CAMENA Early Modern Latin Texts

TRACTATVS POLITICO-HISTORICO-JVRIDICVS DE JVRIBVS ET PRIVILEGIIS CIVITATVM IMPERIALIVM, TAM GENERALIBVS, QVAM SPECIALIBVS, ET DE EARVNDEM MAGISTRATVVM OFFICIO: IN SEX LIBROS DIVISVS. Quorum I. Generalia continet, circa Civitates tam municipales, quam Imperiales, veluti earundem notationes, significationes, definitiones, divisiones, origines, causas efficientes, materiales, formales, finales, effectus, actiones, probationes, incrementa, conservationes et contraria. II. Jura et Privilegia Civitatum Imperialium, generalia continet. III. Comprehendit Specialem descriptionem Civitatum Imperialium, earumque originem, jura et priuilegia specialia, secundum ordinem Alphabeticum. IV. Continet Civitatis, Respublicas, Provincias et Regna unâ cum Civitatibus ab Imperio Romano-Germanico avulsa. V. Officia Magistratus Civitatum imperialium continet. VI. Agit de officio Civium et Subdttorum erga Magistratum. AVTHORE PHILIPPO KNIPSCHILD, Medebachio Westphalo, J. U. D. et Reipublicae Esslingensis Syndico. EDITIO TERTIA PRIORIBVS MVLTO AVCTIOR. Scilicet Accedunt in hac Editione DN. IOH. IACOBI SCHMAVSSII, Juris et Hist. in Universitate Goettingensi Professoris Celeberrimi, Notae insignes ad Textum Knipschildianum, nec non Generosiss. DN. IACOBI STVRM de STVRMECK , Praetoris quondam Civitatis Argentoratensis, Ejusdemque ad Imp. Reges, Electores, Principes, et Comitia Imp. Legati frequentissimi, Extractus Omnium eorum, quae in Comitiis Imp. ab A. 1427. usque ad A. 1517. celebratis, fuere tractata, ex Editione et cum Notis luculentis DN. IACOBI WENCKERI, JCti et Consulans Argentinensis, Quo labore eximio Res Civitatum Imperialium non parum illustrantur. CVM PRIVILEGIO SAC. CAES. MAJESTATIS. ARGENTORATI, Sumptibus JOHANNIS BECKII, An. MDCCXL.

VIRIS Magnificis, Nobilissimis, Amplissimis, Consultissimis, longoque rerumque usu peritissimis et Prudentissimis, DOMINIS CONSVLIBVS, PRAETORIBVS, SENATORIBVS ET MODERATORIBVS CIVITATVM IMPERIALIVM Omnium ac Singularum, Patronis et Dominis suis submisse venerandis.

VAriae sunt causae, Viri Magnifici, Nobilissimi, Amplissimi, Clarissimi, Consultissimi et Prudentissimi, quaelucubrationes suas in lucem publicam emissuros deterrere solent haud immerito. Imo et periculosum, hoc praesertim seculo erudito, et in laboribus et scriptis alienis censendis nimium ingenioso et studioso, in publicum prodire: Qui enim prope viam aedificat, multos censores habet; Et secundum Hieronymum, qui scribit, multos sumit judices: Et Plinius libr. 7. Epistol. cogito, inquit, quam sit magnum, dare aliquid in manus hominum, et cum multis, et saepe retractandum, quod placere et semper, et omnibus cupias. Quis enim unqtiam extitit tam eruditus, tam excellens, tam ab omni laude beatus, qui obtrectatore caruerit? Quis unquam tanta sapientia ac virtute praecelluit, qui mordaces maledictorum sermones evitare potuerit? Est quippe veluti perpetuus comes invidia, eamque non aliter, ac umbra corpus insequitur, ita ut nullo fere modo fieri possit, ut qui virtutis viam ingreditur, non etiam invidia et obtrectatio ipsum concomitetur, virtutis enim comes invidia plerumque bonos insectatur, inquit Cicero ad Heren. ac invidia tanquam ignis summa petit, Titus Livius. Felicitas semper subjecta invidiae, nullaque tam modesta felicitas est, quae malignitatis dentes vitare possit: Divites enim sunt alienis jacturis, locupletes calamitatibus, immortales funeribus.

Unde quidam interrogatus, quomodo invidos non haberet? respondit: Si nihil ex magnis rebus habueris, aut nihil feliciter gesseris; nam sola miseria caret invidia, Valer. Maxim. lib. 4. Hinc in dialogis Platonis ordo desideratur; Aristoteles totius peripateticae doctrinae facile Princeps, obseuritatis notatur, et a Galeno in multis reprehenditur. Virgilius a nonnullis ingenio imbecillis, ab aliis Homerici laboris compilator habetur: Homerum aliquando porro a Graecis in jus vocatus, ut aliena restitueret, frigiditatis in salibus, et copiae puerilis fuit damnatus. Titi Livii conciones Trogus Pompejus fictionis arguit. Sunt qui Plinium turbido flumini assimilant, ut qui multa degustaverit, pauca vero digesserit excoxeritve. Senecam calcem sine arena, Marcum Varronem literarum porcum, compellant. Accursio nonnulli judicium negant; Bartoli distinctionum longitudinem, Alberici brevitatem, Baldi inconstantiam, Alexandri perplexam methodum, Raphaelis utriusque nimiam subtilitatem culpant.

Ea etiam hac aetate est felicitas, ut videre liceat omnes artes, tam liberales, quam mechanicas ad summam perfectionem adscendisse, praesertim vero rem literariam in unaquaque facultate adeo scriptis excultam esse, ut nihil quicquam addi, nihilque dici posse, quod antea non fuerit dictum, modernique scriptores nihil aliud agere videantur, quam post Homerum Iliada conscribere, et eandem cum magna nausea crambem recoquere. Et hic morbus hodie fere publicus, contagiosus et insanabilis, quod omnes sibi scribendi usurpent officium, quod paucorum est, et juxta illud Juvenalis:

Atque hujusmodi protervas obtrectationes, et suggillandi libidines, nec non promiscuum omnibus fere innatum scribendi cacoethes multas egregias et reconditae eruditionis operas nobis invidisse, multorumque erutos thesauros iterum defodisse, non est, ut quis dubitet.

Verum si res accuratius perpendatur, non est, ut quem invidorum hujusmodi invidiae obtrectationes remorentur, siquidem molestum quidem sustinere invidiam, sed multo molestius, nihil habere invidendum, adeo, ut infelix putetur, cui nemo invidet, et ridiculum videatur, inertium desidiam quasi judicium recipere, acpropter paucorum suggillationes bene agere desinere velle, acotio, quod Hieronymo teste, ingenii quaedam rubigo est, torpescere. Et cur aliquem ineptorum istorum scarabaeorum et Zoilorum susurri magis turbarent, quam virtutis calcar ad honesta tendentem incitaret? AEquo animo audienda esse imperitorum convitia, et ad honesta vadenti contemnendum esse istum contemptum, Cicero monet.

Invidia enim virtute parta, gloria, non invidia putanda est, Cicer. 1. invect. in Catilin. Neque etiam minoris fortitudinis et constantiae, adversariorum non frangi calumniis, neque debilitari, quam autassiduos perpeti labores, aut in arduis rebus nunquam defatigari: magnique et excelsi animi est, nihil omnino calumniis moveri, atque injurias non tantum aequo animo tolerare, sed etiam prorsus negligere.

Hinc de Pericle Atheniensium Principe longe prudentissimo memoriae proditum est, quod cum aliquando ab improbo quodam convitiatore multis maledictis et convitiis esset lacessitus, maledictori nihil quicquam regesserit, sed omnia scommata magna animi constantia contempserit, ac insuper cum vesperi domum rediisset, ipsumque maledicus ad januam usque insectatus esset, ac noctis tenebrae supervenissent, quendam ex servis suis ad se vocaverit, acceptoque lumine hominem illum demum reducere et comitari jusserit. Et de Socrate refert Plutarchus, quod cum quidam ex ipsius inimicis multa in eum scommata conjecisset, nec hiscontentus, calce etiam eum percussisset, ipseque ab amicis adhortatus, ut improbum istum maledictorem et impudentem percussorem, jure et legibus persequeretur et in jus vocaret, ipsum Socratem respondisse; Ridiculum An, si mihi asinus calcem impegisset, in jus vocarem?

Necquempiam moderna scripturientium multitudo, et alia ejusdem quoque argumenti opuscula in lucem edita, etiam doctissima deterrebunt, cum non omnia apud priores meliora, sed nostra quoque aetas multa laudis et artium imitando posteris tulerit, juxta Cornel. Tacit. annal. lib. 3. Et Deus Creator omnium non tantum veteribus, sed et sequioris aevi hominibus inveniendi et scribendi dona largitus est, et his aeque suum talentum non defodiendum, sed vel maxime propalandum, concredidit, et certam telam operum perficiendam distribuit et imperavit. Et ut inquit Tacitus libr. 4. histor. 74. nullum adeo virtutum sterile est seculum, ut non et bona exempla prodat: Singula enim pene secula suum habent genium, qui mortalium animos in certa studia inflectere soler. Et in jurisprudentia nostra secundum Baldum inprol. decret. col. 1. tantum adhucrestat operis, ut etiam post mille secula nato occasio inventis aliquid defutura non sit. Et quidem, secundum Senecam epist. 64. multum egerunt, qui ante nos fuerunt, sed non peregerunt, suspiciendi tamen et ritu Deorum colendi: nam ut in aliis plerisque, ita et in literis dies curaque praesens, juxta Menecratem, incusatur, et semper futura melior est. Necnovum nostro seculo ea, quae ab antiquioribus in lucem edita, longe elegantiore et limitatiore stylo et methodo prodire, cum facile sit inventis aliquid addere, ac in veteri via saepe novam semitam quaeramus, et in antiqua detritaque materia rudem artis quaeramus elegantiam, ut nec eadem sint eadem, utrumque iter, et perveniendi, quo cupias, multa compendia. Et inveniendis inventa minime obstare, siquidem intellectus ad instar solis oritur, et occidit, vadit et redit, nec unquam moritur, adstruit Seneca. Unde Imperator Justinianus in. l. 2. §. 18. C. de veter. jur. enucl. cum multas formas, inquit, edere natura deproperat, non desperamus, quaedam posteae mergere negotia, quae adhuc legum laqueis non sunt innovata. Et secundum Julianum in l. neque leges. 10. l. et l. non possunt. 12. ff. de legib. neque leges, neque Senatusconsulta ita scribi possunt, ut omnes casus, qui quandoque inciderunt, comprehendantur, et non omnes articuli sigillatim comprehendi possint, nec non juxta Imperatorem Justinianum in Novell. 69. cap. 4. §. 1. in fin. nihil pene in seipso manet, sed currit natura semper multas evolvens mutationes, quas neque praevidere facile est, neque praedicere, solummodo Deo haecgubernare valente, etc. et in Novell. 74 cap. 1. naturae multas inesse novitates asseritur. Inde Imperator Leo in prooem. novel. constit. eleganter scribit: Rerum humanarum vicissitudinem, vitaeque inconstantem et multiformem statum permultis et omne genus legibus ortum praebuisse, quid enim erit stabile inter homines et immobile, ut nullam patiatur immurationem? Cum omnis noster status super perpetuo motu consistat, Novell. 7. cap. 2. princ. Ex quo Baldus in lib. 1. num. 5. vers. sed hodie. C. de his, qui ante apert. tab. ex varietate, inquit, temporum quotidie phantasmata, et variae rerum speculationes in hominibus generantur, et ideo non est auferenda posterioribus facultas ulterius cogitandi.

Et quid futurum quaeso, si saltem veterum Theologorum scriptis contenti, nullas hactenus animi meditationes et scripta posteriora novissimorum Theologorum publicata haberemus, qui novis fanaticis, Haeresiarchis, Photinianis, Wigelianis, fratribus Roseae Crucis, et aliis ejusdem farinae Chiliastis occurrere, eorumque errores detegere et refutare potuerit.

In. Jurisprudentia nostra quot novas materias investigandas et decidendas rerum natura et vicissitudo subministravit? Ante tricennium res monetaria Collybistarum fraudibus pessime deformata, multas novas et veteribus inauditas controversias peperit. Quis unquam veterum JCtorum singulares illas et veteribus incognitos contractuum nauticorum modos, quos Assecurationes vocant, unquam attigit, qui tamen hodie in Civitatibus maritimis et Hanseaticis occurrunt et agitantur? Quaenam nuper de censuum solutionibus novae et intricatae quaestiones exortae et hactenus ventilatae; Dn. Mantzii, Pflaumeri, et aliorum scripta diversa attestantur, quae nec Imperii legibus et Recessibus nuperis publicis satis aeque, clare et sufficienter decidi potuerunt.

In facultate Medica, quis quaeso, cum fructu et utilitate aegrotantium novis subinde contingentibus morbis, sudori Anglico, morbo Gallico, lui Hungaricae et tot novis febrium generibus remederi sciret, nisi novos experientissimorum Medicorum tractatus de hisce evulgatos inspiciendi copia daretur, cum novis morbis, nova invenienda et adhibenda remedia: Nova adinventa remedia Chymica quis ad usum applicabit, nisi Neotericorum Medicorum manuductiones habuerit et indagaverit.

Sic quoque in reliquis Philosophiae partibus, quot novae opiniones et quaestiones, casus et emergentia circa meteora in Physicis, et maxime in Astrologicis, Mathematicis, Architectura, praesertim militari, inciderunt hactenus, et adhucdum incidunt, quae si quis solo veterum interpretum juvamine eruere et discutere vellet, certe is parum proficeret.

Historiarum cognitio, sicuti de tempore in tempus, de anno in annum, de die in diem, de hora in horam colligenda est, ita quantum crebrae mutationes circa ipsum etiam hoc studium, experientia testatum facit. Historia enim perpetuus exemplorum thesaurus, vitaeque humanae theatrum, ad omnia mundi tempora congruens, ita ut in mundo semper una eademque fabula agatur, mutatis tantum personis, unde fit, ut quamdiu mundus stabit, tamdiu historiae scribendae sint. Cujus rei et continuae mundi mutationis causam hanc conjicere licet, quod rebus cunctis inest quidam velut orbis, ut quemadmodum temporum vices, ita morum vertantur, Tacit. lib. 3. annal. cap. 55.

Annon aeternis laudum praeconiis digni sunt quam plurimi inter recentiores Juris Interpretes et scriptores, veluti Menochius de prasumptionibus et arbitrariis judicum casibus; Tiraquellus de primogeniis et Nobtlitate; Mascardus et Pacianus de probationibus; Farmacius de delictis; Gilkenius de usucapionibus; Zangerus de exceptionibus; Antonius Heringius de fidejussoribus Johannes Heringius de molendinis; Rutgerus Rulandus de Commissionibus; Petrus Friderus de Processibus et Mandatis; Regnerus Sixtinus de Regalibus; Hieronymus Setzerus de Juramentis; Johannes Gryphiander de Insulis; Martinus Magerus de Advocatia; Casparus Klockius de Contributionibus et AErario; Henricus â Rosenthal et Ludolphus Schraderus de feudis; Renedictus Carpzovius de Lege Regia Germanorum, ejusdem practica Civilis et criminalis, decisiones, definitiones Ecclesiastica sive Consistorialia et similta; Johannes Limnaeus de jure publico; Theodorus Hoping de Jure Insignium et Sigillorum; Reinkingius de Regimine Seculari et Ecclesiastico, et si qui sunt alii. Atque ita etiam id, quod perfectius a majoribus datum, adjectionibus quandoque ampliare oportere, scribit Imperator Justinianus in Novell. 78. in fin. princ.

Quamvis igitur et ego lucubrationes hasce meas non eo scripserim animo, quod ipsae unquam publicam lucem sint visurae, sed proprii et privati tantum usus gratia collegerim, nec scribendi cacoethes me tenuerit, vel vana aliqua ambitio, vel typhus aut arrogans votum per famam (cui tamen juxta Tacitum in Agricol. saepe etiam boni indulgent,) inclarescendi pellexerit, satisque mihi constet, quod nonnullae extent de Civitatum Imperialium Juribus et Privilegiis dissertationes, nimirum Christophori Besoldi. Johannis Michaelis Heintzen, Johannis Steinwichen, et si qui suntalii, mihi non visi, qui tamen generalia tantum et vulgaria attingunt, primisque quod dicitur labiis delibarunt, et Civitatum Imperialium et liberarum Privilegia et Jura tam generalia, quam specialia non omnibus, imo nec ipsis quandoque proceribus et civibus satis sint cognita, cum plerumque hodie ita comparatum esse videamus, quod plerique varias Regiones visitent, exoticas linguas, leges et mores addiscant, cujusque Reipublicae statum, officia, vivendi modum, populorumque naturas et ingenia perspiciant, inque exterorum Principum sensus abditos penetrent, ea vero, quae domi sunt, parvi pendant, aliena vero curare et propria negligere, et domesticas leges, statuta, jura et privilegia ignorare, non immerito magno dignum semper opprobrio fuerit habitum, sicuti Servius, cum primum locum in causis orandis post Marcum Tullium obtineret. et Quintum Mutium de causa amici consuleret, eumque respondentem parum intelligeret, et propterea iterum interrogaret, idque aeque non caperet, ita a Quinto Mutio objurgatus legitur: Turpe esse patritio et Nobili, et causas oranti, jus in quo versaretur ignorare, l. 2. §. Servius. 43. ff. de origin. jur. Et praeterea experientia doceat, quod Civitatum Juribus, Privilegiis et libertatibus multum invideant vicini magnates, easque jugo suo subjicere omnibus viribus moliantur, cum magnatibus innata quasi dominandi libido, et ita semper comparatum, ut potentior imbecilliorem coerceat, et sibi subjicere annitatur, isque qui rerum potitur, imbecillioribus jus interpretetur et definiat, et inferiorum privilegia parvi pendere soleat, juxta illud Varga Hispani ad Lovanienses Academicos dictum: Nos non curamus vestros privilegios; illudque Annae Montmorantii Franciae Connestabilis ad Regem suum adserentis: de jure privilegiorum ex jure Canonum, par le droict de Canon, hoc est bellicorum instrumentorum, cum Metensibus esse disputandum. Ideo ab amicis et viris nonnullis gravibus, qui hasce

meas lucubrationes viderunt, monitus, ut in publicum, publici boni promovendi causa, ederem, morem gessi.

Ab aliis nonnulla sum mutuatus, sed eorum authores fidelissime, et ut decet, laudavi, ne alienae industriae laudem, suppresso ipsorum, ex quibus habuerim, nomine, mihi adscripsisse, et arrogasse videar id, quod alii ante me literis consecrarunt: Est enim benignum et plenum ingenui pudoris, palam fateri, per quos quis profecerit, quorumque opera et industria in suis scriptis adjutus fuerit.

Quod si forte alicubi me lapsum esse contigerit, veniam deprecor, omnium siquidem habere memoriam, et in nullo errare, divinitatis potius, quam humanitatis esse, attestatur Imp. Justinianus inl. 2. §. si quid. 14. C. de veter. jur. enucl. et secundum Senecam, nemo est mortalium, quem non aliqua pars ignorantiae attingat, quam contagionem ex ipsa humanitate et mortalitate contraximus: nam homo cum errat, humanitus errat, errorem autem in homine calumniari, est ipsi mortalitati convitium facere. Nemo sanus irascitur in tenebris parum certa vestigia ponenti. Cur ergo, si densissimis tenebris involuta mortalium mens, in re quapiam hallucinatur, sic invicem exacerbamur? Corporis vitia non exprobranda, non ira, sed commiseratione prosequenda: Quid enim si quis irascitur surdis imperia non exaudientibus; si illis, qui aegrotant, senescunt, fatigantur, corporis incommodis aliis laborant, annon talem cum ratione insanire judicabimus? Quod si meliora monitus et errorem aliquem edoctus fuero, rectiora lubens sequar: Non enim ego ita natus, cui nihil placeat, quod aliis placet, quique vincere, quam confessae veritati cedere ac annuere, aliisque assensum imperare, aut apertissime falsa verisimilibus argumentis asserere malim, quandoquidem omnes mortales, quantumvis immortalitate dignos, judicio aliquando lapsos fuisse, nemini est incognitum, et artificis opus est quasi quidam ingenii foetus, de quo, secundum Socratem, rectius judicat obstetrix, quam ipsa mater. Interim tamen cum Momis et detrectatoribus veluti scorpiis, venenatae linguae arcuato vulnere insurgentibus, nihil mihi est negotii: Candido et aequo lectori

Nam et in ratione conviviorum, quamvis a plerisque cibis singuli temperemus, totam tamen coenam laudare solemus, nec ea, quae stomachus noster recusat adire, adimunt gratiam illis, quibus capitur, inquit Plinius lib. 2. epist. ad Luperc.

Vobis autem, Viri Magnifici, Nobilissimi, Amplissimi, Clarissimi, Consultissimi et Prudentissimi, quod labores hosce meos inscribere et consecrare voluerim, causae me impulerunt quamplurimae, et inter illas haec maxime, quod in iisdem Rerumpublicarum Vestrarum jura, privilegia, eminentiae et immunitates comprehendantur et adumbrentur, ac propterea eosdem vobis tanto gratiores futuros, patrocinioque Vestro suscepturos et a malevolis Zoilorum morsibus vindicaturos, mihi pollicitus fuerim. Accipite igitur, quicquid erit, benigne, et favore Vestro conservate. DEUS Ter Optimus Maximus Vos omnes, Vestrasque Respublicas in flore viridi, pace perpetua, concordia felicissima, omnique felicitate ac prosperitate in aeternum conservet, et ab omni malo et adversitate custodiat et liberet, posteritas Vestra floreat ut palma, et velut Cedrus Libani multiplicetur, dispergantur inimici Vestri. Vivite, valete, favete. Dabam Esslingae 13. Julii, Anno Christi 1657.

JVRIBVS ET PRIVILEGIIS CIVITATUM IMPERIALIUM LIBER PRIMVS, Generalia continens circa Civitates tam municipales, quam Imperiales, veluti earundem Notationes, Significationes, Definitiones, Divisiones. Origines, Causas efficientes, materiales, formales, finales, effectus, actiones, probationes, incrementa, conservationes et contraria.

CAPUT I. De Notatione, Significatione et Definitione Civitatum.

18. Aliquando aedificiorum et praediorum universitatem denotat, Zwing und Bänn.

50. Etsi Respubl. sine summa potestate non consistat, potest tamen habere plures administratores.

77. Qui natus in pago, villa, etc. in Civitate natus esse, et domicilium habere dicitur.

[note: 1.] CUm methodus et ordo sit res divina, et sine ea ipsa natura constare nequeat, secundum Scaliger. de subtilit. exerc. 2. ab init. et sine methodo et ordine procedens equum per caudam frenare dicatur, Lancellot. in l. nemo potest ff. de legal. 1. Ventur de Valent, in parthen. litigios. lib. 1. cap. 15. n. 4. ejusque ratio postulet, ut a definitione proficiscatur omnis, quae a ratione suscipitur de re aliqua institutio, ut intelligatur, quid sit id, de quo tractatur, Cicer. 1. offic. ac difficilis omnis disputatio, nisi id, de quo instituitur, recte ab initio definiatur, Aristot. 8. topic. 3. Indeque definitio proprietatis quaedam amussis, totiusque exactae tractationis fundamentum quoddam nuncupetur, Everhard. in loc. legal. â definit. [note: 2.] 3. n. 4. circa fin. et Verborumprior, et postea rerum potior ratio habenda veniat, secundum Aristot. 1. post. 1. Oldendorp. de usucap. ad rubric in princ. et sicuti natura ab Elementis, ita ars a vocabulis incipere debeat, Bald. in l. libertae C. de oper. libert. ac a verbis ad ipsas res quasi manu ducamur, Halicarnass. Roman. antiquit. lib. 11. in princ. Indeque Jureconsulti nostri verborum significationes diligenter fuerint persecuti, sicuti imprimis videre licet ex l. pronunciatio. 195. 1. pueri 204. er tot. tit. ff. de verb. signific. Ideo de juribus et privilegiis Civitatum Imperialium tractaturo, earundem nomina prius explicanda et definienda veniunt.

[note: 3.] Dicitur autem Civitas, quasi civium unitas, Apostill. ad Bart. in extravag. qui sint rebelles. in verb. Lombardiae. n. 6. in verb. 2. Civitas. Petr. Gregor. Tholosan. de republ. lib. 1. cap. 3. n. 1. Althus. cap. 5. polit. n. 48. sicuti etiam cives a coeundo dicuntur, quod in unum coierint, et societatem instituerint, commode et bene vivendi gratia, Petr. Gregor. Tholos. d. lib. 1. cap. 2. n. 7. et cap. 3. n. 1. Indeque Cicero in somnio Scipion. nihil, inquit, est illi Principi Deo, qui hunc mundum regit, quod quidem in terris fiat acceptius, quam concilia, coetusque hominum jure societatis, quae civitates appellantur. Et civitatem a coeundo nominari, censet Cicero in somnio Scipionis, quod in illa cives vinculo quodam societatis in unum coeant, Bodin. de Republ. lib. 1. cap. 6. n. 49. Vel quod plurimorum vitas consciscat, et in unum coutineat Beda in cap. 19. Genes.

[note: 4.] Germanis dicuntur Stätte, quam vocem nonnulli originem suam duxisse putant, a Stäthe, id est, firmo, sive Veste, quasi firme sint constitutae et stabilitae, uti innuit Besold. de jur. universitat. c. 1. n. 5. ad fin. Alii vero Germanicum hoc vocabulum Stätte, a Romanorum stativis, sive stationibus, et mansionibus militum in hybernis dictum putant, veluti quae demum in civitates et oppida fuerint mutatae, Johan. Herold. in comment. de Romanor. in Rhetia litorali stationibus. cap. 11. Besold. de jure civitat. Imperial. n. 2. et de jur. universitat. cap. 1. num. 5. ad fin. et apud eundem Johan. Adam Dapp. in dissert. de civit. Imperial. cap. 1. n. 11. siquidem Romani

voces suas plerumque abbreviatas scribebant, [note: 5.] et pro stativa sive statione syllabam illam Stadt, exsculpere solebant, sicuti testatur Besold. thesaur. pract. verb. Stadt, Stadt-Recht. ubi addit, pauca municipia et urbes reperiri, quae in Stadt desinunt, quas non contingat esse antiquissimas, et Romanorum incolatu nobilitatas: sicque constat pro castris stativis usurpari, eodemque intuitu castrum interdum pro oppido sumi, quia castrorum militarium ritu, vallo et fossis claudebantur. Lipsius in Lovan. lib. 1. cap. 6. [note: 6.] Atque inde etiam Tubingam ex Caracallae castris, ejusque ibi extructo palatio, ubi jus dixerit, dictam fuisse, censet johan. Herold. de Roman. in Rhaet. litor. station cap. 9. Et ex his legionum stativis multas civitates originem duxisse, dicetur infra. cap. 5. n. 7. Et aliâs quoque Germanos vocabulorum brevitate gaudere, et fere una, aut duabus syllabis dictiones suas absolvere, experientia testatur; sic enim quod Romani Moguntiacum, Germani primum dixerunt Mauganz, et postea Maintz, Coloniam Cöln, Trevirim Trier, Aquisgranum Aach, Saletio Seltz, Augustam Vindelicorum Augspurg, sive Aßburg, Welser. rer. Augustan. lib. 6. Lehman. Chron. Spirens. lib. 1. cap. 7.

[note: 7.] Civitatis nomen varias admittit significationes, Nam. 1. materialiter, et in latissima significatione, civitas universum Reipublicae corpus complectitur, Georg. Gumpeltzhaimer. in discurs. de civitatib. apud Arumae. de jur. publ. tom. 2. discurs. 9. conclus. 8. sive sit Respublica per se, sive alii Reipublicae subjecta, per l. civibus. 2. ff. de reb. dub. l. in omnibus vers. omnibus civitatibus. ff. ad Sctm. Trebel. Cicer. pro Sestio. Paurmeister. de jurisdict. lib. 2. cap. ult. n. 1. Unde illi omnes unius et ejusdem civitatis esse dicuntur, quibus una et eadem Imperii majestas, per omnes Imperii et Regni provincias dominatur, etiamsi moribus, institutis, legibus, linguis, ac infinita gentium varietate distinguantur, Aristot. 3. polit. 6. n. 42. Bodin. de Republ. lib. 1. cap. 6. vers. ex pluribus ergo fol. 75. Johan. Limnae. [note: 8.] de jur. publ. lib. 7. cap. 1. n. 5. Ex quo Roma communis nostra patria dicitur, in l. Roma 33. ff. ad municipal. juxta illud Rutilii:

Et cives Romanos effectos esse, qui in orbe Romano sunt, scribit Ulpianus in l. in orbe. 17. ff. stat. homin. et licet apud Romanos, praetet Romam etiam aliae plures fuerint civitates, uti constat ex l. 1. §. 1. et tot. tit. [note: 9.] ff. ad municipal. l. 2. ff. de nundin. Civitatis tamen nomine, per excellentiam, sola venit Roma §. sed jus quidem. 3. l. de jur. natur. gent. et civil. Eodemque Romam Verticem mundi, patriam libertatis, in qua unica totius civitate soli Barbari et servi peregrinantur, scribit Lipsius de magnitud. Roman. lib. 1. cap. 7.

Atque inde hodiernum Imperium Romano - Germanicum unius civitatis nomine, omnes Imperii provincias et regna, omnesque status et populos, Romanam Aquilam agnoscentes, vel etiam agnoscere debentes, complecti, non adeo absonum dici putant, post Zoanet. de Roman. Imper. n. 250. Kirchner. de republ. disp. 7. conclus. 1. lit. a. Gumpeltzhaim d. l. conclus. 10.

[note: 10.] II. Strictior vero Civitatis significatio est, qua consociatus iisdem legibus coetus est etiamsi per vicos et urbes, sejunctis laribus et sedibus degant, et sic ipsam civium seu hominum iisdem legibus ac moribus utentium conjunctionem denotat, l. forma. 4. in princ. et §. 15. vero. 2. ff. de censib. Iacob. Thoming. consil. 41. n. 24. lib. 1. Paurmeister. de jurisdict. lib. 2. cap. ult. num. 1. et 8. Ziegler. §. Civitas in prooem. n. 4. Joh. Adam. Dapp. dissert. de civitat. German. cap. 2. n. 2. Et sic refertur civitas ad incolas, et cives, et definitur coetus multitudinis juris consensu et utilitatis communione sociatus, ab Augustin. de civitat. Dei, lib. 2. cap. 21. Quo intuitu civitas et cives idem denotant et alterum pro altero usurpatur, Author, consilii Fridbergens. part. 1. punct. 2. n. 66. Menoch. 4. praesumt. 111. n. 14. [note: 11.] Eademque significatione Roma urbs est, et eam civitas incolit, ut ait Cicero in orat. pro [note: 12.] Muren. ad cujus constitutionem non requiritur, ut muris sit cincta Dn. Lansius in disceptat. de leg. Reg. Indeque civitatem nec in personis, nec in moenibus consistere, sed in civium omnium coetu, ab ejusdem Imperii summa potestate, scribit Bodin. de republic. lib. 1. cap. 2. et civitatem non lapides, sed homines facere asserit. Petr. Gregor. Tholosan. de [note: 13.] republ. lib. 1. cap. 3. n. 2. et civitatem non saxa, sed habitatores vocari refert ex Isidor. lib. 5. etymolog. Menoch. 4. praesumpt. 111. n. 15. Hinc qui civibus relinquit, civitati relinquere dicitur, cum cives ipsi civitatem constituant, l. 2. ff. de reb. dub. Menoch. lib. 4. praesumpt. 114. n. 14. seq. Et talem civitatem hodie esse in pagisHelveticis, Uri, Schweitz, Underwalden, Appenzell, Claris, refert ex Besold. 1. polit. 12. n. 81. Michael Heintz, de civitat. Imperial. concl. 1. lit. a. Johan. Adam. Dapp. de civitat. German. cap. 2. n. 2. In hoc significatu civitatis nomen cum vocabulo et nomine Reipublicae coincidit, et unum idemque denotat. Kirchner, de republ. disput. 7. conc. 1. lit. ae. ad fin. Indeque qui extra urbem quid, quod legibus vetitum erit, exportaverit, ut in aliam ejusdem provinciae urbem transvehat, neque rem extra civitatem exportasse, neque in legem commisisse dicitur, per l. Caesar. 15. ff. de publican. Bodin. de Republ. lib. 1. cap. 6. fol. 77.

[note: 14.] III. Vulgato quoque Germaniae more civitas, jus civitatis, sive civilitatis signilicat, veluti cum dicimus civitate aliquem donare, einem das Stadt - oder Burger - Recht schencken, Meichsn. tom. 4. decis: 22. n. 116. Bruning. de var. universit. spec. conclus. 12. lit. c. Ziegler, §. civitas. in prooem. n. 1. Michael.

Heintz, d. disput. decivit. Imper. concius. 1. lit. a. Dapp. d. dissert. de civit. German. cap. 2. n. 2.

[note: 15.] IV. Refertur quoque civitatis nomen ad jus condendae, sive constituendae civitatis, das Stadt - Recht, veluti sine quo nec civitas, nec jura civitatis consistere possunt, Thom. Michael. de jurisdict. conclus. 12. lit. c. Wehner. pract. observ. verb. Stadt - Recht. Heintz. d. conclus. 1. lit. a. De quo vide infra cap. 6. per tot.

[note: 16.] V. Sumitur quoque civitatis nomen pro senatu, consulibus et administratoribus, deputatis, qui civitatem repraesentant Ord. Camer. part. 1. tit. 38. §. zum vierdten. Bartol. in l. principalibus. n. 3. ff. si. cert. petat. Wehner. pract. obs. verb. Städte. Haintz, d. conc. 1. lit. a. Zasius in l. civitas. n. 6. ff. si cert. petat: Meichsner. tom. 4. decis. 22. n. 116. Ziegler. §. civitas. in prooem. n. 3. Paurmeist. de jurisdict. lib. 2. c. ult. n. 7.

[note: 17.] VI. Ut plurimum quoque civitas accipitur pro aedificiis et muris, et illam aedificiorum continentiam importat, quae muris cingitur, et describitur, communitas plurium vicorum, fossa et muro munita, Hieron. a Monte tract. fin. regund. cap. 5. n. 1. Besold. 1. polit. 12. n. 54. Joh. Limnae. de jur. public. lib. 7. cap. 1. n. 10. et hoc sensu civitas dirigitur ad muros, moenia ac domos e lapidibus et lignis constructos, sicuti etiam Ecclesiae vocabulum vulgo pro structura simili materia congesta accipitur; cum tamen civitas reverâ hominum moribus constet, et Ecclesia animorum in verâ Religione consensus sit, Wehner. d. verb. Städte fol. 621. et haec proprie urbs dicitur, per l. pupillus. 239. §. urbs. 6. ff. de V. S. de qua infra. n. 26. Hinc interdicta civitate, ipsum locum, non ejus cives, aut habitatores interdictos, concludit Covarruv. tom. 1. relect. c. alma pater. part. 2. §. 1. de interdicto. n. 8. et si ususfructus civitati legetur, et aratrum in ea inducatur, civitas esse desinit, ut passa est Carthago, ideoque quasi mortua desinit habere usumfructum, respondit Modestinus in l. si ususfructus. 21. ff. quibus mod. ususfructus amit.

[note: 18.] VII. Nonnunquam etiam civitas ipsam aedificiorum et praediorum universitatem denotat, et territorium, Zwing und Bänn, simul comprehendit. Cardinal. Mantic. lucubrat. vatican. lib. 13. tit. 24. n. 11. Ziegler. §. civitas in prooem. n. 1. Tuschus. pract. conclus. lit. C. conclus. 280. n. 8. seq. et nihil aliud est, quam tractus, sive districtus, vel provincia, et continet villas, pagos, praedia et alia bona ad civitatem pertinentia, Paurmeister. de jurisdict. lib. 2. cap. ult. n. 4. Late Besold. part 2. consil. 70. n. 17. seqq. Et ita etiam Romae quid fieri dicitur, non tam quod intra muros, sed etiam extra, intra continentia geritur, l. 2. in princ. l. ut Alfenus. 87. l. aedificio. 139. l. collegarum. 173. §. 1. ff. de V. S. l. 4. §. si ita. ff. de pen. legat. Jmo civitatis quoque nomine venire portum et illi adjacens mare docet, gloss. in c. ubi periculum. §. porro vers. cum sua curia, de elect. n. 6. Hier. de Monte tract. fin. regund. cap. 5. n. 6. Besold. d. cons. 70. n. 23.

[note: 19.] VIII. Sumitur quandoque Civitas, pro populo in civitate existente, et legitimum magistratum habente. l. 2. ff. de nundin. l. 2. §. post. originem. ff. de orig. jur. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 2. cap. 1. n. 15.

[note: 20.] IX. Sumitur etiam Civitatis nomen pro ordine, sive statu, regimine et administratione publici coetus, veluti quando civitatem aliquam, veluti Norimbergensem accipimus pro ordine, modo et regimine in administranda Republica Norimbergensi, quo ipso formale Civitatis designatur. vid. infra n. 45. seq.

[note: 21.] X, Proprie et usitatius civitatis nomen: accipitur pro coetu et multitudine civium iisdem legibus et moribus viventium, et urbem muro clausam inhabitantium, l. civitas. 27. ff. si. cert. petat. c. civitas de excommun. in 6. Cicero in somn. Scipion. Clarissim. Dn. assinis Joachim. Cluten. piae memoriae, in syllog. rerum quotidian. conc. 27. lit. a. Arnisae. de Republ. cap. 5. sect. 5. n. 1. Nicola. Losae. de jure univ. part. 1. c. 6. n. 14. Bodin. de Republ. lib. 1. c. 6. Zasius ad l. 2. n. 4. et ibi Cagnol n. 24. ff. de orig jur. Paurmeist. d. cap. ult. n. 7. Limnae. de jur. publ. lib. 7. cap. 1. n. 9. Ex quo Civis et Civitas in eodem sunt praedicamento, sicuti societas et socius, aequalitas et aequalis, cum civium congregatio faciat civitatem, sicut collegium, Arnisae. de Republ. cap. 5. sect. 2. n. 17. Indeque urbem in parietibus esse recte negavit [note: 22.] Pompejus apud Dion: lib. 41. cum enim ducentos Senatores ac meliorem civium partem ab urbe, quam Caesari reliquerat, seduxisset; non est, inquit, in parietibus Respublica. de Republ. lib. Bodin. 1. cap. 6. fol. 78. et civitatem. non in parietibus aut muris, sed in jure et hominum multitudine positam esse, dicit Besold. in praecognit. polit. cap. 3. n. 2. Et hac aequivocatione Carthaginenses a Romanis [note: 23.] sunt elusi: Nam cum in senatu Romanor. de Carthagine exscindendâ decerneretur, pervulgatafamâ, Carthaginenses legatos Romam miserunt, ne urbem rerum ante gestarum gloria clarissimam, ac urbis ipsius Romae decus monimentumque victoriarum illustrium delerent. Nihilominus re diu multumque in Senatu agitatâ, decretum est, ad Imperii Romani salutem deleri Carthaginem oportere, tum propter loci opportunitatem, tum etiam propter insitam poenis perfidiam, qui jam Romanorum socios lacessiverant, et fmitimos populos latenter ad defectionem invitabant. Posteaquam ita decretum esset, legati Carthaginensium in senatum venire jubentur; quibus responsum est a Consule, ut in fide senatus populique Romani permanerent, obsidibus trecentis ac navibus populo Romano datis, civitatem Carthaginensium salvam fore, jura privilegia, immunitates easdem habituros, quibus antea semper usi fuissent. Legati accepto responso, laeti domum redeunt. Interea Scipio Africanus Junior accepta classe Carthaginem mature proficisci jubetur, et urbem ferro flammaque delere, salvis civibus,

ac rebus omnibus, quas ex urbe exportare possent. Scipio Censorinum legatum mittit; qui posteaquam obsides unâ cum navibus Carthaginensium recepisset, jussit populum universum Carthaginensem ex urbe excedere, sic tamen, ut quaecunque vellet exportare, urbemque a portu remotiorem condere liceret. Carthaginenses imperio Ducis perterrefacti, fidem senatus populique Romani appellant, quibus responsum est, populum Romanum semper fidem coluisse, et quaecunque legatis eorum promissa fuissent, praestitisse, Civitatem vero moenibus urbis minime contineri. Ita Carthaginenses verborum ambiguitate decepti urbem, totius Africae pulcherrimam ardere et solo aequari viderunt, sicuti refert ex Appian. in Lybic. Bodinus de Republ. lib. 1. cap. 6. fol. 79. Arnisae. polit. relect. cap. 5. sect. 2. n. 1. seq. vid. Grot. de jur. Bell. et pac. lib. 2. c. 16. n. 15. ubi hanc verbi civitatis ambiguitatem ejusque ignorantiam Carthaginem ab interitu vindicare non potuisse, [note: 24.] disserit. Cautius vero, Themistocle interprete, hujusmodi ambiguitatem ex oraculi effato illo (Civitas salva erit in muris ligneis) praegustarunt Athenienses, et civitatem sine muris esse posse testati sunt, dum navibus sibi salutem quaesiverunt, et effecerunt, ut civitas ex urbe exiret, Plutarch. in Vita Themistoel.

[note: 25.] Quemadmodum civitatis nomen varias admittit significationes, ita etiam varie describi et definiri solet. Nam alii civitatem in genere definiunt, quod sit perfecta domorum ac familiarum societas, iisdem legibus ordinata, ad vitam perfectam, et per se sufficientem degendam. Aristot. 3. polit. 6. n. 42. Georg. Gumpeltzhaim. de civitatib. apud Arumae. de jur. publ. tom. 2. discurs. 9. conclus. 15. seq. Vel quod sit perfecta communio plurium vicorum, quae omni copia rerum necessariarum jam est instructa, et constituta vivendi causa, sed bene vivendi gratia subsistens et permanens, secundum Aristot. 1. polit. 2. Alii Civitatem definiunt, quod sit hominum multitudo societatis vinculo adunata, Episcopum habens, muris cincta, et quae veterum auctoritate civitas nuncupata, Johan. Andre. in c. si civitas de sentent. ex commun. in 6. Nicola. Losaeus de jurib. universitat. part. 1. cap. 2. n. 14. seq. Seu, quod sit communio, sive multitudo civium gratia commodioris vitae, quam maxime fieri potest, quae non ex quorumcunque inhabitantium, sed ex eorum multitudine coalescit, qui velut propriam civitatis partem referunt, Cagnol in l. 2. n. 24. ff. de orig. jur. Losaeus d. n. 14. Definitur quoque civitas coetus multitudinis, juris consensu, et utilitatis communione securatus, omnia continens ad vitam optime degendam necessaria. B. Augustin. de civit. Dei lib. 19. cap. 21. Item quod sit hominum multitudo societatis vinculo conglutinata, Isidor. etymol. lib. 5. Vel coetus civium jure sociatus Cicer. in somn. Scipion. Alii definiunt, quod sit hominum secundum easdem leges viventium certa ratione moderatus coetus. Schönborn. polit. lib. 1. cap. 13. in princ. Bodinus lib. 1. cap. 6. Civitatem defmit, quod sit urbis ipsius, et municipiorum, tam etiam vicorum iisdem legibus et moribus utentium conjunctio. Et Tholosan. lib. 1. cap. 3. quod sit civium unitas iisdem legibus, et unius potestati subjectorum. Petricius lib. 1. cap. 3. quod sit collecta hominum multitudo ad jure vivendum.

[note: 26.] Civitatis vocabulum multa quoque habet synonyma et aequipollentia, ut sunt 1. Urbs: nam civitas et urbssaepissime consunduntur. ac unum idemque denotant, l. si ususfructus civitati 21. ff. qiub. mod. ususfruct. amittat. l. si quis. 6. l. singulorum 8. ff. de aedific. privat. l. praescriptio. C. de oper. publ. Bart. in §. 1. n. 4. et 5. auth. quib. mod. natur. effic. legit. Et urbs per Synechdochen saepissime accipitur pro populo, seu civibus urbem inhabitantibus, juxta illud Virgilii. 2. AEneid. Invadunt urbem somno vinoque sepultam. Unde legatus Regis Macedonum urbem truncam vocat sine senatu, sine plebe, sine magistratibus, referente Lipsio. Verum proprie loquendo [note: 27.] urbs a civitate differt; nam urbis appellatio muris finitur, et muri urbis termini sunt. l. urbis 2. in princ. l. ut Alfenus. 87. ff. de V. S. Civitas autem, ut supra. n. 22. dictum, non in parietibus aut muris, sed in jure et hominum multitudine posita est, quam ligneis etiam muris includit Themistocles apud Justin. et AEmil. iique cives alicujus Reip. esse possunt, qui in urbe non habitant: sicuti ruri morabantur Quinctius, Cato Senex, Lucullus et alii, qui nihilominus cives Romani erant. Et urbis appellatione sola aedificia significari definit Marcellus Grammatic. cap. 5. ac inter urbem et civitatem hoc interesse, quod urbs aedificia et moenia, civitas vero incolas respiciat, [note: 28.] scribit Nonius Marcell. nihilque aliud urbs est, quam locus ipse et domicilia moenibus conclusa C. si civitas, de sentent. excommun. in 6. et definitur urbs, quod sit tectorum conjunctio locis manuque septa, delubris et spatiis communibus districta, in qua coetus hominum juris consensu et communione, sit sociatus, â Cicer. de republ. lib. 1. Vel quod sit receptaculum societatis civilis ex vicorum pagorumque multitudine constans, communibus munimentis et securitate munita, et ornamentis publicis ac privilegiis exornata, Christian. Matth. system. polit. lib. 1. exercit. 4. sect. 3. Vel, quod sit vicorum multitudo communi fossa et muro septa et munita. Bodin. de Republ. lib. 1. cap. 6. Clemen. Timpler. lib. 1. polit. cap. 6. quaest. 2. et 3. Danae. lib. 1. polit. cap. 3. Sicut etiam secundum Galliae usum, urbes nominari loca, ubi plures domus sunt, quae loca muris sunt clausa et portis, quaeque jus corporis, collegii, et communitatis habent, nec non scabinos, et arcam communem redituum: Civitates autem, solum appellari oppida clausa, quae habent Ecclesiam Cathedralem

et Episcopum, sicuti refert ex Coquill. ad consuet. Nivern. tit. de domib. et servitut. real. ort. 18. p. 370. Joh. Limnae. de jur. publ. tom. 4. lib. 7. cap. 1. n. 14. Unde [note: 29.] fieri potest, ut urbe a tyranno vel praedonibus destructâ, civitas adhuc vivere et omnia sua privilegia retinere dicatur, Gail. 2. observ. 61. n. 7. Stephan. Gratian. forens. disceptat. lib. 2. cap. 217. n. 28. de quo infra cap. 18. n. 33. eodemque modo Romani urbem Carthaginensium per Scipionem Africanum flammâ et ferro perdiderunt; civitatem vero, seu ipsos cives, reservatis juribus ac privilegiis integris salvam esse concesserunt, de quo supra n. 23.

[note: 30.] Hinc urbs dicitur ab urvo, sive urbo: urvum autem, sive urbum est curvatura aratri; et urvare sive urbare est arare, aratroque definire teste Pompon. in l. pupillus. 239. §. urbs. 6. ff. de V. S. siquidem in condendis [note: 31.] urbibus olim aratro utebantur et aratro sulcum ducebant, quo futurae urbis magnitudinem, proportionem situmque muro cingendam definiebant, Varro. lib. 4. de latin. ling. Coelius Rhodig. lib. 14. cap. 5. Schönborn. lib. 1. polit. cap. 14. juxta illud Virgil.

[note: 32.] In condendis enim urbibus olim magna erat religio. Nam primum conditor urbis ante omnia augurio operam dabat, ut a religione exordium duceretur. Augurio captato, is, qui urbem erat conditurus tauro et vacca arabat, ubi arasset, murum faciebat, ubi portam esse volebat, aratrum tollebat, [note: 33.] et portam vocabat a portando aratro, qui ritus condendarum Urbium, ab Etruscis descendere videtur, qui aeneo vomere vinctis tauro et vaccâ interiore die auspicato, soliti sunt urbis spatia definire. Unde Cato apud Isidorum scribit: qui urbem novam condit, tauro et vaccâ aret: ubi araverit, murum faciat ubi portam vult esse, aratrum fustollat; portam appellet; nimirum a portando aratro, ut scribit Donatus in Adelph. Aratrum qui tenebat laciniam togae in humerum dextrum rejiciebat, seseque cingebat, et caput velabat, vel quia is sacris operantium erat habitus, inter quae sacra et hoc opus referebatur; vel ut commodius stivam tenere posset; denique ut multitudinem civium togato, id est, pacifico habitu fovendam esse ostenderet, neque solum bellicis artibus civitates vigere, sed multo magis pace florere. Aratrum dirigebat conditor ipse, si vero mulier urbis author esset, id muneris apud architectos relinquebatur. Vomer fuit aereus, quod erat perpetuitatis symbolum, Welser. rer. Augustant. lib. 5. pag. 80. et sulcus ille, quo loca murorum designabantur, dictus fuit sulcus primogenius. Raevard. lib. 2. conjectur. cap. 7. In fodiendo glebae interne rejiciebantur, quoniam omnis fertilitas in urbem importanda. Boves duo tantum erant, taurus scilicet et vacca, quo legitimum inter marem et foeminam matrimonium notabant, quod Rempubl. tuetur et auget. Boves illi erant albi, ut illo candore ostenderentur cives sine labe. Boves ita juncti erant, ut vacca interior, taurus exterior esset: cum mulieris sit, curare, quae, intra domum sunt; viri autem exteriora, Jul. Caesar. Bulenger. de Roman. Imper. lib. 1. cap. 1. Locum ubi moenia ponenda, alii albâ signabant cretâ, quandoque farinâ albâ, sicuti factum eo loco, quo Alexandrina urbs extruenda, memorat Moreau, in tabul. des Armoiries de France, cap. 11. pag. 387. A causa formali urbs dicebatur ab orbe, quod sulcus in orbem duceretur, et urbes antiquae in orbem fierent. Christian. Matth. System. polit. lib. 1. exercit. 9. sect. 3. Non tantum autem in condendis sed etiam evertendis et destruendis urbibus hoc modo inductum fuit aratrum, ut eodem modo, quo definitae essent urbes, rursus delerent, expungerent, everterent et destruerent, de quo infra cap. 19. n. 5.

[note: 34.] Idem ritus in Coloniis deducendis fuit observatus, quando pristinis possessoribus ager adimebatur, et novis Colonis assignabatur; Arnisae. de republ. cap. 5. sect. 2. n. 5. Besold. de jure universit. cap. 1. n. 5. Idemque testatur Varro, Coloniae, inquiens nostrae omnes in literis antiquis scribuntur urbes; quod item conditae, ut Roma. Cujus quoque mentionem facit Cicer. Philip 2. ubi ait: Tu autem insolentia elatus omnia auspiciorum jure turbato Casinum Coloniam deduxisti, quo erat paucis annis ante deducta, ut vexillum tolleres, et aratrum circumduceres, cujus quidem vomere portam Capuae pene perstrinxisti, ut florentis Coloniae territorium minueretur. Atque hinc aratrum inducere nihil aliud est, quam aedificia et muros solo aequare, de quo plura vide inf. c. 19. n. 5. et 6.

[note: 35.] XI. Civitati synonymum est Oppidum; Quamvis enim hae duae voces urbs et oppidum diversas signisicationes quibusdam habere videantur, et secundum judicium vulgi per oppida solum minores et obscuriores urbes intelligi soleant, et quae non sint bene munitae, Isidor lib. 15. orig. cap. 2. Besold de jur. univers. cap. 1. n. 5. Althus. polit. cap. 5. n. 38. large tamen et generaliter oppidum dicitur quaelibet civitas, praeter urbem Komanam Cagnol. in prooem. Digest. §. illud vero n. 274. Franc. Marc. decis. 366. n. 29. vel. 1. Losae. de jur. universit. part. 1. cap. 2. num. 46. Et Romani Romam per excellentiam urbem dixerunt, caeteras urbes et civitates oppida vocarunt, ideo, ut Cajus Caesar Alexandriam, totius orientis duas maximas urbes, nihilominus oppida vocaverit, Scipio Gentil. in origin. verb. oppidum. Sic quoque Servius Sulpitius in epistolis consolat. ad Ciceron. de morte Tulliae, cum enumerasset, multas insignes urbes partim vi hostili, partim terrae

motu eversas, mox subjungit; quae oppida quodam tempore florentissima fuerunt, etc. Et Plautus cum Eleusipolim saepius urbem vocasset, postea eandem oppidi nomine indigitare non dubitavit, his verbis: Eleusipolim Persae cepêre in Arabia, plenam bonarum rerum, antiquum oppidum, etc. Licet Titus Livius alicubi oppidum vocet Romam, quia moenibus clausa, Scipio Gentil. [note: 36.] in original. verb. oppidum. Et oppidi nomen cum civitate, quatenus pro urbe accipitur, confundi, quod oppidum aeque muris ac fossis cingatur, scribit ex Petr. Gregor. Tholos. de republ. lib. 2. cap. 1. n. 4. Paurmeister. de jurisdict. lib. 2. cap. ult. n. 6. [note: 37.] Et inter urbem et oppidum hoc tantum interesse videtur, quod oppidum non erat solemniter aratro cinctum, et angustioribus terminis inclusum, quam urbes. Petrus Greg. Tholos. d. n. 4. Dn. Cluten. syllog. rer. quotid. concl. 27. lit. a. in fin. Joh. Limnae. de jur. publ. lib. 7. c. 1. n. 2. et oppidum dicitur pagus amplior, nonnihil fossa, vallo, vel muro cinctus et munitus, Christ. Liebenthal. colleg. polit. exerc. 5. conclus. 11.

[note: 38.] De notatione nominis oppidi authores non satis conveniunt; Nam Festus, oppidum, scribit, dictum est, quod opem praebet, vel quod opes ibi conferunt. Et Isidorus lib. 15. origin cap. 1. ita disserit: Oppidum quidem ab oppositione murorum dixerunt: alii ab opibus recondendis, eo, quod sit munitum: alii, quod in eo sit conventus habitantium, et opem det mutuam contra hostes. Alii ab opponendo dictum putant, quod insultibus hominum opponatur, de quo Isidor. lib. 15. orig. cap. 1. Sed obtinuit inter Jure-Consultos, oppidum ab ope ferendâ et sustinendâ, sic appellari, et quod ejus causâ moenia sint constituta, sicuti testatur Pomponius in l. pupillus. 239. §. oppidum. 7. ff. de V. S. confer infra c. 9. n. 5.

[note: 39.] III. Civitates etiam dictae sunt Municipia, et civitas et municipium unum et idem sunt, Losaeus de jure universit. part. 1. cap. 2. n. 31. ac municipia dictae sunt civitates suo jure et legibus utentes; muneribus tamen populi Romani et honoribus fungentes; capiebant enim munera et honores cum Civibus Romanis, a quo nomen sibi vindicarunt, nullâ populi Romani, lege adstricti, Gellius lib. 16. cap. 13. Petr. Gregor. Tholos. de republ. lib. 2. cap. 1. n. 5. Et municipia dicta sunt omnes caeterae civitates, praeter Romam, et postea Constantinopolim, et ita municipia dicuntur Capua, Campana, Ilium etc. arg. l. 1. §. 1. et 2. ff. ad municipal. ad haec municipia passim quoque in jure dicuntur Respublicae, l. sed et si. 31. §. 1. ff. de furt. et civitates, quae habent propria jura et communem societatem, sive urbes, sive oppida, [note: 40.] dicuntur municipia, et municipes, qui ibi sunt cives, et qui in his munera publica capere, aut gerere possunt et debent, per l. munus. 18. l. municipes. 228. ff, de V. S. et municipes proprie dicti, qui in civitatem Romanam recepti munerum participes facti; sed nunc abusive dici suae cujusque civitatis cives, scribit Ulpianus in l. 1. §. 1. ff. ad municipal. Ex quo Servius municipes describit, qui eâ conditione cives Romani fuissent, ut semper rempublicam separatim a populo Romano haberent, qui aeque cives Romani erant, et in legione merebant, sed dignitates non capiebant, nisi domicilium Romam transferrent. Livius lib. 41. Latius tamen patet municipium, quam civitas, quia municipium etiam accipitur pro castro et villa, l. 1. ff. ad municipal. Franc. Marc. decis. 880. n. 1. vol. 1.

[note: 41.] IV. Synonyma quoque sunt Respublica et civitas, sicut ex sequentibus apparet. Definitur enim Respulica, quod sit hominum plurium, ac rerum privatarum, tum inter se communium, summâ cum potestate ac ratione gubernatio, Aristot. 2. polit. 1. et lib. 2. cap. 4. et lib. 4. cap. 4. Paul. Brusius, polit. disput. 1. conclus. 3. sq. Besold. in praecognit. polit. cap. 8. n. 2. Vel quod sit ordo consistens in regimine, summae potestatis, et magistratus, Christ Liebenthal. colleg. polit. exerc. 5. conc. 62. Vel, quod sit universitas legitimae civitatis uno Imperio contentae, Dn. affin. Cluten. in fascicul. paradox. 1. ubi Bodini improbat definitionem, quâ Rempublicam esse dicit, familiarum rerumque inter ipsas communium summâ potestate ac ratione moderata multitudo.

[note: 42.] Reipublicae autem vocabulum diversimodas admittit significationes, et quidem 1. in generali significatione sumitur pro integro aliquo Imperio, regno, provinciâ vel natione, et omnes regiminis species comprehendit, pro hominum plurium ac rerum privatarum, tum inter se communium gubernatione, quae unâ aliquâ summâ potestate continetur, Aristotel. 2. polit. cap. 1. et lib. 3. cap. 4. et lib. 4. cap. 1. Busius. polit. disput. 1. conclus. 3. Timpler. polit. 1. cap. 2. quaest. 1. et ita etiam accipitur pro Imperio Romano ut in Novel. 1. in praefat. in princ. et ibi Accurs. in verb. Reipublicae. Unde magnum Imperium, magnam Rempublicam vocat Isidor. ac olim Respubliea Romana ex municipiis, praefecturis et coloniis constabat, Onuphr. de Roman. Imper. tit. de praefecturis, et sumitur pro alio quovis legitimo Imperio; sic enim Cicero ad Attic. Hoc bello, inquit, quam Rempublicam habituri simus, nescio, victis certe nulla unquam erit. Et Festus ex Cajo Gracho: Eae nationes per avaritiam ac stultitiam suas Respublicas amiserunt.

[note: 43.] 2. Quandoque etiam, ac proprie Respublica sumitur pro civitate tantum Romanâ, per l. bona 15. et l. eum qui vectigal, 16. ff. de V. S. Bartol. in l. 3. C. qui potior in pign. Jason. in l. ut inter divinum. n. 15. C. de S. S. Eccles. Losaeus de jur. univ. part. 1. cap. 2. n. 34. olim enim Rempublicam non habebat, nisi populus Romanus, vel Imperator, hodie vero quaelibet civitas, quae superiorem non recognoscit, aliae vero civitates, castra

et municipia subdita, non dicuntur proprie et stricte habere Rempublicam, sed improprie, et largo modo, ex Castrens. in. l. 1. §. 1. in princ. ff. quod cujusque universitat. nomin. Losae. d. n. 34. in fin.

[note: 44.] Atque ita 3. Improprie Respublica sumitur etiam pro civitate, urbe, municipio, tot. C. de jur. Reipubl. Aristotel. 3. polit. cap. 6. Losaeus de num. 34. in fin. omnis civitas, quae est constitutio populi, Respublica est, inquit Cicero, de Republ. 1. et sic dicitur Respublica Argentinensis, Norica, Augustana, Ulmensis, Eslingensis, Reutlingensis, etc. et quaelibet civitas venit appellatione Reipublicae, et habet Rempublicam, scribit Bald. in l. 3. C. ad Sct. Trebell. ac Rempublicam poni pro quolibet municipio, castro, et villâ probat l. sed et si §. 1. ff. de publican. et vectigal. Jason in l. ut inter divinum. n. 15. C. de S. S Eccles. Bald. in l. 4. n. 2. C. ex quib. caus. major. Alex. consil. 13. n. 4. fol. 6.

[note: 45.] 4. Concretive Respublica sumitur pro coetu hominum publico, certo loco habitantium, et certo ordine gubernatorum, veluti si Respublica Norimbergensis, vel alia, sumatur pro ipsa civitate, et hominibus Norimbergicis, et sic denotat materiale, seu objectum Reipublicae. Quo sensu Pompejus dicebat, non est in parietibus Respublica, cum senatores ducentos, melioremque civium florem, qui Rempublicam deserere tergiversabantur, se se qui juberet, et urbe, Italiaque abduceret, Dion. in histor. Pompej. Arnisae. de Republ. cap. 5. sect. 2. n. 24.

[note: 46.] 5. Abstractive sumitur Respublica pro ordine, sive statu, regimine et administratione publici coetus, veluti quando Rempublicam Norimbergensem accipimus pro ordine et regimine in administranda Republica Norimbergensi, quae formale istius Reipublicae denotat, Aristot. 1. polit. cap. 4. Petr. Gregor. Tholosan. de republ. lib. 1. c. 1. n. 13. vid. supr. n. 20.

[note: 47.] 6. Sumitur etiam Respublica pro civitatis alicujus communi bono, l. ult. C. de jur. Reipubl. Unde Respublica dicitur, quasi populi res, Augustin. de civit. Dei. lib. 2. cap. 21. sive res populica, vel ad communem populum pertinens, Petr. Gregor. Tholos. d. cap. 1. n. 11. et 12. seu, publica res, a re, id est, imperio publico, Busius de Republ. lib. 1. cap. 2.

[note: 48.] 7. Quandoque etiam Respublica accipitur pro Aristocraticae gubernationis specie, opposita Monarchiae et Democratiae, Kirchner. de Republ. disput. 1. concl. 3. lit. a.

[note: 49.] 8. Magis vero specialiter, sive specialissime capitur pro democraticae gubernationis specie, oppositâ monarchiae, seu principatui, et aristocratiae, ex eo, quod inibi omnia publica, hoc est populica, seu communia existant, universique cives aequa inter se ratione jus publicum sint partiti, Besold. polit. disput. class. 1. disput. 7. conclus. 19.

[note: 50.] Nec his negocium facessit, quod Respublica sine summâ aliquâ pntestar e consistere non possit, per tradita Aristot. 2. polit. c. 1. et lib. 3. c. 4. et lib. 4. cap. 1. et ubi non est summa imperandi facultas, ibi nulla Respublica: Quemadmodum enim in uno corpore physico una anima, quia imperat in mundo unus Deus, qui omnia moderatur: ita et in Republica oportet esse unam, et summam potestatem. Resp. Siquidem summa haec potestas plures administratores admittere potest, Velsten. disput. polit. decad. 5. quaest. 1. Althus. polit. c. 9. n. 19. Ita enim in Aristocratia et Democratia, ubi pluribus, quam uni Reipublicae clavus est commissus, hi tamen unius tantum vicem subeunt, l. 2. ff. quod cujusque universitat. n. l. 25. ff. ad municipal. Bornit. de majestat. cap. 3. ac quibus non ut singulis, sed ut universis imperii administratio est concessa, quam proinde omnes simul expedire tenentur. Bocer. de jurisdict. cap. 8. n. 46. Quatenus enim plures, ut plures et diversi considerantur, eatenus a pluribus legitimum Imperium sive Respublica condi vel administrari non potest: quatenus vero isti plutes considerantur, non ut diversi, sed tanquam in unum conspirantes, atque adeo, ut unum facti, tam sensu animorum, sive consiliis, quam administratione, sive actione exequendi consilia, eatenus etiam a pluribus Respublica gubernari potest post Keckerman. system. polit. lib. 2. cap. 1. canon. 1. Hoenon. polit. disputat. 10. conclus. 1.

[note: 51.] Differt tamen Civitas a Republica, quia civitas est quasi materia, in quam Respublica tanquam forma inducitur. Casus in sphar. civitat. lib. 3. cap. 1. Schönborn. lib. 1. polit. cap. 13. et Respublica forma et sinis, Aristot. 3. polit. 3. nec non vita et anima civitatis est, Aristot. lib. 4. polit. cap. 11. Arnisae. de Republ. cap. 5. sect. 3. n. 4. Liebenthal. colleg. polit, exerc. 5. conclus. 60. Est enim Respublica ordo, vita, forma et anima civitatis. Nam uti materia per formam recipit unitatem et existentiam; ita civitas per Rempublicam efformatur. Et sicuti subjectum non continet in se, quae per formam demum superventura sunt, sed iis subordinatur tantum; sic civitas per se non continet jurisdictionem, majestatem et leges, sed ea omnia demum per Rempublicam in civitatem introducuntur.

[note: 52.] V. Universitas quoque civitatis nomine venit, ita enim universitas omne collegium, sive corpus et professorum, quod dicitur Academia, et civium, quod civitas dicitur, tanquam membra seu partes integrantes sub se comprehendit, Christian. Matthias, disput. polit. 4. conclus. 35. et triplicem facit universitatem, unam largam, quae faciat provinciam; alteram minus largam, quae constituat civitatem; tertiam minimam ut castrum et villam, Bart. Cons. 89. n. 1. seq. lib. 1. Besold. de jur. universit. cap. 1. n. 2.

Unde universitas definitur familiarum, collegiorum et corporum ejusdem oppidi juris communione sociata, et superiori consensu

approbata multitudo, Bodin. de republ. lib. 3. cap. 7. Dn. Wolffgang Jacob Sadler, dissert. de jur. universit. conclus. 2. Et universitas nihil aliud est, quam ipsimet homines universitatis, gloss. in l. sicut. §. c. in verb. non debetur. in fin. ff. quod cujusque universit. Losae. de jur. universit. part. 1. cap. 1. n. 4. seq. collective sumti, nam homines separati et singuli, non faciunt universitatem, et populum, et ideo universitas proprie non dicitur homines, sed hominum collectio in unum corpus mysticum, et abstractive sumtum, Losaeus, d. cap. 1. n. 4. Differunt tamen civitas et universitas, ut latius et angustius; recte enim dicitur: Omnis Civitas est universitas, sed non vice versa, omnis universitas est civitas.

[note: 54.] VI. Communitas quoque nomen generale est, pertinens ad universitatem civitatis, castri et villae, et cujuslibet municipii, eo quod ab ipsa hominum communitate principaliter regatur, Losae. de jur. universit. part. 1. cap. 2. n. 33. Tuschus pract. conclus. lit. V. conclus. 255. n. 12.

[note: 55.] VII. Provinciarum quoque nomine quandoque civitates venire solent gloss. in l. fin. C. de quadrien, praecript. Henr. Bruning. de var. universit. spec. conclus. 12. lit. a. et hodie provincia vocari solet quaelibet civitas superiorem non recognoscens, distinctum ac separatum habens regimen et territorium, et sic merum mixtumque imperium obtinens gloss. in l. fin. C. de praecript. long. Temp. Bartol. in l. unic. n. 5. C. de metropol. Franc. Marcus, decis. 366. n. 13. et 14. vol. 1. Losae. de jur. universit. part 1. cap. 2. n. 11. Et quando una civitas constituitur caput aliarum civitatum et in praesidatum erigitur, ad quam per alias subjectas recurritur, uti et quando una civitas merum et mixtum imperium obtinens non subjicitur alteri civitati, ipsa pro provincia habetur, Bart. in extravag. qui sint rebelles. verb. Lombardiae. n. 7. et 8. vers. provincia vero. Tuschus pract. l. P. conc. 949. n. 4.

Quamviscum civitate affinitatem quandam habeant castrum, burgus, arx, vicus, villa, pagus, etc. a civitate tamen differunt. [note: 56.] Ita enim licet. 1. Castrum et civitas non videantur differre, nisi quatenus civitas parva et magna, uti scribit Nicol. Losaeus de jure universit. part. 3. cap. 13. n. 7. ubi dicit, quod castrum sit membrum civitatis, et plus et minus non faciant differre specie, per l. qui ex vico. ff. ad municipal. ac civitates et castra pro synonymis haberi, nonnulli colligunt ex l. 2. §. 15. C. de offic. praef. praet. Afric. Unde etiam privilegia universitati, vel civitati concessa, etiam ad castra, villas, et terras adjacentes et civitati subjectas extendi, vulgo concluditur per tradita Losae. d. cap. 13. per tot. Gail. de arrest. cap. 8. n. 10. et per castrum non solum arcem munitam, eine Burg, sed etiam oppidum eidem annexum intelligi, scribit Stumpf. Chron. Helvet. lib. 6. cap. 12. Auctor. actor. Lindav. fol. 610. ubi id eleganter probat Differt tamen castrum a civitate, et civitatis nomine non venit, per Novell. 28. Besold. de jur. universit. cap. 1. n. 2. circa med. vers. muris certe. et dicitur [note: 57.] castrum, quasi casa stricta, ad differentiam oppidi vel pagi; quia castrum non debet esse nimis spatiosa vel diffusa habitatio, ne multa custodia egeat, Gail. 2. obs. 62. n. 1. et ibi Bern. Graevaeus, lib. 2. conclus. 62. in princ. Vel casa alta, seu fortis et munita muris seu vallo, Besold. de jur. universit. [note: 58.] cap. 1. n. 2. A quo diminutivum est castellum, quod interdum sumitur pro receptaculo aquae, ein Wasserstuben, ut in l. 1. §. ait Praetor ff. de aqua quotid. et aestiv. l. 78. ff. de contrah. empt. Besold. thes. pract. verb. Burg. in fin. Kyllinger. de Ganerb. castror. discurs. 2. n. 9. interdum etiam pro locis fortificatis, seu fortalitiis, et propugnaculis, Vestungen. ut in l. 2. §. 14. C. de offic. praefect. Afric. et in l. 2. C. de fund. limitroph. et proprie nunc castrum reputatur, quod territorium certum, et plerumque subditos habet; qualia fere sunt omnia castra, quae in Suevia, Franconia et tractu Rhenano, a Nobilibus possidentur, et iisdem privilegiis utuntur, quibus civitas, vel alia quaeque universitas l. si baeres jussus. §. vicis. et ibi Jason. n. 1. ff. de legat. 1. Besold. de jur, universit. cap. 1. n. 2. Unde etiam concesso vel vendito jurisdictio quoque transire dicitur, Schrader cons. 22. n. 24. seq. vol. 2. Quatenus autem castrum ad civitatem pertinere probetur, vide Mascard. de probat. conclus. 270. per tot. Castra etiam quandoque dicuntur clausurae, Clausen, per l. 2. C. de fund. limitroph. Kyllinger. de Ganorb. Castror. discurs. 3. n. 16. et seq.

[note: 59.] 2. Burgus etiam est: nomen universitatis, l. penult. C. de fund. rei privat. Bart. in. l. si haeres. §. 1. ff. de legat. 1. et Burgus dicitur, pars civitatis cohaerens, etiamsi extra muros sit, et qui habitant in burgis in civitate habitare, dicuntur, Franc. Marcus decis. 365. n. 41. vol. 1. Losae. de jur. universit. part. 1. cap. 2. | n. 46. et Burgos oppida cincta muris dici, observatione dignum putat Petr. Gregor. Tholos. lib. 2. c. 1. n. 5. Et Burgum, sive Burg, non solum arcem munitam, sed et castellum, vel oppidum muris cinctum portisque clausum, designare, probat, auctor actor. Lindaviens. fol. 610. ad med. Sic Franci oppida quaevis Burgos vocabant, et antiquis nominibus addebant; veluti Straßburg, Freyburg, Regensburg, Magdeburg, Rotenburg, Weissenburg, Augstburg, quasi Augusti Burgus, ab Augusto conditore, Freher. de Lupoduno fol, 13. Kyllinger, de Ganerb. castror. disceurs. 3. n. 14. Eratque Burgum oppidum muro, turribusque cinctum, et clausile portis, Besold. thesaur. pract. verb. Burg. ac Burgum esse partem civitatis dicit Franc. Marcus part. 1. decis. 800. n. 6. Ex quo etiam Burggravios, qui in Civitatibus jus dicebant, appellationem accepisse, tradunt Petr. Greg. Tholos. de republ. lib. 2. cap. 1. n. 6. Marq. Freher. de orig. Palat. lib. 1. cap. 10. n. 81.

[note: 60.] Generaliter autem et frequentissime Verbum Burg usurpatur pro arcibus et propugnaculis, quocunque in loco extructis, Conrad. Lagus in comparat. jur. civil. et Saxon. lib. 2. cap. 8. vers. ein Burggraff. Kyllinger. d. discurs. 3. n. 20. et seq. ubi n. 25. addit, certum esse. quod nulla arx aut fortalitium id nomen proprie mereatur, nisi in quo sit plurium hominum congregatio, et quaedam universitas. Idque probatur ex textu juris Saxonici, quem adducit Rittershus. partit. feudal. lib. 1. c. 17. ubi ait: Burgleben heissen solche Lehen, da ihr viel Edelleut, ober Ganerben, wie mans jetzo nennet, in einer Burg und Schloß zusammen haben Lehen und Lehensrecht, von Fürsten und Herren, denen die Burg zugehöret. et ibidem: Daß Burger und Burgmänner heissen, die Ganerben und Edelleut, so vor Alters unter einem Burgherrn auf einer Burg gewohnet haben, da sie dann der Burg Bürger genennet worden.

[note: 61.] A Burgo descendit Burgstall, quod rudera destructorum Burgorum, sive castellorum denotat, Wehner. pract. oberv. verb. Burg. et proprie locus est, in quo Burgus fuit extructus, da ein Burg gestanden, ein Burg-Stall, oder Burg-Standt. Kyllinger. d. discurs. 3. num. 37. et plerumque dicitur a ruderibus arcis, ein alter Burgstall, da vor Zeiten ein Schloß gestanden, Besold. thes. pract. verb. Burgstall.

[note: 62.]Burghalden nihil aliud esse videntur, quam montes, sive colles, super quos arces sunt extructae, der Burg-Berg. Cum Halden nihil aliud sit, quam locus campi sublimior, ein Hügel, Kyllinger. d. disc. 3. n. 38. seq. ubi n. 41. addit, quod mons, seu collis arcis Tubingensis dicebatur Pfaltzhalden, et quod arx ista olim Pfaltz dicta, eo quod Comites Tubingenses ibidem habitantes Comites fuerint Palatini, sive Palatii. Besold. thes. pract. verb. Burghalden. A Burgo etiam denominationem habent Bürger, quasi Burgenses, qui idem sunt quod apud [note: 63.] nos cives, infra lib. 2. cap. 29. num. 8. A Burgo etiam dicuntur Burgsäß, Burgsassen, Burgmänner, Burgfrieden, Burghuet, Burgfehde, Burglehen, Burggraffen, etc. de quibus vide Kyllinger. de Ganerb. castror. discurs. 3. per tot. Wehner. in pract. observ. Besold. in thes. pract. et Joh. Jacob Speidel. in notabil. jurid. in dictis vocabulis.

[note: 64.] 3. Arx, tutissima pars urbis esse dicitur, Petr. Gregor. Tholos. de republ. lib. 2. cap. 5. n. 2. et arcem ab arcendo dictam, quod is locus munitissimus sit urbis, a quo facilius hostis arceri et prohiberi possit, scribit Varro de lingua latin. lib. 4. Indeque nomen accepisse videtur, quod arcta, sive stricta sit, enge zusammen gezogen oder beschlossen, ab arctando, Kyllinger. de Ganerb. castror. discurs. 2. n. 64. arces enim non debent esse nimiae magnitudinis, quo melius et per paucos servari possint, l. 2. §. [note: 65.] interea. 14. C. de offic. praef. praetor. Afric. Germanis dicitur Schloß, a schliessen, eo quod arces clausae sint muris, scilicet et fossis, [note: 66.]daß sie mit Mauren, Wählen, oder Gräben beschlossen seynd, Kyllinger. d. disc. 2. n. 66. quo ipso etiam a castro differt, cum arx ex unicâ tantum domo, castrum autem non nisi ex pluribus aedificiis constare possit Kyllinger. d. discurs. 2. num. 18. Sicuti etiam a Burgo, quod arx nulla proprie Burg dicatur, nisi in qua plurium hominum congregatio, Kyllinger. d. l. discurs. 3. num. 25. Quae tamen differentia hodie non observatur, et usu invaluit, ut arx et castrum pro paribus usurpentur, Kyllinger. d. discurs. 2. n. 18.

[note: 67.] 4. Vicus, qui idem videtur, quod Burgus, secundum Kyllinger. de Ganerb. castror. discurs. 3. n. 10. et dicitur, quod vice civitatis, cui subest, regitur, vel a vicinis habitatoribus, vel quia viis, non muris clauditur, ein Dorff, Isidor. origin. lib. 15. cap. 2. Losaeus. de jur. universitat. part. 1. cap. 2. num. 43. Besold. d. jur. universit. cap. 1. n. 4. Vel quod in eo sint ex utraque parte viae domus certis spatiis distinctae, Varro libr. 1. de legib. ac vicus proprie nihil aliud est, quam locus publicus utrinque aedificiis cinctus, per quem incolae transeunt: Germanice, ein Gaß. Et a vico Saxonicum Wick descendit, indeque Brunschwick, quasi Brunonis vicus: cum Wick antiquis Saxonibus castellum significet Fleck, oder Städtlein, darinn sich die Burger und Einwohner deren Orths für Gewalt enthalten mögen, Besold d. n. 4.

[note: 68.] Vici alii sunt urbani, alii pagani. Vici urbani sunt plateae in urbe ex utraque parte aedificiis cinctae. In urbe enim fiunt vici connexis et cohaerentibus aedificiis. Unde Romae vicus Cyprius, vicus Africus, vicus sceleratus nominatur, et nullum in urbe vicum, nullum angiportum esse, in quo Milohi non esset conducta domus, scribit Cicer. pro Milon. Vici pagani sunt pagi, ex pluribus villis domibusque rusticis coagmentati spatio aliquantulo ab urbe remoti, nullisque moenibus cincti, Cicer. ad Attic. Et vicus inchoamentum est civitatis et ex numerosis et amplis familiis primitus ortus. Liebenthal, colleg. polit. exerc. 5. conclus. 5.

[note: 69.] 5. Cum vico idem fere esse videtur Villa, Tuschus pract. conclus. lit. V. conclus. 207. num. 2. et in Gallia villa idem est, quod civitas, Losae. de jur. unrversit. part. 1. [note: 70.] cap. 2. n. 39. Tholosan. de Republ. lib. 2. cap. 1. n. 6. ac immediatas civitates olim dictas fuisse villas publicas, veluti quae Regni et Reipublicae essent, non Principum, Comitum, Ecclesiarum refert Freher. ad Petr. de Andlo de Roman. Imper. lib. 1. cap. 16. fol. 162. Johan. Limnae. de jur. publ. tom. 3. lib. 7. cap. 1. n. 37. Besold. de jur. civit. Imperial. n. 4. late Auctor. actor. Lindaviens. fol. 566. Ita enim Carolus Magnus in donatione Divitaugiensi monasterio, anno 813. facta, Ulmam nominat villam suam regalem, Crus. annal. Suev. part. 2. lib. 1. cap. 7. fol. 10. confer. lib. 3. cap. 54. n. 8. et seq. Proprie tamen villa est congregatio hominum, et unitas quarundam domorum, sine muris, quasi, vallis vallata et circumdata, et villa est, quae est extra muros civitatis,

l. 1. C. ne rustican. ad ull. obseq. Jason in l. si haeres §. 1. n. 8. et ibi Bart. ff. delegat. 1. Franc Marc. decis. 366. n. 27. vol. 1. Losae. de jur. univers. part. 1. cap. 2. n. 39. seu, est locus consistens ex pluribus aedificiis, quae non circumdantur muris, neque fossis et de jure communi nullam habent jurisdictionem, sed civitati subsunt, Bart. in extravag. qui sint rebell. verb. Lombardiae. n. 3. ver. villa.

[note: 71.] 6. Quamvis etiam inter civitates et mercatus, Marcktflecken, magnasit differentia; tamen cum prinium fundarentur, et tenuia oppidorum esset initia, in Saxonia haec vocabula promiscue esse accepta testatur Besold. thes. pract. verb. Markfleck. ubi addit, quodmodo municipia dicantur, a munitionibus, juxta Weichbild, art. 6. modo foralia, quod forum habeant, Weichbild, art. 7. §. 2. et Lehenrecht. cap. 31. §. 11. ubi castra et loca foralia vernaculus textus interpretatur, Berg und Städte, vulgo Marcktflecken. Et ita glossa ad Landrecht. art. 66. lib. 3. forum interpretatur ein Marckt, von allerley Burgerlicher Hanthierung, welche den Städtten zuständig seynd. Et in Germania vulgo mercatus, Marcktflecken dicuntur, qui criminalem jurisdictionem, ejusque signa propria habent; welche eigene Halßgericht, Stock und Salgen haben, Besold. de verb. Marcktfleck. Auctor actor. Lindaviens. fol. 62. ad med. et fol. 211. post med.

[note: 72.] 7. Pagus quoque cum vico et villa, maximam affinitatem habet, et pagus definitur vicus, in quo multa rusticorum aedificia ex villis conjuncta sunt, Petr. Gregor. Tholosan. de republ. lib. 2. cap. 1. n. 4. Vel, quod sit receptaculum societatis politicae, ex duobusvel pluribus vicis collectae absque munitionibus et muro: Vel pagus suntrusticanae domus in unum coagmentatae, absque munitionibus et muro, ac dicitur pagus a Graeco [gap: Greek word(s)] , quod Dores [gap: Greek word(s)] , dicunt, quod Latinis fons est: [note: 73.] Besold. de jur. universit. c. 1. n. 3. Tholosan. d. n. 4. Unde vicini et alii homines, qui ex diversis agrorum partibus, praediis et aedificiis ad aquam ex eodem et communi fonte hauriendam conveniebant, pagani dicebantur Hoenon. polit. disput. 11. conclus. 6. lit. b. Quod vocabulum, pagani, dupliciter accipitur, 1. Politice prorusticis in pagis habitantibus 2. progentibus, sive hominibus gentilismo addictis, quo significato nomen paganorum usurpari coepit sub Constantino Constantini Magni filio Imperatore orientis, qui milites non Christianos exautoravit, et in pagos remisit vid. Dn. Bachov. in Comment. ad princ. ps. de Testament. milit. n. 2. p. 423. et seq. Et porro pagus dictus fuit locus, in quo homines convenerunt propter fontis commoditatem, quod nomen postea latius extensum, ad significandam omnem politicam societatem, ex duobus vel pluribus vicis constantem, scribit Besold. d. cap. 1. n. 3. ac differt pagus a vico juxta illud Taciti: Eliguntur Principes, qui jura per pagos vicosque reddunt. Quod etiam innuit Besold. d. cap. 1. n. 4. Et quidem in eo, quod pagus ex pluribus constet vicis absque munitione et muro, vicus vero nihil aliud sit, quam locus publicus aedificiis utrinque cinctus, per quem incolae transeunt, Germanice eine Gasse, Liebenthal. colleg. polit. exercit. 5. conclus. 9. uti et a civitate, quod ex pluribus pagis civitates constituantur, Aristot. 1. polit. 2.

[note: 74.] Pagus quoque terram, sive ditionem et provinciam significat, e in Göw, sive Gäw, in qua plures sunt civitates et villae, Freher. de origin. Palatin. cap. 5. Besold. de jur. universit. cap. 1. n. 3. et sumitur pro regione, sive territorio, eine Gegne, oder Gegend, veluti Allgow, quasi Alpium Gäw, vel ab Alemannis, unde interdum Allmangäw? Stumpf. Helvet. Chron. cap. 45. lib. 1. [note: 75.] Idem Nordtgaw, Brißgäw, Turgäw, Hegaw, Speyrgam, Creichgaw, etc. Ex quo etiam Caesar de bell. Gall. lib. 1. scribit; Helvetiam totam in quatuor divisam fuisse pagos, quorum tamen hodie tredecim numerantur 1. Tigurini, 2. Bernates, 3. Lucernates, 4. Urani, 5. Suitenses, 6. Unterwaldii, 7. Tugiani, 8. Glareani, 9. Basileenses, 10. Solodurii, 11. Friburgii, 12. Schaffhusiani, 13. Appecellenses, utpote, qui arctissimo foedere conjuncti per jusjurandum, et aequali utuntur jure ac veluti communem Rempublicam administrant, Sleidan. lib. 3. comment. [note: 76.] Cum autem veteres aedes et habitationes suas ad colles, sylvas, fontes, flumina, in campis, etc. extruxerunt, inde hodie remanserunt plurimae civitatum, villarum et pagorum denominationes, daß unzehlich viel Städt, Flecken und Dörffer von den fliessenden Wassern und Bronnen, von Bächen, und von Feld, von Wald, Riedt, oder Hayden, noch heutiges Tags ihren Nahmen haben, Lehman. Chron. Spirens. lib. 1. cap. 5.

[note: 77.] Circa castra, vicos, villas et pagos generaliter observandum venit, quod qui natus in vico, villa, pago seu territorio civitatis alicujus, in ipsa civitate domicilium habere censeatur, l. qui ex vico. 30. ff ad mumtipal. et iisdem privilegiis gaudeat, quibus fruuntur ipsimet de civitate. l. nulli. 28 §. quod si in vico 3. C. de [note: 78.] Episcop. et Cler. Indeque vicus et castra civitati supposita dicuntur pars civitatis per l. qui ex vico. 30. ff. ad municip. Bart. in l. 1. et in l. fin. §. item. rescripserunt. ff. ad municipal. Besold. consil. 70. n. 31. et vicos regi ac moderari statutis et legibus civitatis, cui subsunt, scripsit Jason. in §. rursus. n. 42. I. de action. ac nati in vico, vel pago, quoad honores et onera eodem gaudent privilegio, ac si in urbe nati essent. Novell. 39. cap. 2. §. si tamen aliquis. l. si quis. C. de natural. lib. Gylman. symph. tom. 1. part. 6. tit. 6. vol. 6. n. 17. fol. 47. et quod jus est in civitate, id etiam in villis est, Bened. Carpzov. pract. forens. part. 2. constit. 5. defin. 1. n. 7. Gail. de arrest. cap. 8. n. 10. et jurisdictio concessa civitati, complectitur etiam vicos ac integrum comitatum, Besold. 2. consil. 70. n. 31. ac quis sortitur originem ex illa civitate, cui illa terra, castrum vel vicus subest. Novell. 89. cap. 2. §. si quis igitur. 2. Losae. de jur. universit part. 3. cap. 13. n. 8. Unde Virgilius vocatur Mantuanus, licet natus fuerit in vico, seu villa vicina.

Losae. de jur. universit. part. 1. cap. 2. n. 42. Et villani quandoque dicuntur cives, Burger, Kyllinger. de Ganerb. castror. discurs. 3. num. 122.

[note: 79.] Ex quibus etiam fit, quod licet suburbia, proprie urbis appellatione non veniant, sed potius ipsius sint appendices, cum urbs murorum ambitu terminari soleat, nihilominus tamen ea generaliter loquendo urbis appellatione veniant Besold. de jur. universit. cap. 1. n. 8. Petr. Gregor. Tholosan. de republ. lib. 2. cap. 4. n. 2. Wehner verb. Stadt. fol. 621. Giland. lib. 2. decis. 12. n. 21. et urbem ipsam moeniorum et suburbiorum ambitu contineri, scribit Bodin. de republ. lib. 1. cap. 6. ac appellatione civitatis suburbia venire, ubi eadem est ratio, asserit per l. 1. §. cum urbem. ff. de offic. praes. urb. l. qui in continentibus. 147. l. pupillus. 239. §. incola. 2. ff. de V. S. Moditius in §. plebiscitum. dub. 77. n. 11. ubi addit, quod parochiani Ecclesiarum civitatis, die in ein Stadt verpfarret, licet longe extra muros extendatur parochia, civitatensium appellatione veniant, Besold. d. n. 8. Et civitatis nomine in favorabilibus non solumveniunt suburbani, l. aedificia 139. in pr. l. qui in continentibus. 147. ff. de V. S. sed etiam villani, sive districtuales, qui in vicis civitati subjectis habitant, l. qui ex vico. 3. ff. ad municipal. Felin. in c. Rodolphus. 35. n. 9. Gail. de arrest. cap. 18. n. 10. Auctor. actor. Lindaviens. fol. 232. ad princ. et Comitatenses. l. qui ex vico. 30. ff. ad municipal. l. pupillus. 239. §. incola. 2. ff. de V. S. Gylman. symph. tom. 1. part. 2. tit. 26. vot. 43. n. 17. Unde si civitas, villa aut castrum Ecclesiastico subjiciantur interdicto, illorum quoque suburbia et aedificia continentia interdicta esse statuit Pontifex Bonifacius VIII. in c. si civitas. 17. de sentent. excommun. in 6. ac aedificia Romae fieri etiam ea videntur, quae in continentibus Romae aedificiis fiunt, l. aedificia. 139. in princ. ff. de V. S. et qui in continentibus urbis nati sunt, Romae nati esse intelliguntur, l. qui in [note: 80.] continentibus. 147. ff. de V. S. Unde etiam ex suburbiis Consules et Senatores creari solent Joh. Papon. lib. 6. tit. 11. arrest. 1. et quod in suburbiis factum, in civitate factum esse intelligitur, tradit Menoch. arbit. judic. cas. 155. per tot.

[note: 81.] Atque ita suburbia, quatenus formaliter considerantur, sive ratione juris civilis, seu quoad jus civitatis, proprie urbis appellatione veniunt, quia communibus civitatis privilegiis, et juribus utuntur ac fruuntur. Materialiter vero, sive ratione aedificiorum et situationis, spatium illud pomeriis inclusum murisque cinctum proprie urbs dicitur, et sic suburbia proprie non sunt urbis partes, sed potius appendices. Quia suburbia murorum [note: 82.] ambitu, quo urbs finitur et terminatur, non continentur. l. 2. ff. de V. S. Indeque Galli suburbia vocant Faulxbourgs, quasi Vorburg, Germanice Vorstadt, quasi vor der Stadt, siquidem suburbia non in urbe, sed ante urbem sita sunt.

[note: 83.] Civitatis quoque appellatione, in materia ampla, favorabili, et differenti, intelligitur etiam illius territorium, quatenus una eademque est jurisdictio territorii et civitatis, Bald. cons. 327. n. 10. in fin. 6. lib. 1. Besold. part. 2, cons. 70. num. 24. cum quaelibet civitas habeat universitatem agrorum, et territorium, per l. pupillus 239. §. territorium. 8. ff. deV. S. c. ubi periculum. 3. §. porro. ibi. in civitate, in cujus territorio, seu districtu idem Pontifex obiit. etc. de Elect. in 6. sive ihren eigenen Etter, Oesch, Weichbild, Zwäng und Bänn, uti interpretatur referens apud Gylman. symphor. tom. 1. part. 2. tit. de reconvent. num. 156. seq. Rosenthal. de feud. cap. 5. conclus. 6. num. 3. et juris communis dispositione regulativer quaelibet oppida proprios fines habere praesumantur, arg. l. cum pater. 77. §. vicos. fin. ff. de legat. 2. l. pen. ibi: qui proprios fines habebant, C. de instit. et substit. l. si quando. 2. C. de bon. vacant. l. quicunque. C. de fund. limotroph. [note: 84.] Cacheran, cons. 34. num. 1. ita, ut naturali ratione territorium civitati accedat, ut qui civitatem habet, ratione connexitatis, etiam territorium habere censeatur, Bald. cons. 337. n. 1. vol. 5. Natta cons. 636. num. 170. Et concessione civitatis, concedatur etiam merum et mixtum Imperium, Bart. in l. 1. ff. de jurisdict. Bald. in l. 1. §. initio. num. 2. ff. de praefect. urb. [note: 85.] Et territorium est de pertinentiis, et accessioriis civitatis, Innocent. in c. cum ad sedem. num. 7. ff. de restit. spol. Oldrad. cons. 176. in fin. Boer. quaest. 227. num. 7. Indeque jurisdictio territorii dicitur dependere ex jurisdictione civitatis, vel castri, quasi a capite, per l. 1. §. cum urbem 4. ff. de offic. praefect. urb. Meichsner. decis. 33. num. 41. tom. 2. et territorium proprie Dominium civitatis esse dicitur, Aretin. cons. 77. Meichsner. d. decis. [note: 86.] 33. num. 66. et civitatis nomine et significatione contineri casalia, territorium et districtum scribit Gylman. symphor. part. 1. tit. 1. vot. 1. num. 155. fol, 111. Imo civitas inest territorio, et territorium inest civitati, Hier. de Mont. tract. fin. regund. cap. 6. num. 9. et civitas quoque sine territorio consistere potest, Meichsner. tom. 2. libr. 2. decis. 1. num. 17. Ex quo etiam castrum, quoad jurisdictionis administrationem, proximae civitati subesse censetur Menoch. 2. praesump. 97. n. 9. omnisque villa vel castrum in comitatu, districtu, vel territorio alicujus civitatis situm, sub eadem civitate esse censetur, nisi speciale privilegium habeat, arg. l. nulli 28. §. quod si in vico. 4. C. de Episcop. et cler. Bart. in. l. 1. §. [note: 87.] cum urbem. num. 5. ff. de offic praefect. urb. Meichsner. d. decis. 33. num. 81.. Quinimo etiam praedia civitati adjacentia, vel in ejus finibus sita et existentia, praesumuntur subesse jurisdictioni civitatis, Menoch. 3. praes. 100. num. 1. et quando de munerum et tributorum argumento agitur, civitatis nomine, etiam agri, pagi et villae, quae illius existunt jurisdictionis, comprehenduntur, d. l. qui ex vico. 30. ff. ad municipal. l. forma. 4. §. is vero qui agrum 2. [note: 88.] ff. de censib. Novell. 89. §. si quis igitur. Idem est quando de jurisdictione exercenda tractatur, Besold. cons. 70. num. 17. seq. ubi num. 23. addit, quod civitatis denominatione etiam veniat

portus, et illi adjacens mare, post gloss. in c. ubi periculum. §. porro. vers. cum sua curia. de elect. in 6. Hier. de Monte. tract. fin. regund. cap. 5. num. 6. Hinc quoque cohabitationem civium non esse necessariam ad constituendam civitatem recte concluditur, quia auctis Rebuspubl. non solum illi dicti sunt cives, qui muris continebantur, sed et qui per universam provinciam habitabant, sicuti cives Romani sunt, quicunque in orbe Romano sunt, l. in orbe. ff. de stat. hom. Novel. 78. cap. 1. et olim non tantum ad comitia, sed etiam ad summos honores rure voati sunt Romani prout L. Quintio aranti sua rura Dictatura delata fuit. Valer. Max. lib. 4. cap. 4. Equamvis Pompejus Atticus domicilium suum non tantum extra urbem, verum Athenan transtulerit, Romanam tamen civitatem non perdidit. Sicuti etiam omnes Helvetiae pagi Rheno, Rhodano et Monti jurae clusi unam constituunt civitatem, Caesar. de bell. Gall. lib. 1.

ADDITIONES. ad L. I. Cap. I.

Confusa atquee incetta cum sint omnia, quae ex aliis huc corrasit Autor, juvat, compendio exhibere varias variorum civitatis generum nominum que significationes. Atque missa hoc loco Civitatis, Reipublicae. Universitatis acceptione generali, pro coetu perfecto familiarum, juris communis fruendi vitaeque tranquillioris gratia, sub eodem summo imperio, sociato; vid: CONRING. Dissert: de cive et civitate in genere considerata, et HUBER de Iur. Civit. L. 1. Sect. 2. c. 2. Missa etiam alia generalioti Civitatis appellatione, qua veteres, imprimis Romani, scriptotes totum agrum alicujus gentis designaverunt, uti Caesari Civitas AEduorum dicitut tota gens et regio etc. vid. VALESIUS in praefat. notit. Galliar. p. XIV. In strictiori atque instituto praesenti magis adaequato significatu Civitas non Italis tantum, Hispanis et Gallis, sed Germanis etiam, medio quidem aevo, fere non nisi de urbibus. Episco. pali sede ornatis, dicebatur; occasione, ut videtur, l. 36. C. de Episc. et Cler: qua de re videndus omnino VALES. l. c. et DUFRESNE Glossar. voc. Castrum et Civitas, conf. AUTOR infra h. L. c. VIII. n. 6. sqq. et LAUR. Dissert. de convent. Civit. Imper. c. 1. §. 3. 4. Moribus tamen Germaniae hodiernis ab Vrbe et Oppido non differt, sed indistincte dicitur eine Stadt opponiturque vico, sive pago sive villae einem Dorff oder Flecken, cujus oppositionis differentiaeque ratio ex origine civitatum Germanicatum petenda est, de qua Autor agit C. V. Quanquam medii aevi stylo pagus non vicum, sed plutimorum vicorum et urbium complexum, eine Gaw/ signavit, quod post plures alios FREHERUS, MEIBOMIUS, CONRINGIUS, PAULLINI etc. notarunt, ut nemo facile id hodie ignorare possit. Quid Villae nomine venerit medii aevi autoribus et monumentis, non adeo perspicuum est. Pletique interpretantur ein Flecken/ ut paullo digniore loco habeatur, ac vicus ein Dorff/ inferiot tamen sit oppido. Sed huic sententiae refragantur exempla quam plurima, quibus SPELMANNUS, CANGIUS, LAMBECIUS, VVAGENSEILIUS, EGGELINGIUS probatunt, appellatione villarum, sedes regias, vulgo Residentias, vel urbes munitas, oppidaque majora venisse. Excerpta habet PFEFFINGER ad Vitriar. L. 1. Tit. XVIII. §. 3. Lit. K. Tom. 11. p. 806. seqq. De Burgi vera significatione videndus SCHILTER. in Glossar. Teut. h. v. p. 146. conf. ACTA LINDAU. p. 610. et PFEFFINGER ad Vitriar. L. 1. Tit. XVII. §. 7. lit. a. Tom. 11. p. 592. VVALDSCHMID. in Dissert. de feudis, castrens. §. 3. adde Beschreibung der Hanan Müntzenbergischen Lande p. 23. seqq. et diploma Caroli IV. Jmp. de a. 1357. quo Abbatibus Fuldensibus permittit vor seiner und seines Stiffts Burg zu Bingenheim eine Stadt zu machen etc. ap. SCHANNAT. Buchon. Vet. p. 386. Vox Stadt origine sua generaliter locum designat, et hodienum hoc sensu accipitur. conf. SCHILTER. Glossar. Teut. h. voc. et excerpta ex EGGELINGI Miscell. Germ. Antiquit. ap. PFEFFINGER. ad Vitriar. L. 1. Tit. XVIII. §. 4. lit. a. T. 11. p. 809. col. 2.

CAPUT II. De Divisione Civitatum.

23. In Civitatis Aquisgranensis monetae inscriptione, impugnata vox, liberae, et num. 32.

25. Differentia inter Civitates liberas Imperiales, et simpliciter Imperiales rejicitur.

26. In Imperatorum decretis et rescriptis simpliciter Reichs-Stätte vocantur.

28. Nulla differentia inter eos, qui vel citius vel serius libertatem acceperunt.

45. Inter Civitates Imperiales non est differentianec altera dignior et superior.

[note: 1.] OLim cum Respublica Romana floreret, non una eademque omnium civitatum fuit conditio; Populus enim Romanus quasdam sibi subjecit, quasdam liberas reliquit, T. Quint. Flaminius Philippo Macedone juniore primo in faucibus Epiri, ac deinde Thessalia superato, Senatus populique Romani decreto omnes civitates Graeciae liberas esse, suoque jure uti jussit, Livius lib. 3. decad. 4. Philip. Melancht. in Chronic. lib. 2. sub Tit. [note: 2.] Quint. Flamin. Subjectae vero civitates ex Epistola Antonii Pii dividebantur, in maximas, majores, et minores, ut refert Modestinus in l. si duas. 6. §. est autem. 2. vers. decet. ff de excusat. tutor. Bart. in tract. de reg. civit. num. 15. et 20. Tib. Decian. cons. 19. num. 20. vol. 3. Maximae illae dicebantur, in quibus erat forum causarum, cui aliae multae civitates suberant, etiam merum Imperium habentes, Magnae dicebantur illae, quae habebant merum Imperium, alias tamen civitates sub se non habebant. Minores, sive parvae, quae non habebant merum Imperium, sed jurisdictionem tantum, quae defensoribus civitatum dabatur, d. l. 1. si duas. 6. §. 2. vers. decet. ff. de excusat. tut. Tuschus pract. conc. lit. C. conc. 280. num. 17. Losaeus de jur. universit. part. 1. cap. 2. n. 20. Casp. Klock. de contribut. c. 5. n. 3. et tom. 1. cons. 14. n. 17.

[note: 3.] Maximae civitates dicebantur quoque Metropoles, sive metropolitanae quasi mater et caput reliquarum urbium ac provinciae, quod inde Coloniae deductae, vel quia praecipua est inter alias Civitates, a quibus observatur tanquam mater, l. 1. C. de metropol. Schönborn. lib. 1. polit. cap. 13. ad fin. Petr. Gregor. Tholosan. de Republ. lib. 2. cap. 1. n. 9. Et sic Metropolis non tantum est civitas vetustissima, a qua reliquae originem duxerunt, sed et illa, quae omnium maxima, moeniis et aliis propugnaculis firmissima, dignitate, amplitudine, et omni commoditatum et virtutum genere, modoque gubernandi et administrandi, et reliquis munimentis, quibus tempore belli, suppetias et auxilia ferre, perfugiumque reliquis praebere queat, abundantissina et exornatissima, Tholos. d. l. Danae. 4. polit. 2. Constat enim apud Romanos, cum propter ingentem hominum copiam Roma non sufficeret, populos in colonias missos. Et fuerunt Coloniae nihil aliud, quam oppida et urbes, in quas Romani populum abundantem miserunt, atque sic Roma metropolis facta, hoc est mater aliarum civitatum, propterea, quod reliquae civitates et oppida ab eadem progenita videantur. Tholos. d. l. Unde etiam subditae civitates sequi tenentur statuta civitatis dominantis, sive metropolitanae, §. ult. I. de satis. dat. c. translato. X. de constitut. c. cum. non. liceat. X. de praescript. Bruning. de var. universit. spec. conclus. 52. nisi inferior civitas peculiaria statuta habeat, tunc enim illa valent, nec per contraria civitatis metropolitanae sive dominantis statuta tolluntur, Bruning. d. conclus. 52. Peregrin. consil. 5. n. 1. vol. 1. et cons. 11. num. 40. vol. 3. Magna civitas unde dicatur, et an expediat magna et populosas esse civitates, vide infra. cap. 13. num. 1. et seq.

Nostro seculo civitates varii varie dispertiuntur, ita ut secundum judicium Paurmeister. de jurisdict. lib. 2. c. ult. rem apertam ac planam ita involvant, ut certi ferme nihil ex iis constitui queat, ut plurimum tamen, quoad hodiernum Imperii Romani statum, in genere civitates aliae sunt provinciales et mediatae, aliae Imperiales, et immediatae, aliae mixtae Gail. 2. observat. 25. in fin. Mynsinger. respons. 13. n. 10. decad. 2. Gylmam. symphor. tom. 1. part. 1. tit. 2. de reconvent. vot. 1. n. 97. fol. 90. Rutger. Ruland. de commiss. part. 2. lib. 5. cap. 4. n. 47. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 2. cap. 1. num. 18. seq. Reinking. de regim. secul. lib. 1. class. 4. cap. 20. n. 3. seq. Casp. Klock. de contribut. cap. 5. n. 4. et seq. vol. 1. cons. 14. n. 11. et n. 115. seq.

[note: 4.] Municipales sive provinciales et mediatae sunt, quae in totum Principibus aliisque territoriorum Dominis ac Statibus subjectae sunt, Mynsing. d. respons. 13. n. 10. Paurmeister. de jurisdict. lib. 2. cap. ult. n. 12. et sunt instar municipiorum, quae olim sub praesidibus provinciarum erant, Bocer. de jurisdict. cap. 8. n. 85. ex quo etiam municipales dicuntur: Et provinciales, et mediatae, Land - oder Fürsten-Städte,

quod primo ac immediate Principibus, ac aliis Imperii ordinibus ac Statibus, et provinciarum Dominis parent, mediate autem Imperio subjectae sunt, Reichs Abschied zu Speyr de anno 1544. §. et ibi: Die Frey- und Reichsstädte, auch andere Städte, so den Fürsten, oder andern Herrschafften zugehören. 39. Reichs Abschied zu Augspurg. de anno 1548. §. und als erstlich 47. ibi. daß etlicher Fürsten und Herrn Städt.

