CAMENA Early Modern Latin Texts

image: s001a
NATURALIS HISTORIAE TOMUS II. DE PLANTARUM, EARUMQUE POTISSIMUM, QUAE LOCIS NOSTRIS RATIORES SUNT, DESCRIPTIONE, NATURA et viribus. Iam recens [orig: recèns] summo studio et diligentia congestus, Per ADAMUM LONICERUM, Medicum Physicum Francfortensem. Accessit Onomasticon, continens varias Plantarum nomenclatura, utpote Graecas, Latinas, Italicas, Gallicas, Germanicas: Vocumque, quarum in Plantarum descriptionibus frequens est usus. explicationem. CUM Indice multiplici. [illustration:
SACRIFICIUM DEO COR. Psalmo 50.
a burning offering on top of an altar] Cum Gratia et Privilegio Imperiali. FRANC. Apud Christ. Egenolphum.

AMPLISSIMO PRUDENTISSIMOQUE SENATVI FRANCOFORDIENSI, DOMINIS SVIS OBSERVANDISS. ADAMUS LONICERUS Medicus Physicus eu)= pra/ttein.

ALIQUOT AB HINC ELAPSIS ANNIS, Patres amplisimi, evulgavi de Plantarum historia scriptum, quo eas potissimum [orig: potissimùm], quae nostris locis cognoscuntur, plantas complexus sum. Magis autem privato mihi ea congesseram, quam [orig: quàm] quod [orig: quòd] in lucem edere statueram, perpendens saeculi huius ingenium, quo nemo, sit licet artis suae consummatissimus, reprehensionem effugere potest. Ita enim fere [orig: ferè] res habet, ut qui calamum chartae applicat, is vitam irrequietam, et ultro [orig: ultrò] contentionem quaerere videatur, bene vero [orig: verò] latere bene vivere. Quod quidem verisime [orig: verisimè] dictum est, si nostri tantum [orig: tantùm] gratia nos viere putaverimus. Si enim nihil aliud quam [orig: quàm] ipsum vivere ex vita nostra haberemus, summa dementia fuerit, tot laboribus, tot vigiliis, tot curis nos defatigari, exhauriri, confici: nec potius, quemadmodum bruta, in silentio vitam transigere, Verum [orig: Verùm] cum [orig: cùm] longe [orig: longè] alia quam [orig: quàm] brutorum nostra sit conditio, turpe est ducendum eam partem qua brutis antecellimus negliegere, nec praestantissimum rationis domicilium excolere: quemadmodum praeclare [orig: praeclarè] admodum in principio coniurationis Catilinariae Sallustius in haec ait verba: Omnes (inquiens) homines, qui sese student praestare ceteris animantibus, summa ope niti decet, ne vitam silentio transeant veluti pecora, quae natura prona atque ventri oboedientia finxit. Sed nostra omnis vis in animo et corpore sita est. Animi imperio corporis seruitio magis utimur: alterum nobis cum dis, alterum cum beluis commune est: quo [orig: quò] mihi rectius esse videtur ingenii opibus quam [orig: quàm] viribus gloriam quaerere: et quoniam vita ipsa, qua fruimur, brevis est, memoriam nostram quam [orig: quàm] maxime [orig: maximè] longam efficere: nam divitiarum et formae gloria fluxa atque fragilis est: virtus clara aeternaque habetur. Haec Sallustius. Quae sane [orig: sanè] dum penitius contemplor. non tam vitilitigatorum morsus curandos, et a [orig: à] coepto desistendum conatu, quam [orig: quàm] bonorum et doctorum virorum sana iudicia facienda duxi. Facile [orig: Facilè] ergo [orig: ergò] voluntati et desiderio amicissimorum mihi hominum, qui assidue [orig: assiduè] de Publicatione apud me instabant, locum dedi, et quae de Plantis non sine labore et studio a [orig: à] me congesta erant, in lucem protuli: amicorum potius precibus morem gerens, quam [orig: quàm] quod [orig: quòd] arroganter post plurimos et elaboratissimos herbarum scriptores, meas quoque commentationes producerem. Sic ergo [orig: ergò] editi sunt superiores de Plantis commentarii, quos etiam aliquando ad limam revocare, ubi Deus et otium permiserint, proposui, Verum [orig: Verùm] cum [orig: cùm] eo scripto generaliores

tantum [orig: tantùm], et nobis vulgatiores plantae comprehensae sint, multum [orig: multùm] mihi molesti fuerunt hactenus aliqui, ut ad reliquum operis me accingerem, et exteras quoque plantas, et si quae aliae essent, pari studio colligerem. Hic multa subibant animum: Primum [orig: Primùm] ipsa rei difficultas: deinde quod [orig: quòd] invidiam eorum, qui id ipsum ante nos forte [orig: fortè] polliciti essent, devitare non facile [orig: facilè] liceret: ad haec quod [orig: quòd] in hac ipsa parte insigniter operam suam collocarint duo excellentes et plurimum pariter de herbaria re meriti viri Andreas Matthiolus Senensis, et Amatus Lusitanus, Medici, quibus et ego aliquid acceptum fero, non sine honorifica nominis ipsorum suis locis mentione. Haec itaque me deterrere et ab instituto retrahere poterant, nisi cogitassem non novum esse factum hoc, unam rem a [orig: à] diversis tractari: Fecerunt namque [correction of the transcriber; in the print nanque] hoc eminentissimi et Graeci et Latini auctores, faciuntque hodie plerique iique maximi nominis scriptores. Ut adeo [orig: adeò] nihil proferatur quod non dictum sit prius [orig: priús], ut Comicus ait. Negotiatores enim nos natura creavit, aliisque alias dotes, multis similes tribuit, Ac quemadmodum in negotiationibus eadem res per multorum manus distrahitur, variae etiam merces apud alios et alios inveniuntur: Sic natura non uni omnia concessit, sed quod huic largita est, id alii negavit: hunc variis exornavit donis, alium nullis, vel paucis: multos etiam iisdem instruxit. Omnibus tamen commune hoc reliquit, ut praeceptore per quem primum proficiant, opus habeant. Siquidem nemo nascitur artifex. Ingenui vero [orig: verò] pudoris est, ut Plinius secundus in praefatione operis sui scribit, fateri per quem profeceris. Ita et ego, quidquid ab aliis mutuatus sum liberè ubique indicavi, neminem suis inventis aut collata opera fraudans. Quod ad effigies plantarum, eas summa industria deliniari et sculpi non sine levibus impensis curavimus, quemadmodum unusquisque qui sincerè [orig: sincerè] iudicare volet, intelliget. Existimo proinde neminem candidae mentis facile [orig: facilè] evulgationem hanc meam de plantis rarioribus nobis, factam, severiore oculo contuiturum.

Hunc autem laborem, et has vigilias meas, V. P. Patres amplisimi, cur offeram, non paucae mihi fuerunt rationes, inter quas haec non minima est, quod [orig: quòd] novissime [orig: novisimè] a [orig: à] P. V. in Medicum urbis vestrae clarissimae accitus, et liberali stipendio susceptus sum: Ingratus ergo [orig: ergò] fore erga P. V. mihi videbar, si lucubrationes meas in Repub. vestra absolutas et productas, alteri cuipiam quam V. P. dedicarem. Acceptam vero [orig: verò] hanc plantarum historiam V. P. fore existimo, cum [orig: cùm] haec ipsa coginitio sit iucundissima et splendidissima Philosophiae pars, quemadmodum ipsa etiam Medicina. Nihil iam dicam de herbarie notitae praestantia, amoenitate et utilitate, ne rem vobis perspectissimam explicando molestiam magis quam iucunditatem pariam. Solum [orig: Solùm] hoc a [orig: à] V. P. Patres amplissimi, peto, ut laeto vultu has lucubrationes meas in patrocinium vestrum, quemadmodum nihil ambigo, suscipere non gravemini. Quod si intellexero maximae mihi voluptati erit, et ansam ad alia et maiora progrediendi datam esse putabo. Valete feliciter. Ex Imperiali urbe vestra Francfurto, Idib. Ianuarii, Anno a [orig: à] restituta salute millesimo quingentesimo, quinquagesimo quinto.

NATURALIS HISTORIAE, DE PLANTARUM, EARUM POTISSIMUM, QUAE LOCIS NOSTRIS RARIORES SUNT, DESCRIptione et natura, Tomus Secundus, Per ADAMUM LONICERUM Medicum Physicum Francfortensem.

SYCOMORUS. Caput I.

SYconorus, aut Sycaminus, *suko/moros, id nominis habet, quòd medium locum inter Ficum et morum teneat, teste Galeno li. 2. de aliment. facultatibus. Ficus alias [orig: aliàs] dicitur Aegyptia. Hispanis fuiguerade Adam, figo de Adam. Italis, Fico de Egitto, Fico de Adam. Gallis, Figues de Adam. Germa. Adams feigen dici poterit. Ficum vero [orig: verò] Adami appellari hanc arborem ab Alexandrinis et Indis scribit doctissimus Medicus Lusitanus Amatus, quod [orig: quòd] in ea Adamum peccasse credant. Arbor est, describente Dioscoride, magna, fico similis, frondosa, multo lacte abundans, foliis mori: Pomum ter aut quater fert anno, non ramis, ut ficus, sed caudice ipso: Caprifico non dissimilis. Poma sunt dulcia, sine granis, quae non maturescunt, nisi ungue aut ferro scalpantur. Scalpta in tra quatuor dies maturescunt, et priori fructui novus statim succedit: ut in anno ter aut quater fructum pariat. Sucus ex tenera arbore primo vere, antequam fructum ferat, eximitur, lapidisictu summo cortice desquamato: Si enim altiore plaga cortex violetur, nihil effluet. Lacrima excipitur spongia aut vellere, quae siccata et in pastillos coacta, fictili vase reponitur. De ligno huius arboris ferunt, quod [orig: quòd] caesa semper viret, nec unquam nisi aqua immersum siccatur: Ubi vero [orig: verò] in aqua aliquandiu maduerit, tum siccatur, et tandem supernatat, quod siccitatis argumentum est.

VIRES.

De viribus sic tradit Dioscorides: Vis succi emollit, vulnera conglutinat, discutit collectiones conctioni repugnantes, bibitur etiam aut

illinitur contra serpentium morsus, duratos lienes, stomachi dolores, et perfrictiones.

ACACIA. Caput II.

[note: Acanthae Aegyptia Spina Ae gyptia. Spina Arabica. ] ACacia, Acantha Aegyptia, hoc est, Spina Aegyptia, Theophrasto dicitur. Item Spina Arabica, nec non Pontica et Galatica, et Thebaica, a [orig: à] locis quibus provenit. Hodieque in agro Thebano copiosa nascitur. Spina est sui generis fruticosa, arboris instar, in Aegypto nascens, non se in rectum attollens, tota aculeis hor rens, excepto caudice, florem habet candidum, coronis etiam expetitum, semen lupino simile in siliquis, ad coria perficien da, gallae usu. Non pauci sunt qui Acaciam hanc pro pruno silvestri, quem Schlehendorn [note: Acaiae non est Schlehe vorn. ] appellamus, accipiant, sed hos redarguit ipsa descriptio, cum Acacia semen in siliquis ferat, frutex vero [orig: verò] Schlehendorn/ minime [orig: minimè]. Sed de hoc etiam supra [orig: suprà] in Pruno silvestri diximus, minime [orig: minimè] igitur necessarium hic prilixius idem agere.

[note: Acacia sucus. ] Fit ex semine et siliquis Acaciae sucus, qui privatim Acacia dicitur, cuius loco Officinae hodie succo Prunorum silvestrium, ut succedaneo utuntur.

Discorides alterum quoque spinae Acaciae facit genus, in Ponto et Cappadocia nascens, figura Aegy ptiacae, sed multo [orig: multò] minus, atque humi se continens, tenerius et spino sius Aca cia, cruciformi senticum imple xu, foliis rutae, semen in folliculis iugatis autumno ferens, tribus aut quatuor interstitiis septis, lenticula minus, ex qua similiter sucus, sed minus efficax exprimitur. Secundae speciei effigies hic est expressa.

TEMPERAMENTUM.

Acacia siccat in ordine tertio, refrigerat vero [orig: verò] in primo. Sucus Pru norum silvestrium, qui hodie in officinis Acaciae vice usurpatur, non inferiores multo [orig: multò] vires possidet. Refrigerat pariter et siccat, et adstrin git.

Gummi quod ex Spina Aegyptia colligitur, refrigerandi et densandi facultate est praeditum.

VIRES.

sacrum, herpetas, perniones, pterygia, et oris ulcera, procidentes oculos reprimit, mensium abundantiam sistit, procidentem uterum retra hit, fluidam alvum cohibet, aut potus, aut subter inditus, capillos deni grat. Lavatur oculorum medicamentis, trito in aqua, et mox effuso quod concreverat, donec pura exeat aqua, sicque in pastillos cogitur. Spinae ipsius decocto dissoluti articuli foventur. Gummi huius fruticis medicamentis additum acrimonias eorum hebetat, ambustis prodest, et pustulas cum ovo illitum gigni prohibet.

CEDRUS. Caput III.

CEdrus, Graecis *ke/dros, Gall. Cedre, Germa. Cederbaum. Arbor plurimis locis incognita, non so lum [orig: lùm] in Germania, sed Gallia quoque, et plerisque Europae partibus. Quae igitur Dioscorides aliique de hac produnt, depromam, aliis eius effigiem repraesentandam, aut lineari expressione proferendam relicturus. Non facile [orig: facilè] aliis quam [orig: quàm] transmarinis locis nasci desiderat. Arbor ipsa est procera, Iunipero non dissimilis, radicibus raris, per summa cespitum vagantibus, folio duro, in mucronem acuminato, capillato, spinoso, pungente, ramoso, ligno contorto, nodoso, frequentibus alis, medulla rubente, odorata, baccis myrti, flavis, hilaribus, odoratis, esculentis, novo fructu per autumnum cum anniculis pem dente. Fronde viret perpetua. Locis gaudet saxosis et frigidis, soloque consimili. Fronde summa decisa confestim eam perire tradunt, nec postea regerminare. In Cypro maxima provenire fertur, nempe centum triginta pedes longitudinis, crassitudinis vero [orig: verò] ad quinû m hominum complexum. In Syriae vero [orig: verò] montibus tantae esse crassitudinis, ut terni homines amplecti caudicem nequeant. Theophrastus duo facit eius fastigia, Phoeniceam scilicet et Lyciam, ambas tamen Iunipero similes, nisi quod [orig: quòd] folium Cedro acutum, spinosum et durum: Iunipero simplicius et mollius. Materies est Cedro aeterna et cariei expers. Plinius vero [orig: verò] Cedrum dividit in maiorem et minorem, ac utriusque binas facit species, Minorem alteram Lyciam, alteram vero [orig: verò] Phoeniciam statuens, quae foliis differant, quae in altera sint spinosa, dura et acuta, Oxy cedros dicta, ramosa etiam et nodis infesta, in altera vero [orig: verò] odore sint praestan

tiore. Maioris itidem duo genera facit, unum quod florem ferat, nullum vero [orig: verò] fructum: alterum vero [orig: verò] quod fructum ferat, sed nullum florem. in qua fructus novus antecedentem occupat. Ex Cedro pix colligitur, quae Cedria Dioscoridi dicitur, quaefit ex resina è Cedro sudante. Optimam hanc describit Dioscorides, quae sit crassa, pellucens, odore quam [orig: quàm] minimum [orig: minimùm] languido, et quae guttatim stillata coemat, neque se concreat diffundat. Cedrium etiam dicitur sucus seu aqueus liquor ex ligni eius conciso furnis in canali primum effluens, quem pix postea sequitur. Oleum Cedrinum Cedrelaeum appellatur. Fructus Cedri Cedrides Dioscoridi nominantur. Mira et anceps Cedri natura est, siquidem viventia corrumpit, et defuncta conservat, cum vitam aufer at spirantibus, et defunctis pro vita sit: Hacque de causa non intra corpus eius usum esse debere, Plinius censet, ac usum eius damnat. Huius autem diversitatis rationem reddit Galenus: Quia tametsi adv.rat, ut quarto ordine calfa cientium locum sibi vendicaverit, inter omnia tamen erodentia medicamenta in firmissiumum esse constet. Proinde viventibus admotum, vitali calore adiuncto, absumit vires et quasi accenditur, atque ita iugulat: sed defunctis additum putredinem exterit, et vitiosos humores depascit, quibus depastis, corpora a [orig: à] labe corruptionis asserit. Optima est Cedrus classibus, navigiis, et domo rum tectis, ob aeternam eius materiam. Fiunt etiam ex ea simula chra deorum, quae aliquando visa sunt sudare, eo [orig: eò] quod [orig: quòd] lignum eius humo rem sudat seu reddit, sicut et omnia, quibus oleosus liquor inest.

TEMPERAMENTUM.

Cedrus in quarto est ex calfacientium ordine, et vehementer desiccat, viventia, ut dictum est, corrumpens. mortua vero [orig: verò] reficiens, atque illis pro vita exsistens. Fructus et oleum quod ex eo sit, nec non resina eius, parisunt facultate praedita.

VIRES.

Pix Cedria, Dioscoridis testimonio, defuncta corpora conservat, et viventia corrumpit. Rationem huius rei ex Galeno in descriptione indicavimus. Vestimmenta quoque et pelle eximia calfaciendi et siccandi dote corrumpit. Plurmum quoque ad oculorum medicamenta valet: Oculis enim ullita claritatem adfert, albugines cicatricesque detergit. Cum aceto instillata, vermes aurium necat. Sonitus aurium et eorundem sibilos cum Hyssopi decocto infusa, sedat. Dentium cavis indita, eos frangit, et dolores levat. Idem praestat si ex aceto colluatur. Peruncto ante cotium genitali abortivum fieri, idem est avotor. Anginae et tonsillarum inflammationibus est auxilio. Lendes et pediculos illitu necat. Ceraste morsibus cum sale illita fert opem. Contra marini leporis venenum in passo sumitur. Elephantiacis aut linctu aut perunctione prodest. Pulmonum ulcera purgat, et si syathus eius

sumatur, persanat. Vermes et tineas per clysteres expellit, et partus extrahit. Cedrinum oleum, cuius confectionem docet Dioscorides, ad eosdem valet affectus: peculiari vero [orig: verò] natura scabiem quadrupedum, canum, boumque, illitum persanat: adhaerentes ricinos enecat. Ulcera quae ex tonsura acceperunt ad cicatricem perducit. Fructus Cedri calfactoriae sunt quoque fa cultatis, stomacho adversantur, sed utiles sunt tussi, con vulsis, ruptis, stranguriae. Menses ciunt, ex polline piperis sumpti. Va lent etiam contra leporis marini haustum, ex vino. Cum adipe cervino mixti, et peruncto corpore, serpentes fugantur. In antidota quoque additur.

CISTHVS ET HYPOCISTHIS. Caput IIII.

Cisthus mas.

Cisthus femina.

CIsthus, aliquibus Citharon et Cissaron, teste Dioscoride. Duo sunt eius genera, Mas videlicet et femina, quorum alterum florem fert punici mali, femina vero [orig: verò] candidum. Frutex in saxis conspicitur, ramosus, frondosus, nec praealtus, folio circinatae rotunditatis, hirsuto, acerbo, flos masculo mali punici, feminae vero [orig: verò] candet. Frutex ipse nostris regionibus est incognitus, sucus vero [orig: verò] qui radici eius adnascitur, Hypocisthis dictus, ab Officinis putatur ostendi.

[note: Hypecisthis. Orobethron. Cytinum. ] Est autem Hypocisthis sucus circa radices Cisthi conerescens. gra nato immaturo similis. Suntque tria eius genera, aliud flavum, aliud viride, aliud candidum. Aliqui Orobethron et Cytinum vocant

Hypocisthis autem dictus est hic sucus, quod [orig: quòd] sub Cistho nascatur. Liquatur Acaciae modo. Nonnulli tamen exsiccant, fractumque macerant et incoquunt, hinc Lycii modo apparant. Habent officinae sucum Hypocisthidis nomine, qui cum [orig: cùm] ab hoc sit diversus, ex alia planta eum collectum densatumque esse, colligi potest. Obiter hic addere libet, Plinium vicini tate vocum Cisthi et Cissi, id est, Hederae, Cisthon pro cisso accepisse, de quo vide multa apud Ruel. li. 1. cap. 67.

TEMPERAMENTUM.

Natura Hypocisthidi est siccandi et adstringendi, plus tamen quam [orig: quàm] Acaciae.

VIRES.

Hypocisthis, Dioscoride asserente, prodest dysentericis. caeliacis, sanguinem excreantibus, feminarum profluvio, et pota et indita.

STYRAX ARBOR Caput V.

STyracis arboris deseriptionem paucissimis perstringit Dioscori des, lib. 1. ca. 68. Ubi la chrymam ex ea manantem quae Styrax dicitur, de scribit. Arbor in Pissidia et Cilicia nascitur Cotoneae malo similis: fructum fert Avellana nuce maiorem, specie Pruni candidi. Nostris regionibus incognita est haec arbor. Effigiem tamen eius damus, a [orig: à] Senensi Medico Andrea Matthiolo, viro in re Herbaria expertissimo prolatam, Qui Venetiis in locis pluribus eam nasci, et praesertim in viridario Clarissimi Medici Maffei a [orig: à] Maffeo, scri bit in commentariis suis in Dioscoridem. Stillat ex hac arbore lacrima quae Styrax dicitur, et Officinis Storax, de qua privatim inter concretos sucos egimus: quae etiam privae tim huc poterunt referri.

VIRES.

Vis lacrimae inest calfaciens, emolliens, et concoquens, adeoque plurimus eius usus, quemadmodum inter concretos sucus exposuimus.

LOTUS ARBOR. Caput VI.

LOtus arbor, nobis quidem Germanis est incognita, sed apud Gallos et Italos frequens. Aphrica Celtin ea vocat. Latinis Faba Graeca dicitur. Graecum vulgus Anacacabaeam, et fructum Anaca cabon, ut auctor est Aetius [orig: Aëtius], nominat. Italis nostris tem poribus Amarenum, et pongeracum, et visciulum, et nonnullis acrifolium, et aliquibus Citrago appellatur. Gallis Alysa et Alyserum. Romae plus Syrica vulgo [orig: vulgò] no minatur. Cenomani Calamum vocant, quod [orig: quòd] scilicet ligni ad tibias sit usus, reiectis propter nimiam difficultatem arundinibus. Fa ba vero [orig: verò] Grae ca Latinis dici putatur, quod [orig: quòd] fructus tuberculo fabae grandescat, et sua grata dulcedine cibis placeat. Padi accolae baccam Syriacam nominant.

Arbor, describente Dioscoride, est vastae magnitudinis, baccam ferens pipere maiorem, cibis gratam, stomacho facilem. Theo phrasto pyri magnitudine describitur, aut paulo [orig: paulò] infra, in cisuris in fo lio crebrioribus, quae alioqui illicis viderentur: spissa, nigra, et fere [orig: ferè] enodi materie, ligno macilento, et dura medulla. Pomum fert amplitudine fabae, colore croci, ante maturitatem tamen alio atque alio colo re, sicut in uvis: in ramis densum myrti modo nascitur. Sunt autem differentiae huius arboris secundum rationem locorum, et secundum fructus, [note: Lotophaegt. ] Ab hac Lotophagi nomen acceperunt, quod [orig: quòd] eius fructu vixerint. Ut enim Theophrastus refert, manditur inter Lotophagos innocua dulcedine, suavitateque, nec ventris morbos sentire ferunt, qui eo assidue [orig: assiduè] vescantur. Iucundius aunt suaviusque est ori quod interiore nucleo caret, qui in altero osseus videtur. Huius fructu exercitum Ophelli Carthaginem petentis, in commeatuum inopia se aluisselegimus, tata iis locis est lotorum copia.

Exprimitur ex baccis eius vinum, quod tamen Cornelius Neops ultra denos dies durare negat, Alii non ultra binos ternosve diese dura re tradunt, sed acorem contrahere, quod pro locorum bonitate et di stantia accidit. Videmussiquidem eandem plantam, aut eundem quoque

fructum plurimam diversitatem ex locorum differentia acquirere. Sic eiusdem generis uvas aliis locis felicius, aliis vero [orig: verò] minus provenire, earundemque saporem plurimum ratione caeli differre. Idem in hac arbore fieri non est vero ab simile. Optima tamen apud Lotophagos nascitur. Durasse hanc arborem serunt a [orig: à] temporibus urbis conditae. incertum quanto ante [orig: antè] tempore. E radice Loti capuli ad cultellos et pugiones fiunt: E ligno vero [orig: verò] tibiae, aliaque id genus instrumenta. Ex medulla eius, sive cor libet vocare, sumptuosarum ulavarum fiunt cardines, simulacraque sculpuntur, quod [orig: quòd] rimas non capiat.

Polybius vidisse se hanc arborem testatur, brevem, spinis asperam, folio virenti, quale Rhamno, sed profundiore latioreque, fructu candi daemyrti per initia, processu puniceo, magnitudine olivae, sed rotundo, quifamiliae cibo tundatur cum nucleo, qui perexiguus est ei, servarique conditum: eundem nucleum herilibus mensis eximi: Pomo sapo rem fici et Phoenicobalani inesse: sed odore praesta ntiori, ude vinum et acetum fiat.

Quod ad medicinam: Baccae loti, Dioscoride teste, alvum sistunt. Ramentorum ligni decoctum sive potu, sive infusione, dysentericis, sive vulvae fluxione laborantib us feminis auxiliatur. Rufat capillos, allumm citam cobhibet.

MYRTUS. Caput VII.

MYrtus, Graecis *mur)ri/nh et *mursi/nh. Germa Welsch oder frembd Heydelbeerstauden/ et Myttenbaum. Fructus eius dicuntur Myrtylli. Grae cis Myrtides. Germ. Myr tenbeerlin/Welsch oderfrembd Heydelbeern. Myrtillorum vero [orig: verò] nomine vulgarem quoque hodie fructum vocant, qui Germa. Heydelbeer appellatur, ut inter arbores in superiori parte est indicatum. Gallis dicitur Murta.

Dioscorides duo facit Myrti gene ra: sativum et monatanum, eaque duplicia, alterum nigrum, medicinae utilius, alterum album. Arboripsa oleae est similis, sed ramis foliisque minoribus, angusta fronde, perpetua, seriatim disposita, flore supra fructum insidente, haccis nigris, piperis gustu, succo vinoso, stirpe inaequali et

ramosa. Provenit maxime [orig: maximè] in littoribus, et locis aquosis. Crebro [orig: Crebrò] purgari desiderat, quaeque plus et frequentius purgata fuerit, ea laetius germi nat. Frigidos tractus omnino regugit. Sertur non tantum [orig: tantùm] ligno, sed ramulis quoque et semine. Terra vero [orig: verò] dum ramuli robur acquirant, se dulo [orig: dulò] et diligenter est accumulanda. Virgultum Myrto adnascens, no dosum, inaequale, verrucosum, concolor, perindeatque manus caudicem [note: Myrtidae num. Acaron. Aeoron. ] Myrti amplectens, Dioscoridi Myrtidanum appellatur. Silvestris Myrtus Oxymyrsine Graecis appellatur, Item Acaron sive Acoron, Latinis vero [orig: verò] Ruscus, de quo in superiore parte in capitede Rusco est actum. Fit ex Myrto et vinum et oleum, quae describit Dioscorides.

TEMPERAMENTUM.

Vis et Myrti et seminis eius, teste Dioscoride, est adstringens. Myr tidanum vero [orig: verò] magis quam [orig: quàm] Myrtus adstringit.

VIRES.

Semen viride et aridum, Dioscoridis testimonio, datur sanguinem excreantibus, et vesicae erosionibus. Sucus è viridibus baccis easdem vires possidet: stomacho est utilis, urinam ciet. Prodest etiam contra phalangii morsus, et scorpionum ictus in mero. Myrtidanum tusum addito austero vino reponitur, coactumque in pstillos siccatur in umbra, multo [orig: multò] efficacius et folio et semine.

Seminis Myrti coctum, capillum tingit. Ius decocti in vino ulcera in extremis membris nata, sanat. Cumpolline polentae illitum, oculorum inflammationes lenit, Illinitur etiam aegilopis. Utile praeterea vulvae procidenti in desessionibus, nec non sedis vitiis, et feminis flu xione vulvae laborantibus. Purgat furfures, manantia capitis ulcera, et eruptiones papularum fluentes cohibet Additur praeterea ad medicamenta, Lipara dicta, sicut etiam oleum quod ex foliis eius factum est. Foliorum de coctum desessionibus balnearum est utile, contra laxatos et collisos artus: ossa etiam fracta eo foventur. Vitiligines purgat, puru lentis auribus infunditur, capillos denigrat. Sucus pares facultates obtinet. Folia trita et ex aqua illita, prosunt humidis ulceribus, omnibusque partibus fluxione laborantibus, nec non caeliacis. Cum olei vero [orig: verò] omphacini exiguo, aut rosacei et vini, ulceribus serpentibus, igni scro, testium tumoribus, epinyctidi, condylomatis auxiliatur. Arentium foliorum farina utiliter inspergitur paronychiis, ptergiisque. Virus item alarum et feminum emendat. Cardicis imposita sudores cohi bet. Folia vel cruda vel cremata, cum cerato, ambustis, paronychiis, pterygiisque medentur. Foliis exprimitur sucus, affuso paulatim vino veteri, vel aqua caelesti, cuius recentis usus est: nam exsiccatus plane [orig: planè] cariem sentit, et vires amittit. Myrtidanum cum austero vino tusum et repositum, et in sole siccatum additur pessis, cerato, insessionibus, et cataplasmatis, ubi adstringendum est aliquid.

OLEUM MYRTILLORUM.

Fit ex baccis myrti et oleo Omphacino, sicut et Rutaceum: Sed quia virides baccae ad nos non veniunt, aridas vino odorato aspergere oportet. Refriger at hoc oleum et adstingit, ideoque caeliacis affectibus subvenit, sanat igne ambusta, pustulas erumpentes illitu emendat, attritus hieme concitatos, et intertrigines illitum corrigit. Sedis rimas, condylomata et laxatos artus persanat, et sudores coercet [orig: coërcet].

OLEUM MYRTINUM.

Fit ex foliis Myrti, et oleo Omphacino, sicut oleum Myrtillorum. Folia vero [orig: verò] quia viridia apud nos haberi non possunt, sunt veteri odo rato vino aspergenda, Corroborathoc oleum nervos, cor et ventricu lum.

XYLON. Caput VIII.

[note: Gossipium. Coton. ] XYlon alio nomine Gossipium vocari, testatur Plinius. Vulgo [orig: Vulgò] Coton appellatur, a [orig: à] mali fortasse Co tonei similitudine, quod [orig: quòd] fructus forma` eius assimilet, ut tradit Ruellius, Vel a [orig: à] pocilli foma, quod Coton dici [note: Cithon. ] tur. Aliqui Githonem nominant, a [orig: à] Gith, cui similem sere [orig: serè] in capite gerit folliculum. Barbaris et Arabibus Bombax, et Bombasum.

[note: Bombax. Bombasum. ] Xylon autem dicta videtur haec ar bor, Latinis idem quod Lignum, per excellentiam, quod [orig: quòd] sola arborum haec lanam ferat. Lana quae nucie eius innascitur, Cotonum dicitur, sicut linum inde factum Cotonium, et Xylinon, quasi Lana lignea. German, Baumwoll. Gall. Plante cotonier.

Frutex est, describente Plinio et Ruellio, exiguus, laniger, palmae folio, fructum barbatae nuci similem gi genens, lanugine plenum, quae in linum candidissimum mollisimunmque netur, quae cum hiscens fathiscit, lanuginis glob os repraesentat. Folia eius sunt pene [orig: penè] qualia iutium, sed minora, flores lutei, qui in medio pur purascunt. Nascitur, Plinio teste, in superiore parte Aegypti, in Arabiam vergente. Provenit etiam in Greta et A pulia, et hodie in Germa nia etiam nostra plantatur. Fructum a [orig: à] secundo statim ab ortu mense per totam aestatem profert. sunt praeterea vermiculi, quos Seras nomi nant, Sericum ore nentes, nec non Bombyces similem nentes telam.

TEMPERAMENTUM.

VIRES.

Foliorum sucus medetur infantium tominibus: Semen tussi, et pectoris vitiis. Oleo eius emaculantur letigines.

RHAMNUS. Caput IX.

Rhamnus primus.

Rhamnus secundus.

Rhamnus tertius.

RHmnus, r(a/mnos, Ex aculeatorum fruticum genere. Italis Marrucha. Hispanis Scambrones. Germ. Stechdorn. Spinam ctiam albam [note: spinae alba. ] Dioscorides appellat. Licet Amatus Lusitanus Medicus excellentisi mus illud addititium esse censeat. ovidium tamen hanc spinam intelle xisse certum est Fast. 6. ubi inquit:

Ramos enim Rhamni valvis aut fenestris impositos veneficia depelle re creditum est, ut scribit Dioscorides. Virgam etiam Ianalem ex hac sumpserunt spina veteres, ut idem poeta [orig: poëta] scribit, hoc Disticho:

Tres facit huius Sinae species Dioscorides. Primus Rhamnus fruticat in sepibus, ramis rectis, aculeis in acutae spinae modum, foliis par

vis, oblongis, subpinguibus, teneris, Secundum genus est candidius. Tertium constat nigrioribus latioribusque foliis, et quadantenus ru. bentibus, ramis fere [orig: ferè] quinum [orig: quinûm] cubitorum longitudine, spinosioribus, sed infirmioribus, minusque rigentibus aculeis: fructu lato, candido, tenui, folliculari, specie verticillo simili. Nascuntur primum et tertium genus in sepibus frequenter in Hispania et Italia. Primi generis ramis ad ficus insolandas mulieres utuntur, aculeis eius ficus infigentes, et ad solem suspendentes. Figuras omnium trium generum damus hic expressas.

VIRES.

De viribus Rhamni scribit Dioscorides, quod [orig: quòd] omnium folia igni facro et ulceribus quaeserpunt imposita medentur: Ramos uluis fenestrisve impositos veneficia arcere.

LADANUM. Caput X.

[note: Ladon. Ladanum. ] LAdon sive Ledon est species teritia Cisthi, ex qua Ladanum exprimitur. Frutex est Cistho similis, sed longioribus et nigrioribus foliis, quae verno tempore contrahunt quiddam pingue, unde Ladanum colligitur, cuius colligem di duos modos docet Dioscorides. Folia nanque eius capellae et hirci carpentes, insidentem iis sucum villo barbarum et femorum abstergunt, qui suapte natu ra tenax et lentus facile [orig: facilè] sequitur ad visci modum, hic sucus deinde pilis eorum depectitur, et in offas convolutus repo nitur. Aliivero [orig: Aliiverò] attractis funculis, pinguedinem quae fruticibus adhaesit, rapiunt, succulentos depectunt et in offas cogunt. Plures modos colligendi Ladani qui nosse volet, consulat Plinium. Probatur Ladanum maxime [orig: maximè] purum, molle, odoratum, colore suburide, pingue, resinosum, sine are nis, sine scabritie, quale Cyprus Insula mittit. In Arabia et Africa estui lius. Habetur hodie gemino in Officinis nomine, Ladanum et Laudanum.

Differunt autem inter se sucus hic qui Ladanum dicitur, et sucus qui vo catur Hypocisthis, quod [orig: quòd] Hypocisthis in aqua resolvitur, Lada num vero [orig: verò] in oleoso liquore: item Hypocisthis in terra ad radices nascitur, Ladanum vero [orig: verò] foliis adhaeret.

TEMPERAMENTUM ET VIRES.

Ladano natura est spissandi, calfaciendi, molliendi, et ora venarum aperiendi. De Ladani viribus superiore parte inter sucos concretos est actum.

PYXACANTHA. LYCIUM. Caput XI.

PYxacantha Graecis *pucaka/nqh, Latine [orig: Latinè] [note: Buxea spina. ] Buxea spina. Et Lycium a [orig: à] Lycia regio ne, ubi ver um et legitimum nascitur. In Li guria quoque provenit, ex qua sibi ramum una [orig: unà] cum baccis allatum, Matthiolus Senensis Medicus restatur. Lycium etiam di citur sucus ex arbore Lycio expressus, quo nomine etiam Officinae sucum quendam adulterinum appellant, vero Lycio carentes, quemadmodum inter sucos concretos cap. de Lycio dictum est. Tria eius [note: 1. ] traduntur genera: Primum est, quod describit Dioscorides, ramis cubitalibus, fo liis buxi, densis, baccis piperis similitudine, amariore gustu, pallido cortice, radice numerosa, obliqua, lignosa, quod in Grae cia etiam nascitur. Gaudet solo gracili.

[note: 2. ] Secundum in India tantum [orig: tantùm] nascitur, cuius meminit Plinius, frutice quoque spinoso, pi peris similitudine, precipua amaritudine, ramis trium cubitorum, rubo crassioribus: foliis oleae, parvis, radice [note: 3. ] lata, lignosa, buxei coloris. Tertium frutex est, qui Lonchitis alias [orig: aliàs] dici tur, estque sentis, virgas habens subrectas, tricubitas aut eo etiam ampliores, protinus a [orig: à] radice multas, ruboque crassiores, cortex abscedens cruentus.

VIRES.

Semen Pyxacanthae secundas trahit, adstringit et refrigerat, vulne ribusque est conveniesn. Lycii vires in Lycio sunt expositae.

PALIURUS. Caput XII.

DE Paliuro nihil certi proferre possumus, qualis apud nos esse spina possit, cum maxima semper fuerit, et adhuc sit de eo controversia. Freuticem agrestem et spinosum esse, apud omnes constat. Unde et Verg. in Georg ait.

[note: Meelbyren. ] Frutex ex Dioscoridis descriptione est parvus, aculeatus, durus, cuius semen pingue et fuliginosum invenitur. Theophrastus vero [orig: verò] interdum in arborem adolescere scribit, ac in siliquis terna aut quaterna semina ferre, lentorem quendam emittentia ut lini semen, quibus contusis medici contra tussim utantur. Nasci gaudet locis ari dis, nec minus quoque dilutis. Ruellius in Gallia quendam spinosum fruticem [note: Paliurus Dioscoridis. ] in hortorum se pibus nasci tradit, quem Aubepinum, hoc est, Album spinum [note: Aubepinum. ] Galli vocent, German Meelbyren, [note: Albus spinus. ] aculeatum, folio minuto et fimbriato, flore candido, odoris suavissimi, [note: Spinus albus. ] baccis rubentibus, racematim coemuntibus, uliginosis, duro intus ossiculo, quo deturbandis calculis et ciundae urinae utuntur. Baccas Senellas Galli nominant, Italis itidem Spinus albus dicitur. Hunc spinosum fruticem Ruellius Paliurum Dioscoridis esse credit. [note: Paliurs Theophrasti. Acacia. ] Theophrasti vero [orig: verò] Paliurum genus idem Aegyptiae spinae censet, quae instar arboris insur git, frutice spino so seminein siliquis concluso, è Acaciam exprimant.

Africana Paliurus ramis spinosa velut rubus nascitur: Hanc Ruellius existimat fruticem esse in Gallia arborescentem, folio per ambitum laciniatim sinuato, rotundo, molli, ramis spini albi, aculeatis, baccis rotundis, rubris, myrties, longe [orig: longè] maioribus, gustu iucundo, qui et vinum suavitate sua commendet: Myrobalanum hunc fruticem apud hortulanos indigenas vocari, ac memoria ipsius plantari coeptum. Atque hunc nullis notis reclamantibus Paliurum Africanam, praesertim eam quae non siliquetur, esse credit.

Haec de diversitate Paliuri in medium proferre est visum, nihil certi tamen de eo statuendo.

TEMPERAMENTUM.

VIRES.

Decoctum foloiorum et radicis potu alvum sistit, urinam trahit, contra venena et serpentium morsus auxiliatur. Radix recentia tubercula, tumoresque omnes discutit.

Spinus albus qui in Gallia nas citur, valet ad deturbandos carculos et ciundam urinam, ut testatur Ruellius lib. 1. cap. 107. et lib. 3. cap. 12.

CARPESIUM. Caput XIII.

KA *arpk/sior, Latinis Carpesium. Actuario Cubebae et Combebae, quo nomine etiam Officinis et Germanis appellantur. Germ. Cubeben. Sunt autem Carpesia seu Cubebae fructus minuti, tenues, odorati, gu stu non absimiles radici herbae quae Phu no minatur. Atque haec esse Cubebas in Officinis hodie passim in usu, est manifestum. Sunt enim grana minuta, rotunda, piperi gustu non dissimilia. Sunt aliqui qui Cubebas has Oxymyrsynes, hoc est, Rusci fructum esse velint, sed manifesto errore: Cum [orig: Cùm] Ruscus in mediis foliis baccas cerasis similes ferat, Carpesia vero [orig: verò] longe [orig: longè] diversam formam referant, ut satis constat. Provenit in Syria copiose [orig: copiosè] et in Side Pamphiliae loco, nec non in Ponto. Matthiolus tamen ex recentioribus Carpesium putat esse Zedoariam, cuius sententiae minime [orig: minimè] accedimus.

TEMPERAMENTUM.

Carpesium tenuium esse partium Paulus asserit, quod et Galenus testatur, adeo [orig: adeò] ut non praesente Cinnamomo pro eo substitui possit. Phu dictae faculatatibus sunt similia, valentiora tamen et nonnihil aro matica.

VIRES.

Carpesium viscerum infarctus obstructionem et obturationem facientes aperit: Urinas ciet: et calculos renum expellit. Prosunt destillationibus capitis ex frigore natis, et caput confortant. Semidrachmae pondere cum aqua Boraginis tusae et potae, prosunt adversus vertiginem. Ex vino decoctae cum Rosmarino potae, comitialibus auxiliantur.

PISTACIA VERA. Caput XIIII.

PIstacia arbor est nostris locis peregrina, cuius tamen fructus hodie in Officinis inueniuntur, ac corrupta uoce Fistica seu Fistici uocantur. Nascitur autem in Italia et Galliis ea arbor, peculiaris alias [orig: aliàs] Syriae. Arbor ipsa prorsus est nuda, praeterquam ramorum cacumini bus, quae densiore comantur folio, angulsto et subrufo, ex surculis dependentibus Pistaceis, Pineae nucis similitudine et effectu. Germani Welsch Pimpernüßlin uocant, ad differentiam eius arboris, quae simpliciter Pimpernüßlin appellatur, quam Pistaciam nos

TEMPERAMENTUM.

Pistaciae nuces calidae et siccae sunt complexionis. Iecoris, pulmonis, et pectoris obstructiones solvunt. Sanguinem purgant et attenuant.

VIRES.

Vires nucum Pistaciarum sunt, lentos et phlegmaticos humores discutere et attenuare: unde iecori, pulmoni, et renibus conferunt. In cibo aut potu nuces hae sumptae, stomacho, teste Dioscoride, sunt utiles, omnibusque venenis adversantur.

TEREBINTHVS. Caput XV.

TErebinthus, Graecis *te/rminsqos, Germa. Terpetinbaum. Genera eius sunt duo Theophrasto, Mas et femina. Mas est sterilis: Femina vero [orig: verò] rursus dupliciter distinguitur, alte ra enim fructus fert rubentes, lentis magnitudine: altera vero [orig: verò] fructus pal lidos, qui cum vite maturescunt, faba non gradiores, sed odore tamen iucundiores. Nostris locis est arbor incognita. In Hetruriae tamen compluribus locis, et collibus maxime [orig: maximè] Iapidiae prope Puccinum castrum eam se vidisse, in suis commentariis scribit Se nensis Medicus clarissimus Andreas Matthiolus. Provenit, Dioscoride teste, in Iudaea, Syria Cypro, Aphrica, et Cycladibus Insulis. Circa Idam Macedoniamque brevis, fruticosa, et

contorta, in Syria vero [orig: verò] magna et copiosa, decoraque nascitur, materie lenta, nigra, lauri pene [orig: penè] folio, perpetua virens coma, oleae flore, sed puniceo, baccis primum [orig: primùm] herbaceis, mox rubris, et tandem maturitate nigricantibus, magnitudine fabae, resinosis, et sulpurosis, radice valida, in profundum acta. Fructum fert messibus tritici, aut serius paulo [orig: paulò]. Colligitur ex hac arbore Resina Terebinthina, solo nomine nobis cognita. Quae enim Terebinthina in Officinis nostris dicitur, ex Larice et Picea arbore colligitur, quae nomine Terebinthinae venit: ut in parte de sucis concretis, capite de Resina est etiam indicatum. Ex omnibus autem Resinis Terebinthina primatum obtinet, proxima lentiscina, hinc reliquae quae ex resiniferis arboribus colliguntur, velut ex La rice, Picea, Pinu, ut ante [orig: antè] citato loco ostendimus.

TEMPERAMENTUM.

Folia, fructus et cortex Terebinthi, Dioscoride testimonium dicem te, adstringendi vim possident. De Resinae temperamento, adeoque viribus, suo loco capite de Reina, inter sucos concretos egimus.

VIRES INTRINSECUS.

Vires corticis, foliorum, et seminis, ut Dioscorides testatur, sunt pares cum Lentisco, simili modo apparatis et sumptis. Fructus esui est aptus, sed stoma cho adversatur, excalfacit, urinam movet. Venerem excitat. Contra Phalangiorum morsus in vino bibitur. Decoctum fo liorum et radicis stomachum firmat. Semen in capitis dolore bibitur in vino, contraque urinae difficultatem, ventrem item leniter emollit.

EXTRINSECUS.

COCCUS BAPHICA, SEU Granum tinctorium. Caput XVI.

GRanum tinctorium, Graecis *ko/kkos *bafikh\, Coccus Baphica, Offic. Granum tinctorum. Gallis Scarlatum. Narbonensibus vermilonum. Mauritanis Kermes et Alhermes, unde vocabulum Carmasinus est deductum. Nonnulli volunt hanc alte ram ilicis aquifoliae esse speciem, minorem scilicet, de qua re plura postea in capite de Ilice dicentur. German. Scharlachbeer. Frutex est, Dioscoride describente, sur culo sus, cui grana ceu lentes adhaerent, quae collecta reponuntur. Granum, referente Plinio, est rubrum, primumque ceu spectes fru tices aquifoliae ilicis. Optimum gignitur in Galatia et Armenia, deinde in Asia et Cilicia: vilissimum ex omnibus

Hispanicum. Pausanias copiosum in Locride Rhamni magnitudine [orig: màgnitudine] nasci est auctor, Lentisco similem, nigriore tantum et molliore folio, fructu solani quidem specie, sed erui magnitudine. E quer cubus etiam nasci Coc cum seu Granum tinctorium, concharum exilium similtudine, quod ore legant illius regionis mulieres, et Coccum vocent, scribit Diosco rides.

TEMPERAMENTUM.

VIRES.

Vim Cocco Dioscorides attribuit spissandi. Vulneribus et nervis praecisis convenienter ex aceto tritum illinitur. Granis eius ad tingen das pretiosas lanas divites utuntur. Anniculo autem grano sucus ad pigmenta est languidus, quadrimo cuanidus, ita nec senescenti vires, nec recenti. Color inter principales, Imperatoriis tantum [orig: tantùm] paludamen tis dicatus, qualis in rosa micat, quo nihil aspectu gratius.

PERSEA. Caput XVII.

PErseam hic arborem diversam intelligim us a [orig: à] Persica, cuius supra [orig: suprà] mentionem fecimus: Dictam volunt alii a [orig: à] Perside regione, è quae sit in Aegy ptum translata, nonnulli vero [orig: verò] a [orig: à] Perseo nomen traxisse volunt Arbor est Aegypti eximiae altitudinis, grato as pectu, materie ut celtis atra, folio, flore, ramo pyri, coma perpetua, neque non immortali fructu, siquidem novus anni culum occupat. Pomum longius est pyro, inclusum Amygdalae putamine et corio, colore herbido. Nucem intus quem admodum prunum continet, sed longe [orig: longè] minorem mollioremque, pomo dulci, suavi, concoctu facili, et, quamvis immodice [orig: immodicè] sumatur, innocuo, radice praegrandi. Maturescit fructus Etesiarum afflatu. In Perside hanc venenatam esse tradit Dioscorides, in Aegypto vero [orig: verò] mutata natura cibis esse gratam et innoxiam. Idem refert Galenus, in Perside tam praesentis eam veneni esse inquiens, ut vescentes interimat: in Aegyptum vero [orig: verò] translatam et peregrinam, poma ferre cibis idonea, turbinata pyri facie. Idem refert Columella his Versibus:

Et sic videmus de Persea arbore convenire auctorum sententias, diversamque esse a [orig: à] Persico malo, vulgaris notitiae, de quo in superioribus est actum.

[note: Cranoco [orig: Cranocò] laptes. ] In fructu huius arboris inveniri Phalangia, quae Cranocolapta vo centur, testis est Dioscorides.

VIRES.

Fructus, Dioscor. referente, in Aegypto est cibo idoneus, stomacho utilis. Arida folia in farinam redacta sanguinis eruptiones illitu sistunt. Ex ligno simulacra, lecti, mensae, idque genus alia construuntur.

BERSILICUM. Caput XVIII.

BErsilicum seu Bresilum Ruellius vocat lignum, quod Germanice [orig: Germanicè] Presilienholtz vocamus, nec de nomine ipso quid aliud nobis constat. Adfertur ad nos hoc lignum iam copiosum ex Insulis novis, gentilitium nomen obtinens. Lignum ipsum est enode et teres, libro vestitum tenui, materie subter dilutiore rutilante purpura. Est apud nos id lignum in magno pretio propter infectores, qui coria eo inficiunt, adeo [orig: adeò] ut cum purpura de nitore certare possint. Praeterea ex eodem color librarius conficitur, quo librorum margines exornantur, ac notatu etiam digna in libris assignatur. Fit autem librarius hic color ex ligno hoc minutim conciso, et in aceto, addito gummi, macerato. Rubricam vulgo [orig: vulgò] appellant. Torno quoque ad varias elegantes res lignum apparatur. De cetero ipsius in Medicinis usu, aut arboris integra descriptione, nihil habeo cognitum. Nec plura apud auctores de eodem comperi.

NVX INDICA. Caput XIX.

NUx Indica id no minis accepit, quod [orig: quòd] ex India mittatur. Greaecis *ka/ruor i)ndiko/r. Germa. Indisch nuß, et Meernnß. Nux omnibus hodie Officinis est cognita, cuius tamen nulla apud veteres invenitur mentio. Fertur au

tem esse fructus cuiusdam Palmae Indicae, praemagnus et pinguis, circinataer otunditatis, involucris intectus, calloso primum herbaceoque cortice, intus villoso, tenui tunica exterius vestiente, qua extrita solutus in capillamenta fathiscit, capaci subtus orbe, duro, lignoso, triplici foramine, concavo anfractu, grandi, nullis loculamentis interstincto, dul ci intus, quum recens est, liquore, nucleo molli, candido, carnoso, quum inveteraverit cartila ginoso.

VIRES.

Quod ad nucis huis vires et usum: Calidae est et humidae temperaturae: Calida scilicet in secundo, et humida in abscessu primo. Nux ab incolis cum pubet, et cum [orig: cùm] adolevit, detractis exterioribus corticibus, comeditur. Oleum seu pinguedo, quae expressa recenti nuce exprimitur, butyrum ovillum et bubulum superat. Versicae malis opitulatur, et alvum sistit. Pituitosi ex melle pauco nucem [orig: nùcem] edant. Qui excalfactionem senserint, acetum mulsum super bibant, ut è stomacho facile [orig: facilè] elabatur, nec longam in eo moram faciat. Animalia ventris pellit. Oleum ex ea expressum, cum [orig: cùm] vetustatem sentit, flatus digerit. Lumborum et genuum dolores sedat. Cum oleo nucleorum mali Persici sang vini venarum sedis illinitur.

NVX VOMICA, ET NVX Metella. Caput XX.

NUx Vomica, quod [orig: quòd] vomitum cieat, dicta, Germa. Kronaglin [orig: Kronàglin]. Fructus est Serapioni colore inter glaucum et album, Avellana paulo [orig: paulò] maior, nodosus. Hanc descriptionem convenire cum eo fructu, quem Officinae Nucem Metellam vocant: Nucem vero [orig: verò] Vomicam Officinis dictam, Nuci Metellae respondere, descriptio utriusque mon strat. Describuntur autem Nuces Metellae a [orig: à] Serapione hune in modum: Nuces Metellae Vomitoriis non dissimiles, citrea semina prorsus aemulantes: et eodem loco ex Haese, Metella nux similis est Vomicae vocatae nuci, semine Mandragorae seminibus aemulo, cortice aspero,

gustu non insuavi, et pingui unctuosoque. Quod [orig: Quòd] autem Mandragorae fructum confert cum Nuce Metella, id non de forma, sed de facultate accipiendum est. Viribus enim Mandragoram refert: excessu quarto, ut idem auctor testatur, refrigerans, et duarum drachmarum pondere esitata interimens, minore vero [orig: verò] pondere temulentiam inducens. Officinarum ergo [orig: ergò] Nucem Vomicam pro vera Metella, et Nucem Officinarum Metellam pro legitima Vomica Serapionis et Ara bum accipimus.

Porro [orig: Porrò] Nucem Metellam Arabes vocant Leuz Methel, et Gieuzi Methel. Latinis Nux Metella.

VIRES.

Quod ad vires utriusque nucis: Nux Vomica per se trita et cum sale aut aliis medicamentis trita drachmae pondere vomitum ciet. Idem praestat cum semine Anethi aut Foeniculi et melle mixta: et cum aqua calida pota humores quoque Phlegmaticos Cholericosque expellit, et alvum mediocriter subducit.

Nux Metella, ut dictum est, refrigerat quarto ordine, inter imi drachmarum duarum pondere, et inebriat drachmae unius quantitate sumpta. Obstupefaciendi, ut auctor est Rases, et dolores leniendi, sedandique facultatem obtinet, et quandoque interimit, meatus infarcit, vomitus excitat. Qui maiore quam [orig: quàm] drachmae pondere eam sumpserit, hunc enecat. Subveniendum ergo [orig: ergò] iis, ut butyrum excalfactum con tinuo [orig: tinuò] affumant, et extrema partium corporis in aquae calidae solium iniciant, ad vomitumque quam [orig: quàm] saepissime [orig: saepissimè] cogendi: Ferunt etiam his opem quaecumque adversus Mandragorae potum sunt remedio.

GLANS UNGENTARIA. Caput XXI.

*ba/lanos mureyikh\, Balanus myrepsice, hoc est, Glans unguentaria, Theophrasto simpliciter *ba/lanos, [note: Granum Ben. ] hoc est, Glans dicitur. Arabibus Granum Ben: sed minime [orig: minimè] radices quae Been Arabibus dicuntur, de quibus speciatim in capite de Beheno dicemus. Fructus est ar boris, Dioscoride teste, myricae similis, Avellanae nu. cis magnitudine, colore candicante, et figura utplurimum triangulari, cortice tenui, claudens pinguem quendam nucleum, fungosa et alba tunica involutum: afferturque ex Aegypto, Syria, et Arabia. Optima est plena, recens, candida, quae facile [orig: facilè] delibretur. Eadem Myrobalanus dicitur. Quamquam Arabes peculiares Myrobalanos descributn, quorum veteres non meminerunt, quos etiam Actuarius fructus nobiles appellat, suntque omnibus hodie Officinis cogniti, quinque generibus divisi, de quibus capite sequenti. Affertur autem Glans haec unguentaria hodie quoque ex Aegypto.

Oleum ex ea exprimitur, quod Balaninum Dioscoridi dicitur, et Arabibus Oleum de Ben: fitque ex tuso assatoque grano, affusa rosacea aqua.

VIRES.

Glans unguentaria, ut auctor est Dioscorides, drachmae pondere potali en emminuit: Cum erui farina et aqua mulsa podagriecis illinitur. Psoras et lepras ex aceto exterit. Cum nitro vitiligines et cicatrices ni gras restituit. Cum urina lentigines, varos, et papulas in facie emendat. Vomitiones movet. Exaqua mulsa alvum solvit, sed stomacho adversatur. Cortex magis adstrigit. Sucus expressae additur smegmatis contra scabrities.

[note: Oleum Balanurum. ] Oleum Balaninum repurgat machulas, varos, lentigines, cicatricum nigritias, fucos, alvum solvit, sed ventriculo adversatur: dolores aurium emendat. Tinnitum aurium cum adipe infusum sedat.

MYROBALANI. Caput XXII.

Citrini suie Lutei.

Nigri, et Indi.

Kebuli.

Emblici.

Bellirici.

MYrobalanus idem valet Latinis quod Unguentaria glans. Sed Arabum et aliorum recentiorum Myrobalani a [orig: à] Dioscoridis Glan de Unguentaria, in praecedenti capite descripta, sunt diversi. Ac veteres simpliciter illo genere, quod Granum Ben Arabes vocarunt, fuerunt contenti. Verum Arabes alia adhuc quinque genera, quae ipsi Myrobalanorum nomine comprehenderunt, tradidere, videlicet Flava, Inda, Cepula, Empelitica, et Beletzica.

Porro [orig: Porrò] Flava dicuntur, quae ex herbaceo colore flavescunt, spissa, ponder osa, exili nucleo, crassa cute. Haec Offitinis dicuntur Citrina.

Cepula, Officinis Chebuli, ceteris sunt ampliora gravioraque, ex fu sco rufescentia, carnosa.

Empelitica, Off. Emblici, cute sunt ossibus haerente, lapillorum pene [orig: penè] figura, colore in cinereum languescente, angustiora quam [orig: quàm] Beletzica.

Beletzica, Empelticis sunt forma similia, sed maiora, totunda instar pyri, Officinis Bellirica.

De his quinque Myrobalanorum generibus Actuarius sic scriptum reliquit: Fructus ii nobiles plerisque ad nos ex Syria et Aegypto depor tantur, callo corporis compactili, osse intus lignoso, quorum nonnul los vocant flavos, alios cepulos, quidam magnos malunt appellare, alios nigros, ii communi cmnium sermone Myrobalani veniunt.

Quinque descripta Myrobalanorum hodie in Officinis nostris genuina omnia inveniuntur.

VIRES.

Nigri seu Indi tristitiam discutiunt, quartanas sanant, lepras purgant, coloremque corporis bonum restituunt.

Cepula seu Chebuli aciem oculorum illustrant, pectus repurgant, coctiones iuvant, aquae inter cutem et longis febribus auxiliantur.

Empelitici seu Emblici, prosuntnervis, et veternosis, mentis aciem exacuunt, ventriculumque purgant, caeliacis medentur, sitim sedant, fastidia discutiunt, vomitus reprimunt.

Beletzica seu Bellirici, eiusdem feresunt cum Empeliticis naturae pu rulentis excreationibus medentur, venis sedis sanguinem profunden tibus, capillorum defluvio, quos etiam denigrare tradunt, ex amygdalino oleo et melle trita. Dantur autem ii. aut iii. 3.

ANACAR DIUM. Caput XXIII.

ANacardium ab Arabibus frequens describitur, hodieque in Officinis [note: Anacardi. ] veri eius fructus Anacardi nomine habentur, cum [orig: cùm] tamen nulla eius apus vete res inveniatur Graecos mentio. Licet Se rapio Galenum citet. qui eius mentionem faciat, ac memoriae semidrachmae pondere conferre tradat: Mel vero [orig: verò] quod in fructu, delere verrucas, et cutem ulcerare. Verum [orig: Verùm] nulla hodie iis libris qui exstant Galeni, invenitur eius mentio. Serapio describit Anacardium arborem esse, quae fructum ferat similiem cordi avis,

colore puniceum, cuiusmodi color est cordis avium, intus rubente cruore sanguinis in modum plenum, nascentem in Sicilia et montibus ignem eructantibus. Idem Auicenna et alii Arabes testantur. Qui hodie in Officinis habentur fructus Anacardi, prorsus cum veterum descriptione conveniunt, ut minime [orig: minimè] sit dubium eos esse qui ab Arabibus et aliis describuntur. Fructus enim sunt aspectu ipso per omnia Castanearum aridarum sive cordid avium pene [orig: penè] formam referentes, cortice puniceo, in quibus sanguineus aliqua duleedine praeditus sucus continetur. In India quoque nasci testantur. Aliqui pediculum Elephantis Barbare [orig: Barbarè] nominant.

Quod ad temperamentum: in quarto calfacientium et siccantium gradu a [orig: à] Serapione et Mesve ponitur, alii tertium calidorum et siccorum gradum attribuunt. Fit hinc compositio, quam Anacardinam [note: Anacrdina com positio. ] vocant, privatim Paraly si conferens.

VIRES.

Quantum ad vires: Anacardium memoriae iacturam resarcit: labentes sensus refricat: oblivionem discutit: et mentem exacuit: moribis cerebri, quos frigida vel humida causa attulerit, opitulatur: nervorum resolutioni est auxilio. Cruor qui in fructu contine tur, verrucas delet, sed cutim exulcerat. Scabiem usus eius creat. Iuvenibus autem et Cholericis usus eius obest. Prodest paraly si, et iis quibus paralysis futura timetur.

WAE PASSAE. Caput XXIII.

Wae passae et Passulae Latinis dicuntur, German. Roseinlin, et Meertreubel. Passam autem dictam volunt, quod [orig: quòd] in rugas siccatae contrahatur, quemadmodum Plautus passam frontem rugosam et flaccidam appellat. Aliqui a [orig: à] patientia dictam contendunt. Uvas has passas ex optimis uvis fieri non est dubium. Eas autem hunc in modum passas fieri describunt: Albae uvae, dulcissimi saporis, et maximis acinis, nec sipissis, luna decrescente, sereno et sicco caelo, discusis roribus leguntur, et paulisper sic, ne inter se pondere suo pressae possint collidi, in tabulas porriguntur: Deinde in aheno, vel olla fictili nova lixivium cineris sarmenti calfieri convenit: quod cum [orig: cùm] fervebit exiguum olei quam [orig: quàm] optimi addendum et permiscendum. Deinde uvas binas aut ternas, pro magnitudinis ratione, inter se colligatas in ahenum fervens demitti, et exiguum detineri oportet, quoad decolorentur: nec rursus committendum ut excoquantur: nam quodammodo [orig: quodammodò] ratione temperamentoque opus est. Exemptae deinde rarius quam [orig: quàm] ut altera alteram contingat, disponuntur,

et post tres horas unaquaeque, sic tamen ne eodem vestigio cohaereat, convertitur, ne in humore qui defluxerit vitietur. Noctibus contegi debent, ut a [orig: à] rore vel pluvia tutae sint. Cum modice [orig: modicè] tandem aruerint, in vasa nova, sine pice operculata et gypsata recluduntur. Quidam Uvam passam foliis ficulneis involvunt et assiccant: alii foliis vitigineis: nonnulli plat aninis semivietas uvas contegunt, et ita in amphoras recondunt. Sunt qui culmos fabae exurant, et ex eco quem cremaverint cine re lixivium faciant, dein in sextarios decem lixivii, tres salis cyathos et olei cyanthum adiciant, tum adhibito igne calfaciant, et cetera dicto ante modo administrent.

Graeci vero [orig: verò] hunc in modum apparari docent: Melioris acini dulcis et lucidi pediculos uvarum in parente torqueri, et ut sponte inare scant pati: Deinde sublatas in umbra suspendi, constrictasque substratis pampinis algore sicco frigentibus componi, et impleto vase oper. culo contegi: statimque loco sicco, quem nullus fumus infestet, recondi debere.

Frequentes hodie ad nos adferuntur Uvae passulae, quarum aliae sunt maiores, aliae vero [orig: verò] minores, Groß et klein Roseinlin dictae. [note: Cybebae. ] Ex hoc etiam genere sunt quas vulgo [orig: vulgò] Cy bebas vocant, Germa. Cybeben. Pari cum maioribus Uvis passis sapore et forma, nisi quod [orig: quòd] maiores sunt. Minime [orig: Minimè] teman hic intelligimus fructus illos aromaticos, qui cubebae seu Carpesium recte [orig: rectè] appellantur, de quibus praecedenti capite.

Salernitanos Uvas in sole siccatas in furno arefacere tradunt, et hinc decerptos acinos vino dulci eluere, dein Cinnamomo aliisve aromatibus as pergere.

TEMPERAMENTUM.

Uvae passulae in calore sunt temperatae, bene nutriunt, et confortant stomachum et epar, teste Auic. 2. Can. cap. 737. Oppilationes quoque removent.

VIRES.

Vires in temperamento partim sunt dictae. Antiqae tussi ex frigore natae decoctum earum ex vino opitulatur. Pari ratione suppurationibus internis et pulmonis vitiis prodest. In cibo laxam alvum cohibent, et ventriculi ructibus prosunt. Ventriculum et corpus confortant, sanguinemque bonum gignunt. Doloribus etiam ventriculi auxiliantur, nec non iecori conferunt.

TUBERA. Caput XXV.

TUbera, Graecis u(/dna. Italis Tartoffla, Gallis Truffla, Germanis incognita. Radices sunt, describente Dioscoride, rotundae, sine fo liis, flavescentes: fodiuntur vere, edunturque cruda et cocta. Porphyrius Tubera et fungos deorum filios appellat, quia sine semine prove

nire videantur. Et Poetae [orig: Poëtae] *pkgenei=s, hoc est, Terrae filios vocant. In Italia copiose [orig: copiosè] radices has in terra nasci testatur Valerius Cordus. Theophra stus tellurem in se Tubera parere ait, quae geranea aliqui nominant.

Circa Cyrenen Mison vocant, perquam [orig: perquàm] suavia, carnis odore. In Thracia [note: Misos. Istos. ] Iston cognominant. Carent medulla, vena, cortice, solo undique circumdata, nullis fibris, nullisque capillamentisnixa, nec extuberante loco in quo gignuntur, aut rimam agente, nec ipsa terrae cohaerent, nec terram esse plane [orig: planè] dicere possumus, neque aliud quam [orig: quàm] terrae callum: cortice etiam includuntur. Nascuntur fere [orig: ferè] siccis sabulosisque et frutetosis locis. Magnitudinem interdum mali Cotonei excedunt. Sunt autem duo eorum genera, arenosa scilicet, quae dentibus sunt ini mica, et sincera. Athenaeus annicula tantum [orig: tantùm] esse existimat, nec ad bimatum prorogari, autumno cum [orig: cùm] imbres et tonitrua successerunt, gigni. Vere matura produci: ad quod allusisse videtur Iuvenalis in Saty ris, inquiens: Et facient lautas optata tonitrua cenas.

