August 2005 Ruediger Niehl
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - no spell check


page 133, image: s149

BALTHASARIS EXNERI DE HIRSBERGA, DICTORUM ET FACTORUM MEMORABILIUM LIBER QUARTUS.

CAPUT I. DE FACETIIS.

SUMMARIA.

Ludovici XII. Regis Galliae. INERAT Ludovico XII. Regi Galliae cum gravitate iunctus facetiarum non scurrilis lepos: ut eius multa lepide dicta circumferuntur, in quorum possessionem iam vulgus invasit.

Alphonsi Regis Arragon. Alphonsus cum esset admodum facetus et urbanus, mirari tamen magis licuit, quo animo quaque moderatione ipse aliorum sales pertulerit, quam quomodo ipse iocos protulerit.

Sigismundi Imp. Qui iocos moderate ferrent, sapientes dicere Sigismundus solitus erat, qui promptissime iocarentur ingeniosos.

CAPUT II. DE FAMAE CELERITATE.

SUMMARIUM.


page 134, image: s150

Belli Claremontani. QUo die Claromonte de bello sacro suscipiendo decretum est factum, eodem decreti belli fama ad extremas terrae oras pervenit, ac totum terrarum orbem perusasit.

CAPUT III. DE FAMILIA.

SUMMARIUM.

Nicolai Quinti Pontificis. CUM quaererer aliquis ex Thoma Sarzanensi, qui postea maximum Pontificatum adeptus Nicolaus Quintus appellatus est, qualis esset Eugenius Papa quartus. At, inquit, hoc facile cognitu est, qualis familia est, talem et Principem invenias.

CAPUT IV. DE FAME.

SUMMARIA.

Bellisarii. CUM Bellisarius contra Gotthos bellum gereret et soluta Romae obsidione Verbetanam obsideret, in agro Piceno ad quinquaginta milia fame periêre, longe amplior etiam numerus extra Ionicum sinum. Tum temporis duae feminae septendecim viros peregrinos diversis temporum spatiis ad se divertentes interfecêre, eorum carnibus inediam tolerantes: decimus octavus, qui ad eas diverterat, a somno subito ex citatus, cum iamiam mactandus esset, conversa in sceleris auctores poena utramque obtruncat. Cum Roma obsidebatur, tanta per universam Italiam, sed in Liguria maxime fames grassata est, ut pleraeque matres infelicium natorum artus devorarent.

Honorici Vandali. Regnante in Africa Honorico Vandalo suborta est incredibilis fames; nullo decidente imbre terra lurida, et sine succo reddita nihil producebat: ideo non solum homines


page 135, image: s151

sed et iumenta passim interibant. Superstites sepulturam quaerebant, alii per campos aberrantes, alii silvarum abditissima petentes radices arborum, vel quisquilias avidissime arrodebant. Viae et semitae cadaveribus repletae, foetortantus cadaverum, ut accedentes necaret: neque enim sufficiebant, qui mortuos sepelirent invalescente indies farne.

Poloniae et Boemiae. Anno trecentesimo duodecimo supra millesimum in Regnis Bohemiae et Poloniae fames atrociter saeviit, et dietim aucta, tres annos integros duravit. Parentes filios, et filii parentes, ut famem abigerent, occidebant. nonnulli cadavera, quae in patibulis pendebant, repiebant, quibus vescebantur. Pervasit quoque hoc malum ad beluas. Adeo enim fame efferati fuêre lupi, utin obvios quosque insilirent, eowque immaniter devorarent.

CAPUT V. DE FASTV.

SUMMARIUM.

Francisci primi Regis Galliae. REx Galliae Franciscus cum 1544. propinquis castris pugnam semper detrectaret, dixit Carolus: optarese Gallo vel plus audaciae et felicitatis, vel minus verborum et odiorum inesse.

CAPUT VI. DE FeLICITATE.

SUMMARIA.

Lotharii Saxonici Imperatoris. LOTHARIUS Saxo Imperator, eam laudem apud omnes assecutus est, ut diceretur ab omnibus Imperium administrasse et gubernasse felicissime. Fuit enim Ecclesiarum Dei summus amator, excellens consiliis, hostibus terribilis, veritatis amicus, socius iustitiae, hostis iniustitiae, bellator strenuus et felix Imperator: cuius virtutes exseruêre caput in Sicilia, et floruerunt in Saxonia.


page 136, image: s152

Othonis I. Imp. Versavit Othonem I. Imperatorem postquam Imperium adeptus esset, in tantis certaminibus et contentionibus Fortuna, ut propter rerum a se feliciter gestarum magnitudidinem, agnomine dictus sit Otho Magnus, Universalis Augustus.

Ludovici Bavari Imp. Contra Ludovicum Bavarum Imperatorem creatus est Fridericus Austriacus Imperator. Quamquam autem Ludovicus viribus infirmior esset, et destitueretur humano praesidio: tamen ita fortunavit illum Deus, ut illius felicitas multo superior evaderet, quam Friderici.

CAPUT VII. De FERITATE PRINCIPUM.

SUMMARIA.

Gundebaldi Burgundi. GUNDEBALDUS Gunderici Burgundiorum Regis filius natu maximus, cum gundemari, Chilpericique fratrum armis peteretur, qui ipsi aetate medii universum regnum ad se transferre contendebant, Transrhenanarum gentium subnixi auxiliis, in Heduorum finibus victus, abiectis Regiis insignibus fideli amicorum opera celatus et tectus ita, ut cum nulla fugae indicia extarent, caesus in acie creditus sit. Proinde cum velut confecto bello Transrhenana auxilia se domum recepissent, tunc Gundebaldus in lucem rediit. Ad eum velut miraculo restitutum, qui interemptus ferebatur, fit undique concursus. Coacto itaque ingenti exercitu, fratres Viennae obsidet. Oppidani haud aegre cessêre. Gundebaldus magis iniuriae, quam fraternae charitatis memor, primo tumultu comprehensum Chilpericum securi percussit, Gundemarum in extremâ spe eturri se defendentem, subiecto igne exustisque foribus concremavit.

Gregorii VII. Papae. Henricus IV. Imperatori a Gregorio VII. anathematis fulmine inaudita causa percussus, omnibus eum


page 137, image: s153

deserentibus, coactus est Romam expiationis causa petere. Cum apud Canusium Rhegiensis agri oppidum Pontifici occurrisset, deposito omni regali habitu nudis pedibus incedens, triduo in summis frigoribus persistit, redire in gratiam cum Pontifice demisse postulans. Cuius preces pertinaci animi decreto Pontifex aversatus est, et ante portam castri humilem et abiectum subsistere passus: aegre tandem henricus, et maxima cum difficultate imperatrice matre et Mathilda consanguinea intercedentibus, absolutionem anathematis est assecutus.

Pelpsechi Persarum Regis. Cum Belpsech Persarum Rex Romanorum Diogenem Constantinopolitanum Imperatorem praelio cepisset, veluti canem vinctum circumducebat, eiusque tergo pro scamno utebatur equum ascensurus.

Etgari Regis Britanniae. Etgarus Britannicus Rex, Scotiae atque Hiberniae Reges bello captos, remos agere cogebat, in ea cymba, qua voluptatis gratia vehebatur.

Saxonum.ambrosius Aurelius Regis Britanniae filius, cum Britannis suis contra Saxones Anglos se ducem obtulisset, et ad ruendam patriam egregie excitasset, peramplis paratis copiis ad hostes contendit, cum quibus saepe iusta acie est congressus, neque plane victus, neque plenam victoriam adeptus: ad extremum adverso facto praelio ita superatus est, ut in mediâ suorum strage egregie dimicans occubuerit, et Britanni omnem prorsus spem resistendi abiecerint. Ea victoria elati Saxones sibi omnia licere putârunt, et in miseros Britannos omne saevitiae genus exercuerunt. Interfectis enim primum, qui contra ipsos arma induerant, in omnis aetatis sexusque multitudinem belli expertem saevire coeperunt tanto furore et rabie, ut non solum diebus et locis praelio proximis, calentibus adhuc victoria animis: sed multos post dies urbes singulas et pagos percurrentes, caedem similem ubique perpetrarint.

Sergii Pontificis. Sergius Pontifex, quod opera Formosi e sede Pontificia pulsus fuerat, ipsius mortui cadaver e sepulcro effossum, cum ad dignitatem restitutus est, degradari mandavit, et capite truncatum in Tyberim fluvium abici.

Tamerlanis Tartari. Tamerlanes Scitharum Imperaror, cum in Stella monte Baiazetem II. Turcicum Regem memorabili praelio devicisset, et captivum fecisset, in cavea ferrea inclusum per


page 138, image: s154

Asiam, ut cunctis ludibrio esset circumduxit, et cum equum ascenderet, eum ut gradum faceret, dorsum praebere coegit.

Christierni Regis Daniae. Christiernus Rex Daniae, cum Regnum Sueciae armis tentaret, Princeps Stevo Sturae, idemque per interregnum praeses regni coacto exercitu eius conatibus resistere, et patriae libertatem tueri statuit. Cum itaque Dani in Sueciam descensionem fecissent, illis occurrens praelio statim decertavit, et egregie dimicando superior evasit. Non fractus animo Danus propter rem male gestam reparat copias, et secundo Sueciam adoritur, Holmiam celebrem civitatem obsidet, a qua re infecta Stevone fortiter propugnante discedere cogitur. Sed coactis amplioribus copiis tertiam expeditionem suscepit: non eadem autem fortuna a Stevone bellum tunc administratum est. Commisso etenim praelio in primis ordinibus dimicans occiditur. Corpus Holmiam ad sepulturam refertur: usus victoriâ Danus ad Holmiam obsidendam statim progreditur, quam interposita pactione in suam potestatem redegit. Urbe potitus splendidum parat convivium, in quo divitiis et nobilitate magis conspicui fuêre excepti, et per biduum magnifice et laute tractati. Tertio die eos per satellites comprehendi, et in carcerem conici iubet: in quos omnes vario mortis genere saevitum. Nec ab aliorum civium, qui in arcem non ascenderant, caede temperatum. Omnifariâ autem crudelitate in miseros cives commissâ, cadaver Stevonis, qui aliquandiu eius conatus represserat, sepulcro extrahit, inusitataque rabie dentibus adpetiit, posthumumque ipsius Stevonis eodem mense natum et sepultum erui iussit. Ea corpora cum aliis interfectorum civium cadaveribus igni comburi, et cineres in auras dispergi imperavit.

CAPUT VIII. DE FIDE.

SUMMARIA.


page 139, image: s155

Friderici Tertii Imperatoris. IURASSE Fridericum III. Imperatorem, numquam compertum est, ob insignem fidem quae praelucebat suis: nisi cum in civitate Aquensi apud Belgas et Romae coronatus est. Idque iuramentum constantissime tenuit. Cum enim iureiurando promisisset, quae bona possideret Imperii, nullatenus se alienaturum: eadem ratione modo hoc, modo illud ex eo peteretur, maluit avarus negando, quam concedendo periurus videri. Eamque ob causam petenti Borsio Marchioni Estensi Ducatum Mutinae, tam diu restitit, donec monstratum est, eum Ducatum qui sub annuo tributo concederetur, lucri magis quam alienationis speciem habere: praesertim cum Mutina et Rhegium in potestate sua non essent.

Henrici Ducis Lotharingiae. Henricus Dux Lotharingiae, secutus fidem quam praestiterat Henrico quarto Imperatori, semper cum illo profectus est, etiam in gravissimis adversitatibus. Et Henricum quintum Imperatorem, propter patrem Henricum quartum Imperatorem, quod iniuste pulsus esset imperio, in praelio semel vicit apud Masam fluvium. Nec quidquam curavit, ob semel datam fidem Imperatori Henrico quarto, quod novus Imperator Henricus V. Ducatum Lotharingiae voluerat eripere, proscribere, et illo ipsum privare.


page 140, image: s156

Friderici Barbarossae Imp. Friderico Barbarossae Imperatori cum exhaustis prope viribus adversus Mediolanenses pugnaturus esset, fidem praestitit Rinaldus Archiepiscopus Coloniensis. Memor enim fidei suae, qua Imperatori adstrictus erat, ut auxilium militare praestaret: adiuvit Imperatorem victoriam erga Mediolanenses consequi.

Othonis Comitis Palatini. Otho Comes Palatinus Rheni (qui vixit anno Christi 1245.) Friderico II. Imperatori maximam fidem praestitit. Quamvis enim a Papa Romano excommunicaretur, tamen maluit potius ex communicari, quam fidem violare Imperatori.

Rudolphi Comitis Palatini. Rudolphus Comes Palatinus rheni, dux Bavariae, gener Adolphi Imperatoris, cum socero Adolpho substitueretur in electione Albertus Dux Austriae, et maximo cum exercitu sese illi opponeret: Adolphus etiam collegit militares copias, sed imbelles, quibus Rudolphus Palatinus ipse interfuit Et ob insignem fidem, qua coniunctus erat Adolpho, licet Albertus potentiorem haberet exercitum: tamen a socero non defercit, nec illum in summa angustia positum deseruit: sed fortissime pro illo pugnavit.

Henrici Comitis Virnebergensis. Henricus ex illustri familia Comitum Virnebergensium, Archiepiscopus Moguntinus, Ludovico Bavaro Imperatori fidem summam praestitit. Cum enim Romae Ludovicus a Papa excommunicatus, reiceretur ab Imperio, Henricus illi fideliter adhaesit: imo apud Papam qua fide potuit, sedulo defendit, et eius causam invito Pap in bonam partem interpretatus est. Etiam ubi Pap Henricum Archiepiscopatu priuavit, secutus est partes Imperatoris, parufaciens quod alium Archiepiscopatui substituisset.

Friderici Comitis Palatini. Fridericus Comes Palatinus Rheni, Philippo Comiti Palatino, anno Christi 1450. a patre Ludovico tutor datus, summam illi praestitit fidem. Circiter 26. annos eum ipsum in tutela sua, et cura habuit: ac acerrima bella pro pupillo gessit.

