VOLENS ad te, cum suis in Lupoldum Bebenburgium Notis, FREHERUS ille tuus, ecce, ventitat: imo laetus lubensque. quid ni faciat? ad incomparabilem olim ac de sideratissimum amicum: o(/moios w(s2 to\n o(/moion: et, quod caput est. in ipso hoc opusculo posthumo typographicum ad praelum adornando, praeclare de sese meritum. Illud enim cum Ampliss. Consultissimique Viri, D. DANIEL OSINGERUS, et D. IOSIAS GLASERUS, olim ab Auctore transmissum, quae ipsorum in rem literariam et in me benevolentia est, mihi perbenigne committerent in lucem producendum: et vero, ut amat in doctissimi cuiusque manu fieri, dus1ana/gnwsta quaedam occurrerent; horas bene multas relectioni scripti mecum impendere, et qui publicationem obices morabantur, amovere dignatus fuisti. Quae causa etiam, ut haec ipsa tibi dicanda statuerem, sed non sola, fuit. Nam et si nomen tuum tam bonum, ut notam non malae mercis, in fronte praescriptum hae Notae haberent; eas, et si vel nulla suspensâ hederâ per se commendatissimas, commendabiliores adhuc redditum iri, sum arbitratus. Ad haec admiratio exquisitissimae doctrinae tuae, quae velut illicio quodam, (ut in alio sua quemque natura delectat) summos quosque melioris orbis Europaei viros, amicos tibi conciliavit: illius inconcussi in hac multiplici fortunae novercantis iniuriâ roboris, invictaeque constantiae: magni illius, et quicquid in hoc orbe vanissime VANUM est, ex alto despectantis animi: denique, ut paucis multa dicam, pantoi/as2 illius a)reth=s2 tuae, cuius etsi nihil praeter exemplum hominibus saeculi tui dedisses, multum daturus fueras, iam pridem perpetuam ad observantiam et cultum animi tibi me devinxit. Illa
vero incredibilis humanitatis officia, quae mihi subinde praestas ad familiare colloquium admisso, a quo numquam, nisi metior, et doctior, et krei=ttwn e)mautou=, digredior, ad animi quoque gratitudinem obstrinxêre. Cuius et observantiae et animi grati publicum aliquod monumentum ad aram Memoriae suspendere, pro eo ac debeo, tam cupio, ut, cum in hoc tempore nihil te, tali Viro, dignum, ex paupertinâ meae litteraturae supellectile depromere licuerit, alienâ uti arcâ, et hoc Freheri opusculum, in quo nihil praeter editionis curam, meum est, offerre tibi non dubitârim. Itaque versuram facio, quod mala nomina solent. Tu vero, Vir magne, benignos creditores imitatus, hac ex alieno soluti debiti particulâ tantisper te sustentari sine, dum liceat aliquo proprio ingenii mei proventu, sortem ipsam cum usurâ dependere. Id quod, si Musae adnuent, si vita suppetet, aliquando futurum confido. Vale. Argentorati, Calend. Martii, Anno 1624.
T. N. et Amp. observantiss.
Matthias Berneggerus.
ERNESTUM Patrem tuum magnam prae se ferre prudentiam et gravitatem, omnes adolescentes diiudicabamus, qui annos ferme ante quadraginta Erfordiae ipsum consideravimus, dum fraternum bellum inter Ludovicum et Henricum Hassiae Landgravios dirimebat. Eas tu patris tui virtutes hereditario iure, magnanime Friderice, possidens, auges et accumulas: quippe qui Latinae literas amas, intelligis, veneraris, quibus nobilissimae Saxonum domus splendorem illustrare, et Christianorum Caesarum Othonum (qui et Imperio et Ecclesiae profuerunt) imitatorem ostendere te possis. Scis etenim Ptolemeum Philadelphum, Solonem, Mosen, Davidem, Solomonem, Iulium, Augustum, Plinium Secundum, Carolum Magnum, tres Othones progenitores tuos, et Sigismundum Christianissimum Imperatorem, sua doctrina maiorem tum sibi tum Rei publicae gloriam peperisse: quam si neglectis bonis litteris, silvestri venatui, furioso hastarum congressui, mollibusve choreis muliebriter vacavissent. Alexander Magnus, dum cognovisset libros, quos ex Aristotele audierat, in vulgus ab eo editos: atque ea tempestate armis exercituque omnem prope Asiam teneret, regemque ipsum Darium proeliis et victoriis urgeret: in illis tamen tantis negotiis litteras ad Aristotelem misit, non eum recte fecisse, quod disciplinas, quibus ab eo ipse eruditus foret, libris foras editis invulgasset. Nam qua, inquit, alia re praestare ceteris poterimus, si ea quae ex te accepimus, omnium prorsus fient communia?