[note: Hydnophylla. ] Hydnophylla dicitur herba, quae supra Tubera nascitur, qua reper ta Tubera subesse cognoscuntur.

De temperamento et viribus Tuberum sic scribit Simeon Sethi: Tubera frigida sunt secundo gradu. Humorem crudum gignunt, mali succi sunt, permultique horum nimio usu colicos morbos, et epilepsiam, et apoplexiam nacti sunt. Oportet ergo [orig: ergò] antequam coquantur accurate [orig: accuratè] diligenterque curare, aquaque per aliquot horas madefacere, mox sale; origano, rutaque in aqua coquere, cocta condire oleo, thymbra, pipere et garo. Frequentior eorum et nimius usus, colicos morbos, et concoquendi difficultatem inducit. Sicca autem si edantur ma gis sunt noxia, et concoctu difficiliora.

Est praeterea et genus quoddam Tuberum in Araco nascens, unde Arachydna dicitur, quasi Araci Tubera, de quo in capite de Araco diximus.

COLOCASIA. Caput XXVI.

COlocasia Latinis Faba Aegy ptia, quod [orig: quòd] in Aegypto sit nobilis sima, aliis Faba Pontica. Nascitur etiam in Syria Ciliciaque, et in Torone Chalcidis lacu, in Aegypto tamen nobilissima. Caulem habet, ut Theophrastus et Atheneus describunt, longissimum, quaternum cubitorum, digitali crassitudine, mollem, arundini similem, sine geniculis, rimas intus per totum ut in lilio, calycem seu scapum in cacumi ne fert rotundum, vesparum favo similem, triginta loculis insignem, qui singulas singuli contineant, non quidem omnino rectas, sed paululum exstantes, florem dupla papaveris magnitudine, roseo colore, latissi mis circa calyces foliis, quae singu las fabas obire videantur, radice crassissima, pleniore quam arundinis, rimosa, quae et cruda et cocta iis estur qui paludes incolunt, perquam [orig: perquàm] lauta cibis. Strabo decem pedum longitudinem [note: Ciborion. ] scapo reddidit. Nicander fructum Ciborion dicit, ac pocilli genus ab hac similitudine Ciborion vocari scribit Athenaeus. Scribit autem hunc in modum Strabo: Oblectantur Aegyptii mirum in modum scaphis Thalancegis, densissima fabeta subeuntes, et eorum foliis umbrati, quae adeo [orig: adeò] magna sunt, ut poculorum et catinorum usum praebeant: habent enim concavitatem quandam ad id idoneam: unde Alexandrinae Officinaeiis plenae sunt, et ut vasis utuntur. Plinius lib. 21. hunc in modum de Faba Aegyptia refert. In Aegypto, inquit, nobi lissima est Colocasia: Hanc a [orig: à] Nilo metunt: caule cum [orig: cùm] coctus est araneoso in mandendo, thyrso autem qui inter folia emicat spectabilis, foliis latis simis, etiamsi ad arbores comparentur, ad similitudinem eorum quae Personata in nostris amnibus vocamus: adeoque sui Nili dotibus gaudent, ut implexis Colocasiae foliis in variam speciem vasorum potare gratissimum habeant. Dioscoridi in haec verba describitur: Aegy ptia Faba folia habet ampla, etiamsi ad arborum frondes comparentur, caulem cubitalem, digiti crassitudine, florem roseum, dupla papaveris amplitudine, et ubi flore exuitur fert folliculos vesparum favis similes, in quibus faba supra operculum, bullantis ampullae modo prominet ob quam causam Ciborion, hoc est Arculam nominant, quoniam humenti glebae mandata, et in aquam demissa seritur. Radice firmatur arundine crassiore, quae cruda coctave estur. Faba virens mandatur, et exsiccata nigrescit, vulgarem magnitudine superat, ac priva tim Colocasion dicitur.

TEMPERAMENTUM.

VIRES.

Atram bilem trahit, et morbos quos eadem solet excitare. Usu con tinuo corpus pallore decolorat. Ex aceto inferctus nocumenta expedit, sed diutius decoquenda, nam ita sui succi malitiam exuit. Adstringendi facultate praeditam Dioscorides asserit, et stomacho utilem: dysentericis caeliacisque prodesse lomentum eius polentae modo inspersum, et in pulticulam formatum: efficacius vero [orig: verò] id praestare cortices in vino mulso decoctos, si terni inde cyathi bibantur. Aurium quoque doloribus quod in earum medio spectatur viride, gustu amarum conferre, si cum rosaceo coctum instilletur. De viribus eius Galenus sic refert: Faba Aegyptia ut magnitudine, sic insita humiditate, quam [orig: quàm] nostra est longe [orig: longè] superior, magisque etiam excrementitia.

TRAGACANTHA. Caput XXVII.

TRagacantha, Latinis Hircina spina. Spina est ex qua na scitur eiusdem nominis lacrima, quam Offic. corrupte [orig: corruptè] Draganthum vocant, cuius maximus et plurimus est usus, ac copiose [orig: copiosè] ad nos affertur. Frutex Dioscoridi describitur Spinae albae non dissimilis, surculis humilibus, ro bustis, latese [orig: latèse] diffundentibus, inter quos frequens coma, sed bre vis, caecis spinis intercurrentibus horrida, quae sua fronde contegantur, et candidae valentesque rigescant: radice lata, surculosa, supra terram emergente, qua decisa stillat è vulnere sucus, qui in lacrimam coalescit, nomen consimile cum frutice retinens. Optima probatur pellucida, levis, sincera, gracilis, dulcis. Nascitur in Creta, Achaia, Peloponnesi et Asiaelocis circa Mediam:

Lacrimae eius usus est celebris, de qua inter sucos concretos capite de Tragacantha egimus.

THAPSIA. Caput XXVIII.

THapsia a [orig: à] Thapso Insula nomen suum habet, ac eodem nomine radix eius in Officinis invenitur. Aliquibus Hypopion dicitur: Item Ferulago, et Ferula silvestris, quod [orig: quòd] naturam Ferulae referat, et Feru la Thapsia. Hieronymus Tragus dubitat an ad florem tinctorium, de quo superiore libro inter herbas egimus, attribui possit.

caule, foliis Foeniculi, umbella anethi in cacumine, flore è singulis surculis erumpente luteo, semen quale in ferula, latum, sed aliquanto [orig: aliquantò] minus.

Radix foris nigra, intus eandida, longa, acris, crassiore libro vestita. Nicander etiam mentionem facit Thapsiae, Trinacriam eam appellans, a [orig: à] Sicilia videlicet, in qua nascatur optima. Preterea Theocritus quoque Thapson herbam describit, tingendis lanis utilem, qua etiam capillus flavescat, Sed non omnino affirmarim Thapson hanc Theocriti eandem es se cum Thapsia, non autem refragabor, si quis Thapson Theocriticam pro tinctorio flore [note: Thapsiae sucus. ] sumat. Lac ex Thapsia hunc in modum extrahi docet Dioscorides: Radix circumfossa, laxato plaga cortice, lacte manat. Aliqui tamen fornicis in modum radicem excavant, moxque operiunt, ut purior sucus effluat, postridie [orig: postridiè] accedentes succidunt eam et tollunt, tum contusa, et organis et fisco expressa, reddit sucum quem fictili crasso exceptum siccant in sole. Nonnulli folia una [orig: unà] terunt, sed is sucus priore est invalidior.

TEMPERAMENTUM.

Tam cortici quam [orig: quàm] radici vis purgandi inest, ut auctor est Dioscorides, extractoria enim sunt facultate praedita.

VIRES.

Lacteus sucus in aqua [orig: aquà] mulsa potus, utrinque bilem extrahit. Radix quatuor obolorum praebetur pondere, additis quatuor seminis Anethi drachmis. Sucus vero [orig: verò] trium obolorum quantitate datur: Lactis obolus exhibetur unus: maiore enim copia periculosum est. Prodest autem talis purgatio suspiriosis, et diuturnis laterum doloribus, et pituitae gulae adhaerescenti. In cibis vero [orig: verò] et obsoniis datur difficulter vomentibus. Tam radici quam [orig: quàm] liquori vis est extractoria ex alto ad cutem, interque prima pollet, ubi facilitas meatuum quaeritur. Sucus itaque illitu, radix affrictu alopecias explent. Sugillata livoresque radix cum aequis thuris et cerae portionibustollit. Sed non plus binis horis adhaerere convenit, ac subinde aqua calida et marina seu salsa foveri debent. Vitia cutis in facie cum melle illitus emendat, lepras tollit, tubercula cum sulpure discutit. Veteribus malis laterum, pulmonum, pedum, et articulorum, efficaciter illinitur. Ad verpos decurtatos, non ex circumcisione factos, sed natura, pollet: tumorem enim iis partibus attollit, qui pinguium fotu emollitus, cutem penis extendit, ut contecta colis glande iactura resarciatur. Ad lichenas radix cum melle trita illinitur.

CORIS. Caput XXIX.

COris id nominis a [orig: à] gravi et cimicibus simili odore accepit. German. Corin et Erdkiner, quasi terrestrispinus, quod [orig: quòd] odore pinum arborem imitatur. Dioscorides aliquibus etiam Hypericon dici testatur. Frutex est eidem auctori dodrantalis, folio Ericae, rubro, pinguiore, ac minore, suavis, odo ratus, et acris. Baccas eius Dioscorides non descripsit: fert autem baccas Iuniperi baccis similes, sed minores, quae cum foliis attritae, medium inter Iuniperum, pinum, et cimices odorem remittunt, qui non est insuavis.

VIRES.

Semen seu baccae eius, potu menses et urinam cient: Ex vino contra phalangiorum mor sus, ischiadicos, et opistotonicos prosunt. Ex pipere febrium horroribus conferunt: ex oleo opistotonicis utiliter illinuntur. Raix in vino decocta, potaque, defectis opem ferre traditur, sed qui morbo laborat inter potandum diligenter operiri debet: siquidem corpus totum desudabit, ex qua re pristinam agilitatem recuperabit.

ONOSMA. Caput XXX.

ONosma, depingente Dioscoride, folia habet oblonga, ad similitudinem Anchusae, quaternum [orig: quaternûm] digitorum longitudine, et unius latitu dine, mollia, in terra iacentia, sine cau le, sine semine, sine flore: radice nititur longa, tenui, infirma, rubescente. Nascitur in asperis. Eadem prorsus tradit Plinius. Ex Anchusae poterit speciebus censeri. Amatus Lusitanus Medicus, in suis in Dioscoridem comment. scribit eam nasci inter rapula, quae sponte [orig: spontè] nascuntur, ita ut saepe, dum parva est, pro illis a [orig: à] pueris evellatur: postquam vero [orig: verò] adulta fuerit, et maiora fuerint folia, hirsuta aliquant ulum apparere: humi vero [orig: verò] serpere, et nihil praeter folia emittere: cuius effigiem hic vides appositam.

VIRES.

Quantum ad vires eius: Folia in vino pota partus enecant: praegnans si edat eam, aut supergrediatur, abortum facere dicitur.

HOLOSTEON. Caput XXXI.

HOlosteon, hoc est, tota ossea, per Antiphrasin, haec planta est appellata, cum [orig: cùm] ex omni sua parte sit mollissima. Ruellius Denticulam [note: Denticula canis. ] canis Gallis vocariscribit, Ger man. Hundszan, Tausentkorn, ac nonnullis speciem esse placet graminis, eam videlicet quae Gramen molle dicitur. Quadrantalis a [orig: à] Dio scoride describitur herbula, humi repens, foliis viticulisque coronopo aut gramini proximis: gustu adstringentibus, radice alba, praetenui, usque in capillamenti speciem, longitudine quatuor digitorum: nascitur in collibus terrenis. Huic descriptioni figura, quam hic depictam exhibemus, affabre [orig: affabrè] respondet, quod cuivis ex collatione facile est videre. Minime [orig: Minimè] vero [orig: verò] eorum sententia subsistit, qui Pilosellam esse existimant, Magis iiprobantur quigra minis faciunt speciem.

TEMPERAMENTUM ET VIRES.

[note: Ferula. ] Glutinandi est facultate Holostion praedi tum. Vis ei, Dioscoride teste, est ad convulsa et rupta, ex vino. Vulnera quoque glutinat, nam et carnes ea coguntur et uniuntur, decoctio nibus addita.

FERULA. Caput XXXII.

FErula, Graecis *na/rsqkc, planta est nostris locis apud paucos cognita. In Italia tamen sponte [orig: spontè] quibusdam locis nascitur. Officinis est incognita. A nonnullis etiam in Germania ostentationis gratia colitur. Nos figuram eius ex Viridario Nezeni Pharmacopolae in hac Repub. Francfurtensi desumpsimus. Na scitur locis calidis et transmarinis. Minime [orig: Minimè] uero [orig: uerò] ea quae uulgo [orig: uulgò] Tinctorius flos. Germ. Streichblümen et Wutschen vocant. Has enim improprie [orig: impropriè] Narthecis seu Ferulae

nomine appellant: de quibus suo loco est dictum. Planta est grandis, caulem, ut Diosco. describit, ferens ternum [orig: ternûm] cubitorum, folia Foeniculi, longe [orig: longè] asperiora et latiora, ex qua in imo caule vulnerata sucus, [note: Sagapenum. Narthex ] qui Sagapenum dicitur, colligitur. Theophrastus duo facit eius genera, ac eam quae recta assurgit Narthecam vocat, quae vero [orig: verò] humilis manet Nartheciam nominat, quae Ferulago quibusdam dicitur. Dioscorides uno simpliciter est genere contentus. A genibus folia exeunt gran dia, mollia, multifida, maxima ut quaeque terrae sunt proxima, caulem amplectentia ut arundines, sed magis in coliculos scinditur, quibus flores lutei, et semen Anethi paulo [orig: paulò] maius insidet. Sed quae ab imo cau le dividitur in cacumine, femina putatur. Germinat vere, primum fo lio, tum caule, qui ei annuus est, radice singulari, profunda. Corticis vice lignum habent, ligni autem vice fungosam medullam, ut sambuci, nonnullae inanitatem, ut arundines. Inter arborum censuram a [orig: à] nonnullis refertur, Unde Clearchus in lusoriis quaestionibus ferulam dicit lignum non lignum, quod [orig: quòd] videlicet caules eius lignei videantur, lignum tamen non sint. Semen eius in Italia cibus est, conditurque in urceis, in anni durans spatium. Caules quoque decocti eduntur, commen danturque muria et melle, nominantque corymbiam, sicut et racemos eius, quos item condiunt, corymbos. Murenae ferula ta ctae moriuntur. Asinis in pabulo sunt gratissimae, ceteris iumentis praesentaneo vene no. Ab hac omnes umbelliferae plantae ferulaceae dicuntur, velut Foeniculum, Peucedanum, Anethum.

TEMPERAMENTUM, ET VIRES.

Ferulae adstringendi facultas inest. Caules stomacho utiles, sin plures sumpti, capitis dolores faciunt. Radix denarii pondere in vini cyathis duobus adversus serpentes bibitur, et ipsa radix imponitur, sic et torminibus medetur. Ex oleo vel aceto contra sudores immodicos, vel in febribus prodest. Sucus Ferulae fabae magnitudine devoratus alvum sistit. Medulla è viridi Ferula ad omnia eadem est utilis. Decem seminis grana in vino trita, ad sanguinem sistendum bibuntur. Idem praestat medulla. Sunt qui comicialibus ligulae mensura luna quarta, sexta, et septima dandum putant. Sucus oculorum claritati conferre plurimum creditur. Naribus indita sanguinem ex iis profluentem me dulla sistit. Semen torminibus medetur. Sudores ciet, ex oleo peruncto corpore.

SPHONDYLIUM. Caput XXXIII.

[note: Rutinalis. ] SPhondylium, Latine [orig: Latinè] Verticillaris, Romanis olim Rutinalis, Germa. hodie Teutsch Berenklaw vocant, eo [orig: eò] quod [orig: quòd] cum Acantho similitudinem aliquam habeat, et nos etiam superius cum Fuchsio decepti, Acanthum Germanicam appellavimus. Est enim ea Sphondylium

Dioscoridis, nulla reclamante nota, foliis, describente Dioscoride, quadantenus Platani, et Panacis, caulibus foeniculaceis, altitudine cubitali, aut am plius, in quorum cacu mine semen duplex, seseli simile, sed latius, candidius, et magis paleaceum, gravis odoris: flores eius albi aut pallentes, radice raphani, candida: nascitur palustribus et aquosis.

Ruellius existimat esse herbam quandam Galliae, quam Panaiam silvestrem vo cant, quae cum [orig: cùm] mihi sit incognita, nihil de esus sententia asserere possum. Eorum autem iententiae minime [orig: minimè] accedo, qui herbam Mey sterwurtz dictam, quam Smyrnium in superioribus non sine ratione nominavimus, huc referunt. Gesnero putatur esse, que vul go [orig: gò] Pastinaca silvestris appellatur.

VIRES.

Quod ad vires: Semen potum pituitam per alvum extrahit, iecoris vitiis medetur, nec non regio morbo, comitialibus, orthopnoicis, vul vae strangulationi. Veterno obdormiscentes suffitu excitat. Phreniticorum et lethargicorum capitibus cum oleo commode [orig: commodè] infunditur. Serpentia ulcera cum ruta cohibet. Radix contra regium morbum et iecoris vitia datur. Derasa et in fistulas coniecta, callos earum derodit. Recentis floris sucus exulceratis purulentisque auribus immittitur. Expressus autem sucus est integendus, quoniam a [orig: à] muscis mire [orig: mirè] expetitur. Capillos crispos facit, et strangulationibus vulvae opitulatur.

TRIPOLIUM SEU TURBITH. Caput XXXIIII.

[note: Turbith Serapionis. ] TRipolion nomen accepit, quod [orig: quòd] flores eius ter in die mutentur, ut in descriptione eius Dioscorides indicat. Arabibus, et inter hos in Simplicibus prae stantissimo Serapioni, Turbith dicitur, quod alias [orig: aliàs] Turpeton etiam vocant: Atque hoc verba ipsius satis declarant: siquidem totum Dioscoridis caput de Tripolio, in Turbith suo ad verbum penitus Serapion describit. Et alii easdem quoque vires Turbith suo, quas Dioscorides Tripolio, tribuunt. Omnino igitur Turpetum seu Turbith Arabum, quod hodieque in Officinis Turbith dicitur, Dioscoridis Tripolion esse censeo. Idem testantur

Ruellius et Valerius Cordus, ut alios interim silentio praeteream, in capitibus de Tripolio. Iam igitur ad descriptionem Tripolii seu Turpeti. Nascitur Tripolion, describente Dioscoride, in maritimis locis, quae allidit unda, iterumque recedens commeat, neque in mari, neque in sicco plane [orig: planè]. Folia habet Isatis, sed crassiora, caulem palmum altum, in mucr one divisum. Eius flores traduntter in die mutari, candidos mane [orig: manè], purpureos meridie, puniceos sole occidente: radice alba, odorata, calidigustus. Haec de Tripolii descriptione Dioscorides. Eadem penitus verba de Turpeto refert Serapion.

Porro [orig: Porrò] Turbith Actuario, quisummae inter recentiores Graecos est auctoritatis, est duplex, utrumque diversum a [orig: à] Turbith Serapionis, seu Tripolio Dioscoridis: alterum vocat Turbith album, radicem dicens esse Alypiae, de qua herba seorsim mox dicetur: alterum vero [orig: verò] radicem Pityusae seu Esulae. Sicque tria erunt Turbith, primum quod Serapion et Plinius Turbith appellant, et Dioscorides Tripolion: Secundum vero [orig: verò] Turbith Actuario radix Alypiae: Tertium Turbith radix Pityusae seu Esulae, quae improprie [orig: impropriè] Turbith dicitur, cum [orig: cùm] feorsim Pityusa et Turbith ab Arabibus describantur. Deinde etiamsi Pityusae seu Esulae radix purgatrice facultate sit praedita, non tamen sequitur eam esse Turbith. Proinde Turbith illa Actuarii improprie [orig: impropriè] sic vocari existimo.

Errant autem qui Polium cum Tripolio, res longe [orig: longè] diversas, non observantes descriptionis varietatem, confundunt: In Tripolio enim flo res ter in die variantur, in Polio vero [orig: verò] non flores, sed folia terna vice mutantur, ut capite de Polio patebit.

Mesve in Simplicibus Turbith pro radice Pityusae seu Esulae accipit, et plures quoque eius species facit, cum [orig: cùm] inquit: Turbith est radix herbae, cuius folia ad similitudinem foliorum Ferulae accedunt, mino ra tamen, lacteo succo madens. Suntque eius species, domesticum et silvestre, et rursus aliud parvum, aliud magnum: quae rursus in triplici sunt differentia: est enim aliud album, aliud citrinum, aliud nigrum.

TEMPERAMENTUM.

Tripolii radix, Galeno teste, est acris, et facultate calida in tertio excessu. Eadem de Turbith tradunt Mauritani.

VIRES.

Turbith glutinosam pituitam purgat, longis morbis medetur, quos frigus vel atra bilis induxerit: item attonitis, comitialibus, insaniae et furori. Infrenatur eius vehementia tertia parte Zingiberis. Datur au tem cum melle rosaceo, vel passularum decocto, pondere z. i. vel paulo [orig: paulò] plus minusve, pro sumentis habitu. Radix, Dioscoride teste, in vino duabus drachmis pota, aquam urinamque per alvum extrahit. In medicamenta digeritur, quae venena arcent.

ALYPON. Caput XXXV.

ALypon, Paulo Alypia, Actuario Turbith album. Nascitur in maritimis, maxime [orig: maximè] Libyae, quam [orig: quàm] largissima, quamquam etiam alibi, ut refert Dioscorides, surculosa, subru bens, latis festucis, foliis minutis, flo re nigro et quam [orig: quàm] laevissimo, plena, radix non dissimilis Betae, praetenuis, succo acri madida: semine Epithymi. Pari modo Plinius describit, Betae simile dicens, quod de radice acci piendum est, gustu acre, lentum ac mordens vehementer, caputque accen dens. Actuario Turbith appellatur album: facit enim is diversa Turbith ab Dioscoride et Serapione, ut prae cedenti capite declaratum est. Scribit autem his verbis: Si pituitam deicere voles, Alypia, hoc est, Turpet candidum adiciendum: mox eius descriptionem subnectit hac forma: Surculosa Alypiasherba est, subrubra, tenuibus ramis foliisque, flore molli, laevi, radice Betae, referta succo acri: semine Epithymi, in maritimis nascens. Quae descriptio cum Dioscoride est eadem. Alypia ergo [orig: ergò] Turpet candidum Actuario vocatur.

Vires semini sunt ad atram bilem expurgandam, si pari epithymo mensura cum sale et aceto sumatur, sed interanea leviter exulcerat. Minima potio duarum est drachmarum, media quatuor, maxima sex, èiure gallinaceo.

HERMODACTYLUS. Caput XXXVI.

[note: Hermodactylus Officinarum, qui est adulterinus, et est radix Colchici. ] HErmodactyli mentionem fecimus in superioribus in capite de Colchico. Quod igitur ad Hermodactylum attinet, sciendum est dissentire auctores de hac planta. Princi pio [orig: piò] enim Hermodactylinomine ve nit Colchicum Dioscoridis: ac Serapion in capite de Hermodactylo totum Dioscoridis caput de Colchico citat. Colchicon igitur Dioscoridis, quod suo loco descripsimus, et Hermodactylus Serapionis idem sunt. Verum [orig: Verùm] Paulus Aegine ta diversis locis, et ut diversas res, Colchicon et Hermodactylon

describit. Unde constat diversas res esse. Ac Hermodactylon recentiores multo [orig: multò] aliter describunt quam [orig: quàm] Colchicon. Praeterea ex Hermodacty lis fiunt pilulae seu catapotia contra arthriticos dolores, contra [orig: contrà] quos praecipue [orig: praecipuè] sumpta commendatur. Colchicon vero [orig: verò] est letale. Unde satis li quet, diversa esse Colchicon quod Dioscorides describit, cuius suo lo co est facta mentio, et Hermodactylum, cuius meminerunt Paulus et Actuarius, aliique recentiores, unde Catapotia ad arthriticos dolores fiunt, et sic erit duplex Hermodactylus, Alter Serapionis, qui Dio scoridi Colchicon dicitur, venenatus: alter vero [orig: verò] non venenatus, cuius meminerunt Paulus, Aetius [orig: Aëtius], et alii, ad purgationes contra arthriticos dolores commendatus, de quo praesenti capite. Nunc igitur ad deseri ptionem Hermodactyli accedam. Ger. vocant Zeitlosen, quod nomen alias [orig: aliàs] etiam Narcisso aliqui tribuunt, item Bellidi minori. Mesve in simplicibus scribit Hermodacty lum esse radicem Herbae montanae, duumque esse generum, alterum digiti instar longum, alterum vero [orig: verò] rotundum. Rotundum rursus in tres species dividit, videlicet in album, rubeum, et nigrum Eligitur qui totus est albus tam intra quam [orig: quàm] extra, item crassus et mediocriter durus. Rarus et laxus et levis est debilis. Rubeus et niger ambo mali sunt. Malus item qui in locis pinguibus aut humidis nascitur. Ex his verbis Mesues liquet, ipsum plures herbas Her modactyli nomine comprehendisse. Nam et Ephemeron non letale seu Cacaliam aliqui Hermodactylon vocant, quod intellexisse videtur per Hermodactylum habentem radicem longam. Deinde Colchicon Officinis Hermodactyli nomine, sicut et Serapioni nominatur, quod per Hermodactylum habentem radicem rotundam nigram intellexit. Siquidem Colchici radix nigro est cortice vestita. Per Hermodactylum vero [orig: verò] cui radix tam extra quam intra sit alba, accipit verum Hermodactylum, cuius ad Pilulas arthriticas debet esse usus. Officinae tamen, ut ante [orig: antè] diximus, Colchici radicibus male [orig: malè] loco veri Hermodactyliutuntur.

Colliguntur autem radices veri Hermodactyli in Vere, et meliores sunt ad usum cum [orig: cùm] ad semestrae spatium exsiccatae fuerint. Conservantur ad annos tres.

TEMPERAMENTUM.

Calidus est et siccus in principio secundi ordinis: estque superfluae humiditatis particeps.

VIRES.

Quod ad vires attinet: Hermodactylus deiectionem molitur, privatimque in articularibus doloribus, cum [orig: cùm] humores defluunt, exhibetur. Infrenatur eius vehementia Cinnamomo, Mastiche, Zingibere vel Piperelongo. Datur autem cum Oxymelite Scyllitico, aut melle rosaceo, pondere drachmae unius, plus minunsve, pro sumentis habitu et viribus. Fiunt hinc Pilulae seu Catapotia de Hermodactylis, quorum compositionem docet Mesve. Valent privatim eae pilulae adversus podagram et arthritim. Conficiuntur hunc in modum:

Recipe Hermodactylorum, Myrobal. citrin. Aloes [orig: Aloës], Turbith, Colocynthidae, Bdellii mollis, Sagapeni ana z. vi. Castorei, Sarcocollae, Euphorbii, Opopanacis, Seminis rutae, Sem. Apii, ana z. iii. Croci, z. i. s. Succi caulium quantum sufficit, fiat massa.

CLINOPODIUM. Caput XXXVII.

CLinopodion Graecis et Latinis, quasi dicas pes lecti, quod [orig: quòd] flores eius speciem pedum lecti, Dioscoride teste, referant. Officinis [note: Pulegium montanum. ] Pulegium Montanum, Germa. Werbeldost. Frutex Dioscoridi describitur foliis serpillo similis, surculosus, duum [orig: duûm] dodrantum altitudine, in petrosis nascens, floribus Marrubii, modo per intervalla circa caulem verticillorum forma divisis, qui lectorum ro tundis pedibus sunt similes. Iisdem verbis a [orig: à] Plinio repraesentatur: Clinopodion, inquit, [note: Cleonicon. Zopyron. Acymoides. ] quod alii Cleonicon, alii Zopyron, alii Ocymoides, appellant, serpyllo est simile, surculosum, palmi altitudine, nascitur in petrosis, verticillato seu orbiculato florum ambitu, speciem pedum lecti praebens.

VIRES.

Herba et succi eius decoctum ad convulsa, rupta, strangurias, serpentumque ictus bibitur: menses et partus pellit, et acrochordonas eicit, aliquot diebus decocto eius po to: alvum sistit ad tertias decoctum, potumque, si febris adsit, ex aqua, alias [orig: aliàs] ex vino.

CEPAEA. Caput XXXVIII.

CEpaea, *khpai=a, hoc est, hortensis, quasi in hortis nascatur, nomine imposito, cum [orig: cùm] tamen in littoribus magis arenosis proveniat. Describitur a [orig: à] Dioscoride Portulacae similis, sed foliis nigrioribus et radice tenui. Eadem habet Plinius. Descriptio nihil aliud indicat quam [orig: quàm] silvestrem Portulacaespeciem, nomine saltem mutato. Cuius etiam sententiae [note: Portulaca silvestris. ] est Valerius Cordus. Portulaca ergo [orig: ergò] silvestris dici potest, et Germ. Wilder

VIRES.

Folia in vino pota urinae stillicidio, et vesicae scabie laborantibus sunt remedio, praesertim si cum decocto Corrudae, hoc est, silvestris Asparagi bibantur.

ERINOS. Caput XXXIX.

ERinos haec herba appellata est: quod nomen alias [orig: aliàs] tribuitur Caprifico: quoniam in modum Caprifici lacteum liquorem fundit. Galeno etiam [note: Echinus ] Echinus dicitur. Nascitur Dioscoridi apud fontes et fluvios, foliis Ocymi, sed minoribus, parte superna divisis, quinis senisve, sur culis dodrantalibus, flore candido, semine nigro et acerbo. Hanc Ruellius vulgo [orig: vulgò] [note: Herba lactis. Lactoris Militaris. Ocymum aquaticum Anabula. ] Herbam lactis, et Lactariam, nec non Lactorin, et Militarem, item Ocymum aquaticum, et Anabulam dici censet. Nascitur ea trientalibus ramulis, quinis senisve, foliis Ocymo longioribus, parte superna divisis, albo flore, semine atro, pusillo, duro: herba succo manat lacteo, tum colore tum dulcedine: secus fontes et fluvios [orig: flùvios] invenitur. Gesnerus Erinon et Lactorin congeneres esse herbas non easdem credit. Plinius in Caprifico Erinon describit, quod [orig: quòd] nomen ei simile habeat, quodque lacteo pariter, sicut Caprificus, liquore turgeat.

VIRES.

Semen drachmis duabus in quatuor mellis Cyathis oblitum, oculorum fluxiones cohibet. Sucus cum sulpure et nitro instillatus, aurium dolores finit, et oculorum caliginem discutit. Folia in cibo sumpta pariendi facilitatem praestant. Vulnus ferro factum intra paucos dies ex oleo sanant. Venenis quoque resistunt.

HYPECOON. Caput XL.

HYpecoon, u(poh/koon, inter segetes et legumina nascitur. De hoc Dioscorides: Hypecoon aliqui Hypopheon uocant: nascitur in segetibus aruisque, foliis rutae, exilibus ramis: Natura eadem quae succo papaueris. Nec plura. Crediderim ego eam esse quam Germani uocant Römisch fellriß, hoc est, Romanam rumpipetram: cuius etiam hic effigiem damus: Ea est herba in aruis nascens, foliis rutae, paulo [orig: paulò] maioribus, caulibus exiguis, mollibus, levibusque: floribus luteis, tenuibus: capitulis tenui involucro contectis, atro intus semine.

VIRES.

Gal. lib. 8. simpl. scribit Hypecoon esse ex tertio ordine refrigerantium. Dioscorides eandem cum succo papaveris ei naturam tribuit.

ERYSIMON, SIVE IRIO. Caput XLI.

ERysimon, e)ri/simor ab e)ru/eir, hoc est trahendo, quod [orig: quòd] ob suam caliditatem maxima trahendi facultate sit prae dita, Latinis Irio, ab irruendo scilicet, quod [orig: quòd] ignea sua vi, et sapore fervido, in gustum irruat, ex genere est Sinapis. Sunt autem de hoc tam diversae sententiae, ut fere [orig: ferè] difficile sit aliquid statuere: tamen paucis expositis aliosum opinionibus meam sententiam rubiungam. Primum [orig: Primùm] vero [orig: verò] eius ex Dioscoride descriptionem recensebo. Erysimon igitur, Latinis Irio, nascitur, ut Dioscorides describit, iuxta urbes, rudera, hortosque, foliis Erucae silvestris, cauliculis in lori modum lentis et obsequiosis: floribus luteis: siliquis in cacumine gracilibus, ut Foenugraeci corniculatis, semine Nasturtii, exiguo, urentis gustus.

Erysimon proinde nonnulli, inter quos est Leon. Fuchsius, dicunt cam esse plantam, quae Germa. Hederich, et Wilder Senff, Gall. Brucageratiana, et quondam Tortela vellarum nominata, quam nos in superioribus Raphanum fecimus silvestrem, qui alias [orig: aliàs] Armoratia

vocatur: Nam ad descriptionem Raphani silvestris ea planta quam [orig: quàm] proxime [orig: proximè] accedit.

Deinde sunt qui Erysimon eam statuant plantam, quae Verbena foe mella appellatur, Germa. Eisenkraut weiblin, quam in capite de Si napi, ultimo loco descripsimus: et certe [orig: certè] non male [orig: malè] descriptio ei respondet.

Ac proinde haec sententia potior mihi videtur, eo [orig: eò] quod [orig: quòd] consyderam ti plantam eam quae Verbena foemella vulgo [orig: vulgò] dicitur, omnes notae ad amussim respondeant, eiusque hic additam effigiem repraesentamus.

[note: Erysimon cereale. Irio cerealis. ] Est autem aliud quoque Erysimon seu Irio, cuius inter frumenta Theo phrastus meminit, et dicitur Erysimon cereale, seu Irio cerealis, estque diversum a [orig: à] praedicto Erysimo genus: ac verisimile est, quae aliorum etiam est sententia, esse Frumentum Turcicum, quod German. dicitur Heydenkorn, Bauchweytzen, de quo alio loco inter frumenta diximus.

Quod ad Vires: Erysimon sive Irio, teste Dioscoride, naturam habet extenuandi et calfaciendi: contra thoracis fluxiones, et purulentas excreationes est efficax: regio item morbo et ischiadicis est saluta re. Contra venena cum melle lingitur. Parotidibus, occultis carcinomatis, mammarum duritiis, et testium inflammationibus, ex aqua aut melle illinitur. Ad clysteres mitius fit, si prius in aqua madefactum refrigeratumque fuerit, aut linteolo illigatum et farina oblitum igni torreatur. Medetur suspiriosis. Cum melle et fico est sedis vitiis, et articulariis morbis utilissimum. Torminibus quoque et caeliacis opitulatur.

AGERATUM SIVE EUPATOrium Mesues. Caput XLII.

AGeratum, quasi non senescens, nomen accepit, quod [orig: quòd] flores suos diu servet incolumes. Vulgo [orig: Vulgò] Eupatorium Mesues. Senensibus herba dicitur Giulia, Germa. Künigundkraut, Herba S. Kunigundis. Herba, Dioscoride describente, est fruticosa, palmarilongitudine assurgens, simplex, humilis, origano maxime [orig: maximè] similis: Umbel lam gerit, in qua flos bullis aureis emicat, helichryso minor. Haec Dioscoridis descriptio apposite [orig: appositè] respondet Eupatorio quod Mesues depingit, cuius hic effigiem exhibemus. Emittit hoc plures a [orig: à] radice caules, foliis minori Centaurio similibus, per ambitum laciniatis: floribus aureis, in umbellam cohaerentibus, helichrysi modo. Observandum ergo [orig: ergò] diligenter iis qui Medicamenta componunt,

diversa esse Eupatoria Dioscoridi, Auicennae et Mesve, ac cuique suum. Dioscoridisenim Eupatorium est herba, quae vulgo [orig: vulgò] Agrimonia dicitur, sine omni controversia: In Graecorum ergo [orig: ergò] compositionibus Agrimoniae usus esse debet, cum [orig: cùm] Eupatorii fit mentio. Auicennae vero [orig: verò] Eupatorium, quod supra [orig: suprà] descripsimus, et Eupatorium vocavimus adulterinum, sumi debet in compositionibus ab Auicenna praescriptis, et Officinis illud simpliciter Eupatorium dicitur. Praesens vero [orig: verò] Mesues Eupatorium, quod Officinae etiam Eupatorium nominant Mesues, et Dioscoridi Ageratum appellatur, in usum debet sumi in compositionibus quas Mesues confecit.

Quod ad Vires. Nidor decoctae huius herbae urinam ciet: et vulvae duritias emollit, ut auctor est Dioscorides. Comam eius mulieres per noctem in vino albo macerant, ac subinde dilutum pueris potandum praebent dimidii cyathi mensura, ad necandos vermes, admir abi li successu, ut scribit Matthiolus Senensis Medicus.

DRABA. Caput XLIII.

DRaba, et quibusdam Dabra, et Araba et Arabida. A nonnullis herbariis Orientale vocatur Nasturtium, item Baby lonicum Nasturtium. Germa. Türckisch Kressen. Describitur a [orig: à] Dioscoride cubitali altitudine, ramis tenuibus, quorum lacera utrinque vestiunt folia, quae plane [orig: planè] Lepidii viderentur, nisi teneriora essent, candidio raque. In cacumine Sambuci gerit umbellam, in qua candidi flores emicant. Ruellius scribit esse herbam quandam in cultis et novalibus nascentem, quam Cuminum silvestre eius loci ru ra vocant: ramoso eam surculo rum nasci proventu scribit, foliis Lepidii, incanis, sed mollioribus umbella sambuci, flore candido, semine fere [orig: ferè] Foeniculi. Nostris locis et Officinis est planta incognita.

Quantum ad Vires: Herbam cum Ptisana in Cappadocia coqui Dioscorides tradit, semen vero [orig: verò] aridum pro pipere obsoniis admisceri.

AMBROSIA. Caput XLIIII.

AMbrosia, quasi immortalis, a [orig: à] suavitate odoris nomine imposito, Aliqui eandem Botryn vocant, Sicut rursus Botrys Ambrosiae nomine apud Cappadoces signatur, Est Botry herbae congener planta, Unde eandem etiam Craubenkraut appellamus. Ad differentiam tamen altera minor, altera maior dici potest. Ut sit Botrys groß Traubenkraut, maior species: Ambrosia vero [orig: verò] klein Traubenkraut, minorspecies. Frutex est, ex Dioscoridis descriptione, pusillus, ramosus, trium palmorum altitudine, foliis rutae, circa imum caulem exiguis: cauliculi seminibus, perinde quasi racemulis gravidi, qui numquam florem pariunt, odorevinoso, suavi, radice tenui, sesquipedali. Coronantur ea Cappadoces. Simili modo repraesentat eam Plinius lib. 27. cap. 4. Ambrosia, inquit, vaginomminis est, et circa alias herbas fluctuans, fruticem unum habens, densum, ramosum, tenevem, trium fere [orig: ferè] palmorum, tertia parteradice breviore, foliis rutae circa imum caulem. In ramulis semen est, uvis dependentibus, odore vinoso, qua de causa Botrys a [orig: à] quibusdam vocatur, et aliis artemisia. Coronantur ca Cappadoces. Usus eius ad ea quae discuti opus est. Haec Plinius. Sunt qui velint hanc esse quae Tanacetum vulgo [orig: vulgò], et Germa. Keynfarn dicitur: Sed non sine errore, cum [orig: cùm] manifeste [orig: manifestè] descriptio reclamet, foliis in Tanaceto longe [orig: longè] diversis, quam [orig: quàm] quae rutae respondeant, et maioribus etiam quam [orig: quàm] rutaceis. Praeterea Tanacetum florem habet, eumque gruiter odoratum: sed Ambrosia florem nullum, sed semen racemosum, suavi odore. Unde liquet longe [orig: longè] diversam esse plan tam Tanacetum ab Ambrosia: quod [orig: quòd] vero [orig: verò] hic adposita figura a [orig: à] Matthiolo primum [orig: primùm] repraesentata, adamussim descriptioni respondeat, manifestum est.

Quod ad vires: Reprimendi ac repellendi faceultatem Dioscoridi, et Galeno obtinet: illitu adstringithumores, qui in aliquam partem decumbunt.

OROBANCHE. Caput XLV.

OROBanche, o)roba/gkh, Gaza Eruangam, quasi Erui anginam ex Theophrasto vertit. Nomen invenit quod [orig: quòd] Eruum strangulet.

Italis Herbalupa, Codad, leone, Herba tora, Herbavacca. Hispanis, Yerua vaqua. Gallis, Teniam. Germ. Sommerwurtz. Ab aliquibus haec herba dicitur Herba tauri, et herba vaccae, eo [orig: eò] quod [orig: quòd] vacca, si eam gustaverit, ut pastores experientia observarunt, statim tau rum adeunt. Itam Cynomorion, hoc est, Canis particul, quod [orig: quòd] carnis membrum seu genitale referat: auctor est Plinius. Cauliculus est, Dioscoride depingente, sesquipedalis, et interdum maior, subruber, hirsutus, tener, sine folio, pinguis, flore suballido, aut in luteum vergente: radice digiti crassitudine: et cum [orig: cùm] ariditate flaccescit caulis, fistulosa: hanc inter quaedam legumina nasci constat, et ea strangulare: Unde Orboanche sibi cognomentum usurpavit. Quod [orig: Quòd] autem Theophra stus scribit eam circumligando ervum strangulare, in hoc videtur lapsus: siquidem non implicatur eruo[?], aut aliis leguminibus, sed inter ea nascitur, estque causa interitus ipsorum, ut experientia constat.

Quod ad Vies. Sicca est et frigida in primo gradu, Galeno lib. 8. de fac. simp. med. teste. Estur ut olus cruda, et in patinis, asparagi mo do, decoct. Legumentis addita conco ctionem accelerare creditur.

FABARIA HERBA. Caput XLVI.

FAbaria, et Faba crassa, item illecebra dicitur vulgo [orig: vulgò] herba quaedam Portulacae congener. Officinis Crassula maior, Germa. Bzuchwurtz, Knabenkraut, Zumpenkraut, Fotzzwang, Fotzwein, Fetthenne. Hanc aliqui Telephium esse volunt, quod tertium Aizoi est genus. Sed Tele phium non esse ex vir ibus patet, quas Telephio calidas et siccas Galenus tribuit: Fabaria vero [orig: verò] frigidam et humidam naturam posidet. Nonnulli Cotyledonem seu Umbilicum Veneris existimant, cuius sententiae et ego aliquando fui, sed exactius contemplanti, diversum plane [orig: planè] ex descriptione ostenditur, quemadmodum cuivis est videre, si Fabariae huius formam cum Cotyledonis descriptione conferat. Placetergo [orig: Placetergò]

vulgarinomine herbam hanc appellare. Et quid mirum si Dioscorides eius non fecerit mentionem. Cum [orig: Cùm] multas certum sit esse plantas aliis atque aliis locis ab eo non repraesentatas. Orchios speciem nonnulli faciunt, Testi culum canis nominantes, a [orig: à] testicuilorum radicis figura. Duo huius Plantae deprehenduntur genera, ex florum differentia, qui in altera candidi, in altera sunt purpurascentes. Folia quoque nonnihil differunt, quae in candidis sunt viridia et herbacea, in purpurascente vero [orig: verò] nonnihil pallida. Herba est radice alba ac nodosa, testiculorum effigie, multis contexta nexibus, caule, quem mense Maio emittit, rotundo, foliis fabae, pinguibus, succulentis, quibusdam etiam leviter incisis: Florem fert Iulio et Augusto, per omnia Origano similem, inodoratum, stellularum formam singulis flosculis repraesentantibus.

Quod ad vires huius plantae: Folia ipsa frigidae ac humidae sunt qualitatis. Radix modice [orig: modicè] est caliada: symphyti pene [orig: penè] temperamento. Glutinandis vulneribus utilis. Liquor stillatitius huius her baeperutilis est internis ventriculi, pulmonis, iecoris, matricis, et intestinorum vitiis: ruptis per aliquot dies pota medetur: nec non intestinorum ex dysenteria exulcerationi. Radix cum melle in vino cocta eosdem habet effectus. Vulneribus glutinandis herba mire [orig: mirè] est efficax. Tusa sanguinem ex vulneribus manantem sistit. Ramices puerorum sanariea, si intra pueri pedes herba in horto in terram plantata radices egerit, vulgus superstitiose [orig: superstitiosè] credit.

COTYLEDON, SEU UMBILICUS Veneris. Caput XLVII.

Primum.

Alterum.

Umbilicus Veneris.

SUperiore de Plantis scripto Cotyledona existimavi, aliorum errore in eam sententiam adductus, esse herbam Fabariam, cuius mentionem in praecedenti capite repetivimus. Sed vera iam Cotyledone nobis demonstrata, libenter ab ea sententia absistimus.

Cotyledon ergo aliis Umbilicus Veneris, teste Dioscoride, dicitur: Et sunt duo eius genera. Alterum maius, quod acetabulum maius, Umbilicus Veneris maior, item Cymbalaria dicitur. Hispanis vero [orig: verò] Scu. detes, Coucilhos. Italis, Cupertoivole. Gallis, Des escudes. Germ. Nabelkrant. Alterum minus, Umbilicus Veneris minor, Cymbalion, Aceta [note: Minus. ] bulam minus. Germa. Donderbonen. Nascitur primum genus, seu Cotyledon minus, folio in acetabulimodum tornato, inevidenter concavo, brevi in nmedio cauliculo, in quo semen inest: radice Olivae modo [note: Maius: ] rotunda. Alterumg genus, seu maius Cotyledon, seu Umbilicus Veneris, quod Cymbalion quibusdam appellari Dioscorides auctor est, folia habet pinguia, lata, ligularum modo, circa radicem densa, medium oculi ambitum describentia, ut in maiore Sempervivo, adstringentis gustus, cauliculo tenui, in quo flores et semina hyperici: radix maiuscula, quemadmodum utriusque effigies expresse [orig: expressè] demonstrat. Primi generis Umbilicus Veneris, qui maior est, frequens in saxis et vetustis aedificiorum parietibus conspicitur: eiusque folia, quod [orig: quòd] fictilium operculis similia sint, copertoiule Senensibus vocari, Matthiolus Senensis scribit. alterum genus itidem in saxis nascitur. Officinis utraque species est incognita. Exhibent vero [orig: verò] Officinae peculiar em quandam herbam, pinguibus et angulosis foliis, quae singularibus pediculis è radice multiplici inhaerent, flore parvo, purpureo. Radix olivarum est forma. [note: Vinbilicus vene ris officinurum. ] Hanc Officinae Umbilicum Veneris vocant, et Germani Nabel kraut, cuius etiam effigiem hic apposuimus.

Quod ad vires: De Cotyledone sic Galenus scribit: Cotyledon fa cultatis mistae est, nempe humidae, subfrigidae, et cuiusdam obscure [orig: obscurè] adstringentis, et cum ea leniter amearae. Unde refrigerat, repercutit, abstergit, et discutit. Itaque Phlegmonas, Erysipelatodes, et erysipelata

phlegmonode curat, et maxime [orig: maximè] stomachi ardore [orig: ardorë] aestuantis admodum utile est epiplasma. Putantur folia cumraditce manducata calculos con fringere, et urinam movere. Sucus primi generis Dioscoridi cum vino cir cumlitus, instillatunsve, contecta genitalia nudat: inflammationibus, sacris ignibus, strumis, pernionibus, illitu auxiliatur: stomachi ardorem refrigerat: Folia cum radice contusa calculos frangunt, urinam cient: hydropicis ex melle dantur. Herba utuntur ad amatoria. Alterum genus eadem potest quae Sempervivum.

ORNITHOGALUM. Caput XLVIII.

ORnithogalon, Graecis et Latinis, quasi dicas lac Gallinaceum. Ital. Latte de gallina. Gallis, Churlos. Hispanis, Leche de gallina yerua. Germanis, klein Erdnuß. Nascitur. describente Dioscoride, caule tenero, sesquipedali, tribus aut quatuor sursum mollibus agnatis, unde flores exeunt, foris herbacei, sed interius candicanteslacte, in quorum medio capitulum, cachryos modo dissectum emicat. Cum pane ut melanthium coquitur. Radix bulbosa cruda et cocta manditur. Ruellius in Suessionensi agro Churlos vocari dicit, pueris non incognitos, qui cum [orig: cùm] terra vomere proscinditur, erutos vomere colligunt, multo [orig: multò] suaviores in cibis castaneis, quibus et crudis et in cineribus incoctis rura vescuntur: Radice eam nasci tra dit rotunda, bulbaceam speciem praeseferente, cortice pullo, candidissima intus carne, pulpave, perquam odorata, vere vel aestate cum fronde viret, è cuius medio cauliculus exeat, tribus aut quatuor adnatis appendi cibus in cacumine, foliis in capillarnenta quaedam extenuatis, floribus exi guis, foris herbaceis, intus lacteo colore candicantibus, qui simul coacervati, velut paniculae quaedam, compactili callo squamatim cohaerentes in pilulam extuberant, nucamentum pineae nucis repraesentantem. Diu eaeradi ces servari possunt, ac annonae tempore inopiam pauperum castane arum vice satiant. Atque hunc in modum in Suessionensi agro nascentes radices describit Ruellius. Porro [orig: Porrò] innostris locis, ad Rhenum Moguntiae, in aruis et hortis inveniuntur in terra radices rotundae, castanearum magnitudine, pullo extrinsecus cortice, intus carne candida, gustu dulci, quae itidem crudae, aut elixae in aqua compeduntur, castanearum sapore et dulcedine, cuius ipse rei periculum feci. Ex media radice, quae profunde [orig: profundè] in terram acta est, cauliculus exit singularis, tener, ab imo nudus, in summo adnascentes habens ramulos ternos aut quaternos per intervalla dissitos, foliis Cyminisyluestris: initio statimueris florem in

umbella profert fere [orig: ferè] Anethi, sed minorem, her baceum extrinsecus, intusve ro [orig: rò] lacteo colore candicantem.

Huius plantae nullum adhuc nomen expiscari licuit, nisi quod [orig: quòd] aliqui vocant klein Erdnuß, hoc est, parvas nuces terrae, et est multum diversa a [orig: à] Cyclamino, et Apios dicta herba, quae itidem rotundas in terra radices ferunt, quassuis locis descripsimus. Proinde cum [orig: cùm] vide atur accedere ad eam quam depingit Ruellius, et aliquatenus ad Ornithogalon Dioscoridis, exhibere eius formam sub Ornithogalo voluimus.

De viribus eius nihil constat, nisi quod [orig: quòd] radix et cruda et cocta edi tur, sapore castanearum dulcissimo.

LEONTOPODION. Caput XLIX.

[note: Cemos, Rhapeion ] LEontopodion, hoc est, Pesleonis, alias [orig: aliàs] Ce mos, *khmo/s. Plinio rha peion. Planta est no bis hodie incognita: licet Ruellius et Geesnerus eam esse credant, quae vulgo [orig: vulgò] Vergiß mein nit item Frawenbiß, et Helfft dicitur. Herbariis vero [orig: verò] Cruciata, quod tamen nomen nos tribuimus herbae quae Modelgeer seu Creutz wurtz appellatur, de qua speciatim alibi diximus. Rursus sunt qui plantam putant esse eam quae vulgo [orig: vulgò] Pata leonis, et Pesleonis, et Ger. Syn naw vocatur, quos descriptio manifeste [orig: manifestè] coar guit, ac de eadem planta alio loco dictum est. Maxime [orig: Maximè] etiam errant qui Calendulam esse credunt, descriptione plurimum [orig: plurimùm] reclamante. Describitur autem Dioscoridi Leontopodion duum [orig: duûm] digitorum herbula, folia ferens angu sta, longitudine ternum [orig: ternûm] quaternumve digitorum, hirsuta, quae iuxta radicem lanosioresfloc co canescunt. canpitula in summo caule quasi perforata: flores nigri: semoen usque adeo [orig: adeò] spissa lanugine est involutum, ut saepe fallat: radice cohaeret parva. Radix appensa ad amatoria prodesse fertur, et tuber cula discutere. Hanc, ut dixi, Ruellius vulgo [orig: vulgò] Cruciatam vocari putat, cuius hic figuram vides appositam: divetsam tamen ab ea Cruciata quae Modelgeer nominatur. Humi dicit eam serpere, digitali longitudine, folio angusto, longo ternos fere [orig: ferè] digitos, hirsuto, ab radice lanoso et canescente. In cacuminibus cauliculorum capitaula tamquam pertusa, in quibus flosculi dehiscunt nigricantes: semenm spissa occulitur lanugine, ut vix queat conspici, radice exili.

LEONTOPETALON. Caput L.

[note: Leontopetalon. Papaver culum. Lconis semen. ] LEontopetalon, romanis Papaverculum, et Leonis semen. Culem, ex descriptione Dioscoridis, emittit dodra antalem, aut altiorem, plurimis alis concaumm: in cacumine semina bina ternave in siliquis, cice ris magnitudine, insident, flore puni ceo, qualis Anemones, folio brassicae, diviso, papaveris forma: radix nigra, similis rapo, strumosa, tuberculis quibusdam, ceu nodis tubereuclorum eminentibus. Nascitur in aruis et segetibus. Eadem forma a [orig: à] Plinio repraesentatur. Plantae huius effigiem, Venetiis et Hetruriae quibusdam locis sibi visam, ab historia mihil disere pantem, ex Matthioli commentariis desumpsimus. Ruellius tamen Patam leonis, quae Germa. Lewetapp, et Synnaw dicitur, vi ad historiam torquet, cum [orig: cùm] nihil cum ea habeat simile: ut satis liquet conferenti eam plantam cum leontopetalo. Quod ad vires. Radix ex vino pota serpentium ictibus est remedio: nec alia res celerius dolorem finit: misce tur et ischiadicorum clysteribus.

BACCHARIS. Caput LI.

BAccharis, ut Ruellius existimat, Gallis, Divae Mariae Chiroteca dicitur, Germ. Unser Frawen hendschuch, Herba coro naria, nobis tamen in nostris partibus incognita. Meminit eius Vergilius, fascinum ea depelli canens, cum [orig: cùm] inquit in Ecl.

Asaron aliqui putarunt vocari Baccharim, sedmale [orig: sedmalè], cum [orig: cùm] et etymologia et descriptio diversum ostendant. Baccharis enim herba est coronaria: Asaron vero [orig: verò] in coronas mini me [orig: mè] venit, unde nomen idem, utsuo loco dixi mus, accepit. Herba a [orig: à] Dioscoride depingitur fruticosa, coronaria, folio aspero, magni tudine inter Verbascum et Violam, caule an guloso, altitudine cubitali, subscabro, circa

quem coliculi, agnascentis sobolis modo funduntur: floribus in purpura candicantibus, radice Veratri nigri, cui odor inest Cinnamomo proximus, aspero squalidoque solo proveniens. Officinis et nostris locis est peregrina. Matthiolus Senensis eam depictam exhibet, sibique an te [orig: tè] incognitam a [orig: à] Secobiensi Medico Andrea Lacuna per literas transmissam esse scribit, tali qua hic positam vides effigie. Ruellius eam credit esse quam rura Galliae Divae Mariae Chirotecas vocant, herbam dicens esse coronariam, fruticosam, asperis squalidisque locis provenientem, cuius folia quandam referunt asperiatem, media Violae Verbascique magnitudine, caule anguloso, cubitali, adnatis appendicibus, quadan tenus scabris, flore purpureo, subalbicante, radicibusnigro Veratro similibus, Cinnamomum subolentibus. Quibus ea herba est cognita, facile [orig: facilè] de ea iudicium facere poterunt. Ex radice Baccharis unguentum fieri solitum Hippocrates et Aristophanes testantur. Ac Galenus Lydium quoddam unguentum Hippocrati Baccharin appellari testatur.

VIRES.

Quod ad Vires: Radix in aqua cocta potaque, Diosc. teste, convulsis, ruptis, ex alto praecipitatis, et difficulter spirantibus est salutaris: tussi item veteri, mensibus, et urinae difficultati. Ex vino contra serpem tium morsus utilissum è bibitur. Recens radix apposita partum extrahit. Decoctum eius puerperis in desessionibus auxiliatur. Conditur cum diapasmate odoris gratia. Foliis adstringendi vis inest, ideoque ca pitis doloribus illinuntur. Epiphoris oculorum, mammis a [orig: à] partu turgentibus, aegilopis incipientibus, ignibusque sacris est auxilio. Odor eius somnum gignit. Vestibus quoque odoris gratia additur: Unguento quod ex radice Baccharis freri solebat, pedes liniri consuevisse testis est Cephisiodorus, sicut Aegyptio manus, sisymbrino brachium, malas et papillas palmeo, amaracino comam et cilia, serpyllino cervicem et genua.

Scorpioides.

SCORPIOIDES. Caput LII.

[note: Scerpioides. Scorpius Nepa. ] SCorpioides sive Scorpius, alias [orig: aliàs] nepa, cap. ultimo, lib. 4. Dioscoridi depingitur herba parvula, foliis paucis, semine caudae scorpionis effigie, unde nomen accepit, quae dlineatio ab planta, quam hic depictam damus, non dissentit, ut liquido [orig: liquidò] collatio descriptionis et huius herbae monstrat. Illita Scorpionum ictibus est remedio. Est autem diversa a [orig: à] Scorpio herba, quae Theophrasto est primum

genus Aconiti, videlicet Pardalianches, id nominis habens, quod [orig: quòd] radix caudae scorpionis sit similis. Scorpion item cognominatur Tragos herba, seu Pegonella, apud Dioscoridem, ut suis locis indicavimus. Praeterea alia quoque est herba, quae Scorpiuron dicitur, de qua sequenti mox capite. Est et alia herba Scorpius dicta, sine foliis, asparagi caule, in cacumine aculeum habens, et inde nomen.

VIRES.

Scorpioides Galeno est calidum ordine tertio, et siccum ordine secundo. Illita herba Discoridi scorpionum ictibus est praesenti auxilio.

HELIOTROPION. Caput LIII.

Maius.

Minus.

[note: Solsequium. Heliostrophos. Herba solaris. Heliopus. Scorpiuron. Verruca ria. Herba cancri. ] HEliotropion, Latine [orig: Latinè] Solsequium, quod [orig: quòd] cum sole cireumagatur, item Heliostrophos, eadem de causa. Celso Herbasolaris. Herliopus praeterea, hoc est, Pes Solis, et Scorpiuron, hoc est, Scorpionis cauda, quod [orig: quòd] flores eius Scorpionis caudae sint similes. Eadem Verrucaria, quod [orig: quòd] semen eius verrucas et formicas adimat. Vulgo [orig: Vulgò] Herba cancri, eadem ratione qua et cauda Scorpionis appellatur, sive quod [orig: quòd] mira eius ad curationem cancri, et gangraenam sit efficacia. German. Krebsblümen, et proprie [orig: propriè] Sonnenwirbel, minime [orig: minimè] autem Seris seu Cichorea, quam aliqui his nominibus vocant. Licet enim flors in Cichorea cum sole vertantur, nihil tamen aliud cum He liotropio commune habet: ac in Heliotropio folia circumaguntur,

in Cichorea autem flores tantum. Praeterea Heliotropii flores formam caudae Scorpionis referunt: Cichoreae vero [orig: verò] flores sunt in orbem expansi: ut interim reliquas discordantes notas taceam. Ut igitur ad Heliotropii descriptionem accedam, duo sunt eius Dioscoridi genera, Maius et minus, sola magnitudine differentia.

Heliotr opium maius, describente Dioscoride, florem habet effigie Scorpionis caudae, unde Scorpiuro ei nomen: et quoniam folia cum Sole circumagit, Heliotropium dicitur: folia habet Ozimi, hirs utiora, candidtora et maiora: ramuli a [orig: à] radice terni, quaternive, aut saepe quini exiliunt; multis alis concavi: flos in cacumine candidus aut subfuluus, incurvatur ut Scorpionis cauda: radix tenuis est et inutilis: nascitur in asperis. Floret, Theophrasto tantum [orig: tantùm] Solstitio. Huic descriptioni notae eius plantae, quae Herba cancri apud Herbarios vul go [orig: gò] dicitur, conveniunt Longe [orig: Longè] vero [orig: verò] fallunturii, qui Caltham seu Calendulam dictam herbam hoc nomine venire censent, cum [orig: cùm] eius descriptio multis quoque modis ab Heliotropio absit.

Heliotropion minus nascitur in palustribus, iuxta lacus, foliis antedicto proximis, rotundioribus, semine quoque orbiculato, dependente ut verruca, quemadmodum apposita hic figura monstrat.

Quod ad Vires: Decoctum herbae ex aqua, fasciculo manus plenae, potu pituitam bilemque per alvum extrahit. Contra scorpionum ictus ex vino potum et illitum prodest, alligatur ad conceptus arcendos. Seminis grana quatuor hora una ante accessionem cum vino sumpta, a [orig: à] quar tanis febribus liberare tradunt: tria vero [orig: verò] tertianis. Semen illitum verrucas formicasque adimit: thymos et epinyctidas siccat. Folia podagris, luxatis, infantium destillationibus, quas Syriasin vocant, efficaciter illinuntur. Menses eadem cient, partus trita et imposita pellunt. Formicae, obturatis earum foraminibus, effica cisime [orig: cisimè] Heliotropio herba pelluntur. Si terram surculo huius circumscribat aliquis, negant Scorpionem egredi, imposita vero [orig: verò] herba, aut inde omnino respersum, protinus emori. Accipiunt autem sucum eius aestate hora sexta, et cum vino miscent, ut sit firmior. Cum lacte leniter alvum purgare herba fertur: autsi decoctae sucus bibatur. Cum rosaceo capitisdolores sedat. Cum sale verrucas tollit, unde Verrucariam aliqui nominant. Ex vino et aqua mulsa serpentibus, et scorpionibus resistit. Os decocto utilissime [orig: utilissimè] fovetur. Potum eius decoctum tineas et renum arenas pellit. Cumino admixto calculos frangit. Radicis et foliorum decoctum. cum sevo hircino podagris illinitur. Multa etiam Magi de hac herba pollicentur. Heliotropion minus ad eosdem effectus commendatur.

DAPHNOIDES, ET CHAMAEdaphne. Caput LIIII.

DAphnoides, hoc est, Laureola, alias [orig: aliàs] Eupetalon, et Peplias. Tri buitur autem Daphnoidis nomen plu ribus plantis. Dicitur enim hoc nomine Vinca Pervinca, quae alias [orig: aliàs] Clema tis Daphnoides appellatur. Deinde Thymelaea etiam id nominis habet. Alii Poly gonatum eodem nomine vo cant, quod vulgo [orig: vulgò] Sigillum dicitur Salomonis. lomonis, Porro [orig: Porrò] Sigillum Salomonis nos putamus esse verum Polygonatum, et nequaquam Daphnoida, sicut aliqui arbitrantur. Per omnia enim absque ulla verborum mutatione Salo monium sigillum cum polygonato convenit: minime [orig: minimè] vero [orig: verò] cum Daphnoi de, nisi vi ad eam torqueatur. Descri bitur a [orig: à] Dioscoride cubiti altitudine fruticans, ramis flexilibus obsequiosisque, multis, sursum versus foliosis, cortice ramos vestiente glutinosissimo atque inextricabili. Folia lauri, molliora, valida, nec fragilia, quorum gustatu os et fauces accendantur: flores candidi, bacca cum ematuruit nigra: radix inutilis: in montibus nascitur.

Laureolam hanc hodie appellant. Ruellius fruticem depingit esse ramosum, cubitalem, molliori angustiorique quam [orig: quàm] Laurus folio, aspectu tristi, virgis flexibilibus, supra modum viscosis, versus cacumen foliosis, flore candido, bacca cum [orig: cùm] percoxit atri coloris, fronde fractu contumaci, cuius gustatu mor deatur os, inconsumque guttur vellicetur, radice inutili.

VIRES.

Quod ad Vires: Folium recens vel aridum drachmis tribus cum sale et hydromelite in potu sumptum, pituitas extrahit. Menses et vomitiones cit. Commanducata pituitam capitis elicit Sternutamenta movet. Quindecim eius baccae potae alvum resolvunt.

CHAMAEDAPHNE.

Chamaedaphne, hoc est, humilis Laurus. Aliquibus eadem Laurus Alexandrina vocatur, item Daphnitis et Hydragogon.

Romanis quoque Laureola et Laurago. Est in summa species aliqua Lauri Alexandrinae, ut descriptio satis indicat.

Placet nonnullis eam esse quae Polygonaton minus, seu Sigillum Salomonis minus dicitur, cuinus figura in capita de Polygonato primo loco est posita. Virgas, describente Dioscoride, emittit cubitales, singulari ramulo constantes, rectas, tenues, leves. Folia Lauri similitudine, leviora multo [orig: multò] ac viridiora: semen rotundum, rubens, annexum foliis. Herbarii eandem quoque Laureolam cum priore vocant.

Quantum ad Vires: Folia capitis doloribus illinuntur. Trita eadem ardores refrigerant. Tormina potu mitigat. Sucus eius cum vino potus menses et urinam ciet. Idem facit in pesso appositus: et difficiles quoque partus adiuvat.

APOCYNON. Caput LV.

