CAMENA Early Modern Latin Texts

image: s001
HISTORIAE NATURALIS De EXANGVIBUS AQUATICIS LIBRI IV. Cum figuris aeneis. IOANNES IONSTONUS Med. D. concinnavit. [illustration: ] FRANCOFURTI ad MOENUM, Impendio MATTHAEI MERIANI. M DC I.

HISTORIAE NATURALIS De EXANGVIBUS AQUATICIS LIBER I. De Mollibus, seu Molluscis.

TITULUS I. De Molluscis in genere.

[note: Aristot. H. A. l. 1. c. 4. et 8. l. 4. c. 1. ] QUATUOR Exsanguium genera Aristoteles constituit, Mollia, nempe seu Mollusca, quae carne molli foris obducta, solidum interius modo sanguinei generis continent. Crustata, quae crustis collisis teguntur. [note: Arist. H. A. l. 4. c. 1. ] Testacea, quae testis duris fragilibus muniuntur, et Insecta, quae Graeci e)/ntoma dixere, Zoophyta, hisce adnumerari meliori iure possunt, quam [orig: quàm] ut inter plantas, numerentur.

[note: Nomen. ] Mollusca praemittimus, tum quod nobiliora sint, et partium numero ac robore longe [orig: longè] praecellant; tum quod [orig: quòd] idem Aristoteles et Plinius fecerint. Nec male [orig: malè] Aquatica Piscibus [note: Plin. H. N. l. 9. c. 28. Galen. de Alim. facult. l. 3. ] subiungentur, cum et Plinio, ea, pisces nuncupare placuerit. Mollusca seu mala/kia dicuntur, quod [orig: quòd] neque asperam, neque testaceam cutem, neque squamam habeant, Athenaeus teudw/dh, seu Loligini similia dixit. Dici et malaro/derma Gazae et Rondeletio visum: deceptos, et [note: Aristot. de Gener. l. 1. c. 10. Descriptio. Aristot. de part. l. 2. c. 8. ] Cartilaginea Aristoteli talia dici Salvianus ostendit.

Naturam inter carnem et nervum mediam obtinent: fissilis haec, in anfractum, ut ad vires commodior esse possit: loco ossium, quod piscium spinis proportionetur omnia, Polypum si excipias. Exteriores partes tres praecipue [orig: praecipuè] habet Caput, pedes sive brachia, quos Aristoteles quandoque plekta/nas2, Gaza crura, barbas, cirros vocat, et to\ ku/tos a)dio/riston, [note: Plin. H. N. l. 9. c. 2 8. ] id est, alveum indiscretum. Caput omnibus inter pedes et ventrem, seu ut Aristoteles, en me/s1w| tw=n pe/dwn tw=n kaloumenwn plektanw=n. In capite Os est et bini dentes, qui potius, cum immobiles sint, neque ad retinendam praedam firme [orig: firmè] innitantur, ru/gxos seu rostrum dicendi sunt. Est enim haec pars, (os et dentes) adunco carnivorarum rostro per quam similis, ex duabus partibus composita, superiore et inferiore commissura pyxidata, ut loquitur Rondeletius, ita ut inferior [note: Aristot. de part. l. 4. c. 5. ] superiori inseratur. Loco linguae carnosum quiddam in ore gerunt, quo esculentorum voluptatem discernunt. In capite oculos binos grandiusculos, quibus exigua quaedam cartilago, discrimen

cerebrum parvulum continens, praestat. Pedes habent parti priori, circum caput, infra oculos circa os et dentes vinctos, quos [orig: quòs] pars eius posterior ad priorem adducta sit, extremaque coeant [orig: coëant] ac confundantur, hinc fit ut excrementa meatu ori vicino infra emittant. Octoni hic sed singulis eorum generibus diversi. Acetabula sunt quibusdam, cirramentaque, implicamentis illis quibus digitos antiqui medici indere solebant, similia fibris implexa, quibus carunculas ceteraque cedentia trahunt. Aliis breves et inutiles, binaeque promuscides praelongae, quibus veluti anchoris innituntur, seque contra aestus marinos navigii [note: Arist. H. A. l. 4. c. 1. l. 8. c. 2. Plin. H. N. l. 9. c. 12. ] modo stabiliunt. Fistulam, supracaput, et brachia ante alveum, gerunt, cavam, quam modo [orig: modò] in dextram modo [orig: modò] in sinistram partem transferunt, et hac, mare transmittunt. Aristotele haec modo, au)lo\s2 modo [orig: modò] mukth\r. Gesnerus fus1hth/ra legit, Gaza et Plinius [note: Aristot. de part. Anim l. 4. c. 10. ] narem transtulere. Pinnulam quoque habent circumdantem alveum, ut natare, et sein natando dirigere poslent.

Alveus a [orig: à] capite amplioris capacitatis propendet, cuius caro non in directum, sed in orbem fissilis et cute integitur. Cutem tamen Salvianus [note: Plin. H. N. l. 9. c. 12. ] denegat, et Plinius, nulla, Polypos vestiri scribit. Capillamenta in toto eorum latere conspiciuntur, quorumis, qui branchiarum in aliis piscibus, usus. Scholiastes Nicandri o)stli/ggas2, Aristoteles trixw/dh vocat. Interiora si spectes. Os gula excepit angusta, quam sequitur ingluvies, pro/lobos, ampliuscula, neque avibus absimilis, cui iungitur venter, tamquam h)/nustron facie buccinorum claviculae.

Intestinum ab eo tenue, partem versus repens superiorum ad os fertur, quod laxius est quam [orig: quàm] gula. De Cerebro, vel quod ipsi proportione respondet, superius diximus, vesica carent. Mutis adhuc superest, quam [note: Aristot. de partib. l. 4. c. 5. ] Aristoteles, principatum sentiendi obtinere dicit, ac si haec cordi esset a)nalogos. Humida ea et corpulenta pars per quam gula in ventrem petendit, adnata magis tergo. Ater humor, quem quidam to\n sqo/lon, alii ut Athenaeus et Dioscorides to\ me/lan vocant, pro sanguine ipsis inest, [note: Plin. H. N. l. 9. c. 29. ] si Plinio credimus: pro bile, ut Rondeletio placuit. Non solet, scilicet, natura, id quod pro sanguine servat, in quolibet metu effundere: necullus meatus venae proportione respondet, quo alendi corporis causa in universum corpus distribuatur. Secretus is ab alimento in vesica, seu tunica membranea; Aristoteles mh/kwna, Gaza Papaver appellavit; exitum finemque habente, qua alvi excrementa emittunt, parte quae fistula vocatur, quae in supinis posita est.

[note: Locus. Arist. H. A. l. 9. c. 28. ] In salsis aquis degunt: sed in potulentioribus non inveniuntur, ideo [orig: ideò] frustra [orig: frustrà] in Ponto quaeras.

[note: Cibus. Arist. H. A. l. 4. c. 1. de Gener. l. 1. c. 1. et 3. Sexus. ] Vescuntur carnibus. Nec sexus ipsis denegatus. Aristoteles enim vulvas bifidas, ac testes geminos iuxta genitale in omnibus reperirait.

Differunt feminae a [orig: à] maribus, quod mas prona sui corporis nigriora supinis, partesque omnes asperiores habeat quam [orig: quàm] femina, et lineis intervenientibus varias, caudamque acutiorem. In mare quoque meatus quidam subditus gulae, a [orig: à] Cerebro in ima alvei pertendit, idque ipsum ad quod fertur, speciem mammae imitatur: in femina duplex illud idem, supraque positum habetur.

[note: Generatio. ] Generationem quod spectat, Tergis copulari, et diu in venere, quia frigida, morari, compertum. Ore coire, et renixu atque complexu mutuo brachiorum iungi, prodidit alibi [note: Arist. de Gener. l. 1. c. 15. et l. 3. c. 8. ] Aristoteles.

Semen per meatum emittunt, idque parte corporis supina [orig: supinâ], qua putamen distat, et mare illabitur, faciunt. Continent feminae primo [orig: primò] ova indiscreta, mox discreta in plura: sed quia imperfecta excluduntur, augescunt more vermium, postquam vim vitalem ab asperso maris semine accepere. Sic glutino uvae instar cohaerent, et quam

Polypus. Polkuttel.

Sepia. Black Fisch. black Kuttel.

Sepia supina. Meerspin.

Loligo maior. groser schmaler blackfirch.

Loligo minor.

Lepus marinus Seehas.

Oua separum.

Sepiola. Kuttelfisch Klein blackfisch.

[note: Usus. Arist. H. A. l. 4. c. 14. Arist. de Gen. l. 1. c. 19. Galen. l. de boni et mali succi cibis. ] Apponebantur olim mensis; et probabantur maxime gravida. Nec nunc a [orig: à] culina exulant, quaedam Polyporum genera si excipias. Sucum salsum exiguum crudum copiosum habere scripsit Galenus. Flatus parere, elixataque probiora effici, quod humor noxius eluatur, Diphilus. Ova an aliquando in cibo fuerint, dubium.

TITULUS II. De Mollibus in specie.

CAPUT I. De Polypo.

[note: TAB. I. 1. Aldrov. Exsangv. l. 1. c. 2. ] TANTUM de Molluscis in genere sufficiat, iam in specie de iis agemus. Numerantur autem inter ea, Polypus, Sepia, Loligo, quibus Leporem marinum adicimus.

[note: Nomen. ] Polypus, qui pro ratione Dialectorum, polu/pous2, poulu/pous2, pou/lupos, pw/lupos, et pw/loy vocatur, a [orig: à] multitudine pedum, nomen sortitus est. Antiphyllus Byzantius in quodam Epigrammate poulupo/dhn dixit. Lacones a)no/s2eon, alii o)/non, seu asinum marinum, infimae aetatis Graeci Octapodia, seu Octapodos vocavere.

[note: Descriptio. ] Descriptionem quod attinet, Ventrem tum figura tum tactu, cum Sepiis similem habere, stomachum nimirum sive gulam ab ore praelongam, quam ingluvies excipit; tum ventrem coniungi, ac intestinum simplex ventri [note: Aristot. de part. l. 2. c. 8. Athen. Dipnosoph. l. 7. Arist. de part. l. 4. c. 5. ] annecti, et usque ad exitum tendere, Aristoteles prodidit. Cerebrum in dissecto duplex conspici, citat ex Aristotele Athenaeus, qui et atramentum eius subruffum esse, et in vesica, quam mh/kwna vocant, quoque supra ventrem, auctoribus Aeliano et Scholiaste in Aristophanum, sita est, contineri, scribit, minusque huius quam [orig: quàm] Seplam, et quidem ad mutim habere, quod brachia habeat coloremque mutet, ubi amissum est, accrescere, et numquam [note: Aristot. H. A. l. 9. c. 37. ] eius copia desit, Aristoteles addidit. Caput ei praedurum quam diu vivit, et quasi inflatum est. Alveus id in ceteris mollibus dicitur, quod brevior et [note: Athen. Dipn. l. 7. ] rotundior conspiciatur. Oculi, supra duos pedes: Os et dentes in pedum medio. Pedes habet ut reliqua octonos [note: Aristot. H. A. l. 4. c. 1. ] membrana interiecta magnos, non solum ad natandum, sed et ad ambulandum utiles, quorum medii quatuor habentur maximi, ut bina [note: Arist. de part. l. 4. c. 9. ] saepe cubita superent, cum acetabulorum ordine duplici, quibus ori cibum admovent; reliqui quatuor, duo superne, totidem inferne, memini. A quibusdam brachia, ab aliis, Crura, Cirri, a [orig: à] Plinio barbae, vocantur. Acetabula Aristoteles plekta/nas2, alii kotulhdo/nas2, Antiphilus Bizantius e(/likas2, Antipater Thettalus ploxmou\s2, Ovidius flagella, dixere, prh=qma a [orig: à] Hesychio et Varino dici, nonnulli credidere, alii id capiti tribuunt. Dorsum, Plinius partem laevem appellat, a [orig: à] qua acetabulorum ordo inchoatur. Cervicem, habet imbecillam, cum premitur. Pinnulam ipsi angustam, de medio ortam, quod parvum habeat alveum, quem pedibus suis dirigere possit, Aristoteles [note: Arist. H. A. l. 4. c. 9. ] tribuit. Plinius ob eandem causam, habere negat. Tam esse exiguam, ut minime [orig: minimè] aut vix conspici [note: Plin. H. N. l. 9. c. 29. ] possit, experientia didicimus. Fistula ipsi in dorso, cava, qua mare transmittit: eamque modo in dextram partem, modo [orig: modò] in sinistram transfert. [note: Scalig. Exerc. 218. Bellon. Observ. l. 1. c. 14. Galen. de sympt. caus. l. 3. Locus. Plut. qu. natur. 19. ] Rostrum Psittaci, si Scaligero et Bellonio, fides. Cutis nulla, quamvis Bellonius pedes cute contegi reliquerit. Caro alba, cavernosa, meatuumque plena, quod apud Galenum et Plutarchum legimus.

In mari Adriatico sunt frequentissimi. Thasus et [note: Athen. l. 7. Strabo Geogr. l. 3. Oppian. Hal. l. 1. ] Caria optimos, Corcyra magnos alit. In exterioribus Carteiae locis ad talenti pondus accedere, Strabo scribit. In Ponto Euxino non reperiuntur magni, si Oppianum sequimur: circa Hellespontum nulli, quod hoc mare ad Boream

spectans imbribus fere [orig: ferè] sit obnoxium. [note: Arist. H. A. l. 8. c. 2. Victus. Aelian. H. A. l. c. 32. ] Victus ipsis carnes conchularum, quas complexu crinium frangunt: itaque praeiacentibus testis cubilia eorum deprehenduntur, Carabi, Cancri, Paguri, Locustae, quarum carnes quandoque exsugunt, et sucum exhauriunt; salsamenta, et pisces. Haec omnia tanta aviditate devorant, ut ne a [orig: à] proprio quidem genere abstineant, [note: Aelian. H. A. l. 1. c. 1. ] et si Aeliano fides est, qui minores retibus inclusi capiuntur, maiorum esca fiunt. Humanas vero [orig: verò] carnes inprimis appetit. Et refert Trebius Niger apud Plinium, ad conficiendum hominem, in aqua, nullum hoc atrocius esse animal, luctari complexu atque sorbere, et numeroso suctu detrahere, ac in naufragos urinantes impetum facere. Depasci et arborum fructus, in siccum aestivo tempore egressos, certum. Ex plantis autem olea maxime [orig: maximè] delectari eiusque truncum flagellis saepissime [orig: saepissimè] [note: Athen. Dipnos. l. 7. Oppian. Halie. l. 4. ] amplecti, praeter Athenaeum, Oppianus prodidit. Ficis ad mare natis affigi, et fructum mandere, ex Clearcho habemus. An brachia sua tempore penuriae, sub brumam comedant, quae rursum renascantur, dubium quidem est, a [orig: à] maximis tamen [note: Oppian. Cyneget. l. 3. Arist. H. A. l. 8. c. 2. ] auctoribus, Alcaeo, Diphilo, Hesiodo, Oppiano, et Aeliano, affirmatur, hinc kolobo/podas2 dici Iohanni Grammatico aiunt. At Aristoteles, Plutarchus id falsum censent, et ille, aliquos sua brachia a [orig: à] congris habere, [note: Sexus. ] addit. Distingui Sexu, nullum dubium, et Marem a [orig: à] femina differre, [note: Arist. H. A. l. 5. c. 6. ] quod ille capite esse productiore, et brachio suo gerit, quod genitalis speciem referat, in quo duo amplissima acetabula habentur. Nervo id quasi constare, porrectum ad medium usque brachium confirmant, totumque [note: Athen. Dipnos. l. 7. ] nari feminae annecti. Athenaeus, acutius et solum albicans esse, parte sui extrema bifurcatum, dorsoque [note: Generatio. ] annexum tradit. Plinius forte caudam vocat.

De Coitu ipsorum hoc scimus, cum [note: Arist. H. A. l. 9. c. 12. ] latent, (conduntur autem binis mensibus) idque hieme coire, et ova parere. Os ori, acetabula acetabulis [note: Arist. H. A. l. 5. c. 6. ] componunt. Cum eo, quod vocant caput, in terram reclinato, unus invitetur, brachiaque pandat, alter, passis item flagellis, adaptat sese ita, ut acetabula continuentur. Edunt ova et quidem verno tempore, fistula. [note: Arist. H. A. l. 5. c. 18. ] De Ovis ita Aristoteles. Deponunt aut in cavernis aut in testis, aliove cavo loco simile quiddam labruscae cirrulis, et candidae populi fructui. Edita ova dependent ab ambientibus specuum parietibus, tanta copia, ut exempta, vas implerint longe [orig: longè] maius, quam caput ipsius, in quo ipsa continebantur. His quinquagesimo demum die disruptis, pusilli polypi generantur: et magno agmine serpunt, phalangior. more. Ac quamquam non omnibus membrorum singulorum natura conspicua est: tota tamen apparet forma. Multi autem propterea quod invalidi sint, pereunt. Adeo [orig: Adeò] vero [orig: verò] aliquando exigui reperti sunt, ut nihil haberent discretum; cetera discreti moverentur. Quod ita brevissime [orig: brevissimè] [note: Plin. H. A. l. 9. c. 51. ] Plinius. Polypi vere pariunt ova tortili simulata pampino, tanta fecunditate, ut multitudinem ovorum cuncti recipiant cavo capitis, quo praegnantes tulere. Excludunt quinquagesimo die, e [orig: è] quibus multa propter numerum intercidunt. Polypus femina modo [orig: modò] incubat ovis, modo [orig: modò] cavernam cancellato brachiorum implexu claudit. Artificiose [orig: Artificiosè] haec exstructa, et circum iecta concharum tenuiorum et scabrarum congeries [note: Arist. H. A. l. 9. c. 59. Scalig. ] velut lorica dura erigitur. De Aetate haec apud Aristotelem legimus. Paucissima genera Polyporum biennium vivunt. Natura enim facile contabescit. Argumento est. Pressus enim, aliquid semper emittit, ac tandem evanescit. Patiuntur hoc feminae, post partum magis, ac stupidae fiunt, neque fluctibus agitatae sentiunt. Facile quoque ab urinantibus manu capiuntur. Muccosae quoque evadunt, neque ad venandum consistere queunt, quod autem bimatum non expleant, inde capiunt argumentum. Nam postquam polypuli orti sunt, tum in aestate, tum sub Autumnum, haud facile invenias polypum grandem. At ante id tempus maximi sunt. bi igitur ova ediderint, sic consenescere atque debilitariutrumque affirmant, ut etiam à

pisciculis exedantur, perfacile quoque abstrahia [orig: abstrahià] cubilibus. Ante id tempus, nihil [note: Aelian. H. A. l. 9. c. 30. ] tale. Aelianus hoc Veneri ad scribit, cui et Oppianus assentitur. Vivit tamen etiam in centum dissectus partes. [note: Motus. ] Natant et pinnis et pedibus, et quidem obliqui. Pedes in eam porrigunt partem, quae capitis nomine appellata est, ita, ut cum natant, in adversum prospiciant, et caput ex adverso habeant. Sub aquis, ita in solido ingrediuntur, ut humoris beneficio suspensi fluctuent. In sicco (in siccum exeunt asperum, laevitatem odere) cum cambulatio cum pulsu et tractu fiat, alterum solum est in [note: Scalig. Exerc. 218. ] Polypi motu. Acetabulis enim iactis procul, ut, cuique applicuereid apprehensum tenent: tum brachiorum contractione corpus admovent, ita subvehunt sese in eam partem cui adhaeserunt.

[note: Ingenium. ] Ingenium et sagacitatem si spectes, a)no/hton quidem Athenaeus, brutum Plinius vocat, quod ad homines adnatet, nec persequentem fugiat: est [note: Arist. H. A. l. 9. c. 37. ] nihilominus callidus et sollers. Nam primo [orig: primò], omnia in domum comportat, dein putamina erosa carne egerit, ad natantesque ad ea pisciculos venatur. Idem Conchas artificiose [orig: artificiosè] discuneat, et earundem carnibus vescitur. Non [note: Plin. H. N. l. 9. c. 30. ] sunt, inquit Plinius, praetereunda et L. Lucullo Procons. Beticae comperta de Polypis, quae Trebius Niger e [orig: è] Comitibus eius prodidit, avidissimos esse Concharum; illas ad tactum comprimi, praecidentes brachia eorum, ultroque escam ex praedante capere. Carent Conchae visu, omnique sensu alio, quam cibi et periculi. Insidiantur ergo Polypiapertis, impositoque lapillo extra Corpus, ne palpitatu eiciatur, ita securi grassantur, extrahuntque carnes: illaese contrahunt sed frustra, discuneatae. Tanta sollertia, animalium hebetissimis quoque est. Colorem cum mutare, sic pisciculis imponere, vulgare; in eo [note: Athen. Dipnos. l. 2. Plin. H. N. l. 9. c. 37. ] non convenit, quod Theognis, Phocyllides, Ion, petrar. duntaxat mentiri colorem scribunt. Plinius vero [orig: verò] et Antigonus ad similitudinem, ille loci, hic rerum, quibus appropinquat, quod et de arena Scaliger innuisse videtur, eandem suscipere, prodant. Causas huius rei diversi diversas assignant. Plutarchus id astu facere et quod corpus porosum et transparens habeat, ait. Alii, ut Theophrastus scribit, metui id assignant, ut cum hominis genae, pro varia cordis concitatione, hoc vel illo colore tinguntur. Bellonius, ob mollem pellem, quae facile deglubi potest, id fieri credit. Cuius colorem, nunc album (hunc assumere non posse, apud quosdam invenies) mox ruffum, postea lividum, mox variis coloribus distinctum videas. [note: Plin. H. N. l. c. ] Huc pertinet et illud quod apud Plinium exstat. Polypum hamos appetere, brachiisque complecti, non morsu, nec prius dimittere, quam escam circumroserit, aut harundine levatum extra aquam: Monstro vero [orig: verò] propiora sunt, quae Trebius Niger, apud [note: Plin. H. N. l. 9. c. 30. ] eundem prodidit. Carteiae, inquit, in Cetariis prodire assuetus, exire in lacus eorum e [orig: è] mari apertos, atque ibi salsamenta populari, convertit in se custodum, indignationem, assiduitate furti immodici. Sepes errant obiectae, sed has transcendebat per arborem, nec deprehendi potuit, nisi canum sagacitate: Hiredeuntem circum vasere noctu: Concitique custodes expavere novitatem. Primum omnium magnitudo inaudita erat, deinde color muria obliti, odore diri. Quis ibi Polypum exspectasset, aut ita cognosceret? cum monstro dimicare sibi videbantur. Namque et afflatu terribili canes agebat, nunc extremis crinibus flagellatos, nunc robustioribus brachiis clavarum modo [orig: modò] incussos, aegreque multis tridentibus confici potuit. Ostendere Lucullo caput eius dolii magnitudine, amphorarum quindecim capax, atque (ut ipsis Trebii verbis utar) barbas, quas vix utroque brachio amplecti esset, clavarum modo torosas, longas pedum XXX. acetabulis sive caliculis urnalibus, pelvium modo: dentes magnitudini respondentes. Reliquiae asservatae, miraculo [note: Aelian. H. A. l. 13. c. 8. Athen. Dipnos. l. 4. Usus. ] pependere pondo DCC. Quae de alio, mercatorum res salsamentaque Puteolis depopulante, dicuntur, apud Aelianum vide.

convivio nuptiali Sphicratis, qui Cotys Regis Thracum filiam ducebat, erant [note: Athen. Dipnos. l. 9 ] centum. Mnesimachus in Hippotropho apud Athenaeum, eosdem apparat. Apud Graecos, quoque cum *amfidro/mia celebrarentur, ab amicis mittebantur. Durae tamen sunt carnis, et ad concoquendum difficilis. Ideo ligno contunduntur, vel ad lapidem atteruntur, ut fibrosae carnis durities frangatur. Caput suavissimi saporis esse perhibetur. Caro, si conco quatur, copiosum alimentum, sed [note: Plin. H. N. l. 32. c. 10. ] succo crudo scatens, suggerit. Plinius muriam ex sese emittere, scribit, et ideo [orig: ideò] non debere in coquendo addi, et arundine secari: ferro enim infici, vitiumque trahere, natura desinente. Elixi magis probantur quam assi. Philoxenus Dythiramborum Poeta, quod totum excepto capite devorasset, in aegritudinem incidit, et mortuus est. Idem Diogeni Cynico accidit, quod crudum [note: Plutar. l. An aquae igne melior. ] deglutivisset. Invenere et in Medicina locum. Polypo tuso et apposito sisti sanguinem, scripsit Plinius. Myrepsus in clibano cum lignis oleae eundem urit, donec in cinerem vertit, pulveris unciam, cum dimidia Chalcanti miscet, et naribus ad tollendum Polypum insufflat. Secundum [note: Hippocr. l. de inter. affect. de Natura muliebri etc. ] Hippocratem, tosti puerperii purgamenta purgant, bene ad concipiendum dantur, menses in vino albo suffocati, movent. Uteros molliunt, et in dislocatione eorundem bene praescribuntur. Ad Venerem stimulare, praeter Diphilum, Aeginetam, Dioclem, Alexis et Xenarchus apud Athenaeum testantur. Iovius vero [orig: verò], sale inveteratos Venetias ex Dalmatia et Illyrico deportari, et a [orig: à] senibus acetabula et extremitates cirrorum, ad sobolem procreandam expeti, scribit. Causam Mnesitheus in flatuositatem, Iovius in salsedinem Aldrovandus, in seminis copiam, [note: Antipathia. ] quam suppeditant, coniciunt.

Inimicitias cum Locusta, Cammaro, Congro, et Muraena exercet. Locusta cum in tantum pavet, [note: Plin. H. N. l. 9. c. 62 Aelian. H. A. l. 10. c. 38. ] ut si iuxta viderit, omnino moriatur, quod et Aelianus prodidit. A Congris [note: Plin. l. c. ] laceratur. Muraena eidem dentium firmitate brachia [note: Aelian. H. d. l. 1. d. 32. Aelian. H. A. l. 1. c. 39. ] abscindit. Cum apud Epidaurum easdem secaret Bellonius, ventriculos cirris Polyporum refertos comperit. Immobiles manere si quis rutam coniciat, Aelianus auctor est.

[note: Differentia. Athen. l. 7. ] Quantum ad Differentias et Genera, variant circa ea auctores. Apud Athenaeum ex Aristotele et Speusippo, Heledonem, Polypodinem, Bolbotynen, et Osmylen, species Polyporum invenies. Apud eundem Nautili [note: Arist. H. A. l. 4. c. 2. Scalig. edit. ] et Trepsichrotis fit mentio. Aristotelis haec sunt verba, ex Scaligeri interpretatione. Polyporum multa sunt genera. Unum genus est frequentissime summa aqua natans, quod et maximum est. Horum littoris accolae longe sunt maiores quam qui in alto degunt. Aliud genus parvorum, ii vario sunt calore, neque esitantur. Item alia duo. Num Eledona tum peculiari crurum longitudine: tum, quia molluscorum sola singularibus tantum acetabulis praedita est. Cum bina alii habeant. Et quam alii vocant Bolitaenam, [note: alii] Olentiam. Postremo alii duo in conchis. Unus, a [orig: à] quibusdam et Nautilus et Nauticus, appellatur, ab aliis autem ovum Polypi. Eius testa pectunculo similis est, cava: neque ei connexa natura. Is prope terram pascitur saepe numero: quare a [orig: à] fluctibus eicitur in aridam, ubi elapsus de Concha, aut capitur, aut in humo perit. Hoc genus et pusillum est, et simile Bolitaenis. Alter in testa tamquam limax, is ex ea numquam exit: sed interdum brachia excrit. Tantum Aristoteles: Quinque itaque Polyporum genera sunt, quorum duo in conchis haerent, tria, sine conchis conspiciuntur, inter quae levem et exiguam moderni differentiam esse putant. Eledone u)po\ tou= e(lei=n, quod comprehendat, vel u)po\ tou= e(authn\ e)/dein, quod se se ipsam rodat, dicitur, o)/zaina, o)colos, o)s1mo/los, a [orig: à] gravi capitis odore nomen habet: Osmylus adeo bene [orig: benè] olet, ut Gyllius, nihil moscosius se sensisse, etiam tum cum mortuus esset, scribat. Pollux tamen inter cirros et caput fistulam gerere, e [orig: è] qua tetrum emittat odorem, prodidit.

[note: Bolitaena, ] quo et bolboti/nh, Scaligero olentia, vel potius Putilia dicitur. Gyllius eam, ut et polupodi/nhn, nomine

ab Osmylo duntaxat differre, scribit. Epicharmus apud Athenaeum, mare olere ait. Non alit eam Euripus: in Laconia frequens est. Illa [note: Plin. H. N. l. 9. c. 30. ] Menulas Sepiolasque venatur. Ad venerem plus ceteris valet. Exsiccatur a [orig: à] quibusdam, ut vestibus fragrantiam in aquis conciliet.

CAPUT II. De Sepia.

[note: TAB. I. 2. 3. 7. 8. Nomen. ] SEpia, quae Thebanis Opistholia, Arabibus Sarathan et Sarthan audit, Graecis ita dicitur, non quod sepibus interclusa facilius capiatur, ut Isidoro placet, nec quod profuso atramento sesepiat, ne capiatur: sed quod atramento, veluti putrida quadam sanie, quam Graeci s1hpedo/na vocant, abundet.

[note: Descriptio. ] Descriptionem quod attinet, multas cum Polypis, plurimas cum Lolligine, communes habet, partes quasdam etiam proprias. Cum Polypo convenit, quod pinnas exiguas habeat. [note: Arist. de Part. Animal. l. 4. c. 8. ] Angustam esse, et per totum alveum circumductam apud Aristotelem legimus, ventrem tum figura tum tractu similem. Cum Loliginibus, sortita est alveum corporis magnum, qui tamen Sepiae latior, Loligini longior; crura [note: Arist. H. A. l. 4. c. 1. ] brevia; pedes supra dentes senos exiguos, eorumque novissimos duros maiores, reliquos octonorum duos infra, omnium maximos, promuscides binas longas [note: Arist. de Part. Anim. l. 4. c. 9. ] acetabulo parte extrema bino asperiusculas, quibus veluti anchoris innituntur, seque tempestate urgente modo navigii stabiliunt, venantur, et praedam ori e [orig: è] longinquo admovent, [note: Plin. H. N. l. 9. c. 28. Arist. de gen. c. 8. ] pedes Plinius vocat. Vulvam quoque articulatam habent, ut bifida cernatur, cum Polypi rotundum conglobatumque uterum habeant. Proprium Sepiae est praeter fistulam inter caput et alveum prominentem, atramenti copia, et vel ideo [orig: ideò] quam [orig: quàm] ceteris maior, quod vitam littoralem traducat, et nihil aliud quo sibi auxilietur habeat, cum Polypis et brachia, et mutatio coloris inserviat. Continet hoc non ea quam mi/tin vocant, quam Plutarchus vesiculam collo dependentem facit, sed infra ad alveum, qua intestinum petere incipit superiora, foramenque [note: Arist. de sens. et sensat. ] suum eadem obvolutum habet. Vocatur hoc Galeno sqo/los u(po/s1agma, c)/teron, Nicandro xolh\, Aeliano, a)pos1fagma. Aristoteles noctu praefulgere ut quorundam piscium capita, addit. Habet et s3h/pion, in dorso, robustum et latum, inter spinam et os, mediam praese ferens naturam, fungosam intrase complectens et friabilem corpulentiam. Athenaeus, et Dioscorides o)/s2rakon, Columella testum vel testam vocavit. Exemptum id e [orig: è] Sepiae dorso, candidum est superiori parte, durum aclaeve: inferiore autem fungosa quadam medulla repletum, quae et leviter aspera, et ligni modo frequentibus venis distincta visitur. Germani Fischbein vocant. Saepe [orig: Saepè] binum cubitorum magnitudine capiuntur.

[note: Locus. ] In Ponto nullas reperiri Sepias, Plinius auctor est. In septentrionali Oceano degere, cum sint frigidae et exsangues, [note: Aldrov. l. 1. c. 4. ] mirum. Maior earundem in Gallia quam Italia copia, maior in Adriatico quam Tyrrheno mari. Archestratus, eas quae prope Abderas et Maroniam capiuntur, laudat. Littoralem tantum vitam vivere, apud [note: Arist. de part. l. 4. c. 5. Victus. Arist. H. A. l. 9. c. 37. et l. 8. c. 2. Generatio. Plin. H. N. l. 9. c. 31. ] Aristotelem, cavernas maris incolere, apud Oppianum habemus.

Victitat pisciculis, saepe et mugile, quem longis promuscidibus venatur. Aliquando et maiores pisciculos vincit.

Generatio sic perficitur. Coeunt [orig: Coëunt] corpora inter se amplexae, adaptantesque mutuo ex adverso narem ( mukth=ra ) et brachia, quod ore coire et [note: Arist. H. A. l. 15. c. 17. Scal. edit. ] lingua Plinius falso dixit. Vere uterum femina gerit, continet partum diebus quindecim: Ova statim candida specie grandinis: magnitudine myrtillorum grandiusculorum. Editis superinfundit de suo atramento. Itaque et nigra fiunt: et quasi glutino haerescunt inter se ad racemuli figuram. Mas quoque genituram suam

effundit, qua illa et nigriora et duriora fiunt, atque augescunt uvae ad acini magnitudinem: Ex candida fit Sepiola, exitque die quinto decimo cute obrupta, exitque in caput et ventre annexo, ut aves. Quamquam nexus ille umbilici nondum satis constat. Crescente itaque Sepia, decrescit albumen, ut in avium ovis vitellus, ac tandem deficit: Oculi Sepiolarum ut in ceteris quoque animalibus grandissimi. Perfecta iam Sepia cum est egressura, se membranula secare occipit. Sepiola perterrita [note: Arist. l. c. Plin. H. N. l. 9. c. 51. Arist. l. c. ] et stercus edit, et rubescit. Parit vero [orig: verò] iuxta terram inter arundines et sicubi enata alga, aut aliud quidpiam e [orig: è] mari eiectum, ut materia sarmentorum aut lapides. Bimatum non complere Aristoteles prodidit.

[note: Sexus. Arist. H. A. l. 4. c. 1. l. 5. c. 12. ] Sexus dignoscuntur facile [orig: facilè]. Mares prona sui parte nigriores sunt, partes omnes asperiores habent, et lineis intervenientibus varias, caudam etiam acutiorem. Femina intestina continet duo veluti mammas, quae alvo dissecta facillime conspiciuntur.

[note: Ingenium. Plin. H. N. l. 9. 29. Arist. H. A. l. 9. c. 37. ] Ad Ingenium pertinet, quod percussae tridente feminae auxiliatur mas: at femina icto mare fugit: quod soli suo utitur atramento, non solum cum metuit, sed et abscondendi causa: quod ambo ubi sensere se apprehendi, [note: Plin. l. c. ] effuso eodem, quod pro sanguine [note: Aelian. H. A. l. 1. c. 34. Philes in Iambis. ] his est, infuscata aqua abscondantur: quod a [orig: à] collo acetabulum instar funiculi, quo hamus dependet, dimittit, et pisciculis mordendum exhibet, eodemque retracto praedam [note: Oppian. Halieut. l. 2. ] ad se adducit: quod denique tempestate urgente, propriis scopulis devincta flagellis haeret, et nativos dura connectit caute rudentes.

[note: Usus. ] Habent ut olim ita et nunc in Cibis locum. Nam et cum Amphidromia celebrabantur, moenas cum Sepiis mollire, et plurimos cirros diligenter stringere solebant, et in Ipsicratis nuptiis, assarum fit mentio. O ptimae putantur gravidae, mensibus inprimis lanuario, Februario, et Martio. Elixantur magna ex parte, assisque praeferuntur. Maiores sale conservantur in Illyride, indeque Venetias deferuntur, ut et Genua Mediolanum. Ad Venerem ciendam quidam cum nucibus adhibent. Ova in siccum eiecta, nonnulli in sartagine coquunt. Sethi difficulter concoqui, parumque in se continere succi, scripsit. Est et in Medicina earum Usus. Ad dentium dolorem, cum ovorum putaminibus et oleo miscet Galenus. Hippocrates in morbis mulierum saepissime [orig: saepissimè] praescribit. Celsus et Dioscorides atramentum alvum emollire produnt. Ova urinam movent teste Plinio. Marcellus ad tincturas et maculas corporis abolendas ex iisdem remedium facit. Dentifriciis aptissimum est os Sepiae; quod et thoracis vitiis cum aqua potum prodesse Gesnerus scribit.

[note: Differentiae. ] De Differentiis nihil occurrit. Rondeletius pisciculum hunc, quem ita descripsit, Sepiolam vocavit. Sepiae, inquit, nascenti similis est, pollicis crassi magnitudinem non superat: octo pediculis constat: duas proboscides habet, nec sepium in dorso, nec gladiolum habet: utrique lateri pinnula, veluti ala parva affixa est, rotunda, nec figura, nec situ pinnis Sepiarum et Loliginum similis, etc. Colore est vario, parvulus enim punctis in dorso notatur. Ore, oculis, fistula, partibus internis a [orig: à] Sepia non differt. Carne est molliore.

CAPUT III. De Loligine maiore et minore.

[note: TAB. I. 4. 5. Nomen. ] LOligo maior teu=sqos Graecis, Gazae Lolium, Gallis Calamar, a [orig: à] thecae scriptoriae similitudine, sive quod in ea reperiuntur, quae ad scribendum necessaria sunt, dicitur. Minorem teu/sqida vocavere. Quaeenam cum Polypo et Sepia communia habeant, capite de Sepia explicatum est: hocsolum addimus, Loliginum promuscides, [note: Apul. Apol. 1. ] Ligulas vocari Apuleio; id vero quod durum ac solidum intus per

corporis prona continetur, ei/fos, seu gladiolum dici. Differunt a [orig: à] Se Pia, quod alveum, quem Aristoteles koilia/n, Athenaeus cwma/tion vocat, longiorem habeat: et bina quidem conceptacula gerat, quae ventris ferunt speciem, sed alterum minus ingluviem imitetur et tactu discrepet, quoniam et Corpus totum carne molliore constat. Quin et praeter atramentum, quod prope mutim habet, gerit et sucum purpurascentem, w)xro\n Athenaeus [note: Oppian. Hal. l. 3. ] vocat, Oppianus u(pe/ruqron, Gladiolus autem, quem Athenaeus o)/strakon dixit, cartilagineus est, pellucidus, et ab uno parte cultrum, ab altera calamum referens.

[note: Aldrov. de Mol. lib. l. 1. c. 6. Descriptio. Bellon. de Piscib. l. 2. ] Aldrovandus crystalli instar splendidum depinxit. Peculiarum descriptionem si attendas, Teuthos, describente Bellonio ipsa quidem Loligine maior est, ut cubitorum interdum quinque esse, inquit Aristoteles. Exteriore quoque corporis nota aliquantulum a [orig: à] Loligine discernitur. Parsenim Lolii, quae exit in acutum, in Loligine latior est. Quin etiam pinnulae totum Lolium ambiunt, iunctae perpetuaeque, quae alioquin in Loligine partem aliquam relinquunt. Minus autem accedit ac Polypum quam [orig: quàm] Sepia. Nam corpus ei oblongum est, cartilagineum, duabus pellibus obductum: gladium arctiorem et magis cartilaginosum in tergore continens, translucidum vitri modo, tenui theca inclusum: rostrum aquilinum, psittaci figura. Sed eodem modo atramentum quod Sepia emittit, et cirros octonos habet, breves tamen: in quibus tot acetabula conspicies quot in Sepiis. Ac praeter illos octonos duo quoque longa flagella, seu promuscides, multis in extremo acetabulis circumsessa videbis. Haec acetabula praeter Sepiarum et Polyporum morem, tribus introrsum osseis aculeis robustis, in gyrum munita sunt. Latas in gyrum diffundit pinnas: a [orig: à] cuius ore corneo gula praetenditur angusta, et usque ad stomachum longa, quem habet amplissimum, atque adeo [orig: adeò] ingluviem, quae hunc praecedit. Loliginis minoris descriptionem, quae fere [orig: ferè] nihil ab ista differt, vide apud eundem.

[note: Locus. ] Reperiuntur in profundo [note: Arist. de part. l. 4. c. 4. ] mari, etiam prope [orig: propè] [note: Athen. l. 7. Dipn. ] Euboeam, quin et in Ponto, in quo nulla Sepia. In nostro mari, inquit Plinius, quinum [orig: quinûm] [note: Plin. H. N. l. 9. c. 1 5. Idem l. 9. c. 30. Victus. Generatio. Plin. l. 9. c. 5. Arist. de gener. l. 3. c. 8 ] cubitorum capiuntur. Victitant piscibus: nec a [orig: à] Cancris Paguris et Astacis abstinent; diligenterque, quicquid in stomachum dimiserint, rostro, quod robustissimum habentatterunt.

De Coitu idem in Loliginibus occurrit, quod in Sepiis diximus. Pariunt in alto, et conserta ova edunt. Apparent haec gemina, quod vulva earum ita articulata sit, ut bifida cernatur. Neque his bimatu [note: Plin. H. N. l. 9. c. 3. ] longior vita. Mas a [orig: à] femina differt, quod intus meatus duos habeat, quibus mas caret, sicuti in Sepiis evenit. Non tantum suis pinaculis nant, [note: Plin. H. N. l. 9. c. 29 ] sed etiam iisdem extra aquam se efferentes volitant: et saepe [orig: saepè] tanta multitudine, ut, quod ex Trebio Nigro Plinius prodidit, navigia quoque demergant. Dum volitant tempestatem praenuntiant, [note: Plut. qu. natur. 18. ] quod [orig: quòd] caro ipsarum nuda et glabra, frigoris quoque sit impatiens, ut Plutarchus prodidit.