[note: 5.] Civitates Imperiales sunt et dicuntur illae, quae soli Imperatori obedientiam et fidelitatem gerunt, ut definit Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 7. cap. 1. n. 32. Vel quae non nisi Imperatorem superiorem recognoscunt, Gail. 2. observ. 57. n. 7. Paurmeist. de jurisdict. lib. 2. cap. ult. n. 11. vel quod sint civitates, Imperio immediate parentes, quae jus status Imperii obtinent, Michael Haintz disp. de civitat. Imperial. conclus. 6. Vel, quod civitas Imperialis sit communitas directo Imperio parens, jus sessurae et suffragiorum in comitiis obtinens, Paurmeister d. cap. ult. num. 25. in fin. Reinking. de regim. secular. lib. 1. class. 4. cap. 20. n. 11. Et hodie Civitates Imperiales illae esse dicuntur, quae Imperio Romano Germanico, et Imperatori immediate subjectae, in catalogo Statuum Imperii inscriptaesecundum matriculam certam Imperio summam contribuunt, et in comitiis sessionem et votum obtinent, Mager. de advocat. cap. 6. num. 140. Paurmeister de cap. ult. num. 23. et 26. seq. ubi priorem definitionem rejicit, ac formam essentialem civitatum Imperialium esse jus comitiorum, scribit Paurmeister. d. cap. ult. n. 29.

[note: 6.] Dicuntur die Ehrbare, Freye und Reichs Städte, Ordnung deß Regiments zu Augspurg de anno 1500. tit. von der Steur der Frey - und Reichs Städt. Reichs Abschied zu Speyr de anno 1544. §. die Frey - und Reichs Städt 39. Reichs Abschied zu Augspurg de anno 1555. §. nachdem aber 27. et ibidem in epilog. et passim in aliis Imperii Recessibus, ubi in fine et in subscriptione plerumque adiiciuntur haec verba: auch deß heiligen Reichs Frey und Reichsstädt Bottschafften. | Wehner. pract. observ. verb. Freye Reichsstädte. vers. nam in effectu. et vers. videri etiam. Ehrbare, sive honoratae civitates [note: 7.] Imperiales passim quoque dicuntur, quo nomine olim Nobiles quoque et patricii ut plurimum sunt appellati, sicuti testatur et probat Johan. Jacob. Draco in tract. de orig. et jur. patrit. lib. 3. cap. 3. n. 11. seq. Et sic Saxones Equestris ordinis viros, die Rittetschafft, appellasse die Ehrbare und gute Männer, testatur Spangenberg im Abelspiegel part. 1. lib. 5. cap. 5. Item, die Ehrbare gute Leuthe, Matth. Stephan. de jurisd. lib. 2. part. 1. cap. 7. membr. 6. num. 17. nec non die Ehrbars Mannschafft, Draco. d. cap. 3. num. 12. ubi addit etiam adhuc hodie stylo antiquissimo quibusdam in locis inferioris Saxoniae dici, Ehrbare und Unehrbare (id est, Adenliche oder Unadenliche) Landschafft, oder Landständ. Et a Ducibus etiam nonnullis Nobiles non aliter, als Ehrbare oder Ehrnveste appellari, refert Johan. Dauth. in quaestion. miscell. jur. publ. quaest. 1. Ita etiam in Recessu Imper. Spirensi anno 1526. §. Zum andern. 5. de seditione rusticorum contra suos magistratus et Nobiles refertur: Als sich verschienen Jahrs erschröcklich, unerhört, und unchristliche Empörungen der Unterthanen fast an allen Orthen der Teutschen Nation, gegen der Ober: und Ehrbarkeit begeben, etc. ubi per Obrigkeit magistratum, per Ehrbarkeit autem Nobilitatem sine dubio significare scribit Draco d. num. 12. in fin ac apud Romanos quoque Nobiles honoratorum nomine quondam appellatos, plebejos vero inhonoratos dictos fuisse, apparet ex Livio lib. 3. decad. 3. ubi ait: adeo imparem libertatem Romae diti ac pauperi, honorato atque inhonorato, etc. ubi per honoratos Nobiles et patricios, ac in administratione munerum constitutos intelligiscribitwolff, Laz. lib. 3. Republ. Röm. cap. 1. Et hoc intellectu civitates liberas Imperiales, vocari, die Ehrbare, Freye und Reichestädte, scribit post Dauth. d. quaest. 1. Draco. d. num. 12.

[note: 8.] Imperiales, Reichsstädte dicuntur, quod Imperio Romano et Imperatori immediate parent. Et civitates immediate Imperio subjectas, justo titulo mereri, ut Imperiales vocentur, scribit Johan. Limnae. de. jur. publ. lib. 7. cap. 1. n. 32. Licet easdem Regias vel Regni Germanici appellandas esse arbitrentur. Trithem. de origin. Francor. Goldast. in Imperial. polit. part. 10. discurs. 1. pag. 140. et in rational, ad constitut. Ludov. t. 2. constit. Imper. [note: 9.] pag. 388. Et notandum est, quod vox haec, Imperialis, Reichs, aliâs sit nomen generis; ex immediata subjectione promanans, quo tam eae civitates, quae statum Imperii agunt, quam quae Imperio tantum immediate parent, contineantur, et junctae in hoc genere a provincialibus distinguuntur, sicut probat Paurmeister. de jurisdict. libr. 2. cap. ult. num. 23. ubi dicit, quod Imperij civitates in genere accipiantur pro iis, quae ad Imperium pertinent, per l. omnibus. ff. ad Sct. Trebell. quales in Italia Imperij civitates dicuntur Asta, Brixia, Crema, Cremona, Cuma, Florentia, Genua, Luca, Laudum, Mediolanum, Papia, Parma, Placentia, Regium, Senae, etc. ex Goldast. constitut. Imperial, tom. 3. Paurmeister. d. num. 21. et vocabulum hoc, Reich, plurimis modis in constitutionibus Imperij accipi demonstrat, Paurmeister. d. l. n. 20. et seq. Hodie tamen per usum co deventum est, ut hanc vocem, Reichs non de subjectione, sed potius de dignitate status Imperij intelligamus, et per eam specifica differentia ponatur inter eas civitates, quae statum, vel jus sessurae in comitiis habent, et eas quae immediate tantum Imperio parent, constat ex traditis Paurmeister. d. cap. ult. num. 20. et seq. et 29. Et esse civitates, quae Imperio immediate parent, et tamen in comitiis sessionem non habere, constat exemplo der Stadt Elen, et aliarum in Italia.

[note: 10.] Libertatis, Frey Freyheit, vocabulum quod attinet, non ejusdem est significationis, sed sicut in jure, ita etiam in politicis plures admittit significatus. Ita enim in jure

liberlas in genere dicitur facultas naturalis ejus quod cuique facere licet, nisi quid vi aut jure prohibeatur, §. Et libertas. l. 1. t. d. jur. Personar. l. 4. ff. de stat. hom. Paurmeister. de jurisdict. lib. 2. cap. ult. n. 18. Unde non minus liber dicitur quis, quod ipse non liceat peccare, delinquere, fidem fallere et turpiter agere, l. filius. 15. ff. de condit. institut. l. nepos Proculo. 125. et ibi Goeddae. ff. de V. S. et ideo legum servi sumus, ut liberi esse possimus, ut ait Cicero [note: 11.] pro Cluent. ac liberum quoque est et dicitur, quod sub certa lege liberum est, ita enim matrimonium sub certa lege liberum est, sicuti etiam donatio, alienatio, testandi et contrahendi facultas et similia libera dicuntur, quae tamen certis legibus licita sunt, ac certis personis et casibus prohibentur, Hering. [note: 12.]de fidejussor. cap. 7. num. 224. seq. Deinde etiam sumitur contractius, pro ingenuitate, l. cum. pacto. ff. de liberal. caus. l. 21. ff. de statu hom.

In politicis liber populus, vel Princeps olim [note: 13.] appellabatur superioris expers, et nullius alterius potestati politicae sujectus: sive foederatus, sive qui aequo jure in amicitiam venit, sive foederecomprehensum esset, ut alterius mjestatem comiter observaret l. 7. §. I. ff. de captiv. et postlim. Paurmeister d. cap. ult. num. 18. Vid. Grot. de. J. B. et P. lib. 1. c. 3. n. 21. Nostri temporis usu, liberi Principes et civitates quadrifariam dicuntur. Primo enim sunt, qui nullius superioris jurisdictionen vel imperium agnoscunt, ut sunt Imper. Romanus, Reges Galliarum, Angliae, Hispaniarum, Poloniae, Sueciae, etc. Et Daniae ab An. 1660. et alij Majestatis jurium, veluti Respublicae liberae, Veneta, Genuensis, Rhagusiorum, Helvetiorum, etc. Mager de advocat. cap. 6. num. 129. ac proprie Rempublicam et populum illum liberum censeri, qui neminem, et nec Imperatorem in dominum profitetur, scribunt, per l. postliminium. 19. verb. inter nos, et omnes liberos populos Regesque. I. Hostes. 24. Et ibi. Gloss. Verb. Pradones. l. non dubito. ff. de captiv, et postlim. rev. Bart. in l. 1. §. dequare. num. 3. ff. de postul. Mager. d. cap. 6. num. 136. Indeque libertatem civitatum importare, ut non sint sub Dominio alicujus personae, vel universitatis, et hunc communem esse usum loquendi, addit, quod nulla terra dicatur vivere in libertate, quae sit sub dominio alicjus personae vel universitatis, sed quae non recognoscit aliquem dominum, vel absolute superiorem, dicit Corneus consil. 187. Col. 2. in fin. vol. 4. quod etiam vult Bald. cons. 364. num. 5. part. 3. ubi addit, illum populum liberum dici, cui libera lingua est. Et de hjusmodi civitatibus superiorem non recognoscentibus, idem judicari, quod de principe, quia in suo statu persimiles existunt Imperatori, plures allegat Mager. d. cap. 6. n. 138. seq. de quo infra lib. 2. cap. 1. n. 35. et seq.

[note: 14.] II. Libertatis nomine gaudent, qui non plane et in omnibus, sed in quibusdam Imperii Romani et Imperatoris potestatem declinant, quales sunt et liberi dicuntur italiae nonnulli Principes et civitates, ex Sigonio de Regno Italiae. libr. 7. in Othone Magno. Paurmeister. de jurisdict. lib. 2. cap. ult. n. 19.

[note: 15.] III. Generalissime libera aliqua civitas, quae certis tantum immunitatibus et praerogativis gaudet, quo modo etiam civitates provinciales, vici liberi dicuntur, quoad sua specialia jura ac privilegia.

[note: 16.] IV. Denique in Germania liberi dicuntur Electores, Principes, Comites, Barones, Nobiles, et Civitates, et reliqui status, qui immediate Imperio Romano et Imperatori parent, die freye Reichs Fursten, freye Reichs Graffen, Frey Herm, freye Reichs Ritterschafft, freye und deß heiligen Reichs Stadte. Et hoc significatu civitates Imperiales dicuntur liberae, Freye Reichs Stabte, non quod omnimoda libertate, et immunitate fruantur, et ab Imperatoris et Imperii jurisdictione exemptae sint, sed quod ab Electorum, Principum, Comitum, Baronum ac aliorum Statuum jurisdictione, et exactione liberae sint, Paurmeister. de jurisdist. lib. 2. cap. ult. n. 19. Besold. de jur. civit. Imperial. n. 5. Reinking. d. regim. secul. lib. 1. class. 4. cap. 20. n. 10. Mager. de advocat. cap. 6. n. 145. Johan. Limnae. de jur. publ. tom. 3. [note: 17.] lib. 7. cap. 1. n. 35. Sicuti olim Helvetii liberi dicti fuerunt. die freye Schweitzer, non quod plane ditione Imperii Romani essent exempti, ut nunc prae se ferunt, sed quod ab eo tempore, quo a Germanicis Imperatoribus ratio administrandae Reipubl. immutata, et provinciae ac civitates pleraeque Principibus, Comitibus et aliis feudi titulo sunt concessae, illi vero ab horum Imperio immunitate donati, ac immediate Caesarum potestati sint relicti. Paurmeister. d. n. 19. in med. Mager. de. advocat. cap. 6. n. 163. Unde etiam Alciatus in l. censere. III. ff. de V. S. et Guicciard. lib. 7. histor. 7. francas civitates eas esse dicunt, quae quidem Imperatoris fastigium libenter agnoscunt, tributis tamen violentia urgeri, tyrannide opprimi non patiantur; et quae pensionibus quibusdam certis et definitis Imperii autoritatem recognoscunt, caeterum ipsae suis fere moribus ac magistratibus gubernantur, neque tam student territorio amplificando, quam libertati suae conservandae, uti refert Limnae. de. jur. publ. tom. 3. lib. 7. cap. 1. num. 35.

Vulgo Civitates Imperiales dividi solent. In liberas Imperii Civitates, freye Reichs Stadte, et simpliciter Imperiales, Reichs Stadte. Et liberas Imperii Civitates, freye Reichs Stadte, illae dicuntur, quae nihil ex aquila Romana in Insigniis habent, et quae olim sub jugo Episcoporum fuerunt, postea vero seipsas, interveniente pecunia, vel aliis modis in libertatem vindicârunt: Simpuciter vero Imperiales illae dicuntur, quae integram aquilam, vel partem Aquilae in Insigniis habent prout sentiunt Author. decis. sive praeludic. Camer. Imper. apud Gylman. symphorem. tom. 3. verb. Civitas

[note: 18.] Imperialis. ubi ait: Freye Reichs Stadt werden genannt, die nichts vom Adler in insigniis haben, olim sub jugo Episcoporum, vel aliorum fuerunt, et postmodum liberae factae. Simnliciter aber Reichs Stadt, die einen gantzen Adler, oder etwas darvon fuhren, ut Rurnberg. Hinc in genere dici debet, die Ehrbare Freye und Reichs Stadt. Quem postea secuti sunt Wehner. pract. observat. verb. Freye Reids Stadte. in princ. Rutger. Ruland. de commiss. part. 2. lib. 5. cap. 4. n. 41. lit K. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 2. cap. l. n. 81. et seq. Besold. de jur. civit. Imperial. n. 4. class. 1. Disput. 9. n. II. seq. Bocer. de jurudict. cap. 8. n. 82. seq. Et de collect. cap. 4. n. 29. Lehman. Chronic. Spirens. lib. 4. cap. 4. Reinking. de regim. secul. lib. 1. class. 4. cap. 20. n. 40. et seq.

ADDITIONES ad L. 1. Cap. II. n. 18. usque n. 34.

Operam perdit Autor et quisquis discrimen inter Civitates Imperii Liberas et simpliciter Imperiales, Freye Stadte, oder Freye Reichs Stadte et Reichs. Stadte olim obtinuisse negaverit. Acta publica Seculi XIV. et XV. a LEHMANNO Chron. Spir. L. IV. c. IV. et. V. L. VII. c. LXIII. P. 740, L. VII. c. LXVll. P. 748. sq, L. VII. C. LXIX. P. 766. (conf. LVNIG. Reichs-Archiv P. spec Cont. IV. P. 1. P. 45.) et DATTIO de pace publ. L. 1. c. IX. n. 13. et L. III. C. XII. n. 51- 67. Prodita adeo luculenter id probant, eidemque distinctioni adjunctam fuisse ordinis sessionisque praerogativam docent, ut de sole dobitare videantur, qui hanc non agnoscunt vetitatem. Conf. LAVZII Dissert. inaug. de Conventibus Civitat. Imp. c. 1. §. 6. P. 9. seq. Et quae a nobis infra dicentur ad L. II. c. II. n. seq. Argumentis Autoris nostri aliorumque contrariis satisfecit PFEFFINGER ad vitriar. L. I. T. XVIII. §. 1. lit. f. T. II. p. 779. Et ridiculum fere est, quod n. 33. h. l. noster profert Recessum Eslingae a. 1486. habitum, cujus excerpta LEHMANNVS l. c. dedit. in Corpore Recessuum Imp. Moguntiae impressorum non reperiri. Neque enim collectio ista Recessus omnes Imperii conrinet, neque Recessus Eslingensis allegatus in Comitiis Imperii universalibus conditus est, sed in Conventu Civitatum particulati, auf einem Stadtetag, ut diserte habet Lehmannus. Vera ratio distinctionis hjus civitatum imperii nondum satis indagata est, LEHMANNVS Chron. Spir. d. L. IV. c. IV. et L. VII. c. XLIV. et magervs de advocatia armata c. 3. n. 156. sequuntur fere sententiam Anonymi apud GRLMANNVM, relatam ab Autore nostro n. 19. Eam impugnat HERTIVS Dissert. de special. r. g. i. Rebuspubl. §. 7. T. 1. Opuse. P. II. P. 94. exemplo Francofurti et Notimbergae probans, eas, quae ab a antiquissimis temporibus Imperatori et Impetio [gap: Greek word(s)] subfuerint, civitates simpliciter Imperiales; reliquas a Ducum et Comirum ditione liberatas, atque Episcoporum Imperio sujectas, liberas vocatas fuisse. Sed cum hac ratione major fuisset dignitas civitatum simpliciter Imperialium quam liberarum, quod tame ipso farente HERTIO nota. 2. ad d. l. p. 95. actis publicis adversatur, adsensum vix obtinebit haec cojectura, et exemplis a LEHMANNO d. c. 4. P. 247. seqq. adductis, facile subverti poterit. Colmaria sane neque unquam sub Ducibus et Comitibus fuit, sed Imperatori et Imperio ab antiquissimis temporibus [gap: Greek word(s)] patuit, neque sujecta fuit episcopis, et inter Civitates liberas tamen locum obtinuit. Francofurtum inter Givitates simpliciter Imperiales refert Hertius, quae tamen Liberis civiatibus annumeratur in Recessu Esslingano a. 1486. Eam quoque pari censu habet cum Norimberga, quae tamen in eodem Recessu a Francofurto distinguitur, et in Civitatibus Imperialibus simpliater ita dictis, collocatur. SCHILTERO in instit. Iur. publ. L. I. C. XXIII. 2. vera ratio disctiminis inter Civitates libetas et simpliciter Imperiales in exemtione quarundam. civiratum a collectis ordinariis, denen Stadte Steuern, Imperatori quotannis pendi solitis, posita videtur, et probabilem reddunt hanc conject uram documenta tum a LEHMANNO Chron. Sp. l. c. et L. VII. C. XLIV. ejusque contouatore FVCHSIO d. l. c. 4. p. 249. col. 1. tum a SCHITERO observat. XII. in Königshov. p. 612. et in Institut: Iur. Publ. T. II. Append. II. p. 99. sqq. edita. Scrupulum tamen movet SCHWEDERO in dissert: de pari nexu Civit. Imp. c. 1. §. 19. et c. 3. §. 7. Francofurtum, nullo non tempore, et sigillatim in subscriptione Recessus Eslingensis a. 1486. inter liberas civitates relatum, cum tamen in Catalogo tributariarum civitatum Rupertiano ap. SCHILTER. Append. lur. Publ. d. I. reperiatur. Et apette quidem constat ex Codice Privilegiorum dictae civitatis p. 253. 261. 285. eam quotannis collectam in Caesarum arratium in ferre solitam fuisse, ad annum usque 1436. neque ulla posthac ei concessa fuit exemtio. De Colmaria, quae inter liberas civitates relata fuit a. 1486. constat ex Documentis ap. Lunig. Reichs Archiv. P. Spec. Cont. IV. P. II. P. 717. et p. 720. eam et anno 1464. et anno adhuc 1631. collectam ordinariam solvisse. Subobicura sunt quae de hac distinctione Civitatum Imperialium cojectat COCCEIVS in Iur. publ. prud. c. VI. §. 8. et quae de reditibus et praestationibus fiscalibus baber, ad hanc rem nihil faciunt, ut modo dictum est. Si licet meam de hac re sententiam promere, dicam breviter, alio loco uberius ex ipsis praecipuarum civitatum privilegiis et documentis eam demonstraturus. Antiquissimis temporibus ne Magistratu quidem proprio gaudebant civitates, sed consules ab Imperatoribus vel eorum nunciis, vel nomine Imperatorum ab Episcopis accipiebant, potestatique judiciatiae Comitum et Iudicum provincialium, advocatorum, Scultetorumque Imperialium denen Käyserlichen Reichs Vogten, pflegern, Schultheitzen, Land Richtern, sub jectae erant, autonomia omni carentes, ut recte scribat RHETIVS Dissert. de statuis Rolandinis c. 4. §. 20. usque ad Hentici IV. Imperatoris acvum, si non omnes, plerasque civitates non alio modo ab Imperatoribus, quam nunc Provinciales a Principibus, fuisse administratas. Successu temporis ab Imperatoribus impetrarunt, ut Magistratus et Consules ipsae sibi coustituere et ex civibus legete possent, potestateque Judicum provincialium, Scultetotum etc. Exemprae essent, atque omnimoda ICtione, variisque regalibus donarentur, hac demum tatione pededenrim vetam libertatem consecutae. Quod cum diversis temporibus acciderit, atque una citius alterâ libertatem istam acquisiverit, insignis necessario orta est inter Civitater Imperiales differentia et liberarum prae reliquis dignitas duravitque istud discrimen usque dum successive pleraeque, atque hodie, paucis exceptis, omnes fere exemptionem adeptae essent, quo ipso differentia appellationis evanuit, neque hodie ullus ejus est, sed vi Art. VIII. §. 4. 1. P. O. omnes civitates Imperiales nomine liberarum Civitatum comprehenduntur et quoad nexum cum Imperio, jurium Comitialium. Regalium, Superioritatisque territorialis, nisi specialia pacta eam miuuant, aeque participes sunt, Ineptissima igitur Legibusque imperii et verirati apertissime repugnantia sunt. quae LVDEWIGIVS, notus alias paradoxologus, in Dissert. de civitatum dispari nexu cum S. R. Imperio Tomo. 1. Opusc. Miscell. p. 479. Inferta ex ingenio suo finxit: quae quidem commenta ex instituto refellit SCHWEDERVS Diss. de pari nexu Civitatum Imp. quae est XXX. Vol. 11. p. 163. et HILDEERAND Diss. de juribus pecul. quibus a. Reip. Norimb. c. 1. et PFEFFINGER. ad Vitriar. T. III. ad L. III. T. XV. p. 1140. seqq.

[note: 19.] 2. Alii in eo differentiam ponunt, et discriminis causam assignant, quod proprie liberae civitates, Freye Reichs Stadt vocentur, quae a Germaniae Regibus vel Caesaribus conditae, et quae semper et ab aevo neminem superiorem, quam Imperatorem, recognoverunt, simpliciter vero Reichs Stadte, quae aliis quidem antea sujectae, postea vero exemptae, et Imperio immediate conventionibus subjectae factae fuerunt, Author

decis. sive praejudic. Camer. Imper. Apud Gylman. symphor. tom. 3. verb. Frey und Reichs Stadt. pag. 143. ubi in fine ita scribit: Es kan zum wenigsten hierautz ein Unterscheid genommen werden daß sie diese Freystadt nennen mogen, welche ie und allewegen von alters her kein andere Oberherrn, dann Käyserl. Mayest. oder das Römische Reich gehabt und erkandt haben, aber diese allein proprie Reichs Stadt und nicht Frey: Stadt seyn, die vor Jeiten andere Herrn gehabt und sich erst nachfolgends darvon eximiret. und autzgezogen, und ohne Mittel zum Reich gebracht und erkaufft hatten, wie dann mit Reutlingen und Etzlingen, et quibusdam aliis, bey Menschen gegencken geschehen seyn solle, etc. quod ex eo transcribit. Wehner. pract. observ. verb. Freye Reichs Stadte. §. Es kan aber. fol. 178. Mager de advocat. cap. 6. n. 154. seq. De Eslinga haec tantum relative adducuntur, tam constat eam ab initio et tempore Imperatoris Friderici II. liberum fuisse, vid. infr. lib. 3. cap. 13. n. 2.

[note: 20.] 3. Communiter differentia, si quae sit, in eo posita esse censetur; quod illae liberae civitates, Freye Reichs Stadte, dicantur quae prae aliis, majoribus privilegiis et immunitatibus gaudent, sicuti vult idem Author. decis. sive praejudic. Camer. apud Gylman. symphor. tom. 3. Verb. Frey und Reichs Stabt, in princ. ubi ita tradit: Da aber ein Unterscheid darunter zu begrunden, und zu suchen, ist allezeit dafur gehalten worden, daß eine Reichs Stadt mehr gesreyet ist, dann die andere, und nemblich in Teutschen Landen, deß freyen Abzugs an Gutern, oder aber der Personen halben, daß darinnen kein Leibeigen. oder sonst dienstbare verpslichte Mann oder Erben seyn sollen, die sich (wo sie etwa nach ihrer Gelegenheit an andere Orth oder Herrschafft verrucken wolten) mit der ersten Obrigkeit abtragen, oder abledigen mussen, und werden dermassen etliche Stadt, als Heibronn, Schwabischen Hall, Etzlingen und dergleichen befunden, mit denen man sich mit Abzug schwerlich abkauffen mutz, aber herwiderum ist solches in andern Stadten nicht im Brauch, als Stratzburg, Speyr, wormbs, darum sich auch dieselbigen gemeiniglich Frey und Reichs Stadte nennen. Quem sequuntur Mager. de advocat. cap. 6. n. 158. ubi ait, si quaedam differentia subesse censeatur, semper pro eo habitum fuisse, unam civitatem plus altera liberam; et nempe in Germania liberae, a tributis vel jure migrationis, vel pensionis causa, quod in illis non servi, vel alias ad servitia adstricti viri, vel eorum haeredes esse debeant, qui si vellent pro sua oportunitate alia loca et domicilia adire, prius se a priori magistratu vel domino, ratione Juris migrandi liberare debent, et ita quaedam civitates, ut Ulma, Heilbronna, Halla Suevorum, Eslinga, et aliae similes reperiuntur, cum quibus ante discessum, de Falcidia illa quam Abzug, vel Nachsteur vulgus nominat, conveniendum est, quod genus gabellae e contra in aliis civitatibus in usu non est, ut Aquisgrani, Argentinae, Spirae, ac Wormatiae, quare etiam se liberas Et Imperiales civitates nominant, Rutger. Ruland. d. Commiss. Part. 2. lib. 5. cap. 4. N. 41. Wehner. de verb. Freye und Reichs Stadte. §. gemeiniglich tamen, fol. 177. vers. Da aber ein unterscheid. Hoeping. de jur. Insign. cap. 6. n. 972. Matth. Stephan. de juris dict. [note: 21.] lib. 2. part. 2. c. 1. n. 87. seq. Vel etiam, uti scribit d. Author. decis. sive praejud. Cameral apud Gylman. symphor. tom. 3. verb. Freye Reichs Stadt. §. audivi et aliam. fol. 143. quod plurimae civitates Imperil teneantur Imperatori quotannis, ad certam pecuniariam summam, quasi pro tributo, vel alio subsidio, aut aliâs saltem in similem recognitionem si non quotannis, tamen certis modis etconditionibus, puta quotiescunque Imperator aliquam civitatem transit, vel ingreditur; cjus ratione et intuitu non sunt liberae, sed mere et proprie imperiales, addens: aber die wahre rechte und grundliche Ursachen und Unterscheid solcher Nahmen bedunckt mich die seyn, daß diese proprie und praecellenter Frey Stadt (neben dem Titul der Reichs Stadt) seyn und genannt werben sollen und mogen, welche sonderlich fuvtreffliche Freyheiten von Kauserl. Mayst. Von alters erlangt und herbracht, oder. dessen gegrundete Ursachen haben daß sie von den gemeinen reichs Anlagen in viel Fallen eximirt und autzgezogen seynd, daß sie solche nicht, wei andere gemeine Reichs Stadt, oder Stande tragen, und leiden mussen als da seynd etliche der Stadt und auch andere die in finibus, et limitibus, Imperii ligen und darum sonst auffer halb deß Reichs zufallige Beschwerden von anstossenden Herrschafften und Käyserl. Mayst Erb Landen haben, und gewarten mussen, wie man denn von Bisantz anzeigt, daß dieselbe, und andere mehr, von vielen Sachen, in gemeinen Beschwerden deß Reichs und Anlagen gefreyet seyn und nicht wie andere Reichs Stadte gebalten werden, wiewol sic auch zum Reich gehoren. Wehner. pract. Obsev. verb. Freye Reichs Stadte, §. alia. est ratio. Mager. de advocat. c. 6. n. 156. et 158. Et nominari recte quasdam civitates Imperiales per excellentiam liberas, quod prae caeteris privilegiis immunitatum gaudeant, et immunes a multis sint, dictu absonum non esse; veluti Aquisgranum a vectigalibus in toto Imperio; nec ejus cives alibi, quam coram Scabinis senatus conveniuntur, ac aliis a Carolo Magno ipsis concessis utuntur juribus scribit post Rutg. Ruland. de commiss. part. 2. lib. 5. cap. 4. 41. lit. L. Hoping. de jur. Insign. cap. 6. n. 970. vid. Infr. lib. 3. c. 1. n. 18. seq. Ac Germanos eas civitates liberas appellare, quae certo ac definito censu Imperii authoritatem agnoscentes, in reliquis omnibus, suis legibus, non imperio suo augendo, sed propriae libertati conservandae, operam dantes, vivunt, scribit Guicciard. lib. 7. histor. 2. Lehman. Chron. Spirens. lib. 4. cap. 4. fol. 288. et discrepare has ipsas etiam liberas et Imperiales civitates inter se, quoad libertatis qualitatem, mirum in modum, tradit Mager, d. cap. 6. n. 258. quaedam enim, inquiens, omnino, ac in omnibus Caesari ac Imperio subsunt, aliae autem non tam plane, sed in quibusdam tantum ab Imperii

ac Caesaris potestate dependent, alias a communibus Imperii collectis et tributis in multis exemptae et liberatae, adeo, ut non proinde cum aliis statibus ac civitatibus Imperii eadem sufferre teneantur, cjusmodi sunt aliae dictarum civitatum ac aliarum, quae in finibus ac limitibus Imperii sitae, et ideo exceptis Imperii improvisis oneribus, a proximis regionibus et dominus, aut etiam Caesareae mjestatis haereditariis ditionibus, alia habere et expectare non coguntur, ut de civitate Bisantina dicitur, eam et alias plures in multis a communibus Imperii difficultatibus immunes esse, et non ut aliae civitates Imperiales tractari, quantumvis ad Imperium pertineant.

Esse autem aliquam differentiam inter civitates liberas, Freye Reichs Stadte, et Imperiales simpliciter ita dictas, Reichs Stadte, innuere videtur 1. Copula und, quae passim et ut plurimum in Recessibus et Constitutionibus Imperii; ubi de civitatibus Imperialibus agitur, adponitur, non enim dicitur, Freye Reichs stadt, sed Freye und Reichs Stadte, cjusmodi copula und, distinctionis nota est, et innuit, alias civitates Imperiales esse Freye, sive liberas, et alias simpliciter Imperiales, Reichs Stadte, cum copulae [note: 22.] natura sit, ut ponatur inter diversa, gloss. in rubr. ff. de jur. et fact. ignor. Jason. in l. 32. n. 3. ff. de legib. et dictionis, et, sive und, naturam esse diversa copulare, docet Lanfranc. in rubr. de caus. possess. et propr. n. 4. Juxta illud: jungit diversa conjunctio significata Alex. in l. naturaliter. §. nihil. ff. de adquir. possess. et si diverae, vel distinctiae non essent, omissa copula, und, dicendum fuisset, die Freye Reichs Stadte.

[note: 23.] 2. Idem colligi videtur ex eo, quod cum olim Aquisgranum loco veteris inscriptionis: Moneta Regiae urbis Aquensis; hanc substituisset formulam: Moneta liberae civitatis, Aquensis; vox liberae impugnata, et tota inscriptio ad veterem formam revocata fuerit, referente Thuan. lib. 133. pag. 1160. quod fieri non potuisset, si eaedem, quae Imperiales, idem essent, quod liberae civitates.

[note: 24.] 3. Atque hoc etiam comprobari videtur ex iis, quae scribit Lehman. Chron. Spirens. lib. 4. c. 4. Ubi refert, quod apud civitates Imper. usu obtineat, ut ipsae discrimen faciant, inter Freye und Reichs Stadte, et anno 1486. in Comitiis Eslingensibus, civitatum legatos sive deputatos, in hunc modum: Der Frey Stadt Bottschafften, so auff diesem Tag gewesen, etc. et inter hos refert, Stratzburg, Basel, Wormbs, speyr, Franckfurth, Hagenau Eolmar. Et postea: Der Reichs Stadt Bottschafft, etc. Veluti Augspurg, Numberg, Ulm Reutlingen Rottenburg Hall, Gemund, Memmingen, Heylbronn, Dunckelspuhl, Wimpffen. Rabenspurg, Wintzheim, Schwein furth, Giengen, Etzlingen. Atque ita etiam in Comitiis Wormatiensibus ann. 1495. Civitates Imperiales se iterum in liberas, freye, et simpliciter Imperiales divisisse, et cum Colonienses prae Aquensibus primum locum occupassent, ac propterea hi assidere denegassent, Colonienses ex Aquensibus quaesivisse, quales se ergo putent, an pro libera, an vero simpliciter Imperiali, civitate, fur ein Frey, oder für ein Reichs Stadt, refert idem Lehman d. lib. 4. cap. 4. fol. 289. et relatum est infra lib. 3. cap. 1. n. 13.

4. Unde etiam Matth. Stephan. de juris dict. lib. 2. part. 2. cap. 1. n. 8 5. Et 86. Catalogum refert Civitatum, quae liberae Imperiales Freye Reichs Statte, et quae simpliciter Imperiales sint et dicantur, et liberas Imperiales Civitates numerat octuaginta et quatuor sequentes: Augspurg, Metz, Aach, Lubeck, Costnitz, Eohn, Bamberg, Ulm, Schletstatt, Hagenaw, magdeburg, Oldenburg, Rttenburg, Lutzeclburg, Nurn berg, franckfurth am Main, Speyr, Wormbs, Oppenheim, Memmingen, Kanstein (forte Kempten) Eyssen (Jsny) Wangen, Ravenspurg, uberlingen, Leykirch, Kauffbeurn,,Donawerth, Nortlingen, Dinckels furth, (Dinckels spuhl) Winschin, (Wintzheimb) Offenburg, Pfullendorff, Dortmunde, Northausen, Colmar, Neutz, Gotzlar, Weil, Etzlingen, Reutlingen, Rothweil, Daventer, Campen, Schwol, krorweissenburg, lindaw, Biberach, Buchorn, Achler, (Aalen,) Bopffmgen, Schabisch Gemund, Keyserslauttem, Toll, Meintz, Trier, Gelnhausen, Wetzla, Friedburg, siltach, Mulhausen, und Hildesheimb. Simpliciter Imperiales tantum enumerat decem et octo sequentes: Stratzburg, Ersurth, Bretzlaw, Hamburg, Braunschweig, Basel, Zurch, Bern, Lucern, Solotum, Freyburg, Zug, Unterwalden, Glaris, uhri, Schweitz, Apenzell, und S. Gallen.

[note: 25.] Verum nullam veram, vel realemal iquam esse differentiam inter civitates Imperiales, sive liberas Imperiales Freye Reichs Stadte, sive simpliciter Imperiales, Reichs Stadte, vocentur, inde firmissime mihi concludendum videtur, quod in Recessibus et Constitutionibus Imperii Freye und Reichs Stadte, promiscue ponuntur, et quae alicubi vocantur civitates Imperiales liberae, Freye und Reichs Stadte, alibi et in eodem Recessu et loco, et in iisdem vel proxime subsequentibus paragraphis, et lineis paucis intermediis, simpliciter civitat es Imperiales, Reichs Stadte, dicuntur. Ita enim in ordinatione Regimenti Augustae de anno 1500. Civitates Imperiales, quae ibi passim Freye und Reichs Stabte, dictae, postea paucis intermediis lineis, sub tit. der dritte Rath. 7. simpliciter Reichs Stadte, dicuntur, ibi: Herrn und Reichs Stadte. Idem videre licet im Reichs Abschied zu Regenspurg de an. 1532. ubi quae ad finem §. Und wir Churfürsten, dicuntur, des heiligen Reichs Frey und Reichsstadt. in. §. seq. und feynd ditz, simpliciter dicuntur, Detz heiligen Reichsstadt: Quae etiam in sine subscriptionis iterum dicuntur die Frey und Reichsstadte. Idem plane reperitur im Reichs Abschied zu Augspurg de anno 1551. in Epilogo et subscriptione, §. und wir Ehurfursten, ibi: und deß heiligen Römischen Reichs Frey und Reichsstadt, etc. et §. seq. und seynd ditz, in princ. ibi: des heiligen Reichsstadt. et ibid. in fin ibi: Den Frey und Reichsstadten Gesandten. Ita im Reichs Abschiev zu Wormbs de anno 1564. in fine. §. Detz zu ubrkund,

civitates Imperiales simpliciter dicuntur, detz heiligen Römischen Reichsstadte et postea eadem ibidem in fine liberae Imperiales dicuntur, ibi: An statt und von wegen der Frey und Reichsstatt. Idem habetur in fin. Reichs Abschied zu Augspurg. de anno 1566. Reichs Abschied zu Franck furth, de anno 1571. Reichs Abschied zu speyr. de anno 1600. Sic quod im Reichs Abschied zu Regenspurg, de anno 1541. in subscriptione dicitur: von der Frey und Reichsstadt wegen, postea dicitur simpliciter, von wegen der Stadt Eolln, Aach, etc. Idem habetur in fin. Reichs Abschied zu Augspurg. de anno 1582. Reichs Abschied zu Regenspurg. de anno 1594. Reichs abschied de anno 1598. Et de anno 1641. Et alibi passim, nec ullibi in subscriptione alia dicitur Freye Reichs Städt, sed omnes simpliciter Reichsstabte dicuntur. Neque etiam in Imperii constitutionibus, vel catalogo statuum iisdem adjuncto, vel etiam in Imperii matricula inter civitates Imperiales, sive statim ab initio liberae relictae, vel postea immunitate et libertate donatae sint, hjusmodi distinctionis ulla vestigia apparent, nec quid imperiales liberae, et quid simpliciter Imperiales sint, et quid inter easdem intersit, ullibi, quod ego noverim, reperitur, sed omnes quoad immediatam Imperii sujectionem, et libertatem, aequalijure censentur.

Atque hoc etiam usus communis loquendi comprobat, ubi nullibi una vel altera Imperialis civitas dicitur die Freye Reichsstadt, sed tantum, detz heiligen Reichs Stadt: et Imperator in inscriptionibus, decretis, rescriptis et privilegiis, recepto hoc stylo utitur: Vnser und betz H Reichs Stadt. Ex quo etiam Arumae. de Comitiis Imp. cap. 4. n. 127. Frey und Reichssatte dici putat, non quod oppositione inter se facta differant, sed quod prae aliiscivitatibus Imperii liberis (quales etiamnum sunt in Germania. Lehman. Chron. Spir. lib. 4. cap. 5. Et Italia, Marta decis. Neapol. Part. 1. cap. 33. n. 83. praecipue vero in Lombardia, quae recognoscunt Papam vel Imperatorem immediate, ut ait Marta d. cap. 33. n. 36.) in hunc usque diem veterem libertatem, et statum in Imperio conservarent; hocque intuitu non solum liberae, quod nullis alterius, quam solius Imperatoris potestati subsint, dicantur, verum etiam Imperiales, quod cum Electoribus et Principibus ad comitia, in quibus de summa Imperii agitur, vocentur, jusque status, et honoratiora membra dicantur.

Hinc, quamvis non semper, omnique tempore, par civitatum Imperialium fuerit conditio, sicuti nec ipsae civitates Imperiales ratione libertatis et privilegiorum sint ejusmodi, sed quaedam ab initio majore libertate donatae, quaedam successu temporis privilegia magis illustria promeruerint, quia tamen Imperium Romanum immediate agnoscunt, non tam hoc intuitu liberas dici, quam quod hodie inter liberas et simpliciter Imperiales civitates, sive ab initio liberae relictae, sive postea immunitate donatae sint, nihil quoad immediatam subjectionem interesse, sed omnes aequali jure censeri, communiter Dolores asserunt. [note: 27.] Ita enim author decis. sive praejudic. Camerae. Imper. apud Gylman. symphor. tom. 3. verb. Frey und Reichsstadt, in princ. Notanter scribit: Gemeiniglich und collective davon zu reden, feynd Frey und Reichsstatt im Grund ein Ding, als daß alle Reichsstatte, auch Freysfatte sind, und genennet werben sollem, eo respectu et fundamento, datz sie sonsten keinen andern Herrn, dannkayserl. Majest. Oder das heilige Reich ohne Mittel haben und erkennen, und wurd darum, foman aller Stätt wegen, bey Käyserl. Majest. Oder deß Heil. Reichs Ständen, oder auch sonsten handeln pflegen thut, der Titul der Freyen und Reichsstätt gemeiniglich copulative gesetzt, wie dann solcher Titul in deß Käyserlichen Fiscals Registern und deß Reichs Anlegung, oder andern Handlungen, mit oder gegen denselbigen, auch copulative gesetzt und eingeschrieben ist, etc. Quod ex eo scripserunt, et sequuntur, Wehner. pract. observ. verb. Freye Reichsstätte. §. Gemeiniglich. Mager. de advocat. cap. 6. n. 157. Reinking, de regim. secul. lib. 1. class. 4. cap. 20. num. 29. seq. Höping. de jur. insign. cap. 6. n. 967. Dn. Cluten. syllog. rer. quotid. conclus. 27. lit. C. Besold. de jur. civit. Imper. n. 4. Paur meisten de juris dict. libr. 2. cap. ult. n. 24. Sixtin. de regal. lib. 1. cap. 4. n. 78. Johan. Limnae. de jur. publ. Tom. 3. lib. 7. cap. 1. num. 34. seq. Quibus non adversantur, quae in contrarium adducta: Nam ex eo, quod una civitas citius et statim ab initio, aut serius ad immedietatem et libertatem Imperii pervenit, nulla inter easdem constituenda est differentia, cum ut dictum, nihilominus omnes una eademque libertate et immedietate [note: 28.] gaudeant, non secus, ac illi, qui apud Romanos a nativitatis suae termino liberi erant, non majori libertate gaudebant, quam illi, quibus postea libertas dabatur. §. ult. Instit. de libertin. quamvis inter utrosque maxima quandoque data in aliis fuerit differentia, prout benignitas Principis in alium prodiga, in alterum avara, limnt. d. lib. 7. cap. 1. n. 35. in fin. Atque ita licet una vel altera civitas Imper. prae alia majoribus privilegiis honorata, inde tamen major libertas, vel realis aliqua praeeminentia concludi non poterit, cum magis et minus non mutent speciem, l. fin. ff. de fund. [note: 29.] instr. l. legat generaliter. 37. ff. de legat. 1. l. is cui ff quemad. serv. amit. Neque etiam ex insigniis Aquilae vel integrae, vel dimidiae aliqua libertatis differentia concludi poterit, cum et illae civitates omnes, quae Aquilae particulam aliquam gerunt, liberae dicendae. Ita enim pleraque Nobuitas inter Frisios clypeis suis et insigniis dimidiatas jam olim adjecit Aquilas, non alio fine, quam peculiari libertatis tuendae studio, indeque Frisiosproverbialis dicterii specie etiamnum se liberos Frisios venditare, seque Caesarum necessarios et cognatos nuncupare, refert ex aliis Hoping de jur. insign. cap. 6. [note: 31.] n. 973. seq. Quod de copula, et, sive, und, adducitur, parum ad rem facit: Nam copula quidem, distinctionumnota est, sed ratione qualitatum eidem sujecto competentium, non vero continuo diversorum subiectorum: ita enim sicut nemo ex verbis Imperatotum: unser und des heiligen Reichsstatte,

arguere conabitur, alias civitates Imperiales esse Imperatoris, alias vero Imperii, sed duos respectus subesse, quibus eadem civitas, et Imperatoris et Imperii esse; ita etiam quoad nostrum casum, et libera, et Imperii civitas dicatur. Justus Sinolt. cognom. Schutz colleg. publ. disp. 8. conc. 22. lit. b. Et copula haec: und hoc loco nihil aliud inferre mihi videtur, quam quod civitates Imper. sint liberae, et Imperio immediate subjectae, quasi Freye und deß Reichs Statte.

Quod 2. de Aaquisgrano ex Thuano adductum, in contrarium nihil movet, cum non [note: 32.] constet, a quonam, et qua de causa, nova ista Aquensium monetae inscriptio impugnata fuerit, et nec vox, Regiae, in antiqua formula usitata, quicquam prohibeat, quo minus Aquisgranum inter civitates Imperial. referatur, sed docet potius, cum de re constet, veterum verborum usum amari, et aliâs quoque in minimis antiquae consuetudinis momenta servanda esse, tradat Valer. Maxim. lib. 2. cap. 1. Schutz d. lit. b.

[note: 33.] Ad 3. Respondetur, allegatum istum Recessum Imperii anno 1486. Eslingae habitum, in fasciculo aliorum Recessuum nuper Mogunt impressorum non reperiri, cum tamen alius anterior de anno 1442. ibidem extet, qua ergo de causa is aliis non sit insertus, mihi non constat, neque eundem apud Goldastum, vel alios authores invenire hactenus potui, atque ita etiam de ejusdem subscriptionis tenore judicare non licet, nec alibi eadem in aliis Recessibus repetita reperitur. Et cum subscriptio ista, uti et aliâs communiter fieri consuevit, secundum scamna, nach den Bancken, facta, et in subscriptione; der Freyen Stadt Bottschafften, illae tantum civitas contineantur, quae in scamno Rhenano; et in altera; der Reichsstatt Bottschafft, illae quae sub scamno Suevico comprehenduntur, quarum tamen plurimae in Catalogo, a Matthia Stephani allegato, inter liberas civitates referuntur et vice versâ, nonnullae, quae a Lehmanno inter liberas, Freye Statte, referuntur, a Matthia Stephani simpliciter Imperialibus accensentur, colligitur inde erroneam hanc esse Lehmanni inscriptionem, ac in eadem omissa esse voces, Rheinische, et Schwabische Banck, et in Suevico scamno vocabulum freye praetermistum esse, sive id incuriâ scribae, sive typographi, sive ipsius relatoris factum fuerit.

[note: 34.] 4. Matthiae Stephani catalogum quod attinet, is incerto quoque patre natus, ac plane suspectus et vitiosus est, cujus authorem nec ipse laudare potuit: idque inde apparet, cum 1. in calculo erret, dum asserit, octuaginta quatuor esse liberas civitates, et tantum sexaginta tres recenseat. 2. Cum inter liberas civitates etiam illas referat, quae alibi in Recessibus Imperii, nunquam tales, sed simpliciter Statte, sive Reichstatte appellantur: sicuti in specie de Augusta Vindelicorum apparet. quae in hoc catalogo inter liberas prima refertur, et tamen in Imperii constitutionibus, non aliter, quam Stadt, et Reichsstadt dicitur. sicuti videre licet in subscriptione, Reichs Abschied de an. 1500. in princ. Reichs Abschied de an. 1518. in fin. ReichAbschied de an. 1525. in princ. et fin. Reichs Abschied de an. 1530. princ. et fin. de an. 1548. in fin. de an. 1551. 1555. 1556. de an. 1582. et alibi passim, nullibi autem libera Imperialis Freye Reichs Stadt dicitur. Idem etiam de Spira tenendum, utpote, quae non alio nomine, quam Reichs Stadt, compellatur, quod etiam de aliis civitatibus ex ipsorum Recessuum subscriptionibus manifestum est utpote quae, non alio, quam Statt et Recichstatt nomine veniunt, Johan. Limnae. de jur. publ. tom. 3. lib. 7. cap. 1. num. 36. 3. Quibus accedit quod catalogus ille inter liberas civitates Imperiales etiam referat Salisburgum, Bambergam, Oldenburgum, et alias, quae nec olim, et ne quidem hodie inter civitates Imperiales connumerantur, atque ideo a genere exclusae, a specie quoque non immerito excludendae. Mixtas civitates quod attinet, cum de ipsis non levis sit contentio, an civitates dentur mixtae, ipsaeque quoad libertatem, jurisdictionem, et regalia civitatibus Imperialibus omnino similes, quoad immedietatem vero plenariam aliquo modo dissimiles, juxta Lehman. Chron. Spirens. libr. 4. cap. 4. ideoque de iisdem sequenti capite agam. Mixtae civitates aliae sunt et dicuntur pactitiae, aliae exemtitiae, aliae privilegiariae,

[note: 35.] Pactitiae civitates dicuntur, quae ab initio quidem liberae et plenae Imperiales fuerunt postea vero quoad certa pacta etconditiones Principibus se submiserunt, extra quae, et in reliquis libertate sua placide utuntur, per l. 2. ff. dejur. immunit. l. non dubito 7. §. liber populus. ff. decaptiv. et postlimin. Gail. 2. observat. 54. n. 10.. Bruning. de var. universit. spec conc. 15. lit. a. seu, quae pacto libertatem, quam antea ampliorem habuerunt, imminuerunt Bruning. d. conclus 15. lit. b. Michael. Haintz. de civitat. Imperial. conclus. 5. lit. 5. Et pro hujusmodi civitatibus pactitiis libertatis praesumptionem militare asserit Bruning. d. conclus. 15. lit. b. Haintz. d. conclus. 5. lit. c. ad statum autem pactitiae civitatis duo requiruntur, primum, ut se submittens, respectu illius, cui se submittit, vel in totum, vel pro parte liber sit, secundo, ut submissio illa fiat certis tantum capitibus, in coeteris vero libertas integra servetur, [note: 36.] Bruning. d. conclus. 15. lit. a. An et quatenus autem civitas Imperialis alii statui se subjicere possit, vide infra. cap. 18. n. 37. et seq. Et quod civitas pactitia extra pacta in reliquis libertate sua fruatur, vide infra. cap. 3. n. 35.

Exemptitiae civitates illae dicuntur, quae aliquando provinciales, sive municipales, et aliis statibus subditae fuerunt, postea tamen praescriptione, vel contractu, vel alio modo, quoad certa jura, se exemerunt; vel quae adquisiverunt libertatem, quam antea non habuerunt. Bruning. de var. universit. spec. conclus 15. lit. b. Haintz d. conclus. 5. lit. c. et contra has servitutis praesumptionem militare, scribit Bruning. et Haintz. d. l.

Originaria illa dicitur, quâ civitates, quae abinitio concessis ab Imperatoria majestate territoriis et dignitatibus quoad Principes postmodum investitos, exemptione originariâ gaudent. Accidentaria vero illa dicitur, quam ex praescriptione, contractibus, pactis aliisque modis civitates acquirunt, Bruning. d. conclus. 15. lit. b.

[note: 38.] Privilegiariae civitates dicuntur, quae certis privilegiis donatae exemptionem et libertatem quandam sunt adeptae, ita tamen, ut subjectionis notam non eluant. Michael. Haintz. d. concl. 5. lit. c. Bruning. de concl. 15. lit. b. ubi inter exemptitiam et privilegiariam civitatem hoc interesse dicit, quod exemtitia in casibus exemtis pro libera reputetur, privilegiaria vero subjectionis notam non eluat Meichsner. tom. 2. decis. 9. n. 19. fol. 846.

[note: 39.] Sunt quoque Imperii Civitates, quae primaria, et speciali privilegio per excellentiam Imperii civitates dicuntur: Quemadmodum enim, ex reliquis Imperii ordinibus quidam singulari dignitate et excellentia, ad Imperii majestatem augendam singularibus titulis Ducum, Marchionum, Comitum, Baronum Imperii sunt omati, ita etiam quatuor Imperii civitates, Augusta, Aquisgranum, Metis et Lubeca Imperii civitates dicuntur Petr. de Andlo de Imper. Röm. lib. 1. cap. 16. Paurmeist. de jurisdict. lib. 2. cap. ult. n. 33. Münster. Cosmogr. lib. 3. c. 18. et 24.

[note: 40.] Et alia est civitatum per quatemiones divisio, qua aliae dicuntur quatuorpagi: Bamberga Selestadium, ulma et Hagenoa. Quatuor Rustici: Colonia, Ratisbona, Salisburgum et Constantia. Quatuor villae: Amberga, Orlemunda, Lichtenavia et Ingelhemia, de quibus videatur Petr. de Andlo. d. cap. 16. Goldast. tom. 1. Constitut Imper. fol. 35.

[note: 41.] Sunt quoque Imperii civitates, quae dicuntur Leg Statt, sive civitates solutionis, in quibus Imperii contributiones exsolvuntur, Meichsner. tom. 3. decis. 6. num. 25. quales referuntur Francofurtum, Norimberga, Ratisbona, Augusta et Lipsia Reichs Abschied zu Augspurg. de anno. 1566. §. wiewol nun Ehurfursten 36.

[note: 42.] Sunt quoque inter civitates Imperiales autz schreibende Statt, quae alias convocant, de quibus infra lib. 2. cap. 1 1. n. 9. et 10.

[note: 43.] Quamvis autem Imperiales civitates aliae aliis sint splendidiores, vel opibus vel subditis, vel privilegiis, ac dignior et praeferendus censeaturis, qui potentiorem Ducatum, principatum vel ditionem habet, Fichard. consil. 77. n. 15. tom. 1. Knichen, de Saxon. non provoc. jur. verb. Ducum. cap. 2. n. 42. et seq. in multitudine populi dignitas Regis sit, et in paucitate ignominia Principis, Proverb, cap. 14. v. 28. Ac dignior quoque et praeferendus is, qui altero ditior est. Cephal. consil. 615. n. 137. lib. 5. Menoch. consil. 126. num. 26. tom. 3. et divitiae ac dignitates aequiparentur in l. 1. ff. d. custod. reor. et quemadmodum propter paupertatem dignitas sordescit et familiae splendor obscuratur, Brukman cons. 22. n. 142. vol. 1. Trentacinq. l. 1. var. resol. 1. de statut. n. 3. vers. minor. Ita enim ob divitias illustratur magis ac magis splendescit Jason. cons. 33. n. 35. vol. 4. Socin. sen. cons. 26. n. 8. vol. 4. Atque inde etiam non immerito dignior judicetur et praecedentiam mereatur, qui in nobiliores dominatum et jurisdict. habet Novell. 15. in fin. praefat. Cephal. cons. 615. n. 3. lib. 5. Natta. cons. 637. n. 35. tom. 3. Menoch. cons. 126. n. 15. in fin. lib. 2. Knich. de jur. territ. cap. 1. n. 1. seq. et qui illustrioribus leges praescribit, Scip. Ammirat. lib. 2. disc. pol. cap. 8. quo enim quis nobilius habet subjectum, et nobilior judicatur, Novel. 5. in fin. Simon Pistor. cons. 18. n. 17. vol. 1. Capyc. decis. 27. n. 23. et ex dignitate subditorum dignitatis praeeminentia dignoscitur. Mod. Pistor. consil. 51. n. 36. cum Regiae dignitatis non sit, imperium exercere in mendicos, sed opulentos potius ac foelices, Thom. Morus in Utop. lib. 1. fol. 103.

[note: 44.] Unde Imperator Maximil. 1. et Carol. V. ad ostentandam praeeminentiam prae caeteris Regibus, jactare soliti sunt, se in Germania esse Reges Regum; in aliis vero Regnis, alios mancipiis et verbis imperitare, et sic Regem Hispaniae hominum, et Galliae Regem asinorum esse Caspar. Ens. in thesaur. polit. part. 3. apotel. 13. Dn. Cluten. syllog. rer. quotid. conclus. 26. lit. a. Ziegler. § Landsassi. conclus. 1. n. 108. Nolden d de stat. nobil. cap. 10. n. 23.

[note: 45.] Secus tamen haec se habent quod civitates Imperiales, utpote inter quas nulla est differentia, nec una altera major, vel superior habetur, sed omnes una eademque dignitate et immediatae subjectionis jure gaudent, sicuti paulo ante n. 27. dictum est, etiamsi una aliqua altera sit ditior, potentior, amplior vel major, cum magis et minus non mutent [note: 46.] speciem, nec diversam speciem constituant, eademque qualitas in parva, quae in magna quantitate, ac de parvo et magno regulariter idem jus statuatur, l. et in majorib. C. de appellat. c. novit. 13. x. de judic. c. de appeuationib. 11. x. de appellat. ac forma det esse rei, non quantitas, Divus 7. ff. de in integrum rest. l. Julian. 9. §. siquis rem. ff. ad exhib. Unde etiam divitiarum potentia et paupertatis humilitas, vel sublimiorem, vel inferiorem Episcopum non facit, c. legimus. 24. Dist. 93. Choppin. de doman. Gall. lib. 3. tit. 7. n. 12. Poterit quis multis imperare, at non qualitate, et libertate ea, qua alius paucis: poterit longe latique extensum tenere Regnum, at non aeque excultum, nec populus abundans, ut aliud angustius: Et revera potentia est qualitas a dignitate separata, Joan. Limnae. de jur. publ. lib. 4. cap. 9. n. 84.

[note: 47.] Quapropter licet Regis ditio unius scopuli terminis finiatur, sicuti de Regno Ulyssis refert Horat. vel nidi instar fuerit, ut ait Cicero, et Regno Yvetot in Gallia. de quo vide Limn. in Notit. Regni Francia. lib. 1. c. 4. lit. ccc. ddd. eee. fol. 103. et seq. add. infra c. 12. n. 106. aequa tamen summa majestate et potestate gaudere potest, qua potentisimus

Monarcha, si non extensive, tamen intensive, ut scribit Nolden. de stat. nobil. cap. 10. n. 54. Nec enim minus Regis titulo gaudebat Emathion angustis inclusis pagis. Justin. lib. 7. aut cui uxor cibaria coquebat, apud Herodot. lib. 8. quam alexand. Magn. qui totum mundum sibi debellasse videbatur; aut Artaxerxes, qui regnavit ab India, usque ad AEthiopiam super centum viginti septem provincias, ut legitur Esther. 1. vers. 1. et apud plutarch, in vita Artaxerx. Sic Eumenes Rex Pergami fractis opibus, etsi nihil praeter arcem, in qua obsidebatur, suum dicere posset, cum tamen de pace ageretur, cum Antigono Asiae Rege, qui ut potentia, sic etiam dignitate superior videri vellet, Legatis Antigoni respondit, superiorem se neminem accepturum, quam diu gladium manu exertum teneret, sicuti ex Plutarch. in Eumen. refert Bodin. de republ. [note: 48.] lib. 1. cap. 9. fol. 224. Non enim summa potestas, vel Regia majestas divitiis, neque locorum spatiis, neque numerosa provinciarum multitudine definienda, nam ut ait Bodin. de republ. lib. 1. cap. 2. fol. 15. [note: 49.] sicuti Elephas non magis animal dici debet, quam formica, sic Ragusia civitatum fere omnium, quae sunt in Europa, minima, non minus Respublica dici debet, quam Turcarum aut Tartarorum, aut etiam Hispanorum, quorum Imperia iisdem finibus, quibus solis cursus terminantur. Et quemadmodum exigua familia angustissimis gurgustiis comprehensa, eodem familiarum jure censetur, quo quae superbissimus, a late patentibus aedificiis gloriantur: Sic Ulysses cujus Imper. Ithaca scopolo continebatur, Rex aeque dicitur ab Homero, atque Agamemn. Bodin. d. fol. 15. Ita inter Helvetiorum civitates Tigurini caeteris dignitate priores sunt, etiamsi Bemates opibus, et Imperii finibus potentiores habeantur, [note: 50.] Bodin. d. lib. 1. cap. 9. fol. 225. Unde cum Julius Caesar in transitu Alpium oppidum quoddam humile praeteriret, comitibus per jocum et risum percontantibus, num illic etiam aliquos esse putaret Principatus, ambitionis et dignitatis certamina, serio respondit: mallem hic primus esse, quam Romae secundus, Plutarch. in vit. Jul. caesar. Tiraquel. de nobilit. cap. 12. num. 2.

[note: 51.] Hinc quoque in Imperii nostri Romani Comitiis Dux Holsatiae, Dux sabaudiae, et Lotharingiae, licet potentissimi sint, non tamen praeseruntur Imperii Ducibus antiquioribus, quamvis potentia et regiorum amplitudine multum inferioribus, Goldast. de majorat. cap. 17. n. 5. Quod etiam in ipsis civitatibus Imperialibus videre licet, utpote quae incomitiis non secundum civitatum splendorem, magnitudinem, amplitudinem, opulentiam, et civium dignitatem, vel privilegiorum multitudinem, sessionem et votum habent, sed juxta ordinem et morem antiquitus observatum incedunt, ac aliae prae aliis votis et aliis actibus, nullam praerogativam habent, nisi quoad ordinem et praecedentiam. Atque haec in tantum procedunt, ut nec civitates primariae, die autzchreibende Statt, in reliquas inferiores praerogativam aliquam, vel jurisdictionem ullam habeant, cum par in parem non habeat jurisdictionem et superioritatem, l. nam et magistratus. ff de arbitr. l. ille a quo. 13. §. tempestivum. 4. ff. ad Sct. Trebell. c. inmtuit. x. de elect. harumque officium tantummodo consistat in convocando, proponendo, etc. sicuti apparet ex traditis infra lib. 2. cap. 11. n. 16. De civitatibus Deputatis et quaenam sint, vide infra lib. 2. cap. 2. n. 14.

CAPUT III. De Civitatibus Mixtis. summaria.

8. Hamhurgum licet Holsatiae Ducibus homagium praestet, quoad alia tamen jura Imperialis est.

18. Respectu bonorum aliquis esse potest Imperio immediate subjettus et Landsassius.

35. Civitates mixtae, quoad pacta tantum subditae, in reliquis liberapermanent.

42. Colonia licet Archiepisopo prastet homagium, nihilominus tamen libera est.

44. Ajuribus quibusdam specialibus ad universalem superioritatem concludi nequit.

45. Exemplo civitatum Coloniensis, 46. Goslariensis Brunsuieensis, 47. Norimbergensis, 48. Magdeburgensis, 49. Erphordiensis. 50. Aquisgranensis, 51. Argentinensis, augustanae, VVormatiensis, Spirensis, 52. Hagenoviensis, 53. Fridbergensis,

54. Mixtarum Civitatum conditio non est eadem, et tenor paclorum inspiciendus.

56. Differentia est inter illos, qui sunt Statu Imperij, et qui imperio immediate subjecti.

61. Civitates Imperiales, licet in ipsis alii status jura nonnulla habeant, nihilominus tatamen status permanent.

84. rex bobemia in matricula Imperii non continetur, et tamen Imperii status dicitur, et n. 87.

92. Idem est, quoad Lotharingia Duces et Belgiae provincias, qui tamen citari solent.

94. Sicuti et administratores episcopatuum Abbates nonnulli, Barones, et Nobiles immediati,

97. Pro statibus habentur, quiprimum in horum numerum recepti, licet sessionem nondum adepti.

100. Quare Status et Civitates nonnulla in matricula olim comprebensi. in ea ulterius non reperiantur.

104. Sicuti et iam Status extorres, et depossessionati titulum retinentm, et ad Comitia vocantur.

109. Vt quis sit Imperij Status, non opus est, ut bona ab Imperio in feudum habeat.

122. Italiae nonnulli Principe immediate Imperio sunt subjecncti, qui tamen Imperij Constitationibus nonnullis non utuntur.

[note: 1.] MIxtas dari in Germania civitates, partim Imperiales, et partim provinciales, nonnuli in dubium vocant, idque negant, inprimis civitatum libertatis inimicissimus hostis Andreas Knichen passim. Paurmeister. de jurisdict. lib. 2. cap. ult. u. 17. et 31. Engelbrecht. de juritdict. conclus. 155. seq. Easque civitatibus provincialibus adnumerat Paurmeister. d. n. [note: 2.] 17. et 31. Idque his potissimum rationibus. 1. quod constitutiones et acta Imperii nulla aha civitatum genera agnoscunt, quam Imperialium ac provincialium, vulgo Reichs Stadt, und Fusten sive Land. Stadt. Reichs Abschied zu Speur de anno 1544. § die Frey und Reichs Statte, auch andere Statt, soden Fursten oder andern Herschafften zu gehoren. Reichs Abschied zu Augspurg de anno 1548. §. Und als erstlich 47. ibi: Datz etlicher Fursten und Herrn Statte. Reichs Abschied zu Augspurg. de anno 1566. §. die Hein: und See Statte. 51. Et quotiescunque liberarum Imperii civitatum mentio fit, eae tantum intelliguntur, quae ad conventus publicos vocantur, et quae jura comitiorum habent, sicuti vulgata Imperii Recessuum subscriptio comprobat his verbis: Und wir Ehur Fursten, Fursten, Paelaten, Grafen, Herrn und deß heiligen Reichs Frey und Reichs Stätte.

[note: 3.] 2. ldem probare conatur ex eo, quod licet civitates maritimae, sive Anseaticae, quoad punctum Contributionis, neque Imperio, neque Electoribus, Principibus vel aliis ordinibus se subjectas esse praetendant, inter civitates tamen Imperiales non referantur, Reichs Abschied zu Augspurg de anno 1548. §. und als erstlich. 47. ibi: Wiewohl nun socher Articul allein auf die See- und Ansee-Stätte, die solcher Hülff halben, weder dem Reich, noch andern Chur Fursten, Fursten oder Herrn unrterworffen seyn wollen. Et quod Electoribus, Principibus ac ordinibus, in quorum territoriis Anseaticae civitates sunt sitae, superioritatis et alia jura in eas expresse reservantur, Reichs Abschied zu Regenspurg de an. 1576. §. wir wollen auch zu [note: 4.] mehrer. 22. Idem etiam, et quod mixtae hujusmodi et Anseaticae Civitates ex genere civitatum provincialium non sint exemptae, sed iisdem annumerentur, probare videtur, Reichs Abschied zu Augspurg de anno 1566. §. die Hain und see Statt belangend. 51. ubi inter ordines Imperii convenit, quod tractatio ejusmodi cum civitatibus Anseaticis super collectis ita institui debeat, ut Electorum Principum ac ordinum juri et superioritati, quoad ipsorum collectas, nullum fiat praejudicium, nihilque rationibus aerarii Imperialis detrahatur.

[note: 5.] 3. quibus addit Paurmeisterus, quod Ludovicus Grempius, et Hieronymus zum Lamb, et alius quidam anonymus, de jure civitatum Imperialium consulti, et negociorum Imperialium peritissimi Advocati, in consiliissuis Francofurti editis. unius tantum generis liberarum Imperii civitatum meminerint, illarum nimirum, quae inter status Imperii referuntur, nuspiam vero tertii et mixti generis mentionem faciant.

[note: 6.] ldem quoque 4. ex eo comprobari videtur, quod hujusmodi civitates electoribus, Principibus, Comitibus et aliis territoriorum Dominis homagium praestare soleant, quod indubitatum subjectionis signum, et non ab aliis, quam subditis, ac civitatibus provincialibus praestari constat ex traditis infra lib. 2. cap. 9. n. 16. et seq.

[note: 7.] 5. Quibus denique accedere videtur, quod in civitatibus hujusmodi, quae mixtae dicuntur, Electores, Principes, Comites et alii Status plerumque jura maxima et summa habeant; praesertim territorialia regalia, et alia similia, quae subjectionem immediatam plane excludunt, per tradita infra lib. 2. cap. 4. et 5.

Verum his non attentis, esse aliquas civitates, quae quoad quaedam alios status quodammodo superiores agnoscunt, in reliquis vero Imperatori et Imperio immediate subsunt et parent, easque mixtas dici, ipsa experientia testatur, rerumque exempla quam plurima [note: 8.] demonstrant, idque maxime comprobat illustre praejudicium Caroli IV. Imperatoris de Civitate Hamburgensi, quae cum una cum universitate Ducatus, cui illa adhaeret, Holsatiae Duci in feudum concedi semper fuerit solita, eique homagium praestiterit ac etiaranum hodie praestet, sicuti probat ex Crantz. Hotoman. disput. feud. cap. 24. ac propterea ante aliquot annos Holsatiae tunc Comites, qui hodie Duces, eandem tanquam simpliciter sibi subjectam, ac mere provincialem sibi appropriare, inibique imperium exercere attentarent, litem hanc ad se delatam Imperator Carolus IV. Lubeccae ita interloquendo determinavit, ut Hamburgum oppiaum Comitibus quidem pareret, salvis tamen libertatibus, quas ab Imperiali culmine promeruerunt, Albert. Crantz, in Saxon. lib. 10. cap. 2. Matth. stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 2. cap. 1. num. 22. Besold. de jur. universit. cap. 8. n. 5. ubi ait. quod hoc nihil aliud sit ac si dixisset: Civitatem, quoad suas immunitates, libertates, privilegia, imperio immediate subjectam esse

horumque respectu Comitem ipsi nihil praecipere posse, indeque ipsi plene subditam dici non debere, confer infra lib. 4. cap. 1. n. 78. et seq.

[note: 9.] Consimile exemplum et praejudicium prodiit in causa Braunschweig contra Braunschweig, quo Camera Imperialis Spirae 27. Septembris anno 1599. Henrico Julio Duci Brunsuicensi pure et absque clausula mandavit, ut a cognitione et processibus causarum, regalia civitatis attinentium, plane abstineat. Besold. de jur. universit. d. cap. 8. n. 5. Dn. Cluten. syllog. rer. quotid. conclus. 27. lit. e. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 2. cap. 1. n. 23. ubi addit, quod licet Civitas Brunsuicensis certo respectu Ducem Brunsuicensem ratione territorii recognoscat, ratione tamen regalium, quae habet ab Imperatoribus et Imperio, immediate eam subditam esse. Et annis quoque quatuor ante, Brunsuicenses Pragae decretum impetrasse, quo declaratum, eos in possessione, vel quasi juris contribuendi Imperio immediate esse, nec a Principe ad suarum collectarum implementum, tributa Imperialia, ab iis exigi posse, gravi praestituta in secus facientem poena, refert Author Actor. Brunsuicens. respons. 6. fol. 6. Ex quo etiam cives Brunsuicenses ab Imperatore Maximiliano anno 1575. in diplomate quodam Imperatoris et Imperii cives nominati, unsere und deß Reichs Liebe getreue Bürgermeister und Rath der Stadt Braunschweig, ut videre licet in dict. Actis Brunsuic. part. 1. fol. 72. confer infran. 38. et lib. 4. cap. 1. n. 25. Klok. v. 1. cons. 14. n. 11. et n. 115.

[note: 10.] Atque hinc etiam mixtas dari civitates, partim Imperatori et Imperio, partim vero et certis conditionibus aliis Statibus parentes, communiter Doctores concludunt, Gail. 2. obseru. 54. n. 10. ubi ait, esse civitates in Germania nonnullas, quae certa lege et conventione superiorem agnoscunt, et extra pacta conventa [note: 11.] sua placide fruuntur libertate. Cum quo etiam transit Mynsinger. decad. 2. respons. 13. n. 10. sunt, inquiens qui non recognoscunt superiorem, ut civitates Imperii, nisi Imperatorem; sunt, qui recognoscunt, ut oppida, Principem; non tamen subsunt Principi, nisi cum certis pactis, sicque habent propriam jurisdictionem [note: 12.] et alia jura publica, etc. Idem tradit Sixtin. de regalib. lib. 1. cap. 4. n. 84. ubi praeter civitates omnino liberas, et eas, quae solum Imperatorem superiorem recognoscunt, etiam alias esse scribit, quae non aliter, quam certis pactis, et conditionibus aliis inferioribus Principibus subjectae, et olim mere Imperiales fuerunt, atque inde tantum quoad illa pacta et expressas conditiones subditae censeantur, in reliquis vero liberae maneant, per. l. 2. ff. de jur. immunit. l. non dubito §. liber populus. ff de captiv. et postlimin. Quibus accedit referens [note: 13.] in causa Maintz contra Erfurth, apud Gylman. symphor. tom. 1. part. 1. tit. 2. dereconv. vot. 1. n. 97. fol. 90. ubi variis oneribus civitatum remissive adductis vers. in provinciis addit: In provinciis Germaniae sunt quae nec immediate omnino Imperio, sed tamen propterea etiam plane Principibus subditae sunt, in quibus etiam multa sunt libertatis antiquae inditia, ut anomalae magis videantur esse, quam quod sub certis regulis comprehendi possint. Et plurimae in Germania civitates reperiuntur, quae licet Principibus subesse videantur, maxima ab Imperatoribus habent regalia; adeo, ut an subjectae, an vero liberae sint, saepe dubitari contingat, scribit Rut. Ruland. de commissar. [note: 14.] part 2. lib. 5. cap. 4. num. 47. Atque ita in aperto esse, dari civitates, quae quidem mere Imperiales non sunt, nec solum Imperatorem mediate recognoscunt, verum etiam Principibus, in quorum territoriis sitae sunt, certis pactis et conditionibus subsunt: interim tamen non simpliciter, sed multis privilegiis et libertatis axiomatibus illustres, etiam Imperatorem, non solum ratione universalis illius superioritatis, sed specialiori aliqua liberioris immedietatis ratione recognoscunt, ab eoque regalia et jurisdictionem, habent, quo respectu quoque non Land Fürsten oder Erbstätte, sed Frey Stätte non nemini appellantur, tradit Justus Sinolt Schütz in colleg. public. disput. 8. conclus. 22. lit. G. ubi addit, quod hujusmodi civitates vere mixti generis, ac partim mediatae, partim immediatae sint; partim Imperatores quoad Regalia, partim Principes, quoad territoria, in quidus sitae sunt, quanquam non quoad ipsum jus terrendi, recognoscant, Reinking de regim. [note: 15.] secul. lib. 1. class. 4. c. 20. n. 6. Idem statuit Martin. Mager. de advocat. cap. 6. n. 168. ubi ait: Tertio reperiuntur quaedam civitates, non minus de libertate participantes, quae mixtae sunt conditionis, et in rebus nonnullis, civitatum Imperialium privilegiis et immunitatibus fruuntur, in quibusdam autem Principibus subsunt, quae olim quidem immediate Imperio subjectae, et in matricula inter membra immediata et Status Imperii numeratae fuerunt, hodie autem Imperio non amplius simpliciter, sed aliis inferioribus Principibus, certis pactis et conditionibus, aliqualiter parent, multa tamen ex iis privilegiis et Regalibus, quae olim tanquam Imperiales civitates statusque Imperii, aut ex peculiari indulto Caesareo, vel etiam praescriptione habuerunt, adhuc retinet. Idem quoque [note: 16.] statuunt Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 2. cap. 1. n. 18. Thom. Michael. de jurisdict. conclus. 139. Bruning. de var. universit. specieb. concl. 14. Joh. Wurmser. de jur. publ. exerc. 1. conclus. 18. Caspar. Klock. tom. 1. cons. 31. n. 64. Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 7. cap. 1. n. 31. ubi easdem nec municipales proprie, nec Land-Fürsten, aut Erbstätte, ut caeteras, vocari, sed certo respectu Freystätte ab aliis audire asserit. Et sic civitates Imperiales in duplici esse differentia, et quasdam solum Imperatorem immediate recognoscere, et ab eo plenam et omnem concessam vel praescriptam jurisdictionem ac regalia habere, quasdam vero partim Imperatorem recognoscere, partim etiam certis conditionibus ac pactis Principi alicui, Duci, Marchioni, Comiti, vel aliis Statibus, in quorum

territoriis sitae, vel quibus vicinae, parere scribit Dn. Bocer. de collect. cap. 4. n. 26. Reinking. d. cap. 20. n. 7.

[note: 17.] Nec absonum est, unam eandemque civitatem, ratione regalium, privilegiorum et exemptionum Imperatori et Imperio immediate, in aliis vero, Electoribus, Principibus et aliis Statibus subesse, cum et in una eadem que persona diversissimi respectus concurrere possint, ac una eademque persona diversis respectibus et qualitatibus, diversoque jure considerari possit, per l. ille a quo. 13. §. fin. et. l. seq. ff. ad Sct. Trebell. c. cum capella. X. de privil. c. ex. literis. X. de probat. et ibi gloss. in verb. vices duorum. Everhard. in loc. leg. de tanque sive respectivis per tot. Gail. 1. obs. 30. n. 6. et de arrest. cap. 6. n. 14. Schrader. de feud. part. 10. sect. 19. n. 87. Sixtin. de regal. 1. cap. 4. n. 122. Gylman. symphor. tom. 4. part. 1. vot. 30. n. 186. seq. [note: 18.] atque ita una eademque persona, sive homo, respectu quorundam bonorum immediate Imperio potest esse non subjectus, vel omnino liber, respectu vero aliorum Landsassius et subditus, et alium pro superiore recognoscere tenetur, sicuti constat ex Reichs Abschied zu Augsp. de an. 1548. §. wiewol auch 69. §. nachdem auch 69. et §. auch der Graffen von Tübingen. 71. Et unum eundemque statum Imperii ratione Regalium, privilegiorum et exemptionum, immediate Caesareae majestati subesse, eique homagium personale praestare, in aliis vero ratione bonorum quorundam Electores vel Principes recognoscere, iisque homagium reale praestare, tradunt Gylman. lib. 1. decis. 46. per tot. Thom. Michael. de jurisd. conc. 58. lit. b. in fin. Vietor. de exempt. conc. 29. Non enim contraria sunt, aliquem esse in libertate respectu unius in servitute, quoad alium, arg. l. loci corpus §. competit. ff. si servit. vind. Bald. in c. cum super. n. 1. X. de sent. et re judic. [note: 19.] et hoc casu, quando duplex qualitas in una ademque persona concurrit, illa persona pro duabus personis reputatur, ac proinde habetur, ac si illa duplex qualitas diversis personis inesset, l. tutorem. 22. ff. de his, quib. ut indign. l. si consul. 3. et l. seq. ff. de adopt. l. cum quaedam. 26. ff. de administr. tut. §. si tutor. l. de in offic. testam. c. a collatione. de appell. in 6. Schrad. de feud. part. 10. sect. 19. n. 88. Gail. de arrest. cap. 6. n. 18. [note: 20.] Ita in negotiis Ecclesiasticis Electores et Principes Catholicos Papam pro superiore habere, in aliis Caesari parere, scribit Gail. 1. observ. 30. [note: 21.] n. 1. et de pac. publ. lib. 1. cap. I. n. 12. sic Rex Hispaniae licet in suo Regno summus sit, et neminem superiorem recognoscat, respectu tamen Burgundiae Ducatus, et aliarum provinciarum Status Imperii est, et in Comitiis non ut Rex supremum locum obtinet, sed ut Dux Burgundiae suo ordine inter Principes [note: 22.] sedet, Gail. de arrest. cap. 6. n. 15. Sic Rex Daniae et Norwegiae, licet hodie, qua Rex est, nullum superiorem recognoscat, ratione tamen Ducatus Holsatiae Romani Imperii Vasallus est, et eidem tanquam alii Status Imperii subest, et Imperatoris majestatem agnoscit, Reichs Abschied zu Speyr de anno 1542. §. dieweil aber. Gail. d. cap. 6. n. 16. Bodin. de republ. lib. 1. cap. 9. fol. 173. Sicuti etiam idem Rex Daniae feuda quaedam certorum dominiorum a seipso et sua majestate atque Regno per procuratorem petit et recognoscit, et proinde Regni status est, ut Rex autem [note: 23.] feuda illa concedit, Author consil. 5. in caus. Braunschweig contra Braunschweig. part. 2. n. 20. Sic Dux Clivensis in Flandria, Brunsuicensis in Hollandia, urbes, arces et dominia possident, quorum respectu non Imperio, sed in Flandria, vel Hollandia forum sortiuntur, [note: 24.] Gail. de arrest. d. cap. 6. n. 16. Idem est, quoad Duces Lotharingiae et Sabaudiae, qui haud dispari jure Imperatorem Romanum recognoscunt, Bodin. de republ. lib. 1. c. 9. Ille enim licet privilegio Imperatoris ex judicio Camerae exemptus sit, onerum tamen Imperii particeps, Imperatori homagium praestet, et ut alii status Comitiis Imperialibus interest. Hic vero quanquam Imperii jura in suo Dominio obtineat, Imperatorem tamen, a quo primum Comitiis, deinde etiam Ducis dignitatem consecutus est, tanquam superiorem recognoscit, eique homagium praestat, quod Carolum a Carolo V. restitum fecisse scribit Bodin. d. c. 9. Henr. Bruning. de var. universit. spec. conclus. 6. lit. C. Dn. Cluten. syllog. rer. quotid. conclus. 10. lit b. Thom. Michael. d. jurisdict. conclus. 20. lit. e. [note: 25.] Comites Rheingravii respectu feudorum Imperialium sunt Wildae et Rheni Comites, et Imperio immediate subjecti, respectu vero Comitatus Solmensis sunt Landsassii Lotharingici. et Duci Lotharingae homagium praestant, Dn. Cluten. d. conclus. 10. lit. e. [note: 26.] Comites de Schwartzenburg, Stollberg, Mannsfeldt, et Barones de Pappenheim, ratione feudorum Regalium inter Status et membra Imperii referuntur, ratione tamen possessionum, quas ab aliis statibus habent, vel uti dicti Barones ratione ditionis Gräventhal, ipsis statibus homagium praestant et parent. Sicuti etiam Barones et Eretruchsessen zu Waldtburg Imperii status sunt, et tamen ratione quorundam dominiorum Landsassii et status Provinciales sunt domus Austriacae, prout testantur acta Ortenburgica.

[note: 27.] Sic et ipse Imperator ratione ditionum et Ducatuum, quos sub, vel ab Imperio habet, Adsessores Camerae dat, non tanquam Imperator, sed tanquam Archidux Austriae, vel alterius cujusque Principatus, Ord. Camer. part. 1. tit. 1. §. nemlich wollen 2. ibi: Von wegen ihrer Liebd und Käyserl. Majest. Erb-Lande, so sie unter, oder von dem Reich haben. Similiter Imperatori in Comitiis ratione Ducatuum et ditionum ab Imperio dependentium onera communi Imperatoris ipsius et Statuum Imperii consensu injunguntur, non tanquam Imperatori, sed tanquam Principi et Statui Imperii. Reichs Abschied zu Nürnberg. de anno 1542. §. ferner 6. ibi: daß wir uns mit den ansehnlichen trefflichen Kriegs-Stücken, so uns auff obgemeldtem Speyris. Reichstag, von wegen unser Königreich und Landen in obbestimmte beharrliche Türcken Hülff zu leiste aufferlegt worden.

Ex quo etiam fit, quod ipse Imperator in Camera Imperiali, non quidem tanquam Imperator, sed tanquam Archidux Austriae, vel alius Imperii Princeps, citari et conveniri possit, quo casu mandata hoc tenore non ita pridem concepta fuisse constat: Wir Carl, etc. Römischer Käyser, entbieten dir Carl, Ertz-Hertzogen zu Oesterreich, etc. referente Buxtorff. ad Aur. Bull. cap. 5. concl. 64. circ. fin.

[note: 28.] Praeterea, teste Nolden. de stat. nobil. cap. 17. n. 8. seq. sunt Nobiles, qui respectu certorum quorundam bonorum Landsassii, ratione vero aliorum immediati sunt, et privilegiati, quae dicuntur Sattel-Gütter. Ratione illorum sunt aeque deß Reichs constitution fähig, als andere. Ita Marfeld im Stifft Münster, Steinheimb und Prumb. Item Fortun in Ducatu Clivensi, da sonsten lautere Landsässen seyn, ratione der Herrschafft Witting und Rönigelding, sunt specialiter privilegiati, sicque ratione eorum bonorum ipsis processus decreti, ut in causa Steinheim contra Dortmündn, mandati de relaxando arresto, Author decis. sive praejud. Camer. apud Gylman. tom. 3. verb. Nobilitas. fol. 235. Wehner. pract. obs. verb. Sattel-Gütter, et verb. ohne Mittel dem Reich unterworffen. Ita Nobiles die Riedt-Eseln in Isenach, Landgraviis Hassiae subjecti, eisque homagium praestant, et sunt pars ordinis Equestris in Hassia, Landsassen und Erb-Marschälck deß Hauses Hessen, et in conventibus provincialibus comparent, ac certo quoque respectu Abbati Fuldensi homagium praestant, et ibi quoque sunt pars ordinis Equestris, nihilominus tamen in Camera Imperiali multos processus obtinuerunt, non tantum contra alios immediatos, sed etiam contra ipsum Abbatem. Gylm. Cameral. decis. 46. n. 153. part. 1. Wehn. d. verb. ohne Mittel. fol. 1536. in fin. seq.

[note: 29.] Hinc notorium esse, per totam Germaniam multos esse in Imperio Comites et Barones, qui etsi feuda dignitatum et nobilia ab Imperatore recognoscant, ideoque inter status et ordines Imperii referantur, qui tamen in aliorum Principum Provinciis Dominia quoque et domicilia sua habent, eorum respectu pro subditis illorum Principum indubitate haberi, et proinde ad onera et munera talium Provinciarum, aeque atque alios Provinciales teneri, ut in Austria, Bavaria, Saxonia, Marchia, Hassia et aliis Provinciis, tam Ecclesiasticorum, quam Secularium Statuum personis perspicuum est, scribit Dn. Cluten. de concl. 10. lit. e. Idem etiam testatur Kyllinger. de Ganerb. castror. discurs. 16. n. 10. seq. ubi ait, ita nos quotidie fieri videre, ut Nobilis aliquis inferioris Principis vasallus sit, aut etiam certorum bonorum respectu immediate subsit Imperio videlicet, si feudum possideat Imperii, aut castrum liberum, [note: 30.]ein Frey Adelich Ritter-Gut. Eodemque modo saepe accidit, ut patricii et cives Civitatum Imperialium libera ejusmodi bona possideant, et propter eandem immedietatis jure gaudeant, nihilo tamen minus, quoad caeteras facultates suas in civitatibus suis conveniantur, et Senatui pareant, ut alii cives. [note: 31.] Ex eodem genere etiam esse Rostochium, et eandem civitatem praeter alia regalia, una cum ipsis Principibus Megapolitanis aequaliter adhuc hodie excellens, et ad majora regalia pertitiens jus condendae et conservandae Academiae habere, idque non minus civitati, quam ipsis Principibus competere, scribit Martin. Mager. de advocat. cap. 6. n. 170. Joh. Adam Dapp. dissert. de civitat. German. cap. 10. n. 4. eandemque urbem jus ipsum, privilegia antiqua, et libertatem retinere, summi Imperii umbram penes Principes Megapolitanos esse, tradit Thuan. lib. 56. Acta Brunsuic. d. resp. 6. n. 28. fol. 18. de quo vid. infra lib. [note: 32.] 4. cap. 1. n. 121. De Goslaria, quod partim Imperialis, et partim provincialis, ac Duci Brunsuic. subdita, idem tradit Matth. Steph. d. cap. 1. n. 25. de qua tamen vide lib. 3. cap. 20. Idem quoque de Erphordia, Lemgovia refert Wehner. pract. observ. verb. Freye Reichs-Stadt. vers. hodie quaedam. fol. 179.

[note: 33.] Quamvis autem, ut supra n. 1. dictum, Paurmeister. mixtas hujusmodi civitates, non Imperialibus, sed provincialibus, civitatibus adnumerandas esse censeat, rectius tamen easdem, a potentiori, civitates Imperiales dici, communiter Doctores judicant. Matth. Steph. de jurisd. lib. 2. part. 2. cap. I. n. 18. Reinking. de regim. secul. lib. 1. class. 4. cap. 20. n. 6. vel editione posteriori n. 9. Schütz in colleg. public. disputat. 8. conclus. 22. lit. G. Gumpeltzhaim. de civitat. apud Arumae. de jur. publ. tom. 2. discurs. 9. conclus. 157. et ibid. Reinh. König, de statib. et membr. Imper. discurs. 18. conclus. 101. Rut Rulant. de commissar. lib. 5. part. 2. cap. 4. n. 47. Arumae. ad Aur. Bull. discurs. 6. concl. 8. Joh. Adam. Dapp. in dissertat. de civitat. German. cap. 5. n. 6. ubi dicit, quod alii civitates Imperiales etiam illas esse velint, quae sub Imperii tutela degentes, certis pactis et conditionibus Principibus se submiserunt, et plene liberae non sunt, nec ad comitia vocantur. Cum enim civitates hujusmodi certo tantum respectu, certisque pactis, et quoad certa quaedam jura, territoriorum Dominis pareant, et quodammodo subsint, in reliquis vero liberae, et Imperatori ac Imperio subjectae, ejusque superioritatem recognoscant, a potentiori merito fit denominatio, per l. quaeritur. [note: 34.] ff de stat. hom. Cravet. consil. 638. n. 17. Quilibet enim quoad quaedam se alii submittere potest, qui tamen in reliquis liber manet, Bart. in. l. non dubito. n. 1. ff. de captiv. et postlim. revers. Bald. in l. etiam. n. IO. C. de jur. dot. Socin. in l. si ex toto in fin. ff. de legat. 1. Et hujusmodi mixtas civitates [note: 35.] tantum quoad illa pacta et conditiones expresse subditas censeri, in reliquis vero liberas permanere, traduntper l. 2. ff de jur. immunit. l. non dubito. 7. §. liber populus. I. ff de captiv. et postlim. l. quaesitum. 12. §. idem respondit. 43. ff de fund. instruct. legat. Decius consil. 360. n. 7. et 8. et consil. 364. n. 11. Bart. cons. 59. n. 2. vol. 1. Roman. consil. 44. n. 4. Cravet. cons. 241. n. 17. Gail. 2. obs. 54. n. 10. Caspar. Klock. de contribut.

cap. 6. n. 68. et n. 96. et cap. 14. sect. 3. n. 26. Mager. de advocat. cap. 6. n. 180. seq. Sixtin. de regalib. lib. 1. cap. 4. n. 86. Matth. Stephan. de jurisd. lib. 2. part. 2. cap. 1. n. 31. seq. Besold. de civitat. Imper. n. 12. Reinking. d. cap. 20. n. 10. Unde illos, qui sub speciali pacto aliquem recognoscunt in superiorem, quoad quaedam certa capitula tantum subjectos censeri, in aliis vero capitulis non dici deserere libertatem, et jurisdictionem, quae fundatur super conventionibus et pactis, non debere extendi ad alia, quam in pactis expressa, et talem superiorem dici adquisivisse limitatam jurisdictionem, et consequenter extra limites, non esse superiorem, vel jurisdictionem habere, scribunt Petr. Anchor. cons. 438. Albert. Brun. cons. 53. n. 1. et 2. Caspar. Klock. 1. consil. 14. n. 52. Gail. d. n. 10. [note: 36.] in fin. Qui enim certa quaedam exprimit, ad quae teneri velit, declarat se in reliquis obligatum esse nolle, l. cum de. §. fundus. ff. d. instr. legat. Surd. cons. 234. n. 6. Rol. a Valle cons. 1. n. 45. vol. 2. [note: 37.] Mantic. de tacit. convent. lib. 27. tit. 7. n. 17. cum unius inclusio sit alterius exclusio, l. cum praetor. 12. ff. de judic, l. cum maritus. 21. C. de procur. l. quamvis. 2. C. de pig l. ait Praetor. 7. § sed quod. Io. ff. de minor. c. nonne. X. de praesumpt.

Et longe aliam esse rationem et conditionem mixtarum harum civitatum, quam provincialium, sive municipalium, easque non haberi loco privatorum, sicuti civitates provinciales, sed pro personis publicis, et membris Imperio in reliquis immediate subjectis, inde constat, quod ipse Paurmeist. de jurisd. lib. 2. cap. ult. n. 30. in fin. scribit, quod plures et imprimis nobiles Saxoniae civitates Magdeburgum, Brunsuiga, Brema, Hamburgum, Lunaeburgum, et aliae matricula non comprehensae, imo constitutionibus diserte ab Imperialibus sejunctae, Principibus, in quorum territoriis sitae, [gap: Greek word(s)] non subditae, sed amplissima non tantum ab ordinariis, sed etiam ab ipso Imperio privilegia et immunitates, quibus multas [note: 38.] Imperiales longe superant, obtineant, etc. sicuti in individuo Brunsuiga prae Colonia praerogativam expresse jactat, in actis Brunsuic. part. 1. fol. 31. et 42. Idque ex eo potissimum, quod Colonia facinorosos suos in carcerem tantum detrudat, et damnandi et absolvendi potestas penes Archiepisc. Coloniens. resideat, prout hoc pro exemptione sua contra Ducem Brunsuicens. urget, in dict. actis Brunsuic. respons. 6. n. 23. Quo fine etiam Armandiarum jus deducit, cujus vigore ex armamentario suo, ad expeditionem Turcicam, multas munitiones Imperatori depromserit, ejusque gratia, solum Imperatorem recognoscat, Acta Brunsuic. d. part. 1. fol. 59. Et aliquas mixtas civitates in tantum Caesareis privilegiis esse decoratas, ut non tantum Imperii Comites, sed et Principes quosdam longo post se intervallo relinquant, depraedicat, Taut. disc. de Rebuspubl. Sax. infer. part. 2. pag. 28. et inter mixtas civitates non paucas esse, quae amplitudine, opibus et potentia multas ex civitatibus Imperialibus longe superant, testatur Sixtin. de regal. lib. 1. cap. 4. n. 86. Et matricum inferioris Saxoniae Rerumpublicarum Nobilitatem majorem esse, quam aliorum civitatum Imperialium; cum non per surrogationem, in locum praesidum factam, uti aliis accidit, sed a prima sua atque originaria fundatione, Respublicae perfectorum regiminum fuerint, et adhuc sint, nisi se opprimi patiantur: Atque has quidem maximas atque matrices Respublicas, aut in solidum omnem suam a sacra Caesar. Majestate dependentiam habere, aut ratione sui perfecti atque liberi status (id est respectu liberi et consularis regiminis et juris armorum, cum eadem pertinente mero et mixto Imperio, atque regalibus) immediatas et matriculis inscriptas esse, sed certorum jurium respectu aliunde etiam dependere, scribit Joh. Dauth, apud Casp. Klock. consil. 134. n. 22. seq. ubi. n. 223. seq. addit, quod metropoles hae Civitates status sui illustris fundationem habeant ex jure gentium, et Saxonum moribus antiquissimis, quibus illae ante modernorum Principum creationem, inter status liberos Saxoniae reputatae sunt, etc.

[note: 39.] Quibus negocium non facessunt rationes Paurmeisteri, supra relatae. Nam primam quod attinet, Recessus Imperii ideo mixtarum civitatum mentionem non facere, ac easdem civitatibus Imperialibus non connumerare videntur, quod ipsae in comitiis non conspiciantur, nec sessionem et votum in iisdem obtineant, Recessus autem de iis tractent, quae in conventibus Imperii peraguntur, reliqua vero in Imperio suo loco relinquentes. Et praeterea Besoldus 1. polit. 12. n. 70. vers. 3. artificialem hanc esse dicit distinctionem ex natura ipsius rei depromptam, quam faciant regalia, libertas et jurisdictio, ac alia jura, quae ab Imperio habeant, et non ita sint in Principum arbitrio, quoad revocationem, quemadmodum municipalibus concessa privilegia. Quod etiam repetit in dissert. de jur. universit. c. 8. n. 5. ubi addit, neminem non videre, notabilem esse differentiam inter eas civitates, quae regalia, jurisdictionem, libertatem, et alia jura immediate ab Imperio habent, in quorum exercitio a Principibus impediri nequeunt, iisque non absolute, sed falvis privilegiis subsunt; et eas, quae omnimoda subjectione Principibus subjectae sunt; ac licet privilegia a Principibus habeant, eorum tamen revocatio in Principum arbitrio posita esse videtur. Et cum ipse Paurmeist. d. lib. 2. cap. ult. n. 19. ad fin. vers. tertio generalibus. fateatur, Civitates quaedam esse quae non [gap: Greek word(s)] sive in totum, sed in quibusdam Principum et ordinum aliorum jurisdictione ac potestate exemtae sunt, talemque Magdeburgum esse asserat, eo ipso mixtas dari et esse civitates adserere videtur, cur non videamquomodo differat, negare civitates esse mixtas, et fateri quasdam ex parte esse liberas, sicuti animadvertit Besold. de jur. universit d. cap. 8. n. 5. in fin.

[note: 40.] Quod 2. de Hanseaticis civitatibus infert Paurmeist. nihil ad rhombum facere videtur, cum in allegatis Imperii Recessibus non agatur de civitatibus provincialibus, nec ipsae declarentur, sed Principibus jura, quae inibi habent, maxime cum aliis sint majora, et ita

subjectionem majorem evincant, in aliis minora, Imperator ipsis ea illibata asservari, nec quoad illa eas eximere velit, de reliqua vero libertate, ac regalibus, quae mixtionem omnino iducere videntur, nihil decernat.

Ludovici Grempii, et Hieronymi zum Lamb, et alterius anonymi tertio loco allegatam authoritatem quod attinet, et quod hi mixtarum civitatum mentionem non fecerint, ideo id factum esse censetur, quod ipsi de civitatibus integrum aliquem tractatum non scripserint, vel quod de istis non fuerunt requisiti, sed negotia tantum tractant comitialia de jure sessionis et suffragii, atque intersint, de iis quoque respondere, et extra propositum excurrere noluerunt. Neque etiam ipsis jus Comitiorum, si quod habeant, aut status ac libertatis ademerunt.

[note: 14.] Quod 4. de homagio adducitur observandum est, quod homagium aliud sit absolute sive simpliciter subjectivum, aliud limitate seu secundum quid. Absolute subjectivum, sive jurisdictionale homagium est, quod illi pure et simpliciter praestant, qui nullas certas habent pactiones, sive conditiones, sub quibus dominis suis obedientiam et subjectionem promittunt, sed penes quod universalis illa in omnibus absoluta ac immediata subjectio residet, Johan. Bruning. de homag. conclus. 43. Limitate subjectivum, vulgo gemässigte Huldigung, est vel respectivum, vel conditionatum. Respectivum est quod fit ab iis, qui in quibusdam Domino, cui illud praestant, in quibusdam vero immediate Imperio sunt subjecti, veluti in casu regalium, aliorumque jurium immediate a Caesarea majestate et Imperio dependentium. Bruning. d. l. conclus. 45. Conditionatum est, ubi subditi ea vi et virtute homagii juxta antiquum morem et ex conventione Domino novo non ante coguntur fidelitatem jurare, nisi ipse prius privilegia ipsorum confirmaverit et quamdiu eadem observaverit. Bruning. d. l. conclus. 46. Et sic aliae civitates sunt, quae absolute, et simpliciter homagium praestant, et merae subditae sunt Principi suo, quae provinciales sive municiples dicuntur, Land-Stätte, Fürsten-Stätte, Erb-Stätte, quae plane subditae sunt. Aliae vero homagium territorii quidem Domino praestant, sed conditionaliter, cujusmodi homagium absolutam non infert subjectionem, sed limitatam, conditionatam, et quoad contenta restrictam, per l. 2. ff. de jur. immunit. quod quandoque etiam ratione rerum praestari solet, non autem personae, ita ut quis etiam duobus vel pluribus praestare possit homagium die Erbhuldigung, sicuti latissime agitatum fuit in causa Ortenburg contra Beyern, de quo Meichsn. tom. 3. Cameral. decis. 6. per tot. Gail. de arrest. cap. 6. n. 10. et seq. Johan. Bruning. de homag. conclus. 44. et 45. ubi tale homagium limitatum et respectivum appellat, exemplo civitatum quarundam Imperialium, quarum quaedam vicinis Principibus fidelitatis juramentum praestant, Imperii libertate salva, Tileman. de Benign. syntagm. 4. decis. 1. vot. 10. n. 18. Vietor. de exempt. conclus. 36. Ita enim civitas Hamburgensis Holsatiae Duci homagium praestat, quae tamen in caeteris ipsi subjecta non est, sed ad plenam libertatem quam proxime accedit, ut supra n. 8. probatum.

[note: 42.] Et civitas Coloniensis Archiepiscopo Coloniensi homagium praestat, et nihilominus civitas est Imperialis, ac Imperatori quoque jurare solet. Besold. de jur. civit. Imper. n. 12. ubi ex statutis Coloniensibus fol. 8. hanc juramenti formulam refert: Diesen Tag heut, und diese Tag all, und von diesem Tag fort, hulden wir freye Bürger zu Cölln, unserm Herrn N. Ertz-Bischoffen von Cölln treu und hold zu seyn, als lang er uns hält, in Rechte und Ehren, bey unser guter alter gewohnde, die wir und unsere Borfahren herbracht haben.

[note: 43.] Quandoque etiam ipsi Domini subditis reciprocam fidem praestant, sicuti formula Ducum Lunaeburgensium est; Daß Ihre Fürstliche Gnaden wolle den Rath und gemeine Stadt bey allen Rechten, Gerichten, Freyheiten, Guad und Gewohnheiten, die sie gehabt haben, sampt und sonders lassen, auch daß sie darbey mit gutem Willen, ohne Hindernus und Wiedersprach, treulich und ewiglich von Ihr Fürstlichen Gnaden sollen beschirmet und gehalten werden. Act. Brunsuic. part. 1. fol. 41. et fol. 309. Et Brunsuicenses prius literas homagiales exigunt, testificantes, daß aller Gramm und Wiederwill, biß auf denselben Tag gäntzlich verglichen und vertragen sey. Schrad. cons. 1. in actis Brunsuic. part. 2. n. 4. seq. Ita quoque videmus plurimos in Imperio Romano existere, qui ratione rerum Principi alicui homagium praestant ratione autem personae suae omnino liberi, et nemini, nisi Caesari subjecti sunt: Eosdemque constitutionibus Imperii non secus, ac alios immediatos comprehendi, infinitis praejudiciis demonstrari posse, testatur Thom. Michael. de jurisdict. conclus. 58. lit. b. Hinc quoque civitates hujusmodi ideo juramentum se praestare dicunt, ut cum Principibus fidelius correspondeant, alterque sine alterius injuria vivant, Acta. Brunsuic. part. 1. fol. 22. confer plura infra. cap. 12. n. 204. seq.

Ad 5. respondetur, quod ex eo, quod Principes ac alii territoriorum Domini in civitatibus hujusmodi jura quaedam obtineant, ad universalem superioritatem vel subjectionem concludi non possit, cum communis Doctorum sit conclusio, quod licet Princeps sive alius quis Dominus in Comitis, Baronis, Nobilis vel civitatis territorio, districtu vel ditione [note: 44.] speciem aliquam juris territorialis, vel jurisdictionis, jus collectadi, conducendi, foresti, quid, conventione, praescriptione, vel alio quodam titulo legitimo adquisiverit, exinde tamen jus ipsum territoriale, sibi minime adquisiverit, nec Comitem, Baronem, Nobilem, vel, civitatem istam sibi subditam esse, Knichen. in velitat. apol. num. 213. Ziegler. § Landsassii. conclus. 1. n. 74. seq. Zach. Vietor. de exempt. conclus

34. Dn. Cluten. syllog. rer. quotid. concl. 27. lit. e. Author deß gründlichen Berichts der Stadt Friedberg Standt. cap. 2. n. 56. Bidenbach. nobil. quaest. 1. n. 21. seq. Sixtin. de regal. lib. 1. cap. 4. n. 82. ubi ait: licet non desint Principes vicini, qui ratione meri mixtique Imperii, vel vectigalium, vel salvi conductus, vel similium, in totum, vel tantum ex parte aliquod jus in nonnullis civitatibus Imperialibus ex praescriptione, vel conventione, cum iis inita, aliove modo adquisiverunt, tamen eae et liberae civitates, statusque Imperii nihilominus remanent, et reliqua regalia retinent. Meichsner. in Causa Ingelheim, contra Chur Pfaltz, tom. 2. lib. 2. decis. 4. n. 71. seq. ubi eleganter scribit: Etsi constaret, superiorem die Lands Fürstliche Obrigkeit in certo loco habere, ab ea tamen ad alias diversas jurisdictionis species, quarum possessionem et titulum alii probassent, inferri non posse, per ea quae notat prolixe Gabriel lib. 5. tit. de praescript. conclus. 2. n. 24. Alex. cons. 68. n. 18. lib. 2. potest enim jurisdictionis species acquiri per unum, uno in loco, et alia species in eodem loco per alium. Hier. a Monte c. 78. n. 4. Capyc. decis. 96. n. 9. Unde nec novum, nec rarum est, ut Principes Electores, et alii Lands Fürstliche Obrigkeit in civitates et Nobiles praetendant, qui tamen notorie merum et mixtum Imperium variis modis exercent. Et paulo post addens, a jure conducendi, seu salvi conductus, quod inter regalia numerari solet Boer. decis. 79. in princ. Afflict. in constit. Regn. Sicil. libr. 1. rubr. 17. n. 8. Bart. et Dd. ni l. nulli. C. de navicul. ad merum Imperium, et sic ad aliam prorsus diversam speciem argumentari non posse per deducta, infra lib. 2. cap. 26. n. 7.

