HISTORIAE NATURALIS DE INSECTIS LIBER II. De Insectis terrestribus pedatis non alatis.

TITULUS I. De Paucipedibus.

CAPUT I. De Insectis sexpedum.

ARTICULUS I. De Formica.

TANTUM DE INSEctis terrestribus alatis sufflciant: sequuntur non alata, eaque vel Paucipeda, vel Multipeda. Illa sunt pedum sex, octo, duodecem quatuordecem. Sepeda sunt, Formica, Cimex, Pediculus, Ricinus, Pulex, Lens, Forbicina, Talpa, Sphondyle, Staphylinus, Asellus arvensis et Anthrenus.

[Note: Nomen.] Incipio a [Orig: à] Formica stupendae naturae insecto, et ad quod hominum genus obstupescat et confundatur. A ferendis farris micis Latinis dictas, Isidorus opinatur. Graecis mu/rmos est, mu/rmhc, et Doribus mu/rmac, quib. etiam murmhdo/nas2, mu/rmhkas2 vocari, Hesychius scribit.

[Note: Descriptio] Notrissimum animalculum describere, superfluum est. Promuscidem [Note: Plin. H. N. 11. c. 37. Wetton. de Different. Animal. c. 210.] ore contentam gerunt. Plinius ipsis linguam tribuit; W ottonus dentes; addit, parte posteriore aculeum gerere. Nulli in capite propter parvitatem oculi: super quaedam additamenta quae ceu duo pili dc capite egrediuntur, habentur. Alas senes, nec diu supervicturae emittunt.

[Note: Locus.] In qiubis degantlocis, nemo est, qui ignoret. In acervis, quos congessere condi, notum omnibus.

[Note: Victus.] Frugum granis vescuntur, unde frugilegae, et agminagranifera dicuntur. Cupressi et papaveris semina, expetere, [Note: Plin. H. N. 17. c. 10. Plantus in Trinum.] apud Plinium et Plautum habemus. Fructus exsugunt, nec a [Orig: à] mortuis anguibus abstinent. Cadaveribus, humanis forte [Orig: fortè] parcere, Aelianus prodidit. Alii frugibus, si menstruo sanguine polluantur.

[Note: Generatio] Hiberno quoque tempore coire, [Note: Arist. H. A 5. c. 9. Plin. H. N. 13. c. 30.] et serenis austrinisque diebus nasci, Aristoteles prodidit: vermiculum ovis similem, vere gignere, Plinius. Oblonga illa, et columnatae figurae, inlocis calidis et muscidis, extra corpus, in crementum accipiunt, si Alberto credimus: vermes ipsi albi, et panniculis involuti erumpunt. In America ex mortui parentis corpore prodire dicuntur: miroque modo vivunt, donec ex subterraneis specubus alati evolent.

[Note: Plin. H. N. 11. c. 30. Natura, et Ingenium] De Ingenio, ita eleganter Plinius. siquis comparet onera corporib. earum, fateatur nullis portione vires esse maiores. Gerunt ea morsu. Maiora aversaepostremis [Note: Arist. H. A. 9. c. 38.] pedibus moliuntur, humer is obnixae. Et iis Reip. ratio, memoria, cura. Semina arrosa condunt, ne rursus in fruges exeant e [Orig: è] terra. Maiora ad introitum dividunt. Madefacta imbre, proferunt atque siccant.

[Illustration: ]

Operantur et noctu, plena Luna. Eaedem interlunio cessant. Iam in opere qui labor? Et quoniam ex diverso convehunt, altera alterius ignara, certi dies, ad recognitionem mutuam, nundinis dantur. Quaetunc earum concursatio? quam [Orig: quàm] diligens cum obviis quaedam colocutio atque percontatio? Silices itinere earum attritas videmus, et in opere semitam factam, ne quis dubitet, qualibet inre, quid possit, quantulacumque assiduitas. Sepeliuntur inter se viventium solae, praeter hominem, defunctasque in granorum folliculis [Note: Hieren. in vita Malchi.] efferunt. Hieronymus, alias herbarum quaedam semina forcipe oris traxisse: alias humum de foveisegessisse, et aquarum meatus aggeribus exclusisse, vidit. Quaedam venturae hiemis memores, ne madefacta humus, in herbam horrea verteret, illata semina praecidebant: quodque magis mirum est, in tanto agmine, non obstabat egrediens intranti: quin potius si quam vidissent sub fasce, et onere concidisse, suppositis humeris [Note: Aelian. H. A. 2. c. 25. l. 4. c. 43. l. 6. c. 43.] adiuvabant. Aelianus, ad pabulandum profectas, natu grandiores agmen ducere, segentes ascedere, spicas abscissas deicere dicit. Natu minores sub stipula [Orig: stipulâ] stant, spicas distrahunt, et grana vaginis inclusa explicant. Interlunium sentire apud Plinium habemus. [Note: Plin. H. N. 8.c. 41.] Alvionus, quod urinae simile, in aedibus non ponere; ubi per caenum facto itinere, maculosae redeunt, in ipso aedium vestibulo, ad asperum sese corticem elimare; recentiora ova in ulnis gestare, ubi ad amplitudinem eam devenere, ut laborem remorari poslent, alto sinu deponere, ab aliis obserutum est. Exclusis, fetum ad laborem instruunt: denegatur tardioribus cibus. Hinc suetum, ut robustiores, unguiculis, ore, rostellis, terram egerant, egestam accumulent, cumulatam stipulis inspergant: sapientiores aedificent; minores in cuniculis versentur; peritiores, maeandros, labyrinthos, concamerataque cubilia efforment. Languens orio, aedibus eicitur; pro foribusque ductum, facta omnium ordinum corona, capite mu'ctant. Intus Veneri operam dare, modestiae debetur. Additum et praesagas esse. Scilicet, exposito ad siccandum a [Orig: à] formicis frumento, numquam imber cecidisse visus est. Democritus, cum caelo sereno id facere observaslet, ut messem sub tecta referret, fratrem monuit; subsecutumque diluvium. Theophrastus pluvias portendere putat, vel, cum densioribus et in se invicem per viarum angustias concurrentibus agminibus, praedam convehunt: vel cum ova ex depressione et cavo loco, in eminentiorem deportant. Quae de Nerone apud Suetonium, et Cimone apud Plutarchum dicuntur, sublimiora sunt. Piaculum esset, domiciliorum, in quib. exstruendis singulare artificium adhibent, oblivisci. Tortuosissima illa, ut vel invia sint, vel aditu saltem difficilia. Terra pro foraminibus aggeritur, tamquam muri et propugnacula, ne descendente [Note: Aelian H. A. 6. c. 43.] pluvia [Orig: pluviâ] , alluvione intereant. Triplexiis dem regio. Mares et feminae in androne habitant: Panmyrmecium vere [Orig: verè] dixeris: in Gynaeceo feminae pariunt: tertium granorum acervis destinatur. Plutarchus, in una, vitam degere et comedere; in altera, alimenta tamquam in granario recondere; in tertia, mortuos sepelire, scripsit. Radices et extremae monticuli ore Coemiterio assignantur. Domicilium sibi visum Maiolus descripsit, Aldrovandus unius et alterius, quae in putrida quercu, et semiputrido trunco [Note: Aldrovan. H. Insect. 4. c. 1. p. 509. edit. Bemens.] observata sunt, iconem apposuit. Apparuit, inquit ille, in argillosa humo urbs quaedam quadrangularis, longa pedes fere quatuor, lata ultra pedem; in qua per vias velut ad negotia ultro, citroque cursitare, velut cives, ipsae formicae visebantur. Admiranda erant angulorum, laterumque directa delineatio, quam artificum amussi, circinoque fabrefactam putasses, quod aequalis semper dimensio longitudinis, latitudinisque servaretur. Urbis longitudinem media servabat via quaedam directissima, profunditate, latirudineque digitali: quam rursum per transversum aequalib. interse spatiis tres aliae viae eadem digitali profunditate, et latitudine directissime [Orig: directissimè]

intersecabant, utita tria compita, foraque spectarentur.

[Note: Maiolus Dier. Canic. coll. 7.] In extremis viarum angulis, velut angiportib. spectabamus collecta in acervos servari ova, unde Formicarum proles gignitur. Altera urbis parte antra vidimus frumento, ita oppleta, ut in vias ipsas redundaret. Mira fuit omnium viarum mundities, nihil in illis lapillorum, nihil pulveris, nihil festucarum, nihil humoris, ut deprehendas urbem illam a [Orig: à] suis civibus ita curatam, ut prolis eximium studium, annonae, et structurarum ornatus ubique spectaretur: qui omnes illi cives communi studio ad Rcip. beneficia in cumbentes; dum alii domi de rebus consulunt, alii foris res agunt, summa pace, concordiaque curandam Rem publ. nos docebant; studuissequoque iidem cives visi sunt omnium incolar um incolumitati. Erat enim in urbis longitudinis medio unica porta Zephyro obiecta, quod ab Aquilone, Euro, atque Austro, immunem urbem sua Philosophia oportere esse didicislent:

Simile domicilium in putrida quercuinventum, rusticus ad Aldrovandum attulit, quod secundo loco inicone expressum est. Admirandum quoque, in quod Cleanthes in cidit spectaculum. [Note: Plut. de sollert. anim.] Venisse formicas de suo cavo ad aliud formicarum examen, formicam portantes mortuam, verba sunt interpretis Plutarchi, ascendisse alias formicas, tamquam ad collequium, rursumque descendisse. Id bis terve factum. Tandem has, sursum extulisse vermem, tamquam redemptionis pretium pro mortua. Hoc illas accepto et reddito formicae cadavere discessisse.

[Note: Antipathia.] Elephantos atque ursos laesaeab illis laedunt. Serpentes et Dracones in rabiem agunt, seu quod laborantibus viam obstruant, seu quod cavernis venenatum halitum afflent. cicadas gliresque summo prosequuntur odio! illas quia cantando hiemem conterunt; hos, quia dormiendo eandem [Note: Sylv. l. de Europac. 40. Monfet. Theat. Ins. 2. c. 1. p. 242] perdunt. Pugnam et inter se inire, Aeneas Sylvius, post Pontifex observavit. In agro Bononiensi, inquit ille, pyrum aridam, pastus gratia [Orig: gratiâ] ex minorib. formicis famelicis complures ascendunt, supervenere maiores non parvo numero, quae illas erepto faucib. bolo partim occiderant, partim deiecerant. Deiectae ad suam revertentes Myrmeciam sive acropolim, in itinere cum obviis quasi habito colloquio iniurias memorant, omnemque sociorum vim et numerum castris educunt. Post duas fere [Orig: ferè] horas tot Minorum Centuriae, tantae a cies exortae sunt; ut totus ager nigro agmine atratus videretur, accessere stipatae omnes, et arboris utrinque stipite circumdantes, paulatim ascendere coeperunt. Maiores, ubi hostes adesse animadverterent, conglobatae superne [Orig: supernè] pugnam exspectaverunt, postquam simul commisso praelio acies convenerant, Maiores e [Orig: è] minorib. permultas morsu rabido interemerunt, omnesque primo impetu ascendentes miserrima [Orig: miserrimâ] strage confectas disiecerunt, ut mortuarum cumulus ad pyri radices non parvus in terra [Orig: terrâ] succreverit. Reliqua minorum pars media que acies, non animos propterea ponere, aut loco cedere voluerunt; sed concenturiatis spiritib. tentant, pertinaciusque instantes, atque aciem acie prementes maiori quam antea numero arborem conscenderunt, hostesque a [Orig: à] tergo, a [Orig: à] latere, et a [Orig: à] fronte undique pungentes, manus herbamque dare vi coegerunt [Orig: coêgerunt] . Magnae maiorib. vires ad victoriam valuissent, nisi minorum praevalvislet numerus, unamque viginti simul essentadortae. Haec acta sub Eugenio IV. Pontificis cathedram occupante, spectante Nicolao Pistoriense iuris consultissimo viro, omnemque pugnam bona et sincera fide narrante. Tale quid Olaus Magnus recenset Upsaliae et Holmiae contigisse, antequam Barbarus, et immanis ille Tyrannus Christiernus Secundus a [Orig: à] Sueciae incolis e [Orig: è] Gothorum Suecorumque regionibus fuit expulsus. Quo in praelio illud non omittendum. Minores post adeptam victoriam suorum cadavera inhumasse, relictis hostibus, et ad corvos, porosque expositis. Martis item in aream Campanile elegerant altissimum, ac si

Tyrannorum prodigium eiusque Satellites, ad sui fati a)poka/luyin paenaeque imminentis contemplationem, clara [Orig: clarâ] voce vocarent atque attraherent.

[Note: Usus.] In Indiis in cibis sumi, et quidem pipere conditas, inferius dicemus. In Medicamentis maximo sunt usui. Aqua exiis destillata vomitum excitat, et febres solvit apud Gesnerum. Omnem intermittentem febrem curabis, si aeger [Note: Plin. H. N. 28.c.7.] omnium unguium praesegmina pro formicarum forib. proici curet, et primam ea trahentem apprehenderit, [Note: Plin. H. N. 27. c. ult.] colloque subnexam gestaverit, si prodentib. fides est. Ova trita et auribus imposita, quemvis obtusum auditum snaant, si Marcello credimus. Eadem inter psilothra numerat Arnoldus, et ad phagaedaenas commendat. Quidam conterunt, et aquosam substantiam expressam instillant. Balneo myrmecino calculus pellitur. Oleo, et aqua destillata virilitas promovetur. Gesnerus, ollam melle intus obductam, et ad medias formicis plenam accipit, pyrethro, nunce moschata, cardamomo, pipere longo, et butyro additis. Infimo macerata destillantur. Aquae aliquid ieiuno exhibetur. Brunfelsius quatuor in potu sumptas, omnem coeundi potentiam auferre scripsit. Cum sale communi, ovis et axungia, panno interposito applicatas, Ischi adicam tollere idem auctor est: Impetigini cum modico sale appositas, praesenti remedio esse, Marcellus; pruritui et scabiei e [Orig: è] papulis, Serenus: flatus potenter dissipare, Albertus: clavos et tumores auferre Nonnus. Ursis in nausea ex plenitudine, et postquam mandragorae poma degustavere [Note: Plut. de sollert. anim.] mederi, ex Plutarcho; suprocilia cum muscis tritas denigrare; tritas, [Note: Plin. H. N. 30. c. 3.] adiecto sale, psoras, lepras, et lentigines curare, quinque contra phalangiorum morsus auxiliari, ex Plino habemus. Idem, terram a [Orig: à] formicis egestam, aliquos strumis illinere scribie.

[Note: Damna et Remedia.] De Usu dixi: meminere et damnorum auctores. Venenum morsu suo spargere, et pustulas excitare, Albertus prodidit. Apud Cumanenfes, capita, inter venena quibus sagittas inficiunt, sumuntur. Ovapota, flatulentiam et ventris tormina excitant. Agris, hortis, horreis, areis, arboribus, vitibus, frugibus, fructibus, cibis insidiari, notius est quam [Orig: quàm] ut demonstrari debeat. Remedia passim apud auctores occurrunt. Rubrica et pice liquida ab arboribus abiguntur, si caudices perunxeris. Sunt qui caudicem succo Cyrenaico, ex aceto soluto inungunt, vel hedera amiciunt. Non exedentvitem, si bitumine cum oleo cocto, imas vites tetigeris. Ex latibulis pellentur, si vel tithymali ex aqua decocto, vel cochlearum [Note: Arist. H. A. 4. c. 8. Plin. H. N. 19. c. 10.] restis cum styrace ustis, veloriganisulfurisque pulvisculo, ea consperseris. Sabinus Tyro, apud Plinium, heliotropio necari putat.

[Note: Differentiae] Differentiae formicarum, à constitutione corporis, loco, quantitate, colore et effectis sumuntur. Illam sispectes, sunt quaedam alatae, quaedam semiformicae. Alatae, de quibus supra [Orig: suprà] , apud nos senes sunt et inutiles, et eiusdem generis, nymphae dictae. In India Orientali laccam conficiunt, et in Brasilia, ut post dicemus, rubrisunt coloris. Habentur et in aquilone alatae. Semiformicas quae et semivermes, in Occidentali [Note: Ovid. India Occid. c. 52.] India invenies, Comixen indigenis dictas. Alba velut cauda prorepunt, et ligna erodendo penetrant. Arbores vel parietes scansurae, opercula terrea, digitum crassa secum ferunt, in iis'que ad quatuor et ultra palmos productis, nidulantur: Ex Loco, sunt Indicae, Brasilienses, Philippinae, [Note: Plin. H. N. 11. c. 31.] et Aquilonares. De Indicis ita Plinius. Indicae formicae cornua, Erythris in aede Herculis fixa, miraculo fuere. Aurum ex cavernis egerunt terrae, in regione septentrionalium Indorum, qui Dardae vocantur. Ipsis color felium, magnitudo Aegypti luporum: Erutum hoc ab iis tempore hiberno, Indi furantur aestivo ferupre, conditis propter vaporem in cuniculos formicis: quaetamen odore sollicitatae provolant, crebroque lacerant, quamvis praevelocibus camelis fugientes. Tanta pernicitas [Note: Strabo Geogr. l. 15.] feritasque est cum amore auri. Nearchus earum pellem, pardi pelli similem sivi visam scribit. Solinus, pedes illis leoninos tribuit. Aelianus Campylin

[Note: Aelian. H. A. 3. c. 4. et l. 10. c. 15.] fluvium numquam transire auctor est: domunculas, sinuosis foraminibus obliquas, in excelsis locis construere, ut fluviorum alluviones effugiant, addit. Aggeres aggesti confirmantur magis. Primum enim ex matutino rore pulveri admixto, tunica [Orig: tunicâ] tenui sed valida [Orig: validâ] vestiuntur: inferiore parte, de fluviali coeno, cortex muscosus adnascens, aggerem stringit. Fides sit penes auctores. Strabo talia prode~ges$$$, ridet; Arrianus reicit; moderni navigatores tacent, non omissuri, si veritati responderet relatio. Taceo ergo [Orig: ergò] et Rhasis formicam, publice [Orig: publicè] in regno Persidis nutritam, quae in dies [Note: Cardan. de subt. l. 9.] singulos libram carnis comederet: taceo et illas, quae apud hydrophagos, catuli magnitudine seperiri dicuntur. Laccam in Orientali India conficere certissimum. In regno Pegu cum terra pluvia, vel aqua iusto plus irrigatur, ligna tenuia ab incolis disposita conscendunt. Ex illis certa gummi species defluit, quod illae exsugunt, et circa ramos, ut Apes mel ac ceram diffundunt. Stercus favaginemveipsarum [Note: Dalechamp. H. pl l. 18. c. 1.] esse, Dalechampio visum. Acosta arborem nominat, Lusitanis, Mancanos de la India dictam, quae alatis perpetuo [Orig: perpetuò] onusta aestate videtur. Brasilienses; velut forfices in ore habent, quibus sata et fruges abscindunt. Morsu earum arescunt omnia. In sinu Salvatoris inveniuntur. De rubris in sequentibus agetur. Apud eosdem, si non alibi, aliae agros depopulantur, aliae eosdem, vastatores pellendo conservant. De Philippinis ita Nierembergius. [Note: Nieremb. Exot l. 13. c. 13. p. 28.] Reperiuntur in Philippicis, duo formicarum genera, sulum dicta, quarum aliae sunt sex digitos longae, ac craslae digitum latum, coloris nigri niridique, rictu dimidii digiti, praedura maxilla, et eodem quo corpus colore, cui tres haerent dentes tenues et firmi, vivuntque in montium arboribus. Aliae sunt alatis formicis similes, et aliquanto maiores. Vivunt in campestribu, atque adversus hiemis iniurias congerunt arenae acervos incredibilis magnitudinis intra quos favos construunt, ubi et tutae et munitissime degunt.

Aquilonarium una species est, quae ex frondibus pini et abietis in edito aliquo in campis loco, nidos aedificat. Ursos insidiantes adeo [Orig: adeò] sollerter invadit, ut eiciat. Si vel unica pilis immersa in latebras delata fuerit, ita fetificat, ut et inde ursi pellantur.

[Note: Ovied. in hister. novi orbis.] A quantitate, aliae sunt magnae, quales Indicae, aliae [Note: minimae], quales in novo orbe reperiuntur. Domum modii magnitudine sibi exstruunt, lutum adeo [Orig: adeò] durescit, ut glutinis instar appareat, necgladio penetrari possit. Ad ingressum ostium latens constituitur. [Note: Scal. Extr. 96. 7.] Apud Brachmanas plamaris sunt longitudinis: in nova Hispania, scarabaeos aequant. Maiores Aristoteles i(ppomu/rmhkas2 nominat; Gaza formicas equites vertit, Plinius Herculanas. Ille in Sicilia inveniri, Abensina in Lycia negat. Ad minores et illae spectant, in novo orbe, quae domos luteas, sphaericas, capitis magnitudine, parant, quas per praelongum accessum, quasi exiguam fistulam, ingrediuntur, ibidemque [Note: Senlig. Exerc. 367. Pausan. in Lacon.] hoorea conficiunt. A calore sunt albae, vel rubrae. Illas in regno Nigritarum, Senegae, Pephno parva insula, vel potius Pheneo Laconicae invenies. Humiles in Senega casas exstruunt; et absque calce ferruminant; clibnos velruscula in ordine diceres. Aliquando n. centum et centum quinquaginta se subsequuntur. De albis etiam ita Nieremberg. [Note: Nieremb. H. E. 13. c. 13.] Circa montem Leaenae, album genus formicarum est, idolis inclusarum. Vocant idola quaedam Chimas, quae pyramidis artificiosae formam referunt, in quibus formicae albae, quae foras non prodeant, sed internis cellulis distinctae, ut quo vivant cibo incertum sit reptantes cursitantesque apparent. Has Chinas formidant barbari. Quocitres mancipium coemunt [Orig: coëmunt] , ante pyramidi huic vinum alique offerunt, mancipium sistunt, eique quodammodo devovent, orantes ut ipsum, si fugam ineat, serpentes, lacertae, tigridesque dilacerent. Quas servi minas adeo [Orig: adeò] exhorrescunt, ut etsi ab heris acerrime [Orig: acerrimè] vapulent, inire fugam minime [Orig: minimè] ausint.

[Illustration: ]

Rubrae in provincia Mangi, quibus cum pipere vescuntur, et Brasilia [Orig: Brasiliâ] visuntur. Magnae hae, et dum conteruntur, cedri odorem spirant. De iis [Note: Aldrov. H. Ins. 4. c. 1. p. 516.] ita Aldrovandus. Verno tempore, hoc est, mense Septembri magnum sensim fetuum agmen educunt idque eo potissimum die, qui pluviam subsequitur, atque tonitrua, cum videlicet Solis aestus viget maxime. Parentes praecedunt, ducesque sunt liberis, ore aperto huc, illucque cursitantes, viasque undique complentes, morsus multo quam aliis temporib. acerbiores inducunt, ad sanguinis effusionem usque. Sequuntur subinde liberi magnitudine praevalentes, volatuque novas sibi habitationes quaerunt, tanto saepe [Orig: saepè] agmine, ut velut densissimamin aere [Orig: aëre] nubem efficiant. Ubi quiescunt terram eo in loco effodiunt, ac quaeque sibi habitacula construit. Vita earum brevis est ut ex singularum ventre ingens fetuum numerus erumpit. Cum latibula sua egrediuntur, accurrunt Indi, accurrunt et volucres caeli. Indi autem magno cum desiderio tempus hoc exspectant, Formicas istas ceu novos fructus in cibi usum colligentes. Accedunt autem ad cavernarum ingressus, eas aquaeductibus circumsepiunt, adversus mordaces, et graviter morsu vulnerantes patentes formicas sese defendentes. Novas recentesque eas formicas, in multos dies servant, ac igne torrentes devorant. Quam modo suavem, delicatumque cibum praebeant, testantur Iesuitae, qui et ipsi illis vescuntur. [Note: Ael. H. A. 10. c. 42.] Ab Effectu Venenatae quae dam dicuntur. Tales Telephus Cretensis Laertas [Orig: Laërtas] nuncupat. In Brasilia nidum, hirundinum more in arboribus faciunt. In isthnio del Sur et Nort, tam duras casas erigunt, ut vix securibus rumpi possint. Indi iis sagittas inficiunt. Ictis, necessario [Orig: necessariò] , moriendum est.

ARTICULUS II. De Cimice.

[Note: Aldrov. H. Ins. 4. c. 2. Nomen.] CImici nomen Latini a [Orig: à] kei=mai cubo, quod in cubilibus nascatur, imposuisse videntur: nisi forte [Orig: fortè] a [Orig: à] cama, lecto brevi, et circa terram deducere volueris. Graeci ko/rin vocant, a [Orig: à] Cori herba, quam Latini Cimicariam dicunt. Appellatur et a)/fis2 a [Orig: à] recentioribus ko/rica.

[Note: Descriptio. Menfet. H. Ins. 2. c. 25.] Fastidiendum natura animal est, ut Plinius loquitur, et simile fere [Orig: ferè] ricino. Corpore est rhomboide, colore nigro, parum rubente: pedibus tribus, et iuxta collum brevibus: dorso et ventre incisuris notato: Cuti apprime [Orig: apprimè] tenera, ut vellevissimo contactu media crepet, foetoremque abominandum exspiret.

[Note: Locus. Scalig. Ex. 246. 5. Vives in Dialogis.] Reperiuntur in lectis, abiegnis inprimis, et quorum linteamina et stramina raro [Orig: rarò] renovantur; parietib. lectis proximis, et alabastro obductis; coturnicum caveis; libris chartaceis.

[Note: Victus et Generasio] In insula S. Thomae non inveniri, prodidere quidam. De die in parietum rimis stabulantur. Ex cuiusdam mulieris aperta calvaria, magna Cimicum multitudo prorupit. Hominum sanguine, quem sugunt victitant: post morsum vestigia purpurascentia cum dolore pruriginoso tumida relinquuntur. Victitare et aliis vel exinde colligas, quod [Orig: quòd] in iis etiam lectis inveniantur, quos nemo frequentat. [Note: Arist. H. A. 5. c. 31.] Exhumore per summa corporum animalium exsudante, generari apud Aristotelem habemus. Oriri et ex humoribus aliis circa lectos putrescenbus, et e [Orig: è] lignis paulatim exsudantibus nullum dubium. Vidit Aldrovandus peregrinantium vel rus euntium lectos subinde a [Orig: à] Cimicibus infestatos, cum nulli praesentibus apparuerint. Scaliger etiam inter chartaceos libros, oriri innuit. In coturnicum caveis, maxime [Orig: maximè] brevi tempore multiplicantur. Propagari et per coitum Pennius in agro Aurelianensi animadvertit. In dissecta vagina adultos et iuniores, cum magno

ovorum dilutius albicantium numero comperit. Cardanus Carthusianos cumiis non conflictari, quod [Orig: quòd] carnibus abstinerent, ridicule [Orig: ridiculè] credidit. [Note: Scalig. l. c.] Tolosati lectuli, inquit Scaliger, carnes non esitant, et nihilominus ea [Orig: eâ] peste sunt infames. Vulgo [Orig: Vulgò] iactatum est e [Orig: è] contritis alios oriri. Pestem multiplicatos praesagire, apud Alexandrum Benedictum habetur.

[Note: Fuga.] Arcentur ab ingressu, cucumeris anguini a qua [Orig: quâ] alicubi reposita, felle bubulo aceto permixto et lecto inuncto: [Note: Varre R. R. l. 1. c. 3.] crinibus equi in ostio cubiculi suspensis: nigellae et cicutae fumo. Fuganteos, Canabis in lecto posita: stercus tauri si eo suffitus fiat: Genistae communis siliquae semine praegnantes, si sub pulvinari ponantur: odor rubrarum pellium, quas Reuschleder Germani vocant: pix liquida, et cucumeris silvestris sucus cubilibus inspersus. Cornu cervinum velleporis pedes circa lectum pendentes: faeces butyri coctae: obolus lecto substratus, etc. Necantur, tinctura sulpuris: foliis hederae cum decem hirudinibus [Note: Plin. H. N. 27. c. 9.] tritis; lupini madentis imbre: foliis utriusque filicisfumo Chalcanthi et aeruginis: calce cum lixivio fervente mixta, staphidiagria, hydrargiro, sulfure, et oleo laurino, additis; illis denique, quae apud Aldrovandum occurrunt.

[Note: Usus.] Conferunt, in serpentum morsibus, [Note: Quint. Seren. Samonic. in Carmin.] si cum testudinis sanguine sumantur: contra epilepsiam ab utero, si suffiantur aegrae. in Tertianis si cum allio et mero tribus diebus vel ovo sumantur. Geinerus fidem facit: in quartanis, si cavis fabarum inclusi, ante febrium significationes septeni devorentur: in urinae suppressione, si [Note: Plin. l. c. 18. c. 4.] fistulae urinariae indantur. Plinius in aspidum morsu commendat: Vegetius in stranguria equorum siunus in [Note: Galen. Euper. 5.] aurem, alter in meatum penis imponatur: Galenus in urinae incontinentia: in Calculo Valerandus: in eodem eineres per clysterem iniectos, recentiores et quidem mire [Orig: mirè] : in colica Gesnerus [Note: Monfet. l. c.] quatuor ex vino mane [Orig: manè] bibitos, per tot dies donec dudodecem devorati fuerint. Sic Functium urbis Tigurinae nepotem liberatum, et caet.

[Note: Differentiae.] Alii sunt Domestici, de quibus hic: alii silvestres, de quibus inter alata egimus.

Ad eos pertinent Hocitexca, et [Note: Nieremb. 13. c. 15.] vermis cornutus. Hocitexca denarium aequat magnitudine, teterrimo odore, et haustu sanguinis infensa. morsu excitat rubeas eruptiones. Vermis cornutus apud Mechoa canenses ytzuaqua [Note: Nieremb. 13. c. 16.] et sipantipe dictus. Duob. corniculis rubris iter praetentat, nigro fuscoque variegatus.

ARTICULUS III. De Pediculo, et Syronibus.

[Note: Nomen. Aldrov. H. Ins. 5. c. 4.] PEdiculo a [Orig: à] pedibus nomen est. Plinio dicitur pedunculus, aliis priscis Pedes, et pes; et quidem in feminino genere; nonnullis sexcuves, vermis, serpens, etc. A Graecis vocatur communiter, fqei\r, modernis yu/ra; Achaeis ni/rnos et ni/rmos alis ka/rnos, e)/gkarnos, s3a/qrac, a/rpedw\n, brau=la, ta/qraka, etc. plu/podes2, et likni\as2 species sunt.

De Descriptione et Loco, non est quod simus solliciti.

[Note: Generatio. Arist. H.A. 5. c. 31. Theophr. de Cans. Plant. l. 2. c. 22.] Ex carne oriri, et futuris, pustulas quasdam emergere; ex punctis, pediculos fundi, Aristoteles putavit; ex corrupto sanguine Theophrastus: ex materia putri calida et humida, quae in cute redundat, Mercurialis.

Sanguinem inprimis pituitosum hic locum habere dicerem, cum biliosus et melancholicus, interimat eosdem, et felle illito intereant. Locum si spectes, inter cutem et carnem prodire visus est dixisse Galenus: in toto gigni corpore, cum ubique porosa cutis sit, nemo negaverit.

Dicendum tamen, in capite magis, et ad axillarume t inguinum emunctoria, erumpere. Copia ibi

[Note: Mercurial. de morb. cutan. 1. c. 6] excrementorum colligitur, et pilis obtectae sordes, difflatione negata promptius longe [Orig: longè] putrescunt. Nec collum, licet derectum et glabrum eximendum est. Cum enim et illic emunctorium, cum amplissimis quae humorem ad caput deferunt vasis, frequentior et copiosior illic sudor excitatur. De efficiente tot sunt sententiae, quot de spontaneo viventium ortu occurrunt. Principium ibi occultum essenecesse est, animatumque illud, sed quod ab alio in actum deduci oportebit, ut [Note: Plin. H. N. l. 20. c. 2. Galen. l. 2. de al. fac.] alibi dicemus. Occasionem ortus nonnulla praebere, experientia docuit. De Ocimi cibo id apud Plinium legimus; de castaneis et ficubus, ap. Galenum. Idem de raphano, xyloaloe [Orig: xyloaloë] suffita, apio hortensi, dactylis, etc. apud Diodor. in Empiricis traduntur. Lanam ovis a [Orig: à] lupo admorsae, si vestis ex easudore madeat, eos procreare, [Note: Plut. Symp. 2. 9. 49. Meuf. Theatri Insect. l. 2. c. 22.] apud Aristotelem et Plutarchum habetur: imo [Orig: imò] pannos equino adipe illitos idem efficere, ap. Moufetum. Accedit complexio, regio et cultus. In India Occidentali Christianis ne in capite quidem innasci, [Note: Ovie. c. 82.] prodidit Oviedus; incolis ubique. In insula S. Thomae, nigri pediculis scatent, albi ab iisdem non attinguntur, si Vespucio credimus. Iter maris Indi qui ingredi solent, pediculos, ubi Azores insulas a [Orig: à] tergo reliquere, confestim tabescere aiunt: subito [Orig: subitò] oriri ubi eas reviserint. Oviedus de traiectu aequinoctialis lineae id sumit. In tota Hibernia ob immunditiem diffluere dicuntur, nihil de ergastulis dicam.