[note: Usus. ] Usus Loliginum ut olim in Cibis fuit, sic nunc est. In cena lauta appositos Pherecrates apud Athenaeum testatur: Scholiastes Aristophanis, et Suidas inter viles reponunt. Praeferuntur gravidae, et quas Ambracia dedit, Romae mensibus frigidis laudantur. Et assarum, et in sartagine coctarum, Athenaeus meminit. Antiphanes farcta delectatur. Deterius ius sine atramento confici opinantur. Quomodo sapidiores [note: Galen. de Comp. sec. gen. l. 1. ] reddantur, vide Aldrovandum. In Medicina, stomachicis convenire in cibo apud Galenum legimus. Torminosis assatas prodesse Marcellus Empiricus prodidit.

CAPUT IV. De Lepore marino.

[note: TA. I. 6. Nomen. ] LEPUS marinus, Graecis lagw)s2 et lagw/os sqala/ssios, a [orig: à] colore leporis terrestris, quem e)mpe/rkion vocant, nomen sortitus est. Monspelienses ebrium vocant, quod [orig: quòd] vivus colore ex rubro nigricante sit, quali plerumque ebrii conspiciuntur. Mortuus ex fusco albicat.

[note: Descriptio. Aelian. H. A. l. 2. c. 45 Apulei. in Apologet. ] Varie [orig: Variè] a [orig: à] veteribus describitur, qui eum modo [orig: modò] offae informi, ut Plinius, modo [orig: modò] cochleae testa exemptae ut Aelianus; modo [orig: modò] Lolligini parve [orig: parvè], carneam si respicias, ut Dioscorides: assimilarunt. Apuleius cetera exossem, duodecim tamen numero ossa ad similitudinem talorum suillorum connexa et catenata gerere, reliquit.

[note: Differentia. ] Rondeletius tria genera descripsit. Primum genus maxime [orig: maximè] letale est, cochleae nudae admodum simile, maxime posteriore corporis parte. Os habet in dorso veluti Sepia, volutae instar contortum, qua parte caudam spectat; in lateribus Sepiarum modo pinnas habet alveum ambientes replicatas: mox cornicula duo carnosa, qualia sunt in cochleis, altera tantum capitis parte Zygenae caput imitatur: altera parte foramen est, per quod carnosam quandam substantiam exserit, quam etiam pro arbitrio retrahit. In harum duarum partium medio rima est pro ore, atramento et reliquis partibus internis loliginem refert. Idque in hocgenere est mirabile, quod [orig: quòd] cum in omnibus animantibus partes sinistrae dextris similes sint, in hoc sint valde [orig: valdè] dissimiles, ideo [orig: ideò] offa informis meritodicitur [orig: meritòdicitur]. Odore est Pisculento tetroque. Alterum genus superiore est maius, partibusque et aliis superiori simile, sed parte priore duas latas appendices carnosas habet, in quarum medio rima est. Paulo [orig: Paulò] infra cornicula duo, qualia in superiore descripta sunt, nisi quod acutiora et breviora sint. In dorso os nullum, neque posterior pars, cochleae exenteratae similis est. Huius posterioris partis utroque latere, veluti in Sepia pinnae sunt magis replicatae et expansae. Tertii generis prona et supina pars exhibetur. Quod in partis supinae medio conspicitur, est os: Supraposita ori pars alveus, qualis in Sepiis, ovi figura, sed in ambitu crenatus. Ori subiecta pa???s membrana est tenuis, carnosa, magis expansa in rotundum, cuius ora fimbriata est, fimbriaeni rae sunt. Intus cerebri nigri parum est, gulam excipit ventriculus, ex quo oritur intestinum instar capreolorum vitis convolutum. In medio substantia quaedam est fungosa, sucum fuscum continens, fortassis mh/kwn cum atramento suo. Toto corpore est splendido: Crystallum vel pituitam concretam con elatamque dixeris. Odore est ingrato et pisculento nauseumque movet. Hoc genus Bellonius pro communi lepore descripsisse videtur. Fulvum inquit leporis terrestris colorem imitatur. Pulmonis marini more per mare divagatur, tametsi pinnis careat. Pellucidum habet corpus ovi anserini magnitudinem non excedens, quia pro lubidine huc et illuc transfert. Septem habet appendices innumeris promuscidibus stipatas ex Indico in cyaneum vergentes, quibus sugendo corpori alimentum suggerit: appendicum autem substantia fungosa est. Ex aqua emergens naturam suam emittit, et in se ipsum concidit. Linguam demorsus vellicat ut ari radix, paulo [orig: paulò] tamen remissius, etc.

[note: Aelian. H. A. l. 16. c. 19. ] Addit Aelianus et Indicum, quod ex omni parte ad terreni leporis similitudinem accedit, praeter pilos, qui spinosi et erecti. Tertium illud genus in alto mari degit, ideoque rarissime [orig: rarissimè] capitur. Primum in stagnis marinis lutulentis, et alga limoque vescitur. Frequentes inter cycladas infulas occurrere Bellonius prodidit. [note: Plin. H. N. l. 22. c. 1. ] Dari in hoc genere marem et feminam apud Plinium habemus. Cum ad Rondeletium delatus esset qui lingula carnosa careret et ore in dorso, marem esse iudicavit, primo loco descriptam feminam, quod in ea Polyporum ovis simile quid reperiretur.

[note: Usus. Galen. l. 11. de sympt. ] Adhibitus est in Medicina olim. Galenus et Plinius inter Psilothra referunt. Archigenes ad aegylopas lanae tomentum sanguine leporis marini tinctum indit. Iubent quidam et lepore marino recenti podagram fricari, prodente Plinio. Venenatum esse certissimum est, eum inprimis qui in Indico mari. Eo Titus a [orig: à] fratre Domitiano sublatus est, et Plinius ait. Non sunt minus mira quae de lepore marino traduntur. Venenum est aliis in potu aut cibo datus, aliis etiam visu. Hi quidem gravidae si aspexerint feminam duntaxat ex eo genere, statim nausea et redundatione vitium fatentur, ac deinde abortum [note: Plin. H. N. l. 32. c. 1. ] faciunt. Remedio est mas induratus sale, ut in brachialibus habeant: eadem res in mari et tactu quidem nocet. Alibi tamen, mortem saepe [orig: saepè] inferre, et si nihil aliud ventrem doloribus acerbissimis torquere scribit. [note: Aelian. H. A. l. 2. c. 24. ] quod et Aelianus prodidit. Quae de mulieribus dicta sunt, a [orig: à] Rondeletio experto confirmantur, sed remedii non meminit. Symptomata quae [note: Nicand. in Alexiphar. ] insequi solent, egregie [orig: egregiè] vetustissimus Poeta [orig: Poëta] descripsit

Hinc patet vix pulmoni proprie [orig: propriè] infestum, cum tot affectus sumpto eo oboriantur. Fatendum tamen plerumque tabem invadere. Alexipharmacorum quae contra adhibentur haud paucus est numerus. Exhibetur primo [orig: primò] helleborus niger, hinc lac asininum inprimis: nec non decoctum [note: Aldrov. de Moll. c. ult. ] malvae, et alia de quibus Aldrovandum vide. Rondeletius mulieri quae nauseam ex odore conceperat, cancrorum usum praescripsit.

HISTORIAE NATURALIS De Exsanguibus Aqueis. LIBER II. De Crustatis.

TITULUS I. De Crustatis in genere.

[note: Plin. H. N. l. 11. c. 31. Nomen. ] QUae Crustata Plinio, illa Latinis aliis Crustacea, quod [orig: quòd] molli crusta operta sint, Graecis malako/s2 raka, eandem ob causam dicuntur. Medium inter Testacea et Mollusca sortita locum videntur. Nam quatenus foris crusta, etsi fragili et tenui obteguntur, cum testaceis conveniunt: quatenus molle carnosumque intus continent, Mollibus comparantur.

[note: Descriptio. ] Ossibus carent, quod [orig: quòd] ossa iuncturis indigerent, ut Cardanus scribit, nec sub crusta extendi possent. Communes ipsis cum ceteris exsangnibus partes, Caput, Alveus, Gula, venter, [note: Aristot. H. A. l. 4. c. 3. ] et intestinum. Alveus totius corporis indiscretus est: nec caput distinctum, nec aliud quicquam. Ideo [orig: Ideò] ea Galenus capite truncare voluit: quod cave de Caudatis accipias. kari/des2 ista dicuntur, non tam quod [orig: quòd] magnum caput habeant; exiguum enim hoc: quam [orig: quàm] quod maximum inter cetera [note: Athen. Dipnos. l. 3. ] crustata. Et videtur Athenaeus apud quem ista leguntur kefalh\n catachrestice [orig: catachresticè] pro thorace et capite sumere. [note: Arist. H. A. l. 4. c. 5. ] In Capite Os est quod protinus ventrem in omnibus, praeterquam in Locustis excipit, mox a [orig: à] ventre intestinum. Exiguus is, si proportionis in

corporum magnitudine ratio habeatur: [note: Plin. H. N. l. 11. c. 37. ] hoc, simplex usque ad exitum excrementi deicitur. Dentes in ore habent duos priores, et quia hi ad exactam ciborum contritionem non satis, quoad intima corporis penetrare queat, tres in ventriculo, altrinsecus singulos, inferius tertium. Longi qui in ore et tegmine duplici operti, inter quae talia quaedam interiacent qualia locustarum dentibus annecti suo loco dicemus. Intra hos binos dentes carnosum est illud, quod linguae proportionem eiusque effigiem [note: Arist. H. A. l. 4. c. 2. ] gerit. Supra os Oculi siti sunt, iique duri omnibus, apti intro [orig: intrò], foras, et in obliquum et quidem celeriter moveri, [note: Cardan. variet. l. 37 ] ideo [orig: ideò] palpebris carent: Cardanus in latus moveri ait nostri comparatione, directe [orig: directè] autem oculorum suorum. Melius enim esse ut altero utrinque prospiciant etsi diversis oculis, quam [orig: quàm] utroque simul nec ante nec post. Prominere autem quia a [orig: à] lateribus: quia aliter ante [orig: antè] penitus prospicerent: a [orig: à] lateribus autem collocari, quia si supra caput non viderent, ante vero [orig: verò] non poterant, quia os infra reponere necessarium fuisset, quia caput habent immobile: neque ante simul os et oculos esse, quoniam oportuisset esse latam faciem, unde in motu etiam tardiores evasissent. Caput etsi exiguum, appendicibus tamen et cornibus munitur, quae et ad pugnandum et ad praetendandum iter [note: Plin. H. N. l. 9. c. 31. ] data sunt. Pedes omnibus octoni, omnes in obliquum flexi. Brachia forcipibus. denticulata sunt bina, quae Graeci xh/las2, Apuleius furcas, alii nomine Graeco servato Chelas nominant. Horum pars superior in primoribus his, ut loquitur Plinius, movetur superiore immobili; hisque pro manibus utuntur, et contra quam pedes flectant. Omnibus magna ex parte grandior et validior dexter quam [orig: quàm] laevus forceps est. Caro colore sanguinis rubra et tactu lento. In alveo humor est pallidus, et minuta quaedam oblonga et albida, ruffa etiam [note: Arist. H. A. l. 4. c. 2. ] alia maculis dispersis. Papaver eis parcius. brachior. annexus conmunis. Tabellas quidam Latini vocant quas pla/kas2 Aristoteles, quibus cor crustae coagmentantur. Lapides sub crusta genitos refert Cardanus, de quibus in Cancris agemus.

[note: Locus. ] In stagnis potius marinis et iuxta amnium ostia, saxorum foraminibus [note: Aristot. de Gener. l. 3. c. 11. et Athen. Dipnosoph. l. 3. Generatio. Arist. de Gener. l. 1. c. 11 et 14. ] et limosis locis morari ex Aristotele et Athenaeo habemus. Lapillis, alga, limo et stercore victitant: nec a [orig: à] carnibus abhorrent. Coeunt more eorum quae in aversum mingunt, ineunte vere, et cum ficus maturescunt, prope [orig: propè] terram, et quidem quod [orig: quòd] exsanguia sint et naturae frigidae, diutisime [orig: diutisimè]. Femina ovum rubidum, membrana praetenui obvolutum, ventri, lateri, et utrique [note: Arist. H. A. l. 4. c. 2. Arist. H. A. l. 4. c. ult. Plin. H. N. l. 9. c. 31. Sexus. ] intestino annexum, et ad carnem usque adhaerens parit. Imperfectum illud, quod foris editum, incrementum capiat. Diversitas Sexuum ex nonnullis cognoscitur. Maior et crassior mas, tenues genitales meatus habet, et primum pedem simplicem. Nec non duabus particulis candidis, quas in carne pectoris habet, sed a [orig: à] femina discretas tum colore tum concretione similes Sepiarum promuscidi. Vorticosae haesunt, quemadmodum buccini anfractus, quem Graeci mh/kwna, id est, papaver vocant. Oriuntur eae ab acetabulis, quae sub extremis sunt pedibus. Feminae operculum distantius, hirsutius, et opacius: vulvae membraneae ad intestinum hinc atque inde fissae, in quibus ovum gignitur; primus pes duplex, et cauda latior.

[note: Plin. H. N. l. c. Vita. ] Longae vitae esse scripsit Plinius. Nulla respirant, sed aquam per fistulam egerendo refrigerantur. Humoremore accipiunt, et meatu oris superiore emittunt. Hebes omnibus visus, tum quod [orig: quòd] oculos habeant duriores et promittentes, tum quod a [orig: à] [note: Arist. H. A. l. 4. c. 10. ] latere positos. Valent gustu et odoratu, et ad morem aquatilium dormiunt. Nullum sonum vel vocem emittunt, et obliquo motu incedunt, caudaque tantum natant.

[note: Mores. ] Ad Naturam et Mores pertinet, quod [orig: quòd] hiberno solum tempore conduntur, vere et autumno pinguescunt, [note: Plin. H. N. l. 8. c. 1. ] quod autennis potius et cornibus quam [orig: quàm] chelis quibus tamen magis

Locusta Marina Carabus. Marstoffel [orig: Marstöffel].

Astacus Marinus comm. See Krebs.

Aetacus similis pediculo maruio.

Astacus scammarus 3.

Leo seu Elephantus.

Astacus parvus Marinus.

Astacus similis pediculo marino.

[note: Arist. H. A. l. 5. c. 17. l. 8. c. 17. Usus. Plin. H. N. l. 9. c. 37. Athen. Dipnos. l. 3. Lem. de Occult. Natur. l. 3. ] valent inter se depugnant, istis cum aliis, quod denique vere et autumno post partum operculum exuant.

In Cibo laudantur plenilunio, quia sidus tepido fulgore mitificat tempore verno et autumnali, et cum uterum gerunt. Gratisunt saporis, sed durae carnis, ideo [orig: ideò] coctionis arduae. In Medicina, ad canis rabidi morsum, tabem, et fervidorum humorum deustionem conferre, Lemnius tradidit.

TITULUS II. De Crustatis in specie.

CAPUT I. De Crustatis caudatis.

ARTICULUS 1. De Locusta.

[note: TAB. II. 1. Nomen. ] CRustata in Caudata et Rotunda optime [orig: optimè] dividemus. Illa sunt, Locusta, Astacus et Squilla. Locustam Isidorus, a [orig: à] pedum longitudine dici putat. Graecis est kara/bos, para\ to\ ph=| ka/ra| bai/nein, quod [orig: quòd] capite incedat, vel eo sit multum prominente, karabi\s2 apud Trallianum, Hesychio et Varino *a)igelh/ros a [orig: à] caudae motu, kaba/reos et khrafi/s2. Ab aliquibus grafiai=oi, ab aculeis, pro\s2 to\ gra/fein kai\ xara/ttein, id est, ad scribendum et sculpendum idoneis. Aristophanis scholiastes pagou/rous2 tou\st par) h(mh= kara/bous2 exponit. Hirto asperoque sunt corpore.

[note: Descriptio. ] Duo eis ante oculos cornua magna, initio aspera et aculeata, deinde rotunditate praepilata, ( ke/ntra Oppia. nus et Aelianus, Aristoteles ke/rata, nos antennas vocamus) in exortu crassissima, quae paulatim magis ac magis ita gracilescunt, ut tandem in tenuissimum cirrum desinant, in omnemque partem pili instar flecti possint. Oculi cornei semper prominentes, et exserti, in obliquum mobiles, aculeis acutissimis firmissimisque utrinque tamquam propugnaculis muniuntur. Oris lateribus additae appendiculae tamquam parvi pedes ad tutelam. Dorsum asperrimum est et aculeatum, velut e [orig: è] fronte aculeus magnus eminet. In lateribus branchias habet veluti e [orig: è] pilis coagmentatas, pedes utrinque quinos annumeratis extremis chelis, quas Gaza modo [orig: modò] forcipes denticulatos, modo brachia forcipata interpretatus est: flectunt eos in obliquum, ut chelas introrsum. Cauda laevis et sine aculeis ex quinque tabellis contexta, in pinnas quinque desinens, natandi causa, ei tamquam remo innititur, et in ea totius corporis robur situm est, quod experieris si ea parte Locustam apprehendas. Dentes habent primores binos maiusculos et gulam ante ventrem exiguam, in quo nonnulli dentes, et similis muti humor. Cor ex nigro rufescere observavit Bellonius. Mare cum excipiunt ore, transmittunt id ad suas branchias, quarum plures quam [orig: quàm] alia crusta intecta [note: Aristot. H. A. l. 4. c. 2. ] obtinent. Praeterea meatus pectore dependet usque ad exitum excrementi: is pro vulva feminis est: genitale vero [orig: verò] semen continetin manibus. Iacet autem in concavo carnis, ita ut interiaceat caro. Nam intestinum ad partem curvam situm est, meatus ille ad cavam; non alio modo quam in quadrupedibus continetur. Neque vero [orig: verò] id alia specie est in masculo et foemella, sed utrisque et tenues et candidi, ac pallidum continent humorem. Et utrisque eadem origo a [orig: à] pectore. Quem Aldrovandus appinxit dorsum habebat inter atrum et caeruleum medium, dentem superiorem triplo maiorem inferiore. Uterque intus tuberculis caret, et utrinque est acutus.

[note: Locus. ] Reperiuntur in mari, circa Sigaeon inprimis Athon et Ligustico. In Indico [note: Plin. H. N. l. 9. c. 3. Arist. H. A. l. 5. c. 17. ] quatuor sunt cubitorum. Hieme vero [orig: verò] aprica littora sectantur, aestate in opaca gurgitum recedunt, petrosisque locis vivunt. In Ligustico nigricantes Pierius Valerianus conspexit.

[note: Victus. ] Victus ipsis pisciculi, quos circa cubilia capiunt, et captos ori forcipe suo admovent. Muraenaes et congros maiores devorare, et cibos ore

terere, quod oris constitutio et gulae angustia [note: Bellon. Aquatil. l. 2. c. 3. Generatio. Arist. H. A. l. 5. c. 17. ] ostendit, observavit Bellonius. Vita omnib. diuturnior. De Generatione ita Aristoteles. In genere crustatorum locusta post coitum impletur, et continet ova circiter menses tres, Maio, Iunio Quintili. Deinde edit ea sub ventre ad plicaturas: ubi crescunt, quomodo solent vermiculi. Id quod commune est et molluscis et piscibus oviparis, ut omnium ova crescant. Locustarum igitur ovum est solutile in arenae modum, octo in classes partitum: pro numero scilicet cooperculorum, quae lateri adhaerent. Quorum singulis cartilagineum quiddam adsitum est: circum quod haerent cumulata specie rami: unumquodque enim horum cartilagineorum in plura scinditur. Quod deprehendas, si diducas: sin aliter intueare, unum corpus concretum putes. Grandissimum quodque non est ad foramen, sed ad medium: postrema autem minima. Minimis magnitudo quanta fici granulo. Neque continuo [orig: continuò] ipsi meatui haerent, sed medio. A cauda namque ad pectus, duo, singula utrinque sunt potissimum intervalla. Sic enim etiam coopercula ipsa disposita sunt, ut a [orig: à] latere tegere non possint. Quare extremitatibus suis imposita cooperculi modo contegunt omnia. Videtur autem parturiens producere ova ipsa ad illa cartilaginea caudae applicatu. Comprimens enim sese atque statim curvans parit. Cartilaginea hoc tempore augescunt ita, ut ovorum ipsorum capacia esse possint. Nam ad cartilaginea pariunt sicut Sepiae ad malleolos, aut alia quae fluitant. Is est pariendi modus. Concoquit autem ibidem potissimum vicenis diebus. Tum abicit cuncta simul consistentia sicut cum eiecit, videntur: inde ex his locustae oriuntur die fere [orig: ferè] quinto decimo: capiunturque saepenumero [orig: saepènumero] minores digito. Ante [note: Aristot. H. A. l. 4. c. 2. Sexus. ] Arcturum pariunt, post Arcturum amittunt ova. Hucusque Aristoteles.

Sexus differentia in eo consistit, quod feminae primus pes bipartitus sit, mari continuatus uno ungue. Femina quoque pinnulas quae subtus sunt magnas habet, sed collum versus decrescentes. Mas omnes aeque minores. Maris etiam pedibus postremis quasi calcaria quaedam sunt: eaque tum magna, tum acuta, feminae eiusmodi pars parva et inoffensa. Rondeletius addit in caudae supina parte feminam habere appendices duplicis pinnis similes, ad contegenda et conservanda ova; [note: Aristot. de Gener. l. 3. c. 8. Motus. Bellon. Aquatil. l. 2. ] mari simplices et parvas. Vulvam bifurcatam habere, Aristoteles testis est.

De Natatu, pedes anteriores, in eo qui maiores sunt moveri Bellonius negat, sed pinnulis quas partim sub cauda gerit, partim in extremo eiusdem, tum quaternis reliquis pedibus [note: Aelian. H. A. l. 9. c. 25. ] natare asserit. Cum nullius rei metu afficitur anteversus progreditur non praetensis sed obliquatis ad latera cornibus, ne aqua contra natantem ruens reprimat cornua, et ulterius progredi prohibeat. Retrocedens in metu, demittit et laxat eadem, et tamquam remis altius demissis Scapham propellens, multum [note: Plin. H. N. l. 9. c. 30. ] itineris conficit. Latent mensibus quinis, et more arietum cornibus dimicant. Laedi non posse nisi sub [note: Antipathia. Plin. H. N. l. 9. c. 30. ] cauda tradit Rondeletius. Antipathiam si attendas, tantum Polypum pavet, ut si iuxta viderit omnino [orig: omninò] moriatur. Muraenam eadem aggreditur, et ex victa prandium instituit.

[note: Usus. ] Usum in Cibis si spectes, Collimedon ideo [orig: ideò] Carabi accepit nomen quai hoc cibi genere impense [orig: impensè] delectaretur. Eliguntur gravidae et tempore plenilunii. Praeferuntur in Italia ab Octobri usque ad Aprilem: praeferuntur et maximae, quales capiuntur in mari Indico, et circa Africae quoddam littus loco petroso, ut scribit Synesius. Plus carnis habent quam [orig: quàm] Cancri, ut Diphilo Siphinio apud Athenaeum visum, difficulter concoquuntur, sed ad modum nutriunt salsi humoris siccique participes, et si aqua dulci saepius coquantur, ventrem cohibent. Condituras vide apud Aldrovandum. Usum in Medicinae quia spectat, Hippocrates puerperae ut

[note: Hippoc. l. de morb. mulier. ] melius purgetur praescribit. Simeon Sethi testas combustas ac cum meraco vino potas renes calculosos expurgare scribit.

ARTICULUS II. De Astaco.

PUNCTUM I. De Astaco marino communi.

AStacus ex sententia Rondeletii, [note: TAB. II. 2. Nomen. ] quasi a)sta/ktos, id est, non destillans sed abunde [orig: abundè] fluens dicitur, quod [orig: quòd] tubercula plurima, tum alba tum purpupera guttarum, sive lacrimarum specie forcipibus inspersa habeant.

Est vel Marinus vel Fluviatilis. Ad [note: Descriptio. ] eum Leo seu Elephantus Plinii, et istae quem hic descripturi sumus pertinet. Est autem Astacus colore toto [note: Aristot. H. A. l. 4. c. 2. ] nitido, sed nigritia insperso. Pedes inferiores grandes, ad octo usque habet: ab his grandes spsos duos multo [orig: multò] maiores et mucrone latiore, quam [orig: quàm] locusta, sed ipecie diversa [orig: diversâ]. Dextri namque summum latum oblongum tenue est: sinistri crassum et teres: utriusque vero [orig: verò] bipartitum ac quasi mandibula cum dentibus infra supraque. Quamquam dextro dentes serrati sunt omnes, alterius primores serrati: at interiores tamquam molares. Inferiorum ordo quaternis aequalibus, superiorum ternis inaequalibus expletur. Movent partem superiorem utrique, et ad inferiorem premunt: ac valgi quidem sunt situ inferiore, tamquam a [orig: à] natura destinati ad protendendum et premendum. Supra hosce duo alii hispidi paulo [orig: paulò] infraos. Moxhaud longe [orig: longè] infra, branchiae circum os multae et hispidae, quas assidu?e motat. Hi pedes qui ori praesto [orig: praestò] sunt, exstantibus quibusdam tenuibus barbulis asperantur. Dentes duos habet ut locusta: supra hosce cornicula breviora ac tenuiora quam locusta. Tum alia quatuor eadem [orig: eâdem] specie, sed breviora et tenuiora, super his oculos pusillos breves. Prominet pars cui subsunt oculi, acuta et aspera quasi frons, maior quam [orig: quàm] locustis. Omnino [orig: Omninò] facies acutior, pectus autem latius: totumque corpus carnosius ac mollius quam [orig: quàm] locustae. Octo pedum quatuor bifidi, quatuor non: quod collum appellatur, quinque in partes divisum est extrinsecus. Tum est sexta pars lata quinque producta plagulis. Hactenus Aristoteles. Gesnerus Chelam faciem hominis ridiculam repraesentantem exhibet. Nam Chelae pars minor maximum et aquilinum nasum refert: et quae in utriusque partis confinio apparent verrucae, oculos, si supercilia addantur. Superiorem partem quatenus seu cornicula quatuor supra nasum et frontem eminent, caeruleo aliove colore si pictor inducat, ad reprae sentationem pillei auriti et ad latera descendentis, ita tamen ut aures lateant: retro [orig: retrò] et circa tempora pili prominant nigri. Facies partim albo inducatur pigmento, partim roseo fuco niteat. Linguae instar partis chelae maioris tubero rubicundo colore insigniantur. Quod [orig: Quòd] si cristam quoque e [orig: è] pennis praesertim gallinacei, capi aut pavonis nutantem, foramini summo indideris, plane [orig: planè] Gorgoneam et terribilem habebis faciem.

[note: Locus. ] Numquam non in Oceano frequentes: in Euxinio tamen nulli. In saxis [note: Oppian. Halieut. l. 1. Arist. H. A. l. 5. c. 17. ] habitare Oppianus prodidit: Aristoteles in terrenis. Circa Thasum et Hellespontum nascuntur. Coeunt [orig: Coëunt] eodem modo quae cetera crustata. Mas feminaque nulla nota insigni [note: Generatio. ] inter se differunt. Nam utriusvis utram libet forcipem maiorem deprehendes; quamquam utramque aequalem [note: Aelian. H. A. l. 8. c. 22. ] unquam neutri. Ore mare excipit, cum locustae ad branchias transmittant. Sine humore longius a [orig: à] mari [note: Aelian. H. A. l. 6. c. 22. ] deferri nequit: et tam est loci patrii amantissimus, ut non longe [orig: longè] deportatus, eodem adrepat. Polypum extimescit.

[note: Usus in Cibis. ] Quantum ad Usum in Cibis, optimi illi apud veteres qui in Methymna

capiebantur. Omnes difficulter coquuntur, et tarde [orig: tardè] descendunt: rite [orig: ritè] confecti et Praeparati non imbecilliter alunt. Mnesitheus assos elixis praetulit.

PUNCTUM II. De Leone seu Elephanto et Astaco parvo Rondeletii.

[note: TAB. II. 5. Nomen. Bellon. de Aquatilib. l. 2. c. 3. ] CRustatum quod [orig: quòd] hic descripturi sumus, nomen Leonis vel a [orig: à] magnitudine, ut Aldrovando videturt, vel a [orig: à] colore flavo, quo vivus conspicitur, ut Rondeletio placet, sortitum est: Bellonius cum Elephanto Plinii idem [note: Aelian. H. A. l. 14. c. 9. Descriptio. ] facit, quod [orig: quòd] eadem sit Leonis apud Aelianum et Elephanti apud Plinium descriptio.

Corporis specie Astaco affinis est, sed brachia longiora habet, forcipes tenu es et latiusculos, quorum scissura maior, quam in ullo alio Crustatorum genete. Pedes tres qui proxime [orig: proximè] brachia sequuntur, longiores sunt, aculeati, in calcaria terminati: ultimus exiguus brevis et tenuis, neque aculeis, neque pilis munitus. Praeterea ab. Astaco dorso aculeis differt, quibus cum locusta convenit. Utrinque cornua duo longissima tenuissimaque habet, item alia in fronte brevia, inter quae unum in fronte eminet acutum, neutra [orig: neutrâ] parte setratum: haec sunt oculorum propugnacula, qui cornei sunt et prominent. Corpus totum undulatum est, instar panni ex hircorum camelorumque pilis contexti. Cauda perinde ac in Astacis in pinnas quinque desinit, sed lineis magis distincta. Scaliger unum vidit, cuius brachium puerilis brachii magnitudinem aequabat, quantum et ille quem Aldro vandus Brundusio sibi missum describit, habebat. [note: Plin. H. N. l. 32. c. 11. ] Plinius Elephantum suum nigrum esse vult, id est, violacei exsaturati coloris. Nam kuano\s2 Graece [orig: Graecè] de nigro, ut de Aethiope, et caeruleo, ut de mari dicitur. Forcipibus adeo [orig: adeò] valent, ut observatum sit, Massiliae vulpem per totam noctem, ab uno detendam fuisse.

[note: Usus. ] Apponuntur lautis in Italia conviviis, Aelianus, adipem squalidae et infuscatae faciei nitorem afferre, reliquit.

[note: TAB. II. 6. ] ASTACUS parvus marinus Rondeletii semper est parvus. Corpus ei vivo rubescit, alioqui lineis caeruleis transversis variatum. Capite et thorace est rotundiore quam [orig: quàm] fluviatilis, in lateribus inciso. E capite eminet Cornu latiusculum, magnum si totum corpus spectes, utrinque serratum, inter oculos situm, quas recondit et exserit. Cornua quatuor oculis praefixa sunt, dum et breviora cornu serrato vicinora, alia duo multo [orig: multò] longiora, flexibilia, articulata. Chelam utrinque unicam habet denticulatam, quaternis articulis connexam. Utrinque pedes sine forficibus. Collum tabelis constat, et in pinnulas desinit. Sub cauda appendices sunt ovis reponendis destinatae.

PUNCTUM III. De Cammaro seu Astaco fluviatili et aliis.

[note: TAB. II. ] AStaci fluviatiles Galeno kammari/des2, [note: TAB. III. ] Athenaeo ka/mmaroi, modernis Graecis Caranides et Caranidia dicuntur.

[note: Nomen. Descriptio. ] Circa eor. Descriptionem non est quod [orig: quòd] multum laboremus, hoc tamen poni potest. Ventriculum mutim undique ambire, quam quidam stercus esse credunt, Bellonius hepar, sed falso [orig: falsò], quod [orig: quòd] hoc solis sanguineis datum sit: Eundem tam miro artificio fabrefactum, ut etiam in eius fundo alterum os comperias suis maxillis et dentibus refertum. Utrinque etiam spiraculum seu foramen sub cortice ad latera oris videas, per quod aquam ore acceptam referunt. Branchias habere ex Aristotele Gaza et [note: Arist. H. A. l. 4. c. 2. ] Rondeletius prodidere. Philosophus enim bragxiweidh=, hoc est, partis branchiis similes dixit.

Caumus. See Krebs.

Astacus Minor. Kleiner Krebs.

Astacus Maior. grosser Krebs.

Astacus supinus.

Gesnerus cirros potius esse iudicat, ad motum progressionis natationisque [note: Helmont. de Lithiasi c. 7. ] a [orig: à] natura datam, vel ne aqua introrsum penetret. De Lapidibus memorabilia prodidit Helmontus, quae sequuntur. Per plutimas inquit atque uniformes cancrorum discretiones ista comperi. Inprimis stomachum cancri esse in capite prope [orig: propè] verticem. Mares enim quotannis aegrotare incipiunt, a [orig: à] mensis Iunii medio: foemellae dein in Iulio ante testatum exuvium. Sunt enim per dies novem et amplius velut semiexanimes ac immoti. Qua tempestate stomacho illorum exterius obducitur membranula nova, inter quam et stomachum veterem, est liquor quidam lacteus, qui sensim exterius in globum stomachi convexum, qua [orig: quâ] parte attingit, obducitque stomachum vetetem, contrahitur utroque latere in concavum, statimque lapidescit. Interim nec tunc nec multo [orig: multò] post cancer esitat quicquam. Ideoque (pene [orig: penè] incredibile) vetus sive interior stomachus, sensim in mucilaginem alimentariam absumitur; exteriorque ac novus alter stomachus, in vicem absumpti, succedit. Siquidem isti lacti, ad stomachi veteris convexum subnato, obten ditur statim pellicula, per modum lacti tepenti solitum: crescitque lac istud, inter utramque praefatam membranam, utriusque scilicet stomachi. Quae cuncta ducentis forte [orig: fortè] cancris dissectis, dietim observavi, iucunda admiratione. Tandem residua pars lactis, cancro cedit in alimentum. Nihil autem cancer edit, aut in eius stomacho reperitur, quantisper isti lapides sunt in stomacho eius, vivitque circiter XXVII. dies tam ex veteri suo stomacho, sensim absumpto, quam ex usu resolutorum postea lapidum. Hucusque Helmont. Albertus plenilunio crescere putat.

[note: Locus. ] Reperiuntur passim in fluminibus, lacubus, et rivis. In Pannonia tam frequentes ut Iulius Alexandrinus saepe supra triginta currus Astacis onustos, in foro Gammario Viennae numeravit. In Hispania non haberi affirmant quidam.

[note: Victus. ] Victitant cadaveribus, et carnibus, et quidem his adeo [orig: adeò] delectantur, ut in Danubio de navibus suspensis, magna multitudo adhaereat. Ranas quoque appetere, Albertus testatur, et nos experientia [orig: experientiâ] comprobatum habemus. Per tredecim dies vivum absque cibo conservavit Gesnerus Sexus notis distinguuntur. Mares in ea parte qua [orig: quâ] corpus ad caudam continuatur subtus, quatuor longas prominentes virgulas habent, quibus feminae destituuntur. Cauda etiam illius, rotundio, planior et spissior; tenuis, vacua, et latahuius, maiorque tabellarum in eadem distantia.

[note: Generatio. ] De Generatione hoc sciendum, Marem in coitu primo [orig: primò] supra dorsum feminae ascendere, mox se istam supinam vertere: per solam meatuum applicationem coire: membro n. que alterius corpus ingreditur destituuntur: Ova per anum, per quem et excrementa reddunt, parere: et saepe minimos Astacos caudae matris adhuc adhaerentes conspici. Albertus ova feminae primo [orig: primò] in corpore valde [orig: valdè] compressa esse, dein paulatim exire et virgulis curtis sub cauda dones complectantur adhaerescere, scripsit. Hieme mensibus quinque latent, si communem opinionem sequaris. Aliqui enim tum etiam apparere ac ad litora prodire; aestate ad optatas aquas gregatim concedere dicunt. Novilunio emaciantur, plenilunio pinguescunt.

[note: Antipathia. ] De mira [orig: mirâ] quaedam inter Cancros et parvos antipathia, sic Helmontus. In Marchia Brandeburgica locupletissima est cancrorum piscatio. Vectores autem coguntur noctu excubias agere, ne ferte [orig: fertè] porcus aliquis vel leviter subter currum transcurrat. Nam id si contigerit, mane [orig: manè] quotquot cancri, in curru fuermt in veniuntur mortui. Tam exitialis est porcus cancro.

[note: Differentiae. ] Dividuntur in Minores et Maiores. Illi, quod [orig: quòd] sub saxis degant, saxatiles dicuntur, patte supina [orig: supinâ] albicant, pronanigricant [orig: pronânigricant], elixi non undiquaque rubescunt. Maiores, rotundiori sunt magisque crenato in Pado

[note: Usus. ] Locum in Cibis habere, omnes norunt, quam vis etiam difficilioris concoctionis esse certum sit: quia et longiore in ventriculo mora [orig: morâ], mandatis frigidis et humidis in caput vaporibus, soporem in ducunt. Martio et Aprili mensibus a [orig: à] quibusdam commendantur, luna [orig: lunâ] inprimis accrescente. Venae quae in eis interdum reperiuntur, improbantur. Varias praeparationes apud Aldrovandum vide. Medicis, contra canis rabidi morsum, phtisin, febrem hecticam, urinae retentionem, calculum, inflammationem linguae et gutturis, et Cancrum in mammis inserviunt. Contra anginam sic a [orig: à] quibusdam praeparatur. Astacos circiter decem vivos contere: et stillatitios liquores intybi rosarum et papaveris erraticiaffunde, inde expressus sucus vinum rubellum refert. Eo linguam abluere et diligenter ac penitus gargarizare oportet, deinde ent haustum eius mediocrem bibere, Linguam abstersam et purgatam larido insulso percinge, post horam et dimidiam, quicquid viscidae pituitae insederit, rursus absterge, et succo Astacorum praescripto denuo [orig: denuò] lava. [note: Aldrov. de Crustat. c. 6. Hartman. in praxi Chymiatrica. ] Reliqua in Aldrovando vide. Praeparatio contra mammarum cancrum apud Hartmannum optima. Lapides quod [orig: quòd] spectat, rarissimum exiis diureticum, febrifugum, et vulnerarium parari posse existimat. Helmontius, si in formam pristini lactis resolverentur. Usurpantur quoque contra calculum, cum nucleis persicorum et mespilorum: contra sanguinis grumos, cum [orig: cùm] carbonibus e [orig: è] tilia aceto restinctis, etc. Huc pettinet Astacus Caraboides, et Gammarus terrestris. Ille colore est omni parte corporis cinereo, antennis quatuor, duabus longioribus, reliquis brevioribus, pedibus et chelis hirsutis. Pedes duo priores chelis proximi tabellas in extremitate circum undique serratas habent, ad natatum faciliorem forte [orig: fortè] utiles. Quantum ad hunc, Crustacei quoddam genus in terra latitat, maxime [orig: maximè] in India Occidentali, Cuarassas vocant, tam prope Gammarorum formam, ut cum [orig: cùm] effossum e [orig: è] terra conspexisset Iulius Caesar Scaliger, ac roganti quid esset, in sepulcris inveniri alii dictitassent, a [orig: à] Gammaris abstinuerit diu.

ARTICULUS III. De Squilla in genere.

[note: TAB. IV. 3. 4. 5. 6. etc. Nomen. Aldrov. de Crustat. c. 8. ] CRustata, quae Latinis Squillae, Graeci kari/das2, kwri/das2, et kouri/das2 vocant, seu a)po\th(ka/rh, capite, quod Squillis maiusculum est; seu a)po\ th\ ska/irein, s. initiali abiecto. Heraclides Colybdaenas apud Athenaeum vocat, quo nomine Epicharmus, ut Nicander vult pudendum marinum intelligit.

[note: Descriptio. Arist. de part. l. 4. c. 8. ] Descriptionem si atten damus, Caudam habent, sed forcipe carent, forte [orig: fortè] quod [orig: quòd] pluribus pedibus, in quos redundantia illa absumitur, instructi, si Aristotelem et Rondeletium sequimur: At Bellonius pedes forcipatos habere scribit, quas etiam Aelianus, et quidem maximas In dicis in Gange fluvio attribuit. Corpore sunt vere nigrescente, sed postea albedinem [note: Aristot. H. A. l. 8. c. ult. ] recipiunt. Cornua etiam habent Oppiano teste acuta, et in summo capite posita: Aelianus aculeum acutissimum triremis rostro similem, et secturas, serrae modo habere scribit. oculi sub eodem munimento praeduri eminent. Intestinum quoque recte [orig: rectè] in caudam veluti Locustis et Alstacis finit, qua excrementa emittunt et ova pariunt.

[note: Locus, Oppian, Halieut. l. 1. ] Vivunt in marinis palustribus et saxosis locis. Ab illis e)le/ioi, Aeliano, ab his petreae Oppiano dicuntur. Indicum mare maiores alit, quae in profundo haerent, ut minores littoribus gaudent. In diffractis saxis in mari rubro reperiri, prodidit theophrastus, quod de vivis an de figuris sumendum sit, dubitatur. Habentur et in Oceano Germanico, et Gallico, mari Tyrrheno et Adriatico. Circa Iasum magnas celebtat Archestratus.

[note: Victus. Aelian H. A. l. 1. c. 30. ] Victitant ostreorum carnibus: Aelianus quasdam alga vivere prodidit.

Astacusflu Edel Krebs

Astacus fluvalius.

Squilla lata.

Squilla lata Rondel.

Squilla gibba Garner.

Carangon seu Carangon Rondel.

Squilla parva.

Squilla Ursa minor. hoger Krebs.

Squilla mantis.

Squilla.

Leo Rondel. Leu.

Squilla lata Baren [orig: Bären] Krebs.

Squilla gibba. alia.

[note: Arist. H. A. l. 4. c. 2. Sexus. ] De Sexu ita Aristoteles. Distinguitur a [orig: à] femina mas duabus particulis candidis, quas ipse peculiates habet in carne pectoris, sed ab ipsa discretas tum color, tum concretione, similes sepiarum promuscidi. Vorticosae hae sunt, quemadmodum buccini anfractus, quem Graeci mh/kwna, id est, papaver vocant: Oriuntur eae ab acetabulis, quae sub extremis sunt pedibus. Est etiam in pectore caro rubra, sanguinis colore, quae tamen attrectata dilabatur, neque similis carni sit. Ab ea meatu qui in pectore buccini refert speciem, alia est sinuatio funiculi crassitudine, sub qua duo, quaedam sunt appensa intestino are. nacea genitali semini destinata. Atque haec mas habet. At femina ova ibi, colore rubra, quae annexa ventri, atque utrinque latus intestini, ad carnosas usque partes, membrana [orig: membranâ] tenui continentur.

