December 2004 Ruediger Niehl markup
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check - orthographical standardization performed
06/2005 Peter Stroebel markup
semi-automatic lemma-correction
05/2006; 06/2008; 06/2010; 12/2010; 02/2011 Antonio Javier Ortiz Cano; Reinhard Gruhl markup
largely revised


image: as0005

JOH. JACOBI HOFMANNI SS. Th. Doct. Profess. Histor. et Graec. Ling. in Academ Basil. LEXICON VNIVERSALE, HISTORIAM SACRAM ET PROFANAM Omnis aevi, omniumque Gentium; CHRONOLOGIAM AD HAEC VSQVE TEMPORA; GEOGRAPHIAM ET VETERIS ET NOVI ORBIS; PRINCIPVM PER OMNES TERRAS FAMILIARVM Ab omni memoria repetitam GENEALOGIAM; Tum MYTHOLOGIAM, RITVS, CAERIMONIAS, Omnemque Veterum Antiquitatem, ex Philologiae fontibus haustam; VIRORVM, INGENIO ATQVE ERVDITIONE CELEBRIVM Enarrationem copiosissimam; Praeterea ANIMALIVM, PLANTARVM, METALLORVM, LAPIDVM, GEMMARVM, Nomina, Naturas, Vires, Explanans. EDITION ABSOLVTISSIMA, Praeter Supplementa, et Additiones, antea seorsum editas, nunc suis locis ac ordini insertas, VBERRIMIS ACCESSIONIBVS, IPSIVS AVCTORIS MANV novissime lucubratis, tertia parte, quam antehac, AVCTIOR, LOCVPLETIOR: INDICIBVS ATQVE CATALOGIS REGVM, PRINCIPVM, POPVLORVM, TEMPORVM, VIRORVM ET FEMINARVM ILLVSTRIVM, ANIMALIVM, PLANTARVM; Tum praecipue NOMINVM, QVIBVS REGIONES, VRBES, MONTES, FLVMINA, etc in omnibus terris, vernacula et vigenti hodie ubique lingua appellantur; Caeterarum denique rerum memorabilium, ACCVRATISSIMIS INSTRVCTA. TOMVS PRIMVS Literas A, B, C, continens. [gap: illustration] LVGDVNI BATAVORVM, Apud JACOB. HACKIVM, CORNEL. BOVTESTEYN, PETR. VANDER AA, et JORD. LVCHTMANS. MDC XCVIII. Cum peculiari Praepott. D. D. Ordinum Hollandiae et West-Frisiae Privilegio.



image: as0006

[gap: praeliminaria]

image: s0851a

CHRYSEON Ceras, apud Solin. c. 10. Veniamus ad promontorium Chryseon ceras Byzantio [orig: Byzantiô] oppido [orig: oppidô] nobile: et ex illo Marcianum, illic promontorium Chryseon Ceras, Byzentio [orig: Byzentiô] oppido [orig: oppidô] celebratum.. Plinio itidem modo Chryseon Ceras, modo Aureum Cornu Latine appellatur, l. 9. c. 15. Huius aspestu repente territi, semper adversum Byzantii promontorium ex ea causa appellatum Aurei cornu, praecipiti petunt agmine. Ubi de thynnorum captuta loquitur, quae quod in eo loco admodum dives esset, hinc promontorio nomen, aut sinui potius, qui ke/ras2 dictus est, i. e. cornu, quod multis ramis in finus reductis scinderetur ad instar cornu cervini, vide supra in voce Ceras.

CHRYSERMUS Corinthius, Historicus, gemino in loco testis adhilbetur a plutarcho, semel in Euphrate, ubi quaedam refert ex 13. eius de fluminibus libro; ac iterum in Inacho, ubi prim um advocat de rebus Peloponuesiacis, unde et tertium citat idem Plut. Min. Par. c. 3. Scripsit etiam Indica, grande opus; siquidem 80. eorum librum citat praedictus Auctor in Hydaspe. Videndum autem utrum Peloponnesiaca an Indica signentur, c. 10. Min. Par. ubi meminit decimit Historiarum Chrysermi. Imo Stobaeus etiam adfert Chrysermi verba ex secundo Hist. Persicae. Denique apud Plin. l. 22. c. 22. legas Chrysermus parotidas in vino decocla [orig: decoclâ] radice, curavit. Sed credit hunc alium esse a Corinthio Vossius. Vide hunc, de Hist. Graec. l. 3. p. 342.

