7 April 2006 Reinhard Gruhl
text typed - structural tagging completed - no semantic tagging - no spell check except the headlines (the styling of the headlines partially normalized)

page 147, image: s196

HISTORIAE NATURALIS DE AVIBUS: LIBER V. De Avibus Aquaticis, Fissipedibus.

TITULUS I. De Aquaticis Fissipedibus Carnivoris.

CAPUT I. De Ciconia.

[Note: Descriptio] CIconia Graecis pelargo\s2, et pelago\s2, quibusdam ki/kuy, et koukkfa\, avis est apud nos notissima, pennis albis et nigris, cruribus albis, rostro Gruino subrubro et crasso. Tempore [Note: Plin. H. N. l. 10. c. 23.] Plinii affirmabatur linguam non habere, habere, illa~que sub rubram et brevissimam notum est. Degebant quoq, [Note: Aldro. Ornith. l. 20. c. 1.] olim in Italia, nuncnullas esse opinatur Aldrovandus.

[Note: Locus.] In Fiderate agro, nec nidum fecisse apud Plinium legimus; qui pariter

page 148, image: s197

easdem amoenum arbusto locum in Transpadana Italia non permeare, sicuti nec octavum citra lapidem ab eo, refert. Sed et in Britannia ignotas esse audivimus, creditumque vulgo nonnisi in liberis regnis versari. Migratoriam esse avem certum est, sed quonam è loco venirent, aut quo se referrent, in compertum antiquis erat. Ex longinquo venire non dubium, eodem quo Grues modo, illas hiemis, has aestatis advenas. Extractus ex quodam prope [Orig: propè] Metim in Lotharingia lacu iunctarum globus; quae thermis excalefactae revixerunt, [Note: Campofulg. Memorab. l. 1.] si Campofulgoso credimus. Sed et ex Lario lacu eductas (simul rostra in ano inserta habebant) et rite eodem restitutas modo, Gaudentius Merula auctor est. Bellonius in Aegyptum in Aethiopiam avolare scribit. Septembrique et Octobri mense totam Aegypti planiciem occupare, oculatus testis affirmat. 'Cum circa Abydum inquit essem, vicisimoquarto die Augusti, ingentem ciconiarum vim conspexi, quae ad tria vel quatuor milia accedere videbantur. Volabant illae a [Orig: à] Russia et Tartaria, et Hellespontum agmine decussato transversum traiciebant. Et cum supra Tenedum insulam essent. Longo per anfractus tractu se convertebant, donec in circulum omnes collegerentur. Inde priusquam longius a [Orig: à] faucibus Propontidis pergerent, in minores aliquot trumas supra vigintise distribuebant, et se invicem versus meridiem sequebantur) Abriturae congregantur in loco certo, comitataeque sic, ut nulla sui generis relinquatur, nisi captiva aut serva, ceulege, praedicta die recedunt. [Note: Plin. H. N. l. 10. c. 23.] Nemo vidit agmen discedentium, cum discessurum appareat: necvenire, sed venisse. (De incolis ubi moraturae sunt, intellige) utrumque nocturnis fit temporibus. Et quamvis ultra citrave provolent, numquam tamen advenisse# usquam nisi noctu existimantur. Pythomes comen vocant in Asia patentibus campis, ubi congregatae interse commurmurant: eam quae novissimo advenit lacerant, atque ita abeunt. Notatum post Idus Augusti non temere [Orig: temerè] visas ibi.

[Note: Victus.] Vescuntur ranis, anguib. et piscibus, bis in eius ventriculo dissecto aviculae ossa reperit Schwenkfeldius. Bufonem non nisi umma fame gustant. [Note: Solin. in Polyhist.] Hincnocere iis, omnibus quidem locis neafas ducunt, sed in Thessalia vel maxime [Orig: maximè] , ubi serpentium immanis copia est, quos dum escandi gratia insectantur, regionibus Thessalibus plurimum [Note: Plin. H. N. l. 10. c. 22.] mali detrahunt. Capitale itaque occidisse, eademque legibus poena quae in homicidam.

[Note: Partus.] Nidulari in agro Varro innuit. In summis urbium tectis, ipsis etiam fumariis, certum est, nec dubium aridarum aliquando arborum summitates sectari. Primo adventu veteres nidos repetunt, salvos a [Orig: à] sordibus repurgant, tempestate laesos in staurant et constabiliunt. In iis duntaxat Veneri indulgent. Ova, triginta non amplius diebus, feminam quatuor Anserinorum tum magnitudine tum colore similes ponere, eaque quamprimum variatis utrumque plumis fovere Encomiastes [Note: Solin. c. 41] auctor est. Incubatus spatio mensis tempestate benigna [Orig: benignâ] absolvitur, et tam impense [Orig: impensè] nidos fovent, ut incubitus assiduitate plumas exuant. Tam flagranti amore fetus prosequuntur, ut in incendio Delfensi, cum subtrahere non possent, cum iisdem alis contectis interire, quam [Orig: quàm] deserere maluerint.

[Note: Vox.] Vox earum est apud quosdam glotterare. Quia sonus ille ex duabus rostri partibus ad in star crotali vel crepitaculi, quod ex duplici aerea lamina, vel duobus ossiculis se invicem collidentibus inter se collisis fit, Crotalistria a [Orig: à] P. Syro vocatur.

[Note: Volatus.] Numquam Austro flante volant, dum feruntur, pedibus cursum moderantur, porrectisque; in caudam quae brevior illis contigit pedibus, per aera [Orig: aëra] contendunt. Dormientes uni tantum pedi innituntur, et caput humero alteri imponunt.

[Note: Affectus et Inenium. Aeliam. H. A. paul. Diacon.] Cum Cornicibus, Aquilis, Mergis et Vespertilionibus inimicitias gerere proditum a [Orig: à] quibusdam. Praesagam esse avem docuere exempla. Pressa obsidione ab Attila Aquileia, urbem cum pullis deseruit. Inde augurium ab oppugnante sumptum est, et urbs

[Note: Usus.] Edebantur ante Plinii aevum; id Sempronius Ruffus, quem Horatius tangit, in stituisse creditur. Nemo iam attigisse velit, seu quod venenatis vescatur, seu quod flavam duram, et mali suc ci carnem habeat.

Usum in Medicina si attendas, Assam si semel anno edatur ab arthritidie praeservare nugatur Kiranides. Nec capras, nec oves peste infici quidam scribunt, si ex ventriculo aqua intrito singulis cochleare unum infuderis. Fimum ex aqua haustum nonnullorum fide comitialibus prodesse prodidit [Note: Dioscorid. Parab. l. 1. Galem. simp. l. 10. c. 17.] Dioscorides, refutavit Galenus, cum adipe suillo in Emplastri formam mixtam inveteratam podagram tollere, apud Aetium et Myrepsum invenies.

[Note: Aetius l. 12 c. 44.] Datur et Ciconia, quae quod dorsum totum nigrum si eminus spectetur, habeat, NIGRA dicitur. Reperitur in montanis et sylvosis Helvetiae [Note: Gesner. in Ornithol.] locis. Forma et magnitudine a [Orig: à] Ciconiis proprie [Orig: propriè] dictis non differt, qua parte alae iunguntur corpori, oblonga cavitas retrorsum extensa cernitur. In testina sunt involuta. In femore dissecto nervi quatuordecim magnitudine differentes, quorum duo latissimi in genu partem cartilagineam se inserebantutrinque. Vescitur scarabeis et locustis. Nidulatur in abietibus. In cibo ferinum et piscosum prae se fert odorem. Infestatur pediculis.

CAPUT II. De Ibide et Phoenicoptero.

[Note: Descriptio.] IBIS in multis cum ciconia convenit, vere [Orig: verè] pexargw/des2 o)/rneon. In dupici autem sunt apud Aegyptios differentia. [Note: Plin. H. N. l. 10. c. 30. Arist. H. A. l. 9. c. 27.] Candidae, quae ad Pelusium tantum non sunt, cum in tota habeantur Aegypto; et Nigrae, quas Pelusium duntaxat alit, tota Aegyptus abhorret. Capite ista est corvi aquatici, rostro mucronato, incurvo, formnicato, rubente, et qua capiti iungitur, pollicis crassitiem superante. Abdito in pennas quae sub pect ore capite et collo, cordis signaturam exprimit. Simul ac nata est, duas aeque [Orig: aequè] drachmas ponderat, ut Plutarchus prodidit. Maius pro corporis proportione cor habere, Gaudentius [Note: Merula. l. 3. Memorab. c. 50. Aelian. H. A. l. 10. c. 29. Locus.] Merula auctor est. Intestinum. Nonaginta sex cubitorum, ex aliena fide apud Aelianum legimus. Comprimitur id defectione lunae, donec aucto rursus splendore fulgeat.

Aegypto est peculiaris, mortem sibi fame exportata [Note: Aeliam. l. c.] consciscit. Nullum non Alexandriae trivium iis plenum est. Dicuntur tamen et circa Licham in extrema Aphrica, ubilacus quidam dulcis est conspici. Quam se in Alpibus vidisse referente Plinio. M. [Note: Victus. Cicero. l. 1. de Net. Duorum. Aeelian. l. 10. c. 29. Ammian. Marcellin.] Egnatius Calvinus prodidit, Nigram fuisse suspicamur.

Vescuntur serpentibus, bruchis, et locustis. Illos volucres ex vastitate Lybiae vento Aphrico invectas interficiunt atque consumunt. Nec hoc intra Aegypti fines tantum. Sagacitate

page 150, image: s200

[Note: Mela in descript. orbis. Ioseph. l. 2. Antiq. c. 10 Arist. l. 3. de Gener. c. 6.] enim excitatae, venturis in procinctum eunt universae, et priusquam terminos proprios externum malum vastet, in aere [Orig: aëre] occursant catervis pestilentibus. Ibi agmen devorant universum. Mosesin Aethiopas per loca serpentibus in fessa iturus, papyraceis inclusas secum tulit.

[Note: Partus.] Quantum ad Generationen, Aegyptii ore coire et parere nugabantur. Nidificant in palmis metu felium. Ex ovo Basiliscus nasci putatur, translato ex venenatis cibis in illud seminio. Vita ipsis longissima adeo [Orig: adeò] ut Hermopolis sacer dotes immortalem iactaverint. Penna [Orig: Pennâ] , Crocodilus, scribente Aeliano, et Ovo immobilis redditur; sed omne serpentum genus ad eius contactum rigere, Philes tradidit. More lautarum mulierium tardo et molli gradu ingreditur; cubile petitura se purgat. Rostri aduncitate per eam partem se prodiit (salsugine autem utitur) qua reddi ciborum onera maxime [Orig: maximè] salubre est.

[Note: Plin. H. N. l. 8. c. 27,] PHAENICOPTERUM qui a [Orig: à] colore ita dicitur, Lingulacam seu Glottidem Aristotelis esse credit Bellonius, si Scaligeri descriptionem sequimur. Rostrum neque rectum plane [Orig: planè] , sed neque aduncum habet. Scythici arcus potius partem imitatur. Cinereum colorem nobilitant alarum puniceae pennae; a [Orig: à] quibus et nomen. Earum quoque nonnihil ad caudam, quam huius generis longi cruris levibus brevissimam habet, ac veluti praecisam, Sub rostri initium ad colli commissuram sinus turgidus est qualis in Ardeola. Crura pedesque alis habet concolores, sed adeo [Orig: adeò] breves, ut cum in homine Galenus agnoverit longissimos, huic comnium quae nota sunt nobis animalium, brevissimos attribuere potuerit. Magnitudo ei Ardeae Fla~mant nomen in Provincia. Habet et alterius iconem Aldrovandus, qui ex cinereo phaeniceo et albo mistis coloribus spectabatur. Superior mandibula, in medio notabili extuberantia insignis, in feriore longior erat, et in acutissimam aciem desinebat.

