HISTORIAE NATURALIS DE QUADRUPEDIBUS LIBER I. DE QUADRUPEDIBUS SOLIDIPEDIBUS.

CAPUT I. De Equo.

[Note: Aldrov. de Solidiped. c. 1.] BRutis animantibus, quae sanguinem habent, aliis binos, aliis quatuor pedes, largita est natura. Quae tot habent, Lantinis Quadrupedes, Graecis tetra/poda, Aristoteli pe/ca dicuntur, et sub tribus sumis generibus continentur. Unum est a)xide\s2, monw/iuxon, seu mw/nuxon, aut monw/n\uc seu mw/nuc, Euripidi mono/xhlon, quasi una [Orig: unâ] tantum praeditum ungula [Orig: ungulâ] , dicitur. Plinius Solidipedem, Gaza Solipedem vocavit. Alterum est, quorum pedes binis fissuris utrinque, hoc est, a [Orig: à] parte priore et posteriore deducuntur. Unde bisulca Latini, di/xhla Graeci vocaverunt, eaque chelas seu [Note: Aristot. H. A. l. 2. c. 1.] forcipes pro ungulis habere, Aristoteles dixit. Tertium poluxides2 et poluda/ktulon, multifium, et multipliciter digitatum, quod pedes manuum nostrarum instar, multifidos habeat. Omnibus pedes ad ingressum dati sunt: sed digitata prioribus praeterea ad manuum officia uti nituntur, quod solidipedes posterioribus facere, Aristoteles annotavit. Ex Solidipedibus, sunt, Equus, Asinus, Onager, Mulus, Monoceros, et Elephas, de quibus ordine hoc primo libro agemus. Ab Equo autem incipimus, quod [Orig: quòd] eius singularis sit, inter iumenta, quae a [Orig: à] iuvando nostras operas Latinis ita dicuntur, praestantia. Demobsthenes eum inter urbis munitiones recenset. Romani in eius emptione denis aeris milia e [Orig: è] publico persolvebant, adimebantque [Note: Dionys. Halycarn. l. 10. Antiq. Rom.] bello inutilibus. Consulis aut cuius vis Imperatoris equus, phaleris ex ornatus, ornamentum, ut apud Halycarnasseum legimus. In multis regionibus cautum, ne quis equos extraprovinciam emittat. Cirassi equos plebeis permittere nolunt. M.Antonius in civitatibus sedere in equis prohibuit. Atheas Scitharum Rex ipse equum suum strigili purgabat, ut Plutarchus meminit. Andromache Hectoris coniunx, manibus suis avenam et faenum Equis mariti praebuit, quod eum hisce delectari sciret. Theophylactus Lacapeni Imperatoris F. Patriarcha Constantinopolitanus ultra duo milia equorum habuit, et in eis alendis adeo [Orig: adeò] fuit intentus, ut pistachia, pineas, palmulas, uvas passas, caricas, eaque omnia lectissima, vino fragrantiffimo temperata, admixtis etiam, croco, cinnamomo, aliisque pretiosissimis aromatibus, iis apponeret, in hoc luxu, verum Imperatorem superans; qui, ut ait Capitolinus, equo suo nomine volucri, uvas passas, et nucleos, in vicem hordei in praesepe ponebat. Moxii Tartariae populi, constituto et sollemni quotannis die equum post aliquot cerimonias conrio exuebant, carneque in mensa absumpta, palea [Orig: paleâ] implebant, et mox erectae arae impositum, ut propitium numen adorabant, pellesque pretiosiores offerebant, ut Iosephus Barbarus

[Illustration:

Equus. Pferd. Ross. Hengst. Gaul.

[Illustration:

Equus. Pferd.

[Illustration:

Equus Frisicus. Frisisch Pferd.

[Illustration:

Equus Pannonicus sive Hungari, Hungarisches Pferd.

[Illustration:

Equus Pferd.

[Illustration:

Equus Aethiopicus. Aethiopisch Pferd.

[Illustration:

Equus. Pferd.

[Illustration:

Cantherius. Wallach.

in suo itinerario reliquit. Vixit Petrarchae tempore in Italia quidam, qui aegrotanti equo quem amabat, aureum pulvinar, ac sericum cubile substravit; Cumque ipse interim podagra [Orig: podagrâ] vinctus atque immobilis medicorum legibus regeretur, nihilominus tamen, aut servorum vectus manibus, aut equo altero vix iniectus, et suos medicos secum ducens, equum aegrum suum bis terque quottidie [Orig: quottidiè] visit. bat, illi, suspirans atque anxius assidebat, illum leiter manu tractans, blando murmure solabatur. [Note: Lib. 4. Navig. c. 11.] Tradit denique Ludovicus Romnaus, Narsingae Regis potentissimi equum tanti pretii esse credi, propter incredibilem margaritarum quibus oneratus est copiam, quanti est quaepiam ex nostris urbibus. In tanto apud plaeasque gentes aestimio equus habetur, ut pluribus Aldrovandus ostendit. Caerterum, [Note: Nomen.] ut ad Nomen ipsum accedamus, varia tam apud Graecos, quam [Orig: quàm] apud Latinos fortitus est. Graecis dicitur i)/ppos, pw=los, quod de pullo proprie [Orig: propriè] sumendum est; a)lla Caribus, unde Allabando cuidam nomen; ka/lpis2 Hesychio et Varino, quod tamen equogradario duntaxat competere videtur; da/mnos Liguribus, i(/kkos et Ethymologo, kaba/llos et kaba/llis2, o( u)po\ ka/phs2 a)lis2 e)sqi/wn, quod ex praesepi abunde [Orig: abundè] comedat; quo tamen vocabulo e)rga/ths2 i(/ppos, seu operarius equus tantum venit, ut apud Latinos vilitatis significationem habet; i(/nnos hinnus, et gi/nnos, quorum illud equum qui equum habet patrem matrem asinam: hoc matrem equam, patrem mulum, significat: ab Aristotele tamen, pro pumilo equo, ut et Suida, cui i(/nnoi, oi( ko/loboi tw=n i(/ppwn, sumitur; ke/lhs2 non simpliciter equus est, sed qui ab uno sessore agitatur, Varino a)ceuktos et a)/cuc. Aristophanis interpres equum generosum intelligit; alii sellarem, sellatium, et nudum interpretantur, quidam, sed male [Orig: malè] , desultorium. xrus1a/mpuc epitheton potius est quam [Orig: quàm] synonimum. Siquidem sie dicitur, quod [Orig: quòd] a)/mpuc, teste Eustathio, dicatur s3eira\ kata/xrus1os ta\s2 peri\ to\ me/twpon tri/xas2 tw=n i(/ppwn s1unde/ks1a: id est, catena seu funiculus auratus, quo comae in equorum frontibus sparsae colligantur, A Latinis vocatur Equus, seu ab aequalitate, quod pares antiquitus iugebantur; seu quod [Orig: quòd] quando quadrigae iungebantur, aequabantur, paresque forma [Note: Isidor. Orig l. 12. c. 43.] et cursu iungebantur, ut Isidoro placet; Eniochus, apud Firmicum, ut Scaliger notat; Canterius, seu quasi carenterius, quod [Orig: quòd] castratus sit et seminequod careat Varroni visum; seu quod ipsi cauterium inustum sit. Ab aliis tamen pro viliore sumitur. Veredus est equus viatorius, qui neque rhedam neque cisium trahit, vice rhedae tamen est, ut Turnebus voluit. Isidorus tamen et Festus rhedarium esse vult, Procopius cursus publici. Mannus, parvus equus dicitur Acroni et Porphyrio apud Horatium, quod [Orig: quòd] mansuetudine manuum ductus familiarius sequatur, solutos tollutares cognominat Seneca. Dicuntur et Burodones, Burichi, burdi, buridi, et burici apud Vegetium, forte [Orig: fortè] u)po\ tw=n fo/rtwn ab oneribus, ut Geserus reliquit. Strabo Gygenios appellat. Musimones forte [Orig: fortè] dicentur, quod [Orig: quòd] iisdem ex locis habenatur. Et tantum [Note: Partes Equi [Orig: Eqûi] .] de Nominibus. Equum Describere, utpote animal omnibus notissimum, non est opus. Itaque de partibus tatum agemus, et vocabula quae apud auctores occurrunt, explicabimus. Ungulae o(/plai Graecis, quasi a(/plai, quod nec bifidae nec multifidae sint. Chelidon, seu hirundo, est un ularum concavitas a [Orig: à] nido hirundinis dicta. Batrachos sive Rana, est ea pars quae clavis solearum saepe male [Orig: malè] adactis laeditur; seu teneritas offium referens formam ungulae, quam nutrit etiam, eiusque radices inse continet. Barbari Tuellum vocant, Germani einen Kern, nucleum, Siungulae pleniores fuerint carnosaeque citra o???vitatem, Xenophon teste Caelio, xamh/las2 vocat. Com~issuram ungulae cum pede, seu ungulae exortum, Graeci fa/nhn, Hippocrates tou= o(/nuxos a(rmoni/an dicit. kun/es2 Hesychio et Varino sunt ungularum pars; alii vicinam iis

esse volunt, ideoque ku/noplon vocati. Gesnerus putat a [Orig: à] Russio appellari Falcem. Dicit enim (inquit) locum esse dilicatum et nervosum, parumque carnosum, quod forsan erit mes1oku/nion. Talos nulli solidipedum esse scribit Aristoteles, Asino Indico excepto. Suf frago, id est in posterioribus pedibus quadrupedum, quod in prioribus genu, vel est nodus aut articulus sub crure quo pedis versura constat, tibiaeque ita nanectitur pes, ut verti possit. Barbari garrectum nominant. Basis sunt ossa quaedam sub tibiis Vegetio, Calcaneos forte [Orig: fortè] inteilligit. pero/nh est os tibiae, quod radius vocatur. Cirri et subcirri, equorum sunt ornamenta. Crura equi Vegetius vocat gambas quasi campas: Hippiatri Graeci braxi/onas2 et xe/lh vocare videntur. Vegetius etiam Latine [Orig: Latinè] brachiola in equis dixit. Coxendices maximas et validissimas habet, iisque ut plurimum valet. Inde fieri putat Ambrosius Nolanus, quod [Orig: quòd] sessorem ephippiumve iuxta humeros amet, contra ac asini et muli. *e)/dra Xenophonti est dorsi ea pars qua insidetur. ko/kkuga vocant veterinarii partem quandam inter armos, seu e)n s1unwmi/a| interscalpio: Absyrtus ko/kkon appellat. Hinc Aetogenes equi, quod [Orig: quòd] genitivam quandam notam e)n toi=s2 w)/meis2 kai\ tw= ko/kkw| habeant. Gefnero vero [Orig: verô] , Coccyx, est pars in medio dorso, iuxta spinam eminens. Armus idem quod [Orig: quòd] humerus. Dorsum Garresum barbari vocant. Mammas, tam mares in hoc genere, quam feminae habent; et feminae quidemones binas inter femora, mares, illi tantum, qui matri similes prodiere, ut Aristoteles testatur. Caudam habet bovillae contrariam, tenorem videlicet brevem, quem Plinius causem appellat, pilos prolixos. Illam Vegetius muscerium, a [Orig: à] muscarii flabelli smilitudine; hos Plinius setas, et longiones quibus muscas abigunt [Note: Plutarch. de sollert. animal. et in Sertotio.] Graeci s1o/bas2 vocant. Duriores sunt in equis quam equabus, quod harum caudae urina [Orig: urinâ] madefactae, setas invalidas habeant. Quae de Sertorio setas vellere iubente dicuntur apud Plutarchum vide. Qui ex collo dependent crines, luba Latinis, Xenophonti xai/th, Aristoteli lofi/a, seu crista, dicuntur: qui a [Orig: à] vertice iuxta oculos et tempora propendent, capronas Latini, Prot tocomium, Vegetius, proko/mion Xenophontes dixit. Palpebra inferior pilis caret: ideo [Orig: ideò] reprehensus pictor, (Apelles is Ephesius an Nico~, Micon, vel Polygnostus fuerit, ambiguum) quod [Orig: quòd] eos addidisset. Soli praeter hominem canescere, praeter Aristotelem, Plinius prodidit, quod os in quo cerebrum, tenuius quam [Orig: quàm] cetera pro magnitudine habeat, sed falso. Nam et canes canescunt, sub ephippiis etiam in Cicatrice semper albi proveniunt. seu quod [Orig: quòd] cum ea pars sit debilis, nutrimentum non ut antea digeritur, sed quodammodo corrupitur, ut Aristoteli placuit; seu aliam ob causam. Unicolores tamen evadunt, si hordeum tostum et in pulverem redactum, quod vim discutiendi, detergendique obtinet, insperseris. De Coloribus in Differentiis agemus. Dentes utraque oris parte habere continuos, tradit Plinius et Aristoreles inter a)nepa/llakta recenset. Habet autem praeter agnatos qui lupini et silvestres aliis et proxima [Orig: proximâ] maxillae parte, pullis praesertim adnascuntur, (ento\s2 ta=n pros1fuw=n) quadraginta. Ante ceteros, dentes parvi, magnitudine fabae, in cibo capiendo impediunt, unde iumentum strigosius evadit. Aristoreles maribus quam feminis plures esse notavit. Eos por aetatis ratione equus mutat, ut at alia veterina. Anteriores qui prius mutantur, Graece [Orig: Graecè] e)mprosqi/ous2 et to/meis2 vocant, quasi sectores, aut incisores, Latini medios, Vegetius lactenres, Plinius forte [Orig: fortè] pullinos. Suntautem numero duodecem, sex nempe in superiore, totidem in inferiore maxilla. [Note: Arist. H. A. l. 6. c. 22.] Xenophon gnw/mines2, ut et alii Graeci nominarunt [Orig: nominârunt] , quasi aetatis in dices. Equus enim triginta mensium, primum dentes medios dicitur amittere, duos superiores, totidem inferiores. Incipientes quartum agere annum, itidem eiciunt et totidem, proximos eorum quos amiserunt, et incipiunt nasci quos

vocant Columellares. Quinto anno, incipiunt iterum eodem modo amittere binos, quos caninos habent, tum renacentes eis sexto anno impleri. Septimo omnes habere solent renatos et completos, ut Varro, exposuit. A complemento, in quit Absyrtus, cum reliquum trimatum agunt, dens umpitur et rotundatur, et in triangularem figuram exit, quo tempore praecipue defluxio in ora equorum decumbit. Fiunt nonnumquam a [Orig: à] septimo anno prominuli, quos propeptwko/tas2 Absyrtus, Varro brochos vocavit. Columella quoque et Palladius, septimo anno omnes expleri aequaliter, asserunt, et ex eo cavatos gerere, postea vero [Orig: verò] quot annorum sit comprehendi non posse: decimo tamen anno, tempora cavari, et supercilia canescere, et dentes prominere. Duodecimo anno nigredinem in medio dentium apparere, Vegetius adiecit: at Aristoteles et Vatro, nitescere in senecta scribunt. Plinius rubescere legit. Ab hac dentium varietate sunt et aliquot equorum cognomina; lisqognw/mwn Hesychio et Varino dicitur, qui nullm ex dentibus reliquum aetatis habet indicium, qui probatognw/mwn et a)gnw/mwn dicitur. *a)/bolos et a)bilh/twr qui eos dentes non amisit. beutero/bolos qui secundum eos dentes proicit. prwtobo/los, qui primum. Petrus Crescentiensis praeter indices istos, habere scaliones et molares, ait: fierique posse, ut nonnulli plures habeant; sed tunc dentes esse duplices. Dentibusautem ad senectutem frimis utitur, quam vis durissmis cibis vescatur, quod a [Orig: à] calidis abst ineat, si Cardano credendum. gna/sqos et in homine maxillam denotat, dicitur tamen de equis potissimum. Eandem vel faltem proximam partem ya/lion Hippiatri appellare videntur. Maximae illis maxillae, et a [Orig: à] maxinmis moventur musculis, quia proni erantsumpturi cibum. In Corde os aliquando reperiri, praeter Aristotelem, [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 42.] Plinius prodidit. Fel quidam [Note: Aristor. H. A. l. 2. c. 15.] habere dicunt, habere, superius citati et cum iis Absyrtus negant. Hic tamen [Note: Plin. H. N. l. 11. c. 37.] de fellis vesica in hepate intelligendus est, quam non habere ait; sed quendam inhaerere soultiorem nervulum, in quem se genus hoc humoris insinuet. Ruinus vero [Orig: verò] , qui Anatomen equi edidit, istiusmodi bilis receptaculum, a [Orig: à] dextris hepatis esse ait, in ipsa cavitate, plurimisque in ipsius visceris substantiam, ramulis inseri, atque adeo [Orig: adeò] facillime [Orig: facillimè] ab omni bilioso onere iecur exonerare; deponere vero [Orig: verò] etiam in duodenum intestinum: additque etiam, naturam in hoc animante, folliculo, ut in homine, et aliis animantibus, recludi bilem noluisse, quod [Orig: quòd] cum animum habeat semper in patinis, voracitatique modum nullum, ventrem quoque exonerare multo quam [Orig: quàm] alia cogatur frequentius, ideoque bilis stimulus semper in promptu adesse debaet. In figura hoc observandum tradit Aristoteles, quod pulli paulo [Orig: paulò] submissiores suis parentibus sint, atque adulti caput attingere non posint, quod novelli facile [Orig: facilè] faciunt. [Note: Theophrast. de animal. invident.] Proditur iis innasci amoris veneficium, hippomanes appellatum, in fronte, caricae magnitudine, colore nigro, quod statim edito partu devorat feta, aut partum ad ubera non [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 42. et l. 24. c. 11.] admittit. Id apud Aristotelem, Plinium, Theocriti scholiasten, et alios invenies. Est et alterum quod ex genitali [Note: Arist. Hist. An. l. 6. c. 19] equae manat, cuius et Aristoteles cum de immoderata equarum libidine agit meminit. Plinius, qui hoc equarum virus a [Orig: à] coitu vocat, tantas habere vires, ait, in venesiciis, ut affusum aeris misturae, in effigiem equae Olympiae, admotos mares equos ad rabiem coitus egerit, quod etiam apud Pausaniam et [Note: Aelian. H. A. l. 3. c. 17. et 14. c. 18.] Aelianum invenies. Aelinaus confundit cum hippomane pulium seu pullium, quod Aristoteli est pw/lion. Plinio, teste Hermolao Barbaro, polea, estque illud quod equa prius emittit quam [Orig: quàm] pullum. Plinius eo nomine alicubi pulli asinini fimum. quem primum edidit, intelligit. Locum si spectes, ubique fere [Orig: ferè] locorum hoc animal invenitur. Paludibus et riguis gaudet, gaudet et ipsa planicie: nec montes, modo [Orig: modò] rigui sint,

