designat aut loquitur, competit quod paroemiae nomine recitat Demetrius Phaleraeus, e)n penqou/si pai/+zein, id est, inter lugentes ludere, verba eius sunt in capite de homoeoteleutis, vbi affectatam vocum structuram criminatur: ou) ma\ to\n dia\ pa/qos2 kinh/sei ou)/d' e)le/on, a)lla\ to\n kalou/menon klausige/lwta to\ ga\r e)n penqou=si pai/+zein, kata\ th\n paroimi/an, to\ ta\ toiau=ta e)n toi=s2 pa/qesin kakotexnei=n e)/sti, id est, Non hercule affectum mouebit aut miserationem, sed eum quem nominant mixtum fletui risum; nam in affectibus talia vitiose affectare, est idem quod inter lugentes ludere, iuxta prouerbium. quo in loco turpes mendae in codicibus impressis insederunt, siquidem male po/qos2 pro pa/qos2 scriptum legitur, et e)/laion, pro e)le/on, et eu)penqou=si loco e)n penqou=si. Quid, quod vox ipsa klausi/gelws2 prouerbialis est, de simulato fletu, qualis haeredum esse solet, iuxta Mimum Publianum, Haeredis fletus, sub persona risus est, qua vsum ostendit Xenophontem Hermogenes rhetor capit. De Tenuitate: est autem locus Graecarum rerum libro septimo: pa/ntas2 de\ tou\s2 paro/ntas2 to/te ge tw=| o)/nti klausi/gelws2 ei)/xen, id est, Cunctos qui aderant tenui reuera permistus lacrymis risus. Apollodorus apud Athenaeum libro 13. refert duas fuisse Phrynas meretriculas, quarum alteri e fictis lacrymis cognomen dicit fuisse klausi/gelos2, alteri a puditate sape/rdion.

Pistillum exornatum.

Demetrius Phaleraeus de frigiditate scriptorum disserens, adagio hoc vtitur, vbi ait, idem esse frigiditatem, quod arrogantiam: nam vt homo arrogans, quae in se non agnoscit, sibi tamen vendicat, tanquam adsint: ita qui humilibus rebus pondus orationis adiicit, similiter agit ille, qui in re tenui superbit: kai\ o(poi=o/n ti to\ e)n paroimi/a| th=| kosmou/menon u(/peron, toiou=to/n ti e)/sti kai\ to\ e)n th=| e(rmhnei/a| e)chrme/non e)n mikroi=s2 pra/gmasi, id est, cuiusmodi est pistillum exornatum, quod in prouerbio est, talis fuerit et tumor orationis in re exili. Dicetur de re praepostere aut inepte compta, aut oratione inepta flosculis quibusdam parum apposite picturata. Quadrabit et in hominem gloriosum aut operose vestitum, in quo nihil sit salis aut prudentiae.

Formicae semitam canit.

De eo, qui subtilitates omnes persequitur, et minutissima quaeque dictioni immiscet vt elabatur: aut qui vltro citroque narrationem rei implicat, prima mediis, vltima primis inuoluens temere, prouerbio dicetur, mu/mhkos2 a)tra/pous2 a)/|dei, id est, formicae semitas canit. Exstat apud Aristophanem in Thesmophoriaz. de Agath. Comico dictum, quem sugillat vt subtilia ac flexiloqua carmina scribentem: Formicae viam suam obliquant discursu implicito.

Sirenas praeternauigare.

*osper seirh=nas2 paraple/ein, id est, Sirenas praeternauigare prouerbiali tropo dicitur, qui Philosophiae praeceptis communitus voluptatum illecebras despuit, aut quomodocunque vitiorum occasionem declinat. Socrates apud Platonem: e)/an de\ o(rw=si, dialegome/nous2 kai\ paraple/ontas2 sfa=s2 w(/sper seirhn=as2 a)khlh/tous2, id est, Sin videant nos sermones conferentes et illecebris immobiles praeternauigare ipsos tanquam Sirenas quaspiam.

Similiter dixit in Symposio: bi/a| ou)=n w(/sper a)po\ tw=n seirh=nwn e)pisxo/menos2 ta\ w)=ta, oi)/xomai feu/gwn, id est, Fuga abeo, vim mihi adhibens, et tanquam a Sirenibus aures obstruens. Notissima est ex Homeri Odyssaea fabula de Vlysse sociorum aures cera claudente, vt periculum sibi suisque imminens effugeret.

*oi)/koqen oi)/kade.

*oi)/koqen oi)/kade, id est, de domo in domum transire dicunt Graeci, quoties ab amico amicus munus accipit, aut candide operam suam amico defert, ita vsus est Iulianus apostata in episto. [abbr.: epistola] qua fundum donat amico: nu=n de\ soi\ dw=ron au)= fi/lh ke/falh di/dwmi mikro\n me\n o(/per e)/sti, xari/en de\ fi/lw|, para\ fi/lou oi)/koqen oi)/kade kata\ to\n sofo\n poihth\n pi/ndaron, id est, Nunc, ô amicum caput, dono tibi, do fundum, exiguum quidem illum, sed amico non ingratum, de domo in domum, vt cum sapiente Pindaro dicam. Exstat apud Pindarum Olympiorum oda sexta: de/caito kw=mon oi)/koqen oi)/kade, id est, praeconium accipiat de domo in domum, hoc est, proprium haud peregrinum. Certe quicquid non aliunde accedit, sed quasi domi nostrae natum et vernaculum nobis est, oi)/koqen habere dicimus. Aristides in oratione de templo Zeziceno: kai\ th\n fulakh\n th=s2 a)rxh=s2 ou)k a)llotri/an, a)ll' oi)/koqen w(s2 a)lhqw=s2 e)poih/santo koinwnh/sontes2 a)pa/nta, id est, Imperii tutelam non alienam, sed reuera domesticam constituerunt, rerum omnium communione. Idem in genethliaco Apellae: u(poba/llei d' au)tw=| tou)/noma tou= paido\s2 w(/s2 oi)/koqen oi)/kade ge/nous2 te o(moi/ws2 kai\ lo/gou th\n a)rxh\n di/dwsi, id est, Imponit illi filii nomen, adeoque dat quasi de domo in domum et generis et existimationis ex aequo principium. Non male ad vsum ita accommodabitur: Si tibi tuisve studiis gratificari aut prodesse quid possum, siue libris siue pecunia, fac a me repetas w(s2 oi)/koqen oi)/kade.

Mithaecus cum sit, Agamemnonem simulat.

*mi/qaikos2 w)\n *agame/mnona u(pokri/netai, id est, Mithaecus cum sit, Agamemonis personam agit. Competet in eum, qui magnas opes iactat, inops cum sit et re tenui: aut in indoctum, qui tamen eruditionis opinione se populo venditat. Themisthius in prima oratione, quae basanisth\s2, quasi Explorator inscribitur, de plagiario Sophista, et doctrinae, quae nulla erat, inani ostentatore: *eu) iste\ w)= a)ndreu\s2 o(/ti e)capata= u(ma=s2 kai\ pro/sopon *agame/mnonos2 u(pokri/netai *mi/qaiko/s2 tis2 w)\n e)/ndoqen h)\ qeariw\n, id est, Non ignoratis viri optimi, hunc vobis imponere, et Agamemnonis personam histrionice repraesentare, cum sit intus Mithaecus quispiam aut Thearion Mithaecus ex fece poetarum fuit, qui obsonandi more Siculi rationem conscripsit, at Thearion pistor seu panifex, quorum meminit in Gorgia Plato: qeari/wn o( a)rtopoio\s2 kai\ *mi/qaikos2 o( th\n o)yopoih/an suggegrafo\s2 to\n sikeliko\n. Meminit Mithaeci et Athen. eiusque o)yartutiko\n citat libro septimo, quod est de obsoniorum conditura. Non abludit ab hoc adagio dictum Polemonis ad Sophistam quendam viles pisciculos et boletulos ementem: ou)k e)sti\ to\ *darei/ou kai\ *ce/rcou fro/nhma kalw=s2 u(pokri/kasqai tau=ta sipoume/nw|, id est, Qui talibus victitat, magnos Darii et Xerxis spiritus aptus exhibere non potest, vt refert Philostratus.

Iuppiter plue mel.

duna/meos2, id est, de potestate nutrimentorum, scribit aestatis tempore, si quando insignis copia mellis passim in virgultis ac arborum foliis inueniretur, Rusticos exclamare consueuisse, w)= zeu= bre/xe me/li. O Iuppiter plue mel. quo verbo commode vti conveniet, quando omnia fausta et felicia precamur. Angelus Politianus libro primo epistolarum ad Picium, diuersum citat ex Tragoedia quapiam, w)= zeu= bre/con ta\s2 perista/seis2, id est, O Iuppiter plue calamitates. Sic exclamamus dum ob rei indignitatem etiam perniciosis votis vtimur, ita quod Plato in dialogo, qui inscribitur Alcibiades secundus, putat esse probi poetae versiculos illos, *zeu= basileu= ta\ me\n e)/sqla kai\ eu)xome/nois2 kai\ a)eu/ktois2 a)/mmi di/dou, ta\ de\ lu/gra kai\ eu)xome/nwn a)peru/kois2. hoc est,

Rex Iuppiter, optima quidem nobis et vouentibus tribue.
Caeterum perniciosa petentibus etiam quam longissime iubeas abesse.

Munus in Aetolis, mens autem in Clopidis.

Aristophanes in Comoedia, cui titulus i(ppei=s2 tw= xei=r' e)n ai)twloi=s2 o( nou=s2 d' e)n klwpidoi=s2, quod de Cleone dicitur, in omnes illos torqueri potest, qui numquam cessant, vel a petendo, vel si hoc parum successerit ab alienis rebus sublegendis. Poeta germana sua festiuitate Aetolos ab a)/itein, id est, ab assidue et importune petendo deriuauit, quamquam etiam Athenaeus to\ klwpa=sqai kai\ a(rpa/sai libro sexto, Deipnosop. dicat esse Aetolicum. Caeterum cum Cropitae populus sit ex Leontide tribu: Poeta valde quam eleganter r in l commutauit, vt kloph\n, id est, furtum exprimeret, cuius perpetuo reum agit Cleonem: meminit adagii et Plutarchus, in libello de Curiositate.

*ai(cwneu/esqai.

Stephanus in dictione ai)cwni/+a, quae ciuilitas est Magnesiae, scribit ai)cwneu/esqai prouerbio dici vanos accusatores et sycophantas. Aexones enim vt idem inquit, bla/sfhmoi kai\ sukofa/ntai kwmw|dou=ntai. Harpocration in dictionario 10. Oratore dictione ai)cwnhi\s2 scribit hoc adagio [correction of the transcriber; in the print adigio] Menand. et Platonem Comicos esse vsos.

*bergai/+zein.

Stephanus in dictione be/rgh, scribit bergai/+zein prouerbio dici, mhde\n a)lhqe\s2 le/gein, id est, nihil dicere, quod verum sit, adagio ab Antiphane Comico Bercaeo nato, qui prorsus incredibilia et vana quaedam scripserit.

Thessalus missus.

Pausanias in Graeci Attica, Thessalium missum egregie lautum cibum ita dictum fuisse scribit, et Athenaeus probat. libro *d. Deipnosoph. eu)tra/pezoi d' ei)si\n ou)/tos2 oi( qettaloi\, kata\ kai\ e)/rifos2 fhsi\n e)n peltasth=| ou(/ton, id est, in mensis instruendis valde quam operosi fuerunt Thessali, vnde et Eriphus Comicus in Beliaste sic inquit:

*ta\ d' ou) ko/rinqos2 ou)/te lai\+s2 w)= su/re
*ou)d' eu)trape/zwn qettalw=n ce/nwn trofai\.

Illa vero non Corinthus, non Lais o Syre
Neque item lautorum Thessalorum hospitium alimenta.

Idem Athenaeus libro id. Deipnosoph. Thessalos tw=n e(llh/nwn polutelesta/tous2 vocat,

In olis venari.

Trophonio Parasitus: a)qa/lasson e)n toi=s2 lopadi/ois2 a)li/sketai tametsi mare nullo vnquam tempore attingat; in ollis tamen egregiam capturam assequitur. Proverbium in eos competit, quibus nullum vinum gratius est, quam alienum, qui vere dicuntur ko/lakes2: sunt enim iuxta Anaxillam Comicum: tw=n e)xo/ntwn ou)si/as2 skw/lhkes2.

Quatuor habens capita.

AThenaeus lib. 10. Dipnos. scribit Menandrum de Byzantii vinosis, atque temulentis mercatoribus dixisse te/ttaras2 kefala\s2 e)/xwn, id est, quatuor habens capita. Siquidem ebriis omnia geminata videntur. Cuius rei rationem reddit Alexander Aphrodisiensis lib. 1. problem. 121. Et Lactantius de Opificio Dei, cap. 9. Adagium ad eos pertinet, qui cum se largius inuitarint, sese putant nonnunquam pro vno multa capita gestare.

Barbam ab vlnis puerorum vellere.

Lvcianus in tragoedia, cui titulus w)ku/pous2, pw/gona ti/lla koure/wn u(p' w)le/nais2, Barbam velle a puerorum vlnis, hoc est, inanem laborem suscipe, et perinde nihil profuturum. Nam quod barbae genus a puerorum vlnis velli possit, ego non video. Barbam igitur a puerorum vlnis vellunt, qui sumunt inutilem operam, rebus egregie commodis passim praeteritis et neglectis.

Ocream capiti, tibiae galeam adaptare.

Lvcianus in Rhet. Ironicos Rhetorem sic instituit: a)lla\ to\ prw=ton e)/mpeson prw=ton lege/qw, kai\ h)\n ou)/tw to/xh|, peri\ tw=| metw/pw| me\n h( knhmi\s2, peri\ th=| knh/mh| de\ h( ko/rus2. Verum quodque primum inciderit, primo loco dicatur: ad haec si fors ita contigerit, fronti quidem ocrea, tibiae vero galea apponatur. Proverbium indicat nihil suo loco, sed omnia praepostere fieri. Adagio rursus vtitur Lucianus in Commentario: u(pe\r tou= e)n th=| prosagoreu/sei ptai/smatos2, id est, de errore compellationis, w(/sper a)\n ei)/tis2 knh/mh| to\ kara/nos2, h)\ peri\ th=| kefalh=| ta\s2 knhmi=das2 e)pidh/saito. Salustius in bello Iugurthino praeposteros homines vocat, qui maiorum acta, et Graecorum Militaria praecepta tum primum legunt, quando iam consules facti sunt. Nam gerere, quam fieri, tempore posterius est Plinius scribit, Oryges esse contrario pilo, et ad caput versos vestitos, ita reperias quosdam homines, qui nihil ament, nisi quod sit praeposterum.

Archilochi Vulpes.

BAsilius Magnus in Commentariolo ad Nepotes: kai\ th=s2 ar)xilo/xou a)lw/pekos2 to\ kerdale/on te\ kai\ poiki/lon zhlw/swmen. Archilocheae vulpis versutam atque variam calliditatem imitemur. Adagium in eos dicitur, qui pro re nata consilium expeditissime capiunt, quemadmodum Archilochus in Apologis a se scriptis vulpem vbique callidissimam introduxit, Auctore Philostrato in Iconibus cap. de fabulis, meminit eius rei et Ammonius in libello de differentiis vocum, dictione ai)=nos2.

Senator absque provocatione. Legatus sine mandatis.

CIcero lib. 3. de legibus, sed quaero quid hac re sit turpius, quam sine provocatione Senator, Legatus sine mandatis. Adagia sunt egregie venusta de iis, qui cum nihil auctoritatis habeant, nullis denique ciuilibus muneribus fungantur, volunt

tamen, vt consueuit imperiosum hoc hominum genus, primi esse in omni loco et tempore: ad haec ingenerata quadam insolentia nihil non sibi tribuunt. Nemo autem ignorare potest, ex iureconsultorum et historicorum sententia, provocationes ad senatum fieri solitas, quanquam lege a Publicola lata, vt Liuius libro 2. Ab vrbe condita docet, priscis Romanorum temporibus provocatio a magistratibus ad populum erat. Caeterum quod ad adagium pertinet, nemo Legatus esse potest, qui non reipublicae suae legitimis mandatis instructus atque alio missus sit. Idem in 13. Philip. inquit, Senator voluntarius lectus ipse a se, de iis, qui se negociis alienis administrandis etiam non accersiti ingerunt.

Cantilena ex scholis.

CAntilena ex scholis, proverbio dicitur res nugatoria ac plane nullius vtilitatis, cuiusmodi Aul. Gell, scholica nugalia vocat. Cicero libro 1. de Oratore. Neque ex scholis cantilenam requirunt. Ita D. Hieronymus in Prooemio 8. libro Commentariorum in Esaiam. Testamentum autem, inquit, Grunii Corocottae Porcelli decantant in scholis puerorum agmina cachinnantium. Idem aduersus Rufinum: Quasi non Cyrrhatorum turba Milesiorum in scholis figmenta decantent, et testamentum suis cachino membra concutiat.