[note: Cynocraebe. ] APOcynon sive Cynocrambe, hoc est, Canina brassica, quod [orig: quòd] canes ea vescentes interimat. Diversa tamen ab ea Cynocrambe, quae Mercurialis est species, de qua alia [orig: alià] sigillatim diximus. Frutex est Dioscoridi, parvis vitic ulis constans, male [orig: malè] olentibus, lentis, vitiliumque modo obsequiosis, fractufere [orig: fractuferè] invictis, folio hederae, molliore tamen, et per extremum acutiore, lento, gra vi odore, quod luteo turget succo: siliquae, ceu fabarum, folliculari specie, digitilongitudine, semine intus albo, duro, parvo. Eadem fere [orig: ferè] habet [note: Hippomanes. ] Plinius. Hippomanes etiam ab aliquibus dicitur, quod [orig: quòd] equos in furorem agat: et ab Hesiodo herba Hippomanes describitur, quia vescentes ea equos in furorem concitet. Alias [orig: Aliàs] Hippo manes dicitur virus quod ab equaruminguinibus defluit, quo tempo re amoris insania feruntur. Nascitur frequenter apud Hispanos.

VIRES.

De viribus eius sic scribit Dioscorides: Folia eius cum adipe in panes coacta, canes, lupos, vulpes, pantheras, enecant, in cibo data, et protinus eorum coxendices resolvunt.

HIPPOGLOSSON. Caput LVI.

HIppoglosson, hoc est, Lingua equina, German. Zungenblat, nomen habet quod [orig: quòd] in foliorum medio fructus emineat lin guae effigie. Diversa est ab Lauro Alexandri na, cum qua tamen eandem esse aliquando credidimus. Hippoglossum nanque in ipsis foliis fructum fert linguae effigie: Scd Laurus Alexandrina fructum habet ex pediculo singulari inter folia dependentem, myrti fere [orig: ferè] baccarum forma. Frutex est Hippoglossum deseribente Dioscoride, foliis Rusci, figura tenui, et spinosa coma, et in summo ceu linguae è foliis ex eunt.

Quod ad vires: Corona ex comis imposita, capitis dolores minuit. Radix et sucus malagmatis miscentur.

AETHIOPIS. Caput LVII.

AEthiopis, quod [orig: quòd] in Aethiopia plurimum [orig: plurimùm] proveniat, nomen ha bet. Nascitur, Dioscoride referente, in Aethiopia, et praeterea in Ida Troadis Monte, et in Messenia: folia ha bet Verbasco similia, perquam [orig: perquàm] hirsuta, densaque, in orbem circa radicem imam redacta. caulem fert quadran gulum, scabrum, apiastro aut arctio similem, alarum concavis multis, semen erui magnitudine, in singulis vassculis geminum: radices ab eodem cespite numerosas, longas, gustu glu tinosas, quae siccae nigrescunt, duranturque, ut cornua possint videri. Colliguntur autem radices in autumno, siccanturque ne situm sentiant. Hanc Patavio sibi missam, qua hic effigie damus, Matthiolus Senensis Medicus, in suis in Dioscoridem comment, repraesentat.

VIRES.

Auxiliatur purulentis excreationibus, ischiadicis, pleuriticis, arte, riae scabritiis, decocta radix et pota. Cum melle eclegmatis vicem prae bet. Credidit, inquit Plinius, Magica vanitas, Aethiopide amnes et stagna siccari coniectu, tactu clausa omnia aperiti, eo [orig: eò] evecta, ut abrogare herbis cunctis fidem posset.

[note: Caput LVIII. ] ARISARUM.

Primum.

Alterum.

ARisarum, Graece [orig: Graecè] a)ri/saros, Ital. Erisaro. Hispanice [orig: Hispanicè], Fraylillos hierua, Fradinhos hierua. Exigua Dioscoridi describitur herbula, tadice oleae magnitudine, longe [orig: longè] maiori quam [orig: quàm] Arum acrimonia.

Duo hodie demonstrantur Arisarigenera, ac utriusque picturam exhibemus. Alterius generis radice, quae oleae similis est, Germani infe riores, ut auctor est Amatus Lusitanus, tamquam pretiosissimo secreto adversus pestem utuntur. Fraylillos, quasi fraterculos plurali numero eam herbam dici, idemautumat, quia figura Monachulum referre videatur.

VIRES.

Radix illitu nomas sistit, Dioscoride auctore: Fiunt ex ea collyria ad fistulas efficacia. Illitu radicis genitale animantis cuiuscumque in perniciem agitur.

ANDROSACE. Caput. LIX.

ANdrosace, quod [orig: quòd] viros acuat, seu virilitatem eorum augeat, nomen accepit. Quae sit planta hodie ignoratur. Naseitur autem, describem te Dioscoride, in maritimis Syriae, herba ipsa amara, tenues spargens cirros, sine foliis, folliculos in capitulis habens, in quibus semen continetur. Plinius eadem refert, et albam esse dicit. Euricius Cordus suspicatur eam esse, quae Podagra lini dicitur, Cuscutha videlicet. sed tamen descriptio non per omnia respondet, potiusque podagra lini cum Cassytha Pliniiseu Cuscutha convenit, ut alias [orig: aliàs] cap. de Cassutha diximus. Matthiolus Medicus Senensis exhibet plantam quandam a [orig: à] Luca Ghyno Medico Pisano acceptam. quam non multum differre ab Andr osaces descriptione delineatio ostem dit. Nascitur id genus plantae in Hetruriae maritimis, cuius effigies hic est apposita. Herbula tota candens, capillis albissimis locofoliorum ornata, digitalis altitudinis, in summitate habens capitula quaedam par va, in quibus semen continetur. Cirri ipsi sive capilli in gustu quandam salsedinem cum amarore repraesentant.

Quod ad Vires. In vino pota Androsace, copiosam hydropi cis urinam educit. Idem praestat semen potum. Decoctum herbae podagricis utiliter illinitur. Datur aunt hydropicis duabus drachmis tusa, aut dec octa in vino, tiel aqua, aut aceto. Genitalem naturam in viris acuit et confor tat, unde nomenipsi est inditum.

STACHYS. Caput LX.

STachys, *sta/xus, Latinis idem valet quod Spica. Ger. Kiecheder Andorn, grösser Andorn, et Stein Andorn. Stachys sive Spica, a [orig: à] spicato appellatur semine Est ex genere Mar

rubii. Nascitur, describente Dioscoride, Marrubio similis, sed longior, folia ferens numerosa, hirsuta, rara, praedura, cana, odoris iucundi, a [orig: à] radice virgas plures exeuntes profert, Marrubio candidiores. Provenit in montibus et locis asperis. Florem fert Iunio et Iulio mensibus purpureum: semen nigrum, longum, triangulare.

VIRES.

Quod ad Vires: Vis Stachydi, teste Dioscoride, excalfactoria et acris. Decoctum foliorum potu menstrua et secundas pellit. Nec non facultatum Marrubiiest particeps.

SALVIA SILVESTRIS. Caput LXI.

SAluia silvestris, Germa. Wild Salbey, Alpenkraut, Bulckiskraut. Nascitur in silvis, foliis oblongis, et latis, inaequalibus, nonnihil serratis, caulibus pluribus, quadrangulis, puniceis, odore mitiore quam [orig: quàm] hortensis. Colligitur in fine Maii in silvis pas sim. Florem habet caeruleum. Hanc silvestrem appellare Saluiam placuit, quod [orig: quòd] Saluiae et forma et viribus sit congener. Atque haec non [note: Sphacelos. ] multum [orig: multùm] videtur abesse a [orig: à] Sphacelo Theophra sti, quod a [orig: à] Saluia non alia ratione differre ait, quam [orig: quàm] quod [orig: quòd] Saluia sit mitior, Sphacelos vero [orig: verò] silvestrior, foliumque habeat brevius et laevi us quam [orig: quàm] Saluia, flore in spica purpureo. Aliqui tamen silvestrem Saluiam faciunt eam quam Orminon silvestre in capite de Ormi no fecimus.

Quantum ad temperamentum et vires Saluiae silvestris, Calfacit et exsiccat in secun do ordine, ac eadem praestat quae Saluia sativa, et efficacius.

CURCUMA. Caput LXII.

CUrcuma in Officinis habetur radix, Zingiberis forma, crocei intus colo ris, quae manducata colorem croceum red. [note: Terra merita. Cyperus Indicus. ] dit. Galli Terram meritam vocant. Hanc radicem puto Cyperum esse Indicum Dio scoridis, quem in India nasci scribit, Gingiberis effigie, qui manducatus croceum co lorem reddat gustu amaro, qui illitus

Psilothri vim exhibeat. Haec per omnia radici, quae Curecuma in Officinis Veneto nomine appellatur, conveniunt. Varia tamen veterib us de vo cabulo Curcuma fuit sententia. Serapion enim radicem Chelidoniae sic appellat, ac omnia quae de Chelidonia Dioscorides tradit, ipse ad Curcuma refert. Alii Rubiam tinctorum sic vocant, ac in confectione Mesues Diacurcuma putant rubiam tinctorum significari: ubi Valerius Cordus exist imat legendum Diacroci, a [orig: à] croco videlicet imposito nomine. Sed diversum ab his sentio, et recte [orig: rectè] existimo positam appella tionem Diacurcuma, et neque crocum neque Rubiam tinctorum per eam vocem significari, sed hanc nostram radicem, quae virium isti confectioni adscriptarum est particeps. Ac proinde in principio eius confectionis, ubi legimus, recipe Croci, exmea sententia legendum credo, recipe Curcumae: vel croci relicto vocabulo, Curcumam quoque esse addendam.

Quod igitur ad vires Curcumae attinet, ictericis cum croco et Olibano ternis diebus mane [orig: manè] data, praesens est remedium. Illita depiles et glabros efficit. Electuarium Diacurcuma, in quo ego hanc radicem etiam assumendam esse censeo, confert ad aegritudines antiquas, et hy dropisin, et cachexiam, iuvamento manifesto: aegritudines epatis et lienis chronicas eradicat. Prodest item corruptioni stomachi, et frigidae humiditati, et grossis ventositatibus: et dolori renum ac vesicae, nec non urinam provocat.

MALVA QUERNA. Caput LXIII.

CUm diu dubitarem, quo nomine Plantam hanc appellarem, quae Germ. Fellryß et Lewenzan dicitur, nulla commodior visa est appellatio, quam ut Malvam quernam dicerem: eo [orig: eò] quod [orig: quòd] ex Malvarum genere appareat esse, ac sub Quercubus potissimum inveniatur. Dentem aliqui Leonis, a [orig: à] laciniato foliorum habitu, vocant, quae appellatio alias [orig: aliàs] Hieracio convenit. Nascitur plerumque sub Quercubus, cubitali altitudine, foliis Alceae, subuiridibus, flore malvae, candido, radice profunda, al ba. Colligitur mense Maio.

TEMPERAMENTUM, ET VIRES.

Cum Aizoo et Solano tusa, inflammationes membrorum sedat et sanat. Sucus eius crescente Luna oculis instillatus, pterygia tollit. Expedit tamen prius aqua foeniculi oculos lavare. E collo suspem sa una [orig: unà] cum radice, oculorum lippitudines prohibet. Liquor eius stillatitius oculis est utilissimus. Vulnerariis item potionibus salubriter herba decoquitur. Tusa herba ulcera maligna emollit, et absque omni dolore aperit.

Caput LXIIII. ACULEATA.

ACuleatam Plinii Hieronymus Tragus suspicatur esse plantam, quam German. Feldrößlin, et Feld Anemone vocant. Invenitur ea in triticeis et speltaceis aruis, caule palmum alto, fo liis melanthii, tenuioribus tamen, flore in sine Maii croceo, parvo, quadrifolio, papaveris instar erratici: in nonnullis etiam flore candido. Semen in ca pitulis fert aculeatis acuminatum, quale in Spanachia.

VIRES.

Quod ad vires huius plantae, haud dubie [orig: dubiè] cum Anemone similem facultatem possidet, a [orig: à] quo etiam descriptio eius non admodum dissidet.

ARGEMONE. Caput LXV.

ARgemone, id nominis habet, quod [orig: quòd] argemas tollat, Germanis non nisi Latino nomine cognita, Argemone rößlin. Trium est Plinio generum: Dioscorides vero [orig: verò] unum tantum [orig: tantùm] genus describit, silvestri Papaveri simile esse dicens, foliis Anemones, divisis, flore puniceo, capite in cauliculo ad similitudinem Papaveris rhoeadis, sed longiore, et summis partibus lato, radice rotunda, succo croceo. Ea est cuius hic figura est apposita: siquidem nihil in ea est, quod descriptioni non conveniat. Nonnulli vocabulum Argemones ad Agrimoniam detorquent, sed manifesto errore, cum [orig: cùm] maxima inter Argemonen et Agrimoniam sit diversitas. De Agrimonia in Eupatorio diximus. Aliqui secundam Argemones speciem faciunt Potentillam, de qua peculiari capite in superioribus [note: Argemon. ] est actum. Est et alia herba apud Plinium li. 24. Argemon dicta, ab Argemone hac diversa, quae suibus, qui eam gustaverint, est

remedio, sine ferro effossa, et in colluviem poturis, vel ex lacte, vel ex vino addita.

VIRES.

Quod ad vires Argemones: Argemas et nubeculas, Dioscoride teste, expurgat. Folia inflammationibus illinuntur.

BEHEN. Caput LXVI.

[note: Been. Behen. ] BEhen sive Been, apud Arabes plurimum in usu fuisse, scripta eorum declarant. Veteribus tamen Graecis et Latinis incognitum fuisse, ex eorundem scriptis liquet. Arabes omnes Behen vocant, nec alio nomine est notum. Officinae nomen genuinum ab Arabibus sumptum retinent. Sunt autem duae eius species: Behen videlicet album et rubrum: utrumque Officinis hodie radice in usu, alterumque iisdem Bcheni albi, alterum Beheni rubri appellatione venit. Radices solae a [orig: à] Serapione et Auicenna describuntur, pastinacae parvae magnitudine, quaedam rortuoso flexu, quaedam vero [orig: verò] in rectum exeuntes suavi odore, glutinoso intus scatentes humore. Ex Armenia deferuntur. Atque hae radices in Of ficinis hodie habentur, altera rubra et crassa, et nodis contorta, altera alba et longa, qualis fere [orig: ferè] Pimpinellae aut Petroselini. De ipsius herbae forma nihil certistatuere possum, cum [orig: cùm] nullam eius inveniam descriptionem. Quae vero [orig: verò] hic Behen rubri depicta est figura, cam ab aliis sum mutuatus. Gesnerus Behen album dicit esse Polemoniam, et esse herbam quae vulgo [orig: vulgò] dicitur Glidweych, Splysper tel, etc. de qua sequenti capite, verum [orig: verùm] num recte [orig: rectè] sentiat, videant alii.

[note: Ben. Granum Ben. Balanus myrepsica. ] Ben praeterea, una syllaba, seu Granum Ben vocant Arabes Balanum my repsicam, hoc est, glandem unguentariam, quod etiam, ne quis no mine deceptus erret, monendum duxi. Est autem fructus is Avellanae magnitudine, colore candicante, et figura utplurimum triangulari, cor tice tenui, claudens pinguem quendam nucleum, fungosa et alba tuni ca involutum, afferturque ex Syria et Arabia: de quo peculiari capite diximus.

TEMPERAMENTUM.

Calida est et humida radix utriusque speciei in secundo gradu, ut testatur Serapion.

VIRES.

Vires eius sunt augere genituram, ut Arabes communi consensu testantur Ad nervorum alias [orig: aliàs] dolores a [orig: à] Chirurgis, sicut et Lychnitis syl vestris, de qua sequenti capite, expetitur.

LYCHNITIS SILVESTRIS. Caput LXVII.

LYchnitis silvestris, Germa. Wild Mergenrößlin, et nonnullis Glidkrant, et Lidweych, Glidweych, Splyspettel, Item Tauben kropff, diversa tamen a [orig: à] fumaria. Lychnitin vero [orig: verò] silvestrem hunc florem vocamus, quod [orig: quòd] Lychnitidi figura per omnia fere [orig: ferè] convenit. Gesnerus tamen herbam hanc Glidweych, vult esse Polemoniam et Behenum album, ut praecedenti capite monuimus. De Ly chnitide vero [orig: verò] sativa in capite de Verbasco est actum, cuius speciem esse ab omnibus approbatur, quae Mergen rößlin vulgo [orig: vulgò] dicitur.

Lychnitis igitur silvestris, nascitur circa viarum margines, Lychnitidi sativae non dissimilis, praeterquam [orig: praeterquàm] quod [orig: quòd] huius folia et caules sunt tenuiores et viridiores quam [orig: quàm] sativae: semen quoque canum in capitulis calyculatis inclusum profert. Sunt autem duo ex flore huius genera, candidum videlicet et purpureum.

TEMPERAMENTUM, ET VIRES.

Temperamento et viribus cum Beheno albo non dissidet, estque ad nervorum dolores eius usus, unde Germanicam appellationem Glidweych inditameidem constat: nervos enim fomentatione aut desessione emollit, et restituit. Seminis tusi, aut foliorum expressus sucus cum linteolis oculis illitus, inflammationes eorum compescit. Sucus oculis inditus ulcera eorum purgat, et confestim sanat. Optimum nervis esse remedium ferunt, si cum furfuribus tritici, oleo, aceto, et vinosae culento decocta calida membris applicetur.

POLEMONIA. Caput LXVIII.

DE Polemonia variant hodie auctores: Prius igitur eius descriptio nem ex Dioscoride et Plinio ponam, deinde quorundam senten tias refellam, et meam postea paucis ex aliorum testimonio subiciam. Nomen herbae inditum testantur a [orig: à] certamine regum inventionis. Philetaerion quoque appellari, et Cappadocibus Chiliodynamin, ab utilita tum multitudine, testatur Dioscorides. Nascitur ex descriptione Dio scoridis, ramis exilibus, utrinque pinnatis, foliis paulo [orig: paulò] quam rutae maioribus, ac longioribus, calaminthae aut sanguinariae proximis, quibus in summis velut corymbi dependent, nigro semine, radice cubitali, albicante, radiculae simili: nascitur in montosis et asperis. Plinius eodem prorsus modo et nominibus depingit, radice provenire scribens crassa, ramis exilibus, quibus in summis corymbi dependent nigro semine, cetero rutae similis, nascitur in montosis. In his Dioscoridis et Plinii descriptionibus nulla est diversitas. Hanc autem Plantam Chunra dus Gesnerus, et alii nonnulli, eam esse volunt, quae Glidweych dicitur, de qua in cap. praecedenti, et Behenum quoque album vocari. Sed minime [orig: minimè] horum sententiae accedo, quia Glidweych nullam similitudinem habet cum foliis rutae, deinde Glidweych habet geniculatos caules. Insuper Polemonia fert corymbos, Glidweychvero [orig: verò] caly cem habet, in quo semina clauduntur. Et cum [orig: cùm] ambo auctores in delineatione huius Polemoniae satis curiosi fuerint, non verisimile est eos genicula tos caules et reliqua plantae accidentia reliquisse.

Ruellius autem ad Polemoniam detorquet herbam, quam Galli Boscisaluiam, et Germani Buschsalbey, quasi in dumis nascentem Saluiam nominant, Saluiae videlicet speciem in dumosis locis nascentem: sed et huius folia et radix a [orig: à] descriptione absunt. Valerius Cordus incognitam nobis esse plantam existimat, cuius sententiae potius quam [orig: quàm] reliquorum opinioni placet accedere.

VIRES.

De viribus eius hunc in modum scribit Dioscorides: Radix in vino contra serpentes et dysenteriam bibitur, et ex aqua contra urinae difficultatem, et coxendicum cruciatus. Ex aceto drachmae pondere datur lienosis. Scorpionum ictui eadem alligatur. Eum qui radicem gestaverit, a [orig: à] scorpione non feriri tradunt: sin feriatur, nihil eum molestiae passurum. Mansa radix dentium dolorem mitigat.

LONCHITIS. Caput LXIX.

LOnchitis Graecis dicta est quasi Lanceolaris, quod [orig: quòd] folia eius cuspidis formam referant, Unde etiam Lance ola, et Venerea veteribus dicebatur. Species eius Dioscorides facit duas. Prior nobis est incognita, folia haec porri habet, latiora, rubentia, plurima, ad radicem circumfracta, veluti in terram procumbentia, pauca in caule, in quo flores ceu galericuli, hiantibus comicis personis similes, nigri, et è

rictu albam exerentes velut linguam, quae ad labrum inferius spectet: semen involucris clausum lanceae simile, triangulum, unde cognomen accepit: radix Dauci. Nascitur in sitientibus et asperis. Hanc Ruellius in Gallia Nigros capettos, hoc est, Galeros vocari a [orig: à] pueris censet, Germa. Schwartzkappen.

Altera Lonchitis a [orig: à] Dioscoride aspera dicitur, Romanis Colubrina et longina. Folia habet scolopendrii, sed asperiora et maiora, multoque magis divisa. Haec est cuius figuram hic damus, ac Germ. Groß Spicant nomi natur, mediam inter Scolopendrium et Polypodium figuram habens, scabris foliorum incisuris. Minime [orig: Minimè] esse Bursam pastoris, de qua suo loco egimus, ipsa descriptio satis arguit.

VIRES.

Prioris speciei radicem ex vino potam, urinam ciere asserit Dioscorides. Alteram vul neribus mirum in modum prodesse scribit, et inflammationes in iis excitari prohibere: potam exaceto lienem absumere.

ANCHUSA. Caput LXX.

[note: Calyx. Onoclea. ] ANchusa, quae alio nomine Calyx et Onoclea Dioscoridi appellatur. Officin. Buglossa rubea dicitur. Vulgo [orig: Vulgò] Rote Ochsenzung. Gallis, Orchaneta. Folia, ut a [orig: à] Dioscoride describitur, habet lactucae, in acumen fastigiata, hirsuta, aspera, nigra, multa, quoquoversum humi sparsa, aculeis horrida: Radici crassitudo digitalis, quae aestate pro venit, manus inficit sanguineo colore, laeto solo nascitur. Hanc descriptionem si quis cum Buglossa rubea nostra conferat, nihil descriptioni adversari cernet. Nascitur autem locis sabulosis flore pallido, radice digitali crassitudine, longa, quae cortice sanguineo est extrinsecus vestita, qui ad sistendum sanguinem in unguentum potabile additur. Prae terea hanc habet naturam cortex, ut pingue dini intritus mollescat, et rubore suo tingat. Secus vero [orig: verò] in aqua. Idem alii scriptores Grae ci et Latini testantur, liquari in aqua non posse, sed oleo, idque sincerae experimentum

Quod etiam in hac nostra, cuius siguram damus, ipse sum expertus, eamque in locis sabu losis Moguntiae ad Rhenum inveni. Officinae radicem Anchusae, quae ex aliis regionibus adfertur, improprie [orig: impropriè] Alkannam vocant: nam id nomen ad Ligustrum pertinet.

Praeter hanc duas adhuc Anchusae facit Dioscorides species: alteram videlicet, quae [note: Alcibiadion. ovochelos. Onochelis. ] aliquibus Alcibiadion et Onochelos, sive Onochelis appellatur, a [orig: à] priore distans, quod [orig: quòd] mi nora habeat folia, sed simili modo aspera, ramulos exiles, florem purpureum, in puniceum vergentem, radices rubras, oblongas, quae mes sibus sanguineum sucum fundunt: in sabulosis provenit. Hanc Valerius Cordus facit Buglossam silvestrem rubeam, flore purpureo in sabulosis nascentem, quo a [orig: à] priore differt, cui flos est candidus. Germa Wild rot Ochsenzung.

Alteram vero [orig: verò] iam descriptae non dissimilem, semine puniceo, minore.

VIRES.

Quod ad vires, radici primae speciei vim adstringendi Dioscorides tribuit. Ex oleo et cera ad ambusta et vetera ulcera est efficax. Cum polenta igni sacro medetur. Ex aceto lepris et vitiliginibus illinitur. Vulvae indita partus extrahit. Decoctum eius renum vitiis, lieni, et bile suffusis datur: et si febris adsit, ex aqua mulsa. Folia in vino pota alvum sistunt. Pigmentarii radice ad oleorum spissamenta utuntur. Additur etiam in unguentum potabile contra sanguinis fluxum.

Radix et folia secundae speciei, vim habent contra serpentium et viperarum virus, sive cibo, sive po tu, sive alligatu: nam siquis mandens in serpentis os inspuat, eum necabit.

Tertia species eandem cum secunda facultatem possidet. Eiusdem radix acetabuli mensura, cum Hyssopo et Nasturtio pota, latas ventris tineas pellit. Adhaec primae speciei radix lanas pretiosis coloribus inficit: tingendo ligno cerisque est apta. Mulieres colorem faciei nativum eius fuco mentiuntur, ac vernaculum genarum pallorem, geniti vasque vultus maculas infectu occulunt: siquidem malas eleganti purpurisso commendat.

LYCOPSIS. Caput LXXI.

LYcopsis, *lu/koyis, quasi dicas, facies lupi, ex Buglossi quoque est speciebus, silvestris videlicet Buglossi species, quae Germa. Wald Ochsenzung nominatur, hoc est, silvestre Buglossum, quod descriptio satis ostendit. Fo liis Dioscoridi describitur Lactucae, longioribus, asperioribus, latioribusque, crassis, ad radicis caput recidentibus, caule longo, recto, scabro, hirsutis, ad natis multis, cubitalibus, flore purpureo, radice rubra et adstringente, nascitur in campestribus. Aliqui scharpff Ochsenzung nominant, et Schaaff zung. Quam descriptionem si quis cum hac nostra Buglossa conferat, omnia pulchre [orig: pulchrè] respondere inveniet. Nascitur enim campestribus, caulibus longis, hirsutis, floribuspurpureis, foliis lactucae longioribus, asperioribusque, circa radicem recidentibus, adnatis in summo multis. Ac in summa, vulgari Buglosso seu Echio fere [orig: ferè] est similis, nisi quod [orig: quòd] omnia minora habet.

TEMPERAMENTUM.

Temperamento a [orig: à] reliquis Buglossi speciebus non dissidet. Complexionis nimirum calidae et humidae.

VIRES.

Radix, Dioscoride teste, cum oleo trita, vulneribus medetur. Cum farina hordeacea eadem ignibus sacris est auxilio. Sudores peruncta movet, adiecto oleo.

CIRSION. Caput LXXII.

Cirsion.

Cirsion Germanicum, seu minus.

CIrsion, seu Cryssium, Latinis Buglossum magnum, Vulgo [orig: Vulgò] Buglossum Italicum. Germa. Welsch Ochsenzung, ut ex descriptione manifestum fit. Describitur a [orig: à] Dioscoride, caulis tener, duorum cubitorum, triangulo similis, ab imo foliola habens rosae speciem referentia: anguli eius spinosi, per intervalla molles, folia Buglosso, hoc est, Boragini similia, maiora, subcandida, modice [orig: modicè] hirsuta, partibus extremis aculeata, cacumen caulis orbiculatum, hispidum, in quo capitula purpurea, quae solvuntur in lanugines. Atque hanc esse eam, quae Italicum Buglossum vulgo [orig: vulgò] dicitur, descriptio satis ostendit, folia enim habet grandia, multo [orig: multò] quam [orig: quàm] Boraginis longiora, proceriorem etiam cau lem. Unde etiam liquet minime [orig: minimè] esse Buglossam Officinarum vulgarem, quae quorundam est sententia, quam nos Echion, certis motirationibus, credimus. Producitur autem hodie Italicum hoc Buglossum, in multis etiam Germaniae hortis.

Porro [orig: Porrò] frequens quoque nostris locis species quaedam nascitur, Buglos so Italico per omnia similis, nisi quod [orig: quòd] minora omnia habet, cuius etiam appositam figuram damus. Hanc ob similitudinem cum Cirsio seu Bu glosso Italico, Cirsion Germanicum, et klein Welsch Ochsenzung, hoc est, Cirsion minus, nominare placuit.

TEMPERAMENTUM.

VIRES.

Quod ad vires, radicem huius herbae ad alligatam loco laborant dolores varicum sedare, Dioscorides et Plinius scribunt: Unde etiam nomen accepit, quod [orig: quòd] scilicet kirsou\s, hoc est, varices sanet.

ECHION, SEU BVGLOSSUM OFFIcinarum. Caput LXXIII.

Buglossum vulgare, seu Echion.

EChion Graecis, quod [orig: quòd] contra ferarum ictus vacat, nomen accepit: vel quod [orig: quòd] capitulis viperae simi libus florescat, vel potius quod [orig: quòd] semen viperino capi ti sit simile. Latinis Alcibia cum. Officinis et vulgo [orig: vulgò] simpliciter Buglossum. Gall. Langve de bouc. Ger. Ochsenzung, oder gemeyn Ochsenzung. Dioscorides unam eius tantum [orig: tantùm] speciem describit, depingitque hunc in modum: Folia ha bet oblonga, aspera, tenuia, Anchusae proxima, minora tamen, pinguiaque, aculeos foliis habet adiacentes exiles, cauliculos tenues, multos, et utrinque foliola tenuia, pennata, nigra, minora, proportione ad cacumen caulis: iuxta folia flo res sunt purpurei, in quibus semen est viperino capiti simile. Radix digito exilior, subnigra. Nascitur ubique circa itinera, et loca aspera. Florem fert mense Iunio. Haec profecto [orig: profectò] descriptio affabre [orig: affabrè] vul gari Buglosso, quo Officinae utuntur, respondet: quod conferenti descriptionem cum forma satis patebit. Folia enim circa terram enascun tur oblonga et tenuia asperaque, cuiusmodi etiam in Anchusa conspiciuntur manifeste [orig: manifestè], aliquanto [orig: aliquantò] tamen minora, et crassa quoque, caules utrinque a [orig: à] terra foliis tenuibus, pennatis, linguae similitudine, in acutum

exeuntibus, versus caulis summitatem minoribus, sunt vestiti. Flores habet purpureos, stellatos, qui in caeruleos tandem mutantur. Semen flore decidente invenitur rugosum et longiusculum, cuiusmodi in Symphyto, sed maius, forma caput serpentis referens, gustu dulce. Hinc igitur liquet Buglossum vulgare esse Dioscoridis Echion. Leonicenus tamen et Ruellius hanc nostram Buglossam faciunt Cirsion Dioscoridis, quorum sententiam Valerius Cordus refutat. Et ipsa effigierum cum descriptionibus collatio idem ostendit.

Porro [orig: Porrò] aliae adhuc inveniuntur duae plantae, quas ex Echii speciebus esse forma declarat. Forma utrisque fere [orig: ferè] est similis, ac folia Echii similitu dinem referunt: in altero tamen sunt minus hirsuta, flore quoque caeruleo, quas Echii silvestris nomine appellare placet. Germ. vocant Wild Ochsenzung, hoc est, Buglossum silvestre.

Echlon silvestre.

TEMPERAMENTUM, ET VIRES.

Temperamentum et vires una [orig: unà] cum Syrupo de succo Buglossae Of ficinarum in superiore parte exposuimus. Quoniam vero [orig: verò] in eo capite de Echio posito, figurae male [orig: malè] sunt additae, hic eius capitis descriptionem repetere placuit.

PARONYCHIA. Caput LXXIIII.

PAronychia nomen accepit, quod [orig: quòd] paronychiis, hoc est, unguium ulceribus medeatur. Dicitur alias [orig: aliàs] Luna ria Italica, quod [orig: quòd] noctu folia eius luceant: Italica vero [orig: verò], ad differentiam alterius [note: Lunaria Italica. ] Lunariae Germanicae, quam peculiari capite descripsimus. Germanis eadem de causa, qua apud Latinos appellationes suas habet: appellant enim eam Nagelkrant, et Welsch [note: Neuras Phry??? ] Monkraut. Nonnullis Neuras et Phrynion cognominatur. Plinius Neurada aliquibus Phrynion vocari scribit, contraque rubetarum ranarum morsus remedio esse: floribus parvis, in radicibus multis, nervosis, bene olen tibus. Est et Neuras mulieribus malis quaesita, quae quid sit non est manifestum. Porro [orig: Porrò] Paronychiam describit Dioscorides, fruticem parvum, in petris nascentem, peplo similem, minorem tamen longitudine, et maioribus foliis. Haec descriptio non admodum repugnat Lunariae nostrae Italicae: nascitur enim locis saxosis, foliis peplii, sed maioribus, et aliquantum incisis, noctu lucentibus: florem fert luteum, quadrifolium, parvum: radicem hirsutam: planta ipsa est odorata. Sin quis alius plantam Parony chiae magis respondentem ostenderit, lubens ei cedam: interim hanc sub Paronychiae nomine repraesentabo.

VIRES.

POLIUM. Caput LXXV.

POlion a [orig: à] capillorum simili canicie nomen accepit, *polio\r enim canum significat. Officinis genuinum nomen retinet. Romanis, auctore Scribonio Largo, vocabatur Tinearia. Sunt autem duo Polii genera, Montanum seu minus, quod est in usu, et a [orig: à] Dioscoride describi [note: Polium montanum seu minus. Teuthrion. Polium campestre seu maius ] tur: alterum campestre seu maius. Montanum Polium, alias [orig: aliàs] Teuthrion Dioscoridi, frutex est tenuis, candidus, dodrantalis, somine re fertus, capitulo in cacumine corymborum effigie, ut similitudine cani hominis capillitium exprimat, odore gravi, nec tamen iniuc undo, et hoc alias [orig: aliàs] Polium minus dicitur. Campestre Polium maius est, neque adeo [orig: adeò] pollens odore, et viribus infirmius.

Plinius de Polii foliis mirum tradit, ea mane [orig: manè] esse candida, meridie purpurea, sole occidente caerulea, quod tamen apud alios non

invenitur, sed a [orig: à] Dioscoride floribus Tripolii id tribuitur: unde fieri potest ut similitudo nominum Plinium fefellerit, ea quae debentur Tripolii floribus, ad Polii folia referendo.

Polium montanum.

Polium alterum.

Nostrates Officinae paucae verum Polium minus habent, ex Gallia tamen ad quosdam adfertur. Quod vero [orig: verò] pleraeque Officinae Poliiloco habent, herba est asperis locis nascens, serpyllo silvestri similis, semine per ramulos nascente, viridis, non iniucunde [orig: iniucundè] olens, siccum vero [orig: verò] in odorum, et hieme marcescens.

Maius vero [orig: verò] Polium in Germania, praesertim Ihenae, copiose [orig: copiosè] nasci Valerius Cordus scribit, et ab incolis Wild Rosmarin, hoc est, silvestrem Rosmarinum improprie [orig: impropriè] nominari.

Celebrata plurimum est planta Hesiodo et Musaeo, a [orig: à] quibus ad omnem rem seriam utilis praedicatur, et praeter cetera ad famam dignitatis: noctuque structo tabernaculo praecipiunt effodiendam: ac sic erutam plantam famam et honorem iis aucupari. Praeterea gloriae avidos Polium tractare et colere debere scribunt: eodem quoque perungi dignitatum avidos.

VIRES.

Quod ad vires inmedicina, potum fervefacti ius, teste Dioscoride, ictibus serpentium, hydropicis, morbo regio et lienosis ex aceto auxi liatur. Stomachum tamen male [orig: malè] afficit, caput tentat: alvum et menses

ciet. Substratum vel suffitum serpentes abigit. Vulnera glutinat, et serpere prohibet. Secundas mulierum partusque mortuos pellit. Epiphoris illinitur. Alexipharmacis nulla magis herba convenit.

CHYNA RADIX. Caput LXXVI.

COepit paucis ante [orig: antè] annis nova quaedam et exotica radix, quam [note: Nomina. ] Chynam aliqui vocant, alii Chynnam, item Cynam, nec non Echinam et Achynam, (nonminis id vel ab insula quadam, vel a [orig: à] loco Indiae, aut a [orig: à] nuper reperto orbe fortasse habens) divinis prorsus, ad omnia morborum genera, velut anchora quaedam sacra, laudibus commendari, adeo [orig: adeò] ut et Caesares et Reges et Principes huius in se experientiam fecerint, sed alio longe [orig: longè], quam [orig: quàm] exspectarint, eventu. Sed bre viter eius descriptionem et adscriptas vires, usumque explicabo. Quae omnia cum [orig: cùm] in Epistola sua de Radicis Chynae decocto, fusissime [orig: fusissimè] An [note: Descriptio. ] dreas Vuesalius exposuerit, hic breviter pro instituti huius ratione quae ad rem facient, describam. Aduehitur, referente citato auto. re, ab his qui piper, Cary ophyllos, Gingiber, et Cinnamomum adferunt, tam Lusitanis, quam [orig: quàm] sub Caesaris patrocinio navigantibus. Hi referunt circa maris littora illam colligi: et verisimile est ipsam in palustribus maris locis, perinde provenire, ut variarum arundinis specierum, stirpiumque illis similium radices nasci observamus. Imo [orig: Imò] si recte [orig: rectè] eiusmodi radices expenderimus, posteaquam è terra evulsae sunt, et occasione quapiam a [orig: à] nautis, aut piscatoribus, aut alia quapiam ratione in varia, et mole imparia frusta effractae, ac dein per mare diu volutae fuerunt, ac tandem in arenosis littoribus resident, profecto [orig: profectò] proxima huic Chynae occurret imago.

Porro [orig: Porrò] obscure [orig: obscurè] vulgaris Acori, aut etiam nobis appellatae Galangae, modo rubescit: neque quidquam huiusmodi Acoro iam corrupto, stupidoque iam sapore praedito, Chynae est similius, si molem et duritiem demas. Est enim Chyna magnis et rudibus inaequalibusque frustis conspicua, et paulo [orig: paulò] post [orig: pòst] lignosior: quamquam insigniter quoque sit fungosa, et cum [orig: cùm] crescit proculdubio [orig: proculdubiò] est succulenta, uti ipsa ad nos aduecta, iamque impense [orig: impensè] resiccata, et teredinibus plerumque infecta, liquido [orig: liquidò] commonstrat. Unde etiam aliqui, ut cariem et teredinem abesse fingant, Bolo Armenio involvunt, perinde ut Gingiber.

[note: Electio. ] Seligitur pondere praestans, et, quoad in aridissima illa radice fieri potest, succulenta, minusque teredine aut carie infecta, aut alioqui putredinis vitio, quod ex fungosa et praehumida ipsius substantia reservare inter exsiccandum potuisset, immunis.

TEMPERAMENTUM.

auctor Uteumque in seligendo simus studiosi, adhuc tamen nobis obscurae sunt tum primae, tum secundae, ut vocamus, qualitates, quae tanta praestantia medicamentum donariarguerent, qua vulgo [orig: vulgò] commendatur. Quum enim ex sapore potis simum [orig: simùm] eas vires diiudicemus, quid insipido protsusque stupicto sapori inesse fatebimur: Nec utcumque Chynam, modo alioquin siccam, et consistentia lignosam, dentibus mastices, nullo illam sapore praeditam affirmare possis: logeque adhuc minus odorati quidquam praesefert: neque unctuosi quidquam, quod alii in ipsa observasse contendunt, degustanti, aut alias pertractanti ostendit.

VIRES.

De Viribus Chynae idem refert: Neutiquam colligere queo, unde Chynae adscribendum veniat, quod nonnulli iam multo [orig: multò] ante [orig: antè] illi tribue runt atque quo nunt novo insultu, novis (ut fama crescit) viribus extolli coepit: nimirum ipsam esse calidam, aperiendi vi praeditam, insigniter urinas sudoresque provocare, redundantium, pravorumque, et quantumvis variorum succorum consumptricem et exsiccatricem, sanguinisque ita mundatricem comperiri, leniendi et abstergendi virtute donari: alvum modo [orig: modò] laxam, modo [orig: modò], quum sudores urinasque potssimum [orig: potssimùm] duceret, astrictam servare: Untriculo pituita infestato remedium exsistere: iecoris et lienis vitia non mediocriter pellere: illis quos calculus excruciat, efficax praesidium esse, ipsumque confringere: articu larem morbum abigere: elephanticis praecipue [orig: praecipuè] prodesse, cutis vitia sa nare: non vulgare in fistulis, et malignis, et alias [orig: aliàs] curationem non admittentibus ulceribus, auxilium exsistere: Gallicum morbum, tam qui nuper, quam [orig: quàm] qui olim infestare coepit, divinitus sanare: ex illo initium ducentia ulcera, eorumque cicatrices restituere: cuiuscumque membri cruciatus profligare, tumores dissolvere, aut qui ad suppurationem spectant, coquendo, dein aperiendo, extergendo, cicatricem inducendo, adiuvare: ofsium corruptionibus et abscesibus salutem adferre: convulsos, contractosque nervos laxare, et resolutos emollitosque resiccare: refrigeratos et stupescentes ex Gallico morbo nervos calfacere: tabe inde vexatos, oboesos reddere: putidis illis corporibus, ac veluti cadaveribus, odorem gratum conciliare: oris foetorem tollere, difficulter spirantibus praesidio esse, longas anginas discutere: cerebri noxas ex Gallico morbo pendentes abigere, et omne fluxionis genus raro quodam beneficio sistere: denique iisdem virtutibus Chynam quibus Guaiacum probari: imo [orig: imô] longe [orig: longè] pluribus, invicemque etiam pugnantibus facultatibus illam huic praeferri. Cum interim dictus iam antea stupidus sapor, citra omne adstrictionis indicium in Chyna occur rat: neque quantumvis simplici aquae incoquas, alium saporem aquae indes, p ex hordeo corticibus non emundato, et minima Glycyrrhize portione consurgere animadvertes: rubescente partier nonnihil Chynae decocto fulvi ad modum vini instar, aut cius quod ex longa in cantharo mora ruborem

contraxisset, adeo [orig: adeò] ut hinc quod ad manifestas qualitates spectaret, vix tantum in sudoris et urinae provocatione, et illis virtutibus, quibus Chyna hodie probatur, ex ipsius decocto, quam [orig: quàm] ex hordei, speran dum esset. Imo [orig: Imò] etiam ducta hinc coniectura, quum Chyna in aegris utendum est, iislibentius decoctum id porrigi debet, quos lentis illis febribus, et acribus humoribus implicitos, biliosique omnino habitus in morbo Gallico spectamus: quibus fere [orig: ferè] duntaxat, quod ad artis methodum spectat, quidquam recte [orig: rectè] ex Chynae decocti usu succesis. se cognovi: ac mihi etiam persuadeo hinc Chynam primum [orig: primùm] commendatam fuisse. Quamquam dum variae et quodammodo ex diametro dissitae virtutes Chynae attribuuntur, et quum illius decocto utentes (dextro interim medicamentorum, quae ipsius administrationem necessario [orig: necessariò] concomitantur, usu, victusque ratione haud negelectis) optatum finem aliquando nanciscuntur, non desit asylum nostrum, quo [orig: quò] ni mium sane [orig: sanè] frequenter effugimus, ad reconditam dico, occultanque facultatem, quam specificam et essentialem nunenpamus, illa quartum medicamentorum ordinem statuentes. Hoc enim refugium adeo [orig: adeò] late [orig: latè] patet, ut nihil non amplexetur: nobisque nihil latens, incognitumque ob verfatur, quod non eo [orig: eò] reicimus. Ac proinde quid in praesentia occurret, quod in amplo isto campo Chynae non licebit adscribere? non quidem Chynae duntaxat, verum [orig: verùm] quantumnis fungoso et putrido ligno? ita profecto [orig: profectò], ut non amplius Chynae vires, modo [orig: modô] sint rationibus expendendae: quum hoc confugium facile [orig: facilè] admittat; ut Chynam sudores, urinasque movere dicamus, et peccantes humores ita sudore, et per occultam respirationem educere, ut plurima pharmaca selectum aliquem peculiaremque humorem educere novimus. Atque huiusmodi praetextu nihil erituirium, quod Chynae a [orig: à] suis instituoribus falso [orig: falsò] ascribi affirmare quisquam possit. Haec de viribus Chynae And. Vuesalius. Hinc satis liquet quantae mercatorum imposturae sint, et quam [orig: quàm] facile [orig: facilè] credulum mortalium genus decipise patiatur; dum magis exoticarum et incognitarum rerum admiratione, quam [orig: quàm] salubri vulgarium rerum usu tenetur.

Modum decoquendae radicis Chynae, eiusque decocti administrationem, aegrorumque curam hic recensere supersedebo: quandoquidem attributae illae Chynae urires longe [orig: longè] fallunt. Qui vero [orig: verò] ea nosse desy derat, legat Epistolam And. Vuesalii de ratione et modo propinandi decocti radicis Chynae. Testatur etiam idem Vuesalius se in multis usum esse decocto Chynae, magis ex amicorum hortatu, quam [orig: quàm] proprio mar te, idque in iis quineque ossium excrescentiis, neque pravis ulceribus scatebant, in quibus Chynae decoctum longe [orig: longè] inferius Guaiaci decocto esse manifestissime [orig: manifestissimè] deprehenderit. Adhaec a [orig: à] mercatoribus se comperisse ait, quod [orig: quòd] iuxta maris ripas Chyna reperiatur, quodque incolae in scabie, non aliter atque nos rumice aut Lapatho, ea utantur. Hactenus igitur de Chyna radice dictum sit.

SPARTA PARILLA. Caput LXXVII.

SPartam parillam Gallico nomine appellatum stirpem quendam ex Lusitania in aulam Caesaris missum, scribit Vuesalius in Epistola de radice Chyna, innumeris etiam et divinis prorsus praedicatam dotibus, ex quo eiusdem descriptionem et vires subtexam.

[note: Doscriptio. ] Sparta Parilla Hispanis fere [orig: ferè] idem significat, quod humilis morus: Stirpis, inquit, est genus, quod cui nostrati plantae conferre possim, prorsus ignoro. Radix enim brevis est, et densissime [orig: densissimè] geniculata, quae humiliori sede longos instar continuorum simpliciumque ramorum surculos radicum vice derivat. Ex usperiori sede invicem proximi enascuntur magno numero stipites, quos lupulorum exsiccatis sarmentis comparare possemus, nisi quod [orig: quòd] cortex mori in modum quodammodo quadratus, absque aculeis interim appareat. Videtur in palustribus locis provenire, ac volubilium ritu, quo sustineatur, fulcrum requirere. Folia aut flores hactenus non vidi, sed solam radicem cum stirpibus illis, propemodum festucaceis, qui plures viginti quinque, ex una radice, palmae longitudinem, et duorum pollicum crassitiem vix superante, pronascuntur, toto ductu in nullas soboles divisi. Stirps tota in cubiti longitudinem fuit ad commodam vecturam, aut opportunam in sarcinis compositionem, citra fracturam, vitis sarmen torum instar complicata. Si quando autem explicatur, viri propemodum longitudinem aequat, quantumvis interim cacumina desint. Vuesalius.

VIRES.

Quod vero [orig: verò] ad vires eius: Chartam stipiti additam fuisse idem refert, qua contentum fuerit, radicem eam magno mortalium usu ex India apportatam esse, eaque omne morbi genus, Gallicum praesertim, pelli, si quis sumpta prius opportuna, ex presentis medici iudicio, mor bique infestantis natura, purgatione, illius stirpis unciam aquae duabus mensuris incoqueret, et mane [orig: manè] et ante cenam cyathum eius decocti calidum biberet, ac deinde potus loco in prandio et cena assumeret, nullo ciborum usu interdicto, quem alias [orig: aliàs] sanis commendamus. Adhaec iis qui decocto uterentur, liber ex aedibus egressus concedebatur, et decoctum ulceribus et dolentibus membris, linteorum in ipso madefactorum beneficio, adhibitum, insigne esse remedium addebatur: perinde ac sub finem propinationis, quae ad iugesimam quartam usque diem praecipiebatur, uti et in medio tempore, purgationem esse offerendam. Haec de Sparta Parilla Vuesalius tradit, additque stipites eos prorsus insipidos, perinde atque Chynam, fuisse, nec ulla manifesta qualitate, quae in eiusmodi medicamentis desideratur, praeditos, sed ab omni prorsus qualitate alienos: ac proinde nullum dum eius periculum facere voluisse.

CITRUS SCULPTORIA. Caput LXXVIII.

CItrus sculptoria cognominis id habet, ad differentiam eius arboris, quae citrea mala praefert: sive quod [orig: quòd] ad pretiosas mensas aliaque sumptuosa sculptilia expetatur. Thyian alias [orig: aliàs] et Thyion, item Trogeten appellari, testantur Theophrastus, Plinius et Strabo. Duû m est generum: alterum quod poma odorata profert, cuius superiore parte est facta mentio: alterum, ex quo mensae dolobantur, de quo iam agimus, quae Thyia seu *qui+/a, et Trogetes dicitur. Arbor est Theophra sto perpetuo [orig: perpetuò] virens, procera, inter silvestres serotina, ut nulla fere [orig: ferè] tardius germinet, ramis caudice et frondibus silvestri Cupresso similis: radice eius nihil crispius, nec aliunde pretiosiora opera. Fert in fructu nucleos hor dei grano similes, longiores duntaxat, exiliores, et duriores, gustu amaro, quibus praesumptis arceatur ebrietas. Huius etiam arboris meminit Homerus, Circen ea inter odores uti solitam esse tradens. Praeterea Calypsû s et Helenae Thalamos è Thyia conditos fuisse idem asserit, ubi hanc Citrum, minime [orig: minimè] eam quae mala fert Citrea seu Medica, intelligit. Gaudet locis algentissimis, et montium cacuminibus, circa Ammonis delubrum, et in Cyrenensi agro praecipua nascens. Ex hac veterum templorum contignationes fuisse Theophrastus refert, quandamque immortalitatem materiae intectis contra omnia vitia incorruptae.

Seneca scribit in obiurganda temporum usorum luxuria, quod [orig: quòd] Ci tri radices insanis licitarentur pretiis, ad mensarum lectorumque ornamenta.

PAPYRUS. Caput LXXIX.

PApyrus, *pa/puros. Arbor Aegypti est, nostris locis incognita, ex qua chartae olim fiebant, quae hodie ex linteis peculiari artificio apparantur. Nascitur in palustribus Aegypti, aut quiescentibus Nili aquis, ubi post inundationem stagnant, duos cubitos non excedente gurgitum altitudine, brachiali radicis obliquae crassitudine, triangulis lateribus, decem non amplius cubitorum longitudine, in gracilitatem fastigiatum thyrsi modo cacumen includens, semine nullo. Nascitur etiam in Euphrate circa Babylonem, nec non in Syria circa lacum, quo [note: Charta ex papy ro arbore. ] calamus odoratus. Ex huius libro seu cortice in praetenues, sed latissimas philuras acu diducto, quondam siebant chartae, quarum quidem in Europa usus iam evanuit, nomen tamen mansit. Usus vero [orig: verò] chartarum primum [orig: primùm] inventus traditur, ut auctor est M. Varro,

Alexandri [orig: Alèxandri] Magni victoria, condita in Aegypto Alexandria, nec ullum antea fuisse chartarum usum: sed palmarum foliis primum [orig: primùm] scriptitatum, deinde quarundam arborum libris: postea publica monimentae plumbeis voluminibus aut ceris. Pugillarium vero [orig: verò] usus ante Troiana tempora fuisse invenitur apud Homerum: mox privata linteis fieri [note: Membra naequando inven tae. ] coepta. Idem quoque Varro, suprimente chartas Ptolemaeo, membranas Pergami inventas tradit, quashodieque Pergamina a [orig: à] natione inventrice vocant, quarum etiam hodieque frequens est usus, ac passim copio [note: Pergamina. ] se [orig: sè] ex pellibus ovium et caprarum fiunt.

Vocatur autem Aegyptia charta peculiariter Biblos, unde appellatione [note: Biblos. ] sumpta Graeci quoque Biblos vocant ipsas in chartis scriptaorationes aut libros, sive volumina. Tradit etiam Herodotus veteri consuetudine pelles quoque hircinas et ovillas biblos vocari, quod [orig: quòd] iis in penuria chartarum uteretur vita. Inveniuntur autem hodieque libri in Betule arboris corticesscripti, cuius similiter papyri loco usus fuit. Ac librorum non vocabulum alia ratione factum est, quam [orig: quàm] quod [orig: quòd] veteres in arborum libros, hoc est, cortiees scripserint. Siquidem liber significat arboris corticem.

[note: Charta hodierna qualis. ] Atque haec de veterum charta papyracea. Nostra hodie charta fit ex contritis linteolis, nulli veterum chartae vel bonitate, vel etiam viribus cedens. Multa tamen eius in puritate et bonitate est differentia: Siquidem alia est Bibula, quae Emporetica, hoc est, Mercatoria dicitur, [note: Charta bibula. Charta Emporetica. ] cuius nullus alius est usus, quam [orig: quàm] ad involucra aliarum chartarum, et ad mercium illigando puritatem conservandam. Alia vero [orig: verò] est pura, quae est candida, tenera, leva, et densa: tamen huius multa quoque [note: Mercatoria. ] ratione puritatis et candoris diversitas invenitur. Strabo in parte quoque Nili quae dicitur inferior, non tantum [orig: tantùm] in superiore, nasci Biblum, et abundare tradit, duorumque esse generum, deteriorem scilicet, et [note: Charta unde dicta. ] meliorem, quae Hieratica dicatur, a [orig: à] quo vocabulo Plinius chartam deduxisse videtur.

TEMPERAMENTUM.

VIRES.

Dioscordies papyri usum ad laxandas fistulas fuisse tradit. Madefacta enim filo involvitur, usque dum inarescat, constricta enim atque immissa in hiatum humore completur, et intumescendo fistulas aperit. Verum [orig: Verùm] cum [orig: cùm] charta illa nos careamus, nec usus illius nobic esse potest: Pari autem ratione adlaxandos fistularum meatus constrictis filo spongiis dum aruerint, dempto deinde filo, utimur, quae arida in ca vum fistulae inserta humore mox impletur intumescitque meatum sic la xans. Radicem Aegyptii mandunt, suecum tantuum [orig: tantuûm] exsugentes, reliquum

expuunt. Radicibus etiam ipsi pro ligno utuntur. Cinis crematae papy ri depascentia ulcera, cum [orig: cùm] omnium partium, tum oris maxime [orig: maximè], cohibet. Efficacior autem est charta combusta. Galenus charta exusta et aceto diluta achores in multis se perfecte [orig: perfectè] curasse est auctor. Quod tamen medicamentum convenit iis qui duram maxime [orig: maximè] habent carnem. Radice etiam incolae utuntur ad utensilia vasorum: Ex arbore etiam ipsa navigia texunt, è libro vela tegetesque, nec non et vestis genus, et stragula et funes.

IASMINUM. Caput LXXX.

IAsminum nomen est floris in Perside, et Unguenti quod ex iisdem fit floribus, cuius meminit Dioscordides lib. 1. cap. 66. Sunt autem Iasmini flores albis violis similes, quos Iasminos Galli hodie vocant: Arabibus Iesimini, et Zambach, sicut etiam ungeventum quod ex floribus sit, Arabes Zambacchum, et oleum eius Zambachinum nomi narunt: quod ex imperitia nonnulli pro Sambucino sunt interpretati. In Italia quoque flores hodie Iesemini nomine seruntur. Dictum vero [orig: verò] Iasminum volunt quasi odorariam violam, vel quorundam sententia Apiar ia viola, Iosmenon legendo: siquidem florissuavitate apes illectae ad eum convolant. Frutex describitur procero Sambuci caudice; longitus reptansflagellis, distinctionesque et arundineos parietes in hortis opere topiario convestiens: folium in viridi nigrans, oblongum, fastigiatum, mucrone languido, magnitudine rosacei, sed angustum, flore candido, praecipuae suavitatis, quem oleo macerant, et tandiu insolant, dum odorem omnem floris oleum ebiberit, atque ad usus tandem recondunt.

Quod ad medicinam, calfaciendi siccandique est natura praeditum: Cali dumque in secundo esse abscessu. Lentitiam pituitae frigidis senibus digerit. Folia tam humentia quam [orig: quàm] arefacta panos et impetigines tollunt, humores frigidos discutiunt, qui in aliqua corporis parte coierint. Prosunt iis qui destillationibus sunt obnoxii. Iis vero [orig: verò] qui calidae sunt natu rae, capitis dolores cient. Sanguinem etiam crebro eius odoratu naribus elici tradunt. Persae, ut auctor est Dioscorides, unguento Iasminiflo ris inter epulandum odoris gratia sunt usi: Toti siquidem corpori convenit, praesertim cum [orig: cùm] in balneas est Descensum. His vero [orig: verò] corporibus optiulatur, quae calfactionem laxationemque desiderant, gravius enim spirat, quam [orig: quàm] ut libenter a [orig: à] plerisque recipiatur.

BALSAMUM. Caput LXXXI.

BAlsamum solius Aegypti, et Iudaeae arbor longe [orig: longè] praestantissima et pretiosissima, in regum tantum [orig: tantùm] cura et praesidio. Frutex describi tur, similes viticulae stirpes habens, qui malleolis digeruntur, et rastris ni rescunt: aquis gaudent, et amputari desiderant: tenacibus foliis semper inumbrantur. Plinius tradit soli Iudeae balsamum concessum esse, quondam

Dioscorides describit arborem esse albae violae aut Pyxacanthae magnitudine, folio rutae proximo, longe [orig: longè] tamen candidiore et perpetuo [orig: perpetuò] virente: in Iudaea solum quadam valle, et in Aegypto nascentem. Tria eius distinguuntur genera: Primum scabro aspectu, incurvum: alterum procerius ceteris, laevi corticed: tertium gracilius, tenui et ca pillacea coma, quod vocant Theriston, forsan quod [orig: quòd] pro sua exilitate facilius demetatur. Lignum caudicis attrectatum ferro sine mora mo ritur. Quare vitro aut osseo cultello plaga vulneratur, ex qua suavitatis eximiae gutta manat, quae Opobalsamum dicitur. Post lacrimam [note: Opobalsamum. Carpobalsamum. Xylobal samum. ] secundum locum in pretiis poma seu fructus obtinent, quos Carpobalsamum vocant: tertius honos cortici: ultimus est ligno, quod Xylobalsamum nominant. Gutta seu lacrima balsami ad nos non ad fertur: nam in solo magnatum eo loci ubi nascitur est usu, et summo pretio, ut non facile [orig: facilè] in externa loca deferri possit. Omnibus ea gutta praefertur odoribus, quae in parva colligebatur cornua, ex iis deinde novo fictili condebatur, crassiori similis oleo, et in musto candida: rubescebat dein, simulque durescebat è translucido. Theophrasti temprobius, et Alexandro Magno res ibi gerente die aestivo unam concham impleri iustum erat, omni vero [orig: verò] fecunditate, è maiore horto congios senos, minore sigulos, et cum duplo rependebatur argento. Dioscorides tradit circa canis ortum flagrantissimo aestu vulnerari fruticem, et omni ex vindemia senos aut septenos impleri congios. Plinii vero [orig: verò] temporibus largior vena ter omnibus incidebatur aestatibus. Iustinus ex Trogi Pompeii auctoritate tradit incredibile esse quan tum [orig: tùm] opes ex vectigalibus Opobalsami Syriae gentibus creverint. Seritur malleolis suis, et vinearum modo colles implet, quae sine adminiculo se ipsae sustinent. Dimicatum quondam pro succo fruticis fuit, victisque Iudaeis vindemia fisco credita est.

[note: Probatio Opobalsami. ] Probatio lacrimae est, Dioscoride teste, eiusmodi: si gutta vestila neae conspersa et eluta, nihil maculae reliquerit, aut sordis, egregia est: quae mutata fuerit, pertinaciter haerebit. Alia probatio est, ut lac coagulet, quod quidem adulterina non facit. Praeterea sincera gutta in aqua celeriter sidit, elactescitque, vitiata olei modo innatat, et stellatim diffusa radiatur. Sincera quoque sentit aetatem, crassescensque deterior redditur.

[note: Electio. ] Lacrima debet esse recens, odore negeto, non subacida, dilui faci lis et laevis, gustum adstringens, et quadantenus remordens. Aetius [orig: Aëtius] triplicemlachrymae facit differentiam: Vel enim in faciem summam vasis expuitur, candido colore, candido corpusculo, quae est pretiosis sima, et ad plurimos usus celebratur: Vel medias partes vasis tenet, fuluo rutilans colore, priori viribus caedens: Quae vero [orig: verò] imum petit, faecis in modum, omnium est deterrima, quam non, nisi ubi alterius

non datur occasio obannonae penuriam, ad ferarum morsus et vene natorum ictus usurpant.

[note: Adulteratio Opobalsanum. ] Adulteratur ex semine suo, ut vix possit fraus deprehendi, maleficium tamen amariore gustu deprehenditur. Praeterea, ut Dioscorides refert, vitiatur misto ab aliquibus Terebinthi, Cypri, Lentisci aut balani unguento, item susino, metopio, melle, aut Cypria cera liquida. Item oleo rosae, resina, galbano: nequisime [orig: nequisimè] autem gummi, quoniam et ipsum inherrescit manu inversa, et in aqua sidit.

[note: Adulterdeprebsio. ] Adulterium vero [orig: verò] ex iis modis quibus sincerum probatur, deprehenditur. Siquidem vitiata vesti tenaciter inhaeret, lac non coagulat, aquae olei modo innatat et diffunditur: sincera vero [orig: verò] diversum facit. Item quod cera aut resina vitiatum est, in carbone nigriori flamma co arguitur: melle vitiatum statim contrahit muscas: metopio corruptum in aqua candido cingitur circulo.

Adhaec, ferrum lacrima balsami perlitum igni admotum si confe stim deflagret, legitimae probationem veram produnt, sed cum [orig: cùm] ea natura caphurelaeo seu caphurato oleo quoque sit communis, alia quoque est probatio adhibenda, ut immersa aquae sidet. Quae duo si coniungantur, legitimam eius probationem faciunt.

Lignum quod Xylobalsamum vocant, probat Dioscorides recens, [note: Ligni electio. ] virgis praetenuibus, rufum et bene odoratum, modice [orig: modicè] Opobalsamum redolens. Hoc ad nos adfertur, et in omnibus fere [orig: ferè] Officinis venditur Xylobalsami nomine, sed neque hoc sincerum, siquidem antequam ad nos veniat, in humore aliquo macerant incolae, sibi dilutum ad medici nam et unguenta reservantes, nobis vero [orig: verò] sine viribus lignosam substam tiam mittentes.

[note: Carpobalsami electio et adulterium ] Semen eius seu fructum probat Dioscorides flavum, plenum, grande, ponderosum, mordens gustu, fervens in ore, modice [orig: modicè] Opobalsamum olens. Adulteratur idem semine Hyperici, quod è Petra fertur. Sed coarguitur magnitudine, inanitate, virium ignavia, sapore piperis. Officinae Carpobalsami nomine vendunt.

VIRES.

Praecipua vis inest succo, secunda semini, minima ligno, Diosc. teste. Balsamum frutex calfacit et siccat in secundo ordine. Opobalsamum tenuioribus constat particulis, atque hoc nihil ad vulnera etiam citra cicatricem glutinanda esse efficacius vulgus arbitratur. Strabo ad capitis tantum [orig: tantùm] dolores commendavit. De viribus eius haec prodit Dioscorides: Efficaciscima succo vis inest, et quammaxim [orig: quàmmaxim] è calfaciens.

[note: Vires sue a. ] Caligines oculorum sucus discutit, Perfrictionibus vulvae ex rosaceo cerato impositus medetur: menses, secundas et partus elicit. Febrium hor roresillitu tollit: ulcera sordida purgat: concoctiones adiuvat: urinas potu ciet: anhelantibus auxiliatur. Aconito sumptus ex lacte adversatur, item serpentibus: idem expetitur acopis, malagmatis et antidotis.

[note: Vires seminus. ] Semen commode [orig: commodè] potui datur compugentibus laterum doloribus, et pul

monariis. Prodest tussientibus, ischiadicis, comitialibus, vertiginosis, et orthopnoicis: item angustiis urinae, torminibus, et venenatorum morsibus. Ad muliebres insessus, suffitusque mire decoctum prodest, utpote quod locos aperiat, et humores exsugat.

[note: Ligui vires. ] Lignum ad eosdem cum semine valet affectus, minore tamen effe. ctu. Ex aqua coctum, potu torminibus, convulsis, cruditatibus, vene. natorum ictibus, et difficulter mingentibus auxiliatur. Capitis vulneribus cum Iride sicca convenit: oscium squamas extrahit. Spissamentis unguentorum ad domandum oleum adicitur. Hec de viribus eius Dioscorides refert.

Aentius legitimum sucum balsami ad plurima vitia pollere tradit. Datum ex humano lacte, delibutorio veneno, aut ictui serpentum praesentissimo esse remedio: privatim quoque morsibus scorpionum illito vulnere. Per se calculos comminuere produnt. Vulvae inditum, vel subditum iis mulieribus, quae concipere desierant, restibilem fecundi tatem adferre. Addunt, sanguini quem sedis venae fundunt auxiliari: comitialibus quoque et frigidis valetudinibus, utpote quod calidissi mam sortitum sit naturam.

ARNABO. Caput LXXXII.

[note: Arabo. Zurmbeti. ] ARnabo, Aentio et Paulo Arabo. Arabibus Zurmbeti. Verum [orig: Verùm] quod ad Arabicam nominis appellationem hanc attinet, sciendum est Serapionem duobus locis huius mentionem facere: principio [orig: principiò] ubi Zedoariam appellari dicit, Zedoariae quoque descriptionem et vires eidem attribuens. Deinde alio loco pro Arnabone accipit, ut verba auctorum, quae citat, satis testantur. Oportetigitur in voce hac Zurmbeti observare, quando pro Zedoaria, quando vero [orig: verò] pro Arnabone sit accipienda. Aliqui hanc Carnabum et Carnabadium vocant, sed an satis bene non adfirmarim: siquidem Carnabadii speciatim meminit Aetius [orig: Aëtius], et praeterea Arabonis peculiari quoque loco. Sed de Carnabadio sequenti dicetur capite.

Arbor est, ut descriptio eius ex Isaaco a [orig: à] Serapione, et a [orig: à] plerisque hodie citatur, in Oriente nascens, foliis salignis, praelongis, colore ex viridi in luteum languescente, nullo fructu, sed semper sterilescens, odo re mali Citrii. Nobis autem prorsus arbor est incognita.

VIRES.

Quod ad naturam et vires eius, est calida et sicca, vique adstringendi praedita: fluentem alvum sistit. Iisdem viribus quibus nux muscata pollere, ex Arabibus aliis idem Serapio refert, tenuium tamen magis es se partium: sternutamenta itaque ciet: confert item dolori capitis ex fri gida vel humida causa nato. Stomacho praeterea, et epati odoris suavitate prodest.