Caroli V. Imp. Carolus V. Imperator, in comitiis Vormatiae habitis anno Christi 1521. sollicitatus a Pontificiis Principibus Germaniae, ne fidem servaret Luthero, quem censerent haereticum: iuxta Constantiensis Decretum Concilii, Haereticis non esse fidem servandam. Sed licet is aetate adhuc tenera positus, a Pontificiis administris impulsus, videretur


page 141, image: s157

adversus Lutherum non nihil exacui: tamen fidem quam Luthero dederat, servavit inviolatam: et illum incolumem iursus domum per caduceatorem suum deduci mandavit. Interrogatus cur id faceret, cum hosti et desertori religionis nulli sit servanda fides? respondit, fidem rerum promissarum, et si toto mundo exularet, tamen apud sese consistere oportere: nec ullius rei ergo labefactandam aut mutandam. Itaque nec Luthero quicquam adversi in itinere accidit.

Ludovici Comitis Palatini. Cum ordines plerique Germaniae in Comitiis Vormatiae habitis anno Christi 1521. conclamarent unanimes, Luthero tamquam haeretico, iuxta Constantiensis Concilii Decretum, fidem non esse servandam: huic sententiae Ludovicum Palatinum electorem vehementer restitisse aiunt: quod ad Germanici nominis labem atque dedecus sempiternum ea res pertineret. Quapropter tum ius, tum aliorum voce, moniti Caesar Carolus Quintus, et alii ordines, Luthero servarunt datam fidem, et illaesum reverri domum permiserunt.

Matthiae I. Regis Hungariae. Gerebat bellum Rex Matthias I. adversus Georgium Boemiae regem, virum callidissimum, quem Paulus Pontifex haereseos damnaverat. Et cum in eo bello multa Rex Matthias fortiter sapienterque gessisset, compulissetque Georgium (multis et praeclaris quidem urbibus vi expugnatis) ad extrema fere, tandem inter Reges convenit, ut devenirent in colloquium, paucisque ex utraque parte adductis, et Galeoto, qui Regem Matthiam sequebatur, introducto in cubiculum, ubi soli Reges loquebantur, et tandem soluto colloquio quisque domum suam repetivit. Filii Georgii Regis, quorum maximus nomine Victorinus, iussu patris comitati sunt Regem Matthiam, intraveruntque Holomutiam urbem. Legatus Pontificis hoc intelligens, summis precibus oravit Regem Matthiam, ut huic bello, tam periculoso ac difficili, finem cum victoriâ imponeret, et summo Pontifici pariter et Christianitati, et gravissimis impendiis consuleret. Tunc Rex interrogavit Legatum, quo pacto id fieri posset, cum Bohemorum gens esset bellicis artibus instructa: exercitus magnus, urbes munitae: Tu enim vidisti (inquit) quantis laboribus et Holomuntiam et Brinnam urbes expugnavimus. Tunc Legatus ad regem: Habes (inquit) in manibus filios Georgii Regis, praecipue Victorinum,


page 142, image: s158

hominem strenuum, et in quo omnis spes patris posita est: cape hunc cum fratre germano, et erit huic bello finis. Pater enim ex filiorum captivitate confractus, quamprimum deditionem faciet. Hoc autem efficere potes sine aliqua infamiae suspicione, quoniam te secuti, Holomuntiam intrauêre, nullâ redeundi promissione perseriptâ. Ad haec Rex Matthias respondit: filii Georgii Regis mecum urbem intrârunt credentes sermoni meo. Blande enim eos in toto itinere sum allocutus, habitâ de variis rebus oratione. Quamobrem numquam a me capientur, sed hon orifice dimittentur. Nam apud meidem est, vel vultu, vel nutu, vel signo, vel aliquo modo spem amicitiae et salutis ostendere. Qui enim scriptura dataque fide inimicum illaesum dimittit, is non fidem, sed verecundiam extimescit. Quoniam si scripta fides ostenderetur, si quid adversus inimicum statim proditionis argueretur. Qui vero sincero corde fidem colit, sive scriptura, sive verbum, sive nutus colloquiumue blandum intercesserit, eundem semper se ipsum exhibet. Caveas posthac in regno meo his persuasionibus uti. Talia enim exempla semper abhorruimus.

Ludovici XII. Regis Galliae. Cum Dorivallus narraret: violato iureiurando, Valentinum Borgiam Caesarem, a Consalvo perfidissime retentum, et vinctum ad Ferdinandum Regem missum, Ergo, ait Ludovicus XII. Rex Galliae, posthac pro Punicâ, Hispanicam fidem sumus celebraturi.

Almenonis Regis Toletani. In Hispaniâ cum Rex Ferdinandus I. tres filios reliquisset, Sanctium, Alphonsum, Garciam, regna quoque inter eos divisit, sed voluntate aut pace non firmâ. Nam statim ab eius morte Sanctius ingenio violentior, fratrem Alphonsum bello aggressus vicit, cepit, et monachum profiteri coegit. Non diu perseverat coacta pietas, abdicat, et clam cum Petro Ansurio Comite, ad Regem Toleti, Almenonem confugit. Maurus is erat, et religioni hostis, sed cum patre Alphonsi Ferdinando amicitia ei et pax fuerat: eoque electus a profugo, cui se crederet: et iste cum fide recepit, habuitque. Dum illic est, euênit ut coram Almenone capilli eius subrigerentur, et manu aliquoties compressi non subsiderent: quod Mauri vates triste prodigium interpretari sunt, et hunc esse qui ad urbis Toletanae imperium erigeretur. Itaque de nece suadebant, non fecit Rex, et potius ei metu fides fuit. Quod


page 143, image: s159

mirum in barbaro, satisque habuit iuramento alphonsum adstringere, ne se vivo regni sui terminos infestaret. Ecce autem paulo post interficitur ex insidiis, ad Zamoram, Rex Sanctius: et soror Urraca benigne in hunc fratrem affecta, nuntios literasque statim mittit, quib. ad regnum evocat, et suadet astu aut celeritate evadere barbaros fines. Aestuabat Alphonsus. faceret? ingrati animi notam metuebat; tum etiam ne non celaret, et reduceretur merito non dimittendus. Non faceret, et rem aperiret? ne vinclis, aut conditionibus adstringeretur ab eo, qui a tam vicino et potenti Rege haud frustra timeret. Vicit tamen fides in honesto animo et gratitudo: ad Almenonem venit. Quod tibi gloriosum, inqui,t mihi felix sit, ad regnum a meis vocor, ereptum in parte a fratre nuper, nunc eius fato universum relictum. Culpare illum mortuum, pietas me vetat: eadem, ut tuum beneficium praedicem, incitat. Qui profugum, ab hominibus et fortunâ relictum recepisti, fovisti: quâ spe aut praemio, nisi quod ab ipsâ virtute est? Et tamen animus agnoscendi solvendique non deficit, fortasse nec occasio aut materies, si per te mihi datur eâ uti. Age Rex magnanime, impletua beneficia, et pro cumulo, Regem me in regnum remitte. Hactenus vita tui muneris est, fac ut sit et sceptrum. Ita noster: quem Maurus amplexus, incolumem regemque gratatur, et promittit. Neutrum, inquit, futurum, si me inscio, non iter, sed fugarn tentasses. Nec enim te celo, notam mihi mortem Sanctii fuisse, et tacitum exspectasse tua consilia, ut aut laudarem ea, aut vindicarem. Istud facturus sane eram, si fallaci et ingrato animo te subduxisses: et exploratores subsessoresque viarum dispositi a me erant, qui, sed taceo, et gaudeo opus non fuisse. Virum bonum fidumque te, erga me talem, ostendisti: fac et in regno, quod omnes dii tibi fortunent. Nihil stipulor, nisi illud vetus, amicum te fore mihi et maiori filio Hissenco, quamdiu vita utrique erit. Dixit, et pecuniam comitesque dedit, atque ipse, honoris causâ, aliquantum spatium deduxit. Clarissimum hercules exemplum Fidei in Afro, quod miremur, religionisque diverso: sed et divinae providentiae, quae id regnum et urbem ab eo voluit capi, qui perfugium ibi habuerat et tutelam. Quod novem circiter annis post evenit, sed mortuo Alemenone et filio maiore.


page 144, image: s160

Flectii Lustiani. Habet et iterum Hispania Fideri exemplum, in Lusitaniâ, sed in homine Christiano. Is fuit Flectius vir nobilis, arci Conimbricae atque urbi a Sanctio Rege praefectus. Sed enimuero is Sanctius male et improspere regnum administrabat, aulicis quibusdam nimis credulus, et imprimis Menciae uxori suae addicitus mancipatusque. Igitur querelae, et mox conspiratio procerum in illum fuit: denique eo ventum, ut Pontifice ipso, quem adierant, (is Innocentius fuit) auctore, curam tutelamque regni ad Alphonsum trasferrent, Sanctii fratrem. Inde bellum, et plerique a Rege veteri alieni: sed constans pro eo Flectius iste fuit, et oppugnationem et arma etiam Alphonsi ac totius gentis, excepit. Nec flecti potuit, donec ei nuntiatum Sanctium in exilio Toleti mortem obiisse: pro quo pugnaret ultra, aut fidem obtenderet? Daret se et verteret, quo Fortuna et omnes; nec pulcherrimam laudem, titulo Pervicacis aut Insani mutaret. Audit Flectius, nec satis credit. Petit veniam ab Alphonso, ut ipsus Toletumire, et coram arbitrari possit. Facile impetrat: et interea ab oppugnatione cessatur. Cum venit, Regem suum fato functum sepultumque invenit: atque ut in animo suo, non solum opinione hominum, liber esset, aperto sepulcro, cum suspiriis et lacrimis, ipsas claves urbis Conimbricensis in maus dar, hsi verbis: Quamdiu, ô Rex, vivere te iudicabam, extrema omnia sum perpessus. Coriis pellibusque famem toleravi, sitim lotio: civium animos ad deditionem inclinantes, et conantes, erexi aut repressi: denique quidquid a fideli homine, et in tua verba iurato, exigi exspectarique potuit, id praestiti, et perseueravi. Unum superest, ut clavibus tuae urbis tibi traditis, solutum me iuramento omnibus, et civibus te vitâ cessisse, denuntiem. Deus tibi bene faciat, in alio et meliore regno. Ita abiit, et legitimum iam alterum Regem agnovit, et adhaesit.

Trinumparae Regis Cochini. Trinumpara etiam in Orientali Indiâ, qui Rex Cochini erat, cum eo Lusitani venissent, foedus pacemque panxit. Mox in novam et suspectam gentem conspiratio omnium, et maxime Calecutiensis Regis, qui opibus et milite inter vicinos pllebat. Ille igitur copias amicosque iungere, et hunc inprimis Cochini Regem pertrahere, et suadere ut eiectis aut potius traditis pauculis Lusitanis, quos fidei suae creditos acceperat, se culpâ, omnes metu exsolveret. Ille


page 145, image: s161

vero obniti et aperte dicere, Omnia se potius, quam fidem amissurum. Si qui e subditis aut amicis id suaderent, eos vero magis hostes seducere ipso Calecutiense: quoniam ille regnum modo aut vitam eripete, isti pulcherrimam virtutum conarentur. Et vitae spatium breve ac definitum, perfidiae maculam sempiternam esse. Haec et similia dicta factis affirmavit. Oppugnat eum undique Calecutiensis, tandem et sui deserunt: vin citur, pellitur regno, in vicinam quandam Insulam se recipit, sed nullius rei maiore cura, quam ut secum paucos illos Lusitanos servaret. quid? ignotos et exteros? cladem et pestem sui regni? Tanti fides fuit. Quinetiam cum Calecutii Rex iam victo pulsoque, offerret veterem fortunam et statum, ea lege si illos traderet, abnuit, fortiter professus, sceptrum et vitam eripi posse, fidem non posse. Hunc hominem barbarum ego dicam? solo et gente fortasse, animo non possum.

Solymanni Turcarum Imperatoris. Haud magis quam Solymannum Turcicum Principem, cuius classis, ducibus Luftibeio et Barbarossa, in Salentinos excenderat. Ibi castrum oppidum arcemque vicinam Hydrun ti, subito terrore in deditionem acceperant, incolis et ipso domino Mercurino salutem et libertatem pactis. Sed barbari, et praesertim navales socii, nihil pensi habentes, omne maleficium in ferre; et idoneae aetatis captivos, cum ipso Mercurino, ad classem deduxere. Luftibeius tamen, non dubia perfidiae infamia, ad minuendam, Mercurinum liberavit: ceteros paulo post ipse Solymannus, qui inter graviores curas, Corcyram Venetorum obsidens, audito rem parum bona fide cum Castrensibus gestam; ingenuo pudore perfusus, sta tim conquiri captivos omnes iussit, et in naves impositos, ad penates suos remitti. Ipsos quoque prae cipuos auctoressupplicio affecit, non hic tantum fidei amator et cultor.

Eiusd. Nam et in Pannonia cum Budam cepisset, metu vacuam. eiusque arcem oppugnaret, in qua Germanus miles, eiuqe praefectus Thomas Nadastus, curabant: ille quoque metu perfusus, colloqui cum hostibus coepit, et de arce dedendapacisci. Quod aegre Nadastus ferens, ipse plenus animi et constantiae, compescere conabatur, et diremptis colloquiis tormenta verti in hostem iubet. Enimuero hic illi ignavi ad scelus etiam versi, ipsum in vincula coniciunt, et frustra reclamante et minante, rebus corporibusque suis salvis, arcem dedunt.


page 146, image: s162

Intrant Barbari, isti exeunt, ut pacti erant: sed cum Nadastum vinctum reperissent, et rem, uti erat, ex ipso auditam, ad Imperatorem suum detulissent; ille perfidae ignaviae obiratus, statim immissis in abeuntes Ianizaris, omnes interfici iubet: ipsum Nadastum vinculis liberatum, et ad se ad ductum, laudat et liberali stipendio invitat, ac renuentem dimittit.