[Note: Columella R. R. lib. 6. c. 27.] aspernatur. Quin Columella, equorum gregibus, in quit, spatiosa et palustria, nec non montana pascua eligenda sunt; rigua, nec unquam siccanea, vacuave magis quam [Orig: quàm] stirpibus impedita, frequenter mollibus potius [Orig: potiùs] quam [Orig: quàm] proceris herbis abundantia. Locum pascendis idoneum i(ppofo/rbion vocant. Pompicus et bellator stabulo continetur. Id equile alii, Varro Equarium, Grapaldus proprie [Orig: propriè] praesepe dixit. Craecis i(ppw\n, i(ppo)stas1is2, stasqmo\s2, fa/tnh, ut Pollux annotavit. Hesychius et Varinus apud Lacones i(ppa/khn dici tradunt. Lignum ad quod capistris alligantur, vacerra nominatur. Plura de loco in Differentiis vide. Quantum ad Cibum, frugibus victitare, ideo inter spientissima animalia censeri inquit Plinius. Inter has praecipua sunt, Hordeum, quod minus quam [Orig: quàm] avena vel triticum inflat; et tum equus a)kosth/s1ai dicitur; quod hordeum Nicandro acoste vocetur; Avena, cuius usus apud nos suetus. Triticum, quod tamen Serapio reprehendit; Panis denique, qui in Anglia et alibi ex fabis et Pisis in hunc usum conficitur. Victitant tamen frequentius gramine et aliis propriumque hoc equorum alimentum. Melilotus ideo [Orig: ideò] in Italia Trifolium Caballinum dicitur. Medicam herbam, quae in Media crescit, praecipue [Orig: praecipuè] equos nutrire, àpud Strabonem habemus. Prima falx, teste Aristotele, vitio datur, et cum fetida aqua rigatur, incommoda est. Quater autem recte [Orig: rectè] , interdum sexies demetitur per annum, ut Columella prodit. Ad maciem equorum nulla res tantum [Note: Plin. H. N. l. 13. c. 24.] quantum illa prodest. De Cytiso haec Plinius. Datur animalibus post biduum semper, hieme vero [Orig: verò] quod inaruit, madidum. Satiant equos denae librae, pauciores, minora animalia. Multis in locis vicia manipulatim collecta apponitur. Damasei ervilia et ervum, ut Bellonius prodidit. Necessitas ut et alia apponerentur, coegit [Orig: coëgit] . Equi Caesaris a [Orig: à] Scipionis exercitu [Note: Hirtius de bello Africano.] in Africa obsessi, referente Hirito, alga [Orig: algâ] e [Orig: è] littore collecta, et aqua dulci elota nutriebantur. Pompeiani ad Dyrrhachium obsessi, foliis ex arboribus strictis, et arundinum radicibus. In regno Senegae, ob aridam tellurem, phaseolorum laceramentis et milio utuntur. Thraces, qui ad Strymona amnemhabitabant, tribuli foliis. Parthi Hippace herba [Orig: herbâ] . Tartari arborum ramis et corticibus, herbarumque radicibus, ungulis e [Orig: è] terra excussis. In provincia Aden piscibus, quorum ibi ingens copia, ut apud Paulum Venetum legimus. Iidem [Note: Scalig. Ex. 206. 5.] siccati in Gloconda [Orig: Glocondâ] provincia Persiae apponuntur: quod et de Gedrosiis, [Note: Aelian. H. A l. 14. c. 25.] Celtis, Macedonibus, Lydis, Paeonibus qui Prasia dem paludem habitant, Aelianus et Herodotus prodidere. Arabes camelino lacte bis de die nutriunt. Vere tantum teneris herbis pasci sinunt. Potum amant aquam, seu turbidam, ut Aristoteles voluit; seu limpidam ac frigidam, perennem ac profluentem, ut Vegetius: seu leniter fluentem et parum turbidam, ut Crescentiensis; seu palustres, ut Baccius. Sunt qui vinum praebuere, cum anmosos vellent. Sed et sanis, verum macilentis, Columella propinat. Cerevisiam quoque et olim prabitam, ex Varino colligi potest, cui bo/rtaxos est avena, et secundum alios frumentacea [Note: Aetas.] equorum potio. Aetatem si attendamus. [Note: Plin. H. N. l. 4. c. 42.] In huiusce animalis genere aetas longior maribus: legimus sane [Orig: sanè] equum ad usque septuaginta annos vixisse. Iam illud non venit in ambiguum, quod in annum tertium et tricesimum generet, utpote qui etiam post vicesimam mittatur ad sobolem reparandam. Notatum etiam advertimus, Opuntem nomine equum ad gregariam venerem durasse annis quadraginta. Annositatis proditum a [Orig: à] veteribus indicium, si contracta armorum pellis lente [Orig: lentè] explicetur; in iuvenibus ad suum statim locum redit. Sunt qui ex iucturis caudae iudicent, ubi ex dentibus non amplius dignoscitur. Quinquiennio equas finem crescendi capere; mares, anno addito, a [Orig: à] Plinio habemus. Addit Aristoteles, post, annis sequentibus totidem crescere in corpulentiam, et

ad viginti usque annos pergere proficiendo: verum [Orig: verùm] celerius feminas [Note: Generatio. Aristot. H. A. l. 6. c. 12.] quam [Orig: quàm] mares perfici. Salacissimum omnium animalium equum esse, Aristoteles prodidit. Hinc i(ppo/binos, i(ppopn/rinos, i(ppera/sths2 et i)/pperos, ille inter homines dicitur, qui plus aequo veneri addictus est; et i(ppomanei=n ille, qui more equini generis, furiis ad eandem agitur. Famosior tamen equarum quam [Orig: quàm] equorum falacitas. Ideo Poetae [Orig: Poëtae] Cupidinem inter equarum armenta natum fingunt: mulieresque libidine prurientes caballae, meretrices vero pp=loi dicuntur. Has societate coniunctas, olsa ctu mares dingnoscunt, etsi paucis admodum diebus una [Orig: unà] fuerint: quod [Orig: quòd] si feminae diversae permisceantur, mares alienas morsu expellunt, suasque singuli serorsim habentes, pascuntur. Garvitas coitum [Note: Aristot. l. 4. de gener. animal. c. 5.] pati apud Aristotelem legimus: Absyrtus negat. An sint homine salaciores, Gryllus apud Plutarchum in dubium vocat, quod [Orig: quòd] capros, porcas, equas, iniverint viri, et feminae insano bestiarum amore exarserint: ad coitum vero [Orig: verò] nullum a [Orig: à] bestia sollicitatum. Fuit tamen Athenis locus qui diceretur ad equum et pellam, quod quidam Codridarum Hippomanes nomne, qui et postremus imperavit, filiam in loco quodam cum equo fruibundo inculsit, quod clandestino concubitu virginitatem laesisset, et equus puellae vim intulit. [Note: Aristot. H. A. l. 5. c. 14. et l. 6. c. 21.] De Aetate coitui apta diversa produntur. Coire in cipere bimum, tam marem quam [Orig: quàm] feminam, prodidit Aristoteles. Sed hoc in paucis fieri, et pullos imbecilliores esse: ut plurimum trimatu seu tricesimo mense incipere, et proficere subinde ad prolis praestantiam in vicesmum usque annum; digne [Orig: dignè] procreare posse, cum dentribus mittendis cessavere: sed idoneum maxime [Orig: maximè] tempus cum annum et sex menses complevere: iuniorum, aliquando pabuli bonitate [Note: Plin. H. N. l. 10. c. 63.] et copia contingere. Plinius vero [Orig: verò] equas post tertium annum aut post unum ab enixu utiliter admitti putari ait, cogique invitas: domitas autem sexaginta diebus equire, antequam gregales dici. In Hispaniola, si Petro Martyri credimus, decimo postquam natae sunt mense concipiunt, et geminos saepe unico partu [Note: Columella R. R. l. ???. c. 28.] excludunt. Columellae equa bima recte [Orig: rectè] concipere potest; equus mas non trimo minor. Illa post decennium inutilis, quod ex annosa iners proles prodeat. Sic ad vicesimum durat. Anatolius vult, ut admissarius (sic latinis vocatur, qui ad prolemdiligenter servatur, Graecis o)xei=on, o)xeuth\s2, a)naba/ths2, kh/lwn Hippiatricis, ut opua ipsum o)/xeia, et Proriga ille qui admittit) sit quinquennis, decimum quartum vero [Orig: verò] ingressus annum, ut conquiescat. Prurire agnosces, cum sese colligere, caudam frequentius iactare, humorem e [Orig: è] genitalibus geniturae similem emittere, pluries etiam mingere, videris. Mos aliquando uno, aliquando duobus tribusve, aliquando pulribus diebus implet. Equa intermisso tempore, et melius quarto aut quinto anno interposito procreat. Omnino [Orig: Omninò] si nihil plus detur, unum tamen interponere annum, et quasi novale facere necesse est. Feturae initium ab aequinoctio verno ad solstitium, locia calidis mense Aprili, frigidioribus Maio. Sic, quia mense duodecimo partum edit, circa herbescentem et temperatissimam anni constitutionem pariet. Elei finibus suis eductas iniri facibant, quod sexcentis experimentis cognitum haberent, mirae felicitatis prolem sic provenire. Mares maturtinum tempus appetunt, feminae post meridiem blandiuntur. Dantur et falacitatis irritamenta. Absyrtus, ustam cervi caudam cum vino terere, et genitalia illinire iubet. Alii cicer exhibent; nonnulli urticam ori indunt; pulverem testiculorum equi in potu exhibent; detersa feminae spongia loca naribus admovent: scilla [Orig: scillâ] cum aqua ad mellis crassitudinem contrita, naturam equarum cum menses ferunt, tangunt: urtica vulvam perfricant: quidam denique fimo gallinaceo cum Terebinthina trito, partes oblinunt. Lybicae et Mysiae equae, tibiae cantu excitantur, et gravidae fiunt, ut apud

[Note: Aelian. H. A. l. 12. c. 44] Aelianum legimus. Genus tibiae Hippophorbum Pollux vocat: materia, laurus detracto cortice. Non omnes tamen concipiunt; nec omnes postquam concepere [Orig: concepêre] , edunt. Cuius rei indicium aiunt, quod [Orig: quòd] fetus circum renes alia quaedam, specie propemodum renum, ita continet, ut rescissus, quatuor renes habere videatur. Si, quot equae uni equo sufficiant quaeras, [Note: Columella R. R. l. 6. c. 27.] Columella, nec minus quam [Orig: quàm] quindecem, nec rursus plures quam [Orig: quàm] viginti, unum implere debere inquit. Aristoteles tricenas feminas et paulo [Orig: paulò] plures singulis maribus tribuit. Palladius aestimatis unius cuiusque admissarii viribus, pauca vel numerosa coniugia submitti consulit: iuveni equo et viribus et forma constanti, duodecem vel quindecem adscribit. Concepisse comperies, secundum Aristotelem, cum menses cessarunt [Orig: cessârunt] ; secundum Absyrtum, si marem respuat; secundum Plinium, quod colorem illico [Orig: illicò] rubriore pilo, aut quocumque pleniore mutent. Marem edituram aiunt, si tertio ante plenilunium die admittatur; si tertio post, feminam. Illum seminatum colligunt, si dextra admissarius desiluerit; hanc, si sinistra. Iusta equa in Pharsalia dicebatur, quae semper similem equo cui coniuncta erat, produxit. Vento [Note: Columella l. c. Varro R. R. l. 2. Plin. H. N. l. 8. c. 42. Solin. Polyhist. c. 36. August. de Civit. Dei l. 21. c. 5.] in Lusitania concipere, Columellae, Varroni, Plinio, Solino, Alberto, Avicennae visum; in Cappadocia idem fieri Augustinus prodidit; at Iustinus in fabulis id recenset, Aristoteles fieri posse negat. Circa praegnantem quaenam facienda sint, Oeconomi docebunt. Abortiunt si fumigantis lucernae odorem persenserint, vel cum praegnantibus asini coiverint. Annum, secundum plaerosque, uterum ferunt, secundum Absyrtum, undecem menses et decem dies. Uteri durities in causa, si Aristotelem sequimur. Facillime [Orig: Facillimè] omnium quadrupedum partus edunt, et quidem erectae. Eumelus auctor est, cum tardius pullitium enititur, continuo [Orig: continuò] parituram, si comprehensas leniter nares constrinxeris. Pariunt magna ex parte singulos, aliquando gemellos. Vacat admodum a [Orig: à] purgamentis in partu, minimumque emittit sanguinis profluvium, pro corporis magnitudine. Cum peperit, statim secundinas devorat, illudque fronti annatum hippomanes. Visum prodiisse et hermaphroditos. [Note: Plin. H. N. l. 11. c. 47.] Nero tales equas ex agro Treverico, carpento suo subiuges ostentabat, ceu plane [Orig: planè] visenda res esset, principem terrarum insidere portentis. De [Note: Cardan. de rer. var. l. 7. c. 33.] androgyno Princivalli Vicecomitis ita Cardanus. Unum habebat tantum testem proprio loco, cum mammis tumidis, ut equae habent. Inde vulvam proprio loco, et ex vulva penis emittebatur, non maior palmo cum [Note: Vox.] eum exsereret. Vocem equi cum exprimere. Graeci volunt, xremeti/cein, et o)pexremeti/zein, fruma/ttesqai, vel potius frua/ttesqai, ut Ammonius monet, dicunt; Latini fremere et hinnire. Vox ipsa, xremetis1mo\s2, bra/xalos, mimi/gmos vocatur [Orig: vocatùr] . De eius mutatione ita Aristoteles. Equorum etiam voces, differre palam est. Feminae enim simul ac natae sunt, vocem exiguam mittunt ac tenuem: Mares exiguam quidem et ipsi, sed pleniorem tamen et graviorem quam [Orig: quàm] feminae et indies maiorem reddunt. Bimus cum est, atque inire incipit, vocem magnam gravemque mas mittit: femina maiorem quam [Orig: quàm] ante et clariorem, usque ad vigesimum aetatis annum, magna ex parte: sed ab hoc tempore imbecilliorem tam mares quam [Orig: quàm] feminae reddunt. Qui numquam in aliorum equorum turba hinnit, hunc mutum [Note: Motus.] esse scribit Mizaldus. Cum incedunt, sonitum edunt, pedibus terram pulsantes. Inde Latinis sonipedes, Homero u(yh/xees2, quasi altisoni dicuntur. [Note: Cardan. de Var. Rer. l. 13. c. 3.] Quoniam poplites non adeo [Orig: adeò] flectere possunt, ascendendo magis fatigantur, et lapsi, maiore cum impetu ruunt: descendendo, quod [Orig: quòd] quatuor habeant crura, magis contra pondus obnituntur. Agilitatem et epitheta quae apud auctores occurrunt, et exempla testantur. Homero w)ku/podes2, a)ers1i/podes2, a)ello/podes2, taxu/podes2, e)lafro/podes2 etc. vocantur. Oppianus, tantae Iberos, scripsit esse celcritatis,

ut solae cum eis Aquilae, aut Circi accipitres comparari possint. Persei Pegasus alatus fingitur. Sarmatas longinqua facturos itinera, etiam si nihil offerrent pabuli, per centena et quinquaginta milliaria insedisse, non nemo prodidit. In Arabia, si Vartomanno credimus, citatissimo cursu diem ac noctem integram numquam cessant. In Alanico bello captum a [Orig: à] Probo Principe memorant, qui unius diei spatio centum obiret milliaria, vel in decimum haud interpellato labore. Ceterum an equi equabus, aut vice versa velociores sint, disquiritur. Homerus equabus Pheretiadis palmam tribuit. Menelai Aetha pernicissima [Note: Horat. l. 2. Car. od. 16.] erat. Horatius quoque equum quam [Orig: quàm] equam quadrigis aptiorem dicere maluit. Equas inter currendum urinam emittere Plinius dixit. Crauxidae equa octava Olympiade omnes vicit desultorios. Hecratitis Thessali [Note: Plin. H. N. l. 15. c. 21.] (Echecratidem Plinius vocat) praegnantem equam Olympia vicisse invenimus. At Oppianus maresad venationis usum praestare tradit; feminas minus celeres ad longos per nemora decursus. Quid equus admissus [Note: Aldrov. P. 40.] Ciceroni sit, in Aldrovando vide. Imminuitur, imo [Orig: imò] deperditur celeritas, si otio domi marcescat. Quamobrem Antigonus Rex cum suo equitatu obsessus, cum exercere equos propter loci angustiam non posset, eorum capita loco substrinxit altius, quam [Orig: quàm] ut prioribus pedibus terram possent attingere: deinde cogebat ipsum equitatum posterioribus exsultare ac calces emittere; qui motus non minus sudorem excitabat, quam [Orig: quàm] si terrae spatium decurrissent. Ex putrescentium medullis evolare vespas, [Note: Natura.] notissimum. Naturam si spectes, forba/des2 quoque sunt, seu a)gelai=oi: bibunt sorbendo, et os profundius aquae immergunt, quod audaciae inscribitur: animum et os semper in patinis habent, et facilius sitim quam [Orig: quàm] famem tolerant: equae crebrius mingunt, et per menses purgantur: plus excrementi sicci quam [Orig: quàm] humidi, quod [Orig: quòd] siccis magis vescantur, egerunt: Spumant si cursu defatigentur, cuius causam [Note: Galen. in Aphoris. s. 2. 45.] Galenus exacte [Orig: exactè] prodidit; somniant de iis quibus assuevere: dormiunt plaerumque stantes, canterii magis, qui quod castrati sint, somniculosiores videntur. Cum irascuntur, canum modo dentes denudant mordentque: blanditiis maxime [Orig: maximè] deliniuntur: pullos vehementer amant: Hinc factum ut Darius equa [Orig: equâ] conscensa [Orig: conscensâ] , quae domi pullum habebat, ex prelio ad Issum rebus suis inclinatis [Note: Paulus Venetus l. 9. c. 47.] evaderet: et Tartari, praedae gratia regionem quandam, in qua multo per annum tempore sol non apparet ingressuri, pullos in limitibus relinquunt. Sic enim equae nocturno itinere diligentius observato, recta [Orig: rectà] ad suos pullos in reditu contendunt. Rara denique, sed nota equarum rabies est, ut cum in aqua suam viderint imaginem, amore inani capiantur, et per hunc oblitae pabuli, tabe cupidinis intereant. Mentis error discutitur, si deducas ad aquam detonsa [Orig: detonsâ] iuba [Orig: iubâ] : tum demum speculatae deformitatem, pristinae [Note: Aelian. H. A. l. 16. c. 24] imaginis aboletur memoria. Lycospadas equos maxime [Orig: maximè] dare operam, ut aurigis suis formosi videantur, [Note: Sensus interni.] Aelianus prodidit. Ad sensus internos, ingenium, docilitas, memoria, amor et fides erga dominum, pudicitia, et magnanimitas pertinent. Ingenio debentur, quod [Orig: quòd] inimicos partis suae norunt, adeo [Orig: adeò] ut inter proelia hostes morsu petant: quod [Orig: quòd] rectoribus perditis quos diligebant, mortem fame accersant: quod [Orig: quòd] auribus quae audivere indicent: et quod [Orig: quòd] equitationis petitum agnoscant. Bucephalus Alexandri, accepto regio stratu, neminem unquam alium praeter dominum vehere dignatus est; et vulneribus altis in praelio acceptis, non prius concidit, quam [Orig: quàm] dominum extra periculum depofuisset. Equum Caii Iulii Caesaris nullum praeter Caesarem dorso recepisse Solinus [Note: Sueton in Caesare.] et Suetonius auctor est. Cuiusdam medici Pannonici prae foribus solutus, etiam per integrum diem, donec ab aegris rediisset, exspectabat; adventanti gratulabundus occurrebat. Choreas tripudiaque