CHRYSERUS vel CHRYSORUS Historicus Graecus, nomina Consulum, et annos, a Regibus polsis, annotavit. Theophilus Antioch. l. 3. sub fin.

CHRYSES Apollinis sacerdos, pater Astynomes, quae a nomine eius Chryseis dicta fuit: Quam cum Graeci, expugnatis Thebis Ciliciis, urbe Etionis, abduxissent, et Agamemnoni in praedae divisione tradidissent, Chryses Apollinis insignibus exornatus ad Graecorum castra accessit, filiamque sibi restitui petiit; Quod cum impetrare non poturisset, Apollinis auxilium imploravit, qui tam gravem Graecis pestilentiam immisit, ut Agamemnon patri puellam restituere coactus fuerit, cuius loco [orig: locô] Achilli Briseidem eripuit. Homer. Il. 1.

CHRYSINUS Graece xru/sinos2, aureus seu solidus, apud Graecos recentiores. Vide in hac voce.

CHRYSIPPA urbs Ciliciae a Chrysippo conditore, Gentile Chrysippanus, aut Chrysippeus, Steph.

CHRYSIPPUS [1] primo currui regendo operam dedit, dein animo [orig: animô] studiis applicato [orig: applicatô], mox evasit Philosophus Stoivorum princeps, Zenonis, Nic. Lloydius, vel Cleanthis, Moret. diseipulus, acutus sane, ut qui multis praeceptoribus repugnaverit, statuam habuit Athenis in Ceramico positam. In Dialectica clarissimus fuit, ita ut non illepide dicerent quidam; Si apud Deos Dialectica haberetur, non aliam esse futuram, quam Chrysippi. Val. Max. l. 8. c. 7 ex. 10. actat. 80. Dialecticae opus absolvisse narrat, quam an. 40. incepetis. Scripsit volumina supra 75. Nic. Lloysius. 311. tractatus de Dialectica exarasse [orig: exarâsse] refertur. Diog. Laert. l. 7. c. 179. s. Ferunt Carneadem Philosophum Cyrenum, perlectis Chrysippi libris, ita dixisse, Nisi Chrysippus esset, ego non essem. Apollonidae filius fuisse dicitur, Solensis, aut secundem alios Tarsensis. Horat. l. 2. Serm. Sat. 3. v. 43.

Quem mala stultitia, et quemcumque inscitia veri
Caecum agit, insanum Chrysippi potiticus, et grex
Autumat. --- --- - --- -

Idem de Homero. l. 1. Ep. 2. v. 4.

Qui quid sit pulchrum, quid turpe, quid utile, quid non,
Plenius ac melius Chrysippo, et Crantore dicit.

Quintilian. l. 1. c. 1. Sapientes nutrices optabat Chrysippus. Idem, l. 1. c. 3. Caedi discipules non improbat Chrysippus. Persius, Satyrae ultime exitu:

--- - Depinge ubi sistam
Inventus, Chrysippe, tui finitor acervi.

Quod proverbii specie de a)duna/tw| elegantissima [orig: elegantissimâ] brevitate dicitur. Sensus enim est, tam difficile est, avaritiae tuae modum statuere, quam Chrysippo Soritis finem invenire, h. e. ubi refistendum sit, definire. Soritem enim acervum vocat Poeta, cuius nullum finem Chrysippus invenire potuit. Vide Casaubon. ad eum locum. Idem et Historicus fuit, quippe qui de antiquis Physicis etiam opus scripsit, ut Laertius testatur. Chrysippi de rebus Italicis quoque libros Plut. citat in Par. Min. c. 24. quos cur Solensi (fuere [orig: fuêre] enim et alii Chrysippi, ut ex Diogene constare potest) minus tribusamus, causa non est. Eum enim in omni Historia curiosum fuisse Cicero testatur, l. 1. Tuscul. Quaest. Vixit ann. 73. vita [orig: vitâ] defunctus est, cum merum bibisset, sacrificio cuidam interesse a discipulis rogatus. Aiii prae ri su, asino [orig: asinô] e patina comedere viso [orig: visô], crepuisse dicunt. Olymp. 143. Urb. Cond. an 545. M. 3846. Diog. Laert. in eius vita, l. 7.