Francisci Regis Galliae. Claudamus inclito exemplo, quod magnus Rex Galliarum Franciscus nobis donet. Ille Carolum V. nostrum sola fide regis et sua fortuna nixum, in Belgas et turbidos tum Gandavenses properantem, sine copiis, poene sine comitibus, comiter et regaliter excepit, apud se habuit, deduxit. Sermones inter eos varii, et de pace etiam fuerunt, donando ducatu Mediolanensi (uti inie ctum erat) Carolo Regis filio. Sed cum Caesar iam apud suos, pacatique domestici motus essent; tardior in hanc rem videbatur, sive quia nec ante serio cogitasset. Tum igitur vapulare multorum sermonibus regia comitas, aut credulitas. Cur non hominem, in quo rerum omne momentum tenuisset? ecquando tam bella unquam occasio? aut insidiae aliquid aut et infamiae, pro tam spectabili utilitate. Subeundum fortiter fuisse. Saltem leges firmiores certioresque ei dixisset: nunc, quid nisi inanem gloriam apud vulgus, apud prudentiores risum quaesitum? Neque nesciit Franciscus: et in conventu procerum celebri, cum alia in purgationem sui dixit, tum haec ipsa in clausula: Etiamsi fi des toto orbe exularet, tamen Regibus tenendam esse, qui ea sola, et nullo metu, cogi adstringique possent. Notabile dictum, et res sic habet: nos alios Lex aut Poena coercet, Principes solus Pudor aut Fides.

Ioannis primi Regis Galliae. Quid claudam? Gallus rex alium eius gentis, et vetustiorem subicit, Ioannem I. qui ingenti clade ab Eduardo Walliae Principevictus, captusque in Angliam abductus fuit. Ibi quatuor annis in custodia liberiore habitus, ad suos rediit, certis conditionibus cum hoste depactus. Quae tamen cum graviores subditis viderentur, nec civitates Anglis dedendae, facile novum iugum praesidiumque admitterent; ipse placando hosti, et fidei testandae, iterum in Angliam traiecit, ibique ex morbo decessit. Clade accepta famosus, sed sic lata clarus, et fide clarissimus.

Philippi Landgravii Hassiae. Heroica vox est Philippi, Hassiae Landgravii, herois incliti et fortissimi: Man soll einen Fürsten kennen bey seiner strassen/ guter Müntz/vnd haltung beschehener zusage.


page 147, image: s163

Caroli V. Imp. Aeterna memoria, principe et Maiestate imperatoria digna vox erat Imp. Caroli V. ad Eccium et alios, qui contendebant iure, quo in Hussum et Hieronymum animadversum, etiam in Lutherum animadverti debere: Etiamsi, inquit, fides toto terrarum orbe exularet, tamen apud Imp. immaculata manebit.

Ferdinandiprimi Imperatoris. Quam bonae fidei etiam eius fuerit frater Ferdinandus Imp. placidissimus, ex sequentibus apparet. Cum veteranus quidam miles ab Imp. installationem sive investituram feudi promissi contenderet, et Consiliarii auctores Imp. exsisterent, ne tam amplum feu dum in militem conferret, sed aliis minus opulentis et copiosis bonis saciaret, respondit Imp. Si damnum aliquod contrahere debeam, melius et honestius est, ut bona mea, quam fides promissa iacturam faciant: FIDES SERVANDA EST. Anno 1548. cum Maximilianus II. filius eius, in absentia Philippi, qui a patre Carolo V. in Germaniam accersitus fuit, Hispaniam administrare deberet, et sese iam ad iter praepararet, Ferdinandus propria manu Maximiliano hanc instructionem dedit: 1. sacra et preces omnibus negotiis anteponito. 2. parasitis et adsentatoribus fidem non adhibeto. etiam apud amicos rationem rerum tuarum habeto, nec cuique omnia concredito. Nam nervi sapientiae sunt, non temere credere. 3. Nihil laboris aut curae remittito, ut quam primum patris tui sigillum et chirographa reluere possis. Inutilis enim est Dominus qui fidem datam violat, aut a praedecessorum suorum contractibus discedit.

Primislai Otocari Regis Boemi. PRIMISLAUS OTHOCARUS Rex Bohemiae Quintus sedentes et clementiam ipsius implorantes Borussos in clientelam suam recepit his verbis. Erwere ein Christlicher Rönig, derhalben wolte er ihnen tren vnd glauben halten.

CAP. IX. DE FOEDIFRAGIS.

SUMMARIA.

Ioannis Patriarchae. ALPHONSUS Arragoniae Rex cum accepisset Ioannem Patriarcham illum omnium bipedum nequissimum, ingenti cum


page 148, image: s164

exercitu Falerni esse, contra eum iter teten dit, atque in itinere perdifficiles ac confragosos tractus Sanseverinos, cum Paulum Teutonicum obviam habuisset, unum ex ducibus Patriarchae, illum cum exercitu fudit, cepitque, qua cladeperculsus Patriarcha a Rege inducias belli supplex petiit, et impetravit. Posthaec cum Iacobo Caudola recon ciliata amicitia coniunxit exercitum, atque immemor foederis et iurisiurandi adversus Regem nihil tale suspicantem, duplicato exercitu magnis continuisque itineribus contendit. Erat Rex in vico Iuliano rem divinam sollenniter ac devotissime de suo more rituque faciens. Siquidem natalis domini dies celebrabatur, cum ambos duces, ambos exercitus, haud procul abesse nuntiatur Regi. Ille vero rei divinae cultum gloriae ac vitae praeponens, non priusquam peractis sacrificiis capere arma militem iubet, et iam proelium utrinque initum erat. Certabant illi numero longe superiores, Regii vero virtute praestantiores, sed Dei optimi ac iustissimi auxilio Regii ipsi adiuti plures ex hostibus equos militesque cepisse, quamsarcinas amisisse memorantur. Rex Capuam se recepit, Patriarcha in Apulos recessit, ubi relicto proditoque a se Duce atque exercitu per mare Adriaticum navicula trepidus effugit.

Iustintani Imp. Saraceni foede ab obsidione Byzantii repulsi imperante Constantino Bogonato, et tempestate classe disiecta graviter ad flicti pacem postularunt, quae his conditionibus est transacta, ut in duciae in annos triginta essent, et Arabes, qui et Saraceni tributi nomine auri terna milia octo servos, totidemque equos egregios Byzantino Imperatori solverent. Iustinianus vero Pogonati successor delectis fortissimorum iuvenum triginta milibus, foedus rupit, et expeditionem in Arabes suscepit, causam rupti foederis praetexens, quod annui tributi moneta non Romanum signum, sed Arabicum haberet. Arabes in duciarum tabulis hasta suspensis et in vexilli speciem ante acies elatis, cum apud Imperatorem obtestationibus nihil proficerent, in proelium descendunt: in quo cum magna clade victus est Imperator, et turpi fuga cum paucis servatus, postea oborta seditione a suis est relegatus, et consiliariorum praecipui, qui ad illud facinus eum impulerant, publice combusti.

Aistulphi Regis Papiae. Gregorius III. Pontifex Romanus multa a Longobardis


page 149, image: s165

indigne passus, ad Pipinum Gallorum Regem confugit. a quo impetrato auxilio obsessum Aistulphum regem Papiae ad pacis conditiones postulandas coegit, quae fuere, ut Romanae sedi omnia quae occuparat restitueret. has conditiones post reditum Francorum servare recusavit: ideo cum maximo suo damno ipsi transcensis alpibus in Italiam rediere, et eum im parata facere coegerunt. Transacto hoc negotio non longe post ipse Aistulphus mortuus est, cui Desiderius successit. Is cum Romano Pontifice renouavit foedus: sed non multo post rupto foedere Romam obsedit. Pontifex diffisus rebus suis a Carolo magno Francorum Rege auxilium impetravit, qui cum valido exercitu contra Desiderium progressus illum vivum cepit, et Leodium Eburonum urbem relegavit regnumque Longobardorum ex usu victoriae prorsus delevit.

Uladislai Hungariae Reg. Ladislaus Polonorum et Hungarorum Rex, cum prospere ad Hemum montem contra Turcas conflixisset: Corambei Amurathis Turcarum Imperatoris primario duce capto suarum et hostilium vitium aequus aestimator ab ea victoria non iniquam pacem quaesivit. Ea vero Pontifici et Christianis Principibus nuntiata, tamquam intempestiva, inutilis atque indecora displicuit. Itaque Rex iuvenis adhortationeprincipum pacem violat, bellumque suscipit maiore quam antea apparatu, conatuque, retardabat tamen eum pudor igenitus adversus imminentem violandae pacis infamiam: sed legatus Pontisicis Romani ad illud bellum missus pronuntiavit, fidem nequaquam infidelibus Mahometanis esse servandam, quando ipse piaculum auctoritate Pontificia continuo esset deleturus. Ladislaus per hunc morem a fide data nequaquam Regio more discedens, inauspicato, moris castris ad Varnam pontici littoris urbem infesto exercitu penetravit. Quibus cognitis Amurathes Christianorum levitatem atque perfidiam gravissimis verbis detestatus, e Cilicia rediens magnis itin eribus ad Hellespontum traductis copiis septimis castris ad Varnam pervenit. Promoto in conspectum hostium exercitu, in aciem brevi est descensum. Ladislaus eo in proelio acerrime pugnans suffraginibus equi suc cisis corruit, atque ita trucidatus est. Eius interfecti caput lanceae praefixum, circumferentes sublato clamore nostrorum fugientium tergis institerunt. Legatus etiam, qui praelata cruce hortabatur,


page 150, image: s166

regia signa sequebatur, trucidatus est, multa cum contumelia onerantibus Barbaris, quod sacerdos contra ius gentium fidem violandam abrupta pace foede censuisset.

Rudolphi I. Imp. Rudolphus cui Gregorius VII. Imperii coronam hoc barbaro versu miserat:

Petra dedit Petro, Petrus diadema Rudolpho,

Quemque Henrico principes suffecerant, singulari Dei iudicio quoque periurii poenas persolvit. Nam dextra, qua fidem Henrico Imp. dederat, mutilatus, iussit ad se accersiri Episcopos, et primores suae conspirationis. Quibus praesentibus, adiata ad se dextra, sic ait: Recte mecum factum esse fateor, haec est manus, qua fidem ac iuris iurandi sacramentum praestiti domino meo Henrico: Vobis autem urgentibus toties tam infeliciter pugnavi contra illum, fidemque violavi: ideoque condignam accepi periurii mercedem. Videte an recta via me duxeritis. Ite ergo et implete Regivestro primam fidem. Nam ego ad patres ibo. Statimque Rudolphus obiit. Eo sublato alium pontificis iussu creabant Imp. Hermannum Saxonem Lucelburgi Comitem. Qui non absque Dei voluntate dum Castellum quoddam in Germania oppugnaret, a femina, quae ex arce grande saxum devoluit, occisusfuit.

CAP. X. DE FORMOSIS PRINCIPIBUS.

SUMMARIA.

Caroli M. Imp. CAROLUS Magnus Imperator elegantis fuit formae: caput habuit rotundum, vivos oculos, medio criter Longum nasum, canos in capite, hilarem vultum: sive stans, sive sedens, insignem prae se ferebat formam. Et quamvis collum densum,


page 151, image: s167

et breve, et venter magnus: tamen reliqua corporis proportio haec omnia compensavit.

Henrici I. Imp. Speciosa forma, quae vere decuit Regem, Imperator Henricus primus fuit praeditus. Nec solum speciosae fuit formae, sed et gratiae: ita ut et proptermaiestatem coleretur, et propter sormam diligeretur.

Conradi Imp. Conradus henrici IV. filius Imperatoris, extra virtutes re gias, decorae ac gratiosae formae, et procerae staturae fuit: omnibus amabilis, affabilis et humanus.

Friderici Barbarossae Imp. Fridericus Barbarossa Imperator, staturae fuit mediocris, ac potius oblongae quam brevis, robusti pectoris, corporis succulenti, et vividae formae, vultus gratiosi, barbam et pilos in capite rubros habuit.

Philippi Imp. Philippus Imp. staturae fuit mediocris, macilento quidem aliquantulum corpore: sed venusti vultus, et capillos flavos nabuit.

Cunradi IV. Imp. Conradus IV. Imperatoriuvenis formosissimus, hortatu Romani Pontificis decollatus est.

Alberti II. Imp. Albertus II. Imperator, in culpabilis fuit formae, vultus severi, sed gratiosi: procerae staturae, robusti corporis, elegantium membrorum: et in oris superiore labio mystacem, gentis more habuit.

Philippi Hispaniae Regis. Philippus Hispaniae Rex, Maximiliani Imperatoris filius, staturae fuit mediocris, vultu formosissimo, corpore vivido et eleganter composito.

Sigismundi Imp. Sigismundus Imperator, cum proceres triginta duos Pannoniae securi percussisset, quod regiae puellae fuissent adversati: inde vero et ipse caperetur, et viduae cuius maritum interfecerat, traditus esset: venusta oris mai estate et blanda otatione perfecit, ut evaderet captivitatem.

Othonis I. Imp. Otho I. Imperator, magno fuit corpore, quod regiam eius di gnitatem praecipue decuit: capillos habuit canos, prolixam barbam, et patrium habitum numquam in peregrinum convertit.

Carolomanni Regis Bavariae. Carolomannus Rex Bavariae, princeps fuit admodum victoriosus: qui et una cum patre, et suis etiam auspiciis, in regnis Sclavorum praeclarissima non sine triumpho bella gessit, terminos Imperii sui ampliavit singulari sollertia, nil nisi regium semper meditatus: corpori procero et forti praeditus, cui regia quoque maiestas in esse videbatur: eloquio blando, literis (ut ea ferebant tempora) satis eruditus, et inprimis Christianae religionis doctrinae deditus.


page 152, image: s168

Arnulphi Imp. Arnolphus Imperator ab optimatibus cum viderent Carolum Crassum viribus animi et corporis deficere, eleganti for ma praeditus, strenuus dux (licet illegitimo toro natus) toti Franciae Orientali praefectus, et ad Imperium Romanum quoque administrandum electus est.