edoceri Sybaritarum exemplo notissimum, qui eo devenerant dementiae, ut in symposiis equos ad tibiam saltare [Note: Scaliger Exercit. 209. s. 1.] docerent. De illo vero [Orig: verò] quem Scaliger vidit, ita idem. Equum pusillum deformem circumducebat agyrta quidam, cuius iussu atque etiam loco interdum ille omnia faceret; ambulare, succussim properare, currere, saltare, vel quadrupes, vel bipes. Vinum bibere vidimus, in clunibus sedentem; anteriores pedes ad pateram ferri: pelvim sive malluvium cruribus sustinere, quasi a [Orig: à] tonsore lavaretur; qualem pictum videmus asellum cucullatum: humo se sternere; porrectum atque proiectum iacere: ciliorum compressione annuere: caput ad heri nutum attollere: in terga vertere: supinus ostendere, quo corporis situ mulier ineuntem admittat virum. Stabulum agnoscere, et sponte domum reverti, notum. Ideo [Orig: Ideò] Galba cum de equi possessione disputaretur, velatum duci ad flumen praecepit, et ubi bibisset, amoveri velum oculis, ut stabulum [Note: Suidas in i(/ppos.] petere posset. Deuxippi equus, ita erat edoctus, ut et sine habenis ocissime [Orig: ocissimè] ferretur, et illo pedetentim procedente, placidissime [Orig: placidissimè] staret. Nigritarum quoque equos non aliter dominos ac canes sequi, Strabo auctor est. In ventre cubare edoctos a [Orig: à] Iarcis, apud Herodotum legimus. Nervam in Parthia equus adorabat. Lutetiae alter Reginam Ludo vici XII. coniugem, genibus flexis salutabat. Circulos ligneos transiliisse, more canum, saltuatimque vivacissima pernicitate sese gyrando revolvisse, Venetiis anno 1636. vidimus. Memoria [Orig: Memoriâ] valere inprimis tubae sonus indicat, quo audito, aures arrigit, nares inflat, hinnit, frena cum strepitu rodit: pedibus terram quatit, loco manere difficulter potest. Parasitus etiam quidam apud Tzetzem, cum equo veheretur curili, prandio frustratus est, quod equus, cum in columnam metae forma incidisset, circum esse putans, usque ad vesperam circum eam se flexisset, cum impetu semper currens. Taceo quod Tholossanus de equo cuiusdam Episcopi scribit, quem frater eius ita adsueverat, ut quoties verba, Deus in adiutorium meum intende audiret, saltibus crebris se extolleret. De Amore, gratitudine et fide erga Dominum, quorundam exempla testantur. Antiochi equus, occiso in praelio domino, se et suum sessorem Centeretrium Gallum praecipitem dedit. Scitharum reguli, hostem cum victor ad spoliandum venisset, ictibus et morsu confecit. Dionysii, ab eodem in coeno relictus, ut apud Plinium ex Philisto legimus, ut sese exemisset, vestigia Domini secutus est, etsi apum examen tergo haereret. Homerus Patrocli equos flevisse dicit, Virgilius Pallantis, Caesaris Suetonius, [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 42.] suum Asturconem Cardanus. Plinius quoque, eo affectu plaerosque equorum in dominos esse ut affectos lugeant, lacrimasque interdum desiderio fundant, tradidit. Interfecto Nicomede Rege, equus eius vitam inedia [Orig: inediâ] finiit. Idem de Soclis iuvenis Atheniensis equo, post quam [Orig: quàm] ab eo venditus fuisset, dicitur. De Pudicitia apud Aelianum, Varronem [Note: Plin. l. c.] et alios invenies. Plinius ita brevissime [Orig: brevissimè] . Alium, inquit, equum, detracto oculorum operimento, et cognito cum matre coitu, petiisse praerupta atque exanimatum. Equam eadem ex causa in Reatino agro; laceratumque pariter aurigam invenimus. Namque et cognationum intellectus in iis est: itaque in grege prioris anni sorore, libentius etiam quam [Orig: quàm] matre, equa comitatur. De pulli ex incesto domini concubitu nati zelotypia [Orig: zelotypiâ] , vide Aldrovandum. De Magnanimitate idem prolixe [Orig: prolixè] agit, sufficiat dixisse, quod Plinius habet, nempe, Equorum iubas tonderi praecipere, ut asinorum in coitu patiantur humilitatem: comantes enim gloria [Orig: gloriâ] superbire: Inventi quoque qui sine auriga [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 42.] certamen vicissent. In Circo, inquit Plinius, ad currus iuncti, non dubie [Orig: dubiè] intellectum adhortationis et gloriae fatentur. Claudii Caesaris saecularibus Circensibus, excusso in carceribus auriga [Orig: aurigâ] , albatos equos

palmam occupasse, opposita effundentes omnia, quae contra aemulos debuissent, perito auriga insistente, facientes: cum puderet hominum artes ab equis vinci, et peracto demum legitimo cursu ad metam stitisse. moxque subiungit. Maius augurium apud priscos, plebeis Circensibus excusso auriga, ita ut staret, in Capitolium cucurrisse equos sedemque ter Iustrasse: maximum vero [Orig: verò] , eodem pervenisse ab Veiis, cum palma et coronis, effuso Ratumena, qui ibi vicerat: unde [Note: Pausan, in Corinthiacis.] postea nomen portae est. Phidoti Corinthii etiam equa, cui Aurae nomen, apud Pausaniam, ab ipsis statim carceribus sessore suo collapso, et cursum pristinum aeque [Orig: aequè] ac si rectorem haberet retinuit, et circa metam se convertit: audito vero [Orig: verò] sono tubae ad cursum concitata est vehementius: cumque ad ludorum praefectos antevertisset, iam quasi victoriae se compotem intelligens, constitit. [Note: Sympathia et Antipathia.] Sympathiam et antipathiam si attendas, singularis equo cum gallinis et otide amicitia: cum camelo, elephante, lupo, urso, leone, sue, ovibus, asino, serpentibus, trachuro pisce, phoca, pomis et ficubus, hordeo quodam, gentiana, colore atro, et cadaveribus, inimicitias exercent. [Note: Herodot. Hist. l. 1. p. 15.] Camelos cum Cyrus equitatui Craesi opposuisset, in fugam equos coniecere. Xerxes Arabes camelis usos, ultimos in exercitu locavit, ne equi consternarentur. In bello Tarentino elephantorum tummagnitudine tum deformitate, et novo colore simul ac stridore consternati equi, cum incognitas sibi belluas amplius quam [Orig: quàm] erant, suspicarentur, fugam stragemque late [Orig: latè] dederunt. Caesar ingentem fluvium in Britannia traiecturus, conscenso elephante, equos Britan~orum terruit. Ne tympana quidem ferre posse, si ex pellibus vel elephantis, vel cameli, vel lupi facta fuerint, a [Orig: à] Porta [Note: Plin. H. N. l. 20. c. 20.] auctor est. Rumpi eos traditum est, teste Plinio, qui vestigia luporum sub equite sequuntur, si calcaneum equi quadrigam trahentis conculcent, sisti, tamquam cum quadriga conglaciati essent, apud Aelianum legimus. Numquam transituros equos, ubi lupi intestina sint defossa, Pierius Valerianus prodidit. Dentes vero [Orig: verò] maximos, infatigabilem cursum praestare equis [Note: Plin. H. N. l. 28. c. 19.] dici, si eis alligentur, Plinius auctor est. De Lycospadis et Lycophoris equis in Differentiis agemus. Ursos in solitudine tympano ex equi pelle confecto, terreri Portae quoque debemus. Castrati leonem nulla ratione accedunt, dextrarii seu non castrati [Note: Columella R. R. l. 6. c. 30.] adoriuntur. Oves si stabulo in quo mulae, equi, aut asini steterunt, facile [Orig: facilè] in scabiem incidunt. Rudentes asini, in Darii contra Scythos expeditione, equos perturbarunt. De serpentibus [Note: Aelian. H. A. l. ???3. c. 27. Plutarch. Symp. l. 6. q. 8.] Silius Italicus prodidit. Cauda trachuri ventri equae appensa, abor tum procurat, si Aeliano credimus. Phocae aspectum ferre nequeunt. Animo linquuntur, si aut mala aut ficus dorso comportarint; exanimati, panis obiectu revocantur. Hordeo illo abstinent, quod in quodam, circa Scitharum et Medorum dictam Thraciae regionem, loco, provenit. In rabiem aguntur, si lasere nares illiveris. Gentianam abortus equabus causam esse, Gesnerus exquodam sene audivit. Securidacam si calcaverint, soleas exuunt. Si equi ex Sybari fluvio biberint, sternutamentis exagitantur: si ex Cossinire Thraciae, quod in agrum Abderitarum defluit, in rabiem aguntur. Idem de puteo haud procul a [Orig: à] Potniis Baeotiae urbe dicitur. Equum Catonis in Maurum aterrimum, aterrimis armis indutum, calcaribus adactus, sese inferre recusasse, Silius Italicus reliquit. A cadaveribus abhorrere apud Homerum [Note: Usus.] habemus. Maximus quidem equorum in Cibis, medicina, bello, venatione, itineribus, triumphis, et aliis usus est; nos tamen, quo loco duntaxat in Cibis et Medicina habendi sint, videbimus. Carnibus usos non tantum obsessos, quod in Veronensi sub Maximiliano I. Novariensi, sub Ludovico Aureliano; Rupellensi, sub Ludovico XIII. Gallorum Rege Christianissimo, ut alia taceam, factum, sed et gentes, apud auctores habemus. Notum est, Nomadum, Scitharum, Sarmatarum, et Tartarorum

modernorum nomen. His volupe, vulnerare incidereque equos, carnibusque etiam semicrudis vesci: caballos pridie [Orig: pridiè] tum sponte [Orig: spontè] tum morbo absumptos, exciso loco apostemato comedere; eorundemque reges, si quando commeatum suis distribuerent, quadraginta hominibus equum unum dare solebant. Sed et apud Persas, in conviviis die cuiusque natalis, assi toti apponebantur: a [Orig: à] Germanis vero [Orig: verò] tam agrestes quam [Orig: quàm] domestici caballi, tam diu comedebantur, donec a [Orig: à] Gregorio [Note: Bruyer. l. 13. c. 40.] III. abrogaretur. Ab Alpinis populis pullos edi, Bruierinus se audi visse refert. Fuit et Sanguis in deliciis. [Note: Plin. H. N. l. 18. c. 10.] Plinius sane [Orig: sanè] Sauromatas e [Orig: è] milio, maxime [Orig: maximè] pulte, et cruda etiam farina sanguine e [Orig: è] cruris venis admixto vivere, prodit. Miechovius vero [Orig: verò] et Paulus Venetus, equitantes si fames invaserit, sitisque molesta fuerit, venas aperire, haustoque eorum sanguine, famem sitimque pellere, reliquerunt. Gavisos eodem Cancanos, qui secundum quosdam Virgilio Bisaltae, secundum Acronem et Porphyrium Hispaniae [Note: Horat. l. 3. Carmin.] gentes, apud Horatium habemus. De Lacte nullum dubium. Scythae namque liberis statim atque nati sunt, lac equinum porrigunt. Inde Hippomulgorum, et Galactophagorum nomen. Iidem Soli exponunt, ut crassior pars subsideat, mox fervefaciunt. Evadere produnt, ut vinum album esse putetur. Moschivero [Orig: Moschiverò] olim [Note: Cromerus Histor. Polon. l. 29.] Tartarorum servi, potum lactis equini illis tributum petentibus per ducem suum in itinere offerre consueverant. [Note: Hippocrat. l. 4. de morbo. Plin. H. N. l. 28. c. 9.] De Hippace quid sit, inter scriptores non constat. Hippocrates, Dioscorides, et Plinius, caseum esse scribunt, quem ille virus redolere, et bubulo proportione respondere, adicit. Alii equinum coagulum esse credunt. Theopompus scythicum ex lacte equino, edulium esse scribit. Ut ut sit, hac [Orig: hâc] et glycyrrhiza [Orig: glycyrrhizâ] , undecim et duodecim dies vitam tolerari [Note: Theophr. H. P. l. 9. c. 13.] apud Theophrastum legimus: plurimam temporis partem caseo equino usos Hippocratis testimonium est. Nec est quod quisquam illud miretur; cum Zoroastrem interdum solo lacte sex menses transegisse, quod de quodam alio Athenaeus narrat, referant. [Note: Usus in Medicina.] Medicinam quod [Orig: quòd] spectat, habet in ea locum, lac, serum, sanguis, axungia, coagulum, dentes, lingua, os de corde, iecur, testes, fel, pili, ungulae, sudor, spuma, saliva, urina, [Note: Dioscor. M. M. l. 2. c. 75.] et stercus. Lac maxime [Orig: maximè] perpurgat, ut purgare Dioscorides tradat. Serum ad ulcera renum perpurganda, conducit, si Aetio credimus; illud nempe, quod per decoctionem ex lacte separatur. Rhasis mulierem quae non concipit, si lac equinum ignorans biberit, et mox cum viro congressa fuerit, concepturam scribit. Invenio et apud Plinium, vulvas collutas iuvari eodem lacte. Sanguis septicus est: Equarumne quae admissuram expertae sunt, an vero [Orig: verò] marium o)xeutw=n, quod Hermolao Barbaro placet, vel equorum utriusque sexus, quod Plinio, experientia dirimere potest. Eundem Plinius regio morbo prodesse scribit: et hippiatri eodem ad diversos morbos utuntur. [Note: Veget. l. 1. c. 17.] Phragmaticum de matrice detractum, cum oleo vinoque tepefactum, et toti iumento contra pilos inunctum, curat. Fel, maleficae naturae est, si Plinio credimus, qui tantum inter venena damnari tradit, ut ideo [Orig: ideò] flamini sacro equum tangere non liceret. Axungia suffumigata, partum mortuum, si Sexto credimus, foras [Orig: foràs] eicit, et secunda sequitur. Medulla unguentis ad spasmum miscetur. Coagulum inter dysenteriacorum et caeliacorum remedia censeri, Dioscorides, Galenus, Avicenna, et Haly auctores sunt. Dentium farina verendorum vitiis inspersa medetur. Qui primi equo cadunt, infantibus adalligati, dentitionem facilem praestant, idque efficacius, si terram non attigere [Orig: attigêre] , ut Plinius prodidit. Sextus eos, si dentem qui doluerit, tetigerint, remedio esse scribit. Nam et infans, addit, si equi rostrum basiaverit, dentium dolorem non sentit, et nec equus mordebit infantem. Lingua, ex vino inveterata, ad lienem pra sentaneo remedio sedandum datur, si Caecilio Bioni apud Plinium

fides. Os de corde, dentibus caninis maxime [Orig: maximè] simile est. Hoc Scarificari dolorem, aut exempto dente demortui equi maxillis ad numerum eius qui doleat, demonstrari, Plinius auctor [Note: Galen. de Euporist. l. 2. c. 38.] est. Iecur theca [Orig: thecâ] cedrina [Orig: cedrinâ] repositum, dein vino Chio et aqua dilutum, ne iecur amplius exedatur, efficit. Lien ex aqua dulci potus, mortuum partum eicit, apud Plinium. Testiculi aridi hausti Venerem stimulant. Lichenes in genibus, et super ungulas inflexu harum partium indurati calli, triti et in aceto exhibiti, comitialibus prosunt, ut Dioscorides, Galenus, et Plinius, scribunt. Pilus ad ostium domus alligatus, ne culices, aut Cniphes per ostium involent prohibet. Id Rhasis et Albertus prodidere. In in guinum ulceribus equi sctae tres, totidem nodis alligatae intra ulcus, remedio sunt. Eorundem ex capite et femine cinis, sanguinis profluvium sistit. Pilo circumligato verrucae tolluntur, quod propter adstrictionem alimento privatae arescant. Ungularum cinis cum oleo et aqua illitus, panos et apostemata, in quacumque parte discutit: sed et strumas, si urina calefacta admisceatur. Ex vino et aqua potus adversus calculos prodest. Suffitus partum deturbat. Ramenta per nares equo infusa, urinam eiusdem promovere, Hicrocles seribit. Sudor cum urina in balneo bibitus, tineas et serpentes e [Orig: è] ventre hominis exigit, si promissis quorundam eredendum, Mistus cum vino et a [Orig: à] gravida potus, abortum facit. Si cultelli vel gladii calefacti eum imbiberint, inficiuntur adeo [Orig: adeò] , Alberto prodente, ut locus ab eis vulneratus, sanguine, ante mortem animantis, manare non desinat. Spuma equi recens detracta, et cum oleo rosaceo infusa, auricularum quamvis vehementes dolores resolvit. Eadem [Orig: Eâdem] , Marcellus, si ab equitando vexata fuerint inguina, aut intertrigines doluerint, fricari tamquam praesentaneo remedio, iubet. Ex Saliva [Note: Gesnerus de Equo.] commendat Gesnerus, in fervido faucium malo, quod aestate nonnumquam, pestilenti lue, in milites inprimis grassatur, remedium. Saliva, inquit equi, avenam aut hordeum pasti, os aegroti diligenter colluitur: deinde ex cancris vivis contusis, humorem exprimes, eodemque rursus lavabis. Quos si vivos habere non potes, pollinem de cancris aridis in clibano tostis insperge: postquam equi saliva ablueris. Phthisicis iam desperatis, salivam vel spumam cum aqua calida per triduum dabis. Aeger sine cunctatione sanabitur; sed equus morietur. Id a [Orig: à] Plinio, Marcello, et Sexto proditum habemus. De Urina et Stercore hoc dixisse sufficiat: illam aquae ferrariae ex officinis contra comitialem morbum misceri: hoc, ad colicam in vino albo decoctum, contra scorpionum ictus; et fluentem ventrem in aqua, Dioscoridi, Plinio et Sexto adhiberi. Recens naribus admotum, sanguinem reprimit, inprimis si cum creta et aceto acerrimo agitetur. Cum putaminibus ovorum in cinerem redactum mistum, ne ex vulnere immodice [Orig: immodicê] fluat, prohibet. Anhelitum praeservare a [Orig: à] peste quorundam commentum est. Differentiae seu Genera equorum varia sunt: praecipua, a [Orig: à] Locis, partibus, et quibusdam accidentibus sumuntur. A Locis equi sunt, Acarnanici, qui maximi fuisse dicuntur. Unde in proverbium de re maxima [Orig: maximâ] cessere. Aethiopici, quos, feros eredo, pennatos, et cornibus ornatos ferunt: male [Orig: malè] a [Orig: à] calore habentur. Agrigentini, qui olim ad agones Graeciae mittebantur, et victores recedebant. Alanici, qui veloces et robustissimi. Probi tanta celeritate fuisse perhibetur, ut diurnis spatiis centum obiret milliaria, vel in decimum diem haud interpellato labore ut diximus. Angli, quorum bona [Note: Polydor. H. Angl. l. 1. Strabo Geogr. l. 16.] pars non succussat, ut Polydorus Virgilius prodit. Apamienses in Syria, ubi supra triginta milia alebantur equae, et emissarii trecenti. Apuli, quos Varro laudat, et Volaterranus bello aptissimos facit. Arabes, celeritatis, equae inprimis, tantae, ut per diem noctemque circiter, centena milliaria itineris conficiant, si Vartomanno credendum. Arcades, a [Orig: à] quibus ideo [Orig: ideò] Arcadia i(ppo/batos. Equis et asinis admissariis ad mulos

