01/2011 Reinhard Gruhl markup
text typed - structural tagging completed - no semantic tagging - no spell check - no orthographical standardization
image: as001OLAI BORRICHII DISSERTATIONES ACADEMICAE DE POETIS, Publicis Disputationibus, in Regio Hafniensi Lyceo, assertae. Ab Anno 1676. ad Annum 1681. Nunc iterum evulgatae. [gap: illustration] ANNO 1683. FRANCOFVRTI, Pro Sacrae Regiae Majestatis Daniae ac Norvagiae Librario DANIELE PAULLI Excudit Joann. Georgius Drullmann.
image: as002Censura.
Dissertationes hae Academicae de Poetis, studio Nobilissimi Collegae, D. D. Olai Borrichii in piblicum emissae, ut nihil habent sanctionibus Legum adversum; ita plura, in lectione Poetarum sagaciter pervestigatae, diserte monita, ingenue expressa.
Hafnia 8. Maji, Anni M DC LXXXII.
Bartolus Bartholin, Facult. Philos. Decanus.
image: as003Illustrissimo et Excellentissimo DOMINO, DN. FRIDERICO, COMITI AB AHLEFELD, Langeland et Rixingen, Baroni in Moersburg, Gravensteinii, utriusque Saegardiae, Balgardiae et Viltnussi Domino, Equiti Ordinis Elephantini, Sacras Reg. Majestat. Danias et Norvegiae Cancellario Magno, Consiliario intimo, in Collegio Status et an Cancellariae Praesidi, in Ducatibus Schlesvici et Holsatiae Regio Vicario, Gubernatori atque Praefecto Steinburgi atque Dithmarsiae Australis; Patrono Regiae Academiae Hafniensis gratiosissimo FELICITER.
image: as004
Illustrissime et Excellentissime DOMINE,PAtere facilis, quod ab omni aevo passae sunt magnae animae, praesentiam illustrium Poetarum: permitte, ut cum per diversa temporum, et locorum aliena virtutes tuas, et fulgentissimas animi Heroici dotes nequierint versu colere, et Poetarum coelo inferre, assistant hīc pulvinaribus Tuis venerabundi, geniique sui in Orbe terrarum adhuc florentis reliquias florentissimo nomini Ahlefeldino submisse devoveant. Gloriosum erit cineri eorundem, ab eruditionis omnigenae Principe (quanquam in virtutibus
image: as005Tuis id minimum,) animari iterum, et cum Assyriis Phoenicibus nova sperare secula; gloriosum perennitati famae tuae, his etiam comitibus peragrare Orbem, quorum laudes tot aevis duravere, et durabunt. Africanus Scipio, ille Romani Imperii Stator, Ennio Poeta ita usus est familiariter, ut corpus quoque ejus ab obitu in sepulcrum Scipionum receperit, magno honoratae amicitiae argumento. Quanti fecerit Poetas Alexander Magnus, etiam ad tumulum Achillis suspirio declaravit. Sed haec ut exploratissima transco, et illacrymabilium illorum ante Agamemnona Heroum fortunam miseror, qui per injuriam temporum caruere hoc munere, quod tibi debent Arctoae Musae, ut henefico Maecenati, ut indefesso Atlanti, cujus humeris fata literarum nostrarum, AUGUSTI jussu, sustinentur, atque ut diutissime et prosperrime sustinentur, ex animo precor, desidero
Florentissimo Nomini Ahlefeldino aeternum devotus
Olaus Borrichius.
image: as006Conversio ad Poetas, quorum nomina in hoc scripto attinguntur.
ILlustres Musarum animae, queis scandere Pindum,
Ingeniumque metro pascere cura fuit;
Seu vos Elysius tenet inter jubila campus,
Seu Jovis in gremio nectaris unda rigat;
Seu peregrinanti nondum hoc exīstis ab Orbe,
Venaque adhuc venā fervidiore micat;
Si vacat, huc oculos, huc paulum advertite mentes,
Et faciles, nisi jam diriguere, manus.
Parva mora est; speculum Vobis hīc sistitur, in quo
Vestra iterum facies conspicienda patet;
Non perfecta quidem, quis enim nisi Phoebus id ausit?
Umbra sed horridulo deproperata stylo;
Quā tamen inspectā, Vos internodcitis omnes,
Atque iterum in Scenam Spiritus ille redit:
Spiritus aethereum quo quondam hilarāstis Olympum,
Et Grajae et Latiae, quo caluere Deae;
image: as007
Quo super Atlantem, super aequora, transque supremum
Caucason aerium corripuistis iter:
Accipite ingenuam, me suspendente, tabellam,
Inque illā Aonium dinumerate genus;
Et si quid mereor, mecum cognoscite dotes
Unius ingentis, Pallade teste, Viri,
Multa Sophocleo qui gessit digna cothurno,
Multaque Pindaricis enumeranda modis.
Ille est, excelsum cui primo in limine nomen
Additur, et cujus luce coruscat opus,
Ille est, qui dudum virtutibus altus avitis,
In patriam meritis altius ire parat.
Quod prius ad solium regnantis Osiridis Hermes,
Quod catus ad Trojae moenia Nestor erat;
Quod rebus dubiis Ithacensis Homericus olim;
Quod Gallo nuper Richeliana toga;
Illud in Heroā florens Ahlefeldius Aulā est,
Illoque Arctoum nomine fulcit ebur:
In proavis quondam redivivus Scipio castra
Rexit, et hostili sanguine tinxit agros,
image: as008
Ipse sed AEneae propior, regit agmina curis,
Et solio Domini nobile robur adest:
Prospicit in longum, quo sese inimica datura est
Machina, quo frangas Marte, diu ante monet,
Par moli, seu bella vocent, seu pacifer Orbis
Fel Mahumetano destinet omne gregi.
Hunc vestrum Antiqui Vates agnoscite Ulyssem,
Hunc Oxenstirnum, Richeliumque Novi:
Laudatis passim; um Parmenione Zamolxin,
Harpagus est aliis, Timoleonque labor.
Splendet Aristides Vos propter, et ipse Pericles,
Et suus est Curiis, Fabriciisque locus.
Nusquam grandis abest Fabius, nusquam Cato, nusquam
Narses, et grandi cum Stilicone Numa.
Et si quando oculos ad nostrum vertitis aevum.
Olivares plectris materia esse solet;
Nec manet intactus Vulsejus in Orbe Britanno,
Nec Granvellani nomina clara silent;
Sed quod in his magnum, quod in his supereminet, illud
Ecce! Ahlefeldino clauditur omne sinu.
image: as009Candide, et incorrupte Lector,
SIstuntur hīc benevolo conspectui tuo Dissertationes quaedam Academicae, superioribus annis in Regio hoc Lyceo, in gratiam studiosae juventutis a me evulgatae; quas cum Sosii nostri identidem desiderarent, ut in unum collectae opusculum, aliorum quoque extra has provincias invitarent oculos, parui tandem ardenti eorundem desiderio, non spe ullā laureolae in hoc mustaceo quaerendae, sed eo duntaxat consilio, ut quibus otium non est vastum illum Poetarum latifundium adeundi, censendique, hīc in parvā velut imagine praecipuos intuerentur, et eorum merita mecum recognoscerent. Adjunxissem tum mea qualiacunque varii argumenti poemata, tum quoque [gap: Greek word(s)] de Carmine Epico, ex sententiā Aristotelis, nisi Martio hoc seculo Chaoniis illis columbis tutius esset interquiescere. Non erit tamen ab re, pauca hīc ex iis decerpere, quae ante plures annos de epopoeiā Aristotelicā publice docui.
Equidem visus est pluribus doctis Stagirites in Poetice suā vicisse se ipsum, et in caeteris quidem operibus egisse magnifice, in hac paene divine; neque id fortassis injuriā, ita enim totum hoc negotium pervidit, et, quantum ex scripto ejus, quod adhuc durat, colligitur, animo complexus est, ut nihil judicio ejus aestimari soleat argutius, subtiliusque. Sed nimirum ita arctis limitibus jus Poeseos Epicae circumscripsit, ita circumcidit pennas liberrimi alioquim spiritus Vatum, ut appareat commentatio ejus similis illustri et specioso aedificio, sed in quo nemo propter con clavium angustias velit habitare. Enim vero hanc legem promulgat,
image: as010id unice conandum germano Epico, ut imitetur; et imitetur duntaxat actionem unam, totam perfectam, illustrem, verisimilem, initio, medio, et fine constantem: Hoc epos ita contexendum monet, ut in animis lectorum admirationem relinquat dulcedine mixtam, quod [gap: Greek word(s)] . Metam operis constituit n docendis illustribus et Principibus Viris; ceu credibile est, ad magnificas, et laudabiles Heroum actiones imitandas. Reliquos poematis Epici colores in episodia conjicit, et quoties in arcto res est, Deum advocat e machinā. Quae omnia si in genuino carmine Epico stricte observanda sint, vix in totā Hellade aut Latio duo veri Epici numerabuntur. Et Homerus, opinor, quodammodo unus erit in Graeciā, in Italiā Maro unus; in Marone tamen asserendo frustra fortassis sudabitur.
Atque ut inde exordiamur, officium Poetae Epici, judice Aristotele, non est canere actionem, quae vere gesta sit, sed quae fieri, et quomodo fieri possit; docet enim Historicum narrare ea, quae facta sint, Poetam qualia fieri potuerint, ita tamen, ut semper custodiatur verisimile. Verum hoc pacto, nullum propemodum fidei Christianae caput, nullum, quod vere contigit, miraculum, Epici argumenti fuerit, nec illustris illa Samsonis historia, ut suo quoque verisimili, si judicium totius Orbis, etiam Ethnici requiratur, destituta: Licet enim ejusmodi in Orbe Christiano non tantum veritatem suam, sed et similitudinem veri tueantur, propter Majestatem dicentis, exemptis tamen nominibus, et personis, quod fieri postulat Aristoteles, in omni gente, etiam barbarā, et a veri Numinis cultu alienā, credibile illud suum non perinde conservaverint. Accedit, quod in vitā communi infinita vere contingant, sed fortuito, infinita praeter spem omnem eveniant, quibus si consensum ex universo terrarum Orbe advoces, plerisque fabula fidei absona narrari existimabitur; adeoque nihil horum licebit, ex severā Aristotelis lege in Epicum Carmen induere. Contra, omnes fabulae nuper vel olim confictae, quales hodie Romans appellant Galli, egregie
image: as011convenient poemati Epico, dummodo credibili nexu actionem unius insignem volubiliter depingant. Vera enim sit, an falsa narratio, juxta aestimat Aristoteles, dummodo a verisimili suo non aberret; quam libertatem ut in homine semipagano, et coelestium inani toleres, certe hodie inter Christianos nec sana, et seria ratio, nec sacra religio aeque toleraverit. Obduces, actionem illam illustriorem Epici carminis, ex Aristotelis praecepto, non fingendam, sed tantum episodia: Verum enim vero, nusquam id praecipit Aristoteles, sed diserte cap. IX. Neutiquam, inquit, est in officio Poetae, ut ea, quae facta sunt, canat, nec ea, quae fieri, aut quī fieri possunt, nisi cum verisimili congruant.
Et quis fidem suam interponet, primariam Iliados actionem, quam tantopere extollit, undiquaque veram esse? Quis nescit praecipuam AEneidos actionem in falsis numerari, cum tempora, ex fide Historiae, nequaquam conveniant?
Porro, dum Aristoteles in poemate Epico actionem unam illustrem, in exemplum Heroibus proponendam requirit, innumeros Poetas e censu Poetarum morose excludit, atque in illis eos, qui vel unius Principis, vel plurium facinora praeclara, sed varia simul enarrare instituerunt. Ita capite censi hīc erunt, qui Argonautica, qui Heracleidem, et Theseidem cecinere; quod et inculcat Stagirites; et Statius in Achilleide non erit Poeta, vel propter illa ejusdem
--- Nos ire per omnem,
Sic amor est, Heroa velis.
image: as012Et quid fiet Silio, qui tot actiones illustres Hannibalis, et Romanorum variorum simul percensuit? Quid Lucano, qui tot actiones Pompeji et Caesaris, et quidem omnes veras heroico versu expressit? Quid tot recentioribus, qui parem sibi libertatem permisere, in Scanderbego, in Virgine Aurelianensi, in Alexandro - Magno? Ut taceam, nec Horatium, nec Catullum, nec juvenalem, Persium, Martialem, etc. in Poetis habendos, cum mille actiones secure miscuerint: Ut praeteream Nicandrum, Aratum, Oppianum, Virgilium in Georgicis; Gratium, Manilium, Lucretium, alios, qui in naturā rerum adumbranda metrum epicum adhibuerunt; item epistolarum Poeticarum, et religiosi argumenti Scriptores, aliosque magno numero, eliminari. Immo, vix ullum reperias, qui hanc legem Aristotelis custodierit, nisi dicas, licere tradi varias unius actiones, sed omnes ad unam primariam, tanquam metam collineare. Verum hac ratione primaria illa actio saepe inter reliquas evanescet, aut certe difficulter internoscetur; nec raro splendore secundariarum offuscabitur. Intuebimur exempla: Argumentum Iliadis juxta actionem primariam hoc erit: Heroici spiritūs Princeps (Achilles) ab Imperatore (Agamemnone) indigne exceptus, arma sua in bello deponit, militare detrectat; quo cessante, exercitus Imperatoris varie ab hoste caeditur, fugaturque. Sed ille interea nec damno Exercitus, nec illo Patriae suae opprobrio, nec amicorum precibus, nec oblatis ab Imperatore praemiis movetur, donec visā amici sui (Patrocli) ab hoste interempti coede, tandem cedit Imperatoris precibus, arma iterum capit, hostes male mulctat, et ipsum hostium ducem (Hectorem) in quo salus obsessae Urbis (Trojae) vertebatur, obtruncat.
image: as013Caeterum primaria haec actio ex multis actionibus iterum conflata est, quarum nonnullae vincuntur utilitate, et decoro actionum Hectoris, Ulyssis, aliorumque in eodem bello, nonnullae etiam Principe indignae sunt; quae inter illa vel maxima, deserere tot annis Patriae gloriam, immo salutem propter raptam unicam duntaxat formosulam Briseida.
Ut transeam, mortem Achillis, ab Homero veluti neglectam, haud parum officere actioni primariae, ut ex improvido consilio natam, quod itidem a virrute Principis alienum. Fac proinde, adesse hīc unam praecipuam actionem, dummodo simul agnoscatur, non adeo convenire Principi, ut eam imitetur, quam nihilomins Epici carminis metam unicam constituit Stagirites. Quod si et unitas actionis primariae spectanda in AEneide Maronis, haec fere erit: Vir nobilis (AEneas) post inffelix Patriae Vrbis incendium, cum aliquot civibus suis navigio in Provinciam aliam a Majoribus olim suis cultam (Italiam) cogitat, quo ubi post varios et graves terrā, marique labores perventum, hospitaliter excipitur a Domino provinciae (Latino,) ejusque filiam (Laviniam) ducere parat uxorem. Id vero aegerrime fert alius Princeps juvenis (Turnus,) cui filia jam ante amata, et a matre promissa. Exoritur funestum bellum, in quo tandem exsul ille (AEneas) rivalem trucidat.
Quod si una haec, et primaria actio est AEneidos, ut vere aestimatur, multas et ipsa actiones complectitur, nec omnes illustres, aut Principi in Exemplum magnopere commendandas; ut praeteream, totos hac ratione libros in episodiis collocari, quid enim aliud judicaveris de secundo, atque quarto AEneidos? Et tamen in in iis plus coloris Poetici est.
image: as014Neque vero in ipsā primariā actione ubique decorum Principis satis observatum apparet, ita frequentissime e machina advocatur Deus, in auxilium AEneae, etiam tum, cum ordinaria viri sapientis prudentis expediundae difficultati sufficeret, contra monitum Aristotelis et Horatii, qui ita:
Nec Deus intersit, nisi dignus vindice nodus.Sed et in ipso duello, ut nervo actionis primariae, quam parum Heroicigenii? AEneas invictis armis a Vulcano instruitur, Turnus non nisi fortuito Metisci, aurigae sui, gladio: AEneae e coelo secure promittitur victoria, Turnus e coelo metu panico turbatur, unde vox Turni ad AEneam:
--- Non me tua fervida terrent
Dicta ferox: Dii me terrent, et Jupiter hostis.Talem scilicet vincere an Principi magnificum? Hoccine factum Heroicum gloria imitabile? Neque hoc dixerim, ut Virgilii manes inquietem, sed ut constet, ne illum quidem, utcunque Poetarum Latinorum Principem ita cavere sibi potuisse, ut leges Aristotelis in condendo poemate Epico severe imitaretur, memor liberi spiritus esse Poetam, et carceres austeros odisse.
Deinde, cur Aristoteles ab argumento Epici foeminas illustres excludit? Cur Heroinae gesta hoc versu non merentur consignari? Scilicet [gap: Greek word(s)] inquit [gap: Greek word(s)] .
Quidni? Virtus neminem respuit. Video quidem in argumentum Tragoediae placere faeminas, Medeam, Andromachen,
image: as015Helenam, Iphigeniam, Troades, Bacchas, Electram: video in episodia Epicorum recipi Camillam, Penthesileam, Helenam, Didonem, et iis plerumque tristem exitum assignari; sed quod genus justitiae ab hac laude excludit Heroinas, et gloriose gestis immortales Viragines? Cur hīc vapulabit Adolphus a Dans, qui illustri carmine Epico Elisabethica prosecutus est? Cur Valerandus Varanius, qui Virginis Aurelianensis Heroica gesta Epico percensuit? Cur C. Erasmus Michaelius Laetus, qui Margarretica? Et nescara omittamus, quanto plus solidae laudis emeruit Jahel, Debora, Judith, Regina Austri, epico nobili exprimendum, quam in Odisseā Ulysses, duum in ignavis illis Penelopes procis necandis per otium occupatur? Transeo alia, et quidem plura, in quibus Aristoteles Epicos cogere instituit, ut nimis anguste habitarent.
Imitetur tamen eum, qui volet; non liberiorem Epico campum permittendum existimamus, nec peccāsse credimus Viros doctos, qui in hoc Opusculo varii generis argumentta heroico versu argute prosecuti sunt. Vocentur illi ab Aristotele versificatores, non Poetae, dummodo tueri innocentiam suam queant magnorum Virorum exemplo, etiam antte Aristotelem. Orpheus enim, Tyrtaeus. Empedocles, Solon, alii, Poetae appellati sunt, nondum nato Stagiritā. Aratum ipse actionem excellentis Herois metro complexus est, sed phaenomena coelestia. Quin Apollo, ipse olim Poetarum Dux et Praeses, non erit Poeta Aristoteli, sed tantum versificator, qui apud Pausaniam versu Heroico subinde vaticinatur. Huc nimirum tendunt dictatoriae ejus ieges, ut propemoduum neminem salutare liceat Poetam, nisi unum Homerum, si tamen et is excipi mereatur. Suspicari non alienum, leges has vel ostentandi ingenii gratiā latas, vel proffectas ex invidia, ut Praeceptori Platoni adversaretur, qui
image: as016omnes Poetas fabulatores, inque iis Homerum, ut impia de Diis temere effutientem, e Republ. suā exegit. Et sane Pythagoras jam olim narravit Homeri animam, hanc ipsam ob causam apud inferos ex arbore suspensam, cinctamque serpentibus horribiliter cruciari. Quicquid id est, non injuria Epici ab hoc judice provocare possunt, et repetere identidem: Aristotelem non esse normam rerum, aut artium, sed illum ipsum ad normam quoque redigendum. Vale.
page 1, image: s001OLAI BORRICHII DISSERTATIONES ACADEMICAE DE POETIS. DISSERTATIO I. I.
IN contemplatione Poetices versantibus non alienum fuerit ab artis incunabulis ducere primordia. Coepisse autem videtur illa propemodum cum nascentis mundi origine; quid enim credibilius quam Musicam Poeticam, quae nativae vocis ministerio expeditur, priorem fuisse artificiosa illa, quae organis et fidibus indiget? cujus auctorem prima viderunt secula Genes. IV. Utque ad conjecturas illa referas, id constat, in Divino Mose Hebraeo, et AEgyptia Iside vestigia ejus non dubia observari. Is cum mare rubrum exercitu incolumi transiisset, carmen cecinit in encomium liberatoris Dei Exod. XV. haec Poematis Musicam AEgypnorum distinxit. Clarissime Plato I. II. de Leg. [gap: Greek word(s)] . Cujus tamen artis ab Hermete fortallis
page 2, image: s002didicerit initia, ut cui primam harmoniae vocum, lyraeque inventionem adscribit Diod. Siculus. I. I.
II. Sed ut ad sacra redeamus, hymni Davidici, Jobi, Jeremiae et Esaiae varia, Canticum Canticorum (quo pius tunc Salomon in hortis Engaddi fidelis animae cum coelesti sponso connubium emodulatus putatur,) numeris poeticis sui generis suavissime insurgunt. Neque est (quod multis creditur) usque adeo absonum illud Hieronymi in Praefat. Chronic. Euseb. Quid psalterio canorius? quod in morem nostri Flacci, et Graeci Pindari nunc jambo currit, nunc alcaico personat, nunc sapphico tumet, nunc semipede ingreditur. Quid Deuteronomii, et Esaiae cantico pulchrius? quid Salomone gravius? quid perfetius Jobo? quae omnia hexametris et pentametris versibus apud suos composita decurrunt. Enim vero non solus Hieronymus metra in sacris fontibus deprehendit, sed et Theodaretus, Isidorus Hispalensis, alii. Josephus Antiqu. I. II. c. ult. adstruit Mosen [gap: Greek word(s)] oden in laudes Dei composuisse.
III. AEstimanda tamen Hebraea Poesis non tam ad normam Graji, Latinive metri, ut cui potius leges definire potest, si velit, quam ex vocum symmetria, syllabarum numero, et accentuum ratione. Atque ita Hieronymus pro hexametris habuerit sententias Hebraeorum dodecasyllabas, pro sapphicis hendecasyllabas, pro jambicis octosyllabas, etc. Quod si uberiorem cum Graecis comparationem desideres, accedet augusta illa et a plebe submota dictio sacrorum Vatum, quam Poesis Graecanica imitatur, raro assequitur; accedent metra Hebraea parallelis Pindari et Sophoclis illustrata, de quibus suse Fr. Gomarus in Lyr. Davidis.
IV. Inter Graecos primus Apollo, seu Phoebus cum novem Musis suis poetatus est, si credimus fabulosae Helladis antiquitati. Sunt qui existiment a pastoribus Grajis circa Hippocrenen olim, Aganippen, Pyrenen, Heliconem, Parnassum, greges suos custo dientibus initia artis defluxisse; quod ut de crassioribus ejus lineamentis agnoscas, certe lucernam, limamque per Orphea AEgyptiis disciplinis imbutum in Hellada migrasse justa suspicio est.
V. Apud Latinos, a Graecis edocti primi carmina pepigere Salii Martis Sacerdotes. De quibus Quintilianus l. 1. c. X. Versus quoque Saliorum, inquit, habent carmen. et Tullius l. de Clar. Orator. Vtinam exstarent illa carmina, quae multis seculis ante aetatem suam in epulis cantata a singulis convivis fuisse de clarorum virorum laudibus in Originibus scriptum reliquit Cato. Sed primus apud Romanos, Anno V. C. D XIV. poeticam fabulam in scenam produxit Livius Apdronicus, ab saturis ausus primmus argumento fabulam serere, idem scilicet, id quod omnes tum erant, suorum carminum actor, quod Tit. Livius. 1. VII. VI. Nec
page 3, image: s003temere ulla gens cultior vel olim reperta est, vel reperitur hodie, cui in delitiis non fuerit Poesis. Apud Gallos bardi olim celebres, quorum munus erat, Heroum suorum gesta carmine prosequi, de quo Lucanus et Marcellnus fidem fecerint. Quin et Livio Galli cum Manlio Consule pugnantes, a cantu et modulis praelium auspicati traduntur. Germani, docente Tacito in Germ, celebrant carminibus antiquis, (quod unum apud illos memoriae et annalium genus est) Tuisconem Deum terra editum, et filium Mannum, originem gentis, conditoresque. Et postea: Ituri in pralium Germani habent sua quoque carmina, quorum relatu, quem barditum vocant, accendunt animos. Lougum erit per exempla gentium omnium excurrere. Si vetustissimos Majores gen. tis nostrae interrogemus, de antiquis eorundem carminibus et Scialdri veteres testabuntur, et Hiarni purpura, et saxa literata.
VII. Sed parum profuerit antiquitas, si fructu caret. De eo ergo paucis. Horatius compendio se expedit 1. de Art. Poer.
Aut prodesse volunt, aut delestare Poetae,
Aut simul et jucunda, et idonea dicere vitae.Nos de usu Poeseos paullo expressius. Igitur Poetae pietatem lectoribus suis instillant, ii nimirum qui in sacro versantur, ut solenne huic generi, argumento. In hanc rem Theocritus Idyll. XVI,
[gap: Greek word(s)]Et de cerea in vitium juventute Horatius Epist. I. II.
Disceret unde preces, vatem ni Musa dedisset.Ita sacra docuit Orpheus, Hesiodus, Callimachui, Nonnus Nazianzenus, Cyparianus Damasus, Sedulius, Prudentius, Aratus, Fortunatus, Juvencus, Prosper, Bartasius, Dornavius, Proba Falconia, Sannazarius, Eobanus Hessus, Andreas Ramseus, Janus Dousa, Carolus Malapertius, Theo d. Gransvvinchel, Fr. Wavvasseu. Quin et hymni Christianorum, quibus aeterni Numinis ira mitigatur, hodieque numeris Poeticis illigantur propemodum universi.
VIII. Docent Poetae historiam Naturae rerum. Ita de elementis quondam ceciuit Empedocles; de astrorum scientia Aratus, Manilius, Avienus de theriacis et alexipharmacis Nicander de halieuticis et cynegeticis Oppianus, Gratius, Darebius; de AEtnae incendio Corn. Severus; de Philosophia Epicuri Lucretius; de Botaniee Macer; de rebus Medicis Samonicus; de diaeta Magistri Salernitani; Phile de proprietate et natura animalium; Marbodaeus de viribus gemmarum et lapidum; de anatome David Kynalochus; de siphylide Fracastorius; de apum Repub, Hier, Vida; de Chemia secretiori Augurellus; de rerum
page 4, image: s004principiis Scipio Capicius; de corporis humani harmonia Jo. Lygaeus; dere Accipitraria J. A. Thuanus; dephilosophia, ejusque partibus Gul. Xylanders; de rebus physicis P. Lopesius, de aliis alii.
IX, Poetae Principum et Nationum res vere gestas immortalitati consecrant. Sic Archias carmine reddidit bella Cimbrica; Cherilus victoriam Atheniensium de Xerxe reportatam; Simonides Maguesius res gestas Antiochi Magni; Soterichus Oasites Diocletiani acta metro percensuit; Naevius historiam belli Punici primi; Silius bellum Annibalicum; Theophanes Lesbius Mithridaticum; Lucanus Pharsalicum; Hostius Istricum; Dominus Marsus Amazonicum; Claudianus Gildonicum; Corippus Africanus laudes Justini minoris; Rhosvveida gesta Othonum; Guntherus Fr. Barbarossae; Phil. Gualterus Alexandra Magni; Mambrunus Constaminmi Magni; Al. Cortesitus bellicas laudes Matthiae Corvini, Hungariae Regis; Andreas Gravinus et Joach. Mynsingerus gesta familiae Austriacae; Erasmus Laetus victricia arma Margaritae Danorum Reginae; Adolphus a Dans victorias Elisabethae Reginae Angliae; Hadr. Turnebus Calisium captum; Dion. Petavius bellum Germanicum; Jo. Campanus historiam Imperatprum Turcicorum; Jac. Bidermannus infanticidium Herodis; Jo. de Bussieres vitam Scanderbegi; Thomas Metellanus Naupactiada; Al. Rossaeus exitum Judaeorum ex AEgypto; Laurentius Nyendalius devictum Scaldin; Hugo Grotius legationem Jonae; Jac, Eyndius bellum Flandricum, et c.
X. Quin ut in omni fere argumento regnant, ita praecipue morum pracepta tradunt feliciter. Id propositum fuisse videmus Soloni et Pythagorae (Si quidem genuina sunt eorundem fragmenta) id Theognidi, Phocylidi, Dionysio Catoni Publio Mimo, Phaedro; immo eo magnam partem dirigunt institutum suum Tragici, Comici, Satyrici.
XI. Docent fictis quidem, sed vero similibus fabulis, atque imitationibus quomodo Heroes personam suam magnifice tueri debeant; ita cum Orpheus, Apollonius, Varro Atacinus, Valerius Flaccus Argonautarum opera percensent, cum Homerus Ulyssis gosta metro exprimit, Virgilius AEneae, Statius Achillis, parum pensi habent, verane scribant, an falsa, dummodo similitudine veri irrepere queant in animos, et Principum mentes ad illustria ejusmodi gesta imitanda accendere. Et hoc solum germanorum Poetarum institutum esse Aristoteles toto de Poetic. libro diffuse probare nititur.
XII. Delectant Poetae boni, hoc est, qua scribunt, quae eloquuntur, cum dulcedine quadam inenarrabili, lectorum, auditorumque, sed intelligentum (quid enim alii ad hanc lyram?) pectoribus imprimunt; accedit quod tenacius etiam suas praeceptiones figant memoriae lectorum, quam solutae dictionis artifices.
page 5, image: s005Testabuntur de illa et Suavitate et constantia, qui Virgilium olim, Ovidium, Catullum, Horatium etc. familiarius noverunt; quorum opera, si numeri Poetici solverentur, colorem, succumque propemodum omnem amitterent; nunc velut cantu quodam Sirenum aures demulcent, nec dimittunt lectorem facile, nisi hebetem, nisi aliis serio occupatum. Quin immo haerent adeo pertinaciter, ut quae didicere pueri, vix senes obliviscantur, id quoque prosae dictionis magistris inconcessum.
XIII. Repraesentant res ipsas melius, evidentiusque praesertim Epici) quam vel Historici, vel Oratores, et propemodum ex lectoribus et auditoribus efficiunt spectatores. Ardentem AEtnam describit Plinius satis apposite, sed Maro paene ad stuporem; quippe fumos, murmurque ruentium saxorum, et totam illam tonantis scenam quasi oculis una subjicit. Pestilentiam apparatius describit Thucydides, significantius Naso Metam, VII. Quo spectant tempestivae Poetarum comparationes, quibus res ipsis sensibus ingeritur; de his diffuse toto Critico Jul. Scaliger. Habet et hic quiddam prae caeteris admirabile Maro, quod rerum varietatem numerorum temperamento saepe adaequet. Cursum equorum velocium ita depingit AEneid. VIII. ut simul propemodum currere videatur ipse:
Quadrupedante putrem sonitu quatit ungula campum.Idem in rapidissimo temporis fluxu figurando una prossuere videtur Georg. III.
Sed fugit inter ea, fugit irreparabile tempusQuam celeri pede ad praelium properantes describit AEneid. V.
Inde ubi clara dedit sonitum tuba, finibus omnes,
Haud mora, prosiluere suis ferit aetbera clamor.Sed ubi partim in promovendo requiritur celeritas, partim in exsequendo labor, illam rapide, hunc stabili spondeo graviter expedit, de mole equi Trojani AEneid. II.
Illa jubit, mediaeque minans illabitur urbi.Contra res graves quam apposite spondei legibus subjicit? liquet id ex AEneid. XII.
Olli sedato respondit corde Latinus.XIV. Serviunt Historicis et Oratoribus in dictione eorundem nitidius expingenda atque coloranda: addunt spiritum verbis eorundem, decusque personis. Et quidem poesis omnis, potissimum tamen heroica majestatem et ornamentum adjicit orationi: elegiae facilitatem et copiam verborum ministrant, affectuumque diversitatem mirifice exprimunt: epigrammata sales largiuntur et
page 6, image: s006argurias: satyrae libertatem increpandi: lyrica diviniorem quendam animi impetum: tragoediae sententias graves, salutares, verba electa: comoediae nativum sermonis genium. His utitur orator, historicusque, sed probe digestis, et sobrie mutuatis, exemplo apum, quae mella undique legunt, Stipantque, sed spiritus sui proprietare in habitum alienum transformant.
XV. Tandem etiam Grammaticorum praeceptiones fulciunt, casus obliquos roborant, genera nominum certiora reddunt, orthographiam stabiliunt, praeteritis et supinis praestant securitatem, et quidem constantiorem, quam historici vel oratores. Dirigunt verborum pronunciationem; immo absque his esset, jam propemodum actum videremus de mora vocabulorum in pronunciando, et quaelibet natio Idiotismos linguae suae in eloquendo perperam sequeretur. Et haec quidem universa ideo a Poetis certius petuntur, quia, cum solutae dictionis scriptores ob libertatem sibi permissam varias hodie lectiones facillime admittant, Poetae, vi legis, et numeri, cui se adstrinxere, constantiora tradunt. Apis, ut docent scriptores hodie, format genit. plur. apum, sed si inspexissent Juvenalem, admitterent etiam apium, ita enim argutus Poeta Satyr. X III.
Examenque apium longa consederit uva,Supellex vulgo scribunt eruditi geminato p, ubi tamen Persium consulueris, cujus illud est Sat. IV.
Tecum habita, et noris quam sit tibi curta supellex,judicabis aliter. Sic sinapi, incudem, bilicem depravate pronunciant, qui Poetis non assuevere. Langneo si Grammaticos consulimus langui praer, format, si Lucantim lib. VII. etiam languit trisyll. Cieo et concieo Grammaticis nullum agnoscit praeteiitum, si Valerium Flaccum interrogemus, agnoscit. Is enim Argonaur. 1. VI.
Musa mone, quanto Scrythiam molimine Perses
Concierit, quis fretus equis per bella, virisque.Ferveo cum compos. Grammaticis praeteritum facit ferbui, deferbui; si consulamus Terentii Adelphos, etiam aliter exit. Ita enim clarissime: Sperabam jam defervisse adolescentiam. Sed non libet ista hic pluribus attingere.
XVI. Poetae autem cum varias inclasses pro diversitate instituri referri queant, nobis non displicet hic quatuor ordines constituere. Quorum primus erit Epicorum, quibus praecipue propositum, vel sacrum argumentum pertractare, vel res gestas illustrium hominum describere, vel quae ad illustrandam naturam rerum faciunt, versibus complecti. Secundus clegiacorum, qui in argumento ethico, politico, mixtove occupantur. Tertius lyricorum, qui jam olim florente pacis artibus Graeciā, certamina sive ludos gentis prosecuti sunt
page 7, image: s007metro, qui amores, convivia, immo diversi generis argumenta versibus ad lyram canendis expresserunt. Quartus dramaticorum, nimirum Tragicorum, Comicorum et his affinium, qui degenerante sensim in Solutiora vitia Hellade, jam varios actionum humanarum eventus in scena depingere, et ad similia vel imitanda, vel evitanda auditores, lectoresque stimulare, jam carpere prava mordaci joco instituerunt.
XVII. In hac vatictate consilium fuit a Graecis auspicari, ut Poeseos latinae parentibus,
Vt quibus ingenium dedit, et dedit ore rotundo
Musa loqui.ex Horatii Romani confessione. Et quidem ab Epicis ideo primum, quia genus illud carminis antiquissimum in ea gente fuisse existimatur. Plinius I. VII. hist. Nat. c, LVI. Versum Heroicum, inquit, Pythio Oraculo debemus. Aliis prirnum invenisse creditur Phanothea, aliis Themis, aliis Phemonoe. Id certum, incertum adhuc esse, quis mortalium primus carmen epicum ad heroum gesta expingenda traduxerit, Orphaica quidem hodieque legimus, sed quaenam germana sint Orphaica, varie disceptatur. Istuc nunc eunt doctiorum judicia, Argonautica Orpheos vetustiora haud esse temporibus Pisistrati, sive Oympiade circiter quinquagesima sexta, eaque aetate ab Onomacriti calamo profluxisse. Mitior est censura plerorumque de hymis Orpheos, et opere [gap: Greek word(s)] , haec enim ad antiquum Orphea referunt. Atque ita verum fuerit illud Lactantii I. I. cap. V. Orphea fuisse Poetarum vetustissimum. Neque enim assentiri Vossianae sententiae libet, quam I. de Art. Poer. Nat. prodidit in haec verba: Puto triumviros istos Poesios, Orphea, Musaetum, Linum, non fuisse. Ut enim de Musaeo et Lino nihil certi audeamus definire, de Orpheo certe meliora exspectanda. Suspicetur alicubi Stagirites eum nunquam fuisse, (ut illustrissimae ipsius gloriae officiat,) non effecerit tamen, ut falsos credamus fuisse Sacerdotes AEgyptios vetustissimos, qui uno ore apud Diodorum Siculum fatentur apud sese vixisse eundem Orphea; non effecerit, ut Pythagorae contradicamus, qui Aristotele antiquior apud Clem. Alexandr. Strom. I. scripta Orphica agnoscit; non effecerit, ut Epigenes (gravis Auctor Plinio appellatus) non legetit jam olim Poesin Orphicam, de quo diserte Strom, V. idem Cl. Alextndrinus; denique non effecerit, ut non verum sit illud Suidae: Orphea Thracem, Poetam Epicum scripsisse fabulas, epigrammata, hymnos, et duabus atatibus Homerum pracessisse. Editio Orphaicorum non temere emendatior hodie reperitur, quam quae ab officima prodiit Henr. Stephani. Hymnos ejusdem eleganti versionelalina locupletavit Jos. Scaliger. Radulphus Wintertonus in Volum. Poetar. Graecminorum,
page 8, image: s008quod evulgavit, et H. Stephanus, aliaquaedam fragmenta Orphica superaddunt, eaque sani plerurnque coloris, ex quibus illud initium est:
[gap: Greek word(s)]Item de Deo:
[gap: Greek word(s)]XVIII. Musaeos vel tres recenset ex vetustate Suidas, omnes Poeras. Unum eorum in campis Elysiis, sed vatem optimum et vetustissimum affatur Sibylla apud Maronem I. VI. AEn. Agnoscit eundem Theodoretus. Neque satis valida ratio est, quam ab [gap: Greek word(s)] nominis petit Vossius, ad tollendum e rerum natura Musaeum. Quicquid tamen horum fuerit, id constat, Musaeum, cujus hodie exstat in corpore Poetarum H. Stephani, Poema de Amore Herus et Leandri, Grammaticum fuisse Alexandrinum, et condidisse epos illud post quartum seculum Christianum, nec dictionem ejus vetultatem olere.
XIX. Linum etiam fabulis annumerat Vossius, ducto a notatione nominis argumento, non utique validissimo. Si Maroni, ut in arte sua artifici debemus fidem, non tantum fuerit Linus, sed et fuerit ex primis, magnisque Poetis. Audiamus vatem Ecl. IV.
Non me curminibus vincet nec Thracius Orpheus,
Nec Linus: huic mater quamvis, atque huic pater adsit:
Orphei Calliopea, Lino formosus ApolloNos quidem rem in medio relinquimus, eo tamen proniores, fuisse olim Linum. Chalcidensem eum facit Suidas, additque primum literas ex Phoenicia ad Graecos transtulisse, docuisse Herculem, et fuisse lyrici carminis Principem. Fragmenta tamen ab H. Stephano et aliis conservata epicum etiam ostendunt. Ex quibus illud:
[gap: Greek word(s)]XX. Homerus Poetarum princeps et parens aestimatur plerisque,
--- --- ejusque ex ore profuso
Omnis posteritas latices in carmina duxit,canente jam olim Manilio, Illius operibus (si tamen sacra exceperimus,) nulla adeo hodie indubitanter antiquiora sunt, judicio Josephi l. contra Appionem. Si tamen antiquos consulimus, traditur bellum Trojanum ante Homerum scripsisse et Sisyphus Cous apud Tzetzen, et Corinnus lliensis apud Suidam, et Demodocus Corcypraeus apud Plutarchum, et Phemius Ithacensis apud Eustathium et Syagrus apud AElianum, ut Dictyn, Daretem, Phantasiamque Memphitidem praetereamus. Sed ea opera longa vetustas obliteravit, Homericis
page 9, image: s009pepercit. Nec ideo extra suspicionem Homerica omnia. Iliada et Odysseam ejus esse publicus consensus loquitur; de hymnis, batrachomyomachia, epigrammatis ambiguum est judicium. Vixisse Homerum ante Romam conditam, Sylviis Albae regnantibus auctor est Gellius; Petavius annis circiter mille ante Christum, Salomone regnante; G. Vossius Olympiadum initio, vel paullo post, nimirum aetate Romuli, Coepere autem Olympiades annis DCCLXXVI ante natum Salvatorem, cum ex calculo Petavii prodietit in lucem Christus Olympiade CXCIV.
De patria ejus omnis eatas certavit, plerique tamen Smyrnaeum faciunt, quidam AEgyptium; Leo Allatius l. de patria Homeri Chium. Hunc Scriptorem omnia secula laudandum suscepere, quicquid demum in contrarium molitus sit vel Aristarchus sub Ptolemaeis, Philometore, et Physcone florens, velalii Homero mastiges. Videtur autem in Iliade magis laudandam suscipere [gap: Greek word(s)] , in Odyssea magis [gap: Greek word(s)] Dialectos admittit varias, sed praecipue Jonicam, Hippocrati olim familiarem. Duo sagariores in eo solent improbare, unum, quod otiosis epithetis, et aliquando ineptis, saepe etiam digressionibus et colloquiis frigidis non abstinuerit; alterum quod impura quandoque et indigna tradiderit de Diis: primum exeusabit ipsa tum artis nascentis infantia, aut certe adolescentia nondum confirmata; secundum etiam cordatiotibus antiquorum Ethnicorum displicuit. Quippe Hieronymus Philosophus apud Diog. Laeritum narrat, Pythagoram apud Inferos vidisse animam Hesiodi, columnae aereae alligatam, stridentemque oppido, illam vero Horneri ab arbore suspenlam, dirisque circumdatam serpentibus, quod tam foeda uterque de natura Divina prodidisset. In hunc Auctorem luculento scripto commerrtatus est jam ante hos quadringentos annos Eustathius, Episcopus Thessalonicensis. Contulit et symbolam Scholiastes Didymus notis brevibus, sed magnam partem exquisitis. Scaliger in Homerum obliquior est, ut Maronem suum ubique extollat, sed invenit, quod pro Homero responderet, Allatius. Editiones Homeri plurimae sunt, quas inter praestantiores habentur, Romana, Stephaniana, Argentoratensis. Nec damnanda ultima Screvelii, quicquid etiam in eadem desideret Mericus Casaubonus peculiari scripto. Emendatissimam autem nobis pollicemur ex manu Cl. Graevii. De Homero jam olim pluia disseruit Herodotus, Plutarchus, Porphyrius, et plenius fere Bisselius in Illustr. ruin.
XXI. Hesioadus Poeta, Cumis natus, Ascrae, secundum Suidam, vivens, ex Cyrilli sententia floruit paullo ante Olympiadum initia; immo si Anthologiae Graecorum fidem debemus, Homero aequalis fuit, cumque eodem in Chalcide
page 10, image: s010veribus certavit, id quod etiam Cl. Longomontano olim nostro, ex Arcturi ortu, quem describit, visum fuit. Utcunque res illa ceciderit, ex meliori antiquitate constat, circa eadem propemodum tempora floruisse utrumque. Interscripta ejus indubitata recensentur [gap: Greek word(s)] . De scuto Herculis res, nondum liquet. Genus dicendi medium et aequabile amat, nec humilitate nimia jacens,, nec supeabe tumidum, quod probe observatum D. Halicarnassaeo. Opera ejus et Dies adeo prudenter et docte scripta sunt, ut hodieque ex lectione eorundem proficere valeant non Ethici tantum, et Politici, sed et Oeconomi, naucleri, agricolae. Quod ad Theogpniam, in speciem quidem illa Deorum multitudinem insinuat, sed observant naturae recum fludiosi, sub involucris istis fabularum saepe philosophicas collectiones recondi, quod et jam. olim Plutarcho animadversum. Unum prospisiendum juventuri Christianae, ne fidem nimium illis et alliget, quae de distinctione et observattone superstitiosa certorum dierum admilcet. Editio Hesiodea laudatur H. Stephani, Danielis Heinsii, et G. Pasoris, cui Lexicon Hesiodeum adjunctum. Quas tameni omnes haud dubie Graeviana superaverit.
XX. II.. Post Homerum et Hesiodum Graecia Poetas vidit propemodum infinitos, sed eorum plurimos hodie, vix nisi nomine notos, paucos, qui justis, operibus comitati ex illo diuturni aevi naufragio ad memoriam hominum salvi enataverint. Nos de celebirioribus hic breviter. Et quidem inter Epicos Eusebio et Clem. Alexandrino laudatur Eumelus Corinthius [gap: Greek word(s)] , qui circa Olympiadem tertiam de Apum generatione scripsit, item Europam. Lesches Lesbius, quem Mitylenaeum nonnulli faciunt, Olympiade XXX. secundum Eusebium clarus [gap: Greek word(s)] scripsisse putatur, de qua plura Aristoteles. Culpatur quod in Iliade sua plures miscuerit actiones, quarum singulae Tragoediae argumentum constituere possent, contra quam factum ab Homero in Iliademagna. Hodie nec Leschis quicquam nec Eumeli superest, nisi forsan inter Pindarica; namque adverterunt Interpretes Graeci Pindarum e Leschis scriptis varia hinc inde mutuatum fuisse.
XXIII. Epimenides Cretensis Olymp. XLIV. clarus multa, auctore Suida [gap: Greek word(s)] scripsit, [gap: Greek word(s)] . Addunt alii Arognautica, et [gap: Greek word(s)] . Hujus animam referunt, ex Suida, exire quandoque solitam e corpore, et post definitum tempus redire, quod et Islandorum non nullis usu venire narratur. Sed et de Aristea Proconnesio ita Suidas: [gap: Greek word(s)] . Scripsit autem Aristeas hic [gap: Greek word(s)] gesta Arimas porum Hyperboreorum Olymp. L. Croesi et Cyri temporibus, auctore iterum Suida.
page 11, image: s011XXIV. Onomacritus ab Eusebio refertur ad Olympiadem LVI. hoc est, aetatem Pisistrati, creditus a plerisque Auctor Expeditionis illius Atgonauticae, quam sub Orpheos persona prodiisse videmus. Praeter Onomacritum et Apollonium Argonautica etiam scripsit Dionysius [gap: Greek word(s)] , circa Olympiadem CLXXIII, si verus Suidas. Per id tempus etiam faeminis in arte poetica honos. Laudatur non tantum Cleobula Lindia Poetria, quae versibus hexametris aenigmata scripsit, sed, et Theano, Pythagorae Philosophi uxor, cujus epica Suidae memorantur, et poemata Clem. Alexundrina, Sed illuitrior his Empedocles Agrigentinus, secta Pythagoricus, qui Deorum usus consuetudine de. natura Divinitatis disseruit. Illius exstat heroicum apud Suidam:
[gap: Greek word(s)]Flotuit Olympiade LXXVII. et sequ. ex Diog, Laertio; de natura rerum libros tres scripsit epico. carmine ut ex Aristotele, Plutarcho Suida et aliis liquet. Traditur etpoema inchoasse de transitu Xerxis in Graeciam sed interpellantibus occupationibus reliquisse imperfectum. Ab ambitione liberum non fuisse illa Horatii persuadent in Art. Poetic.
--- --- Deus immortalis haberi
Dum cupit Empedocles, ardentem frigidus AEtnam
InsilurtXXV. Paullo vetustior Empedocle Panyasis, si Olympiade LXXII. illultris fuit, ut quibusdam: visum; Suidas Olympiada LXXVII. ei assignat, circa id. tempus, quo trocenti illi Fabii ad Cremeram cecidere. Halicarnassensis fuit patria, Herodoti patruelis, non tantum [gap: Greek word(s)] , sed et exstinctae fere poeseos in scenam reductor. Reliquit [gap: Greek word(s)] , de virtutibus Herculis, Opus vastum; item scriptum aliud de migratione Jonica. Pauca ejus fragmenta evasere Libitinam, quae hoc gravior jactura est, quo certius constat eum ex nobilissimis fuisse Poetis, ut qui Homerum materia, Antimachum disponendi ratione superaverit teste Quintiltano Inst. Or. I. X. c. I. Illud ex poemate ejus [gap: Greek word(s)] quod H. Stephanus edidit, adjicere non erit supervacuum.
[gap: Greek word(s)]XXVI. Choerilus Samius, ex Suida, Olympiade LXXV. celebris Atheniensium victoriam a Xerxe reportatam florido carmine persecutus est, et pro singulis versibus flatere aureo donatus, addito mandato, ut versus ejus simul cum Homericis publice quotannis recitarentur. Ut necesse sit alium fuisse Choerilum, Alexandro Magno notum, de quo Horatius Epist. I. II
Gratus Alexandro Regi magno fuit ille
page 12, image: s012
Choerilus, incultis qui versibus, et male natis
Rettulit acceptos, Regale numisma, Philipposnempe cum regnare demum coeperit Alexander Magnus Olympiade CXI. quis credat eousque Choerilum Samium produxisse aetatem? Ut taceam Choerilum Alexandri rudem arte fuisse, Samium autem politum.
XXVII. Antimachus Clarius, vel ut Suidae placet, Colophonius, Olymp. XCIII, tempore Socratis inclaruisse traditur, et Thebaida, id est, bellum Thebanum, quod Trojanum annis XL. praecessit, versibus expinxisse. Dictio ejus, si Quintiliano accedimus, gravis fuit, eloquium minime vulgare, et nonnunquam, si aliis credimus, tumidum. Huic in epico carmine proximas ab Homero laudes admensi sunt antiqui Grammatici. Duo tamen in eo desideravere curiosi, unum, quod ordinem disposinonemque in scriptis suis non perinde observaret; alterum, quod in arte movendorum affectuum hebetior esset, id quod et Quintiliano notatum. Nihilominus tanti fuere scripta ejus Hadriano Impetatori, ut Homericis abolitis ea substituenda putaret, docente Xiphilino. Pauca hodie fragmenta ejus supersunt apud Henr. Stephannm, inter quae illa:
[gap: Greek word(s)]Oympiade autem XCVIII notus fuit Lysis, Epammondae praeceptor, autor carminum illorum aureorum, quae Pythagorae vulgo attribuuntur, quemadmodum Laertio credimus. Edidit eadem H. Stephanus, quorum initium:
[gap: Greek word(s)]XXVIII. Eudoxus Cnidius non Astronomica tantum scientia clarus, sed et Poesi. Scripsit enim [gap: Greek word(s)] astronomiam, quemadmodum Suidas refert. Floruit Olymp. CIII. et postea, aequalis Platoni, quem tragoedias scripsisse circa Olympiadem C. auctor est Laertius. Paullo ante, hoc est, Olymp, XCIX. floruit Parmenides epicis etiam poernatis clarus, teste Laertio.
XXIX. Theocritus Syracusanus suavissimae facilitatis Poeta inclaruit sedente ad clavum Imperii AEgyptii Ptolemaeo Philadelpho, circa Olympiadem CXXIV. charus eidem atque familiaris, ut cujus laudes cultissimo etiam poemate, quod adhuc superest, expresserit. Dictio ejus intelligentibus facilis, suavis, et in suo genere admirabilis, judice Quintiliano I. Inst. Or. X. cap. I. quam imitandam sibi hinc inde in Bucolicis proposuit Maro, sed summam ejus dulcedinem non potuit ubique exprimere. Ex. gr, cum Theocritus ita:
[gap: Greek word(s)]
page 13, image: s013Ad quod reddendum latine cum se accingeret Virgilius, suavitatem illius, [gap: Greek word(s)] , assequi desperans, caetera sic expressit:
Tityre dum redeo, brevis est via, pasce capellas,
Et potum pastas age Tityre, et inter agendum
Occursare capro, cornu ferit ille, caveto.Intuitus et Theocritum est Maro, cum ista scriberet:
Nunc scio quid sit amor: duris in cautibus illum et c.Namque hic jam diu anteita:
[gap: Greek word(s)][gap: Greek word(s)] quod ultimum in oculis videri potest fuisse Virgilio, cum alibi: Hircanaeque admorunt ubera tigres. Exstant adhuc plura Theocriti idyllia, Thyrsis, pharmaceutria, caprarius, pastores, viatores, bubulci, messores, Cycops, Hylax, Charites, epithalamium Helena, Piscatores, Dioscuri, Hercules [gap: Greek word(s)] etc. item pauca quaedam epigrammata elegus et vario genere expressa. Reliqua, quae a nonnullis hodie Theocrito attribuuntur, ut securis, ovum, alae, ara, syrinx et similes poetandi formae, verius referuntur ad Simmiam Rhodium aeratis Ptolemaei Lagi Poetam, immo Hephaestio manifeste citat Simmiam [gap: Greek word(s)] . Inter editiones Theocriti praestantiores Heinsiana est, et H. Stephans,
XXX. Callimachus Cyrenaeus Olympiade CXXV. Prolemaeo Philadelpho et successoribus ejus charus, inter sapientissimos aevi sui numeratus est. Scripsit autem praeter Tragoedias, Comoedias, Satyricas fabulas, varia, etiam poema mordax Ibin, in inimicum sibi Apollonium, Argonautic[?]n Scriptorem, teste Suida. Origines sacrorum sui temporis, laudesque Deorum ingeniose cecinit. In Elegia primas ipsi inter Graecos tribuit Quintilianus Inst. Or. I. X. c. I. Poemata amabat nitida, sed curta, causamque rogatus, [gap: Greek word(s)] , inquit, [gap: Greek word(s)] . Supersunt hodie Hymni quidam ejus epico versu expressi; supersunt et elegiae de virtute, divitiis, paupertate, coma Berenices, suavesillae omnes et politae, quas imitatus est subinde tum Catullus, tum Propertius. Illius est de Regibus:
[gap: Greek word(s)]Exstat et ejusdem excusatio perjurii amatorii.
[gap: Greek word(s)]Et breve, sed argutum illud:
[gap: Greek word(s)]Inter editiones Callimachi laudatur H. Stephani et Bonavent. Vulcanii.
page 14, image: s014XX XI. Timon Phliasius Olympiade CXXVI. nobilis, praeter Tragoediae, Comoedias, Sillos, etiam epicum carmen seripsit, ex Suida et Athenaeo. Recensetur inter Poeras Physicos, et sectae Pyrrhoniae asseclas. Ejus nihil hodie restat, praeter fragmenta pauca, quae leguntur in Poesi Philos. H. Stephani.
XXXII. Aratus Solensis Cilix, Olympiade CXXVII. clarus, si Eusebium et suidam. audimus, non modo Phaenomena illa astronomica, quae in luce publica versantur, perscripsit, sed et hymnos, ludicra, compositionem pharmacorum ad Theriacam, ortum hominis, epigrammata. Solis autem Phaenemenis pepercerunt aevi dentes, quibus latino versu reddendis et Tullius adolescentiam suam addtxit, Caesarque Germanicus, et maturam aetarem Festus Avienus. Suntqui Tullium hic parum boni, parum felicis Poetae functum officio arbitrantur, verum excusat Arpinatem prima tum juventutis fax, a qua plenam. operam. exspectare nimium est. Neque defuisse Tullio calorem Poeticum, si huc animum duntaxat vertisset, vel ex hoc scripto liquidum fuerit, ut rigidiores fuisse agnoscamus, Martialem, H. Stephanum, Thomam Broune, cum Ciceronem ab aqua et igni Poetico prorsus exeludunt. Sed et Tullius fortalle in Aratum durior, cum scribit alicubi, de arte satis apposite scripsisse Aratum, artem tamen ignorasse, ut idem ipsi quod Medentes Celso fatum fuerit. Caret dictio Arati floribus, episodiis, varietate Poetica, affectibus, par tamen operi, quod aggressus est, Quintiliano judicatur Inst, I. X. cap. I. Initium scripti ejus:
[gap: Greek word(s)] --- --- et postea --- --- --- [gap: Greek word(s)] . Edidit hunc Auctorem H. Stephanus, sed prae caeteris nitide, adjuncto etiam commentario Hug. Grotius.