CARNABADIUM. Caput LXXXIII.

[note: Carnabum. ] CAnrabadium vel Carnabum nonnullis creditur esse Arnabo, quibusdam vero [orig: verò] Carui, postremo [orig: postremò] sunt qui pro Doronico interpre [note: Doromcum. ] tantur, quorum sententiae ob descriptionem Carnabadii et Doronici placet accedere. Est autem Doronicum raxis, ut Serapion describit, quae ex Oriente affertur, pollicari fere [orig: ferè] crassitudine, dura, ponderosa, calida et sicca in tertio ordine. Eadem de Carnabadio pene [orig: penè] refert Aetius [orig: Aëtius].

Porro [orig: Porrò] Doronicum quod hodie ostendunt Officinae, est a [orig: à] veterum descriptione diversum, ac Romanum iis cognominatur, folio id est fere [orig: ferè] acuti rumicis, radice graminis alba, crebro [orig: crebrò] tumentibus geniculis intercepta, internodiis longe [orig: longè] gracilioribus, sapore dulci, non, sicut orientale, linguam vellicante, et fervente, quod locorum diversitati, et caeli naturae fortasse tribui potest. Atque hoc Doronico Officinae loco orientalis utuntur. Ruellius tamen Doronicum Officinarum putat [note: Manura ] satis convenire posse cum herba, quam Paulus Mamiram vocat: quam describit radiculam esse herbae, frequentibus tuberculis intumescentem, quae cicatrices et albugines extenuet, sitque extergendi vi praedita. Nec etiam plura de Mamira quam [orig: quàm] haec apud Paulum inveniuntur. Atque satis haec Mamirae descriptio cum Doronico Officnarum con venit.

VIRES.

Quod ad vires: Distendentibus inflationibus Serapione referente est auxilio: Spiritus uteri discutit: cor confortat. Venenatorum ictibus cum ficubus potum aut illitum adversatur, et in compositionibus magnis expetitur. Similem ad modum de Carnabadii viribus scribit Aetius. Concoctionem ventriculi adiuvare tradit: flatus discutere: stomachum roboarer, ventrem cohibere: vermes ventris necare: urinam ciere: inferctus intestinorum expedire: usu tamen crebro flavam in calidis corporibus bilem generare Simeon Sethi prorsus eadem de Carnabadio refert.

COLYCEA. Caput LXXXIIII.

PRimum [orig: PRimùm] monendus est lactor, diversa esse Colyceam et Coluteam: Colycea enim, de qua hic agimus, peculiaris arboris est omen: Co lutea vero [orig: verò] alterius cuiusdam fruticis est appellatio, quem Mauritani Senam vocant, ut in capite de Sena descripsimus. Iam igitur de Colycea auctorum sententias proferam. Arbor est circa Idem proveniens, alioqui rara inventu, fruticosa rimosaque et multis alis concava: folio ulmi, longiore, satis ad latifoliae lauri folium accedente, sed ampliusculo et rotundiore, supra [orig: suprà] viridi, infra [orig: infrà] cano, nervosoque, praetenuibus nervulis fibrisque, de medio callo in costarum speciem adductis, materie solida: cortice non laevi, et quasi vitigineo vestitur: radicibus per summa gra cilibus et solutis, ceterum [orig: ceterùm] fibratis, et mirum in modum flavis: sterilis

et flore vidua: surculos tamen gemmasque circa folia pingues, laeves, candidos, fundit. Praecisa aut ignibus exusta, ab imis rediuiva resurgit.

Alia nominis eiusdem apud Theophrastum describitur, folio salicis, comosa, ramosa, in totumque ampla, valvulis leguminum modo non angustis, in quibus semen latum, parvum, non nimis durum, pro magnitudinis ratione fructificer. Plinio haec Staphylodendrosdici aliquibus existimatur: ea Plinio describitur arbor trans Alpes, Aceri simi lima, in materia alba, ferens siliquas, et in iis nucleos, sapore nucis avel lanae, quam nos Vesicariam et Pimpernüplin nominamus.

POTERION. Caput LXXXV.

[note: Neuras. ] DE frutice hoc, qui tamen ex carduorum genere Dioscoridi refertur, quem Iones et Galenus etiam Neura ada vocant, satis dictum esse videri possit in Pruno silvestri, ubi multis argumentis non esse eum fruticem, quem Schlehendorn vocant, ostendimus, sed sui generis nobis incognitum Carduum, Schlehendornvero [orig: verò] esse Prunum silvestrem. Hic tamen eius descriptionem subicere non piguit, tamquam peculiaris fruciantis cardui.

Describitur itaque a [orig: à] Dioscoride carduus large [orig: largè] carduus large [orig: largè] fruticans cortice obductus tenui, spinis horridus, lanugine spissa, ramulis longis, mollibus, Ientis, tenuibus, tragacanthae proximis, foliis parvis, rotundis, flore exiguo, candidi coloris, semine nullius usus, sed gustu acuto et odora to Radices demittit binum [orig: binûm] ternumve [orig: ternûmve] cubitorum, nervosas et firmas, quae proxime terram praecisae dant sucum gummi similem. Hanc Poterii descriptionem tradit Dioscorides, quae multis partibus descriptioni fruticis, quem Germa. Schlehendorn vocamus, reclamat. Cuius rei argumenta in Pruno silvestri indicavimus.

VIRES.

Quod ad Vires: Radix miram sanandi vulnera facultatem possidet, praecipue [orig: praecipuè] nervis praecisis et vulneribus illita. Decoctum quoque eius cum melle potum dissolutiones nervorum, et infirmitates et incisuras iuvat, et contra omnes nervorum incisiones valet.

SPINA INDICA, SEU ARIANA. Caput LXXXVI.

[note: Ariamdes. ] ARiana seu Indica spina, sic dicta ab Aria regione Indis contermina, ubi copiosa nascitur: Plinio Ariandies describitur spina tota aculeis horrida, ignei coloris, ex qua lacrima myrrhae similis tum usu tum olfactu, destillat, quae ubisol illuxerit profluit. Germinat tardissime [orig: tardissimè], ac hiemis initio partum edit. Materies eius est praedura, nodosa, crispa, convolutation busque perplexa, ob quod rentiena ad ope

ra est eius lignum, sed duratione aeternum, optimosque carbones pariens. Lacrima huius spinae est pretiosissima, sed accessu propter aculeorum horriditatem difficilis et anxia.

Ariam quoque silvestrem describit Theophrastus, arborem hiemis initio fructificantem, materie durissima, ut necesse sit antequam terebretur macerari prius aqua, sicut lignum etiam carpini.

[note: Pestilens Indiae herba. ] Iuxta spinam Arianam Theophrastus pestilentem fruticem nasci auctor est, raphani magnitudine, folio et formalauri, odore equos invitante, qui primo introitu pene [orig: penè] equitatu orbavit Alexandrum: siquidem [note: Gedrosia spina. ] qui ederit, protinus in perniciem agitur. Cuiusmodi et in Ge drosiis spina nascitur, cuius liquor oculis aspersus caecitatem omnibus animalibus infert.

ADIPSOS. Caput LXXXVII.

ADipsos, quasi dicas sine siti, ab a privativa particula, et *de/ya id [note: Palma Aegyptiae. ] est, sitis. Tribuitur haec appellatio Palmae Aegyptiae, quae est viridis, odore mali cotonei, fructu Capparis, nullo intus nucleo, quem Plinius etiam Myrobalan um vocat. Colligitur autem paulo [orig: paulò] antequam incipiat maturescere: quod relinquitur Phoenicobalanus, hoc est, Glans palmae, vocatur, et nigrescit, vescentesque inebriat. Gustata sitim sedat, unde nomen est ei impositum. Sed demum sitim sedat, si priusquam maturuerit decerpatur: nam si matura sumatur, sensum intercipit, gressum praepedit, et linguam retardat, et similes ebriis efficit.

Tribuitur etiam nomen idem Glycyrrhizae, ut inter plantas indicavimus, pari de causa, siquidem radix ea sitim mansa restinguit.

ADRACHNE. Caput LXXXVIII.

PRimum de nomine est indicandum, diversas res esse Adrachnen, et Andrachnen: siquidem Andrachne herba est, quae Latinis Portulaca dicitur. Adrachne vero [orig: verò] est arbor silvestris, cuius descriptio iam subnectetur. Qua etiam similitudine et vicinitate nominum deceptus Theodorus, pro drachne andrachnen legens, portulacam vertit. De Andrachne seu Portulaca suo loco actum est.

Est itaque Adrachne silvestris arbor, haudquaquam procera, neque in planis nascens, similis unedoni, folio tantum [orig: tantùm] minore, numquam decidente, praeterquam ab imo, cortice nec scabro, nec squamoso, sed qui circumruptus videri possit, tam tristis est aspectu. Fructus eius arbuto est similis. Bifera est haec arbor: priorem fructum incipiente uva pubescere peragens, alterum quum floret ineunte hieme. Praeterea cum [orig: cùm] omnibus arboribus, praeterquam suberi, detractus cortex corruptionem et interitum adferat, pari ratione avulso cortice Adrachne non offenditur, nisi quis corpus eius vehementer

[note: Adrachnus. ] presserit, germenque futurum laxaverit. Pausanias eam Adrachnum vocari credidit, in Helicone frequentem nasci referens.

APHARCA. Caput LXXXIX.

APharca arbor est silvestris, in Olympo monte frequens nascens, similis proxime [orig: proximè] descriptae adrachne, aeterna quoque virens coma, nec nisi in montibus proveniens, septis vallisque utilis, nec non urendo. Eadem bifera traditur: primum fructum maturat quum uva dulcescere incipit, secundum hieme appetente.

BDELLIUM. Caput XC.

[note: Brochos Malathra. Maldacon. ] BDellium nomen est arboris et gummi ex eadem stillantis, alii Bro chon, Malathram, et Maldacon vocant. Laudatissima quondam arbor in Bactris, nigra, oleae magnitudine, folio roboris, fructu caprifici, nec insuanui. Ex hac manat sucus, qui Officinis frequens est in usu, eodem cum arbore nomine. Nascitur in Scythia, Arabia et India, nostris locis incognita.

De succo ipsius, probatione, electione, adulterio, et viribus inter sucos concretos, capite de Bdellio diximus.

BRUTES. Caput XCI.

DE Brute arbore haec leguntur: Brutes arbor soli Orienti cognita, neque Latinis adeo [orig: adeò] celebrata, cupresso fusae similis, albicantibus ramis, odore cedri cum [orig: cùm] accenditur. Tradit Claudius Caesar, furnum eius contra alia ligna esse remedio, Parthos folia potionibus aspergere, nasci ultra Pasitigrim in finibus oppidi Sittacae, in Zagro monte. Sunt qui hanc in Europa adeoque Gallia nasci iam existiment, esseque velut alterum Sabinae genus, a [orig: à] qua nec longe [orig: longè] dissidet: ad cuius etiam rei argumentum nomen ipsum accedat, quod ex Brathys, quo nomine Sabina ppellatur, factum videatur.

CELASTER. Caput XCII.

DE Celastro haec prodit Theophrastus: Celastrus aeterna coma frondet, in planis exilit, inibique omnium tardissima suos perficit fructus. Horret cultum, quem si quando patiatur, degenerat. Summis gelidissimisque locis gaudet. Usus eius ad baculos et scipiones accommodus.

CERONIA SILIQUA. Caput XCIII.

SIliqua Ceronia cognominatur haec, ad differentiam Siliquae alterius, quae fructum fert praedulcem et falcatum, vulgo [orig: vulgò] Panem S. Ioannis dictum, cuius peculiariter est facta mentio. Haec autem ab ea est diversa. Nomen autem siliquae inde factum est, quod [orig: quòd] fructum in siliquae modum caudici adhaerentem ferat. Arbor est rrunco fertilis, siliquae pomo, foliis semper comantibus, flore candido, cum vehementia odoris, radice sublimi, plantigera imis partibus, et ideo superficie flavescens marcescensque sucum auferente sobole. Fructum anniculum simul et novum continet. Pomo antecedentis anni circa Canis ortum detracto, statim alterum concipit, uterumque praefert, et molem quandam, uvae modo informem et indiscretam primo [orig: primò] parit, quae postquam adolevit, per arcturum et aequinoctium florem emittit, hieme fructus enutriente, qui ad Canis usque ortum in parente durant, et tum metuntur. Nascitur in Syria, Ionia, et circa Gnidum Rhodumque. in Aegypto nulla, ut quidam falso [orig: falsò], ut ait Theophrastus, existimarunt, eam propre rea Ficum Aegyptiacam vocantes, errore manifesto, cum [orig: cùm] nusquam inibi proveniat.

ACACALIS. Caput XCIIII.

ACacalis omnium testimonio frutex est nobis hodie prorsus inco gnitus, similiter et fructus eius. Est autem Acacalis, ut Dioscori des describit, fructus nascentis in Aegypto fruticis, semini myricae qua dantenus similis, cuius aqua, in qua maduerit, ad collyria additur, que ad ex citandam oculorum aciem fiunt. Nominis hanc auctores reddunt rationem: Anympha inditum Acacali, quae ab Apolline compressa Philaciden et Philandrum aediderit in Creta, miraculo ab Elyraeis po pulis conficto, nutritos a [orig: à] capra eos fuisse, cuius monumentum in Apollinis quoque Delphici delubro, ut auctor est Pausanias, monstrabatur. Apollonius poeta [orig: poëta] in Argonauticis, Acacalim Minois regis filiam ab Apolline quidem vitiatam retulit, sed quae in Aphricam relegata, filium aediderit nomine Amphitoon, qui et Gromas vocaretur, Nasamonis et Caphauri pater, ex nympha Tritonide.

EVONYMOS. Caput XCV.

EVonymos, et nonnullis Anonymos, hoc est, sine nomine, quasi a [orig: à] non habendo nomine sit cognominata. Arbor describitur infelix, quum alibi tum in Lesbo Insula proveniens, monte Orcynio, punice mali magnitudine, atque folio eiusdem, maiori quam [orig: quàm] Vinca pervinca, et ut punica tenero, flore albae violae proximo, odore gravi et pestifero, folliculis Sesami, in quibus acinus quadrangulus, solidus, qui in quaternos versus digeratur, pecori gustatu letalis. Sed et capris praecipue [orig: praecipuè] mortifera sunt folia, nisi praecipiti alui deiectione succurra tur. Germinat mense Septembri, floret Vere. Plinius Evonymon

describit inauspicatiorem in Lesbo Insula, non absimiliem punicae arbori, inter eam et Laurum foolii magnitudine, figura vero [orig: verò] et mollitia pu nicae: flore candidior est, statim pestem denuntians. Fert siliquas sesami similies, intus granum, quadrangula facie, spissum, letale animalibus: nec non folio eadem vis.

Hae Evonymi seu Anonymi descriptiones, videntur quidem aliqua tenus convenire cum arbore, quam vulgo [orig: vulgò] spindelbaum, hoc est, fusariam, et Hanhödlin, hoc est, scrotum Galli, aut testiculum Galli, vocant, cuius descriptionem et picturam, in capite de Carpino posuimus. Ac Ruellius conferens fusariam arborem cum hac Evonymo, nihil neque negat, neque asserit. Unde in tanta descriptionum et auctorum varietate difficile est certi quidquam affirmare. Nisi quis velit ex Carpino et Evonymo eandem facere arborem, ut saepe nominum diversitas multas difficultates parit, dum eadem planta apud auctores diversis nominibus describitur, quod minus curioso earum rerum observa tori saepenumero [orig: saepenumerò] imponit.

HALIMUS. Caput XCVI.

HAlimos, a(/lemos, dicta videtur quod [orig: quòd] salsa loca amet, et in Maurita [note: Halmyris. Aurco. ] nis nasci gaudeat: qua de causa ab Aetio Halmyris appellatur. La tini Aureonem, auctore Plinio, vocant. Frutex est, describente Diosco ride, sepimentis idoneus, similis Rhamno, sine spinis, foliis oleae, sed la tioribus. Nascitur in sepibus. Ruellius fruticem quendam Galliae describit, quem Blanceputam rura vocare tradit, gustu subacerbo, et sal sedinem referente. An vero is frutex sit Halimos, nihil adstruo. Mauri tanis eum Molochiam, et atriplex marinum dici, idem est auctor, et a [orig: à] maris accolis folia seu ramos eius olerum vice manualibus fasciculis venalia deferri. Descripsimus in superioribus in capite de Ribes, tertium quendam eiusgeneris fruticem. Nascitur is in sepibus in Holsatia frequens, baccis rubentibus, corallii forma, binis fere [orig: ferè], geminorum modo iunctis, quantitate baccarum, quas Ribes vocant, gustu dulcedinem quandam referentibus, sed sapore tamen iniucundo, quippe quae nauseam et vomitum cieant. Frutex cortice vestitur cinereo: folia habet ex altera parte incana, cydoniorum forma, sed longiora, qualia fere [orig: ferè] olivarum, multa. Quam descriptionem si rectius inipexisset Matthiolus, herbariae alias [orig: aliàs] rei peritissimus, non ita temere [orig: temerè] ipse, dum me hallucinari credit, hallucinatus esset, ubi scribit, quod [orig: quòd] Ribem plantam ego pro Dioscoridis Halimo descripserim. Cum [orig: Cùm] non Ribes frutici, sed alteri cuidam, in capite de Ribes repraesentato, Haly mi appellationem attribuerim. Hic enim frutex, quem inter Ribes genera posui, et iam etiam descripsi, foliis ad oleam accedit, quod Halymo etiam tribuit Dioscorides: sepimentis praeterea est idoneus, spinis carens. Cum [orig: Cùm] vero [orig: verò] Dioscorides non ita multis ostendat effigiem

Halymi, nolo huius nomine acrius [orig: acriùs] cum quoquam decertare. Iudicio tamen hac parte fallitur Matthiolus, quod [orig: quòd] credit me Ribes descriptionem Halimo tribuere, dum forte [orig: fortè] non satis diligenter scripta nostra inspexit. Nec hoc praetereundum, aliquos hunc fruticem cum Asphodelo confudisse, eo [orig: eò] quod [orig: quòd] Albuci nomen apud Dioscoridem in capite de Halimo inventum fuerit. Verum quomodo cumque Albuci nomen insertum sit, non ab Dioscoride, sed ab alio quoque insertum esse cer tum est. Praeterea Serapion videtur diversam a [orig: à] Dioscoride Halimum descripsisse: siquidem Rhamno similem, et spinis carentem Dioscori des depingit: Serapion vero [orig: verò] pluribus quam [orig: quàm] Rhamnum spinis circumvallatam tradit.

VIRES.

Quod ad Vires: Folia Halimi, ut scribit Dioscorides, ciborum gratia decoquuntur. Radix drachmae pondere in aqua mulsa pota, convulsa, rupta, torminaque mitigat: ac eadem lactis copiam generat.

OPULUS. Caput XCVII.

OPulum Ruellius arborem Galliae describit, cuius de hac verba subiciam. Opulus, scribit, corno similis arbor est, arbusto Gallico faciundo idonea, quam obierum vel opierum rustici vocant. Ulmi proceritate adolescit, caudice recto, enodi, rarioribus ramis brachiato, frondibus fere [orig: ferè] vitigineis, baccis racematim dependentibus, prima pubertate viridibus, a [orig: à] maturitate puniceis. Vitem opulus alit. Verum [orig: Verùm] quoniam [orig: quoníam] frondem non habet idoneam, a [orig: à] plerisque repudiatur. leiunum solum horret, quare si aspera et siticulosa loca arboribus conserenda erunt, opulus non admodum idonea. Si arbustum quis ex ea vitibus constituere volet, ante annum quam [orig: quàm] deponat arborem scrobes faciat quatuor pedum quoquoversus, deinde circa Calendas Martias in eandem scrobem opulum et ulmum figat, ut si opulus defecerit, ulmus locum obtineat: si autem utraque vixerit, altera eximatur, et alio loco pangatur. Haec de Opulo Ruellius collegit.

PALA. Caput XCVIII.

PAla, quod [orig: quòd] in celsitudinem se vibret, et in proceritatem emicet, nomen habens, describitur arbor Indica, ostentosae magnitudinis, folio longitudine trium cubitorum, duum [orig: duûm] latitudine, nec absimili pennis Struthiocamelorum, qui conos bellicos adornant. Pomum, cui nomen Arienae, è cortice exit, Indicae ficus specie, sed longe [orig: longè] maius, et omnino suavius, ut quo Gymnosophistae vivant, uno quaternos satiante. Vide Ruellium lib. 1. cap. 80. et 107.

LABVRNUM. Caput XCIX.

LAburni Plinius meminit, ac arborem Alpinam non omnino vulgo [orig: vulgò] notam dicit, dura et candida materia, cuius florem cubitalem longitudine apes non attingant: Odit aquas, nec nisi in siccis provenit. Nec plura de hac arbore sunt cognita.

IOVIS BARBA. Caput C.

Iovis Barbam describit Ruellius lib. 1. cap. 91 Arborem aquas horrentem, opere topiario tonsilem, et in rotunditate spissam, folio argenteo, in siccis locis nascentem. Nonnulli hanc Diospyron Theophrastifaciunt, quasi sementem Iovis, quo nomine Athenaeus in Dipnosophistis [note: Diospyros. ] hanc arborem ex Theophrasto citat. Alii Diospyron Iovis flammam interpretantur: alii Iovis triticum. Fructum habet Theophrasto, ceraso similem, duro intus nucleo. Nec plura leguntur de hac arbore apud Theophrastum et Athenaeum. Describit Ruellius arborem quandam in peristylio sacrarum aedium Divae Genovefae Parisiis nascentem, in orbem tonsili venustate comantem, ramis in rotunditatem expatiantibus, pomo cerasi rubro, osse intus praeduro. An tamen Diospyros sit, non affirmat.

SILER. Caput CI.

SIler a [orig: à] Vergilio citatur, Geor. 2. cum [orig: cùm] dicit: Molle Siler, lentaeque geni stae. De Silere haec produntur: Non nisi aquosis locis provenit, fru tex nonnumquam arborescens, ut baculi usum rusticis praebeat, velut pumila salix, cuius etiam generibus annumerari creditur. Sileris montani appellatione venit hodie Seseli Massiliense, ut dictum est capite de Seseli.

VIRES.

Folia eius illita fronti, capitis dolores sedant. Semen eius in oleo tri tum pediculos pellit. Serpentes fruticem refugiunt, baculumque ob id ex eo rusticigestant.

THERIONARCA. Caput CII.

DE Therionarca haec leguntur: Therionarca inde nomen invenit, quod [orig: quòd] serpentibus torporem inferat. Frutex est foliis sub herbaceis, roseo flore. Plinio alia traditur quam [orig: quàm] magica, in Gallia nascens, fruticosa, subuiridibus foliis, floreroseo. Serpentes necat, cuicumque admota fuerit, atque eadem torporem adfert.

SUBER. Caput CIII.

SUber, Graecis *fe/llos, Germa. Pantoffelholtz, Solenholtz, Gallis Liegium. Arbor quidem nobis incognita, lignum tamen cius fre quens adfertur, muniendis calceis usitatum, quod etiam Plinius et Theo

phrastus de eo tradunt: Plinius in feminarum calceatus utile hiberno tempore dicit, praeterea anchoralibus navium, et piscantium tragulis, cadorumque obturamentis usitatum. Et hodieque sustinendis verriculorum alis contra deprimentes plumbeas glandes piscatores eo utuntur, ut levitas demersu contumax pondusculis renitatur.

Arbor est, describente Theophrasto, caudicosa, parumque ramigera, admodum procera, actuque insignis, ligno robusto, cortice unice [orig: unicè] cras so, solito disrumpi, fraxini folio, sed longiore, perpetuo [orig: perpetuò] virenti, fructu glandoso, nec aquifoliae glandi longe [orig: longè] dissimili. Corticem detrahere oportet, nedeterior fiat arbor, qui triennio post [orig: pòst] renascitur. Plinius suberi dicit arborem minimam, glandem pessimam, raram, corti cem tantum [orig: tantùm] in fructu, praecrassum et renascentem, atque iam in denos pedes undique explanatum. Germinat tardissime [orig: tardissimè].

VIRES.

Quod ad Vires: Cortex Suberis tritus ex aqua calida potus, sangui nem fluentem per inferna et superna sistit. Eiusdem cinis ex vino calido sanguinem excreantibus maximo esse auxilio traditur.

OLEAGNUS. Caput CIIII.

OLeagnus, sive Elaeagnus, quasi dicas Olea vitiginea, frutex Theophrasto describitur aquatilis, amerinae folio, sed molli, lanugino so, flore populi albae, verum [orig: verùm] minore, fructu nullo. Nascitur plurima super insulas fluitantes.

VIRES.

Quod ad Vires: Eadem est ei natura, quae Vitici, unde speciem vi ticis esse Ruellius censet. Folia drachmae pondere pota febres pellunt: Auxiliantur aquae inter cutem, lienosis, et venenatis morsibus. Lactis copiam generant. Urinam et menses ducunt, sed caput vini modo tentant. Decoctum foliorum capitis doloribus subvenit: insessu vulvas corrigit, sive etiam in pesso. Virga eius manu gestata lassitudinem et intertrigines prohibet.

NASCAPHTHUM. Caput CV.

NAscaphthum, sive Narcaphthum, Gesnerus dictum censet, quasi *nao/kautor, quod [orig: quòd] in aedibus sacris suffiretur. Paulus in compositione Magni Cyphi, quod Heliacum cognominatur, Lacaphthum appel lat, ac corticem piceae vel alterius arboris esse existimat. Est autem, describente Dioscoride, quiddam corticosum, et Sycomori libro simile, quod iucundi odoris gratia suffitur. A Ioanne Roderico Lusitano hunc in modum describitur: Narcaphthum lignum corticosum ligni aloes [orig: aloës] colore est, quod ex India non omnes nostrae Lusitaniae, sed praecipui nobiles, ob magnum pretium, tamquam rem nobilissimam, ac iucundi odoris, pro suffitu portant: quare non in omnibus

Officinis, sed Lusitaniae praecipue [orig: praecipuè], et harum instructioribus invenitur sub [note: Lignum aquilae. Tegnamen. ] Aquilae ligni cognomine. Nostris locis est incognitum. Aliqui tamen corticem Tegnamen vulgo [orig: vulgò] dictum pro Narcaphtho accipiunt.

VIRES.

Quod ad vires: Miscetur thymiamatis compositis, et alias [orig: aliàs] etiam a [orig: à] nobilioribus iucundioris odoris gratia suffitur. Adstrictas vulvas suffitus eius recludit.

MEUM. Caput CVI.

MEu seu Meon Graecis dicitur planta, quae et Athamantica cognominatur, in Macedonia et Hispania plurimum proveniens. Fo liis et caule Anetho simile Dioscoridi describitur, sed crassius, binum [orig: binûm] fere [orig: ferè] cubitorum altitudine, radicibus in obliquum rectumque sparsis, longis, tenuibus, odoratis, linguam gustu accendentibus. Plinius lib. 21. cap. 23. duo facit eius genera: nobilius, quod Athamanticum vocat, foliis aniso simile, et caule aliquando bicubitali, radicibus multis, sub nigris, quibusdam altissimis. Alterum in Italia rufius, et non nisi Medi cis seri solitum, et iis admodum paucis. Non pauci volunt Anethum esse silvestre, eamque plantam, quam Germani Berwurtz nominant, quam Tordylion nos appellavimus. Sed conferenti descriptionem Meu cum Tordylio, diversitas invenietur. Deinde aliqui Angelicam, nonnulli Smyrnion ex eo faciunt, qui omnes firma ratione convinci possunt. At Meum nobis prorsus incognitum esse videtur, praesertim cum [orig: cùm] Plinius in Italia quoque rarum esse scribat, et non nisi a [orig: à] Medicis, iisque paucis seri: unde minus nostris locis provenire est verisimile.

TEMPERAMENTUM.

Calidum esse acrimonia in gustu ostendit. Statuunt alii calidum et siccum in secundo ordine.

VIRES.

Radices ex aqua fervefactae, vel citra coctionem tritae, angustias renum, et vesicae vitia potu emendant: urinae difficultati medentur, stomachi inflationes discutiunt: torminibus, vulvarum noxis, fluxionibusque pectoris cum melle tritum linctu prodest: decoctum eius insessu menses trahit. Urinas infantibus movet, si imo ventri cum apio illinatur. Caput, si largius sumptum fuerit, dolore gravat. Tenesmum fomentatione curat.

MELAMPYRUM, SIVE MYAGRUM. Caput CVII.

MElampyros Graecis, quasi nigrum triticum, alias [orig: aliàs] Myagros. Gallis Camelinam appellari Ruellius ait. Herba nobis hodie est ignota. Galenus tritici vitium facit in lib. 2. de alimentis, Ubi dicit, Melampyrum ex tritici mutatione gigni, sed pravitate quamplurimum [orig: quàmplurimum] à

Lolio relinqui. Est enim granum eius innocens, nec sicut lolium grave, et caput tentans. Planta est Dioscoridi surculacea, foliis rubiae, pallidis: tripedanea, pallida: semine oleoso, foenugraeco simili. Non desunt qui Pseudolinum esse contendant, lini vitium; de quo seorsim in superiori bus est actum. Ruellius semen colli figura convertit, lib. 2. cap. 30. Graeca voce deceptus, quippe qui pro thli/di, id est, foenu greco, legerit traxh/lw, id est, collo, nulla sententia: quid enim colli vocabulum in plantarum descriptione faciet? Legendum igitur est Foenugraeco, iuxta aliorum Dioscoridis exemplarium descriptionem, quod ipse li. 3. ca. 126. confitetur, contra factam antea lib. 2. versionem. An vero [orig: verò] Camilina ipsius sit Melampyrum, nihil affirmo. Est autem in summa tritici quoddam vitium, quod ei involvitur, sicut Orobo, Fabis, et Ciceri, et lino, suae sunt pestes. In orobo seu eruis dicitur Orobanche, quasi strangulatio erui, quod [orig: quòd] implicatione sua ervumstrangulet, in Lino, Cuscutha, seu Linobanche, et podagra lini.

VIRES.

De viribus eius sic scribit Dioscorides: Semen contusum igni torre tur, perunctisque virgis ad lucernarum lumina utuntur. Oleo quod inde exprimitur, scabritia corporis levigatur et expolitur.

ONAGRA. Caput CVIII.

[note: Onothera. ] ONagram, quae et Onothera et Onuris Dioscoridi nominatur, et Cratevae Oenotheris, incognita nobis, omnibus consentientibus [note: Onuris. ] est planta. Frutex describitur a [orig: à] Dioscoride, arboris instar praegram dis, folio amygdalino, sed latiore, lilio non dissimili, flore rosaceo, ma gno, radice candida, longa, cum [orig: cùm] siccata est vinum olente, nascitur in montosis. Appellatio nem a [orig: à] vinoso gustu videtur traxisse, sive quod [orig: quòd] eius aspersu è vino feritas omnium animalium, nedum hominum miti getur: quasi oenagra, ab oi)=nos, quod vinum significat. Plinius eandem Onurim vocat.

VIRES.

Quod ad vires: Aqua in qua radix maduerit, in potu data, feras mi tigat et cicures facit: illitu quoque sordida hulcera purgat. In vino radix hilaritatem adfert, et ferocitatem recreat.

ISOPYROS. Caput CIX.

ISopyros a [orig: à] Dioscoride et Plinio describitur, nobis adhuc incognita planta, ac, ut iidem testantur, alias [orig: aliàs] Phasiolus nominatur, quod [orig: quòd] cum Phaselo, de quo in superioribus diximus, aliquam similitudinem habeat, siquidem folia eius cacuminibus in Phaseoli pampinos torquen tur. Capitula sunt in summo caule tenuia, plena seminis, melanthii gu stum imitantis, folio anisi. Haec Dioscorides: eadem prorsus habet Plinius.

VIRES.

melle et aqua mulsa sumpto: iocinori quoque est utilissima. Sanguinem [orig: Sanguinèm] quoque excreantibus est auxilio.

ARACUS, ARACOIS, ET ARAcidna. Caput CX.

ARacus sive Aracus Cerealis, ex vitiis lentis a [orig: à] Theophrasto et Galeno numeratur. Theophrastus in lente nasci. et rem duram et scabram esse scribit. Descriptionem eius dat Galenus, dicens patrem suum cum [orig: cùm] per senectam ruri degeret, Aracum quodam degenerationis argumento invenisse, durum nimirum et rotundum, lenti innascem tem, cibo tamen damnatum. Semen eius cicerculae proximumrefert, reliquaque facie tam eam aemulari, ut multi idem esse genus credant: siquidem tam usu quam [orig: quàm] viribus conveniant: nisi quod [orig: quòd] duriores aliquanto [orig: aliquantò] conspiciantur Araci, et cocti quoque difficilius digerantur. Alii ex Galeni sententia sic describunt: caule nasci oblongo, semine Cicercule, du riore tantum [orig: tantùm], radice molli, alba, dulcique, usus eiqui et Cicerculae, quam tota imitatur effigie, alioqui concoctu difficilior. Ruellius in aruis Galliae Cerras, quasi Cicerculas vocari tradit. Est tamen et aliud lentis vitium, quod Securidaca dicitur, et Germ. Unkraut der Linsen, hoc est, lentis vitium seu pestis, de qua herba alibi speciatim diximus.

[note: Aracois. ] Similis Araco est Aracois planta Aegypto peculiaris, quam Theophrastus miratur, quod [orig: quòd] nec folium nec herbam ullam, aut quidquam aliud simile supra terram habeat, fructum vero [orig: verò] in radice ferat, non ea quidem quae carnosa et simplex altius infigitur, sed fibris, quas per summa cespitum agit. A Plinio haec ob similitudinem itidem Aracos dicitur, inter Aegypti verna cula eam nasci tradens, radicibus ramosis ac multiplicibus, sine foliis et sine herba, et omni alia re supra terram. Un de patet Plinii Aracum et Theophrasti Aracoidem idem esse.

[note: Aracidna. Arachydna. ] Aracoidi congerer, et prorsus similis est Aracidna sive Arachydna. cuius Theophrastus cum Aracoide meminit, quasi dicas Araci tubera: Neutrum, inquit folia ferre, nec foliis quidquam simile, sed quasi binorum fructuum partubus fecunda potius inter se extare. Aracidna igitur et Aracoides, ex Theophrasti sententia, sub terra pariunt, non minorem fructum tubere, cuius pars carnosa radicem mittit altam atque crassam, ceteras vero [orig: verò] quibus fructus insidet graciles atque multas, et summo cespite inhaerentes agit: nec folium, nec herba ulla, aut quidquam aliud supra terram cernitur. Loca diligunt modice [orig: modicè] arenosa, et [note: Amphicarpa. ] quia geminum, et utraque parte fructum ferunt, Amphicarpa cognominantur.

VIRES.

Quod ad vires: Semen Araci, Galenus scribit, usu et facultate esse semini Cicerculae simile, nisi quod [orig: quòd] durius est, aegriusque elixatur, ac pro inde in ventriculo difficilius concoquitur.

SCANDIX. Caput CXI.

[note: Acicula. ] SCandix Graecis, et Latinis Acicula, quod [orig: quòd] è flosculis in umbella singuli, et ceu acus longi apices sursum enascantur. Germa. Nadelmören, Vulgare et sua sponte nascens, incultis plerumque locis olus est, plebis cibus, et quottidianum pulmentum, foliis Gingidii, sed maioribus, et minus odoratis, gustu acri subamaroque. Dioscorides silvestre olus dicit, amarum, subacre, quod crudum coctumve manditur. Galenus Gingidio similem dicit, et agreste esse olus, et subamarum. Paulus vero [orig: verò] Gingidium Scandicis effigie repraesentavit. Provenit sponte [orig: spontè] in pinguibus aruis, silvestri Pastinacae similis, candidos par vosque in exiguis umbellis flosculos habens, ex quibus singuli et ceu acus longi a pices sursum enascuntur Unde et nomen tam apud Lati nos quam [orig: quàm] Germanos accepit. Hunc in modum a [orig: à] Valerio Cordo depingitur: Olus sane [orig: sanè] fuit apud veteres utilissimum, Unde Aristophanes Euripidi poetae [orig: poëtae] ioculariter obicit, Matrem eius ne olus quidem legitimum, sed Scandicem venditasse. Unde Euripidem poetam [orig: poëtam] Scandicopo lam incessebant, quod [orig: quòd] natus esset matre, quae Scandicem venditaret.

VIRES.

Caliditatem et siccitatem in secundo ordine intenso Scandici Galenus tribuit. Urinam, Galeno teste, valenter movet, visceraque obstructionibus liberat. Crudum coctumve Dioscoridi manditur, stomacho et ventri utile. Decoctum in potu, vesicae, renibus et iocinori prodest. Semen singultus ex aceto sedat: ambustis illinitur.

OTHONNA. Caput CXII.

OThonna nobis hodie incognita: quin et veteribus ignota fuit, ut ex Dioscoride liquet. Hoc autem nomine et sucus et herba veteribus appellata sunt, ut Dioscorides attestatur, hunc in modum scri bens: Othonnam aliqui maioris Chelidoniae sucum esse aiunt, quidam Glaucii, aliisuccum floribus papaveris corniculati expressum, alii permistos ceruleae Anagallidis, Hyoscyami, et Papaveris sucos esse contendunt: alii Troglodyticae cuiusdam herbae sucum, quae Othonna vocatur: nascique eam in eo Arabiae tractu, qui ad Aegyptum spectat. Formam vero [orig: verò] eius hac deliniatione exprimit: Foliis, inquiens, conspicitur erucae, perforatis cribri modo, et veluti a [orig: à] tinea derosis, squalore obsitis, paucis, flore croci, latifolio, unde quidam anemones esse speciem existimarunt. Nobis autem haec planta et re et nomine est incognita, quod omnes quoque rei herbariae scriptores attestantur. Vires itaque eius ex Dioscoride nunc in medium afferam: Extractus suc cus, inquit Dioscorides, oculorum medicamentis convenit. Mordet leniter et excalfacit, adstringitque siccando. Purgat cicatrices et nubeculas, aliaque quaecumque oculis obstant. Caliginem oculorum discutit. Ad eadem utilis est liquor, qui ex herba exprimitur, et lotus in pastillos redigitur.

CROCODILION. Caput CXIII.

CRocodilion Dioscoridi inter Chamaeleontis species describitur, nigri videlicet Chamaeleontis figura, adeo [orig: adeò] ut saepe herbam eam le gentes similitudo fallat. Germa. Wild Eberwurtz dici potest. Ruellius Charlinam appellat.

Chamaeleontis nigri, Dioscoride describente, figuram habet, nasci tur in syluosis, radice longa, laevi, aliquantum lata, odore, ut nasturtii acuto, semine rotundo, clypeoli forma, duplici. Plinius contra [orig: contrà] quam [orig: quàm] Dioscorides locis sabulosis nasci scribit. Suspicantur aliqui eam herbam esse, quae Weiß Gartendistel, Spirae dicitur, cuius forma ad Chamaeleontem nigrum proxime [orig: proximè] accedit. Sed eam nos Leucacantham in superioribus nominavimus.

Quantum ad facultates eius: Fervefacta et pota in aqua radix, san guinem copiosum per nares elicit. Splenicis data lienem consumit. Semen urinam ducit.

MARUM. Caput CXIIII.

MArum Graecis *ma/ror, item o)reigani\s, Origanis, incognita hodie est herba, licet Dioscoridi et veteribus fuerit notissima. Describitur Dioscoridi herba vulgo [orig: vulgò] notissima, surculosa, flore Origani, foliis multum longioribus, flore odoratiore. Iuxta Magnesiam et Tralleis copiosissima nascitur. Plinius lib. 12. eiusdem mentionem facit, raram inventu, secus quam [orig: quàm] Dioscorides, peregrinamque esse scribens. Galenus libro de Antidotis primo Marum depingit, similemque facit Amaraco, sed odoratiorem. Praeterea in vetustissimis quibusdam Dioscoridis Codicibus, nulla Mari mentio invenitur, unde existimant nonnulli ca put de Maro ab alio quodam in Dioscoride accessisse. Apud Arabes quoque Marum invenitur, sed ab hoc diversum, cuius species Melissophyllon, Marrubium, et Buglossam esse asserunt.

VIRES.

Vires Maro apud Dioscoridem assignantur Sisymbrio similes, cal faciendi et adstringendi modice [orig: modicè]. Ulcera serpentia illitu sistit, et calidis illitionibus additur.

DELPHINIUM. Caput CXV.

[note: Delphini ac. Sosandron. ] DElphinium nomen accepit, quod [orig: quòd] folia Delphinorum effigiem re [orig: ré] praesentent: aliquibus Delphinias, et Sosandron. Duo describuntur eius apud Dioscoridem genera. Primum surculos emittit a [orig: à] ra dice una sesquipedales, aut maiores, a [orig: à] quibus folia exeunt parva, tenuia, divisa, praelonga, quae Delphinorum effigiem repraesentant: Flos vio lae albae non dissimilis, purpureus, et semen in siliquis Milio proximum. Nascitur in asperis et apricis.

Alterum Delphinium Romanis Buccinum dicitur, priori simile, sed foliis et ramis longe [orig: longè] gracilius, viribus etiam cum priore iisdem, [note: Filius ante patrem. Partus ante conceptum. Buccinaria. ] sed minus efficacibus. Ruellius in aruis Galliae a [orig: à] nonnulis Herbariis Filium ante patrem vocari ait, ac idem Partum ante conceptum vocat: Buccinariam quoque dicit aliquibus nominari. Valerius Cordus caput de Delphinio in libro 3. Dioscor. non genuinum esse credit, propterea quod [orig: quòd] neque Galenus neque Paulus in simplicium censu huius mentionem fecerint, cum [orig: cùm] alias [orig: aliàs] de omnibus, quae in Dioscoride describuntur, simplicibus ipsi quoque agant. Praeterea in antiquis codicibus caput id non inveniri: Adhaec minime [orig: minimè] verisimile esse inter umbelliferas herbas a [orig: à] Dioscoride Delphinium siliquas ferens descriptum esse, cum [orig: cùm] sit hoc contra ordinem et institutum Dioscoridis, qui consimiles sibi herbas eodem ordine describere soleat. Sunt qui Senam esse Mauritanorum asserant, sed errore manifesto, omnibus notis reclamantibus.

VIRES.

Semen eius utilissimo remedio, prae omnibus aliis, contra Scorpionum ictus bibitur. Et obiecta hac herba Scorpiones resolvi, et ignavos torpescere tradunt: semota vero [orig: verò] ea se recolligere.

MOLY, ET MOLON. Caput CXVI.

*mw=lu. Graecis, et Latinis Moly, Galeno mu/lh, ubi Dioscoridis verba citat. Herba est hodie ornnibus incognita, solo nota nomine. [note: Ruta silvestris. Harmela ] Nonnullis tamen silvestris Ruta, et Harmela, Galeno teste dicitur, Folia habet describente Dioscoride, graminis, latiora, humi sparsa, florem album, violae similem, sed minorem, lactei coloris: caulem can didum, quaternum [orig: quaternûm] cubitorum, in cuius cacumine inest aliquid quod allii speciem referat: radix parva, bulbosa. Galenus de Moly hunc in modum scribit: Aliqui et hoc silvestrem Rutam nominant, alii Harmalam, Syrii Besasam, quemadmodum et Cappadoces Moly, cuius radix nigra est, et lacteus flos, ad uteri spiracula laxanda utilis.

Veteribus celebratissima herba fuit, ut ex Homero patet, Mercurio eius inventio fuit assignata, et nomen a [orig: à] Diis inditum creditum. Unde duodecimo Odysseae his versibus eam describit, a [orig: à] Mercurio contra Circes veneficia demonstratam indicans.

Plinius quoque in Campania aliquot diebus aegre [orig: aegrè] inter saxeas difficultates effossam, sibi oblatam scribit, radice triginta pedes longa, et nesic quidem solida, sed abrupta.

[note: Molon. ] Describit et Molon quandam herbam Plinius foliis parvis, mollibus, scapo striato, radice quatuor digitorum, in qua extrema allii caput [note: Scyron. ] est, et nonnullis Scyron seu Syron dicitur: anhelantibus et stoma [note: Scyron. ] cho conferens: haec diversa a [orig: à] Moly planta videtur esse.

VIRES.

Vires Dioscorides ei tribuit ad aperiendum seu laxandum uterum, si trita radix cum irino unguento in pesso subiciatur.

IDAEA RADIX. Caput CXVII.

IDaea radix id nominis habet, quod [orig: quòd] in Ida copiose [orig: copiosè] monte provenit: nobis hodie incognita. Plinius Idaeam herbam vocat. Foliis Dioscoridi describitur Rusci, adhaerentibus exiguis claviculis, veluti pam pinis, in quibus flos. Vires radicispissandi tribuit Diosc. Convenitiis quibus adstrictione est opus: pota, citam alvum, mensesque et omnem abundantiam sistit. Eadem Plinius et Aegineta tradunt.

POLYCNEMON. Caput CXVIII.

POlycnemon Graecis et Latinis, a [orig: à] geniculorum frequentia nomen accepit. Describitur a [orig: à] Dioscoride sur culosa, origano similis, semi ne Pulegii, multis geniculis, sine umbella, sed dependentibus parvis ve luti acinorum corymbis, odore acri, iucundo. Pari ratione a [orig: à] Plinio depingitur, cunilae bubulae similis, semine pulegii, surculosa, multis geniculis, odorato corymbo, acri et dulci odore. Quid sit hodie ignoratur.

VIRES.

Quod ad Vires: Vulneribus glutinandis recens aut aridum cum aqua efficaciter illinitur: sed quinto die solvi debet: ad urinae stillicidia, ruptaque cum vino bibitur. Easdem ei vires tribuit Plinius.

LEUCAS, ET LEUCE, ET LEUCOgraphis. Caput CXIX.

LEucas, ab albedine fortassefic dicta, solo nomine cognita planta, quam obiter Dioscorides describit, tamquam notam fortasse sibi herbam, duo eius faciens genera, Montanam scilicet, et Urbanam. Leucas, inquit, montana, latioribus quam [orig: quàm] urbana foliis, semine acriore, amariore, ori ingrato, efficacior tamen quam [orig: quàm] sativa habetur. Nec pluribus eam describit. Ruellius atriplicem rusticam existimat esse, que passim nascitur, ac a [orig: à] pauperibus ad olera expetitur, folio Mercu rialis, argenteo candore.

[note: Leuce. Mesoleuce. ] Eaedem cum Leucade putantur esse Leuce et Mesoleuce Plinii, nisi quod [orig: quòd] per medium harum folium candida transcurrat linea, unde etiam nomen acceperunt.

[note: Leucographis. ] Nec diversa ab his creditur esse Leucographis Plinii, quam tamen aliqui lapidem esse credunt: sed cum [orig: cùm] nihil de eius descriptione inve niatur, haud quidquam certistatui potest.

VIRES.

Quod ad vires harum plantarum: Leucas utraque, Dioscoride teste, ex vino contra animalium venena, praecipue [orig: praecipuè] marinorum, opitulatur. Leuce contrita carcin omata sanat: sucus vero [orig: verò] eius fistulas curat. Leucographis sanguinem excreantibus tribus obolis cum croco, ut Plinius tradit, confert. Trita ex aqua et apposita caeliacis, feminarum profluvio, et oculorum medicamentis, et explendis ulceribus in tene ris partibus corporis, est utilis. Mirum proinde videri potest, cum [orig: cùm] praeclaris sit Leucographis viribus praedita, descriptionem eius ab au toribus esse praetermissam.

PHALANGIUM. Caput CXX.

PHalangio nomen impositum videtur, quod [orig: quòd] adversus phalangiorum morsus peculiari sit remedio. Planta est iam prorsus incognita. Quibusdam phalangites, referente Dioscoride, nominatur: Ramu losduos aut tres, pluresve, in diversa tendentes: flosei candidus, lilio similis, multas incisuras habens: semen nigrum, latum, ad lenticulae dimidiatae figuram, multo [orig: multò] tenuius: radix parva, tenuis, herbacei coloris dum è terra eruitur: provenit in collibus. Plinius Leucuthemon quoque vocaritradit, et iisdem quibus Dioscorides verbis deliniat.

VIRES.

Quod ad Vires: Folia, semen, et flos cum vino pota, contra phalangiorum, scorpionumque morsus sunt remedio. Tormina item sedant.

CIRCAEA. Caput CXXI.

[note: Circaea. Dircaea. ] IGnota quoque hodie est Circaea planta, quam Plinius et Dioscorides describunt: cui nomen a [orig: à] Circe inditum apparet. Dircaea eadem a [orig: à] nonnullis secundum Dioscoridem nominatur. Foliis nascitur Solanisativi, sobole multiplici, flore nigro, pusillo, copioso, semine milii,

in quibusdam veluti corniculis nascente, radice dodrantali, triplicifer me [orig: mè] aut quadruplici, candida, odorata, gustus calidi. Nascitur in apricis saxis. Iisdem prorsus verbis repraesentatur a [orig: à] Plinio.

VIRES.

Quantum ad vires: Radicis tusae pondo quatuor, in sextariis tribus vini dulcis, per diem et noctem macerantur, potuque triduo vulvas expurgant. Semen in sorbitionibus datum, lacte mammas nutricum implet.

CRATAEOGONON. Caput CXXII.

CRataeogonum nomen habere putatur, quod [orig: quòd] genitalem vim roboret, ita ut diu praesumptum mares figurare prodatur. Theophrasto [note: Crataegon Polycriton. Polycarpon. ] Crataegon appellatur. Hippocrati Polycriton, vel Polycarpon.

Planta Dioscoridi nascitur foliis Melampyro similibus, multis calamis ex una radice micantibus, multorumque geniculorum, semine mi lii, gustu vehementer aspero: in fruticosis asperisque locis nascitur. Plinius folium spicae tritici simile describit: Theophrastus vero [orig: verò] lino pyrino, hoc est, lino triticeo, in quo loco Ruellius pro lino pyrino Melampyro legendum censet: errore fortasse librariorum culpa commisso.

Ruellius plantam hanc, Crataeogonon nimirum, Persicariam vulgo [orig: vulgò] dictam esse censet, quam Hydropiper Dioscoridis esse suo loco sa tis ostendimus: Deinde duas facit Persicariae species, alteram marem, quae Arrhenogonon sit Theophrasti, alteram vero [orig: verò] feminam, quae sit Thylegonon eiusdem. Sed omnia haec vi ad historiam torquet. Arrhegonon enim et Thylegonon omnino Persicariae non sunt species, sed Mercurialis, quae Graecis etiam Phyllon nominatur. Quod etiam Va lerius Cordus in Dioscor. lib. 3. cap. 120. de Phyllo, ostendit. Fallitur ergo [orig: ergò] Ruellius multis modis. Primum [orig: Primùm] quod [orig: quòd] Persicariam negat esse Hy dropiper, sed vult esse Crataeogonon: cuius erroris confutationem in cap. de Hydropipere ex Valerio Cordo declaravimus. Deinde, quod [orig: quòd] Hydropiper ipse putat esse Eupatorium aquaticum seu adulterinum. Hinc. quod [orig: quòd] Arrhenogonon et Thylegonon facit Persicariae species, non vi dens ad Mercurialem eas pertinere. Haec obiter hic monuisse sit satis. Speciatim autem in singulis memoratis capitibus idem ostendimus.

VIRES.

Vires ei Dioscorides assignari tradit, quod [orig: quòd] si ieiuno ore, ter die post menses purgatos, tribus obolis, in cyathis aquae duobus, quadra ginta diebus ante conceptum mulier bibat, et simili quoque ratione vir totidem ante coitum diebus hauriat, masculum partum futurum.

ANTHYLLIS. Caput CXXIII.

ANthyllis, item Anthyllon et Anthycellon, a [orig: à] Dioscoride, Plinio et Aegineta eadem forma describitur. Germanis dicitur

Saltzkraut, Italis Salsola. Sunt autem duae eius Dioscoridi species: Altera lenti simillima, foliis mollibus, rectis ramulis, palmi altitudine, radice parva, tenui. Nascitur in salsis terris, et a [orig: à] sole illustratis, non insulso gustu. Altera est foliis et ramulis Chamaepityi seu Aiugae similis, hirsutioribus tamen, brevioribus, et asperioribus, flore purpureo, odoris admodum gravis, radice Cichorii. Posterior haec species, quae Chamae pityi est similis, in apricis Herciniae silvae locis nascitur. Germanisque: Saltzkraut eo loci vocatur, hoc est, salsa herba, ut Valerius Cordus in suis commentariis attestatur, tam manifesto salis sapore, ut etiam ex [note: Sal alka li. ] utraque, usta et non usta Sal excoqui possit, quem Salem Alkali vocant Arabes. Unde, ait idem, neque Aristotelem neque Plinium recte [orig: rectè] scripsisse constat, quod [orig: quòd] scribunt omnes sapores praeter salsum plantis inesse, cum [orig: cùm] non solum [orig: solùm] Anthyllis, sed aliae quoque salso praeditae sapore herbae inveniantur.

VIRES.

De viribus eius haec traduntur: Radix drachmis quatuor pota urinae difficultati et renibus plurimum prodest. Ex rosaceo et melle imposita, vulvarum duritias emollit. Vulneribus quoque medetur. Altera quae Aiugae similitudinem refert, cum aceto mulso pota comitialibus est remedio.

ONOBRYCHIS. Caput CXXIIII.

ONobrychis Dioscoridi et Plinio descripta planta, nobis hodie est ignota: nec quidquam apud alios auctores de ea legitur. Folia, describente Dioscoride, habet lentis, longiora paulo [orig: paulò], caulem dodrantalem, florem purpureum: radicem parvam: nascitur locis uliginosis, et incultis. Eandem ei formam tribuit Plinius, folio eam constarelen tis dicens, paulo [orig: paulò] maiore, flore puniceo, radice exigua et gracili, circa fontes nascentem.

VIRES.

Quantum ad vires huius plantae, trita et illita suapte vi panos et tubercula discutit. Cum vino pota stranguriis medetur. Ex oleo illita sudores movet.

STOEBE ET PHLUM. Caput CXXV.

[note: Phleos. ] SToebe Dioscoridi alias [orig: aliàs] Stypa, Theophrasto Phleos: dictam censent a [orig: à] fleu/eir, quod fecundum esse significat, quoniam in Orchomeno lacu copiosa proveniat. Qua ratione etiam Bacchus Phleon, Heliano teste, dictus est. Planta ut cognita passim a [orig: à] Dioscoride non describitur. Theophrasto depingitur frutex aculeatus, tum caule tum folio, semine molli, rubido, radice pecoris pabulo gratissima, non alibi quam [orig: quàm] in aquaticis nascens. Herbam hanc nobis hodie ignotam esse censeo. Minime [orig: Minimè] eorum sententiam amplector, qui Scabiosam vulgo [orig: vulgò] dictam esse putant, quemadmodum utriusque collatio palam [orig: palàm] testatur.

[note: Phlum. ] Describitur alia quoque a [orig: à] Theophrasto planta, quam Phlum nominat, a [orig: à] Phleo seu Stoebe diversa, cuius lanugine ad lixivium mulieres utantur. Molle, inquit, et placentaceum est, colore subrubido. Femi nasterilis est, ad nexus idonea: mas prorsus habetur inutilis. In insulis fluitantibus provenit, parsque huius herbae ab radice pueris cibo est grata. Radix ipsa pecorum pabulo vellitur. Phlum, flou=m apud Pollucem dicitur. Unde Phloinae vestes apud Herodotum et Pausaniam. Haec sicut et prior est hodie incognita.

VIRES.

De viribus Stoebes sic tradit Dioscorides: Semen et folia eius adstringunt: quapropter decoctum eius dysentericis infunditur: auribus quoque purulentis instillatur. Illita folia oculis ab ictu cruore suffusis prosunt. Erumpentis sanguinis impetum cohibent Eadem refert Plin. lib. 22. cap. 11.

MEDIUM, ET EPIMEDIUM. Caput CXXVI.

MEdium, *mh/dior po/a. Nascitur, describente Dioscoride, in saxosis et opacis: folia habet Iridis: caulem tricubitalem, et in eo florem grandem, purpureum, rotundum: semen fert Cnici, minutum: radicem dodrantalem, crassitudine baculi, gustu austero. Iisdem verbis depingitur a [orig: à] Plinio. In quibusdam tamen Dioscoridis exemplaribus, pro Iridis legitur Seridis. Qualis planta sit, hodie non constat.

VIRES.

Quod autem ad vires: Radix in farinam trita, et ex melle decocta, rubros feminarum menses sistit, eclegmate per aliquot dies sumpto. Semen quoque in vino potum menses pellit.

[note: Epimedium. Vindicta ] Epimedium, Romanis Vindicta, peculiaris quoque a [orig: à] Dioscoride et Plinio planta describitur: eadem quoque hodie incognita. Caulis Dioscoridi describitur non magnus, hederae foliis, denis atque duodenis, neque florem, neque fructum ferens, radice tenui, nigra, gravi odore, gustu [note: Epimetron. ] fatuo: in humidis nascens. Eadem prorsus habet Plinius. Epimetron nonnulli suspicantur esse Theophrasti.

VIRES.

Quantum ad Vires: Spissandi refrigerandique vi est praedita. Folia cum oleo trita, teste Dioscoride, virginum mammas increscere prohi bent. Radix conceptum adimit. Folia quinis drachmis post menstruas purgationes quinque diebus in vino pota, concipiendi spem mulieribus adimunt.

TRAGION. Caput CXXVII.

TRagion, *tra/gior, diversa est ab Trago herba, quam Diosc. lib. 4. cap. 46. repraesentat: nec non alia quoque a [orig: à] Trago cereali, cuius in

cap. de Farre candido mentio est facta: de qua etiam Dioscor. lib. 2. cap. 85. Haec autem praesens Tragios seu Tragium, ab eodem auctore lib. 3. cap. 40. depingitur. Porro [orig: Porrò] duae sunt Tragii apud Diosc. species. Prior in Creta nascitur tantum [orig: tantùm] insula, lentisco semine, folio et ramis similis, singulis tamen minoribus: sucus ei lacteus, gummi non dissimilis. Quale sit hoc Tragium, hodie omnino ignoratur, nec facile [orig: facilè], ut pote quod in Creta tantum [orig: tantùm] nascatur, poterit cognosci.

[note: Tragion unde dictum. ] Alterum Tragion, quod et Tragoceros aliquibus dicitur, folia ha bet Scolopendrii, et radicem silvestris raphani, tenuem, candidam, cuius folia in autumno hirci virus olent, unde sibi nomen adoptavit: Nascitur in montibus et praecipitiis. Et haec species est ignota, licet aliqui Bursam pastoris esse conentur affirmare.

VIRES.

Semen prioris Tragii, item folia et lacrima, illitu spicula è corpo re extrahunt, et omnia corpori impacta evocant: pota stranguriae medentur, calculos vesicae frangunt, menses trahunt. Datur autem pondere drachmae unius. Aiunt silvestres capras sagittis confossas huius herbae pabulo spicula excutere. Radix alterius Tragii cruda vel cocta comesta dysentericis prodest.

CHRYSOCOME, ET CHRYSOGONUM. Caput CXXVIII.

[note: Chrysitis ] CHrysocome, quasi dicas aurea coma, Plinio Chrysitis. Nascitur Dioscoridi palmi altitudine, fruticans coma specie corymborum, hyssopo simili, radice hirsuta, Veratri nigri modo tenui, cyperum aequante, gustu non iniucundo, ex austero dulci: in petrosis opacisque provenit. Plinio pari modo describitur, palmi altitudine, comantibus auri fulgore corymbis, radice nigra, gustu ex austero dulci. Qua lis sit herba hodie ignoratur. Cognatam tamen ei censer eam Valerius [note: Menta Sarracenica. ] Cordus, quae Menta Sarracenica Latinis hodie dicitur. Germa. Frawenmintz, et Marienmintz, fert enim ea in summis caulibus aurei coloris corymbos, et radices Veratro nigro similes: estque tota herba cum radicibus admodum odorata. Aliqui etiam Frawenkraut, et Pfannküchenkraut vocant. Hanc in fine capitis de Alismate descripsimus, ubi eiusdem figuram posuimus. Qualiscumque igitur haec sit her ba, constat eam cum Chrysocome cognatam esse.

[note: Chrysogo num. ] Chrysogonon, ab aurei coloris semine nomen accepit, qualis sit planta hodie non constat. Dense [orig: Densè], describente Dioscoride, fruticat, quernis foliis, flore verbasci coronarii: radix ut rapum extuberat, intus ruberrima, foris nigra. Aliis describitur ramulis rectis, albicantibus, foliis quernis, muscario Verbasci coronarii, radice tenui, in incultis nascens.

VIRES.

Quod ad vires: Chrysocomes radix excalfacit et adstringit, his conveniens quod iecur aut pulmonis inflammatio male [orig: malè] affict: cum hydromelite decocta, contra purgationes vulvae assumitur.

Chrysogoni radix cum aceto trita et imposita, muris aranei morsi bus auxiliatur.

EPIPACTIS, BUNIUM, PSEUDOBUnium, Phyteuma, et Silybon. Caput CXXIX.

[note: Epipactis. Elleborine. Borion. ] EPipactis, ut Dioscorides et Plinius consentiunt, aliis Elleborine dicitur, item Borion, frutex est pusillus, et foliis minimis. Nascitur in Asia et Graecia. Iocinoris vitiis est utilissima, et contra venena pota. Nec plura de Epipactide leguntur. Matthiolus Senensis nostr am Saniculam sibi incognitam pro Epipactide exhibet: Sed aberrare eum satis constat intuenti effigiem herbae Saniculae. Siquidem foliis minimis Epipactidem describit Dioscorides: Sed folia plantae quam ipse exhibet, quae omnino est nostra Sanicula, non sunt ita parva.

[note: Bunium. Sopa re gia. ] BUnium Latinis Scopa regia, diversum est a [orig: à] Buniade, quae napusalias [orig: napusaliàs] dicitur, ut in capite de Rapo diximus. Caulem, describente Dioscoride, edit quadrangulum, procerum, digiti crassitudine, in quo ra muli minutis folis ac floribus scatent: folia proxime radicem, apio si milia, longe [orig: longè] tenuiora, coriandrinis proxima: flores anethi, semen odo ratum, hyoscyamo minus. Vires eius sunt, urinam ciere, excalfacere, secundas evocare. Lieni, vesicae, et renibus est utile. Foliorum tam siccorum quam [orig: quàm] recentium, item succiex foliis, caulibusque expressi ex aqua mulas est usus. Placet nonnullis eam esse quae vulgo [orig: vulgò] herba Sanctae Bar barae appellatur, quam peculiari capite descripsimus. Sed num satis firma horum sit ratio, viderint qui eam cum Bunio hoc conferent. Ru [note: Carpentaria. ] ellius eam esse credit quae Carpentaria Gallis dicitur, imposito nomine, quod Officinis Carpentorum ad vulnera curanda expetatur. Ges nerus arbitratur esse eam, quae Germa. Heydnisch Wundkraut dicitur, de qua in Solidagine Sarracenica diximus. Scopae etiam regiae nomen ab aliquibus Violae flammeae tribuitur.

[note: Pseudobunium. ] PSeudobunium, quasi Bunium adulterinum, palmi altitudine in Cre ta fruticare Dioscorides scribit, foliis ramulisque napi, acri gustu. Quaterni eius rami in aqua poti, tormina atque stranguriam, laterumque dolores sanant. Cum sale et vino, repentes strumas discutiunt.

[note: Phyteuma. ] PHyteuma Dioscoridi folium fert Struthio simile, sed minus, semine copioso, perforatoque: radix exigua, tenuis, et summa telluris cute cohaerens, cuius usum ad amatoria esse quidam scripserunt. Eadem habet Plinius.

[note: Silybon. ] SIlybon, Serapioni Hacub alkandec, Spinam Dioscorides depingit

esse latam, foliis Chamaeleontis albi: Cuius sucus ex radice drachmae pondere potus, vomitiones ciet. Plinius eodem modo describit, ac ne in Cilicia quidem, aut Phoenice, ubi nascitur, tanti coquere esse, ita operosam eius esse culinam: nullius in medicina usus.

HIPPOPHAES, ET HIPPOPHAESTON. Caput CXXX.

QUales sint plantae quae his nominibus a [orig: à] Dioscoride et Plinio depinguntur, nemini constat.

[note: Hippophaes [orig: Hippophaës]. Hippophyes. Hippophanes. Lappago Asperugo ] HIppophaes [orig: HIppophaës] alias [orig: aliàs] Hippophyes, et Hippophanes, Romanis Lappago et Lappula. Asperugo Plinio, ut quorundam est sententia: cum [orig: cùm] inquit: Similis anagallidi Lappago videretur, nisi esset ramosior, odo re gravi: quae talis est, mollugo dicitur: quae vero [orig: verò] asperioribus foliis, asperugo. Hippophaes [orig: Hippophaës], inquit Dioscorides, quo fullones concinnandis vestibus utuntur, in sabulosis maritimisque nascitur, surculoso, den so et largo frutice, foliis oleae, longioribus, mollioribusque, inter quae candicantes spinae emicant, siccae, angulosae, interstitio quodam distantes, flores hederae corymbis similes, racematim cohaerentes, minu sculi tamen et molles, candidi, ex parte rubescentes, radix lacteo succo madet, crassa, mollis, amara gustanti, ex qua perinde ut è Thapsia sucus eximitur, qui per se, et cum erui farina subactus siccatur, et ad usum reconditur. Sucus eodem cum planta nomine Hippophaes [orig: Hippophaës] appellatur. Plinius lib. 22. cap. 12. duas facit Hippophaes [orig: Hippophaës] species, unam Dioscoridi descriptam: alteram sine caule et flore, foliis tantum [orig: tantùm] minutis, [note: Hippophaes [orig: Hippophaës] etymon. ] quam HIppophaeston Dioscorides vocat. Equorum naturae, inquit idem, debent accommodatae esse: nec ex aliis causis nomen acceperunt. Sucum etiam, qui Hippophaes [orig: Hippophaës] vocetur, ex Titymalo opti mum fieri, scribit Theophrastus.