[note: 45.] Quod exemplis plurimis demonstrari poterit, sic enim Archiepiscopus et Elector Coloniensis, in civitate Coloniensi, in causis criminalibus jus dicendi et exequendi sententiam habet, Cluten. syllog. rer. quotid. conclus. 27. lit. e. Matth. Stephan. de jurisdict. libr. 2. part. 2. cap. 1. num. 34. Reinking. de regim. secul. lib. 2. class. 2. cap. 17. n. 27. quae tamen in reliquis superioritatem territorialem obtinet, et nobile Imperii membrum est. Vietor de exempt. conclus. 34. Sixtin. de regal. lib. 1. cap. 4. n. 82. Reinking. [note: 46.] d. lib. 1. class. 4. cap. 20. n. 13. Duces Brunsuicenses Goslariae insignia jura habere constat, neque tamen Principes isti civitatis hujus Domini, et superiores sunt, sed illa libera Imperii civitas dicitur Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 2. cap. 1. n. 25. Cluten. Syllog. rer. quotid. conclus. 27. lit. e. Vietor. d. conclus. 34. Besold. de jur. civit. Imper. n. 12. ipsimet Duces Brunsuicenses in civitate Brunsuicensi ratione territorii jura nonnulla habent, ratione tamen Regalium, quae ab Imperatore tenet, eadem civitas immediate Imperio subdita est. Cluten. d. lit. e. Matth. Stepphan. d. cap. 1. n. 23. confer supra n. 42. et [note: 47.] seq. Marchiones Brandenburgenses Norimbergae sibi Burggraviatum vendicant, et nihilominus tamen civitas ista libera, et Imperio immediate subest, Cluten. d. lit. e. Matth. Stephan. d. l. n. 26. Idem est quoad Duces Saxoniae, qui [note: 48.] Burggraviatum Magdeburgensem sibi adscribunt, cum tamen Magdeburgum Saxoniae Ducibus nullatenus subjectum sit. Cluten. d. lit. e. Matth. Stephan. d. l. n. 28. [note: 49.] Sic iidem Saxoniae Duces Erphordiae vectigalia, et jus conducendi habent, cum tamen Archiepiscopus Moguntinus civitatem illam sibi vindicet; Cluten. d. l. Matth. Steph. d. l. [note: 50.] n. 36. Dux Juliacensis in civitate Aquisgranensi jura nonnulla praetendit et habet, quae tamen civitas nihilominus Imperio immediate subdita est. Cluten. d. lit. e. Matth. Stephan. d. l. n. 30. Quod etiam de Hamburga dictum [note: 51.] est supra n. 8. Sic etiam Episcopus Argentinensis Argentinae, Augustanus Augustae, Wormatiensis Wormatiae, Spirensis Spirae, certa quaedam jura sibi vindicant, quas tamen civitates nihilominus Imperiales et liberas, et immediate Imperio subjectas esse, negari non potest. Cluten. d. lit. e. Matth. Stephan. d. n. 30. Vietor. d. conclus. 27. Ac licet in et extra [note: 52.] civitatem Hagenoviensem Domus Austriaca vigore der Land-Vogtey multa regalia ac jura habeat, nihilominus tamen civitas ista libera et Imperialis permanet, plenaque in caeteris superioritate fruitur, sicuti dicetur infra cap. [note: 53.] 12. n. 175. et seq. Idem de civitate Fridbergensi deducit Author cons. der Stadt Friedberg Standt. etc. per tot.

[note: 54.] Illud autem observandum est, quod mixtarum civitatum conditio et potestas non sit uniformis, sed vel amplior, vel angustior, Besold. de jur. universit. cap. 8. n. 4. atque ideo tenorem pactorum et conditionum, quibus Principibus vel aliis statibus subjectae sunt, et ipsa privilegia inspicienda, et ex iisdem judicandum esse monent Rut. Ruland. de Commiss. lib. 5. part. 2. cap. 4. n. 47. Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 7. cap. 1. n. 31. in fin. et differentiam faciendam inter eas civitates, quae regalia et privilegia sua ab Imperatore, et eas, quae illa â suis Principibus habent, putat Ruland. d. n. 47.

[note: 55.] An autem civitates mixtae sint status Imperii dubio non caret quaestio? Pro negativa sententia facere videtur, quod Status Imperii sit et definiatur, immediatus Imperii civis, in matriculam Imperii, Caesaris ac communi procerum consensu inscriptus, ut Caesari in Comitiis de utilitate Imperii proponenti, consilio et suffragiis assistat, sicuti dicetur infra lib. 2. cap. 2. n. 17. et 18. ubi etiam n. 20. et seq. dictum est sex requiri ad hoc, ut quis Imperii status esse dicatur. Haec autem requisita, neque singulatim, neque conjunctim in civitatibus mixtis reperiri, non opus est, ut demonstretur, sed per se patet. Non enim immediate Imperio sunt subjectae, et solum Imperatorem immediate superiorem, sed alios Principes et Status pro dominis in plurimis recognoscunt, sicuti ex praecedentibus constat. Neque etiam in Imperii matricula de an. 1521. utpote recentiori et approbata, continentur. Nec in comitiis comparent, vel sessionem et votum obtinent. Nec contributiones Imperio immediate, sed Principibus ac aliis Dominis solvunt. Nec omnimodam jurisdictionem et regalia habent, sed aliis parent,

et alii status regalia et alia plura jura in ipsarum territoriis et ditionibus exercent. Nec certo alicui circulo incorporatae.

[note: 56.] Et quamvis secundo, nonnullae civitates mixtae regalia ac alia jura ab Imperatore et Imperio obtineant, eorumque nomine Imperio immediate sint subjectae, differentia tamen facienda est inter illos, qui Imperio immediate sunt subjecti, et illos, qui Status sunt Imperii, Deputations Abschied zu Wormbs de anno 1564, §. und wollen wir. 29. ibi: gegen denen, so nicht Stände deß Reichs jedoch dem heiligen Reich immediate unterworffen, etc. cum aliud sit, imperio immediate esse subjectum, aliud imperii statum esse, et latius pateat, immediate subjectum, quam Statum esse, Author. decis. sive praejudic. Cameral. apud Gylman. symphor. tom. 3. verb. Nobilitas. fol. 235. Reinking. de regim. secul. et Eccles. lib. 1. class. 4. cap. 1. n. 19. et lib. 1. class. 5. cap. 10. n. 1. seq. et sola immedietas ad inducendam Status qualitatem non sufficiat, Reinking. d. lib. 1. class. 4. cap. 20. n. 18.

Alii vero mixtas hujusmodi civitates pro statibus Imperii adhucdum habendas esse putant, 1. propterea, quod olim tales fuerint, et plurimae ex iisdem in anterioribus matriculis insertae reperiantur, et certa ipsis summa pecuniaria ac militum, sicuti reliquis Statibus in eadem adsignata fuerit, olimque in [note: 57.] Comitiis comparuerint, ac in iisdem sessionem et votum habuerint, prout testatur Regner. Sixtin. d. regal. lib. 1. cap. 4. n. 84. ubi ait, quod olim omnino liberae fuerint et in matricula inter membra immediata et Status Imperii extiterint, nec aliter, quam certis pactis et conditionibus, aliis inferioribus Principibus subjectae sint, multaque ex iis privilegiis et regalibus, quae olim tanquam Imperiales civitates statusque Imperii, aut ex speciali privilegio Caesareo, vel etiam praescriptione habuerunt, adhuc retineant. Idem etiam testatur Lehman. Chron. Spirens. lib. 4. cap. 5. ubi inter tertium ordinem civitatum Imperialium refert civitates Saxoniae inferioris et alias, quae libertatem, jura, regalia, superiorem et inferiorem jurisdictionem obtineant, et exerceant, ac in veteribus matriculis inter civitates Imperiales contineantur, hodie tamen ad comitia non vocentur, nec in iisdem sessionem et votum habeant, ubi ait: Die dritte Zahl der Reiche-Stätte, sind die Nieder-Sächsische und andere Stätte, welche ihre Frey-heit, Recht, Regalien, Hohe und Niedere Obrigkeit haben und gebrauchen, auch in der alten Reichs matricul unter den Reichs-Ständen begriffen, aber weder auff die Reichs-noch Städt-Versamlungen beruffen werden, auch nicht wie andere Stände, daselbst unter den Frey und Reichs-Stätten, Stand, Stimmen und session haben, easdemque in Comitiis Norimbergicis anno 1467. in matriculam relatas iisdemque certam summam Equitum ac peditum adsignatam, in hunc modum:

Quod etiam videre licet ex veteribus aliis matriculis a Limn. de jur. publ. lib. 4. cap. 7. num. 66. relatis et addit Lehman. d. lib. 4. cap. 5. quod, cum in comitiis Wormatiensibus an. 1495. civitatibus Imperialibus pro subsidiario auxilio impositae essent 24600. floreni solvendi, proportione sua sequentes civitates solverint in hunc modum:

Cum ergô praedictae civitates olim fuerint Imperiales, in Comitiis comparuerint, in matricula infertae, in iisque certa summa equitum ac peditum adsignata, ac Statibus Imperii adnumeratae, consequens inde videtur, quod etiam adhucdum hodie pro talibus sint habendae; siquidem â praeterito ad praesens [note: 58.] praesumitur, l. si cui. §. iisdem. ff. de accusat. l. non omnes. §. a barbaris. ff. de re milit. c. cum juventute. X. de praesumpt. c. monachus dist. 77. Mascard. de probat. concl. 551. n. 5. et concl. 874. per tot. Everhard. in loco a tempor. ad tempus 90. n. 4.

sicuti et identitas durare, seu id, quod olim fuit, hodie adhuc esse, Bald. in l. ex persona. n. 2. C. de prob. Mascard. d. concl. 874. n. 1. nec mutatio praesumitur, Cravet. de antiq. temp. part. 1. n. 22. et part. 4. n. 226. Alex. cons. 8. num. 4. Mascard. d. conclus. 874. n. 1. seq. et concl. 1084. n. 1. et per tot. sed qualis quis olim fuit, talis etiam hodie existere judicatur per d. l. non omnes. §. a Barbaris. ff. de re milit. c. semel malus. et ibi gloss. de R. I. in 6. Mascard. d. concl. 874. n. 8. ita, ut qui olim Dominus, idem etiam hodie, l. sive possidetis. C. de prob. Mascard. d. l. concl. 551. n. 1. Menoch. 1. praesumpt. 48. n. 5. Alciat. de praesumpt. reg. 2. praes. 20. et qui olim subditus, etiam subditus esse praesumatur. c. praeterea. et ibi Bald. X. de transact. Mascard. de probat. conclus. 1346. num. 6. Atque ideo, qui statum Reipubl. mutatum esse dicit, id probare debeat Author. apolog. Colmar. c. 1. membr. 3. lit. I. [note: 60.] fol. 152. Indeque semel aliquem, et antiquitus in matricula descriptum esse, sufficere ad Status probationem, licet in posterioribus matriculis nomen ejus non reperiatur, concludit Bald. in. l. soriniarios. C. de milit. testam. Gail. 1. obs. 21. n. 11. Casp. Klock. de contribut. cap. 19. n. 62. Henr. Bruning. de var. univers. spec. concl. 38. vers. nec tamen. Etsi allegare possit fiscus, eximendum reperiri in mastricula, collectas Imperio solvisse, in comitiis comparuisse, ad conventus circulares, tanquam epitomen Comitiorum convocatum fuisse, regalia ab Imperatore adquisivisse fideliterque et firmiter Imperio adhaesisse, vivat libertas, scribit Zach. Vietor. de caus. exempt. concl. 40. ad fin. Klock. d. cap. 19. n. 64. quia omissi haec Imperio nocumento et fraudi esse non debet, nisi legitime probatum sit, cum Caesaris et Statuum consensu et voluntate ex matricula nomen expunctum esse. Petr. Frider. de processib. lib. 2. cap. 67. n. 4. Klock. d. cap. 19. n. 62. Bruning. d. concl. 38. Atque ideo si civitas aliqua semel Imperio immediate subdita fuisse probetur, ea tam diu pro immediate subjecta habetur, donec contrarium et status mutatio, per probationes luce meridiana clariores, demonstretur, Author. apol. Colmar. cap. 1. membr. 3. lit. 1. fol. 152.

[note: 61.] II. Idem concludendum videtur ex eo, quod illae civitates Imperiales, in quibus alii Status et ordines jura aliqua, etiam regalia et similia obtinent, nihilominus liberae et Imperii Status permanent, Sixtin. de regalib. lib. 1. cap. 4. n. 82. Reinking. deregim. secul. lib. 1. class. 4. cap. 20. n. 12. et extra pacta et conventiones mixtis hujusmodi civitatibus, reliqua jura, quae ipsis antiquitus competierunt, illaesa, illaesa, sarta, tecta et integra permaneant, sicuti paulo ante n. 45. seq. probatum et exemplis demonstratum est.

[note: 62.] Quibus etiam III. accedere videtur, quod mixtae hujusmodi civitates respectu regalium, aliorumque jurium, quae ab Imperatore et Imperio obtinent, Imperio immediate subjectae, constitutionibus Imperii de immediate subjectis et Statibus Imperii loquentibus, comprehenduntur, iisque ut reliqui Status, utuntur et fruuntur. Ita enim 1. horum jurium nomine, vel coram Imperatore, vel in Camera Imperiali conveniuntur, ac ipsis processus active, et passive in Camera Imperiali decernuntur, sicuti plurimis praejudiciis, ex Gylman. Meichsner, et aliis, si opus esset, demonstrari posset.

[note: 63.] 2. Ipsis regalia competunt, secundum Sixtin. de regal. lib. 1. cap. 4. num. 84. seq. et n. 91. quae agnoscunt vel ab Imperatore, vel eorum rationesunt exemptae, vel ab inferioribus Principibus eadem acceperunt, quorum tamen ex postremis neminem esse dicturum, ratiocinatur Collegium Jurid. in Actis Brunsuicens. respons. 6. n. 29. Cum regalia, ut regalia, immediata sint, et non nisi a suprema Caesarea Majestate conferantur, sicuti attestatur Knichen. de vestitur. pact. 4. num. 289. et de jur. territor. cap. 1. n. 340. vel usu immemoriali adquirantur, Mynsing. 4. obs. 24. et 5. obs. 29. Wesembec. cons. 45. n. 22. seq. si vero eorum commodum in privatos redundet, nomen amittunt, et de pertinentiis castrorum esse dicuntur. d. respons. 6. n. 23.

[note: 64.] Ex quo 3. Civitates hujusmodi mixtas non haberi pro privatis, sed publicis personis, tradit Sixtin. de regal. lib. 1. cap. 4. n. 91. Non obstante, quod contrarium statuere videatur Gail. 2. obs. 57. n. 8. et de arrest. cap. 9. n. 2. dum scribit, civitates municipales, et quae superiorem recognoscunt, privatorum loco haberi, per l. eum, qui vectigal. ff. d. V. S. l. nihil interest. ff. ad Sct. Macedon. siquidem non loquitur de civitatibus mixtis, sed mere provincialibus, sive municipalibus, sicuti apparet ex observ. 54. n. 10. ubi ait, quod civitates certis pactis et conditionibus subditae, quoad illa tantum pacta et conditiones subjectae, in reliquis vero liberae maneant.

[note: 65.] 4. Regalium ratione, mixtis civitatibus jura quoque Principum competere asserit Colleg. juridic. d. repons. 6. n. 30. fol. 41. ex eo, quod is, qui regalia, cum mero, mixtoque Imperio habet, is quoque jura Principum obtineat, eaque sit formalis differentia, qua jus Principis habentes, ab aliis secernantur, licet ab Imperatore, in alium plus, minus in alium influant. Quemadmodum enim Carolus Magnus Lombardicis civitatibus regalia, merum mixtumque Imperium, ac jura fisci concessit, ita Ottonem Magn. Saxoniae Civitatibus jura Praesidum, meri mixtique Imperii, ac jus fisci jam antea habentibus, non ademisse, sed confirmasse putat d. Colleg. Jurid. in actis Brunsuic. consil. 6. num. 30. fol. 41. per Land-Recht artic. 28. Kirchof. varior. consil. German. lib. 8. cons. 35. n. 6. Indeque generica Principum definitione has civitates comprehendi, censet Taut. disc. d. Rebuspubl. Saxon. infer. part. 3. fol. 42. et part. 2. fol. 25. seq. ubi nomen Regis et Principis in genere sumptum omnibus sacri Imperii Romani Statibus recte competere; hoeque sensu Barones Imperii etiam Principes esse, et dici putat Schrader. de feud. part. 10. sect. 1. n. 22. seq.

[note: 66.] Hinc quoque 5. mixtas hasce civitates jure fisci uti scribit, d. Colleg. Jurid. in act. Brunsuic. d. respons. 6. n. 30. f. 41.

[note: 67.] Idem est 6. quoad jus archivi Rut. Rulant. de Commiss. part. 2. lib. 5. cap. 4. num. 47. et num. 56. seq. ubi hoc jus civitatibus Anseaticis competere asserit. Et experientia testatur ipsas generale archivum Lubeccae habere, ubi quotannis conveniunt, Reinking. de regim. secul. lib. 1. class. 4. cap. 20. num. 54. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 2. cap. 3. n. 21. seq.

[note: 68.] 7. Vigore libertatis, et jure Regalium, mixtae civitates Religionis libertatem habent, et publice exercent, eoque nomine quaedam peculiares cum Caesare transactiones praetendunt, Henric. Bruning. de var. universit. specieb. conclus. 20. lit. a. ubi sicuti mixtarum civitatum in caeteris vel amplior, vel angustior potestas, ita et in hoc Religionis puncto judicandum, et privilegia perpendenda esse monet.

[note: 69.] 8. Constitutionem quoque pignorationum ad mixtas civitates pertinere, concludit Aut. Actor. Brunsuic. consil. 5. num. 118. ubi ex Gailii quodam responso in causa Brunsuicensi ita scribit: Was die Constitution der Pfandung belanget, deren könte man sich auch wol behelffen, sed non sine difficultate: quia illa constitutio requirit, quo utraque pars, tam pignorator, quam pignoratus immediate Imperio subjecti, welches argument villeicht bey etlichen möchte statt haben. Aber in Warheit meo judicio, hielte ich dafür, daß Cammerrichter und Beysitzer, in casibus privilegii exemptionis et libertatis, solche processus wohl möchten erkennen. Cum sit notorium, civitatem vestram, non per omnia, sed certo tantum modo, parti adversae subjectam, in reliquis liberam esse: Also daß man in casibus exemptionis kein subjectionem und Landsässerey allegiren könte.

[note: 70.] 9. Collectas et contributiones suas cum aliis civitatibus Imperialibus ut plurimum Imperatori et Imperio immediate sol vunt Sixtin. de regalib. lib. 1. cap. 4. num. 84. ubi ait, ex his civitatibus mixtis nonnullas existere, ad versus quas tanquam immediate Imperio adhuc subjectas, et ad solutionem collectarum Imperii una cum aliis ejus immediatis membris obstrictas, processus a Fiscali in Camera Imperiali institutus et adhuc non obstante etiam eorum, qui sibi superioritatem in eas arrogant, contradictione, continuatur, Idem etiam probat Henric. Bruning. de var. universit. spec. conclus. 38. circa med. ubi quaestionem illam decidit; An decisiones Imperiales de exemptis Statibus, quoad collectas Imperiales, loquentes, proprie tantum sint Principum, Comitum, et Civitatum Imperialium, an vero etiam pertineant ad civitates mixti generis, quae in veteribus Imperii matriculis locum habuerunt, welche in den alten Anschlägen begriffen gewesen, puta ad metropoles Saxoniae inferioris et alias? Et respondet, par hic omnium esse jus, et Status nomen competere etiam iis civitatibus, quae non sunt mere Imperiales, idque probat Reichs Abschied zu Regensburg de anno 1594. §. und damit unsers. ibi: Sollen die jenige Stände, so durch andere außgezogen, und nicht in possessione vel quasi libertatis sind, ein jeder sein gebührende Anlag, neben andern Ständen, vermöge deß heiligen Reichs Anschläge, entweder selbst, oder die außziehende Stände vor sie zu bezahlen schuldig seyn. Ex quo apparet, quod civitates, hujusmodi contributiones et collectas suas Imperio vel per se, immediate, vel per Status eximentes solvere teneantur; indeque profectum esse, quod in recentioribus matriculis, et praesertim ea, quae anno 1521. confecta, caeterisque perfectior esse creditur, civitates hae, quae peculiarem taxam antea habuerunt, nunc cum Principibus nominatim conjunguntur, quod magnum ipsarum libertatis argumentum esse scribit Bruning. d. conclus. 38. propterea, quod hoc collectandi modo soli status onerentur, per consequens illi, qui in collectarum catalogo reperiuntur, sive per se soli, sive una cum aliis Statibus, pro Statibus habentur. Nec officit, quod collecta illa peralterum fisco infertur; siquidem et qui caput familiae est Princeps, pro aliis etiam ejusdem familiae Principibus, et diversorum Episcopatuum Episcopus, sive Administrator, caeterorum nomine collectas in fiscum solvit, qui tamen non minus, ac ipse familiae caput, ac Episcopatuum administrator, Status sunt et permanent.

[note: 71.] 10. Mixtae civitates cum aliis quoque foedera contrahunt, ubi tamen conventionis formulae, quibus se aliis subjecerunt, inspiciendae sunt. Quando enim apparet, quod etiam quoad regalia subjectae, vel non quoad omnia, sed tamen specialiter jus confoederationis, inscio vel invito Principe ipsis inhibitum sit, quibus casibus foedera contrahere non potuerunt Si vero de totali (regalium intuitu) subjectione, aut speciali reservatione nihil constet, licite cum aliis foedera contrahere poterunt, Arumae. ad Aur. Bull. discurs. conclus. 8. Martin. Rumelin. ad Aur. Bull. part. 2. dissert. 4. conclus. 34. Atque hoc etiam apparet ex foedere Hanseatico, quo plurimae civitates mixtae continentur, et quod hoc foedus propterea conspirationis speciem sapere videtur, quod in eo plurimae civitates comprehendantur, quae aliorum Imperio subjectae, et quae neque Regalia a Caesare vel Imperio habeant, et superiorem magistratum praeter Caesarem agnoscunt, quibus et alii Principes mandare possunt, quae etiam nec in comitiis, nec circularibus conventibus sessionem et votum habent, scribit Rumelin. d. conclus. 34. ubi tamen foedus hoc legitimum et ab Imperat. comprobatum esse refert, de quo c. seq. 4. n. 19. et seq.

[note: 72.] 11. Civitates hujusmodi pleraeque magistratus libere constituunt, Johan. Adam. Dapp. dissert. de civitatib. Germaniae. part. 2. cap. 10. num. 7. Henric Bruning. de var. universit. spec. ubi dicit, quod magistratus hi vel ex privilegio Imperatorum, vel consuetudine, vel alio titulo merum mixtumque Imperium sibi adquisiverunt, et vi hujus sui Imperii in delicta in civitatibus suis commissa, animad vertunt.

Ubi hanc quoque subnectit quaestionem: An si quis ex familia Principis, vel ejus domesticis in civitate sibi subdita delinquat, civitati cognitio tribuenda? in qua quaestione statuendum credit, quod si in civitate, quae praescriptione, vel contractu oneroso, maxime [note: 73.] hac adjecta clausula, ut jurisdictione tam libere, quam praedecestores concedentis Principis, vel ipse concedens uti possit, merum et mixtum Imperium sibi adquisiverint, ipse magistratus civitatis talia delicta punire possit, per tradita Bover. singul. 21. verb. causae cognitio. n. 6. quatenus ibi asserit, quod Baro causae cognitionem habeat, si serviens Principis intra suam jurisdictionem deliquerit, Frech. de feud. lib. 2. de differ. feud. pat. num. 39. et 40. et quod Rectores sive praesides provinciae, officiales praefectorum delinquentes punire possint l. officiales C. de offic. rect. provinc. ac posse judicem minorem punire officialem judicis majoris in suo territorio delinquentem scribit Bart. in l. officiales. C. de offic. rect. provinc.

A quo tamen non sine ratione discedunt, et cognitionem ad Principem ejusque consiliarios pertinere, tradunt Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 2. cap. 2. num. 81. seq. Petr. Poeck. de jur. sist. cap. 22. num. 2. et per tot. Ziegler. §. civitas. limit. 1. num. 45. seq. Berlich. pract. conclus. 2. num. 33. Petr. Heig. part. 2. quaest. 25. per tot. ubi n. 13. seq. ita anno 1595. mense decembri judicatum refert. Ubi enim loquitur superior, ibi inferior tacere debet, et praesente majori lumine minus obfuscatur, Heig. d. l. num. 14. Et quemadmodum Princeps, sive Dominus istius civitatis ab ejus jurisdictione est exemptus, ita etiam ipsius officiales et ministri aulici, si quidem exemptio Domino competens, etiam ad familiam et ministros, sine quibus esse [note: 74.] nequit, extenditur l. hujus. ff. qui pot in pign. l. administrantes. §. 1. ff. de excusat. tut. l. 1. §. f. vir aut uxor. ff. ad Sct. Syllan. Wesembec. cons. 50. num. 22. Gail. de pac. publ. lib. 1. cap. 6. num. 21. in fin. Indeque clericorum ministri [note: 75.] forum sortiuntur clericorum. l. 1. circa med. et in fin. vers. omnibus. C. de Episcop. et cler. in tantum, ut etiam clericorum concubinae, licet putida sint membra, ut ulcus de corpore, cleri judicem sequantur. c. si concubinae. X. de sent. excommun. Jason. in l. cum quaedam puella. ff. de jurisdict. Matth. Stephan. d. cap. 2. n. 87. [note: 76.] sicuti etiam privilegium universitati, Professoribus ac Scholaribus concessum, eorum quoque ministris et famulis competit. auth. habita. C. ne fi. propatr. et ibi. Dd. Menoch. arbit. jud. cas. 376. n. 8. et 10. Rebuff. de privil. Scholar. privil. 166. n. 1. et 4. Hinc solere quosdam judices locorum in apparitores. Regis manum injicere, sed non posse alium quam Regem judicem in illos animad vertere et ad illum transmitti solere, eosque Principis consensu postea impetrato, punire posse, scribunt, per l. in officiales. 4. C. de offic. rect. provinc. l. 2. C. de offic. magistr. milit. Johan. Faber. in l. Curialibus 4. C. de lucr. advocat. Boer. decis. 8. num. 2. Renat. Choppin. de doman. lib. 2. tit. 6. n. 2. Petr. Peck. d. cap. 22. num. 3. et 4. Ziegler. d. §. civitas. limit. 1. n. 47. non enim hoc casu tam officialium, quam ipsius Principis Persona respicienda est. Matth. Stephan. d. cap. 2. n. 96. Nec unquam Princeps potestatem aliquam tam large concessisse videtur, ut non majorem penes se retinuerit; multo minus ipsius et familiarum ejus personae, sub jurisdictione oppidana comprehendentur. c. dudum. §. nos igitur. de praebend. in 6. l. inquisitio. et ibi Dd. C. de solution. Atque haec quidem procedunt, quando civitas ab ipso Principe jurisdictionem obtinet, et ipse superior sit, secus vero erit, quando civitas ipsa superioritatem et jurisdictionem ab ipso Imperatore, vel praescriptione, vel vigore contractus, quo Princeps omni suo jure renunciavit, obtineat, Bruning. de var. universit spec. conclus. 27. Vel etiam, si Princeps aliqua tantummodo jura in civitate quadam conventione, velalio modo habeat, quae tamen quoad regalia et alia extra pacta conventa Imperatori immediate subjecta, quia haec, quoad reliqua, superioritatem et jurisdictionem immediatam retinet et libera manet, sicuti ex praecedentibus constat.

[note: 77.] 12. Possunt etiam mixtae hujusmodi civitates, quae principi alicui certis pactis et conditionibus subjectae, aliis se in protectionem concedere, Warem. ab Ehrenberg de foederib. lib. 2. cap. 1. n. 41. Gail. 2. observ. 54. num. 10. ubi in hac protectionis materia singulariter observandum monet, castrum vel civitatem certis pactis et conditionibus alicui Principi, alteri civitati subjectam, solum subditam censeri quoad illa pacta, et expressas conditiones, in reliquis vero liberam permanere. Mager. de advocat. c. 6. n. 173. seq. ubi distinguendum putat, inter illas civtates, quae quoad territorialia et Regalia subjectae sunt Principi, et illas, quae certis tantum conditionibus et pactis parent, ita ut, illas quod attinet, cum Princeps in iisdem habeat jus affigendi mandata, statuta praescribendi, nec ipsae ad Comitia vocentur, nec in Imperii matricula reperiantur, sed et insignia Principis in portis habeant, Dominumque Erbherrn vocent, Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 1. cap. 7. n. 248. Cothman. cons. 57. num. 45. vol. 2. et hic ipsos liebe getreuen, ac insuper Principi suo, ut Lands-Fürsten, juramentum mediatae subjectionis indicium praestent, Tileman. de Beningn. synt. 4. dec. 1. vot. 10. num. 28. ejusdem legibus et monitis pareant, Pacian. de probat. lib. 2. cap. 35. Marta de jurisdictione part. 4. cap. 2. cas. 137. num. 10. de his judicandum sit, quod de aliis subditis, sicuti etiam has civitates, inscio Domino, sese in alterius protectionem dare non posse, docent per l. illicitas. §. ne potentiores. ff. de offic. praesid. Rulant. de Commiss. part. 4. lib. 2. cap. 3. n. 14. Mager. d. cap. 6. num. 174. seq. Quae autem certis tantum pactis et conditionibus Principi alicui parent, et superiorem recognoscunt, in reliquis vero extra pacta libertate fruuntur et liberae censentur,

hae idem jus, quod reliquae civitates Imperiales habent, et protectores libere eligere possunt, Warem. ab Ehenberg. de foeder. lib. 2. cap. 1. n. 41. Mager. d. cap. 6. num. 180. seq. confer de Erphordia infra lib. 4. cap. 1. n. 60.

Cum igitur ex his omnibus constet, quod civitatibus hujusmodi mixtis omnia illa regalia, privilegia, aliaque jura competant, quae alii status immediati habent, consequens inde est, quod et hae Status sint Imperii; quae enim in effectu conveniunt, ea quoque inter se convenire censentur, et quidem simpliciter, [note: 78.] per l. si non fortem. §. indebitum l. ex his. ff. de condict. indeb. l. 1. in fin. l. nihil refert. ff. de condict. sine caus. Cravet. consil. 657. n. 19. vers. consequenter his dicendum. et qualis effectus, talis causa, ac exefficacia effectus, potentia causae efficientis arguitur Everhard. loc. legal. ab effectu. 21. n. 2. et effectus a sua causa dependet, [note: 79.] eique conuexus est. Goeddae. 4. Marpurg. cons. 49. num. 19.

Quibus non adversantur ea, quae in contrarium sunt adducta, nam primum quod attinet, sciendum est, quod vocabulum Status, sive Stand, varias habet signiticationes, sicuti dicetur infra lib. 2. cap. 2. n. 2. et seq. Unde quoque Doctores pragmatici adhucdum non conveniunt, quid proprie sit [note: 80.] Status Imperii, et quis sub nomine Status proprie comprehertdatur. Quamvis enim plurimi magni nominis Jureconsulti attentarint, quaestionem hanc, quidnam sit Status Imperii, decidere, adeo tamen reperiuntur discrepantes, ut non immerito dubitetur, an scopum verum attigerint, nec ne, quod inde potissimum evenit, quod nonnulli votis Cameralibus ab Adriano Gylmanno, et aliis editis et congestis, nimium fidei attribuerunt, et quae in uno vel altera loco particulatim invenerunt, statim et absque praematura consideratione, pro Delphico oraculo, et indubitata hujus quaestionis decisione habuerunt, et allegarunt, cum tamen ejusmodi vota non semper a Dominis Cameralibus per majora comprobata, vel secundum eadem decisum, sed saepius ea, quae ex una parte pro decisione adducta, ab alio refutata, et pro contraria sententia judicatum fuerit, ideoque vota ejusmodi cum sano et praematura judicio legenda, iisque non semper praecise inhaerendum, sed vota cum votis, conferenda, et quid tandem per majora conclusum et pronunciatum fuerit, observandum venit. Et quidem definitionem Gailii, et aliorumsequacium, quod attinet, ea non ab omnibus observata, et alii aliter Statum Imperii definiunt, sicuti dicetur infra lib. 2. cap. 2. n. 17. et 18. Ex quibus ibidem dictis, si Gailii definitio recte consideretur, ea opinioni huic non adversatur, siquidem in eadem non omnes Status continentur, et illi, qui in ea non nominati. non excluduntur, sed aliqui tantum exempli et declarationis causa referuntur, sicuti ex ipsis Gailii verbis: Horum numero imprimis continentur, etc. satis colligitur, utpote quae singularem emphasin continent, et alios Status ibidem nominatim non relatos, non excludunt, sed potius includunt, cum [note: 81.] juris sit indubitati, quo dictio, Imprintis, non excludat, sed casum magis dubitablem implicet, l. 1. §. pater. ver. maxime. ff. de collat. bon. gloss. in l. illud. ff. ad L. Aquil. Decian. resp. 30. num. 42. vol. 3. Sicuti etiam [note: 82.] pronomen relativum, Horum, ibidem positum se refert ad Status Imperii in genere, etiam eos, qui in matriculam non sunt recepti, non vero ad eos tantum, qui in matricula reperiuntur, ac jus sessurae, et suffragiorum in comitiis habent, si enim ad hos tantum restringere voluisset, relativum hoc tautologiae, et inanis repetionis vitio laboraret haec oratio, quae sic concepta est: Horum (Statuum scilicet Imperii) autem numero Imprimis continentur Electores, Principe, Comites, Barones et Civitates Imperiales. Horum autem numero hi imprimis contineri non possunt, sed sunt illi ipsi Status, quibus matricula constat et praeter eos nemo comprehenditur, ideoque praedicta verba in hisce Statibus tantum, qui matricula continentur verificari non possunt, sed necessario ad alios etiam Status Imperii, qui non sunt in matricula comprehensi, referenda erunt, et sic vocabulum, Imprimis, includit etiam illos Status, qui non sunt immatriculati, et in Comitiis sessionem et votum non habent, atque ita Gailius prae supponit, alios etiam adhuc extare Status extra matriculam, quales sunt Principes et Comites, qui non sunt in administratione, Nobiles immediati, civitates Hanseaticae et mixtae, et alii.

Atque hoc etiam clarius exinde patescet, si requisita illa, quae ad Status constitutionem et probationem supra relata sunt, exactius examinata fuerint. Quamvis enim, quoad primum non sit dubium, quod is, qui pro Statu Imperii haberi velit, is Imperio immediate subjectus esse debeat; Secundum tamen requisitum, et quod matriculae Imperii insertus, eique certa summa vel militum vel peditum adsignata esse, vel hoc nomine certam summam contribuere debeat, certo fundamento [note: 83.] destituitur. Si quidem prima et vetustissima matricula primum tempore Imperatoris Friderici III. in Comitiis Norimbergicis anno 1467. altera Francofurti anno 1489. et tertia in Comitiis Norimbergicis anno 1491. confecta, postea in Comitiis Wormatiensibus anno 1521. aucta et approbata fuit, sicuti videre licet apud Meichsner. tom. 3. decis. 6. n. 20. fol. 66. seqq. Wehner. pract. observ. verb. matricul. fol. 488. seqq. Quod si igitur matriculae in sertio et certae summae peditum, ac Equitum, vel pecuniariae contributionis adsignatio, requitum necessarium Imperii Status esset. sequeretur quod ante matriculae constitutionem, et sic ante annum 1469. Status Imperii nullus fuerit, sed is demum per matriculae ordinationen originem suam duxerit,

[note: 84.] Ad haec Imperii membra nonnulla reperiuntur, quae licet in matricula non contineantur, nec in ea certam summam adsignatam habeant, nihilominus tamen Imperii Status sunt. Ita enim Rex Bohemiae non tantum Imperio immediate subjectus, per tradita Dn. Cluten. syllog. rer. quotid. conclus. 24. lit. O. Besold. de reipubl. stat. sub. alter. cap. 7. num. 10. Gerlac. Buxtorff. ad Aur. Bull. conclus. 88. li. c. Sed etiam Status Imperii est, sicuti ex Electorum ac Principum Imperii responso Pragae an. 1610. ad Imperatorem Matthiam videre licet ibi: Es müssen aber Chur: und Fürsten dieses woblmeindlich darbey erinnern, daß in solchen wichtigen Sachen, so respective, das H. Römische Reich ratione deß Königreichs Böhmen, weil der König von Böheimb ein Standt deß Reichs, der sieben Chur-Fürsten einer, und deß Römischen Käysers Erbschencke ist. etc. referente ex Goldast. lib. 3. de regn, Bohem. cap. 3. n. 4. Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 3. cap. 8. n. 23. tanquam Elector Imperii inter Imperii Status refertur, sicuti videre licet apud Wehner. pract. observ. verb. Standt betz Reichs. fol. 614. Matth. Stephan, de jurudict. lib. 2. part. 1. c. 4. n. 97. Reinking. de regim. secul. libr. 1. class. 4. cap. 21. in princ. Gevold. de S. R. Imper. Septem viratu. cap. 9. in fin. Limnae. d. num. 23. et ub. i. cap. 7. num. 94. et ibid. in addit. tom. 5. Carpz. de Leg. Reg. Germ. cap. 5. sect. 11. n. 26. Paurmeister. de jurisdict. lib. 2. cap. 2. num. 126. vers. et ibi: Reges Bohemiae ad conventus quidem circulorum non vocantur, quando tamen milites, vel pecuniae aliis ordinibus imperantur, tanquam Imperii Status et membrum 400. Equites, et 600. pedites ad singulos menses mittere tenentur, et si hoc tempore belli Hungarici molem se a praestatione eorum immunes arbitrentur. Et Goldast. d. cap. 3. n. 4. quod cum ita sit, inquit, et rex Bohemiae non modo Princeps Imperii, sed etiam Principale membrum sit, consequi neccesse est, ut etiam Status Imperii existat, cum sine Principali membro corpus nequeat stare, aut integram [note: 85.] retinere subltantiam: hinc enim nomen invenit, ut Status Imperii dicantur, quod in illis, ceu membris, id est, basibus et columnis ipsum Imperium stet, et subsistat, etc. Nihilominus tamen Bohemiae Rex Imperii matriculae, praesertim recentiori, ejusque pensitationi insertus non reperitur, nec circulo alicui certo additus. Cum hodie Bohemiae Reges non operas, non voluntarias collationes, praestent, nec gratuita onera ferant, Hartm. Maur. de coronat. Caroli V. Cluten. syllog. rer. quotid. conclus. 24. lit. O. in princ. Ac licet Electores, Principes et alii Status Imperii allaboraverint Bohemiae: Regem matriculae inserere, eique certum numerum militum vel pecuniae adsignare, nihil tamen obtinere potuerunt, semperque Imperio [note: 86.] subsidium aliquod praestare recusavit, sicuti videre licet ex responio Ferdinandi 1. quod actis Comitiorum Augustanorum, de anno 1548. insertum, et refertur a Limnaeo de jur publ. lib. 3. cap. 8. num. 28. et ibid in not. tom. 4. ubi refert den alten Anschlage pag. 359.

[note: 87.] Et quamvis nonnulli velint, quod Bohemiae Rex Imperii Status non sit, veluti Arumae. de Comit. cap. 4. num. 41. seq. Reinking. sibi contrarius lib. 1. class. 4. cap. 3. num. 27. et n. 31. propterea, quod is matriculae, ejusque pensitationi non insertus, nec certo alicui circulo addictus, nec ad Comitia vocetur, nec Imperii constitutionibus teneatur. Hoc tamen neminem movebit, si observetur differentia inter Status Imperii privilegiatos, et non privilegiatos, et consideretur, qua de causa Bohemiae Rex in Comitiis non compareat, et respondet Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 1. cap. 7. num. 94. his Verbis: ne vero te moveat, quod in matricula [note: 88.] Imperii rex Bohemiae descriptus non reperiatur: Nam si inde collegeris, Statum eum Imperii non esse, scias te confundere matriculas. Aliae enim sunt, quae tantum Imperii Status exprimunt, quibus etiam Bohemiae Rex inscriptus noscitur: Aliae quibus die Anschläg deß Reichs notantur, ubi eos tantum Status consignatos reperire licet, qui contributionibus obnoxii: His Rex Bohemiae (de posterioribus loquor, quae mihi ad manus sunt, de aliis enim contrarium docuit Goldaltus de Regn. Bohm. lib. 2. cap. 17. per tot.) insertus non est, cum a contributionibus, ut alii volunt, liber sit, et immunis. His matriculis Status inscripti sunt, non quatenus tales, sed quatenus possessores hujus vel illius, cujus nomine onera contributionum sustinent, unde etiam alios, qui Status non sunt, immediata tamen, et Imperii oneribus subjecta territoria tenent, iisdem contineri videas, als Jnhaber der Herrschafft A.

[note: 89.] Idem etiam est, quoad tertium requisitum, cum notorium sit, quod Status nonnulli reperiantur, qui tamen ad Comitia non vocantur, nec in iisdem comparent, vel sessionem et votum obtinent, prout paulo ante de Rege bohemiae probatum est, et praeter ipsam experientiam constat ex constitutione Imperatoris Henrici II. von dem Churfürstenthum in Böheimb, etc. de anno 1212. die 15. Octobr. apud Goldast. in Reich Satzungen. fol. 30. §. 7. ibiL Wir besreyen sie auch in Krafft unsers Käyserlichen Gewalts mit diesem Brieff, Damit der vorge dachte Durchläuchtige König in Böheim und alle seine Nachkommende zu unserm Käyserlichen Hof nirgends hinzuziehen verbunden seyn sollen, es were dann Sach, daß wir unfere Hoffhaltung, oder Zusammenkünfften, gen Bamberg, Nürnberg, oder Mörßburg, anstellen wurden, daselbst hin sollen sie zuerscheinen verpflichtet seyn. Joh. Limnae. de jur. publ lib. 3. cap. 8. n. 21.

[note: 90.] Quare autem Regis Bohemiae in comitiis comparere non soleant, rationem hanc reddit Goldastus de Regno Bohemiae lib. 4. cap. 5. num. 14. Si quaeras, inquiens, ut Rex Bohemiae. si ad comitia citatur, ab annis propemodum ducentis non legitur ullis subscripsisse Comitialibus de cretis, ant Recessibus curiatis? Respondeo, tum

quia Bohemi supremitatem affectantes, venire obluctantur, tum quia constitutionibus sese conformare nolunt, ab Electoribus et Ordinibus merito excluduntur, ne leges Germanis se potius dare, quam accipere possint gloriari, tum denique quia iidem fuerunt Reges Bohemiae, qui et Imperatores Romanorum, confer. Arumae. de Comit. cap. 4. n. 60. et 61. ubi concludit, quod cum Rex Bohemiae se Imperii constitutionum vinculis et oneribus exemptum velit, consequens inde esse, ut et is et subditi dignitatibus et honoribus Imperii non gaudeant, indeque Regem Georgium Comitiali honore indignum judicatum fuisse scribit Hagec. part. 2. Chron. Bohem. anno 1476. et Regem Ladislaum pro Electore Imperii in electione Maximiliani 1. habitum non fuisse. Hartm. Maur. de Coronat. Caroli V. confer Limnae. d. lib. 3. cap. 8. 23. ubi Reinkingii opinionem, quod nimirum Rex Bohemiae non sit Status imperii, quia in imperii comitiis non comparet, refutat, et scribit, quod male colligat, qui ad Senatum et consilium Imperii non admittitur, non sit Status Imperii; nam qui ad Comitia vocantur et in illis votum et fessionem obtinent, omnes sunt Status Imqerii, at non protinus, qui ad Comitia non vocantur, nec in illis votum et sessionem habet, statuum eximendus numero. Falfumque praeterea esse Regem Bohemiae ad consilium et senatum Imperii non admitti, non vocari, licet verum sit, vocatum indistincte non teneri comparere. Et quisaddens, tam est iniquus, qui quod privilegii et gratiae loco Bohemo datum fuit, ejusdem in odium velit detorquere: Quis dicet Bohemum eo, quo vocatur et admittitur casu privilegii expresso, Statum esse, altero, quo non vocatur, aut non rite, Statum non esse, onus est Imperii Statuum, ut in comitiis compareant. Quod si vero privilegium alicui ex his fuerit tributum, ne cogatur invitus comparere, sicuti tributum est regi Bohemiae, et Serenissimae Archiducum Austriae familiae, is utique qualitatem et nomen Status non amittet, sed Status permanebit, prae aliis tamen privilegiatus et honorarius erit, licet non [note: 91.] onerarius.

Consimile privilegium obtinet Serenissima domus Austriaca; quamvis enim haec extra omnem dubitationis aleam sit Imperii Status, et in comitiis Imperii sessionem et votum obtineat, et cum Archiepiscopo Salisburgensi directorii et praecedentiae nomine alternatio intercedat, Arumae. de Comit. cap. 7. num. 87. singulari tamen privilegio cautum est, quod austriae Archiduces in Comitiis comparere non teneantur, nisi sponte velint, et ab oneribus Imperii exemti sunt, sicuti constat ex privilegio Imperatoris Friderici 11. apud cuspinian. p. 32. et Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 5. cap. 2. num. 30. et ex privilegio Caroli V. apud eundem Cuspin. et Limnae d. l. num. 31. fol. 36. seqq. ibi: Das Land Oesterreich ist auch exempt und frey, sampt seinen annehmen, für all anderland, aller Zinß und Auffschlagen der Käyser in Ewigkeit, und dieselben Fürsten von Oesterreich seyn dem Römischen Käyser keine Steur, noch Dienst schuldig, sie wollen dann das gern thun. Außgenommen zwölff gewapneter Mann in seinem kosten in Ungern ein Monat lang zuhalten. Et paulo post: er ist auch nicht schuldig auff die Reichs-Täg zu kommen und zu erscheinen, dann mit gutem Willen. So aber der Hertzog auff einer Reichs-Versamblung ist, soll er als ein Pfaltz-Ertz-Hertzog gehalten werden, und nichts weniger im Sitz und Gang zu der gerechten Seiten deß Reichs, die erste statt nach den Chur-Fürsten haben und halten.

[note: 92.] Idem etiam in Lotharingiae Ducibus et aliis in transactione inter Imperatorem Carolum V. tanquam Burgundiae Ducem, et Imperii Status augustae Vindelicorum 26. lunij anno 1548. factam, nominatis Belgiae provinciis, obtinent, utpote quae Imperio Romano immediate subjectae et Status Imperii sunt, et tamen in Comitiis non nisi volentes comparent, prout exipsa tansactione apparet, ibi: Daß wir, als rechter Erb- und Ober- Herr gemeldter unserer Nieder-Erbland, für uns, unsere Erben, und Nachkommen, sampt derselbigen nach benanten unsern Nieder-Erb-Länden, nemblich Hertzogthumb Lothringen, Brabandt, Limburg, Lützenburg, Geldern, die Graffschafften Flandern, Arthois, Burgund, Henigaw, Hollandt, Seelandt, Namur, Zupffen, die Marggraffschafft deß heiligen Reichs, die Herrschafft Frießland, etc. zu ewigen Zeiten in de Römischen Käyser und König, und deß heiligen Reichs Schutz, Schirm, Vertheidigung und Hülff seyn, auch sich dessen Freyheiten, Rechten und Gerechtigkeiten frewen und gebrauchen, und von gemeldten Römischen Käysern, Königen, und Fürsten, Ständen und dergleichen derselben heiligen Reichs geschützet, geschirmet, vertheidiget und getvewlich geholffen, und dann auch zu allen Reichstügen und Versamblungen beschrieben und erfordert werden sollen, ob sie wollen, dieselben neben andern Ständen zubesuchen oder zuschicken haben, auch ihnen, unsern Erben und Nachkommen, unsern und derselben Gesandten session und Stimm, von wegen obberührter unser Land, als einem Ertz-Hertzogen zu Oesterreich, zugelassen werden sollen, etc. Vide Gylman. symphor. tom. 6. cap. 2. tit. Domus Burgund. cap. 2. fol. 41. in fin. et seq. Arumae. de Comit. cap. 4. num. 90. et seq. ex quo etiam Ducem Lotharingiae citari quidem solere ad comitia, sed non comparere, scribit Goldast. de regn. Bohem. lib. 4. cap. 5. num. 14. fol. 454. Indeque eorum, qui ad comitia citantur, alios comparere, alios vero non comparere scribit Limnae. de jur. publ. lib. 9. cap. 1. num. 87. et seq. ubi addit, horum duplicem esse conditionem, alios enim privilegio munitos esse, ne comparere teneantur, quorum rursus in eo differentia, quod aliorum privilegium generale sit, aliorum autem speciale. Generale privilegium habeant Austriae Duces, ut quocunque locorum in Imperio Comitia sive curiae Imperii celebrentur, ad eadem illi non teneantur accedere, possint tamen, si velint. Speciale privilegium

obtineat rex Bohemiae, ut ad curiam vocatus, salvo etiam accedente conductu, ut moris est, venire non teneatur, nisi Imperator curiam Norimbergae, Bambergae, aut Martisburgi celebret. Credibile tamen esse, temporis tractu, speciale hoc privilegium in generale transiisse, cum nullibi legatur, Regem Bohemiae, quatenus talem, comitiis interfuisse, aut absentiam ejus comminatorio, alioque unquam inde perculsam fuisse decreto. Alios vero privilegio non munitos, vel negligentia, vel contumacia inductos ad comitia non comparere; neque per se, neque per alios.

[note: 93.] Atque hinc etiam non omnes civitates Imperiales in comitiis comparere scribunt Wehner. pract. observ. verb. Freye Reichs Statte §. videri etiam. fol. 179. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 2. cap. 1. num. 60. et seq. Taut. disc. decivitat. infer. Saxon. pag. 10. et 20. qui tales esse Hamburgum et Bremam, easque liberas Imperii civitates, et Status Imperii esse, et tamen in comitiis non comparere, referunt. Idem de Hamburgo, quod Status sit Imperii, tradit Gylman. symph. tom. 1. part. 1. vot. 3. num. 1. fol. 220. et tom. 6. cap. 7. §. Hamburgum. in princ. fol. 187. Taut. d. l. eamque civitatem in matricula ejusque pensitatione esse comprehensam, probat Joh. Limnae. de jur. publ. libr. 4. cap. 7. fol. 104. et 164. cum tamen constet, eandem intra centum fere annos in comitiis non comparuisse, nec fessionem et votum habuisse. Et si matriculae perlustrentur, praesertim antiquiores, plurimi reperientur, Principes, Praelati, Comites, Barones, civitates ac alii Status, qui matriculis istis inserti, et in iisdem certam summam militum ac pecuniae adsignatam habent, qui tamen hodie in comitiis non comparent, nec in iisdem sessionem et votum habent, nihilque Imperio romano contribuunt. Et alios quam plurimos reperiri in Imperio Romano, qui Status quidem sunt, in comitiis tamen sessionem et votum non habeant, exemplis comprobat Goldast. de regn. Bohem. lib. 2. cap. 16. num. fol. 240. ubi diserte ita scribit: Sunt hodie complures Status in Imperio, qui ad comitia non modo non vocantur, sed et ultro comparentes a sessione et consultationibus excluduntur. [note: 94.] Ejusmodi sunt Administratores Archiepiscopatuum Magdeburgensis et Bremensis, Episcopatuum Misnensis, Merspurgensis, Naumburgensis, Mindensis, Halberstadiens. Ultrajectinus, Verdensis, Lubecensis, Suerinensis, Ratzenburgensis, Caminensis, Slusuicenlis, Brandeburgens. Havelburgensis, Libussensis, etc. Abbatiarum Principalium, Hursfeldensis, Salfeldensis, etc. Abbates Walkenriedensis, S. Michaelis, Luneburgensis, Rittershusanus, Bebenhusanus, Maulbronnensis, Hirsaugiensis, Heilbronnensis, Königsbronnensis, etc. Abbatissae, Hervordensis, Gandersheimensis. Wunstorffensis, Kauffingensis, quibus propter mutatam Religionem aditus ad Comitialem Senatum interdictus est. Item Praepositi, Saletinensis ad Rhenum, Adenheimensis, Bruxellanus in Brutheimio, Burschedensis prope Aquisgranum, Arnudensis prope Sarbruckum, etc. Abbates, Bruwileranus, S. Blasii in nigra sylva, Bingenbachius, etc. Abbatissae Schonningens. Seckingensis, Elthenae in Amlandia ad Rhenum, etc. Princeps, Comes Bergarum ad Somam: Comites Bergiae in Geldria, Egmondae, Culemburgi, Tubingae, Bredaae, Viandae Nassoviorum, Stulingae Pappenheimiorum. Stirumbi in Geldria; etc. Barones, Justingensis, Hohensaxensis in Helvetia, Ehren, felsius in Rhoetia Curiensi, Barrensis in Alsatia, wartbergius in inferiori Saxonia, Bergae in Hollandia Bassenheimius. Anholdinus in Geldria, Beurensis inwestphalia. Milichlingus in Franconia, Reiffenbergius. Heisensteinius, stalenbergius, omnes tres in Wetteravia, Ulmius Wangie Baro in Suevia, Plessensis in Saxonia, Fleckensteinius in Alsatia, Bredenrodius Vianae Dominus in Hollandia, etc. Burggravii Fridbergae, Gelnhusae, Kurchbergae in Thuringia, Rottenbergae in Franconia, et civitates Hanseaticae, et Nobiles liberi in Imperio, etc. Ad haec, quod non omnes in matricula comprehensi, et qui Status Imperii sunt, in Comitiis compareant et in iisdem sessionem et votum habeant, inde apparet, quod inter Principes, Comites, et Barones illi tantuin, qui in administratione sunt, in comitiis compareant, inibique sessionem et votum habeant, et non etiam illi, qui non regunt, sed [note: 95.] Domini appennagiati sunt, abgefundene Fursten und Herrn, qui certa pecuniae vel aliorum annuorum redituum summa, vel certis tantummodo bonis contenti esse jubentur, et a Principatibus, comitatibus, aliisque ditionibus excluduntur, et nihilominus Imperio immediate subjecti, et Status Imperii sunt. Ita etiam experientia testatur, quod non omnes Comites et Barones etiam administrantes sive regnantes, regierende Grafen und herren, et qui matriculae inserti, ac Comitatus ac Baronias suas ab Imperio immediate in feudum recognoscunt, in comitiis sessionem et votum obtineant. Siquidem inter Comites et Barones Suevici et Wetteravici duo tantum, sicuti et inter Praelatos solummodo Suevici et Rhenani, duo quoque tantum vota habent, reliqui vero, veluti Franconici et Rhenani, qui inter Wetteravicos non continentur, sicuti etiam Saxonici et Westphalici Praelati, Comites et Barones, etiamsi in comitiis compareant, ad vota tamen et suffragia non admittuntur, ac sessionem in subsellis extraordinariis auf der Adjuncten Bannck, obtinent. Besold. discurs. de Comit. et Baron. imper. num. 15. et de jurisd. Imper. quast. 14. Author deß warbafften Bericht, wie es heutigen Tags auf Reichs Versamlung gehalten werde, tit: Von Fursten Rach. §. und haben. fol. 121. Arumae. de Comit cap. 7. n. 89. Ex quo tamen non sequitur, quod reliqui Praelati, Comites, et Barones, veluti Wertheimenses, Castellani, Hohenloici, Schaumburgenses, Oldenburgenses, Lippienses, Bentheimenses, Ostfriesslandii, et alii, non sint Status Imperii, cum hi aequea calii

Imperio immediate subjecti, ac ejusdem constitutionibus active et passive utuntur.

[note: 97.] Porro illi quoque pro Statibus Imperii habentur, qui jam primum in horum numerum recepti, etiamsi in Comitiis fessionem nondum adepti, Reichs Abschied zu Speyr de an. 1550. §. nach dem auch noch etliche 163. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 1. cap. 4. n. 30. Imo reperiuntur quoque, in matricula Imperii, de quibus tamen non constat, quinam illi sint, et ubinam locorum reperiantur, atque ita etiam sessionem [note: 98.] et votum non habeant, Reichs Abschied zu Augspurg de anno 1548. §. als auch [note: 99.] durch die kraitz Verordnete. 50. Ex quibus quoque dicendum videtur, quod vocabulum Status non a Statuendo, vom setzen, ordnen, oder Gesetz machen, sed potius a stando, sive subsistendo, derivetur, prout lib. 2. cap. 2. num. 1. dictum.

[note: 100.] Unde autem evenerit, quod civitates Imperiales nonnullae olim in matricula comprehensae, in ea ulterius non reperiantur, et in comitiis non amplius compareant, certo non constat. Ego illud inde factum fuisse autumo, quod cum olim Status ac civitates per Edictum ad comitia Imperialia vocarentur, licuit omnibus, ad quos Edicti notitia perveniebat, ad comitia venire: sed postquam Status omnes Friderico III. imperante, per literas vocari coeperunt, multi in cancellaria Caesarea, qui ante veniebant, ex incuria omissi sunt, quam occasionem Principes arripientes, Status tenuiores et nonnullas civitates non comparentes exemerunt, quas etiam non invitas citatoriis libellis praeteriri se passas, ut hoc pacto mitigationem et exemptionem onerum, der gewissen Anschlage, impetrarent, et tollerabiliores fierent contributiones illae, quae ad peculiares Caelaris expeditiones conferuntur, ut plausibiliter arbitratur Henr. Bruning. de var. universit. spec. concl 18. ad fin. Quod etiam sequitur Casp. Klock. de contribut. cap. 19. num. 55. ubi n. 56. addit, quod quamdiu veterum Matricularum indoles viguit, quae civitates quasdam a Principum collectis distinxit praelare cum S. Romano Imperio actum fuerit: postquam vero nonnullae civitates, mit ihren Romerjugen, an. 1487. 1488 1489. 1491. et 1507. cum Principum taxis, bono consilio (ut scilicet collectarum solutio tanto expeditior redderetur) permixtae, quaedam etiam plane omissae sunt, et Principes illam innovationem, aliorsum, puta ad Exemptiones torquere voluerunt, non leve praejudicium Imperio hinc natum fuerit. An autem hujusmodi omissio seu praeteritio pro deletione sit habenda et civitatibus istis praejudicet, dicetur infra cap. 12. num. 14. et seq.

Quartum requiutum quod attinet, supra n. 70. dictum est, quod mixtae hujusmodi civitates contributiones et collectas Imperio vel immediate et per se, vel per Status eximentes solvant, nihilque interesse, an per se, an vero per alios, easdem Imperio solvant, ita. ut respectu hujus requisiti nihil in civitatibus mixtis desiderari videatur, quo minus non sint Status. Quod si tamen in hoc requisitum penitius inquiratur, apparebit et hoc certo fundamento carere, cum Statum [note: 101.] Imperii esse, dignitassit personalis, collectae vero et contributiones sint onera patrimonialia sive realia, Gail. 2. obs. 52. n. 9. et 10. atque ita nullam inter sese habent communionem, sed alterum sine altero per se subsistere potest, sicuti etiam Status nonnulli reperiuntur, qui ad Imperii collectas non tenentur, prout de Serenissima domo Austriaca paulo ante [note: 102.] demonstratum est. Et posse quoque statum aliquem per speciale privilegium vel praescriptionem a collectis Imperii eximi et liberari, non habet dubium, et constat ex Reichs Abschied zu Augspurg de an. 1548. §. und soll unser Käyserlich. 45. § wann auch ein außgezogener 56. §. deßgleichen seynd auch 72. Reichs Abschied zu Regenspurg. de an. 1557. §. damit auch diese Hülff. 52. Reichs Abschied zu Augspurg. de anno 1559. §. und damit gemeine 13. Reichs Abschied zu Augspurg de an. 1566. §. wir setzen, ordnen. 15. Reichs Abschied zu Regenspurg de an. 1576. §. wann auch in dieser. 20. Caspar. Klock. de contribut. cap. 1. n. 2. seq. Ex quo etiam Goldaltus testatur, quod Sabaudus, Arnburgius, Principes: Cameracensis, Curiensis Sedunensis Epilcopi Abbatissa Andlaviensis, Abbas Hohenensius et Rechberganus ad comitia admittantur, sed nihil Imperio contribuant, nisi quod hi duo postremi circularibus contributionibus obroxii legantur, de regn. Bohem. lib. 2. cap. 16. n. 4. Et idem Goldast. in epistol. dedicatoria der Reichs handlungen refert, quod Helvetii dum adhuc Status Imperii essent, nihilominus a Judicio Aulico, Camerali, et Rotvvilensi, et ab omnibus oneribus realibus Imperio debitis exempti, et tantum ad siubsidia militaria contra hostes extraneos ad Imperii protectionem et defensionem [note: 103.] obstricti fuerint. Adhaec etiam illi Status Imperii permanent, qui in Imperio nihil possident, praeter titulos tumulosque majorum. Zach. Vietor. de caus. exempt. concl. 31. Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 1. cap. 7. n. 96. et ibi in addit. tom 4. pag. 73. sq. et status etiam extorres [note: 104.] titulum et dignitatem retinent, Janninius de citat. real. cap. 1. n. 787. Limnae. d. n. 96. privilegiis primae instantiae gaudent Petr. Frider. Mindan. de processib. lib. 1. cap. 19. n. 23. caetcrisque Imperii constitutionibus utuntur, fruuntur. Knichen. de jur. territor. cap. 1. num. 221. ad comitia vocantur. Rulant. de Commiss. part. 2. lib. 5. cap. 4. num. 27. sessionem inter Principe ac reliquos Status obtinent Suanman. decis. 8. n. 10. fol. 79. Tileman. de Bening. syntag. 4. dec. 2, vers. 4. n. 7. Goldast. de regn. Bohem. lib. 4. cap. 8. num. 6, fol. 475. ubiait: Nonnulli Principes, licet depossessionati, tamen adhuc nostra memoria in Comitiis Imperii sessionem et suffragium habuerunt, veluti Episcopus Genevensis, Lausanensis et Curiensis a Bematibus et Rhetis ejecti, Berodunensis. Sicuti etiam Principes et Comites secundo et ultrageniti appennagiati, abgefundene Herren, nihil Imperio contribuunt, et nihilominus tamen Status Imperii sunt, et Imperii constitutionibus gaudent.

Quamvis etiam, quoad quintum requisitum, mixtae civitates territoria et bona Imperio immediate subjecta et regalia et [note: 105.] alia jura realia obtineant, observandum tamen est, quod bonorum ab Imperio immediate dependentium possessio ad Status constitutionem et essentiam nonrequiratur, cum Status Imperii regulariter non feudatariae possessionis dignitas, sed personae celsitudo est: non glebae pretium, sed summi Principis praemium, Zach. Vietor. de caus. exemptl. coucl. 28. Joh. Limnae. de jur. publ. lib. 1. cap. 7. n. 96. et ibid. in addit. tom. 4. et dignitas ista non rei, sed personae adhaeret, splendorque provinciae ex hominis dignitate, non dignitas hominis ex provincia oritur. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 1. cap. 6. n. 34. seq. [note: 106.] Et sic hoc casu consideratur ratio originis, si scilicet origine sit Status, etiam si forsitan nulla bona immediata sub Imperio habeat, prout consideratum in causa Hohenck contra Reineck, testatur Author decis. sive prajudic. Cameral. apud Gylm. tom. 3. verb. Status imperii. inprinc. fol. 352. Auctor attor. Lindaviens. fol. 621. post princ. ubi id exemplo monasteriorum Sueviae comprobat. Vel quamvis Comitatus, vel territorium in alias familias sit translatum, nihilominus tamen Status permanet, prout factum in causa Limburg contra Stirum et Newenar contra Manderschied zu Gerolstein, uti refert idem author. [note: 107.]decis. Camer. d. l. Dictincta enim sunt et diversa Status Imperii et territorii jura, et subjectio immediata sine territorii jure subsistere potest, Zach. Vietor. d. conclus. 28. et 31. Knichen. in velit. apolog. n. 13. 14. 110. [note: 108.] 120. et 131. Atque inde requisitum hoc non esse perpetuum, et in omni subjecto necessarium, concludit Reinking. de regim secul. lib. 1. class 4. cap. 1. n. 30. ac eorum sententiam, qui solummodo habentes jus territorii cum omnimoda jurisdiclione, Statuum classem referunt, improbat Arumae. de comit. cap. 4. n. 76. sicuti immediata subjectio etiam sine territorio subsistere potest. Reinking. de regim. sec. lib. 1. class. 4. cap. 1. n. 46. seq. Et ex ipsis Imperii constitutionibus constat, quod ad hoc, ut quis sit Imperii Status, necessario non requiratur, ut bona ab Imperio in feudum recognoscat, sed sufficiat, si bona vel sub Imperio, vel ab Imperio obtineat, [note: 109.] per Reichs Abschied zu augspurg. de anno 1548. §. wiewol auch in der Regierungs. 66. ibi: nicht immediate Glieder oder Stande deß Reich gewesen, oder darinnen begutert, etc. auch nicht Guter ohne Mittel, von oder unter dem Reich hatten, ut ita in husce alternativis, ut nimirum quis vel immediatum sit Imperii membrum, vel bona immediata habeat, eademque vel sub Imperio, vel ab Imperio possideat, alterutrum sufficiat adesse, per tradita Everhard. in loc. legal. ab alternativis. 108. num. 8. Vietor. d. conclus. 28. Quod etiam comprobatur exemplo Ducis Wurtembergici, qui licet sine omni dubio Status fuerit imperii, Ducatum tamen Wurtenibergicum non immediate ab Imperio. sed tanquam subfeudum ein Affter Lehen, a Serenissima Domo Austriaca, hactenus et usque ad annum 1599. possedit, Nicol. Everhard. lib. 1. cons. 41. num. 85. Zachar. Vietor. de caus. exempt. concl. 28. ad fin. Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 1. cap. 7. n, 100. et libr. 5. cap. 16. n. 5. et seq. pag. 372. ubi tamen in not. ad h. locum tom. 4. fol. 940. sententiam suam mutat et contrarium statuit, add. tom. 5. lib. 1. cap. 7. n. 99. p. 124. sq. Idque vigore transactionis Cadanae, de anno 1534. quae extat apud Goldast. Retchs Satzungen. pag. 269. et seq. §. 19. ubi ita dispositum: Aber so viel die Kriegung, und Einnehmung deß Fürstenfhumbs Würtemberg belangt, ist beredt und vertragen: Nachdem die Königliche Majest. hiervor von der Käyserlichen Majest. mit dem Fürstenthumb Würtemberg gnadialich und freundlich belehnet seyn, daß die Römische Käyserl. Majest. den Titul, Hertzog von Würtemberg, behalte, un et hinfür bemeldt Fürstentum Würtemberg deß Hauß Oesterreichs Affter-Lehen sey, und Hertzog Ulrich dasselbig, von Römisch. Käyserl. Majestät oder derselben Erben, Ertz-Hertzogen zu Oesterreich, nach Abgang Hertzog Ulrichs, verbunden seyn, angezeigt Fürstenthumb, seinen Mannlichen, Ehelichen Leibs-Erben zu Lehen zu verleyhen, und die Hertzogen zu Würtemberg, so offt sich der Fall begibt, solches von dem Hauß zu Oesterreich, als zu Affter-Lehen zu empfangen schuldig seyn: Doch dem Heil. Reich sein Oberkeit und Gerechtigkeit, auch dem von Würtemberg, sein Stand und Stimm im Reich, wie er solches zuvor hat gehabt, an gemeldtem Hertzogthumb in allweg vorbehalten, in der gestalt, daß sich die Königliche Majest. für sich und ihre Mannliche Nachkommen, Ertz-Hertzogen zu Oesterreich, gegen Auffrichtung dieses Vertrags verschrieben hat, so offt von Ihr Königl. Majest. oder derselben Lehens-Erben das Fürstenthumb Würtemberg zu Affter-Lehen verliehen wird, oder sich der Fall obgemeldter massen begiebt, daß berührt Fürstenthumb Würtemberg an das Hauß Oesterreich fallen, und von Königl. Maj. als Ertz-Hertzogen zu Oesterreich, oder derselben Lehens-Erben von dem Reich zu Lehen empfangen wurde, und selbst besitzen, daß durch dieselb Belechnung dem Reich nichts benommen, sondern dem Reich von angezeigtem Fürstenthumb alle Dienstbarkeit, Gehorsam, Steur und anders, wie von Alters her kommen ist, zustehen, und verfolgen soll. Quod tamen hodie secus se habet, et ex transactione Pragensi de anno 1599. feudum Imperii immediatum denuo factum fuit. Postquam enim Ludovico Wurtembergiae Duce, Christophori filio, sine liberis mortuo, ea linea defecit, et ad Fridericum Wurtembergiae, et Montbelgardiae Comitem, Georgii Comitis, Ulrici Ducis fratris filium Ducatus Wurtembergici successio delata est, is omnem Austriacae domui feudalitatem negavit, nullum ab agnato Ulrico Duce praejudicium per transactionem Cadaviensem creari sibi potuisse asserens; utpote, ad quem ea successio, non a praedicto Duce

Ulrico, sed a primo acquirente, ex pacto et providentia Majorum, et vi primae Ducatus Wurtembergici erectionis, deferretur: Pacto equidem cessisse jure illo, quod propter agnationem in Ducatum Wutrembergicum sibi competebat, parentem Georgium; Verum hunc in casum quo nimirum, vel Ulricus, vel Christophorus Duces, absque liberis decederent. pristina sibi jura specialiter reservasse. Huic controversiae diu, multumque agitatae, transactione Pragensi de anno 1599. ab Imper. Rudolpho. II. finis tandem est impositus, in qua inter alia haec formalia habentur verba: Als nemblich haben wir Käyser Rudolphus) anfangs jugesagt, für uns und alle die Ertz Hertzogen zu Oesterreich, und deren gantze posteritat, aller Spruch und Forderung, der Affter Lehenschafft zu begeben, uns auch einiger Belehnungs Gerechtigkeit bey den Hertzogthumben et Wurtemberg und Teck hinfuro in einige Wegen nicht anjumassen, sondern S. L. der jetzt t regierende hertzog Friderich, dessen Mannliche Leibs: Erben, und derdelben podteritat, do lang immer Hertzogen von Wurtemberg im Leben seyn werden, sollen solche Hertzogthum allein von uns, als regierenden, und unsern am Reich nachkommenden Römischen Kaysern und Königen, zu einem rechten Fürstlichen Reiche-Lehen (nach Inhalt berührter Hertzogthumb erection, und darauff erfolgten investitur) ohne alle Hinderung, zu empfahen befugt seyn. Dargegen haben wir uns, und unserm gantzen löblichen Hause Oesterreich, etc. vid. gründlichen Beweiß, daß die Prälaten und Clöster deß Hertzogthumbs Würtemberg vor 90. 100. 150. 200. und mehr Jahren, zu dem Land und Hertzogthumb gehörig gewesen, pag. 98. et seqq.

Ex quibus satis aperte colligitur, quod Imperator Rudolphus Il. non tantum suo, sed etiam totius Austriacae domus nomine, hanc feudalitatem Wurtembergiae Ducibus remisit, et sibi et domui Austriacae in eum casum, quo vel tota domus Wurtembergica deficeret, vel ob aliquod commissum, Ducatus Wurtembergicus in commissum caderet, expectationem et jus succedendi reservavit. Quam transactionem consensu et approbatione sua confirmarunt non tantum tres Electores Ecclesiastici, sed etiam Imperatoris Rudolphi II. fratres, et ipse Imperator Ferdinandus II. tum temporis adhuc Austriae Dux, suo et nomine fratrum suorum Dn. Leopoldi, Maximiliani et Caroli Archiducum tum temporis adhuc minorennium. Ex quo etiam post mortem Friderici parentis, Johan. Fridericus Dux Wurtembergicus, expressa transactionis hujus Pragensis facta mentione, ad eamque relatione, anno 1608. ab Imperatore de Ducatu Wurtembergico investitus fuit. Sicuti etiam nuper post pacificationem Monasteriensem et Osnabrugensem praedicti Johan. Friderici filius Everhardus Wurtembergiae Dux modernus consimili modo Ducatum hunc ab Imperatore Ferdinando III. in feudum accepit.

Sextum quoque requisitum nullo fundamento nititur, et Exemplo Regis Bohem. refellitur, qui licet, ut supra dictum, sit Imperii Status, nulli tamen circulo addictus reperitur. Ad haec constat, quod distinctio, sive ordinatio circulorum nuper demum inceperit, [note: 110.] et primum an. 1500. in Comitiis Augustanis a Maximiliano I. Imperium Romanum in sex circulos, veluti Franconicum, Bavaricum, Suevicum, Rhenanum, Westphalicum, et Saxonicum divisum, Ordnung deß Regiments zu Auspurg. de anno 1500. tit. wie sechs Rathe. 5. et seq. Eammergerirchts Ordnung zu Eostantz, dem. 1507. tit. wann das Eammergericht angehen soll. 19. Reich Abschied zu Trier und Eolln. de an. 1512. §. item sollen die vier Ehur Fursten. 12. Quibus postea an. 1512. in dictis Comitiis Trevirensibus et Coloniensibus alii quatuor nimirum Austriacus, Burgundicus, Electoralis Rhenanus et Saxonicus superior additi, et ita decem circuli constituti: die Reichs Abschied zu Trier und Eolln, de an. 1512. §. darauff haben wir den Standen jehen Eirckel verordnet. 11. Erklarung deß Landfridens zu Numberg, de anno 1522. tit. hemach folgen die jehen Kreitz. Reinking, de regim. secul lib. 1. class. 4. cap. 2. n. 1. seq. Limnae. de jur. publ. lib. 1. cap. 7. num. 21. et seq. et in Not. tom. 5. p. 9 5. et seq. vid. infra l. 2. c. 2. n. 123. Quod si igitur praedictum requisitum fundamentum aliquod haberet, sequeretur, quod ante circulorum hujusmodi ordinationem et distinctionem, atque ita ante 150. annos nulli fuerint Status Imperii, quod tamen dictu absurdum foret.

[note: 111.] Ex quibus omnibus patet, quod inter Status Imperii sit differentia, primo enim Status Imperii illi dicuntur, qui Imperio Romano immediate subjecti, omnibusque Imperii constitutionibus utuntur, fruuntur. Secundo alii Status sunt privilegiati, qui Imperio Romano immediate parent, omnibusque Imperii constitutionibus, ordinationibus ac privilegiis utuntur fruuntur, sed prae aliis Statibus ita sunt privilegiati, ut in matricula non sint comprehensi, ad Camerae sustentationem nihil contribuant, ad alia Imperii onera non obligentur, nec in Comitiis comparere teneantur. et denique tertio alii, qui in matricula ejusque pensitatione comprehenduntur, et in Comitiis sessionem et votum obtinent. Quae ultima differentia ante paucos demum annos a pragmaticis Doctoribus, praesertim Andrea Gailio, inventa, vel potius inde nata, quod ejusdem definitionem Status, alii non recte perpenderint. eandemque antea incognitam, per errorem, et contra Imperii constitutione ac longaevam observationem introduxerint, sicuti ex praedictis omnibus satis apparet: Ex quibus etiam aperte constat, quod juxta primam et secundam differentiam, civitates mixtae recte inter Status Imperii referantur.

Ad secundum in contrarium adductum argumentum, quod aliud sit Statum esse Imperii, et aliud Imperio immediate subjectum esse, respondetur, quod in ibidem allegato §. und wollen wir 29. nulla fiat mentio mixtarum civitatum, sed hoc, secundum circumstantias alias

ibidem adductas, de illis intelligendum venit, qui quidem Imperio Romano immediate subjecti, sed tamen privilegiis, immunitatibus ac juribus, quae aliis Imperii Statibus competunt, non fruuntur, nec Imperii constitutionibus, sanctionibus et ordinationibus utuntur, quales nonnulli Italiae sunt [note: 112.] Principes ac Comites, qui Imperio quidem Romano sunt subjecti, ab eodemque Principatus, Comitatus et alias ditiones in feudum recognoscunt, sed tamen istis privilegiis et constitutionibus, quae aliis Statibus in Germania competunt, non utuntur, ut sunt constitutio pacis Religiosae et prophanae, pignorationum, arrestorum et similium. Quorum immediatorum Imperii membrorum Italiae in novissimo quoque Imperii Recessu mentio fit. Reichs Abschieb zu Regenspurg, de anno 1641. §. damit auch diese Hulff. fol. 39. ibi: damit auch diese Hulff zu desto besserer Wurckligkeit erschiessen moge, wollen wir nicht unterlassen, die uns und dem helligen Reich ohne Mittel unterworffene Freye Reichs Ritterschafft, hansee Statt, dann die Eydtgenossen, der dreyzehen Oerther in der Schweitz, ingleichem unser und deß heiligen Reichs Fursten, auch Vasallen in Italien, zu einer ebenmassigen Beyhulff, in dieser allgemeinen Noth und Gefahr betz Reichs zu ersuchen, A. Constat enim, quod Helvetii et Belgae, quoad onera et contributiones ab Imperio exempti quidem non tamen spreta Imperatoris et Imperii majestate, et quod omnes fere Italise Principes, ut Magnus Dux Etruriae, Dux Mantuae, Mediolani, Mutinae, Mirandulae, Plombini, Comites, Marchiones infiniti per Liguriam et Lombardiam, Respublica Lucensis. Imperii et Imperatoris majestatem comiter observent, se jura Imperii habere glorientur, ac inde non incongrue Honorarii Imperii cives et membra dici mereantur, Goldast. in praefat. ad illustriss. Ducem VVurtemberg. tract. von Reichshanblungen. Reinking. de regim. secul. et Eccles. lib. 1. class. 2. cap. 9. num. 49. seq. Et quod ipsi etiam Italiae Principes et Comites, ceu Imperii Vasalli investiturae reno vationem petant, et hisce Imperii turbis intestinis, aliquoties extraordinaria collatione Imperatoriae Majestati subvenerint, ex literis Imperialibus per Caesareum Legatum Comitemdi Ravatta ad Italiae Principes et Vasallos Imperii missis, se Romae cognovisse, scribit Dn. Nicol. Myler. in dissert. inaugural. de Statib. Imper. conclus. 105. n. 6. seq. Ita enim Mediolani Ducem Principem et Vasallum Imperii esse, scribit Marta de jurisd. part. 1. cap. 33. n. 38. est enim Mediolanum metropolis Lombardiae, quae subjecta Imperio dicitur, Tuschus pract. conclus. lit. L. conclus. 440. Idem de Mantuae Duce, quod Princeps et Vasallus Imperii sit, testatur Natta cons. 402. num. 6. vol. 2. Tulch. lit. M. conclus. 73. num. 5. et de Marchione Montisferrati, Anton. Faber. in consultat. de Montisfer. Duc. part. 1. Marta. de jurisdict. part. 1. cap. 33. n. 48. et seq. sicuti etiam de Duce Mutinae et Regii, Marta d. cap. 33. num. 78. et 124. hosque et nonnullos alios Imperio Romano subjectos esse tradit Paurmeister de jurisdict. lib. 2. cap. 4. num. 52. et seq. et num. 74. seq. Idem est, quoad Principem Ratzivilium in Lituania, et Transylvanum, qui Imperii Principes se scribunt, Marta, de jurisd. d. part. 1. cap. 26. um. 67. Ex quo etiam fit, quod praedictorum Principum ac Comitum Italiae Imperio immediate subjectorum causae non ad Cameram Imperialem, sed ad Imperatoris judicium Aulicum deferantur, et ibidem decidantur.

[note: 114.] Atque haec quidem, quod mixtae civitates sint Status Imperii, procedunt quoad generalem significatum vocabuli Status, quatenus scilicet in genere Imperii Status dicitur, qui immediate Imperio paret, ac jure et privilegiis Statuum Imperii aliorum utitur, de quo infra lib. 2. cap. 2. num. 6. Secus vero quatenus status vocabulum stricte aeeipitur, et de illis tantum dicitur, qui in Imperii Comitiis comparent, in iisdem sessionem et votum habent, et in Imperii matricula continentur, prout haec distinctio ex praecedentibus satis clare patescit. Quam distinctionem si attendere voluisset Dn. Limn. de jur. publ. tom. 4. lib. 6. cap. 3. num. 10. seq. non adeo rigidus censor fuisset Hyppoliti a Treispach, qui Nobiles immediatos Status quoque esse generaliter loquendo, et Statuum reliquorum juribus gaudere, asseruit. Interim tamen hanc distinctionem Dn. Limnae. quoque admittit, et illa contra Reinkingium utitur, libr. 1. de jur. publ. cap. 7. n. 94. et l. 3. cap. 8. n. 22. tom. 5. lib. 1. c. 7. n. 65.

ADDITIONES ad L. I. Cap. III

Quanquam in hac disputatione pro sententia de civitatibus imperii mixtis allegaii soleant ex IC tis Germaniae (exterorum enim ratio heic nulla habenda est) ZASIVS, GAILIVS, RVLANDVS, MYNSINGERVS, illi tamen nihil omnino bac de re habent, neque cognitum nomen mixtatum civitaium fuit ante lites Dominurum Ducum Brunsuicensium cum civitate sua Brusuticensi. Natales commenti hujus figi debent in anno 1598. quo Syndicus civitatis tuendae causae suae id iuvenit, et in Camera Imp. primum iu scenam produxit. nec sine specie defendit in Duplicis, ACTIS BRVNSVIC. P. 11. T. 11. p. 729. insertis, maxime p. 867. seq. Repetita postea magisque expelita est haec doctrina scriptis ulterioribus judicialibus ibid. contentis, inprimis p. 437. et tandem ab Autore Consilii Jutidici ad instantiam Civitatis Brunovicensis, etc. 1603. editi, quod in ACTIS BRVNRIC: p. II. 5. t. III. p. 2145. seqq. peritur, et cui calculum addiderunt aliquot Cameralis Judicii Assessores. Ex hoc tempore Juris Publ. scriptoribus probatum fuit medium hoc, sive mixtum, genus Civitatum, eoque relatae sunt praeter civitatem Brumovicensem, Hanseaticae fere ommes, imprimis Hamburgum. Hildeshemium, Etfordia etc. conf. ACTA BRVNSVIC: dd. ll. ARVMAEVS Vol. II. Iur. publ. disc. 9. n. 157, seqq. adde PFEFFINGER. ad Vitriar. L. 1. Tit. XVIII. §. 2. T. II. p. 779. seqq. Et negari uequit, principiis Jur. publici Germanici videri non satis convenite eximia privilegia civitatibus municipalibus ab Imperatoribus concessa, quae a Principibus tetritorialibus impetranda fuissent. Sed ea tum Juris publici facies erat, ut et teiritorialis potestas intra angustos limites, incerta velut et dubia erratet, et laxior esset Imperatorum autoritas, inprimis in impertiendis varii generis privilegiis, quod inter praecipua et reservata Jura eorum adhucdum

a quibusdam Iuris Publ. Doctoribus referri observamus. Atque idem non Civitatibus solum, sed Monasteriis quamplurimis, Principum imperio sine dubio subjectis, accidit, quae vatiis eximiisque privilegiis ab Imperatoribus decorata repetiuntur, ut, si quis medium sive mixtum genus Abbatum, Praelatorumque inde effingere vellet, numerum eorum longe majorem, quam sunt civitatum exempla, recensere perfacile foret. Sed nihilo magis inde proficerent Abbates, quam civitatum ex hac appellatione inverti potest conditio. Si enim, ut recte judicat HERTIVS in Dissert. de special. R. G. I. Rebuspubl. §. 7. T. I. Opsc. P. II. P. 94. sub illo vocabulo mixti generis intelligantur civitates municipales, eximiis privilegiis ornatae falso numerum Civitatum Imperialium referuntur. Vide de Minda Instr. Pac. Osnabr. Art. XI. §. 4. de Stralsunda id. Instr. Art. X. §. 16. Sin vero eo vocabulo significentur Civitates, in quibus, cum decetero liberae et Imperiales sint, Principes aut alii regionum Domini Regalia quaedam exercent, nescio, an recte iusigniantur mixtae, quae Imperiali libertate pro parte gaudeant. Plane ut nec mixtos Principatus aut Comitatus dicimus, in quibus alii regionum Domini uno vel altero Regalium utuntur. Interim negandum non est, tales civitates, intuitu aliatura civitatum irregulares esse. Hactenus HERTIVS. Nenias quas neniatur LVDEWIGIVS in Dissert. de civitat, dispari nexu c. 4. et 8. ridemus. conf. COCCEIVS I. P. Prud. c. 20. §. 10. et Dissert. de Charact. Stat. Imp. sect. III. §. 3. [ Quae de vera statuum Imperii indole rationeque consticutiva disputat Autor; itemque de qualitate status Regis Bohemiae, et aliis capitibus huc pertinentibus, non opus est ut discutiamus, posteaquam certiora longe atque solidiora principia, ex genuina doctrina politica et historia Germanica deducta, praeuntibus tot viris doctis, jam in vulgus nota sunt. Legendus omnino COCCEIVS in Dissert. de Charact. Stat. Imp. T. II. Exercitat. 46. p. 918. AVTOR Meditat. ad Instr. Pac. Mantiss. ad specim: II. p. 278. seqq. inter quos nulla reapse est dissensio; TITIVS in specim I. P. L. III. c. l. HERTIVS in Dissert. de renovato R. G. I. et regni Bohem, nexu. T. II. opusc. P. I. p. 505.

CAPUT IV. De Civitatibus Hanseaticis.

38. Recessus Imperii de quibus civitatibus Hanseaticis intelligendi, et num, 40. et 41.

43. Recessus illi de Russiae et Livoniae Civilatibus cur non sint intelligendi.

ADDITIONES ad L. I. Cap. IV.

De civitatibus Hanseaticis post autoris nostri tempota editi sunt integri tractatus WERDENHAGII, inepti quidem autoris (ut eum merito appellat CONRINGIVS de urbib. Germ. §. 95. hagemeieri; ut alios praetermittam allegatos a PFEFFINGERO ad Vitriar. L. I. T. XVIII. §. 15. lit. l. n. I. p. 828.

[note: 1.] MIxtarum Civitatum numero habentur civitates Hanseaticae, et Saxoniae inferioris metropoles, Johan. adam. dissert. de civitatib. German. cap. 10. n. 1. Et Hanseatica ista societas maximam in partem ex civitatibus mixtis, et aliis ordinibus certis quibusdam pactis subjectis, tum etiam pro parte ex civitatibus Imperialibus et liberis, ac aliis nonnullis plane extra Imperium sitis, constat, Matth. Stephan, de jurisdict. lib. 2. part. 2. cap.

3. in princ. Et dicuntur aliquando Hain und See-Stätte, Reichs Abschied zu Speyr. de anno 1542. §. demnach haben wir auff der Ehur Fursten. 58. Reichs Abschied zu Speyr de anno 1544. §. demnach haben wir auff der Chur-Fürsten. 33. Reichs Abschied zu Augspurg. de anno 1566. §. die Hain und See Statte belangend. 51. quasi die grosse Statte, cumvocabulum, Hain, idem sit, quod magnus, a Hunnis, quorum procera erat statura, Benedict. Carpzov. de capitulat. cap. 6. sect. 10. num. 3. Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 7. cap. I. n. 60. et ibi in Not. tom. 5. p. (m) 135. seq. ubi addit, quod majores nostri Hunnos dixerint, die Heine, et grosse Heinen, eos, qui statura Hunnos aequabant, et adhuc hodie in locis quibusdam uvas majores dici Haynisches Weinbeer: atque ita Hayn Statt quasi grosse Statte.

Quorsum etiam facere videtur, quod 2. nonnulli civitates Hanseaticas dici putant, a Gothico Ansi, qua voce proceres et heroes, sive Semi Dei denotentur, ut Hansee Stadt sint urbes praecipue negotiationibus, opibus et confoederationibus potentiores, Besold. de jur. civitat. imper. num. 13. et de foderib. cap. 3. n. II. Reinking. de regim. secul. lib. 1. class. 4. cap. 20. num. 42. seq. [note: 3.] Unde et adhuc hodie in inferiore Saxonia et Westphalia populari et vulgari loquendi usu, si qui supra sortem suam videri et aestimari volunt Ironice Hansi appellari solent, dat willen grote Hansen syn, item, ein gemaldiqer Hantz, et non infrequens apud omnes fere loquendi modus est: Es seye grotz oder klein Hantz, ex quibus apparet, vocem illam olim aliquid magni et praecipui denotasse Reinking d. cap. 20. n. 43. Et hodie in Helvetia et Rhetia Nobiles et optimates, ac a plebe diversam factionem foventes; appellari die Hansen scribit Nolden. de stat. nobil. cap. I. num. 40.

3. Aliis Hanseaticae civitates dictae videntur, [note: 4.] quasi Handels Statte, â commerciis, quibus indulgent, postea corrupto vocabulo Hansel Statte, et denique corruptius Hansee Statte, ut videre licet apud Joh. Limn. de jur. publ. lib. 7. cap. 1. n. 65. Besold. thes. pract. verb. Hansee Statt, ubi dicit, quod Ratisbonae adhuc sit magistratus, qui Hantz Graff indigitatur, et qui de litibus mercaturam concementibus cognoscit.

[note: 5.] 4. Alii a voce Hanb, id est manu, deductum putant, quasi manus mutuum defensionis vinculum notet, Remig. Fesch. de foederib. concl. 19. lit. c. quam tamen remotam deductionem putat Limn. d. cap. 1. n. 66. addens, si ab Hand deducendum foret, proximius ab Handelen deducendum esse, cum hoc ab Hand sit, ex eo, quod manus in commerciis, quae dando et accipiendo perficiuntur, maxime sit officiosa. Ex quo [note: 6.] etiam 5. nonnulli derivant a societate, ex eo, quod Anses societatem significet, de quo Carpzov. de capitulat. cap. 6. sect. 10. num. 5.

6. Communiter autem civitates Hanseaticae [note: 7.] dictae putantur, quasi am See Statte, ex eo, quod maxima earum pars mari adjaceat. Rut. Rulant. de commiss. lib. 5. part. 2. cap. 4. n. 56. Arumae. ad Aur. Bull. discurs. 6. concl. 9. Wehner. pract. obs. verb. Hansee Statt. Matth. Steph. de jurisd. lib. 2. part. 2. cap. 3. n. 4. Reinking. de regim. secul. lib. 1. class. 4. cap. 20. n. 43. Et cum passim in Recessibus Imperii separentur Haine: und See Statte, et res ipsa loquatur, plures civitates, quae non sunt maritimae seu mari vicinae, in hoc foedus Hanseaticum esse receptas, inde hoc factum videri censetur, quod se aliae his maritimis, foederis utilitate cognita, conjunxerunt, idque illustrius fecerunt, ita ut postea synechdochice denominatio ab una harum civitatum confoederatarum parte remanserit.

ad n. 1 7.

Ineptas vocis Hanse etymologias explodit, veramque significationem, societatis nimitum, commercii causa initae. indicat probatque SCHOTTELIVS de singurib. quibusdam et antiquis in Germ. junb. c. 26 §. 31. p. in. 495. seqq. conf. PFEFFINGER ad Vitriar d. l. n. 2. p. 829. seqq. SCHILTER. golssar. Teuton. voce: Ansa et Hansa p. 52. et 423. HERTIVS de super territ. §. 36. T. I. pusc. P. II. p. 280.

[note: 8.] Origo hujusmodi foederis Hanseaticarum civitatum inde descendere videtur, quod cum vicinis Principibus ac Dominis, maxime vero a Danis et Cimbricae Chersonensis incolis, et Suecis, Holsatiae, Lunaeburgensis et Saxoniae regiones et civitates irruerentur nimiumque infestarentur, et in commerciis impedirentur, pro defensione, et ad promovenda commercia libera, de mutuo mvicem auxilio praestando inter sese convenerunt, quod foedus postea centum annorum spacio in tantum exerevit, ut magnis etiam Principibus id formidabile esset, Chytrae. in Chron. Saxon. fol. 672. Matth. Steph. de jurtsdist. lib. 2. part. cap. 3. n. 3. Joh. Limnae. de jur. publ. lib. 7. cap. 1. n. 70. et ibi in not. tom. 4. p. 136.

[note: 9.] De tempore, quo inceperit hoc foedus, certi nihil constat, et incepisse illud paulo ante tempora Friderici II. Iperatoris circa annum Cristi 1200. refert Whner. pract. observ. verb. Hansee Statt. Thuan. histor. lib. 51. vel circiter an. Christi 1270. secundum Warem. ab Ehrenberg. de foederib. c. 2. n. 44. Matth. Steph. d. cap. 3. n. 1. vide Joh. Limnae. de jur. publ. tom. 4. lib. 7. cap. 1. n. 70.

ad n. 8. 9.

De tempore primum initi foederis, quod ad annum 1241. referendum est, legendus DANCKWERTH. Beschreibung von Solstein c. VII. p. 217. cui sua debere LAMBECIVM l. 2. rer. Hamb. §. 83. jam observavit PFEFFINGER ad vitriur. d. i n. 3. p. 832. conf. CONRING. de urbib. German. §. 95. et 96.

[note: 10.] Huic foederi etiam adhaeret foedus civitatum Vandalicarum, der Wenden Statte, quae adhuc durant et numerantur, 1. Lubeca, 2. Wismaria, 3. Rostochium, 4. Stralfunda, 5. Gripeswaldum, 6. Hamburgum, 7. Lunaeburgum, Warem. ab Ehrenberg. de foeder. lib. 1. cap. 2. n. 44. quarum hodie, omisso Gripeswaldo, sex numerantur, Chytrae. Chron. Sax. lib. 1. p. 3. et 40.

ad n. 10. seqq.

De numero et divisione civitatum Hanseaticatum jurta circulos addendus post CHYTRAEVM. cujus excerpt apud PFEFFINGERVM d. l. n. 5. p. 833. habentur, SCHOTTELIVS de singular. jur. Germ. d. c. 26. §. 29. p. 490. seqq.

[note: 11.] Totum hoc Hanseaticum oorpus olim in tres, postea Prussicis accedentibus, in quatuor classes, sive membra et metropoles, in die vier Ouartier distribuitur. et cuilibet classi, certa, et quasi pro capite, civitas est assignata, quae vocatur, die Ouartier Stadt, veluti 1. Lubeca est die Ouartier Stadt, inter civitates Pomeranicas, et sex Vandalicas. 2. Colonia, est die Oartier Stadt, inter civitates Cliviae, Marchiae, Turingiae, Geldriae et aliquot Westphaliae, 3. Brunsuigum, est die Ouartier Stadt, inter civitates Borussiae et Livoniae Remig. Fesch. de foederib. conclus. 9. lit. d.

[note: 12.] Habuerunt quoque istae civitates quatuor emporia, in quibus aliae civitates exterae privilegiis societatis frui non potuerunt; nati vero in oppidis ac pagis civitatum hujus foederis Hanseatici ad privilegia eorum non admittuntur, priusquam jus civitatis in aliqua earum adepti sunt. Quatuor autem praedicta emporia erant. 1. Londinum in Anglia, 2. Brugense in Flandria, 3. Novogardiense in Russia, 4. Bergense in Norwegia, de quibus Johan. Limnae. d. lib. 7. cap. 1. n. 74. seq. Matth. Stephan. d. cap. 3. um. 16. seq.

[note: 13.] Civitates Hanseaticae olim fuerunt plures octuaginta, secundum Thuan. aut plus minus octuaginta tres. juxta Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 2. cap. 3. num. 6. Quarum ex numero cum anno 1418. ejectae essent, quatuordecim, adhuc hodie in societate permansisse sexaginta sex civitates, author est Thuan. et Dresser. de urbib. German. pag. 626. Vandalicas nimirum sex, Pomeranicas octo; Borussas sex; Livonicas tres; Saxonicas tredecim; Westphalicas decem; Clevicas seu Marchicas septem; Transisulanas tres; Geldricas septem; Frisiae tres; Hodie in societate ista Hanseatica esse recensentur. 1. lubeca. 2. Brema. 3. Rostochium. 4. Sundium. 5. Wismaria. 6. Thorna. 7. Eibinga. 8. Dantiscum. 9. Regius mons. 10. Brunsberga. 11. Riga. 12. Derbatum. 13. revalia. 14. Stetinum. 15. Stadium. 16. Ulcenia. 17. Buxtehuda. 18. stargardia. 19. Anclamum. 20. Golnovia. 21. Chilonium. 22. Hamburgum. 23. Lunaeburgum. 24. Gryphiswaldia. 25. Colberga. 26. Colonia. 27. Osnabruga. 28. Susatum. 29. Minda. 30. Hervordia. 31. Paderborna. 32. Lemgovia. 33. Tremonia. 34. Monalterium. 35. Neomagus. 36. Daventria. 37. Zutphania. 38. Swolla. 39. Harterwicum. 40. Groninga. 41. Weselia. 42. Duisburgum. 43. Elburga. 44. Stavaria. 45. Ruraemunda. 46. Arenacum. 57. Campi. 48. Bolswerda. 49. Lippia. 50. Unna. 51. Hamma. 52. Emmerica. 53. Warburga. 54. Bilefelda. 55. Wenlo. 56. Brunsuiga. 57. Magdeburga. 58. Hala. 59. Stendalia. 60. Salisquella. 61. Berlinum. 62. Halberstadium. 63. Hildesium. 64. Goslaria. 65. Gottinga. 66. Hannovera. 67. Hamelia. 68. quendlinburga. 69. Ascherslebia. 70. Northeimia. 71. Helmitadia. 72. Wisbui. 73. Uratislavia. 74. Cracovia. 75. Francofordia ad Oderam. 76. Brandenburgum. 77. Gosfeld. 78. Stolpe. 79. Rugenwold. 80. Seehusen. 81. Osterbach. 82. Werben. 83. Demminium. Matth. Stephan. de jurisd. lib. 2. part. 2. cap. 3. n. 8. cui cutem an plena fides tribuenda sit non satis constat. Falium autem esse exinde constat, quod omnes civitates Hanseaticas Imperiales esse, tradit Bodin. de republ. lib. 1. cap. 6. Et sicuti hic in excessu, ita in defectu peccat Waremund. ab Ehrenberg. qui unam tantum Imperialem civitatem inter omnes Hanseaticas civitates esse scribit, de foederib. cap. 2. num. 45. quod notat Kirchner. in Morviller. lib. 1. cap. 4. num. 122. ubi quatuor civitates Imperiales liberas Ansae hoc corpore hodie etiam contineri adserit, quod ex iis quoque, quae praecedenti capite dixi, facile refellitur. Adde Limnae. tom. 4. lib. 7. c. 1. n. 71. p. 137. seq.

[note: 14.] Ex praedictis civitatibus nonnullae ante aliquot annos a societate hac sunt exclusae, nonnullae etiam sua sponte eidem renunciaverunt. Sic enim Brunsuicenses an. 1383. ex hac societate exclusi, post annos aliquot. Lubeccae in publico conventu publicam poenitentiam facere, nudisque pedibus, nudatoque capite cereos e D. Mariae templo in praetorium portare. et ibi ingeniculati veniam precari coacti sunt, antequam, authoritate interveniente Imperatoris Caroli IV. reciperentur, prout refert ex Crantz. lib. 9. Vandalic. histor. cap. 7. Matth. Stephan. d. cap. 3. num. 11. seq. Author der vereinigten Teutschen Hansee Stadte, Kurtzen nothwendigen Beantwortung. Carpzor. de lege Reg. German. cap. 6. sect. 10. num. 14. Ita etiam Colonienses a communione ista exelusi, anno 1475. ad Instantiam Imperatoris Friderici III. et Archi Episcopi Coloniensis, satisfactione prius facta, iterum recepti sunt. Crantz. d. l. lib. 15. cap. 22. Matth. Stephan. d. l. num. 3. seq. Carpzov. d. sect. 10. num. 15. Et cum anno 1562. inter societatem hanc, et Bremesem civitatem difficultates ortae. ac ipsa civitas ab eadem removeretur, Imperatorum Ferdinandi I. et Maximiliani II. hortatu in pristinum statum restituta fuit, Johan. Adam Dapp. dissert. de civitat. German. cap. 10. num. 10. sol. 119. Carpzov. d. num. 15.

[note: 15.] Protectores quoque hoc foedus olim habuit suos, quales ab initio fuerunt Magni Teutonici ordinis Magistri. Cessante autem ordinis illius sub Alberto Brandeburgico potestate, ipsa etiam protectio cessavit: a quo tempore varii Reges et Principes munus illud ambierunt, inter quos Reges Daniae, et Sueciae, et, ut fama fuit, Hispaniae propter Belgii

Dominium; Item Franciscus Dux d'Alenzon, postquam in Belgii Principem esset ascitus, missis ad hoc Lubecam; ubi tum foederatorum conventus erat, legatis suis, Joachimo de Brandenstein, et Philippo Farenrod, quorum illi absolute repudiati, hic vero vana spetractatus, et protractione temporis pertaesus, sponte recessit, et ita foedus illud huc usque sine protectore mansit, uti refert Remig. Felchius in dissert. de foederib. conclus. 9. lit. d.

[note: 16.] His quoque civitatibus in Gallia Rex Ludovicus egregia concessit privilegia, quae Carolus VIII. an. 1484. approbavit, quorum praecipua haec erant capita, ut foederati mercatores suis de bonis in Gallia decernerent et statuerent pro arbitrio, vivi aut morientes, seu mortis causa, nec deinde eorum merces tributariae forent, sed vectigalium novorum vacationes haberent, cujusmodi privilegia aliquoties etiam renovata esse, testatur Choppin. de doman. Franc. lib. 1. tit. 11. num. 22. Diploma Henrici IV. vide ap. Limnae. tom. 4. lib. 7. cap. 1. n. 78. pag. 139. seq.

ad num. 16.

Novissima privilegia solennibus pactis, cum Regibus galliae, Hispaniae, Angliae, et Statibus foederati Belgii initis, concessa reliquis ex antiquo foedere Hansico civitatibus, Lubecae, Bremae et Hamburgo. legi possunt in Corpore Juris Gentium Academico locis in indice, voce Hanse Stade, citatis.

[note: 17.] Quia autem tam amplae societatis negocia sine conventibns et legationibus expediri nequeunt, ideo ipsis conventus indicendi et legatos mittendi jus competere consequens est Matth. Stephan. de jurisdict. libr. 2. [note: 18.] parte 2. cap. 3. n. 3. vers. caterum quia. Idque propter eminentiam, quam collegium illud civitatum ex eo consequitur, quod civitates Imperiales iis sunt conjunctae, quae singulae per se jus archivorum habent. Cum igitur dignior qualitas semper consideretur, ex conjunctione civitatum Imperialium hoc jus habere censentur, Matth. Stephan, d. l. vers. caterum quia. et num. 21. Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 7. cap. 1. num. 77. tum etiam quod hoc archivum a duabus Imperii civitatibus, Colonia scilicet et Lubeca dependet, quae huic sunt praefectae, et ideo ex earum dignitate merito omnium caeterarum civitatum Anseaticarum jura regulari debent, Rut Ruland. de commissar. part. 2. lib. 5. cap. 4. n. 8. et 9. Matth. Stephan. d. l. num. 22. Limnae. d. num. 77.

[note: 19.] De justitia foederis hujus Hanseatici, et an licitum sit, nonnulli dubitant, idque tanquam illicitum improbant, Author quidam anonymus quorundam scriptorum, in quibus foedus illud ceu ligam prohibitam, factionem et conspirationem impugnat, et ad commercia tantum restringit, nec ad necessitatem tuitionis, defensionis vel commerciorum, vel ipsarum imprimis urbium pertinere contendit, 1. propterea, quod foedus hoc conspirationem quandam sapiat cum in eo plures [note: 20.] civitates mixtae et aliis Dominis subjectae, et ita jus foederis non habentes, reperiantur, Waremund. ab Ehrenberg. de foerib. cap. 2. num. 44. ubi ait, si penitius examinaverimus hujus foederis vel conventionis naturam, vix negari poterimus, quin sapiat, quoad nonnullas civitates speciem conspirationis, cum multae civitates eo comprehendantur aliorum Imperio subjectae, quae neque regalia a Caesare habent, et superiorem magistratum praeter Caesarem agnoscunt: quibus et alii Principes mandare possimt; quae etiam nec in comitiis, nec circularibus conventibus, sessionem ac votum habent, neque in matricula sunt comprehensae, nec contributionem Caesari, sed Princinibus solvunt. Sed bene est, quod domesticis insidiis, et privato commodo fascinati, nesciant hac potentia ingenti uti, cum homines alant aliis Regibus Principibusque ad dictos et obligatos, et concionatores ad quaelibet vulgus incitantes.

ad n. 19. seqq.

Foedus Hasicum contractum priruum fuisse privatim ad commerciorum utilitatem, non invitis, sed consentientibus Principibus, deinde publicum evasisse, approbatumque ab ipsis Imperatoribus, [quod plutes Imperii Recessus testantur] atque tandem variis ex causis post annum millesimum quingentessimum sensim defecisse, pluribus tradit CONRING d. Dissert. de urbib. Germ. §. 98. conf. HERTIVS d Dissert. de Super. Territ. §. 36. p. 280. qui ex MEVIO refert, hodienum arctam esse inter sex Vandalicas civitates. Lubecam, Hamburgum, Rostochium, Stralsundam, Wismariam, Lunebargum, Societatem de rebus opificiorum.