Conchas legere.

Conchas legere proverbio dicuntur, qui ad animum remittendum nonnunquam ad ludicra quaedam sese demittunt. Ita Cicero in 2. de Oratore, sed tamen ita narrare solet Scaeuola, Conchas eos ad Caietam et Lucrinum legere consuesse, et ad omnem animi remissionem ludumque descendere. Hic scimus non defuturos, qui nos dicant etiam gignere proverbia, qui si velint, hoc Angelo Politiano rescribant, qui proverbio nominatim et apposite vsus est in Miscell. cap. 77. Atque eius viri auctoritas apud nos longe sanctior est, quam vt metuamus ab eius incomparabili eruditione vel latum digitum discedere. Valerius Maximus lib. 8. c. 8. de Scipione et Laelio: Ita animi quoque remissione communiter acquiescebant. Constat namque eos Caietae et Laurenti vagos, littoribus conchulas et calculos lectitasse.

Sabulae leonem excipere.

PRoverbio vtitur Seneca libro 11. epistolarum in fine, cuius vsus est, si quando rem periculo plenam leuibus admodum et infirmis praesidiis depellere volumus. Subula leonem excipit, qui frigidis rationibus fortissima argumenta conuellere nititur. [correction of the transcriber; in the print ,]

In eodem valetudinario iacere.

DE iis dicitur, qui eodem periculi genere et communi malo implicantur. Proverbio vtitur Seneca libro 3. epistolarum. Non sum tam improbus, vt curationes aeger obeam, sed tanquam in eodem valetudinario taceam, de communi malo tecum colloquor, remedia communico. Cornel. Tacit. in dial. de Oratorib. Qui in eodem valetudinario haec ossa et hanc maciem probant.

Deos absentes testes facit.

PLautus in Mercatore, Deos absentes testes memoras, qui ego isthuc credam tibi? proverbiales de eo, qui cum summa confidentia strenue mentiatur.

Gallinaceus Euclionis.

Ausonius in praefatione Gryphi de ternario numero. Gallinaceum Euclionis proverbio dixit, qui soleat omnia diligentissime perquirere et inuestigare, ne puluisculo quidem relicto, donec id inuenerit, quod exquisita cura conquisierat.

Sapientes sunt qui veteri vino vtuntur.

Qvod Plautus in Casina de veteri vino dixit, hoc ad omnis antiquitatis commendationem pertinet. Homerus certe vetus vinum, diuinam potionem appellat Odyss. b.

*en de\ pi/qoi ei)/noio palaiou= h(dupo/toio
*estasan, a)/krh to\n qei=on po/ton, e)/ntos2 e)/xontes2.

Qui properant, noua musta bibant, mihi fundat auitum.
Consulibus priscis condita testa merum.

Sapientissimi certe sunt existimandi, qui scriptorib. antiquis vtuntur, non iis, quos praepostere veteres vocant, quos vappae verius et feci quam vino comparaueris. Gnathaena, siue vt alii Phryne, vt est apud Athenaeum lib. ig'. e)pido/ntos2 de\ ti/nos2 oi)/non, e)n yukturidi/w| mikro\n, kai\ ei)po/ntos2 o(\ti e(kkaidekae/ths2, mikro/s2 ge e)/fh, o(\s2 tosou/twn e)tw=n. Pindarus in Olymp. Od. 9. ei)/nei de\ palaio\n.

Etiam vetus arbustum transferri potest.

SEneca libro 13. epistolarum, Aegialius paterfamilias dicebat etiam vetus arbustum transferri posse. Adagium est, omnem tandem aetatem posse ad optimam quamque viuendi rationem transferri et accommodari, quando et senex Cato graecas literas didicit. Ita quod verissimum sit hoc Publianum: Nulla est sera ad bonos mores via.

Lacinia obtinere.

CIcero in 3. de Orat. Nam illud alterum genus, quod est temporibus, locis, reis definitum obtinent atque idipsum Lacinia. Lacinia tantum obtinere dicuntur, qui rem non integram intelligunt, aut assequuntur. Plautus in Asinaria de amica amantem aegre dimittente: Lachrymantem lacinia tenet.

Clausis thesauris incubare.

CLausis thesauris incubare dicuntur, qui rem quidem possident, caeterum nec vti norunt, neque frui possunt. Quintil. in x. Qui autem scierit, quo sint quaeque modo dicenda, nisi tanquam in procinctu paratam quidem ad omnes casus habuerit eloquentiam, velut clausis thesauris incubabit. Est autem sapientis verbum, Thesauri abstrusi et absconditae sapientiae nullam esse vtilitatem.

Teucrum Pacuuii ediscere.

CIcero in 1. de Orat. Mallem ediscere Teucrum Pacuuii: de re magni negocii, et in qua conficienda oporteat ingentem laborem insumere Pacuuii Teucrum saepe citat Nonius Marcellus: est autem verisimile, poema hoc fuisse arduum, et ex pari difficile, quod memoriae non facile mandari potuerit.

Musas hortari vt canant.

Avsonius in epist. ad Symmachum, eiusmodi proverbialia scitamenta, quibus significamus, nos eum inhortari, qui sua sponte atque adeo non rogatus in negocium incumbat,

eleganter expressit, Musas hortari vt canant, maria vt effluant, auras vt vigeant, ignes vt caleant.

Equus Troianus.

EQuum Troianum proverbio dicimus tacitas insidias et paucis intellectam imposturam. Sic enim Cicero non semel vsus est, pro M. Coelio. An equus Troianus fuerit, qui tot inuictos viros muliebre bellum gerentes tulerit? Pro Murena, Intus, inquam, est equus Troianus, a quo nunquam me Consule dormientes opprimemini. Et in 2. Antoniana, in huius me consilii societatem tanquam in equum Troianum includi cum principibus non recuso. Caeterum equi Troiani descriptio ex Homero et Virgilio notior est, quam vt hic recenseri debeat. Macrobius scribit Cincium in suasione legis Fanniae saeculo suo obiecisse, quod porcum Troianum, hoc est, inclusis etiam aliis animalibus grauidum mensis inferrent.

Calcei Sicyonii.

ypodh/mata sikuw/nia, Calcei Sicyonii, quemadmodum et Stephanus meminit, proverbio dicuntur de re pulchra quidem, sed quae virum parum deceat. Cicero in 1. de Oratore, vbi de Socrate loquitur: Quin etiam cum ei scriptam orationem disertus orator Lysias attulisset, quam si ei videretur edisceret, et ea pro se in iudicio vteretur, non inuitus legit, et commode scriptam esse dixit, sed, inquit, vt si mihi calceos Sicyonios attulisses non vterer, quamuis essent habiles et apti ad pedem, quia non essent viriles, sic illam orationem disertam sibi et oratoriam videri, fortem et virilem non videri. Athenaeus libro 4. meminit saltatores in conuiuiis Sicyoniis esse vsos. Nam sikuw/nia, tantum plerique Graeci vocant eiusmodi effeminatum calceorum genus. Lucianus in Rhetore: h( e)mba\s2 sikuw/nia pi/lois2 toi=s2 leu/kois2 e)pi\ pre/pousa, id est, Solea Sicyonia albis vinculis ornata. Lucret. in 4. de delicatissima mollicie scribens:

Languent officia, atque aegrotat fama vacillans,
Vnguenta, et pulchra in pedibus Sicyonia rident.

Proverbio vsus est et Picus ad Hermolaum Barbarum lib. 9. epistolarum Ang. Politiani.

Pygmaeum imponere Colosso.

PHilostratus Sophista Nicete, proverbio dixit. Pigmaeum imponere Colosso, hoc est, rem minutam et abiectam amplissimam efficere. Cicero dixit arcem facere ex cloaca.

In cauea minus bene canit luscinia.

IDem in Scopeliano dixit, in cauea minus bene canere lusciniam, quo proverbio commode vtemur, si quando significamus, libertatem esse rem inaestimabilem, et ingenia libera rebus omnibus agendis esse accommodatiora. Homerus Odyss. libro r. scribit, Iouem omnibus seruis dimidiam animi portionem abstulisse, cuius et Plato in 6. lib. de legib. meminit: h(/misu ga\r t' a)reth=s2 a)poai/nutai eu)ru/opa zeu\s2 a)ne/ros2. eu)t' a)/n min kata\ dou/lion h)=mar e(/lhsun.

Problema Archimedeum.

vocat quaestionem reconditam et implicatam, quae a nemine vel a paucis intelligi possit. Idem libro 7. ad Atticum, rem abditissimam numero Platonis obscuriorem vocat. Vitruuius libro 9. capite 3. scribit Archimedem, si quid abstrusum, et multo labore quaesitum, vix tandem inuenisset, solitum exilire gaudio et currentem identidem exclamasse, eu(/rhka eu(/rhka, id est, reperi tandem, reperi. Exemplum incredibilis et nunquam intermissi studii Archimedis recenset Plutarchus in commentariolo, vtrum sensit administranda respub. a)rximh/dhn de\ th=| sani/di proskei/menon a)pospw=ntes2 bi/a| kai\ a)podu/ontes2 ei)/lifon oi( qera/pontes2, o( d' e)pi\ tou= sw=matos2 a)lhlime/nou dia/grafe ta\ sxh/mata [note of the transcriber: In the print: xh/mata].

Byssina verba.

PLutarchus in Apophthegmatibus: paru/satis2 h( ku/rou kai\ ar)tace/rcou mh/thr e)ke/leuse to\n basile/a me/llonta meta\ par)rhsi/as2 diale/gesqai bussi/nois2 xrh=sqai r(h/masi, hoc est, Parysatis Cyri et Artaxerxis mater, iubebat eum, qui regem liberius esset adlocuturus, Byssinis vti verbis. Byssina verba vocat quae nitorem habeant cum grauitate mixtum, imo quae commouendi asperitatem, iucundo quodam candore, atque adeo niuea quadam facilitate condiant. Aristoteles etiam praecipit cum principibus, aut rarissime, aut iucundissime colloquendum esse.

Computatorum digiti.

Computatorum digitos eleganti proverbio dicimus, qui variis et incertis fortunae casibus obnoxii sunt. Plutarch. in Apopht. o)rontoi=s2 o( basile/ws2 a)rtace/rcou lambro\s2 a)timi/a| peripesw\n di' o)rxh\n kai\ katagnwsqei\s2 e)/fh, kaqa/per oi( tw=n a)riqmhtikw=n da/ktuloi, nu=n me\n muria/das2, nu=n de\ mona/da tiqe/nai du/nantai, to\ au)to\ kai\ tw=n basile/wn fi/lous2, nu=n me\n to\ pa=n du/nasqai, nu=n de\ tou= la/xiston, id est, Orantes Artaxerxis regis gener, cum ob iracundiam honorato loco excidisset, quemadmodum, inquit, Arithmeticorum digiti, nunc myriades, nunc autem vnum tantum significant, ita regum quoque amici siue purpurati, nunc omnia, nunc autem nihil omnino possunt. Laertius hoc Soloni tribuit.

Vita Charadrii.

PLato in Gorgia Charadrii vitam intelligit hominis intemperantis, qui nunquam expleri possit, et in quem omnia influunt vt rursus effluant, vt Seneca dixit. Ita Socrates loquitur: karadriou= tina\ au)su\ bi/on le/geis2, Charadrii quandam vitam referas. Charadrium autem Theodotus apud Aristot. vertit rupicem siue hiathicolam: nam vt interpres Aristophanis in Auibus docet: w)noma/to poi/htai to\ o)/rneon [note of the transcriber: In the print: i)/rneo\n] para\ to\ tai=s2 xara/drais2 diatri/bein, auis haec ita dicta est, quod hiatus et terrae voragines incolat. Itidem et intemperantes et incontinentes homines, qui nunquam expleri possunt, perpetuo ganearum nidorem sequuntur, et neptorum proseuchas incolunt. Suidas citat aliud proverbium ex Didymo: xara/drion mimou/menos2, id est, Charadrium imitans, de iis, qui sese occultare soleant. Siquidem a. [abbr.: avem] hanc vendentes occultare consueuerunt, ne prius emptori prosit, quam sit vendita. Nam regio morbo laborantes quamprimum Charadrium aspexerint, conualescunt. Plinius hoc ictero aui tribuit lib. 30. cap. 11.

Mittere lineam.

mittam lineam. Metaphora a pictoribus desumpta lineam mittere dicuntur qui rem tantum adumbrant, et coniecturis quibusdam inquirendam proponunt. Siquidem ex linearum ductu iustum etiam picturae artificium discimus. Vnde versiculus ille passim celebratur: Linea, quae veterem longe fateatur Apellem.

Volsellis pugnare non gladiis.

VArro lib. 5. de lingua latina proverbiali verbo vtitur: Volsellis pugnant non gladiis. quo commode possumus vti, vel aduersus eos, qui parum viri sunt, nempe qui volsellis ita sint vulsi, iuxta sententiam Ciceronis, vt nec vnicum pilum boni viri habeant, vel in eos, qui prorsus infirmis argumentis vtantur. Caeterum de vulsis corporibus in Demonacte Luciani abunde diximus.

Fortes in tabula.

PLutarchus in Apopth. Laconic. e)pei\ de\ i)dw=n tis2 e)n pi/naki grap\tw=| la/kwnas2 u(po\ a)qhnai/wn sfattome/nous2, e)le/gen a)ndrei=oi g' a)qhnai=oi, la/kon u(potuxw\n, e)n tw=| pi/naki ei)=pen, Quidam cum in tabula picta Lacones videret ab Atheniensibus interfici, atque ob id diceret, fortes equidem Athenienses sunt, Lacon forte fortuna incidens subiecit: Et in tabula quidem fortes autem in tabula sunt, qui fictitia fortitudine passim sese venditant, caeterum cum ad serium certamen peruentum est, tum non milites, sed plane mulieres esse videas. Docti quidem in tabula sophistae sunt, verum vbi eos excusseris, quam nihil nisi Antronios asinos, aut si quid iis rudius, aut impolitius esse possit, inuenias.

Nondum omnium dierum Sol occidit.

ELegans adagium est quo Philippus apud Liuium vtitur decadis 4. libro 9. Nondum omnium dierum solem occidisse, quando significamus finem rei nondum apparere, ad quem adhuc multis et incertis periculis perveniendum sit.

Etiam inter vepres rosae nascuntur.

AMmianus Marcellinus lib. 16. cum de Entherio Eunucho loqueretur, sic inquit, etiam inter vepres rosae nascuntur, et inter feras nonnullae mitescunt. Hoc geminum proverbium ostendit, in omni hominum genere, quantumuis peruerso ac deplorato, reperiri tamen aliquot bonos viros, et qui moribus minime sint aspernandis. Gregorius theolog. in vita Athanasii dixit: fu/esqai kai\ e)c a)mpe/lou ba/ton, id est, nasci etiam e vite rubum, hoc est, ex optimo parente nonnunquam pessimum filium.

Ne Sannione domi relicto.

IDem lib. 14. agitant familiarium agmina, tanquam praedatorios globos post terga trahentes, ne Sannione quidem, vt ait Comicus, domi relicto. Adagium ex Eunucho Terentiano dicitur in eos, qui cum in publicum prodeunt, magnifico et frequenti comitatu delectantur, quo potentiores esse videantur. Eiusmodi multos in principum aulis inuenias, qui passim seruorum et comitum multitudinem contrahant, cum apud veteres, vt Athenaeus docet, et Apuleius in 1. apologetica meminit, praestantissimi quique Romani, paucitate famulitii (sic enim ille inquit) gloriati sint. M. Anton. 8. seruos habuit. Manius Curius cum duobus tantum calonibus vteretur, pauciores seruos habuit, quam triumphos. M. Cato 3. tantum seruos in Hispaniam ex vibe secum duxit. Idem auctore

Plutarcho quinque tantum seruos in militia habuit, quod et de Scipione Aemiliano Plinius scribit, eum duobus tantum seruis, si quando etiam ad regem mitteretur, esse usum.

Tunc canunt cycni, quando tacuerint graculi.

BAsilius magnus in epist. ad Celeusium: e)gw\ de\ paroimi/an e)rw=, ma/lista me\n a)lhqh\, ma/lista de\ su/ntomon o(/ti to/te a)/sontai ku/knoi, o(/tan kwloioi siwpo/swsin. Prouerbio [correction of the transcriber; in the print Pouerbio] locus est, tum doctis opportunum esse, ut de bonis rebus quam possunt eruditissime disserant, quando imperitis prius tanquam aqua et igni interdictum sit ne loquantur. Eiusmodi dissimilitudinum plures prouerbiales formulas Ausonius ad Paulinum eleganter expressit.