Quippe ego doctrina anteire malim, quam copiis atque opulentia. Iuravit [Note: Fr. Petr. l. 1. rer, mem. tract. 2. c. 26.] Francisco petrarchae robertus Siciliae Rex, dulciores et multo cariores sibi litteras esse, quam regnum: et si alterutro carendum sit, aequanimius se diademate, quam literis cariturum. Et Rex quoque noster Maximilianus Latinam linguam probe callens, in eius elocutione plurimum delectatur. Quoniam igitur, Friderice princeps clarissime, istos sapientissimos Reges sequeris: impulsus sum, nobile Lupoldi Bebenpurgensis opus De iuribus et translatione Imperii, a Matthiae Schurerio gentili meo (quite terrasque tuas, quas peragravit, magnis laudibus effert) impressum, tuae Clementiae dedicare. Liceat autem mihi cum venia tua, Dux inclitissime, unum addere. Quia novum in civitate tua VVitenbergensi gymnasium erexisti, ut pro summa tua virtute circumspicias, ne teneri adolescentes et dociles Scholastici, qui ad tuam Academiam convolabunt, et patrimonium suum illic effundent, a laicis, ab aemulis cleri, a satellitibus tuis, contra omne ius inhumaniter invadantur, saucientur, transfodiantur: ne pii parentes cum ipsa substantia caros filios non absque lacrimis et gemitu perdant, quos baculum senectutis suae, lumen oculorum suorum, et residuae vitae ultimum solatium sibi sperabant affuturos. Ex argentorato, ubi nuper Ernestum fratrem tuum Magdeburgensem Archiepiscopum, Germaniaeque primatem sive Patriarcham, vidimus Guilhelmo Comiti Honstenio, Argentinensi Episcopo, Romanorum Rege cum Principibus praesente, consecrationis munus pie ac devote in summe templo conferentem: die VII. Iulii, Anne M. D. VIII.
HIc est ille LUPOLDUS, qui Iohannis Andreae maximi Iuris consulti quondam auditor fuit: qui et ab ipso Doctoratus insignia accepit: et quem, licet suum discipulum, tantus tamque illustris Praeceptor, uti veritatis testem citavit in Addit. Ad Speculat. Tit. de rescript. §. fin. vers. Icem quod est obtentum ab Imperatore nondum coronato. Magna gloria est, fuisse discipulum Iohann. Andreae: maior, ab ipso Doctoratus ornamentis esse insignitum: maxima, discipuli verba a suo magistro et praeceptore allegari, et allegationibus suis corroborari.
LUPOLDUS de Bebenpurg, Episcopus Bambergensis, natione Teutonicus, et Iohannis Andreae Bononiensis quondam auditor, Iureconsultus celeberrimus, et tam in divinis scripturis, quam in saecularibus litteris nobiliter doctus: ingenio subtilis: et clarus eloquio. Edidit non spernendae lectionis opuscula, quibus nomen suum ad notitiam posteritatis cum ingenti gloria transmisit. E quibus exstat opus insigne De Zelo Christianae religionis veterum Principum Germanorum, lib 1. De Iuribus Imperii Romani, lib. 1. Et alia quaedam in diversis materiis volumina, quae ad me nondum venerunt.
DOminus BALDUINUS Archiepiscopus Trevirensis, ad quem D. Leupoldus de Bebenpurg hunc libellum scripsit,
Comes fuit de Luzelburg, filius scilicet D. Heinrici Imp. avi Caroli IV. Qui eandem Ecclesiam quadraginta annis et amplius laudabiliter rexit: mortuusque fuit mense Ianuario, anno Domini M. CCC LIV.
Ipse autem D. Leupoldus primum promotus fuit in Episcopum Babenpergensem: atque et post, mense Martio 11. Non. Anno Domini M. CCC LVII. eidem D. Leupoldo, ad petitionem praedicti Domini Caroli Imp. per Dn. Innocentium Papam VI. provisum fuit de Ecclesia Constantiensi, postquam iam vacavit uno anno, unoque mense, et XVI. diebus, per mortem D. Iohannis V Vindlock Episcopi Constantiensis, in palatio suo occisi. Attamen quomodocumque idem D. Leupoldus possessionem adsecutus non fuit: Sed D. Hainricus de Brandis, Abbas loci Heremitarum.