[Note: Locus. Heliod. l. 6.] De loco nihil fere [Orig: ferè] certi. Nil avem disertissime [Orig: disertissimè] facit Heliodorus; ex Flandria hieme ad Narbonesis Galliae privinciam volare scribit Gesnerus; in mediis stagnis marinis degere; piscibus et cochleis vesci, reliquit Rondeletius.

[Note: Usus.] Apitium linguam Phoenicopteri praecipui esse saporis pronuntiasse, Plinius auctor est. Heliogabalum vero [Orig: verò] palatinis suis ingentes dapes extis et cerebellis illorum rfertas exhibuisse, [Note: Lamprid. in Heliogab.] tadidit Lampridius.

CAP. III. De Ardeis in genere.

QUam latini Ardeam seu ab ardendo, quod fimus eius exurat, seu quasi arduam propter arduos volatus vocant, illam Graeci e)rw/dion, seu quod e)/ar i(droi, id est sanguinem in coitu exsudet; seu quasi e)rwti/dion avem Amori et Veneri propriam, dixere.

[Note: Genera. Arist. H. A. l. 9. c. 18. l. 10. c. 60. Scalig. Exercit. 233.] Genera ipsarum tria Aristoteles et Plinius faciunt, Leucum, pellum, et Asteriam; Scaliger album, nigrum et subfulvum, quod Pigrum Vasconia vocat. Aldrovandus innumera observavit. Corpus ipsis leve, exile, macilentum. Collum longum. Rostrum longum, crassiusculum, robustum, intus cavum, in extremo acutum. Digiti pedum terni longi, membranis modice [Orig: modicè] iuncti. Quartus retro [Orig: retrò] pro calce similiter longus est.

[Note: Locus.] Degunt numerosae circa paludes et stagna in Bononiensi, Ferrariensi, Mantuano, et Ravennate agro; reperiuntur et in Anglia, quod [Orig: quòd] ibi cpaitale sit eas occidere. In Gallia Ardearia insituta habentur. Pulli volandi compotes ultro citroque commeant, deinde domicilia repetunt. In Insulis novi orbis quae Ardearum dicuntur, tantam ovorum Hispani invenerunt copiam, ut multos iis currus onerarent. Ab Agricola inter eas aves numerantur, quae calidiora loca quaerunt. Confecta hieme ad solita revertuntur.

[Note: Victus.] Vescuntur piscibus et ostreis. Illos dum capiunt, solis radios ita ex cipiunt, ut visa ipsorum umbra refugiant. Hos cum testis devorant, quas a [Orig: à] colore interno apertas, revomunt. Anguillas

]

page 151, image: s202

quoque integras deglutiunt. Ad pedem tamquam ad illicium concurrere pisces creduntur. Si oleo ex ipsius per descensum destillato inungantur manus, pisces ita advolabunt, ut sponte [Note: Schwenckfeld. in Aviar. Siles.] capi possint. Piscatores Hirschbergenses illicum ex farina hordei, carnis cancrorum ex chelis et caudis, placentae lini expresso oleo parte una, vitellis ovorum tribus, pinguedine Ardeae et olei laurini ana unc. III. cum petrolei et Camphorae ana drachmis duabus conficiunt. Mirifice [Orig: Mirificè] pisces illiciuntur.

[Note: Partus.] In coitu angi, mares etiam cum vociferatu sanguinem ex oculis profundere, nec minus aegre [Orig: aegrè] parere gravidas, aristoteles, sed falso [Orig: falsò] prodidit. Vidit saepe [Orig: saepè] coeuntes [Orig: coëuntes] Albertus, cruribus super dorsum feminae flexis, ita ut pedes maris ad caput feminae sint, et genua versus excrementi sedem super dorsum. Mortu alarum se sustinent et semen infundunt. Nidificant in silvis, locis paludosis, alnis et salicibus consitis ac fere [Orig: ferè] inaccessis gregatim. Sic et ab aucupibus, et a [Orig: à] rapacib. immunes se putant. Cancros ceu fascinationis amuletum nidis suis imponunt, [Note: Aeliam. H. A. l. A. c. 35.] si Aeliano credimus. Carvo adversus infestinantia nidos suos animantia se munire, prodidere nonnulli.

[Note: Volatus. Arist. l. de incessu Animal.] Volanmt extensis retro [Orig: retrò] pedibus. Ideo [Orig: Ideò] illis Uropygium inutile; collo contracto; tam alte [Orig: altè] , ut supranubes transcendant, maxime [Orig: maximè] cum iam futurae imminent pluviae.

[Note: Affectus Aelian. H. A. l. 5. c. 35.] Inimicitias cum Alauda, ovorum suorum hoste, vulpibus, cochleis et Rapacibus exercent. Saeoe [Orig: Saeoè] cochleae è nativis egressae testis, in magna securitate pascuntur; Ardeae in vacuas involant. A Falcone depressa, rostro sub alis condito ac sursum elato, irruentem excipit. Saepe [Orig: Saepè] ambae elisis interaneis humi assliguntur enectae. Accipitrem excrementis suis, quae pennas eius et pedes faciunt, et exurunt, repellunt. Fertur Falcones, quod [Note: Cresent. de Agricul. l. 10. c. 15.] Crescerntitus prodidit, si sanguinem Ardeae gustaverint, omne desinderium capiendi Grues amittere; si carnem absque sanguine, videri non teneri.

[Note: Praesagium Oppian. in Ixentic. Aratus in Phoenom. Plin. H. N. l. 18. c. 31.] De Praesagiis hoc sufficiat. Ventum vel pluvias innuere, vel cum caput pecotri imponit; vel. cum notas paludes deserit, et supra nubes attollitur; vel cum terra relicta multo cum cla~gore [Note: Aelian. H. A. l. 7. c. 7.] adfestinat; vel cum obstrepero clangore a [Orig: à] mari ad terram avolat; vel cum in mediis arenis tristis residet.

Mensis in Gallia expetuntur. Sed cum caro illarum pisculentum quiddam redoleat, et fibrosa sit, salubris esse non potest. Quae de rostri seu in pelle asinina fronti alligati ad somnum conciliandum, seu cum cancri felle in eadem ad vigilantis collum suspensi, [Note: Plin. H. N. l. 30. c. 15.] ad vigilias inducendas Plinius vel Kirandides prodire, inter fabulosa reupto.

CAPUT IV. De Ardeis in specie.

ARTICULUS I. De Ardea Cinerea.

ARdeae cinereae tria sunt genera, Maior, nempe [Orig: nempè] , Minor, et Congener.

ARDEA CINEREA MAIOR quae Aristoteli Pella, seu pulla et fusca, cui superius dicta omnia fere [Orig: ferè] congruunt, Rostrum habetlongum, prope [Orig: propè] frontem crassum, quod ita tenue pedetentim evadit, ut tandem velut in acum aliquam magnam desinat. Capiti cinereus, cirrhus ex tenerioribus pennis insidet, qui a [Orig: à] syncipite incipiens sursum supra oculos per verticem erigitur. Digitus posticus longiusculus est, et fere [Orig: ferè] anticis longitudine aequalis.

Nidulantur in excelsis arborib. non procul a [Orig: à] fluminibus, tam apud Anglos quam [Orig: quàm] Gallos. Quia piscibus pullos nutriunt, et multi, cum ori inseruntur, in terram decidunt, idem cum pluvia a [Orig: à] multis decidisse putantur. Franciscus I. Rex Galllorum tam cicures reddidit, ut a [Orig: à] pastu redeuntes ad Ardearia sese reciperent.

MINOR prout a [Orig: à] Bellonio describitur, rostrum habet nigrum,

page 152, image: s203

concavum, Lineam in fronte ab uno oculo ad alterum candidam. In capite et dorso pennas coloratas. Alas cinereas inter pennas verticis nigras exoriuntur candisicae exiles, aspectu iucundissimae. Nidificat in rupibus.

CONGENER, Ardea, rostrum habet pollicis crassitudine, digiti minimi iuxta nares latitudine, intus cananiculatum, inferne [Orig: infernè] corneum et roseum. Plumas capitis, colli, dorsi, et superiorum alarum ex cinereo fuscescentes, extremas omnes macula ruffa notatas. Ventrem fere [Orig: ferè] ex cinereo album. Crura subviridia, et pedes in digitos fissos, quos tamen divaricationis initio breviuscula membra coniugit. Ad hanc refert, quam Gesnerus describit, cui rostrum est subflavi coloris, marginibus acutis, et parte anteriore leviter dentium loco exasperati, serratisve. Caput et collum candida. Crista capitis è plumis nigris retrorsum tendit. dorsum et alascinereas. Unguem medii digiti ab altera parte denticulatum.

ARTICULUS II. De Ardea Alba.

[Note: Descriptio. Plin. H. N. l. 10. c. 40. Cic. l. 2. de Nat. Deor.] ARdea alba, Graecis leukoro/dios, Ciceroni Platelea, Plinio Platea, Alberto Cochlearia dicitur. Corpus habet instar cycni candidum. Rostrum nigrum pauculis notis ferrugineis superiori parte respersum, substantiae coriaceae durae, cochlear referens. In quibusdam ad carneum colorem proxime [Orig: proximè] accedit. Feminae superius maculis rubeis conspergitur. In maris vero [Orig: verò] rostri medio, linea quadam qualis etiam in circum ferentia conspicitur, a [Orig: à] fronte ad rostri apicem usque conspicua est; prope [Orig: propè] oculos macula caerulea, quae in femina lutea est, visitur. Quaedam maculis in collo et dorsopulcherrimis, clore coccineo consperguntur. Interiora si spectes in dissecta apud Aldrovandum foemella, Lien erat exiguus, nigricans, rotundus, dextra parte, prope [Orig: propè] folliculum bilis non procul a [Orig: à] ventriculo. Intestina sinuosa, uniformia, novem spithamas longa. Cor nullo pericardio vestitum. Ventriculus laevis, intus et simplex. Ingluviei loco pars ventriculi superiori orificio imminens, ampla capacitas. Asperaarteria cycneae valde [Orig: valdè] similis, licet contrario modo sita. nam quemadmodum in Cycno ad sternum ascendens post descendit; ita haec ad pulmones recta percurrens, suos flexus agit invicem oppositos. Ossa tibiae aperta, medulla rubra [Orig: rubrâ] erant plena. Reperitur in Gallia, Anglia, Bohemia, non tantum marinis locis, sed et palustrib. In Holandia non longe [Orig: longè] a [Orig: à] Lugduno infinitos earum nidos vidimus.

[Note: Victus.] Vescuntur piscibus, ranis et serpentibus, ut quidam produnt. Nec vel herbas aquaticas virides, et ramenta radicum geniculata arundinum, vel intestina Gallinarum aspernantur. Facile [Orig: Facilè] [Note: Arist. H. A. l. 9. c. 18.] coeunt [Orig: coëunt] , in arboribus nidulantur, et pariunt, ad quatuor fetus alunt, qui a [Orig: à] ferini saporis cultoribus commendantur. Gesnerus sibi gustanti Anseri non dissimilem visam ait; et apud Anglos in deliciis habetur.

Huc plurimae aliae Ardeae referuntur.

I. GARLETTA Italorum, ut Gesnerus vocat, avis cum Ardea per omnia, colore excepto, congruens. [Note: Gesner. in Ornithol.] Quam Gesnerus Ferrariae vidit, vostrum habebat longum acutum; in crista capitis dorsum versus pennae oblongae ad duos cum dimidio dodrantes, circiter sex nascebantur, quae aliquando magno vendebantur pretio. Pedes nigricabant: in ferius tamen subito [Orig: subitò] in medio cruris, nigercolor desinebat, et viridis è glauculo suberat ad extremos usque ungues. Minimus pedis digitus binis articulis constabat; proximus ab eo ternis, medius quaternis, ultimus quinis. Cum hac eandem [Note: Aldro. Ornith. l. 20. c. 14.] illam Aldrovandus facit, quae habebat rostrum supra nigrum, infra caeruleum, oblongum; caudam brevem, rariores aliquot in dorso illasque oblongas pennas, quibus pileos et galeas proceres exornant, tres in capite pinnas, breviores et coloris albi, quae cristam efficiebant.