procreandos clara erat. Armenii, qui a [Orig: à] Parthis genus ducunt, nisi quod [Orig: quòd] capite sint graviores, ideo [Orig: ideò] baruke/faloi [Note: Martial. Epigr. l. 14.] Absyrto. Astares, seu Asturcones, quibus forma minoripraeditis, mollis est alterno crurum explicatu glomeratio, fuere olim in pretio: sed bellis apti non sunt. Attici, qui Sophocli praestantissimi. Barbari, qui ex regno Tunctano, et Numidia habentur, sunt pernicissimi. Bengalenses, qui tam duras ungulas habent, ut ferreis soleis non indigeant, utcumque per saxa et montes currant. In Bisnagar quadringentis aut quingentis nummis aureis venduntur, octingentis quandoque, quod [Orig: quòd] aliunde advehantur. Britones, qui cruribus et auribus suntmutili. Burgundiones, qui in iuriae tolerantes. Calabri, qui itineri peragendo aptissimi. Cappadoces omnium fere [Orig: ferè] optimi. Solebant incolae Persis mille quingentos annuatim persolvere. Caraiani, qui a [Orig: à] mercatoribus in Indiam ducuntur, et quibus incolae auferre de osse caudae nodos duos vel tres solent, ne sessorem feriant. Celtiberi, qui u(po/yaroi, subalbidi; in exteriorem Hispaniam traducti, colorem mutant. Cilices, quorum trecenti sexaginta albi Dario pendebantur. Corsici, qui breves admodum, sed generosi. Procopius tradit, paulo supra oves magnitudine esse. Alii, nisi clausis obequitari oculis, addunt. Cretenses, clatioris animi, et qui accessum aegre [Orig: aegrè] rerunt. Cyrenaici, ilibus substrictis et parvis, pedibus bonis, longiore inter equitandum animae ductu, magnitudine pollent. Daci pernicissimi, quibus iuba ab armis ad terram usque, cauda prolixa, caput parvum. Dani speciosi, et viribus clari. Oelandi ex Gothici maris insula, totius orbis minimi, sed perdociles. Elei, qui a [Orig: à] pernicitate laudabantur. Incolae equas finibus suis eductas iniri faciebant, quod esset experimento cognitum, mirae felicitatis prolem inde provenire. Epirotici, qui mordaces et perversi. Apud Elidem palmas merebantur. Nunc Albanos vocant. Frigisci, quos non minus velocitate quam [Orig: quàm] continuatione cursus, invictos commendat Vegetius. Germani, qui plaerumque succussatores. Transylvani, qui docilitate ab aliis vincuntur: cursu vero [Orig: verò] iugi et longo nulli cedunt. Graecanici, quos Absyrtus scribit, pedibus bonis fultos esse, vasto corpore, capite venusto, ardua antica parte statura, concinnoque corpore, sed clunium compago incommoda, nec respondente; pernices et animosos. Hetrusci, arguto capite, et densa [Orig: densâ] iuba. Hispani, qui teste Absyrto, magno sunt corporis habitu, concinno et erecto, eleganti capite, compage corporis luculenter dividua [Orig: dividuâ] ; sed adstrictis clunibus, itineribus obeundis pares et robusti; corpore nec gracili, nec ad maciem opportuno; ceterum ad cursum habiles, qui in equitatione calcaribus non incitantur. Quin et ab ortu ad integram usque aetatem morati et obsequentes: deinde improbi et mordaces [Note: Santius Hist. Hisp. p. 1. c. 2.] fiunt. Tantam eorum fidem, Rodericus Santius ait, ut cumse percussos in bello sentiunt, sessores suos incolumes extra prelium reponant. Ianettos vulgo [Orig: vulgò] vocant. Hollandi, australes inprimis, lacertosi sunt. In Frisia generosi, torosi, et panopliae ferendae idonei. Hunniscis est secundum Vegetium, grande et aduncum caput, exstantes oculi, angustae nares, latae maxillae, tobusta et rigida cervix, iubae ultra genua pendentes, maiores costae, incurva spina, cauda sylvosa, tibiae validissimae, parvae bases, plenae et diffusae ungulae, ilia cavata, totumque corpus angulosum, nulla in clunibus arvina, nulli in musculis tori, in longitudine magis quam [Orig: quàm] altitudine statura, propensior venter exhaustus, ossa grandia, macies grata, et quibus pulchritudinem praestet ipsa deformitas. Animus moderatus et prudens, vulnerum patiens. Hunnicos alias [Orig: aliàs] vocant: forte [Orig: fortè] sunt Ungarici, seu Pannonii, quibus Camerarius [Note: Oppianus Cyneget. l. 1.] dentes cadere negari ait. Iberi Oppiano sunt celeres, sed cursus celeritatem pauca emensi stadia amittunt, corpore venusto, sed ungula [Orig: ungulâ] minus solida [Orig: solidâ] . Forte [Orig: Fortè] sunt diversi ab Hispanis, et ex Iberia inter Armeniam et

Colchidem sita oriundi. Oppianus tamen eosdem facit. De Indicis dicit [Note: Aelian. H. A. l. 13. c. 9.] Aelianus, difficulter currentes coerceri [Orig: coërceri] , nisi ab iis qui a [Orig: à] prima aetate in equestri scientia instituti sunt. Hi currum in orbem versare plane [Orig: planè] norunt. Insubres, sunt ardua [Orig: arduâ] prae ceteris cervice, et micantibus oculis. Istrii, proceri, individua [Orig: individuâ] spina [Orig: spinâ] cavaque. Lybies, corpore oblongo, costis et lateribus crassioribus, et ampliore ad rectum impetum pectore. Solis aestum et sitim meridianam facile [Orig: facilè] tolerant. Massaesyli sunt parvi et celerrimi, et sola [Orig: solâ] virga [Orig: virgâ] reguntur, quod et de Mauris dicitur. Menaepii seu Geldri, Germanicorum equorum soli bellatores, et ideo [Orig: ideò] in pretio. Eosdem et Sicambros dici volunt. Mosci soleis carent, ut Herbersteinius prodidit. Murcibii, vix ora tenacia ferro concedunt. Neapolitani, sunt animosi, speciosi, et robusti. Nigritis ob aestum nimium fere [Orig: ferè] nulli. Idem facit, ut eorum inguina intumescant, ne meiere possint. Pro faeno utuntur faselorum laceramentis, sole exsiccatis: loco avenae, milio. Pro equo phaleris et reliquo ornatu instrato, dantmancipia novem, ad summum quatuordecem. [Note: Oppian. l. c.] Nisaei, quos maximi Oppianus facit omnium pulcherrimos, gressu molli, et freno faciles, capite parvo, iuba [Orig: iubâ] longa et multa, comis utrinque demissis, subflavis. Medicos fuisse Stephanus et Ammianus Marcellinus testantur, qui et Neseos vocant. Viginti milia quotannis ad Regem Persarum mitti fuisse solita, sub tempus quo festum Mithrae celebrabatur, Strabo auctor est. Norvegia mediocris magnitudinis alit, sed admirandae fortitudinis et pernicitatis, in saxosis viis, eosdem. Numidici, neque hordeum, neque triticum gustant, solo gramino et faeno contenti. Parthi, teste Absyrto, magno et amplo sunt corpore, Oppiano basquplo/kamoi id est comam gestantes densis cincinnis nexam. De Persicis ita Vegetius. Persis et statura et positio a [Orig: à] ceteris equorum generibus non plurimum differt, sed solius ambulaturae quadam gratia discernuntur a [Orig: à] ceteris. Gradus est minutus et creber, et qui sedentem delectet et erigat, nec arte doceatur, sed naturae velut iure praestetur. Inter tollutarios enim et eos quos totonarios vulgus appellat, ambulatura eorum media est, et cum neutri sint similes, habere creduntur ab utrisque commune. In brevi amplius gratiae, in prolixo itinere saevior patientia, animus superbus et nisi labore subiugatus, assidue [Orig: assiduè] adversus equitem contumax, tumens, prudens: et quod mirum est, in tanto fervore, cautissime [Orig: cautissimè] decoris est observator: incurvata in arcum cervix, ut recumbere videatur in pectore. Inter [Note: Aristor. H. A. l. 7. c. 5.] Pharsalicos equum fuisse asserit Aristoteles, nomine iustam, quae pullos pareret omnes admissariis equis similes. Unde forte [Orig: fortè] ei nomen factum. Poloni, ut scribit Cromerus, partim ob pernicitatem et laboris incommodorumque tolerantiam, partim propter molliorem incessum, a [Orig: à] remotioribus [Note: Aelian. H. A. l. 16. c. 37.] expetuntur. Apud Psyllos arietibus non maiores esse Aelianus nugatur. Qui sint Saphareni quorum simul cum [Note: Veget. in Veterinaria.] Armeniis Vegetius meminit. Postquam Persicos laudasset, apud neminem reperitur. Ego a [Orig: à] Saphara Arabiae felicis oppido in mediterraneis, cuius apud Plinium mentio, quodque Ptolomaeo s1afa/ra, dictos puto. Sardi laudatissimi sunt, cauda [Orig: caudâ] procera atque lata, iuba brevi, ungulis asininis; lacertoso corpore, arrectis auribus, si bene [Orig: benè] Stradanus expressit. Sarmotici, genus equorum est, teste Absyrto, non inelegans, et in suo genere concinnum, ad cursum idoneum; simplex, grandi corporis habitu, valido capite, cervice decora. Castrantur, ne aut feminarum visu exagitati raptentur, aut subsidiis ferocientes, prodant hinnitu densiore vectores. Plinius hosce populos cum longinqua acturi sunt itinera, inedia [Orig: inediâ] pridie praeparare equos ait; exiguum tantum potum impartientes, atque ita per centena milia, et quinquaginta continuo [Orig: continuò] cursu euntibus insidere. Scenitae, tantae habent pernicitatis, Evagrio teste, ut propter velocitatem eorum vinci nequeant. Svecia

et Gothia magnos et ad cataphractorum proelia aptissimos, teste Olao Magno producit, qui, regio edicto extra regnum educi prohibentur. Tartarorum [Note: Paul. Venet. l. 1. c. 65. Michov. l. 1. c. 6.] plaerique sunt albi. Venetus magnum Chamum numerum X. M. alere prodidit. Tantae velocitatis sunt Miechovio, ut uno die XX. milliaria Germanica magna equitent. Sunt depressa [Orig: depressâ] cervice, et pedibus aquam et pabulum sub nivibus quaerunt. Perniciores sub Tartaris quam [Orig: quàm] aliis esse, Mosci affirmant. Thessalis nota bovilli capitis inuri solebat. Thraces Absyrtus turpes esse scribit, deformi specie, rigido corpore, praegrandibus armis, spina [Orig: spinâ] curva [Orig: curvâ] , varos, ideoque ingressu vacillante, cursuque. Delphicum tamen oraculum et Virgilius laudat. Toringos quoque Vegetius commendat, et proximos Hunniscis facit. Tyrrheni maris insularum praesertim Sardiniae et Corsicae equos, breves admodum, sed animo generoso, et ingressu irrequieto, Volaterranus facit. Et tantum de generibus a [Orig: à] locis desumptis. A Partium constitutione haud paucae quoque occurrunt differentiae: praecipuaesunt, Elaphopodes a [Orig: à] corvino pede sunt qui suffraginum articulo ossa continent, et ideo [Orig: ideò] pessimo gressu nituntur, vectoremque contundendo fatigant. Cynobatae, qui iis dem in locis brevia condunt ossa et humilia, ob idque ungulas ad internam calcium partem adferunt, ac pedes tractim agunt, in eisque claudicant. e(teros1kelei=s2 et e(tero/podaw2 dicit Absyrtus illos qui in alteram partem vergunt seu inclinant. u(yau/xun, Homero e)riau/xhn, est ille qui cervicem attollit. e(tero/gnasqos, qui dispares maxillas, unam nempe duriorem, alteram molliorem habet. Ex accidentibus color nobis aliquot praebet differentias, alia praetermittimus. Huius ratione sunt, maculati, trabeati, transtrabeati, unicolores, albi, nigri, spadices, baliardae, caerulei, parvi, heterophtalmi, aetogenes [Orig: aëtogenes] , et alphorynchi. Maculati w)ru/gges2 Oppiano inptimis maximis nigris maculis et zonis seu per crura extensis, seu per dorsum, seu in collo distincti, nobilissimi habentur, eoque praestantiores fore creduntur, quo natura in his ordinem quendam servasse videbitur, seu numeri seu paritatis ac loci, seu rectitudinis: post hos sunt qui maculas rubras aut rubiginosas habent. Ad hos spectant Scutulati, qui oblongis taeniis ornantur: Guitati stiktoi\, qui rotundis fasciantur, ut pantherae: et Variegati, poikilode/rmones2, picae nonnullis, aliis Homeri a)iolo/pwloi, qui picae instar albo et nigro variant. Trabeati, dextros ambos aut sinistros pedes albos habent, et pessimi esse censentur. Transtrabeati, alternatim pedes habent candidos, et omnium deterrimi sunt. Causa utriusque quod illorum pedes in utero materno iuncti fuerint, ob id simul contraxisse maculam. Unicolores Palladius admissarios legi iubet. Albi Claudiano sunt veloces, Platoni laudatissimi. Caesios habent oculos; quod [Orig: quòd] cum hi triplici ratione distinguantur, nigro, caprino, et caesio, corporis totius colorem, oculi quoque color consequatur. Nigricantes laudibus efferuntur, maxime [Orig: maximè] si in fronte, vel asteriscum, vel lineam albicantem, vel denique altero pede, candoris aliquid habeant. *a)i+/sqwnas2 Homeri quidam interpretantur, id est nigros et quasi igne exustos quales a)i+/sqonas2 et purilampe/as2 in aprorum venatione commendat Oppianus. Spadices, sunt sanguinei fulgoris, a [Orig: à] colore palmei surculi. Alii palmatos vocant, Varro badios, Cassius Medicus balios, nonnulli Castanei coloris, et baliardas. Caeruleos [Orig: Caerüleos] Becanus celeres facit. parwa\s2 equos to\ xrw=ma pur)rou/s2, Hesychius et Varinus vocant. Heterophthalmi oculos habent, aut non aeque [Orig: aequè] magnos, aut alterum altero humiliorem. Lacuna male [Orig: malè] monoculos vocat. Parthi eos forte [Orig: fortè] probabant, quod [Orig: quòd] pavidi et fugae aptissimi essent. *aetogenei=s2 a [Orig: à] genitiva quadam macula quam in armis et cocco referunt, Absyrtus dici putat, Sarmatae eos ut probos adsciscunt: illos vero [Orig: verò] , qui aquilinam notam pone [Orig: ponè] ferunt circa coxas et caudam, (iidem hi cum superioribus nam a)/etos aquila est) reiciunt. *alfs1ru/gxoi denique, tardius senescere dicuntur.

[Illustration:

Asinus Esel

[Illustration:

Asinus Esel

[Illustration:

Mulus Maul Esel

CAPUT II. De Asino.

EQuum excipit Asinus, despectum quidem, sed non minus utile iumentum. Incredibili sane lucro dominis fuisse memoratur, compertumque tradunt, fuisse asinam quae omnium praediorum fertilitatem superarit: siquidem in Celtiberia visum est, singulas asinas quadringentis milibus nummorum fuisse enixas, [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 43.] ut apud Plinium legimus. Non est ergo mirum a [Orig: à] Q. Axio Senatore quadringentis nummis asinum emptum: et Heliogabalum eosdem tamquam magnifica dona P. R. distribuisse. Nomen apud Latinos sortitus est, non ab a et sinos, ut esset quasi sine sensu animal, ut Bartholomaeus Anglicus nugatur: sed a [Orig: à] sedendo, ut Isidorus scribit, quasi asledum dicas: vel potius ab Ebraico Ason, quod ipsum asinum significat. Graecis est o)/nos, para\ thn\ o)/nhs1in, quod nostra opera iuvet; nisi melius a [Orig: à] livido colore ita dicatur, a [Orig: à] quo et asello pisci, nomen inditum arbitrantur. Dicitur Cyrenensibus briko\s2 ab improbitate; Aristophani bou/palos, quasi bovis instar stupidus; Nicandro brwmh/es2 ruditor; et a [Orig: à] nimia vocis absurditate mega/mukos; Eustathio et Suidae ka/nsqwn, a [Orig: à] clitellis, et kansqh/lios; Hesychio killo\s2, quomodo et Dores eundem appellant. Aliis kwsqulo\s2, le/pargos, quod ei ilia albicent; memme/mnwn, monio\s2 Cyrillo, muxlo\s2, quod tamen vocabulum Phocenses, nonnisi tw=| u=pi\ o)xei/an pempome/nw| tribuunt, qui et kh/lwn vocatur; o)kri/bas2, agrestis nempe, [Note: Deseriptio.] o)gkisth\s2 a [Orig: à] ruditu; dicitur. Descriptionem si spectes, aures ipsi pro proportione totius longissimae et latae; labia crassa: caput magnum: in collo et pedibus, nigrae quaedam lineae quas Hesychius mu/klas2 vel mu/klous2 vocat: In tergoris exordio, crucis effigiem gerit, quo etiam loco quam [Orig: quàm] iuxta renes, onera difficilius portat, quod ossa sint minus robusta. Pilus corporis duriusculus et lanificio meptus. Ilia alba. Membrum genitale praeceteris quadrupedibus grande. Nicander korw/nhn, quae proprie [Orig: propriè] est r(a/bdos kefalotw\, vocavit. Dentes priores mense tri esimo tum mas tum femina amittit; secundos sexto: quod [Orig: quòd] si non prius peperere quam [Orig: quàm] decidant postremi, sterilitas certa. Cutis e???duriffima et solidissima ut vix fustim sentiat. Cor portione maximum ut ommbus timidis, aut propter metum maleficis, ut ait Plinius. Sanguis, crassissimus, pinguissimus, [Note: Locus.] et nigerrimus. Quantum ad Locum, Nomades asinis carere propter regionis frigus scribit: itaque in Septentrione paucos invenias. In Italia, Gallia, Germania, Graecia, haud pauci, ut in Differentiis dicemus habentur. [Note: Cibus.] Cibus ipsi vilissimus, Nam et eo rure quod [Orig: quòd] pascuo caret contineri potest, exiguo et qualicumque pabulo [Note: Columella R. R. l. 7. c. 1] contentus. Quippe vel foliis spinisque, vel perticis salignis alitur; vel obiecto fasce sarmentorum. Paleis vero [Orig: verò] quibus fere [Orig: ferè] omnes regiones abundant, gliscit. Ideo [Orig: Ideò] Tzetzes maximum urbis excidium indicaturus, vereri se, acute [Orig: acutè] dixit, ne asinus eam depascat. Delectatur et ferula, quae aliis animalibus venenum est et ficubus, quas cum devorasset, et vero [Orig: verò] puer ut vinum asello daretur postulasset, in tantum cachinnum Polemon, vel Chrysippus resolutus est, ut eodem perierit. At in Christiani Moguntini [Note: Krantzius Sax. l. 6.] Episcopi, teste Krantzio, asinos, tantae impensae factae, quantae in potentissimi Principis familiam alendam impendi possent. Aiunt etiam potu aquae pinguescere, et ex cibo eo magis proficere, quo plus biberint. [Note: Generatio.] Maxime [Orig: Maximè] libidine pruriunt, id et Ambraciotarum aeneus asinus quem Delphis dedicavere, postquam victoriam de Molossis, pugna [Orig: pugnâ] nocturna [Orig: nocturnâ] , reportassent, ostendit. Segnes tamen esse et infecundos, ob tantam veretri enormitatem, pro comperto [Note: Aelian. H. A. l. 10 c. 28. Plin. H. N. l. 16. c. 20.] habetur. Ideo [Orig: Ideò] Aegyptiis exosos Aelianus prodidit. De generatione ita Plinius. Partus a [Orig: à] trigesimo mense ocissimus, sed a [Orig: à] trimatu legitimus, totidem quot equae et eisdem mensibus et simili modo. Parit duodecimo mense; singulatim magna ex