Si vitulum tauro, vel equum committis onagro,
Si confers fulicas cycnis, et aedona parrae,
Castaneis corylos aeques, viburna cupressis.

Lamiae turris.

Qvintus Septimus Forrens Tertullianus in libro aduersus Valentinianos. Nonne tale aliquid dabitur te in infantia inter somni difficultates a nutricula audisse, Lamiae turres, etc. Prouerbium est, de re quae fingitur esse mire formidabilis, cum tamen omni periculo careat: quemadmodum infantibus horribilia de Lamiis nutriculae narrare consueuerunt. Nonius Marcellus et Lactantius lib. 1. cap. 22. diuinarum institutionum, hos versus, ex Lucilio poeta citant:

Terricolas Lamias, Fauni quas Pompiliique.
Instituere Numae, tremit has, hic omnia ponit.
Vt pueri infantes credunt signa omnia ahena
Viuere, et esse homines, sic isti haec omnia ficta
Vera putant, credunt signi cor inesse et ahenis.

Qualem demens ille Chlamydem disperdit?

TErtulianus in libro de paulo citat ex Menandro Comico, mirum nisi prouerbiale, Qualem demens ille chlamyde disperdit? quod in eos commode dicetur, qui rem suam viui videntesque decoquunt, imo qui sua sponte sese in maxima magna mala coniiciunt, cuiusmodi plures reperias, qui cum neque per se, nec ex aliis sapiant, non iam chlamydem tantum, sed et sese ipsos miserandum in modum perdunt.

Deorum liberi sunt inuulnerabiles.

PIndarus in Isthmiis Oda. 3. in Melissum Thebanum: a)trotoi/ge me\n qew=n pai=des2, Deorum liberi sunt inuulnerabiles: de potentioribus hoc commode dicetur, qui nusquam non euadunt, ut Cicero de nobilibus dixit in oratione pro Quinto: Homines nobiles seu recte, seu perperam facere coeperunt, ita in utroque excellunt, ut nemo nostro loco natus assequi posset.

In Paro frigida quidem est aqua, sed pulchrae mulieres.

INterpres Aristophanis in Vespis, Prouerbialem Versiculum citat, nec eius usum ostendit: e)n de\ pa/rw| yuxro\n me\n u(/dwr, kalai\ de\ gunai=xeus2, Paros habet quidem frigidam aquam, sed formosas mulieres. Ego quantum iudicare possum existimo prouerbii usum esse si quando

significabimus dispendium esse perpetuo compendio aliquo sarciendum. In Paro tametsi frigida sit aqua, venustas tamen mulierum hoc quicquid est dispendii, abunde reponit. Quod si quis e numero doctorum melius nouerit quis adagio locus sit, is candide admoneat reperturus hominem gratum, tantum abest, ut ingenuis admonitionibus obtemperare nolim.

Bellum cum Protogene mortuo gerere.

AVlus Gellius libro decimoquinto, cap. ult. scribit Rhodios Demetrio Polierceti, qui tum eos obsidione cingebat, atque extra urbis muros memoratissimae illam Ialysi imaginem, Protogenis manu factam absumere igni parabat, per Legatos ita respondisse: Quae, malum, inquiunt, ratio est ut tu imaginem istam velis incendio aedium facto disperdere? Nam si nos omnes superaueris, et oppidum hoc totum coeperis, imagine quoque illa integra et incolumi per victoriam potieris: sin vero nos vincere obsidendo nequiueris, petimus consideres, ne turpe tibi sit, quia non potueris bello Rhodios vincere, bellum cum Protogene [correction of the transcriber; in the print Protegene] mortuo gessisse: ad eos autem pertinet, qui cum laruis luctantur, et contempta memorabili lege Solonis, mortuos iam conuitiis insectantur, quod Homerus etiam intellexit dum inquit, Iliad. lib. w.

Nullum cum victis certamen et aethere cassis,
Quantum ubique possunt duo oboli?

BAcchus apud Aristophanem in Ranis, postquam accepisset ab Hercule duos obolos Charonti pro transmissione paludis persoluendos esse, subiicit: w( me/ga du/naqon pantaxou= du\o o)bolw\, quantum ubique possunt duo oboli? prouerbiali nimirum dicto significans, pecuniam in omni re plurimum posse: quae nisi esset, non committerentur etiam tot diuersi generis flagitia, ita quod rectissime dixerit Antiphanes:

*o plou=tos2 h(ma=s2 kaqa/per i)atro\s2 kako\s2
*tuflou\s2 ble/pontas2 paralabw\n pa/ntas2 poiei=.

id est, Diuitiae tanquam malus medicus quos acceperint videntes, excaecare consueuerunt.

Echinus parturiens cunctatur.

*)exi/nos2 to\n to/xon a)naba/llei, Echinus partum procrastinat. Echini terrestres, quos Erinaceos dicimus, existimantur propter aculeos catulorum suorum partum morari solere, ac deinde aculeatioribus factis catulis aegerrime eniti. Vnde prouerbium, Budaeo etiam teste, in eos usurpatur, qui subinde versuram faciunt, hoc est, creditorem mutant, foenus foenore soluunt, nomen nomine expungunt, atque illi dum fidem suam ad aliquod tempus labefactari nolunt, ad extremum fortunis omnibus euertuntur.

Cauum pedis ostendere.

*kei=lon tou= podo\s2 dei=cai, Hesychius admonet e)pi\ tw=n ei)s2 fugh\n trepome/nwn, id est, de iis dici, qui sint in fugam versi, qui pedibus sibi consulant. Vt Turnus de Drance apud Virg. [note of the transcriber: Aeneis 11,388 seqq.]

Alexandrinae delitiae.

QVintil. in 1. Verba ne Alexandrinis quidem delitiis permittenda, risu, et osculo excipimus. Alexandrinas delitias, luxum effeminatissimum, et mollissimum appellauit. Alexandrini siquidem apud omnes scriptores hoc nomine male audiunt, quod propter amoenitatem urbis coelique clementiam immodice delicati fuerint. Ammianus Marcellinus libro 22. Alexandria vertex omnium ciuitatum, inibi sunt aurae salubriter spirantes, aer tranquillus et clemens, atque ut periculum docuit per varias collectum aetates, nullo pene die incolentes hanc ciuitatem solem serenum non vident, etc. Quam ex admirabile euentu condita sit Alexandria, docet Stephanus, quae per excellentiam etiam po/lis2 dicta fuit, ut Athenae a)/stu. Roma Vrbs.

Manubrium eripere.

PLautus in Epidico: Eripe manubrium e manu. Idem in Aul. Exemi e manu manubrium. Manubrium eripere scitissime metaphora dicuntur qui nocendi causam adimunt, qui viam omnem obsepiunt, qua periculum ipsis imminere videatur.

Geometriam exercere in cilio.

*gewmetrei=n peri\ to\ e)pisku/nhon, Geometriam exercere in cilio. Iulius Pollux lib. 5. cap. 15. de mulieribus dixit, quae formam ascititiis lenociniis commendant, quod tandem ad omnes illos pertinet, qui fucis quibusdam adulterinis, et quod Plautus ait, Exoticis condimentis sese suaque venditant. Prouerbii meminit et Hermolaus Barbarus lib. 5. Corollarii in Dioscoridem. Dictione gewmetrei=n antiqui, ut ex Platone atque Plutarcho colligimus, non tantum in dimetienda terra usi sunt, sed in omni negocio quod exactius et diligentius tractamus. e)pisku/nhon autem extraneus ambitus est genae superioris, quam antiqui cilium appellarunt, et ex eo etiam supercilia, in quibus superbia sedem habet, Auctore Plin. li. 11. cap. 37. Demetrius Phalereus xaritoble/faros2 a venustate superciliorum dictus fuit, Athenaeo teste libro g Dipnosoph.

Simiae sanguinem profudisse.

DIodorus Siculus libr. 10. scribit in Pithecusis eum honorem habere Simiis, quem Aegyptii canibus, tanquam diis suis exhibeant, viuere simul cum hominibus, cibum ab iis absque omni metu capere, parentes isthic liberis suis a Simiis, ut aliae gentes a diis imponere nomina, qui Simiam occiderint, tanquam impium flagitium designassent, iis poenam extremum supplicium esse constitutum, unde etiam prouerbio apud eos dicatur de iis, qui iam occisi, et e medio sublati sint: o(/ti piqh/kou ai)=ma poti/seian, id est, Simiae sanguinem eos profudisse.

De scammate egredi.

DE scammate egredi, apud D. Hieronymum legitur, pro eo quod est proposito digredi. ska/mma locus certaminis est, in quo congrediuntur Athletae, fossa plerunque, aut saltem lineis cinctus.

Hercules in Lydia.

DIcitur in eum, qui cultu indecoro et sibi neutiquam accommodato utitur. Vlpianus.

Testudo volat.

DE re absurda aut impossibili dicitur. Claudianus libro primo, aduersus Eutropium (qui cum eunuchus esset, tamen Romae factus fuit consul) multas huiusmodi a)duna/twn species affert:

Iam testudo volat, profert iam cornua vultur,
Prona petunt retro fluuij vada, Gadibus ortum.
Armenij dixere diem, iam frugibus aptum
AEquor, et assuetum syluis Delphina videbo.

Ornamentum in luto, dignitas indigno.

VT minime conuenit ornamentum aliquod in luto iacere: ita parum dignitas homini insulso et indocto, qui honorem et titulum suum defendere non potest Saluianus.

Pica Sirenem imitans.

SImile est illi: Sus Mineruam docet, de iniqua dicitur comparatione et absurda imitatione. Stulte enim pica Syrenas imitatur, garrula potius et obstrepera quam Conora. Galenus.

Myricae citius poma ferens.

Si quis idem sperat: laturas poma Miricas
Speret, et e medio flumine mella petat.

Eburneis rastris solum vertere. Ligonibus aureis terram fodere.

PRO re insigni et praeclara abuti, ut si quis eruditione pollens, ea in rebus vanis, inutilibus et famosis abutatur. Prudent. in Symn.

Ars amat fortunam, fortuna artem.

Aristoteles eo usus est indicare volens, summam esse affinitatem inter artem et fortunam, et alteram ab altera adiuuari.

Quorsum opus amicis, si modo foueat Deus.

Hunc senarium tanquam vulgo celebrem citat Aristoteles, ubi agit de homine beato, anne ille etiam egeat amicis. Qui putant eum omnia in se sufficienter habere, nec ideo ullis opus habere amicis, hunc senarium asserunt. Contrarium tamen Aristoteles concludit. Veri enim amici est dare potius beneficium quam accipere; virtutisque proprium est benefacere, et pulchrius amicis benefacere, quam alienis: opus ergo amicis.

Amicus cum vitiis ferendus.

Conuenit cum eo: Mores amici noueris, non oderis: non enim, inquit Chrysostomus, fratres tantum sumus, sed et membra et corpus unum. Vide Saty. 5. Horatii 1. Sermon.

Amare frustra, odio ne sis frustra.

INnuit apud omnes homines quaerendam esse gratiam et amicitiam, quosque sine nostro fieri possit damno: sed nullum temere suscipiendum esse odium, si non aliqua inde ad nos profectura sit utilitas. Chrysostomus hoc dictum minime in Christianis probat, qui libere alter alterum admonere debent, neque odii causa tacere. Vult autem tum memores eius dicti nos esse, quando lingua nostra videtur prouolatura in conuicia, et maledicta.

Amicus Plato, magis amica veritas.

Istud seu prouerbium, seu apophthegma, innuit nullum hominem tam carum nobis esse debere, ut in illius gratiam vertias ullo supprimatur modo. Galenus.

Caritate septum esse oportet.

A nequitia, rapina, et sceleribus virum bonum abesse oportet: caritate autem (ut inquit Saluianus) et

Vter.

PRouerbialiter homo fastuosus et superbus a Graecis molgos2 vel a)kro\s2 vocatur, quod scilicet in modum utris inflatus tumeat. Aristophanes.

Nescit seipsum.

COntrarium est Delphico oraculo: Nosce teipsum. Competit in superbos, arrogantes et homines inflatos. Notatur etiam Philautia, quod vitium, homines vel talpa caeciores in propriis erroribus reddit. Chrysostomus.

Asinus de Aesopi puteo.

ASinus de Aesopi puteo, modo venis, et iam exclamas. In eum usurpari potest, qui recens in aliquem locum venit, et ibi mira integer ignotos iactat. Tertullianus.

Plus verrere, quam serere.

Vicinum semper inueniens.

VTcumque exturbet quis possessionibus suis vicinos et proximos, nunquam tamen solus supra terram habitare poterit: quamlibet enim cuncta peruadat, vicinum tamen semper inueniet. Dici potest in auaros, qui omnia sibi subiicere conantur, vicinorum domos et agros. Saluianus.

Mappam mittere.

MIttere mappam, est certaminis incipiendi signum dare, in qua sententia Suetonius in Nerone usus est.

Proletarius scriptor.

QVi in plebe Romana tenuissimi pauperrimique erant, neque amplius quam M. D. aeris in censum deferebant, proletarii ciues appellabantur. Trahitur et hoc vocabulum latius, ut dicatur proletarius scriptor, proletarius homo, pro homine infimi subsellii, et auctore paruae eruditionis, et infimae classis. Aul. Gell.

Minuunt praesentia famam.

Quod praesens est fere contemnimus: absentia vero et peregrina admiramur, et magno studio aemulamur.

Balneum ingressus depone odium.

*ei)s2 balanei=on ei)selqw\n, mh\ zhlothph/sh|s2 to\n sumbai/non ta/ soi ei)s2 th\n ma/ktran, id est, Ingressus Balneum, ne certes odio cum eo, qui pedem habet tecum in eadem pelui. Sententia ad multa applicari potest: nempe in communibus locis, templis, theatris, balneis, conuiuiis, manibus nullum exercendum esse odium. Iul. Pollux.

Acum et filum sumens, rupturam consue.

*rafi/da kai\ li/non labw\n, to\ de\ rh=gmw su/r)r(ayon, acum et filum sumens, rupturam consue. Dici poterit, ubi quem volumus adhortari, ut studeat paci, et argumenta colligat, modosque excogitet, quibus inter offensos animos concordiam resarciat. Idem.

Talis quisque est, quales quibus cum familiaris.

Senarius est Euripis, quo indicatur familiarium vitam et mores, in eum quoque transire, qui eorum consuetudine fruitur. Botrus oppositus botro maturescit.

Aliud homini, aliud humanitati satis.

DIgna haec sententia Varronis est, quae prouerbiis adnumeretur, qua pulsat eos qui consuetudinem potius sequuntur in loquendo, quam certas orationes. Humanitatem autem hic ponit pro curiositate, ac si diceret: Natura quidem paucis contenta, sed quod huic sufficit, non satis est curiositati.

Insuere in [correction of the transcriber; in the print iu] saccum vel culeum.

INsuere in saccum vel culeum, vulgo dicimus pro circumuenire aliquem vel ludere.

Pulchra apud pueros Simia.

PVlchra (inquit Galenus) semper apud pueros est simia, nos admonens illusionem esse ridiculam puerorum hoc animal illudentium. Poterit autem istud prouerbium quoque ad locum, secus iudicandi, commode transferri.

Quasi locum in balneis occupare.

IN publicis locis primum occupans, solet plus iuris habere. Vnde et iureconsultus: Qui prior tempore, potior iure. Ad hunc morem allusit Tertullianus ubi dicit: Sed quia prior eis venit, et prior virtutum documenta signauit, idcirco quasi locum in balneis, ita fidem occupauit, posteris quibusque praeripuit.

Primus secundus tertius. Primus medius nouissimus.

PRouerbia Graecorum sunt in eos, quos laudibus efferunt. Sic Isocrates laudat Alcibiaden: *toiau=ta de\ th\n a)reth\n, w(\s2 kai\ prw=tos2, kai\ deu/teros2, kai\ tri/tos2 gene/sqai. Theocritus quoque Idyllio. 17. Prolemaeum laudans dicit eum virorum primum, medium et nouissimum: *andrw=n de\ a)\n ptolemai/os2 e)ni\ prw=tois2 lege/qo, kai\ pu/matos2, kai\ mesos2, o( ga\r profere/statos2 a)ndrw=n. Virgilius:

Spicilegium relinquere.

IN varias trahi potest sententias. Qui opus aliquod insigne edidere, tale tamen, cui aliquid adiici possit, specilegium reliquerunt. Vlpio et posteris specilegium tantum reliquit. Huc facit Antigoni Apophthegma [correction of the transcriber; in the print Apophtegma], qui cum suis pecuniam imperasset, et quidam diceret, non talis erat Alexander: e)kei=nos2 (inquit) e)qe/rize th\n a)si/an, e)gw\ de\ kalamw=mai, hoc est, Ille demessuit Asiam, ego spicas lego.