II. EGRETTA Gallorum, quae et Haematopus, Phoenicopus, et Cirris

page 153, image: s204

Virgilii, ut Scaligeri pater et filius adstruunt, dicitur. Omnibus fere [Orig: ferè] Ardeis minor est, tota fere [Orig: ferè] ex croceo, ad colorem castaneae vergens, prone [Orig: pronè] intensius, supine [Orig: supinè] et super alis remissius. Collo brevi; rostro robusto, longo, acuto, bicolore; qua caput tangit viridi, vel ex viridiad caeruleum inclinante; cruribus et pedibus, rubri saturati coloris; cauda tam exigua, ut ea prorsus carere videatur.

III. SQUAIOTTA Italorum. Cauda brevi, pedibus viridibus, restro luteo in extremo nigricante. Apex capitis triginta plumis constat, quarum mediae albae sunt, extremae nigrae, in tergore pinnae elegantes coloris rubicundi in suis radicibus albae.

Congener ipsi est et ista rostro maxime [Orig: maximè] arcurato, colore prorsus leucophaeo. Avis est aspectu non invenusta. Prone [Orig: Pronè] ad collum et pectus, quod nigris maculis, ut in Ardea deorsum. descendentibus conspersum cernitur, albicat. Cetera tota est leucophaei coloris, prone [Orig: pronè] remissioris, supine [Orig: supinè] intensioris. Femora in ea, contra ac in reliquis pennis vestiuntur.

Ex Ardeis quoque albis sunt, tum ea, quae Garzetta bianca dicitur, rostro longo gracili, acutissimo, digitis postico omnium minimo, anteriorum medio longissimo, inter oculos et rostrum maculata, tum ea quae vertice est croceo, pedibus pro proportione corporis longissimis, fuscis, albicantibus annulis circumdatis. Ungue medii digiti [Orig: digitï] ceteris longiore, serrato.

ARTICULUS III. De Ardea Asteria sive stellari.

[Note: Descriptio.] ARdeae stellaris triplex genus est, Minus, Maius et cristatum. MINUS o)kno\s2 Aristoteli, Taurus, Plinio, Botaurus, Butorius et Buttora aliis, dicitur, et quibus dam Ornocrotalus esse putatur. Collo est longo et mire [Orig: mirè] plumoso. Capite nigro, corpore reliquo fusco et pallido maculis nigris densissime [Orig: densissimè] asperso. Pedes habet longissimos et inter extremos ungues medii digiti pedis unius et calcis eiusdem, spithamae longitudo intercedit; ungues longissimos; et ille qui calcis vicem in avibus gerit longitudine sesquiunciam superat. Medius digitus utriusque pedis qui ceteris longior dentatus et serratus est. Cauda illi brevissima; stomachus, quo ingluviei loco utitur, capacissimus, canino similis. Arteria aspera in eo tota continua est, larynx nulla, nec quod huic analogia quadam respondeat. Damnum hoc compensare voluisse Natura videtur, canalium duorum hinc inde in pulmones utrosque abeuntium structura. Ita enim fabricati sunt, ut annuli cartilaginei minime [Orig: minimè] totum absolvant circulum, sed exteriori duntaxat parte medium; interiori, ubi aliis avibus hi circuli fissura tantummodo in longum dissecantur, membrana quaedam tenuissima, alteram canalis devaricati exacte [Orig: exactè] medictatem absolvens, plana et aequabilis obtenditur; quin et hemicycli latus exterius componentes rari admodum, interiectis subtilissimis membranis sive tunicis, ad faciliorem et maiorem distentionem factisunt, quo nempe [Orig: nempè] largissimus, et hoc facili tumescere meatu conceptus aer [Orig: aër] , rostro in aquam inserto aliquandiu retentus, tandem per apertum et extractum, qua data porta, maximo im petu erumperet. Prolobo caret, at eius loco amplissimum oesophagum habet.

[Note: Victus.] Victitat ranis et piscibus, inprimis anguillis.

[Note: Partus.] Nidum ex arundinibus intertextum cum ovis duodecim in lacu quodam se vidisse, ipsamque avem colore ita ad arundinem accedere, ut inter arundines sedens vix deprehendatur, reliquit Gesnerus. At eundem ex surculis in celsarum arborum ramis struere, et ita aut quatuor ova excludere, reliquit Bellonius.

[Note: Vox. Aristot in Problem. s. x.] De Voce diximus, cui similes illi soni dicuntur, quos boumikou\s2 Aristoteles appellavit. Dicitur in aegypto mansuescere, et adeo [Orig: adeò] praeclare [Orig: praeclarè] humanam vocem intelligere, ut si quis eam servum appellaverit, vel pigrum (nugantur

page 154, image: s205

olim è servo in avem transiisse) indignetur. Non facil_ hominem refugit; eo proximo, aut arun dinibus se abdit, aut aquae immergitur.

[Note: Volatus.] Non citius evolat, quam [Orig: quàm] prius salierit. Ubi pisces frequentes novit, adeo [Orig: adeò] quieta consistit, ut plane [Orig: planè] videatur mortua: et ne colli longitudine se prodat, breve id in curvando facit. Capta stat immobilis, et venatorem apprehensurum in cautum vulnerat.

MAIOR ex Pella et Stellari prognata esse creditur. Illam enim capite, pectoris maculis, alarum colore, ipsa denique magnitudine refert. Reliquarum partium colore Stellarem minorem, maculas si excipias, quae in ea non sunt: imo [Orig: imò] pedibus adeo [Orig: adeò] eadem [Orig: eâdem] exprimit, ut simul positas vix peritissimus etiam ausceps discernat. Apicem quoque in vertice habet, ex quo duae longuiusculae pennae exorientes, totum caput velut galeam, colre nigro exornant. Gesnerus Elaphin Oppiani esse conicit, quae pennas in dorso varias et maculosas hinnulorum instar habet, et linguam longissimam, qua [Orig: quâ] in aquam protensa [Orig: protensâ] , sensim ad fauces, pisces ad conspectum adnatantes solet attrahere. Hanc Aldrovandus et CRISTATAM seu Cirrhatam esse opinatur.

Congener est hisce, quam idem Ardeam Nigram vocat, colore per totum, collo excepto, quod albo torque circumdatur, et rostro quod luteum est, nigricante, collo longo, longis cruribus, digitis pedum longissimis, unguibus acutis, et cauda brevi.

CAPUT V. De quibusdam Avibus ad Ardeas relatis.

AD Ardeas refero Falcinellum sive Falcatam, et Pugnaces, quas Belage Kemperkens vocant. FALCINELLUS avis est magnitudine, et tota corporis specie Ardeam referens, eleganti colore, viridi fere [Orig: ferè] , alicubi puniceo admixto, capite et collo fusco. Superior pars colli anterius alicat, maculis nigris intercurrentribus. Rostrum ei oblongum tenue et anterius falcatum. Crura oblonga, pedes fissi. Nulla magis ad ibidem accedit. PUGNACES quotannis immenso numero, ex Septentrione in Belgium, verno tempore sub Maium advolant, plures mares quam feminae. Hinc inter mares tanta contentio, ut sese mutuo occidant, donec cum feminis numero pares evaserint. Exclusis educatisque fetibus, una cum his unde venerant, revolant.

Octo ipsorum genera, seu formas potius descripsit, et depingi curavit Aldorvandus.

Prima perdicis instar toto corpore maculis respergitur. Caput Galeritae velut apice insigne est. Rostrum exile, in extremo nonnihil recurvum. Lingua longa, acuta, subatra. Caput, cervix, dorsum, alae, venter, et femora ex luteo ad castaneae fere [Orig: ferè] colorem tendunt, et maculis, quae in capite adeo [Orig: adeò] , exiguae sunt, ut exigua punctula potius videantur, resperguntur. Altera cristam quoque in vertice gferit. Ventre nigricat, candicat pectore. Mentum macula nigricans ceu barba quaedam exornat. In fronte albicat; in occipite, et in reliquis partibus ex albo ad fuscum vergit.

Tertia tota fere [Orig: ferè] est ruffa, nigris maculis lunam aemulantibus undique excepta cervice inspersa, apice caret. Femora et infernum Uropygium colore sunt baetico. Alarum pennaemaiores nigrae, in fine, et ad latera fere [Orig: ferè] croceae.

Quarta colore fere [Orig: ferè] cum ista convenit, nisi quod venter sit fuccus, podex albicans, alas subalbicantes maculae multae, magnae, transversales, tortuosae transcurrunt. Caput nigrum magnae pennae velut galeam eleganter exorant, quas proculdubio dimicatura erigit.

Quinta eiusdem fere [Orig: ferè] est colris, sed pennas eas, quas erigit dimicatura maiores, candidas, et in extremitatibus suis nigras habet.

Sextae pennae illae sunt candidae, color plurimum diversus. Toto enim corpore fusca est exceptis femorib. et cauda, quae sunt colore baetico. Ante

[Note: Dipnos. l. 9 Descriptio.] POrphyrion, a [Orig: à] colore ita dicta, quam Callimachus apud Athenaeum a [Orig: à] Porphyride diversam facit, quaeque in agro Patavino Telamon vocatur, avis est secundum Athenaeum Galli magnitudine, colore caeruleo, rostro ad caput vehementius obstricto, phoeniceo, longis cruribus, fissis pedibus, in quibus quinque digitos habet, et maximum illum, qui medius est. Oppianus et cristam in capite qualem sagittarii Persae gestant, tribuit. Isidorus pedem unum latum ad natandum, alterum fissum ad ambulandum addit. Apud Aldrovandum duplex eius exhibetur Icon. Prior habet rostrum crassum, acutum, purpureum, a [Orig: à] fronte ad verticem fere [Orig: ferè] usque macula eius dem coloris extenditur. Pars capitis quae huiusmodi maculae subiacet, et collum pronum virescunt. Ex remigibus alarum pennis, quaedam in extremo albicant, quaedam sunt fuscae. Reliquum totum corpus, caeruleo vegeto colore insignitur. Cada fere [Orig: ferè] caret. Digitis tantum quatuor ex purpureo subalbescentibus insistit. Alter rostro, cruribus, pedibus, et oculis descripto est similis, nisi quod ungues habet suscos, et macula in fronte purpurea ornatur; et quod in illius capite et collo viride erat, in hac caeruleum apparet. Caeruleae pariter sunt alae. Religuum caput, cervix, dorsum, pectus, vertex, [Note: Plin. H. N. l. 10. c. 47.] et femora nigricabant. Landatissmi sunt in Comagene. Nobiliorem vero [Orig: verò] Baleares insulae mittunt. Fert eas et ultima Syria, ut Diodorus prodidit. [Note: Athen. Dipnos. l. 9.] Athenaeus avem Lybicam, Diis eius regionis sacram indigitat.

[Note: Victus.] Vescitur piscibus, et in occulto quidem, ne a [Orig: à] quo quam videatur. Non prius autem cibum capit, quam se lavaverit; nec prius se vel in pulverem vel in lavationem dat, quam in ambulationem veniens certa spatia confecerit. [Note: Athen. Dipnos. l. 9. plin. H. N. l. 10. c. 46. Arist. H. A. l. 8. c. 6.] Sola haec mersu bibit, ex proprio genere omnem cibum aqua submde tingens, deinde pede ad rostrum veluti manu afferens. Polemon apud Athenaeum de cibo quem apprehendit, paucas buccellas decerpere, scribit, si tamoe/vesqai ita sumendum est. Alvi excrementum, ut et reliquae aves lo~gi augustique colli, humidius, quam ceterae solent, reicere, Aristoteles auctor est.