parte procreat prolem: ea [Orig: eâ] namque natura [Orig: naturâ] est, ut unum pariat, sed nonnumquam gemellos etiam edit, rarissime [Orig: rarissimè] tamen. Apartu die septimo mari iungitur, eodemque die iuncta, maxime [Orig: maximè] recipit initum, sed postmodum etiam patitur. Solet haec, nisi priusquam gnomonem amittat pepererit, numquam [Orig: numquàm] postea initum recipere: sin antea pepererit, parere tota sua aetate potest. Gignit tota [Orig: totâ] vita [Orig: vitâ] , quae ei est ad trigesimum annum. Praegnantes opere levant. Venter enim labore nationem reddit deteriorem. Marem non disiungunt ab opere, quod [Orig: quòd] remissione laboris fit deterior. Admittuntur ante [Orig: antè] solstitium, ut eodem tempore alternis annis pariant: duodecimo enim mense conceptum semen reddunt. Hucusque Plinius. Dolent eis a [Orig: à] fetu mammae; ideo [Orig: ideò] sexto mense arcent partus, cum equae anno prope [Orig: propè] toto praebeant. Lacgravidae habent mense decimo; vel ut Plinius, praegnantes continuo [Orig: continuò] lactescunt. Pullis ubi pmgue pabulum, biduo a [Orig: à] partu maternum lac gustasse letale est. Genus [Note: Genes. c. 36.] mali vocatur Colostratio. Hana socer Esau primus equis asinos copulavit: sicque isti se gerunt, ut si asinas quas equi inivere supervenerint, semen, propter eiusdem sine dubio frigiditatem, pervertant. Quod [Orig: Quòd] facile implent, membri, ut Cardano visum, productio in causa; qua [Orig: quâ] ad intima uteri equae penetratur. Observatione dignum, quod tradit Plinius, ad mularum maxime [Orig: maximè] partus, aurium referre in his et palpebrarum pilos dici. Quamvis enim unicolor toto corpore, totidem tamen colores [Note: Inimicitiae.] quot ibi fuere, reddere. Inimicitias cum Aegitho, et Spino avibus, ex plantis cum cicuta gerunt. Spinetis se scabendi causa atterens, nidos aegithi dissipat: quod adeo pavet, ut voce omnino [Orig: omninò] rudentis audita [Orig: auditâ] , ova eiciat, pulli ipsi metu cadant. Igitur advolans ulcera eius rostro excavat. Spinus ideo [Orig: ideò] eos odit, quod [Orig: quòd] flores spinae devorent, is in spinis degat. Cicutam si in Hetruria depascantur, profundissimo somno et torpore corripiuntur, ut plane [Orig: planè] mortui [Note: Scalig. Ex. 152.] videantur. Scaliger testatur, multos ex eius esu oscitantes, deinde in anfractuosos gyros circumactos concidisse. Quae de corvo, lupo, sorice, et equo dicuntur, manifestam rationem [Note: Amicitia.] habent. Amicitiam vero [Orig: verò] cum scorpio, et vitis palmite colit. De illo ita Merula. Sipercussus a [Orig: à] Scorpio, super asino rectus desideat ad caudam, pro ipso dolorem sensiturum asinum: eiusque rei signum esse, quod [Orig: quòd] pedendo moritur. Vel si is quem Scorpio pupugerit, in aurem dicat asino, Scorpius me pupugit; non amplius doliturum dolore in asinum transeunte. Abroso vero [Orig: verò] ab asino vitis palmite, vindemiam inde ferociorem provenisse, observatum est: idque cum multa secuti diligentia mortales, laetiorem sibi proventum quotannis compararunt. Stygis aquam nonnisi ungula asini pati; et Empedoclem utribus ex coriis asinorum flatus Etesiarum validos compescuisse, nescio an inter sympathiae exempla recenseri [Note: Vita.] debeat. Vitam ad trigesimum producunt annum, nisi nimis laboribus exhauriantur. Femina vivacior mare est. Vox ipsorum ruditus et oncatio, ut Scaliger voluit. Sed et brwmw=mai, et muka/omai de asinis prolata invenies. [Note: Morbi.] Soli inter animalia pilosa, non a [Orig: à] pediculo tantum, sed etiam a [Orig: à] reduvio immunes esse dicuntur. Laborant et catarrho et bulimo; et hoc maxime [Orig: maximè] , si caricas et mala gestaverint. Illum Malida vocant, quod vitium in capite oritur, facitque ut per nares pituita multa ruffaque effluat, quae si ad pulmonem descenderit, [Note: Aelian. H. A. l. 14. c. 10] mori feruntur. Aelianus auctor est Maurusios asinos primum ut se in viam dederunt, incredibiliter incitata celeritate iter conficere, ut evolare non excurrere videantur. Deinde eos cito [Orig: citò] fessos de via, et pedes et spiritum deficere, ac pedum tarditate ad currendum constrictos insistere, et acerrimas lacrimas profundere. Claudicationis remedium vide apud [Note: Natura] Aldrovandum. Quod [Orig: Quòd] ab aqua sibi, ut Plinius, prodidit cavent; ita omnino [Orig: omninò] , ut pedes tingere metuant:

quod mirum dictu sitiant, et si immutentur aquae; ut bibant cogendi exonerandive sint: quod [Orig: quòd] rictu labiisque late [Orig: latè] diductis et dentibus deformiter denudatis irridere videantur: quod mingant ubi alii prius minxerunt, aut super fimum: quod mensibus multo [Orig: multò] ex proportione minus purgentur: quod [Orig: quòd] cum bibunt parce [Orig: parcè] admodum os mergant, propter aurium sine dubio umbram: quod [Orig: quòd] denique tam exquisiti sint auditus, ut praeter solos mures ceteris animantibus eo praestare dicantur, ad Naturam [Note: Ingenium.] eorum pertinet. Singulari stupiditatis privilegio damnatos esse, omnes norunt, ita ut huius vitii homines nomen asinorum meruerint, de quo prolixe [Orig: prolixè] Aldrovandus. Doceri tamen posse, aliquot exempla comprobant. Scribit [Note: Iohannes Leo in descript. Africae.] quippe Cardanus ex Leone Africano, asinos ad tibiam saltare, et voce in aurem insusurrata sponte [Orig: spontè] supinos concidere: clausis oculis inflari quasi venenum bibissent, nec minis interim, nec precibus, nec verberibus adduci posse ut surgant: Ceterum blanditiis adulationibusque ac spe potissimum, vehendi formosas mulieres proposita, subito [Orig: subitò] alacres exsurgere: ubi vero [Orig: verò] audierint vehendos esse anus, demissis auribus se claudos simulare. Interrogati etiam an formosae iuvenculae illis placeant, capite annuere: demum etiam formosissimum in coetu adstantiam, deligere. Similia fere [Orig: ferè] de circulatoris Iohannis a [Orig: à] Grua [Note: Gesnerus [Orig: Gesnérus] Hist. Quadruped. de Asino.] asina, oculatus testis Gesnerus prodit. Asina, inquit, ter primum pro soni diversitate tripudium immutabat: tripudiabat autem anterioribus pedibus erectis summa cum alacritate: mox velut gaudio in maximum converso maerorem, in terram se prosternebat, ac velut apoplectica immobilis iacebat, et si pedibus calcaretur, ut se moveret adduci non poterat: dein iussa ut spectatores omnes salutaret, oculos caputque erga omnes humano velut more convertebat, flexisque anterioribus pedibus salutabat: et quod maxime [Orig: maximè] mirum erat, cum adstantium omnium stupore, ad nutum heri, per ligneum circulum traiecto corpore saltabat, ad canis imitationem: postremo [Orig: postremò] more canis sagacis, proiectum in terram vel sudarium vel chirothecam colligebat, et domino referebat. Tantus in iisdem fetus sui amor est, ut per ignes etiam ad eos accedant; tantus erga genus suum, ut si viderint mori, animo deficiant: observatumque est, asinam impendio cavere, ne vel in conspectu hominum, vel in luce pariat. Ponderis magnitudini imparem se esse, ostendit, [Note: Usus in Cibis.] aures demittendo. Fuisse carnis [Note: Galen. l. 3. de Aliment: facult.] asininae in Cibis usum Galenus testatur: sed et historia Caroli V. ab Hispanis aliquando comestam. Novimus etiam in obsidione Veronae Anno M. D. XVI. cum vix lentem et fabam in quottidiano usu haberent, in deliciis fuisse. In festo quoque Natalitiorum integer apud Persas assabatur, inter regias [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 43.] epulas censitus. Maecenas vero [Orig: verò] , referente Plinio, primus pullos asinarum epulari instituit, eo tempore onagris praelatos: post eum interiisse auctoritatem saporis. Pessimi esse saporis, et concoctu difficillimas, stomachumque laedere, ii qui vescuntur, testari [Note: Usus in Medicina.] poterunt. Medici Lac, Sanguinem, Carnem, Iecur, Renes, Lienem, penem, testes, ungulas, lichenem, urinam, [Note: Galen. l. 6. de tuenda sanit.] et stercus, in usum traxere. Lat Galeno tenuissimum, si ad iumentorum quae apud nos mulgeri solent lac comparetur: crassum, si cum camelino et equino conferas. Nisi ita distinguas, contradicere sibi dicendus est: cum et Plinius tenuissimum lac camelis esse scribat, mox equabus, crassissimum asinae, ut coaguli vice utantur. Optimum vero [Orig: verò] erit, si asina sana sit, bene [Orig: benè] nutrita, iuvenis, nec longe [Orig: longè] a [Orig: à] partu. Tabidis, a [Orig: à] quibusdam

[Note: Plin. H. N. l. 23. c. 5. 28. c. 12.] Medicis ita exhibetur, ut ipsimer id exsugant, ne quid a [Orig: à] nativo tepore remittat. Galenus melle mixtum, iuveni cuidam, qui fere [Orig: ferè] contabuerat, a [Orig: à] balneo statim exhibuit. Idem stomachum exulceratum per se potum reficit: et ad tussim, extenuationem et sputum sanguinis commendatur. [Note: Plin. H. N. l. 11. c. 41.] Si doleant ubera, lactis eiusdem potu mulcentur, ut Plinius tradit; si vero [Orig: verò] addito melle sumatur, purgationes mulierum adiuvat. Capiti tamen infirmo, et vertigine laboranti non convenit. Privatim contra gypsum, et cerussam, et sulpur, et argentum vivum prodest. Gargarizatur quoque faucibus exulceratis utilissime [Orig: utilissimè] . Sunt inter exempla, qui lac asininum bibendo, podagra [Orig: podagrâ] , chiragrave [Orig: chiragrâve] liberati sunt. Alii vero [Orig: verò] seri asinini potu, eosdem cruciatus evasere. [Note: Plin. H. N. l. 11. c. 41.] Conferre aliquid et candori in mulierum cute existimatur. Poppaea certe [Orig: certè] Domitii Neronis coniux, quingentas secum per omnia trahens fetas, balnearum etiam solio totum corpus illo lacte macerabat, extendi quoque cutem credens. Sanguine fluxum sanguinis ex [Note: Plin. H. N. l. 28. c. 16.] cerebro sedari, sunt qui dicant. Plinio vero [Orig: verò] , est genus febrium quod amphemerinum vocant, hoc liberari tradunt, si quis e [Orig: è] vena auris asini, tres guttas sanguinis in duabus heminis aquae hauserit. Eundem [Note: Hartmann. in Praxi chymiatr.] post aures captum, Hartmannus in mania vehementer commendat. Linteola munda, nulli usui ante exposita, in eo macerantur et exsiccantur. Ex his portio in haustu aquae fontanae maceratur, et aqua ebibitur. Idem de Carne Aelianus testatur. Tradit enim Bathylin Cretensem rabie periclitantem, ab hoc gravissimo malo asininae carnis imperato usu, restituisse. Phthisicis [Note: Plin. H. N. l. 28. c. 16.] easdem mederi Plinius prodidit; hocque genere maxime [Orig: maximè] in Achaia curari id malum: quod et apud Avicennam legitur. Sed et contra comitialem morbum bibendam dari, idem auctor est. Iecur etiam comitialibus esu prodest, sed ieiunis edendum praecipitur. Alii admixta [Orig: admixtâ] modice [Orig: modicè] panace, ori instillandum docent. Lien ad lienis vitium tam efficaciter datur, ut triduo sentiatur utilitas. Idem contritus, et ex aqua impositus, mammillis lacprovocat, si Sexto credimus. Inveteratus vulvas suffitu corrigit, ut Plinio placet. Renes triti et in vino mero dati, vesicae medentur, et urinae incontinentiam prohibent. Cinere genitalis spissari capillum putant, inquit Plinius, et a [Orig: à] canitie vindicari si rasis illinatur, plumboque tritis cum oleo. Testis dexter in vino potus, vel brachio adalligatus, ad coitum stimulat. Uterque contra [Note: Plin. H. N. l. 10. c. 19.] falcina valet. Pellis iniecta impavidos infantes facit. Annulus ex Ungula, in qua nihil sit nigri, ab epileptico gestatus, prohibet ne concidat. Cinis per dies multos potus eosdem adiuvat, et oleo subactus strumas discutit. Tarentinus illis ad multos pisces capiendos pro esca utitur. Lichen combustus, tritus, et ex oleo vetere impositus, tam validus est in producendis capillis, ut si mulieri inde maxillam unxeris, barba ei nascatur. Ex aceto illitus lethargicos [Note: Plin. H. N. l. 26. c. 16. et 28. c. 15.] excitat. Urina cum suo luto illita, et clavos abolet, et callis medetur, ut Marcellus prodidit. Savanorola in narium foetore utilem esse scripsit. Dioscorides nephriticis mederi in potu. Ideo [Orig: Ideò] ab ea minime [Orig: minimè] sibi temperavere antiqui. [Note: Plin. H. N. l. 28. c. 16.] De Stercore ita Plinius. Fimum asinini pulii, quod primum edidit a [Orig: à] partu, poleam vocant. Syri dant in aceto mulso contra lienis vitium. Idem caeliacis et dysentericis confert: in sapa decoctum, colo magnopere prodest: datum fabae magnitudine e [Orig: è] vino, medetur morbo regio intra diem tertium. Eadem et ex equino pullo similiterque vis est. Idem ad sanguinem fluentem adhibetur. Tarentinus in Coriandrisucco madefactum, et cum similagine in massas redactum, ad trachuros melanurosque capiendos summopere [Orig: summoperè] commendat. De usu in oneribus ferendis, in mola,

[Illustration:

Onager. Wald Esel.

[Illustration:

Lupus Marinu, Meer Wolff

[Illustration:

Capra Siiluestris Wild Geiss art

et bello ad aratrum etc. taceo. Hoc addi potest, tibias ex ossibus asininis fieri, et argutiores ceteris esse: ex corio cretato palimpsestos, ex pilis pannos apud Arabes, parari. [Note: Differentiae.] Differentias et Genera aliquot sortiti sunt. Dantur Mysii a [Orig: à] Mysiae regione ita dicti, qu bus perraro [Orig: perrarò] recta sunt ilia. Varii, qualem Turcarum Rex Ferdinando Regi Neapolitano misisse, Pontanus auctor est. Miraculoso erat pilo, virgato corpore, diversicoloribus ac paribus lineis. Parvi, quales Illyria, Thracia, et Epirus proferunt. Magni, quales Antron Thessaliae urbs producebat. Veloces, quales apud Euphratem Xenophon inventos fuisse ait, qui equos cursu [Note: Scalig. Exercit. 217.] facile [Orig: facilè] superarent. In Aegypto vero [Orig: verò] eam esse asinorum tollutariorum tum patientiam tum velocitatem, Scaliger scribit, ut XL. M. pasluum diei unius opera expediant absque ulla noxa.

CAPUT III. De Onagro.

ONager, asini silvestris nomen est. Graeci o)/nagron dixere, quasi o)/non a)/grou seu a)/graoni. Describere eum [Note: Niceph. H. Eccl. l. 9.] videtur Nicephorus Callistus agens de India, cum dicit. Haec eadem regio, et asinos feros magnitudine ingentes fert, pelle mirifice [Orig: mirificè] praeter morem versicolores, albo scilicet et nigro colore, admodum inter se variatis. Et zonae quaedam a [Orig: à] summa dorsi spina ad latera et ventrem demissae, atque ibi divisae, et conversionibus quibusdam inter se implicatae, mirificam et novam efficiunt plicaturam et varietatem. [Note: Oppian. Cyneg. l. 3.] Oppianus argenteum colorem illi adscribit, quod Gesnerus de cinereo splendido sumit, eodem h)ero/enta pertinere existimat. Quod totus albus non sit exinde patet, quod Oppianus addat, nigram lineam per mediam spinam decurrere, hinc atque hinc niveis pulchre [Orig: pulchrè] distinctam corollis. Pelles ipsorum o)/cai dicuntur, teste Suida. Degunt in solitudinibus, locis inprimis petrosis et praealtis, in Africa, Lycaonia, Narsinga. In Lycia montem qui Cappadociam ab ea dividit transire negant. Garamantes eos maxime [Orig: maximè] venantur, si Luciano credimus. In Psara Aegaei maris insula, species habetur, quae alio [Orig: aliò] translata non vivit. Apud Scythas non haberi quidam volunt. At Strabo apud Maeotidis paludes incolas venationem eorum institui reliquit. Aluntur herbis, virentibus inprimis, in quas si inciderint, prae gaudio rudiunt, nec ab iis, etiamsi insidiis se peti viderint, avelluntur. Unde forte [Orig: fortè] Strozzae segnes dicti. Oleribus maxime [Orig: maximè] delectari, miraculum ab Hieronymo in vita Hilarionis [Note: Natura et Mores.] ostendit. Naturam et mores quod concernit. Isidorus et Bartholomaeus Anglicus, aequinoctio verno, per singulas noctis et diei horas semel rugire, inde aequinoctium cognosci scribunt: quod potius Cynocephalo competit. Homine conspecto in iisdem stare vestigiis; mox rudentes immotis anterioribus pedibus, posterioribus calcitrare, Scaliger prodidit. Ubi tam prope [Orig: propè] venator accessit, ut manu queat contingere, fuga [Orig: fugâ] se subtrahit. De [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 44.] eorum zelotypia ita Plinius et Solinus. In hoc genere singuli imperitant gregibus feminarum. Aemulos libidinis suae metuunt. Inde est quod [Orig: quòd] gravidas suas servant; ut in editis maribus, si qua facultas fuerit, generandi spem morsu detruncent; quod caventes feminae, in secessibus partus occulunt, et furto parere gaudent. Sitis impatientes, ex sacris literis colligimus. Nonnulli pro mulorum procreatione, onagros prius mansuefactos eligunt. Mansuescit hoc animal facillime [Orig: facillimè] , nec, cicuratum, ad pristinam solitudinem [Note: Usus.] redit. Carnem Onagrorum amaram Aelianus voluit; Galenus, bono habitu praeditorum ac iuvenum, cervinae et bubulae propinquam. [Note: Scalig. Exerc. 206. s. 4] Scaliger dum calet,

fetere; refrigeratam neque olere neque bene [Orig: benè] sapere. Plinius vero [Orig: verò] scribit Moecenatem pullos asinorum epulari instituisse, multumque eo tempore fuisse onagris praelatos, post eum tamen, interiisse auctoritatem saporis. Medici fella super abscessuum vestigia utiliter illinunt, admiscentque emplastris contra ignes sacros, si Avicennae credimus. Adeps cum oleo costino ad lumborum et renum flatulentiam commendatur. Caro dorsi cum oleis articulis dolentibus utiliter applicatur. Urina, teste Avicenna, calculum in vesica frangit. Medulla inuncta podagras curat, et dolorem exstinguit. Fimus cum vitello ovi permixtus fronti illinitur, ut sanguis erumpens sistatur. Idem cum felle bubulo inunctus, capillos crispat. Scaliger duo [Note: Genera. Scalig. l. c.] nobis Genera describere videtur, dum ait. In monte qui Narsingae regnum dividit a [Orig: à] Malabaris, multae ferae habitant. Alit idem onagros equi facie, colore cinereo, agiles adeo [Orig: adeò] , ut capi haud facile queant. Africanis quoque ea est celeritas, ut cursu illi uni cedent ferae, quam Lant, vocant.

CAPUT IV. De Mulo, et Zebra Indica.