[Note: Morbus pedicular.] Pedicularis hinc aliquando morbus, quo haud paucos mortuos, Historicis proditum: illos inprimis, qui vel saevitie famam quaerere, vel divinitatem aucupari volebant. De Antiocho [Note: Macc. l. 2. c. 1.] Epiphane in Maccabaeorum libris legimus: de Herode Ascalonita, [Note: Ioseph. Antriq. l. 18. c. 8] apud Iosephum: de Herode Antipa in Actis Apostolorum: de Pheretima Cyrenaeor. regina, postquam Barcaeos ob interfectum filium crudelissime [Orig: crudelissimè] [Note: Hered. l. 4.] ulta esset, apud Herodotum. Eodem morbo periisse traduntur, Pherecides Syrus Pythagorae praeceptor; Cassander Antipatri Fil. qui Alexandri matrem et filios interfecit; [Note: Plin. H. N. l. 11. c. 13.] Sylla, quem Plinius, erodente se ipso et supplicia sibi gignente, periisse scribit: Vidisse se saevo ab agmmine vinci Sammonicus. Idem de Euno servo in Sicilia, Galerio, Maximino, Speusippo Eurymedontis filio, Iuliano Iuliani apostatae avunculo, qui Antiochiae sacram mensam perminxerat, et aliis proditum est.

[Note: Remedia contra mobrum.] Remedia contra eos plurima apud auctores invenies. Dioscordi allium cum origano decoctum, vel coriandrum cum eodem tritum probatur. [Note: Plin. H. N. l. 22. c. 25.] Flinio Staphidis agriae semina corticibus abiectis trita: sinapi, allium cum aceto et nitro, oleum raphaninum, extra: senecta anguium trita, myricae semen, aqua ex raphani foliis, etc. intra laudantur. Oribasius, ad helxines sucum diu infricatum confugit: ad berberis folia Rhasis: ad argentum vivum oleo rosaceo, nec male [Orig: malè] , Abensina. Fallopius ceratum ex oleo, argento liquido et cera componit, eoque corpus inungit. Nonnulli statim interimi putant, si cingulum ex lanaeodem illitum, nudo ventri circumligetur. Idem linimenti, quod ex pomi cocti medulla cum argento vivo componitur, auctor est. Quidam apud Moufet. Nosocomii praefectus, virgis betuleis nova pelle aegros vestiebat, quae vibicibus picta, pediculos postea non admisit. Plura apud Aldrovandum et Moufetum vide.

[Note: Usus.] Cumani, si navigatoribus credendum, et crudis et coctis vescuntur, quod et Phtirophagis olim suetum. Ictericis, si duodecim contusos ex vino vel cum butyro exhibebis, certo certius subvenient. Quidam in dysuria vivos et grandes coli immittunt. Si ex diuturno morbo decumbentibus, in capite nascantur, solutionem morbi indicant.

[Note: Differentiae.] Differentiae a [Orig: à] subiectis sumuntur. Sunt enim alii Hominum, alii Brutorum, [Note: Arist. H. A. l. 5. c. 32.] quibus et qui in plantis Moufet. adiungit. Homines qui infestant, vel sunt Mansueti vel feri, vel Syrones et minimi. Mansueti inter digitos leviter fricati quadranguli videntur, et

pulicib. paulo duriores. In capite nati, maiores sunt, nigriores, quod sucus ibi pinguior, longiores et velociores; in reliquo corpore magis obesuli, ventriosi, tardi, obscure albidi, et nigricantibus liris insigniti. Aldrovandus oblongiores ceteris, in postica parte crassiores, vesus caput in acutum desinentes dixit. Gignuntur et in vestibus laneis, leucophaeis inprimis. Pueris magis, viris minus in capite oriuntur: nec male [Orig: malè] tum illud valet. Feros alii pediculos inguinales, Ciccos, ricinos humanos, et vulturinos pediculos vocant. Italis Piatolae et Piatones, aliis Plactulae et Platulae dicuntur. Palpebras, pubem, inguina et axillas occupant. compressiore sunt corpore, acutiore rostro, quo tam alte cutem penetrant, ut vix cum capitis iactura avelli possint. Raro [Orig: Rarò] vagantur, sed loco quem sibi excavavere affiguntur. Duriores mansuetis Aristotel. dixit. Quia minus turgiduli, aridiorem et quasi seminaslatam materiam sortiti videntur. In Synonimiis, Motes et Immotes dicuntur. Palpebras saepe [Orig: saepè] ita infestant, ut oculis exulceratis, visus aciem obtundant. Evelliprimo [Orig: Evelliprimò] diligenter debent: mox sapone nigro acerrimo locus optime [Orig: optimè] inungi, et si corpus fuerit calidius, argento vivo, pomi dulcis pulpa excepto. Lixivium senae, vinifaecem, sucum genistae, magnifaciunt Medici: Varignana, decoctum ex staphidis agriae unc. ii. vini phialis iiii. setarum porcinar. [Note: Monf. Th. Ins. l. 1. c. 24] unc. ii Hydrarg. purgati unc. i. parat. Syrones antiquitati ignotos, Thomae a [Orig: à] Veiga opinio; a)kari/dion Aristotelis esse, Moufeti. Videntur a)po\ tou= s1o/rdhn e(/rpein dici, quia tractim sub cute repunt. Latini Pedicellos, Taurini Sciros, Vascones [Note: Lang. Ep. l. 2. ep. 42. Scal. Exser. 194. 7.] Brigantes, Itali Cirones vocant. La~gius$$$ inter pediculos refert, Moufetus non item. Nulla illis expressa forma praeterquam globi: vix oculis capitur magnitudo tam pusilla; ut unum ex Epicuri atomis diceres. Colore sunt albicante, capite excepto; propius [Orig: propiùs] intuenti nigricant, vel parum ex nigro rubent. Ita sub manuum crurum et pedum cute habitant, ut actis, quamvis pedib. destituantur, cuniculis, et excitatis aqua plenis, penes quas habitant pustulis, pruritum maximum ingenerent. Acu extraci, movent se, si calore Solis adiuventur. Ungue pressi, haud sine sono crepant, aqueumque virus reddunt. Intra oculos, et toto corpore generari, certum. Illud, le Ieune Chirurgus prodidit, [Note: Monfet. l. c.] apud Moufetum: hoc in nobiliquadam Angla sexagenaria accidit. Interdiu et noctu, labiis, gingivis, plantis pedum, capite, naso, aliisque partibus lancinata, tandem carne depasta occubuit. Maior succedebat soboles, quo diligentius acubus adstantium effodiebantur. Maximum et praesentissimum eorum venenum, acetum salsum, et vini sublimati portio. Abenzoar corpus pulpa melonum fricat, vel succo foliorum Persici. [Note: Tineae.] Plura in Moufeto vide. Huc Tineae pertinent, quas Graeci trixobrw/tous2, trixotrw/ktas2, s1h/tas2, trixobo/rous2, vocant. Nascuntur saepe in capite, et pilorum radices exedunt. Succo limonum cum aqua vitae et sale usto mistis, et inunctis, depelluntur. Alii, panis siliginei calidi micas saepius alligatas commendant. forte [Orig: fortè] nec semen in abiete summa crescens; in cineres redactum et aspersum oberit. Oviedus Niguae bestiolae apud In dos Occidentales meminit, de qua sub pulice. Nec est quod Dermestis insecti obliviscamur, quamvis ad hominem non pertineat. Pelles id consumit, et pro earum ratione colorem mutat. Pulicis est magnitudine, pedum sex, et forcipati rostri.

Bruta quod concernit, Leo adeo [Orig: adeò] a [Orig: à] pediculis in palpebris infestatur, ut aliquando in rabiem coniciatur. Equi rubentes capitib. reliquo corpore albicante habent. Boum et vitulorum, nigrisunt. Porcorum, qui Urii ab urendo, adeo [Orig: adeò] grandes et duri, ut vix digitis interimantur. Canum sunt parvi, lentiginosi, capite albicante, reliquo corpore excoeruleo livente vel nigricante. Ovium minuti valde [Orig: valdè] , quib. capita rubent, corpora candicant. Cervorum, capiti concolores. Capror. ab ovillis parum differunt. Avium exigui sunt. In capite porissimum atque alis

[Note: Colum. R. R. l. 8. c. 7.] oriri, Columella testatur. De Phasianis, perdicibus, coturnicibus, Gallinis, etc. taceo. Asino parcunt, quod tardo gradu incedens, nullo sudore perfluat. Salmones macilentiores sub brachiis pediculis scatere vidit Plinius. In Abrotano, Absynthio, Nymphaeae floribus, et potissimum Aquilegiae foliis, mense lunio, ob singularem eius dulcedinem haberi, Moufetus auctor est.

ARTICULUS IV. De Ricino, et Reduvio.

[Note: Aldr. Hist. Ins. l. 5. c. 5.] RIcinus, nomen a [Orig: à] Ricini plantae seminibus, quae aemulatur, apud Latinos obtinuit. Vulgo Graecor. dicitur kro/twn, Hesychio a)s1ko/tonos, Suidae ko/otos, aliis kunor)r(aisth\s2, Ferlinis, ut ex Didymo Zelonote ap. Hermolaum Barbarum accepimus, r(aisth\s2. Gaza Reduvium vocat, Albertus Tacam, Guillerinus de conchis Eugulam, Sypontinus kunomui=/an, sed falso [Orig: falsò] , Scaliger Cicam, [Note: Monf. Theatri Insect. l. 2. c. 26.] vel Ceccam. Insectum est parvum, compresso valde [Orig: valdè] et plano corpore, cute admodum tenaci,figura corporis rhomboide, colore nigro cum quodam splendore, aut ex fusco obscure nigricante. Sex habet pedes collo affixos, rostellum acutum sed breve, exitum excrementi nullum. Aestate ineunte in pascuis inter gramina, et in silvis inter folia ex putri quodam humore nascitur. Gignitur aliquando in carnibus. Observavi, inquit Aldro vandus, saepe in canibus, quod cum domo egrederentur, prorsus Ricinis carerent, redeuntes vero ex agris, ubi frequentior spissior, et altior herba erat, iis infecti essent. Infixo semper sanguini capite vivit, atque ita intumescens, quia ei, ut dixi, nullus cibi exitus, dehiscit nimia satietate, alimentoque ipso moritur. Aeque est mira sanguinis, ut Hirudinum generi in palustri aqua sitis. Perfert tamen et famem per septiduum. Sanguis igni sacro auxiliatur: mulieris lumbis si inungatur, veneris taedium parit. Ex aure sinistra canis avulsus, omnes dolores adalligatus sistit, ut Plinius ex Nigidio prodidit. Praeservantur ab [Note: Plin. H.N. l. 22. c. 18.] eo canes, si aures oleo nucm avellanarum et amygdalarum amarrum illinantur, vel ex vino, aceto, cumino et aqua salsa abluantur.

[Note: Moufet, l. c.] Adeo [Orig: Adeò] similis ricino Reduvius, ut saepe inter se confundantur. Rostellum ipsi longius, pedes obscure rubent, dorsum cineritio est colore, tribus minutissimis nigricantibus punctis distinctum, et ad cordis figuram effigiatum. Corpus a [Orig: à] maxima repletione numquam ita distentum, quin semper compressum, numquam globosum videatur. Caput rarius cuti infigutor. Sanguinem per vices exsugit, et excrementa inde genita per alvum exprimit: quae lanam viridi colore ita tingunt, ut vix calido lixivio ablui possit. In vellere detonso annum integrum vivit, et boves, oves, capras, barbam etiam hominis et inguina infestat.

Tolluntur mandragorae radice, cedria, pice liquida et sevo ovillo, amurca optime depurata, et vini fortioribus foecibus, cum decocto lupinorum, si iis oves detonsae illinantur. Reduviorum pulveris drachma una et semis, in potu exhibita, Ictericiam certissime [Orig: certissimè] et cito sanat, si quibusdam Anglis credendum.

ARTICULUS V. De Pulice.

[Note: Aldrov. de Ins. l 5. c. 50 Mouf. Th. Ins. l. 2. c. 28 Descriptio] PUlex, quod ex pulvere generetur dicitur. Graecis est yu/lla, yu/llas2, Aeolibus spu/lla. Caput illi exiguum, os torosum, collum breviusculum, probescis, cuius mucro rigidior, sine dubio cava, ut sanguinem exsugat, et intus transvehat. Duae minutissimae e [Orig: è] fronte antennae, quibus tum viam explorat, tum de obiectorum natura iudicat. Oculos habere vel inde colligas, [Note: Arist. die part. anim. lib. 4. c. 6.] quod luce se subducant. Posteriora cruscula ventrem versus retro [Orig: retrò] flectuntur, anteriora ad pectus, Extremae tibiae, bifidae, uncatae, acutae, et corneae quasi, tum ut certius

sublimia scandat tum ut glabrae cuti firmius adhaereat. Intestinum unum minutissimum et implicatum, quod pro [Note: Victus. Locus.] cibi quantitate, vel relaxatur, vel contrahitur. Non tantum in animalibus canib. vulpib. homine reperiuntur, [Note: Ortus.] sed et in terra subsiliunt. Hea civitas propter caprarum abundantiam, eorum est feracissima. In territorio Sigelucensi, nec ii quidem qui importanturvivunt. Loca calida et sole illustrata amant. Sanguinis sunt apperentissimi. Oriuntur ex pulvere, inprimis si caprae aut hominis urina praemadefiat. Sed et inter pilos canis, ex humore succido putrescente. In Perienna regione, e [Orig: è] mancipiorum sudoris guttis, quae statim in pulices delapsae convertuntur. Coeunt [Orig: Coëunt] mare feminam conscendente, diuque in coitu haerent. A coitu gravida femina obesior videtur, ovorum plena; quae in ventre oblonga, minutissima, numerosa et candida videntur; exclusa, repente nigri cant et in pulicellos minutissimos abeunt. Ova non lendes parere, apud Philoponum habemus: quod et Niphus tradidit. De [Note: Natura.] Natura haechabe, carni putri vel mortuae non insidere, nec morbo regio laborantes, et quidem ob succi amaritudinem, nec morituros, ob eiusdem foetorem, attingere. Nocte inprimis infestare. Apastu in lodices villosas vel pulverem se abscondere. A morsu locum rubicunda macula notatum dimittere. Imminentibus pluviis maxime [Orig: maximè] mordere: frigore deficere et mori.

[Note: Fuga.] Pelluntur variis, inprimis vero [Orig: verò] , equae urina et foecibus; aqua marina; decoctionis arsenici aut sublimati; calce viva cum hellebori albi succo permixta, etc. Eidem megocio inserviunt caules, ebuli folia, filix, anchusae radix, pulegii flores, ruta, colocynthis, rubus, oleander, mentha, lupulus, rapi semen, cuminum, staphis agria, persicaris, sinapi, et alia,quae ap. auctores vide. Alcairi redigitur in pulverem persicaria: pulveris circa lectos sparsi odore ita soporantur, ut non mordeant. Numidiae mancipia quia calceis destituta, iniuriis huius animalculi nimis sunt obnoxia, ferro et igne eadem arcere solent. Multi ex eo digitis pedum, vel pedibus integris mutilati superfuere.

[Note: Differentiae.] Sunt alii Communes, rariores alii. Illi pediculor. magnitudine, sed molliore corpore, dorso gibboso, et fere [Orig: ferè] porcino. Pectus venterque ex nigro flavent. In catellis candidis sunt dilutiores, in ruffis fulvidiores, in nigris nigriores. In Hispaniolan non sunt magni: sed mordent dirissime [Orig: dirissimè] . Ex Rarioribus sunt illi quos iuxta Niguam [Note: Scal. Exser. 44. l. 8. Maregr. Hist. Bras. l. 7. c. 3.] fluvium parit In dia. Pulicellus est, inquit Scaliger, rostro acutissimo: pedes potissimum invadit, (raro [Orig: rarò] partes alias) non ingredientium tantum, sed et Cubantium quoque. Ideo [Orig: Ideò] in sublimi cubant Indi. Frequentissime [Orig: Frequentissimè] partem illam quae subest unguibus lancinant, quarta die crescere tumor incipit, tum ad eam turget magnitudinem, ut pisum superet. Tumor fetus est lendibus candidis: quibus extractis, calidos imponunt cineres. Quae de Numidiae mancipiis superius diximus, ad cundem spectant.

ARTICULUS VI. De Lendibus, Forbicinis, et Talpa Ferrantis Imperati.

[Note: Monf. Theatri Infect. l. 2. c. 35.] TRia haec animalcula Moufeti et Aldrovandi verbis describemus. Lendes, inquit ille, Graeci do/rkas2 et ko/nidas2, Itali Lendine. Hispani Liende. Germani Niss. Angli Nits. Illyrici guida, appellitant. Sunt autem minuta quae dam animalcula albicantia, Syronibus, (si pedes haberent) quam simillima, sed duplo fere [Orig: ferè] minora: corpore item oblongiusculo, ex quibus nihil aliud gigni posse Aristoteles testatur. Inter ungues compressi cum sonitu moriuntur; non solum in hominum capillis et ciliis, sed etiam boum et equorum macilentiorum crinitus scatent; pedum exsortes tam pertinaciter nihilominus adhaerent, ut eadem opera totum pilum qua illos auferas. Has Trotula prixobrw=tas2 non

inepte [Orig: ineptè] dixit, nam ut cochleae herbarum, sic istae capillorum succo victitant, eosque depascunt.

Philosophus ex pediculorum coitu provenire eos affirmat, quorum proinde ova dicuntur. Sunt autem Iasmini florum apud nos crescentis similia. Nam sicut ille flores profert seminis expertes, sic pediculi ova pariunt effeta. Moriuntur aut alimenti inopia, aut pectinis densioris usu, aut medicamentorum vi: qualia veteres neotericique medici multa praescribunt. Plinius alumen cum aceto, vel acetum cum felle vitulino miscebat, et lacte item caprino eas tolli affirmabat. Laudat item nitrum cum Samia terra illitum, et scrobem cornu cervini cum vini epotam. Abinzoar cum centaurea minore, et Alkitrum capillos inungere praescribit. Sulpur in aceto tollit lendes, uti quoque oleum cum lixivio illitum. Marcellus stercus suillum cum vino et succo rosar. mixtum, mellis item cum sale armeniaco inunctionem, sed praesertim oleum raphani cum fortissimo lixivio varie [Orig: variè] praedicat. Hildegardis ex dactylorum ossibus lixivium parat, quo cum oleo radiculae mixto lendes enecat. Ardenus sublimati hydrargyri parum cum vino ardente miscet: atque etiam dicit; Sicaput primum ovo gallinaceo, deinde cyclaminis succo, vel aqua marina irrigetur, numquam renascituras esse lendes. Gilbertus Anglicus fel cuiuscumque animalis, uti etiam amara, mundificativa, et aromatica, cum succo calendulae mire effert.

Eiusmodi insecta vulgo [Orig: vulgò] Forbicinae dicuntur, quod caudam habeant bifurcatam ad instar forficis: apud Belgas (ut audio) Oor Vuormen, i.e. vermes auriculares, seu potius aures petentes, siquidem Belgae existimant in [Note: Aldrov. de Ins. l. 5. c. 8.] aures irrepere, ut cerebrum offendant. Habitant multum inter uvas, in cavis atborum, foraminibus parietum, sub lapidibus, sub terra. Color eis ferme [Orig: fermè] castaneus, pedes sex, corpus oblongum. Quae prima pingitur, omnium est vulgatissima, sed nec dum magnitudinem suam adepta. Secunda rara et insolens, capite etiam bifurcato, corpore crasso, tota subfusca, et flavescens. Tertia eiusdem cum proxima speciei, minima, candida. Prima vero [Orig: verò] in secunda tabula, nescio an e [Orig: è] forbicinarum genere (alata enim est) leucomelana, sive nigra et alba, alis expansis. Numer. 2. eadem clausis alis atro-castanei coloris caudam habet, et bifurcatam et serratam. Num. 4. omnium est vulgatissima [Orig: vulgätissima] . Quinta omnium minima caudam habet trifurcatam: sicut etiam sexta corpore admodum crasso, magnis et crassis pedibus, tota nigra. Postremo loco pictum insectum, e [Orig: è] Gryllorum forte potius [Orig: potiùs] , quam Forbicinarum genere, coloris leucophaei, cauda trifida.

Ferrantes Imperatus Neapolitanus diligentissimus ac eruditissimus aromatarius, in anturali sua historia Insectum, quale hic depingimus, Talpam nominavit, quod Talpae more pedibus anterioribus ceu manibus terram effodiat: sunt enim pedes utriusque animantis simillimi. Rusticis Neapolitanis, inquit, Guffulo dicitur, sed cur, non explicat. Nostri rustici vocant Zuccaram, quos ego secutus vermem cucurbitarium nominavi. Siquidem cucurbitas quas Zuccas vocant, summopere infestant. Imperatus hoc infectum hortulanis apprime [Orig: apprimè] odiosum esse ait propter plurima, quae stirpibus damna infert, earum radices deyorando. Insectum est quatuor digitos longum, unum vero [Orig: verò] latum, habitu, corpulentia fere locustae. In tria segmenta praecipue dividitur. Caput enim prima sectione ab ea parte, quam pectus libet appellare ventri superstatem, separatu. Hoc Locustae ora, et faciem fere anterius repraesentat, sed ocuor. medio quidpiam eminens nonnihil conspicitur, quod nasi vices, et locum tener. Ocelli utrinque aterrimi splendentes gagatis in modum: sub his duo velut cornicula oblonga tenuia, forsan ad praetentandum iter exstant. Extremo rictu, seu freno alia velut emissitia cornicula, seu appendices in articulos seu inter nodia quarerna, aut quina ad commodiorem flexum, minora

tamen superiorib. intra vero [Orig: verò] rictum ipsum, ac oris lateribus aliae binae utrinque appendices, denique sub mento utrinque una protenduntur, quibus ut opinor, tamquam digitis quibusdam, alimentum in ore retinet ac complectitur, et forsan comminuit, ita ut partimdentium manus obeant. Terniutroque lactere pedes. Primi antici lati, tribus articulationibus compacti, quarum extrema velut in digitulos secta est plures acutos serrae dentes referentes, cristam galli diceres, aut equitis calcar. Media et postica crura similiter tribus constant articulis, sed haec maiora et in femore crassiora in altum supra tergum elevato medio, seu poplite, anticis longiora, sed minus lata maiora mediis, hirsutie molli inferne [Orig: infernè] . Venter lanosus octo compactus est annulis. Dorsum vestiunt quaternae alae, superiores breves, et latae, aliis angustis longioriubs, et ad caudam fere extensis incumbentes. E cauda geminum exit spiculum longiusculum, ac subtile: cum Gryllo Locustae specie affinitatem quandam habere videtur, est que colore fere per totum subcastaneo.

ARTICULUS VII. De Sphondyle.

DE Sphondyle seu verticillo (ita dicitur, quod circa radices ita convolvatur, ut verticilli speciem gerat) diversae occurrunt sententiae. [Note: Arist. H. A l. 5. c. 8. Plin. H. N. l. 27. c. 13.] Plinius serpentem facit. Aristoteles et Absyrtus, domesticae meminere, quae selphio similis Hesychio et Camerti ex Aristophane, aversa coit; si tetigeris, fugit, et prae metu male [Orig: malè] pedit. exiguo eadem corpore et subnigro. [Note: Theoph. H. P. l. 9. c. 14. ] Silvestris fit apud Theophrastum mentio. Natura eiusnullam radicem etiam acrem intactam relinquere. Agricola [Note: Agric. de animalib. subterran.] eum longitudine et crassitie minimo digito aequat. Capite rubro, reliquo corpore albo, nisi quod superne sit aliquanto [Orig: aliquantò] , ubi cibo sumpto turget, nigrum, sepedem, addit. Rodit radices cucumeris asini, chamaeleontis nigri, centaurii, peucedani, aristolochiae, vitis silvestris, et c. Tertio suae generationis anno formicarum instar prorumpere, et Moguntinensem [Note: Malleol. l. de exorcis.] dioecesin infestasse, Malleolus auctor est: anno suum ortum sequente in scarabaeos maiales verti, Cordus. Germanis Enger, forte quasi e)/ggeioi dicuntur. Anglis Aprili et Maio mensib. plurimum nocent.

[Note: Mouf. Theatr. Ins. 2. c. 6. ] De Differentiis ita ex sua Observatione et Camerario Moufetus. Habeo penes me sphondylam cruciformem, colore ex cinereo albicante, capite nigricante; tacta veluti sese insphaeram colligit, et Verticillum feminarum fuso nentium scite [Orig: scitè] exprimit: unde nomen. Extra terram torpet, aeris [Orig: aëris] impatiens. Vulnerata liquorem emittit dilutius atrum, quo tamquam encausto literas scribere quis possit. Habeo et rubram sphondylam, intra terram ad duorum pedum profunditatem viventem: cui caput nigerrimum, os forcipatum, collum ex luteo rubescens, dorsum cocco infectum, sex pedes anteriores miniatuli, venter reliquumque corpus omnino flavum; nisi lateri utrique iuxta ventrem, octo rubescentia punctula, ornatus nomine addita fuissent. Medium digitum longitudine aequat, et vergente aestate in muscam transmutata abit. Vidimus quoque lucidam, corpore crassiore, satis a [Orig: à] medio dorso ad caudam caerulescentem: a [Orig: à] collo autem caesii magis coloris videbatur, caput illi flavescens uti et pedes: os forcipatum atque rubeculum. Dum iuvenis est, tota candicat corpore: Livor aetatem sequitur, incipitave a [Orig: à] cauda. Mirum quo modo corpus in latum longumque undoso quo dam motu sine loci permutatione agit, ac inter movendum colores saepius mutat. Nam dum in terra quiescit, albicat tota; dum vero [Orig: verò] agitatur, quasi per itacundiam, livescit. Omnino Cossis maioribus simillimum Insectum, quod ad corporis formam attinet; sed illi sese in verticillum agere et torquere nequeunt. Exsisto vermi magnum muscae genus natum conspeximus, quatuoralis

donatum. Aliam denique habemus iuxta caepae radices inventam, eiusdem fere cum livida magnitudinis, capite viridi, albo, Xelampelino, coloribus mixtis notato: nos Caepariam vocamus; quarum hicomnium icones repraesentamsus. Nunc insuper Ioach. Camerarii de sphondylis sententiam addere placet, cuius mihi iudicium semper integrum. Sphondyli (inquit) forte sunt isti vermes qui in terra inveniuntur, initio Veris, plane [Orig: planè] candidi, aut potius nonnihil lividi; qui autumno fiunt obscure virides; et pellucente e [Orig: è] cute, pullo quodam succo colorantur: Caput iis spadiceum, nigricans et satis durum, ut facile radices arrodere possit. Erucae statim conglobantur, et moriuntur, aliasque resumunt formas, muscarum aut erucarum.

Crassitie sunt digiti unius et longitudine sequiun ciali; pedes habent octo in medio corporis, quod caput spectat: nostri vocant Erdtvvorme. Guilandinus dicit Sphondylos esse vermes, sic dictos, quod instar verticilli radicibus herbarum circumvolvuntur. Alii etiam vermes, nigri subrubentes testaceoque cortice, multis pedibus instar Scolopendrae praediti (cui etiam cognati videntur, nisi quod rotundiores, nec ita lati) reperiuntur in terra eruta prima aestate, eo quo dixi modo (si quis eos tetigerit) convoluti. Engerlin quoque vocant. Germani vermes subterraneos, flavos, nigro capite; iuxta quod perdes tenues; in relique parte corporis nulli. Hi cum eruti fuerint, in globum se formant, atque Soli expositi statim tabescunt. Vivunt etiam tantum intra terram, et plantarum radices arrodunt. Omnes hi sese conglobantes vermes, quis non inter Sphondylas censeret?

ARTICULUS VIII. De Staphylino.

[Note: Absyrt. in Hippiatr. Mouf. Theatr. l. 2. c. 7] STaphylinus Sphondylo domestico, apud Absyrtum, similis est, qui cumnobis ignotus sit, non est mirum, nec tantam Staphylini notitiam esse. Moufetus duo insecta cum suis iconibus proponit.

Prima tota cum splendore nigricat Blattis non multum dissimilis, sed corpore magis gracili ac longiore. Totum corpus duos digitos transversos vel minus longum, cauda bifurca; quam dum aufugit (fugit autem atque currit valde [Orig: valdè] velociter) quasi in sui defensionem elevat, ac duos veluti cauleos candidissimos, breves, extrudit: Verum nec pungere eum vidimus, nec ferire; minoresque et molliores aculeisunt, quam ut penetrare possint. Hos dum per iram exserit, effundit cum iss albam et crassam quandam substantiam, sed humido unguento molliorem. Vivit maxima ex parte subter terram; saepius tamen inter segetes supra terram conspicitur.

Altera quam a [Orig: à] Kniveto depictam accepit, quaeque frequens in Norfolcia, caput habet parvum, e [Orig: è] puniceo fuscum, fere globosum; os forcipatum atque exiguum. Proxime [Orig: Proximè] a [Orig: à] capite tres utrinque pedes; quorum duo priores breves sunt, (Erucarum more) quatuor reliqui colore fere [Orig: ferè] sanguineo, quadruplo longiores. In medio corpore sub ventre octo habet pedes obtusos, veluti etiam Eruca. Cauda tuberosa, et duabus setis bifurca. Venenatam utriusque naturam exeo didicimus, quod equi duo, dum cum foeno eas devorarent, toto corpore inflati interierunt.

Meminit Staphylinorum et Cordus, qui Gallis Courtilles. Inveniuntur in hortis parvi digiti quandoque longitudine, tumulosque elevant, more talparum, in quibus dormiunt. Thymum potissimum et sambucum

infestant: sed non ita, quin aliis quibuscumque herbis plantisque vim inferant.

ARTICULUS IX. De Anthreno et Asello Arvensi.

REferre huc placet Anthrenum et Asellum arvensem Moufeti. Illum Graeci a)nqrh-ron a)/pteron, alii Crabronem reptilem; quidam speciem Phalangii Plin. pennis tantum a [Orig: à] Crabronib. differentem. Rostrum illi, inquit Moufetus, aduncum, et forcipatum, vultusque erectus. Noctuam illam cornutam (qualem in Belgio vidimus) plene [Orig: plenè] exprimit; Oculos habet piceos, pectus hirsutum valde et fulvidum; pedes ottu flavi, deinde fuscio: octo incisuris ex rubro flavescentibus constat reliquum corpus, quas maculae in dorso Coracinae valde [Orig: valdè] ornant. A summo rostro antennae sive cornua emergunt flava, hirsuta, flexibilia, tamen tactu nonnihil dura. Morsum ore infert aegre [Orig: aegrè] curabilem; non ita tamen letalem, ut Phalangium videatur; nec ita lenem quin Crabronis superet kakoh/qeian.

Asellus arvensis ob similitudinem, quam cum asello habet, dicitur. Reperitur inter arvos, segetes, pedum duntaxat numero (quippe sex tantum parvos et nigricantes habet) a [Orig: à] reliquis discrepans; Collum illi brevissimum, corpus latiusculum, compressum; cauda aliquantum mucronata. Iulio menese agro. Colcestriensi eum Pennius vidit, alias numquam reperit. Quem in Medicina usum obtinuit, nobis adhuc inexploratum est.

CAPUT II. De Insectis apteris octopedum:

ARTICULUS I. De Scorpione.