CHRYSIPPUS [2] Pelopis fil. quem cum pater valde amaret, noverca eius Hippodamia id indigne ferens, liberos suos Atreum et Thyesten impulit, ut illum interficerent; ob quam rem a Pelope pulsi, in exilio vitam egerunt, donec pater e vivis excederet. Idem.

CHRYSIPPUS [3] Gnidius Medius Erasistrati praeceptor. Vide Ionsium, de Script. Hist. Phil. l. 2. c 8. Alius, qui Georgica scripsit. Alii, quos vide apud Plin. l. 26. c. 2 Lil. Giraldum, Hist. de Poet. l. 3. Voss. de Hist. Graec. l. 1. c. 17. p. 112. de Poetis Graecis, p. 87. de sectis Phil. c. 19. §. 11. p. 102. de Philos. c. 11. §. 27. p. 87. de Logica, c. 8. §. 16. p. 35. etc.

CHRYSIS Sacerdos Iunonis Argivae, memorata Ioh. Matshamo, Canone Chron. Sec. IX. ubi de Danao, cum eius templo flammis absumpta. Arnob. adv. Gentes, l. 6. Ubi Iuno Regina, cum


page 851, image: s0851b

inclitum eius fanum, sacerdotemque
Chrysidem, eadem vis flammae Argiva in civitate deleret.

CHRYSITES [1] Livio locus est in Macedonia, qui hodie Siderocapsa dicitur, ut refert Bellonius.

CHRYSITES [2] Lapis, Geaece xrusi/ths2, proprie dictus est Graecis, quo [orig: quô] probatur aurum. Hesychius, xrusi=tis2 li/qos2 h( legome/nh ba/sanos, h( *ludi/a. Chrysites lapis, qui aliter Lydius dictus est. A Lydia scil. patria, in qua cum magnes quoque reperiatur, hinc natus error illorum, qui a)ndroda/manta, inter Magnetum genera, repositum quibusdam, eundem cum *xrusi/th| fecerunt. Alias li/qon xrusi=tin vocat Agathar chides et Diondorus, de metallis Aethiopicis loquentes, lapidem auri vena [orig: venâ] micantem: cuiusmodi lapis sive marmor auri venis nitens caedibatur, caementa in mortariis lapideis pilo [orig: pilô] pinsebantur, donec in frusta comminuerentur magnitudinem ervi aequantia; ea deinde frusta in molam mittebantur, ibique molebantur, adeo ut farina redderetur. Inde aurum secernebatur, lavabatur, coquebatur, etc. Saepe autem in eodem lapide ke/ntra occurrebant, vel micae auri purissimi, quae seligebantur, neque cum reliquo pulvere coquebantur, uti diximus inter ea. quae de Auro supra. Plura vide apud Salmas. ad Solin. p. 1075. et 1103.

CHRYSIUS [1] vulgo Keurux incolis, et Kraiss German. teste Sambuco [orig: Sambucô], fluvius Daciae per Transylvaniam fluens, ac in Tibiscum desinens, Baudrando fluv. Hungariae duplex. Uterque oritur in Transylv. unus Fekierkerez, prope Abrucbaniam ortus, Iuliam rigat, et per Lacum Sarcad lapsus se exonerat in alium Sebskeres dictum, qui oritur ex monte Kalota, in agro Claudiopolitano Varadinum magnum rigat, recipitque aliquot amnes, cum supradicto Fekierkerez et Berethonio; quibus auctus in Tibiscum se exonerat supra Zongradium, in Comitatu Orodiensi in superiore Hungaria.

CHRYSIUS [2] fluv. Hispaniam Tarraconensem pro parte a Baetica dividens. Guadiro vulgo, aliis Guadalentin. In sinum Virgitanum se exonerat, 7. leuc. a Carthagine nova in Occasum.

CHRYSOANA Indiae extra Gangem urbs. Ptol.

CHRYSOASPIDES et Argyraspides dicti sunt milites, als armis auro [orig: aurô] vel argento [orig: argentô] obductis, quo maior pompa ac apparatus elset. Vide Iustin. l. 12. c. 7. Ael. Lamprid. in Severo, c. 30. etc. P. Orosius, l. 3. c. 23. Ultimo [orig: Ultimô] consilio [orig: consiliô], inquit, Argyraspidas, ob arma deargentata sic dictos, h. e. milites qui sub Alexandro mditaaverant, in auxilius rogat. Macrob. Saturn. l. 2. c. 2. ostentabat Antiochus in campo ingentes copias, convertebatque exercitum insignibus aureis et argenteis florentem. Hinc Ovid. de Ponto, l. 3. Ep. 4. v. 103.