XXXIII. Cleanthes. Poeta Physicus. Olympiade CXXIX. secundum Eusebium, celebris, praeter jambos etiam heroica scripsit, ex quibus nonnulla nobis conservavit in Poes. Philos. H. Stephanus. Cleanthi aequalis fuit Euphorion Chaleidensis, Callimachus junior et Rhianus: ex quibus Euphorion Antiochi Magni, Syriae Regis. bibliothecae praefectus epico carmine scripsit librum, cui titulus, Hesiodus; alium, qui Mopsopia inscribebatur, tradente Suida. Callimachi junioris scripta vetustas abolevit; fuisse tamen [gap: Greek word(s)] confirmat Suidas. Rbianus bellum, quod Lacones inter et Messenios exarsit, complexus est versibus. Heroicum quoddam Rhiani fragmentum adhuc superest apud H. Stephanum, cujus initium:
[gap: Greek word(s)]XXXIV. Apollonius Sillei filius, Alexandrinus nacione, sed quia Rhodi
page 15, image: s015audem Rhetoricam docuit, Rhodius vulgo appellari consuevit, ex Suida. Hic cum videret juvenilia sua carmina, ut nondum satis elimara, publicis sannis excipi, explodique, ea secessu literato ita expolivit, ut omnium postea mererentur applausum. Exstat adhuc opus ejus [gap: Greek word(s)] , in quo dictio observatur casta, aequalis, suavis, membra probe distributa, monita politica prudenter hinc inde adspersa. Quintilianus Inst. Or. I. X, c. I agnoscit opus ejus aequali quadam mediocritate temperatum. Floruit cum Callimacho sub Ptolemaeis primis, circa Olymp CXXX. Calli machi equidem discipulus, sed, quodputidum, ingratus, eaque propter Ibis ab eodem appellari meruit: quod nomen ex eo in diras suas transtulit Naso. Post Eratosthenem Alexandrinae bibliothecae praefectus est, docente iterum Suida. Huncimitatus saepe est Maro, sed ita ut non semel ingenio superaverit, de quo Jul. Seatiger in Critico fusius. Imitatus est quoque Valerius Flaccus sed ut herbam porrexrit. De hoc scriptore praeclara editione, et notis oputime hactenus meruit (praeter Tarrhaeum) Jeremias Holizlinius
XXXV. Moschus Syracusanus et Bion Smynaeus, suavissimi Poetae seculum Ptolemaei Philometoris genio suo illustravere, Aristarcho familiares. Moschi hodieque superest praeter Megaram, et pauca alia [gap: Greek word(s)] carmen amarorium bueolici generis, expressum versuepico; superest et idyllion Europa in quo Jupiter, ut Europa potiretur:
[gap: Greek word(s)]Bionis autem superest Epitaphium Adonidis, bucolicum amatorii generis, epicumque et pauca quaedam alia, ex quibus illud:
[gap: Greek word(s)]Edidit utrumque H. Stephanus et Daniel Heinsius; utrumque eleganter latine reddidit Bonaventura Vulcanus, Moschum etiam Adolphus Mekerckus. Post Moschum et c Bionem Olymp. CXLIX. claruir Simonides Magnesius qui ex Suida, Antiochi Magni gesta epico carmine percensuit. Praeter hunc Simonides Carystius Graecorum conventum in Aulide epico versu reddidit, teste itenum Suida.
XXXVI. Nicander Colophonius genio suo illustravit imperium Ptolemaei septimi, Seu Physconis, Olympia de CLX. clarus, cujus hodieque exstant [gap: Greek word(s)] heroico versu expressa, quae priscam viri eruditionem loquuntur. [gap: Greek word(s)] ejus periere, opus metamorphosi Ovidianae non dissimile, caetera satis nitide publicavit H. Stephanus et c Gorreus.
XXXVII. A. Licinius Archias Olympiade CLXXX. inter Poetas Graecos minuit; hic bellum Cimbricum carmine reddidit, et de Consulatu Ciceronis,
page 16, image: s016quiddam vetsu coepit commentari. Hodie non nisi epigrammata quaedam Archiae supersunt, a Nicod. Frischlino non ita pridem collecta, ex quibus illud:
[gap: Greek word(s)]Huic aetate suppar Theophanes Lesbius bellum Mithridaticum carmine epico scripsisse perhibetur, Sed de aetate Dionysii Alexandrini nihil certi definire licet, aliis ad Octav. Augusti, nonnullis ad Aurelii et Veri imperia eundem referentibus. Id constat, superesse adhuc ejusdem [gap: Greek word(s)] epico carmine expressam, quae ita incipit:
[gap: Greek word(s)]Edita est [gap: Greek word(s)] illa ab H. Stephano, in quam scholia Eustathii leguntur. XXXVIII. Rufus Ephesius Medicus, imperante Trajano flotuit, docente Suida. Ejus cum varia extent prosa oratione, epico etiam versu de herbis commentatus traditur Galeno. Marcellus, Sidites, (ut de Hadriani poesi nihil addam, aut de Admeto malo per id tempus Poeta,) artem Medicam heroo versu honoravit, Marci Antonini Imp. aevo. Et Nestor Larandensis aevo Severi [gap: Greek word(s)] edidit. His celebrior Oppianus Cilix, Poeta epicus, clarus tempore Antonini Caracallae, cui [gap: Greek word(s)] sua inscripsit, et [gap: Greek word(s)] , donatus ab eodem ob singulos versus statere aureo, hoc est. viginti millibus numorum aureorum, teste Suida. Dictio ejus copiosa, luculenta, et sententiis hinc inde resplendens, nonnunquam etiam obscutior, sed ubique docta. Praefationes ejus ita Asiatico quodam dicendi genere elimatae, profusaeque, ut totidem panegyr cae orationes videri queant. Editio ejus illa celebrior, quam Conr. Rittershusius procuravit.
XXXIX. Circa haec tempora prodiisse in scenam videntur [gap: Greek word(s)] , sive Oracula Sibyllina, quae hodie circum feruntur. Nam antiqua ill, de quibus Scriptores Romani veteres, cum templo Capitolino conflagravere, Olympiade CLIII, tradente Dion. Halicarnass. I. IV. Hodierna autem recentioris esse originis multa persuadent. I. Quia unius Dei et Salvatoris cultum inculcant; antiqua jubebant idolis offerri sacrificia, immolari hostias ad aedem Saturni, et quidem humanas, rebus arctis institui lectisternia, matrem Idaeam a Pessinunte Libyae advocari, AEsculapium ab Epidauro accersi, ut pestilentiam Romae coortam placaret. 2. Hodierna facile intelliguntur, antiqua obscuri sensus, immo vix Sacerdotibus suis intellecta. 3. Hodierna de Deo, et Christo evidentiora tradunt, quam ipsi prisci Vates divini, id quod antiquis non convenire palam est. 4. In hodiernis, Sibyllarum una profitetur vidisse se secundum illud
page 17, image: s017aedis Vestae incendium, at id contigit demum Imperatore Commodo, ut ex Eusebii Chronicis liquet, quae aetas quam absit longe ab aevo Tarquinii, quo oblati primum sunt libri Sibyllini, docente Gellio et aliis, omnibus in confesso est. 5. His addere licet capitales aliquot errores a Blondello in hodiernis annotatos. Quid restat igitur, nisi ut credamus hodierna Oracula Sibyllina pia fraude a Christiano quodam priorum seculorum consuta fuisse, eo instituto, ut gentiles eo facilius ad Christianismum, ostensa illa antiquitatis imagine, pellicetet? fortassis tamen inficiandum non est, lacinias aliquot antiquorum Oracutorum Sibyllinorum hinc inde hodiernis permixtas esse, ut specio siori colore se tuerentur. De iis, quae hodie extant, lectissima editione bene meruit Opsopoeus ut alios praetereamus. Adjunguntur Sibyllinis Oracula metrica Zoroastris, Jovis, Apollinis, Hecates, Serapidis, pauca tamen illa, et haud dubie magnam partem adulterina.
XL. Imperante Alexandro Severo inclaruit Pisander Larandensis epicus, qut [gap: Greek word(s)] scripsit. Post hunc Soterichus Oasites, (non ut Suidas, [gap: Greek word(s)] , vivi adhuc Diocletiani scripsit encomium, Dionysiaca, Alexandriacum, Vitam Apollonii Thyanei, dequo fusius Suidas. Circa Valentiniani Imp. tempora scripsit Apollinarius. Laodicensis Episcopus ut varia, ita et epica, de quo Jo. Sarisburiensis, in poesi dextrum fuisse attestatur Suidas. Callistus gesta Juliani Imperatoris epico versu exposuit, notante Socrate in Histor. Ecclesiast. His omnibus illustrior, feliciorque Gregorius Nazianzi in Cappadocia Episcopus, in reliqua ingenii magnitudine [gap: Greek word(s)] , quem admodum Suidae appellatur. Scripsit librum versibus hexametris devirginitate et conjugio inter se colloquentibus, praeter infinita alia. Floruit aetate Apollinarii, vitamque ad XIII. Theodosii Imperatoris annum produxit.
XLI, Eudocia Theodosii Junioris Imper. uxor, de victoria, quam marius de Rege Persarum reportaverat, condidit poema Heroicum, si Socrati I. VII. c. XXII. fidem debemus. Scripsit et epico carmine octateuchum, et varia alia, tradente Photio, Composuisse eandem [gap: Greek word(s)] , sive Centones Homericos persua dere voluit Sixtus Senensis: rectius autem illud opus refertur ad Pelagium Patricium, quo tendunt sententiae Zonarae, et Credeni. Institutum scripti est, paganorum gemmas sacros in usus convertere. Itaque selectis hinc inde ex Homero laciniis et ingeniose consutis de Christo agit, de fluviis Paradisi, de Adarno et Eva, demandati divini violatione, de patris aeterni consilio, de partu Salvatoris, de stella Magorum, de fuga Christi in AEgyptum, de sacro baptismatis lavacro, de sacrosancta Trinirate, etc. Huic non dissimile quiddam attentavit.
page 18, image: s018olim latinis versibus Proba Falconia, illustris faemina, quae vitam Salvaroris Christi Centone Virgiliano pia imitatione expressit.
XLII. Nonus Panopolitanus AEgyptius, regnante Theodosio Juniore, seculo Christiano quinto, metaphrasin concinnavit in D. Joannis Evangelium. Scripsit et Dionysiaca. Laudandus pii Auctoris conatus, etiamsi non semper respondeat eventus. Dictio ejus in Dionysiacis subinde [gap: Greek word(s)] est, quod non mirum, cum Baccho ibi licet; sed utinam non etiam quandoque in metaphrasi in Joannem. Nonnunquam obscuritare nimia fatigat lectorem. Commentarium ejus in Joannem luculenta editione vulgavit Daniel Heinsius, et Dionysiaca Petrus Cunaeus. Sacer etiam Poeta Theodotus, cujus exstat carmen heroicum de Sichemitis et Emmore caeso
XLIII. Cointus Smyrnaeus, aliis Quintus Calaber dictus, quando vixerit, non perinde constat; eo tamen inclinant hodie doctorum sententiae, floruisse Cointum quinto Salvatoris Christi seculo, aetate Zenonis et Anastasii. Scriptum ejus, quod hodie exstat, videmus Paralipomena in Homerum appellari; quippe prosequrtur Trojanum bellum ab interitu Hectoris ad ultimum usque finem, hoc est, ad naufragum et calamitosum Graecorum reditum, ibi exorsus historiam suam, ubi suam terminavit Homerus. Quanquam historiam non adeo certam esse persuadere laboret Dion. Chrysostomus I. de Ilio non capto. Dictio Cointi sic stis tersa, et temperata est, neque sublimitate peccans, necaudacia, Cointus L. Rhodomanno Homero aestimatur dictione simillimus; id quod non difficulter credimus Viro in lectione utriusque Scriptoris versatissimo. Optimam sane editionem ejus versione latina comitatam e manu L. Rhodomanni prodiisse certum est.
XLIV. Coluthus Thebanus natione AEgyptius, aerate Imperatoris Anastasii, si Suidae credimus, illustris, praeter alia, quae interciderunt, reliquit epicum carmen eruditum, cui tirulus: [gap: Greek word(s)] , sive de raptu Helenae: quod et ipsum opus, cum inter blattas, tineasque luctaretur, in lucem protraxit doctissimus Cardinalis Bessario. Dictio Coluthi non inficera est, et saris florida, Ejus est illud:
[gap: Greek word(s)]
Item illud:
[gap: Greek word(s)]Periere caetera ejus opera, inter quae Marathonica, et Odyssea [gap: Greek word(s)] , de quo Hesychius et alii.
XL V. Tryphiodorus AEgyptius, Grammaticus simul et Poera incidit quoque
page 19, image: s019in tempora Anastasiii Imperatoris. Ejus superest adhuc [gap: Greek word(s)] , sive ex cidium Trojae, poema epicum, pro captu temporum non inerudicum, sed sensus subinde reconditi, et difficulter explicabilis. Initium libri:
[gap: Greek word(s)]Editionem Tryphiodori sic satis emendatam publico dedit, praeter H. Stepharnum, Michael Neander. Neque fasti dienda editio Nicod. Frischlini. Et haec quidem de Epicis clarioribus.
XL VI. Veniendum nunc ad Elegiacos. In quo ordine (sive primus inventor fuerit Terpander, sive Theocles, sive Callinus, ) nobis primum dicendus tryrtaeus [gap: Greek word(s)] , ut Suidae appellatur; qui Lacedaemonios in obsidione urbi Messeniae frustra diu tricantes ita ad novam alacritatem carmine accendit, ut superiores oppidum tandem everterint. Floruit Olympiade XXXV. si calculo Suidae adstipulantur, aequalis septem Grarciae sapientibus, aut iis paullo antiquior. Scripsit autem Remp. Lacedae moniorum, et praecepta vitae versibus elegiacis, et carminum bellicorum libros V. attestante eodem Suida. Extat hodieque fragmentum operis ejus elegiaci [gap: Greek word(s)] , edente H. Stephano; ubi inter alia ita Tyrtaeus:
[gap: Greek word(s)]Item:
[gap: Greek word(s)]XLVII, Olympiade XXXIX. leges Atheniensibus tulit Draco et vitae degendae praecepta edidit, versuum cireter tribus millibus, referente Suida; quotum argumenta apprime conveniunt elegiis, sed obturbat nonnihil illud Suidae: [gap: Greek word(s)] . Circa Olymp. XLVII. aliis L VI, Solon non tantum leges Atheniensibus scipsit [gap: Greek word(s)] , hoc est, in ligneis tabulis, sed et [gap: Greek word(s)] scripsit [gap: Greek word(s)] , quod ex Suida discimus. Quin et circa eadem tempora Chilo elegiam resiquit, et Pittacus Mitylenaeus. [gap: Greek word(s)] docente Suida, quin et Periander [gap: Greek word(s)] Athenaeo dicitur, cum Thales de meteoris scripserit [gap: Greek word(s)] . Solonis elegias morales, quae supersunt, collegit H. Stephanus ex quibus illud:
[gap: Greek word(s)]X L VIII. Mimermus Elegiarum scriptor, Solone quidem senior, sed ita ut simul aliquandiu vierint, ex Suida; delitium antiquitatis, a cantus suavitate
page 20, image: s020[gap: Greek word(s)] dictus, varia et praesertim amatoria vesibus illigavit. Extant apud H. Stephanum fragmenta ejus de Vitae brevitate, de vituperiis senectutis, de amore, fortitudine, etc. ex quibus illud:
[gap: Greek word(s)]Quo respexisse videri potest Horatius, cum Epist. I. I. ita disserit:
Si, Mimermnus uti censet, sine amore, jocisque
Nil est jucundum: vivas in amore, jocisque.Quin et [gap: Greek word(s)] scripsisse testatur illud Propertii I. I
Plus in amore valet Mimermni versus Homero.DISSERTATIO II.
XLIX. Theognis Megarensis Olympiade circiter septuagesima gnomis fuis et elegiis luculentam famam adeptus est, juventuti necessarius Scriptor, ut qui mores pravos corrigat, a crapulā, a turpibus abstrahat, ad honores recta viagrassandum moneat, et honestatis curam ubique inculcer. Haec quidem de gnomologia ejus; nam paraeneses ejusdem ut flagitiis hinc inde respersas, monitore Suida, aversantur boni omnes, et feliciter tenebrae occulunt. Dictio ejus simplex, et nativa, satis tamen opportuna tum juventuti, tum rebus, quas docere in stituit. Illius est:
[gap: Greek word(s)]Inter editiones Theognidis laudatur H. Stephani et Friderici Sylburgii.
L. Phocylides Milesius, [gap: Greek word(s)] , praeter epica et elegias etiam [gap: Greek word(s)] scripsit, sed si Suida, debemus assenlum, [gap: Greek word(s)] . Verum hujus Scriptoris nihil jam superest, namque longe is alius Phocylides, cujus hodie exstat [gap: Greek word(s)] versu epico, quem plures eruditorum Alexandrinum faciunt, alii Judaeum, rectius furtassis qui Christianum, quod de [gap: Greek word(s)] mortuorum et aliis Christianotum mysteriis tam loquatur perspicue: Illius enim est:
[gap: Greek word(s)]Item: [gap: Greek word(s)]
Accedit vox ejus, qua prohibet [gap: Greek word(s)] , id quod scribere nequiit Judaeus. Quin et id Christianum olet:
page 21, image: s021
[gap: Greek word(s)]Et postea: [gap: Greek word(s)]
Dictio hujus Gnomologi satis rotunda est, sine salebris et hiatibus, sententiarum etiam et flosculorum oratoriorum luminibus non destriruta. Institutum ejus, morum tradere praecepta, et quemadmo dum loquitur, [gap: Greek word(s)] docere. Ex editionibus commedatur illa, quae H. Stephani est, et M. Neandri.
LI. Evenus Parius, Poeta Elegicus Olympiade XCI. floruit, cujus nihil adeo hodie superest praeter pauca fragmenta, inter quae duo leguntur ejus epigrammata in Cnidiam Venerem, unum in vaccam Myronis. Hexametra etiam scripsisse ostenderint vesiculi ejus de consuetudine, ab Aristotele. I. VII. Ethic. Nicom. c. XI. citati.
[gap: Greek word(s)]Critias tyrannorum (quos Athenis praefecit Lysander,) praecipuus, elegias scripsit ad Alcibiadem Olymp. XCIV. Sed Olympiade CX. aevo Philippi et Alex. Magni celebris fuit Philetas Cous, quem epigrammata, et elegias scripsisse Suidas attestatur. Evhemerum annumerat Elegiacis Censorinus. Callimachum jam in epicis notavimus, elegiis quoque inclaruisse. Myro Bycantia, Homeri Tragici mater a felicitate pangendae elegiae laudatur Athenaeo. Scripsisse epica, elegias, melica agnoscit Suidas.
LII. Andromachus Cretensis, Medicus quantum valuerit elegiis, satis ostendit luculento illo ad Neronem Imperatorem metro de Theriaca, quod Galenus nobis conservavit. de Theriac. ad Pisonem: Ejus initium:
[gap: Greek word(s)]Isaacum Antiochenae Ecclesiae presbyterum inter Poetas collcat Elegia, qua riunam Antiochiae Planxit seculo Christiano quarto narrante Gennadio. Agathiam Scholasticum Smyrnaeum, gestorum Narsetis et Belisarii scriptorem poemata reliquisse, item Daphiaca, et circumlum novorum epigrammatum, quae ipse Poetis sui temporis collegerat, idque aetate Justiniani Imper. Auctor est Suidas. De epigrammatis ejus consulenda Anthologia. Sed et Anthologia Graecorum ipsa ad Elegias praecipue referri meretur; a Maximo Planude, monacho Constan tinopolitano collecta ea est seculo Christiano MCCC. secundum calculum Genebradi. Institutum autem Planudis fuit, resectis, quae circum ferebantur, Graecorum epigrammatis parum castis, parum piis, sententias eorundem nobiliores, et monita naturalia, moralia, politica selecta uno fasce complecti.
page 22, image: s022Edidit eandem H. Stephanus, et ante pacos insigni accessione latiorum carminum Gothae locupletavit And. Rivinus.
LIII. Ut paullatim ad Lyricos Graecos transeatur, (quorum initia ab Orpheo lyrae antiquae magistro profluxisse Plutarchus censet, Suidas a Terpandro Lesbio, ut qui primus [gap: Greek word(s)] fecit, et [gap: Greek word(s)] scripsit omnium primus, Muscicus quoque admirandorum operum,) numerantur hi in veteri Hellade potissimum novem, Alcman, Stesichorus, Simonides, Sappho, Alcaeus, Ibycus, Anacreon, Pindarus, Bacchylides, de quibus nos quidem paucis, sed ita, ut Jambographos nonnullos ob affinitatem adjungamus iisdem. Itaque Lyricorum (quorum poemata ad omne argumentorum genus diffumduntur,) hodie primus Alcman Lacedaemonius, Olympiade XXVII. et postea inter Poetas caput extulit, (nam Aleman Messenius itidem Lyticus Olympiadi XLII. adscribitur,) tempore proavi Croesi. Nihil ejus nunc reliquum est, praeter naufragas quasdam tabulas apud Athenaeum, Hephaestionem, Eustathium, alios. Lingua illi Dorica, quod vel nomen Poetae fatetur, quippe qui dialecto communi Alcmaeon vocatur, apud Dores est Alcman. [gap: Greek word(s)] Suidae traditur. Scripsit et fabulam [gap: Greek word(s)] , id est faeminas natantes. Quod ad diaetam ejus, [gap: Greek word(s)] perhibetur fuisse, quod ad vitam, Megalostratae Poetriae amoribus irtetitus, quod ad metrum [gap: Greek word(s)] , quod ad obitum, phthiriasi comsumptus. Ejus creditur et illud apud Hephaestionem:
[gap: Greek word(s)]Hujus discipulus Arion Methymnaeus lyrica etiam scripsit, si verus Suidas.
LIV. Stesichorus natus secundum Suidam Olymp. XXXVII. epici carminis onera lyra sustinuit, ex Quintiliani I. X. c. I dictione tantum redundans, copiae vitio. Laudatur et Dionys. Halicarnass. quod dignitatem perso narum convenienter expresserit. Dorica illi dialectus. Durat ad memoriam omnem farna dentati illius scripti, quo Helenam olim vituperavit, lucratus ob operam maledicam ab irato Castore caecitatem, quam tandem evasit palinodia, scripto faeminarum pulcherrimae encomio, de quo fusius Plato in Phoedro, Suidas, alii. Fragmenta scriptorum Stesichori apud Strabonem, Athenaeum, Stobaeum, hinc inde sparsa sunt. Exquibus illud:
[gap: Greek word(s)]Item:
[gap: Greek word(s)]LV Sappho, Poeria lyrica Olympiadem XLIV. exornavit; laudata a Socrate, Arisicotele, Strabone, Plutarcho ob raram ingenii suavitatem, quo nomine etiam.
page 23, image: s023deciam Musa Veteribus appellari consuevit. Lesbi nata, (nam alia est Eretria Sappho,) sed Mitylenensibus usque adeo dilecta, ut imaginem ejusdem numis suis impresserint, quod mirum, cum amoribus putris a Scriptoribus depingatur. Creditur Epistola Sappliūs apud Ovidium ex ejusdem Petriae versibus magnam patrem translata fuisse. Condidit autem Lyricorum libros. IX. epigrammata, elegias, jambos, monodias, alia, AEolico decendi charactere; inventrix quoque carminis saphici, et harmoniae mixolvidae. Fragmenta ejus collegit P. Stephanus ex Dion. Halicarnasseo, Stobaeo, Scholiaste, Pindari, Apollonii, Euripidis, Plutarcho, Eustathio, Hephaestione, etc. Ex quibus illud laudamus, quod speculationem naturae rerum continer:
[gap: Greek word(s)]LVI. Alcaeus Lesbius aetate Sapphūslyra inclaruit. Dialectus ejus AEolica; dictio numerosa, plena animosa brevis et suavis cum cehementia, figurata cum perspicuitate, secundum D. Halicarnasseum, morata etiam, magnifica et diligens, plurimumque similis Homero, secundum Quintilianum; nobis eim per injuriam temporum nihil operum ejus censere intergrum est, quod perierint universa, si excipiantur paucae apud Heraclidem Ponticum, Stobaeum, Aristotelem, Pindari Scholiastem, Plutarchum, Hephaestionem, Athenaeum, reliquiae. Eum intuitus est Horatius, cum scriberet I. I. Carmin.
Nullam, vare, sacra vite prius severis arborem,Ita enim praeierat olim Alcaeus:
[gap: Greek word(s)]Et prose quidem haec Alcaeus, ut quem vino ebrium carmina sua effudisse naet Athenaeus. Ab illo etiam profectum illud.
[gap: Greek word(s)]Inventor fuit versus Alcaci, ut Alcman Alcmanici, Anacreon Anacreontici, Sappho Sapphici. In Pittacum Sapientum Graeciae unum saepe metris suis obliquus incurrit, sed tamen infra acerbitatem Archilochi subsistens, quod vel Horatius docuerit epist. I. ad Maecenatem:
Temperat Archilochi Msam pede masula Sappho,
Temperat Alcaeus, sed rebus et ordine dispar.LVII. Ibycus Rhegii in Italia natus, sed Sami insulae diu incola circa Olympiadem LIV. ex Suida, versu lyrico nitidus fuisse traditur, foedus amoribus. Hodie praeter nomen Ibyci paucissima restant fragemta ab Athenaeo, Platone, Suida, Plutarcho hinc inde notata. Ex scriptis ejus laudatissimum illud fuit, quod de Canymedis et Tithoni raptu concinnaverat. Dialectus illi Dorica; obitus per
page 24, image: s024latronum sicas infelix, sed a gruibus vindicatus, dequo Suidas. Illud Ibyci sanum et sanctum apud Pluctarchum:
[gap: Greek word(s)]LVIII. Simonides Cous Olympidis LXV, scriptor lyricus et quidem logaevus, inter varia, quae Dorica dialecto posteritati reliquit, Marathonium et Salaminium praelium percensuit, et quidem Salaminium Lyrico versu; ut taceam threnos ejusdem, encomia, epigrammata, paeanas, tragoedias. Dictio ejus tenuis, sed propria, et in commovenda miseratione efficax, quod Dion. Halicarnasseo, et Quintiliano notatum. Fragmenta ejus apud Halicarnasseum, Clem. Alexandrinum, Athenaeum, Stohaeum, Plutarchum, leguntur. Apud Clementem Strom. I. III. ita scribit.
[gap: Greek word(s)]LIX. Anacreon Tejus, lepidissimus omnium lyricorum sed, amorum et vini appetentior, varia scripsit, in quibus hymni, elegiae, jambi, [gap: Greek word(s)] Anocreontica; antiquis ob dulcedinem metrorum suorum jam [gap: Greek word(s)] vocatus, jam [gap: Greek word(s)] jam [gap: Greek word(s)] . Dicto ejus florida, et perspicua, dialectus Ionica. Qui Sapphus amore irretitum credunt, confutantur diversitate aetatis utriusque, et inter vallo temporum, quippe Sappho Olymp. XLIV. amores mereri potuit, Anacreon non nisi Olymp. LXII. eosdem provocare; vixit nempe demum Polycratis Samiorum tyranni aetate, eique familiaris, ut ex Pausania consta. Acino uvae passae imprudentius deglutito suffocatum Anocreonta referunt Plinius et Val. Maximus; ita qui in vino suavissimam vitam invenerat, in ossibus ejus acerbam invenus; ita qui in vino suavissimam vitam invenerat, in ossibus ejus acerbam invenit mortem. Quam autem suave eidem vinum, vel ipse his testabitur:
[gap: Greek word(s)]Plura ejus Libitinam evaserunt, quae curis P. et H. Stephani, aliorumque jam in publica luce versantur. Ab illo excogitatum est genus carminis jambicum dimetrum catalecticum, Anacreonticum vocant, quod nostro seculo imitari
page 25, image: s025Scaliger, Barthius, Reusnerus, et prasertim Taubmannus in epithalamio Melissi, dulcedinem inventi luculenter confirmarunt.
LX. Pindarus Thoebis Boeotiis, XL. annis ante expeditionem Xerxis natus, hoc est, ex sententia Suidae, Olymp. LXV. elementa Poeseo a Laso et Myrtide Poetria didicit, paulla timque eo usque sua provexit studia, ut Lyricorum summus aestimari queat, si vel quatuor illius superstites odas, quibus solennes Graeciae ludos, Olympia, Isthmia, Pythia, Nemeaea celebravit, intueamur. Caetera ejus periere, Prosodia, Parthenia, Enthronismi, bacchica, Daphnephorica, Paeanes, Hyporchemata, Hymni, Dithyrambi, Scolia, Encomia, Threni, Fabulae Tragicae, Epigrammata Epica. Dorica illi dialectus familiarior, cui AEolicam subinde admiscer. Dictio ejus sublimis, gravis, sententiis et verborum copia frequens, degressionibus quandoque nimia, nonnumquam, et sine nexu abrupta, unde non rara obscuritas. Figurae ejus, ut magnificae, ita aliquando dirthyrambicae, et praecipites. Haec audacia nostris moribus inter vitia censetur, Pindarico aevo et succedentibus illi seculis haud dubie inter virtutes numerata fuit, ita antiqui Scriptores de laudibus ejus discerte perorant. Audiatur vel unus Quitilianus Inst. Lib. x. cap. I. Novem Lyricorum longe Pindarus princeps, spirtus, magnificentia, sententiis, figuris beatissima rerum copia, et velut quodam eloquentiae flumine: propter quae Horatius eum merito credidit nemini imitabilem. Qua eruditionis fama motus Alexander Magnus, cum diu post, invisas sibi Thoebas solo aequaret, pindaricis aedibus et familiae superstiti perpercit, testibus Arriano et Plinio. Quantus fuerit Platoni Pindarus, vel ex eo colligas, quod alibi [gap: Greek word(s)] vocet, alibi [gap: Greek word(s)] ; Athenaeus etiam [gap: Greek word(s)] . Ex sententiis ejus illud est Olymp. [gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]Culpatur Horatius, quod non satis prudenter verterit illud Olymp. SS
[gap: Greek word(s)]Namque Epod. I. I. Od. XII
Quem virum, aut Heroa lyra, velacri
Tibia sumis celebrare Clio,
Quem Deum?ubi justum Pindari ordinem, [gap: Greek word(s)] perperam invertisse putatur, per Virum Heroa, Deum. Excusa verit tamen, opinor, Horatium schema Rhetoricum, quod incrementum vocant, ut videatur Venusinus paullatim ascendere voluisse, ab hominie ad Deum, quemadmodum Virgilius a pecundum pastu, cultuque
page 26, image: s026agrorum ad Heroa AEneam. Quod ad editiones Pindari, inter celeberrimas merito aestimatur illa Er. Schmidii eruditis commentariis illustrata.
LXI. Racchylides Ceus Lyricorum illustrium ultimus Olympiade LXXXII. et sequ. secundum Eusebium, celebris, praeter Paeanas, et alia, Hymnos quoque Apopempticos scripsit, vel ut Lil. Giraldus corrigit, Apodempticos, in honorem Dei cujusdam peregrinantis. Hujus poemara Pindaricis ab Hierone Syracusano praelata fuisse, auctor est Scholiastes Pindari. Id constat, tradente Amm. Marcellino, Julianum Imperatorem, adeo delectarum suisse versibus Bacchylidis, ut honeste, casteque vivendi praecepta ab eodem mutuarus sit. Sola restant hujus scriptoris fragmenta, eaque oppido pauca apud Plutarchum, Athenaeum, D. Halicarnasseum, Cl. Alexandrinum, Hephaestionem, Stobaeum; ex quibus illud:
[gap: Greek word(s)]Item:
[gap: Greek word(s)]LXII. Praeter novem illos Lyricos classicos, Melanippides junior lyrica reliquisse traditur, et dithyrambica circa Olympiadem LXXXVIII. quin et senior Melanippides in eodem numero censendus. Melanippides autem Melius dithyrambos, elegias, epigrammata epica reliquit. Sed et Corinna sive Thespia illa fuerit, sive Corinthia, honoratum in Lyricis nomen invenit. Edocta eim a Myrtide poetria ita in hac arte profecit, ut ipsum Pindarum in publico certamine quinquies superaverit, si verus AElianus Var. Hist. l. XIII. c. XXV. fortassis tamen adjuta pulchritudine sua, ut.
Gratior est pulchro veniens e corpore virtus.Sub ejus nomine in amicam lusit Ovidius, cum verum nomen profiteri non auderet. Neque defuere olim aliae Lyricae; ut enim Sappho et Corinna praetereantur, septem alias recenset Anthologiae liber primus, quarum nomina, Erinna, Myro, Telesilla, Praxilla, Nossis, Anyte, Myrtis, sed omnes infra laudem Sapphus et Corinna. De Lyricis jam olim scripsit Didymus.
LXIII. Vicini Lyricis Dithyrambici, quia utrisque vel lyra, vel tibia; hoc differunt, quod Dithyrambici altius, audaciusque intonent, et serviant choris Dramaticorum, Lyrici humilius, suaviusque, et ad mensas verus suos emodulentur. Dithyramborum inventor putatur vel Arion Methymnaeus quo inclinat Herodotus in Clio, vel Philoxenus Cytherius, quod creditum tradit Pindari Scholiastes, vel denique Lasus, quod visum Clem. Alexandrino. Invenit fortasse Arion, perfecere caeteri. Celebre etiam in hoc genere circa Olympiadem XCV. Timothei Philesii nomen, item Telestae Selinuntii, atque Polyeidi. Et
page 27, image: s027quidem Timotheus is est, qui decimam et undecimam chordam lyrae adjiciens, veterem Musicam molliorem reddidit, et qui Alexandrum Magnum stupenda artis peritia ad arma inclamanda accendit, prodente Suida. Alcymnium Chium, Lamproclem, Diagoram Melicum etiam in Dithyrambicis collocat vetustas, sed hodie nihil ex iis, praeter mera nomina. Agnoscit et [gap: Greek word(s)] quiddam in dictione Pindari Horatius, et in Nonni Panopolitani Dionysiacis, et Aristophanis Nubibus, et Plauti Pyrgopolinice curiosi. De Ithyphallieis consulendus illustris G. J. Vossius.
LXIV. Affines quoque Lyricis Jambici Scriptotes: quamquam enim etiam in Dramatis adhibeantur jambi, extra tamen Comoediam, Tragoediamque usurpavere non raro veteres, quod vel Archilochus suo docuerit exemplo, qui ut ingeniosius convitiaretur, jambum excogitavit, si verus Clemens Alexandrinus, et eodem sine Dramare usus est. Floruit autem Archilochus Patius, ut ex Chronic. Eusebii colligimus, circa Olympiadem XXIX. Poeta doctus, sed dentatus. Summam in eo vim eruditionis, validas, breves, vibrantesque sententias, plurimum sanguinis, et nervorum deprehendit accuratus Censor Quintilianus l-X. c. I. vel ex eo aestimandus, quod Lycamben, promissam sibi filiam non permittentem, vehementissimis suis jambis ad suspendium egerit. Quo respicit illud Horatii:
Archilochum proprio rabies armavit lambo.Et minae Ovidianae in Ibin:
Tincta Lycambaeo sanguine tela dabo.LXV. Numerandus et in Jambographis Simonides Amorginus, qui praeter elegias, etiam jambis inclaruit, docente Proclo; sed inprimis Hipponax Ephesius, Cholambi inventor, ex Clemente Alexandrino; hic secundum Plinium lib. XXXVI. c. V. Olympiade LX. celebris, ita exacuit in hostes jamborum suorum aculeos, ut eosdem ad desperationem egisse tradatur. De quo juverit Plinium audire, Hipponacti, inquit, notabilis foeditas vultus erat: quamobrem imaginem ejus Bupalus et Anthermus, sculptores clarissimi, lascivia jocorum proposuere ridentium circulis: quod Hipponax indignatus, amaritudinem carminum distrinxit in tantum, ut credatur aliquibus ad laqueum eos compulisse. Consistit autem Iamborum et Choliamborum usus praecipue in sectandis inimicis, id quod et notatum Ovidio, cujus illa sunt l. I. de Remed. Amor.
Liber in adversos hostes stringatur Iambus,
Seu celer, extremum seu trahat ille pedem.LXVI. Caeterum extensum postea jamborum imperium ad omne propemo. dum argumenti genus. Et quidem Philyllius de Urbibus jambis cecinit, ut ex
page 28, image: s028Athenaeo constat; Xenophanes Colophonius elegiis et jambis clarus, ex Diog. Laertio; triphyllius Cypri Episcopus circa tempora Concilii Nicaeni, miracula et vitam Spyridonis jambico versu expressit quemadmodum admonet Suidas; et Amphilochius Episcopus Iconii docuit jambis, quinam libri sacrae Scripturae potissimum legendi sint. Georgius Pisides, imperante Heraclio, successore Phocae, Diaconus et [gap: Greek word(s)] Ecclesiae Constantinopolitanae, ex Suida, hexaemeron nobis reliquit de Mundi opificio jambis, non incultis illis, si squalorem temporum illorum respiciamus. Extant ejusdem jambi de Vanitate Vitae, edente Fed. Morello. In hunc cenfum venit Phile, cujus jambi hodieque leguntur non poenitendi de proprietate et naturis animalium, descripti typis Commelinianis.
LXVII. Nec in hoc ordine praetereundus Jo. Damascenus, qui sub Leone Isaurico de nativitate Christi, epiphania, pentecoste, jambis commentatus est. Pietatem laudabis in illis quoque Damasceni:
[gap: Greek word(s)]Quin et Simeonis Metaphrastae jambi animum praeparant ad sacram synaxin; jambi Mich. Pselli regnante Constantino Monomacho, in vitiis et virtutibus depingendis occupati fuere; jambi Ephraimi Imperatores Constantinopolitanos enarrant. Denique Isac. Tzezes valuit hoc genere, si quicquam valuit, cujus arrogantiam dictionis et futilitatem conceptuum aversantur eruditi.
LXVIII. Sed Dramatici jam tandem vocant, inque iis primum Tragici, ut grave, et magnificum genus. Hos inter primus Thespis Atheniensi, Solonis aevo rudimenta artis diu ante jactata nonnihil expoliit, histrionemque unum choro addidit, cum ante tragoediam solus chorus absolveret, de quo Laertius in Platone. Ejus discipulus Phrynichus disciplinam hanc in artis formam quodammodo redegit, faeminas primus in scenam induxit, clarus circa Olympiadem LXVI. Tragoedias illius novem recenset Suidas, Pleuroniam, Actaeonem, Antaeum. Danaides etc. Triennio ante innotuerat Choerillus, Athniensis Tragicus, auctor quibusdam, et inventor larvarum, scenicique habitus, si Suidae certum est testimonium. Et hi quidem omnes praelusere magnitudini artis, neque enim inhonora olim disciplina illa, aut, ut hodie, proletariorum ea cura, de quo Tullius l. de Republ. Augustino olim lectus, l. II. de Civit. Dei c. X. clare testatur: AEschines Atheniensis, inquit, vir eloquentissimus, cum adolescens Tragoedias
page 29, image: s029actitavisset, Remp. capessivit: Aristodemum Tragicum item actorem maximis de rebus pacis et belli legatum ad Philippum Athenienses saepe miserunt.
LXIX. Postea AEschylus artem locupletavit, docente Aristotele l. de Art. Poetica. Is, ut homo bellator, qui pugnae Marathoniae, aliisque interfuerat, ausus fuit circa Olymp. LXXI. ex calculo Eusebii et Gellii, tristi hoc et cothurnato dicendi genere Principes, Purpuratosque a vitiis absterrere. Tragoedias scripsisse traditur XL. ex quibus solae restant nunc septem, hec eae omnes integrae, Prometheus vinctus, septem Duces ad Thebas, Persae, Agamemnon, Choephori, Eumenides, Supplices. De dictione ejusdem ita Quintilianus: AEschylus sublimis, gravis et grandiloquus usque ad vitium: sed rudis in plerisque et incompositus. Laudantur tamen frequentes ejus metaphorae, laudatioes futurae, si in iis persisteret, nec ante exspectatum easdem abrumperet. Epitheta ejus, ut militaris animi, plerumque audaciora, conceptus immodici. Is primum in scenam histriones adhibuit duos, Aristotele teste; habitum convenientem Principibus induxit, pulpita instravit, ex Horatio; caedes a scenā removit, docente Philostrato. Cum versus suos componeret, [gap: Greek word(s)] , secundum Aristophanem, ut nempe feritatem cogitationum suarum vultu quoque exprimeret. Quin et repraesentatio fabularum ejus adeo subinde visa est terribilis, ut memoret Scholiastes ejusdem, cum primum ederet in publico Eumenidas, puerorum multos a parentibus ad spectandum admissos, prae horrore et metu subito mortuos obriguisse; quin et gravidas nonnullas imagine feralium larvarum consternatas peperisse in theatro praeter exspectationem. Vino deditum fuisse inde colligas, quod Callisthenes apud Lucianum narret, AEschylum in vino soitum scribere Tragoedias; unde sensus patet dicti illius: AEschylum cum scriberet, invocasse magis Bacchum, quam Apollinem. AEtate gravis cum videret Sophoclem ut juniorem sibi praeferri, indignatus in Siciliam ad Hieronem Syracusanorum Regem concessit, et tandem Gelae obiit, aquila in calvam ejus testudinem ingentem demittente, de quo Plutarchus, Pausanias, Suidas. Floruit Olympiade LXXI. ex Gellii et Suidae collatis invicem sententiis. Illius est in Prometh. [gap: Greek word(s)] . Inter editiones laudatur illa, quae e manu H. Stephani et Adr. Turnebi exiit.
LXX. Filios reliquit AEschylus, Euphorionem et Bionem, utrumque Tragicum, neutrum cum parente comparandum. Tulit eadem aetas Pratinam Phliasium Tragicum, quem cum AEschylo et Choerillo certasse Olympiade LXX. primumque Satyras scripsisse, auctor est Suidas. Sed omnibus his major Sophocles Tragicus, Olympiade LXXVIII. clarus, Socrate paullo senior, et suavitate dicendi, sententiarum, schematumque frequentia, quin et dictionis perspicuitate
page 30, image: s030AEschylo superior. In affectibus, secundum Quintilianum, mirus, praecipue in iis, qui miseratione constant. Addidit choro histrionem tertium, addidit scenae ornatum, quemadmodum prodit Aristoteles. Fabulas edidit CXXIII. notante Suida, hodie supersunt non nisi septem, Ajax flagellifer, sive lorarius, Electra, Oedipus tyrannus, Antigone, Trachiniae, Philoctetes, atque Oedipus Coloneus, quam ultimam oppido senex absolvit, ut ex Ciceronis Catone Majore colligimus. Tragici cothurni princeps Plinio aestimatur, quin et cothurnus Sophocleus laudatur Maroni. Mors ejus ab acino uvae impudenter haustae. Inter editiones hujus Scriptoris commendatur illa, quam Paulus Stephanus cum scholiis Graecis, et nostis Jo. Camerarii, atque H. Stephani publicavit.
Illius est in Electrā:
[gap: Greek word(s)]Et in Antigone:
[gap: Greek word(s)]LXXI. Reliquit Sophocles nepotem cognominem, et illum Tragicum, atque Elegiacum, de quo plura Suidas. AEqualis Sophocli Ion. Chius vel L. tragoediarum parens; his optimo jure praeferendus Euripides, Sophocli et platoni [gap: Greek word(s)] , auditor Socratis, natus test Laertio et Suida, cum Xerxes in Graeciam bellator descenderet. Hic eloquentiae et prudentiae laude Sophocli palmam dubiam reddidit, si non plane eripuit. Euripides plus curae et industriae adhibuit in disponendis verbis suis et sententiis, quam Sophocles; non tamen satis apposite fabulam disponere putat Aristoteles, cui alioquin [gap: Greek word(s)] aestimatur. Sophoclis dictio redolet magis hominem rebus intentum, quam verbis; Euripidis scholam plus sapit, et verborum conquirit delitias. Euripides Quintiliani judicio, iis, qui ad agendum se comparant, utilior longe, quam Sophocles; in Sophocle gravitas et cothurnus major, et sonus sublimior. Itaque si magnitudinem et sublimitatem Tragoediae inspiciamus, vioerit Sophocles, si verborum nitorem, major erit Euripides. Id in Euripide castigant eruditi, quod verisimile Poeticum tantopere Aristoteli laudatum non ubique observet, ut cum subinde Principibus alligat peram, et mendicitatem, neque enim id contingere unquam res loquitur. Prudentur Horatius in Art. Poet.
Aut famam sequere, aut sibi convenientia finge.Supersunt hodie Tragoediarum Euripidis plures, Hecuba, Orestes, Phoenissae, Medea, Hippolytus, Alcestis, Andromache, Supplices, Iphigenia in Aulide, Iphigenia in Tauris, Rhesus, Troades, Bacchae, Cyclops, Heraclidae, Helena, Ion, Hercules furens, Eelctra. Periere plurimae, nam numerum jam olim ad XCII. excrevisse apud Suidam discimus. Obiit Olympiade XCIII. discerptus sive a
page 31, image: s031canibus, sive a mulieribus, namque utrumque tradunt Scriptores. Edidere hunc Tragicum plures, quos inter laude sua non est defraudandus P. Stephanus. De Euripide et Sophocle jam olim scripsit Duris Samius teste Athenaeo.
LXXII. In Tragicis etiam est Aristarchus Tegeates, (non Grammaticus ille Homeri censor,) circa Olymp. LXXXII. et Morychus ab Aristophane ob stultitiam irrisus; et Cephisodorus Atheniensis, cujus olim Amazones, et Trophonius, et Sus laudabantur. Olympiade XC. floruit Tragicus Agathon, qui et jambos reliquit, teste Philostrato. Paullo post, sc. Philippi Macedonis aetate, Chaerophon, qui de Heraclidarum descensu scripsit Tragoediam. His accedit Dionysius Siculorum Tyrannus, qui nimia tandem crudelitate lassus in mustaceo etiam Poetico gloriam quaesivit Olympiade C. scripsitque judice Suida, non Comoedias tantum et hymnos, sed et, quod ejus genio accommodatissimum, Tragoedias, quas cum ludis Olympicis recitari jussisset, nihil meruit praeter sibilum populi, cum Musicam suam jam ante probasset universis. Vidit eadem aetas Sthenelum, Isocratem Apolloniatem, Aphareum, strattin, Asclepiadem, Astydamantem, Iophonem, Melitum (Socratis accusatorem,) Melanthium, omnes Tragicos, quorum scripta longa nocte urgentur temporum injuria.
LXXIII. Ipse Divinus Plato Olympiade C. clarus Tragicis etiam annumerari meretur, quanquam ipse tandme poematis illis suis iratus, audito Socrate, exclamarit, teste Laertio.
[gap: Greek word(s)]Memoratur et inter Tragicos Carcinus Athenientis, cujus fabulae, Achilles et Semele ab Athenaeo laudantur; AEschines, qui non nisi post haec sacra ad Remp. gubernandam accessit, teste Philostrato et Plutarcho; Sosicles sive Sositheus Syracusanus unus ex Pleiade Poetica, si Suidas fidem invenit; et clarus aevo Alexandri Magni Euphantus Olynthius, judice Laertio. Illustravit quoque Alexandri M. aevum Neophron Sicyonius, cui adscribendam volunt Medeam, quae hodie Euripidis nomen praefert; adduntque primum illum induxisse in scenam [gap: Greek word(s)] , secundum Suidam. Habitus et in numero Tragicotum Heraclides Ponticus, Aristotelis discipulus, qui, ut ex Laertio patet, Tragoedias suas sub personato Thespidis nomine, ut fortassis ab antiquitate majorem auctoritatem mutuarentur, edidisse traditur.
LXXIV. Ambigui temperamenti est Rhinthon Tarentinus, sive Syracusanus, et inter Comicos censendus et Tragicos, quod utroque genere valuerit. Is, tradente Suida, [gap: Greek word(s)] fuit [gap: Greek word(s)] regnante Ptolemaeo primo. Scilicet, cum austeritate nimia peccare ipsi videretur Tragoedia, jocularia ipsi inspersit, dictus ideoque [gap: Greek word(s)] scriptor. Athenaeo laudatur fabla ejus Amphitruo,
page 32, image: s032ut videatur Plautus suam inde Tragicomoediam desumpsisse, atque non sine ratione imitatus Baptista Guarinus in poemate, quod Il, Pastor fido inscripsit.
LXXV. Lycophron Chalcidensis, Tragicus, sed obscurissimae dictionis Poeta, imperante Ptol. Philadelpho vixit. Tragoedias ejus (praeter drama ejusdem in laudem Menedemi,, de quo Laertius, ) recenset Suidas, AEolum, Andromedam, Hippolytum, Oedipum utrumque, Orphanum, etc. quas periisse non adeo dolemus, si quidem similes fuerint Cassandrae ejusdem, hodieque superstiti, sed Oedipo indigenti conjectore, unde non immerito Suida [gap: Greek word(s)] appellatur. Sunt qui narrent, dicere solitum Lycophronem, se confestim violentas sibi illaturum manus, quamprimum in quenquam incideret, a quo pema suum intelligeretur. Quiquid horum fuerit, id fortassis Poetam defenderit, quod cum Cassandram inducat oblique et obscure loquentem, non suo ipse nomine peroret. Quod si etiam suo, tueri se potest exemplo Heracliti Philosophi, (cui ab omni aevo cognomen tenebrosi adhaesit,) item Luciani in Lexiphane, Nostradami in genethliacis, et Fastorum annuorum conditiorum, quorum prognostica ambiguitate perpetua laborant. Verum opoportune Lycophron in Plejade numeratur; namque septima etiam coelestis Plejadis stella, secundum antiquorum calculum, nebulosior est caeteris. Hujus Cassandram reddidit jambis latinis Vir illustris Jos. Scaliger, sed iis oppido obscuris, et obsoleti, rancidique styli, de industria haud dubie, ut ostenderet non deesse etiam Latinis obscurandi facultatem. Edidit et Cassandram Meursius, additis commentariis, cui debemus, quod caligans alioquin Scriptor hinc inde queat intelligi. Nos ut Caetera Lycophroni condonemus, caliginem miramur scientiae ejus, qui septentrionem appellare sustinuit phreneticum.
LXXVI. Atque ut Plejada absolvamus, numerati sunt septem insignes Tragici aevo Ptol. Philadelphi florentes eo nomine, sc. Sositheus sive Sosicles, Alexander AEtolus, Sosiphanes, AEantides, Lycophron, Philicus sive Philiscus, et Homerus junior, si Scholiastae Hephaestionis fides habenda. Alii numerant Theocritum, Nicandrum, Callimachum, Lycophronem, Apollonium, Aratum, Homerum juniorem. Sed quid cum Tragicis Theocrito, Arato, Callimacho, Nicandro, Apollonio? nisi alia reliquerint scripta, quam quae hodie extant. Quid quod Nicander floruerit regnante Ptol. Physcone? Homerus Tragicus, gente Hierapolitanus, professione Grammaticus, tragoedias scripsit, hymnos, et ludicra, docente Suida. Mater ejus Myro, Poetria et ipsa, cujus odas, hymnosque sepelivit jam dudum oblivio.
LXXVII. Referri et ad Trigicos meretur [gap: Greek word(s)] ,
page 33, image: s033cujus drama [gap: Greek word(s)] , de Exitu Hebraeorum ex AEgypto adhuc superesti, non quidem totum, sed fragmentum ejus non ignobile, jambis senariis expressum apud Clem. Alexandrinum. Quod si quis miretur Tragoediam appellari, quae laeta catastrophe terminata est, conferat Graecos Tragicos, et simile quiddam subinde contingere observabit, quod et illustri Vossio notatum l. II. Inst. Poet. Sed ad Ezecielum, nimium ille sibi quandoque indulsit, unde enim ista de somnio Mosis, item de ave tlla conspecta, quae aquilam magnitudine superans, Regina avium salutari mereretur? neque enim permissum, in sacro argumento tam libere evagari. Laudatur editio Parisina, quae P. Stephani est. Traditur et de vita et moribus Mosis scripsisse, sed nobis nec de scripto illo, nec aetate Ezecieli quicquam certi licet definire.
LXXVII. Nicolaus Damascenus aetate Oct. Augusti celebris, non Comoedias modo, sed et Tragoedias scripsit eruditas, judicio Suidae. Meminit Eustathius dramatis ejus, quod Susanna inscribebuur. Isagoras Tragicus M. Antonim Philosophi aetate floruit, de quo Philostratus. Sub Anastasio autem Imperatore Timotheus Gazoeu, cujus Tragoedia [gap: Greek word(s)] , in publico quondam versabatur. Greg. Nazianzenus tragoediam scripsille putatur, cui titulus: Christus patiens, in qua dictio ejus culpatur, ut socco convenientior quam cothurno; sed cum vir fuerit Nazianzenus longe eruditissimus, nec Tragoediam illam inter opera Nazianzeni recenseat Suidas, credibile est, alterius foetum hunc esse, et fortassis Apollinaris Laodiceni.
LXXIX. Affinis Tragoedinae Satyra Graecorum, quae in Poemate dramatico personas illustres pungere solebat, sed stylo jocoso, et laeto plerumque exitu, jungebaturque olim Tragoediae, ut ejus tristitiam salibus mitigaret. Inventor ejus, secundum Suidam, Pratinas Phliasius tempore AEschyli. Postea Satyra in dramatis cessavit, ne auditores honest offenderentur. Dicitio ejus humilior tragica, magnificentior comica, quod probe observatum Mario Victorino. Jugendi Satyricis Sillographi dicti, a Silenis, id est, judice Servio, Satyrorum senioribus, qui carmina maledica in dramate Tragico spargebant, sed extra scenam, cum in scena Satyrici. Sillorum originem ad Homerum ipsum referunt, incrementa ad Xenophanem Colophonium, et Timonem Phliasium, Ptolemaeo Philadelpho aequalem. Satyrici veteres jambo potissimum utebantur, Sillographi etiam elegiis et epicis, quod ex Laertio et Athenaeo liquidum. De Rhintonicis huc spectantibus dictum antea.
LXXX. Atque de Tragitis et eo spectantibus hactenus. Nunc de Comicis antiquis breviter. Discrimen utriusque generis pervulgatum: Tragici [gap: Greek word(s)] tradunt; affectus ibi, terror et misericordia, dictio magnifica, sublimis: Comici [gap: Greek word(s)] afferunt; affectus, laetitia et risus jocis et salibus provocatus,
page 34, image: s034personae humiles, et plebejae, dictio popularis, Sed non fuit semper eadem fortunae, idemque status Comoediae. Differet enim Comoedia vetus, a media et media a nova. Vetus etiam sua agnovit discrimina; initio enim cum eam regeret Epicharmus Siculus Olympiade LXXXIV. et mox Magnes, Sisarion, Mullus, spargebantur in eadem joci sine felle. Verum postquam incidisset in manus Pherecratis, Phrynichi, Cratetis, Theopompi, Stratidis, Teleclidis, Eupolidia et Cratini, dentata esse coepit et mordax, in quo tamen negotio jucundior Eupolis, Cratinus acerbior, ut qui sustineret vitam etiam optimatium vellicare, nominibus palam, ne quid indignitati deesset, adjectis, de quo Horatius I. I. Stat. IV. Eoque tandem progressa licentia est, ut non improbos tantum, sed et optime de Rep. meritos arroderent; a quo vitio ne liber quidem Aristophanes, apud quem saepe ipse Socrates vapulat. Quam fuerit acris Pythagorae, et asseclarum ejus censor Cratinus, ex Laertio constat.
LXXXI. Dicendus autem cum cura Aristophanes. Is ergo Comicorum Graecorum nobilissimus Olympiadem LXXXV. et sequentes clarissimi ingenii luce beavit, secundum Eusebium; uno reprehendendus, quod Virum optimum Socratem foede exagitare non erubesceret. De dictione ejus ita Quintilianus I. X. c. I. Antiqua Comoedia, inquit, cum sinceram illam sermonis Attici gratiam prope sola retinet, tum facundissimae libertatis est, et si et in insectandis vitiis praecipua, plurimum tamen virium etiam in caeteris partibus habet. Nam et grandis, et elegans, et venusta, et nescio an ulla, post Homerum tamen, quem ut Achillem semper excipi par est, aut similior sit Oratoribus, aut ad Oratores faciendos aptior. Plures ejus Auctores: Aristophanes tamon et Eupolis, Cratinusque praecipui, Quin autem Eupolis et Cratinus piere, quaerenda Attica illa hidie in Aristophane facundia. Quin et ipsae Gratiae, secundum epigramma Platonis, cum locum quaererent, ubi templum sibi perpetuum aedificarent, elegere tandem cor Aristophanis. Hinc est, quod Jo. Chrysostomus Comoedias ejus supposuerit dormiturus cervicali suo, ut Homeri scriptum Alexander. Mirum vero, tantam in vino habitare scientiam; nam [gap: Greek word(s)] scripsisse tradit Athenaeus, et saepe [gap: Greek word(s)] fuisse agnoscit in Sympos. Plato. Is suavi sed aculeata simul lingua potentium insolentiam, civiumque corruptos mores liberrime in Coemoediis suis insectarus est, ausus Athenis in publico theatro profiteri: Ratiocinari Athenienses, ut solent pueri, et si quando eorundem consilia felici exitu terminarentur, Deorum id fieri numere, et miraculo: ausus Cleoni, Hyperbolo, Cleophonti, Alcibiadi, Purputatis Urbis probra objectare, publico interea exceptus applausu, et rosis, violisque, cum e scena digrederetur, ab injectante populo respersus. Comoedias reliquisse traditur plusquam L. quarum nomina
page 35, image: s035vide sis apud Athenaeum; hodie restant non nisi undecim, sc. Plutus, Nebulae, Ranae, Equites, Acharnenses, Vespae, Aves, Pax, Concionatrices, corealia festa celebrantes, Lysistrata. Amaritiem dicteriorum in primis Comoediis frequentatam mitigavit paullatim, decreto tandem Athenis promulgato, ne quis vel actor, vel ludio nomine quenquam perstringeret. Singulare illi et plerumque dulce reprehendendi, jocandique genus, eloquentia Attica, quam nemo Graecorum superavit. Latinorum nemo. Legendus tamen cum delectu Aristophanes, ut ex eo apum more trahantur mella, non convitia, non obscens. Inter editiones ejus commendatur illa, quam excudit Lugd. Batav. Jo. Maire cum emendationibus Jos. Scaligeri, et aliorum.