[note: Generatio. ] Coeunt [orig: Coëunt] more quadrupedum retro [orig: retrò] mingentium, scilicet, ut femina caudam supinam exponat, mas suas superimponat et applicet; et coeunt [orig: coëunt] ineunte vere iuxta terram, et cum ficus maturescunt.

[note: Antipathia. ] Inimicitias cum Laborace exercent, et a [orig: à] Phycide ac Lupe comeduntur. Quo se modo ulciscantur, apud Aelianum [note: Aelian. H. A. l. 1. c. 30 ] habemus. Cum se, inquit, interceptas sentiunt, fast gium quod eminet a [orig: à] capite, quodque simile est acutissimo triemis rostro, atque in summa parte secturas habet, modo serrulae uncinatae, hoc, inquam, animosae illae bestiolae cum incurvarint, summa laevitate saliunt, et tamquam saltatorium versant orbem. Lupusore hiante squillam lassam comprehendit, haec in gutturis laxitate saltat, ut gula intumescat.

[note: Usus. ] Usus earum et in Cibis est et in Medicina. In Cibis pretiosum piscem Iuvenalis [note: Iuven. Satyr. 3. ] nominat. Apicius tanti grandiusculas faciebat, ut earum gratia in Africam navigaret, cumque priusquam [note: Athen. Dipn. l. 1. ] navi exiliret Minturaensibus minores animadverteret, gubernatorem, nulla excensione facta [orig: factâ], ea [orig: eâ] dem via Italiam repetere iuberet. Hodie [orig: Hodiè] elixantur et cum aceto comeduntur: friguntur etiam in Cartagine cum oleo sarina [orig: sarinâ] adspersa [orig: adspersâ]. Olim ficus fol is assatae involvebantur. Difficulter concoquantur, stomacho nocent, et Veneris desiderium excitant. Hoch et sibi contigisse Cardanus testatur. Hecticis eximie [orig: eximiè] prodesse nullum dubium. Aiunt tritas et particulae impositas, cuspidem vel sagittam, si quae infixa, singulari atrahendi vi educere. Quidam escae ad mugiles capiendos admiscent. Iisdem et lupus piscis inescatur.

ARTICULUS IV. De Squilla in specie.

PUNCTUM I. De Squilla lata sive Ursa.

[note: TAB. IV. 3. 4. 8. 12. Nomen. ] QUam Squillam latam Rondeletius vocavit, hanc nos Ursam et quidem Aristotelis cum Bellonio et Scaligero dicimus. Ubi enim porrecta iacet, ursi corium extensum repraesentat. [note: Scalig. Ex. 245. ] A Squillis eam separavit Aristoteles, quod sub Squillarum nomine non notet. Neapolitani Messanenses in Sicilia Messacaram, quasi sit h( mei/zwnkari\s2, vocant.

[note: Descriptio. ] Rondeletius eam ita descripsist. Locustarum est magnitudine, sed latior, multo et magis depresso corpore et hirto, in fronte ossa duo, utrinque unicum, in ambitu serratum, in quibusdam acutius, in aliis latius. Hipinnae duae alligantur. Inter haec duo enascuntur cornua, initio articulata, circa media bifida, ut ex duabus quatuor fiant, non valde [orig: valdè] longa. Brachia duo habet cum aculeis, veluti clavis eminentibus, pedibus maiora, non bifida, quae in os flectuntur, quibus ori cibum tamquam pedibus admovent. Pedes utrinque quaterni sunt. Oculi parum prominent. Frons quadrata, et latior quam [orig: quàm] in ullo Crustatorum genere. Tumores multi per dorsum sparsi sunt, ex quibus exstant tubercula, quorum summa pars adeo [orig: adeò] rubet, ut carbunculus in annulorum pala inclusas dicas.

In Coenosis vivere ar gumento est, [note: Scalig. Ex. 245. ] quod [orig: quòd] luto obsita e [orig: è] mari extrahatur. Raro [orig: Rarò] in Gallia capitur; Romae et Neapoli frequenter; in Africa frequentissime [orig: frequentissimè]. Circa Minturnas Campaniae oppidum maiores sunt Smyrnaeis. Idem eis pariendi tempus natura statuit que Locustis. Per hiemem et vere prius que ova excludunt laudantur, Et haec de Ursa, quae Maior dicitur, accipienda sunt. Est alia quam Minorem et Caelatam vocant. Scaliger Cangren Aristotelis credit, Rondeletius Cicadam marinam, quod [orig: quòd] cum Cicadis terrestribus magnam similitudinem habeat. Quinque tabellis constat, et dorso egregio naturae attificio varie [orig: variè] caelatis et sculptis. Tota ruber. Dodrantalem magnitu dinem vix superar.

PUNCTUM II. De Carangone et Squilla gibba.

[note: TAB. IV. 6. ] QUas Aristoteles kraggo/nas2 aut kra/ggas2, Hesychius kragw/nas2 vocat, cae Gazae sunt Crangines.

[note: Descriptio] Est vero [orig: verò] haec Squilla, si Descriptionem attendas, palmimaioris longitudine. Contegitur crusta tenui, laevi, candida, nonnumquam ex albo parum rubescente, quae cocta, tota rubescit, cornu instar pellucida. E dorso enascitur cornu in fronte serratum, sursum recurvum, cuius denticulatae asperitates in superiore et inferiore sunt parte non in lateribus. Oculi sunt cornei, in quibus subiecta pars cava cochlearis modo. Cornua sunt quatuor, ex quibus duo bene [orig: benè] longa, tenuia et flexibilia. Pedes habet quinos; qui in calcar terminantut terni sunt.

Posterior pars pro reliqui corporis crassitie et magnitudine longa, septem tabellis constans, in quatuor pinnas desinit: e [orig: è] quarum medio exstat aculeu latior quam [orig: quàm] in Squilla gibba. Quam Gesnerus vidit, partim rubebat, partim dilutius albicabat, ad latera flavescebat.

[note: Usus. ] Sunt omnium crustatorum sapidissimi. Carne tenera dulci, bonique et multi alimenti constant. Caudae in primis crusta spoliatae, cum pipere, sale et aceto, mensibus Februario, Martio, Aprili, Maio, laudantur.

[note: TAB. IV. 5. 13. ] SQUILLA GIBBA kufh/, propter gibbum quem habere videtur dum se curvat dicitur. Alii kampu/las2 et [note: Descriptio. ] kurta/s2 vocant. Graeci moderni Caridas et Caranidia nuncupat. Crangonibus sunt tenuiores maxime [orig: maximè] in cauda extrema. Senos ante frontem gerunt valde [orig: valdè] tenues cirros. Caudam contractam, in cuius extremo pinnae sunt quinae: quarum quae medio loco posita est, serratam duram, atque in acutum fastigiatam formam [note: Aristot. H. A. l. 5. c. 17. ] habet. In Santonum littora maxima earum copia. Ova pariunt et generant Locustarum more. Ceterum menses circiter quatuor gerunt. Cornu frontis elatum in palatum Lupi piscis infigunt, eumque [note: Anexandr. in Pindarr. ] interimunt. Ubi tanguntur saltant, ac tangentem seape [orig: seapè] expavescunt, corpusque in aqua gibbosum arcuato motu promovent erucarum modo. Vendebantur olim in sportulis ex iunci rimine contextis, friguntur cum oleo in sartagine: aut elixantur in aqua et comeduntur cum aceto.

PUNCTUM III. De Squilla parva, et Squilla Manti Rondeletii.

[note: TAB. IV. 7. ] SQuillaparva nomine proprio caret. *skullaron Aristotelis, non est, ut perperam Gaza convertit. Chelas enim [note: Arist. H. A. l. 5. c. 15. ] hoc, Astaci modo habet. Quidam e)gxlw/rous2 a [orig: à] colore fortasse, quem vivis Rondeletius obscurum tribuit, dici volunt. Alii melikari/das2 apud Athenaeum propter suavitatem in cibo. [note: Differentia et descriptio. ] Duplex istarum est genus. Unum Maius, duriore crusta quam [orig: quàm] Squilla gibba, que vivum in aere [orig: aëre] saltat, et noctu ut candela lucet, Cambaretto Romanis.

exiguum, ut mille vix libram aequent pondere, Venetiis frequens. Cocis quibusdam Brava, Vasconibus, Civade, id est, avena, pugillatim enim devoratur. Caput habet pro Corpusculi magnitudine crassum et latum, sine cornu. Caudam tenuem, gibbum parvum. Oris appendicibus et aliis Gibbae similes, punctis aliquot variatur. Bellonius vivas subfulvas spectari ait, coctas ruffescere.

[note: Locus. ] Et in mari, et in fluviis nascuntur: etsi Bellonius longe [orig: longè] a [orig: à] mari provenire dicat. De Garumna canistris excipi, Scaliger testis est. Tarentinus fluviatiles nominat.

[note: Usus. ] Carne sunt adeo [orig: adeò] dulci, ut fastidium pariant. Vix ullum aliud Cibi genus, teste Rondeletio, dulcius degustaveris. In aqua hordei lotae, et in carnis iure coctae, hecticis maxime [orig: maximè] conveniunt. Cum crustis adiecto pipere elixae, venerem stimulant. Icon quam hic damus, Gesneri squillam parvam exprimt.

[note: TAB. IV. 9. Aldrov. l. 2. c. 16. ] SQUILLA MANTIS, nomen a [orig: à] bestiola quadam ex Locustarum genere accepit, nec antiquis est dicta. Occitani eam Preguedicus, id est, precantem Deum appellant, quod semper manus iunctas teneat, et corpore sit, ieiunantium in star, gracili et macilento. Divinare eandem vulgus credit, et de itinere quaesitam alterum brachium extendere.

Mathiolus Hippocampum appellat, Bellonius Cicadam marinam, quam Speusippe Nympha [orig: Nymphâ] esse suspicatur, eandem ita descripsit.

[note: Descriptio. ] Tenuis est, inquit, huius crusta, cruda ita albicat, ut fere [orig: ferè] transpareat. Una cum pisciculis marinis saepe suo cortice contecta extrahitur, et simul cum carpionatis, bocis, maenis, et trachuris canistris inseritur. Natura incredibili fere [orig: ferè] artificio. Cicadae oblongum corpus decem tabellis, assabre [orig: assabrè] articulatis loricavit: quarum prima, quae caudam extremam conficit, caudam in lateribus expandit. Cauda porro [orig: porrò] duabus maculis phoeniceis subrubris insignita est, quae duorum oculorum speciem prae se ferunt, estque aculeata et crenata. Prima tabella a [orig: à] cauda incipiens, versus secundam, tertiam, quartam, quintam, et sextam, pinnulis fimbriatis multiplicibus subtus munita est: quibus, dum in mari natat, aquam percutit, et corpus incitat.

Tres tallellae, quae sex praedictas subsequuntur, ternis utrinque pedibus communitae sunt:, ad cervicis autem initium, duo brachia maiora oriuntur, quibus cibum apprehensum ori suggerit: sed ea cancris, alter quam locustis forcipantur. Sunt enim in longum exporrecta, atque in extremo grandioribus crenis suffulta, quibus cum cibum corripit, ex uno brachio, ad aliam brachii articulationem transfert.

Horum autem extrema velut in duritiem osseam abeunt dentiscalpiis conficiendis ob id expetita. Pars quae capiti contigua est, in exile quiddam terminatur, et contra quam cauda se in latum diffundit. Extra aquam prorsus immobilis et imbecillis est.

Aculeum unum habet utrinque ori praefixum, ut Phalangium et Scolopendra, quo mordicus cibum a [orig: à] pedibus suggestum continet quem postea dentibus conficiat, et in stomachum dettudat.

Dentes illi natura in oris lateribus protulit, unico utrinque ossi crenato, V. litterae formam referente infixos. Cuius anterioris partis officium est, ea incidere quae mandit: posterioris vero [orig: verò] quae crenas habet, conterere. Nam idem os, duos habet dentium ordines.

Praetenturas duas in fronte breves, ursinis similes, ostendit, trifariam in extremo diffissas: ac rursus duas alias in lateribus praedictis breviores. Oculos habetvirides, exsertos, quos non alveo ut Cancrarium et Locustarium genus condit: sed ante hos pinnulas exporrigit eis similes quas in cauda gerit: ex quo multi decepti caudam caput esse crediderant. Strias rectas intergore, atque in capitis tabella

ductas profert. Pisce dissecto, dentes, fortib. musculis movere conspicientur. Cerebrumque adeo [orig: adeò] esse exiguum, ut vix hordei grani magnitudinem aequet: Optici tamen ad oculos perduci apparent. Rondeletius toto corpore pellucido esse addit. Eodem modo parit et coit, quo aliae squillae.

[note: Usus. ] Carne est molli, dulci, delicata. Huic affinis est Tamaru gvacii Brasiliensium, [note: TAB. LI. ] Camaron de Salgado Lusitanis dicta. Caput habet triangulare. Barbam [note: Marcgrav. Hist. Brasil. l. 4. c. 20. ] cancerinam octuplam. Et in eo tantum a [orig: à] Manti differt, quod in anteriori parte corpotis pedes non habeat, nec brachia interius serrata.

CAPUT II. De Crustatis rotundis.

ARTICULUS I. De Cancris in genere.

CRustata quae Latini Cancros vocant, Graecis karki/noi, quasi koraki/noi, quod [orig: quòd] ko/ras2, id est, pupillas, et oculos mobiles habeant, dicuntur. Siculi ka/rxas2 vocant, Hesychius ka/beirous2. [note: Descriptio. ] Apud Varinum ptu/caxris2 vel pu/caris2 Cancer dicitur, quod ostrea lapillo inter testes seu valvas ( ptu/xas2 h)/ pu/cia ) [note: Arist. H. A. l. 4. c. 10. et 3. ] iniecto, venetur. Caudam habent revolutam, sine e)pika/luma ptuxw=des2 Aristoteles vocat, quae ex tabellis constat, et corpus posteriore parte integit: Caput indiscretum. Cerebro carent, etsi partem quae cerebri fungitur munere habeant. In obliquum aspiciunt inclusis crustae fragili oculis. [note: Plin. H. N. l. 9. c. 13. et l. 11. c. 48. ] Pedes qui in obliquum feruntur eis deni cum forcipibus, quorum dexter in omnibus maior, et in primoribus superior pars movetur inferiore immobili.

[note: Arist. de part. 4. c. 8. ] Dentes interius bini primores, et inter eos caruncula linguae effigie. Stomachus ori continuo [orig: continuò] iunctus exiguus.

[note: Plin. H. N. l. 9. c. 31. ] Mollibus et petrosis locis gaudent: quin et sub terra inveniuntur. Hieme [note: Locus. ] aperica littora sectantur aestate in opaca gurgitum recedunt.

[note: Victus. ] Vescuntur conchiliis. Polypum ob nimiam Venerem imbecillum devorant, [note: Arist. H. A. l 4. c. 4. et l. de Resptrat. ] nec a [orig: à] suo genere abstinent. Aquam quam ore excipiunt, parte oris exigua emittunt, hinc apparet circa os spuma, quod aqua et aer [orig: aër], quicum ea hauritur, per attractum et reiectum agitentur.

[note: Galen. de cib. bon. et mali succi. ] Galenus dulci et salsa [orig: salsâ] aqua [orig: aquâ] vivere scribit. Lacte potatos sine aqua diutissime [orig: diutissimè], auctor de natura rerum.

Generationem si spectes, Cancri parte [note: Generatio. ] priore copulantur, sua opercula, [note: Arist. H. A. l. 5. c. 7. ] loculosa illa rugosaque, mutua [orig: mutuâ] consertione componentes. Primum Cancer minor ab averso supervenire solet, tum maior, ubi ille supervenerit. Ova edunt in operculo, hinc istud feminis latius, et hirsutius; ita a [orig: à] maribus discernuntur.

[note: Plin. N. H. l. 9. c. 31. ] Addit tamen Plinius, feminae primum pedem duplicem, mari simplicem, eundem duas inter ventrem et caudam spinas habere, quibus illa ceret.

[note: Motus. ] Solie [orig: Soliè] crustatorum genere non natant, sed ince dunt, et quidem transverso latere quod simiis et ursis, propter posteriorum pedum latitudinem competit. Cum enim motus tractatione et pulsione fiat, et sic secundum artuum flexiones, quae Cancris in trorsum ad pectus sunt; ideo [orig: ideò] quasi cum triremes circumaguntur, lateris unius remiges impellunt, altrinsecus inhibent, aut retro [orig: retrò] trahunt, ita quam in partem processurus est cancer eius lateris utitur cruribus ad carpendum solum, alterius lateris ad aspellen dum. [note: Natura, et Ingenium. ] Insidias incredibili sagacitate subodorantur, et confestim se vel luto obruunt, vel inter saxa subducunt. Universi [note: Plin. H. N. l. 9. c. 38. ] ubi aliquando congregantur, os Ponte evincere non valent: quam obrem regressi circumeunt, apparet que tritum iter. Concurrunt inter se ut Arietes adversis cornibus. In capiendis ostreis et conchis, summa calliditate utuntur. Calculos enim et lapillos, patulae hiantique eorum testae ingerunt, ita ut occludi nequeat, mox dentato forcipe pisculentam carnem

Tamaru Guacu.

Caruer marinus. Krab.

Cancer Anommus Randel.

Cancer Heradeoticus Randel:

Cancer maian meer spin.

Hipocarcinus.

Cancer Heradeoticus alter.

Cancer Crabbe.

Cancer Heradeoticus. 3.

Cancer Randel.

Cancer Krabbe.

Pagurus mass. meer spin.

Pagurus faem.

abradentes devorant. Sole signum Cancri transeunt, Cancrorum cum exanimati sunt corpora in sicco transfigu [note: Ovid. Metam. l. 15. ] rari in Scorpiones Plinius auctor est. Ovidius, brachiis orbos, scorpios, si sub terra occultentur producere, prodidit. [note: Plin. H. N. l. 9. c. 30. ] Latent mensib. quinis, et veris principio senectutem anguium more exuunt renovatione tergorum, et tum mollis ad modum crusta subnascitur, et vix prae teneritate ambulare possunt.

[note: Usus. ] Durae sunt carnis, ideo [orig: ideò] difficiles, concoctu, sed firmi alimenti. Id apud [note: Plin. H. N. l. 9. c. 32. ] Galenum, Athenaeum, et aliis invenies. Nec in Medicina spernuntur. Plinius Sole cancri signum transeunte contra serpentum ictus mederi tradit. Sues percussas hoc pabulo sibi mederi Thrasyllus auctor est. Apri hyosciamo devorato Cancros pro remedio quaerunt. Cervi a [orig: à] phalangio vel quovis alio admorsi iisdem sibi medentur. Carbunculos et carcinomata in mulierum parte, praesentissimo remedio sanari, tradunt, Cancro femina cum flore salis contuso, post plenam lunam, et aqua [orig: aquâ] illita [orig: illitâ], ut apud Plinium legimus. Ad stranguriam, tres, in aceti cyatho cocti, in mortario contusi et expressi propinantur. Sucus cum aqua florum Cyani destillata expressus, gingivis puerorum in dentitione salubriter illinitur. Pulverem Ranzovii ad dissectionem nervi apud Aldrovandum vide. Lapis in capite repertus, et aceto acerrimo immissus, motum manifestum habere deprehenditur.

ARTICULUS II. De Cancris in specie, et quidem de Cancris extra conchas in salsis aquis degentibus.

PUNCTUM I. De Cancro marino.

[note: TAB. IV. ] CAncri degunt extra conchas, vel [note: TAB. V. ] in istis. Illi vel sunt in aquis salsis, velin dulcibus. Inter illos qui in a quis salsis sunt. Cancer marinus, Cancer Maia dictus, Pagurus, Cancer eques, Cancer flavus, [note: Aldrov. de Crust. l. 2. c. 17. ] undulatus Rondeletii, Cancer varius, Cancer cordis figura et alii Chelarum longitudine differentes. Cancro marino generis [note: TAB. IV. 1. ] nomen inditum est, nec in eius descriptione Rondeletius, Bellonius, et [note: TABL. V. 2. ] Gesnerus conveniunt.

Rondeletii acuminatus magis est parte anteriore prope oculos, et duo [note: Descriptio. ] habet cornicula, quibus horum caret. Rotundo est ac circinato corpore Bellonii, anteriore, parte crenis diviso, crusta ceo$$$ tegmine convestito. Maiores trium aut quatuor digitorum latitudinem non excedunt. Hepar habent rubrum, quod Aristoteles mutim neminare videtut. Intestina multiplicibus cirris obsessa, moventurque horum partes solidiores albis musculis agentibus. Aldrovandus aliam observavit speciem, cuius pes ultimus qui ab utraque parte est, brevioribus et crassioribus constat internodiis, et aliis pedibus est curtior, in fine duabus, aliis articulationibus latior. Plurimi prope [orig: propè] insulam Canibalorum, quae hodie Domeneca dicitur, reperiuntur, et quia in saxis habitant, petrai/ous2 Oppian. dixit. Et mares et feminae. Illis color rubentior, his ex livido in cyaneum tendit. Mares feminas opprimere vie entur antequam ineant [orig: inëant]. Crura in ventrem inflectunt dum incedunt. Rondeletius feminae partem inesse quandam croceam [note: Aelian. H. A. l. 7. c. 24. ] scribit qua [orig: quâ] mares carent. Ovorum putat esse materiam. In Bosphoro Thracio, vento violento ingruente, contra fluctus nituntur: Circa promontoria, ubi maior vis venti, singuli [note: Usus. ] in sinuoso loco se tenent.

Maxime [orig: Maximè], in Cibis, feminae cum [orig: cùm] ovis turgent laudantur, ideo [orig: ideò] maius earundem Bononiae pretium. In India succo dulci cum luna parturit turgere, plenam eodem destitui, a [orig: à] quibusdam proditum. In Medicina, phtisicis carnem prodesse Rondeletius experientia [orig: experientiâ] docuit, quod et apud Marcellum invenies. Stranguriam sanant si duarum drachmarum pondere ex lacte materno vel nutricis infantibus porrigantur. Ad quartanam, scabiem, et oculorum lacrimas ab Avicenna; ad Carcinomata a [orig: à] Plinio laudantur. Iidem pilose [orig: pilosè] mamma tollunt.

PUNCTUM II. De Cancro Maia dicto.

[note: TAB. V. 5] CAncer Maias dictus, nomen a [orig: à] magnitudine sumpsit. Nam mai=a [note: TAB. VI. 2. Nomen. ] quae amitam et nutricem significat, aliquando etiam pro grandiore natu sumebatur.

[note: Descriptio. ] Eo a [orig: à] Paguro differt, quod [orig: quòd] hic parte anteriore latus sit, Maia se posteriore in latitudinem diffundat, anteriore coarctetur, et magis orbiculata sit.

Corpus illi tam grave, ut ad incessum sit ineptissima, idque vivae livet, aut virescit, aut rubore phaeniceo aspersum est; quam si supinam contempleris, tria parte anteriore brevia specula ab ipsius crustae tegmine continuata cernes, inter quae praetenturae duae delitescunt. Crura quaternis articulis intercepta sunt, alta et exilia. Pedes utroque latere quaterni, quinis articulis intercepti, unguibus bene [orig: benè] muniuntur. Tibiae multa scabritie exasperantur. Femina operculum latiusculum habet, sub quo duo foramina membrana occlusa, in ipsis posteriorum tibiarum radicibus collocata apparent. Quatuor praeterea semicirculis utitur in natando, a [orig: à] quorum radicibus octoni prodeunt pinnati ramuli, quibus haerent ova in fetis. Interanea si spectes, in capite atque adeo [orig: adeò] ore ipso duos osseos dentes gerit: in palato, carunculam qua [orig: quâ] linguae vice fungitur: ante dentes bina denticulata ossicula, atque in eius ore cavitatem statim ante gulam, in qua que rubrum continetur, habet multiplices flexus. Vulvam esse Bellonius putat. Ex hac enim ova prodire compertum est. Subsequitur cavitas satis capax, vacua quidem ea, dum ieiunus est piscis, ut vel os alterum, vel ventriculum eius esse dicas: cui etiam dentes adsunt numero quaterni, incisorii, et unus molaris, a [orig: à] quibus gula incipit, in cuius summo epiglottidem manifeste [orig: manifestè] vidas: ea autem ad apophyses meatibus committitur adeo [orig: adeò] exilibus, ut vix appareant: et quemadmodum vulva adimplebat maiorem partem recessuum, sic apophyses ubique per cavitates immittuntur, tenuibus tamen ligam entis adstrictae, et maxime [orig: maximè] musculis. Nec est aliud intestinum manifestum, quam illud in quo desinunt apophyses, excrementi scilicet recepta culum. Est autem id teres, ceteris partibus incumbens, ad caudam usque protensum. Sed et vesicam utrinque unam in ipsa alvo, robustam, magnam et membranosam cernas, cuius exitus est per ea duo foramina, quae sub operimento latent. Branchias habet utrinque sub testa in lateribus numero senas: quae certa [orig: certâ] membrana [orig: membranâ] ab ipso tegumento distinguuntur. Aquam enim in ore acceptam per meatus qui ad ra dices crurum sunt egerit. Haec omnia fere [orig: ferè] Paguro suo Rondeletius adscripsit, quem vide. Ad Maeam pertinent et aliquot sequentes.

[note: TAB. IV. 6. ] Primus Hippocarcinus a [orig: à] magnitudine, cum addito hispidus, quod universum tergus aculeis spinosisque quibusdam operculis obsitum sit, quae ad latera maiora videntur, dicitur. Supra oculos emissitios e [orig: è] tabulis quibusdam ad latera protensos fronte media, duo velut cornicula acuta exeunt. Os infimo loco situm, duo veluti brachiola intus tota villosa muniunt. Quinque ab utroque latere pedes, si brachia annumeres, in totidem articulos distincti. Chelae anteriori parte, brachium puerile aequant, forcipibus fusci coloris, e [orig: è] quibus villosa quaedam prominentia stamina instar penicilli.

Alter est parte supina Hippocarcino non dissimilis. Cauda est ovalis fere [orig: ferè] figurae, et extremo in angustam, appendicem scutiformem quin que angulorum seu pentagonam desinit. Insignis in eadam scutellata cavitas apparet. Os multis veluti brachiolis villosis, superne [orig: supernè] et inferne [orig: infernè] circumsepitur. In ventre plana cavitas, ovis retinendis aptissima.

In Tertio senae spinae maiusculae latera utrinque ambiunt: et binae maximae frontem muniunt. Duos palmos est longus, chelis, brachiis, et supina corporis parte tuberosus, et hispidus.

Pagurus femina.

Cancer maias.

Pagurus prone.

Pagurus Supine.

Cancer Varius suive mar moreus.

Cancerflavius suie Undulatuus

Aranei marini Species prone [orig: proné].

Aranei m. Spec: Supine.

Araneus crustae. prone.

Araneus supine. alius

Araneus alius.

Cancer brachiiochelos. Rondel.

Cancer minution.

Cancer minut [orig: minút].

Cancer brachiioche los. Congener.

Quartus eiusdem est figurae, sed pluribus spinis ab utroque latere et in dorso horret, pedibus et brachiis hirsutus, et supina parte, variis coloribus sed praesertim rubro maculatus.

[note: TAB. IV. 4. 5. 6. ] Quintus quem Heracleoticum Ronderletius vocat, aculeos in fronte habet et in lateribus. Pars testae prona aculeis aspera est, et hirta, color eque fusco.

[note: Usus. ] Mares eliguntur autumno, hieme et Aprili mese ad Cibum, in plenilunio: femina vero [orig: verò] reliquo anni tempore usque ad Septembrem. Assantur etiam in furno ano et ore clausis, ne quod intus est liquidi effluat.

PUNCTUM III. De [correction of the transcriber; in the print Dr] Paguro.

[note: TAB. V. 13. 14. ] PAguro, para\ to\ ou/rei=n kai\ fula/ttesqai en pa/gois2, id est, kremnw/ deci to/pois2, quod in [note: TAB. VI. 1. 3. 4. Nomen. ] locis praeruptis versetur, nomen in ditum est. Simeon Sethi eum Carcini appellatione dignatur. A Palladio Cancer marinus dicitur. Scholiastes Aristophanis Caraburi exponit. Moderni Graeci Paguri nomen adhuc retinent, idemque in Dalmatia, teste [note: Descriptio. ] Massario retinetur. Latior est quam longior, et ex Oceano in pedalem longitudinem abit. Visus in anglia decem libras pendere. Valida crusta [orig: crustâ] integitur et in laevi, eaque novem in gyrum crenis imbricis modo [orig: modò] incisa est. Color vivorum viridiorum prae nimia rosei exhalatione veluti subnigra tergora apparent. Crara utrinque blaesa quatuor habent, villis hirta, ternis articulartionibus geniculata, in quibus ungues acuti oblongique sunt, minime [orig: minimè] bifidi. Brachia bisulca parte anteriore binis articulis intercepta forcipibus crenatis munita, in extremo nigta: quibus quae constringunt ut edant, etiam dura confringere possunt. Branchias utrinque in latere ostendunt dispositas, ut reliquum genus Locustarum, sub tergoris crusta senis ordinibus ad tibiarum radices insertas. In ore tot comperies naturae secreta, tot adstantes appendices, tot pelliculas, ut coactus incredibile artificium [note: TAB. V. 3. 10. ] necesse est fatearis. Mutim, quae hepar est, habet dulcissimam, maxima [orig: maximâ] ex parte subrubram, cum infinitis prope [orig: propè] apophysibus flavis grandi stomacho adiacentibus. Reliquae partes internae musculis albis constant, quibus externae moventur. [note: Differentia. ] Rondeletius sub nomme Cancri Maiae descripti. Differentias si spectes, alius est Mas, alius Femina. Scaliger alium orbiculatiorem, fusciorem, et maiorem facit; alium qua dratiorem et minorem, colore dilutiore, et pene [orig: penè] pallida viriditate. Poressos vocant Veneti.

Huc pertiner Cancer Heracleoticus Bellonii ab urbibus Heracleis, quarum una Ponto, altera Propontidi adiacet, dictus. Crusta firmiore munitur ut Maia, Tibias utrinque quaternas habet, brachia duo admodum firma, binis articulis geniculata, forcipibus robustis bisulca, hispida, et bene [orig: benè] armata, quorum pars superior elatis crenis vallata est. Nonnulli Gallum marinum vocant, quod [orig: quòd] brachia eius in crista galli modum tornata videantur. Dorsum tuberculis exasperatur et coloris est miniacci.

Huic similis est alter pilorum densitate Ursi corium referens. Differt a [orig: à] priore primum chelis, quae longiores sunt, et in extremo pars utroque, quae forcipem facit, et instar dentium sibi invicem dum clauduntur conting nt, colore miniaceo: praeterea pedibus brevibus, quorum duo posteriores utrinque brevissimi, antennis et oculis magis a [orig: à] se invicem distantibus. Invenitur in mari Tyrrheno et Adriatico: sed in Oceano maximus. Vidit Rondeletius unum, cuius latitudo palmum maiorem superabat, longitudo ad semicubitum accedebat. [note: Aelian. H. A. l. 17. c. 1. ] Alexander apud Aelianum genus quoddam Cancrorum commemorat, quorum testa circumferentia undique pedis mensuram impleret. Miras

eorum magnitu dines in sinu quoque Persico Strabo refert. Suetum ipsis in tegumento se exuere. Hoc cum luxari et a [orig: à] corpore abscedere sentiunt, furiis quasi agitati huc et illuc feruntur, et pleniorem victum quaerunt, ut tumore inflatis [note: Aelian. H. A. l. 9. c. 45. ] facilius crusta rumpatur. Elapsi similes mortuis in sabulo iacent, sibi restituti sabulum gusttant, et postquam se abdidere, non cit us ex latebris, egrediuntur, quam pristina armatura instructi. Musicae sunt adeo [orig: adeò] amantes, ut eadem [orig: eâdem] capiuntur. Captos aliquando foramina [note: Nicand. in Therica. Usus. ] subire, et mortuos in Scorpios mutari Nicander prodidit.

Inter lautissimos numerantur cibos, sed difficillime [orig: difficillimè] digeruntur. Cum coquntur parum ruffescunt et parum nigrescunt.

PUNCTUM IV. De Cancro Equite.

[note: Nomen. Aristot. H. a. l. 4. c. 2. Plin. H. N. l. 6. c. 3. Aldrov. l. 2. c. 20. Descriptio. ] CAncer Eques a [orig: à] volocitate cursus nomen accepit. Hesychio est dri/mwn, Aeliano dromi/a Cursor, aliis Graecis i(/ppeus2 Eques. Maior est Castanea [orig: Castaneâ] parva [orig: parvâ], colore subalbido, punctis subrubris consperso, et ut Pagurus, tornato. Soli obiectus totus pelucidus est, praeterquam in ea corporis parte, quae interanea continet. Oculos grano phaseoli non habet maiores, quibus acutissime [orig: acutissimè] cernit. Tibiae sunt villis levibus obsessae, utrinque quinae. quarum duae anteriores brachia sunt forcipata, quibus cuncta complectitur: reliquae graciles unguib, rectis et obliquis variatae. Huius generis forte [orig: fortè] erit, qui Rondeletio Cancer latipes dicitur, nucis iuglandis magnitudine aliquam do paulo [orig: paulò] maiore. Chelas habet denticulatas et articulatas, pedes utrinque quatuor. Postremus et minimus, que in osseam latitudinem desinat, nomen Cancro imposuit. Testa est laevi, parte superiore albescente, quodammodo nigricante. Cum maris purgamentis im littus eicitur. Huic similis est quem Bellonius Graecis mikron karki/non, Romae Grancettum vocariscribit. Punctis frequentibus candidis in tergore variatur Ophitae modo. Singulares digiti quaternis constant articulationibus. Amphibii sunt, et in maximis ardoribus meridiano tempore e [orig: è] mari egrediuntur, diemq, sub sole, transigunt, circa vesperam mare repetunt. Tanta velocitate ferri vidit Bellonius, ut ne unum quidem unquam cursu consequi potuerit: quin nec lacertam ex ambrosia sub qua delitescebat exilientem, assequi eundem potuisse. Volare potius quam [orig: quàm] currere videbatur.

[note: Locus. ] Dromonem Hesychii quidam in maris aestuariis capiscribunt, sagittaeque modo per aquas summum decurrere. [note: Aelian. H. A. l. 7. c. 30. ] Facit Aelianus quorundam mentionem, quos pethli/as2 a [orig: à] volando (Gillius legit phli/as2 ) vocat, quod [orig: quòd] perparvis alis volatum exerceant, quibus cutrentes non utuntur. Potest ipsis podane/mwn titulus, qui ex Cratete Comico ab Athenaeo datur, tribui. Negliguntur in cibis propter exilitatem.

PUNCTUM V. De Cancro flavo undulato Rondeletii, Marmorato, Cordis figura [orig: figurâ], et aliis Chelarum longitudine differentibus.

[note: TAB. VI. 6. Aldrov. l. 2. c. 21. ] CAncer flavus undulatus, a [orig: à] colore et lineis, quae in prona parte sunt sinuosae undarum modo, non aliter quam [orig: quàm] Cameloto vulgo [orig: vulgò] nun cupato, nomen sortitus est Pedes quaternos habet longos et hirsutos: Chelas duas magnas, etiam hirtas: Cornua duo satis longa: in fronte appendices duas, in lateribus alias. Capitur circa Antipolium et Lerinum insulam.

[note: TAB. VI. 5. Aldron l. 2. c. 22. ] Cancer Marmoratus sive varius, quod testa sit laevi, ac perpolita, et maculis viridibus caeruleis, albis, nigris, cinereis, Iaspidis instar et marmoris perspersus sit. Si mortuus in sole exsiccetur, totus fit flavus, maculae vero [orig: verò] in mortuo statim evanescunt. Forfices habet aliis breviores et crassiores. Tubercula veluti gemmae in eis eminent, ut in Astaco. Cornicula duo e [orig: è] fronte exstant. Post oculos, qui satis a [orig: à] se distant, testa est serrata. In saxorum cavernulis degunt, et ita pedibus haerent, ut vix avelli possint. Crusta sunt

[note: TAB. VII. 4. ] Cancer cordis figura [orig: figurâ], Cornua duo e [orig: è] fronte prominentia habet, brachia quoque duo brevi forfice, et quaternos pedes. Pelagius est, et panagro ex alto mari cum piscibus in littus pertrahitur. In maiorum Asellorum ventriculis saepissim e [orig: è] reperitur.

[note: Aldrov. l. 2. c. 23. ] Cancri chelarum longitudine differentes, vel sunt *makro/xhloi, vel braxu/xhloi. Chelis vel tenuib. vel crassis. *makro/xhloi chelis tenuibus, sub Aranearum marinarum nomine apud Aldro vandum vemunt, et sub tribus generibus exhibentur.

[note: TAB. VI. 7. 8. 9. 10. 11. ] Primum est fusco et cinereo colore, parte priore qua [orig: quâ] caput est, acutum, oculis parum a [orig: à] se invicem distantibus, cornibus duobus acutis.

Tertium magis rotundius, colore cinereo et fusco, chelis quam [orig: quàm] priores crassioribus, cui Aranei marini crustacei alterius in Tabula nomen inditum.

Differt ab his Aranea marina, cuius Aristoteles in Cancelli descrrptione meminit. Forma [orig: Formâ] enim similis araneis est, nisi quod [orig: quòd] partem capiti et pectori subiectum araneo maiorem habeat. Brachia forcipata habere pro corporis exilitate longissima Rondeletius addit. *makro/xhloi crassis brachiis, sunt hirsuti et asperi, ut aculeati videantur. Unus est prona parte corpore et pedibus albus, unde albicantis nomen. Chelis caeruleis, supina vero [orig: verò] ruber. Alter priore minor colore nigricante, unde nigricantis appellatio.

[note: TAB. VI 12. 13. 14. 15. ] *braxuxh/lwn aliquot sunt species. Ex quibus Rond eletii ex rubro nigricat, Chelis valde [orig: valdè] brevibus ac tenuibus, pedibus proximis longissimis pro corporis ratione, crassis, acutissimis, lanugine quadam [orig: quâdam] obducta. Frequens est in Lorino insula.

Reliqui sunttenues et laeves, supina pars aculeos habet. Ex his unus ore est acuto admodum, et oculis a [orig: à] latere utrinque prominentibus, corpopore undiq, aspero. Minutior dicitur.

Congener brachichelo Aldrovondi lagenam crasso ventre refert, caudam si demas. Capite est valde [orig: valdè] acuto, corpus parte supina [orig: supinâ] aculeis horret, coloreque est caeruleo, prone [orig: pronè] albicat, forcipes Chelarum rubent.

ARTICULUS III. De Cancris fluviatilibus.

[note: TAB. III. Aldrov. l. 2. c. 24. ] CAncer fluviatilis seu fluvialis, karki/nos pota/mios Graecis dicitur. Simeon Sethus et Galenus, Pagurum fluviatilem vocavere. Eo a [orig: à] marino differt, quod sit testa [orig: testâ] duriore et crassiore; tibiis asperioribus, brachiis rugosioribus, et cum marinus lividum loti corticis colorem referat, fluviatilis ex ruffo nigrescit. Marino, praeterea, ungues extremam tibiarum articulationem faciunt: fluviatiles multas crenas in gyrum circa ungues habent.

[note: Locus. ] Frustra eos in Gallia, et Germania quaeras. In Graecia, Creta, Sicilia, et Etruria inveniuntur. Bellonius in Atho Macedoniae monte vidit, et in Ciliciae rivulis, qui non longe [orig: longè] ab Isso defluunt. Tanta aliquando eorum ibi copia, [note: Aelian. H. N l. 5. c. 52. ] ut temporis momento mille capi possint. In Nilo habitare apud Aelianum habemus.

[note: Victus. ] Sunt Sarcophagi, et cum invicem tangunt, pedes sibi atrodunt et vorant. Rondeletius cum durcentos Romae emisset, denique in aquam ut sese reficerent coniecisset, ita inter sese conflictati sunt, ut plures quinquaginta mutilatos reperiret. Eo tandem deventum est, ut omnibus necatis, unus tantum superstes fuerit. Ibidem ligonibus effossa scrobe vel paropside capiuntur. [note: Aelian. H. A. l. 16. c 38. ] Iuxta Ephesiam metropolim serpentes, qui ex caverna quodam egressi paludem tranare conantur, forcipibus arreptos interficiunt. Romae in foro piscario, filo appensi ac traiecti, prostant.

[note: Usus. ] Eduntur omni tempore, sed aestate sunt meliores, et postea quam durum corticem exuerunt, magnatum mensis apponuntur. Lacte a [orig: à] quibusdam suffocantur. Avicenna in hecticis febribus cum aqua hordei valde probat.

In Medicina easdem fere [orig: ferè] habent vires quas et alii. Tritos potosque ex aqua recentes seu cinere asservato, contra omnia venena prodesse, privatim contra Scorpionum ictus, cum lacte asinino, vel si non sit, caprino, vel quocumque, [note: Plin. H. N. l. 32. c. 5. ] Plinius auctor est; quod et apud Dioscoridnm invenies. Ad viperae morsum bibuntur e [orig: è] vino per se, vel cum staphide agria, sale et polio, ut testatur Aegineta. Cinis ustorum prodest pavore potus periclitantibus es canis rabiosi morsibus Aeschrion empiricus vivos in patella aeris rubri tam diu urebat, donec facile [orig: facilè] in laevorem redigi possent, luna [orig: lunâ] decimaoctav [orig: decimâoctav] a [orig: â], post canis sideris exortum, cum sol leonem ingressus esset. Huius pulverem tenuissimum cochlearii unius mensura [orig: mensurâ] ex aquae cyatho propinabat, cum recentior esset morsus; augebatur quantitas, si inveteraverat. Huic remedio tantam vim inesse scribit Galenus, ut dicat nullos periisse, quibus hoc in tempore datum esset. Id ex proprietate substantiae fieri idem credidit. Triti in oleo et aqua peruncti, ante accessiones in febribus prosunt, [note: Plin. H. N. l. 32. c. 10. ] teste Plinio. Archigenes apud Galenum ex cancris siccis tritis, pedibus et eminentiis amputatis, drachma una [orig: unâ], et asari drachma [orig: drachmâ] altera [orig: alterâ], cum aqua ex eodem flumine ex quo cancri sumpta [orig: sumptâ], medicamentum aquas educens [note: Hippocr. de morb. mulier. l. 1. ] componit. Hippocrates in vino suffocatos in flexu uteri propinavit.