Scuta, sed et galeae gemmis radientur et auro [orig: aurô]. etc.

Vide Thom. Dempster. in Ioh. Rosini Antiqq. Rom. l. 10.Paralip. ad c. 10. Berneggerum ad Iustinum, l. 12. c. 7. Casaubon. ad Lamprid. d. l. etc.

CHRSOBALANOS h. e. Palmula aurea, memorata Galeno et Charitoni, quibusdam nux est myristica; Salmasio caryota palmula Babylonica, de qua Xenophon, *(/hde o)/yis2 h)le/ktrou ou)de\n die/fere, Aspectus eius ab electro nihil differt: Color autem electri aureus. Certe luteas quoque earyotas extare, firmat Diodorus, *th=| de\ xro/a| tou\s2 me\n mhli/nous2, tous2 de\ foinikou=s2, tou\s2 de\ porfuri/zontas2, alias luteas, alias puniceas, partim vero purpurascentes videri. Sucum decoctarum Antiqui dabant, ad recreandas vires renum, vesicae ac viscerum vitiis corrigendis: Stomacho etiam proderant ac internis ardoribus. Qua de re vide plura apud Salmas. praefatum ubi supra, p. 1321. et 1322.

CHRYSOBERGES Lucas, vide Lucas.

CHRYSOBERYLLUS nomen gemmae, apud Solin, c. 52. Beryllorum genus dividitur in speciem multifariam: eximii, intervirente glauci et caeruli temperamento [orig: temperamentô], quandam praferunt puri maris gratiam. Infra hos sunt chrysoberyll; qui languidius micantes nube aurea [orig: aureâ] circumfunduntur, h. e. quasi cinguntur in exitu et circa extimas oras. Unde Paschalius inter naturales coronas etiam Chrysoberyllum numerandi occasionem sumpsit. In plantis, inquiens, in frondibus, in fructibus, in lapidibud, in omni re creata, licet advertere voronas. In chrysoberyllis est corona. Nam languidius micantes, aurea [orig: aureâ] nube, velut corona [orig: coronâ], circumfunduntur; tamquam ex Plinio, l. 37. c. 9. Sed verba haec ibi loci non comparent, nec quicquam tale Plinius, unde ea Solinus sumpsisse videri voluit, quem sequutus Paschalius. Hoc saltem, c. 5. l. cit. Plinius habet, Proximi vocantur chrysobetylli, et sunt paulo pallidiores, sed in aureum colorem exeunte fulgore. Cum enim alius in gemmis color, alius fulgor sit, colorque exeat in fulgorem inclinatione facta [orig: factâ], suspectu aut despectu: ait Plinius, pallido [orig: pallidô] colore esse Chrysoberyllum, sed in aureum fulgorem exire. Quemadmodum idem alibi, Vitia opali, si color in florem herbe, quae vocatun heliotropium, exeat. Rectius itaque Isidorus, ad meutem Plinii, Chrysoberyllus dictus, eo quod pallida eius viriditas ni aureum colorem resplendeat. Vide Salmas. ad Solin. p. 1106.

CHRYSOBULLUM [1] locus circa Tatsum. Cedrenus.

CHRYSOBULLUM [2] seu CHRYSOBOLIUM corrupte Chrisobolum, in Epistola Ioannicii Bulgariae Regis in Gestis Innocentii III. Subsignat antea Imperium meum, ad securitatem Chrisobolum suum: *xruso/boullon est Pachymeri, l. 2. c. 5. h. e, Bulla aurea: cuius ius Venetos Duces ab Imperatore Constantinopol. accepisse, discinis ex Andr. Daudulo in Annalibus, Calo-Ioannes Imperator Alexio Patri succedit, cui Dux (Venetiarum) Legatos misit, sibique chrisobolium a Patre concessum approbari petiit. Et A. C. 1126. Tandem Augustus ad ccr rediens, Ducem requirit, ut sibi Legatos mittat, pollicens Crisobolum pridem vetitum, apud Car. du Fresne Glossar.

CHRYSOCERAS promontor. Thraciae ad Bosporum sitnni. Plin. l. 4. c. 11.