LXXXII. Jucunda erat populo Atheniensi, et permissa insectatio illa Comica acerbior, quamdiu penes populum, ut natura invidum, summa rei erat; verum cum democratia in aristocratiam degeneraret, circumcisa nimia illa objurgandi ligertas, digna legeregi, ut canit Horatius. Quo respexit illud Platonis I. IX. de Legib. Poetaecomico, vel jambico, vel musico non licet sive sermone, sive persona, sive imagine ullius civium famae detrahere. Igitur invalescente potentia Alcibiadis, et oprimatium aliorum, jussus est conticescere in Comoediis chorus, (ut in quo familiarius ejaculabantur convitia,) et medium genus Comoediae inventum, in quo oblique et verecundius effusi dentati sales, parcitum nominibus, nisi professionis vel Poeticae vel Philosophicae. Natum hoc tempe. ramentum est vivo adhuc et adjutante tandem Aristophane, exercitumque felicius a Philisco, Stephano, et Platone Comico. Laudatur Philisci Adonis, Themistocles, Olympus, Jovis, Panos, Dianae, et Apollinis ortus; laudatur Platonis Europa, Gryphes, Lacones, etc, Incidit autem hujus Platonis aetas in Olympiadem LXXX. secundum Eusebium, cum Plato Philosophus inclaruerit Olympiade C. Fuit et mediae Comoediae Poeta Antiphanes Carystius Olymp. XCIII. celebris ex Suida; quem longaevum oportet fuisse, si verum est illud Athenaei, recitasse eundem Comoediarum suarum unam coram Alexandro M. cumque non probaretur admodum, judicasse Antiphanem, futura Alexandri gesta Tragoediis, quam Comoediis opportuniora. Hujus est illud:
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]Laudantur et in mediae Comoediae Poetis praeter Platonem Comicum, Stephanus, Epicrates, Alexis, Mnesimachus, Ephippus.
LXXXIII. Cum ne sic quidem, quanquam tectius, dentem in voce relinquere cessarent Comici, placuit aevo Alexandri Magni, in ordinem cogere artem, et limites ejus ita circumscribere, ut nec ultra fictum argumentum evagaretur,
page 36, image: s036nec ultra mediocres fortunas; ut delectaret plurimum, minime sauciaret. Et haec nova dicta Comoedia est, in qua plus equidem perspicuitatis, sed et dictio, quam in veteri, humilior. In hac Antesignanus Philemon, Princeps Menander. Et quidem Philemon circa Olympiadem CXIII. praeludere coepit innocentiae huic, ut qui mediae habeatur Comoediae Poeta ab Apulejo, novae a pluribus, fortassis utriusque fuit ob vicissitudinem temporum. Patria illi Syracusae, secundum Suidam, mors e risu, expressus eidem, cum asinum ficos mandentem conspicaretur, si vera tradit Val. Maximus. Fragmenta ejus [gap: Greek word(s)] collegit diligentissimus H. Stephanus; ex quibus et illud:
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]
[gap: Greek word(s)]Fabulae ejus fuere variae, [gap: Greek word(s)] , unde nomen Plautino Mercatori, [gap: Greek word(s)] etc. Menandrum n conflictu Poetico superasse nonnunquam traditur, favote populi, ut fit, sublevatus. Ad quod Menander conscius sibi eruditionis suae, aliud nihil, quam: quaeso te, subjecit, Philemon, bona fide edissere, numne, cum publice me vincis, erubescas?
LXXXIV. Menander Atheniensis, strabo quidem, sed ingenio perspicaci centum Comoedias et eo amplius, reliquit, teste Apollodoro, et Suida, paucis vicit, quippe superatum jam a Philemone, jam a Lynceo, usque adeo ventosus favor vulgi. Inclaruit Olymp. CXIV. discipulus Theophrasti Philosophi, quod trdit Laertius, amicus Ptolemaei Regis, quod Plinius. De hoc Scriptore graviter ita Quintilianus: Menander vel unus, meo quidem judicio, diligenter lectus, ad cuncta, quae praecipimus, effingenda sufficiat: ita omnem vitae imaginem expressit, tana in eo inveniendi copia, et cloquendi facultas: ita est omnibus rebus, personis, affectibus accommodatus. Si quid ab antiquis Comicis suppresso nomine mutuatus est Menander, satis ob id hactenus vapulavit, furti insimulatus ab Eusebio, Porphyrio, Cratino; sed cui non propemodum Graecorum Scriptorum hoc crimen impingit Cl. Alexandrinus? Scripsit jam olim de Menandro Lynceus Samius, si verus Athenaeus. Sententias ejus, quae supersunt, edidit H. Stephanus, ex quibus illae quoque:
[gap: Greek word(s)] ,
[gap: Greek word(s)] .Et:
[gap: Greek word(s)] ,
[gap: Greek word(s)] ,
page 37, image: s037LXXXV. Diphilus Sinopensis Menandro paullo junior, novae Comoediae Poeta reliquit fablas, [gap: Greek word(s)] , etc. Ejus ranta olim gloria fuit, ut Clementi Alexandrino, et Eusebio Pamphilo [gap: Greek word(s)] atque [gap: Greek word(s)] appelletur. Illius est:
[gap: Greek word(s)] ,
[gap: Greek word(s)] .Item:
[gap: Greek word(s)] .Eandem Comoediae formam excoluit Philippides Atheniensis, Olympiade CXI. tempore Alexandri Magni, cujus plures fabulas memorant Scriptores, earum tamen celebrior, quae [gap: Greek word(s)] inscribitur, AEtate jam provectior cum in certamine Poetarum praeter spem vicisset, et laetissime gauderet, inter illud gaudium repente mortuus concidit, quemadmodum refert A. Gellius l. III. c. XV. Quod ipsum Chiloni olim, Sophocli, et Dionysio Tyranno contigisse auctor est Plinius. Illius est:
[gap: Greek word(s)] ,
[gap: Greek word(s)] .LXXXVI. Ejusdem familiae Poeticae est Posidippus, et Apollodorus Gelous, uterque clarus statim ab obitu Menandri. Quorum hodie non nisi paucissima restant fragmenta, et quidem Posidippi est:
[gap: Greek word(s)] .Apollodori autem:
[gap: Greek word(s)] ,
[gap: Greek word(s)] ,
[gap: Greek word(s)] .Praeter hos innumeri propemodum, sed plerique minorum gentium Comici Graeciam quondam nobilitarunt, Timocreon, Hermippus, Philocles, Sannyrio, Philonides, Nicochares, Aristylus, Aristomenes, Archippus, Dinolochus, Chaeremon, Antipho, Telestes, Callistratus, Apollophanes, Anaxilas, Anaxandrides, Mnesimachus, Theopompus, Nicostratus, Epicrates, Philippus, Myrtilus, Hermippus, Lycon, Archedicus, Sophilus, Anaxippus, etc. de quibus illustris G. J. Vossius, Lilius Gyraldus, H. Stephanus, J. Jonsius, alii; nostri instituti non fuit, nisi celebriores attingere. Fragmenta antiquae, mediae, et novae Comoediae collegit, et edidit Jac. Hertelius, atque post eum Hugo Grotius.
LXXXVII. Comoediam olim exhilarabat Mimus ejusdem actibus permistus;
page 38, image: s038post separata artis utriusque officia, ut ex Suetonii apud Diomedem fragmento colligitur. Est autem minus poema, quod dicta, facta, moresque privatorum hominum quosvis, etiam erubescendos ita exprimit, ut risum cleat. Non tamen id duntaxat mimis propositum, ut rideant, et irrideant, sed simul, ut a vitiis, quae irridentur, absterreant. Apud eos frequentantur allusiones dicaces, parodiae, proverbia, aequivoca. Galli hodie versibus suis, quos Burlesques vocant, simile quiddam conantur. Talem introducit Virgilium Scarronius Gallus, talem Horatium, detortis in ridiculum sensum scriptorum optimorum sententiis. Inter mimographos veteres laudatissimus Sophron syracusanus, Aristoteli quoque celebratus, cujus opera scripta fuere Dorica dialecto, sed ita ingeniose, ut Platoni magnopere in delitiis fuerint, tradente Suida. Floruit, cum regnaret Xerxes, et poetaretur Euripides, circa Olympiad. LXXV. Mimors Sophronis [gap: Greek word(s)] scriptos fuisse tradit Suidas, de quo tamen non possunt non dubitare, qui credunt poema nullum esse, quod non illigatum sit metris, de quo Benius Eugubinus, et Robortellus.
LXXXVIII. Xenocrates inter mimographos laudatur Aristoteli, et Philistion praeter alios Cassiodoro, tanquam is, qui mundum curis edacibus aestuantem laetissimis sententiis temperaret. Risu exstinctum narrat Suidas, nec injuria fortassis, ut qui [gap: Greek word(s)] scripserit. Severius quiddam inerat exodiis Atellanicis Italorum, quanquam et illa hilaritati nata, Sed ut simiarum pulcherrima deformis, ita mimi Veterum non absque suis naevis, de quibus facunde et graviter Patres Graeci, Latinique jam olim ad satietatem perorarunt. Nec soli Patres, sed paganorum sinceriores anguem hic in herba delitescentem viderunt. Testis Valerius Maximus, cujus illa sunt l. II. c. VI. Massiliensium, inquit civitas severitatis custos acerrima est; nullum aditum in scenam mimis dando; quorum argumenta majore ex parte stuprorum continent actus; ne talia spectandi consuetudo etiam imitandi licentiam sumat. Pantomimi olim actiones, gestus affectusque hominum, immo et quandoque Deorum sola corporum inflexione varia noverant exprimere, saepe tamen et cantorem adhibebant una, ut evidentius repraesentarent omnia, de quo inter alios Manilius l. V.
Omnes fortunae valtus per membra reducet,
AEquabitque choros cantu...Hi gestu corporis potissimum autem manuum agilitate taciti officio suo defungebantur, unde [gap: Greek word(s)] traduntur Luciano. Ita Telestes apud Athenaeum manuum argutia expressit septem Duces ad Thebas. Talem fuisse
page 39, image: s039Pyladen Cilicem, et Bathyllum Alexandrinum, item Hylam aevo Oct. Augusti, ex Seneca, Macrobio, et aliis constat. Verum quia actionibus illis Pantomimorum multa se ingerebant foeda, turpia, obscena, jure genus illud hominum severioribus morum censoribus displicuit.
Sed de Poetis Graecis haec hactenus.
DE POETIS LATINIS. DISSERTATIO I.
POetae tarde immigravere in Romanam Remp. ut quae diu studiosior fuit conservandae incolumitatis sue, propagandique per arma Imperii, quam numerorum Poeticorum. Tandem tamen firmatis nonnihil rebus suis, senfere et hunc thyrsum Quirites, accendere ad elegantissimum studium vicina Graecia, quod et Horaetio Epist. l. II. notatum. Nos heic de Poetis Romanis, Latinisque acturi, ordinem potius aetatis intuebimur, quam classium peculiarium, non quod non et hi, quemadmodum antea Graeci, in certos ordines facile digetantur, sed quia plures Latinorum in genere versuum mixto versantur, adeoque ad varias pertinent classes; accedit, quod classis Lyricorum, Tragicorum, Comicorum apud Latinos jejunior futura sit, Epicorum, Elegiacorum plenissima.
2. Itaque apud Romanos praelusere quidem Arti Poeticae vetusti Saliorum versus, teste Fabio Instit. Orat. l. I. c. X. et puerorum in conviviis cantilenae, secundum Tullium l. IV. Tusc. c. XI. clarius tamen eluxit Poesis Latina T. Livio Andronico in scenam Romanam prodeunte, anno Urbis conditae DXIV, quod ex Cicerone et Gellio liquidum, hoc est, proximo a fine belli Punici primi anno. Andronicum quidem ad condiendos Florales ludos eo ipso anno institutos, Poeticam illam suam fabulam primum Urbi publice consecrare voluisse suspicatur Phil. Brietius in Syntagm. Poet. sed anni non conveniunt; quippe illo anno Coss. erant C. Cento, et Sempron. Tuditanus, docente Gellio; coepere autem Florales ludi Coss. Posthumio Albino, et Pop. Laenate, ex Ovidii l. V. Fastor. Audiendus hic T. Livius Patavinus l. VII. Et quum vis morbi (pestilentis)
page 40, image: s040nec humanis consiliis, nec ope Divina levaretur, victis superstitione animis, ludi quoque scenici, novares bellicoso populo, inter alia coelestis irae placamina instituti dicuntur. His adjicir, Indos illos initio sine carmine fuisse, hinc inconditos paulatim accessisse versus, et denique post annos aliquos Livium carminum auctorem supervenisse. Dramaticum ergo illud Livii carmen fuit; quanquam non scribendae modo Comoediae operam impendetit Livius, id quod Acroni in Horat. visum; et Tragoediae, quod observatum Cassiodore, sed et Epico primus apud Romanos inclaruerit, ut advocata ejusdem a Terentiano Mauro hexametra alternis mejuris per mista ostendunt:
Et jam purpureo suras include cothurno,
Baltheus et revocet volucres in pectore sinus:
Pressaque jam gravida crepitent tibi terga pharetra,
Dirige odorisequos ad plena cubilia canes.Ubi excidit sibi Sinetius, qui ex his versibus docere instituit primam in sinus etiam produci: neque enim advertit versus alternos esse [gap: Greek word(s)] . Laudatur et Andronici Odyssea carmine latino expressa. Hodie Andronici praeter pauca fragmenta nihil superest, eaque varii edidere, sed apparatius P. Scriverius, additis etiam notis brevibus.
3. Cn. Naevius Poeta, anno V. C. DXIX. tradente Gellio l. XVII. c. XXI. fabulas ad populum dedit, bellum Punicum primum, cui ipse bellator interfuit, versibus Saturniis persecutus est, de quo Tullius in Bruto, Gellius, Festus. Hunc designat Ennius, cum ita:
--- scripsere alii rem
Versibu, quos olim Fauni, vatesque canebant.Nimium autem Campanam illam suam superbiam prodidit Naevius, cum epigramma Gellio l. I. c. XXIV. notatum monimentao suo inscribi juberet:
Mortaleis immortaleis flere si foret fas,
Flerent Divae Camoenae Naeviusm Poetam.
Itaque postquam est Orcino traditus thesauro,
Oblitei sunt Romae loquier Latina lingua.Is tandem ob maledicentiam carceris incola, ne tum quidem abstinuit scribendis versibus, Hariolum et Leontem, fabulas ibi procudens, ex Gellii l. III. c. III. Os columnatum ipsi exprobrat Plautus Mil. Glor. sive quod inter meditandum brachio velut columna mentum fulciret, quae opinio Turnebi est, sive quod ad Maeniam columnam, ut scurra petulans, mordacitatem versuum suorum expiasset. Collegit Fragmenta ejus H. Stephanus, P. Scriverius etiam notis brevibus
page 41, image: s041illustravit. Ex quibus illud est: Ut quisque est meritus, praesens pretium pro factis feret.
4. Q. Ennius Calaber, ex Centurione, (is enim fuit bello Punico secundo, si credimus Silio, ) Poeta, Scipioni Africano gratissimus, ingenio maximus, rudis arte, ut sunt initia rerum impolita. Natus anno V. C. DXV. secundum Tullium in Bruto. Quanti fuerit olim, non modo admonent illa Lucretii:
Ennius ut noster cecinit, qui primus amoeno
Detulit ex Helicone perenni fronde coronam.Sed et statua marmorea eidem a morte erecta, quam in monumento Scipionis Afr. via Appia collocatam narrat Val. Maximas. Consentit Tullius, Liviusque destatua, et sepulcro Scipionum, verum de via Appia, est quod obtuibet: nam via Vaticana sepultum Scipionem docet Acron Schol. Horatii; videruntque stantem adhuc ibi pyramidem Mausolei Scipionum Blondus, Fulvius et Marlianus; quam sustulit Alexander VI. Pontifex Rom. ejusque imaginem portae aeneae Vaticanae, quam Jubilaeo aperiunt Pontifices, impressit, adhuc conspiciendam, de quo disertius Fam. Nardinus in Roma sua Ant. Hic ut difficultas omnis declinetur, suspicari non alienum, fuisse verum sepulcrum Scipionis via Vaticana, ut Acroni credamus, cineres ejus ibi reconditos, sed honorarium Appia: simile quiddam Isidi contigisse refert Diod. Siculus. Fragmenta Ennii, praeter alios, commentariis adjectis edidit Hier. Columna, et magis luculente Paulus Merula. Scripserat autem inter caetera Annales Romanorum, quos ipse ita orditur:
Horrida Romulidum certamina pango duellum.Illius quoque est:
Unus homo nobis cunctando restituit rem, etc.Item:
Non cauponantes bellum, sed belligerantes.denique alibi:
Otio qui nescit uti, plus negotii habet,
Quam cum est negotium in negotio.5. Statius Caecilius Comicus, Insuber Gallus, Ennii contubernalis, si verus in Chronicis Hieronymus. Servum fuisse putat Gellius l. IV. c. XX. De eo luculentum exstat Volcatii Sedigiti judicium apud eundem Gellium l. XV. c. XXIV. quod tamen ut sinistrum damnat Rutgersius, nec immerito, cum Cicero ad Attic. l. VII. epist. III. Caecilium ut malum Latinitatis auctorem increper. Nisi emollias vitium cum Acidalio, qui existimat Volcatium non tam respexisse purum sermonem, quam gravitatem argumenti Caeciliani: nam sane non modo
page 42, image: s042Varro apud Nonium; in argumento, inquit, Caecilius palmam poscit, in [gap: Greek word(s)] Terentius, In sermonibus Plautus; sed et Horatio l. II. Epist. dicitur:
Vincere Caecilius gravitate, Terentius arte,Ut videatur dictio Caecilii rudior fuisse, fabulae autem fabrica ingeniosa, Fragmenta ejus, quemadmodum et Naevii, Pacuvii, Attiique edidit laudatus P. Scriverius. Ex his est illud:
Serunt arbores, quae alteri seculo prosint,
Saepe est sub palliolo sordido sapientia.6 M. Pacuvius Brundisinus, Tragicus, ut ex Hieronymo constat, sorore Ennii genitus, artem Poeticam scenae gloria fecit clariorem ex Plinii l. XXXV. c. IV. Ejus Tragoedia Orestes laudatur Ciceroni, Festo, Nonio; acta Romae Anno V. C. DCXXIV. De eo juverit audisse Quintilianum l. X. c. I. Tragoediae Scriptores, inquit Accius atque Pacuvius clarissimi, gravitate sententiarum, verborum pondere, et auctoritate personarum. Caeterum nitor, et summa in excolendis operibus manus magis videri potest temporibus, quam ipsis defuisse. Virium tamen Accio plus tribuitur, Pacuvium videri doctiorem, que esse docti affectant, volunt. Epigramma sepulcri ejus verecundissimum ab ipso concinnatum refert Gellius l. I. c. XXIV. De eodem Poeta Horatius epist. l. II.
Aufert Pacuvius docti famam, Accius alti.Ejus est de laude eloquentiae:
O flexanima et omnium Regina rerum oratio!Atque de imposturis haruspicum:
--- Isti qui avium linguam intelligunt,
Plus ex alieno jecore sapiunt, quam suo.7. Accius (aliis Attius ) Pacuvio annis L. minor, ut ex Cicerone colligitur, sed ei tamen coaevus. Is Tragoediarum Scriptor seni jam Pacuvio scripta sua Tarenti recitavit, ex Hieronymo. Ejus praeter caeteras duae laudantur fabulae, Mercator et Nuptiae. In numeris nimium sibi permisit Accius, locis paribus raro spondeum admisit, de quo Horatius in Arte Poet. De hoc Cicero pro Archia: Dec. quidem Brutus, summus vir, et Imperator Accii amicissimi sui carminibus templorum ac monumentorum aditus exornavit suorum. Ex fragmentis Accii illud inspicere libet, de sapiente sed infelici:
Ea res oblectat aerumnosum, dum id, quod miser est,
Clam esse censet alterum.Iterum de vanitate haruspicum:
Nil credo auguribus, qui verbis aures divitant
Alienas: suas ut auro locupletent domos.
page 43, image: s043Scripsit et Annales versu Heroico, ut ex Macrobii Saturnal. lib. I. c. VII. et Prisciani l. VI. constat; item [gap: Greek word(s)] , quemadmodum ex Charisio colligit Vossius l. de Hist. Lat. et Jonsius l. de Script. Histor. Philos.
8. M. Accius Plautus Sarsinas, de quo Varro ex AElii Stolonis sententia apud Quintilian. l. X. c. I. perhibuit: Musas Plautino sermone locuturas fuisse, si latine loqui vellent; floruit extremis belli Punici secundi annis, ut ex Tullio in Bruto conficitur. Fabularum nonnullas, secundum Varronem, apud Gellium l. III. cap. III. scripsit in pistrino, cum pecunia omni, quam in operis artificum scenicorum pepererat, in mercationibus perdita, inops Romam redisset, et ob quaerendum victum ad circumagendas molas, quae trusatiles appellantur, operam pistori locasset. De internoscendis, explorandisque Plauti Comoediis varia erudite ibidem pertractat Gellius. Joci ejus liberiores et quandoque propemodum scurriles, de quo Horatius in Arte Poet.
At nostri proavi Plautinos et numeros, et
Laudavere sales; nimium patienter utrumque,
Ne dicam stulie mirati: si modo ego, et vos
Scimus inurbanum lepido seponere dicto,
Legitimumque sonum digitis callemus et aurae.Superstites ejus Comoediae omnium manibus teruntur, periere non paucae. Ex edititionibus Plautinis Douzica et Gruteriana laudantur, sed praeferenda his Paraeana cum indice amplissimo; item Taubmanniana et Gronoviana novissime. Illius sunt:
Manus nostrae oculatae sunt, credunt quod vident.
Nemini credo, qui large blandus est.
Qui cavet, ne decipiatur, vix cavet, etiam dum cavet,
Etiam cum cavisse ratus est, saepe is cautor captus est.
Quid nefert beneficum esse oratione, si ad rem auxilium
Emortuum est.
Qui praedicat laudes suas, in illius ore fiunt sordidae.Audiant autem illud hodie superstitiosi quidam Plauti miratores, non semper, non ubique inculcandos esse ejus archaismos, neque jocos ejusdem in rebus seriis frequentandos; immo ne verba quidem illa, quae animi gratia, ut risum captaret, procudit quandoque ipse, sine grano salis admittenda esse.
6. P. Terentius Afer, conditione servus, ingenio et dictione cultissimus, eoque Scipioni Africano minori, sive AEmiliano, et Laelio impense carus, felix Menandri imitator, clatus circa annum V. C. DC. plures reliquit Comoedias, quarum tamen non nisi sex hodie in lace publica versantur. Atque utinam argumento
page 44, image: s044meliori industriam suam commodasset, ita paene omnia ejus compta sunt, propria, pura; nil audax in translationibus, nil futile aut scurrile in jocis, nil durum in compositione. Inter ejus acroamata haec legas:
Obsequium amicos, veritas odium parit.
Omnia prius experiri verbis, quam armis sapientem decet.
Nil tam difficile, quin quaerendo investigari possit.
Pecuniam in loco negligere, maximum interdum est lucrum.
Non rete accipitri tenditur, neque milvio.Hunc auctorem recensuit adjectis commentariis AElius Donatus; addidere Lindenbrogius, Antesignanus, Bondius, Farnabius, Kochertus, Dan. Heinsius, alii symbolam. Est et sua laus Terentio variorum. Sed inter omnes praestantior habetur editio Fr. Guieti, et Boecleri.
10. C. Lucilius, Eques Romanus, Pompeji magni magnus avunculus, si vera tradit Horatii Scholiastes. Bello Numantino sub Scipione Africano militavit eques, quod ex Vellejo manifestum. De eo Quintilianus Instit. Orat. l. X. c. I. Satyra quidem tota nostra est, inquit, in qua primus insignem laudem adeptus est Lucilius. Unde et styli nasum condidisse auctor est Plinius. Claruit anno V. C. DCXXV. Mirifica in illo carpendi libertas, salis etiam affatim, nec minus acerbitatis. Equidem lutulentum fluere judicavit Horatius l. I. Serm. Sat. IV. et stantem in uno pede ducentos saepe hora una versus profundere. Lutulenti tamen crimen emollire conatur Quintilianus dicto loco. Macrobio lib. VII. Saturn. c. XVI. audit acris et violentus Poeta. Ciceroni l. II. de Oratore, homo doctus et perurbanus. Et l. IX. Epist. Familiar. laudat Tullius antiquam ejus, sed vernaculam festivitatem. Horatio l. I. Sat. X. traduntur versus Lucilii multo quidem sale perfricuisse urbem; sed incomposito pede currere. Nec probatur Horatio, quod verba Graeca miscuerit Latinis. Gellio tamen l. XVIII. c. V. vocatur Vir apprime linguae Latinae sciens. Acrimoniam ejus in increpando notat Juvenalis, cum ita Sat. I.
Ense velut stricto quoties Lucilius ardens
Infremuit, rubet auditor, cui frigida mens est
Criminibus, tacita sudant praecordia culpa.Reliquias ejus collegit Fr. Douza, et notas attexuit. Ex quibus hae gemmulae:
--- --- Virtus est ---
Commoda praeterea patria sibi prima putare,
Deinde parentum, tertia jam, postremaque nostra.
Aurum atque argentum specimen virtutis utrique est,
page 45, image: s045
Quantum habeas, tanti ipse sias, tantique habearis.
Quam lepidae lexeis, compostae ut tesserulae omnes
Arte pavimenti, atque emblemate vermiculato.
Cum bulga coenat, dormit, lavit: omnis in una
Spes hominis bulga, hac devincta est caetera vita.
Pergula pictorum veri nihil, omnia ficta.11. A. Turpilius Lucilio coaevus reliquit Comoediam Thrasyleontem, Nonio teste; item Fugitivos et Leucadiam, quemadmodum Varro attestatur; sed harum non nisi tenuissimae supersunt reliquiae, in quibus illud est:
Profecto ut minimo quisque contentus fuit,
Ita fortunatam vitam ducit maxime.Huic suppar aetati L. Afranius, Comicus et Atellanarum Scriptor, Terentio paullo junior, si quidem versus ejus is est, qui ad Afranium vulgo refertur:
Terentio non similem dices quempiam.Dulces ejus in Latino sermone facetias laudat Vellejus, Cicero in fabulis vocat disertum; sed amoribus foedum depingit Quintilianus et Ausonius. Apud eum in Fragmentis ita inducitur loquens sapientia:
Usus me genuit, mater peperit memoria.Et
Quid est jusjurandum? emplastrum aeris alieni.12. T. Lucretius Carus illustri Romae ortus familia, illo anno obiisse traditur, quo primum virilem togam induit Virgilius. Hunc amatorio poculo in furorem actum, libros aliquot per vesaniae intervalla scripsisse, quos Tullius postea emendavit, auctor est Hieronymus. Carmen ejus de rerum natura VI. libris absolutum mentem Epicuri, seu verius Democriti exprimit, omniaque ex atomorum concursu nasci persuadere orbi parat. Quam Philosophiam Laertius l. X. strictim exponit, Gassendus fusissime. De cujus veritate alii viderint, nos certe dignum censemus Lucretium meliori fortuna, quam praecipiti ex amore insania, et qui consecutus est, interitu, cum non modo plurimum contulerit et lucis et roboris Poesi Latinae, sed vel maxime Latinae linguae, de quo plura Scioppius et alii. Non dissimulandum quidem, versus ejus subinde duriusculos esse, sed temporum ille genius erat, certe purissimae Latinitatis esse omnia, in confesso est; unde Ovidius:
Carmina sublimis tunc sunt moritura Lucretī,
Exitio terras cum dabit una dies.Laudaturque hoc nomine Ciceroni, Gellio, Scaligero, aliis.
Ex editionibus Lucretianis illa laudatur, quae Paraei est cum adjuncto indice;
page 46, image: s046item Ob. Gifanii: praestantior autem Tanaquilis Fabri cum conjecturis et commentationibus; pessima, licet satis recens, l. Nardi Florentini. Ex Lucretiano penu illud depromptum:
Suave mari magno turbantibus aequora ventis,
E terra magnum alterius spectare periclum.Item:
Sed nil dulcius est, bene quam munita tenereEdita doctrina sapientum templa serena.
Et
Sed veluti pueris absinthia tetra Medentes
Cum dare conantur, prius oras pocula circum
Contingunt mellis dulci, flavoque liquore,
Ut puerorum aetas improvida ludificetur
Labrorum tenus; interea perpotet amarum
Absinthī laticem, deceptaque non capiatur.13. M. Tullius Cicero, clarus anno V. C. DCXCI. et postea, disertissimus Orator, Poeta non infimi spiritus, licet Martiali existimetur scripsisse carmina Musis et Apolline nullo, et Thomae Brovvne pessimus vocetur Poetarum. Nobis equidem non modo non pessimus, sed ne malus quidem Poeta est, at hoc ipso infelix, quod ob versum in Triumviros obliquum:
Cedant arma togae, concedat laurea linguae,dirum retulerit praemium. Nec enim moramur irrisorem Juvenalem, qui unum tantum ejus versiculum invenire potuit, in quo genuinum defigeret:
O fortunatam natam, me Consule, Romam,
Antonī gladios potuit contemnere, si sic
Omnia dixisset.Caetera sane ejus et caste Latina sunt, et non inficeta, si seculi illius dictionem Poeticam contemplamur. Atque ut mittamus Poema ejus de Mario septimum Consule, item de Consulatu suo, quod utrumque intercidit, sane Arati Phaenomena reddidit carmine Latino adolescens, nec id adversis Diis, quod inspicienti non potest ignorari. Edidit illa Ciceronis metra praeter alios Hugejanus Grotius. Ex hoc Poemate illud est de cornice imbres praesagiente.
--- --- per littora cornix
Demersit caput, et fluctum cervice recepit.Et quid augustius, quam Tulliana illa aquilae descriptio?
--- --- Jovis altisoni pinnata satelles.Quin et libertus Ciceronis, Laurea Tullius, Patrono suo ob ingenium dilectus
page 47, image: s047a foro Poetico arceri non debet, ut cui Plinius attribuit doctum illud de aquis Academicae villae Ciceronis, epigramma, quod hodieque exstat. Immo et Q. Ciceronem quandoque incaluisse versibus, Fragmentum eorundem a Pithoeo conservatum ostendit.
14. Circa haec tempora Satyricas Comoedias Latino sermone expressit L. Cornelius Sulla, Imperator Romanus, teste Athenaeo, et Q. Hortensius poemata lasciva, notante Ovidio: utrisque feliciter caremus. Sic et longa nocte urgentur metra Licinii Tegulae, Attilii, M. Acutici, Pomp. Attici, C. Titii, quorum jactura gravior. Nec apparet usquam vetus ille Furius Bibaculus, nisi in paucissimis fragmentis, quanquam non infimi spiritus Poetam fuisse duo spondeant, unum, quod illud Horatianum e Furii libro desumptum:
Furius hybernas cana nive conspuit Alpes:[ubi Furius scripserat, Jupiter, ] utcunque dentem Venusini non effugiat, aures sane numerosius impleat, quam germanissimum illud Horatii:
--- --- si dives, qui sapiens est,
Et sutor bonus, et solus formosus, et est Rex,
Cur optas quod habes: non nosti quid pater, inquit, etc.alterum, quod multa Virgilius in suum transtulerit usum e Furii scriptis, si fides Macrobio. In quibus est illud:
Oceani interea linquens Aurora cubile.15. M. Terentius Varro, Romanorum doctissimus, Philosophus, Philologus, Poeta, Tullio aequalis, sed eodem paullo senior, praeter alia poemata, et epigrammata, lusit etiam satyris Menippeis. Fragmenta ejus legimus hodieque cura Pithoei, Popmae, et Scaligeri. Ejus est illud, quod et apud Danos in proverbium abiit:
Qui pote, plus urget, pisces ut saepe minutos
Magnu' comest, ut aves enecat accipiter.Alius ab eo est P. Terentius Varro Atacinus, qui Argonautica et bellum Sequanicum versu Latino reddidit, cui id attribuitur:
Marmoreo Licinus tumulo jacet, at Cato parvo,
Pompejus nullo, credimus esse Deos?16. Julius Caesar in reliqua ingenii magnitudine et Poemata attigit. Scripsit et Tragoediam Oedipum; et metra varia a piratis captus; scripsit Iter, cum in Hispaniam ulteriorem celerrime iter faceret, de quo Suetonius. Exstant et ejus quaedam hexametra de Terentii scriptis, quorum initium:
Tu quoque tu in summis ō dimidiate Menander, etc.Hac aetate Cn. Mattius mimiambos Scazonte Hipponacteo edolavit, et
page 48, image: s048Homeri Iliada Latino carmine expressit. Pauca hodie ejus restant fragmenta, in quibus est illud a Prisciano conservatum:
--- --- celerissimus advolat Hector.Eodem tempore bellum Istricum numeris Poeticis illigavit Hostius, teste Plutarcho. Ex Mimographis tum quoque inclaruit D. Laberius; et illo paullo junior P. Syrus; utriusque fragmenta jungi solent, et P. Syri nomine publicari, edita saepius, sed emendatius a Jos. Scaligero et Tanaquile Fabro. Ecce ex his gemmulas!
Amicos res optimae pariunt, adversae probant.
Beneficia accipere, libertatem vendere est.
Desunt inopiae multa, avaritiae omnia.
Miserrima fortuna est, quae inimicis caret.
Secreto amicos admone, lauda palam,17. P. Virgilius Maro, Poetarum Latinorum Coryphaeus [cui rus Andes Mantuae vicinum natales dedit, anno quo Tullius jam senior Verrem postulavit repetundarum,] hoc parcius nobis laudandus est, quo certius constat omnibus propemodum doctis eundem oppido probari. Unus quidem et alter maculas in hoc Sole videre sibi visus est; ex quorum numero Carbilius librum evulgavit de Virgilianis erroribus. Apud Macrobium etiam infesti quidam varia ejus in crimen trahunt. His inimicior Castelvetro plurima Virgiliana conculcare laborat. Nec olim Caligula Imperator mordere eum destitit. Immo nequid indignitati desit, sunt qui infamis magiae crimen ipsi impingant, quos ultimos velut erudite confutavit G. Naudaeus, ita caeteros accusatores redarguit consensus publicus; nec infeliciter causam Maronis egit P. Mambrunus, Seb. Minturnus, et in Virgil. triumphante Alex. Rossaeus. Praelusit autem futurae magnitudini in Bucolicis, imitatus praecipue Theocritum, cujus dulcedinem si assequi nequiit, Romana eam gravitate pensavit. Hinc excitatior res rusticas metro complexus in manibus Hesiodi palmam propemodum infregit. Novissime, ut virtutem Iliados Homericae sagatam, et togatam Odysseae uno fasce comprehenderet, AEneida procudit, opus, licet interventu mortis Virgilianae immaturum, omnibus tamen Poetarum scriptis hactenus maturius. In quo duos versus praecipue deprehendit Christiana religio, unum optimum:
Discite justitiam moniti, et non temnere Divos,pessimum alterum:
Flectere si nequeo Superos, Acheronta movebo.Mirum vero, quod id, quod in Virgilio commendatissimum est, Poetae alii nequierint imitando consequi: id vero est, res verbis aequare, et ex lectoribus
page 49, image: s049efficere propemodum spectatores. Inter editiones eminet Taubmanniana cum notis Servii, et commentariis de la Cerda. Nec illaudata Petri Danielis, Dan. Heinsii, et Th. Farnabii; quibus adjungenda illa Schrevelii cum notis variorum. Laudatissimus in Maronem index Nic. Erythraei, ad quem si exigerentur Scriptores Latini, verum inde Forum Romanum haud dubie consurgeret, non mancum illud, quod hodieque doctorum calamis imperat.
18. C. Valerius Catullus Veronensis, Tullio carus, suavissimus Poeta, qui si subinde dutiusculus appareat, praesertim in Epicis, mirifica ingenii amoenitate horrorem illum abstersit, et castissima linguae Romanae venustate redemit; dignus qui in argumento castioti occuparetur. Quam dulcis ejus querela de praelatis sibi aliis!
Quid est, Catulle, quid moraris emori?
Sellā in Curuli struma Nonius sedet:
Per Consulatum pejerat Vatinius.
Quid est, Catulle, quid moraris emori?Editus saepe Catullus est, sollicite ab Gebharto et Mureto; quibus adjiciendae Jos. Scaligeri notae. Praestitit et operam singularem Trajectensi editione Simon Abbes Gabbema. Catullo aequaevus C. Helvius Cinna Poema Smyrnam composuit, dictione obscura, quam explicate reddidit Crassitius Grammaticus. In caeteris planior. Supersunt fragmenta ejus de Achille, Telepho, Xerxe; de quo in Graeciam irruente ita canit:
--- --- totus comitatur euntem
Orbis, quid dubitas, Graecia, ferre jugum?Valerius Cato, Grammaticus et Poeta, Catullo [gap: Greek word(s)] , Suetonio latina Siren, praeter alia Diras scripsit, hactenus quidem jam Virgilio, jam Ausonio a doctis attributas, sed utroque Scaligero teste, Catoni huic adjudicandas. Solent quidem Dirae illae ad calcem Virgiliani operis rejici, sed Cl. Arnoldus seorsum edidit Lugd. Bat. notisque illustravit. Sunt qui ad eundem referant Disticha illa moralia, quae in puerilibus calent manibus, sed certum est alium esse hunc Scriptorem, ut qui Dionysius Cato vocetur, et aliam distichorum illorum dictionem, quam quae aevo Catulli respondeat. Paupertatem Valerio huic objicit P. Bibaculus, versu non illepido:
Mirati sumus unicum Magistrum,
Summum Grammaticum, optimum Poetam,
Omnes solvere posse quaestiones,
Suum difficile expedire nomen.19. Q. Horatius Flaccus Venusii in Apulia natus, juvenis in bello meruit, tandemque tribunus militum constitutus, re non satis feliciter gesta, ad amoenum illum
page 50, image: s050literarum portum se se recepit, et primum quidem elegantia carminum Maecenati conciliatus, hinc per eum Oct. Augusto, aetatis reliquum suaviter contrivit. Dictio ejus caste latina, ipse minime castus. In Lyrico a nemine Latinorum vincitur; proxime accedit nostra aetate Casimirus Sarbievius. Heroica Flacci, ut sapientiae monitis abundant, ita numeris et rotunditate amabili plerumque destituuntur. Quod si quis in iis lutulentum quandoque fluere existimet, ut is Lucilium, excusamus objectum crimen Horatiano illo:
--- --- fungar vice cotis, acutum
Reddere quae ferrum valet, exsors ipsa secandi.Utcunque tamen res ceciderit, jure, meritoque in optimis Latinitatis Auctoribus censendus est Horatius, nec sine causa praela Sosiorum saepe fatigavit. Bene jam olim de eo meriti sunt justis commentariis Porphyrius et Helenius Acron; atque hoc nostro aevo Henricus Stephanus, Rutgersius, Chabotius, Cruquius, Turnebus, Bondius, Schrevelius; Daniel Heinsius plurima Horatii, quae male cohaerentia atque disjecta ipsi visa sunt, in certiorem ordinem transtulit; et ex veteri Flacco paene novum condidit. Nec sine laude nominandus, Laev. Torrentius, de Mares, Tretterus, et si qui sunt recentiores alii indicum Horatianorum architecti.
20. Haec aetate cum ingeniis Poeticis faveret O. Augustus, magna animi contentione certatum est de laureolis in hoc mustaceo inveniendis. Ipse Augustus, quod Suetonio debemus, Siciliam scripsit, Poema Epicum; attigit et epigrammata; quin ad Tragica animum contulit, Ajacem molitus fabulam, quam denique sive negotiorum, sive argumenti pondere impeditus suppressit, inque spongiam jussit incumbere. Lusit et fescenninis, Asinium Pollionem identidem perstringens; sed cautior Asinius, quanquam ne telis quidem similibus careret: At ego taceo, inquit, non est enim facile in eum scribere, qui potest proscribere. Non caruisse, tum Jambis ejus credimus, quibus Tragoedias varias Latine complexus est, tum laudatori Virgilio in Eclogis. Fuit et tum clarum in Poetis Cassii Parmensis nomen, quod in percutiendo Caesare funestum; certe Horatius l. I. Sat. X. Cassium carmine promptum fuisse scribit paene usque ad extemporalitatem. Laudatur Tragoedia ejus Thyestes. Scripsit et Gracchus Thyesten; utraque periit. Gravior jactura est operum C. Rabirii, qui metro percensuit gravissimum illud bellum, quod Octavium inter Antoniumque deflagravit. Grandiloquum fuisse Rabirium conjicimus ex Ovidiano illo 4. de Ponto eleg. ult.
--- --- magnique Rabirius oris.Et Domitii Marsi, qui epigrammata, et Amazonidem concinnaverat. Sed infiniti operis erit, et paene supervacui, conquirere omnes illius aevi Poetas, hodie
page 51, image: s051non nisi nomine celebres, quin et aliquando infelices, quos inter Maevius, Bavius, Anser: itaque nos hic de nobilioribus.
21. Hos inter P. Ovidius Naso, eques, patria Sulmonensis, natus anno V. C. DCCXI. hoc est, primo a morte J. Caesaris; juveniles annos in studiis et foro egit, sed paulatim ad amores et Musas propensior Romam concessit, ibique ingenii humanitate, nobilitate generis, et venustate carminis statim coepit inclarescere. Poeta, si quis unquam, facilis, nativus, expeditus. Exstant libri ejus Fastorum VI. [nam totidem periere,] antiqua eruditione Patrum, Pontificumque referti, quibus cum Bart. Morisottus sex alios ad supplendam lacunam adjecerit, mirum quantum a suavitate Nasonis degeneret. Quod si genuini sex in pago prope Ulmam delitescant, ceu creditum quondam Celti Protacio, magnam ab eruditis inibit gratiam, qui tam nobilem thesaurum queat exsculpere. Sed deceptum Protacium credibile. Supersunt Metamorphose[?]n libri XV. non illo quidem stylo sublimi epico, sed tamen decoro, arguto, numeroso exarati; et hoc ipso, ut caeterae virtutes praetereantur, ingeniosissimi, quod miro artificio omnes propemodum Veterum fabulas ab initio Orbis, ad sua usque tempora perpetua serie, et velut catena quadam amabili connectant. Heroides et Amorum libri purissimae dictionis sunt, sed impuri plerumque sensus; quibus sive Juliam Augusti filiam amoribus suis implicuerit, quod creditum Sid. Apollinari, sive Urbem lascivo scripto corruperit, sive denique Augusti incesto oculos conscelerarit, quo ipse l. III. Trist. videtur inclinare, certe in exilium missus Tomis consenuit. In qua calamitate non tantum Getice poetari didicit, sed et Ponticis suis Tristiumque libris Augusti misericordiam non destitit evocare, quanquam incassum. Creduntur haec exsulis scripta humiliora esse caeteris ejus operibus, ut inter barbaros et miseriam nata; at sane quantum iis detractum majestatis, tantum ex ingenio additum varietatis et pulchritudinis. Neque enim ingenium in exilio ipsi excidisse, satis docuerint mordaces in Ibim dirae, tot exemplis ex cana antiquitate petitis aculeatae, ut mirum sit, homini in instructissima etiam Bibliotheca viventi tantum suppetere posse apparatum, quantum ipsi extra pluteos suggessit memoria. Plura scripsisse Ovidium constat, de quibus Lil. Gyraldus, Vossiusque: sed Philomelam, Panegyricum ad Pisonem, Pulicem, et de Medicamine faciei non esse Ovidianos foetus, consentiunt eruditi, ut nec omnes Heroidum epistolas. Inter editiones Operum ejus nulla castigatior, quam Nic. Heinsii, quam et postea secutus est Burchardus Cnippingus. Laudatur et Ovidius Variorum. In optimis Nasonis versibus ille est:
--- finemque potentia coeli
Non hahet, et quicquid superi voluere, peractum est.
page 52, image: s052Creditur obiisse Tomis anno V. C. DCCLXX. hoc est Christi XVII. monstraturque ad urbem Kioviam sepulcrum ejus, si verus Brietius.
22. Albius Tibullus, Romanus eques, natus eodem anno, quo Ovidius, et Messallae Corvino, Horatioque familiaris, a foro abstinuit, atque juventutem fingendis pingendisve amoribus suis impendens res domesticas paulatim attrivit, elegans alioquin, tersusque Poeta, et in exprimendis affectibus mire felix, infelix argumenti vanitate. Illius est:
Quis fuit horrendos primus qui protulit enses?
Quam ferus, et vere ferreus ille fuit?Item:
Romatuum nomen terris fatale regendis.Commendatur editio Passeratii, nec minor laus commentariis Mureti, et scholiis Jos. Scaligeri, Janique Douzae. Tibullo propter argumenti similitudinem annecti solet Sext. Aurel. Propertius Umber, Tibulli amicus, sed eo paullo senior. Exstant hodieque elegiae ejus, cultissimae illae quidem, sed indignae hinc inde, quae castis oculis inspiciantur; ut non minus hi Amorum Triumviri, Catullus, Tibullus, Propertius Rempubl. videantur afflixisse inconcessos ignes laudando, quam iisdem paene temporibus, illi majorum gentium Triumviri, Antonius, Lepidus et Octavianus, grassando caedibus. Imitatus est Propertius Scriptores Graecos Philetam, Mimermnum, Callimachum, [ut fatetur ipse,] quos Latiali carmine non infeliciter expressit: uno parum numerosus, quod polysyllabo frequentissime claudat pentametrum. Ecce primum ejus distichon!
Cynthia prima suis miserum me cepit ocellis,
Contactum nullis ante cupidinibus.Quoties hic Scriptor ex amoribus suis evigilat, non stulte sapit; intueamur experrectum l. III. el. l.
Nam neque pyramidum sumptus ad sydera ducti,
Nec jovis Elaei templum imitata domus:
Nec Mausolei dives fortuna sepulcri,
Mortis ab extrema conditione vacat.
Aut illis flamma, aut imber subducet honores,
Annorum aut ictu pondera victa ruent.
At non ingenio quaesitum nomen ab aevo
Excidet, ingenio stat sine morte decus.Propertium edidere, et illustravere, qui Catullum et Tibullum; in quibus regnat editio Scaligeriana, et recentior illa Simonis Abbes Gabbemae. Laudatur et index Tuscanellae et Passeratii. Addi Propertio solet Cornelius Gallus, sed carmen
page 53, image: s053ejus praeter alias ineptias, non olet vetustatem, eoque sequioris aevi foetus recte judicatur. Nam non nisi de faece haec ejus sunt:
Hoc quoque virtutum quondam certamine magnum
Socratem palmam promeruisse ferunt.Item:
O quam dura premit homines conditio vitae.Et:
Efficior demens alter Ulysses ego.Iterum:
Quo tibi fervor abit, per quem feritura placebas?23. C. Cilnius Maecenas, Romanus eques, O. Augusto a consiliis, hic obliviscendus non est; quanquam enim pauca adeo hodie restent fragmenta ejus Poetica, tam gratiosum tamen Poetarum Patronum hic praeteriisse indecorum fuerit. Fuere, qui Priapeja horti ejus ipsi adscriberent; sed credibilius illa a salaci quodam Poeta, Maecenatis indultu, vel collecta, vel edolata fuisse. Et quis purgabit Horatium? cujus schemata in Vita ejus detestamur. Nam Virgilium, quem operam huc contulisse nonnullis creditum, excusat vetecundia genii, ut qui in argumento amatorio AEneid. IV. versatus sit graviter, et caste. Odissetque haud dubie, si jam viveret, Centonem Ausonianum, et de injuria metris suis facta expostularet. Mirum vero, quod ad Priapeja illa vel edenda, vel commentariis, notisque illustranda curam verterint summi Viri, Jos. Scaliger, Lindenbrogius, et novissime G. Scioppius, cum pix illa vel attingi nesciat sine inquinamento. De caetero, reliquias Carminum Maecenatis collegit Lil. Gyraldus, et G. Vossius, quibus annecti potest frustillum quoddam a Seneca Epist. CI. nobis conservatum.
24. C. Pedo Albinovanus, de quo ita Naso l. IV. de Pont. eleg. ult.
Cum foret et Marsus, magnique Rabirius oris,
Iliacusque Macer, sydereusque Pedo.Theseida carmine scripsit, ut ex Ovidii de Pont. l. IV. eleg. X. constat, item epigrammata, quod tradit Martialis; et denavigatione Germanici, quod Seneca. Edidit et sub nomine Pedonis Elegias duas I. Henr. Meibomius. Sed inprimis hodie celebratur Elegia illa cultissima, qua mortem Drusi Neronis deflet; quam cum alii, quod Ovidianis operibus annecti soleat, Nasoni tribuant, Jos. Scaliger Albinovano restituit. Ejus initium:
Visa diu felix mater modo dicta Neronum,
Jam mihi dimidium nominis hujus abest.Pedoni suppar Aulus Sabinus, scripsit epistolam Ulyssis ad Penelopen, Hippolyti ad Phaedram, AEneae ad Didonem, Demophoontis ad Phyllidem, Jasonis ad
page 54, image: s054Hypsipylen, et ultimam illam Sapphus, quantum quidem ex Nasonis l. II. Amor. Eleg. XVIII. perspicimus; ex quibus sola hodie Ulyssis epistola salva est, cum altera Demophoontis ad Phyllidem; salva est et tertia Paridis ad Oenonem, si tritam sententiam eruditorum sequimur. Sed et aliae quaedam epistolae, quae Ovidianae aestimatae sunt, huic Sabino attribuuntur, fama tamen ambigua. Qui autem Heroum epistolas argumenti nobilioris amat, consulat Jac. Bidermannum.
25. Cornelius Severus aetate Augusti Poeta Epicus, de bello Siculo Carmen reliquit, teste Quintiliano. Sed quod nec ultimam recepit limam, nec duravit ad posteros. Durat autem Epos ejusdem de AEtna, quod Virgilio nonnulli tribuerunt; sed Virgilianam majestatem aliam esse facile perspexerit, qui descriptionem AEtnae a Virgilio AEneid. III. expressam, et a Corn. Severo tentatam, conferre non gravabitur. Eadem tempestare concinnavit eleganter Titius Septimius Lyrica et Tragoedias, T. Valgius Homerica, Ponticus bellum Thebanum; sed ex quibus nihil perennavit. Fortunatior Gratius Faliscus, Ovidio quoque memoratus, cujus opus Cynegeticon adhuc oculos eruditorum moratur, diu quidem damnatum tenebris, sed superiori seculo in lucem protractum ab Act. Sannazario, et limatius deinde editum a C. Barthio, et Jano Vlitio. Notamus autem in hoc Scriptore eruditionem non poenitendam, judicium acre, lectam dictionem, sed humiliorem subinde charactere epico, neque id injuria, cum argumentum operis id deposcat: Vox ejus:
Carmine et arma dabo, et venandi persequar artes.Neque inre Medica hospitem fuisse praeter alia et hoc ostenderit:
Ac si pernicies angusto pascitur ore,
Contra pande viam, fallentesque argue causas;sc. ora vulnerum amplianda vult, ut sinus male sani patescant, atque sanentur.
Item:
Morborum in vitio facilis medicina recenti.26. C. vel M. Manilius a nonnullis infra seculum Christianum tertium rejectus fuit, sed re melius pensitata rediit in locum suum, cum ex phrasi, exemplis, circumstantiis nihil potuerit exsculpi, quod eum ab aevo Augusti excluderet. Accedit apud ipsum mentio Varianae cladis, ut recentis, quam certum est contigisse quinto anno ante excessum Augusti; ut alia taceam, praesertim l. IV. de Rhodo, quam appellat hospitium recturi Principis orbem. Sed cur ab Ovidio praeteritur? quia Ovidio demum exsule scripsit, eoque ipsi ignoratum fuisse non mirum. Utque agnoverit, fatetur Naso non omnes a se recenseri. Opus Manilii Astronomicon est, et genethliacon libris V. versu epico expressum, et ab
page 55, image: s055AEgyptiorum disciplinis magnam partem decerptum. Dictio tersa, genus dicendi mediocre, judicium exquisitum, promptum et facile eloquium, in argumento latinis versibus antea intentato. Quin et philosophatur identidem non sinistre; libet audire disserentem:
AEternisque senes curis dum quaerimus, aevum
Perdimus, et nullo votorum fine beati
Victuros agimus semper, nec vivimus unquam.Item:
Exemplumque Dei quisque est in imagine parvā.Rursus:
Ne contemne tuas quasi parvo in corpore vires,
Quod valet, immensum est. Sic auri pondera parvi
Exsuperant pretio numerosos aeris acervos:
Sic adamas, punctum lapidis, pretiosior auro est,
Parvula sic totum pervisit pupula coelum.Praeclare de hoc Auctore meruit insigni editione et commentario Jos. Scaliger, nec male Fr. Junius Biturix. Imitatus est hunc Scriptorem, sed dictione soluta Jul. Maternus Firmicus, sed ita ut nomen Manilii suppresserit.
27. C. Germanicus Caesar, Neronis Claudii Drusi Germanici, fratris Tiberii filius, [quem initio Tiberius Imperii haeredem adoptavit, sed ob levissimas postea suspiciones per Pisonem sustulit veneno,] juvenis summae exspectationis, et eruditionis non proletariae, Arati phaenomena carmine heroico expressit, et Tullium in eadem harena spectatum si non vicit, aequavit haud dubie. Versatur adhuc scriptum illud in luce publica, editum ut ab aliis, ita cum luculentis notis ab Hugejano Grotio. Ut degustemus illam versuum Germanici dulcedinem, de aureo seculo ita canit:
Ignotique maris cursus, privataque tellus
Grata satis, neque per dubios avidissima ventos
Spes proculamotas fabricata nave petebat.Sed ne ipse quidem Cl. Tiberius Caesar Parnassum recusavit conscendere, periclitatus vires suas lyricis, quibus mortem Caesaris deploravit, teste Suetonio. Nec in Grajo carmine facilitas ipsi defuit, imitanti Euphorionem, Rhianum, Parthenium. Hoc imperante Tragoedia Atreus, a Marco AEmilio Scauro perfecta est, sed quae in atrae mortis rationes venit.
28. Phaedrus Thrax, aevo Tiberii inclaruit, notissimus ob exquisitos illos jambos, quibus fabulas AEsopicas illigavit, libere in mores seculi sui, sed tecte invectus. Hunc qui O. Augusti libertum credunt, non advertunt satis, artes Sejani
page 56, image: s056ab eo attactas, quas utique Tiberii imperium aperuit, non Octaviani. Dictio ejus pura est, et emendata, nec indigna quam imitentur linguae Latinae Candidati. Editiones multae circumferuntur; laudatior Rigaltii, Pithaei, Schefferi, Tanaquilis Fabri, Hosstii cum notis Freinshemii: laudatissimam brevi exspectamus cura Marquardi Gudii, praelo jam maturam, et locis infinitis emendatam. Aspiciamus loquentem:
Barbam capellae quum impetrassent a Jove,
Hirci moerentes indignari coeperant,
Quod dignitatem faeminae aequassent suam.
Sinite, inquit, illas gloria vana frui,
Et usurpare vestri ornatum muneris,
Pares dum non sint vestrae fortitudinis.
Hoc argumentum monet, ut sustineas tibi
Habitu esse similes, qui sunt virtute impares.29. Refertur et ad aevum Tiberii C. Lutorius Priscus, AElius Saturninus, Alphius Avitus, sed ex quibus hodie nihil propemodum superest, praeter sola nomina. Claudii principatu inclaruit L. Jun. Moderatus Columella, cujus non tantum caeteri Agriculturae libri prosa oratione scripti laudem merentur, sed et liber X. qui versa. Hortum Auctor ipse appellat. Dictio ejus satis munda et fluida, sed humilior, ut res tenues eo convenientius exprimat. Is de malis Persicis, quae in Perside venenata sunt, sed translatione in Europam venenum omne exuunt, ita:
--- --- poma quae barbara Persis
Miserat --- --- patriis armata venenis:
At nunc depositi parvo discrimine lethi,
Ambrosios praebent succos oblita nocendi.30. L. Annaeus Seneca, Cordubensis, Lucani patruus, Neronis olim Praeceptor meruit et in Poetis locum. Quanquam enim adhuc sub judice certetur, utrum illustre illud Tragoediarum opus, quod nomen ejus praefert, ipsi acceptum referendum sit, inclinant tamen eo doctorum plerique, si non omnes, certe plurimas Tragoediarum earundem ipsi juste attribui. Est autem Seneca in Tragico illo dicendi genere purus, atque, ut decet, gravis, nullique Graecorum majestate styli et exquisito verborum apparatu secundus. Intuebimur unguem leonis hujus:
Fatis agimur: cedite fatis.
Non sollicitae possunt curae
Mutare rati stamina fusi.
page 57, image: s057
Quicquid patimur, mortale genus,
Quicquid facimus, venit ex alto:
Servatque suae decreta colus
Lachesis durā revoluta manu.Item:
--- --- multi ad fatum
Venere suum, dum fata timent.Rursus:
Quid me potens fortuna, fallaci mihi
Blandita vultu, sorte contentum mea
Alte extulisti, gravius utruerem edita
Receptus arce, totque prospicerem metus?