[Note: Nomen. Asdr. Hist. Ins. l. 5. c. 11. Mouf. Theatri Insect. l. 2. c. 10.] INsecta aptera octo pedum sunt Scorpio et Araneus. Scorpius nomen apud Graecos para\ to\ s1korpi/zein to\n i)/on, quod venenum iaculetur; vel ut alii para\ to\ s1kaiw=s2 e)/rpein, quod [Orig: quòd] flexuose serpat, nomen invenit. Plinio Scorpio etram, Ciceroni et aliis Hepa, Pandectario Satocollos dicitur.

[Note: Descriptie] Animal culum est colore subatro et veluti fuligineo, corpore oviformi, Capite, quod in pectoris summitate gerit, latente, Oculis tam exiguis ut pene [Orig: penè] nulli conspiciantur. Pedes habet octo: chelis et forcipibus solidis furcata bina brachia, ceteris grandiora, fluvialibus astacis et cancris haud absimilia. [Note: Arist. H. A l. 4. c. 7.] Aristoteles quinque bisulcis dentata forcipib. habere scribit. Ex corporis imo, cauda producitur, globulis multis septem plaerumque, aliquando sex, et novem, quorum ultimus, ceteris longior, solus praefixo simplici vel duplicato aculeo, et nonnihil reflexo ad ipsius extremitatem, armatur. [Note: Plin. H. N. l. 11. c. 37. Nicand. in Theriac. Plin. H. N. l. 11. c 37. Aelia. H. A l. 9. c. 4. Galen. de loc. aff. l. 6. c. 5.] Dentem Plinius dixit. De lingua nescio quid apud Gordonium habebis. Lambere ea cutem dicuntur. An tenui fistual quod Plinio, Aeliano, et Nicandro, visum, pertusus sit aculeus, qua venenum eiaculetur, auctores viderint. Galenus certe negat. Admitti forte [Orig: fortè] potest, cum et in viperae sectione, sub dentibus vesicula lateat, e [Orig: è] qua venenum, cum mordert, effundere solet.

[Note: Locus. Strab. Georg. l. 16. 17. Plin. H. N. l. 5. 7. et l. 8. 16. 29.] Loca frigidiora nullos alunt: innoxii qui in Germania et Helvetia habentur. In Italia, Romae imprimis, America, Persia, inter Susas inprimis et Mediam, Canariis insulis, Numidia, Scythia, Pescara, Barbaria, Aethiopia, India Orientali prope

[Note: Aelia. H. A l. 10. c. 23. 29. l. 15. c. 16. l. 17. c. 40.] flumen Estamenum, tanta multitudo, ut incolae solum vertere necesse habuerint. Plura in differentiis occutrunt. Sub lapidib. et in parietib. plaerumque latitare solent.

[Note: Victus et Generatio Ael. H. A. l. 6. c. 22. Plin. H. N. l. 11. c. 25. et l. 20. c. 12. Antig. Hist Mira. c. 24 Holl. Prax. l. 1. c. 1. Plin. H. N l. 10. c. 72. Plin. H. N. l. 20. c. 12.] Terra vivunt, et aliquib. in locis, herbas, lacertas, aspidas, verticillos, et blattas comedunt. Non coire, sed nimio Solis calore procreari, apud Aelianum habemus. Per putrefactionem ex paguris, Crocodili cadavere, sisymbrio, ocymo, et si Alberto fides, lignis putridis, nasci, dubitari non debet: per coitum, et quidem vere et autumno, saepius undenos, Moufetus auctor est. Vermiculos, inquit, quod vidimus albos, vivos, ovorum specie pariunt et incubant: mox ut prolem perfecerunt, pelluntur abipsa, interimunturque magno [Note: Plin. H. N. l. 11. c. 25.] quidem numero. Antigonus fetum ab ipsis devorari arbitratur, unum modo [Orig: modò] sollertissimum relinqui, qui ipse matris clunibus imponendo, tutus et a [Orig: à] cauda et a [Orig: à] morsu fiat: reliquorum hunc ultorem, et superne [Orig: supernè] patentes conficere.

[Note: Natura et Mores. Plin. H. N. l. 29. c. 4. Scal. Exser. 245. l. 3.] Nonnisi pilosas partes attingunt. Cum incedunt, transversos sese inferunt. Propter longitudinem enim pedum posteriorum, quos in vacuum ponere necesse habent, ingressionis corrumpitur quadratura. Numquam mansuescunt, quod Galenus prodidit. Unum per viginti duos dies in oleo vixisse, et in imo vasis ambulasse, Albertus auctor. Quid in fetum commmittant, et ab eodem vicissim patiantur, paulo [Orig: paulò] ante dictum. Umbram solis declinantes, umbram petunt: nec nisi calcati, prodeunt et aculeos exserunt. Capite abblandiuntur prius, ut cauda commodius feriant. Nec Isidis sacerdotes circa urbem Copton laedere, nec Psyllos, apud Aelianum [Note: Aelia. H. A. l. 8. c. 13.] invenies. Porci nigri percussi, omnino [Orig: omninò] moriuntur: non nigros ab ictu liberos dicunt. In Aethiopia, qui eor. excrementa calcavere, ita pedib. exulcerantur, utvix convalescant. Nulli animalium nocere, cui non sit sanguis, reliquit quidem Plin. sed Wolphiuscum vipera, conclusum, mutuis periisse vulnerib. vidit. Cum omni virulentorum insectorum genere, escae [Note: Ael. l. c. Venenum et Medela.] causa confligere, Aelian. auctor est.

Pestis importuna veneni, nisi quod [Orig: quòd] graviore supplicio lenta, per triduum morte conficiunt, virginibus letali semper ictu, et feminis fere [Orig: ferè] in totum, viris autem matutino, exeuntes cavernis, priusquam aliquo fortuito ictu [Note: Plin. l. 10. c. 25. et l. H. N. 11. c. 25.] egerant venenum. Constat eos, quib. septem aut novem caudae internodia saeviores esse: plurib. enim sena sunt: feriunt obliquo ictu et inflexo. U enenum omnib. medio die, summa item aestate exasperatur, cum incanduere solis ardoribus: itemque cum sitiunt inexplebili potu. Maxime [Orig: Maximè] exitiales sunt, si suum genus adeant, antequam [Note: Plin. H. N. l. 20. c. 12. l. 21. c. 23.] noceant. Incurabile venenum, si ictus eo die ocimum comederit. Non sentiunt puncti dolorem, si manu onicum tenuerint. Symptomata varia affligunt. Locus affectus inflammatione corripitur, indurescit, intensius ruber, vicissimque dolore premitur: modo [Orig: modò] aestaut, modo [Orig: modò] frigore corripitur. Vulneratum affligit sudor et tremor. Extrema frigescunt, inguina atrollungur, flatus per sedem prorumpunt, capilli eriguntur, facies distorquetur, etc. Dodonaei famulus tam frigido sudore perfusus erat, ut algentissima nive se opprimi quereretur, etc. Infinita contra ictum apud auctores prostant remedia. Ex herbis sunt Absynthium, Abrotanum ex vino pota; Amomum, Ammi, Anisum, Allium, Aristolochia, Asphodelus, Assa foetida, Attractilis, Atriplex, Blitum, Caltha, Calamintha, Coepa, Centaurea, Chamaepitys, Colocynthis, Cypetus, Galbanum, Hordeum, Iris, etc. Ex fruticib. Balsamum, Myrtus, Paliurus, Rosa, Rubus, Laurus, Morus, Tus, Vitis. Ex anim alib. Sputum humanum et urina, Mumia, Ranae fluviatiles, Coracini pisces in Nilo, Scorpio denique ipse tritus, et cum sale, lini semine et althae impositus. Taceo composita, quae ap. Diosc. Plin. Rhasen, Albucasin, Oribasium, Serapionem, Silvaticum, et alios exstant, e a [Orig: à] Moureto ac Aldrovando collectae sunt. Villanov. herbam trinitatis, cum succo radicis ebuli, et vino, tamquam unicum remedium commendat. Ioh. Arden.

Chirurgus Anglus praesentissimum ait, si tres quatuorve sanguinis gutrae iuxta vulnus extrahantur, eodemque vulnus statim illinatur. Fugantur suffumigio ex sulfure, galbano, et ungula asini. [Note: Plin. H. N. l. 20. c. 4] Non egrediuntur, si raphanum incisum cavernae imposueris. Rhasis radicem enulae gestatam laudat, etc. Torpescunt, si delphinium herbam substraversi. Necantur, si raphanum commansum, basilicum latifolium, in aquanascens, aconitum, helleborum nigrum, [Note: Plin. H. N. l. 35. c. 19. Antipathia. Plin. H. N. l. 29. c. 4. Arist. H. A. l. 8. c. 29. Plin. H. N. l. 25. c. 10.] ocymum rubro flore imposueris, et Galatae insulae terram. De Antipathia habe. Scorpionem et Crocodilum, simul atque alteralter. conspexerit, in mutua funerasponte rapi, id ab Aegyptiis proditum. Stellionem, visu quoque pavorem ipsi inferre, et torporem frigidi sudoris. Cum sol in Canco est, serpentes ictib. torquere. A vipera devorari. A vespis, apib. et crabronib. non attingi, qui a [Orig: à] scorpionib. percussi sunt. Reviviscere mortuum aiunt, si quis helleboro candido linat. De odio inter eos et aconitum, ita [Note: Plin. H. N. l. 27. c. 2.] Plinius. Hoc quoque tamen in usus humanae salutisvertere, scorpionum ictib. adversari experiendo datum, in vino calido. Ea est natura, ut hominem occidat, nisi invenerit quod in homine perimat. Cum eo solo colluctatur, velut pari intus invento. Sola haec pugna est, cum venenum in visceribus reperit: mirumque exitialia ambo cum sint, duo venena in homine commoriuntur, ut homo supersit. Imo vero [Orig: verò] etiam ferarum antiqui remedia prodiderunt, demonstrando, quomodo etiam venenata ipsa sanarentur. Torpescunt scorpiones aconiti tactu, stupentque pallentes et vinci se confitentur. Auxiliatur eis helleborum album, tactu resolvente: ceditque aconitum duob malis suo er omnium, etc.

[Note: Usus in Medicina. Galen. l. de Theriac. ad Pison. c. 9.] Magni est in calculo atterendo et pellendo usus. Comburitur a [Orig: à] quibusdam. et cinis cum pane felicissime [Orig: felicissimè] exhibetur. Alii Olea conficiunt, inter quae laudatissimum et mirabile, quod Matthiolo debemus. Habetur et apud Ianum Damascenum confectio.

[Note: Differentiae.] Differentiae Scorpionum, a [Orig: à] forma, sexu, loco, quantitate, colore et viribus sumuntur. Formam si respicias est. 1. Gibbosus, cadua pro corporis pusilli ratione magna, quam post se convolutam trahit. Pallidus videtur: sed aculeus admodum productus albescit. Omnium celerrime [Orig: celerrimè] , et calidum solum, venenum infundere, prodiderunt Arabes. Ad ictum, calor corporis in singulas fere [Orig: ferè] horas variat, et ex viridiflavo, albo, rubidoque alteratur: acuta febrisaffligit, lingua tumet, urina sanguine tingitur. Remedia vide ap. Mouf. 2. Gaudati et non caudati, et vel unum habent aculeum vel duos. Qui paguros imitantur, splendescente sunt colore, et eadem quae alii inferunt accidentia 3. Alati, quos Mauritania alit, Lybiam dicit Lucianus. Alis sunt tenuib. ut Cica dae. 4. Non alati, quosibidem inveniri Strabo asserit. 5. Paguror. et cancror. instar, qui splendescente colore sunt, et eadem quae alii accidentia inducunt, vide infra in Differentiis de colore. 6. Septem vel octo nodis, qui saeviores. Sex qui benigniores. 7. Caudati qui vel unico muniuntur aculeo, vel duplici. Excaudes.

[Note: Plin. H. N. 1. 11. c. 25.] A Sexu sunt 1. Mares graciliores, longiores, ventre, chelis et spiculo maculatiores, qui venenum habent infestius. 2. Feminae, quae maiores, pinguiores, ventricosiores, placabiliores.

A Loco sunt 1. Pescarens. in Afr. àquib. icti continuo [Orig: continuò] moriuntur. Ideo [Orig: Ideò] cives relicta temporis aestate urbe, ruri ad Novemb. usque mensem commorantur, si Leoni Africano fides. 2. Aegyptiaci, qui maximi, et statim interficiunt. 3. Lybici, qui vel terrestres, multis corporis vertebris insignes, vel volatici, dequib. anteh ac. 4. Americani, omnium minimi, sed maxime [Orig: maximè] virulenti, si A fricanos dempseris. 5. Castellani, quos agricolae, dum terram aratro scindunt, formicar. more congregatos, inveniunt, ubi per hiemem delitescunt.

A Quantitate. 1. Minimi sunt Americani. 2. Maximi Africani, et illi qui in India Orientali.

[Note: Aelia. H. A. l. 5. c. 26.] A Colore septem sunt apud Nicand. genera. Primum albicat, et minime [Orig: minimè] est letale. Alterum ore est rufescente: ad ictum, vehemens ardor, febricitatio, et sitis intolerabilis sequitur. Tertium luridum et nigricans, cuius ictus inconstantem membror. ictum facit,

[Illustration: ]

cachinnumque Sardonicum. Quartum colore ad viride inclinante. Ad ictum frigus et horror invadunt. Septena aut novena habet internodia. Quintum, lividum pallidumque est, amplo et distento ventre. Vescitur herba; et dente quoque mordet. Virus eius Nicander boubrw/stin vocat, quod ab ipso vulnerato, homini bubo intumescit. Sextum, et septimum, ad differentiam ex forma pertinet. Illud cancro marino littorali simile est, corpore grandiori, orbiculari. Matthiolus nigros, ferrugineos, virides, in Arcinonensi comitatu vidit. Hoc ad Paguror. formam accedit, ex quib. in sicco cavernam aliquam ingressis, et postquam mortui sunt puttescentib. oritur. Aelianus flammeum vocat: quod pagurum coctione rubentem aemuletur.

A viribus sunt 1. Noxii, de quibus in praeteritis. 2. Innoxii, quales sunt in Noricor. subalpinor. regione, Pharo, Avaniensi territorio, Helvetiae agris, et Germaniae regionibus.

ARTICULUS II. De Araneo.

PUNCTUM I. De Araneis in genere.

[Note: Nomen. Aldr. Hist. Ins. l. 5. c. 12 Mouf. Theatri Insect. l. 2. c. 11.] ARaneum, seu Araneam, Isid. quasi ab aere [Orig: aëre] nutritam et natam esse vult, perperam [Orig: perperàm] . Sollicitemuscascape [Orig: Sollicitèmuscascape] . re scimus: scimus et coire. et ovaac vermiculos excludere. Melius cum Becman. ab Ebr. [Gap desc: Greek word] texunt deducas. Graec. a)ra/xnh et a)ra/xnhs2, para\ to\ a)raia\ i)/xnh e)/xein: h) para\ to\ ei\s2 to\n a)/era ai)rei=n ta\ i)/xnh, dicitur. Alii muoxau/thn muscatricem, Kiranides qh/rafon, Hesych. stibh\n vocat. *o)lko\s2 quoque nonnullis araneus, fa/layc et fala/ggion pro araneo quovis sumuntur, Lydiam et aridam Iuvenalis vocavit. Illam propter Arachnen puellam, quae in hoc insectum a [Orig: à] Pallade immutata idictur. Hanc, quod [Orig: quòd] telam aridam texat. Audax est Claudiano, quod cum Pallade congredi ausa fuerit.

[Note: Descriptio Plin. H. N. l. 11. c. 47. et 24.] Caput omnibus minimum, excepto uno, quod grandissimo capite Plinius esse dixit. Omnibus terna in cruribus internodia, quibusdam bini pedes praelongi accedunt. Nam omnes eiusdem longitudinis habere, diversitas operarum innuit. Quibusdam fila quae neverunt, attenuant, et in longum protrahunt: aliis eadem in telam deducunt, ac in vicem coniungunt: aliis denique per eadem prorepunt, et cum volunt. ex iis ceu immobiles se suspendunt.

[Note: Locus.] Nulla fere [Orig: ferè] non regio Araneos alit. Gaudentius tamen Merula in vetusta prope Gratianopolim in Gallia turri non inveniri, immissos emori, auctor est. De Phalangiis in Differentiis agetur.

[Note: Victus.] Victitant muscis, asilis, tabanis, vespis, saepe [Orig: saepè] et parvis Lacertis. Nihil conficere vel recondere, auctor est Aristoteles. Quicquid ceperint, foras sugendo evaporare. Filo suspendere, alii existimant.

[Note: Generatio] Ex seminib. aeriis [Orig: aëriis] situ et corruptione putrefactis generari inde colligerelicet, quod [Orig: quòd] novissimae aedes, primo fere [Orig: ferè] quo dealbantur die, eorum corporib. [Note: Arist. H. A. l. 5. c. 8.] telsique satent. Propagatio plaerumque coitu fit, cuius actio et desiderium fere totum ver durat. Tum retis mutua et repetita attractiuncula, venerem quasi accendunt: continuo [Orig: continuò] inter trahendum propius accedunt, tum denique aversis clunib. quia ille coeundi [Orig: coëundi] modus, (ob globosam corporis formam) maxime erat conveniens. [Note: Arist. H. A. l. 5. c. 22. ed. Scalig.] De Partu ita Aristotel. Parit vermiculos pusillos primum. Totius n. mutatione fiunt, non ex parte. Subrotundi per initia sunt: cum peperit, incubat, ac figurat trib. dieb. Intela sua parit omnes: sed partim in tenui et brevi, partim in crassiore, et alia insinuata: nonnulla etiam aliqua ex parte circumdantur a [Orig: à] tela. Non omnes aranei simul generantur: statim nati et saliunt et filum emittunt. Humor idem in vermiculis attritis, et in iuvenculis araneolis; quippecrassus, candidus. Circiter [Note: Plin. H. N. l. 11. c. 48.] quater septenis diebus absoluti fiunt. Visa ova multa, modica, livida, exiguis maculis aspersa, mollia, viscida. Visi et ex unico ovo multi prodeuntes fetus, tam exigui, ut vix oculis percipi queant. Visus denique sub captae araneae alvo, magnus ovorum, adeo [Orig: adeò] exiguor [Note: Aldrov. l. c.] ut atomis comparare licuisset,

candidorum, et quae digito compressa, crepitum excitabant, cumulus.

[Note: Antipathia. Plin. H. N. l. 11. c. 24.] Cum stellione, lacertis, et serpentib. dissident. Lacertor. catulos venantur, hos primum tela involventes, et tunc demum labra utraque morsu apprehendentes, amphitheatrali spectaculo cum contigit. Libratidem, verba sunt Plinii, se filo in caput serpentis porrectae sub umbra arboris suae, tantaque vi morsus cerebrum apprehendit, ut stridens subinde, ac vertigine rotata, ne filum quidem desuper pendentis rumpere, adeo [Orig: adeò] non fugere queat: nec finis ante mortem [Note: Plin. H. N. 1. 8. c. 24. et l. 11. c. 24] est. De Praesagiis hoch habe: ruinis imminentib. cum telis primos cadere: in cremento omnium futuro, telas altius tollere, et quia sereno caelo non texunt nubilo texunt, multasaraneas imbrium signa esse. Sub Lecuctricae pugnae tempus, albas circa templi valvas [Note: Pausan. in Baeoticis.] texu ere telas: adorientib. fines Macedonib. nigro opere omnia complevere.

[Note: Ingenium. Arist. H. A. l. 9. c. 39. Plin. H. N. l. 11. c. 24.] Ingenium solum texturae artificium testatur, quod in gtertio genere post Aristotelem Plin. elegantissime [Orig: elegantissimè] describit. Orditur, inquit, telas, tantique operis materiae uterus ipsis sufficit, sive ita corrupta alvinatura stato tempore, ut Democrito placet; sive est quaedam intus lanigera fertilitas, tam moderatoungue, tam tereti filo, et tam aequaliducit stamina, ipso se pondere usus. Texere a [Orig: à] medio incipit, circinato orbe subtegmina (kro/kas2) annectens: maculasque paribus semper intervallis, sed subinde crescentibus, ex angusto dilatans, indissolubili modo implicat. Quanta arte celat pedicas scutulato rete grassantes, quam [Orig: quàm] non ad hoc videtur pertinere cribratae pexitas telas, et quadam politurae arte, ipsa se tenax ratio tramae? (villosa et lanuginosa filor. natura) quam laxus adflatus non ad respuenda quae veniunt sinus: derelicta lasso praetenti summa parte, ut arbitrari licet illa quae difficlie cernuntur: atque ut in plagis lineae offensaepraectpitant in sinum? Specus ipse qua concameratur architectura, et contra frigora quanto vilosior? quam [Orig: quàm] remotus a [Orig: à] medio, aliudque agendi similis? inclusus vero sic, ut sit nec ne, intus aliquis cerni non possit? Age firmit as quanta irrumpentib. venis? qua pulverum mole degravante. Latitudo telae saepe [Orig: saepè] inter duas arbores, cum exercet artem et discit texere: longitudo fili a [Orig: à] culmine ac rursus a [Orig: à] terra per illud ipsum reciprocatio, subitque pariter ac fila deducit. Cum vero captura incidit quam [Orig: quàm] vigilans et paratus ad cursum? licet extremum haereat plagii, semper in medium currit: quia sic maxime [Orig: maximè] totum concutiendo implicat. Scissa protinus reficit ad polituram sarciens. Namque et catulos lacertar. venantur: hos primum tela involventes, et tunc demum labra utraque morsu apprehendentes, amphitheatrali spectaculo cum contigit. Feminam putant esse quae texat, marem, qui venatur, ita paria fieri merita coniugio. At Aristot. feminam et venari et texere scripsit. [Note: Scalig. ad Arist. H. A. l. 9. c. 62. s. 203.] Flandris ideo [Orig: ideò] similes Scaliger facete [Orig: facetè] dicit, qui otiose agitant: mulieres negotia exercent. Novam vero [Orig: verò] telam mane et vesperi texit: illudque tam firmum, ut ex alto se filo demittens, parieti vel arbori adeo [Orig: adeò] affigat, ut ne ab [Note: Arist. l. ???] imbrevel ventis detrudatur. *makros1kele/steros de imo loco se suspendit, ut inde bestiolae irretiantur; minor superiore loco excubat, in exiguo se telae foramine occultans. Sensus esse exquisitissimi vel exinde colligas, quod in medio suae telae residentes, Muscam in remotissimam etiam partem im pegisse sentiant.

[Note: Nocumenta et Remedia.] De Nocumentis et Remediis in Differentiis exacte [Orig: exactè] agetur. Oleis et vitib. sunt inimici, domosque conspurcant. Demorso penis erigitur. Si quis caus devoravit, vinum melissae superbibat necesse est. Prodest et resina abietis sumpta. Morsui allium cum ruta permistum et ex oleo tritum feliciter superimponitur. Huc emplastr. de muscis, adeps humanus, sanguis testudinum, [Note: Plin. H. N. l. 32. c. 4.] cinis ungulae arietinae, stercus caprae dissolutum, cerebrum capi cum pip. in vin. dulci sumptum, etc. faciunt.

[Note: Usus.] In Cibis ap. quosdam fuisse admiratione non caret. Fit cuiusd. meretricis tempore Alex. M. quae a [Orig: à] iuventute araneis nutriebatur mentio. Meminit et Albert. Coloniens. cuiusdam puellae. Sed et Heroina quaedam ap. [Note: Mouf. Theatri Insect. l. 5. c. 15. Cardan, da variet. rer. lib. 8. c. ???] Anglos, teste Mouf. eis non abstinebat. Notat et Cardan. triennem. In Medicina haud contemnendi sunt usus tam aranei, quam [Orig: quàm] telae. Aranei

faciunt ad quartanae a versionem, si alutae velnucisputamini inclusi, lacerto aut collo appensi fuerint: quod per experientiam verum fuisse scripsit Pennisu. Ad auris dolores, si oleum cui incocti tres auri immittatur, vel sucus eorum exprimatur. Plin. aceto macerari, conteri, et cum croco immitti debere scribit. Ad uteri suffocationem, si ceratum ex iis confectum umbilico superponatur. Ad suppressam alvum, si cum filo descendens, sinistra manu apprehensus et contritus, umbilico appositus fuerit. Adstringi aiunt, si ascendentem ita adhibueris. Ad Condylomata, si dempto capite pedibusque infricetur, etc. Tela adstringit, refrigerat, siccat, glutinat, et nihil putrescens diu subesse permittit. Ideo haemorrhagias, dysenteriam, et alios fluxus [Note: Schrod. Pharm. l. 2. c. 53.] sistet. Emplastri febrifugi compositionem apud Strobelbergerum ingreditur. Cum oleo imposita, articulorum vulnera consolidat. Ingreditur unguentum contra serpigines. Condylomata, alligata absumit. Verrucam si rudior in pilae formam convoluta, et verrucae imposita, accendatur, et in cineres ibidem redigatur. Paratur apud Aegyptios ex multis araneis et teilis medicamentum, cum [Note: Prosp. Alp. l. 4. de Medis. Aegypt.] oleo rosaceo linimenti instar: vel araneas in ispo oleo incoquunt, quo calido carpum ambar. manuuminungunt.

PUNCTUM II. De Araneorum Differentiis, et primo [Orig: primò] de Innoxiis.

AE Arneis dicturisoccurrit Moufetus. Hic enim Araneos eleganter, in Noxios seu Phalangia et Innoxios qui vel Domestici, vel Subdiales, distinguit. Utrosque denique in Retiarios, Telarions et varios dispescit. Omnes cum aetate maiorem acquirere peritiam; lanis inclusos, tinearum generationem augere, et senectutemquotannis [Note: Arist. H. A. l 9. c. 62. ad. Scalig.] saepius exuere addit. Apud Aristot. tria habentur genera. Primum mordax: alterum luporum: tertium erudita operatione conspicuum, de cuius tela superius diximus. Aristor. s1ofw/taton kai\ glafurw/taton, sapientissimum et elegantissimum dixit. Aldrovandus a [Orig: à] se observatos duabus tabellis expressit. Nos, ne quisquam omittatur, utrumque coniungemus.

[Note: Differentiae ex Mouf.] Ex innoxiis ergo [Orig: ergò] , de Domesticis iam in genere ex parte actum est, qui omnium maximi subdiales a [Orig: à] rapacitate, venatorum, et Lupor. lu/kwn nomen [Note: Mouf. Th. Ins. l. 2. c. 11] accepere. Hor. minimi non texunt: qui vero [Orig: verò] maior est, asperam parvamque telam apud terram aut sepes orditur. Cavernarum exigua vestibula praetendens, et primordiis telar. intus positis, observat dum aliquid in tela offendens commoverit; mox accurrit ut capiat.

Ex Retiariis unum maximum vidit Moufet. Corpus illi spumeum ovali fere [Orig: ferè] figura. Caput sub ventre exiguum et forcipatum. Dorsum variis maculis [Note: Moufet. l. 2. c. 14.] candicantibus ornatum. Brevi tempore a [Orig: à] pisi magnitudine ad eam crassitiem ascendit. Inter rosar. ramulos autumno rete expandit, et muscas, culices etc. mira dexteritate fune artracto illaqueat.

Telarii vel subtilem telam texunt, vel mediocrem, vel vilem, crassam, rudem et deformem. Priores sunt Domestici, ex quibus unius, fusci coloris, et cuiusdam si inter oculos solemque ponatur pelluciditatis. Ex illis qui Mediocrem texunt est Agrestis seu Silvestris, qui in sepib. cum sago linteamen expandit. Corpus ipsi fuscum, leniter hirsutum. Pedes polymiti, nigris et albis maculis seriatim varii. Os forcipatum, acetabulis munitum. Puncta in capite supra os duo, albicantia, forte oculorum vice. Tela ne pluvias quidem transmittit. Filum ducit et quasi in fasciculum colligit hic Campestris. Pennius eum in Colcestrensi agro inter Origanum muscis insidiantem observavit. Corpus est globi aemulum. Dorsum quindecem maculis notatum. Anus quadrangularis et nigra. Pedes proximo descripto similes.

Huc spectant tres Subdialium species. In murorum rimis degunt. Sordidam et parvam telam texunt, et

extra speluncam spe praedae longe [Orig: longè] vagantur, eandemque correptam in antrum trahunt. Maximus, inquit Mouf. fusco est colore, caput illi quasi ovale, corpus globosae fere [Orig: ferè] rotunditatis, utrumque latus duae parvae ac breves lineae albae exornant, circa medium dorsum colore est magis albicante: pedes habet ex nigris fuscisque maculis pulchre varios. Medius minor est tinctura grisea. Spinam albae tres quasi margaritae illustrant, quar. quae collo proxima, maior et longior. Tertius nigrior videtur, dorso crucem gerens transversam, rectangularem altissimam, ideoque a [Orig: à] quibusdam Sanctus vocatur. Eluporum hos esse genere conicio, quia currunt cum saltu quodam, et voracitatem miram produnt, nihil enim in crastinum reponunt, sed omnes uno die praedas absumunt. Cinereum huius generis vidit Gesner.

[Note: Moufet. l. c. p. 234.] Ex variis sunt Longipedes Nigri, Albi ex atroruffescentes, et Rubri, de quibus idem Moufetus ita. Sunt praeterea Aranei Longipedes inordinatae rudissmaeque telae artifices. Campestrem corpore fere [Orig: ferè] globoso et fusco, gramificcolam, ovisequum, Angli Shepherd sive opilionem nominant, vel quia ovium consortio gaudet; vel quod [Orig: quòd] agros illis refertos, pastores noxa et veneno carere (est enim et ipse tam intus quam [Orig: quàm] extra sumptus, animalinnoxium) existimarunt. Sunt adhuc plures Araneorum species. Est einim araneus quidam niger breviusculis pedibus, ovum sub ventre niveum secum portans et celeriter currens; rupto ovo araneoli multi egrediuntur, qui cum matre ad pastum omnes una [Orig: unà] procedunt; vesperi vero [Orig: verò] parentis dorso conscenso requiescunt. Hunc verrucis asperum credidit Pennius, donec stipulae contactu araneolorum descensum plane [Orig: planè] viderat. In putridis quoque et cavis arboribus Aranei nigerrimi, magno corpore, pedib. brevissimis, cum Asellis et Iulis habitantes. Vidimus item (inquit Gesnerus) totos albos, compresso et latiusculo corpore, in flore Oreoselini, in rosis atque in gramine, pedes illis tenuissimis longissimi, os macula, latus vero turumque rubicunda linea notatur. Venenatum credit, quia certopithecum eius esu pene [Orig: penè] exanimem vidit, et vix oleo infuso liberatum. Novimus quoque oblongo corpore araneos et acuta cauda ex atro ruffescentes, veluti etiam virides. Sunt et rubri duum generum. Unum maius in terrae gavernis tantum habitans, pectore mitniato, pedibus ex rubro flavescentibus, cauda atque ventre ex fusco colore ad flavum nonnihil tendentib. Aliud genus valde minutum, reduvio ovili minus, (intense veluti ex Cocco) rubens. Sex tantum pedes habet, ut monstrum aranei referar: caput illi araneis simile, sed parvum valde. Intra terram habitat, rudissimam telam operans, et indigestam; quandoque foris oberrat, et in praeda captanda magnam agilitatem monstrat.