[Note: Volatus.] Ad volatum dirigendum loco Uropygii, quod parum latum habet, pedes protendit; et quia spectaculo saltationis adeo [Orig: adeò] delectatur, et et ipsa ad saltandum membra componmat, haud [Note: Oppian. in Ixentic.] difficulter eo modo capitur, si Oppiano credimus.

[Note: Affectus.] Incredibilia fere [Orig: ferè] de eius castitate Auctores. Numquam in conspectu hominum coniugi misceri, et ne virum quidem uxori concumbentem videri posse, retulit Oppianus. Tantum sensum obtinete stupri, ut si id deprehenderit, vitam seu laqueo seu [Note: Aeliam. H. A. l. 5. c. 28. Athen. Dipnos. l. 9. Tzetz, Chil. 9.] inedia finiat, apud Aelianum, Athenaeum, et Tzetzem legimus. Quaedam cum Gallo tantam societatem contraxerat, ut cum iste occideretur, co~victore privata, inedia sibi mortem conscisceret.

[Note: Usus.] Numquam cibi gratia apposita esse

page 156, image: s208

videtur. Magnificis aedibus, ut Aelianus habet, pro ludicra est delectatione.

[Note: Aeliam. H. A. l. 17. c. 22.] Cognata est ipsi HORION, avis amatorio affectu flagrans, magnitudine Herodii, cruribus rubris, oculis caeruleis, fic a [Orig: à] Musica instructa, ut naturae munere suavissime [Orig: suavissimè] canat.

CAPUT VII. De Helorio, Limosa Venetor. Barge Gallorum, et Haematopode Bellonii.

[Note: Athen. l. 9.] HELORIUS Creci, de quo postea, similis esse traditur. Clearchus eum apud Athenaeum cum Trochilo et Carulo inter pareude/sas2, seu aves, quae caelo sereno in littore pasci folent, meminit.

LIMOSAV enetorum, quae ad lacum Verbanum Giraldel, circa neapolim Leverfina, Germanis, ein Meerhun dicitur, Arquatae maiori, de qua in sequentibus, per dorsum est similis, maculis varia, tota parte prona, capite et collo praesertim.

BARGE Gallorum, quam Aegocephalum Bellonius facit, minor est Helorio, colore vero [Orig: verò] non absimilis, rostro breviore, recto. Liene omnino [Orig: omninò] caret. Fel iecori simul et ventri adhaerere conspectum est, quod de Aegocaephalo [Note: Arist. H. A. l. 2. c. 15.] Aristoteles scripsit. Victum in faluginosis paludibus frequenter, rarius in remotis a [Orig: à] mari, ubique noctu, quaeritat. Vocem hircorum et caprarum edit. Hominis accessum non fert. Et apud Gallos in deliciis habetur.

[Note: Bellon. in obs. l. 1. 6. 11.] HAEMATOPUS Bellonii, rara est in Gallicis littoribus avis. Corpore Ardeolae, alis Lari, capite, collo, et cauda extrema nigris. Interiore alarum parte et ventre albis. Gula magna admodum ampla et robusta. Binos habet digitos simul cohaerentes; interior vero [Orig: verò] ab aliis seiunctus est. Calcar in pedis calce, ut reliquae aquaticae aves, non habet. Pedes sunt molles et delicatuli. Digiti breves, ungulae ut in Tardis fornicatae.

CAP. VIII. De Alcyone.

HAlcyon et Alcedo para\ to\ e)n a(/li ku/ein sic dicta, Avis Possideonis nonnullis, Ceycis quibusdam, modernis Graecis fasi/dunis2; mas, kh/uc, khru/los, et kei=ris2 dicitur. Paucissimis, inter mediterraneos inprimis, nota est. Omnium rarissimum est, mquit Aristoteles, vidisse Alcyonem, et fere [Orig: ferè] circa Vergiliarum occasum, brumamque apparet, et ubi prumum per pottum non plus quam [Orig: quàm] navem circum volant, statim abit, et nusquam praeterea visitur. Duo huius Avis genera, Mutum, et Vocale, ex Aristotele quidam faciunt, sed falso [Orig: falsò] . xeli/dones2 enim apud eumsunt intelligendae. Turnerus et illam inter Alcyones reposuit, quae Sturno paulo [Orig: paulò] minor, corpus totum nigrum habet, ventrem album, caudam breviusculam, rostrum alcedone paulo [Orig: paulò] brevius; quaeque ante volatum, Alcedonis more nutat, in volatu gemit. Alcatraces quoque, quae in Peruvia matinis lupis, carabis, piscibusque insidiantur; et quia cadaveribus delectantur, adeo [Orig: adeò] sunt letaltes, ut ad earum usum necessitate redacti, non secus quam [Orig: quàm] aconito toxicove victiintereant, inter earundem referuntur genera.

[Note: Forma. Arist. H. A. l. 9. c. 14. apud Scalig. c. 21.] Formam si attendas, non multo [Orig: multò] ampliot est Passere, colore caeruleo et luteo, et subpurpureo mixto insignis. Tale corpus totum et alae. Tum colli partes non seorsum positis coloribus. Rostrum subluteum, longum, tenue. Mari adeo [Orig: adeò] delectatur, ut Pectus aquis aspergat, cauda in terra sicca imposita: non spernit tamen et aquas dulces.

[Note: Victus.] Victitat piscibus, quos ex alto se in mare recta immittens capit.

[Note: Partus.] Quantum ad Generationem senes in coitu exstingui creduntur. Aliae, ut apud [Note: Plin. H. N. l. 10. c. 32. Lycophron. in Cassandra. Plin. l. c. Arist. H. A. l. 5 c. 8.] Plinium legimus, fetificant bruma, pariunt ova quinque, qui dies Alcyonides vocantur, placido mari per eos et navigabili, Siculo maxime [Orig: maximè] : (hinc Siculi maris cives Scaliger vocavit) In reliquis partibus est quidem mitius pelagus, Siculum utique tractabile, Faciunt autem septem ante

page 157, image: s209

brumam diebus, totidemque postea sternitur mare Halcyonum feturae, unde nomen hi dies traxere. Nec tamen de tempore omnes assentiuntur. Columella enim in octavum Calendas Martii, quibus in Atlantico mari summa notatur tranquillitas eos conicit. Sed et in numero dierum dissentitur. Quinque statuit Simonides et Aristoteles; septem Samius Demagoras, novem Philochorus, quatuordecim alii. De maris tum temporis tranquillitate, et ventorum quiete mo liore caelo, apud Theocritum, Ovidium, Plau tum, Plutarchum, Aelianum, et alios passim invenies. Nidi locum Ambrosius arenam; alii littus, quidam undas ipsa, hinc Statio, domus fluctivaga; Silio Italico nidus natans dicitur, ponunt. Saxo cuidam proxime [Orig: proximè] aquam, ita ut aquae e)poxei=sqai videatur, agglutinari, [Note: Plut. de sollert. animal.] credibilius est. Rostro autem suo necalio nidum fingit Halcedo, imo [Orig: imò] navis instar fabricat, opus everti mergique fluctibus nescium. Componit devincitque conserens invicem acus pisciculi spinas, ac rectis aliis ceu stamini transversas alias veluti subtegmen implicat; mox consertum recurvat, et in orbem reducit; sic cooptat denique, ut opus navigii specie turbinatum, ac qualo propemodum piscatorio simile evadat. Perfectum littori, quo fluctus extremi pertingunt, applicat. Hic unda molliter feriens, nondum firma satis hiantiaque, procellarum verbere deprehensa, sarcire docet. Solide [Orig: Solidè] vero [Orig: verò] et iam cohaerentia constringit, figitque, adeo [Orig: adeò] , utnec saxo, nec ferro dissolvi diffringive facile [Orig: facilè] queant. Magna comprimis admiratione ostiolum dignum est, sic modificatum figuratumque ut hanc unam subeuntem recipiat, caecum ceteris et abditum, et aliud prorsus nihil admittens, ne undarum quidem quicquam.

[Note: Mores. Plutar. l. c.] Mores eius exinde metiare, quod maritum adeo [Orig: adeò] diligit, ut non uno aliquo stato tempore, sed per totum annum consuetudine eius utatur; senem et ad sectandum tardum, gestat et nutrit, [Note: Mizald. Ephem. l. 1.] numquam relinquens solum. Cum ad tepidum solem pennas in littore expendunt, pluviam denotare dicuntur. [Note: Virgil. Georg. l. 5.] Virgilius hoc inter cetera serenitatis signa numerat.

CAPUT IX. De Ispida, et Rousserolle Gallorum.

ISpida, quam nonnulli Alcyonem veterum vel simpliciter vel fluviatilem esse putant, Genuae Martinus piscator, a [Orig: à] nonnullis aliis Italis Ausi Paradysi, sed et Piscator Regis dicitur. Rostrum ei est nigrum, rectum, in [Note: Descriptio.] summo acutum, tres digitos longum. Caput pronum cum cervice viridis coloris transverfis lineis ex albo caeruleis distinctum. Virent et alae, sed interior pars plumarum ad purpureum fere [Orig: ferè] violaceo dilutum colorem tendit, asperguntur lucidis aliquot punctis. Per medium dorsum a [Orig: à] principio usque ad sinem caudae, plumae sunt caerulei coloris diluti, et ad album inclinantis adeo [Orig: adeò] splendidae, ut oculos etiam visu immorantes offendant. Pedes breves, rubicundi, in quibus duo longiores digiti ad mediam usque partem connexi, postea funduntur. Lingua perbrevis est latiuscula ac subrubens. Oesophagus valde [Orig: valdè] oblongus. Ventriculus in imo corpore iuxta anum. Adeps ruffa.

Est et aliud Ispidae genus, quod ex India adfertur. Regulum magnitudine vix superans. Rostro oblongo, tenui nigro, reliquo corpore ad caudam caeruleo viridi et nigro. Cauda pro corporis proportione longiuscula tota ferenigra [Orig: ferènigra] . Pedum constitutione cum superiore eadem. Solitaria est, et in agro Bononiensi, Helvetia, et alibi media hieme circa ripas glacie concretas reperitur.

[Note: Locus et Partus.] In arena vel scopulo aliquo iuxta aquam nidificat. Nidum forma rotundum, eminente in angulum foramine exiguo, ex floribus arundinum, mollem construere aiunt. Pullos interdum novem in nido uno reperiri.

Usus. Pellis eius cum pennis asservata peculiari vi adversus tineas pollere creditur. Non tangi fulgure domum,

page 158, image: s210

in qua eius nidus suspensus fuerit, nugantur quidam. Moschi instar cum pullis suis suaviter olere, Tragus prodidit. Suspensam pennas quotannis tamquam in vivo corpo emutare, falsum comperit Aldrovandus.

ROUSSEROLLE seu Roucherole Gallorum, Alcyone vocalis est Bellonio. Rostrum habet serratum Picae Graecae seu Collurioni simile. Plumae capitis longiores cristae quondam speciem praese ferunt. Nidum si quis inversum aspiciat adarcen primo intuitu referre videtur. Sena ut plurimum ova parit, et quinque sexve excludit pullos. Cantu adeo [Orig: adeò] valet, ut omnibus canorus a [Orig: à] Bellonio praeferatur, tamque in eo indefessa, ut dies et noctes absumat; tam seria, ut vacillet, totoque corpore tremat. Inter reliquas voces has inprimis proferre videtur Toro tret, fuis, huy, tret. Aristophanes eius cantum expressisle creditur.

TITULUS II. De Aquaticis fissipedibus Insectivoris.

CAPUT I. De Arquata, Crece et Totano.