Melius latebam procul ab invidiae malis
Remotus inter Corsici rupes maris.Edidere Senecam Tragicum varii, quos inter laudatur Mart. Delrio, Scriverius, Jos. Scaliger et Daniel Heinsius etiam notas adjecere. Ant. Thysius cum Observat. variorum evulgavit. Omnibus tamen accuratior hactenus illa editio, quae e pluteis J. Fr. Gronovii exiit, ut quae textum exhibeat curiosissime emendatum, et notas eruditas. Quod si quis vehementius urgeat, alium esse hunc Senecam, alium Neronis praeceptorem, ut Philosophum Stoicum, ne hunc quidem aqua et igni poetico interdicendum facile colligent, qui scripta ejus evolverunt. Excidunt enimvero et huic numeri, non inculti, quod vel ex Apocolocynthosi Claudii manifestum, ubi legas:
Aurea formosa descendunt secula filo, etc.Ixem:
--- Deflete virum,
Quo non alius
Potuit citius
Discere causas,
Una tantum
Parte audita,
Saepe et neutra.Et quam prope Christiani, prope divini sunt illi emortuales ejus versus in balneo fusi, cum jussu Neronis venas incidisset:
Cura, labor, meritum, sumpti pro munere honores,
Ite, alias posthac sollic itate animas!
Me Deus a vobis procul evocat: ilicet actis
Rebus terrenis, hospita terra vale.
page 58, image: s058
Corpus avara tamen solennibus accipe saxis,
Namque animam coelo reddimus, ossa tibi.Et Senecae Philosophi praestantissima editio Gronoviana est.
31. M. Annaeus Lucanus, Cordubensis, Neroniani temporis Poeta, cujus et necem imperavit Nero, ut impliciti Pisonianae conjurationi. Obiit ergo juvenis, incisis sponte venis, carmenque moriens recitavit, ut Auctor vitae ejus perhibet. Pharsalia Lucani [hoc est, opus de bello civili, quod Julium Caesarem inter et Pompejum in campis potissimum Pharsalicis detonuit, ] masculae dictionis est, sententiis, monitisque politicis ad satiem distincta, durior tamen subinde, et horridula. Neque forsan a tumore semper abest. Severior tamen in eam Scaliger, qui latrare Lucanum quandoque potius quam canere scribit. Limasset haud dubie musteum opus, si fata praecipitia otium indulsissent. Traditur Polla Argentaria uxor ejus et maritum vivum in poliendis carminibus adjutasse, et a morte ejusdem ultimam addidisse manum, quapropter hic erudita Poetria etiam meruit nominari. Expungunt eum Aristotelis discipuli e numero Poetarum, quod in vero argumento occupaverit diligentiam suam, quod an juste accusent, alibi nobis disputabitur. Orditur magnifice:
Bella per Emathios plus quam civilia campos,
Jusque datum sceleri canimus, populumque potentem
In sua victrici conversum viscera dextra.Alibi
--- --- summisque negatum
Stare diu, nimioque graves sub pondere lapsus.Item:
Victrix causa Deis placuit, sed victa Catoni.Et plusquam Stoicum illud:
--- coelo tegitur, qui non habeturnam.Lucanus multum debet vulgatoribus suis, G. Versellano, Ph. Beroaldo, J. Badio, Ant. Sabellico, plus etiam Th. Farnabio, H. Grotio, Schrevelio, ex quibus hic variorum observationes addidit, ille notas et emendationes, iste necessariam tyronibus interpretationem. Quin Theodorus Pulmannus indicem locupletem adjecit.
32. Petronius Arbiter, Romanus, qui principatu Neronis scripto satyrico vitam impurissimi Imperatoris sub nominibus exoletorum adumbravit, carmen etiam reliquit sani coloris, et judicium de carmine ad Stagiritae mentem accommodatum. Non enim, inquit, res gestae versibus comprehendendae sunt, quod longe melius Historici faciunt; sed per ambages, Deorumque ministeria, et fabulosum sententiarum tormentum praecipitandus est liber spiritus, ut potius furentis
page 059, image: s059animi vaticinatio appareat, quam religiosae orationis sub testibus fides. Tanquam si placeat hic impetus, etsi nondum recepit ultimam manum.
Orbem jam totum victor Romanus habebat,
Qua mare, qua terrae, qua sydus currit utrumque,
Nec satiatus erat: gravidis freta pulsa carinis
Jam peragrabantur; si quis sinus abditus ultra,
Si qua foret tellus, quae fulvum mitteret aurum,
Hostis erat.Ita ille de bello civili orditur epos suum, et ad leges, quas ipse Poetae dedit, generoso impetu prosequitur, in eo desinens:
Factum est in terris, quicquid Discordia jussit.Nec Elegis infelicem fuisse vel illa confecerint:
Quisquis habet nummos, secura navigat aura,
Fortunamque suo temperat arbitrio.
Uxorem ducat Danaen, ipsumque, licebit.
Acrisium jubeat credere, quod Danaen.
Carmina componat, declamet, concrepet, omneis
Et peragat causas, sitque Catono prior. etc.
Multa loquor, quidvis nummis praesentibus opta,
Et veniet; clausum possidet arca Jovem.Petronium edidere varii, additis etiam observationibus et commentariis, quos inter Petrus Lotichius hodieque eminere videtur, et Jos. Ant. Gonzales de Salas, cujus index Petronianus laudatur. Nec ingloria hic Joh. Alex. Brassicani opera. Textum etiam sic satis curiose evulgavit Jo. Bourdelotius notisque Criticis effecit, ut intelligenter lectitetur. De fragmento Petronii Traguriano hic nihil, de quo hodieque Hadr. Valesius, Chr. Vagenseilius, Schefferus, Reinesius, Statilius inter se se digladiantur.
33. M. Valerius Phocas, natione Phoenix, Grammaticus professione, et quidem illustris, testibus Suetonio et Gellio. AEvum Neronis ingenii luce illustrasse auctor est Hieroymus. Fragmenta operum ejus apud Putschium, et alios legas. Scripsit non solum de arte Grammatica, sed et metrum de vita Virgilii, et epigrammata aliquot. Ad illum refertur ingeniosum illud carmen de AEneide Virgiliana non comburenda, licet immatura. De quo et in epigrammate ita ludit:
O quam paene iterum geminasti funere funus
Troja! bis interitus causa futura tui.34. A. Persius Flaccus Volaterranus, eques, oppido juvenis scribendae Satyrae
page 60, image: s060se seimpendit, Nerone Principe, neque id infeliciter, felicius si institutum, quod magno animo aggreditur, mordaci sale perfricans aevi sui vitia, paullo clariori dictione fuisset prosecutus. Nunc apud eos, qui minutiis Grammaticorum et antiquitatis innutriti non sunt, obscuritate nimia acumen saepe perdit. Quid quod in tumorem nonnunquam attollatur, Satyrae utique non convenientem, quo pertinet illud ejusdem:
Torva Mimalloneis implerunt cornua bombis etc.Obscuritatem fortassis excusaverint tempora, quae attingi ulcera sua non patiebantur, nisi tectius. Nihil tamen horum movit Juvenalem, qui Domitiani moribus adeo non pepercit, ut irriserit rhombum ejus salsissime. Saepe autem Persius et satis clare, et convenienter officio suo defungitur, ut in illo:
Udum et molle lutum es, nunc nunc properandus, et aeri
Fingendus sine fine rota.Item:
Helleborum frustra, cum jam cutis agra tumebit,
Poscentes videas; venienti occurrite morbo.Et:
Ut nemo in se se tentat descendere, nemo:
Sed praecedenti spectatur mantica tergo.Iterum:
Tecum habita, et noris quam sit tibi curta supellex.Edidit Persium Eilhardus Lubinus, Item Bernhardus, Autumnus et Claverius; laudatissime Isaacus Casaubonus, qui et commentaria subjunxit, et dissertationem de Satyris Persii, Probanda etiam industria Th. Farnabii, qui brevibus sed elegantibus scholiis tenebras ejusdem abstersit.
35. Hac aetate in deperditis Poetis censentur Pomponius Secundus Tragicus, Annaeus Cornutus, et Caesius Bassus Lyrici, Evodus Rhodius, epicus Latinus, et praecipue Rhemnius Palaemon, Grammaticus et Poeta insignis, Praeceptor A. Persii. Hunc versus ex tempore fudisse tradit Suetonius, et quidem, quoties istuc curam sedulam verteret, egregios. De ponderibus et mensuris qui scripsisse eum opinantur, decepti sunt similitudine nominis; is enim scriptor Rhemnius Fannius est, hic Rhemnius Palaemon. Sed quid Neronem ipsum hic praeterimus? virum pessimum, sed optimum Poetam, etiam Senecae et Martialis judicio. Scripsit autem Troica lecta phrasi et numero rotundo. Illius est de pavone:
Colla Cytheriacae splendent agitata columbae.36. Flavianorum temporum Poetae deprehenduntur in nonnullis declinare
page 61, image: s061paululum a majestate Poetarum domus Augustae, sed tamen inobservabili, nisi lynceis oculis, defectu. Ex his inter primos se offert C. Silius Italicus, eo anno Romanus Consul, quo Nero inter vivos morari desiit. Exstat epicum illius carmen de bello Punico secundo, XVII. libris expressum, quod jam senior composuit, evulgatum denium principatu Domitiani. In quo scripto ita versatus est, ut parce fingeret, veritati semper proprior, non neglectis tamen coloribus, digressionibus, similitudinibus, et caeteris Poetarum flosculis. Ingeniosissimum non fuisse apparet, sed si quid ingenio defuit, illud sollicitudine, et advocato undique nitore rependit. Delituisse autem in tenebris per multa fecula hunc Scriptorem, argumento fuerit irritus Fr. Petrarchae conatus, qui ignorato Silio, idem bellum carmine aggressus est, sub titulo Africani. Ex editionibus probatior est Cl. Dausqueji et Dan. Heinsii. Atque ut fimbriam de texto Silii decerpamus, ita ille depingit vitae suae iratos Hispanos veteres:
Prodiga gens animi, et properare facillima mortem;
Namque ubi transcendit florentes viribus annos,
Impatiens aevi nescit novisse senectam,
Et fati modus in dextra est. ---Idem de refluxu maris:
Fertque, refertque fretum, sequiturque reciproca Tethys.Et de Carthagine a Scipione obsessa:
Stabat Carthago truncatis undique membris
Uni nixa vico, tantoque fragore ruentem
Annibal absenti retinebat nomine molem.37. C. Valerius Flaccus, Campanus, imperante Domitiano clarus, Argonautica libris VIII. persecutus est, Orpheos et Apollonii exemplo. Dolet Fabio, quod immatura morte interceptus nequierit affectum opus deducere ad usque umbilicos. Agnoscimus sane felicem in illo, licet nondum exasciato calorem, impetus Poeticos hinc inde generosos, judicium plerumque subactum, dictionem sic satis floridam, sed aliquando inaequalem et duriusculam, quam emolliisset dubio procul, si productius ei contigisset aevum. Publicavere hunc V. Flaccum diversi, Bapt. Pius, Andreas Schottus, Lud. Carion, alii, sed palmam caeteris praeripiunt Lampertus Alardus, et Jo. Weitzius.
Sed loquatur jam Flaccus, ut ipsum videamus! ita ergo ille de noctu iter faciente:
Noctivagum qui carpit iter, non aure quiescit,
Non oculis, noctisque metus nigror auget, utrimque
Campus et occurrens umbris majoribus arbos.
page 62, image: s062Ante ferri usum:
--- prius ignoti quam dura cubilia ferri
Erueret, ensesque daret, odia aegra sine armis
Errabant, iraque inopes.Pueri orant pro salute patris:
Natorum flet parva manus, trepidique precantur,
Duret ut invalidis, et adhuc genitoris egenis.38. P. Papinius Surculus Statius, Neapolitanus, Domitiano gratus, plurima quidem scripsit, et erudite, atque sublimi charactere omnia, sed quorum non pauca interciderunt, etiam illustris illa Agave, Tragoedia, quam egestate cogente Paridi vendidit, ut pro sua publicaret. Hodie V. Sylvarum ejus libros, XII. Thebaidos, et Achilleidos duos numeramus, in quibus dictio ubique fere florida, electa, magnifica, in sylvis tamen purior et magis nativa, in Thebaide calamistrata magis, in Achilleide inaequalior. Quae causa est, cur inter Poetas Statium id esse pronuncient nonnulli Criticorum, quod Alexander M. inter Heroes, hoc est, virtutes magnas magnis vitiis miscuisse, et modo cothurnis aptissime incedere, modo tumore flatulento ultra nubes evehi, rursus e medio subinde coelo Icario lapsu decidere. Certe Fam. Strada non inepte fingit Statium in summo cacumine eminentioris Parnassi collis considere, sed ita periculose, ut semper videatur lapsuro similis. Maronem imitatus est, sed modeste, ut fatetur ipse in illo:
Sed longe sequere, et vestigia semper adora.Statium publico donavere plurimi; sollicite Jo. Bernartius cum scholis in Thebaida et Achilleida, notisque in sylvas; in quas exstant quoque commentaria Fed. Morelli et Frid. Tiliobrogae, atque lectiones Papinianae Casp. Gevartii. Notas adjecit Emmericus Cruceus, et diatribas Gronovius, quibus Antidiatribas Cruceus opposuit. Ex curiosissimis hodie editionibus illa habetur, quae e Bibliotheca Pithoei exiit; item Chr. Daumii scholiis variis illustrata, cura G. Barthii, et denique ultima, quam I. Veenhuysen cum notis variorum divulgavit.
page 63, image: s063DISSERTATIO II. DE POETIS LATINIS.
STatii illud est:
--- saepe Deis hos inter honores
Cespes, et exiguo placuerunt farra salino.
--- --- quis aevi
Exitus, incertum: quibus instet fulmen ab astris,
Quae nubes fatale sonent.Atque de Capaneo impie Jovem ad duellum provocante:
--- mediis Capaneus auditus in astris
Nullane pro trepidis, clamabat, Numina Thebis
Statis? ubi infandae segnes telluris alumni,
Bacchus et Alcides? piget instigare minores.
Tu potius venias, (quis enim concurrere nobis
Dignior?) en cineres, Semeleaque busta tenentur,
Nunc age, nunc totis in me connitere flammis
Jupiter.39. M. Valerius Martialis, Bilbili in Hispania natus, Romam se transtulit admodum juvenis, ibique lepore genii, et carminis nitore Tito Vespasiano, fratrique ejus Domitiano conciliatus, diu publica gratia floruit, in equestribus tandem ob ingenii gloriam sedere jussus. Divitiae ejus non nisi modicae, unde querimonia ejusdem:
Dicitur et nostros cantare Britannia versus,
Quid prodest? nescit sacculus ista meus.Epigrammata ejus arguta pleraque sunt, et acuta, sed et saepe pro obscoenitate putida, indigna quae oculis castis obversentur: unde Ingolstadiensis editio a Jesuitis procurata obscoena illa merito amputavit. Nec purgaverit crimen illud ipsius:
Contigeris nostros Coesar si forte libellos,
Terrarum Dominum pone supereilium
Consuevere jocos vestri quoque ferre triumphi,
Materiam dictis nec pudet esse Ducem.
page 64, image: s064
Qua Thymelen spectas, derisoremque latinum,
Illa fronte, precor, carmina nostra legas.
Innocuos Censura potest permittere lusus,
Lasciva est nobis, pagina, vita proba:habent enim illa, quae pruriunt, sua lenocinia, quibus tentent animos juniorum; non absimilia pici, quae leviter etiam attacta, pertinaciter tangenti adhaerescit. Senior jam Martialis cum apud successorem Domitiani Trajanum, minus amatum, minus honoratum se videret, rediit ad suos, confectoque ibi epigrammatum libro XIImo, ex taedio tandem vitae fertur decessisse. Duo priores libri, qui spectaculorum nomine circumferuntur, alterius Scriptoris habentur foetus, verum xenia et apophoreta communi consensu ejus sunt. In edendo Martiali diversi contulere symbolam; in potioribus est L. Ramiresius, in quem hypomnemata commonitoria exstant Cl. Musamberti. Praedicanda et industria M. Raderi, et Jos. Langii, qui indicem egregium adjecit; atque Scriverii, qui animadversiones annexuit; novissime etiam Farnabii qui scholia; et Schrevelii qui notas variorum subjunxit. Ex illius acuminibus hoc est:
Urere quam potuit contempto Mutius igne,
Hanc spectare manum Porsena non potuit.Item:
Nullo fata loco possis excludere; cum mors
Venerit, in medio Tibure Sardinia est.Et:
Extra fortunam est, quicquid donatur amicis,
Quas dederis, solas semper habebis opes.40. D. Junius Juvenalis, Aquinas, Martiali familiaris, juventutem declamationibus, causisque actitandis exegit, post maturior aevo in perversos seculi sui mores satyris invectus est. In quo argumento dexteritate admirabili inclaruit, amarior Horatio, Lucilio mitior, Persio denique apertior. Argutus ubique et inventione et dispositione, et nexu dicteriorum, sed dum ad omnia censenda stylum porrigit, saepe turpis, obscoenusque, ut proinde quaedam Satyrae ejus rectius exularent. Nonnunquam etiam philosophandi studio ultra satyrae institutum exit, quo nomine memorabilis est satyra X. cujus initium:
Omnibus in terris, quae sunt a Gadibus usque
Auroram et Gangem, pauci dignoscere possunt
Vera bona.Et diu quidem Juvenalis Urbi in delitiis fuit, sed cum Paridem Pantomimum aliquando pupugisset amarius, incurrit offensam Principis, atque ab eo specie
page 65, image: s065quidem honoris, sed revera ut exularet, jussus est in AEgypto cohorti militari praeesse, licet jam decrepitus. Sed ne ibi quidem a dicacitate solenni temperavit, superstitiones AEgyptiorum Sat. XV. irridens, sed ita nonnunquam, ut lutum luto purgaret, quo pertinet ejus exclamatio:
Oppida tota canem venerantur, nemo Dianam.Edendo et illustrando Juvenali manus admovit Eil. Lubinus, Fed. Cerutus, Scholiastes vetus, Grangaeus, Autumnus, Calderinus, sed diligentius in hac palaestra versatus est Pithoeus et Th. Farnabius. Nec Schrevelio, qui notas variorum addidit, sua defuit industria. Illius est:
Malo pater tibi sit Thersites, dummodo tu sis
AEacidae similis, Vulcaniaque arma capessas,
Quam te Thersitae similem producat Achilles.
--- --- mors sola fateturEt,
Quantula sint hominum corpuscula.Item:
Nullum Numen abest, si sit prudentia: sed te
Nos facimus Fortuna Deam, coeloque locamus.Circa idem tempus, principatu Domitiani, satyram quoque scripsit Galeni uxor Sulpitia, et jocosos versus, castosque amores, sed paucis eorum pepercit edaxaevum; luculentum tamen de iisdem exstat judicium Martialis:
Cujus carmina qui bene aestimarit,
Nullam dixerit esse sanctiorem.
Tales AEgeriae jocos fuisse
Udo crediderim Numae sub antro.Vox Sulpitiae de Domitiano Philosophos urbe pellente:
Et studia, et sapiens hominum nomenque, genusque
Omnia abire foras, atque urbe excedere jussit.41. Periere hac aetate, quae carmine expressit Sallejus Bassus, quae Curtius Montanus, Aruntius Stella, Rubrenus Lappa, immo Titus Vespasianus, et Domitianus ipse. Periere et quae pathici illi Poetae Sabellus atque Musaeus, corrumpendae juventuti nata, evomuerant. Sub Trajano carmen pepigit Plinius junior, sed cujus non nisi tenuis superest lacinia. Laudatur et Septimius Afer, item Virgilius Romanus, Comicus, et Annianus Fescenninorum Poeta. Congessit et fragmenta quaedam metrica Salmasius a L. Annaeo Floro id temporis composita. Ex quibus illud exquisitum de rosa nascente, et moriente:
Venerunt aliquando rosae, proh! veris amoeni
page 66, image: s066
Ingenium, una dies ostendit spicula florum:
Altera pyramidas nodo majore tumentes:
Tertia jam calathos: totum lux quarta peregit
Floris opus; pereunt hodie, nisi mane legantur.Terentianus Maurus et hujus aetatis est, [nisi fortassis aliquanto senior, cum Martiali etiam celebretur,] vir Romanus, sed Syenes in AEgypto superiori praefectus, cujus luculentum praeter alia superest carmen de Arte metrica, quod ita infit:
Sed quoniam exemplis Heroi carminis uti
Res docet, ut pedibus sistat sua regula justis.Superest et sotadeum ejus de literis et syllabis, cujus exordium:
Elementa rudes quae pueros docent Magistri.Vixit Maurus hic ad extremam usque senectutem, quam versibus identidem leniit. Editus est autem a Nic. Brissaeo cum commentariis; et ab Elia Putschio l. de Grammaticis antiquis.
42. Qui Trajano successit Hadrianus Imperator in Poesi etiam multum profecit. Reliquias carminum ejus conservavit nobis Spartianus, ex quibus lepida illa Hadriani in Florum retorsio hic locum meretur. Postquam enim L. Annaeus Florus lusisset his anacreonticis:
Ego nolo Caesar esse,
Ambulare per Britannos,
Scythicas pati pruinas:Ad haec Caesar:
Ego nolo Florus esse,
Ambulare per tabernas,
Latitare per popinas,
Pulices pati rotudos.Notum etiam Hadriani morientis ad animam suam alloquium:
Animula, vagula, blandula
Comes, custosque corporis,
Quae jam abibis in loca
Horridula, nudula,
Nec ut ante, videbis joca.Curautem principatu Hadriani paucissimi numerentur, immo propemodum nulli ebri Poetae, causa fortassis in singulari Imperatoris eruditione quaerenda, quippe hebetavit ingenia aliorum luce ingenii sui, et inenodabilibus quaestionibus Grammaticos sui temporis per ludibrium exagitavit, de quo diserte Spartianus.
page 67, image: s06743. C. Sulpitius Apollinaris, Carthaginiensis, sub Antoninis, Pio et Philosopho celebris, Pertinacis olim praeceptor, Grammaticus insignis, sed et Poeta, quod vel ex hoc ungue dignosces:
Infelix alio cecidit prope Pergamon igne,
Et paene est alio Troja crematarogo.De AEneide Virgiliana loquitur flammis destinata. Circumfertur et Septimii Severi Imperatoris versus de agro:
Inquit amicus ager Domino, sere, plurima reddam:
Si bene mī facias, memini tibi solvere grates,Tempore M. Antonini Philosophi mimos procudit M. Marullus, de quo Jul. Capitolinus. Verum Q. Septimius Florens Tertullianus, Afer, imperante Severo non scripsit tantum dictione soluta, sed ligata etiam, si quidem ejus sunt libri illi V. adversus Marcionem heroico expressi, et ad calcem opetum Tertullianorum adjecti, quorum initium:
Impietas profunda mali, mens invida vitae
Seductos homines spe postquam cepit inani,
Nudavit, suadendo nefas sibi credere falsum.Sed stylus toties violatae prosodiae reus satis indicat indigna esse metra, quae Tertulliano attribuantur. Floridiora, quae ejusdem putantur, carmina de mortuis in fine mundi suscitandis, de Paradiso, de Sodo ma etc. quae tamen a quibusdam Cypriano tribuuntur. De mortuis ita:
Omnis humus latis effundit hiatibus ossa,
Viventesque patens populos eructat harena.De uxore Lothi:
--- --- --- stetit ipsa sepulcrum,
Ipsaque imago sibi formam sine corpore servans
Durat adhuc.Tertullianum edidit Nic. Rigaltius in Observ. item cum argum. et notis Jac. Pamelius. Addidit et Scholia Jo. Lud. de la Cerda. Apologeticum seorsum Desid. de fid. Heraldus cum comment. Libros 20. adversus Nationes notis illustravit Jacob. Gothofredus. Librum de pallio cum Observ. publicavit Cl. Salmasius.
44. Eodem tempore claruit Serenus Sammonicus, a Caracalla tandem occisus, teste Spartiano. Opus ejus Medicum adhuc superest hexametro versu expressum, sed humili dicendi charactere, ut degenerantis tum seculi foetum facile agnoscas. Ex editionibus illa eligenda, quam Rob. Keuchenius cum notis et observationibus publicavit. Sed audiamus Serenum auspicantem:
Membrorum series certo deducta tenore
page 68, image: s068
Vt stet, et assimilis Medicinae defluat ordo,
Principio celsa de corporis arce loquamurDe morbo Regio ita:
Regius est vero signatus nomine morbus,
Molliter hic quondam celsa curatur in aula;
Huic rubia ex mulsa fertur conducere lympha,
Allia trita dabis vino made facta calenti,
Vellera cum vivo fuffiri sulphure prodest.45. T. Calpurnius Siculus, Scriptor bucolicus, imperantibus Caro, et Carino cecinit. Opus ejus ingeniosum, temperatum, a scopulis tumoris et humilitatis alienum. Inspiciamus quomodo insitionem ramorum exprimat:
Non minus arte mea mutabilis induit arbos
Ignotas frondes, et non genitalia poma.
Ars mea nunc mala pyra temperat, et modo cogit
Insita praecoquibus subrepere Persica prunis.Huic aequalis aevo M. Aurelius Olympius Nemesianus, et ille inter bucolicos non inficiandi nominis Scriptor, Afer gente, sed Afrorum paene omnium dictione purissimus. Meminit utriusque Flov. Vopiscus. Illius est de equo generoso
--- capitique decoro
Altus honoset mox:
Plurima se validos cervix resupinat in armos,
Nec pes officium standi tenet, ungula terram
Crebra ferit, virtusque artus animosa fatigat.Editio tum Calpurnii, tum Nemesiani illa nobilior, quae prodiit in lucem recensente Barthio. Edidit et janus Ulitius cum notis Lugd. Bat. Anno 1653.
46. Sequitur Imperatorum triga; in qua Gordianus pater luculentum epos condidit de laudibus Antonini Pii, nomenque indidit scripto, [quod periit] Antoniniadis. Gallienus epithalamio etiam notus, cujus initium:
Ite, ait, ō pueri, pariter sudate medullis etc.Numerianus ita excelluit hoc genere, ut judicio Vopisci, omnes seculi sui Poetas superarit. His addendus Ablavius, [pila illa fortunae,] qui utcunque Constantino Magno carus, lusit tamen in eundem dicaci illo versu:
Saturni aurea secla quis requirat?
Sunt haec gemmea, sed Neroniana.Nempe sciebat Constantinum in delitiis habere gemmas, et Crispum filium, Faustamque uxorem, more Neronis, e medio sustulisse.
page 69, image: s06947. Rhemnius Fannius praeter carmen de re Medica, quod intercidit, scripsit hexametro de ponderibus et mensuris, sed humili dictione, ut est argumentum operis humile. Vestibulum tamen operis satis insurgit:
Pondera Paeoniis veterum memorata libellis
Nosse juvat: pondus rebus natura locavit
Corporeis: elementa suum regit omnia pondus.AEtas ejus attingit Constantini Magni tempora. Sunt qui Arnobii discipulum fuisse existiment. Laudatur editio Rob. Keuchenii. Sed et P. Optatianus Porphyrius, et Juvencus nobilis Hispanus hujus aevi Poetae sunt. Exstat Porphyrii illius in Constantinum M. panegyris metrica, curis Marci Velseri et Pithoei evulgata, scriptum laboriosum quidem, et hinc inde obscurum, sed parum vivacis genii. Juvencus Evangelium Matthaei IV. libris metro complexus est, Poeta non humillimi spiritus; qui si aliquando sibi excidat in mora syllabarum, ignoscendum erit seculi illius ruditati. Enimvero plures habet hujus culpae socios, immo propemodum omnes Poetas Christianos antiquos. Dictio ejus nativa et simplex, quaeque sic satis constanter exprimit verum sensum Evangelii, parum tamen eleganter subinde. Intuebimur apud ipsum filiam Herodiadis:
--- --- Reginae filia virgo
Alternos laterum sinuans sinuamine motus,
Compositas cithara jungit modulante choreas.Reliquit et hexametra de ordine Sacramentorum, si Hieronymo fides. Leguntur autem carmina ejus in Matthaeum in Bibliotheca Patrum, in Corpore Poetarum Christianorum, et alibi.
48. S. Hilarius Pictaviensium Episcopus seculo quarto Christiano celebris, principatu Constantii, non tantum pietate inclaruit, sed et carminibus sacris, quae in Operibus ejus Parisiis et Basileae editis spectantur. Quin et hymnos quosdam ejus cantat Ecclesia. Coaevus illi C. Lactantius Firmianus, Arnobii quondam discipulus, [quem ob elegantiam dictionis solutae Tullium Christianum vocant,] metro elaboravit Hodoeporicon, quod tamen hodie nusquam est. Sunt et qui ei tribuant carmen illud de Phoenice, quod Claudiano annecti consuevit, sed parum constanti fide. Metra de passione, resurrectione, paschate rectius ad Fortunatum referuntur.
49. M. Victorinus, Afer, Hieronymi quondam in Rhetoricis Praeceptor, seculo quarto cultum epos meditatus est de VII. fratribus Machabae is ab Antiocho interemptis cum matre, quod suilla vesci detrectarent. In his de matre ita canit:
page 70, image: s070
--- --- --- jam pectore nudo
Ubera protendens, natorum alimenta suorum, etc.
Nec quod Rex jussit, sed quod Deus imperat, audi.50. Rufus Festus Avienus, Macrobio familiaris, Principibus Gratiano et Theodosio clarus, Arati phaenomena latino carmine reddidit, facundius, ut liquet, nitidiusque, quam vel ipse Tullius, vel Caesar Germanicus quorum etiam metris adjungi solet. Reddidit et versibus Dionysii [gap: Greek word(s)] ; et, quod mirere, universum Livium jambis expressit, si verum est Servii testimonium. Neque hic stetit generosus impetus; quippe praeter alia, quae ex Fragmentis colliguntur, fabellas quoque AEsopicas in elegias convertit. Stylus ejus perspicuus est, tersus, elegans, et seculo suo floridior. Publici juris factus est Avienus cura tum Caroli Sigonii, tum Pithoei, Pulmanni, Rigaltii, Hug. Grotii. Ut specimen exhibeat genii sui, contemplemur depingentem angustias freti Herculei, seu Gaditani:
--- --- mediis infunditur oris
Irrepitque salum, scopuli stant ardui utrimque:
Sic desecta freto procera cacumina celsis
Emicuere jugis, sic intrant saxa profundum,
Sic subeunt nubes; sic coelum vertice fulcit
Maura Abyla, et dorso consurgit Iberica Calpe.Quid in fabulis nova veste donandis praestiterit, vel ex apologo Asini pelle leonis induti constabit:
Exuvias asinus Getuli forte leonis
Repperit, et spoliis induit ora novis:
Aptavitque suis incongrua tegmina membris,
Et miserum tanto pressit honore caput.
Ast ubi terribilis animo circum stetit horror,
Pigraque praesumptus venit in ossa vigor:
Mitibus ille feris communia pabula calcans
Turbabat pavidos per sua rura boves.
Rusticus hunc magna postquam deprendit ab aure,
Correptum vinclis, verberibusque domat:
Et simul abstracto denudans corpora tergo
Increpat his miserum vocibus ille pecus:
Forsitan ignotos mutato nomine fallis,
At mihi, ceu quondam, semper asellus eris.51. Marcellus, magister Officiorum Imperatoris Theodosii, de Medicina carmen
page 71, image: s071pepigit non fatui saporis, quemadmodum ex fragmentis ejusdem a Pithoeo evulgatis constare potest. In quibus ista legas:
Ut peragas placidam per multa decennia vitam,
Sis procul a curis.Per id tempus Damasus Hispanus, [sive Episcopum fuisse suspicemur, sive tandem Pontificem,] hymnis sacris pietatem ubique, et eruditionem non vulgatem spirantibus beavit seculum; unde illud ejus de Christo:
Christe potens rerum, redeuntis conditor aevi,
Vox summi, sensusque Dei, quem fundit ab alta
Mente Pater, tantique dedit consortia regni.
Impia tu nostrae domuisti crimina vitae,
Passus corporea mundum vestire figura,
Affarique palam populos, hominemque fateri, etc.Edidit Damasi metra cum notis Martius Milesius Saracanius, et opera ejus omnia Lud. Billaine Typogr. Parisiensis.
52. Ambrosius Ecclesiam Mediolanensem rexit Gratiano et Theodosio Magno imperantibus, laudatissimus Antistes, non tantum ob retusam feliciter gentilis Symmachi facundiam, et cordatam pietatem, quae in Scriptis ejus relucet, sed et quod sacris hymnis de opere creationis, seculum ad amplectenda coelestia accenderit, de quibus Augustinus Confess. l. IX. Sed ut verbo attingamus Musas Ambrosii, eccum de Daniele inter leones cantantem!
--- --- --- honorem
Ecce feri norunt sancto deferre leones,
Atque famem cohibere metu, vatemque vereri!Item de Jona:
Excipit innocuo viventem billua morsu
Cetus, et ad terras Jonam gravis attulit alvo.Versus ejus, hymnosque exhibet adhuc Mediolani aedes Sacra Ambrosiana, et notissimum ejus Canticum, Te Deum Laudamus etc. Ecclesia laudat universa. Obiit circa finem seculi quarti. Collocantur circa haec tempora Endelechius, Merobaudes, Licentius Hipponensis, Matronianus Hispanus, et quidem ex Endelechii eclogis illud est:
Nam divisa minus sarcina fit gravis,
Et quicquid tegitur, saevius incoquit,
Prodest sermo doloribus.Merobaudis autem de Christo:
Proles vera Dei, cunctis antiquior annis, etc.
page 72, image: s072Licentii de Proteo:
Spumat aper, fluit unda, fremit leo, sibilat anguis.Matroniani, quantum constat, nihil superest.
53. Aurelius Prudentius Clemens, Theodosio Magno Imperatore clarus, supra genium seculi sui facundia et pia eruditione assurrexit. Sunt inter manus opera ejus metrica psychomachia, cathemerinos, apotheosis, hamartigenia, item, de coronis Martyrum, et libelli duo adversus Symmachum, cum hymnis aliquot. Versus ejus, si quantitatum vitia tollas, fere sine salebris, sonori, decori. Prodit id satis initium psychomachiae:
Christe graves hominum semper miserate labores,
Dissere, Rex noster, quo milite pellere culpas
Mens armata queat nostri de pectoris antro,
Exoritur quoties turbatis sensibus, intus
Seditio, atque animam morborum rixa fatigat;
Quod tum praesidium pro libertate tuenda
Quaeve acies furiis inter praecordia mixtis
Obsistat meliore manu.Scripsit circa extrema Imperii Arcadii et Honorii, circa initium seculi quinti. Inter editiones quanquam non male meruit de Prudentio Victor Giselinus, vincitur tamen a J. Weitzio, et hic a Nicol. Heinsio.
54. Cl. Claudianus, principatu Theodosiii, Arcadii, et Honorii in summo pretio fuit ob artem Poeticam, quam ad invidiam usque calluit, ut ex monimentis ejus perspicuum. Ejus honori jam olim statua dedicata fuit in foro Trajani, de qua ipsa testabitur inscriptio:
CL. CLAUDIANI. V. C. CL. CLAUDIANO. V. C. TRIBUNO. ET. NOTARIO. INTER COETERAS. VIGENTES. ARTES. PRAEGLORIOSISSIMO. POETARUM. LICET. AD. MEMORIAM. SEMPITERNAM. CARMINA. AB. EODEM. SCRIPTA. SUFFICIANT. ADTAMEN. TESTIMONII. GRATIA. OB. JUDICII. SUI. FIDEM. D. D. N. N. ARCADIUS. ET. HONORIUS. FELICISSIMI. AC. DOCTISSIMI. IMPERATORES. SENATU. PETENTE. STATUAM. IN. FORO. DIVI. TRAJANI. ERIGI. COLLOCARIQUE. JUSSERUNT.
Dolemus tam illustri ingenio tam profanum, immo paganum fuisse pectus, ut Sacris Christianorum non modo abstineret, sed et contumaciter, quod agnoscunt Orosius et Augustinus, obniteretur, ea tempestate, qua Alexandriae, loco
page 73, image: s073ipsi natali, Christiana pietas late splendebat. Legimus hodie versus ejus non sine veneratione tanti ingenii; notamus dictionem castam, gravem, sublimem, et nihilominus, quod mirere, facilem, moralis et polit cae sapientiae monitis intertextam; sed ne quid dissimuletur, subinde tumidiorem, paene juveniliter exsultantem, quod in Marone nemo juste culpaverit. De Claudiano inter alios optime meruit doctissimis comentariis C. Barthius; feliciorem tamen in emendando textu fuisse Nic. Heinsium nemo dubitat, cujus notae cum commentariis variorum, applausum provocant. Claudianum elegiaco valuisse vel haec ejus ostenderint de sene suburbium nunquam egresso:
Felix qui patriis aevum traduxit in arvis,
Ipsa domus puerum quem videt, ipsa senem:
Qui baculo nitens, in qua reptavit, harenā,
Vnius numerat secula longa casae.
Illum non vario traxit fortuna tumultu,
Nec bibit ignotas mobilis hospes aquas.
Non freta mercator timuit, non classica miles,
Non rauci lites pertulit ille fori.
Indocilis rerum, vicinae nescius urbis,
Aspectu fruitur liberiore poli.
Erret, et extremos alter scrutetur Iberos,
Plus habet hic vitae, plus habet ille viae.De Epicis ejus hoc solum libabimus:
Non sic excubiae, nec circumstantia pila,
Quam tutatur amor; non extorquebis amari,
Hoc alterna fides, hoc simplex gratia donat.55. D. Magnus Ausonius, Burdigalensis, Imperatoris Gratiani Praeceptor, ejusque beneficio Consul tandem Romanus, paullo ante initium seculi quinti obiit, religione Ethnicus, eoque a Paullino amico, sed Christianis Sacris dedito identidem objurgatus, varia scripsit, quae in luce publica versantur, omnia culta, selecta, ingeniosa, sed a faecibus temporum, quibus vivebat, non semper libera. Ad eum quoque referuntur a doctis illa, quae Dionysii Catonis nomen praeferunt, disticha; sed quia Vindiciaus in Epist. ad Imperat. Valentinianum hujus Catonis meminit, alium eum esse ab Ausonio credibile est. Vivacitatem ingenii ejus ut ex aliis deprehendunt eruditi, ita praecipue ex centone illius nuptiali, quo Maronis castitatem in ruborem dedit, atque utinam non lectorum hodieque tentet pudicitiam. Ausonii editio selectior est Jos. Scaligeri, et Eliae Vineti.
page 74, image: s074Spopondit curiosam Jo. Blasius, JCtus Amstelredamensis; quae, quantum constat, nondum vidit publicam lucem. Editus quoque est Ausonius Amstelr. ex recensione Jacobi Tollii cum notis variorum, Anno 1671. In gryphum ejus de numero ternario commentatus est Claudius Minos Divionensis: in eundem de Urbibus El. Vinetus. In Mosellam Marquardus Freherus. In experimentum dictionis Auson anae producitur hīc epigramma ejus de adultera:
Toxica Zelotypo dedit uxor moecha marito:
Nec satis ad mortem credidit esse datum.
Miscuit argenti lethalia pondera vivi,
Cogeret ut celerem vis geminata necem.
Dividat haec si quis, faciunt discreta venenum,
Antidotum sumet, qui sociata bibit.
Ergo inter se se dum noxia pocula certant,
Cessit lethalis noxa salutiferae.
Prolinus et vacuos alvi petiere recessus,
Lubrica dejectis qua via nota cibis.
Quam pia cura Deum! prodest crudelior uxor,
Et cum fata volunt, bina venena juvant.51. Meropius Pontius Anicius Paullinus, Nolae quondam Episcopus, vir sanctae et Apostolicae vitae, discipulus Ausonii, quem colebat ut Praeceptorem, sed ut aversum a Christiana religione subinde increpabat, quemadmodum ex opere ipsius liquidum est. Poemata ejus sua Venere non carent, gratiora futura si in syllabarum dimensionibus non impegissent subinde ad scopulos. Ut genium ejus contemplemur, adducimus exordium Epistolae ejus secundae ad Ausonium:
Continuata meae durare silentia linguae,
Te nunquam tacito, memoras, placitamque latebris
Desidiam exprobras, neglectaeque insuper addis
Crimen amicitiae: formidatumque jugalem
Objicis, et durum jacis in mea viscera versum.Opera Paullini diligenter impressa sunt Antvverpiae cum observationibus et notis Fr. Ducaei, et Herib. Rosvveidi. Solent et diversa ejus poemata adjungi operibus Ausonianis.
57. Rutilius Claudius Numatianus, vir eruditione insigni, natione Gallus, ut pluribus creditum, vixit principatu Honorii post occisum Stiliconem, et Romam ab Alarico Gothorum Rege captam, quod tempus incidit in annum Christi CCCCX. Et hic quidem non Judaeis tantum, sed Christianis infensus, praecipue
page 75, image: s075Monachis, quos Bellerophonteo spiritu afflatos esse tradidit. In posteritatis memoriam venit ob Itinerarium libris duobus elegiaco carmine perscriptum, sic satis limato, quanquam ordine hinc inde concusso et perturbato, quod Pithoeo et Vossio annotatum. Prodiit cum emendationibus atque notis Jos. Castalionis, et novissime cum animadversionibus C. Barthii. Illius est ad Imperatorem de ampla Romanorum potentia:
Fecisii patriam diversis gentibus unam,
Profuit injustis te dominante capi:
Dumque offers victis proprii consortia juris,
Urbem fecisti, quod prius orbis erat.58. Proba Falconia, uxor Adelphii, viri Proconsularis, clara circa initium seculi quinti, Honorii et Theodosii junioris aevo, varios scripsit commentariolos in Novum et Vetus Testamentum illo versuum genere, cui Centonum fecere nomen; enimvero ostendit illa suis Virgilio-Centonibus, quomodo oporteat paganorum scripta in usus sacros convertere. Videndus de illa plenius Isidorus, L. Gyraldus, Sixtus Senensis, Bapt. Campofulgosus. Sed inspiciamus hic ex Marone commentantem de formatione primi hominis:
Talia versanti subito sententia sedit,
Felicemque trahit limum, fingitque premendo
Pingue solum, primis extemplo a mensibus anni,
Jamque improviso tantae pietatis imago,
Processit nova forma viri, pulcherrima rerum,
Os, humeroque Deo similis, cui mentem, animumque
Major agit Deus, atque opera ad majora remittit.Mox de Eva:
Quaeritur huic alius, nec quisquam ex agmine tanto
Audet adire virum, sociusque in regna vocari.
Haud mora, continuo placidam per membra quietem
Dat juveni, et dulci declinat lumina somno,
Atque illi medio in spatio jam noctis opacae
Omnipotens genitor costas et viscera nudat.
Horum unam juveni laterum compagibus arctis
Eripuit, subitoque oritur mirabile donum;
Insignis facies, et pulchro pectore virgo
Jam matura viro, jam plenis nubilis annis.
Olli somnum ingens rupit pavor, ossaque et artus,
Conjugium vocat, et stupefactus nomine pressit,
page 76, image: s076
Excepitque manu, dextramque amplexus inhaesit.Videat haec cento Ausomanus, et erubescat. Secuti Probam Falconiam viri docti, Lael. Capilupus, Jul. Capilupus, Saul. Mercerus, Henricus Meibomius, alii, quorum opera Centonibus Falconiae annexa prodiere Coloniae Agrippinaae anno MDCI. Antequam autem scena hac egrediamur, laudanda nobis industria Petri Angeli Sperae, qui Neapoli anno Christi MDCLVII. edidit Virgilio Centonum libros IV. de passione Salvatoris Christi, et satis feliciter in argumento hoc versatus est. Nec illaudata Alexandri Rossaei diligentia, qui Psychomachiam Centonibus Virgilianis ingeniose reddidit.
59. Caelius Sedulius presbyter, natione Scotus, de quo Usserius in Antiq. Britann. seculi quinti Poeta, inscripsit Epos suum de opere Paschali, hoc est, de miraculis Salvatoris. Reliquit et hymnos duos Ecclesiae adhuc familiares, alterum de Natalibus Christi, de ejusdem epiphania alterum. Dictio ejus facilis, ingeniosa, numerosa, perspicua, sic satis munda [si excipias prosodica quaedam delicta, ] et inprimis Christianae pietatis commendatrix. Prodiit Lipsiae et Basileae, sed probatur editio Basileeensis. Sed audiri quoque meretur: evolvamus quae de rubo ardente cecinit:
--- Nec juncta calori
Materies alimenta dabat, nec torrida vivens
Sensit damna frutex, sed amici fomitis aestu
Frondea blanditae lambebant robora flammae.De transitu maris rubri ita:
--- nudataque tellus
Cognatis spoliatur aquis, ac turba pedestris
Intrat in absentis pelagi mare, perque profundum
Sicca peregrinas stupuerunt marmora plantas,
Mutavit natura viam.De Jona:
Jonas puppe cadens ceto sorbente voratus,
In pelago nen sensit aquas, vitale sepulcrum,
Ne moreretur, habens, tutusque in ventre ferino
Venit ad ignotas inimico remige terras.60. Dracontius Hispanus hexaemeron scripsit eadem aetate, epico carmine, nec illo inculto quidem, sed aliquando, propter cogitationum subtilitatem, intricati, obscurique sensus. Publicavit ejus opera G. Fabricius Chemnicensis, sed intenciori cura Jo. Weitzius, additis notis et glossario, et postea Jac Sirmondus,
page 77, image: s077tandem et Andreas Kivinus. Spectemus in experimentum genii ejus, quomodo pisces ex aqua figuret:
In corpus solidantur aquae, nervique ligantur,
Musculus humor erat, fluctus durescit in ossa,
Atque oculi gemmantur aquis, humore gelato,
Et quot sunt fluctus, tot forsan in aequore pisces.Atque de formatione quadrupedum ita:
Cornibus erumpunt armata fronte juvenci,
Et per prata vagus sequitur sua bucera taurus:
Cervus in arva fugax palmatis cornibus errat;
Et velox prorumpit equus, pecus utile bellis.61. Prosper Aquitanicus, Rhetor et Poeta seculi quinti disertus, sensu profundus et subtilis. Exstat carmen ejus adversus ingratos, item de providentia Dei aliud; in quibus rarius impingit in naevos Prosodicos, quam vulgo veteres Ecclesiastici solent. Constat Pelagianis infestum fuisse, eoque olim commendatum. Editio Operum ejus probarior Coloniensis Anno 1630. Sed ut plumam ex texto ejus decerpamus, juverit illud ejusdem de peccarore suo judicio felici hic in medio sistere:
Qui se peccatis gaudet feliciter uti,
Infelix nimis est prosperitate sua.Item de amore Dei:
Noverit ergo Deum sapiens, totisque medullis
Diligat, inque ipso se quoque amator amet.Ejusdem seculi est Benedictus Paullinus Petracoriensis, qui vitam S. Martini prolixo sex librorum carmine complexus est. In quo ita canit de laude humilitatis:
O virtus vicina Deo, nil ducere laudi,
Cum laudanda geras, nec nostro adscribere facto,
Quod facimus.62. C. Sol. Sidonius Apollinaris, vir nobilis genere, et fortitudine insignis, eoque gratus Theodorico Amalo, Gothorum tum in Italia Regi. Tandem militiae pertaesus circa annum Christi CCCCLXXII. sacris se studiis totum devovit, missaque paulatim cura Poeseos, Arvernorum constitutus est Episcopus, postquam jam ante Romae in foro Trajani statuam cum laurea Apollinari meruisset. Notamus hodieque non proletariam in Sidonii Scriptis eruditionem, et locuples sane ingenium. Non inficiandum tamen, dictionem ejus duriorem subinde esse, et horridulam, immo quandoque tumidam. Ut taceam lapsus prosodicos,
page 78, image: s078et verborum quandoque novitates. Editio ilia Operum ejus non fastidienda, quae Parisiis cum commentariis et castigationibus Jo. Savaronis prodiit, item Vovverii; sed praefertur Hanoviensis Elmenhorstii, probatissima omnium Labbei cum noris Jac. Sirmondi. Sed quid obstat, quo minus spectetur agendo Sidonius? Age, ergo, intonet de Orpheo citharoedo:
Quicantu flexit scopulos, digitisque canoris
Compulit aurit as ad plectrum currere sylvas;
Cum starent Hebri latices, cursuqua ligato
Fluminis attoniti carmen maris unda sitiret.Item de patre, qui serpentem filium suum nexibus implicantem caute necavit:
--- non sic libravit in hostem
Spicula, qui nato serpentis corpore cincto
Plus timuit, dum succurrit, dum jactibus iīsdem
Interitum, vitamque daret, stabilemque teneret
Corde tremente manum, totanque exiret in artem
Spe propiore metus, dans inter membra duorum
Vinius mortem.63. Sidonio familiaris Claudius Mamertus, Viennensis Presbyter, carmine lusit in vanos Poetas. Eadem prope tempestate Claudius Marius Victor, Rhetor Massiliensis epicum carmen libr. IV. in Genesin concinnavit, doctum illud et limatum, si tempora inspicias, sed in acuminibus captandis nimis operosum. Intuebimur gemmulas quasdam Victoris.
De Adamo:
Quodleve praescriptum violata lege resolvens
Ad lethum patefecit iter.Idem de spiritu initio rerum aquis incubante:
Et sacer extensis impendens spiritus undis,
Altrices animabat aquas, et semina rerum.De formatione Evae:
Quae varios, operante Deo, digesta per artus
Accepit formam, calidisque anim ata medullis
Versa in opus vitae est sexu jam grata secundo.Alibi quam vere!
Nil hostes, nil dira fames, nil denique morbi
Egerunt, fuimus, qui nunc sumus.
page 79, image: s079Prodiit Lipsiae et Parisiis, dignum quod pietatis et Poeseos culturibus studiose legatur.
64. Eodem quinto seculo acrostichidas scripsere Liberius et Belisarius, sed invita Minerva. Turcius Rufus Asterius circa finem seculi ejus Metricam collationem Vet. et Nov. Testamenti exhibuis, si credimus Aldo et Cuspiniano. Ejus est; devellere Gedeonis:
Area vellus habet, madido sed vellere sicca est:
Siccum terra madens area vellus habet.Sed hoc illustrior, licet coaevus Alcimus Ecditius Avitus, Archiepiscopus quondam Viennensis, Poeta elegantissimus, ut miremur aevotam rudi, (intravit enim quoque seculum sextum,) venam adeo doctam et expeditam. Exstat epos ejus in Genesin et Exodum etc. editum Basileae cum commentariis Monradi Moltheri; sed ex eo longe nitidissimum prodiit cura Jacobi Sirmondi. Sed ipsum audiamus!
De fabrica primi hominis:
--- victurum protinus arvum
Tractat et in lento meditatur viscera coeno.De Phoenice:
Cinnama nascuntur, vivax quae colligit ales,
Natali cum fine perit, nidoque perusto
Succedens sibimet quaesita morte resurgit.De Nilo:
--- nigris campos perfundit arenis,
Ubertas laxatur aqua, coeloque vacante
Terrestrem pluviam diffusus porrigit am[?]is.Et mox:
Et super absentes possessor navigat agros.De peccato Evae:
Sed manibus pomum ignaris lethale retractans
Naribus interdum, labiis que patentibus ultro
Jungit, et ignorans ludit de morte futura.De muscis AEgyptiis:
Et licet immersis defigant vulnera rostris,
Plus horror, quam poena movet, plus vulnere terror.65. Seculi sexti Poetae sunt Ennodius, Boethius, Helpidius, Fulgentius, Theodulus, Godelbertus, Arator, Fortunatus, Corippus. Huc et nonnulli vocant Capellam; sed constat Martianum Mineum Felicem Capellam quinto, nisi et ante,
page 80, image: s080scripsisse seculo; quippe Boethius sub initium seculi sexti clarus, libr. I. de disciplin. scholar, ejus meminit, suadens junioribus, ut indagent eundem et memoriali cellulae commendent. Hic Capella de Nuptiis Philologiae et Mercurri satyram scripsit sine satyra; nisi saturam malis, hoc est, lancis genus, in quo diversa cibaria, ut Capella noster diversas huc disciplinas congessit. Qui dictiouem ejus solutam in culpam trahit, mitius judicabit, si temporum caliginem intuetur, et Afrum fuisse sciat, cui genti, si paucos excipias, sartago quaedam loquendi non erat insueta. Spargit autem Capella per totum opus suum metra varii generis, non optimi quidem illa coloris, sed tamen nec ubique pessimi. Inspiciamus quomodo circa finem libri septimi moduletur:
Hos sat erit cursim numeros memorasse, modosque,
Caetera Cecropias aequum perhibere cathedras.
Si tamen ullus inest nostris super halitus aris,
Aut rite in veterem cultum replicantur abollae,
Me spatium admonuit jam claudere fatibus orsa,
Ne Superum nostri capiant fastidia coetus,
Et vetus astrigero pellar Numeraria coelo.
Sic ait, et reticens propiori adjuncta sorori est.Capellae editio illa amatur, quam procuravit Bonaventura Vulcanius additis notis et observationibus. Sed et Capellam publicavit Hugo Grotius, adjectis doctissimis commentariis.
66. M. Felix Ennodius, Ticinensis Episcopus, regnante Theodorico Amalo initio seculi sexti clarus, Poeta ingenii praestantissimi, sentenriis creber, sed qui subinde in venandis acuminibus laboriosius desudavit, quam in antiqua latinitate conservanda. Hujus opera, Epistolas, carmina, hymnos, epigrammata, praeter Andream Scottum, curiose edidit Jac. Sirmondus cum notis eruditis. Ex Ennodianis hoc est de iis, qui epulis dediti ingenium negligunt:
Pinguia nam tenuem suffocant corpora sensum,
Et male farcta suas conculcant viscera mentes.Et de ignavo gladium gestante:
Emollit gladios imbellis dextra Boethī,
Ensis erat dudum, credite, nunc colus est.67. Anicius Manlius Torquatus Severinus Boethius circa annum Christi DX. et post Odoacro atque Theodorico regnantibus inclaruit, vir, si unus Varro excipiatur, Romanorum propemodum omnium doctissimus. Accessit singularis prudentia, quae eundem quoque ad Consulatum Romanum evexit. Et ut cumulum felicitati ejus adderet fortuna, ad eosdem honores ascendere vidit binos
page 81, image: s081filios. Uxor ejus Helpis, vel, ut alii, Helpidia, Poetria et ipsa. Quantus autem fuerit Boethius, scripta ejus clarissime loquuntur, praesertim illa, quae de Consolatione Philosophiae exaravit in carcere Ticinensi, cum versa, ut solet, fortuna attineretur, tanquam rerum novandarum cupidus, quo nomine tandem jussu Theodorici cum Symmacho socero securi percussus est, quanquam fortassis innocentissimus. Sed videamus quam cordate philosophetur:
Habet omnis hoc voluptas,
Stimulis agit furentes,
Apiumque par volantum,
Ubi grata mella fudit,
Fugit et nimis tenici
Ferit icta colla morsu.Idem de vero Philosopho:
Ne speres aliquid, nec extimescas,
Exarmaveris impotentis iram.Boethii Opera, praesertim illa de Consolat. Philos, plures edidere, in quibus laudatur J[?]. Bernartius, et Theod. Sitzmannus.
68. Rusticus Helpidius domi nobilis, Medicus Theodorici Gothorum Regis, scripsit heroicum de Historia Vet. et Novi Testamenti; item aliud de beneficiis Salvatoris. Ex quo hoc specimen intuebimur de ea, quae ex haemorrhoidum fluxu a Christo sanata est:
Haec mulier tactu vestis furata salutem est,
Siccavitque fides venas, fluviumque pudendum.Laudatur editio Georgii Fabricii. Id temporis magnum quoque nomen erat Fulgentii, Ruspensis in Africa Episcopi, qui poemate insectatus est errores Thrasamundi Regis. Fulgentii hujus opera vulgavit Henr. Justus et postea Jacobus Sirmondus. Alius ab hoc est Fabius Fulgentius Placiades, cujus mythologicon et astronomicon superest. Incidit in illud quoque tempus Theodulus et Godelbertus, quorum ille peculiari ecloga comparat miracula Veteris Test. cum antiquorum Poetarum commentis; hic historiam a mundo condito ad usque natalitia Salvatoris metro prosequitur. Theoduli opus evulgatum est Coloniae Anno Christi MCCCCLXXXXV. cujus initium: AEthiopum terras etc. Godelberti in Bibliotheca Patrum reperitur.
69. Ut Priscianum transeamus, qui Dionysium Periegeten latino carmine reddidit, in proximis est Arator, Poeta celebris aevi Justinianaei circa annum Christi DLX. in cujus scripto epico, de Actibus Apostolicis, pietatem merito
page 82, image: s082veneramur, et promptum eloquium, sed a faecibus temporum quiddam in venam ejus inserpsisse non ambiguum est. In his tamen omnia casta:
De Sanctis in morte Christi resurgentibus:
--- divinaque virtus
Rursus membra ligans animata cadavera movit:
Ad vitam monum enta patent, cineresque piorum
Natalem post busta novant.De Juda se suspendente:
--- stringens in gutture vocem
Exemplo testante ream, qui parte necari
Promeruit, qua culpa fuit.De turri Babel:
--- turrim voluere maligni
In coelum proferre suam, quibus impia corda
Sermonum secuere modos, sociisque superbis
Affectus cum voce perit confusio linguae.De Saulo cadente, et excaecato:
--- sors laeta ruinae,
In qua culpa cadit, didicitque e corpore lapso
In mentis jam stare gradu; cum lumina claudit,
Pectora tunc aperit, coelique agnoscitur auctor,
Discedente die, quantum meruere tenebrae!