Terram et aquam poscere.

*gh=n kai\ u(/dwr ai)tei=n, id est, Terram et aquam poscere, et gh=n kai\ u(/dwr dido/nai, id est, Terram et aquam dare. Graeci dicunt pro bellum alicui inferre, et bellum cum aliquo suscipere. Aeschines.

Non hodie, aut heri institutum.

DE more aliquo veteri, qui omnibus notus esse debet, vel de lege ex antiquo instituto. Sophocles.

Ad Sirenum scopulos consenescere.

PRo, in re aliqua ad senium usque demorari, aut miram quandam in ea percipere voluptatem, non secus ac si Sirenes ipsas canentes audiamus. A. Gellius et apud Sirenas, aut Lotophagos haerere dicitur.

Adamante notare.

De his, qui in perpetuam memoriam [correction of the transcriber; in the print memomoriam] seruantur. Claud.

Iret adhuc in verba dolor, nisi Iuppiter alto
Coepisset solio: voces adamante notabat
Lene Iouis.

Verba finguntur adamante notari, tanquam Deus nihil loquatur, nisi serium dignumque quod in perpetuam memoriam conseruetur.

Sparsis redemerunt crimina nummis.

Multos pecuniae perdiderunt, ansamque ad omne scelerum genus dederunt: deinde omnium malorum seminarium et radix, auri est et argenti fames: quod qui sagatiori animo perpendunt, reiectis et contemptis pecuniis, in huiusmodi vitia non incidunt, et sparsis nummis crimina redemisse dicuntur. Saluianus. Simile quoddam apud Plutarchum de vitanda vsura de Philoxeno legitur, qui cum opulentissimam domum haereditate nactus esset, et delicias ac voluptates indigenarum considerasset. *ma\ tou\s2 qeou\s2, ei)=pen, e)me\ tau)ta\ ta\ a)gaqa\ ou)k a)polei=, a)ll' e)gw\ tau)ta\, id est, per Deos, inquit, bona haec me non perdent, sed ego illa.

Nummum quaerit pestilentia, duos illi da et ducat sese.

Admonemur hoc prouerbio, vt lites et fora iudicialia, quam possumus maxime fugiamus, et potius pestilentiae, id est, pestilenti et pernicioso homini poscenti nummum duos demus, quam propter vnum litem eo contestemur, petituri aliter inprimis tempus, dein animi tranquillitatem, innocentiam et amicitiam. D. Augustinus.

Sapientia in exitu canitur.

Indicat finem vitae spectandum esse: laudari enim penitus ante actae vitae prudentia non potest, nisi bono fine claudatur. cui adfine est illud Solonis: Finem vitae specta: figuratius tamen dicitur sapientiam in exitu cani. Saluianus.

Multum nauigauit aquae.

*polla\ peri\ pleukw\s2. De eo, qui multas regiones peragrauit: et metaforikw=s2 de eo, qui multarum rerum experientiam habet. Aristophanes.

Familiaris dominus fatum nutrit seruum.

Qui timeri, obseruari, coli vult a seruis suis, rarius cum iis loquatur, rarius congrediatur: nulla ludicra cum iis exerceat: nimia etenim familiaritas contemptum parit, et, vt Plinius secundus inquit, Mitium dominorum apud seruos ipsa consuetudine metus exolescit. Bernard.

Vbi vber, ibi tuber.

Indicat opulentiae comitem esse fastum et superbiam. Apuleius. Terentius in Hecyra. Quia paululum vobis accessit pecuniae sublati animi adsunt.

Conclamare vasa.

Est signum mouendi dare. Militare olim institutum erat, vt cornicis signum darent, quoties essent mouenda castra: id Caesar vocat conclamare vasa: nam tum quisque cogebatur colligere vasa sua, itinerique se apparare.

Pro aris et focis.

Crebro apud Romanos scriptores reperitur, pro aris et focis, quod idem ac sacra et prophana defendere.

Originem habent ex sacramëro militari: inter caetera enim milites etiam iurabant, se pro aris et focis pugnaturos. Aulus Gellius.

Gradum figere.

Sumuntur ab Athletis crebrae metaphorae, vt: Gradum figere: conferre gradum: de gradu cedere: in gradum redire: de gradu pellere: de gradu primo praeludere: eodem gradu occurrere: Gradum figere, est conceptam semel sententiam acriter defendere, et in ea persistere, vel, vt Cicero ait, argumentum suum premere: quater eo ita Tertull. vsus est. Gradum conferre, quod Cicero et Quintilianus dicunt pedem conferre, est initium disputationis facere et cominus aggredi. De gradu recedere, a sententia recedere, In gradum redire, ad sententiam et propositum reuerti. Eodem gradu occurrere, pro eodem telo et argumento obuiam ire.

Vinculis Hippocratis adligere.

Quae argumentis fortissimis roborata sunt, vel scripturarum testimoniis, Hippocraticis vinculis alligata dicuntur. Hieron.

Vt sportulam furunculus captare.

Cum quis per fraudem quod sibi non debetur amplectitur, et alienum ad se trahit, vt sportulam furunculus captare dicitur. Tertull. Natum ab amiculis et clientibus Romanorum potentiorum, a quibus mane salutabantur, et per vrbem incedebant stipati, quibus vicissim sub vesperam dabant honorarium aliquod munusculum, sportulam videlicet. Inter hos autem clientes et amiculos, cum iam dandum esset munus, alii clam se immiscebant, vel ab absentibus sese submissos mentiebantur, quos furunculos vocabant.

Totam spirare Arabiam.

*th\n o(lh\n a)rabi/an a)popne/stai, id est, Totam Arabiam spirare, est, vnguenta pretiosa, vt olim in vsu veterum fuit, aut nunc, moschum olere. Arabia ponitur pro odoribus et vnguentis. continens pro contento. Lucretius.

Calathum Sycaminorum in malis habere.

Aristoteles w(h/qhs2 au)to\n ei(=nai sumami/nwn ta/laron, id est, Videris esse ipsum Sycaminorum calathum, in eum dicitur, qui faciem et mala hypopio aut cerussa fucarit, quam u(popiasme/nan Graeci vocant.

Personam non faciem gerit.

*ou) pro/swpon a)ll' proswpei=on fe/rei. dici potest in homines perfrictae frontis, quod nihil pudet, et maxime in mulieres meretrices, quae faciem stibio, et cerussa fucant. Iul. Pollux.

Tabernariam exercet fronte.

*kaphlei/an a)skei= prosw/pw|. Superiori simile est, et in eosdem dicitur. Pollux.

Formosus sine pulchritudine.

*wrai=os2 a)/neu ka/llous2. Non dissimile superioribus, in eos dicitur, qui pigmentis exoticam formam adsciuerunt. Aristoteles.

Omni fune remisso.

*pa/nta ka/lwn a)nei\s2, id est, Omni rudente remisso. Contrarium est eius quod habet: *pa/nta ka/lwn sei/ein. hoc est, Omnem mouere rudentem: hoc autem significatur summa diligentia: illo vero summa omnisque negligentia et ignauia. Pollux.

Sine persona lasciuire.

a)/neu tou= proswpei/ou koma/zein, id est, In pompis sine persona aut larua lasciuire. Dicitur in eos, qui nihil non palam et aperte facere audent, quibus imprudentia ipsa loco proswpei/ou, id est, personae, aut laruae est.

Per eandem lineam serram reciprocare.

Competere videtur in eum, qui semper idem argumentum tractat et eandem cantilenam canit. Sumptum a sectoribus lignorum, qui partes trabium secandas prius solent lineis distinguere: qui si semper haereant in eadem linea, raro quicquam absoluent.

Ad scamma producere.

Hoc est, In certamen prouocare. Ab Athletis sumptum est, cuiusmodi multa in libro ad martyres apud Tertullianum sunt, ska/mma quid sit, vide in adagio: De scammate egredi.

Ferrum virum attrahit.

*ela/ei to\n a)/ndra si/dhros2. In omni re et ad omnem rem multum valent oculi. Sic visa solum semina ad amorem accendit, visi inimici mouent dolorem, ferrum visum trahit ad bellum. Tertull. Graeco dixit hemistichio, quod alicubi apud Homerum legitur:

Eloquentia male sine moribus discitur.

Antiqui morum probitatem semper anteposuerunt facundiae. Orator, inquit Cato, est vir bonus dicendi peritus. Lege Ciceronis praefationem libri de Inventione primi.

Vinalia sine vino expediri non possunt.

Varro in libri de Lingua Latina praefatione. Multa, inquit, societas verborum, nec vinalia sine vino expediri, nec curia calabra sine calatione potest aperiri: quibus dictis prouerbialibus sese excusat, si in libris suis quaedam afferat, quae absurdiora [correction of the transcriber; in the print absuediora] videantur. Non enim potest fieri, vt ille, qui nominum origines conatur explicare, non interdum dicat, quod ab omnibus non probetur.

Volsellis pugnare cum gladio.

Qui fragilia argumenta ad rem quampiam probandam afferunt, dicuntur volsellis cum gladio pugnare.

Bene consulit, sed male facit.

Senarium prouerbialem ex Anaxandrida Arist. citat, h( po/lis2 e)bou/leq', h(=| no/mon ou)de\n me/lei, id est, Vrbs consulit, cui nulla legum cura est. Dicitur in omnes, qui recta quidem consulere norunt, recta autem facere nolunt. Non absimile huic, quod habet Cicero in Catone: Athenienses sciunt quae recta sunt, sed facere nolunt.

Soracus malorum.

*kakw=n sw/rakos2, id est, Malorum corbis dicitur eadem prouerbiali forma, qua a)gaqw=n h)\ kakw=n a(/macai, id est, Bonorum vel malorum plaustra pro ingentibus et malis copiosis. Aristophanes: kakw=n tosou/ton sunele/mei to\n sw/rakon, id est, breuibus malorum ipsum mihi corbem refer.

Tanquam super spinas incedere.

*wsper oi) e)pi\ tw=n a)kanqw=n e)pibai/nontes2, id est, Tanquam super spinas incedentes, dicuntur a Luciano equites, qui obtortis cruribus, et contractis equitant.

Ex cubitis canere.

*epi\ a)gkw=nos2 deipnei=n. Dicitur in delicatos et aulicos, qui quidvis sibi permissum putant et decens.

*ptwxomou/sos2.

Significat Grammaticulum, vel Rhetorculum, vel potius rabulam forensem, qui literas ob nihil aliud, quam ventris causa et ad quaestum scire videntur.

Orestis somnium narrare.

Is dicitur, qui absurda loquitur. Sic Galenus Thessalo insultat: Quiescendum miserrime in stratis tuis: namque haud vides, quae tu putas nosse probe. Orestis mihi somnium narras Thessale.

*krio/muzoi.

Licebit in imprudentes interpretari, quod scilicet more arietis tanquam cornibus quemlibet impetant, qui mos fere indoctorum est, kri/os2 enim idem quod aries. Galenus.

Pituitam a naribus allio et caepe detergere.

Vsurpatur a Galeno aduersus stupidos, demonstratiuae methodi et dialecticae imperitos, nec non deprehensos et argumentis conuictos.

Ne Mercurius ipse quidem cum Musis sanarit.

Sua fronte.

Sua fronte proponi dicitur, quo libere et aperte, non autem coacte aut occulte. Tertullianus.

Romana libertas, Latina libertas.

Summae libertatis olim erat populus Romanus, vt qui nulli subessent regi, principi, aut Imperatori: ipsi vero infinitis nationibus, reginis et regibus imperarent. Nonnihil tamen inter Romanam et Latinam libertatem interest: plus enim Romana, iuris minus Latina habet. Saluianus.

Quicquid licet, minus desideratur.

Quicquid inquit D. Hieronymus licet, minus desideratur, ergo e contrario, quod non licet, fomentum accipit desiderii. Ouidius:

Literarum radices amare, fructus dulces.

Indicat aditum ad literas esse difficilem multisque laboribus et vigiliis constare, ipsarum vero possessionem iucundam et dulcem. Hieronymus. Idem expressit Horatius in arte poetica:

Qui cupit optatam cursu contingere metam:
Multa tulit, fecitque puer, sudauit et alsit.

Introite, nam et hic dij sunt.

Laudabile Heracliti dictum: Introite, nam et hic dii sunt: admonet vt libros quam familiarissimos nobis reddamus, studiaque colamus, ex quibus omnia arcana mysteria licebit haurire, et non Deos tantum videre, sed etiam cum iis familiarissime colloqui dabitur. Aulus Gellius.

In communi pisce non insunt spinae.

*en cunw=| i)xqu/i a)/kanqai ou)k e)/neisin. Videtur competere in heluones et gulae nepotes, qui fraudatis aliis apposita, quique priusquam sortiti sunt, communia deuorant, absumunt. Plutar.

*eu)= kakw=s2.

GRaeci sine connexione pro eo, quod est mediocriter, perinde atque si Latine dicas, bene male, quo licebit quoque vti, indicare volentibus, nobis vitam humanam, partim ex prosperis et laetis, partim ex tristibus et aduersis constare. Euripides.

Beta sapientum.

*tw=n sofw=n bh=ta. In eum competit, qui in aliqua re, nec primus nec infimus est. In Eratosthenem [correction of the transcriber; in the print Erathosthenem] dictum fuisse, auctor est Strabo, vt qui non primas, sed secundas inter doctos teneret. Theocritus.

Omnis virtus est mediocritas.

VEtus Academia dixit virtutes omnes, quandam mediocritatem esse moderatam. Cicero.

Vt Aedituus responsa numinis praedicat.

PRoverbium in eum competit, qui aliquid absens et memoriter dicit. Aeditui enim, vt a numine oracula accipiebant, sic ore consulentibus referebant, non ex scripto. Macrob.

Qua in re clarus quisque est, ad eam properat.

In quo quisque sibi excellentissimus videtur, in eo versatur. Aristot. Sic Ouidius:

Scilicet est cupidus studiorum quisque suorum:
Tempus et adsueta ponere in arte iuuat.

Quot ilicis folia. Quot fluctus insulae.

HYperbolae proverbiales, quae de immenso numero, vel magna multitudine dicuntur. Plutarchus.

Gargara quot segetes, quot habet Methymna racemos,
Aequore quot pisces, fronde teguntur aues.
Quot caelum stellas, tot habet tua Roma puellas.

Quot lepores in Atho, quot apes pascuntur in Hybla:
Cerula quot baccas Pallados arbor habet,
Littore quot conchae: tot sunt in amore dolores.

Aristoteles huiusmodi hyperbolas pueriles vocat, quod scilicet pueros et homines iracundos deceant, non graues viros.

Deorum dona saepe non dona.

*polloi=s2 o( dai/mon ou) kat' e)/nnoian fe/rwn
*mega/la di/dwsin eu)tuxh/mata, i(/na
*ta\s2 sumfora\s2 la/bwsin e)pifaneste/ras2.

Multos deus non benevolenti pectore
Ad summa rerum protrahit fastigia,
Vt inde grauius postea miseri cadant.

Indicant summae felicitatis plerunque comitem esse insignem calamitatem, nec temere esse, si quando homines nimia rerum omnium prosperitate vtantur. Bene Claudianus:

*ampilourgei=n, formor)r(afei=n.

Est putare, vel in modum storeae aut sportae consuere. Inde, qui in angustias aliquas pelluntur, et in nassam quandam inducuntur, proverbialiter dicuntur formor)r(afei=sqai. Aeschyn.

Determinare fossam.

Hoc est, Concludere aliquem intra circulum, vel certum aliquod spacium, extra quod egredi non debeat: Sic vsus Tertullianus: Hanc tibi fossam determinauit ipse, qui te non vult aliud credere, quam quod instituit, ideoque nec quaerere.

Oculis clausis agere, vel perstringere.

DIcuntur qui indistincte et nullo iudicio agunt, et minime cernentes, quid facere oporteat. D. Aug. Quae tandem vis, nisi caecitas et vanitas animi cogit hominem clausis (vt dicitur) oculis tanquam in alterum iacere, quod cum in eum iecerit, continuo redeat.

Cera et aere nobilis.

CEra et aere nobilis dicitur, cuius nomen et scriptis et statuis celebratum est. Romani maiorum egregia facta et literis mandabant, et in foro statuis honorabant. In cereis autem tabellis olim scribere solebant, et ex aere statuas formare.

Hippodromica bona.

ITa vocat Chrysostomus, bona huius mundi, quae more celeris equi cito discurrunt, et transvolant.

Sub tunica et sinu.

QVod occulte, non palam fit, id hodie proverbialiter dicitur fieri sub pallio. Tertullianus paulo elegantius exprimit: Sub tunica et sinu.

Sub pallio condere.

PRaecedenti assimile, de eo quod clam et occulte asseruatur, non autem palam ostenditur. Galenus.

*ecw kakw=n.