[Note: Differentiae ex Aldrov. Aldrov. de Ins. l. 5. c. 12] Aldrovandus suos duabus, ut dixi tabellis expressit. In priore viginti et unum delineat. Prior e [Orig: è] parvorum genere est, corpore crassiusculo ac oblongiusculo, pedibus octo instructus, totus cinereus, parvam texit telam, araneum lautum vocant. Secundum pictus minimorum generis, totus est viridis, Araneus pratensis nuncupatus. Numero 8. Araneus est pedibus brevibus, totus subcastaneus, assultim ingreditur, arbitrorque eum esse, quem Pulicem Aristoteles nuncupavit. Eiusdem generis est, eiusdemque coloris, qui quarto numero datur. Ex minimis est sextus, campestris, rotunda alvo, alboque pectore verro castaneo, tribus albis notato punctis; cum totidem nigris notetur alvus: pedibus tenerrimis, longiusculis, telam texit oblongam, in medio, quo residet, rotundam. Septimus totus viridis, et ipse pratensis, protenso corpore, et acuta alvo, lineis candidissimis quinque insignita. Octavus ex minoribus est. brevissimo corpore, alvo admodum orbiculata, crassissima proportione

corporis, pedibus mediocris longitudinis, totus nigricat. Nonus corpore maximo, at brevi et compacto, adeo ut vix pectus eius sit conspicuum, figura marsupium aemulatur, totus ruberrimi coloris. Decimum lautum quoque dicunt, alvum habet bifidam, qualem in aliis non invenias, pedes vero [Orig: verò] qui hirsuti sunt, illius quam pictor expressit proceritatis ac crassitiei. Color ei cinereus, maxime [Orig: maximè] in pedibus, corpus enim nonnihil ad castaneum inc???nat, et punctulis candidissimis undique maculosum est. Undecimus quasi triangulari alvo, totus flavescit, quemadmodum duodecimus huic postremo congener, totus candicat. Decimus tertius albo, et cinereo fusco varius telam texit, parvam, rotundam et subtilem ex emdiocrium genere. Decimus quartus admodum exiguus, rotundus, coloris flavi, longissimos habet et subtilissimos pedes, agros colit. Decimus quintus corpus habet rotundum, videturqu; pectore carere, colore est subluteo et subviridi, maculis tortuosis, serpentium gyros aemulantibus varius. Decimus sextus idem forte est, licet paulo minot. Decimus septimus pratensis est, corpore procero, pectore candido, alvo flava, pedibus crassis, quorum penultimi ceteris paulo [Orig: paulò] sunt breviores, nulla in omnibus apparent internodia; antennis caret. Decimus octavus sex tantummodo pedibus instructus folliculum texit candidum, sicuti in expresso hic mori folio videre licet, unde aranei generis esse vix credo, corpore Araneis simile animalculum est, cinerei coloris. Numero 20. expressus ex minimorum genere, colore ex castaneo, l meis duabus flavis per alvum notatus. Postremus in hac serie, capite, pedibus, et pectore aterrimis, alvo ex albo cinerea ad maiorum genus redigitur. E phalangiorum genere videtur.

In secundatabella novem sunt aranei. Primus, terrestris quoque dici potest, quia terram habitat e [Orig: è] Pulicum genere, salit enim. Corpus habet breve et breves etiam pedes, ex cinereo fuscus totus. Secundus huius ordinis corpore est atro, albo variante, grandi capite, candicante, brevibus antennis, pedibus cinereis. Tertius exiguus, subalbidus ad luteum vergens, maculis variegatus nigris. Quartus araneus femina prolem tergore ferens, sed ea orbata: corpore procero, pedibus crassis, crassissimo item pectore. Quinto loco exprimitur eius fetus. Sextus idem forte qui quintus, prolet tam numerosa onustus, ut quadam hirsutie villosus esse videatur. Proliger dici potest, color ex leucophaeo ad atrum vergit: Septimo et octavo loco pictus Araneus prono et supino corpore, w)xrome/las2 dici potest, atro enim et luteo variat. Nonus est ex minimorum genere totus flavus alvo triangulari.

Addamus hic Indicos. In Cumana adeo [Orig: adeò] firmas telas texunt, ut difficulter disrumpantur. Alibi adeo [Orig: adeò] virides ut serico eiusdem coloris aeuqari possint. In Hispaniola ipsi aranei pilas lusorias corporis magnitud. aequant, si Oviedo credimus. In Brasilia sex [Note: Marcgr. Hist. Bras. l. 7. c. 3.] species observavit Marcgrav. Nhamdui nempe, Elegantissimum, Elegantissimo similem, Fabae magnitudine, Muscar. magnitudine et Pisi quantitate, quos etiam ita describit.

Nhamdui Brasiliensibus, araneus magnitudine Cicindelae, clupeum in dorso gerit triangularem, splendidissimum, in laterum circumferentia sex conis acutis praeditum albi coloris, cui brunnae maculae immixtae. Ad os habet denticulos duos et splendidi coloris, incurvatos.

Elegantissimus Cicindelam superat magnitudine, corpus vix semidigitum longum;anterior eius sectio minor continet crurs octo, duobus internodiis constantia, fere [Orig: ferè] digitum longa, ex flavo et brunno variegata. Posterior sectio maior: prior tota argentea, splendens: posterior ad medietatem etiam tota argentea, et in hac ponendo posteriorem partem deorsum, quasi facies humana egregie [Orig: egregiè] apparet, qua si sculpta et argento esset obducta; relique medietas quasi ex argenteo et brunno glaciata. Similis quoque mixtus color in

inferiori corpore. Inveniuntur et duplo maiores.

Elegantissimo similis, maior est eo. Anterior sectio corporis parva, magnitudine seminis cannabin. sed paulo longior; posterior avellanam maiorem aequat; et anterior sectio ut et posterior ad medietatem argentei coloris splendidi, ultima posterioris medietas flavi et maculis duabus argenteis notata, in quolibet latere una; ceterum [Orig: ceterùm] in flavo illo subtilibus lineis fuscie variegato, varia sibi imaginari quis potest. Crura octo variegata ex pallide flavo et fusco omnia in anteriori sectione: tenacula adhaec duo prope os eicusdemcoloris. Telam facit more ceteris communi.

De Araneo fabae magnitudine haec habet. Araneus alius fabae magnitudine, frequentissimus in aedibus: Prior corporis sectio subrotunda aequat pisum, altera longior et fabaeformis. Crura habet octo, in quolibet latere quatuor, sesquidigitum longa, tribus internodiis constantia et quartum est insertio in corpus. Anterius etiam duos propedes habet, vix quartam partem crurum longos, quibus apprehendit: duos denticulos nigros, ut maximus. Totus est coloris ex flavo, albo et saturato rubro instar holoserici fusci detriti: pilosum corpus, uti et crura. In superiore corpore magnas habet maculas nigras: crura quoque per inter valla punctulis nigris notata. Hi quoque Aranei cutem exuunt, ut maior ille. Fetus in orbiculari folle sub ventre progenerant. Noctu texunt. Reperiuntur et huius speciei dimidiae magnitudinis.

Araneus paulo maior muscis vulgaribus, cinerei coloris, hirsutus instar holoserici. In lateribus nigro serico vestitur. Crura habet sex, brachia duo, quibus apprehendit, cinerei in totum coloris, punctulis nigris.

[Note: Marcgr. l. c.] Araneus pisi quantitate, testa clypeata sexangula argentei coloris, cum maculis nigris elegantissimis tegitur. Capitulum et crura sunt nigra.

Placet et Hernandi Araneos proferre, quor. undecim habentur genera. [Note: Nier. H. E. l. 13. c. 28.] Primum genus Teacoltocatl seu stercoris araneus vocatur, mediocri corporis magnitudine et colore, inter nigrum et fuscum constans. Secundum quod maius, tocamaxacualli dicitur eodem colore. Tertium tocatl zintlatlauhquei, minus prae dictis, ac nigri coloris, valde venenatum, et quod contusum admotumque dicatur lateris sedare dolorem. Quartum tzintlatlauqui nuncupatur, quod etsi toto fere [Orig: ferè] corpore nigrescit, macula tamen rubea insignitur. Quintum dicitur tocamaxacual corpore magno, fulvo atuqe hirsuto, difficile sanabilia infligit vulnera, quaeque (si cicatrice obduci contingat) aliis atque aliis locis renoventur, eademque non morsu aut ictu excitata, sed incessu, confricatione et redditis alvi excrementis. Sextum omnium maximum tlalhochetl coloris nigri pallescentis arque cinerei est. Septimum ocolotocatl, ita nominatum, quod tigris pellem colorum quadam varietate tenus imitetur. Octavum est Hoitztocatl seu araneus spinosus, morsu dementat, superiore et media corporis portione ates cetera luteus, forma aculeata et similis tribulo, inde impetravit nomen [Note: Idem l. c. c. 25. 26.] Hoitzli spina est. Nonum atocatl seu araneus versans in aquis, rubro, aureo, et nigro variatum colore telam ducens magna ex parte, vitamque agens iuxta plantam vocatam ab incolis metl, levissimi atque innocentissimi ictus, mirum qua dexteritate opus peragat, filis hinc atque illinc distractis, et in orbem velut circino quodam compositis staminibus, deinde vero [Orig: verò] intexto atque stipante subtegmine. [Note: Idem c. 27.] Decimum excellit columbinum ovum ahoachtocatl. Alii quitlalhochocatl. dicunt. In tanta molenullius veneni est. Aliae apud Caribes araneç exaequant dimidium malum citreum sed crurib. exiguis. Dentes illis longi et acuti. Elaborant telam satis constantem (posset feminis pro calanticis servire) et cum ora seu fimbria texunt. Ablui potest et alba redditur. In

aliquar. telis si passer incidat aut alia [Note: Idem c. 25.] volucris irretietur. Undecimum Lavalava, Aranei parvuli sunt, aureique, et punctis rubris distincti. Vulunus est [Note: Nieremb. l. c. cap. 24.] noxium, ictusque agit in insaniam, membrisque subinde stuporem inducit, non sine anxietate et dolore. Praesidium est tubae prioris tambalaguisae et pilipoc singulorum tres obolos tundere, atque ex vino palmarum resolutos deglutire, aut oleum cuius mixtionem narravit Franciscus Hernandus inter plantas novae Hispaniae, illinere vulneri. Cavendum tamen primis tribus diebus a [Orig: à] potu; aut si bibendum sit, vinum palmarum aut nostratum, quod praestantius est sumendum; praeterea ab aere [Orig: aëre] et sole. Vivunt in pratis herbiferis Philippicarum insularum.

PUNCTUM III De Phalangiis et Tarantual.

TAntum de innoxiis Araneis, Noxii Phalangia vocantur. Nomen accepit, quod [Orig: quòd] internodia terna in cruribus habeant. fa/lagc enim digitorum intern odium proprie [Orig: propriè] significat. [Note: Plin. H. N. 29. c. 4.] Italiae ignotum inquit Plinius: at nunc tota meridionalis ora illis abundat. Singula in reti pariunt, et magno numero incubant: cumque ipsa proles increverit, matrem amplexa interficit et eicit. Nec parcit patri si ceperit. Feminam enim incubatu adiuvat. Pariunt autem et trecentos. [Note: Alexand. ab Alexanro Genial. dier. 2. c. 16.] Aestate duntaxat venenati morsus esse Alexander ab Alexandro prodidisse ait Moufetus: quod tamen de Tarnatula duntaxat sumendum est.

[Note: Differentiae.] Circa specierum enumerationem haud levis est inter Auctores differentia. Plinius, similis Formicae, Lupi, Rhagionis, Asterionis,, Tethragnatii mentionem [Note: Aetius 13. c. 18.] facit. Aetius [Orig: Aëtius] , sex genera enumerat, Rhagium, Lupum, Formicarium, Cranacolapten, Sclerocephalum, et Scolecium. Nicander illis quae Plinius attulit, addit Rhoga, Cyanei, Agrostis, Dysderi, sive Sphecium et Formicarium. Basilius decem Phalangiorum genera dicit, sed non describit. Avicenna, in Aegyptiacum, Nigrum, Rutilum, Rachen, Album, Citrinum, Vveum, Formicarium, Cantharadeum, Vesparium et Orobaten distinguit. Nos sedecem eorum genera, nempe [Orig: nempè] Formicarium, Venatorem, Rhagium, Stellatum, Caeruleum, Sphecium, Tetragnathium, Cantharideum, Ervestre, Cranocalapten, Sclerocephalum, Scolecium, Lanuginosum, Appulum seu Lentiginosum, Cretense et Brasilianum ponemus; iisdemque illa, quae Moufetus minora phalangia vocavit, cum similibus adiciemus.

[Note: Plin. H. N. 29. c. 9.] 1. Formicarium, seu Myrmeicon, praegrande, est formicae simile, sed multo maius; rufo capite, reliqua [Orig: reliquâ] corporis parte nigra, albis intercursantibus respersum guttis. Aetius [Orig: Aëtius] , cervicem cineream facit dorsum veluti astris insigne. Ad eius morsum adeo [Orig: adeò] somno obruuntur aegri, ut in sempiternum pausth/rion tandem incidant.

[Note: Aldrou. l. c.] 2. Venatorem, Nicander a)grw/sthn, Aetius [Orig: Aëtius] lu/kon, quod Aldrovandus qui cum Pulice Aristotelis eundem credit. non probat, vocat. Muscas, vespas, culices, apes, tabanos, vespas venatur: et inde nomen sortitus est. Corpore est lato, volubili, rotundo. Circa os tres eminentiae enascuntur. Partes circa collum incisuram habent. Doloris expertem plagam infert.

3. Rhagium ut Aetins [Orig: Aêtins] vocat, r(w\c Nicandor, r(a\c Aeliano, ab acini uvae nigrae similitudine dicitur. Figura est rotunda, colore nigro, splendente corpore et globoso, pedibus brevissimis (apud Aelian. mi/kras2po/das2 lege) et quasi imperfectis, ore sub alvo dentato. Accumulatis pedibus movetur, et velocissime [Orig: velocissimè] incedit. Non multum ab Aristotelis Mordace, abludit. Ab eius morsu exiguum quidem vulnus, sed genae et oculorum inferiores partes rubescunt: totum corpus inhorrescit: urina emittitur, et semen [Note: Aelian. H. A. 3. c. 36.] profunditur. Aeliano Lybicum duntaxat animal est.

4. Stellatum, idem cum Rhagio esset, nisi stellatis quibusdam et

virgulis niveis, pinguibus illis et lucidis distingueretur. Solus eius Plinius post Nicandrum meminit. Icti enervantur et elumbes fiunt.

5. Caeruleum, Cyaneum, Plinius lanugine nigra hirsutum sed perperam vocat: Nicander pedh/oron, quod sublimibus utrinque et longissimis pedibus incedat. Ictus eius vomitum araneosum, lypothimiam, coma et mortem concitat.

6. Sphecium, Vespiforme, Nicandro du\s1dhri, a [Orig: à] crabrone rubicundo penna tantum differt, et vehementer ruffescit. Solo tactu venenum ingerit: et speculum crystallinum levi transcursu, Scaligero teste, confregit. Lento veneno tabem inducit.

7. Tetragnathium, corpore est latiore, [Note: Aelian. H. A. 17. c. 40.] subalbulo, pedibus scabris. In capite duo prominent tubercula, unum rectum, alterum latum, ut videantur ora duo et maxillas quatuor habere. Magnus eorum circa Arrhatam in India numerus, exitio incolis fuit, ut Aelianus prodidit. Unum est cinereum, posteriore parte candicans, quod telas muscis in parietibus latissime [Orig: latissimè] pandit. Aliud, cui caput medium linea una alba, et transversa altera distinguit. Locus ab eis percussus inalbicat, membrum ad articulos gracilescit. Cinereum Nicander morsu venenum infundere negat.

8. Cantharideum parvum est, specie Cantharidi simile, colore flammeo ruberrimo. Invenitur messis tempore in leguminibus. Pustulas ex citat, mens perturbatur, lingua balbutit, etc.

9. Ervestre, quod in ervo provenit. Eadem quae praeteritum edit et equos devorantes, iuventaque, siti exardescere, mediaquecrepere censetur.

10. Cranocalaptes Dioscoridi kefalokrou/sths2, quia praetereuntium capita ferit, seu per filum descendat, seu se praecipitem det. Phalaenae papilionis specie est, capirenutabundo, ventre gravi, corpore oblongo, colore viridante. Aculeum in summo gestat. en toi=s2 fu/llois2 th=s2 pers3ei/as2 tre/fetai, kai\ ta\ pte/ra e)/xei o(/moia tai=s2 en tai=s2 ku/stans2 yu/xais2. Unde Scholiastes nobis insinuare videtur, alatum esse. Quidam Tarantulam esse opinantur. Plinius letiferum ninis ipsius vulnus ponit: Nicander et Aetius nullo negotio sanari.

11. Sclerocephalum, caput habet saxi duritie: totius corporis lineamenta illis animal culis similia quae lucernas circum volitant.

12. Scolecium longiusculum est, et maculis quibusdam, praesertim circa caput, variegatum. Earundem cum Cranocalapte et Sclerocephalo virium.

13. Lanuginosum, grandissimo est capite: quo dissecto mveniri dicuntur duo vermiculi, qui mulierib. corvina [Orig: corvinâ] pelle antesobolis ortum adalligati, praestant ne concipiant: estque haec vis eorum annua, ut Caecilius in Commentariis reliquit. An sit virulentum, nemo determinavit.

14. Lentiginosum Moufetus appellat, quod Apulum et Tarantulam a [Orig: à] Tarentino agro, vel fluvio Thara alii. Reperitur quidem et in Calabria, Sicilia, Romanisque campis, aestivis mensibus: sed sine ullo ad saltandum incitante veneno. Aldrovandus idem [Note: Kircher. Artis Magnet. 3. parte 8. c. 2.] cum Solipuga facit. Multiplex est specie. Aliud est cinericium, albis nigrisque maculis: aliud dorso cinereo, rubris aut viridibus: quoddam mole maius, fibris nigris, ex cinerea rubroque emicantibus, aut etiam virgulis subinde undatim per corpus porrectis. Moufetus et fusci meminit, cuius iconem Pennio ab Italo mercator edatam, damus; et Crocei clarique, quale Aegyptum dare scribit. Effigies a [Orig: à] Kirchero exhibitae, Franciscis Corvini Pharmacopaei Romani Musaeo debentur. Visum et illas quae ab Imperato habentur adiungere. Mira venenum ictu infusum Symptomata excitat. Alii perpetuo [Orig: perpetuò] currunt; alii rident, plorant alii, alii clamitant, dormiunt, vigilant, vomunt, saltant, sudant, tremebundi fiunt. Nonnulli coloribus ita delectantur, ut iis conspectis, in lypothimiam, nisi potiantur, incidant. Exemplum Kircherus habet. Alii, verbasunt Kircheri accurate [Orig: accuratè] ista exponentis, Musica incitati, in saltus prorumpunt gladio evaginato, vel altera [Orig: alterâ] armatura [Orig: armaturâ] fulgida [Orig: fulgidâ] et corusca (quo fulgore vehementer afficiuntur) gestientes; variaque corporis agitatione, et ridicula prorsus

gesticulatione, nunc eam dextera, nunc sinistra, nunc ore excipiunt???nunc in altum gladiatorum more proiectam dextere [Orig: dexterè] recipiunt, nunc in terram proicientes, pugilum more veluti duellum inituri adeo [Orig: adeò] perite [Orig: peritè] tractant, ut in palaestris publicis instructi, omnes artis regulas observare videantur; modo verbis quibusdam obmurmurantes, eam veluti incantare, nunc prono, nunc supino corpore super eam sese distendere solent, et extensi sic aliquantisper, veluti novo Enthusiasmo excitati, ad novos conflictus, saltusque hinc inde lymphaticor. more debacchantes accingere solent. Alii, quae res maxima admiratione digna est, numqui quiescere solent, nisi vitreum vas plenum aqua manu circumferant, cum quo eosdem gestus, quos gladiatores fecisse diximus, peragunt. Quidam ardenter videre desiderant in medio loco saltui depurtato, conchas aqua plenas, circumdatas viridibus herbis, potissimum arundinum foliis, quibus uti et aqua maxime delectantur, intra quam brachiis et manib. quin et capite toto non secus ac mergi, et anates conscussione alarum aquam veluti ventilantes, sese identidem submergere solent. Nonnullos quoque non sine risu videas milites in duello conflictantes, quosdam temulentorum vario iectantium personas induere; alios Hispanicis verbis ad pompam et gravitatem affectatis nescio quem ducem et gubernatorem agere; visi sunt quidam, qui exarborib. crurib. penduli haereant, eaque pendiculatione multum afficiantur, hoc affectu laborant porissimum ii, qui a [Orig: à] Tarantulis fila ex arborib. ducentib. feriuntur. Multi denique postquam aliquandiu saltarunt, sednetes manib. tam fortiter collidunt genua, ut aliquam gravem passionem calamitatemque suspiriis et voce miserabili egerere velle videantur. Alii etiam per terram extensi, tali impetu et vehementia manibus, pedibusque terram concutiunt, ut epilepticis ac lunaticis non multum [Orig: multùm] sint absimiles.

Venenum principio parum sentitur: anno elapso, ad saltus violentos cogit: bimestri spatio, appetitus frustratio, febres ardentes, artuum dolores, kaxecla, ictericus dolor, etc. infestant. Unicum in Musica remedium: quae pro diversitate veneni variat. Aliqui afficiuntur, inquit Kircherus, tympano quodam, vulgo, (surdastri) plectris ligneis utraque parte pulsari solito, cui consonare faciunt, ut plurimum fistulam pastoritiam, vulgo (la Zampogna rustica de' pastori) sonus autem multum a [Orig: à] Turcico illo superius dicto participat et ob vocum gravium acutarumque iucundam commistionem multum aurib. gratus est. Alii ut plurimum cantu recreantur, cui Auletarum, sive tibicinum strepitosa musica coniungitur: delicatiorib. sonantur testudines, lyrae, citharae, clavicymbala simul concordata; mirum tamen est, quod non omni tono musicae, sed certis tonis afficiantur, sin. tonus harmoniae humori veneni pungitivo, vellicantique non fuerit proportionatus, patiens tantum abest, ut aliquid inde levaminis acquirat, potius miserabiliter eum hoc im proportionato ad humorem sono torqueri contingat: quod satis insolitis suis gestib. ut oris oculorumque distensione, brachiorum, manuum, pedumque complosione, totiusque corporis in hanc, nunc in illam partem contorsione, similibusque gestib. quantum sibi istiusmodi musica contraria sit, demonstrat; qui tamen mox ubi ad amicam harmoniam converti ipsum contigerit, veluti ex tenebris in lucem emergens, agillimo motu in saltus pristinos, amico modulamini aurib. oculisuqe admotis veluti applaudem do erumpit; durabitqu spectaculum eo usque, dum veneni vis frequenti saltu, pro isto anno excitata, aliqua ex parte sudore evaporavit: atque ita tandem unius anni spatio cum morbo constituuntur induciae.

Harmonias apud eundem vide. Contrariari unam ratione Musicae alteri, Hispanus quidam Tarenti, nimis incredulus, suo exitio expertus est. Morsibus enim a [Orig: à] colore et qualitate diversis, ultro [Orig: ultrò] acceptis, cum remedium a [Orig: à] Musica quaereret, ab uno quidem modulo se ad saltandum sollicitari sensit, sed qui a [Orig: à] contrario cohiberetur. Observatum in civitate Andria, palatio Ducali, et hoc, bestiolam ad proporti onatum humori sonum saltasse. Quod si citharoedi in plures incidere, nunc

hae nunc illae tripudiare, pro ratione modulorum comperiuntur. Causas tantor. Paradoxor. apud Kircherum vide.

[Note: Bellon. obser v. 1. c. 12.] 15. Cretense sic describit Bellonius Insecta sunt, parva, admodum perniciosa, Araneo paulo maiora, octo pedibus praedita, utrinque quatuor: singuli pedes seu crura quatuor articulis constant, binosque ungues habentincurvos: bina utrinque crura anteriora illis data sunt ad progrediendum, bina posteriora ad retrocedendum, obliqua in terra [Orig: terrâ] foramina inhabitant binos pedes alta, quae retrocedentes ingredisolent, atq, cibum ita attrahunt: aditum foraminum quae inhabitant stramine muniunt, ne obturentur, sed aperta maneant. Corpore sunt superiore parte cinereo, binis rubentibus maculis anteriore dorsi parte insignito: in versa autem, nigris maculis notata conspiciuntur ea parte qua [Orig: quâ] singuli pedes coproi inhaerent: venter flavet. Si quis a. scire cupiat qua [Orig: quâ] parte nocere queant, eorum os intueatur, et binos parvos nigros aculeos deprehender, iis similes quos Scolopendra obtinet, quib. mordent atque cibum retinent: telas Araneorum more texunt, muscisque et papilionibus vescuntur. Circiter sexaginta ova ponunt, et pectori adhaerentia fovere solent, pullosque exclusos ventri inhaeretrites gestant donec adolescant. Piloso sunt corpore: quoniam autem magnitudine differunt, foramina pro corporum magnitudine excavant: variare autem inter se pro insularum diversitate observavimus. Immortale est dissidium inter exiguum hoc animal et Vespae cuiusdam genus a [Orig: à] Latinis Ichneumon vocitatum.

[Note: Marcgr H. Brasil. l. 7. c. 3.] 16. Brasilianum Marcgravius depinxit, incolae Nhamdu Guacu appellant. Araneus maximus sive Phalangium. Totum corpus tres et semis digitos longum et bisectum. Anterior pars maior est et pene [Orig: penè] duos digitos longa, sesquidigitum lata, subt otunda ac compressa: posterior magis orbicularis, nucis Muscatae maioris magnitudine et figura. Sesquidigitum longa. In dorso medio versus posteriora foramen habet umbilicale. Capite caret speciali, sed supra os in anteriori parte corporis ocellos habet minimos splendentes, instar punctulorum; et ad utrumque oris latus prominentiam unguiformem, semilunarem, semidigitum longo, et ita binos dentes, quib. pro dentiscalpiis utimur auro inclusis. Crura habet decem, utrimque quinque, priora duo prope dentes duos digitos longa, et praeter duplicem articulationem qua corpori coniunguntur, quatuor habentia internodia, et in extremitate unguiculum curvum, nigrum, splendidum retrorsum versum. Secundi paris crurum, quodlibet pene [Orig: penè] quatuor digitos longum et praeter duplicem articulationem prope [Orig: propè] corpus, alias quatuor habet articulationes. Tertium par tres et semis digitos longum, totidem articulationib. quartum par tres digitos et paulo [Orig: paulò] amplius longum, ceterum ut praecedentia: omnia a. crura, in extremitate duo habent exilia cornicula nigra, et bisecta ut cancri. Prope anum habet duos processus semidigitum longos iuxta se positos, fili crassioris crassitie, quib. nere solet. Totus araneus vestitur cute pilosa brevib. pilis, nigris ad visum, ad tactum instar holoserici. Per totam autem superficiem crurum partis posterioris, laterum et processuum, qui dentes continent pili copiosi sunt insparsi, exalbo et gryseo rubidi coloris. Tota posterior sectio corporis in adultiorib. plerumque nuda est pilis, et cutis ex albo incarnata. Vescuntur muscis et aliis insectis. Diu vivunt: nam ad biennium in scatula me aluisse memini, qui certo tempore, cutem exuerunt integram, dentibus etiam adhaerentibus, nova subtus generata.

Ad Minora et Phalangiis similes bestiolas, refero, Pulices, Phalangia parva Bellonii, et Tungam Brasilensium. Pulices, [Note: Aelian. H. A. 6. c. 26.] yu/llai, apud Aelian. sunt procaces, cacuminati, salaces, et assultim incedentes. Pitheci simiive nuricupantur. Oribates nonnullis, quod [Orig: quòd] in arboribus, psertim montanis reperiantur: Hypodromi, etiam quod sub foliis degant. Animalia sunt pilosa: ventre leniter incios, ut sectio notata filo videri possit. Phalangia parva, vel potius animalia [Note: Bellon, observ. 2. c. 62.] phalangio similia, Bellonius in itinere a [Orig: à] rubro mari Cairum versus observavit. Octonis erant praedita

pedibus, id est, utrinque quaternis, et dum equorum crura conscendebant, mirum in modum eas divexabant, Tunga Brasiliensium, Floridanis Nigua, aliis Ton, Hispanis Bicho vocatur. Eadem cum pulicello Oviedi et Scaligeri superius adducto. Insectum est parvulum, [Note: Marcg. l. c. De Laet. Indsa Ocdent. l. 1. c. 4. et 15. 6.] inquit Marcgravius, figura pulicis, nigricantis coloris, duos cirrhulos in capite pro barba [Orig: barbâ] habens; in pulvere more pulicum generatur, et pedib. se insinuat, potissimum plantae, digitis et sub unguib. imo [Orig: imò] et manib. aliquando vidi. Statim autem quando intravit pruritum excitat, qui certum indicium est, itaque Tunga statim acicula eruenda, nam si sinatur, tridui aut quatridui spatio sobolem progenerat innumeram, lendium modo, quae folliculo pellucido rotundo magnitudine pisi includitur, huic insidet Tunga; hic [Orig: hîc] folli culus acu eruendus et manet in carne foramen rotundum eiusdem magnitudinis, quod sponte sanatur, vel inspetgitur pulvis pyrius. Cropitant unguib. uti ut lendes. Familiarissimum malum, sed quod magis per negligentiam incrementum sumit quam per se.

CAPUT III. De Insectis apteris duodecem et quatuor decem pedum.

ARTICULUS I. De Erucis in genere.

[Note: Aldrov. H. Ins. l. 1. c. 4.] INsecta aptera duodecem et quatuordecem pedum sunt Erucae de quib. [Note: Nomen.] in genere et specie dicendum est. Nomen vel ab erodendo obtinuere, quasi erodae, quod [Orig: quòd] frondes, olerum inprimis abrodunt: vel ab haerendo, ut Apuleio placet, quod pertinaciter [Note: Turneb. Adversar. l. 18. c. 16.] adhaerescant. Plinio, si Turnebum sequimur, dicuntur Urucae, quod [Orig: quòd] prata et arbores urant. Columella hirsutas, Ovidius agrestes tineas vocavit. Graecis dicuntur ka/mpai, ab undoso et arcuato gressu, quo se rependo curvant et attollunt, et trwcalli/des2 ab erodendo. Forte [Orig: Fortè] et pras1okouri\des2 apud Hesychium, pras1okouri\s2, inquit iste, est zw=onxlwro\n kei=ron ta\ en\ toi=s2 kh/pois2la/xana: est animal viride rodens in hortis olera.

[Note: Nutrimentum.] Magni omnes arborum et herbarum helluones. Hinc Philippus parasitus, erucam sethymo et olere vescentem dixit. Aliae frondem depascuntur, aliae [Note: Scalig. sup. Theoph. l. 5. de c. plant. c. 19.] florem. Cum rodunt eduntve, sonum quendam qui tri/s1mos dicitur, edunt, ut Scaliger notavit.

[Note: Generatio. Arist. H. A. 5. c. 19. Moufet. Theatri Ins. 2. c. 24.] Circa ortum dissentiunt auctores. Aristoteles eas e [Orig: è] virentib. foliis brassicae nimirum aut raphani oriti tradit, semine scilicet milioformi, sub autumno ibidem relicto; unde vermiculi nascuntur. Ex his vermiculis trium dierum spatio erucae fiunt; morituro vere; quae auctae satisque alitae motu cessant, at ineunte autumno cum Chrysalide formam vitamque mutant. Plinius rorem calore solis densatum in foliis relinqui tradit; unde Erucarum genus speciemque omnem deducit; cui suffragatur Arnoldus. Alii earum originem papilionib. ferunt acceptam; quae simul ac aureliis exiverint, supra vel subtus vicina folia; ova quaedam (stercora vocant Barbari) excludunt, pro ratione sui corporis maiora vel minora: horum aliquot testae caeruleae, aliorum flavae, albae, nigricantes, virides, rubentes) quatuordecim fere [Orig: ferè] dies fota solis calore, rupto cortice Eruculas [Orig: Eruculàs] excludunt, parvulis lumbricis similes, sed coloratas; quae primo ortu famelicae, foliis floribusque devorandis totae in cumbunt, praecipue [Orig: praecipuè] illarum arborum atque plantarum, quibus olim in ovo fuerant.

Ego singulis his modis oriri posse non dubito: maxime [Orig: maximè] vero humidis temporibus cum humor resedit, inprimis si acrior sol post usserit.

[Note: Natura, Moufet. l. c.] Ubi de vorandi tempus praeteriit, vagulae huc illuc et ieiunae migrant, sensimque marcescentes fame, aliae intra, quaedam supra terram, locum idoneum quaerunt, ubisese vel filo appensae in aureliam membrana [Orig: membranâ] tectam, vel in nudam thecam transforment. Hoc media aestate si contigerit, post viginti quatuor dies rupto cortice evolat statim papilio: sin adultiore

autumno, per totam hiemem durat aurelia, nihilque ante calorem vernalem excludit. Nectamen omnes in aurelias abeunt, sed aliae, volvaces nempe, putrescunt, e [Orig: è] quibus nonnumquam ova quasi tria excidunt, Cantharidum vel muscarum matrices. Quando sero [Orig: serò] papiliones coivere, ova ad ver usque proximum depromunt, vitalia: ut in Bombycibus usu venit, quorum ova per uncias librasque vendi apud Hispanos notum.