[note: 21.] Ex quo etiam 2. Imperator Carolus IV. confoederationes civitatum aliis subjectarum, sine Dominorum consensu inhibet, Aurea Bulla, tit. 5. Bened. Carpzov. de Capitulat. cap. 7. sect. 10. num. 13.

[note: 22.] Quod etiam 3. probari videtur ex eo, quod Imperatori et Imperio foedus hoc nunquam satis cognitum fuerit, et ideo inquisitionem et informationem faciendam esse quomodo res Hanseaticarum hujusmodi civitatum vere sese habeant, quaenam illae sint, quomodo vocentur, ubinam sitae, an et quatenus Imperio, vel aliis Statibus sint subjectae, Reichs Abschied zu Augspurg, de anno 1548. §. solchem zu begegnen 48. ibi: um Bericht einzunehmen, wie es umvielgemeldte Seound Ansee Stadte gelegen, wer dieselben sind, wie sie genannt, wo sie gelegen, ob und wie sie seynd dem Reich, oder andern Standen unterworffen. Idem Imperator Rudolphus II. sub dato Pragae ultimo Maji anno 1606. in literis ad Lubecenses datis requirit, et voluit, datz der Rath zu Lubeck, als directorn der Hansee Stadten, alle und jede, alte und neue Hansische privilegia Einigung, Bundnus, Capitulationes, Statuta, und bey gehaltenen hansee Tragen auffgerichte Recess, auff ihro Kaserl. Mayst. Reichs Hoff Eantzeley uberschicken, neben einer ordentllichen Verzeichnus aller Stadten, wie, oder wann sie in den Bund kommen, sicuti ex actis Brusuicens. part. 3. refert. Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 7. cap. 1. 79. fol. 51.

[note: 23.] 4. Atque inde etiam Imperator in Capitulationibus promittere solet, confoederationes et societates mercatorum onerosas se aboliturum et interdicturum, Capitul. Imperator.

Ferdinandi. III. §. 19. et ibi: wir sollen und wollen auch die grosse Gesellschafften, und Kauffgewerbs Leuth, so bitzhero mit ihrem Geld regieret, ihres Willens gehandelt, und mit Wucherung viel Ungesch ickligkeiten dem Reich. dessen Inwohnern und UNterthanen mercklich Schaden, Nachtheil und Beschwerungen zugefugt, einfuhren, und noch taglich begehren, mit ihrer der Ehur Fursten, und anderer Stand, Nath, nach dem, wie deme zu begegnen, hiebevor auch bedacht, und vorgenommen, aber nicht vollnstrecket worden, gar abthun. Concordat capitul. Imperat Leopoldi artic. 20. Ex quo dicendum videtur, quod ex hoc capitulationis Caesareae capite, foedus quoque hoc civitatum Hanseaticarum abolendum sit, veluti quod speciem Monopolii prae se ferre videtur, cum ideo contractum putetur, ut certis locis merces emant confoederati; quo rursus pretio eo, quo volunt, vendant, quod nihil aliud est, quam monopolium, utpote quod vel in rebus, seu mercibus, aut in personis, autin certo loco contrahi solet; In mercibus ut cum mercatores conveniunt; ut piper totum coemant, et certo pretio inter se constituto divendant: In personis, cum certae personae inter se conveniunt hoc vel illud, hoc et non alio modo agere: In loco, si statuitur, ut res aliqua certo loco, et non alio fiat, vel vendatur, Sichard. in l. unic. n. 2. C. de monopol. utrum autem horum modorum assumpserimus, inveniemus eum non leviter Anseaticum foedus concutere, inquit Arumae. ad Aur. Bull. diccurs. 6, conclus. 9. hujusmodi autem monopolia legibus interdicta esse dicetur infra lib. 5. cap. 2. num. 38. seq.

ad n. 23.

Allegatur hoc loco Capitulatio Leopoldi, non ab autote, qui ante electionem hujus Imperatoris librum jam ediderat, sed ab Interpolatore, ut videtut, secundae editionis. Alias enim non dissimulasset Autor, qua art. 9. hujus Capitulationis expresse constituta sunt contra foedera civitatum mediatiriim, sub praetextu unionis Hansicae cum exteris incunda; cui legi causam dedisse obsedus Monasteriensis civitatis cum Hollandis pacti, observat MAVRIT. in notis ad d. Capit. in ejus Opusc. p. 811. HERTIVS. d. Diss. de Sup. Territ. p. 218. et AVTOR meditat. ad Capit. Iosephi art. 9. p. 119.

[note: 24.] 5. Quia hujusmodi confoederationes harum civitatum, praesertim mixtarum, Principum contemptum secum trahere videntur; sua enim confisae potentia, non semel hostili manu Principum coronatus infringere sustinuerunt, quo nihil perniciosius in Republica excogitari posse, Romanae plebis â patriciis dicedentis exemplo constare, scribit Arumae. ad Aur. Bull. discurs. 6. conclus. 9.

Verum foedus hoc tanquam licitum defendunt Author der vereinigten Treutschen Hansee Statte kurtze nothwendige Verantwortung. per tot Ventur. de Valent. in parthen. litig. lib. 1. cap. 6. num. 34. Arumae. ad Aur. Bull. discurs. 6. conclus. 9. Nic. Betsius de pact. famil. Illustr. c. 3. fol. 53. seq. Reinh. Koenig. in theatr. polit. part. 1. cap. 5. num. 74. Reinking. de regim. secul. et eccles. lib. 1. class. 4. cap. 20. num. 48. seq. Bened. Carpzov. de leg. reg. German. cap. 6. sect. 10. n. 14. seq. Johan. Limnae de jur publ. lib. 7. cap. 1. n. 79. et ibi in Not. tom. 4. p. 141. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 2. cap. 3. n. 3. seq. Daniel Otto. de jur. publ. cap. 11. fol. 403. Bruning. de var. univers. spec. conclus. 17. Bertram. de Comit. conclus. 11. ad fin. Kyllinger. de ganerb. castr. disc. 15. n. 27. Mart. Rumelin. ad Aur. Bull. part. 2. diss. 4. conclus. 34. et ibi: [note: 25.] Dn. Nicol. Myler. in addit. Quia 1. omni jure permittuntur colligationes et confoederationes hominum, quae ad aliquod bonum, et licitum finem munt, Everhard. in loc. a virtutefinis. 132. n. 3. Myns. 6. obs. 2. n. 4. et 5. Schrader. de feud. part. 10. sect. 10. n. 26. War. ab Ehrenberg. de foeder. cap. 2. n. 128. veluti, si quis timeret, se oppressum iri a suis vicinis, et adversariis, cumhaec sit species defensionis, quae tam quoad res, quam quoad personas licita [note: 26.] est et jure permissa, l. ut. vim. 3. et ibi Dd. com. ff. de justit. et jur. l. 1. C. unde vi Bart. in extravag. ad reprimendum. in verb. occulte. ubi ligas vel societates, quae hodie fiunt inter cititate, vel Barones et alios recognoscentes superiorem, si fiant ad ipsorum defensionem, jure subsistere dicit. Et cum hujusmodi confoederatio ad pacis publicae conservationem et executionem directa, constitutionibus Imperii non contrariatur, sed iisdem plane conveniens est, sicuti apparet ex Aur. Bull. cap. 15. ubi poena ibidem constituta ad conspirationes, conventicula et colligationes illicitas restringitur, et ab eadem excipiuntur confoederationes et ligae illae, quas Principes et civitates, ac alii super generali pace provinciarum ac terrarum inter se formasse noscuntur; sicuti etiam ex hoc ipso Aureae Bullae titulo evinci, foedera fundata in conservatione pacis publicae non prohibita esse, tradit Warem. ab Ehrenberg. de foeder. cap. 2. n. 229. Matth. Stephan. d. cap. 3. n. 3. ex quo licitum et validum habitum foedus, quod Suevici circuli ordines pro pace publica contra seditiosos rusticos inter sese pepigerunt, Reichs Abschied de anno 1529. §. Und als ein Abschied. Caspar. Klock. de contribut. cap. 14. sect. 3. num. 53. seq.

[note: 27.] 2. Potissimae civitates confoederatae sunt Imperiales immediatae et Imperii Status, quibus jus foederis competere, dicetur infra lib. 2. cap. 23. n. 4. et licet iisdem aliae mixtae, vel etiam mediatae conjunctae, ipsae tamen aliarum immediatarum jure immemorialis temporis praescriptione, praesumtoque Principum consensu, ac Imperatoris confirmatione sustinentur, cum alias quoque multa aliis conjuncta tolerantur, quae separata corruerent, l. 39. ff. de vulg. et pupill. l. in negotiis. 5. ff. de R. I. et dignius trahat ad se minus dignum Bald. in l. princ. C. commun. de legat.

[note: 28.] 3. Quibus accedit Imperatorum ac Statuum Imperii approbatio; Nam ut paulo ante n. 14. dictum, cum Imperatorum Caroli IV. nec non Friderici III. Ferdinandi I. et Maximiliani II. autoritate et interventione accedent civitates Brunsuicensis, Coloniensis et Bremensis a foedere exclusae, restitutae sint, eo ipso id approbasse intelliguntur Carpzov. de leg. reg. German. cap. 6. sect. 10. um. 14. seqq. Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 7. cap. 1. n. 79.

[note: 29.] 4. Quia per tot Imperii Recessus, quibus mentio sit hujusmodi civitatum hanseaticarum nullibi foedus hoc improbatum legitur, sed pro singulari corpore habitum, et ab imperatoribus et Imperii ordinibus in subsidium sollicitatum fuit, ut maxime videre licet Reichs Abschied zu Speyr, de anno 1542. §. demnach haben wir. 58. et Reichs Abschied. ibid. de anno 1544. §. demnach haben wir auf 33. Reichs Abschied zu Augspurg. de anno 1548. §. und als erstlich 47. Reichs Abschied zu Augspurg de anno 1566. §. die Hain unb See Stadte. 51. Reichs Abschied zu Regenspurg. de anno. 1594. §. deßgleichen die Freye Reichs Ritterschafft. uti et de anno 1576. 1582. et seq. passim. Quod nunquam factum fuisset, si Hanseaticum hoc foeduset societas illicitam conspirationis speciem foveret, Carpzov. d. sect. 10. num. 17.

[note: 30.] Ex quo etiam 5. Imperatorem Rudolphum II. Hanseaticarum civitatum patrocinium suscepisse, contra Elisabetham Angliae Reginam; refert Remig. Fesch. de foeder. concl. 9. lit. d. ubi etiam refert, quod postquam anno 1566. ortâ inter civitates controversia, periculum esset totalis distractionis Imp. Maximilianus pro singulari suo in foederatos aftectu, ad pristinam amicitiam hortatus fuerit.

[note: 31.] Quibus 6. accedit, quod Imperatores magnique Principe et exteri Reges legationibus suis splendidissimis Hanseaticos Conventus dignati fuerint, ita ut paucis ab hinc annis 1597. et 1598. uno eodemque tempore visi Imperatoris, Regum Hispaniae et Poloniae legati, referentibus Matth Steph. de jurisd. lib. 2. part. 2. cap. 3. n. 3. Bruning. de var. univ. spec. concl. 17. in fin. Kirchner. lib. 1. de legat. cap. 3. n. 55. quod etiam videre licet ex Reichs Abschied zu Augspurg de anno 1566. §. die Hain [note: 32.] und See Stadte. 51. Et ipsas quoque confoederatas civitates Hanseaticas jus mittendi legatos habere, tradunt Besold. de legat. cap. 3. n. 3. et. 4. Bort apud Arumae. de jur. publ. cap. 14. fol. mihi 529. Job. Wurms. de jur. publ. exerc. 4. quaest. 6. Rasch. de legat. conclus. 25. Easdemque legatos suos misisse anno 1399. in Daniam ad faciendam pacem cum Regina Margaretha: et anno 1418. de pace cum eodem Regno facienda: nec non anno 1437. in Angliam, ob jus sibi violatum, refert ex Gallic Scriptore Servin. 2. vol. des plaid. fol. 267. Johan. Adam Dapp. in dissert. de civitat German. cap. 10. n. 10.

[note: 33.] 7. Et denique foedus hoc confirmat immemorialis temporis praescriptio, siquidem id jam ante 400. annos contractum fuit, et cum per tot seculorum intervalla, citra contradictionem eorum, quibus Imperii cura commissa, continuatum fuerit, id legitimum esse, et antiquitate sua privilegiatum, cum tanti et immemorialis temporis decursus, vim legis et specialis concessionis obtincat. l. 1. §. fin. l. fin. ff. de aq. pluv. arc.

Ex quibus etiam ea, quae in contrarium adducta sunt, facile diluuntur, et quidem primum, quod scilicet hoc foedus ex eo illicitum, quod in eo civitates aliorum Principum ac Dominorum Imperio subjectae comprehendantur; quia vitium hoc, si quod subfuerit, tanti temporis praescriptio tollit, utpote quae multum privilegiata est, et ex vitioso etiam titulo ac principio dominium et jus tribuit, per l. competit. 6. c. de prascript. 30. vel 40. annor. omnesque solennitates, etiam extrinsecas negotio accessisse tanti temporis praesumit antiquitas, l. sciendum 36. et ibi Bart. ff de v. 0. Dec. cons. 13. n. 8. et cons. 341. n. 13. Cravet. consil. 274. n. 4. et 5. habetque tempus immemoriale vim privilegi, l. fin. ff de aqu. pluv. arc. l. hoc jure. 3. S. dubus. 4. ff de aqu. quot. c. super quibusdam. §. praeterea. X. de V. S. Mascard. de probat. conclus. 122. num. 43. vim concessionis a Principe factae. Gail. 1. obs. 21. n. 15. in fin. Myns. 1. obs. 30. regii assensus Cephal. cons. 26. n. 3. lib. 1. Cothman. cons. 79. n. 72. vol. 2. tituli legitime adquisiti Everh. jun. cons. 9. n. 6. Meichsiner. decis. Camer. 4. n. 118. tom. 2. lib. 2. tantumque potest, quantum Imperator cum causa, Marpurgens. 1. cons. 9. n. 37. tantique temporis suffragio omnis adquiritur iurisdictio Peregrin. d. jur. fisc. lib. 6. tit. 8. Paris. cons. 16. n. 28. lib. 4. omnia regalia, omneque Imperium. Balb. de praeser. 2. part. 3. princ. quaest. 6. n. 13. Cravet. de antiq. temp. part. 4. quaest. 24. n. 201. Myns. 1. obs. 30. Syxtin. de regal. lib. 1. cap. 5. n. 136. seq. etiam reservata Principi Mascard. de probat. concl. 1221. n. 50. Marpurg. 1. cons. 9. n. 32. ac alia jura alias non praescriptibilia, Meichsner. tom. 3. decis 6. n. 8. Natta. cons. 222. n. 2. Rol. a Vall. cons. 59. n. 6. vol. 4. Atque ita etiam proptervetustatem receptionis incertum adhuc est, an civitates istae tum teporis plemrie fuerint subjectae, cum in vetustioribus matriculis insertae nperiantur; vel Dominorum consensusnon intervenerit: hocenim factum esse, salvoque principum ac Dominorum suorum jure foederi civitates istas accessisse praesumitur, Arumae. ad Aur. Bull. discurs. 6. concl. 9. Carpzov. d. cap. 6. sect. 10. n. 20. Et praeterea Bartol. Muscul. dissert. de confratem. sive depact success. illust. pers. conclus. 17. respondet, etsi non omnium civitatum hoc foedere innexarum aequalis libertas sit, in dubium tamen illud revocare, cujus initia ipsis vetustatis tenebris propemodum sunt obscurata, inanis esse operae valdeque periculosae, quin potius optandum, ne unquam posthac Ansaticus populus occasionem habeat vires suas et potentiam experiundi. Nec enim facile in disputationem vocandum illud, quod de jure non valet, si de facto fiat. [note: 34.] Joh. Koppen. decis. 21. num. 18. et annosam quercum transferre, qui vetustos aevi nostri mores in melius mutare conatur, Ant. Hering. de fidejussor. cap. 10. n. 46. Atque ideo immemoriali praescriptione se tueri possunt Arumae. d. conclus 9. Idque maxime proptet injurias, et molestias, quas a Dominis perpessae. Quid enim, inquit ibid. Arumae. si civitas subjecta Principi oppugnationem ejusdem contra jusl fasque metueret, utique pro defensione, quae juris naturae est, opem civitatum Anseaticarum, pro defensione, quae juris naturae

est implorare, seque illis defensive, non offensive, conjungere posset: Nam ut Cicero 1. offic. inquit, duo sunt genera injudtitiae, unum eorum, qui ingerunt, alterum eorum, qui ab his, quibus infertur, si possunt, non propulsant injuriam. Et Augustinus in Psalm. 181. qui desinit obviare, inquit, cum potest, consentit, c. fin. caus. 23. quaest. 3. et non inferenda, sed depellenda injuria, lex virtutis est, qui non repellit a socio injuriam, si potest, tam est in vitio, quam ille, qui facit, c. non inferenda. caus. 23. quaest. 3. Ad 2. respondetur, ex superioribus n. 26. constare, quod Aurea Bulla in specie non loquatur de foedere hoc Hanseatico, tanquam licito, ab Imperatori. approbato, sed de aliis illicitis congregationibus, quo me refero.

Tertium quod concernit, ex praecedentibus decidendi rationibus, Imperatorumque facta approbatione, et per tot Imperii Recessuum documenta satis apparet foedus hoc Imperatoribus cogiutum fuisse; sed ut in antiquis fieri assolet, non omnesqualitates et accidentia foederis ex asse Imperatoribus nota fuisse, ac propterea penitius in ea inquirendum esse statutum in d. Reichs Abschied de anno 1548. §. Solchen zu begegnen 48. et Imperator Rudolphus hoc nomine ad Lubeccenses literas dedit. Si quidem multa olim Imperatoribus cognita, modernis vero incognita, quae ut cognita fiant, inquisitioni locus est. Sicuti etiam complures matriculis inferti leguntur, de quibus tamen non constat, quinam illi sint, et ubinam gentium degant, Reichs Abschied de an. 1548. §. als auch die Eraitz. 54.

Quod 4. de monopolio dictum est, id licet secundum quid concederetur, quia tamen consuetudine immemoriali et Caesarum consensu societas fulcitur, omnis monopolii respectus merito cessat, c. significante. X. de appellat. et ibid. Innocent. in princ. Carpzov. de leg. Reg. German. c. 6. sect. 10. n. 25. Arumae. d. concl. 9. et posse constitutioni Codicis de monopoliis per privilegium et consuetudinem derogari, scribit Bald. in l. un. vers. monopolium. C. de monopol. Indeque omnem monopolii speciem illicitam ab Hanseatico foedere, quatenus ab Imperatoribus approbatum, abesse credit, Joh. Limnae. de jur. publ. lib. 7. cap. 1. n. 77. in fin. ubi addit, si temporis tractu aliud inter ipsos confoederatos actum, salvo foedere pristino, Imperatoris esse, Capitulationis suae sequi praescriptum et monopolia Germaniae pemiciosa coercere. Ubi etiam Baldo largitur, olim monopolia Imperatorum firmata privilegio sub onere vectigalis licita fuisse, Cujac. in paratit. C. de monopol. Cassiodor. epist. 26. et 30.

[note: 26.] Quod ultimo loco objicitur confoederationem Hanseaticam, Principum et Dominorum contemptum secum trahere, cum id fieri possit, et non fieri possit, ea interpretatio facienda, quae benignior est, et contemptum excludit, l. merito 51. ff prosoc. l. 1. C. ad L. Cornel. de sicar. Grammat. decis. 18. n. 5. umae. d. conclus. 9. in fin. et rectius in solentia illa emendanda, quam tota societas propterea culpanda aut dissolvenda, quae sicut robore, potentia et viribus pollet, ita etiam urgentibus Imperii fatis et necessitatibus succurrere potest. Reichs Abschied de anno 1566. §. die Hain und See Stadte. in fin. ibi: die weil es aber ansehnliche vermogliche Stadte, A.

[note: 37.] Contributiones civitatum Hanseaticarum quod attinet, jam ante n. 29. dictum est easdem ab Imperatoribus ad subsidiarium auxilium sollicitari: cum enim Imperator Carolus V. et Imperii ordines animadverterent, talium civitatum nomina in recentioribus Matriculis non reperiri, eoque ipsis occasionem dari publicis Imperii necessitatibus se subducendi, consultum visum fuit, cum illis agere, ut ponderatis causis, quas quilibet Christianus meritt apud animum expendit, in piam illam communem et aequalem contributionem consentirent, mit ihnen handelem zu lassen, daß sie in Bedenckung dero ursachen, die ein jeder Christ billich zu Hertzen und Gemüth führet, in den Christlichen gemeinen und gleichen Anschlag, auch mit willigen, und denselben von ihr und ihrer Unterthanen Gütern bezahlen möchten, etc. Reichs Abschied zu Speyr, de anno 1542. §. demnach haben wir. et de annis 1544. 1548. 1557. 1576. 1594. 1598. 1603. et 1642. ita tamen, ut Electorum, Principum ac aliorum Statuum jus integrum et illibatum remaneat. d. Reichs Abschied de an. 1542. §. wir wollen auch et alibi passim. Et licet hujusmodi contributionum sollicitationes Principes ac ordines nonnulli impedire sint conati, nihil tamen obtinuerunt, prout refert wilh. Dilichius in Chron. Bremens. fol. 145. Jam ab anno 1542. inquiens, in Imperio Romano receptum erat, ut civitatis Anseaticae aeque ac Nobilitas libera Imperii per Caesareos legatos ad aliquid in commune conferendum sollicitaretur: id ut impediret Christophorus Archi Epis copus Bremensis, et jus collectandi civitatem sibi vindicaret, consilio cum aliis inferioris Saxoniae Principibus inito, anno 1557. illi per literas apud, Ferdinandum Regem omnem moverunt lapidem, ut legatio illa interraitteretur, Ferdinandus vero et Electores nihilominus legato suos ad conventum Anseaticum miserunt, auxiliaque Imperii sollicitarunt: Cum vero legati Principum de eo protestationem interponerent, Brema caeteraeque civitates, quae eodem jure et libertate utebantur, eas protestationes et postulata nihil ad se pertinere ostenderunt.

[note: 38.] Ad quosnam autem proprie constitutiones Imperii de Hanseaticis civitatibus ad contributiones sollicitandis pertineant, nonnulli in dubium vocant? Nonnulli enim putant Recessus Imperii hosce non de Hanseaticis in genere, sed de Borussicis et Livonicis tantum civitatibus intessigendosesse; Alii putant, eosdem ad corpus civitatum Hanseaticarum tantum, et non etiam ad singulas civitates pertinere. Et quod Recessus isti non sint intelligendi de civitatibus Hanseaticis in Imperio Romano sitis, sed de Borussicis et Livonicis extra Imperium, inde 1. dicendum videtur, quod in illis diserte statuitur, hanc Caesaream Commissionem ad eas tantum spectare civitates, quae nec

Imperio, nec Electoribus, nec Principibus, quantum ad hujusmodi subsidia, sive contributiones attinet, subjectae sunt, Reichs Abschied zu Speyr, de anno 1542. §. Demnach haben wir. 38. ibi: Dergleichen auch die Hain- und See-Städte, die nicht Chur Fürsten, Fürsten oder andern Obrigkeiten ohne Mittel unterworffem und zugehörig seind, und in deß Reichs Anschlagen nicht beleget werden. Quod repetitur, im Reichs Abschied zu Speyx de anno 1544. §. demnach haben wir 33. Reichs Abschied zu Regenspurg. de anno 1557. wir wollen auch auß. 53. uti et Reichs Abschied zu Augspurg de anno 1548. §. und als erstlich. 47. ibi: Wiewohl nun solcher Articul allein auff die See- und Ansee-Städt, die solcher Hülff halben, weder dem Reich, noch andern Chur Fürsten, Fürstem oder Herrn unter worffem seyn wollen, gestellt und verstanden werden solte, etc. Quod ipsum autem de illis civitatibus, quae in Imperio Romano continentur, ideo intelligi [note: 39.] nequeat, quod in Imperio Romano nullae reperiantur, quae acephalae, hoc est, sine capite, atque a subditis supremae superioritati debitis, immunes aut exemptae sint, nemo siquidem debet esse acephalus, c. nulla. 8. dist. 93. c. omnis. 2. X. de censib. c. magnum. 28. caus. 11. quaest. 1. c. cum non liceat et ibi Panormit. X. de praescript. Petr. Gregor. Tholosan. de republ. lib. 6. cap. 2. n. 1. et ave, ut dicitur, alba rarior est civitas, quae in alienam non venerit potestatem Scot. resp. 1. n. 18. lib. 1. tem. 1.

[note: 40.] 2. Quia in Recessibus Imperii addita reperitur clausula, quod haec Hanseaticarum collectatio, Electorum, Statuumque juri territoni, superioritatis, et Regalium fraudi esse, vel praejudicare non debeat, Reichs Abschied zu Augspurg de anno 1566. §. die Hain- und See-Stadt 51. ibi: daß in berührter Handlung, diese Bescheidenheit gehalten werden soll, damit den Chur-Fürsten und Obrigkeiten an ihrer habenden Gerechtigkeit, superiorität, Obrigkeit, etc. nichts benommen. Quod si vero Hanseaticae civitates aliis Statibus subditae, collectationem hanc praestare tenerentur ad Imperatoris sollicitationem, utique hoc ipsis in juribus suis fraudi et praejudicio foret, cum collectae ex jurisdictione et superioritate profluant.

[note: 41.] Verum Recessus Imperiales de illis quoque civitatibus Hanseticis loqui et intelligendos esse, quae mixtum Statum obtinent, et partim Imperio, partim vero certis pactis et conditionibus Principibus aliisque Statibus Imperii subditae, ac publicis Imperii tabulis, sive matriculis insertae non sunt, aperte constat ex d. Reichs Abschied zu Ausgpurg de an. 1566. §. die Hain-und See Städte 51. ibi: Da dann nicht allein die Städt, welche keinem Chur-Fürsten, Fürsten oder andern Odrigkeiten ohne Mittel unterworffen und zugehörig, etc. Sondern auch andere, so Chur-Fürsten, Fürsten oder andern Obrigkeiten ohne Mittel unterworffen und zugehörig seynd, und in deß heiligen Reichs Anschlägen nicht beleget werden, zu bestimbtem Tag beschrieben, etc.

[note: 42.] Atque hoc ipsum experientia Imperii comprobat, qua constat, Caesareas hujusmodi legationes, non tantum ad Prutenicas et Livonicas, sed alias quoque civitates Hanseaticas directus fuisse, sicuti testatur Henric. Bruning. de var. universit. conclus 38. in fla. Caspar. Klock. de contrib. cap. 14. sect. 3. n. 38.

[note: 43.] Nec dictos Recessus de Borussiae et Livoniae civitatibus intelligi posse, inde dicendum videtur, quod licet Imperatores non tantum eas sed univerias illas provincias semper sibi vindicaverint, ac etiamnum vindicent, et an. 1548. eo ipso tempore, quod de jure, quod Poloniae Rex in Borussiam asserebat, disceptatum fuit, ad comitia Imperialia Gedanum et Elbingam vocaverint, uti testatur Thuan. histor. lib. 5. et Imperator Maximilianus anno 1564. mandata poenalia contra Gedanenses decreverit: Rex tamen Poloniae per legatum suum in comitiis Imperii anno 1548. Dantiscum et Elbingam ad comitia Imperialia vocari, aegre ferre se significavit, petiitque, cum civitates illae ditionis (ut ille quidem praetendebat) Polonicae sint, ne imposterum tale quid fiat, et cum praeter se nemo quicquam juris in illos habeat, ut suis uti legibus permittantur. Unde cum in Recessibus Imperii praesupponatur, civitates tales, nec Electoribus, nec Principibus quoad contributiones (solcher Hüiff halben, secus ergo in aliis casibus) subjectas esse, sequitur de Borussicis, quae Imperio plane exemptae erant, eos nequaquam accipiendos. Bruning. d. conclus. 38. Casp. Klock. de contribut. cap. 14. sect. 3. n. 35. seq. Et quod Recessus illi de anno 1542. 1544. 1548. 1557. intelligendi non sint de civitatibus illis, quae aliis Principibus plane non sunt sub jectae, sed de illis, quae quoad contributiones iisdem non subditae, nec in matricula certam sibi praescriptam habent, id ex d. Reichs Abschied zu Augspurg de an. 1448. §. und als erstlich 47. expresse declaratur, his verbis: Wiewohl nun solcher Articul allein auff die See- Städt und Ansee, die solcher Hülff halben, unter dem Reich, noch andern Chur Fürsten oder Herrn unterworffen seyn wollem gestellet, etc. Atque ideo etiam Imperator cum ordinibus statuit ibidem, ut inquiratur in civitates istas, an et quatenus aliis Statibus sint sub jectae, ne per hujusmodi requisitiones et collectas iisdem in juribus suis praejudicetur, d. Reichs. Abschied zu Augspurg de anno 1548. §. solchem zu begegnen 48. de quo supra n. [note: 44.] 22. Ex quo etiam non adversatur quod in Imperio non reperiantur acephalae civitates, cum hic de talibus nobis non sit sermo, et praeterea constet, quod etiam contra supremi Principis superioritatem praescribi possit, Cravetta de antiquit. temp. part. 4. §. materia. n. 73. seq. Vasqui. illustr. controv. lib. 2. cap. 82. n. 8. vers. tenendo. Caspar. Klock. tom 1. cons. 31. n. 66. et seq. et n. 97. seq. ubi dicit, non obstare, quod nemo possit esse acephalus, et sine capite, quia ipse praescribens sibi ipsi caput erit. Nec refragari, quod contra obedientiam praescribi non possit, c. cum non liceat. X. de praescript. quia verum sit, quamdiu quis durat subditus, non possit praescribere, ne sit obediens suo superiori; sed si gerat se pro libero, tanto tempore, quod sufficiat ad praescribendam libertatem, tum libertatem adquirat. Klock. d. l. n. 68.

cum hic quaestio et sermo tantum sit de illis civitatibus Hanseaticis, quae aliis ordinibus et Statibus, quoad contributiones non sunt subditae, atque ideo ipsis quoque quoad contributiones nihil quicquam praejudicatur, ipsisque etiam in reliquis jus suum salvum et integrum permanere debet, juxta Recessus supra relatos. Neque enim collationum hujusmodi requisitiones ad duplicationem, sed parifieationem contributionum spectant, ne scilicet hujusmodi civitates Hanseaticae, quae in matricula Imperii non reperiuntur, aliisque Statibus, quoad contributiones, subjectae non sunt, ab ejusmodi oneribus Imperio communibus solae immunes existant, quod aequum non fuit visum, [note: 45.] per d. Reichs Abschied zu Speyr, de anno 1542. §. demnach haben wir. 58. ibi. mit ihnen handlen zu lassen, daß sie in Betrachtung oberzehlter Ursachen in disen Christlichen gemeinen und gleichen Anschlag auch willigen. Quod repetitur Reichs Abschied zu Speyr de anno 1544. §. demnach haben wir. 33. Reichs Abschied zu Regenspurg de anno 1557. §. wir wollen auch. 53. ibi: in gleiche Hülff und Bürde zu bewegen, deß gnädigen Versebens, sie werden sich darein Christlich und willfäbrig erzeigen und halten. Reichs Abschied zu Augspurg. de anno 1566. §. die Hain-und See-Städte. 51. in fin. ibi: Sie werden sich von disem allgemeinen Gottseligen Werck nicht absondern. Casp. Klock. de contrib. cap. 14. sect. 3. n. 22. Ex quibus omnibus quoque colligitur, quod tales Imperii constitutiones et requisitiones non ad omnes civitates Hanseaticas mixtas, sed ad quasdam tantum, et illas quidem pertineant, quae aliis quidem ordinibus quoad certa quaedam capita certisque conditionibus, non tamen quoad concributiones et collectas subditae, Henric Bruning. de var. univers. spec. concl. 38. vers. pertinet ergo. Caspar. Klock. de contribut. cap. 14. sect. 3. n. 8. Indeque fieri, ut a quibusdam liberis civitatibus Hanseaticis, minime vero tanquam ab integro corpore, S. Caes. Majestati aliquid pecuniarum, immunicatibus tamen salvis, conferatur, scribit idem Klock. d. sect. 3. n. 24.

CAPUT V. De Origine Civitatum.

16. Principum, Ducum, Comitum etc. officium ad haeredes olim non erat transitorium.

17. Carolus Magnus Principibus, Ducibus, etc. certas concessit provincias cum suis juribus.

18. Henricus Auceps, Otto I. et III. provincias haereditario jure cencesserunt in feudum.

[note: 1.] Mnium primus civitatem condidisse legitur Cainus, is enim cum fratrem suum Abelem occidisset, et metueret, ne occideretur a quovis obvio, profugus habitavit in terra ad orientalem plagam Eden, et aedificavit civitatem, eamque ex nomine filii sui Henoch vocavit Genes. 4. vers. 14. et seq. Quomodo [note: 2.] antem Cain in principio generis humani civitatem condere potuerit, quaestionem movet Augustinus de civitate Dei lib. 15. cap. 8. ubi facile id fieri potuisse respondet: Non enim putandum, tres tantum viros, Adamum, Cainum et hujus filium Henochum in mundo fuisse, sed innumeros alios. Quod inde et iam colligitur, quod Cain metuerit ne interficeretur a quovis obvio Genes. 4. vers. 13. seq. et sic alios adesse oportuerit, quos metuere potuerit, ac Abelem fortassis habuisse liberos, qui ulciscerentur mortem patris, quorum metu locum habitationis muniverit, [note: 3.] Hoenon. politic. disput. conclus. 12. lit. a. Cainum postea alii utilitatis et necessitatis causa

sunt secuti, Plato de republ. lib. 2. Danae. lib. I. polit. in aphoris. profan, sub tit. urbes cur conditae. Timpler. lib. 1. polit. cap. 6. quaest. 4. Et post diluvium filii et posteri Noae multas alias urbes condiderunt Genes. 10. vers. 10. et 11. Cumque Deus familiam Noae in aedificatione Babel per confusionem labiorum rursus disperserit super faciem cunctarum regionum, ita ut illas incolerent, coeperunt sibi jungere domus, et ex conjunctione formare urbes, ut adversus aliorum injurias tutiores redderentur.

[note: 4.] An vero tum quoque in Germania statim urbes conditae suerint? non satis constat, et inde affirmare non licet, quod constans Historicorum traditio, Germanos ab initio urbes non coluisse, prout testatur Tacitus in lib. de German. sub fin. Fennis, inquiens, Germanis ad ortum Septentrionemque extremis, mira feritas, foeda paupertas. Nonarma, non equi, non penates. Victui herba, vestitui pelles, cubile humus. Sola in sagittis spes, quas inopia ferri ossibus asperant, idemque venatus, viros pariter, ac foeminas alit. Passim enim comitanmr, partemque praedae petunt. Nec aliud infantibus ferarum, imbriumque suffugium, quam ut in aliquo ramorum nexu contegantur. Huc redeunt juvenes, hoc senum receptaculum. Id beatius arbitrantur, quam ingemere agris, illaborare domibus, suas, alienasque fortunas spe, metuque versare [note: 5.] etc. Qualis habitandi mos omnium fuit antiquissimus, et illi proximus, quem Seneca omnibus Germanis communem asserit; omnes, inquiens, considera gentes, in quibus Romana pax desinit, Germanos dico, et quicquid circa Istrum vagarum gentium occursat; perpetua illos hyems, triste coelum premit, maligne solum sterile sustentat, imbrem culmo, aut fronde defendunt. Palis nempe quatuor, vel pluribus in humum defixis, rectum e culmo, paleis e messe collectis, aut ex arborum ramis frondibusque compositum imponebatur. Habuisse tamen etiam domos meliores, parietibus tectoque firmiores, arguitur ex Taciti verbis illis: Nullas Germanorum populis urbes habitari satis notum est: Ne pati quidem inter se junctas aedes. Colunt discreti ac diversi, ut fons, ut campus, ut nemus placuit: vicos locant, non in nostrum morem, connexis et cohaerentibus aedificiis, suam quisque domum spatia circumdant, sic adversus casus ignis remedium, sive inscitia aedificandi: sive potius innatae libertatis ductu, ne confinio quis alterius libertatem violet, secundum Lehman. Chron. Spirens. l. 1. c. 5. in princ. Imo Germani nec sua fortitudine expugnatas urbes incolere voluerunt, sicuti exemplo suo comprobant Alemanni, qui sub Juliano Argentoratum, Brotomagum, Vangiones, et Moguntiacum Galliae tunc urbes occupantes, eas inhabitare recusarunt, ne contra primaevam suam libertatem, veluti ferae in sylvis inclusae habitare cogerentur, imo munitarum civitatum muros solo aequarunt, ne vel viribus earum confisi, otio torpescerent, vel si vincerentur, absque mora auffugere possent, Lehman, d. cap. 5.

[note: 6.] Quamvis autem Historici nonnulli putent etiam 1500. annos ante natum Christum in Germania urbes extitisse, et Crusius annal. Suevic. lib. 1. part. 1. notet, Manno (Teutonis Dei filio, â quo Alemanni denominati) inter alios fuisse, nomine Trevir, qui ad RhenumTreverim, Moguntiam, Wormatiam, Spiram aedificaverit; et Julii quoque temporibus Spiram extructam esse referat Reusner. in libel. de urbib. Imperial. ac Caesar in suis commentar. Germaniae oppidorum meminerit, haec tamen vicos tantum fuisse Caesaremque negligenter, ut alia multa, oppida appellasse, respondet Cluver. German. antiq. libr. 1. art. 13. Nec verisimile est credere, tempore Julii Caesaris in Germania oppida fuisse, sub Taciti autem aetate nulla amplius extitisse, qui historiam suam sub initium Imperatoris Trajani, anno post Christum natum circiter 100. conscripsit.

[note: 7.] In Germania autem civitates originem suam duxisse videntur a Romanorum Stativis, secundum Lehman Chron. Spir. lib. 1. c. 5. ubi de Druso refert, eum ad Rhenum 50. circiter Castella hinc inde extruxisse, quae in civitates postmodum ampliata fuerint. Et ex Dion. lib. 56. refert Lehman. d. c. 5. quod iis in locis Germaniae ad Rhenum, ubi milites Romani hyberna, sive mansiones hybernas, Winter Läger, habebant, civitates condere inceperint, indeque Germani Romanorum mores acceperint, in foro convenerint, congressus pacatos cum illis habuerint, ac postea ipsi quoque civitates condiderint. Ex quo etiam civitates a stativis dictas suisse, Stätte sive Stätt, dictum est supra. c. 1. n. 4. Et ex his legionum Romanarum stativis, multorum oppidorum origines deducit, et a legione, Romano vocabulo has voces esse residuas, Läger, lägern, zu Feld ligen, lingen, pro castris, castra metari, in castris agere, et legionum more alacrem et fortem esse, refert Herold, de stat. leg. in veter. Germ. c. 3. ubi terminationem Ingen certam notam esse castrorum Romanorum, eorumque reliquias per totam Würtembergicam ditionem multis in locis ostentare, autumat.

[note: 8.] Unde vero et quo tempore liberae et immediatae Imperii civitates originem suam traxerint, non satis aperte constat, nom inatimque dici nequit. Cum immunitas et autocratia latenter incrementa sumpserit, ut terminus, a quo inceperit, ignoretur, et juxta Senecam, crevisse apparuerit, non crescere. Quae enim paulatim irrepere solent, vix unquam percipiuntur, nec nisi conversione secuta sentiuntur, uti scribit Bodin. de republ. lib. 2. c. 6. Sicuti et alia fere infinita in Imperio Romano-Germanico conspiciuntur, quorum certa origo plane ignoratur. Indeque Historici certant, et incertum adhuc est, quando Septemviratus, sive Electoratus inceperit, quando lex Regia, sive capitulatio Caesarea orta, et ipsa Regis Romani electio, quando coeperit, et num ipsa

in Imperio Romano - Germanico semper fuerit usitata? Quae omnia et plura alia gressu latente, tractuque temporis introducta. Atque ita etiam imperium et jurisdictio regalis civitatum Imperialium indies major accrevit, Besold, de jur. civit. Imperial, num. 2. Author. respons. Fridberg. part. 1. puncto 2. n. 1. seq.

[note: 9.] Imperiales civitates a Christianitate libertatem suam habere, asserit Imperator Sigismundus apud Goldast. tom. 1. constitut. Imper. fol. 172. in der Geistlichen reformation c. 3. vers. 11. darzu sollen ibi: ihr habt euer Freyheit von der Christenheit, easque solas antiquam Romanae libertatis indolem in Germania retinuisse, scribit Alciat. in l. censeri. III. in fin. ff. de V. S. Casp. Klock. de contribut. cap. 5. num. 40. quod tamen de sola Roma intelligendum, cum olim jure Romano et more illius Imperii nullae civitates liberae fuerint, ac nulla civitas aut Respublica dignitatis gradui annumerata, l. 3. §. etsi alterutram. C. de natural. lib. Decian. cons. 19. n. 17. et 18. praeter Romam, quae illustris, ac totius orbis, [note: 10.] sive ditionis et Imperii Romani epitome nominabatur, Petr. Pithaeus advers. lib. 2. cap. 18. Muret. var. lect. lib. 17. cap. 12. Hieron. Magius miscell. sive var. lect. lib. 4. cap. 5. et reliquae civitates et Respublicae privatorum loco censebantur, infra. lib. 2. cap. 1. n. 29. Et olim quidem, sicut integrae provinciae, sic quoque civitates omnes, immediate Caesarum Imperio fuerunt subditae, postea autem quaedam, beneficio Imperatorum, cum universitate Ducatus, Marchionatus, Comitatus, Baronatus, item Episcopatus, Abbatiae, Praepositurae, Ducibus, Marchionibus, Comitibus, Episcopis, Praelatis, etc. feudi titulo commendatae: Quaedam ab initio Caesaris Imperio relictae, vel postea ex Principum et ordinum potestate exemptae, immediate juris Imperialis esse coeperunt, et sic civitates hujusmodi varias mutationes perpessae sunt. Aliam enim mutationem sustinuerunt 1. sub initio Imperii Romani, ubi Imperii civitates quaedam primum effectae fuerunt. Victrix enim Aquila quiescere non potuit, quin armis, vel armorum terrore percelleret, quantum ad Orientem est, et quantum Occidens respicit, et quantum ex utriusque lateribus est, Novel. 9. in praefat. Novel. 26. cap. 2. donce Roma caput orbis, domus aeternabilis et orbis epitome, l. 3. C. de consulib. et ipse Imperator totius orbis Dominus et arbiter diceretur. [note: 11.] l. deprecatio. ff. ad L. Rhod. Atque inde etiam Romani Germanorum libertatem (qua tum temporis plenarie fruebantur) aggressi sunt, et illis fortitudine se impares viderent, dolis et fallaciis contenderunt, et alii eos pecuniae interventu circumvenerunt, et Germanorum auxilia contra Germanos emerunt, post Julium Capitolin. Lehman. Chron. Spirens. lib. 1. c. 15. alii aliis allaborarunt modis, donec pressius pedem fixerunt, ac loca capta in provinciae formam redegerunt. praesidibus constitutis [note: 12.] consuetudines et pristina jura ademerunt, vectigalium redituumque exactores constituerunt, ejusque obtinendi causa locis subactis praesidia imposuerunt. Joh. Adam. Dapp. dissert. de civitat. German. c. 1. n. 8. Quod tamen provinciae jus saepissime fuit interpolatum a Germanis; praesides multoties ejecti: pacem etiam, annuis reditibus constitutis, Romani a Germanis emerunt, ut se trans Rhenum et Danubium continerent, sicuti ex Plinio refert Aventinus, et Crus. annal. Suevic. part. 1. lib. 4. cap. 5. tandem tamen effectum est, ut moribus Germanorum asperioribus emollitis, iis praesertim in locis ubi milites Romani hyberna habeant, et civitates condebant, [note: 13.] ipsi Germani Romanorum mores acceperint, in forum convenerint, congressus cum illis pacatos habuerint, interim tamen consuetudinum suarum et libertatis non obliviscentes, sicuti ex Dion. refert Dapp. d. c. 1. n. 9. Indeque Romani civitatibus Germaniae potentioribus jure municipali vivere, earumque cives eâdem cum Romanis libertate eminere permiserunt, Lehman. Chron. Spirens. lib. 1. cap. 5. Dapp. d. cap. 1. num. 16.

[note: 14.] II. Aliam deinde sub Francici Regni constitutione mutationem sustinuerunt et formam novam induerunt. Cum enim Romani Imperatores a vi et fortitudine tum Alemannorum, tum Francorum civitates sibi retinere non potuerint, liberiorem ipsis statum regiminis, ut non tam regentium magnitudinem supra se, sed et pro se, scirent, de quo Lehman. Chron. Spirens. lib. 4. c. 2. 3. et 4. et Francicum tandem regnum, tribus Statibus, Principum Ecclesiasticorum, secularium, et civitatum, tanquam columnis innixum, post ambiguas multas cum Alemannis contentiones, fuit fundatum. Joh. Adam Dapp. d. dissert. de civitat. Germ. c. 3. n. 1. Atque sub hoc regno Francorum civitatibus cum territorio simul Episcopi, Duces, Comites et alii officiales fuerunt praefecti, qui nomine Germanorum Regis Ecclesiasticam et Secularem jurisdictionem administarent. Et quidam Episcopi Ecclesiasticam jurisdictionem exercebant, Duces vero civitates Imperii nomine ab hostilibus impressionibus tuebantur, Lehman, Chron. Spirens. lib. 2. c. 4. [note: 15.] Comitibus maxime in metropolibus rerum criminalium et civilium exercitium et cognitio erat demandata, v. Wehner. pract. obs. verb. Graffschafft. Praeter quos Imperatores isti etiam alios officiales civitatibus praefecerunt, quos Schultetos, sive Schuldheissen vocarunt, ex eo, quod causae debitorum, Schuldsachen sub iis dijudicarentur, Simler, de Republ. Helvet. lib. 2. quorum tamen jurisdictio, comitum jurisdictioni obnoxia fuit. Besold. de jur. civit. Imper. n. 2. ac ideo harum causarum judiciis plerumque adjuncti fuerunt, ut dignitas, honor et autoritas Scabinorum, der Schöpffen und Haußgenossen, eo major, et promptior executio esset, Author. respons. in causa Fridberg. part. 1. punct. 12. num. 5.

Hac ratione Franconiae Duces rexerunt civitates Wormatiam, Spiram, Oppenheimium, Landaviam, Sebusium: Sueviae vero Duces Argentinam,

cum aliis Alsatiae civitatibus, nec non Tigurum, Basilaeam, et eas, quae ad lacum Acronicum positae fuerunt, gubernarunt. [note: 16.] Lehman. Spirens. Chron. lib. 2. cap. 4. Quorum tamen Principum, Ducum, Comitum ac aliorum officialium dignitas ab arbitrio Imperatorum dependebat, nec ad haeredes transitoria erat, Knichen. de jur. territor. cap. 1. n. 57. Et hujus temporis respectu civitates in Germania Imperiales, Imperatoribus diu ita subditae fuerunt, sicuti nunc aliae civitates municipales Principibus ac aliis Dominis sunt subjectae, unde quoque oppignoratae fuerunt, Dapp. de German. civitat. cap. 3. n. 7. Atque inde etiam Regii officiales Imperatorio fisco omnes vectigalium, gabellarum, cauponariorum, accisiarum, tributorum, fredarum, reditus colligebant, per Capit. 23. 43. Dapp. d. cap. 3. n. 5.

[note: 17.] Cum vero haec quoque Imperii forma paulatim laberetur, alia a Carolo Magno primo Francorum Rege introducta fuit. Is enim postquam an. 802. in occidente Imperator declaratus fuit, Imperium per Constantinopolitanorum Imperatorum incuriam, varie dilaceratum, partim redintegravit, partim novum ipsi corpus formavit, et omnia suae ditioni subjecta antiquo jure in provincias redegit. Trichem. de origin. Franc. fol. 94. et per totam Aquitaniam, Comites, Abbates, et alios quam plures Vassos ordinavit, iisque regni curam commisit, Aimon. Monach. de gest. Francor. lib. 4. cap. 1. et lib. 6. cap. 35. Et cum in fide et fortitudine multorum suae potestatis periculum videret, maluit iis certas concedere provincias, quam omnia retinendo de summa imperii semper periclitari, Cujac. de feud. lib. 1. tit. 1. Et hac ratione toti Saxoniae, aliisque populis, antiquis suis legibus et libertate vivere concessit, ita ut leges, consuetudines, jurisdictiones, vectigalia et magistratus, sui ferme juris haberent, Sigon. de regno Ital. libr. 7. Multae tamen civitates, Imperio ita ad Germanos delato, his officialibus caruerunt, sicuti ex originalibus gratiis et investituris prodidit Author deß ersten Rathschlags, der Reichs-Städt session und Stimm betreffend. pag. 5. et seq. Et Romam a Caroli Magni officialibus liberatam, ad annuam tamen tributi praestationem adstrictam fuisse, testatur Sigon. de regn. Ital. sub anno. 973.

III. Postquam vero Imperium a Francis ad Saxones devolutum, cui initium dedit Henricus Auceps, et Ducatum suum ad posteros haereditario jure transmisit, tum sicuti aliorum Statuum et Imperii ordinum, ita civitatum quoque ingens visa fuit mutatio, opibusque et imperio valde creverunt, ac fossis, muris et vallis magis, quam ante, se munire coeperunt, et sub Saxonum Imperio, Ducum, Comitum, etc. dignitates, quae antea erant officiorum tantum, nec ad haeredes transitoriae perpetuari coeperunt. Saxonici [note: 18.] siquidem Imperatores, maxime Henricus Auceps, Otto I. et Otto III. Ducatus initio paucos, Marchionatus, Comitatus et Baronias plures per Germaniam constituerunt, definitis territoriis distinxerunt, et perpetua dignitate, eaque regali condecorarunt, modo in allodium, modo sub clientelari fide in feudum concesserunt, prout testatur Lehman. Chron. Spirens. lib. 4. cap. 1. Michaël Haintz. de civitat. Imperial, conclus. 4. lit. b.

[note: 19.] Ex quo etiam Otto I. Ducibus et Comitibus jurisdictionem et potestatem in civitates ademit, et in Episcopos transtulit, Lehman. Spirens. Chron. lib. 4. c. 3. Qui cum ante nullam secularem jurisdictionem haberent, eandem exercere coeperunt, omniumque primus Otto I. fratrem suum Brunonem Archiepiscopum Moguntinum seculari jurisdictione decoravit, quod aliis iniquum visum fuit: Da begunten zu erst die Bischöffe weltliche Recht zu haben, das dauchte damahlen unbillich manchen Mann, uti scribit Knichen. de jur. territ. cap. 1. num. 18. eodemque modo Otto III. Ruperto Episcopo in civitatem Spirensem jurisdictionem tribuit, Lehman, d. lib. 4. c. 3. Verum cum Episcopi in civitatibus ita dominarentur, ac si omnino ipsorum essent patrimoniales, ipsisque ad luxum et superbiam concessae, adeo, ut etiam Imperii conventus ibidem agi Imperatoribus denegare non erubuerint, Lehman, d. cap. 3. haec autem res intollerabilem Imperii jacturam concerneret, Henricus IV. et alii Imperatores alas ipsis aliquanto praecidere aggressi sunt, civitatibus pristinum [note: 20.] Ottonum statum vindicarunt, et Episcopis concessa privilegia et immunitates confirmare recusarunt, Petr. Diacon. lib. 4. cap. 42. Ita enim Henricus V. coronam a Papa recipere recusavit, antequam clerici omni potestate et jurisdictione seculari se abdicarent: Quod Papae Paschali quoque non displicuit, ita ut hostiam sacramenti divisam Caesari manducandam praeberet his verbis: Sicut pars ista vivifica corporis divisa est, ita divisus sit a regno Christi, qui pactum istud rumpere et violare tentaverit, Petr. Diacon. lib. 4. cap. 42.

[note: 21.] Quaedam quoque civitates ab omni Episcoporum, uti et antea Ducum et Comitum jurisdictione propter benemerita sua, et propterea, quod plurimi Principes diversis temporibus regalia sibi concessa et sublimitatem suam in Imperio saepius converterent, civitates vero auxiliis suis Imperatoribus fideles permanerent, variis decoratae sunt immunitatibus, et quod alii per vim, aliisque mediis, id civitates gratia, et remuneratione perpetua consecutae, sicuti autumat Author respons. Fridbergens. part. 1. cap. 2. n. 3. seq. Aliae vero civitates temporibus interregnorum et dissidiorum intestinorum immunitatem hanc adeptae sunt. Quaedam pecuniae in terventu, vel etiam aliis modis et pactis a Statuum dominatione evaserunt, ut dicetur infra c. 6. num. 19. ubi notandum est, quod licet Episcopi olim in civitatibus, in quibus resederunt, maxima jura obtinuerint, non tamen ipsis totaliter subditae fuerint, quod exemplis Churiae, Constantiae, Basileae, Argentorati, Spirae, Wormatiae, Moguntiae, Coloniae, Treviris, Ratisponae,

Lubeccae, etc. probat Author Reichs-Vogteiischer Apolog. praelim. 4. pag. 35. et seq.

[note: 22.] Ex quibus omhibus colligitur, de vera et certa origine civitatum Imperialium ac liberarum certo non constare. Verisimilius autem, et communis Historicorum ac politicorum est traditio, quod originatio ipsarum illis temporibus maxime inceperit, iisdemque occasionibus adscribenda sit, quibus Ducatus, Marchionatus, Principatus, Comitatus et similes dignitates haereditariae et successoriae factae sunt, et ita territorio jurisdictio adnecti, et Imperii autocratici (der Lands-Fürstlichen Obrigkeit) fundamenta poni coeperunt, sicuti sentiunt Besold. dissert. de jur. civitat. Imperial. n. 2. Joh. Limnae. de jur. pub. lib. 7. c. 1. n. 38. Author. apolog. Colmariens. fol. 153. Schütz in colleg. de jur. publ. disput. 8. conel. 21. lit. c. Author. consil. Fridbergens. part. 1. c. 2. n. 4. et seq. Dapp. de civitat. German. c. 4. n. 2. Quemadmodum enim Imperatores et Reges Germanico-Romani, Duces ac reliquos ordines: Sic etiam antiquas Imperii civitates, ex singulari clementia ac liberalitate, immunitatibus donarunt; iisque jurisdictionem, ac potissimam vectigalium partem, juriumque aliorum ad fiscum pertinentium concesserunt, sicuti scribit Munster. Cosmogr. lib. 3. c. 22. 24. et 28. Quod multis etiam comprobat Lehman. Spirens. Chron. lib. 4. c. 1. ubi ex Beato Rhenano rer. German. lib. 2. ita scribit: Herzog Heinrich, hernach König in Teutschland, hat sich unter allen Ständen deß Reichs zu erst zu Freyheit erhoben, und sein Hertzogthum erblich zu regieren angefangen, unterdessen und seinen Nach kommen aussm Stamm Sachsen Regierung, seynd nicht allein andere Herzogen und Graffen zur Freyheit gelanget, da ist, daß sie die Land, Hertzogthum und Graffschafften ganß oder zum Theil eigen, oder zu erblichen Lehen empfangen, und die Unterthanen von deß Königs oder Käysets Gehorsam erledigt, und ihnen zu Gebott und Verbott unterthänig gemacht, sondern die Städt seynd in gleichmässige Freyheit, durch Milde der König und Käyser, und Bewilligung der Reichs- Fürsten, gesetzet worden, bevorab welche an Einkommen und Gefällen zum Reich gehörig, andere übertroffen, und ihre angefangene Freyheit, Recht und Herrligkeit, gegen andern Gewalt schützen und handhaben, und zur Zeit der Noth, den Königen, Käysern und gantzem Reich getreuen Dienst leisten können, Ist auch darauff erfolget, daß die Städt zur selben Zeit und hinfürder je länger je mehr an Gewalt, Reichthum und Herrligkeit, zugenommen, und sich mit Wällen, Gräben und Mauren, nach Gelegenheit, mehr als zuvor befestigt, etc. ubi plura similia refert ex Münstero et Carolo Sigon. deregn. Ital. lib. 7. Idem confirmat Wurstisius Chron. Basiliens. lib. 2. c. 11. fol. 96. ubi ait: Nach denen Zeiten Ottonis III. seynd die Stätte, so nach dem Käyser, als einem Ober- Haupt, keine besondere Fürsten gehabt, etliche zu Freystätten worden, nachdem die Käyser einer jeden wol gewolt, ihnen irgend die Zöll und andere Rechtungen zu kauffen geben, und allein, et zu Erbaltung der Käyserlichen hohen Obrigkeit Reichs- Vögte verordnet. Nam ut quaeque plus bonorum; quae ad regnum pertinebant, habuit, ita maturius, et facilius ad libertatem pervenit, Beat. Rhenan. lib. 2. sub rubr. Status Germaniae sub Imper. Saxon. Atque hanc sententiam confirmant quoque rationes et Imperatoriae munificentiae, et liberalitatis causae, quibus Imperatores provincias et territoria, haereditario jure Imperii ordinibus concesserunt, utpote quae etiam ipsis civitatibus Imperialibus conveniunt, qualis prima est, quod antiqui Imperatores, sapienti consilio, de jure suo, tam quoad potestatem, quam quoad reditus Provinciarum aliquid cesserint; satius esse existimantes, magistratus a se constitutos, omnibus cupiditatum illecebris praecisis id remittendo, et in illos transferendo, arctius sibi devincire, seque eo defraudare, quam illa omnia absolute retinendo, singulis fere momentis de rerum summa periclitari, refervato tamen jure superioritatis universalis, quam ita refert Vultej. de jurisd. in praefat. sicuti et altera illa, quod crediderint Imperatores, magistratus illos immediatos eo attentius militaturos, diligentiamque in pie gubernando majorem adhibituros, si sua etiam rura et jura potius, quam aliena defenderent, Connan. 2. comment. cap. 9. n. 5. non minus in civitatibus Imperialibus, quam in reliquis majoribus Statibus et Dynaltiis obtinet et ad hoc quoque civitatibus datum est libere vivere, ut ita beneficiis magis, quam trophaeis ad bonum regimen in suis membris invitarentur. Qua ratione non secus, ac ad capitis arbitrium membra reliqua in universalem totius corporis Imperii foelicissimam harmoniam reducuntur. Haintz. dissert. de civit. Imper. conclus. 34. lit. C. confer Author, der Reichs- Vogteischer Apolog. prarlim. 4. pag. 34. et seq. Atque hanc antiquam suam libertatem civitates Imperiales adhuc obtinere, testatur Alciat. in l. censere. III. num. 7. ff. de V. S. Wehner. pract. obs. verb. Freye Reichs- Stätte, in princ. Reinking. de regim. sec. lib. 1. class. 4. cap. 20. n. II.

[note: 23.] Italici autem Regni civitates prius, quam Germaniae libertatem accepisse, ex Carolo Sigonio sub fin. lib. 7. de regn. Ital. refert Lehman. Chron. Spirens. lib. 4. cap. 1. fol. 270. ubi ita scribit: Daß die Stätt im Königreich Italien vor den Städten in Teutschland zur Freyheit auffgestiegen. Dann als Käyser Otto der Erste in Italien angelangt, hat er in allen Landen und Stätten, die durch langwiriges Abwesen der Käyser zerrütte, und verfallene Regierung, Gesaß und Ordnungen wieder auffgericht, und erbauet, erfahrne und verständige Regenten und Obrigkeiten bestellt und eingesetzet. Damit dann in seinem Abwesen, bemeldtes Königreich desto mehr bey gutem friedlichen Wesen und Wolssand möchte beständiglich verbleiben, hat der Käyser ein neue uns hierzu ersprießliche Regierung von nöthen ermessen,

ADDITIONES ad L. I. Cap. V.

De origine et incrementis atque decrementis Civitatum Germaniae post Lehmannum, quo noster hic usus est, nemo plenius curatiusque egit CONRINGIO, cujus Dissert, de urbibus German. tettia est ex illis, quae sub Tit. Exercitationum de Republ. Imp. Germ. junctim editae sunt, ibique p. 73. tepetitut. Addi possunt, quae collegit PFEFFINGER ad Vitriar. L. I. C. XVIII. §. 3. et seqq. T. II. p. 803. seqq. et p. 827. ubi inquirit, quo tempore civitates Imp. ad comnia vocati coeperint; item HERTIVS Dissert, de Orig. et progressu special. R. G. I. Rerumpubl. §. 21. T. II. P. II. opp. p. 42. Qui haec legerit, non sine nausea, certe non sine contemtu, leget deliramenta LVDEVVIGII in Diss. de Civitat. dispari nexu cum S. R. Imp. C. 3. quo comminiscitur, omnes quondam civitates Imp. mediatas fuisse, atque atroganter et supetciliose, ut solent pedantae non illo tantum capite, sed per totam Dissetrationem generatim JCtorum se fabulas, nenias, etrotes confutate ac dispellere gloriatur, ipse fabulator et nugator, quotquot unquam inter eruditos fuerunt. omnium maximus. De Origine libertatis libetatum et Imperii civitatum extat etiam Dissert. inauguralis 10. Phil. HOFFMANNI, VVormatiensis, Heidelbergae habita A. 1719.

CAPUT VI. De causa efficiente Civitatum.

7. Exempla eorum, quibus Imper. jus condendi civitatem concessit, et num. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

16. Comiti Hanoviensi pomoeria civitatis Hannau extendenti, novum opus nunciatum.

20. Exemplo Ulmae, 21. Tigurinae. 22. Augustae, 23. Kauffbeurae, Eslingae et Reutlingae.

CIvitatis (quatenus pro Republica vel Imperio accipitur) causam efficientem nonnulli violentiam esse volunt et omnia Imperia vi primum coepisse, quandoquidem primus Nimrod in fundatione Imperii Assyriaci visus fuerit, homines a domestico patrioque communionis jure, ad publicam, eamque [note: 1.] severam redegisse consociationem. Bodin. de republ. lib. 1. cap. 6. et lib. 4. cap. 1. Quod tamen non immerito displicet, cum voluntarium sit, et non violentum, quod homines inter se mutuorum officiorum causa convenerunt, Schönborn. lib. 1. polit. cap. 4.

Deinde causa efficiens civitatis consideratur vel ratione inchoamenti, vel complementi; ratione inchoamenti, causa efficiens [note: 2.] videtur esse natura, quae connexione familiarum gaudet, homo enim sui natura est animal politicum, ad societates aptum, per rectam rationem, ad civilem vitam congruenter apparatum, Aristot. lib. 1. Ethic. cap. 7. et lib. 1. polit. cap. 2. Christian. Liebenthal. colleg. polit. disput. 2. quast. 1. Unde quandam inter nos cognationem constituisse Naturam scribit JCtus Florentinus in l. ut vim. 3. ff. de justit. et jur. Et homines ad quandam communem societatem et cohabitationem, instinctu quodam naturali trahi, indicatsermo, homini anatura datus, utpote qui solitario supervacuus esset: Et ad vitam insuper symbioticam amplectendsm

ducitur et quasi impellitur homo, dum omni auxilio destitutus, nudus et inermis, quasi ex naufragio, rebus omnibus amissis, in hujus vitae aerumnas ejicitur: neque etiam in adulta aetate, propriis viribus, omnia vitae subsidia parare potest, Timler. lib. 1. polit. c. 3. quaest. 5. Althus. 1. polit 1. a princ. Unde nunquam [note: 3.] fuisse tempus, in quo non fuerit societas et communitas aliqua vitae inter homines; nisi vi aliqua majore coacti ab illa in solitodines abirent, scribit Besold, disput. polit. class. 1. disp. 1. concl. 17. ubi ridiculos illos judicat, qui affirmant, homines primum more ferarum vitam egisse, in sylvis et montibus oberrantes, juxta illud Grat. Phalisci in Cyneget.

donec per eloquentiam oratorum, vel ut alii somniant, Orphei musicam ad civilem societatem colendam, moti, quod etiam improbant Petr. Greg. Tholos. de republ. lib. 1. cap. 2. n. 6. Velsten. polit. quaest. decad. 2. quaest. 2. nonnulli quoque homines fortuito et temere in societatem pervenisse tenent, perinde ut atomi temere confluunt, quam opinionem Epicuro tribuit Cicero, eamque refellit. 1. et 2. Deor. Lambert. Danae. lib. 1. polit. Christ. cap. 3.

Ratione complementi causa efficiens civitatis ex hominum instituto et placito dependere videtur, qui domorum et familiarum perfectionem intendunt Christian. Matthi. system. polit. lib. 1. sect. 6. n. 6. et 7.

[note: 4.] Verum quemadmodum omnia entia esse suum dependens et participatum habent a summo illo Ente, Deo: Ita et Imperia ab unico hoc fonte promanant, Patric. deregn. lib. 1. cap. 11. ac prima et universalissima politiarum ac Rerumpublicarum causa efficiens est Deus, qui eas ab initio mundi constituit, constitutas protegit, et conservat, Genes. 9. vers. 61. Sam. 9. 10. et 16. I. Dan. 4. vers. 14. Romanor. 13. v. 1. et Deus varias Rerumpublicarum formas, vices, et mutationes ordinat, gaudetque distinctione Statuum, et ordinatâ hominum, pro diversitate donorum, in quemcunque eorum collatorum, dispositione, Schönborn. 1. polit. 4.

Hodie in Imperio Romano-Germanica nostro solus Imperator est causa efficiens civitatum. Quamvis enim non desint, qui autumant, quemadmodum de jure gentium cuilibet permissum facere aedificium, sic etiam civitates, castra et fortalitia aedificare licitum, modo aemulatio absit, l. ex hoc jure, et ibi Jason. n. 6. ff. de justit. et jur. [note: 5.] l. per provincias. C. de aedifie. privat. Nicol. Everhard. jun. cons. 1. num. 238. vol. 2. Saison. ad consuet. Turonens. rubr. 4. §. 7. gloss. 1. in princ. Flamin. de Rube. cons. 65. n. 50. Gail. 2. obs. 69. n. 8. indeque inter jus gentium et civile distinguendum, ita ut illo jure civitas condi potuerit, etsi nulla Principis autoritas intervenisset; hoc tamen non aliter, quam si populi volentes condere civitatem, sint liberi, putat Alciat. in c. 1. num. 2. X. de offic. ordin. Et quod possint homines civitatem propria auctoritate sibi ipsis, sine superioris licentia constituere, tradit Bart. in l. 2. in fin. ff. de V. S. et in l. 1. n. 1. et 2. et ibi gloff. ff. quod cujusque universit. nom. Et in nostra Germania Principes Imperii et caeteros Status hanc potestatem usurpare autumat. Casp. Klock. de contribut. c. 5. n. 1. in fin. ubi ejus rei exempla refert in Electore Palatino Franckenthal in civitatem et fortalitium erigente, et in Duce Würtembergico, Freuden-Stadt, civitatem aedificante, nec non in Comite Hanoviense civitatis Hanaw pomoeria extendente. Et de generali consuetudine testatur Matth. Coler. cons. 1. n. 125. Aliter tamen res se habet, et hodie in Imperio Romano jus civitatis constituendae, vel pagis ac vicis jus civitatis indulgendae, Stadt - Recht zu geben, inter regalia majestatis majora Principi [note: 6.] reservata refertur, et inferioribus ab Imperatore minime competit, soliusque Imperatoris autoritate et voluntate civitas constituitur, solusque Imperator Spiritum et vitam civitati infundit, et non alius aliquis a Caesare inferior. l. 1. et ibi Cujac. C. de Metropol. Hippol. Riminald. cons. 640. n. 35. Fab. de Anna cons. 44. n. 12. et 52. Tib. Decian. cons. 21. num. 18. vol. 1. Clapmar. de arcan. Rerumpubl. l. 1. c. 21. in fin. Card. Thusc. pract. concl. lit. C. concl. 280. n. 16. Obrecht. de regal. tit. 8. concl. 188. seq. Matth. Steph. de jurisd. lib. 2. part. 1. c. 1. membr. 2. n. 114. seq. Zieglet. §. civitas in prooem. n. 14. Besold. de jur. univers. cap. 1. n. 7. Joh. Limnae de jur. publ. lib. 2. cap. 9. num. 128. seqq. Bruning. de var. universit spec. conclus. 13. Caspar. Klock. de contribut. cap. 5. num. 1. in princ. Thom. Michael, de jurisdict. conclus. 12. lit. C. Besold. thes. pract. verb. Stadt. vers. in Imperio. et de jur. majestat. sect. 3. cap. 8. num. 12. fol. 205. Quod etiam juri Saxonico convenit, quod non solum Principis, in cujus territorio civitas extruitur, sed etiam Imperatoris consensum in extruenda civitate requirit Land-Recht art. 26. Weichbild. lib. 1. art. 9. Bruning. de var. univers. spec. conclus. 13. Ita ut si in extructione civitatis Imperatoris consensus et authoritas non intervenerit, ea civitas non sit, nec civitatis jura et privilegia obtineat, Innocent, in c. Ecclesiarum. num. 1. X. de offic. ordin. Castald. de Imperat. quaest. 110. privileg. 134. Bartol. in l. 2. n. 7. et ibi. Alex. in verb. Italia. ff. de V. S. Petr. Ant. de Petra de potest. Princip. cap. 8. num. 10. seq. Bruning. d. conclus. 13. Limnae. d. lib. 2. cap. 9. num. 128. Unde jure civili nulli populo licitum esse, urbem constituere, sine Principis authoritate tradit Alciat. in l. pupillus. §. urbs. num. 42. ff. de V. S. Et summorum Principum esse, civitatum ac Castrorum aedificationem, respondit Montispel. cons. 65. num. 9. Sicuti etiam omnem universitatem, quae non est comprobata a Principe, univerutatis nomen

non mereri, et improbatam esse tenent Bart. in l. sodales. num. 10. ff. de colleg. illic. Pancirol. cons. 101. num. 27. Montispel. d. cons. 65. n. 9. Et artificum collegia instituere solius Principis esse, docet Choppin. de doman. lib. [note: 7.] 3. tit. 27. num. 24. Ita Imperator Fridericus I. Casalensibus jus civitatis concessit, Natta cons. 636. n. 110. Et Ludovicus IV. Imperator [note: 8.] anno 1328. Friderico Burggravio Norimbergensi authoritatem et facultatem concessit munitam civitatem in Grundlach constituendi et aedificandi, ipsamque muris fossatis et aliis munimentis quibuslibet, quibus muniri caeterae simul solitae civitates, muniendi, ibidemque judicium habendi, et supra universis casibus et excessibus, sanguinem, corpus, mutilationem membrorum, sive res attingentibus, judicandi. Quod privilegium refert [note: 9.] Goldast. tom. 1. constit. Imper. fol. 330. seq. Ita etiam cives Lubeccenses ab Henrico Leone Saxoniae Duce, postulârunt: Da nobis locum constituendi civitatem in loco, qui tibi placuerit: apud Helmold. lib. 1. Chron. Slav. 86. Quorum postulatis Dux annuit, urbem privilegiis honestavit, monetam instituit, concilium allegit, publicari fecit in regna Aquilonis loci immunitatem, et multos ad inhabitandum, plures etiam ad quaerendum mercibus suis emporium, invitavit, Crantz. lib. 6. Saxon. 26. Spangenberg in Chron. [note: 10.] Schavvenburg. lib. 1. cap. 15. Eodem modo Imperator Lotharius primarias quasdam Imperii civitates sub aliis Imperatoribus eversas et excisas, sua authoritate restituit, Caspar. [note: 11.] Klock. de contribut. cap. 5. num. 1. Et Conradus Suevus Friderici II. filius Johanni Episcopo Mindensi concessit potestatem duo oppida constituendi, ubicunque eadem in sua dioecesi constituenda duxerit, cujus diploma extat inter diplomata Mindensia Pistorii. Sicuti [note: 12.] etiam Imperator Ludovicus Gerhardo Episcopo Spirensi specialem potestatem concessit, pagum Udenheim (hodie Philipsburg dictum) muris et fossis circumdare, das Dorff Udenheim zu einer Stadt zu bauen, und die mit Mauren und Gräben umfahen und befestigen, Limnae. de jur. publ. lib. 2. cap. 9. n. [note: 13.] 128. Et Imperator Fridericus anno 1465. viro Nobili Reussio von Thungen, zum Reuffenberg potestatem concessit, ut ipsi et aliis ejusdem familiae in pago et castro Thungen civitatem condere liceat, daß sie an den Schloß und Marckt Thungen, eine Stadt machen, bauen, und die mit Mauren, Thurnen, Thoren, Brücken, Gräben und andern nothdüfftigen Wehren, zu recht bewahren, befesten und darzu in derselben Stadt einen Rath, auß den Bürgern dasebst erwehlen, etc. mögen. cujus diploma refert Besold. dissert. de jur. Majest. sect. 3. cap. 8. n. d. fin. Johan. Limnae. de jur. publ. tom. 4. lib. 2. cap. 9. num. 128. Ut ita quotquot per universum Imperium sunt civitates, spiritum et vitam suam Imperatoris Romani voluntate habeant.

Hinc cum Imperator Maximilianus 1. cognovisset, [note: 14.] Albertum Comitem Mansfeldicum prope Islebiam vicum quendam extruxisse, eique spiritum et vitam, sive jus civitatis Stadtrecht, dare voluisse, 6. Februarij 1514. severissimum mandatum emisit inhibitorium, his verbis: Wan nun dir, noch jemand anders, nicht geziemet, Stadt-Recht, oder anders, das der hohen Obrigkeit anhanget, ohne sondere Erlaubnuß auffzurichten, so empfehlen, etc. prout referunt Thom. Michael. de jurisdict. conclus. 1. 2. lit. c. Dn. affinis Cluten. syllog. rer. quotid, conclus. 22. lit. D. Bruning. de var. univers. spec. conclus. 13. Laur. Ohm. de jur Episc. conclus. 13. lit. c. Zieglet. §. civitas. in prooem. n. 14. Dn. Bocer. de regal. cap. 2. n. 237. Limnae. d. lib. 2. cap. 9. n. 128. Et simile praeceptum extractum esse ante aliquot annos a civitate Schweinfurth, contra Episcopum Würtzburgensem, refert Caspar. Klock. de contribut. d. cap. 5. num. 1.

[note: 15.] Nihil autem refert, an tacitus vel expressus Imperatoris consensus et authoritas in condenda civitate interveniat, Valasc. in l. Imperium num. 73. ff. de jurisdict. Princeps enim vel solo verbo civitatem facit, eo ipso, quod ei scribit, ut civitati, Fulv. Pacian. de probat. lib. 2. cap. 27. num. 145. Flamin. de Rubr. cons. 65. num. 87. lib. 2. Fab. de Anna. cons. 44. num. 11. et seq. et num. 81. seq. Nicol. Bersius de pact. famil. illust. cap. 3. fol. 47. Losae. de jur. universit. part. 1. cap. 2. num. 16. et Princeps nominans civitatem, quae non est, vel aliquem sub titulo dignitatis, quam non habet, eandem civitatem facere et dignitatem dare censetur, Hippol. Riminald. cons. 640. n. 35. Mascard. de probat, concl. 555. n. 72. sola enim Principis voluntas sufficit, ut civitas dicatur, et constituatur, Clement. si summus Pontifex X. de sent. excomm. Bart. in l. ult. n. 5. ff. de colleg. illicit. Et dicendo, quod sit civitas, omnia ei civitatis privilegia concedere videtur, Bart. in constit. qui sint rebell. verb. Lombardiae. n. 5. et 6. Losae. d. num. 16.

[note: 16.] Ex quo etiam colligitur Electorem Palatinum in extructione civitatis Franckenthal, et Würtembergiae Ducem in aedificatione Freuden - Stadt, Imperatoris consensum, si non expressum, tacitum tamen habuisse. Et Comiti Hanoviensi pomeria civitatis Hanaw extendenti, novum opus ab Archiepiscopo Moguntino nunciatum fuisse refert Caspar. Klock. de contrib. cap. 5. num. 1. in fin.

[note: 17.] Quemadmodum autem in condendis civitatibus Imperatoris consensus requiritur, ita etiam ejusdem consensu et privilegio opus est, si civitas alio transferenda veniat, Joh. Limnae, de jur. publ. tom. 4. lib. 2. cap. 9. sub. num. 128. ubi idem in Gallia observari notat ex Mornacio in observat. ad 24. libros digestor. ad l. 49. de aedil. edict. qui in exemplum adduxit Aream, quam vulgus vocat leres, in provincia Phocensi, circa Antipolim, hauc enim cum per multos annos certum malum infestasset, oppidani ab Henrico Magno beneficium acceperunt, mutari sedem, et in alium locum salubriorem viecinum

ADDITIONES AD L. I. Cap. VI. n. 5. -17.

Klockium et Limnaeum hic exscripsit nofter. sed Klockii tradita plane invertit. Is enim cum antiqua Imperatorum jura circa condendas civitates recensuisset, contrariam sententiam, eamque novis exemplis urbium Franckendal et Freudenstadt probare nititur. In nostra sane Germania, ait, Principes Imperii caeterique status hanc potestatem usurpare videntur; de qua etiam generali consuetudine testatur Colerus cons. 1. n. 125. Et certe non aliter quam cum distinctione temporum antiquorum a recentioribus, quibus S. T. Principurn statuumque Imp. sensim adolevit, ex pedienda est in hac quaestione dissensio Doctorum. Atque ita rem expediuere SCHVVEDER. Introd. ad jus publ. P. spec. Sect. 1. c. 18. §. 4. et 5. THOMASIVS dißert. de jure statuum Imp. dandae civitatis, Hal. 1969. habita; PFEFFINGER ad Vitriar. L. III. Tit. II. §. 36. Tom. III. p. 145. seqq. Quanquam ex antiquis etiam temporibus quam plutima exempla conditarum sine consensu Imperatotis a Gratibus Imperii civitatum collegetit PFEFFINGER d. l. p. 146. 163. eoque pertineant, quae auctor, Klockium desctibens, n. 9. de Lubeca condita refert.

[note: 18.] Civitates Imperiales quod attinet, ex Historicis constat. I. Quod Imperatore multa oppida de novo condiderunt, villasque in urbes Imperiales erexerunt, nonnunquam etiam ab aliorum Statuum jugo vindicarunt, et ita Imperatorem Fridericum I. Sueviae antea Ducem, Eslingam, Reutlingam et Heilbronnam, muris circumdedisse, villasque in oppida transmutasse, refert Irenicus lib. 9. cap. 18. Lehman. Chron. Spir. lib. 4. cap. 8. fol. 286. et 288. vid. infra. l. 3. c. 13. n. 2. c. 23. n. 56. cap. 44. n. 2.

[note: 19.] Quaedam civitates peeuniae interventu, Statuum aliorum dominationem evaserunt, et liberae Imperiales ita factae sunt, ut nullo unquam postliminio ad veterem Dominum revertantur, scribit Gerard. de Roo in annal. Austriac. lib. 4. fol. 154. Ita enim Ulma quandoque [note: 20.] villa Regia, Monasterio Richenoensi a Carolo Magno, pro animae suae, ac parentum suorum remedio tradita, juxta Naucler. vol. 2. gener. 27. Crus. annal. Suevic. part. 2. lib. 1. cap. 7. Lehman. Chron. Spirens. lib. 4. c. 4. fol. 287. vid. infr. l. 3. c. 54. n. 10. Sub Ludovico Bavaro monachorum jurisdictionem pecunia avertit, a quo et jus eligendi senatus, qui urbem regeret, impetravit. Quod Carolus IV. eam aliquando irrito conatu obsidens, Hortled. von Ursachen des Teutschen Kriegs, tom. 1. lib. 3. c. 1. fol. 617. confirmavit. Et cum monachi non adquiescerent, tandem Imper. Fridericus III. ulteriore pecuniâ erogatâ, in conciliis Constantiensi et Basileensi eandem omnimoda securitate praedidit, Crus. annal. part. 3. lib. 4. cap. 15. Lehman. Chron. Spirens. lib. 4. cap. 4. fol. 287. in fin. et seq. Idem de Jsena traditur, [note: 21.] infr. lib. 3. cap. 26. n. 7. Et de hoc modo et titulo etiam gloriatur Respublica Tigurina apud Stumpfium, quod plus, quam Ducatum possideat, ut refert Besold. class. 2. disp. Polit. 8. num. 40. Johan. Bruning. de homag. conclus. 132. Ac laudatissimi Ducatus Wirtembergici incrementa ex hoc quoque nota esse, testatur Besold. d. num. 40. [note: 22.] Indeque Augustam a Conradino ultimo Sueviae Duce se, non parva monetae mole, in libertatem asseruisse, scribit Lehman. Chron. Spirens. lib. 4. cap. 4. Marc. Welser. rer. August. fol. III. Dapp. dissert. de civitat. [note: 23.] German. cap. 5. num. 14. Et Kauffbeuren Baronum von Hoff jurisdictionem 50000. florenis amovisse, et postea Imperialem libertatem a Conrado III. et Rodolpho I. adquisivisse, testatur Lehman, d. lib. 4. cap. 4. fol. 288. Eslingam quoque et Reutlingam libertatem [note: 24.] suam pecunia emisse et acquisivisse; sed absque ullo historicae veritatis fundamento, refert Author decis. sive praejud. Camer. Imper. apud Gylman. symphor. tom. 3. Frey- und Reichs-Städt, fol. 143. in fin.

[note: 25.] 3. Quaedam civitates ex benemeritis suis, et Imperatorum benignitate et clementia, Imperiales factae sunt, prout diximus supra. cap. 5. n. 21.

[note: 26.] 4. Quaedam spontaneo motu, salvâ, qua antea praeditae, libertate, ad Imperium accesserunt, Beat. Rhenan. lib. 2. rer. Germanic. tit. Germaniae Regnum. fol. 129. ubi translationem Imperii a Franco-Gallis in Germanos de scribens addit: Cum haec fieri viderent civitates quaedam in Galliis, quae non serviebant, sed tantum certis conditionibus agnoscebant Francos (de quarum numero praecipua fuit Arelas, cum circumjacentibus oppidis, Geneva ad lacum Lehmanum, in Sequanis Vesontium, Tullum in Leucis, in Nerviis Tornacum et similes) ad Germanicum Imperium respicere coeperunt, sic suae libertatis compotes permansurae. Nam complusculae civitates Romanis Praefectis usae, Visogothis et Burgundionibus pertinacissime restiterunt, ut boni consulerent Barbari, quod certis pactis et foederibus eos obnoxios haberent. Idem quoque de Berna refert Peterman. Etterlein in chron. der löblichen Eydgenoßschafft fol. 34. ubi ait: Hertzog Berchtoldt von Zeringen hat Bern die Stadt erbauet, und als er sie beherschet hat 17. Jahr, hat er sie geben an das Römisch Reich, doch in der Gestalt, daß sie mit sonderbahren Freyheiten begabet gnädenglichen halten, und von dem Reiche nicht mehr emfrömbdet solt werden; Also nam Käyser Friderich, derdamahlen Römischer Käyser war, die Stadt auff an das Reich, begabet auch die mit sonderbahren Freyheiten nemblich nach Recht und Freyhett der Stadt Cölln.

[note: 27.] 5. Quaedam civitates immunitatem et Imperialem hanc libertatem sibi quaesiverunt, temporibus interregnorum et aliorum dissidiorum, quibus Imperatores inter sese de Imperio vel aliis de causis certabant, vel circa recuperandas terras ab Imperio avulsas, extra Germaniam occupati erant, ubi quisque sibi ipsi vigilavit, et ipsae quoque civitates aliis ordinibus se subjicere detrectaverunt,

Imperatoribus firmiter adhaeserunt, et inde libeltatem sibi vel conservarunt, vel quaesiverunt, prout refert Author cons. Fridbergens. part. 1. cap. 2. n. 4. et 8. Quod etiam colligitur ex Peucer. in vit. Rudolphi Habspurgensis. fol. 84. ubi ait, propter Anarchiam, in qua cum certo Imperatore carerent Germani, licentiam usurpare omnium, quae vellent, et rapere, quae cuperent, atque inde solutas interitu Principum terras, grassarique, qui vellent, jam impune audebant. Et paulo podt, fol. 86. addit: potentiorum exempla imitabantur tenuiores, ac simili audacia, quae juris publici erant, quaeque transferri in alios, nisi Senatus consulti sententia non poterant, invadebant ac sua faciebant, et quae jura interea sibi adquisita, cum postea ab Imperatore Friderico II. ob tollendas confusiones, in Comitiis Herbipolensibus anno 1222. fuerint stabilita, ut testatur Peucer. Chron. lib. 5. evenit inde, quod et civitates istae Imperio adjectae fuerint et adhaeserint, Author. d. consil. Fridberg. part. 1. cap. 2. n. 6. seq.

[note: 28.] 6. Aliae aliis pactis et modis ab aliorum Statuum dominatione et jurisdictione sese liberarunt, et in libertatem vindicarunt, sicuti infra. lib. 3. passim videre licet.

[note: 29.] Et denique 7. cooptatione in numerum Statuum Imperii civitas quaedam municipalis immedietatem sibi adquirit. Ubi tamen observandum est, quod si civitas aliqua municipalis in numerum Statuum recipiatur, et immediata efficiatur, id quidem quoad bona et jura ipsius civitatis antea propria et in alterius Status jurisdictione non sita, procedat, non vero quoad jurisdictionem et alia jura, in alterius territorio limitate competentia, cum nec hoc quoque in Principum et Comitum jurisdictionibus particularibus, extra Principatum et Comitatum sitis, locum inveniat arg. text. in Pace Constant. vers. extra vero. ib. sicut ab antiquo habere consuevistis vel habetis, in exercitu, in munitionibus civitatum, in jurisdictione, tam in causis criminalibus, quam in causis pecuniariis, intus et extra, etc. Auctor. Actor. Lindaviens. fol. 620. ad fin. Quod etiam manifeste sancitum est im Reichs Abschied zu Augspurg de annno 1548. §. wiewohl auch in der Ringerungs-Handelung. 66. ib. auch nicht Gütter ohne Mittel, von oder unter dem Reich hätten, daß dieselbe nicht in die Anschläg gezogen.

CAPUT VII. De Materia Civitatum.

11. Vtrum magis expediat in locis asperis et montosis, an vero in planitie urbes extruere.

12. Tractus, qui habent ex parte montes et fluminibus irrigantur, optimi judicantur.

15. Loca sterilia homines acuunt; fertilia vero effoeminant, et molliores faciunt

QUamvis supetvacaneum videri possit, de civitatibus condendis verba facere, cum carum constructio ratissima jam sit, non tamen id a suscepto labore absterrebit, cum fieri possit, ut male constructae vel in loco insalubri, vel non tuto destruantur, vel emendandae sint, vel etiam novas condere oporteat, cujus rei exemplo esse possunt Hanovia nuper ex permissu Comitis Philippi Ludovici a Gallis et Belgis, nec non Franckenthalium, Manhaemia, aliaeque inter Rhenum et Nicrum ab Electore Palatino et Freudenthalium a Duce Würtembergico splendide extructa.

Quemadmodum autem civitatis vocabulum varias admittit significationes, de quibus supra cap. 1. n. 7. seq. Ita etiam causa ejusdem materialis non est eadem. Quatenus enim civitas accipitur pro aedificiis et muris, causa ejus materialis sunt muri, fossae, valla et aedificia, Joh. Limnae. de jur. publ. lib. 7. cap. 1. n. 22. Quatenus vero civitas proprie et strictius accipitur pro coetu iisdem legibus juris consensu et utilitatis communione

consociato, civitatis materia est ipsa turba hominum, ut loquitur Casus in Sphaer. civitat. lib. 3. cap. 3. in princ. Vel est ipsa populus, seu ipsi cives in civitate degentes, in quibus Reipublicae forma recipi nata est. Aristot. lib. 3. polit. cap. 2. Nicol. Vernulae. institut. polit. libr. 1. tit. 1. quaest. 1. seu, est civitatis multitudo, seu congregatio familiarum per se spectata, Christian. Matth. system. polit. lib. 1. exerc. 4. sect. 6. theor. 1. n. 9. ubi hanc remotam, et cives piopinquam materiam civitatis dicit.

Cum in omnibus Rerumpublicarum arcanis nullum majus esse credatur, quam ad varios mores et naturas civitatis cujusque leges et formam congruentem accommodare, eademque notitia ex situ, sedeque regionis, ex aetate, fortuna, educatione colligitur, secundum Bodin. de republ. lib. 5. ideo in extructione urbium consideranda sunt loci situs et qualitas et alia, quibus civitates potissimum commendari solent. Imprimis vero 1. habenda est ratio plagarum mundi, ita ut urbes extruantur potius versus Orientem et Septentrionem, quam Austrum. Urbes enim Orientem et Septentrionem versus sitae et constitutae salubriores sunt, quam quae Austrum solisque Occasum spectant, Aristot. lib. 7. polit. c. ii.

Omnium vero saluberrimae sunt civitates ad Orientem sitae: quia orientalium urbium situs a coelo, ventis, et aere omnium benignissimam habet influentiam, Cas. in Sphoer. civit. lib. 5. cap. II. Timpler. lib. 1. polit. cap. 6. quaest. 4. et sol, reliquaque sidera orientia, primam lucem primosque radios iis communicant, et sic vires suas in eas primum effundunt, ac etiam in plaga, quae versus orientem, aer magis temperatus redditur et a crassis, virulentisque vaporibus purgatur, Timpler. d. cap. 6. quaest. 5. ac venti a solis ortu spirantes sunt saluberrimi, sicciores, ventilant aerem, vapores dissipant, temperant aestum, fovent vitales aestus praecordiorum Jun. part. 2. polit. quaest. 63. Aristot. lib. 7. polit. cap. II. Unde quoque aquae, ab ortu profluentes saluberrimae judicantur.

His secundae et proximae sunt urbes, quae Septentrionem spectant, a qua mundi plaga Boreas spirat, Boreales autem venti aerem quoque purissimum reddunt, intusque pulso naturali calore concoctionem faciliorem et celeriorem efficiunt, et mutationes noxias non recipiunt, Christian. Matth. system. polit. lib. 1. exerc. 4. sect. 3. theor. 4. n. 5. econtra vero civitates illae, quae Austrum, sive Occidentem spectant, sole exorto tepescunt, meridie calent, vespere fervent, qualis mutatio admodum noxia, cum Australes et Occidentales venti crassiores et humidiores et sic contrarios effectus pariant. Aristot. lib. II. polit. cap. II. Christian. Matth. d. n. 5. et sic etiam urbes salubriores esse censentur, ubi montes Austrum prohibent, Junius quaest. polit. 63.

II. Ratio habenda est elementorum, veluti aëris, aquae et terrae. Aëris salubritas ideo requiritur, quia spiritus reddit vivaciores, si purus et subtilis extiterit, suffocat autem cor ipsum vitae fontem, si crassus et impurus, Hippocrat. de aëre, aqua. Galen. de cur. valetud. lib. 9. cap. 14. Quod etiam ex praecedentibus colligitur.

III. Consideranda venit aquae salubritas, vicinitas et copia sufficiens: Est enim aqua maxime necessaria ad vitam sustentandam et conservandam, et facile homines cujusque rei, quam aquae, maxime dulcis, defectum ferre possunt, de quo vide infra lib. 5. cap. 26. n. 51. Ea autem maxime commendatur aqua, quae motu est velocissima, aspectu limpidissima, pondere levissima, concoctu facillima, Aristot. lib. 7. polit. cap. 11. damnantur vero fontes, qui coenum faciunt, vasa aerugine inficiunt, legumina tarde concoquunt, confer Plinium lib. 31. cap. 3. Besold. de jur. univers. c. 2. n. 3. Et ita etiam vitanda est aqua putrida et palustris, ex tali enim vapores nebulosi catervatim ascendere solent, qui aërem inficiunt, et corpora hominum paulatim conficiunt. Atque ideo urbes stagnis et paludibus non sint vicinae, propter nebulas et spiritus venenatos bestiarum palustrium, Vitruvius lib. 1. cap. 4. Timpler. lib. 1. polit. cap. 6. quaest. 8. Et sic loca salubriora censentur, quae a stagnis et paludibus longe distant; talia enim minus nebularum, et exhalationum venenatarum habent, indeque dulcium aquarum copiam illi exiunt, qui urbis locum collaudant, Besold. de jur. univers. cap. 2. n. 3.

IV. Terrae sive loci fertilitas in extruenda urbe non negligenda, ut in eo civibus numero auctis alimenta suppetant, potentioresque effecti cives omnem externam vim propulsare possint, Schönborn. lib. 1. polit. cap. 14. n. 7. et plerosque politicos in eam concedere sententiam, quae urbem in loco fertili extructam, ei quae in sterili loco condita, praefert, testatur Lather. d. cens. lib. 3. cap. 12. n. 6. Locum autem fertilem novem conditionibus, quae si non conjunctim omnes reperiantur, optimus is erit, qui plura ex his habebit, veluti 1. ubi vineae esse possunt, bono et multo vino; 2. ubi hortus irriguns; 3. ubi salicta; 4. ubi oliveta; 5. ubi prata; 6. ubi campus frumentarius; 7. ubi sylva caedua; 8. ubi arbustum; 9. ubi sylva glanduaria, describit Cato de re rustic. cap. 1.

Unde quoque is optimus urbis situs habetur, qui non procul â mari, aut flumine navigabili abest, propterea, quod inde et evehi, quae supersunt, et quae desunt, advehi possunt, Plato de republ. lib. 5. Aristot. lib. 7. polit. cap. 12. Thom. Morus. libr. 1. cap. 13. Patrit. de republ. instit. libr. 7. tit. 11. Unde Tacitus passim illas civitates commendat, quae portum cum mari, aut flumen navigabile habent, quod semper cives reddant quaestuosos et opulentos, ob commerciorum cum aliis gentibus commoditatem, Lather. de cens. lib. 3. cap. 12. n. 8. sicuti etiam e contrario fluminum et fluviorum defectus, unde negociationibus et mercaturae incommodatur, inter vastitates et poenas AEgyptiorum recensentur a Propheta Esaia cap.

19. vers. 5. Ex quo etiam hoc nomine Romam commendat Livius lib. 5. pag. 292. Dii hominesque inquiens, hunc urbi condendae locum elegerunt; saluberrimos colles, flumen opportunum, quo ex mediterraneis locis fruges devehantur, quo maritimi commeatus accipiantur, mare vicinum ad commoditates, nec expositum nimia propinquitate ad periculum classium externarum. De aquarum stantium et manantium utilitate et necessitate Vide infra lib. 5. cap. 26. n. 50. et seq.

VI. Loci quoque quantitas, ubi urbs condenda, observanda venit, ita ut locus is sit spatiosus, ut urbs amplificari possit, si necesse fuerit. Non tamen amplitudine sua nimium sit diffusa, ut cives facilius commercia inter sese habere possint, et ne magistratus officium in infinita extendatur, et peregrini passim se immisceant, quod necesse fieri oportuit in vastissima illa Babylone, quam captam fuisse triduo ante, quam ab habitatoribus omnibus sentiretur, scribit Aristot. 3. polit. cap. 2. de qua Curtius lib. 5. fol. 80. totius operis ambitum 368. stadia complecti asserit: aedificia non esse admota muris, sed fere spatium unius jugeri abesse, ac ne totam quidem urbem tectis occupatam: per 90. stadia habitari: nec omnia contigua esse, quod tutius visum fuerit pluribus spargi: caetera seri, colique, ut si externa vis ingruat, obsessis alimenta ex ipsius urbis solo subministrentur, referente Schönborn. lib. 1. polit. cap. 14. Gygantea corporum moles variis ac magnis non raro malis agitatur, modica vero statura saepe cum sanitate est: Ita etiam magna illa Imperia vix unquam sine grandibus malis sunt, et ipsa nimia magnitudo suis viribus tandem fatiscit: parva autem et mediocria, aut raro, aut sero, concutiuntur et deficiunt, scribit Nicol. Vernulae. lib. 1. instit. polit. tit. 5. quaest. 4. Neque etiam ubivis magnae urbes exstrui possunt, nec expedit, et cur non aeque in omnibus locis magnae inveniantur urbes, indagat Cardanus de subtilit. lib. 11. fol. 631. seq. cujus verba refert Besold. discurs. de increment. Imper. cap. 3. n. 7.

VII. Idem est, quoad loci qualitatem, qui debet esse opportunus et civibus accommodatus tempore tam belli, quam pacis, sive ad civilium actionum expeditionem et bellorum opportunitatem. Et ad bellum aptus est locus, si faciles exitus habeat, ad educendum exercitum, hostibus vero difficilis sit accessu Besold. de jur. universit. cap. 2. num. 4. Tholosan. de republ. libr. 2. cap. 1.

An autem magis expediat in locis asperis et montosis, an vero in planitie civitates condere, non omnium eadem est sententia? Et pro locis montosis et altioribus facere videtur, quod tales censentur esse munitiores, Plato de legib. lib. 6. et quod locus excelsus non est nebulosus, neque etiam pruinosus, Vitruvius de Architect. cap. 4. ac ideo ad aëris salubritatem comprimis confert, quia ventis patet, quibus aër purus et subtilis redditur, Thom. Morus. lib. 2. cap. 2. Timpler. lib. 1. polit. cap. 6. quaest. 7. Simanca de republ. lib. 1. c. 4. Ex quo etiam per universam Europam firmissimae fuerunt habitae munitiones in montibus et locis editioribus sitae, quales sunt invicta Ostenda Flandriae, Gomorrha, fortalitium Schenkianum, Aden foelicis Arabiae metropolis, et ipsa quondam Hierosolyma, de qua Tacitus lib. 5. histor. n. 3. Verum cum tales loci sublimiores et montani aliis commoditatibus careant multis, pro planitie statuendum videtur, quia facilior in his commeatuum est invectio, Scaliger 3. poet. 106. Unde etiam ejusmodi arces sublimiores hodie fere omnes desertae conspiciuntur. Indeque cum Carolus V. Rhenum aliquando trajiciens ex Principe aliquo quaesivisset, cut majores nostri, arces et praesidia in excelsis montibus extruxissent, et Princeps responderet, munitiores illis arces in locis editis visas fuisse: Caesar censuit, rectius eas in planitie collocari propter aquationis et commeatus invehendi, tormentorum item, et aggerum commoditatem. Chytrae. in concion. funebr. Caroli V. referente Besold. de jur. universit. cap. 2. n. 2. in fin. Indeque male suasisse Dinocratem Alexandro Magno, ut etiam supra montem Athon urbem exstrueret, ex qua incolae nihil quod ad vitae sustentationem faceret, obtinere possent, refert Machiavel. lib. 1. disp. 1.

VIII. Univerlaliter autem illi tractus pulcherrimi et optimi dijudicantur, qui habent montes, sive ab una parte, sive ab utraque Besold. d. n. 2. uti et illae Regiones, quae fluminibus irrigantur, Richter, axiom. histor. 70.

IX. Nonsolum autem in loco civitati condendae destinando, spectanda est frugum uberrima gleba, et ca, quae ad hominum, sed etiam aliorum animantium et pecudum sustentationem necessaria sunt et conducunt, consideranda veniunt, ut sunt pascua irrigua, sylvae et nemora. Kirchner. polit. disputat. 13. coroll. 6. Besold. de jur. universit. cap. 2. n. 4. ubi ait, se vereri, ut caritura sint aliquando multa Germaniae loca, lignis: Et Melanchtonis vaticinium fuisse, tria mundo aliquando defutura: ligna scilicet, bonam monetam et bonos amicos, ut refert Keckerm. polit. lib. 1. fol. 330. Quorum sane cunctorum copiam et nunc non admodum abundantem esse, ait Besold. d. n. 4. in fin.

Urbem igitur conditurus haec omnia et si quae sunt alia similia, probe advertere, locique bonitatem et commoditatem considerare debet, ubi haec potissimum signa inspicienda, quibus loci bonitas et commoditas dijudicatur, veluti 1. si quae ex terra nascuntur, sint bene picta, et probe colorata. et reposita diutius permaneant Simanca de Republ. lib. 1. cap. 4. 2. Si ibidem pueri multi ac vivaces, multique senes reperiantur, Thom. Morus. lib. 7. cap. 2. ac optimum et certissimum esse indicium bonae terrae, si homines in eo loco diu vivant, refert Besold. de jur. universit. cap. 2. n. 5. eodemque argumento Cyprij caeli bonitatm evincit Stephan. de Lusign. tract. de Insul. Cypri. cap. 6. fol. 13. seq. E contra vero incommodioris situationis et loci signum esse censetur, ubi mali coloris homines, aut deformes, debil[?], pauci pueri, et pauci seniores r[?]riuntur

Thom. Morus. d. lib. 7. cap. 2. Melchior Junius part. 2. polit. quaest. 63. Hinc etiam veteres oppida aut castra stativam constituturi, pecorum, quae ibi pascebantur jecinora inspiciebant, et si essent livida aut vitiosa, alio migrabant, quod statuerent, idem in humanis quoque corporibus metuendum esse, Vitruvius lib. 1. cap. 4. Timpler. lib. 1. polit. cap. 5. quaest. 7.

Verum enim vero, ut tota terra incolatur, addit Deus cuilibet Regioni sua dona, nec uni omnia dedit, nec uni omnia ademit, ac cuilibet patriae suae, etiam agrestis, amorem ingeneravit, de quo Boccalin. ragguagl. de Parnass. 1. cap. 51. fol. 231. Et observantia testatur, quod sterilia loca homines ad exercitationem virtutum, ac variarum artium disquisitionem acuunt, ipsique etiam soli coelique duritie animantur: illae vero, quae ubertim et copiose omnia proferunt terrae, nimiâ locorum fiducia, incolas effoeminant, et enervant: Sicuti Norimberga in sterili planitie sita, nec abundantia rerum, nec opulentia, nec magnitudine ulli aliarum urbium Germaniae secunda est. Besold. de jur. universit. cap. 2. n. 5.

Sicuti pro regionis ratione, vegetiora corpora infirmiorave sunt, sic animorum motus celeriores moderatioresve reperiuntur. Longa enim observatione notatum est, eas regiones, quae coeli clementia, et rerum affluenti copia gaudent, sensu hebetes, et obtusa mente plerumque homines gignere; quae vero difficiles et agrestes sunt, singulari ingenio viros educere, Aristot. 7. polit. cap. 7. Polyb. 4. histor. cap. 21. Alex, ab Alex. 4. genial. dier. cap. 13. Tholosan. de republ. lib. 4. cap. 4. n. 13. Et ipsa experientia testatur, quod quanto regiones fructuosiores, tanto homines pejores et molliores, je besser fruchtbahrer Land, je ärgere Leuthe, Reinking. polit. biblic. lib. 3. axiom. 43. ubi id exemplo Sodomae, Gomorrhae, Tyri, terrae Canaan et aliarum regionum demonstrat. Ventosa loca ferociores homines ac mobiliores reddunt; quieta humaniores et constantiores: Palustrium et convallium incolas molles et desides agri facit ubertas: Qui in extremis Imperii cujusque finibus positi sunt, caeteris, qui intimos recessus occupant, ferociores et validiores sunt. Athenis tenue coelum, inquit Cicero, est, ex quo acutiores putantur Attici: itaque pingues Thebani et valentes. Et alibi idem Cicero ait: Carthaginenses natura loci fraudulenti; Ligures montani duri atque agrestes: Campani bonitate agrorum superbi sunt. Gentes, inquit Livius lib. 45. aliae iraeundae, aliae audaces, quaedam timidae; in vinum, in venerem [note: 17.] proniores aliae: Atheniensium populum fama est celerem, et supra vires audacem ad conandum; ac Lacedaemoniorum, cunctatorem fuisse. Et nulla fere natio est, quam natura non finxerit aliquibus vel vitiis, vel virtutibus insignem, quae virtute seminis posteritati ingeminentur, Hier. Orosius de nobil. civil, lib. 1. Ita enim AEtoli habentur foedifragi, Alexandrini derisores et dicaces: Aphri subdoli et mendaces: Arabes molles et effoeminati: Argivi latrones Alex. ab Alexand. d. lib. 4. cap. 13. Asiatici luxuriosi, Menoch. arbit. jud. cas. 57. num. 51. Athenienses gloriosi, Demosthen. advers. Andron. Bituriges militares, Hippol. a collib. de Princip. cap. 8. Bohemi haeretici, Johann. Boem. lib. 3. de morib. gent. cap. 16. in fin. Burgundiones feroces, Hippol. a collib. d. c. 8. Campani superbi, Cicer. in orat. contr. Rull. in fin. Catheloni foedifragi, Boer. decis. 179. n. 8. Menoch. d. cas. 57. n. 151. Cappadoces, Cilicenses et Cretenses subdoli et mendaces. 1. ad. Tit. 1. v. 12. Alex. d. cap. 13. Cenamomi versuti, Flandri mites; Franci industrii, Hippol. â coll. d. cap. 8. Galli stolidi, ingenio simplici atque ostentatores, mobiles, leves Menoch. d. i. num. 50. Alex. d. cap. 13. in armis tamen feroces, bellicosi, fortes, Tacit. in vit. Iul. Agricol. cap. 11. Livius decad. 1. lib. 7. cap. 23. et lib. 10. cap. 16. Germani ebrii et potatores, Tacit. de morb. German. cap. 4. 22. et 23. Lipsius. cent. 1. epist. 22. Bodin. in meth. histor. cap. 5. Duri tamen, fortes et laboriosi, Tacit. d. l. cap. 3. vers. sexcentesimum. Jul. Caesar. de bell. civil. lib. 1. cap. 21. Cominae. lib. 8. comment. fol. 625. Alex. d. cap. 13. pacis amantes et fide praestantes, post Tacit. Mich. Piccart. decad. 6. histor. cap. 10. fol. 312. Graeci leves et ad fallendum proni, unde proverbium: Graeca fides, Chassan. in catal. glor. mund. part. 12. consid. 16. Alex. d. cap. 13. Hannonii pertinaces, Hippol. a collib. d. cap. 8. Hispani jactabundi, Chassan. d. l. Menoch. d. cas. 57. n. 52. ingeniosi, versuti, alacres ad certamina, callidi, duri ac parci, Justin. libr. 44. Tholosan. de republ. libr. 18. cap. 1. num. 19. Alex. d. l. Indi et Persae otiosi, Alex. d. cap. 13. Itali astuti, delitiis dediti, vindictae cupidi, ad quaelibet lucra studiosi, Keller. de offic. jurid. pol. libr. 2. cap. 9. in princ. graves, prudentes et sapientes, ex quo meridianas incolunt regiones, Chassan. d. consid. 16. Ligures montani duri et agrestes: ac Lombardiam inhabitantes, ut et Normanni versuti et callidi, Sigismund. Scac. de judic. lib. 2. cap. 7. num. 723. Locrenses foedifragi, Alex. d. cap, 13. Lotharingi faciles: Narbonenses fideles, fortes: Piccardi alacres; Hippol. a collib. d. cap. 8. Romani gloriae avidi, Salust. in Catilin. cap. 7. Curt. lib. 9. Polyb. lib. 3. Santones frugi: Senones versuti, Hippol. a collib. d. l. Sclavones hominum nequiores: Siculi acuti: Syri avari, Menoch. et Chassan. d. l. Scacc. d. num. 723. confer Johan. Limnae. de jur. publ. tom. 4. lib. 1. cap. 6. et ibid. tom. 5. pag. 79. seq.