LEUPOLDUS de Bebenperg Decretorum Doctor, XXVI. Episcopus ordinatur, et confirmatur Avenione, eo personaliter ibi exsistente, Anno Domini M. CCC LIII. Sedit annis decem. Hic quondam notabilem Chronicam de translatione regni et imperii Romanorum ad Alemanos, aliosque tractatus et scripta edidit et composuit, videlicet de Zelo Christianae religionis, quem misit Rudolpho Duci Saxoniae. Sepultus est in Choro S. Petri, circa altare vicinum sepulcri D. Leupoldi de Grundlach, et Lamperti de Brun: cuius anniversarius agitur in octava Simonis et Iudae. Hic praeter multa bona quae fecit, dotavit vicariam S. Laurentii.
Ceteri Theologi, item utroque iure periti, in eandem sententiam cum Wilhelmo Occomensi pleraque disputarunt, et in libellos redegerunt, quae opera cum blattis in Bibliothecis colluctantur. Leopoldus Episcopus Bambergensis de hac rescripsit: cuius opusculum ante annos tredecim Iacobus VVimphelingius, sacrarum litterarum professione et disciplina inclitus, excudendum curavit, Fridericoque Saxonum rectori, Musarum patrono et omnium eruditorum Maecenati dedicavit.
CUM INTER OMNES PRINCIPES ecclesiasticos et saeculares Germaniae, ac etiam Galliae Belgicae, cuius primas estis, ut legitur in canone XI. que 3. Theugualdum. et sic etiam patriarcha, ut patet 99. Dist. in princ. et c. 1. et 2. vos sacri romani regni et imperii praecipuum, experientia docente, cognoverim zelatorem, exemplum in hoc recolendae memoriae domini Henrici Romanorum Imperatoris septimi vestri germani, qui iurium regni et imperii zelator ac persecutor ardentissimus exstitit, laudabiliter imitando: idcirco tractatum infra scriptum De eiusdem regni et imperii iuribus post tempus ipsius translationis imperii de Graecis Imperatoribus ad Reges Francorum et ad Germanos in personam Caroli Magni factae, a mea parvitate collectum, Venerandae vestrae paternitati duxi specialiter adscribendum. Quem etsi correctioni meorum maiorum ac cuiuslibet melius me sentientis subiciam, ipsum tamen in omnibus et singulis capitulis et dictis suis tanto singularius eiusdem vestrae paternitatis correctioni, nec non suppletioni ac emendationi submitto, quanto vos praetextu dicti zeli notitiam iurium huiusmodi habere praesumo ceteris pleniorem: profitens me circa eadem iura regni et imperii Romanorum tenere,
quod vestrae paternitatis circumspectio approbat; et non tenere, quod decreverit reprobandum: ut sic tractatus iste, reprobatis primitus reprobandis in ipso, per vestram approbationem et impartitam eidem auctoritatem, vester per omnia censeatur, ut C. devet. iure enucl. L. I. §. sed neque. Ext. de praebend. c. sed cum. et c. si apostolice. lib. 6.
Praesens autem tractatus, praemisso brevi prooemio, per decem et novem infra scripta capitula est distinctus.
In primo capitulo agitur de origine et initiis regni francorum, et de translatione Imperii Romani de Graecis Imperatoribus ad Reges Francorum, in personam Caroli Magni facta.
In secundo capitulo tractatur de divisione Regni et imperii Francorum, et de diversis statibus et variationibus, a tempore translationis Imperii, usque ad praesens tempus, in Regno et Imperio habitis.
In tertio capitulo declaratur, quod Imperium Romanum fuit translatum de Graecis Imperatoribus in personem Caroli Magni, ad Reges Francorum, et nihilominus etiam ad Germanos: et quod non per Stephanum Papam secundum, sed per Leonem Papam tertium, translatio huiusmodi fuit facta. In quo capitulo incidenter Franci Germanici commendantur: et ostenditur, quod Regnum et Imperium Romanum hodierno die principalius est ipsorum.
In quarto capitulo expenditur, quis sit aut fuerit effectus translationis Imperii, et quae sint causae seu causa translationis eiusdem.
In quinto capitulo probatur, quod electus in Regem seu Imperatorem a principibus Electorib. in concordia, potest ex ipsa electione licite nomen Regis assumere, ac iura et bona Regni et Imperii in Italia et in aliis provinciis Regno et Imperio subiectis administrare. Et hic est primus articulus super iurib. Regni et Imperii conceptus. In quo capitulo incidenter ostenditur, quod regnum Germaniae habet se ut principale, respectu regni Italiae: et illud ut accessorium, respectu dicti regni Germaniae.