Post oculos majora videt:Editus est Arator Basileae cum commentariis AElii Antonii Nebrissensis, et postea Lugduni.
70. D. Venantius Honorius Clementianus Fortunatus, Episcopus Pictaviensis sub finem seculi sexti Poeta celebris, appellatus vulgo, cum reliquos sui aevi eruditione superaret, satis inepto vocabulo scholasticissimus. Scripsit autem diversa, de partu Virginis, de beneficiis Salvatoris, de vita S. Martini. Ex quo ultimo spectabimus, quomodo tradat S. Martinum tactu persanasse faeminam haemorrhoidum fluxu tentatam:
Prona etiam patulos damnavit fistula cursus,
Et restricta fluens redit insonti unda cruoris,
Assidui fluxus fugiens cava vena meatus,
Veste Sacra Medici solidantur glutine rivi,
Et virtute viri senserunt fraena liquores,
Incolumisque redit de furto faemina felix;
page 83, image: s083
Atque salutis opem Medico ignorante resumpsit.
O Martine sacer nescis, et munera donas.Non tantum in corpore Poetarum Ecclesiasticorum reperitur Fortunatus, sed et curiosius editus est Moguntiae cum notis, cura Christoph. Brovveri.
71. Eodem seculi sexti articulo poetari coepit Corippus Africanus, vates non ignobilis, si tempora intueamur. Exstat epos ejus libris IV. comprehensum de laudibus Justini minoris, in quibus de Justiniano parcius et contemptius loquitur, ut Heroem suum altius extollat. Scripsit et Belisarii encomium, quod intercidit. Ita autem Corippus noster poema suum orditur:
Imperii culmen rerum non motibus ullis,
Non armis sumptum, non ambitione potitum,
Auspicio meliore cano: licet omnia nullus
Inclyta gestorum valeat monumenta piorum,
Ordinibus numerare suis; tamen utile servis
Esse reor, mentem Dominis aptare fidelem.Iterum l. III.
Acciti proceres omnes, schola tota palatī est
Jussa suis adstare locis; jamque ordine certo
Turba Decanorum, cursorum, in rebus Agentum,
Cumque Palatinis stans candida turba tribunis,
Et protectorum numerus mandante Magistro,
Omnis sacrorum vis adfuit officiorum
Ornatu vario, cultuque, habituque, modoque.Ad summam, versus Corippi saepe mediocres sunt, aliquando duri, nonnunquam obscuri, immo latini parum, quandoque etiam leonini. Est et ubi in leges dimensionum impingitur. Ex editionibus praeferuntur duae, una, quam Conr. Ritter shusius publico dedit, notis comitatam; altera, quam junctis itidem notis Th. Dempsterus.
71. Seculo septimo obscurius fulsit Poesis Latina; nec enim fere est, quem laudes hoc nomine, si Columbanum, Eugenium, Florumque excipias. Columbani est de avaro:
Indiget inter opes, nec habet, quod habere videtur.
Eugenii antem Archiepiscopi de ebrietate:
Nulla febris hominum major, quam viteus humor
Immodice sumptus.Edita sunt opera ista a Jac. Sirmondo. Quod ad Drepanium Florum, ejus supersunt hymni quidam, et metra alia, praesertim sacra. Genius ejus ex his patebit:
page 84, image: s084
Lux mihi pura Deus, Deus est mihi vivida virtus,
Nec tenebras igitur, nec mortis jura verebor.Item:
Qui lingua et ore subdolo
Pacem loquuntur proximo,
Dirum sed altis contegunt
Bellum feri praecordiis.73. Ad hoc seculum Petrum Collatium Apollonium, egregium Poetam nonnulli trahunt, in quibus est Margarinus Binius, sed de aetate illius ambiguum est judicium, disceptantibus adhuc Daumio, Reinesio, Vossio, Barthio. Quas lites ex sola dictione componere non licet, cum et seculis paene barbaris praeclara subinde luceant ingenia. Exstant libri ejus IV. de excidio Hierosolymorum, editi non tantum a Gagnaeo, sed et nitidius ab Hadriano van der bruchio, ex quibus pauca libabimus. De damnatis apud inferos ita:
--- quos omnes fumida nubes
Circumfusa, sacerque tenens depascitur ignis,
AEternis alimenta rogis.De Hierosolymorum excidio:
--- magna ceciderunt parte superbae
Urbis opes, prostatque informi robore truncus,
Decisis coram ramis, jam jamque securim
Illa timet.De lancea ardente ab hostibus in templum immissa:
--- accenso penetravit lancea ferro
Secum alimenta trahens, patulaque excepta fenestra
Interiore loco (sic sors dabat,) arida carpsit,
Fomentis adjuta suis.74. Octavum seculum Althelmum tulit, Bedam, Bernicium, Paulum Diaconum, Hilpericum, et ipsum quoque Carolum Magnum. Althelmus Orator et Poeta pro captu temporum insignis, heroica quaedam scripsit suo more retrograda, item de virginitate, de laude B. Virginis, et aenigmata, quae afferunt Scriptores Angli, naevis Prosodicis contaminata. Venerabilis Beda reliquit et librum de Arte metrica, et carmen de Justini martyrio, et hymnos, et denique heroicum de horologio. Ethelvvolphi Bernicii, sive Lupi carmen exstat de origine templi S. Petri apud Bernicios. Paulus, Diaconus Aquilejensis cum Desiderio Longobardorum Rege a Carolo Magno in Galliam deportatus hymnos reliquit, ex quorum uno creduntur technica illa Musicorum vocabula duxisse initium:
page 85, image: s085
Ut queant laxis
Resonare fibris,
Mira bonorum
Famuli tuorum,
Solve reatum etc.Sed quomodo Haut, animal Indicum, ascensui vocum originem dedisse videri possit, consulatur Nierembergius. Ferium Hilpericium commendat epos de congressu Caroli Magni et Leonis Pontificis. Carolus Magnus literas metricas dedit ad Paulum Diaconum, si quidem ejus sunt, quas advocat Jo. Baptista Marus. Quin et Rolandi mortem versu deploravit, si verus Turpinus; et Epitaphium scripsit Hadriano Papae, de quo Onuphrius Panvinius. Justius tamen in Poetis censebitur Alcuinus Caroli Magni Praeceptor, vir doctissimus, et a quo succum illum Poeticum haud dubie suxit Carolus.
75. Seculo nono in Poetis numerantur Ambrosius Nicander, Hincmarus, Theodulphus, Rabanus Maurus, Strabus Gallus, Wandelbertus, etc. et quidem Ambrosius ille Nicander Toletanus versibus expressit martyrium S. Cyriaci, referente Galesino et Higuera. Hincmarus, Archiepiscopus Rhemensis, vir acris et irritabilis genii, plura scripsit carmina, ex quibus fragmentum conservavit Jac. Sirmondus, non utique magni pretii. Theodulphus, primum Abbas Floriacensis, hinc Aurelianensis Episcopus, excarcere, cui a Ludovico Pio inclusus erat, tandem evasit scripto versu, cujus exordium:
Gloria, laus, et honor tibi sit, Rex Christe, Redemptor.Debemus emendatam Operum ejus editionem Jacobo Sirmondo; ubi inter alia legas adhortationem ad meditanda vitae ultima.
Nam tua, si quid eris, meditatio sedula tractet,
Rarius, aut nullis inficiere malis.Item de teste pecunia corrupto:
Omerces, merces! mercede nocentior omni,
Dantem et captantem quae necat una duos.Item de amore pauperum:
Pauperibus quicunque praees, mitissimus esto,
Teque his natura noveris esse patrem.Rabanus Maurus, Abbas Fuldensis, hinc Episcopus Moguntinus, vir doctus, si tempora illa metiamur, scripsit inter alia, poema de laudibus salutiferae crucis. Editum hoc opus opera Jac. Wimphelingii Phorcae Anno 1503. fol. Strabus Gallus, Rabani discipulus, insignis Poeta, et cum meliori aevo propemodum comparandus, Hortulum metro percensuit; in quo argumento versatus est
page 86, image: s086ingeniosius Macro recentiori, [quem ante V. secula vixisse existimant, nam antiquum vidit O. Augustiaevum.] Strabum expressere tum Basileensia, tum Parisiensia praela, Macrum Basileensia, et Francofurtensia.
Wandelbertus, Diaconus Prumiensis, clarus tempore Lotharii Imp. martyrologium absolvit carmine heroico, editum Lovanii a Molano. Paullo post Hugubaldus poema condidit de laude calvorum; et Gallus Milo de sobrietare; atque Ericus Altissiodorus de vita S. Germani. Quin et Abbo, monachus S. Germani a pratis, discipulus Aimoini, duobus libris carmine reddidit obsidionem Parisiorum a Normannis, Danisque suo seculo tentatam.
76. Decimo seculo Rhosoita seu Rhosvveida Vestalis, gesta Othonum metro complexa est. Adjecit et Comoedias aliquot, et denique Elegiam de laudibus B. Virginis Mariae. Huc pertinet quoque Tortarius, Monachus Floriacensis, judice Barthio. Scripsit autem hexamerro translationem S. Mauri. Undecimo Fulbertus, Cancellarius primum Roberti Regis Francorum, hinc Episcopus Carnotensis varia metra scripsit de B. Virgine, de sacra cruce, de timore, spe, amore. Agnoscimus in versibus ejus fictile quiddam, sed subinde tamen satis tersum. De hoc Scriptore bene meritus est Carolus Villierius insigni editione. Sed ut audiamus cantantem, ita ille de B. Virgine:
Sicut spina rosam, genuit Judaea Mariam,
Ut vitium virtus operiret, gratia culpam.Idem de ratione vitandi peccatum:
Probra cavet vel flagra timens, vel praemia captans.Villeramus Abbas Mersburgensis seculi undecimi Poeta, paraphrasi metrica rhythmis latinis expressa reddidit Canticum Canticorum Salomonis, et quidem non pie tantum, sed et feliciter, ac supra mores seculi sui. Inter editiones Villerami praestat Lugduno Batava, quae curante Paulo Merula in vulgus prodiit. Ad hoc tempus referendus erit Gerbertus, qui tandem ex Archiepiscopo Ravennate Pontifex creatus Sylvestris II. nomen adoptavit. Illius est de statua ex polito marmore:
Hinc rudios Sol ipse capit, quos huic darepossit,
Altera marmoribus creditur esse dies,77. Sed et hoc seculo Salernitani Medici de Poesi aliquid delibarunt; versu complexi praecepta salubriter vivendi secundum doctrinam Medicorum Graecorum. Occasionem scripto praebuit Robertus Normanniae Dux, designatus tum Rex Angliae, qui cum e bello sacro reverti ad suos meditaretur, transiit in itinere Salernum Italiae oppidum, consultoque ibi Collegio Medico, quod tum celebre habebatur, de sananda brachii sui fistula, nun modo solamen mali recepit,
page 87, image: s087sed et postea epos illud de sanitate in universum tuendae, quod ubique circumfertur, cujus initium:
Anglorum Regi scribit Schola tota Salerni:
Si vis incolumem, si vis te reddere sanum,
Curas tolle graves, irascicrede profanum.
Parce mero, coenato parum, non sit tibi vanum
Surgere post epulas, somnum fuge meridianum.Laudari ibidem vina invenies:
Fortia, formosa, et fragrantia, frigida, frisca.Noxae ex vino rubro:
Venter stipatur, vox limpida turbificatur.Quanquam autem dictio metri hujus [cujus princeps auctor aestimatur Joannes de Mediolano,] et humilis sit, et subinde barbara, immo non raro in leges dimensionum impingar, prudenter tamen et salubriter plurima monet. Scholam hanc plures edidere, J. Curio, Henr. Rantzovius, Zach. Sylvius, sed doctissime hactenus Renatus Moreau additis animad versionibus selectis.
78. Immo plures adhuc Poetas vidit seculum undecimum, Marbodaeum, Amatum, Sigebertum, Hydalbertum, Guidonem, de quibus G. J. Vossius; nos de Marbodaeo pauca. Is Gallus Cenomanensis praeter alia, de gemmarum, lapidumque viribus commentatus est, versu rudi illo et inculto, immo et non raro ad superstitionem usque vano, memorando tamen, ut inficeta seculi eruditio in rebus naturalibus appareat. Sed loquatur pro se Marbodaeus ex. grat. de Coralliis:
Corallus lapis est, dum vivit in aequore, vimen,
Retibus avulsus, vel caesus acumine ferri,
Aere contactus fit durior, et lapidescit;
Quique color viridis fuerat, modo puniceus fit,
Et velut arbusti ramusculus esse videtur,
Circa semipedem vix longior inveniendus.Idem de aetite:
Confert praeterea gestanti sobrietatem,
Auget divitias, et amari cogit habentem,
Victoremque facit, populique favoribus ornat,
Incolumes pueros dat vivere, sive puellas.Ut mirum sit, voluisse Ambrosinum in Museo metallico Aldrovandi, hunc Scriptorem ubique ad partes vocare, in ea nunc lucererum Physicarum. Edidit Marbodaeum curiosius, adjectis scholiis Lamp. Alardus.
page 88, image: s08879. Duodecimo seculo in Poetis numerantur praeter Hildebertum et Petrum de Riga, [qui leoninis versibus Vet. et Nov. Testamentum reddidit,] Guntherus Monachus Elvonensis, Metellus Tegerseensis, Mattheaus Vindocinensis, Bernhardus Morlanensis, et Guilielmus Brito. Et quidem Guntherus metro complexus est gesta Friderici Barbarossae Imperatoris. Titulus poematis decem libris absoluti, Ligurinus, quod adversus Ligures sive Mediolanenses stylum acueret. Dictio ejus erudita, et magnifica, si seculum illud intueamur; editio inter caeteras optima Tubingensis per Conradum Rittershusium procurata. Metellus Tegerseensis vitam et laudes S. Quirini carmine lyrico expressit, quod ex M. Velseri codice edidit H. Canisius. Matthaeus Vindocinensis historiam Tobiae elegis comprehendit, impressam Lugduni. Circa eadem tempora, secuncundum Possevinum, scripsit Bernhardus Morlanensis elegantissimos de mundi contemptu rhythmos, legi praecipue dignus inter omnes scriptores rhythmicos, non tantum ob dictionem facilem et argutam, sed quia corruptos seculi mores ingeniose perstringit. Ut transeam editionem Rinteliensem et Luneburgensem, certe curam huc etiam contulit Nathan Chytraeus, et Eilhardus Lubinus. Pulcherrimum ejus MScr. Academiae nostrae legavit Zacharias Lundius. Guilielmus Brito, Aremoricus, Philippidos l. XII. epico carmine facili, sed subinde etiam sordido scripsit, de laudibus Philippi Augusti Francorum Regis, quem cum amplissimis commentariis non ita pridem luce publica donavit Caspar Barthius. AEstimatur et inter hujus seculi Poetas Nigellus de Wireker, qui Speculum stultorum carmine orbi exposuit, Coloniae editum.
80. Seculum decimum tertium illustravit Poesi Josephus Exoniensis, Philippus Gualterus, Stephanardus, Qualichinus, Alanus de Insulis, atque Josephut ille Exoniensis, alio nomine Devonius Iscanus, quide bello Trojano epos VI. librotum condidit, stylo adeo culto, et emendato, ut ad Cornelium Nepotem illud ipsum referre quidam non dubitaverint. Ex editionibus commendatissima est Antverpiensis, et Francofurtensis. Philippus Gualterus Castellionius, [nonnullis male Galfridus,] Magellonae Insulae ad urbem Monspelium Episcopus, Alexandreide I. IX. scripsit versu Heroico, imitatus presse vestigia Qu. Curtii. Dictio ejus pro captu illius aevi sic satis tersa, eaque olim Poetis classicis praelata, sed perperam: parum enim judicii hinc inde prodit, et scholasticarum ineptiarum affatim; phrases saepe alienae, bonisque Scriptoribus inusiatae, vitia dimensionum frexandro perorantibus hic contemplabimur:
Quorum qui reliquis fuerat maturior aevo,
Intuitus Regem: cupido si corpus haberes
page 89, image: s089
Par animo, dixit, mentique immensa petenti,
Vel si quanta cupis, tantum tibi corporis esset,
Non tibi sufficeret capiendo maximus Orbis,
Sed tua mundanas mensura excederet oras.
Ortum dextra manus, occasum laeva teneret,
Nec contentus eo, scrutari et quaerere votis
Omnibus auderes, ubi se admirabile lumen
Conderet, et currus auderes scandere Solis.Orditur autem opus ipsum hoc modo:
Gesta Ducis Macedum totum vulgata per Orbem,
Quam late dispersit equos, quo milite Porum
Vicerit, et Darium, quo Principe Graecia victrix
Risit, et a Persis rediere tributa Corinthum,
Musa refer.Sed in similitudinibus triumphat, et ad antiquorum majestatem nonnunquam quam proxime accedit, ut habeat scriptum hoc simile quiddam Mezentio Virgiliano corpora mortua vivis jungenti. Inspiciamus similitudinem ejus unam.
Qualiter Hircanis cum forte leunculus arvis,
Cornibus elatos videtire ad pabula cervos,
Cui nondum totos descendit robur in artus,
Nec bene firmus adhuc, nec dentibus asper aduncis
Palpitata, et vacuum ferit improba lingua palatum,
Effunditque prius animo, quam dentte cruorem.Haec de Alexandro juvene, et sanguinem ante annos militares spirante.
Prodiit opus hoc Argentinae, Lugduni, sed curiosius Ingolstadii.
81. Stephanardus e Vicomercato, hac aetate chronicon metris illigavit; M. Qualichinus historiam Alexandri Magni elegis persecutus est. Scripti initium:
Stellarum curis AEgyptus dedita quondam.
Sed de hoc Naudaeus et Reinesius uberius.Alanus de Insulis, monachus Cisterciensis, Parisiensis Academiae quondam Moderator, meruit a sui seculi hominibus nomen Doctoris Universalis. Exstant adhuc libri ejus IX. heroo pede currentes, quibus propositum est Claudianum sugillare, praesertim autem Rufinum ejus. Dictio illius saepe tolerabilis, saepe vitiosa, saepe temeraria. Sane si audax olim aestimatus est Papinius Statius in translationibus, figuris, genere dicendi, si sensu quandoque obscurus et reconditus,
page 90, image: s090Alanus hic merito censendus audacior, obscurior, inficetior, quanquam nonnunquam canat elegantissime. Primordium scripti Anticlaudiani sic se habet:
Ut sibi juncta magis naturae dona resultent,
Et proprium donet donis mixtura favorem,
Solers naturae studium, quae singula sparsim
Munera contulerat aliis, concludit in unum,
Cudit opus, per quod operi concluditur omni.Eodem libro:
Quicquid depascit oculos, vel inebriat aures,
Seducit gustus, nares suspendit odore,
Demulcet tactum, retinet locus iste locorum.Libr. II
Ut Naso, vernat ut Statius, ut Maro dictat,
Concipit, exponit, imitatur, gestat, adimplet
Mercurii sensus, nostri Demosthenis iras,
Ovidii flumen, Lucani fulmen, abyssum
Virgilii, morsus satyrae, Solonis asylum.Exiit in publicum Alanus hic Venetiis, sumptibus Combeis, sed emendatius Antverpiae cura Caroli de Visch.
82. Seculum decimum quartum sterilius fuit ante renascentes literas. Non enim magni momenti est, quam id temporis Guido Ferrariensis versu complexus est Bibliae Margarita. Facillima quidem ei dictio, sed flagiriis Grammaticis non raro nauseosa. Mitto Gamphredum, Pamphilu, Floretum, et in primis Joannem Gersonem, quem hujus seculi non esse constat, ut qui floruerit circa annum Christi MCCCCXX. Quid multis? adeo miserabilis seculo XIV. visa est Poeseos Latinae facies, ut de exsequiis ejus sollicitae fuerint Musae. Et oppetiisset haud dubie, aut certe in canoras desiisset nugas, nisi subsequentium temporum felicitas in antiquo splendore reducendo masculam operam collocasset.
Et haec hactenus de tenebricosis Poetarum Latin. seculis.
page 91, image: s091DISSERTATIO III. DE POETIS LATINIS. 83
POstquam pluribus jam seculis descivisset ab antiqua Majestate sua Poesis Latina, hic foedis squalida barbarsmis, illic leoninorum versuum horrida crepitaculis, istic dimensionum vocum, colorisque Poetici immemor, mitiora sperare coepit, inclarescente circa medium seculi decimi quarti Francisco Petrarcha, Etrusco, qui in reliqua ingenii magnitudine epico etiam poemati expoliendo manum admovit, bellumque Romanorum Punicum secundum in Africā gestum IX. libris perscripsit, versu, non qui ad Silii Italici, (ut qui idem argumentum antea prosecutus est, et tum intercidisse creditus,) splendorem accedat, neque enim id ferebant tempora; sed tamen ita polito, et florido, ut omnes aevi sui Poetas longo intervallo superaret. Vitam ejus prolixe describit Martinus Hankius l. de Rom. rer. Scriptoribus; eruditionem commendant Er. Roterodamus, Jo. Trithemius, C. Barthius, G. Jo. Vossius, Phil. Labbaeus, alii; immo diuturnus ejus auditor Jo. Boccatius, et ipse Philosophus, Orator et Poeta suo tempore clarissimus. Quod in illa sua Africa Petrarcha dimidiatos hinc inde versus reliquerit, dandum imitationi Virgilii; quod ex historia plurimum resecuerit, dandum rationi instituti ejus, ut qui potissimum ultimum illud Scipionem inter, Hannibalemque praelium diligentiae sua argumentum esse voluit, id quod probe observatum Paul. Vergerio. Advertit tamen Paul. Manutius vernacula Petrarchae poemata latinis nitidiora fuisse, cui hodieque vates Etrusci assentiuntur. Uni non placuit Nicolao Villano, sed et eidem sordent Ariostus, Tassus, Dantes, quanta nomina! nec mirum, quippe nec Jupiter omnibus placuit. Nam quod Alexandrum Tassonum attinet, momordit et ille Petrarcham, sed calamo Josephi de Aromataris opportune repressus. Opera Petrarchae Lugduni et Venetiis edita sunt; quanquam de Poetarum recentioris aevi editionibus minus sollicitis esse conveniat, quod et rarius fatigarint Sosiorum praela, et praestantiores plerumque constet esse illas, quibus Scriptores ipsi manum emendatricem addiderunt.
84. Secuti Petrarchae vestigia ad nostra usque tempora propemodum infiniti, quibus idem animus, idem studium promovendi Musas Poeticas ad splendorem antiquum; quos omnes si vel enumerare paravero, in volumen excrescet dissertatio.
page 92, image: s092Et supervacui fortassis laboris fuerit, cum occupaverint argumentum hoc alii, Lilius Gyraldus l. de Poetis nostrorum temporum, Conr. Gesnerus et Job. Simlerus in Bibliotheca, Antonius Verderius in ejusdem supplemento, et fuse Draudius in Biblioth. Poet. quin et curiose Jan. Nicius Erythraeus in Pinacotheca sua de Poetis praesertim Italis. Accedunt Delitiae Poetar. Ranutii Gheri, accedunt tot Bibliothecae publicae, inprimis illustris illa Oxoniensis recens edita, aliaeque; quin et privatae, in quibus latitant varii Poetae Scriptoribus jam laudatis ignoti; accedit Museum illustrium Poetarum Latinorum Honorii Dominici Caramellae Siculi, Venetiis editum Anno 1651. Neque omnes recensere unius industriae est, cum quotannis novi passim emergant, et plures in scombrorum in volucra a doctis migrare jubeantur. Nostri ergo instituti hic erit, selectiores duntaxat aliquot cultiorum Europae gentium Poetas ab aevo Petrarchae florentes inspicere, ut incitamento sint posthac scripturis, et a posteritate gratias vel recipiant, vel certe mereantur. Auspicabimur vero ab Italis, ut apud quos lux haec primum et nata, et propagara est; secuti non amplius temporum, quibus floruere seriem, sed ut promptius quaerenti inveniantur, ordinem, quem ostendunt alpha et beta tenendum,
85. Attingendus ergo primum Andreas Alciatus, Mediolanensis, Jurisconsultorum clarissimus, sed et Poeta non infacundus, XVI ti seculi Scriptor, de cujus vira, scriptis et laudibus consulendus Mart. Hankius. Ejus hodieque leguntur Emblemata, ingeniosa illa, atque elegis non poenitendis expressa; nisi quod pentametra frequentius exeant vt polysyllaba, adeoque gratiae non parum amittant. Est tamen cum auri etiam hac parte obtemperent, ut in illo:
Male parta male dilabuntur.
Milvus edax, nimiae quem nausea torserat escae,
Hei mihi! mater, ait, viscera ab ore fluunt.
Illa autem, quid fles? non haec tua viscera credas,
Qui rapto vivens sola aliena vomis.Confecit et idem Alciatus librum de Plautinorum carminum ratione, item ex vocabulis Plautinis lexicon; sed in hoc disertior Phil. Paraus. Meretur et hic locum Hieron. Aleander junior, insignis Poeta, cujus epicedio in Aldinam catellam nescio an sit quicquam venustius.
86. Ilieronymus, Cornelius, et Jo. Baptista Amalthei, tres fratres optimi Poetae: ex quibus Hieronymus praeter lyrica et elegos vivacitatem genii satis ostendit epico carmine in Pium IX. Pontif. Rornanum. Nec illaudatus Cornelii Proteus, et Jo. Baptistae Lycidas; ut epos ejus de victoria Christianorum ad
page 93, image: s093Echinadas non attingam. Sed praesertim illud Hieronymi de clepsydra, illustri Menagio placet mirifice:
Perspicuo in vitro pulvis qui dividit horas,
Et vagus angustum saepe recurrit iter,
Olim erat Alcippus, qui Gallae ut vidit ocellos,
Arsit, et est coeco factus ab igne cinis.
Irrequiete cinis, miseros testabere amantes,
More tuo, nullā posse quiete frui.87. Ludovicus Ariostus Ferrariensis, non tantum Etrusco illo poemate, Orlando furioso, laurum et gloriam invenit, laudatissimus in Italis, et Jovio quoque in Elog. doctor. celebratus; sed et Latino poemate lyrico, elegiacoque non infelix; major tamen epico, ut ex epithalamio ejusdem patet, quod in haec verba exorditur:
Surgite, jam signum venientis tibia nuptae
Concinuit procul: ecce venit formosa, jugato
Qualis olore Venus cum Memphim, aut alta Cythera,
Aut nemus Idalium, aut Amathuntis templa revisit.
Cernitis ut circumque oculos, circumque decorum
Osque, genasque, humerosque, et circum virginis omnem
Laudatam speciem volitet Charis, utque serenos
Vibratis levibus pennis illi afflet honores.Sed et argutum est Epigramma ejusdem in tumulum Raphaelis Urbinatis.
88. Jo. Aurelius Augurellus, Ariminensis, Bembi olim et Naugerii praeceptor, in lyricis facilitatem ostendit, et curam; nec infeliciter humanas sollicitudines risit versu epico; plus tamen industriae converrit in tres illos Chrysopoeiae suae libros, quos Leoni X. Pont. Rom. inscripsit, difficillimo in argumento saetisanxie, explicateque versatus, nisi quod libr. II. in Glaurā sua tenebras lectori offundat, ubi candidati Artis maxime desiderabant lucem; neque enim nisi per ambages nominat corpus illud,
--- cujus (ut canit) secreta in parte recessit
Spiritus, et crassa pressus sub mole latenter
Victitat, ac solvi vinclis et carcere coeco
Emitti exspectat.Sed tuetur illud hominum genus lex Hippocratica: [gap: Greek word(s)] . Idem argumentum superiori seculo et epico et elegiaco versu prosecutus est Jo. Digosius Burdegalenfis; et vernaculis rhythmis propemodum infiniti, quos inter eminet Elias Ashmole Britannus in Theat. Chem. Britann.
page 94, image: s09489. Petrus Angelius Bargaeus Poeseos quondam in Gymnasio Pisano Professor, et laude oratoria et poetica, secundum Paulum Manutium, excellens, hodie notus ut aliis poematis, ita praecipue epithalamio, quod in nuptias cecinit Francisci de Medicis, et elegia in Cosmum Medicen; cujus initium:
Quantum picturae, statuisque poemata praestent,
O Dux magnorum, maxime Cosme, Ducum, etc.Sed his tamen praeferendum est justum ejusdem opus Cynegeticon libris VI. expressum, versu heroico, et Ixeuticon libr. I. atque adeo eclogae Venatoriae III. Cynegeticon hoc initium est:
Quas bonus assuescat primis venator ab annis
Exercere atres: quadrupes quae cornibus audax
Incedat: curvoque agilis quibus horreat ungue
Dextra feris; et quarum incat certamen acuto
Dente genus: quantosque canes nascantur ad usus,
Expediam, et sylvas omnes, atque antra recludam.90. Hermolaus Barbarus, parritius Venetus, et tandem Cardinalis, praeter innumera, quae soluta dictione sub finem decimi quinti seculi elaboravit copiose et erudite, scripsit eriam metro de re Uxoria librum unum, et alia diversi argumenti; inter quae commendanda pietas, quam ad Rodolphi Agricolae tumulum ita testatus est:
Invida clauserunt hoc marmore fata Rodolphum
Agricolam, Frisii spemque, decusque soli.
Scilicet hoc uno meruit Germania, quicquid
Laudis habet Latium, Graecia quicquid habet.91. Petrus Bembus, itidem Venetus, itidem Cardinalis et Scriptor historiae Venetae, religiosissimus Tullii imitator, Hermolao aetate propemodum aequalis, cultissimis elegis amores cecinit, sed aliquando infra decorum, ithyphallicis propior. Nec infeliciter ei cessisse epicum carment, testis est Benacus ejus, hymnique, heroo pede magnifice incedentes. Laudanturduo ejus Epitaphia, alterum Sincero Sannazario dedicatum:
Dasacro cineri flores: hic ille Maroni
Sincerus Musā proximus, ut tumulo.alterum illustrissimo pictori Raphaeli Urbinati:
Hic ille est Raphael, metuit quo sospite vinci
Rerum magna parens, et moriente mori.92. Trypho Bencius Cloeliam Tiberi innantem numerosis extulit elegis, nec in caeteris impar, aculeatus tamen nonnunquam, ut in illo:
page 95, image: s095
Tanguntur Superi invidia, Ganymede quod uno
Astra micent, jactet Roma superba duos.Caeterum Franciscus Bencius exquisitum reliquit poema Heroicum de V. martyribus a Barbaris in India trucidatis. Accedunt ejusdem epica alia, odae, hymni, elegiae, epigrammata, anagrammata, et tandem geminum drama, omnia experrectum genium loquentia. Martyribus ita praeludit:
Felices sociorum obitus, qui littore in Indo
Finitimam qua Goa vetus Salsethida tangit,
Christum animis, pulchoroque olim per vulnera fuso
Sanguine testati, laetis meruere piorum
Adscribi ordinibus.93. Philippus Beroaldus Bononiensis, initio seculi ecimi sexti clarus, ut varia omnino eruditione, ita quoque poetica, cujus etiam laudes Scripto explanavir. Exstant praeter lyrica, jambos et hendecasyllaba ejus, elegi, et Epigrammata, arguta illa, et cum cura elaborata. In epicis minus assurgit, ut ex ejusdem Viro prudente colligimus. In experimentum genii ejus in elegiacis, inspiciemus Epitaphium, quod Roberto Sanseverinati erexit:
Nil queror, ō Superit, lethum hoc; sic occidit Hector,
Trajestus Phihia pectora saeva manu.
Sic duo Scipiadae pereunt, quos hosticus ensis
In Tartessiaca dat regione neci.
Sic et Marcells cecidit, quem bella cientem
Perforat hostili lancea torta manu.
Haec sunt fata Ducum, pulchrum est cecidisse sub armis,
Mors bellatori convenit ista viro.
Sic ego, sic cecidi, sed non inglorius, orbem
Implet fama mei nominis, atque polum.Huic addendus M. Ant. Bonciarius, illustris Poeta Epicus, quodex Oedipi ejus libris VIII. de bello literatorum clarissime patet.
94. Ignotio est hodie Jo. Franciscus Bonhomius, dignus tamen, qui non praetereatur, ob elegantissimos elegos, quibus pendentem in cruce Salvatorem, astantisque beatae matris dolores graphice expressit. In quam etiam sententiam illa Jo. Francisci Bordini advocamus:
Quod genus hoc belli, quaeve haec nova pompa triumphi?
Imperat occisus; sanguine regna capit.
Sic vincit, sic exercet sua pralia Christus;
Exitio vitam, regna cruore parat.
page 96, image: s096Clarius tamen in Poetis nomen Caelio Calcagnino Ferrariensi est, qui circa seculi decimi sexti initia, sedente ad clavum Rom. Cathedrae Leone Xmo. non sustinuit tantum soluta dictione scribere, stare coelum, moveri terras, item Stoicos fabulosa magis jactare, quam Poetas, sed et Carminum libris tribus seculum illustravit. Ostendit autem vario genere versuum ubertatem ingenii, sed elegis felicior, quos inter legi meretur Epistola Masinissae ad Sophonisbam et Noctes Penelopes, quarum initium:
Ite, agite, ā radii, textumque retexite pensum,
Ut fiant nostrae tempora longa morae.De eo ita Gyraldus: Dum ubique eruditior, ut est, videri vult, hoc nomine taxatur.
95. Scipio Capicius secuta XV Ito principia rerum naturalium erudito, nec infacundo carmine epico declaravit libris II. adjecitque de Vate Maximo libros tres, quos hoc modo auspicatur:
Egregium juvenem, terris qui Numine missus
Divino, aeterni patefecit luminis ortum,
Surgentisque cano, verae primordia lucis.
Felix conveniant operi si carmina tanto
Inceptum, si par merito sublimibus adsit
Rebus honos.96. In hunc censum referendi quatuor Capilupi, Mantuani omnes, omnes egregie docti; ex quibus Laelius parodiis mirifice expressit Virgilium centonibus variis, iisque laboriosis; Hippolytus, Camillus, et Julius alio atque alio carminum genere famam suam propagarunt, floridiores tamen elegiaco. Recognoscemus ex Hippolyto Epitaphium potatoris:
Jactabunt alii partum sibi sanguine nomen,
Regiaque audaci colla subacta manu:
Et tumulo inscribent depulsos moenibus hostes,
Milleque disjectas Marte favente rateis.
Maxima palma mihi, Baccho Duce, pocula mille
Grandia, cum multo saepe bibisse mero.
Gloria nec tenuis, si cantharus ante sepulcrum
Pendet, et immensi, nostra trophaea, cadi.97. Balthasar Castilionius, principatu Leonis X. clarus, de laudibus picturae et sculpturae commentatus est oratione prosa; sed vorsa elegos varii argumenti edolavit, in quibus nihil adeo hiat, nihil protuberat. Ingeniosa Epistola est, quam conjugi suae attribuit, maritum ab urbe Roma evocanti. Sed et in epicis
page 97, image: s097bucolicon ejus Alcon plurimum delectat; et non minus Cleopatra, quae in tumulo causam suam defendit, quod aspidem potius admoverit corpori, quam ut pateretur se nuribus Romanis esse in triumpho ostentationi: ita autem exorditur:
Marmore quisquis in hoc saevis admorsa colubris
Brachia, et aterna torpentia lumina nocte
Adspicis, invitam ne crede occumbere letho...
Libertas jam parta nece est, nec vinculae sensi,
Umbraeque Tartareas descendi libera ad undas.98. Alexander Cortesius potissimum notus est celebri illo epico carmine, quo bellicas laudes Matthiae Corvini, Ungariae Regis complexus est. Exstat hodie ut alibi, ita quoque annexum Chronicis Ungariae Anton. Bonfinii. Ut ex ungue leonem aestiment lectores, ita ingreditur:
Iliacas alii flammas, Thebanaque fratrum
Arma, et Jasoniis insignem Heroibus Argo,
Astrorum cursus, et Ditis inania regna,
Fictaque Pierio referant miracula cantu:
Nos propriis spectata oculis, nos inclyta dextra
Fata tuae canimus, quibus aurea sydera vivus
Tangis, et aethereas fama petis arduus arces.Scripsit et Petrus Crinitus poematum libros duos, initio seculi decimi sexti, sed illos in plerisque haud publici saporis; de quibus tamen austerius pronunciat Gyraldus: nugas esse canoras.
99. Jo. Darehius Venusinus, non humillimi spiritus Poeta, satis ostendit in Cynegetico suo, quid praestare valeret, nisi argumenti sterilitate opprimeretur. Sed ipse paret sibi aditum ad benevolentiam:
Quae generosa canum soboles, quis cultus alendo
Sit catulo; unde suos Epirus clara molossos,
Audacesque sibi commendet Sparta Lacones,
Divarefer: tu venatrix Dictynna ferarum,
Quae jaculo celeres nemorosa per avia cervos
Trajicere, et timidos gaudes praevertere damas:
Huc ades, et nostro adspira Dea casta labori.Exaravit et nomine Deidamiae Epistolam ad Achillem elegis redditam; item epigrammata quaedam non invitis Musis in lucem edita.
100. Alexander Donatus Senensis, praeter epica alia sacri argumenti, praeter vitam Lojolae, et Xaverii, Constantini Magni etiam gesta libris XII. pede heroo,
page 98, image: s098nostro seculo percurrit; quod idem inter Gallos Institurum exsecutus est Petr. Mambrunus, uterque lecta et castigata dictione, et quae saepe cum antiquis contendat. Nos duntaxat flosculum e Donato libabimus de Salvatore ad mortem raptato:
Ecce trahebatur media inter millia, morti
Crimine devotus nullo reus: undique ferro
Cingit, et ardenti lictor mucrone coruscat.
Ipse caput (caput heu! textis quod serta coronant
Aurea syderibus,) spinis redimitus acutis
Implebat rigidos roranti sanguine dumos,
Et circum roseo manantia tempora nimbo.
Pulsus ab ore decor, dejectaque gratia frontis,
Avia lux oculos, nuper duo sydera, fugit,
Colla catenato stringebant languida ferro.Tolerabile quoque epos est Gul. Dondini Bononiensis, in Inaugur. Regis Poloniae Casimiri IV. Praeferendae tamen Jul. Caes. Destiti Eclogae epicae.
101. Gabriel Faernus Cremonensis, seculo decimo sexto insigni suavitate fabulas AEsopicas, et alias in animos juvenum induit, metro vario easdem complexus, praecipue jambico, aliquando tamen et heroo, ubique lecta phrasi, numeroque sic satis rotundo, charactere, ut decet argumentum, temperato. Exemplo nobis esto corvicum matre colloquium:
Destītutus corvus aeger mortis in periculo,
Anxius matrem rogabat, ut salute pro sua
Vota Diis concepta supplex et preces effunderet.
Nate mi, quid vota pro te, mater inquit, proderunt,
Qui tibi omnes reddidisti semper infensos Deos?
Nam quis obsecro est eorum, cujus ex altaribus
Extratu non involāris, sacra non turbaveris.Nec tacendus hic Jo. Anton. Flaminius, nobilis ut vario carminum genere, ita praecipue elegiā Julio II. Pont. Rom. inscripta; et alia de se aegrotante, cujus initium:
Ergo adeo coeptum peraget mors impia cursum?102. Hieronymus Fracastorius Veronensis, Medicus, initio seculi XVIti illustris, inter varia poemata, reliquit et posteritati Alconem, sive de cura canum venaticorum; sed praecipue Syphilidem de cura Venereae luis, novum id temporis, eoque formidabilius malum. Utrumque opus epico carmine extulit, docte sane et prudenter, immistis etiam fictionibus poeticis; licet aliquando minus numerose,
page 99, image: s099quippe docere semper ibi maluit, quam semper delectare. Sed cum in illa medicatioue palmam jure sibi deposcat argentum vivum, intuebimur quam sollicite, et, supra vulgus hodie Medentum, explanate de natura ejus ratiocinetur.
--- miranda etenim vis insita in illo,
Sive quod id natum est subito frigusque, caloremque
Excipere, unde in se nostrum cito contrahit ignem,
Quodque est condensum, humores dissolvit, agitque
Fortius, ut candens ferrum flamma acrius urit:
Sive acres, unde id constat, compagine mira,
Particulae nexuque suo, vinclisque solutae
Introrsum, ut potuere seorsum in corpora ferri,
Colliquant concreta, et semina pestis inurunt,
Sive aliam vim fata illi et natura dedere.Invenit hīc locum Fr. Franchinus, elegans Poeta, cujus Manna epico versu abunde delectat. Nec displicent epigrammata, etc.
103. Habet et suas Veneres epos Laur. Gambarae Brixini, inprimis illa ad Deum gratiarum actio de Turca feliciter ad Echinadas caeso. Sunt et dulces eclogae Pomponii Gaurici; nec incultae Baptistae Guarini filii elegiae; sed supra hos omnes meritis eminet Lilius Gyraldus (Pico Mirandulano quondam familiatis,) non tantum quod varii generis, varii argumenti carmine se vatibus inseruerit, sed et quod historiam Poetarum Graecorum, et Latinorum erudite, et magno judicio perscripserit, adjecta et de sui seculi Poetis censura, non minus libera, quam veraci. In quem exstant illi Cynthii Gyraldi elegi:
Implumem quod me niveis subvexeris alis,
Et tua dilectum Musa levarit humo;
Haec tibi do, Lili, nobis non debita serta,
Istaque honoratis munera digna comis.
Tu modo, quem rapidis fers alta ad sydera pennis,
Ne linquas, ne te deiciente, cadam.104. Jo. Grasserus, civis Romanus, etiam poemata scripsit, adjuncta dissertationibus de Antiquit. Nemaus. Sic et Andreas Gravinus Neapolitanus, cujus exstant elegorum libri IV. nomine Austriados; item excidium Jerosolymorum eodem carminum genere, et varia alia; uterque doctus diligens Scriptor. Nec minus hac nostra aetate Vincentius Guinisius Lucensis, in cujus epicis [quae sacri argumenti sunt, ] spiritus sine fumo, in elegis calor sine stridore. Neque displicent vellyrica, vel elegiae. Intueri hīc libet epigramma ejus de sacro jejunio:
page 100, image: s100
Quid juvat exiguis jejunia ponere mensis.
Et sese tenui debilitare cibo?
Si gravis est vitiis animus, si pectus onustum
Criminibus, saties si tibi nulla mali est?
Non domat is corpus, dapibus qui parcit opimis,
Qui vitiis animum non alit, ille domat.Relinquendus et hic locus epigrammatis Anton. Guzii, quamvis non ubique optimis.
105. Paulus Jovius Novocomensis, Medicus initio, tandem et Episcopus Nucerinus, medio seculi decimi sexti illustris, ut aliis atque aliis scriptis, ita et versu facilis planusque, ut ex epigrammatis ejusdem colligimus, quae inter et illud:
Multiplici natura feras munimine texit,
Plus habet ingenii munere nudus homo.Sed Paulus Jovius junior, cothurno incedit, quod epica ejus in effigiem Nic. Picinini, Cosmi Medicaei, Caroli Burgundi, Caroli V. Ferdinandi Regis Romani elaborata liquido testantur, digna quae propemodum cum antiquis Poetis de praestantia certarent, si justo volumine calorem perpetuassent. Sed ut ex fimbria de texto judicetur, ita ille sub effigie Nic. Picinint:
Haec tibi mansuras aeterna in secula laudes,
Haec spolia, et victo celebres ex hosto triumphos,
Robur et astutae praestanti in corpore vires,
Et populis defensae urbes, tuaque inclyta virtus
Sanguineo peperere solo, fortissime ductor
Ausonidum: nonne hos oculos, atque ora ferebas?
Nonne sub hoc quondam gladio cecidere volantes
Turmae equitum, peditumque simul, pulsique tremore
Oenotrii obstupuere Duces --- ---106. Docet et epos Pauli Manutii, Aldi filii, pro salute Bonfadii dusum, quid in hac palaestra valuerit praestare, nisi vacasset aliis. Vocat huc coepti ordinis ratiio, ut attingatur Andreas Marianus Bononiensis, cujus epigrammata ruinarum Romae mellis et acuminis plena sunt. Inspiciemus unum de imperio Romano:
Italiam contra Libycis plena Africa regnis,
Ter caput erexit, ter revoluta solo est.
Saepe oriens urbem ferro delere parabat,
Sed motas Aquilae perdomuere minas.
page 101, image: s101
Saepius occidua coneurrens mundus ab ora
Oppositae fugit Martia signa lupae.
Solum Aquilo superare Aquilas, solumue, vivalis
Sterner Romanam debuit Vrsa lupamPraedicanda quoque T. Prosperi Murtinengi industria, e cujus manu non modo Romae plura carmina Graeca et Latina, praesertim sacra prodiere, sed et varia antiqua et nondum antea edita opuscula. Mich. Marulli Tarchaniotae epigrammata ut arguta laudat Gyraldus, et vere sunt arguta pleraque; nec inculti Hymni epici. Quod idem judicium esto de XIII, illis libris Francisciados Fr. Mauri Hispellatis, Sed cur nec Gyraldus, nec Ran. Gherus quicquam de Pacifico Maximo Asculano? qui libros duos carmine exara vit de Lucretia a Tarquinio vim passa; et totidem de Virginia a patre necara, cum eam Appius Claudius stupro destinasser, editos Fani Anno 1505. Nec indigni, vel ob nobilitatem argumenti, qui hic memerentur, elegi de controversiis hominis et naturae ab Henr. Mediolanensi olim scripti, atque a Cypr. Popma Frisio commentariis illustrati. Magis tamen spirat Poeticus genius in Fr. Mario Molsa, cujus elegi tersi, numerosi, perspicui; inprimis laudatur Epistola repudiatae uxoris ad Henricum Br. R. in qua omnes eloquentiae suae, omnes querelarum fontes aperit. Claruit principatu Caroli V. Imper. cui etiam in mari Italiam inter et Africam cum exercitu periclitanti hoc epigrammate addit solatium:
Intatlus Libycis nuper quod videris undis
Ipse tuas vento disperiisse rates;
Ne demitte animos: his Caesar naufragus oris
Erravit fato Troius ante pater:
Imperiumque orbis Lavina ad littora vexit,
Romano ut caderes Africa pressa jugo.
Sic tecum haec ista, quaenunc luctatur, arena,
Pessa dabit victas, sors licet atra, manus.Sed et quam consolabilem reddit Pompeji mortem his paucis?
Dux Pharia quamvis jaceas inhumatus arena,
Non ideo fati est saevior ira tui:
Indignum fuerat tellus tibi victa sepulerum,
Non decuit coelo te nisi, Magne tegi.107. Prodiit nostro aevo Bonaventurae Moroni Caraldias, five de S. Cataldo, carminum libi. VI. Clarius tamen in his regionibus lucet sama M. Anton. Mureti, elegiographi insignis; et Andr. Naugerit Veneti patricii, licer hic jamolim initio seculi XV Iti carmina sua ediderit. Leguntur elegi ejus varii argumenti
page 102, image: s102cum plausu eruditorum. Nec minor se ipso est, heroicis, quemadmodum bucolico, quod Iolas inscribitur, et genethliaco apertum reddidit. Huic fere par ingenio, par arte Camillus Palaettus Bononiensis, cujus sylva legitur titulo Amoris, (doctum et castigatum poema,) sub initium seculi superioris edita. Exstant quoque epigrammata ejus, e tApotheosis Virgiliana. Excellit epico, praesertim ubi affectus commo vendi. Unum in ipso improbat Gyraldus, quod nimium in se inquirendo foecunditatem ingenii subinde exhauriat. Sed quid vetat initium Amorum ejus adiri?
Laeta fluentisono remeabat ad aequore Cypris,
Natroum stipata choris, ut forte secundi
Antrum ingens immane jovis, pelagique sonantem,
(Natales trahit unde suos,) concesserat aulam.
Hīc etenim primos (sic creditit alta vetustas,)
Vagitus dedit, hic immensum Hyperionis orbem
Hausit108. Marcellus Palingenius, sellatus Poeta, reliquit posteritati Zodiacum vitae, hoc est, de hominis vita, studio, et moribus optime instituendis libros XIl. epico carmine, nec eo poenitendae industriae, humiliori tamen plerumque dictione, quam ut nostri seculi aures impleat. In cujus rei fidem ista ex. V. adducuntur:
Sed forsan multi dubitant, an coelibe vita
Conjugium melius: namque uxor saepe superba est,
Litigiosa, ferox, demens, et adultera saepe.
Adde quod et gravis est natorum sollicitudo:
Nunc morbo ancipiti languent, nunc lumina vitae
Intem pestivo sublati funere linquunt.
Filia jam grandis poscit cum dote maritum:
Vel moecha est, maculatque domum, vel filius est fur,
Scortatur, vacui capitis, rixosus et effrons.109. Franc. Philephus, eques auratus, circa principia seculi decimi quinti clarus, scripsit hecatostichorum libros X. et singulis decem satyras complexus est, pro captu temporum eleganter, atque nervole. Legitur quoque epos ejus Sphorcias, item lyrica, et epigrammata; in omnibus agnoscicur poeticus impetus, licet non satis ubique expolitus. Majus longe ingenium utrique Pico Mirandulano, quippe jo. Picus jam tum aetatis XX XIII. anno, quo periit, non in Philosophia modo, et Theologia, sed et in Poesi insignes fecerat progressus: sed jo, Franciscus Picus infinita propemodum scripsit, atque in iis stavro stichon,
page 103, image: s103etiam heroica, et hymnos, in quibus verbis sacris tenacius se adstringit; vit ingenio paene divinus, vita aerummosus, Inprimis pia, numerosa, et laudabilis est Jo. Pici deprecatio ad Deum, quae in hoc elegos terminatur:
Da Sathanae imperium, cui tot servīsse per annos
Poenitet, excusso deposuisse jugo.
Da, precor, exstingui vesanae incendia mentis,
Et tuus in nostro pectore vivat amor;
Vt cum mortalis perfunctus munere vitae,
Ductus erit Dominum spiritus ante suum,
Promissi regni felici sorte potitus
Non Dominum, sed te sentiat esse Patrem.Altius insonat Jo. Fr. Picus, ut vel ex his, quae subjiciuntur, plam est:
Idalios ignes, coecique Cupidinis arma,
Atque Dionaeos procul ablegare furores
Fert animus: da casta Parens. jessea propago
Da Virgo aeternum Virgo, quae sola furentum
Luxuriem sacro praestas compesecere partu.110. Jo. Baptista Pigna lusit vario genere carrninum, lyrico selicior, nec tamen in comptus caeteris, quod Salvius ejus in epico genere attestatur, et in elegis Faunus, humilior tamen ubique, quam ut cum Angelo Politiano comparari possit, viro undiquaque doct ssimo, qui cum Jo. Pico, et Hermol, Barbaro sub finem seculi XV ti illustris, ut operibus aliis, ita et lyrico, elegiacoque, sed imprimis epico. Fidem facit heroica ejus Manto, et politissimus Rusticus, Ambra, item Nutritia sub his auspiciis:
Stat vetus, et nullo lex interitura sub aevo
Divorum, atque hominum concors: incidtit in auro
Scilicet hanc Natura parens; dictasse feruntur
Fatorum consulta Themis, solersque futuri
Nondum Caucasea pendens de rupe Prometheus.Sed et epigrammata Politiani perumque exasciata. Plus tamen furoris Poetici in illo, quam artis; plus ingenii, quam judicii, ut jam olim recte censuit Gyraldus.
III. Jo. Jovianus Pontanus, Politiano adhuc politior, quod ex Vraniae ejusdem, Meteoris, Hesperidum hortis, lyricis, eclogis, epigrammatis, et praecipue hendecasyllabis liquidum est: in quibus ad nitorem, decusque veterum Poetarum ascendit proxime; haud dubie tamen se ipso in hoc genere futurus superior, nisi alio eum evocassent Aulae negotia; Alphonsi enim Junioris, Regis
page 104, image: s104Neapol. Praeceptor et Magister Epistolarum esse jussus, alia curare necene habuit. Atque utinam in arguraento severiori occupasset industriam! nunc ad amatoria propensior, istuc saepius stylum deflectit. Est tamen, cum et ad seria divertitur, ut in pulchra illa de Creatione elegia, item in hymno, ubi ita:
Quantua enim nostra est industria? cede periclis,
Cede mari Christi nī pia dextra juvet.
Ille regit nostros cursus auramque ministrat.
Sollicit aeque offert littora tuta rati.
Quare age thure pio, flammisque liquentibus arac
Ipse aedole, et plena fumet acerra manu
Tu casus, tu damna levas, tibi muneraterrae,
Et tibi se fontes, se tibi debet aqua.
His igitur placare Deum, Superosque memento,
Et sua cum pura solvere vota prece.
Nil auro Divis opus est, sed mente, fideque,
Haec nos una homini copulat, una Deo.Accedat huc Constantius Pulcharellus, nobilis seculi nostri Poeta, cujus plutima hodie leguntur epica, sacri praefertim argumenti. Ilias ejus Latina affectum opus est, eoque minus castigatum; Sed contra, Genethliacon nato Deo sacratum, Iter Magorum, Cruciatus Salvatoris, Paerentalia etc. item Paeonia, seu de valetudine tuenda; tandem etiam Panegyrici, et Eclogae ulrimam limam recepere.
112. Efficiunt arguta Fausti Sabaei Brixiani epigrammata, ut mernoriam ejus hic recolamus. E multis unum de Porsenna seligemus, in experimentum genii ejus:
Cum Porsenna gravi Romam obsidione levaret,
Et mirarentur turba, Ducesque fugam:
Bellum, ait, invictane geram cum gente Gradivi?
Scaevola nam flammas, Cloelia vicii aquas.Sed quid impedit et illam ad Catonem Uticensem de vulnere ejus ultimo apostrophen huc vocare?
Gloria nam major, quam sanguis fluxit ab ictu,
Quae te, et adhuc laudes pingit ubique tuas.Celebrior tamen fama Jacobum Sadoletum, Episcopum Carpentoractensem, sub initium seculi XV Iti commendat, qui non modo aliis clarus operibus. sed et insigni epico carmine de statua Laocoonitis, atque altero de Marco Curtio, utrumque
page 105, image: s105inim maturi judicii opus. Degustabimus ex Curtio de hiatu in foro Rom. aperto tantillum:
Mota loco tellus spatii discrimine vasto
Abstiterat, medioque foro patefacta vorago,
Abrupta in praeceps, immensae, orisque profundi
Submotas reserans fauces (trepidabile visu,)
Tartaream ad noctem, ac sedes penetrarat Avernas,
Intuleratque diem, coeloque refuderat umbram.
Prodigium horrendum, ceu nigro ab duntur hiatu
Taenara, Cumaeaeque domus latebrosa Sibyllae...113. Actius Syncerus Sannazarius, Neapoliranus, initio seculi decimi sexti clarus, Poesin latinam ad illud fastigium evexit splendore ingenii, imitatione optimi cujusque Veterum, apta fictionum Poeticarum inventione, et acumine, ut paucis admodum ex eo tempore altius eniti concessum sit. Clauditur tu mulo ad Pausilypum, vicinus cineri, Virgiliano, ut qui arte pares, et studiis, etiam monumentis conjungantur. Docet vel epos illud illustre, quod de Partu Virginis libris tribus complexus est, nihil fere illius versibus in veniri castigatius. Sic autem ille inter alia.
Viderat aethereā superum regnator ab arce
Vndique collectas vectari in Tartara praedas,
Tisiphoneque imo conantem cuncta profundo
Vertere, et immaneis stimulantem ad dira sorores;
Nil homini prodesse, alto quod semina Coelo
Nil homini prodesse, alto quod semina Coelo
Duceret, aut varios animum excoluisset ad usus:
Tantum lethiferae poterant contagia culpae
Tum pater aeterno pectus succensus amore
Sic secum...Ad summan, digna omnia Sannazarii, quae Poeseos Candidatis attente legantur, ita ubique in quocunque argumento regnant: cultae ejus eclogae, faciles et numerosi elegi, arguta epigrammata, et libera. Notum est, imbrem aureum in gremium ejus impluisse, ob haec tria disticha, laudi Venetae Urbis dicata:
Viderat Adriacis Venetam Neptunus in undis
Stare urbem, et toto ponere jurae mari:
Nunc mihi Tarpejas quantumvis jupiter arceis
Objice, et alla tui moenia Martis, ait
Si pelago Tibrim praefers, urbem adspice utramque:
Illam homines dices, hanc posuisse Deos.
page 106, image: s106Mirum vero, qui potuerit aculeata illa in summos Pontifices, Leonem X. Alexandrum Sextum, Adrianum dicteria impune jaculari? Sed obstitit sortassis meritorum magnitudo, quo minus affligeretur.
114. Jul. Caesar Scahger, non solam nominis celebritatem invenit ob scriptum suum de Causis L. L. de dimensionibus Comicis, de subtilitate, sed et septem illis libris Poetices, atque octo de sapientia et beatitudine metro illigatis, quos Epidorpides inscripsit, Accedunt ejusdem Heroes elegiaco versu; item Heroinae, Vrbes, Thavmantia, epigrammata, omnia docte et laboriose composita; sed in quibus subinde horsidulum quiddam, et hiulcum, atque a facilitate, et amoenitare Poetica alienum offendas; laudabile tamen, quia a laudato viro profectum, sed non temere, non semper imitandum. Apud ipsum ita Julius Caesar Dictator:
Omnia qui solus fueram; cui Roma triumphus.