[note: 18.] Educatio tamen tanquam altera natura ex ferocioribus et crudelioribiis humaniores,

et contra reddit, quod civibus suis curgus, eleganti duorum catulorum iisdem parentibus procreatorum exemplo ostendit Lycurgus, Hippol. a collib. de princip. d. cap. 8.

CAPUT VIII. De causa formali civitatis, seu de modis, quibus civitates constituuntur.

2. Imperiales quomo do differant a municipalibus et aliis superiorem non recognoscentibus.

14. In Imperii Recessibus non habetur discrimen inter civit ates Episcopum habentes, vel non habentes.

46. Democraticus Status probatur, si Nobilibus aditus ad magistratus potentiores praecluditur.

53. Quando magistratus partim ex optimatibus, et partim ex plebe eligitur, Democratiae est.

97. Vno eodemque die Norimbergici et Augustani contraria privilegia petierunt et obtinuerunt.

QUatenus civitas pro urbe accipitur, et pro aedificiis ac muris, et illam aedificiorum continentiam denotat, quae muris cingitur, forma ejus, et quidem externa sunt ipsi muri, fossae, valla et aedificia, et quod olim aratro solemniter definiebatur, de quo supra cap. [note: 1.] 1. num. 31. et seqq. Quatenus vero civitas proprie pro coetu iisdem legibus juris consensu consociato, capitur, causa formalis, et quidem interna, civitatum ac Rerumpublicarum in genere, est ipsa recta civium, ac rerum communium administratio, bonis legibus et consuetudinibus temperata, qua Imperantium et parentium ordo consistit, Petr. Greg. Tholosan. de republ. lib. 1. cap. 1. Nicol. Vernulaeus, Institut. polit. lib. 1. tit. 1. quaest. 1. vel est unio et ordo civium secundum leges, Casus in Sphaer. civitat. lib. 3. c. 3. Georg. Gumpeltzhaim. apud Arumae. de jur. publ. tom. 2. discurs. 9. de civitat. conclus. 14. et 28. Et ita civitatum ac Rerumpublicarum forma non nisi in ipsa vi Imperii, et modo administrandi Rempublicam consistit, Besold. dissert. de monarch. cap. 2. num. 3.

[note: 2.] Causa formalis et essentialis civitatum Imperialium est, quod Imperio immediate subjectae, et ab aliorum Statuum et ordinum jurisdictione exemptae sunt, quo differunt ab aliis civitatibus provincialibus sive municipalibus, utpote quae Principibus aliisque Statibus subditae. Et quod civitates Imperiales jus habent Comitiorum, quo ipso differunt ab aliis civitatibus et Rebuspublicis, superiorem non recognoscentibus, quales olim fuerunt Lacedaemoniorum, Carthaginensium, Cretensium, Atheniensium, et nostro tempore, Venetorum, Helvetiorum, Rhaetorum et Belgarum civitates. Paurmeist. de jurisd. lib. 2. c. ult. n. 29.

De forma et solemnitatibus, quibus apud Romanos urbes condebantur, dictum est supra [note: 3.] d. cap. 1. num. 31. seq. Unde dubitatur, an ad civitatis formam et essentiam requiratur, ut muris vel moeniis sit circumdata vel cincta? Quod exinde dicendum videtur, quod in civitatis descriptione addantur verba illa: muris cincta, et civitas sit, quae muris cingitur et circumdatur, et civitatis, seu urbis appellatio muris finiatur, l. 2. et ibi Bart. num. 2. l. ut Alfenus. ff. de V. S. l. nam quod liquide. §. si ita. et ibid. Bart. ff. de pen. legat. l. 1. C. ne rusticum ad ull. obseq. C. de vot. Franc. Marc. decis. 365. n. 34. vol. 1. Hier. de Mont. de finib. regund. cap. 5. n. 1.

Verum contrarium exinde apparet, quod multae sint urbes sine fossa et muris, multaeque [note: 4.] in mari extructae, vel aliis fluminibus circumdatae, quae muros non habent, Arnisae. lib. 1. polit. doctrin. cap. 6. fol. 124. Keckerman. in praecogn. system. polit. pag. 19. quae tamen nihilominus alia munimenta habent, quibus tutae et a pagis distinctae sunt, Hoenon. polit. disput. 11. conclus. 11. lib. b. non enim muri et lapides, sedhomines et cives civitatem faciunt, ut dictum est supra cap. 1. num. 22. et 27. et licet muri dejecti, vel collapsi sint, nihilominus tamen civitas permanet, infra cap. 19. num. 11. Ac olim plures civitates sine muris extitisse, constat ex Lehman. Chron. Spirens. lib. 5. cap. 108. pag. 630. vers. ist aber die Stadt ungemauret. [note: 5.] Qualis fuit Sparta, Plutarch. in Lacon. et Tarentum: Polyb. lib. 2. Neque etiam certus numerus familiarum vel civium ad civitatis formam, sive existentiam requiritur, nec certus numerus definiri potest, sed sufficiens illi sit oportet, et talis judicio prudentum aestimetur, ut nec nimia hominum multitudine oneretur, nec inopia laboret. Innumeram hominum multitudinem rebus omnibus necessariis instruere, legibusque coercere. arduum est. Quae parvo etiam civium numero civitas definitur, facile vel contagione aliqua pestifera, vel martis furore, vel alia injuria cladeque exhauritur, scribit Nicol. Vernulae. instit. polit. lib. 1. tit. 1. quaest. 3.

[note: 6.] An quoque ad formam et essentiam civitatis requiratur, quod habeat Episcopum, dubio non caret? Et quod requiratur Episcopus sentiunt Bald. in l. ex hoc jure. ff. de justit. et jur. Panormit. in cap. 1. n. 1. sub fin. de privil. et excess. praelat,

Marc. decis. 366. num. 26. vol. 1. Et urbes Christiana consuetudien oppid se covare, quae proprio erant ornatae Episcopo, scribit Sigon. de regno Ital. lib. 10. fol. 242. Et civitatem hodie dici non posse, nisi habeat Episcopum a summo Pontifice constitutum tradit Castrens. in l. 1. n. 3. ff. quod cujusque univers. Ac de consuetudine communi maxime Italiae, illam solum civitatem dici, quae Episcopum habet, testantur Bart. in l. 6. §. ult. ff. de excusat. tut. Sigon. de regn. Ital. lib. 10. fol. 240. Jason. in l. haeres. §. vici. n. 4. ff. de legat. 1. Laur. Ohm. de jur. Episc. conclus. 13. Tusch. pract. concl. lit. c. conclus. 280. n. 15. Losae. de jur. universit. part. 1. cap. 2. n. 16. Et de jure Canonico eas duntaxat civitatum numero habendas esse, quae Episcopum habent, tradit Alciat. in cap. 1. n. 2. X. de offic. ordin. Bald. in l. ex hoc jure. ff. de just. et jur.

[note: 7.] 2. Quia ipse Imperator Justinianus voluit, ut unaquaeque civitas proprium habeat Episcopum, l. unaquaeque. 36. C. de Episcop. et cler. Wesembec. consil. 339. n. 55. vol. 7.

[note: 8.] 3. Ex quo etiam civitates illas, quibus olim Episcopi dati fuerunt, caeteris praestantiores fuisse elicitur, ex can. 3. dist. 8. c. audivimus. caus. 3. quaest. 2. Henric. Bruning. de var. universit. spec, conclus. 13. in fin. Unde quoque in scriptis antiquorum Patrume t conciliorum, civitatem semper denotare Episcopalem ac metropolitanam refert ex Andr. Fauyn. de offic. prim. Franc. lib. 3. cap. 5. fol. 300. Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 7. cap. 1. num. 13.

4. Hinc quoque evenire, quod in Germania, in Cancellariis Principum, ea sola oppida dicantur civitates, ubi sunt Episcopi, et illis, ubi sunt Episcopi, scribi soleat: Unsern lieben besondern, Bürgermeister und Rath der Stadt Straßburg, Speyr, etc. ubi vero nullus Episcopus, unsern lieben besondern Bürgermeister und Rath, zu Ulm, Nördtlingen, etc. refert ex quodam Johanne Petro Zwengel. im formular -Buch. fol. 32. Besold. dissert. de jur. univers. cap. 1. n. 7.

[note: 9.] Verum quicquid sit de consuetudien Italiae, vel de jure Canonico, de jure tamen communi et moribus Germaniae secus se res habet, et civitas, sive Stadt, Episcopum pro anima non requirit, prout statuunt gloss. in c. si civitas. de sent. excommun. in 6. Flamin. de Rube cons. 67. n. 49. seq. Bart. in l. ex hoc jure. ff. de just. et jur. Losae. de jur. univers. part. 1. c. 2. n. 16. Bruning. de var. univers. spec. conclus. 13. lit. b. Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 7. c. 1. n. 16. Caspar. Klock. de contribut. cap. 5. n. 2. et vol. 1. cons. 14. n. 2. 3. 4. et n. 57. seqq. Dn. Cluten. syllog. rer. quotid. conclus. 22. lit. d. Thom. Michael. de jurisdict. conclus. 12. lit. c. Quia 1. civitates constituuntur sola Principis voluntate, et verbo, dicentis, vel volentis aliquam esse civitatem, ut dictum est supra cap. 6. n. 15. nec ullibi in jure ad hoc Episcopi essentia sive existentia requiritur. Et ita Germania nostra alium civitatum Spiritum non novit, nisi quem Imperator iis tribuit, ut ait Schütz in colleg. de jur. publ. dissert. et. conclus. 2. lit. b.

[note: 10.] 2. Quia fuerunt etiam ante Episcoporum constitutionem civitates, ut habet gloss. in c. si civitas de sent. excommun. in 6. Losae. de jur. univers. part. 1. c. 2. n. 16. Klock. de contribut. c. 5. n. 2. siquidem Episcopatus creatus fuit post adventum Christi tempore Apostolorum, in publico concilio per c. olim. Dist. 96. cum tamen etiam ante natum Christum civitates fuerint, l. ex hoc. jur. ff. de justit. et jur. c. cleros. Dist. 21. Jason. in l. si haeret. 76. § 1. n. 4. seq. Franc. Marc. decis. 366. n. 26. vol. Losae. d. n. 16.

3. Quia postquam Episcopi jam fuerunt instituti, non in omnibus civitatibus, sed in magnis tantum et populosis et non etiam in parvis fuerunt constituti; ne ipsorum potestas, authoritas et nomen vilesveret, c. in illis. 2. et c. Episcopi. 3. distinct. 80. Losae. d. n. 16. Klock. d. c. 5. num. 2. Petr. Gregor. Thososan. de republ. lib. 2. cap. 1. num. 6.

[note: 11.] Quibus etiam accedit 4. Germaniae consuetudo, qua omnes omnino urbes et oppida, civitates, Stätte, dicuntur, sive Episcopum habeant, sive non, sivuti ex ipsis communi loquendi usu satis aperte constat.

Nec quicquam in contrarium movet Italiae consuetudo, et juris Canonici authoritas, cum non respiciendum, quid Romae vel in Italia fiat, sed quid Imperii nostri constitutiones, et Germaniae mos ferat.

[note: 12.] Voluit quidem 3. etiam Imperator, in d. l. unaquaeque. 36. ut unaquaeque civitas proprium haberet Episcopum, inde tamen non sequitur, quod eam demum civitatem dici et esse voluerit, quae Episcopum haberet, sed hoc, ut quae civitas esset, Episcopum haberet: Quod exinde colligitur, quod eadem Imperatoris constitutio mentionem quoque facit civitatum, et civitates nominet, quae Episcopum non habent, et quarum cura ad alios Episcopos pertinet. d. l. 36. in verb. illius enim Episcopus, reliquarum etiam civitatum curam gerit.

[note: 13.] Neque etiam, quod tertio loco adductum, praestantia illa civitatum, in quibus Episcopi habentur, essentiam rei constituit. Ita enim apud Romanos civitatis nomine per excellentiam Roma venit, cum tamen praeter hanc et aliae fuerint civitates, de quo supra cap. 1. n. 9. Et quemadmodum apud Graecos poetae nomine Homerus, et apud Latinos Virgilius venit, et nihilominus apud utrosque et alii fuerint poetae: Ita etiam non obstat, civitatis nomen excellentiae respectu a conciliis, Patribus et aliis, illis tribui civitatibus, in quibus Episcopi sunt, non enim inde statim caeterae civitates excluduntur, cum unius inclusio non statim sit alterius exclusio.

[note: 14.] Non etiam, quoad quartum, in Germania opus est ad unius vel alterius cancellariae formulam et stylum se alligare, cum varii et discrepantes sint; imo Imperii Recessuum Stylus plane est in contrarium, quo omnes civitates praesertim Imperiales, promiscue Stätte dicuntur, sive Episcopum habeant, sive non habeant, civitates in contrarium allegatae, Ulm et Nördtlingen, nominatim Stätte dicuntur, sicuti videre licet ex inscriptione

[note: 15.] Cum porro formam civitatum ac Rerumpublicarum in modo administrationis consistere dixerimus, observandum nunc venit, quot et quales illi sint modi. Et quidem alii septem Rerumpublicatum formas esse asserunt, veluti 1. Monarchiam, 2. huic oppositam Tyrannidem, 3. Aristocratiam, huicque oppositam, 4. Oligarchiam. 5. Democratiam, et 6. ei oppositam Ochlocratiam, et denique 7. mixtam. Polyb. lib. 6. de milit. ac domest. Roman. discipl. Dionys. Halicarnass. lib. 2. Casus in Sphaer. civit. lib. 3. c. 5. Verum cum tyrannis, Oligarchia et Ochlocratia, non sint formae, sed digressiones, pestes, et interitus Rerumpublicarum, secundum Aristot, lib. 3. polit. cap. 4. et lib. 8. Ethic. cap. 10. et Platon. de legib. lib. 8. Et de mixto Statu dubitetur, an talis detur, de quo infra n. 61. Ideo alii Rerum publicarum formam ac modum administrandi alium dicunt Monarchicum, alium Polyarchicum. Et Polyarchicum, in quo plures, penes quos summa rerum est, Imperium exercent, iterum duplicem faciunt, Aristocraticum et Democraticum: Et sic vulgo Politici tres Rerumpublicarum formas, easque licitas et bonas agnoscunt, Monarchiam, Aristocratiam, Democratiam Lipsius lib. 2. polit. c. 2. Petr. Greg. Tholosan. de Republ. libr. 5. cap. 5. Melch. Jun. part. 1. polit. quaest. 1. Plato de Republ. c. 8. et de legib. cap. 3. Aristotel Polit. lib. 3. cap. 7. et Ethic. lib. 8. cap. 10. Seneca. lib. 2. epist. 14. Simanca. derepubl lib. 2. cap. 2.

[note: 16.] Monarchia est Respublica, ubi uni alicui praecipua et suprema gubernationis, seu administrationis cura commissa est, Hoenon. polit. disp. 9. concl. 3. Qua regiminis forma usi sunt Judaei a Saule usque ad Sedeciam, Assyrii a Nimrodo ad Sardanapalum usque, Medi ab Arbace usque ad Astyagem, Persae a Cyro usque ad Darium Arsaini filium, Macedones a Carano usque ad Perseum, Romani sub Romulo, Numa Pompilio, et caeteris Regibus, usque ad Tarquinium Superbum, et postea a Julio Caesare ad hodiernum usque diem: Galli itidem a Pharamundo, Hispani a Pelagio, Dani a Gramo, Suecones ab Humulfo, Ungari ab Attila, Bohemi a Zecho, Poloni a Craco, Britanni a Britone, Scoti a Vergusio, etc. Hoenon. d. disput. 9. conclus. 3. in fin. Schönborn. lib. 5. polit. cap. 1.

[note: 17.] Additur in definitione, praecipua, quia Regni administratio Regi soli non est commissa, sed supremus ejus duntaxat gradus, et singuli officiarii inferiores, id est, optimates et proceres ejus partem, pro suo quisque gradu, obtinent. Steph. Jun. Brut. in vindic. contra tyran. c. 3. p. 162.

[note: 18.] Atque ita etiam, licet in Imperio Romano Imperator Monarcha et Imperium Romanum Monarchicum dicatur, sicuti multis contendunt, Hortleder, de caus. Bell. Germ. lib. 1. cap. 18. et lib. 3. cap. 30. Herman. Kirchner. in orat. 15. et de republ. disput. 2. conclus. 3. Reinh. König. apud Goldast. in polit. Imper. part. 13. Reinking. de regim. secul. et Eccles. lib. 1. class. 2. cap. 2. Arumae. de jur. publ. discurs. 2. Hoenon. polit. disp. 9. conclus. 16. lit. b. Cum tamen ipse Imperator solus non omnia peragat, sed in partem curarum et sollicitudinis Imperii proceres et Status admittat, nec solas leges universales condat, nec solus bellum indicat, nec foedera contrahat, sed haec et similia, non nisi cum consensu Procerum et Statuum Imperii peragat, ideo modernum Imperii nostri Romano-Germanici statum non esse pure monarchicum, sed Aristocratice temperatum, seu cum Aristocratia mixtum esse contendunt, Dn affinis Cluten. syllog. rer. quotid. concl. 16. Paurmeist. de jurisd. lib. 2. c. 1. n. 9. Heig. part. 1. quaest. 2. n. 14. seq. Arnold. Clapmar. de arcan. rerump. lib. 5. c. 20. Rumelin. ad A. B. dissert. 3. conclus. 18. Besold. dissert. de Stat. Reipubl. mixt. c. 2. et de appellat. cap. 2. n. 21. Daniel Otto. de jur. publ. cap. 7. fol. 89. Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 1. cap. 10. n. 11. seqq. et ibi in addit. tom 4. et dissert. Apologet. contra Wizendorpium per tot. Benedict. Carpzov. de capitulat. Caesar. cap. 13. sect. 8. et 9. per tot. Johan. Wurmser. de jur. publ. exerc. 1. quaest. 9. confer Hoenon. polit. disput. 9. conclus. 16. lit. c. non tamen, ut Aristocratia praevaleat, secundum Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 1. cap. 10. n. 12. et 42. sed ut Monarchiae lumen clarius appareat, juxta Bened. Carpzov. de capitul. Caesar. cap. 13. sect. 9. num. 11. seq.

[note: 19.] Ex quo etiam Bodmi error refellitur, dum statuit, Imperium nostrum Romano-Germanicum puram esse Aristocratiam, quae septem Electoribus, trecentis Principibus ac civitatum Imperialium legatis coalescat, quibus Princeps, sive Imperator, unus praesit, ut concilii jussa exequatur, aut magistratum abdicare cogatur, de Republ. lib. 2. cap. 1. fol. 291. et cap. 6. fol. 348. cujus argumenta refert Hoenon. polit. disp. 9. concl. 16. lit. a. Et haec Rerumpublicarum forma, monarchia scilicet, omnium prima et antiquissima est, et Regium Statum post tempora diluvii floruisse, docet Moyses, Genes. 10. vers. 8. et 9. infra n. 70.

[note: 20.] Monarchiae opponitur Tyrannis, et Monarchae Tyrannus: Quemadmodum enim Monarcha secundum leges et legitime imperat, ita Tyrannus non secundum leges, sed pro sua voluntate et arbitrio imperat: Et Aristot. in polit. hac notâ distinguit Regem a Tyranno, quod ille nihil aliud spectet, quam prodesse Reipublicae, hic suis studeat commodis: Princeps quacunque de re deliberans, illud semper spectat, num expediat universis civibus: Tyrannus nihil aliud considerat, quam quod sibi conducat. Atque ita Tyrannus negligit et subvertit bonum publicum, habitâ tantum ratione sui commodi, Seneca. 1. de clement. rebus alienis, ut suis, et liberis hominibus, quasi mancipiis, ad libidinem abutitur, Bodin. de republ. lib. 2. cap. 4. a princ.

[note: 21.] Inter Tyrannidem et Monarchiam medium quid est Dominatus, qui definitur, cum Princeps unus libertatis ac fortunarum omnium Dominus, jure belli aut foedere factus, subditos, quasi paterfamilias servos moderatur,

Bodin. de republ. lib. 2. cap. 2. Qualis Dominus hodie est Turca, cujus legibus cautum, ne quis omnino dominium affectet, aut ullius praedii Dominum se dicat praeter Calipham Pontificem maximum, refert Bodin. d. l. Warsewic. in Turcic. 1. foli. 11.

[note: 22.] Aristocratica Reipublicae forma est, quando Imperium est penes optimates, qui prudentia, justitia et caeteris virtutibus antecellunt, Aristot. 3. polit. cap. 5. et lib. 8. Ethic. cap. 10. Reinking. de regim. secul. et Eccles. lib. 1. class. 1. cap. 1. n. 13. et 14. Norderman. de jur. Principat. conclus. 11. Martin. Rumelin. ad A. B. part. 3. dissert. 2. conclus. 24. Besold. disc. [note: 23.] de aristocrat. cap. 2. n. 1. qui optimates inde dicuntur, quod optimi ex omni reliquorum numero, et qui ita praesunt, ut omnia ad illud referant, quod civitati, et illis utile est, cum quibus ea communicatur, Aristot. libr. 3. polit. cap. 5. Herodot lib. 3. in Megab. orat. Dicuntur etiam quandoque Patricii, Seniores, Status, ordines, rarius Principes, Alex. ab Alex. 6. gen. dier. 24.

[note: 24.] In Aristocratico regimine quo pauciores fuerint, eo stabilior et diuturnior optimatum erit Status, cum concordia facilius inter paucos, quam multos conservetur, Arist. 5. polit. 6. Bodin. de republ. lib. 2. c. 6. fol. 342. et lib. 6. cap. 4. fol. 1102. Unde Pharsaliorum et Lacedaemoniorum Respublicae, quarum altera viginti, altera triginta civium Principes ex optimis selectos habuit, ex infinito pene civium numero, diutissime floruerunt, Haenon. polit. disput. 10. conclus. 23.

[note: 25.] Aristocratiae natura etiam requirit, ut pluribus ex sociis ex aequo jus imperandi, et par potestas indivisim et indesinenter, quamdiu vivunt, in eosdem subditos competat Hoenon. d. disp. 10. conclus. 24. Unde Genevarum Rempublicam aliis stabiliorem et conversionibus, seditiosisque novationibus minus obnoxiam esse, quia optimates perpetuos habeat, scribit. Bodin. de republ. lib. 2. cap. 6. fol. 344. et lib. 4. cap. 4. Melch. Jun. polit. quaest. 26. in fin. Althus. polit c. 32. Kirchner. de republ. disput. 5. thes. 3.

In Aristocratico quoque Statu, et quando apud optimates summa residet potestas, unus aliquis eligi solet, qui senatui tanquam Princeps vel Dux praesidet, et in civitatibus Imperialibus plerumque vocatur consul, Burgermeister, Ammeister, etc. quod tamen nihil impedit, quo minus status ille Aristocraticus, sit et permaneat, cum hic nihil ulterioris juris in reliquos optimates et cives habeat, quam quod praeeat, senatum convocet, proponat, vota [note: 26.] requirat, et conclusa exequatur. Sicuti etiam in Venetorum Republica videre licet, quae sine dubio Aristocratica est, ibique Dux nihil juris in Reipubl. summam habet, quam quod Senatorio ordini praeeat, et omnino vivat ex legibus a Senatu sibi constitutis, et sine senatu nullam Reipubl. habet administrationem, sed majestatis jura penes consilium magnum et Senatum consistunt, Petr. Gregor Tholos. de republ. lib. 5. cap. 1. Jun. 1. polit. quaest. 4. Besold. de aristocrat. cap. 2. in princ. Atque hinc etiam in Aristocratia, sive regimine Aristocratico tot Reges esse, quot Senatum optimates constituunt, scribit Nicol. Vernulae. institut. polit. lib. 1. tit. 2. quaest. 5.

[note: 27.] Aristocratia pro eligentium diversitate duplex est, aut enim populus eligit, aut optimates tantum in locum vacantem alios substituunt, et hic posterior eligendi modus Reipubl. utilior et optimatibus ex officio hoc injunctum esse videtur, cum ipsis Reipubl. natura et conditio notior, et populus haud raro affectibus ducatur, nec de bonis, prudentibus, et idoneis judicare possit Bodin. de republ. lib. 1. cap. 6. Besold. de aristocrat. cap. 2. num. 2. Petr. Gregor. Tholosan. de republ. lib. 4. cap. 5. seq. Hoenon. d. disp. 10. concl. 27.

[note: 28.] Alia est, quando electionis jus solus populus habet. Et hoc rursus in respectu numeri, paucissimorum de populo, quae est Aristocratia nobilissima, per jam dicta, vel paucorum: Vel etiam respectu conditionis, in qua eliguntur optimates virtutis intuitu praestantissimi, quae optima et aliis praeferenda. Tholos. de republ. lib. 4. cap. 5. n. 16. et 42. Vel etiam respectu census, ubi divites eliguntur, quibus tamen caeteris paribus, satius est, quam pauperibus praeferri magistratum, Ariristot. 2. polit. 7. Casus in Sphaer. civ. 7. Junius 1. quaest. polit. 17. Vel generis et prosapiae consideratione: dum patricii et Nobiles eliguntur, Jun. 1. polit. quaest. 16. Vel denique respectu temporis imperandi, ut alia sit, in qua optimates sunt perpetui, quae diuturnior, Bodin. de republ. lib. 2. cap. 6. supra n. 25.

Aristocraticus hujusmodi Status fuisse videtur in politia Israelis sub septuaginta nioribus, et tribuum, ac familiarum singularum Principibus, quando nullus rex erat, Genes. 36. v. 31. Exod. 3. vers. 16. et 18. et cap. 5. vers. 14. seq. et cap. 6. vers. 16. et seq. Josu. cap. 22. vers. 14. Judic. cap. 1. et 2. Esdr. 9. Nehem 5. et 13. Wilhelm. Zepper. de legib. Mosaic. lib. 3. cap. 6. Joseph. antiquit. Jud. lib. 4. Sigon. de republ Hebr. lib. 6. cap. 7. Et apud Romanos Regibus exactis summa rerum ad optimates delata fuit, Livius lib. 2. Halicar. lib. 4. Hodie apud Venetos, Melch. Jun. polit. quest. 4. c. 9. Hoenon. polit. disp. 10. conclus. 30. Petr. Bemb. et Contaren. de republ. Venet. Et haec hodiernis moribus in plerisque civitatibus Imperialibus observatur.

[note: 29.] Aristocratiam jam constitutam conservant leges et arcana. Leges tales sint, quibus subditi ad amorem et obedientiam singulorum optimatum incitentur, Thol. de republ. lib. 10. c. 5. n. 9. quod si in Aristocratia non fiat, maxima mala suboriri necesse est, de quibus late Bodin. de republ. lib. 6. c. 4. Arnisae. 2. polit. c. 2. Et quibus e converso optimates ab inferiorum contumeliis, calummis et insimulationibus avertantur, subditi enim et cives in hoc statu id praestare omnibus et singulis optimatibus debent, quod in Statu monarchico uni principi praestatur, Keckerman. 2. polit. 2. pag. 543. canon. 1.

[note: 30.] Arcana Aristocratiae sunt, ut Optimates consilia sua secreta habeant, et ne qua ad vulgus emanent, summa diligentia praecaveant. Keckerman. 2. polit. 3. canon. 7. Bodin. d. lib. 6. cap. 4. Ignoratio enim politicorum consiliorum recte capessendorum, et Reipubl. administrandae facile potest apud rudem et promiscuam plebem seditioni ansam praebere. Et deinde ut caveant optimates, ne ulla injuria plebem afficiant, inter se vero concordiam et aequalitatem conservare maxime studeant, Aristot. 5. polit. 6. in princ. ubi dicit duas mutationis Aristocraticae praecipuas esse causas; injuriam plebi illatam, et dissensionem optimatum inter ipsos, Tholosan. d. l. et lib. 22. c. 1. Arnisae. 2. polit. 4. et 5. hoc ubi non strictissime observatur, labefactari, et omnino vel in Democratiam vel Oligarchiam, vel Tyrannidem hunc itatum converti, exempla apud allegatos probant.

[note: 31.] Aristocratiae opponitur Oligarchia, quae est Reipublicae corruptio, in qua potestas est penes paucos, qui vel per potentiam, violentiam, injurias, malas artes, aut gratiam, Reipublicae administrationem sibi adquisiverunt, reliquis, penes quos pariter erat, exclusis; atque ita ad suam privatam utilitatem Rempublicam administrant, Georg. Richter. axiom. polit. 39. Danae. polit. Christian. lib. 1. cap. 6. Vel qua pauci Dominatum ad se rapiunt, et eo suos consortes spoliant, Althus. polit. cap. 32. Vel cum injuste pauci divites dominantur, et praeter leges, et ad reliquam multitudinem opprimendam conspirant, Lamb. Danae. polit. [note: 32.] Christ. libr. 1. cap. 6. Qualis Reipublicae Atheniensium constitutio tum fuit, cum de Lysandri sententia, triginta, nomine quidem administratores, revera autem tyranni constituti fuerunt, qui sua pro libidine cuncta egerunt, locupletissimos et optimos e medio sustulerunt, optimates omnes vel vindictae, vel avaritiae saturandae studio proscripserunt, Diod. lib. 14. Alex. ab Alex. libr. 5. cap. 2. Bodin. meth. hist. cap. 6. Talis quoque fuit Romae, dum a Decemviris, et postea a Triumviris regebatur, Livius lib. 3. Et apud Polonos, cum Wayvodae duodecim ad rerum gubernacula sederunt, et sua potentia abusi, Cromer. de republ. Polon. lib. 2.

[note: 33.] An autem Oligarchia degenerans Reipublicae sit forma? negat Bodin. de republ. lib. 2. cap. 4. Affirmat autem Aristot. libr. 4. polit. cap. 4. Quam litem distinctione dirimunt Casus in Sphaer. civit. lib. 4. cap. 2. Hoenon. d. disput. pol. 10. conclus. 36. qui Oligarchiam aliam faciunt, [note: 34.] simplicem, aliam mixtam. Simplex Oligarchia illa dicitur, in qua paucorum divitum vel Nobilium affectus, non ratio, non aequitas, non lex, sed impetus dominatur; et hunc [note: 35.] aberrantem esse nemo negavit. Mixta autem Oligarchia dicitur, in qua opulenti secundum legis normam imperant, quae bona et legitima Reipublicae forma dijudicatur, cum ejusmodi Status, ubi divites, Nobiles et leges imperant, nihil aliud sit, quam aristocraticus, Hoenon. d. conclus. 36. Et talem Oligarchiam nostro seculo Venetiis praecipue et Norimbergae conspicere licere putat Besold de aristocrat. cap: 3. n. 3. Quibus etiam Rhagusiorum, et Genuensium Respublicas accenset Krantz. in virid. polit. lib. 2. c. 8. siquidem Noribergae ex innumerabili civium numero et multitudine octo tantum et viginti tribus seu familiae, ab antiqua civium stirpe, honorum ac Imperii participes sunt, teste Bodin. de republ. lib. 2. cap. 6. Besold. d. n. 3.

ADDITIONES AD L. I. Cap. VIII. n. 35.

Olim in Germanicis Imperii civitatibus liberis Oligarchia, [eaque fere hereditaria] fuisse videtur. Ubivis enim fere pauci quidam ex nobilitate Rempublicam administrarunt. Sed Respubiicae cum eorum impotenti dominatu pessumdarentur, nobiles alicubi pulsi, alibi sponte cesserunt, alibi quosdam ex plebejis patili numero rerum gerendarum participes reddiderunt. vid. Lehmann in der Speyerischen Chronick. lib. 6. c. 1. et seqq. adde etiam die Elsaßiche Chronick, ubi de motibus hac occasione concitatis Argentinae; ac de tumultibus Erfordianis vid. Ioh. Binhard. in der Thürigischen Chronick ad 1509. Haec BESOLDVS L. 1. Polit. c. 8. n. 23. p. m. 293. Adde HVGON. de Statu region. Germ. c. 5. §. 2. et omnino HERTIVM de special. R. G. l. Rebuspubl. §. 29. T. 1. Opusc. P. II. p. 129.

[note: 36.] Democratia dicitur et est, quando penes universum populum est imperium, seu; quando universi cives, aut maxima pars civium, caeteris omnibus, non tantum singulatim, sed etiam simul, coacervatis et collectis imperandi jus habent, Bodin. de republ. libr. 2. cap. 7. in princ. vel ubi unversus populus, seu major pars civium magistratum obtinet. Hoenon. d. disput. 10. conclus. 37.

[note: 37.] Imperare autem in statu democratico omnes dicuntur, non quidem actu et exercitio, sed imperandi potentia, et imperium hîc quidem penes populum est, non tamen a toto populo exercetur. Nam populi, seu civium universorum nomine quidam ex iis alternatim, et successive, vertis temporibus ab universis electi, caeteris omnibus singulis vel universis imperant, et secundum suffragia populi universi collecta jura majestatis, et summae potestatis administrant, Bodin. de republ. lib. 2. cap. 7. et lib. 6. cap. 4. Et in hoc politiae statu optimatum locum et vices tenent praefecti collegiorum, curiarum, tribuum, centuriarum et classium, Althus. polit. cap. 32.

[note: 38.] Democratia in duas species dividi solet, in liberiorem et adstrictiorem. Liberior Democratia existit, ubi multitudini consultationes et judicia tribuuntur, veluti in Rhetia, ac nonnullis Helvetiae pagis, in den Ländern, dictis, fieri solet. Besold. de democrat. cap. 2. n. 7. Vel in qua omnes promiscue et indistincte, successive tamen, ad magistratus evehuntur, seu ubi omnes per vices imperant et parent, Tholosan. de republ. lib. 4. cap. 5. n. 16. et lib. cap. 2. num. 3.

[note: 39.] Adstrictior Democratia dicitur, ubi populus omnia per magistratus peragit, eive deligendorum et corrigendorum facultatem tribuit, ac sibi ipsi manus quasi ligat, vel in qua ex omni ordine civium magistratus eliguntur,

sed tamen ratione personarum habitâ, ut magis idonei reliquis praeferantur, Keckerman. 2. polit. 3. prout Genevae, et in majoribus Helvetiae, ac Hanseaticis civitatibus, Lucae in Hetruria, et Vesontinae Burgundiae metropoli fieri solet, Petr. Gregor. Tholos. de republ. lib. 5. cap. 2. Besold. de democrat. cap. 2. et 3.

[note: 40.] Democratiae Status Romae viguit Regibus ejectis, et cum a Tribunis plebis populi nomine omnia administrarentur, l. 2. §. 20. ff. de orig. jur. Plutarch. in vit. Valer. Public. Vultej. in prolegom. jurisprud. Röm. fol. 16. Math. Stephan. de jurisdict. lib. 1. cap. 2. n. 53. Bened. Carpzov. de Capitul. Caes. cap. 1. sect. 8. 7. seq. Besold. de democrat. cap. 2. num. 5. Et hodie conspicitur apud Helvetios, maxime Montanos, Suitenses, Uranios, Underwaldos, Tugios, Glarenses et Abbatiscellanos. Bodin. de republ. lib. 2. cap. 7. Et adhuc dum hodie in civitatibus nonnullis Imperialibus obtinet, veluti Reutlingae, Rotwilae, Argentinae, et alibi.

[note: 41.] Democratiae opponitur Ochlocratia, quae est turbulentae et furientis plebis impotentia, in qua egenorum, non vero publicae salutis habetur ratio, Bodin. de republ. lib. 4. cap. 1. et in method. histor. cap. 6. Aristot. 3. polit. cap. 5. 7. et 8. Lamb. Danae. polit. Christ. lib. 1. cap. ult. Tholos. de republ. lib. 22. cap. 2. n. 4. 8. et passim. Hoenon. polit. disp. 10. concl. 61. Hanc Cicero maximam tyrannidem vocat, nec tam vitiosam, quam nullam prorsus Rempublicam Itatuit, eamque ferarum omnium ferocissimam vocat Bodin. 4. de republ. cap. 7.

[note: 42.] Notae autem et argumenta, ex quibus Reipublicae alicujus Statum esse vel Democraticum, vel Aristocraticum colligitur, potissimum sunt haec et quidem Status Aristocratici, 1. ubi consiliorum et judiciorum summa potestas non penes populum, seu plebem, sed potius penes optimates residet, cum forma cujusque Reipublicae non ex titulis, et extremis quibusdam simulacris, sed ex ipsa Imperii vi et jurisdictione aestimanda sit, Matth. [note: 43.] Bernegger. in comment. ad lib. 2. Thucidid. c. 10. n. 2. 2. Aristocraticus intelligitur esse Reipublicae Status, ubi optimi Reipublicae administrationi praeficiuntur, illi videlicet, quos generis dignitas, opum fulgor, virtutum gloria, sapientiae ratio extollit, Bodin. de republ. lib. 3. c. 8. infra lib. 3. cap. 46. n. 13. Et ubi in electione Senatorum, vel maxime eorum habetur ratio, qui eruditionis laude, experientia, sapientia, et aliis animi dotibus, alios antecedunt. Ubi licet interdum unus vel alter idiota et plebejus exopificibus caeteris adjungatur, hoc tamen Aristocratiam obscuriorem non efficit, vel in mixtum statum convertit, quia hoc non perpetuum, nec aequaliter considerari necesse est, cum nec perfectae Aristocratiae opifices plane omnes Senatu excludant, exemplo Norimbergae, quae licet perfecta et indubitata sit Aristocratia, octo tamen ex certis opificiis in Senatum legit. Joh. Limn. de jur. public. tom. 4. lib. 7. c. 43. fol. 303. infra libr. 3. cap. 46. n. 17. Quod etiam Augustae, Francoturti, Ulmae et alibi observari et opificia in senatum eligi videmus. [note: 44.] 3. Aristocraticus Reipubl. Status esse judicatur, ubi administratio ad pauciores personas redacta est, hocque notam characteristicam Aristocratiae prae se ferre, testatur Bodin. de republ. libr. 2. cap. 6. infra lib. 3. cap. 46. n. 16. 4. [note: 45.] Ubi magistratus jura majestatis et regalia indivisa, sine populi suffragio et communicatione exercet, ibi Aristocratiae forma vigere deprehenditur, ita ut quarum civitatum jura majestatis, inter senatum et populum divisa sunt, minime omnium Respublicas, sed Rerumpublicarum corruptiones appellari debere putat Bodin. de republ. lib. 2. c. 1. et jurium majestatis ad unum vel plures agglutinatio, Reipublicae formam constituit, teste Arnisae. [note: 46.] de republ. lib. 2. cap. 6. sect. 1. num. 38. infra lib. 3. cap. 46. num. 19. 5. Ejus quoque Reipubl. Status Aristocraticus esse judicatur, ubi potestas asservandi claves portarum penes Consulem est, et cui eas ille in specie committit, et ubi dispensationes vectigalium, nomothesia, et dicaeothesia, in civilibus et criminalibus, tam quoad cognitionem, quam executionem, penes ordinarium est Senatum, et plebs de his nihil participat. Johan. Limnae. d. cap. 34. fol. 303. ad fin. infra. d. lib. 3. cap. 46. n. 20.

[note: 47.] Democraticus probatur esse Reipublicae Status, 1. ubi Nobilibus aditus ad magistratus potentiores est praeclusus, Besold. de democrat. cap. 1. n. 2. prout olim factum fuit Argentinae, ubi teste Joach. Krantzio. in viridar. polit. lib. 2. cap. 9. cives seditiosi Reipublicae administrationem ad se transferentes, sanciverunt, ne quem Ammeisterum (qui summus in civitate magistratus,) creari fas esset, nisi qui opificio alicui deditum se docere posset, daß er von den Handwercken seye, non quidem quod opificio alicui sit deditus, sed quod tribui alicui sit addictus, daß er auß einer Zunfft genommen werde, cum Argentoratensi more loquendi, die Handwerck, appellentur, tribus, alias Zünffte, in quibus tam patricii quam plebei reperiuntur, exclusis tantum Nobilibus, qui separates suos conventus, sive duas tributarias aedes, habent, quarum una dicitur Mühlenstein, altera Hohensteig, de quo vide infra libr. 4. cap. 51. num. 26. Ammeisterum quidem praecedit Stetmeisterus, qui ex Nobilibus est, ab omni tamen Imperio, sine Ammeisteri consensu excluditur. Et cum incursus hostium timetur, vel quoties incendium oritur, universae Nobilitati interdictum est, extra aedium munimentum conspici, vel in platea deprehendi, talique modo Nobilitati viam recuperandi regimen praecludunt, referente Besold. d. num. 2. ubi etiam num. 3. addit, pro Democratiae specie non minus eam Rempublicam habendam esse, ubi populus rerum Dominus, licet honores et magistratus Patriciis tantum tribuat, uti Romae factum usque ad legem Canulejam, ex quo postea omnes patricii magistratus cum plebe communicati fuerunt Alex. ab Alexandr. lib. 6. genial. dier. cap. 24. Ubi enim summa est populi authoritas, et incommunicata

nec tamen â plebeculae Imperio administratur, sed consilio eorum, qui optimi sunt in civitate, tunc Democratia locum obtinet, quamvis non liberior, sed adstrictior; illa quippe maxime ignobilis est, haec vero species facile ad Aristocratiae illam speciem, quae Oligarchia aut Timocratia dicitur, accedit, ubi populus Rempublicam non administrat, sed quidam aptiores reliquis omnibus imperitant, ita tamen, ut secundum populi suffragia potestotem istam accipiant, Limnae. d. tom. 4. libr. 7. cap. 3. fol. 151.

[note: 48.] 2. Democraticus Status ex eo colligitur, si penes Senatum aliquem ex plebe vel populo et tribubus constantem, et ex singulis tribubus senatorem habentem, et populum repraesentantem jus gladii omnisque jurisdictio, et alia ad judicii partes omnes pertinentia resideant, penes quem enim est merum Imperium et omnis jurisdictio, penes illum quoque est Respublica, ex qua ejusdem forma patescit Joh. Limnae. de jur. publ. tom. 4. libr. 7. cap. 3. fol. 149. in fin. seq.

[note: 49.] Idem est, quoad jus exercendi alia jura majestatica sive regalia et causas momentosas, veluti jus muniendi urbes, bella indicendi, foedera contrahendi et similia, ita ut si haec jura, sive summa potestas, penes tribus et omnem populum ita resideant, ut de iis quidem in Senatu disceptetur, sed sine Scabinorum et tribuum, der Schöpffen und Zünffte, qui universitatem repraesentant, consensu et ratificatione, magistratus haec et similia jura exercere nequeat, ejus Reipublicae status sit democraticus, per tradita Bernegger. cent. 2. quaest. ad German. Taciti quaest. 55. Arnisae. de jur. majestat. lib. 2. c. 5. num. 8. seq. ubi demonstrant, jura haec regalia penes eos solum esse, qui jura majestatis obtinent, nec a superioris alicujus potestate et nutu dependent, qualis in Monarchia Princeps, in Aristocratia optimates, in Democratia populus. Et si in causis momentosis magistratus teneatur civium delectum, et qui eos repraesentant, convocare, eorum consensum implorare, hoc ipso Democraticum Statum demonstrari, scribit Limnae. d. tom. 4. lib. 7. cap. 43. fol. 301. ad fin. adducens ad id Thucidid. lib. 6. de bell. Pelopones. cap. 2. num. 1. attestantem, Athenienses popularem et Demoortaticum Statum habentes, populi consili um requisivisse, an bellum adversus Lacedaemonios offensive belligerandum, idem lib. 1. infra lib. 3. cap. 46. n. 13. Eodemque modo Argentoratensem Rempubl. teneri Scabinorum consilium explorare, an bellum gerendum, an foedera ineunda, testatur Bernegger. in comment. ad Thucid. lib. 6. cap. 1. num. 1. seqq. et ad Tacit. German. cent. 2. decad. 6. quaest, 5.

[note: 50.] 4. Ille Status Reipublicae Democraticus esse censetur, ubi ad officia Consulatus et Senatus dignitatem extranei et alienigenae pervenire possunt. Tradunt enim politici, et ex contrapositione verae Aristocratiae manifestum esse videtur, ad Statum optimatum nullo modo promoveri posse peregrinos, sed solum patricios et originarios, vel quorum parentes diu in Republ. vixerunt, idque exemplo Reipubl. Norimbergensis vere Aristocraticae, ubi nemo in Senatum, multo minus ad praecipua officia promoveri potest, nisi patricio genere natus, et quidem non promiscue patricius, sed qui ex familia singulari, senatus munere gaudente, den Rathsfähigen Geschlechtern, prodit, quarum familiarum tantum octo et viginti sunt. Quod etiam Augustae Vindelicorum, Ulmae et alibi observatur, ubi ad officia primaria, praefecturae civitatis, Senioratus, Consulatus, Quaesturae, nemo admittitur, nisi indigena, et patritio genere satus: et omnino ubi Aristocratiae forma viget, ibi peregrinos ab officiis primariis, imo toto Senatu exclusos esse, ex Christoph. Walthero, Syndico Rotemburgico, scribit Limnae. d. cap. 43. fol. 301. vide infra lib. 3. cap. 46. n. 8.

[note: 51.] 5. Democraticum Statum arguit, ubi primaria Senatus officia non sunt perpetua, sed mutabilia, et propriam notam Democratiae esse, summos et intimos honores esse temporarios, testatur Petr. Gregor. Tholosan. de republ. lib. 5. c. 5. Lamb. Danae. lib. 6. polit. cap. 5. infra lib. 3. cap. 46. num. 9. Sicuti e contrario, ubi Aristocratia viget, primaria Reipubl. officia sunt perpetua, personae non mutantur, sed morientibus aliae substituuntur. prout fit Norimbergae, teste Gylman. Symphor. tom. 6. cap. 7. §. 34.

[note: 52.] 6. Democraticus quoque Status in ea Republica obtinere probatur, ubi magistratus a populo constituitur, et ab eodem authoritatem suam obtinet, Besold, de democrat. cap. 1. num. 1. infra lib. 3. cap. 46. num. 11. prout fieri solet Argentinae, ubi Senatores eliguntur a Scabinis, et a singulis tribubus, quarum viginti tota plebs circumscripta est, singuli in Senatum adsciscuntur Scabini, constituti in iisdem tribubus, ac easdem repraesentantes, eos legunt; uti e contra Norimbergae, Senatus non eligit Senatum vel constituit, sed ex interiore et secretiore Senatu unus vel alter eligitur, Electores dicti, Wehler, qui postmodum Senatores eligunt, et constituunt, Wehner. d. §. 34. Ubi tamen observandum, et a Politicis connotatum est hoc discrimen, quod ubi etiam plebs eligit optimates perpetuo permanentes, seu fixos, nihilominus Aristocratia sit, et permaneat, ubi vero ad certum tempus annuum vel biennium, optimates Senatui praeficiuntur, et postea rursus mutantur, tunc Democratia arguatur, Besold. de form. rerumpubl. et in spec. de Aristocrat. cap. 2. n. 2.

[note: 53.] 7. Ubi dimidia pars Senatus ex patriciorum ordine, altera vero ex plebe deligitur, non Aristocratia sed Democratia locum obtinere censetur, Limnae. d. cap. 43. fol. 302. circa med.

[note: 54.] 8. Quamvis etiam, ut supra num. 42. dictum, pauci opifices in Senatu Statui Aristocratico nihil officiant, secus tamen est, ubi omnibus artificiis et tribubus, sine discrimine, aditus ad senatoria munera, ex aequabili partitione, patet, et ex omnibus tribubus Senatus. constituendus est, tum enim democraticus istius Reipublicae Status esse probatur Limnae d cap. 43. fol.

303. in med. Hinc in democratico Statu quatuor esse debere, 1. ut magistratus ab ipso populo constituatur, et ab eodem authoritatem sumat. 2. ut a sententia magistratus, in rebus gravioribus ad judicium populi appelletur. 3. Ut leges, quibus Respublica est gubernanda, a magistratu quidem proponantur, sed a populo jubeantur. 4. Ut magistratus apud populum accusari possit, vel etiam morte mulctari, si ita populo videatur, refert ex Bellarmin. de Pontific. Röm. libr. 1. cap. 6. Besold. de democrat. cap. 1. in princ.

[note: 55.] Et praeterea natura Democratiae in honorum aequalitate et libertate consistit, nam legum aequalitas propria est Democratiae, quae tamen rerum aequalitatem non inducit, Kirchner. de republ. disp. 5. thes. 4. eique maxime proposita est libertas, Plato de republ. 8. Aristot. 4. polit. 4. et libr. 6. cap. 2. et imprimis postulat, ut populares per vices imperent, et pareant, Besold. de democrat. cap. 1. Jun. part. 1. polit. quaest. 4. Petr. Gregor. Tholosan. de republ. libr. 4. cap. 5. et lib. 5. cap. 2. Et in hoc Statu populus ipse vult timeri et monarchae instar haberi, eamque summam judicat libertatem, ut summa deliberationum sit penes se. Aristot. lib. 4. polit. cap. 4. libr. 6. cap. 2. Bodin. de republ. lib. 6. cap. 4. Jun. libr. 1. quaest. 4. Et populare est, ut magistratus ab aliquo semel tantum geratur, et tempore quidem brevi: Quamvis enim in genere verum sit, perpetuos magistratus temporaneis esse praeferendos, infra libr. 2. cap. 8. num. 157. seqq. pro natura tamen Democratiae, consultum est, ut magistratus sint temporarii, Petr. Gregor. Tholos. de republ. libr. 5. cap. 5. Schönborn. lib. 2. polit. cap. 3. Hoenon. polit. disputat. 10. conclus. 45. quos ita imperare par est, ut cogitent, se vicissim parere, caeterisque in omnibus exaequari debere, cum hîc per vices imperetur et pareatur. Aristot. d. l. Danae. 3. polit. et lib. 6. cap. 5. Arnisae. 2. polit. 4.

[note: 56.] Pro conservatione quoque popularis Status, non tam conandum esse magistratibus, ut placcant multitudini, quam utilitati communi, monet Aristot. Polit. lib. 6. cap. 5. sunt enim multi, qui cum id efficere student, ut populo placeant, Rempublicam ad subversionem et interitum, vel confusionem deducunt, Petr. Gregor. Tholosan. de republ. lib. 5. cap. 2. num. 1. Cavere etiam solent Deruocratici, ne summa officia patriciis et antiquis familiis concedantur, cum ea ratione popularia Imperia successu temporis in Aristocratiam facile converti possint, teste Besold. de arcan. rerumpubl. cap. 2. num. 7. Christ. Liebenthal. de trib. rerumpubl. form. conclus. 95. Nimia quoque licentia populari Magistratui non est indulgenda, ne elatior factus, Reipublicae gubernacula sibi soli adsignet. Ita enim Crassi, Pompei, et Julij Caesaris triumphi, et praeclara opera Reipubl. Romanae navata, cujus ministerio, opibus, militibus et dignitatibus, gloriam sibi pepererant, nimiaque eorum feiicitas genuit ambitionem, per quam sublato populari statu, sibi dominationem vindicarunt, et demum inter se dissidentes, et consortis impatientes, ad monarchiam viam parârunt. Flor. lib. 4. rer. Roman. Tholos. de republ. libr. 22. cap. 2. num. 4. Sicuti quoque a magistratu populo nimium non est indulgendum: bestia enim populus multorum capitum est, et mobile vulgus et invidum, cui frena, si laxentur, statum praesentem fastidit, et, ut simul suspiciosum est, se lacessitum bona administratione existimans, jugum excutere nititur, libertatis, seu potius agendi, quod velit, sine ratione studiosum, ideo novationi vacat, et rejectis bonis et ingenuis rectoribus, meliores adhiberi postulat: vocat autem meliores, qui magis ei indulgeant, Petr. Gregor. Tholosan. de republ. libr. 22. c. 2. n. 8.

[note: 57.] Arcana Democratiae sunt, ut 1. leges severe et stricte executioni mandentur, Bodin. de republ. libr. 6. cap. 4. ubi Helvetios laudat, quod supplicia de sceleratis severissime deposcant, nec capitalium delictorum ulla apud eos venia speretur, Tholosan. de republ. libr. 10. cap. 5. 2. Ut accusationes publicae popularium instituantur rarissime, indeque in delatores falsos graves poenae statuendae, Tholosan. de republ. lib. 5. cap. 2. num. 2. ne multis ob atrocia crimina pudefactis, vel condemnatis popularium authoritas et numerus decrescat, et sic Aristocratici praevaleant, Keckerman. 2. polit. 3. 3. Bona damnatorum sacra sint, et poena publicationis et confiscationis exsit, et ut obviam eatur injuriis, poenarum servetur proportio, et a condemnandi cupiditate populus revocetur, Tholos. d. cap. 2. num. 1. 4. Conventus civium et collegia ne impediantur, ad concordiam et amicitiam inter cives stabiliendam, Bodin. de republ. libr. 3. cap. 7. 5. Comitia habeantur creberrima, Tholosan. 13. de republ. 12. num. 14. 6. Praesidia et arces in urbibus et provinciis ne extruantur. Tholosan. 2. cap. 3. ex quo Valerius Publicola, quod domum in summa Velia, loco urbis editiori extruere tantum decrevisset, affectatae tyrannidis suspicionem declinare non potuit, Plutarch. in Public. Michael. 1. disc. de republ. 28.

Cum vero Democratico Statui semper inimica et exosa fuerit civium potentiorum, ditiorum, avarorum, ambitiosorum, [note: 58.] continuata in honoribus gerendis, et perpetua authoritas, Aristot. lib. 6. polit. cap. 2. Inde Athenis Ostracismus, et Syracusis Petalismus fuit institutus, ita ut si qui nimia inter caeteros cives authoritate pollerent, ejicerentur et in exilium mitterentur; nec reciperentur antequam caeteris vicissim pares facti judicarentur, Aristot 3. polit. cap. 9. Hoenon. d. disput. 10. conclus. 34.

An autem ostracismus in bene constituta Republ. sit approbandus, politici nondum omnes conveniunt? Consultum enim nonnulli judicant, ut opibus et gratia maxime pollentes alio ablegentur, inter quos sunt, Aristot. libr. 3. polit. cap. 9. Scip. Amirat. polit. dissert. libr. 14. discurs. 3. Besold. class. 2. polit. 9. conclus.

61. seqq. et democrat. cap. 2. num. 3. Clapmar. de arcan. Rerumpubl. lib. 2. ubi addit, ablegationem istam sub specie honoris, vel legationis fieri debere, Besold. d. l. Et hanc relegationem gravioris potestatis moderationem et poenam vocat Plutarch. in Alicibiad. et Arist. Tholosan. d. libr. 22. cap. 10. num. 5. Et ideo a populari Statu hoc genus exilii, quod praeclarissimis virtute et felicitate civibus imponebatur, inductum videtur, ut aequalitas omnium, quam is Status potissimum intuetur, conservaretur, ablegatis iis, quorum virtus et potentia, vel auctoritas aut gloria et existimatio major erat, quam ut aequalitatis Status eam ferre posset, quique ob id metui erant, ne seditionem moverent, et Rempublicam occuparent, Bodin. de republ. libr. 6. cap. 4. Tholosan. d. libr. 22. cap. 10. num. 5. Et ita praestantissimos viros ejectos esse legimus apud Athenienses Themistoclem, Alcibiadem, Cimonem, Aristidem: Carthaginenses Annibalem: Ephesios Hermodurum, Aristot. 3. polit. 9.

[note: 59.] Et hujusmodi Ostracismus etiam apud Romanos usu obtinuit: Ita enim Tarquinius Collatinus, vita innocentissimus, exactis Regibus, confestim civitate prohibitus fuit, occasione domus in alto aedificatae et odio nominis Regii praetextu. Caesonis quoque Quintii damnationem, a Lucio Lucretio improbatam, ex eadem ratione profectam esse refert Livius lib. 3. Quintus Caecilius Metellus Numidicus, quod in legem Apule iam per vim latam jurare noluit, in exilium actus fuit. Et Scipio Africanus, per invidiam repetundarum damnatus, in voluntarium exilium concessit, Besold. de democrat. cap. 2. n. 3. ubi etiam Ostracismi naturam sapere addit, quod Nobiles (cum Oligarchiam adfectarent) ex Helvetiis, et quibusdam civitatibus Imperialibus, partim sponte partim etiam coacti, secesserunt.

[note: 60.] Verum Ostracismum, quo virtute aut meritis eminentes, exilio mulctari solent, ferendum non esse, rectius et aequius mihi sentire videntur Bodin. de republ. lib. 2. cap. 7. fol. 368. Paul. Bus. disquis. polit. 14. concl. n. 26. et 28. Hoenon. polit. disput. 10. concl. 43. Et Lambert. Danae. lib. 2. polit. Christ. cap. 2. fol. 84. Ostracismi illam rationem prorsus inhumanam et crudelem vocat, et summam injuria significationem habere ait, cum quis praeter meritum e sua patria, et avitis sedibus ejicitur. Non solum autem injuria, sed etiam summa incommoda et pericula Ostracismum comitantur. Potentiores siquidem, praesertim bellatores, in exilium missi; hostibus expellentium se associant, et dominationem vi et armis ambiunt. Testatur id Martius Coriolanus Romanus, qui in exilium a Romanis missus, eosdem in extremam pernitiem praecipites egisset, nisi matris, conjugis, et aliarum foeminarum lachrymis ac precibus commotus, a proposito retractus fuisset, Plutarch. in ejus vit. Liv. lib. 1. Idem accidit Heracleotis. Cumanis et Megarensibus, cum plebei Nobislitatem universam in exilium misissent; Nobiles enim conjunctis amicorum copiis, trium civitatum populares status everterunt, ac optimatum deinceps imperium stabilierunt Bodin. de republ. lib. 4. c. 1. Qui Ciceronem reprehendit, quod Catilinam Româ expulerit, cum potius conjuratione detecta, illum in ipsa urbe opprimere debuisset; Nam qui se domo, inquiens, ac civitate pulsum videt, nemini dubium est, quin, si possit, Rempublicam evertat.

[note: 61.] De eo quoque Politici nondum conveniunt, an detur aliquis Reipublicae Status mixtus? Negant hoc Bodin. de republ. libr. 2. cap. 1. Casus in Sphaer. civit. lib. 3. cap. 5. quaest. 1. Bornit. de jur. majest. cap. 11. et 13. Petr. Gregor. Tholos. de republ. lib. 5. cap. 1. Timpler. lib. 5. polit. cap. 2. quaest. 7. Verum contrarium asserunt, et Statum tum Monarchicum, tum popularem, Aristocratice per Magistratus et officia posse temperari, et vicissim Aristocraticum statum temperamentum suscipere Monarchicum, et ita permixtionem illam fieri vel duabus tantum, vel ex pluribus, et Doctores communiter, et exempla probant; Ita enim statuunt, et dissentientium argumenta refellunt, Arn. Clapmar. de arcan. Rerumpubl. libr. 5. cap. 20. Arnisae. lib. 1. polit. cap. 8. Herm. Kirchner. de republ. disp. 3. corol. ult. et disp. 5. concl. 1. Velsten. polit. quaest. decad. 7. quaest. 5. Thom. Mor. in utop. Machiavel. lib. 1. disc. cap. 2. Reinh. König. theat. polit. part. 1. cap. 9. Keckerm. syst. polit. lib. 2. cap. 4. et 5. Besold. de stat. Reipubl. mixt. cap. 5. n. 1. seq. per. tot. Bened. Carpzov. de capitulat. cap. 13. sect. 9. n. 16. seq. Schönborn. lib. 1. polit. cap. 16.

[note: 62.] Et hoc comprobant exempla plurimarum Rerumpublicarum antiquissimarum, veluti Atheniensium, quam quondam temperamentum suscepisse, testatur Plato lib. 2. polit. 6. Lacedaemoniensium, quam a Lycurgo institutam, ex tribus formis fuisse conflatam, referunt. Sigon. de republ. Spartan. Plato de legib. lib. 3. et 4. Machiavel. libr. 1. disc. in Liv. cap. 2. Justin. libr. 2. et hanc Lacedaemoniorum Rempubl. ex tribus formis ita fuisse compositam, ut nemo unquam, ne ex illis quidem, qui sunt incolae, constanter, edicere potuerit, ac tota illa Respublica, vel Monarchia, vel Aristocratia, vel Democratia fuerit, scribit Polyb. libr. 6. Administrationem enim istius Reipubl. Lycurgus per ordines divisit, Regibus potestatem bellorum, Magistratibus judicia, annuasque successiones, Senatui custodiam legum, populo eligendi Senatum, vel creandi quos velit, magistratui potestatem permisit, fundos omnium aequaliter divisit, referente Carpzov. d. sect. 9. num. 18. Venetorum item Rempubl. ex Regno et Consulatu constare, docent Casp. Contar. de Republ. Venet. Stephan. Jun. Brut. de jur. magistr. in subdit. in repet. ad quaest. 6. Veteris quoque Romanae Reipubl. mixturam testantur Cicero de legib. Halicarnass. lib. 7. et 8. Polyb. de re milit. et domest. discipl. libr. 6. cap. 5. Et

hodiernam Imperii Romani Rempublicam Aristocratice per Electorum ac Ordinum consensus et consilia temperatam esse, dictum est supra num. 18. Et talem hodie plerarumque Rerumpublicarum et civitatum Imperialium formam esse, paucissimis exceptis, quae unicam solamque, eamque perfectam et puram putam docere queant, testatur Keckerman. syst. polit. lib. 2. cap. 5. Solet tamen plerumque altera aliqua forma vel aristocratica, vel democratica praeponderare, ita ut aequalem mixturam nullibi inveniri, doceant Lipsius libr. 3. polit. cap. 2. Kirchner. de republ. disp. 3. corol. ult. [note: 63.] Atque inde in mixto hoc Rerumpublicarum Statu semper a potiori denominatio fieri solet Kirchner. de republ. disp. 3. auctar. ult. Melch. Junius polit. quaest. 2. in princ. sicuti enim pauxillum aquae vino generoso admixtum, vino neque virtutem, neque nomen adimit, Lipsius libr. 8. polit. cap. 14. ita neque nomen, neque vim suam temperamento isto Reipublicae Status amittit.

[note: 64.] Sunt quoque Respublicae et Imperia quaedam absoluta, quaedam subalterna. Absoluta illa dicuntur, quae nemini nisi Deo, vel ensi subsunt. Subalterna vero sunt, quae alteri, Principi vel populo subsunt, Cabot. lib. 1. disput. cap. 12. Quod etiam Paul. Busius. disput. polit. 1. conclus. 19. et Republ. libr. 1. cap. 5. in nuit, dum scribit, Rempublicam omnem, respectu Imperii, duplicem esse; supremam, seu universalem, quae Imperio supremo, sine alterius recognitione constat: et particularem, quae quidem jus Reipubl. habet, sed a superiori tot. tit. C. de jur. Reipubl. l. municipes. 14. ff. ad municipal. l. magistratus. 6. ff. de administr. rer. ad civit. pertin. De quo videatur Besold. disputat. polit. class. 1. disput. 9. et dissert. de stat. Reipubl. subaltern. per tot. ubi plurima exempla tam veterum quam recentiorum Rerumpublicarum et Imperiorum subalternorum et in Imperio Romano refert, in Electoratibus, Principatibus, Ducatibus, Marchionatibus, Comitatibus, Baronatibus et civitatibus Imperialibus, quorum possessores in suis territoriis liberam fere et Regiam potestatem habent, et Imperatori et Imperio etiam in aliis quam ad simplicem jurisdictionem feudalem pertinentibus subsunt, et una simul Romani Imperii Rempublicam constituunt, Besold. d. disput. 9. conclus. 5. et de stat. Reip. subaltern. c. 3. n. 1.

[note: 65.] Est quoque Rerumpublicarum et Imperiorum species Gynaecocratia, sive Imperium muliebre, quo foemina summam rerum tenet, quod de jure tam divino, quam canonico naturali et civili improbatur, Genes. 3. vers. 16. 1. Corinth. 11. vers. 5. et 10. cap. 14. vers. 34. et seq. c. mulierem. et c. seq. caus. 33. quaest. 5. l. 2. ff. de R. J. l. cum praetor. 12. §. 2. ff de judic. l. pen. ff. de edend. l. 1. §. 1. ff. ad Sct. Vellet. Et jure naturali foeminas viris esse subjectas scribit Aristot. 1. polit. cap. 8. confer Reinking. polit. Biblic. lib. 2. axiom. 4.

[note: 66.] Licet non desint quoque exempla muliebri Imperii, quae foelicissime Imperii sceptra tenuerunt, veluti Regina Saba, quae venit ad tentandum Salomonem Regem sapientissimum in aenigmatibus, et ad explorandam ejus sapientiam, 1. Reg. 10. vers. 1. ac Debora judicavit populum, Iudic. 4. vers. 4. et 5. Maria Regina Hungarica, Bodin. de Republ. lib. 6. cap. 5. Hedwigis Poloniae Regina, Alex. Guagin. tom 1. rer. polon. Margaritha Daniae, Sueciae, et Norwegiae Regina, Münster. Cosmogr. lib. 4. Elisabetha Anglica, artium et linguarum scientissima Meteran. histor. bell. Belg. lib. 20.

[note: 67.] Omnium vero Rerumpublicarum ac Imperiorum forma perniciosissima et deterrima est Anarchia, qua nemo, vel omnes Imperii et Reipublicae sceptra tenent, wann Herr omnis Meister ist und das Regiment führet, juxta illud: Temporibus illis non erat Rex in Ifraele, quisquequod rectum videbatur in oculis suis faciebat. Iudic. 17. vers. 6. et cap. 19. vers. 1. et cap. ult. vers. ult. qua nihil perniciosius esse scribit Plato. de legib. lib. 1. quaeque omni tyrannide omnique corrupto civitatis statu deterior est, quaque nihil magis pestiferum excogitari potest; quae nec formam ullam civitatis habet, et in qua imperare qui possit cuiquam, quique patere velit imperanti, reperiatur nemo, Bodin. de republ. lib. 6. c. 4. fol. 1083. Danae. polit. Christ. lib. 1. cap. ult. Keckerman. syslem. polit. lib. 1. cap. 28. Hoenon polit. disp. 10. in fin. ubi Anarchiam quavis tyrannide deteriorem ideo esse dicit, quia in ea pro uno, tyranni innumerabiles existunt, ita ut nihil ibi sit ordinis, sed mera confusio ac disordinatio, cum sub tyranno Principe aliqua adhuc ordinis saltem particula remaneat. Unde praestat Regem tyrannum habere, quam nullum, [note: 68.] inquit Chrysost. homilia ad popul. Antioch. Et melius sub malo Principe et magistratu esse, quam sub nullo scribit Tacit. histor. lib. 1. Besold. praecogn. polit. cap. 5. n. 5. Inde Anarchia nihil est periculosius, quippe quae effrenatam licentiam morum, vitaeque dissolutionem, scelerum impunitatem, horrendarum rerum omnium confusionem, denique calamitatum, tam publicarum, quam privatarum iliadem, et lernam malorum in Rempublicam introducit, ait Timpler. lib. 2. polit. cap. 1. quaest. 2. n. 7.

[note: 69.] Quaenam porro inter has Rerumpublicarum formas, Monarchiam, Aristocratiam et Democratiam, praestantior et aliis praeferenda sit, contendunt Politici? Reliquis omnibus Monarchiam praeferunt, Rob. Bellarmin. de Christo. lib. 1. c. 3. ad fin. et de Pontific. c. 2. et 4. Joh. Gerhard. de magistrat. polit. n. 133. seq. Bodin. de republ. lib. 6. c. 4. Lipsius monit. polit. lib. 2. cap. 1. Hippol. a Collib. de Principe. c. 1. Knichen. de Sax non prov. verb. Ducum. c. 3. n. 19. Arnisae. lib. 1. polit. c. 10. Timpler. lib. 5. polit. c. 2. quaest. 5. Chokier. aphorisin. polit. lib. 1. cap. 3. Simanc. de Republ. libr. 3. c. 2. et Melch. Junius. part. 1. polit. quaest 4. Schönborn. polit. lib. 5. cap. 1. Petr. Creg.

Tholos. de republ. lib. 5. cap. 3. et 4. Aristot. 8. polit. cap. 10. Casus in Sphaer. civit. lib. 3. cap. 7. Althus. polit. cap. 32.

[note: 70.] Quia haec forma reliquarum omnium antiquissima, et principio rerum, gentium, nationumque Imperium penes Reges erat, Justin. lib. 1. Cicero de legib. Tacit. annal. lib. 3. hocque in terris nomen Imperii primum fuit, Salust in Catil. et ita petierunt Israelitae a Samuele Regem, ut aliae gentes omnes I. Samuel. 8. vers. 5. Genes. 36. vers. 31. Iudic. cap. 17. v. 6. Exod. 18. v. 13. Iosu. 1. v. 17. Sub Saule, Davide, Salomone et sequentibus Regibus Iudaicis 1. Samuel. 8. et 2. Samuel. 7. Deut. 17. Psal. 2. 2. Monarchia naturae est implantata, uti videre licet [note: 71.] in gruibus et apibus, de quibus Plinius histor. natur. lib. 11. cap. 7. et lib. 10. cap. 23. esse, inquit, sine Rege non possunt, invitae autem interimunt eos, cum plures facti fuerunt, potiusque nascentium domos diruunt. Idem in caeteris animalibus patet, quia gregem cervorum custodit et ducit unus, Leo inter quadrupedes dominatur, inter aves principatum tenet aquila, gruum volatus longiores non sunt sine duce, sunt sub rege apiculae, Aristot. polit. lib. 3. cap. 7.

[note: 72.] 3. Ita etiam quemadmodum mundi dispositio ab uno creatore et rerum universarum domino ac Rege Deo gubernatur, isque solus mundi globum regit, Plato in polit. Patrit. de regno libr. 1. tit. 13. Ita etiam in Republica penes unum summa potestas et ab uno Reipubl. salus dependet, cum summus Princeps in hisce terris Dei omnipotentis viva imago, ejusque potentiam aliquo modo ob oculos ponit, Bodin. de republ. lib. 1. cap. 10. in princ. Petr. Gregor. Tholosan. de republ. lib. 5. cap. 3. Vnus sol diei praeest, luna itidem est una noctis oculus; gemini soles si forent, metuendum esset, ne conflagrarent, et perirent omnia. Stobae. serm. 47. Lipsius 2. polit. cap. 2.

[note: 74.] 4. Bellicis quoque rebus monarchia optima, cum bello nihil sit utilius, quam unum habere Ducem, cujus nutu cuncta gerantur, nihilque periculosius, quam cum multorum arbitrio res administretur, ex quo illud adagium: Multi duces Cariam perdiderunt. Item: Multos imperitare malum est, Rex unicus esto. Roma dum condita est, duos fratres simul Reges habere non potuit. Unde Lucan. de bell. civil. lib. 10.

Et quemadmodum gubernatores, cum in re nautica plures dantur, qui simul clavum torquere velint, etiamsi gubernandi artem teneant, nihilominus seipsos in navi gubernanda impediunt, ita quoque in reliquis Rerumpublicarum formis varia et multa impedimenta injiciuntur, Bodin. de republ. lib. 6. cap. 4.

[note: 75.] 5. Quia virtus unita longe praestantior, quam dispersa est, et utilior ad omnes bonas et rectas actiones, Patrit. de republ. lib. 1. tit. 13.

[note: 76.] 6. Facilius quoque reperitur unus vir bonus et justa servans, quam plures, et semper facilius elt unius viri judicio et voluntati satisfacere, quam multorum et variorum ingeniis et moribus placere, Isocrat. in Nicocl.

[note: 77.] 7. Tranquillior, quoque hic regiminis modus et constantior esse videtur, nec tot et tantis turbationibis, et ambitionibus obnoxius, sicuti Aristocratia, et maxime Democratia, qua Romae florente, magni tumultus, seditiones et rixae fuerunt subortae, sicuti exempla L. Catilinae, Coriolani, et Appij Claudij et aliorum demonstrant, Cicero in orat. Catil. Salust. in conjurat. Catil. Plutarch. in Coriol. Liv. libr. 2. Halicarvass. lib. 7. et seq. Et duplici potissimum incommodo afficitur optimatum Status, unum ab hostibus, alterum a plebeis dependet. Nam si optimatibus graves inter se controversiae fuerint, plebs in eos armari consuevit. Hostes vero libertati et vitae insidiantur, quae res omnes Graeciae civitates afflixit et evertit, Justin. libr. 3.

[note: 78.] Alii vero contra Monarchiam, et pro Aristocratia contendunt, et hanc praeferendam esse statuunt Johan. Angelus Politian. tract. de form. Rerumpubl. contra Bellarmin. per tot. Calvin. 4. Instit. Relig. cap. 20. sect. 8. Schönborn. lib. 1. polit. cap. 2. Aristot. polit. lib. 5. 1. Quodin statu Aristocratico vera concernatur et respiciatur Respublica ejusque commodum: In principatu vero, sive monarchia [note: 79.] Principis privatum emolumentum et utilitas pro summo bono habeatur: Nec ullus Princeps sit, qui non convellatur vi dominationis, insita enim et quasi innata est magnatibus dominandi cupido, et in summa fortuna id aequius, quod validius Zach. Vietor. de caus. exempt. conclus. 6. in princ. Et quo quisque potentior, eo turpius, ne dicam stultius potentia sua abusus est, sicuti exemplis demonstrat Piccart. decad. 2. 1. Nemoque magnus est, nisi ingentibus vitiis conspurcatus; Et heroicae naturae, ut maximis virtuiibus inclarescunt, ita non levioribus vitiis obnoxiae, existunt, Piccart. decad. 1. cap. 8. vid. infr. l. 5. c. 3. n. 77.

[note: 80.] 2. Monarchae licet graviter peccant, modo non contra Statum Regni id fiat, a poena hominum sunt immunes, et quicquid impune faciunt, et singulare jus Regium esse fertur, delicti impunitas. Quis enim Davidem de adulterio, et in Uria de homicidio accusavit vel punivit nisi Deus? Unde Princeps et Monarcha in hoc mundo impune blasphemat, scortatur, occidit, debachatur, et alia quaevis graviora delicta committit, quae coram Deo non tantum sunt abominatio, et saepissime totius regni ruinam et interitum, majoresque poenas promerentur, sed etiam ipsis subditis ad similia perpetranda ansam praebent, siquidem Regis ad exemplum totus componitur orbis, de quo vide infra cap. 14. num. 12. et seq. Quae tamen

omnia in polyarchico statu secus se habent, ubi omnium singulisest potestas, poenae promeritae subtrahitur nemo.

[note: 81.] 3. Quia in polyarchico statu praemia virtutum omnibus sunt communia, et propterea viri boni plurimi virtuti student, propterea, ut honorum praemia adipiscantur, quae ut maxime in eo consistere censentur, ut ad dignitates Rerumpublicarum promoveantur, et earum administratio ipsis, tanquam dignioribus committatur, de quo infra cap. 14. num. 8. Ex quo etiam popularia imperia, cum bellicis laudibus, tum artium et ingeniorum claritudine aliis sunt florentiora, ac majorem in liberis civitatibus quam alibi, existere virorum fortium copiam, notat Hipocrat. lib. de aer. et aquis num. 40. optimates enim virtuti maxime student, honores et praemia concedunt, morum curam agunt, et leges observant et colunt, Aristot. Ethic. libr. 8. cap. 13. et Rhetor. libr. 1. cap. 8. Cum e contra bonorum Monarcharum ac Principum exempla sint rara, bonosque Principes in uno annulo perscribi et depingi posse omnes, nihilque difficilius esse bono Principe, scribat Vopiscus in Aurelian. et eorum quae depraedicantur virtutes, vitia fere sint sub illarum larva, Gruter. discurs. ad Tacit. part. 2. fol. 71.

4. Atque hinc etiam, cum in Rebuspublicis Monarchicis, optimi reperiantur viri, et ex ipsis optimates Reipublicae curam gerant, ex iis quoque tanquam optimis et prudentissimis viris, optima et saluberrima consilia provenire magis probabile est, sicuti disserit Megabyzus apud Herodot. libr. 3.

[note: 82.] 5. Quia concors paucorum et optimatum gubernatio non facile ex se perit, Aristot. 5. polit. cap. 6. Rirchner. de republ. disp. 3. conclus. 3. ubi ait, Aristocratiam adversus populum tuebitur maximum justa potentia optimatum, adversus unius Imperium concordia et aequalitas, exemplo Venetorum, quorum Aristocratia, ut omnibus florentior, ita diuturnior fuit. Nam in senatu est summa prudentia, summa inter optimates concordia, summus tenuium cum potentioribus conspirantium inter se consensus, ut testatur Bodin. de republ. lib. 6. cap. 4. Et non solum Aristocratias, sed etiam Oligarchias nonnullos integras et incolumes permanere, si magistratus praeclare se moderate gerat. 1. erga consortes sociosque Imperii, istisque benigni et populares existant, 2. erga privatos, dum eos nulla afficiunt injuria, nec opprimunt, nec commodum, quaestumque praeripiunt, scribit Aristot. libr. 5. polit. cap. 6. et 8.

6. Quia Aristocratia magis accedit ad Monarchiam, quam Democratia, quia pauci sunt viciniores uni, quam multi, sive omnes; ideo, sicuti Monarchia simpliciter et absolute considerata, praestantissima Reipublicae forma esse creditur, ita Aristocratia accommodatissima est forma ad conditionem et imbecillitatem humani generis, sive humanae naturae, quae sic est comparata, [note: 83.] ut unus vix possit sustinere onus regiminis, et vix ipse idonea consilia invenire, et propterea facile in omne genus licentiae ac scelerum degenerare et delabi possit: ubi vero e contrario plures plura vident, et plurium optimorum virorum optima sint consilia, ac unus alterum in officio retinere, atque ita aequilibrium in Republica conservare valeat. Keckerum. system. polit. lib. 2. cap. 2. canon. 2. Hoenon. polit. disput. 10. conclus. 22. Besold. disc. de rerumpubl. inter se comparat. cap. 1. num. 4.

[note: 84.] His et similibus aliis rationibus commoti plures populi hanc gubernandi formam Aristocraticam civitatibus suis accommodarunt, veluti Romani, qui exactis Regibus summam rerum ad optimates detulerunt, Liv. lib. 2. Halicarnass. lib. 4. Bodin. lib. 6. cap. 4. sicuti etiam Spartani, Aristot. 2. polit. cap. 7. Plutarch. in Lycurg. Caesar. lib. 6. Massilienses, Strabo lib. 14. AEdui, Caesar lib. 7. de bell. Gall. sicuti etiam Veneti et alii, de quibus supra.

[note: 85.] Pro Democratia stabilienda plurima quoque argumenta, et rationes adducit Besold. discurs. de rerumpubl. inter se comparat. cap. 1. num. 2. fol. 220. et seq. 1. quod in Democratia cives plerique omnes, vere sint cives; in aliis vero Rerumpublicarum formis, cives videntur subditi, et servi magis, quam cives, Aristot. 3. polit. cap. 1. magisque cives in Democratia publicae saluti student, et a proditionibus abhorrent. Boccalint. cent. 1. ragg. 25. et minus largitionibus corrumpuntur, patriaeque magis fideles existunt, [note: 86.] Boccalin. cent. 2. cap. 6. 2. Democraticum hoc Imperium magis legitimum esse et humano generi per conditiones cunctis communes, naturalique libertati magis congruere videtur, qua omnes homines singulique aequali nascendi jure, a Deo mundi Domini facti sunt, Genes. 1. vers. 28.

[note: 87.] 3. Prudentior quoque et constantior reputator populus, quam Princeps, si fides habenda Machiavello discurs. lib. 1. cap. 58. [note: 88.] Varietatis enim, et constantiae ipsius, cujus vulgus hominum ubique accusatur, omnes ac singuli homines accusandi sunt, ac imprimis viri quoque Principes, ac horum unusquisque, si legibus soltutus sit, ex iisdem permotus causis, eadem horum vitiorum exempla edet, sicuti stula populi multitudo. Et populus gubernationi rerum praefectus, si legibus recte sit institutus, aeque constant et prudens erit, ac sapientissimus Princeps. Et quo etiam foedera cum populo inita magis firma esse creduntur, Machiavel. libr. 1. dicurs. 59. magis enim lente progreditur vulgus, et diutius deliberat, [note: 89.] antequam foedus frangat. 4. Quod populus vulgo male audiat, id Democratiae recte institutae non magis detrahere videtur, quam quod de Aulis magnatum dicitur, quod sint suburbia inferni, ut ait Ant.

Peretz. in aphorism. et quod Aula paucos beavit, plures perdidit, et hos quoque ipsos, quos beavit, perdidit. Licet quoque 5. motus [note: 90.] et mutationes in populari Republ. sunt frequentiores, ipsi tamen nunquam, sunt graviores iis mutationibus ac motibus, qui Principe mortuo suboriuntur: Principe siquidem occumbente, omnes simul ejusdem conatus corruunt, incoepta cuncta abrumpuntur, aliamque faciem totum imperium induit: Populus vero est immortalis, idemque semper permanet. Omnis mutatio Principis est periculosa, sive haeres praesto sit, sive non sit, Clapmar. de arcan. rerumpubl. lib. [note: 91.] 2. cap. 21. ad fin. Quod 6. Imperium Regium, imitationem hnperii Dei esse nonnulli volunt, id tale esse, quasi personam Herculis, ejusque cothurnos, aptare infantibus velint, scribit Besold. disc. de Rerumpubl. inter se comparat. cap. 1. n. 2. fol. 225. Inter similes namque, addens, et pares, ut unus omnibus dominetur si non quanto Dii, Heroesque hominibus, vel Jupiter prae caeteris Diis excellere putatur, similiter et is unus caeteros omnes prudentia simul et virtute superet, non esse neque commodum, neque justum, censuit Aristot. lib. 3. polit. cap. 9. et cap. 12. et polit. lib. [note: 92.] 3. cap. 14. in princ. Inde non immerito miratur Plato, quod soli homines, uni pareant viliori: Et nihil magis contra naturam videtur, quam ut animo haut inferiores, ab aliis subjugentur. Boter. lib. 1. fol. 57. Ex quo Michael Montanus lib. 1. desessais. cap. 30. ad fin. insignis apophtegmatis loco refert, quod Brasiliensis quidam in Italiam adductus, quidque maxime ipsi mirum videretur, interrogatus responderit: 1. quod viri aetate, statura, et gravitate praestantes, uni puero obedierint. 2. quod medietates (homines alios, seu proximos ita appellans) multae ostiatim mendicarent panem, aliae, et quidem pauciores, omnibus etiam ad luxum, abundarent

[note: 93.] Plerumque tamen Politici Democratiam insimam ac postremam Rerumpublicarum formam esse judicant; Aristot. polit. lib. 4. Non enim Comitiis semper judicat populus, sed movetur plerumque gratia, cedit precibus, facit eos, a quibus est maxime ambitus, Cicero pro Muren. quod, si judicat non delectu aliquo, aut sapientia ducitur adjudicandum, sed impetu nonnunquam, et quadam etiam temeritate, Cicer. pro Planc. Non enim, inquiens, est consilium in vulgo, non ratio, non discrimen, non diligentia, semperque sapienter ea, quae populus fecisset, ferenda, non semper laudanda. Quo etiam alludit Seneca, quae ego, inquiens, scio, non probat populus, quae probat populus, ego nescio. Et in multitudine varietas, levitas, et crebra tanquam tempestatum, sic sententiarum mutatio, inquit Cicero pro domo. Populus aegris oculis alienam foelicitatem intuetur Tacit. 2. histor. favens deteriori et infirmiori, Livius lib. 42. pronus ad suspiciones, Tacit. 2. hist. Vulgus ingenio mobili, seditiosum, atque discordiosum, cupidum noxarum rerum, quieti et ocio adversum, Salust. Jugurth. Maxime si Duces sortiatur: Ut enim mare, quod sua natura tranquilla, ventorum vi agitur, sic populus sua sponte placatus, hominum seditioforum voeibus, ut violentissimis tempestatibus, attollitur, Cicer. pro Cluent. Et propterea Democratiam risit Anacharsis, quod sapientes m eo Statu judicanda proponant, stulti vero judicent, Alex. ab Alexandr. lib. 4. genial. dier. c. 11. Unde Bias, cum eum popularis homo inepte interpellaret, ut statum popularem in sua civitate stabiliret, respondit: fac primium familiam tuam popularem, [note: 94.] Bodin. de republ. lib. 6. cap. 4. Bestia multorum capitum populus est; et vulgus inter bestias commemoratur a Demosthene, qui jam exul, et cum lachryniis ad Atticum respiciens dixit: O Pallas urbium custos, cur tribus infensissimis bestiis delectaris: noctua, dracone et populo, Plutarch. in vit. Demosth. Mobile vulgus et invidum, si fraena laxentur, fastidit statum bonum praesentem, et, ut simul suspiciosum est, se lacessitum bona administratione existimans, jugum excutere nititur, libertatis, seu potius agendi, quod velit sine ratione, studiosum; ideo novationi vacat, et rejectis bonis, et ingenuis rectoribus, meliores adhiberi postulat, vocat autem meliores, qui magis ei indulgeant Petr. Gregor. Tholosan. in republ. lib. 22. cap. 2. Democratia mutationibus quam maxime est obnoxia, Polyb. lib. 6. Aristot. 5. polit. cap. 5. Patrit. de regn. libr. 1. tit. 3. Richter. axiom. polit. 41. multumque in ea potest ductorum factiosorum, inquietorum et adulatorum petulantia, qui facundiae fiducia divites calumniis onerant, popelluin contra potentes, locupletes, virtute excellentes et nobiles excitant, Cicero. 2. in Agrar. Bodin. de republ. lib. 6. cap. 4. fol. 1096. seq. Melch. Junius. part. 1. polit. quaest. 5. In Democratia honores, imperia et officia publica maxime sunt venalia, id quod popularium civitatum omnium commune malum appellat Plutarch. Bodin. de republ. d. lib. 6. cap. 4. fol. 1095. Atque ita comparatione cum Monarchia et Aristocratia factâ, Democratiam illis deteriorem et imperfectiorem esse, non videtur esse dubitandum, Richter. axiom. polit. 4. Bodin. de cap. 4. per. tot. Petr. Gregor. Tholosan. de republ. lib. 5. cap. 3. Schönborn. lib. 4. polit. cap. 3.

[note: 95.] Quod si non simpliciter, et per se formas Rerumpublicarum perlustramus, nulla Reipublicae species absolute alteri praeferenda erit, sed quemadmouum Medicina una non omnibus et singulis corporum constitutionibus ac complexionibus prodest, sic quoque et populorum diversi sunt mores, ingenia, habitus, non omnibus una eademque Reipublicae forma congruit, Adam. Contzen. de republ. lib. 1. cap. 14. num. 5. Et quid in aliis rerum generibus contingit, ut quae praestantiora sunt et elegantiora

non omnibus conveninnt, vestes, calcei, domicilium, idem in Reipublicae forma contingere solet, ut quae praestantissima sit, eam non omnium populorum mores et instituta recipiant, Johan. Mariana. in lib. de Princip. institut. Et sic ad gentis, seu populi [note: 96.] naturam, et ingenium imperium est attemperandum, Calvin. lib. 4. institut. c. 20. sect. 7. seq. Danae. lib. 1. Eth. Christian, c. 6. in fin. Sicuti et aliam Rempubl. aliis hominum ingeniis et usibus esse accommodatiorem dotet Aristot. 3. polit. 12. Atque ita distinguendum est inter id, quod absolute et ex ipsa rerum natura praestantius est, et inter id, quod propter certas quasdam teroporum, locorum, personarum conditiones magis optabile et conveniens est, Keckerman. lib. 1. system. polit. cap. 1. Naturâ quoddam hominum genus proclive est, ut herili gubernetur Imperio, aliud ut Regio, aliud ut civili, ait Aristot. lib. 3. polit. cap. 12. Sic quoque olim civitates se Regibus ideo subjiciebant, quod raro viri magnopere virtute praestantes reperiebantur, praesertim cum exiguas tunc urbes inhabitarent; ac praeterea ob accepta beneficia Reges constituebant, quod bonorum virorum opus est: postea vero multorum virtute similium copia suppetente, non amplius regna tolerabant, sed commune quiddam quaerentes, Rempublicam constituerunt, Aristot. 3. polit. c. 11. Nostra aetate plerasque civitates mistim, Aristocratia et Democratia regi, perhibet Keckerman. 2. polit. 5. Et mixtum statum ex Aristocratia et Democratia accommodatissimum esse civitatibus, in quibus mercaturae et opificesflorent, qui gaudere cupiunt, suis libertatibus, Principumque ministris et Aulis diffidunt, prudenter judicat Keckerman. d. cap. 5.

[note: 97.] Hinc quoque olim uno eodemque die, Norimbergici, et Augustani contraria ab Imperatore Sigismundo petierunt, obtinuerunt: Augusta, ne absque Tribunorum approbatione quid constitueret Senatus: Norimberga, ne Senatus decreta Tribunis impedire liceret, Phil. Melanch. in Chron. lib. 2. Besold, dicurs. de rermupubl. inter se comparat. cap. 2. num. 1. Atque hoc adeo verum, ut vel uni genti, non quovis tempore eadem forma placeat et conveniat. Adam. Contzen. de republ. lib. 1. cap. 14. n. 5. qua ratione post bellum Smalcaldicum, in multis civitatibus Tribus abolitas fuisse, refert Besold. 1. polit. 12. num. 25. vers. 2. Hinc quoque Reipublieae Status, etiam simpliciter optimus, cunctis tamen civitatibus non est optimus, sed iis tantum, quibus adjumenta omnia, ad vivendum ex sententia, utque maxime velint, suppetunt, quibus si quaedam civitates destituantur, aliam Reipubl. formam sequi coguntur, tanquam sibi magis convenientem, non eam, quae simpliciter optima est, Aristot. 4. polit. cap. 11. in princ.

CAPUT IX. De causa finali Civitatum.

[note: 1.] SEx fines civitatis refert post Aristot. Casus in Sphaer. civitat. lib. 3. cap. 4. fol. 145. videlicet: 1. ipsum vivere, 2. jucunde vivere, 3. tuto vivere, 4. commode vivere, 5. pacifice vivere et 6. beate vivere. 1. Ipsum vivere, cum habitatio et unio multitudinis ad vitae necessitatem plurimum inserviat, et in unita multitudine magnum sit subsidium, in solitaria vero vita grave periculum. 2. Non solum vivere, sed etiam jucunde et delectabiliter vivere, nullius siquidem rei sine socio jucunda esse potest possessio, juxta Senecam, quid enim prodest possidere Imperium, et neminem habere cui committas consilium. 3. Tuto ab impetu et insidiis adversariorum vivere; nam ut solitariam vitam agentes facile in discrimen vocantur, ita in luce, et corona hominum degentes ab omni mali metu et suspicione liberantur. 4. Utiliter et fructuose vivere, unde in civitatibus contractus et commutationes rerum exercentur, ut iisdem mediis observatis justitia, quae Dea est civitatis, religiose quasi adoretur, quae cum in commutationibus rerum violetur, hominum societas dissolvitur. 5. Pacifice et in

unitate consensus ac affinitatis vivere; unde cognationes, domus, familiae aliique civitatis nexus et vincula oriuntur, exquibus firmissima amicitia, et concordia nascitur. 6. Honeste et beate vivere, cujusmodi finis reliquos omnes in se complectitur, et sine quibus civitas non consistit, quia natura civitatis magis virtute, quam scelere conservatur, et civitas propter honestum instituitur, et in civitate justitia fundamentum ponitur, ac hoc fine sublato, confusio in civitate sequitur, etc. Hactenus Casus.

Duplicem civitatis finem facit Georg. Gumpeltzhaim. apud Arumae. tom. 2. discurs. 9. de civit atib. conclus. 33. primarium, qui sit bonum honestum, id est vita honesta et beata; et secundarium, qui sit bonum utile, ut vita commoda. et jucunda.

Causam impulsivam et quodammodo finalem societatis civilis ac civitatum, quod [note: 2.] attinet, alii (1) Religionis causa homines ab initio convenissie arbitrantur, juxta illud vulgatum Stigelii:

[note: 3.]. Alii ex affectu naturali homines primum convenisse putant, cum homo sui naturâ sit animal politicum, ad societates aptum, per rectam rationem ad civilem societatem congruenter apparatum, Aristot. lib. 1. Ethic. cap. 7. et polit. lib. 1. cap. 2. supra cap. 6. num. 2.

[note: 4.] 3. Impulsiva causa externa societatis humanae fuit indigentia plurimarum rerum, qua homines impulsi instar aquae confluxerunt, ut ope mutua facilius ea consequerentur, quibus indigebant, idque in hunc finem, ut conjunctim viventes, quasi membra membris sibi invicem servirent. Unde civitatis causam ab indigentia victus et cultus extitisse sociatosque esse homines, ut mutuis auxiliis adjuti commodius, feliciusque viverent, scribit Plato de republ. libr. 1. et civilis societatis finis publica salus appellatur ab Aristot. 3. polit. cap. 4.

[note: 5.] Finalis autem causa civitatum sive urbium et quod ipsae muris cingi coeperunt, imprimis fuit metus, et securitas, acut homines tam a ferarum bestiarum ferocia, et incursu, quam hominum aliorum violento impetu tuti essent, sicuti probat Varro de ling. latin. lib. 4. ubi inquit: oppidum ab ope dictum, quod munimm opis causa, ubi sint, et quod est opus ad vitam gerendam, ubi habitent tuto; vel oppida, quod opere munibant moenia, quo munitiora essent. Ideo enim civitates muris cinguntur, ut ipsarum ope hosti resistamus, et ab incursionibus hostium, aliisque malis tuti simus. Nam primum homines tanquam nudi et inermes, nec contra belluas praesidia habebant, nec receptacula frigoris et caloris, nec ipsi inter se homines ab hominibus fatis erant tuti: tandem naturali solertia, speluncis sylvestribusque tegumentis tuguria, casas, virgultis, arundinibusque sibi contexuerunt, quo esset vita tutior, nec iis, qui nocere possent, aditus esset, et hanc originem fuisse oppidorum, quae opem darent, et idcirco oppida dicta, scribit Isidor. lib. 15. origin. cap. 1. confer supra cap. 1. num. 38. Et in hunc quoque securitatis finem Cainum primum civitatem condidisse cum metueret, ne ob fratricidium a quovis obvio occideretur, constat ex. Genes. cap. 4. vers. 13. seqq. Joseph. de antiquit. lib. I. cap. 11. ubi ait: Cain, sive quod domesticas facultates primus per vim et rapinas congerere aggrederetur, quod sine societate fieri non posse videret, primam in orbe terrarum excitavit, Henochiam, referente Arnisae. relect. polit. lib. 1. sect. 3. num. 7. Hinc, etsi duce natura homines congregabantur, tamen spe custodiae rerum suarum, urbium praesidia quaerebant, inquit Cicero lib. 3. offic. Et in Germania civitates muris et aggeribus ideo munitas fuisse, ut ab Hungaris, Carolinorum tempore saepissime irrumpentibus, tuta haberent receptacula, ac proterea Noricos, Norimbergam, Bavaros, Ratisbonam, Salisburgum, Augustam, Suevos Constantiam, Alsatos Argentinam pecuniâ contributâ, tutiores erexisse, scribit Irenic. lib. 9. cap. 18.

[note: 6.] Atque ita 2. causa finalis civitatum est societatis humanae conservatio, ad verum decuset honestatem directa, Bodin. de republ. lib. 1. c. 1. Petr. Greg. Tholos. de republ. lib. 5. in princ. ubi dicit, finem omnium Rerumpublicarum esse, conservationem humanae societatis ejus autem societatis, habere vitam, in qua possit sine errore et quiete Deo inserviri: omnia enim propter hominem creata, et ad usum ejus, homo ipse vero propter Deum.

[note: 7.] 3. Finis quoque civitatum ac Rerumpublicarum est vitae humanae commoditas, seu publica felicitas, quae non in bonorum fortunae tantum, sed in virtutum praesertim afluentia consistit, ex qua singulorum utilitas consequitur. Nam ideo Respublicae et civitates sunt, ut in iis homines bene beateque vivant. Nicol. Vernulae. instit. polit. lib. l. tit. 1. quaest. 2.

[note: 8.] 4. Quatenus porro civitas pro Republica, et magistratu ipso accipitur, finis ejus est bonum publicum, totiusque civitatis ac civium omnium salus, Schönborn. polit. lib. 1. c. 17. salus enim populi suprema lex esto. [note: 9.] Cicer. lib. 1. offic. Et optimus quisquis commodum, securitatem, et salutem civium ante oculos positam habebit Cicer. 5. derepubl. Uti et illud Claudian.

Quos enim divina providentia summae rerum praefecit, hos omnino decet salutem Reipubl. tueri, l. 3. ff. de offic. praef. vigil. et pro incolumitate ejusdem exquisita cum solicitudine excubare, ac in omnibus caput

esse vigilans, müssen wachende Häupter seyn, uti dicitur in Reichs Abschied de anno 1570. §. nach erledigten Puncten. nihilque pro tuitione Reipubl. relinquere. Novel. 8. c. itaque 11. sed omni tempore subjectorum commoda tam investigare, quam eis mederi, l. Imperialis. 23. C. de nupt. et propria illa aestimare, l. un. §. haec autem. C. de caduc. toll. eaque agere quaerentes, quae incrementum subjectis introducendo, omni ipsos onere liberent, et omni damno extrinsecus illato, Novel. 8. in princ. ut isthoc pacto regni et Reipubl. utilitas incorrupta persistat, et subditorum status jugiter servetur illaesus c. 1. de prohib. feud. alien. per Frid. et c. 1. de prohib feud. alien. per Lothar. Et ita moderatori Reipubl. beata civium vita proposita esse debet, Cicer. de republ. lib. 5. et ad Attic. epist. 8. omnisque qui gubernat, quaecunque dicit et facit, ad illorum tantum utilitatem et decus dirigit, quos gubernat, [note: 10.] inquit Plato lib. 1. de republ. Rex enim eligitur, non ut sese curet molliter, sed ut per ipsum ii, qui elegerunt bene, beateque agant, Xenophon, in mem. Socr. lib. 3. Et Principes, omnesque alii Rerumpublicarum administratores meminisse debent, se ob utilitatem publicam et subditorum, esse institutos, prout late demonstrat Michael ab Aguir. apol. part. 2. n. 224. Omnisque magistratus hac lege et conditione datus est, ut subditorum saluti prospiciat, eorum curam gerat; damna, si quae immineant, avertat, et operam det, ne ad paupertatem redigantur. Mager. de advocat. cap. 5. n. 558. et c. 3. n. 95. et cap. 6. n. 326. adeoque commoda ipsorum magis, quam sua quaerat. Mager. d. cap. 6. num. 569. seq. Unde graviter monet Cicero. lib. 1. offic. omnino, inquiens, qui Reipubl. praesunt, duo Platonis praecepta teneant, unum, ut utilitatem civium sic tueantur, ut quidquid agant, ad eam referant obliti commodorum sourum: alterum, ut totum Reipubl. corpus sic curent, ne cum partem aliquam tuentur, reliquas deserant, et paulo post: ut enim tutela, sic procuratio Reipubl. ad eorum, quibus commissa, gerenda est. Neque etiam magistratibus civium servitus, sed tutela tradita est; scias non Rempubl. tuam esse, sed te Reipublicae, civium non servitutem tibi traditam, sed tutelam, ait Seneca de Clement. Erasm. de inslitut. Princ. Christ. c. 1. Et hic summus et ultimus finis, publica civium omnium, et subditorum salus et utilitas, quo fine omnes omnino Principatus, potestates, superioritates, etc. inventae et constitutae sunt, Michael. ab Aguir. d. n. 224. Ferdin. Vasqui. illustr. quaest. prooem. lib. 1. n. 102. et c. 1. n. 10. 24. et 26. Lipsius 2. polit. [note: 11.] 6. Bornit. de majest. cap. 6. et 12. Unus enim scopus dominantium publicum bonum, inquit Seneca de benefic. lib. 7. c. 16. Hinc quoque Senatum in civitatibus non ideo inventum esse, ut qui in Senatorium ordinem cooptantur, suis commodis studeant, patriciam dignitatem jactent, sed ut civium bonum quaerant, eos bene regant; eorum omni tempore non tam commoda investigare, quam incommoditatibus mederi procurent, scribit Michael Haintz. de civitat. Imper. conclus. 42.

Pessimi igitur et execrandi illi, qui in Imperio non nisi imperium cogitant, qui exemplo Stratoclis et Democlis accedunt ad Rempublicam velut ad messem auream, et exercent spoliarium civium. Hi se non civibus datos arbitrantur, sed sibi cives Schönborn. 2. polit. 17. Ut gubernatori cursus secundus, medico salus, Imperatori victoria; sic Reipubl. moderatori beata civium vita proposita est, ut opidus, firma, copiis locuples, gloria ampla, virtute honesta sit, ait Cicero ad Attic. Non enim primi homines, cum se alterius potestati submitterent, spectarunt, ut libertatem, vitam, fortunas, unius facerent praedam, sicuti accidit iis, qui armis victis, hostibus constricti deduntur; sed ut esset, qui sua prudentia et consilio multorum salutem, pari et aequali jure, Rempublicam administrando, in hominum societate tueretur. Nullum ornamentum Principis fastigio dignius, pulchriusque quam illa Corona; observatos civeis: non hostilia arma detracta victis, non currus barbarorum sanguine cruenti, non parta bello spolia, inquit Seneca lib. 1. de benefic. ad fin. Et sicut tutela, sic procuratio Reipubl. ad utilitatem eorum, qui commissi sunt, non ad eorum, quibus commissa, gerenda est, scribit Cicer. lib. 1. offic. Indeque Imper. Hadrianus solitus fuit dicere: se gic gesturum Rempubl. ut sciat, rem populi esse, non suam, Spart. in vit. Hadrian. Et Imperat. Lothar. in cap. 1. in princ. de prohib. feud. alien. per Loth. scribit: Imperialis benevolentiae proprium esse judicamus, commoda subjectorum investigare, et eorum calamitatibus diligenti cura mederi; similiter Reipubl. bonum Statum, ac dignitatem Imperii omnibus privatis commodis praeponere.

CAPUT X. De Effectu Civitatum.

[note: 1.] EFfectus civitatum consistit. 1. in securitate hominum, quod nimirum cives in civitatibus magis sint securi, quam qui in rure, villis et pagis habitant.