[Note: ???sus.] Habent in Medicina locum. Oleraceas cum oleo inunctas, tutos a [Orig: à] venenosorum morsibus reddere, Aegineta scribit. Tela et involucrum epotum, muliebrem fluorem sistit. Ligustrum depascentes non solum Cyprium piscem mire [Orig: mirè] hamo obductae alliciunt, sed et earum fimus naribus inditus, Epilepticis ab utero mulieribus statim succurrit, si expertissimae obstetrici, a [Orig: à] qua Moufetus habet, credendum: Usta et narib. indita haemorrhagiam [Note: Damnum.] cohibet. Vesicas omnes excitant, et cutem deglubent. Equus si devoraverit, tumores surgunt, arescit induraturque cutis, oculi excavantur. Omnes hortis, pomariis, herbis et floribus sunt infestissimae.

[Note: Remeida.] Remedia apud Geoponicos, et qui de re rustica scripsere occurrunt multa. Pelluntur, felle tauri, si eo arbores illinantur; sulfure pauco, si cum stramine sub arbore aceendatur; terra [Orig: terrâ] sub esculi arboris radice effossa, si in horto spargatur; scilla [Orig: scillâ] , si in hortis seratur, aut suspendatur. Alii mentham, ervum, absynthium, in hortorum ambitu serunt. Fumum e [Orig: è] vespertilionum stercoribus, vel fungis sub nuce arbore nascentibus, excitant. Multi in ficulneo lixivio semina praemacerant. Nec male [Orig: malè] post pluvias matutinis horis arborum rami et frutices olerum succutiuntur. Decidunt enim nocturno adhuc frigore torpidae.

ARTICULUS II. De Erucis in specie, et primo [Orig: primò] de Erucis Moufeti.

PUNCTUM I. De Erucis glabris.

ERucarum differentiae infinitae fere [Orig: ferè] sunt, seu quantiatem, qualitatem, et partes corporis; seu etiam actiones, et alia observes. Sunt glabrae, hirsutae, magnae, parvae, mediocres: virides, nigrae, variae, rigidae, molles, cornutae, exornes. Plurimae in aurelias, hae in papliones abeunt: quaedam non, sed cum omnia depastae sunt, ipsae quoque consumuntur et intereunt. Quae aureliae fiunt, aliae immediate [Orig: immediatè] in eas abeunt, et hae non texunt, aliae prius ova pariunt. Quarundem aureliae leves et aequbiles; aliarum hispidae, rugosae, acuminatae, asperae: quarundam, ut duriorum, nudae: aliarum musco vel capillis sericis obductae. Plurimae ex ovis papilionum nascuntur: quaedam in arborum foliis ex semine proprio ibidem in tela per autumnum derelicto, vel rore aereve [Orig: aëreve] illi incluso et putrescente. Quae dam foliis, aliae floribus, nonnullae fructibus vescuntur. Undoso et celeri motu plurimae gaudent, aliae placide [Orig: placidè] et lente [Orig: lentè] incedunt. Aliae leberidem quotannis mutant, aliae non. Quaedam texunt, quaedam non. Illae vel more aranearum telas faciunt; vel folliculos saepe [Orig: saepè] adeo [Orig: adeò] compactos, et duros, ut ne acutissimo quidem telo rumpantur, etc.

[Note: Moufet. Theatrilusect. 2. c. 2. et 3.] Placet et hic tam Moufeti, quam Aldrovandi differentias ponere et describere. Illi vel sunt e(terogenei=s2 sive affines a [Orig: à] papilionibus et aureliis satae: vel au)togenei=s2 et consanguineae, ex sua tribu profectae. Utraeque vel sunt glabrae vel hirsutae. Glabrae in Bombyces, de quibus post agetur, virides, flavas, vinulas, fuscas, et varias distinguuntur.

[Illustration: ]

Virides sunt quintuplices. Prima quod ligustro insideat, ligustrina dicitur, cui vultum, ambiens circulus pedesque omnes et recurvum in cauda [Orig: caudâ] cornu, ex rubro nigres cunt; maculae lateribus transversim inductae dimidio purpurascentes albicant: rubescunt punctula: ceterum vero [Orig: verò] corpus undique virens videtur. Altera Sambucina, quae non multum ab ea differt, nisi quod undique viret, transversis illis maculis albissimis, et punctulis quibusdam lacteis exceptis. Sambuco rosea inprimis vescitur. Tertia Lactucaria ubique viridis in thecam sese suscam appetenre autumno vertit; olera comedit molliora, lactucas praesertim. Quarta Mespilaria minor est, undique virescens in thecam cineream maculis nigerrimis conspersam sese recipiens. Quinta Quercina, omnium minima, in arboribus (quercu praesertim) fila ducit, per quae descendit in itinerantium capita verstesque et galeros illaqueat; notissimum aestate animalculum, et ubique obvium rudi tela sese implicat autumno ingruente, et rubro-viridi theca inclusa, moritur hieme, decem duntaxat pedibus donatur, ut superae omnes. Flavescentes dicimus, quae maximam partem flavent. Tales hae figurae repraesentant; quibus servatur quicquid a [Orig: à] nigro liberum: id si pallidiori flavo infeceris, Icones habes depictas. Vivunt mollioribus foliis, praesertim tiliae. Vinula elegans mehercules Eruca, et supra fidem speciosa: in salice eam invenimus avide [Orig: avidè] pascentem: labra atque os illi subflava, oculi anthracini, frons purpurea, pedes extremumque corpus herbacei: cauda bifurcata ex vinaceo nigricans. Corpus universum veluti crassiore rubicundoque vino intinctum; quod a [Orig: à] collo per scapulas decussatim transiens, ad caudam usque linea albissima, mirifice adornat. Fusca Porcellus Eruca dictus, ex fusco nigricat, maior praesertim; in minore quos vides orbiculos, albicant: trifolii palustris foliis frequenter insident, eaque mira celeritate devorant.

Variae decem sunt, q consipciuntur. Primae facies caerulea, oculi nigerrimi; corporis cuticula caesia, nigris flavisque punctulis multum conspersa: in aurellam convertitur spadiceam, alba??? memebranula vestitam, brassicas amat, et genus universum naporum. Secunda caput, pedes, caudamque nigerrima obtinuit, cancelli quadrati, flavi sunt: intus quae pinguntur tessellae, striis nigris glaucisque alternatim in longum ductis distinguungtur. Foeniculum amat, anisumque atque cuminum. Tertia exalbo viridis gibbosa in incessu graditur; est enim utrinque sepes duntaxat, sicuti omnes u(/perai. In aureliam echinatam mutatur, colore furvam: oleas absumit. Quarta dracontium depascens viperam maculosam refert: incedit semper capite erecto, et pectore potissimum se sistit: amat iuncos, et fluviis innascentes plantas pappiferas. Quintae descendentes costas si obsoleto minio infeceris, pauca in Icone habes quae desideres. In Sexta quod album vides, ochra impleas: gaudet utraque populo nigra, eaque sese ingurgitat. Striae in Spetima ductae ex flavo albescere debent: reliquum totum corpus fusci coloris in aureliam spadiceam se vertit. Octava cinerea videtur, ex nigricante undulata: thecam facit nigro puniceam, e [Orig: è] qua pulverulenta Phalaena. Nona varia quidem, et merito [Orig: meritò] censeri debet incisurarum orbes virent; cornu caudae reflexum, cyaneum: sub qua miniata macula ad ornatum facit. Media incisurarum pars cinerem aemulatur: aurelia demum includitur Xerampelina, hanc in via publica invenimus: gaudet ranunculo pratensi. Decima glauconigta: quod enim hic album est, id glauco superinducto bestiam exprimet. In thecam spiralem transmutatur dilute [Orig: dilutè] caerulam, spiris subrubentibus, quae ad buccini conchae formam proxime [Orig: proximè] accedit. In Solano silvestri (quam Itali Belladonnam vocant,) glabra eruca provenit, crocei viridisque coloris, cornu in fronte gerit digiti longitudine; quam se saepius [Orig: saepiùs] vidisse memorat Cardanus.

PUNCTUM II. De Erucis hirsutis densius pilosis Moufeti.

PIlosae omnium maximae maleficae, vel densiore sunt pilo, vel rariore. Ex illis sunt, Pityocampe, Ambulones, Coriariae, Polymidae, Neustriae, Tuberculosae, Mesoleacae, Urticariae, Brassicariae, Sepiariae.

Pityocampes, i. e. pineae piceaeve, Erucae, digitum minimum crassitie aequant, tres digitos transversos longae. Undecim incisuris inter caput et caudam constant, sedecimque (more reliquarum) pedes habent: nempe iuxta caput utrinque tres, medio corpore utrinque quatuor, et ad caudam extremam utrinque unum. Priores vero sunt adunci et exiles, quib. viam rentant; reliqui latiores, et multis crenulis serrati, ut foliis firmiter insistant. Caput formicae; reliquum corpus Erucis vulgaribus simile. Hirtae sunt pilis, villisque rectis undique obseptae: pili in lateribus nati albicant; in dorso fulgent, cuius pars media maculis veluti oculeis ornatur. Villis abrasis, cutis subest nigricans; pili valde [Orig: valdè] exiles: pungunt tamen quam [Orig: quàm] urtica acrius [Orig: acriùs] , maximumque dolorem, ardorem, febrem, pruritum, inquietudinem adducunt: veneno scilicet subito sine sensu vulneris infuso, et ad partes viscerib. proximas delato. Telas subtiles quales aranei texunt, priorib. pedib. fila ducentes, ac disponentes: has, veluti tentorium, nocte ingruente subeunt; tum, ut frigoris tum ut procellarum vitent incommoda: tentorii huius tam tenax et subtilis materia est, ut nec ventos curet furentes, nec imbribus inundet. Amplitudo item tanta ut vel milia plura erucarum facile [Orig: facilè] ferat. In ramulis Pini et Piceae supremis nidificant, ubi non solitariae, (ut aliae) sed gregales vivunt. Quacumque iter fecerint nentes fila ducunt telaria: primaque luce (faveat modo serenitas) catervatim minores maioraes comitantur, ac viduatis fronde arboribus (omnes enim absumunt) textrinam strenue [Orig: strenuè] colunt. Solae pini piceaeque pestes, ad alias coniferas arbores non accedunt. In Atho monte; nemoribus Tridentinis, atque transalpinis convallibus, (ubi frondis nutritiae copia [Orig: copiâ] ) admodum abundant, ut Matthiolus testatur. Virulentissimae profecto bestiae, sive extra premantur manibus, sive intus exhibeantur: tam certissimi veneni olim habebantur, ut Ulpianus legem Corneliam interpretans de Sicariis, in eorum numerum et poenam, Pityocampae propinatorem vocaret: Alium. ff. ad leg. Corn. de sic. Haustis Pityocampis dolor os et palatum graviter affligit; lingua, alvus, ventriculus ab erodente veneno valde inflammantur: Etiam ingens dolor excruciat, licet initio pruritum quendam iucundum passi videntur: insequitur aestus, cibifastidium, et perpetua, sed irrita vomendi deiciendique cupiditas. Tandem nisi occurratur, adurunt corpus, et ventriculo crustas inducunt, Arsenici fere [Orig: ferè] modo. Diosc. Aet. Plin. Celsus. Galen. item 11. simpl. cap. 5. et Avic. sos. cap. 25. Hac de causa Aetius et Aegineta mensas sub pino sternere, vel commorari, noxium dixerunt, ne forte cibinidore iusculorum vapore, vel clamore hominum Pityocampae suis sedibus motae, in escas decidant; vel semina saltem aeque [Orig: aequè] letifera demittant. Qui ab his laesi fuerint, ad Cantharidum antipharmaca respiciant: liberabuntur enim iisdem remediis: proprie [Orig: propriè] tamen melinum oleum (quod e [Orig: è] Cotones et oleo temperatur) ad vomitum usque bis terve hauriendum est, ex Diosc. et Actii praescripto. Generantur vel potius regenerantur (convolvulorum more) e [Orig: è] semine Autumnali in tela certis vesiculis relicto, vel ex ipsis Volvocibus putrefactis ut Scaligero sentire visum est.

Ambulones dicimus, quibus incerta domus et esca: unde superstitiosule [Orig: superstitiosulè] peregrinantium modo vagantur, et (ut mures) semper comedunt alienum cibum. Quare Angli eos Palmerrvormes appellant, ab erratica nimirum vita, (nusquam n. consistunt) quamvis ratione hirsutiei Bearevormes dicuntur.

[Illustration:

Erucae Er.

[Illustration:

Raupen Corilaria

[Illustration:

Mouf Er. Polymita [Orig: Polymíta]

[Illustration:

Er. Neust. Maior.

[Illustration:

Er. Neustria Minor

[Illustration:

Er. Tuberculosa

[Illustration:

Er. Mesoleuce

[Illustration:

Er. Urticaria

[Illustration:

Er. Brassicaria

[Illustration:

Ova. Er Sepiaria Min.

[Illustration:

Maior.

[Illustration:

Er. Geranicola

[Illustration:

Er. Antennulata

[Illustration:

Er. Iacobaea

[Illustration:

Echrinus

[Illustration: ]

[Illustration:

Er. Rubicola

[Illustration:

Pytiocampe Vergeri

[Illustration:

Erucae

[Illustration:

Aliae

[Illustration: ]

Certis foliis aut floribus non astringi se sinunt, sed audacter percurrunt delibantque omnes plantas ac arbores, et pro arbitrio vescuntur. Undecem ponuntur. Primo, quas vides in latere maculas albas, tale??? vera esse debent: corpus universum nigrescit, pili inferiores omnes subcrocescere oportet; superiores vero omnes in dorso positos canescere; tribus iis ordinibus exceptis, qui in collo iuxta caput nascuntur: ii enim eundem cum ventris pilis tenent colorem. Ex cuius aurelia [Orig: aureliâ] exit, quem hic vides papilio; cuius iconem coloresque et naturam superiori libro descripsimus. Si Secundi collum, ventremque atque ibi nascentes pilos flavos feceris, non est quod [Orig: quòd] plura exspectas. Theca eius fusca videtur; ova pallida, papilionem inde nascentem superiori libro expressimus. Tertius, toto corpore pilisque e [Orig: è] fusco flavus, nisi quod [Orig: quòd] maculae lateratim in unaquaque incisura [Orig: incisurâ] obliquatae latescunt, caput puniceum furca quadam nivea ornatur. Quarto, venter atque inferiores pili infuscantur, dorsum atque superiores ex fusco flavent. Linea in facie bifurca seri colorem vel lac dilutum refert. Quinto, vultus spadiceus, ventris latera cancscentia; corpus pusillis varium guttulis subluteis, atque haec supra, piceis: pili quasi radioli exeunt flavi, arguti illi quidem, et medio acuminatius [Orig: acuminatiùs] crescentes: multum vicinas herbas et segetem laedit. Sextus colore est leucophaeo, nisi incisurae nigris lacteisque hic illic maculis essent infectae. Setae infra supraque natae, et tamquam serratim positae, hispidae valde sunt et rigidae, sed a [Orig: à] colore corporis non recedunt. Septimum cute nigra, pilis autem nonnihil lutescentibus donatum, Peniculum vocare soleo, quia utrinque ex fronte atque etiam in uropygio peniculus erumpit mollis, colore coracino. Quas vero cuneiformes in dorso eminentias conspicis, radice lacteae; ceterum, nigellae videntur. Octavus murinum colorem exprimit, cuius in dorso cunei septimi illius respondent. Nonus coloris peregrini et rari; singulae enim incisurae variis ab invicem coloribus, sed mixtis invicem omnibus pinguntur; quas clavus, quamque argenteus pulchre adornat. Decimus inter naturae luxuriantis lusus, non minus elegans quam rarus; nigris, caeruleis, viridibus, atque luteis liris, et nervis scabris striatus: quos guttulae quaedam aureae mire efferunt. Pilos admodum molliculos gerit, mirae gratissimaeque viriditatis, thecam habet purpuream, membranula munitam. Undecimi incisuras albicantes, prasinas imaginare; vellusque et pilos medio virentes facito.

Corylaria undique cum virore pallet, tribus inter cuneolos maculis nigris exceptis, et cornu illo in ultimo dorso, et quasi ouropygio crescente, quod rosaceum ruborem laete [Orig: laetè] suscipit. Coryli praecipue [Orig: praecipuè] foliis insidet, unde Corylariam dicimus, duas illarum species vidimus; alteram saturate [Orig: saturatè] ; alteram pallidius viridem.

In Polymitis multiplex naturae venustas resplendet: quib. licet faciem Aethiopis Maurive [Orig: Maurivè] tribuit, vestem tamen concessit Polymitam; vario opere, vero artificio fulgentem. In fronte pili, veluti in cirros nexi nodosos, antennas referunt; quales item in ultimo dorso; cutis iridis aemula, orbiculis splendet murice [Orig: muricè] inebriatis, quos veluti latos clavos costis affixit natura. Vellere enati pili fulgorem solis repraesentant, oculosque oculato die perstringunt.

Neustrias e [Orig: è] Normania duas accepimus. Maiori vultus caeruleus, albis, rubris, caesiisque surculis corpus liratum; pili aureo splendore coloreque grati. Minor convolutus, echinum exprimit: Caput illi nigerrimum, corpus glastinis quibusdam guttulis varie [Orig: variè] perfusum: pili croceum fulgorem imitantur. Tuberculosa pyri germina corrumpit, capite atrato, corpore nigris rubentibus, et lacteis quibusdam liris ornato; mediis quasi humeris, et ad finem fere [Orig: ferè] dorsi, tumuli sive tubercula assurgunt livida, albis punctulis conspersa. Ova e [Orig: è] quibus nascitur, spadicea sunt; qui est

etiam aureliae, et pilorum color. Aliam vidimus congenerem, sed duntaxat tumulo gibbosam.

Mesoleucam a [Orig: à] capite ad dimidiatum dorsum, obsolete [Orig: obsoletè] luteam, dein liliaceam peperit natura. Venter luteo cinereus, clavismedio tesserato fixis ornatur.

Urticariae pedes si fatiscente luteo leviter tetigeris, parum a [Orig: à] naturali icon differet: rigidulos et erectos pilos habet spinatim crescentes. Levi tactu vulnerant; primumque blandum, sed venenatum pruritum, deinde vix ferendum dolorem superinducunt. Haud desunt qui eam Pityocampes malitiam malignitatemque vincere asseverant.

Brassicaria, eruca capite est cyaneo, corpore flavis surculis duobus utrinque lineato: inter quos subcaesia quasi area nigris quibusdam seminibus consita videtur: pili aureliae (quae cinerascit) colorem obtinent.

Sepiariae binae offeruntur. Maiori crocesceret vultus, nisi quem nasi loco triangulum videtis liliasceret. Corpus albis flavis rubisque et nigris, (quas expressimus) maculis, nullo ordine locatis, variatur: pilis subluteis horret. Sepes populatur, et nudat frondibus: ubi tamen serici rudioris relicto glomo, in thecam spadiceam, quasi in Sarcophagum se recipit. Minori facies subcoerulea, uti et totum corpus, absque maculis quibusdam nigris albicantibusque esset: pilos cum prima concolores sortita est.

PUNCTUM III. De Erucis rarioris pili Moufeti.

RArioris pili sunt Geranivora, Iacobaea, Antennula, Echinus, Rubicula et cornuta illa bestiola, quam Germani Horneworm appellant.

Geranivorae magnitudinem formamque rite [Orig: ritè] hic dedimus, et affabre [Orig: affabrè] explicatam. Albas maculas, cingulos nigros ornantes, ferrugineas facere oportet; ventremque pedesque et album inter cingulos spatium porraceo, viridi ornare. Camerarius ad Pennium hanc misit, cum hac Hypographe: Eruca grandis, hortis tantum agrestibus victitans, et potissimum Geranio palustri batraxoeidei= infesta.

Antennul??? corpus varium: a [Orig: à] capite ad tertiam incisuram creta [Orig: cretâ] illitam diceres; quinque aliis sequentibus nigrocineream; tribus iterum postremis cerussatam: Antennulae ex pilis veluti colligatis constant; quales item ultimo dorso, cristae instar, se erigunt. Quatuor illi erecti in dorso cirri, e [Orig: è] pilis quoque fiunt dentatim ordine crescentibus.

Iacobaea sive Senecionem maiorem depascens eruca, capite pedibusque obsoletius [Orig: obsoletiùs] purpurantibus, ventre pallidiuscule [Orig: pallidiusculè] virente; corpus habet inamoeno viridi fatiscens, et nigris flavis flammeisque maculis ornatum. Pilorum color ventri consonans.

Echinorum duas animadverti species; unam e [Orig: è] caeruleo virentem, alteram Mesoleucen. Primus Echinorum tessellato prodit corpore, ex nigro flavoque varius: spinae luteae videntur; ineunte autumno in aureliam cineritiam vertitur. Secundus revera [Orig: reverâ] Echinum prae se fert; dorsi dimidia pars, prior nempe, ex flavo nigricat; posterior cum flavedine albescit; spinas gerit argutas valde et crassas, colore caesio.

Rubicolam nigrocineream liris utrinque tribus pallide [Orig: pallidè] flavescentibus pinxit natura: pilos rariores gerit, plane nigros.

Est et Cerastes cuius varia loca e [Orig: è] luteo virent, pilimedio dorso nati canescunt; cornu vero crenatum rubescit.

Variae item in verbasco, lupulo, Scrophularia, Glycypicra, Solano, Alno, ulmo, ocymo et Tithymallo nascuntur: imo quaevis paene [Orig: paenè] herba peculiarem habet erucam vastatricem: quas, ne infinitus videar, quasi notas pertranseo.

Gesneri foetida: Erucae cornutae simillima est, sed et cornis, et colore aliquantum discrepans. In muro repentem cepi exeunte Augusto Anno 1550. Gravem spirat odorem, ut

[Illustration:

Erucae Raupen Aldrov

[Illustration: ]

plane [Orig: planè] venenatam crederes. Iracunda perrexit capite cum anterioribus duobus pedibus semper erecto; caecam puto: digitum longa et crassa, paucis sparsim pilis per dorsum et latera horrescens, dorsum nigricat. Ventris laterumque color ex flavo subrufus: internodiis quatuordecim totum corpus distinguitur. Singula internodia sulcum insuper quendam ceu rugam per dorsum habent: caput illi nigrum, duriusculum; os forcipatum, denticulatumque vel serratum: his forcipibus, quicquid comprehendit, mordet: pedibus 16. graditur, ut maximam partem omnis Erucarum natio proculdubio venenosa est. Vergerus Pityocampen putavit, alii scolopendram: sed pedum numerus non patitur scolopendram dici. Vix ferebam odorem, dum vivam describerem: duo hypocausta nimio et abominabili foetore adeo infecit, ut manendo ferendoque non essem. Haec Gesnerus.

ARTICULUS III. De Erucis Aldrovandi.

PUNCTUM I. De Erucis primae Tabulae.

ALdrovandus sex diversis tabulis nobis diversa Erucarum genera exhibet. In prima novem exhibet. Prima primae tabulae ex maximis est; et caudata, cauda nimirum instructa sursum revoluta: tota est lutea, annulis vero [Orig: verò] caeruleis, iisque triangularibus, inter quorum singulas singula ab utroque latere nigra sunt puncta. Os item nigricat. Cum eam aliquo tempore domi aluissem, telam non texuit, aut folliculum, sed in Chrysalidem immutata Papilionem progeneravit luteum, eum quem in prima Papilionum tabula tertium exhibuimus. Secunda quae eiusdem est magnitudinis, identidemque caudata, leviter lutescit, subfusca tota, nigerrimis punctis, ac annulis instructa. Quarta ex maediocrium genere, etiam caudata est, ad latera sublutea, per tergus flexib. arcuatis coloris elegantissimi miniacei decorata, annulis vero [Orig: verò] nigris, sed qui candidis notentur punctis. Tertia caudam habet in extremo acutissimam tota viridis, annulis nigris, pedibusque, qui sunt quatuordecim. Brassicas, et olera infestat, ex hoc potissimum genere Papiliones illi exiguo corpore progenerantur, subvirides et albicantes. Papiliones enim erucarum suarum colorem fere [Orig: ferè] reservant, ut Aristoteles quoque testatum reliquit. Quinta ex maximis est; colore flavo, et viridi, et lineis per dorsum latis triangularibus, viridibus, et punctis maculata purpureis. Caudam gerit semper erectam, et caput etiam erectum, quare cum incedit, inceslum carnis quodammodo aemulatur. Cauda hirsutis quibusdam villis praemunitur, parteque inferne [Orig: infernè] notabilem habet maculam nigram. Ligustri foliorum esu gaudet. Sedes habet quatuordecim. Sexta corpore maior est, rostro, et pedibus exilioribus, colore tota eodem, sed dilutiori, lineis vero [Orig: verò] transversalibus flexuosis magis ad caeruleum quam ad viridem inclinantibus: Inter singulos annulos, singulis infra [Orig: infrà] notatur punctis nigricantibus, nam cetera puncta, quae per supernum corpus conspiciuntur, ad purpureum vergunt. Superne [Orig: Supernè] per tergus color magis est luteus, inferne ad pedes magis viridis. Degit plerumque in viti silvestri. Cauda superiori similis. Septima tota est flava, inferne [Orig: infernè] ad croceum vergente colore, lineis distincta superne [Orig: supernè] triangularib. ut in quinta [Orig: quínta] , sed caeruleis, et quae punctis consperguntur atris. Pedes et rostrum nigricant. Octava admodum est exigua, caudata tamen, maxima [Orig: maximâ] sui parte nigricans. In tergore lineas habet binas admodum exiles, luteas, inter quas altera est lata, viridis. Caput habet rotundum, pedes quatuordecim, in extrema alvo appendicem, quam per terram trahit; cauda pro corporis portione maiuscula est.

Postremam paulo rudius, quam par erat, pictor expressit: nam puncta illa candida, quibus modo maioribus, modo minoribus toto corpore conspergitur, obscure [Orig: obscurè] admodum apparent. Tota colore fere [Orig: ferè] est ferrugineo, extremo alvi, cauda, pedibus, et capite rubris, rubra item linea lata a [Orig: à] capite, ad anum usque per dorsum extensa fertur. Anterius corpus exilius est, quam extremum, extremumque exilius medio; sanguisugam dixeris.

PUNCTUM II. De Erucis secundae tabulae.

QUae in secunda [Orig: secundâ] tabula [Orig: tabulâ] dantur Erucae, omnes fere [Orig: ferè] bicaudae sunt: in quibus hoc notandum est, quod caudae sint in extrema alvo, cum in iis quas pinximus in prima tabula, in extremo dorso sursum enascantur. Prima tota purpurascit, praeterquam inter primum, et secundum flexum, ubi viridis est. Binae item lineae, eo quo pictor expressit modo a [Orig: à] capite ad extremum usque alvi extenduntur, candicantes. Cauda utraque nigricat. Pedes habet quatuordecim. Secunda caudis duabus instructa minimis tota atra est sed luteis interstincta zonis. Tertia corpore est crasso, et compacto, ex luteo virescente zonis annulisve admodum viridib. capite vero [Orig: verò] , quod exiguum est, et primo flexu coloris aurei. Pedes quatuordecim habet, nigricantes; caudas exiles, proceras. Quarta brevissimis est caveis; oblonga, sed exili, ac tenui corpore, tota ferruginei coloris, exceptis annulis semicircularib. qui ab ima parte flavi sunt, ab altera nigri. Quintam monstruosae quodammodo figurae, quod partim ex Eruca, partim ex Araneo constare videatur *a)raxnoka/mphn, sive Erucaraneum nuncupavi. Sex primum a [Orig: à] capite ex primis corporis flexibus pedes Araneorum pedibus simillimos emittit, dein interpositis aliquot flexuum intervallis, alios octo more Erucarum, quas alioqui toto corpore refert. Tota ex cinereo ad luteum vergit, sed annuli coloris sunt plane [Orig: planè] castanearum, sicut etiam pedes, et alae. Insolentis profecto etiam formae est, quae sexta in hac serie ponitur; capite scilicet, cum id contrahit, compresso, facie Muris, aut felis, sed nigra. Supra enim rotundam illam nigredinem linea est alba, sub qua puncta duo, nempe ab utraque eius parte unum, nigra, velutaures efformant, in medio vero [Orig: verò] nigredinis puncta alia duo oblonga nasum, qui illis animalibus admodum est compactus, tria denique alia sub his minima, aliquo rudi modo aemulantur. Tota est viridis, corpore pallidius [Orig: pallidiùs] , intensius [Orig: intensiùs] annulis. A capite ad caudas usque porrecta linea alba per medium corpus transfertur. Caudae eriguntur, et punctis atris consperguntur. Pedes numero quatuordecim, quorum qui posteriores sunt, admodum sunt crassi: Septima eadem est naturali situ procedens. Rursus Octava, a [Orig: à] primo loco depicta differt tantum in eo, quod primo post caput flexu sit luteo, duobusque punctis nigro distincto: item, quod lineae illae, quae per superiora feruntur, inter quintum, et sextum flexum, invicem coniunguntur: denique, quia in hac subinferiori linea, inter singulos flexus, album sit punctulum. Nona eadem est cum secunda, bis per errorem depicta: infestum est hoc genus brassicae. Habes decimo loco Scolopendram terrestrem parvam, sed de hac suo postmodum loco. Undecimo loco depicta exhibentur Erucarum ova lutea; simul conglomerata, exigua. Postrema Erucularum minima, in frumento inventa est. Insectulum hoc tam tenui, ac exili est corpusculo, ut potius fili cuiuspiam particella, quam animalculum videatur: longum est digitum transversum. Maximum tantillo in corpusculo robur adverti, velociter movetur, et numquam fere [Orig: ferè] a [Orig: à] motu cessat. Pedes multarum Erucarum more habet quatuordecim. Capite nigricat, cetera cinereus. Sex integris diebus nihiledebat.

PUNCTUM III. De Erucis tertiae tabulae.

TErtia nobis novendecim exhibet. Prima Echinata ipsius videtur Hippocratis, zonis luteis, et punctis nigris, et candidis variegatur: quam, vel saltem simillimam superiori ad me allatam aestate sic descripsi. Vermis est digitum, et medium longus, posteriore parte caudae vicina latior, quam anteriore, duodecim constat annulis, sive segmentis, sive flexibus, qui supini nigro colorati sunt, linea medium dorsum secante castanea. Interstitia annulorum pallent. Caput duabus appendicibus velut corniculis armatur. Sex pedibus, tribus utroque latere ante instructus graditur, postica parte Erucae instar arcuatur, qua [Orig: quâ] latior est. Quatuor in eo villorum in penicilli formam adunatorum ordines in singulis annulis conspiciuntur, bini singulo latere: unus superior ad marginem dorsi, alter inferior ventri propior, ille octonos annulos ultimos eminentibus penicillis ornat, hic novenos. In ultimo, quem caudam dicas, exstant duo, colore omnes ferrugineo. Convolvitur in glomum ad instar vertibuli: quemadmodum etiam, quae subsequitur, quae in orbem convoluta depingitur, simillima ex toto cum illa, nisi quod in hac inter singula interstitia puncta candida non sunt, quae illic summam conciliant venustatem, contra in hac puncta iisdem locis nigra sunt, et semicircularibus maculis ex albo lutescentibus ambiuntur. Tertia tota aterrima est, sed castaneis tantum interstincta zonis et punctis. Supina parte, quae quarto loco depingitur, minus nigrescebat. Quinta tota longissimis vestitur villis densissimis, fuscis, sed et ipsa eruca tota ad latera fusca est, supina lutescit, pluribus praedita annulis nigricantibus, a [Orig: à] capite ad extremam alvum linea item nigricans defertur, mediam alvum distinguens.