Roma parens, patriae Roma noverca Patri
Adsum Caesar, ab extremo cui terminus axe
Submittit trepidum pronus utrumque caput.
Plus mea mī nocuit pietas, quam Martius hostis,
Hoc quodnon potuit vis, scelus esse facit.
Ponite ferales animos turba impia: non me
Caeditis, hoc Roma est, quod manus ista ruit.115. Est et suus honos epico Fr. Sfondrati de Raptu Helenae: sunt intidi, sunt suaves Titi Strozzae elegi, sed in iis quid praeter erotica? quod idem de Hercule Strozza Titi filio judicandum: quoties tamen examoribus suis evigilant, quod utique satis rarum, pares se sotendunt nobiliori argumento. Nec incultae elegiae Jo. Ant. Taygeti, praestat tamen ecloga ejus nautica de Christianorum et Turearum certamine nvaali, epico reddita. Sed his omnibus recentior, et allis quoque meritis celebratior Famianus Strada, quantum potuisset epico carmine praestare, nī Historiae et Eloquentiae eum cura alio avertisset, liquido declaravit in Prolus suis Acad. in quibus jam Lucanum inducit canentem, jam Lucretium, jam Claudianum, jam Ovidium, jam Statium, jam denique Maronem, eo judicio, illa proprietate dictionis singulorum retenta, ut si ipsi in vivis essent, non puderet eosdem humanissimi officii. Praesertim vero certamen philomelae et fidicinis dexteritate admirabili reddidit: nec minus apte facinus Theutillae, cujus initium:
Interea e laribus patriis, et paupere tecto
Theutillam famuli abstulerant...116. Neque rudis est Ant. Thylesii Cyclops, nec obscura lucerna, nec humilis arundo
page 107, image: s107nec pigra araneola, omnia epico genere repraesentata. Pentametrorum autem ejusdem in elegis clausulae plerumque venustate sua destituuntur. Utroque genere cultior Jo. Pierius Valerianus, Leoni X. Pont. Rom. olim familiaris, cujus inter quam plurima poemata laudatur praecipue Milacis, sive Smilacis culcura, quae vel ob argumenti praestantiam aestimanda; item Joathas, utrumque epico versu redditum. Scripsit praeterea elegias, amores, Epistolam Protesilai ad Laodamiam, non invita Minerva. Nec lyrica ejus sale carent: et rotundi satis elegi, ex quibus unum seligemus epigramma, quo Macullum Poetam in aquis suffocatum instituit consolari:
Cur adeo fluctus contra conaris? in undis
Oppetiisse horres cur Helicone satus
Igneus ut gelido vigor exstinguatur in amne
Forte times? atqui saepe sit ignis aqua.
Ah! ne indigneris, miles licet impiger, astrae
Hac per vulgata fortibus ire via.
Hac pius AEneas et bello magnus, et armis,
Hac Romae fertur Romulus īsse pater.
Sfortia summus honos belli, invictusque Robertus,
Haec, quā tu, ad Superos transiliere polos.
Debentur coelo fortes: coelo ignis et aer,
Vndaque supposita est: infima terrae tenet.
Scandenti a terra ad coelum staat limes in undis
Primus, age haec coelum scande, Marulle, via.117. Maphaeus Vegius prineipio seculi decimi quinti celebris, adjecit AEneidi Virgilianae libtum decimum tertium, non erubescendo quidem, sed impari tamen conatu. Leguntur et epigrammata ejusdem, non invito Apolline nata. Posterior aevo, sed nequaquam ingenio Marc. Hieron. Vida Cremonensis, Albae Episcopus disertissimus, inicio seculi decimi sexti, Poeta, dictione accuratus, distributione et dispositione fabulae concinnus, spiritu et nervis ubique plenus, robustusque. etiam in minimis facundus, uber, floridus: id quod Bombycum ejus libri duo, latrunculorum, sive scacchorum opus, et denique expictum illud XIII. Italorum pugilum cum totidem Gallis certamen, non hebeti lectori facise persuaserint. Laudantur et Christiados ejus libri V. Nec elogae ejusdem, atque epicedia epica carent gratia, iuferiora tamen caeteris. Quin et elegi duices, cultique, in cujus rei fidem ista promimus:
Nos patris aeterni nostrae irritavimus iras
Fraude, cruore tuo tu probra nostra lavas.
page 108, image: s108
Nos dulces vetita decerpsimus arbore foetus,
Distentus dira tu trabe furta luis.
O nimium nostros, nimium miserate labores!
Onostri nimium, nilmemor ipse tui!
Non genus humanum, non mundi machina tanti,
Non genus humanum, non mundi machinae tanti,
Non tanto merces digna labore fuit...118. Agmen claudant dou Pontifices Romani, nostro in Poetis clarissimis aestimati, Vrbanus VIII. ex Maphaeo Barberino transnominatus, et Alexander VII. ex Fabio Chisio. Uterque poematis in luce publica hodieque versantibus notissimus; in Vrbano plus ingenii Poerici, plus nativae facilicatis, plus etiam artis, ut qui duce quondam Aurelio Urso, egregio Epigrammatum Magistro, in haec sacra alte penetravit. In Alexandro plus laboris et industriae, ut ex scripto ejus, cui titulus: Philomathi Musae juveniles, liquidum. Epica ejus, queis iter suum Roma Ferrariam, Ferraria Coloniam, Melita Romam depingit, ut nihil habent quaesiti aliunde coloris, ita nescio quid duriusculum, Horatiani itineris more, subinde auribus offerunt. Lyrica sine salebris; elegi plerumque venusti, ut illi de aqua in lapidemversa:
Quid non longa dies alienis moribus implet?
Aut qui naturae vultus in orbe manet?
Marmor it in riguas attritu mobile lymphas,
Statque rigens marmor, quae modo lympha fuit.
Ne mirere hominum lacrumis si dura liquescunt
Pectora, et a lacrymis jam resoluta rigent.Vrbani lyrica cultissima; epicorum spiritus in itinere subinde fatigatur; elegiae tersae et floridae; ex quibus non alienum fuerit inspexsse illud de mira, hyeme quadam, florum ubertate epigramma:
Veris opes, varios flores mirata superbit
Purpureas inter cana pruina rosas;
Ver queritur, moerensque meos cur, inquit, honores,
Floriferumque rapis tu mihi bruma decus...
Tu quoque bruma refert, glaciem tutaris in aestu,
Vt sint grata magis vinae nivesque rapis.
Parcite jurgari, clamat solertia, per me
Nix aestate riget, florida vernat hyems.Sed quid impedit duobus Pontificibus septem illustres Poetas, eorundem Ministros subjungere? qui uno volumine Antverpiae editi sunt jussu, ut apparet, Alexandri VII. Sunt autem hi: Apollonius Florens, Augustinus Favoritus, Natalis
page 109, image: s109Rondininus, Virginius Caesarinus, Itali; Ferdinandus Fur stenbergius, jo. Rotgerus Tor[?], Germani; Stephanus Gradius, patritius Ragusinus, Abbas Cosmi et Damiani, Praefectus Biblioth. Vatic. mihi olim Romae familiaris: omnes ab ingenio, et arte paratissimi, futuri adhuc se ipsis rotundiores, nisi Aulae negotia interpellassent.
119. Sunt praeter hos ex Italis non pauci, nec minus etuditi Poetae, sed quorum scripta ad nos rarius deferuntur, eoque hic praetereundi. Quos inter Gasp Murtula, qui naenias scripsit, atque epigrammata; Ludov. Casteletro, qui varia Latino et Etrusco versu, (iniquior longo opere in Maronem, sed iniquitatem illam vidit, et retudit Haebert. Momord. ) Jul. Caes. Stella, qui Columbeida; Hieron. Aleander Junior, qui carminum volumen; Fabius Leonida, qui odas; jo. Zaratinus Castellinius, qui seria et jocosa epigrammata; mitto Antonium Quarengum, Publ. Fontanam, M. Ant Bonciarum, Hier. Moricucium, Mut. Ricerium, Lat. Donium, jo. Bapt. Lallium, jo. Bapt. Stellam, alios. Vernaculo carmine excelluere itidem multi, inprimis autem Dantes Aligierius, Fr. Petrarcha, Bapt. Guarinus Lud. Ariostus, et Torquatus Tassus, et quidem Tragicomoedia Guarini, cui nomen Fidi Pastoris, omnium hactenus laudes provocavit; quem ita feliciter imitatus est Comes Guidobaldus Bonarelus in Phyllide sua Scyra, ut palmam Guarino dubiam reddiderit. Belmontes Cagnolus Tasso se credidit dexteriorem, sed invitis doctorum censuris. Idem contigit P. Guidotto Burghesio. Publius Fontana Tassum defendendum, laudandum que suscepit, Ridiculum tamen est illud Nic. Erythraei de Tasso Judicium: Neminem sanum inveniri, qui non malit esse in Tassi poemate Thersites, quam in aliorum, Achilles. Dantes et phrasi, et aevo, et gravitate argumenti suspiciendus Infernum, Purgatorium, et Paradisum comico schemate repraesentavit, ex quo ista sola hic libabimus:
Lo maggior don, che Dio per sua larghezza,
Fesse creando, e a la sua bontate
Piu conformato, e quelch ei piu apprezza,
Fu de la volonta la libertate,
Di che le creature intelligenti
Tutte et sol furo e son dotate.Non defuere, qui Dantem culparent, sed a jacobo Mazonio efficaciter confutati.
120. Sed ne Guarini suavitatem non degustemus, ecce fimbriam de illo texto!
page 110, image: s110
Non e sana ogni gioia,
Ne mal cio, che v annoia.
Quello e vero gioire,
Che nasce da virtu doppo il soffrire.Prolixus est in suo Orlando Furioso Ariostus, et plerisque Italis suis n irifice aestimatur facundus, sed in depingendis amoribus nimius, et nihilominus suavissimo generi nonnunquam oblique infeitus, quo enim alioquin ista tendunt!
Molti consigli de le Donne sono
Meglio improviso, ch a pensarvi usciti,
Che questo e spetiale, e proprio dono
Fra tanti e tanti lor dal ciel largiti.Tassus in Hierosolyma sua liberata et verbis magnificus est, et apparatu, sed [gap: Greek word(s)] epopoeiae minime assequitur, si quidem fabulae dispositio ad mentem Stagiritae exigenda, quod inter alios erudire docuit P. Mambrunus. Suavis quoque est Tassi fabula, Amyntas. Ex recentioribus nemo superat jo. Bapt. Marinum cujus lyra, encomia Heroum, funebres laudationes, lusus pii, sacrae odae celebrantur; celebratior adhuc ejusdem Adonis fuisset, nī admiscuisset subinde obscoenitatem. Invectus in ejus ingenium est Stilianus Eques, sed ab Hier. Aleandro Juniore retusus. In Comoedia et Tragoedia recentiores inter eminet Andr. Salvadorus, et Octavius Rinuccinus nec infelix Gabriel Bombasius, et Hier Magagnatus. Inter Poetrias est Laurentia Strozza, hymnis sacris illustris, et Margarita Sarrochia, qua: et Scanderbegi gesta Etrusco carmine luculento reddidit, et Latina epigrammata condidit faventibus Mulis.
121. Restat adhuc Poetarum ltalorum natio una, ludicris et facetiis exprimendis aptior, quam serio argumento. Ea est, quae vocibus Italis Latinae phrasi permistis gratiam aucupatur. Neque tamen novum hoc genus; praelusit enim jam olim T. Lucretius Carus, qui ex Latinis, Graecisque I. IV. ista conflavit:
Nigra [gap: Greek word(s)] est: immunda et foetida [gap: Greek word(s)] :
Casia [gap: Greek word(s)] : nervosa et lignea, [gap: Greek word(s)] :
Parvula, pumilio, [gap: Greek word(s)] , tota merum sal:
Magna atque immanis, [gap: Greek word(s)] plenaque honoris:
Balba loqui non quit, [gap: Greek word(s)] muta, pudensque...Nec dissimiles in Dominico Baudio hybridas deprehendimus, et in Nugis Venalib. Germanorum. Sed inter Italos integrum volumen hoc genere implevit Merlinus Coccaius Mantuanus, Macaronica inscribens, in quibus Zanitonella,
page 111, image: s111Phantasiae, et Moschaeae libri. Illius ut recognoscatur genius, ecce poetantem!
Qualis cazzator bracchos, volucresque lepresos
In presone tenet, mangiandi datque nientum,
Plus bene quo valeant morsu boccare famato.Huic gemelus est Mag. Stopinus, Poeta Ponzanensis, ex cujus capricc. macaronicis unum signabimus epigramma, quo maledicum perstringit:
Ossibus ipsa caret, sed multis rumpere schenam
(Sic spessum audivi dicere,) lingua facit.
Tu qui non cessas alios biasmare sodales,
Et gaudes verbis cuncta frapare tuis;
Guarda, precor, ne verae tibi proverbia fiant:
Pro lingua et poenam schena punita gerat.122. Sed missis ludicris, ad selectiores Poetas Gallos descendims. In quibus est Ludov. Alealmus, cujus epica, Soteria, et obscura claritas longe, lateque Poetam fatentur; nec elegi invenusti, ex quibus ita concionatur Lucretia Romna:
Irruit in nostrum cum vis scelerata pudorem,
Vici animo, quamvis corpore victa tenus.
Si qua etiam irrepsit per membra coacta voluptas,
Sanguine plus satis est illa piata meo...
Exemplo jam mulla meo sibi conscia vivet
Turpiter, aut famae visa spuerstes erit.
Nam partem sceleris prudens subit illa volensque,
Cui placet erepta vita pudicitia.Nec deest sua gratia Barth. Anuli epigrammatis; nec Anacreonticis Hel, Andreae; sed Germani Audeberti meritum illustrius: quippe libris tribus epico versu, sed rotunda dictione expressis Venetam Rempubl. ita depinxit, ut equestrem hoc nomine Divi Marci ordinem luculento torqueaureo comitatum emeruerit, obtinuerit. Eodem stylo Romam, et Partheopen figuravit, utramque bellissime. Filium reliquit Nicolaum, et illum Poetam.
123. Joannes Auratus, elegiaco felix, nec erubescendus heroico; quin et odae, et lyrica ejusdem fertilis venae soboles. Quem assequitur genio jo. Bachotius in Noctibus suis Mornantinis. Loquitur id ejusdem epicum Incendium Sezaniae, loquitur Res, Punctum, Cento, Epigrammata, Pugillares. Superat utrumque Jo. Ludovicus Guezius Balsacius, cujus in versibus felix audacia, nihil ejunum, otiosum, accersitum. Solebat dicere Jo. Saracenus, superari Balsacium
page 112, image: s112a paucis in genere levi et aquabili, in gravi et sublimi a nullo aequari. Nexum tamen Poeticum alicubi requiret lector, et alicubi collisiones verborum asperiores forsan aversabitur; utcunque caetera ejus scripta ultimam propemodum limam receperint. Videamus hīc duntaxat epigramma ejus de Bernardo Weymario Duce, post diversas victorias exstincot:
Heu misera, heu Divis vota exaudita malignis,
Et jovem ad aversum, Marte favente, preces!
Caesaribus victis, post fractos semper Iberos,
Armipotens nullo vulnere Saxo cadit;
Spesque novi Imperii, sortemque rilinquit amicam,
Incipiens fato nobiliore frui.
Quid virtus toties laudata, et saepe triumphans,
Tunc ait, et laurus sanguine partae meo?
Gloria quid prodest stupefacto cognitae Rheno,
Vincla trium vidit cum simul ille Ducum?
Tu frustra mihi Mars socius, si jupiter histis,
Nec potes iratum conciliare Patrem.Tres Carminum ejus libros edidit illuitris AEg Menagius, varii argumenti, in quibus epica cum elegis de principatu certant. Inter epica praestat Christus Victor, inter Elegias propemodum Amyntas.
124. Joachimus Bellajus, cultus et facilis Poeta, vel ex Tybride suo, et Roma censendus. Promptius ei fluxere elegi: quin et attolit se quandoque heroo pede, ut in Voto rustico, sed memor genii minus cothurnati accendit P. Ronsardum, ut sublimi illo genere Galliam illustrer, idque hoc epigrammate:
Imbellem citharam, pastor qua Dardanus olim
Formosae Veneris molle canebat opus,
Sprevit Alexander, citharamque poposcit Achillis,
Maguorum solitam gesta refirre Ducum.
Haec, Ronsarde, tibi tuus est tollendus ad astra
Francus, adhos numeros te tua Musa vocat:
Ergo suas Veneri lacrymas, lususque relinque:
Aptior ad pugnas est tibi facta tuba.Quod postulavit Bellajus, id liberaliter praestitit Petrus Berthault, in Casallo suo bis liberato: in quo gesta Regis Gallorum magnifice extollit idylliis octo, epici generis. Theodorus Beza, Genev. Eccles. pastor, varia edidit poemata, digna pleraque, quae iterum, iterumque legantur. Laudantur prae caeteris, quae commentatus est in naulitia Christi, in Psalmos, in Strabonem, in Platonem, item
page 113, image: s113Epitaphia ejusdem. Plane demorsos ungues sapit Devotio ejus Deciorum, Mors Ciceronis, et pleraque ejus epigrammata. Exstat et Tragoedia ejus de Sacrificio Abrahae, lingua Gallica. Quae Ranutitu Gherus in Delit. Poet. Gall. Adeadato Sebae carmina adscribit, omnia Theodori Bezae sunt.
125. Memorandus et hic nobis Jacobus Billius, qui serium et sacrum argumentum doctis suis elegiis delegit. Sed Jo. Jac. Boissar di elegis nihil cultius, elegantius, expolinus. Inspice sis, vel solam ejus Panadoram, et Epistolas P. Melisso scriptas, item, Vinitorem, et Optlionem, atque Nasonis animam in illud pectus immigrasse fatebere. Sed quid impedit hic judicium ejus de vera virtute attexere?
Pondere pressa gravi fit palma valentior, atque
Impositum duplici robore pulsat onus:
Et generosa malis non cedunt pectora; sed quas
Objiciant vires hostibus, intus habent.jo. Bonefonii bafia, aliis aurea, aliis melle omni censentur suaviora: nobis Heroica ejus probantur, atque in iis Tumultus Gallicus, querela Galliae, et Panegyricus Henrico Rigi dicatus. Exstant et jo. Bonefonii filii, in Henricum Magnum Magnum lacrymae.
126. Jo. Hent. Auberius Borbonius, Virginem Burguerianam, et Leucatam triumphantem sublimi cothurno expressit, dignus, qui inter nobiles epicos censeatur. Nic. Borbonii indignationem Valerianam, scholasticum Parisiensem, fidem Regiam, diras in parricidam legimus, omnis non invitis Musis concinnata Barnabas Brissonius, illustris JCtus, elegis potissimum inclaruit, sed nec aversus ab epicis, quod vel his attestatur:
Nunc alio transversus agor, nunc percitus oestro
Parnassis, rapiente Deo, juga cogordire.
Agnosco Phoebi Numen, qui molliter aurem
Vellens jure suo quondam sua castra secutum
Nunc emansorem longeque, diuque vagatum
Nititur antiquo reuentem inculdere vallo.Germanus Brixius qui epico gener praestare valucrit, ostendit in Chor digerasua flagrante; in qua cum ultra leges historiae evagaretur, a Thoma Moro repressus est; cui tamen iterum acerrima elegia occurrit; nulla nulla hodie re celebrior, quam quod cum celeberrimo se commiserit adversario. Joannes de Bussieres nomen suum clarissimis Poetis inseruit, illustri illo suo Scanderbego, libror, octo poemate, cuijusexordium:
page 114, image: s114
Castriotum, Turcamque hostem, servataque Crojae
Moenia, et aggestos Scythica de gente triumphos
Musa refer...Laurentius le Brun, non idem poemata mulra, sed praecepta Poetica composuit, exquisito judicio; quemadmodum et inter Italos de epigram matica arte praeceptiones luculentas edidit Carolus a S. Antonio Patavino, et denique jo. Cottunius.
127. Ludovicus Cellotius scripsit Mauritiados Andegavensis libros tres, versu heroico, ad unguem castigato; in quo non lecta modo dictio, sed et peripetiae, et anagnorises Poeticae, oppido historiae, quam persequitur, accommodatae. Sed et Avem Paradisiacam heroico extulit, elegantius, quam verius apodem declarans. Accedit ejusdem Prosopopoia Caesaris ad Pompeji captut, artis, et affectuum plena. Antoniu Chanut multus est in laudibus B. Virginis, epicis variis, et erudite scriptis; quam vereautem, viderint Theologi. Interseruntur de Abigaile, Behsabee, juditha, Esthere, templo Salomonis peristromata, quae vocat, et illa non sine venustate et gratia. jo. Costabadius, in epigrammatis perspicuus est, et saepe argutus; nonnunquam etiam frigidior. Sed nihil excellentius Panegyrico illustris Viri, Jacobi Favereau, quo Ludovico XIII. Gallorum Regi victorias suas, et felicitatem gratulatur, Cardinalique Richelio dexteritatem regiminis. Ira autem insurgit:
Quid dubitas, Ludoice, tuis accedere palmis,
Fraenaque servati delata capesser mundi?
Cuncta solo tibi jura patent, tibi limite cuncta
AEquoreo...
128. Gilbertus Filholius, sacram Regum historiam metro heroico complexus est, non inepte quidem, sed tamen dictione non satis heroicā. Tarquinii Gallutii epica pulcherrima sunt omnia; sive enim Pervigilium ejus in noctem Sal vatoris natalem, sive Idyllia de Magorum adoratione, de Christo moriente, et redivivo, de Visitatione B. Virginis, de Jo. Evangelista, de modesta Priscoum vita, de S. Ludovico, de laude Maronis, de laude Rhetoricae perlustremus, in intima arris Phoebeae arcana, faventibus Musis, penetrasse eundem, liquidum est.
page 115, image: s115DISSERTATIO IV. DE POETIS LATINIS.
HAbent et Sacra Rhemensia epica Francisci Garassi, quae delectent, quae erudiant; atque elegi ejusdem de tristi morte Heurici IV. Gallorum Regis, quae late Poetam osten dant Vox ejus ibidem:
Si quid ego potui quondam, nil restat ab ille
Sanguine, qui venis ferbuit ante meis.
Nam fervore mei contabuit ille doloris,
Et mihi tristitiae vulnere, carmen hebet.
Sollicito venam, lacrymas effundit, et unde
Purior Aoniae fluxerat humor aquae,
Jugiter hinc lacrymae manant, et amarior unda,
Atque fit ex oculis Castalis urna meis...
Audistine scelus, quo nuper inhorruit omnis
Mundus, et immenso Gallia pulsa malo?
Illa mei seges est, Richeome, et sylva doloris...Anton. Garissolius Panegyrico Christinae Augustae dicato satis declaravit parem se magnis et sublimibus esse vatibus, quoties Heliconem inscendit.
129. Michael Hospitalius, Galliae quondam Cancellarius, Epistolarum libros VI. scripsir versu epico, non illo quidem sublimi, et in pompam edolato, sed facili, et bene latino. Quod si rotun ditatem hinc inde desideres, excusabit virum eruditissimum partim aetas provectior, partim iniquitas fortunae, quae cum optime meritum tandem gradu moveret, efficere tamen non potuit, ut si vigorem et alacritatem pristinam identidem heberarit, Pieridum etiam amorem exstingueret, Altius inflat tubam Gilbertus Ioninus, cujus epica de Ludovico XIII. de Georgii. cum dracone pugnā, de Pygmaeorum cum gruibus conflistu, de Nautilo, de Palladis cum Typhoeo certamine, de Phoenice, Herenle, clypeo fidei, hortoRegio, non possunt non laudari. Nec Dionysium Lambinum destituit sacer furor, quoties illuc ire libuit, id quod vel unicum ejus in Turnebi mortem epos manifeste fatetur.
130. Inest et [gap: Greek word(s)] quiddam Dion, Lebei epigrammatis. Nec incultae sunt Jac. Lectii elegiae, praesertim illa de literatorum ignavia. Quin habent lepores suos Corder. Lepidi poenata. Intentioris autem curae est Calvidii Leti
page 116, image: s116Callipaedia, IV. libris expressa, opus limatum epicum, deratione acquirendae pulchrae prolis. Commendant se argumenti nobilitate quatuor illi libri Jo. Lygaei quos de harmonia corporis humani heroo versu contexuit, non illo quidem ad Claudiani, Papiniive genium adspirante, sed puro et placido dicendi genere, quodque rei, quam exponit, convenientius est. Ita autem ejus. Calliope auspicatur:
Corporis humani partes, potioraque membra,
Cumque usu formas horum, numerum que, situmque,
Multiplices motus, concinnas denique moles,
Versibus expedio medicae fautoribus artis,
Aspirate meo, vos Numinasancta, labori.131. Salmonius Macrinus, insignis Poeta, reliquit hymnorum libros VI. carminum librum, odarum libros IV. naenias, alia. In Gelonide nimium ardet. Sed quid suavius ejusdem Sequana? quid amoenius lyricis? quid sanctius elegis de vita Servatoris Christ? Recentior longe, sed et a genere epico commendatior Petrus Mambrunus, cujus eclogae, atque horti Circaei placent. In Constantino tamen, sive Idololatria debellata, quam XII. libris absolvit, pedes altius extulit, majestati antiquorum propior. Quin et naturam epici carminis se pervidisse saris docet in Dissert. sua Peripatetica, in qua ultra Scaligeri et Vossii acumen felici audacia multa conatur. Ludov. Magnetius Psalmos Davidis partim elegiaco partim heroico convenienter expressit. Jo. Massolaus Herculem Gallicum libr. quinque figuravit, versu heroico, in quo satis caloris, offendes tamen nonnunquam, quod aures delicaras radat, quin et quod in castimoniam impingat latinae Linguae, Finit gloriose satis:
Sic hilari reboat festiva Lutetia cantu,
Vulcamus tonat innocuus, sparsisque per auras
Ignibus, exsultans Belgi testatur aperta
Caustra, nec armato quicquam impenetrabile Gallo.132. Jo. Maurus reliquit Excursus morales in Ecclesiasten Salomonis, dictione temperata, et aliquando humihori, conatu nihilominis laudando, quippe vanitatis amorem mortalibus excutere sedulo laborat. Voxejus:
--- --- vana omnia vana,
Hoc gentes, hoc terrae omnes audite coloni,
Cumque opulento inopes, cum Rege ignobile vulgus.AEgidius Menagius praeter eruditissimos in Diog. Laertium eommentarios (licet per oscitantes Sosios, in eosdem varii se naevi ingesserint,) praeter Italica metra cultissima, etiam Latina poemata scripsit varii et argumenti, et generis,
page 117, image: s117omnia Musis applaudentibus. Eum adhuc in vivis esse puto, et voveo, vel propter eam, quam mihi Parisiis testatus est humanitatem, Nicolaus Mercerius insignia quaedam epigrammata in lucem edidit, librumque de conscribendo epigrammare doctissimum; in quo eruditum quendam virum, sed eundem munificum, ita alloquitur:
Appendis passim Clariis donaria templis,
Passim munificae stant monimenta manus.
Doctorum hinc te turba memor colit, ambit, honorat,
Et maecenatem jactat ubique suum.
Dulce genus lucta! nec quem mage Phoebus amarit,
Nec mage qui Phoebum, postera secla dabunt.133. Fr. Moncaejus dextro Apolline bueolica sacra,. sive canticum Salomonis perscripsit. Martialis Monerius epigrammata polita. Marc. Anton. Muretus praeter varias lectiones, annotationesque in Horatium, Catullum, Tibullum, Propertium, genium suum Poeticum elegis declaravit, praesertim amatorii generis; sed nec Satyra ejus ad versis Diis nata est, cujus initium:
jam dudum tumido mihi bilis in bepate fervet.
Habet et quod titillet ejusdem Tragoedia, Caesar.Simon Oliva sylvas edidit, et elegias varias; quin et non humilis spiritus Heroica, ad Cardinalem Richelium. Nec arte carent epigrammata Jac. Paschasii. Jo. Passeratius inter optimos Poetas locum meretur. Exstat insigne ejus epicum de horto Memmii, item aqua Memmii, natales Memmii, et denique in Henr. Memmium epicedion. Laudatur ejusdem Vmbra, Pavus, Aura, Nugae, Nihil, Elephas, Gallus, Morus, Fitus, Palma, Laurus, Rosa, Olor, cuncta haec heroo genere persecutus est, sed obitum Turnebi nitido elegiaco. Sed et sedem hic invenit Dionysius Petavius, qui scriptis Theologicis et Chronologicis inclutus ad Poetarum quoque fontes largo subinde haustu se invitavit. Testes tot ejus in B. Virginem, et Genovesam Panegyiici epici; testis ejus pompa Regia, praecipue autem Panegyricus de Ludovici XIII. rebus ad Rupellam gestis, cujus exordium:
Progeniem Divūm Heroas, vel Numina coelo
Lapsa laborantes certis invisere terras
Temporibus, fictaque hominum sub imagine ferri
Gracia jactavit quondam...134. Renatus Rapinius eclogas sacras concinnavit in B. Virginem conceptam,. nascentem, praesentatam, annunciatam, absentem, purisicatam, etc. profanas etiam sed paucas, omnes exquisito judicio. Adjecit et Dissertationem
page 118, image: s118de carmine Pastorali, in qua proprietatem bucolici characteris ex arte depingit. Abrahamus Remy libris IV. prosecutus est encomia bellica Ludovici XIII. versu epico, non illaudato illo, sed aliquando impetu inaequaliori. Sebastianus Rolliardus scripsit Agrocharin, hoc est, de laudibus ruis et rei rusticae heroico; sed post ad didit lyrica superioris scripti palinodica, et randem varii argumenti epica. In Sebastiade omnes eloquentiae suae fontes aperuit, aestimandus vel ab una illa descriptione Legionis Christianae fulminatricis, quae exercitum jam siti prope exanimatum evocata e coelo pluvia recreavit:
Cum forte indicto tunc laeva per omnia bello
Savromatas dubiis, Tungrosque lacesseret armis,
Totus et immodico sitiens exercitus aestu
Post jovis Elicii fractas sed inaniter aures,
Exanimis sparsim per caestra, per arva jaceret...135. Dionysius Salvagnius Boessius, vir illustris, cujus promptam humanitatem Gratianopoli expertussum, septem miracula Delphinatus egregio poemate heroico secum immortalitati consecravit; 1. Miraculum est fons ardens, 2. turris veneni expers, 3. mons inaccessus, 4. Tinae Sassenagiae, 5. fons vinosus, 6. manna Briantiense, 7. fons Barberus. Scaevola Sammarthanus, divinus Poeta, paedotrophiam libris tribus inclusit, sylvas itidem tribus, omnia poemate epico. Sed nec Lyrica ejus sine Venere et arte, nec elegi. Laudandus et Medicis, quod jusjurandum Hippocratis eleganti metro heroico vestierit. Clarus et jo. Sanganesius metro vario, idylliis, satyris, elegiis, epigrammatis. Jacobus Savury Album Hipponae, seu Hippodromi leges bibris tribus complexus est, vesu lecto, et plenum quiddam sonante, cujus hoc principium:
Hippodromi leges, quibus intractabile equorum
Flectitur ingenium, Dominorum ut jussa sequantur,
Atque ut nativae immeores feritatis habenae
Adsuescant, inclinantis, pondusque Magistri,
Et tremulae fugiant minitantiae sibila virgae,
Compositoque gradu cogantur fingere gyros,
Pandere Musa mones, nec pandere Musa recuso.
136. Josephus Scaliger, Jul. Caes. filius, ut aliis in Republ. literaria meritis clarus, ita non inficiandi nominis Poeta fuit. Id declarant Sylvae ejus, encomia libroum, funebria, jambignomici, epigrammata, tragoedia Ajax lorarius, et Lycophronis Cassandra jambis latinis expressa, hymnique Orphei epicis latinis redditi; in quibus omnibus plurimum eruditionis reconditae, plurimum industriae et laboris. Vel una illa ad Phaselum Catulli parodia in Causidicum, qui relicto
page 119, image: s119foro coquinariam faciebat, docebit, quam habuerit in numerato in genium. Sed et elegi inobitum Thuani, et epica in mortem Castanaei, Puteani, Douzae plena sunt artis et ingenii. Equidem nubilus est in Cassandra, nubilus in Orpheo, sed studio id factum, ut tenebricosa opera Graeca osten deret reddi posse latina etiam caligine: in qua tamen multum antiquae lucis, si quis intentius speculetur, Nec in bucolico versu defuit ingenium Poeticum Gervasio Sepino, licet aliquando horridior appareat, et caesurarum immemor, ut in illo:
Intenti ut senis omnes pendebatis ab ore.Henricus Stephanus, Roberti filius, a vigili cura, quam linguae Graecae, et praecipue Graeco lexico impendit, commendatissimus, non desiit quoque de Poesi Latina bene mereri. Loquuntur id edogae ejus, atque idyllia, partim epico, partim elegis detornata. Neque epigrammata ejusdem, lyricave sine honore nomitunda. In cujus rei testimonium, illud in obitum Turnebi advocamus:
In Manes ingrata tuos haec ora ferentur,
Quod taceant te, a te quae didicere loqui,
Sed reus hujus agi malo, carissime, laudes
Ingenii culpa quam tenuare tuas.
Ergo alii laudent: ego tantum epigrammate testor,
Laudibus haud ullun par epigramma tuis.137. Jacobus Augustus Thuanus ut in historicis seculi nostri secundus est nemini, ita Poeseos gloria cedit paucissimis, quod velex tribus ejusdem de Re accipitraria libris discimus quorum hi versus primipilares sunt:
Aereas acies, et aperto Marte cruenta
Aucupia, aligerumque artes, ac praelia mille
Magnanimum Heroum, nostro oblectamina seclo,
Quis cultus, quae cura illis adhibenda tuendis,
Nunc canere est aenimus.Nec Somnio illius epico, ad Chivernium Franciae Cancellarium, quicquam vigilantius. Hadrianus Turnebus nobilis Criticus, maximas ingenii dotes poetica facultate illustriores reddere instituit. Versantur in medio epica ejus, Catisium captum, epithalamium Delphini Francisci, Praevotii tumulus, Parasitus Regius, alia, in quibus tamen plus laboris cernitur, quam spiritus. Exaravit et lyrica, et elegos favente plerumque Minerva. Valerandus Varanius libros IV. composuit de gestis joannae Virginis Francae, egregiae bellatricis, stylo masculo, et qui Poetam luculente fatearur. Operis initium:
Ordior Augustae titulos et gesta Puellae.
page 120, image: s120138. Franciscus Vavasseur non Jobum modo, sed et Miracula Christi hetoico versu extulit, floridior in expingendis Miraculis, quam in Jobi Historia, ut in qua arctioribus se se limitibus incluserat, utrobique tamen purus, planus, emendatus. Carolus Verpaeus raptum Ign. Lojolae manresanum in carmen epicum induit librorum quatuor, facundissimae, et foecundissimae venae Poeta, utrum etiam veracissimae historiae narrator, viderint, quorum interest. Balthazar de Visa tres Charitum libros elegis implevit, comptis illis et venustis, sed in Aglaiam nimium quandoque prurientibus. de caetero, quam diserte Regem suum ad bellum contra Turacas ineundum accendit? quam grata memoria recolit Poetas sui seculi? quam facunde mortem Gassendi deplorat? quam pie Natalitiis Salvatoris assurgit? es quibus illa delibanda:
Jam stips nostra rogis damnata furentis Averni
Debuit aeterna morte subire nefas.
Pro nobis hinc Divus amor luctatur, et inde
Contra hominum culpas ira, Themisque fremunt.
Vicit amor, veniensque homini sociatur, et in se
Transtulit omnem iram, transtulit omne nefas.Exstat et Balth, de Vias Genialis Eratus, partim epico, partim elegis constans; ubi inter alia Circe mellitam Epistolam Ulyssi scribit, AEgisthus Clytemnestrae, Hippodamia Pelopi, Pelops Hippodamiae.
139. Sed quis omnes Poetas Gallos enumerabit? Pincaeum, Rolillettum, Dampetrum, Paulum Thomam Engolismensem, Tagautium, Maresum, Mancinum, Tyardum, infinitos? quis illos duntaxat, quos aevum Card. Richelii, in illustres Vates munificentissimi, produxit? Nec minus vernaculam linguam coluit ingeniosissima Natio carminibus argutis, floridisque; quo in numero censendus Ronsard, du Perron, Aubigny, Malherbe, Lingendes, Motin, Maynard, Theophile, du Bellay, Chapelain, Menage, Godel, fosset, Fosse, Scudery, Monfuron, Mommord, Doure, Desmarests, Marot, Bertaud, Gomband, Collelet, Malleville, Habert, Racan, Godeau, Chapellain, Tristan, Rotrou, Rier, Quinaut, Gilbert, Moliere, Lesfargue, Laboureur, Brebeuf, Cotin, Cassagnes, Perraut, Benserade, Nicolle, Perier, Montliv, Galaup, et denique felicissimi caloris Mr. Corneille, quem in equestrem statum carminis patrii gloria evexit. Nihil ejus Comoediis, nihil Tragicomoedia Cid plausu majori exceptum, quicquid etiam contra molitus sit Dn. Scudery. Severior est in statario illo genere, quo Imit. Christi Thomae a Kempis reddidit, sed et argumentum ibi magis serium, severumque. Cui scarron ignotus? qui in corpore debilissimo animum diu circumtulit vivacissimum; ejus dictio Poetica mirifice plerosque
page 121, image: s121afficit, dices metra ejus totidem satyras rusticas, sine felle tamen lurido; dices Silenos Alcibiadis; dices redivivos Sophronis mimos, Galli vers burlesques appellant, quibus ille Virgilium, Horatiumque in scenam reduxit, tum ut sese, tum tit illos per jocumirridendos populo propinaret. Secuti illud genus alii, usque adeo desidetato eventu, ut nulla heb domas Parisi is sua viter jam diu visa sit transixe sine novellis rumoribus, ope Loreti et Mayolasi, hoc Sesamo perspersis.
140. Mordacior Scarrone, et amarior Dn. de Saintamant in Roma sua ridicula, qua nihil magis satyricum; ecce autem quam obliquus initio in Tiberim incunit:
Il vous sied bien Monsieur de Tybre,
De faire ainsi tant de faaeon
Vous, dans qui le moindre poisson
A peine a le mouvement libre.
Il vous sied bien de vous vanter,
D avoir de quoy de disputer,
A tous les fleuves de la terre;
Vous, qui comble de trois moulins
N oseriez deffier en guerre
Lariviere des Gobelins.Guil. Salustii Bartasii hebdomas sacra ita mirfice probavit sese fere omnibus, ut in plures linguas transierit, etiam vernaculam nostram, vertentibus Areboo, et jo. Vilhelmio. Latinis versibus reddidit Gabriel Lermea non poenitedo successu, ita exorsus:
O qui stammiferi cursus moderaris Olympi,
Et manibus franos tumidarum flectis aquarum,
Tellur emque quatis, cujus vox alma ministris
AEoliis premit, et laxas immittit haebenas:
Tolle tibi sublime meam super aethera mentem
Abstersis animi bebulis...Unus. Christoph. du Gamon Bartasio se se opposuit, diverso plane modo hebdomadam sacram instituens, cujus hoc auspicium:
Toy qui du ciel dore tend la couritine ronde,
Qui mis le monde au jour, qui mis le jour au monde,
Qui peux d' un seul clin d' oeil eserouler l'univers,
Et soustiens sans soustien, ses estages divers...Uterque pie, erudite, graviter, sed ita ut consensu plurium palma Bartasio debeatur.
page 122, image: s122141. Sparsit et hinc inde versus Gallicos per opera sua Gargantua et Pantagruele foeta Franc. Rabelais, sed otiosis tantum in geniis et potatoribus legendos; spargunt fictionum Comicatum scriptores, Romans appellant, Profundius in ventura prospicit secula Michael Nostradamus, cujus Prophetiae, versibus sed Sibyllinorum more, subnide obscuris exceptae, in Galliis majori venerationi esse coeperunt, ex quo easdem Cinqaemartio, et Annae Mommorancio diu ante, fata illa funesta evidentissime praedixisse notatum. Hodiem Narbonensi Gallia et Provincia nihil frequentius occencatur auribus, quam Nostradami vaticinia, quae et, cum ad tumulum nominatissi mi vatis Salone adstarem, pleno ore laudavit mon strator sacrificulus. Ego oprarim duo ejus fulmina vana esse, quorum alterum Calvinianis minatur, et hoc est:
La grande Cito qui n a pain, qu a dimy.
Encor un coup le sainct Barthelemy.Alterum Septentrioni:
Beaucoup, beaucoup avant telles menees,
Ceux de Orient par la vertu Lunaire,
L' an mil sept cens, feront grands emmenees,
Subjugans presque le coing Aquilonaire.142. De Hispains, Lusitanisque Poetis eo disseremus parcius, quo illi et in hoc genere deprehenduntur parciores, et eorum ad nos opera transferuntur rarius. In his jam olim inclaruit Laurentius Acarzeres, et Arins Barbose, qui Politiano quondam familiaris lireras Graecas primum in Hispaniam invexit, et Salamancae diu studia literaria cum fructu prosessus est. Huic aetate suppar Hermicus Cajudus Ulyssipponensis epigrammatis felix, judicio Gyradi, qui et Georg. Coelium hoc nomine commendat. jo. Jubinus carmina varia concinnavit de Sacramento Eucharistia, de B. Virgine D. Hieronymo, mundi contemptu, edita Barcinone Anno 568.
143. Petrus Lopesius Avissensis, anno decimo octavo labentis seculi Conimbricae in lucem edidit Poesin Philosophicam, in sex libros digestam, versu partim heroico, partim elegiaco, non illo quidem, qui ad statuas Phidiae comparari possit, sed tamen plerumque sonoro, decoro. Persequitur autem universam propemodum Physicam, quin et morum disciplinam. Muhus est in exprimendis aquarum, vinique generibus, item in piscium, aviumque explananda natura. Quin et exercitia particularia attingit, pilam, chartas, tesseras, aleam, sallum, cursum, equitationem etc. Sed videamus quomodo de ebrietate peroret:
page 123, image: s123
Si quando immensus supremo viscere Bacchus
Fumantes dederit, quos habet ipse, rogos
Hinc ruit omne simul turbato vertice corpus,
Respondent superis omnia membra locis.
Innumeri fiunt pro vini pondere casus,
Pro vite atque hominis viscrer, corde, polo.
Nunc i\rident laeti, nunc moesto lumine plorant,
Nunc cernunt torvis horrida monstra locis.
Jam furibunda armat se totam in praelia virtus,
Et fremit artenti grandio ira foco....144. Eugeius Martinez Cisterciensis in Hispania Monachus, vitam S. Agnetae virginis, et martyris carmine epico perscripsit, evulgatam Toleti, Anno 1590. Francilcus Maurus libros XIII. Francisci. Epicum carmen est, non incultum quidem, sed plerumque humi serpens, et subinde frigidulum; nisi forsan de industria voluerit humilitatem Patroni sui dictione humili evidentius adumbrare.
145. Benedictus Arias Montanus inter clarissimos Hispanos merito reponendus, praerer alia ingenii monimenta, ad Poesin quoque locupletandam se se accinxit. Exstant Hymni ejus varii argamenti lyricis expressi; exstant secula eodem, et elegiaco genere; exstant monimenta salutis humanae. Sed et Ecclesiastem reddidit epicis, in quibus nihil otiosum, tumensve, nihil jejunum; quin, et gnomae egregiae hinc inde inspersae. Ita autem se se habeut initia:
Ergo nihilsunt cuncta, nihil sunt singula, nilsunt,
Junctaque consiciunt nihil omnia nomina, quarumque
Optat agens mortale genus, sequiturque, petitque,
Et cupit, et metuit, laudat, curatque...Jo. Petrejus Toletanus historicum poema exarvit, cui nomen Magdalena et illud non poenitendae industriae. Sublimiori incedit cothurno Bartholemaeus Pereira Lusitanus in XII. illis Paciecidos libris, quibus gesta, et martyrium Franc. Pacieci in Japania ob constantiam Christianae fidei cum sociis concremati depingit, Conimbricae Anno 1640. Carmen splendidum, et divitis venae, quodque legentibus sensum pietatis valide inspirat. In haec autem verba orditur.
Limiadem invictum flammis, lateque per undas
Regnantem Oceani, et palmam super astra ferentem
Non vatum vox ulla seque, non spiritus audet
Mortalis, Musaeque sacro de vertice lauros
page 124, image: s124
Diripiunt, odere artem, Phoebumque minorem
Huic operi, Delphosque inopes in plectra fatentur.
Ipsa sibi officiunt ingentia facta: Pacecus
Ipse animos, vatumque ausus, et carmina fraenat.146. Emanuel Rodriguez praeter labyrinthum cryptographicum, epigrammata scripsit, tragoediasque quas inter eminent Herodes saeviens, et Rodericus fatalis. Opus evulgatum Antverpiae Anno 1645. Laudant Hispani suum Sepulvedam; suumque Resendium, atque Mich. Sylvium Lusitani, quorum scripta tamen inspicere nondum licuit. Sed et habent Hispani cur Lopesium de Vega commendent; et magis cur Garcilassum de Vega. Laurentius de Zamora Abbas monasterii Hortensis, hic duplici nomine praedicandus, uno quod Apologiam pro literis humanioribus scripserit, adversis Lilii Gyraldi argumentis confuntandis opportunam, altero, quod epico carmine eleganti bellum Saguntinum enarrarit, compluti et Madriti typis descripto.
147. Sed et vernaculam exeoluere carminibus non pauci, in quibus olim fuere M. Ansias, Georgius Mandricius et inprimis foannes Menae, quem Ludov. Vives Petrarchae in Hetrusco poemate fidenter opponir. Lusitanis jam diu nihil suavius, nihil generosius videtur metris sui Ludovici de Camoes, quae et in dialectum Hispanicam abiere per Lud. Gomez de Tapiā: et Hispani tanquam prineipem Poetarum venerantur suum Ludovicum de Gongorā, cujus vernacula Poesis lucem publicam vidit Bruxellis Anno 1655. Inscribit autem poemata sua sonetos heroicos, amerosos, burlescos, funebres, sacros, varios; canciones [?]ricas, sacras, dezimas, letrillas, romances, fabulas, soledades, panegiricos: Sed videamus, quam ille laudem attibuat Escuriali, ejusque Domino, Philippo secundo:
Religiosa grandeza de Monarca,
Cuya diestra Realal nuevo mundo
Abrevia, y el Oriente se le humilla.
Perdone el tiempo, lisongee la Parca,
Labeldad desta octava maravilla,
Los annos deste Salomon segundo.Neque vero praetereundus nobis illustrissimus Comes de Robolledo, qui et in urbem nostram, et Hirsholmianum secessum Iberas Musas felici conatu primus invexit. Agmen claudat Martinus Lasso da Oropeta, non ille fortassis summus Poeta, sed quod summum Hispani sanguinis vatem Lucanum in vernaculam linguam verterit, hoc loco non reticendus
148. Largior Poetarum seges in Germaniā; ubi ordinis literarum ratio nos
page 125, image: s125invitat, ut primum attingamus Valentem Acidalium, cujus epica, odae, epigrammata in medio sunt, tolerabilia lila quidem, sed in quibus tamen numerum aliquando, saepe nervos requiras. Cultior ubique et rotundior Melchior Acontius. Guil. Alardum commendant Auacreontica sua latina, naturali quadam suavitate ubique perfusa. Jo Albinus seriem IV. Monarchiarum percurrit heroico facili, nec inelaborato. Neque caetera Albini inferiora sunt, sive nuptiales spectes elegos, sive funebres, sive epica varii argumenti. Inveniunt et in Poetis nomen duo Amerbachii, Georgius et Vitus, ingeniosior hic, ille laboriosior. Utroque venustior, et in epigrammatis salsior Hieron. Arconatus. Nicol. Asclepis Barbatus laurum meruit ve unica illa in Natalem Christi elegia, cujus exordium:
Festa dies aucto Phoebei luminis orbe,
Ingenuis festum mentibus urget opus...Ut praeteream, quae docte cecinit in Cantica Canticorum, in Threnos jeremiae, et vitam Salvatoris Christi. Jo. Armbrusterus olivetumi Spirense epicis conserit, nec illis vulgarbus. Videas et in Conr. Bachmanni Apospasmatis Poeticis, quae non displiceant.
149. Jacob. Balde permistis lyrico elegis vanitatem Mundi graphice, et non. nunquam lepide figuravit. Edidit quoque Sylvarum libros VII. lyricorum IV. epodon I. omnes dextra Minerva. Sublimior, fidentiorque epicus incedit in V. illis Batrachomyomachiae Homericae libris, nec usquam tamen inepte. Sed et in viginti duabus Satyris, quas in Medicinae gloriam se se composuisse finxit, multa ingeniosa, quanquam hinc inde felle referta, Gaspar Barthius de omni eruditione humaniori bene meritus, et praesertim de Claudiano, censere aliorum poemata maluit, quam multa ipse scribere: quoties tamen istuc eum rapuit impetus, satis docuit nihil sibi in arte universa invium esse. Monent id fabula ejus AEsopiae, Phoenix, Satyra, Alcaeus, elegiae, jambi, lyrica. Sed et Michaelem Barthium sua anacreontica, et elegiae commendant.
1150. At quid exquisitius Georgii Bersmanni poematis? Respice eclogas, elogia, epithalamia, epicedia, tumulos, lusus, elegias; fatebere ubique Musas antiquas habitare. Sed et pietas ejus relucet ex epicis, quae in natalitia, et motem Salvatoris Spiritusque sancti miracula cecinit. Joachimus Beustius sacris elegis in pericopas Evangeliorum et pie lusit, et erudite. Jacobus Bidermannus cum quovis antiquorum de palma contendit; in epicis admirabilem red didit Hero dias, in elegiaco Heroum Epistolae. Sed et hendecasyllabis felix, et argutus epigrammatis, quanquam in his subinde se ipso minor; satis temen disertus in adumbranda
page 126, image: s126branda vernae Helveticicum hero pagna, et Sarmatae rustici cum melle et ursa. Ecce autem promulsidem Herodiados:
Infandas acies, iraeque pudenda profana
Bella, Palaestinos vetito populata nepotes
Agmine, et undantes lactenti sanguine cunas,
Maternique sinus ululata biennia, cantu
Promere Musa jnbet; quanquam illatabile phanctu
Tempus eget, mutasque premit sine pestine chordas,
Turbida cum bimo rorantes sangnine ploret
Mater adhuc bullas, et hiantes vulnere sonti
Insontes jugulos...Prodeat et ex Elegis ejusdem in hanc scenam filius prodigus, ut patri calamitatem suam, et poenitentiam significet:
Ordiar unde meas, Genitor longave, querelas,
Illa paternarum vera Charybdis opum?
An tacitus lacrymas, et singultantia fundam
Verba potius? mixtas his an utrisque preces?
An potius calamo, chartaque madente fatebor
Conscius exilii probra pudenda mei?
Sed calamos, chartasque manus cunctata recusat,
Et meditata fugit scribere verba rubor.
Scribere dira tamen renuentem cogit egestas:
Illa rubore meo est fortior, illa manu...151. Barth. Bilovius in Plejadibus Anagrammatismorum nimis anxie se torquet; est tamen ubi respondet exspectationi, ut in illo, josephus Langitu, per anagr. Evigitans sophus. Joannes Bissetius in Delitiis suis aestivis, vernisque multa, et praeclara minatur, neque tamen vel facilitate, vel numeris, vel nervis Bidermanno par: ingenii Poetici vires ut alibi explicuit, ita praecipue in exprimendo Cassitae Gellianae apologo, et historia religiosi illius, qui de veritate verborum in Psalmo Davidico LXXXIX.
Mille anni tibi Numen erunt, velut Hesperus unus,
Occiduis quem nox proxima mersit aquis:ambiguus, cantu aviculae se tandem expedivir. Sed et divitem illum Luc. XII. agricolam, et villicum infidum, et Nabucho donosorem foeno inhiantem elegis satis ingeniosis delineavit. Martinum Braschium non destituerunt Musae, sive cum ad exsequias Principis sui, hodoeporiconque Germanicum describendum epica sua impelleret, sive cum ad hymnum Salvatori decantandum elegos animaret
page 127, image: s127Docuir et Casp. Bruschius elegiaca illa sua in febrim invectivase non perfunctone litalle Camoenis. Hulricus Buchnerus genium suum poeticum, quemconsecucus erat non illiberalem, anagrammatum cruce propemodum enervavit. Augustus Buchnerus securiorem viam novit, qua eatur ad illustre carmen, et calca vit eandem strenue, aestimandus velex heroica illa ad colendas Musas admonitione.
152. Hermanni Buschii Hypanticon epicum Georgio Comiti Palatino inscriptum feliciter assurgit, nec innere lassatur, urcunque longiusculum, Scripsit et epigrammata lucernam olentia. Joachimus Camerarius reliquis in juveututem Germanicam mentis adjunxit et earminis gloriam, praesertim elegiaci, qua paucis adeo cedit, sive inventionem consideres, sive facilitatem, proprietarem, numerum. Sunt in medio [gap: Greek word(s)] ejus elegiae, item de praeceptis honestatis et decoris puerilis; sunt epigrammata, bucolica, alia. Quin et lliad. Homericae duos priores libros, Tyrtaeique reliquias carmine latino reddidir. Joannes Campanus Imperarorum Turcicorum historiam versu persequitur partim epico, partim elegiaco, sed hoc genese dexterior. Pantaleon Candidus CL. fabulas vario carminum genere complexus est, dictione, ut fert argumentum, pleturaque humili, suavi tamen, nec incompta. Inter caeteras hexametris reddidit fabulam illam rustici cum dracone contendentis de solenni mundauorum praemio, quo benemerita pensare solent. Ita autem Candidus:
Forte fuit diro serpens maculosus in antro
Objice conclusus saxi, nec reddere Dio
Se potuit, strepero sed longum exsibilat ore.
Hos sonitus simul ut atras, vestesque solutus
Audiit agricola, huc gressum deflexit...Sed Bidermannus, qui eandem prosa enarravit, tum elocutione, tum affectuum coloribus Candido superior est.
153. Conradus Celtesinter primos et nobilissimos Germanorum Poetas merito aestimandus, carminum libr. IV. epigrammata, lyrica reliquit, mitum quam illo aevo limata, polita. Ut videamus ex illo texto fimbriam, ecce quomodo oxorem suam Philosophiam alloquirur:
Excerebro prognata jovis, castissima conjux,
Me dignum thalamo fac generosa tuo.
Da timeam, speremque nihil: nec gaudia vana
Curem, nec doleam, sors ubt tetra feret.
AEternam gignent nostra haec connubia prolem,
Quam pia posteritas laudet, honoret, amet.
page 128, image: s128Nathan Chytraeus ex cultissimis sui seculi Poetis plurima composuit, sylvas, epithalamia, epicedia, epigrammata, uranoscopiam, geoscopiam, Zooscopiam, AEoloscopiam, dendroscopiam, fastos, pleraque dextro Apolline, pleraque versu epico, Argumenti nobilitate eminet poema, quod Friderici II. Daniae etc. Regis, et Sophiae Megapolitanae nuptiis dedicavit, ubi ita de Urbe nostra:
Vrbs est antiquo longe celeberrima portu.
Vrbs animis, opibusque potens, regnoque vetusto,
Danorumque caput; populos tibi mercibui auget
Balthicus Oceanus; quamque aequo lumine Phoebus
Aspicit, et dotis sedem heic concedit Alumnis....154. Neque defuit calor Poeticus Nic. Cisnero, sive epithalamia ejus intueamur, sive quae de Veris praestantia, et commodis aestatis hexametro commen tatus est. Jo. Clajus praeter alia poemata Ecclesiastem etiam Salomonis commentariis elegiacis illustravit, docte sane, et apposite. Sed et Prosodiam ejus aestimare fas est, ut illa aetate accuratissimam. Est quoque ubi Jo. Coelius in epigrammatis suis non infeliciter argutetur. Euricius Cordus nequaquam hic nobis obliviscendus, Medicus et Poeta ingeniosissimus, Eobani Hessi quondam familiaris, cujus eclogas legimus sine fastidio, et epigrammata, quimvis multa, non sine voluptate.
Reddidit et culto versu heroico Theriaca et Alexipharmaca Nicandri, Nec infeliciter versatus est vel Gasp. Conradus ut in aliis, ita in Argonauticis suis epico versir decantatis, vel Henning. Conradinus in suis elegis, quorum partem constituunt Rantzoviana encomia. Frider. Dedekindus antiquam morum simplicitatem longo carmine elegiaco percensuit, eoque simplici, nec tamen sordido. Aldus paullo erigir se se Matthaeus Delius, qui Artem jocandi elegis tradidit, in haec verba exsurgens:
Si quis in hac artem non noverit urbe jocandi,
Me legat, et lepidos discet amare jocos.
Arte palastritis veniunt in corpora vires,
Longaque non forti mittitur hasta manu.