ID est: malum foras, eadem forma dicitur qua, e)/cw bou/limon, id est, Foras famem. Tertull. Vti licebit quoties deprecari malum aliquod, aut infortunium volumus, vt etiam exclamare solemus: dii meliora. Sic enim Graecorum eu)fh/mei circumloqui Cicero solet.

Felix et faustum sit lumen.

VArro auctor est, Graecos cum lumen infertur, dicere solitos, fw=s2 a)gaqo\n, id est, faustum sit lumen.

Elige vitam optimam.

*elou bi/on to\n a)/riston, h(dh\n ga\r au)to\n h( sunh/qeia poih/sei, id est, Elige vitam optimam, hanc enim iucundam reddet consuetudo. Pythagorae sententia ad virtutem commonentis. Plutarchus.

Cum aquila esse queas, inter graculos primas ne opta.

Convenit cum superiori Pythagorae dicto. Optima autem semper sectanda sunt, circa quae deficere laudabilius est, quam in vilioribus superare. Nazianzenus.

Lydia arena.

*lh/dion yh=gma, id est, Lydium psegma, de re pretiosa, et auri plena dicitur. Basilius in homilia ad nepotes, est yh=gma arena, ex qua aurum expurgatur, quae apud Lydos copiosa est. Statius: Vide Midae gazis et Lydo ditior auro.

Pythiae Mysi talenta.

Hortus altera succidia.

SVccidium dicitur Lardum suillum, ponitur hic pro carnario, cuius vicem hortus implet: nam vt Plinius inquit, expedita res et parata semper, neque egent igni, qui hortos habent. Crudis enim cibis facile vescuntur et coctu facilibus. Seneca.

Ad solarium versari.

DIcitur in assentatores, et parasitos, et amicos illos ollares, qui curiose solent vmbram solarii obseruare, et tempus coenae inde discere. Cicero.

Suaue me suffocet.

PArasitorum et gnatorum proverbium est, de his, qui gulae, luxui, et deliciis dediti sunt, commode dici poterit, suaue eos suffocare. Chrysostomus.

Da mihi hodiernum, tu sume crastinum.

Hoc est, fruar ego hac vita, tu futura. Dictum, quod in ore habere solebant homines voluptatibus addicti. Chrysostomus.

Sal patriae pluris facundius est, quam hospitis mensa.

DIctum Aeschinis, quo significatur, plus deberi patriae et ciuitati, quam amicis, aut vlli necessitati.

Centum viri vnum pauperem spoliare non possunt.

PAupertas omni caret metu, intrepide vbique versatur, nullos metuens fures, nullos latrones. Vnde Horatius:

Maxima paupertas propugnatione defenditur, quam nullus rex, nullus Imperator vincere potest. Chrysostomus.

Qui honorat, seipsum honorat.

VVlgo dicitur honorem non esse apud honoratum, sed apud honorantem. Aristoteles.

Expumicare.

PRo, expurgare et expolire in vsu fuit. Vsus enim pumicis est in chartis laeuigandis et sordibus detrahendis. Tertull. Similia fere sunt exasciare, edolare interpolare, colophonem imponere, ad vmbilicum ducere.

Studium generat studium, ignauia ignauiam.

VBi semel bonum opus coeptum est, resumendum est, donec habitum consequamur: quem vbi semel consecuti fuerimus, non erit quod ipsum deserere poterimus, cuiusque enim rei dulcedo cui adsueti sumus trahit. Chrysostomus.

Ne hoc quidem male.

*ou)d' ou(/tws2 kakw=s2, id est, Ne sic quidem male. Quo licet vti vbi res, licet praeter spem aut institutum, non infeliciter tamen ceciderit. Plutarchus commentario peri\ eu)qumi/as2. Originem habet a priuigno, qui cum aberrans a cane, quem lapide petebat, percussisset nouercam, ou) d' ou(/tws2 kakw=s2 dixit.

Ratio sapienti pro necessitate.

PRoverbialis sententia, qua docetur, sapientem nihil metu adactum aut necessitate, sed consilio omnia facere. Plinius Iunior.

Quod dubites, ne feceris.

BEne (inquit Cicero) praecipiunt qui vetant quicquam agere, quod dubites aequum ne sit an iniquum, aequitas enim lucet per se, dubitatio autem cogitationem significat iniuriae.

Nihil desperandum et nulli rei fidendum.

Indigentia mater sanitatis.

A medicis sumptum, qui parsimoniam et ciborum parcitatem commendant. Chrysostomus ad animam trahit, qui non corpora ieiunio solum roborari, sed et animam a vitiis expurgari docet.

Domi militiaeque.

PRo quo Graeci dicunt e)n ei)rh/nh| kai\ pole/mw|, id est, In pace et bello, de eo dicitur, qui et semper et nusquam non vtilem seipsum praebet. Aeschin.

Eodem iugo vrgeri.

PRo eadem necessitate dicitur, sumpta metaphora a iumentis iugalibus. Tertull. potest etiam dici tanquam in eodem luto haerere, ita eadem naui esse.

Mulum de asino pingere.

DIci potest, quando exemplar et res efficta non multum inter se distant: vel quando ineptiae ineptiis repraesentantur, vel mendacia mendaciis astruuntur. Magna similitudo inter asinum et mulum est. Tertullianus.

Repente tanquam procella.

Hoc vtimur, cum significare volumus, aliquid subito euenisse: ei)t' e)pi\ tou=to tw=| kairw=| r(u/twr e)cai/fnhs2 e)k th=s2 h(suxi/as2 w(/sper gneu=ma e)fa/nh, id est, Deinde subito rhetor illo tempore ex tranquillitate, ceu procella venti apparuit. Demosthenes.

Vltra pedem.

ype\r to\n po/da. Vltra pedem, id est, Vltra vulgarem modum et viuendi consuetudinem. De sumptuosis dicitur.

Sufflaminare.

VSUS est Hieronym. pro cohibere, compescere et retardare: nam sufflamen retinaculum est, quo vna rotarum religatur, ne currus in praeceps ruat, si quando via est pronior. Vnde Iuuenalis:

Tempore pacis cogitandum de bello.

*en ei)rh/nh| melete/on ta\ polemika\. Admonet proverbium in tempore de necessariis prospiciendum esse. Lucianus.

Panis prior prora.

*pro/tero/n e)sti th=s2 prw=ras2 to\ fura/sai. id est, confectio panis prior est ipsa prora. Vti licebit tum, cum persuadere volumus, vt id, quod maxime necessarium est, anteponatur ei, quod minus: tum vt ordine res quaepiam agatur. In hunc sensum tanquam adagio vsus est eo Demades rhetor, cum Athenienses iuberent triremes e naualibus producere, easque milite complere, deficientibus interim pecuniis bellorum neruis. Lepos dicti in hoc situs est, quod licet prora anterior et prior pars nauis sit, tamen aliud prius est expediendum in bello nauali, vt scilicet de victu et commeatu prospiciatur. Plutarchus.

Mithrii poenas sustinere.

Pharus.

ELeganter vsurpatur haec dictio Pharus a Tertulliano, eo modo, quo a poetis ara, arx, portus, anchora, et similia. Fuit Pharus altissima

Intra quatuor esse.

*ento\s2 tw=n tetta/rwn ei)=nai, Pro eo quod est, intra ianuam esse, in aedibus, vel in tuto, familiaris loquendi modus apud Graecos. Iul. Pollux. Simili schemate etiam dicitur, Intra quadrangulum esse, pro eo, quod intra propriam domum, vel in tuto.

In portu dormire.

*en lime/ni kaqeudei=n. Hoc est, in tuto et extra omne periculum esse, et tranquillam agere vitam. Chrysostomus.

Ager quam multos habuisti, et quam multos habiturus es dominos.

CItatur a Chrysostomo ex his, quae vulgo dicuntur: quod et ad domos, pecunias, vestes, ornamenta, et terrena [correction of the transcriber; in the print terrrena] omnia rectissime dici potest: indicat, quae huius seculi sunt relinquenda esse, solam vero virtutem et recte factorum conscientiam nobiscum ad supercelestem illam vitam commigrare.

Manuarium aes.

MAnuaium aes, videtur vocare Gellius illud, quod in commune confert is, qui in certaminibus lusibusque factus est inferior.

Briarei manus iniicere.

Hoc est, Furaces et violentas. Hinc qui iniustam opulentiam colligunt, et facultatibus praeda et rapinis partis ditantur, dici possunt Briarei manus iniicere. Briareus gigas fuit, cui centum brachia et manus fuisse dicuntur, saeuissimus et immanis pyrata. Nazianzenus.

Fluuii cursus non detorquendus.

SEntit proverbium, naturae non debere fieri vim, sed ad quod vnumquodque natum est, eo adhibendum.

*kwmwdotragwdi/a.

Comodotragodia res dicitur ex laetis simul et tristibus constans. Haud illepide sic appellatur vita humana, quae nunc prosperis, nunc aduersis rebus vtitur. Item et matrimonium. Porphyrius.

Pauca male parta, multa bene comparata perdunt.

Ad oculos magis, quam ad vesicam pertinet.

DE re dicitur, quae voluptatem magis et oblectationem, quam lucrum creat. Vesica ponitur pro pecuniarum receptaculo: nam porcinae et bubulae vesicae in eum vsum a veteribus haberi solebant. Varro.

Bos in lingua.

Pollucis sententiam apud Hom. xru/sea xalkei/wn, etc. docentis fuisse commutationem rerum citra nummos, et sic permutationem, non venditionem comprobat. Paulus iureconsultus lib. Pandect. 18. tit. de contrahenda emptione. Plutarch. scribit Theseum nota bouis nummum signasse, ex quo hoc proverbium, de iis, qui corrupti pecunia tacerent, vt Demosthenes, cum dictus est argentaginam pati: addam illud Philost. in Sicopel. bou=n a)fwni/as2 e)pi\ glw/ttan beblhme/nos2.

Conscientia crimen prodit.

Conscientia nihil aliud est, quam secretum, et quod falli non potest facti nostri iudicium, et mille testes, vt dici solet. Nam sua quemque fraus, et suus terror maxime vexat, suum quemque scelus agitat, amentiaque afficit, suae malae cogitationes,

conscientiaeque animi terrent. Cic. pro Sexto Ros. Ame. Paulus Pandect. libro 40. tit. 9. qui et a quibus manumissi liberi: et imperator Antonin. Calpurnio Critoni rescripsit, eo tempore, quo quis propter facinorum suorum cogitationem iam de poena sua certus esse poterat, multo plus conscientia delictorum, quam damnatione ius dandae libertatis eum amisisse. Post sub finem; conscientia animam verberat.

Patere legem, quam ipse tulisti.

PAulus lib. Pandect. 32. tit. de legatis et fideco. cap. 32. ad hoc vulgo iactatum proverbium allusisse videtur. Decet enim imperatoriae maiestati, eas seruare leges, quibus ipse solutus esse videtur. Vnde Claudianus: In commune iubes, si quid censesve tenendum primus iussa subi: tunc obseruantior aequi fit populus, nec ferre vetat, cum viderit ipsum auctorem parere sibi.

Tonderi pecus, non radi debet.

IN principes grauiora consuetis vectigalia imperantes. Tiberius Aemilio racto Aegypti praetori rescripsit: Tonderi pecus se velle non radi. Cuius dictum istud recenset ita Dion. kei/resqai mou ta\ pro/bata, a)ll' ou)k a)pocu/resqai bou/lomai, nimirum humaniter, haud mancipiorum modo tractandos provinciales innuens. Sunt enim qui rem exactius, quam sat est, ac morosius excutiunt, et ad viuam cutem resecant, quod alio proverbio ad viuum vsque radere dicitur, vt et Boni pastoris est tondere pecus non deglubere.

Temporibus seruire decet.

LVcanus ad Calpurnium [correction of the transcriber; in the print Calphurnium] Pisonem,

Temporibus seruire decet, qui tempora certis
Ponderibus pensauit, eum si bella vocabunt,
Miles erit. si pax, positis toga gestiet armis,
Nunc fore pacatum, bellantem castra decebunt.

Cicero lib. de finibus 3. commemorat inter praecepta veterum sapientum, quae constat proverbiorum vice celebrata: Quaeque sunt, inquit, vetera praecepta sapientum, qui iubent tempori parere, et sequi Deum, et se noscere, et nihil nimis. Pro parere, sunt qui parcere legunt, Affinia sunt, Seruire scenae, et Vti foro.

Pygmaei vel Thiodamas cum Hercule.

AMmianus lib. 22. vbi Iuliani imperatoris animi inuictam constantiam et susurronum contemptricem laudat, proverbiali schemate illud extulit: Frustra virum circumlatrabant immobilem occultis iniuriis, vt Pygmaei vel Thiodamas agrestis homo Lindius cum Hercule. Innuit enim Iulianum nihilo magis commotum fuisse blateronum aulicorum iniuriis dicteriisque, quam Hercules Pygmaeorum adsultibus exterritus fuerit, imo ea ipsa contempsisse risisseque, velut Thiodamantis Lindii probra conuitiaque inultus neglexit Hercules. Ad illud de Pygmaeis allusit Alciatus iurisconsultus in Emblemate quodam, in eos, qui maiora viribus aggrediuntur, suae imbecillitatis non conscii, quod hunc in modum habet:

Dum dormit, dulci recreat dum corpora somno.
Sub picea, et clauam caeteraque arma tenet
Alcidem Pygmaea manus prosternete letho
Posse putat, vireis non bene docta suas:

Excitus ipse, velut pulices sic poterit hostem,
Et saeui implicitum pelle leonis agit.

De Theiodamante haec est fabula. Cum in Theiodamantem Lindium terram aratro proscindentem ex improuiso incidisset famelicus Hercules, alterum ex iugo boum iugulat illo praesente, et deuorat, quam ille in iniuriam maledictus fuit aggressus. At iste illum sibi amarissime conuiciantem cum risu, et cachinis audiit. Sunt qui Herculem bis integrum deuorasse bouem scribunt, semel apud Lindum urbem, et iterum apud Driopas Theiodamantis bouem.

Amor fit ira iucundior.

Istud praeterquam quod usu verum esse intelligitur, testimonio etiam atque auctoritate Plutarchi confirmatur, in commentario, quem e)rwtikw=n vocauit: Quemadmodum enim, inquit, cum e nubibus exiit sol, at post caliginem denique feruentior est: ita amor cum intercessit ira aut suspicio, pace facta, reconciliatisque animis iucundior est atque acrior. Plautus praeterea simulatum Amphitrioni Iouem idem induxit loquentem: verum irae, si quae forte eueniunt huiusmodi, inter eos, rursum si reuentum in gratiam est, Bis tanto amici sunt inter se, quam prius. Hinc Terentius in Andria:

Amantium irae, amoris integratio est. Voluptas malorum esca.

Vox Platonis grauis in Timaeo, prw=ton me\n o( dionh/n me/giston [note of the transcriber: In the print: me/gistoon] kakou= delea\r, A Cicerone in libello de Senectute, ita expressa: Diuinus (inquit) Plato escam malorum voluptatem appellauit, quod ea videlicet homines capiantur ut hamo pisces. Sed a Plauto in mercatore, in Latinum prius versa: Demipho, Sapientum illum dictum te audisse reor saepius, voluptas est malorum esca, quod ea non minus homines, quam hamo capiantur pisces.

Coena sine sanguine.

DIphilus comicus, coenam sine sanguine vocauit, quam Plutus terrestrem appellauit. Ambo autem tenuem pauperemque, hoc est, vilibus dapibus instructam mensam intellexerunt, ille obquam ornandam nullae caesae forent animantes, hic ob olera. Carmen autem ipsum Diphili ex Athenaei sexto libro Dipnosophistarum hic apponam:

*otan me\ kale/sh| plou/sios2, dei=phqh poiw=n,
*ou) katanow= tri/gluf' ou)de\ ta\s2 ste/gas2,
*ou)de\ dokima/zw tou\s2 korinqi/ous2 kia/dous2.
*atenh\s2 de\ thrw= tou= magei/rou to\n ka/pnon.
*ka)/n me\n sfodro\s2 fero/menos2, ei)s2 o)rqo\n tre/xh|,
*ge/ghqa, kai\ xai/rw kai\ pteru/ssomai.
*ean de\ pla/gios2, kai\ lepto\s2 eu)qu\s2 now=
*oti tou=to/ moi to\ dei=pnon a)ll' ou)d' ai)=m' e)/xei.