[note: 2.] 2. In commoditate, major siquidem in civitatibus vivendi est commoditas, liberorum instructio et educatio rectius instituitur, sacra sanctius administrantur, judicia dexterius exercentur, omnia etiam in politia ad majorum ornatum, opulentiam et splendorem, magis accommodata sunt, adeo ut homines inter se non tantum quomodocunque degant, sed etiam commodissime vivant. Unde Aristoteles 1. polit. cap. 2. dicit, eum, qui non est amans societatis politicae, praesertim ejus, quae in urbibus colitur, merito ab Homero per contumeliam increpari, quod sit sine tribu, sine jure, et sit belli cupidus, qui nullo retineri jugo possit.

[note: 3.] 3. Cernitur et eminet quoque in civitatibus civium et inhabitantium major civilitas et urbanitas, quam eorum, qui in villis, vivis ac pagis vitam degunt. Videmus enim agrestes, sive ruri, in villis ac pagis degentes, moribus, vita, sermone, esse incultos, rudes, ineptos, stolidos, duros, inhumanos, truces, insuaves, asperos, immanes, feros, et pene barbaros, nullamque honestatis, sed utilitatis potius rationem habentes, et modis omnibus dissidentes a moribus, Tiraquel. de nobilitat. c. 2. n. 57. Quae [note: 4.] omnia tamen secus se habent in civibus urbicis, et qui in civitatibus degunt, adeo ut civis ex urbe splendida oriundus, pro Nobili habeatur, Nico. Boer. de ord. grad. utriusque fori. part. 2. n. 45. Et pluris leges faciunt [note: 5.] Nobilem in civitate habitantem, quam in villa commorantem, propter majorem eorum civilitatem, rerumque peritiam, auth. praesides. C. de Episcop. aud. Novel. 15. c. 1. Jason. in §. item Serviana. 1. de action. Tiraquel. de nobilit. c. 2. n. 55. Decian. resp. 84. n. 21. vol. 5. sicuti alia quaevis urbana rusticis nobiliora sunt, quod vel ex omnium significatu, vel etiam ex servitutibus constat, quorum urbanae rusticis servitutibus sunt nobiliores, et difficilius praescribuntur, Tiraquel. d. n. 55. Chassan. in catal. glor. mund. part. 8. consid. 18.

[note: 6.] Unde quoque de Germaniae nostrae Nobilius, quod prisco tempore ut plurimum in civitatibus, rarius vero ruri vixerint, testantur Sed. Münster. cosmogr. lib. 5. c. 418. Bernh. Hertzog. in Chron. Alsat. lib. 7. c. 12. in princ. ita, ut non puduerit Comites, aliosque proceres, civium albo contineri, sicuti de Comitibus Nassoviensibus civibus Noricis, testatur Chronic. Norimberg. manuscriptum. [note: 7.] Quod etiam attestatur David Chytrae. lib. 15. Chron. Saxon. fol. 438. ubi scribit, multas familias Nobiles ac Illustres, et in his Nassovios Comites sua Domicilia Norimbergae habuisse; Imo Adolphum Comitem Nassoviensem civem fuisse Norimbergensem, postea Imperatorum electum. Generosissimos quoque Comites a Gleichen olim condominos primo, deinde concives Erfordiensium fuisse, ex literis anno 1277. scriptis docet Johan. Draco de orig. et jur. patrit. lib. 3. cap. 2. n. 16.

4. Major porro effectus consistit in juribus, privilegiis, et immunitatibus, quae civitatibus, tam im genere, quam Imperialibus competunt, de quibus omnibus et singulis in sequentibus libris plura dicam, quo me remitto.

CAPUT XI. De Actionibus Civitatibus competentibus.

8. Privilegiorum nomine conceduntur interdicta, tam recuperandae, quam retinendae possessionis.

16. Remedia unde vi, recuperandae, et uti possidetis, in uno libello conjungi possunt.

QUemadmodum parum esse dicitur, jus in civitate esse, nisi etiam sint, qui jura regere possint, l. 1. ff. de orig. jur. Ita etiam parum erit, nosse quod nobis competit, nisi etiam sciamus rationem et viam juris nostri tuendi et prosequendi, quae in actionibus aliisque juris remediis posita. Ideo visis modis et causis jura civitatum constituendi, earumque fine et effectu, reliquum est, ut videamus, quaenam actiones et remedia civitatibus ad defensionem jurium sibi competentium, proditae sint. Et quidem 1. Si civitati super juribus vel privilegiis Status quaestio moveatur, specialis quidem actio nulla jura prodita est, [note: 1.] qua ad poenae declarationem agatur, propter contraventionem, sed condictio ex lege nova Imperatoris concedentis competit, Gylm. symph. tom. 1. part. 2. tit. 11. vot. 7. num. 47. fol. 258. Jos. Nolden. de stat. nobil. cap. 18. num. 57. seq. quia privilegium vim legis obtinet, arg. §. sed et quod Principi. 1. de jur. natgent. et civ. Bart. in l. unic. de condict. ex leg. Gylman. d. vot. 7. n. 2. fol. 252. Unde cum ad poenam privilegiorum actum esset, datam esse actionem in factum vel condictionem ex lege, quae poenam privilegiorum instituta, in causa Bürgermeister und Rath der Stadt Alt-Stettin, contra Bürgermeiser und Rath der Stadt Francksurt an der Oder, et consideratum in causa Hall, contra Schwäbisch Gemünd, et in causa Speyr, contra Germersheim, per fundamenta multa adducta, et in causa Ingelheim, contra Churfürstiche Pfaltz, refert ex Rutger. Rulant. de commiss. part. 3. lib. 3. cap. 6. num. 4. Mart. Mager. de advocat. cap. 37. num. 202.

[note: 2.] Ut autem in Camera, vel Aula Impriali, ex lege, vel privilegio Caesareo, condictio sive actio institui possit, requiritur I. probatio, quod actori privilegium revera sit concessum, Mager, d. cap. 17. num. 204. qui privilegium allegans, id probare debet, c. cum personae. de privileg. in 6. Bart. in l. si solemnibus. C. de fide instrum. II. I Ut privilegium Camerae sive Judici in originali et parti, contra quem citatio petitur, legitime sit insinuatum, arg. l. si quis 5. C. de aequae duct. Gail. 1. obs. 1. num. 9. Höping. tract. de jur. insign. cap. 14. num. 70. et seq. nam in Camera processus non decernuntur, nisi privilegium et Camerae et parti sit insinuatum, Reinking. de regim. secul. libr. 2. class. 2. cap. 8. num. 40. seq. III. Ut in supplicatione pro citatione ad videndum se incidisse in poenam privilegii, continua privilegii possessio allegetur, et in causae deductione probetur, Mager. d. cap. 17. num. 23. Hoeping. d. cap. 14. n. 82. cum privilegia ex possessione declarentur et aestimentur Bart. cons. 59. num. 3. vol. 1. Decian. cons. 55. num. 36. vol. 2. et ex observantia insecuta [note: 3.] vires sortiantur. l. si de interpretatione. ff. de legib. l. semper in stipulationibus. 34. ff. de R. I. Klock. de contribut. cap. 19. num. 676. seq. Hoeping. d. cap. 14. num. 83. Mager. d. cap. 17. n. 213. seq. IV. Ut violatio privilegii dolo malo facta sit, Mager. d. l. n. 215. seq. Höping. d. c. 14. n. 70. et 78. seq. et ex contemptu, ideoque probandum erit, violatorem privilegii post factam admonitionem, nach beschehener Berwarnung verächtlicher weiß, privilegium violasse, Author. praejudic. Camer. verb. privilegium. vers. quomodo procedatur. fol. 275. Höping. d. l. num. 78. seq. Et haec quatuor requisita nominatim in supplicatione simul commemoranda, et in judicio luculenter et conjunctim probanda esse, nec alterutrum horum sufficere scribit Mager. d. cap. 17. n. 220. seq.

[note: 4.] II. Si civitati, vel ejusdem legatis sive Deputatis debitus honor non deferatur, vel negetur, actio injuriarum ipsi competit, veluti si debito et convenienti loco non collocetur, sicuti hoc de Nobilibus asserunt, Bald. in l. observare. §. antoquam. num. 3. ff. de offic. pro cons. Gratian. tom. 1. discept. for. cap. 110. n. 23. Nolden. de stat. nobil. cap. 19. num. 193. Queadmodum etiam is, cui statuae, imagines, vel insignia concussa, dejecta, deleta, conflata, vel aliter violata, vi vel clam sublata, injuriarum agere potest, l. si statua. 27. ff. de injur. l. is qui. 11. §. 1. 2. ff. quod vi aut clam. Bart. in l. qui libertat. § ne ejus. ff. de oper. publ. Chassan. catal. glor. mund. part. 1. consid. 38. conclus. 29. et 49. Rulant. de commiss. part. 4. lib. 7. cap. 6. num. 21. Höping. de jur. insing. cap. 14. num. 99. seq.

[note: 5.] III. Quod si quoque quis civitatis alicujus jura in dubium vocet, vel eam civitatem Imperialem esse neget, ex L. diffamari. 5. C. de ingen. manumiss. conveniri poterit. Est enim hoc remedium everriculum omnium injuriarum et mendaciorum, ut ait Marq. Freher. de exist. lib. 2. cap. 9. num. 18. et de fam. lib. 2. cap. 17. num. 3. locumque habet in diffamatione cujuscunque generis, Guttierez. cons. 51. num. 5. Cothman. cons. 82. num. 12. vol. 2. Atque hoc etiam insignium nomine competere probat Höping. de jur. insign. cap. 14. n. 56. seq.

[note: 6.] IV. Pro conservatione privilegiorum implorari quoque potest officium judicis. Innocent. in c. constitutas. et gloss. in c. veniens. X. de except. Gylman. symphor. tom. 1. part. 2. tit. 11. vot. 7. n. 2. fol. 252. in princ. Nolden. de stat. nobil. d. cap. 19. num. 109. Höping. d. cap. 14. num. 170. seq. et hoc officium implorari potest contra eum, qui ordinem turbare, et sessionem praeripere conatur, ut nobis cedat, Farinac. cons. crim. 94. n. 8. lib. 1. Fichard. cons. 77. num. 7. tom. 1. Gail. 1. obs. 21. n. 22.

[note: 7.] V. Idem est, quoad restitutionem in integrum, quae etiam non jure actionis, sed officio judicis petitur, per l. quod si §. fin. et ibi gloss. ff. de minorib. Schurff. cons. 28. n. 2. cent. 1. nam et hoc quoque in jure sessionis locum habet, Schrader. cons. 4. num. 212. seq. vol. 1. Nolden. de stat. nobil. cap. 19. num. 120.

[note: 8.] VI. Ex privilegio quoque Principis dantur judicia tam possessoria, qua petitoria, sive interdicta utilia tam recuperandae, quam retinendae

possessionis, Covarruv. var. resol. libr. 1. tom. 2. cap. 16. num. 10. Gylman. d. vot. 7. num. 2. Mager. de advoc. cap. 17. num. 348. Nolden. de stat. nobil. cap. 18. num. 60. Atque haec quoque recuperandae et retinendae possessionis remedia utilia, utiliter instituere posse civitates Imperiales, cum jam ante ad sessionem et votum in Comitiis ulterius admitti nollent, consulti responderunt Ludov. Gremp. et Hieron. zum Lamb. in respons. von deß heiligen Römischen Reichs- Ehrbarn und Reichs Städt session, etc. ad fin. fol. 101. seq. ubi etiam simul concludunt, quod licet haec remedia sibi invicem contraria videantur, cum spoliatio et turbatio circa eandem possessionem simul concurrere posse non videatur; quia spoliatio praesupponit, quod quis fuerit in possessione, et jam non sit, sed turbatio praesupponit, quod quis sit adhuc in possessione, vel quasi, in qua turbetur, plures autem actiones contrariae in uno libello cumulari nequeant. l. 1. C. de furt. l. ubi repugnantia. ff. de R. I. Aretin. in §. si [note: 9.] minus. vers. tertio fallit. 1. de action. nihilominus tamen remedia haec petitorium et possessorium sive recuperandae et retinendae possessionis, in uno libello cumulari possint, cum pro regula traditum sit, actionum accumulationem jure permissam esse, Dec. in l. edita. num. 59. et ibi Alciat. vers. quid de accumulatione. C. de edend. et duo remedia possessoria, quae ad diversum effectum tendunt, cumulari posse, tradat Paul de Castr. cons. 284. Dec. cons. 302. in princ. ita, ut respectu naturalis possessionis remedium recuperandae, et ratione possessionis civilis retinendae remedium institui possit, per l. naturaliter. 12. §. nihil commune. 1. et ibi gloss. lect. 5. in fin. ff. de adquir. poss. cum etiam uno eodemque libello agi possit rei vindicatione, et sic petitorio judicio pro naturali, atque etiam remedio uti possidetis, et sic possessorio, pro civili, quia ista remedia non sunt contraria, nec etiam repugnantia, nec cum dico te detinere naturalem possessionem, et me turbari in civili, et sic dantur diversis respectibus, de quo gloss. in d. §. nihil commune. et Jason. in l. clam. possidere. §. qui ad nundinas. num. 63. ff. de acquir. possess.

[note: 10.] Atque inde etiam de sessione contendentes, in possessorio et petitorio simul agere posse tradunt Knichen. de Sax. non prov. jur. verb. Ducum. cap. 2. num. 152. Schrader. cons. 4. num. 257. vol. 1. Imo simul agere et respondere tenentur. Reichs Abschied zu Speryr, de anno 1570. §. damit nun 161. ibi: doch zugleich in possessorio et petitorio et petitoro, et §. seq. ibi: auch samptlich in possessorio et petitorio, etc. respectu enim jurium, sive rerum incorporalium petitorium et possessorium in uno eodemque libello et cumulari et proponi possunt, Matth. de Afflict. decis. 155. num. 1. seq. Cothman. cons. 47. num. 9. vol. 4. Gylman. symphor. tom. 2. part. 3. tit. 10. vol. 4. num. 17. et 19. Atque haec remedia et interdicta possessoria omnium expedientissima, certissima et commodissima esse videntur. Quemadmodum enim JCtus Gajus, in terminis possessionis adipiscendae et adquirendieam, qui destinavit rem petere, animadvertere debere respondit, an aliquo interdicto possit nancisci possessionem, quia longe commodius sit, ipsum possidere, et adversarium ad onera petitoris compellere, quam alio possidente petere. l. si quis distinavit. [note: 11.]24. ff. de rei vindic. Ita in negotio retinendae possessionis animadvertendum est, ut aliquo interdicto possessionem nostram conservemus, quia longe commodius est, in possessorio superiorem esse, et possessionem rei judicatae auctoritate firmare, et tum adversarium ad onera petitoris compellere l. exitus. ff. de adquir. poss. l. incerti. C. de interdict. l. si quis. C. ad L. Iul. de vi publ. l. sed et si. ff. de precar. quam statim in rem experiri, et cum adversario non possidente petitorium ingredi, et dubium litis eventum subire, l. quod debetur. 51. ff. de pecul. et petitorio evacuato, nullam amplius post conclusionem in causa, rei aliter recuperandae, spem habere, Wesembec. cons. 7. num. 6. part. 1.

[note: 12.] VII. Quod si quoque civitas in quasi possessione privilegiorum sibi competentium, vel jurisdictione, vel jure sessionis, turbetur, utili interdicto uti possidetis, experiri potest, sicuti, hoc interdictum utile, utiliter a civitatibus Imperialibus, pro stabiliendo jure sessionis et voti intentari posse consuluerunt Ludov. Gremp. et Hieron. zum Lamb. d. respons. von deß heiligen Römischen Reichs Ehrbarn und Reichs- Städte session. ad fin. §. und dann zu kommen. fol. [note: 13.] 104. seq. siquidem hoc interdictum etiam pro incorporalibus juribus competit, eique in jure aliquo incorporali turbatur, utili interdicto, uti possidetis, succurri docent per l. sicuti. §. Artisto. in fin. ff. si servit. vindic. Menoch. retinend. poss. remed. 3. quaest. 17. num. 131. Maranta. de remed. possess. num. 14. Sixtin. de regalib. lib. 1. cap. 7. num. 28. seq. Klock. de contribut. cap. 19. num. 182. seqq. Höping. de jur. insign. cap. 14. n. 27. et possessorium judicium etiam in honoribus et dignitatibus locum habere tradit, Vinc. de Franch. decis. Neapol. 90. num. 6. part. 1. Et licet interdictum uti possidetis, sit retinendae possessionis civilis, quae penes actorem est, l. 1. §. est igitur. ff. uti possidet. Gylman. symph. tom. 2. decis. 33. num. 12. per quandam tamen consequentiam etiam est recuperandae possessionis, l. si duo. in princ. et ibi Bart. n. 1. et. l. 1. §. interdictum. et ibi Bart. num. 9. l. si. duo. 3. in princ. ff. uti possidet. respectu scilicet possessionis naturalis, quam adversarius obtinet, Beroi. cons. 102. num. 38. vol. 1. Menoch. retin. possess. remed. 3. num. 26. Ita ut qui civilem sessionis possessionem animo retinuit, licet naturali possessione destitutus, utile habeat interdictum uti possidetis, non solum ut in civili possessione defendatur, sed etiam

naturalis possessio sibi restituatur, Natta. cons. 419. n. 2. tom. 2. Menoch. d. remed. 3. n. 23.

[note: 14.] VIII. Idem quoque est, quoad remedium c. redintegranda. 3. caus. 3. quaest. 1. siquidem et hoc quoque utiliter datur pro recuperanda quasi possessione rerum incorporalium, Socin. sen. cons. 187. num. 24. lib. 2. Beroi. cons. 54. num. 1. vol. 3. Atque hoc quoque remedio sessionem suam tueri posse civitates Imperiales, consuluerunt Ludov. Gremp. et Hieron. zum Lamb. d. consil. von deß heiligen Römischen Reichs Ehrbarn und Reichs- Städte session ad fin. §. letzlich von obangezogenen. fol. 106. seq. Et hoc remedium omnium recuperandae plenissimum et tutissimum esse refert Menoch. recuper. possess. remed. 15. num. 5. Gail. 2. obs. 57. num. 10. ac in eo generaliter, impersonaliter, et indefinite disponitur, spoliatum ante omnia esse restituendum. Natta. cons. 562. num. 1. tom. 3. Beroi. cons. 56. num. 8. vol. 3.

[note: 15.] IX. Idem obinet in utili interdicto, Unde vi, quo etiam spoliatus quasi possessione rei incorporalis agere potest, ut ante omnia restituantur. Bart. in l. 3. §. unde vi. num. 3. ff. de vi et vi armat. Afflict. in [note: 16.] c. 1. §. similiter. num. 13. de capit. Conrad. Menoch. recuper. poss. remed. 1. num. 81. seq. Et haec quoque remedia, unde vi, recuperandae, et uti possidetis, retinendae possessionis in uno eodemque libello cumulari posse, tenent Grat. cons. 50. num. 14. lib. 1. Menoch. retinend. poss. remed. 3. num. 507. Wesembe. cons. 7. num. 5. part. 1. Nolden. de stat. nohil. cap. 19. num. 133. seq. et in puncto sessionis duo haec remedia conjungi possint, responderunt Ludov. Gremp. et Hieron. zum Lamb. d. cons. circa. fin §. so non erstilich fol. 101. seq. et practicatum esse in Camera in causa Imlin contra Heilbrun, 20. April anno 1591. notat Author. praejudic. Cameral. apud Gylman. symphor. tom. 3. verb. injuria. fol. 155.

[note: 17.] X. Quod si quoque civitatis nomine petitorio judicio quis experiri, ejusque privilegia vindicare velit, actione utili confessoria et negatoria experiri poterit, utpote, quae non tantum pro servitutibus, sed etiam pro quovis jure incorporali competunt, Johan. de. Castill. de usufruct. cap. 7. num. 4. Ant. de Padill. in l. quas actiones. num. 64. seqq. C. de servitut. et aqu. Cothman. respons. 1. num. 17. vol. 4. Vultei. 2. Marpurg. cons. 30. num. 2. Mynsing. respons. 11. num. 3. cent. 1. Matth. Stephan. de nobilit. lib. 1. cap. 8. num. 11. seqq. Höping. de jur. insign. cap. 14. num. 40. seqq. Nolden. de stat. nobil. cap. 19. num. 186. ubi num. 187. addit, quod petitorium etiam intentari videatur, si quis in libello ita ponat: Daß Reus ihme an seinem wohlerlangten habenden Käyserlichen und Königlichen Privilegien deß Adlers oder session halber unbillichen Intrag zu thun offtermahls unterstanden, etc. uti enim de privilegio agitur, petitorium tractare videtur, Rol. a Valle cons. 6. n. 50. vol. 4. Meichsner. decis. 33. n. 22. lib. 3.

[note: 18.] XI. Possunt quoque Civitatum jura et privilegia, et maxime jus praecedentiae et sessionis per protestationem conservari, prout videmus, in subscriptionibus Recessuum Imperii hanc utplurimum clausulam adjici solere, daß einem jedwedem Chur Fürsten, Fürsten, Praelaten, Graffen, Herm und Stande, solche dessen Reichstag ungefährliche Session, auch die Subscription zu End desselbigen beschehen, an seinem hergebrachten Gebrauch und Gerech tigkeit, in keinem Weg nachtheilig, vergreifflich, oder schädlich seyn solle, sicuti apparet ex Reichs- Abschied zu Worms de anno 1521. § doch hat unser Oheimb. 40. Reichs Abschied zu Speyr de anno 1526. §. Item als sich im anfang. 28. Reichs Abschied zu Regenspurg de anno 1527. §. als sich auch im Anfang n. 8. Reichs Abschied zu Regenspurg de anno 1532. tit. Geistliche und Weltliche Beschwerum 9. §. item. als sich 1. Reichs Abschied de anno 1541. § als sich auch etliche, 78. Reichs Abschied de anno 1542. §. als sich auch etliche 140. et seqq. Reichs Abschlid de anno 1544. §. als sich im Anfang 101. Reichs Abschied de anno 1545. 1548. 1551. 1555. 1557. 1559. 1566. 1570. 1576. 1602. 1613. et 1641. Hujusmodi enim protestatio protestanti jus suum salvum et illaesum conservat, et in tuto collocat, l. si debitor. 4. §. 1. ff. quib. mod. pign. vel. hypot. solvat. l. pro haerede. 20. §. 1. ff. de adquir. haered. Vultei. 3. Marpurg. cons. 23. num. 4. omneque praejudicium amovet. d. l. si debitor. 4. ff. quib. mod. pign. solv. Wesembec. cons. 43. num. 159. seq.

XII. Sunt quoque qui jus praecedentiae et sessionis armis et via facti defendi et vindicari posse contendunt, Fab. de Anna. cons. 7. num. 7. Menoch. cons. 902. Vasqui. illustr. controv. cap. 18. num. 16. et 18. Hartman. tit. 49. pract. obs. 4. num. 5. quia haec sit turbatio honoris, Peregrin. cons. 3. num. 36. lib. 2. Pancirol. cons. 6. num. 2. quae cum vim includat, utique etiam vi repelli possit, Cavalcan. decis. 19. num. 87. Sylvan. de feud. recogn. quaest. 109. num. 26. Johan. le Cirier. de primogen. lib. 2. quaest. 3. num. 2. Verum cum via facti cessare debeat, ubi ordinarium remedium suppetit Roman. cons. 71. num. 6. nec ad arma et rixam procedere patiatur Caesarea Majestas, quos jua jurisdictione componere potest; arg. c. studendtum. Dist. 40. l. si cujus. 13. §. aequissimum. 4. ff. de usufrucu. et si qua petitiones quis habere putet, actionibus experiri debeat, l. extat. 13. ff. quod. met. caus. l. pen. ff. ad. L. Iul. de vi privat. non facile violentum hoc remedium, et nisi non aliter sibi quis consulere possit, attentandum erit.

ADDITIONES AD L. I, Cap. XI.

Specimen primum hic exhibet autor artificii ni exscribendo propria tradita. Totum enim caput verbotehus fere decerpsit ex. L. 1. c. IX. Tractatus sui de Nobilitate.

CAPUT XII. De modis probandi civitatum privilegia et immedietatem.

11. Nullibi constitutum videtur matriculae credendum esse et contrarium, num. 13.

14. An Status in anterioribus matriculis inscripti, in posterioribus vero praeteriti, pro deletis habeantur.

16. Possessor gentilitiae domus pro reliquis col lectas solvit, qui tamen nihil ominus Imperii Status permanent.

21. Probatur civitatem aliquam esse Imperialem, se ad comitia vocetur, et in iisdem sesionem et votum habeat.

24. Subditi Statuum Imperii ab ordinaria juris dictione ad aulam Caesaream evocari nequeunt.

39. Arma et insignia muris, curiae, aliis que locis publicis infixa, superioritatsi, juris dictionis et dominii sunt symbola.

44. Si civitas in sigillis Aquilam Imperialem habeat, ea Imperialis esse probatur.

48. Probatur immedietas si quis feuda et regalia ab Imperatore et Imperio obtineat.

56. Qui legibus et Satutis alicujus paret, ejus subditus esse intelligitur, et e contra.

59. Nec non mandatorum et edictorum affixione, et poenarum exactione, remissive.

65. Homagii praestatio subjectionis agnitio, et si Imperatori tantum praestetur, immedietatis probatio est.

78. Domini territoriales subditos cogere possunt, ut uniformi utantur pondere et mensura.

79. Qui in alterius Principis, vel Status territorio, oppida, pagos, etc. possident, monentur, ut diversis ut antur ponderibus et mensuris.

81. Sicuti etiam Nobiles et civitates liberae et vicinae in Ducatu VVürtembergico.

82. Landsassii et subditi vocantur, liebe, getreue, gehorsame, alii liebe besondere.

84. Gewertig, getreu, quid denotent, et vasalli et clientes liebe getreue, salutantur.

85. Vocabulum unterthänig, et gnädiger Herz, non semper subjectionem denotat.

93. Quicquid sub ambitu alicujus territorii continetur, ejusdem domini et magistratus jurisdictioni subesse intelligitur, et quando secus-num. 116. 120. 121.

101. Quod intra fines designatur, quasi sepimento inclusum intelligitur territorio et finibus.

105. Civitates sua regimina habentes instar provinciae habentur, et provinciae nomine continentur.

107. In Imperio Romano multi Comitatus, Baroniae, Praelaturae, monasteria, civit ates, Nobiles in aliorum Principum et Magnatum territoriis reperiuntur, qui tamen Principibus no sunt subjecti, sed Imperatori et Imperio immediate parent.

115. Aliud est, in eines Fürsten Land und Obrigkeit, et aliud unter eines Fürsten Land und Obrigkeit sitzen.

125. Praescriptis Regalibus jus tamen territoriale praescriptum non intelligitur.

130. Superioritas territorialis nonnullis nihil aliud esse videtur, quam merum Imperium.

138. Qui merum Imperium habet, ei non praestatur homagium, nec curam habet Religionis, nec jus collectandi, nec defendendi, quae tamen ad superioritatem territorialem pertinent, et num. 139. 140. 141.

142. Criminalem juris dictionem habens, nullum jus habet, nisi delicto commisso.

143. Criminalis jurisdictio absque territorio consistere potest, quod secus in superioritate territoriali.

144. Criminalem juris dictionem in aliquo loco habens non potest ibidem insignia sua affigere.

149. Domino criminali non licet simplicis juris dictionis domini territorium armata manu ingredi.

150. Qui in uno vel altero gradu criminalem juris dictionem obtinet, an in reliquis quoque cognitionem habeat.

153. Olim Princeps non omnes partes Imperii magistratibus concessit, sed quasdam reservavit.

154. In juris dictionalibus a majore ad minus et ê contra argumentum invalidum.

158. Probatio unius actus vel speciei, non extenditur ad alias, si alius sit in possessione universalis juris dictionis, vel aliarum specierum.

159. Confesio ex parte confitentis probat superioritatem, regalia et juris disctionem.

166. In his, quae personae subjectionem concernunt, obligatio patris no descendit ad filium.

175. Advocatia sive Landvogtia Hagenoviensis an superioritatem territorialem importet, quod negatur num. 162. et seq.

178. Landvogtia Hegenoviensis unde orta, et quaenam civitates ad eam pertineant.

183. Delegati Principis juris dictionem habent, et ea facere possunt, quae Princeps.

186. Civitates hae a Praefectis suis vocantur, liebe getrewe, quod superioritatem importare videtur.

193. Civitates ad Landvogteiam hanc pertinentes in Imperii matricula descriptae, ad Comitia vocatae, votum et sessionem obtinent, contributiones immediate solvunt, appellationes ad Cameram deferunt.

194. In civit atibus suis omnimodam juris dictionem, regalia et alia jura obtinent, delingquentibus gratiam faciunt.

197. Princeps privilegia ab antecessoribus concessa, revocare voluisse non praesumitur.

200. Praefecti civitatem harum privilegia se observaturos, jurato promittere tenentur.

207. Iuramenta secundum actus naturam interpretanda, nec ultra intentionem extendenda.

208. Praefecto provinciali nomine Imperatoris et Imperii zur amentum praestatur.

209. Iuramenta etiam per procuratores praestantur, ex quo tamen procuratori obligatio non adquiritur.

216. Aliquando usus fructus est apud unum, commoditas tamen percipiendorum fructuum apud alium.

ADDITIONES ad L. I. Cap. XII.

Matriculas minime probare Status alicujus Imperii qualitatem vel immedietatem, hodie inter Iuris publici Doctores nemo dubitat, Legendus post MAVRITII Dissert. de matricula Imperii §. 14. usque. 23. in Opusc. p. 182. seqq. TITIVS in Specim. Iur. publ. L. III. c. III. et in Dissert. de habitu territor. German. C. 1. §. 26. 35. Praesumtionem tamen facere negari non potest.

[note: 1.] VIsis actionibus, quae civitatatibus privilegiorum nomine competunt, videndum nunc restat, quomodo civitatum privilegia, imprimis vero immediata ipsarum subjectio probetur, ut actio effectum sortiatur, non enim sufficit in libello aliquid enuncia, nisi illud probetur, Dec, cons. 60. n. 2. et. cons. 403. n. 12. Cacheran. decis. 171. n. 9. et quilibet tenetur probare fundamentum suae intentionis l. ei qui dicit. ff. de probat. l. actor. qui asseverat. C. eod. Rol. a Valle. cons. 69. n. 47. et cons. 72. n. 97. Tiber. Decian. respons. 58. n. 1. lib. 2. et resp. 41. v. 4. lib. 3. sive agat quis, sive excipiat, sive asserat, sive neget, Rol. a Valle. cons. 10. n. 8. lib. 4. Cravet. [note: 2.] cons. 226. n. 8. Quod maxime in facti quaestionibus procedit, cum facta non praesumantur, sed probari debeant c. cum. in jure. X. de offic. de leg. l. in bello. §. facta. ff. de capt. et postlim. l. asseveratio. C. de non num. pec. Mascard. de probat. conclus. 733. n. 1. seq. atque [note: 3.] ideo, cum privilegia facti sint cap. 1. de privil. in 6. Gail. 1. obs. 1. num. 9. Vultei. 3. Marpurg. cons. 35. n. 55. probanda sunt, c. porro. X. de privileg. l. 1. C. de mandat. princ. c. cum in jure. et ibi Dd. X. de offic. deleg. Bald. in l. fin. C. dere judic. Vultei. d. cons. 35. num. 57.

[note: 4.] Probatur autem immedietas, sive immediata Imperii subjectio alicujus civitatis, vel alterius alicujus personae vel loci. I. ex Imperrii matricula, quia indubitatum est, illos Status et immediate Imperio subjectos esse, qui in albo, sive matricula Imperii continentur et inscripti, et in ea certum censum, sive certum militum numerum vel pecuniae summam sibi adsignatam habent, sicuti constat ex definitione Status relata infra lib. 2. cap. 2. num. 17. et 18. Quemadmodum enim matricula probat aliquem esse studiosum, Paris. cons. 159. n. 17. vol. 4. Bart. in l. 2. in fin. C. de error. Advoc Bald. in l. fin. num. 3. C. de reb. credit. Menoch. cons. 98. n. 50. lib. 1. Cothman. respons. 49. per tot. Mascard de probat. conclus. 1297. num. 1. civem, Schrader. cons. 5. n. 65. vol. 1. mercatorem, Chassan. ad consuet. Burg. rubr. 4. §. 1. text. si elle n'est Marchande. n. 3. Azeved. ad constit. Hispan. lib. 2. tit. 16. n. 7. leg. 1. Cohortalem, l. quicunque. 10. C. de cohortal. l. 2. et 3. C. de comment. Notarium, Menoch. 2. praes. 78. n. 3. Bald. in l. 2. et ibi Jason. limit. 4. ff. de offic. praetor. Mascard. de probat. conclus. 1038. n. 4. militem. l. ex eo tempore. 42. ff. de testam milit Collegam, Mascard. d. conclus. 1038. n. 5. Bart. in l. matriculam. C. de agent. in reb. Nobilem, arg l. 1. et 2. C. de primicer. Decian. respons. 66. n. 55. vol. 3.

Jos. de Sesse. decis. 43. n. 3. part. 2. Petr. Fritz. de nobil. conclus. 27. lit. g. Nolden. de stat. nobil. cap. 20. num. 47. seq. Hoeping. de jur. insign. cap. 15. n. 27. Ita etiam immediate aliquem [note: 5.] Imperio subjectum, et Statum Imperii esse probat matricula. Gylman. symphor. tom. 1. part. 1. tit. 3. vot. 3. n. 1. Gail. 1. observ. 21. n. 4. 7. 8. 9. et 15. de arrest. cap. 7. sect. 4. n. 11. et 14. Tileman. de Benign. Camer. decis. syntagm. 1. decis. 1. et syntagm. 2. decis. 4. vers. 1. n. 14. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 1. cap. 4. 37. Petr. Frider. Mindan. de process. lib. 2. cap. 67. sect. 4. n. 11. et 14. Zach. Vietor. de caus. exempt. conclus. 5. Reinking. de regim. secul. class. 4. cap. 1. n. 4. Dn. Cluten syllog. rer. quotid. conclus. 27. lit. c. Joh. Wurmser. de jur. publ. exerc. 1. quaest. 16. Mager. de advocat. cap. 6. n. 146. Author. apolog. Colmariens. membr. 3. fol. 150. lit. c. Author. consil. Fridberg. part. 1. cap. 1. n. 176. seq. Dn. Nicol. Myler. diss de Statib. Imper. conclus. 109. n. 4. seq. In tantum, ut in matricula Imperii repertus fundatam intentionem habeat immediatae subjectionis, arg. c. cum de persona. de privileg. in 6. c. cum dilectus. X. de religios. dom. l. 1. ff. de alb. scrib. Vietor. de caus. exempt. conclus. 40. Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 1. cap. 7. num. 67. Reinking. de regim. secul. lib. 1. class. 4. cap. 1. num. 13. Gail. d. obs. 21. [note: 6.] n. 4. et matriculae inscriptus pro Statu et immediato Imperii membro tam diu habeatur, donec contrarium probetur, et difficillimum probandi onus in adversarium transferat, arg. l. matriculam. 3. C. de agent. in reb. l. petitionem. 13. C. de advocat. divers. judic. Gail. 1. obs. 21. num. 15. Mascard. de probat. conclus. 1038. n. 2. Meichsner. tom. 3. Cameral. decis. vot. 6. n. 9. seq. Gylm. symphor. tom. 2. part. 1. vot. 7. n. 2. Matth Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 1. cap. 4. num. 36. Vietor. d. conclus. 40. Gail. d. observ. 21. n. 7. et 9. Hoeping. de jur. insign. cap. 15. n. 27. Caspar. Klock. de contribut. c. 19. n. 59. seq. ubi addit, album Imperii duplicem probationem praestare, illumque qui Caesaris, Principum, Comitum, Statuumque omnium consensu in matriculam recipitur, duo efficaciter probare posse, quod et ante inscriptionem, pro Statu, qui per totum Imperium, in Statum creatus et cooptatus, atque pro Statu reputatus, et deinde eadem autoritate, ut Status, in matriculam [note: 7.] relatus sit. Et ita matricula Imperio quasi possessionem immediatae possessionis confert. arg. l. si solennibus. 7. C. de fide instrum. Petr. Frider. Mindan. lib. 2. de mandat. cap. 67. n. 4. Gail. d. obs. 21. n. 5. Knichen. encyclop. cap. 10. num. 70. ac matricula plenam probationem facit, Dn. Nicol. Myler. diss. inaugur. de Statib. Imper. conclus. 109. n. 6. Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 1. cap. 7. n. 68. Quia est instrumentum publicum, ex archivo publico proveniens, quod plene probat, c. pervenit. caus. 30. quaest. 1. c. ad audientiam. 13. et ibi gloss. X. de praescript. l. consus. 10. ff. de probat. Menoch. 2. arbitr. jud. cas. 526. n. 41. Mascard. de probat. conclus. 906. num. 3. Vietor. de exempt. conclus. 5. Limnae. 1. de jur. publ. cap. 7. num. 68. [note: 8.] Unde etiam solam matriculam per se, fisci intentionem probare, ac onus probandi in adversarium transferre, affirmant arg. l. petitionem. 13. C. de advoc. divers. judic. Jason. in l. Barbarius. num. 56. ff. de offic. praetor. Alciat. 3. praes. 17. Meichsner. tom 3. decis. 6. n. 8. Goedd. in respons. pro restit. Baron. Vallend. n. 11. Cothman respons. 28. n. 21. et. resp. 12. Gail. d. obs. 21. n. 11. Johan. Limnae. de jur. publ. tom. 1. cap. 7. num. 91. et ibi tom. 5. pag. 121. ita, ut sufficiat ad probandam quasi possessionem Imperii, eximendum matriculae inscriptum, adeoque semel et antiquitus inscriptum esse, licet in posterioribus matriculis nomen ejus amplius non reperiatur, quia hoc Imperio fraudi aut nocumento esse non debet, nisi legitime probatum sit, eum Caesaris et Statuum voluntate ex matricula deletum esse Gail. 1. obs. 21. num. 11.

[note: 9.] Quoniam autem variae Imperii matriculae inter sese discrepantes reperiuntur, sicuti videre licet apud Meichsner. tom. 3. decis. 6. fol. 66. Goldast. de regn. Bohem. lib. 2. cap. 17. num. 2. Arumae. de Comit. cap. 8. n. 60. Vietor. de exempt. conclus. 5. Johan. Limnae. tom. 1. cap. 7. num. 69. et ibi tom. 4. p. 8. Ideo saepe, et nuper acriter disputatum fuit in causa Ducis Brunsuicensis, contra civitatem Braunschweig, quaenam vera et germana sit Imperii matricula, quae ad causarum decisionem allegari possit, cum civitas Brunsuiga in antiquis Imperii matriculis inserta, in recentioribus vero omissa reperiretur, Knichen. encyclop. cap. 7. n. 72. Lehman. Chron. Spirens. libr. 7. cap. 112. Et licet saepius in Comitiis deliberatum fuerit de redintegranda matricula, sicuti videre est ex Reichs Abschied de anno 1570. §. wann dann darneben. Cum tamen hoc hactenus peragere non licuerit, ideo, in dubio, quando diversitas matricularum occurrit, recurrendum ese ad matriculam anno 1521. in Comitiis Wormatiensibus ordinum consensu confectam, donec perfectior constituatur, eamque unice probare, doceat, per Reichs Abschied zu Augspurg de anno 1548. §. Ferner, wiewol deß H. Reichs. [note: 10.] 76. Reichs Abs. zu Regenspurg. de an. 1576. §. wann auch 99. ibi wann auch zu Franckfurth nechst diß dubium erregt worden, welche Reichs matricul vor Augen zu haben, darauff man sich im votiren und erkennen fundiren solte: Weil dann unverborgen, daß die matricul im Jahr der mindern Zahl zwantzig eins, mit Rath und Bewilligung gemeiner Ständen auffgericht, für unser und deß heiligen Reichsgerechte und gewisseste matricul zu halten, davon auch in unsern und deß Reichs Abschieden anno. 51. 56. und 66. zu Auspurg publicirt, Meldung geschicht: So setzen und erklären wir, daß derselben matricul im votiren und erkennen zu folgen, und alle und jede Stände darin begriffen, bey denselben Anschlägen zu lassen, was und

Et licet quoque antiquae matriculae probabiliter in dubium vocari possint, hoc tamen quoad indictionem collectarum Imperii de an. 1521. et earum moderationem de anno 1557. nullo modo dici potest, cum hae magno tractatu, consensu et approbatione Statuum, per pragmaticam sanctionem appro batae [note: 13.] et confirmatae, per Reichs Abschied zu Wormbs de anno 1521. §. und dieweil wir jetzund mit allerley Reichs Abschied zu Augspurg. de an. 1548. §. Ferner, wlewol deß heiligen Reichs. Imo quod matriculae de an. 1521. plena fides in votando et decidendo, adhibenda eademque observanda expresse sancitum reperitur in d. Reichs-Abschied zu Regenspurg. de anno 1576. §. wann auch zu Franckfurth. 99. Quamvis etiam successu temporum territoria, ac bona de uno in alterum translata sint, et sic Status vel succreverint, vel decreverint, vel quidam etiam exempti sint, inde tamen matriculae certitudo non convellitur, cum bona ista cum onere, et censu Imperii ad alios istos possessores transseat, et hi eundem Imperio praestare teneantur. Gail. d. obs. 21. n. 12. seq. In tantum autem matricula probat, ut qui semel et antiquis in ea descriptus reperitur, licet in posterioribus nomen ejus non reperiatur, nihilominus tamen pro Statu habeatur, cum haec omissio Imperio fraudi et nocumento esse non debeat, nisi legitime probatum sit, eum Caesaris vel Statuum consensu, ex matricula deletum esse, ut dictum est supra. c. 3. n. 60.

[note: 14.] Sed cum in Comitiis Wormatiensibus anno 1521. novum Imperii album, sive matricula fuerit confecta, et in ea civitatum nonnullarum, quae cum Principum taxis, Anschlägen, in prioribus matriculis expresse conjunctae erant, nulla facta fuerit mentio, dubitari coepit: An hujusmodi omissio sive praeteritio pro deletione, et istae civitates pro exemptis ab Imperio per Principes habendae sint? Quod dubium maxime motum in causa Braunschweig, contra Braunschweig, cum in ea productae fuerint matriculae, de annis 1431. 1467. 1471. in quibus Brunsuicensis civitas inter Imperiales et liberas civitates collocata fuit, Lehman. Chron. Spirens. lib. 7. cap. 112. Acta Brunsuicensia tom. 2. n. 174. seq. in matriculis vero de annis 1474. 1486. 1487. et 1489. civitatis illius nulla facta mentio. Lehman. d. libr. 7. cap. 114. seqq. de cujus varietatis causa diximus supra cap. 3. n. 100.

Verum quod praeteritio illa pro deletione non sit habenda, et si pro deletione reputanda, civitatibus tamen istis non praejudicet, sed pro tali habenda, ac si civitates illae, uti jam antea, mit ihren Anschlägen, adhuc dum, matriculis recentioribus insertae sint, eleganter tradit Caspar. Klock. de contribut. cap. 19. n. 63. et seq. Johan. Dauth. apud d. Klock. consil. 134. n. 145. seq. Quia 1. mutatio ista circa pragmaticam Imperii hanc sanctionem insciis et ab sentibus civitatum Deputatis facta, et civitas istae

novam hanc matriculam ex inter vallo sibi oblatam non receperunt, nec approbarunt, sed eidem potius contradixerunt, et protestando jus suum sibi salvum sartumque conserarunt, qualis protestatio prostylo Imperii non fuit rejecta, sed in archivo civitaum Imperrialium, quod est Spirae, etiamnum originaliter asservatur, sicuti testatur Goldast. in deductione von Freyheiten, Rechten und Privilegien der Stadt, Burg und Hofferichts-Stuel Magdeburg, tit. 8. von des Reichs matriculn. Johan. Dauth. apud. Caspar. Klock. consil. 134. n. 55. et seq. ut ita forma pragmatica non servata, nihil actum intelligatur, per l. nihil tam naturale. ff. de R. I.

Quia 2. aliud deletio, aliud vero Statuum nonnullorum, quoad pensum, der Römer Züge copulatio est. Veteres matriculae de annis 1431. 1471. et. 1480. satis aperte evincunt, quod ejusmodi civitates semper antea et tum pro Statibus sint reputatae, et peculiares a Principum collectis taxas habuerint; in Recessu vero Norimbergensi an. 1487. et Francofurtensi anno 1489. Imperator Fridericus III. collectas Principum et civitatum conjunxit quidem, non tamen, ut in substantia priorum matricularum, so viel der Fürsten und Stätte unterschledene Römer Züg betrifft, aliquid mutaret, sed ut collectarum Imperialium solutionem, tanto expeditiorem faceret et promoveret. Ita enim videmus, quod si plures Principes unius familiae concurrant, senior sive gentilitiae Domus possessor, der regierende Herr, und Besitzer des Stamm-Hauses, collectas Imperio etiam reliquorum nomine solvat, et ipsorum portiones ab iisdem exigat, Reichs Abschied zu Regensp. de anno 1576. §. bey Berathschlagung. 101. ex quo tamen reliquorum Principum juniorum immedietati et juri Status nihil quicquam praejudicatur. Et praeterea ostendit rubrica ejusdem matriculae, Frey und Reichs-Stätte, quod civitates ibidem designatae ac aliorum Principum collectis copulatae, a Caesarea majestate, Electoribus, Principibus. caeterisque Statibus pro liberis et Imperialibus reputatae fuerint. Sicuti etiam in matricula anno 1489. confecta et a Lehmanno Chron. Spirens. lib. 7. cap. 120. relata, diversi Episcopatus quoad taxam Anschläge und Römer-Züge conjuncti sunt. Ita enim sub Rubrica, Bischoffe, Episcopatus Halberstadiensis cum Archiepiscopatu Magdeburgensi copulatus reperitur; Quod etiam factum in matricula de anno 1521. cujusmodi tamen conjunctio et unio alterutrius Status jus non evertir, sicuti et alias quoque juris est notissimi, quod res etiam consolidata et unita, non censeatur eodem jure, quo res cui consolidatur et unitur, sed tanquam alia, et per se judicanda sit, §. si cui. et ibi Dd. 1. de legat. l. Maevius. 66. §. fundo. ff. de legat. 2. Tiraquel. de utroque retract. §. 19. gloss. 2. n. 2. §. 32. gloss. 1. n. 72. seq. Molin. consuet. Paris. tit. 1. §. 30. n. 175. Schrad. de feud. 2. part. 9. sect. 2. n. 10. Goeddae. 3. Marpurg. cons. 33. n. 262. cum unio non mutet bonorum separatorum naturam per c. 1. §. e contrario. de investit. de re alien. Modest. Pistor. cons. 40. n. 145. vol. 1. Goeddae. d. n. 262. et cons. 37. n. 788. vol. 4. maxime, si unio voluntaria, nec ita facta sit, ut res unita per unionem et accessionem quasi consumpta, et per se non amplius existens censeatur, sed et per se sit, et totum quid existat licet accessorie, ita ut per se stet ac nomen retineat, Felin. in c. translato. n. 6. vers. sed adde notata et n. 7. vers. istis adde. X. de constitut. Schrader. d. sect. 2. n. 10. Goeddae. d. n. 262. et d. cons. 37. n. 789. Cum igitur haec diversorum Principum et civitatum collectae, Römer-Züge und Anschläge, conjunctio sive unio, neque per extinctionem, neque ratione principalis et accessorii, sed principaliter et ita, ut omnes taxae per se principaliter subsistant, et in hunc tantum finem facta, ut facilior collectarum [note: 19.] exactio sit, salva nihilominus cujusque Status distinctio et substantia permanet, nec ulla deletio, in praejudicium vel Imperii, vel civitatis facta praesumitur, cum aliâs quoque unio sui natura sit odiosa, et sic stricte accipienda, et species sit cujusdam servitutis, ac grave praejudicium subditis inferat, Tusch. pract. conclus. lit. V. concl. 229. n. 5.

Quibus etiam accedit 3. quod non praesumantur Imperatores praetermissionem illam pro deletione habere voluisse, cum ea non tantum in ipsius Imperii sed etiam ipsarum civitatum maximum praejudicium et damnum vergeret, quod de Imperatoribus nunquam praesumendum erit. Imo si praetermissio illa pro juridica deletione haberi voluisset, ipsa invalida et pro non facta habenda foret, cum civitatibus istis micus et non auditis, et sic illegitime fata, et [note: 20.] paria sint aliquid non fieri, vel minus legitime fieri. l. quoties. ff. qui satisdar. cog. l. de aetate. §. nihil interest. ff. de interrogat. act.

[note: 21.] II. Civitatem aliquam immediatte Imperio subjectam, et Statum Imperii esse, probatur, si ad comitia vocata, in iisdem comparuerit, ac sessionem et votum habuerit, per Reichs Abschied zu Augspurg de an. 1548. §. wann auch ein außgezogener. 56. Gail. 1. obs. 21. n. 9. vers. tertio. Meischner. tom. 3. dec. 6. n. 27. Mager. de advocat. cap. 6. n. 148. seq. Author. consil. Fridbergens. part. 1. cap. 1. n. 204. et 223. Noe. Meurer. process. Cameral. part. 10. cap. ein Fürst eximirt. artic. pen. Auth. des gründlichen Berichts von der Stadt Bremen Beruffung auff den Reichstag zu Regenspurg. fol. 9. Author. apol. Colmar. membr. 3. fol. 150. lit. a. Dn. Nicol. Myler. de Statib. Imper. conclus. 109. num. 10. Quod probari potest, per literas Imperatoris, si per easdem ad comitia sit citata, et si Recessibus Imperii subscripserit, quae notoriam probationem faciunt. Author. apol. Colmariens. fol. 156. lit. X. cum notorium de quo ex tenore literarum, vel scripturae authenticae constat, Mascard. de probat. conclus. 1106. n. 19. et 21. Tiraq. de retract. lignag. §. 2. gloss. 1. n. 20. Et hoc procedit si literae sint acceptatae, etiamsi comparatio non sit facta, per tradita infra lib. 3. cap. 24. n. 15. et 16.

[note: 22.] III. Idem est, quoad conventus circulares et probatorios, Author. apol. Colmar. d. fol. 150. lit. a. in fin.

[note: 23.] IV. Quando civitas aliqua, immediate in Camera Imperiali in prima instantia, in causis realibus et personalibus, item mandatorum, pignorationis, arresti, et similium active et passive conveniatur, Auctor. prodrom. Bremens. pag. 8. Auctor. apol. Colmar. cap. 1. membr. 3. fol. 151. lit. H. Quia non nisi Status Imperii, qui Imperio immediate subjecti sunt, in prima instantia coram Camera Imperiali conveniri possunt, Cammergerichts-Ordnung. part. 2. tit. 1. in princ. et §. 1. ibi: Es soll auch emach das Kayserliche Cammergericht in erster Instantz oder Rechtfertigung, auff niemands Klag oder Ansuchen, Ladung erkennen/ oder geben, gegen demjenigen, die der Kayserl. Majest. und dem Reich, nicht ohn Mittel unterworffen sind, und doch sonft ihren ordentlichen Richter haben. et tit. 21. 22. 25. et 27. Besold. thes. pract. verb. Freye Reichs-Ritterschafft. in fin. vers. enim vero. fol. 293. Facultas Juridic. Ingolstad. in consil. Waldeck contra Hessen, quod extat apud Caspar. Klock. de contribut. cons. 10. vers. decimo solutio. fol. 106. Frider. Alb. Maul. de Statib. Imper. c. 2. n. 11. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 1. cap. 4. n. 44. Gail. 1. obs. 1. n. 39. Et evidentissimum jurisdictionis territorialis, sive superioritatis signum esse, si quis alicujus dicasterio in prima instantia de jure et necessitate subjectus, tradit Knichen. de jur. territor. cap. 1. n. 178. et 182. Ex quo etiam civitates Imperiales et Imperio immediate subjectae in dicasterio Spirensi conveniendae. Gail. 1. obs. 1. num. 20. Petr. Frid. Mindan. de process. lib. 1. cap. 19. sect. 10. et cap. seq. sect. 1. n. 17.

[note: 24.] V. Idem est, quoad Imperatorem et Aulam Caesaream, ita ut coram Imperatore et Aula Caesarea in prima instantia conventi, et comparentes, immediate Imperio subjecti esse probentur, cum non nisi immediate Imperio subjecti in prima instantia coram Imperatore et Aula Caesarea conveniantur, nec Statuum immediatorum, et procerum Imperii subditi ab ordinaria superiorum et Dominorum suorum jurisdictione ad Aulam Caesaream evocari possint, Cammergerichts-Ordnung zu Wormbs de an. 1495. tit. die Unterthanen in ihren ordentlichen Gerichten bleiben zu lassen. 24. Cammergerichts-Ordnung. de an. 1521. tit. einen jeden bey ordentlichen Gerichten bleiben zu lassen. 29. ordin. Camer. part. 2. tit. 1. in princ. et §. 1. et tit. 5. §. fin. et tit. 8. §. wo sich aber zwischen. 14. Capitulat. Imper. Ferdinandi II. §. wir sollen und wollen. 13. et Ferdinandi III. eod. §. wir sollen und wollen. 17. Paurmeister. de jurisdict. lib. 2. cap. 4. n. 78. Rosenthal. de feud. cap. 5. conclus. 5. n. 4. Buxtorff. ad A. B. conclus. 83. lit. e. Bocer. de jurisdict. cap. 8. n. 80. Reinking. de regim. secul. libr. 1. class. 5. cap. 7. n. 16. seq. Ming. de super. territ. concl. 24. et 53. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. cap. 1. membr. 2. n. 120. Martin. Rumelin. ad A. B. part. 1. dissert. 5. conclus. 13. et part. 2. dissert. 1. conclus. 1. et 2. et ibi. Dn. Nicol. Myller. in addit. Is enim tantum immediatus Imperii dicitur, qui nullius alterius, quam Imperatoris jurisdictioni subjectus est, arg. c. exparte. 13. ibi: nullo mediante. X. de privileg. Clem. unic. vers. caeterum. X. de jurejur. Hieron. Gabriel. cons. 195. n. 6. vol. 2. Rosenthal. de feud. cap. 5. conclus. 69. lit. H. Mager. de advocat. arm. cap. 6. n. 99. seq. Mingius. de superior. territ. conclus. 45. vers. isti nobiles, et conclus. 47. vers. sin. vero.

VI. Probatur immedietas per instrumentum, seu diploma Caesareum, veluti si Imperator in instrumento quodam fateatur, se hanc vel illam civitatem exemisse ab alterius Status jurisdictione, et Imperio immediate subjecisse, vel Statum Imperii fecisse, vel eandem talem esse declaret: Quod enim ex tenore privilegii, sive instrumenti constat, evidenter constare dicitur, c. auditis. X. de integr. restit. c. licet causam. vers. evidenter. X. de probat. 1. creditorem. vers. evidenter. ff de legat. 2. et probatio, quae fit per instrumentum, dicitur probatio vere realis, Rol. a Valle, cons. 85. n. 40. lib. 1. probatio probata, certa, patens, liquida, notoria, indubitata, evidens, evidentissima, manifesta, manifestissima, etc. per jura vulgo notissima. Ex quo etiam per diploma, seu instrumentum Nobilitatis concessionem probari, tradunt Azeved. ad constitut. Regn. Hispan. lib. 6. tit. 2. n. 213. et 238. seq. Petr. Fritz, de nobil. concl. 27. lit. c. Nolden. de stat. nobil. cap. 20. n. 7. seq. Hoping. de jur. insign. cap. 15. n. 12.

VII. Idem est, quoad dominationem, si Imperator civitatem aliquam esse Imperialem, vel Statum Imperii esse asserat, eamque Imperialem dicat, unser und deß heiligen Reichs-Stadt, confer. n. 89. Cum summi Principis, sive Imperatoris adsertioni, sive testimonio omnino standum et credendum sit, Clem. 1. de probat. c. nobilissimus. Dist. 95. Tusch. pract. concl. lit. 1. concl. 43. Mascard. de probat. concl. 1234. per tot. et Imperator solo verbo civitatem constituere, eique vitam et Spiritum concedere possit, supra cap. 6. n. 15. sicuti e contrario, si Princeps vel alius Status civitatem aliquam suam esse scribat, unser Stadt, eadem mediata et subjecta esse probatur, cum haec verba unser Stadt, proprie superioritatem et dominium denotent, praesertim si iterata, et ab ipsis civibus approbata sint, Gylman. symph. tom. 1. part. 1. tit. 2. vot. 1. n. 39. Wehner. pract. obs. verb. unser Stadt. fol. 647. Höping. de jur. insign. cap. 22. n. 147. ubi tamen hoc non semper procedere monendum est, siquidem non raro appellatione meorum et suorum, non solum ea, quae nostra sunt intelliguntur, sed etiam ea, in quibus jus aliquod habemos, Zasius lib. 1. cons. 14. n. 62. ubi addit, meum dici, in quo administrationem habeo, per Clem. procuratorem, 4. de procurat. c. si tibi absenti. 17. de praebend. in 6. et textus de domo sualoquentes non solum de propria, sed etiam de conducta, vel gratuita domo habitationis meae, intelligendi

veniunt, l. lex Cornelia. 5. §. domum. 2. ff. de injur. Ita enim de Salvatore nostro Christo legimus, quod in suam venerit civitatem, Capernaum, Matth. 9. vers. 1. scilicet ratione domicilii vel habitationis, non vero dominii: Et parentes Christi dicuntur rediisse in Gallilaeam ad suam civitatem Nazareth. Lucae 2. vers. 39.

[note: 29.] VIII. Probatur quoque immediata Imperii subjectio per famam et communem opinionem, haec enim in probando jure territorii et dominii universalis optima perhibetur probatio, Bald. in l. proprietatis. 4. n. 4. C. de probat. Knichen. de jur. territ. cap. 3. n. 84. Klock. de contribut. cap. 20. n. 535. Gylman. symph. tom. 1. part. 1. tit. 2. vot. 1. n. 22. fol. 71. in fin. eamque in antiquis ad demonstrandam jurisdictionis et superioritatis quasi possesionem, non parum conducere, tradunt Wesembec. cons. 339. n. 218. vol. 7. Goeden. cons. 42. n. 20. Thom. Michael. de jurisdict. concl. 53. lit. c. Mager. de advoc. cap. 18. n. 194. Atque inde etiam Nobilitatem per famam probari sentiunt Bald. in l. providendum. C. de postul. Menoch. consil. 1261. n. 10. Mascard. de probat. concl. 1096. n. 11. Tiraq. de nobil. cap. 10. n. 8. Matth. Stephan. de nobil. lib. 1. cap. 8. n. 16. Höping. de jur. insign. cap. 15. n. 23. Petr. Fritz. de nobil. concl. 27. lit. 1.

[note: 31.] IX. Per sententiam, veluti si civitas quaedam per sententiam Imperialis esse declaretur, quia sententia lata super Statu vel conditione personae, pro veritate habetur, et jus facit ubique et inter omnes, etiam absentes et non vocatos, per l. ingenuum. 25. ff. de stat. hom. Tiraq. de nobilit. cap. 37. n. 2. et sententia, quae transiit in rem judicatam, tanti momenti est, ut faciat ex nigro album, et ex albo nigrum, Bald. in. c. nostri. X. de elect. Cephal. cons. 162. n. 8. et facit ex non ente ens, et ex non jure jus. gloss. in l. si non sortem. §. haeredi. ff. de condict. in debit. Ex quo etiam Nobilitatem probari per sententiam, quae transiit in rem judicatam, tradunt Gutierez. pract. quaest. lib. 3. quaest. 14. n. 101. Petr. Fritz. de nobil. concl. 27. lit. d. Nolden. de stat. nobil. cap. 20. n. 95. et cap. 18. n. 74. seq.

[note: 32.] X. Probatur quoque jus civitatis, ejusque immediata subjectio per libros Historicos et Chronicos, si in iisdem talis esse asseratur, libris enim Chronicis et Historicis credendum esse tradunt, per Exod. 17. vers. 14. Deuter. 31. vers. 9. Jerem. 36. vers. 2. et 28. Esdrae. 1. c. 4. vers. 14. seq. l. 1. ff. de offic. Praetor. l. 1. ff. de offic. quaestor. l. 2. §. eodem tempore. ff. de orig. Jur. l. quaestionibus. ff. ad L. Jul. Majestat. §. 1. in fin. 1. de donat. l. antiqui. 3. ff. si pars haered. petat. l. si pater. 36. ff. de solut. l. Cicero. 39. ff. de poen. l. 1. ff. de cadaver. punit. l. 1. ff. de reb. credit. c. Valentinianus. 3. c. Hadrianus. 22. c. Agatho. Dist. 63. cap. 1. in fin. c. Apostolica sedes. 7. de bis quae fiunt a praelat. c. quamvis. 3. dist. 21. Mascard. de probat. concl. 287. per tot. Mager. de advoc. c. 18. n. 193. late Caspar. Klock. de contrib. c. 20. n. 424. seq. et ibi alleg. Höping. [note: 33.] de jur. insign. c. 15. n. 31. seqq. iisdemque nobilitatem probari, scribunt Everhard. Jun. cons. 41. n. 8. vol. 1. Joh. le Cirier. de primogenit. quaest. 10. n. 8. lib. 1. Tiber. Decian. respons. 66. n. 54. vol. 3. Joh. Garcia. de nobil. gloss. 18. n. 10. sicuti etiam jus patronatus, Mascard. de probat. concl. 230. num. 1. et 2. Card. Tusch. pract. concl. lit. L. concl. 346. n. 16. jus advocatiae, Mager. de advocat. c. 18. n. 40. 192. seq. Jus praecedentiae, Joh. Aloys. Riccius. var. resol. 102. n. 3. Farinac. in decis. Rot. Roman. noviss. decis. 718. n. 1. et 2. jus collectandi, Caspar. Klock. de contribut. cap. 20. n. 424. seq. Et chronicorum libros plenam probationem inducere in judicio, tradit post Felin. in c. ex parte illat. 1. in fin. de rescript. Nicol. a Janua. de script. priv. lib. 5. quae. 6. tit. de libr. Chron.

[note: 34.] XI. Probatur immediata Imperii subjectio per praescriptionem, veluti si civitas quaedam tempore plus quam immemoriali, neminem alium, quam solum Imperatorem recognoverit superiorem. Posse enim contra Ducatum, Marchionatum, Principatum vel Comitatum tanto temporis spatio, cujus initii memoria non extat, exemptionem praescribi, et immedietatem adquiri, constat ex Iudic. cap. 11. vers. 26. c. cum. personae. 7. de privileg. in 6. arg. Reichs Abschied de an. 1548. §. und soll unser Kayserlich. 54. et §. wann auch. 56. Matth. Coler. in c. cum non liceat. n. 9. X. de privileg. script. Mager. de advocat. [note: 35.] c. 6. n. 36. seq. Habet enim praescriptio immemorialis vim privilegii ex certa causa concessi, c. super quibusdam. 26. §. praeterea. X. de V. S. l. hoc jure. 3. §. ductus. ff de aqua quotid. Molina. de primogen. Hisp. lib. 2. cap. 6. n. 13. Myns. resp. 43. n. 10. cent. 1. Tusch. pract. concl. lit. T. concl. 40. n. 9. etiam in reservatis Principi. d. c. super. quibusdam. §. praeterea. X. de V. S. Maul. de homag. tit. 10. n. 14. et ibi alleg. habetque vim specialis concessionis a Principe factae Rol. a Valle. cons. 66. n. 40. lib. 2. Pacian. cons. 20. n. 59. seq. lib. 5. Cravet. cons. 10. n. 11. Gail. 1. obs. 21. n. 15. in fin. Myns. 1. obs. 30. regiique assensus Cephal. cons. 26. n. 3. libr. 1. Cothman. cons. 79. n. 72. vol. 2. tituli legitime adquisiti. cap. 1. de praescript. in 6. l. si quis diuturno. ff. si servit. vindic. Everhard. Jun. cons. 9. n. 6. et cons. 41. n. 29. Meichsner. tom. 2. lib. 2. decis. 4. n. 118. Sixtin. 1. Marpurg. cons. 9. n. 41. Maul. de homag. tit. 10. n. 14.

XII. Probatur immedietas, et civitatem aliquam immediate Imperio subjectam et Statum esse, si probetur eam olim talem fuisse, nisi contrarium evidentissime demonstretur, sicuti dictum est supra cap. 3. n. 58.

XIII. Quando civitas quaedam aliis civitatibus Imperialibus et Imperii Statibus quoad constitutiones Imperii de pace Religiosa et prophana, pignorationibus, arrestis et aliis loquentes, aequiparatur, et sub iisdem comprehenditur, et aeque ac illae, et alii immediati, jura territorialia obtinet, jurisdictione omnimoda utitur, foedera licite contrahit, aliorum protectioni sese committit, aliosque in protectionem recipit, pleraque regalia obtinet, collectas indicit, et immediate Imperio solvit, diaetas et conventus instituit, et si quae sunt alia, Statibus, aliisque immediate Imperio subjectis competentia jura exercet, ut suis [note: 36.] locis dicetur; De paribus enim pariter judicatur l. arboribus. 12. §. de illo. ff. de usu fruct. l. successori

in fin. ff. de negot gest. l. sin autem. 28. §. sed et is qui. ff. de rei vind. ac parium eadem natura et indoles, l. si socer. in fin. ff. solut. matrim.

XIV. Immediata Imperii subjectio probatur ex insigniis, veluti si civitas aliqua longissimo tempore, in portis, muris, curiis, praetoriis, aliisque aedificiis et locis publicis, Aquilam et insignia Imperatoris et Imperii suspensa, depicta vel incisa habuerit, nemine ea evertente, tunc enim civitatem illam Imperialem et immediate Imperio subjectam [note: 37.] esse, nominatim docent post Austin. Dion. Gothofr. in not. ad l. regiae. 1. C. ut mem. priv. tit. Mager. de advocat. cap. 18. num. 115. Höping. de jur. insign. cap. 6. num. 976. Quia Aquila Imperialis libertatis et superioritatis, [note: 38.] a qua talis libertas fluxit, indicium, maxime si alia concurrant indicia et adminicula, arg. l. qui liberalitate. 2. l. fin. ff. de oper. publ. Bart. de insign. et arm. Peregrin. cons. 75. num. 3. vol. 1. Bruning. de var. univers. spec. conclus. 25. lit. a. Höping. d. n. 976. sunt enim arma [note: 39.] et insignia, palo e terra elato, vel intus, vel extra civitatem aedibus publicis, muris, curiae, vel aliis locis infixa, depicta vel incisa, publica superioritatis, dominii, jurisdictionis et possessionis symbola, l. qui libertate. l. fin. ff. de oper. publ. Peregrin. cons. 75. num. 3. lib. 1. Wesembec. cons. 21. n. 68. Chassan. in catal. glor. mund. part. 1. consid. 38. conclus. 55. Bon. de Curtil. de nobilit. part. 3. n. 171. Hier. a Monte. tr. fin. regund. cap. 75. n. 5. Valasc. de jur. emphyt. quaest. 9. n. 28. Knichen. encyclop. c. 14. n. 1. et epops. n. 289. Thom. Michael. de jurisd. concl. 53. lit. d. Gylman. symph. tom. 1. part. 1. vot. 1. n. 22. seq. Cothman. cons. 47. num. 29. Schönborn. polit. lib. 5. cap. 30. Ziegler. §. Landsassii. concl. 1. n. 167. Reinking. de regim. sec. lib. 1. class. 5. cap. 4. n. 160. Höping. de jur. insign. c. 13. n. 103. seq. nulli enim hoc ipsum permissum est, nisi subjectionis et reverentiae argumento Natta. cons. 636. n. 92. Bart. de insign. n. 2. Knichen. d. cap. 14. n. 3. et in epops. n. 291. adeo, ut aliorum, [note: 40.] vel potentiorum insignia suis praediis affigentes, ut alteri terrorem injiciant, jure suo priventur, et in metallum damnentur, et potentior, si consentiat, infametur, sin vero rebus alienis juste vel injuste possessis talia quis imponat, si plebejus, ultimo supplicio afficiatur, si Nobilis, proscribatur, et libertate privetur, l. unic. C. de his, qui potent. nom. tit. praed. Decian. pract crim. lib. 7. c. 5. n. 22. seq. Mager. de advoc. cap. 18. n. 152. Knichen. encyclop. cap. 14. n. 4. Höping. de jur. insign cap. 13. n. 127. ubi etiam n. 130. addit, quod delentes arma et insignia picta in castro alicujus Domini in signum subjectionis, ut Rebelles puniri possint, Bon. de Curtil. de nobil. part. 3. n. 171. Knichen. encyclop. cap. 14. n. 17. seqq. Höping. d. l. cap. 14. n. 157. add. Klock. vol. 1. cons. 16. per tot.

[note: 41.] Unde etiam arma et insignia insculpta vel depicta in Ecclesia jus patronatus arguere, tradunt Cravet. de antiquit. tempor. pract. 1. §. octava datur. n. 12. seq. Valasc. de jur. emphyt. quaest. 8. n. 28. Menoch. 2. praes. 59. n. 2. et 3. praes. 130. n. 31. Mascard. de probat. concl. 960. n. 21. seq.

Author. consil. Fridberg. part. 2. n. 125. Wehner. verb. Helm und Schidt. Thom. Michael. de jurisd. concl. 53. lit. c. Mager de advoc. c. 18. n. 104. seq. et n. 135. seq. Höping. [note: 42.] de jur. insign. c. 13. n. 152. seq. res enim illius esse intelligitur, cujus signo signata est. l. qui libertate. et ibi Bart. ff. de oper. publ. l. momentorum. C. de religios. et sumpt. fun. l. quod si neque. §. fin. ff. de peric. et com. rei vend. Knichen. encyclop. d. c. 14. n. 7. seq. Mager. d. c. 18. n. 113. Höping. de jur. insign. c. 13. num. 208. seq. et juris estcerti, quod in re aliena non liceat imponere arma et insignia l. 1. et tot. tit. C. ut non lic. sign. impon. l. si basilicam. C. de [note: 43.] oper. publ. Jon. de Anan. cons. 86. Unde etiam, si insignia in limitibus inveniantur, eadem terminos et limites probare, tradunt Sixtin. 3. Marpurg. cons. 8. n. 38. Rulant. de commiss. part. 2. lib. 6. cap. 3. n. 27. Höping. de jur. insign. cap. 13. n. 108. seq. Oetinger. de jur. limit. cap. 17. n. 16. et 17. lit. H. I. Indeque ex insigniis Elector Moguntinus contra Erphordienses jus superioritatis inter alia deducere et probare voluit, teste Gylman. symph. tom. 1. part. 1. tit. 2. de re convent. vot. 1. n. 115. fol. 95. cum civitates plerumque Dominorum suorum deferant insignia, ut constet eas velle Principi suo subditas, subjectas et obedientes esse, Höping. d. cap. 13. n. 107. Unde quoque Mediolanenses promisisse Imperatori Friderico I. Aquilam ponere super Campanile Ecclesiae majoris, in signum fidelitatis, refert Goldast. tom. 3. constit. Imper. fol. 336.

[note: 44.] Idem etiam est, quoad sigilla, ita ut si civitas in illis Aquilam Imperialem, vel Imperatoris et Imperii signum gerat, illa pro Imperiali et Imperio immediate subdita habeatur, Gylman. symphor. tom. 1. part. 1. tit. 2. n. 23. fol. 72. ubi arguit, civitatem Erphordiensem Archiepiscopo Moguntino subjectam esse, ex eo, quod illa Archiepiscopi illius insignia in sigillo ferat, Höping. de jur. insign. cap. 18. n. 114. Bruning. de var. univers. spec. concl. 25. lit. a.

[note: 45.] Sicuti etiam signum denarii, sive monetae dominium et superioritatem designat ejus, cujus est signum, arg. Matth. 22. vers. 19. seq. Hieron. Caevall. commun. opin. quaest. 745. n. 4. et 5. Mager. de advocat. cap. 18. n. 113. Bruning. d. concl. 25. lit. a.

ad n. 37 45.

[note: 46.] Idem quoque nonnulli de Rulandinis statuis sentire videntur. Fuit enim Rulandus Caroli Magni ex sorore Bertha nepos, Britannici limitis praefectus, in bello Gasconio ad Roncevallim anno 778. occisus, heros magnanimus, cujus lacertis Imperatoris felicitas et gloria maxime constitit, sicuti testatur Cuspinian. in vit. Caroli M. fol. 117. Sabellic. lib. 4. c. 6. Matth. Dresser. in Chron. Saxon. Germ. fol. 404. Cujus statuam cum exerto gladio, Imperator Carolus Magn. in ejus honorem et memoriam

passim in civitatibus erigi curavit, quae etiamnum passim visuntur, eamque statuam insignium privilegiorum tesseram esse, refert Crantz. in Saxon. lib. 10. c. 2. Georg. Fabric. origin. Saxon. lib. 7. pag. 785. Spangenb. in Chron. Mansfeld. c. 7. fol. 72. Et hujusmodi statuam Rulandinam, indicium esse civitati illi, in qua reperitur, omnia sua privilegia et jura ab Imperatore concessa, adhuc sarta tectaque permansisse, refert Dresser. in Chron. Saxon. German. d. fol. 404. Dauth. apud Caspar Klock. consil. 134. n. 76. et seq. Unde Hamburgenses cum civitati suae omne jus Status, et immediatae dependentiae, Carolina quadam sententia ademptum, et se Ducibus Holsatiae, ut subditos simpliciter adjudicatos, opinarentur, statuam suam Rulandinam ultro dejecisse, refert Crantz. in Saxon. lib. 10. c. 2. Dilich. in Chron. Bremens. fol. 40. sicuti etiam Marchiones Misnenses civitate Quedlinburgensi occupata, statuam Rulandinam, tanquam [note: 47.] libertatis indicem, everterunt, Crantz. libr. 12. Saxon. cap. 16. Fabrit. orig. Saxon. lib. 7. fol. 783.

Non tamen immediatam civitatum a S. Romano Imperio dependentiam, in praejudicium aliorum Dominorum ex Rulandinis colossis concludenter argui, tradit Casp. Klock. de contribut. c. 5. n. 94. seq. et tom. 1. consil. 15. n. 79. seq. Joh. Gryphiander. in comment. de Weichbildis. Saxon. sive colossis Rulandinis. Cum multae reperiantur civitates, quae ejusmodi statua ornatae-sunt, quae tamen aliis Principibus pareant, et ignobiles quoque pagi in Marchia Brandenburgensi et alibi colossos Rulandinos praeferre, quos tamen immediate ab Imperio dependere nemo dixerit. Et e contra multae civitates reperiuntur, quae Imperio immediate subsunt, et tamen statuas hujusmodi non praeferunt, sicuti exemplis demonstrat Klock. d. c. 5. n. 94. seq. et d. cons. 15. n. 83. seq.

ad n. 46, 47.

Fabulam de Rulando, Carosi M. ex sorore nepote jam a GRYPHIANDRO ex plosam, mirum est, Autorem, hoc ipso loco, quo Gryphiandtum eitat, repetere. A Gryphiandri sententia, quae ad veritatem propius accedere mihi videtur, aliquo modo recedit CONRINGIVS Exercit. de Vrb. Germ. §. 72. Statuens, Colossos illos constitutos esse in signum libetae jurisdictionis. Contradicit et Gryphiandro et Contingio RHETIVS peculiati Dissert. de Statuis Rolandinis, sed dubius ipse et incertus, quid sibi videatur credibile. Cap. 4. in pr. asserit: Immedictatis urbium pristinae statuas illas indices censeti posse, sed libertatis vel autocratiae notam prae se ferre negar. Ex Diplomate Henrici V. Imp. Civitati Bremensi a. MCXI. dato, quod edidit LIMNAEVS T. 1. addit. ad Ius. publ. L. VII. c. VII. p. 175. et LVNIG. in dem Reichs-Archiv Part. spec. Cont. IV. P. I. p. 218. nihil certi conficitur. Nec enim Imperator Civitati Bremensi statuam concessit, sed licentiam, ut signum et imaginem Rolandi, quod in civitate erat, ornaret clypeo, et armis Imperialibus. Nec ex statua, sed ex concesso per privilegium clypeo et insignibus Imperialibus immedietatem suam probare conata est ciritas Bremensis cons. MEYERI Dissert. de statuis et colossis Rolandinis. Volum singul. Disp. Iurid. Basil. inserta. HERTIVS. Dissert. de Super. Territ. § 81. T. I. P. II. Opusc. p. 349. et Collectanea PFEFFINGERI ad Vitriar. L. I. T. XVII. §. 15. T. II. p. 823. seqq.

[note: 48.] XV. Probatur quis esse Status et Imperio immediate subjectus, si feuda, et Regalia ab Imperatore, vel Imperio obtineat et recognoscat, per Reichs Abschied zu Augspurg. de annno 1548. §. wann auch ein ausgezogener 56. in verb. auch keine Lehen vom Reich hätte. Gail. 1. observ. 21. n. 9. Noe Meurer. in process. part. 20. cap. ein Fürst. eximirt. art. 5. Author. consil. Fridberg. part. 1. cap. 1. n. 202. Frid. Albert. Maul. de Statib. Imper. cap. 2. num. 5. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 2. cap. 1. n. 41. Author. prodrom. de civit. Bremens. vot. et sess. in Comit. fol. 8. Mager. de advocat. cap. 6. n. 147. Author. apolog. Colmar. cap. 1. membr. 3. lit. D fol. 151. Dn. Nicol. Myler. diss. de Statib. Imper. concl. 109. n. 11. Idem est, quoad aliorum privilegiorum concessionem, de qua vide lib. 2. cap. 4. num. 38. et cap. 5. n. 218.

XVI. Probatur immediata subjectio, si civitas in civitate, territorio, ditione et districtu suo omnimodam jurisdictionem et jus superioritatis, sive jura territorialia obtineat, die Lands-Obrigkeit und Herrlichkeit. [note: 49.] Quia territorialis superioritas non cadit in mediatos, sive Landsassios, sed illos tantum, qui Imperio immediate subjecti sunt, per Reichs-Abschied zu Augspurg de anno 1548. §. wiewohl auch in der Ningerunas-Handlung. 66. ibi: und also mit der Zeit ihnen noch weiter Abbruch und Schmählerung an ihrer Lands Fürstlichen Obrigkeit gebähren, in Ansehung, daß folche neue Graffen und Herren nicht immediate Glieder und Stände deß Heil. Reichs gewesen, oder darinn begütert, sondern solcher Lands-Fürsten Unter than und Land-Leut wären. Et paulo post: welche kürtzlich ihre Dignitäten erlanget, und dem Reich immediate nicht, sondern andern ihren Lands-Fürsten unterworffen, auch nicht Güter ohne Mittel von oder unter dem Reich hätten. Goeddae. respons de restit. Baron. Vallendar. n. 207. seq. Knich. de jur. territ. c. 1. n. 337. seq. Reinking. de regim. secul. lib. 1. class. 5. c. 2. n. 37. Ming. de super. territ. concl. 30. et 49. Brautlacht. epit. jur. publ lib. 3. c. 5. n. 8. Thom. Mich. de jurisd. concl. 44. Vultej. de feud. lib. 1. c. 5. n. 7. Wehner. pract. obs. verb. Lands-Fürstlich. Gail. 2. obs. 57. n. 7. Matth. Stephan. de jurisd. lib. 2. part. 1. c. 7. n. 12. Quia in illum, qui Imperio mediate subjectus est, non potest cadere nec effectus, nec causa juris sublimis potestatis territorialis, quae est, quod quisque Princeps, Comes, Baro, Nobilis, civitas immediata in suo territorio jura Principis exercet, et in suo territorio potest ea, quae potest Imperator in toto, Goeddae. d. respons. n. 208. Reinking. d. n. 37. Ming. d. concl. 30. et qui alium in suo solo et districtu superiorem recognoscit, is post Imperatorem superior dici, et superioritatis territorialis jus habere non potest, sed erit Domini territorialis Land-sassius, [note: 50.] Ming. d. concl. 49. Imo etiamsi Imperator ejusmodi mediato superioritatem territorialem concedere vellet, non tamen posset, Reichs-Abschied de anno 1854.

§. wiewol auch. 66. ibi: auch nicht anders, dann mit ausdrücklichem Vorbehalt der Fürsten Gerechtigkeit, zu denen Dignitäten zugelassen sind, Ming. de super. territ. concl. 20. et 30. Reinking. d. c. 2. n. 38. Cum officium Imperatoris sit, omnes omnium jurisdictiones tueri, non turbare, et unumquemque Imperii Statum, in ea conditione, in qua fuit a suo principio et origine, conservare. Capitulatio Imperatorum Ferdinandi II. et III. §. und in alle wege, 3. ibi: Herren und Stand, bey ihren Hoheiten, Würden, Rechten und Gerechtigkeiten, Macht und Gewalt, jeden nach seinem Stand und Wesen bleiben. lassen. Vietor. de exempt. concl. 24. Vultej. Marpurg. cons. 35. n. 205. vol. 3.

[note: 51.] XVII. Immediata Imperii subjectio probatur, si civitas coram aliorum Statuum ac ordinum tribunalibus non comparuerit, cum mediati, subditi et Landsassii in judicio et tribunali mediato et immediato Dominorum territorialium, tam in personalibus, quam realibus active et passive comparere teneantur, müssen Recht geben und nehmen. arg. c. licet. in fin. X. de elect. Wehner. pract. obs. verb. Landsässerey. fol. 478. Reinking. de regim. sec. l. 1. class. 5. c. 4. n. 73. Knich. de jur. territ. c. 3. n. 280. Ritter. de homag. concl. 186. Et hujusmodi [note: 52.] comparitionem in judiciis alicujus Domini symbolum et tesseram subjectionis et superioritatis territorialis irrefragabilem et immotam esse, ait Gylm. symph. tom. 1. part. 1. vol. 1. n. 23. Meichsner. tom. 2. lib. 2. decis. ult. n. 127. Knich. in epops. n. 244. Menoch. retin. possess. remed. 3. n. 585. Reinking. de regim. secul. l. 1. class. 5. c. 4. n. 74. adeo ut Principes et alii territoriorum Domini subditos suos alterius jurisdictioni, seu judicio sese subjicientes, retrahere, eorumque causas ad se avocare possint, Gail. 1. obs. 40. n. 3. Vultei. ad l. 1. n. 168. C. de jurisd. Thom. Mich. de jurisd. concl. 148. lit. d. et e. Ziegler. §. Limdsassii. concl. 1. n. 230. seq. Observandum tamen est, quod nec comparitio coram tribunali semper subjectionem et superioritatem probet, sed tum demum, si ab evocato cum effectu fiat, et non alia intentione, quam animo se subjiciendi edictis, Mascard. de prob. concl. 1405. n. 8. sicuti nec sola citatio adserti Domini, [note: 53.] ejusque mandatum jurisdictionem probat, nisi obedientia effective secuta, Afflict. dec. 265. n. 9. Masc. de probat. concl. 948. n. 4. Gylman. symphor. tom. 2. part. 1. vot. 5. n. 14. Ziegler. §. Landsassii. concl. 1. n. 141. Vietor. de exempt. concl. 37. in princ. sed sola obedientia praestita possessionem subjectionis et jurisdictionis inducit, Afflict. d. dec. 265. n. 10. Masc. d. n. 4. Reink. d. c. 4. n. 71. Bocer. de jurisd. c. 10. n. 10. Ming. de super. territ. concl. 70. in fin. Quando etiam cum protestatione de non consentiendo vel per prorogationem, vel per metum, vel per compromissum amicabile, vel etiam per errorem quis compareat, per talem comparitionem jurisdictio non probatur, Ritter. de homag. concl. 187. siquidem forum [note: 54.] sortiri et subditum esse, diversa sunt, et non aequiparantur, Gail. de pignor. c. 15. n. 6. Heig. part. 1. quaest. 18. n. 5. Ziegler. §. Landsassii. concl. 1. n. 72. Matth. Steph. de jurisd. l. 2. part. 1. c. 4. n. 63. Unde, ut per comparitionem superioritatis et subjectionis possessio adquiratur, quatuor necessaria esse, 1. ut evocatus saepius et continue comparuerit, 2. et praestiterit, quae reliqui subditi. 3. in album subditorum legitime relatus sit, et 4. omnia, quae conclusa jussaque fuerint, sine ulla exceptione temporis aut personae suae obedienter praestiterit, tradunt Knichen. de jur. territ. c. 3. n. 269. et seq. Ritter. de homag. concl. 187. in fin.

[note: 55.] XVIII. Idem est, si civitas, vel alius aliorum Statuum mandatis et inhibitionibus non paruerit, cum subditi tantum et Landsassii iisdem parere teneantur, atque ideo, quemadmodum is, qui mandatis alicujus paret, subditus ejus esse praesumitur, Innocent, in c. cum olim. X. de restit. spoliat. Pacian. de probat. l. 2. c. 35. n. 16. et 21. Mascard. de probat. concl. 1346. n. 1. Thom. Mich. de jurisd. concl. 52. lit. c. Vietor. de exempt. concl. 36. in princ. Ita si iisdem non fuit paritum et obedientia denegata, immedietas probatur, et subjectio negatur, cum contrariorum contraria sit dispositio, contraria ratio, et contrarius effectus, l. qui accusare. ff. de accusat. l. fin. ff. de calumniat. Bald. in l. Imperator. ff. de stat. hom. Nicol. Everh. in loc. leg. a contrariis. 19. n. 7. et quod operatur propositum in proposito, id operatur oppositum, in opposito, l. fin. in fin. ff. de legat. 3. §. plus autem et ibi. Angel, et Jason. l. de action. Everh. d. l. n. 8. Mandata enim, edicta, citationes, etc. quibus nulla praestita obedientia, sed potius contradictum jurisdictionem minime, sed contrarium potius firmiter probant, Afflict. dec. 265. n. 10. et 11. Masc. de probat. concl. 948. n. 4.

[note: 56.] XIX. Quemadmodum etiam subditi et Landsassii Statutis, legibus et constitutionibus provincialibus, den Lands-Ordnungen und Landrechten, parere tenentur, et ex tali paritione subjectio probatur, Pacian. de probat. lib. 2. c. 35. Raudens. respons. 2. n. 241. et haec extra territorium alios non ligant, l. fin. ff. de jurisd. Rol. a Valle. de lucr. dot. quaest. 15. n. 5. Ita enim, si quis iisdem non paruerit, certum id indicium et symbolum est, quod Statuentis jurisdictioni non sit subjectus, quia aliâs nolens volens eadem observare coactus fuisset. Solet tamen aliquando accidere, ut quis alienas sanctiones et jura sponte imitetur et observet, quod absque praejudicio fieri posse, consuluit Alex. cons. 150. n. 3. lib. 2.

[note: 57.] XX. Immediata Imperii subjectio probatur, si civitas liberum habet regimen, omnimodamque jurisdictionem, merum, mixtumque Imperium, et potestatem jurisdicundi et statuendi per tradita Gylman. symph. tom. 1. tit. 2. de reconvent. n. 92. fol. 88. Avent. Bojar. histor. lib. 3. fol. 281. Lehman. Chron. Spirens. lib. 4. cap. 3. fol. 281. Bocer. de jurisd. cap. 8. n. 81. Besold. de jurisd. quaest. 8. Author. apol. Colmar. cap. 1. membr. 3. lit. E. fol. 151. Author. consil. Fridberg. part. 1. c. in fin. atque ita si quis in causis criminalibus et civilibus cognoverit, sententiam dixerit, condemnaverit vel absolverit, et sententiam executioni demandaverit,

pro immediate Imperio subjecto habendus erit, cum ex hoc et maxime per jurisdictionis criminalis, seu meri Imperii exercitationem loci, in quo exercetur, jurisdictionem et superioritatem territorialem omnino probari, apud omnes in confesso sit, per auth. Item nulla communitas. C. de Episc. et cleric. Menoch. 3. praes. 97. n. 27. seq. Peregr. de jur. fisc. lib. 1. in princ. n. 10. Vultei. de feud. c. 5. n. 7. vers. atque haec sunt regalia. Zas. de feud. part. 5. n. 11. verb. et caetera regalia. Casp. Klock. in consil. 3. ejus tract. de contribut. annexo, fol. 48. vers. beschließlich und pro sexto.

[note: 58.] XXI. Quando civitas aliqua leges et statuta promulgat et praescribit, ex eo quoque immediata subjectio probatur, cum statuta et leges condere et praescribere, ad jus superioritatis pertineat illudque probet infra. lib. 2. cap. 10. n. 2.

[note: 59.] XXII. Quando civitas aliqua pro justitiae administratione proclamationes, mandata et edicta publica proponit et affigit, poenas in transgressores constituit, et commissa ab iis exigit, his enim naturalis et actualis quasi possessio jurisdictionis et superioritatis probatur. inf. lib. 2. c. 5. n. 137.

[note: 60.] XXIII. Quorsum etiam pertinent inhibitiones autocraticae, quae itidem superioritatis symbolum esse dicuntur, infra d. lib. 2. c. 5. n. 139.

XXIV. Probatur porro immediata subjectio, [note: 61.] per appellationem, devolutionem et receptionem, ita, ut si a sententiis alicujus civitatis immediate ad Cameram Imperialem fuerit appellatum, civitas illa immediate Imperio subjecta esse probetur, de quo vide infra lib. 2. cap. 5. n. 180.

[note: 62.] XXV. Pro immediata civitate habetur quoque illa, quae liberam Religionis vel Catholicae, vel Augustanae confessionis, vel introducendae, vel mutandae potestatem habet, cum apud omnes in confesso sit, quod Religionis alterutrius introducendae libertas subditis, sive mediatis et Landsassiis adempta sit, et non nisi Statibus, et Imperio immediate subjectis, competat, ac jus mutandae Religionis, aliique actus ad jus Episcopale pertinentes, sequela sint superioritatis et juris territorialis, et cujus est regio, ejusdem quoque sit Religio, prout pluribus demonstratur infra lib. 2. c. 3. n. 52. et seq. Unde quoque concludit Besold. part. 5. cons. 238. n. 28. quod Nobiles in et circa Comitatum Hohenbergensem commorantes, Comitibus istis, sive domui Austriacae non sint subjecti, cum plurimi ex illis liberum Augustanae confessionis exercitium publice introduxerint, et adhucdum libere exerceant, quod infallibile signum exemptionis et immediatae subjectionis, et a Serenissimis Austriae Archiducibus nunquam permissum suisset, si ipsis in eosdem superioritas territorialis competeret.

[note: 63.] XXVI. Quod si quoque civitas quaedam cum aliis Statibus, vel etiam exteris Rebuspublicis et magnatibus foedus contraxerit, ex eo ejusdem immediata Imperii subjectio et libertas ab aliorum superioritate territoriali demonstratur et probatur, quia foedera pangere tantum possunt magnates, populi liberi et Respublicae liberae, et alii Status Imperio Romano immediate subjecti, non vero mediati, Landsassii et alii subditi. l. 3. C. de summa Trinit. l. 1. et 2. C. de seditios. l. denunciamus. C. de his, qui ad Eccles. l. fin. et tot. tit. ff. de colleg. illic. l. conventicula. 15. c. de Episc. et cler. §. conventicula. lib. 2. feud. tit. 53. Myns. 6. obs. 2. Marta. de jurisd. part. 2. c. 23. n. 8. Kyllinger. de Ganerb. disc. 15. n. 16. seq. Warem. ab Ehrenberg. de foederib. lib. 2. c. 1. n. 43. Mager. de advoc. c. 6. n. 425. seq. Remig. Fesch. de foederib. concl. 10. lit. A et ita confoederationes cum aliis factas libertatis signa esse, scribit Caspar. Klock. de contrib. c. 5. n. 64. confer plura infr. lib. 2. c. 23.

[note: 64.] XXVII. AEqualis ratio et jus est protectionis, ita ut symbolum et signum immediatae quoque subjectionis sit, si quis se in alterius protectionem dederit, siquidem Landsassii, et subditi mediati, inscio et sine consensu magistratus et Dominorum suorum ordinariorum, protectorem sibi alium quaerere, aliique Status eosdem in protectionem recipere non possunt, sicuti probatur infra lib. 2. cap. 24. 40.

[note: 65.] XXVIII. Homagii exactio et praestatio immediatam subjectionem probat, veluti si civitas vel alius quispiam, nemini alii, quam Imperatori homagium praestet, ex eo ipsum Imperatori et Imperio immediate subjectum esse aperti demonstratur, cum homagii exactio et receptio ad superioritatem territorialem pertineat, et superioritatis insigne et tessera, ejusque praestatio subjectionis agnitio sit, eamque probet, dicetur infra lib. 2. c. 9. n. 9. Quemadmodum enim homagium, sive juramentum subjectionis, testimonium omni receptione majus, et probatio probata esse dicitur medietatis sive Landsassiatus, si id Principi alicui praestetur, Besold thes. pract. verb. Freye Reichs-Ritterschafft. vers. est et testimonium. fol. 292. et qui homagium praestat, propria confessione, et quidem jurata, se subditum mediatum constituit, Knichen. de jur. territ. c. 3. n. 267. et inter civiles actus superioritatem edocentes, primas obtinet partes juramentum assecurationis die Erb-und Huldigungs-Pflicht, Knichen. de jur. territ. c. 3. n. 278. Ita etiam qui Imperatori homagium praestat, fatetur se Imperatori immediate subjectum esse, cum mediati et Lansassii Imperatori hoc non praestent, de quo vide plura infra lib. 2. cap. 9. per tot.

[note: 66.] XXIX. Ex eo quoque, quod civitas, vel alius quis collectas et contributiones Imperatori et Imperio immediate solverit, immediata Imperii subjectio probatur. Ita enim inter alios probandae subjectionis Imperialis immediatae hic ponitur modus: si docere possit, eum, qui se Imperii subjectum immediatum negat, atque ita libertatem allegat, post hominum memoriam collectas Imperio ut caeteros Status contribuisse,

in Reichs-Abschied zu Augspurg, de anno 1548. §. wann auch ein Außgezogener. ibi: Daß er je in Menschen Gedächtnüß in deß Reichs gemeinen, und nicht privilegirten Hülffen contribuirt, oder einen Auschlag gerichtet und bezahlet habe. Gail. 1. obs. 21. n. 9. vers. quod indictiones. Mager. de advocat. cap. 6. n. 150. Author. consil. Fridberg. part. 1. c. 1. n. 10. seq. et n. 225. Knichen. encyclop. c. 10. n. 28. et de jur. territ. cap. 3. n. 209. et seq. Schurf. cons. 59. n. 26. cent. 1. Mod. Pistor. cons. 9. n. 190. vol. 1. Wesembec. cons. 27. n. 20. et 27. et seq. Georg. Gumpeltzheim. apud Arumae. tom. 2. discurs. 9. de civitatib. concl. 176. seq. Author. apol. Colmar. c. 1. membr. 3. lit. F. fol. 151. Caspar. Klock. de controv. c. 20. n. 162. Dn. Nicol. Myler. in dissert. inaugur. de Statib Imper. concl. 109. n. 11. confer infra lib. 2. cap. 17. n. 9. et seq.

[note: 67.] XXX. Idem est, quoad vectigalium exactionem et receptionem: Si quis enim de vectigalibus ab Imperatore vel Imperio fuerit investitus, ipsum pro immediate Imperio subjecto haberi, tradunt Author. consil. Fridberg. part. 1. tit. 1. n. 203. Henr. Klock. de vectigal. concl. 20. lit. a. Jus enim vectigalium exigendorum, non tantum inter Regalia refertur, infra lib. 2. c. 18. n. 11. et seq. sed etiam juri et superioritati territoriali [note: 68.] adscribitur, Menoch. cons. 900. n. 52. Tiraquel. de retract. part. 1. gloss. 7. n. 36. Schrader. de feud. part. 3. c. 4. n. 38. Card. Tusch. pract. concl. lit. P. conclus. 203. n. 2. Ming. de super. territ. concl. 67. in fin. Caspar. Klock. consil. 3. tract. de contrib. annox. fol. 48. Ita ut jus vectigalium pro reali habeatur jure, quod territorio cohaereat. l. 1. §. 1. l. Imper. ff. de publ. et vectigal. l. 3. C. nov. vectigal. impon. Bald. cons. 289. n. 1. vol. 4. Menoch. d. cons. 901. n. 51. et 52. et jus vectigalium esse jurisdictionem territorio cohaerentem, post Schrader. de feud. part. 3. c. 4. n. 38. seqq. scribit Rosenthal. de feud. cap. 5. conclus. 33. in fin. signumque esse servitutis et jurisdictionis respondit Menoch. d. cons. 90. num. 50. Bonifac. de furt. §. fraudulosa. num. 24. ac citra jus soli et jurisdictionis imponi non posse, consuluit Cravet. cons. 881. num. 2. vers. quarto. cum non nisi a summo Principe, jus in provincia et dominio, ubi exiguntur, habente, imponi possint, l. vectigalia. l. non solent. C. nov. vectigal. impon. Menoch. d. cons. 901. n. 60. Unde etiam meri Imperii esse, respondit Cravet cons. 673. num. 16. et in vim territorialis superioritatis competere, Idem Cravet. cons. 814. num. 4. et ejus jurisdictionem, imperium, atque dominium ipsius Provinciae esse, in cujus finibus exiguntur, consuluit Bursat. cons. 235. num. 21. seq. Menoch cons. 1000. num. 7. Cephal. cons. [note: 69.] 441. num. 18. ac fines probari ex solutione gabellae, per eos, qui eo transeunt, tenent Corne. cons. 147. Hieron. de Monte. tract. fin. regund. cap. 52. num. 9. Ex quo etiam Imperatorem non posse alicui concedere jus vectigalia in alieno territorio exigendi, concludit Henr. Klock. de jur. vectigal. conclus. 19. Et ex more Andium vetusto, non licere Regi terris Baronum nova vectigalia, sine consensu eorundem imponere, scribit Choppin. de jurisdict. And. lib. 1. cap. 49. n. 2. Quod si tamen aliquando contingat, ut alius quis, in alieno territorio jus vectigalium obtineat, vel speciali concessione, vel praescriptione, quo casu, si alius sit in possessione universalis jurisdictionis, ab una hac regalium, vel superioritatis territorialis specie, ad universale jus territoriale, vel alia regalia concludere non licet, cum nihil prohibeat, quin certa aliqua regalia alicujus sint, apud quem tamen universalis territorii jurisdictio non sit, Cravet. cons. 673. n. 15. vers. tertio respondetur. Pruckman. de regalib. cap. 5. num. 8. et praescriptis certis quibusdam regalibus jus superioritatis, seu suprema jurisdictio praescripta esse neutiquam intelligatur, Borcholt. de regalib. num. 20. Caspar. Klock. tom. 1. consil. 29. n. 353. seq. cum jus vectigalis dividuum sit a jurisdictione, sicut chorda a Palaestra, ut ait Petra. de fidei commiss. quaest. 13. num. 486.

ad n. 67-69.

Jus Vectigalium Superioritati territoriali falso adscribis Autor, incaute secutus JCtos exteros. Nec enim qui S. T. gaudet, vectigalia pro arbitrio crigete potest; nec qui jus vectigalis exercet, indubie immediatus est. Imperatorum enim olim Resetvatum erat, qui et civitatibus, hodie extra dubium mediatis, jura isthaec, aliaque similia, c. g. Stapulae, Emporii etc. concedebant. Coucessum tamen hoc privilegium territorio utique inhaeret. conf. HVGO de statu Germ. c. 3. §. 31. HERTIVS de Super. Territ. §. 8. T. I. P. II. Op. p. 196. COCCEIVS Iur. publ. prud. c. 23. §. 44. 45. TITIVS, Spec. jur. publ. L. III. c. V. §. 50. PFEFFINGER ad Vitriar. L. III. T. IV. §. 6. lit. a. in fine. T. III. p. 500. col. 1. junct. p. 508. col. 1. SCHOTTEL. de singular. jur. German. c. 26. §. 8.

Sunt et alia plura, quae hoc cap. inter probationes immedietatis refert autor, maxime dubia, sed ea omnia sigillatim excutere, nostri non est instituti.

[note: 70.] XXXI. Porro probatur immediata Imperii subjectio per jus belli et armorum, cum hoc quoque juribus superioritatis territorialis annumeretur Gylman. symphor. tom. 1. part. 1. tit. 2. vot. 1. n. 60. vers. nec refert. fol. 78. Besold. de jurisdict. quaest. 18. fol. 53. in fin. seq. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 1. c. 7. num. 470. Ziegler. §. Landsassii. concl. 1. num. 164. Ming. de super. territ. concl. 76. et jurium sive actuum bellicorum usurpationem et exercitium, superioritatis indicinam esse, tradunt Knichen. encyclop. c. 11. in fin. et de jur. territ. cap. 3. num. 373. Gylman. symphor. tom. 4. part. 1. vot. 30. num. 371. Meichsner. tom. 2. lib. 2. decis. 3. n. 7. fol. 144. Pruckman. cons. 27. n. 32. lib. 1. Rut Rulant. de commiss. part. 4. lib. 2. c. 2. et 3. Wehner. pract. observ. verb. Folge. in princ. fol. 146. Ziegler. §. Landsassii. conclus. 1. n. 164. de quo vide infra lib. 2. cap. 22.

[note: 71.] XXXII. Si quoque civitas quaedam vel alius Dominus a concivibus et subditis alio commigrantibus gabellam, sive jus detractionis, den Abzug, exegerit et receperit, pro territorii Domino et immediate Imperio subjecto habetur, cum hoc tantum a territorii Dominis exigi possit. Reichs Abschied zu Augspurg de anno 1555. §. wo aber unsere. 24. et Reichs Adschied zu Regenspurg, de anno. 1594. §. Und so viel die Ungleiche. 82. de qua vide infra lib. 2. cap. 20.

et immediata Imperii subjectio, ex jure venandi, veluti si quis in districtu et territorio suo jus venandi exercuerit, quia et hoc jus ad superioritatem territorialem et Dominos territorii pertinet, per tradita infra lib. 2. cap. 7. num. 4.

[note: 73.] XXXIV. Immediata quoque Imperii subjectio probatur per aggratiationem et poenae capitalis remissionem, durch die Begnadigung der maleficanten, cum et haec ad superioritatem territorialem, jurisdictionem et regalia pertineat, sicuti hoc probavimus infra lib. 2. cap. 27. num. 2. et seq.

[note: 74.] XXXV. Idem est, quod jus conducendi, das Geleiten auff freyer Land-Strassen, siquidem et hoc territoriorum Domini, tanquam partem jurisdictionis territorialis jure ordinario sibi vindicant, de quo vide infra lib. 2. cap. 26. num. 4. et per tot.

[note: 75.] XXXVI. Idem obtinet in concessione salvi conductus judicialis, sive permissione securitatis delinquentibus, die Geleitliche Gerechtigkeit von und zum Rechten, zu Außführung berühmter Unschuld, utpote quod etiam ad jus superioritatis territorialis pertinet, ejusque quasi possessionem evincit, infra lib. 2. c. 4. n. 86. et seq.

[note: 76.] XXXVII. Par quoque ratio est in jure recipiendi et defendendi Judaeos, das Juden Geleit, cum et hoc inter regalia et superioritatis jura referatur, de quo infra lib. 2. c. 30. n. 3. et 4.

[note: 77.] XXXVIII. Evidens quocue signum et symbolum immedietatis, et jurisdictionis alii non competentis est, si civitas quaedam, vel alius quidam Dominus in territorio et solo suo, diverso ab aliorum Principum, et Statuum vicinorum, pondere et mensura utatur, eodemque immediatam Imperii dependentiam probari, inde coristat, quod hoc jus et cura, Maaß, Gewicht und Ehlen zu ertheilen, und gebührliche Ordnung darüber zu geben, superioritati territoriali adscribatur, Knichen. de jur. territ. cap. 4. n. 287. Besold. thes. pract. verb. Gewicht. et de jurisdict. quaest. 18. vers. sic quoque Princeps. fol. 55. Mingius de super. territ. conclus. 72. Johan. Ernest. Zorn apud Arumae, de jur. publ. tom. 2. disc. 7. de jurisd. concl. 13. num. 8. et inter regalia referatur a Petra de potest. Princip. c. 22. n. 15. Besold. de jur. majest. sect. 3. cap. 8. n. 9. licet alii id referant ad merum Imperium, Carol. Tapia. ad l. fin. part. 1. cap. 2. n. 50. Gylman. symph. tom. 1. part. 2. tit. 6. vot. 3. n. 29. vers. ad reum. fol. 49. Bidembach. nobil. quaest. 7. n. 3. vers. ad merum. alii ad mixtum Imperium, Thom. Michael. de jurisdict. conclus. 103. lit. c. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 1. cap. 12. num. 21. Besold. thes. pract. verb. Gewicht. Tradel. de jurisd. apud Besold. part. 1. consil 3. c. 2. num. 7. vers. item die Herrligkeit. alii ad simplicem jurisdictionem, Chassan. in consuet. Burg. rubr. 1. verb. et droits d'icelle. n. 97. vers. item jus mensurandi. Et neminem constituere posse normam et gnomonem, nisi suprema jurisdictione sit munitus, tradit Knichen. d. cap. 4. num. 294. Besold. et Zorn. d. ll. Klock. de AErar. l. 2. aph. 36. n. 3. per tot. et v. 1. [note: 78.] cons. 11. n. 46. Indeque Domini territoriales subditos cogere possunt, ut omnes pondere et mensura uniformi utantur, daß sie einerley Maaß und Gewicht gebrauchen, Besold. d. quaest. 18. vers. sic quoque Princeps. Georg. Andr. Majer. dissert. de jurisd. sect. 2. membr. 4. posit. 7. lit. d. Zorn. d. n. 8. ac inseriores formam et pondus ex archetypo Principis desumere tenentur arg. l. modios. 9. C. de susceptor. archi. Knichen. d. cap. 4. num. 295. Unde concluditur, si alicujus Nobilis vel civitatis subditi propria et diversa ab allorum Dominorum vicinorum pondera et mensuras habent, vel ipsos prohibeant alienis uti, omnimodae jurisdictionis et immediatae subjectionis id infallibile signum et tesseram esse, tradit Author. document. rediviv. monaster. VVürtemberg. fol. 88.