ARTICULUS IV. De Cancris in conchis degentibus.

PUNCTUM I. De Cancris parvis.

[note: TAB. VII. 3. 5. ] PRaeter ea quae hactenus retulimus crustata, sunt et alia, quae in alienis conchis, ut Mitulis, pinnis, pectinibus, ostreis, ac varii generis turbinatis degunt, ut Cancelli, Cancri parvi, Squili, et Scylari, figura [orig: figurâ] non usque adeo [orig: adeò] a [orig: à] praedictis div ersa [orig: ersâ].

[note: Descriptio. ] Cancer parvus, qui pinnis innascitur pinnofu/lac, quasi o( th=s2 pi/nnhs2 fu/lac, ut Suidas, Hesychius, et Varinus tradunt, pinnoth/rhs2 Chrysippo, ut Athenaeus citat, a)po\ tou= threi=n h(/ fula/ssesqai thn\ pi/nnhn, dicitur. Sunt autem qui in ostreis reperiuntur, parvae fabae magnitudine, toto corpore candidi, praeterquam, quod [orig: quòd] pronae crustae medium rubescat. In pinnis qui degunt, maiores sunt et magis rubri, alioqui chelis, pedibus, toto denique corpore aliis similes. A Cancellis eo differunt, quod [orig: quòd] parvi cancri viventium pinnarum et ostreorum hospites sint: Cancelli inanes duntaxat testas et turbinatas subeant, sintque longo corpore Locustis non Cancris simili.

[note: Generatio. ] De Generatione non conveniunt auctores. Piscatores cum illis quorum testis inhabitant, quasi ex eodem [note: Arist. H. A. l. 5. c. 15. ] semine nasci tradunt, teste Aristotele. Apud eundem ista invenies verba. Pinnae quae petris aut saxorum cavernis adhaeserint, radices agunt, illic Margaritam generant. Vivunt autem et nutriuntur per partem carni haerentem. Huius autem conchae ori adnascitur animalculum chelas habens, et cibum assumens, quod cancro parvo simile est, et vocatur Pinnophylax. Rondeletius cum saepissime [orig: saepissimè] Cancros parvos in Conchis et Ostreis ovis turgentes viderit, ex Coitu maris et feminae et ovis provenire affirmare audet. Ut ut sit, non possunt isti in aliis procreari, ut nec vel viscum vel polypodium, nisi super aliis arboribus crescere.

[note: Mores. Plutarch. de sollertia animal. Oppian. l. 2. Halieut. ] Quae de eorum prudentia apud Plutarchum, Oppianum, et alios invenies, quod nempe pinnam regat, et de appropin quante praeda admoneat, fabulosa sunt. Decem Pinnas aperies antequam unum pinnophylacem invenias.

[note: Victus. ] Aqua tantum et luto eaedem pascuntur, ut Mytuli. Latere in eis crede ut vitam servent vitam, Molliore testa praediti, iniuriis magis sunt obnoxii. Ideo et spongiarum cavernulis saxorum rimis, et in externis testarum quibus Ostrea tecta sunt cavis, saepissime [orig: saepissimè] Cancros parvos se reperisse, Rondeletius affirmat.

Cancer Mollucensis pranus.

Cancer Mollucensis supinus.

Cancer parvus.

Cordis figura Cancer.

Cancer parvus. alius.

Cancellus nudus.

Cancellus in testa.

Cancellus aldrou.

Cancellus ruber.

Cancellus in Bucuno.

Saillarus sine cancell: in Nerite concha.

Cancellus avena.

Cancei Hirsuti Rondel speaer.

Cancellus oblongus.

PUNCTUM II. De Cancello.

QUi Latinis Cancellus, Graecis est [note: TAB. VII. Nomen. ] karki/nion, Oppiano karkina=s2. Plinius eum et Cancrum parvum sub Pinnotheris seu Pionophylacis nomine confudisse videtur, ut Aldrovandus ostendit. Gallis Eremite, Bernard l' Eremita dicitur. Eremitam, quod alios fugiens in testa quasi in solitudine vivat. Bernar dum autem, quod vulgo in Galiia Bernhardus fatuos proverbio dictitent: hunc autem fatuam, quod [orig: quòd] crusta tectus, chelas habens, quae ad [note: Aldrov. l. 2. c. 26. ] vitam tuendam satis esse possent, alienas domos in quibus latitet, quaerat. [note: Descriptio. ] Exactissime [orig: Exactissimè] ab Aristotele describitur.

Communis fere [orig: ferè] est, alt Philosophus Crustatorum et Testatorum socius, [note: Arist. H. A. l. 4. c. 4. ] quippe qui specie locustis simili spectatur, nascique seorsum per se solitus est. Verum quod testam deinde petit, quam ingressus est, hinc similis testa contectis animantibus est: quapropter is in accipiti esse, genusque sibi vindicare utrumque videtur. Forma [orig: Formâ] tamen, (quod simplicius dixerim) similis Araneis est, nisi quod partem capiti, et pectori subditam ampliorem quam Aranei habent. Cornicula duo ruffa tenuia gerit, quibus oculi totidem subiacent, qui numquam intro [orig: intrò] recedant, ut Cancrorum, sed semper eminentes appareant. Os sub iis est, quod veluti capillamentis pluribus circum datur. Iis pedes subiuncti duo, bifurces, quibus cibum ori admovent. Bini item utrique adhaerent lateri, et rertius parvus. Thoracis pars inferior mollis tota est, dissectoque sine pallidum intus cernitur. Meatus ab ore ad ventrem petigt. Foramen excrementi perspici nullum potest. Pedes ac thorax duritiem prae se ferunt, sed minus quam Cancri. Nexu nullo testis adhaecet. Buccinarum ac Purpurarum modo solutus liberque vagatur. Omnes sinistrum pedem crassiorem dextro habent. Cum enim in testa circa medium corporis complicati vivant, quantum dextrae parti compressae alimenti ac proinde in crementi decedit, tantum sinistrae liberiori ac laxiori accrescit. Bellonius addit, Oculos instar Astaci elatos habere, quos porrigit ac contrahit, maculis albis distinctos. Dentes osseos. Ab ore oesophagus tenuis ut filum ad stomachum protenditur. Intestina bis tantum revolvuntur: ac qui in eius stomacho viridis humor spectubatur, is in intestinis apparet candidus.

[note: Differentiae. ] Tres ipsorum species aristoteles facit. Oblongior est, qui Turbinem scilicet ingreditur, quam qui Neritim. Qui in Natice degit, dextrum bifurculatum pedem parvum habet, cum laevum grandiusculum habeat, eoque potissimum in rediatur. Ad tertiam spectare videtur, de quibus idem ita. Sunt inter Cochleas, quae inter se bestiolas habent Astacis parvis similes, quae in fluminibus gignuntur. Sed ea [orig: eâ] differentia, ut praemollem intra suam testam carunculam habeant, forma [orig: formâ] qualesnam sint ex dissectionibus contemplare. Nos hic ternas Icones damus.

Scaligero Squilla minima, Vasconibus Civada, Pugillatim enim devoratur. Reperiuntur in pisciculis, pedes novissimos latiusculos habent, ut ad nandum utiles sint. In saxosis locis, coeno, et luto versantur. Ex eodem [note: Aristot. H. A. l. 5. c. 15. ] gigni credidit Aristoteles, sed perperam. Ad latera enim adhaerent tamquam racemi aut globuli ova filo annexa. Et observatum est mares a [orig: à] feminis aperte [orig: apertè] distingui. Nati conchulas ingrediuntur; ubi excrevere in ampliores transeunt.

[note: Usus. ] Usum et in Cibis habent. Dorion enim apud Athenaeum, inter hepsetos refert. Gesnerus, Coctum odorem colorem et saporem fluviatilis habuisse scribit. Bellonius non esse edulem, sed Iulidibus, channis, Percis, et id genus saxatilibus gratissimum ait. Galenus eorum usu Mullos deteriores, et mali odoris evadere testatur: sed forte hoc de Cancellis, qui in spongiis, et qui tra/goi a [orig: à] foetido colore dicuntur, sumendum est. Ertantum de Crustaceis.

APPENDIX. De quibusdam Crustaceis Brasiliensibus Cancris in primis.

CAPUT I. De Guaia Apara, cancro maximo.

[note: TAB. IX. ] GVAIA APARA, cancer maximus elegantissime variegatus. Corporis figura est Lunae bissectae similis, in latitudine habens tres digitos, in longitudine duos et semis (quamquam et maiores reperiantur) Testa, ut dixi, lunata est, in utroque latere posterius exsecta, et in acumina desinens. Anterior pars testae ultra medietatem coloris est obscure [orig: obscurè] brunni, et variegata maculis ex albo flavescentibus: posterior pars ex albo flavescit, striis brunnis secundum longitudinem ornata.

Pedes habet octo; singulos quatuor internodiis constantes, subrotundos, ex albo flavescentes: brachia duo, quodlibet duos et semis digitos longum, et sesquidigitum latum, quodlibet parva forcipe praeditum, quibus non ita arcte [orig: arctè] comprehendere potest, ut alii cancri. Est autem quodlibet brachium superius armatum et dentatum instar cristae galli, ita ut quando vivus brachia corpori applicatis ea componit, uti aptissime [orig: aptissimè] potest, cristas duas galli sibi invicem appositas esse appareat. Tenacula repraesentat rostrum galli, brachium itaque totum rostrum galli cum sua crista. Brachia autem etiam ex albo flavescunt, et maculis brunnis sunt variegata. In aquis natans per os aquam exsufflat, quasi ex fonte exsiliret.

GVAIA alia species. Corpus rotundum, paulo oblongum, iuglandem cum suo viridi cortice aequat, octo habet pedes cancrinos: duo brachia, quodlibet fere [orig: ferè] duos et semis digitos longum, at exilia; in parte extrema corporis tres habet aculeos obtusos, et oculos plane [orig: planè] exiles. Color totius corporis, brachiorum et pedum est albus; ac tota testa dorsi egregiis maculis brunnis ordinatim distincta, in summitate maioribus, at in lateribus, minoribus: Brachia parvulis maculis ex ruffo purpureis sunt variegata: pedes albicant in totum, ut et venter.

GVAIA alia species quae rarius capitur. Corpus ellypticae figurae, latum, tres digitos et totidem longum, aut paulo minus; testa tecta est ellyptica, in ambitu multis corniculis praedita, superius autem convallibus: ocelli parvuli, ut aliis: in quolibet latere pedes quatuor cum quatuor iuncturis, Crura subhirsuta, et in extremitate unguem nigrum corniculi figura habentia. Anterius autem crus tres digitos longum, reliqua semper breviora unum altero. Brachiorum cum forcipibus, cuiuslibet longitudo trium digitorum, crassities humani digiti, forcipe sesquidigitum longa et satis crassa. Ipsae extremitates forcipis paulo plus sesquidigitum longae, rostratae et exterius versus dentatae, quasi denticulis humanis, et ita apte [orig: aptè] sibi invicem quadrantes complicatae, quasi quis rostrum dentatum clauderet, in una tenacula forcipis, quae movetur seorsim, in medio etiam est dens albicans. Color totius cancri vivi saturate rubens, ut pruna nostratia maiora esse solent, in medio corpore saturatior, reliquis partibus dilutior: extremitas tenicularum ruffi cum brunno mixti, ut cerasa nigra tingere solent. Coctus retinet colorem.

Amphisboena marina.

Cancer Heracleoticus hirsus prone [orig: pronè],

Cancer pronus.

Cancer Heracleotus hirsutus supine [orig: supiné],

Cancer Supine.

Craben.

Testudo marina.

Stella marina maior.

Stella marina tredecim radis.

Stella marina minor.

Guaia Apara.

Guaia alia species.

Guaia alia.

Guaia Miri.

Carara Una.

Cunuru.

Ciecie Panema.

Ciri Apoa.

Uca Una.

Guanhumi.

Aratu et Aratu pinima.

Maracoani.

Potiquiya.

Potiquiquiiiixe.

Paranacare.

Guaricuru.

CAPUT II. De Guaia Miri, Carara Una, Cunuru, et Ciecie Ete.

CVAIA MIRI, cancerculus in salsis fluviis degens, numquam excedit pruni magnitudinem [orig: magnitudïnem]; testa est ellyptica, anteriore parte in multos angulos desinente: Ocelli parvi, breves: brachia duo, dextrum paulo minus sinistro: crura octo, quatuor internodiis constantia, et brevibus pilis hirta: color testae ferrugineus: brachiorum et crurum obscure [orig: obscurè] violaceo-purpureus. Pili crurum pallidi, inferius forcipum latus albicat.

CARARA UNA Cancer parvus, cuius corpus quadratum refert, cuius singuli anguli transversim abscissi, ceterum compressum, magnitudine semi digiti. Oculi prominuli, haud longi, nigri, in angulis abscissis consistentes. Brachia brevia, forcipibus obrotundis crassiusculis: crura octo haud crasla, sed compressa. Testa cum cruribus epatici coloris, seu instar hepatis tosti: brachia itidem: forcipes brunni coloris, qualis sucus cerasorum nigrorum: Crura minutulis pilis hic inde vestita, eiusdem cum cruribus coloris.

CUNURV, foemella est Uca una, figura et colore conveniens, solum magnitudine corporis et brachiorum differt, minor enim est, quam mas, et brachia habet parva, brachio maris sinistro vixaequalia, sinistrumque paulo grandius dextro; raros quoque habet pilos, cum Uca una tota sit hirsuta.

CIECIE ETE Brasiliensibus: Crangversinho des Manges Lusitanis: corpus ad quadratam figuram accedit, et totum vix superat maioris avellanae magnitudinem: Oculi prominentes longiusculi quos recondere potest. Crura octo: brachium sinistrum ipsi maximum, non tamen crassum, forcipis tenacula tenuia et longa, aequalia; sine dentibus: dextrum brachium tenuissimum. Testa coloris hepatici: reliquum totum corpus cum cruribus obscure [orig: obscurè] flavum ex pallido.

CAPUT III. De Ciri Apoa, Uca Una, Guanhumi, et Aratu Pinima.

CIRI APOA Brasiliensibus. Cancer marinus, testa quasi ellyptica tectus, quae in medietatis anterioris ora dentata, et in quolibet latere in acutum desinit angulum, mediocris magnitudinis. Brachia habet duo mediocria, itidem dentata: sex crura et septimi et octavi loco posterius duos remiges planos, quatuor internodiis, circum circa pilosos, quibus utitur natans. Oculi longe [orig: longè] a [orig: à] se invicem distantes, parvuli, cylindracei, crassiusculi, non tamen longi et ad quemlibet cirrhulus eminet instar pili. Totius testae color fuscus, seu nigricans, in qua diverso fusco cordis figura, aliaeque depictae. Brachia fusca, forcipes ex caerulescente albent. Crura ad medietatem internam viridi et albomixta: medietates exteriores caeruleae: remigum extrema pars, quae lata est, caerulea, reliqua viridis et albo mixta. Corpus interius etiam caerulescit. Boni suntsaporis. Ciri ordinarie [orig: ordinariè] in fundo aquae salsae ambulant, interdum tamen ad littora prodeunt cum decrementomaris, sed rarius. Capiuntur maris refluxu.

UCA UNA Cancer in palustribus degens, corpus eius ellypticum, superius convexum, iuglandis cum suo cortice magnitudinem aequans

vel etiam superans. Crura habet octo, quatuor iuncturis: anteriora lon iora, posteriora breviora: Oculos haud longe [orig: longè] distantes, cylindraceos, haud longos, quos erigit et recondit, coloris pallide [orig: pallidè] flavescentis, pupilla hyalina. Brachium dextrum ipsi maximum, interius multis tuberculis acuminatis praeditum, ut et forceps: sinistrum parvum. Color testae superius olivaceus, flavo in extremitate intermixto. Corpus interius pallide [orig: pallidè] flavescit. Omnia crura et brachia castanei sunt coloris, forcipes etiam superius, cetera pallide [orig: pallidè] flavescentia una cum tenaculis. Crura omnia inferius vestita sunt copiosis pilis longiusculis obscure [orig: obscurè] castanei coloris. Carne sunt bona.

GVANHUMI, Cancer terrestris: corpus illi rotundum, sed paulum compressum, magnitudine Auriaci mali.

Pedes habet octo, quinque digitos longos, quatuor internodiis: crura longis pilis vestita: os magnum et ad latera oris utrimque latitudine unius digiti hirsutum, ut et corpus: Brachia duo, dextrum magnum, sinistrum parvum, magnum longum octo digitos, latumplus duobus; parvum vix quartam partem illius aequat.

Oculi bini, quos instar parvae pilae erigit, et iterum in longa cavitate abscondit: circa os quasi duo brachiola quae recondere potest, et iterum depromere, et usque ad oculos deducere.

Celerrime [orig: Celerrimè] currit, et quidem transversim, ita ut oculos ad latus convertat et brachium maius elevatum gestet. Maximo numero in silvis paludosis oberrant. Carnem habet bon m.

ARATV et ARATV PINIMA. Cancer terrestris, quadratae figurae, corpore haud magno, testa multiplici colore picta, brunno, caeruleo, albo, rubro punctatim varie [orig: variè] intermixtis.

Oculi prominentes longe [orig: longè] distantes, nigri, in angulis rostri positi.

Crura octo, quatuor internodiis, compressa, ruffa, ac per totum maculis purpureis, nigris ac albis distincta. Chelae duae non ita magnae, aequales, ruffae, in extremitate ex albo flavescentes. In ventre etiam flavescit. Crura raris pilis nigris vestiuntur.

CAPUT IV. De Maracoani, Potiquiquiya, et Tamaru Guacu.

MARACOANI, cancer parvus, in locis ambulans, quae refluxu maris sicca evadunt, alio enim tempore e [orig: è] latibulo suo non prodit: corpore est fere [orig: ferè] quadrato, digitum longo et lato, anterius tamen paulo [orig: paulò] latiori: Oculi prope sibi invicem appositi, longi plus semidigito, tenues instar aciculae crassioris, quos erigere et apte [orig: aptè] in rima recondere potest.

Os habet amplum et maius quam ceteri cancri: crura octo, quatuor internodiis. Brachium dextrum illi maximum, tres digitos longitudine superans, satis crassum, et se totum post illud potest abscondere: forceps autem brachii latior, haud crassus, referens forcipem sartorum, extuberantiis haud acutis loco dentium praeditus; superficies brachii etiam parva tubercula habet: brachium sinistrum minimum, minus uno ò pedibus, forcipula minima instar scorpionis.

Crura raros habent pilos fuscos. Coloris est in testa fulvi, ut et in pedibus et minore forcipe, atque in inferiori corpore: extremitate pedum magis rufescunt. Brachium dextrum e [orig: è] fulvo obscure [orig: obscurè] rufescit. Est edulis.

POTIQUIQUIYA Brasiliensibus. Locusta marina, Belgis Zeekreeft. Longitudo corporis a [orig: à] fronte ad

exortum caudae septem digitorum, caudae sex: latitudo testae dorsi septem, ventris duorum et semis: totius corpotis ambitus novem digitorum et semis; caudae ambitus quinque, quae constat sex tabellis, septem iuncturis sibi invicem appositis: et habet cauda ad quodlibet latus inferius quatuor pinnas, sesquidigitum longas, unam latas: extremitates laterales cuiusque tabellae desinunt in cornu acutum: in quolibet latere quinque habet crura, quinque internodiis distantia; primum par crurum sex digitos longum, alterum novem, tertium pedem, quartum septem digitos, quintum quinque: Quodlibet autem unguem habet incurvum, acutum, pilis multis flavescentibus hirtum, instar penicilli pictorum: crus anterius crassitie digitum aequat, reliqua graciliora.

Testa corporis varie [orig: variè] tuberculata, frequentibus eminentiis instar corniculorum rectorum, acutorum, anterius scatet.

Oculi prominentes cylindracei, et post eos duo cornua surrecta antrorsum inclinata, digitum longa; ante oculos supra os quatuor cirrhi exortum sumunt, primo duo magni pollicis humani crassitie in exortu, ubi quatuor internodiis constat, longi sesquipedem et undique spinosi, inter hos duo minores, quatuor internodiis, teretes sine spinis, acultra medietatem bisecti, decem in totum digitos singulilongi.

TAMARV GVACV, Brasiliensibus: Camaron de Salgado Lusitanis. Locustae marinae species, novem digitos longa, vel paulo plus. Capitis longitudo duorum digitorum; versus caput magis magisque angustatur.

Corpus autem habet undecim quasi iuncturas, quemadmodum cauda in Gamaris: in postica parte corporis ad quodlibet latus duos habet processus subhirsutos.

Totum corpus tectum est crusta cancrina, albicante, splendente instar cornu politi, ad iuncturas autem subnigricat aut purpurascit; pedes in quolibet latere tres, nimirum ad tertiam, quartam et quintam iuncturam a [orig: à] collo numerando; exilia, duos circiter digitos longa.

Caput triangulare, olivae magnitudine sub testa albicante splendida latet, duos digitos longa. Pone caput ad quodlibet latus habet brachium unum, septem digitos longum, quatuor iuncturis constans, estque extrema pars brachii ab ultima iunctura incurvata instar falcis maioris, et novem dentibus acutissimis praedita: his brachiis ferit, et qui vulnerati sunt, aegre [orig: aegrè] sanantur.

Oculos habet prominentes, oblongos: barbam cancerinam octuplam: prope oculos duas prominentias retrorsum versas, digitum longas, laeves, at in extremitatibus hirsutast infra caput adhuc octo prominentias, duos digitos longas, quae in extremo tubercula gerunt. Versus posticam corporis partem inferius multas latas quasi pinnas habet, quae natationi haud dubio inserviunt, et quasi folia complicata ventri inferius adiacent. Non comeditur.

CAPUT V. De Paranacare et Guari curu.

PARANACARE: Gammarus in concha degens, haud edulis, tres digitos longus: brachia habet duo cum forcipibus, crura quatuor longissima, nimirum tres digitos longa, et posthaec quatuor plane [orig: planè] brevia; caudam sesquidigitum longam instaraliorum Gammarorum; oculos longos et prominulos: duos cirrhos pro barba.

Corpus tegitur testa obscure [orig: obscurè] castanei coloris; eiusdem coloris est

et cauda, nigris striis secundum longitudinem variegata, corpus inferius et exortus crurum et brachiorum interius caerulescunt, uti et oculi et barba; per totum corpus habet pilos ochrae coloris.

Concha quam inhabitat ferme [orig: fermè] quatuor digitos longa, turbinata coloris pallide [orig: pallidè] subflavescentis.

Variae autem magnitudinis reperiuntur, plane [orig: planè] parvulae, magnitudine minoris pruni, turbinatae et variis tuberculis acuminatis praeditae, pallidae, rufescentes, nigrae, ad littus prope fluvium Paraiba.

GVARICURV Brasiliensibus, Gammarus vulgo Camaraon; quatuor digitos longus: crura habet sex, tribus internodiis constantia, cum unguiculo in extremitate: anterius par crurum quasi suras habet, crassius reliquis et vicem brachiorum fungens; paulo plus duobus digitis longum, ultimum paulo plus uno, omnia aculeata seu spinosa.

Cirrhos prope os prodeuntes habet sex; duos longissimos, nimirum tres digitos singulos, versus posteriora reflexos; duos unum digitum, et duos semidigitum: sub ore parva tenacula quatuor crassiuscula, et quatuor tenuiora, quibus cibum tenet. Oculi similes reliquis. Color totius fuscus. Cocti eduntur.

HISTORIAE NATURALIS De Exsanguibus Aquaticis. LIBER III. De Testaceis.

TITULUS I. De Testaceis in genere.

[note: Horat. l. 2. saty. Nomen. ] TEstacea quae vulgo [orig: vulgò] dicuntur, e alii Testata, Horatius testas, Cicero, belluas nativis testis adhaerentes, Palladius clausa maris animalia, Albertus testudines, plurimi Conchas, [note: Arist. H. A. l. 1. c. 6. ] et Conchilia dixere. Graeci o( strako/derma, ac si dicas testaceae cutis animalia, o)/strea, quod apud Philosophum invenies, o)/strria, ut Athenaeus testatur, o)strakh)rao)strakw/dn kai\ kogxoridh=, quod Strabo scribit, sklhro/derma, liqo/r)r(ina, quod Empedocli tribuitur, o)strako/rina, o)/straka, o)strakode/rmous2 i)xqu/as2, seu trestaceos pisces, quod apud Suidam, ut illud apud Oppianum legimus, lixa/das2 Hesychius et Varinus, kumatoforti/das2 idem, appellavere.

[note: Descriptio. ] Partes corporis si spectemus, Omnibus testa intus laevis aequalisque habetur, Caro item quam Graece [orig: Graecè] spondylum, latine [orig: latinè] callum dici Hermolaus auctor est, quam Lunae incremento augeri prodidere quidam. Terrenum illud quod continet et conservet foris est, hoc calorem leviculum, quia sanguine carent, tamquam turnulus fovet et conservat, et testa dicitur. Non mutant eam, tum quod [orig: quòd] non moveantur, tum quod [orig: quòd] non siccentur. Oculos [note: Arist. H. a. l. 1. c. 9. Plin. Epist. 136. ] habere negat Aristoteles, Plinius movere etiam, scribit. Dentes ipsis primores, et carnosum illud quod proportionatur ad sentiendum cibum caput omnib. infra, plantar. modo. Stomachus ori continuo [orig: continuò] iungitur, isque proportione

magnitudinis exiguus. Hunc excipit venter, in quo quia papaver dicimus, ( mh/kon ) situm. Moxintestinum continuum tendit simplex, originem a [orig: à] papavere illo ducens. Excrementum illud quod papaver dicimus, continent turbinata omnia sua clavicula, [note: Victus. Arist. H. A. l. 8. c. 2. Arist. H. A. l. 8. c. 20. ] univalvia fundo, bivalvia qua nodo ligantur. Laborant omnia per frigus, et aestum atque exsuperantiam temporis pati nequeunt. Nutriuntur more plantarum per poros, et quidem humore dulci, si Aristoteli credimus. Ideo [orig: Ideò] eis anni pluvii prosunt, Purpuras si excipias. Moventur omnia parte dextra, non ad vertiginem sive claviculam, sed in adversum.

[note: Differentiae. ] Differentias quod spectat, mira in ipsis naturae ludentis varietas. Tot color. differentiae, tot figurae, planis et concavis, longis, Iunatis, in orbem circumactis, dimidio orbe caesis, in dorsum elatis, laevibus, rugatis, denticulatis, striatis, vertice muricatim intorto, margine in mucronem emisso, [note: Plin. H. N. l. 9. c. 33. ] foris effuso, intus replicato, iam distinctione virgulata, crinita, crispa, cuniculatim, pectinatim, imbricatim, undata, cancellatim reticulata, in obliquum, in rectum expansa, praedensata, porrecta, sinuata, brevi modo ligatis, toto latere connexis, ad plausum apertis; ad buccinum incurvis. Rondeletius eas brevissime [orig: brevissimè] complexus est. Alia ab aliis testae duritia superantur, ut pulmones, Holothuria, Echini, longe [orig: longè] minus dura testa conteguntur, quam [orig: quàm] Purpurae et Buccina. Alii undique circumteguntur, ut nihil interioris corporis tegi possit, ut Ostrea, Tollinae, Pectines. Alia altera tantum parte testam habent, alteri parti testae loco est scopuli pars cuihaeret. Chamae et Dactyli sive Solenes utrisque extremis non integuntur, per quae caput et posteriorem partem exserunt. Eorum quae undique integuntur: alia turbinata sunt, ut Purpura, Buccinum, alia turbinata non sunt, ut conchae, quae a [orig: à] Gallis Porcellainos vocantur. Alia unica concha constant, ut Lepades. Alia duabus, et Mytuli. Testar. aliae laeves, ut Unguium, Mytulorum, Aliae asperae, ut Purpurarum, Buccinorum, Ostreorum, quarum rursus testarum, permagna est in asperitate varietas, quae in singulis declarabitur, etc. Nos ea brevissime [orig: brevissimè] in Turbinata, Turbines, Bivalvia et Univalvia distinguimus. Locus ipsis mare, quod ita amant, ut apud Aegyptios marissymbola conchylia haberentur. In mari rubro mira quadam magnitudine augentur. Bibacta iisdem referta est, ut et maris Aegei et Laconici littora. In montibus et remotis procul a [orig: à] mari locis reperiri, nullum dubium. Causas alibi inquiremus. Ad Temperiem [note: Arist. H. A. l. 8. c. 13. ] spectat, quod plurima eorum algore et aestu lateant. Limaces hieme, Purpurae et Buccinae canis exortu tricenos circiter dies conduntur. Aestate tamen potius plures vigent, Pirensem Euripum si exceperis, in quo non minus hieme probantur, quod tum, piscibus alio migrantibus pabulentur uberius.

[note: Generatio. Arist. Gen. A. l. 3. c. 11. Arist. H. A. l. 5. c. 14. Scalig. ] De ipsorum Generatione accuratissime [orig: accuratissimè] Aristoteles in libris generationum egit, eoque res redit, ut omne genus testatum sponte [orig: spontè] oriri pronuntiet. Apertum, inquit, id hinc est, quod navigiis putrescentibus, faece spumosa adnascuntur, et locis multis ubi nihil tale aderat ante, post per inopiam humoris facto coeno, Ostreae prodiere: ut apud Rhoduminsulam, cum classis applicuisset, et fictilia proiecta essent, in mare, tempore post coeno obducto testis. Ostreae in eis reperiebantur. Nihil autem partis genitalis emitti ab iis, argumentum est, quod [orig: quòd] cum Chii quidem ex Pyrrha Lesbi insulae Ostreas vivas portassent, et in loca quaedam maris reciproci aestus, et luto similia dimisissent, plures nihilo fuere temporis spatio, quam quam incremento corporis plurimum profecerunt. Quae autem ova vocantur, nihil ad generationem conferunt, sed indicium sunt nutricationis melioris, quale in sanguineis pingue est: quamobrem sapore per id tempus praestant, ciboque laudantur. Quae de Conchis Aelianus scribit, in speciali historia adferemus.

[note: Sensus. ] Sensus eis Plinius adimit, tribuit Aristoteles. Purpuris escas putidas Purpurarii emoli. Acceduntque odore sine dubio illectae ad ipsas. Ungues ad strepitum sesubtrahunt, inferiusque subsidere cernuntur, quoties ferramentum sentiunt admoveri. Exiguo namque exstant, reliquo autem toto corpore perinde ac in cubili occiduntur. Natices qui capiunt non adverso, sed secundo flato adeunt, quoties escam persequuntur, nec voce ulla sed silentio agunt.

[note: Antipathia. ] Antipathiam cum tonitru habere creduntur, et adhaerescentis tempestatis signa sunt.

[note: Usus. ] Adeo [orig: Adeò] olim in Cibis adhibebantur, ut inde conformatum sit adagium, conchylia viduarum cupedias, et Plinius, luxuriae matrem Conchyliorum, precia margaritis propemomodum aequasse, quaeritur. Commune omnibus salsum quendam in sua carne sucum habere, quo alvum ciere nata sunt: quod [orig: quòd] si probe [orig: probè] assentur, maxime [orig: maximè] tum salsa evadunt, ut quae sucum iam habeant ab igne veluti succensum, et prope [orig: propè] dixerim, absumptum. Mollitie tamen et duritie operationis variatur eventus. Venerem invitare certum, unde eam Concha Cyprum vectam quidam, alii e [orig: è] concha natam voluerunt. In Medicina quoque locum invenisse in specialibus dicemus.

TITULUS II. De Testaceis in specie, et primo [orig: primò] de Turbinatis in genere.

SUPERIORE titulo Testacerorum omne genus, in Turbinata, Turbines, conchylia bivalvia seu du/qura, et monu/qura seu univalvia distinximus: Turbinata vel in genere, vel in specie considerantur. In genere dicta Turbinata sunt illa, quaecumque in volutas et anfractus seu spiras, quales in praelis et torcularibus visuntur, Testas suas quoquo modo reflectunt. Graeci strombw/dh vocant, Gesnerus e(likoridh= quoque dici posse putat, quod [orig: quòd] e(/likas2 vocent, quas diximus, volutas. At Rondeletio stro/mbos in genere pro omnibus Turbinatis sumitur, Turbo autem est id quod ex amplo et lato paulatim in mucronem desinit, cuius figurae est et Turbo lusorius. Proprium illis est testam habere continuam [note: Aristot. H. A. l. 4. c. 4. ] totam et unicam. Si externa spectemus, si interna considerentur, quodammodo [orig: quodammòdo] similem naturam nacta sunt omnia, magnitudine autem distant et aliis affectibus qui excessu comparantur. Quaedam enim quae maiora sunt suas quoque partes conspectiores habent: minora autem minus: sic etiam duriora et moliora, et eiusmodi alia alii. Nam quae caro summaa [orig: summaà] testae ostro exorta est, eam quaedam firmiorem quaedam solutiorem habent. Ex eius medio caput est et cornicula bina; in maioribus proceriora, in minoribus minima. Eximendi capitis eadem omnium ratio, et perterrefactis contrahendi. Habent quaedam os et dentes, minutas, tenues. Quaedam etiam muscarum more habent proboscidem linguae specie. Haec dura est buccinis et purpuris. Nam quemadmodum Tabani et asilus tergora quadrupedum pertundunt: ita his tanta est duritia, ut escarum testas perforent. Subest ori statim venter similis avium ingluvier, qualis est etiam umbilicis. Infra duo candida quaedam, firma, specie mammillari, qualia in sepiis inveniuntur: sed haec solidiora. A ventre gula duplexlonga ac papaver usque, quod in fundo est. Quae omnia erspici possunt, in sinu vorticeso testarum. Quod gulae iungitur intestinum est, a [orig: à] qua, continuo [orig: continuò] tractu fertur totum simplexusque ad exitum, incipi eas a [orig: à] vorticoso sinu quo papaver continetur, atque inde laxiorum. Est autem papaveris magna pars quasi excrementum in omnibus ostraceis. Inde intestinum reciprocans rursum ascendit ad carnosas partes, atque circitet

Polypus.

Nautilus.

Testa Nautili.

Nautili Structura.

Purpura.

Purpura alia.

Testa Nautili.

Buccina.

Cochlea rugosa.

Murex aculeatus.

Strombus magnus.

caput terminatur, qua emittitur excrementum omnibus turbinatis tam [orig: tàm] terrenis quam [orig: quàm] marinis. Hucusque Aristoteles. Crescere ut vermes, scilicet anfractibus, qui subinde accrescentes plures efficiuntur in partem priorem, quod caput vocatur, experientia docuit. Serpunt parte dextra non ad claviculas, sed in adversum. De Congressu in speciebus dicetur.

TITULUS III. De Turbinatis in specie.

CAPUT I. De Turbinatis in anfractum tortis.

ARTICULUS I. De Nautilo.

[note: TAB. X. Aldrov. l. 3. c. 3. ] DUUM sunt Turbinata apud Aristotelem generum, velenim e(likhn\ habent, vel sunt ???fairoridh= seu [note: Arist. H. A. l. 4. c. 1. ] in globum circumacta. Ex illis sunt Nautilus, Purpura, Buccinum, et Conchylium.

[note: Differentiae. ] Nautilus, quem Suidas nauthn\, alii nautiko\n et w/on polupo/dos vocant, vulgo nau/tilos2 dicitur, et cum Nauplio Athenaei idem esse videtur. A modernis Graecis qala/mhn touktapodi/ou vocari Robertus Constantinus auctor est.

[note: Arist. H. A. l. 4. c. 2. ] Duo ipsius apud Aristotelem habemus genera. Unum est, cuius testa pectunculo similis est, cava, neque ei connexa natura. Is prope terram pascitur saepenumero: quare a [orig: à] fluctibus eicitur in aridam, ubi delapsus de concha, aut capitur aut in humo perit. Hoc genus pusillum est et simile bolitaenis: quae Polypi species est. Alterum in testa tamquam limax est. Is ex ea numquam exit: sed interdum brachia exserit. Illud [note: Plin. H. N. l. 9. c. 29. ] respicit Plinius cum dicit. Inter praecipua miracula qui vocatur Nautilus, ab aliis, Pompilos (potius polypodis ovum) Scipinus (verius pronus) insumma aequorum, pervenit, ita se paulatim subrigens, ut emissa omni per fistulam aqua, velut exoneratus sentina, facile [orig: facilè] naviget. Postea prima duo brachia retorquens (potius attollens ex Athenaeo) membranam inter illa mirae tenuitatis extendit. Qua velificante in aura ceteris subremigans brachiis, media cauda, ut gubernaculo se regit. Ita vadit alto, Liburnicar. ludens imagine, et si quid pavoris interveniat, hausta se mergensaqua. Eundem exactissime [orig: exactissimè] Bellonius descripsit. Concha, inquit, tribus fragmentis constare videtur (carina scilicet et lateribus, cum tamen una et simplex sit) quarum latera utrinque ceu carinae iunctae apparent, ea ut plurimum magnitudine, quam ambae manus amplecti possent: latitudine autem quantum pollex cum indice comprehendat. Omnes autem non excedunt crassitudinem membranae pergamenae, striisque in oblongum ductis, ad oras crenis laciniatae sunt, in formam rorundam abeuntes: foramam autem per quod Nautilus alitur atque exit de Concha, magnum est. Fragilis haec lactei coloris, lucida, admodum polita, omnino navis rotundae effigiem referens. Navigat enim per maris summa, elatus de imo gurgite offertque se testa inversa, ut facilius ascendere posset, et inaniscapha enaviget, atque ubi inde emerserit, tum concham invertit. Ceterum Nautili brachiis interiacet membranula, qualis est inter palmipedum digitos, sed haec magis est tenuis, in telae araneae modum, robusta tamen, qua etiam aura inspirante velificat. Cirris quos utrinque multos habet, pro gubernaculis utitur, atque ubi metuit, tum concham protinus marino humore oppletam demergit.

Alterum Nautilum, Cochleam margaritiferam Bellonius vocat, et videtur eam Fauconerius describere, cum in Epistola ad Gesnerum ait, suum Nautilum, testam habere interna parte ita nitentem, ut cum unionibus pretiosissimis de coloris amoenitate certare posset, Bellonius enim suae illius cochleae concham, in magno apud artifices Gallos, ad vasa ditioribus abacis accommoda conficienda, pretio esse, et Porcellanam ob id vocari scribit. Fauconerius multa in sui Nautili testae carina tabulata, eodem amoeno colore nitentia, fuisse prodit. Hinc facile [orig: facilè] colligas eundem cum eo esse, quem a [orig: à] Graecis qala/mhn touktapodi/ou, id est, polythalamum dici scripsimus. Plin. cum de Nautilo paulo [orig: paulò] ante dixisset, mox tamquam [note: Plin. H. N. l. 9. c. 30. ] de altera eius specie. Navigeram similitudinem, inquit, et aliam in Propontide visum sibi prodidit Mutianus. Concham esse acatii modo carinatam, inflexa puppe, prora rostrata: in hanc condi Nauplium animal Sepiae simile, ludendi societate sola: duobus hoc fieri generibus. Tranquillo enim, vectorem demissis palmulis ferire ut remis; si vero [orig: verò] flatus invitent, eosdem in usu gubernaculi, pandique concharum sinus aurae. Huius voluptatem esse, ut ferat, illius, ut regat: simulque eam descendere in duo sensu carentia: nisi forte [orig: fortè] tristi (id enim constat) omine navigantium humana calamitas in causa est. Cardanus quoque cuiusdam cochleae meminit, quam India mittit. Est, inquit, forma triremis cum alta puppi, in qua vasculum aliud, diceres poculum a [orig: à] natura excogitatum. Nam et magnitudo tanta eius quam vidi, ut cotylam capiat. Res profecto [orig: profectò] usus elegantissimi et pulcherrimae formae.

ARTICULUS II. De Purpura.

[note: TAB. X. 5. 6. etc. Nomen. ] PUrpura Graecis porfu/ra, Plinio aliquando Pelagium, Politiano concha Herculea, quod [orig: quòd] tincturae Hercules auctor credatur; Serapioni Pulpia, Brasavolo Antale dicitur. [note: Plin. H. N. l. 9. c. 35. ] Qui cum Conchylio confundunt, a [orig: à] Plinio refutantur. Distinguit enim iste, et expresse apud eum legimus. Conchylia et purpuras omnis ora atterit, quibus eadem mater luxuria paria pene [orig: penè] etiam margaritis fecit. Nec minus illi, qui Conchylium idem [note: Plin. H. N. l. 9. c. 36. et 39. ] cum Buccino ponunt, quod [orig: quòd] Plinius cum duo tantum genera Turbinator. continentium florem illum tingendis vestibus adeo [orig: adeò] expetitum poluerit, alterum Purpuram, alterum Buccinum esse, necesse videatur. Eodem enim libro haec verba exstant. In Conchyliata veste cetera sine Buccino, praeterque ius temperaturae aqua pro inviso potus humani excremento. Concham ex Turbinatorum genere esse Aristoteles prodidit, et aliquot ipsarum genera agnovit, ut circa finem dicemus.