Loco Sexto, quae datur, ex minimarum genere est, quin etiam paulo [Orig: paulò] minor quam pictor expressit. Nisi moveri, aut incedere videas, alvum a [Orig: à] capite vix interstingues. Pedes habet innumeros. Toto corpore coloribus miniaceo, nigro, luteo, et albo varia est. Caput totum est nigrum, nigri item pedes, nigra capillamenta, dorsumque et venter tergus miniaceo colore conspicuum est; annuli nigerrimi, inter quas supra punctum est album, infra luteum. Septima paulo [Orig: paulò] maior iisdem fere [Orig: ferè] coloribus variat, sed pedes tantum habet quatuordecim. Totum corpus quadrangularibus punctis constat, primo [Orig: primò] (à tergore ad inferna descendendo) nigris, dein flavis, tertio [Orig: tertiò] miniaceis, quae latiores sunt: quarto [Orig: quartò] iterum nigris, quinto [Orig: quintò] flavis, sexto [Orig: sextò] nigris, flavis rursus septimo [Orig: septimò] , ultimo [Orig: ultimò] ac octavo [Orig: octavò] nigris. Caput totum, ut in praecedente nigrum est, pedes item nigri. Sed capillamenta fere [Orig: ferè] ferruginea. Octava murem montanum, qui vulgo Marmota nobis dicitur, facie aemulatur. Tota coloris est castanearum, admodum hirsuta, longa palmum. Color prope [Orig: propè] annulos dilutior est. Cum invertit se color inter annulos apparet niger holoserici instar micans, et cum ingreditur, capillamenta quae sunt a [Orig: à] lateribus, ad cinereum vergere videntur. Caput totum est nigerrimum.

Nona ex mediocrium genere est, corpulentior tamen, tota viridis, exceptis tuberculis, quae per singula annulorum intervalla, tria habet, et quartum in dorso, ex quo capillamenta, enascuntur similitudine penicillorum, quae coloris sunt plane [Orig: planè] aurei. Os nigricat. Pedes anteriores lutescunt, posteriores virides sunt; omnes numero quatuordecim. Undecima similiter per dorsum habet tubercula rotunda cum suis penicillis, nec non inter singulos corporis flexus, sed caerulea, rostrum item

caeruleum, et pedes praeter tres anteriores, qui minores sunt, et coloris ex castaneo rubicundi, quo colore corpus totum constat. Durum mihi peperit folliculum. Pedum numerus corpori, flexibus respondet. Derima tota etiam est viridis, tuberculis, et floccis caeruleis, rostro et anterioribus pedibus ferrugineis, reliquis nigris. In alvo maculam habet ferrugineam. Habes duodecimo loco huiusce decimae Erucae expressum folliculum coloris fere [Orig: ferè] ferruginei, admodum densum, et durum. Decimotertio loco picta tota hispida est: Linea candida a [Orig: à] capite exorta ad caudae finem per tergus fertur. In dorso duodecim habet velut puncta, aut potius tubercula rotunda, sex ad singula latera colore mali punici; item quatuor alia a [Orig: à] singulis lateribus ex nigro ad castaneum vergentia; ex quorum omnium medio capillamenta quaedam exeunt numero quatuordecim, quorum octo magna sunt, parva sex. Cetera per dorsum caerulea, supina pars, et pedes flavescunt. Decimaquarta colore est ferrugineo, superne [Orig: supernè] admodum diluto, et ad luteum vergente, inferne [Orig: infernè] admodum intenso. Annulos habet nigros, et punctis ad latera maculatur exiguis candidissimis. Decimaquinta inter minimas maiuscula est, colore tota flavo, inferne [Orig: infernè] ad aureum, superne [Orig: supernè] ad castaneum inclinante. Caput et alvi extremum nigra sunt. In dorso nigra etiam habet puncta, sed intus candida: capillamenta penicillorum instar distinguuntur invicem. Pedes habet exiguos ferrugineos. Decimasexta eadem est, ideo picta, quod tacta se velut in vertibulum contorquens stellae figuram exprimat coronatae. Decimaseptima rubra est, annulis nigris et albis, ubique maculis variegata, capillamentis exilibus, rubicundis. Decimaoctava capite est coloris aurei, corpore vero toto caeruleo. Linea aurea nigris conspersa guttulis, rotundis a [Orig: à] capite ad anum, usque per superna fertur. Ab utroque illius lineae lateribus, rursus aliae maculae sunt, seu potius puncta minima nigra ipsa posita, ut etiam lineas duas, hinc inde unam eflicere videantur. Alvi extremitas acuta est, et nigra, nigri quoque pedes, numero quatuordecim, licet quatuor ab utroque latere in anteriori parte pictor pinxerit. Capillamenta habet subtilissima plene [Orig: plenè] aurea. Ova mihi peperit candicantia, quae appinximus postremo loco.

PUNCTUM IV. De Erucis quartae tabulae.

IN quarta tabula quatuor duntaxat dantur. Quae primo et secundo loco, ex maximarum genere est. Alvum habet bifidam, et ex dorsi extremo, caudam exserit erectam. Toto corpore fere [Orig: ferè] uni color ex luteo fusca. A cervice ad quartam usque vertebram lata est linea aterrima, exiguis aliis una recta, ceteris transversis candidis insignita. Supremo etiam vertice atro est, facie anteriore flava, pedes habet monstrosae magnitudinis. Supina parte ad cinereum vergit. Altera, quae tertia est in hac serie, tribus constat coloribus, viridi, aureo, et nigro. Corpore nimirum undique toto viridi, sed annulis nigris aureis punctis distinctis. Inter annulos singulos linea est annularis item sublutea. Pedes habet quatuordecim virides. Fructumne [Orig: Fructumnè] arboris an potius folliculum cuiuspiam Insecti dicas, quod quarto loco depingitur; id Frat. Gregorius Capuccinus Regiensis mense Iulio anni 1597. in abiete offendit. Folliculum esle arbitror: erat enim intus plenum telis Araneo similibus. Inerant et ova. Quare cum Erucas aliquot ova edere observaverim; Erucae cuiuspiam esse iudicavi, eam hoc sibi fabricare operculum, ut ova ab omni externa iniuria protegat. Figura, et colore maturas aemulatur olivas. Eius exterior substantia erat cartilaginea, et variis exiguis tuberculis ceu punctis extuberabat.

Sed numquid hanc Eruca ipsa texat, quod

verisimilius est, vel aliunde [Orig: aliundè] Crabronum more allata materia conficiat, necdum didici. Fructum interim non esse abietis exemplo discimus, quae conifera est; nisi quis dicat abortivum esse, quales multos observamus in quercu. Cum [Orig: Cùm] reperiretur, non erat unicus, sed quatuor simul erant coniuncti: quatuor ni fallor Erucarum opus ac labor. Qua [Orig: Quâ] in coniectura [Orig: coniecturâ] si fallar, lector boni consulat.

PUNCTUM V. De Erucis quintae tabulae.

IN 5. tabula sunt novem, quae primum locum habet, magnitudine est duorum digitorum transversalium, colore fusco, quaternis macularum nigrarum seriebus distincta: capite flavescente, toto corpore glabro; utrimque ad latera prope [Orig: propè] ventrem linea quadam flavescente insignito: subtus toto colore albicante. In brassica nasci rustici dicebant. Secunda descriptae aliquo modo est similis, quoad formam et glabritiem, sed minor tamen, coloreque castaneo magis diluto; capite duabus maculis nigricantibus insignitur. Ab eo ad extremum uropygium duobus macularum ordinibus, partim atris, partim luteis decorata est; et utrimque ad latera linea quaedam rubescens per longitudinem fertur, cui in singulis annulis punctula quaedam in medio candida, et in circumferentia nigra supersident. Parte supina tota dilute [Orig: dilutè] lutescit. Tertia bina e [Orig: è] laterib. frontis emittit cornicula exilia, et brevia: caput etiam habet parvum et nigrum. Toto corpore hirta est, et colore ferrugineo, annulis vero nigricantibus. Capillamenta penicillos aemulantur ubique, praeterquam in cervice, et dorsi initio, ubi vix ipsa videntur capillamenta, quia rarissima sunt, et exilia admodum. Cauda etiam penicillis horret, quod nec dum in aliis vidi. Quarta eiusdem cum secunda magnitudinis, colore est terrae illius, quam umbram pictores dicunt: Inter singulos annulos tria habet tubercula, ex quibus pili oriuntur penicillorum figura coloris castanei. Albicans vero linea per dorsum recta a [Orig: à] capite ad caudam ducitur. Pedes anteriores magis, quam posteriores nigri sunt. Inter singulos quoque flexus a [Orig: à] lateribus punctula sunt albicantia alternatim posita. Quod quintum datur in hac tabula, id dispari fructu nascitur. Celebre est apud Plinium aliosque probatos scriptores ad quartanam. Alibi de hoc insecto, hoc etiam prodidit loquens de remediis adversus dolores dentium. Is quoque vermiculus, qui in herba labrum Veneris appellato invenitur, cavis dentium inditus mire [Orig: mirè] prodest. Nam Erucae brassicae, eius contactu cadunt. Idem mihi propriis ante multos annos manibus ostendit Cardinalis Paleottus: neque id amplius videre potui, licet multos fructus, diversis aperuerim temporibus; donec tandem an. 1592. sub finem Septembris cum forte [Orig: fortè] speculaturus, numquid potius [Orig: potiùs] in maturis quam immaturis nascerentur, inveni illis, qui maturi erant. Longitudo digiti auricularis transversim dimensi: sed cum nunc exactius descripturus id intuerer, offendi ex erucarum genere esse, nam quatuordecim progreditur pediculis. Caput atrore splendet, ut semen amaranthi aemulari quodammodo videatur: cetera albicat. Dioscorides etiam meminit, sed nemo veterum Erucam esse scivit. Sexta a [Orig: à] lateribus leviter lutescit, infra, acsupra colore est castaneo, annuli quoque castanei caput nigrum, pedes exigui, sublutei. Septima pictura est induramenti cuiuspiam Erucae affabre [Orig: affabrè] facti ex folio quodam arboris, aliaque materia bombicina. Folium id extrinsecus multis velut laminis sericis albicantis coloris erat obvolutum; intusque quidem eodem modo, sed pluribus laminis intricatum erat. In centro, seu medio laminarum plurima ova, nigra, parva seminib. vel hyoscyami, vel nicotianae comparibus, una cum fetibus etiam numerosis latebant. Ex quo docemur etiam Erucas esle,

quae et ova, et eodem etiam anno fetus edant. Aliud nidulamentumsivefolliculus exhibetur locooctavo, figura [Orig: figurâ] pudendi humani. Inferna enim parte referebat quodammodo scrotum, superiore virgam, ac eo [Orig: eò] magis cum duabus, ut haec instructum esse fistulis aut ductibus. Eo aperto vidimus ramifrustulum, et folii pediculum figuram virgae efformare: haec enim simul complicata Eruca filis obtexerat; sicut item folium, quod scrotum efformabat. Intus ut in proxime [Orig: proximè] descripto, et ova et fetus delitescebant. Erant ambo isthaec nidulamenta ita undique clausa, ut ne hilum quidem aeris [Orig: aëris] , ne dum pluviae admitterent. At cum ita undique clausa sint, quispiam quaerat, quomodo ea ibi posuerit Eruca, cum haec intus non reperiatur. Responderem ego texere quidem primo folliculum Erucam non totum, et in ea, quam texuit parte ova edere, dein occludere, et abire, sed numquid postmodum moriatur, aut in Aureliam convertatur, nec dum didici. Postremo loco depicta Eruca tota erat viridis punctis conspersa nigris, capite rubro.

PUNCTUM VI. De Erucis sextae tabulae.

IN ultima [Orig: ultimâ] quindecim depinguntur. Prima est tota viridis, lineis transversalibus, sed singulis tribus aureis punctis decoratis, quales in pluribus aliis observavi, annulis luteis, sub quorum singulis punctum est atrum: rostro etiam atro est, atris anterioribus pedibus, posterioribus viridibus. Secunda quoque est viridis, sed in hac [Orig: hâc] lineae nigrae illae corpus ambientes latiores sunt, et binis tantum maculis aureis insigniuntur; praeterea annulos habet nigros, et luteas, latasque velute [Orig: velutè] capite antennas emittit. Tertio loco habet figuram Cossi, de quo suo post loco separatim agemus, hic ideo positam, quod si posteriores haberet pedes, omnino esset Eruca. Quartum depicta Eruca glabra, ex minorum genere, toto corpore ex viridi lutescit, sed annulos habet nigros, et inter singulos puncta oblonga tria, itidem nigra. Caput rubescit, retro, quod duobus minutissimorum punctulorum nigrorum ordinibus conspergitur. Pedes quatuordecim nigricantes. Habes sexto loco Erucaesuae involutae folliculo rubicundo Chrysalidem, sive Aureliam. Ad tactum tantum mobilis, et tota viridis est, et nigrum habet inter singulos annulos punctum, quod supra candicat. Habes deinceps aliquot Geometrarum icones, ideo hic adiectas, ut quomodo ab Erucis differrent, unico intuitu conspicias. (Geometras eas voco, quod [Orig: quòd] hominis Geometrae fere [Orig: ferè] instar incedendo agros dimetiantur) Pedes enim in hisce animantibus contrario sese habent modo, ac in Erucis, quibus nimirum anterius [Orig: anteriùs] pauciores sunt, posterius plures (loquor autem deiis quae habent quatuordecim) cum Geometrae sex habeant anterius, posterius [Orig: posteriùs] etiam toridem, in medio ventre nullos, quo fit, ut eo, quo pictura prima ostendit, modo incedant. Aristoteles huic Erucarum generi nomen non dedit, sed appellat ka/mtias2, ai( kuma/mous1i th=| porei/a hoc est Erucas, quae undatim incedunt. Parte enim, inquit, innitentes priore contrahunt sese, adducentes posteriorem, arcuatimque incedunt, et ex his scribit nasci tihni/a, et u(ti/era, quae Gaza vertens Acias, et superas dixit. Prima tota lutescit superne [Orig: supernè] , inferne [Orig: infernè] ad ferrugineum accedit: Alateribus inter singulos flexus punctulis nigris maculatur. Quae subsequitur eadem est extenso corpore depicta. Caput candicat, pedes nigricant. Nona in hac serie Geometra est omnium minima, tota viridis, vel potius coloris herbacei, excepto capite, quod rubicundum est. Decima pictura eiusdem est in spiram revolutae: nam si tangas, eo modo se contrahunt, et caput c???lant, contra pericula, ac iniurias. Undecima ex minorum genere est, corpore coloris fere [Orig: ferè] ferruginei, a [Orig: à] lateribus lutei. Pedes, caput, et extremum caudae habet nigra. Duodecima, rursus ex vulgatissimarum Erucarum, quae

[Illustration:

Erucarum Aldrov

[Illustration: ]

brassicas infestant, tota herbacei coloris, exceptis annulis, qui lutescunt. Decima tertia eiusdem coloris herbacei, sed annulos habet aterrimos, serici instar splendentes; praeterea inter singulos annulos rotundos habet velut oculos luteos, et in medio horum nigerrima puncta. Caput luteum est, punctisque nigris minimis maculatum. Quod decimotertio loco depingitur insectum, corpore quodammodo Erucas aemulatur glabras, sed pedes habet ab utroque latere ternos, quamquam bini tantum a [Orig: à] pictore expressi sint: toto corpore est nigerrimum. Epidauro id allatum mihi donavit Antonius Maria Alberghinus Philosophiae et Medicinae D. eximius, inquiens illius pulverem ad strumas curandas remedio esse peculiari, ac praestantissimo. Ex minimarum genere est postrema Erucula, tota fere [Orig: ferè] cinerei coloris, annulis vero subluteis.

ARTICULUS III. De Bombyce.

[Note: Nomen. Aldr. Hist. Ins. l. 2. 6. 4.] BOmbycis historiam separatim nos daturos supra diximus. Stamus ergo [Orig: ergò] hic promissis, addituri insuper et de Chrysalide seu Aurelia, aliquid. Eruca ista bo/mbuc est Aristoteli, Hesychio u(lomh/tra seu u(lhs3mh/thr, ut quibusdam placet; Ambrosio et Basilio vermis Indus; Alberto, vermis lanificius, Baptistae Pierae, Eruca bombicivora; Scaligero Ser; Ausonio, Ser vestifluus: Pausaniae Seres.

[Note: Descriptio] Omnes septem habent annulos: Pedes quatuordecem, anteriores sex, qui minores sunt, posteriores octo, qui post tertium annulum incipiunt: postremae duae omnium sunt maximae, supra quas cauda est, acuta et surrecta. Inter singulos annulos macula conspicua est nigra. In dorso inter eosdem annulos, quatuor sunt Semicicla literam G maiusculam formantia, quorum priora evidentiora sunt postremis, quae nempe [Orig: nempè] tam sunt exigua, ut visum fere [Orig: ferè] effugiant. A capite ad caudam usque linea per dorsum medium fusca fertur. Rictus omnibus idem, porcorum ferme [Orig: fermè] similis, oculi magni, et nigri, uropygium caudae piscium ferme [Orig: fermè] specie.

De generatione et aliis, haec nos olim in Naturae admirandis diximus. Vermis primo est, Folliculo inclusus emoritur informis. E folliculo denuo prodit alatus papilio. Itaque insectum reptile in volatile per medium Zoophytum motus atque sensus expers, admirabili metamorphosi commutatur. Exclusus enim primo vermiculus, alimenta quaerit copiosa, quibus avide [Orig: avidè] depastis, capitis crebra arrectione cum veterno veluti luctans, tandem obdormiscit triduum vel biduum, pelleque interea exutus ad consueta redit alimenta. Cum quater pastus, quater obdormiens, quater renovarit, spreto deinde pabulo sublime petit, et virgultis conscensis, alvo rite purgata, lanificii rudimenta inconditis primum maeandris per ramos exercet, mox folliculo inclusus pellucido, indefessi laboris fructum e [Orig: è] centro ad circum ferentiam protrudit pilum album, viride, flavum, ovali figura, cum aequalibus veluti certans, novem dierum spatio, absolutoque operi immoritur. Efolliculo loco subterraneo deposito, papilio post decimum diem prodit cornutus, sed alarum alimentique immemor, brevis aevi iacturam fetificatione reparaturus, molli impositus velleri, concubitu perpetuo per triduum, rarius quatriduum feminae connexus, emoritur, nec multo post vidua, relicto post se instar granorum milii semine, centenario fere, mariti fata sequitur. Sed de his et aliis quae circa bombyces occurrunt, accuratissime [Orig: accuratissimè] egit, Andreas Libavius, in sua observatione, quam hic in gratiam Naturae indagatorum appono.

Cum difficile sit singulorum auctorum sententias et experimenta ad amussim explicare, quaeque illi diversis temporibus aut locis

observavere, ad unam historiam revocare, proque huius fide damnare vel astruere, quod quisque verum usu et notatione rerum deprehenderit: ubi forsan eveniet, ut nec Plinius, nec Pausanias, nec ceteri, qui videntur secus ac a [Orig: à] nobis cognitum est, commentati esse, repudiandi existimentur: adiciam specialem historiam bombycum domesticorum, quam anno salutis reparatae 1599. Rotenburgi ad Tubarim ipse ex diligenti istorum cura et attentione ad naturam, et opera consignavi, vel utique in diarium conieci. Si quid diversi in India, Graecia, Italia, et alibi aliis temporibus, ministerio, educatione, consuetudine, et ceteris, perspectum est: quamquam natura dicatur semper agere eodem modo, nec nisi accidentibus variare: id quoque conferent, qui notaverint, ut sic ex multorum experientia naturae historia accipiat incrementum et absolvatur.

Circa vigesimum quintum Aprilis ovabombycum in charta simplici superiore anno procreata, et per hiemem in tepidario cubiculi servata exponebam Solis radiis per fenestrales orbes incidentibus. Quae plumbea seu nigra erant non quidem omnia uno die in eruculam abibant, sed tamen ante finem eius mensis cuncta, sub auroram potissimum vermibus erumpentibus, prout quisque perfectionem suam erat consecutus, relicta vacua testa seu putamine coloris albi, in latere orbiculo eroso, qua in parte extremitates nonnihil nigrescebant, propter terminum rodendo acceptum. Punicea, et citrea, sive puta, sive nigro puncto discreta, nihil edebant, quod vel intacta fuerant masculo semine, vel principium in eis suffocatum. Hae eruculae intra ovum nanciscuntur suam speciem, et in circulum convolutae iacent, unde exesa testa primum nigrum splendensque caput exserunt, postea tractim prorepunt osculo, et pedicellis nisu suo, et in pavimentum impactione, adminiculum praebentibus. Statim tunc notavi filamenta ab osculis dependere eaque tenuissima ut vix conspicias nisi obvertas [Orig: obvèrtas] luci. His sese librant, pendentque a [Orig: à] foliis, aut etiam sicubi delapsae ex altiore loco eum repetunt, vel experiendi gratia suspenduntur, multiplici flexu involvunt, atque ita sursum contendunt, more vulgarium erucarum arborum folia et flores depascentium. Vermiculus niger est et pilosus cum albo circulo, in confinio pectoris et cranii, et alio in ea regione, qua venter contingit pectusculum, eique cohaeret, qui tamen ob pilositatem non est admodum conspicuus in prima aetate. In fine dorsi, ubi est alvi exitus, pinna quaedam parva prominet: Et plane cetera forma eadem est cum bombycum specie, nisi quod hirsuties et nigredo per aliquod pellis mutationes in glabritiem splendentem, albedinemque transmigrent, et ex parvula bestiola fiat vermis, medium digitum viri mediocris tribus articulis iunctis longus, craslus fere [Orig: ferè] auricularem, quamquam non omnium eadem sit magnitudo.

Invenias aliquas eruculas cum caudae plectro triplici, aut duplici, ita ut maius surrigatur ex circulo ultimo dorsi: minora ex subiecta statim lorica caudae. Unum vidi maius hinc inde binis stipatum minoribus, in quorum loco alias [Orig: aliàs] duntaxat sunt protuberantia puncta.

Progressio erucarum est ut bombycum. Nam caudae fulcra pavimento infigunt, et postea tractim per circulos sese promovent, sublatis primo partibus, inter caudam et pedes posteriores: postea his fixis interstitio inter pectus et pedes, donec ad pectus ipsum et pedes anteriores sit perventum, quibus haerentibus cauda vicissim tollitur et fulcitur gressus. Nam motus animalium fit aliquo quiescente et stabilimentum praebente. Natis statim praebui tenera mori folia, in quae

transtuli eas cultello levi, vel etiam sivi per se irrepere in folia, cum quibus eas cistellae ligneae demandavi, invadunt autem folia ab extremitatibus et planitie superius inferius. Non enim impediunt rostri appendices. Ita pascebantur ab Ultimo Aprilis, et circiter, usque ad Octavum Maii, quo animadverti primam senectam positam, quae erat oscillum nigerrimum splendens cum exili nigra pelle. Solent autem aliquando ante quasi cunctari, et dormire somnum renovatorium, siquidem somnus est appellandus. Abiecta senecta, statim apparent grandiores, leviores, et nigredine dilutiore. Nam corneum capitis tegumentum, quod subnascitur veteri, secundum proportionem maius est. Detracta pelle, etiam intumescit reliquum corpus, quasi prius incrementum prohibuerit angustia corii. Idem tegumentum seu cranium capitis, cum recens est, albicat, postea cum firmatur itidem evadit nigrum, donec plures procedant mutationes; Sicut autem ante positionem leberidis abstinent esca, ita et post aliquantulum quasi pigrescere videntur: nam tenerius est instrumentum quam ut carpere folia possit. Dum percursitant folia, non raro altera alteram transit, idque patitur ea placide nisi nimis offendatur. Tunc enim sublato pectusculo capita concutiunt hinc inde motitantes, idque etiam bombyces faciunt. Semel atque iterum tunc praebetur pabulum, et angusto in loco degit multitudo. Cum satis comederunt, ad dormiendum inducuntur. Tunc videas eas instar statuarum, aut eorum qui catoche laborant, pectusculis sublatis cum osculo in foliis quasi obriguisle. Sed si pabulum novum inieceris, statim excitantur et comedunt rursum. Olfactu videntur folia deprehendere nova. Nam etiam nondum tangentia erectione corporis affectant. Fieri tamen idemetiam alteratione quadam qualitatis tactilis putes. Excrementum alvi tunc exile est, et nigrum instar pulveris pyrii. Decimo sexto Maii aliquae secundo mutarunt pellem, aliquae quieverunt, et sequentibus diebus exuerunt membranas. Rumpuntur eae in capitis confinio haerentesque foliis manent, eruculis per circulos ordine motos sese expedientibus, oscillum etiam non statim cadit, sed pendet aliquanto spatio ab ore novo.

Tunc color niger in gryseum mutatur, et erucae grandescunt magis. Pectus tamen album conspicitur, plenumque succi adeo, ut pellucere credas. Quoniam autem non uno die omnes mutant corium, si placet, potes pares ab imparibus segregare. Sed ego una reliqui, tantumque recentibus suppeditavi novam escam, ceteris in veteramentis adhuc conviventibus, et metamorphosin exspectantibus. Non enim tunc potes stabulum expurgare, sed differendum negotium est, donec evigilarint, et possint in folia pellici nova. Tertia mutatio incepit 22. Maii, quo dormierunt multae, aliquae etiam pellem devolverunt. Ea non amplius tam nigra erat, sed albedinem prae se ferebat cum oscillo, ipsique vermes exibant candidiores, relicta senecta, corrugata magis quidem ea, quae non adhaerebat foliis per filamenta, minus autem ea quae affixa erat. Nam haec in longum porrigebatur trianguli specie; ratione altitudinis. Etenim deorsum acutum surgit e [Orig: è] medio, quod quidem ego fieri puto per caudae apicem ea traductum et elevantem corium. Extremitas posterior huius leberidis est instar caudae piscium bifidae. Pascebantur erucae liberatae rursum usque ad 25. quo somnum renovantem animad verti, et aliquas etiam eodem die novas: sed 26. dormiebant plures, aliquae etiam 27. paucae 28. et 29. ita ut iam maius esset discrimen. Quae tamen dormiebant 27. eae sequente mutabantur, et ad pabulum post cunctationem aliquam redibant.

Hac quarta mutatione ex erucis facti sunt bombyces glabri et albi, cum maculis tamen plumbeis, et oscillo albi cornu instar. Hic est

mensis primus vitae, et prima aetas. Sed cum in tertia et quarta renovatione cuticulae omnia sint notatu faciliora, pateantque liquidius, uti observavi, accuratius paulo describam. Erucae tertiae et quartae mutationi vicinae, pellem habent subsqualidam aspectu, et rigidiorem quam vermis incrementum ferat. Itaque subtus nascente cuticula molli abscedit paulatim, et quia cohaerent nerveis quibusdam vinculis in utroque latere, qua sunt punctorum vestigia, haecque non facile distrahuntur, maior nisus est in exeundo, et quies fere biduana.

Cum itaque foras contendunt, vetus oscillum corneum separatur a [Orig: à] subnato novo, vermis ipse, siquidem affixa folio leberis est, pedes et cruscula convellit, modo contrahens modo remittens, donec ex ocreis vetustis eos extraxerit. Interim et cutis laterum corrugatur, corpore per squamas diviso in se contracto iterumque extenso. Sic toto corpore laxantur exuviae. Mox in anterius sese promovet vermis, et lateralia vincula paulatim ducit, promotis ordine squamis iterumque reconditis ut fere initio dubites pro/s1w an o)pi/s1w exiturus sit vermis. Sed tamen isto modo vincula abrumpuntur. Primum iuxta pectoris confinia observatur promotio. Ibi enim puncta secedunt, et duo in verme, duo in leberide apparent. Dum porro squamae trahuntur, quasi linea violacea exsistit in latere utroque senectae, tum ob puncta, tum vincula intus applicata lateribus. Interim cauda rugatur, pedes exinaniuntur, prorepitque octava horae parte vermis novus, vetus oscillum ori praefixum habens, ut mulus capistrum. Videas in extremitate caudae etiam chordam albam trahi, qua pellis dorso cohaesit. Facilius enituntur effixi, solutis vero [Orig: verò] miris modis sese convolvunt in dorsum, latera, ventrem, donec tandem expediantur. Et horum leberis in globum fere coacta est, illorum vero extenta. Si duo extrema unguibus prehendas, et diducas, iustam longitudinem recuperes, cum vestigiis pedum omnium et squamarum. Nihil enim de est praeter oscillum. Longe a. candidior quartae mutationis cutis est quam tertiae, ut et cranium. Vermes ipsi iam bombyces sunt, modo recte et sedulo sint curati et enutriti, pingues candidique, quamquam alii aliis minus, adeo ut videantur nonnulli subflavi esse, alii ad plumbeum non nihil accedere. Pedes et ora initio sunt mollia. Itaque et tactu foliorum et comestu aliquantulum abstinent, haerent eis pertinaciter, et caudae quidem adminiculo possunt retrahi et explicari, pedes autem posteriores obtusiores, crassioresque tribus quasi articulis constantes in medio nigrum punctum habent, quem ego puto esse prehensionis instrumentum, quod queat pro arbitrio, ut ungues felium, promi et recondi, Anteriores non tantum gradiendo inserviunt, sed et prensando folia, traiciendo corpus, distribuendo fila et aliis usib. partes secundum longitudinem a capite ad caudam in dorso sunt caput, gibbus seu tuber pectoris rugosum, octo semicirculares squamae et tripartitacauda. Tuber pectoris in capitis confinio aliquibus alber, aliquib. distinctum est maculis duabus lividis, quas dividit linea flava, quaeque diversis diversimode sese habent. Nam color aliis remissus, dilutusque et fere evanidus est, aliis intensior. Qua vero [Orig: verò] sese attollit ille gibbus, quatuor nodiconspiciuntur, quibus assistens cutis rugosa eflicitur. Sequuntur semicirculi, Hiiunguntur membrana tenuissima tamquam linea viridante ex caeruleo. Ipsae vero squamae albent, quamquam in nonnullis aliquid plumbei subluceat: et cum iam maturi sunt bombyces serificio, spicei evadunt. Singulae etiam in utroque latere insigniuntur puncto, quem ambit circulus parvus. Dixi ibi vincula esse, id quod etiam apparet in chrysalide. Deinde squama octava, aut duobus Punctis lividis distincta est, aut semicirculis lunatis, quasi duas lunulas se mutuo respicientes cornib. inscripsisse. Veruntamen non sunt pares in omnib.

Nam alicubi magis sunt conspicui, alicubi evanidi, subtiliores, tenuiores, magis plumbei, magis albentes, etc. Hinc bini circuli leves post quos qui sequitur duos nodos habet, usque ad eum qui podici imminet, et apicem seu cuspidem surrigit. In maioribus observantur protuberantiae in squamis singulis, sed tamen haesunt eminentiores intertiis. Cranium ipsum corneum quidem est, sed divisum quasi in tres partes, dexteram scil. et sinistram, quas putas oculorum notas esse, et deinde oris compagem, quae iterum in appendices et maxillas suas, in quibus serratae dentium figurae distinguuntur. Per totam dorsi longitudinem gula protenditur, usque ad fulcra caudae, super quibus inter ultimam squamam est exitus alvi. Conspiciuntur etiam in dorso usque ad plectrum caudae, quidam nervi continua diastole et systole mobiles, quo pacto moveri cor et arteriae solent. Et hinervi ex albedine flavent, cumque distrahuntur, viridem gulam, seu intestinum detegunt. Cohaerent plectro, tamquam ibi esset respirationis quidam exitus, quamquam non respirent. Sed vitae sedem ibi esse non est dubium, licet deprehenderim in nymphis partem quandam rubeam, utinfra docebo, palpitantem per se solam instar cordis. Cum resecatur istud plectrum, exit humor liquidus subflavus, et vermes ipsi non quidem moriuntur, sed tamen moventur vehementius, seseque convolvunt, et reflectunt, ut iudices dolorem exoriri acerbum, nerveo principio laeso. Stercora cibum referunt, suntque sicca, sexangula, oblonga, quasi stellata, unde intestini vel alvi dispositionem quis colligere possit. Virent quidem ex esca, sedtamen quia stipantur dense, et exsucca sunt, nigra apparent, sicut plus viridescunt humidiora, Feminas a [Orig: à] maribus distinguere hic iam queas si attentus sis. Evenit enim et in his, quod de aliis feminis scripsit Philosophus, ut scilicet sint maiores, et pinguiores, humidiores, molliores, candidioresque maribus, qui austeriores, maculis lividiores, tenuioresque. Si digitis attrectes, omnes frigere animadvertas; Saepe se erigere solent in pedes posteriores, et tamquam statuae sic manere. Cum vesci volunt, foliorum margines, et venas protuberantes invadunt, contra ac erucae. Puto obstare appendices oris, praestat tamen aliquid adiumenti pedum anteriorum in tenendo cibum officium. Exedunt autem folia circulariter, seu in orbem, ut lacuna maneat rotundi ambitus: Pasti secedunt, et coniuncti multi quasi cumulo quiescunt, delectari puto mutua calefactione et tepore: ut dormientes a [Orig: à] mutaturis pellem discernas, observanda erit nervorum in dorso systole et diastole. Nam in dormientibus par est vigilantib. motio, at in exuvias posituris tardior obscuriorque, ut intelligas tunc potius aegrotare. Deinde dormientes os habent simplex, sed senectam abiecturae praeferunt ossillum. Verum hoc non in bombycibus sed erucis adhuc locum habet, quidam iam quater renovati circa caput polluuntur suscedine, et tamen perguntvescendo. Quidam non proficiunt admodum incremento, sed parvi manent.