VIRES.

Quod ad vires: sincerus sucus, inquit Dioscories, pituitam, bilem, aquasque detrahit, oboli pondere: cum erui vero [orig: verò] farina quatuor obolis. Cum aquae mulsae dimidia hemina datur.

[note: Hippohaestum' Mollugo. ] Hippophaestum altera a [orig: à] Plinio Hippophy is species nominatur, lo co ante [orig: antè] citato: aliquibus mollugo. Nascitur Dioscoridi iisdem locis quibus et Hippophaes [orig: Hippophaës], estque spinae fulloniae genus, humilis herba, sine cauliculo, sine flore: inanibus tantum [orig: tantùm] capitulis, foliis parvis, apino sis, radiculas habens molles, crassas. Sucus radice, foliis et capitulo exprimitur, qui exsiccatur. Eadem fer è habet Plinius. Idem huic etymon quod hippophai. Sucus Hippohpaesti, teste Dioscoride, tribus obolis in aqua mulas datus, aquam pituitasque detrahit: privatim vere [orig: verè] morbis comitialibus, nervorum vitiis, et orthopnoeae huiusmodi purgatio convenit.

CHAMAESYCE. Caput CXXXI.

CHamaesyce, quasi dicas humilis ficus, id nominis accepit, quod [orig: quòd] ficus modo lacteum liquorem fundat, nihil alias [orig: aliàs] haec planta cum ficu commune habet. Ram os emittit, describente Dioscoride, quaternum [orig: quaternûm] digitorum, teretes, succosos, in terram deiectos: folia lentis, par va, peplo herbae similia, tenuia, quae a [orig: à] terra non attolluntur: semine in foliis, ut in peplo, rotundo, sine caule, et sine flore, radice tenui, supervacua. Nascitur in aridis petrosisque locis. Eadem habet Plinius.

VIRES.

Quod ad Vires: Rami ex vino triti vulvae dolores, in pesso appositi, sedant. Omnis generis tumores et verrucas illitu tollunt. Decoctorum ramorum cibo alvus subducitur. Sucus iisdem pollet uribu: Scorpionis ictui illinitur. Prodest adversus caligines et hebetudienes oculorum, nec non ad incipientes suffusiones, nubeculas, et cicatrices, cum melle inunctus.

BRITANNICA. Caput CXXXII.

BRitannica quae sit herba, hodie in dubio est, A Frisiis primum [orig: primùm] demonstratam qua [orig: quà] castra er ant Romanis, scribit Plinius, miraturque nominis eius Etymon, nisi forte [orig: fortè] consini Oceano Britanniae, veluti propinquae, dicavere: non enim inde appellatam, quod [orig: quòd] in Britannia pluri ma nasceretur.

Describitur Dioscoridi foliis silvestris Lapathi, sed nigrioribus et densioribus, gustu adstringentibus: radice tenui et brevi, caule parvo. [note: Vibones. ] Plinius florem eius Vibones dicitradit. Quod certi de hac planta statuam nihil habeo, tam variae sunt auctorum sententiae: Alii siquidem Lapathum seu Rumicem acutum esse credunt: nonnulli herbam Paralysios seu Betonicam albam esse censent: Aliqui item Bistortam sive Colubrinam existimant, quemadmodum D. Amatus Lusitanus.

VIRES.

Quod ad Vires: Adstomacaccen a [orig: à] Fristiis demonstratam auctor est Plinius (est autem stomacacce oris vitium, quo omnes dentes vacillant, et nisi subveniatur, extra compages soluti excidunt.) Flos eius colle ctus antequam tonitrua auditantur, et devoratus, securos in totum an num reddebat milites: ac Frisii qua [orig: quà] castra erant Romanis demonstra vere illam. In Germania autem trans Rhenum castris a [orig: à] Germanico Caesare promotis, maritimo tractu, fons erat aquae dulcis solus, qua pota dentes intra biennium deciderent, compagesque in genibus solverentur: medici stomacaccen et sceletir ben vocabant: ei malo reperta est auxilio Britannica, non nervis modo [orig: modò] et oris malis salutaris, sed contra gnginas quoque et serpentes. Vim habet Dioscoridi adstringendi, ac privatim oris et tonsillarum ulceribus medetur: valetque ad omnia quibus adstrictione est opus. Folia in farinam redacta labiles dentes firmant.

ACANOS, ACORNA. Caput CXXXIII.

ACanos Theophrasto et aliis Graecis describitur, herba spinosa, brevis, latioribus quam [orig: quàm] Eryngium aculeis, capite magno, Chamaeleoni albo simili. Acanos autem est dicta a [orig: à] spinis quibus est munita. Atque hic Acanaceae dicuntur plantae, quae aculeatarum sunt generis. Aliqui, teste Aetio [orig: Aëtio], ob similitudinem, eryngio idem nomen tribuunt. Nonnulli etiam Chamaeleonem album hoc nomine appellarunt. Ruellius plantam esse spinosam suspicatur, quae rusticis Galliae calcatrepa vulgo [orig: vulgò] dicitur. de quo nihil neque affirmo neque nego: siquidem non raro [orig: rarò] plantas vi ad historias ipse torquet. Eius ergo [orig: ergò] sententiam exami nent ii quibus ea planta est cognita.

[note: Acanos seminalis lxine. ] Est et alia Acanos, quae Acanos seminalis Theophrasto dicitur, alias [orig: aliàs] Ixine: Radicem habet foliosam, ex qua similis malo carduus semi nis plenus extuberat, cuius summo vertice inciso, lacrima sporis iu cundi emanat, quae Acanthice Mastiche dicitur. Germinat floretque aestate, caule et foliis lanugines spinosas habens.

[note: Acorna. ] ACorna, ut Theophrastus depingit, herba est Acanaceorum generis, spinam pro foliis habens, cneco, quem Officinae Cartamum vocant, per omnia similis, nisi quod [orig: quòd] colore est rufo, et succo pingui. Quales hae sint plantae non facile [orig: facilè] quivis hodie demonstrarit.

ALECTOROLOPHOS, ET ALOPEcuors. Caput CXXXIIII.

ALectorolophos Phinio, Latinis Crista gallinacea, et simpliciter Crista, Folia, describente Plinio, habet Gallinaceae cristae similia, plura, caulem tenuem, et semen nigrum in siliquis. Credunt aliqui hanc esse Orminon sativum, quod Orualam et Totam bonam Galli ubcant, sed descriptio non prorsus convenit. Aliirursus Saluiam transmarinam, hoc est, Orminon silvestre interpretantur: Verum [orig: Verùm] et horum sententiae descriptio repugnat. Porro [orig: Porrò] Verbenaca recta Cristae Gallinaceae quoque nomine appellatur, diversa tamen ab hac Alectorolopho. Ruellius describit plantam quandam in aruis Galliae nascentem, vulgo [orig: vulgò] Cristam gallinarum appellatam, quam ad Alectorolophi descriptionem accedere credit. Nascitur ea frequens in pratis, caule tenui, foliis cristatis et falcatis, subpurpureis apicibus, in vertice pinnatis, inter quos lunata emicat siliqua, concolor, lata, et membranacea cute vestita, in qua semen pullum clauditur.

Quod ad vires: Alectorolophos utilis est tussientibus, cocta cum faba fressa, melle addito: oculorum quoque caligini prodest. Solidum

[note: Alopecuros. ] ALopecuros, Latinis Vulpina cauda, aliquibus frumentum caudatum. Describitur Theophrasto specie tota tritico similis, verum [orig: verùm] latiore folio, spica hirsuta, qua lanugineum flosculum particulatim emittit, radice articulata, ex cuius nodis emicant folia pinnata: Plinius eam depingit, spica molli, et lanugine densa, non dissimili caudis vulpium, unde nomen accepit. Caudatum frumentum Rusticis Galliae appella ri Ruellius tradit. Nascitur id in aruis frumentacea spe cie, folio tritici, culmo gracili, paucis nodis geniculato, spica plantaginis, nullis ace ribus aut aristis armata, lanugine spissa horrens, asperitate vesttium sequaci.

ANTHALIUM, ET ANTHRISCUS. Caput CXXXV.

ANthalium vel Anthallum, Plinius et Theophrastus describunt. Aegypto peculiare, nec alio usu, nisi ad mensas, cognitum. Nasci tur in locis arenosis, non procul a [orig: à] Nilo, mespili magnitudine et rotun ditate, sine nucleo, sine cortice, folio dxperi. Igni paratum Aegyptii hoc edunt. Theophrasto malum Anthali dicitur. Nostro orbi penitus incognitum.

[note: Anthriscus. Enthussicum. ] ANthriscus Plinio et Athenaeo, Theophrasto Enthussicum: herba est Scandici similis, et eadem quae Scandix foret, ut refert Plinius, si folia tenuiora et odoratiora haberet. Est itaque folio Sacndicis, crassio re, et minus odorato.

Peculiaris ei dos est, quod [orig: quòd] fatigatum ex Venere eorpus relevat, et senio marcesentes coitus excitat, nec non alba feminarum profluviae sistit.

BUPLEURON. BUPRESTIS, ET Butomon. Caput CXXXVI.

BUpleuron a [orig: à] Plinio inter sponte [orig: spontè] nascentes herbas repraesentatur, caule cubitali, foliis multis longisque, muscario anethi. Laudatur Hippocrati et Nicandro ad medicum usum. Alias [orig: Aliàs] ad cibos grata expe titur. Semen ad serpentium morsus est efficax. Folia vel sucus eorum ex vino ad secundas feminarum illinitur. Cum sale et vino strumas discutit. Radix ex vino serpentium morsui est remedio, et urinam ciet. Planta nobis hodie est incognita.

[note: Buprestis. ] BUprestis herba, quod [orig: quòd] boves gustata rumpat, nomen est adepta Hominibus alioqui in cibis gratissima traditur. Qualis sit planta haud constat, nec eius descriptio abautoribus repraesentatur. Plinius eam Venerem potu incitare affirmat. Quae natura Bupresti insecto est peculiaris: nanque id forte [orig: fortè] pecoribus in pabulo devoratum eas

[note: Butonium. ] BUtonium nomen accepit, quod [orig: quòd] ad iumentorum pabulum resecetur, ac gratissimum iis sit alimentum, ut in Geoponicis testatur Democritus, Non autem, ut quorundam fert opinio, quod [orig: quòd] boves rumpat, [note: Iuncus cabacinus. ] id nominis ei est impositum. Vulgo [orig: Vulgò] Iuncus dicitur cabacinus, quod [orig: quòd] ex foliis eius tegetes et sportulae texantur, quas cabas seu corbas vocant, quibus ficus et uvae passulae reconduntur. Frutex est palustris, caule inoffensisimo, peculiari quodam laevore, folio arundinis, angulari, fructu nigro, mali amplitudine. Genera eius sunt duo, Mas scilicet et femina: Mas fecundus: femina vero [orig: verò] sterilis, ad vitilium nexus est utilis. Pars a [orig: à] radice tenera a [orig: à] pueris, cibo grata, mandi tur. Folia iumentorum cibo sunt utilis sima. Ad vitilium nexus et sportas alias [orig: aliàs] expetuntur. Refert etiam Democritus, quibus locis inveniantur, butomus, cyperus, arundo, laetum gramen, et batrachion, quod Chrysanthemon appellant, aquas subesse perennes, aquilegarum testimonio.

CACUBALUM, ET CALATHIAN. Caput CXXXVII.

CAcubalum Plinius Strychnon aliquibus, hoc est, Solanum dici affirmat, [note: Strumum. ] et esse solani speciem nigras ferentem baccas. Aliqui Strumum nominant, quod [orig: quòd] illita strumis auxilietur. Poterit German. dici schwartz Nachtschadt.

VIRES.

Quod ad vires: Folia cum aceto trita, serpentium et scorpionum ictibus medentur. Cyathus succi acinorum cum duobus mulsi lumbo rum doloribus est auxilio. Trita folia strumis sanandis illinuntur.

[note: Calathia na. Viola au tumnalis ] CAlathiana, alias [orig: aliàs] Viola autumnalis, quod [orig: quòd] haec in autumno proveniat, cum [orig: cùm] ceterae in vere prodeant, appellatur. Folio describitur minuto, violae albae non dissimili, in totum sine odore, calathi similitudi ne, autumno tantum [orig: tantùm] proveniens, tanta coloris pulchritudine, ut caeruleum ipsum quod imitatur provocet. Quales sint hae Violae non constat. Dubitat Ruellius an sint eae Violae, quae Gallis ancholae dicuntur, quae tamen aestivis mensibus florent, cum [orig: cùm] Calathianae hae sub autumni tantum [orig: tantùm] initium, in fine aestatis florere tradantur. De usu earum in medicinis nihil est proditum. Coronamentis ob coloris Venerem innectuntur.

CANARIA, CANTABRICA, ET Cerinthe. Caput CXXXVIII.

[note: Cynops: Oculus caninus. ] CAnaria a [orig: à] canibus nomen accepit, quod [orig: quòd] hac canes fastidium deducant. Theophr. Cynops, hoc est, Oculus caninus. Est autem herba humilis, foliis tritici, multo [orig: multò] minoribus, calamulo tenui, geniculis pyxidatim cohaerentibus, articulato, internodiis modo tibiarum in se infarctis, quae tra cta suis a [orig: à] vaginulis exseruntur, evanida spicae loco panicula, ita ut folio et culmo triticum, cacumine arundienem aemuletur. Gallis Herbam canis appellari Ruellius asserit, qua gustat canes praesentaneam vomitionem eliciunt, ut excusso rursus ventris onere vorandi moliantur aviditatem. In cons pectu hanc nostro canes mandere Plinius tradit, sed depastam, ut quae sit intelligi non possit.

[note: Cantabri ca. ] CAntabrica, cuius meminit Plinius, a [orig: à] Cantabris inventoribus nomen accepit: est autem pars illa Hispaniae, quae Biscaia hodie appellatur. Caule nascitur iunceo, pedali, flosculis calathi figura, oblongis, in quibus exile semen. Aquilegiam Gesnerus esse forte [orig: fortè] suspicatur, sed quibus ar gumentis non video, Ruellius colubrinam rusticis Galliae dici censet: qualis autem illa sit affirmare non possum.

Quantum ad vires: Radix, Plinio teste, adversus serpentium morsus drachmae pondere in vini hemina saepius bibitur.

[note: Cerinthe Cerinthus. ] CErinthe vel Cerinthus, Geaecis ou) kh/rinqor, herba est apibus gratissima, quam Gallis Pasquetam dici Ruellius existimat, quod [orig: quòd] videlicet apum examina pascat, cum [orig: cùm] in capitula extuberavit. Folio Cerinthe nascitur candido, incurvo, proceritate cubitali, capite concavo, in quo sucus melleus. Ignobile Vergilio gramen appellatur, in quarto Georg. ubi inquit:

CNEORUM, COMBRETUM, CONFErua, et Cornu cervinum. Caput CXXXXIX.

CNeorum species esse Thymelaeae ereditur: siwuidem Thymelaean [note: Cnestron ] Dioscorides Cneoron et Cnestron appellat. Frutex est coronarius: Suntque duo eius Theophrasto genera: Candidum scilicct, quod ramis frequentibus, crasis, surculosis ac lentis statim pene [orig: penè] a [orig: à] terra fruticat, humilibus aliquvi, sed odoratis, folio tenui, oblongo, et quadantenus oleagino. Alterum nigrum, quod est procerius, folio tamaricis, carnoso, et inodoro. Radix utrique alte [orig: altè] descendens. Germinant post aequinoctium autumni, ac diu in flore manent. Qualis sit herbahodie ignoratur.

[note: Combretum. ] COmbretum legimus bacchari similimum, nisi quod [orig: quòd] procerius est, foliorum proceritate usque in fila extenuata. Tritum cum axungia vulnera mirifice [orig: mirificè] sanat. Nemini hodie nota.

[note: Conferua. ] COnferua apud Latinos invenitur, sicdicta a [orig: à] conferruminando. Estque nihil aliud quam [orig: quàm] spongia aut muscositas aquae dulcis. German. Wasserschwamm, Wassermieß. Gall. Esponge de riviere, toffemusc. Invenitur in fluminum vadis enatans, floccosae lanuginis exsistens den sitas, fistulosaque villorum inanitas, spongiae referens imaginem, quam cum [orig: cùm] rapidiore adaucta lapsu feruntur, in littus expuunt.

VIRES.

Quod ad Vires: Praesentaneum ad ossa confracta esse remedium auctor est Plinius, idque exemplo declarat.

[note: Cornu cervinum. ] COrnu cervinum Ruellio describitur planta, a [orig: à] foliorum forma, quae Cervinum cornu referunt, nomine imposito, quae sale Portulacae modo in Galliis conditur. In limitibus eam nasci tradit, tamquam pede calcari gaudeat, numquam ab humo se attollentem, sed in orbem sparsam solo adhaerentem. Flosculum fert album, et semen in echina tis vulgis occlusum. Nisi sit ea quae Coronopus dicitur, de qua in supe rioribus egimus, non facile [orig: facilè] video quam ipse plantam intelligat.

DODECATHEOS, DRYOPHONON, ELEgia, Enneaphyllon, Eriphia, et Erysithale. Caput CXL.

DOdecatheos a [orig: à] Plinio refertur herba, cui auctoritas sit maxima, omnium deorum maiestate commendata. Folia eius septem lactu cis similia prodeunt ab radice lutea. In aqua potam hanc herbam omnibus morbis mederi tradunt. Qualis sit incognitum est.

[note: Dryophonon. Myrtus nemor alis. ] DRyophonon, quasi dicas silvae caedes, ut placet Ruellio, quod [orig: quòd] ru stici eam frequenter ad varios usus caedant. officinis Galliae Nemora lis myrtus, et custicis cusine. Describitur Plinio dryopter similis, cau liculis tenuibus, circumdatis utrinque foliis oxymyrsinae seu Rusci, sed candidioribus, mollioribus, flore, Sambuci, candido. Decocti eius coliculi eduntur. seminis pro pipere ad iura condienda est usus. Gaudet silvis caeduis et quercetis. Galliae nemora hac scatere Ruellius testatur. Germanice [orig: Germanicè] Waldmyrten dicitur.

[note: Elegia. ] ELegia ex arundinum est genere Plinio, estque duorum generum: al tera mascula, quae est solida: altere femina, quae est inanis. Nascitur humilis, et contra aliar um naturam humi sparsa, graminis in modum, cibo in teneritate animalibus gratissima.

[note: Enneaphyllon. ] ENneaphyllon a [orig: à] foliorum numero nomen accepit, quod [orig: quòd] videlicet novem foliis constet, teste Plinio. Gesnerus consiliginem esse suspicatur. Natura ei est caustica. In coxendicum et lumborum doloribus utilissime [orig: utilissimè] imponitur, lana circumdata, ne urat latus: siquidem celeriter pustulas excitat.

[note: Eriphiae. Plin. lib. 24. cap. 18. ] ERiphia ab haedorum sono nomen accepit: prodiderunt enim ma gi Eriphiam in avena scarabeum habere, sursum deorsumque decurrentem, cum sono haedi. Nascitur ramulis lanuginosis septem, foiis apii,

flore purpureo, perenni, semine fabaceo, totidem radiculis quot ramulis. Hodie in cognita.

[note: Erysithales. ] ERysithales folio depingitur acanthi, floreluteo. In vino luxatis et contusis datur.

GERONTOPOGON, HELIATHE, HEsperis, Holcus, et Hyosiris. Caput CXLI.

[note: Geraos pogon. Senis baba. Saxifica Barba petrae. Barbula hircina. Barba presbyteri. Barba Dei. Lagemps. Discrimen inter Tragopogona et Gerontopogona. Geronto pogon non esse Sene clonem. ] GErontopogon, Nicandro Geraos pogon, hoc est, senis barba. Hetruriae Saxifica, et Romanis Barba petrae. In Gallia Cispodana, Barbula hircina, diversa tamen a [orig: à] Tragopogone, de quo peculiari capite diximus. Aliquibus Barba presbyteri, et Barba Dei. Nascitur inter saxa, longa barba, foliis instar capillorum praelongis, tenuioribus et longioribus quam [orig: quàm] in Tragopogone, caule parvo, super quem calyx longus, et barbula quae summo vertice senum more incana fun ditur. Florem fert luteum, qui in volucres barbas evanescit. Radix est amara. Multis Lagenis herba dicta creditur, quod [orig: quòd] videlicet inter saxa gignatur. Nonnulli eandem cum Tragopogone faciunt: Sed differunt Tragopogon, et Gerontopogon: Quod [orig: Quòd] Tragopogon radicem habet dulcem, longam, in scapo calycem ingentem, et barbam prolixam, caulem lacte manantem: Gerontopogon vero [orig: verò] radicem habet amaram, caly cem longum in caulis vertice, qui in canescentes barbulas fathiscit, nec lacteo succo manat. Aliqui Senecionem esse censent, sed foliorum pictura adversatur, quae in Senecione sunt erucae modo in extremitatibus incisuris divisa, non capillorum instar longa et tenuia.

VIRES.

Quod ad Vires: Sucus decocti iocinorosis et stomachicis auxiliatur. Renum item et vesicae vitiis subvenit. Urinas ex aceto ducit. Semen singultus reprimit: alvum sistit, et intestinorum obstructiones solvit.

[note: Heliatbem. Heliocal lis. ] HEliathe, alias [orig: aliàs] Heliocallis, quod [orig: quòd] videlicet corpus aspectu iucundum reddat, et gratiam conciliet. Magiea est herba in Themiscyra regione, et Ciliciae montibus maritimis proveniens, folio myrti, Hac cum adipe leonino decocta, croco et vino palmeo addito perungi Magos et Persarum reges solitos tradunt, ad conciliandam corporis gratiam. Hodie ignota. Traditur alias [orig: aliàs] a [orig: à] Democrito compositio quaedam ad [note: Hermesi as compo sitio. ] liberos pulchros et bonosgenerandos, quae Hermesias dicitur, de qua vide Ruel. lib. 2. cap. 139. ubi de Hermesia compositione agit.

[note: Hesperis ] HEsperis, quam Theophrastus describit, non est alia quam [orig: quàm] Leucoion Dioscoridis, seu Cheiri, Gelb, weiß, oder rot Veiel, gelb Nägelin, Nägelblümen. Per omnia siquidem verba Theophrasti de Hesperide, et Dioscoridis de Leucoio conveniunt. Leucoion vero [orig: verò] Theophrastus a [orig: à] Dioscoride diversum describit, quod German.

[note: Holcus. Aristida. ] HOlcus, aliquibus Aristida, in saxis nascitur siccis, aristas in cacumine habet tenues, culmum vero [orig: verò] hordeaceum. Multi Zeam esse volunt in saxis provenientem: aliqui silvestrem esse avenam censent. Hanc circa caput aut lacertum alligatam, aristas è corpore educere tradunt, unde aristidae nomen impositum.

[note: Hyositis. ] HYositis Plinio describitur planta intubo similis, sed humilior et tactu asperior, quae contusa vunleribus praeclare [orig: praeclarè] medetur. Gesnerus Auriculam muris esse arbitratur.

IASIONE, ISCHAEMON; IMPIA, ET Isos. Caput CXLII.

IAsione a [orig: à] Theophrasto repraesentatur, olus silvestre, humi serpens, copioso lacte succulentum, flore candido, et in hoc nob ili, quod [orig: quòd] sin gulari folio constet, sed ita implicato ut plura videantur, flor is margi ne in angulos exeunt. Aliqui volubilem interpretantur, quae Germ. Zaunglocken cicitur. Ruellius liseronem et liserottam vulgo [orig: vulgò] Gallis dici putat.

VIRES.

Quantum ad vires eius: Commendatur herba ad stimulandos coitus. Cruda et ex ceto pota lactis ubertatem praestat. Auxiliatur tabidis. Capillos nutrit infantium capiti illita, et tenaciorem cutem efficit.

[note: Impid. Incana. Christocolus, ] IMpia Plinio incana, Officinis Christocolus, et nonnullis ob radi cis odorem Cary ophyllon. Nascitur rorismarinis aspectu, thyrsi modo vestita, inde alii ramuli assurgunt, sua capitella gerentes. Impiam di ctam putant, quod [orig: quòd] liberi in ea super parentem excellant, sive ob id quod [orig: quòd] nullum animal eam attingat.

Quod ad facultatem eius: inter duos lapides trita, fervet, praecipuo adversus anginam succo, lacte et vino admixto: ac numquam eo mor bo tentari eum qui gustaverit traditur: ac proinde suibus dari, quaeque medicamentum id noluerinthaurire, eomorbo interire. Vere cum [orig: cùm] flo ret ad serpentium morsus decoquitur. Succo, aut etiam cinere eius fistulas impleri affirmant.

[note: Ischaemon. Milium syl vestre. ] ISchaemon nomen accepit, quod [orig: quòd] sanguienem inhibeat, non dehiscem te tantum [orig: tantùm], sed concisa quoque vena. Aliquibus Milium appellatur silvestre. In terra serpit milio similis, foliis asperis et lanuginosis. Invenitur in Thracia, tanta sistendi sanguinis vi, ut non aperta modo [orig: modò], sed prae cisa quoque vena sanguinem ruentem sistat. Eadem naribus indita, fluentem inde sanguinem inhibet. Ea in Italia nascitur.

[note: Isos. Aequus frutex. ] ISos Theophrasto appellatur, Latinis Aequus frutex, ut convertit Gaza. Tria sunt eius genera ex fructus et floris colore: nigrum, candidum, et inter utrumque medium. Florem fructumque

pro ratione discriminis fert aut nigrum, aut candidum, aut interdum medio colore, flore scilicet et fructu ex purpura candicante, virgis et [note: Ision. ] folio tenuibus atque laevibus. Dubitat Ruellius an sit ea quae Aentio Ision appellatur, cuius cibo pituitam detrahi dicit. Quamquam Ision Chamaeleonis nigri radicem alii vocant.

LAPPA CANARIA, MALACOCISSOS, et Melandryon. Caput CXLIII.

LAppa canaria, Germa. Hundskletten, id nominis accepit, quod [orig: quòd] canibus adhaereat. Lapparum est generis, nec nisi sola humilitate a [orig: à] reliquis Lappis differt. Est enim lapparum minima. Trita cum mille folio et plantagine carcinomata sanat, sed post triduum resolvatur. Suum moribs medetur evulsa, et in colluviem addita poturis, vel ex vino, vel ex lacte.

[note: Malacocissos. Hedera mollis. ] MAlacocissos, hoc est, Mollis hedera. Folia, ut Democritus aquilex depingit, habethederae, sed molliora et teneriora, caulem tenerum, flexilem, rei quamcumque nactus fueritse advoluentem. Aquam subesse ubicumque haec fuerit inventa, aquilegestestantur. Ruellius cyclaminum esse alteram, quae Officinis sigillum divae Mariae dicitur, existimat. Gesnerus Amaram dulcem interpretatur: et certe [orig: certè] Amari dulcis fruticis descriptio non admodum adversatur. De Amara dulci speciatim supra [orig: suprà] diximus.

[note: Melandryon. ] MElandryon, quasi Quercus nigra, Gesnerus medullam quercus interpretatur. Herba est, describente Plinio, in segetibus et pratis nascens, flore albo, odorato. Aliqui roboris quandam speciem ex ea faci unt, cuius etiam sententiae est Theophrastus. Aliqui Melampyrum putant esse legendum, de quo superius est dictum.

NYCTEGRETON, ODONTIDES, OENOthera, et Oenutta. Caput CXLIIII.

[note: Nytylops. Chenamychos. ] NYctegreton, alias [orig: aliàs] Nyctylops, quod [orig: quòd] è longinquo noctu luceat: item Chenamychos, quod [orig: quòd] anseres a [orig: à] primo conspectu eius expavescant. Herba est coloris ignei, nec a [orig: à] terra se attollens, foliis spinae, in Gedrosia frequens, teste Democrito. Eruitur post aequinoctium vernum radicitus, siccaturque ad lunam triginta diebus, ita lucens noctibus. Hanc aliqui putant esse quam Lunariam Chymistae vocant, de qua in capite de Paronychia diximus. Iosephus lib. 7. belli Iudaici, [note: Baaras. ] cap. 25. consimilem describit herbam, quam Baaras vocat.

Qualis sit planta hodie non est cognitum. Usus eius fuit Magis et Parthorum regibus ad vota suscipienda.

[note: Odontides. ] ODontides dicta est, quod [orig: quòd] dentium dolori medeatur. Nascitur in

pratis inter foenum, fruticosa, triangulis flagellis, geniculatis, nigro articulorum nodo, foliis Polygono longioribus, flore purpureo, pusillo, [note: Foenaria. ] semine in alis hordei. Plinius inter foeni genera numerat. Foenariam apud Rura Galliae dici Ruellius testatur. Vulgo [orig: Vulgò] Foenum purpureum.

Vires eius sunt ad dentium dolores, unde et nomen accepit, cauliculis eius in vino austero deco ctis.

[note: Oenothera. ] OEnothera herba id nominis habet, quod [orig: quòd] eius aspersu è vino feritas omnium animalium, nedum hominum mitigetur. Describitur Theophrasto et Plinio folio amygdalino, flore rosaceo, fruticosa, radice [note: Onuris. Onotheris. ] longa, cum [orig: cùm] inaruit vinum redolente. Gaudet montosis. Quibusdam Onu ris dicitur: Cratevae Onotheris.

In vino pota herba hilaritatem adfert. Eadem feras in potu mitigat: de radice tamen hoc potissimum [orig: potissimùm] est intelligendum, quae vinosa est facultate praedita. Nemini hodie est nota.

[note: Oenutta ] OEnuttam scribit Aelianus herbam, qua cervi et canes inebrientur, inde nomine imposito.

PERICARPUM, PETILIUS, PHELlandrium, et Pothos. Caput CXLV.

PEricarpum Plinio Bulbi genus est: suntque duae eius species: alterum cortice est rubro, alterum nigro, papaveri simile, sed vis maior quam [orig: quàm] priori. Utrique excalfactoria est faculta, ideoque contra cicutam propinantur.

[note: Petilius. ] PEtilius flos a [orig: à] Petilia Lucaniae oppido nomen accepit: sive a [orig: à] Petilio luco Romae. Flos est autumnalis Plinio, circa vepres nascens, quinque foliorum, calyculo versicolori, instar rosae silvestris. Flos adhuc inco gnitus. Ruellius tamen sibi notum esse existimat, quem vero [orig: verò] ipse florem intelligat non satis video, nisi is sit qui flos Portugalliae Gesnero dicitur. Ger. Portugallische blümen. In medicina nullus eius invenitur usus.

[note: Phellandrion. ] PHellandrion a [orig: à] Plinio describitur herba in palustribus folio apii nascens, cuius semen propter calculos et vesicae incommoda bibitur. Nec plura de hacmemoriae prodita leguntur. Qualis autem sit herba contendunt inter se auctores. Alii siquidem censent esse herbam quae Fili pendula vulgo [orig: vulgò] dicitur: Nonnulli eandem cum helioselino, hoc est, Apio [note: Siler aquaticum. ] palustri, esse putant. Sunt qui pro Lavere accipiant. Ruellius Siler aquaticum dictam vulgo [orig: vulgò] herbam pro Phellandrio statuit: Eam describit in riguis et palustribus nasci, folio apii, sed aliquanto [orig: aliquantò] maiore, caule cu bitali, comoso superne [orig: supernè] muscario, floribus luteolis aut candicantibus onusto, radice crassa, sublutea, capillamentis maioribus fibrata.

[note: Pothos. ] POthon Theophrastus et Plinius pari ratione describunt: suntque duo eius genera, alterum hyacinthi flore, alterum sine colore

candidum, quo sepulcra coronabant, a [orig: à] quo et nomen, quasi desideratis esset dicatum. Floret aestate, sed diuturnius est candidum, quod in sepul chris fere [orig: ferè] nascitur. Hodie incognitum.

SIDA, SYMPHONA, ET VENERIS pecten. Caput CXLVI.

SIda est nomen et arboris et herbae. Cum [orig: Cùm] de arbore dicitur, intelli. gitur Malus punica. Herba vero [orig: verò] quae Sida nominatur, cuius memi nuerunt Plinius, et Nicander in Theriacis, nec non Theophrastus, pro venit in Orchomenio lacu copisoa, forma papaveris, flore roseo, vasculo mali amplitudine, candidis membranis obducto, semine intus rubro, gustu triticum aemulante. Caput et folia super undas emicant, mox cum [orig: cùm] defloruit inclinatur in vadum, semenque spargit. Planta haec quae sit hodie minime [orig: minimè] constat.

[note: Symphona. Cromphea. ] SYmphona, alias [orig: aliàs] Cromphena, a [orig: à] Pliiio depingitur, alternis viridibus roseisque per caulem foliis, quae ex posca sanguinem reicientibus medeutr. Incognita nobis planta. Ruellius quandam herbam betaesimilitudine repraesentat, Gallis Genesiam et Helesiam dictam, quam ad Symphonae effigiem accedere existimat, nisi quod [orig: quòd] folia bicoloria sunt, partim rubra, partim vero [orig: verò] herbacea.

[note: Sympho maca, seu Symphonia est Hyoscyamus ] Est et Symphoniaca seu Symphoniaca seu Symphonia herba dicta Apollinaris, seu Hyoscy amus apud Palladium, quisi cerasus aestu canicularium fatigetur, Herbam Symphoniacam circa arboris truncum torqueri in coronam iubet, vel ex ea iuxta imum caudicem cubile fieri. Quo loco Apu leius Apollinarem interpretatur, quam Graeci vocant Hyoscymum.

[note: Veneris pecten. Rastellum. Falcetum. ] VEneris pecten id nominis habet a [orig: à] pectinum similitudine. Gallis, teste Ruellio, Rastellum, quod [orig: quòd] mucrones rastellorum modo, et serie quadam dentati promineant: item Falcetum, eadem de causa. Germ. Frawenstreel. Radice nascitur candida, coliculis semipedem altis, aut paulo [orig: paulò] maioribus, foliis pastinacae, sed tenuioribus, flore albo, exili, dependentibus summatim compluribus rostellis, in mucronem turbinatis, et pectinatim inter se disiunctis. Poventi copiosa inter segetes.

VIRES.

ONOMASTICON PLANTARUM, CONTINENS GRAECAS, LATINAS, ITALICAS, GALLICAS, ET GERMANIcas Nomenclaturas: Vocumque quarum in plantarum descriptionibus frequens est usus, explicationem: una [orig: unà] cum Qualitatibus seu Temperamento earundem.

ABellina veteribus dicta fuit Nux avellana. Abies, Graecis e)la/th. Gall. Sapin et avetna. Germ. Thannen. Ex abiete et reliquis resiniferis arboribus resinae sunt in usu. Est autem omnibus resinis et pici natura calfaciendi, molliendi, discutiendi, et purgandi.

Abrotonum mas. a)bro/tonon. Gall. Auronne, ou garderobbe. Ital. habrotano. Ger. Garthagem, Stabwurtz, Schoßwurtz, Gertwurtz, Kuttelkraut, Affrusch. Femina vero [orig: verò] Gall. dicitur Petit Cypress. Vulgo [orig: Vulgò] Cyparissus silvestris. Germ. Weiß Garthagen, Wild Cypreß. Calidum est et siccum cum absinthio in medio tertii gradus. Unde altero pro altero, teste Galeno in lib. de succedaneis, uti licebit.

Absinthium, a)yi/nqion, a)pi/nqion, *basqu/pikron. Gal. Aluyine, absinse. Ital. Assenzo. Ger. Wermüt. Huius aliud est Ponticum seu Romanum. Gall. Absinse pontico, ou Romaine. Ital. Assenzo pontico. German. Wurmsamen, et Wurmkraut: secundum Seriphium seu marinum dictum, cuius semen vocant Galli Barbotine, Mort aux vers. Ger. Wellsamen. Tertium Santonicum, Aquitanis Santenique.

Absinthium Ponticum calidum est in gradis primo, et siccum in tertio: multum adstringit, minusque reliquis generibus extenuat. Seriphium pontico nonnihil est calidius, magisque extenuat. Santonicum minus extenuat, calfacit, et desiccat, quam [orig: quàm] Seriphium.

Acacia, alias [orig: aliàs] Acantha Aegyptia, hoc est, spina Aegyptia: item spina Arabica, Spina Pontica, Galatica, et Thebaica, a [orig: à] locis quibus provenit. Spina est sui generis, nequaquam ea quam Schlehendorn vulgo [orig: vulgò] dicimus, et Latine [orig: Latinè] Prunum silvestrem. Ex hac Aegyptia spina sucus eiusdem nominis colligitur, cuius loco succo prunorum silvestrium utimur, Acaciae nomine in Officinis manente. Siccat Acacia in ordine tertio, refrigerat vero [orig: verò] in primo. Non inferiores multo [orig: multò] vires possidet sucus prunorum silvestrium.

Acalyphe, a)kalh/fh, Latin. Urtica. Gall. Ortei. Ital. Ortica. Germa. Nessel, et est haec appel latio proprie [orig: propriè] urticarum urentium. Omnes urentes urticae sunt siccae, unde resolvunt, dissipant ac discutiunt, oedemata, aliaque a [orig: à] phlegmone nata vitia, tam intra quam [orig: quàm] extra corpus.

Acanos spinosa est herba apud Theophrastum, id nominis a [orig: à] spinis, quibus est munita, habens. Unde Acanaceae plantae dicuntur, quae aculea tarum sunt generis. Nobis incognita. Ruellius in Gallia Calcatrepam vulgo [orig: vulgò] dici suspicatur.

Acanos seminalis est itidem spinarum generis, alias [orig: aliàs] Ixine: ex huius vertice inciso manat lacrima, quae Acanthice Mastiche dicitur. Theo phrast.

Acantha leuce, a)/kansqa leukh\, id est, Spina alba, Off. Bedegarim: altera Latinis dicitur carduus Mariae. Gall. Lact de nostre dame. Ital. Cardo di S. Maria. Germa. Marlen distel, Weißdistel, Vehedistel. altera est silvestris, Gall. artichaut sauvage. Ital. Laspina biancha salvatica. Germa. Weiß Wegdistel. Diversa autem est Leucacantha, Vide L. Radix exsiccat et modice [orig: modicè] adstringit. Semen est essentiae tenuis, et naturae calidae.

Acanthus vel Acantha, Latine [orig: Latinè] Spina, Graecis Paederotes dicitur, Offic. Branca ursina, Gall. Branche ursine, Ital. Loacantho vero, vel branca orsina vera, Ger. Welsch Berenkla. Est et alia planta quam Acantham Germanicam vulgo [orig: vulgò] vocant, Germanis Teutsch Beren klaw, quae non alia est quam [orig: quàm] Sphondylium Dioscoridis. Folia Acanthi mediocriter digerunt: radix exsiccat, et leviter incidit, tenuiumque est partium.

Acanthus silvestris putatur esse Carduus pratensis, seu Brassica pratensis, Ger. Wisenköl.

Acanthium, a)ka/nsqion, alias [orig: aliàs] Carduus benedictus, Off. Cardo benedictus, Gall. Saffran sauvage houssu. Ital. Zaffarano salvatico. Ger. Cardenbenedict, Gesegneter distel, Spindeldistel, Bornwurtz. Temperamento est calido et sicco, quod gustus eius amarus demonstrat. Desiccat et modice [orig: modicè] digerit. Venenis mi rifice [orig: rificè] adversatur.

Acer. Gall. Crable. Germ. Ahom. Ex eius genere est Carpinus, de quo in C. litera.

Acer lectirotaria, *klino/troxos Theophr acto, aceris est species: id nominis habens, quod [orig: quòd] ex ea fierent rotae ad lectos.

Acetabuli vox cum [orig: cùm] ad plantas transfertur, significat formam folior um ad acetabuli modum esse concavam. Graecis *kotulkdw/r. Dicitur au tem acetabulum in propria significatione oxybaphum, hoc est, patella cuius ad intinctus aceti est usus. Deinde significat etiam concavas partes in polyporum flagellis, quibus id animal innititur. Item venarum et arteriarum ora, quae in uterum feminarum hiantia seruntur.

Acharnica rigua, vel Acharnicum irriguum hede rae est species, quae etiam corymbias dicitur Grae cis a)xarniko\s a)rd evo/menos.

Achillaea, a)xillai=a, millefolio, praesertim stratiote, est cognata: nonnullis supercilium et lumbus Veneris, aliquibus militaris. Ger. Feldgarben, Graßgarben, Schaaffripp. Qualitatem cum millefolio eandem possidet, estque vulner aria herba.

Acini dicuntur fetus minutiores in herbis et fru ticibus, et arboribus densius enascentes, qui co~ stant ex carne, vinaceis, et cute ambiente. Velut in uvis, hedera, sambuco, ebulo, moro. Differ untergo [orig: untergò] Acini a [orig: à] Baccis de quibus in B. litera.

Aconitum lycoctonon, a)ko/nitor luko/ktonor, hoc est, occidens lupos, vulgo [orig: vulgò] Luparia. Gall. l' her be a [orig: à] loup, madriettes, estrangle loup. Ital. l' aconito licoctono. Germ. Wolffswurtz. Erosione et patrefactione enecant aconita, ac toto sunt genere letalia.

Aconitum pardaliagxe\s, quasi pardos perimens. Vulgo [orig: Vulgò] et Off. Vua versa, et vulpina. Gall Estrangle liepard. Ital. l' aconito parda lianche. Ger. Dollwurtz, Wolffsbeer, Einbeer. Letale est sicut prius.

Acorna apud Theophrastum planta est acanaceo rum, hoc est, aculeatarum generis, Cneco seu Cartamo similis. Nobis incognita.

Acorus, a)/koror. Off. Gladiolus luteus. Aphrodisia alias [orig: aliàs] et Venerea. Gall. Glayeul, eu flambe bastarde. Ger. sicut Off. Geel Lilien, Drach enwurtz. Ital. Gladiola rossa. Acorus autem quo passim Officinae utuntur, non est vera: sed verus est is quem Calamum aromaticum eaedem nominant. Acorus verus qui est Calamus Officinarum aromaticus, calidus est et siccus gradu tertio. Acorus vero [orig: verò] Off icinarum, seu adul terinus, immensam adstr ingendi facultatem obtinet, diversamque a [orig: à] veri acori radiee facultatem habet, erassarumque est partium, facultate frigi da, constringit, densat, cogit et contrahit.

Acte, a)/ktii, Sambucus. Gall. Suzeau, Sureau, Seu, Suyer. Ital. Il Sambuco. Germ. Holder. Naturae est calidae et siccae. Vim habet purgatoriam, exsiccat, conglutinat, et modice [orig: modicè] digerit. Sambucus silvestris cum Solano sativo similes vires obtinet. Naturae est frigidae, praesertim vero [orig: verò] baccae eius.

Acynos, herba est usque adeo [orig: adeò] similis Ozimo, ut non temere [orig: temerè] eadem esse ab eruditis credatur.

Acylon fructus est arboris Phellodryos, id est, Ilicis, quae proprie [orig: propriè] Suber dicitur.

Aculeata putatur planta in triticeis aruis nascens. Ger. Feldrößlin, Feldanemone.

Aculei vocantur quaecumque duriuscula in cuspidem turbinata punctionem infligunt, spiculorum modo.

Adiantum candidum, a)di/antor leuko/r. Vulgo [orig: Vulgò] et Off i. Capillus Veneris, et Coriandrum pu tei. Gall. Cheveux de Venus. Ital. Adianto bian co, overo capil Venere. Ger. Maurrauten, Steinfaren, Eselsfaren, Weißfrawen haar.

Adianium nigrum, itidem Capillus Veneris, et Polytrichon, Callitrichon, Supercilium terrae, Cincinalis. Ger. Frawenhaar. Adiantum mediocriter est calidum et frigidum: aequam enim caloris et frigoris temperatur am habet. Exsic cat, extenuat, et discutit.

Adipsos, quasi dicas sine siti, a)/diyos, dicitur Palma Aegyptia. Idem nomen tribuitur Glyzyrrhizae.

Adnata sive appendices, Graece [orig: Graecè] *paraf va/des, di cuntur ramuli quos caules nonnumquam ex sese mittunt, velut novam adscititiamque prolem, co~ tra primum naturae consilium.

Adrachne, a)d ra/xnh, silvestris est arbor, Paulo Adrachnus dicitur. Nobis incognita.

Aegilops Dioscoridis et Plinii, inter frumentorum est vitia. Germ. Zydern, Hasenbrot, hoc est, Panis leporinus: est etiam avena sterilis, avoine sterile, laquelle en aveuns pays est appel lee [orig: lèe] avoyne folle.

Aera, ai)/ra, qu/aros, tita/nior, Zizanium, Lolium, Galeno Aegilops. Germ. Dorten. Sunt qui Kaden dictam plantam velint esse, quam Pseudomelanthion vocamus. Lolium desiccat et calfacit eff icaciter. Calfacit in principio tertii, exsiccat in fine secundi ordinis. Pares cum Iride facultates possidere Simeon Sethi tradit.

Aethiopis planta ab Aethiope regione, ubi potissimum [orig: potissimùm] provenit, nomen habet. Germ. Morenkraut.

Agaricum, Gall. Agaric, fungus innascens arboribus glandiferis, ilicibus, abietibus et laricibus: alter candidus qui probatur: alter niger qui reprobatur. Ger. Dannenschwam. Pituitam et bilem, sed non celeriter, pellit. Ventriculo tamen adversatur.

Ageraton, a)gh/rator, quasi non senescens, est Eupatorium Mesues. Ger. Ru~nigundkraut.

Aizoon, a)ei/twor. Latinis Semperuivum, Sedum, Barba Iovis. Gall. Ioubarbe. Ital. Semperuive, Germ. Haußwurtz. Tria sunt huius genera: Primum, Semperuivum scu Sedum maius dici tur, Ger. groß Haußwurtz, Maurpfeffer. Minus, alias [orig: aliàs] Vermicular is, Ger. ctiam Taubenweiß. Tertium sylucstre, Dioscoridi Telephion, hodie Vermicularis minor, Ger Ratzentreublin, Steinpfeffer. Nonnullis Portulaca silvestris et illecebra. Prima duo gene ra frigida sum in tertio gradu, et in recessu exsiccantium: Refrigerant et adstringunt. Ter tium est naturae calidae.

Alae nominantur in plantis cavi inter caulem et ra mulos anfractus, unde sinuatim nova proles egreditur, facta ab humanis alis translatione Graecis maxw/los.

Alcea, Herba Simeonis. Gall. Guimauve sauvaige. Ital. Malva salvatica. Ger. Sigmarswurtz, Sigmundswurtz. Huius etiam species numeratur quam Meluam Venetam nominant. Ger. Wetterrößlin, Venediger Bappel. Utraque exsiccat citra omnem insi gnem cum [orig: cùm] caliditatem tum frigiditatem, ac emplastricorum omnino facultatem habet.

Alectorolophos Plinio, Lati. Crista gallinacea, et simpliciter Crista, a [orig: à] folior um scilicet forma. Quae sit planta dubitatur, aliis aliam statuentibus.

Alga marina, Graecis fu=kos qala/ssior, herba palustris est ex Potamogetonis specie, nostris lo cis incognita.

Alisma, a)/lisma, Plantago Italica. Germ. Welsch Wegerich. Huius aliqui speciem faciunt herbam Mentam Sarracenicam dictam. Germa. Pfannenkraut, Frawenkraut. Facultatis est. calidae, vimque abstergendi habet.

Alkanna Arabibus dicitur Ligustrum, Offic. eo dem nomine appellatur radix Anchusae, ed improprie [orig: impropriè].

Alliaria. Gall. l' herbe des aux. Ital. Alliaria. Ger. Rnoblauchkrant, Saßkraut, Leuchel. Facultates cum allio habet similes, calfacit et de siccat: non tamen perinde atque allium in excessu quarto.

Allium *sko/rodor. Gall. Aulx, ail. Ital. Aglio. Ger. Rnoblauch. Calfacit et exsiccat in excessu quarto.

Aloe [orig: Aloë], a\loh/. Gall. Perroquet. Ital. Aloe. Germ. Aloen. Sucus aloes [orig: aloës] calidus est in fine primi ordinis, aut initio secundi, siccus in tertio, amarus vehementer, adstringit modice [orig: modicè] et sine morsu: estque aloe [orig: aloë] ex numero corum medicamentorum, quae e)kkoprwtika\, hoc est, stercus educentia vocantur: est item d)sto/maxos, praecipue [orig: praecipuè] lota. Repellit, digerit, terget parum, serius glutinat, stomachum purgat, somnum conciliat, exsiccat, corpora densat, alvum solvit.

Alopecuros, Latinis Vulpina cauda, aliquibus fru mentum caudatum, a [orig: à] spicae forma: Triti co similis Theophrasto describitur.

Alsine, a)lsi/nh), Auricula muris maior, Morsus Gallinae, Paverina. Gall. Mouron. Ital. Alsine. Germ. Hünerdärm, Hünererb, Vogelkraut, Hünerbiß. Quatuor huius distinguuntur species. Naturae est frigidae et humidae, sicut portulaca, ac citra adstrictionem refrigerat.

Althaea, a)lsqkai/h, Ebiscus, Ibiscus, Medica, Bismalva, Malvaviscus. Gall. Guimauves maul ve. Ital. Malvavisco. German. Ibisch, groß oder Wild Bappeln. Folia et flores althcae sunt calida et sicca in primo gradu, Radices in principio secundi: discutit, maturat, mollit.

Amamelis sive Omomelis, w)momkli/s, apud Pamphilum, Item Apamelis, pyri genus est in Ionia, Biferum, succo praedulci, et sine nucleis. Omo melides alias [orig: aliàs] dicuntur Mala silvestria.

Amaracus, *sa/myuxor, Vulgo [orig: Vulgò] Maiorana. Gall. Mayron, Mariolaine. Ital. Maiorana. Germa. Maron. Dicitur item Trifolium agethides. Naturae est calidae et siccae. Oleum

Amarantus luteus, e)li/xrubs, et Chrysanthemum. Vulgo [orig: Vulgò] Stoechas et Stichados citrinum. Gall. Passevelours iaulne. Ital. Fior velluto gallo. Ger. Rhemblümen, Mottenblümen, Iüngling. Temperamenti est calidi et sicci.

Amarantus purpureus, a)ma(rantos porfu/reos, Gall. Passevelours rouge, fleur d' amour, ou ga lousie. It al. Fior vel luto rosso. Germ. Floramior, Sammetrosen, Tausentschön. Quilitas huic frigida siccaque tribuitur.

Amara dulcis, *gluku/pikror. Smilax aliquibus le vis, seu hedera Cilicia. Germ. Ie lengerie lieber. Non est Chamaepitys. Temperamento est calido et sicco.

Ambrosia, quasi immortalis, est Botryiberbae con gener. Cappadoceseandem Botrya votant. Vi res habet reprimendi, et repellendi.

Ammi, a)/mmi. Gall. Ameos. Ital. l' ammi. Ger. Ammey. Cuminum quoque dicitur Aethiopicum. Ca lidum et siccum est in gradu tertio intenso: tenuium est partium et digerit, excalfacit et exsiccat.

Amygdalus, a)mugda/lh. Gall. Amandier. Ger. Mandelbaum: duplex, dulcis et amara. tem per amentum amygdalis est calidum: magis ta men amaris, ob oleosam friatu natur am: Diecles ea tradit alere, ventrem bene afficere. Recentia tamen minus avidis sunt noxia, mace rataque multo [orig: multò] minus iis quae nullum sunt exper ta humorem. Torrida quoque minus crudis offi ciunt. Diphilus tradit attenuare, urinam et alvum ciere, paucum suppedit are nutrimentum. Oleum amygdalinum modice [orig: modicè] et tempera te [orig: tè] est calidum, Vim discutiendi et aperiendi habet. Quod vero [orig: verò] de amygdalis amaris expri mitur, magis aperit, lotiumque et menses ducit, calculos renum et vesicaefrangit.

Amomum hodie ignor atur. Non enim est Rosa Hie richuntis, quemadmo dum aliquando credidi. Off icinae eius nomine falso [orig: falsò] duplex exhibent se men: aliquae enim semen botr yos, nonnulae se men Sisonis pro eo ostendunt. Vim habet Amo mum excalfaciendi, siccandi et spissandi. Galenus easdem ipsi cum acoro facultates assignat, nisi quod [orig: quòd] acorum plus exsiceat, amomum plus excoquit.

Ampeloprasum, a)mpelo/prabr, Latinis Porrum vineale et silvestre, allium item caninum. Ger. Hundsknoblauch. Temper amentum cum porro sectivo idem habet, sed est acrius, sicciusque.

Anaeardium, fructus est in Officinis, hodieque suo nomine in usu. Aliquibus Pediculus Elephantis dicitur. Ger. Elephanten lauß. Calfacit et siccat in quarto gradu.

Anagallis, a)nagalli/s, Theophrasto Corchoros. Duplex, mas et femina. Gall. Morgeline ou mourron. Ital. Anagallide. Germ. Gauchheyl. Utraque calida est et sicca, extergendique naturam habet.

Anagyris, acopos, malva terrestris, lignum putidum. Gall. Bois puant. Ger. Stinckendbaum. Aliquibus evonymos. Facultate discutiendi et molliendi est praedita.

Anchusa, alias [orig: aliàs] Calyx et Onoclea Dioscoridi. Of fic. Buglossa rubta. Vulgo [orig: Vulgò] rot Ochsenzung. Gall. Orchaneta. Anchusa altera alias [orig: aliàs] Alcibia dion et Onochelos sive Onochelis. Valerius Cordus Buglossam rubeam silvestrem voeat. Ger. Wild rot Ochsenzung. Plinius Pseudan chusam videtur appellare. Anchusa tertia se cundae non est dissimilis admodum. Radix pri mae anchusae habet vim adstringendi. Secundae et tertiae radix resistunt serpentum venenis.

Andrachne, a)nd ra/xnh. Lat. Portulaca. Gall. Pourpier, pour chaille. Ital. Porcellana. Ger. Burtzelkraut, Bürgel, Grensel. Alia est sae tiva, alia silvestris. Utraque in tertio ordine a [orig: à] temperatis et mediis refrigerat, humectat vero [orig: verò] in secundo.

Androsaemon, a)nd ro/saimor. Gall. Mill pertuys large. Ital. Lo Androsaemo Ger. Rünrath. Rutae silvestris est species. Calfacit et exsiccat: iis dem cum Ruta silvestri viribus.

Androsace, a)nd rosa)kh, quod [orig: quòd] vires acuat, seu alacres ad naturae arma redat, nomen habet.

Anemone, an)emw/nh, altera est sativa, quam Anemonerößlin Germani vocant: Altera silvestris. Off. Herba venti, Gall. Coqueretz, coquelour des, Ital. Anemone salvatico. Germa. Ruchenschell, Rüschell, Hacketkraut. Diversae sunt autem Anemone, argemone, et Papaver erraticum. Dioscorides utrique Anemone acrem vim tribuit. Temperamento est potissimum cae lido et sicco, ad Ranunculorum quadantenus temper atur am accedens.

Anethum, a)/nksqor, Gall. Anet. Ita. Anetho. Germ. Dill. Calid um est intens è in secundo, et remisse [orig: remissè] in tertio gradu: exsiccandi vim habet in fine primi, aut initio secundi ordinis. Ustum est calidum et siccum in gradu tertio.

Angelica, S. spiritus herba. Gall. Angelique. Ital. Angelica. Ger. Angelic. Calida est et sicca in gradu tertio, aperit, extenuat, et discutit.

Amsum, a)/nibr, Gall. Anis. Ital. Lo aniso. Germae. Aniß. Poeniculum item Romanum, et Cyminum dulce. Calid um est et siccum in gradu tertio.

Anonis, an)wni\s, et Ononis. Offic. Resta bovis, et Remora aratri, item Acutella, Gall Bugra ves, arreste beuff. Ital. La resta bovis, Bonaga. Germa. Hawhechel, Ochsenbrech, Stall kraut, Wetzsteinkraut, Ratzenspeer. Calida est in gradu tertio. Vim habet quandam abstersoriam et incisoriam. Radix calfacit et extenuat.

Anthalium vel Anthallum Aegypto peculiare na scitur, sine nucleo, sine cortice, mespili magnitudine et rotunditate, folio Cyperi. Igni para tum hoc Aegyptii edunt. Theophrastus malum aenthali vocat.

Anthemon phyllodes, hoc est, foliosum, apud Theophrastum, Gazae Nigella foliosa, est eadem quae Pseudomelanthium. German. Raden.

Anthemis, *xamai/mklor, Chamaemelum, Off. Camomilla. Gall. Camomille. Ital. Camamilla. Ger ma. Camllen. Species huius sunt Leucanthemon, Chrysanthemon, et Eranthemon. Calfacit et exsiccat in primo gradu: resolvit, mitigat. Oleum Anthemidis est resolutivum et mitigatium.

Anthriscus Plinio et Athenaeo, Theophrasto Enthussicum: herba folio Scandicis, crassiore, et minus odorata. Corpus ex Venere lass um relevat, et marcescentes ex Venere coitus excitat.

Anthyllis, item Anthyllon, et Anthycellon, Plinio et Aegmetae. Ital. Salsola. Ger. Saltzkraut. Hinc excoquitur Sal, quem vocant Alkali.

Antirrbinum, Anarrhinon, Lychnis agria, Cynocephalia, Bueranion. Gall. Mourron violet. Germa. Orant, Brackenhaupt, Ralbsnaaß, Hundskopff. Facultates, teste Paulo, cum bubonio pares habet, sed inferiores aliquantum, ac extra corpus potissimum [orig: potissimùm] usur patur.

Aparine, a)pari/nh, fila/nsqrwpos, o)mfalo/karpos. Offic. Aspergula, Asperula, et Lappago purpurea. Gall. Riebles, Cratteron. Ital. La aparine. Germa. Rlebkraut. Exsiccat et extergit modice [orig: modicè], tenutumque est par tium.

Aphace, a)fa/kh, Os mundi. Gall. Vesse sauvage, Vesseros. Ital. Aphaca, Veccia salvatica. Ger. Feldwicken. Aphace Theophrasti putatur esse primum genus Hieracii. Caloris est mediocris, et nalentius desiceat. Folia adstringendi vim possident. Vires cum lente pares ha bet, sed natur a ipsi ad spissandum eff icacior est quam [orig: quàm] lenti.

Apices dicuntur stamina, quae in medio calycis erumpunt, quae velut capillamenta in intimo flo ris sinu prorumpunt.

Apios, a)/pios h)/ i)xa)s, Raphanus silvestris, et Panis por cinus. Gall. Chiche sauvage. Ital. Ceci Salvatichi. Germ. Erdnuß, Ackereychel, Sewbrot, Brdmandel. Radice eius sues delectantur, adeo [orig: adeò] ut penitus etiam eas evellant. Di versa est a [orig: à] Cyclamino, cuius radix est voxia. Calida est et sicca mediocriter, ac leniter pur gat.

Apium, *se/linor. Gall. Du persill. Ger. Epff. Species eius sune plures, videlicet Hortense seu sativum, Graecis *se/linor khpai=or. Ger. Gartenepff. 2. e)leose/linor, id est, Apium palustre. 3. o)reose/linor, id est, Apium montanum. 4. petrose/linor, id est, Apium petrosum, et e(ppose)linor, de quibus in suis literis dicetur. Apium est calidum et siccum, estque diureticum.

Apocynon, a)po/kunor. Vide Mercurialis silvestris. Est etiam Apocynon planta alia, quae vescentes ea canes interimit, unde et Cynocr am be dicitur, hoc est, Brassica canina: et Hippo manes, quod [orig: quòd] equos in furorem agat. Haec a [orig: à] Mer curiali est diversa.

Aquilegia. Gall. Ancolie. Ital. Aquilegia volga re. Ger. Ackeley, Agley. Calida est mediocriter, et modicee [orig: modiceè] digerit.

Aracus, sive Aracus cerealis, inter lentis vitia a [orig: à] Theophr asto et Galeno numeratur. Ruellius Gallis Cerr as dici existimat.

Aracois planta est Aegypti, Araco similis, unde Plinio etiam Ar acus appellatur. Hanc peculiariter miratur Theophr astus.

Aracidna sive Arachydna, quasi dic as Araci tubera, congener est Aracoidi planta, cuius etiam Theophrastus cum Aracoide meminit. Dicttur item Amphicarpon, quod [orig: quòd] geminum et utraque parte fructum serat.

Arbor dicitur quidquid a [orig: à] radice statim simplio cicaudice, br achiatum ramis, surculosum, dissolutuque contumax assurgit.

Arbutus. Graecis *ko/maros et meme)kulos. Huius fruct um impr oprie [orig: opriè] aliqui vocant Unedonem, cum [orig: cùm] is alterius sit arboris, videlicet

epimelidis: arbuti ver ò fructus eodem cum arbore nomine, ninurum memecylos appellatur. Qualitatis est acerbs. Stomacho, teste Dioscor. adversatur, capitis dolorem movet.

Arcoeum, alcocalum, articocalus, articols, articoca, et cocalus. Vide Scolymas aculeatus.

Arction, a)/rktwor. Personata. Lappa maior. Offic. Bardana. Gall. Gleteron, Napolier. Ital. Lappola maggiore. Germa. groß Rlerren. Digerit, desiccat et adstringit mediocriter, teste Galeno.

Argemone, a)rgemw/nh, Germanis non nisi Latino nomine est cognita, Argemonerößlin, id nominis habet quod [orig: quòd] argemas tollat: aliqui male [orig: malè] ad agrimoniam detorquent. Est et alia herba apud Plinium Argemon dicta, diversa ab Argemone, quae suibus qui eam gust averint, est remedio, sine serro effossa, et in colluviem poturis vel exlacte vel ex vino addita.

Arisarum, a)ri/saros, Ital. Erisaro. Hispanice [orig: Hispanicè] Frayilillos hyerua. Fraylillos autem quasi dicas fraterculos, quia figura Monachulum referre videatur.

Aristolochia, a)ristoloxi/a. Gall. De la Sarrasine, Ratelou. Ital. Aristolochia. Off corrupte [orig: corruptè] aristologia. Germanis Holwurtz. Species eius numer antur plures, Prima rotunda, secund alonga seu macula, alias [orig: aliàs] dastylitis: Ter tia Clematis, Germa. Gsterlucey. Quarta Pi stolochia et Polyrrhizos. Calida est et sicca in secundo ordine, et fere [orig: ferè] in tertio, supra mo dumenim est amara et subacris. Valent autem omnes radice tantum. Phlegmaticos humor es educit: extergendi item et extrahendi vi pollet.

Armoracia seu Raphanus silvestris non est ea quam Germam Merrettich vocant, sed Hederich, et Heydenrettich, Wilder Senff. Est autem Merrettich Thlaspi Dioscoridis maius.

Arnabo, Aetio [orig: Aëtio] et Paulo Arabo. Arabibus zurm beti, quam postremam vocem Serapion pro Zedoaria ctiam accipit. Arbor est Orientis, nobis incognita. Vieri adstrictoria, calida et sicca.

Arnoglossum, a)rnoglw/ssor, polu/neuros. La tin. Plantago. Gall. Plantain. Ital. La piantagne. Germ. Wegerich, Schaaffzung. Hulus species sunt, rubea, maior, acununatd [orig: acunùnatd], et aquae tica. Mediocriter siccum est et srigidum: unde plurimus eius usus: siquidem refrigerat simul et desiccat.

Artemisia, a)rtemi/sia. Gall. Arnmoyse, arsemise. Ital. l' artemisia. Ger. Beifüß, Bucken. Species huius numer antur quatuor. 1. Latifolia. 2. Tenuisolia, vulgo [orig: vulgò] Matricaria. Gall. Espargoutte. Ital. l' artemisia ramosa. Ger. Mütter kraut, Metram. 3. Unicaulis, Vulgo [orig: Vulgò] Tanace tum et athanasia. Gall. Armoise outanee. Ita. l' artemisia delle frondi sottili. Germa. Groß Reinfaren. Quartam addunt, forma tamen et odore et sapore diversam, quae Tages Indica, et flos Indianus, nonnullis Viola fla~mea appellatur. Gall. Rosier d'indie. Ital. lo fiore indiano. Ger. Indianisch neglin, Sammettosen. Calida sunt singula generain gradu setundo, sicca in fine primi, aut initio setundi, cal faciunt et desicant modice [orig: modicè].

Articuli sunt partes quae in nodos quosdam intume scunt, è quibus persaepe radmuli prodeunt.

Arum, a)/ror, h)\ a)ri/saror. Off. Larum. Vulgo [orig: Vulgò] Pes Vituli, Item Serpentaria minor, et sacerdotis et canis virile. Gall. Cicotrin. Vit de Chien. Ital. Lo arisaro, lo aro. Ger. Aron, Teutsch er imber, Pfaffenpint. Ari pro regionis natura diversa est acrimonia. Nostrum in Germania summam habet acrimoniam, ut vix etiam gustaripossit. Quod ergo [orig: ergò] minoris est acrimoniae calidum est et siccum, secundum Galenum, in gradu primo: vostrumvero [orig: verò] calfacit et exsic cat in gradutertio. Discutit, extenuat, et extergit.

Arundo, *ka/lamos. Ger. Ror. Species eius sunt plvers. Temperamenti est frigidi et sicci.

Asarum, a)/saro/r Gall. Cabaret. Ital. Bacchara. Ger. Haselwurtz. Calidum est et sicum ordi ne tertio, potissimum [orig: potissimùm] tamen radices, quae acori radicibus, Galeno teste, sunt viribus simlles. Folia vim habent adstringendi.

Ascyrum, a)/skuror. Gall. Mille pertouys, trucheron. Ital. lo ascyro. Ger. Harthew. Species est Rutae silvestris. Galfacit et disicat: folia mo dice [orig: dicè] extergent et desiccant. Semen expurgatoriam vim habet.

Asparagi dicuntur Olerum germina quae prmum in lu cemprodeunt priusquam in folia expliceatur: recentissimique turiones qui sunt edendo.

Asparagus, a)pa/ragos. Gall. Esperge. Ital. lo asparago coltivato. Ger. Spargen. Silvestris asparagus alias [orig: aliàs] Corruda Lat. dicitur. Abster git citra manifestam caliditatem aut frigiditatem.