[note: Plin. H. N. l. 9. c. 36. Descriptio. ] Descriptionem si spectes, saepe ovi est magnitudine, aliquando maior, nisi elevata et aculeis munita esset, et canalem ad latus qua linguam exserit haberet. Rugata eadem, aspera, cinerea, aliquando flavescens, aliquando ex viridi cinerea, intus luteo colore. Rostro est longo tubuli modo excavato: Cornua Limacum more attolit, atque eodem modo serpit, iisdem cornibus iter sibi praetendit. Linguam extubulo illo canaliculato in latere procurrentem habet, quae callosae huic parti adhaerescit, cui caro ipsi testae adiungitur. Est autem ea c aro, musculus quidem fortis ac candidus, mediae testae alligatus, quo Purpura tamquam congenito quodam operculo, carni patulae opposito, diutissime [orig: diutissimè] extra aquam vivit. Marinam enim aquamhaustam asservat, qua pluribus diebus refovetur acsustentatur. Caput illi cartilagineum ac

durum. Os in ea parte qua scopulis haeret, rotundo foramine pervium, quo lapides arrodit, et in stomachum exsugens demittit. Hepar quoque habet viscidum, tenaci quodam lentore praeditum, ut pene [orig: penè] viscum esse appareat. Sed hoc quod de hepate, branchiis, et corde, Bellonius scripsit, profabulosis censet Rondeletius.

Et haec quidem recentior. Descriptio est. Ut vero et veteres videamus, Clavatam Plinius facit Purpuram ad Turbinem usque, aculeis in orbem septenis fere [orig: ferè], qui non sunt buccino. Testam intortam curriculatim in crepidinem desinere, apud [note: Arist. H. A. l. 5. c. 15. ] Aristotelem exstat. Partes illae quae Dioscoridi secundum Hermolaum kio/nia, aliis io/nia, quod violam significat, partes sunt interni Purpurae corporis mediae, fibratae, torosae, et firmae, circa quas testae volumina capreolorum ritu circumvolvi incipiunt secundum Dioscoridem: vel quibus haeret vena illa vel membrana illam floream Purpurar. continens, inter papaver nempe quod turbinata omnia sua clavicula continent, quod est inferiore loco, et cerviculam seu collum superiore loco.

[note: Arist. H. A. l. 5. c. 15. ] De eo flore seu succo ita breviter Aristoteles. Inter papaver et collum florem continent, textura densa, colore candidae membranae, qua ablata et compressa manus flore tingitur. Hoc ipse flos videtur esse; reliqua concretio, quasi alumini. Id Plinius florem in mediis faucibus habere dixit, liquoris eum esse minimi in candida vena, unde pretiosus ille bibitur, nigrantis rosae colore sublucens, reliquum corpus sterile. Rondel. partem sucum continentem, cordi proportione respondere existimat, florem, sanguinis loco esse. Caro earum penitus includitur, nec ulla ex parte, excepto capite conspicitur, ut apud [note: Plin. H. N. l. 9. c. 36. Aelian. H. A. l. 7. c. 34. ] Aristotelem habemus: Testa sua adhaeret. Linguam duram habere eaque testas escarum perforare, non tantum ab Aristotele, sed et Plinio, qui longitudine digitali facit, et Aeliano proditur: Rondeletius promuscidibus muscarum quae inter cornua comparat, et firmam, torosam, quaeque exseri possit, concedit: sed tam duram esse ut testas perforet negat, rostro id fieri verisimilius addens. Qui [note: Galen. l. 3. de Medic. secund. loc. ] kroku/da, seu kroki/da th=stporfu/ras2 apud Galenum, pro tomento purpurarum, pro depexo et contuso in medicamentis veteres uterentur, sumunt, vehementerfalluntur. Lanae n. purpura tinctae crassior et minus curata pars est, cuius et Dioscorides meminit. Operculum varia apud auctores sortitum est nomina. Plinius purpurarum cavum dixit, Aristoteles ka/lumma, d)pika/lumma, Galenus pw=me vocavit. Alii bla/tton buzan/tion, vel bu/zantos, a [orig: à] Byzanto vel Byzantio Africae nominant, et longe [orig: longè] verius quam [orig: quàm] illi, qui id nomen ori narium purpurae adscribunt, quas non habet, vel qui blattas Byzantias buccinorum et Conchyliorum permista opercula appellant. Galenus Indici conchilii testam inter ostraca et testas purpurarum et muricum generatim comprehendit. Nec negandum forte [orig: fortè] est, Conchylii, buccinae et purpurae opercula, nec substantia, nec viribus differe, nisi forte [orig: fortè] unguis odoratus differentiam supponat. Nam blatta Byzantia dum uritur ingrati est odoris, et castoreum redolet: unguis vero [orig: verò], suavem odorem spirat. Potest tamen et id quod e()uw=des2 Graecis dicitur, gravis apud Latinos odoris esse, et in quibusdam locis ungues odoratos, fetidos in aliis reperiri. Ut ut sit, Carni haeret operculum purpurarum ut unguis noster. Ex filis seu fibris coagmentatur, et quia pinguedinis aliquid in se habet, fumum cornu modo accensum emittit. Et haec quidem de partibus sufficiant.

[note: Flos Purpurae. Vitru. l. 7. ] Flori, qui et sucus Plinio, to\ an/qos2 tw=n porfu/rwn Graecis, varia indita sunt nomina. Vitruvius ostum dixit a)po\to=u o)stra/kou, cu Virgilius Sarrani epitheton, a [orig: à] Sar urbe Phoeniciae, quae postea Tyrus, unde purpureus color et Sarranus et Tyrius, secundum Massarium addidit. Nectamen omnis Purpura ostrum, ut tradit Gellius, quamvis omne ostrum purpura sit, quod exuberantiam splendoremque ruboris habet, hoc est, illustratur splendore, quo

alia purpura caret, Saniem etiam praeter Plinium idem Vitruvius vocavit, Pollux la/qron, Fucus, pelagium, venenum Tyrium, purpuristum, ka/lka eiusdem sunt apud alios nomina. Tria vero [orig: verò] huius floris, a [orig: à] varietate coloris sumpta, posuere genera, porfuri/da, coloris violacei, saturati, et subnigricantis, quo colore porfu/reon ku=ma Homerus dixit: qualis erat amethystina et quae e [orig: è] Pelagiis purpuris et buccinis fieri solebat. *foiniki/da punicorum rubentem colore cocci, qualis fuit Tyria vel Tarentina. *alourgi/da denique colore glauco, irato mari simili, austero, diluto, qualis fuit conchyliata, Tyria omnium celeberrima, quae et ostrum dicebatur quo obscurior et nigricantior eo carior. Sed et a [orig: à] loco aliqua est differentia. Testatur enim Vitruvius, ostrum quod legitur in Ponto et Gallia, quod [orig: quòd] hae regiones sint proximae ad septentrionem, esse atrum. Progredientibus inter septentrionem et occidentem, lividum, quod legitur ad aequinoctialem, orientem, et occidentem, violaceo colore inveniri: quod vero [orig: verò] meridianis regionibus excipitur, rubrum esse. Inventum fuisse a [orig: à] Phoenice regnante a [orig: à] Tyrio Philosopho Hercule produnt. Cum enim in eam, referente Cedreno, Tyri partem adscendisset quae ad mare pertinet, pastoris canem concham vorantem, et pastorem lana sanguinem prout ille putabat a [orig: à] sanguinis ore abstergentem vidit. Tinctura delectatus, lanam istam ad Regem detulit, qui lanam ita tingi, et sibi vestem parari curavit.

[note: Locus. ] Quantum ad Purpurarum locum in pelago et littorib. ut in Differentiis dicemus degunt, nec ulla magis idonea ipsis regio quam [orig: quàm] limosa. Si amnis in mare effluentis aquam degustarint, eodem die moriuntur. Dies tamen circiter quinquaginta extra aquas captae vivunt, saepe in arena latent, et canis exortu circiter tricenos dies conduntur. Sunt tamen peculiaria loca, quae a [orig: à] Purpuris celebrantur. Virgilius et Petronius Assyriae meminere, Plinius Meningis Africae insulae, non longe [orig: longè] a [orig: à] Syrtibus sitae, quam Lotaphagorum terram putant, et Getulici littoris: Laconica Pausaniae, Horatio et Valerio Flacco celebris est. Unde huic fucus Tenarius; Arriano, Muxa emporium ad mare rubrum. Teniensem purpuram apud Plinium lego, forte [orig: fortè] quod in taeniis seu cautibus in mari candicantibus, et fasciae instar pratensis, degit. Dialutensem seu forte [orig: fortè] Dialucensem alibi, quasi dia\ et a(/lupon, quod per salsum aequor rapit: Porphyrusa Aristoteli a [orig: à] frequentia Purpurarum dicta est. Fit et Melibaeae apud Festum mentio. Celeberrima denique omnium est Tyria, ut Plinius de suo tempore scripserit: Tyri nobilitas nunc omnis Conchylio atque Purpura.

[note: Victus. Arist. h. A. l. 8. c. 2. ] Victitant pisciculis teste Aristotele: sed nec algam nec muscum reiciunt. Ita ista in suas testas recipiunt, ut iis in orbem exsertis, quasi circularem convivationem praebeant, una alterius alimentum depascente. Plinius pabulo et solo purpurarum genera discernit, ut sit lutense, quod putri limo; algense, quod alga; dialutense quod vario soli genere, pascitur. Istud esse vilissimum.

[note: Generatio. ] Ortum apud Aristotelem invenio duplicem. Vel enim ex limo exsistunt vel ex salivario lentore, ut Plinius prodidit, quem emittunt, de quo ita [note: Arist. H. A. l. 5. c. 14. edit. Scal. ] Aristoteles. Purpurae verno tempore eundem in locum congregatae faciunt idquod vocant favaginem. Est enim favi specie, sed minus expolita. Quemadmodum si e [orig: è] folliculis alborum cicerum multis quiddam compactis. Nullus his patet aditus, neque inde fiunt purpurae, sed tum cillae tum testacea alia ex putredine atque limo proveniunt. Sed id est quasi purgamentum et ipsis et buccinis. Etenim hae quoq, favificant. Generantur vero [orig: verò] haec quoque favificantia, quemadmodum cetera testacea. Ceterum etiam facilius, si qua subsint principia referentia genus suum. Cum n. incipiunt favificare, emitrunt lentorem quendam mucosum, ex quo folliculi concrescunt illi. His igitur omnibus solutis, effluit in terram id quod continebant. Atque eo in loco purpurillae

minutae oriuntur atque concrescunt, quae haerentes purpuris capiuntur, aliquot etiam inchoatae tantum. Quod si ante partus tempus capiantur, in ipsis storeis non tenere [orig: tenerè] pariunt, sed in eundem locum conventu facto quemadmodum etiam in mari: Unde per cratium angustias quasi racemi prodeant. Celetrime inter testa cea crescunt. [note: Aetas. ] Sex annos vivunt, et singulis annis incrementum earum per orbes patet, quibus totidem quot annos habent, testa claviculatim intorta in crepidinem desinit. Parum progrediuntur, et ad escas a [orig: à] longo accedunt, quod [orig: quòd] odoratu valeant. Tincturae ratio [note: Usus in Cibis. ] alio spectat. Usum in Cibis praestant, et hoc cum ostracodermis communes habent, quae salsum sucum contineant, eodemque alvum subducant, carne autem sint dura. Athenaeus ex Hicesio papaver copiosiusalere scripsit, magis tamen Scillam sapere. Colla aegre [orig: aegrè] confici et difficulter secedere excrementum facile, partes extremas aptissimas esse, et seu elixas seu assas humori ori gratum et stomacho [note: Usus in Medicina Plin. H. N. l. 32. c. 6. ] acommodum emittere, Xenocrates prodidit. Peculiare est eis quod [orig: quòd] coctae iusculis spissent. Nec a [orig: à] Medicina excluduntur. Contra venena prodesse, docuit Plinius, contra Dorycnion Nicander. Saliva recentia vulnera [note: Plin. H. N. l. 32. c. 10. ] agglutinantur. Callus pro se operiuntur tusos glutinat nervos praecisos, Testae cinis pustulas verendorum e [orig: è] melle discutit, ad dentifricia cum rosis et caryophyllis usurpatur. Cum pulvere glycyrrhizae, papaverisque semine, cremore hordei pauco vino albo pulmonib. auxilantur, et fluxiones sistet. In pollinem redacta ulcerib. malignis competit. Cum melle illita, pilos attenuat. Filum e [orig: è] purpura quo vipera cervici circumposita suffocata fuit, collo circumdatum tonsillar. affectus tollit. Aetius [orig: Aëtius] vero [orig: verò] purpuram hircinio felle madefactam et mulieri umbilico diebus septem impositam conceptum iuvare tradit, si deinde crescenteluna [note: Arist. l. c. Differentia. ] cum viro congrediatur.

Differentiae seu genera, si quaeras, sunt Magnae, quae ad Sigaeum et Loctum Idae promontoria giguntur, Parvae, quas Euripus fert et Caria. Pelagiae quae magnae et scabrae, quarumque flos magna ex parte niger, sed nonnullis pusillum rubidus. Nonnullae ad pretium minae evasisse, prodidit Aristotel. Littorales quae parvae, et flore sunt rubro. Echinatae, quae vel pluribus spinis maxime [orig: maximè] in postica parte horrent: vel ratioribus, minoribus, et brevioribus. Illae extra modo [orig: modò] flavescunt, modo [orig: modò] candicantrintus, modo [orig: modò] violacei sicut coloris modo [orig: modò] rubicundi, Istorum tota turbinata pars rubicundo colore conspicitur, dorsum vero [orig: verò] partim rubet, partim virescit. Anterior mucro acutus non est, sed notabili latitudine spectabilis. Intus colore ferrugineo, flavescente ac eleganti caeruleo variant. Sunt et Rubrae, ut in Austrinis partibus Nigrae, in Aquiloniis; Lividae, in Occidentalibus et Orientalibus. Marmoreae qualis est illa longis undique tuberibus, ubique ferme duplicibus at minime [orig: minimè] acutis sed obtusis plena, labro latissimo, quasi canaliculato, binae enim id foveae percurrunt, tota fere [orig: ferè] marmoreae duritiei, undique candida, praeterquam in extremis foraminis oris, quae purpurascunt. Ad hanc pertinet tota exscinerem candida, minor quam [orig: quàm] priores omnes labro subtus spinosa, cum alioqui nullae in toto corpore spinae dentur. Ventre est plene sessili, seu non turbinato. Pentadactyli denique qualis est illa quam superius descripsimus. Gesneri quam ex Adriatico mari accepit.

ARTICULUS III. De Buccino.

[note: TAB. X. 8. ] BUccinum a [orig: à] similitudine potius buccini quo sonus editur, rotunditate oris in margine incisa, ut Plin. visum dicitur, quam [orig: quàm] quod vel buccis admodum sonos musicos edat, vel buccas inflare tubicines rogat, ut Bellonius voluit, Gillius masculino genere extulit, quidam etiam dentale buccinum interpretantur. Graecis hodiernnis fh/kion dici Gesn. auctor est: nonnullis stro/mbos2 et stro/bilos idem significant. Communiter kh/ruc, forte [orig: fortè] a [orig: à] cera, quam muco similem mutuo attritu salivant, quod Graecis est khri/azein vocatur:

[note: Plin. H. N. l. 9. c. 36. ] quod vocabulum ex antiquis Graecis nonnulli propurpura sumpserunt: Plinius nonnumquam muricem transtulit Athenaeus purpurae filium nominat.

[note: Descriptio. _ Arist. H. A. l. 4. c. 4. ] Testa tegitur scabra, eaque congenita promuscidibus, ut musca instruitur, quod membrum linguae effigiem prae se fert. Venter os protinus excipit, similis in umbilicis ingluviei avium. Infra duo candida quaedam firma specie mammillari, qualia in sepiis inveniuntur: sed haec solidiora. A ventre gula duplex longa ad papaver usque, quod papaver in fundo est quae omnia perspici possunt in sinu verticoso testarum. Quod gulae iungitur intestinum est, a [orig: à] qua continuo tractu fertur totum simplex usque ad exitum, incipiens a [orig: à] verticoso sinu quo papaver continetur, atque inde laxior. Papaver vero [orig: verò] pars eius ima esculentaque est. Inter hoc et cervicem flos est, sed, ut Plinius dicit, dilutior et minus floridus. Et haec de Buccino veteres. Bellonius Buccini concham ut plurimum minimi ovi magnitudinem non excedere, strias in tergore quinas habere, ut nerita, plerisque in gyrum tuberculis obtusis, brevibusque obseptas, multo quam in purpura frequentioribus, sed ubi in claviculum desinunt, unicum tantum eam comitari testatur. Interna parte incisarn oris magnitudinem habet turbinum modo, et canalem ad latus, per quem linguam exserit, purpurarum modo: eodemque operculo contegitur, qua etiam turbinata omnia, ne in testas contracta ab externis offendantur. Color testae intus lacteus foris fulvus, tantaque magnitudine aliquando crescit, ut ad Carteiam purpurae et buccinae deca cotyli, id est, decem cotylorum capaces reperiantur.

[note: Locus. Arist. H. A. l. 8. c. 13. Arist. H. A. l. 5. c. 15. ] Locum si spectes, petris adhaerent, circaque scopulos leguntur. Canis exortu circiter tricenos dies latere scripsit Aristoteles, quod Plinius de muricibus accepit. Annos circiter sex vivere, iden tradidit.

[note: Generatio. ] Idem ipsis Gignendi modus qui purpuris. Semen adgenerationem nullum habent. Favificare in more eis positum. Ova sub lapide prona parte oblonga albaque, deinceps pendentia disponunt, quae ita disposita favi nomen habeat ab apum similitudine. Supini autem sub lapide stabulantur, cum favificant: quo vero [orig: verò] tempore favos exstruunt, si incoquantur et abscindantur, ova intra continere comperientur: quae saliverio lentore lapidibus et cautibus ferruminant, ut inde decidere non possint: quod tam magno artificio constituunt, ut nihil coacervatum esse videatur.

[note: Usus in Cibis. ] De earum in Cibis usu, haec scripsit Xenocrates. Buccinae sunt duriores purpura; et magnitudirre ac loco differunt, triplicesque vires habent, testae, colli, et excrementi in testa contenti. Nam scabra substantia piscis alvum sistit, ac praecipue [orig: praecipuè] si assetur: contra magis facit elixa.

Collum earum alvum sistit, difficulterque concoquitur: idcirco ex sinapi vel aceto, aut liquore, aut pipere corrigere ipsum debeat, qui eodem vescuntur. Aqua denique quae ex eis manat, calefacta, ventrem subducit: Cum eo vero [orig: verò] excremento quod testa continetur, cocta, magis gilva fit, et piscis qualitatem praefert. Si vero [orig: verò] totae decoquantur, maiorem sistendi vim habebunt, et sitim offerent. Quidam vero [orig: verò] eas elixas laevigant, et aeque [orig: aequè] ac urticas condiunt, fiuntque ori gratae. Luna exoriente plenae, et aestate graciles. Eadem apud Dioscoridem, Galenum et Diphilum invenire licet.

[note: Usus in Medicina. ] Habent et in Medicina usum. Cardialgia laborantibus in cibis praescribit Trallianus, purulentis etiam, si salsus humor est. Ad alopeciam, usta, trita, et in oleo veteri subacta, et ad glutinis crassitudinem redacta a [orig: à] Myrepso vehementer commendantur.

Galenus ad ophelidas et lenticulas, in furno assae et ex melle trita commendat. Andernacus ex succo limonum detrita ad genus mulierum

dealbandas depraedicat, praesertim si aliquid argenti vivisublimati, iisdem inieceris. In Belgio contra tussim inanem inprimis et puerorum, potus ex buccino propinatus.

[note: Differentiae. ] Differentias quod spectat, Rondeletius duo reperiri scribit, parvum, nempe, lineis frequentibus asperiusculum, et alterum ei simile, nisi quod lineas priminentiores habeat, et transversas, ut striatum merito [orig: meritò] dici possit. Est et testa spissiore durioreque, nec non genus magnum coloris violacei, sed cuius orbes flavescunt, et in ore candicant. Gesnerus se et aliud vidisse scribit, purpurae similius, figura et magnitudine propius, tuberculis undiquaque dispositis, deinceps rotundis scite [orig: scitè] omnino [orig: omninò] eleganterque stixhdo\n elevatum; nec in mucronem adeo [orig: adeò] exporrectum, sed capite obtusiore brevius. Missa et Aldrovando peregrina, colore et duritie marmoris, circulis rosas aemulantibus.

ARTICULUS IV. De Murice.

[note: TAB. X. et XI. Nomen. ] MUrex modo [orig: modò] Buccinum, modo [orig: modò] Purpuram significat, taceo colorem purpureum, cui Muricis nomen imponitur. Hic pro testaceo sumitur, quod et turbinatum et longos [note: Descriptio. ] firmosque aculeos habet, nomenque ab asperitate muror. sortitum est. Perottus inter ostrea enumerat, propter scabritiem corticis. Sed alia in Ostreis asperitas, alia in Muricibus. Illa per totam superficiem sese repandit: haec, aculeis quibusdam per intervalla eminentibus constat, iisque longis et firmis, quod Plinius quoque firmare videtur dum ait. Firmioris iam testae murices et Conchar. genera. Valerius Flaccus dum intortum vocat, debuccino sumendus est.

Usum in Cibis quoque habent, sed illaudatis. Xenocrates enimsalsos virosos [note: Usus in Cibis. ] esse, et ventrem turbare, urinam ciere, ori ingratos, concoctu difficiles, pituitam gignere, etc. scribit. Scribonius Largus tamen et Celsus [note: Largut Compos. 104. ] inter Cibos stomacho gratos recensent. Apud Macrobium etiam cum aliis conchis in epulo apponuntur, quo die Lentulus flamen inauguratus est.

[note: Usus in Medicina] Usum in Medicina si attendimus, Carnes appositae pilos in mammis tollunt: Testar. cinis cum oleo tumores aufert; panis resistit; Capitis ulceribus cum melle illinitur; maculas in facie mulierum purgat, et parotides tollit. Habetur et pro dentifricio. Carbunculos de veretris exterminare, Marcellus Empiricus prodidit.

[note: Differentiae. ] Quantum ad Differentias et Genera, est Murex Marmoreus, Triangularis, Lacteus, Purpureus Orthocentros, Coracoides, et Aporrhais. Marmoreus a [orig: à] candore et duritia nomen sumpsit. Rondeletii parte interna ex albo purpurascit. Testa gravis est, densa, solida, aculeis multis horrens, figura inter buccinum et conchylium media, ampla, ut merito [orig: meritò] dekako/oulos dici possit. Uritur facile [orig: facilè], et in cinerem abit, acrimoniaque ob empyremum acquirit, Ambustis medetur, cicatricemque pulchram inducit, postquam abluta, et cum oleo rosato in unguentum redacta fuerit. Gesneriani marmorei muris color forinsecus pallescit, intrinsecus cum pulcherrimo splendore ex albo roseus est. Labrum exterius protendit se et dilatat in marginem: mucrones infra caput seu conum testae duo magni, sed obtusi prominent. In ipso cono parviadmodum et subrotundi, per spiras deinceps non aculei sed tumores visuntur. Huicaccedit Aldrovandi, turbine acutissimo atque longo et exili, undique strictus aut potius undatus.

Triangularis, altera parte est planus, altera fere [orig: ferè] rotundus, sed ita, ut utrinque sint duo latera, tertium, plane pars afficiat, a [orig: à] qua figura, quae huic propria est, nomen sumpsit. Aculeos habet breves et firmos, vario est colore, foramen duplexhabet rugosum, quo ob testae amplitudinem et brevitatem sonus editur gravis et tristis. Operculum cum uritur fumum

emittit. Pinguedinis aliquid habere, recte [orig: rectè] inde colligas. Quare in oleo amygdalino decoctum in aurium doloribus utiliter usurpatur. Lacteo color nomen imposuit. Obtusiore est turbine aliquando quam ceteri, aliquando Exochas potius et tubercula habet quam clavos. Triplicis effigies invenies apud Aldrovandum. Purpureos Orthocentros totus forinsecus et intrinsecus rubet, turbine candicat. Mucrones habet duodecim rectos et robustos, sex constat volutis quae exiguis et obtusis tuberculis resperguntur. Coracoides Rondeletio ab infirmis et rostris corvorum similibus aculeis dicitur.

Aporrhaides quidam inter Lepades, quod [orig: quòd] ut istae saxis adhaereant, ponunt; sed male [orig: malè]. Faciunt enim et Neritae idem, quae tamen toto genere ab iisdem differunt. Adde lepades parte altera detecta et carnem ostentante affixas; Aporrhaides vero [orig: verò] acclinato tegmine, quod iis operculum est, ad saxa agglutinantur. Quid si illius Muricum generis [note: Plin. H. N. l. 32. ] sint, quae Graeci Plinio prodente Colycia, et Corythia vocant, turbinata aeque [orig: aequè] sed minora multo, efficaciora etiam, et oris halitum custodientia. Ut ut sit, quem Aldrovandus expressit, marmorea est duritia, intus et extra candicans, septem aculeis, ab uno tantum latere, iisque canaliculatis instructus.

ARTICULUS V. [correction of the transcriber; in the print VI. ] De Conchylio.

[note: Aldrov. l. 3. c. 15. ] CONCHYLII nomen ut ut universo testaceorum generi imponatur, privatim tamen pro unica specie accipitur. Sic apud Plinium invenimus, cum in Ponto conchylia non esse cum ostreae abundent, scribit: sic apud Philostratum in vita Apollonii, cum, in Biblo maxima conchylia et murices eximiae magnitudinis nasci, dicit. Sumi et pro colore, apud Plinium inprimis, tam certum est, ut demonstratione non indigeat. Qui pro Ostracio sumunt, nomen partis toti accommodant. Est autem ea parte latius qua in turbinem deficit, sine aculeis tuberculisve ullis. Foramen quo caro interior ostenditur, non rotundum, ut in purpura et buccino, sed longum. Operculum blattam Byzantiam Serapionis esse, quae eadem, quod avium unguem aemuletur, cum ungue Dioscoridis, opinatur Rondeletius. Nec e\uw=des2 vocabulum obest. Nec enim hoc semper gratus innunitur odor; saepe etiam gravis. Ideo [orig: Ideò] expresse [orig: expressè] Dioscorides, a)mfo/teroi de\ouw/deis2, qumiw/menoi, kastori/zontes2 pos1w=s2 th=| o)s1mh=|. At castoreum fetet, et utrumque, tam operculum, quam haec blatta Byzantia ad suffocationes uterinas adhibetur. Quod autem, in Indiae nardiferis lacubus unguis inveniri, et nardi pabulo vesci dicitur, cum conchylium marinum sit, id ex aliorum potius quam sua sententia a [orig: à] Dioscoride scriptum opinatur Rondeletius. Similis purpurae tegumento dicitur, non figura, sed usu potius et substantia.

[note: Usus. Plin. H. N. l. 21. c. 8. ] Laudatissimus est qui a [orig: à] maritubro adfertur, candicans, pinguis. Babylonicus nigrescit atque minor conspicitur, sucum ipsis et quidem purpureum inesse testatur Plinius. Partes eius omnes in medicamentis usurpantur. Crematum idem efficit [note: Galen. l. 3. de Med. s. l. ] quod purpura et buccinum. Caro interna medicamentis aurium dolores sedentibus a [orig: à] Galeno admiscetur.

CAPUT II. De Turbinatis in orbem circumactis.

ARTICULUS I. De Turbinibus.

[note: TAB. II. ] TAntum de strombi/odeis2 seu Turbinatis, et in anfractum tortis, sequuntur Turbinata, quae in orbem circumaguntur, Turbines nempe, Trochi, Neritae, Cochleae, Echyni, et Conchylia. Turbinum haud spernenda sunt genera.

Murex marmoreus Rondel.

Murex Orientalis.

Aporrhais.

Concha Longa Rondel.

Murex Coracoides.

Concha altera.

Turbines.

Concha Indica polita.

Concha echionata cruda.

Trochus magnus.

Trochus Pyramidalis.

Trochi.

Turbo magnus.

Nerita Rond.

Turbo Longus.

Nerites.

[note: Descriptio. ] Est turben magnus, auritus, tuberosus, angulosus, muricatus, pentedactylus: sunt et turbines in spongiis nascentes. Magnus multis voluminibus constat, margine spisso et aspero, testa alba, lineis tuberculisque multis scabra et aspera. Foramen habet rotundum, et rimam qua excrementa excernuntur. Saxis haeret turbine sursum verso. Auriti, tres icones habemus, quorum primus perelegantem et in mari Gallico rarum exhibet, alter, intus et in tergore ferrugineum cetera croceum, concha tuberosa, prone [orig: pronè] et supine [orig: supinè] pictum; tertius, tuberculosum, testa superius leucophaea, inferne [orig: infernè] crocea. Tuberoso tubercula nomenindidere. Varii est generis, longus, tenuis, acutior, laevis, albus, niger, varius. Aldrovandus quatuordecim Icones exhibet, ex quibus secundus, est striatus, e [orig: è] monte erutus. Angulosus exinde nomen sortitus est, quod testae volumina ita a [orig: à] se discreta sint, ut in medio angulos efficiant. Ustus dentifriciis conficiendis utilissimus est. Muricato, tubercula brevia et obtusa nomen imposuere, testa est intus purpurea, foris alba, et quasi calce illita. Pentedactylos dicitur, quod quinque appendices longas et acutas, si extremum turbinis annumeres habeat. Spongiis quae delectantur, multorum sunt generum, quaeomnia apud Aldrovandum videri possunt.

Conchula, quae lactea vocatur, in succo pomi Citrii, cum aqua vitae dissoluta, mulieres ad faciem fucandam utuntur.

ARTICULUS II. De Trochis et Nerite.

[note: Tab. X. Aldrov. l. 3. c. 25. ] TRochi a [orig: à] similitudine instrumenti, quo pueri lusitant, appellantur. Omnes sunt leves et varii. Testa veluti crustis duabus constare videtur; externa minus nitet: quae subiacet unionum est splendore. Alii sunt parvi, alii oblongi. Icones exhibent Magnos, Pyramidales, Niloticos albos et maculosos, Nerita seu ut Scaliger legit Narita, Graecis nhri/ths2 a)nhri/ths2 et a)na/rths2 apud Athenaeum, Hesychio nh/ritos, dicitur. Nomen a [orig: à] Nereo Deo marino sortitos videtur, quod is forte [orig: fortè] tali concha tamquam elegantiore buccinae loco, usus esse fingatur: sicut et Triton, quem visum auditumque in quodam specu Olyssiporiensis orae concha canentem Plinius refert. Ab illis qui Adriaticum sinum accolunt etiam nunc veteri nomine appellatur. [note: Arist. H. A. l. 4. c. 4. ] Testa est levi, si Aristotelis dedescriptionem sequimur, ampla et rotunda, forma buccinis proxima, papaver tamen non nigrum ut buccina, sed rubrum habet. Corpus medium testae firmiter annectitur. Tranquillis diebus soluti pascuntur: coortis ventis recipiunt se ad saxa cancelli, atque ibi quietem agitant. Neritae autem adhaerent more patellarum, et earum quas a)por)r(atdes2 Graeci vocant, et cetera horum genera omnia. Haerent enim saxis reclinato tegumento, quod quasi tegumentum esse videantur. Quem enim usum ambae valvae biforibus, hunc praestat altera tandem pars turbinatis. Intus pulpa carnea, inque ea os. In rimis cavernisque saxorum generantur, celerique incremento augescunt. Et olfaciunt, et audiunt. Ideo [orig: Ideò] silentium servent necesse est, qui eos capiunt.

[note: Motus. Plin. H. N. l. 9. c. 33. ] De Natatione eorum ita Plinius. Navigant ex his Neritae, praebentesque concavam sui partem, et alteram aurae opponentes, per summa aequorum velificant. Aelianus et Bellonius diversos ab Aristotelis Nerite proponunt. Illius est magnitudine exigua, pulchritudine eximia, et in mari ubi sordium nihil, et tranquillitas viget inque saxis ad imam maris sedem adhaerescentibus Inascitur. Huius, testam in anfractum intortam habet, qua penitus inclusa, nulla ex parte praeter quam capite conspicua est. Apud Aremoricos tanta huius testacei frequentia, ut abscedente aestu, magnos acervos e [orig: è] saxis colligant, et coquant. Quia papaver rubrum habet, pulmenta ex eo confecta, ac si minio tincta essent, conspiciuntur.

Graeci crudas eius carnes edunt, quod [orig: quòd] appetentiam excitare, inprimis cum caepis comestae, credantur. Icones plurimas apud Aldrovandum vide. Nobis aliquot duntaxat exhibere visum.

ARTICULUS III. De Cochleis.

[note: Nomen. Aldrov. l. 3. c. 29. ] COchleae, Aristotele koxli/ai et ko/xloi, quod [orig: quòd] ta\ o)/straka kuxloi\s2 mh= habeant, Spartanis s1e/meloi et s1e/s1hloi, Hesychio et Varino s1ela/tai, aliis pwmati/ai ab operculo, fere/s1ikoi et feroiku/oi, seu domiportae, xamaidu)toi, xramadoli/ai, a)xradamu/lloi, etc. dicuntur; quorum tamen nominum quaedam terrestribus potius convenire videntur.

[note: Descriptio. ] Descriptionem si attendas, Teucer animal esse sine pedibus, sine spinis, sine ossibus, testaceum, oculos nunc exserens, nunc retrahens, ad exemplum quaestionis Iudicrae scribit. Siliceo, claviculatim intorto tegmine clauditur, quod vulgus testam, et volutam, Cochlearem testam Budaeus, Cochleam synecdochice [orig: synecdochicè] Celsus, domum Sammonicus et Statius, calicem Plinius, ke/lufos Dioscorides, i)/strakon Galenus vocant. Si eam detraxeris hebetescere atque exspirare quidam aiunt, negant illi, qui circa initium Augusti exire, et novis super induci prodidere. Capitis figura carere, apud Albertum M. legimus. At Plinius equorum capitibus assimilavit, Massarius bovini prae se ferre figuram scripsit. Cornua quidam bina attribuere, ut Plinius; quatuor nos, id est; magna duo quae posteriora sunt, et minora totidem fere [orig: ferè] in fronte, habere videmus. An Oculi dati sint disquiritur. Pro visu tentamenta proportione puncti atrioris in summo corniculorum accepisse, tradit [note: Scalig. in Arist. l. 1. de Plant. Plin. H. N. l. 11. c. 37. ] Scaliger. Carere iis, et corniculis in quibus arenacea durities, praetentare iter, Plinius. Haberein summitate cornuum, et cum appropinquant, oculos in cornua retrahere, cornua in caput, et caput in corpus, Albertus. Os eis inest. Dentes, acuti, tenues praeduri, [note: Plin. H. N. l. 11. c. 37. ] eiusque indicium, derosam a [orig: à] minimis earum vitem, dentibus carnosum quid interiacet. Promuscidem etiam inter aculeum et linguam habent, et ori iungitur quasi ingluvies avium; a [orig: à] qua stomachus est, quem excipit venter, in quo situm est, quod papaver vocatur, mox intestinum continuum tendit simplex, originem a [orig: à] papavere illo ducens. Saliva quae punctis acu vel stylo carnibus manat, myxa Graecis dicitur.

[note: Locus. Arist. H. A. l. 8. c. 13. Plin. H. N. l. 8. c. 32. ] Quantum ad Locum, reperiuntur in mari, fluviis, et terra, quarum istae silvas et consita arboribus loca potissimum amant. Hieme propter frigus nimium, aestate quod fervidum tempus reformident, in occulto delitescunt, suoque succo vivunt, nisi quid roris de caelo deciderit. Ideo [orig: Ideò] [note: Varro R. r. l. 3. Aelian. H. A. l. 10. c. 6. ] Varro. Locusis (pro cochleis) melior, quem et non concoquit sol, et tangitros. Locum mutare Aelianus prodidit, ad Propontidem calidam hiemare, ad Aegialum aestatem insumere scribens.

[note: Victus. ] Rore victitare dixi, sed non solo. Sub noctem saepissime [orig: saepissimè] ad pastum exeunt, et tum post pluvias aestivas et autumnales accenso lumine a [orig: à] rusticis [note: Plin. H. N. l. 22. c. 22. Theophr. l. 7. c. 24. ] capiuntur. Plinius mire [orig: mirè] caulem asphodeli in Campania prosequi et sugendo arefacere scribit. Theophrastus easdem inter ficorum genera recenset. Saginabantur apud veteres [note: Plin. H. N. l. 9. c. 56. ] in vivariis. Instituit ea Fulvius Hirpinus in Tarquinensi paulo [orig: paulò] ante civile bellum, quod cum Pompeio M. gestum est, distinctis quidem generibus earum: quia et saginam commentus est, sapa et farre aliisque generibus, ut cochleae quoque altiles ganeam implerent: cuius artis gloria in eam magnitudinem perductae sunt, ut octoginta quadrantes caperent [note: Macrob. Saturn. l. 3. c. 13. Plin. H. N. l. 8. c. 39. Antipathia. ] singularum calices. Macrobiiseculo haec saginandi ratio ignorabatur.

Inimicitias cum lacertis gerere apud Plinium legimus, cum laris avib. apud Aelianum. Massarius ubi limax sit, neque suem esse, neque perdicem ait. Sale super limacem proiecto, totum fere [orig: ferè] liquescere, et in aquam viscosam converti, Albertus M. prodidit.

Cochlea caelata.

Cochlea rugasa et umbilicata.

Cochlea Sarmotica.

Cochlea caelata cum [orig: cùm] suo operculo.

Cochlea cylindroides alter.

Cochlea olearia.

Cochlea echinophora Rond.

Cochlea cylindroides prior.

Limax marinus [orig: marinûs].

Cochleae operculum

Cochleae operculum.

Cochlea

depressa.

Echinus spohatus [orig: spohatûs] asuis spinis.

Echinus Spatagus, et Brissus

Echinus

integer

Echinus idem in duas

partes

dissectus.

[note: Generatio. Aristot. l. 3. de Gener. l. 11. ] De Ortu non convenit inter auctores. Solas ex omnibus testaceisin coitu cohaerentes videri, et vere acautumno praegnantes apparere, ex Aristotele habemus. Gesnerus quoque Limaces coire, et ova parere candida, magnitudine oculorum lucii piscis, iisque incubantes mense Maio aliquando inveniri, audivisse se scribit. Albertus, et Porta ex limo, et putrescentibus aquis vel rore oriri, et ideo breviore vita frui. Hieme tantum oriri, [note: Plin. H. N. l. 9. c. 51. Plin. l. 19. c. 10. ] quod Plinio placuit, vix verisimile, cum easdem lactucis innasci testetur, nos viciae sciamus. Testa detracta hebetescere, et processu temporis in aureliam transire, ut eruca, atque immobilem vivere, sed quidnam ex eo animalis pennati oriatur, compertum nondeum esse, Massarii fide addimus. Terrestres contractione et concussione corporis moventur.

[note: Usus. ] De Usu earum in Cibis apud Romanos constat, ex superioribus. An vero [orig: verò] boni vel mali sint succi, inter scriptores non convenit. Celsus boni succi esse prodit, nec intus vitiari; [note: Galen. l. 3. de Alim. facult. c. 2. ] Galenus, etsi Graecis in mensa frequentes, sed concoqui pertinaces, crassioris succi, et quae ventriculo diutissime [orig: diutissimè] immorentur, solidius alimentum praestare, sed tardius et paulatim concoqui. Archigenes inter a)qro/ws2 nutrientia, et syncopticis exhibenda reponit: sed mendum, [note: Mercur. Var. lect. l. 1. c. 5. ] cum Mercuriali suspicor, quod Aetius, qui ad verbum transtulit cochleas omiserit.

Plinius nec veteres, necrecentes ori gratas esse reliquit. Fluviatiles et albas virus habere, ut et silvestres. Alexandrinis ideo [orig: ideò] frequentiorem elephantiasin, quod crebro salsamenta, limaces, quidam et asininas carnes comedunt, si Caelio Rhodigino, et Galeno credimus. Mathiolo quae in apricis degunt locis, et odoratis victitant herbis, iis quae in opacis et palustribus degunt, praestant. [note: Dioscor. M. M. l. 2. c. 8. ] Dioscorides terrestres stomacho utiles esse, nec facile [orig: facilè] corrumpi scribit. Optimas Sardonicas, Africanas, Astypaleicas, et quaeque in Sicilia ac Chio gignuntur, quaeque in Liguriae Alpibus, pomatiae, cognominantur. Marinas facile [orig: facilè] excerni: fluviatiles virus olere; quae vepribus frutetisque glutinatae cohaerent, quas sesilos vocant, ventrem et stomachum turbare, addit.

Marcellus earum usum penitus improbat. Apud Apilium lacte et pulte pastas invenies. In Medicina frequens earum usus. In capitis dolore, caput praecisum de collo suspenditur. Earundem pinguedine capilli multiplicantur. Integrae pro febris amuleto, de collo suspensae commendantur. Oculis caligantibus Africanas combustas et tritas. Marcellus Empiricus commendat; auribus dolentibus, cum oleo nardino aut rosaceo fervefactaas Asclepiades; cum hordeo decoctas Villanovanus. Cartilagines, carnem earum, glutinare, Hollerius prodidit; nervos Dioscorides. Tagautius emplastro ad maturanda oedemata adhibet. Sanguinis e [orig: è] naribus fluxum concisae ex aceto sistunt. Cum melle et felle bovis mistae, anthraces maturant et rumpunt. Tritae cum suis volutis hydropicorum aquas exsugunt.

Aqua ex Cochleis destillata, hecticam febrem ad uncias sex sumpta tollit; maculas oculorum, cum fimo lacerti, corallio rubeo, et saccaro destillata, abolet: clavos et verrucas, resectas, mense Maio vel Octobri detracta et instillata sanat. Polen de testis limacum inanibus contritis fissuras manuum pedumque inspersus tollit, etc. Plura vide in Aldrovando.

[note: Diffcrentiae. ] Iam de Differentiis dicendum est. Multiplex autem ipsarum est varietas, magnitudinem, figuram, colorem, regionem, victum, vitam, et alia, si spectemus, sunt nigrae, albae, ruffae, varinae, nudae, tectae. Adhaerent fico, lauro, asphodelo, carduis, aut foliis gregatim.

In mari rubro, maximam, testa purpurea, cum spira in medio, mira colotum varietate, inveniri, scribit [note: Aelian. H. A. l. 11. c. 21. ] Aelianus. Sertum, inquit, dicens, summo artificio et ornatu

contextum, e [orig: è] floribus multiiugis, viridibus, aureis, rubicundis, peraequa intervalla digestis. Gyllius tantae se unam mangitudinis vidisse asserit, ut tantum vini caperet, quantum piscator exsiccare uno prandio poslet. In Aegypti Nilo grandissimae feruntur, vocales, ululantium expressa similitudine.