ARquatam ab arcuato rostro sic dictam, Numenium veterum, qui forte [Orig: fortè] a [Orig: à] Neomenia quod rostri figura arcum lunae recens a [Orig: à] novilunio crescentis in cornua repraesentet, ita dicitur, esse Gesnerus credit; Bellonius Elorium Aristotelis conicit. Rostrum habet circiter octo digitos longum, post tres digitos flecti deorsum incipiens, nigrum. Pennas coloris fusci varias et maculosas, ex quibus maxime [Orig: maximè] fulgent instar serici villosi, quae inter alas et dorsum sunt, in medio nigrae, in circuitu perinterstitia subruffae. Digiti sunt fissi, sed aliquatenus membrana coniuncti; quae etiam utrinque iuxta digitos descendit, et inferiorem digitorum parrem dilatat. Lingua pro tanta rostri longitudine brevissima est, et sagittae effgiem repraesentat. Femina est aliquanto minor, et maculae illae, quibus totum fere [Orig: ferè] corpus respergitur, in hac magis fuscescunt. Omnium vermium genere vescitur, eosque in plantis quibusque quaerit. Turmatim volant, ova pariunt quanta Gallinae, quaterna, pallida, mense Aprili. Carnem habent siccam, solidam, leporinae similem. In Gallia in deliciis habentur.

CREX, quae et kreko\s2, quaenam sit avis, vix a [Orig: à] recentioribus observatum est. Athenaeus Helorio similem esse dicit; Aristoteles vero [Orig: verò] crura alba habere, et posteriorem digitum quipro calce est minutum asserit. Herodotus ei Ibidis nigrae magnitudinem; Scholiastes Aristophanis rostrum acutum et serratum assignat. Bellonius avem circa Nilum visam, cruribus longis, rostro longo et nigro, nigris quoque tibiis et toto capite: collo trgore et pectore candidis, quae è terra victum petit, et in muscas debacchatur; et cum volat magnum edit strepitum, Crecem veterum esse opinatur. Pugnat cum Galgulo, et Merula, et Vireone, [Note: Arist. l. 9. c. 1.] eorumque pullis nocet. bradutte/rous2 esse Philes annotavit.

TOTANUS avis est aquatica, capite nigricante, praesertim anterius; posterius enim et magis anteriori parte ruffum est. Vertex cinereus, ut et reliqua pars prona. Alarum ima pars alba, extima nigra est, reliquae plumae in ambitu variae (s2iktai\) sunt et albicantes. Cauda palmi longitudine transversis lineis albis, nigrisque depicta, ut etiam limosae. Pennae super caudam ad medium dorsum usque albicant. Pars omnis supina alba est: in collo tamen, et superiore alarum ambitu nigricantes maculae visuntur. Totius avis longitudo ab extremo (rostro) ad pedis extremum extensae, dodrantem cum duobus palmis aequat. Rostri longitudo circiter tres digitos, collit totidem. Fidipes est, verum duo maiores digiti pedis aliquousque membrana iunguntur ut et limosae. Pedes duos palmos longi ex pallido rubent, unguiculis munitinigris. Curpus avis

page 159, image: s211

ea fere crassitie est, qua Mergulus noster rostri acuti.

CAPUT II. De Calidri Bellonii, Nigra, et Himantopode Plinii.

CAlidris Bellonii avicula est columbae magnitudine, cruribus proceris adeo, ut equo insidere videatur, unde Chevalier, id est; equitem nominarunt. Plumis optime [Orig: optimè] instructa est, ideoque longe minus carnis obtinet, quam appareat. Rostrum et crura rubra, longa, manifesto sane argumento aquaticam esse volucrem. Superior rostri pars nigricat, venter albus est: caput, collum, et pennae sub alis, et uropygio cinereae: quare Aristoteli Calidrim dici arbitramur, cuius meminit his verbis: Quin etiam Calidris, cui cinereus color distinctus varie [Orig: variè] . Radices plumarum sicut in Bistarda, et la Cane petiere (Tetracem interpretatur) rubent, sic in hac nigrae sunt. In remporibus utrinque maculae sunt binae, nigrae, quae ceu umbram prae bent superciliis, quae et ipsa alba macula insignia sunt. Priores digitos membrana coniungit, ut in pica marina, (Pie de mer) Digitus posticus admodum exiguus. Alae, ut in pluvialium corpori iunguntur, magnitudine corpori respondent. Tam parva itaque ales proceris cruribus insistens, alacriter, hilariterque in cedit, prata, stagnaque et ripas frequentat, et plerumque aquam ingreditur ad femora usque. Caro nihil ferinum redolet, sed delicatum quid, et aromaticum. In sui generis avibus, in deliciis habetur.

NIGRAM a [Orig: à] rubra differre certum est. Nigrae enim ab ipso ortu crura et rostrum atra sunt, excepta superori rostri parte, quae subrubra est. Color item huicnigrior: quin amputatis capite, cturibus, atque alis, reliquis corporis partibus Palumbis colorem inter cinereum, et nigrum videbitur referre. Sin sermo sit de Calidribus, quae iam pennas mutarunt, distinguendusque color ab iis, quae prioribus etiamnum vestiuntur, asseremus nos Pluvialem aliquando observasse in autumno nigram, adeo ut post mutationem plumarum eum non agnosceremus: nihilominus tam huic, quam alteri pedes nigri sunt. Fetus earum mense Aprili prostant, maculis undique Ortygometrae instar (d' un Ras le) consepersi, cum alioqui hieme tantum apparenat. Adhanc reducit Aldrovandus Gambettam Italis dictam: Quae est capite, collo et pectore cinereis et maculis fuscis plurimis, undiguaque respersa. Alarum pennae rectrices nigricant, corporis cinereae sunt, in dorso et alis ad ruffum vergentes, venter candidus est. Rostrum nigrum: oculorum iridem ex luteo subviridem niger circulus amit. Pedes ex luteo rutili, quo colore potissimum a [Orig: à] nigra Calidri Bellonii discrepat. HIMANTOPUS a [Orig: à] flexitate crurum ita dicta, quam alii Hoemotopoda, a [Orig: à] rubedine pedum vocant, a [Orig: à] Gesnero ita describitur. Rostrum digitos fere quatuor longum est, caput parvum, collum digitorum quinque, reliquum corpus, quod leve, et gracile est, instar avium palustrium fere, quas Gallinulas aquaticas vocamus, digitorum sex, cauda quatuor, crura quindecim. Color rostri nigricat, in capite, et collo prono fuscus: dorso, et alis niger, pauco subvitidi admixto, si diligentius intuearis, cauda cinerea. Partes prone omnes, et latera quoque albi coloris sunt, Crura sanguinea digitis duntaxat ternis, sicut in Bistarda, Oenade Rondeletii, Morinello Gaii, Struthioca. melo, Pluviali, et Cane Petiere Bellonii, eiusdemque Pica marina: quorum medius lo~giusculus, brevissimus interior: iungitur autem medius cum exteriore brevissima membranula, tamquam palmipedum. Poplitum cavitas insignis est, articulo tam flexili, ut in sceleto etiam tibia ad femur tota reflectatur. Videtur sane non cursu tantum valere, sed etiam volatu haec avis: quoniam oblongae eius alae sunt, ita ut longissimae earum pennae caudam, seu uropygium, duobus, aut amplius digitis excedant. Oppianus

page 160, image: s212

hoc novum in eis, quod maxilla inferiore fixa, superior solum in ipsis moveatur notavit; sed in descripto, nihil ab aliarum avium natura variat.

CAP. III. De Gallinulis Aquaticis in genere et in specie, de quibusdam.

GAllinulae aquaticae hoc commune habent, quod eis sit corpus gracile et adductum. Caput parvum, pennae variae. Rostrum longum, modice [Orig: modicè] inflexum, nigricans. Ventrem et supinam eam capitis partem, quae inter rostrum et collum est candida. Crura oblonga, digitum, qui pro calce est admodum brevem; quaedam etiam eo carent. Plumas ad media tantum crura descendentes. Vermiculis potius quam [Orig: quàm] piscibus vescuntur; quamvis et ex his minimos comedant. Circa initia autumni in Helvetiam adveniunt; hiemis exitu denuo [Orig: denuò] avolant. Aucupium earum mane [Orig: manè] ante solis exortum fit; aut vespere, quo incipiente tam sublimi volatu evehuntur, ut non amplius appareant. Ob carnem suavem et teneram, in deliciis mensarum habentur. Species ipsarum sunt Chloropus, Erythropus, Ralla Anglorum, Rhodopus, Phaeopus, Ochropus, Melampus, Poliopus, Erythra, Ochra, Hypoleucus, Gallinual serica, et Scolopax.

CHLOROPUS est triplex Maior quatum altera Fulicam et magnitudine et corporis figura refert, tota rostro longiusculo, sursum parumper elevato; altera Italis, Porzana dicta, collo et capite nigricantibus, Dorso cum superiore alarum parte castaneo; inferiore ventre toto albido, femoribus plumis cinereis usque ad genua coopertis. Tertia Gesneri, quam Glottidem Aristotelis esse credit, colore est fusco, cruribus viridibus. Vocen imstar fistulae argutam edit. Germanis Glutt dicitur. Praelongam exserit linguam unde ei nomen. Hanc initio blandita peregrinatione (cum Coturnicibus) avide [Orig: avidè] profectam, paenitentia in volatu cum labore scilicet subit. Reverti in concitatam piget, et sequi; nec unquam plus uno die pergit, in proximo hospitio deserit.

ERYTHROPUS vel est Maior, vel Minor, de utraque nihil singulare occurrit. RALLAM Anglorum aquaticam intellige, cuius rostrum et crura sunt rubra; plumae undique magis cinereae, quamque male [Orig: malè] volare, sed egregie [Orig: egregiè] pugnacem esse, Bellonius prodidit. Montana et silvestris in Ericeto degere solet. Ortygemetram esse credidit Bellonius; Perdicem rusticam Gesnerus.

RHODOPUS nihil habet singulare. Sedne de aliis praeter descriptionem, quam apud Aldrovandum et Gesnerum invenies, quicquam. In Ochropode maiore septem distincti colores apparent, nec digitus posterior pedis visitur. Medio lingua in oblongum mucronem desinit. Minori collum est quam [Orig: quàm] ceteris altius.

ERYTHRA, quam Germani Mattkerca vocant, vocem et clamorem edit, quo sonus fullonum lanas ferientium repraesentatur.

OCHRA a [Orig: à] totius fere [Orig: ferè] corporis colore subviridi, sed sordido et obscuro sic dicta est.

De HYPOLEUCO, quam Germani Fysterlin appellant, nihil habeo quod dicam.

SERICA ideo [Orig: ideò] dicitur, quod [Orig: quòd] color ater in ea holoserici instar splendeat.

CAPUT IV. De Scolopace seu Perdice rustica, Rusticula silvatica, et Scolopace seu Gallinagine minori.

SCOLOPAX avis, a [Orig: à] rostri figura, quod instar pali longum et rectum habet ita dicta (palum Graece [Orig: Graecè] s1ko/lopa dicunt) Volaterrano Aristotelis Alectoris, sed falso [Orig: falsò] ; vulgo [Orig: vulgò] Graecorum culo/rnis2, Herodiano Silvestris Perdix, Martiali Perdix rustica, nonnullis Rusticula maior, Alberto quod suavis et

page 161, image: s213

pinguis sit Ficedula, plaerisque populis Beccassa, Germanis Schnephun et Rietschnepf, dicitur. Similes ipsi quasdam in Frisia aves facit Gesnerus. Ea, quae Vulpnominatur vulgo, rostro et pennis colore illi confertur, sed magnitudine vincit. Item Grutte dicta rostro. Magnitudine est Gallinae, colore [Note: Arist. H. A. l. 9. c. 26.] Attagenis, ut Aristoteles prodidit. Rostri, quod longum, anterius asperiusculum, pars superior ultra inferiorem extenditur. Linguam habet gracilem, oblongam, nervosam. Crura fere [Orig: ferè] rosei coloris. Felle carere vulgo crditur, quod apud Bellonium legimus.