Et assignatur causa, quare electus a principibus Rex romanorum appellatur. Et qualiter post divisionem regni Francorum, regnum Lothariense seu Lotharii, situm inter Rhenum et Mosam fluvios, pervenerit ad reges Germaniae, ibidem etiam incidenter tractatur.
In sexto capitulo tractatur, quod electus in regem seu in Imperatorem a Principibus, etiam in discordia, dummodo sit electus a maiori parte ipsorum, potest ex tali electione licite nomen Regis assumere, ac iura et bona regni et imperii in provinciis subiectis regno et imperio administrare. Et est secundus articulus. In quo capitulo incidenter reprobatur opinio Hostiensis, quae habet: quod electio regis seu Imperatoris pertineat ad Principes ut singulares personas, et non ut ad collegium.
In septimo capitulo probatur, quod Rex Romanorum post electionem concordem, vel a maiori parte Principum de se factam, habet eandem potestatem in Italia, et in ceteris provinciis regno et Imperio subiectis, quam et Imperator. Et est tertius articulus. In quo capitulo incidenter ponitur opinio multorum dicentium, quod Rex Galliae occidentalis, (qui hodie Rex Franciae seu Francorum nuncupatur) sit exemptus ab Imperio: et aliquae motiva eiusdem opinionis tanguntur, ipsiusque determinatio maioribus reservatur. Ibidem etiam incidenter tractatur de de duplici Francia, et unde quaelibet ipsarum sic vocetur.
In octavo capitulo probatur, quod electus in Regem seu Imperatorem, post electionem concordem Principum, vel a maiori parte ipsorum de se factam, a Papa seu Ecclesia Romana nominationem regiam, vel personae approbationem petere vel recipere non tenetur. Et est quartus articulus. In quo capitulo incidenter notantur sex causae, ratione quarum est specialis quaedam coniunctio inter Papam et Imperatorem.
In nono capitulo probatur, quod iuramentum quod praestat Rex Romanorum Papae seu Ecclesiae Romanae, non est iuramentum homagii, scil. quod vasallus praestat domino suo ratione feudi: sed est iuramentum defensionis fidelis, per ipsum Papae et
Ecclesiae Romanae impendendae. Et est quintus articulus. In quo capitulo incidenter recitantur opiniones de iurisdictionibus, ecclesiastica scilicet et saeculari, an sint distinctae vel non: ipsarumque opinionum determinatio maioribus reservatur.
In decimo capitulo formantur duae oppositiones contra primum et secundum articulos praemissos, et solvuntur.
In undecimo capitulo formantur duae oppositiones contra praedictum tertium articulum, et solvuntur.
In duodecimo capitulo, formantur octo opiniones contra praedictum quartum articulum, et solvuntur.
In tredecimo capitulo formantur quatuor oppositiones contra quintum articulum praemissum, et solvuntur.
In quartodecimo capitulo probatur, quod per submissiones vel recognitiones Regum Romanorum Papae et Ecclesiae Romanae factas, non praeiudicatur regno et Imperio insuis iuribus, quo minus principes Electores, et alii principes et populus regni et imperii possint contradicere, ipsorumque contradictio sit admittenda.
In quintodecimo capitulo ostenditur, quod in regnis Occidentalibus ex consuetudine tanti temporis, cuius contrarii non est memoria, potest habere locum successio generis: et qualiter Reges possunt ex consuetudine in suis regnis merum et mistum imperium exercere.
In sextodecimo capitulo declaratur, quod Rex Romanorum non ex unctine et coronatione imperiali, sed post ipsas receptas, virtute translationis imperii de Graecis in personam Caroli Magni, consequitur potestatem imperialem in regnis et provinciis duntaxat, quae non erant sub dominio eiusdem Caroli ante tempus translationis praedictae. Finaliter tamen maioribus huius dicti dubii determinatio reservatur.
In decimoseptimo capitulo expeditur, qualiter populus regni Francorum potuerit Hildericum regem a regno Francorum destituere, cum fuerit maior populo, nec auctoritas Imperatoris intervenerit.
In decimooctavo capitulo ostenditur, quod Carolus Magnus Italiam et multas alias provincias per bella licite acquisivit; non obstante quod bella huiusmodi gesserit absque auctoritate Imperatoris Constantinopolitani Graecorum.