ID apud Graecos et maiores nostros in usu fuit, et adhuc hodie vulgo nos usurpamus cum de inuiriis opulentorum quaerimur, significamusque nouum non esse, quod tenuiores exuantur patrimonio a potentioribus, sumptum ab animante immani, atque experte omnis humanitatis. M. Varro in Menippeis libro, quem Margopolim siue peri\ ar)xh=s2 inscripsit, apud Nonium: Natura humanis omnia sunt paria, qui pote plus urget, pisces ut saepe minutos magnus comest, ut aues enecat accipiter. Polybius 15. li historiar. ou)d' ou)n kaqa/per oi(

tu/ranoi, braxei=an de/ tina proballo/menoi th=s2 ai)sxu/nhs2 pro/fasin, a)ll' e)c ou)/t' a)nai/dhn kai\ qhriwdw=s2 ou(/tws2, w(/ste proso/flein to\n lego/menon tw=n i)xqu/wn bi/wn, e)n oi)s2 fasi\n o(mofu/lois2 ou)=si th\n tou= mei/onos2 a)pw/leian pamei/zoni trofh/n gi/nesqai kai\ bi/on, id est, Nec faciunt (inquit) hoc more tyrannico [correction of the transcriber; in the print ryrannico], sed modicum aliquem dedecoris praetextum praemittunt, et confestim impudenter ac ferociter sic agunt, ut atrocitas ipsorum vitae piscium conformari possit, de quibus fertur, quod cum eiusdem generis sint, nihilo tamen minus minorum perditio, maiorum sit cibus et vita.

Gutta cauat lapidem.

Hoc Ouidiano hemistichio ex quarto lib. de Ponto utimur, quoties temporum diuturnitate omnia absumi significamus:

Gutta cauat lapidem, consumitur annulus usu,
Et teritur pressa vomer aduncus humo.

Chaerilus: *pe/tran kilai/nei r(ani\s2 u(/datos2 e)ndelexei/h|. Hunc versum citat Simplicius in commentario suo in octauum librum Naturalis auscultationis, quem his verbis Lucretius protulit:

Nonne vides etiam guttas in saxa cadentes
Humoris, longo in spatio pertundere saxa?
Pro incerta spe, certa praemiae.

SAlustius in Coniuratione Catilinae de Allobrogibus loquens, diuersa consilia animo voluentibus, inquit enim pro incerta spe, certa praemia. Animaduertendum praeterea an, cum idem de bello Iugurtae narrat ita: Metellum regi Boccho suauisse, quanquam opibus suis confideret, tamen non debere certa pro incertis mutare, respexerit (ut puto) ad sententiam versus Hesiodi, valde celebratam, inquit enim sapiens ille poeta:

Theocritus in Cyclope: th\n pre/ousan a)ma/lge, ti to\n feu/gonta diw/keis2. Mulge praesentem, quid enim fugientem sectaris? Vbi scholiastes Hesiodi versum citauit. Hoc age igitur, quod praesens, quodque prae manu est, et in id tibi mens intenta sit: de eo cogita, non interea inanes cupiditates et vana somnia sequaris. Plautus autem apertius illam vertit, cum Pseudolum, callidum seruum secum philosophantem induxit, in aliisque multis dicentem; Stulti haud simus, frustra ut simus, quam quod cupienter dari, petimus nobis, quasi quid in rem sit, possimus noscere. Certa amittimus, dum incerta petimus, atque hoc euenit, in labore atque in dolore, ut mors obrepat interim. Hoc autem prouerbio monemur, ut praesentibus commodis fruamur, et absentium cupiditate nos non excruciemus. Iuxta hoc Philemonis comici, e)/an d' oi)s2 e)/xomen, toi=s2 ge mhde\ xrw/meta. Eundem habet sensum quod alibi nobis dictum est,

*ad' ou)k e)/xomen zutou=men, w(=n me\n dia\ tuxh\n,
*wn de\ au)tou\s2 e)so/meq' e)sterhme/noi.

Si praesentibus non utimur,
Absentia quaerimus, his quidem nostra culpa,
Illis vero per fortunam priuabimur.

Narrat enim se dissentire ab ingenio multorum, qui cum vocati sunt ad coenam a diuite aliquo, fortunatoque homine, statim domum introeuntes laudant triglypha, tecta laqueata, corynthiaque vasa, coniectis in huiuscemodi ornamenta aedium oculis, se namque his rebus spretis, intentis oculis respicere fumum culinae, quod si ille impetu quodam directo latus sit, se gaudere, ac prae gaudio exultare. Contra autem, si obliquus ac tenuis, ilico cognoscere coenam, quod ei vehementer dolebat, sanguinem non habituram. A signo igitur ille iudicat se male acceptum iri, neque enim huiuscemodi coena ipsum delectabat. Plautinus contra senex in Captiuis, parasitum ludit, ostendens se huiuscemodi coenam ei daturum: Asper meus victus sane est, cui ille: Sentesne esicas? Sequitur; Aegio. Terrestris coena est. Par. sus terrestris bestia est. Aeg. multis oleribus. Par. curato aegrotos domi. Nihil autem inimicitius esse oleribus parasito, et hic declarauit, et apud eundem Graecum comicum in Mercatore, quidam qui accusat alium et pisces et aues, et omnes demum delicatiores escas coementem, Inquit enim sumptibus et voracitate illius fieri, ut ipse, et uniuersa ciuitas necessario ad olera redigatur, ac pugnent saepe, contendantque inter se de apiis, ut in Isthmiis fieri solebat: quorum certaminum corona victoriae praemium erat ex apio. Nam iocatus in hoc lepide est, Inquit: ou)k e)sti\n u(xqnhro\n u(po/ sou metalabei=n. *sunh=kas2 h(mw=n ei)s2 talaxanath\n po/lin. *peri\ tou= seli/nou maxo/meq' w(/sper i)sqmi/ois2.

Massilienses mores.

PLautus in Casina Massilienses mores, quos miris laudibus Strabo, et Cic. in oratione pro L. Flacco efferunt, tanquam optimos et probatissimos dixit: Vbi, inquit, tu es qui colere mores Massilienses postulas: Massilianam enim peregrinationem pro Attica disciplinae gratia suscipiebant Romani.

*o trw/sas2 kai\ i)a/setai.

GRaeco hoc prouerbio usus est Suetonius in vita Claudii, quo subobscure significare voluit, se remedium illi malo, quid ei fecisset, inuenturum, sublaturumque Neronem, quo stulto consilio imperium, ut res postea docuit, Britannico eripuisset. Suetonii verba haec sunt. Et subinde obuium sibi Britannicum arctius complexus, hortatus est, ut cresceret, rationemque a se omnium factorum acciperet. Graeca insuper voce prosequuntur. trw/sas2 kai\ i)a/setai, hoc est, etiam laesus sanatur, vel a nullo sanari potestvulnus, nisi ab eo, qui inflixit. Prouerbium autem hoc ab Achille ortum est, qui eadem hasta, qua Telephum vulnerauit, ipsum postea sanauit. Crebrum vero id est apud veteres auctores. Plutarchus in commentario, quem inscripsit peri\ tou= a)kou/nei, de morsu quodam, qui in animi ingeniosorum adolescentium a Philosophia excitatur loquens dicensqueue, posse illum a ratione ipsa, quae ipsum inflixit sanari, non minus ac plagam illam Teleph. manifeste ad hoc prouerbium respexit, cum etiam verbis ipsis usus sit, quamuis versum etiam Euripidis addat, quo Poeta ille eandem rem tragice commemorarit. Verba Plutarchi haec sunt: ou) ga\r mo/non w(s2 eu)ripi/dhs2 fhsi\, to\ thle/fou trau=ma pristoi+/si lo/nxhs2 qe/lgetai r(inh/masin, a)lla\ kai\ to\n en filosofi/as2 e)mfuo/menon eu(fue/si ne/ois2 dhgmo\n

Tonitrus imbrem antecedit.

Hoc est post minas verbera, ductum verbum a lepida voce sapientissimi viri, qui absurdos asperosque mores uxoris patienter admodum tulit, quae cum ipsi antea maledixisset, postea autem aquam in eum effudisset, Nonne inquit ille amicis hoc futurum dixeram: o(/ti canti/pph brontw=sa kai\ u(/dwr poih/sei. Vix enim Latine hoc pronunciari posse puto, ut maneat in ea lepos elegantiaque, quae in his verbis pronunciata percipitur. Nam tonitrus imbrem antecedere certum est.

Campas dictis abigi.

CAmpas dictis abigi, Plautus in Trinummo prouerbialiter dixisse videtur de iis, qui verba non curarent, sed rem ipsam. Solent enim Campae quibusdam carminibus extingui. M. Catoni sunt vermiculi aestatis tempore olera et arbores infestantes, nos brucas appellamus.

Dignus qui ranis ministres.

Nos vulgo verbum hoc saepe usurpamus, atque quoties vini ministratores reprehendimus, quod nimium aquae ingerunt, vini ipsius vim penitus perdunt: Pherecrates apud Athenaeum libro decimo, deipnosofistw=n; e)/r)r(e)s2 kora/kas2, batra/xois2 oi\noxei=n se dei=.

Fumus pulchriorenm persequitur.

Hoc prouerbium non recens est, sed multis saeculis et apud diuersas gentes celebratum est, ac viguit, quo fertur, fumum natura sua formosiorem totius domus sectari. Aristophanes apud Athen cum libro sexto deipnosofistw=n: ubi parasitus in formosis tentandis, cum se reliquos superare dicere vellet, inquit in illis se fumum esse: u(po me/nein plhga\s2, a)/kmwn, kai\ kondu/lous2. pla/ tten de\ telamw\n, tou\s2 kalou\s2 peira=|n, kapno\s2.

Crispiores apio.

APud epigrammatarios exstat prouerbiali schemate dictum illud: ou)lo/teron sili/nwn, apio magis crispum. Quo spectat illud Aristoteleum in Rhetorices tertio, se/linon ou)+la ta\ ske/lh forei=, apium crispa habet crura. Et Lucianus in Amoribus: polu/ tw= en leimw/ni ou)lo/teroi seli/nwn, multo crispiores pratensi apio.

Hylam vocare.

IVxta Cium Misium fluuium, cui ciuitas adiacet: Item Cius dicta, a nymphis raptus fuit Hylas ab Hercule adamatus, quam ingenti vociferatione vocans Hercules nihil profecit. Vnde prouerbium manauit, de vocantibus non audientes, Hylam vocare. vide Theocritum Edyllio 13. quod Hylas inscribitur. Erudite descripsit eandem fabulam Apollonius Rhodius in fine primi libri Argonauticorum, qui sic ait. Herculem, cum regionem Driopum accolarum Parnassi transiret, voluisse eripere bouem ad sacrificium Theiodamanti Driopi, quod cum ille prohiberet, ab Hercule interfectum et regionem direptam. Atque Hylam infantem adhuc Theiodamantis filium e cunis abreptum, in familia Herculis educatum, et ab Hercule adamatum, edoctum, ac tandem, cum aquam peteret, raptum a nymphis.

*ai)/rgois2 a)ei\ e)ortu\.

Pigris semper esse festum. OLim valde potentes fuere Tarentini, sed deliciae eos perdiderunt, quia plures apud eos fasti dies per annum quam alii celebrantur, institutis propter ocium ac delicias continuis feriis, unde et vulgari prouerbio fertur: Pigris semper esse festum. Hoc usus est Theocritus in Bucolicis, ntattum est supra: ingnaui semper feriae.

Caracallae nummi.

Conuenit in eos, qui aliud prae se ferunt, aliud tegunt, quique fuco corrupti sunt et pallent, in blandos vultu, sed animo virulento. Dion autem narrat Antonium Caracallam in usu habuisse nummos adulterinos, plumbumque argentatum, et aes inauratum, pro argento vel auro suis senatoribus dedisse. Hinc natum est prouerbium.

Fabula Milesia.

FAbulae Milesiae prouerbio dicuntur sermones nec veri, nec verisimiles, nec in aliquem vitae usum parati et congruentes: sed tantum ad voluptarem et extrahendum tempus, vel in conuiuiis, vel in coetibus virorum ac feminarum, qualia sunt etiam amatoria omnia. Ideoque Lucianus sermones amatoris vocat Milesios, et Capella quasdam poetarum fabulas. scripsit nominatim de Milesiis Aristides libros aliquos: milhsiakw=n, et Apuleius asinum, ex Lutiani asino desumptum et concinnatum. Eiusmodi narrant vetulae pueris ad focum ne plorent, aut molesti sint. Milesiae a Mileto Ioniae, quae de luxu, et deliciis male audiuit, dicuntur.

Iyngem habet.

Vsus apud Graecos obtinuit, ut hi Iyngem habere dicantur, qui velut praestigiis quibusdam homines ad se amandum prouocant. Iynx enim auicula est oblongo collo et lingua, crebro collum circumagitans, ea veneficae ad excantationes utuntur, ut inquit Pindari interpres in Nemeis. Latine tortucam nominare possumus a torquendo collo. Quidam putant eam esse, quae alio nomine vocatur seisopugi\s2, Latini motacillam vocarunt. Iynge vero trahi etiam prouerbiali figura dicitur a Theocrito Edyllio 2. versu qui repetitur.

*ek pi/nakos kai\ pilai/as2.

PRouerbium de re commentitia, quoniam in porticibus et tabulis depingi fabulae solebant. Plutarchus in libello de particula ei inscripta foribus Delphici templi. Caeterum ista, inquit, prorsus ex portica et tabula.

Mel satietatem gignit.

Dronysius Halicarnasseus in comparatione Herodoti, et Thucydidis: Satietarem gignit, ait Pindarus, et mel, et dulces res venereae. Iam vero illud in animo reputaui quam suauis et iucunda res sit in historia, scriptionis varietas et immutatio. Laurentius Hunfredus de Nobilitate libro tertio. Sed quicquid nimium est, ingratum et iniucundum est, eiusque omnis in fruendo suauitas amittitur. Theocritus in Megara: kai\ eu)frosun/hs2 ko/ros e)sti\, id est, et laetitiae satietas est.

*en tetra/di geuhqh/nai.

Qvarta luna natos prouerbiali schemate dicimus, quibus sinistra parumque auspicata rerum omnium sunt initia. Quod ipsum non tam ad diem quartum, quam ad postremum lunae quadrantem refero Inter

alia in vita Aristophanis legitur: die\ kai\ e)/skwpton ar)istw/numos, te kai\ a)meiyi/as2 te tra/di le/gonts2s2, au)to\n gegone/nai, kata thn\ paroimi/an w(s2 a)/llois2 poiou=nta, ta\ meta prw=ta ga\r dia\ kallistra/tou kai\ filoni/dou kasqi/ei dra/mata, id est, quare ipsum exagitarunt, seu contempserunt Aristonymus et Amipsias dicentes, quarta luna (quod aiunt) natum, quod aliis laboraret. nam primas fabulas per Callistratum et Philonidem exhibuit.

Aurum ex stercore colligendum.

Hoc utimur quotiescunque significare volumus id, quod Plinius iam olim dictabat, nullum librum tam malum esse, quin parte aliqua prodesse queat. Recte etiam olim dictum esse puto, non quis, sed quid dicatur, considerandum. Modestiae enim est, quod alicuius seculi commune linguae fuit vitium, dissimulare. Nec enim video aurum minori esse in pretio, quod in vase fictili hoc, illud in splendida arca custodiatur. Nonne gallus Aesopicus dum vertit stercorarium, nitidam gemmam reperit?

Lydia arena.

*lu/dion yh=gma, speciem habet prouerbii, quemadmodum illa: Lydius currus, Lydius lapis. Apparet autem id de re non vili aut contem nenda dici, cum et multum auri in Lydia prouenire receptum sit, ut est apud Lucianum in dialogo, qui in scribitur Contemplantes. Hoc usus est Basilius ad nepotes: Et ex Lydia harena fit aurum.

Aquae furtiuae dulciores sunt.

Exstat inter Hebraeorum prouerbia non dissimile senario Graeco: lukei=a o(pw/ra fu/lakos enleloipo/tos2, id est, dulce pomum, cum abest custos. His utemur, cum significabimus impunitate malos ad peccandum prouocari.

Mensae Siculae, Asianae, Persicae, et Italicae.

PRaelautae et opiparae dicebantur. Plato Politicorum lib. tertio: surakousi/an de\ w)= fi/le tra/pezan, kai\ sikelikhn\ poioki/lian, id est, Syracusanam amice mensam, et Siculam in obsonii varietatem, non videris approbare. Idem in quadam epistola ad Dionis propinquos: i)taliwtikw=n te kai\ surakousi/wn trapecw=n plh/rhs2. Lucianus in dialogo Simili ac Polystrati, kai\ tra/pecai, inquit, u(pe\r ta\s2 en sikeli/a|, ac mensae Siculis lautiores. Docet hoc libro duodecimo copiose Athenaeus, Persicis et Asianis deliciis nihil olim inquinatius nec mollius: de quorum delitiis in animos hominum impressa opinione, perpetuo inualuit. Macrobius libro Saturna. septimo: modum eum seruat, qui sui potens est, et in mensa Sicula vel Asiana.

Dardaniae artes.