[Note: Locus.] Nullibi non invenitur, in Gallia, Suecia, Helvetia. Non ubique tamen iisdem in locis, necsemper Aestate in altis Pyrenaei, Helvetiae, Sabaudiae et Arverniae montium iugis degit. Hieme cibi gratia ad campos et silvas caeduas descendit. Circa Brixiam principio Autumni, in Helvetia mense Octobri capitur. A Germania inferore aestate recedit, in fine Autumni redit. Aquas inprimis tepidas, loca pulverulenta et humida, sepes, et hortos amat. Cibus ipsi vermes. Spiritu in cava immislo, unde sonus etiam procul audiatur, eos extrahere, proditum a [Orig: à] nonullis. Visi, qui ex farina fagotritici cum aridis ficubus pascebantur. Volatus debilitatem cursus velocitare natura [Orig: naturà] compensant. [Note: Arist. H. A. l. 9. c. 26.] Cum proximam sibi aucupes existimant, longe [Orig: longè] recessisse inveniunt, Oculis est obtusioribus, quamvis grandes habeat; odoratu potius cibum quaerere creditur. Homine delectari ab Aristotele relictum.

Habetur inter ciborum delicias, [Note: Gesner. in Ornithol.] sed postponitur Perdici. Aliqui deplumatum exenteratumque in furno torrent et cremant, remedio calculosis futurum.

RUSTIGULA SYLVATICA, Rusticula palustri maiore, maior est. Gallinam enim fere [Orig: ferè] aequat. Colore saturiore, rostro minus longo, ventre albicante, cruribus cinereis. Tendiculis seu laqueis capitur.

SCOLOPAX seu Gallinago minor, et Scolopax minor, Molliceps Aristotelis quibusdam, dorsum habet eiusdem fere [Orig: ferè] cum Alauda coloris. Rostrum canaliculatum, maculosum, in extremo nigrum, quatuor digitos aequat longitudine. Alae extensae maculam albam in extremitatibus ostendunt. Quae ab Aldrovando exhibetur, rostrum habebat palmi longitudine canaliculatum, latiusculum, nigrum, tuberculis quibusdam asperum, in extremo acutum, cuius superior pars inferiorem aliquantulum longitudine excedebat. Lingua longitudine rostro fere [Orig: ferè] par erat caniculata, in extremo cuspide acus instar acuminata.

Frequentem in locis mediterraneis Gallia vider, nec Batavi eadem [Orig: eâdem] carent. In Germaniam circa aequinoctium vernum venit, si Longolio credimus. Nec a [Orig: à] marginibus stagnorum et lacuum recedere idem affirmat. Migratoriam inde colligas. In dissectae ventriculo intio Decembris, scarabaeos, et vermes albicantes, tenues, oblongos, quales farinarios appellant, in venit Gesnerus. Neque in caveis, neque in aviario vivere dignatur. Vocem auditam (haec talis est, utsi quis cultrum per serram ducat) pluviae pronosticon quidam faciunt.

CAPUT V. De Gallinula terrestri, et alia Chloropode.

HUC et Gallinulam terrestrem et aliam Chloropodem Fulicae similem Bellonii refero. Illa circa Verbanum lacum Polle, a [Orig: à] Germanis aucupibus Hoggeschar, quod [Orig: quòd] turmat im iuxta sepes decurrant, dicitur. Gesnerus Rallum terrenum, seu Trochilum terrestrem dicit. Corpore est brevi, crasso. Digitis pro sua magnitudine longissimis. Postremus ad anteriores circiter dimidiam longitudinem obtinet. Vocem eius dicunt asperam ger, ger, ger serpentum instar. Capta sciuri vocem, si fides referentibus imitatur. Angli ceu lautissimam inter segetes capiunt.

De GALLINULA CHLOROPODE alia, ita Bellonius. Necessario [Orig: Necessariò]

page 162, image: s214

plane [Orig: planè] Gallinulam aquaticam (la Poulette d' eau) a [Orig: à] Fulica, et Fulica maiori (de la Prle, et Macroule) separavimus: quoniam aquae non innatat, nec palmipes est. Pullettae autem aquaticae, sive Gallinulae nomen a [Orig: à] similitudine cum iam dicta impositum est, etsi multo minor sit, maior tamen Ralla, adeout de utraquc hac particeps esse videatur. Aucupes, quibus ostendimus, cum Fulicae similem esse cernerent, magnitudine tantum differre aiebant, hancque ad perfectam necdum aetatem pervenisse. Unde nos diligentius peculiares aliquas notas discriminantes investigavimus. In quibus ea praecipue [Orig: praecipuè] fere est, quod [Orig: quòd] haec Gallinula pedibus sit viridibus, et non absimilibus Botauri, neque etiam ita planis, nec denique lata membrana coniunctis, ut in Fulica. Cauda etiam Gallinulae longior est. Macula frontis item minor. Colore Rallo similis quidem, sed ad Fulicae colorem tendit: quare ex primo aspectu Rallum esse putabam, sed cum diligentius inspicerem, animadverti, palpebras oculorum candidas esse, quod Rallo non convenit, sed neque Fulicae. Candae binae pennae albae sunt, utrinque nempe [Orig: nempè] una. Sub pectore nonnihil ad cyaneum, sive caeruleum vergit. Dorsum colore est castaneae intenso. Aliç item aliis nigriores sunt, et alarum plicas albas habent, et aliam insuper albam lineam in minori ala, quam primae plumae eius per calami longitudinem constituunt. Idem cibus reperitur in eius ventriculo, qui in Rallo, et Fulica. Os sterni et ischion, sive os coxendicis ab aliis avibus habet diversa, ettiam a [Orig: à] Fulica. Caro Gallinulae coctu facilis, ac tenera est, ossa fractu facilia, inglues ampla, iecur quoque fragile, ceterum intestina, et reliquae partes internae, ut in Fulica. Assa eius dem cum Fulica saporis est. Nidificat, et pullos alit, et educat, ut Rallus.

Huc pertiner illa quam CORRIRAM vocant, avis rostro pro corporis proportione crasso, pectore, et alis supernis albicantibus, cetera nigra.

Nec PORZANA MINOR, quae Mediolani Girardina a [Orig: à] Gallinularum aquaticarum censu eximenda est. Rostrum habet breve, qua caput angit flavum, et in extremitate nigrum, pedes atros, ventrem album, pectus, dorsum, alas, colore fumido, albis maculis consperso, alarum pennas maiores nigras, etc.

CAPUT VI. De Trynga.

DE Trynga, Iuncone, et Cinclo hoc duntaxat Aristoteles prodidit, quod [Orig: quòd] caudam motitent, lacus et flumina petant. Trynga Turdo aequiparetur, Cinclus et Iunco minores sint. Hinc factum, ut diversae Aves pro iis ab Auctoribus obtrudantur, haud paucae tamquam congeneres referantur ad eas dem. Turnerus eam totam pullam, ea parte, quae podicem tegit, quaeque candida est, excepta [Orig: exceptâ] , facit. Breves volatus facere, in stagnis quae nobilium aedes obducunt, et in piscinis apud Anglos plaerumque degere, si quando periclitatur, ad arundineta densiora confugere, adicit. Germani quidam Tryngam nigram totam, fidipedem, candido vertice ad rostrum usque demisso, pedibus altis, et nigris, caudam continue [Orig: continuè] motitantem, et loca aquosa incolentem ponunt, ad eandem Gesnerus avem quae Claronae Wasser Trostla, id est, Turdus aquaticus nominatur, rostro brevi, cruribus altis, fidipedem, refert. Aldrovandus aliquotad Tryngam reducit, quas alii ad Cinclum retulere.

[Note: Genera.] Prima ei ex illis quas Giarolos et Giaroncellos in Italia vocant, Turdo magnitudine par. Rostro duos digitos longo, nigro, in extremo nonnihil recurvo. Lingua acuta paris fere [Orig: ferè] longitudinis. Capite superno, collo, dorso, et alis fuscis ad colorem castaneae nonnihil vergentibus, oculorum ambitu, mento, pectore, ventre, et Uropygio albicantibus. Digitis tribus anterioribus ad medium fere [Orig: ferè] palmum exporrectis, posteriore brevissimo. Inter anticorum extimum et medium membranula est divaricationis initio, quae inter alios desideratur.

Tertiam Bellonius ad Gallinaginem minorem refert, Gesnerus Samethunle [Orig: Samethünle] esse putat, uterque Cinculum Aristotelis esse opinatur. Corpulentia est fere [Orig: ferè] ea dem cum Scolopace minore simpliciter dicto: plumarum tamen colore differunt, et rostro, quod [Orig: quòd] utrinque quidem tenue, longum et acutam est; praecedentis tamen in extremo maculatum est, et crassiusculum. Maculis albis in capite et universo collo maculatur. Pectus vero [Orig: verò] , totusque venter, femora et plumae sub cauda nivem candore aequant. Ripas potissimum et loca, quae bono aliquo odore recreant, et moschum redolent, frequentat.

Quartum inter cincolos reposuit Turnerus. Alauda est maior, colore in tergo nigro, ventre albo, tibiis longis. Vere circa fluminum ripas colamosa est Breves et crebros facit volatus. Anglis Hirundo Aquatica dicitur.

Quinta ex Motacillis credita, Pilwendegen, et Pilwegichen Germanis in Misnia vocatur. Palmipes quidem non est, sed rostrum longum, molle, cinereum: crura alta habet. Duo ipsius sunt genera, Maius et Minus. Hoc magnitudine Merulae, tergo cinereo, ventre albo.

[Note: Locus.] Flumina colit, et in ripis vagatur. In arenis nidificat et in cubat, interdum inter saxa ova ponit. Supra octo pullos uno tempore non excludit.

[Note: Victus.] Muscis, vermibus, et pisciculis vescitur. Domi, pane et malorum vescitur [Note: Ingressus] putaminibus. Singulari in muscis capiendis arte pollet. Lento enim suspensoque gradu accedens, rostro elevato primum designat, tum captam praedam deglutit. Mansuefacta conclavia ab araneis purgat.

[Note: Vox.] Vocem noctu lacrimantis instar edit.

Quartae congenerem Merulam aquaticam Gesnerus facit, quam Germani Bacchamsel, Lucarni et circa Verbanum lacum Folot vel Folum d' acqua nominant: nec non cornicem aquaticam, Sturno paulo [Orig: paulò] minorem, quam in Alcyone describit.

CAPUT VII. De Iuncone et Cinclo.

IUnco xoini/kos et xoi/niklos, quod in iuncis libenter degat, quae Graeci s1xi=nhs2 nominant, ita dicitur. Aristoteles Trynga [Orig: Tryngâ] minorem, Alaudae amicam facit. Addit, fluvios et lacus petere, ac caudam motitare, Bellonius pro ea quandam ostendit, quae Gallis Alovette de mer, seu Alauda marina dicitur. Est quidem haec eiusdem cum Alauda magnitudinis, rostro oblongiusculo; cruribus nigris gracilibus et oblongiusculis, lingua [Orig: linguâ] nigra universum rostrum longitudine aequante; linea alba sub alis insignitur, et dum volat eiusdem fere [Orig: ferè] est cum Galerita coloris: sed quia maritima est, nescio an pro Iuncone sumi vel possit, vel debeat. Aldrovandus aviculam, quae Passere d' acqua vocatur pro Iuncone ponit. Passeris est magnitudine, rostro nigro candiculato, satis duro et in extremo adunco. Lingua candiculata [Orig: candiculatâ] , et qua desinit bifida et duriuscula. Cauda tres digitos longa denis pennis constante. Mas a [Orig: à] femina hoc solum differt, quod [Orig: quòd] in hac colores sint magis obsoleti; in illo magis vegeti.

Congenerem facit eam, cui eadem species, rostri pedumque conformatio, et colore tantum variat. Collum pronum, et pectus albicant, sed venter totus ex cinereo ad fuscum vergit. Ceters fusca est. Turnerus dum Parum silvestrem pro Iuncone obtrudit, vehementer fallitur.