Friderici Pulchri Imp. Fridericus Austriae Dux, Romanus etiam Rex creatus, vir elegans fuit, et statura procerus. Cuius forma Principe digna exstitit: Unde et cognomento Pulcher dictus est. Scribitur etiam quod formae elegantia omnes alios principes superarit.

De RUDOLPHO I. Imperatore scribitur, quod specie fuerit decora quae Regem decet, forma quadrata, capite haud magno, crinibus raris, naso aquilino: quod signum esse heroici animi perhibent Physici.

Ernesti Archiducis Austriae. Ernestus Archidux Austriae formosi ssimus Princeps fuit coniunctamque habuit cum forma auctoritatem quandam maiestaticam, ita quidemut omnibus rationibus dignus visus fuerit.

Matthiae I. Imp. In Matthia I. Imperatore forma cum probitate quodammodo certavit adeo ut dubitetur an formosior an probior fuerit.

CAP. XI. DE FORTITUDINE.

SUMMARIA.


page 153, image: s169

Henrici IV. Regis Galliae. NUNCIATUM erat Regi Galliae Henrico IV. Petrum Toletanum, Regis Hispaniae Legatum, in laratio Regis sui fuisse, cum per nuntios ad herum suum esset allatum, Galliae Regem laborare podagra, unde aulicos festi loquendi habuisse materiam, et scommate se dele ctasse: Ille igitur dicto silentio praeterit, ut sexta matutina in lupara adsit, Oratorem evocare iubet: Rex primo mane cubitu surgit, ebullione vinoque albo sumptis in ambulacrum abit, Legatumque advenientem laboriosa deambulatione et continuo colloquio ad horas quinque delassat, quem cum ita ad languorem dedisset, dimittit: ut a domesticis Regi nuntiatum, Oratorem deambulatione illa defessum decumbere: Oportet, (inquit Rex) Hispanos audire suum Oratorem loquentem de integro sanitatis meae statu, Galliae Regem non ita graviter podagra laborare, quos si belli taecdium non cepit, citius me in equum suscepero, quam illi in subicem pedaneum miserint pedem.

Friderici Barbarossae Imp. Friderico Barbarossa Imperatore pugnaturo adversus Mediolanenses, ab hoste equus eius confossus interiit. Hic infractae fortitudinis, pedes iniit in ponte Mediolanensipugnam, donec victoria potiretur.

Alberti II. Imp. Albertus II. Imperator, heros praeclarae fuit fortitudinis. Et nisi consumptus fuisset immatura morte (vix enim biennio Imperio praefuit) invicta sua fortitudine collapsum Imperium florentissimum reddidisset, et in pristinam dignitatem restaurasset. Quocumque iret, gladio semper accinctus erat, ut offendentem forte repellere posset.

Maximiliani I. Imp. Maximilinanus I. Imperator anno Christi 1477. apud Morinum contra Gallos pugnans, forti ssime se gessit: urgente enim necessitate descendit ab equo et pugnavit cum suis fortissime, ita ut victoria potiretur, Gallos prosterneret, et maximam sibi laudem fortitudinis compararet.


page 154, image: s170

Wilhelmi Ducis Brunsvvic. Guilielmus Dux Brunsuicensis, annosus Princeps, mortuus est anno Christi 1482. Hic fortissime in proeliis septem victorias reportavit, et numquam prostratus est.

Frid. Barbarossae Imp. Fridericus Barbarossa Imperator cum intelligeret Italiam totam in armis esse, summa celeritate exercitum in ulteriore ripa Abduae habebat: Germanus in citeriore. Cumque arbitrarentur Itali se tutos esse pro pter flume, ferociter provocabant Ger manos. In ipsum etiam Imperatorem convicia superibissime dicunt. Etsi flumen intumuerat, ut traii ci exercitus sine periculo non posset: tamen Fridericus impatiens contumeliae, ex ercitum asseruit, et flumini se primus committit. Ex emplum Imperatoris sequuntur primo equites, deinde et legiones. Non munierunt Itali castra, non in struxerunt aciem: quia loco se tutos fore putaverunt. Ita in imparatos facit subito impetum Fridericus, et totum exercitum Italicum fudit et fugat.

Ioannis Ducis Saxoniae. Ioannes dux Saxoniae, cum esset in exercitu Maximiliani Imperatoris, et oppugnaret Albam reglaem, egregium specimen fortitudinis edidit, et inter primos moenia ascendit. Erat illi autem robur corporis militare, et animus non solum natura fortis, sed etiam eo firmior, quia cum hon este viveret, protectus est Dei clypeo.

Henrici IV. Imp. Henricus IV. Imperator, princeps invictae fortitudinis, pu gnavit in acie citra omnem formidinem. Unde illum fortius multi pugnasse dicunt Marco Marcello et Iulio Caesare. Nam in sexaginta duobus proeliis fortitudinem suam evidentissime demonstravit.

Henrici Ducis Megapolitani. Henricus Princeps Megalopyrgensis cognomine Leo dictus: quod ob insignem fortitudinem, cum insectaretur hostes usque in Bohemiam, Albertum Ducem Austriae, et eius exercitum, suis militibus fugientibus, ille solus tamquam Leo perstitisset, et pugnavisset.

Othonic I. Imp. Admirandae fortitudinis exemplum praebuit Gallis, Otho I. Imperator, cum illi comminati essent, se du cturos in Germaniam tantum exercitum, quantus visus antea non fuisset. Ad quae respondisse Othonem ferunt, inanes eas comminationes parum decere sapientes Principes, cum constet, victoriam et eventum belli in manu Dei esse. Respondit et hoc quoque ducturum se in Galliam tot pileos stramine contgextos, quot numquam antea vidisset. Et ea de causa omnes in toto exercitu stramineos pileos ferebant, quos ad Lutetiam Parisiorum perduxit. Nam


page 155, image: s171

Hugo Princeps in Gallia captum tenebat Regem Gallorum, dominum suum: et idem statuit Galliam et Imperii quoque dignitatem sibi usurpare. Cepit hunc Otho in Parisiensi urbe, et liberatum Regem affinem suum Ludovicum in Galliae regnum restituit. Nupta erat Ludovico huic Othonis soror Gerberga.

Rudolphi I. Imp. Rudolphus Imperator, non magnum attulit robur ad Imperium, sed virtute praestabat: et quod pertenue tunc erat, multisque bellis afflictum Imperium, ita restituit, ut vicinis Regibus metum afferret.

Cunradi I. Imp. Conradus I. Imperator, vir strenuus, et re bellica exercitatus, animo corporeque validus, adeo ut plerisque timorem multis iniceret oboedientiam. Potentissimos enim suae aetatis Principes partim consilio ad amicitiam reduxit: partim ita compescuit, tantasque illis strages intulit, ut pacatum nancisceretur imperium.

Cunradi Ducis Francorum. Conradus Dux Francorum, qui duxit uxorem Luitgardam, filiam unicam Othonis I. Imp. vir domi militiaeque clarus fuit; et quod raro audacibus accidit, consilio prudensitam strenuus eques, quam bellicosus pedes.

Friderici Pulchri Imp. Fridericus Pulcher Caesar, et Dux Austriae, in ea pugna qua congressus est cum Ludovico Bavaro et captus, antequam caperetur, tam fortiter se in proelio defendit, ut ipse quin quaginta amplius sua manu milites confodisse perhibeatur. Est autem misere tum victus, cum fratre Henrico captus, et uterque in custodiam deductus.

Guntheri Imp. Giintherus Imperator in bellica fortitudine heros illustris simus, ubi sensisset Carolum IV. cum exercitu non procul a Francofurto recessisse, ipse eodem die quo fuerat elect us Imperator, vel ut potentiam Caroli minime pertimesceret: vel ut eius subsidia contemnere videretur, in derisionem militares ludos, ac congressiones hastarum, con cursionesque (Torneamentum a nostris dicitur) indixit. Sed Carolus virum bellicosum et fortem non ausus est aggredi.

Friderici I. Imp. Fridericus I. Imperator, cognitis rebellionibus et conspirationibus Italiae sub Alexandro III. Rom. Pontifice, Italiae bellum movere conatus est. Cum vero Brixiam pervenisset, Hartmannus eius loci Episcopus (insignishypocrita) qui Imperatori a se cretis fuit: dehorta batur eum a bello: persuasitque ei, consilio Papae in Turcas potius Christianae fidei hostes, inferendum esse bellum, quam in sanctissimum Patrem,


page 156, image: s172

atque homines Christianos: cum tamen ipsi sint omni Turca deteriores. Addiditque (proditor) Hierosolymam sanctam, cum tota promissionis terra, quam Conradus eius patruus armis ac sumptibus maximis olim subegerat, nunc rursus a Suldano occupari: precabatur, ut experiretur belli cae fortunae vires in pessimos Agarenos, et ut has terras cum suo exercitu iam denuo recuperaret. Pollicebatur quoque (fraudator ille) effecturum se ut ad expugnandum Soldanum Aegypti Regem, Rex Galliae auxiliares mitteret copias. Huius oratione Fridericus motus, adversus Turcas exercitum illum duxit, quem contra Pontificem et alios conspirationis socios conscripserat. Per Ungariam iter faciens, Constantinopolim venit: transmissisque copiis, oppida multa Turcis eripuit: inter quae fuere Philomenia et Iconium. Pervenitque in minorem Armeniam, et expugnabat omnia. Imo tanta fortuna utebatur, ut Soldanus ipse desperaret de toto suo Imperio. Tandem movebat Hierosolymam, et data paganis civibus vita, ex urbe eos cedere coegit. Potitus tum demum magnis in Ita lia victoriis, rationes Imperator habuit, quo pacto parta servaret a Turcis: et quae destructa erant, instauraret. Verum interea dum essent in Oriente, laboribus hic occupatus Alexander Pontifex, iniquissimus proditor, cum suis conspirationibus non cessabat sibi ab eo metuere, si victor in Italiam rediret. Operam igitur dedit Alexander omnibus modis, ut illum perderet. Misit pictorem, qui nesciente Imperatore, coloribus clam eius exprimeret faciem. Iussitque simulacrum illud sic depictum Soldano per secretum nuntium dari. literisque illum admonuit, ut si quietus vivere vellet, illum per insidias necaret. Suldanus acceptis his literis, cum expressa boni Imperatoris imagine: studuit maligno huic monstro gratificari, et se ulcisci de adversario. Sed occasio in castris aut conflictu numquam obtulit sese, ad explendam proditionem Pontificiam. Cum vero potitus Hierosolyma exercitum reduceret Caesar, securus partiebatur copias in suos ordines, ut eo commodius emensum iter remetiri possent. In Armenia autem, cum semel ex calore solis, atque itineris difficultate aestuaret, ac sudaret nimium: nihil esse periculi in ea nemorum solitudine ratus, cum paucis equitibus et suo sacellano ab exercitu discessit. Non admodum procul equo descendit, vestes parabat exuere: et ut ipse cum


page 157, image: s173

sacellano in amne lavaret, ad restinguendum corporis aestum equites iussit ab amne recedere. Ibique statim benignus Imperator equitibus ignorantibus, cum suo sacellano, ab insidiatoribus capiebatur, ac per nemora ducebatur ad Soldanum. Equites frustra exspectabant Imperatorem, quaerebant diligenter in alterum usque diem. Rumor ad exercitum venir cum esse demersum. Ingens omnibus erat tristitia, et fere ad integrum mensem in eo flumine illum quaerebant. Cum autem non reperirent, electis novem Ducibus domum redierunt. Imerpator ad Soldanum perductus simulavit se Imperatoris esse ostiarium. Soldanus de facie ex imagine a Pontifice accepta cognoscens eundem illum esse, iussit simulacrum eius proferri, ac literas a Pontifice missas coram eo legi. Imperator ad istam proditionem obstupefactus vidensque negationi non esse locum: fatebatur verum, et supplex misericordiam petiit. Soldanus autem postquam de rebus multis cum eo collocutus esset, atque intelligeret ex eius dictis et factis, virum esse optimum, in quo nullam virtutem desideraret bono principe dignam, et cuius prudentiam, candorem, fidem, et integritatem admiraretur: cogitavit se ex eius dimissione plurimum sibi gloriae et honoris comparaturum. Eum igitur postea accersivit, conditiones libertatis proposuit, atque ut numerata mulcta obsides daret, humaniter obtulit. Illumque tandem ea lege dimisit, ut secum foedera perpetuae pacis sanciret, ac numeraret millies centum ducatos: relinqueretque obsidis loco suum illic sacellanum, usque ad solutionem. Parabant inde pacti diplomata, itinerique se accinxit Imperator. Sacellanum itaque iubet bono esse animo: pollicebaturque se non quieturum, donec missa pecunia eum liberatum ac reducem videret in Germania. Suldanus ergo Imperatorem muneribus ornavit, viatico prospexit, 34. equis et certis militibus Brixiam usque deduxit, ibique substitit. Haec omnia pertulit Imperator animo fortissimo, et dissimulavit interim contra Romanum Pontificem privatam iniuriam.

Caroli V. Imp. Carolus V. Imperator, in aetatis suae flore deuovit se pro salute Reip. Christianae cum Francisco florentissimo Galliarum Rege, Rege inquam gravissimo, robusto et praepotenti, membrorumque et annorum viribus longe se superiore ad duellum et singulare (si provocaretur) certamen venturum.


page 158, image: s174

Septem conditionibus oblatis, ut in mari, vel terra, vel flumine, in equo, vel pedibus, colle vel planicie, cum eo de iustitia bellorum et Galliae Cisalpinae Burgundiaeque Dynasticae pignore interse duo decertarent, DEUM iudicem corpora duorum Regum nan ciscerentur in victoria armorum, sine publicae salutis detrimento, aut alterius humani sanguinis profusione: quadraginta dierum ad deliberandum concessis induciis, ter contestatus, se pacem, pacem, pacem Christianorum, non bellum flagitare et exposcere.