In decimonono vero et ultimo capitulo hic tractatus domino Baldevino Archiepiscopo Trevirensi offertur, et duo motiva compilationis eiusdem tractatus subiunguntur, ipsiusque insufficientia excusatur: demum correctio et emendatio eius per ordinationem dicti Domini Archiepiscopi fieri petitur, et quicquid est veritatis in ipso tractatu, Deo attribuitur.
Ad inveniendum vero facilius omnes materias, de quibus pro solutione oppositionum in hoc tractatu factarum, aliquid loqui necesse habui, sciendum est, quod in decimo capitulo praedicto, in prima oppostione ibidem facta ostenditur, quae et qualis examinatio personae Regis Romanorum pertineat ad Papam, et ad ecclesiam Romanam; et quae idoneitas sufficiat in persona Regis romanorum ad Imperium promovenda.
Circa secundam autem oppositionem in dicto capitulo positam, reprobatur opinio dicentium, quod electus in Regem Romanorum, ex coronatione Aquisgrani per Archiepiscopum Coloniensem habita, recipiat potestatem et auctoritatem administrandi iura et bona regni et Imperii, etiam posito quod de consuetudine non admitteretur ad administrationem huiusmodi, ante dictam coronationem: et assignatur causa, quare electus huiusmodi recipiat duas coronationes regales, ante coronationem imperialem.
Item in undecimo capitulo, circa primam oppositionem ibi positam ostenditur, quod Rex Romanorum ante coronationem imperialem potest privilegia concedere.
Circa secundam vero oppositionem in eodem capitulo positam declaratur, quid unctio et coronatio addat ultra nomen Imperatoris: seu potius, quid Rex post unctionem et coronationem imperialem, virtute translationis imperii consequatur. Et eius, quod circa hoc ibi dicetur, determinatio maioribus reservatur.
Item in duodecimo capitulo, circa primam oppositionem ibi factam ostenditur, quod nominatio regis Romanorum per Papam habita, nihil omnino iuris tribuit nominato.
Circa secundam vero oppositionem ibidem factam declaratur, quod quando dubium iuris vel facti emergit in discordi electione regum Romanorum, quod Papa potest id decidere, cognoscendo de hoc; et quare et qualiter tunc possit unum approbere, reliquo reprobato: et quod approbatio quondam Heinrici Imperatoris septimi, et approbatio vel assumptio quondam Alberti Regis Rom. fuerunt potius de sollennitate quam de iuris necessitate per Ecclesiam factae.
Circa tertiam oppositionem capitulo XII. ostenditur, qualiter sit intelligendum id quod dicitur; Ius et potestatem eligendi Regem Romanorum in Imperatorem post modum promovendum, pervenisse ab Ecclesia Romana ad ceteros Germaniae principes.
Circa quartam oppositionem dicti capituli probatur, quod Papa coronando Imperatorem, dicitur eum approbare seu confirmare, quoad ea quae post unctionem et coronationem huiusmodi assequitur.
Circa quintam oppositionem praedicti capituli XII. enucleatur, qua fretus auctoritate Papa transtulerit imperium de Graecis in personam Caroli Magni. Et quod ex translatione huiusmodi Papa non habet approbare personam electi in Regem seu Romanorum Imperatorem.
Circa sextam oppositionem dicti capituli ex plicatur, quando et quo iure depositio Imperatoris pertineat ad Papam.
Circa septimam oppositionem eiusdem capituli ostenditur, qualiter sit intelligendum id quod dicitur in Canone, quod videlicet Papa regem Francorum deposuit, et Pipinum patrem Caroli Magni in eius locum substituit.
Circa octavam autem et ultimam oppositionem dicti capituli declaratur, quod Papa non habet maiorem potestatem circa Imperium in Italia, quam in aliis provinciis regni et Imperii Romanorum.
Item in tredecimo capitulo praedicto, circa primam oppositionem ibidem factam recitantur variae opiniones circa donationem Constantini Magni, ecclesiae Romanae in personam beati Silvestri Papae factam: quarum determinatio maioribus reservatur.
Circa secundam oppositionem eiusdem capituli declaratur, qualiter sit intelligendum, quod Innocentius et Hostiensis dicunt, Imperatorem tenere imperium a Papa.
Circa tertiam oppositionem dicti capituli dicitur, qualiter intelligendus sit Canon dicens, regimen Romanae ecclesiae concessum esse Teutonicis.
Circa quartam et ultimam oppositionem in eodem capitulo postiam ostenditur, qualiter sit intelligendum dictum Hostiensis, qui dicit, quod Imperator est feudaterius ecclesiae Romanae.