CINCLUS Graecis ki/gklos, Suidae nisi loca sint corrupta, kighlo\s2 et kigki/los, boukoli/nh Hesychio et Varino, quod armenta sequatur, tertia est ex illis avibus, quae caudam motitant, et circa stagna et flumina versantur. Caudam motitare praeter Aristotelem, Aristophanes in Tympanistis prodidit. Volaterranus palmipedem esse scripsit, sed falso [Orig: falsò] . Suidas gracilem et nullo ferme [Orig: fermè] corpore scribit. Gesnerus cum

page 164, image: s217

rostro recto nigro et longiusculo, ventre albo, pectore cinereo, cauda brevi ita ut eadem alarum longitudo sit, alis, dorsoque fuscis, cruribus ex ruffo fere [Orig: ferè] luteis facit. Bellonius secundam Gallinaginis minoris speciem Cinclum Aristotelis esse putat. Idem Gallinaginum minimum genus, Cinclum minorem appellat. Tertia inquit Gallinaginis minoris species primo generi magis quam [Orig: quàm] secundo similis est. Rostrum enim sicut Scolopaxmaior, crassiusculum habet, et in extremo maculatum. Dorsum Sturno simile. Aliquibus Deux pour unappellatur. Duae enim huius generis, pretio unius maioris vaeneunt. [Note: Aldro. Ornith. l. 20. c. 56.] Aldtovandus de ea quam exhibet, an apud mare etiam degat dubitat. Magnitudine inquit Motacillam aliquanto superat. Color totius fere [Orig: ferè] corporis inter fuscum et cinereum ambigit, sed alarum pennae maiores subnigricant. Venter et femora albicant. Rostrum nigrum tenue, et longiusculum. Crura nigra, brevia et exilia.

Congeneres ipsi duas alias facit, quarum quoque Icones exhibet. Prior sub Cincli minoris nomine describitur. Altera iisdem quidem est coloribus, sed caudam albam et lineis nigris transversim secantibus ornatam habet. Rostrum quoque qua [Orig: quâ] capiti iungitur crassiusculum, et sensim deinde magis magisque attenuatum. Quia posteriore sui parte debilis est, suapte [Orig: suaptè] et per se nidum non construit, sed in alicnis parit. Apud homines vivere non dedignatur. Captam maxime [Orig: maximè] mitescere tradit Philosophus. Videtur in Cotyis Thracum Regis convivio apud Athenaeum apposita, ki/ghlos quidem ibi exstat, seu ki/gklos2 legendum esse censetur.

CAP. VIII. De Vannello et Cercione Ave Indica.

VANNELLUS seu quod [Orig: quòd] alis instar vanni aut ventilabri commotis strepitum excitet, seu aliam ob causam ita dictus, Fulica quibusdam, Stymphalis veterum aliis, sed falso [Orig: falsò] ; quibusdam a [Orig: à] voce, )*aic, sive Capella, [Note: Bellon. de Avib. l. 4. c. 17. Plin. H. N. l. 11. c. 37.] Bellonio Parrus, Parus, vel Parcus de quo apud Plinium, dicitur. Alcyoni congenerem. Gelenius facit, Pluviali Gesnerus. Candidos reperiri audivit idem, nisi Lari fuerint. Sine crista, iique aliquando colore fusco, et maculis variis observati alibi. An Tremulus avis in provincia Salernitana dicta, quae minor est Gallina [Orig: Gallinâ] , coloris fusci, alte [Orig: altè] clamans, et velocissime [Orig: velocissimè] volans, quaeque prope [Orig: propè] mare teste Villanovano versatur, et cum super terra incedit, cauda tremit, unde ipsi nomen, sit eiusdem generis, disquirendum cum Gesnerorelinquo. Exactissime [Orig: Exactissimè] a [Orig: à] Bellonio describitur. Magnitudine inquit Plaridem vix excedit. Densis admodum plumis contegitur, quae in radicibus suis quae corpus attigunt, omnino [Orig: omninò] nigricant. Color enim alius est in parte exteriori. Avis inversa, supinaque collocata, et alis eius extensis magna plumarum pars in ventre, et in femoribus nivei sunt candoris. Alae in superiori quoque parte niveae, in inferiori nigricant. etc. Hepar habet magnum, in duas partes utrinque divisum. Fel in ea reperire Bellonius non potuit. Intestinum appendices habet.

Circa lacus et amnes versatur: aquas tamen non ingreditur, sed in planis et erica consitis, ut plurimum degit.

[Note: Victus.] Vermibus, muscis, ciadis, bruchis, scarabaeis et aliis vescitur. Albos lapillos deglutire, certum est. Aestate sola volat, hieme gregatim, et tam frequenti numero, ut prata etiamsi amplissima vix totum agmen capiant. Alis est obtusio ribus, et inter volandum magnum strepitum edit.

[Note: Vox.] Vocem videntur Germani et Galli per nomen ipsi inditum expressisse. Illi Kiwity hi Dixhuict vocant.

[Note: Partus.] Dum pullos fovet, ad hominem a [Orig: à] quo nidum inquiri suspicatur proxime [Orig: proximè] accedit, et velut deditionem simulat, donec a [Orig: à] nido abduxerit, saepe [Orig: saepè] multae unum hominem ita persequuntur, ut eo facilius a [Orig: à] nidis abducant.

[Note: Usus.] Habetur in ciborum in Gallia deliciis, et eodemquo lepus pretio

page 165, image: s218

venditur. Adeo [Orig: Adeò] pinguescit, ut saginata videatur. Gesnerus boni saporis et probi, sed levis et tenus alimenti esse comperit.

De CER CIONE quam Capellae seu Vannello praemittere debuit, caudam enim motitatita Aelinus. In India avis ad Sturni magnitudinem accedens, variis colorib picta nascitur, quae et humanam vocem effingit, et Psittacis vocalior, et maiore est docilitate ac ingenio: non tamen humanum victum ae quo animo sustinet, sed libertatis desiderio famem potius quam [Orig: quàm] servitutem deliciis ciborum refertam amplectitur. Urbes, quas Alexander in India excitavit, et Macedonibus incolendas dedit, ut Bucephala cum adiacente agro, et Cyropolis, aliaeque ideo Cercionem appellant, quod similiter caudam, atque Cinclus movet.

CAPUT IX. De Pluviali et Charadrio.

PLUVIALIS, Rhintace forte [Orig: fortè] Plutarchi, quia nihil in eius intestinis excrementi reperitur, in agro Bononiensi Pivier, Galis Pluvier, Germanis Pulver et Pulross audit. Quomodo antiquis vocetur, ignorare se fatetur Bellonius.

[Note: Genera.] Duo eius genera, flavescens unum, cinereum alterum, quod Itali montanum vocant. Pulli Guillemot privatim vocantur. Illud Palumbi est magnitudine. Rostro brevi, rotundo, nigro, acuto, et in extremo nonnihil adunco, lingua triquetra, totam inferioris rostri canalem implente, prona parte fere [Orig: ferè] cornea retusa. Pennae superne [Orig: supernè] fusco albo luteoque coloreus ita distinguuntur, ut ferratae appareant; cauda quoque lineis fuscis luteis intersecatur. Postico digito caret. Inter anticos tres membranula intericitur, maior inter medium et extremum [Orig: extrèmum] , minor inter eundem et internum. Bellonius plumas eius lutescere scribit, seu maculis luteis respergi.

[Note: Locus.] Frequens est in Gallia, in Helvetia rarissima. Bononiae non raro [Orig: rarò] in foro venditur.

[Note: Victus.] Rore victitare prodidere quidam, quod in ventribus earum nihil inveniatur. Nihil falsius. Ex humidis campis vermes eruit. Scarabaeos in dissecta. Invenit Bellonius. Lumbricos edere asserit idem, quia solum intestinum ieiunum habet. Ideo [Orig: Ideò] in eo nihil invenitur. Migratoria est. Aestate nulla in Gallia cernitur, vere paucae. Non minore numero, quam quinqua genario volant. Volaturae ventum sequuntur, raro [Orig: rarò] adverso tendunt, ut Bellonius prodidit.

[Note: Vox.] Vox ipsis huit, huit sibilo qui porrectis labiis edi solet similis. Noctu solae degunt; summo mane diversis in locis sparsae conspiciuntur, quartamque aut dimidiam milliarii partem occupant. Imminente die, ut simul conveniant, sibilum, sese mutuo vocantes emittunt. Uni in toto grege tamquam Regi obeditur. Huic vox maxime [Orig: maximè] sonora. Ad auditum undique confluitur. Aucupes Appellatorem vocant. Inter Cupedias in Gallia ponuntur. Ita ut in hominem delicati cibi nimium appetentem, ne Pluviali quidem opposita contentum fore, alicubi tamquam proverbio dicatur. Apparanda non exenteratur.

Pluvialem Cineream Aristotelis Pardalum [Note: Aldro. Ornith. l. 20. c. 65.] esse credit Aldrovandus, tum quod tota fere [Orig: ferè] fit cinerea, quod de Pardalo prodidit Aristoteles; tum quod maculata, unde Pardalo nomen. Pluviali simpliciter dicta est aliquanto maior. Rostro paulo [Orig: paulò] crassiori et longiori, postico digito admodum exiguo. Tota fere [Orig: ferè] cinerei est coloris, et multis undique respergitur maculis, quae inter cinereum, et castaneae colorem ambigunt. Alae caudam quae brevis est, excedunt. Magna ex parte gregatim volat, nec singularem videris, quod apud Aristotelem legimus. Vocem frequentem nec gravem emittit.

Huc refer illam, quae Pluvialis Maior Aldrovando. Rostro est procero, supina parte per pectus, ventremque candicat. Maiores alarum pennae nigricant, pedes sunt longi, et ad caeruleum vergunt. Digito posteriore fere [Orig: ferè] caret.

page 166, image: s219

CHARADRIUS Gazae Hiaticula, quod [Orig: quòd] circa fluminum alveum et rivorum hiatus versetur, qualis Aristoteli avis sit, ignoratur. Nam colore et voce pravum esse, noctu apparere, interdiu aufugere, quod de suo Philosophus reliquit, multis avibus competit. [Note: Arist. H. A. l. 9. c. 11.] Et cum Aristoteles Icterum Chloreum seu Galgulum vocet, haud verisimile videtur, eam avem Charadrium esse, quam in Perside et raro [Orig: rarò] quidem reperiri; atriis regum requiri, quod multi ei propter auxilium quod ictericis [Note: Helidor. l. 3. Histor. Aethiop.] praestare creditur, Albertus ex Heliodoro, Aeliano et aliis asserit. Aldrovandus pro Charadrio aviculam exhibet corpore toto ex cinereo fuscam, Rostro brevi, si cum aquaticis, longo, si cum aliis conferas. Capite toto nigra vitta cinctam, cruribus oblongis et gracilibus, colore ad rutilum accedente, fronte et collo candicantibus, pedore nigrescente. Quia interdiu latet, noctu progreditur, dedit proverbio locum. xara/drion mimou/menos, qui rem utilem occultat, dicitur. Ictericos solo aspectu sanare multi produnt. Philes Rubetam spectantem ictericia [Orig: ictericiâ] affici, rursus Charadrion, liberari nugatur.

TITULUS III. De Avibus Fissipedibus Herbivoris.

CAPUT UNICUM De Grue.