Eiusdem. Carolus V. Imperator primus in agmine suo semper fuit: nonnumquam quindecim horas, nonnumquam diutius in equo armatus continue residens. Postquam acies instruxerat ille, se in fronte sui agminis constituit. Audacissimus fuit in omnibus expeditionibus suis, sic ut mortem plane contem nere videretur. Ita se ad omnia pericula impanidum offerebat, ut nusquam ad hombardarum ictus caput in clinaret, nusquam pedem moveret, nusquam expallesceret. Et tamen cum armabatur laminis, thoracibusque ferreis, initio inter armandum paululum horrebat corpus, ac toto vultu albescebat, quasi pavescens. Sed cum armatus, et loricatus, et galeatus erat, iam nullus leo illo erat fortior aut animosior minusque aliquid expavescens.

Henrici I. Imp. Henrieus I. Imp. admirandae fortitudinis Princeps, contra Hungaros pugnaturus, etsi detineretur vehementer adversa valetudine: attamen equo circum milites et castra vectus, animose adhortatus est, ut fortiter hostes adorirentur: ac victoriam belli consecutus est.

Demosthenis Cappadocis. Cum Caesarea Cappadociae a Sapore Persarum Rege obsideretur, quidam captivus medicus, hostilis truculentiae impatiens, infirmum urbis locum demonstravit, per quem ingressi Persae in omnes promiscue saevierunt. Civium vero dux Demosthenes audito tumultu propere equum conscendit, quo niam desperatis rebus urbe exce den dum putavit. Sed dum exitum quaerit, in confertam hostium turbam incidit, qui eum ut vivum caperent, circum steterunt. Ille adacto in eos equo, gladio, quem tenebat, acriter dimicans, quamplurimos prostravit: et vi patefacta via, feliciter urbe elapsus, eorum manus effugit.

Bardae Scleri. Imperante Ioanne Ztmisca, Byzantii, Rossi et Scythae collecto trecentorum millium exercits Thraciam


page 159, image: s175

depopulati sunt: ad versus quos Bardas Sclerus, vir strenuus et egregie fortis missus est: qui cum parte hostilis exercitus, quem in insidias praecipitarat, prospere conflixit. Eo successu elatus, cum ceteris copiis iusta acie pugnare non detrectavit: quem cum in medio conflictu suis adequitantem, et voce factisque ad rem strenue gerendam eos cohortantem; Scytha quidam proceritate corporis prae ceteris conspicuus cum vidisset, citato gressu in eum irruit, acrique imperu gladium in caput vibravit, irrito tamen ictu, quia galeam penetrare non potuit. At Sclerus tanta vi in capue Scythae gladium impegit, ut barbarum in duas partes dissecarit: quo potentis dextrae ictu attoniti Scythae fugae statim se mandarunt, et Graeci insigni victoria potiti sunt.

Equitis Norvegii. Cum Haraldus, ultimus ex Anglica prosapia, Britanniae Rex, ad Norvegienses iuxta Vylandum flumen castra habentes, profectus: pontem, quo flumen iungebatur, transire vellet: quidam ex Norvegiensium castris miles Anglos repentino impetu pontem accurrentes conspicatus, in primum pontis aditum statim progreditur, ut Anglos transitu prohiberet. Primos itaque qui ad pontem ad currerant, caedit, aut loco deturbat: sequentes ab accessu deterret: Angli eius audacia stupefacti, et graviter indignati, quod unus totius exercitus impetum sisteret, dolo ac insidiis aggressi sunt, quem vi superare non poterant. Erat pons ligneus, in cuius medio male iunctis asseribus, ruinae satis amplae patebant. Hoc ab illis animadverso, dum alii Norvegiensem in pugna occupatum tenent: unus sub ponte lintre clam vectus, telo inguina perfodit, atque hoc demum pacto vir egregius a nemine adiutus, et hostium multitudine oppressus cadit.

Friderici Barbarossae. Cum Fridericus Barbarossa ad bellum Hierosolymitanum exercitum duxit, inter viros egregios, quos multos habuit, fuit Alemannus corpore ingenti et invicto robore, qui non procul ab Iconio populares suos longe intervallo secutus, equumloro trahebat ex itinere fatigatum. Hunc circiter quinquaginta Mahometani viri fortissimi suis stationibus evagati, eum adorti, sagittis undique petierunt. Ille lato scuto protectus hostium impetum securus elusit et contempsit. At unus ceteris audacior concitato equo comminus cum co manus conseruit, et vibrato in eius caputgladio,


page 160, image: s176

interfi cere tentavit: sed irritus fuit conatus. Ast Alemannus hostilis equi anteriores pedes amputavit, et repetito ictu ensem in medium Persae caput ita impegit, ut eo in duas partes dissecto etiam iumenti tergum, discisso ephippio vulneraret Id egregium facinus ceteri Persae conspicati, non amplius Alemannum lacessere, et eius iter remorari ausi sunt, sed retro unde venerant abiere. Ille vero nihil accelerato gradu iter prosecutus ad castra suorum incolumis pervenit.

Duorum iuvenum Picardorum. In praelio ad Nicopolim a Sigismundo Hungariae Rege contra Baiazetem infeliciter gesto, cum Galli, qui primi agminis decus depoposcerant refugientibus Asappis, in quos acrem impressionem fecerant, a Sanzachis reflexis cornibus circumventi essent, et nullo patente ad Hungaros effugio fortissime, ne inulti caderent, dimicarent: duo nobiles adolescentes, e Picardia oriundi, bis per transversam hostium aciem cum multa eorum caede equos adegerunt. Tandem vero certatim omnibus in eos irruentibus constantissime proeliantes occubuere.

Arturi Regis Britanni. His non inferior videtur Rex Britanniae Arturus, qui coacto ex ercitu Saxonibus, Scotis et Pictis in proelio occurens, gladio suo solus quadringentos septuaginta mactaverit: unde ceteri tam admirando fortitudinis facto stupefacti ac territi in foedam fugam conversi sint, principibus et prima riis ex hostili exercitu necatis.

Henrici IV. Regis Angliae. Henricus quartus Rex Angliae, cum animi et corporis fortitudinem in multis proeliis ostenderit, praecipue in eo, quod contra Comites Scaffordiensem et Vigorniensem coniuratos non procul a Salpia feliciter confecit, in quo sex et tri ginta hostes sua manu confodisse fertur.

Vegeti Norwegi Regis. Olo Vegetus Norvegiorum Regis filius adolescens, tantum cane comitatus Gunnonem latronem cum omnibussuis occidit: duodecim pugiles Regis uno in conflictu confecit: septuaginta Reges maritimis proeliis sustulit: Ringoni Sueciae Regi militans Danorum classem superavit.

Georgii Scanderbegi. Georgium Castriotum Scanderbechum supra duo hominum milha, barbarorumque praesertim diversis in proeliis sua manu interfecisse memoriae proditum est: quando singulis tantum ictibus, singulos qui congressi essent, conficere esset solitus, quod praegrandi ponderosoque acinace tam valide periteque uteretur, quo medios hostes ad umbilicum


page 161, image: s177

proscindere, et transversos dividere soleret, et saepe per cervices brachiorum artus facile detruncaret, tam egregie dimicando ita suos ad pugnam accendit, ut in triginta proeliis contra Turcas semper victor cuaserit.

Alphonsi Regis Arragon. Illud quoque in obsidione Massiliae admirabile exstitit, quod ex Insula Pomatia quae ad tria ferme milia passuum eontra Massiliam sita est saxa tormentaria mille quingentorum pondo ad urbem vel ultra etiam urbem iecerit. Alphonsus Rex Arragoniae catenam portus amplissimam hoste invito ac renitente perfregit.

Eiusd. Gerborum Insulam, quam putamus Lotophagitem antiquitus dictam, ingenti admodum classe, Alphonsus Arragoniae Rex obsederat, et ne ulla incolis auxilii spes reliqua esset, pontem, qui continentem coniungebat desecuit, turribusque munivit Quo facto relinquebatur Alphonso nihil nisi ut levi momento insulam populatus rediret victor et voti compos. Cum interim ab Oferio Tunicensium Rege literae in hanc fere sententiam deferuntur: Rex Regi salutem. Scimus ô Alphonse te maiori animo esse, quam ut Gerborum populatione contentus decedas. Idcirco decrevimus ad re confestim accedere, et facie, quod aiunt, ad faciem intueri. Credimus interea minime recessurum, quoniam fugere longe a magnanimo alienum est. Vale. Alphonsus his literis acceptis, oblata occasione maioris gloriae, decrevit contenta Insula barbarum exspectare. At ille rempori advenit, et quidem cum centum millium ferme armatorum exercitu, castraque ad ia ctum teli contra pontem et tuirim, quam nostri milites tenebant, locavit, tormentis, telis, clamoribus nostros continuo lacessens. Constituerat Alphonsus postero die collatis signis cernere. Ceterum ardor militum ut plerumque sit, continere diutius nequivit, ponte transmisso in continontem eruperunt ac profligarunt barbaros, nec proculfuitquin Regem etiam ipsum caperent, qui a propinquis et necessariis quibusdam suis in equum allevatus, inter nostrorum militum manus propemodum apprehensus effugit. Qui vero Regem tutati fuerunt, quoniam fugae locus non fuit, ad unum omnes trucidati sunt ante Regis pedes, praetorium captum direptumque, tormenta aenea et ferrea omnia confracta, signa militaria pleraque ablata, inaestimabilis atque omnis generis praeda ex victoria relata.


page 162, image: s178

???Erat in Samnio Rex Arragoniae Alponsus haud procul Boviano, cum subito affertur hostes adventare ac iam prope esse, quo nuntio capere arma milites iussit atque hostibus obviam contendere, et iam ad tria milia passuum processerat, instructus, armatusque, tandem in campis apertis iuxta Troiam in conspectu hostium consedit. Stabant omnes loco edito ad proelium et ipsi parati instructique. Ceterum Rex consulto haud movebat, quo hostes in aequum pelliceret ad pugnam. Illi vero numero fidentes quo sane praestare videbantur, et colle descendunt, mag noque impetu pugnam incipiunt. Tum Regem exclamasse his auribus fertur: O milites victoria nostra est, ostendens etiam a qua acie, a quoque loco victoria oriretur. Mox et ipse inter primos concitatissime in hostem ferebatur. Credores fortunam praesidem bellorum adesse Regi, qui tam exiguo momento hostes viros fortissimos fuderit fugaveritque, et in portam usque civitatis persecutus plurimos ceperit, non nullos etiam in fossam urbis praecipites egerit. Regiorum vero non nulli hostibus mixti urbem introire, qui ex porta altera ad Regem incolumes redierunt.

Eiusd. Cum aliquando navali proelio Rex Alphonsus desperatis rebus, posset ex onerariis navibus in triremium suarum classem facile evad ere: etenim praefectus illarum Ioannes Esernitanus, vir strentius (qui profecto semper Regis voluntatem ac nutum observabat) voluit tamen in trirem es descendere. Sed ex navi sua primus in hostium navem transiliit, seque dedidit, ratus id, quod postea effectu probatum est, eius iam capti auctoritatem, ad sociorum salutem, et liberationem plurimum valituram.

Eiusd. Cum Beneventanae arcis praefectus de arcis deditione suspensus dubiusque adhuc esset, Alphonsum re cognita statim Beneventum advenisse accepimus, atque in arcem, ubi validum inerat praesidium, transmisso ponte in troiisse, obstupe factum vero praefe ctum Regis audacia, et arcem et se eum praesidio ultro dedisse.

Eiusd. Erat Beneventi Alphonsus Rex Arragoniae, cumque accepisset suos milites ex castello Bovalengo, quo irrupersant expulsos esse, propere accurrisse tradunt, scalasque suis manibus apprehensas in fossam oppidi devoluisse, equitibus equo desilire iussis, et scalas ascendere, quo facto receptum oppidum et direptum esse. Conspiraverunt Hungari adversus


page 163, image: s179

Sigismundum armatique regiam intraverant, aut capturi Regem, aut si id non succederet occisuri, quos ut ad se irrumpentes cognovit, ac cepto pugione in medium progressus, Ecquis, inquit, vestrum manus in me iniciet, aut quidnam feci, quod me Regem vestrum occidere vultis, prodeat e vobis, si quis auder, et cum me solosolus congrediatur. Ea voce et audacia obstupuerunt coniurati, et sibi quisque timens abiere.

Alberti marchionis Brandeb. In co bello, quod adversus Norimbergenses, anno abhinc sexto Albertus Marchio Brandenburgensis eximie gessit, Gra venburgum ab eo multa vi oppugnatum est. id oppidum in valle iacet XX. milibus passuum a Norimberga muro ac fossa munitum. In quo praeter oppidanos quingenti milites praesidio inerant. Oppugnatio quatuor diu ersis locis coepta est. Albertus sibi eam oppidi partem elegit, qua murus altior et fossa profundior fuit. Insultu facto ab ea parte, qua oppidum captum est, secundus ex omnibus ipse murum ascendit, in oppidum veroprimus descendit. Circumventus ab oppidanis tamdiu pug nam sustinuit, quamvis in se unum multi concurrissent, donec alii pugnantes, decretis sibi murorum partibus superatis, suppetias tulerunt, oppidum captum direptumque est, feminis nulla vis illata.