DArdaniae artes, pro magicis usurpauit Columella lib. 10. Veniant (inquit) Dardaniae artes. Dictae antem sunt a Dardano insigni (ut tradunt) mago, cuius commentariis diligenter perlectis, longe doctissimus euasisse Democritus memoratur. Consule Plinium lib. 30. c. 1. Apuleius, vel ipse Dardanus, vel quicunque alius post Zoroastrem. Euseb. li. eu)aggel) pro para\s2. 3. eu)/te o( da/rdanos, o( mu/qous2 qew=n katadida/cas2, ta\ musth/ria.

Neptuni, siue Maris filij.

Scribit Gellius in 15. c. 21. ferocissimos et immanes, et alienos ab omni humanitate tanquam in mari genitos, Neptuni filios dicere poetas consueuisse. Apud Plutarchum autem in Dialogo: Sitne rationis vis in

bestiis. In marinis (inquit Aristotimus) nullum esse gratiae sensum, amorem nullum, nec ingenii suauitatem: recteque Homerus ait, Glaucum te genuit de immansueto, et omnis societatis experte dixit, quod beneuolum miteque nil mare gignit.

Omnia omnibus annuit.

Dicitur in valde senes, in quibus caloris naturalis inopia imbecillitatem, imbecillitas tremorem efficit, ita vt caput perpetuo motitantes, omnibus annuere videantur. Catullus in nuptias Iuliae et Manlii.

Nec mulieri, nec gremio credendum.

Nec mulieri, nec gremio credi oportere, prouerbium est, quod et illa incerti et leuis animi est, et plerunque in gremio posita, cum in obliuionem venerint exurgentium, decidunt. Festus.

Plaustrum perculit.

Prouerbium rusticum, quo plaustrum perculisse dicuntur, qui negotium aliquod euerterunt ac perturbarunt. Meminit Donatus in Eunuchum, vbi ait seruus: Perculeris tu iam me, id est, impellendo perturbaueris. Et eo vsus est Plautus in Epidico: perii, plaustrum perculi, id est, euerti ac perturbaui rem falsa emptione. Percellere enim est euertere, et ad terram deiicere.

Telum ira facit.

Idem ibidem. Telum ira facit. Huic confine est eiusdem: Furor arma ministrat. Cui non dissimile est apud Basilium ad nepotes suos: th=| traxwdi/a| ga\r ou) pisteute/on a(plw=s2 legou/sh|, e)p) e)xsqrou\s2 squmo\s2 o( pli/zei ge/ra. Tragoediae enim nequaquam est credendum, dicenti, inimicitias armabit ira manus. Plaut. in Merc. Perii, seditionem facit lien, occupat praecordia. Virgil. 10. Aeneid.

Aufidus Hadriam retro fugis.

Vbi Seruius admonet subesse prouerbium de re neque verisimili, neque consistente. Allusum est ad paroemiam: Sursum versus sacrorum fluminum feruntur fontes. Cum praepostere hoc fieri velit significare. Aufidus amnis oritur ex montibus Hirpinis, et Canusium praeterfluit.

Lapides ad filum.

Vsurpauit Basilius ad nepotes capite 6. cum iubet ad honestarum artium praescriptum mores et studia nostra applicari, et corrigi, perinde, quasi lapides iuxta Doricum prouerbium ad filum, vt Lesbiam regulam dirigentes, kata, inquit, thn\ dwrikhn\ paroimi/an, to\n li/qon poti\ thn\ pa/rton a)/gottas2. Exstat trochaicus apud Plutarchum in libro de Profectu eius sententiae pro\s2 staqh/mh pe/tron ti/qesqai, mh/ti pro\s2 pe/trw| sta/qmhn, i. lapis amussi est applicandus, non amussis ad petram.

Pythiae Mysii talenta.

Prouerbii speciem habere videtur, et illi confine esse, Tantali talenta: Croesi opes: dicitur enim vtrumque de immensis opibus. Diuus Basilius ad nepotes capite decimoquinto:

Rore pascitur.

Si hoc referamus ad prouerbium, transfertur ad ingenium, siue stylum ieiunum et aridum, aut per ironiam in hominem vehementer obeso corpore. Theocritus in Nomeo Batto: mh\ pra=kas2 siti/cetai w(/per o( te/ttic, id est, Nunquid rore depascitur vt cicada? Cicadas autem rore ali, testis est Plin. libro 12. cap. 26. Ore carent, sed habent in pectore fistuloso quiddam aculeatum, linguis simile, eo rorem lambunt. Cum excitatae subuolant, reddunt humorem: quod solum argumentum est illas rore pasci. Neque enim ad excrementa corporis vllum foramen est. Virg. in Daphnide.

Dum iuga montis aper, fluuios dum piscis amabit,
Dumque thymo pascentur apes, dum rore cicadae,
Semper honos, nomenque tuum, laudesque manebunt.

Haec sunt ta\ a)nagkai=a, id est, necessaria, et prouerbii speciem habent, quibus indicare licebit, quod in vita perpetuum nobis futurum intelligi volemus. Itidem Virg. hoc quod habetur quarto Aeneidos:

Conando Graeci Trota potiti sunt.

In Syracusiis anus dixit: Conando Graecos Troianis potitos fuisse, et omnia perfici conando, qua prouerbiali figura significatur, conando, et experiendo, quantumvis etiam ardua, perfici posse.

Fac nidum in arbore.

Habetur in Edylio 35. et frequens hodie in populi ore versatur, quum fit sermo de non temere mutandis veteribus amicis. Amicos enim subinde nouos amplecti, veteribus neglectis, turpe est. Inconstantia in amore nihil crebrius, neque vulgarius est in communi vita, polufili/a, id est, subinde mutare amicos, veteres fastidire, et nouos amplecti. Id olim perinde probrosum atque infame habebatur, vt si qua mulier subinde alios atque alios viros admitteret. Is igitur qui bene audire apud homiues honestos vult, non leuis neque inconstans in colendis amicitiis esse oportet.

Sternutauerunt amores.

Ex Thalisia Theocriti apparet prouerbiale dictum fuisse, quod aliqui de signo bono, alii de diuerso et malo intelligunt. Amores sternutauerunt, hoc est, sternutando signum praebuerunt, quod esset amaturus, ipsum euenit.

Bilis in naribus.

Idem in Thyrside de Pada: est amarulentus inquit, Aepolos, et illi semper acerba bilis in naribus sedet Prouerbiale de homine bilioso et iracundo. Qui bilosi sunt, hoc est, abundant flaua bile, iracundi sunt, Hic enim humor mobilis est, et acutus, quare facile irritatur et efferuescit.

Orimalides cum Acylis ne contuleris.

Est autem hoc prouerbiale apud eundem in viatoribus quod magnam similitudinem, et iniquam comparationem significat. Lacon: ou)de\ ga\r ou)d) a)ku/lou o)rimali/des2, id est, Neque agrestia poma cum Acylis, scilicet aequaueris. Acyla autem fructus, siue nux pri/nou arboris, similis naucifagi. Dioscorides libro 1. cap. 26. Orimalides poma montana, ab o)/ros2 mons, et mh\lon pomum.

Annulus aureus in nare suilla.

Significantes quippiam non in loco factum dictum, vt dicunt quidam: Annulus aureus in nare suilla: pro quo alii, in lenticula vnguentum, Habetur Prouerb. cap. 11. Circulus aureus in naribus suis. Id transferri commode potest in improbum et facinorosum hominem, de virtute et honestate verba facientem, aut praecepta de moribus praescribentem, cum id non deceat, nisi eum, qui sit moratus et vitae inculpatae. Malum enim hominem etiam bene loquentem non esse audiendum censet Plato. Vide Gellijm libro 18. cap. 3.

Sua cuique rei tempestiuitas.

Cum omnia suo tempore fiant, et hic quaeratur, quid sit bonum, videndum est, ne id alieno tempore quaeratur: vt enim, inquit Ecclesiastes c. 3. aliud ferendi, aliud metendi, etc. sic aliud felicitatis, aliud infelicitatis tempus est. In hac vita tempus est miseriae, quod si quis in ea bonum quaerit, perinde facit, ac si velit sementis tempore metere. Expectanda messis est, hoc est, futura vita: in qua non, vt in hac, pro iure regnauit iniuria, sed sola dominabitur iustitia et veritas, sublatis erroribus. Sed vitam illam non curantes voluptati indulgent. Vulgo ita fertur: Omnia tempus habent. Hoc cum aliis superioribus confert. Nosce tempus. et: aliam aetatem alia decent.

Planus semel crura fregit.

Porphyrio in epist. Horat. ortum esse monet ab insigni quodam impostore, qui saepe fingens crus sibi fractum aliquando multos irrisit, quorum in vehicula tollebatur tandem vere fracto crure, quasi etiam tum luderet, neglectus est. Haec est poena hominis mendacis, vt si quando coeperit verum dicere, careat apud omnes fide, de quo exstat apologus apud Aesopum elegantissimus.

Absens haeres non erit.

De iis, qui ob absentiam suam quapiam vtilitate frustrantur. Tractum ab illis, qui cum propinquitate quadam legitimam alterius successionem sperare possint, eadem, dum absunt, opportunis obsequiis, et delinimentis aliorum priuantur. Demosthen. Xenoph.

De fumo ad flammam.

Gallus Caesar, inquit Ammianus Marcell. in lib. 14. de flamma ad fumum, hoc est, de letalium insidiarum periculo et timore ad ipsam plane necem tetendit. Et Plato de iusto 8. Populus, inquit, liberorum hominum fugiens fumum, in flammam seruilis dominationis incidit. Notatur isto stulta temeritas, et calamitas eorum; qui a simultate, vel dubio, vel minimo malo incertum et ingens odium et malum proruunt.

Nunquam lagenam crateri impone.

*mhde/pot) oi)noxo/hn tiqe/men krhth=ros u(/perqen.
*pino/ntwn. o) loh\ ga\r e)p) au)tw=| moi/ra te/tuktai.

Ne cratera super potantum pone lagenam:
Qui facit, eueniet mors illi cruda repente.

Non simul omnia effundenda, et aliorum libidini prodigenda, quae habeas, ne ipse egens deinde et famelicus pereas: quod ita etiam vulgo efferunt: Nunquam exuas te, antequam cubitum eas. Thezes ita interpretatur: Nunquam priuatum publico, partem toti, deterius meliori praefer.

Vilior enim h)noxo/h cratere est. Nam krath\r vas quoddam erat, vt lebes, in symposiis adhibitum, vino diluto repletum: oi)noxo/h, vero, oi)/on ki/lic, aut quid simile, quo ex cratere bibituri, hauriebant. Proclus eo admoneri putat, ne iratos verbis prouocemus magis et irritemus: et nugaces homines, atque importune garrulos tecto ne recipiamus. Aliis videtur Hesiodus deterrere omnes ab assiduis perpotationibus: ibi enim nihil aliud quam crateri oenochoe imponitur certe, Moscopulus genitiuum pluralem absolute sumere videtur, his verbis: mhde/pote pinun/twn tinw=n sumposiazo/ntwn.

Vbi vber, ibi tuber.

Nihil homini tam diuinitus datum, nihil tam prospere succedit, quin admixtum sit aliquid difficultatis. Apud. Florid. 4.

Oleo fraudare lucernas.

Dictum est ab Horatio sat. 5. in Natram hominem etsi nobili et honesta familia natum, valde tamen sordidum, qui se inungebat vili, rancido, et ad lumina relegato olei genere, (Aetius lixniai=on, lucernarium appellat) atque ita lucernas suo alimento et fomento defraudabat. Turn. Aduer. 4. cap. 9. Simili nigratione facete dicemus sordide et cibis sine sanguine victitantem, fraudare iumenta suo alimento, etc.

Est modus matulae.

Satyra quaedam Varronis inscribebatur. Est modus matulae, vel vt alii libri scribunt, modus matulae, qua inscriptione monebat adhibendum esse modum compotationi et ebrietati. Nam e matula potum significauit, cum cibum sicciorem in ventrem, liquidiorem in vesicam descëre censerent. Varro alio loco: Diuitum apotheca Chias ad communem reuocar matellam. Plautus:

Paludem et salinas emere oportet.

*to\ e)/los2 pria/sqai kai\ tou\s2 a(/las2, Quaerenda bona aliquando sunt, quamvis non omnino careant incommodo. Natum fortasse ab eo, qui cum salinas venales haberet, in quibus erat palus, salinas alienare sine palude vt vellet, induci nullo pacto potuit. Ita Franc. Luisinus Parergon. 1. e vet. codice et exemplari Veneto castigat et explicat id: Oleum et salem emere oportet.

Salaminia nauis.

De iis, quae vilia non sunt, nec omni tempore exposita, quaeque difficillimis temporibus necessaria reseruantur, qualem se Pericles praestabat: ou)d) a)ei\ pariw\n ei)s2 to\ plh=qos2, a)ll) e(auto\n w(/per salamini/an trih/rh, fhsi\ krite/laos, pro\s2 ta\s2 mega/las2 xrei/as2 e)pididou\s2. Plutarchus in Pericle.

Noxa caput sequitur.

Prouerbialiter hoc Gordianus Imper. pronunciauit in c. Licet, C. an ser. pro suo facto post ma. tenea. Nam, vt M. Cato ait, nequiter factum semper durat, et teum comitatur. Sic et Poeta:

Herculis clypeus.

Prouerbiali loco vtitur Iustinianus in Hexasticho Digestis pmposito, oi(=atis2 h(ra/klhi panai/olon a)/poda teu/cas2. Sumptum apparet ex opere

Hesiodi, cui Titulus est, a(/pis2. Dicitur autem de re pulcherrima, et variis ornamentis insigni.

Lex Africani.

DIcitur de re perplexa et obscura. Sumptum a Responsis Africani iuriscons. difficilibus, Delium natatorem efflagitantibus. Lex Africani est, ergo difficilis, in ore omnibus est ea ratiocinatio.

Ab aula recessit.

VTitur Iustinia. in c. Ne in arbitris C. de Arb. Si enim, inquit, vera consuetudo stipulationum, et subtilis, imo magis superuacua obseruatio ab aula concessit, cur non, etc. Dictum de re, quae amplius in vsu non est. Metaphora sumpta ab emeritis Palatinis iudicibus.

Leuato velo de causa cognoscere.

Schemate hoc vtuntur Impp. in c. 5. C. de naufra. lib. 11. De submersis, inquiunt, nuibus decernimus, vt leuato velo istae causae cognoscantur, hoc est, summatim. Eadem figura, quae, de Plano cognosccere.

Mus inpera, etc.

Hoc prouerbium cum nonnullis aliis ab Innocentio Pontifice citatur in cap. Etsi, de Iud. Iudaei, inquit, nobis illam retributionem impendunt, quam (iuxta vulgare prouerbium) mus in pera, serpens in gremio, et ignis in sinu suis consueuerunt hospitibus exhibere. Enarrantur et alia in iure Pontificio, Vno collyrio, instar empirici omnibus morbis mederi, ca. Necessere, Dist. 29. facibus solem adiuuare, c. Si omnia. 6. q. 1. quod de superuacaneis et absurdis dici consueuit. Frustratim lupus comedit agnum. 13. q. 1. c. Ecclesias. Simile est illud ab Iuriscons. nostri saeculi crebro vsurpatum: Heret tanquam mus in pice, cum quis pendet ambiguus, incertusque quo se explicet.

Canis in eadem dormitat tegula.

INterrogatus Empedocles, teste Aristotel. lib. Moral. 2 c. 11. cur nam semper in eadem canis dormiter tegula, respondit canem simile quid habere tegulae, et proinde ob similitudinem eo tendere. Vsurpatum hoc ab Aristotel. prouerbii loco, de iis, quae instinctu naturae similiter erga similia affecta sunt. Adiungit et illud significantius: Graculus graculo assidet, semperque Deus simile agit ad simile. Luisin. Parerg. 3. 10. causam facit, quod kerami/des2, seu cretacea vasa fere habeant canum et aliorum animalium effigies, ad quas tanquam viuas accurrisse canes aliquando testatur Athen. 13.

Pauperi Vitulus est castrum.

PRo eo, quod quisque suis quan. tumuis exundantibus fortunis, grauetur, hisce difficilibus temporibus: Suus enim morbus cuique difficillimus est, inquit alicubi Plinius. Neo hoc hac tempestate vsurpandum apud afflictos, quod dici solet: De minimis non curat praetor.

Spinosum aliquid in prate.

PRouerbialiter hoc dixit Iustinia, de Concep. Digest. §. 6. Quasi diceret: in re pulcherrima et venustissima turpe quiddam esse immixtum, quod illam dignitatem ac speciem imminuat, vt si in prato viridissimo et amoenissimo spinae et vepreculae inessent, quae in ambulantium pedes offenderent. Et hoc tamen perraro, inquit, ne ex occasione huiusmodi lapsus oriatur aliquid in tali prato spinosum.