[Note: Martialis.] AVis quam Gruem Latini a [Orig: à] gruendo, Poetae Palamedis avem, quod is Troiano bello, quatuor literas f c x et q, ordinem aciei, et tesseras a [Orig: à] Gruibus didicisle dicatur, vocant, Graecis communiter gerouno\s2, quod colore cinereo et quasi cano tamquam ge/rwn appareat; Tyrrhenis Tiris, et s1uristh\s2, Polyrrhaenis se/rths2 appellatur. Genera ipsarum [Note: Venet. Rerum Orient. l. 1. c. 64.] apud Tartaros plura Venetus observavit. Sunt quaedam alis nigris: aliae candidae, pennas oculis aurei coloris plenas habeantes. Nonnulae parvae, pennis longis rubro nigroque colore perunctis instructae; quaedam denique magnae, grisei cinerei coloris, oculos rubros et nigros habentes. In Cuba duplo nostris sunt grandiores. In alia Americae parte rubras colore coccineo Columbus observavit.

[Note: Descriptio.] De descriptione non est quod simus solliciti. Collum ipsi duos dodrantes longum, quod Philoxenus seu os Eurixidis [Note: Athen. Dipnos. l. 1.] F. seu Cytherius, gulae circa pisces mancipium, sibi optabat. Anterior eius pars ad latera nigricat, prona albet. Vertex cum macula rubente niger. Omnia reliqua cinerea praeter maiores alarum pennas. In alis retro [Orig: retrò] versus caudam pulvae et crispae sunt, quas auro et argento ornatas iuvenes pilis affigere folent. Arteria aspera penitus in carnem ad os isternon inseritur. Ideo [Orig: Ideò] non mirum ex tam longinquo audiri.

[Note: Locus.] Nulla non in orbis parte visuntur, universum enim fere [Orig: ferè] , caloris amicae, peragunt. Circa Hebrum, Strymonem et Cnistrum magna ipsarum copia. Ex Thracia, ubi aestate vivunt, hieme ingruente traiciunt in Lybiam: ibi in Aegypto et in Aethiopia hiemem [Note: Aelian. H. A. l. 3. c. 13. Plin. H. N. l. 4. c. 11.] transigere Aelianus prodidit. De Tartaria superius diximus; quae vero [Orig: verò] de Pygmaeis Plinius habet, fabulosa sunt. Cibus ipsis fruges, et herbae.

[Note: Victus.] Illud et Suidas innuit, cum dicit, ge/ranoi gew/rgou kate/nemon to\ xw/ran e)sparme/nhn, newsti\ puri/nw| si/tw| Grues agricolae depascebantur agrum noviter tritico satum; [Note: Mantuan. l. 1. de colum. temp.] et Mantuanus cum scribit.

Strymoniae de more Gruis, quae seminacampi Iacta legens aequae tepido sub sidere libra.

Hoc apud Claudianum legitur.

E Nilo Pygmaea Grues post bella remenso Ore legunt rubri germinacaramaris.

Putantur tamen et serpentibus interdum vesci.

[Note: Partus. Aelian. H. A. l. 5. c. 2.] Moventur in Venerem cum obvio vento ad occidentem fugiunt. Femina stante ut Passeres, non sedente ut Gallinae, coeunt [Orig: coëunt] . Ova bina, inter quae lapidem fortuito etiam inventum deponere solitas, Albertus Coloniae per

]

page 167, image: s221

annos aliquot observavit, nec plura pariunt. Quomodo excludant, a [Orig: à] nemine quantum sciam hactenus proditum est.

[Note: Vox. Virgil. Aeneid l. 10. Lucret. l. 4 Aristoph. in Avib.] Vocem ipsarum Graeci per klagga/zein vel kla/zein; Latini per clangere et clamare exprimunt, quod intenso et magno cum impetu prolata vociferentur. Aristophanes ge/ranon krw/zousan nuncupat. Q. Calaber tanufqo/ggous2, id est longum et protensum sonum edentes dicit.

[Note: Aetas.] Aetatem earum diversi diversimo de [Orig: dè] definiunt. Honorius anno octavo senescere tradit. Leonicus Tomaeus quadraginta continuis annis unam [Note: Arist. l. 5. de gen. c. 5.] domi aluit. Aristoteles pe~nas Gruum in senect ute nigrescere tradit. Seu quod pennarum earum natura albicet, plusque humoris senescentibus iis constituatur, quam ut facile [Orig: facilè] putredini pateant: seu quod terrestris humidi ipsarum natura a [Orig: à] calore imminente non satis concoquatur. Solinus fulvas reddi scribit. Ingrediendo pedes ante se iaciunt, et implumes tam celeriter aliquando currunt, ut cursu hominem vincant.

[Note: Volatus.] Nec minor Volatus velocitas. Cyrus per intervalla locorum suos ta bellarios ita disposuisse legitur, ut fatigatis recentes et nocturni diurnis succederent; sic volantes Grues superarentur.

[Note: Plutar. in Aristotele. Aelian. H. A. l. 2. c. 1. Tzetzes.] De Migratione mira ab Auctoribus produntur. Ex Graecia Maemacterione in quem Aequinoctium incidit, discedere notavit Plutarchus; ex Helvetia XI. Septembr. audivit Gesnerus. Thraciam relictam ad Hebrum fluvium conveniunt, et in turmas disponuntur. Maxima nata luftrato ter exser citu, corruit; sepulta [Orig: sepultâ] ad iter in Aegyptum accinguntur. Volant alte [Orig: altè] , seu ad prospiciendum, quod Plinio et Isidoro placuit, seu ut, conspectis in tempestatem nubibus in terram sese referant. [Note: Plut. de sollert. Animal.] Exacte [Orig: Exactè] secundum ventum servant. raro [Orig: rarò] contra impetum nisi fugiendo nituntur. Et in tergo praeter volantium colla et capita reponunt. In volatu trianguli formam efficere animadversum ab Aristorele. Eius autem summo angulo aer [Orig: aër] ab iis adversus pellitur: [Note: Cicer. 4 de Nat. Deor. l. 2.] deinde sensim ab utroque latere, tamquam remis ita pennis cursus avium levatur. Basis trianguli ta~quam [Note: Plutarch. l. c.] a [Orig: à] puppi ventis adiuvatur. Tempestate mota [Orig: motâ] , vel in triquetram figuram [Note: Lucan. l. 5.] conducto agmine cuspide eius circumfluum aera [Orig: aëra] scindunt, vel immixtae glomerantur in orbes, vel contentae in sinum falcataeque feruntur. Literam ypsilon quibus dam exprimere; A vel A aliis creduntur. Unam sequi ordine literato, et pennarum notis inscribi aera [Orig: aëra] , certum est. Ducem quem sequantur ex robustis et seni oribus eligunt. Ubi eum defatigatio, quia non habet, ubi nitatur, coeperit, proximam iis vae acquievere substitu unt; eaque vicissitudo in omni [Note: Arist. H. A. l. 9. c. 10.] cursu servatur. In extremo agmine per vices qui acclamet, dispositos habent, et qui gregem voce contineant. Excubias habent nocturnis temporibus, lapillum pede sustinentes; qui laxatus somno et decidens in diligentiam coarguit. Ceterae dormiunt capite subter alam condito, alternis pedibus insistentes, Dux cum aliis erecto providet collo ac praedicit. Lapidem decessuras deglutire auri indicem post quam deciderit utilem, seu ut ita facilius ventorum turbini pondere resistatur, quod Aelianus voluit; seu ut de via fessae, et quietem parantes, iactu terram et aquas explorent, quod Aristophanes Byzantius credidit, pro didere quidam. Rostro eum suscipere, ne in volatu navis instar fluitent, Maximus Tyrius scripsit; ut vocem Taurum montem Aquilis plenum cohibeant, alii: Falsum id Aristoteles [Note: Plin. H. N. l. 10. c. 23. Solin. Polyhist. c. 10.] reliquit: Iapides pedibus complecti, cum digiti iis in curvantur ex Alberto habemus. Certum est, inquit Plinius, Pontum transvolaturas, primum omnium angustias petere, mter duo promontoria Criu metopon et Carambim; mox saburra [Orig: saburrâ] (sed non ut alantur, quod Aelianus fabulatur) stabiliri. Cum medium transierint, abici lapillos è pedibus, cum attigerint continentem è gutture et arenam. Cum ab Aegypto in Europam avolant. Duces non adhibent.

[Note: Affectus.] De Antipathia hoc duntaxat

page 168, image: s222

occurrit, ab Aquila infestari. Ita inter se interdum ira exardescere, ut dimicantes capiantur. Visus aliquando mas feminae ad internecionem usque undecim vulnera inflixisle, quod pullos quo minus se sequerentur, abstraxisset, si Alberto fies est. Quae de Pygmaeorum cum Gruibus pugna ab Aristotele, [Note: Arist. H. A. l. 8. c. 12. Strabo. l. 1. Geogr. Hesiod. in Die. Theophr. l. de signis tempest.] Philostrato, Menecle et aliis produntur, fabulosa esle ex Strabone cognosces. Adventur earum, Arationis tempus indicat. Si vel vociferantur, vel per apertum sponte trepidant; nec sese audacius aethrae committunt, vel vespere, et ad multum tempus volant, tempestatem minantur. Si mane [Orig: manè] et gregatim volent, serenitatem promittunt.

[Note: Usus.] Usus earum olim in cibis expetitus. Indi ovis vescebantur, ut Strabo habet. [Note: Strab. l. 15. Gellius l. 7. c. 16. Plutr. l. de esu Carnivor.] Varro Grues Melicas apud Gellium inter e)du/s1mata reposuit. Grues oculis consutis in tenebris saginatos Plutarchus testis est. De suis temporibus Plinius. Cornelius Nepos qui Divi Augusti principatu obiit, cum scriberet turdos paulo ante saginari caeptos, addidit, ciconias magis placere, quam grues: cum [Orig: cùm] haec ales inter primas expetatur: [Note: Plin. l. c.] illam nemo velit attigisse. Sed et hodie hibernos apud Gallos [Note: Bruier. l. 15. dere cib. c. 59.] cibos nobilitat. Inassant carophillis per follas et pipere. Tenerescunt, si ex ficu suspendantur. Galenus, Aegineta, et alii carnem earum inter fibrosas et duras reposuere. Anaxandrides, cum Iphicratis nuptiarum cum Thraciae Regis filia convivium ridet, [Note: Athem. l. 12.] Gruem ibi fuisse, quç frontem distenderet. Hiante podice, discissis lateribus, dicit.

Quantum ad Medicinam, Torminosis in cibo prosunt. Ius vocem clarificat, et sperma auget. Caput, oculi, ventriculus exusta in pulverem fistulis et varicosis ulceribus inspergungtur. Adeps omnes duritias cum Anserino dissolvit. Pulmonis vulturini dextrae partes venerem excitant viris adalligatae gruis pelle. Penna serpentes stupidos reddit.

[Note: Plin. H. N. l. 30. c. 13.] Ethaec de Grue in genere sufficiant. Speciem quod attinet, quia BALEARICAM Plinius Cirrhos in capite more Pavonis gerere scribit, Aldrovandus eam substituit, quam Bellonius cuidam Ardeae generi adscribit. Vulgaris est Gruis magnitudine, et eodem plane [Orig: planè] corporis habitu, rostro è cinereo fusco, vertice nigro, in quo cirrhus erectus nascitur, plurimis tenuibus et subtilibus aurei coloris pennis. Utrinque in temporibus maculam habet oblongam, candidam, ex cuius inferna parte utrinque oriuntur palearia rosei carneive coloris. Collum, pectus, venter, cruaque tota ex cinereo fusca sunt. Circa caput viride invenitur. Alas erigit, et quandoque velo cissime [Orig: cissimè] currit. Vescitur herbis viridibu, quandoque furfuribus et hordeo. Sub noctem altos parietes aut arbores more Pavonum quaerit.

De IAPPONENSI nihil singulare occurrit. Tota fere [Orig: ferè] candicat, rostro, collo inferiori, pcdibus et alis internis exceptis. Vertex capitis insigniter rubet, ac nigris maculis respergitur. Media pars colli inferior nigricat. Sub alis pennae dependent satis magnae, multis insignitae appendicibus, nigrae; cetera tota avis nigricat.

]