Alphonsi Arragon. Regis. In obsidione neapolitana cum audisset Petrum fratrem, Rex Arragoniae Alphonsus, quem propter singulares animi et corporis dotes supra fraternum affectum diligebat, saxo tormentario ictum occubuisse, ut viseret maturavit, exanimem multis piisque cum lacrimis exosculatus, mox in arcem quam Oui vocant, tantisper efferendum curavit, donec iusto apparatu regio, quod postea secit persolvere licetet. Dein ad exercitum reversus, iam Petri interitu vehementissime consternatum forti admodum, oratione erexit illum ac confirmavit. Rursum ad amicos et Petri socios absentes consolatorias Epistolas scripsit, quas qui legit, quem Philosophum non contemnat? uno itaque et eodem tempore piissimi fratris, et fortissimi Imperatoris munus obisse satis constat.

Eiusd. Scimus Alphonsum hortatu ac precibus Eugenii Pontificis expeditionem Piceni qui a Francisco Sphortia potentissimo ac praestanti ssimo copiatum ductore ten eretur, in stituisse. Atque inde tandem Dei optimi maximi benignitate Sphortiam


page 164, image: s180

ipsum expulisse, et Pontifici Ecclesiaeque recuperatam provinciam restituisse. Cumque ex una et irem altera urbs e teceptis ob gratitudinem ultro a Pontifice offerretur Regi, illas ingenti animo repudiasse, non se qui dem quaestus, sed Dei et Ecclesiae gratia, expeditionem illam susce pisse.

Eiusd. Stabat in ripa Vulturni fluminis Alphonsus Arragoniae Rex, quo traicienti exercitui adiumento esset, cum equiti cuidam Butardo nomine ex acie Rudolphi Perusini aeque vi pertracto, ac prope absorpto, uti opern ferrent, inclamavit. Cumque vero neminem suppetias ferre intueretur, ipsemet concitato equo in rapidissimum flumen opis ferendae gratia se coniecit, quem subsecutus cum esset Ennerus Gavaca ipsum Butardum semianimem retulere, repensumque in pedes plurimam aquam evomere coegere, quem igne refocillatum extersumque et inde Regis vestibus amictum, vivisicatum denique aiunt, Arragoniam, Arragoniam exclamasse.

Eiusd. Posteaquam a Philippo Genuenses desciverunt, in Alphonsum quae in portu Veneris adhuc esset, nullo praesidio, nisi admodum paucis regiis equitibus munitum, quique et annonae inopia tentaretur, ex peditionem eos destinasse, aiunt. Quod cum Rex accepisset, ex arce in oppidum confestim descendisse, paratum una cum paucis suis sociis a Genuensium conatu, urbem obstinatissime defendere, appulsa interim onerariam Regis navi cum commeatu Genuenses a proposito de stitisse.

Eiusd. Classis Genuensium quam demitatam Alphonsi munimenta, abiisse ferunt, apud Pontiam Insulam se continuit, ibique triremium classem, quibus aucta Neapolim rediret, e Genua exspectabat. Cumque et advenisse iam, et Neapolim maturare Rex accepisset, suas et ipse triremes obviam misit, repperit, fugavit, cepit, combussit.

Sigismundi Imp. Sigismundus Imperator cum esset in Italia, audissetque patres Bafileae coactos Eugenium papam summo pontificatu deponere statuisse, quamvis podagra laboraret itineri se commisit, tantaque celeritate advectus est, ut ante in Concilio sit visus, quam eo venturus audiretur, Neque enim bono principi tolerabile videbatur Ecclesiam quam se auctore ad consensionem et pacem Constantiensis Synodus reduxisset, Basiliensis denuo rescinderet.


page 165, image: s181

Rudolphi I. Imp. Rudolphus I. Imperator cum prope Moretum, paulo audacius ut solebat, in hostem progrederetur, ab equo hasta perfosso deii ciebatur dirumque aliquandiu proelium pedes susti nebat. cum autem hostium multitudine se obrutum videret, egregiumque in credibilis sui roboris et magnanimitatispecimen dedisset, armatus in lacum vicinum intrepidus prosiluit, et arrepto palo tam diu sese retinuit, donec ab Hermanno Waldeccio adiutus, Friburgum Nurthonumdeduceretur: inde in Burg undiam du cendi, in castra venisse dicuntur, Philippi pulchri Gallorum regis Legati, qui nisi abiret, Regem cum exercitu venturum, minarentur: Quibus Rudophus, Veniat, inquit, Rex, nos hic adventum eius praestolabimur, atque ita excipiemus, ut non saltitandi, aut restis ducendae casusa nos hic desidere videat, nequetam facile est arma in manibus habentibus leges dicere. Admonitus deinde commeatum paucorum dierum superesse, et si diutius illic maneat famem militi liman dam, non minus animose quam facete, respondet: victores se hostium commeatu potituros, victosvitque hostes cibum praebituros; sunt qui urgentevictus difficultate Caesarem, ut suis exemplo esset, eruta ex vicino agro rapa comedisse ferant. Quae quidem fortitudo Rudolphi omni laude digna est. Et constat Ruldophum ex 14. Conflictibus victoriam reportasse, ita ut Reip. non utilis tantum, sed prope necessarius fuerit. Nisi enim tantae fortitudinis heros fuisset, ex paruis initiis non ad tantum potentiae fastigium pervenisset.

CAP. XII. DE FOR TUNA.

SUMMARIUM.

Alphonsi Regis Arragoniae. LUPUS Simoninus Durreae Dominus per id temporis Neapoli proregem agens, cum per nuntium Regi Arragoniae Alphonoso absenti significasset navem alteram ex dua bus quas in star montium Rex aedificaverat, nautarum negligentia deflagrasse, respondit: Secire se eam navim quamlibet


page 166, image: s182

magnam atque magnifi cam, paucis tamen post annis, aut labe, aut teredine perituram fuisse. Proinde secum aequo animo, si sapit, ferat infortunium.

CAPUT XIII. DE TRATERNITATE.

SUMMARIUM.

Ioannis et Friderici ducum Saxoniae. FRidericus et Ioannes Duces Saxoniae, fratres, in tanta vixerunt amicitia et concordia, ut una primum in edem domo conhabitarent, ac mutuus inter eos esset amor: qui in eorum senecta, in utriusque periculis, et gravissimis deliberationibus, etiam crevit. De arcanis rebus omnibus inter se deliberabant: omnia in Rep. communic atis sententiis constituebant. Ac inter exempla fraternae concordiae et amicitiae, hi duo fratres merito celebrantur. Sed acceperunt ipsi quoque a patre Ernesto, et patruo Alberto, simile exemplum. Inter quos licet etiam opes eorum maiores erant, et maior vitae dissimilitudo: tamen nulla inter eos discordia orta est.

CAP. XIV. DE FRAUDE.

SUMMARIUM.

Pseudo Friderici Imp. IN candia et simplici Germania, exstitit PSEUDOFRIDERI CUS, tempore Rudolphi Habspurgensis Imperatoris, qui verum se Fridericum diceret, mortuum ante plures annos. Obsidebat tum Rudolphus Colmariam, sed haud vane territus, quod impostor ille in Germania nostra in feriore magnas sibi vires, nobiles, urbesque adiungeret; soluta obsidione, Rheno prono desoendit, et quasi veneraturus veterem Augustum accessit. Sed eius compos, interrogatum quis, unde, quare hic esset, igne in oppido Witzlaria combussit.


page 167, image: s183

Pseudo Voldemari March. Post in ea dem Germania nobilis impostura circa Marchio nem Brandeburgensem VOLDEMARUM evenit. Is ante annos triginta et unum amissus, sive mortuus peregre erat: cum Rudolphus Saxoniae Dux dispicit, qua via Ludovicum Bavarum Ludovici Augusti Filium Principatu Brandeburgensi pellere posset. Componit fabularn, ipse inquam, eins poeta et actor, nam molitorern quendam secreto habitum, omnibus notis insignibusque ar??? et assu instru ctum, ad verum illum Marchionem, producit tandem in scoenam atque ecce populares, desiderio et moreplebis, accurrunt, se et sua, plerique arces et oppida etiam tradunt: Resistentes, partim Saxonis copiis, partim Oaroli Bohemi, qui Imp. a quibusdam designatus, ad debitionem coguntur. Ipsi Bavati, et auxiliares eorum Palatini, varia fortuna certant, et grandi uno proelio vincuntur: capto Rudolpho Palatino Rhenensi, cum LXXIX. e nobilitate equestri. Denique triennio toto elusit, aut potius illusit ille molitot: donec captus tandem ignem ipse, infamiam fautores eius subierunt.

Peseudo Balduini. Sedin vicina etiam nostra et socia Flandria factum, omnia dicta adaequat aut superat. Fuit Balduinus Octauns Flandriae Hannoniaeque Comes, et idem grandi ausu progressuque Orientis sive Byzantii Imperator. Dum illie resgerit, in proelio contra Bulgaros cadit: nec ambigua res erat, donecis, inquam, vulgaret fingeretque post annos XX. reducem et rediuivum se Balduinum esse. Impulsus a nobilium quibusdam creditur; et aetas, forma, astus, atque etiam audacia aderant ad sallendum. Igitur, rebus in Hannonia motis, in Flandriam ipsam cum hac fama venit: et rara quadam oris gravitate, commemoratione hominum rerumque priorum, stemmatis totius notitia, etiam sagaces cautosque inducit. Desciscunt et adhaerent passim, fastidio etiam et contemptu feminei imperii: quod Ioanna id temporis, Balduini filia, rebus praesidebat. Quin ipsa profligata, et propemodum in Querceto oppido intercepta, praesidium et refugium ad regem Ludovicum Octavum Galliae habuit: qui subvenit, sed cum prius a senatu Ioannae examinatus inquisitusque planus ille esset. Eius enim


page 168, image: s184

Praeses sic dixit, rogavitque: Tu quocumque nomine appellandus, si te verum Balduinum iactas, cur Orientis magnum imperium deseruisti, ad hoc minus properasti? Cur apud notos atque optime de te meritos duces ac cives, mortem simulasti, vitam dissimulasti? Quae commenti causa aut merces/ An numquid ii oderant? etiam num resument, si verus es Augustus. Obnoxii semper subditi fuerunt, atque utinam illi domino esse possint? Quid ad nos potissimum venisti, tot lustra non visus, nisi ut inter ignotos ignotus falleres? Viginti anni iam sunt a morte illius, quem te dicis: quibus tenebris, et qua causa, tam curiose te occuluisti, sic ut nec aura famae de te spiraverit? Passi multa mala fuimus, et id ob te mortuum: mederi una voce, uno scripto poteras, vivo: cum non feceris, ego, etiamsi vivis, vivum te habebo: Impietas tua non meretur: abi ingrate a patria, cuius caritatem exuisti; a civibus, quos oblivione sepelisti. Dixerat Quaesitor: at ille mirum qua confi dentia et ex ipsa fidem praestruens: Domi, inquit, inclementiores cives, quam foris hostes, repperi. Tu me Flandria, mater et altrix reicis, quem Graecia, Macedonia, Thra cia advenam excepit, coluit: ipsa Barbaria, maiestatem verita, servavit. At enim, ubi delitu? audite, et casuum humanorum misere scite, si quid tamen humani in pectoribus istishabetis. Captus proelio ad Hadrianopolim a Bulgaris, ab iisdem in custodia habeor, satis lenta et remissa: usque eo ut effugium etiam patuerit, et animo isto ac Deo ducibus me liberarim. Cum ad meos propero vagus et erro, in alios barbaros incido, ignaros fortunae meae, et ab iis in Asiam trahor ac vendor. Heu miseriam! pudet; sed vos narrare cogitis: Syri me habent, et in ergastulum resticum damnant. Ego Balduinus, Comes, Imperator, qua manu sceptra tenui, rastra tra ctavi, plures per annos: donec a Germanis mercatoribus casu transeuntibus, quibus me aperui, pretio liberarer. Ii me domum remiserunt: vos expellitis? in grati, immemores veterum beneficiorum, quibus avi vestri, patres, etiam tu atque ille, a me affecti estis. En senium et hanc canitiem, quo reservati sumus? post tot fluctus scopulum repperi, ubi portum putabam: ipsa mea filia, mea Ioanna, patrem non agnoscit, ne comitem agnoscat. Haec et plura oportune disserens, magnitudinem suam vel fallaciam tuebatur: vario animorum meru, et plerisque ad illum inclinatis. Adeo ut


page 169, image: s185

nobiliumpopulariumque bona pars statim adhaeresceret, comitem et Augustum salutaret; donec te iam in praecipiti, Ioanna ad Ludovicum Regem supplices Legatos mitteret, ut Balduini, avunculi quoque sui, magnam san ctamque memoriam, ab impuri nebulonis contage tueretur. Suscepit negotium Rex, diem homini dicit: venit ille magno comitatu, solitaque fiducia et fastu. Vestis erat purpurea, alba in manu virga, barba promissa, a qua vulgo peregrinus Longobardus vocabatur: sistirque se Regi, Peronae, Ille orditur, suc cinctus nobilitate et Senatu: Flandria in fide et clientela mea est, ne mireris tehuc vocatum; quod more et iure, non ambirtione autusurpatione factum. Sive iniuria afficeris, a me vin dicandus es; sive afficis, puniri debes. Utinam Deus et caelites facerent, ut tu sis ille Balduinus, mihi avunculus, amitinae meae pater, nec uno nomine Galliae meae illigatus. Utinam! inquam. Sed famae tot annorum, tam constanri, quid faciam? Illa te iugulat. Credere me abnuis, et unus tot milibus contradicis: sed fidem ex genere humano tollis, si consensui mortalium non ultra credimus. Tamen effare, faveo si quid habes quo famam redarguas, quo Balduinum te asseras, quo veterem meum cognatum, aut potius parentem a mortuis restituas. Si ille es, breviter ad haec respondere, et statim, potes. Quaero, Tene pater meus Flandriae Comitem dixerit, iura dederit? quo teste, loco, tempore, ritu? Baltheone te et insigni militari donarit/ Quae mulier ex Francica nobilitate, quo conciliante, quo auspice, loco, coetu nupserit? Quid haeres? haec ignorare de se verus Balduinus non potest: Ista rex: tamen audacia illa, velut deprehensa, haerebat, et spatium cogitandi, recolligendique sui petebat. Inde pro impostore haberi, et contremptim dimitti: dimitti tamen; quia sub fide publica venisset. Nec diu post in Burgundia captus, ab equite gentis Chastenaiae, Ioannae offertur: quae convictum confessumque, ut dicunt, laqueo strangulavit. Non tamen sine plebeulae rumoribus, quae patrem ab improba filia in ligno suspensum, tunc et diu postea disserebat.