[Note: Nomen.] MUli nomen quatuor animalibus commune est. Mula enim non solum [Orig: solùm] ex equa et asino, sed ex asina et equo, itemque onagro ut equa, [Note: Columella R. R. lib. 6. c. 36.] Columella prodente, generatur. Ex asina et tauro Gratianopoli in Gallia, sub nomine Iumar, habentur. Qui ex equo et asina nascuntur, mares, [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 44.] Hinnulos et hinnos secundum Plinium antiqui vocabant: contraque mulas, quos asini et equae generent. Varro tamen ex equa et mulis tales dici putat, si Nonio credimus. Forte [Orig: Fortè] sunt Martialis pumilii. Hinnus enim [Note: Varro R. R. l. 2. c. 8.] (verba sunt Varronis) ex equo et asina procreatus, minor est quam mulus corpore, plaerumque rubicundior, auribus ut equi, iubam et caudam similem asini habet. Ceterum Muli nomen, ex Graeco tractum existimat Isidorus, ex eo scilicet, quod [Orig: quòd] iugo pistorum subactus, tardas molendo ducat in gyrum molas. Melius vel a [Orig: à] mo/los labor, vel ab Ebraico Maal, quod praevaricationem significat deduxeris. Laboriosum quippe est animal; et per quandam ordinis naturae transgressionem, quod Graecis est molun/ein, nascitur. Apud Graecos plurima sortitum est nomina. Dicitur namque h(mi/onos, quod ex asino et equa originem ducat. a)stra/bh, a [Orig: à] robore corporis; a)gonomo/xqos a [Orig: à] sterilitate; e(tero/gonon zw=on, quod ex diverso semine nascatur; sqrh\s2, ceu=gos h(mionwnisqh\s2, o(/lkas2, quod tamen mulae duntaxat competit, ut o(reu\s2 mulo; a)eida/ros, quod [Orig: quòd] en o)res1in laborare magis possit, quam [Orig: quàm] cetera iumenta; ou)reu\s2, para\ to\ o)rou/ein, o(rmh/ tikon o)/nta, h)\ e)pei\ ou)/rein to\ cw=on, o(/ion a(/gonon. *o(/trea denique, s1i/nos, et s1i/ros, de quibus consulantur [Note: Deseriptio.] Lexicographi. Cum equam habeat matrem, asinum patrem, partim matri, partim etiam patri similis est; magis tamen patri quam [Orig: quàm] matri, cuius quoque vocem refert. In Hinno omnia contra se habent. Auriculae ipsi asini instar longae, easdemque procomii loco ad oculos defendendos, ut ait Xenophon, accepit; crux in humeris, pedes exigui, et corpus macilentum, reliqua sunt equi, nisi quod [Orig: quòd] cervix erecta non sit. Dentes triginta sex uterque habet, kai\ to\s2 pros1fua\s2, seu agnatos et annexos, ut Ruellius vertit. Mutari eos, ex Aristotele notum est. In quorundam corde os inventum esse tradidit Hierocles. Felle caret, [Note: Locus.] ut solidipeda omnia. Locum si spectes, laedi calidis et obscuris aiunt, et quodammodo amentes reddi: gaudere vero [Orig: verò] stabulari sub dio, tectique, vel tantum illis sufficere, si caput solummodo [Orig: solummodò] operiatur: cetera ab aere [Orig: aëre] non offendi. Nulli sunt in Arabia Felice, Anglia, Scotia, Polonia, finitimisque regionibus. In Eleo agro ex imprecatione quadam gigni non potuisse, Herodotus prodidit. Carebant illis et Orientales Indi, ut refert Franciscus Lopoz. In Scythia nec incipientem quidem hiemem ferre.

[Illustration:

Zebra Indica Indianisch Maulthier

[Illustration:

Equus Indicus Indianisch Pferd

[Illustration:

Equus Hirsutus Rauh Pferd

Insula quaedam, Diodoro Siculo, nutrit quidem aliquos, sed eos magna [Note: Strabo Geogt. l. 11. et 12.] et sonora voce. Abundat eis Themisita, teste Strabone. Cappadoces duo milia Persis quotannis solvebant. Persiam, Mesopotamiam, et Babyloniam iisdem refertam, vel exinde patet, quod [Orig: quòd] Alexander M. Susis captis, ad tria milia abduci curaverit, qui et dossuales et iugales essent. [Note: Cibus.] Vescuntur frugibus et herba [Orig: herbâ] , potu maxime [Orig: maximè] pinguescunt: ad maciem depellendam nihil Medica [Orig: Medicâ] nobilius: ex frequentiore Hordei usu hinniunt. Vigent a [Orig: à] dentium ortu, et ad multos annos vitam producunt. Quendam octogesimum annum egisse cum templum Athenis aedificaretur, quidam [Note: Generatio.] auctores produnt. An steriles sint, [Note: Aristot. l. 2. de Generat. c. ult.] disputatur inter auctores. Aristoteles ita de Mulo. Mulus mas septennis duntaxat generat, ut aiunt: femina improlis omnino [Orig: omninò] est, quia perducere ad finem, quod conceperit, nequeat: sed mas generare interdum potest, quoniam et calidioris naturae quam [Orig: quàm] femina mas est, et nihil corporis per coitum confert ad generationem: quod autem facit, ginnus est, quod muius oblaesus et pumilus est, ut in porcis metachaerum. Idem de Mula apud Iuvenalem invenies. Prodiderunt tamen non dissimulandi [Note: Varrol. c.] Auctores M. Varro, et ante eum Dionysius et Mago, mulatum fetus regionibus Africae adeo [Orig: adeò] non prodigiosos haberi, ut tam [Orig: tàm] familiares sint incolis partus earum, quam sint nobis equarum. Causam sterilitatis in [Note: Odoratus.] libris de Natura explicabimus. Odorandi sensu praecellere, atque eius beneficio derelictos alicubi vel odore solo in semitam redire, proditum a [Orig: à] quibusdam. Hinc fit ut facilius vim tabidam aeris [Orig: aëris] concipiant, et peste inficiantur, quod et canibus accidit. [Note: Sympathia et Antitathia.] De Morbis vide Aldrovandum. Sympathia ipsis cum nantibus avibus, sive hae anseres sive anates, singularis, eorundemque conspectu sanari dicuntur. Contra Rhododaphnes flores et folia homini saluberrima, venena ipsis sunt. Ipsis vero [Orig: verò] mulis nescio quid inest muribus exitiale. Si enim muli ungula sinistra domus suffiatur, fugantur. Semper cicures sunt. Feminas vivaciores esse compertum quam [Orig: quàm] mares, easdemque serius senescere. Eaedem urinae profluvio purgantur: mares olfactu urinae prius senescunt. Volutationi indulgent, ut a [Orig: à] lassitudine recreentur. A patre patientiam laboris, a [Orig: à] matre celeritatem accepere. Ab illo et audaciam mutuarunt [Orig: mutuârunt] . [Note: Varro R. R. l. 2. c. 8.] Scio, inquit Varro, mulorum gregem dum pasceretur, eoque venisset lupus, ultro [Orig: ultrò] mulos circumfluxisse, et ungulis caedendo occidisse. Expavescunt tamen terum insolitarum visu, et quidem ita ut in discrimen adferant. Calcitrant contumacissime [Orig: contumacissimè] . Visus qui uno domino excepto, ceteros non admitteret. Pertinaciae sunt infamis. Vidi, cum Romam Neapoli tenderem, quae nulla ratione ut praeiret cogi poterat. Ab aliis destituta, procubuit, nec quidem sine nostrum omnium risu, et insidentis sacerdotis indignatione. De [Note: Plutarch. l. Utr. animal.] astutia exemplum apud Plutarchum in mulo Thaletis habes: de beneficii [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 44. Aristot. H. A. l. 6. c. 24.] memoria apud Plinium. Mulum, inquit, octuaginta annis vixisse, Atheniensium monumentis apparet: Eo gavisi cum templum in arce facerent, quod derelictus senecta, cadentia iumenta comitatu nisuque exhortaretur, decretum fecere, quo caveretur, ne frumentarii negotiatores ab incerniculis cum arcerent. Non calcitrare cum vinum biberint, quidam scripserunt. De veritate rei alibi [Note: Usus.] agemus. Magnae sunt contra venena efficaciae. Insutus recenter occisi ventri, qui veneno infectus est, evadit, si tam diu manserit, donec calor animantis omnino [Orig: omninò] evanuerit. Eo [Orig: Eò] tutius evasurum, si pluribus usus fuerit, fuisseque Principes qui triginta et quadraginta impendio, mortem censerint, [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 45.] Maranta auctor est. Pulverem in quo se mula volutaverit, corpori inspersam ardores amoris mitigare, a [Orig: à] quibus dam apud Plinium proditum. Cor, testes, tenes, caro, sordes aurium, sterilitatem inferre dicuntur. Cogunt concipere invitas, inquit Plinius, setae ex cauda mulae, si

iunctis evellantur inter se colligatae in coitu. Stercus combustum, tusum, ac cribratum, vino dilutum, in fluxu uterino Hippocrates bibere iubet. [Note: Genera.] Genera quod attinet, duplex genus Aristoteli fuit notum. Sterile [Note: Aristot. H. A. l. 6. c. 35.] nempe, de quo iam egimus, et fecundum, de quo ipse ita. Sunt in Syria quos mulos appellant, genus diversum ab eo quod coitu equae et asini procreatur, sed simile facie: quomodo asini silvestres, similitudine quadam nomen urbanorum acceperunt. Et quidem, ut asini ipsi feri, sic muli praestant celeritate. Procreant eiusmodi mulae suo in genere, cuius rei argumento illae sunt, quae tempore Pharnacis patris Pharnabazis in terram Phrygiam venerunt, quae adhuc exstant: tres tamen ex novem, quot numero olim fuisse aiunt, servantur hoc tempore. Theophrastus vulgo [Orig: vulgò] parere in Cappadocia tradit, sed esse [Note: Aldrovand. Hist. Quadrup. l. 1. c. 8] id animal ibi sui generis. Mulo per omnia similis est Zebra, nisi quod fecunda sit. Fimbriatis autem lineatisque pilis miro aspectu videri. Etenim [Note: Purchas. Navig. l. 7. c. 23. s. 7.] a [Orig: à] dorsi spina ad ventrem usque, pictas habet lineas triplici colore, nigras nempe, candidas, ac fulvas, iusta [Orig: iustâ] proportione dispositis fimbriis, ac tres ferae digitos latis. Silvestris est gregalis, et pernici cursu inclita: possetque, cicurata, in equi locum succedere. Mulam fecundam Aristotelis [Note: Pigafeta in descripr. reg. Congo.] quidam esse opinantur. Ita de ea Pigafeta. Nascitur quoque in hoc tractu, (Congo) ut et in aliis Barbariae et Africae locis, animal aliud Zebra dictum: quod cum mulae quoad formam et staturam sit simile; mula tamen, (parit enim) non est, et colore non tantum a [Orig: à] mula, sed etiam ab omnibus aliis animalibus differt. Tribus enim diversis coloribus, nigro, albo et spadiceo, qui per lineas tres digitos latas, corpus a [Orig: à] dorso versus ventrem hemycicli in modum ambiunt, per totum corpus distinctum est, cauda [Orig: caudâ] colore rubicundo et lucente. Pes et ungulae ut mulae, incessu alioqui levi et alacri similes equo, quem rursus velocitate multum superat, ita ut Lusitanorum proverbio ansam praebuerit, qui cum celerem aliquem dicere volunt, Zebra [Orig: Zebrâ] velociorem dicunt. Parit quotannis, unde et maxima habetur copia; sed incolis, qui ea [Orig: eâ] uti nesciunt, est inutilis: equorum enim loco ipsis tam pace quam bello esse possent, natura [Orig: naturâ] eas equorum loco, quibus hoc regnum destituitur, subministrante. Incolae vero [Orig: verò] ignari, cum [Orig: cùm] equos non habeant, et boves iugo subdere nesciant, zebras insuper domare et frenare non valeant, variisque aliis animalibus uti non possint, hominum ad haec omnia opera [Orig: operâ] uti coguntur. Atque ita ut omnia hominum super imponuntur humeris, ita quoque ipsi ab hominibus vel in lecticis, aut sedibus portatilibus a [Orig: à] Sole coopertis circum feruntur; ad manus semper servos aut alios ad id conductos habentes. Et si magnum aliquod iter brevi tempore est absolvendum, multos tales quasi a)nqrwpofo/rous2 circumducunt, ut prioribus defessis, alii atque deinceps alii possint substitui; qui etiam ita alternatim subinde mutati, tantae sunt celeritatis, ut equos cursores antevertant. Tantum Pigafeta.

CAPUT V. De Elephanto.

[Note: Aldrovand. Hist Quadrup. l. 4. c. 9.] DAtur et Elephanti inter mono/xnla locus. Etsi enim ungula eius in digitos videatur efformari, quia tamen indivisi hi, nescio quomodo a [Orig: à] solidipedibus [Note: Nomen.] excludi possit. Nomen sortitus est, non tam a [Orig: à] magnitudine, quod [Orig: quòd] [Note: Martin. in Lexico.] formam montis praeferat, ut Isidoro apud Vincentium Bellunensem placet: quam [Orig: quàm] vel ab Ebraeo Alaph discere, quod [Orig: quòd] docilitate reliqua animalia superet: vel ab Eleph bos, quia magnum est animal, et bou/ augendi vocabulum: vel quasi e)le/bas2, ab e)/las2 palus, et bai/nw quod [Orig: quòd] ob gravitatem ibi faciat ta\s2 me/ceis2: vel ab e)lefai/rw laedo: vel ab e(li/ssw involvo, quod involutam habeat proboscidem: vel denique ab a)lfo/s2, albus, quod ebur de colore triumphet. Hesychio et Varrino piri/ssas2 dicitur. Alii simpliciter sqhri/a,

[Illustration:

Elephas. Elephant.

[Illustration:

Elephas Elephant

[Illustration:

Elephas Elephant

[Illustration:

Elephas Elephant.

quod Plinio belluae, vocant. Romani, qui elephantes primum [Orig: primùm] Pyrrhi Regis bello videre, Lucas boves, appellarunt; leu a [Orig: à] Lucania, ubi primo [Orig: primò] visi; seu a [Orig: à] luce, quod [Orig: quòd] longe [Orig: longè] propter inauratos regios clypeos, quibus eorum turres crant ornatae, a [Orig: à] longe relucerent. Indis Barrum, a [Orig: à] voce dici, Isidorus auctor est: alii tamen lingua [Orig: linguâ] Sabina [Orig: Sabinâ] ita appellari volunt: unde et Ebur vocatum Servius putat. Magnitudo [Note: Descriptio.] Elephantis diversa est, ut in Differentiis exponemus. Gillius mensus est Constantinopoli quendam, cui erant ab oculo ad extre mum tergum pedes undecim, ab oculo ad extremam promuscidem octo. In proceritate alii ad duodecimum, alii ad decimum tertium, alii ad decimum quintum dodrantem, accedunt. Aloysius Cadamustus vidisse se scribit, plushabentem carnis, quam [Orig: quàm] tauri nostrates quinque. Nigri sunt omnes praeter Aethiopicos: Narsingae tamen Regem album habuisse, Indicarum navigationum scriptores prodidere. Cutem habent [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 9.] cancellatam, seu ut Cassiodorus loquitur, ulcerosis vallibus exaratam: in tantamque duritiem solidatur, ut putes esse osseam. Ideo Mauri eadem proclypeo utuntur, et Peguani loco armorum gestant. Durior tamen in dorso quam [Orig: quàm] in ventre, ut Solinus vere [Orig: verè] dicat, Durissimum dorso tergus, ventres molles. Pilosane sit [Note: Plin. H. N. l. 11. c. 39.] an glabra, nec Plinio quidem constat. Alibi enim, setarum nullum tegumentum, ne in cauda quidem praesidium abigendo taedio muscarum, esse dicit: alibi vero [Orig: verò] elephantorum corpora impenetrabiles setas habere (nisi forte [Orig: fortè] cetras sit legendum) scribit. Cardanus quoque non solum nudam ait, sed et cur talis esse debuit rationem reddit. At Cadamustus sese pilos qui nigricabant, et quasi duorum palmorum mensuram excedebant, evulsisse testatur. Gillius quoque auctor est, ad duorum palmorum magnitudinem accessisse. Vartomannus denique, caudam habere similem bubulis, trium forte [Orig: fortê] dodrantum longitudine, paucis in extremitate plilis prodit: et invenitur in descriptione Guineae istiusmodi caudis muscas ab idolis mulieres arcere. Ipse denique P inius, quasi sui oblitus, sic scribit. Indimire [Orig: Indimirè] gaudent longitudine eorum, (smaragdorum) solosque gemmarum esse praedicant, qui carere auro malint; obid, perforatos elephantorum setis religant. [Note: Plin. H. N. l. 35. c. 5.] Caput quoque deforme habent: secundum tempora spirametum [Orig: spiramétum] quoddam, per quod mas pingue quoddam tempore congressus emittit, idque et [Note: Strabo Geogr. l. 15.] feminae tum patens, si Straboni credimus. [Note: Oppian.] Aures pro corporis ratione, [Note: Cyneg. l. 2. v. 519.] secundum Oppianum, exiguae sunt; quaqua versum gemini plami magnitudine, subque illis locus, cui Scalpro [Note: Solin. Polyhist. c. 43.] ictu mallei adacto interficiuntur. Livius Hasdrubalis inventum esse credidit. [Note: Plin. H. N. l. 6. c. 30.] Apud Sambros Aethiopiae populos, auribus carere ex Solino et Plinio habemus. Oculi quoque magni, sed pro tanti corporis magnitudine exigui apparent; illique graviter se moventes. Os in pectore, ut Cadamustus prodidit, atque hoc, non proboscide sugunt, teste Aeliano [Note: Aristot. H. A. l. 2. c. 6.] et Aristotele; qui et linguam eis esse scribit perquam exiguam, atque interius positam, quam [Orig: quàm] sit in ceteris, [Note: Aristor. H. A. l. 2. c. 5.] ita ut vix eam videre possis. Dentes ipsis intus ad mandendum quatuor: praeterque eos qui prominent, masculis reflexi, feminis recti atque proni. Quam primum nascuntur, habent: sed grandes illos, non tam perspicuos. His cibos conficiunt, atque in farinae speciem molunt. Siti sunt in superiore mandibula, et quidem stupenda aliquando magnitudine. Vidit Vartomannus in Sumatra duos, qui appensi, libras trecentas et triginta sex pendebant. Vidit et Cadamustus occisum, cuius dentium amplitudo palmos ternos excedebat, eminebant ad duos palmos. De eorundem magnitudine ita [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 10.] Plinius. Magnitudo dentium videtur quidem in templis praecipua. Sed tamen in extremis Africae, qua confinis Aethiopiae est, postium vicem in domiciliis praebere, sepesque in iis et pecorum stabulis pro palis,