Dictum superius est a [Orig: à] Maii 25. quartam mutationem in pelle usque ad 29. eiusdem in diversis factam esle. Ab hoc itaque tempore usque ad Septimum Iunii, et deinceps per octavum, nonum, decimum, undecimum, studiose [Orig: studiosè] affectarunt pastum, itaque pingues et grandes evaserunt, fuitque ter die, et ultimis diebus quater, vel saepius praebendus cibus. Nam cum serificio et maturitati sunt vicini, vorant contentius, invadentes folia cupidissime atque et nervos absumentes. Notabis autem circiter tredecim dierum spatium intercessisse inter renovationem quartam, et a [Orig: à] cibo abstinentiam seu serificii meditationem. Respondent enim sibi tempora a [Orig: à] 25. Maii ad 7. Iunii a [Orig: à] 26. ad 8. a [Orig: à] 27. ad 9. a [Orig: à] 28. ad 10. a [Orig: à] 29. ad 11. quo ultimam inclusi excepto uno parvo masculo qui diutius perseveravit in pascendo. Iam circa ultimos dies plerique incipiunt, spiceum colorem adipisci, qui à

posteriore parte incipit evidentius apparere, hincque ad gibbum pectoris ampliari et progredi, quamquam aliqui magis et fere toti flavent, aliqui albi misto extuleo manent. Cum fata instant secedunt ad latera capsulae, nec adoriuntur folia ore, quamquam perreptent. Nonnulli ad angulos fila figunt, quasi iam exorsuri vestibulum: alii repunt per extremitates, et hinc inde speculantur, inquiruntque aptum latitandi locum. Inclusi plerosque cucullis chartaceis, quos alicubi commode disposui et affixi, in quibus rodendo, vellicandoque parietes aliquantum strepunt, sed postea alvi sicco et humido excremento (nam tunc duplex emittunt) proiecto ex posterioribus parietibus chartae affigunt ea tenacitate, ut glutine firmatam putes. Postea triduo continuo, occupati folliculum pertexunt, quo absoluto, quintam ponunt pellem cum capite et cauda, transformanturque in nympham; Aliquos non inclusi chartis, sed in capsula lignea dispositis ramusculis sivi sibi locum nidi eligere, ubi observes potissimum sequi angulos, et latebras, et plerumque multi eodem in loco bombycia faciunt, si fieri id possit, alii statuentes ea in rectum, alii in obliquum, alii in latum. Silocus est angustior, comprimitur a [Orig: à] latere folliculus, nec plane ovalem tumorem retinet; est alius alio longior, amplior, densior, pro magnitudine et firmitate bombycis. Discrepant etiam colore. Sunt enim aurei, argentei, citrinique, et hi duplices. Quidam enim virorem referunt, quidam plus ad citrinum declinant, quamquam hi omnes ab aliis soleant virides appellari. Omnium prodromus, quantum ego observavi, albet, praeter paucos, qui stupam subcitrinam praemittunt. Aureialiqui etiam internam tunicam habent albam, nec est stabilis color citrinus. Nam cum explicantur ex aqua folliculi candidum fit filum, in lixivio flavescit, etc. Sed operae pretium est, contemplari serici materiam, et quid sit id, quod tanta longitudine continuum praebet filum.

Cum itaque grandem vermem vagabundum conspicerem, funiculum collo inieci, et ad sectionem protraxi. Vixit pertinaciter etiam coarctata gula, exquisite sensit. Nam ad singulas incisiones dorsi, etiam vix applicato cultello, violenter se convolvit, quasi ore et anterioribus pedibus sibi opem laturus. Divisa cute conspexi longum intestinum, quale est lupi piscis, anteriore parte tumidum et capax, posteriore arctius. Ei intestino nervi seu arteriae pulsatiles cum continua systole et dyastole incumbebant, et desinebant in plectro caudae. Hoc reciso, non tantum humor flavus perspicuuserumpebat, sed et capita nervorum; in motu inde sese exserebant, et agitatio fiebat languidior. Habet autem intestinum duplicem tunicam, unam externam crassam, alteram internam tenuissimam. Crassa sentit accurate, estque iuxta gulam visciditate multa obductum, quae postea fit materia alarum, et pilositatis in necydalo, sicut humiditas excrementitia externa in aureliae putamen cogitur. Crassa tunica pertusa, exit intestinum, adhuc involutum tenui, et multum cibi hesternie [Orig: hesterniè] foliis viridibus continet. Videre vero [Orig: verò] etiam est ex pelle secta, et crassa tunica intestini effundi liquorem sat copiosum et transparentem, quem ego puto pro sanguine esse, et mutari coctione in serici materiam, membraque bestiolae. Capite praesecto extumescit initium gulae, et plane exhibet obtusum nymphae caput. Exempto intestino cum contentis fecibus in abdomine conspiciuntur specie lumbricor. concretiones quaedam lentae et glutinosae, aliae flavae, aliae albae, et duae quidem magnae ceterae parvae, tam similes lumbricis ut nihil desit, nisi pellis et vita. Utrinque desinunt in acumen acutum. Situm autem in ventre talem habent, ut uterque apex versus sit ad caudam, corpus vero [Orig: verò] reductum et geminatum. Dicas pensum esse complicatum, Si exordium filationis est ab apicibus, necesse est, ut ad os a [Orig: à] cauda revocentur. Existimo parvas et albentes portiones

imbecillius sericum stupamque praebere, magnas vero [Orig: verò] firmius. Exemi hos lumbricos, vidique in charta statim exsiccari, et fragilem duritiem induere, perinde ut bubulum gluten solet, ut tendines animalium et intestina, Homogeneum totum est, et pellucidum corpus huius materiae, quam nullus hominum queat in tam tenuia subtiliaque fila diducere, sed bombycibus hic labor est, ut araneis sua tela, relinquendus et solis dicandus. Corium exterius foris quidem albedinem plumbeo colore mistam habebat, sed intus subducitur cuticula partim livida, partim aurea splendente, ut in halece. Circa ventrem, ubi disponebatur materia serici, sat crassa substantia erat nerveis constans ductibus, et textura continente pinguedinem albam nerveis tunicis implicatam: talis postea etiam conspicitur in nymphis et necydalis, estque in his vulva et genitale membrum. Sub illa substantia plumbeae sunt propagines in pedes dimissae, tamquam tendines, aut chordae. Pellis haec manente matrice et genitali membro, intra bombycium exuitur cum omnibus prominentibus membris: ita ut nympha et papilio inde natus nihil aslumant ex bombyce praeter alvum cum intestino, et in his exsistentibus nervosis partibus. Humor autem in intestino et genitalibus subsistit sat multus. Unde postea et seminis materia, et excrementitia proluvies alvi. Verumtamen qui in intestino est humor, crudus adhuc est, et partim viret, partim flavet, crassus quadantenus, quadantenus aquosus. Si quis pinguedinem a [Orig: à] nerveis tunicis genitalium separet, et chartae illinat, cum resiccata est, sebaceam friabilemque inveniet. Putes conferendam esse cum lactibus piscium. Patet ergo in bombyce foris quidem haec membra esse, pedes triplices, squamosam ventris coarticulationem, pectus, caput, os, anum, pellem, caudam, plectrum: intus autem intestinum, vitales arterias, vel si mavis, nervos, carnem albam pectoris, genitalia, inter quae et intestinum continetur, serici materia, et praeterea panniculos membranasque nerveas, quibus continentur membra.

Cor habeant, nec ne, alius investiget. Necesse tamen est aliquod tale principium esse, idque non in capite, nec alibi praeterquam in confinio pectoris, unde vis vitalis per totum distribuitur. Et maxime [Orig: maximè] tamen elucet motu nervorum, vel arteriarum (uti libet appellare) in dorso ventris, non pectoris, usque ad plectrum caudae. Denymphis et necydalis posterius dicam. Nunc de praxi serici ducendi quae observaverim addam.

Cum abstinent pabulo, et ut dictum est, locum folliculi construendi explorant, circa alvi exitum plerumque maculam virentem aut lividam habent, cetero corpore albo, cum virore, vel livore, vel spiceo. Vidi tunc etiam crebro consistere inter vagandum, et ore veluti hiscere, sicut ruminantes vaccae, cum ex ingluvie revocant cibos ad masticandum. Consentaneum est bombyces tunc conari materiam serici ad os convertere et protrahere. Si includas cucullo chartaceo, rosionis sonus subinde per integrum diem auditur, et tunc in conum cuculi demittitur excrementum primo siccum, pilulae nigrae viridis, aut luteae forma. Penultima pilula plerumque viret, ultima lutea est et flaviosa. Numerus pilularum pro excrementi copia est. Nam deprehendi in una charta modo duas pilulas, modo plures, usque ad duodecim diversi coloris, utpote nigras, virides, flavas, easque non stellatas, sed rotundas; Cum ultima pilula lutea exit aquositas item diversicolor et consistentia dispari. Alicubi enim crassior est, alicubi dilutior, habens aliquid punicei et flavedinis, virorisque.

Saniem tamen quandam dicas subcruentam vel fuscam, qualis

apparet in charta pura, ubi tamen interdum notes etiam viriditatem pollutam flavedine, interdum quid cretaceum. In vitro lixivii faciem exhibet. Ne vero dubites, ore an alvo reddatur, scito, ore tantum expediri sericum, alvo excrementa, quamquam etiam ex ore emittant humorem tum morbidi, tum strangulati aut compressi. Deprehendi autem bombycem liberum e [Orig: è] posterioribus utrumque excrementum reddentem. Ab aliquibus multus liquor excernitur, a [Orig: à] nonnullis paucus. Qui multum vacuantur, videntur debiliores esse, et minus serici collegisse. Nam plerique parva bombycia texunt, non tamen omnes. Quali sericum sit futurum colore, ambiguum est. Nam contemplatione capitis, tergi, ventris, pedum facta, plerumque sum deceptus divinando. Nam non eiusdem coloris sericum ab omnibus ducitur, saepeque stupa et postrema tunica albet, medium sericum aureum est. Putabam spiceos bombyces flavum, albos album reddituros, sed falso.

Nam album ab utrisque promebatur. Semel atque iterum scopum attigi, et vaticinatus sum, citrinam feminam tale edituram filum; quale tamen etiam tractum est ab illo bombyce, cuius venter albo plumbeus erat, macula frontis flava. Vidi et foemellam totam albam, album sericum fingere. In parvis angustisque chartis, iuxta proportionem tamen vermis, minores fiunt folliculi, sed spissiores et minus stupae. Notavi tamen in amplioribus etiam parvos folliculos. Qui non inclusi libere sibi locum eligunt, in stupa temeraria multum absumunt filorum. Unde iactura est in serico. Nam bombycia plerumque sunt minora, et minus dense stipata. Si velis attendere, rationem texturae accurate cognoscere in his potes. Etenim postquam aliquamdiu vagati sunt, et modo hic, modo ibi exordium operis facere tentaverunt (id quod sedulo corporis nisu praestant, dum haerentes pedibus posterioribus, caput et totum pectus sursum, deorsum ante retro, et ad latera, varie movent, sicubi sese offerat commodus bombycii affigendi locus, nec visu, sed tactu hoc peragunt: sunt enim hebetes oculis) tandem stamina producunt, et firmamenta domus, eaque simplicia aut multiplicia, prout stabilimentum requiritur firmum. Si iuxta pavimentum id fit, posteriore parte inhaerent huic, sin in alto, pendent eadem, seu a [Orig: à] ramis, seu aliunde. Nam pectus et caput libere [Orig: liberè] vertunt, sique opus est, etiam posteriorum situm mutant. Ita conficitur vestibulum seu prodromus. Iam autem sicca excrementa ab alvo sunt reddita, vestibulo absoluto, ita ut iam vermis securus sit, tutusque ab insidiis externis: stercus ultimum excernit cum liquore, de quo ante.

Et hoc saepe polluitur stupa, per quam tamen defluit, ad fundum. Exonerata alvo, parumper quiescit textor, et nudat podicem quasi laboraret tenasmo. Tunc revocat veri serici materiam, eamque continuat usque ad extremum halitum, et bombycii absolutionem. Paulatim tuncstipat fila ex amplo, in angustum, ita ut fiat forma ovalis, in cuius capacitate sese possit vertere. Os, pectus, et anteriores pedes in continuo sunt motu. Posteriora haerent, transferuntur tamen ad aliam plagam, cum ad basin vel apicem formandum sese accommodant. Qui in imo iuxta pavimentum folliculos texunt; videntur insidere pavimento nudo, sed paulatim sibi subtexunt fila, et universum folliculum pariter ubivis stipant, praeterquam in acumine, ad quod in angustiis non possunt pertingere. Itaque huius fabrica magis ab initio fingitur, sed basis magis in fine, quamquam nec haec negligatur in exordio.

Itaque cum fila explicantur retexendo, apex nudatur primum, et

relinquitur interna tunica forma digitalis tegumenti. Texunt ita ad diem tertiam: Et adhuc potes laborantes videre secundo, si folliculum soli vel luci obvertas. In cucullis chartaceis basis sursum versa est, apex deorsum: Et rarior illa apparet binis diebus. Tertio demum densatur: et tunc vermis exuit senectam, fitque nympha, id quod facile potest deprehendi; Nam cum adhuc texunt, adhaerent, nec percipitur lapsus brutus. Cum vero nympha evasit, quasi lapillus inclusus esset, moto folliculo, nympha cadit: Et hic brutus casus durat, usque dum in necydalum mutata fuerit.

Tunc enim expletur capacitas iterum, et necydalus haeret folliculo exitum quaerens. Unus autem vermis, sub mea cura unum folliculum texuit, cuius prodromus in inclusis chartae, solida tunica est, in liberis variis modis ultro citroque dispositis et diductis constat filis. Alii vero animadverterunt in uno folliculo etiam duos, quin et tres inclusos fuisse. Verumtamen cum angustior futurus esset locus, sectus ille folliculus communis tribus est, et in eo inventi bombyces coarctati, adeo ut speciem trium digitorum coniunctorum retulerint. Liberati postea singuli aliquid pensi, parum tamen denuo edidere.

Notandum est, animadversum esse, quosdam bombyces, in charta nullum sericum fecisse, sed statim in nymphas abiisse: quod illis evenire crediderim, qui lactuca pascuntur, licet non omnibus, aut quibus pabulum minus iusto datum est, aut qui morbo correpti non potuerunt colligere serici materiam, quam sicut adeps, ex sanguine abundante sepositus, fieri existimo.

Eveniunt et alia monstra, de quibus suo loco.

Omnium folliculorum oblonga quidem et ovalis est forma. Vidi tamen unum album, fere [Orig: ferè] exactae rotunditatis, ita ut utrinque basin haberet sphaericam absque acumine. Erat parvus cum suo prodromo, sed tamen spissitudinis iustae. Verum bombyx in eo non abiit in nympham, nec necydalum absolutum, ut mox exponam.

Illud videtur dubium esse, num sericum ex alvi exitu promant, an ex ore, quamquam semper ore et anterioribus pedibus distribuant. Non leve argumentum est, quod iuxta caudae fulcra in imo ventre conspiciatur quoddam rimae vestigium, et extremitas utraque materiae sericiae in ventre respiciat illum locum. Adstipulatur et egestio excrementorum in ipso operis initio.

Sicut enim cum infantem exclusura est puerpera, quicquid sordium est in vesica et recto intestino, id compressum expellitur, ita in bombyce, a [Orig: à] serico foras contendente fieri quis existimare possit. Ita instaute labore venter tumentior apparet; a [Orig: à] ventre incipit maturitas flavitie designata. Ea exit primum, ubi prius maturuit. Erucae et bombyces insuper lanugine quadam filosa, circa pedes iunguntur pavimento. Nonnulli inter texendum conspiciuntur a [Orig: à] dorso initi, ut e [Orig: è] ventre sericum extrahatur, et digeratur ore, pedibusque facilius. Haec poterant afferri, pro prima sententia. Sed hanc falsitatis redarguunt alia firmiora. Nam ipse oculor. obtutus contestatur, quiescente ventre filamenta ore deduci, eaque viscositate sua adhaerentia retracto collo, paulatim protrahi. Itaque non tantum in dorsum reclinati bombyces sic filum trahunt, sed et prostrati in ventrem, ubi tamen vermis totus libere sese vertit. Deinde nec ano, nec rima sub cauda exire potest. Nam ex serici loco ad intestinum nulla est via, Et rima caudae, quae designat genitalia futuri necydali, obducta est pelle. Insuper, antequam sericum exeat, crebro ganniunt bombyces, quasi vomituriendo pellicerent ad fauces materiam. Nec intumescunt circa caudam, sed in medio ventris, In capsula etiam chartacea,

cum nullum in pedibus appareret filum, solo ore vidi promoveri et affigi; quin secundo Iunii, cum attente spectarem sibi machinantem bombycium, principium fili prehensum ex vermis ore, madens extraxi in iustam prolixitatem, pedibus et ventre plane a [Orig: à] serico nudis. Ita eruculae ab ore suspenduntur, inde emisso filamento. Nec aliter arnei et campe arborum sua faciunt vellera. Et haec quidem de hac quaestione.

Cum folliculus est absolutus, mutato bombyce in nympham, rapiuntur vellera, selectis prius ad instaurationem generis, maribus et foemellis ad arbitrium. Sexus discrimen aliqui ex colore bombyciorum dignoscere iubent, aliqui ex magnitudine: Et sane aliquid est in hac re argumenti. Nam quia feminae plerumque maiores, etiam maius struunt domicilium: Veruntamen aliquando fallimur, quia fieri potest ut mas firmus, maiorem architectatur folliculum, quam femina debilis. Et vidi pares quantiate, vidi etiam feminarum alibi enutritarum bombycia longe minora meis masculis. Itaque concurrere signa ipsis bombycibus notata oportet, de quibus supra. Ceteri folliculi in aquam ferventem iniciuntur, ut nymphae intereant, vel suffocentur calore clybani, post exemptum panem, adhibita cautela ne comburantur. Tunc stupa detracta, famulae, vel socii laboris praesto sunt, qui exordia filorum expediant, quibus inventis iniciuntur plures in pelvim aquae frigidae, aut tepidae, assidensque ministra instrumento tractorio continuo devolvit fila, triginta vel quadraginta aut etiam plura simul iuncta. Si qua rumpitur stamen, socii est, requirere principium et reddere explicanti, id continuatur, donec usque ad interiorem tunicam perventum fuerit, quae cum difficillime retexatur, exsiccata discerpitur in stupam et carminatur.

Dum ita replicantur fila, pulverem multum in aerem [Orig: aërem] emittunt, et cernere etiam in fundo vasis est quasdam sordes e [Orig: è] staminibus prolapsas; Sedulo attentabam num una opera possem absque ruptura totum expedire folliculum abstracta stupa, quae ob variam implicationem, infirmitatem et diversa principia non potest continuo ductu retexi, Assecutus sum votum tantum in medio serico; nam prodomo quod proximum est, etiam rumpi facile solet. Sed medium tenacius est. Ultima tunica pondere addito (nam tunc nympha prolabitur) explicata a [Orig: à] me est cautissime usque ad pelliculam parcam, quae vix unguem pollicis adaequabat. Qui folliculibasi ad diametrum respondent apici, felicius evolvuntur: Difficilius incurvati et bibbosi, et quorum apex stricturam habet. Nam hic filum haeret et implicatur, ut vix citra rupturae metum cedat. Apex primum nudatur et devolvitur totus suque ad medium folliculi.

Unius bombycii filum continuum lineae praescriptae longitudinem septies millies, in alio octies implevit et amplius. Non tamen par est omnium densitas, et magnitudo, id quod etiam ex distractione in cuticulas videre est. Quaedam enim vellera diduxi in duodecim quaedam in octo plus minus exiles tunicas. Silvestris bombyx prodomum habet simplicem tunicam et paulocrassiorem folliculum. Itaque etiam tenuiores facile cedunt prementibus digitis; densiores resistunt.

Cum fatiscit apex fere usque ad medium, unde sta amplum est foramen elapsurae nymphae, procidit cum senecta ultima, in qua caput et pedes omnes. Plerumque huius senectae caput apici folliculi obversum est, ut intelligamus eam exutam esse, dum vermis consummato folliculo per angustias sese stringit, vertitque sursum.

Nymphae vertex respicit basin, cauda apicem: eumque bombyx plus qu

duplo longior fuerit, nympha ad parvam staturam contrahitur, ut vix impleat longitudinem internodii secundi in digito medio viri. Vivit illa vitaeque indicia evidentia exhibet, motu reflexuque apicis seu caudae cum tangitur. Siformam externam respicias, squamosum vermem dicas, ut qui caput velamento occultaverit. Squamae sunt fuscae, tamquam fumo in quinatae, octo numero usque ad confinia verticis. In singularum lateribus, bina sunt puncta umbilicalia, ex quibus tendines, seu vincula ad necydalum pertingunt. In vertice est macula alba quasi ibi os necydali traluceret cum punctis tribus parvis nigris. Inde a [Orig: à] parte anteriore typi pedum et cornuum sunt, a [Orig: à] posteriore versus latera vestigia alarum. Si interiora quoque contemplari libert, quarto die ab occulatatione, antequamtranseat in necydalum, aperire potes. Videbis nihil aliud, quam capacitatem unam communem, inque hac tres distinctos humores, unum aquosae dilutaeque consistentiae, coloris flavi. Hic per totum spatium aequaliter diffunditur. Alius rubet, sanguinolentum dicas: Haeret hic in parte superiori, qua futurum caput, et pectus est. Cordiss rudimentum esse iudices; quia postea in necydalo vidi talem quandam massam per se mobilem more cordis, si modo cor huic bestiae est attribuendum. Tertius humor est albo-luteus, refertque ovum gallinaceum in aquam ferventem iniectum [Orig: iníectum] discussumque vel lac caseatum, si quid lutei addas. Ubi foris alarum pedumque cernuntur vestigia, latitat phlegmatica visciditas apta constituendis membranis.

Nulla videas membra distincta, vitam beneficio nerveae tunicae proxime [Orig: proximè] externo cortici subiectae inesse puto. Nam et bombyx ea parte exquisitum exhibebat sensum, motumque arterialem et cordis; plane [Orig: planè] utriculum humoribus confertum appelles, qui tamen collatus ad chrysalidem, postquam erepsit necydalus, longe est crassior, ut corticem dicas [Orig: dícas] tunicis intus et visciditate tenace vestum. Inde postea est lanugo necydali, alae, pedes, cutis, et cetera interna. Ita in gulam ventremque abiit bombyx, cuius unius cura antea, fuerat detentus, nihil tamen hic viroris apparet, qui multus erat in bombycis iam texturi íntestino.

Pars itaque excreta est ante folliculi exordium, pars mutata in alium sucum. In apice caudae etiam erat quiddam viscidi instar crudi albuminis. Rudimentum partium genitalium iudicabam. Nam eo reiecta est matrix, et vasa spermatica, quorum principium [Orig: príncipium] conspicitur, etiam in bombycis ventre. Humores in charta pura excepti et arefacti nigredine infecti erant, quasi atramentum sutorium miscuisses. Sebacea tamen substantia albescebat adhuc, et alicubi enitebat macula subrubens, et crocessens, cum albo puncto cretaceae consistentiae. ltaque colligere erat nigrorem illum duntaxat aquosi flavique humoris fuisse, qui etiam solus in charta, ubi densior concreverat, splendebat, ut nitens atramentum. Ceteras nymphas partim spoliatas omnium serico nudasque, partim simplici tunica adhuc inclusas, partim in toto bombycio salvas, nulla alia tractavi cura, nisi quod in capsula positas in fenestrae limine dimitterem. Distinxeram tamen loculamentis diversis, quas feminas, et quos mares putaveram, nec me fefellit iudicium, excepto uno tantum. Ita a [Orig: à] prima inclusione, usque ad exclusionem processerunt dies viginti sex aut septem, in musaeo meo exposito Soli promeridiano, tempore aestuoso Iunii, quale erat anno nonagesimo nono. Nam undecimo Iunii sepulta femina, exiit necydalus octavo Iulii. Qui mas nono Iunii texere inceperat, quinto Iulii evasit papilio.

Eodem duae feminae exibant in folliculis albis maiusculis; et unus mas ex citrino minore. Sexto Iulii sub auroram (nam omnes mane prodeunt) mas fuscus hirtusque ex mediocri alboque bombycio enisus est; femina vero alba teneraque ventricosa, cum magnis alis: ex folliculo citrino subviridi. Ita et ante, secundo Iulii ex aureo folliculo mas prorepebat, et femina ex albo. Hi decimo Iunii inchoaverant bombcium. Cum ex integris folliculis erupturi sunt necydali, non amplius movendo sentitur brutum pondus; et tunc frangitur, circa dorsum thoracis aurelia; postea multus humor limpidus, albusque, ore effunditur, et permadescit locus, qua sunt foramen facturi. Per hunc foras annisu quodam et labore contendunt. Vidi octavo Iulii feminam exeuntem. Ea tantum liquoris praemittebat, ut in capsulam decideret notabilis gutta. Tunc capite emicabat intus nixa pedibus. Post caput paulatim hos exserebat, statimque comprehenso pavimento sese fulciens, circulos alvi conando sensim protrahebat, ut primo extracto, cum vellet secundum proripere, sese contraheret tota parte anteriore, quasi sic prehensum circulum sequentem una evocaret. Veruntamen consentaneum est ista contractione dilatatum esse magis foramen, ut postea alvus minore cum labore prodiret.

Huc facit etiam varia ad latera conversio. Interim crassiores necydali, et plus humoris in ventre habentes, exprimunt aliquid inter eluctandum, et folliculum pertusum, tum intus, tum circa foramen foedant alvi spurcitie marmorosa. Qui minus laborant, et tenuiores sunt, purum relinquunt. Videas tunc caniciem totam nonnihil madentem a [Orig: à] liquore ex ore effuso ad pertusionem facilem.

Solent etiam alicubi quiescere, et saepius ventrem inflare, diducere, atque iterum contrahere, quasi luxata membra reponerent, et ad legitimum situm revocarent. Adeo autem diducuntque laxantque circulos, ut iuncturae emineant impletae citreo liquore, quasi inflatae essent. Nymphas nudatas, cum intus absolutus papilio est, triduo, vel biduo ante, sese videas crebro movere, quasi rupturas vincula, quibus alligatur aureliae necydalus. Earum unam tunc cultello, unguibusque aperui ipse ut viderem congruentiam extremorum lineamentorum cum suppositis membris. Id fiebat quarto lulii, cum iam circiter dies viginti a [Orig: à] serificio praeteriissent. Remota squama prima, iuxta principium pectusculi in tergo prodibat, in conspectum circulus superior ventris tener, cutaneus, hirsutie humente tectus, brevi tamen et complanata ut vix pateret oculis lanugo. Sub dispositione alarum lateralium, quam in aurelia compares omoplatis, verae alae necydali latitabant binae iunctae, et altera alteri imposita.

Omnes erant breves, tenuesque, utpote nondum perfectae quantitate. Inter alas thoracis posterior nodus eminebat, prolixiore pilositate utrinque stipatus, sed nondum plane tectus.

Alis et rubore hoc expedito, perveniebam ad deorsum flexas lineas superiores, sub his erant cornua: sub sequentibus vero in pectore pedes recumbebant, oblique [Orig: obliquè] versus alvum compositi et directi. Sub alba macula in nymphae vertice, necydali hirsutus vertex et pregma est, cui proxime adiacet aculeorum typus forma duorum punctorum atrorum. Hinc sequitur nota oris satis exstans initio propter humiditatem, et speciem habet spongiosorum punctorum alborum duorum, quae tamquam in Leonino labio fissura dividuntur: Alvus tota est instar fuci [Orig: fucí] albi.

Pili in ea opprimuntur humiditate, et laevigati apparent. Constant circulis, ut et bombyx et nympha. Non autem expediebam totum necydalum, sed ipse se ipsum suo nisu

protrahebat ex reliqua aurelia. Videbam quo conatu sese absolveret a [Orig: à] vinculis alvi, quae instar albarum chordarum e [Orig: è] punctis circulorum dependent, et in aurelia vecua relinquuntur. Haeret et podex arctius. Itaque apex aureliae contrahitur versus pectus introrsum. Erat autem mas cum alis et villis imperfectis. Eum reliqui in capsula. Quievit usque ad diem sequentem. Tunc paulatim inalbuit, et hirsuties conspecta est exactius. Alae quoque creverunt, et tunc alacrior paulatim factus, admifsusque tertio die concubitus peregit strenue.

Necydalorum quae species sit, tum ex dictis patet, tum superius satis est expositum: Illud addendum est, quod alvus in aurelia contractior sit, et foris distentione in flationeque crebratertia parte fiat ongior, et maior. In aurelia est ruptura trifida a [Orig: à] vertice per dorsum thoracis. Etibi prodit necydalus. Ceterae partes suntintegrae.

Omnibus iam necydalis natis reliquis ante decimum quartum Iulii, duo folliculi integri remanserunt, quasi nihil reddituri, licet densi admodum essent. Unus masculus sphaericus parvus, alter femineus duplo longior et satis amplus, paululum circa dorsum vermis in gibbum elatus, uterque albae stupae, sed serici subviridis in citrio; quamquam dilutior esset color in illo. Cum sphaericum cultri acie dividerem, cadaver in conspectum prodibat semibombyx, et seminympha foris. Nam anterior pars plane [Orig: planè] bombyx erat, posterior nympha, siquidem non totam exuerat pellem, sed tantum eius posteriorem portionem, quae iuxta aderat in folliculo.

Dispositio cadaveris; erat incurva, ita ut priores pedes in pectore fere tangerent posteriorum par primum. Hic enim inter primam posteriorum syzygiam et secundam ruptum erat corium, ita ut nympha esset galeata pristinis exuviis, in quibus caput pectusque cum sex pedibus, et portio ventris cum primoribus duobus. Remota pelle, et aurelia, intus absolutus stabulabatur necydalus mas, isque vixerat, argumento, quod dum conaretur exire biduo antequam secarem, folliculum liquore perfudisset; imo et iam 19. Iulii cum liberarem penitus, motus indicia in ventre et pedibus luculenta praebuit: Causa cur non potuerit, sese exuere et prodire, deprehensa est in cranii bombycis pertinace cohaesione, ut in pedum anteriorum, lorica firmiter connata.

Itaque licet in dorso thoracis rimam tam in aurelia quam senecta fecisset, tamen ertrahere caput et pedes non potuit. Sic ergo paulatim elanguit. Animadverti hic naturae ingenium. Nam cum in exeunda senecta exarmentur priores pedes, et posteriores etiam plane secedant; tamen ibi relinqit vestigia, sub quibus postea renasuntur alii. In veterum autem bombycis loculamenta, alarum binnae insertaae erant, totumque necydali caput cum cornibus cranii galea includebatur. Talis mas erat. Femina omni vita cassa adhuc monstrosior apparebat. Perfecto opere sericii (quod erat bombycium maius, et duorum articulorum auricularis digiti longitudinem adaequans sed longe tenuius masculo; intus album et leve splendensque, foris subcitreum villosum) exuere pellem bombyx conatus erat, indeque protraxerat totum dorsum, quod valde protuberabat, anterioribus in circulum contractis; sed ab oscillo se liberare ob pertinacem symphysin non potuerat. Itaque ibi senectae caput, nymphae vertex, et necydali coniuncta conspiciebantur; quae coniunctio retinebat senectam in ventre, ne potuerit penitus avelli, et destringi. Ideo [Orig: Ideò] et cohaerebat, cum alvi acumine, non aliter ac si quis sacco fuisset inclusus; et circa caput astrictus; facto vero in tergo

foramine dorsum extraxisset quidem, sed adhuc haereret capite, et podice, ita iacens incurvus et exanimis. Sic se habebat senecta. Ex hac prominebat et aurelia, quod attinet partem superiorem. Ex aurelia vicissim necydalus fere totus cluctatus erat, fracto putamine in dorso, solitaque regione; sed capita cohaerebant indivulsa, sicut et alvi extrema.