Asclepias, a)sklh/pias, Lat. Hirundinaria. Off. Vincetoxicum. Gal. Domte venin. Ital. Vincetossico. Ger. Schwalbenwurtz. Calida est et sicca, tenuisque substantiae.

Aspalathus, alias [orig: aliàs] Erysisceptrum, sive Cyperus, aut Cypirus rotundus.

Asphodelus, a)sfo/delos. Latinis Hastula regus, mas proprie [orig: propriè] Albucum dicitur. Officinae pro asphodelo Hemerocallin exhibent. Veram autem Asphodelum in plantarum nostra descriptione ostendimus. Radix asphodeli calida est et sicca: est emm amara et acris.

Aster atticus, a)sth\r a)ttiko\s, h)/ *boubw/nior. Lat. Inguinalis. Gall. herbe de l' estoille, ital. Aster at tico purpureo. Ger. Braun sternkraut. Mixtae, ut rosa, est potentiae: refrigerat enim, sed non tam vebementer, et digerit, et exsiccat, ob amar am quae inest qualitatem.

Astragalus, a)stra/galos. Lat. Talus. Gallis, teste Ruellio, Cicer montanum vel Rusticum. Ger. Rnollenkraut, et Christianwurtz. Vires ei sunt adstringendi et spissandi.

Asyla, herba est, quae queritur a [orig: à] pecoribus cum [orig: cùm] anagallidem feminam degustarunt.

Ategiae Latinis veterbus dictae sunt scenae, quae ex herbis, frondibus, et ramis, opere quodam to piario fiebant, inque hortis umbrae gratia aestivo tempore erigebantur.

Atractylis, a)traktuli/s, Cnicus seu Cartamus sylveris, Carduus silvestris, Colus rustica, Fusus agrestis. Gall. Saffranbastard sauvagie. Ital. Zaffrano volgare. Ger. Wilder Feldsaffran. Temperamentum calidum siccumque habet.

Atriplex, a)tra)facis, Chrysolachanum, hoc est, aureum olus. Gall. Arroche, bonneadame. Ital. Atriplice. Ger. Molten. Humida est in secundo ordine, frigida in primo. Hortensis tamen silvestri est humidior et efficacior.

Atriplex Canina, Blitum foetidum, Stoltz oder Güter hernrich, Hundsmilten. Vim habet putrida et foetida ulcera sanandi.

Avenasativa, Graecis *brw=mos. Gall. Auoine. Ital. l'avena. Ger. Habern. Avena, Galeno teste, ut medicamentum refriger at, ut alimentum vero [orig: verò] calfacit sufficienter. Utroque vero [orig: verò] modo exsiccat.

Avena silvestris, Plinio avena Graeea. Graecis Aegilops. Lat. Festuca. Germ. Taub Habetn, Gauchhabern.

Auricula nuris, *muosw=tis. Ger. Meußohr: altera maior est, quae aliquibus Alsine dicitur, al tera vero [orig: verò] minor, quam Pilosellam appellant. Gall. Peluette. Ital. Pelosella. TErtia item, quae Pilosella minor, et Germ. quoque Meußöhrlin appellatur. Naturae sunt calidae et siccae, vimque adstringendi cum modica acrimonia habent: murifice [orig: murificè] igtur ad purganda et glutinanda vulnera conducunt.

Baccae dicuntur fetus minutiores in herbis, frute cibus, et arboribus, dispesius et rarius evanescentes, Ut sunt partus lauri, olivae, corna, fru ctus loti, myrti, lentisci, et id genus aliorum. Interdum tamen vocabulum hoc cum Acinis confunditur, et alterum pro altero sumitur.

Barccharis Ruellio putatur esse planta, quam Divae Mariae Chirotecas Gallivocant, Ger. Unser Frawen hendschüch, herba coronaria, nobis incognita. Aliquibus falso [orig: falsò] creditur esse Asarum.

Ballote, Graecis *mela/mprabr. Off. Marrubium nigrum. Gall. Marrubin noir. Ital. Marrubio nero. Ger. Andom, Schwartz Andom. Tem per amentum eius vide in Marrubio.

Balsamum, solius Aegypti et Iudeae arbor pretiosissima, cuius fructus dicitur Carpobalsamum, liquor Opobalsamum, lignum Xylobalsamum. Calfacit et siccat in secundo ordine: praecipua vis inest succo, secunda semini, tertia ligno.

Batrachion, *batra/xion. Lat. Ranunculus, flammula, scelerata. Gall. Bassinet. Ital. Ranunculo overo batrachio. Ger. Hanenfüß. Species eius sunt multae. Calidi sunt et sicci vehementer omnes ranunculi, exurunt itaque pustulasque velut ignis excitant: intra corpus noxii.

Batus, *ba/tos. Lat Rubus, Gall. Ronce. Ital. Rovo. Ger. Brombeer. Hunisspecies sunt Rubus Idaeus, Ger. Hindbeeren, et Chamaebatus seu Humirubus, Ger. Bocksbeern: item Cynosba tus, de quo in litera C. Rubi genera adstr ingunt, siccant et refriger ant, tam folia quam [orig: quàm] ger mina, fructus, flores et radices. Recentia autein seu tener a adhuc folia minus adstr ingunt.

Pructus maturus minus adstringn, immaturus vero [orig: verò] plus. Sucus tam maturi quam [orig: quàm] immaturi fructus siccatusreconditur, validius quam [orig: quàm] si recens fuerit exsiccans.

Bechion, *bh/xior. Latin. Tussilago. Offic. Ungula caballina, item Farfarella et Farfarago. Gull. Pasd' asne. It ae. Tussilaine, overo l' unglia di cavallo. Germa. Roßhüff, Brandtlattich, Eselshüff. Folia viridia et recentia sunt frigida et humida: arida nero [orig: nerò] sunt ealida: tum enim sunt acriora: Inflammationibus opitulantur.

Bdellium nomen est arboris et gummi ex eadem stillantis, alii brochon, malathram, et maldacam vocant.

Behen sive Been Arabibus sunt radices, quae nomen suum in Officinis hodieque retinent, quarum altera Behen album, altera Behen rubrum dicitur. Behen album nostris locis nascens voca tur vulgo [orig: vulgò] Lidweych, Slidweych, et Splyß pettel. Item Taubenkropff, sed a [orig: à] fumaria di versum. Gesnerus hoc Dioscoridis esse Polemo niam suspicatur.

Bellis minor silvestris, alias [orig: aliàs] primula veris et consolida minima. Gall. Consyre petite sauvage. Ger. Maßlieben, klein Zeitlosen. Frigidae et bumidae est naturae: herba est vulneraria, ulm glutinandi habens. Bellis minor hortensis, consolida minor, Germ. Monatblüm, Rote blümlin.

Bersilicum seu Bresilum, German. Presilgenholtz. Lignum ad nos affertur, usu eius ad ru bricam cognito.

Beta, *teu=tlor, *seu=tlor. Gall. de laporee. Ital. Bietola. Germa. Mangolt, Römisch Röl, Romgraß, Alia candida, alianigra. Calida est et sicca in tertio ordine. Nigra adstrictionis aliquid habet, praesertim in radice.

Betonica seu Vetonica, *ke/stror, *yuxo/trofor, Serratula. Gall. Betoine. Ital. Betotuca porpo rea. Ger. Braun Betonien. Betonicam altilem volunt nonnulli esse florem garyophyllorum, de quo in litera F. Calida est et sicca in primo ordine completo, aut in secundi medio. Vis ei repellendi et discutiendi.

Betonica alba, arthritica, item Primula veris, et Verbasculum. Gall. Coquu. Ital. Verbascolo. Ger. Schlüsselblüm: duplex, odorata et non odorata, seulutea et candida.

Bifolium, Cordo Alisma seu Damasonium bifolium, Item Perfoliatasyluestris, Nonnullis Ophris. Germ. Zweyblat. Invenitur tamen uno quove solio, quod Germani ex forma Emblat, quasi unisolium vocant. Temper amenti est calidi et sicci: Vim habet glutinandi. Estque vulner aria herba.

Blattaria. German. Goldknöpfflin, Schabenkrant. Species Verbasci. Gall. Bovillon blanc serre. Ital. La blattaria.

Blitum, *bli=tor. Officinae cum Beta confundunt. estque beta insipida. Gall. Porce rouge, ou blete. Ital. Il blito. Germ. Meyer, Mistmilten. Alia quoque species eius est quae rubrum olus, et Ger. Blütkraut vocatur. Humidum est et frigidum in secundo ordine.

Botrys, *be/trus. Gall. Millegraine. Ital. Botri. Nonnullis etiam artemisia, et Pharmacopolis quibusdam Amomum, Ger. Traubenkraur. Amara est, vimque incidendi habet, unde calidam et siccam esse facile [orig: facilè] colligitur.

Brassica, *kra/mbh. Vulgo [orig: Vulgò] caulis. Gal. des Choux. Ital. il cavolo. Ger. Röl, Cappes. Species eius sunt, lata, crispa, minima, et capitata. Calida est et sicca in primo ordine.

Brathus, *bra/squs. Savina. Gall. Savinier. Ital. Savina. Ger. Sevenbaum. Calida est et sicca tertio ordine, tenuiumque maxime [orig: maximè] partium. Amaritudinis et adstrictionis est obscurioris quam [orig: quàm] Cupressus. Extenuat et digerit, Galeno teste. Silvestris Savina eadem potest.

Britannica Dioscoridi et Plinio est herba, quae qualis sit hodie non constat: a [orig: à] Frisiis hanc pri mum [orig: mùm] demonstratam qua [orig: quà] castra erant Romanis, scribit plinius, miraturque nominis eius etymon. Florem eius Vibones dici idem dutor testatur.

Bryon, *bru/or. Lat. Lupus salictarius, Lupulus, Humulus, Volubilis magna, convolvulus, lupus reptitius, habilla, bruscandula. Gall. Houblon. Ital. Lo lupulo. Ger~. Hopffen. Calidus est et siccus in secundo ordine: solvit, matur at, et huscera aperit.

Bryonia, *bruwni/a. Duplex est: altera alba, Graecis a)/mpelos leukh/. Lat. Vitis alba. Gal. de la couleuree, feu ardant. Ital. Vite biancha. Alias [orig: Aliàs] Psilothrum. Germa. Stickwurtz, Roßwurtzel, Römisch rüb, Teufelskirsch, Wilder Zitwan. Altera nigra, Graecis a)/mpelos me/ laina, id est, Vitis nigra, Galeno Bryonia, et Vitischironia, et taminia. Dioscor. Clema tis altera. Gall. Couleuree noire, ou viorne. Ital. Vite nera. Germ. Waldreben, Lienen. Ruellius Viburnum existimat. Prima germina Vitis albae subamar am modicam adstrictionem habent: radix desiccat, et moder atecalfacit [orig: atècalfacit], discutit item. Vitis nigra cum alba temperamentum idem possidet.

Buglossum, Lat. Lingua bovis. Gall. Langue de bouc, baillant couroge: est Borago seu Corago. Ital. Boragine. Ger. Buries. Naturae est ca lidae et humidae. Urinam ciet, sitim sedat, cor exhilarat.

Bulbus gener ale nomen est omnibus herbis, quae ca pitatas et compactas radices habent, speciatim vero [orig: verò] pro ceparum accipitur peculiari genere, estque duplex, vomitorius et esculen tus.

Bulbus vomitorius creditur esse is quem Germani vocant Blaw Hoinungsblümen, ex Narcissi speciebus.

Bulbus esculentus existimatur esse Cepa silvestris. Gall. Porrion. Ital. Il bulbo salvatico. Ger. Feld oder Ackerzwibel. Facultatem emolliendi et discutiendi duros tumores obtinent. Venerem mire [orig: mirè] stimulant.

Bulbus eriphoros, hoc est, bulbus laniger a [orig: à] Theophrasto describitur, nobis incognitus. Nascitur circa amnium ripas: inter summum eius corticem, eamque partem qua vescimur, lanea continetur natura, qua media conculcata mappae aliaeque vestes quondam conficiebantur.

Bulbina Theophrasto ex bulborum genere traditur, foliis porraceis, flore violae purpureo sive ferrugineo in spicis, nigro semine, radicis bulbo foris rubicundo, intus candido squamis caren te, Mauris bubegirim dicitur, ac Hermodacty lorum ab iis species esse sertur.

Bunium, Lat. Scopa regia. Incognita nobis planta. Ruellius putat eam esse quam Carpentariam Gallivocant.

Buphthalmum maius; alias [orig: aliàs] bellis maior. Off. Consolida media. Gall. Oil de beuf. Ital. Buphthalimo, overo l'occhio di bue. Ger. Rindsaug, Rüaug, Rüdill, Genßblüm. Flores buphthalmi calidiores sunt floribus Anchemidis.

Buphthalmum minus priori pene [orig: penè] simile, German. Genßblüm proprie [orig: propriè] dicitur.

Buphthalmum Dioscoridis est species Anthemidis quae Chrysanthemos, et Germ. Streichblüm appellatur, a [orig: à] priore buphathalmo diver sa. Diff erunt autem flores anthemidis et buphthalmi sola magnitudme.

Bupleuron a [orig: à] Plinio inter sponte nascentes plantas ponitur. Nobis ignota.

Buprestis herba, quod [orig: quòd] boves gustata rumpat, nomen habet: Unde etiam Buprestis insectum di ctum est. Quae sit planta hodie ignor atur: nec eius descriptio apud auctores exstat.

Butonium, quod [orig: quòd] ad iumentorum pabulum resecetur appellationem invenit, ut in Geoponicis te statur Democritus. Vulgo [orig: Vulgò] Iuncus cabacinus, quod [orig: quòd] ex foliis eius tegetes, et sportulae texantur, quas cobas seu corbas vocant, quibus ficus et unae passulae reconduntur.

Buxus. *pu/cos. Gall. Bouys. Ital. Buxo. German. Buchßbaum. Naturabuxo est adstringens et exsiccans.

Byne hordeum dicitur madefactum, quod germen emisit, quod deinde una [orig: unà] cum enatis ligulis tosum et tritum, pro cataplasmate impositum oedemata curat. Hoc Germani Maltz vocant, ex eoque sic madefacto et tosto cerevisiam suam coquunt.

Cachryes sunt oblonga panicularum modo nucamenta, quae squamatim compacta propendent è ramis: erescunt hieme, vere debiscune in flaevescentes squamulas, et folio prodeunte decidunt, ut in abiete, picea, et multis aliis videre licet. Plimus vocat Pilulas.

Cacubalum Plinius Strychnon aliquibus, hoc est, Solanum dici affirmat, et est solani speciem nigras ferentem baccas: Aliqui Strumum nominant, quod [orig: quòd] illitum strumis auxilietur. Germanis dici poterit schwartz Nachtschadt.

Calanuncha, *kala\mi/nsqh. Gall. Calament. Ital. Calemento. Huius species sunt plures. Germani communi nomine voc ant Nepten, hoc est, Nepetas Essentia est Calanuntha tenui et calida, siccaque in ordine quodammodo tertio. Gustu enim est acris, et palam [orig: palàm] calida, ac paulum omnino amaritudinis obtinet.

Calamus aromaticus verus hodie ignoratur: quem vero [orig: verò] Officinae habent, is est verus acorus, quem calami nomine ac cipiunt.

Calathiana, alias [orig: aliàs] Viola autumnalis, quod [orig: quòd] haec in autumno proveniat, cum [orig: cùm] ceterae in vere prodeant, appellatur. Quae sit dubitatur.

Calathus in plantis dicitur rectus turbo [orig: túrbo], qualis est effigres florum lilii.

Cali Arabibus dicitur herba maritima, ex qua sal Alkali dictus conficitur, et è cuius cinere pocula candida vitreafiunt. Eadem in maritimis Galliae est frequens.

Caltha, Calthula, Caelendula. Gall Soulsie, Ital. Calendola. Ger. Ringelblümen. Calidae et siccae est temper aturae, magisque ext rnis, quam [orig: quàm] internts corporis partibus adhibetur.

Canaria a [orig: à] canibus vomen habet, quod [orig: quòd] hac canes fastidium deducant. Theophrasto Cynops, quasi Canis oculus. Gallis Herbam canis dici Ruellius asserit, qua qustata praesentane am vomitionem eliciunt, et ad cibi vor acitatem revertuntur.

Cannabis, *ka/nnabis. Cal. Chanure, Ital. Canape, Ger. Hanff. Calfacit et desiccat admodum. Frigidam tamen alii qualit atem attribuunt.

Capparis, *ka\pparis, Lai. inturis, Gal. Capre, Ital Capare. Ger. Capres. Qualitatis est ealidae et siccae, potissimum [orig: potissimùm] vero [orig: verò] radix.

Capnos, *ka/pnos. Lat. Fumaria, et Funus terrae. Gall. Fumeterrae, ou pied de geline. Ital. Fu maria. Ger. Erdtrauch, Taubenkropff, Ratzenkerbel. Altera quoque est eius fpecies, quae Capnos phragnutis, et Capnos chelidonia dicitur, et Pes gallinace usvulgo [orig: usvulgò], quam non satis bene Aristoiochiam rotund am nonnulli esse cem sene.

Capreoli sunt coliculi intorti veluti clncinni qui dam in ipsis pampinis tenuiores apparentes, quibus vitis velut manibus quibusdam adminscula complectitur.

Caput vocatur id quod sursum deorsu~mue in plantis extuberat, dut in orbem glomer atur: quod si magnitudine cesserit, capitulum nominatur. Vitis etiam caput dicitur extrema vitis pars, seu ultimum et productissimum flagellum.

Careos, *ka/ros, Carum, Careosemen. Gall. Carui. ou des carottes. Ital. Il caro. Ger. Wisenkum mel, Wegkümmel, Feldkümmel, Mattkümmel.

Cardamomum Graeci, Latini, et Officinae vocant, Ger. Cardamömlom Officinae tamen pro Cardamomo maiore plerumque grana par adisi exhibent, quae Itadli malogretta, et Galli Grai ne de paradis vocani. Ger. Parißkörner. Vis Cardamomo calfaciendi et exsiccandi in primo ordine. Grana vero [orig: verò] paradisi sicut Cardamomum calfaciunt et exsiccant, roborant, diseutiunt, ventriculum firmant.

Caryon myristicon, hoc est, Nux unguentaria, vu??? go [orig: gò] Nux moschata.

Carnabadium seu Carnabum plerisque putatur esse Doronicum, siquidem quae de Car nabadio Aetius, eadem de Doronico refert Serapion: aliqui tamen accipiunt pro Arnabone, nonnul li pro Carui.

Carpesium, Actuario Cubebae et Combebae, Off. et Ger. Cubeben. Fructus in Officinis habentur. Tenuium sune partium, adeo [orig: adeò] ut pro cinna momo substitui possint. Phudictae faculatibus respondent, valentior a tamen et nonnibil odo rata.

Carpinus. tugi/a, Iugalis, Gall. Charme, ex aceris est generibus. Ger. Spindelbaum, et pniholtz. Vide etiam Euonymos.

Caryophyllon, *karuo/fullor, quasi dicas folium nucis, aut Nucifolium. Germa. Negelm. In ter tio calfacientium et exsiccantium fere [orig: ferè] est ordine.

Caryophyllata. Gallis Resize, ou galliot. Ital. Gariophillata. Ger. Benedictenwutz. Off. Sana munda. Vulgo [orig: Vulgò] Herba benedicta. Calida est et sicca in or dine secundo. Folia et radix non me diocriter in gustu adstringunt.

Cassuta. *kassu/sqa. Gall. Goutte de lin, ou Agoure de lin. Ital. La cassutha. Ger. Filtzkraut, Flachsseiden, nonnullis androsace, sed non suff iciente ratione. Vide plura in dictione epithymum. Naturam habet abstergendi cum adstrictione quadam robor andi. Proinde calidae in primo et sicca in secundo statuitur ordine.

Castanea, Glans Sardinia, Glans Iovis, *ka/sana, h)\ dio/s ba/lanos. Gall. Chastaignier. Ital. Castagna. Ger. Castanienbaum, Resten. Calida et sicca est in primo ordine, adstringit et exsiccat, sicut et altae glandes.

Catanance. Gal. Pate de loup. Ger. Sterckblüm, Streichblüm. Ad amatoria, teste Dioscoride expetitur.

Caucalis. Lat. Daucus silvestris. Offic. Pimpinella hirsuta. Gall. Persil bastard. Ger. Rauhe Bibernell.

Caucum alio nomine hippuris nominatur. Caudex appellatur in arboribus et fruticibus, id quod a [orig: à] radice supr a terram simplex assurgit, et in quod alimonia a [orig: à] radice fertur.

Caulis in herbis dicitur id quod supra terram simplex assurgit, sicut caudex in arboribus.

Cedrus, *ke)dros, Gall. Cedre. Vulgo [orig: Vulgò] Cederbaum. Est quarto ordine calfacientium, et vebementer desiccat.

Centaurium maius ab Officinis pro Rhapontico exhibetur, cum [orig: cùm] tamen Rhaponticum et Rhabarbarum eadem esse multis argumentis ostem di possit. Radix Centaurii maioris est acris, subadstringens: glutinandi vim habet: asservatur in annum usque duodecimum.

Centaurium minus, alios Febrifuga et felterrae. kentau/rior mikro/r. Gall. Centaure, oufiel de terre. Ital. Centaurea minore, brondella. Germa. Tausent gulden, Feberkraut, Erdgall, Biberkraut. Naturae est calidae et siccae. Exsiccat maxime [orig: maximè] absque mordacitate. Est enim. amarum cum exigua adstrictione.

Centummorbia, Numularia, Hirundinaria, Serpentaria minor. Gall. l'herbe qui tue les brebis. Ital. Numolaria. Ger. Egelkraut, Pfenningkraut, klein Naterzung. Secundi aut tertii generis traditur exsiccantium, ob admodum adstr ingentem radicem.

Cepa. kro/mnuor. Gall. Oignon. Ital. La cipolla. Ger. Zwibel. Calfacit in quarto ordine, estque crassarum partium.

Cepaea, khpai=a, hoc est, hortensis. Ger. Wilder burtzel, hoc est, Portulaca silvestris. Nonnul li Sionseu Laver esse censent.

Cerasus, *ke/rasos. Gall. Cerister. Ital. Cirigo, amarino. Ger. Rirsen. Cerasa quaedam adstrin gunt, et acerbasunt, quaedam dulcia. Omnium tamen temper amentum frigidum et humidum Simeon Sethi tradit. Dulcia magis laxant, acerba recentia minus laxant, parum autem nutriunt, bonumque saguinem generant.

Ceratophylax apud Hermolaum, quae vulgo [orig: vulgò] Carthaphylago. Ger. Heydnisch wundkraut mit Roßmarinblettern, ut vult Gesnerus.

Cerinthe vel Cerinthus, Graecis to\ kh/rinqor. Herba apibus gratissima, quam Gallis Pasquetam dici Ruellius existimat, quod [orig: quòd] videlicet Apes pascat. Verg. in 4. Georg. ignoblie gramen vo cat.

Cervicaria. Ger. Halskraut, nonnullis campanu la, Valerio Cordo Rapunculum silvestre.

Cervix est pars illa a [orig: à] capitatis radicibus prodiens praelonga teresque id nominis habens quod [orig: quòd] in colli speciem siguretur.

Chamaecyparissus, humilis Cyparissus. Gall. Cyprez. Ital. Cipresso. Ger. Cypreß. Vim habet exsiccatoriam, sed absque insigni caliditate. Acrimonia enim in gustu dest levis, amaritudo ma ior, ac multo [orig: multò] plus acerbitatis in tota planta.

Chamaecissus, *xamai(kissos, hedera terrestris Latinis, et Corona terrae, Gall. Lieno terrestre. Ital. l'hedera terrestre. Germ. Gundelreb, Erdephew. Non est elatine, nec Asclepi as. Facultas Chamaecisso est calida et sicca, quod amaritudo in gustu, et foliorum floru~que acrimonia ostendit.

Chamaedaphne. *xamaid a/fnh, hoc est, Humilis laurus, est species aliqua Lauri Alexandrinae: dicitur alias [orig: aliàs] daphnitis et hydragogon. Romanis quoque laureola et laurago.

Chamaedrys, *xamai/drus, hoc est, Humilis quercus, item Trissago, Vulgo [orig: Vulgò] Serratula. Gall. Chesnette ou germandre. Ital. Quercivola. Germ. Bathe~gel, Gamanderle. Omnia Chamaedry os gener a sunt calida et sicca in tertio ordine. Quae nostris tamen Germaniae locis nascun tur non usque adeo [orig: adeò], ob loci frigidiorem naturam: calfaciunt et exsiccant.

Chamelaea, hoc est, Humilis olea. Off. Mezereon, item rapiens vitam, faciens viduas. Gall. Gentoil bois. Ger. Seidelbast. Caliditatem obtinet immensam, ut calidum in quarto statuatur ordine: plus enim quam [orig: quàm] Arum linguam et collum erodit: Iudicium ergo in usus eius adhi bere convenit.

Chamaeleon, *xamaile/wr. Vulgo [orig: Vulgò] Cardopatium. Gall. Carline. Ital. Carlina. Ger. Eberwurtz. Alius est niger, alius vero [orig: verò] albus, quem Germa. Welsch Weißdistel vocant, Carduus suarius alias [orig: aliàs]. Radici viscum abhaeret quod Ixiam vocant, estque letale. Radix vero [orig: verò] cui Ixia non adhaeret, letalis non est. Utriusque speciei radix exsiccat in tertio, calfacit in secundo ordine.

Chamaepityr, *xamaipi/tus, hoc est, Humilis pinus. Plinio Aiuga, abiga, et ibiga. Off. Iua moschata. Gall. Iue. Ital. Iua. Improprile [orig: Improprilè] nonnullis Ielenger ie lieber dicitur, quod nomen Amarae dulci dictae plantae competit. Species eius sunt tres, quae omnes Cyparissi silvestris nomine veniunt. Ger. Feldcypressen Complexionis est calidae et siccae. Vires habet cum Chamaecyparisso, et Rutae speciebus pares.

Chamaeriphes Plinio sunt Palmae caeduae germinantes rursus a [orig: à] radice succisae, dulcis medulla earum in cacumine, quod cerebrum appellant, exemptoque vivunt, quod non aliae. Ruellius a [orig: à] Romanis et Siculis Ciphilionem dict testatur: Hi spanis Margilionem, quod [orig: quòd] baccas rubentes mar garitis similes ferant.

Charantia. Ger. Balsamöpffel, Balsamkraut. Primam eius speciem Itali privatim Charantiam vocani, Ligures Balsaminam. Hetrusci Pomum Hierosolymitanum. Aliquibus etiam Mamortica. Altera vero [orig: verò] species Italis Balsaminum neutro genere nominatur.

Chelidonium maius. Chelidonion me/ga. Gall. Che lidoine, ou esclere. Ital. Celidonia maggiore. Ger. Scheelwurtz, Schwalbenwurtz. Calidum est et siccum in tertio ordine obsoluto.

Chelidonium minus, alias [orig: aliàs] Scrophularia minor. Gall. Des bassins. Germa. Feigblaterkraut, klein Schwalben oder Scheelkraur. Calidum est et siccum, teste Galeno, ordine quarto: nostr um tamen hodie minus est acre et eordens, ut saepe etiam nullam commanducando acrimoniam praebeat, potissimum [orig: potissimùm] quod lo cis humidis est natum. Locis vero [orig: verò] siccis natum gustum acriorem et erodentem habet.

Chrysanthemon, *xrusa/nsqemor. Gall. Marguerite. Ital. Chrysanthemo. Germa. Schmaltzblüm, Moßblüm, Mattblüm, Geel. Wisenblüm, Goldt Wisenblüm. Species etiam est Anthemidis eiusdem nominis, quae Germa. Streichblüm dicitur. Calidum est et siccum, eius dem cum buphthalmo temperamenti.

Chrysocome, *xrubko/mh, q. d. Aurea coma, Plinio Chrysitis. Valerius Cordus Mentae Sarra cenicae cognatam esse herbam existimat: alioqui incognita.

Chrysogonon, *xruso/gonor, ab aurei coloris semlne nomen accepit: qualis sit planta hodie non constat.

Chyna, Cyna, Echina, Achyna, radix est id nominis vel ab insula quadam, vel a [orig: à] loco Indiae, aut a [orig: à] nuper reperto novo orbe habens. Commendatur divino prorsus auxilio, adversus omnes desper atos etiam morbos, maiore quam [orig: quàm] Guaeiacum efficacia. Vide de hac Vuesalium in epistola de Chyna radice: et nos etiam in secundo plantarum tomo de hac diximus.

Cici, h)\ kro/twr. Lat. Ricinus, Cataputia ma ior. Kerua. Off i. Palma Christi, et pentadactylon. Gall. Palme di eu. Ital. Girasole, fagivo lo Romano. Germ. Wunderbaum, Römisch danff, Creutzbaum, Zeckenkörner, Mollen kraut. Calfacit et siccat in secundo ordine, aut initio tertii. Vehementer purgant, et pituitam infra supraque educunt eius grana.

Cicer, e)re/binsqos. Gall. Pois rouges, ou Chiches. Ital. icici. Ger. Zisererbsen. Species eius nume rantur Columbinum, arictinum, et orobiaeum. Calfacit et exsiccat in primo ordine. Vim habet pellendi et extergendi.

Cicercula, Lathyros, Pisum Graecorum, nonnullis placet esse Cicer arietinum. Huius quoque silvestris est species, quae Vogelswicken appellatur. Temperamenti est calidi

Cyclaminus, *kukla/minos, h)\ i)xquo/qhror. Umbilicus terrae, Rapumlterrae, Tuber terrae. Off. Arthanica, et Panis porcinus, sed inconvenienter, hoc siquidem nomen ad apios pertinet, cuius radice sues maxime [orig: maximè] delectantur. Ger. Erdapffel, Erdscheib, Waldrüb. Calfacit et exsiccat in ordine tertio: est autem radix intra corpus noxia.

Cicuta, *kw/neior, Gal. Cigue, ou cocue. Ital. La cicuta. Ger. Wutscherling, Wundtscherling, Schirling. Temperamentum summe [orig: summè] frigidum habet, ideoque Dioscorides inter enecantia frigoris vi collocat. Celsus facit ei vim exedendi corpora, ut seminibus et foliis sit potestasfrigida, cauli fervida.

Cinnamomum, *kinna/mwmor. Off. Canella. Ger. Canel, Simmetrörlin. Cinnamomum omne, ait Diosco. calfacit, emollit, capiti confert, estque diureticum. Optimum vero [orig: verò] calidum est et sic cum in gradu tertio.

Circaea Plinio et Dioscoridi, nonnullis Dircaea, a [orig: à] Circe nomen habet. Hodie minime [orig: minimè] nota.

Cirsium seu Cryssium, Latinis Buglossum magnum, et Buglossum Italicum. Ger. Welsch Ochsen zung.

Cisthus, aliquibus Citharon et Cissaron. Frutex est, cuius sucus Hypocisthis dicitur.

Citrus sculptoria, alias [orig: aliàs] Thyia, Thyion, et Troge tes. Lignum eius ad mensas pretiosas aliasque oper as commendatur.

Claviculae sune coliculi quibus quasi manibus pro reptans vitis adminicula compraehendit.

Clematis daphnoides, *klhmati/s d afnoeid h/s. Plinio Vinca Pervinca. Off. Pervinca. Gall. Pervenche. Ital. Provenca. Germa. Ingrün, Syngrün. Qualitatis est siccae: adstringit enim modice [orig: modicè], sed fortiter est amara: exsiccat igitur, sed citra mordacitatem.

Clinopodium, *klinopo/dior, quasi dicas Pes lecti, alias [orig: aliàs] Cleonicon et Zopyron, et aliquibus Ocymoides, teste Plinio. Off. Pulegium monta num. Ger. Werbeldost.

Cneorum apud Theophr astum, species putatur esse Thymelaeae: siquidem Thymelaeam Dioscorides Cneoron et Cnestron appellat. Frutex est coronarius, hodie incognitus.

Cnicus, vel Cnicus hortensis, vel Cnecus. Off. Car tamus, et Crocus hortensis, Gall. Saffransau vage. Ger. Gartensaffran. Semen calidum est in tertio ordine.

Coccus tinctoria, *ko/kkos *bafi\kh\, et granum tinctorium. Planta in Gallia Narbonensi frequentissima, ubi Vermeillon, et ab aliis escarlate dicitur, Unde Carmasinus color, quasi Kermesinus. Vuglo [orig: Vuglò] Scharlachbeer.

Codianum et Codiaminum, *kwd ia/nor, *kwdia/minor, bulbus dicitur silvester, fortasse Hornungsblümen.

Colchicum seu ephemerum, vel ephemerum letale. Lat. Bulbus agrestis. Gall. Canineca, et mort a [orig: à] Chien. Ger. Wisen Zeitlosen, Uchtblümen, Nackethüren. Praesentissimum est venenum. Dicitur autem ephemeron letale, ad differentiam alterius, quod ephemeron non le tale vocatur, sive Iris silvestris, de quo in Dictione Ephemeron. Officinae improprie [orig: impropriè] Hermodactylum vocant cum Serapione. Est enim Hermodactylus diversa ab hac planta, cuius ad pilulas arthriticas est usus. Sunt qui Colchico~ putent Narcissum esse, cuius mentionem faciunt Theophr astus et Verglius, ad florem respiciendo. Calidum est et siccum Colchicon in se cundo ordine, seu recessu a [orig: à] medio.

Colocasia, Lat. Faba Aegyptiaca. Fructum eius Ciborion Nicander appellat. Diphil. apud Athen. li. 2 dicitradicem Fabae Aegyptiae vocari koloka/sior.

Colutea. Graecis *kolute/a. Gall. Bagvenaudier. Ital. la colutea. Ger. Welsch linsen.Altera est quae Sena Mauritanis, et Ger. Senet appellae tur. Calfacit in principio secundi, exsiccat vero [orig: verò] in primo ordine. Adlentos et melancholicos humores, leniter purgandos decoquitur.

Colycea arbor est Idae montis nobis ignota. Diver sa autem est a [orig: à] Colutea.

Colymbades olivae dicuntur, quae purae, id est, sine accersita commendatione, oleo sue innatant, et velut urinabunda fluitant, a)tr\ toi ko lumba/teir, id est urinari. Diphilus apud Athenaeum, Olinae, inquit, parum alunt, et capiti malu~infe runt. Colymbades vero [orig: verò] stomacho magis conveniunt.

Coma est quicquid bilari venustate, crinium modo, summa coliculorum aut ramorum exornat.

Combretum bacchari describitur simillimum, nisi quod [orig: quòd] procerius est, foliorum proceritate usque in fila extenuata. Nemini hodie notum.

Condrilla, *kond ri/llh, est duarum specierum, al tera quibusd am silvestris Endivia. Ger. klein Sonnenwirbel nominatur, nascens in vineis solo gypsoso: Altera solo pingui, Ger. Sawdt stel, quod nomen a [orig: à] multis aliis Seridis speciebus tribuitur. Naturae est frigidae, sicut et reliqua intybi genera. Caulis et folia secundae speciei concoquendi vim habent.

Condur don apud Plinium herba Solstitialis, flore rubro. Gesnerus Heliotropion fortassis esse censet.

Conferua a [orig: à] confer ruminando dicta, est nihil aliud quam [orig: quàm] spongia aut muscositas aquae dulcis. Ger. Wasserschwam, Wassermeß. Gall. Esponge de riviere, toffe musc. Praesentaneum ad ossa confracta est remedium. Plin.

Consolida regalis. Thalictron, Calcatrippa agre stis. Gall. Pied d'aloette. Ital. Sperone di cavalliere. Ger. Rittersporen, Hornkümmel. Off. Pes alauda. Ex silvestris est Cumini specie. Non autem est Vaccinium, nec Er anthemon, ut multorum est opinio. Vaccinium enim est radice bulbosa. Vide argumenta in nostra plantarum historia in cap. de Hyacintho. Qualitatem refrigerandi et extergendi, sanandique possidet.

Conyza, *konu/ta, Cunilago et Pulicaria vulgo [orig: vulgò]. Gall herbe de Sanct Roch, quod [orig: quòd] contra pestem valeat. Germa. Dürrwurtz, Flöhkraut, et Hundsang. Calidae est et siccae temperaturae: discutit et vehementer expellit.

Conus sive Pyramis est inversus turbo, hoc est, id quod ex latitudine in arctius protrahitur ac fastigiatur. Alias [orig: Aliàs] Meta dicitur.

Cor est quod in medio ligni residet, et tertium a [orig: à] cortice continetur, Velut in ossibus medulla: aliquibus medulla, item Matrix vocatur.

Carallia Paulo dicitur Anagallis punicea, fortasse quod [orig: quòd] flos Corallium imitetur.

Corianon, *ko/rior, kori/anor. Lat. Coriandrum. Gal. Coriandre. Ital. Coriandro. Ger. Cozian der. Coriandrum adhuc viride frigidae est com plexionis, nec intra corpus sumitur. Maturum vero [orig: verò] semen odoris est grati, et temper amenti calidi et intra et extra corpus admittitur.

Cordialis. Alias [orig: Aliàs] Epatica. Off. Matrisylua (diver satamen a [orig: à] Matrisylua, quae Diosc. Periclyme nos, et Ger. Geyßblat dicitur) Ger. Hertzfreud, Waldmeyster, Leberkraut, Sternleberkraut. Temperamentum et vires cum Galatio et Aparine habet similes. Cordi et ie coriprodest. Unde Cordialis nomen est ipsi inditum.

Coris. Ger. Corin et Erdkiner, quasi terrestris pinus, quod [orig: quòd] odore pinum arborem imitatur.

Corium in plantis non tam facies extima seu cutis summa, quamstatumen [orig: quàmstatumen] quoddam crassius, cui et aliud subesse potest, nominatur.

Cornu Cervium Ruellio describitur planta a [orig: à] foliorum forma, quae Cornu cervinum referunt, quae sale, portulacae modo in Gallia conditur.

Cornus, *krani/a. Gall. Cornovillier. Ital. Il Corno. Ger. Cornelbaum, Dirlenbaum, Welsch kirsen, Hornkirsen. Corno tam in foliis quam [orig: quàm] fructu facultas est adstringendi. Exsiccat et constipat.

Coronopus, *korwno/pous et a)/strior, Pes cornicis, Pes coruinus. Gall. Capriole, sanguinaire. Ital. Herba stella, piedi cornachia. Ger. Rappenfüß, Rehenfüß. Off. Nonnullis Cornu cervi. Radix est adstrictoria. Natura ei exsiccandi.

Cortex est pars extrema tegens caulem seu stipitem, a [orig: à] corpore separ abilis.

Cosmos and alos, *kosmosa/ndalos, flos apud Hermionenses, quem Pausanias Hyacinthum ex sententia Gesneri videtur interprctari.

Corylus, Nux avellana, Pontica. Gall. Couldre, avellane, noisette. Ital. Noecivolle, nocelle. Ger. Haselnußbaum. Auellanae nuces calidae sunt et humidae. Stomacho et intestinis minus salubres. Dysenteriam, si non satis maturae sint, facile [orig: facilè] gignunt, praesertim quibus rubrum est tegumentum, quas Rürnuß vocant.

Costus apud Graecos recentiores ea est herba, quae Gall. dicitur Du coq. Ruellius putat id esse quod Plin. Siliquastrum et Piperitin vocat, De la poy urette. Sunt qui Mentam Romanam vocant. Veteres Graeci per Costum tantum [orig: tantùm] radicem intelligebant, ut ex Dioscoride satis pa tet. Actuario Dialaccham dicitur. Arabum Costus dulcis est, Veterum vero [orig: verò] subamarus. Hodie singulae fere [orig: ferè] Officinae peculiarem Costum exhibent.

Cotula, Anthemidis est species: altera foetidae. Ger. Rrottendill, Hundsdill. Altera non foe tida, Ger. Goldtblüm.

Cotyledon, alias [orig: aliàs] Umbilicus Veneris. Duplex est, alterum maius, quod Acetabulum maius, et Um bilicus Veneris maior, item Cimbalaria dicitur. Hispanis Scudetes, Coucilbos. Ita. Cupertoinole. Gall. Des escudes. Ger. Nabelkrant:

alterum minus, quod Acetabulum minus, Umbilicus Veneris mivor et Cymbalion vocatur. Ger. Donderbonen. His etiam annumer atur herba quae Officinis vulgo [orig: vulgò] Umbilicus Veneris dicitur, et Ger. Nabelkraut, Folia ipsa frigidae ac humidae sunt qualitatis. Radix modice [orig: modicè] est calida, Symphyti pene [orig: penè] temperamento, Glutinandis vulneribus non inconveniens.

Cradae in fico dicuntur summi ramorum coliculi interiores, nec a [orig: à] foliis multum sua mollitie diversi.

Crataecogonon, quod [orig: quòd] gentalium vim roboret nomen accepit. Theophrasto Crataegon. Hippocrati Polycriton vel Polycarpon appellatur.

Crenae sunt quaedam in extremis oris incisurae, in modum serrae: Unde crenatafolia, hoc est, per ambitum serrata.

Crithmon, Crithamon, Crethmus, Batis, Creta marina, Bacilla. Gall. Creste marine, bacile. Ger. Bacillen, Meerfenchel: altera huius species est marina, altera hortensis, Plinio Asparagus Gallicus. In tertio calfacientium et exsiccantium est ordine.

Crocus, *kro/kos. Arab. Sahaffran. Gall. Saffrane. Ger. Fassran. Facultas ei est calida insecundo, et sicca in primo ordine.

Crocodilium Ruellius omnino eam esse herbam opinatur, quam Carlinam appellant. Dioscorides inter Chamaeleontis species describit, nigri nidelicet Chamaeleontis figura, adeo [orig: adeò] ut etiam legentes saepe sallat. Ger. Wild Eberwurtz di ei potest, hoc est, Chamaeleon silvester.

Cruciata veteribus quomodo sit appellata est incertum. Ger. Creutzwurtz, a [orig: à] radicis forma, item Modelgeer, Sperenstich, Heylallen schaden. Calido et sicco est temper amento: Herba est vulneraria, mir am glutinandi vim habens.

Cucurbita sativa Graecis *koloku/nqh. Gall. Cour ge. Ital. Zucca. Ger. Kürbs. Triplex est, cameraria, quae facili admodum et flexibili ramorum curvitate tecta, operit pergulas: minor, quae plebeia dicitur: et longa. Refrigerat et humectat cueurbita sativa in secundo ordine.

Cucurbita silvestris. Graecis *kolokunqi/s. Gallr Coloquinte, ou courge sauvage. Ital. Colocinthida. Off. Coloquintida. Germ. Coloquint, Wilder Kürbs. Naturam habet calfaciendi, et exsiccandi in tertio ordine.

Cucumis sativus, *si/kus, et si/kuos h(/meros. Gall. Concombre. Ital. Cocomero domestico. Germ. Cueumeren. Species habet, Cucumeres, Citru los, Pepones, et Melones. Cucumeres fcigidi sunt et humidi in secundo ordine. Arida vero [orig: verò] semina in primo exsiccantium, aut secundi initio locantur.

Cucumis silvestris, *si/kuos a)/grios. Vulgo [orig: Vulgò] cucu mis asininus, anguinus, scorpionum, cuius sucus Elaterium dicitur. Gall. Concombre sauvae ge. Ital. Cocomere salvatico. Ger. Eselscucumeren, Wild Cucumeren. Facultatem habet calfactoriam et exsiccatoriam.

Cuinum silvestre, alias [orig: aliàs] Rusticum Thebaicum et pratense, ku/minor a)/grior. Gall. Comin sau vage. Ital. Cumino salvatico. German. Wild schwartz Kümmel, Haberkümmel. Utrique cumino qualitas est calfaciendi, exsiccandi, et adstringendi.

Cunila plures habet fpecies. Sativa quae Satureiae dicitur: Silvestris, quae thymbra proprie [orig: propriè]: Bubula, quae silvestre origanum. Gallinacea, quae origanum Her acleoticum: Mascula quae cunilage: Mollis, eaque duplex: altera Francis Incensaria dicta: altera quae Libanotis Ple [orig: Plè] nio, et vulo [orig: vulò] Rosmarinus vocatur.

Curcuma, radix est in Officinis Zingiberis forma: Gallis Ferra merita dicitur. Dioscoridi Cyperus Indicus. Commendatur peculiariter ad icterum morbum.

Cyamus, *ku/amos. Lat. Faba. Gall. Feve. Ital. Fava. Ger. Bonen. Temperamento et viribus a [orig: à] Fabis Italicis, hoc est, Phaselis non absunt. Sunt autem frigidae et siccae in primo ordine. Recentes vero [orig: verò] et virides Fabaesune frigidae et humidae.

Cyanos, *ku/anos. Baptisecula. Gall. Blaveole, aubifoin, ou bluet. Ital. Batti secolla, aliso. Ger. blaw Kornblümen.

Cymae sunt herbarum teneriores delicationresque coliculi, quos a [orig: à] prima germinatione et in summa strirpe proferunt. Nam cum [orig: cùm] vernum tempus appetit, primo quoque foliorum pullulatu, prae clusis adhuc foliorum calycibus, quosdam quasi turiones olus subministrat, in quibus floris primum [orig: primùm], mox seminis fetus includitur. Graecis ku/ouma, quasi partus dicitur, translatione a [orig: à] mulieribus uterum ferentibus ad brassicam facta, quae ineunte vere turgens succo, et com plurimum cymosa sobole gravida enititur.

Ad haec Cymas quoque vocant recentes quorundam olerum germinatus seu turiones, velut armoraciae, sinapis, naporum, rapi.

Cynosbatus Theophrasti. *kuno/sbatos, Lat. Canis rubus, canirubus. Gall. Esglantier. Germa. Hagdorn. Folia et fructus Canirubi Theophrasti, sune qualitatis siccae et constipatoriae.

Cynosbatos Dioscoridis, alias [orig: aliàs] Cynosrhodos. Ger ma. Hundsrosen, Hanrosen, Buttelrosen. Temper amento cum rosts flores Cynosbati Dio scoridis sunt pari: refrigerant enim et exsiccant.

Cynoglosson, Lingua canis, kuno/glwssor. Gall. Langue de cyen. Ger. Hundszung. Refrigerat et exsiccat in secundo ordine.

Cynthia radix apud Hippocratem refertur fovendis feminarum malis utilis. Incognita.

Cyparissus, *kupa/rissos. Cupressus. Gall. Cyprez. Ital. La cipresso. Germa. Cypreßbaum. Fructus eius dicuntur coni. Cupressus, Dioscoride teste, adstringit et refriger at.

Cyperum et Cypirum distinguit Plinius, cum [orig: cùm] sit exiguum discrimen. Cyperus est Iuncus odoratus angulosus, radice olivae simili. Cypirus vero [orig: verò] est radice longa. Gall. Souchet. Vide Iuncus odoratus.

Cytini sunt punicae tenelli fructus, qui statim post flores, ut in omnibus malis, decidunt.

Cytisus, *ku/tibs, Lotus magnae, Trifolium maius, Germa. Geyßklee, groß Geyßklee. Dioscorides foliis refriger andi vim tribuit. Paulus vero [orig: verò] Aegmeta mediocriter calida esse sexi bit, sicut malvae. Ad viridia fortasse folia Dioscorides respexit.

Daerydion, dakru/dion, a [orig: à] Graecis recentioribus dicitur ea lacrima, quae funditur è radice Scammoneae. Vulgo [orig: Vulgò] Diagridium corrupte [orig: corruptè]. Euacuat valenter flavam bilem.

Daphnoides, hoc est, Laureola, Alias [orig: Aliàs] Eupetalon et Peplias. Est autem Daphnoidis appellatio pluribus etiam aliis Plantis communis, ut Vincae pervincae, Thymelaeae, et Polygonato.

Daucus Dioscoridis videtur Pimpinella nostra Germanica esse: Plinius tamen et Dioscorides Dauci nomine pastinacam quoque silvestrem appellarunt. Alii volunt Daveum esse eas herbas quas vulgo [orig: vulgò] Beerwurtz et Hirtzwurtz vocant, de quibus in Seseli et Libanotide nigra.

Delphinium seu Delphinias nomen accepit, quod [orig: quòd] folia Delphinorum effigiem repraesentent. Alias Sosandron vocatur. Hodie incognita.

Dictamnus, Diptamus, alia est sativa seu vera, quae Cretensis dicitur, non proveniens in Germania, sed ex Creta adveniens. German. Diptam. Altera silvestris, quam Pseudodictamnum Dioscorides nominat, per omnia priore maior, sed inefficacior. Temperamento cum pulegio est similis, ac efficacius omniae quam [orig: quàm] Pulegium praestat.

Digitalis, ex Verbasci est genere. Gall. Ganteletz. Ital. Gentelli. Ger. Fingerhüt, Waldglöcklin. Qualitatis est calidae et siccae, extenuat, abstergit, purgat, solvit, incidit.

Dipsacus, *di/yakos. Vulgo [orig: Vulgò] Labrum Veneris, Virga pastoris, Cardo et Carduus fullonum. Gall. Carden de bonnetier, ou chardon a [orig: à] carder. Ital. Dissaco, overo labro di venere. Ger. Rartendistel, Weberkarten, Bübenstrel, Wolffsstrel. Radix in secundo est excalfacientium ordine, acuim abster soriam habet.

Dodecatheos a [orig: à] Plino resertur herba, cui maxima sit auctoritas, omnium deorum maiestate co~ mendata, quae in aqua pota omnibus morbisme deatur. Folia eius septem lactucis similia prodeunt ab radice lutea.

Doronicum radix est Oriencalis, quae putatur esse Carnabadium Aetii [orig: Aëtii]. Hac radice hodie carent Officinae, sed eius loco ostendunt aliud Doroni cum, quod Romanum cognominant, a [orig: à] veterum de scriptione diversum. Ruellius Doronicum Of ficinarum censet esse Mamir am Pauli.

Dorypetron, d oru/petror. alias [orig: aliàs] Leontopontium Plinio, item Liceron, et Toriventoron. Incognita.

Draba, vulgo [orig: vulgò] Araba, item Dabra et Arabida: apud quosdam Nasturtium Orientale et Babylonicum. Nonnullis Cuminum silvestre. Germ. Türckischer Kressen.

Dracontium magnum, *drako/ntion me/ga, Dracum culus maior, Serpentaria maior, et Colubrina. Off. incognita. Isaron quoque Dioscoridi. Ger. Schlangenkraut, Trachenwurtz. Non est Bistorta, nec Serpentaria officinarum. Gall. Serpentaire, ou serpentine. Ital. Dragontea maggiore. Qualitatis est calidae et siccae.

Dryopteris, druo/pteris, Filix quercins. Gal. Osmundula. Ger. Eychfarn, Baumfarn, Wild farn, Erdfarn. Idem cum silice temper amentum habet.

Dryophonon, q. d. silvae caedes, ut placet Ruellio, quod [orig: quòd] rustici eam frequenter ad varios usus cae dant. Officinis Galliae nemoralis myrtus, et ru sticis Cusine. Ger. Waldmyrtenbaum.

Ebulus, *xamaia/kth. Gall. Hieble. Ital. Lo ebulo. Ger. Attich. Sambuci est altera species. Eiusdem cum Sambucoseu Acte est facultatis.

Echinus in plantis est quidquid numerosa aculeo rum co~gerie stipatur, sive tegmen, sive caput, sive cacumen fuerit: sumpta appellatione ab erinaceo marino.

Echium, e)/xior, Buglossum est Officinarum, Latinis Alcibiacum. Gall. Langue de bouc, Vulgo [orig: Vulgò] simpliciter Buglossum. Ger. Ochsenzung, vel gemeyn Ochsenzung. Calidum est, sed citra insignem caliditatem: siquidem lac generat, sanguinem purgat, melancholiam pellit, et cor confortat.

Echion silvestre, vulgo [orig: vulgò] Euglossum silvestre. Ger. Wild Ochsenzung.

Egne Hippocrati Igne, i)/gnh, est Isatis silvestris, ex Ruellii sententia: Siquidem Egnen Dioscorides Isatin cognominat.

Elaeostaphylos, Alias [orig: Aliàs] vitis ubolima ab incolis gentili nomine sic dicta. Nascitur in Lybia, estque vitis ole am habens insertam, non uvas modo [orig: modò], sed et oleas pariens, unde Graeca appellatio est ipsi indita.

Elaphoboscum, e)/lafo/boskor, Lat. Pabulum cervi, Ocellus cervi. Gall. quibusdam de la Falouze. Nonnullis Gratia Dei, et Ophioctonon, quod [orig: quòd] ea Cervise arment adversus serpentes. Item Coparia. Placet aliis esse eam, quam Germani Weiß Hirtzwurtz vocant. Valerius Cor dus nominat Girstken. Radix Elaphobosci ca lefacit, mollit et laxat.

Elatine fpecies est Helxines, e)/lati/nh. Ger. Rler tenkraut, Erdwinden. Non est Chamaecissus. Temperamenti est frigidi et sicci, quod acerbitas in gustu ostendit. Vim habet constipandi.

Elegia ex arundinum est genere Plinio. Nascitur humilis, et contra aliarum naturam humi spar sa, cibo in teneritate animalibus gratissima.

Elelisphacos, e)leli/sfakos. Gall. Saulge. Ital. Saluia Germ. Salbey. Excalfacit, et modice [orig: modicè] etiam adstringit, teste Aetio [orig: Aëtio].

Eleoselinon, e)leose)linor, Apium palustre, Paludapium et u(d rose/linor. Gall. Ache, ou aigrum Persil. Ital. Apio palustre. Germanis Wasser epff, Wassermerck. Plinius tamen huiusfacit discrimen, alterum Helioselinon, alterum eleo selinum vocando. Temperamentum et vires cum sativo Apio easdem habet: Privatim vero [orig: verò] contra ar aneorum morsus valet.

Empetrum, e)/mpetror. Calcifraga, Perforipetra, Crista marina. Gall. La rompe pierre, et resemble, quasi La creste marine. Germanis Steinbrech, Harnkraut. Temperamento est sicco, ac praecipua eius contra calculum vis est.

Enneaphyllon, a [orig: à] foliorum numero nomen accepit, quod [orig: quòd] videlicet novem foliis constet, teste Plinio. Fortasse Consiligo. Natura ei caustica.

Ephemerum, e)fe/meron: aliud est letale, aliud non letale. Letale alias [orig: aliàs] dicitur Colchicum: non letale, Iris silvestris, Videitem Colchicum.

Epimedium, Romanis Vindicta. Aliquibus Epimetron creditur esse Theophrasti. Incognita planta.

Epipteron Aristot. libro 2. de plantis dicitur Lenspalustris, fa/kos o( e)pi\ tw=r telma/twr.

Epithymum dicitur Arabibus Cuscutha thymo innata, et veluti capillus quidamruber circa herbas innascens, velut circa linum nascitur cuscutha: cadem nascitur circa orobum, et dicitur Orobanche. Innascitur et Thymbrae, et dicitur Epithymbrum.

Erica, e)\rei/kh. Gall. Bruyere. Ital: Erice. Germa. Heyden, species Tamaricis. Temperamenti est calidi et sicci: ac colicis liquor eius stillatitius medetur.

Erigeron, h)ri)geror. Senecio Latinis, item Acanthis, Pappus, Petrella. Gall. Du senesson. Ital. Cardoncello. Off. Cardoceli. Germa. Creutzwurtz, Griodtkraut, Baldgreiß. Huius et altera species est, quae maior dicitur, alias [orig: aliàs] flos S. ldcobi. Germ. S. Iacobs, et S. Ioannes blümen. Utrumque refriger andi ulm habet, ac modice [orig: modicè] etiam discutit.

Erinos dicta est planta, quod [orig: quòd] in modum caprisici, qui alias [orig: aliàs] Erinos dicitur, lacteum liquorem fundat: Galeno Echinus. Ruellius hanc vulgo [orig: vulgò] herbam Lactis, et Lactariam, nec non Lactorin, et militarem, item Ocimum aquaticum, et anabulam dici censet.

Eriphia ab haedorum sono nomen accepit: prodiderum enim Magi Eriphiam in avenascara beum habere, sursum deorsamque decurremem cum sono haedi. Hodie ineognita.

Eryngum, h)ru\ggior. Off. Iringus, et Secacul, item Centumcapita. Gall. Chardon, ou cent teste. Italis l' iringo. Ger. Mannstrew, Radendistel, Brachendistel, Wallendtstel. Eryngion caliditatis est temperatae, exsiccat vero [orig: verò] mediocriter.

Erysimon, e)ru/simor, ab e)ru/eir, hot est, a [orig: à] trahendo, quod [orig: quòd] ob suam caliditatem maxima trahen di facultate sit praeditum. Latinisitio, ab irruendo, quod [orig: quòd] ignea sua vi et sapore fervido in gustum irruat: Ex genere est sinapis: ac eam esse herbam censeo, quae alias [orig: aliàs] Verbena foemella dicitur, Germanis Eisenkrant weiblin: alii tamen ad alias plantas referunt.

Eruca. Graecis eu)/twmos. Gall. Roquetie. Ital. Ruchetta. German. Raucken oder Senff. Sunt huius duae species, Altera sativa, altera silvestris, illa weiß Gar???nsenff, haec Weiß wilder Senff.

Erysithales herba est solio acanihi, flore luteo, quae in vino luxatis et contusis datur.

Euonymos, sive Anonymos, putatur esse ea arbor, quae dicitur vulgo [orig: vulgò] Fusaria, Germ. Spin delbaum. Gal. Du suzam, quod [orig: quòd] fusi ad nendum ex ea arbore comparentur: Eius fructus vulgo [orig: vulgò] vocantur scrota sacerdotum, quam tamen cum carpino eandem esse plerisque placet.

Eupatorium verum seu Dioscoridis et Graecorum, Hepatorium, Hepatitis. Off. Agrimonia. Gall. Agrimoine. Ital. Eupatorio. Ger. Oder menig. Tenuium est partium, incidit, abstergit, citra manisestam caliditatem, cum modica adstrictione.

Eupatorium Auicenne, seu adulterinum, Officinis dicitur Eupatorium simpliciter, Hispanis Guasette. Ger. Wasserdosten, Hutzklee. Cali da est et sicca in ordine secundo, aut medio tertii. Est enim vehementer amara.

Eupatorium Mesues, Dioscoridi Ageratum, Vulgo [orig: Vulgò] Eupatorium Mesues, et Herba S. Kunigundis, Künigundskraut.

Euphrasia, d)frosu/nh. Gall. Lumi lette. Ital. Eis fragia. Item Ophthalmica, quasi ocularis berba. Ger. Augentrost. Calidi est et sicci temperamenti. Oculis plurimum prodest suff usione aut caligine labor antibus, unde Germanica ipsi nomenclatura est indita.

Euthyphloeus, e)uqu/floios, alias [orig: aliàs] Haliphloeus arbor, ex quercus speciebus.

Fabatia hcrba, alias [orig: aliàs] Faba crassa, item Illecebra, Officinis Crassula maior, herba est portulacae congener. Ger. Bruchwurtz, Knabenkraut, Zumpenkraut, Fotzzwang, Fotzwein, Fett henne.

Fagus. fhgo/s. Gall. Fouteau, ou fayaut. German. Büche. Fructus eius seu glandes triangulares. Gall. Des fames. Ger. Büchecker dicuntur. Folia naturae sunc frigidae: Fructus qualitatem obtinent non ruhilcalidam.

Farrago proprie [orig: propriè] appellatur quod ex pluribus satis pabuli causa datur iumentis.

Farris quatuor facit genera Columella. Primum, verriculum appellat rubrum, seu Alicam. Secundum, Far candidum. Germ. Teutscher Reiß. Hiero. Tragus putat esse Dioscoridis Tragon cerealem, Ger. Hamelkom. Tertium, Far eleusinum seu zea. Quartum, semen seu triticum trimestre.

Ferula, Graecis *na/rsqhc. In Italia frequens, unde translata a [orig: à] quibusdam in Germania ostentationis gratia colitur. Hinc omnes plantae umbelli ferae serulaceae dicuntur, velut foeniculum, ane thum, peucedanum.

Fibrae capillamentis sunt congeneres, et sunt her barum arborumque minutiores radiculae, in quas velut extremas crassiores fusae sparguntur.

Ficus. *su/kh. Gall. Figuier. Ital. Ficho. Ger. Feigbaum. Siccatae Ficus, Graecis i)/xades. Lat. Carycae. Silvestris sicus, Latinis Caprisicus, no bis incognita. Ficus recentes et aridae calfaci unt in primo ordine completo, aut secundo incipiente: Siccant in medio primi. Liquor fici arboris, et foliorum sucus vebementer est ca lidus.

Ficus Pelagica, quasi marina, ficus est in mari nascens, sine foliis, nec magnitudine praestanci, cor tice puniceo.

Filix. *pte/ris Pterion. Gall. Fougiere. Ital. Felce. Ger. Faren, Farenkraut. Duplex est: Mas, Graecis simpliciter pte/ris. Gall. Osmunda regalis. Ger. Groß Farn. Et Foemella Dioscor. *qhlu/tteris, quibusdam nymphaea pteris. Ger. Waldfarn, Roßfarn. Natura Filicibus est calfaciendi, et exsiccandi, quod in gustu amari tudo ostendit.

Fimbriae sunt vestium extremitates, unde fimbria ta folia, quae in ambitu in quas dam fimbrias exeunt.

Flagella dicuntur cymae arborum, et ipsarum summae partes, quae ad cuiusque venti flatum moven tur, item vitium rami productiores et oblongiores, aliis tamen minores, ab ipsis brachiis sursum ascendentes. Alias [orig: Aliàs] flabella.

Flocci dicuntur in fructibus nonnullis lanosa materies, quibus semina implicantur, velut in rosarum et Cynosbatifructibus apparet.

Flos Garyophyllorum. Off. Herba tunica. Nonnullis Betonica altilis. Ger. Neglinblümen, Graßblümen. Species sativae ex colore sunt multae: Silvestris vero [orig: verò] est duplex: Altera Garyophyllea silvestris, Germ. Donderneglin, Feloneglin, Blütströpfflin: Altera Latinis Superba. Ger. Mätwillen, Hochmüt. Qualitas iis est mediocriter calida et sicca.

Flos cuculi, Ger. Gauchblümen, a [orig: à] Latina appellatione. Foliis est auriculae muris, sed angustio ribus, flore fere [orig: ferè] Garyophyllorum silvestrium. Temper amentum calidum et humidum possidet.

Flos S. Catharinae aliquibus dicitur Antirrhinon: et nonnullis Linariae species, quae Ger. S. Catharinen blümen nominatur.

Foeniculum. Graecis *ma/rasqror. Gall. Fenoil. Ital. Finocchio. Germa. Fenchel. Calfacit in ordine tertio, minus autem exsiccat. Seminis autem praecipuus est usus.

Foenum graecum. *th=lis, kerati/ths ai)go/keros, bou/keros. Silicia, Silicula. Gall. Senegre, ou Fenegrec. Ital. Fien greco. Germ. Fenugrec, Bockshorn. Foenum graecum silvestre alii sa ciunt Trifolium minus, seu Lotum campestrem. Ger. Steinwicken. Lotispeciem. Calidum est in ordine secundo, siccum in primo. Extergit, mollit, attenuat, et dolores mitigat.

Folliculus dicitur theca rei cuius libet, quae granum vel semen continet involutum. Sic membrano sa acini cutis solliculus dicitur.

Fragaria, Apul. *ko/maros, diversa tamen a [orig: à] Comaro Dioscoridis. Gall. Herbe portant fraises. Ital. Fragharia. Ger. Erdbeer. Huius est alte raspecies, quam Germani Horbeer nominant. Folia et radix calida sunt, et sicca. Fraga ve ro [orig: rò] ipsa sunt humida et frigida. Omnibus vero [orig: verò] facult as est adstringendi.

Fraxinus, *meli/a. Gall. Fresne. Germa. Eschern, Eschbaum, Steineschern. Silvestris fraxinus. Ger. Bücheschern. Fraxino vis est exsicca toria. Venenis potissimum [orig: potissimùm] resistit: nec ullus umbr am eius serpens sustinet.

Frit vocatur illud quod in summa spica iam matu ra minus quam [orig: quàm] granum continetur.

Fungi. *mo/khtes. Gall. Champignous. German. Schwämme. Horum species multae. Fungorum ommum natura est strangulare. Quim cibos veniunt idem faciunt, nisi bene cocti et co~ diti fuerine: aegre [orig: aegrè] autem concoquuntur. Tem peramentum iis frigidum, pituitosum, humidum et crudum.

Galeopsis, *gale/oyis, h)/ galeo/bdolor. Urticarum non urentium est nomen. Gall, Ortie puante. Ital. La Galiopsi. Huius species sunt, Ur ticalabeo Plinii, quae scrophularia aliis maior dicitur, item Ficana et Castr angula. Germa. Bynsang, Hanenkopff. Deinde Urtica Lamium et mortua. Ger. Daub nesseln, Todt nesseln. Item silvestris Urtica. Germa. Daub nesseln. Temper amentti sunt eiusdem cum Acalyphe. Desiccant, extenuant, discutiunt, tenuiumque sunt partium.

Galla. Graecis, *ki/kis. Ger. Gallöpffel. Gallae natu raest constipandi, glutinandi et tingendi, facultates plerasque cum quercu possidet.

Gallion, *ga/llior, gale/rior, galla\tior. Gal. Mu schetu, ou muguet petit laulne. Ita. ll Gallio. German. Unser Frawen bettstro, Megerkraut. Temperamenti est sicci, calidi et subacris.

Gelges sive Gelgithes, item Aglithes et Aglidid grana dicuntur nuclei vel spicae alliorum.

Gemma in vite idem quod oculus, est primum partus rudimentum, unde folia et flos crumpunt, tam in vite quam [orig: quàm] in arboribus.

Geniculi aut genicula sunt nodi in berbis aut leguminibus, qui in caulibus vel radicibus protis berant.