In agto Romano sunt quaedam lupinis paulo [orig: paulò] maiores, quae autumno quorundam carduorum caulibus acervatim adhaerescunt, si Mathiolo credimus. Minutae forte [orig: fortè] Plinio. Sunt et Echinophorae oblongae, quibus tubae loco utuntur tubicines; Pomatiae, quae cancellum qui testas ingreditur, raditur, raro [orig: rarò] excedunt, et in Tridentinis montibus, e [orig: è] Terra, hieme, et frutetis, uncis quibusdam ferreis, prope [orig: propè] fruticum radices, terra circumfossa, eruuntur, praestantisimaeque censentur.

Seseli, quae silvestribus frutetis et sentibus adhaerent: et ex quibus quaedam opere vermiculato a [orig: à] natura elaboratae conspiciuntur: Cavaticae in Balaearibus insulis quae non prorepunt e [orig: è] terrae cavernis, neque herba vivunt, sed uvaemodo inter se cohaerent. Minus denique vulgares, quae adhaerente operculo eiusedem testae sese operiunt, et semper terra obruuntur. Circa maritimas Alpes quondam effodiebantur, forte [orig: fortè] [note: Plin. H. N. l. 9. c. 56. ] et hodie [orig: hodiè]. A regionibus sunt Illyricae, quibus magnitudo praecipua; Africanae quibus fecunditas; Solitanae, quibus nobilitas; Siculae, quae modicae, quoniam magnitudo duras, facit, et sine succo, Astypalaicae, quae laudatissimae; Linusiae, abagro cui nomen lina est, ita dictae, iuwta Pytiuntem, medio inter Parianem coloniam et Priapum spatio; Germanae, quas Vegetius in potione equi prophylacti ca, admiscet. Aceratae, quae latae et multifariam nascuntur. Et hae quidem Terrestres sunt. Marinis accensentur, Sarmatica, Caelata, Olearia, Depressa, Rugosa, umbilicata, Echinophora, Cylindroides, et laevi turbine obtuso, addi his umbilici possunt.

Sarmatica, in mari Sarmatico invenitur. Dolium corporis mole aequat, cornibus arboreis cervum. Extrema cornua in orbiculos rotundantur, unionum instar splendentes. Cervice est crassa; oculis accensae candelae modo micantibus; naso obrotundo, et pilis felium ad instar obvestito; rictu oris magno, sub quo pendet prominetque carnea moles, aspectu subhorrida. Quatuor nititutr cruribus totidem latis et aduncis palmis.

In Dania se vidisse, forte [orig: fortè] mentitur [note: Aldrov. l. 3. c. 31. ] Thevetus. Caelata, Caragolo demat, seu Scaragolo Hispanis, testa. est turbinata et satis longa, caelaturis inaequalis et scabra, intus laevi. Operculo superiore parte est non aspero, intus tuberoso, inaequali, et rubri coloris. Sucum salsum gignit, et venerem stimulat. Testa in aceto macerata, superiore veluti cute vel crusta spoliatur, redditurque cochleae margaritiferae modo splendens, nitida et unionis modo colorata. Huic similis est Cochlea maculis viridibus Aldrovadi, nec non ea, quae inter Turbinem et cochleam caelatam mediam naturam habere videtur. Quae hic exprimitur, operculo est miniaceo, miniaceis tuberuculis, turbine violaceo infra, fuperne [orig: fupernè] ferrugineo. Cavitas inter turbines, viridi est colore.

Oleariae nomen a [orig: à] Plinio inditum quod ea oleum decapularent, vel in [note: Aldrov. l. 3. c. 32. ] usus quottidianos haurirent. Rotunda est, in torta, et adeo [orig: adeò] magna ut aquae quatuor libras capiat. Huiusmodi aurifices, additis ansa et basi in urceos efformant.

Depressa, est altera parte plana, altera excavata in voluminibus, quae initio parva paulatim crescunt ad foramen usque. Rugosa, rugas per transversum ductas, ita elatas habet, ut et striata dici possit. Colore est intus albo foris flavescente, valde [orig: valdè] fragili. Umbilicatae, et quidem in medio, in satis insignem magnitudinem excrescunt. [note: Aldrov. l. 3. c. 34. 35. 37. 38. ] Aliae nigricant, aliae corneo sunt colore, aliae maculosae. Ad cochlearum terrestrium quae conglomeratae foeniculi crassioribus caulibus

Echini quiantum gavis Rond.

Echinus marinus ferrugigeus.

Echinometra arnethestini coloris.

Echini species oblonga aperta.

Echinometra Aldrou.

Concha Margaritifera.

Contha imbricata Rond.

Concha Echinata.

Pina Magna.

Concha Tridachnes.

Concha squamosa.

Concha Pictorum.

Concha corallina.

Concha rugata.

Concha fasciata.

Concha Longa.

Concha vera cum animali.

??? testa.

adhaerent, formam quam proxime [orig: proximè] accedunt. Echinophorae a culei quibus tota conspersa est, nomen indidere. Operculo, succo, substantia, a [orig: à] parvo buccino non differt. Cylindroides pyramidem refert, pyri modo turbinata, magnitudine pugni, et punctis variis subcastaneis notatur. Laevem turbinae obtuso, politam admodum Rondeletius facit. Testa est crassiore, carne minus dura. Frequentissime [orig: Frequentissimè] circa Levinum insulam capitur. Hisce adde Limacis marini insolentem speciem, nec non Cochleam marinam aliam tuberosam, quorum Icones damus. Umbilicum marinnm Bellonius lapidi rubro persimili tegumento rugoso et scabro occludi scribit, quodque solum inter Gallici Oceani turbinata politiem admittat. Rotundiori hiat ore, edulisque est. Clavicula earum herbarum more, quae sese arboribus alliganta [orig: alligantà] dextra ad sinistram invertitur. Papaver in clavicula testae continetur. Rondeletio Umbilici vocantur, quod praeter foramen illud quo cochleae saxis inhaerent, quoque exserunt, alterum habeant umbilico admodum fimile, quod profundum convolutionum veluti centrum est, vel circa quod anfractus Cochleae convoluntur, veluti citca periku/klion.

Duos inprimis apud Rondeletium habemus, quorum prior, superiore parte latior, mox in turbinem desinens, nigris, rubris, et albis tuberculis, corallorum omnium colorem et naturam referentibus, distinguitur: alter ciceris magnitudine, qui in spongiis reperitur, veluti granulis rubri coralli aemulis conspersus est. Inter umbilicum et foramen quo corpus exserit, testam incisam habet, in cisutae operculi vice sunt.

ARTICULUS IV. De Echinis.

[note: TAB. XIII. Aldrov. l. 3. c. 40. ] ECHINUS, quem quidam cum Echeneide pisce perperam confundunt, Graecis. e)xino\s2, vel a)po\ to=u e)/xein e(auto=u tw=n s1arkw=n a)fanw=n ou)s1w=n, vel a)poto=u mh\ dun/asqai e)/xesqai dia\ ta\s2 a)ka/nqas2 o( e)stin o(/ a)kra/thtos [note: Nomen. ] quod teneri ob aculeos [note: Descriptio. ] non possit, dicitur. Quidam Carduum marinum, nec non Erinaceum vocant. Spinosus ergo [orig: ergò] est piscis. Mirum est quod de iis Aristoteles reliquit. Eorum scilicet corporis partes dissectas coire rursus et redintegrari. Idemapud Aelianum et Philen invenies. Spinae ipsis pro pedibus sunt: his ingrediuntur et volvuntur in orbem. Hinc eos saepe [orig: saepè] detritis aculeis inventias, quod Aristoteles et Plinius prodidit. Agilius et celerius moveri qui sunt cibo idonei, vel exinde colligas, quod semper aliquid algae suius implexum spinis gerant. Imminente tempestate sese affigere aut harena saburrare, ne a [orig: à] fluctibus excuterentur, inde procellarum nautis praesagia, ab Oppiano, Plutarcho et Plinio creditum: at Bellonius frustra hoch credi prodidit, quod [orig: quòd] multis promuscidibus instructi, a [orig: à] fluctibus volutarinon possint.

[note: Usus. ] Sunt ex illis quidam a)/brwtoi, seu cibo inepti; sunt tamen quorum et in Eduliis usus est. Nullo enim tempore ovis carent, ut Aristoteles prodidit: maxime [orig: maximè] tamen pleniluniis diebusque tepidis pleniores redduntur, eos si exdipias, quos Pyrrhaeus fert Euripus, qui hibernis mensibus meliores censentur. [note: Galen. l. de attenuante victu. ] Exiguum illudque humidum nutrimentum praebent, Mnesitheo auctore, sed quod Galenus stomacho commodum esse existimat. Ventrem deicere, omnes fere [orig: ferè] scriptores annotarunt; magis eos qui circa Cephaleniam, lcariam, et Hadriam nascuntur, quia amarescunt, minus, rubicundos, melinos, crassiores, et qui cum raduntur, lacteum quiddam emittunt. Plinius secundus ius eorum multis verbis commendat, quo vocabulo aquam internam esse intelligendam, Gesnerus putat. Laco apud Athenaeum unum in os immissum una cum testa dentibus comminuit: nostri, in quit. Dalechampius lapide, testam frangunt, et flavam

sive croceam partem, id est, ova, edunt, de quibus ita Perottus. Scinditur Echinus levi percussu, hir ta testudo in duas partes dividitur: abicitur altera, altera vero [orig: verò] leviter aqua abluitur. Decidunt sordes, quae in iis pro visceribus sunt: remanent quinque partita ova, subruffa, ad stellae imaginem formata. Haec cruda sumuntur, saporenon iniucundo, quamvis nescio quid amaritu dinis habeant. Conditos mense Decembri olim, Palladius auctor est.

Qantum ad usum Medicum, vencnatos quidam prodidere, Arcesilaumque Batti Eudemonis F. cum in letalem morbum incidisset, marino Echino in potionem a [orig: à] Learcho sumpto, [note: Plutarch. l. de vir tut. Mulier. Dioscor. l. 2. c. 1. ] mortem obiisse, apud Plutarchum legimus: quod tamen apud nullum alium invenies. Testae crematae cinis, Dioscoride teste, sordida ulcera expurgat. Eaedem contusae et ex aqua illitae luxuriantem carnem comprimunt, et incipientibus panis resistunt. Ad capitis manantia ulcera valere, Rondeletius auctor est. Ad abortum eundem prodesse Aetius [orig: Aëtius] prodidit.

Contra urinae stillicidium valere Paulus Iovius reliquit. Quippe, inquit, qui frigiditate maris praealti, in quo degunt, (sexginta enim aut etiam amplius passuum gurgite oriuntur) ipsi quidem exigui sint, sed aculeos grandes durosque gerunt. Causa magnitudinis est, quod incrementum corporis in ipsos convertitur. Cum [orig: Cùm] enim parum caloris obtineant, neque concoquere possint, multum ob eam rem habent excrementi: aculei autem et pili, et reliqua generis eiusdem excremento nascuntur. Duri vero [orig: verò] et rigidi pene [orig: penè] lapidis constant propter frigus. Ad [note: Hippocr. l. 1. de morb. mulier. ] secundas expellendas, Hippocrates tres tenuiter tritos in vino odorato propinat. Alopeciam, cinis cum adipe porcino vel ursino sanat, etc.

[note: Disterentiae. ] Differentiae Echinorum sunt variae. Sunt Toronenses, qui circa Toronem nascuntur. Candidi sunt, et spinis et testa, et ore, augenturque forma productiore quam [orig: quàm] ceteri, estque iis spina parva, nec rigida, sed mollior. Euphatenses, quos Eratosthenes, [note: Strabo Geogr. l. 16. ] ut est apud strabonem, in insulis apud Euphratem, mirae magnitudinis esse prodit, alios pileis maiores, alios dukotu/lous2. In mari Indico facile [orig: facilè] congium capiunt, si Aeliano adhibenda fides. Balthici, qui instar magni mali sunt, et in mari Balthico inveniuntur. Duros esse, punicei fere [orig: ferè] coloris, et spiculis ademptis maculosos, Gesnerus prodidit. Circa Daniam quoque et Norvengiam habentur. Fluviatiles, ut Hermolaus et Massarius ex Paulo Aegineta prodidere. Purpurei mixto virore, quales in scopulis quibusdam maris mediterranei aqua contectis, apud Antii reliquias, et iuxta Baias, reperiri scribit Perottus, tam grata oculis varietate, ut, si colores durarent, nulla esset cum gemmis comparatio, sed mortuo pisce colores tabescunt. Agiles, qui velocius moventur, necsunt edules, *a)/brwtoi in de dicuntur. Calidiores quidem sunt, sed quia voraces iidem, et prae copia ingestorum cruditatem colligunt, ideo [orig: ideò] in cibos non veniunt. Bellonio si credimus, maiores aculeos habent, sed crassitie minores sunt, vixque grandis gallinae ovum magnitudine excedunt. Diversa in eis colorum varietas. Sunt omnino [orig: omninò] nigri, abli, vitrei, ruffi, flavi, cyanei. Quidam purpura splendent, subinde circumagentibus se igniculis, micantibus ad aculeos scintillae modo. Ovarius, ut Hermolaus vocat, quem Rondeletius ita descripsit. Forma eius in rotunditatem conglobata est, dempta una parte parum compressa, in qua os est rotundum, quinque dentibus in curvis, intus cavis, et in idem punctum coeuntibus munitum: ii quinque maxillis internis connexi sunt, quae ab ore intus erectae, ex acuto in latum tendentes, et ambienti calyci non continuae. Inter dentes interna caruncula quaedam est, quae linguae vice est; mox iungitur gula, quae in intestinum desinit longum, per testam stellatim dispositam, eius tenuibus

fibris suspensum, tandem in parvum foramen terminatur. Hoc foramen ad egerenda intestina destinatum est, ex adverso oris situm, ita ut os in terram versum sit, excrementi foramen supra habeatur, Partus enim ex imo petitur, unde fit ut os ad partum sit versum, excrementum vero superius parte prona testae contineatur. Excrementa rotuda sunt exiguarum pillularum instar. Qualis intestinorum talis ovorum ordo est. Nam inter nigrum id quod carnis vice est, et intestinum ova flava cernuntur quae sola eduntur cruda.

Testa tota intrinsecus formainibus parvis plena est, per quae movendi facultatem nervi aculeis suppeditant: Extrinsecus in exigua tubercula eriguntur aculeorum cotylem excipientia, vinculo, mem branula, scilicet, obligata, ut in orbem moveri possint. Talis radii cum brachio articulatio. Aculeorum igitur caput cavum est, et in aculeum illi desinunt. His in gyrummovetur.

Spatagus et Brissus prout a [orig: à] Rondeletio describitur, vix a [orig: à] cordis figura recedit, aculeis parvis et raris septus. Os dentibus caret, verum maxilla in ferior superiore prominentior est, ad hauriendum aquam arenamque accomodata. His enim et luto vescitur. In interiore testa intestinum est convolutum, aqua et arena plenum, neque ova, neque nigrum illud continet, quod carnis loco est. Rari sunt.

Echinometra, quam cum Plinio, spinas longissimas calycem minimum habere Gillius putavit, cum Aristotele Rondeletius et Bellon. calycis potius magnitudine alios superare, crediderunt. Ille eius magnitudinis exhibet, ut ambabus manibus quaqua versum extensis vix capi potuerit. Hic in Insulis mari Aegaei ita profecisse vidit, ut ad duorum pugnorum crassitudinem extuberarent. De cetero, pelagiae sunt, minimis aculeis praeditae, brevibus et obtusis interceptae spiculis, colore ad extrema albicantibus, ad radices liventibus, et ex purpurea nitentib. Parte prona plenae, supina rotundae visuntur.

Aldrovandus quatuor exhibet, Prima est aculeis non admodum longis, coloris tota ferruginei. Altera spinis denudata, extrinsecus scabrosa, coloris eiusdem. Tertia, magnis longisque aculeis insignita, coloris tota amethystini. Quarta, omnium maxima, quae in Thyrreno et adriaco mari nascitur, tantae capacitatis, ut quinque aquae libras capiat, in superiore parte gibba et rotunda, in feriore plana. Circumferentia erat duorum dodrantum et palmi. Caylx evidenter in parte anteriore apparebat albus, in quinque ceu ventres, ut in Melopeoponibus divisus, quorum singuli tres habebant taenias, quarum media erat tamquam sutura, quae partes separat, et facillime [orig: facillimè] aperitur, aperta figuram serrae refert. Binae illae aliae tcniae sunt colore quasi castaneo, crebris formainibus pertusae, quae tamen nisi expositae aeri [orig: aëri]; non apparent, quintuplo maiores ea sutura. Dentes habebat qui nos, concavos, figura triangulari, etc.

Est tandem Echinus Minimus pelagius, spinis grandibns, longis, et praeduris, modo pene [orig: penè] lapidis. Plerumque un Iudeoltalis vocatur, quod perpetuo [orig: perpetuò] nigrescat et sordescat. Testam iuglande maiorem non promit, estque reliquis omnibus vividior. Nam si supinum ponas, mox suas spinas deprimit, et se in pronam partem convertit. Gignitur in alto gurgite. Bellonius ita hoc genus descripsit. Plures habet quam [orig: quàm] alii proboscides: idcirco citius repit, firmiusque haeret. Ovanon fert, sed sanguineum quiddam nigrum saniei simile, quo manus cruentat. Dentes verticilli modo habet quinos, circulari ordine dispositos, quibus algas, saxa, et conchyliorum testas arrodit. In interna eius parte multos nervos annexos cernas: ex quo in digenae coacervatam dentium congeriem, ita cum nervis exisccari sinunt, ut annuli vice ad signandum panem utantur. Refert enim quinquefolium, vel

quippiam simile affabre [orig: affabrè] delineatum. Ventrem in quinque partes distinctum habent, quae ab oris verticillo testae appensae, ad foramen excrementi coeunt [orig: coëunt], sed disiunctae sunt, et quasi interventu liminum dicriminantur. Totidem promuscides habent Echini, quod in testis foraminulis pertusis apparent. Sunt enim ultra sex milia in quolibet.

Ad hunc referri potest, ille qui in rubri maris littore semipedem latus, prona parte planis, superiore gilbus, paucioribus ac minus frequentibus spiculis praeditus a [orig: à] Bellonio visus est; nec non ille maris rubri aculeis longissimis ferrugineis, ad rubrum vergentibus, cuius pictura Castelleto Genuensi debetur.

Quem in quinto genere Rondeletius reposuit, saxo inhaerentem, calyse quoque est parvo, spinis pro corporis ratione longis et duris, quo ad urinae destillationes felicissime [orig: felicissimè] idem usus [note: Arist. H. A. l. 4. c. 5. ] est. Idem est cum Echino Aristotelis, quem in Historia Animalium describit.

ARTICULUS V. De Conchyliis, et quidem Bivalvibus.

PUNCTUM I. De Conchis.

[note: TAB. XIII. ] HActenus de Echinis, sequuntur Conchylia, quae vel sunt Bivalvia seu di/qura, vel Univalvia. Ad illa pertinent, Conchae, Chamae, Ostrea, Pectines, Musculi, Mytuli, Tellinae, Balani, Pholades, Solenes, Pinnae: et Conchae anatiferae. [note: Aldr. l. 3. c. 41. ] Concharum plura sunt genera, quae ad Asperas seu striatas rugosasque et Laeves redigi possunt.

Ex Asperis est 1. Margaritifera quae et Indica quod apud Indos; apud quos be/rber, dicitur, plurima nascatur, [note: Athen. l. 3. ] et Mater perlarum dicitur. Androsthenes apud Athenaeum in Indiae vavigatione ita describit. Ostreum aspectu pectini simile, concha non striata sed plana, spissu, (hirsutam Echinorum modo [orig: modò] male [orig: malè] Plinius reddidit) non utrinque aurita, pepecinis modo, sed una tantum parte. In eius carne gemina concrescit, ut in suilla grando: modo [orig: modò] colore adeo [orig: adeò] similis auro, ut cum eo collata non facile [orig: facilè] internoscatur, modo [orig: modò] argentei coloris, modo [orig: modò] omnino [orig: omninò] alba, et piscium oculis similis.

[note: Differentia. Plin. H. N. l. 32. c. 11. ] Multa earumgenera Plinius recenset, cuiusmodi sunt, Pentedactyli, melicembates, echinophorae, etc. Interdum tam grandes in India reperiuntur, ut referant in ventam in mari insulae Borneo, cuius caro pondus septem et quadraginta librarum pendebat. Sunt quaedam totae argenteae: quaedam colore rubicundo flammeo micant.

[note: Usus. ] Carnes ab Indis quandoque crudae, quandoque assae comeduntur. Ex testis varia, ut cistae, pocula, cochlearia, scipiones mulierum, et rabulae lusoriae formantur. In dae mulieres armillas et monilia ex illis gestant.

[note: Aldr. l. 3. c. 43. ] 2. Imbricata, seu imbricatim undata, sic dicta, quod test ad undarum ses ttollentium similitudinem distincta est. Graecorum vulgus Aganon, Caloieri Arabiae Tridacnem vocant.

[note: Descriptio. ] Est dura, carne concoctu difficili. Quae Tridacna Plinio dicitur, est pedalis longitudinis. Utraque testa libras medicas quindecim pendebat. Eo loco quo sibi in vicem connectebantur, singulae duos digitos, per transversum crassae erant. Allata erat Aldrovando ex rubro mari. Tridacna dicitur, quodononnisi [orig: quòdononnisi] tribus vicibus deglutiri possit.

3. Striata cui striae percurrentes nomen dederen. Varia harum sunt genera. Albaesunt, nigricant, flavescunt, per ginglymum colligantur. Est quaedam longa, ovi figura, testis multum cavis, canaliculis parum profundis. Est et pectiniformis tota ex cinereo lutescens, fasciis tribus ochreis ornata. Est et extra ferruginea [orig: ferrugínea], intus albo, et purpureo violaceo varia, in qua animans luteo, caeuruleo, et rubro varium.

Est et Candida ac admodum lucida: fasciam in medio habens lat am castanei coloris, cuius medium percurrit linea castanei coloris valde [orig: valdè] saturati.

[note: Aldrov. l. 3. c. 45. ] 4. Echinata, quae pectini similis est, testis admodum concavis, striatis, in ambitu in cisis. In striis sive exochis eminent aculei frequentes, incurvi, certis intervallis a [orig: à] se dissiti. Uniones [note: Plin. H. N. l. 9. c. 35. ] in ea reperiri testatur Plinius. Nam et Iuba tradit, Arabicis esse concham similem pectini insecto, hirsutam Echinorum modo, ipsam unionem in carne ipsa esse grandini similem.

5. Squamosa, quae striis seu lineis semicir cularibus, squamarum in modum est exornata.

6. Longa, cuius duas species Rondeletius [note: Aldrov. l. 3. c. 47. ] ponit. Unam colore vario, in medio albescente, intus cum laevitate candido: Alteram, testa alba, aspera, lineis multis distincta, quam Plinii longam esse putat At Aldrovandus veram Plinii longam se exhibere credit, colore extra albo fuscoque variam, intus vero roseam, animante suo praegnantem. Idem aliam exhibet, parte quae replicatur, foramina multa, ordine disposita habentem, quae a [orig: à] natura forte [orig: fortè], ut aer [orig: aër] ingrediatur facta sunt.

7. Pictorum, quae ideo [orig: ideò] ita vocabitur, quod testae eius pro conficiendis coloribus raderentur. Crassitudine plurimum excedit, et florem foris habet. Reperitur maxime [orig: maximè] circa Cariam. [note: Aldrov. l. 3. c. 48. ] Aldrovandus unam exhibet ex Rondeletio colore Cinnabaris, aut Sandarachae, figura Spondylorum aut minorum Ostreorum.

8. Corallina, quae quod Corallum [note: Pldr. l. c. c. 49. ] colore imitetur ita dicitur. Externa testarum parte pectinem refert: sed lineis est aspera, tuberbulis rubris inaequalis, intus laevissima, candidi marmoris colore. Carnem habet duram, odore viroso, sapore salso. Post diutinos Austri flatus, et caniculae exortum in littus eicitur.

[note: Aldr. l. 3. c. 50. et 51. ] 9. Rugata, quae lineis multis et elatis, per transversum ductis rugata est: testis valde [orig: valdè] spissis, coloris intus argentei, quae per ginglymum articulantur. Ex iis Spherulae precum et dentiscalpia conficiuntur.

Ad hanc pertinet Conchula rugata Rondeletii, quae a [orig: à] latere ad latus multas veluti rugas sparsim et sine ordine habet, Testae sunt depressae, colore vario. Labra testarum crassa et tam arcte [orig: arctè] connexa, ut sine vi non aperiantur. Diphilus carnem copiosum bonumque sucum gignere tradit.

10. Rhamboides, quae veteribus ignota videtur, quod testa sit musculorum marinorum testae simili, musculum striatum, Rondeletius vocavit. Tota concha nigricat. Rara est, quia in alto mari degit, duramque carnem habet. Bellonius Balanum Graecis dici putat, sed falso [orig: falsò] ut apud Rondeletium videre est.

[note: Aldr. l. 3. c. 53. 54. 55. 56. et 57. ] Ex Laevibus est Concha Galades, Nigra, Faciata, crassae testae, et Tenuis testae. Galades sunt maximae et laevissimae, in tus vero [orig: verò] candidissimae, non admodum concavae, caro ipsis alba, dura, concoctu difficilis, sucum crassim gignens. Satis raro [orig: rarò] capiuntur. Nigra, hisce est similis, nisi quod intus et foris nigricat. Fasciata, testa est admodum laevi, dura, et marmorea. Nomen hoc obtinuit, quod quinque veluti fascias latas a [orig: à] latere ad latus ductas habeat. Harum plures Aldrovandus exhibet. Crassae testae, a [orig: à] galadibus et Chamis asperis, non tantum testarum crassitudine sed fasciarum ratione, quae in illis rariores et latiores sunt, et in his plures et unica tantum linea constantes. Aldrovandus aliquot earum icones exhibet, interque has clathratam maiorem et minorem. Ex ustis et in cinerem redactis praestantissimum antispodium fieri scribit Rondeletius. Tenuis testae, conchae, extra sunt colore foedo, lutulento cinereo, intus argenti modo resplendent.

PUNCTUM II. De Chamis.

[note: TAB. XIV. Aldrov. l. 3. c. 58. Nomen. ] CHamarum nomen a [orig: à] verbo xw=, ut Gesnero placet, derivatur, inditumque huic concharum generi, seu quod hient, seu a [orig: à] capacitate. xh/mh Varino est xa/s1ma, id est, oscitatio, unde Plinius, Conchas Mar garitarum pandere se dixit quadam oscitatione. Galli flammas et flammatas vocant, ltali Peverazas, non tam quod sapore sint piper redolente, quam quod [orig: quòd] pipere condiantur. Spartianus Ostreas et Lithostreas cum dixit in Heliogabalo Chamas tracheas et Chamas leas intellexisse Hermolao creditur. Quidam Hiatulas dixere, Galenus vero [orig: verò] Concham pro Chama usurpavit. In genere eas si spectes, vix in tanta varietate constat, quomodo a [orig: à] conchis et quibus notis differant, hoc unico excepto quod Chamae id peculiare habent, quod plerumque in littore hiantes in veniantur. unde earum nomen Ion Chius [note: Aelian. H. N. l. 15. c. 12. ] a)po\ to=u kexhne/nai derivat. De cetero ita Aelianus de iis. Chamae marinae et variae et multiplices sunt: aliae asperae, aliae leves: quaedam digitorum compressu confringuntnr, aliae vel saxo aegrae conteruntur. Quaedam ipsarum nigerrimae sunt, vonnullae argentei coloris similitudinem gerere videntur, aliae utroque colore mixito insignes. Ac quemadmodum earum est varium et multiplex genus, sic multas et diversa sedes habent. Quaedam enim in littoribus dispersae iacent in arena, vel in limo quiescunt: nonnullae sub algam subiciunter; aliae syis mordicus adhaerent.

[note: Locus. ] Aestivo tempore cum incipit messis, in Istrico mari gregatim natant, et leviter feruntur, cum ante id tempus [note: Ingenium. ] sua sibi mole graves efferri non possint. Contra, ex tranquillo mari mirifica voluptate afficiuntur, et Favonii mollibus auris afflari gaudent: eamque ob rem in latebras abditae, et in suis conniventes testis, cum a [orig: à] tempestatibus mare conquiescere sentiunt, et Favonium flare, tum relictis sedibus, ad summum maris natant, et apertis testis eminent, et quiescentes ventum exspectant placidum ac secundum: qui si contigerit, alteram concham substernentes, alteram erigentes, hac pro velo, illa pro naviad navigandum utuntur, ut si eas procul videas, sic per tranquillum mare natantes, classem navium existimes: Quod si navem ad se accedere sentiunt, aut belluae impetu, aut valentioris piscis metu perculsae, contractis uno impeut testis, subito [orig: subitò] delabuntur, Carnem alvum et urinam ciere athenaeus scribit: at Dioscorides urinae non meminit. [note: Aldrov. l. 3. c. 65. ] Dispescuntur in Laeves, et Asperas, Asperae xh/mai traxei=ai Graecis nomen a [orig: à] testarum externa parte, qua lineas multas obliquas et cavas, ideoque musco oppletas habent traxere. Bellonius valvas tornatas et orbiculari fere [orig: ferè] rotunditate habere dixit, Testas tam duras ut nonnisi valido ictu confringi possint. Labra haud quaquam in gyrum denticulata, sed Mytulorum more laevia. Movetur ut limax, et quia fortibus spondyliis constat, iis testas movendo per arenam lumbricorum more, conscendunt. In arena circa littora reperiuntur. Carnem ipsorum Icesius duriusculam, mali succi, parum nutrire, facile [orig: facilè] excerni, marisque salsuginem referre pronuntiavit. Diphilus stomacho gratam esse addidit.

[note: Aldr. l. 3. c. 59. ] Laeves Chamae, Chameleiae Graecis dictae, testa duplici constant, quae tamen digitorum compressu facile frangitur. Conchis laevibus, quae Galades dicuntur similes sunt: ut tantam in Oceano magnitudinem adipiscuntur, ut quaternorum digitorum latitudinem, senorum vero [orig: verò] longitudinem exsuperent. Intus et foris candidissimae sunt, Caro quoque intus candida, inque ea duo foramina cernuntur: alterum os est, alterum excrementi meatus, utrumque sinuosum, ut dilatari et constringi possit: hoc ad

Chama aspera Bellon.

Chama Laevis Rond.

Chama nigra Rond.

Chama glicii meridis.

Chama Peloris.

Ostrca marina.

Ostrea marina Rond.

Ostrea siiluestris Rond.

Ostrea gaidero poda.

Spondiilus Aldro.

Spondiilis Aldrou.

Pecten.

Pecten Versitolor.

Peteunrinor castaneus cum animali.

Pecten asper.

Pectines alii Aldrou.

Pectunculi.

attrahendum aquam, illud ad reiciendum excrementum. Habent et mh/kwna, ut conchae ceterae. Latenter magis protuberante semper hiant. Facile [orig: Facilè] a [orig: à] calido tanguntur: quamobrem mox hiantes sua labra pandunt, et facilius exanimantur, si longius secesierint a [orig: à] mari. In arena cum Tellinis capiuntur. Moveri a [orig: à] se, et sedes in littore mutare comperiet, qui eas in vasa aqua pleno immerserit; quod Veneti ut minus exanimes servent faciunt. Non elotae propter arenam respuntur: recentes elotae et adhuc vivae Tellinis non sunt posthabendae, Differentias earum varias Aldrovandus posuit, quem in Iconibus vide.

[note: Aldr. l. 3. c. 60. ] Sub Laevi comprehenduntur, Piperata, Nigra Bellonii, Nigra Rondeletii, Glycymeris eiusdem, et Peloris.

Piperata Bellonii Biverone quibusdam Italis dicitur, non tam quod ob piperis saporem sitim excitet, quam [orig: quàm] quod perpetuo [orig: perpetuò] bibat, neque diu sine aqua servari possit, atque in forum allata et aquae immersa geminam atque oblongam exserat ligulam, ut cochleae modo perpetuo [orig: perpetuò] sitiens moveri percipiatur, In coeno degit, et usque adeo [orig: adeò] tenues testas habet ut transpareant. Cardinibus non iunguntur in vicem infarctis, sed nervo ut ostrea. Labra habent laevia magisque in rotunditatis ambitum circinnantur qum Tellinae.

[note: Aldrov. l. 3. c. 61. ] Nigra Bellonii robore testae cum aspera facile [orig: facilè] certat: nec crenas ita profundas in labris habet. Peloride quoque maior est et dulcior. Ideo [orig: Ideò] glycymeridem putat.

[note: Nigra Rondeletii ] est testis oblongis, laevibus, duris, spissisque ae veluti marmoreis. Glycymeribus sapor carnis [note: Aldrov. l. 3. c. 63. ] dulcis nomen imposuit, facitque earum Macrobius mentionem. Sunt maiores quam Pelorides, testa oblonga mytulorum fluviatilium testae modo, sed duriore et spissiore, rugosa, non tamen obid aspera, ex albo ruffescente, carne et succi bonitate Peloridi similes. Sunt qui Glycyamaridas vocant. Aldrovandus Pelorides maiores Athenaei esse credit. Frustra vero [orig: verò] Corycia in Plinio ad Chamas glycymeridas referas. Macedones enim teste Aegesandro, conchas asperas koru/kous2 ut Athenienses [note: Macrob. Satur. l. 5. Aldrov. l. 3. c. 64. ] krei/ous2, id est, arietinas vocant. Macrobius in cena adyciali Lentuli appositas fuisse dixit.

Pelorides non tam a [orig: à] luto, (scribi deberet phi wrides2 ) quam vel a [orig: à] magnitudine: pelw/rion sive pe/lwron significat to\ me/ga kai\ tera/stion, id est magnum et prodigiosum; vel a [orig: à] Peloro Siciliae promontoio, iuxta quod optimae reperiuntur, nomen sortitae sunt. Athenaeus eas uno loco ex sententia fortasse Phililii a [orig: à] Chamarum genere segregasse videtur. Duabus conchis constant, ut Rondeletius reliquit, quaenumquam ita iunguntur, quin semper hient seu vivo seu mortuo animali, etiam sine calidi contactu.. Eae oblongae sunt et laeves, ex albo purpurascentes, in medio connexae. Caro intus alba est, quae etiam contracta, tota testa vix capi potest, extenta longior multo [orig: multò] est, rotunda, spissa, pudendo virili non absimilis, digiti medii crassitudine, In extremo altero foramina duo apparent, [note: Bellon. de Piscib. l. 2. ] alterum oris est rotundum, alterum excrementi. Bellonius a [orig: à] calcinellis differre scribit, quod [orig: quòd] turbinatiori et grandiori corpore constent. Calcinellae enim, inquit, compressiore sunt forma testa translucida, acmulto quam Chemaeloii teneriores. Media autem est inter asperam laevem constitutione et natura. Non enim ita horret ut aspera, neque ita glabrescit ut laevis, albo praeterea ac fulvo emblemate distinguitur.

[note: Usus. ] Eius caro durior est, quam Tellinarum. Diphilus copiosum bonumque sucum gignere tradit. Labra earum, addit idem, sunt crassiuscula, et tam arcte [orig: arctè] connexa, ut nisi vi aperiantur, et saepe etiam rumpantur, priusquam os aperiant. Hucusque Bellonius.

PUNCTUM III. De Ostreis.

[note: TAB. XIV. Nomen. ] TEstaceum quod Latini Ostreum et Ostream dicunt, Graeci veteres o)/streon, et o)/streion, vel a)po\ tou= o)stra/xou, vel quasi o)/steon quod testa velut ossea tegatur; moderni a)stri/dion, Psellus o)stri/dion, Hesychius u(rtako\n, vocant. Invenies tamen o)/streon pro toto testaceorum genere sumi. Undes Suidas Echinum qala/ttion to\ o)/streon tradit.

[note: Descriptio. Aldr. l. 3. c. 66. ] Formam quod spectat ita de iis Aldrovandus. Quod ad formam Ostreorum attinet, Bellonius inter bivalvium genera hoc peculiare ait esse ostreae, et pectini, ut partem habeant pronam et supinatam, quarum altera sit turbinatior ac praetumida, altera vero [orig: verò] plana, Plinius alibi originem atque genituram conchae, quae Margaritas fert, esse ait, haud multum Ostrearum conchis differentem.

Alibi quoque Thethya ostreae similia esse scripsit. Et Hegesander apud Athenaeum hepatum piscem in capite duos lapides habere, colore splendoreque ostreis similes. Capita ostreorum generinulla eodew Plinio. Galenus ostreis pilos esse negat, sed melius Plinius oculis carere ostreas omnes dixit. Eidem praeterea ostreorum praecipus spondylo (caro hic interior) brevisunt, atque non carnose, nec fibris lacinioso, ac tota in alvo. Perottus spondylum in Ostreo esse scribit, callosum illud rotundum, albicans, quod intus habeat in medio, a [orig: à] similitudine spondyli, quod nos verticulum dicimus appositum fusis, ut melius nendo vertantur. Nam reliqua caro circumspersa Lacinia dicitur. Quod Ovum vocatur. Wottonus non semper, sed vere habere ostreas asserit: moxque procedente tempore minui demumque totum fere [orig: ferè] aboleri.

Aristoteles illud in altera tantum parte eis fieri voluit, idemque esse quod Echinos habere alias dixerat. Eodem auctore Ostreae meatum habent, quo excrementum secedat parte superiore. Idem Aristoteles testas eis tribuit scabras, alibi etiam labra crassa. Et Plinius quaedam silicum duritia tegi, ut ostreae et conchae dixit.

[note: Generatio. ] Quantum ad Gener atiovem nullum eis sexus discrimen, ut Plinius et Oppianus prodidere: ideo putrescente limo proveniunt, aut spuma circa navigia diutius stante, defixosque palos, et lignum maxime [orig: maximè]: sed et in cavernosis et petrosis aquarum dulcium adventu gignuntur. Obtinere tamen ex putri producta aliquid [note: Arist. de gene. l. 3. c. 11. ] prolificum quamvis non coeant [orig: coëant], apud Aristotelem habemus, Hinc et Plinius. Nuper compertum in Ostreariis humorem ostreis fetificum lactis modo effluere, et Perrus Gyllius, Bizantinos ostrea serere et eorum quasi lac seminare; a [orig: à] spectatae fidei se accepisse scribit. Grandescunt sideris ratione maxime [orig: maximè], sed privatim [note: Plin. H. N. l. 2. c. 41. ] circa initia aestatis multo lacte praegnantia, atque ubi Sol penetrat in vada. Sidus illud Luna est, quae plena corpora humentiora reddit, adeo [orig: adeò] ut nec prudentes Chirurgi trepan otum aperiant, quia tum cerebrum magis difundi, et totam cranii capacitatem impleri est. Nullum eisdem sensum inesse apud Plinium legimus. Auditum esse non est verisimile, inquit idem, sed ad sonum se mergere solent, ideo [orig: ideò] et silentium in mari piscantibus. Tactus tamen omnibus. Carere et motu Aristoteles prodidit. Aqua marina et limo pacuntur, quin et rore, quare e)rs1h/enta Ostrea, id est, roscida, Oppianus dixit.

[note: Locus. ] De Loco in differentiis agetur: hoc tamen addere placet, non tantum in pelago, dulcibusque aquis, et ubi plurimum influunt amnes reperiri: sed et in petrosis, carentibusque aquarum dulcium adventu, sicut circa Grynium et Myrinam, quod apud Plinium legimus, Mirum vero [orig: verò] quod apud Athenaeum habetur, posteaquam Appameam Phrygiae urbem, Mithridatici belli temporibus a [orig: à] motu rerra

discessisset, lacus, quiante ibi nulli comparuissent, repen te [orig: tè] exstitisse, fluviosque et fontes novos ex iisdem locis terrae motu excitatos fuisse, veteres que multos exaruisse, ac nimirum plurimam aquam tum dulcem, tum salsam, tametsi ab eis locis mare longe [orig: longè] abesset, ex visceribus terrae sic emanasse, ut tractum universum illum tum ostreis, tum aliis picibus marinis referserint.

[note: Inimicitiae. ] Infestos sibi Cancros marinos et stellas marinas ostrea habent. De illis auctor de natura rerum ita. Cum testas aperit ostrea ut clementioris aurae deliciis glorietur, cancer insidias ei repentinas praetendit, et lapidem inter eius testas proicit, ne illas coniungere possit, et si carnes ostreae comedit.

[note: Usus. ] Usum in Cibis habere nomo non novit, crudas, elixas, assas, omniumque testatorum nobilissimas, Bellonius [note: Galen. l. de boni et mali succi li. 3. ] prodidit. Legimus tamen apud Galenum, carnem ipsarum humidiorem et tenaciorem esse, est crassi succi, humoremque crassum, crudum, et frigidum gignere. Crudae salsum humorem de se fundunt, ideo [orig: ideò] alvum movent, et tentiginem excitant, Elixae, humore suo destitutae, murmura excitant, secundum Iovium, secundum Iulium Alexandrinum, ob multam carnis molitiem concoctu faciliores sunt, ac pituitam potius quam [orig: quàm] crudum humorem procreant. Assae, (assantur autem in craticula addito aromate multo ac salis momento, sed testis suis non avulsae) minime [orig: minimè] noxiae sunt. Plinius crudas stomachum unice [orig: unicè] reficere, fastidiis mederi, ac [note: Macr. Sat. l. 9. c. 6. ] leviter alvum mollire scribit. In pontificali cena apponebntur, teste Macrobio, echini initio et ostrea cruda. Qui modo [orig: modò] edere eo volet, Lunae motum observet; hoc est, ea decrescunte, ea edas: senescente longe [orig: longè] sunt deteruira.