Arte (quod ipsa prius vetuit natura creatrix,)
Carrit in aequoreis picta carina vadis.155. Casp. Bornavius pie et erudite percurrit articulum de resurrectione carnis continuo heroico. Nec minus erudite cecinit Casp. Ensius de bello Dithmarsico, a Friderico II. Daniae etc. Rege, et Ducibus Holsatiae fortiterque gesto. Verum nescio an quiequam tulerit Germania in Poetis suavius,
page 129, image: s129vonustiusque Helio Eobano Hesso, qui et plurima contexuit poemata,, et Mulis arridenttibus propemodum universa. Dixeris Ovidium Teutonicum, ita candidus, apertus, facilis, castigatus est; et nihilominus, quod mirere, scripsit sub imtium fere renascentium in Germania literarum. De eo accommo date Ger. Faustus:
Elysiis Hessum Pelignus viderat agris
Vates, atque umbram credidit esse suam.Inciderunt autem in manus nostras ex epico genere Idyllia ejus XVII. Nonberga, illustrata, expeditio Principis Hessi in Svevos, Coluthi Helenae raptus latinis metris expressus, clypeus Achillis, equus Trojanus, horti Alcinoi, Thersites, Sirenes, moly nepenthes, etc. Epistola ad Hebraeos. Major longe gratia, et nativa, quaedam dulcedo in ejusdem elegis, quos composuit numerosissimos. Hoc pede emensus est Psalmos Davidis, plerasque Epistolas Paulinas, epicedia aliquot, bonae valetudinis conservandae praecepta, laudes Medicinae, et Medicorum; Sylvarum libros IX. si lyrica quaedam exceperis; et praesertim ingeniosissimas illas Heroidum Epistolas, in quibus Deus Pater scribit Mariae Virgini, illa iterum Deo Patri, Mar. Magdalena Christo, Maria Joanni, Lydia Paulo, Elisabetha Jo. Baptistae, Helena Constantino, Paula Hieronymo, Anna Joachimo, Monica Augustino, afflicta Ecclesia Luthero etc. Libabimus genium Eobani ex initio Epistolae. Dei Patris ad Virginem Mariam:
Quam legis, aternam rebus paritura satutem.
Non est mortali littera facta manu,
Pone metus Virgo, Superis gratissima, non est,
Quem tremis, infestus nuncius iste tibi.
Ales ab excelso juvenis descendit Olympo,
Qui tibi non falso pectore dicit, Ave, etc.Illa autem quam modeste, quam reverenter ad haec respondet:
Quam sine te tellus non est habitura salutem,
Vt partam per me possit habere, veni.
Littera quod sparsis non convenit ista lituris,
Hoc breve mortalis dextera fecit opus.
Dextera qua calamum vix nunc tenet agra labantem,
Hei miseram quanti ponderis urget onus!
Ausa humilis magno rescribere Virgo tonanti,
Quam ferat aggredior, mens mea, majus opus...156. Georgius Fabricius Chemniceusis, exquisito versu hexametro iter suum Romanum, Neapolitanum, Patavinum, Chemnicense, Argentoratense remensus
page 130, image: s130est: nec elegis suis, quibus coelestes victorias perscripsit, parum gloriae consecutus, in quibus Goliath stolide ferox ita contra Davidem armatur:
Dextra mihi Deus, et telum: sic voce minatus
Impia Gathites solverat ora gigas,
Stans primam ante aciem, frustra confiditis, inquit,
Viribus, est vester nomen inane Deus.
Verba quater denas haec jactat frivola luces,
Pectora sollicitus terret Hebraea timor.
Non tulit hunc animis, et vastā voce frementem,
Prolaude Isaides promptus ad arma Dei...
Nec mora, libratam fert circum tempora fundam,
Et saxum adversi frangit in ora viri.
Moles vasta ruit, rupes ut montibus alta,
Ac perit imbelli vis truculenta manu...Composuit praeterea odarum libros tres, hymnorum duos, ut alia ejus opera praetereamus, immortalitati sacrata. Legitur et jo. Fabricii epos, Orion, et elegia de paupertate, opuscula non erubescendae industriae. Felicem Fidlerum commendant sua Flumina, elegis libere et leniter fluentibus sonora, decora. Nec degenetant epithalamia ejus, et alia diversi argumenti. Sed et quid ingeniosius, rotundiusque Pauli Flemingi epigrammatis? Jo. Forsterus libris V, versuum epici generis prosequitur bellum, quod inter Carolum Quintum Imper. et Joannem Fridericum Saxoniae Ducem exarsit, sed in quo Poeta ipse subinde parum inardescit. Marquardus Freherus in lessis suis, et connubialibus ardentior, vigilantior est.
157. Sed et in Salomone Frencelio vis, et vigor Poeticus eluxit. Illius est:
Prima mihi cura est Numen: cura altera Nomen:
Hac duo sunt vita norma, decusque mea.Nicodemo Frischlino amoenum, et sagax fuit ingenium; in Comoedia nativa quaedam facilitas, in elegis nihil non perspicuum, lectum, numerosum, Do cent id Epistolae ejus pro Ludovico Duce Wiirtenbergico ad Dorotheam Ursulam, et pro Dorothea Ursula ad Ludovicum exaratae. Nec minus afficit elegia in foedo ebrietatis vitio depingendo occupata, dignissima quae toto Septentione legatur. Idem argumentum pertractavit Seb. Hornmoldus, Laudanda Medicis Jo. Ludovici Gansii diligentia, qui Aphorismos Hippocratis elegis complexus est non male natis. Moralia Jo, Glandorpii disticha itetum quoque legi merentur, in quibus et illud:
page 131, image: s131
Ite procul eurae: quae crastina vita requiret,
Prospiciet noctu, sussicietque Deus.Nec frustra cecinit Janus Guilielmus rosas, elegos, epigrammata, manes Palmerianos; in omnibus enim vividus et vegetus calor. Composuere et Michael Haslobius, et Jo. Heermannus elegos non invita Minerva. Michael Heldingus non Indecore Germaniam inducit supplicantem Principibus suis Epistola elegiaca, ut sibi afflictae sub veniant. In epigrammatis Frid. Hofmanni invenias subinde, quae omni jure collaudes.
158. Hennci Husani elegiae, praesetrim quas de Angelis, pepigit, non destituuntur sua gratia. Ulricus Huttenius, in epigrammatis salsus est; in exhortatione ad Caesarem, ut Venetos hello persequatur, acris, facundusque; in piscatura Venetorum, quam epico depingit, ut et Germania, mediocris; in triumpho Capnionis, et panegyrico Episcopi Moguntini erectior. Jo. Kreibingi elegiae tersae sunt, miscellanea varietate jucunda, epigrammata longiuscula, sed plerumque nec arida, nec iriamoena: sed in figurandis inferorum tormentis spectetur agendo:
Barbara Threicii taceantur equilia Regis,
Sitque Perillaei ludicra poena bovis:
Nil sit Caucasea patitur quod rupe Prometheus,
Nil Ixionia tormina saeva rotae:
Sit Busiridicas hospes mactatus ad aras,
Sanguineaque Dea victima caesa jocus.
Quod Scinis aut Sciron, quod trux immane Procrustes
Egit in innocuos, nil feritatis habet.
Omnia Tartareis cedunt tormenta catastis:
Hic pro millenis sufficit una rotis.159. Mel Laubani epos ad Senatum, populumque Dantiscanum, ut non crudum est, ita aliquando in fingendis novis vocibus audaculum deprehenditur. Utrique Jo. Lauterbachio Lusato, et Saxoni favit Apollo, huic in elegis, illi in epigrammate. Simonis Lemnii amoenum, et Poeticum ingenium ex paucis licet elegis non difficulter notamus, preasertim ex altero, de mure fugitivo, et altero, de pisce in nido arboris invento, epigrammate. Andreas Libavius poemate epico, eoque luculento expressit non modo Jaurinum receptum expiantem. Ut praetereamus Dionysia ejusdem, quaedem in inferis coedem infantum expiantem. Ut praetereamus Dionysia ejusdem, quaeque de Regina pecunia commentatus est. Nec elegi ejusdem de humana miseria, vel veritate, vel artificio carent. Jo. Linckium commendant elegi de laude Musicae, et Passione Salvatoris.
page 132, image: s132Petr. Lindebergius Heroes, Arces, Urbes, Epitaphia, Epigrammata, moralia percensuit elegis non incultis; hodoeporicon Venetum, Romanum, Helveticum, Rhenanum, et epithalamia heroicis, Inter Urbes ita hanc nostram exprimit:
Hafnia Dariorum Regum est gratissima sedes.
Fegasidumque altrix, Pegasidumque domus.
Balthica non retinet celebrem magis insula rebus,
Cimbrianec fama nomine clara parem.
Sola haec Daniacis cunctas ex urbibus urbes
Exsuperatque bonus, exsuptratque situ.160. Abrahamus Loescherus duellum illud Davidem inter et Goliam redintegravir elegis, propitio Apolline, Jo Lorichius de Pelecano, et Veterum Rom. Jurisconsultis elegos reliquit probe tornatos. Nec infelix eodem genere Henr. Lorttius. Plus autem roboris, plus salis est in poematis P. Lotichit, cujus Elegjarum libros IV. Carmin. libr. 11. legimus, et lectione recreamur Nec in eclogis ejusdem epicis quicquam adeo desiderabis. Ethardum Lubinum varia opera in doctis reponunt, in Poetis etiam Satyra, qua rudes quosdam literarum strenue depectit. Jo. Majoris varia exstant Poemara, inprimis epica de Cruce Christi, resurrectione, Pentecoste, festo Michaelis, Paschatos, rubo Mosis, horto Adami, bello seminis promissi et serpentis. Accedunt ejusdem Parentalia Phil. Melanchthoni et Mart. Luthero dicata, item Simson, Ephiata, Mauritius, synodus avium, hortus Libani, idyllia, numus perditus, alia; in omnibus nativa quaedam facilitas, et diligens cura deprehendirur. Quod si huc de industria stylum verreter Jo. Daniel Major, Kiloniensis Academiae, et Medentum, Curiosommque decus, haud dubie et hic palmam in plurimorum infringeret manibus; quippe promittum id epithalamia et epigrammata varia ex ipsius etiam aliud agentis calamo nitide, diserteque efflorescentia. Christoph. Manlius in Epigrammatis brevis est, strictusque et sibi instans, ut in illo de Pyramo et Thisbe:
Si qui amore nequit desistere, cogitet amens,
Pyramus et Thisbe quo periere modo.
Res horrenda; duos idem tuht ensis amantes;
Vnus in insano finis amore, mori est.161. Ortolphi Maruldi elegr, quibus amicorum nuptias celebrar, sic satis incatescunt. Jacob. Masenius de studiis literatae juventutis praeclare meritus est luculentis praeceptionibus Poeticis; quo Duce, qui in Epicis, Elegis, Lyricis, Comicis, Tragicis, Emblemalis, Epigrammatis exsurgere desiderans ultra me
page 133, image: s133diocritatem, non sine insigni fructu utentur. Reliquie et ipse poemata varii generis, in quibus vis elocutionis vivida. graves, vibrantesque sententiae, mulcum et sanguinis, et nervorum Quod si quis tamen urgear, melius eum quandoque in epico genere praecipere, quam exlequi, ne id quidem magnopere inficiabitur, satis gnarus, neminem esse, quem Minerva aequali in omnibus mensura impleverit. Georgius Mauritius in epicis funerr Hier. Baumgartneri sacris non mfeliciter assurgir. Henr. Meibomtus, in omina paratus, lyrica pangit sua viter, elegosargute, centones epicosingeniose. Philippo Melanchthone vix quicquam illo aevo eruditius, facilius, dilertius; non in aliis modo disciplinis, sed et ipsa Poetice elegantiori. Declarant id tot elegi ejus jam sacri, sacri ex Graecis fontibus cadentes, jam varii argumenti. Nos hic judicium ejus de impetu Poetico afferimus:
Humanas superans vires Heroica virtus
Tales qui motus dat, monet esse Deum.
Sic etiam ubertas fundentis carmina venae,
Esse Deum ostendit: motus et ille Dei est.
Ergo agnosce Deum, et justo venereris honore,
Cum docti vatis scripta sonora legis.162. Paulus Melissus sive in modos Pindaticos stylum vertit, sive Horatianam inflat lyram, sive in Parodias exit, inimitabili propemodum dulcedime afficit Lectorem; quin et elegi ejusdem leniter fluunt, et epigrammatis sua non desunt acumina, ut vel ex illo colligas licet, quod in honorem Friderici 11. Daniae etc. Regis exaravit:
Pace tuos stabili populos Friderice gubernas,
Inde beata suo Dania fiore viget,
Quam te regnantur sapienter Principe lerrae,
Cui Sophia in corde est, cui Sophia ad latus est?Alb. Frider. Mellemannus in clegis suis composito gradu incedir, Jacobus Micyllus in praestantioribirs Germanorum Poetis jure aestimatus, praeter epigrammata Latina et Graeca, Sylvarum quatuor libros elegis refersit, doctis, perspicuis, et hoc magis elaboratis, quod fere illaborati appareant. Dan. Georg. Morhofii poemata ipsae Gratiae finxisse videntur, ita in omni carminum genere, in onni argumento lecta ei dictio est, subtile Judicium, inaffectata jucunditas, clausulae argutissimae. Quam foecundam, et versatilem venam declaravic in Pontici et Accae nuptiis? sed et si Autoschediasmara consulantur, si Miscellanea Poetica, Veneres, Funera, Epigrammata, ubique cura, nitor, lepos, et beata ubertas occurunt.
Joach. Mynsingeri Austrias. Neccharides, et Batrachomyomachia
page 134, image: s134nonnihil verae glonae merentur; plus tamen Exhortatio ejusdem ad bellum contra Turcas suscipiendum, elegis inardescens, cujus initium:
Qui vastum sceptris frenas clementibus orbem,
Publica res cujus munere salva viget:
Dexter ades, jamque a gregibus violenta luporum
Aggmina victrici rejice, pelle manu.163. Thomas Naogeorgius plura metro scripsit, tragoedias, inque iis Judam iscariothem; praeterea epiromen Ecclesiasticorum dogmatum, Satyrarum libros V. et alia heroico; in quibus omnibus, ut in rebus magnis, laudandus conatus, licet non semper respondeat eventus. Plus nervorum et Veneris eminet in Poematis Mart. Nesselii, tum sacris illis, tum funebribus, nuptialibus, sylvis, Jo. Oexlini epigrammata sacra et argumentum, et non obscurus nitor commendant. Vincitur argumento Vincentius Opsopoeus, qui de Arte bibendi elegorum libros tres composuit, sed vincit ingenio, arte, facilitate. Hieronymum Osium plura mortalitati subducunt, Malachias Propheta, et Theognides latino versu redditi, sed inprimis Bellum Dithmarsicum ab Augusti nostri proavo mirā felicitate gestum; cui adjecta coronatio Regia, etiam ad minutias usque epico carmine delineata.
Petri Pagani lessus in obitum Phil. Lantgravii Hassiae pietatis plenus est, nec ab arte nudus. In elegis David, Peiferi, quibus Imperatores Turcicos adumbrat, culta dictio, Poetarum lectione probe emollita. Operis exordium;
Gens tenet incertas, ultra freta Caspia, sedes,
Flamen ubi Scythicos Volga pererrat agrot,164. Michael Piccartus quam fuerit ingenio validus, docuit partim heroico versu, quo Psalmum LXXII. Davidis percenset, partim elegiis varii argumenti. Debetur et Jo. Pincieri elegis suus honos, et poematis Bilib. Pirchmejeri, per Goldastum editis. Nec fraudandus encomio Vincentius Placcius, qui Columbi in Americam navigationem epico reddidit non inficiando. Jo. Posthium respexere Musae hilari vultu; firma illi in elegiis facultas, in epicis vis, et ardor, in sylvis varietas, sed quae aliquando tamen plebitate infuscatur, Bern. Praetorio spiritus magis defuit poeticus, quam conatus. Nic. Resneri epica pleraque humilia sunt, elegos et epigrammata non spreveris. Conradus Rittershusius mortalitatis meditationes epico complexus est non poenitendo, ut ceatera taceam. Inter elegos illi hic nominandi, quos de epica pleraque humilia sunt, clegos et epigrammata non spreveris. Conradus Rittershusius mortalitatis meditationes epico complexus est non poenitendo, ut caetera raceam, Inter elegos illi hic nominandi, quos de varia chartae fortuna ingeniose composuit, et qui symbolum illud exprimunt, Respice mens susum, quorum exordium:
page 135, image: s135
Altera pars nostri e coelo est, part altera terrae,
Parsque ortus sequitur semina quaque sui.165. Gabriel Rollenhagius si in serio argumento se se continuisset, laudatior, aestimaretur, nunc in amoribus Paetae tantum non delicuit. Argumentum Petri de Rosenheim serium et sanctum, sed dum nimis aretis se includit limitibus, ut singula sacrae scripturae capita totidem reddat distichis, impetus ille Poeticus libertatem saepe amittit, et curta explicationis anxietate frangitur. Erasmus Rothmalerus in epigrammatis suis saepe lepidus est, non raro argutus. Georgio Sabino paucos Germanorum Poetarum anteponas; usque adeo sollicita illi, et circumspecta dictio est, nec tamen minus nativa apparet, minusve facilis. Non videas quidem eum sono, aut translationibus sublimem, non grandiloquum, sed notabis ubique fere limpidum eloquentia evinctae flumen, lacteamque ubertatem sine salebris, sine affectatis cincinnis. Talem se praestitit in VI. Elegiarum libris; talem plerumque in epigrammatis, hendecasyllabis, Caesaribus Germanicis, epicisque epithalamiis. Christoph. Schellenbergii nuptiales elegi sua se facilitate probant, epica tenuiori decurrunt alveo, In elegis Hulrici Schoberi non parum curae, et elegantiae. Sed videamus quid ille de Medico?
Sparta gravis Medium levat, ut ferat ipse, dolorem:
Seminat, ut messis tempore probra metat.
Quicquid enim famtili, vel anus, vel agyrta, vel ager
Delirat, Medicus crimen id omne luit.
Quod si fata negent, aut artis adulter abusus
Impediat, Medicus quo minus addat opem:
Non ars, non Medicus, qui nil, quod oportet, omisit,
Proditor ast vita vapulet ille suae.166. Harrmannus Schopperus praeter elegos non incultos, speculum vitae Aulicae, sub imagine Vulpeculae Remikes, jambico versu repraesentavit, eoque mirrifice facili, et nativo, cujus initium:
Dum fata servientium,
Molestiasque maximas,
Quas Aula Regum parturit,
Fere coactus profero,
Fave fideli Delie,
Tuumque vatem dirige,
Et absque felle lurido,
Quamvis ab his abhorream,
Acres lambos suffice,
page 136, image: s136
Vt mira tot vulpeculae
Fattacis ausa concinam
Per omnes Orbis incolas.Jo. schosserus in elegiis suis placide, sed nitide fluit, amicus quondam Johannis Francisci Ripensis, Medici et Professoris olim Hafnienlis clarissimi, cui et elegia lectissima gratulatur. Bruno seidelius elegiarum libros coucinnavit duos, odarum tres, epigrammatum unura, unum idylliorum epicorum, in quibus nihil usquam infirmum, aut inane: prae caeteris tamen elegi candidi, dulces, rorundi. Adrmo sibero vena fluxit lenis, amoena, composita; sive enim Proseuchas ejus, sive AEolosticha intueamur, sive demum epigrammata, improbari nequit nisi sublimia ructantibus, Quam laetum et plane Poeticum illud ejusdem de Philomela?
Dum viridit Philomela pererras tegmina sylvae,
Et raptūs quereris, fata, nefasque tui:
Miratur varios accentus turba volucrum.
Et stupido exceptat gutture mille modos;
Ipsa etiam sua quod requierunt murmura venti,
Officiosa piis aggemit aura jugis.
O ego in auriculas quam mox aveo omnis abire,
Vt tua vox unis sensibus una sonet.167. Theod. sitzmanni elegi in arnores castos descendunt, et quidem casta, atque castigata dictione. Hicron. spartanus justo poemate elegiaco militem Christianum formavit, ducta panoplia ejus ex ultimo. D. Pauli ad Ephes. capite: opus pium, eruditum, inventione et distributione ingeniosum, dignumque, quod non chartae tantum saepius, sed et animis Christianorum incribatur. Joannes stigelius fiducia Poetici genii posteritatis omnis memoriam jegitime sperare potest, ita ubique pressus est, jucundus, gravis, et cum res poscit, ardens, incitatusque. Epica ejus, Daphnis Aristaus, epithalamia quaedam, et genethliaca sic satis assurgunt, sibique instant; amoeniores tamen elegi: testis ejusdem Vlysses, Comitia smalcaldica, Artes liberales, funebria, hymni, Germania, epigrammata, ilia, ex quibus nos hic unum duntaxat afferemus distichon moribus etiam hodiernis non male conveniens de inepto Poeta:
scribo fami, clamas, ut cesset: at ebrius andis,
Haec etiam ut cesset, scribe aliquando siti.168. Jacobi Strasburgi epos Citzevitiae familiae sacrum non est humilis venae, nec elegi incultate. Fridericus Taubmannus praeter alia opera, quibus meruit immortalis
page 137, image: s137esse, in Poesi quoque multum varae gloriae sibi peperit, ut in epicis, et elegiacis, ita praesertim in lyrico genere: ipsum Anacreontem in propria videtur harena confecisse, cum notos illos in P. Melissi nuptias parturiret versiculos, item cum Jo. Nienborgio conjugium gratularetur. Una fortassis politioribus minus probabitur, audacior in fabricandis novis, et Latio inusitatis vocibus libertas, quam tamen in lepido, et jocoso metro excusabit lectoris ingenuitas. Hinc et in eodem genere cautius incedit, ubi ad seria revertitur, ut et in illo ad Oligerum Rosenkrantzium Wittebergae pernoctantem:
Mustarum alumna pubes.
Quam pulvis eruditus
Munerique, circulique
Et coelicos meatus,
Et astricas choreas
Creduntur edocere.
Corona derepente
Apparuit sub ipsas
Maji virentis horas
In Albim onte nostro,
Et quod vel universi
Miremur, hac ab ipso
septentrione surgit...169. Jo. Theopoldi epos parentale in obitum Principis Anhaltini non fusum, sed factum est, nec adversante Minerva. Valentini Thilonis elegi, quos videre licuit, arguta volubilitate, et laeta brevitate effecere, ut nihil sit iis signidficantius. Georg. Tilenus in epithalamiis, genethliacis. epicediis, quae magnam partem hero opede incedunt, grandis est, plenus, in commovedis affectibus potens, praestansque, et in digressionibus, ut cum Pausilipum, et recessus Neapolitani agri repraesantat, amoenus. In epirammatis ejus plurimum salis, et eruditae libertatis. Non alienum fuerit ex uno hīc flosculo aestimare caeteros; ita ergo reddit antiquum illud: Nosce te ipsum:
Ne ferat exitium tibi dira superbia, saltem
Naturam generis volve, revolve tui;
Nam quod conciperis, labes est; poena, quod exis
In lucem, vitam quod trahis ore, labor.
Ferrea lex, ut fata feras; post fata colubris sit foetus, foetor denique: jamne tumes:
page 138, image: s138170. Michael Virdungus vario carminum genere inclaruit, in quibus nihil adeo vaevum, si nimium verborum obsoletorum amorem excipias. Alberti Voiti Panegyricus epicus Arausionensi Principi Mauritio dicatus grande quiddam, et cothurnatum epicus Arausionensi Pricipi Mauritio dicatus grande quiddam, et cothurnatum spirat, rerumque, quas persequitur, imaginem oculis graphice subijcit; verum in in vidia hosti creanda nimis acer est, nimisque concitatus. Casparo Vrsino Velio non infeliciter cessere quae pepigit, epithalamia, epinicia, et epicedia heroica; quin et epigrammata ejusdem legisse non pigeat. Jo. Angelius Werdenhagen licet vario carminum genere se vatibus inseruerit, lirico tamen plus valuit; perpetuum illi toto opere Poetico institutum, Ministeria Deorum, Dearumque gentilium refugere, et e scriptis Christianorum arcere procul. Fridericum Widebramum ita affecit stramen, vilissimum quantumvis frugum purgamentum, ut de laudibus ejus sic satis prolixo, nec inculto versu Heroico cecinerit. Nec prorsus averseris hodoeporicon ejus, et quae de Depositione scholastica attexuit; item quae elegis de Agasone. Hicronymus Wolfius in epilogo Byzantinae Historiae, et victoria Christianae classis epico perscripta alacriter subinde incaluit, nec elegis indecorus, ut vel ex subjectis patebit:
At nos Christicola vel inani tempora luxu
Perdimus, et paucos publica damna movent;
Vel male civili maculamus sanguine dextras,
sanguine Threicio quas rubuisse decet.
Fatalis stupor, et furor impia pectora versat:
Vota licet maneant, spes tamen aegra fugit,
page 139, image: s139DISSERTATIO V. DE POETIS LATINIS.
171.
GUlielmus Xylander de Philosophia commentatus est heroico versu, sed parum hetoico; non illaudatus tamen vel ob gravitatem argumenti quae delitias verborum et cincinnos minus affectat. Floridior est in epicedio, quod Xysti Betuleji, praeceptoris sui honori sacravit. Casparis Zephyrini elegiae, utcunque, in rudimentis prope consenescunt. Planior, et numero Poetico adstrictior Justus Zinzerlingus. Matthaeus Zuberus non raro de faece haurit, est tamen cum expergiscitur, ut in illo ad Janum Dousam filium:
Dum tua multorum confundit avena cothurnum,
Nec leviora tua carmina patre facis;
Totus es in Musis, in te sunt Numina tota,
Mens mea, num teneas, an teneare, labat.
si tellus coluit geminos Oenotria strozzas,
Cur taceat Dousas Belgica terra suos?172. Longum esset percensere omnes, Reuchlinos, sturmios, Agricolas, Mancinos, Padianos, Langios, Logos, Cuspinianos, Vimphelingos, Ziegleros, alios; quorum numerum quis inierit? cum ut in laetis pascuis, ita in Parnassi clivo nova quovis propemodum anno germina nascantur, quae flores veteres jam aequant, jam paene super grediuntur. sola Bibliotheca Regis nostri Augnsti centum, et eo amplius numerat Poetas ne hīc quidem attactos. sed nec hodie cedunt Getmani cultissimis Nationibus aliis vernaculo metro, de cujus legibus consulatur Philipp. Caesius, Harstorfferus, Altedius, Titius, Opitius, Buchnerus, etc Adjecere et mentem ad hexametra, sed linguae genium hic minus proprium experti, in caeteris generibus rhythmo vinctis tnumphant. Quos inter excelluere hactenus, Mart. Opitius. Melissus, Buchnerus, Neumarct/ Salomon von Golavv, Schottelius, Harstorfferus, Tscherningius Rostoch. Profest. Titius, Ristius, Rachel, Raldenbach / Dachius, Paul. Flemingius, Bircten / Hofman Adam Trid. Werner, quos hodieque magna animorum contentione alii vincere laborant alii imitari.
page 140, image: s140173. Nec in Belgis defecit genius Poeticus, sed nonnunquam gloriam Veterum propemodum obscuravit. Sane Caspar Barlaus Antverpianus, et inventionum artificio, et cultu dictionis, optimo cuique Antiquorum, etiam ipsi Claudiano palmam dubiam facir, in quocunque argumento, quocunque poematum genere oppido nitidus, facundus, exquisitus; dignus qui ab omnibus Heliconis alumnis in sinu gestetur, ita pie et suaviter sacra emodulatur, mascule Heroum gesta, opportune et convenienter varietatem actionum humanarum; ubique experrectae industriae, cui accedit nativa quaedam faciliras, copia, majestas. Agnovit illam dexteritatem Cardinalis Richelius, et lecto panegyrico, cujus exordium:
Nunc nova purpuret sument exordia fasces,plane Regia munificentia prosecutus est. Et ut una tantum fimbira de texto illo expendatur, facile docuerit Emmae, Caroli Magni filiae, historia mirifi ce expicta, quam habuerit in numerato ingenium. Sed et quam prudenter hīc elegis conqueritur Adamus de imprudenti suo peccato; quam ibi varie aestuac Cainus caeso fratre? quam illie religiose se excusat Josephus apud uxorem Potipharis? Ad summam, in uno Barlao ostendere voluit Natura, Phoebum semper juvenem esse, nec cum mundo effoeto consenuisse.
174. Dominicus Baudius, Insulensis Flander, jambis porissimum inclaruit, immo omnibus fere in hoc articulo numerosior; non infelix ramen sive epico, live elegiaco versu. Et de epico quidem ista fidem tacient, ad Reginam Angliae Elisabetham exarata:
Postquam nil anmis, Ausisque ingentibus actum est,
Auriaci contra victricia Principis arma,
Vindice freta Deo, postquam retro omnia ferri,
Accisasque advertit opes Regnator Iberus,
Ilicet immani furit implacabilis ira, etcIn gnomis tamen jambicis securius regnat, et disertius phirosophatur. In epigrammatis Bernhardi Banhusii Ant verpiani multa erudita, quaedam etiam horridula. Argutum illud:
Quaris cur anim ā caro fortior? accipe causam:
Hīc carnis patria est, hic amma exilium est.Petrus Bethius Helmontianus, in suis Delitiis Musarum diligens est, et in citatus, sed saepe aridus, et dum logogryphis captandis insidiatur, non raro caliginosus.
175. Adriani Blyenburgii Batavi Parentalia, et odae habent cur placeant: elegiae
page 141, image: s141autem radunt subinde delicatas aures, inque clausulis identidem pendent, et mhorescunt. Ut in illa ad Justum Lipsium:
Lipsi noster amor. Batavi tener orbis ocelle,
Et Suada et Charitum cor, anime, atque amma:
Quem juvat aut docto Criticos distringere morsu,
Et nunc antiquas, nunc dare epistolicas.Item in ea ad Dominicum Baudium:
Nec volo, nec fas est, quin tur mī occulissime Baudi,
Mutuam et hinc referas symbolam amicitia:
Charteo loque parem siadio decurrere amoris,
Ille tuus quantum mī illatebravit amor.Martino Boxhornio etiam propitiae fuere Camoenae. Balduinum Cabillavum Yprensem commendant arguti et liberrimo cursu fluentes elegi: nihil ea vena uberius, aut copiosius quoties libet, id quod Agar ejusdem, et Venatiosatra manifestum reddunt: nihil magis concisum, quoties visum aliter: quod ex epigrammatis, quae scripsit, plurimis liquidum est. In fidem illa de Pompejo Magno producuntur:
Europa, Libyaeque, Asiaeque triumphus, arenā
In tenui, en Libycis ludus, et error aquis!
Aura rapir, lavat unda, sotum tenet, ambedit ignis,
Quidsuper e Magno? magnum, et inane nihil.176. Jacobus Damianus Atrebas, bellum Germanicum ab Anno MDEXVII. ad annum MDEXXXII. gestum epico carmine percensuir, eoque subinde satis culto, saepe tamen jejunior; in quo et plura coacta sunt, alia non satis latrna; fictiones etiam parum apposirae; sonus non raro stridulus, et qui aures radat, nec principium, ut decet, splendidum, nec finis illustris, Ita autem orditur:
Femandorum acies, et pugnas dicere centum
Aggredior, quas Virgo Parens delapsa supremo
In terram cato, pro Casare gessit utroque...Finit in morte Tillii:
Desiit ore loqui, nam deficiebat hianti
Halitus, et jummo haerebant ingutture voces,
Venisque ardebat febris, atque catarrhicus imo
Infert se pulmoni, et cordis follibus humor..Janus Dousa uterque, pater et filius, luculenti Poetae. Filium tamen vita prius destituit, quam ad summum Parnassi culmen pervenirer, Maturior est
page 142, image: s142ejusdem Coestium liber, epico perscriptus: nec incomptae sylvae; et in elegis sunt, quae jure laudes, item in odis, jambisqque: reliqua cum venia aetatis legenda.
177. Jacobum Eyckium, Seuatorem et Thesauranum Antverpiensem vatibus inseruit Centuria illa metrica, cui centum urbes Belgii inclusit. Elegi ejus tersi, nec plebeji aut protriti sensus, ipsa etiam inventionum varietate jucundi, De Amstelredamensi Urbe haec ejus clausula est:
Occupat Oceanum tot classibus, unius unus
Vt voto mundus vix satis esse queat.
Jura suis hinc prima maris, sibi denique claves
Arrogat imperii, Jupiter ude, tui.
Ite Deaepetagi: nova nascitur Amphitrite,
Brachia quae toto porrigit Orbe sua.Favetunt et Musae Jacobo Eyndio, Centurioni Batavo, cujus bellum Flandricum heroo versu redditum non parum gratiae habet. Durior ejusdem Mars exul; venustiores elegi, nec adeo in Nugis nugatur. J. Forestus saevitiem Hispanorum in Belgio exercitam ultus est libello, qui inscribitur Hispanus Redux, in quo Belgarum fata, non ineruditis, sed cruentis plangit elegis.
178. Theodorus Grasvvinckel JCtus Delphensis, opus pium Th. a Kempis reddidit elegis, laudacissimo instituto, et pari propemodum felicitate. Nulla quidem ibi pompa verborum, nullus splendor affectatus, dictio tamen casta et plerumque castigata. Idem heroico, sed humiliori expressit vitam Andreae Canteri Groningensis, pueri ad stuporem eruditi, eoque Fridenci III. Romanorum Imperatoris literis Viennam evocati. De quo J. Angelius Werdenhagen et alii. Sed quid Hugone Grotio undiquaque doctius, etiam in his sacris? Nil comptius, aut magis masculum historia Jonae epicis ab ipso expressa; nil castius elegis, quibus incusata se purgat Susanna, nil gravius gemina illa tragoedia sacra, in quarum altera Christus patiens, altera Sophompaneas inducitur, utcunque non evitarint dentes Criticorum omnium. Est et epigrammatis, sylvis, farragini suum decus, licet in omnibus nequaquam idem calor. Existis signabimus unum de classe Hispanica disjecta Anno 1588.
Quae metus Orbis erat, vectores sparsa per orbem
Disjicit, et pictos classis Ibera Deos.
Naufragium tellut divisit et ignis, et unda,
Vno non poterat tanta perire modo.Nec illaudata sunt illa Martini Hamconii Frisiii, quae prosa et versa de viris, rebusque Frisiae illustribus commentatus est.
page 143, image: s143179. Daniel Heinsius in summis vatibus merito aestimandus, orbem eruditum sibi devinxit varii generis, varii argumenti poematis, in quibus nihil humile aut jejunum, omnia tersa, solida, sonora. Dum apotheosin condit Thuano, Scaligeroque veru epico, tertiam ipse meretur; nec mori potest, qui de contemptu Mortis tam cecinit vitaliter. Quam lecta in ejus Hipponacte dictio? sed et quam hinc inde aculeata? quam feliciter audet in Herode infanticida? Nec elegis ejus quicquam venustius, censendis velex uno illo, de columbis in Obsidione Leidensi tabellariis, epigtammate.
Perfidus invictam vesano milite Leidam
Cinxerat, et toto robote miles Iber.
Terra, salumque, inquit mea sunt, via nulla salutis,
Nulla patet puppi semita, nulla viro.
Dousa mens medio, spe libertatis, in hoste
Liber et invicto pectore tutus erat.
Ille, polus, dixit, Dominum non novit Iberum:
Aeris et nobis jam via sola patet.
Hinc quoque fas nobis patria sperare salutem:
Iste mihi Minos hac fugiendus erit.
Quid patria non praestat amor? qui falleret hostem,
Dousa virum nequiit mittere, misit aves.Nec inferior Parente illustris filius Nicolaus Heinsius, cujus panegyricus epicus Christinae August sacratus, cum quovis et antiqui et nostri aevi poemate de praestantia certaverit. Testabitur et vel una ejusdem AEneae nomine scripta Epistola ad Ovidianam Dido, quam regnet in elegis. Taceo, quam splendide ejus beneficio prodierint Glaudianus et Naso.
Petri Hogerbetii, Hornani Medici et Vatis poemata sic satis incalescunt, Ex quibus illud est:
Si terra exilium, carcer caro, patria coelum,
Huc specta, spretis carcere, et exilio.Sed nihil tersius, exactiusque est Sidronii Hoschii poematis; inprimis divina iila ad Sarbievium elegia, cujus exordium:
Romana fidicen cithara, qui sydeta praepes
Visit, et ignavam, Flacce, relinquis humum.180. Constantinus Hugenius eques, Zulichemii Dominus, metra sua (Momenta desultoria vocat,) XIV. libris complexus est, nata inter sollicita Aulae negotia, sed Musis perpetuo obstetricibus. Crederes non pauca ex demorsis longa mora unguibus prodiisse, ita reconditi acuminis et profund meditationis
page 144, image: s144appatent; sed nimirum ea felicitas est eorum, quos thyrsus ille Poeticus acriter percussit, ut propemodum aliud agendo in ea incidant, quae alii aegre inveniunt etiam quaesitissima cura. Sed et quoties evagatur liberius, ut in Epistola, qua Laurae nomine Martinellium increpat; ad Honerdum, ad Smithium, ad Rarlaeum, alios; inprimis autem in cultissima illa, sed nondum, opinor, publicata typis ad Regem Galliae elegia, quam Legatus Parisiis scripsit, ut mitissima expostulatione ostenderet, quam justa posceret Auriacus Princeps, Arausione privatus, abunde docetse non posse solum argutis collectionibus, et veluti punctis audientiam sibi facere, sed et florido, copiosoque poerandi genere. Hic dumaxat. unum ejus distichon attexemus de manica ex vulpinis pellibus:
Haec secli facies, emblemata temporis haec sunt:
Vulpina rapidas pelle latere manus.181. Hermanni Hugonis pia desideria emblematis, elegiis, et sanct, Patrum affectibus illustrata, non modo pectori sancta imprimunt suspiria, sed et Candidatis Poeseos suggerunt egregia amplificandi exempla, sua vissimas meditationes, gratissimam digressionum varietatem, dictionem teretem, atque rotundam. Quam conveniret omnibus identidem illa Hugonis iterari!
Ille ego sum, Solymis quem praedo cruentus arenis
Stravit, et immiti diffidit ense latus.
Tu Samarita mero, tu vulnera mitis olivo
Obline, barbaricā vulnera facta manu;
Quosque Levita negat, medicos insperge liquores,
Crescet ab infnso rore, meroque salus.Federici Famotii, Medici Bethuniensis hymni, idyllia, funera, odae, epigrammata, anagrammata leguntur pleraque sine fastidio. Joannes Impens vetus Testamentum memoriae gratia in pedes metricos coegit dictione humili; laudabis tamen opusculi institutum, pari facilitate comitatum. Altius exsurgunt Musae juveniles Roberti Keukenii, Professoris Amstelredamensis, in quibus tamen nescio quem nitorem, sblendoremque nonnunquam desiderant veterani Magistri. Oportet nihilominus magnificum fuisse illud epigramma, quo Luparam prosecutus est, cum Regio plane munere, si famae credimus, locupletatus discesserit.
182. In Jani Lernutii poematis sunt quae probentur tereti auri, sunt quae displiceant. Pax Belgica sua se mediocritate tuetur. Et quae de creatione mundi cecinit, a pietatis studio commendanda. In epigrammatis non raro frigus, in caeteris nonnunquam soloecismos deprehendas. Carolus Malapertius Montenfis, elegis repraesentat Christum patientem, non pie duntaxat, sed et concinnź.
page 145, image: s145Nec epico carmine inferior, quod duo ejusdem de Ventis libri clarissme attestantur. Adjecit et animum ad scribendam Tragoediam, prosecutus hoc genere Sedeciam Regem, passibus subinde aequis inhaerens Senecae vestigiis. Exstant et miscellanea ejus, exquibus hīc tantum intuebimur, quomodo exprimat Manlium neci filii intentum:
Filius a pugva spolitis veniebat onustus,
Faustaque non jussa sumpserat arma manu:
Vltores patrusensit, me judice, fasces,
Nempe simul potuit victor, et esse nocens.
Non pater occidi: am quisquis judicis aequi
Personam induerit, exuit ille patris,Paullo tamen licentius ultimam in induerit, videtur produxisse, licet non desint exempla antiquorum, quibus excusetur tanquam eaesurae privilegium, nostro tamen aevo rarius laudatum.
183. Transibimus Michaelem Maleorplum, qui vitam S. Norberti elegis percensuit, ut veniatur ad Reinerum Nenhusium, Gymnasii Alemariani Rectorem, expeditae facilitatis Poetam, cujus opera ut alia studiis juvenilibus fructuosa sunt, ita et quae pedibus vincta leguntur, non injucunda. In Heroico erectior est, in elegis parum subinde audet, rariusque inardescit. Est tamen ubi calorem iterum recipit. Nec Edoni Neuhusio vel suad defuit oratoria, vel, quoties istuc ibat, poetica. Ut Henrici Nenhusii metra hīc non attingam. Marci Neviani poemata medici argumenti sunt. Cernimus et in hoc theatro Henricum Nierop Hornanum, cujus Nuptia pacales, et Pax nuptialis Gardinali Mazarino dedicata, fatetur Poetam non humillimi spiritus, sed et conceptionum vivacitate, et elocutionis gloria Barlaeo imparem. Satis tamen bene se habent principia:
Compositos Reges aternaque foedera certis
Legibus, et Belgas, tot nuper cladibus actos,
Et populum Hespera, et victoris litia Galli,
Conjunctos thalamo Regali, et bella perosos
Dicere fert ammus.184. Alacrius et animosius incalescit Laurenrius Nyendalius in suo Scaldi devitto. Nec, quae laeta amicis, quaeque triltia acciderunt, prosequitur indiserte; nunc epico, nunc elegis, aliquando et jambis. Quin et in argumento ludicro rotundum, numero sumque observamus. ut in illo temulentiae encomio:
Vivite, dum vixisse licet, nimis anxia res est
Sobrietas, immica gula, sacramque molesto
page 146, image: s146
Aspergit mentem senio, comitantibus uvis
Gratior hora fluit...Cornelio Giselberto Plempio non male cesserunt quisquiliae fuae poeticae; nec arte carent emblemata: Amsterodamum monogrammon austerioris gustus est. Gulielmus Puppius Ecclesiastes Edamensis multa cecinit, sed pleraque Musis et Apolline nullo; unde Censor quidam non obesae naris:
Inter Virgilii, (inquit) magnique poemata Puppi
Discrimen si, me judice, scire cupis:
Ille suum flammis voluit mandare poema,
Puppa suum flammis credere debuerat.Ejusdem propemodum farinae est, qui Puppio annectitur, Henricus Strombergius. Baulduinus Ronsseus Gandensis in Venatione sua Medica alacriter inardescit. Verum Joannes Rutgersius, antequam publicis negotiis procurandis admoveretur, et libenter, et bonis avibus Parnassum consceudit, ponderandus vel ex nobilibus elegis, queis Grotianum planxit carcerem. Sed epica ejusdem sic satis tornata sunt, etiam extemporale illud, quod Giberti Pollii honori dedicavit.
185. In Panagio Salio Audomarensi elucet singualris ingenii Poetici vis, sed quae lambere foetus suos quandoque recuset. Quam sequax, et in omnes partes versatilis ipsi fuerit vena, satis docet parodia ejusdem ad catulli epithalamium; quam religiosa, fidem facient septem illi poenitentiae Davidicae Psalmi, quos elegiaco loqui jussit. Sunt et, quibus sapit Tragoedia, Nassovius; mihi autem epicedion ejus Ronsardo inscriptum, cujus initium:
Ergo fuit jovis imperum, nigraeque sororum
Juravere colus, nostras Ronsardus ut oras
Linqueret colus, nostras Ronsardus ut oras
Linqueret astrifero maturior axe, suumque
Quaereret amissum, et quereretur Gallia vatem?Sed et Vedastiades ejusdem multum verae laudis meruit. Th. Schrevelius, inter alia, eucharisticum edidit ad deum opt. max. ob res feliciter gestas ductu illustr. Principis Friderici Henrici, epos pium, doctum, maturum. Hīc, quia ut olim, ita hodieque foeminis in Parnasso concionari licet, non omitteda illustris poetria Anna Maria a Schurman, cujus opera culta sunt, et compta; tantoque commendtiora, quo rarior illa lux nostri seculi mulieribus affulget. Cui tamen utrum exacta propemodum aetate ab oraculo Labadiano splendor accesserit, aliorum esto judicium. Petro Scolirio tantopere se se probavit Diogenes Cynicus, ut nomine ejus Apologiam evulgarit heroicis, non poenitendo successu. Petri Scriverii cura Tragicis veteribus, Senecae, Martiali illustrando impensa
page 147, image: s147prono doctorum favore excepta fuit; nec minus laudatae argutiae, quoties Heliconem in Satutnalibus et alibi inscenderet.
186. Joanni Secundo Hagiensi liberale, et amoenuum ingenium; vena, praeter morem gentis eo seculo, limpida, foecunda, et ad extemporalitatem propemodum expedita, sed salacior, et in serio argumento non diu persistens. Quoties tamen venustatem deesse; hinc funera ejus culta et severa, Epistolae nitidae; quaedam etiam in sylvis cedro digna. Quam apposite depingit epicis Regiam Reginae pecuniae? quam serio expostulat cum Neptuno ob calamitosum diluvium? quam opportunis elegis nomine Hentici octavi Regis Anglorum reprimit querelas uxoris Catharinae? ubi inter alia exclamat:
Omnia foemin ae me laedent mitius irā,
Tristius haec Siculae nil habet aula Deae...
Desine me lacrymis, et te, Regina, necare,
Mitte, nec in vanis spem tibi pone minis...Opuscula Poetica Nicolai Smeinck, Jcti Daventriensis sua se mediocritate commendant. Paullum ultra conantur sex illi libri Belgidos Danielis Souterii, sed ita temen, ut ad statuas Phidiae nequeant comparari.
187. Franciscus Svvertius Antverpianus Epitaphi, joco-seria Latina, Gallica, Italica, Hispanica, Lusitanica, Belgica teliquit, non quidem domi suae nata, sed per Europam verie conquisita, opus fallendo urbane tempori non inutile; in quo alia mirifice ingeniosa, quaedam barbare acuta, nonnulla stolide faceta. Regnerus de Wael, Batavus, notus hodieque elegis de vacca Dordracensi et ludicris aliis metro expressis, qualibus otiosa ingenia afficiuntur. Serius autem est un in historia, ita in poemate, cui nomen praefixit Sirii. Pierus Winsemius, gnameraco suo obsidione liberato, par tamen coeptis, et cui judicii, geniique poetici affatim. Ita autem ille:
Nata Deo, Divumque soror, mundique labantis
Praesidium, Pax alma redi, terrasque revise
Sydereo insignis vultu, qualemque videre
Austriadam Belgaque velint. Tibi destinat aras,
In visamque diu terris Leopodus olivam.188. Non vacat hic vel Jacobum Zevecotium, vel Martinum Dorpium, Rudolphum Agricolam, Frisium, L. Hadamarium, Nanium Alcmariensem, Er Roterodamum, (sed in foro hoc ratius spectatum,) AEgidium Delphum, aliosque Parnassi cultores ex Belgis vetustioribus huc advocare, et super vacuum est
page 148, image: s148recentiores omnes producere in scenam, praesertim eos, in quorum scriptis numeri saepius quam nervi spectantur. Illud autem praeterea ad laudem Belgarum pertinet, quod plures eorum rhythmis vernaculis mirifice excellant, sive id genio idiomatis sequacissimi attribuas, sive cupidini gloriae. Hos inter eminent Anslo, Bochstad, Champhuysen, Cats, Decker, Dubbels, Hoofd, Hugens, Veen, Vondel, Voss, Wersterbaen. Et quidem facobi Catsii gloria ex solido est, non ob Belgica modo metra, (in quibus tamen non semper aeque incalescit,) sed et latina, in quibus dulcedo quaedam nativa, et artificium incomparabile. Vondelium acumine nemo antevertit, nemo Hofdium gravitate, sed in quā nonnihil subinde tumoris. Quod si jacobum Westerbanium vel ex sola sua rhythmica AEneide censeamus, fateri necesse est, in dictionem ejus plurimum Veneris et gratiae non affectatae immigrasse. Quam sine salebris, sine emendicato cultu illa Virgiliana exprirnit AEneid. IV.
Italiam non sponte sequor.
Talia dicentem jam dudum aversa tuetur...
Tis niet uyt eygen drift, dat ick hier gae van daen,
Sysagh hem over dvvers vvel scherp en vinnighaen,
Ter vvtil hy besigh vvas met tegen haer te spreeke,
T ghesicht vloog gints en vveer: zy beefi hem sterch bekeken
Van boven tot bencen, en sprak geen enckel vvord,
Ten lesten berstes uyt, enquam hem dus aen boord:
Meyneedigh', als gy zyt; gy zyt niet voortgekoomen
Van Venus de Godin: oock hebt gy niet genomen
Vvv oorspronck van Dardaen, en van so braef geslacht,
In het ongnyre Noort, uyt grouvvelucke Klippen,
Gy hebt den Tygren melck gesoogen met uvv sippen
In't vvild' Hyrcanien...189. Laxavere pomoeria Musae, et in Britanniam quoque transgressae plus lucis attulere Genti perspicacissimae cantu suo, quam cladis Julius Caesar immissis tot legionibus. Quae gloria Gildam, quae Bedam olim hoc nomine exceperit, in confesso est. Nos hīc Poetas Anglos, Scotosque aevi nostri, et superioris clarissimos, qui quidem ad nostram pervenere notitiam, itrictim attingemus. In his ordinem literarum secutis primus occurrit Parricius Adamsonius Scotus, cujus genethlia cum epicum Jacobo VI. inscriptum late Poetam fatetur. Sublimior tamen graditur Henricus Andersonius Scotus, tum in panegyri sua, tum in Amaryllide, nec insacunda ejusdem querimonia in quendam, qui bona Ecclesiastica temere invola verat. Vox ejus inter caetera:
page 149, image: s149
Dum te fata sinunt, feliciter ablue sordes,
Sejam possessor equi damnosa refunde,
Et sua redde suis: jubet hoc natura, Deusque
Imperat, atque tibi duras obtundit in aures.
Aut si sacta movet Divini pagina verbi,
Tu fatum, fimulatque avidi fuge crimen Achanis,
Quem male perdiderat Babylonia vestis, et auri
Pondus iners, sobolemeque, domumque aboleverat omnem.190. Roberto Aytono Scoto famulantur Pierides quacunque incedit; sive enim Jacobum Regem panegyri epica in Angliam comitatur, sive Rhaedium, Thoriumque lessu in sepulchrum, sive Hayum strenā in novum annum, sive proditionem pulvercam Diris ad Cerberum ablegat, ubique opportuna loquitur. Nec degenerant elegiae; in quibus, acris illa et pugnax, sed simul culta, quā Gallo respondet puellam Aurelianensem laudanti. Sed quid Joanne Barclajo Scoto, etiam in hoc genere Musarum exactius, numerosius et quandoque sublimius? Ut spectetur agendo, ecce alloquium ejus ad Aug. Daniae Regem Christianum IV. cum ex Anglia solveret:
O quem magnanimi tellus Mavorita Cimbri
Vix patrta abreptum, vix littora nostra tenentem
jam revocat, Regemque simul, patremque fatetur,
Egregio devota metu; quid gaudia tantum
Vt tollas, radiosque breves heu! parce ded: sti,
Quo tantum novus hospes abit? jam concita classis
Nabit, et a nostra, curres per carula, ripa.
Sed si digna precor, novitque Britannia justos
Exorare Deos, obstet tibi fluctus eunti;
Languida non ullis tumeant tua lintea ventis,
Puppis abire neget: tuque isti ō maxime voto
Sponte fave. Princeps, urasque audire recusa...Nec inamoeni Gul. Barclaji hendecasyllabi.
191. Ad hanc elassem non inique vocatur Bonaventura Baronius Hybernus, in cujus epigram matis plurimum docti salis est, nec parum religiosi caloris. Habent et Sylva ejusdem lyiicis epicisque distinctae, cur legantur, laudenturque. Quam argute ille de Adamo?
Altius isse volenti alto ruit ardutu Adam,
Vipereo docilis praeda perire dolo.
page 150, image: s150
Induit ipse reum sceleri datus hostia judex,
Risit vipereos libera praeda dolos.
Quo non calcata subiisset ab aspide victor?
Quem locat in tanto tanta ruina throno.Est tamen, ne quid dissimulemus, audacior subinde in formandis Latio insuetis vocibus, inque mensuris syllabarum non satis ubique attentus. In Marco Alexandro Bodio Scoto redivivum spectamus Nasonem, ea est in ejusdem epistolis Heroidum lux, candor, dexteritas. Hic Atalanta scribit Meleagro, Callionira Diomedi, Sylvia Martj, Antigone Haemoni, Lamia Demerno, Eundice Orpheo, Clytia Phoebo, Lavinia Turno, Philomela Tereo, Paulina Mundo, Julia Augusto, Octavia Antonio, Sophonisba Masinissae, omnia apposite, et magnifice, Desinemus in his Sophonisbae:
Hausimus interea pateram, tua munera, fervent
Ilta, delectus contrahit ora dolor.
Subsidunt lento morientia lumina somno, et
Hoc tantum fremitu debiliore cano:
Romapotes patriam, potes horrida Roma maritum
Demere, sed vitae non mihi jura meae.Sed et in epicis ejus hyrnnis ita virent, fragrantque rosae violae, lilia, croci, hyaeinthi, papavera, Calendulae, nardi, thymbrae, etc. ut grato odore perfundant totum Parnassum, Nec displicent lyrica Roberti Bodii.
192. Georgii Buchanani Scoti poemata varietate argumenti, dictionis nitore, schernatum lumine, et inaffectata decori custodia omnium fere doctorum amorem, laudesque provocarunt. Magnifice Jos, Scaliger, dum eum respectat:
Imperii fuerat Romani Scotia finis,
Romani eloquii Scotia finis erit.Quam religiosis, sed et quam puris manibus intendit Lyram Davidicam? quam floret in elegis? quam plenus est gravitatis in Jephte, et Baptista. Tragoediis? quam clarus in V. illis de Sphaecā libris epicis? quam floridus in lyricis, miscellaneis, epigrammatis? quam denique in Franciscano, et Fratribus vehemens et aculeatus? Sed ut aestimetur ex ungue suo hic leo, unum ejus de Alexandro Magno epigramma adjicimus:
Magnus Alexander, praedo clarissimus, Orbis
Exitio vivens, ludibrio moriens:
Perdere quem nequiit Marsarmis, Bacchus inermis
Perdidit immisso, cum Stygis amne, mero.
page 151, image: s151
Famae dira fames exstigui hoc fine, curoris
hoc fine exstingui debuit atra sitis.Thomas Craigius Scotus, dum epicis regnatricem domum prosequitur, mortalitati se subducit. Jacobo Crittonio Scoto non ignotum fuisse Pegaseium melos docent Heroica, quibus suum in urbem Venetam appulsum designat. Plus tamen vividi caloris, cultus que in peicis, Georgii Crittonii, quibus jam Jacobum Regem inaugurat, jam Maxim. bethunio assurgit, jam Fortem Eblaudum exornat, jam nomine Cathedrae Regiae Cameracensis conqueritur. Nec elegis inglorius, de quo ipse loquatur, ut videri possit:
Orbe Caledonios toto ut discluderet olim
Roma, gigantea struxerat artis opus,
Lataque quam latis se porrigit Insula campis
Eoum dirimens, occiduumque mare;
Fabrica tam late geminas tendebat in undas,
Hoc spatium muri deficieutis erat.
Nunc tibi subsidunt artes, Jacobe, Quiritum,
Et famulas tendunt in tua jussa manus.
Vtque solum, tibi sic refluum, se subjicit aequor,
Accipiunt leges et triaregna tuas;
Quique recusabant venerari Caesaris aram,
Per genii jurant nomina trina tui193. Quae epico versu cecinit Henricus Danskinus Scotus tum de remoris sacri ministerii, tum de Balcleuchiae satrape Gualtero, tum de caute marina, tum denique de laudibus Jacobi Britanniarum Regis olent lucernam. Plus tamen genii Poetici, amoenitatisque elucet in heroicis Thomae Dempsteri Scoti. Jam enim nuptiis Perthani Comitis praeludit, jam panegyrin Jacobo Regi molitur, jam vatis induit personam; est ubi funebria curat, est ubi genethliaca, ubi protreptica: aliquando Deorum gentilium multipliciatatem acri stylo confodit. Sed et extemporali in Rectoratum Vassorii metro satis docet et natum se esse his studiis, et innutrium. Praetereo Muscam ejus, lepidum carmen, sed non indoctum, et in quo eas Dempsterus signavit lineas, quae manum Apelleam clare testentur. Ex pluribus illa fidem facient:
Mellaque deglubit, si dulci nectare cellas
Innocuae stipastis apes, spoliatque tenaci
Flore favos, raptas et flent examina ceras.
Vivere nam gaudens alieno musca paratu.
Secula sectatur Sturni, et jura Platonis,
page 152, image: s152
Et cum nil habeat, nil deest; penuria moestam
Non facit, oblimans hilarem nec copia reddit.Scripsit et Dempsterus Tragoedias et Tragicomoedias. Quin et Davidis Echlini Scoti Ova Paschalia melle Poetico condita jucunde sapiunt non falstidioso stomancho.
194. Lacrymae Petri Goldmanni Scoti in epos missae tristiores sunt; sed non ab arte nudae. Nec infacunde gratulatur Jacobo Regi Scotiam suam revisenti, in haec verba desines:
Accipe devotas mentse: nec pectora donis,
Sed studiis metire piis: patriamque Boeti
Respice pacatis animis, vultuque sereno,
Sic tua non alla fuscentur prospera nube,
Et tuus in patrias crescens non degener artes
Carolus ad seros transmittet sceptra nepotes.Legimus quoque epigrammata Jac. Hacarstronii Scoti, arguta illa, nec sine nervis sed pauca. Davidem Huminum Scotum in Vatibus collocant Lusus Poetici, sed in mediocribus: erotica percurrit elegis, Aselcanum, philomelam, Moerim, Meliboeum epico. Incalescit praeter solitum in depingenda conspiratione illa infami, quae ad evertendam pulvere sulphureo comitiorum Angicorum domum spectabat, En ardentem!