Pseudo Alphonsi. Nonne consimile in Hispania, cum Alphonsus Arragoniae Rex esset, iuven is, et undecennis, matre gubernante? supervenit qui se Alphonsum veterem adfirmaret, ante annos viginti et octo ad Fragam caesum. Pro colore adferebat, taedio se rerum humanarum in Asiam et Terram sanctam ivisse,


page 170, image: s186

illic bella pro Deo et religione pugnasse, redisse ad suos culpis expiatis. Cur spernerent, et puero ac mulierculae potius adhaerescerent. Moverat multos, res turbaturus haud dubie, nisi Caesaraugustae captus laqueo gulam fregisset.

Pseudo Mustafae. Taedium iure vereor in paribus ausis et eventis: qui tamen duos Mustafas sileam, in turcarum imperio, ut nec id sit a scoenicis his ludis immune. Prior fuit, Muratis secundi principatu, DUSMIS; sed qui se Mustafam diceret Baiazitisprimi silium, quem fama et res erat, infelici illo proelio cum Temirlanco periisse, ubi et pater eius captus. At enim post annos viginti duos iste se sufficit; et fiaudes, ac turbas Murati miscet. quas turbas? tantas, ut Begi, Bassae, et primorum plerique ad eum deficerent, ipsi Christianorum Principes foedus inirent, et Byzqantii Imperator. Denique pr triennium Muratem sic exercet, ut in certum imperii et vitae faceret: donec ad Lopadium lacum collatis castris (et Murates ipse aderat) arte quam viribus magis vincitur, et transfugiis paulatim nudatur. Iuit ad hanc rem commentum callidum Legarorum, quos Byzantium uno tempore, ad foedus et societatem, Ipse et Murates miserant Sed Muratis irriti dimissi, illius impertraverant: cum tamen Murataei, cursim praevenientes, audaci astu spargunt, sese voti compotes; et Graecos a se stare. Quod creditum sparsumque in utrisque castris, multos Mustafae detractos Murari iunxit. Denique fugit ille, sed retrahitur, et Hadrianopoli ad pinnam muri laqueo suspenditur.

Pseudo Mustafae. Alter Mustafa, miri et novi commenti res est, sed ab alieno impulsu, et in alterius, ut putabatur, fructum. Ne grave sit me diducere paullum, quae faciunt ad gravem illum nobis hostem. Soleimanno, maximo inter Turcarum Principes, duae uxores fuerunt, et ex iis liberi: altera Bosphorana, e qua Mustafas; altera Roxolana, e qua isti quatuor, Mahomtes, Selymus, Baiazites, Giangir. Sed omnes hos aetate et gratia apud militem Mustafas anteibat; nec dubium illius imperium, si id exspectare, quam habere maluisset Pater sane eum suspectum nimiae spei interfecit. Iam e quatuor illis Mahometes obierat; et mox item Giangir: duo competitores supererant, e qurbus Selymum fata et pater promovebant, Baiazitom mater, mirifice in eum prona. Frustra maritum


page 171, image: s187

aliquoties tentaverat, vult fraudem, etfortunam. Itaque re cum filio collata, visum illis initium res novandi per falsum Mustafum facere, ad cuius nomen et gratiam miles facile concurreret: ipsi deinde eo in rem suam uterentur. Reperiunt iuvenem audacia et facie idoneum, instruunt, et dimittunt. Personam sumit et agit, venit in Thraciae loca, quae Valachiam, et Moldaviam spectant, ubi equitum copia, et qui plerique vivo nuper Mustafae addicti. Ibi clanculum, et quasi timide se ostendit, comites, qui aderant, mussitant Mustafam esse; fuga elapsum a patre, et alium ab amicis substitutum, qui interfectus pro ipso esset, incuria, necserio agnitum, aut inspectum. Id argumentum fabulae erat, ad quam spectandam agendamque statim concursus. Veniebant et ii, qui oculis suis Mustafam interfectum videranti: sed vel fulli volebant, ut locus esset si non recipiendi Mustafae, saltem vindicandi. Iam poene exercitus erant: sed Sangiacci trepidi rem ad Soleimannum referunt, qui fraudis certus eos acerbe increpat. Quid ita initiis non obstitissent? vel nunc facerent, aut iram ac poenam a se exspectarent. Mittere se Pertavvum Bassam, cum validis fidisque copiis, sed melius gratiusque fore, si ii, quod neglectum est, sarciant, et igenem nondum validum exstinguant. Sangiacci iis monitis minisque excitati advigilant, concurrunt; adventantes reprimunt, manus iam factas dissipant, et spargunt; nihil reliqui sibi ad diligentiam faciunt, ut fidem et operam suam Domino probent. Tamen Bassa supervenit: nec res adhuc Mustafae satis validae aut constitutae erant. Itaque a praesenti metu fluctuare multi incipiunt, dilabi alii et transfugere, donec desertus miser cum praecipusis ministrorum in manus venit. Vivus trahitur Byzantium, examinatur, nihil celat: cura iam non de illo puniendo (quod statim factum) sed de filio patrem subit. Hocne illum ausum, in tam recenti Mustafae infelici exemplo? dolor non ab impietate solum erat, sed ab impudentia et temeritate ira. Et iam magnum aliquid parabat: sed mater filium non deserit, callida mulier et mariti sui diu potens. Venit et rem faretur, excusat et deprecatur. Quid enim magni miri, inquit, si in patrem (non enim in te, ne cogita) aliquid


page 172, image: s188

molitus est, non tam ambitu, quam metu impulsus? Leges sive fata nostrae gentis sunt, unum non imperare solum, sedvivere: et exordium novi Principatus est, fraternum parricidium. Quid inquam mirum igitur, si fugere triste, et extremum hoc voluit? si vitam prorogare? Natura impellimur, et te consule. Hic scopus huius conatus fuit, miseratione, si consideras, quam ira dignioris. Tu illam da, cui? filio; cui? et mihi uxori. Nam certum non supervivere illi, et in uno duos occides. Quamdiu autem datur? me miseram, instant fata, et in tuasenis anima adolescentis illius spirat, et mea. Movit intimum senile pectus et concussit mulier: dat veniam, sed ea lege, ut filius se videat, et ipse eam petat. Ergo advocatur, et a matre quoque excitatur iam secura ut tuto veniat. Venit, sed cum in aditu paterni hospitii est (extra urbem conveniebant, nec temere filii patre vivo in ipsam intrant) ecce milites, qui descendentem ex equo tradere pugionem et gladium iubent. Id in aliis de more fiebat sed conscientia stimulante omnia timet, et multus in oculis Mustafas uterque erat. Mater tamen dat animos, quae de industria ad ianuam exspectat, et per fenestram linteo obductamhortatur intrepide pergat, viam omnem ase praemunitam. Accedit ad manum patris, petit veniam, et accipit, monitus magis, quam castigatus. Atque ut plenam fidem reconciliationis faceret, potum de more gentis iussit offerri: sed nec hunc sine metu bibit, venenum suspectans; donec pater ex eodem poculo haustu ducto, omni eum iureliberavit.

CAPUT XV. DE FRUGALITATE.

SUMMARIUM.

Alphonsi Arragoniae Regis. EQUITI cuidam prodigo, quippe cui nulla pecunia esset satis, et ab Alphonso Arragoniae Rege quottidie multa postulanti dixisse tandem fertur, Amice si tibi plura dare in dies perrexero, citius me pauperem, quam te divitem effecero. Hoc enim perinde esse, ac si piscinam perforatam implere quispiam contendat.


page 173, image: s189

CAP. XVI. DE FUCO.

SUMMARIUM.

Alphonsi Regis Arragoniae. PARANTEM Regem Alphonsum triumphalem currum inscendere, non defuerunt qui admonerent, ut triumphantium morevultum minio illineret, quibus respondisse fertur: minium Bachho soli convenire, qui non solum triumphi, sed vini etiam repertor exstitisset.

CAP. XVII. DE FURTO.

SUMMARIA.

Maximiliani II. Imp. MAXIMILIANI II. Imp. Furtum cuiusdam senecionis magnus patronus excusaturus, quod ab avaro et ditissimo regulam VIII. florenorum, egestate summa coactus, alienasset, respon dit: se videri factum exigui damni, ideo se necoffenso sumptum laturum: veruntamen seni quem ad eam aetatem operis suis et labore tantum acquirere piguisset, quando alias non diu esset superfuturus, in poenam, duorum obolorum funiculum imperaturum.

Alphonsi Arragoniae Regis. Laudare eum magnoperesolebat Alphonsus, quicumque fugientibus hostibusargenteum pontem exstruendum dixisset.

CAP. XVIII. DE FUGIENDIS REBUS.

SUMMARIUM.

Matthia I. Regis Hungariae. FREQUENS sermo Matthiae I. Regis Hungariae erat, tria inter cetera non esse oblectabilia, recoctum ius, amicum reconciliatum et barbatam mulierem. In recocto iure


page 174, image: s190

aliquid insipi dum, in amico reconciliato quiddam veteris inimicitiae inesse, in barbata autem muliere, quis non aliquid virilitatis esse diiudicat? Est enim naturae contrarium, audaciae virilis in scelere inii ciens suspicionem.

CAP. XIX. DE GENERIS NOBILITATE et obscuritate.

SUMMARIA.

Alphonsi Regis Arragoniae. CUM Calaciam obsideret Alphonsus Rex Arragoniae, erant in corona ducum atque procerum Nicolai Piciniviri magnae virtutis, partim videlicet animi magnitudinem, partim rei militaris peritiam, partim auctoritatem, partim res prae clarissime gestas enarraqntium, in quibus exortus est Picinomastix quidam, qui primum quod genere obscurus foret, utpote Lanionis filius, eaque ipsa propalam dicerent. Tum Rex hebulonis illius impudentiam inique ferens, Egomedius si dius malo, inquit, Nicolaus essemacellarii filius, quam aliquot re gum, qui Europam in colunt, et filius et haeres: gloriae enim genus haudquaquam officoere, quin potius praecipuam esse laudem existimo, ut possit se quisque ut Poeta dixit, Tollere humo, victorque virum volitare per ora.

Ludovici XII. Regis Galliae. Rogabant Lascaris et Robertellus Ludovicum XII Regam Galliae, ut susciperet causam Benedicti Scaligeri adversus Venetos, qui Veronam aliaque oppida Scaligeris extorsissent. Atille vetere versu respondit: Non sibi his esse opus, qui pro divitiis titulos et tumulos domum avorum ostentare soliti sint.

CAP. XX. DE GENTIS ODIO.

SUMMARIUM.

Caroli Quinti Imp. HISPANIS quibusdam aulicis aliquan do petentibus, ut Carolus V. Germanos, satellites et alios ex aula dimitteret: idque fine modourgentibus, convocari Germanos iuber.


page 175, image: s191

His vultu ad severitatem composito, indicat Hispanorum petitionem, et, venite, inquit, ego etiam sum Germanus: abeamus ex aula, ne illis deinceps molesti simus: et abire se ostendit: Germani satellites, et alii alacres sequuntur. sed Hispanis ad pedes Caroli abiectis, ac ut maneret, ut veniam stultitiae suae daret, suppliciter petentibus restitit ac ignovit.

CAP. XXI. DE GLORIA.

SUMMARIUM.

Alphonsi, Regis Hungariae. SENEX quidam male sobrius Alphonso Arragoniae Regi obviam factus. Cum dixisset, lac senis vinum esse. Paruo igitur, inquit, tuum tibi constat alimentum, paruo et video Bac chi laetitia, verum haec seni. Ad comites autem conversus, Regum, inquit, cibus est gloria, quam nobis non pecunia, sed sudoribus dii vendere consueverunt.

CAP. XXII. DE GLORIA SCELERE QUAESITA.

SUMMARIA.

Gabrinii Funduli. GABRINIUS Fundulus Cremonensium tyrannus, cum Mediolani propter immania flagitia securi subderetur, hortareturque ut patratorum scelerumsperata a Deovenia ritepaenitere vellet: indignabun dus respon dit, se iurre belli factorum haudquaquam paenitere, sed maxime dolere, quod conceptum semel facinus non patrasset: quod erat eiusmodi, Sigismundum Imperatorem et Romanum Pontificem Balthasarem Cossam in summama celeberrimae turris coronam invitatos in subiectum forum provoluere cogitarat, sub vitae vero exitum, cum de facto gloriari non posset, voluntatem faciendi praedicabat, seque omisisse praeclaram male agendi occasionem dolebat.

Damiani Acroceraunii. Acroceraunii agrestes serique homines, qui Chimeram montem incolunt, cum apud ea loca Solymannus Turcarum Imperator haberet castra, immane consilium susceperunt


page 176, image: s192

ipsius tabernaculi noctu invadendi, concitante eos Damiano quodam latronum duce, nec reformidabant ullum vel certe necis periculum latrones, ut inusitati facin oris gloria potirentur, si longe maximum terrarum orbis Imperatorem iu tabernaculo semisopitum, et frustra tot custodiis confisum occiderent. Sed ad id audendum facinus paratis fortuna defuit. Nam Dux ipse Damianus, e notis rupibus delapsus ad explorandum praetorii situm, et circumiectae stationis formam, a vigilibus praetorianis conspectus, comprehensusque, et per tormenta detectis quas parabat insidiis, iussu Imperatoris beluae captae modo discerptus est. Mox emissis in rupes Asapis et Acanzis ipsius socii magna ex parte trucidati.