In ventre exorto magna copia ovorum conspiciebatur colore flavo. Nam femina statim etiam intra aureliam ovorum formam in sua matrice absolvit, sed quae sine maris aspergine sint infecunda. Itaque etiam vidi ova parturientem eam, quae nullum marem fuerat passa. Conspicuum hinc fuit, quomodo natura exuat primum veterem bombycis pellem cum forma; postea transeat in nympham, cuius aurelia vicissim exuta prodeat necydalus. Triforme hoc mostrum erat dignumque contemplatu. In eo notasses etiam aureliam ea parte, qua alae erant designatae, nigram fuscamque, quasi afflata fumo fervente fuisset: deinde quantopere conata fuerit femina necydalus exire, perspicuu, erat ex ovis eminentibus ex interstitio circulorum squamosorum.

Cohaerent aliis ventris circuli interveniente cuticula tenui, contigue. Sed in hoc adeo erant circuli disiuncti, ut Zona iuncturae latior esset circulo. Apex alvi, senectae, et aureliae, ad lucem transparebant, ita ut cernere exacte posses confinia. Ad dimidiam vero [Orig: verò] aureliae capacitatem pertingebat. extemitas necydali circa dorsum hirsuti, licet imperfecte [Orig: imperfectè] , quemadmodum et alae nondum assecutae legitimum incrementum. Et hactenus de monstris.

Necydalo vegeto tenax vita est, praesertim in pectusculo. Nam et capite et alvo abscissis, alas motitat strenue, et pedibus discurrit, idque usque in alterum diem aut amplius. Secta femina in alvo matricem exhibet ovis plenam, adeo ut post quadringenta iam edita, nihilominus superfuerint plura. Insistere et involuta esse subtilissimae tunicae videbatur.

Apparebant et nervosi quidam ductus, instar meatuum intestinalium. In medio ventris vesicula extabat, continens terreum sucum coloris ravi seu fulvi. Haec vesica per se continua systole et diastole agitabatur. Vitae principium ibi tamquam in corde esse iudicabam. Circa collum matricis; nodus geminatus albus, nerveus, qualis vesica animalium esse solet, durus splendensque cernebatur, idque intra ventrem. Nam de mammosis processibus externis postea. Nodulus unus maior erat, alter minor. Collum vulvae est instar tubi, cui succulento foris astant utrinque flavi noduli mammarum instar. Circa collum ambitus cum retinaculis corneis, latis, inque summo obtusioribus, quibus genitale maris vicissim prehendit. Pectus carneum est. Caput membranosum et corneum. Cornua triquetra eminente dorso albo, pennis vero utrinque demissis, ut fieret triangulus. Si vivis praeseces sucus quidam tralucidus ex dorso, seu culmo pennati cornu exit, intusque meatus apparet. Ita se habebat femina quam vivam aperiebam. Mortua nihil in ventre exhibuit praeter cavitatem notbailbem alvi iuxta pectus, deinde humorem illum vitalem. In vesica, quamquam nunc non amplius vividum; tandem matricis evacuatae reliquias nerveas et membranosas. Maris superiora congruunt cum femineis. Ventrem si seces, rubeum humorem multum intus inveneris, et praeterea liquamen quoddam nervis plenum, cui connectitur meatus genitalis.

Genitale autem habet peculiare, carens et ceteris quae feminae sunt propriae. Eius historia haec est. Sub

cauda lanugine prolixiore stipata, formen est not. bile, cum ambitu membranoso duriciei corneae, in duos quasi dentes diviso. In huius ambitus medio collum genitalis est trisidum, cum extremitatibus corneis. Circa hoc dispositi sunt aculei punicei (cornei processus omnes punicei sunt ad nigrum accedentes) duo superiores hamati [Orig: hamatí] , seu in uncos recurvati, ut sit forma videntia unci, ut cornua caprearum deorsum reflexi: inferior unus rectus. Hi aculei proximi sunt collo membri. Paulo citra in ambitus medio alii tres stimuli sunt parvi. Totretinaculis comprehensam feminae vulvam attraahit, sibique iungit adeo firmiter, ut si distrahere congressos velis, citius videatur ruptura ventris et circulorum compages, quam remissura coitio, id quod saepius attentavi. Sed et hinc pertinaciam coniunctionis aestimare licet, quod viderim totos dies aestivos una manere, et noctu, nescio qua hora, consentaneum, versus auroram, disiumctos perceperim, mane inventis ovalibus vermiculis pluribus, ipsis autem seorsim quiescentibus. Frigidae aquae iniecti nihilominus cohaerent, sale insperso et muria caudar. iuncturae durarunt: aqua chalchantina similiter addita non sunt divulsi. Immersi marem aquae, femina in margine sicco relicta; etiam iniecto atramento et sale in aquam; sed vixit, et coitum retinuit. Tandem ita reliqui per noctem in aqua, mane aliquot centuriae ovorum in vasis fundo erant, ipsi necydali natabant vivi. Alteri mari in congressu praecidebam caput; non avulsus est.

Divisi pectus a [Orig: à] ventre; hic haesit donec per vim abstraherem. Caput et pectus, ut divitae muscae diu vixerunt, diutius tamen pectus. Hic mas in coitu ita dissectus in ventre similiter habebat humorem lutosum, spadiceum, cum quadam substantia intestinali, sublutea, membranosa.

Mas natus quarto Iulii ob Imbecillitatem quinto mortuus, sectusq; nihil aliud continuit alvo. Alioquin vita necydali septem aut octo pluriumve dierum est. Utenim dixi est pertinax; adeo ut cum confringerem quatuor ictibus principia alarum et pectus; post etiam alvum aliquoties, tamen vita manserit quasi inviolata, licet spiritu tandem dissipato, altero die ut plurimum ist tractati moriantur. Coitum mas ferventer appetit, parva mora post exitum ex aurelia; idque saepius exonerato ventre, nonnumquam tamen etiam nullo humore emisso, et hoc evenit etiam in femina. Qui vegetus est, post primi diei congressum, interveniente noctis quiete, altero die repetit eandem feminam. aut in quamcumque inciderit, adeo ut ter quater peragat coeundi [Orig: coëundi] vices. Femina quoque toties marem admittit: quamquam non semper ova promat. Non enim gignit, nisi ova in se habeat, licet rore maculino concepto.

Post solutionem a [Orig: à] congressu statim deponuntur ova ordine alterumpost alterum, ubi videas quasicum conatu et contractione alvi protrudi, excludique ex matricis collo exserto, adeo [Orig: adeò] ut pavimentum tangat. Numeravi quadringentis plura ex una femina, ex aliis fere [Orig: ferè] quadringenta, quae tamen dissectae adhuc multa in sua matrice habebant. Quod ergo Vidas de centenis scribit, id de macris parvisqvenecycalis potest intelligi, quales ego vidi evasisse ex neglectiore nutritione, aliis triplo fere maioribus. Quidam mares emittunt alvi proluviem ante coitum semel, et iterum post secundum congressum. Interdum mares soluti, nec dum satiati, incipientem ova serere feminam interpellant, et coeunt denuo, quamquam femina per vim cohaereat, cupiatque contracta alvo et pedum posteriorm detersione solvi. Ita una ante concubitum 17. emittebat, post primum soluta centum nonaginta quatuor et tunc

iterum coiens; post quatuor horas revulas, edebat 245. inde appetente mare humorem tamquam exsiphone eiaculabat, iterumque congressa, et liberata adhuc ova plura vicenis. Quae ova quarto Iulii erant edita colre citrio, septimo evadebant punicea, et inde plumbea. Detinebantur in capsula post fenestram pomeridiano soli exposita. Sterilia tamen colorem non mutabant, sed subsidebant duntaxat. In necydalis solutis observes aliquoties motum tremulum, qualis est a [Orig: à] rigore et horrore febricitantium. Neque tamen febri laborare dixerim. Sed eam concussionem esse puto, ex alteratione et promotione seminalis materiae, exhalante inde vapore et nerveas partes convellente. Ultimus necydalus pumilio vigesimo quarto Iunii inter duo folia mori texens folliculum parvum prodiit decimo terto Iulii. in quo praeterquam quod minimum fecisset bomby lium; etiam hoc peculiare erat, uqod non exiret in basi folliculi sed iuxta apicem facto foramine, contra ac alii omnes, mas autem erat, qui non timebat coniungi cum faemella iam ter marem passa et vix spiritum trahente. Bis autem coitu impleto postea proiectus est. Alae etiam videbantur pictae aliter ac ceterorum. Nam cum reliquorum sint lineis in longum et latum distinctae, tamquam limbis, hic quidem quatuor eiusmodi lineas pumbeas in latum acceperat, sed inter secundam et tertiam, versus sinus alarum extimos, interiectus erat parvus quidam circulus, non exactus, lividus, cum puncto albo in medio. Verum enimvero tam ingeniosa natura est in hoc insecto, ut cum plura observaveris, scripserisque, semper tamen restent notanda plura.

[Note: Differentiae.] Quantum ad Differentias sumuntur illae a [Orig: à] loco et colore. Sunt Indae, Hispanae, Calabrae. Illae pollicis humani magnitudinem excedunt, domus earum capitis. Hispanae Italicis minores, maiores et praestantiores folliculos texunt. Calabrae maiores et plus serici largiuntur. Alibi quae visuntur, magnitudine omnibus istis cedunt. Coloris ratione, sunt albae, cinerae, subflavae. Aldrovandus tribus tabulis eos depingit. In prima priori loco depicta femina est, et tota candicat, exceptis posterioribus pedibus, qui flavescunt. Secunda tota est albocaerulea, mas. Tertia ex albo laeviter flavescit, et pedes habet omnes candidos. Hic album texuit folliculum. Postrema ita picta est, sicut nonumquam sese contrahunt, vel metu vel frigore. Prior folliculus totus erat candidus, et a [Orig: à] candido bombyce textus. Secundus pariter candidus est, et bombycis feminae opus. Tertius totus fere [Orig: ferè] viridescebat, maris opus, postremus feminae, eiusdem coloris. Qui in secunda tabula ponitur quartus, gemellus est, a [Orig: à] mare et femina una laborantibus factus, vulgus hoc folliculorum genus doppiones vocat. Tertius quodammodo lacertae vel alterius animantis caput aemulabatur oblongum, deinde paulatim extenuatum in acutum declinabat. Primi aureo sunt colore, uterque etiam monstrosus, quoniam ovales non sin. Quorum unus amygdalam efformare videbatur, cortici suo etiamnum involutam; alter malum Armeniacum. Tales vulgo nobis Venturini dicuntur. In tertia tabula primo loco habes Bombycis iam serico gravidi integri iconem, secundo supina parte sectam, sericum velut quaedam intestina demonstrantem, tertio sericum exemptum, quarto, quinto, sexto, diversas figuras Chrysalidum, prout nimirum, magis vel minus perfectae sunt. Septimo, octavo, et nono Bombycum diversa exuvia, decimo folliculos duos in vicem cohaerentes, undecimo folliculum planum, et compressum, duodecimo alium folliculum oblongum, ex quo Papilio iam iam erumpere tentat, decimotertio Chrysalidem ex qua exiturus Papilio media sui parte propendet, decimoquarto folliculum, qui cerasum magnitudine vix excedit, postremo semichrysalidem, quae ex folliculo pyri figura erumpit.

Usum in cibis in venere. Vir doctus, Germanos milites frixas comedisse scribit. Cohortales aves appositis im pinguantur: apponi possunt, si de aegre [Orig: aegrè] habentium salute desperaveris. De Educatione Aldrovandum consule. Sericum, de quo alibi, combustum, putrida vulnera mundat; cum sale mixtum, dentium rubiginem abstergit: cor corroborat: ideo [Orig: ideò] confectionem Alkermes ingreditur. Funiculo ex eo facto, si viperae suffocentur, in angina Medici feliciter utuntur.

Chrysalidos seu Aureliae nomen, ovo Aristoteles tribuit. Omnes enim Erucae, quae folliculos texunt, cum se iis inculuserint, figuram prorsus mutant. [Note: Arist. 2. de generat. animal. c. 1.] Nam cum prius molles essent, pedibus instructae et moverentur, ederentque: tum indurescunt, pedes non apparent amplius, non moventur, nisi ad tactum, et veluti ovi speciem accipiunt. Mirum autem est xrus3ali/des2 a [Orig: à] Philosopho vocari: cum plurima etiam sint viridia, nec pauca pallida. *neku/dala dici, alibi monuimus. Cum vero [Orig: verò] in Aureliam Eruca transit, infantis fasciis involuti formam imitatur, facie humana prope [Orig: propè] , cum mitra et cornibus.

[Note: Aldrou. H. Ins. 2. c. 25.] Aldrovandus quatuor Icones unica tabula dedit. Prima insolentis, et forsan monstruosae est figurae cum ob enormem magnitudinem [Orig: magnitudínem] , tum maxime, quod in capite [Orig: capíte] annexam habet velut promuscidem. Tota aureo colore resplen det, sed annulos habet nigros. Eiusdem coloris sunt Chrysalides, sive Necydali Bombycum, ex quibus quoque unam depinximus, eam atuem, quae secundo loco posita [Note: Vide et apud Moufetum.] est. Tertia coloris est viridis, nonnihil ad caeruleum vergentis, punctis toto corpore maculata aterrimis. Huius generis Erucaefolliculos non texunt, sed in Chrysalides immutaturae, eo quo hic [Orig: hîc] pingitur, modo super aliquod lignum, foliumve [Orig: foliumvè] aut etiam lapidem extendunt, et solis ardore dein mutantur in papiliones, eos autem, qui ex albo viridescunt. Quarta etiam viridis est, sed auri instar resplendet, depicta est prone [Orig: pronè] , et supine [Orig: supinè] , item a [Orig: à] latere.

[Note: Nieremb. lib. 13. c. 14.] Habet et novus orbis aemulum bombycis alium vermem, temictli dictum: quise, postquam in iustam magnitu dinem adolevit, in membranam feralem ab ipso filis intextam condit; et deinde ac si parum esset, suapte sponte detrusum in carcerem exhalasse animam [Orig: anìmam] , se libitinamque [Orig: libìtinamque] suam a [Orig: à] surculo aliquo suspendit, ut procedente tempore, in volatilem papilionem vertatur, ac insperatas subeat transformationes.

ARTICULUS IV. De Curculione,

CUrculio, quia in Papilionem abit, Erucis subiungitur. Nomen per an)ti/stixon accepit, teste Varrone, quod [Orig: quòd] nihil pene [Orig: penè] aliud in eo quam gula videatur. Graecis est xi\s2 et mi/da, forte [Orig: fortè] et trw\c. Multa eorum vere prodeunt examina, ubi frumenta recens demessa, eaque madida, antequam ocfalluerunt, reponuntur, vel ubi granarii fenestrae Austrinis flatibus, sunt oppositae.

[Note: Columella R. R. 2. c. 10] Inveniuntur tam in faba, quam in tritico. Unicum ortus remedium, frumenta bene [Orig: benè] et commode [Orig: commodè] recondere: et fabam, cum in area exaruerit, confestim priusquam luna incrementum capiat, excussam, inferre. Cato, areas amurca [Orig: amurcâ] subigi praecipit: [Note: Columella R. R. 13. c. ???] Columella eadem [Orig: eâdem] , parietes subacto luto, obliniri iubet, etc. Perimuntur salsugine in qua allium decoctum est, si ea pavimenta et parietes irrigentur. Refugiunt sabinam, hederam, lupuli salictarii flores, iuglandis folia, absynthium, abrotanum, nigellam, etc. Naporum semen miram in rrosternendis vim habere, nostra et avorum memoria [Orig: memoriâ] observatum est. Quia dulce et oleosum, appetitur: eo distenti, intereunt. Plura de iis vide in vermibus frumentariis.

TITULUS II. De Insectis terrestribus non alatis multipedibus.

CAPUT I. De Asello.

INsecta multipeda non alata sunt, Asellus, Scolopendra terrestris, et Iulus. [Note: Nomen.] Aselli vocabulum insecto huic Latini imposuere, non quod [Orig: quòd] asino sit similis, sed quod [Orig: quòd] ad colorem eius accedat. Quidam, Cutionem et Porcellionem vocant. Plinius Centipedem dixit. Aristoteli est o)/nos, Medicis Graecis o)ni/s1kos, Theophrasto o)ni/nnos, Dioscoridi koubari\s2, Absyrto o)/nikos, Asiaticis, [Note: Galen. 3. de loc. affect. lib. 11. de simp. faculis.] Galeno teste, ku/amos, seu a [Orig: à] forma fabae, cui similis dum se in globum contrahit: seu quod e [Orig: è] fabarum folliculis et culmis prodire soleat. Plinius tu/lon, a [Orig: à] cutis callo et duritie vocat: alii i)/oulon sed perperam:

[Note: Descriptio Moufetus Theatri Ins. 2. c. 9.] Insectum est parvum, inquit Moufetus, digitum transversum vix longum, semidigitum fere [Orig: ferè] latum, colore livido nigricante: Quatuordecem illi pedes, utrinque septem: singulis pedibus unica iunctura, vix perceptibilis: duae breves antennae, quibus viam tentat: latera circa pedes serrae modo dentata. Tactus se inglobum colligit.

[Note: Generatio.] Sub tegulis, et hydriis, plane [Orig: planè] asininum colorem refert; quatuordecim illi pedes utrinque septem; singulis pedibus unica est punctura, vix perceptibilis; duas habet breves antennas, ut viam tentet; tactus se in globum colligit; vel (ut Galenus loquitur) ad fabae similitudinem, unde kua/mou nomen indidit: latera ciorca [Orig: ciorcà] pedes serrae modo dentat: sub tegulis, vasis aquariis, in medulla arborum exesa, inter corticem et caudicem putrescentem nascitur; uti etiam sub petris, ex humido putrescente nati. Deinde coeunt, et a [Orig: à] coitu ova deponunt (unde vermis) candida, splendentia, margaritulis similia multa, et eodem loco coacervata, ut anno 1583. observavimus: tepido humore vivunt, in rimis parietum aut aedium latebris hiemem, transigunt. Ex ovis primum vermes duriusculi excluduntur, qui aliquantisper fere immobiles haerent et albicantes; tandem parentum more, liquorem atque rorem sugunt. In calidis regionibus et siccis etiam reperiuntur; sed ibi nocturno rore vaporeque resarciunt, quicquid per diem humoris fuerat exhaustum. Galen. hoc Asellum pacto describit. *o)ni/s1kos katoiki/deos zw=on e)sti\ polu/poun en toi=s2 u(drn/oist a)ggei/ois2, kai\ en wi=s2 kopri/ais2 geno/menon, kata de\ ta\s2 tw=n daktulw=n e)perei/s1eis2 s1fairou/menon. Aristoteli fuisse eum cognitum id probat, quod pediculum marinum huic similimum dixerit, dempta [Orig: demptâ] cauda [Orig: caudâ] .

Usus eorum est in Medicina, multiplex. Aperiunt, attenuant, discutiunt. Urinae difficultati auxiliantnr, si [Note: Dioseor M. M. 2. c. 37.] ex vino triti potentur. Calculum pellunt, si duo triti, cum stercoris murium et columbarum semidrachma, [Note: Plin. H. N. 10. c. 8.] hauriantur. In regio morbo ex mulso Galenus propinat. In asthmate ab Asclepiade, sicombusti, cum melle sumantur, commendantur. Fidem Hollerius et agricola firmant. Oculorum fere [Orig: ferè] omnes morbos, ab adnatis vel innatis ortos tollunt, catarrhacta [Orig: catarrhactâ] excepta, si recentes bene [Orig: benè] contriti, ex convenienti liquore sumantur, vel extra adhibeantur. Nihil de aurium dolore, parotidibus et strumis dicam. Vivi paronychiae applicati medentur. Panos cum resinae terebinthinae tertia parte tollunt. Unguentum ad haemorrhoidas dolentes utilissimum, ex unguenti populei unc. i. olei rosacei, in quo decocti sunt aselli unc. i. s. crocigr. 4. paratur. Alii cum adipe et butyro coquunt, et oviluteum addunt. Olei violacei unc. iii. in quo quatuor aselli ebulliere, ad tertiae partis consumptionem, salsum humorem extra inunctae reprimunt.

[Note: Hartman. Praxis chymiatr. pag. 160.] De Calculo quod dixi, certum Laurembergius pronuntiat: cui et Hartmannus adstipulatur. Sequitur post assumptum mediçamentum

Bombiices Aldrov. Seidenwurm [Orig: Seidenwürm] .

Tab. 1.

[Illustration: ]

[Illustration:

B. sese Contrahens

[Illustration:

Folliculus

[Illustration: ]

Tab. 2.

[Illustration: ]

Tab. 3.

[Illustration: ]

[Illustration:

Mouf.

[Illustration:

Asellus

[Illustration:

Scolopendrae Mouf. Scol. Maxima Terrestr.

[Illustration: ]

[Illustration:

Scolopendrae Terr. Aldr.

[Illustration: ]

[Illustration:

Iulus, Glaberi Mouf.

[Illustration: ]

[Illustration:

I. Hirsulus

[Illustration: ]

totius corporis calor: sitisque molesta, et circa pubem dolor affligit. Praeparationem apud Laurembergium peculiari tractatu vide. Comeduntur a [Orig: à] lacertis aquaticis, rana [Orig: ranâ] terrestri, et serpentibus. Ad Asellos pertinent [Note: Nieremb. lib. 13. c. 18.] Pollin et coyayhoal. Mirificam vim excludendi spicula pollin habet. Insectum est parvulum, centipes: tritum [Note: Idem c. 22.] et impositum, aculeos et sagittas ocyus [Orig: ocyùs] extrahit. Praedurus vermis est coyayahoal, aliis tzinchoillin, aliis ichcaton dictus, superne [Orig: supernè] fulvus, pede numeroso purpurascens. Arefactus, tusus, et aqua dilutus, maxillisque quottidie bis illitus, dolores dentium plact.

CAPUT II. De Scolopendra terrestri.

[Note: Nomen.] SColopendrae nomen ex eo datum, quod [Orig: quòd] s1ko/lopa aculeum habeat ene)/dra, volunt nonnulli. Quidam, Hepam, Centipedam, [Note: Aldrov. H. Ins. 2. c. 15.] Millepedam, Porcum lutosum, et Multipedam dixere. Aristoteli est s1kolo/pendra, Theophrasto s1kolopi/a, Dioscoridi [Note: Mouf. 2. c. 8. Dioscorid. l. 6. c. 43.] a [Orig: à] serpentum interitu o)fiokte/nh. Varino et Hesychio a)mfides1fa/ganon, aliis s1h\y, nonnullis murio/pous2 et polu/pous2; vulgo Graecorum s1kolope/tra dicitur. Nicandro ideo [Orig: ideò] a)mfikarh\s2, biceps, quod [Orig: quòd] pari facilitate prorsum capite, retrorsumque ducente cauda incedat.

[Note: Descriptio. Agricola de Animalib. suhterraneis.] Plurimos pedes habere, et pennis carere, Agricola scripsit, quod Iulo potius debet coloremque eis aeneum, corpus tenue, et latum, tres digitos aut ad summum quatuor longum addit. [Note: Aldrou. l. c.] Asplenii folio similem Aldrovandus facit. Moufetus tantum a [Orig: à] Iulo differre vult, quantum locusta marina ab Astaco. Robertus Constantinus in cauda cornigeram comminiscitur.

[Note: Natura.] In truncis arborum, aut lignis, vel palis terrae infixis, et gignitur et vivit, A motis egreditur; alias [Orig: aliàs] plaerumque latere solet. Circa radices gladioli [Note: Theoph. H. P. 7. c. 11. et l. 8. c. 9.] reperiri apud Theophrastum habemus. Olim Rhytienses et Obterietes sedibus suis pepulerunt, si [Note: Aelian. H. A. 15. c. 26.] Aeliano et Plinio fides est. Ex frequenti exitu, serenitatem aeris [Orig: aëris] rustici [Note: Morsus.] praesagiunt. Ad morsum eius, locus undique livescit, putrescit, intumescit, et vini rubri faecibus similis videtur. Contra eum commendat, intra, salem exaceto; Aegineta trifolium asphaltites cum vino: Actuarius nepetam cum eodem; Dioscorides, rutam silvestrem, readicem dracunculi tritam; serpilli ramos et folia; Aetius [Orig: Aëtius] absynthium et mentham cum vino. Quidam morbum remedia respuere credunt. Extra, locus scarificari, mox profunde [Orig: profundè] incidi debet. Venenum per cucurbitas extrahitur. Tum sucum centaurii minoris cum tertia parte vini dulcis, ad mellis consistentiam coctum imponito, et corium superligato, per octo aut quatuordecim dies; locum tandem cum spongia vino calido intincta foveto, et Scolopendrae morsum certo [Orig: certò] curabis. Reliqua apud Pliniu, et Dioscoridem vide.

[Note: Usus.] Habent tamen et in Medicina aliquos usus. Oleo decocti capillos cum [Note: Aetius l. 7.] levi pruritu auferunt. Cimices suffiti interficiunt, etc.

[Note: Differentiae [(reading uncertain: print blotted)] ] Aldrovandus Ophioctonen diversam a [Orig: à] vulgari esse credit. de cetero, aliquot ipse species observavit. Prima est colore amethystino, albis ruberrimisque punctulis maculosa. Altera lutea, maculis obsuris insignita. Tertia minor, colore rubicundo, per tergus atro. Quarta Vulgaris, aurei coloris ad castaneum nonnihil vergentis. Ultima viginti instructa pedibus, proceriusculis et longissimis antennis, colore subferrugineo.

[Note: Moufet. l. c.] Moufetus tres species exhibet. Prima est maxima, terrestris Scolopendra, ea quam vides crassitie et longitudine est, color totius corporis ex fusco nigricante splendens. Singulis incisuris pedunculus appendet luteus, id est in singulis lateribus sexaginta prorsum et retrorsum aequa facilitate promovet. Nam et caput versus ingreditur et in caudam; ideoque a [Orig: à] Nicandro et Rhodignino biceps dicitur. Partem inter caput et alvum non simplicem sed multiplicem habet: quo fit ut praecisum hoc genus viere possit. Irritatus

hic Scolopendratam acriter [Orig: acritèr] mordet, ut Ludovicus Atmarus (qui nobis eum e [Orig: è] Libya dono dedit) quamvis Chirotecis duplicique linteo munitus, vix eum manu petentem ferre potuerit: alte [Orig: altè] enim in linteum os forcipatum adegerat, diuque pendulus vix tandem excuti permisit. Horum alium ex nova [Orig: novâ] Hispaniola [Orig: Hispaniolâ] allatum linea quaedam flammea medium per dorsum ornat, atque aeneus later pilorumque color commendat: habet enim capillares pedes, atque armatim se tollens celerrime [Orig: celerrimè] currit. Hoc summa admiratione dignum est, quum natura huic animalculo caput minimum dederit, memoriam tamen, vimque ratonis aemulam, neque congio, nec urceo sed amplissima quadam mensura tribuisse: cum enim innumeri adsint pedes, quasi remiges, et a [Orig: à] capite veluti clavo alii permultum disant; novit tamen quisque officium suum, et proimperantis capitis mandato, in hanc vel illam partem se conferunt.

CAPUT III. De Iulo.

[Note: Moufetus theatri Insect. 2. c. 8. Nomen.] IUlos Graeci, mea quidem sententia, inquit Moufetus, non a [Orig: à] lanugine, sed a [Orig: à] nucum iuglandium atque avellanarum veluti caudis, quarum villi callo compactili infixi, Iulos hos repraesentant: unde et ipsi *i)ou/lion nomen sortiti. Ego Latine Iulum dici non nescio, sed triremem quoque dicere auderem. Quandoquidem Lycophron Paridis triremes numerosis utrinque scalmis celeres zoulope/zous2 vocat. Eandem similitudinem Nicander Scolopendris applicat, unde pariformes esse Iulum ac Scolopendram facile apparet. Hos Hispani Centopeas, Itali Cento gambi: Angli (ex me forsan) Gally vvorme dicturi. Numenius Lumbricos terrestres nigros Iulos item vocavit Athenaeo teste libro 7.

Nihilominus nisi fuerint etiam multipedae, in Iulorum numerum nomenque non venient. Sunt autem Iuli breves, (ut dixi) Scolopendrae, pedum numero non asellum tantum atque Erucarum gentem, sed omnia alia insecta vincentes. Iulorum alii glabri, cernuntur, alii hirsuti. Glabrum unum vidi in lactuca capitata, parvi iunci fluviatilis crassitie, atque ea quam videtis magnitudine: caput illi nigerrimum, dorsum aurea tinctum flavedine. Venter ex caesio argentatus; in cisurae pedesque capillares totidem, ut oculos et memoriam facile [Orig: facilè] fugerent. Secundus totus nhigrescebat, alba linea excepta, quae a [Orig: à] capite ad caudam usque recta per dorsum ducitur. Tertius obsoletius flavescit; caput illi rubescit, uti et pedes; antennae autem et nascentes iuxta caudam setae livescunt. Quartum si corpore nigrius punicantem feceritis, pedib. autem et antennis levius, facilerem expedietis. Hor. alios e [Orig: è] musco arborum corticib. innascente prodeuntes, alios sub ollis truncisque putridis latitantes cepimus. In hirsutos non plures incidi quam duos. Primus hac figura et forma albicans, in muro repsit; pili brevissimi innascentes nigri fuerunt. Secundus ventre sublivido dorsoque inamoena flavedine maculato: est illi os punicatum, ocellus niger, pili canescentes. In arborib. effetis, atque annosis inter corticem et lignum latitat, atque etiam inter faxa musco villoso ac denso obducta. Omnes Iuli tactu se in gyrum colligunt et convolvunt.

An sint venenati equidem ignoro: sed si fuerint, sane [Orig: sanè] perbeatum Penniuml qui varie [Orig: variè] ipsis nudamanu irritatis ac laesis, immorsus sanusque evasit. Georgius Agricola aenei coloris Iulum, (sed ist Scolopendram vocat) his verbis recenset, Scolopendra admodum exigua, in truncis arborum, aut in palis terrae infixis, (unde nomen invenit) gignitur et vivit; quibus amotis vel commotis egreditur, alias [Orig: aliàs] omnino [Orig: omninò] latitura. Pennis caret, sed plurimos habet pedes. Si quando repit, corporis partem mediam, veluti arcum intendit: si bacillo aliave [Orig: aliavè] re tangatur, se contrahit: color illi aeneus; corpus tenue, nec latum, tres transversos digitos longum, ad summum quatuor.

Alia item specie, iisdem fere [Orig: ferè] locis reperitur, corpore exili et terete, fili fere [Orig: ferè] crassitie, spadicei coloris dilute [Orig: dilutè] : pedibus adeo [Orig: adeò] numerosis atque exiguis, ut eos numero complecti e)k tw=n a)duna/twn sit, quatuor digitos transversos longa est: sub ollis degit et asseribus putridis. Avicennae Scolopendra, (qui etiam Iulus) solummodo 44. pedes habet, palmam longus, tam exilis ac tenuis, aures ut intrare possit libro quarto Fen. 6. tractat. 5. capite 19. Huius (inquit) aut nullum aut languidum venenum est, nec magnum dolorem excitat: qui floribus Asphodeli, vel sale cum aceto mixto statim sedatur. Iuli nostrates, (inquit Gesnerus) si in aedibus fuerint, ad Saccharum Thomae, id est purissimum (ceu ad optimum caseum mures;) congregantur. Bruerus noster (petitus ac in dustrius naturae explorator) Scholopendras se in Anglia vidisse, et haberereferet noctilucas, in ericetis muscosis toto corpore fulgentes. Cui licet, mentiendi nescio, ultro [Orig: ultrò] credam: eo [Orig: eò] tamen magis, quod Oviedus idem in nova Hispaniola per agros; et Cordus in Germania in cellis humidis observasse se scribunt. Mirum est quod Plutarchus refert, bestiolam asperam multis pedibus celeriter ambulantem, multo cum semine ab Ephebo Arhenis eiectam, libro 8. Sympos. probl. 9. Iulus cellarius in pulverem crematus, mirifice urinam provocat. Merula. Iulorum humor cum cruore ex asellis expresso, ad albuginem oculorum tollendam divinum et efficax remeidum. Arnold. Brev. 1. capite 18. Atque hactenus de Iulis, de quorum natura Hesychii, Aristotelis, Nicandri, Lycophronis et Ardoyni varias opiniones praetereo, quia variae non verae.