elephantorum dentibus fieri Polybius tradit, auctore Gulussa regulo. Gillius saepe ad longitudinem decem pedum augescere, memorat. Venetus vero [Orig: verò] mercator, unum aureis triginta sex emisse dicitur, longitudine dodrantum ipsius quatuordecem, crassitudine dodrantum quatuor; tanto pondere, ut humo tollere non potuerit. Sed et Sabellicum auctorem habemus, fuisse Firmo, duos elephantinos dentes, tam enormi magnitudine, ut Aurelianus Firmi victor, eos pro miraculo Romam deportandos curaret, longitudinem horum duorum pedum fuisse dicunt. Dentes hos alii cornua dicunt; an recte [Orig: rectè] , Aldrovandus et Cardanus explicant, nos alibi dicemus; hoc duntaxat hic addere placet, mandibulam inferiorem, edendo solum moveri, [Note: Aristot. H. A. l. 1. c. 11.] superiorem semper quiescere. Quo loco aliis animantibus nasus est, elephantes habeant partem quandam pendentem, angustam ac longam, adeo [Orig: adeò] ut ad terram pertingat, in fine perforatam, cortilem, flexilem, lubricam, volubilem, serpentis in morem. Latinis dicitur Proboscis, tuba, [Note: Cicero l. 2. de Nat. Deor.] manus, quod apud Plinium et Ciceronem invenies, manus nasuta, quod [Note: Cassiodor. l. 10. Variorum.] apud Cassiodorum, promuscis, quod apud Vitruvium. Graeci vocant probos1ki/da, mukth=ra, mukas1mo\n, et pronomai/an. Is ipsius usus quae manus. Ea [Orig: Eâ] namque cibos tam siccos quam [Orig: quàm] humidos colligunt, capiunt et ad os admovent. Eadem spirant, bibunt, odorantur. Lucretius ideo [Orig: ideò] Angvimanos vocavit. Malleolos posterioribus imis cruribus, [Note: Aristot. H. A. l. 2. c. 1.] teste Aristotele, possident: sed de Crurum flexu aliter alii tradunt. Alii enim crura sine nodis articulisque habere, ossa solida et inarticulata, ideo [Orig: ideò] crura tibiasque flectere non posse, et, si cadant, nec surgere, scribunt: [Note: Plin. H. N. l. 8. a [Orig: à] c. 1. ad 12.] alii, ut Plinius, in posterioribus articulos breves obtinuisse, et poplites intus hominis modo flectere, prodidere, quod et experientia docuit. Pedes eiusdem cum equinis sunt rotunditatis, sed ampliores, ut planta, quoquo versum ad binos dodrantes accedat. Vartomannus rotunditatem orbi mensario assimilat. Ex callo nigerrimo et amplissimo constant. [Note: Plin. H. N. l. 11. c. 46. Aristot. l. c.] Digiti in pedibus informes, numero quidem quinque, sed indivisi, ac leviter discreti, ungulisque non unguibus similes. Mammas habent sub armis duas; nec in pectore, sed citrain alis occultas. Genitale equo simile, sed parvum, nec pro corporis magnitudine. Plinius aversa dicit, aversosque coire, feminae inter femora. Testes non foris cons??? icui, sed intus circa renes conditi, quo circa initum celerius agunt. Ctesias nugatur, semen adeo [Orig: adeò] indurari siccescens, ut electro [Note: Plin. H. N. l. 11. c. 37.] simile efficiatur. Ventres ipsis quatuor Plinius tradit: Aristoteles [Note: Aristot. H. A. l. 2. c. 17.] vero [Orig: verò] ita sinuosum intestinum, ut quatuor ventres habere videatur; inque hoc etiam cibum reperiri. Galenus idem latissimum et equo simillimum facit; exta suillis proxima. Iecur quadruplo maius est bubulo, et reliqua pari ratione excepto liene: hic enim ex proportione minor. Pulmonem Plinius bubulo quadruplo maiorem facit. Fel in iecore adesse negat Aristoteles: incisa [Orig: incisâ] tamen parte, qua adhaerere solet, humorem felleum plus minus effluere. Galenus etiam xolh/doxon vesiculam habere affirmat. Idem ex dissecti corde magnum os exemit; illud vero [Orig: verò] duos tantum ventriculos, non tres ut apud Aristotelem, [Note: Aelian. H. A. l. 4. c. 31.] habere observavit. De eodem ita Aelianus. Duplici tum corde, tum sensu animi elephantus esse dicitur, et altero quidem ira incendi, altero mitigari et leniri, Maurorum sermonibus pervagatum. Duorum descriptionem apud Aldrovandum vide. [Note: Losus.] Inveniuntur, in Africa, Asia, et vicinis hisce insulis. Et in Africa quidem in saltu post Syrtes, solitudinibus Salae Mauritaniae oppido vicinis, Lybia, Getulia, proximis Atlanti monti saltibus [Note: Plin. H. N. l. 6. c. 30.] et c. Symbari inter Arabiae montes et Nilum, ipsorum venatibus vivunt. Sunt et in Aethiopia Ophiophagorum eorundem venatus â Ptolomae Philadelpho Aegyptiorum Rege [Note: Plin. H. N. l. 6. c. 20. 22.] instituti. Quantum ad Asiam, Rex Parthalis, prodente Plinio, DCC. aluit, Audatae mille,

Palibrotorum IX. M. Chrysaei, Parasangae, Asangae, CCC. armabant. In Taprobana, Onesicrito Alexandri M. praefecto prodente, maiotes et bellicosiores quam [Orig: quàm] in India habebantur. In Zeilana hodie maximos et summi ingenii esse, Iohannes Metellus prodidit: Siamensis Rex XII. M. habere dicitur, e [Orig: è] quibus quatuor milia semper ad subitos casus armata sunt. Sub imperio magni Mogul L. M. habentur. In Mosambique quoque insula, armenta eorum offendit Vartomannus, et in Benomotapa Iohannes de Baros. Atinsulam quoque Zanzibar multos mercatores eboris emendi causa venisse M. Paulus Venetus prodidit. [Note: Cibus et Potus.] Roscidis autem et palustribus locis maxime [Orig: maximè] delectantur, amnesque amant, in calidioribus inprimis regionibus. Frigoris sunt impatientissimi. Victum Elephantorum quod spectat, vescuntur herbis palustribus, arborum foliis, truncis, fructibus Musae, et [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 10.] ficus Indicae radicibus. Devorant aliquando et terram et lapides. Eam tamen edisse, iis tabificum est, inquit Plinius, nisi prius mandant. Cicures hordeo vescuntur, eiusdemque novem interdum Macedonicos modios absumunt. Antuerpiae ostentatus, quatuor modios pomorum in diem absumpsit. Lusitani melonibus vehementer delectari scribunt. Potus ipsis aqua, sed monnisis turbida, vinum ex oryza et aliis frumentis factitium, nec non nostras. Antuerpiensis ille, una [Orig: unâ] vice plures quam [Orig: quàm] sedecem libras bibebat, idque toties iterabat, ut mensuram [Note: Aristot. H. A. l. 8. c. 8.] potus ab Aristotele proditam, facile [Orig: facilè] aequaturus videretur. Sitis tamen sunt patientissimi, et sine potione octo dies peragunt. De [Note: Ceneratio. Plin. l. c.] Coitus tempore et modo diversa ab auctoribus produntur. Plinius marem coire quinquennem, decennem [Note: Arist. H. A. l. 9. c. 14.] feminam, ex Aristotele prodit. Aristoteles modo vigesimum annum utrique assignat, modo feminae duodecimum, cum celerrime [Orig: celerrimè] , decimum quintum, cum lentissime [Orig: lentissimè] [Note: Aristot. H. A. l. 5. c. 2.] congrediuntur. Averse [Orig: Aversè] coire apud Solinum ex Plinio invenies, cui et Horatius de Canida succinit: feminam in coitu sedere, marem supervenire Albertus M. seu ut Aristoteles, clunibus submissis insistere pedibus ac inniti, marem supervenientem comptimere. In aqua autem praecipue [Orig: praecipuè] initi desiderant: indeque tam feminae quam [Orig: quàm] mari commoditas accedere creditur, quoniam is et coiturus per aquam facilius tollitur, et post congressum facilius descendit. Numquam autem nisi in abdito coeunt [Orig: coëunt] , et mas coitum triennio interposito repetit, eandem praeterea numquam patitur. Biennio coire quinis, nec amplius in anno diebus Solinus ex Plinio scribit: nec prius ad gregarium numerum reverti, quam [Orig: quàm] vivis aquis abluantur. Tempore vero [Orig: verò] coitus, maxime [Orig: maximè] efferantur, et stabula Indorum sternunt. Quamdiu uterum gerunt, in dubio quoque. Alii annum et sex menses, alii triennium, quidam [Note: Aristot. H. A. l. 6. c. 27.] decennium statuunt. Aristoteles [Note: Strabo l. c:] biennium assignat; Strabo menses ut minimum sexdecem, ut plurimum octodecem, cui Diodorus Siculus et Aelianus accedunt. Sunt qui octavo a [Orig: à] coitu anno parere pronuntiant. Pariunt enitentes posterioribus cruribus et subsidentes [Note: Aelian. H. A. l. 4. c. 31.] cum dolore: Partus annotante Aeliano, in caput procedit in lucem. Unicum edere, apud Aristotelem et Diodorum Siculum legimus: quaternos uno partu, apud Cadamustum [Note: Scalig. Exercit. 204.] et Scaligerum. Magnitudo fetus instar porci integrae aetatis secundum Aelianum, vituli trimestris secundum Plinium. Statim ac natus est, cernit et ambulat, et ore sugit, non promuscide. Lactant usque ad annum octavum. [Note: Antipathia.] Inimicitias gerunt cum Rhinocerote, Leonibus, Tigridibus, arietibus, porcis, serpentibus et Draconibus, quibusdam coloribus et igne. De Rhinocerote [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 20. Aelian. H. A. l. 16. c. 44] ita Plinius. In ludis Pompeii Magni visus est Rhinoceros. Alter hic genitus hostis elephanto, cornu ad saxa limato, praeparat

se pugnae, in dimicatione alvum maxime [Orig: maximè] petens, quam scit esse molliorem. Longitudo ei par, crura longe [Orig: longè] breviora. Apud Hesperios Aethiopas leones elephantorum pullos aggrediuntur, quos cum vulneraverint, matribus supervenientibus fugiunt. Tigridem in caput Elephanti insilire, facileque eundem suffocare, Arrianus auctor est. Si feritate effertur, ad arietis conspectum statim mansuescit. [Note: Aelian. H. A. l. 16. c. 36.] Grunnitum porci exhorrere apud Aelianum, Strabonem, et Senecam invenies. De Draconum et Elephantorum [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 11. et 12.]pugna ita Plinius. India fert elephantes, bellantesque cum eis perpetua discordia dracones tantae magnitudinis, ut et ipsos circumflexu facili ambiant, nexuque nodi praestringant. Commoritur ea dimicatio: victusque corruens complexum elidit pondere. Mira animalium pro se cuique praecipua sollertia est, ut iis (draconibus) una scandendi in tantam altitudinem difficultas. Draco itaque ad pabula speculatus, excelsa se arbore inicit. Scit ille imparem sibi luctatum contra nexus: itaque arborum aut rupium attritum quaerit. Cavent hoc Dracones, ob idque gressus alligant cauda. Resolvunt illi nodos manu. Athi in ipsa nare caput condunt, pariterque spiritus praecludunt, et mollissimas lancinant partes. lidem obvii deprehensi erigunt se in adversos, oculosque maxime [Orig: maximè] petunt. Ita fit, ut plaerumque caeci ac fame ac maeroris tabe confecti reperiantur. Inter colores puniceum inprimis et candidum refugiunt, cuius causa alibi explicabitur. Terreri igne, Elephantorum Hannibalis exemplo docuit Livius, qui per ignem in Capuana obsidione exacti sunt. In tantum autem consternantur, ut nulla ratione, ut gradum revocent, adduci [Note: Aetas.] possint. De Aetate haud eadem traduntur. Alii enim ducentos, alii trecentos, quidam centum et viginti annos vivere aiunt. Onesicritus apud Strabonem ad trecentesimum annum vivere, raros ad quingentesimum prodit: circiter ducentesimum robustissimos [Note: Philostr. l. 2. c. 6.] esse. Philostratus quendam ex illis qui contra Alexandrum M. pugnaverant, quinquaginta supra trecentos post Alexandrum annos superfuisse tradit, ut de Elephanto Iubae, Ptolomaei Philadelphi, et Seleuci Nicanoris taceam. A sexagesimo iuventam incipere, apud Plinium ex Aristotele habemus: ex quantitate dentium aetatem futuram cognosci, apud [Note: Moubi.] Cadamustum. Frigoris impatientes sunt: maximum hoc malum, inflationemque et profluvium alvi, nec alia morborum genera sentiunt. Huic potione aquae calidae, et cibo faeni melle imbuti succurritur. Aelianus tamen oculorum affectionum quarundam mentionem facit. Vulnera captorum primo [Orig: primò] aqua [Orig: aquâ] tepida [Orig: tepidâ] eluuntur: mox, si luculenter sunt alta, butyro inunguntur, postea, suillae carnis recentis et sanguine madentis admotu, inflammatio lenitur. Quotannis etiam in furorem agi reperio, tuncque nulli obvio parcere. Indicium instantis, oleosa materia, quae ex illorum auribus effluit. Medela ab obiurgatione. Rationibus rectores demonstrant, vilis et degeneris esse animi, ob amorem ita in furias agi. Catarrho laborare, eumque in lapidem aliquando abivisse, cuius et iconem exhibemus, proditum. Gradatim ambulant, propter corporis gravitatem. Neminem tamen aiunt tantae esse pernicitatis, quem suo incessu non comprehendat. Poplites intus flectit, hominis modo, ut Plinius loquitur. Et quia articulos crurum non tam sublimes habet, ut aliae amimantes, sed humiliores terram versus, ideo [Orig: ideò] insidendi insuetis, nauseam commovet. Quod tamen de provectioribus intelligi debet. Siquidem, Vartomanno et Gyllio attestantibus, ex adolescentium molli gradu, sessor tantopere

delectatur, ac si mula gradaria veheretur. [Note: Natura et Ingenium.] Naturam et ingenium singulare multa testantur, ut non mirum dixisse Plinium, omnium quadrupedum subtilitatem animi praecipuam perhiberi illis. Ab aquis sibi metuere [Note: Polyb. Hist. l. 5.] superius diximus. Ideo [Orig: Ideò] difficulter ab Hannibale, Polybio et Livio [Note: Livius Hist. l. 21.] testibus, perducti sunt: et apud Plinium, Puteolis aversis vestigiis, earundem metu, e [Orig: è] navi abivisse, legimus. Attamen L. Caelius Metellus iunctis doliis per mare Siculum eos transmisit, cum naves deessent: et aliquando interdiu flumina transmittunt. Femina mare multo [Orig: multò] est robustior, easque in hoc genere plane [Orig: planè] viriles, Vartomannus testatur. Aristoteles tamen timidiores asseverat. Fagos, oleastros, et palmas dentibus [Note: Oppian. Ixeut. l. 2. v. 513.] subvertere Oppianus auctor est: aedificia evertere Aristoteles. Ab uno arboris truncum prostratum tantae vastitatis, ut vix a [Orig: à] viginti quaturo [Note: Vartoman. l. 4. c. 10.] movere potuerit, Varthomannus prodidit, et addit, a [Orig: à] tribus maximam Liburnicam in siccum pertractam. Pugnant inter se vehementer, ut tradit Aristoteles, et alter alterum dente ferit. Victus vocem fugit victoris, terram ac verbenas porrigens. Herbam victori a [Orig: à] victo porrigi, vel proverbio constat, quod tamen vix cum Vossio concessero. Iniuriam ulcisci apud Acostam habes. Nucis putamine a [Orig: à] milite in fronte quidam petitus, servatum, in eundem in platea deambulantem, aliquot post diebus coniecit. Singulari et rectores amore prosequuntur, iniuriarum quoque ipsis illatarum memores, ut optime [Orig: optimè] Seneca scripserit, Elephantorum feritatem usque in servile obsequium demereri cibum. Sane [Orig: Sanè] a [Orig: à] quibusdam aurigas suos, qui in certamine ceciderant ex praelio, exemptos, alios [Note: Strabo Georg. l. 15. Cassiodox. l. 10. Varior.] ab aliis servatos, Strabo auctor est. Cassiodorus vero [Orig: verò] scribit, cum magistri compendia sua putet alimenta, motu corporis a [Orig: à] diversis postulare, quod ei porrigat. Quod si, inquit, aliquis praebere, contempserit postulata, vesicae collectaculo pateracto, tantam dicitur alluvionem egerere, ut in eius penatibus quidam fluvius videatur intrasse, contemptum vindicans de fetore. Quidam Cochini, militem magistro suo de via cedere renuentem, aliquoties flumine mersit, si Christophoro Acostae [Note: Plutarch, de sollert, animal.] credimus. Plutarchus denique refert, Poro Indorum Rege vulneribus confecto, elephantum sensim ac leniter multa spicula promuscide retraxisse, et ipsum iam male [Orig: malè] affectum, non prius tamen procubuisse, quam [Orig: quàm] sentiret Regem exsanguem delabi: tum demum, ne corrueret, paulatim se demisisse, ut Rex commodius se ad solum inclinare posset. Timere naturaliter hominem, [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 10.] Plinius scripsit. Elephas, inquit, vestigio hominis animadverso priusquam homine, intremiscere insidiarum metu, subsistere ac olfactu circumspectare, iras proflare, nec calcare, sed erutum proximo tradere, illum sequenti, nuntio simili usque ad extremum, et tunc agmen circumagi et reverti, aciemque dirigi. Adeo [Orig: Adeò] omnium odori durare virus illud maiore ex parte, ne nudorum quidem pedum. Amicos [Note: Cicero l. 3. de Nat. Deor.] homini Cicero innuit, dum dicit, opinionem eiusmodi esse, quandam illi belluae cum genere humano societatem. [Note: Philostrat. de vita Apollonii l. a.] Innit et Philostratus, dum scribit, ubi semel ad hominem adsuescit, ab eo omnia pati, ex eoque morum similitudinem in se transferre, neque aliter quam [Orig: quàm] parvos canes, ex hominis manu gaudere cibum sumere, atque ad se accedentem promuscide complecit, eumque caput intra fauces immittere facile [Orig: facilè] tam diu pati, quoad homini libitum fuerit. Quae de cuiusdem elephantis erga infantem amore produntur, apud Athenaeum et Aelianum vide. Traditur quoque unus amasse quandam [Note: Plin. H. N.] in Aegypto corollas vendentem; ac ne quis vulgariter electam putet, mire [Orig: mirè] tum gratam Aristophani