[note: 79.] Unde qui in alterius Principis territorio, oppidum, pagum, etc. possidet, promptamque habere probationem cupit, se deterritorio non esse, singularibus Statutis non solum circa successiones, aliasque consimiles causas, sed, etiam ponderibus et mensuris a vicini Principis diversis uti debere, monet, Dn. Lindenspür. in comment. ad jus provinc. VVürtemberg. rubr. von gemeinem [note: 80.] Landmeß. num. 3. fol. 260. Indeque Belgae noluerunt admittere commune et aequale pondus et mensuras, ein gemeine Maß und Gewicht, ne septendecim confoederatae provinciae, quarum quaelibet singularia obtinet privilegia, unitae censeantur, et in unius Regni formam, singularum provinciarum formis suppressis, redigantur, prout refert Meteran. lib. 2. histor. Belgic. fol. 56. [note: 81.] col. 1. in princ. Sicque licet Christophorus Dux Würtembergicus magna prudentia fuerit usus, quo in provinciis unitis aequale pondus mensuras induceret, civitates tamen Imperiales et Nobiles immediati vicini, id in civitatibus, ditionibus et districtibus suis admittere recusarunt, ne non solum subditae videantur, sed et, ut eorum fora victualibus eo magis abundent, Besold. de jur. majestat. sect. 3. cap. 8. n. 9.

XXXIX. Non absimilis nota et symbolum immedietatis, et jurisdictionis aliis non competentis est, si Princeps Nobilem, vel civitatem aliquam in litterarum inscriptionibus, [note: 82.] dilectum suum, unserm lieben Besondern, salutet, siquidem hoc titulo Principes et alii Magnates illos tantum honorant, qui neutro jure, nec subjectione, nec Vasallagio devincti, sive qui nec subditi sive Landsassii nec Vasalli sunt, Gail. de arrest. cap. 7. n. 13. qui vero subditi et Landsassii sunt, liebe getreue, gehorsame, appellantur, nam subditi et Landsassii Dominis suis jurare tenentur, fidelitatem, obedientiam et subjectionem, unterthänig, gehorsam, getreu, hold und gewertig zu seyn, Item, was ein getreuer Landsaß und Unterthan seinem Rechten natürlichen, angebohrnen Erb-und Land-Herrn zu thun schuldig ift. Besold.

thes. pract. verb. Huldigung. vers. hoc juramentum. Gail. de arrest. cap. 7. num. 10. seq. Rosenthal. de feud. cap. 6. conclus. 85. num. 7. ex quibus verbis subjectionem probari, tradit Gail. d. cap. 7. n. 10. seq. Author. cons. Fridberg. [note: 83.] part. 1. cap. 5. 64. Et hoc de vocabulo, Gehorsamb, quod vera subjectionis sit nota, c. quae contra mores. 2. vers. si enim Regi. Dist. 8. Vultei. 3. Marpurg. cons. 35. n. 40. Cothman. vol. 3. resp. 47. n. 31. et tantummodo a subditis scribatur, et dicatur, non etiam ab aliis, ne quidem a Vasallis, nisi etiam simul domicilii jure subditi, sed tantummodo se appellitant, aetreue, item, mit getreuen Fleiß, testatur Gail. d. cap. 7. num. 11. seq. Goeddae. resp. de restit. Baron. Vallendar. n. 479. Besold. thes. pract. verb. Gehorsamb, Höping. de jur. insign. cap. 22. num. 141. et hoc vocabulum, Gehorsamb, ad fundandam et probandam superioritatem, saepius allegari solet, veluti in causa Bäyern contra Ortenburg, item Erfurth contra Maintz, ac inde etiam contra civitatem Brunsuicensem, quasi judicialem confessionem eruere conatus fuit Kniehen. encyclop. c. 2. per tot. Dn. Speidel. jurisdict. histor. verb. Gewärtig, ubi addit, vocabulum Gehorsamb, proprie ad eos pertinere, qui homagio Domino alicui obstricti sunt, quibusque in omnibus praecipi et mandari possit, cum non solum homagium, die Erbhuldigung, ad subjectionem et obedientiam, zum Gehorsamb, getreu und hold zu seyn, adstringat Gail. d c. 7. n. 10. et vocabulum hoc Gehorsamb, multiplicis esse significationis, et pro subjecta materia accipiendum, docet, Author. [note: 84.] actor. Lindav. fol. 840. seq. Vocabulum autem, Gewertig, obedientiam, sicuti etiam vocabulum Getreu, fidelitatem, et non semper subjectionem denotat, cum etiam Vasalli jurent, getreu, gewertig und hold zu seyn, cap. 1. qualit vasal. jur. cap. 1. de nov. form. fidel. ipsique liebe getreue vocentur, qui tamen subditi non sunt, Gail. de pignorat. cap. 15. num. 3. et de arrest. cap. 7. num. 13. Mager. de advocat. cap. 10. num. 478. Ziegler. §. Landsassii. conclus 1. n. 292. Höping. de jur insign. cap. 22. n. 130. seq. atque ideo etiam in vasallorum juramentis subjectionis verbum, Gehorsamb/ omittitur, Gail. de arrest. c. 7. n. 11. seq. Goeddae. d. resp. de restit. Vallend. n. 507. Ex quo etiam communi stylo receptum videmus, quod Principes Vasallos et subditos suos eodem hoc titulo compellent: dilecto et fideli nostro, unserm lieben getreuen, Bruning. de var. universit. spec. concl. 35. quia ambo fidelitatis juramentum praestant, licet diverso respectu, hi tanquam subditi, illi vero tanquam clientes et vasalli: et hanc appellationem, liebe getreue, proprie vasallos concernere, testatur Cothman. resp. 91. num. 33. et resp. 57. n. 45. vol. 1. Gail. d. cap. 7. n. 13. Solent quoque protectores clientes suos nominare fideles, liebe getreue, et clientes se offerre, unterthänige getreue, Bocer. de jurisdict. c. 8. n. 97. Remig. Fesch. de faederib. conclus. 23. lit. e cujusmodi tamen appellatio jurisdictionem non arguit, sicuti demonstrat Mager. de advocat. cap. 10. num. 478. nec protectio ullam subjectionem vel jurisdictionem importat, de quo infra lib. 2. cap. 24. n. 64. et seq.

[note: 85.] Sic quoque vocabulum, unterthänig, non semper subjectionem denotat; videmus enim etiam non subditos, et civitates Imperiales, et Nobiles liberos, Electoribus, Principibus, Comitibus et Baronibus in literis suis scribere, unterthänigst, unterthänig, Item, meinem, sive unserm gnädigsten, gnädigen Herrn, idque ex more et usu recepto, et magis honoris et curialitatis, [note: 86.] quam subjectionis causa fieri solet, atque ita verba ista magis adulatoria, quam obligatoria censentur Parlador. rer. quotid. cap. 3. num. 45. Ziegler. §. Landsassii. conclus. 1. n. 200. serviunt de vento, Boer. decis. 13. num. 37. et ad favotem loquentis sunt interpretanda, Marpurg. cons. 23. n. 3. vol. 2. Ziegler. d. num. 200. atque ita per se, et nisi alia urgentiora concurrant, subjectionem non probant, Warem. ab Ehrenberg. de foeder. lib. 1. cap. 4. num. 15. Goeddae. de restit. Bar. Vallend. num. 477. Vultei. de feud. lib. 1. cap. 4. num. 14. Besold. thes. pract. verb. Gnädige Herren. fol. 356. Ziegler. d. §. Landsassii. conclus. 1. num. 202. Sicuti etiam vocabulum, Gehorsamb, [note: 87.] in civili significatione erga privatum quoque usurpari, testatur Besold. thes. pract. verb. Gehorsamb. Et haec verba, getreu, hold und gehorsam zu seyn, pro subjecta materia aliquando improprie accipienda esse, ne extra materiam trahantur vel extendantur, tradunt arg. l. insulam. ff. de praescript. verb. l. si una. in princ. ff. locat. l. stipulatus. in princ. ff. de usur. Author. consil. Fridberg. part. 1. cap. 5. num. 65. seq. Joh. Bruning. de homag. conclus. 396. Besold. thes. pract. verb. Gehorsamb. Author. actor. Lindaviens. fol. 275. ad fin. et fol. 841.

Hinc licet nonnulli putent, quod multum sibi praejudicent Comites, Barones, Nobiles, et civitates Imperiales, et alii, qui in Epistolis et precibus alicui Principi oblatis profitentur, ipsum esse Dominum suum clementissimum vel dementem, meinem gnädigsten, gnädigen Fürsten und Herrn, quia hoc ipso fateri videantur, se ejus esse subditos, eamque professionem tantae esse efficaciae, ut revocari nequeat, l. precum. C. de liber. caus. Riminald. cons. 233. num. 31. nec a tali confessione liceat recedere, l. generaliter. C. de non num. pec. c. per tuas. X. de probat. Verum cum hujusmodi compellatio magis ex more et usu longaevo fiat, non statim nisi aliis concurrentibus circumstantiis et probationibus evidentioribus, quae rem explicent, subjectionem introducit, cum id, quod more et longaevo usu certam habet interpretationem, non mutari, sed ita intelligi debeat, prout usu et [note: 88.] more receptum et probatum est, l. si de interpretation. ff. de legib. Goeddae. in respons. de restit. Baron. Vallendar. n. 478. Höping. de jur. insign. [note: 89.] c. 22. n. 130. seq. Secus autem erit, si quis Principem vel alium, Dominum suum territorialem, seinen Lands-Fürsten, sive Lands-Herrn, nominet, hoc enim subjectionem importat, Besold, thes. pract. verb. Gnädige Herrn, in fin. Vel Princeps scribat: unser Stadt, quae

verba proprie superioritatem et dominium denotant, praesertim si iterata, et ab ipsis subjectis approbata sint, Gylman. symphor. tom. 1. part. 1. tit. 2. vot. 1. num. 39. Wehner. pract. observ. verb. unser Stadt. fol. 647. Höping. d. cap. 22. um. 147. confer supra num. 27. et seq.

[note: 90.] Multo minus ex eo, quod quis Principem aliquem, Dominum suum, seinen Herrn, appellitaverit, subjectio probabitur, siquidem Domini vocabulum diversimode usurpari solet, quandoque pro magistratu, sive superiore, respectu subditorum, unde dominandi et imperandi actus, dominatus et dominatio dicitur, in l. 2. §. et cum placuisset. ff de orig. jur. Deinde dicitur Dominus respectu servi. l. si qui. ff. de condict. indeb. et experientia in dies testatur, praesertim in Epistolis, dominos vocari eos, qui tamen nullam in hos potestatem et dominium habent, Vultei. 3. Marpurg. cons. 30. num. 15. Mager. de advosat. cap. 10. num. 461. seq. et qui territorii, sive universitatis Domini non sunt, sed certo tantum respectu, Coepoll. de serv. urb. praed. n. 4. Capyc. decis. 35. num. 31. Chassan. in consuet. Burg. in proum. verb. seigneur. rubr. 13. §. 5. vers. an seigneur. Author. consil. Fridberg. [note: 91.] part. 1. c. 4. n. 12. Ziegler. §. Landsassi. conclus. 1. num. 70. Ita etiam obvios et ignotos Dominorum nomine compellare solemus, Senec. in epist. 3. quomodo, inquiens, obvios, si nomen non succurrit, Dominos, salutamus. Sicuti etiam per Ironiam, vel irâ perciti liberos ad poenam vocantes, Herrlein, Junckerlein, Jungfräulein appellitamus. Cui non absimile illud Martialis lib. 5. epigram.

Circa immedietatis probationem graves nonnullae quaestiones occurrere solent, quas paucis enucleare operae pretium videtur; Veluti an ex generali territorii possessione valida desumi possit praesumptio, quod omnespersonae, omnes loci, civitates, pagi, villae, omniaque bona in eo comprehensa, de eodem sint territorio, et territorii istius Domino subjecta? Quod inde affirmandum videtur, quod territoriorum Domini universales, vigore juris et superioritatis territorialis, in omnia bona, omnes subditos ac Landsassios, omnesque personas in territorio commorantes sive inclusas, universalem jurisdictionem habeant, ita, ut quicquid sub ambitu alicujus territorii continetur, id regulari [note: 93.] juris praesumptione, ejusdem Domini ac magistratus jurisdictioni subesse, eique parere intelligatur, c. omnes basilicae. 10. caus. 16. quaest. 7. c. cum personae. vers. or dinariorum intentio. de privileg. in 6. c. cum dilectus. X. de religios. domib. l. 1. §. initio. 4. vers. quicquid intra urbem. ff. de offic. praef. urb. l. incola. 29. seq. ff ad municipal. l. pupillus. 239. §. territorium. 8. ff. de V. S. fines. ff. de act. empt. l. fin. vers. qui certae administrationi. C. ubi et apud quem cognit. in integr. l. si fines. C. de evict. l. nulli. 28. §. quod si vivo. 4. C. de episc. et cler. Bart. in. l. 1. num. 15. ff. de jurisdict. Wesembec. cons. 42. n. 3. Menoch. 3. praes. 100. Knichen. encyclop. cap. 1. n. 53. seq. et de jur. territ. cap. 3. num. 95. Boer. decis. 227. Mynsing. cons. 16. num. 35. Mager. de advocat. cap. 6. n. 540. et cap. 9. n. 657. Meichsner. tom. 3. decis. 23. num. 20. Reinking. de regim. secul. lib. 1. class. 5. cap. 1. num. 24. et seq. Mascard. de probat. conclus. 217. num. 1. et per tot. Caspar. Klock. de contribut. c. 20. n. 296. seq. et 1. cons. 9. n. 5. [note: 94.] Vietor. de exempt. concl. 27. Idque quoad omnes causarum species, in isto territorio exortas, civiles et criminales, reales et personales, judicii tam possessorii quam petitorii, d. l. 1. §. initio. ff. de offic. praef. urb. Menoch, 2. praes. 16. num. 35. Paurmeister. de jurisdict. lib. 2. cap. 9. num. 21. seq. Valasc. de jur. emphyt. quaest. 8. num. 21. seq. Ziegler. §. Landsassi. conclus. 1. num. 22. Reinking. d. cap. 1. n. 27. tam in primo, quam ultimo appellationis gradu, Thom. Michael. de jurisdict. concl. 59. lit. e. Molin. consuet. Paris. tit. 1. de fiefs. §. 3. gloss. 3. verb. la bouche et les mains. n. 10. seq. Idque non solum in manifeste et directo subjectis provinciis univerisaliter, sed singulis quoque finibus earum contentis, iisque adjacentibus, et accessoriis locis et pertinentiis, quoad omnem jurisdictionis speciem fundatam habet intentionem arg. d. l. 1. §. 4. ff. de offic. praef. urb. c. fin. et ibi gloss. in verb. sit situm. X. de offic. archidiac. Mascard. de probat. concl. 217. n. 1. seq. Klock. de [note: 95.] contribut. cap. 20. n. 301. seq. Qui enim fundat se in toto, sive universali, in qualibet etiam ejus parte, sive rebus singularibus, se fundet necesse est, arg. l. quae de tota. 76. ff. de rei vind. Covarruv. var. resol. quaest. 5. n. 9. Wesembec. cons. 62. n. 3. Menoch. 3. praes. 100. n. 1. Myns. cons. 16. num. 35. Gail. 2. obs. 62. num. 9. et de pignorat. cap. 8. n. 6. seq. Mascard. de probat. conclus. 217. num. 2. [note: 96.] Knichen. de jur. territ. c. 5. n. 130. seq. idque etiam quoad personas et praedia singularia, tertii, quae in territorio et castro existunt, c. cum Episcopus. de offic. ord. in 6. Köppen. decis. 48. num. 8. Reinking. de regim. secul. lib. 1. class. 5. cap. 3. num. 26. Ming. de super. territ. concl. 52. etiam quoad personas et bona Ecclesiastica, de quo infra libr. 2. c. 5. num. 70. seq. [note: 97.] Idem etiam obtinet in locis adjacentibus, vicinis et finitimis. Henric. Goeden. cons. 42. num. 16. Mascard. de probat. d. concl. 217. num. 9. seq. et conclus. 948. num. 26. Hier. de Monte. tract. fin. regund. c. 30. num. 9. et 10. Reinking. d. cap. 1. n. 31. locus enim vicinus ejusdem censetur esse juris, quo reliqua jura vicina, Zasius cons. 16. num. 26. libr. 2. Meichsner. tom. 2. lib. 1. decis. 10. num. 1. et vicinitas praebet aptitudinem et argumentum Dominii, et adjacentia ejusdem juris habentur cujus sunt ea, quibus adjacere videntur,

l. jam hoc jure. ff. de vulg. et pupill. l. cum, qui aedes. l. quam. C. de impub. et ali. subst. c. transsato. X. de constitut. c. majores. §. caeterum, X. de baptism. Unde etiam castrum [note: 98.] in finibus positum praesumitur esse vicini, Hieron. de Monte d. c. 30. n. 9. et cap. 83. n. 2. seq. Thom. Mich. d. conclus. 59. lit. c. et jus superioritatis ad eum pertinere intelligitur, cujus territorium limites attingunt, l. si fines. C. de evict. l. fundi. in princ. l/ fines. ff. de act. empt. c. 2. de restit. spoliat. in 6. Menoch. 3. praes. 29. Mascard. de probat, d. conclus. 217. num. 9. Gail. 2. obs. 62. num. 9. et de pignorat. cap. 8. num. 7. Ziegler. d. §. Landsassii. concl. 1. num. 26. sicuti etiam loca contentiosa intelliguntur esse de eo territorio, cui magis sunt propinqua, Mascard. d. conclus. 217. num. 10. Knichen. [note: 99.] d. cap. 3. num. 105. Unde districtum civitatis, Landwehr und Bezürck, civitatis esse non solum jure Dominii, sed et jurisdictionis, respondit Schurff. cent. 1. cons. 26. n. 3. Klock. de contribut. cap. 20. num. 302. seq.

[note: 100.] Atque haec adeo procedunt, ut si quis contra hanc juris praesumptionem, in universali alicujus territorio, superioritatis jura sibi arrogare conetur, circa personas et res in eo sitas, liquido id ipsum probare teneatur, c. contra morem. distinct. 10. c. ex ore. 17. X. de privil. c. cum personae. eod. in 6. Matth. Steph. de jurisd. lib. 2. part. 1. cap. 7. num. 76. seq. Mynsing. cons. 16. num. 34. Vietor. d. conclus. 27. Knichen. de jur. territ. cap. 5. n. 156. et in Epops. num. 195. Meichsner. tom. 2. lib. 1. decis. 9. num. 6. Quicquid [note: 101.] enim intra fines designatur, velut sepimento inclusum dicitur illi territorio et finibus. d. l. fines. ff. de act. empt. d. l. si fines. C. de evict. Natta. cons. 204. num. 1. seq. Knichen. de jur. terr. cap. 3. nun. 97. Köppen. quaest. 48. num. 9. diciturque terminus terminatus, et de illo termino, sicuti terminus terminans quicquid extra terminos extenditur, perhibetur, Bald. in d. l. si fines. n. 1. C. de evict. Ming. de super. territ. conclus. 52. Knichen. d. cap. 3. num. 98. indeque secundum limites territorii aestimantur limites jurisdictionis, l. fin. vers. qui certae. et ibi. Bald. C. ubi et apud quem cognit. in integr. rest. Knichen. d. l. num. 99. quia quod ita terminatur, et Principatui, seu territorio includitur, jurisdictioni quoque suppositum existit, Cravet. cons. 615. num. 13. seq. Knichen. d. cap. 3. num. 98.

[note: 102.] Sed his, et similibus non attentis, praesumptionem illam non esse universalem, et in inferioribus Principibus non semper locum invenire, sed in summo tantum Principo, sive Imperatore, procedere, propter generalem in omnes sibi competentem jurisdictionem, tradunt Cravet. cons. 615. num. 13. Gabriel. 1. com. opin. tit. 1. de probat. conclus. 9. Caspar. Klock. de contrib. cap. 20. num. 321. Vietor. de exempt. concl. 27. Anton. Faber. in Cod. libr. 3. tit. 12. de. fin, 17. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 1. cap. 7. num. 70. Mager. de advoc. [note: 103.] cap. 18. num. 28. In inferiorum vero Principum districtibus et territoriis facile fallit, cum in ejus toparchia et ditione locus exemptus esse possit, Natta. cons. 636. num. 30. Vant. de nullitat. ex defect. jurisdictio. ord. num. 108. Petra. de potest. Princ. cap. 22. num. 51. Myns. cons. 16. n. 45. Meichsner. tom. 2. lib. 1. decis. 6. num. 99. et lib. 2. decis. 4. num. 167. Matth. Stephan. d. l. num. 69. Thom. Michael. de jurisdict. conclus. 60. lit. b. Klock. tom. 1. consil. 9. num. 68. seq. et potest castrum cum territorio suo etiam in alterius provincia et territorio situm, ad alium dominum pertinere, et per se facere territorium a provincia ista separatum, Abbas in c. nimis. num. 1. X. de jurejur. Meichsner. tom. 2. lib. 1. decis. 8. num. 43. Ming. de super. territ. conclus. 16. et quod unus Dominus possit habere jurisdictionem in parte alterius Domini, tradit Bald. in l. uno de legatorum. col. pen. ff. de offic. deleg. Jason. cons. 146. num. 4. Et quemadmodum non est inconveniens, ut unus sit Dominus in universo, alter vero in particularibus quibusdam rebus sub universitate ista comprehensis l. 1. §. fin. vers. sed enim gregem. ff. de [note: 104.] rei vind. sic juris rationi non repugnat, ut idem circa jurisdictionem contingat, cum argumentum a dominio ad jurisdictionem, et e contra regulariter procedat, Bart. in l. 1. et fin. ff. de jurisdict. l. qui furere et ibi Bart. ff. de stat. hom. Meichsner. tom. 2. lib. 11. decis. 6. num. 99. sicuti etiam jus terrendi apud unum, moenia autem castri apud alium consistere possunt, ut ait Bald. in c. 1. quid sit investit. et in cap. 1. e contrario. ad fin. de invest. de re alien. Zasius. cons. 16. num. 48. lib. 2. et locus moenibus et pomoerio inclusus liber esse potest, Cothman. cons. 21. num. 103. vol. 1. Atque ita ex consuetudine hodierna castra dici habere diftincta territoria, etiam quoad jurisdictionem tradit Paris. cons. 16. num. 23. vers. nam hodie. Bart. in l. piam. ff. de damn. infect. Mascard. [note: 105.] de probat. conclus. 217. num. 3. Sicque singulas civitates sua regimina obtinentes, suosque magistratus sibi constituentes, instar provinciae obtinere scribit gloss. in l. unic. C. de praescript. long. temp. Bruning. de var. univers. spec. conclus. 35. et provinciae appellatione unamquamque civitatem comprehendi, quae merum mixtumque Imperium et territorium suum habet, tradit Schrader. cons. 106. inter consil. Borcholt. part. 2.

[note: 106.] Et hoc infinitis fere exemplis demonstrari poterit, tam extra, quam intra Imperium Romanum: Sic enim in medio Francico Regno, non tantum absoluti Principatus, quos souverainitez vocant, veluti Dombarum Mompenserii, Paradin. lib. 2. annal. Sabaud. cap. 9. Sedanensis, Bullionaei Choppin. de doman. Franc. lib. 1. tit. 11. num. 19. Auriacus Nassovii Thuan. histor. libr. 31. Archensis, Niversii et aliorum: sed etiam, quod singulare magis, in provincia Normandiae Principatus d'Yvetot a nexu Regis

Franciae exemptus, et in peculiare Regnum ab Agapeto Pontifice erectus fuit, anno 536. de quo Choppin. de doman. lib. 2. tit. 9. num. 2. et de legib. Andium. 1. cap. 48. num. 6. add. Limnae. Not. Franc. lib. 1. c. 4. f. 103. sq. lit. ccc. seqq. sic quod castrum sit territorio Januensium, non tamen de territorio Januensium, sicut loca exempta sunt in dioecesi, non tamen de dioecesi, respondit Anchor. cons. 437. n. 3.

[note: 107.] In Imperio nostro Romano quot Comitatus, quot Baronatus, quot Praelaturae, quot Monasteria, quot Civitates, quot Nobiles, undique in Principum ac aliorum Magnatum territoriis, et oris reperiuntur, et velut palis circumsepiuntur, qui tamen sine ulla contradictione a Principum ejusmodi superioritate et jurisdictione territoriali plane sunt immunes, et Imperio immediate subjecti, prout hoc, praeter rei notorietatem, evidentiam et experientiam, testantur, per c. dilectus. X. de Capell. monarch. Mynsing. cons. 16. num. 15. Thom. Michael. de jurisdict. conclus. 60. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 1. cap. 7. num. 66. Paurmeister. de jurisdict. lib. 2. cap. 9. num. 71. seq. Ziegler. §. Landsassi. concl. 1. num. 28. et 34. Vietor. de exempt. conclus. 27. Mager. de advocat. cap. 18. num. 32. Reinking. de regim. secul. lib. 1. class. 5. cap. [note: 108.] 1. num. 65. Sic quoque Ratisbonae eodem murorum ambitu quinque Imperii Status liberos et immediate Imperio subjectos videmus, infra lib. 4. cap. 43. num. 9. Ita [note: 109.] ordo Teutonicus sive Johannitarum, diversa, et omnia fere sua bona, in diversis regionibus et territoriis sita, possidet, quae tamen omnia diversa, separata et distincta territoria constituunt, in iisque omnibus et singulis, ubivis locorum sitis Magister ordinis omnimodam jurisdictionem et superioritatem territorialem obtinet, sicuti praeter ipsam notorietatem, constat ex traditis Referentis apud Meichsner. tom. 2. lib. 1. decis. 6. num. 50. seq. et per tot. Klock. de contribut. cap. 20. n. 325. seq. nisi aliud conventione, usu et consuetudine [note: 110.] increbuerit. Imo in ipso Ducatu Bavariae, ubi aliâs Landsassiatus viget, et nemo bona possidere potest, nisi cum onere subjectionis, omnis generis Status Imperii, veluti, Hag, Ehrenfels, Regenspurg, et civitatem Freisingen, suas videmus habere sedes, qui tamen Ducis jurisdictionem non agnoscunt, sicuti tradit Referens apud Meichsuer. tom. 3. decis. 6. num. 64. ubi addit, quod etiam in plerisque superioris Germaniae Principatibus et Ducatibus inveniantur alii Status, qui nihilomnus immediate Imperio subjecti.

Hinc quoque Baronem de Krenckingen ne quidem Imperatori Friderico I. oppidum ejus Tüngen Constantiensis dioeceseos transeunti adsurrexisse, sed immotum sedisse, et capellum sive pileum movisse, et cum ipse Imperator quaereret, quisnam ille esset, qui majestati suae debitam venerationem non exhiberet, responsum ferret, quod idem Baro possessionibus, corpore, rebus tam liber, ut nec ab Imperatore, nec ab alio quovis usum, seu beneficium rei feudatariae [note: 111.] perciperet, Imperatorem igitur, ut clericus pro Domino suo agnosceret, inde Imperatorem ejus animum hilariter adspexisse, et monetam in oppido suo cudendi, servatis servandis, cum Caesaris effigie, ut et haeredibus suis in feudum, seu beneficium ab Imperio liberaliter concessisse, refert ex Foelic. Malleol. Crus. annal. Suev. part. 2. lib. 11. cap. 18. Knichen. de vestit. pact. part. 2. cap. 5. n. 150. vid. sup. c. 2. n. 46. seqq.

Quorsum etiam facit, quod de personis [note: 112.] quibusdam privatis ac rusticis hominibus liberis, nullique Domino subjectis refert Mager. de advoc. cap. 6. n. 27. seq. ubi ait, horum plurimos in Franconiae partibus, praesertim Marchionatu Brandeburgico ac Principatu Elwacensi, et passim aliis locis reperiri, adeo ab omni vicinorum Dominorum jugo ac potestate exemptos ac liberos, ut se, una cum suis praediis, bonis ac tota familia in cujuscunque Principis, ac Domini vicinioris fidem et protectionem pro libitu conferre possint, ea conditione, ut exiguum duntaxat, cum gallina carnis priviali, honorarium ad inditium susceptae protectionis annuatim Advocato suo persolvant, numeratis etiam plerumque sub initium initi patrocinii arrhae loco, prout etiam renunciata atque finita clientela; aliquot florenis, caeteroquin ab omnibus aliis tributis, pensionibus, servitiis, laudemiis, juribus capitalibus, ac similibus oneribus, quibus alioquin illic locorum subditi obstringuntur, prorsus immunes, exceptis tamen contributionibus et collectis Imperialibus, quorum nemo expers esse solet.

[note: 113.] Hinc vulgata Doctorum est conclusio, quod paria sint, esse extra territorium, et esse in territorio, sed exemptum esse, l. cum Episcopus. de offic. ord. in 6. Natta. cons. 301. n. 2. Surd. decis. 129. n. 17. Schrader. de feud. 2. part. 9. sect. 3. n. 157. Wesemb. cons. 33. n. 40. et cons. 37. n. 10. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 1. cap. 33. n. 15. Knichen. de jur. territ. cap. 4. n. 58. Meichsner. tom. 2. lib. 1. decis. 6. n. 9. et decis. 8. n. 42. Ziegler. §. Landsassi. concl. 1. n. 31. Vietor. de exempt. concl. 27. Mager. de advoc. cap. 6. n. 687. et cap. 18. n. 29. Reinking. de regim. secul. lib. 1. class. 5. cap. 1. n. 61. vel n. 73. Klock. v. 1. cons. 1. n. 4. seqq. n. 48. seq. cons. 8. n. 144. seq. cons. n. 4. seq. n. 66. seq. cons. 10. n. 13. 58. seq. cons. 11. n. 84. cons. 29. n. 43. seqq. et n. 255. usque n. 269. Bidembach. nobil. quaest. 1. n. 17. ubi ait, quod licet pagus, castrum vel bona alicujus immediati Nobilis, atque ita locus exemptus, ratione situs sit IN districtu alicujus Principis, tamen quoad superioritatem et jurisdictionem recte dicatur extra districtum esse. Et sicut apud Philosophos

particulae IN, et INTRA, modo paritatem, modo accidens denotant, ita etiam hoc receptum est apud Jureconsultos, juxta Bart. in l. quibus diebus. 40. §. thermus. 5. ff. de condit. et damonstrat. Alber. de Rosat. in dictionar. [note: 114.] verb. IN. Menoch. arbit. jud. cas. 495. Unde diversa et separata sunt, esse IN dioecesi, et DE dioecesi, esse IN territorio, et DE territorio, c. si propter. X. de rescript. Rol. a Valle. cons. 33. n. 35. vol. 3. Cravet. cons. 673. n. 11. Anchor. cons. 437. n. 3. Natta. cons. 301. n. 2. Surd. decis. 129. n. 17. Ziegler. §. Landsassii. concl. 1. n. 293. Mager. de advoc. cap. 18. num. 31. Vietor. de exempt. cuncl. 27. Ming. de super. territ. concl. 16. Bidembach. nobil. quaest. 1. n. 16. seq. ubi ait, licet pagus, castrum vel praedia alicujus immediati Nobilis sita sint IN provincia vel territorio alicujus Principis, non tamen propterea sunt DE territorio, vel provincia ipsius. Non enim semper et necessario sequitur; sum in hujus vel illius Domini territorio, ergo sum etiam sub ipsius jurisdictione et Imperio. Illa enim argumentatio, sicuti, bey den Landsässen verissima est, ita e contra apud immediate Nobiles recte judicatur falsissima, nam et in ipso Principis territorio potest locus exemptus esse. Et dictiones IN et DE differre, docet Barbos. de [note: 115.] diction. usu frequent. lit. J. n. 22. seqq. Atque inde maximam differentiam esse secundum vernaculam nostram linguam Germanicam, In eines Fürsten Land und Obrigkeit, und unter eines Fürsten Land und Obrigkeit sitzen, tradunt Vietor. de exempt. conclus. 27. Ziegler. §. Landsassii. concl. 1. n. 33. Reinking. de regim. sec. lib. 1. class. 5. cap. 1. n. 68. vel 80. Bidembach. nobil. quaest. 1. n. 26. Dn. Joh. Jacob. Speidel. notab. jurid. hist. polit. verb. inner und unter. fol. 528.

[note: 116.] Quibus non adversatur praesumptio illa generalis pro territorii Domini generali jurisdictione et superioritate in omnes personas et res, quia in dubio tantum procedit, non vero, quando de alio superioritatis et jurisdictionis particularis possessore constat, vel alius in possessione, vel quali jurisdictionis, vel actus terrendi, jurisdictionisve exercendae existit, prout tradunt, Cravet cons. 673. n. 11. vers. quinto. Cavalcan. decis. 63. n. 89. part. 2. Klock. de contrib. cap. 20. n. 312. et 324. Mascard. de probat. concl. 217. n. 16. Goeddae. in resp. de restit. Baron Vallend. n. 428. Besold. 238. n. 47. Cum veritas praesumptionem superet, et juris sit explorati, si castra in alicujus territorio undequaque sita, jurisdictionem per se exerceant, quod tunc cesset illa territorii universalis praesumptio, Cravet, d. n. 11. vers. 8. et cons. 615. n. 13. [note: 117.] Afflict. decis. 267. n. 4. Quemadmodum etiam loca habentia dominium separatum, non censeri de illo Regno seu provincia, in qua illa forte sita sunt, tradunt Rol. a Valle. cons. 33. num. 25. seq. vol 3. Jason. in l. fin. et ibi Castr. Angel. Dec. Marsil. ff. de jurisdict. Schrader, de feud. 2. part. 9. sect. 3. n. 157. Besold. cons. 238. n. 44. Goeddae. in [note: 118.] resp. de restit. Baron. Vallend. n. 425. Territorium enim non loco, non situ, sed per actus jurisdictionales designatur. Hier. de Monte. tract. fin. regund. cap. 6. n. 10. Gylman. [note: 119.] tom. 1. part. 2. vot. 4. n. 54. dicitur enim a terrendo, l. pupillus. § territorium. ff. de V. S. ita ut nominis sonus indicet superioritatem coercitionis, Meichsner tom. 2. lib. 2. decis 4. n. 113. Vultej. 2. Marpurg. cons. 30. n. 94. Indeque definitur terra spatium armatum jurisdictione, Guid. Pap decis. 577. Meichsner. tom. 2. lib. 1. decis. 6. n. 50. Boer. decis. 217. Jason. cons. 166. n. 1. in fin. vol. 4. Vultej. 2. Marpurg. cons. 30. n. 94. et sic, si Princeps finitimus, non terrendi, non juris dicundi vim aliquoties jure exercuerit, locus adjacens de territorio ejus non erit, sed ejus, qui ibidem actus jurisdictionales exercuit, Bald. in l. data. num. 28. C. qui accus. non poss. Gylman. symphor. tom. 1. part. 2. tit. 11. vot. 4. n. 52. Cothman. cons. 85. vol. 2. Alciat. in l. pupillus. §. territorium. ff. de V. S.

[note: 120.] Hinc praesumptionem illam pro universali territorii jurisdictione et superioritate, quoad aliquot personas et causas non procedere, scribit Paurmeister. de jurisdict. lib. 2. cap. 9. n. 68. seq. Veluti quoad monasteria, templa et Basilicas, ibid. n. 71. quoad domus et praedia militarium ordinum, Marianorum, sive Teutonicorum, et S. Johannis Hierosolymitani, n. 72. In arcibus communibus ac praediis Collegiorum Nobilium, vulgo die Ganetben-Häuser oder Schlösser, n. 74. In domibus ac praediis Canonicorum, liberorum in civilibus Episcopi vel Archiepiscopi authoritatem temporalem non agnoscentibus, sed immediate Imperio et Caesari subjectis, das freye Kayserliche Stifft seyn, qualia sunt Collegia Canonicorum Bruxellae in Praurheim, item Burschad, prope Aquisgranum, et Arnuel prope Sarbruccum, Gail. 1. obs. 30. n. 9. Roding. Pandect. Camer. lib. 1. tit. 4. n. 14. In liberis Imperii urbibus, sive civitatibus Imperialibus, in Principum territoriis comprehensis, Paurmeister. d. l. n. 79. In praediis, castris et districtibus Nobilium immediate Imperio subjectorum, vulgo die Freye Reichs-Ritterschafft, welche ohne Mitrel der Käyserlichen Majest. und dem Reich unterworffen, num. 77.

[note: 121.] Ex quo etiam praesumptionem illam locum non habere, ubi proropta et parata est exemptionis probatio, scribit post Rol. a Valle. cons. 33. n. 23. seq. vol. 3. Wesembec. cons. 37. n. 10. Gail. de pignor. obs. 8. n. 7. Mager. de advoc. cap. 6. n. 684. Besoid. consil. 299. n. 12. seq. ubi ait: Vigore der Landsasserey, omnes in territorio Principum suorum domicilia, castra et pagos habentes, tanquam subditi tractari queunt, salvis tamen privilegiis, quibus ubique Nobiles prae rusticis gaudent, pro cujusque loci consuetudine. Sed haec omnia cessant, ubi exemptio est in promptu, cum residere in alterius territorio,

non statim subjectionem importet, quod edocere volunt Dd. nostri, dum tradunt, aliud reputari, esse de alicujus territorio, aliud in territorio, Cravet. cons. 673. n. 11. tom. 4. Thom. Michael. de jurisdict. conclus. 60. Hinc sunt et possunt esse in Principum territoriis multa loca exempta, quae non de territorio, neque sub jurisdictione et Imperio sunt. Parique hic intercedere putatur gradu, locum esse extra territorium, et ratione situs in districtu alterius Principis, sed exemptum, seu non subjectum, Wesemb. cons. 33. n. 20. Schrader. part. 9. pr. sect. 4. n. 157. Koeppen. quaest. 48. n. 18. Et quis non videt, maximam in illis clausulis differentiam residere, in eines Fürsten Land und Obrigkeit, und unter eines Fürsten Obrigkeit sitzen, Bidembach. d. quaest. nobil. 1. n. 16.

Multo minus autem ex vicinitate locorum, ad eorundem subjectionem, firmum argumentum desumi poterit, cum plurimi Dd. [note: 122.] id negent, et contrarium desendant; nempe in dubio non praesumi castra et similia loca pertinere ad territorium et principatum, cui proxime cohaerent, nec esse de pertinentiis, sed liquido hoc probari debere, Bart. ad l. si sit. §. 1. in fin. ff. de legat. 1. Alex. cons. 55. n. 19. lib. 4. Cephal. cons. 230. n. 13. Goeddae. respons. de restit. Baron. Vallend. n. 427. Besold. cons. 238. n. 45. Ad haec Doctores contrarium sentientes, ita se explicant, quod loquantur de re vicina et conjuncta, quae pars totius est, ut videre licet apud Henning. Goeden. cons. 42. n. 16. Besold. d. l. n. 46. et Goeddae. d. l. n. 428. et procedere praesumptionem illam, si villa immediate territorio juncta sit, et in medio non fuerit aliquid, quod unitatem ipsorum, territorii scilicet et villae, impediat, sed totum eidem domino inserviat, tenet per l. qui sella. §. fin. ff. de servit. praed. rustic. Goeden. d. l. vers. item cum villa. Goeddae. d. num. 428. Hoc vero nostro casu aliquid in medio est, certi nimirum fines, et nominatim tot Imperio immediate parentes Comitatus, Baronatus, Praelaturae, Monasteria, Nobilium immediatorum castra, pagi et districtus, civitates Imperiales, et alia loca exempta, quae certissuis finibus et limitibus distincta, et a vicinorum Dominorum territoriis ita separata, ut rem per se, et territoria et dominia distincta et diversa constituant, sicuti ex praecedentibus apparet.

ad n. 92-122.

Quae hic habet Autor, cum aliis hoc capits traditis, ex epere suo de Nobilitate iterum transscripsit. Inventa post ejus tempota est distinctio Territoriorum in clausa, et non clausa, quae novis disceptationibus ansam dedit. Legi merentur COCCEIVS in Dissert. de fundata in territerio et plur. locor. concurrente potestate C. 1. et 2. T. 1. Exercit. p. 681. seqq. HILDEBRANDVS Dissert. de Territorio clause et non clauso Altd. 1715. MENCKEN. Dissert. de Vi Super. Territ. in terris Imp. clausis, Lips. - THOMASIVS in Dissert. de inutilitate Brocardici vulgaris: Qua sunt in territorio, prasumuntur etiam esse de territorio; Hal. eique opposita Dissert. VVERNHERI de probatione Landsassiatus ex situ terrarum, VVitteb. Et quae huc imptimis spectat Dissertatio STRVVII de Territor. clauso Civitatum Imperii. Ien.

Cum supra cap. 3. n. 44. et seq. dictum sit, quod licet Princeps quidam vel alius, in civitate aliqua Imperiali speciem aliquam jurisdictionis sive superioritatis territorialis obtineat, velut jus conducendi, venandi, patronatus, etc. inde tamen ipsum jus territoriale ipsi non competere, nec civitatem illam propterea sibi subditam esse, dubitatio II. inde exoritur, quid de Regalibus sentiendum sit, an si superior quis in civitatis, vel etiam Comitis, Baronis, vel Nobilis, vel alterius Status immediati territorio, Regalia, vel speciem quandam eorum obtineat, sibi exinde superioritatem territorialem asserere possit? [note: 123.] Quod inde dicendum videbitur, quod nonnulli jus superioritatis et Regalia confundant, et idem, qui jura superioritatis habet, plerumque etiam Regalium Dominus sit, sicuti referunt Sixtin. de regal. lib. 1. cap. 1. n. 18. seq. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 1. cap. 7. num. 203. Ziegler. §. Landsassii. conclus. 1. num. 134. Thom. Michael. de jurisdict. concl. 46. et videre licet apud Meichsner. tom. 2. lib. 1. decis. 6. n. 10. fol. 615. ibi: Die hohe Obrigkeit, und andere Regalia et n. 24. fol. 617. ibi: Nicht der Niedergerichtlichen, sondern der hohen Obrigkeit und Regalien anhängig. et decis. 8. num. 2. fol. 791. ibi: quae collect non ad Niedergerichtbarkeit, sed ad Regalia und der hohen Lands Fürstlichen Obrigkeit zugehörig. et decis. 9. n. 2. fol. 823. ibi: Sondern in die hohen Obrigkeit und Regalia gehörig.

[note: 124.] Verum cum proprie loquendo Regalia et superioritatis sive dignitas regalis a dignitate territoriali differat, Mingius de super. territ. concl. 44. Reinking. de regim. secul. lib. 1. class. 5. cap. 2. n. 41. et cap. 5. n. 15. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 1. cap. 7. n. 203. seq. Thom. Michael. de jurisdict. concl. 46. lit. a. Joh. Wurmser. de jur. publ. exerc. 3. quaest 7. dicendum omnino est, quod non statim is, qui Regalia habet, jus quoque superioritatis obtineat; Siquidem dignitas Regalis feudalis, qualis etiam est Comitatus et Baronatus, cadere potest, in mediatos et Principum Landsassios, et multi sunt Comites et Barones, qui dignitate quidem Regalis feudi investiti sunt, territorialem tamen jurisdictionem et superioritatem non habent, sed aliorum Principum Landsassii sunt, et salva illorum superioritate territoriali, Land-Fürstlicher Obrigkeit, dignitatem tituli Regalem praeeminentiam annexam habentis, nacti sunt, sicuti patescit ex Reichs-Abschied zu Augspurg. de an. 1548. §. wiewol auch in der Ringerungs-Handlung. 66. Reinking. de regim. secul. lib. 1. class. 5. cap. 2. n. 42. et class. 4. cap. 14. n. 34. Mingius de superior. territ. concl. 12. Quales sub domo Austriaca sunt Comites zu Härteck, sub Electore Brandeburgico Comites zu Hästein, Barones zu Bürden, et sub Duce Pomeraniae, Comites von Weingarten, qui omnes, sicuti et alii quam plures, Regalem habent dignitatem,

non tamen jura territorialia, Joh. Wurmser. de jur. publ. exers. 3. quaest. 17. sicuti etiam Comites Palatini Regalia quaedam habent, veluti jus nobilitandi, creandi Doctores, Notarios, Poetas, legitimandi, etc. qui tamen jura superioritatis non obtinent, Matth. Stephan. d. cap. 7. n. 203. seq. Et jura quaedam Regalia apud civitates quasdam esse posse, sed tamen sine praejudicio universalis jurisdictionis, quam Princeps ibidem habet, consuluit Cravet. cons. 673. n. 15. et hodie non paucos esse, qui Regalia habent, etiamsi superioritate, sive jurisdictione universali destituantur, experientiam testatum facere scribit Sixtin. de regal. lib. 1. cap. 1. n. 19.

[note: 125.] Unde quoque sub Regalibus jus superioritatis non comprehendi, vel Regalibus praescriptis, jura tamen territorialia praescripta non censeri, tradit Borcholt. de regalib. num. 20. Thom. Michael. de jurisdict. conclus. 68. Ming. de super. territ. concl. 12. et Regalia concedi, salva superioritate, quam nec superior a se abdicare possit, tralatitium est, Rol. a Valle. cons. 1. n. 138. et cons. 80. n. 2. vol. 2. Surd. cons. 127. n. 5. Matth. Stephan. d. l. n. [note: 126.] 207. Confusio autem Regalium et juris superioritatis inde orta videtur, quod superioritas territorialis catenatim quasi adjuncta habeat Regalia, haecque territoriali potestati, maxime si a possessione feudi Regalis, utpote Ducatus, Comitatus, etc. descendat, ut plurimum insint, c. in princ. de feud. March. Paurmeister. de jurisdict. lib. 2. c. 4. n. 44. Rosenthal. de feud. cap. 5. conclus. 13. seq. Ming. d. concl. 12. Matth. Stephan. d. c. 7. n. 201. seq. [note: 127.] Differunt igitur jura superioritatis a Regalibus, tanquam totum a parte, superioritatem territorialem qui habet, Regalia quoque tam majora quam minora sibi vindicat; Regalia vero qui habet, praeter expresse concessa, vel praescripta nihil amplius habet, Joh. Wurmser. d. quaest. 7.

[note: 128.] Ex quibus etiam constat, quod multo minus ab una specie Regalium, ad alias ipsorum Regalium species, et tanto minus ad jus superioritatis concludere liceat, nihil enim prohibet, quin certa aliqua jura Regalia alicujus sint, apud quem tamen non sit universalis territorii jurisdictio, sicuti respondit Cravet. cons. 673. n. 15. vers. tertio respondetur. et novum non est, in uno eodemque territorio uni Regalia posse concedi universaliter, alteri vero in specie, seu in certis casibus, Rol. a Valle. cons. 1. n. 142. vol. 2. Pruckman. de regal. cap. 5. num. 8. Et quaedam Regalia apud civitates et oppida municipalia esse posse, sine praejudicio universalis jurisdictionis, quam alius ibidem habeat, scribit Cravet. cons. 973. n. 15.

ad n. 123-128.

III. Quaeritur, an is, qui merum tantum imperium seu criminalem jurisdictionem habet in aliquo territorio vel civitate, sit Dominus territorialis, eique jura superioritatis competant? Et pro affirmativa concludere videtur Knichen. de jur. territor. c. 3. n. 401. seq. 1. Quia merum Imperium, seu jurisdictio criminalis, aequipararisolet, cum jurisdictione et superioritate territoriali, ita ut nonnulli superioritatem territorialem, die Lands-Fürstliche Obrigkeit, nihil aliud esse putent, quam altam jurisdictionem, et merum, seu summum Imperium, Meichsner. tom. 2. lib. 1. decis. 8. n. [note: 130.] 2. fol. 798. ubi exsententia Palatini ait: Quod adversarius conetur separare altum Imperium, von der Lands-Fürstlichen Obrigkeit, esse sine fundamento juris et facti. Quia omnes tam veteres, quam recentiores juris Interpretes, non nisi unum, vel summum Imperium noverunt, tanquam genus, idque dividunt in species suas, ut puta, in jus gladii, etc. In persona Principis sey die hohe und Lands-Fürstliche Obrigkeit ein Ding, etc. et ibi dem n. 4. vers. in locis ibi. In locis ubi Landsasserey viget, indubitatum esse, daß die Lands-Fürstliche Obrigkeit, der Hohen Malefitzischen nachfolge, und beyde ein Ding sey. Quam aequiparationem superioritatis territorialis cum summo, sive mero Imperio, Adsessores Camerae suis votis approbasse videntur, per tradita Meichsner. tom. 2. lib. 1. decis. 6. n. 70. fol. 633. et lib. 2. decis. 3. n. 6. fol. 144. et tom. 3. decis. 26. n. 41. seq. fol. 943. Joh. Bidenbach. Nobil. quaest. 1. num. 9. seq. Wehner, pract. obs. verb. Lands-Fürstliche Obrigkeit. fol. 460.

[note: 131.] 2. Qui merum Imperium, sive jurisdictionem criminalem habet, dominus est, habens potestatem et auctoritatem coercendi et terrendi, l. pupillus. §. territorium. et ibi. Alciat. ff. de V. S. Luc. de Penna. in l. 2. C. de exact. et excuss. et habens merum Imperium, est et dicitur Dominus ratione praeeminentiae, quam habet in homines facinorosos, Bart. in l. et si cum. ff. de publican. unde habens criminalem jurisdictionem custodem apponit in territorio, veluti dignior, prout refert Capyc. decis. 27. col. 1. Boer. decis. 227.

[note: 132.] 3. Merum Imperium nobilius, potentius et dignius est ipsa jurisdictione, per l. Imperium. ff. de jurisdict. Boer. de custod. clav. n. 55. Indeque jus animadvertendi in facinorosos, et poenas irrogandi, inter jura supremae potestatis referri scribit Vincent. Cabot. disput. [note: 133.] de jur. publ. libr. 2. c. 2. nobilius autem et dignius ad se trahit ignobilius et minus dignum, l. in rem. actio. §. 1. seq. ff. de act. rei. vend. l. cum quidam. §. fin. ff. de aur. et arg. leg. c. 1. de consecr. Eccles. in 6. Jason. in l. duo judices. n. 17. ff. de re jud. Mager. de advoc. c. 6. n. 599. magisque dignum praecellit minus digno, l. quaeritur. ff. de stat. hom. Jas. in l. Imperium. ff. de jurisd.

4. Domino territorii incumbit protectio universalis et onus defendendi subditos, der Land-Schutz, ut dicitur infra lib. 5. [note: 134.] cap. 12. per tot. cum autem defensto subditorum et civitatis custodia absque armis fieri non possit, et sic per eum, qui merum habet Imperium, utpote quod gladii potestatem tribuit, et arma sumere,

vincire, detinere, coercere, cogere et servare, tantum ad habentem merum Imperium pertineant, sicuti demonstrat Luc. de Penna. in l. quicunque. C. de exact. et execut. consequens inde videtur, quod idem etiam pro territorii Domino habendus sit.

Sed his non attentis contraria sententia negativa verior est. Quia 1. homines illi, in quos aliquis speciali jure, et non vi territorii universalis, sive jurisdictionis ordinariae, merum Imperium, sive criminalem [note: 135.] tantum jurisdictionem habet, non sunt subditi, gloss. in clem. unic. §. ejusdem etiam. vers. subditor. de for. compet. Mager. de advoc. c. 6. n. 604. Unde licet ratione delicti forum quis sortiatur illius Principis vel Domini, sub quo deliquit, non tamen propterea ejus subditum fieri, docent Boss. pract. crim. tit. de for. compet. n. 46. Dec. in c. ad nostram. n. 3. de appellat. et cons. 661. n. 6. Hier. Gigas. de crim. laes. majest. lib. 1. rubr. qualit. et a quib. crim. laes. quaest. 68. n. [note: 136.] 3. Mager. d. l. n. 605. cum aliud et diversum sit forum sortiri, aliud subditum esse, Gail. de pignor. c. 15. n. 6. Heig. part. 1. quaest. 18. n. 5. Ziegler. §. Landsassii. concl. 1. n. 72. Matth. Steph. de jurisd. lib. 2. part. 1. c. 4. n. 63.

[note: 137.] 2. Merum Imperium non tam ad jurisdictionem, quam ad potestatem pertinet, Engelbrecht. de jurisd. concl. 36. unde et merum, hoc est purum, et a jurisdictione separatum dicitur, quod nullius alterius juris admixtionem habet, Ferd. Vasqui. illustr. contr. lib. 1. c. 4. n. 2. Matth. Stephan. de jurisd. lib. 1. c. 6. n. 24. et 54. Reinking. de regim. sec. lib. 2. class. 2. c. 17. n. 18.

[note: 138.] 3. Hinc subditi ei, qui merum tantum Imperium sive criminalem jurisdictionem habet, homagium praestare non tenentur, sed ei, qui civilem jurisdictionem habet, uti dicetur inf. lib. 2. c. 9. n. 27.

[note: 139.] 4. Idem est, quoad curam Religionis, utpote quae ad Dominos territoriales pertinet, et sequela est superioritatis territorialis, is autem, qui merum Imperium, sive jurisdictionem criminalem tantum habet, modum in Religione praescribere, vel eandem mutare nequit, infra lib. 2. cap. 9. n. 169. et seq.

[note: 140.] 5. Sic quoque collectarum provincialium impositio. Landsteur, fit jure superioritatis territorialis, infra lib. 2. c. 17. n. 10. Is autem, qui merum Imperium, seu criminalem tantum jurisdictionem habet, collectas exigere non potest, d. c. 17. n. 15.

[note: 141.] 6. Is territorii Dominus esse perhibetur, cui onus defendendi subditos incumbit, infra lib. 5. cap. 12. n. 1. hanc autem defensionem ei, qui criminalem tantum jurisdictionem habet, non competere, sed ei, qui civilem habet, pluribus demonstrat, et ad contraria responde Mager. de advocat. cap. 6. n. 603. seq.

[note: 142.] 7. Ei, qui criminalem tantum jurisdictionem habet, nullum in homines jurisdictionis, sive competentiae jus competit, nisi delicto commisso, Afflict. in c. un. qual. vasall. jur. Rosenthal. de feud. c. 6. concl. 85. n. 10. Reinking. de regim. secul. lib. 1. class. 5. cap. 3. n. 10. Besold. thes pract. verb. Blutban. vers. merum Imperium. et verb. Freye Reichs-Ritterschafft. vers. et criminalem. et cons. 298. n. 44. et habentem merum Imperium in casu delicti tantum, non autem in reliquis dici Dominum, nec posse dicere, quod sui sint homines, scribit Surd. cons. 323. n. 38. Et merum Imperium, der Blutban, non tribuere jus subjectionis, sed versari tantum circa gladii potestatem, scribit per l. imperium. 3. ff. de jurisd. Gylman. symph. tom. 1. part. 1. tit. 3. vot. 7. n. 16. fol. 239.

8. Superioritas territorialis absque territorio [note: 143.] consistere nequit, sed eidem adhaeret, sicut nebulasuper paludem, Bald. in. l. fin. C. ubi et apud quos. Natta. cons. 149. n. 29. Reinking. de regim. sec. lib. 1. class. 5. c. 1. n. 5. seq. Ming. de super. territ. conclus. 9. et tanquam contentum continenti, Tib. Decian. resp. 123. n. 24. vol. 3. Goeddae. in l. pupillus. §. territorium. n. 2. ff. de V. S. criminalis autem jurisdictio sine territorio consistere potest, Freccia de auctor. 2. n. 2. Quamvis enim merum Imperium territorio terminetur, non tamen ei adhaeret, sed personae id habenti, l. more. ff. de jurisdict. c. cum. contingat. in fin. de for. compet. Mager. de advoc. c. 6. n. 612. seq. et habentem jurisdictionem criminalem non posse dici dominum terrae, scribit Capyc. decis. 27. n. 32.

[note: 144.] 9. Is qui in loco aliquo criminalem jurisdictionem habet, insignia sua ibidem affigere vel infigere non potest, sed is tantum qui civilem jurisdictionem habet. Auth. cons. Fridb. part. 1. c. 4. n. 143. Mager. de advoc. c. 6. n. 618. Höping. de jur. insign. c. 13. n. 114. seq. Insignia autem muris portis, curiis et aliis locis publicus affixa vel incisa territorii dominum et superioritatem demonstrare, dictum est supra n. 37. Ex his et similibus, criminalem jurisdictionem tantum habentem, territorii dominum non esse, nec eidem superioritatem territorialem competere, docent Mar. Freccia de feud. l. 2. auct. 4. n. 14. et auct. 47. n. 1. Capyc. dec. 27. Thom. Michael. de jurisdict. conclus. 56. lit. d. Rosenthal. de feud. cap. 6. conclus. 85. n. 10. Wehner. verb. Vogtey. fol. 656. Mager. de advocat. cap. 6. n. 603. Klock. de contrib. annex. cons. 3. vers. fürnemlich und in Erwegung. fol. 40. Reinking. de regim. sec. libr. 1. class. 5. cap. 3. n. 9. seq. Höping. d. cap. 13. n. 114. Author. cons. Fridberg. part. 1. punct. 3. n. 142. seq.

His negocium non facessunt in contrarium adducta, nam 1. quod concernit, aequiparatio ista non semper et ubique procedit, sed respective accipienda est, et maxime eo casu, quo quis omnimodam jurisdictionem habet, cum magna sit differentia [note: 145.] inter Hohe Melefitzische, und hohe Lands-Fürstliche Obrigkeit, teste Wehner. pract. obs. verb.

Lands-Fürstl. Obrigkeit. vers. verum supra dicta. fol. 461. ubi ait: Quod enim die Lands-Fürstliche Obrigkeit cum mero et summo Imperio der Freyen vom Adel aequiparatur, non semper et omnino procedit, cum magna sit differentia inter hohe Obrigkeit und Lands-Fürstliche Obrigkeit, also daß die Lands-Fürstliche Obrigkeit; und hohe Obrigkeit, einander nicht anhangen. Dann viel Graven, Herren, vom Adel seynd anderer Fürsten Landsassen, haben aber gleichwol ihre hohe Obrigkeit. Sonst müste folgen, weil sie die hohe Obrigkeit hatten, wären sie derselben hohen Ständ und Landsassen nicht, quare suo modo illa aequiparatio sane capienda. Confer. Bidembach. nobil. quaest. 1. n. 25. seq. Ming. de super. territ. conclus. 11.

[note: 146.] Inde autem haec superioritatis territorialis, cum mero Imperio aequiparatio, vel potius confusio, orta videtur, quod superioritas territorialis plerumque pro summo Principatus jure, die Lands-Fürstliche Obrigkeit, usurpari coeperit, civitatibus vero Imperialibus, ac Nobilibus immediatis, talis superioritas, Lands-Fürstliche, competere non fuerit visa, propterea, quod Principis titulo, Fürstlich, non sint insigniti, et tamen summum Imperium et potestas, in territoriis, districtibus et civitatibus suis, ipsis competat, idque non tituli sed potestatis intuitu, ideoque ne Principes aliquam in Nobiles immediatos, et civitates Imperiales potestatem, sub praetextu superioritatis sibi adsererent, verisimile est, Doctores statuisse, talem potestatem Nobilium, civitatum, aliorumque ordinum immediatorum inferiorum, a potiori, die Lands-Hohe Obrigkeit, vocandam, idque superioritati Principum territoriali, Lands-Fürstliche Obrigkeit, ratione potestatis, aequiparandam esse, uti etiam sentit Johan. Wurmser. de jur. publ. exerc. 3. quaest. 11.

[note: 147.] Ad 2. respondetur, quod licet secundum allegatos Doctores merum Imperium habens, jus terrendi, coercendi, et potestatem custodem adponendi in territorio habeat, exinde tamen non recte inferri, quod propterea jus subjectionis in subditos ipsi competat, et territorii dominus dici debeat, sed id tantum quoad quid, et quoad criminalem jurisdictionem abusive tantum modo procedat, delicto scilicet commisso, sicuti ex praecedentibus constat, et docet Capyc. decis. 27. n. 32. ubi concludit, habentem criminalem jurisdictionem non dici dominum terrae, et jura in contrarium allegata loqui in eo, qui largo modo Dominus dicitur, sicuti ratione connexitatis vitae, uxor etiam rerum viri domina dicitur, l. 1. ff. rer. amot. et publicanus Dominus vectigalis l. 3. §. 1. ff. de publica. et vectig. et sic procedit tantum quoad criminalia, non vero quoad alios actus civiles, Mager. de advocat. cap. 6. num. 640.

Ad 3. respondetur, jurisdictionem criminalem et merum Imperium esse quidem nobilius et potentius respectu animadversionis, seu punitionis corporalis hominum facinorosorum, non vero respectu actuum jurisdictionalium civilium, qui proprie jure territorii competunt, et cum Regalibus comparantur, ac ut plurimum inter eadem referuntur, et aeque hominum personas et conditionem concernunt. Et posito, merum Imperium, nobilius et potentius esse simplici jurisdictione, inde tamen minus recte inferri posset, quod illud hanc totaliter ad se traheret, et ita absorberet, ut virtutem omnem suam amitteret, aliâs enim sequeretur eum, qui habet proprietatem alicujus rei, statim etiam ejusdem possessionem et utile dominium consequi, et qui potitur mero Imperio, statim etiam simplicem jurisdictionem obtinere, cum tamen a mero, Imperio ad simplicem jurisdictionem argumentari minime liceat, imo ne quidem a mero Imperio in uno, vel summo gradu, ad alias species inferiores, ut paulo post n. 152. dicetur.

Ad 4. responsio patet ex ratione decidendi 6. n. 141. relata, et ex traditis Mager. de advocat. cap. 6. n. 603. seq. ubi pluribus demonstrat, defensionem et protectionem ordinariam, [note: 148.] non ad habentem criminalem jurisdictionem, sed civilem pertinere. Et falsum est, defensionem non aeque fieri posse per dominum civilem, ac criminalem, seu merum Imperium habentem, nulla siquidem, et sic nec inferior jurisdictio, sinc coercitione est, l. fin. ff. de offic. ejus. cui mand et Imperium etiam aliquod simplici jurisdictioni cohaeret, l. 1. §. fin. et ibi gloss. ff. eod. Unde etiam armorum impositio simplici jurisdictioni, et non etiam criminali adscribitur, Mager. de advocat. cap. 6. n. 626. seq. adeo, ut Domino criminali non liceat [note: 149.] simplicis jurisdictionis Domini territorium armata manu ingredi, Petr. Leipold. apud Arumae. de jur. publ. discurs. 24. quaest. 5. ubi ait: Hinc nudum, Freißliche Obriakeit habens in alterius territorio, non potest aliquo jurisdictionis, ne quidem ipsius Freißligkeit, actu illud introire insalutato Domino, darff unersucht und unbewust des Lands: Leuth: oder Vogtey Herren, auff dessen uncentbahren vogteylichen Lehenban, oder eigenthumlichen Grund und Boden nicht einfallen, noch denselben mit Durchführung mißthätiger Persohnen berühren darauff arrestiren, inventiren, angreiffen, niederwerffen, bestättigen, behafften, Handfesten, noch den entleibten Cörper gerichtlich, mit Schöpffen besichtigen, auffheben: weder Leib-Zeichen, Stich oder Wunbmaß/ noch einig Fraisch-Pfand: Span aus des Thäters Thor oder Hauß abnehmen, Gylman. tom. 1. part. 1. fol. 336. Resol. Lips. quaest. sign. 105. n. 3. Schwanman. obs. 87. Sondern der Thäter und Abgeleibte wurd auff Centbaren Grund und Boden gelieffert, Thom. Michael. de jurisdict. conclus. 93.

ad n. 129-149.

Singularia de hoc argumento habet Autor des unumstößl. Rechts Sr. Kön. M. in Preußen an die Limpurgische Graf- und Herrschafften/ § 52. seqq. p. 25. seqq. Addendus HARPPRECHT, Consil.

Tubing. XLIX. p. 928. seqq. et qui totum hoc caput iliustrat ENGELBRECHT. Comment. de Servitut. jur, publ. Sect. II. membr. 11. §. 10.

4. De eo quoque non levis est controversia, an, qui merum Imperium, sive criminalem jurisdictionem in civitate aliqua, vel territorio alieno, ut uno vel altero gradu, sive specie, obtinet, is quoque reliquarum omnium causarum criminalium cognitionem habeat? Et communis fere Doctorum videtur esse conclusio, quod unum gradum sive speciem meri Imperii praescribens, exercens, vel sibi competere probans, eodem jure reliquas quoque sibi vindicare possit, atque ita, qui unam quampiam [note: 150.] meri Imperii poenam irrogavit, ominium aliarum, ad merum Imperium pertinentium poenarum infligendarum potestatem habeat, arg. l. si. stillicidii. 8. §. 1. ff. quemadm servit. amit. Roman. cons. 70. n. 13. Menoch. retin. poss. remed. 3. num. 586. Thom. Michael. de jurisd. conclus. 85. lit. b. Tuschus. pract. concl. lit. F. concl. 540. n. 31. seq. Meichsner. tom. 2. lib. 2. decis. 4. n. 152. Mascard. de probat. concl. 948. n. 6. seq. et concl. 1055. n. 20. seq. Johan. Harpprecht. ad princ. n. 245. seq. 1. de usucap. et ad §. ferae. 12. n. 257. l. de rer. divis. sive majoris, sive minoris sint gradus, Jason. in l. Imperium. n. 23. et ibi Cyn. Castr. ff. de jurisd. Balb. de praescript. part. 5. pr. part. 2. quaest. 3. n. 10. Meichsn. tom. 2. lib. 2. decis. 4. n. 151. seq. Thom. Michael. d. lit. b. Cum omnium meri Imperii graduum non sit diversa substantia, sed diversa tantum qualitas, Sapia ad l. imperium. n. 55. ff. de jurisd. Meichsn. d. l. n. 153. Tradel. consil. de jurisdict. cap. 1. n. 31. atque inde usus jurisdictione in uno actu, censeatur tribuere jurisdictionem in alio, Bart. in l. 1. §. si quis hoc interdicto. n. 1. ff. de itin. act. priv. et exercens ac conservans jurisdictionem in uno actu, censeatur eam exercuisse et conservasse quoad reliqua omnia, in quibus nullum exercitium habuit. arg. d. l. stillicidii. 8. §. fin. ff. servit. quemadmodum. amit. Wesembec. cons. 32. n. 17. Reinking. de regim. secul. lib. 1. class. 5. cap. 4. [note: 151.] num. 164. siquidem ex probatione specierum resultat probatio generis arg. l. si chorus. ff. de legat. 3. ac species sub genere positae caudas habent colligatas, gloss. in c. accusatus. §. eum, qui verb. judicati. de haeret. in 6. Zas. part. 2. cons. 6. num. 8. seq. Reinking. d. l. num. 166. ut ita hoc casu sufficiat, quod actus jurisdictionis probetur in aliquibus, et aptitudo in reliquis, Jason. in l. Imperium. num. 23. ff. de jurisdict. Alex. cons. 88. num. 20. vel. 2. Schurff. cons. 86. num. 2. seq. cent. 2. Nec hoc loco regula; quantum possessum, tantum praescriptum, locum habeat, cum ea non procedat, si actus, qui exercetur, sit generalis, et utique speciei conveniens, quia tunc, sicut sub genere continentur species, ita etiam sub eodem praescribuntur, Reinking. de regim. secul. libr. 2. class. 2. cap. 17. num. 10. Neque etiam moveat, quod praescriptio sit odiosa, atque ita ab una specie ad aliam extendi non debeat, arg. l. 1. §. Julianus. ff. de itin. act. priv. c. auditis. 15. c. cum olim. 18. X. de praescript. cum praescribens, intelligatur uti specie jurisdictionis, non jure ejus tantum speciei, sed totius generis, sub quo species continetur, arg. d. l. stillicidii. 8. in fin. ff. quemad. serv. amit. Modest. Pistor. cons. 4. n. 42. Atque inde illum, qui universale imperium alicubi sibi asserit, a potestate absolvendi, ad potestatem damnandi, et a mutilatione membri ad poenam gladii recte arguere post alios a se allegatos, dicit Thom. Michael. de jurisd. concl. 85. lit. c. Et haec quoque obtinere in materia consuetudinis, ita, ut usus aliquo actu in una specie jurisdictionis, is etiam jurisdictionem ad omnes actus asperiores et graviores, qui sub illa jurisdictionis specie comprehenduntur, adquisivisse dicatur, tradit post Cyn. Innoc. Jason. et Alex. Meichsner. tom. 2. lib. 2. decis. 4. n. 154. seq.

[note: 152.] Haec licet speciosa esse videantur, contrarium tamen, quod nimirum merum Imperium, seu jus gladii, et jurisdictionem criminalem in uno vel alio gradu, sive specie, in civitate aliqua, vel alterius territorio, praescriptione, pacto vel consuetudine obtinens, id non ad omnes gradus, aut alias jurisdictionis species, extendere possit, et propterea male sibi omnium causarum criminalium cognitionem vindicet, si specialiter possessionem et usum legitimo tempore non possit probare, rectius comprobare mihi videntur, Bart. in l. cum de in rem. num. 11. ff. de usur. Cravet. cons. 592. n. 89. Scip. Gentil. de jurisdict. libr. 3. cap. 2. Bald. de praescript. part. 2. princ. num. 22. Thom. Michael. de jurisdict. conclus. 81. lit. c. et conclus. 86. lit. c. Hieron. de Monte. tr. fin. regund. c. 78. n. 13. seqq. Ziegler. §. Nobiles, limit. 1. n. 3. Schurff. cons. 86. n. 8. in fin. cent. 2. Author. consil. Fridberg. cap. 4. n. 144.

[note: 153.] Sunt enim meri Imperii certi quidam gradus, qui tamen non semper in unam eandemque personam concurrunt, neque etiam omnes partes meri Imperii olim Princeps dedit magistratibus, sed certas duntaxat quasdam concessit, quasdam vero sibi reservavit, l. aut damnum. 8. §. 1. et §. praefecto. ff. de peen. nec is, cui certa hujus Imperii species concessa, omnium potestatem habuit, arg. l. 1. §. qui mandatam. ff. de offic. ejus cui mand. sic enim Praesidibus jus gladii datum l. illicitas. 6. §. qui universas. ff. de offic. praesid. et tamen jus deportandi in insulam eis denegatum, l. inter poenas. 6. §. 1. ff. de interdict. et releg. l. rei. capitalis. §. 1. ff. de poen. l. 1. §. 2. ff. de legat. 3. l. 1. ff. [note: 154.] quand. appell. Atque ita in jurisdictionalibus recte receptum est, quod argumentum a majore ad minus, et e converso, a minori ad majus, locum non habeat, et nullius sit efficaciae, per l. non debet. 21. ff. de R. I.

Thom. Michael. de jurisdict, conclus. 81. lit. d. Ziegler. §. Nobiles. limit. 1. num. 4. Engelbrecht. [note: 155.] de jurisdict. conclus. 49. Sed hoc casu, ubi nimirum alius superioritatem territorialem possidet, vel alius est in possessione jurisdictionis universalis, vulgatissimum illud Dd. axioma locum habeat, tantum duntaxat censeri praescriptum, quantum possessum et non amplius, arg. l. quod meo. 18. §. fin. et ibi Dd. ff. de adquir. poss. c. olim. X. de praescript. Hier. de Monte. tr. fin. reg. c. 78. n. 11. seq. Balb. de praescript. part. 2. pr. n. 11. seqq. Schurff. 2. cons. 19. n. 6. Coler. in c. cum auditis. n. 10. 11. et 23. X. de praescript. Gail. de pignor c. 24. n. 4. Thom. Mich. de jurisd. concl. 86. lit. c. Klock. de contribut. c. 3. n. 186. seq. possessio enim in una re vel specie, non extenditur ad aliam, praesertim alio in possessione existente, Innocent. in c. dilesto filio. X. de offic. Archidiac. maxime in exercitio jurisdictionis in una spe cie, Bart. in l. si quis. ff. de itin. act. priv. sed ibi singularem rerum et specierum singularis requiritur possessio, gloff. in l. possideri. §. quilibet. et ibi Bart. n. 4. ff. de adquir. poss. Paris. cons. 145. n. 8. part. 4. Gyland. Cameral. decis. 51. n. 2. et 3. lib. 1. Atque inde ab una specie jurisdictionis, ad aliam nequaquam argui, etiamsi major videatur, tradit Zas. cons. 16. n. 57. lib. 1. Gyland. d. l. num. 3. Tilem. de Benign. syntag. 4. dec. 1. vot. 1. n. 9. Wehner. pract. obs. verb. Zent. fol. 706. ubi ita consideratum esse ait, in causa Ingelheim, contra Pfaltz. Non enim iuconveniens, vel novum est, unam jurisdictionis speciem certam in uno loco adquirere, et alterum alteram, Bart. in l. si publicanus. §. fin. ff. de publican. Hier. de Monte. d. c. 78. n. 13. Schurff. d. cons. 86. Capyc. decis. 69. num. 9. Atque ita probato aliquo actu jurisdictionis, non infertur alia jurisdictionis species, praeter eam, quam ille actus refert, Corne. cons. 142. in princ. et cons. 333. Hieron. de Monte. d. num. 13.

[note: 156.] Hinc quoque nec ab Imperio mero ad inferendum Imperium mixtum concludere licet, etiamsi illud hoc sit potentius, Jason. in. l. Imperium. 3. num. 24. ff. de jurisdict. Balb. d. part. 2. num. 22. seq. Goeden. cons. 39. num. 23. Chassan. in consu. Burg. rubr. 1. des justices. verb. justices. n. 31. seqq. Thom. Michael. d. conclus. 86. lit. a. Ziegler. §. Nobiles. limit. 1. num. 5. Sicuti nec ex uno actu jurisdictionis criminalis arguitur ad jurisdictionem universalem, [note: 157.] Afflict. decis. 388. num. 7. Multo minus a praescriptione jurisdictionis in causis civilibus ad causarum criminalium praescriptionem argumentari licet. Cravet. de antiqui. temp. part. 4. num. 61. Chass. d. tit. des justices. in princ. num. 32. sicuti nec e contra a praescriptione causarum criminalium ad civiles, cum species sint separatae, a quibus male fit illatio. Thom. Michael. d. lit. b. Et observandum est, quod omnes casus meri Imperii quidem sint criminales, Longoval. in l Imperium. in fin. 3. part. n. 1. seq. ff. de jurisd. sed non e contra, omnes casus et causae criminales ad merum Imperium referantur, cum aliquae causae criminales sint, quae ad merum Imperium non spectent, veluti actio furti, actio injuriarum criminaliter intentata, Knich. de Sax. non prov. c. 5.

His non adversantur rationes et Doctores in contrarium allegati, siquidem illi non indefinite, sed in actibus tantum, qui sunt ejusdem speciei et caudas colligatas habent, quique ex uno eodemque fonce et principio descendunt, procedunt, Schurff. 1. cons. 28. n. 28. Meichsn. tom. 2. lib. 1. decis. 8. n. 28. fol. 804. Reinking. de regim secul. lib. 1. class. 1. cap. 4. n. 169. Et sic de uno actu ejusdem speciei ad alios actus ejusdem, non vero de una specie ad aliam diversam jurisdictio extenditur Meichsn d. n. 28. Masc. de probat concl. 1055. n. 20. et ibi alleg. Harppr. ad §. ferae. 12. n. 26. 1. de rer. divis. Deinde prior illa sententia locum habet, si alius non sit in possessione aliarum, specierum, aliorumve actuum, vel [note: 158.] superioritatis territorialis vel jurisdictionis universalis, quo casu probatio et possessio unius actus jus universale producit, ita ut per unicum actum jus universale praescribi dicatur, Bart. in l. 1. § si quis hoc interdicto. ff. de itin. act. priv. Jason. in l. Imperium. 3. n. 36. ff. de jurisd. Dec. cons. 171. n. 5. Gail. de pignor. c. 24. n. 4. Secus vero, si alius sit in possessione vel universalis jurisdictionis, vel aliarum specierum et actuum, unus actus ad alium diversum, licet sub eodem genere vel specie constituatur, non extenditur, Jason. in l. Imperium. n. 23. ff. de jurisdict. Bart. in l. possideri. in princ. n. 5. ff. de adquir. poss. Wesembec. cons. 32. n. 17. Mascard. de probat. concl. 948. n. 8. et concl. 1055. n. 21. Meichsn. d. decis. 8. n. 28. Wehner. verb. Zent. fol. 706. in princ. Reinking. d. cap. 4. n. 168. Bidembach. nobil. quaest. 8. n. 7.

[note: 159.] V. Porro non levis est controversia de confessione, veluti si civitas quaedam Imperialis, Nobilis vel alius immediatus fateatur, se alterius subditum esse, an hujusmodi confessio ex parte confitentis, ejusdem haeredum ac successorum subjectionem, et ex parte ejus, cui confessio facta, superioritatem, sufficienter probet? Et quod confessio et recognitio firmiter probet superioritatem, Regalia et jurisdictionem, tradunt late Petra de fideicommiss. quaest. 13. num. 313. Knichen. de jur. territ. cap. 3. num. 267. seq. Menoch. 3. praest. 91. num. 55. Decian. cons. 40. n. 44. vol. 1. [note: 160.] Ita, ut hac confessione confitens non tantum sibi noceat, sed etiam suis haeredibus, adeoque etiam singulari successori, qui contra eam venire non potest, Cravet. cons. 29. num. 1. et resp. 1. pro genero. num. 429. est enim [note: 161.] confessio loco probationis sufficientis et indubitatae, Bald. in c. 1. §. sacramentum, num. 15. X. de consuet. omnium aliarum probationum fortior et potentior. l. fin C. de fideicom. l. generaliter. C. de non num. pec. major et excellentior omni probatione, l. perinde. ff. ad l. Aquil. l. si confessus. ff. de custod. reor. l. 1. ff. de confess. l. qui sententia. C. de poen. omnesque probationes superat, Paris. cons. 112. num. 46. vol 1. et confessio inter probationes primum locum obtinere dicitur, tanquam regina,

et inter alia probationum genera fulgentior esse, sicut luna inter stellas, Bursat. cons. 340. num. 12. vol. 3. Jos. Ludov. decis. Lucens. 5. num. 56. Est probatio probata, plena, plenissima, certa, indubitata, vera, et aliarum probationum verior, superior et potentior, l. cum te. C. de transact. l. generaliter. C. de non num. pec. 1. c. per tuos. X. de prob. Menoch. recuper. poss. rem. 1. n. 217. et facit rem manifestam et notoriam, c. fin. X. de cohab. cler. c. cum olim. X. de V. S. Schrad. de feud. 2. part. 9. sect. 13. n. 63.

[note: 162.] Verum confessionem et recognitionem non semper praejudicare confitenti ejusque haeredibus et successoribus, ex sequentibus facile constat. Siquidem confessio et recognitio per se, nisi justa et probabili causa suffulciatur, nihil juris tribuit, et per se verus titulus non est, atque ita quemadmodum, si quis pro domino feudali aliquem recognoscat, qui non est, ita et si cum pro ordinario magistratu, für seinen Lands-Fürsten, oder andere hohe Obrigkeit, recognoscat qui non est, ex nuda ista recognitione Dominus aut Magistratus ordinarius ejusdem non efficiatur, Klock. de contribut. cap. 20. n. 64. seq. et ibid. Facultas jurid. Ingolstad. in consil. annex. 10. fol. 108. vers. ad septimum. Auctor. actor. Lindaviens. fol. 710. quia fovet tantum recognitio jus, quod invenit, quia diversitatem. X. de concess. praebend. c. cum inter dilectos. X. de re jud. Jacob. de S. Georg. de feud. verb. dictique vasalli promiserunt. n. 26. Molinae. ad consuet. Paris. tit. des fiefs. §. 1. gloss. 5. verb. le fief. n. 26. et §. 51. gloss. 1. n. 9. et de usur. n. 203. et ut recognitio aliquid operetur, et rem ab altero recognitam eidem subjiciat, necesse est, omnia scienter, et animo subjiciendi acta fuisse, et ut de eo non per verba enunciativa, sed per verba dispositiva et inductiva translationis Dominii constet, alioquin uno ex his deficiente, non transfertur jus rei in alium, Ant. Sola. in constit. Sabaud. tit. de jur. emphyt. decret. Rempubl. 2. part. gloss. 5. n. 11. seq. Bursat. cons. 46. n. [note: 163.] 18. seq. nuda enim confessio non potest titulum mutare, quo Dominii causa mutetur, Ziegler. §. Landsassii. concl. 1. num. 198. Knichen. in epops. n. 171. Höping. de jur. insign. cap. 22. n. 132.

[note: 164.] Ad haec erronea, et sine justa causa facta confessio, vel recognitio recognoscenti et confitenti, nihil plane praejudicat, etiamsi vel error juris intervenerit, postquam se rem aliter habere constat, late Surd. cons. 135. num. 120. seq. Hondedae. cons. 66. n. 57. vol. 1. et cons. 21. num. 41. vol. 2. et talem confessionem erroneam non praejudicare recognoscenti, neque in possessorio, neque in petitorio, dixit Molinae. in consuet. Paris. tit. des fiefs. §. 1. gloss. 5. in verb. de fief. n. 22. seq. [note: 165.] Eodemque respectu confessionem cum animi deliberatione omissam, detecto errore, ad sententiam usque revocari posse, firmat per l. sancimus. C. de error. advoc. Honded. d. cons. 66. n. 66. et 68. vol. 1. Decian. cons. 10. n. 81. vol. 1. Farinac. prax. crim. res. cas. 186. n. 1. Error enim sive facti, sive juris sit, eo ipso, quod rem aliter se habere constet, semper tolli, revocari et perpetuo emendari potest, cum per errorem, non debeat quis rem suam, et jura amittere, l. si procurator. ff. de adquir. rer. dom. Decian. cons. 32. num. 34. vol. 3. Surd. cons. 349. n. 20. et cons. 202. n. 13. Cavalcan. decis. 27. n. 43. part. 1. Gratian. discept. 501. num. 4. Confessionem quoque, sive recognitionem subjectionis indebite factam tantum confitentibus, non etiam filiis, multo minus aliis successoribus nocere, vel in subjectione praejudicare, consuluit Cephal. cons. 154. n. 23. Costa. tr. de fact. scient. et ignor. inspect. 53. n. 2. In his enim, quae concernunt [note: 166.] subjectionem personae, obligatio patris non descendit ad filium, sicuti nec homagium patris filium obligat, Bald. in l. 1. num. 1. et 2. C. de patr. qui fil. distrax. et in l. transactione. n. 2. C. de transact. ubi ait, quod licet aliquis se recognoscat ut vasallum, vel hominem alterius, id tamen non nocere filiis, nisi faciant similem recognitionem, quod sequitur Jason. in l. 8. §. patronum. n. 3. ff. de in jus voc. Nevizan. cons. 11. n. 7. Atque ita, si Princeps aliquis civitatem aliquam, quae ipsius non est, prorsus occupet, et cives ad confessionem, ut fateantur se ipsius esse, compellat, et desuper ab iis fidelitatis juramentum recipiat; nihilominus tamen confessio talis et juramentum ita praestitum, nullius sunt momenti, etiamsi Caesarea confirmatio hujusmodi occupationi supervenerit, Gail 2. observ. 54. n. 8.

[note: 167.] Idem quoque est, si confessio tendat in praejudicium tertii, tunc enim illa obligatoria non est, per l. cum precium. C. de liber. caus. l. quod. ff. de constit. pec. Jac. de S. Georg. de homag. n. 21. Abbas. in c. a te. art. 3. de jurejur. ubi in terminis nostris ait, quod recognoscentes et nominantes aliquem Principem suum, nihil agant, si alium habeant superio rem, qui sit in quasi possessione superioritatis et jurisdictionis. Quod etiam tradit Bald. in l. 2. col. 9. C. de servit. et aqu. Archidiac. in c. conquesti. caus. 9. quaest. 4. Innocent. in c. dilectus. de exp. monach. ubi dicit, quod et si quis jurato confiteatur, se esse alicujus subditum, hujusmodi tamen confessio nihil operetur, cum fiat in Domini veri praejudicium. Idem sentit Speculat. tit. de jurisdict. omn. jud. col. [note: 168.] antepen. vers. illud etiam nota. Quamvis enim regulariter quis contra factum proprium venire prohibeatur, attamen si falsum, vel confessio sit nulla, errore detecto et probato, ad sui libitum contravenire potest, c. cum laici et c. fin. et ibi. X. de jur. patron. Abbas. in c. nosti. X. de elect. Alex. cons. 123. col. 4. vol. 3. Vant. de nullitat. tit. quot. et intra quod temp. n. 52. seq. Atque inde, quod gens aliâs libera per solam confessionem erroneam, ad fortunam deteriorem, in alterius aut proprium praejudicium, trahenda non sit, tradunt per l. cum scimus. 22. C. de ae agric. et censit. Ziegler. §. Landsassii. n. 197. seq. Vietor. de exempt. concl. 37. in fin. Höping. de jur. insign. cap. 22. n. 131. An autem, et quatenus subditi alterius, vel etiam civitas Imperialis, ac alii immediati,

se alterius superioritati subjicere possint, dicetur infra cap. 18. n. 37. et seq.

VI. De jure quoque Patronatus quaeritur, an illud in civitate quadam, vel alio loco obtinens, superior et loci Dominus istius sit habendus? Et ipsum patronum, praeter jus nominandi, et praesentandi ministrum Ecclesiae idoneum, nullam superioritatem sive jurisdictionem, neque in Politicis, neque in Ecclesiasticis obtinere, nec etiam modum in Religione praescribere posse, dicetur infra lib. 2. cap. 3. n. 173. et seq.

[note: 169.] VII. Idem quoque obtinet in usu parochiae, Kirchgang, oder Besuchung einer gemeinen Kirchen, ita ut si quis, vel ejus subditi, jus habeat visitandi alterius parochiam, et ibidem verbum Dei audiendi, et Sacramentis utendi, is exinde superioritatem vel jurisdictionem in eandem sibi adserere non possit, cum usus parochiae communis, territorii jurisdictionem minime inferat, vel concludenter probet, post Luchin. de Curte, pro commun. terrae sanctae salvat. vers. septimo adducunt. Thom. Michael. de jurisdict. conclus. 55. lit. c. Adam Keller. de offic. jurid. polit. lib. 2. c. 11. Wehner. verb. Kirchgang. Author actor. Lindaviens. fol. 155. in fin. seq. Besold. cons. 298. n. 56. et thes. pract. verb. Freye Reichs-Ritterschafft. fol. 287. et verb. Kirchgang. ubi hoc etiam quoad sepulturae locum obtinere tradit.

[note: 170.] VIII. De jure Albergariae, sive hospitaturae, Atz, Auspan, Abläger, Gastung, Nachtfeldt/ epulationis seu commessationis, ut vocat Ernest. Cothman. cons. 38. n. 173. vol 3. itidem dubitatur, an illud in monasterio, castro, civitate, vel alio quodam loco obtinens, eo ipso quoque superioritatem territorialem et jurisdictionem in isto loco vindicare possit? Quod inde dicendum videtur, quod hoc juri superioritatis cohaereat, per notata Menoch. cons. 302. num. 29. Ant. Sola in constit. Sabaud. tit. de jur. emphyt. part. 1. gloss. 4. n. 3. ubi dicit, jus Albergariae olim fuisse onus, seu salarium consuetum praestari Comiti provinciae eunti ad castra et loca provinciae ad audiendum querelas subditorum contra officiales, quod etiam vult Tuschus pract. concl lit. A. concl. 250. n. 1. Casp. Klock. 1. cons. 21. n. 34. et seq. et ibi alleg. sicuti etiam hoc jus hospitaturae superioritati et Regalibus accensent post alios Besold. cons. 118. n. 55. Klock. de contrib. c. 17. n. 243. Cum Albergariae hoc jus, si cogatur quis adventantes hospitari, inferat aliquod Imperium, et superioritati cohaereat, Mager. de advocat. c. 10. n. 282. Regulariter enim soli Principi licet gratis hospitia designare, ita tamen, ut in adsignatione ista non nisi tertiam partem domus hospitibus concedat, l. 2. C. de metator. Bald. in l. observare. 4. num. 2. ff. de offic. pro cons. Knichen. de jur. territ. cap. 4. num. 422.

Verum cum hoc jus magnatibus ac Patronis in monasteriis, quorum sunt advocati, propter protectionem et defensionem, wegen Schutz und Schirms, hodie nonnullis in locis, ex speciali pacto, vel consuetudine competat, ita ut canes venaticos et Venatores, uti et ipsos Patronos in transitu recipere, eisque cibum et potum gratis exhibere teneantur, consequens est, quod inde, maxime in territorio alieno, nullam superioritatem et jurisdictionem in monasteria ejusmodi, eorumque subditos, vindicare possint, cum hoc jus ex speciali pacto, vel consuetudine tantum patronis competat, et ab advocatia, sive jure protectionis dependeat, quae nullam superioritatem et jurisdictionem in clientes tribuit, infra lib. 2. cap. 24. n. 64. [note: 171.] et seqq. Adhaec hospitaturae hoc jus potius ex curialitate et hospitalitate monasteriorum quam obligatione originem duxisse videtur, utpote quae peregrinantibus sponte cibum et potum praestare consueverunt, et ideo necesitatem solvendi imposterum non inducit, ubi de titulo legitimo non apparet, gloss. in l. solet. verb. qualitatem. ff. de offic. pro cons. Dan. Moller. 4. semestr. 37. n. 6. Klock. tom. 1. cons. 9. n. 84. seq. et cons. 21. n. 53. n. 91. seq. et n. 94. seq. Varios Albergariarum species vide apud Wehner. observ. pract. verb. Schawen. pag. 590. Mager. de Advocat. armat. c. 10. n. 256. 277. 310. Act. Lindaviens. fol. 489. Limn. de jur. publ. tom. 4. lib. 5. c. 7. n. 62. f. 819. Goldast. in ratione constit. Imp. p. 15. et rer. Alemann. tom. 2. f. 90.

[note: 172.] IX. Quamvis etiam jus aperturae castri vel civitatis, tempore belli, superioritati territoriali adscribatur, Thom. Michael. de jurisd. concl. 53. lit. b. Wesembec. cons. 2. num. 78. part. 1. Bruning. de var. univers. spec. concl. 21. lit. b. Mingius. de super. territ. conclus. 76. Ritter. de homag. concl. 184. Goeddae. resp. de restit. Bar. V allend. num. 399. Wehner. verb. Offnung. Besold. thes. pract verb. Oeffnung. Bidembach. nobil. quaest. 22. n. 2. Quia subditi tantum portas civitatis vel castri aperire Domino, eumque cum suo comitatu recipere tenentur, Everhard. jun. cons. 1. n. 160. vol. 2. Goeden. cons. 31. num. 14. atque ita hoc jus alicui debitum, superioritatem probare, tradunt Wesembec. d. cons. 2. num. 78. paert. 1. Coepoll. de servit. urb. praed. cap. 39. num. 9. Boer. decis. 212. num. 11. Petra. de fideicom. quaest. 12. num. 401. Mager. de advoc. c. 10. n. 594. seq. Indeque verba illa: Das genannte Schloß und Stadt soll uns offen seyn, wider jedermänniglich, zu unsern Kriegen und Nöthen, wo wir das bedärffen, niemand außgeschlossen, non aliter, nisi de reservatione superioritatis accipi posse, ait, Wesembec. d. n. 78. Hunc tamen refellit Johan. Bidembach. nobil. quaest. 22. per tot. ubi ait, si conjecturam facere [note: 173.] liceret, potius ad vasalli urbanitatem, quam ad Domini jurisdictionem hoc referendum, ut scilicet Vasallus Dominum per fundum feudalem transeuntem, ob illam voculam der Offnung, investiturae insertam, domi suae hospitio recipere deberet, eo, quod jure seudali cautum, Dominum, suis tamen sumptibus, apud vasallum divertere posse, Schrader. de feud. cap. 6. num. 123. Et hoc jus aperturae [note: 174.] non semper jus superioritatis inferre, inde colligitur, quod illud etiam ex speciali pacto vel consuetudine quandoque confoederatis et protectoribus competat, Cephal. cons. 828. Mager. de advocat. cap. 10. n. 597. Wehner. d. verb. Offnung. Klock.

de contribut. cap. 7. n. 116. Dn. Speidel. verb. Oeffnung. Et quamvis magnum interdum vinculum, et fere subjectionem importet, die Oeffnung, non tamen per eam probari posse, die Lands-Fürstliche Obrigkeit, statuit, Besold. d. verb. Offnung. ubi id exemplo castri et comitatus Ortenburg, declarat.

[note: 175.] X. De jure Advocatiae sive protectionis, quod superioritatem et jurisdictionem, vel etiam subjectionem nullam importet, dicetur infra lib. 2. c. 24. n. 64. et seq. Sed an idem obtineat in Advocatia seu Landvogteia Hagenoviensi, in dubium vocatur? Sane quod olim Reges et Imperatores Romani Civitatibus Imperialibus, certos officiales praefecerint, qui non solum ipsas civitates, sed etiam earundem jura tuerentur ac defenderent, et jurisdictioni quandoque Imperatorum nomine praefuerint, constat ex traditis infra lib. 5. cap. 3. n. 1. et passim. Cum autem hujusmodi officiales et praefecti plerumque essent Nobiles, et quandoque etiam privati, nec semper ad defendendum et protegendum sufficientes, hoc protectionis jus successu temporis potentioribus et vicinis plerumque Principibus ac Comitibus tamdiu demandatum fuit, donec ab Imperatoribus revocaretur, Caspar. Klok. tom. 1. consil. 37. [note: 176.] n. 2. et 3. Imprimis vero Ecclesiasticis ac Monasteriis protectores et Advocati dati fuerunt, ita ut hoc advocatiae jus initium ab Ecclesiis ac monasteriis sumpsisse videatur, quibus etiam seculares protectores et Advocati dati, sicuti innuit Ferrar. de feud. lib. 1. cap. 6. §. nono. Vultei. de feud. lib. 1. cap. 3. num. 17. Klock. d. cons. 37. num. 4.

ad n. 175.

De Landvogtia Alsatiae legendus post HERZOGIVM ab Autore citatum, OBRECHT in prodrom. rer. Alsat. c. 13. Histoire d'Alsace par le P. LAGVILLE T. II. p. 1. seq. 41. seq. et dans les preuves p. 52. 53. 60. 61. 107. seq. 133. seqq. LVNIGS Reichs Archiv Part. Spec. Cont. IV. P. I. p. 17. 46. P. II. p. 773. seq.

[note: 177.] Dati autem non solum fuerunt Advocati singulis civitatibus, sed etiam integris quandoque provinciis, qui praefecti provinciales dicti Landvogte, Dn. Speidel. in notabil. jurid. histor, verb. Landvogt. Hinc cum Alsatiae civitates tanquam limitaneae per hostium incursus, multas molestias perpessae, nec iis avertendis privati Advocati sufficientes essent, ideo Imperatores et Reges Romani potentiores [note: 178.] Principes vicinos Lutzelburgenses et Electores Palatinos, praefectos, et protectores constituerunt decem istis Alsatiae civitatibus, veluti 1. Hagenoae, 2. Colmariae, 3. Selestadio, 4. Caesaris Monti, 5. Monasterio in valle S. Gregorii, 6. Ehenhemiae superiori, 7. Roshemiae, 8. Turchemiae, 9. Weissemburgo et 10. Landaviae. Et haec dicitur Praefectura Imperialis Hagenoensis Alsatiae, die Land-Vogtey Hagenaw im Untern Clsaß, sicuti apparet ex subscriptione Reichs Abschied zu Speyr, de an. 1532. ibi. Hagenaw mit Befelch der andern Städte, in die Landvogtey Hagenaw im Untern-Clsaß, nemlich Colmar, Schletstatt, Weissenburg, Landaw, Obern-Cheim, Käysersberg, Münster in S. Gregorienthal, Roßheim und Turckheim, et ita etiam in aliis Recessibus subsequentibus. Quibus etiam olim Mülhusium adnumeratum, quod hodie foederi Helvetico accessit, Johan. Limnae. de jur. publ. libr. 7. cap. 22. num. 6. et ibi in Not. Tom. 4.

[note: 179.] Hanc Landvogteiam sive Praefecturam Imperialem circa annum 1423. Imperatorem Sigismundum, una cum pertinentibus Comiti Palatino pro quinquaginta millibus florenorum hypothecae loco concessisse, Ferdinandum autem anno 1558. eandem reluisse, atque domui Austriacae annexam ivissie, refert Sams. Hertzog. in Chron. Alsat. lib. 3. Quod etiam innuere videtur Fridericus Elector Palatinus, in literis dominica Invocavit anno 1471. ad civitatem Spirensem datis, quas refert Lehman. Chron. Spirens. lib. 7. cap. 111. fol. 963.

Alii vero statuunt, quod postquam inter Electorem Palatinum Rupertum, et Albertum Bavariae Ducem, super Georgii Bavariae Ducis testamento, quo Albertum, haeredem ab intestato proximum praeterierat, et Rupertum generum suum instituerat, grave bellum exortum, et Rupertus una cum patre suo Philippo ab Imperatore [note: 180.] Maximiliano 1. in bannum declaratus fuisset, eidem quoque, transactione ac compositione postea facta, praefecturae hoc jus ademerit, et Serenissimae Domui Austriacae appropriaverit, sicuti refert Hordleder. de caus. bell. German. lib. 3. c. 1. n. 66. fol. 623. Joh. Limnae. de jur. publ. lib. 5. c. 2. n. 24. Apolog. Colinariens. c. 1. memb. 3. fol. 157. lit. A. Quae postea, cum Imperatores civitates hasce Alsatiae in specialem protectionem assumplerint, ipsi autem propter absentiam, ab hostium incursibus et aliis vicinorum molestiis easdem commode defendere non potuerint, Serenissimae domui Austriacae in feudum haereditarium, zu einer Käyserlichen Erb-Vogtey, concessa fuit, sicuti indubitatam esse veritatem, quod haec Praefectura ab Imperatore feudi nomine competat, scribit Caspar. Klock. tom. 1. cons. 37. n. 18. Confer. Matth. Merian. topograph. Alsat. verb. Hagenaw. pag. 20. ubi scribit: Es hat allhie (zu Hagenaw) ein berühmte Land - Vogtey deß heiligen Römischen Reichs, darzu die Reichs - Stätte, Colmar, Schlettstat, Weissenburg, Landaw, Keysersberg, Ober - Chenheim, Roßheim, Türckheim (vor Zeiten auch Mühlhausen) und Münster in S. Gregorienthal: Item eine grosse Anzahl Dörffer, so man die Reichs - Dörffer nennet, und die durch einen Unter-Land-Vogt in deß hochlöblichen Hauses Oesterreich Nahmen regieret werden, gehören. Hat ein eigen Land-Gericht, dem ein Käyserlicher Schultheiß, samt seinen Schöffen, vorgesetzt ist. Im Obern - Clsaß ist auch ein Oesterreichischer Land-Vogt. Dieser Land - Vogt aber im Untern - Clsaß, wann er in sein Ampt erstlich tritt, er seye wessen Standes oder dignität er wolle, muß anfangs der Stadt Hagenaw schweren, daß er ihrer Freyheit, und Privilegien, durchauß keinen Cintrag thun

wolle. Es solle solche Land - Vogtey Hagenaw erstlich halb dem Buschoff Berchtolden zu Straßburg vom Römischen Reich umb 44000. Gulden Pfandweiß überlassen worden seyn, die Bischoff Wibelm, hernach Chur Pfaltz, uns Jahr 1406. ledig und frey übergeben, damit er Hülff wider die Stadt Hagenaw hätte: Welches hernach Käpser Sigismundus, ums Jahr Christi 1423. nicht allein bestättiget, sondern auch den andern halben Theil, gegen Erlegung 50000. Goldgülden, darzu geschlagen, so lang zu besitzen, und zu geniessen, biß von Römischen Käpsern und Königen solche 50000. Gülden wieder bezahlt wurden. Folgends ist solche Land - Vogtey Erbsweise an Chur - Fürst Fridrichen den Ersten kommen; weil er aber wegen seiner Kriege, vom Käyser Friderico IV. in die Acht erklärt ward, so gab er, der Käyser, solche Land - Vogtey Pfaltzgraff Ludwigen dem Schwartzen zu Zweybrücken darwider aber besagter Fridericus protestirt. Und hatte folgends solche sein successor, Chur-Fürst Philippus noch biß auff den Beyerischen Kieg in anno 1504. und stehet in einer geschriebenen Verzeichnuß, es hätte anno 1486. Pfaltzgraff Philips Chur-Fürst, das Schloß Geroltzeck, als ihme nahe gelegen, sampt Reichshoffen, und Hochfelden, eingenommen, auch nicht wiedergeben wollen, biß, als er sich wider Käyser Maximilian den Ersten auffgelehnet, solch Schloß, sampt der Land-Vogtey Hagenaw, und allem so er im Clsaß hatte, als Offenburg, Gengenbach, (so beyde mit dem benachbarten Schloß, Bischoff Wilhelm von Straßburg, als er mit der Stadt Straßburg kriegete, Pfaltzgraff Ruperto Chur Fürsten, nachmahls Römischen Käyser, an den er sich gehängt, für Kriegs - Kosten übergeben hat) das alte Schloß Ortenberg, oder Ortenburg, nahend Gengenbach, und dem Fluß Kintzing, auff einem Berg, vier Meilen von Schiltach und drey von Straßburg gelegen, und was zu diesen Orthen gehörig, ihme der Käpser genommen. Und hat besagtes Schloß Geroltzeck, er der Käyser Maximilian erobern müssen, und waren in selbiger Belägerung grosse Stück darvor, so man genannt den grossen Ballauff, die höse Eltz, die Pfaltz, den Löwen, den Neidhart, den Narren, etc. und befunden sich viel Fürsten, Graffen und vom Adel dabey. Das Schloß ward hierauff den Marggraffen von Baden, zu gesampter Hand eingerammt; doch hat endlich Pfaltz bewilliget, daß man es den Erben von Oeroltzeck wieder zustellen sollte. Die Landvogtey Hagenau aber, ist wiederumb an die Pfaltz kommen, und bey derselben blieben, biß anno 1558. solche Käyser Ferdinandus 1 von Chur Pfaltz gelöset, und an das Hauß Oesterreich gebracht hat.

Quibus ita praemissis dicendum videtur, Imperialem hanc Praefecturam Advocatis et Praefectis, superioritatem in istas civitates attribuere; Cum enim 1. eadem Serenissimae domui Austriacae in beneficium feudale concessa, verisimile non videtur, quod illa nudam tantum protectionem et defensionem inferat, siquidem hoc casu beneficium hoc feudale, et protectionis officium propter difficiles pro defensione impendeudos sumptus, [note: 181.] ipsis magis onerosum et damnosum, quam utile futurum foret, cum tamen Principum beneficia latissime sint interpretanda. Rol. a Valle. cons. 2. n. 11. lib. 1. Carol. Tap. in rubr. de constit. Princip. c. 7. n. [note: 182.] 4. ac officium suum nemini damnosum esse debeat, l. sed si quis ff. testam. quemad. aper L. sancimus. ff. de administr. tut. Wesembec. onos. 36. n. 17.