In Medicina in venere quoque locum. Adhibentur ex mulso et pipere cocta contra tenasmu. Gariopontus hydropicis dedit. Usta ad labiorum ulcera et alia prodesse, apud Myrepsum habemus. Cinis dentes splendidiores efficit. Trita et optime laevigata ulcera rebellia exsiccaat [orig: exsiccaàt], quod Galeno debemus. Cinerem veteri urinae misceri adversus eruptiones in corpore humano et ulcera manantia Plinius reliquit. Marcellus Empiricus eundem, si in morem salis pane colligatur et voretur, statim ad removendam narium gravedinem proficere scribit. Rondeletius denique experientia comperit, ex testarum cinere factam aquam lixivam, ad minuendos tumores o)idhmatw/deis2 pedum et genuum plurimum conferre. Exsiccat, enim, inquit, multum digerit, et calefacit, si post ustionem cinis non lavetur.

[note: Differentiae. ] Differentiae Ostreorem sunt variae, quae a [orig: à] loco et colore sumuntur. Locum si spectes, sunt 1. lmeno/strea ut Aristoteles vocat, quae in stagnis marinis nascuntur. Rondeletius ea ex duabus testis componi ait modice [orig: modicè] concavis, et parum in dorsum elatis, foris inaequalibus et asperis, in tenues laminas facile [orig: facilè] sectilibus, intus laevibus et candidis. Testas parvas esse; carnem mollem, suavem, concoctu facilem.

2. Littoralia, quae in littoribus ( pro\s2 h)o/s1i ) in veniiuntur: necnon saxis limi et aquae dulcis expertibus. Parva sunt, dura et acria.

3. Pelagia, seu marina, quae in mari nascuntur, parva et rara. Grandescunt quidem sideris ratione maxime [orig: maximè]: sed privatim circa initia aestatis multo lacte praegnantia, atque ubi [note: Plin. H. N. l. 32. c. 6. ] sol penetrat in vada. Haec videtur causa, quare minora in aliis locis reperiantur. Opacitas enim prohibet incrementur, et tristitia minus appetunt cibos. Sunt aliquando in Mediter raneo multa simul connexa, et supra se posita. Inter haecrepunt Scolopendrae, et vermes in canaliculis inculsi vivunt. Testae foris sordidae et luto obductae, et ex crustis multis sive laminis constantes, intus laeves et albae. Caro mollis: circa eam fibrae multae veluti fimbriam constituentes, eam aliquando ambiento

purpureo crine, quae praestantiae nota est authote Plinio, qui Calliblephara dixit.

4. Britannica, quae omnibus praeferuntur, quaeque Maslarius post Lucrina [note: Iuv. Satyr. 4. ] inventa fuisse, et Ruputina Iuvenali dici putat.

6. Burdigalensia, inter quae Medokina ab oppido vicino Medoe [orig: Medoë], dicta, [note: Horat. Satyr. 4. ] capite nigra, suavitate praecellunt.

8. Abydena, quae olim a [orig: à] ganeonib. celebrari solita, Clemens Alexandrinus in Paedagogo prodit.

9. Lucrina, a [orig: à] Lucrino Campaniae lacu, in sinu Baiano, prope Puteolos ita dicta, de quibus ut et de Britannicis ita Plinius. Nondum Britannica serviebant littora, cum Orata Lucrina scilicet littora nobilitabat: postea visum tanti in extrema Italia petere Brundusium ostreas: ac ne lis esset inter duossapores, nuper excogitatum, famem longae advectionis a [orig: à] Brundusio compascere in Lucrino.

10. Brundusina, de quibus ita idem. Gaudent peregrinatione transferrique in ignotas regiones. Atque ita Brundusina in Averno compasta, et suum retinere sucum, et a [orig: à] Lucrino adoptari creduntur.

11. Cumana, quae Strabo praestantissima facit. Nihil interim de suburbanis circa Venetias et Adriaticis, quibus Bembus teste Calcagnino palmam dedit, dicemus. Plinius paucis meminit, dum in quit. Dicemus et de nationibus, ne frau dentur gloria sua littora, sed dicemus aliena lingua, quaeque peritissima huius censurae in nostro aevo fuit. Sunt ergo Mutiani verba quae subiciam: Cyzicena maiora Lucrinis, dulciora Britannicis, suaviora Getulicis, acriora Lepticis, pleniora Lucensibus, sicciora Coryphantenis, teneriora lstricis, candidiora Circiensibus.

Quantum ad Colores ruffa sunt in Hispania, fusca in Illynco, nigra et carne et test Circaeis, quibus palma mensarum diu tributa est. In mari rubro flammeis illustrantur Zonis, ea ut diceres varii coloris temperatione ad colorem iridis accedere; adeo [orig: adeò] lineis perpetuo ductu inter se distantibus distinguntur. Meliora ita descripsit Plinius. Praecipua habentur in quacumque gente spissa, nec saliva sua lubrica, crassitu dine potius spectanda, quam latitudine, neque in luto capta, etsi ea Veneti ceteris antecellere opinentur, neque in arenosis sed solido vado, spondylo brevi atque non carnso, nec fibris laciniosa, ac tota in alvo. Addunt peritiores notam; ambiente purpur eo crine fibras, eoque argumenta generosa interpretantur, calliblephara appellantes. lovius maxime [orig: maximè] probari tradit, quae magnarum navium carinis adhaerent, et ab urinatoribus de manu colliguntur. Praeter haec sunt adhuc Ostrea Silvestrta et Gaideropoda. Illa vulgus in Provincia Scandebec vocat, propterea quod sapore sunt acri, et ideo [orig: ideò] delicatorum labra ca lefaciunt et urunt. Testa sunt pellucida, partibus quibusdam flavescente, alias purpurascente, foris crinita et crispa, intus splendida, levissima, candidissima. Carnem habent parvam, salsam, subamaram, et insuavem.

[note: Athem. Dip. l.3. ] Facit horum Athenaeus mentionem, multique alimenti esse dicit, sed virus olentia, et ori ingrata. Reperiuntur in mari mediterraneo. Testa in fucis mulierum lapidis specularis vice usurpari potest, et exsiccantibus pulveribus utiliter admisceri. Gaideropoda quasi pes asini dicitur apud Graecos, qui daideron hodie asinum vocant. Testa eius, describente Bellonio, [note: Aldrov. l. 3. c. 68 ] eximio naturae artificio, superior inferiori infarcta est, ut quibusdam veluti cardinibus annexa, nigroque nervoin eius medio inter tubercula et sinus coaptato, vincta ac constricta esse videatur.

Tubercula quoque superiora duobus acetabulis inferioribus bene [orig: benè] correspondent, ut et inferiora superioribus. Proionde apertas Gaideropodas,

si quis attente [orig: attentè] intuebitur, in his branchias, (hoc certe [orig: certè] ridiculum est, nullum enim ex testaceis habet) et stomachum et reliquas partes nutritorias contemplabitur: imo [orig: imò] etiam auriculas fungi crispi figuram referentes, magnitudine grandioris acetabuli, polypi, quae dilatari ac contrahi soleat: umbilicum vulgus esse putat. Rondeletius haecpro spondylis, qui Athenaeo traxh/loi, a)po\ th\s2 traxu/thtos2, id est, ab asperitate dicuntur. Meminit eorum Plinius et Galenus, interque ostracoderma recenset; Macrobius etiam, qui inter cenae Pontificalis prima fercula numerat; sed et Columella, qui inter testacea reponit. Duplici spondylus, secundum Rondeletium testa constat, intus cava et laevi: foris scabra, ad ungulae asini formam rotundata, latioreparte, quae et inferior dici potest, tenuior est, et multo [orig: multò] minus densa, minus concava, arcta valde [orig: valdè] et firma articulatione connexa: utriusque enim testae binae apophyses sunt, sive tubercula, quae binis acetabulis vicissim recipiunt et recipiuntur: vinculo medio nigro et valido cohaerent. Caro interna ostreor. carni similis est. circa hanc fimbriata membrana. Intus caro, sed durior, et virus olens. Adnascuntur saxis, et ita haerent, ut nonnisi malleo, aut fracta saxi parte capiantur. Rondeletius idem, in saxis Fresconiis Agathensis sinus parvos reperit. Reperiuntur in eis cancri parvi. Aldrovandus aliquot spondylorum genera exhibet, interque illa elegans quoddam, plurimis extra tuberuculis obtusis praeditum, ab uno latere rubicundis, ab altera inter viridem et caeruleum ambigentibus, quibus tamen rubra etiam permiscentur tubercula: summum caput seu vertex candicat. Intus circulus satis conspicuus colore viridescente totam fere [orig: ferè] concham prope [orig: propè] extremitatem ambit: dein color sequitur castaneorum, dein albus et subviridis. In medio velut umbilicus est, addito luteo constans.

PUNCTUM IV. De Pectinibus.

[note: TAB. XIV. Nomen. ] PEctines, si Gyllium sequimur, a [orig: à] rugis seu imbricaturis illis quibus signati sunt ita dicuntur. Plinius aliquando a [orig: à] pectunculis distinguit, nonnumquam utrumque promiscue [orig: promiscuè] nominat. Graeci kte/nes2 nominant, ob manuum et pedum similitudinem, ut Nicandri interpreti placet.

[note: Descriptio. Arist. H. A. l. 4. c. 7. ] Descriptiones exactas in differentii dabimus, hic dicere sufficiat bivalves et clusiles esse; ut apud Aristotelem legimus, seque concludendo tueri: pectinatim eis divisas testas; ideo [orig: ideò] Athenaeo r(a/bdwton, et traxou/strakon dici: utraque parte auritas, easdemque reseratiles esse. Nam ab altero latere nodo ligantur, ovum dictum altera [note: Athen. Dipnos. l. 3. Plin. H. N. l. 9. c. 51. ] tantum parte eis fieri: Athenaeus eis ostrea in quibus nascuntur margaritae contulit. Sponte in arenosis et limosis locis proveniunt: in sinu vero [orig: verò] Aquitanico et Normannia capiuntur frequentissime [orig: frequentissimè]. Anno autem perficiuntur. Temporibus pluviosis proveniunt plurimi, quod et aliis testatis accidit. Nam squalore pectines magis trahunt ruffum colorem. Iamque in Pyrrheo Euripo pectines aliquando defueruunt, non modo [orig: modò] propter ferramentum, quo piscatores abradendo ubertim caoerent, verum etiam propter siccitates. Quae autem ova in iis appellantur, quamvis vere [orig: verè] iis insint, moxque procedente tempore minuantur aboleanturque, tamen nihil ad generationem conferunt, sed indicium sunt nutricationis melioris, quale in sanguineis pingue [note: Plin. H. N. l. 9. c. 36. Plin. H. N. l. 9. c. 39. ] est. Oculi ut ostreis nulli, Conchis dubii, sic pectines si quis digitos ad versus hiantes moveat, contrahuntur ut videntes. Volare sagittae, modo, nisi forte [orig: fortè] hoc ad Lolliginem pertineat, Plinius prodidit: sed et stridere sentiuntur, quoties per summa humoris nitibundi feruntur. Massarius per aera [orig: aëra] volare negat. Cum enim, inquit, callo illo interiori ambae testae connexae sint, ut difficile

divelli queant, non possunt ita libere [orig: liberè] aperiri, ut volare valeant etc. Tanta tamen velocitate dehiscunt: ut ex vehementi repercussione faliant, et superiactent, ut quasi volare videantur.

[note: Usus. ] Usum in Cibis quod attinet, fuere olim apud antiquos celebres, nec in Cotyis convivio omissi. Celsus et Archigenes stomacho aptos faciunt. Galenus sucum alvum ducere non aliter ac serum lactis scribit. Xenocrati dulces sunt ac facilius ostreis concoquuntur. Magis assati, secundum eundem, minussucci habent et difficulter excernuntur: in testis suis si assentur, minus huius in commodi habent, facilius alunt, et valentiores sunt. Nativam autem dulcedinem in muria conservant et urinam movent: ac candidi quidem et lati sunt dul ciores atque albi duri: ruffi virosi et urinam cient: varii autem medii sunt, et eorum aliqui fucis similes, qui per se dati difficulter concoquuntur, et tamen urinam movent. Diphilo candidimolliores sunt.

Locor. varietas bonitatis differentiam in vexit. Methymnaeos a [orig: à] plaerisque gulae amatoribus suis temporibus [note: Clemens Paedag. l. 2. Varroin Satyra. ] expeditos Clemens Alexandrinus testatur. Varro pectunculum Chium, inter cancrum ciborumque exquisitas delicias comprehendit. Horatius Tarentinos laudat, ideo [orig: ideò] in eorundem numismatib. frequenter occurrunt. De reliquis ita Xenocrates. Pectines, inquit, optimi sunt, qui ad iustam magnitudinem pervenerunt, cavi, colore nigriore: praestant autem vere ac aestate, siquidem eo tempore ad Lunae in crementum optime [orig: optimè] augentur. Omnibus autem antecellunt Mytilenaei, magnitudine, natura, humoris bonitate. His similis Ionium mare iuxta Illyrida, Hetruriam, Salonas, et Latium producit. Iam vero [orig: verò] et Chios et vicinae insulae, item Alexandria eiusmodi pisces ferunt. Pontus quidem etiam multos fert, sed minutos et qui etgre [orig: etgrè] augeantur.

Usum in Medicina si spectes, Trallianus in colico affectu dari iubet. Plinius [note: Plin. H. N. l. 32. c. 9. ] urinam ciere, et quae in vescia sunt moderate [orig: moderatè] detergere scribit. Ad Venerem excitandam non minusvalent quam [orig: quàm] ostrea.

[note: Disterentiae. ] Differentiae pectinum sunt variae: sunt magni, quibus altera valvular. latior veluti tegmen superposita est; sunt et ruffi, candidi, versicolores, candidi et lati: sunt utraque parte auriti, alterutra tantum, nulla, se Bellonio fides est. Ex auritis, quidam utramque aurem habent magnitudine; alii minores aures habent quam [orig: quàm] caput testae; quidam tam magnas, ut ab una aure ad alteram ducta linea, caput testae non tangat, sed potius emineant aures; alii denique una aure minores. Duos Rondeletius descripsit: Priori, testa est qua parte aurita, strictior, deinde amplificata in orbem circumagitur, altera modice [orig: modicè] cava et in dorsum elata, altera veluti alterius operculum. Intus carnis multum habet, quae circa medium etiam carnosum, longum, tenerum, alligata apparet. In est in carne particula luteum ovor. colorem referens. Spectantur, mh/kwn, et os tubae modo factum, atque intestinum tenue luteo plenum. Tota caro in ambitu membranam habet veluti fimbriam versicolorem, ex qua fila et multa et tenuia dependent. Huic similem Aldrovandus ponit, testa ferruginei diluti coloris, fasciisque ferrugineis. Alter superiore est tot corpore longior et strictior, amplioribus auribus, utraque testa pectunculorum Burdigalensium modo concava. Aldrovandus plurimas earundem figuras, auriculis et colore differentes exhibuit, interque eos versicolorem, castaneum eburneum, et croceum qui auriculam unam habet satis latam proportione animalis, rudimentumque alterius. Eburneus in summitate macula quadam rubra condecoratur, cui alia lutei coloris insidet. Est et asper colore fuso, cuius Iconem adicimus.

PUNCTUM V. De Musculis.

[note: TAB. XV. Aldrov. l. 3. c. 70. Nomen. ] TESTACEA, quae vulgariter Musculi vocantur, Plinius quandoque myias, aliquando myiscas, nonnumquam myscos, saepe [orig: saepè] musculos appellat. Athenaeus mu\as2, Aristoteles e)la/ttous2 mu/as2, vocant, moderni Graeci mi/dion, id est, parvum musculum dicunt: nos musculos simpliciter minores appellamus. Rondeletius ita eos describit. Sunt ex ostracodermorum genere, quae tenui testa et duplici conteguntur, circa saxa aut ligna nascuntur pilis, et veluti lana alligantur. Testa foris nigra, fere [orig: ferè] semper vel musco vel lanugine obducta, intus laevis et splendens, ex albo caerulea, parte acutiore crassior et spissior, reliquo ambitu rotundo tenuior. Caro intus pallida, cum non cruda est, cocta vitellis ovorum similis, in ambitu fimbriata, in eo formen est evidens ad attrahendam aquam, neque enim per villos trahit: in media carne est particula carnosa linguae similis: in est et mutis, et pituita quaedam glutinosa, callo albo adhaeret. Reperiuntur et in mari et in aqua dulci stagnante: numquam vero [orig: verò] fere [orig: ferè] in rapidis fluminibus.

[note: Usus. ] Ubique fere [orig: ferè] in Cibum cedunt, sed optimi sunt Ephesii. Marini commodum praestant nutrimentum: qui in aqua sunt dulci, carne sunt dura, concoctu difficili, pravi succi. Laudatissimi qui in in feriore Germania ex Oceano Germanico capiuntur. Medicinam si spectes, ad ciendam et urinas multum praestare vult Athenaeus, cui Celsus adstipulatur. Marinum tritum ex oldo vetere talorum tumoribus et doloribus impositum mederi, Marcellus Empiricus reliquit. Aquatiles ad nebulas oculorum in iumentis adhiberi, testis est Gesnerus. Uruntur super carbonibus, et corium externum detrahitur usque ad medium, quod album apparet: additur Zingiber, er chalcanthum paribus portionibus, et ex his mistis, pollen in oculis equi inflatur.

PUNCTUM VI [correction of the transcriber; in the print V]. De Mytulis.

[note: TAB. XV. Aldrov. l. 3. c. 71. Dioscor. l. 2. c. 7. ] MYtulorum nomen a [orig: à] Graecis mutuavere Latini, muti/lous2 eos illi vocant. Dioscorides testam ipsam mu/aka dixit: animalia Oribasius myacas; Athenaeus mu/as2 s1killw/deis2, quod [orig: quòd] scyllam quidam ex iis resipiant; Aristoteles mu/as2 puelw/deis2, non solitos a [orig: à] figura, ut Gaza vertit, nec latioris et amplioris conchae, ut Niphus, sed in imo maris, seu gurgite nascentes, ut Rondeletius, nisi forte [orig: fortè] phlw/deis2, quod in limosis producantur dici debeant, ut Gesnerus innuere videtur. Iovius cum Tellinis eosdem esse censet, sed falso [orig: falsò], ut in seaquentibus apparebit. Dioscorides sane [orig: sanè], Galenus, et Aegineta distinxere, ideo separatim de utrisque agunt.

[note: Descriptio. Generatio. Aristot. de gen. H. A. l. 3. c. 11. ] Descriptionem inter Differentias quaere. Sponte [orig: Spontè] naturae in arenosis proventiunt, quod ante Plinium Aristoteles prodidit: prodire tamen et aliqua ab ipsis emissa facultate, (buccinae et purpurae, quae favare dicuntur, id est quasi a [orig: à] seminali natura humores quosdam mucosos emittere) vel potius sobole, quippe minores subinde iuxta principium adnascuntur, Massario ex ipso Aristotele visum.

[note: Usus. ] Reperere et in Cibis locum, tam elixi quam [orig: quàm] assi. Crudi virus et scyllam resipiunt. Elixi, et acrioribus quibusdam, ut sinapi, nasturtiove conditi, illud deponunt. Assi, sitim vehementer excitant. Deteriores sunt qui in locis arenosis, aut inter testas figlinas proveniunt, quam [orig: quàm] qui in [note: Plin. H. N. l. 32. c. 9. ] algosis gignuntur. Autumno et ubimulta dulcis aqua miscetur mari, bonitatem servant, procedente tempore amaritudinem trahunt, et colorem rubrum. Oprimi quoque mytuli, quando illa sic vocata ova continent. [note: Lemn. de Nat. mira. l. 3. c. 7. ] Ius corpus augere Plinius reliquit: eodem sues, teste Lemnio, pinguescunt.

Maiores duri sunt, ideo [orig: ideò] concoctu difficiles: sanguinem procreant crassum, succumque non adeo [orig: adeò] bonum: copiose [orig: copiosè] tamen alunt, et ventrem urinamque cient.

In Medicina, easdem cum Musculis facultates habet. Carnes ad canis morsum valere scribit Dioscorides, [note: Plin. H. N. l. 32. c. 9. ] sed revugnat Galenus. Iuri multum Plinius tribuit. Myacum ius, inquit, traditur alvum et vesicas exinanire, et in teranea distringere, omnia adaperire, renes purgare, sanguinem adipemque minuere. Itaque utilissimi sunt hydropicis, mulierum purgationibus, morbo regio, articulari, in flationibus etc. Concha ad excipiendum oleum loco cochlearis utuntur.

[note: Differentiae. ] Differentias aliquot apud atthores invenias. Sunt enim, se locum spectes, alii Marini, alii Fluviatiles. Hi marinis suntsimiles, in eo tamen differunt, quod minores sint, subrecti appareant, atque humi pinnae modo in figantur. Sedem non mutant, grandi hiatu suas testas pandunt, easque reseratiles et clusiles, tenues, intus glabras, pictorum coloribus accommodatissimas habent. Gustus sunt ingrati. Marini, ut Bellonius habet, villos extrorsum habent more pinnae, ab ea testae parte qua scopulis haerent, per quos alimentum exsugunt, atque arenas et marina deiectamenta attrahunt. Cancrum pinnae modo in concha mutrit, orbicularem, parvum, suis sic membris absolutum, ut et incedat et alatur, et ova excludat grandi lente multo [orig: multò] maiora et crassiora; humi accumbant, cum tamen glandes sive muscioli adhaerendo pendeant. Differunt et magnitudine, rotunditate, et gustu. In maioribus cancelli, ut dixi, nascuntur cancelli. Salem virusque respiunt quidam. In eo vero [orig: verò] a [orig: à] ceteris ostracodermis differunt, [note: Arist. H. A. l. 4. c. 4. ] teste Aristotele, quod tenuia labra habeant. De magnitudine trium vel quatuor heminarum, quod apud Plinium legitur, nil dico. Videtur hoc Phocae vel Lepori marino competere, vel in genere conchis debere adscribi.

Aldrovandus plura earum genera cum Iconibus exhibuit, inter quae est, Castaneus, Niger cum tuberculo adnato, alter cum striis flyavis. Fluviatilium alium maiorem, alium minorem dedit.

PUNCTUM VII [correction of the transcriber; in the print VI]. De Tellinis.

[note: TAB. XV. Aldrov. l. 3. c. 72. Nomen. ] TEllinarum nomen Athenaeus Latinorum mytulis tribuit, Plinius pectunculis illa, quae Tellinis a [orig: à] Dioscoride adscripta sunt. Nos hic illas intelligimus, quas moderni Graeci cifu/dria, Lesbi incolae Chinades, Galli Narbonenses et Romani Tellinas, o(/ti ta/xista gi/nontai te/leiai, quod ocissime [orig: ocissimè] perficiantur, Veneti Capparazole, sive Capparole, a [orig: à] capparis similitudine, appellant.

[note: Descritio. ] Descriptio inter differentias quaeratur. Non tantum in mari, et portubus undis agitatis degunt, sed et fluviis. Locis vero [orig: verò] arenosis maxime [orig: maximè] delectantur.

[note: Usus. ] In Cibis laudem prae ceteris testatis meruere. Plus succi habet earum caro, quae etiam reliquarum carne mollior. Recentes, secundum Dioscoridem, stomacho sunt utiles, sed maxime [orig: maximè] ius earum. Elixas, dulces [note: Oribas. 2. Coll. ] esse, earumque ius alvum solvere Oribasius prodidit. Venetiis, Genuae, et Romae rustici in saccis per urbem circumferunt, quas modiolis divendunt. Cum enim esxiguo corpore (verba sunt Bellonii) constent, nec facile [orig: facilè] aperiantur, gustuique gratae sint, mirum in modum ob id expeti bellariorumque loco aslumi solent, inprimis, si ab arena optime [orig: optimè], repurgatae fuerint. Marinae inprimis, et in his tenuiores, quae Athenaeo Basilicae [note: Durant. in Thesauro sanit. ] commendantur; et quod Castor Durantes ventriculo noxias esse scribit, de fluviatilibus forte [orig: fortè] sumendum est. Sitim certe [orig: certè] istae exitant, calculosque gignunt: Oribasius tamen maiores esse, et plus succi habere, Aegyptias inprimis, scribit. Clausae sale sparguntur, et per testas humorem trahunt.

In Medicina ustae cinerem reliquunt causticum, adeo [orig: adeò], ut is cum cedria myxtus et in stillatus, evulsos radicitus [note: Gaelen. de simpl. med. 11. 38. ] palpebrarum pilos renasci prohibeat. Arotaeus in Iliaco affectu ius ipsaru, propinari iubet. Pueris ad sonum tubae imitandum usui esse, Athenaeus [note: Athen. Dip. l. 3. ] prodidit. Sopater etiam in Comoedia quae inscribitur Eubulotheombrotus scibit. At resiste, e [orig: è] Tellina repente ad meas aures suavis quidam sonus illapsus est.

[note: Differentiae. ] Quantum ad Differentias et Gemera, Athenaeus alias marinas, alias Fluviatiles, seu quae in fluviorum ostiis reperiuntur, fecit, et addit, in Canopico ostio et Nili ascensu multas esse. Illarum leptote/ras2 seu tenuiores Basilicas idem vocat, et alvum subducere, beneve nutrire ait. Hae, quia maiores, Basilicarum nomen mererentur, nisi eypressa Athenaei in contrarium verba essent. Bellonius Basilicas ita describit. Laevis est Tellinarum testa, candida, nequaquam striata, crenulis tenuissimis denticulata, in longitudine diffusa et augusta mediocriter fortis et quod dammodo teres. Rondeletius duas etiam species ponit, quarum una duplici testa constat, utraque simili, laevi, valida, et satis spissa, in ambitu ferrata, qua de causa ad unguen coniunctae sunt, intus leviter cavae; altera, in ostio Araris fluminis invenitur, in sinu Agathensi, superiori similis, nisi quod testa sit maiore, minusque spissa, et ex rubro flavescenti parte, qua testae colligantur, in acutiorem angulum desinente. Addit et Tertiam, colore candido, testa pellucida, et additamentis multis conflata, intus laevissima. Tenuis ad. modum, et ambitu magis rotundo. Aldrovandus plures appsosuit, inter quas sunt nonnullae cum dentalibus; una etiam testa diaphana et fragili; alia cinerea, lineis purpureis. transversalibus.

PUNCTUM VIII [correction of the transcriber; in the print VII]. De Balanis, et Pholade.

[note: TAB. XV. Aldrov. l. 3. c. 3. 73. Nomen. ] BAlaniseu glandes, a [orig: à] glandium similitudine nomen obtinuere Pollicipedes Bellonius vocat, quia vulgo poulsepieds dicuntur, quod pollicum in pedibus similitudinem habeant.

[note: Descritio. ] Descripsit eas ita Rondeletius. Id genusglandem esse colligimus, quod illi cum glandibus magna sit similitudo. Nam ug glandis quercus vel Ilicis pars prior levis est, et in acutum tendit, posterior aspera; sic haec, quae saxo exhibemus affixa, posteriore parte, qua sayis haerent, rugosa sunt, et aspera, glandiumque caliculis, posteriore, earum partem arcte [orig: arctè] retinentibus simili, Plura ex una radice pendent e [orig: è] sanorum rimis. Ex testaceorum genere sunt. Pars enim prior, longa, rotunda, ex duabus testis componitur, colore et laevitate unguium, in medio [orig: medío] rima est, ex qua capillamenta quaedam veluti plumae rubescentes prodeunt. Concha una veluti ex multis acutis unguibus constant, tota in quinque digitorum longitudinem accrescit. Crassitudine sunt pollicis in Hispania; in Britannia aremorica minores. Pars posterior quae saxo alligatur, corio duro asperoque potius quam testa constat, ex nigro flavescit. Plura in Differentiis vide.

[note: Locus. ] De Loco non est quod multa addamus. In Hispaniae parte ea quo Oceano alluitur, in Normannia et Britannia frequenrissimi sunt, perque vicinas urbes et pagos divenduntur. Racematim Oceani caudibus adhaerent.

Laudantur in cibis, tamquam optimi saporis ab Epicharmo, et qui mirum in modum fastidia stomachi sublevent, et mulierum malaciis accomodentur. In convivio quo Lentulus flamen Martialis inauguratus est nigros et albos appositos esse, Macrobius testatur. Elixi ex aqua

salsa pulpam habent duriusculam, quam auferunt, sinistra tenentes radicem, ad quam alligantur, dextra vero [orig: verò] caput arripientes: quod posteaquam contorserint, pulpam a [orig: à] theca extrahunt, ut ambiens corpus relinquatur vacuum calami modo. Pulpa autem quae inde egressa est, lumbrici modo oblonga, rubra, teres, aceto piperato maceratur ac manditur, Archigenes quoque apud Galenum stomachi cis convenire scribit,

[note: Differentiae. ] Differentiae et Genera eorum recensentur aliquot. Sunt 1. Maiores, quos ex Rondeletio superius descripsimus. 2. Minores, qui nascuntur iu saxis et rimis navium, quae diutius immotae uno in loco manserint. Adnascuntut etiam mytulis. Striatae sunt, foramen habent, e [orig: è] quo veluti forndem emittunt, multae simul nascuntur. Intus parum carnis continent, et parvae sumper manent. 3. Aegyptii, qui ad Nili ostia capiuntur, et sunt, teste Athenaeo, dulcess teneri, ori grati, copiosi, nutrimenti, multi succi, diuretici, et solvunt alvum. Aldrovandus etiam quosdam exhibuit, interque hos, multos modice [orig: modicè] rubescentes, simul adnatos; a [orig: à] Gigante sibi communicatos, eosque striatos; Ostraceum quoddam, quod merito [orig: meritò] polyceps dici possit, quoniam veluti ex multis Balanis compactum est, laeve rubescens, balanum denique sessilem, qui in parte inferna ubi insidet, maximum habet foramen.

[note: Aldr. l. 3. 6. 34. ] Pholades a)po\ tou= fwlei=n et fwle)vein, quod in cavernis et latibulis condantur, suum obtinuere nomen. Et recte [orig: rectè] ita in saxis latent, ut iisdemque undique contegantur, per foramen vero [orig: verò] exiguum er sensui vix patens aqua nutriuntur. Missum est, inquit Rondel. ad me alio ex littore saxum, in quo nullae rimae, nullae cavernae, sed foramina tantum apparebant tam exigua, ut vix aciem admitterent. Eo igitur ictibus multis confracto, cavitates internae multae erant vario situ, et diversae magnitudinis, in quibus conchas istas reperi. Testis constant duab. longis, non in latum extensis mytulorum modo, sed rotundis. Intus eadem fere [orig: ferè] est caro quae in mytulis. In saxorum cavernulis, vel vi vel natura factis, aquae marinae appulusu procureantur, atque in con cham vertuntur, quae cavitatis seu foraminis figuram servat. In portu Veneris multae occurrunt.

[note: Usus. ] Nullus earum praeter Athenaeum meminit, qui easdem palato suaves, sed malisucci et virosas facit.

PUNCTUM IX [correction of the transcriber; in the print VIII]. De Solene.

[note: TAB. XV. Nomen. ] SOlen Eustathii e)kto=u taie/w kai\ to=u o(los s1olhn\ et per crasin s1wlhn\, dicitur, Graecis vocatur au)/los, a [orig: à] canalis sive tubi similitudine, do/nac, a [orig: à] figura arundinis crassae, concavae, quae Cypria arundo Dioscoridi; Dactylus, ab humanorum unguium similitudine; *o)/nuc denique seu unguis, ab extremis, tenuitate et figura unguibus simili, vel a [orig: à] testae colore et substantia unguibus nostris non dissimili. Veneti Cappam longam nominant, Bononienses [note: Usus. ] piscem canellam. In Cibis a [orig: à] pauperibus adhibentur. Galenus dura carne esse dicit, et ob id difficulter concoqui, propriumque hac ipsis et Purpuris, ut refert nicesius quod cum in iusculo coquuntur, id crassius reddunt. In ore mandentium relucere Plinius scriptum reliquit. His natura, inquit, in tenebris remoto lumine, alio fulgore clarere, et quanto magishumorem habeant, lucere in ore mandentium, lucere in manibus, atque in solo atque veste, decidentibus guttis, ut procul dubio pateat, succi illam naturam esse, quam etiam miremur in corpore. Splen doris causam glutinoso Solenis succo adscribit Rondeletius, hi quidem quae tenacia et veluti glutino compacta sunt, ea laevia, aequalia, ac ac perpolita esse olent, atque ob id relucentia, Dispescuntur in Mares et Feminas. Illos

Musculus Muschel.

Musculi Rondel.

Musculi Aldrou.

Mytuli oblongi.

Mytulus niger cum strysflavis.

Tellina.

Tellinae cum dentalibus.

Tellmae congerentes.

Tellinae congeneres.

Balanus marina. Meer Eychlen.

Balanus alius.

Balani rubei.

Balani Gyganfis.

Balani sive Polycipedes.

Pholas.

Pholas Aldrou.

Solen mascul Rond.

Solen faenuna Rond.

Phola concha alia.

Plinius Solenes, Aulas et Donacas vocat, has Onyches. Mas secundum Rondeletium, ex Concharum longarum est genere: dupli constans testa [orig: testâ], laevi, tenui, altera tantum parte colligata [note: Aristot. H. A. l. 4. c. 4. ] nigro vinculo, etiamsi aliter scribat Aristoteles. Cum enim diqu/rwn alia sunt altera parte li ata, altera soluta, ut claudi et aperiri possint; altera utroque latere connexa, in hispostremis Solenas numerat, cum contra semper altera parte solutos videas. Dodrantali sunt longitudine, pollicis crassitudine, harundinis modo cavi, extremis duobus semper apertis: anteriore caput exserit, et retrahit testudinis ritu, secundum testae longitudinem carnem protensam habet. Testa caeruleo est colore, lineas evidentes habet per transversum ductas, qua parte colligatur; crassior est, aliis partibus in tenuem substantiam desinit, ut mytuli. Aqua et arena vivit. Carni facultatem urinae ciendae inesse Plinio scriptum: sed quia glutinati succi est, metuo ne erret. Differt ab isto Mas Rondeletii. Est enim lineis miniaceis, per transversum variegatus; in altera quoque Conchae extremitate, linea lutea apparet. De Femina ita item Rondeletius. Onychas appellat Plinius Solenes feminas, quae colore, sapore, magnitudine, a [orig: à] maribus differunt, in aliis omnino [orig: omninò] similis. Testa lineis caeruleis distincta non est, ob id Plinio unicolores dicuntur.

[note: Usus. ] Caro dulcior est: sed vix comedi potest nisi ab arena repurgata. Sumuntur frixae et elixae, melioresque inprunis tostae, quoadhient. Rondeletius deteriores existimat, quod sint exsuccae, duriores, et sicciores. In arena stare Bellonius tradidit, sed cum omnia silent sursum e [orig: è] profundissimo foramine emergere, et in id sese postea abdere, unde postea nisi palla ferrea in transversum supposita, et praefundissime [orig: praefundissimè] impacta avelli possint, id quod et Plinius, et ante eum Aristoteles vidit.

PUNCTUM [correction of the transcriber; in the print CAPUT] IX. De Pinnis.

[note: TAB. XVI. ] PInna, Graecis pi/nnh et pi/nna, quod semper sordibus obducta sit, dicitur. Hermolaus Concham Aegyptia [note: Nomen. ] cognomine Paralios, a [orig: à] Democrito Pinnam vocari scribit. A quibusdam Agnus castus vocatur. Neapolitani Pernam, Vene ti Asturam, vocant.

[note: Descriptio. ] Descriptiones in Differentiis vide. Ex duabus testis componuntur, et a [orig: à] mytulorum figura non admodum differunt. Cancri etiam in illis hospitantur. Rondeletins tantam Romae se vidisse scribit, utad cubiti magnitudinem accederet.

[note: Locus. ] Locum si spectes, in Acarnania Pinna oriri et uniones gignere Plinius testatum reliquit. In mari an sint ambigit Bellonius, et Rondeletius in locis in quibus mare fluit ac refluit, vix reperiri scribit. Venetiis non visitur: sed in Propontide ad latera eius sinus, qui Nicomediam fertur, qua terram pertingunt, frequentia magna exsistit. In rumis Nicomediae civitatis reperiri, Bellonius auctor est.

[note: Natura. ] In Cibo comparando, Cancellum semper aut Squillam comitem habent, sua sede non dimoventur quin pereant; nisi iterum eodem statu humi defigantur. Nam cum eis natura haec insit, ut rectas stare, et per villos arenulam attrahere necesse sit, iacentis vivere non possunt. Naturam eius optime [orig: optimè] versibus Philes expressit, in cuius testa et uniones et byssum reperiri testatur.

[note: Usus. ] Usum in Cibis quod attinet, Athenaeus eas urinam pellere, difficileque concoqui et distribui dixit. Ovum, quod secundum Aristotelem continent, pro lunari potestate, aliquando minus, non ad generationem confert, sed melioris nutricationis indicium est.

Plenae, carnosaeve, quae in limosis ( tenagw/disi ) vadis gignuntur; et ubi mari dulcis aqua miscetur, et locis tranquillis, ac ventis carentibus: teneriores enim hic nascuntur, quam [orig: quàm] ubi fluctibus agitantur. Grandioribus parvae; et quae vere et aestate capruntur, aliis praestant. Sunt enim et suaviores et pleniores. Quae magnitudine media [orig: mediâ] sunt, carnem quidem habent mollem, candidam, ac dulcem: collum durum, concoctu difficile, corruptionique renitens, Collo namque corpus reliquum facilius corrumpitur: elixis assae duriores evadunt, praesertim si vino fuerint aspersae. Earum quae in vino maceratae sunt caro, mollior est, sed flatum generat.

[note: Differentiae. ] Quantum ad Differentias, Rondeletius tres differentias agnovit, Bellonius duas, Aldrovandus quatuor posuit.

Rondeletii prima est Minima, mytulis similis, nisi quod strictiorem partem multo magis acutam et longam habet. Testa foris aspera est, colore fusco, intus viridi, et argentei splendoris, si in arena vixerit Pinna; si in coeno, colore est magis flavescente, et minus splendente. Ab inferiore et strictiore parte in amplam latitudinem extenditur: illic arctissime [orig: arctissimè] clauduntur testae, hic facile [orig: facilè] discluduntur. Intus multum est carnis, cuius omnes fere [orig: ferè] partes indiscretae. Alteram Pernam Plinio vocari scribit. Pernae, inquit isti, Concharum generis, circa Pontias insulas frequentissime [orig: frequentissimè] stant, velut suillo crure longo in arena defixae, hiantesque qua limpitudo est, pedali non non minus spatio.

Cibum venantur. Dentes in circuitu marginum habent pectinatim spissatos. Intus pro spondylo (spondylus seu callus caro durior et interior ostreorum est.) Eius generis hanc esse in qua unius nascuntur, ex Theophrasto Athenaeus tradit.

In Gallico mari inveniri, et in ea uniones parvos auctor est Rondeletius. Tertia minor est, et eo differt, quod [orig: quòd] antequam acuta et stricta parte in amplitudinem extendatur, excavata sit.

In coenosis et arenosis locis vivit defixa: et carnem intus duram habet quae virus resipit.

Bellonio altera Maior est, altera Minor. Haec foris magis albicat, intus ad caeruleum accedit. Mollibus in gyrum spiculis obtusis hirta est, valvasque continuo [orig: continuò] cardine toto latere annexas claudit ac reserat, qua [orig: quâ] parte planior esse constat; qua autem se in latum expandit, eadem byssum est veluti capillamentum quoddam coacervatum praedurum ac nigrum quod lapillis affigitur, limumque ac spurcitias inde ad stomachum attrahit. Illam Pernam vocat, quae pelagia est, rugis profundis caret, duriore testa [orig: testâ] contegitur, et bipedalis saepissime [orig: saepissimè] invenitur. Pinnophylacem, ut minor, alit: uliginoso ac palustri tractu nascitur: profundiore gurgite immergitur, et multum ingrati saporis habet.

[note: Aldrov. l. 3. c. 76. ] Ex Aldrovandi pinnis prima est aculeata, coloris rubei: Altera pinnae parvae Rondeletii similis cum capillamentis: Tertia pinnae Pernae genus. Quarta, parte interna et externa depicta, testa foris fusca, rubra, et aspersa; intus sanguinei, et caerulei coloris. Datur et quinta cum tubere verrucoso intus adnata.

Pinnis adde Conchas anatiferas, diversi generis. Prima tribus partibus constat cum umbilico annexo. Altera quinque partibus cum umbilico. Tertia, aperta est, eique umbilicus inseritur. Quarta, hiulca est ea parte qua primum plumulae prorumpunt. Quinta, fetum intra vulvas situm ostendit. Sexta, fetum imperfectum e [orig: è] valvis exemptum. Septima, Berniclam avem adultam, ex eiuscemodi Concha natam.

Pinna magna Rond.

Pinna Porna. minor.

Pinna. alia

Pinna parva Rond.

Pinna s. Perna. maior.

Pinna aculealn Aldrou.

Patellae Aldrou.

Patellae diversae.

Pinna alia cum tubere adnato.

Patella Cypria maior non striata n.

Patella Cypria maior striata. n. i.

Lepas, sive Patella Bellon.

Concha Venerea.

Concha Venerea Zoographi.

Patellae ferae sive

Aures marinae.

Concha Ven: Rond.

Concharume Venerearum: Speciebus.

Concha Persica maior.

Concha Persica minor.

Tubuli in quibus Vermes.

Penicillus alius.

Penicillus Meerbensel.

Tubuli aly parui.

Vermes

in Tubulis.

ARTICULUS VI. De Conchyliis Univalvibus.

PUNCTUM I. De Lepade seu Patella.