Non soli Atridae vxores amant.

REfert Vlpian. in c. 13. de adult. ex Homero: apud quem id ipsum respondit Achilles Vlyssi, cum ab eodem rogaretur, vt in castra, vnde causa Bryseidis sibi ab Agamemnone ademptae abierat, redire vellet. Sextus Caecilius hoc dictum venuste transtulit ad eos, qui vxores quamuis iniustas habent, vt adulterii accusatio non minus ipsis, quam iis, qui iustas vxores habent, permittatur.

Cratetis Poetica.

*kra/thtos poihtikh\, prouerbiali conuitio egestas et mendicabulum dicitur reste Demetrio Phalereo. Occasionem adagio dedit poematium Crateris philosoph. quo manticam suam descripsit.

Troia non producit Thracem.

Significatur e degeneri prosapia haud nasci generosum pectus. Diuersa ratione dixit Flaccus: Nec imbellem feroces progenerant aquilae columbam: extat apud Stephanum. Troiani ob luxum effoeminati audierunt, at Thraces bellicosi semper: vnde Thracia mortis domicilium Manlio Antiocho fingitur.

Domi suae quilibet rex.

Qvoties vulgo singificamus nos, quae volumus, libere, et inculpate in aedibus nostris agere, dicimus nos domi regnum possidere: eo respicit illud Homeri:

Transferri potest ad animum. Artem enim, quam quis perfecte nouit, sine imperitorum reprehensione quiuis exercere potest. In suo opere auctor, nisi velit alterius limam, spongiam, stylum denque tolerare non debet.

Pro amphora vrceus.

Horatius initio de arte poetica ex eadem plane fornace ignem, illud affert: Amphora caepit Institui: currente rota cur vrceus exit? qua prouerbiali locutione ingeniose et apte optimus sententiosae breuitatis magister secundum artis praeceptum: aut, si malis primi praecepti appendicem, et simul maioris lucis gratia adductam similitudinem conclusit, Praeceperat, vt scripta, praesertim magnifica partibus sibi suis, iisque belle et apte compositis constarent, et, vt longa e)peisodia, aliaque ambitiosa ornamenta ipsam rem principem obscurantia et deformantia fugerentur. Laudabat pictores, qui hoc vitium sua in arte studiose cauerent: Subiicit deinde, vtrumque, poetam et pictorem, si aliter fecerint, nihil aliud quam prodituros esse, superbam suam inopiam, et imperitiam, non secus atque illi, qui amphoram magnum et amplum vas meditati et aggressi, vrceum tandem, minimum et alia longe forma vasculum effingunt, et opus auspicati, in opusculum monstruose desinunt. Licebit commode torquere in omnes eos, qui oneri suscepto impares succumbunt: item qui temere ad aliena a re proposita aberrant. Vtitur eodem Hieronymus saepius in Epsit.

Ex eadem officina prodit illud, quo licebit ineptum scriptorem irridere, qui sermonem rei, aut personae

non accommodat, sed aut nimium abiecta et famulari oratione vtitur, vbi grandi et elata opus erat: aut contra.

Verumita risores, ita commendare dicaces
Conueniet Satyros, ita vertere seria ludo.
Ne, quicunque Deus, quicunque ad hibetur vt heros
Regali conspectus in auro nuper, et ostro,
Migret in obscuras humili sermone taberaas:
Aut, dum vitat humum, nubes, et inania captet.

Castigat Horat. poetas, qui praeter decorum diis et heroibus tabernariorum et opificum orationem tribuunt: et contra opificibus magnificentiam verborum plane heroicam et caelestem. Metaphorae rationem nos natura docet: vt ab Icaro aut aliunde non opus sit eam arcessere. Non inuenuste idem quadrabit in eos, qui nulla in re medium tenent, sed vt plurimum in alterutram partem peccant. Similiter, migrare in obscuras tabernas, non male vsurpabimus pro, abiicere se et infimo hominum genere digna in se admittere.

Cinerem quaerere.

Vsurpatum pro, esse abiectum, vile et sordidum, ab actione vt opinor, qua est inter caeteras abiectissimas mediastini functiones. Pyrgopol. laqueo Melphidippae et Palaestronis iam prope adstrictus: satim haec quoque me deperit? Meam laudat speciem: aedepol huius sermones haudquaquam cinerem quaeritant. PA. Quo argumento? PY. Quia enim loquitur laute et minime sordido. Tum ipsa nimium lepida nimisque nitida faemina. Alii putant militem iis erbis dicere, debere eorum sermonum perpetuam esse memoriam, sed sequentia non videntur satis hanc interpretationem admittere. Aliorum iudicium facio.

Benefacta benefactis aliis pertegito, ne perpluant.

Monet Philto Lysiltelem suum, vt cum se semel ad bonam frugem recepisset, porro pergeret, alioqui futurum vt totam recte anteactam vitam vna atque altera macula statim deturpet, a lignorum strue, quae sub dio posita, si rara est aut exigua, lapsu pluuiae ad imam vsque facem situ et putredine extabescit. Cicero Philip. 14. Nec dispersis bustis humili sepultura crematos, sed contectos publicis operibus, atque muneribus, eaque extructione, quae sit ad memoriam aeternitatis ara virtutis.

Viramque inflare tibiam.

*ei)s2 e(ka/teron au)lon ai)ei=n. In eos qui omnem monent lapidem. Arist. de Paraph. Simile, o)rxei=sqai dittu/xa, saltare bifariam. Ibid. Et dipla=krouein\, bifariam pulsate. vide sup. 71. Item, me/son duoi+n kasqi/zesqai, inter duas sedere. Idem Sicula 2. Aggeram plura etiam diuersissima, sed modo quo ante, metestin e(msi\ tou= pole/mou, pro, eius negotii non sum plane rudis. Idem caprearum rupes. Claudian. extulit de regia crudelis et libidinosi principis. Vide Suet. in Tiberio Satyrion bibisse, pro ad libidinem incitatum esse. Nota vis Satyri herbae, et aetymon. Petron. Heime Gallica frigidior. intelligit eam, quae ad Septentriones vergit. Idem, In aquam hiante ore desilire, pro, appetentem esse mortis. Senec. in Nat. quaest. *ombriakai\ dai/tes2, prandium

Clypeum post vulnera sumere.

NEc hoc quidem relatum ab adagiorum scriptoribus absque controuersia paroimiw=des2 offendi. Dicitur autem de intempestiuo auxilio, et praesidio. Ouid de Tristibus 1. 3.

Et quanquam sero clypeum post vulnera sumo,
Attamen hanc odiis exonerare fugam.

Convenit huic Diogenianum illud, Post bellum machinas. Quo longius trahetur, eo erit venustior eius vsus. Ad externa: Hic homo incipit esse parcior frugaliorque iam consumptis opibus: clypeum post vulnera vt aiunt. Ad corpus: assidua klinopa/lh| esse tum et eneruatum corpus iam continentiam meditatur, clypeum nempe post vulnera. ad animum: Hic filium suum peruersa animi natura et improborum societate perditum ad probam frugem videtur recepturus, vereor ne post vulnera, quod aiunt, clypeum sumat.

Vulpes pilum mutat, non mores.

REsipere adagium videtur illa senis bubulci sententia, qua apud Sueton. Vespasianus Caesar perstrictus est, qui legata sibi gratuita libertate, quam imperium adeptum suppliciter orauerat, proclamauerit: Vulpem pilum mutare, non mores. Sensus est titulis dignitatum et amplissimis fortunam muneribus corporis, non animi sordes tolli in veteratore et auaro homine: fortunam improbis et subdolis splendorem et nitorem corporis conferre, non abstergere animi illuuiem, ingeniique sordes: exuere, hominem callidum pannis, non item vitiis; Vel senectutem addere annos, non etiam virtutes: Huic illud simile est, Lupus pilum mutat, non mentem. Hodie Flandris trita sunt Lupus non emendatur senio. Et: Vulpes aetate fit asturior, non etiam melior.

Ocyma cantare.

SAtyrographus ille disertissimus (sic enim a D. Hieronymo laudatur) qui teste Fabio, multum veraeque gloriae assequutus est vnico libello: lepidissima a)llhgori/a proverbiali: Ocyma cantare pro probris, conuitiisque adspergere, et maledictis insectari dixit sat. 4. vbi, cum genus et formam tanquam eximias naturae dotes iactanter Alcibiades efferret, alioqui tenerae aetatis imbecillitate ad Rempublicam gerendam parum idoneus, praesertim rerum vsu destitutus et veri, rectique sordidus auctor: Socrates eodem loco nihilo meliorem facit Baucide Pannucia. discinctum, socordemque vernam maledictis grauiter impertente.

Dinomaches ego sum. suffla, sum candidus: esto,
Dum ne deterius sapiat Pannuccia Baucis,
Cum bene discincto cantauerit ocyma vernae.

Sensus est. Lacta quantum vis, natales claros, egregiamque corporis pulchritudinem, si ingenium sordidum sit: et prudentia rerumque solertia absit: nihilo meliores vinosa et suffarcinata aliqua anu, aetate et vino delirante (talis enim inducitur Baucis; quae probe defricat conuitiis socordem et dissolutum seruum dominatum. Ducta est allegoria a veterum more inter serendum ocymum vsurpato: quod teste Plutarcho et Plinio lib. 19. cap. 7. creditum est

provenire copiosius et felicius, si maledictis additis sereretur. Eodem plane sensu, eademque figura proverbiali possumus dicere: Cuminum serere, quod etiam auctor est Plinius cum imprecatione ne exeat, postquam satum fuerit, terra adacta pauitur.

Cratiis lita.

Non potuit festiuius, aut magis proverbialiter dici, quam est a Platone Atheniensi philosopho dictum, ad Xenocratem discipulum suum, qui semper teste Laertio lib. 4. tetrico vultu et seuero habitu incedebat, nulla nimi hilaritate ostensa, nulla oris facetia, frontisque nitore tristem seueritatem mitigante ac tem perante. Volens igitur Plato seueri grauisque ac vultuosi, ac proinde molesti hominis mores comi quodam blandique festiuo habitus genere componi, ornarique, illum qu/ein tai=s2 xa(ris2 iussit, quod Gratiae inducantur semper a Poetis, liberali oris effigie, et renidenti facie, solutisque Zonis. Et de inhumano ac barbar: Nunquam ille Gratiis litauit.

Sicula aula.

Ivuenalis traducens saeuitiam matronarum Romae in seruos ancillasque mira libidine animi ad quamuis occasionem inique et crudeliter verbis et verberibus debacchantium, earum domum translatione proverbiali Siculam aulam vocat. Aluit enim Sicilia priscis saeculis plurimos tyrannos miserabiliter in humana corpora pro libidine grassantes, vt Phalariden, Dionysium, et id genus monstra exitialia, Carmen Iuuenalis ex Sat. 6. hoc est:

Et caedit, donec lassis caedentibus, exi,
Intonat horrendum, iaem cognitione peracta,
Profectura domo Sicula non mitior aula.

Aptissime vtemur de ciuitate, vel domo iniqui crudelisque principis satis superbe et insolenter omnia pro imperio gerentis, bonosque capite et fortunis oppugnantis, vbi, vt canit Ouidius:

Commode etiam dicetur, de schola plagiosi: alicuius magistelli saeuitia et inscitia furentis, qualem puer ego cognoui cuiusdam re et nomine *kriomu)cou, planeque Scythae: cuius schola non leuius personabat verberum stridore Sicula aula Phalaridis. aut Dionysiorum. Vsque adeo suaue erat homini eiulantium puerorum voces audire, et longissimo temporis spacio caesorum lachrymis ac gemitu miserabili pasci. Nomen tacebitur, terra aquisque obruendum, Vulcanoque sacrandum. Faceta est Diogenis xrei=a et proxima proverbio, de gymnasio Euclydis. ou) xolh) a)lla\ xolh\. Et Platonis ludum, non dia tribhn\, a)lla\ katatribhn\ appellantis.

Alcinoo pomae.

MEre proverbiale est illud Martialis poetae facetissimi pariter et lepidissimi, quod sugxro/nos eius inique studiis sodalis aini/ttetai, Satyr. 5. Alcinoo poma dare. Quando tenuis rei vel facultatum homo magis opibus abundanti, eiusque quod datur largissime diuiti, munus aliquod keimh/lion, offert dedicatque: Vel cum tenuioris eruditionis vir summo excellentique ingenio viro, summaque doctrina nobili ingenii aliquod leuidensae, vt ait Cicero, munusculum nuncupat: quod nec sic fastidiri

conuenit. Martialis lib. 7. ad Castricium modo, quo exposuimus vtitur, cuius haec sunt verba:

Muneribus cupiat si quis contendere tecum.
Audeat hic etiam, Caestrice, carminibus.
Nos tenues in vtroque sumus, vincique parati.
Inde sopor nobis, et placet alta quies.
Tam mala cur igitur dederim tibi carmina, quaeris?
Alcinoo nullum poma dedisse putas?

Iuuenalis Sat. 5. taxans Trebum amicum, qui se parasitum Virroni cuipiam opulento exhibebat, omni contumeliarum genere quotidianisque probris a diuite illo vexatus, ad proverbium superius alludit carminibus, quae subiiciam: etsi poma Alcinoi de sapore et gustu suauibus et delicatissimis specie pro genere vtendo, licebit dicere etiam proverbiali colore:

Vitro sibi et reliquis Virronibus illa iubebit.
Poma dari, quarum solo pascaris odore.
Qualia perpetuus Phaeacum autumnus habebat.

Alcinoi pomerum (sic enim Tertullianus loquitur) graphice describit Homerus Odyss. h.

GREGORIO XIII. PONT. MAX.

IOAN. GVADAGNI MONTERCHII CARmen ad Lectorem.

AVCTORES, QVORVM LOCI PASSIM, AVT emendantur, aut explicantur.

ADAGIA QVAECVNQVE AD HANC DIEM EXIERVNT, ACCVRATE NVPER EMENDATA.

QVID SIT PAROEMIA.

Quid Paroemiae proprium, et quatenus.

Quibus ex rebus accedat nouitas Paroemiae.

Quomodo paroemia differat ab iis, quae videntur illi confinia.

Commendatio Prouerbiorum a dignitate.

Ad quot res vtilis Paroemiarum cognitio.

Ad persuadendum conducere Prouerbia.

Ad ornatum conducere paroemiam.

Ad intelligendos auctores conducere Paroemiam.

Commendatio a difficultate.

Quatenus vtendum adagijs.

Varius prouerbiorum vsus.

De Figuris prouerbialibus.

De praemollienda Paroemia.

PROVERBIVM. Amicorum communia omnia.

Amicitia aequalitas. Amicus alter ipse

Pythagorae Symbola.

Stateram ne transgrediaris.

Choenici ne insideas.

Ne cuiuis dexteram inieceris.

Arctum anulum ne gestato.

Ignem ne gladio fodito.

Cor ne edito.

Cibum in matellam ne immittas.

Ad finem vbi perueneris, ne velis reuerti.

Superis impari numero, inferis pari sacrificandum.

Per publicam viam ne ambules.

Tollenti onus auxiliare, deponenti nequaquam.

Ollae vestigium in cinere turbato.

Vnguium, criniumque praesegmina ne commingito.

Extra publicam viam ne deflectas.

Quae vncis sunt vnguibus, ne nutrias.

Aduersus solem ne loquitor.

Gladium acutum auertas.

Aduersus solem ne meijto.

Hirundinem sub eodem tecto ne habeas.

Stragula semper conuoluta habeto.

In anulo Dei figuram ne gestato.

Sellam oleo ne absterseris.

Coronam ne carpito.

Quae deciderint, ne tollito.

A gallo candido abstineas.

Panem ne frangito.

Salem apponito.

In via ne seces ligna.

Ne libaris diis ex vitibus non amputatis.

Ne sacrificato sine farina.

Adorato circumactus.

Adoraturi sedeant.

Surgens e lecto, vestigium corporis confundito.

A piscibus abstineto.

Non bene imperat, nisi qui paruerit imperio.

Adonidis horti.

Infixo aculeo fugere.

Dodonaeum aes.

Prora, vel Puppis.

Nihil ad Parmenonis suem.

Syncretismus.

Qui circa salem, et fabam.

Duabus anchoris fulius.

Sine capite fabula.

Inter sacrum, et saxum.

Inter malleum, et incudem.

In cie nouacula.

Res est in cardine.

Nouacula in cotem.

Caliga Maximini.

Clematis Aegyptia.

Res ad triarios rediit.

Sacram anchoram soluere.

Mouebo talum a sacra linea.

Nudior Leberide.

Qui quae vult dicit, quae non vult audiet.

Sero sapiunt Phryges.

Piscator ictus sapiet.

Factum stultus cognoscit.