celeberrimo in arte Grammatica. Docilitatis esse singularis multa sunt [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 3.] argumento. Plinius enim per auras arma iacere non auferentibus ventis, inter se gladiatorios congressus edere, aut lasciviente pyrrhiche colludere, scribit. Ubi, utidem ait, mirum maxime [Orig: maximè] , adversis quidem funibus subire; sed regredi magis utique [Note: Seneca Epist. 86. Sueton. in] pronis. Sic se rem habere, praeter Plinium, Seneca et Suetonius, ne de [Note: Nerone et Galba.] Xiphilino dicam, innuunt. Romae [Note: Plutarch. l. de sollertia Animal.] quidam gyros facere explicatu difficiles doctus, increpatus, noctu sua sponte se ad lunam exercere deprehensus est. Ille quem Emanuel Lusitaniae Rex Leoni X. Pontifici dono miserat, eundem de fenestra prospectantem ter genibus flexis, et demisso corporis habitu, venerabundus salutavit, Osorio prodente. Augerius similiter Busbequius in epistolis Turcicis scribit, visum sibi elephantum iuvenem, qui ad cantum tripudiantium more alternos moveret pedes. Eundem et pila [Orig: pilâ] lusitasse quam palmae vice feriret proboscide. Linguas, intelligere Zeilanenses, apud Metellum habemus; quendam literarum ductus Graecarum didicisse, solitumque perscribere eius linguae verbis. [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 5.] Ipse ego haec scripsi, et spolia Celtica dicavi, apud Plinium. Humano more convivatos aliquando apud Aelianum invenies: neque ex iis visus est, quispiam vorax, neque maioris partis [Note: Aelian. H. A. l. 8. c. 32.] capax. Cum esset bibendum, unicuique crater exhibebatur, et hi quidem promuscidibus potionem haurientes, moderate [Orig: moderatè] bibebant: deinde circumstantes leviter et festive [Orig: festivè] adspergebant. Mimi magistrive officium exhibere, et aliis salientibus choreasque ducentibus praecinere, [Note: Aelian l. 8. H. A. c. 10.] Arrianus se vidisse iactat. Inter cetera sollertiae documenta, est et hoc, quod [Orig: quòd] cum profundas et superatu dif ficiles fossas transeunt, maior stans medius tamquam pons omnes transmittit: alii ingerentes fossae sarmenta, eundem servant. Sed et pabuli consueti quantitatem agnoscere, Plutarchus prodidit, permistamque eidem farinam artificiosissime [Orig: artificiosissimè] secernere [Note: Acosta Hist. Arom. c. 7.] posse Aelianus. At quod Acosta de quodam lebetem utrum pertusus esset, aquae hausta probante, [Note: Aelian H. A. l. 8. c. 17.] scribit, stupendum est. Solem et Lunam novam venerari; homini erranti viam monstrare; humana adulteria et homicidia observare, ac detegere; sed et, patrium intelligere sermonem, loqui, vel scribere, inter fabulosa [Note: Usus.] repono. De Usu elephantum, in bello, spectaculis, triumphis, et aliis, alibi dicetur. In Cibis fuisse quibusdam certum. Unde et Elephantophagorum nomen, qui circa Drabam, in montibus Asachaeis, et contra Meroen [Orig: Meroën] habitabant. Adiabaras, seu [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 8.] Magabaros auctores vocant. Quin et Plinius, Troglodytas solo elephantorum venatu ali tradit. Caroponderosa, frigida, et abominabilis Rhasi. [Note: Aelian. H. A. l. 10. c. 12.] Aelianus praeter promuscidem, labrum, et cornuum medullam, nihil esculentum in iis esse ait. Aethiopes, teste Gyllio, posteriores partes appetunt. Renes tamen maxime [Orig: maximè] in deliciis, et regum epulis, si Vartomannus vera prodidit. Medicinam quod [Orig: quòd] spectat, Aelianus adipem contra omnia genera ferarum remedio esse, reliquit, eoque inunctum, etiam nudum inter ferocissimas illaesum versari posse fabulatur. Proboscidis tactu, capitis do'or levatur; efficacius, si et sternuat. Dextra eiusdem pars, cum Lemnia rubricaadalligata impetus libidinum stimulat. Iecur, comitialibus morbis prodest. Fimo, si illinatur, [Note: Ebur.] pediculi fugantur. Eboris, cuius nomine Plinius illam praecipue [Orig: praecipuè] partem dignatur, quae circa os est, quodque alibi elephantis, et dentis Indici appellationem sortitum est, singularis est et natura et usus. Gaudet humido et siccitate offenditur, cariemque sentit. Emolliri posse Democritus ostendit; emolliturque potionis genere, quod zythum vocatur, [Note: Plutarch. l. Anad infelicit. etc.] ut apud Plutarchum exstat. Emollitum, conformatur, etin varia tornatur. Parabantur quippe ex eo mensae, lecti, capuli cultrorum, enses, vaginae, pharetrae, sceptra, sellae curules, [Note: Aldrovand. Hist. Quadrup. l. 1. c. 10.] portae, et alia, de quibus Aldrovandum consule. Politur ut ligna,

ac potissimum squatina, ut testatur Plinius: nitor vero [Orig: verò] , hebetatur mensibus muliebribus. Vis ipsi adstringens, quae tamen gustu non perci, itur. Conceptum iuvare, et ventriculo humido prodesse, Practici prodiderunt. Ramentis cum melle illitis, nubeculae in facie tolluntur. Scobe, paronychia sanantur. Contra lumbricos cum cornu cervi miscetur. Si uratur, ut decet, Spodium vocatur, pro quo tamen aliorum animalium ossa obtruduntur. Frequentior huius quam [Orig: quàm] eboris usus. Praeparationem vide apud Aldrovandum [Note: Differentia.] loco citato. Differentiae et Genera, a [Orig: à] locis inprimis sumuntur, seu Philostratum Aelianum, et Plinium spectes, seu recentiores. Sunt enim alii palustres, alii montani, alii campestres, alii sulvestres, alii Lybici, alii Indici. Solinus Prasiorum, et Taxilarum meminit. Palustribus dentes sunt lividi, rari, tractuque difficiles, et in plaerisque partibus foramina; in aliis vero [Orig: verò] quasi grandinis grana tumores quidam insurgunt, et artiminime [Orig: artiminimè] obtemperant. Dementes levesque esse, Philostratus addit. Montani perversi sunt, et insidiosi, et nisi alicuius rei indigeant, erga homines minime [Orig: minimè] fidi. Dentes habent minores, sufficienter albos, et in quibus nihil est difficile reperire. Campestres benigni habentur, mansueti, et imitation s amatores. Dentes habent omnium maximos, albissimos, et sectu faciles, ut nullo labore in quamcumque manus voluerit partem deducantur. Silvestres, in regno Senegae, ad fluvium inprimis Gambram invenies. Ibi enim gregatim, ut apud nos apri, incedunt. Ly???ici, seu Mauri Indicis sunt minores, [Note: Polybius Hist. l. 5.] et nec vocem, nec odorem horum ferre possunt, ut apud Polybium habes; imo [Orig: imò] neccontueri quidem eos audent, ut apud Solinum legitur. Indici, sunt quidem maximi; non eiusdem tamen omnes magnitudinis. Ideo [Orig: Ideò] Solinus duo eorum genera tradit; nobiliores ind cari magnitudine, minores nothos dici. Prasii appellantur [Note: Scalig. Exercit. 204.] qui maximi sunt, qu les forte [Orig: fortè] iam Madagascar, reste Scaligero, producit. Taxilas vocant, qui secundi ab his magnitudine existimantur. Illos et in Sumatta invenies, animi robore, et virtutis indole iis qui in continenti sunt praestantes. [Note: Aelian. H. A. l. 16. c. 15.] Ideo magnis navibus in continentem transportati, Calingarum Regi vendebantur, ut Aelianus prodidit.

CAPUT VI. De Monocerote, et Asinis Cornutis.

[Note: Aldrovand. Hist. Quadrup. l. 1.] MOnocerotis vocabulum, quod Latinis unius cornu animal sonat, pluribus animalibus competit: stricte [Orig: strictè] tamen soli illi, quod u(po\ to=u mo/nou ke/ratos, a [Orig: à] solo cornu dictum est, et ideo [Orig: ideò] Unicornis, et Unicornu. Brachmanorum Dialecto karta/cwnon, vocatur. An in rerum natura sit velfuerit, alibi, post Baccium, et Bartholinum, magni patris magnum fil um, disquiretur; nunc breviter fide auctorum, qui de eo scripsere, de eodem [Note: Strabo Georg. l. 15.] agemus. Descriptionem itaque quod [Orig: quòd] attiner, Strabo, ex Onesicrito equos unicorne toto fere corpore referre [Note: Philes in Iambis.] scribit. Philes cauda [Orig: caudâ] aprum Leonem ricut praeferre ait. Punius, reliquo corpore equo similem, capiti cervo, pedibus elephanto, cauda apro, facit; et uno cornu nigro, media [Orig: mediâ] fronte cubitorum duum eminenre, [Note: Plin. H. N. l. 8. c. 21.] instrui. Plinium Solinus sequitur. Isidorus cum Rhinocerote confundit, et cornu ita acutum et validum esse, ut quicquid impetierit, aut ventilet, [Note: M. Paulus Venetus l. 3. c. 15.] aut perforet, addit. M. Paulus Venetus, Magno Cham Tartariae a [Orig: à] servitiis, in regno Lambri conspici ait, Elephante minores, depressum caput gerentes aprino simile, spinosa [Orig: spinosâ] lingua [Orig: linguâ] , qua [Orig: quâ] obvia petunt, nigricantibusque oculis, Rhinocerotis formam [Note: Vartom. l. 1. c. 18.] ad unguem aemulantur. Ludovicus de Varthema Bononiensis de Monocerotibus a [Orig: à] se visis, ita scribit. Ex altera templi Meccani parte claustra sunt, quibus bini Monocerotes vivi includuntur, qui pro re singulari, ut sunt, monstrantur. Eorum haec

forma erat. Maior equinum pullum XXX. mensium imitatur, unumque in fronte cornu praefert, trium circiter ulnarum. Alter Monoceros, unius anni similis, cornu quatuor palmarum habet. Color ferae, ut equi sagmati obscurior, capite cervino, collo brevi, rarisque circa illud pilis, et brevi iuba ab altero tantum latere dependente. Crus subtile habet, gracile hinnuli instar: Pes anteriori parte parum fissus, ungula vero [Orig: verò] caprina, pedesque dextrum latus pilosum. Enimvero [Orig: Enimverò] feritatem prae se fert, et naturam solitudinis amantem. Quae Garzias ab Horto habet, non appono. Reperiri dicuntur in Arabiaesolitudinibus, ibique a [Orig: à] mercatoribus [Note: Bartholin. de Unicornu cap. 24.] visos, Thomas Bartholinus accepit. Garzias suos inter promontorium [Note: Garzias H. Arom. l. 1. c. 14.] Bonae Spei, et illud quod vulgo [Orig: vulgò] de Currentes nuncupatur, inveniri scribit. Paulus Venetus suos in regno Bosma et Lambri locat. Aeneas Sylvius, in extremis Asiae partibus, in quadam provincia nomine Macino, inter montes Indiae et Cataium, ubi vulgo [Orig: vulgò] creditur habitasse Sericos. Aloysius Cadamustus in novo orbe. Cornu in pluribus exhibetur locis. Decantatissimasunt, S. Dionysianum in Gallia, Venetum, Hispanicum, Ultraiectense, Helvetorum, Danicum, Mercatorum Venetorum, et [Note: Baccius l. 2. c. ult.] Gedanensis Empirici. S. Dionysianum, inter prima melioris notae reponit Baccius; quia rudiori forma, non politum, ad nigrorem vergens instar cervini, quam proxime [Orig: proximè] ad veterum unicornu accedere videtur. In assignanda longitudine variant auctores. [Note: Renod. l. 3. Pharm. c. 21] Renodaeus hominis proceritatem aequare tradit, ea fide qua et nobis patuit: Baccius et Marinus ad sex cubitos extendunt: Golnitzius [Orig: Gölnitzius] ad sex et semis pedes metitur: Bellonius semissem complens ad septimum auget. Nec de pondere consentiunt. Cardano libras decem et septem pendere visum, cum tertia parte. Golnitzius [Orig: Gölnitzius] ad vigesimum quintum pondus ascendit. Ego sublatum, ad decem et octo libras, cum Bellonio extenderem. Veneta unicornua inter vera censet Baccius, inter diversa ab antiquorum unicornibus. Andreas Marinus, quod antiquorum unicornibus longiora sint, necstrias habeant Monocerotis Aeliani, adeoque subtilia, ut pocula inde nulla conficiantur. Colore sunt cornu cervini politi, et pallidinon nigri Feruntur occupato Byzantio in Venetorum Rem publicam transcripta, cum XII. pectoralibus satellitum Imperatorianorum. Hispanicum, cuius frustulum Philippus IV. Francisco Barberino Cardinali eminentissimo, et in peregrinos Heroas humanissimo, donavit, nihil singulare habet. Ultraiectense, longitudine Parisiensi par est, sufficienti amplitudine. Gyri frequentiores ad extremum apicem circumducti, recto tractu obliterantur. Crustae color cineritio similis, medulla [Orig: medullâ] candidiore. In magno pretio habetur, et pro vero venditatur, ut infinitam auri vim, repetundarum damnata Colonia Agrippina, contra [Note: Bartholin. de Unicor.c. 27.] licitaretur. Helvetiorum, ad oram fluvii Arulae prope [Orig: propè] Brugiam, anno M. D. XX. inventum est. Interiori facie est album, flavescens exteriori, sine striis, duorum cubitorum longum, sed, ut moschus, odore piaestans, praesertim ignivicinum. Danicum, in castello Friderici Burgi asservatur, longitudine septem pedes Romanos excedens, si partem alveo excipiamus inclusam, cuius mensuram pedis unius cum mensuris duabus Bartholinus deprehendit. Ambitus septem minimum digitos complectitur, aequali gyrorum flexu in acumen desinens. Color ex candido mixtus et cinericio, quem per intervalla, nigriores striae, lineaeque obscuriores distinguunt. Venetorum mercatorum unicornu ex Germania allatum est, coloris splendore et varietate veri cornu speciem promittens, eoque magis, quod [Orig: quòd] abrasae particulae, non dentium instar in ramenta, quae fricari possunt, concidant; sed inde quisquiliarum squamae eadem [Orig: eâdem] plane [Orig: planè] visciditate et lentore resultent, quo secta quaevis animalium cornua. De Gedanensi nihil occurrit. Empiricus

Constantinopoli redux, magno illud non ita ptidem venditabat. De reliquis [Note: Aelian. H. A. l. 16. c. 20] quae huc spectant, ita Aelianus. Dicunt omnium maxime [Orig: maximè] animalium absonam vocem et contentam emittere; et ad alias quidem bestias ad se accedentes mansuescere, cum gregalibus vero [Orig: verò] suis pugnare. Neque modo mares naturali inter se quadam contentione dissidere, sed contra etiam feminas certare, pugnamque usque ad mortem victi ingravesccre. Nam et reliqui corporis robore maximo praeditus est, et cornu inprimis inexpugnabili armatur. Desertissimas regiones persequitur, fimul et solitarius errat. Coitus tempore ad feminam mansuete [Orig: mansuetè] mansuescit, et pariter pascuntur. Cum hoc temous transietit, et ventrem ferre femina coeperit, rursus efferatur, et solus vagatur. Prasiorum Regi illius pullos etiamnum teneros aiunt deportari, eosdemque festis et panegyricis diebus ad pugnam committi, adrobur ostendendum. Nam integrae aetatis et perfectae, nullum unquam quisquam meminit captum fuisse. Tantum Aelianus. Alii addunt, [Note: Albert. H. A. l. 22.] adeo [Orig: adeò] animal hoc puellas virgines venerari, ut si sinus venienti apetiant, in illum, ferocia [Orig: ferociâ] deposita [Orig: depositâ] , caput ponat, sicque soporatum velut inerme capiatur. De Usu inter omnes notum, ad venena maxime [Orig: maximè] commendari. Eo vero [Orig: verò] praesente sudare, et in humore ebullire, sicque verum dignosci, nonnullorum est sententia. Aloysius Mundella adversus morsum canis rabidi, aliorumque animalium maleficorum, nec non vermes eorumque symptomata commendat. Antiqui Indorum Reges, ad quorum notitiam primum hoc cornu pervenit, pocula ex eo sibi fabricabant, ut dum ex iis bibebant, contra venena, ebrietatem, spasmum, epilepsiam, et alios malignos morbos munirentur. Narrat Iordanus Iudaeum [Note: Iordan. l. de peste.] quendam Venetiiis, in mensa cornu circulum delineasse, postmodum scorpium et araneum iniecisse, qui numquam transilire potuerunt ambitum cornu circumscriptum: deinde palmi altitudine quovis raptantes bestias, umbrane autvi emanante, intra quadrantis horae spatium ambas necasse. NOn est engo mirum tanti esse pretii, ut Germani mercatores teste Baccio, pro uno XC. M. corona torum poscerent; et Pontifex Romanus, erecta [Orig: erectâ] in Vaticano pharmacopaea, frustum XII. M. aureorum a [Orig: à] mercatoribus Epidauriis redemerit, quo non semel Augustinus Ricchus Pontificius tunc temporis Archiater, felicissime [Orig: felicissimè] modo scrupuli, modo decem granorum pondere, ex vino, velaliqua [Orig: velaliquâ] cordiali aqua [Orig: aquâ] utebatur. Et haec de Unicornu nunc sufficiant, pluribus alibi agemus. Quantum ad Asinos Cornutos, tribus in locis cos celebrari invenio, in India, nempe, Scythia, et Africa. De Afris Herodotum [Note: Herodot. l. 4.] auctorem habemus. De Scythis apud Aelianum habetur, et [Note: Aelian. H. A. l. 10. c. 40] addit, Cornua aquam fluminis Stygis continere, quae transmittit vasa omnia etiam ex ferro, missaque ab Alexandro Delphos ut Pythiae dedicarentur. [Note: Aelian H. A. l. 4. c. 52.] De Indicis ita idem Aelianus. Silvestres asinos equis magnitudine non inferiores apud Indos nasci accepi, eosque reliquo corpore albos, capite vero [Orig: verò] purpureo, oculisque cyaneis esse: cornuque in fronte gerere sesqui cubiti longitudine: cuius superius puniceum, inferius autem album, medium vero [Orig: verò] plane [Orig: planè] nigtum sit: atque non omnes quidem Indos, sed potentiores, quum tamquam armillis quibusdam brachia, sic cornua auro ornarunt, ex his ipsis bibere solere. Ex hoc cornu bibentem ab insanabilibus morbis tutum fieri, neque eum ipsum convulsionibus corripi, neque sacro morbo tentari, neque venenis ullis ferunt. Quin etiam si quid prius pestilens biberit, tum id evomere, tumque ad sanitatem redire. Quum autem ceteri asini, quibuscumque in terris sint, tam domestici, quam silvestres, tum cetera solipeda animalia, talos non habeant, neque felin iecore, ut fertur: asinos Indicos cornigeros, Ctesiasinquit, talis primum iisque nigris praeditos esse: eosdemque si quis

confregerit, interiora quoque nigra depreliensurum esse: neque felle eos carere: neque modo [Orig: modò] corporis velocitatelonge [Orig: velocitatelongè] multumque ceteros asinos superare, sed et velocitate eadem multo [Orig: multò] equis et elephantis praestare. Quum autem in viam se dederunt, tardius primo [Orig: primò] ingrediuntur, deinde paulatim tantum confirmantur ad contendendum iter, eos quidem ut assequi nemo possit. Postea autem quam [Orig: quàm] feminae pepererunt, patres circa pullos a [Orig: à] parturecentes, summa [Orig: summâ] custodia [Orig: custodiâ] versantur, eorumque commorationes locis Indiae desertissimis sunt. Quum a [Orig: à] venatoribus Indis invaduntur, pullos suos adhuc aetate infirmos, a [Orig: à] tergo suo pascentes habent, atque pro eis pugnant: contra equites audent venire, eosque cornibusferire. Tanto sane [Orig: sanè] hi robore exsistunt, nihil eis ut obsistere queat, quin statim concedat, vel, si non cesserit, frangatur, aut aliter atteratur, et evadat inutile, et perdatur. Equorum etiam incursu latera discerpunt ac lacerant, ut viscera effundantur: ex quo fit, ut ad eos equites appropinquare valde [Orig: valdè] metuant; appropinquatio enim capitalem ipsis pariter et equis mulctam miserabiliter infert. Pergraviter calcibus pugnant. Eorum morsus eatenus acerbiores exsistunt, ut quicquid comprehenderint, funditus diripiant. Ex his qui sunt confirmata aetate, vivos non ceperis, iaculis et sagittis perimuntur. Carnes eorum, quod [Orig: quòd] ama???issimae sint, haudquaquam esculentae. Eadem [Note: Philostr. in vita Apollonii. l. 9.] fere [Orig: ferè] Philostratus scribit. Icon quem adicimus, ferae quidem est corpore auribusque asininis, binis armatae cornibus, quorum alterum e [Orig: è] narium, alterum ex oculorum regione exit: sed quia nec solipes est, nec unicornis, Asinus Indicus cornutus esse nequit.