Genista. Graecis pa)rtior. Gall. Genet. Ital. Genssta. Germ. Ginst. Altera aculeata, altera non aculeata, quae Genistella dicitur. Genista maior, seu non aculeata calida est et sicca in secundo ordine. Minor vero [orig: verò] seu genistella exsiccat valensius, citra mordacitatem tamen, adstrictoriamque simul sacultatem possidet. Efficax est contra calculum.

Gentiana, *gentianh/. Gall. Gentiane. Ital. La gentiana. Ger. Entztan, et Bitterwurtz. Radix qualitatis est calidae et siccae. Vim habet expellendi, extergendi, et discutiendi.

Geranium. *gera/nior. Gall. Aguille de bergier. Italis, Il Geranio. Ger. Storckenschnabel. Species eius numer antur sex. Prima, Acus pastoris et muscata dicitur: Secunda, Pes columbinus: Tertia Herba Roberti. Quarta Gruina, sen collum Gruinum. Quinta Gratia Dei. Sexta Germa. Blütwurtz, quasi radix sanguinaria. Radices et solia omnium, dempto primo gene re, cuius dulcis est radix, discutiunt, adstringunt, et desiccant.

Gerontopogon, id est, Barbasenis, Vulgo [orig: Vulgò] Barba sacerdotis, vel Barba Dei. Nicadro Gerdot po gon. Hetruriae saxifica, et Romanis Barba Petrae. In Gallia Cifpadana, Barbula hircina, sed a [orig: à] Tragopogone diversa.

Gethyon. Lat. Cepa non capitata, quod pene [orig: penè] sina capite nascatur. Gall. Cibule, ex Ceparum genere.

Gingidium, *ghggi/dion, item xairefu/llon, Chersfolium, Ceraefolium. Gall. Cerfueil. Ital. Logungidio. Lo cerofoglio. Ger. Reubelkrant. Tem per amento est, teste Galeno, mixto, calido simul et frigido, ac siccandi naturae abutroque particeps, adstringit enim cum amaritudine.

Glans non tantum [orig: tantùm] de nucibus quercus arboris dietur, sed fagi etiam et Ilicis, suntque eius differen tiae secundum formam, sexum et saporem.

Glans unguentaria, Graecis *ba/lanos mureyikh/. Arabibus et Off. hodie Granum Ben. Fructus est arboris, de quo Dioscorides. Hinc fit Oleum Balaninum, quod Arabes oleum de Ben vo cant.

Glycyrrhiza, *gluku/r)r(ita, Latinis dulcis radix. Off. Liquiritia. Gall. Regalisse. Germ. Süßholtz, Kolstock. Temperamentum habet mediocre, seu symmetrum, tepidae caliditatis, exsistens: nostrae temper aturae maxime [orig: maximè] est familiaris.

Gnaphalium. *gnafa)lior. Tomentum, Centunc??? lus, Centuncularis, Lana pratensis, Linum pra tense. Gall. l' herbe velue. Ita. Gnaphalio. Ger man. Mattenflachs, Wisenwollen, Rhürkrant. Vis Gnaphalio est exsiccandi et adstri??? gendi.

Gossypium. Graecis cu/lor. Gall. Coton. Ital. Cottonne. Germ. Baumwoll. Offic. Bombax et Bombasum. Aliquibus Githon. Arabes lanuginem huius fruticis, ut testis est Serapion, calidam et humidam tradunt.

Gramen, a)grw/stis. Gall. Dent de chien. German. Graß. Gramen a quaticum. Ger. Entengraß. Gramen Parnassi, quod in Parnassi monte nascitur. Radix graminis mediocrtter est frigida et sicca, tenuiumque partium, cum mordica tione quadam. Herba est frigida in excessu pri mo, bumiditate siccitateque moderata. Seme~ ali bi quidem imbecillum, in Parnasso vero [orig: verò] desicca torium. Tenuium partium, et subacerbum, Gal. teste.

Guaiacum, Gaiacum, species Ebeni, Ger. Frantzo senholtz. Usus eius decocti ad morbum seu luem gallicam appellatam.

Haemodoron, ai(mo/d wror, planta est quae a [orig: à] radice statim Foenograeco subnascitur, singulari caule nec longe [orig: longè] dissimili consurgens: in culmi ne quippiam capitis instar gerit, radiceque rotunda innititur. Innascitur quoque cumino.

Halicacabus. Offic. Alkakengi, item Vesicaria. Gall. Bagvenaudes, ou alkanges. Ital. Halicaca bo. Ger. Schlutten, Boberellen, Iudenkir sen. Solani est species. Eiusdem est temperame~ ti cum solano hortensi.

Halicacabus peregrinus. Gall. Bagen audes, sauvages. Ital. Halic acabo salvatico. German. Welsch Schlutten, Münchsköpfflin.

Halimus alias [orig: aliàs] Aureo Latinis, teste Plinio. Nominis id habet quod [orig: quòd] salsa et maritima loca amet. Aetio [orig: Aëtio] ea de causa Halmytis dicitur. Ruellius putat esse fruticem, qui Molochia Mauritanis et atriplex marinum dicitur.

Hedera, Graecis *kisso/s. Gall. l' ierre. Italis Hedera. Germanis Ephew. Tressunt eius diffe rentiae. Prima candida, Altera nigra, Tertia Helix et clavicula dicta, quae alias [orig: aliàs] Hederula, et Chamaecissos appellatur, diversatamen a [orig: à] Chamaecisso, quae Gundelreb vocatur. Hedera ex contrariis est facultatibus composita: Partim enim adstringentem, terrenam frigidamque substantiam, partim acrem, quae calida est, partim etiam aqueam, tepidam nimirum, substantiam obtinet. Theophr astus calidam siccamque dicit.

Helenium, e(le/nior. Elenium, Inula. Off. Enula cam pana. Gall. Aulnec. Ital. Lella Enola, Enoa. Ger. Alantwurtz. Radix non exacte [orig: exactè] sicca et calidaest, sed cum recrementitio humore: non enim primo statim occursu calefacit. Discutiendi vi est praedita. Mire [orig: Mirè] prodest asthmatieis, pleureticis, calculosis, etc.

Heliathe seu Heliocallis, quod [orig: quòd] corpus aspectu in cundum reddat, et gratiam conciliet, Magica est herba, in Themiscyra regione, et Ciliciae montibus maritimis proveniens, folio myrti. Incognita.

Helxine, e(lci/nh h)/ perdi/kior. Vulgo [orig: Vulgò] Parietaria, Urceolaris, Herba muralium, et Vineago. Gall. Parietaria. Tag und nacht, S. pe terskraut, Glaßkrant. Vires habet adstrin gendi, et abstergendicum humiditate frigida.

Heliotropion, Latine [orig: Latinè] Solsequium, h(liotro/pior, quod [orig: quòd] folia eius cum sole circumagantur: item Heliostrophos. Celso Herba solaris. Praeterea Heliopus, hoc est, Pessolis, et Scorpiuron, hoc est, Scorpionis cauda, quod [orig: quòd] flores eius seorpionis caudae sint similes. Eadem verruca ria, quod [orig: quòd] semen eius verrucas et formic as adi mat. Vulgo [orig: Vulgò] herba Cancri, eadem ratione, qua et cauda scorpionis nuncupatur. Ger. Krebs blümen, et proprie [orig: propriè] Sonnenwirbel, minime [orig: minimè] tamen Seris, seu Cicborea, quae Heliotropil quoque nomine venit.

Helxine cissampelos, e(lci/nh kissa/mpelos. Hall. Campanette, vitreole, ou lizet. Ital. Hel sine specie di convoluolo. Germ. Weingarten Winden, Wedwinden, klein Winden. Dici tur et Vitealis et Volubilis minor.

Hemeris, dicitur Graecis prima species quercus, quae simpliciter d ru/s seu quercus dicitur.

Hemer ocallis, Lilium silvestre. Germa. Goldtwurtz, Heydnilch blümen, Iunckerlilien. Off. falso [orig: falsò] Asphodelus. Qualitatem refriger an di et exsiccandi, sicut Hyacinthus, habet.

Heptaphyllon, e(pta/fullor. Tormentilla vulgo [orig: vulgò], et quibusdam Ferula. Ger. Tormentill, Blütwurtz, Birckwurtz. Gall. Tormentille. Temper amenti est sicci in ordine tertio, caliditatis vero [orig: verò] habet exiguum quid, minus tamen manise stum. Nonnulli faciunt frigidam in tertio gradu, sed in gustu adstrictio adversatur.

Herba est, quod a [orig: à] radice soliatum sine caudice provenit, saepiusque semen in caule fert.

Hermodactylus est duplex, alter Serapionis, qui Dioscoridi Colchicon dicitur, venenatus: et hoc male [orig: malè] utuntur Pharmacopolae ad pilulas ar thriticas: Alter non venenatus, cuius meminerunt Paulus, Aetius [orig: Aëtius] et alii, ad purgationes con tra arthriticos dolores commendatus.

Hefperis quam Theophr astus describit, non est alia quam [orig: quàm] Leucoion Dioscoridis seu Cheiri. Ger ma. Gelb, weiß, oder rot Veiel, gelb Neg Imblümen.

Hieracium est duplex. Maius Off. Cicborea lutea vel Crocea. Germ. Habichkrant, et wild Sawdistel: Intybi silvestris species. Minus, Off. Dens leonis, Taraxacon, Altar axacon, Caput monachi, Hedypnois. Ger. Pfaffenrörlin, Sommerdohr, Pipaw, Rörlkraut. Refrigerat utrumque Hieracium, et mediocriter etiam adstringit.

Hippoglosson, hoc est, Lingua equina. Ger. Zungenblatt, quod [orig: quòd] fructus in medio foliorum linguae effigie emine ant. Non est Laurus Alex an drina, quemadmodum aliquando credidi.

Hippomanes, i(ppomane)s, herba apud Hesiodum, id nominis habens, quod [orig: quòd] vescenies ea equos in fur orem agat: Eadem A pocynon dicitur.

Hippophaes [orig: Hippophaës], alias [orig: aliàs] Hippophyes, et Hippophanes, Romanis Lappago et Lappula, Plinio Asperugo. Nobis incognita planta.

Hippophaestum, aliquibus mollugo. Plinius hanc facit alteram Hippophais speciem.

Hipposelinum, Equapium. Olusatrum, Olysatrum. Ger. groß Epff. Huius semine pro Petroselino Macedonico utuntur Officinae. Temperamentum cum apiis simile possidet. Calidum est in secundo ordine, siccum in medio tertii.

Hippuris, i(/ppouris, hoc est, cauda equina, equisetum, ephedron, et ephydron. Gall. Queve de Cheval. Ital. Coda dicavallo. Germa. Roßschwantz, Katzenzagel, Schaffthew, Taubenrock. Vis ei exsiccandi citra mor dacitatem, item adstringendi.

Hirculus, *tra/gos, a [orig: à] gravitate odoris nomen habet, frutex est pumilus, ingenti spica, cum Nar do Gallica semper nascens.

Holcus, aliquibus Aristida, in saxis nascitur siccis, aristas in cacumine habet tenues, culmum hordeaceum: Alii Zeam volune esse in saxis nascentem: alii avenam silvestrem.

Holostium, quasi dicas tota ossea, per Antiphrasin, quod [orig: quòd] sit sine duritie, alias [orig: aliàs] molle gramen, et Denticulus cams. Ger. Hundszan, Tausentkorn.

Hordeago Theophrasto Crithanias kriqani)as, genus hordei quod in brachia spargi describitur. Modo [orig: Modò] incogmtum.

Hordeum *kri/qh. Gall. Orge. Ital. Orzo. Germa. Gersten. Refriger at et exsiccat Hordeum in primo gradu.

Hyacinthus, u(a/kinqos, est Vaccinium. German. Mertzblümen, blaw Mertzblümen. Est autem duplex: Caeruleus, cui iam dicta nomina tri buuntur, quem Dioscorides describit. Est pur pureus, cuius poetae [orig: poëtae] meminerunt, literis ai)= ai) inscriptum dicentes, quem rubentem vocant. Radix Hyacinthi exsiccat in primo gradu, re friger at autem in secundo completo, aut tertio incipiente.

Hydnophylla, dicitur herba, quae supra tuberana scitur, qua reperta tubera subesse cognoscuntur.

Hydropiper, u(drope/pbri, Piper aquaticum, Mor dax persicaria, et Zinziber caninum. Gall. Curage. Ital. Hydropipe. Ger. Wasser Pfeffer kraut, Pfersigkraut, Schmertzen, Pfawen krant. Calidum est, sed minus quam [orig: quàm] piper, et siccum.

Hyoscyamus, u(osku/amos, hoc est, Faba suilla, apollinaris, altercum. Off. Iusquiamus. Gall. Iusquiante, ou hanebone. Ital. Hiosciamo. Ger. Bilsensamen, Bilsamkrant. Prima duo Hyo scyami genera tamquam venenata usu sunt abdicata. Tertium album est ex tertio quoda~modo refriger antium ordine.

Hyosiris Plinio est planta intubo similis, sed humi lior et tactu asperior, quae contusa vulneribus praeclare [orig: praeclarè] medetur. Gesnerus esse auriculam muris arbitratur.

Hypericum, u(pe/ri/kor. Vulgo [orig: Vulgò] Perforata, et fuga daemonum. Gall. Mille pertuis. Ital. Hyperico, perfor ata. Ger. S. Ioannes krant. Rutae silvestris species. Calfacit et exsiccat, estque substaniae tenuis.

Hypecoon. u(ph/koor. Ger. Römisch fellriß, quasi dicas Rumpipetram Romanam. Tertii est ordinis refriger antium.

Hypocisthis est sucus Cisthi fruticis circa radices concrescens, suntque eius genera, Flavum, vi ride, et candidum. Officinae nomen retinent. Dicitur etiam Orobethron et Cytinum. Natu ra cius est siccandi et adstringendi, plus tamen quam [orig: quàm] Acaciae.

Hyssopus, u(/sswpos. Gall. Isope. Germa. Isop, Ispen. Calfacit Hyssopus, et exsiccat gradu tertio, estque tenuium partium. Est etiam pituitosus, boc est, pituitam trahit, et digerit, ut Ruellius interpretatur.

Iacea magna. Herba trinitatis vulgo [orig: vulgò], d io)s an)/qos Graecis, hoc est, Iovis flos. Item Phlox et Phlogion, quasi flammea, et herba clavellata. Ger. Dreifaltigkert, Freyssanikraut. Qualitatis in calfaciendo et exsiccando est temperatae.

Iasione apud Theophrastum est planta, quam ali qui volubilem interpretantur, quae Ger. Zaun glocken dicitur, Ruellius Liseronem et Liserottam vulgo [orig: vulgò] Gallis dici putat.

Iasminum nomen est floris in Perside, et unguen ti, quod ex iisdem fit floribus, Cuius meminit Dio scor. lib. 1. cap. 66.

Idaea radix, Plinio Idaea herba, sic dicta quod [orig: quòd] in Ida monte proveniat: nobis incognita.

Ilex aquifolia. Ger. Stechpalmen. Diversa tamen ab aquifolia, quam Theophrastus Crataegum vocat.

Impia, Plinio inc ina, Off. Christoculus, et nonnullis obradicis odorem caryophyllon. Impiam dictam censent quod [orig: quòd] in ea liberi super parentem excellant, sive quod [orig: quòd] nullum animal eam attingat.

Iovis barba. Vide Aizoon. Est et arbor huius no minis aquas horrens, opere topiario tonsilis, et in rotunditatespissa, solio argenteo, in siccis nascens. Diospyron quid am interpretantur Theophrasti: quam tamen vocem alii interpre tantur lovis flammam, et lovis Triticum.

Iris, Ireos, i)/ris. Gall. Glaieul, ou flambe. Ital. Iride, d' Allemagna. Germa. Blaw schwertel, Veielwuttz, Himelschwertel, et haec est Iris Germanica. Ex secundo est calfacientium ordine, et tertio exsiccantium: resolvit, abstergit, et maturat.

Isatis, *isatis. Gall. Pastel, ou guesde. Ital. Glasto. Alias [orig: Aliàs] Glastum, guadum, nil, nilech, lytrum et lutea. Germa. Weydt. Complexionis est calidae et siccae: discutit, reprimit, expurgat et extergit.

Ischaemon, i)xai/mwr, dictum sic quod [orig: quòd] sanguinem cohibeat, non dehiscente tantum [orig: tantùm], sed concisa [orig: concisà] quoque vena. Aliquibus Milium appellatur silvestre, a [orig: à] forma quam cum Milio habet.

Isos, i)/sos, apud Theophrastum, Latinis Aequus frutex, ut convertit Gaza. Quae sit planta du bitatur.

Iuba est arundinacea coma effusa, qualis in Milio: sumpta translatione a [orig: à] iubis animantium.

Iuglans nux, *ka/ruor *basiliko\r, Nux regia, Per sicq. Gall. Noyer. Ital. Noce. Germa. Welsch nuß, Baumnuß. Nuces recentes, Simeone Sethi auctore, calidae sunt ordine primo, siccae vero [orig: verò] secundo. Aridae vero [orig: verò] calidiores.

Iulus Graecis et Latinis dicitur, quod in Corylo compactili callo racematim cohaeret, et velis ti praelongus vermis singul ari pediculo pensi le nititur, post autumnum proveniens.

Iuncus, xoi=nos, Ger. Bintzen. Triplex. Primus Mariscus Latinis, Graecis o(lo/xoinos. Alias scirpus. Alter acutus, Graecis o)cu/xoinos. Ter tius melaikrani/s, quasi dicas atriceps. H - ius in medicinis nullus est usus.

Iuncus odoratus, qui intelligitur, quoties simpliciter Iuncus dicitur. Estque duplex: Alter anguloso caule, qui Cyperus seu Cypirus, vel Iuncus odoratus angulosus dicitur. Ger. Wilder Galgan: Estque hic rursus duplicis differentiae: Alter radice longa, et Cyperus Romanus seu longus, dicitur: Alter radice olivae simili, et dicitur Cyperus rotundus. Alter Iun cus odor atus caule est rotundo, qui simpliciter Schoenos et Iuncus dicitur, vel iuncus odoratus rotundus. Ger. Camelstro. Flores eius schoenanthos, et Barbaris squinantum. Naeturae est calidae et siccae citra morsum: aperit et incidit.

Iuniperus. a)/rhdqos vel a)rhdqi/s. Gall. Geneure. Ital. Ginepto. Ger. Wacholder, Krametbaum. Calida est et sicca ordine tertio. Fructus vero [orig: verò] in primo. Calfacit et adstringit modice [orig: modicè].

Laburnum arbor est Alpina apud Plinium, paucis nota, dura et candida materia, cuius florem cubitalem lo~gitudine apes non attingunt. Odit aquas et solis siccis provenit.

Labrusca est Vitis silvestris. Sucus ex immaturis labruscae uvis expressus calidus est in tertio gradu. Adstringit efficaciter, et alvum constipat.

Lacrima dicitur is humor qui statim dissecto caudice vel ramo aut liguo prosilit et emanat.

Laciniae sunt partes extremae particulatim decoris causa concisae, orarumque summarum caesurae. Hinc Lacimata dicuntur folia, quae membr atim per flexuras sunt digesta, vel nativis segmi nibus discreta. Accipitur item laciniosum pro sinuoso.

Lactuca. *qri/d ac. Gall. Laictue. Ita Lattuga. Ger ma. Lattich, Lactuc, Schmaltzkraut. Lactn ca refriger at, stomachum iuvat, alvum ciet, fa stidium aufert, cibi appetentam facit, somnum conciliat, Venerem cohibet. Quae durior est, et sabulo aut pulvere obsita, minus iuvat stomachum, minusque ventrem emollit. Nigra magis refrigerat, et subducit alvum. Aestivae meliorem praebent sucum et plus alunt, autumnales succo vacant, quare nihil aut parum alimen ti praebent. Simeon Sethi sativam frigid am et humid am facit in ordine tertio.

Lactuca silvestris, est Endivia Officinarum. Ger. Antiffien, Leberdistel, Genßdistel. Silvestris lactuca seu Endivia Officinarum minus quam [orig: quàm] sativa refrigerat, et humectat: Ad eadem pene [orig: penè] cum sativa pollens.

Ladon et Ledo~ species est Cisthi fruticis, ex qua Ladanum sucus exprimitur, qui in Officinis habetur. Natura Ladano est spissandi, calfaciendi, molliendi, et ora venarum aperiendi.

Lapathum, *la)paqor. Lat. Rumex. Off. Lapati um. Gall. Pattence. Ital. Rombia. Ger. Ampffer. Species cius distinguuntur quinque. 1. Oxylapathum. Off. Lapatium acutum. Ger. Menwelwurtz, Grindtwurtz, Streyffkraut. 2. Lapathum hortense, seu Rhabarbarum mona chorum. 3. Lapathunsyluestre, Bonus Hendrichus. Germa. Güter heyntich, Schmerbel, breyt Ampffer. 4. Oxalis, hoc est, Acetosa, Saurampffer. 5. Hippolappathum, seu Hydro lapathum. Germa. Roßampffer, Wasserampffer. Lapathis acetosa, frigida et sicca in ordine secundo est natura, ac discutiendi, teste Galeno, facultate: Oxylapatho~ mixtas sibi vires vendicat: Hippolopathum a [orig: à] reliquorum viribus non differt.

Lappa canaria, quod [orig: quòd] canibus adhaereat est dicta, Ger. Hundskletten. Lapparum est generis. nec nisisola humilitate a [orig: à] reliquis differt.

Lathyris, *laquri/s. Gall. Espurge. Ital. Cataputia minore. Off. Cataputia minor. Germ. Spring körner, Treibkraut, Fuchßmilch. Calida est in ordine tertio, ac humida in primo. Calidior autem foliis et semine est sucus eius lacteus, intra corpus sumptus maxime [orig: maximè] noxium.

Laurea dicitur frons lauri, et sertum inde nexum, item ipsa Laurus. Est etiam herba quaedam ex ranunculi generibus, quam Lauream vocant, Officinae Pedum columbinum, Ger. Taubenfüß, Drüßwurtz.

Laurus, *da/fnh, Lorberbaum. Lauro excalfacto ria molliensque est natura. Baccae magis quam [orig: quàm] folia calfaciunt. Oleum Laurinum calidum est, et apertivum, unde prodest omnibus aegritudinibus ex frigiditate provenientibus.

Laurus Alexandrina, Victoriala, Idaea, Bonifacia, Lingua pagana, Vvularia, et Hippoglosson. Ger. Zäpfflinkraut. Calidi est et siccitem peramenti, eiusque decocto ad uvulae potissimum [orig: potissimùm] inflammationem et hulcera colli utuntur. Unde uvulariae nomen accepit.

Lens, fa/kos h)/ fakh/. Gall. Lentille. Ital. Lentichie. Ger. Linsen. Lens in caliditate et frigiditate medium obtinet, exsiccat in ordine secum do.

Lens palustris. Graecis fa/kos o( e)pi\ telma\twr. Gall. Itidem lentille. Ger. Meerlinsen, Wasserlinsen. Naturam habet evidenter refriger atoriam.

Lecithos, *le)kisqos, aliquibus Aracus dicitur, alii genus faciunt ad Pisum et Aracum. Athenaeo edulium ex araco et lente sic appellatur. Galenus apud Hippocratem prolente, cui detracta sunt putamina, videtur accipere, quasi lekisq w=des. Lecythos vero [orig: verò] per y, significat ovi luteum.

Leontopetalon. Vulgo [orig: Vulgò] Pata leonis. Gall. de la po~ melle. Romanis Papaverculum, et Leoninum semen.

Leontopodium, id est, Pes leonis: Alias [orig: Aliàs] khmo/s, Ce mos. Plinio Rhapeion. Sunt qui putent esse eam plantam, quae vulgo [orig: vulgò] dicitur, Vergiß mein nit, Frawenbiß, et Helfft, et a [orig: à] nonnullis cruciata. Aliqui pro Pede leonis accipiunt, qui vulgo [orig: vulgò] Synnaw dicitur.

Lepidium, lepi/dior, alias [orig: aliàs] Hiberis, vel Iberis. Aliud est maius seu sativum, quod piperitis alias [orig: aliàs] dicitur, Germ. Imber et Pfefferkrant. Diversum tamen a [orig: à] siliquastro. Aliud silvestre, alias [orig: aliàs] Nasturtium silvestre. Ger. Gauchblüm. Gall. Lepidium dicitur Passerage. Ital. Lepillio. Calidum est, sicut et nasturtium, ordine quarto, minus autem exsiccat. Foliis vis exulceratrix inest. Natura eius est crassos et gluti nosos humores et cibos incidere, et extenua re.

Leucacantha. i. alba spina, diversa a [orig: à] spina alba, de qua vide Acantha leukh/. Ger. Weiß garten distel, Iungkfrawendistel, et Spirae simpli citer Weißdistel. Temperamenti est calidi: nec multum a [orig: à] spinae albae, quae Acantha leuce dicitur, viribus abest.

Leucas solo nomine cognita planta, ab albedine forte [orig: fortè] sic dicta: Ruellius Atriplicem rusticam putat esse.

Leucoion Dioscoridis, Arabibus Cheiri, et Keiri. Aliud album, aliud luteum, aliud purpureum. Ger. Weiß, rot, und braun Veiel. Qualitatis est calidae, abstergit, tenuiumque est partium.

Leucoion Theophrasti est Narcissi species. Ger. weiß Hornungs oder Mertzenblümen.

Libanotis nigra, Latinis Incensaria, nobis incognita. Cordus tamen nigram Libanotida credit eam esse, quam Germa. vocant schwartz Hittzwurtz. Semen eius Canchrys dicitur. Canchrys vim habet calfaciendi et vehementer exsiccandi. Unde abstergentibus medicame~ tis miscetur.

Libanotis coronaria, vulgo [orig: vulgò] Rosmarinus, Germ. Rosmarin. Cunilae masculaespecies. Gall. Ros marin. Ital. Rosmarino coronario. Calfacit et exsiccat, purgat sanguinem: vitiosos humores discutit.

Lichen est hepatica. Germa. Steinleberkrant, Mooßflechten, Brunnenleberkrant, Facultatem habet abstergentem et refriger antem modice [orig: modicè], resiccantem tamen utraque.

Ligusticum ligustiko/n, Levisticum, Panacea et Panace. Gall. de la levesche. Germa. Liebstöckel. Non est Smyrnion. Qualitatis est siccae et calidae in ordine tertio.

Ligustrum. Dioscoridi *filu/rea et ku/pris. Gal. Troesne ou Arabice. Ital. Guistrico, olivetta. Ger. Rheinweiden, Mundtholtz, Bemhültzin. Folia, flores et baccae ligustri adstringem di vi sunt praedita. Refriger andi exsiccandique facultatem possident.

Lilium, Lirium, *xri=nor. Gall. Lis. Ital. Giglio. Germ. Gilgen oder Lilgen. Alias [orig: Aliàs] Rosa Iunonia. Aliud croceum, aliud candidum. Flos lilii mixtae est temper aturae, partim tenuis, partim vero [orig: verò] terrenae substantiae. Radix et folia exsiccant, et abstergunt primo ordine. Radici tamen maior est abstergendivis quam [orig: quàm] foliis.

Lilium convallium, Cacalia. Gal. Grand muguet. Germ. Meyenblümen. Non est Hemerocallis, nec Ephemerum. Qualitatis est calidae. Praecipuas habet vires, cum [orig: cùm] ad maturitatem plenam flores pervenerint.

Limonium pratense, Lat. Beta silvestris, et Tintinabulum. Gall. Bete de pre [orig: pré] et sauvage. Ger. Wisenmangolt, Biberklee. Limonium sylue stre, Vulgo [orig: Vulgò] Pyrola. German. Wintergrün, Waldmangolt, Waldköl. Folia et semen exsiccant in tertio ordine: Vim habet glutinandi et sanandi.

Linaria, o)/suris. Alias [orig: Aliàs] herba urinalis. Gall. Lin iaulne sauvage. Ital. Linaria. German. Harnkraut, Unser Frawen flachs, Krottenflachs. Qualitatis est humidae et calidae. Urinam ducit. Unde etiam urinalis et Harnkraut est dicta.

Lingua cervina non est Scolopendrion, quamvis Officinis sic appelletur, sed phyllitis et hemio nitis Dioscoridis, alias [orig: aliàs] Splenion. Germ. Hirtzzung. Quid Scolopendrion, vide in litera S.

Linum. li/non. Ga. Lin. Ita. Lino. Ger. Lein. Pseudolinum est vitium lini. Ger. Lemdotter. Off. Sesamum, sed absque certis rationibus. Calidum est linum in primo ordine, ac humiditatis siccitatisque quoda~modo in medio: casdem cunfoeno grae co vires habet: Discutit et emollit. Pseudolini vero [orig: verò] seme~ emollit et calfacit mediocriter: Fo lia vero [orig: verò] viridia refrigerant, et dolorem sedant.

Lithospermum, *lisqo/permor. Off. Milium Solis: alias [orig: aliàs] aegonyehon, diospyron, semen Leoni num. Gall. Gremil, oul' herbe au perles. Ital. Lithospermo. Ger. Meerhirsen. Est et alteraspecies, quae Lingua passerina dicitur, quae Lithospermon silvestre aut nigrum, a [orig: à] seminis forma, sicut prior album, nominari poterit. Semen Lithospermi, cuius potissimum [orig: potissimùm] est usus, ea lidum est et siccum, sicut omnia diuretica.

Lithospermum Plinii Hiero. Tragus credit esse Lithospermon maius, Germ. Groß Stempsamen, oder groß Meethirsen.

Lonchitis, quasi Lanceolata, alias [orig: aliàs] Lanceola et Venerea, duorum est generum, quorum prius nobis est ignotum, quod Ruellius in Gallia vul go [orig: gò] nigros capettos vocari tradit. Germanis Schwartz kappen. Alterum Romanis colubrina et longina vocatur. Germa. groß Sptcant.

[[Lotus silvestris]] Lotorum silvestrium multae sunt species. Est enim Melilotus Serapionis. Germa. Vogelswicken. Melilotus deinde lutea, alias [orig: aliàs] Sertula cam pana, et Trisolium ursinum. Germ. gemeyner Stemklee. Melilotus alba, Ger. groß Steinklee. Lotus campestris seu Trifolia, Germa. Stemwicken. Sexta, Lotus silvestris, nonnullis saxifraga lutea, Ger. klein Steinklee, Gulden klee. Melilotus Germanica, herba alias [orig: aliàs] flavea et leporina. Germ. Edler Steinklee, Unser Frawenschülin. Est ex Lotorum quoque genere Lagopus, alias [orig: aliàs] Trifolium humile, et trinitas. Germ. Katzenklee, et Hasenfüß. Lotorum silvestrium omnium tamin foliis quam [orig: quàm] in floribus et semine calidum siccumque est temper amentum. Vis iis molliendi et dolorem sedandi.

Lotus arbor, Gallis et Italis est frequens. Aphrica Celtim cam vocat. Latinis Faba graeca dici tur. Graecum vulgus anacacabaeam, et fructum Anacacabo~, auctore Aetio [orig: Aëtio], vocat. Italis nostris temporibus Amarenum et Pongeracum, et Visciulum, et nonullis Acrifolium, et aliqui bus Citrago appellatur. Gallis Alysa et Alyserum. Romae Puls syriaca vulgo [orig: vulgò] nominatur. Cenomani calamum vocant, quod [orig: quòd] scilicet ligni ad tibias sit usus. Faba graeca dicl putatur, quod [orig: quòd] fructus tuberculo fabae grandescat, et suagrata dulcedine cibis placeat. Padi accolae Baccam Syriacam nominant. Ab hac Lotophagi nomen acceperunt, quod [orig: quòd] eius fructu vixe rins.

Lupinus, *qermo/s. Gall. Lupin. Ital. Lupino. Ger. Feigbonen. Calidus et siccus intense [orig: intensè], quod ingens eius in gustu amaritudo indicat.

Lychnitis silvestris, ad sativae differenciam, Ger. Wild Mergenrößlin, et nonnullis Glidkraut et Lidweych, quae posteriora nomina Beheno etiam albo tribuuntur.

Lycopsis, *lu/koyis, quasi dic as facies lupi, est syl vestris Buglossispecies. Ger. Wald Ochsenzung, hoc est, silvestre Buglossum dicitur. Itam scharpff Ochsenzung.

Lycopus alias [orig: aliàs] Pes lupi, et herba pectoralis, Cardiaca, et Manus S. Mariae, Ger. Hertzgesperr.

Lysimachia, *lusima/xior. Vulgo [orig: Vulgò] Salicaria. Gall. Corneole, ou Chassebosse. Ital. Lysimachia. Ger. Weyderich. Facultatem habet Lysimachia adstringendi et exsiccandi.

Malacocissos, *malako/kissos, hoc est, Hedera mollis, quod [orig: quòd] folia habeat hederae, sed molliora et teneriora. Ruellius Cyclaminum alteram interpretatur, quae Off. Sigillum Salomonis di citur: Gesnerus pro amara dulci accipit. Aquam sub hac subesse, ubicumque fuerit inventa, aquileges testantur.

Malobathrum. Lat. Folium Indi, et simpliciter folium. Alias [orig: Aliàs] folium Malobathri. Gal. Fuillet de Inde. Ger. Neglinbletter. Duplex: Palustre et Syriacum, utroque hodie caremus, sed eius loco tertio quodam utuntur Medici, quod Tem blum

vocant. Calidum est in altero, et siccum in tertio abscessu, tenuiumque est partium.

Malva, *mala)lh. Gal. Maulue. Ital. Malva. Ger ma. Bappel. Duplex est: Altera sativa, alias [orig: aliàs] Rosa transmarina. Gall. Rose d' ultre vier. Germ. Römisch bappeln, Herbstbappeln, Ernrosen. Altera silvestris, eaque duplex, ma ior, quae Roßbappel dicitur, et minor, quae Gensbappel, Hasenbappel, Keßbappel dicitur. Omnium malvarum genera et species humidisunt temperamenti, ac medio se modo habent. Sativae silvestribus sunt praestantiores. Molliendi vim habent.

Malva querna ea appellari poterit planta, quae Ger. Fellriß, et Lewenzan nominatur. Calida est et sicca in secundo gradu.

Malum seu poma dicuntur duntaxat fructus gram diusculi quibus vescimur, Ut sunt Cerasum, po mum, prunum, mespilum: et differt pomum a [orig: à] nuce, quod [orig: quòd] nux tegitur duriore cortice.

Malus. *mhle/a. Gall. Pommier. Vulgo [orig: Vulgò] Pomus. Ger. öpffelbaum. In malis multa est diversitas, inquit Simeon Sethi, quaecumque adstringunt frigidum habent et terreum sucum. Quae ve ro [orig: rò] acria sunt, frigidum quidem, verum illum tenucm habent. Medii tamen temperamenti sunt dulcia, quae ad calidilatem magis vergunt.

Malus Citria, Medica, Persica. Gall. Citronier. Germ. Citrinaiöpffel. Fructus eius, Mala citria, Medica, et Citrinata, item Cedromala. Cortex mali citri calfacit et exsiccat Aetio [orig: Aëtio] in tertio ordine: Caro autem refrigerat et humectat in primo: Acida pars tertiam frigidorum sedem tenet. Semen alii calidum et siecum in tertio, alii in secundo statuunt.

Mala Nerantia, Poma nerantia, seu Arangia. Ger ma. Pomerantzen. Temper amentum et vires cum malis citriis seu medicae arboris, similes praesens fructus obtinet.

Malus punica, Vulgo [orig: Vulgò] Malum granatum. Gall. Grenadier. Ger. Granatöpffel. Malum punicum omne boni succi est, inquit Dioscorides, stomacho utile, perexiguum praebens nutrime~ tum. Dulcia stomacho utiliora habentur, sed aliquantulum in eo calorem gignunt, inflationesque pariunt: In febri igitur abdicantur. Acida adstringunt, aestuanti stomacho auxiliantur, ac multo [orig: multò] magis contr ahunt. Vinosa mediam sortiuntur naturam.

Malus Cydoniaet cotonea. Gall. Ung coigner. Germ. Küttenbaum, Quittenbaum. Frigidam et adstringentem habent naturam: Frigida sunt in primo, et sicca in ordine secundo.

Mala insana, Melanzana, Amoris poma, Melanzan. Germa. Dollöpffel. Gall. Pommes d' amours. Frigidae sunt et humidae naturae.

Mamira, Paulo describitur radicula herbae, frequentibus tuberculis intumescens, cicacrices et albugines extenuans, extergendique vi praedita. Ruellius Doronicum esse Officinarum, quod Romanum cognominatur, non male [orig: malè] suspicatur.

Mandragora, a)nqrwpo/morfos. Ger. Alraun. Duplex: Alia mas, quae candida, Graecis mw/riir. Alia femina, quae nigra, Graecis qir akias. Refrigerat in tertio ordine. Poma aliquid calidatis et humoris habent. Cortex desiccandi quoque vim obtinet.

Mandragora Theophrasti, quam ipse Morion di eit, videtur esse solanum somnificum. Germa. Schlaaffbeer.

Marrubium species habet quatuor. Prima, Ballo te, *ballw/th, h)\ me/lar tra/sior. Off. Prasium viride, et Marrubium nigrum. Gall. Marubin noir. Ital. Marrobio nero. Ger. Schwaitz Andorn. Adhoc quoque genus refertur herba quam Cardiacam dicimus, German. Hertzgesperr. Secunda, Prasium, pra)sior. Gall. Mar rouchin. Ital. Marrobio. Germa. Weiß Andorn, Feld scharlach. Quarta, Marrubium palustre. Germa. weycher Andorn, Wasser Andorn. Marrubium nigrumseu Ballote calidum est in secundo ordine completo, aut tertio incipiente: siccum in tertio. Discutiendi vim habet. Album seu prasion eiusdem cum nigro est temperamenti, ac nigro ob vires et odorem praefertur.

Marum, *ma)ror, et o)reigani/s, Origanis. Planta est minime [orig: minimè] nobis cognita, licet veteribus notissima fuerit.

Matrisilva est duplex: altera quae Officinis privatim matrisilva dicitur. Germ. Hertzfreud, et Waldweyster, de qua in dictione Cordialis: altera quae Dioscoridi Periclymenos appellatur. Ger. Waldlilgen, Geyßblat.

Mecaphroditon, mhkafro/diton, Aetius [orig: Aëtius] plantam contra viperas in potu commendat.

Medica herba, foenum alias [orig: aliàs] Burgundiense. Ger. Burgundisch Hew, Medisch kraut. Facultus herbae, praesertim viridi et recenti, est refriger atoria.

Melampyros, mela/mpuros, quasi nigrum triticum, alias [orig: aliàs] mu/agros, Gall. Camelina, teste Ruellio. Nobis incognita planta.

Melandryon, mela/ndrion, hoc est, quercus nigra. Planta est apud Plinium in segetibus et pratis nascens, flore albo, odorato. Aliqui roboris quandam speciem faciunt, cuius etiam sententiae est Theophrastus.

Melissophyllon, melittaeum, melisso/fullon h)/ me *li/fullon. Gall. de la Melisse. Ital. Cedronel la. Quibusdam Citrago. Ger. Melissen, Honigblüm. Officinae perperam [orig: perperàm] utuntur Melissophyllo adulterino, quod Germani a [orig: à] foetore Wantzenkraut, hoc est, Cimicariam vocant. Calfacit et exsiccat, digerit, sanat, et glutinat.

Melon. Ger. Melonn. Ex Cucumerum sativorum est genere, hisque annumer antur Melopepones qui sessiles procumbunt.

Mensiflora, h( mh/nanqos, ut Gaza ex Theophrasto vertit, herba est ad lacum Orchomenium nascens.

Mentba, mi/nqh h)\ h(d u)osmos. Gal. de la mente. Ita li Mente. Ger. Müntze. Species eius sunt plures. Omnes menihae species calidae sunt ordine tertio: sunt enim gustu acres, et facultate cali dae. Hortensis silvestri est infirmior, et minus calfacit. Exsiccat in ordine secundo. Crispaere liquis praestant.

Mentha Sarracenica vulgo [orig: vulgò] dicitur quam Germ. Pfannenkraut et Frawenmüntz vocant.

Mercurialis, leno/twstis. Gall. Mercoriale. Ital. Mercorella. Ger. Bingekraut. Triplex eius est differemia, mas, femina, et silvestris, quae Cynocrambe et apocynon nominatur. Germ. wild Bingelkraut et Hundtsköl. Omnes Mercurialis species sunt calidae et siccae in primo ordine. Vis iis educendi phlegma et bilem.

Miliaria herba quod [orig: quòd] in milio nascatur, et id??? plicando enecet, nomen accepit, estque Milii pestis, fieut Cuscuthalini. Trita et cornu cum vi no infusa, podagras iumentorum sanat.

Milium, ke/gxros. Gall. mil, ou millet. Ital. Miglio. Ger. Hitsen. Refriger at in primo ordine. exsiccat in tertio exoluto, aut secundo intenso.

Milium Indicum, Sarracenicum, nostris regionibus incognitum. Gall. Blébarbu. Ital. Miglio Indico. Alias [orig: Aliàs] Sorgi. Ger. Sorgsamen, welsch Hirsen. Refrigerat et exsiccat. Vires cum Panico et Milio pares possidet.

Millefolium, morio/fullon, nonnullis placet esse anethum silvestre, item foeniculum aquaticum, aliis cyminum silvestre. Ger. Wasserfenchel, Wasserthannen. Vis ei glutinandi et adstringendi.

Miscella mala, meli/mhla, alias [orig: aliàs] Mustea, poma di cuntur mellis dulcedinem referentia.

Misodulon, miso/doulor, Ocimum Diophanes ap pellari scribit, quod [orig: quòd] maxime [orig: maximè] feminis adversetur. Si enim pultario inscia muliere subiectum fuerit, futur um ut numquam cibo manus admo liatur, priusquam Ocimum sit subductum.

Mithridation Plinius plantam depingit foliis duo bus a [orig: à] radice Acantho similibus, caule inter utraque florem roseum sustmente.

Mnasium, mna/sior, in Aegypto nasci Theophrastus est auctor, nullo alio usa, quam [orig: quàm] quod [orig: quòd] in cib??? riis dulcedimem et alimoniae copiam praestat.

Molon herba est apud Plinium, alias [orig: aliàs] Scyron sen syron, a [orig: à] Moly herba diversa.

Moly, mw=lu, Galeno mu(lh, Myle, plurimum cele brata apud veteres fuit herba, sed hodie omnibus incognita. Nonnullis tamen Rutasyluestris et harmela, Galeno teste, dicitur.

Moschenton, rosae quoddam dicitur genus, quod è caule funditur malvaceo, foliis oleaccis.

aculeis: Unde Cardui dicuntur muricata ha bere cacumina, et multa quoque spinaceorum ge nera muricatis minantur verticibus.

Muscaria in plantis sunt in orbem radiatae herba rum comae, cacuminaque in fasces coacta: sumpta appellatione a [orig: à] flabro muscario.

Muscus est canities quae in superficie arborum qua rundam apparet: Unde muscosae arbores quae musco sunt obsitae. Dicitur etiam muscus villo saflosculorum in nonnullis arboribus aut plantis congeries, Ut in Ligustro.

Muscus terrestris, quibusdam Soldanella, non tamen Brassica marina. Offic. Male [orig: Malè] corallina. Germa. Beerlap, Seyl oder Gürtelkraut, Neunheyl.. Non videtur multum abesse a [orig: à] musco marino Dioscoridis, quem bru/or qala/ssi or vocant Graeci. Muscis omnibus natura est contrahendi: praefertur autem reliquis muscis candidus qui in cedro nascitur arbore, proximus qui in quercu. Natura iis resolvendi, aperiendi, et molliendi. Terrestris muscus calidus est et siccus. Vires ei sunt spissandi, siccandi, et calfaciendi.

Mydios, *mu/ldios, Theophrasto species quercus, aliquibus Hemeris dicta putatur.

Myrapidia, *murapi/dia, pyra dicuntur odorata, vulgo [orig: vulgò] Muscatula. Ger. Muscatenbierlin. Minima sunt omnium, quina senave, aut saepe plura ab una origine longis pediculis dependent, odorata moschi iucunditate: Praecocia sunt, et fere [orig: ferè] omnium prima, unde superba quidam dixerunt. Condiuntur Saccharo a [orig: à] Salgamariis.

Myrica, *muri/kh, Tamarix, Tamariscus. Gall. Tamarin. Germa. Tamariscken standen. Ex huius genere sunt scopae Amerinae. Facultas est myricae incidendi et abstergendi mediocriter cum quadam adstrictione.

Myrtillus improprie [orig: impropriè] dicitur frutex is qui Germ. appellatur Heydelbeerstauden. Est autem fructibus istius fruticis natura frigida et terrea.

Myrobalani fructus sunt ab Arabibus descripti, Latine [orig: Latinè] unguentariae glandes. Suntque quinque eius species, quae singulae in Officinis hodie habentur, videlicet flava, Inda seu nigra, Cepula, quae Officinis Chebuli. Empelitica, quae Off. Emblici. Beletzica, quae Off. Bellirici. Singulis generibus suae sunt vires, quas vel in stirpibus nostris, vel apud alios videre licebit.

Myrrhis, *mu/r)r(is. Gal. Persil d' asne. Ital. Cicuta ria. Germa. Wilder Kerbel, Buschmören, Kelberkern.

Mysos, *mu/bs, fagi nominatur species iuxta My dios abundans, unde nomen accepit, alias [orig: aliàs] Scissima et Oxya.

Myxa vel Myxaria Graecis, Vulgo [orig: Vulgò] Sebesten. Tem peramento sunt mediocri, neque nimis frigido neque nimis calido.

Naerum, *nai=ron, Theophr. inter aromata numerat. Gesnerus Nardum esse montanam existimat.

Napus Graecis *bounia/s. Gall. Navet. Ital. Napo bunio. Ger. Napen, Steckrüben, Borfeldisch rüben: Duplex est, sativus, Germa. Trucken steckrüben, et silvestris. Ger. Naß steckrüben. Vires cum rapo pares habet.

Narcaphthum sive Nascaphthum, quasi nao/kau tor, quod [orig: quòd] in aedibus sacris suffiretur. Paulo Lacaphthum in compositione magni Cyphidicitur. Lignum est quoddam odoriferum. Lusi tanis Lignum a quilae nominatur. Aliqui corti cem Tegnamen vulgo [orig: vulgò] dictum pro Nascaphtho accipiunt.

Narcissus, na\rkissos, Narcissenrößlin, alius candidus, qui Leucoion est Theophrasti. Ger. weiß Hornu~gs oder Mertzenblümen: alter luteus. Ger. gelb Hornügs oder Mertzenblümen. Tertia species additur Bulbus vomitorius. Ger. blaw Hornungsblümen. Narcissus. Galeno teste, complexionis est calidae et siccae. Vis ei glutinandi.

Nardus Indica vel Syriaca. Ger. Edel, frembd, wolrieched Spic, quae intelligitur quoties sim pliciter Nardum aut Spicam nardi dicimus. Naturam habet excalfactoriam et exsiccantem. Substam tiae, teste Galeno, est mixtae, et facultatis tum digerentis tum repellentis et roborantis.

Nardus Celtica et Gallica, aliis spica Romana, Gal. Saliunca. Ger. Seliung, et Mariem Magdalenenblümen, spica nardes. Calfacit in excessu primo, et exsiccat in secundo. Vires cum nardo Indica pares habet: sed urinam ciet vehementius.

Nardus montana seu rustica, alias [orig: aliàs] Thylacitis, a [orig: à] quibusdam asarum dicitur. Viribus cum Celti caconvenit.

Nardus Cretica vel agrestis, alias [orig: aliàs] Phu, et vulgo [orig: vulgò] Valeriana. Gal. Valeriane. Ital. la Valeriana. Ger. Baldnan Katzenwurtzel. Huius quatu orsunt genera, magnum, vulgare, minus et mi nimum. Calfacit, exsiccat in secundo ordine, tenuiumque est partium, et diureticon.

Nardus Germanica seu Pseudonardus, est duorum generum, alterum procerius et odor atius, quod spica dicitur. Gal. Lavande bastarde. Ital. La vanda bastarda maschio. Ger. Spicanatdi: alteru~minus seu femina. Gall. Aspic. Ital.

Lamandula bastarda femina. Ger. Lavendel. Cal facit, exsiccat in secundo ordine, tenuium est partium, discutit et educit.

Nasturtium, ka\rdamon. Gall. Cresson. Ita. agretto. Ger. Kreß, Gartenkreß. Hortensis nasturtii semen calidum est et siccum in ordine quarto: herba arida eiusdem est temper amenti. Vi ridis vero [orig: verò] et recens multo [orig: multò] est inferior, ut etiam in acetabulo pro cibis sumatur.

Nasturtium aquaticum, alias [orig: aliàs] Sisymbrium carda mine. Gall. Cresson desruisse aux. Ita. Cressione volgare. Ger. Brusikressen, Wasserkreß. Aridum nasturtium aquaticum est calidum et siccum ordine tertio. Viride autem in secundo.

Nasturtium campestre, Cardamantice, et hiberis sive Lepidium. Ge. Gauchblüm. Calidum est et siccum in gradu quarto, minus autem desiccat.

Nautea apud Festum herba est gravis qua coria rii utuntur, a [orig: à] navi, quasi nausea dicta. Eiusdem Plautus meminit.

Nerium, nh/rion, r(ododa/fnh, hoc est, Laurus rosea, Rhododendro~, Rosea arbor. Gal. Rosage. ou rosagine. Ital. Oleandro. Ger. Olander. Unholdenkraut, quasi inamabilis. Calidum in principio tertii, et siccum in secundo ordine statuitur.

Nervus in plantis appellatur quod cominum, fissile, praelongumque spectatur, sed insoctabile, et germinis infecundum, ac venas habens.

Nigella, mela/nqion,, Gith, Papaver nigrum. Germ. schwartz Coriander, schwartz Kümmich. Calida sune et sicca omnia Melanibii genera in ordine tertio, discutiunt et educunt.

Nucamenta dicuntur ea quae callo squamatim compactili pendent, è ramis nucum, roborum, picearum: sic dicta quod [orig: quòd] sint quasi quaedam naturae rudimenta.

Nucleus, Vide Aglithes: alias [orig: aliàs] significat id quod nuce fracta exemptum editur.

Nux dicitur omne pomum quod foris duro tegitur cortice, et intus habet quod esui est: suntque plurimae nucum species.

Nux Indica, ka/ruor i)ndiko/r. Ger. Indisch nuß, Meernuß. Nux est omnibus hodic Officinis cognita. Calida in secundo, et humida in abscessu primo.

Nux myristicaet myrepsica, hoc est, unguentaria, alias [orig: aliàs] Moschocaryon, et Moschocarydion. Vul go [orig: gò] Nux moschata. Ger. Muscaten. Temperamento est calido et sicco, stomacho et iccori frigido confert, concoctionem adiuvat.

Nux molluscaapud Macrobium putatur esse Nux Persica quibusdam, quod [orig: quòd] ea ceteris??? sit mollior: Aliqui inter iuglandes eam ponunt. quae videlicet mollior sit, et putamen srangut.

Nux Vomicadicta quod [orig: quòd] vomitum cieat. Ger. Kräenäuglin, fructus orbiculari latitudine, cornea totus duritie, omnibus passim Offici. notus.

Nyctegreton, alias [orig: aliàs] nyctylops, que è lo~ginquo noctis luceat, item chenamychos, quod [orig: quòd] anseres a [orig: à] primo conspectu eius expavescant. Herba est coloris ignei, nec a [orig: à] terrase attollens, soliis spinae, in Gedrosia frequens. Hodie incognita. Aliqui eam esse putane quam Lunariam Chymistae vocant, eo [orig: eò] quod [orig: quòd] noctu luceat.

Nymphaea, numfai/a. Off. Nenuphar. Vulgo [orig: Vulgò] Clavus Veneris, digitus Veneris, alga palustris, papaver palustre. Gall. Blanc de cave. Ital. Nimphea. Ger. Seeblümen, Sewmelck, Wasser mähen, Keulwurtz. Estque duplex: Candida, quae quibusdam Rhopalos et Herculea: Et in tea, quae Thessala proprie [orig: propriè]. Utrique facultas est refrigerandi et exsiccandi citra morsum.

Ocimum, w)/kimor, vel Ozimum, ab o)/tw. i). redoleo. Vul go [orig: gò] Basilica. Ger. Basilien. Gal. Baselic. Ital. Basilico. Tria huius invemuntur genera. Primum maius, foliis citreae malo similibus, quod Ocimum citrotum Arabes vocant. Secundum minus priort, quod medium appellare licebit, Serapioni Ocimum non Garyophyllatum. Tertium quod omnium minimum est, et odore reliquis praestantius, quod Ocimum Garyophyllatum Serapio vocat. Ger. Pri mum [orig: mùm] dicitur groß Basilten. Secundum mittel Basilien. Tertium klem oder woltieched Ba silien. Complexionis sunt Ocima calidae. Viribus praedita discutiendi et resolvendi viscosos pulmonis et matricis humores.

Ocimastrum Diosco. dicitur silvestre Ocimum. Ger. wild Basilien. Graecis Ocimoides. Tenuium est semen eius partium, et facultatis citra mor dacitatem desiccantis.

Ocymum, w)/kumon, pery, veteribus significabat pa buli genus quod cito proveniret, vel primum inter pabuli genera è terra erumperet: vel que iume~ tis alvum citaret: Erat id ex secta viridi segete, prinsquam indurescerentculmi: vel ex seminibus pluribus in agro simul satis: nimirum è fabarum modiis decem, viciae duobus, et eruiliae tantundem, una [orig: unà] in iugero satis, et ante maturitatem recisis. Cato tn~ Ocymum constare dicit è Vicia, foenograco, faba et eruo invicem commixtis et posteasatis.

Ochros, w)xro\s, Theophr. folio describitur ut Cicercula oblo~go, vermiculis ut cicercula obnoxio, secutis post imbres caloribus. Gaza nunc Ciceram, nunc eruinam interpretatur. Aliqua etiam Phasiolos sic vocant.

Oenanthe, oi)na/nsqh. Lat. Filipendula, et Saxifra garubea. Gal. Filipende. Ital. Filipendola. Ger ma. Rot Steinbrech. Calida est et sicca in tertio ordine: gustu valde amara.

Oenutta describitur Aeliano herba, qua cervi et canes inebriamur, inde nomine imposito.

Olea, Oliva, e)lai/a. Gall. Olivier. Ger. Oelbaum, Olmenbaum. Olcum mediocriter est calidum, et magis humefaciens. Quod vetustum est, quo [orig: quò] vetustius fuerit, tanto [orig: tantò] calidius est et magis di scutit. Faex olei calida est et sicca, et utilis in flammationibus et ventositatibus splenis, sed pulmoni noxia.

Oleaster, Graecis ko/tinos vel a\grielai/a, est syl vestris olea. Folia Oleastri, sicut et oleae, adstringendinaturam habent. Ex eiusdem fructibus fit Oleum, sicut ex olivis.

Oloconitis Hippocrati silvestris est oleris genus, dulce, bulbo simili radice, sed parva, et olivae magnitudine, ad secundas trahendas utili. Gesnerus putat mylen esse Galeni, sive Moly.

Onagra, Oenotheris, Onothera, et Onuris, apud Diosc. et Plinium, sic dicta videtur a [orig: à] vinoso gust, quasi oenagra, ab oi(/nos, id est, vinum.

Onobletum, o)no/blhton, apud Hipp. herba linguae similis quae contra feminarum profluvia in pesso subditur.

Onosma, o)/nosma, planta ex Anchusae forte [orig: fortè] specie bus, ut descriptio ostendit.

Ophioglossum, o)fio/glosson. Vulgo [orig: Vulgò] lingua serpentina, Lingula vulner aria, Lingulaca. Gall. Langue de serpent. Ital. Lucciola, argemina. Ger. Naterzünglin. Exsiccat citra insignem caliditatem, ac potissimum [orig: potissimùm] vulner aria est her ba, a [orig: à] symphyti facult atibus non multum dissidens.

Ophioscorodon, o)fiosko/rodon. Lat. Allium colubrinum, item anguinum et ursinum, alias [orig: aliàs] allum silvestre. Germ. Ramsern, Rampen, Gerinsel, Waldknoblauch. Temperamentum et vires cius cum allio sunt pares, nisi quod [orig: quòd] odor in ophioscorodo est vehementior.

Orchis, o)/rxis h)\ kuno\s o)/rxis. Lat. Testiculus ca???. Gall. Salyrium. Ital. Satirio. Ger. Knabe~kraut. Radix eius maior est calida et humida, dulcisque Minor vero [orig: verò] est calida siccaque.

Opisthocarpios, o)pisqoka/rpios, Idaea cognominatur ficus, quod [orig: quòd] pomum super folii dorsum gerat.

Opos, o)po\s, gener atim uniuscuiusque herbae sucum ex vulnere manantem significat, speciatim vero [orig: verò] pro Lasere accipitur, praesertim Cyrenaico, et deinde pro Medico et Syriaco.

Orchis Serapias seu Triorchis, a [orig: à] tribus testiculis. Ger. Ragwurtz. Ex orchios quoque genere est Satyrion, de quo in S, litera. Ger. omnes orchi os species Mergenträhen vocant. Exsiccat in ordinis secundi initio.

Oreoselinon, o)reose/linon, hoc est, Apium montanum, hodie incogmtum: non est petroselinum nostrum Germanicum. Temperamentum cum reliquis apiis idem habet. Est enim calidum in fine secundi, et siccum in medio tertii.

Origanum, o)ri/ganos. Gall. Origan. ou mariolai ne d' angle terre. Ital. Origano. Ger. Wolgemüt, Dosten. Huius quatuor numer antur species: Prima, Heracleoticum, aliis cunila, et Plinio Cunila Gallinacea. Secunda, Onitis, quasi asininum Tertia, Tragoriganum. Quarta, syl vestris, Plinio Cunila bubula, quibusdam Panax Heraclea, quam solam hodie habemus. Calfaciunt et exsiccant omnes origani species in tertio ordine.

Ornithogalum, o)rniqo/galon, quasi dicas lac Gallinaceum. Ger. Klein erdnuß. Herba est cuius radices sunt dulces et rotundae, quae a [orig: à] pueris esui expetuntur, castanearum sapore. Ruellius Italis Churli vocari testatur. Italis Latte de Gallina.

Ornus Gallico nomine taret, quibusdam fresne campestre. Ger. Hanbüchen, Bücheschen. Species est fraxini, seu silvestris fraxinus. Fructus eius Arabibus Lifonhazafar, id est, Lingua avis dicitur. Fructus qui Lingua avis dicitur, calidus est et siccus in abscessu secundo.

Orobanche, o)roba/lxh. Gall. Tigne, est podagra orobi, sicut Linobanche est Cuscutha in lino. Ital. Herba lupa, Coda d' leone, Herba tora, Herba vacca. Gall. Teniam. Hisp. Yerra vaqua. Ger. Sommerwurtz.

Orminum sativum, Lat. Gallitricum. Ger. Scharlach. Silvestre vero [orig: verò] Ger. wilder Scharlach. Utrumque calidum est et siccum: resolvunt, attenuant et educunt.

Orobus, o)/robos, Eruum, Eruen. Calidum est in ordine primo, siccum in secundo intenso.

Oryza, o)/ruta, Vulgo [orig: Vulgò] Risum, Ger. Reiß. Calida est in ordine primo, ut Simeon Sethitradit, et sicca in secundo.

Ostrya vel Ostrys, o)/strua h)\ o)/strus, arbor est apud Theophrastum, nobis incognita.

Oxyacantha. Lat. Spina acuta. Off. Berberis. Gal. Espine vinette. Ger. Saurach, Erbsal, Versig. Frigida est et sicca in secundo ordine. Vim habet adstringendi. Fructus modice [orig: modicè] incidit.

Oxyphoenix. Lat. Palma silvestris. Wilder Dactelbaum. Fructus eius Tamarindi. Oxyphoe nica seu Tamarindi, Actuario teste, humectant et refrigerant in abscessu secundo.

Paeonia. *glukusi/dh h)\ paioni/a. Gal. Pivoyne ou rose nostre dame. Ger. Peonien rosen, Bingenrosen, Gichtwurtz, Beninten rosen, Pfingstrosen. Ital. La paeonia Duplex est, mas et femina. Tenuium est partium, exsiccat, et in caliditate symmetriam obtinet. Radix leviter cum quadam dulcedine adstringit.

Pala, arbor est Indica ostemosae magnitudinis, pomum fert, cui nomen Arienae, quo Gymnosophistae vivunt, uno quaternos satiante.

Paliurus qualis re vera spina sit dubitatur. Ruelli us fruticem Galliae esse censet, qui Aubepinus, et albus spinus dicitur Ger. Meelbyren.

Palma, *foi=nic. Gall. Palme, ou arbre portant les dattes. Ger. Dactelbaum. Fructus cius dicuntur palmulae, dactyli, caryotae, carotides. Palmulae siccae sunt in secundo, et calidae in ordi ne primo.

Palmes focaneus dicitur, qui solet in bifurco medius prorepere, qui tamquam aemulus aliorum diligenter antequam roboretur est abnodandus: siquidem reliquis alimentum praeripit.

Palmites sunt qui è stirpibus et surculis quota~nis prodcunt, sic dicti, quod [orig: quòd] in modum palmarum bumanarum virgulas quasi digitos aedant.

Pampini in Vite sunt frondentium ramusculorum comae et coliculi fructum foventes, et abimpem dente vendicantes iniuria.

Panax Chironium, Ger. Wundtkraut. Apuleio Enula campana. Temperamentum et vires cum Ligustro et Angelica similes obtinet.

Panax Heraclea dicitur Origanum silvestre. Panacis voc abulum aliis etiam tribuitur herbis, ut Centaurio, ob insignes effectus: Dictum enim est Panax, quasi omnibus opem ferens.

Panicula dicitur quidquid sublo~ga vel subrotunda effigie tumet, ut quae pendet è picearum ramis. Lanosam quoque comam in Milio, Panico, arundi ne, idque genus aliis, Latini Paniculam dixere.

Pancr atium, *pagkra/tior. Latinis Scylla minor. Ger. Klem Meuß oder Meerzwibel. Vires habet Scyllae.

Panicum, e)/lumos. Gall. Du panic. Ital. Panigo. Trago Milium parvum seu agreste. Ger. Pfennich oder Fench, Fuchsschwantz. Cum Milio Indico temper amentum simile possidet.

Papaver sativum, Graecis *mh/kwr. Gall. du pavot. Ita. Papavero. Ger. Magsamen, Män, Oelmagen. Plura huius observantur genera ex flo rum et seminis differentia. Omnia papaveris ge nera refrigerant in quarto ordine. Somnum conciliant.

Papaver erraticum, mh/kwr r(oia/s. Gall. Coquelicot, ou ponceau. Ita. Papavero salvatico. Off. Papaver rubrum. Huius alterum est maius, Ger. Klapperrosen: Alterum minus, Germa. Kornrosen: Utrumque dicitur Feldmagsame~. Quarti est refriger antium ordinis, sicut et reliqua papaveris genera.

Papaver cornutum, mh/kwr kerati/ths, item marinum. Germ. Gelbölmagen. Faculiatis calidae et siccae, ut gustus eius, qui vino similis est, ostem dit. Radici et foliis abstergendi et aperiendi vis inest.

Pappus est lanugo ex floribus aut fructibus decidua, velut in Senecione, Soncho, et aliis nonnullis herbis.

Papyrus, pa/puros, arbor Aegypti, ex qua Char tae olimfiebant, quae hodie ex linteis peculiari artificio apparantur. Vocaturque Aegyptia charta proprie [orig: propriè] Biblos. Siccandi et reprimendi ei vis inest. Charta nostra eandem facultatem obtinet.

Paronychia, quod [orig: quòd] paronychiis, hoc est, unguium vi ceribus medeatur, nomen habet. Aliis Lunaria Italica dicitur. Ger. Nagelkraut, et Welsch Monkraut. Plinio Neuras et Phrynion.

Parthenium est ambiguum nomen: Alias [orig: Aliàs] enim An themidi tribuitur, alias [orig: aliàs] matricariae, quandoque Mercuriali.

Pediculus sive Petiolus est id a [orig: à] quo solium, flos, seu fructus dependet.

Pentaphyllon, penta/fullon, hoc est, quin que foli um, alias [orig: aliàs] pentapetes, Chamaezelon. Gall. Quinte fueille. Ital. Quinque foglio. Ger. Fünffingerkraut, Fünffblat. Pentaphyllon, maxime [orig: maximè] vero [orig: verò] radix, est tertii ordinis calfacientium, minimum vero [orig: verò] habet manifestae caliditatis.

Peplos ex Tithymali speciebus. Off. Esula rotunda. Gal. Reveille matin des vigues. Ger. Klein Hundsmilch.

Pera pastoris, Pastoria bursa. Gall. Burse a [orig: à] pasteur. Ita. Bursa pastoris. Ger. Deschelkraut, Hirtenseckel, Seckelkraut. Vires habet refrigerandi et adstringendi.

Perfoliata, quod [orig: quòd] caulis eius folia penetret. Gall. Persesueille. Ital. Perfoliata. Germa. Durchwachs, et Bruchwurtz, quod [orig: quòd] rupta radix sanet. Dioscoridis aliqui Cotyledona faciunt. Calidi et sicci est temperamenti, quod amaritudo eius in gustu ostendit.

Pericarpium, Plinio Bulbi genus est, cuius duas facit species: alterum cortice rubro, alterum nigro papaverisimile. Utrique vis excalfactoria, unde contra cicutam propinantur.

Periclymenum, Vulgo [orig: Vulgò] Caprifolium. Item Volucrum maius, matrisilva, et Lilium inter spinas. Gal. Cheure fueille, ou vincibosse. Ital. Vincibosco. Ger. Waldgilgen, et Geyßblat. Diversa est autem a [orig: à] matrisilva Officinarum, quae Hertzfreud, et Waldmeyster appellatur. Vide Cordialis. Calida est et sicca vehementer.

Persea, arbor est a [orig: à] persica diversa, sic dicta a [orig: à] Perside regione, è qua in Aegyptum sit translata, vel, ut quibusdam placet, a [orig: à] Persco.