Ergo superstitio furiis permista nefandum
Concipit, et dirum parturit atra nefas,
Qaules nec Hircanaeve tiges, Libycive leones.
Orba nec, in rabiem si ruat ursa, furat.
Quales nec immanesve Scythae, tristisque Gelonus,
Tetrior aut forsan Maurus utroque coquat.
Ipsa quod in specubus stygiis horreret Erynnis,
Ipse quod in stygiis Styx pater horret aquis:
Seque; suis victum stupet artibus, et sibi gaudet
Tam bene discipulos se docuisse suos...195. In Arturo Jonstono Scoto, Medico Regio redivivum agnoscimus Buchananum, ita non modo divinum Psalten nova speciosa veste poetica induit, sed et in seriis, jocosisque, in laudibus et insectationibus, immo, quocunque stylum vertit, floridus, est copiosus, disertusque, nec usquam exemplorum inops, aut scaber. Onopordum quendam in Musas Bachanani temerario judicio involamtem ita depexum reddidit amarissimis, sed una suavissimis elegis, ut quivis malit esse Thersites in Graecia, quam in Britannia Onopordus. Quid
page 153, image: s153loquar querelas Saravictonis et Biomeae? quid apologiam pro obstetrice Thaumantia, pro nautis Lethensibus, pro piscatore, pro Baldo dardantio, pro Dualia Scoto Judaeo mastige? quam lepide, sed et quam docte implorat opem adversus injurias inimici cujusdam, quem Brontotyphoeum appellat? Iterum quam graviter funnebria plangit, apud Rob. Baronium, apud Sophiam Hayam, alios. Nec minis salse omasi sui amplitudinem alibi tuetur, adversus cavillatorem quendam macilentum. Nec quicquam jucundius, reverentiusve elegia, qua Batavos Poetas laudat, inprimis Barlaeum. Ex peigrammatis, quae et plura sunt, et acuta, unum adjiciemus de inficeto concionatore Hylo:
Qui dormire paras, nocturna silentia noli
Quaerere, nec strepitum praetereuntis aquae;
Nec volucrum, nec quos edit lyra tinnula cantus,
Quaeque soporiferum grana papaver habet.
Nec molli te crede toro, nec membra fatiga,
nec dape. nec sumpto lumina conde mere:
Vt sopor obrepat non expugnabilis, audi,
Dum coram polulo rhetoricatur, Hylum.Est in numero Poetarum Joannes lonstonus, cujus in scriptiones historicae Regum Scotorum a Fergusio, ad Jacobum Sextum elegis redditae exstant. Adjecit idem heroas Scotos, Caduallos, Graemos, Kethos Stuatros, Duglassios, Randolfos, Hamiltonios, Moravios, Sthonios, Hayos, Dumbaros, Lyndesios, Balcluchios, Mongomerios, alios, versu nec horrido, nec indocto.
196. Praedicanda hic merito industria Davidis Kynaelochii, Medici Scoti, qui melos poeticum ad serium illud, scrumque de procreatione hominis, atque anatome corporis humani, transtulit argumentum, spectatus in illa palaestra non sine decoro, et gratia, quantum quidem patiebantur tempora, in hac disciplina ante harverum plus satis nubila, et obscura. Sed loquatur jam ipse de anotome oculorum:
In speculas oculi summas abiere, laverti
Quemque movent seni, nevro moderante, secundi
Conjugii: primi substantia rara, vagisque
pervia spirtibus dat cernere: plurima parvum
Organa corpus habet, primas crystallinus humor
Occupat, ā tergo succedit vitreus, ambo
Distincti tunicis...Gul Lilius Anglus, insignis quodam Poeta, et Pector Scholae Londinesis, metra scripsit de Latinorum nominum et verborum generibus, de Caroli V.
page 154, image: s154in Angilam adventu. Certavit et cum Thoma Moro in vertendis epigramatis Graecis, ubique ut ferebat seculum, tersus, et exsomnis.
Quae super Gathelo cecinit Andreas Melvinus Scotus, quaeque super Coronatione Regia, nuptiis Tremollii, obitu Blachii, et Gasp. Colinii, carmine Mosis, Deut. 32. item Jobi capite tertio, legi iterum merentur, laudarique. In Antichristo durior est, in epigrammatis subinde argurtior quam conveniat, ut in illo ad Jul. Scaligerum:
Caesar, Aristoleles, Maro, Mavors, Pallas, Apollo,
Tres sub Sole viri, tres, super astra Dei,
Te genuere, vel hos genuisti Scaliger unus,
Tres sub Sole viros, tres super astra Deos:
Immo omnes superas unus, quos fama scravit
Vel sub Sole viros, vel super astra Deos.197. Joannes Metellanus Scotiae quodam Cancellarius epigrammatis lusit varie, et erudite; cujus hīc nihil attingemus praeter illud in Uraniburgum Tych. Brahaei:
Si mirum, Alciden coelum subiisse ferendo,
Aut puerum raptu detinuisse Deos:
Vraniam in terras celso qui eduxit Olympo,
Quantus? et Vraniis annumerandus erit.Supersunt et Thomae Metellani epigrammata, necilla frigida, sed plus virium, artisque ostendit in Sylvis Epicis; neque elegos contempseris, praesertim quos aeger Lud. Dureto Medico inscripsit, in haec verba exorsus:
Respice me nostri, Medicorum gloria, secli,
Pressaque tabifico membra dolore leva...Thomas Moravius in Naupactiade et audet feliciter, et digressionibus opportunis argumentum colorat, ubique pius, candidus, numerosus.
198. Sed quid Thoma Moro, Angliae Cancellario, in his etiam sacris olim grandius, venustius? ipse sibi praemonstrator, ipse sibi in aevi illius tenebris Dux et Magister, irrisit, leoninos, qui ubique tum invaluerant, versus, et ad genium Antiquiratis se suaque quae plurima composuit epigrammata, accommodavit, mojor etiam in hoc genere futurus, nisi ad graviora studia paulatim inclinasset. Notum hodieque lectissimum epigramma ejus, destinatum epitapho Henrici Abyngdonii, quod cum Batavae auris haerdibus displiceret, aliud pepigit, ridicule thymicum, placuitque supra fidem, et simul gustum seculi sui lepide repraesentavit. Displicuit illud:
page 155, image: s155
Attrahat huc oculos, aures attraxerat olim
Nobilis Henricus, cantor Abyngdonius.
Vnus erat nuper mira qui voce sonaret.
Organa qui scite tangeret, unus erat.
Vellensis primo templi decus, inde sacellum
Rex illo voluit nobilitare suum:
Nunc illum Regi rapuit Deus, intulit astris,
Ipsis ut novasit gloria, coelicolis.Sed quod palatum excitavit haeredum, ita coepit:
Hic jacet Henricus, semper pietatis amincus...Reliquias prae nausea non libet attexere.
199. Joannem Ovvenum Cambro-Britannum ipsae Musae enutriisse videntur, adeo in epigrammatis ejus plerisque nervi, argutiae, venustas inter se de palma contendum. Non turget non inhorrescit, non anxie quaerit sales suos, ut qui sponte se offerunt, et calamo currenti propemodum innascuntur. Sed, ne quid dissimulemus, in sordibus et obscoenis frequentius volutatur, castosque animos saepe exulcerat. Quoties ipsi acumen parit suprcities? quoties furtum meretriculae? quoties cavilla? Vicisset Martialem, nisi hac parte ad eum accessisset propius. Est et, quanquam rarius, ubi in quantitates syllabarum, est ubi in dicttionis Latinae munditiem impingit, quod ipsi cum celebratissimo alias Barclajo commune. Sed hos naevos magnis redimit vitutibus. Hic in uno tantum epigrammate genium ejus spectabimus; est autem illud de diluvio, et fine mundi:
Lascivi propter peccata pudenda caloris
Inprobus in gelida mergitur Orbis aqua.
Peccatum proter gelium frigentis amoris
Restat, ut hunc mundum devoret ignis edax.
Per sua sic morbos Medici contraria curant:
Algor iners flammis vincitur; ardor aquis.200. Andrea Ramsaei Scoti epica de creatione rerum, de felicitate hominis in primigeniā integritate, de lapsis protoplastae, et omnium in eo posterorum, de generis humani per Christum reparatione sacro calore ignescunt: Nec succo destituuntur poetico, immo plus satis nonumquam eo exuberant, dum in repraesentatione rerum plus subinde hauriuntex gentilium fabulis, quam conveniat tam religioso argumento. Adamum Regium, Scotum inter Poetas reponit illustre genethliacon Servatoris Christi; accedit passio ejusdem, resurrectio, et ascensio,
page 156, image: s156omnia herico genere expressa, et quidem Musis propitiis. Ecce in mam conspecto tandem Salvatore credulum!
Ille tremens primum manifesti Numinis ora
Defixo nota obtutu, laetusque per artus
Horror iit: mox ut vivo praecordia sensu
Interpuere Dei, supplex Dominiumque, Deumque
Agnoscit: justus damnat dolor improba mentis
Infirmae, nimiumque audacia vota retractatSed et panegyrico insigni applausit Regi Jacobo, et epibaterio redeuntem in Scotiam prosecutus est. Addidit supplementa sphaerae G. Buchanani, eodem carminis genere, ubique cum cura et nitore. Testatus est variis epigrammatis, iisque non incomptis Thomas Rhedus Scotus, quam haberet in delitiis Sidnaeum Arcadiae Scriptotem, et epithalamio, sed fescennio, quanti faceret Janum Laureolum. Quin et de pyxide nautica et typographica arte non sine arte ita infit:
Quisquis erat, meruit senii transcendere metas,
Et fati nescire modum, qui mystica primus
Sensa animi magicis docuit signare figuris,
Et captiva novis concludere verba tabellis.
Obstupuere rudes animae, commercia linguae,
Absentes agitare viros, mentisque patere
Arcanas sine voce fibras, interprete pennā...201. Hercules Rollocus Scotus, lectum genialem sternit Jacobo Sexto Scotorum Regi, et Annae Friderici II. Danorum Regis filiae epithalamio illustri, et tanto gratiori, quanto de cordata avorum nostrorum inno centia, integriori fide alienigena commentatur. Cecinit et alia de fortunae inconstantia, de Musarum sacello, de afficto statu Scotiae, de Elisabetha Regina, de Scotorum procerum reditu, de Theone quodam, non minus suaviter, quam erudite. Habent et epigrammata ejus, quod titillet, ex quorum numero illud est de Monarchiae laude:
Molitur rerum aeternas Deus unus habenas,
Quem Regem mundus, quicquid adorat, habet.
Exerit aethereos inter se amplissimus ignes
Phoebus, et impositis legibus astra domat.
Agmen apum Regi totum se manicipat uni,
Cum stipant liquidis dulcia mella favis.
page 157, image: s157
Quos mundus, quos astra probant, quos bruta Monarchas,
Hos, homines inter, quis neget esse Deos?Johannes Rosa, Scotus, praeter epithalamium Paulo Carolo inscriptum, Martis et Musarum nuptias epico versu celebrat; sed curiosum et nobile argumentum non satis pro dignitate vel firmat rationibus, vel exemplis illustrat.
202. Alexander Rossaeus Scotus, Res Judaicas ab exitu AEgypto tribus libris percensuit, epico genere; nusquam vel lassus, vel exsanguis. Plus tamen curae, et anxiae sollicitudinis contulit ad gesta Savatoris Christi phrasi Maronis ubique reddenda, in suo Virgilio, ceu vocat, Evangelizante; opus eo laudatius, quo et laboriosius, et sanctius est, opes veterum Quiritium in sacros usus convertere. Joannis Scoli hodoeporicum epicum Jacobo Regi dicatum humo se tollit, assurgitque hinc inde non indiserte. Elegiae Joh. Scoti Scototarvatii faciles sunt, et sic satis tornatae, sed in argumento earundem quid nisi Cypris cum suo choragio? adeo ut in ipsum non inique quadret illud ipsius de Poetis hujus aevi:
Tolle cupidine as pharetras, celeresque sagittas
Eque libris Paphiae dulcia furta Deae;
Romula in exigua scribetur Musa papyro,
Magnaque erit parvus Bibliotheca liber.Josephi Simonis Angi Tragoediae sacrae magnum ingenium produnt, et dictionem opportune cothuranam.
203. Thomae Segethi Scoti nobile institutum est, quippe epico versu designat, quid potuerit opportune dicere L. Brutus filios securi percussurus; quid Cloelia fugam suadens virginibus Romanis; quid M. Curtius in voraginem se praecipitaturus; quid P. Decius se pro legionibus devovens, quid Manlius filium securi subjiciens; quid M. Attilius Regulus a Carthaginiensibus tortus; quid S. Catilina mortem oppetens; quid Cn. Pompejus moriens; quid Cornelia, Pompeji uxor conspecta mariti caede; quid M. Cato moriturus; quid C. Jul. Caesar. moriens; quid moriens Cleopatra; quid Sophonisba, quid Polyxena immolanda; quid Ajax gladio incumbens; quid Arminius propinquorum dolo caesus etc. In qua harena ut cum laude pugnetur, non prolentarii ingenii est prospicere [gap: Greek word(s)] , et nec impingere filum historiae, nec mores, et institutum vitae cujusvis ignorare. Proinde fieri non potest, ut in tam lubrico itinere Segethum non aliquando fefellerint vestigia, plerumque tamen satis prospere eluctatus est, ut cum inducit M. Catonem jam moriendi certum:
page 158, image: s158
Prospiciat jam quisque sibi multo ante Catoni
Provisum est, libertatem si fata recusant,
Hic dabit, haud quisquam dicit servīsse Catonem.
Et jam crimen erit non una morte piandum,
Quam spervi toties vitam, debere tyranno.
Ergo sub Domino moriens te, Roma, relinquam?
Sub Domino, fati hoc crimen, facinusque Deorum est.
At mihi non raptae desunt solatia mortis,
Nil quicquam indignum fecille, tulisse Catone.204. Georgius Strachanus Scotus, elegis non inornatis deflet mortem Setin patricii. Georgii Thomsoni Scoti Anacephalaeosis epica Jacobo Regi sacra persequitur institutum suum dictione non ingloria, sed subinde animosioribus minis, quam felciori hactenus eventu. Nec in Sylvis suis deficit, quas inter eminet Pompa Javobi Regis Londinum intrantis. Nec quicquam nitidius epigrammate ejusdem in Caricleam, quae viso amante caedi jam vicino, ad Patrem versa in has novissime voces exit:
Aut trux caede duos, aut clemens parce duobus,
Aut face tolle duos, aut face junge duos.
Stat mihi cum socio, thalamove, rogove potiri,
Vivere cum vivo, cum moriente mori,Sed fortassis amor is coecus erat, et stolidus, a quo apposite dehortatur Folorentius Volusenus, et is Scotus, non inepta elegia, cujus initium:
Ecquid amas, qui corpus amas, nisi putre cadaver,
Quod tegit in paucos blanda figura dies?
Negigis infelix animum, licet omnis in ipso
Sit positus nostra nobilitatis honos,
Hic sapit, hic potis est rerum cognoscere causa,
Et terris positus se super astra vehit...105. In Davide Wedderburno Scoto amoenum est, et expromptum ingenium, quocunque inclinat, neque minus socco aptum, quam cothurnis. Lessus ejus in Principem Henricum Jacobi Regis filium primogentiumm, quam gravis? quam opportunus concitandis affectibus? quid loquar Apotheosin ejus Duncano Liddelio Medico scriptam? quid Syneupharanterion in reditu Regis in Scotiam? quid Propemticon Charitum Abredonensium, quod ita exorditur:
Siste rotas, currus ferventes siste: querelis
Et lacrymis impende moram, quas fundere moeror
Rege abeunte jubet, brevis haec, modo poscere fas sit,
page 159, image: s159
Vosque Deae, aurigae Regis, fluitantia lora
Et volucres inhibete axes...Elegia ejus in Art. Jonstonum est nobis instar omnium, in qua ita blande insurgit, ita facunde queritur, ita sua viter finit periodos, ut ne Nasonem quidem ita cecinsse poeniteret.
206. Et hi fere sunt ex Poetis Britannis, qui frequentius extra solum patrium exportantur, et quorum plerique justis voluminibus, inclaruerunt; nam velle omnes percensere, qui otia sua jam brevi epigrammate, jam elegia, jam alio gemere oblectarunt, nimiae esset, et super vacuae diligentiae. Quin vel soli illi, qui in adversis et secundis Augustae familiae Regiae apud Britannos, ex quo Carolus sceptro suo redditus est, amorem, suum in Principem poemantis testari sunt, aegre possunt enumerari. Ex una Academia Oxniensi reditum Carolo Regi versibus gratulati sunt E. Ashton, Henr. Bagshavv, Rad. Bathurst, Nic. Blaske, Gu. Blandfort, G. Bosvile, Joh. Bovvyer, Rad. Boun, Jo. Brasier, A. Brett, Jo. Brodervvicke, Rod. Button, Gu. Carpender, Jo. Chamberlaine, Jo. Champion, Joh. Conant, Th. Coxe, Henr. Croke, Andr. Crispe, Hug. Davenant, Joh, Dod, Hen. Dean, Ed. Farrars, R. Fenvvicke, Ed. Fettiplace, Rob. Field, Joh. Fitz William, Nic. Floyd, Edm. Fortescue, Th. Franckland, Joh. Freke, Rich. Glyd, Fran. Godolphin, T. Gourney, D. Grenvile, Th. Grigg. Joh. Hammond, Gu. Havvkins, N. Hodges, Paul. Hood, N. Horman, Jo. Hoskins, G. Hovvel, etc. nondum mediam partem absolvi, et abrumpo, ne prolixa enumeratione fastidium creem legentibus. Sunt tamen horum non pauci, quod in hoc studii genere aequus amavit Jupiter. Videamus vel primum impetum R. Bathurstii:
Quis novus hic Caesar; sicca pace Britannos
Subjugat?207. Sed quid impedit, quo minus unus et item alter in hanc scenam prodeat? Davenantius ita canit.
Quae mortitura recens jacuit, redeunte resurgit
Gens Carolo; regnis qui tribus una salus.
Vulgares Medici disceddite; tabuit aegra
Gens struma, et Regis sola medela munus.
Vulnera sic Regni Carolus sine vulnere sanat,
Cromvvello soli sanguine parta placent.
Quantum igitur praestant Caroli nunc sceptra tyranni
Ferro? cum miseros hoc facit, illa levant.In eadem fere sententiam claudit T. Gournejus:
page 160, image: s160
Non etiam strumis tantum, tumidisque medetur
Vleribus, Caroli fit panacea manus.Audiatur G. B. ex Magdel.
Coeperat ut Phlegrae campis Titania pubes,
Et Pallenaeis cedere victa jugis;
Vt superimpositae subjectum Pelion Ossae
Corruit, et telis agmina pressa suis:
In coelum rediere Dei: mox undique plausu
Fama est extremos insouisse polos.
Carole Titanum similes experte tumultus,
Laeta suum excipiunt Te tua regna Jovem,208. Sed et totidem fere Poetae assurrexere mortienti Principi Hentico, germano Regis, totidem nuptiis Regiis cum Catharina Lusitana, totidem sorori Regis, Pricipis Arusionensi, cum Londini ex morbillis oppeteret. De Henrico ita sub finem Jasper Mayne:
Hinc decepta tuis, Priceps fortissme, palmis,
Mors perimens juvenem, credidit, esse senem.Apposite etiam Edvv. Pocockius:
Sic aetate minor, magnus virtutibus, illo
Venisti, rari quo potuere senes.
Non vixisse diu, multum hinc vixisse probaris,
Vestra dies aevi quaelibet instar habet.Nec invenuste T. Tullius:
Sic morum referens, juvenis, gravitate Catonem,
Ingrederis scenam, moxque (quod ille,) fugis.Nuptiis Regiis ingeniose applaudit. T. Jones in hunc sensum:
Occupat Hesperios hortos nunc Anglica Delos:
Et bibit auriferum Thamesis ore Tagum.
Jungimur hinc Mauris, hinc nos contingit Iberus:
Faucibus Herculeis Angilia tota jacet.
Prospicit Oceanum pars haec; videt altera Gangem:
Discit utrique simul ponere jura mari.
Anglia nupta Novo, Toti jam nectitur, orbi;
Tam mare, quam terras Annulus unus habet.Exstat quoque in hanc rem doctum epigramma Bert. Asburnham. Sed pulcherrime claudit Rob. Grove. Nec inconvenienter Moses Pengry:
Vna Deum misit Breda, Braganxza, Deam.
page 161, image: s161Ex iis, qui funeri aggemun: Mariae Principis, unum huc evocabimus, Johannem Comitem Roff. cujus illa:
Impia blasphemi sileant convitia vulgi:
Absolvo Medicos, innocuamque mauum.
Curassent alios facili medicamine morbos:
Vlcera cum veniunt, ars nihil ipsa valet.
Vultu foemineo quaevis vel pustula vulnus
Lethaele est; pulchras certior ense necat.
Mollia vel temeret si quando mitior ora,
Evadat forsan faemina, Diva nequit,
Cui par est animae corpus, quae tota venustas
Formae quī potis est haec superesse suae?209. Nec invito Apolline ora proluunt Britanni vernacula Hippocrene: laudati jam olim hoc nomine Galfredus Causerus, et Thomas Viatus, quibus partim erat in equestribus sedisse, nisi et genio patriam linguam illustrarent. Hodie in delitiis sunt Sidnejus, Spencerus, Georgius Herbertus, Franc. Hubertus, Th, Carevv, Mich. Drayton, Joh. Donne, Th. Randolp, Ed. Waller, Ambr. Couley, Jo. Denham, Th. Killegrevv, Thom. Quarles, Henr, More, alii. Quin et Elias Ahsmole omnes Chemicos Britannos hoc ore docuit mysteria sua eloqui. Libabimus hic unum ex Herberto de progressu Ecclesioe:
Religion thence fled into Grece, vvhere Arts
Gave her the highest place in all mens hearts.
Learning vvas pos'd, Philosophy vvas set,
Sophisters taken in a Fiskers net...Et in hoc genete acumen suum exercuit illustrissima sanguine et meritis faemina, (Marchionissam, et Myladie of Nievv castle, appellant,) cujus opera Britannico idiomate conscripta et plurima, et ingeniosissima leguntur, non sine veneratione tam sacri spiritus in muliebri corpore. Habent hīc Britanni, quod contendat cum nationibus aliis, suam Fulviam Olympiam Moratam, suam Herrad a Lansberg, suam Victoriam Columnam, suam Tottiam, suam Schurmanniam, suam Questiriam, suam Strozzam operose laudantibus.
210. Sed tempus est, ut nostras quoque in hoc studio divitias contemplemur, praemissis tantum ex vicina Polonia et Borussia paucis, sed iis florentissimis Poetis, Pastorio, Sarbievio, Titio, Dachio, Fabricio. Joachimus Pastorius, quem ex Medico, et Historico Regis Poloniae, in equestrem dignitatem ingenii gloria extulit, ut in caeteris suis monimentis, ita in carmine amoenitatum et eruditi roboris plenus est. Sunt in medio Heroes ejus sacri, Peplum
page 162, image: s162Sarmaticum, Musa peregrinans, Sylvae, ex quibus Lucas prodeat, de quo ita noster:
Arte Machaonia, magis hausto Numine felix
Mentibus auxilium, corporibusque tulit.
Sic Lachesin potuit differre potentibus herbis,
Pestis at aeternae maluit esse necis.Nec impar genere epico, quod fatetur non modo genethliacon, dicatum filio Regis Casimiri:
Bella per Arctoos nuper civilia campos,
Fraenaque, mordentes narravit fama Cosacos...Sed et Acclamatio ad Augustum quondam nostrum, Fridericum Tertium gloriosae memoriae:
O qui Parrhasiae populis ingentibus orae
Imperitas, Princeps grandis successor Avorum,
Et forti nil Patre minor. Tu quic quid honorum,
Quicquid opum, Fridence, tenes, hoc omne Tonantis
Subjicis Imperiis...211. Matthias Casimirus Sarbievius, Polonus, redivivus seculi nostri Horatius, ea suavitate et harmonia intendit lyram suam, ut omnium fere per univer. sam Europam doctorum applausum meruerit, etiam Pontificis Romani Urbani VIII. magni ejusdem artis quondam Magistri. Inspiciatur ode ejusdem, quae inscribitur: Erebus humanis excessus: item alia, quae Salomonis epithalamion: alia, quae Europae calamitates, et ex uno, alteroque hoc ungue de reliquis facile judicabitur. Nec degenerant epigrammata ejusdem, in quibus plurimum eruditae pietatis, piaeque eruditionis, Signabimus hic unum de illo Cantic I. Trahe me post te:
Mi JEsu, sine te, per opaca, per invia tendam;
Et potero longas te sine ferre moras?
Felix, ah, felix olim tua Magdala, quae se
Nexuerat vinctis ad tua crura comis!
Sic comes illa tuum nunquam linquebat amorem:
Tu captivus eras illius, illa tui.
Altera, ne dubites, ego sum tua Magdala, Christe,
Exgo trahas vel me, Sponse, vel ipse mane.212. Joannes Petri Titius, in gymnasio Gedanensi et Poesin ex professo docuit, et variis quoque poematis luculentam venam suam declaravit. Simon Dachius, Poeseos Prof. Regiomontanus, illustris Poeta, vel ex una illa, sed cultissima
page 163, image: s163elegia censendus, qua mirificam coeci cujusdam Magistri in sagittando pertiam graphice expressit. Vel, si ipsum potius loquentem desideras, ecce quomodo ad Pastorium!
Clotho, quae cecinit docto Pastorius ore,
Nascendi invidit candida fata Duci.
Nec mora, nequic quam vellentibus ora Camoenis,
Fila secat vitae mors orientis atrox.
Id sacer indignans furit in sua pignora vates,
Jamque ineunt rapidum metra cremanda rogum.
Ex medio accurrens ea Bergius asserit igne,
Et beat aeternae lucis honore typis.
Heu nimium crudelem in Regia viscera Parcam!
Interiit gemina quam prope morte Puer.Sunt et in Poetis Borussis Rotgerus zum Bergen, Erasmus Rothmaler, alii, sed praecipue Vincentius Fabricius, Syndicus Gedanensis, vir undiquaque doctissimus, cujus elegos faciles, teretes, candidos ipsae Charites videntur pepigisse.
213. In Danis nec Heroicorum temporum Scaldros, Runasque, et literata rhythmis saxa intuebimur, quo labore defuncti alii; nec Hiarnum ex Poeta Regem, quod ipsi cum Phrynicho Attico commune? nec Saxonem Grammaticum quinto abhinc seculo non minus carminis, quam historiarum, et sanguinis gloria illustrem; nec Andream Sunonis, Lundensem olim Archiepiscopum, clarum Hexaemeri epici Scriptorem, nec denique Kamintum, Episcopum Aathusiensem vetustum, cujus exstat Regimen contra pestilentiam, metro expressum; sed continebimus stylum intra nostram, patrumque, et subinde avorum memoriam, attacturi non nisi celebriores, qui publicis inclaruere monumentis. Hos inter, ratione instituti ordinis primus exsplendescit Christianus Aagaardus; Reg. quondam Communit. Hafniensis Praepositus, et postea Rector Gymuasii Ripensis, ditissimae, et purissimae venae Poeata; quem si alterum dixeris Vidam, (Scriptorem ipsi familiarissimum,) a vero non aberraveris, ita ubique dictione castus fuit, et disertus, inventionis opportunae argutiis subtilis, schematis bene natis creber, judicio in antiquorum scriptis firmato circumspectissimus, Nihil cultius, castigariusque Threnis ejus Hyperboreis, in obitum Augusti Regis, Christiani IV. quorum principium:
Excedit sors laeva modum: geminantia Regum
Funera conspicimus miseri, viduumque tiarā
Corpus, et exsangui pallens Rectore tribunal..
page 164, image: s164Sed et epos Homagio Frider. III. dicatum omnium laudes provocat. In elegiis eidem promptus calor, nec minus gratiae. Testis acclamatio Saxoni Stephanii annexa; testes elegi ad cunabula Salvatoris enarrati:
Dum procul excelsi pignus venerabile coeli
Nascitur, et proprium mater adorat onus;
Pastoresque stupent clamata bovilia tanto
Nixu, atque infantis conscia tecta Dei..214. Henricus Albertius Hafniensis (quem nescio cur Poetis suis annumerarint Germani,) de Saptentia et Veritate, Symbol, Regis Christiani IV. Ducibus Holsatiae, Armamentario Hafniensi, aliis, elegos scripsit non humillimi spiritus: nec sine sapore anagrammata ejus in Accilium Brahe, Envvaldum Cruse, Conr. Assacum, Leon. Metznerum, Gell. Sasceridem, Jan. Gruterum. Unum hic epigramma ejus apponemus, honori Gruteriano inscriptum:
Dimidiata dies fulget, Pyroisque suprema
Fert Hyperionidem per tabulata poli.
Quis novus hic claror? quos sentio pectore motus?
Mercurius venit, magne Grutere, tuus.
O quot sermonis de te dat edulia! quanti
Promus honoris adest, promus amoris adest!
Quam cupide gusto! quam dulcis mattya succi!
Talia vix Juno miscet honora Jovi.
Vos Heliconiades, jam vestri claudite rivos
Nectaris: hoc nectar dulcius amne venit.Nec plebeja est vena Johannis Amerini, Ripensis, cujus lyrica iterum legi digna sunt, ecloga epica de bello Dano-Svecico subinde satis incalescit.
215. Bertilus Canutius Aquilonius, Praepos. Ingelsted. praeter alia opera, de Altitudine Danica, de Perfectione Danica, de Danicae linguae cum Graeca mistione, de mistione cum latina, praeter epistolas ad genium Lipsii exararas, similitudines Atticas, lusus juveniles, declamationem polemicam, introductionem ad Poeticam Danicam, Manes Horatii, scripsit darum libros duos, poematum plures varii argumenti, in quibus plurima epigrammata Graeca, multalatina. Exstat quoque epicon ejus in memoriam Reginae Annae Catharinae; exstat aliud epicon trecentorum versuum uno die effusum. Sed quis sperabit in omnibus parem [gap: Greek word(s)] ? Sunt hīc rosae plutes, sunt spinae nonnullae, ad summam; in magnis gloriosi habentur conatus, licet non semper respondeat eventus. Opportune ipse ad Momum:
page 165, image: s165
Ingenium culpas jam nullum ad prisca venire,
Venasque ut mundo deficiente, mori.
Sit novus Augustus, Maecenatesque resurgant,
Accrescant Acci, mox redeatque Maro.216. Casparus, et Thomas, Bartholini, nomina in decus et immortalitatem literarum nata, ad hanc etiam descenderunt Aganippen, ut adstruerent exemplo suo, non esse usquam eam ingenii magnitudinem, quae non possit reliquas lauros suas hac laureola reddere illustriores. Praecipue tamen intra elegos se se continuere, et epigrammata; genus argutum, incitatumque, quod et otia distinguit honestissime, et nullam reliquis studiis remoram objicit. Legitur, laudaturque Caspari fasciculus Carminum, et nata, Musis obstetricibus, epigrammata extemporalia, leguntur Thomae Carmina varii argumenti, ea cupiditate, ut semper augeant relegendi desiderium, ita in omnibus certat cum ingenuitate nitor, et cum gratia acumen, non illud mordax, sed laetum, lectum, liberale. Utque ex una, alterave fimbria judicemus de texto, ecce quam masculum est, quam efficax illud in Augustae Reginae, Sophiae Amaliae effigiem epigramma!
AEmula coelestis sunt haec pia Numinis ora,
Quae Juno credit, vel velit esse sua.
Haec superos, regit illa suos Amalia Cimbros,
Imperio certent, utraque forma Deae est.Quam plena eruditi satis allusio in epigrammate, quo D. Matthiae Fossio applaudit, cum Archiepiscopo Suaningio parentaret:
Immortalis Olor vartis demersus in undis,
Sydera jam, facili Namine, celsa petit.
Pervolitet quanquam Patriamque orbemque perennis,
Astra tamen penna candidiore planent.
Sat cecinit terris. Illi paeana canentes
Dicamus laudes, te praeeunte, pias.
Anseribus fulmen, placidus venit inter Olores
Fossius, ut Cygni praedicet ora sui.217. Vitus Bering, Historicus Regius, epigrammatum nitorem ad illud extulit fastigium, ut assurgere ulterius vix adeo sit mortalis industriae. Videbis et elegos ejus teretes, animosos, fulgidos; et quoties libet, cothurnis incedentes, ita cujus vis argumenti onus hoc plectro fortiter sustinuit. Epica attigit, sed parcius, et more suo, magnifice, nisi quod in longiusculo opere spiritus subinde tantillum lasseretur. Elegi autem ad ultimum vitae terminum floridi, sententiisque densi, nusquam fatigato impetu. Quin et lyrica dulcedine, et nervis
page 166, image: s166mixtissima. Nec hoc tam debebat lectioni multae, quam illustri genio in sententias et acumina sponte efflorescenti, quibus et epistolae ejus, et inscriptiones, immo vero laetior illa conversatio quotidiana largiter inundabant. Meditata quin etiam scriptio soluta non poterat non ubique fateri Poetam, immo cum Drepanii Pacati Panegyrico de conceptionum sublimitate contendere. Acces sit decor corporis [gap: Greek word(s)] , et corpori par animus, dignissimum hospitium, ex quo Apollo frequentius concionaretur. Praeter opera alia, scripta Poetica reliquit varia, praecipue nata honori domus Augustae, et placandis amicorum desideriis, quae utinam sollicitius corrogarent Haeredes, ederentque, ne propagandae merito ad seram posteritatem tanti Viri gloriae non satis invigilasse viderentur. Quot Principum? Heroumque imagines hodieque epigrammatis ejus coruscant, quot metra ejusdem peregrinantur in exteris Regionibus? quot inter familiares sparsa oculos adhuc, animosque morantur? quibus omnibus tandem imminebit oblivio, nisi eorum aeternitati typis prospectum fuerit. Multum vero debet illustris Umbra curae Ampliss. Viri Th. Bartholini, qua effectum, ut legantur plures elegiae ipsius inter carmina Bartholiniana, sperentque legitime immortalitatem. Sed quid illae nisi sitim excitant caeterarum? Hīc unum duntaxat signabimus epigramma, quod effigiem illustriss. Dn, Vice. Cancellarii Ovidii Julii comitatur:
Nomina, Roma, tua, et magnorum fata Quiritum,
Et quicquid virtus contulit una tibi,
Partimur tecum Dani, nostroque sub axe
Nomen, et immensum Julius omen habet:
Qui nexus, et pacta foris, et mutua Regum
Foedera, nativa conciliata fide,
Atque domi cunctos in se collegit honores,
Ingenio tanto, consiliisque pares:
Quaeque ingens laus una Viri est, moderamina nactus,
Integraque invista Regna tuenda manu,
Non domuit totum, sed juvit moribus Orbem,
Caesareoque aliquid nomine majus habet.
Hīc nil, Brute, tibi est: Vitiis intactus et ira,
Et coelo, et mundo judice, semper erit.218. Huc referrem Claudium Borrichium, fratrem, heroico, elegis, sed inprimis lyrico expeditum, et cotem quondam ingenii Beringiani, nisi eum a cura Parnassi ad Sionis delitias munus sacrum deflexisset. Petrus Borrichius Herculem Xenophontis heroico Graeco expressit non sine Venere. Est et Tychoni
page 167, image: s167Braheo, illustrissimo Mathematico, suus inter Poetas locus, id quod non tantum insigni elegia in Uraniam, sed et altera in secessum suum e Patria declaravit, cujus primordium:
Dania, quid merui? quo te, mea Patria, laesi
Crimine, quod rebus sis inimica meis?Johannem Francisci Rip. Medic. P. P. praeter singularem Musices scientiam vatibus inserit liber Carminum Friderico II. Regi Daniae olim inscriptus; nec minus carmen de admiranda oculorum fabrica. Henricus Harderus, Hafniensis, heroici carminis gloria paucis hodie cedit, ut quem nec in inveniendo copia deficit, nec facultas in eloquendo. Argumento est non modo ejusdem Hafaia arctiori obsidione liberata, sed et recentiores ejus Panegyrici et Epici et elegiaci, ita nervis et spiritu colligati, ut clare manum Apelleam fateantur. Nec minus artis, ingeniique est in tribus ejus Epigrammatum libris; ex quibus hic tantum producitur Goliathi Epitaphium:
Ille Palaestinis Dux formidabilis armis,
Non veritus coelo bella movere gigas,
Hīc jaceo, pars trunca mei, non igne trisulco,
Non mihi fulmineo contigit ense mori.
Frons fuit exitio, laevi perfracta lapillo,
At, nisi cum perti, frons mihi nulla fuit.219. Petrus Hegelundius, Episc. Rip. non modo in enarrandis Philip. Melanchthonis epigrammaris versatus est: pie et erudite, sed in scenico etiam genere felix, Susannam reprae sentando decorum artis mire custodiit. Joh. Hopnerus, Hafniensis, Licent. Juris, otium suum inter Musas severiores, inprimis poeticas, nullo emolumenti, sed uno honestatis intuitu gloriose consumpsit; in elegis ejus, quos illustri aliqua occasione provocante, saepe, et facile exprompsit, omnia plena jucunditatis, et Veneris. In Heroicis vis adhuc major, plus curae, et ponderis; ex quibus hic ex Propemptico ipsius in Joh. Picartum, insignem Astronomum Parisensem, qui apud nos hyemem impenderat observationibus coeli, et cometae tum novissimi, pauca adjiciemus:
Dīque, Deaeque omnes, quibus est pelagique, solique
Temperiem curare labos, atque aeris alti,
Jam cohibete minas... et circa finem:
Si sapis, ō Miles, tantum violare caveto,
Per se equidem placidum, sed si commoveris iram,
Fulmine munitum Jovis, et vibrante Deorum
Armatum terrore Virum; ne forte cruenti,
page 168, image: s168
Cujus habet secum fumantem sulphure crinem,
In caput ipse tuum cieas portenta Cometae.220. Johanni Jani, Viburgio, Praepos. Monensi, quoties libuit, nascebantur elegi in ipsis propemodum labris, nec illi aut exsucci, aut otiosis farcti sine calce harenis, sed venusti, candidi, et libere fluentes. Consulatur elegia, quae ita infit:
Majus adest iterum, pars fortunatior anni,
Et redit e latebris Flora vennsta suis.Nec aliud persuadet ejusdem Pax Redax.
Audreas Kragius, Profess. Publ. Hafn. ita ex disciplina Ramea accurate resolvit Horatium de Arte Poetica, ut somniasse ipsum in bicipiti vertice non dubitemus, quanquam opuscula, quae in hoc genere concinna vit ipse, ostendere hodie non liceat. Johannes Laurenbergius, Profess. Soranus, quo erat ingenio ubique experrecto, et versatili, jam epigrammata scripsit, jam carmina Graeca, quae Homericis aequiparanda, jam latina, quae Juvenali germanissima. Procudit et Satyras idiomate Megapolitano, sed illas acerbissime suaves, et suavissime acerbas. Quin Epithalamium circumfertur Satyricum lingua Danica exaratum, quod ipsi attribuit vulgaris opinio, in quo crebrae, et ingeniosae puncti unculae. Sed ex latina ejus Satyra, quae mores seculi satis mordaci perfricat aceto, illa sola hīc recognoscemus, quae temere jurantibus exprobrat:
Septem Tisiphonas, et bis sex ora Megaerae,
Milleque Cerberei fauc es, et colla molossi,
Et quicquid pallens nunquam conspexit Avernus,
Haec jurat, caligas qui nondum pusio sumpsit;
Et cui mollis adhuc animus dignosse negavit
Angues Eumenidum, aut recidivi pondera saxi.
At quos judicii gravitate peritior aetas
Imbuit, hi numerum ad digitos subducere norunt,
Quot piceas habeant Acherontis flumina guttas.Joh. Laurentius, Canonicus Ripensis, Ripensium Episcoporum seriem, vitamque tetrastichis comprehensam edidit, opusculum induitriae non poenitendae.
221. C. Erasmus Michaelius Laetus, Prof. Hafn. avorum memoria inter cultissimos habebatur Poetas, et hodieque non inter incultos; futurus haud dubie cultior, si diutius lambere foetus suos maluisset, quam frequentius parturire, Fuit enimvero ab ingenio paratissimus, et adyta disciplinae hujus pervestigavit omnia, promptus etiam, facilisque propemodum ad usque extem poralitatem
page 169, image: s169Hinc tot operibus adhuc famam suam, decusque tuetur. Supersunt De Rebus Danicis libri XI. De Re Nautica libri IV. De Republica Noribergensium libri IV. Colloquiorum Moralium libri IV. Margareticorum libri X. ut Bucolica ejus, et alia varia praetereamus. Sane Philippus Melanchthon, vir gravis, et Poeta ipse, adeoque censor minime inficiandus, non dubitavit in epistola ad Frider. II. Daniae Regem, in Erasmo Laeto venum uberem, splendidumque laudare carmen, adeoque Augusto, de tanto universae Daniae ornamento gratulari. Vel sola ejus Margaretica, quorum initium:
Alberti Sveonum fremitusque, ac praelia Regis.
Magnanimosque Duces, excitaque gentibus arma,
Fortunaeque dolos canimus, populumque ferocem,
Consertamque manu pugnam; quo Dania bello
Imposuit rigidis haud mollia vincula Gothis;fatentur impetum plane poeticum: ita sagaciter invenit, distribuit, eloquitur, variat, ut assurgere ultra, illa praesertim tempestate, paucissimis concessum fuerit.
222. Thomas Lundius, Ecclesiastes Helsingor. memoriae juniorum consulturus universas latinae Grammaticae praeceptiones metris illigavit, non inficetis illis, sed ut necesse est in spinoso adeo arvo, nonnunquam tortis, coactisque. Zachariae Lundio, Notarum in Aula Regia Friderici III. Magistro dexterrimo, nihil tam erat in proclivi, quam versus, isque non plebejae monetae, sed dulcis, candidus, sonorus. Juvenilis diligentiae specimen jam diu versant, laudantque eruditi, associatum Carminipus Syndici Gedanensis Vincent. Fabricii. Sed quae maturior aetas procudit, ut longe plura sunt, ita longe limatiora, dignissima, quae in Sosiorum manus quamprimum deveniant. Neque enim temere in his sacris perspicaciorem invenias Lundio, ita erat non modo ingenii ad omnia prompti, judiciique acerrimi, sed et infinitae propemodum lectionis, indulgente quantam libet librorum copiam illustri Bibliotheca Seefeldiana, in quā natae ipsi sunt luculentae in Hesiodum notae, ut caetera hic non attingamus.
223. Andream Lymvicum, Prof. Hafn. Poetam declaravit illa vastissimi corporis, et roboris Navis Svecica, [?] quae cum superiori seculo in pelago nusquam inveniret parem, Danis stimulos admoventibus, in coelum ascendit; cujus festinato itineri Lymvicus carmine praelusit. Laurentius Matthiades Jonae Prophetiam epico reddidit, non indocto. Jacobus Matthiades pleraque libri primi Saxonis Grammatici metro reddidit. Petri Mehrneri, Acad. Hafn. Sub-Biblioth. versus, quos et multos fudit, et non sine arte, dum florebat aetas, habitiores erant, ingravescente senio, de aridiori alveo testabantur. Bernhardo Mejcro, Sacerd. Hafn. feliciter cessit Comoedia sacra, cui nomen
page 170, image: s170Lampades: filio autem ejusdem, Joanni Mejero, Rectori Rip. et meo olim Praeceptori, vivacissimus erat in his sacris calor, multa lectio, firmum judicium. Rapiebatur magis ad elegos, in queis nihil usquam proletarium, aut stridens; quoties tamen argumenti gravitas ad epos invitavit, ostendit se oneri sufficientem. Inerrat adhuc sensibus meis nobilissima ejus Concio heroica, qua evocatis in sacellum Ripense doctissimis quibusque urbanorum, vicinorumque, ita depexit Herodem illum, infantibus Bethlehemiticis infestum, ut pudendam Tyranno infamiam crearet, sibi gloriam perpetuam. Sed et ejusdem Manes Vldarici Principis late Poetam declarant, et elegi in Saxonem Grammaticum.
224. Johannes Meursius, Prof. Soran. praeter Lycophronem, Phaedrum, Theocritum, Plautum, AEschylum, Sophoclem, Euripidem, quos emendatius loqui docuit, poemata scripsit varia, in quibus ars cum ingenio de praestantia contendit. Christophori Ludovici Munthenii, Prof. Poes. Hafn. memoria adhuc salva est, et honorata, non ob lucem modo Arati Phaenomenis allatam, sed et ob [gap: Greek word(s)] Poeticas. Johannis Olavii, Ecclesiastae Randrus. Epigrammata resplendent candore, gratia, acumine. Epica ejus insurgunt magnifice, elegi audent feliciter, succo ubique et sanguine pleni. Et nisi coelestium cura clarissimum hoc ingenium ad alia studia matute abstraxisset, haberet Arctos nostra, quod Euro, Notoque fortiter opponetet. In fidem dictorum sistimus poema ejus gratulatorium iterato Frid. III. homagio nuncupatum, sistimus tot acclamationes Academicas, epigrammata, ex quibus unicum hīc allegabimus, honori Jacobi Matthiae Episc. Aarhusiensis dedicatum:
Vir Divine, Diis quo nil vicinius Arctos
Hac videt, o famae se superantis honor!
Da veniam, laurus in te consum psimus omnes,
Et tua jam virtus nomine paene caret.
Si loqueris, delubra stupent, si carmina scribis,
Rustica jam Clio displicet ipsa sibi;
Nil superest suadae; tua gloria possidet omnem,
Nil superest Musis; utraque palma tua est.
Sis tibi tu pretium: nostri haec infamia secli est,
In famam laurus non habuisse tuam.Condidit et vernacula metra pari dexteritate.
225. Jacobus Henricus Paulli, etiam Apollini gratus est, ita frequenter, feliciterque sudavit in hac palaestra. Docent id Epigrammata ejus promiscua, docet carmen in Bibliothecam Wolferbytensem, docet Homagio Friderici III.
page 171, image: s171dedicatum poema, ut alia ex occasione nita hīc transenmus Johanni Isaacio Pontano, Helsingorensi. Histor. Regio Musae omnes faverunt, etiam Poeticae. Exstat heroicum ejus honori Gruteriano inscriptum, exstat aliud, quod mitram Doctoris Petro Bornio gratulatur, utrumque sani coloris. Sub fiuem Bornium ita alloquitur:
Ergo quod superest, Astraeae nobile culmen
Scande libens, atque hinc tumidi ludibria vulgi
Despicito, et varios hominum componito motus,
Inflammato bonos, et refraenato furentes;
AEdifica nomen Themidos. Sic auguror, aut mox
Falciferi exsurgent rursus felicia secla,
Aut sensim ad terram e superis Astraea redibit.Ut mirari subeat, cur olim in frequenti doctorum Batavorum convivio, cui Heinsius, Rutgersius, Grotitus, aliique magni nominis Viri intererant, diu circumlatus sit ille versiculus:
Dic quid id est, quod majus erit, quo pluria demas?tandemque reliquis tacentibus, cum omnium applausu responsum:
Pontano demas carmina, major erit.Nisi forsan, vergente in senium aetate, ut fit, aridior visus sit, aut in epigrammate, quo inclinabat Jo. Erid. Gronovii sententia, frigidulus.
226. Ericus Ericius Pontoppidaus, Episcopus Nidros. Poesin juveni dilectam ne in ultimo quidem senio colere, ejusque dilatare pomoeria desiit, spectatus in hoc foro alacris, quotiescunque argumentum sacrum, profanum, varium invitaret. Admonent tot ejus Bucolica, et Epigrammata sacra, admonet Polyhymnia Danica, Systema Poematum, decanata versibus aquila, Paraphrasis metrica in Cebetis tabulam, [gap: Greek word(s)] Graecum de victoria Davidis et Christi, Apollinaris Coronatio, Panegyris in Coron. Friderici III. Centuria miscellanea epigrammatum Aucupium Selandicum, alia, et novissime Res terra, marique feliciter gestae a Christiano V. Augusto nostro. Henrici Rantzo vii, Proregis Cimbriae Aula, Heroes, Epigram mata sua se commendant facilitate, et prudentiae civilis flosculis exuberant. Quam circumspecte Phaethonteos socios alloquitur?
Adspricis ut Phaethon rapido Jovis occidat igne,
Nil mirum: punit corda superba Deus.
Hic veros habuit Clymenem, Meropemque parentes,
Jactavit Phoebo se tamen esse satum.
page 172, image: s172
Quin etiam conscendit equos, Solisque quadrigas,
Atque suis impar viribus ursit opus etc.
Qui fueris, hic esse velis, sublimia vites:
Vltra qui sortem non sapit, ille sapit.227. Quid loquat rotundos illos Joh. Rhodii elegos, in gratiam amicorum fusos, sed iniquo fato post fata dispersos? quid Jani Sadolini de Regibus, et Urbibus Daniae epigrammara, atque Poema de Coronatione Christiani IV. quid Georg. Theoph. Sadolini elegidia in memoriam Christiani Quarti? quid Joh. Saceridis Prof. Haf. carmina sacra librorum novem? quid Threnodiam Nic. Sassii in obitum Uldanci Principis? quid poema Frid. Severini de miraculis, quae in tempus Nativ. Christi inciderunt? quid Cleopatram metricam Jo. Thonaei Stege? quid metricam ejus descriptionem Rerum Heroicarum Christiani Quarti? quid epigrammata Nic. Theophili? quid Transitum Christiani Tidstadii? in quibus omnibus nec artem, nec adeo genium desiderabis. Latius sese diffudit Nicolaus Porta Trygonius, tum in Elegiaca illa Proverbiorum Salomonis paraphrasi, tum in Odis suis, elegis, anagrammatis, epigrammatis, plus tamen ubique conatuum attulit, quam beatae et vividae amoenitatis. Nihil interea verius, quam illud ejusdem:
Transit homo, transit favor, atque pecunia transit,
Transit et humanae conditionis honos.228. Erasinus Vindingius, Prof. Hafn. et Regius in Astraeae tribunali Consiliarius, maluit communiendae auctoritati justitiae insenescere, nodos in jure Patrio dissolvere, quam diu nodis, numerisque adstringere sermonem, futurus caeteroquin inter Artis Antesignanos, quod non modo Commentariis Euripideis, sed et Graeco, quoties visum, et Romano poemate, eoque splendido testatum stiani Quarti. Quam apposite claudit elegos suos in Saxonem Stephanii?
Spargerosas, florem violarum, necte coronas
Saxoni, et Stephano, Patria, sparge rosas.
Inscribatur opus saxis, et plena perenrent
Laudibus aternis haec monumenta tuis.
Sculpe opus in saxis, scriptoribus adde Coronas:
Conveniant rebus nomina clarasuis.Clarus quoque in hoc theatro filius, Paul. Vindingius, et ipse Prof. Hafniensis; nec minus, affinis ejusdem Oligerus Jacobaeus, et is Publ. Professor. Clari olim gemini Andr. Welleji, hic Graeco versu, ille idylliis. Nec inferior Sever. Wellejus, praesertim elegiaco. Hieron. Weitzius, Prof. Soran. natalem Christiani
page 173, image: s173Principis veneratus est carmine eleganti. Adam Frid. Werner, Not. Publ. epigrammate valuit et Latino, et Teutonico. Willichii Westhovii, Comit. Palat. Canon. Lund. opera metrica plura exstant, poemata, epigrammata, emblemata, homiliae, melydria, alia, in quibus tamen non raro frequentior scandendi montis ardui impetus scandentis assiduitate refrixit, subinde tamen sic satis recaluit, ut in emblemate canis foenili incubantis:
Incubat arctato foeni canis hirta maniplo,
Ac depasturos nequiter arcet equos.
Hinc patet invidiae nimium crudelis imago,
Privat sorte alios, qua nequit ipsa frui.229. Petrus Winstrupius, Prof. olim Hafn. sed postea Lundensis Episcopus, magni nominis, et meriti Theologus, lusit juvenis vario vincti sermonis genere, inprimis tamen epigrammatis, quibus paullatim senior tantum adjecit, ut in volumen denique spissum desineret industria. In quo illam propemodum solus laudem meretur, quod nihil invium esse paronomasiae ostenderit, quem hactenus fontem acuminum parcius aperuere caeteri, sive quod minus masculum crederent, et saepe propiorem coacto, sive ne inter fastidita aestimaretur, eandem crebrius tundere incudem. Non libet hic plures trutinari, ne ultra institutum excrescat commentariolum: alioquin laudandus mihi adhuc esset Trugillus Aslovius, cui Prosodiam Graecam, et salve Noricum debemus; Aurelius Bentzonius, cui suaves elegos; Janus Bergendalinus, cui Pia Otia; Claud. Christ. Bramensis, cui librum Poematum; Johannes Frid. Cervinus, cui Scandiae praeconium; Andreas Bremerus, cui librum Poematum; Johannes Frid. Cervinus, cui metricam orationem in Natalitia Salvatoris; Jonas Coldingensis, cui carminum libellum; Ol. Fielchius, cui [gap: Greek word(s)] Epicum, et metric as idiomate latino, et Danico conciones; Arnoldus de Fine, cui elegos de Incendio Bergensi, et aliis; P. Flemlosius, cui eclogam de eclipsi solari; Claudius Frisius, cui integram versuum retrogradorum sylvam; Henr. Garder, cui poema de Strenis; Halvardus Gunarius, cui paraphrasin metricam Evangeliorum Dominicalium, et varia alia; Magnus Gutzovius, cui Bucolicon Bethlehemuicum; Jacobus Hasebardus, cui epithalamia, Georgius Huberus, cui epigrammata, et Acta publica in carmen induta; Paulus Kysius, cui [gap: Greek word(s)] . Jacobus Jacobi, cui expressum carmine Chronicon Judaicum; Jan. Dion. Jersinus, cui Heroicon de officiis discipulorum; P. Kongsbach, cui synopsin Religionis Christianoe metricam; Mich. Leigh, cui Epiigrimmata; Joh. Pratensis, cui elegos; Regelius Regelii, cui varia poemata; Elias Resenius, cui metricam de Nativit. Christi orationem; Paulus Rutingius, cui anagrammata; Henricus Valensbech,
page 174, image: s174cui metricum Obsidionis Hafniensis Diarium; Jacobus Wolfius, cui Tragoedias, sed infiniti operis est percensere universos.
230. Quin et rhythmorum Danicorum nitor eo se usque hodie evexit, ut cum quavis Europaea lingua de suavitate et gratia audeat conrendere. Balbutiebant olim vernaculi numeri in Petri Lollii, sive Legistae proverbiis, in Cantilenis Heroum Andr. Welleji, in Artificiis Vulpinis Schopperi, in Satyris Johannis Scani, et Severini Tvillingii, in Eclogis Virgilianis Danico thychmo expressis a Petro Jani Ripensi, immo subinde in sacris Ecclesiae Cantionibus: verum ex quo Andreas Christiani Arreboe non modo Psalmos Davidis metris Danicis feliciter illigavit, sed et Hexaemeron Bargasii majestate dictionis nostratis propemodum vicit: coepere erectiora quaedam ingenia excutere intentius Silenos hos Alcibiadis, et admirari novissime latentes in hac lingua divitias. Utque certis praeceptis in posterum munirentur Poetae nostri, effecere Joh. Mich. Corvinus Heptachodo suo, et Rhythmologia Danica, Severinus Paulus Gothlandus Prosodia vernacula, Ericus Pontoppidanus, et Petrus Septimius aliis atque aliis additamentis. Splendor advocatus est numeris non modo ex Rhetorum schematis, et acuminum grata varietate, sed obsoletae quoque voces elimatae iterum, more Italorum, (quibus demum magnifici rhythmi, qui plurimum ex Dante accersunt, contra Galli nihil adeo hodie debere volunt suo Ronsardo, ) quin et Belgarum hyphen a Scaldris nostris invitatum decentissime se accommodavit. Primus Arreboensi in publico cum applausu surrexit Severinus Torchillius, cujus dicto in Astraea Danica non cothurnata quidem, sed nativa, suavis, candida. Hunc non tam facilitate, quam coloribus et robore supergressus est Andreas Bording, firmavitque etiam in Aula patrii carminis majestatem. Supervenit Johannes Wilhelmius, et is in Hexaemero suo graviter disertus. Excitavere alios horum encomia, qui his partim alis, partim suo remigio gloriose adbuc auras circinant: in quibus hodie eminent Thomas Kingo, Episc. Fion. Janus Sehested, Matthias Wormius, Janus Petraeus, Andreas Claudianus, Claudius Lundius, Henricus Gernerus, quorum opera immortalitatem sibi juste pollicentur. Inter Poetrias Danicas jam olim celebris erat illustris Tychonis Brahaei soror, et hodie Dorothea Engelbrechtia Bergensis, a sacri carminis facilitate et notore commendatissima.
Et de Poetis illustrioribus hactenus.
FINIS.