[note: TAB. XVI. et XVII. Aldrov. l. 3. c. 79. ] HActenus de Bivalvibus dictum: Univalvia sunt, Lepas, Concha Venerea, Concha Persica, et Penicillis. Ad priorem Auris marina pertinet. Lepades, Plauto nisi mendum subest Lopades, quibusdami Graecis pwma/tia, [note: Nomen. ] modernis Petaglides, ve quod [orig: quòd] sint petrarum in mari quasi, lepi/des2, id est, squamae quaedam; vel quod petrae cum eis spoliantur veluti le/pesqai h(/ lepi/zesqai, hoc est, desquamari videantur, dicuntur. Gaza Patellas, a [orig: à] vasis escarii similitudine, ut Rondeletius [note: Descriptio. ] autumat, exponit. Inter mono/qura censeri debere, nullum dubium. Saxis testa in dorsum data adhaerent: ideo Aristoteles alteram partem superficiei detectam, carnem ostendere dixit. Os ipsius versus terram, et excrementorum exitus superius habetur: Papaver quoque in imo, sive in suo fundo habent. Bellonius scribit tanta esse magnitudine, quanta extrema ovi putaminis pars abscissa esse potest. Colorem testarum livere vel cinereum esse cornuaque limacis instar exserere, et os, et caput habere huic persimile. Plura in Differentia vide.

[note: Locus. ] Locum si quaeris, in saxis littoris Aquitanici et Britannici, nec non Massiliensis et Agathensis sinus scopulis inveniuntur. Circa Lepadusas insulas tamfrequentes, ut nomen iisdem dederint, si Athenaeo credimus. A saxis solvi, pastus quaeritandi gratia [orig: gratiâ] Aristoteles auctor est, cui et Bellonius, dum cochlearium more serpere ait, subscribit. Ad Rondeletius id negat, Nullis enim, inquit, ad natandum partibus praedita est, nisi temere [orig: temerè] huc et illuc undis iactata feratur; neque victus illi quaerendus, nam maris spuma et aqua vescitur, qua [orig: quâ] alluuntur saxa. Quod si aqua [orig: aquâ] allui saxa desinant, ea quae in testa relicta est absumpta, contabescere et emori tandem necesse est. [note: Aelian. H. A. l. 6. c. 55. ] Tam se fortiter attactae saxis applicant, ut ne Milonis quidem digitis, avelli possint. Cultro igitur aut aculeato ferro opus est, inter ipsas et saxa immisso, quod ad oras Oceani Aremoricorum pueri facere solent, prodente Bellonio.

[note: Usus. ] In Cibis crudae a [orig: à] piscatoribus et mares accolis usurpantur. Coctae facilius concoquuntur, modo [orig: modò] non nimium decoquantur. Ius alvum ciet. Usum earum et ad capiendos cibos esse, ex hoc Tarentini videre licet. Obsonii s2ola/tos dicti, praeparatio in mari cuius vi in unum locum statim omnes pisces conveniunt.

Ex mari patellas accipito, earum scilicet, quae circa saxa nascuntur: quarum quidem contundens carnem, exprimesque ex ea in testa aliqua inscribito, quae sequuntur: subitoque non sine magna admiratione videbis pisces in unum locum fluere confertum. Sunt vero [orig: verò] ipsa nomina taw\, s1obaw\q, quibus sane [orig: sanè] ichtyophagi utuntur.

[note: Differentia. ] Dividitur in magnam, Maris rubri parvam, et feram. Maior Rondeletii testam habet non exquisiti rotundam, sed inaequalem, intus laevem, foris parum asperam, cui aliquando muscus innascitur, gibbam in ambitu livescentem et striatam, intus cavam. Carnosam quoque fimbriam in corporis ambitu quam expandit quum haeret, soluta contrahit. Interius subest caro dura, qua [orig: quâ] maxime [orig: maximè] saxo haeret, quae scuti picti formam refert. Os superiore in loco manifestum est, inferiore ori adverso, excrementi meatus, non in testa, ut in ea quae a)/gria dicitur. Os venter sequitur, in eo est mh/kwn, in imo ventre etiam pars, quae ovum dicitur. Maris Rubri lepas Bellonii, tabellis, quas in tergo gerit, corneis numero octonis,

tranversis, loricae modo contegitur, atque undequaque cartilagine obsepta est, multis spinulis horrida, iis persimilibus quae in stellis marinis visuntur: sesquidigitum lata est, ternos vero [orig: verò] longa. Caro rubri limacis colorem ac naturam habet, esturque cocta. Parvae Rondeletti testa media nucleis pinearum nucum figura similis est, et aequalis. Ex laminis parvis constat: Carnem intus habet, sed ob parvitatem partis vix discernuntur.

[note: Aldrov. l. 5. c. 81. ] Fera, lepa\s a)/gria, et auris marina, qala/nzionou)=s2 ob magnam cum aure nostra similitudinem, testam habet cavam, argenti vel unionum colore: foris gibbam, lineis multis depictam: parte una [orig: unà], cochlearum modo claviculatim contortam, a [orig: à] qua foramina incipiunt, initio parva, quae deinde magis ac magis augentur. Differt a [orig: à] maiore excrementi meatu, quod ut annotavuit Aristoteles, parte ima testae excrementum egeratur, qua [orig: quâ] foramen habetur. Bellonius maiorem vocat. Quia testa pellucida et perpolita est, ideo [orig: ideò] ab aurifabris in tenues laminas dissecatur, ut inde elegantissima vasa incrustentur. Aldrovandi Cypria maior striata et non striatam ad maiorem Rondeletii reserri potest.

PUNCTUM II. De Concha Venerea.

[note: TAB. XVII. Nomen. ] Concha Venerea nomen forte [orig: fortè] ex eo invenit, quod [orig: quòd] non modo [orig: modò] Venerigrata, sed et ob communem originem e [orig: è] mari cognata, crederetur; [note: Aldrov. l. 3. c. 82. ] celebrisque esset eius Deae effigies, atque haud suo an ex hoc genere, ut Gelenii verbis utar, pede [note: Martial. l. 14. ] premens. Martialis Concham simpliciter vocat, Hyle Poetria [orig: Poëtria] Concham Erythraeam, sine dubio, quod [orig: quòd] circa mate rubrum frequens sit. Bellonius in vico nomine Tor viginti camelos his conchiliis rotundis onustos se conspexisse prodit, et Cairi incolas iis ad laevigandam papyrum, et telas coloribus permixto gummi confactas uti. Ideo [orig: Ideò] eidem Laevigatoria dicitur. An Belliculi marini, ou)mpelerikoi qala/ssioi Myrepsi, seu ut quidam vertit, Umbilici marini recte [orig: rectè] a [orig: à] Pharmicopaeis nonnullis dicantur, dubito.

Putat enim interpres lapides intelligi exiguos et candidos, in littore maris repertos, umbilicum hominis referentes abstergendi facultate praeditos, quos alii fabas marinas dicunt. Cordus Denta lium nominavit. Ennius forte [orig: fortè], citante Apuleio, Matriculos [note: Plin. H. N. l. 9. c. 25. ] Mutianus apud Plinium Muricem. Nec aliud quid sibi xoiri/nai Graecorum volunt, quamvis eas Aristoteles praeterierit. Expresse enim, eas Conchas marinas, quibus utebantur Athenis ante calculorum usum inductum, Scholiastes Aristophanis vocat: ne dicam, Pollucem quoque idem attestari. Galli Porcellanas appellavere, seu a [orig: à] quadam oris suilli specie, ut Gesnero placet, quam parte sui inter labra denticulata dehiscente, vel potius altero extremo testae, nempe acutiore et eminentiore, rostri suilli instar, quodammodo referunt: h)/ dia/ tw=| mori/w| gunaike/iw pw=s2 e(oike/nai; th=|te metacu\ tw~n xeilw=n xi/s1ei: kai\ th=| e)ndote/rw| koilo/thteth=| mhtra|. Sane nutrices apud Varronem maxime [orig: maximè] naturam qua [orig: quâ] feminae sunt, appellant Porcum, et Graeci, eadem significatione Chaeron sive Delphaca. Uterinos etiam calculos, qui hoc genere minores sunt, vulgus Germanorum appellat. Minimam aliqui Corvinam aut Corviolam dixere.

[note: Descriptio. ] Descriptio si attendatur, Latior est, secundum Mutianum purpura, neque aspero, neque rotundo ore, neque in angulos prodeunte rostro, sed simplice concha, utroque se latere colligente. Testam omnibus admodum duram esse vel inde agnoscas, quod numquam eam arrosam comperias. Tota intus candida est, foris colorum varietate insignis, in diversis conchis, politissima et aequabilis. Os ipsi est in ambitu dendiculatum, inque eius lateribus canales breves, per quos linguam exserit. Plura in Differentiis.

Usum in quibusdam concha sola invenit. In pillulis de bdellio adalvum stringendam reperitur: quamvis Monachi Mesues interpretes matrem perlar. supponi iubeant. Turcae et Cairi incolae quomodo eis utantur, superius diximus. Galli ad suspendendas claves et conficienda cochlearia utuntur. Aethiopibus loco monetae inservit. Ideo in tanto apud eos pretio, et saepe aurum pro ea permutent, saepe filios suos vendant. In Concha maiore faciem sculptam et pulchre [orig: pulchrè] expressam se vidisse, Gesnerus testatur.

[note: Differentiae. ] Differentias Concharum plurimas apud Rondeletium, Gesnerum et Aldrovandum invenies. Rondeletius quatuor habet.

Prior ovi est figura, in testae extremo utroque foramen habens, alterum cibi gratia parum prominens, alterum ad excrementa reicienda. Remoram Mutiani esse credit.

Secunda, testa est tenuiore et magis perspicua, varia quoque, et promaculis inspersis lineolas habente, Concha simplice utrinque sese colligente.

Tertia parte plana compressa magis est, maculis rotundis notata, durior secundo, colore candido.

Quarta, parte altera est in tumorem elata, in qua circulus aurei coloris. Alioqui tota foris est candida, intus caerulea.

Gesneri ruffa maior et minor non multum a [orig: à] Rondeletii abeunt. Illa nusquam inniti potest nisi parte plana quae candida est, ut intus quoque gibba, quae haemisphaerium constituit, ruffa, maculis nigris distincta. Laevitate ita resplendet, ut imagines reddat, sed obscure [orig: obscurè]. Minoris dorsum in summo varium est, albis, pallidis, et glaucis maculis. Pars interna candicat.

Aldrovandus, tredecim species, si non plures ponit, ex quibus una tota ex ruffo candicat, et maculis per totum dorsum oblongis et ferrugineis aspergitur: alia lutescebat primo [orig: primò] et maculis purpureis ornabatur, in humido detenta pallidior evasit, postquam superioris corticis cuticulam exuisset. Tertia maculis per dorsum aterrimis rotundis et inaequalibus tingebatur. Quarta subpurpureis, amethystinis et caeruleis. Reliquas ibidem vide. Nos hic tres depingi curavimus. Quam Lusitani et Aethiopes Buzios dicunt, undiquaque alba est, nisi quod in dorso lineae binae flavent, in ovalem fere [orig: ferè] speciem coniunctae, et dorsum ipsum inaequalium quam [orig: quàm] ceteris et gibbosum, ita ut illi quoque testa incumbere possit, sed oblique. Pars interior e [orig: è] roseo ad caeruleum redit.

Huc Concham Persicam et Penicillos refero. Illa a [orig: à] loco nomen sumpsit. Est maiore sui parte rubicunda, cetera candida. Margaritas proferre proditur. Minor tota cinericii coloris [note: Aldrov. l. 3. c. 84. ] est. Tubulos testaceos Penicillos recentiorum nonnulli vocavere. Molli quadam et laxa substantia saxis alligantur, ita ut aquarum undis cedat et agitetur. Cum id carnosum, quod nimirum intus latet, se exserit, frondem expandit, sunt et in quibus vermes delitescunt, quorum sex Icones hic damus.

HISTORIAE NATURALIS De Exsanguibus Aquaticis LIBER IV. De Zoophytis sive Plantanimalibus.

CAPUT I. De Urticis.

[note: TAB. XVIII. Aldrov. l. 4. c. 1. Nomen. ] QUartum Exsanguium a quaticor. genus sunt Zoophyta, quae Aristoteles ta\ e)pamfoteri/zonta qu/tw| kai\ zw/w|, seu ambigentia plantae et animali ut Budaeus et Gaza vertunt, appellat.

Talia vero [orig: verò] sunt, Urtica, Pulmo marinus Holothuria, Tethyia, Malum granatum, Fungus, Pyrus, Mentula marina, Penna marina, Vva marina, Malum insanum marinum, et Manus marina.

Urticae, ab urendo Latinis dicuntur, quod [orig: quòd] manum urere videantur, si ea tangantur. Graecis a)kalh/fai, seu quam a)polou=sai th\n a)fh\n, id est, sensum corrumpentes, seu tamquam a(pa/lai th=| a)fh=| id est, tactui molles ac lenes, sed per antiphrasin, asperae quippe sunt et in festae, dicuntur. Vocantur et kni/dai, a)po\ ou)=kni/zein, hoc est, dhgmo\n kai\ knhs1mo\n tina\ e)mpoiei=n tw=n a(ptome/nwn xe/rei morsum aut pruritum excitare tangentium manibus: nec non metri/dia, a [orig: à] similitudine quam [orig: quàm] cum muliebri pudendo habent: Colyzenae quoque a [orig: à] modernis, quod [orig: quòd] colis, id est, pedunculis suis, Polypor. more firmiter adhaereant. In Italia flammae maris, apud Trottulam, Carnes marinae dicuntur. Iovio urticae et vertibuli haud sine errore iidem sunt.

[note: Descriptio. Arist. H. A. l. 8. c. 2. et 4. c. 6. Plin. H. N. l. 9. c. 45. Locus. Arist. H. A. l. 8. c. 2. Plin. H. N. l. 9. c. 45. ] Descriptionem generalem si spectes, Os in medio habere, quod in maioribus evidentius esset prodidit. Aristoteles. Excrementa nulla in iis cernuntur, et hac re stirpib. sunt similes. Summa tenui fistula reddi, apud Plinium legimus.

Diversa diligunt Loca, et in variis generantur. Quaedam enim numquam absolvuntur, sed saxis semper adhaerent, reliqua quae vagantur, littoribus et planis locis gaudent. De saxo, quasi de testa vivunt, et praenatantes pisciculos excipiunt retinentque, Plinius carne vesci scripsit. Idem Urticis gignendi modus qui testa inclusis: per rimas enim, et cavernas, et fauces saxorum oriuntur, ut tradit Philosophus.

[note: Natura. Plin. H. N. l. 9. c. 45. ] De Natura earum ita Plinius. Contrahit ergo se quam maxime [orig: maximè] rigens, et praenatante pisciculo, frontem suam spargit, complectensque devorat. Alias [orig: Aliàs] marcenti similis, et iactari se posse fluctu algae viae, contactos attritaque petrae scalpentes pruritum (Dalechampius legit, petras scalpentes ob pruritum) invadit. Eadem nocte pectines et Echinos perquirit: dum admoveri sibi manum sentit, colorem mutat et contrahitur. Tacta uredinem mittit, paulum que si fuit intervalli, absconditur.

[note: Usus. ] Comedebatur olim, ut nuncetiam: quamquam Pythagoras abstinere discipulos iusserit, vel quod [orig: quòd] Veneris stimulos afferre diceretur: vel quod [note: Arist. H. A. l. 4. c. 6. ] Hecatae sacra esset. Ab Aristotele post aequinoctium hiemale magnopere laudatur. Hoc tempore plurimas ligneo veru transfixas, et aliquantulum assatas, primum ex sale et aqua fervefaciunt: deinde farina [orig: farinâ] conspergunt, et ex oleo vel butyro in sartagine frigunt. Secundum Xenocratem gratae sunt ori, sed stomacho admodum insuaves: (Diphylus tamen e)nsoma/xous2 facit) sed assatae elixis accommodatiores. Alvum cient, urinamque magis movent. Cum passo aut vino mulso facile [orig: facilè] concoquuntur et excernuntur. Medicinam si attendas, aiunt in vino potas calculosis prodesse, ut auctor est

Urtica cinerea.

Urtica maior.

Urtica parun Rond.

Urtica nunor.

Urtica Rond.

Urtica rubra Rond.

Species duse.

Urticarum.

Urtica marina alia triplici???spectu.

Urtica marina saxo innata.

Urtica rubrae Rond.

Lepori marino.

Congener.

Urtica Contracta Aldrou.

[note: Differentiae. Arist. H. A. l. 5. c. 16. et 1. c. 1. ] Differentias varias apud auctores invenias. Aristoteli aliae sunt corpore parvo, quae cibo aptiores: aliae maiusculo duroque. Aliae sinuosis adhaerent quae numquam a [orig: à] saxis absolvuntur: aliae plana littora amant, quae suis abiuncta sedibus vagantur. Idem [note: Athen. l. 3. ] apud Athenaeum habetur. Secundum Rondeletium, Aliae saxis vel cuilibet rei alteri adhaerent; aliae minime [orig: minimè]. Rursus earum quae saxis vel alteri rei haerent, alia perpetua stabilique sede illic degunt, quae sunt Urtica parva in rimis saxorum latitans: quae Purpuris et Buccinis adnascitur: quae cinerea est, longisque cirris constans: Aliae sedes mutant, et libere [orig: liberè] per mare feruntur natantque, ut, purpurea urtica. Semper solutae sunt, quas vulgo [orig: vulgò] Potes appellant. Parva, iuglandis magnitudinem vix superat. Tota carnosa est, cirros breves habet, contracta recti intestini extremum refert, colore vario est. Quaedam enim caerulea, alia viridis, alia subnigra, sed punctis aliquot caeruleis vel flavis vel rubris notata. Graecis kole/kaina dicitur. Cinerem a [orig: à] colore nomen sortita est. Tenuis est admodum, quia frondem magnam, id est, cirros multos habet, carnis parum. In Saxorum rimis vivit: comam semper explicatam habet, nec unquam contrahit.

Utraque scopulis littoralibus, et iis potissimum marinis tractibus qui ventorum impetum minus sentiunt, tam pertinaciter inhaeret, ut nisi primo impetu divellatur, vix postea nisi in frusta concisa dirimi possit, adeo [orig: adeò] suas trichas arctissime [orig: arctissimè] contrahit. Purpurea, seu Phoenicea, Rosa quibusdam, aliis Posterol, quod [orig: quòd] contracta recti intestini extremum cum musculo sphinctere seu podicem referat, est primae similis, nisi quod [orig: quòd] frondem et longiorem et copiosiorem habet.

Purpuris et buccinis adnascens, partem exteriorem habet duram et rigidiusculam, spissioremque quam [orig: quàm] in aliis urticis, cirros brevissimos in ambitu. In exterioribus eius partibus filum longum deducitur purpureo colore, tam iucundo tamque fluido infectum, ut cum pretioso illo Purpurae succo certet. Ideo [orig: Ideò] hanc a [orig: à] cane Herculis demorsam fuisse Rondeletius credit. Datur et in Lepade nata, de qua Ferrantes Imperatus ita scripsit. In dorso esse sex rimas stellam aemulantes: in medio dorsi foveam parvam cum figura quadam inclusa Conchae rhomboidi simili, sustinerique a [orig: à] lateribus lepadis mediante membrana continua, et cavitatem, quae est in animali non habere aliud intermedium quam [orig: quàm] membranam. A parte anteriore conspici fructum Lepadis instar penicilli pictoris in se revoluti.

Ad priores illas referri Bellonii possunt, quarum quaedam rubro colore suffusa est, altera magis caerulea, granulis in gyrum circumsessa. Utraque marinum tuber contracta refert, explicata Caesariem totum corpus rotundum ambientem: nam infinitis cirris, antennarum papilionibus, aut scarabaei crassitudine constat.

Huc etiam spectat Aldrovandi Contracta, Cinereae Rondeletii congener, quae etiam saxis adnascitur, cirris tenuibus: pilei fere [orig: ferè] forma, colore tota coccineo, excepta summitate, quae est viridis, cum nigra rotundaque macula: et quae ex leporis marini genere, coloris partim purpurei, partim albi.

[note: Aldrov. l. 4. c. 2. ] Urtica soluta, seu Potta marina vulgi, quod [orig: quòd] speciem quandam mulieris vulvae repraesentet; Graecis Mongi, inhonesto etiam vocabulo, quod [orig: quòd], ut scribit Bellonius, partibus verendis admota, pruritum ac Venerem, imo [orig: imò] etiam ampullas excitet, dicitur. Cum iacet, omaso similis est: cum erigitur, pulmo videtur, et adeo [orig: adeò] tamquam vitrea et lucida est, ut sine sectione interiora omnia videre possis. Suspensa, quandam Polypi imaginem gerit, nisi quod brachia tenuissima et crassissima habent. In partibus unde pedes oriuntur, quosdam meatus arenarum plenos Gyllius vidit. Formam superne [orig: supernè] rotundam, inferne [orig: infernè]

concavam refert Massarius, ut Conchae videri possint; Cirros ex imo emittere ad modum Polypi.

[note: Differentiae. ] Duo huius apud Rondeletium genera. Primum ita describit. Pars una veluti fungosa quaedam massa, rotunda, cava, in medio perforata, purpurea veluti fasciola ambiente, pileum plane [orig: planè] refert: altera parte Polyporum pedibus similis est. Octo enim pedes habet crassiusculos, extremis partibus quadratos, in acutum desinentes, nullas interiores partes distinctas habet. Corpore est adeo [orig: adeò] pellucido et splendido, ut oculos offundat. Ad eam magnitudinem accrescunt, ut pileos, quibus viatores uti solent, superent.

Alterum, quatuor duntaxat pedes seu frondes habet, qui foliis acanthi comparari possunt: in altera parte lineae stellatim disponuntur. Huius generis illa quoque videtur, quam Bellonius ita descripsit. Mollis quidem et albus corpore cartilagineo, ac crystalli in morem pellucido, quod in mucorem facile [orig: facilè] resolvitur. Gibbam habet instar dimidiatae sphaerae figuram, glabram, pollicis crassitudine: cuius pars interna nervis rectis a [orig: à] medio incipientibus, quasi striis fulvi coloris in gyrum radiatur, quibus se diffundit et constringit: qua corporis commotione aquam concutit, et nunc in pronum, nunc in supinum effertur. Pinnarum vice pinnis tenuibus et aegre [orig: aegrè] conspicuis in orbem communitur, ut Lepus marinus. Cruciformes quoque cirros, striatos, crassos, in modum stellae radiatos, numero quaternas, parte interna natationi accommodatos habet: quas ut exacte [orig: exactè] conspicias, erit in lebetem aquae sincerioris coniciendus: qui si supinus devolvatur, multas fissuras in radice cirrorum ostendet.

Os quoque habet parte prona situm, quo ea quae venatur absorbet, in quem usum quatuor cirri ad eius latera subiacent, coloris synopidis, quasi eius branchiae essent, vel intestina. Hinc fit, ut intuentibus pulmonem in mari pabulandi gratia divagantem, grandis videatur quasi pituitae globus, qui unicum tantum colorem referret, nisi rubris illis quatuor circulis sigillaretur, et ea cruce, qua interna pars striata est, distingueretur.

Ad primum genus referenda est Urtica soluta Mathioli, quam hic damus. In frusta divisa, ac in mare coniecta, vivit nihilominus ac movetur: extra mare exanimis apparet. Emortua in alto mari, ac in littus eiecta, transparentis glaciei similis est. Omnes pruritum in pudendis et uredinem in manibus movent, et acrimonia sua Venerem exstinctam et sopitam excitant.

CAPUT II. De Pulmone marino, et Holothuriis.

[note: TAB. XIX. et XX. Aldrov. l. 4. c. 3. Arist. H. A. l. 5. c. 15. ] INter Testacea quidem Pulmonem marinum posuisse Aristoteles videtur: Plinius tamen inter Zoophyta tecensuit, quem nos sequimur. Pulmo marinus dicitur ita vel a [orig: à] pulmonum nostrorum figura, vel ab eorundem substantia laxa, et molli, foraminulisque plena. Kiranidis interpres Cunnum marinum exponit, et sic pro Urtica soluta, sed falso [orig: falsò], sumere videtur.

Sane [orig: Sanè] decoctum pulmonis commendant Medici: at Urticae substantia est nimis mollis, et pituitae concretae similis, qua in aquam abit; et nec in cinerem redigi, nec in aqua decoqui, corpore aliquo superstite potest.

[note: Descriptio. Plin. H. N. l. 8. c. 35. ] Descriptionem eius vix ex antiquis obtineas. Plinius per mare ferri ubi imminet tempestas, pluriumque dierum hiemem portendere scripsit: Ephesius vero [orig: verò] non adhaerere, sed absoluta esse, addidit. Commendantur ad pylos evellendos. In aceto putrefacto et mento aspersae carnes, fugam illorum facere dicuntur. Cinis alligatus egregie [orig: egregiè] profluvia purgat. Decoctus vero [orig: verò] in aqua, calculosis

Urticae alia species Rond.

Pulmo maring Mathioli.

Potta Marina Vulgo prona.

et supina parte.

Pulmo marinus Rond.

Holothurius Rond.

Thetiiorum.

Species.

Varice.

Thetiiorum sex species Aldrou.

Mentula Marina Rond.

Mentula Marina.

Epipetrum.

Malum in sanum Marinum Rond.

Vua marina.

Penna Marina Rond.

Manus marina. Meer hand.

Meer feder.

Cuaunis marinus. Meer Cucumbre.

Penna Marina alia.

Malum

granatum.

Piirum marirum Zoophython.

Fungus marinus

Zoophylhon.

[note: Plin. H. N. l. 32. c. 10. ] medetur. Lignum si eo confricetur, ardere videbitur, ut sua luce faculam quoque vincat. Rondeletius invenit substantiam quandam saxis haerentem, corio duro et nigro intectam, intus mollem fungosam et fistulosam aplysiarum modo. Vel inquit pulmo marinus dici potest, corpus quoddam rotundum, pilae marinae modo, virescens, foris substantia filtro simile, intus totum fistulosum, veluti spongia aplysia. In mari aqua plenum est et grave: extra mare in se concidit, et flaccescit: in saxorum rimis delitescit et inter algas.

[note: Aldrov. l. 4. c. 4. ] Holuthuriorum nomen unde veniat, nescimus. Pauca etiam de iis veteres. Saxis soluta esse, sed immobilia, asperoque corio contegi. Rondeletius duas nobis icones exhibuit, cum his descriptionibus. Id genus, inquit, quod hic proponimus, altero extremo obtusum est et planum, in quo rosae sculptam imaginem dicas, circa quam sunt acetabula. Inde parva appendix et mollis dependet. Pisculentum odorem resipit, nec minus ingratum et insuavem ac lepus marinus: altero extremo tenuius est; intus, partes omnes sunt indiscretae. Altero extremo caput habere videtur rotundum, os in medio rotundum, rugosum, quod aliquando dilatatur, aliquando constringitur. Sequitur corpus crassius, aculeis multis rigens: videtur in caudam deficere, ex cuius utraque parte duae sunt appendices pedum pinnarumve loco, sed differentes. Superior enim strictior est, in ambitu incisa, in acutum desinens, ad quam a [orig: à] cervice producta est linea; altera latior ubique. Harum beneficio motum habere videtur, cuius prorsus expers est primum genus: quod aliquando acetabulis suis saxis haeret, sed solvitur.

CAPUT III. De Tethyis.

[note: TAB. XIX. et XX. Nomen. ] TEthyia seu ut Plinius vult, Tetheae, veteribus Graecis th/qea, et th/qna, modernis Spherdocles, a [orig: à] sphaera sine dubio; Adriatici sinus accolis spongiae, quia cum premuntur, spongiarum instar, aquam foraminibus reddant; Tarentinis, propter formam et parvos quosdam anfractus verticilla; aliis a [orig: à] colore et tumore, seu quod nullis fibris, ut Tubera terrena niti crediderint, Tubera; quibusdam, quod callosa materia tegantur Calli; nonnullis, sed falso [orig: falsò], idque ex comparatione patere potest, Urticae vocantur. Gaza cum Holothuriis confundit, Eustathius et Homeri scholiastes ta/ thqea ab Ostreis non distinguunt. Nicander ta\ th/qhi, patellas feras explicat.

[note: Descriptio. Arist. H. A. l. 4. c. 2. ] Aristoteles ita eas descripsit. Quae Tethya sive callos speciali nomine a [orig: à] tegminis qualitate appellamus, naturam inter haec genera (Testatorum) peculiarem sortiri notum est. Iis enim solis corpus toto tegumento includitur, cuius durities inter testam et corium est: quamobrem more praeduri bubuli tergoris secatur. Adhaeret id genus saxis sua testa. Duo a [orig: à] se invicem distantia foramina habet, admodum exigua, et visum vix patientia, quibus humorem accipit et reddit. Excrementum enim nullum in eo spectatur, quale in ceteris Ostreis, vel Echinaeum, vel quod papaver vocatur. Dissecanti ea tibi primum occurret membrana nervosa Carnaceo corpori obducta.

Hac enim, corpulentum tethyi continentur: idque a [orig: à] ceteris omnibus dissimile; suo in genere omnibus similis eiusmodi caro. Haeret hoc duobus locis et membranae et corio ab latere: quaque haeret utraque parte pressius est: quibus partibus tendit ad meatus ipsos, qui

protinus per ipsum calicem extrorsum ducunt: atque hac emittit, atque exigit tum cibum, tum humorem, perinde atque si hic os sit, ille autem exitus excrementi. Atquehorum alter crassior est, alter tenuior. Intus autem in parte utraque sinus dissepti, continua re pusilla quadam. In eorum altero humor in est. Ceterarum partium, quae vel instrumenti nomine vel officio sensuum, ac ne excrementa quidem cuiusquam modi qualia in aliis sunt, quicquam habent. Et haec quidem Aristoteles. His addit Rondeletius, non solum petris, sed et Ostreorum testis affixa esse, et in illis veluti duros tumores cerni. Ovi, addit, figura sunt aliquanto [orig: aliquantò] longiore. Testa extra fusca, inaequalis, rigida, intus argentea, laevis. Tethyor. caro membrana alia alba involuta ventriculi formam refert, rotundam scilicet et oblongam, meatus crassior et amplior gulae proportione respondet: alter minor podice. Colore uterque est rutilo vel ruffo, reliquum corpus croceum.

[note: Locus. ] In Aegypto nulla inveniuntur. In Smyrna praestantissima. In Oceano ad Gallicum littus sunt frequentia, Parisiisque in foro piscario saepe Ostreor. testis adhaerentia visuntur. Signantur etiam in cavernis saxorum: maxime [orig: maximè] vero [orig: verò] in coeno et littoribus, quae phyco algave marina abundant. Inveniuntur et in musco marino, aut aliis in herbis foliisve marinis. Unde Plinius. Tetheae inveniuntur sugentes in foliis marinis, seu potius scopulis. Hinc Eustathius thqh dicta conicit a [orig: à] verbo qw=, quod significat qhla/zw quod et pro lactare et sugere accipitur. Fungorum verius sunt generis quam [orig: quàm] piscium: et quia nullum viscus intus habent sed carnem uniformem, nihil de animalis natura habere videtur.

[note: Motus. ] Motum et sensum qui illis in est ab interno pro venire, cum multa Conchylia et Crustacea intus habeant, a [orig: à] quibus motus provenit, Plinius auctor est.

[note: Usus. ] Rubra cibo sunt idonea: pallida vero [orig: verò] aut sublutea amarulenta Massarius prodidit. Xenocrates plurimum dare alimenti tradit, coriaque maxime [orig: maximè] eorum non confici.

Medicinam si atten damus, torminibus et inflationibus succurrere, et tenesmum dissolvere renumque vitia; in cibo sumpto lateris dolores lenire, apud Plinium habemus. Conferunt etiam ischiadicis ventrique superiori una cum ruta: item cachecticis, quorum corpus macie conficitur cum ruta et melle.

[note: Differentiae. Aldrov. l. 4. c. 5. ] Quantum ad Differentias et species quatuor Aldrovandus posuit. Prima parte externo et interno pyri sormam aemulatur, et colore est cinereo: ablata que cuticula substantia apparet densa poris exiguis, vixque visibilibus referta, per quos aqua attrahitur, et per universum corpus distribuitur. Duo grandiora habet foramina, unum oblongum; alterum rotundum; hoc alvo, illud ori respondere videtur. In his quandoque conspiciuntur Scyllari, Cancelli, et alia crustacea; item trochi, turbines et Ostracoderma.

Altera est sigura mali, foraminibus duobus; rotundo, quod maius est; oblongo, quod minus. In eo Scyllarus continebatur, quae totum fere [orig: ferè] illius foraminis continebat intervallum. Cauda erat revoluta.

Tertia figura est inaequali, tu berosa: foramine uno oblongo maiore, quod in opposita erat parto minore. In eo continebatur Purpura, proportione magnitudinis Tethyi, ut etiam exterius corium penetraret.

Quarta, figura est rotunda sed inferius compressa: foramen habet tam exiguum, ut vix conspici possit; Intus, crustaceum aliquod, ut in partis superioris foramine conspicitur.

CAPUT IV. De Mentula marina.

[note: TAB. XX. Aldr. l. 4. c. 7. Nomen. ] MEntula marina Numenio peiri\n, forte [orig: fortè] para\ to\ eu)ei/rein ta\ te/kna; aliis forte [orig: fortè] Holothurium, a [orig: à] qorne/vesqai libidini operam dare, qo/ra genituram significat; hinc Rondeletii altera Holothuriorum species virilis genitalis speciem pro se fert; quibusdam Hales???ion, quasi a(lo\s2 ou)ra\, marina cauda, Apuleio veretillum. dicitur. Albertus cuiusdam ostrei meminit, cuius species una virgam, altera vulvam prae se ferret. Moderni Graeci Psoli vocar.

[note: Descriptio. ] A Bellonio ita describitur. Exsangue maris purgamentum est: solutum vagatur. Sed ea eius natura, ut a [orig: à] piscibus aliis minime [orig: minimè] tentetur, neque a [orig: à] quoquam in cibo exspectatur. Littorale est neque alibi reperitur, quam [orig: quàm] ubi Pat ellae, Ricini, et vertibula degunt. Genitale ex hoc dicitur, quod teres sit, pedem longum, et mediocris brachii crassitudine: Distendit se et contrahit hirudinis in morem. Unde ei et nomen inditum est. Quin etiam ruffi coloris est, Iners, nec nisi serpendo incedit, aspectu toroso, Nymphaeae radicis similitudine. Semper ad ima sidit: numquam natat: contrectatumque in se ipsum contrahitur, ac cornu duritiem habet, vixque acuta cuspide pertundi potest: alioqui permolle dum sua sponte movetur, suas promuscides quando vult, exserit, atque ita constringit, ut ex pedali longitudine vix sex digitos longum appareant. Acetabulis quae in promuscidibus habet, lapidibus haeret; in quibus plusquam quatuor milia nonnumquam annumeres. Ex anteriore autem capitis parte rursus crinitas emittit, veluti arbusculas acetabulis plenas; quibus quicquid palpat, ad os adducit, quod tam amplum aperit, ut vel integram conchulam admittat: vescitur enim omni conchyliorum genere. Eius recrementa viscida sunt ac lenta, albissima, copiosa, quae tandem indurantur, ut cum fidibus de duritia nervea certare possint. Os in gyrum ossiculis, dentatum habet, praeterea nullis ossibus alibi praeditum. Ab ore gula in stomachum differtur, quomodo in Erinaceo marino dictum est; reliqua ut intestina circumponuntur in gyrum, quae vix observari possunt.

[note: Differentia. ] Rondeletius duas species facit. Una coria duro constat. Dum vivit iutumescit et distenditur: flaccescit post mortem. Partes internae indiscretae sunt. Altera ex testa spissa, dura, cartilaginea, perspicua et ru osa constat.

Gesnerus duas quoque a [orig: à] Sittai do accepit. Prior massa quaedam informis erat, retrorsum ubi crassior altiorque veluti cornu parvum, rugosum, extendebatur: opposita pars humilior, in glande, foramen rubicundi coloris ostendit. Altera Epipetrum dictum, informis quoque, inaequalis, et tuberosa, multis acetabulis compacta, colore partim ni ricans, partim rubescens et albicans alicubi erat.

CAPUT V. De Malo Granato, Fungo, Pyro, Penna marina, Vva marina, Cucumere marino, Malo insano, et Manu marina.

[note: TAB. XX. ] MAlum granatum, Fungus marinus, et Pyrum a [orig: à] figura nomen sortita sunt. Illud eiusdem est cum Punico coloris. Iste caerulei; hoc eiusdem fere [orig: ferè].

Penna marina est pennis magnis quae in pileis gestare solent, perquam similis. Piscatores Itali ob extremitatis alterius similitudinem Mentulam

alatam vocant. Est enim ea pars praeputio, id est, glandi similis, altera vero [orig: verò] parte pennam refert. Pars illa crassior, quae glandis specie est, rimas aliquot habet, quales sunt branchiarum rimae in galeis. Quae pennam repraesentat, festucis tenuibus constat, quae alumini scissili similes sunt: iis, substantia alia quadam tenera innititur. Noctu maxime [orig: maximè] splendet, stellae modo, ob candorem et laevorem. Pennam marinam aliam rubentem, lineaper medium caulem alba, fronde simili fere [orig: ferè], sed parte altera, quae fronde caret longiore, simplici; nulla cum glande dissimilitudine.

Uvae marinae facit et Plinius mentionem dum scribit. Rerum quidem non solum animalium simulacra mari inesse, licet intelligere intuentibus, Uvam, Gladium, Serras. Est autem oblonga quaedam et informis massa, ex uno pediculo dependens. Partes internae indiscretae sunt, inter quas aliquando reperiuntur glandulae parvae. In vino putrefacta vini taedium adfert, ut Plinius prodidit.

Malum insanum marinum, et Manus marina, a [orig: à] similitudine quoque nomen obtinuere.

Cucumis, digiti est crassitudine et longitudine, tuberculis aliquot aspersis veluti in Cucumere terrestri parvo. Partes internas indiscretas habet.

image: s001 HISTORIAE NATURALIS De EXANGVIBUS AQUATICIS LIBRI IV. Cum figuris aeneis. IOANNES IONSTONUS Med. D. concinnavit. [illustration: ] FRANCOFURTI ad MOENUM, Impendio MATTHAEI MERIANI. M DC I.

HISTORIAE NATURALIS De EXANGVIBUS AQUATICIS LIBER I. De Mollibus, seu Molluscis.

TITULUS I. De Molluscis in genere.

Polypus. Polkuttel.

Sepia. Black Fisch. black Kuttel.

Sepia supina. Meerspin.

Loligo maior. groser schmaler blackfirch.

Loligo minor.

Lepus marinus Seehas.

Oua separum.

Sepiola. Kuttelfisch Klein blackfisch.

TITULUS II. De Mollibus in specie.

CAPUT I. De Polypo.

CAPUT II. De Sepia.

CAPUT III. De Loligine maiore et minore.

CAPUT IV. De Lepore marino.

HISTORIAE NATURALIS De Exsanguibus Aqueis. LIBER II. De Crustatis.

TITULUS I. De Crustatis in genere.

Locusta Marina Carabus. Marstoffel [orig: Marstöffel].

Astacus Marinus comm. See Krebs.

Aetacus similis pediculo maruio.

Astacus scammarus 3.

Leo seu Elephantus.

Astacus parvus Marinus.

Astacus similis pediculo marino.

TITULUS II. De Crustatis in specie.

CAPUT I. De Crustatis caudatis.

ARTICULUS 1. De Locusta.

ARTICULUS II. De Astaco.

PUNCTUM I. De Astaco marino communi.

PUNCTUM II. De Leone seu Elephanto et Astaco parvo Rondeletii.

PUNCTUM III. De Cammaro seu Astaco fluviatili et aliis.

Caumus. See Krebs.

Astacus Minor. Kleiner Krebs.

Astacus Maior. grosser Krebs.

Astacus supinus.

ARTICULUS III. De Squilla in genere.

Astacusflu Edel Krebs

Astacus fluvalius.

Squilla lata.

Squilla lata Rondel.

Squilla gibba Garner.

Carangon seu Carangon Rondel.

Squilla parva.

Squilla Ursa minor. hoger Krebs.

Squilla mantis.

Squilla.

Leo Rondel. Leu.

Squilla lata Baren [orig: Bären] Krebs.

Squilla gibba. alia.

ARTICULUS IV. De Squilla in specie.

PUNCTUM I. De Squilla lata sive Ursa.

PUNCTUM II. De Carangone et Squilla gibba.

PUNCTUM III. De Squilla parva, et Squilla Manti Rondeletii.

CAPUT II. De Crustatis rotundis.

ARTICULUS I. De Cancris in genere.

Tamaru Guacu.

Caruer marinus. Krab.

Cancer Anommus Randel.

Cancer Heradeoticus Randel:

Cancer maian meer spin.

Hipocarcinus.

Cancer Heradeoticus alter.

Cancer Crabbe.

Cancer Heradeoticus. 3.

Cancer Randel.

Cancer Krabbe.

Pagurus mass. meer spin.

Pagurus faem.

ARTICULUS II. De Cancris in specie, et quidem de Cancris extra conchas in salsis aquis degentibus.

PUNCTUM I. De Cancro marino.

PUNCTUM II. De Cancro Maia dicto.

Pagurus femina.

Cancer maias.

Pagurus prone.

Pagurus Supine.

Cancer Varius suive mar moreus.

Cancerflavius suie Undulatuus

Aranei marini Species prone [orig: proné].

Aranei m. Spec: Supine.

image: s001
HISTORIAE NATURALIS De EXANGVIBUS AQUATICIS LIBRI IV. Cum figuris aeneis. IOANNES IONSTONUS Med. D. concinnavit. [illustration: ] FRANCOFURTI ad MOENUM, Impendio MATTHAEI MERIANI. M DC I.

Locusta Marina Carabus. Marstoffel [orig:* Marstöffel].*

Squilla lata Baren [orig:* Bären] Krebs.*

Aranei marini Species prone [orig:* proné].*

Cancer minut [orig:* minút].*

PUNCTUM III. De [correction of the transcriber; in the print* Dr] Paguro.*

PUNCTUM V. De Cancro flavo undulato Rondeletii, Marmorato, Cordis figura [orig:* figurâ], et aliis Chelarum longitudine differentibus.*

Cancer Heracleoticus hirsus prone [orig:* pronè],*

Cancer Heracleotus hirsutus supine [orig:* supiné],*

TITULUS II. De Testaceis in specie, et primo [orig:* primò] de Turbinatis in genere.*