Persica malus, persikh\ mhle/a. Gal. Pechier. Ita. persicho. Ge. Pfersigbaum. Species eius sunt: Candida, quae et popularis dicitur. Lutea, quae duracina. Rubens, quae scabina. Minima et to taflava, quae Latinis Trecacina. Ger. Mollelen, Goldpfersing, S. Iohans Pfersing. Flos, folia, et nucleus persici mali, calidae et sie cae sunt naturae. Fructus vero frigidus et humidus est in secundo ordine: ob quod maturus statim putrescit.

Persiconapy alias [orig: aliàs] dicitur Thlaspimaius, quod vul go [orig: gò] Merretrich.

Persoluta sive Persolyton, Plin. Aegyptiae herbae genus dicitur, quod in hortis ad coronamenta seritur.

Pes anserinus, Gal. Pied de iars. Ita. Pie d' ottdi Ger. Genßfüß, Sewrodt. Ex solani est specie bus. Ex secundo est refrigerantium ordine, sicut so lanum hortense, cum quo pares facultates poßidet.

Pesleonis, Alchimilla, planta leonis. Gall. Pied de lyon. Ital. Pie di leone. Ger. Sinnaw, Lewen tap, Unser Frawen mantel, Ohmkraut. Non est Leontopodio~, nec Leontopetalon Dio scoridis. Ex secundo est ordine adstringentium et exsiccantium. Herba est vulneraria.

Petasites, pe\tasi/ths. Gall. Espece de napolier. Ital. Petasite. Ger. Pestilentzwurtz, Petasiten heublin. Ex tertio est excalfacientium or dine, mirifice [orig: mirificè] venenis resistit.

Petilius flos a [orig: à] Petilia Lucaniae oppido nomen acce pit: sive a [orig: à] Petilio luco Romae. Flos est Plinio autumnalis, circa vepresnascens, quinque foliorum, calyculo versicolori instar rosae silvestris. Flos adhuc incognitus. Aliqui florem esse Portis gallensem existimant. Ger. Portugallisch blümen.

Petroselinum, petrose/linon, apium petraeum seu saxatile. Verum Petroselinum veterum est no bis incognitum. Quod vero [orig: verò] in nostris hortis plantatur petroselinum, Ger. Petersilgen dictum, est species Petroselini Macedonici, cultura mansuefacta. Gall. Persil. Ital. Petrosello. Calidum est et siccum Petroselinum in tertio ordine, estque maxime [orig: maximè] diureticum.

Peucedanum, *pdke/danor, quasi pinastella, vulgo [orig: vulgò] Foeniculum porcinum. Gallis Peucedane. Ital. Peucedano. Ger. Harstrang, Sewfenchel, Schwebelwurtz. Calfacit Peucedanum in secundo, exsiccat vero [orig: verò] in tertio ordine.

Phalangium, sive phalangites, fala/ggion, id nominis videtur habere, que ad phalangiorum morsus sit peculiari remedio. Incognita hodie planta.

Phaselus, Ger. Phaselen. Duas habet species, quarum prior phaselus, phasiolus, vel phaseolus di citur, absque adminiculo crescens. Altera dicitur Dolichos, sive smilax levis seu sativa, admi niculo egens, cuius fructus Lobos vocant. Utraque tamen phaseli appellatione ventt. Germ. Wild et Welsch bonen, et Phaselem. Nec diff erunt phaselus et phasiolus, ut quidam curiose [orig: curiosè] distin guunt. Calidi sunt et humidi in primo ordine.

Phellandrium a [orig: à] Plin. describitur herba in palustribus solio apii nascens, cuius semen propter calculos et vesicae incommocta bibitur. Quae sit herbae dubitatur. Ruellius Siler aquaticum appellat.

Philadelphus, *fila/delfos, floris genus apud Parthos, Apollodoro teste, nascens, ex

argumento sic appellatum. Quoniam rami eius ex intervallo sponte [orig: spontè] coeant [orig: coëant], ceu animantes, postea digrediantur, concipiant, et pariant: huiusque tenuissimis virgis reticulatim compositis, atque ita consitis, hortorum sepimenta impenetrabili compage fiunt.

Phlum, *flou=m, planta cuius lanugine ad lixivium mulieres utuntur. Hinc phloinae vestes apud Herodotum et Pausaniam.

Phoenix. Vide dactylus. Est etiam phoenix ordei mtium. Ger. Ordeum marinum, Meußkorn, Meußgersten, Caub korn.

Pimpinella Germanorum est Daucus Dioscoridis. Suntque plures eius species. Prima quae omnium maxima, Daucus Creticus appellatur. Plinio pactinaca Gallica. Secunda, soliis Apii, Pimpinella hirsuta, et caucalis. Tertia, soliis corian dri. Gallis et Italis eodem cum Latinis nomine appellatur. Germ. Pimpinel, Bibenel. Alias [orig: Aliàs] etiam Pampinula, Bibinella. Semen omnium fpecierum, Dioscoride teste, calfacit, estque diu reticum.

Pimpinella Italica est, quae sanguisorba vulgo [orig: vulgò] dici tur. Ger. Welsch Bibenel, Blütströpfflin, Hergotsbärtlin. Altera quoque est eiusdem species, quae Ger. Nagelkraut appellatur. Qualitatis est siccae, et contrario cum pimpinella nostra temperamento.

Pinus, *pi/tus, Gall. Pin. Germa. Fichtenbaum, Hartzbaum, Kmholtz, Forenholtz. Fructus eius Strobili et nuces pineae. Germa. Zyrbelnuß. Coni cius Zyrbel. Pineae nuces, quae Strobili dicuntur, naturae sunt calidae et siccae, vimque contrahendi habent: Phthisicis potissimum [orig: potissimùm] utiles.

Piper, Graecis *pe)peri. Ger. Pfeffer. Aliud est album, aliud nigrum, aliud longum. Excalfa ctoria omnibus est facultas. Longum tamen est hu midius, qua de causa cito [orig: citò] perforatur, et tardem sed diu linguam mordet, ut Arus. Nigrum quoque albo est acrius, et suavius, adque condimenta uti lius. Exsiccant et digerunt. Eligitur gravissimum, plenum, nigrum, sine multis rugis, minime [orig: minimè] fur furosum. Radix in viribus est fructu fortior.

Pistacia, Off. Fistici, sunt fructus in Off ieims eodem nomine cogniti. Vocamus et hodie eodem no mine arborem ferentem fructus in solliculis, quos Ger. Punpernumßlin dicunt: quamvis Latinum hoc nomen improprie [orig: impropriè] Germanicae huic arbori accommodetur. Pistaciae nuces seu Fistici, calidae et siccae sunt complexionis, obstructiones solvunt: Sanguinem purgant et attenuant.

Pisum, le)kuqos. Gall. Pois. Ital. Piso. Ger. Erbsen. Pisa medioeritatem in refriger ando et exsic cando obtinent.

Pityusa, ex Tithymalorum est genere, alias [orig: aliàs] Cypae rissias, et esula minor.

Polemonia, *polemw/nion, id nominis ab certamine inventionis regum habet. Alias [orig: Aliàs] Philaeterion, et Cappadocibus Chyliodynamis a [orig: à] multiplici virtute dicitur. Nobis incognita. Gesnero tamen Behen album esse putatur, sed nullo cuido~ ti argumento.

Polium a [orig: à] canicie nomen habet. *polio\r enim canum si gntficat. Scribonio Largo Tinearia. Duum [orig: Duûm] est generum: alterum montanum seu minus, alias [orig: aliàs] Teuthrion: alterum campestre seu maius, quod wild Rosmarin Germani vocant.

Polygala, polu/gala, videtur esse, quam Germani Creutzblüm et Ramsel nocant: Praesertim quae florem sert candidum: quae vero pur pureo et caeruleo flore conspicitur, videtur esse Dioscoridis Glaucion. Dicta Polygala a [orig: à] copia lactis, quam generat. Natura praesentibus herbis est lac generare.

Polycnemon, poluknh=mor, a [orig: à] geniculorum frequem tia nomen accepit. Planta hodie incognita.

Polygonatum, polugo/naton. Vulgo [orig: Vulgò] sigillum Sae lomoms, Laureola, Eupetalo~, Chamaedaphue. Daphnois. Gall. Signet de Salomon. Ita. Frassi

Polygonon, polu/gonon. Gall. Corrigiole. Ital. Poligono. Duplex est: Mas et femina. Mas in duas distinguitur rursus differentias, maiorem videlicet et minorem. Polygonum mas maius, alias [orig: aliàs] dicitur Seminalis, Sanguinaria, corrigio la, centum nodia. Ger. Weggraß, Wegdritt. Minus vero [orig: verò] alias [orig: aliàs] dicitur Polycarpon. Germa. Knawel. Polygonum femina. Ger. klein Katzenwadel. Frigidum est Polygonon in ordine secundo, et quodammodo in initio tertii, simulque exsiccat, spissandi et refrigerandi vires obtinet.

Polypodium, polupo/dion. Alias [orig: Aliàs] Filicula et Fe licula. Gall. Polypode. Ital. Polipodio, Filicola. Ger. Engelsüß, Süßfaren. Ex silicis est genere. Qualitas Polypodio est admodum desiccans, sed absque morsu.

Polypremnos, polu/premnos, herba est cuius sucus caudicibus illitus, a [orig: à] noxa arbores desendere traditur, et ut largiorem fetum aedant facere. Ruellius dubitat an sit maius Sedum.

Polytrichon Apuleii. Ger. Widerthon, Guldin Widerthon. Temperamentum habet idem cum Adianto et Trichomane, iisdemque viribus pol let.

Pomum. Vide Malum. Dicta autem sum poma, ut Varro existimat, quod [orig: quòd] potu indigeant: nam cum [orig: cùm] inseruntur siccitatibus aquam poctulant.

Populus alba, leukh/. Gal. Peuplier. Ger. Bellen, Poppelbaum, Sarbaum, Weiß alberbaum. Populus alba mediocri est temperamento: humido nimirum, terrenoque, magis tamen frigido quam [orig: quàm] calido.

Populus mgra, ai)/geires. Gall. itidem peuplier. Ger Aspen. Populo nigrae calida siccaque qualitas tribuitur.

Porrum, pra/sson. Ger. Lauch. Duplex: sectivum, Gall. Pourreau petit. ital. Porro picciolo. Ger. Schnittlauch. Et capitatum. Gall. Pourreau gros. Ital. Porro capitato. Germa. Lauch et Eschlauch. Porrum capitatum calfacit, et extenuat, sicut cepa, ut facultates eius satis declarant. Calidum est igitur et siccum in secundo ordine. Sectivum cum capitato pares qualitates habet.

Potamogeton, *potamogei/twn. Gall. Espid' gau. Ital. Potamogeto. Germa. Samkraut. Latine [orig: Latinè] Fontalis: alias [orig: aliàs] Stachytes, hoc est, spicalis, Huius quoque species est Phyeus marinus, Latinis Alga marina. Naturam habet refrigerandi et exsiccandi.

Potentilla, quibusdam agrimonia, et Tanacetum silvestre, aliis Millesolium magnum: Aliis spe cies Argemones. Gall. Bec de oye. Ital. Fecco de occa. Off. Argentaria. Germa. Genserich, quasi Anserina. Naturae est exsiccantis in tertium usque ordinem, minus autem calsacit: Unde tuto [orig: tutò] tam intra quam [orig: quàm] extra corpus suml poterit. Vim adstringendi habet praecipuam.

Poterium, Ionibus Neuras, frutex ex carduorum est genere, nobis incognitus: est autem minime [orig: minimè] prunus silvestris, hoc est, Schlehendorn.

Pothos, apud Theophrastum et Plinium herba est duorum generum, quorum alterum florem fert hyacinthi, alterum sine colore candidum, quo sepulcra coronabantur. Unde etiam nomen, quod [orig: quòd] desideratis esset dicata.

Propago dicitur vitis vetula, depressa, et in terram: per inflexos arcus submersa, ut ex una plures emergant.

Prunella, Gall. Herbe au Charpentier. Ital. Pronella. Ger. Biaunellen, Gottheyl. Nonnullis Consolida media. Qualitatis est calidae et sie cae, ac recentibus vulneribus potissimum adhibetur. Vulneraria est herba.

Prunus sativa, kokkimhle/a. Gall. Prunier domestique. Ital. Pruno over susino domestico. Ger. Pfraumen. Horum multae sunt species. Sunt enim Damascena, Ger. Qverschen. Item Cerea. Ger. Spilling. Item purpurea seu prunidactyla. Germa. Blaw Spilling et Bilsen. Praeterea Hispanica dicta: Nec non quae Ger. Roßpfraumen a [orig: à] magnitudine, seu Schaaff pfraumen vocant. Fructus prunorum Brabyla vocat Theocritus. Fructus prunorum pro generum diversitate diversum temperamentum obtinere est necesse. Certum erum est quaedamalvum sistere, quaedam vero [orig: verò] solvere. Quae igitur sunt dulcia alvum solvunt. Quae vero [orig: verò] acerba seu austera, constipant. Natura tamen omnium est frigida et humida. Arefacta autem pruna siccitatis aliquid possident.

Prunus silvestris, a)griokokkimhle/a. Gall. Prunier sauvage. Ita. Pruno salvatico. Ger. Schlehen. Huius sucum pro Acacia hodie Officinae substituunt. Prunus silvestris vim adstringendi habet. Temperamento est frigido.

Pseudomelanthion. Githago, Ger. Kaden, Katten, et Kornnägelin, quas nomenclatur as cum planta alii ad lolium sine rationibus firmis detorquent. Calfacit in ordine tertio: exsiccat vero [orig: verò] in fine secundi. Foliis et semini vis molliendi inest.

Psyllium, alias [orig: aliàs] Pulicaris, *yu/llion. Gall. Herbe a [orig: à] puces. Ital. Psilio. Ger. Psilienkraut, Welsch flöhsamen. Semen eius frigidum in secundo ordine, siccitatem vero [orig: verò] temperatam habet.

Pulegium, lghxw\r h)/ *blh/xwr. Gal. Pulege. Ital. Il pulegio. Ger. Poley. Naturae est acris et ca lidae, quae causa est cur somnum pellat. Lentos et viscosos pectoris humores extenuat, et disgregat: concoctionem adiuvat.

Pulegium silvestre, alias [orig: aliàs] Nepeta, Calaminthae species. Ger. Wild Poley et Kornmintz.

Pulmonaria, Lungenkraut. Temperamento a [orig: à] Li chene parum discrepat. Vim habet desiccatoriam, et calfacit modice [orig: modicè] infra media. Unde ex genere eorum quae tepida sunt censetur.

Pygnocomon. Lat. Barba capri. Gall. Barbe de bouc. Ital. Barba di becco. Germ. Gepßbark, wald Gepßbart. Temper amenti est calidi et sicci. Radix bilem educit, et alvum mollit.

Pyrethrum, *pu\reqron. Vulgo [orig: Vulgò] Salivaris. Gall. Pyrethre, Radix eius pes Alexandrinus. Ital. Pirethro. German. Bertram, Gepfferwurtz. Quod apud nos Pyrethrum nascitur, veterum Pyrethro nonper omnia respondet: non enim habet umbellam anethi. Videtur autem esse hoc nostrum pyrethrum silvestris species, et ea quam Dioscorides Ptarmicen vocat. Calfacit et exsiccatin ordine tertio, secundum aliquos in quarto. Pituitam ore mansa vehementer ducit: unde ad dentium dolorem manditur.

Pyrorum nomine veniunt fructus ab imo lati, et versus pediculum turbinata facie conspicui, cortice et carne molli.

Pyrus, a)/pios. Gall. Poirer. Ger. Byrbaum. Frustus eius a)/pion Lat. Pyram. Germ. Byr. o)/xnh item et o)/gxnh Graecis dicitur, quae tamen duo vocabula silvestribus potius pyris videntur convenire ab a)/gxein, id est, strangulando. Pyrorum autem pro locorum diver sitate sunt plurimae differentiae, quas curiosis inquirendas relinquimus. Pyra, reserente Simeone Sethi, frigida sunt in primo, sicca vero [orig: verò] in secundo gradu. Quae vero [orig: verò] dulciora et maturiora sunt, nonnullius caliditatis et humiditatis participant: quae vero [orig: verò] composita, sive dulcis et adstringentis qualitatis, sive acidae, (quoniam eiusmodi quaedam sunt) sunt alicuius caliditatis, sed modice [orig: modicè], et siccitatis: idcircoque ventrem sistunt ante cibum sumpta.

Pyxacantha, pucaka/nsqh, Lat. Buxea spina, frutex ex quo colligitur sucus quem Lycium vocant Officinae.

Quercus, *dru/s. Gall. Ung Chesne. Ital. Quercia. Ger. Eychbaum. Species eius sunt quatuor. 1. Quercus. 2. Robur. 3. Cerrus Aegilops. 4. Esculus. Desiccat, adstringit, et excal facit paulum, infra media, in genere scilicet corum quae tepida sunt.

Racemus pro uva sumitur, et non tantum [orig: tantùm] ipsius est nitis, sed etiam hederae, et aliorum fruticum, uvas quasdam producentium. Dicitur etiam racemosum id a [orig: à] quo dependent acini.

Radix et Radicula, alias [orig: aliàs] Raphanus sativus. Ger. Kettich. Vide Raphanus. Tribuitur etiam Lanariae herbae nomen radiculae.

Rami sunt qui in caule fissi multiplices sparguntur, quos nonnulli nodos noluerunt appellare.

Rhaponticum et Rhabarbarum eadem sunt radix, non, ut Officinae existimant, diversae, quae Centaurium maius pro Rhapontico exhibent. Rhapontici praecipua vis est spiss andi, et guttantia substringendi, cum quadam calfactione.

Raphanus sativus, r(a/fanos h)/ r(afani/s. Gall. Rave, ou raifort commun. Ital. Raphano domestico. Ger. Ketrich.

Raphanus silvestris, non est multorum opinione radix, quae Merretich dicitur, siquidem Merretich est Thlaspi maius. Est autem Raphanus silvestris sponte in aruis nascens. Germ. Heydentettich, Hederich, vel wilder Senff. Sativus Raphanus excalfacit in ordine tertio, exsiccat in secundo. Silvestris sativo est effica cior.

Larapa. Germ. Käben. Altera quoque species est quae Bunias dicitur. Vide Napum. Rapum et Bunias sive Napus, utraque eiusdem sunt fa cultatis, easdemque vires, Galeno teste, possident. Calida sunt in ordine secundo, et humida in primo.

Rapunculum, Rapontium, Kapuntzel. Raporinum est naturae particeps. Vim habet detergendi.

Rhamnus frutex est spinosus, cuius tres inveniuntur hodie species, quas singulas in Capite de Rhamno exhibuimus. Rhamni genera frigidae sunt et siccae temperaturae, sicut et uva crispa.

Ribes. Ger. S. Ioannes treublin. Fructus et solia refrigerant et exsiccant in secundo ordine. Vis iis adstrictoria.

Rhus obsoniorum, et rubrum. Sumach. Vim adstringendi habet, Diosc. teste, et refriger andi. Pro sale obsoniis aspergitur.

Rhodia radix, r(o/dia r(i/za, id est, Rosea radix. Gall. Racine sentant la rose. Ital. Radice rhodia. Ger. Kosenwurtz. Galenus calidam in se cundo, aut initio tertii ordinis scribit: quod temperamentum ex viribus quas ei Dioscorides tribuit, non cognita radice, Galenum collegisse Valerius Cordus existimat. Constat autem ex contrariis qualitatibus, calida et humida, terrea et frigida, ut ex odore et sapore omnino rosas haec radix imitatur.

Rodorae herbae meminit Plinius, provenit ea iuxta viduas populos, caule instar ficulneae virgae articulato, soliis urticae, in medio exalbidis, quae processu temporis tota rubent, flore argenteo. Usus eius praecipuus est contra tumo res, fervores, et collectiones, per se vel cum axungia veteri tusae.

Rosa sativa r(o/dos. Gall. Rose. Ital. Rosa. Ger. Rosen. Rosarum frigida stipticaque est natura. Rubentes, antequam penitus aperiantur, ad medicinae usum efficaciores colliguntur. Syl vestrium Rosarum liquor stillatitius efficacior est quam [orig: quàm] domesticarum.

Rosa silvestris, Graecis kuno/sgoros, Latine [orig: Latinè] Ca nina rosa. Ger. Feldrosen, Heckrosen, Heyorosen.

Rubia, e)ruqro/danon. Vulgo [orig: Vulgò] Rubia tinctorum et vena tinctorum. Gall. Garanace. Ital. la Robbia. Ger. Köte, Ferberröte. Calfacit Rubia in ordine secundo, exsiccat vero [orig: verò] in tertio.

Ruscus, o)cumursi/nh, myrtus silvestris, myrtacantha, myacantha. Off. Gniscus. Ger. Meußdorn, Kerbesem. Urinam et menses semen et solia ducunt. Calculo auxiliantur.

Ruta, ph/ganon. Gall. Rue. Ital. Ruta. Ger. Kau ten. Ruta silvestris species habet, Hypericum, Ascyrum, et Androsaemum. Hortensis ruta calfacit ordine tertio, et strenue [orig: strenuè] exsiccat. Silvestris sativae similis est.

S. Barbarae herba. Gall. l'herbe de S. Barbe. Ger. S. Barbarakraut. Qualitatis est calidae et siccae.

Sagapenum a [orig: à] pharmacopolis dicitur Serapinum. Sucus est fruticis ferulacei, apud Gal. lib. 8. Simplicium.

Sagitta dicitur prudentibus rusticis novissima pars surculi: sive quia longius recessit a [orig: à] matre, et quasi emicuit et prosiliit, seu quia cacumine attenuata praedicti teli speciem gerit.

Salicastrum, in salictis viti silvestri causticae simi lis planta nasci traditur. Aliqui Flammulam sive iovis flammam appellant.

Salix, i)te/a. Gall. Saulx. Ital. Salice. Ger. Weidem. species eius sunt plures. Salix nigra aut punicea, alias [orig: aliàs] Viminalis sive Sabina et Amerina, Ger. Kotweidem, Bandweiden. Salix candida, vitellina, Graeca, Germ. Geel werden, Bachweiden. Salix pumila, Gallica, Helix, Ger. Klein weiden. Vim exsiccandi et spissandi modiceque adstringendi habent, praecipue [orig: praecipuè] vero [orig: verò] solia et cortex.

Saluia silvestris. Ger. wild Salbey, Alpe~krant, Bulckißkraut. Non multum abest a [orig: à] Sphacelo Theophrasti.

Saluia mollis, Saluia montana, et nulgo [orig: nulgò] Rustica, Graecis Stachys, hoc est Spica.

Sanicula, Sennicula, Diapensia, Ferraria minor. Item Consolida minor. Gall. Sanicle. Ital. Sannicola. Ger. Sanickel. Qualitatis est calidae et siccae in secundo ordine: adstringit cum quadam amaritudine. Herba est vulner aria.

Sapinea vocatur ultima pars abietis, enodis, ut te statur Vitruvius: superior vero [orig: verò] Fusterna.

Sarmenta sunt praelongae vitium virgulae, in quas vitis luxurians spargitur, hoc est, vitis ipsius caulium et brachiorum ligna, tam cum [orig: cùm] sunt in ipsa vite quam [orig: quàm] cum [orig: cùm] sunt resecta.

Satyrion trifolium, *satu/rion tri/fullon, Vulgo [orig: Vulgò] Testiculus vulpis, et Testiculus sacerdotis. Gall. Satyrium a [orig: à] trois fueilles. Ita. Satirio con tre soglie. Germ. Stendelwurtz. Calidum est et humidum et gustu dulce. Ad venerea valet.

Satyrium basilicum. *satu/gion *basiliko/n, hoc est, Regium, Palma Christi, Bücheiden, digiti citrini. Gall. Satyrium Royal. Ital. Satirio regale. Ger. Creutzblüm. Calidum est et siccum in secundo ordine, sicut prior species. Ad venerem incitandi vim habet.

Saxifragae nomen multis herbis tribuitur, ut Adianto, Oenanche. Est item Saxifraga lutea, alba, rubea.

Saxifraga alba, Ger. Weisser oder hoher steinbrech. Gall. Espece, de bassinet blanc. Ital. Sassifr agia bianca. Temperamenti est calidi et sicci in ordine tertio.

Saxifraga luteaLoti silvestris est Trago species, quae German. Guldensteinklee, et Klein Steinklee appellatur.

Scabiosa, Scabiense Gallis, Ital. Scabiosa. Ger. Apostemenkraut. Non est Stoebe. Aliqui volunt esse psoram Aetii [orig: Aëtii]. Calida et sicca est: digerit, maturat, et exsiccat: Unde apostematibus et scabiei hulceribusque manantibus auxiliatur.

Scandix putatur ea esse herba, quae vulgo [orig: vulgò] Acicu la et Pecten Veneris dicitur: Graecis olim no tissima, quae toties Athenis in Theatro risum excitavit, Ger. Nadelmören. Galenus scandi ci caliditatem et siccitatem in secundo ordine intenso tribuit.

Scilla. *ski/lla. Gall. Scipoule, ou Charpentaire. Ital. Scilla. Germ. Meerzwibel, Meußzwibel. Off. Squilla. Ex secundo est ordine calfaci entium. Qualitatem habet maxime [orig: maximè] incidentem.

Scolopendrion non est Lingua cervina, sed ea quae Germa. Nesselfarn, et wald Hirtzzung, et Miltzkraut dicitur: silvestris videlicet Lingua cervina. Estque aliud maius, aliud minus. Maius seu verum est silvestris Lingua cervina. Minus est veterum splenium, alias [orig: aliàs] asplenium et Hemionium. Ger. Miltzkraut. Temperamentum cum phylliti habet idem: calidum est in primo, et siccum in secundo ordine.

Scolymus aculeatus, Lat. Carduus. Ital. Carchofilos, nonnullis Arcocum, Articocalus, Articoca, Ger. Strobildorn, Welsch dorn, Articoc. Scolymi calidi sunt in secundo completo, aut tertio ordine incipiente.

Scolymus non aculeatus, Cinara putatur esse Columellae, alias [orig: aliàs] Cactus. Gall. artichault. Utraque in cibis Italis est frequentissima.

Scordium Officinis male [orig: malè] scorodum silvestre, seu Ophioscorodon. Lat. Trixago palustris. Gall. Germandree [orig: Germandrée] d'cave. Ital. Scordio. Ger. Lachem knoblauch, Wasserbatenig. Qualitas Scordio, ut gustus et facultas eius demonstrant, est calida. Theriacis etiam admiscetur, co quod [orig: quòd] corpus commodissime [orig: commodissimè] purgat. Pro quo tamen Officinae hactenus Allium silvestre admiscue runt.

Scorodoprasum, *skorodo/prabn, quasi dicas, Al lioporrum. Pleraeque Officinae male [orig: malè] pro Scordio sumunt: Germa. Feldknoblauch, Wild knoblauch, Ackerknoblauch. Est silvestris Allii species. Qualitatum et virium allis et porri est particeps, promiscuas ex utroque sibi vires vendicans: inefficacius tamen.

Scrophularia maior, Ficaria, Castrangula, Mille morbia. Ge. Sawwurtz, Braunwurtz, groß Feigwartzenkraut, Knollenkraut, Fischwurtz. Calida est et sicca, estque tenuium partium. Unde extenuandi et discutiendi vim habet.

Scorpioides sive Scorpius, alias [orig: aliàs] Nepa, nomen habet a [orig: à] forma seminis, quod caudam scorpii refert.

Aconiti, videlicet Pardalianches, quod [orig: quòd] videlicet radix effigiem caudae scorpionis referat. Eodem nomine dicitur Tragos herba Dio scoridi. Est praeterea peculiaris quaedam herba idem nominis habens, sine soliis, asparagi cau le, aculeo in cacumine, unde nomen impositum. Postremo [orig: Postremò] nomen hoc Scorpioidi quoque tribuitur.

Securidaca, Pelicinum, Hedysarum, Faba. lupina, Herbum, Grava, Pestis lentis. Ger. Unkraut der Linsen. Menses ciet, gravidis vero [orig: verò] facit abortus.

Selagosertur herba Sabinae similis, adversus omnem perniciem utilis, et cuius sumus omnibus oculorum vitiis medeatur.

Sentis dicta est quod [orig: quòd] quamprimum [orig: quamprimùm] a [orig: à] tangentibus sentiatur: accipitur pro spina.

Seris sive Intubum sativum est duplex: alterum off. Scariola. Vulgo [orig: Vulgò] Cichorea hortensis, Latinis Intubum sativum latifolium. Hetruribus Endi via, et est vera Endivia. Ger. Endimen. Officinarum vero [orig: verò] Endivia est Lactiva silvestris: alterum sativum angustisolium appellatur, La tinis et Officinis Seriola et Scariola. Germ. Scariol.

Seris seu Intubus erraticus, Graecis Cichorium agreste, Chreston, Pancration, Picris, Ambubeia, Amarago: nonnullis Heliotropion. Ger. Wegwart, Wegweiß, et Sonnenwirbel. Silvestris intubus frigidae et siccae est temperaturae, uterque vero [orig: verò] abscessu secundo. Sativus tamen magissyluestri refrigerat, humiditatisque multae admistionem habet, quae siccitatem restinguit. Utrique est vis adstringendi.

Serpentaria offic. Ger. Naterwurtz, Schlangenwurtz: duplex est: mas, quae Bistorta dicitur: et femina, quae Colubrina. Non est verum Dracontion seu vera Serpentaria. Radix utriusque est frigida et sicca in tertio ordine, ad stringendique vim habet.

Serpyllum, e(rpu/llon. Gal. Serpolet, Poliot. Ital. il Serpillo. Ger. Quendel. Silvestre Dioscori di Zygis dicitur. Calfacit vehementer Serpyllum: est enim gustu acre, obidque menses et uri nam ciet.

Sesamum non est herba quae Schwaden dicitur: semen enim suum sesamum in vasculis claudit. Schwaden vero [orig: verò] in iuba miliarea. Putatur ve ro [orig: rò] Sesamum lini vitium esse, Ger. Leindorter. Vide Linum.

Seseli Massiliense. Off. Silermontanum, alias [orig: aliàs] Saxifragia maior. Ger. Waldtkümmel, Welscher Steinbrech.

Seseli Aethiopicum et Peloponnesiacum sunt peculiares species a [orig: à] Dioscoride descriptae.

Seseli creticum, Graecis to/rduloros et Tordylium. Gall Fenoil sauvage. Ital. Seseli cretico. Ger. Beerwurtz. Temperamenti sunt calidi et sicci, eiusdem fere [orig: ferè] cum angelica qualitatis.

Sicelica dicitur Castos apud Phoeniam auctorem, quod [orig: quòd] in Sicilia potissimum [orig: potissimùm] sit nobilis.

Sida est nomen et arboris et herbae. Cum [orig: Cùm] de arbore dicitur, intelligitur malus Punica, Graecis r(oia/. Herba vero [orig: verò] quae Sida vocatur, cuius meminerunt Plinius, et Nicander in Theriacis, nec non Theophrastus, provenit in Orchomenio lacu copiosa, forma papaveris, flore roseo, vasculo mali amplitudine, candidis membranis obducto, semine intus rubro, gustu triticum aemulante. Caput et solia super undas emi cant, mox cum [orig: cùm] defloruit inclinatur in vadum, semenque spargit. Incognita hodie planta.

Sideritis, Gall. Herba Iudaica. Ger. Gliedkraut, Zeyßkraut. Offioine pro vera Chamaepity ea utuntur. Naturae est potissimum humidae, ac mediocriter frigidae.

Siler frutex est qui salicis speciebus annumeratur, et est velut pumila salix. Meminit cius Ver gil. in Georg. inquiens, Molle siler tenuesque ge nistae.

Siligo Columellae, quam secundam facit tritici spe ciem, videtur esse nostrum Rocken et Korn. Aliqui tamen Rocken faciunt Olyram Diosco dis, alii Secalen Plinii. Excalfacit magis quam [orig: quàm] triticum, minus refrigerat quam [orig: quàm] hordeum: exsiccat quoque magis quam [orig: quàm] triticum, minus vero [orig: verò] quam [orig: quàm] hordeum velzea.

Siliqua dicitur tegumentum quo vel grana leguminum, vel herbarum semina concluduntur: siquidem non solum legumina, sed complures quoque herbae et frutices siliquas proferunt.

Siliqua, kera/tia. et fructus culokera/tia. Offic. Xylocaracta. Gall. Carubier. Ger. S. Ioannes brot. Vim habent diureticam et laxativam.

quod Piperitis etiam appellatur. Auicen nae Zinziber caninum. Ger. Deutscher Pfeffer, quasi Piper Germanicum. Naturae est vehementer calidae et siccae, perinde ut piper, cuius loco plerique huius semine utuntur, adque eos dem cum pipere effectus valet.

Sinapi, Napy. Gall. Seneve et Moustarde. Germ. Senff. Alterum luteum. Ger. Gel senff, a [orig: à] floreluteo. Alterum aquaticum, Germ. Wassersenff. Ex huius quoque genere sunt erucae, de quibus in dictione Eruca. Calidum est et siccum sinapi in quarto ordine. Vim habet calfaciendi, extenuandi, et extrahendi.

Sion. *si/on. Vulgo [orig: Vulgò] Laver. Gall. de la berle. Ital. Sio. Ger. Pungen, Bachpungen. Alias [orig: Aliàs] Ana gallis aquatica. Alterum huius genus est quod Paludapium dicitur. Germa. Wassermerck, Froschepff. Calsacit exsiccatque, quod amaritudo eius in gustu immodica ostendit, estque diureticon admodum.

Siser, ex rapunculi genere, sativi potissimum. Ger. Gierlin, Kot treublin, Gritzelmören. Gal. Cheruys. Ital. Sisaro. Qualitatis est mediocriter siccae et calidae. Radix appetitum ciborum excitat, semen auget, urinam ciet.

Sison, Sinon. Off. Amomum. Barbaris Petroselinum, Olusatrum. Ger. Glepß. Est pseudopetroselinum, seu vitium petroselini. Temperamentum et facultates cum petroselino pares habet, estque ad eadem utile.

Sisymbrium. *sisu/mbrior. Menta aquatiea. Gall. Mence Romaine. Ital. Sisembre coltivato, Bal samita. Ger. Fischmäntz, Wassermüng. Calidum est et siceum in tertio ordine.

Sisymbrium cardamine. Off. Nasturtium aquaticum. Gall. Cresson des ruisseaux. Ital. Cressione volgare. Ger. Brunnkreß, Wasserkreß. Aridum si fuerit est calidum et siccum in tertio ordime: viride vero [orig: verò] est in secundo.

Smilax levis videtur esse Dolichos, altera Phaselispecies. Vide Phaselus. Tragus vero [orig: verò] Smilacem levem pro amara dulci accipit.

Smyrnion, *smu/rnion. Latinis Imperatoria et Ostrutium. Vulgo [orig: Vulgò] Astrentium. Ger. Meysterwurtz. Non est Silphionseu Laserpitium. Na turae est vehementer calidae et acris. Maior tamen vis inest semini.

Solanum hortense. Graece [orig: Graecè] stru)xnos. Vua item lu pina et Vua vulpis. Gall. de la morelle. Ital. So latro hortolano. Germ. Nachtschatt, Sewkraut. Solanum hortense refrigerat et astringit secundo ordine, in humectando et desiccando medium quodammodo obtinet.

Solanum somnificum, Theophrasto Morion dicitur, et sub Mandragora describitur. Germa. Schlaaffkraut, Dollkraut. Refriger at in tertio ordine.

Solanum kaniko\n, hoc est, furiosum et mortale, dubitatur an sit herbaquae Schlaaffbeer di citur. Cortex radicis Solani manici refriger at in initio secundi ordinis, et desiccat in secun do completo, et tertio incipiente.

Solidago Sarracenica, Herba fortis, et Herbae sortis. Gall. Herbe sorte. Ital. Solidagine. Ger. Hepdnisch wundtkraut. Temperamenti est calidi et sicci, vique penetrandi est praedita. In vulneribus sanandis hodie nobilissima.

Somphus, so/mfos, silvestris cucurbitae est genus, sic dictum quod [orig: quòd] sit inane digitali crassitudine, non nisi saxosis nascens.

Sonchus non aspera seu hortensis, so/gxos e)dw/dimos, alias [orig: aliàs] Lactucaleporina, Cicerbita, La ctucella. Gall. Latteron ban amanger. Ital. Cicerbita piu tenera. Ger. Hasenköl, Hasenlattich, Sewmilch.

Sonchus aspera, so/gxos traxu\s. Sonchus item silvestris. Germa. Genßdistel, Sawdistel, Daudistel. Naturam habet refrigeratoriam cum adstrictione quadam: resiccata vero [orig: verò] exiguum quid caliditatis obtinet.

Sorbus, o)/n vel o)/a. Gall. Cormier. Germ. Speierling, Sorböpffel, Sperwerbaum, Sporbieren. Sorbis, Aegineta teste, adstringens est sacultas, minus tamen quam [orig: quàm] mespilis.

Sorbus torminalis, quarta Sorbi species Plinio. Eschrösel, Arresel, wild Sperwerbaum. Temperamento et viribus cum sorbis et mespilis convenit. Vis ei potissimum [orig: potissimùm] alvum consti pandi.

Spanachia. spanaxi/a, spinacea, sentlolachanum, quasi malvacea beta, Hispanach. Gall. Espinants. Ital. Spinaci. Ger. Spinat, Bynersch, Zeerkraut. Frigida et sicca est in primo ordine, molliendi vim habet.

Sparta parilla, stirps quidam Gallico nomine appellatus, a [orig: à] Vuesalio in Epistola de radice Chy va describitur. Hispanis, quasi humilis Morus: commendatur ad omnes morbos, Gallicum praesertim.

Spartion, spa/rton h)/ spa/rtior. Gall. Genet. Ital, Genestra, Ger. Pfrpm~en. Huic affinis est

quae Brdtpfrimmen dicitur, quasi Chamaespartium: calfacientis et exsiccantis est facultatis. Extrahendi et purgandi naturam possidet. Chamaespartio par cum viciis aut foeniculo est qualitas.

Sphacelos planta est quam Theophrastus non alia ratione a [orig: à] Saluia differre ait, quam [orig: quàm] quod [orig: quòd] Saluia sit mitior, Sphacelos vero [orig: verò] silvestrior, soliumque habeat brevius et levius quam [orig: quàm] Saluia, flore in spica purpureo. Saluia silvestris Latine [orig: Latinè].

Sphacos et Sphagnos alias [orig: aliàs] dicitur muscus, vulgo [orig: vulgò] Usnea.

Sphondylium vulgo [orig: vulgò] Acanthus Germanica, Latinis Verticillaris, Romanis olim Rutinalis. Ger. Teutsch Bernklaw. Ruellius Panacam silvestrem Gallis appellari tradit.

Spica dicitur quod culmus extulit, veteribus Spe ca a [orig: à] spe est dicta. Item spicus et spicum: et continet tria, videlicet granum, glumam et aristam.

Spina dicitur quod praetenue in durum mucronem occalluit, sic ut vellicet, vel stimulo quodam la cessat, alias [orig: aliàs] sentis, quando videlicet quam [orig: quàm] primum a [orig: à] tangenlibus sentitur.

Spina appendix Plinio dicitur, quoniam baccae in ca rutilo colore pendeant, appendicesque vocentur. Hae crudae per sc, et aridae in vino decoctae alvum citant, et tormina compescunt.

Spina Gedrosia est pestilens quaedam spina in Gedro siis nascens, cuius liquor oculis aspersus cae citatem omnibus animantibus insert.

Spina Indicaseu Ariana, ab Aria regione sic dicta. Plinio Arianides, tota aculeis est horrens, nobis incognita.

Spinus cervinusItalis est frutex, quem Galli Burgam spinam et Neprum vocant, teste Ruellio. Fructum fertmyrti, foris mgrum, intus viridem, cortex subniger et nitidus quasi cer asorum, intus virens, post [orig: pòst] luteus.

Spongias antiqui olitores vocarunt radiculas illigatas et connexas, quales sunt radices asparagi.

Stachys, *sta)xus, Latinis idem quod Spica, Germ. Kiechender Andorn, grosser Andorn, et Stemandom. Ex genere est Marrubii. Stachys vero [orig: verò] a [orig: à] spicato flore appellatur. Vis ei ex calfactoria et acris.

Stamina dicuntur apices qui in medio calycis erum punt, sic dicta quod [orig: quòd] veluti filamenta ab intimo floris sinu prosiliant.

Staphys agria, sta)fis a)/gria. Lat. pedicularis, et Graecis quoque fqhrio/ktonon, id est, pediculos necans, item pituitaria, quod [orig: quòd] mansa pituitam instar pyrethri trahat. Gall. l' herbe au poulx. Ital. Vua salvatica. Germ. Leußkraut et Bißmüntz. In quarto est calfacientium et desiccamium ordine: crassa per nomitum purgant eius grana: pediculos necat.

Staphylinos, stafuli/nos. Vulgo [orig: Vulgò] Pastinaca. Ger man. Pastney, Pastnachen, Mören. Silvestris pastinaca seu Staphylinos Off. Daucus di citur, eiusque semine pro Dauco utuntur. Ger. wild Pasteney, Vogelsnest. Sativa Staphy linos, alias [orig: aliàs] Daucus hortensis, Ger. weiß, geel, oder rot Mören. Temperamenti est calidi et humidi, culinae magis quam [orig: quàm] medicamentis destinatus. Abstergendi vim habet, maxime [orig: maximè] vero [orig: verò] silvestris.

Stelis dicitur in Euboea id quod in Abiete et Larice ulsco simile nascitur, in Arcadia vero [orig: verò] hyphear.

Stica una, sti/kh, putatur quae nulgo [orig: nulgò] muscatula di cicur. Ger. Muscateller.

Stoechas, stixa/s Stichas, item stoechas Gallicum seu Citrinum. Gal. Stechados arabic. Ital. Stecha. Ger. Stichaskraut.

Naturae est nonnihil calidae et siccae, qualitas qui dem est amara et mediocriter subadstringens. Temperamentum vero [orig: verò] compositum ex terrena essentia frigida exigua, unde astringit: et ex tenui altera terrena copiosiore, a [orig: à] qua est amara.

Stoebe apud Dioscoridem alias [orig: aliàs] Stypa, Theophra sto Phleos, a [orig: à] fleu/eir, quod fecundum esse significat, quod [orig: quòd] in Orchomenio lacu copiosa pro veniat. Incog nita nobis planta.

Stramonia. Venetis Melospinus. Italis Paracoculi. Aliquibus Nux metelli. Ger. Kauchöpffel,

Stratiotes millefolia. stratiw/ths o( xiluo/fullos. Vulgo millefolium, diversum tamen a [orig: à] Myriophillo, quod etiam millefolium dicitur. Gall. mille fueille. Ital. Millesoglio. Ger. Garbem, kelkem, Schaafripp, Causentblatt, Gerwel. Quibusdam Cuminum silvestre, Anethum silvestre, et Daucus asininus, sed absque commodara tione: est erum haec postrema Pastinaca pratensis. Adstringendi vim habet et exsiccat.

Striae sunt partes quaedam quae protuberant et eminent. Unde stratus caulis, qui huiusmodi striis est praeditus, aut striatur: exasperatus. Vitruvius strigiles veteribus appellatas esse scribit.

Strigas vocat Festus ordines rerum convinctim in ter se collocatarum, a [orig: à] stringendo nominatas.

Strobus, stro/bos, arbor apud Carmannos, cuius usus est ad suffimenta. Eodem nomine tamen et Ladanum dicitur.

Struthion. strou/qion. Latinis Radicula, sed diversa a [orig: à] Raphano. Item Lanaria herba, et Saponaria. Off. Condisi. Gall. l' Herbe commune a [orig: à] fou lo~. Ital. Radicetta. Ger. Seyffenkraut, Spey chelwurtz. Calfacit et exsiccat in quarto quadantenus ordine. Phlegmata radix discutit, menses et urinam ducit.

Strygis, stru/gis, ex frugum genere est Hippocrati, tritico levior, et ventrem magis solvens.

Styrax arbor, aliquibus Storax, nostris locis est peregrina, in Pissidia et Cilicia nascens, fructu maiore avellana nuce, specie candidi pruni. Gummi huic manat, quod storacem Officinae vocant.

Succisa, Praemorsa, Iaceo nigra. Gall. Mors de diabole. Ital. Morsus Diaboli. Germ. Abbiß, Tenffelsbiß. Calida est et sicca, casdemque cum Scabiosa vires possidet.

Suffraginem nocant rustici virgas quas vitis è radicibus aut caudicis laterib. ciet, quasi nepotum partu gravida, alias [orig: aliàs] soboles dicitur.

Suffrutices sunt, quae compluribus ramulis, surcu lisque lignosis scatent, sedminutis constant soliis, Graeci fru/ganor vocant.

Surculus est quod ex ramis simplex et individuum oritur, estque velut germen quoddam, ex ipso trunco vel caudice productum.

Sycomorus, aut Sycaminus, alias [orig: aliàs] Ficus Aegyptia, Hispanis Fuiguera de Adam, Figo de Adam. Ita lis Fico de Egitio, Fico de Adam. Ger. Adams fergen.

Symphona, alias [orig: aliàs] Cromphena a [orig: à] Plinio depingitur, nobis incognita planta, alternis viridibus roseisque per caulem soliis.

Symphyton maius, su/mfuton me/ga alias [orig: aliàs] unctuosa, Consolida maior. Gall. Consyre. Ital. Consolida maggiore. Ger. Walwurtz, Beinwell, Schwargwurtz, Schmeerwurg. Quibusdam Allium Gallicum, et inula rustica. Calfacit, exsiccat et contrahit modice [orig: modicè], in secundo ordine: glutinandi vim habet.

Symphyti etiam species est, quae Osteocollon et Polygonion et Talantion appellatur.

Tarchon, to\ tarxo\n, apud Simeonem Sethi, aliqui Pyrethrum putant esse herbam, aliqui Dra contion. Vulgo [orig: Vulgò] vero [orig: verò] notam eam esse dicit, et Dragon appellari. Calida est et sicca in secundo gradu, habetque multum terrestris naturae, unde siccam quidam dixere.

Terebinthus te/rminqos. Arbor est unde fluit re sina Terebinthina. Ger. Cerpentin, cuius loco resina hodie pharmacopolae utuntur Laricea. Folia, fructus et cortex Terebinthi, teste Dio scoride, adstringendivim habent.

Termes veteribus dicebatur ramus cum suo fructu decerptus, aut ex arbore direptus.

Teucrion. teu/krion. Gall. Germandree bastarde. Ital. Teucrio. Ger. groß Bathengel. A qui busdam etiam Chamaedrys, ob similitudinem quam cum ea planta habet.

Teucrion calfacit in secundo, exiocat vero [orig: verò] in tertio ordine. Vim incidendi habet, tenuiumque est partium, Galeno teste.

Thalliam Festus vocat privatim Cepae folliculum. Vocant quoque in olea thalliam summos ramorum teneriores coliculos, a [orig: à] soliis mollitie non multum differentes.

Thapsta radix in Officinis, aliquibus Hypopion dicitur, et ferulago, et Ferula silvestris, quod [orig: quòd] naturam ferulae ipsa planta reserat. Colligitur ex ea sucus lacteus. Vis tam cortici quam [orig: quàm] ra dici purgandi inest, suntque extractoria faculta te praedita.

Therionarca frutex incognitus, id nominis habens quod [orig: quòd] serpentibus torporem inserat.

Thymelaea, quibusdam olivella. Germa. Kellers hals, Zyland. Fructus eius granum grudium, et coccum grudium, item coccognidium appel latur. Vehementer calidae et siccae est naturae. unde non facile [orig: facilè] eius usus esse debet.

Thymbra, squ/mbra. Vulgo [orig: Vulgò] satureia, Cunila. Gal. Sarriete. Ital. Caniella. Germ. Saturey, Kunil, item Ioseplm, Saturon, Zwibelisop. Quod supra Thymbram, sicut etiam in thymo, nascitur, cirrorum modo ramos et comascre bro [orig: brò] complicans, Epithymbrum dicitur. Temper amenti cum thymo est eiusdem. Calfacit enim et exsiccat in ordine tertio.

Thymus. qu/mos. Gall. duthin. Ital. Thimo. Ger. welsch Quendel, Römisch Quendel. Plos Thymi dicitur Epithymus. Calfacit et exsiccat in gradu tertio. In educendo est serpyllo fortior, in calfaciendo par Epithymus, sicut et Thymus, codem ordine calfacit et exsiccat.

Thyrsus est caulis. id nominis habens quod [orig: quòd] in vir gulae modum, aut teli rectitudinem consurgat.

Thlaspi maius, Sinapi silvestre. Vulgo [orig: Vulgò] Nasturtium tectorum, et Sinapi Persicum: nonnullis Raphanus silvestris. Ger. Baurensenff, Meerrettich. Calidum est et siccum ordine quarto, sicut et Nasturtium.

Thryallis, alias [orig: aliàs] Lychnitis et Lychnis coronaria, Verbasci est species. Germ. Frawenrößlin, Mergenrößlin, Sammetrosen.

Tilia. fi/lura. Gall. du Til. et Ger. Linden. Folia Tiliae adstrictoriamuim obtinent, eodem fe recum [orig: rècum] olcastro usu.

Timachides, timaxi/des Graecis etiam dicuntur Cucurbitae, ut Amerias est auctor.

Tinctoriusflos, serula, Thapsia. Gal. Herbe a [orig: à] Iau nir, Ital. fior tintorio [orig: tintorîo]. Ger. Gilbblumen, Ferb blumen, Heydenschmuck, Strechblumen. Vis ei est calfaciendi et exsiccandi in secundo ordine.

Tithymalus. tiqu/malos. Gal. Tithymale, et her be a [orig: à] laict. Ital. Tithymalo. Ger. Wolffsmilch. Off. Esula, vulgo [orig: vulgò] herba lactaria. Species eius septem numer antur: quas qui scire volet, plantarum historiam poterit consulere. Ordinis calfacientium sunt quarti, et valenter etiam desic cant. Phlegma et choleram educunt.

Tomentum. Vide Gnaphalium. Latinis tomentum dicitur omne id quo culcitrae ad molliorem et calidiorem quietem insertiuntur, sive lana, sive pluma, sive aliud quid ei rei idoneum fuerit. Atque hinc Gnaphalio et Dictamm soliis id nominis est impositum, quia tomentitia, hoc est, mollia et lanea videntur.

Tori sunt prominentes partium calli, et in se pulparum modo [orig: modò] collecti, Graeci kondu/lous vocant, Hinc kond ulw/dhs, hoc est, torosus, seu nodi formam prae se ferens.

Topiarium opus dicitur quod ex arbore, frutice vel herba ad decorem componebatur, in testudines aut camer asfornicatum. Hinc topiariae dici merentur arbores vel herbae, quae huic operi accommod antur, eo [orig: eò] quod [orig: quòd] flexiles et suo lentore sequaces sunt.

Tragacantha, Latinis spina hircina, ex ea manat lacrima, quam Officinae corrupte [orig: corruptè] Draganthum nominant.

Tragopogon. trago/pwgon h)\ ko/mh, herba petrae, saxifica. Gall. Barbe de bouc. Ital. Barba dibecco. Germa. Bocksbart, Habermalch, Gauchbrot. Calida est et modice [orig: modicè] humida.

Tragion, tra/gion, a [orig: à] Trago diversa herba, sic di cta, quod [orig: quòd] solia in autumno hirci virus olent.

Tragus cerealis, ex frumentorum genere. Ger. Hamelkorn, secundum nonnullos sar candidum.

Tragus herba. Ital. Pegnolla, Germ. Hünerbeer, Hünertrauben, quasi dicas gallinariae baccae. Facultas eiest adstringendi, ut gustus idipsum declarat. Desiccat modice [orig: modicè] et vehementer refrigerat.

ignola videtur. Tribulus uterque, terrestris sei licet et aquaticus, refrigerandi et spissandi naturam obtinet, ut tradit Dioscorides.

Tribulus aquaticus. Gall. Chaussetrape, apud Pictonas dicitur Marre, in Campama Saligoz. Ger. Wassernuß, hoc est, nuces aquaticae, Wethernuß, Stachelnuß. Temperamentum cum terrestri idem habet.

Tribulus silvestris, Latinis vulgo [orig: vulgò] Lappula campestris. Ger. feld oder ackerkletten, Temper amentum cum reliquis lapparum speciebus par obtinere est verisimile.

Trichomanes, trixomane\s. Off. Polytrichon. Capillaris, et adiantum rubrum. Gall. Polytrich. Ital. filicula. Ger. Rott steinbrech, Abthon, Widdertod, Steinfarlin, Stein feder. Temperamentum cum adianto prorsus habet idem. Est enim in medio caloris et frigoris, desiccans, extenuans et digerens.

Trifolium, tri/fullon, est communis appellatio ad omnes herbas quae nascuntur ternis foliis. Sunt autem tria principalia trifolii genera, videlicet pratense, odoratum, et acetosum.

Trifolium pratense. Gall. triffle de pret. Ital. Trifoglio. Ger. Wisenklee, Flepschblum. vim habet exsiccandi, tenuiumque est partium. Est autem florum et seminis praecipue [orig: praecipuè] usus.

Trifolium odoratum, quod intelligitur quoties sim pliciter trifolium dicitur, alias [orig: aliàs] acutum. Plinio asphaltion. Arab. andachocha, et alias [orig: aliàs] Lotus sativa. Gall. broches. Ital. Loto domestico. Ger. Stebengezett, Wollrichender klee. Calfacit et exsiccat intertio ordine. Menses et urinam ducit.

Trifolium acetosum, o)cu\s, o)cutri/fullor. Off. alleluia, panis cuculi. Gall. pain a [orig: à] coquu. Ital. pan cuculo. Ger. Buchklee, Gauchklee, Hasenklee, Sawerklee. Temperamenti est frigidi et sicci, sicut oxalis, quod aciditas in gustusatis ostendit.

Trifolium aureumet magnum. Ger. Edelleber kraut, et Guldenklee. Diureticum est et vim habet refrigerandi, ut ex viribus eius est colligere.

Trinitas, trifolium humile, lagopus, ex silvestris loti genere. Ger. Katzenklee, Hasenfuß.

Tripolium est Turbith Arabum et Serapionis, alias [orig: aliàs] Turpeton, Tripolium autem ex eo dictum est, quod [orig: quòd] eius solia ter die mutentur, Candida mane [orig: manè], purpurea meridie, punicea in occasu.

Trislepi, tri/slepa de\ndra, inter arbores dicuntur pinus, robur et abies: siquidem solae hae coeptam germinationem intermittunt, ideoque ter turgent, et terna edunt germina. Latinis intermissaria dici possunt. Gaza ter squamosas, quasi trile pras vertit.

Triticum, puro/s. Gall. ble [orig: blé], et fourment. Ital. grano, over formento. Ger. Weytzen. Calfacit in primo ordine, neque manifeste [orig: manifestè] siccat aut humectat.

Troxima, trw/cima Didymus dicit Seridis genera vocari, quod [orig: quòd] in cibos veniant, qua ratione et una troxymos, hoc est edulis nominatur.

Tubera Graecis u(/dna, Italis Tartaffla. Gall. truffla. In Italia copiose [orig: copiosè] nasci testatur Valerius Cordus. Radices sunt rotundae, sine soliis, flavescentes: fodiuntur Vere, edunturque cruda et cocta. Porphyrius Tubera et fungos Deo rum filios vocat. Circa Cyrenem Mison vocant. In Thracia Isthon.

Tunica et tenuis cortex et veluti membranaceus, quo vel arbor vel radix investitur. Sic cepe folliculis est tunicatum.

Turbo dicitur quicquid ex acumine tendens in amplius spatiatur. Hinc turbinata dicunt pyra et permulta herbarum folia.

Turiones sunt teneritates summitatum ipsarum arborum, quae singulis annis crescunt.

Typha. tu/rh. Gall. des maschez. Ital. Mazza sorda. Massa item et macha. Ger. Narren kolben, Ließknospen, Mooßkolben, Deitelkolben. In calefaciendo et refrigerando medium quodammodo, praesertim flos eius, ob tinet, neque enim evidenter. Calefacit, neque refrigerat. Exsiccat modice [orig: modicè] et abstergit.

Vagina in frumentis dicitur herba in qua primum [orig: primùm] aristae antequam [orig: antequàm] apparentsublatent.

Valvuli dicuntur cum ceterorum leguminum folli culi, tum praesertim fabarum, quasi nalivoli, quia vallo grana excutiantur.

Veneris pecten a [orig: à] pectinum similitudine id nominis habet. Gallis, teste Ruellio, Rastellum, quod [orig: quòd] mucrones rastellorum modo et serie quadam dentati promineant: item falcetum eadem de causa. Ger. Frawen distel. Nascitur inter segetes copicsa.

Veratrum. Graecis e(lle/boros, item Melampodium. Gall. Ellebore. Ital. Elleboro. Germa. Nießwurtz. Duplex est: alterum nigrum seu verum, Ger. schwartz Nießwurtz: alterum album. Ger. weiß Nießwurtz. Est etiam nigrum adulteri num. Ger. Christwurtz dictum. Veratrum utrumque calidum et siccum ordine tertio.

Verbascum, flo/mos. Candelaria, tapsus barbatus Candela regis. Gall. Boillon. Ital. lasso tartasso. Ger. Wullkraut, Kertzenkraut, Unholdenkraut, Himelbrandt, Feldkertzen. Omnibus Verbasci speciebus vires et effectus sunt pares. Vis iis mest desiccandi, detergendique.

Verbasculum odoratum. Gall. Coquu. Ital. Verbascolo odorato. Ger. Schlüsselblum, Hunmelschlüssel, S. Peters schlüssel.

Verbasculum non odoratum. Gall. Coquu femelle. Ital. Verbascolo non odorato. Germa. wilde Schlüßelblum. Haec duo Verbascula hodie herba paralysis, item Betonica alba, et primula veris appellantur, alias [orig: aliàs] arthritica.

Verbena. peristerew\n, i(ero *bota/nh, sagminalis. Verbenaca. Gall. Veruaine. Ital. Vermina cola Ger. Bisenkraut, Bisenhart. Duplex est: alia Recta, quae Crista gallinacea dicitur. Ger. Hanenkamp. Alia Supina, quae femina. Sapor Verbenae est amarus et adstringens: unde calidae et siccae adstringentisque est naturae.

Veronica mas. Vulgo [orig: Vulgò] herba tunici et Serpentina Gall. L'herbe aux ladres. Ital. la veronica maschio. Ger. Erenpreiß mänlin, et Grunt heyl.

Veronica soemina, Sedum agreste veteribus. Ger. Ehrenpzeiß oder Grundtheyl weible. Vero nica naturae est calidae et siccae, amaritudinem enim quandam et adstrictionem in gustu prae se fert.

Vertebrae in plantis sunt partes crassiores nodis conglobatae, in quas internodiorum extrema coeunt [orig: coëunt]: saepiusque alterum alteri pyxidatim cohaeret, aut inferctum alterisubit, aut insolubili nexu committitur.

Vertex sive fastigium aut cacumen, est illud quod longissimo ab radice distiterit intervallo.

Verticillum est florum vel foliorum ambitus, qui coliculos aut ramulos herbarum coronat: a [orig: à] m??? lieribus instrumenti usu, quo ad fusos vertendos utuntur, appellatione sumpta.

Viburnum placet aliquibus esse vitem nigram. Vi de Bryonia. Aliqui interpretantur foetidam arborem. Frutex est lentus et ad ligandum aptus.

Vicia, bi/kion. Gall. Vesse Ital. la Veccia. Germ. Wicken. Calfacit mediocriter, exsiccat vero [orig: verò] in secundo ordine.

Vinacei dicuntur grana acinorum, Graecis gi/gar toi, quae pressis uvis cum folliculo abiictuntur.

Virga est quae radicibus, aut caudicis lateribus exit: aliqui sobolem appellant.

Vitieulae non palmites aut sarmenta sunt, sed flagella quae vitis modo reptantia, longe [orig: longè] lateque va gantur: ac vicinos frutices nacta sic intricant eos, ut iis perinde ut pedaminibus abutantur: velscandentia suis irretiunt claviculis, quibus quasi digitis haerent, quales in cucumeribus, cu curbitis, et plerisque aliis inveniuntur.

Vitis. Graecis a)/mpelos. Ger. Weinstock. Vuae naturae sunt calidae et humidae in primo gradu, immaturae vero [orig: verò] sunt acerbae, humidae et siccae.

Vitex Graecis a)gno\s, lugo/s. Off. Agnus castus. Ger. Schaffmulle, Keuschlamp. Vis vitici, Diosc. teste, inest calfactoria et adstristoria.

Viola. i)/on porfurou=n. Ger. Verel, Mertz Violen. Tribuitur violae nomen pluribus speciebus, proprie [orig: propriè] tamen intelligitur de purpurea. Gall. Violette. Ital. Viola porporea. Violae frigidae sunt in primo ordine, humidae vero [orig: verò] in secundo.

Viola alba, Leucoion Dioscoridi. Viola silvestris, Viola camna, inodora. Ger. Hundrß violen.

Viola matronalis, Lygustria. Gall. Gyroflee. Ital. Viola. Germ. Winter Violn, welsch Violn. Species habet, albam, purpuream, puniceam, weiß, rot, braun. Temperamentisunt admodum calidi, multumque humiditatis admixtum habent.

Viscum, i)/cos. Gall du guy. Ial. Vischio. Ger. Mistel. Affholter. Temperaturae est mediae, neque nimis calidum, neque nimis frigidum: plus habet humidae quam [orig: quàm] terrenae, aut siccae substantiae. Tumores discutit et mollit.

Ulmus, ptele/a. Ger. Rüstholtz, ulmenbaum, Lindbast. Ulmifolia, cortex et rami, vim hae bent spissandi, et vulnera contrahendi, Galeno teste.

Umbeila floris seminisue est pedamentum, in plures digestum longiores pediculos, qui simul ex sastigio eodem orti in latius continuo [orig: continuò] radiantur, singulique vel florem vel semen sustinent in orbem circumactum Graeci skia/diop vocant.

Unedo arboris nomen, cuius fructus eodem nocatur nomine, quod [orig: quòd] videlicet unum tantum [orig: tantùm] come dere liceat: siquidemdolorem capiti magnum infert. Sant qui pro arbuto accipiant.

Ungues in rosis et foliatis floribus intellexerunt veteres imas suorum foliorum partes, quibus in capite suo cohaerent, decoloresque pendent: sive infima pars foliorum rosae ad unguis humanr formam candicans hoc nomine venit.

Volubilis, smi/lac, Convolvulus Winden. Volubilis species omnes calidae sunt et siccae. Mator modicam in gustu amaritudinem praese fert. Asperae foliae et fructus leniter mordicant.

Volubilis maior, alias [orig: aliàs] Campanella et Funis arbo rum. Germa. Windenkraut, Glattwinden, Zaunglocken, weiß Winden. Videtur haec esse Officinarum Cissampelos maior. Alii Smilacem faciunt levem Dioscoridis, quaetamen verius videtur esse Dolichos. Nonnulli Clematida faciunt alteram: Hedera, alias [orig: aliàs] Cilicia.

Volubilis aspera, Smilax aspera, Ger. Stechend Winden, scharpff Winden: nonnullis putatur esse Lupulus.

Uruncum dicitur quod in infima spica ad culmum stramemi summum minus quam [orig: quàm] granum est. Huic opponitur Frit.

Uva crispa, Grossularis, Gal. Grozelier. Ital. Vua spina, overo una crispina. Germ. Krüselbeer, Klosterbeer, Stachdorn. Frigida est in primo gradu completo, vel secundo mcipiente: sicca vero [orig: verò] in secundo.

Uvae passae, et passulae Vulgo [orig: Vulgò] Roseinlin et meer treublin. In calore sunt temperatae, bene nutriunt, et confortant stomachum et hepar. Oppilatines quoque removent.

Vulga dicitur loculamentum quod perae seu pecu marii sacculi formam refert, ut in bursa seu pera pastoris dicta planta apparet, ubi in vulgis eiusmodi semen includitur.

Xanthium, can/qion, Lappa minor, Lappa inversa. Gall. des gratterons tenans aux robes. Ital. Lappola minore. Ger. klein Kletten, Bertlers leuß, Igels Kletten. Off. Bardana minor. Xanthion calfaciendi et exsiccandi qualitatem obtinet.

Xiphion, fu/sganor, Machaeronium, gladiolus, vulgo Spatza segetalis. Gall. L'espee des bledz. Ger. klein blaw Schwertel. Temperamentum et facultatem cum Acoro parem obtinet. Radix vero [orig: verò] praecipue [orig: praecipuè] extrabendi vim tusa cum ture et vino imposita, obrinet.

Xyris, Sphatula foetida. Ger. wandtleußkrant. Gall. Spatule puante. Xyris calfactoriam desiccatoriamque qualitatem obtinet. Acris enim est vehementer et adstringens.

Zadura vel Zaduara, vulgo [orig: vulgò] et Officinis Zedoa ria, Ger. Zitwanwurtz. Calfacit et exsiccat in secundo ordine.

Zea. tei=a. Lat Semen et Spelta. Gall peaulte. Ital. Spelta. Germ. Speltz, Dinckel. In calfaciendo et refriger ando mediam inter triticum et hordeum qualitatem obtinet. Exsiccat medioeriter.

Zea simplex. Ger. Einkorn, S. Peterskorn. Ex Zeae etiam genere numeratur Alica, alias [orig: aliàs] Chondrum, et far adoreum. Ger. Kern, Dinckelkern.

Zeugitae, teugi/tai, dicuntur calami cum [orig: cùm] in amplitudinem aucupatoriam adolescunt.

Zingiber et Zinziber, et Singiber. Graecis gigge/ beri. Ger. Ingber. Calidum est in tertio ordine, humidum vero [orig: verò] in primo, quae causa est, cur cariei, nisi probe [orig: probè] siccatum fuerit, sit obnoxium.

Ziziphus, Serica, Gall. Guindolas. Offic. Iuiube. Ger. Brustbeerlin, Zizipha calore et humore temperata prodit Actius.