CAP. XXIII. DE GLORIAE CUPIDITATE..

SUMMARIUM.

Magnus Sfortia. MAGNUS Sfortia naturali instinctu ad magna aspirans excitabatur die noctuque ad magnorum ducum nomen, qui tum bellica virtute provecti ad ingentes opes ac imperia pervenerant: adeo ut in corona cum aliquid bello praeclare gestum nuntiaretur, commoto veluti animo suspiraret, ut pote qui honesta aemulatione inductus felicitati corum haud mediocriter invideret.

CAP. XXIV. DE GRATIA PRINCIPUM EXOSA.

SUMMARIA.

Ingerrami Marrignii. INGERRAMIS Marrignius gratia apud Philippum cognomento pulchrum, Franciae regem adeo valuit, ut postpositis vel e regio stemmate regulis belli et pacis munia obiret, et quo vellet, regis animum impelleret: sed mortuo demum


page 177, image: s193

Rege Crolus Valesius, Regis propinquus ei litem peculatus intentavit, tantumque effecit, ut Senatus Parisiensis iudicio et sententia damnaretur, latronumque more furca suspenderetur.

Ioannis Montacuti. Iohannes Montacutus filius Girardi Maleti Seecretarii regii ex quoti diana consuetudine Regi Carolo VI. intimus aerarii praefectus, et magister aulae affectus est. qua dignitate ita abusus est, ut non solum regulis, ceterisque aulicis, sed ipsi etiam Regi domino suo imperaret, qui a Rege aliquid impetrare cupiebant, eo inter cessore utebantur, sed gliscente in eum et sensim crescente invidia principum, qui eum oderunt, hortatu, peculatus accusatus et convictus capite poenas luit.

Hugonum Spanseriorum. Duo Hugones Spenserii, pater et filius, tanta apud Regem Eduardum secundum gratia pollebant, ut eius animum quocumque vellent inclinarent, belli pacisque munia obirent, omnia denique pro arbitrio nemine contradicere auso, regerent et administrarent: sed eorum potentia omnibus invisa coegit Isabellam et Eduardum filium arma capere, ut suam dignitatem et auctoritatem, quam in administrando regno habere debeant, assererent, eo quidem eventu, ut omnes Reguli et proceres Reginae filiique eius partes sequerentur. Rex eo facto attonitus cum Spenseritis trepide in Walliam profugit, Bristolli oppidi custodia Hugoni seniori demandat iuniore secum assumpto in arcem Brygorthinam clam se subducit. At Regina ingentes trahens copias Bristollium cum filio pervenit, et oppidum acriter oppugnat, oppidani causae Reginae faventes incolumitarem pacti se atque urbem cum arce dedidêre. eo ipso die senior Hugo furore populi captus, ac extra oppidum per longum spatium equorum caudis attractus suspendio vitam finiit: Corpus a plebe dilaceratur, capur cervicibus abscissum palo affigitur. et Hugo iunior cum Rege captus Herefordiam ubi Regina tunc erat, perducitur, ac per totam civitatem multo cum probro et conviciis tra luctus, post acerbissimos cruciatus publice necatur.

Tangaribartini Hispani. Tangaribartinus Hispani nautae filius tantum sibi auctoritatis ac divitiarum comparavit, ut cuncta prope consiliis suis apud Campsonem Gaurium, Aegypti Syriaeque Sulthanum administraret, et ad Baiazetem Turcarum


page 178, image: s194

Imperatorem Senatumque Venetum missus gravissimarum legaticnum munere fungeretur: ad extremum autem invidia atuqe aemulatione procerum gradu pulsus, et in carcerem coniectus in pedore atque compedibus exspiravit.

Hebraimi Bassae. Habraimus Bassa a pueritia cum Solymanno Imperatore educatus, et in lelitiis habitus, ad tantum demum dignitatis, honoris et gratiae culmen evectus est, ut sine eo nihil in aula gereretur; ipse solus omnia moderari, ut communicasse cum eo imperium Solymannus videretur: sed oborta invidia apud dominum proditionis insimulatus, et fere convictus, cum in cubiculo somnum caperet, a lictore ipsius Solymanni iussu iugulatus est.

CAPUT. XXV. DE GRATITUDINE PRINCIPUM.

SUMMARIA.

Alphonsi Regis Arragoniae. CUM Alphonsus Rex Arragoniae victoriae compos de Iscla oppido diis gratias acturus ad littus ubi templum exstat Mariae virginis traiceret, Scapha nimio pondere regiorum pressa subedit, rege usque ad vada ima dilapso nauta penitus ignaro. Cumque ope Caietani cuiusdam ab imo redditus fundo mox sese collegisset, dixisset fertur, non paru magna constare, tum adiutori ipsi ultimae sortis homuncioni salarium annuum constituit, pariter et filiabus quinque dotem dedit.

Eiusd. Lupo Simonino quod eius opera in bello Neapolitano viginti annos fideliter pariter ac fortiter usus esset, id quod magnanimum et generosum appetere intellig ebat, summos quosque honores novosque et amplissimos magistratus ei Rex Alphonsus contulit. Siquidem eum proregem, aut si mavis, praesidem Siciliae, similiter et in toto regno Neapolitano, quod antea nulli alii contigerat, fecit, seque alterum appellari


page 179, image: s195

iussit, exemplo uti ego arbitror Alexandri in Ephestionem, gratitudine qui dem et officio neminem unquam se vincere passus est.

Philippi Mediolanensium Ducis. Philippus ille inclitus Mediolanensium Dux cum foedera inter se et Regem Alphonsum inita, sese forsita neglexisse animadverteret, ac proinde indignatum Regem atque immutatum: Statuit ad eum certos Oratores mittere Guarnerum Castilionem Iurisconsultum, Franciscum Laudrianum, et Antonium Pisaurensem, qui videlicet, ipsius mentem ac propositum scrutarentur, simul et conditiones inter Regem et Ducem ipsum in Gallia conventas, a quibus Rex liber et solutus, Ducis culpa videretur, denuo confirmare ac renovare summopere anniterentur. Hi vero cum hac de re argutissimam orationem habuissent, Rex Philippi suspicione, timoreque deprehenso, primum illos bono animo esse iussit, dein se eodem animo atque observantia in Philippi patrem, qua fuerit olim, cum ab illo digrederetur, esse respondit. nec posse unquam Philippi errata, simodo aliqua sunt, se a proposito semel suscepto deicere, placere sibi conditiones et foedera eadem illa perpetuo fore. Quoniam beneficia eius erga se perpetua essent, et perire neutiquam possent, quippe quae velut redivius quottidie sibi obversarentur ante oculos suaequemet voluntatis se nuntium allaturum fuisse Mediolanum, si iter bellis usquequaque infestum non esset, bellum praeterea Neapolitanum non tanta pertinacia gessisse, quod regna alia sibi deesse viderentur, sed ut captum pacatumque Philippo benefactori, in aliquam beneficiorum compensationem traderet, certe ut ostenderet se non minorem voluntatem in tribuendo, quam Philippo in conferendo habuisse. Itaque non solum pacta olim conventa firma et inviolata perstare Philippo referri, sed regnum Neapolitanum etiam deferri ultro iussisse.

Alberti Landgravii Thuringiae. Albertus Landgravius Thuringiae, plurima beneficia contulit in Ioannem Marchionem Brandeburgensem: quae ipse memoria minime delevit. Sed cum adversus filios Fridericum et Theodoricum, pro Misnia consequenda, gereret acre bellum, gratissimus exstitit. Auxiliatus est enim: et aliquoties victus, armis exutus, et propemodum sua ditione pulsus, nihilominus gratitudinem Alberto praestitit. Et effecit etiam, ut alii principes adversus filios cum patre pugnarent.


page 180, image: s196

Friderici II. Imp. Fridericus II. Impeerat. ob praeclaram et fideliter sibi na vatam operam a Friderico Duce Austriae, anno Christi 1225. ut illi exhiberet summam gratitudinem, ipsum Regem creavit Austriae et omnibus privilegiis et dignitatibus, quibus Reges opus habent, consueta sollennitate decoravit. Sed cum infamem postea, et Rege indignam vitam ageret, Regali dignitate iterum privatus est.

Gregorii V. Pontif. Gregorius V. Rom. Pontifex Dux Saxoniae prius fuerat, et consanguineus Othonis III. Imperatoris: ut Orthoni III. Imperatori et Germanis qui ipsum eiectum ex Pontificia sede apud Romam restituerant, gratus esset, et perpetuum symbolum gratitudinis ederet, novam fecit cum Caesare Othone de eligendo a Germanis proceribus In peratore sanctionem et formulam, ut haec electio perpetuo Germanis maneret, et ut e suo corpore Caesarem designarent: quae ad hoc usque nostrum aevum permanet. Fertur hanc ordinationem incidisse in annum humanae redemptionis millesimum primum.

Sigismundi Imp. Sigismundus Rom. Imperator, ut gratitudinem praestaret viduae Hungaricae, quae illi vitam conservaverat, filium suum primogenitum illi dedit maritum. Et ut gratus esset Comiti Ciliae, qui ipsum occulto susceperat hospitio dum fugisset Hungaros, eius primogenitam filiam praeter spem parentis duxit uxorem, nomine Barbaram.

Friderici I. Imp. Fridericus I. Imperator, gratissimus Princeps exstitit erga Eginonem Episcopum Curiensem: hunc enim ob varia et multiplicia fidelia praestita beneficia, creavit primum Principem episcopatus Curiensis.

Eginonis Episcopi. Idem Egino Episcopus Curiensis, ut gratus esset beneficiis quae Fridericus I. Imperator in ipsum contulerat, Friderico Duci Sueviae, Friderici I. Imperatoris filio: Curvalensem ditionem illi, in praesentia Henrici VI. Imperatoris, militari beneficio seu feudo contulit.

Friderici Electoris Palat. Fridericus Comes Palatinus Rheni, et Elector Princeps, qui vixit anno Christi 1462. ut Cancellario suo Matthiae Ramingensi, viro literis et eloquentia praestantissimo, qui plurimos labores pro eo pertulerat, se beneficum et gratum exhiberet, iuvit, ut principio reciperetur in Canonicum Ecclesiae Spirensis. Postea Ioanne resignante Episcopatum, promovit ipsum eo, ut crearetur Episcopus Spirensis. Quam dignitatem felicissime administravit.


page 181, image: s197

CAPUT. XXVI. DE GRAVITATE.

SUMMARIUM.

Caroli Magni. CAROLUM Magnum etiam raro risisse legimus. nec quidquam ab eius ore, nisi grave, et insigni sobrietate definitum, et sapientiae sale conditum, excidebat.

CAPUT. XXVII. DE GRBERNATIONE REI PUBLICAE deposita.

SUMMARIA.

Rachisii Longobardorum Regis. RACHISIUS Longobardorum Rex post multa egregia bello facta, omnia terrena, fluxa, caduca et incerta perspiciens, deposita regali dignitate, una cum filiis habitum monachalem suscepit, et Coenobie se inclusit.

Michaelis Rangabis Imp. Constantinopol. Michael Rangabis, Constantinopolitanus Imperator, cum male a suis pugnatum contra Bulgaros audiisset, et de Leonis electione nuntium accepisset: deposita purpura monasterio se abdi dit, suo aemulo Regni habenas facile concedens, quod tam aerumnosam et periculis plenam reip. administrationem cerneret, cum non amplius biennio summae rerum praefuisset.

Michaelis Paphlagonis Imp. Constantinop. Michael Paphlago, Constantinop. etiam Imperator, post subactos Bulgaros et administratum Imperium per septennium, despecta regia auctoritate in monasterium


page 182, image: s198

suburbanum ase exstructum secessit, ibique purpura, ceterisque imperii insignibus abiectis raso capillo sacris initiatus est. Eius facti aemulus in eodem imperio Isaacus Comnenus fuit. Postquam enim biennium regnavit, et Constantium Ducam Imperatorem esse designatum rescivit, fastidita rei pub. administratione, quod nimis multa et gravia pericula crearet, raso capillo et aspera lacerna sumpta in Monasterium se contulit, et ibi reliquum vitae cursum exegit.

Lotharii Imp. Lotharius Imp. filius Ludovici Pii taedio rerum humanarum, quod post patris frata in varias difficultates inciderat, relicta rei pub. administratione monasticam vitam professus est, in qua ad obitum usque perseueravit.

Cadonaladi Regis Britan. Cadonaladus Rex Britanniae, et Inas occiduorum Saxonum Rex, rerum politicarum taedio affecti, regia dignitate deposita, Romam profecti solitariam vitam professi sunt.

Alphonsi II. Regis Neapolitani. Alphonisus II. Neqpolitanus post magnam gloriam variis inbellis partam, audito Gallorum, qui in ipsius perniciem a Ludovico Sphortia acciti fuerant, in italiam adventu: anxiis curis agitatus, et neg otiorum mole oppressus regno se adbicavit, et in contubernium sacerdotum se contulit, ibique usque ad wextremum vitae spiritum perseueravit.

Amidei Ducis Allobrogum. Amidaeus Allobrogum Princeps, taedio etiam publicarum rerum affectus, tradita filiis administratione, in abdita et nemorosa loca Eremitarum more secessit.

Badoarii Ducis Veneti. Badoarius Dux Venetus, cum aliquandiu reip. praefuisset, taedio rerum humanarum se dignitate abdicavit, monasticam vitam secutus.

Caroli V. Imp. Carolus V. Imperator Romanorum, cum fortunam sibi adversam, post multas e tribus mundi partibus victorias adeptas cerneret, tradita filio Philippo regnorum omnium, quibus potiebatur, administratione, privatam vitam in sacerdotum contubernio delegit, in eoque animi decreto, dum mortali aura fruitus est, constans et firmus non sine multorum admiratione permansit.


page 183, image: s199