2. Quia Praefecti hujusmodi Provinciales in vicem Imperatorum hanc praefecturam obtinent, atque ita Vicarii Imperatoris, vel ad minimum ejusdem delegati existunt. [note: 183.] Constat autem, quod delegati Principis merum et mixtum Imperium obtinent Rob. Maranta. disp. 1. num. 10. et hujusmodi vicarios ab Imperatore, cum jurisdictione constitui, innuunt Decian. cons. 23. num. 66. seq. vol. 2. Gail. 1. obs. 97. num. 13. Cum et aliâs quoque Vicarius Regis ea facere possit, quae potest Rex ipse, cujus vices gerit, l. 1. C. de offic. ejus, qui vic. alter. c. si Episcopus. caus. 2. quaest. 6. Rol. a Vall. cons. 16. num. 33. vol. 1.

3. Ex quo etiam protectionis nomine plenam jurisdictionem contineri, scribit [note: 184.] Bald. in. l. 1. n. 6. C. si quac. praed. pot. et superioritatem nihil aliud esse, quam protectionem et defensionem ratione jurisdictionis competentem, respondit post gloss. in prooem. ff. verb. sanctione, et Bart. ibid Jac. Mandel. Alban. cons. 62. num. 20. et 46.

[note: 185.] 4. Quia civitates hujusmodi Praefectis suis juramentum praestare soleant, hoc autem juramentum non sit feudale, neque etiam officii, ex quo sequatur illud subjectionis esse, cum tria tantum sint juramentorum genera, primum juramentum Clientelare, sive Vasallagium, die Lebens-Pflicht, quod vasallus Domino ratione feudi praestat. de quo Feudistae in. c. 1. qualit. vasal. jur. ! Schrader. de feud. part. 6. cap. 4. n. 2. Vultei. de feud. lib. 1. cap. 6. num. 7. et cap. 7. n. 40. Alterum, quod Consiliarii, officiales et ministri Dominis suis praestare solent, vulgo Raths: oder Dienstg-Pflicht, de quo in cap. 1. §. si vero domestici qualit. vasal. jur. deb. Vultei. d. cap. 6. num. 1. Tertium, quod quis Domino, sive magistratui ordinario ut subditus, ratione subjectionis praestat, quod dicitur homagium, die Erbhuldigung, Maul. de homag. tit. 1. n. 1. confer. Mager. de advocat. cap. 9. n. 154. seq. Vultei. 3. Marpurg. cons. 35. num. 27. seq. Homagium autem, sive, die Erbhuldigung, infallibile signum esse superioritatis, eodemaue superioritatem probari, supra num. 65. dictum est.

5. Ex quo etiam hujusmodi civitates a Praefectis ac protectoribus suis vocantur liebe [note: 186.] getreue, quod non alio, nisi subjectionis intuitu fieri videtur, per dicta Gail. de arrest. cap. 7. n. 10. et 13. confer supra num. 82.

6. Et olim quoque Praefectos provinciales Imperatoris nomine in clientesjusis dictionem exercuisse, et nonnullos eandem adhucdum

[note: 187.] hodie exercere, exemplis demonstrat Mager. de advocat. cap. 10. num. 389. seq. Wehner. pract. verb. Vogtey.

7. Atque haec quidem quoad civitatem Hagenoensem tanto magis obtinere videntur, quod secundum privilegium Imper. Carol. IV. de anno 1350. Consules, Senatus et [note: 188.] cives Hagenoenses, coram nullo alio, quam Imperatoris officiato, ihrer Käyserlichen Majest. Amptmann, conveniri debeant, id quod non de Praetore sive Sculteto Schulthesen, sed de Praefecto Imperiali, deß Reichs-Vogt, intelligendum esse videtur, juxta privilegium Imperatoris Rudolphi, de anno 1580. ubi illud privilegium ita interpretatur, daß Burgermeister, Nath und Bürger zu Hagenaw für ihrem rechten Vogt und Amptmann antworten sollen.

8. Ad haec verba transactionis Praefecto jus Regalium cum pertinentiis, concedere videntur, quibus asseritur, daß der Erb-Vogt vom H. Neich die Erb-Vogtey in dicta civitate, [note: 189.]mit ihren Ehren, Nutzen und Zugehörungen, anch den Schutz, Schirm und Gelalt daselbst zu Lehen trage, uti testatur Klock. 1. cons. 36. num. 47. ubi etiam addit, quod vocabulum, Ehren, ad jurisdictionalia quodammodo extendatur, idque confirmat authoritate Bald. in l. fin num. 48. C. de edict. D. Hadr. dicentis, quod appellatione castri et honorificentiae jurisdictionalia veniant, quem sequitur Caesar Contard. in l. unic. C. si a moment. poss. appell. limit. 2. §. 8. n. 31. Et hoc vocabulum, Ehren, de regalibus quoque accipi posse, utpote quae potissimum personam, cui conferuntur, in dignitate quadam regali constituunt, scribit Klock. d. cons. 37. n. 48.

9. Porro Praefectus sive Advocatus Hagenoensis jus et potestatem habet constituendi praetorem, einen Unter-Vogt zu verordnen, qui actibus judicialibus interest, et praesidet, ex quo itidem jurisdictio et superioritas argui et probari videtur, cum jus eligendi Praetorem et Scabinos, eosque confirmandi [note: 190.] vel removendi signum sit dominii et supertoritatis, Bald. in l. fin. n. 2. de legib. Menoch. cons. 270. num. 32. et cons. 302. n. 30. et indubitatum esse, jus constituendi magistratus esse effectum jurisdictionis et imperii, scribit Molinae. in consuet. Paris. tit. 1. §. 1. gloss. 5. verb. le fief. num. 57.

[note: 191.] 10. Praetor hujusmodi potestatem et jus habet sententias a Scabinis latas exequendi, et sic agendi, quod extremum est in jurisdictione, l. unic. ff. si quis jus dic. non obtemp. executio autem, et missio in possessionem, sunt actus meri et mixti Imperii, qui officio judicis nobili expediuntur, l. jubere, cavere. et ibi. Bart. ff. de jurisd. l. ea, quae. ff ad municipal. l. 1. ff. de offic. ejus cui mand. jurisd. l. nec quicquam. §. 1. ff. de offic. procons. Coler. de process. execut. part. 1. cap. 5. num. 22. et executio majoris censetur esse jurisdictionis, quam pronunciatio, Bald. et Alex. in l. 1. n. 16. ff. de jurisd. Chassan. in consuet. Burg. Rubr. 1. verb. hauct justicie. num. 3.

II. Denique in civitate H. Praefecto sive Advocato, vel ejusdem substituto Praetori pars quaedam mulctarum et fructuum jurisdictionalium cedit et solvitur, ex quo tanquam effectu, causa arguitur, cum mulctae et poenae jurisdictionis sint fructus, et sicut ex perceptione fructuum fundi possessio, ita etiam fructuum jurisdictionalium, mulctarum ac poenarum pecuniariarum perceptione jurisdictio probatur, per tradita infra lib. 2. cap. 6. num. 78.

Haec licet speciosa sint, contrarium tamen, et quod Praefectura haec provincialis sive Land-Vogteia Imperialis nullam in civitates istas Praefecto jurisdictionem vel superioritatem tribuat, verius est. Quia 1. Landvogteia haec nihil aliud est, quam jus protectionis et defensionis, Schutz und Schirm, sicuti constat ex Regis Ludovici privilegio Francofurti an. 1320. concesso, quo mandat advocato suo Provinciali ac caeteris officiatis suis pro tempore ibidem existentibus, [note: 192.] ut cives harum civitatum in juribus et immunitatibus authoritate Regia manuteneant et defendant, uti testatur Klock. 1. cons. 37. num. 1. At vero jus protectionis nullam tribuere superioritatem et jurisdictionem in clientes, pluribus demonstrabitur infra lib. 2. cap. 24. num. 64. et seq.

[note: 193.] 2. Quia civitates hae semper hactenus pro liberis Imperii civitatibus habitae et judicatae, soli Imperatori subjectae, in matricula sive albo Imperii comprehensae, ad Comitia vocatae, in iisdem comparuerunt, votum et sessionem obtinuerunt, Recessibus Imperii subscripserunt, contributiones Imperio immediate solverunt, appellationes ab earum sententiis ad Cameram Imperialem sunt delatae, omnesque alios actus superioritatis et jurisdictionis exercuerunt, sicuti hoc ipsum ex Imperii matricula, Recessuum Imperii subscriptionibus notorium, et constat ex iis, quae de singulis hisce civitatibus Alsatia diximus infra lib. 3. passim. Ex hujusmodi autem actibus immedietatem, ac superioritatem territorialem et jurisdictionem probari, ex praecedentibus satis superque constat.

[note: 194.] 13. Quia praedictae civitates in suis ditionibus, districtibus et territoriis non solum merum mixtumque Imperium, omnimodamque jurisdictionem, sed etiam juribus superioritatis annexa Regalia aliaque similia jura obtinent, et hactenus libere exercuerunt, sicuti et inter alia magistratus harum civitatum, delinquentibus et ad mortem condemnatis quandoque poenam istam capitalem indulserunt; hoc autem jus et potestas indulgendi et remittendi poenas delictorum capitales immedietatis ac superioritatis symbolum esse, et in solo Principe residere, Regalibus adscribi, et hodie Statibus Imperii ac civitatibus Imperialibus, et non etiam provincialibus, et Landsassiis competere, dicetur infra lib. 2. cap. 27. n. 1. et seq.

[note: 195.] 4. Quia investitura Imperialis de Praefectura hac Provinciali, nec verbo quidem jurisdictionis sive superioritatis in hasce civitates mentionem facit, ideoque extensio

ultra investiturae et instrumenti tenorem non est facienda, cum investiturae feudales sint strich juris, Cacheran. decis. Pedem. 23. num. 14. Zas. de feud. part. 1. in fin. Vultei. de feud. lib. 1. cap. 7. num. 56. vers. etsi vero. nec in iis extrinsecum quid exaudiendum Wesembec. cons. 60. num. 11. imprimis vero quando concessio et ejusdem extensio in praejudictum tertii tenderet, quo casu investituraeverba strictissime accipienda, et clausula, salvo jure tertii, semper subintelligatur, Menoch. 2. praes. 9. num. 5. Wesembec. cons. 2. num. 94. in fin. et cons. 41. n. 65.

5. Imo etiamsi Imperator per investituram et concessionem hujusmodi praefecturae provincialis praedictas civitates Praefectis hisce subjicere voluisset, id tamen de jure facere non potuisset, cum Imperatoribus fas non sit, civitates Imperiales vel alios Imperii Status. ab Imperio alienare, vel aliis subjicere, sicuti constat ex traditis infra lib. 2. cap. 31. num. 1. et per tot.

[note: 196.] 6. Et quidem civitatem Hagenoensem quod attinet, de qua major videtur esse controversia, haec a Rege Richardo Moguntiae 8. Septembris anno. 1257. speciali privilegio munita fuit, quod a se et Imperio nullatenus alienari vel separari, sed ea immediate sibi et Imperio servari debeat. Quod privilegium postea anno 1349. ab Imperatore Carolo IV. specialiter renovatum et confirmatum fuit. Et hoc privilegium per subsequentes Imperatores non solum non fuit sublatum, sed potius ab omnibus per generalem privilegiorum omnium confirmationem [note: 197.] roboratum est, cum et aliâs in dubio non praesumitur, quod Princeps vel suum vel antecessorum suorum a se confirmata privilegia revocari voluerit, Cravet. cons. 21. in fin. Decian. cons. 25. num. 5. vol. 3. Johan. Petr. Surd. cons. 419. num. 50. Menoch. 6. praes. 37. num. 7. Praesertim vero, cum hoc et alia civitatum harum privilegia propter benemerita ipsis concessa, revocari nequeunt, Bald. in l. qui se patris. C. unde liber. Abbas. cons. 3. num. 26. vol. 2. Alex. cons. 216. num. 2. seq. vol. 2. quia talia privilegia in contractum transeunt, Rol. a Valle. cons. 76. num. 17. seq. vol. 2. Tiraquel. in l. si unquam. verb. donatione largitus. n. 14. Peregr. de jur. fisc. lib. 1. tit. habentes jura fisci. num. 29. Grot. de jur. bell. et pac. l. 2. c. 14. n. 13.

7. Quemadmodum in Imperio Romano in provinciis aliis Praefecti provinciales, in nullum alium, quam hunc unicum finem constituti sunt, ut nomine Imperatorum et [note: 198.] Imperii, terras et provincias, quibus praefecti fuerunt, contra omnes injurias et oppressiones violentas omnibus suis viribus protegerent et defenderent, sicuti in hunc finem Carolus Magnus Wittichindum constituit Praefectum sive Landvogtum Saroborum, Obristen Land-Vogt zu Zorbeck, Fabric. de orig. Saxon. lib. 5. Et cum Sueviae Dux de familia Rothephaniorum, Bavariae Duci fereciter resisteret, Imperator Henricus in Comitiis Wormatiensibus decrevit, terram Suevicam Prarfecturam vero Regionis, ein Land-Vogt von Schwaben auff dem Schloß genannt S. Voigtsberg ob Naver spurg der Stadt aelegen, Knichen. de jur. territ. cap. 4. num. 318. Mager. de advocat. cap. 2. num. 84. uti et Imperator Ludovicus Bavarus Comitibus Palatinis Rheni Praefecturam Imperialem in provincia Spirensi, die Land-Vogtey im Speyrgaw, nec non Principes et civitates Rheni tempore Imper. Ruperti Eberhardo Comiti Erbacensi Praefecturam circa Rhenum et in Wetteravia, pro defensione contra hostium incursiones et alias oppressiones, commisisse, testatur Lehman. Chron. Spirens. lib. 7. cap. 74. fol. 853. in princ. Author. apolog. Colmar. cap. 1. membr. 3. fol. 161. lit. V. et X. Ita etiam Alsatiae haec praefectura sive Landvogtia in alium finem nullum, quam protectionis et defensionis instituta fuit, non vero ut per hanc tam ipsis civitatibus, quam Imperio Romano ullum aliquod praejudicium inferatur. Et cum Praefecturae hujusmodi non solum pro defensione hujusmodi civitatum, sed etiam Imperatorum et Imperii jurium, conservatione, et ne civitates istae ab Imperio avellantur et ruinam patiantur, institutae, per tradita apolog. Colmar. cap. 1. membr. 3. fol. 161. non debent ad contrarium inducendum extendi, cum inducta ad augmentum, [note: 199.] non debeant operari diminutionem, l. si a milite. §. 1. ff. de testam. milit. l. si. Rufinus. C. cod. l. legata inutiliter. ff. de legat. 1. l cum tale. ff. de condit. et demonstr. Surd. de aliment. tit. 8. privil. 22. num. 4. Munotz. de Escobar. de ratiocin. administr. cap. 30. num. 12. Et quod in alicujus favorem introductum, non debeat in odium ipsius detorqueri, l. nulla juris ratio. 24. ff. de legib. l. quod favore. C. eod. c. quod obgratiam. §. 1. de R. I. in 6.

8. Ad haec Praefecti Provinciales Alsatiae, dum vel de novo constituuntur, vel in locum demortuorum alii substituuntur, civitatibus jurato et per litteras Reversales promittere adstringuntur, se illarum libertati et [note: 200.] privilegiis locum daturos in omnibus, daß ein Ober-Land-Vogt sich durch einen versiegelten Revers, Eydlich verpflichten und verbinden muß, sie die Stätt, bey Ihrer Majest. und dem Heil. Reich, zu erhalten, auch bey allen ihren Freyheiten, Gnaden, Nechten und Herkommen bleiben zu lassen, darbey zu schützen, zu schirmen und handzuhaben, Johan. Limnae. de jur. publ. lib. 7. cap. 22. in fin. Author. apolog. Colmar. cap. 1. membr. 3. fol. 162. et seq.

[note: 201.] 9. Et quamvis, uti et aliâs quoque ut plurimum fieri assolet, ut protectores sub specie foederis clientelaris, clientes in servitutem et subjectionem redigere conentur, ita et Alsatiae civitatum Praefecti, ab antiquo jure discedere, et alia in iisdem non competentia jura sibi adserere conati fuerint, prout Imperator Maximilianus I. anno. 1502. Philippo Comiti Palatino Rheni, jus oppignorationis in iisdem attribuere voluerit: Et Imperator Carolus V. in litteris adseruerit, quod Ludovico Palatino Praefecturam istam vigore transactionis concesserint, ihre Majest. haben

Denique hanc sententiam manifeste probat Pacificatio inter Caesarem et Galliae Regem nuper anno 1648. Monasteriis inita, ubi §. Teneatur Rex Christanissimus. pag. 32. Galliae Rex jubetur praedictas Decem civitates Imperiales, quae praefecturam Hagenoensem agnoscunt, in ea libertate et possessione immedietatis erga Imperium Romanum, qua hactenus gavisae sunt, relinquere.

Quae pro contraria sententia stabilienda adducta sunt, non adeo magni sunt ponderis, et quidem primum corruit ex quarta decidendi ratione, qua demonstratum est, investituram hanc feudalem jurisdictionis vel superioritatis ne verbo quidem mentionem facere, atque ideo etiam contra naturam Advocatiae, sive protectionis, quae in defensione consistit, nihil operari, nec eam contra Imperatoris mentem, in praejudicium civitatum harum Imperialium, extendi poss. Nec onerosum Praefecto Provinciali hoc est officium, cum is hoc nomine a civitatibus istis singulis annis protectionis et defensionis nomine certam pecuniae summam et quibusdam in locis veluti Hagenoae mulctarum quandam partem recipiat, sicuti et aliâs quoque protectionis causa mercedem [note: 202.] pacisci et recipere et soleat et liceat, per l. metum. §. quod licet. ff. quod met. caus. Menoch. cons. 29. n. 34. Simon. Pistor. cons. 19. num. 16. vol. 1.

Quod secundo loco de vicario et de legato Principis adductum, nihil ad rhombum facit, cum in concessione Praefecturae hujus provincialis expressum sit, in quibus ea consistat, et quid juris in civitatibus hisce Advocatus sive Praefectus Provincialis obtineat, in qua tamen nullibi reperitur, quod Praefecti hi Imperatoris vices in hisce civitatibus gerere, sed quod easdem in juribus suis et contra oppressiones aliorum protegere debeant, nec unquam antea, nisi quod nuperrime noviter attentatum, Praefecti, se Imperatoris vices in his civitatibus gerere, asseruerunt, cujus contrarium tamen docuit observantia, quae optima rerum, et dubiarum investiturarum interpres, secundum Joseph. Ludov. conclus. 38. num. 64.

[note: 203.] Quae pro tertia dubitandi ratione ex Baldo sunt allegata, de subditorum defensione ordinaria, quae Domino territorii ratione universalis protectionis incumbit, intelligenda sunt, prout explicat Natta. cons. 636. num. 95. et 96.

[note: 204.] Ad quartum varie responderi poterit, et quidem 1. quod ex homagio sive juramento non semper jurisdictio, sive superioritas universalis concludi possit, sicuti constat ex traditis supra cap. 3. num. 41. et seq. aliquando enim ad bassam seu inferiorem et simplicem jurisdictionem refertur, sicuti factum 20. Septembr. anno 1591. in causa Bemelberg contra Oetingen, teste Klock. 1. cons. 37. num. 92. quod tamen aliud ab eo, quod Principes ac Domini territoriales intuitu universalis subjectionis territorialis, â subditis suis exigere solent, Besold. de jurisdict. cap. 22. vers. itidem juramentum. Wehner. pract. obs. verb. Zent. vers. vogteici. fol. 704. et verb. Vogtey. vers. inferior. fol. 658. quando enim in loco quodam plures sunt Domini et unus simplicem sive civilem, alius vero criminalem habet jurisdictionem, ei praestandum est homagium, qui civilem tantum habet jurisdictionem, cum territorio, et non ei, qui criminalem habet, ut dicetur infra lib. 2. cap. 9. num. 25. et seq. atque ita superioritas territorialis et homagii, seu juramenti praestatione non absolute, sed adminiculative tantum, et aliis concurrentibus infertur, Wehner. Francon. cons. 79. circa fin. et homagium subjectionem probat, non a priori, sed a posteriori, id est, non ideo, quia huic vel illi juravit, sed ideo, quia subditus est, juravit, Reinking. de regim. sec. lib. 1. class. 5. cap. 4. num. 6. Auctor apol. Colmar. cap. 1. membr. 3. fol. 158. lit. F.

[note: 205.] 2. Praeter tria juramentorum genera, etjam alia sunt, quibus quis alteri ad fidelitatem, aliisque modis obligatur, veluti juramenta oppignorationum negociationum, sive commerciorum, confraternitatum, debitorum, aliarumque obligationum. Et hoc nostrum juramentum quod attinet, id quidem cum juramento assecurationis sive homagio, quod subditi dominis suis praestant, nullam plane affinitatem habet, sed juramento fidelitatis, quod vasalli Dominis jurant, non absimile esse videtur, sicuti etiam nec illi, quod consiliarii Nobiles immediati, ratione officii Principibus ac aliis Dominis praestare solent, Dienst-Pflicht, qui quidem Dominis suis quoad officia sua fideles esse tenentur, et quodammodo subditi sunt, in reliquis tamen actionibus tam realibus, quam personalibus officium hoc non concernentibus, Imperatori immediate subditi esse permanent, et vel coram Imperatore, vel Camera Imperiali, vel Austregis conveniuntur. Atque ita etiam hoc casu clientes propter juramentum, quod protectionis nomine Advocato praestant, pro subditis haberi non possunt, uti argumentatur Caspar. Klock. 1. cons. 37. n. 94. seq.

3. Quod si quoque juramentum hoc ad speciem juramenti familiaritatis referri non poterit, illud tamen hoc casu propterea nullam vel superioritatem, vel subjectionem importaret, quod Senatus harum civitatum juramentum hoc non simpliciter, sed cum hac expressa reservatione et protestatione praestare soleant, quod hoc juramento illi, quo Imperatori et Imperio Romano, tanquam Imperii Status immediati, devincti et obligati, et in aliis suis juribus ac privilegiis, nihil quicquam praejudicare debeat, daß einem Rath und gemeiner Bürgerschafft, an den Eyden und Pflichten, damit sie als ein ohnzweiffelich Reichs-Stand der Käyserlichen Majestät und dem heiligen Neich verwandt, wie ebener Gestalt, an ihrer habender, Hoher Oberherrlig-und Gerechtigkeit, diese dem Schutz-Herrn gethane Verpflichtung ohnabbrüchig seyn soll, uti testatur Caspar. Klock. d. cons. 37. num. 96. Cujusmodi [note: 206.] protestatio jus protestantium immediatae subjectionis salvum et illaesum conservat, Felin. in c. cum accessissent. et ibi Dec X. de constitut. Decian. cons. 72. num. 38. vol. 2. Carol. Tap. in l. fin. part. 2. cap. 2. num. 11. ff. de constit. Princ. sicuti etiam reservationes jus, quod subest, incolume praestant, l. si quis legaverit. ff. de legat. 1. Surd. cons. 402. num. 4. praesertim vero, si reservationes specialiter factae fuerint, ut hoc casu, quae plus, quam generales operari solent, Jason. in l. 1. num. 18. ff. si quis jus dic. non obtemp. Decian. cons. 3. n. 240. seq.

Ad haec 4. Civitates hasce non praestare juramentum adsecurationis, sive subjectionis, sed clientelare tantum, ex ipsa formula constat, qua jurant vel fide data promittunt Consules et Senatus, sese tales erga Advocatum, sive Landvogtum gesturos, quales clientes fideles decet, daß sie sich als getreuen Schutz-und Schirms-Leuthen wohl anstehet, und zu andern deß Schutzherrn ober Land-Vogten habenden Gerechtigkeiten, treulich und gehorsamlich zu verhalten, etc. teste Klock. d. cons. 37. num. 100. cum igitur hoc juramentum ad jus tantum protectionis, sive clientelare, nominatim sit adstrictum, extra illud, et contra intentionem [note: 207.] jurantium extendi non debet, cum omnia juramenta secundum actus naturam, cui adjiciuntur, interpretanda, l. fin. C. de non num. pec. Seraph. de Seraphin. de privil. jurament. 47. num. 190. nec extendenda ultra intentionem agentium per l. non omnis. ff. si cert. pet. l. legata inutiliter. ff. de legat. 1. Seraph. priv. 74. num. 193. Boer. decis. 3. num. 8. nec ultra terminos promissionis vel obligationis, Tiraquel. in praef. l. si unquam. n. 165. C. de revoc. don. Molin. de primogen. Hispan. lib. 2. c. 7. n. 7.

[note: 208.] Imo 5. saepe dictae Civitates ad Landvogteiam Alsatiae pertinentes ipsi Praefecto non tanquam Austriae Archiduci, sed nomine Imperii fidelitatem jurant, et quidem non simpliciter, sed quatenus more antiquo consuetum, et tamdiu ipse Praefectus erit, schweren nicht, daß sie dem Land-Vogt für seine Person, oder als einem Ertz-Hertzogen zu Oesterreich, sondern im Nahmen deß heiligen Neichs, gehorsam seyn sollen, zimlicher Ding, als das gewohnlich, und von altem Herkommen ist, und zwar nicht länger, als so lang er Land-Vogt ist, uti refert Auctor apol. Colmar. cap. 1. membr. 3. [note: 209.] fol. 158. Cum autem juramenta et homagia etiam per procuratorem praestari et recipi possint, per c. ult. X. de jurament. Bart. et Dd. in l. qui bona. §. si aliena. ff. de damn. infect. et obligatio inde nata non adquiratur ipsi procuratori, sed ei, cujus nomine recepit, cum is, qui speciale mandatum accepit, una eademque cum mandante persona esse intelligatur, l. si procurator. 11. et ibi gloss. in verb. admisit. ff. de dol. mal. c. tibi Domino. Dist. 63. c. ea te. X. de injur. Schrader. de feud. part. 6. cap. 4. num. 36. Consequens est, quod obligatio, quae ex hoc juramento orta, non ipsi Praefecto sive Landvogto, sed potius Imperatori et Imperio adquisita intelligatur.

Et si quoque 6. ipsi Praefecto hoc casu aliqua obligatio adquireretur, haec tamen non aliter, quam jure Imperii, ac Rerumpublicarum, sive Civitatum harum Statu, privilegiis, juribus territorialibus, jurisdictionalibus, aliisque immunitatibus salvis, intelligenda et interpretanda veniret; cum subjectio et obligatio illa Imperio debita, aliam consimilem [note: 210.] qualitatem non admittat, et nemo duorum homo ligius esse possit. c. si quis investitus, et c. seq. de V. S. Bald. in c. caeterum. X. de judic. Jac de S. Georg. de homag. part. 1. n. 6.

Atque haec 7. tanto fortius procedunt, cum ipse Praefectus der Landvogt, literis reversalibus repromittere teneatur, quod ipsis Civitatibus haec Praefectura, et quae jura hac ratione Serenissimis Austriae Archiducibus competunt, quoad reliqua sua privilegia, immunitates et jura competentia, nihil quicquam praejudicare debeant, daß ihnen solches an ihren Freyheiten, Privilegien, Recht und Gerechtigkeiten, Gewohnheiten, guten Sitten, und

Quibus omnibus 8. accedit, quod ex homagio superioritas probari non possit, quando alius in possessione vel quasi superioritatis vel jurisdictionis universalis est. Panormit. in c. cum inter. 13. vers. 4. et cas. ult. num. 16. X. de sentent. et re judic. Dauth. jun. in hypoth. sect. 9. Ne juramenta sibi adversentur et juramenti observatio stringatur adversus ea, quae quis antea, et quidem principaliter juravit. c. veniens. X. de jurejur. Auctor Consil. Fridberg. cap. 5. num. 179.

Et licet quoque, prout sexto loco objectum, olim Praefecti Imperiales Provinciales Imperatoris nomine jurisdictionem quoque exercuerint, hodie tamen id secus se habet, postquam ipsae Civitates ac alii Status Imperii, jura territorialia, regalia et omnimodam jurisdictionem, omneque Imperium Autocraticum adquisiverunt, et sibi appropriârunt, de quo vide infra lib. 2. cap. 5. n. 40. et seq. et cap. 6. n. 7.

Quod septimo de judice Civitatis Hagenoensis adductum, id non de Praefecto Provinciali, von dem Landvogt, sed de Praetore sive Sculteto intelligendum venit, sicuti hoc ex privilegio Regis Ludovici deducit Klock. d. cons. 37. num. 77. et seq. in quo habetur, quod Consul ac Senatus coram Imperatoris officiato, für deß Reichs Amptmann conveniri possit, quod postea expresse de Praetore sive Sculteto explicatur, per verba, vor den vorgenannten Schulthesen unsern Amptmann, ita ut officialis ille nemo alius sit, quam Praetor, sive Scultetus, qui Imperatoris nomine jurisdictionem exerceat, quales hodie in Civitatibus Imperialibus sunt, die Reichs Schulthesen, Stattammann, de quibus infra lib. 5. cap. 3. Et quamvis hoc etiam de Praefecto Provinciali intelligendum foret, ex eo tamen superioritas territorialis, vel jurisdictio universalis evinci non posset, cum observantia testatum faciat, quod Praefecto huic nulla causarum cognitio competat, sed eadem ad senatum tantum, die verordnete Schöpffen, pertineat, et coram eodem omnes causae dijudicentur, atque inde si quam jurisdictionem Praefectus obtineat in senatum, ea nihil aliud sit, quam judicium Austregarum, et Praetectus hic loco judicis privilegiati habeatur, coram quo ipse Senatus conveniatur: Prout etiam aliae Civitates Imperiales judices suos privilegiatos habent, coram quibus in prima instantia conveniuntur, qui tamen extra casum privilegiatae hujusmodi cognitionis, vel prorogatae quodammodo jurisdictionis, nullam superioritatem vel jurisdictionem obtinent, de quibus vide infra lib. 2. cap. 33. n. 80. et 98.

Nihil quoque ad rem facit, octavum argumentum in contrarium adductum, cum fundamento et ratione careat, quod sub [note: 213.] vocabulo, Ehren, regalia intelligantur, cum verisimilius sit eodem intelligi honorem et reverentiam, quae Advocato sive Praefecto propter protectionem et defensionem debetur, cum regulariter Patrono honor et reverentia debeatur, sicuti Ecclesiae Patrono honor exiberi solet, ut digniorem locum in sedendo obtineat, eidemque alimenta debeantur. Abbas in c. praeterea. de jur. patron. Surd. de aliment. tit. 9. quaest. 22.

Quae de jure conducendi in dicta investitura hujus Praefecturae provincialis dicuntur, ea manifesto indicant, Praefecto extra speciale protectionis pactum, nullam superioritatem competere, cum jus conducendi territorii Domino ipso jure competat, superioritati territoriali adhaereat, et sic superfluum fuisset, id, quod antea jure communi, vel jure Advocatiae communis, vel protectionis territorialis competebat, speciali [note: 214.] contractu de novo impetrare vel praecavere, perl l. 1. C. de thesaur. l. Imperatores. ff. de privil. credit. Dec. cons. 197. n. 1. Surd. cons. 215. n. 23.

Pro enervando dubio nono, observandum est, quod licet actus constituendi Praetorem, vel alios officiales, aliis concurrentibus adminiculis, non levem jurisdictionis probationem inducat, cum tamen Senatus Hagenoensis sit in possessione vel quasi omnimodae jurisdictionis, ex unico hoc jurisdictionis actu, universalem jurisdictionem et superioritatem evinci non posse. Quamvis enim quis unum jurisdictionis actum sive speciem exerceat, quando tamen alius fuerit in possessione generali jurisdictionis, tunc tantum, quoad actum exercitum, et non etiam quoad alios, jurisdictionem adquirit, etiamsi species illa jurisdictionis exercita, aliis potentior sit, sicuti pluribus demonstratum est supra num. 128. et num. 154. Prout etiam Episcopus Spirensis jus habet constituendi Praetorera, einen Schulthesen, in Civitate Spirensi, cui tamen in ipsam Civitatem, ejusque Cives nulla jurisdictio et superioritas competit.

[note: 215.] Ex quo etiam, quoad decimum argumentum, propter executionem Praefecto competentem, ad superioritatis et jurisdictionis reliqua jura firmum fundamentum non erit, cum executio non semper superioritatem, vel jurisdictionem tribuat, sed potius onus aliquod contineat, et judices quoque alteri committere posse executionem, qui tamen ideo nullam jurisdictionem consequatur, non est dubium, l. si ut proponis. l. executorem. C. de execut. rei jud. Panormit. in c. Pastoralis. §. quia vero. num. 3. de offic. delegat. Sic Coloniae Magistratus in criminalibus causis apprehensionem,

incarcerationem et primum gradum torturae habet, Archiepiscopus vero sententiam et executionem, Reinking, de regim. secul. libr. 2. class. 2. cap. 17. num. 27. Guten. syll. rer. quotid. conclus. 27. lit. e. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. cap. 1. num. 34. quam tamen Civitatem Imperio immediate subjectam esse, inque eam Archiepiscopo nullam competere jurisdictionem extra controversiam est. Conser infra lib. 3. cap. 10. num. 20. Sicuti etiani Camera Imperialis jurisdictionem et merum Imperium in personas Camerales delinquentes exercet, quoad Cognitionem et sententiam, Civitas vero Spirensis sententiam exequitur, Denais. in disp. de mer. Imper. Boer. de jurisd. c. 5. n. 18.

Nihil quoque denique ad extruendam jurisdictionem et superioritatem confert, quod Praefecto Provinciali, pars quaedam minima, et quidem H. decima quarta, mulctaram competat, cum hoc pro compensanda protectione et in mercedem defensionis speciali pacto cautum sit, et cum major pars ad Senatum spectet, consequens inde est, quod pars illa minima jurisdictionem non evincat, nec alias speciali convention opus fuisset. Neque etiam adeo rarum est, quod unus in loco quodam jurisdictionem exerceat, alius vero mulctarum et poenarum reditus lucretur per tradita Bertram. 1. consc. 2. num. 52. part. 1. vol. 1. Natta. cons. 636. n. 129. Sicuti etiam aliquando ususfructus [note: 216.] est apud unum, commoditas vero percipiendorum fructuum apud alium, l. si ususfructus. ff. de jur. dot. Klock. 1. cons. 37. num. 117. seq.

CAPUT. XIII. De Incrementis et amplificatione Civitatum et Rerumpublicarum.

18. Amplificatur Civitas, si adificiorum novorum sttructura extraneis concedatur.

CUm hactenus dixerimus de Civitatum constitutione, earumque formis, et similibus, dicendum nunc paucis restat, quomodo Civitates et Respublicae jam institutae et ordinatae incrementum capiant et amplificentur? Cum hoc Reipublicae augendae et amplificandae studium nunquam earundem gubernatoribus intermittendum, cujus etiam Caesares nostri gloriosissimo suo titulo admonentur, dum Augusti et Propagatores Imperii, alljeit Mehrer deß Reichs, indigitantur, Kirchner, de republ. disput. 15. concl. 1. lit. a. Besold. de increment. Imper. cap. 1. n. 2. Hoc autem, cum potissimum in propagatione Civium, et Status oeconomici conservatione consistat, inquirendum imprimis venit, an expediat Civitatibus ac Rebuspublicis eas esse populosas et Civibus abundantes? Et licet nonnulli velint, quod Civitates certo Civium numero definiri debeant, et quod non prohe prospectum videatur Civitatibus populosis, cum confusionem munerum civilium Civium multitudo introducat; atque illi ipsi, qui intra eadem moenia degunt, ita inter se ignoti sint, moribusque adeo discrepantes, ut pene alii esse videantur, inde quepericulis communibus ingruentibus animorum distractio sequatur, et hanc seditio, Schonborn, libr. 3. polit. cap. 38.

[note: 2.] Unde difficile esse, et forsan impossibile, ut, quae nimium populosa sit Civitas, optime gubernetur, earumque, quae bene gubernari dicantur, nullam videamus in populosam multitudinem diffusam, ait Aristot. 7. polit. c. 4. Nulla magna Civitas diu quiescere potest, si foris hostem non habeat, domi invenit, inquit Livius lib. 30. ad fin. Et de Romana magnitudine, eam tantam fuisse, ut disciplinam servare non potuerit, refert PIutarch. in Caton. major. Ac nescio, an non satis fuerit populo Romano Sicilia et Africa contento fuisse, authis etiam ipsis carere dominanti in Italia sua, quam eo magnitudinis crescere, ut viribus suis conficeretur, inquit Florus lib. 3. cap. 12. ubi latius deducit, quomodo ex nimia magnitudine vitia primum, tum pernities nata sit, quod etiam dixerat Salust. in Catilin. in princ. Et Mecoenas repetit in Oratione ad Augustum, apud Dion. lib. 52. Longo jam tempore, inquiens, bellis et seditionibus vexamur, propter hominum multitudinem, ac rerum magnitudinem.

[note: 3.] Verum alii contrarium rectius asserunt, et Reipublicae interesse, hominibus impleri civilatem, manifestum est ex l. 1. ff. solut. matr. ac favorabile esse, si collegium amplietur, seribit JCtus in l. 3. §. 2. ff. de decurion. l. magistros. C. de Professor. et medic. et Imperium hominum potius adjectione, quam pecuniarum copia, se malle abundare, profitetur Imper. Adrianus in l. cum ratio. 7. §. si plures. ao. ff. de bon. damnat. Quod etiam Plinius secundus lib. 7. epist. 33. refert, cupio, inquiens, patriam nostram omnibus quidem rebus augeri, maxime tamen Civium numero, id enim oppidis firmissimum ornamentum. Indeque praecipuum compendium et ornamentum esse, si Civitas populi frequentia augeatur, in quo decuriones elaborare debere, docuit Lancellot. de decur. n. 59. Unde sapientissimi Reg. Salom. enunciatum est, in multitudine populi dignitas Regis, et in paucitate plebis ignominia Principis, Proverb. 14. n. 28. Hinc nullas Civitates locupletiores videraus, aut artium ac disciplinarum omnium varietate clariores, quam quae civium multitudine abundant, Bodin. de republ. lib. 5. cap. 2. fol. 823. Boter. de illustr. stat. et polit. lib. 1. c. 14. Et cui multus populus, is omnibus quoque abundat, quae humana industria et intelligentia complectitur, secundum Boter. d. l. lib. 7. cap. 10. et 11. Quis enim rerum omniumita nescius ignorat, quod multitudini subditoram tributa, census, aliaeque pensitationes respondeant, et copiosam fisco accessionem adjungant, Lather. de cens. lib. 3. cap. 3. n. 16. Ita in Italia et Gallia non facile invenias argenti seu auri fodinas; major tamen his est copia auri et argenti, quam ulli Europaeae Regioni: An haec aliunde, quam a frequentia incolarum promanat? Hi pecuniam commerciis et negociationibus suis, quibus ad diversas mundi piagas excurrunt, important, inquit Boter. de illustr. stat. lib. 7. cap. 11. Ex quo Dio. in August. lib. 56. inquit: Qui non sit et utile et necessarium (si quidem urbes et populi durabunt, ac vos aliis imperabitis) multitudinem esse hominun, quae pacis tempore terramcolat, quae navigationes exerceat, quae artes et opera tractet: quae in bello promptior gener is sui causa sit ad res tuendas, et ex qua in amissorum locum alii possint substitui? Neque valetudinis curatio, neque navigatio, neque agricultura, neque frugum fructuumque reliquorum perceptio et conservatio, sive opera hominum, ulla esse potuisset, arguit Cicero lib. 2. offic.

[note: 6.] Alii media via hic incedendum esse, et civium numerum certum et definitum in Republ. esse non posse, censent, sed ipsum sufficientem esse oportere. eumque prudentum judicio aestimandum esse, ita, ut nec nimia hominum multitudine civitas oneretur, nec inopia laboret, Nicol. Vernulaeus institut. polit. libr. 1. tit. 1. quaest. 3. ubi addit, innumeram hominum multitudinem rebus omnibus necessariis instruere, legibusque coercere arduum esse; et eam, quae parvo etiam numero civium definiatur, facile, vel contagione aliqua pestifera, vel martis furore, vel alia injuria cladeque exhauriri. Hinc mediocri civium numero contentam civitatem felicius efflorescere; si tamen jam multi radices egerunt, non ideo exscindendos, sed potius in classes digerendos, curiisque et collegiis distribuendos esse, scribit Schonborn. 3. polit. cap. 38. Idque Servium Tullium fecisse, ejusque solertia ita ordmatam fuisse Rempubl. ut omnia patrimonii, dignitatis, aetatis, artium, officiorumque discrimina in tabulas referrentur, ac si maxima Civitas minimae domûs diligentia contineretur, memorat Florus libr. 1. c. 6.

[note: 7.] Ego utrum, quo major atque populosior est civitas quaepiam, eo sit felicior, hoc ex ratione loci et fertilitate circumjacentis agri, in quo sita est civitas, aestimandum et definiendum esse censeo, cum Danaeo lib. 2. polit. Christ. cap. 2. Clem. Timpler. libr. 1. polit. cap. 7. quaest. 4. Quae enim civitates sitae sunt in locis, vel per se infoecundis, vel quibus nihil extrinsecus invehi potest, eae, si valde populosae fiant, statim exhauriuntur ac fatiscunt, fitque in iis summa rerum omnium caritas et inopia, quod tantam hominum multitudinem, velut molem et onus, nimium et impar ferre atque alere nequeant. Hoenon. polit. disput. 12. con. clus. 7. Ex quo etiam civitatem non numero hominum, sed potentia definiendam et metiendam esse, statuit Aristot. lib. 7. polit. cap. 4. Timpler. libr. 1. polit. cap. 7. quaest. 3. Quia magnitudo Reipubl. sive civitatis aestimatur ex copia et sufficientia omnium rerum ad vitam civilem bene degendam necessariarum, illa autem non consistit in numerosa multitudine civium, sed in potentia; non secus ac magnitudo exercitus, non ex militum multitudine, sed ex virtute et potentia aestimatur, Hoenon. d. conclus. 7. Unde quoque quaestionem hanc, an ad civitatem constituendam certus civium numerus requiratur, respondet Arisstot. lib. 7. polit. cap. 4. quod cum pauciores, quam par sit, homines ad bene vivendun sibi non sufficiant, plures vero,

quam regi possint, non minora afferant incommoda, tutissimum sit, media via incedere, et mediocrem civium copiam pertectae Reipubl. seligere.

[note: 10.] Non autem in Republica quodvis hominum genus conducit, sed tria potissimum genera, praeter Magistratum, necessaria sunt, Agricolae, Artifices, Milites: Agricolae, ut ad victum necessaria subministrent; Artifices, caeteris, extra victum, necessitatibus consulant; Milites, ut ad Reipubl. subsidium et propugnationem excubent. Vernulae. quaest. 3. Atque ita in civitatem non sunt recipiendi, sed recepti ex ea expellendi, otiosi bonorum decoctores, validi mendicantes, vagabundi, extorres, zingari, et alia terrae pondera inutilia, de quibus infra libr. 5. cap. 25.

[note: 11.] Incrementum igitur accipiunt et amplicicantur Civitates et Respublicae. 1. Per civium propagationem, et status oeconomici conservationem: haec enim principium Civitatis constituendae, hominum officina Reipubl. et Ecclesiae amplificandae seminarium merito habetur, secundum Platon. de legib. lib. 4. Bornit. partit. polit. lib. 3. tit. 2. Ex quo etiam nonnulli Aristotelem reprehendunt, quod educationem et institutionem liberorum in calcem politicorum suorum rejecerit, cum liberi seminarium sint totius Reipubl. propagandae, Caspar. Faci. part. 1. polit. Livian. art. 13. Nisi cum Hesiodo dicere velimus, domum, boves, caeteraque necessaria esse comparanda, indeque animum ad uxorem applicandum, liberis ut indulgeamus, ac commodius degamus, et utriusque fortunae casus aequius perferamus, Patric. de republ. lib. 4. tit. 3. Sed inter omnia ea, quae ad nomine? pertinent, prima debet esse cura societatis inter maritum et uxorem: Ab hac enim omnes aliae, tum societates, tum possessiones domesticae dependent, Besold. class. 1. polit. disputat. 10. conclus. 15. Unde in liberorum procreatione utilitatem publicam versari, inquit Pomponius in l. 1. ff. solut. matrim. et partui favendum esse, ut in lucem producatur, qui non tantum parenti, cujus esse dicitur, sed etiam Reipubl. nascitur, ait Ulpian. in leg. 1. §. et gener aliter. 15. ff. de ventr. in possess. mittend.

Ex quo conditio viduitatem indicens, veluti public utilitati contraria, legibus improbatur, l. hoc modo. 64. ff. de condit. et demonstr. Et apud Romanos semper conjugiorum sobolisque magna fuit cura, ita ut nec ignominiae solum, sed et poenae fuerit coelibatus, et censoria nota inurebatur [note: 13.] illis, qui matrimonium abhorrebant, Val. Maximin. lib. 1. c. 9. Corinthii eos sepultura privabant, et Argivi nullis muneribus praeficiebant, Guevar. in horolog. princ. Apud Athenienses festo quodam die Coelibes a mulieribus circa aram, tracti, flagris caedebantur, Cyprae. de sponsalib. capit. 3. §. 74. M Valer. Maximus, et Junius Brutus Bubulcus Censores, bona eorum, qui ad senectutem coelibes pervenisient, fisco tradebant, Volateran lib. 30. Cyprae. d. l. Ex lege Julia et Papia nihil ex Civium Romanorum testamentis capere poterant, Sozomen. lib. 1. c. 9. Gorthofred. in rubric. Cod. de infirm. poen. coelib. Lycurgus lege lata Cives Lacedaemonios arceri jubebat ludis gymnasticis et spectaculis, qui coelibes essent; imo hyeme nudi cogebantur forum publicum circumire, et Carmen in seipsos probrosum canere tenebantur. Cyprae. d. §. 74. nec ipsis natu minores assurgebant, nec loco cedebant, quod tamen apud Romanos nefas esse judicabatur, et morte piandum, si juvenis vetulo non assurrexerat, et nobilissimo clarissimoque viro in theatro venienti neminem locum dedisse, sed ipsi dictum fuisse, ne tu quidem mihi, qui cederet, genuisti, scribit Plutarch. in Pericl. Imo Milesiam quandam mulierem, quod ab haeredibus secundis accepta pecunia, partum sibi ipsa medicamentis abegisset, rei capitalis esse damnatam, testatur Cicero orat. 14. pro Cluent. quippe quaespem parentis, memoriam nomini, subsidium generis, haeredem familiae, designatum Reipubl. civem sustulisset. leg. Cicero 39. ff. de poen.

[note: 14.] Laconum quoque legislator non solum poenam imposuit ei, qui uxorem non duxisset, sed etiam ei, qui unam tantum, et ei, qui serius duxisset; Et Spartani unicuique poenam dixerunt, primam ei, qui uxorem non duxisset, alteram sero ducenti, tertiam et gravissimam illi, qui malam duxisset uxorem, quod ob ejus pravos mores maritus male audiat, ideoque merito mulctandus sit, quod in re, tam magni momenti sibi non prospexerit, et eam duxerit, cujus mores exploratos non haberet, teste Stob. Cyprae. d. 1. fol. 559. vers. idem trudunt. Unde merito damnatur senten Aristot. 7. polit. c. 16. ubi docet, Civium numerum, quando supra eum, qui semel definitus est, exereverit, a magistratu imminuendum esse, id autem commode fieri posse, si procuret, ut foeminae intra quadragesimum a conceptionis momento diem, abortiant, antequam foetus sint animati: Cum haec sententia mandato Dei de multiplicando genere humano adversetur, Timpler. lib. 1. polit. c. 70. quaest. 5. Bened. Carpzov. jurispr. forens. part. 4. constit. 4. defin. 8. n. 5. seq. Confer infra lib. 5. cap. 18. n. 1. et. seq.

[note: 15.] Civitates et Respublicae incrementum sumunt et amplificantur, ex vicinarum Rerumpublicarum ruina, et exulum receptione. Hoc pacto Roma crevit Albae ruinis; duplicatur Civium numerus; Coelius additur urbi mons, et quo frequentius habitaretur, eam sedem Tullus regiae cepit, ibique deinde habitavit Livius lib. 1. cap. 31. Et quis ignorat, quanta commoda et emolumenta ex profugis Belgis Ferdinandi Albae Ducis immani [note: 19.] tyrannide oppressis, Germama, Gallia et Anglia ceperit, testantur hoc vicinae Civitates. Emda, Hamburgum, et aliae, non ita antea cultae, sed fere hominibus vacuae. Testatur id Germania antiquitus terris informis, coelo aspera, cultu et aspectu tristis, ut eam

describit Tacit. de morib. German. in princ. in quam omnia opificia et artificia transvolasse nunc videmus, quaetum temporis in usu non fuerunt, et Germanis fere incognita extiterunt, at harum variarum artium beneficio ejusdem urbes et populosiores, et ditiores factae sunt, Thuan. histor. lib. 45. Meteran. annal. Belgic. lib. 3. Lather. de censu. lib. 3. cap. 3. n. 9. Testatur idem Franckenthalia, cujus incolae maxima ex parte Belgae exules sunt, qui primum anno 1576. permissu Electoris Palatini Friderici III. deinde Joannis Casimiri, tanquam Coloniae deductae, cum ob intrepidam suae confessionis assertionem patria exulare juberentur, illic sedem fixerunt. Lather. d. cap. 3. n. 11. Et in hunc finem Tullius Hostilius, Rex Romanorum Albam potentissimam Civitatem dejecit, ut Roma cresceret; Tarquinius Priscus Corniculum; Servius Tullius Pomeriam; Populus Romanus Vejorum Civitatem, quo factum est, ut sublatis aemulis illis, et aliis Civitatibus rebellibus, Roma praestantior effecta fuerit, Petr. Gregor. Tholos. de repub. lib. 2. cap. 1. n. 2. vers. adificatio. Et ita generari regna nova ex corruptione aliorum, et generationem unius esse corruptionem alterius, et corruptionem unius generationem alterius esse, scribit Petr. Gregor. Tholos. de republ. lib. 21. cap. 1. n. 3.

III. Incrementum quoque capit, et amplificatur Respublica aedificiorum structura, [note: 18.] operum tum publicorum magnificentia, tum privatorum elegantia, Kirchner. de republ. disp. 4. concl. 3. atque ideo alliciendos esse subditos ad aedificia sibi condenda in omnibus Regni partibus, quo crescat Respublica, et magis magisque augeatur, monet Schonborn. 1. polit. c. 5. Cum hac ratione subditi invitabuntur, ut libenter in eo loco, quo aliquid condiderunt, maneant, et sese augeant ac multiplicent, atque adeo etiam locum istum, in quo aedificarunt, laboriose excolant. Bart. Keckerman. sysl. polit. lib. 1. cap. 19.

[note: 19.] An autem extraneis novas sedes eligentibus permittendum sit, ut novas urbes extruant? Negant Petr. Gregor. Tholos. de republ. lib. 2. c. 1. n. 2. vers. adificatio. Timpler. polit. lib. 1. cap. 6. quaest. 13. propterea, quod historiae testentur, multas Respublicas eversas esse ab extraneis, quibus novas urbes extruere permissum. Verum contrarium experientia testatur, et talem aedificandi potestaten Elector Palatinus superioribus annis concessit exulibus Belgis in extructione Franckenthal, et erectione novae urbis et propugnaculi Manheimiensis inter Rhenum et Nicrum omnibus larem fortunarum suaram ibidem constituere volentibus, Schönborn. lib. 1. cap. 5.

Hinc etiam IV. si Princeps subditos suos ad [note: 20.] amorem aedificiorum novorum construendorum pertrahere non possit, ut aliunde adrocet colonias quasdam, ex iis gentibus, quarum ingenia per naturam ad aedificia eleganter construenda, propensa seruntur, suadet Keckerman. syst. polit. lib. 1. c. 19. Et hoc solidum et firmum Respublicas provehendi munimentum esse, tenet Lipsius lib. 4. polit. c. 7. Schönborn. d. c. 5. Vernulae. instit. polit. lib. 1. tit. 5. quaest. 2.

[note: 21.] V. Amplificantur et increscunt Civitates et Respublicae, libertatis et privilegiorum concessione. Ita enim Civitas Roma, incredibile memoratu est, adeptâ libertate, quantum brevi creverit: tanta cupido gloriae incesserat, ait Salust. in Catilin. et gentes omnes in nomen Romanum coaluerunt, Tacit. lib. 11. annal. nam omnes liberi lubentius sumus, quam servimus, Plaut. in Captiv. Unde privilegia concessa Civitatibus, quo majora, eo populosiores; plures enim ad eas in habitandas confluunt, dum se majoribus ibi beneficiis potituros sperant. Petr. Greg. Tholos. de republ. lib. 2. c. 1. n. 13. Quoties, quaeso, vidimus auctis privilegiis, auctam quoque paulo post ipsam urbem, inquit Hippol. a Col. lib. de increment. urb. capit. 16. Confer Klock. de arar. lib. 2. cap. 111. n. 11. seq.

[note: 22.] VI. Incrementum quoque Respublicae capiunt ex testamentis et legatis. Ita enim populus Romanus ex testamento Regnum Attalorum adeptus est, Kirchner. de Republ. disput. 4. et ex legato Alexandri Regis AEgypti, Alexandriam et AEgyptum adquisivit. Cicero 2. orat. Agrar.

[note: 23.] VII. Emptione plurimum crevit respublica Tigurina, quae plus, quam Ducatum possidet, Stumpf. de republ. Helvet. lib. 6. cap. 20. In hunc modum crevit Ducatus Würtembergicus, uti ex Crusio refert Besold. de increment. Imper. cap. 5. n. 2. sicuti etiam de Ulimensi Civitate testatur Felix Fab. lib. 2. histor. Suev. cap. 4. Besold. d. n. 2.

[note: 24.] VIII. Multi quoque ex lege Commissoria pignoris principatus et ditiones sibi oppignoratas retinuerunt. Ita enim Philippus Valesius Delphinatum quadraginta millibus aureorum; et Beroensem Ducatum sexaginta millibus oppignoratum adeptus est, Hippol. a Collib. de Princ. cap. 35.

[note: 25.] IX. Per nuptias, affinitates et dotes Imperium propagarunt Theodosius junior, Romanus Argiropolus, et alii. Hipol. a Coll. d. c. 35. Et familia Austriaca Galliam Belgicam, Hispaniam, Lusitaniam, aliaque potentissima Regna, Ducatus, Comitatus et ditiones dotis nomine et per nuptias adquisivisse, refert ex Franc. Taratta de regn. Hispan. Hippol. a Col. d. l.

[note: 26.] X. Idem est, quoad arrogationem et adoptionem, per quam multis priscis Imperatoribus Romanis successio obtigit. Ita Julius Caesar Octavium, Tiberius Caligulam, Claudius Neronem, Galba Pisonem, Nerva Trajanum, Trajanus Hadrianum, Hadrianus AElium Verum, eoque mortuo, Antoninum Pium, Antoninus Pius Marcum Antoninum Philosophum, Galerius Maximum, Justinus Justinianum adoptavit, Sueton. Vopisc. et alii in vitis Caesar.

Augetur porro XI. Imperium per modum unionis, quando ex pluribus oppidis exilioribus, una aliqua magna constituitur Civitas: Vel quando Respublicae et Regna in unum Imperium concrescunt, Bartol. Muscul. de success. anomal. part. 2. §. 1. n. 17. Besold. de increment. Imper. c. 5. n. 3. Ita Scotia cum Anglia fuit unia, et ex uni versa Britannia unum Imperium coaluit. Alber. Gentil. disput. reg. 2. Et anno 1607. Henricus IV. res Navarricas caeterasque ditiones, quas avitis ac patriis titulis possidebat, Gallicis ita univit, ut imposterum divelli nequeant. Boterei. histor. 7. lib. 14. Besold. d. cap. 5. n. 3. Ducatus quoque Würtembergicus, aliquot Princi patibus, Comitatibus, Baronatibus, aliisque territoriis minutis quam pluribus constans, ab Imperat. Maximil. 1. in unam dissolubilem provinciam redactus, Ducatusque splendido titulo condecoratus fuit, Besold. d. n. 3.

[note: 28.] XII. Amplificantur quoque Imperia per voluntariam seu spontaneam exterorum deditionem et subjectionem, quo modo Cyri Imperium crevit, Xenophon. Cyropaed. lib. 1. et auctum est Romanum Imperium, cum plures existimarent, melius se sub eorum potestate vivere posse, quam in sua libertate, Livius lib. 4.

[note: 29.] XIII. Idem est, quoad deditionem bellicam, qua populus devictus, cum urbe, agro, aqua, terminis, delubris, rebusque omnibus in potestatem et deditionem victoris transit, juxta formulam deditionis, apud Liv. lib. 28. Forner. rer. quotid. lib. 4. c. 24. Besold. de increment. Imper. c. 6. n. 1.

CAPUT. XIV. De Conservatione Civitatum et Rerumpublicarum.

5. Indicium futurae ruinae Civitatis est, si cultus divinus despectui habeatur.

42. Conservatur Respubl. si juventus probe educetur, si luxus cohibeatur, otiosi repellantur, et de aerario prospiciatur, et n. 43. et 44.

NOn tantum Civitatum ac [note: 1.] Rerumpublicarum gubernatoribus incumbit prospicere, quomodo civitas constituatur et incrementum capiat, sed etiam sarta, tecta conservetur, tam a periculo corruptionis internae, quam ab externa vi, nempe ut cives nolint, hostes nequeant malum moliri. Besold. dissert. 1. de educat. stud. lib. c. 1. n. 1. In quo non minor consistit virtus, quam in constitutione, cum non minoris laboris sit conservare Regnum vel Rempublicam, quam adquirere, Besold. de increment. Imper c. 6. n. 3. juxta illud Author. prael. Anglic.

Et quod Principis officium maximopere in Status conservatione consistat, nec minoris sit laudis Rempublicam conservare et tueri, quam ab initio collocare et fundare, tradit Aristot. 4. polit. 1. Richter. axiom. histor. 216. Unde Scipio, cum Censor esset, noluit in solemni carmine, ut moris erat, precari; Dii, augete rempublicam, sed conservate, satis habemus auctam, si modo conservetur, sicuti refert ex Justin. lib. 25. Lather. de censu. lib. 3. cap. 8. num. 37. Et Imperator Maximilianus 1. saepe dicere fuit solitus: longe facilius est vincere et domare gentem, quam [note: 2.] in officio retinere. Camerat. cent. 1. oper. succis. cap. 2. Stultum est, eos invadere, quos victor in officio continere non possit, inquit Thucyd. lib. 6.

[note: 3.] Firmitas autem et conservatio Reipublicae contra corruptionem, in duobus potissimum consisterevidetur, 1. ut subditi bene recteque regantur, 2. ut status ac forma Reipubl. ab omni corruptionis labe protegatur. Quemadmodum enim Respublica subditis et imperantibus constat, ita conservatio, vel subditos, vel imperantes primario concernit. Besold. dissert. de educat. stud. cap. 1. num. 2. et tum salva est Respublica, si tam Cives, quam Imperantes officium suum faciant. Besold. d. cap. 1. num. 3.

[note: 4.] Primum autem et firmissimum Rerumpublicarum conservandarum fundamentum est pietas et Religio, Polyb. Christ. Matth. system. polit. nihilque ad moderandas stabiliendasque Respublicas firmius, Cromer. lib. 2. histor. Polon. eaque prima virtus ac basis Reipublicae, et vinculum fidei et societatis humanae, quo sublato, dissolvatur mortalium caetus, necesse est, Vernulae institut. polit. lib. 1. tit. 3. quaest. ubi addit, quod nec justitia ibi esse possit, ubi Religio non est: Et cum a Deo omnis pendeat Respublica, hoc vinculo pietatis et Religionis illi adhaeret, et inconcussa consistit. Imo fulcrum Imperiorum et Rerumbubl. est Religio et pietas, quasi frenum et coërcitio, in animis ab omni rebellione, et insolenti metu, ac Religio est vinculum, sive coagulum omnis societatis et justitiae firmamentum, Plutarch. Nec unquam, aut usquam Rempubl. stetisse, sine specie aliqua religionis scribit, Lipsius in libr. advers. Dialog. c. 2. lib. 4. polit. ubi addit ex Plutarch. Orbem citius sine sole, quam Rempubl. sine opinione de Diis constitui, aut constitutam servari posse. Ex quo etiam Cicero. de nat. Deor. pietate, inquit, adversus Deos sublata, fides etiam et societas humani generis, et una excellentissima virtus, justitia tollatur, necesse est. Religionem humanae societatis fundamentum, et magistratus propugnaculum dixit Plato. 4. de Republ. Cicer. 1. de natur. Deor. adeoque religionem solam raro mutavêre Civitates et Rexpubl. sed quoties mota est sacra anchora, toties fluctuavit Reipubl. navis, Famian. Strad. de bell. Belg. lib. 2. Ac proinde illud curandum, ut Religionis in Republ. sit vigor, et Civium animi ad Deum pietate tendant; haec summi Numinis favorem conciliat Vernulae. d. l. Et quicunque [note: 5.] Principes atque Respublicae semetipsas conservare cupiunt, in id unum prae caeteris incumbere debent, ut verum Religionis cultum recte instituant, et venerentur; nec certius indicium de Reipubl. alicujus ruina, et interitu unquam haberi poteris, quam si in ea divinum cultum despectum haberi et sperni cognoveris, scribit Machiavell. lib. 1. polit. disp. c. 12. Hinc unicam salutem esse imperantis, ex Dei lege gerere Rempublicam, justitiam, aequitatemque tueri, hanc normam, hunc scopum, hanc viam esse Regis, hac disciplina imbuendam esse adolescentiam, hac via eundem esse omnibus Rempublicam capessentibus, scribit Adam. Contzen. in epistol dedic. ad Elect. Bavar. method. Doctr. civil. sive histor. Reg. Abbissin. Reinking. in polit. Biblic. lib. 2. axiom. 39.

[note: 6.] II. Conservatur Civitas seu Respublica per justitiae administrationem, haec enim Reipubl. statum et Principis solium stabilit, Proverb. 25. v. 4. et c. 29. v. 4. Vernul. instit. pol. lib. 1. tit. 3. quaest. 3.

et summum in rebus humanis bonum est, justitiam colere, et jura sua cuique servare integra, ac in subjectos non sinere, quod potestatis est fieri, sed quod aequum est custodiri c. si seculi, caus. 12. quaest. 2. Et inter praecipua, quae augent, illustrant et conservant Respublicas, cujuscunque generis sint, [note: 7.] et Principatus, Regna et Imperia, justitia praecipua est, quae ad divina et humana ministeria et ad omnes Reipubl. partes necessaria est: Et ut anima corpus vivificat, quamdiu in eo est, sic justitia Rempublicam, inquit Petr. Gregor. Tholos. de Republ. lib. 10. cap. 2. n. 1. Confer infra lib. 5. cap. 11. per tot. et Reinking. polit. Bibl. lib. 2. axiom. 32.

[note: 8.] Atque hinc III. si in sceleratos animadversio fiat, et mali debitas poenis coërceantur, boni autem et justi praemiis afficiantur, Vernulae. institut. polit. lib. 1. tit. 3. quaest. Besold.

discurs. de pram. poen. cap. 1. num. 1. Nulla enim domus, nulla Respublica stare potest, si in ea nec recte factis praemia extent, nec supplicia peccatis, Cicero 3. de natur. Deor. hisque duabus rebus Rempublicam contineri et conservare Solon dixit, Cicero in Brut. Schönborn . 3. polit. cap. 20. Neque etiam graviores Civitatum motus, et frequentiores Rerumpublicarum interitus, quam utriusque hujus rei neglectione, contigisse, scribit post Bodin. de Republ. lib. 5. Besold. de pram. poen. d. c. 1. n. 1. Indeque Socrates interrogatus; quaenam Civitas rite gubernari possit? respondit; cum boni invitantur praemiis, justi dant poenas, Plutarch.

IV. Conservatur Civitas et Respublica per Magistratus industriam. Neque enim tam [note: 9.] muri Civitatem conservant, aut etiam numerosa civium multitudo, quam gubernatorum industria, Vernulae. instit. polit. lib. 1. tit. quaest. 4. et vigilantia ac diligentia Magistratus securitati est Civibus et hostibus terrori, ac totius Reipubl. custodia. Unde nec vacuis a curis esse decet illos, qui gubernant, iis enim vigilantibus, secure alii quiescere possunt.

Vespasianus cum morbo correptus, nihilominus Imperatoriis Augustus muneribus fungeretur, Imperatorem, ajebat, opportere stantem mori, Sueton. Principes et Magistratus ignavi nihil aliud sunt, quam statuae pilares, [note: 10.] nitentium similes magnas murorum sustinere moles videntur, cum tamen ne tantillum oneris sufferant, Budaeus lib. 5. de asse. Augustus Germanicum Drusi Filium pro concione palam Reipublicae causa sese adoptare jurans, de eo saepissime Ennij versum illum pronunciavit:

[note: 11.] V. Quando et Cives et magistratus publica magis, quam privata curant; quemadmodum enim, hoc ipso, quod in Civitate quilibet privata magis, quam publica curat, Respublica interit et tota collabitur, ut dicetur infra cap. 15. num. 53. ita etiam e contrario, quando et Cives et Magistratus Reipublicae curam privatis commodis praeferunt, eadem conservatur et magis stabilitur, cum contrariorum contraria sit ratio, et contrarius effectus.

[note: 12.] VI. Conservatur Respublica, si Magistratus bono exemplo praeluceat: Quales in Republica Principes et Magistratus, tales reliqui Cives esse solent, Syracid. 10. vers. 2. Et integritas praesidentium salus est subditorum, [note: 13.] C. miramur. 5. dist. 61. Qualis Rex, talis grex, quales in Republ. Principes, tales Cives: quales Dominae, tales catuli, ut dicit Plato. Ideoque boni Principes et Magistratus aliis quidem existiment virtutis possessionem honestam, sibi ipsius vero necessariam. Et quanto sunt sublimiores, tanto debent esse perfectiores, Mich. Ulcuriun. de regim. mand. quaest. 2. num. 14. Quia tutius exemplo, quam Imperio reguntur subditi. Et gubernantium vitiis tota Respublica inficitur, nam in eam sua vitia infundunt, et plus exemplo, quam peccato nocent, semperque malunt homines exempla, quam verba, Lactant. lib. 4. divin. [note: 14.] instit. cap. 23. Unde in sacris literis Reges appellantur lucernae, 1. Regum 11. vers. 36. quod scilicet justitia et sapientia, ac vitae integritate, et aliis praelucere debeant, ita ut populum et legibus, et bono exemplo gubernent, prout notat Martyr. in l. 1. Reg. cap. 11. Gail. 2. observ. 55. num. 10. Nam verba movent, exempla trahunt; et fortissimum praecepti genus est, praeire, vimque facit, qui docet, et una ducit, ex Marsel. de legat. lib. 2. cap. 1. Reinking. de regim. secul. lib. 2. class. 1. cap. 1. num. 31. Ut enim a sole in subjecto hoc orbe lux aut tenebrae: sic a Principe apud subditos prava pleraque aut recta, Lipsius in praesat. polit. Princeps siquidem et Magistratus in apice Reipubl. constitutus, quasi quoddam exemplar proponitur imitandus, et uti speculum, quod populus pro componendis moribus intueatur, ut dicit ex Socrat. Don. Gars. Mastril. in prooem. Comment. ad indult. gener. Philipp. III. Hispan. Reg. Principis ac Magistratus vita speculum est, in quo se contemplantur subditi; exemplar est, ad quod vitam conformant; norma est, secundum quam mores dirigunt, unde adeo non tam Imperio ipsis opus, quam exemplo, Plin. in Panegyr. Unde nec minimum ejus peccatum latere potest, quod ad subditos postea non transmittatur, Scipio Amirat. lib. 3. dissert. polit. 9. in Tacit. Unde cicero libr. 3. de legib. Ut Cupiditatibus, inquit, Principum, et vitiis infici solet tota Civitas, sic emendari et corrigi continentia. Et paulo post: Nec tantum mali est, peccare Principes (quamquam et hoc magnum per seipsum est malum) quantum illud, quod permulti imitatores Principum existunt. Et postea: Quo pernitiosius de Republica merentur vitiosi Principes, quod non solum vitia concipiunt ipsi, sed ea infundunt in Civitatem: Neque solum obsunt, quod illi ipsi corrumpuntur, sed etiam quod corrumpunt, [note: 15.] plusque exemplo, quam peccato nocent. Quemadmodum enim in corporibus; sic in Imperio gravissimus est morbus, qui a Capite diffunditur, Plin. libr. 4. Epist. 22. Et secundum Juvenal. libr. 3.

Quod ipsum quoque regie scribit Anglia Rex Jacobus in Regio suo dono ad filium primogenitum Henricum, quod in alieno, inquiens, oculo festucam quis dixerit, ingentem trabem in tuo esse oportet. Naevus in alieno corpore, ulcus erit in tuo. Et graviora facit vitia peccatorum, peccantium sublimitas, c. nulli. caus. 25. quaest. 1.

Unde Lucanus ad virtutes quasque comparandus Imperatorem Honorium hisce hortatur versiculis:

Indeque tunc publicam rem se bene habere, cum primus quae Rex praecipit, ipse faciat, pulcherrimum fuit dictum Sanazarii, sicuti citat Annib. Scot. libr. 3. comment. in annal. Tacit. num. 26.

Ex quo apud Romanos lubidrio fuit habitus Sylla, quod cum ipse intemperantissimus esset, luxuque difflueret; Cives tamen Romanos legibus ad frugalitatem, sobrietatemque revocare niteretur, teste Plutarch. [note: 16.] Unde Principis ac Magistratus exemplo mores populi semper regi, asserit Bodin. method. histor. cap. 4. Scip. Amirat. lib. 3. diss. polit. in [note: 17.] Tacit. diss. 9. Recteque Plinius vitam Principis censuram, eamque perpetuam appellavit, ad quam dirigimur, et ad quam convertimur. Est enim subditis omnibus quasi lex ab ipsa natura insita, ut omnia Principis dicta, atque in id unum intentos habeant oculos, studia, mentes, quo ejus singula vitia, virtutes, omnem denique corporis et animi habitum, ipsis animis et mentibus expressum habeant, scribit Bodin. de republ. lib. 4. cap. 6. fol. 708. [note: 18.] ubi addit, quod. cum Franciscus major Rex Galliae accepto vulnere, capillos, quo facilius curaretur, tonderi jusserat, repente domestici omnes capillos de capite decuti curaverunt, cum tamen Regum insigna ab Imperii Gallici primordiis semper antea fuisset, nec nisi patriciis et Nobilitati capillitium nutrire fas fuerat. Sic apud AEthiopes moris fuit, ut quando membrum aliquod corporis quacunque ex causa debilitaretur, domestici et amici Regis omnes sponte sua idem membrum debilitarent: Turpe enim existimabant, Rege claudo, non et omnes claudos amcios esse; cum verae sit amicitiae ex rebus adversis amicorum dolere, laetari secundis. Diodor. Sicul. Alexand. M. et Alphonsus Rex Aragonum colla torquebant; hic quidem a natura, ille vero a consuetudine depravatus: Aulici utriusque vitium modis omnibus studebant imitari, Plutarch. in Pyrro. Cofer Just. Oldekop. in polits. Unterricht für die Rathsherren in Stätten, part. 1. n. 4. et seq. Maximopere vero Princeps et magistratus suo exemplo Reipublicae nocumento sunt, si vero Princeps et magistratus suo exemplo Reipublicae nocumento sunt, si veros gubernationis tramites excedant, et pro lubitu suo, animique arbitrio potestate abutantur. Qui tamen considerare debebant, potestatem sibi a Deo concessam, omnibus juris publici regulis non exemptam secundum Bald. in l. 2. n. 45. C. de servit, et aqu. Peregrin. de jur. fisc. lib. 1. tit. 3. n. 63. et se non proprii commodi, sed publicae utilitatis causa, et in salutem Civium ac populi constitutos esse, uti diximus supra cap. 9. n. 8. et seq.

[note: 19.] Hinc quoque VII. Magistratus authoritas et reputatio Rempublicam conservat, estque Imperii et salutis publicae tutela, verissimumque Principis patrimonium, et amoris ac benevolentiae conciliatrix, Nicol. Vernul. instit. politic. libr. 1. tit. 18. quaest. 1. Kirchner. de republ. disput. 20. concl. 1. lit. a. Besold. de arcan. Rerumpubl. c. 1. n. 5. Haecque eximium et singulare Dei donum est, quod non omnibus gubernatoribus contingit, Strig. 1. Samuel. 11. et 18. Kirchner. politic. axiom. 7. ac magis retinet homines in officio, quam arma [note: 20.] et supplicia, Richter. d. l. Non autem auctoritas et reputatio haec consistit in externo illo ac vano splendore, nec in affectata et quaesita apud subditos fama et opinone, sed in vera virtute, morumque non fucata, sed propria gravitate, Vernul. d. quaest. 1. eandemque conciliant virtutes moderatrices, pietas, justitia, prudentia, natura et usu adquisita, fortitudo, liberalitas, temperantia, clementia severitate temperata, Kirchn. d. disput. 20. concl. 2. Hoenon. polit. disp. 3. concl. 52. seq. Forstn. hypomn. polit. 15. ac reputatio et existimatio eo est modo adquirenda, quo suam tuetur Deus optimus maximus, magna justitia, maxima clementia, Joh. Gerhanrd. polit. quaest. decad. 3. quaest. 3. et sunt viae Domini, misericordia, clementia, longanimitas, justitia, aequitas, pax, concordia, pietas, omnisque adeo aequitas, [note: 21.] Drusius ad loc. difficil. Exod. cap. 6. nam amor et reputatio virtutem pro fundamento habet, Boter. del. raggion. di stato. fol. 15. seq. Quemadmodum autem auctoritate et reputationem Respubl. conservatur, ita etiam contemptu collabitur, de quo cap. seq. n. 62.

VIII. Idem est, quoad civium amorem, [note: 22.] quia et hic cujuslibet Imperij munimentum est, Besold. de arcan. Rerumpubl. cap. 1. n. 7. et Reipublicae arx munitissima, non enim magistratus possunt habere firmiores muros, quam benevolos subditorum anomos, Guevar. in horolog. Princip. lib. 3. cap. 30. Schönborn. lib. 2. polit. cap. 36.

Nihilque tam utile, quam diligi, nihil tam inutile, quam non amari. Ambros. lib. 2. offic. cap. 7. Quod confirmat Marcus Imperator in oratione sua, quam moriens ad suos habuit apud Herod. lib. 1. p. 15. Neque aut pecuniae vis, inquiens, tyrannidis luxuriam implere, aut stipantia statellitum agmina tueri Principem possunt, nisi illi ipsi, quos regas, animum imperanti, benevolentiamque accommodent: Quippe ii demum diu tutoque imperant, qui non metum ex crudelitate, sed amorem ex bonitate civium suorum animis instillant, referente Petr. Greg. Tholos. de Republ. lib. 22. c. 8. n. 4. Amor inermis quidem incedit, dormit tamen loricatus, neque ulli majores copiaes, quam ei, qui plurimum amatur, Pontan. in libr. de Princip. Eaque demum Respublica fortissima censetur, ubi Imperantes a civibus amantur, Senec. 1.

declam. 3. nullumque Imperium tutum est. nisi benevolentia munitum, ut ait in Dione AEmil. Probus: Metus non est diuturnitatis custos. Principem caritate et benevolentia civium septum esse oportet, non armis, Cicero. Multum imperando, plus amando Rex potest. Amor et obedientia sunt fratres germani: [note: 23.] Anton. Peretz. n. 105. fol. 21. Male veneratio timore adquiritur, longeque velentior est amor ab obtinendum, quam timor, Plinius epist. 8. Ita Alexander Severus, cum ipsi et mater, et uxor objicerent nimiam civilitatem, dicentes molliorem tibi potestatem et contemptibiliorem frecisti: ille respondit; [note: 24.] sed securiorem atque diuturniorem, Besold. de arcan. rerumpubl. c. 1. n. 7. Animorum inclinationem sequitur inclinatio et ruina imperiorum, Typot. de fama. fol. 131. et seq. Eaque demum felix est Regis fortuna, si timeant subditi, non eum, sed pro eo, sicuti olim dixit Bias, teste Scip. Amirat. discurs. lib. 15. c. 7. et libr. 17. c. 5. tutissimum hocce satellitium est. Richter. axiom. histor. 139. Quem omnes oderunt, hic singulos ut metuat, necesse est; et quicquid est formidabile, id necessitate naturali maxume est omnibus exosum, et firmissimum id Imperium, quod beneficiis, non suppliciis subditos in Imperio continere solet, ait Dionys. Halicarnass. libr. 6. n. 34.

[note: 26.] Hinc Celsissimus ac prudentissimus Würtembergiae Dux Everhard. I. cum in conventu quodam nonnulli Saxoniae et Bavariae Principes mirificis encomiis ditiones et povincias suas exornarent, Christianissimam hanc vocem edidisse fertur: De multis commodis meae regionis gloriari nequeo, attamen hoc unum scio, quod quovis tempore, etiam in vastissima solitudine, in cujuslibet subditi mei sinum caput reponere, et tutus dormine possim, Joach. Camerar. in vita. Philip. Melancht. Crus. annal. Suevic. part. 3. lib. 7. cap. 14. Cujus prudentissimi Principis. subditorum erga ipsum tantus fuit amor, ut dixisse ferantur: Si Deus non esset Deus, nemo jure majore Deus esset, quam noster Würtembergensium Dominus: Wann Gott nicht Gott wäre/ wer silte billicher gott seyn/ dann unser Herr von Würtemberg. Reinh. Lorich. Hadamar. in institut. Princip. fol. 122. Lather. de censu lib. c. 1. [note: 27.] n. 15. Potissimum autem comparatur amor, si magistratus faciles ad se aditus praebeat, omnesque leniter et prudenter audiat, atque etiam infirmorum querelis et desideriis benignam aurem praebeat, qua ratione januam suam excubiis defendit. Laudabile est Imperatorem interpellantibus faciles praebere aditus, nec de occupatione caussari: tunc confirmas adhuc cunctantes, etiam querimoniis explictis, ne quid adhuc cunctantes, etiam querimoniis explicatis, ne quid adhuc sileatur, interrogas, ait ad Gratianum Ausonius. Amor autem hic cum veneratione quadam et timore conjunctus esse debet. Unde Imperator Sigismundus audiens a quibusdam disputari, num melius esset amari, an timeri a subditis? timeri volunt, ita et Reges. Neque enim bene ames, nisi etiam timeas. At in Regibus quoque situm est, ut amentur et timeantur: si ita moderentur vitam, ut nec inferioribus sint terrori, nec superioribus despectui, Aeneas Sylv. 4. comment. [note: 29.] in res gestas Alphons. Absit autem nimia familiaritas, quae levitatem comitem habet, et contemptum parit, Besold. de arcan. Rerumpubl. cap. 1. n. 8.

[note: 30.] Quemadmodum autem amor subditorum firmissimum Dominorum praesidium, ita etiam eorundem odium praesentissimum ipsis est excidium, c. cum consuetudinis. X. de consuetud. Gail. de arrest. cap. 8. n. 12. Ideoque amor et securitas muto amore et securitate paciscenda, Plinius; et ut ameris, amabilis esto, Ovid. Ita natura comparatum est, ut amore amantibus, et odio odientibus nos respondere soleamus, inquit Dionys. Halicar. vide Reinking. polit. lib. 2. axiom. 119.

IX. Conservatur Respublica tam magistratus, quam civium inter sese concordiâ, sicuti e contra, eorundem discordiâ subvertitur, de quo vide cap. seq. 15. n. 23.

[note: 31.] X. Rempublicam conservat amicitia cum vicinis contracta; semper enim, vel ut plurimum, proximus seu vicinus invidet vicino, [note: 32.] ut ait Hesiodus. Et malevolus et invidus vicinorum oculus noxa ingens, improbus vicinus: ut contra maxima commoditas, si commodus adsit, inquit Petr. Greg. Tholos. de republ. lib. 21. c. 11. n. 3. Quod non solum inter privatos locum obtinet, sed etiam inter Respublicas et Regna, et maximae et primae causae bellandi aut jurgandi, â finibus inter vicinos ortae censentur. C. Verus de verb. signific. et ambitio regnandi a finitimis prius coepit fortunae vicinorum invidentibus, ut ait Justinus. Et subversi populi a vicinis, sicuti accidit AEtolis, Arcananibus, Carthaginensibus, Byzantiis et aliis, Tholosan. d. n. 3. in fin. Quod etiam innuit Virgil. in eclog. Mantua. vomiserae nimium vicina Cremonae. Et illud Juvenal. satyr. 15.

[note: 33.] Imprimis vero Civitatibus praesertim opibus et armis florentibus vicini Principes invident, Schönborn. lib. 1. plit. c. 13. vers. 11. Civitatibus praesertim. Et omnibus aetatibus inter Civitates liberas et vicinos Principes semper invidam esse societatem et vicinitatem, scribit Demosthen. Sicuti de Philippo Macedone, quod velut e specula quadam liber tati omnium fuerit insidiatus alendo Civitatum contentiones, auxilium inferioribus ferendo, victos pariter, victosque subire regiam servitutem cogendo refert Justinus libr. 8. in princ. Et exempla in Imperio Romano passim obvia sunt, quam vehementer et ambitiose Civitatibus opulentis invideant vicini Principes, quibus Rerumpublicarum augmentum et amplificatio sudes est in [note: 34.] oculis, scribit Casp. Klock. de contribut. c. 5. n. 76. Unde Nicol. Bellus in dissert. polit. lib. 1. disc. 11. scribit, inter tria, quae Germania fovet dissidia, hoc primum esse inter Principes

et liberas Civitates, quod illorum conatus eo tendat, ut dominentur, et harum, ne sub jugum mittantur, praeter fines jurisdictionis inter utroque. O felix Germania, si haec prudenter agnosceres, et singulos ordines, ordineque quemque suo relinqueres, nec in propria viscera saeivres! hacque ratione tam publica, quam privata res in vado esset. Et inveteratum inter Principes et Civitates odium esse et semper fuisse, ex eo promanasse videtur, quod Civitates pertinaciter libertatem suam propugnant, secundum Gerard. de Roo, histor. Austriac. libr. 4. Principes vero, ut plurimum Civitatibus infensiores et molestiores esse soleant, juxta Meichsner. tom. 4. decis. 27. n. 44. §. etenim, et vix ferre possint, ut vicini libertate fruantur, Besold. de foeder. jur. cap. 4. num. 11.

Unde Pyrrhus, cum Athenas venisset et Palladis arcem ingressus, rem divinam fecisset Atheniensium erga se fiduciam magni fecit quidem et laudavit, caeterum tamen admonuit, si saperent, ne posthac cuiquam Regum portas aperirent, significans, omnibus Magnatibus invisam esse populi libertatem, Erasmus in apophthegm. 5. Mager. de advocat. c. 9. n. 341. Unde exoptat Dn. Limnae, de jur. publ. tom. 3. lib. 7. c. 1. n. 50. ut illi, qui Principum ad latus sunt, hoc agerent, ut discordiarum illa semina inter Principes et Civitates liberas, quando illi Imperii, hae libertatis sunt studiosae, Casp. Ens thes. polit. part. 1. apothelesm. 6. pag. 145. tollerentur, atque Principibus authores essent credendi, quod ipsorum non est, hoc ad alios modis omnibus pertinere. l. fin. C. unde vi. Civitatum vero Consiliarii (Quod tamen de omnibus Civitatibus, aut earum Consiliariis dici nequeat) ipsi quoque, non nimis essent libertatis avari, allzusehr Stättisch, Clapmar. de arcan. rerumpubl. lib. 2. c. 19. sed ut juris antistites, suum cuique monerent attribuendum. Cum igitur nulla regio, nullaque Respublica ex omni parte sibi sit sufficiens. Aristot. lib. 2. polit. [note: 35.] sed ut quisque opibus, principatu, et potestate excellit; ita amicis maxime indiget, Arstot. 8. Ethic. ad Nicomach. nisi securus, et nihil timens opprimi voluerit, exemplo populi Laicensis, quem percussum in ore gladii, urbemque incendio deletam, non alia de causa, quam quod procul a Sidone habitanti, cumque nullo hominum aliquid commercii, aut societatis habenti, nemo quoque praesidium attulerit, sacra indicat Scriptura, Judicum c. 18.

[note: 36.] Ideo Civitates Imperiales, si immediatam suam libertatem conservare velint, eo laborent, ut cum potentioribus et vicinis amicitiam et concordiam foveant, eorumque sibi favorem concilient, nam juxta Pittaci regulam, unumquemque hominum decet, cum aliis, maxime vicinis, ita conversari, ut ex ostibus amici, et non ex amicis hostes efficiantur. Indeque mature ut sibi prospiciat bene morata Civitas, qua ratione Principem finitimum benevolum sibi et foederatum efficere possit, monet Schönborn. lib. 1. polit. cap. 13. Cum nullum majus boni Imperii instrumentum sit, quam boni amici, Tacit. 4. histor. Imo non exercitus, neque thesauri. praesidia regni sunt, sed amici, juxta illud Micipsae apud Salust. in Jugurth. c. 10. Nec aurum istud sceptrum est, quod regnum custodit, sed copia amicorum, ea Regibus sceptrum verissimum tutissimumque, ut amicos et inimicos ex utilitate Reipubl. deligat Princeps, Cyrus apud Xenophont. lib. 8. Et juxta Tacit. 1. annal. illa Respubl. quae potentiores vicinos et amicos suos foedere sibi conjunctos habebit, formidabilem se reddet caeteris, et Statum suum, quam maxime ab hostium et aemulorum immunem habebit insidiis et armis. Etiam ij, qui divitiis, imperiis et potentia instructi atque ornati sunt, maxime videntur amicis opus habere; nam quomodo res lauta sine amicis custodiri, incolumisque servari posset? quanto enim major est opulentia, tanto pluribus casibus et periculis proposita: jam in paupertate caeterisque rebus adversis unicum perfugium amicos esse putant, inquit Aristot. 8. Nioomach.

[note: 37.] XI. Si leges et statuta observentur, tamdiu enim Respublica conservatur, et viget, quamdiu leges bonae in ea observantur, Bodin. de republ. libr. 3. cap. 1. nihilque tam mali exempli esse, quam si leges nuper latae, non observentur, ne ab eo quidem, qui eas tulit, inquit Machiavel. libr. 1. de republ. cap. [note: 38.] 45. Virtus et finis legis, constitutionis et sententiae consistit in executione, c. cum aliquibus. X. de sent. et re judic. l. 2. C. de exec. rei jud. l. 4. §. si ex conventione. ff. de re. judic. Gail. [note: 39.] de pac. publ. lib. 2. cap. 17. n. 1. et sine executione judicis sententia nihil aliud esset, quam umbra sine substantia, idea sine corpore, campana sive pistillo, Moller. ad constit. Sax. part. 1. const. 32. n. 2. Coler. de process. in praef. n. 4. Berlich. part. 1. concl. 79. n. 2. Ex quo Lacedaemonii non tam legibus ferendis, quam de earum observantia et cultu fuerunt soliciti. Et Legatus Atheniensis, cum domum reversus Sparta, a Senatu interrogaretur, quomodo Spartani Rempublicam suam administrarent, funem, furcam et gladium secum in curiam attulit, et iis monstratis, in his positam esse salutem Civitatis, hasce lege Spartanorum esse dixit, Hoenon. polit. disput. 5. concl. 62. Mandiren und nicht exequiren/ heist GOtt und Menschen vexiren. Item

Satius est, non proferri leges, quam prolatis non obtemperari, Aristot. 3. polit. c. 8. Et Respublica, quae leges habet, sed iis non utitur, incontinenti similis, Aristot. 7. polit. 10. Aristoteles reprehendit Athenienses, quod

cum duas res, frumentum et leges invenissent, frumento quidem uterentur, sed legibus nequaquam, Laërt. lib. 6. cap. 1. Ex hoc neglectu legum, earundem oritur contemptus, despicientia magistratus, civium petulantia, rebellio, defectio, cum deteriores omnes simus licentia, Terent. Heaut. act. 3. scen. 1. Bodin. lib. 3. de republ. cap. 1.

[note: 40.] XII. Dissimulatione quoque quandoque Respublica conservatur, non enim sine rarione dictum, qui nescit dissimulare, nescit imperare, dixit Imperator Sigismundus, AEneas Sylv. libr. 1. comment. in res gest. Alphons. Ita enim David insaniam dissimulavit, 1. Samuel. 21. vers. 13. Et Junius Brutus simulata mentis impotentia, Tarquinianorum insidias evitavit, Livius. Et magnae prudentiae est, quandoque dissimulare, temporibusque inservire, et quandoque hominum moribus sese accommodare, Nicol. Vernulae. instit. polit. libr. 1. tit. 17. quaest. 8. ubi etiam vitia quandoque et errores dissimulare monet, maxime cum bonis ministris, et de Republ. bene meritis, quorum ingenium rarum est. et industria Reipubl. utilis: quis inquiens. omnino sive vitiis aliquibus? Ille bonus, in quo minima: nemo ex omni parte beatus: Certe donandum ingeniis aliquid, et gratia virtutis, quod alias non permitteretur, permittendum. Non propter leve erratum is amittendus est, cui similem non facile reperias. Vir ingenio, judicioque praestans, magnum est Reipubl. praesidium, et hostium quidam terror multi aliquando sunt, qui utilem Regi et Regno operam praestiterunt, horum videndo delicta minora videre non oportet, ne nocere incipiant, qui antea profuerunt: secretis artibus id agendum, ut emendentur. Quod si tales sint, qui arcanorum regni participes, vel magnam Reipubl. partem suae fidei commissam teneant, etiam cum iis quandoque in levioribus dissimulandum est: in periculo causa est, Confer. Besold. de arcan. Rerumpubl. cap. 1. num. 10.

[note: 41.] XIII. Plurimum quoque ad Reipublicae conservationem confert armorum studium, hoc enim praestat caeteris omnibus, Schönborn. 1. polit. 5. Patria, libertas, cives, atque adeo ipsi Reges latent in tutela et praesidio bellicae virtutis, Cicero pro Muren.

[note: 42.] XIV. Proba juventutis educatio; fundamentum siquidem totius Reipublicae esse adolescentum educationem, dicetur infra libr. 5. cap. 16. n. 1. et seq.

[note: 43.] XV. Conservatur quoque Respublica, si luxus evitetur, de quo cap. seq. 15. n. 66. et seq. et infra lib. 5. c. 24. si morum pravitas aboleatur, de quo infra lib. 5. c. 13. si otiosi repellantur, infra lib. 5. c. 25. per tot.

[note: 45.] XVII. Diuturnior quoque illa Civitas et Respublica esse censetur, quae mediis civibus constat, Aristot. 4. polit. c. 11. Medium autem pluribus modis, maxime vero inter secundarum rerum possesionem et inopiam intelligit, Casus in Sphaer. civit. 4. c. 11. Sic Thales eam Civitatem salvam esse putabat, quae cives nec praedivites, nec admodum pauperes haberet, teste Plutarch. in conv. sept. sap. Quia divites naturâ parum ratione reguntur, et tanquam delicati subjici nolunt: egeni vero non facile rationi obediunt, quia ut plurimum viles sunt, divitibus invident, seseque semper a Principibus opprimi existimant, Savanor. epist. Ethic. concl. 14. Egeni gerere magistratus nequeunt, divites quidem parere non possunt propter rerum affluentiam et mollem educationem: si capessant magistratum, non aliter subditis, quam heri manicipiis dominantur: pauperiores sunt humiles, pavidi et abjecti, sicque Civitas non erit ingenuorum et liberorum, sed Dominorum et servorum: non amicorum, sed inimicorum: communio autem sine amicitia nulla esse potest. Casus d. c. 11. Hinc Euripides in Suppl. postquam tria statuisset civium genera, quorum quidam divites sint inutilesque et plurima semper appetentes: quidam vero nihil possidentes, inopesque victus, nimium tribuentes invidiae, qui malos aculeos, in ditiores emittant lingua, improbis cari ducibus; quidam vero medii, subjungit tandem, ex tribus his, quod medium genus est, urbem servare, cum modum illum custodiat, quem civitas approbaverit. Ad haec medii cives tutissimi sunt, nec enim expetunt aliena, ut pauperes, nec ipsorum opes alii concupiscunt, quod divitibus accidit. Unde, ut sibi quoque media in civitato esse liceat, precatur Phocylides.

CAPUT. XV. De Causis, ex quibus Civitates evertuntur.

7. Causas eversionum Rerumpubl. aliter Theologi, aliter Politici, et Astrologi dijudicant, et quomodo.

23. Discordia et dissensiones nonnulli Reipubl. utiles esse censent, si non sint nimiae.

43. Praestat aliquam habere Rempublicam, licet de Religione dissidiis turbatam, quam nullam

55. Probi Magistratus prae cura Rerumpublicarum privatarum plerumque obliviscuntur.

[note: 1.] NIhil in rebus humanis stabile est, sed circulus quidam res nostras circumrotat, aliasque aliter fert mutationes, saepius in die uno, nonnunquam etiam in hora, ut ait Gregor. Nazianc. orat. 16. Sicque natura comparatum est, ut nihil perpetuo maneat, sed in temporis ambitu omnia motu quodam orbiculari mutentur, Socrat. in Republ. Platon. generatio praeterit, et generatio advenit, [note: 2.] Salomon Ecclesiastes c. 1. vers. 4. Vanitas vanitatum et omnia vanitas. Ecclesiast. d. c. 1. vers. 2. Et juxta Manlium,

[note: 3.] Ipso sol deficit, luna laborat ac tabescit, sydere cadunt, Lipsius libr. 1. de constant. c. 16. adeo, ut etiam fluviorum mortes narrent scriptores, et flumina in Italia in contrarias partes fluxisse quaedam tempore Caesaris Augusti, referat Dion. in Augusto. Quae enim principium habent, iis quoque suus est finis, Petr. Gregor. Tholosan. de republ. lib. 21. c. [note: 4.] 1. et 2. et quemadmodum in singulorum hominum aetatibus, sic in omni populo, inque omni statu sui sunt natales, sunt certi incrementorum gradus, est consistens vigor, et fictum aliquid et caducum, quod sensim tendit ad fatalem metam, sicuti pluribus demonstrant Caspar. Klock. de Contrib. c. 7. n. 134. et aliqut sequent. Et Respublicas non secus, ac homines suam habere infantiam, [note: 5.] pueritiam, adolescentiam, juventutem, aetatem mediam, quae consistendi dicitur, et senectutem, id est, ortum, incrementum, Statum, conversionem, occasum: Et quemadmodum homini variae accidunt mutationes, pro ratione temperamenti, educationis, alimentorumque: sic et rebuspublicis ab amicis, ab hostibus, a subditis, et ab utrisque simul: et non secus, ut mortes hominibus ab externo et interno malo, vel utroque simul proveniunt; sic et Rebuspubl. et quemadmodum non senes solum, sed et adolescentes, pueri et infantes moriuntur, ita principatus quoque non tantum absolutos et confectos, sed etiam qui inchoantur adhuc, et informantur saepe interire solere, scribit Hyppolit. a Collib. de Princip. c. ult. in princ. Et, ut scribit Keckerman. curs. Philos. disp. 35. problem. 1. ut hominibus singulis adolescentia sua robur, senecta, mors, sic istae, Respubl. puta, incipiunt, crescunt, stant, flroent, et omnia ideo, ut cadant: urbes enim, quas aetas constituit, hora dissolvit. Nimirum ut magnae arbores, quae diu crevêre, una hora extirpantur, ut loquitur Q. Cur. l. 7.

Imo nullum Imperium aeternum, nullum Imperium sine fine datum, nulla urbs, cum prima ab initio condita, nulla Roma, nulla Constantinopolis aeterna, mortalia Imperia [note: 6.] omnia, Waremund. ab Erenberg. de foederib. c. 1. n. 2. et ut inquit Crantzius, lib. 1. VVandal. cap. 1. sunt etiam oppidis, ut hominibus sua fata, sunt stata tempora, quibus evolutis paulatim decidunt, juxta Manlium lib. 4.

[note: 7.] Quaenam autem sint causae eversionum Civitatum ac Rerumpublicarum, nondum convenit: Aliter enim Theologi, aliter Politici, aliter Astrologi easdem dijudicant. Theologi terraemotus, hiatus, incendia, fulmina, diluvia, bella, pestes, famem, frugum sterilitatem, Civitatum denique ac populorum interitus a Divini Numinis et Religionis contemptu promanare adseverant, ejusque sententiae certissimas et infallibiles rationes ex divinis oraculis depromunt, atque ob peccata hominum Deum irasci, sapientissimos quoque magistratus in stuporem agere, ac sua sydera in Principes armare contendunt. Politici causas internas et externas ex parte imperantium aut subjectorum in civitatis eversione investigant, et magistratum sordes, legum iniquitatem, quod nullae malefactis poenae, nullaque benefactis praemia, factiones, lites, discordiam, ambitiones, et similia perscrutantur. Astrologi coelestium syderum vim et efficaciam contemplantur, ita ex astrorum motu, vel siderum versione, civitatum eversionem evincere conantur, prout fecisse videtur Prudent. lib. post. ad Symmach. urbibus adfert

[note: 8.] Quas tamen Astrologicas superstitiones experientia saepissime fefellit, cum astra quidem inclinent, sed non necessitent, et Deus ipse illudat tales divinationes, siderumque constellationes non metuendas apertis verbis praecipiat, Levit. c. 19. v. 31. et c. 20. v. 16. Deuter. c. 18. v. 9. seq. Esaiae. 3. v. 1. seq. c. 41. v. 22. seq. c. 44. v. 25. c. 47. v. 13. et seq. Ierem. c. 10. v. 2. Micheae. c. 5. v. 12. Easque salse illudit Eoban. Hess.

[note: 9.] Et hanc artem divinatoriam hujusque cultores, observatores et consultores anathematis fulmine feriunt Canones, c. si quis ariolos. 1. c. qui divinatores. 2. caus. 26. q. 5. et jure civili mathematici maleficis adnumerantur, l. 2. 3. 5. 7. et tot. tit. C. de malef. et mathem. Confer. Gerhard. pol. q. decad. 10. q. 1.

[note: 10.] Alii eversionum causas fato Stoico adsignant, quod tamen tam Philosophi saniores, quam Theologici rejiciunt, August. de civit. Dei. lib. 5. Danae. pol. Christ. libr. 3. c. 5. eosque delirare scribit Seneca epist. 11. ex quo etiam eorum exploditur sententia, qui volunt, fato dispositum, quando et quomodo unicuique moriendum, Warem. ab Ehrenb. in meditam. [note: 11.] de foeder. c. 1. n. 18. Alii fortunae id adscribunt, sed male, cum nos ducamur ac regamur a divinitae quadam, quae etiam ipsa potentior [note: 12.] ratione. Scalig. exerc. 118. Alii Cometarum apparitiones in causa esse censent, cum multorum seculorum observantia testetur, magnas clades orbi terrarum, excidia civitatum, mutationes regnorum, obitus magnatum, aliasque calamitates publicas per eas denunciari, Freig. lib. 25. phys. de quib. vide c. seq. n. 7. et seq. verum cum cometae plerumque naturales causas habeant, secundum Plin. hist. natur. l. 2. c. 26. et 28. Scalig. exerc. 79. sect. 1. inde apodictica et universalis nulla, sed conjecturalis et probabilis tantum conclusio desumi poterit, cum signa potius, quam causae sint futurarum calamitatum, per tradit. c. seq. n. 10. et quod cometae necessitatem inevitabilem non inferant, et quamplurimi sine praenunciatione novi cujusdam eventus fuerint visi, testatur Scal. d. exerc. 79. sect. 2. in princ.

[note: 13.] Idem judicium erit de Ecclypsibus solis et lunae, quamvis enim interdum post easdem mutatae vel conversae fuerint Respubl. cum tamen et hae nautrales suas causas habeant, non est, quod inde actionum nostrarum normam, et regnorum interitum necessario concludamus.

[note: 14.] Sunt quoque, qui certis temporum periodis Rerumpubl. et Imperiorum ruinas et interitus metiuntur, ita ut quaedam quingentesimo anno, aut alio sint translata, aut eversa funditus, aut cum nova forma commutata: hocque tempus volunt Reipubl. cuique esse periodum fatalem regnandi et dominandi, annumque quasi climactericum et periculosum, quorum numero fuerunt, Peucer. de divinat. gener. fol. 30. seq. Hospin. in praefat. comm. de orig. et progr. monach. Richt. axiom. polit. 1. seq. Keckerm. lib. 1. syst. polit. c. 26. Schönborn. lib. 7. polit. c. 24. Cujus rei exempla plurima adferri solent, quae videre licet apud Schönborn. d. c. 24. Hoenon. polit. disp. 8. concl. 7. Casp. Klock. de contrib. c. 7. n. 141. seq. Arnisae. lib. 2. doctr. polit. c. 2. Danae. polit. Christ. l. 3. c. 2. et c. 5. et mille exempla Rerumpublicarum adduci possent, quae nullum eo tempore defectionis motum senserunt, scribit Hoenon. d. concl. libr. 7. in fin.

[note: 15.] Idem de numeris Platonicis sentiendum, veluti quos nemo adhuc probe explicare potuit, cum iisdem nihil obscurius, licet communior eruditiorum sit sententia, Platonem notare voluisse, miram esse efficaciam numeri septenarii, et novenarii, cum suis quadratis et cubicis, Peucer. d. divin. lib. 5. c. 12. Scalig. exerc. 352. sect. 2. Gerhard. polit. qu. decad. 10. n. 2.

Nos veras eversionis Rerumpublic. causas ab eo petendas esse censemus, a quo sunt omnes causarum causae, et qui Rerumpublicarum fundator benignus, eum quoque eversorem [note: 16.] justum agnoscimus, Deum, a quo tanquam causa causarum omnes aliae causae influunt, id, quod nobis sacrae literae passim inculcant: ita enim Deus mutat tempora et aetates, transfert regna atque constituit, Daniel. 2. v. 21. et c. 4. v. 14. ipse dat salutem Regibus, Psalm. 143. v. 10. ipse affligit populos et expellit eos, Psal. 44. v. 3. et definit terminos Imperiorum, Actor. 17. v. 26. Deus est, a quo salus Regnorum omnium, et incrementum et occasus, et initia dependent, inquit Phil. Cominae. lib. 7. Reinking. polit. Biblic. lib. 2. axiom. 39. Idque propter delicta et peccata nostra, non vero ex astorgia quadam adversus nos, juxta illud Solonis in elegia a Demosthene citatum:

[note: 17.] Causae igitur eversionis Rerumpublicarum ac Imperiorum 1. sunt peccata et delicta nostra, ita enim propter peccata populi terram desolatam, urbes succensas, et Sionem factum, ut unbraculum in vinea, an statt einer grossen Vurg, ist sie wie Garten Häußlein worden/ ait Propheta Esaias. c. 1. v. 7. Ruit Jerusalem, et Juda concidit. Quia lingua eorum contra Dominum, ut provocarent oculos majestatis ejus; agnitio vultus respondebit eis, et peccatum suum quasi Sodoma predicaverunt, nec absconderunt: Vae animae eorum, quoniam reddita sunt eis mala, Esaiae 3. v. 8. et 9. Perditio tua ex te Israël: tantummodo in me auxilium tuum, Hoseae 13. v. 9. Quod si dixeris in corde tuo; quare evenerunt mihi haec? proptermultitudinem iniquitatis tuae revelata sunt verecundiora tua, pollutae sunt plantae tuae. Dispergam eos, quasi stipulam, quae vento raptatur in deserto, Ierem. 13. v. 22. et 24. Regnum a gente in gentem transfertur propter injustitias et injurias, et contumelias, et diversos dolos, Syracid. 10. v. 8. Benedictione justorum exaltabitur Civitas, et ore impiorum subvertertur, Proverb. 11. v. 11. Tunc igitur est periodus ruinae Imperiorum, quando peccata populi sunt completa, Genes. 15. v. 16. Et dixit Deus ad Noë: Finis universae carnis venit coram me: repleta est terra iniquitate a facie eorum, et ego disperdam eos cum terra, Genes. 6. v. 3. Confer. Petr. Gregor. Tholosan. de republ. l. 21. c. 14. per tot.

[note: 18.] Hinc II. potissima et Principum ac populorum ruinae causa est horrenda et detestanda idololatria, Josuae 24. vers. 11. et 29. Judic. 6. v. 6. 1. Reg. 11. vers. 5. et 9. Peucer. de divinat. gen. fol. 39. in fin. et seq. Danae. lib. 3. polit. Christ. lib. 3. cap. 5. et in aphorism. sacr. tit. Quae evertunt Respubl. n. 1. fol. 250. et seq. Nam adversus eas Respubl. quae a vera Religione delabuntur ad manifestam idololatriam, vel publicam apostasiam, Deus undique hsotes excitat, â quibus misere divexantur, 2. Chron. 28. v. 33. Salomon Rex prudentissimus plurium Deorum cultu sese polluens Regni divulsioni, et decem tribuum defectioni cuasam praebuit, 1. Regum. 12. Ob cultum idololatricum Regnum Samariae a Salmanassare Rege Assyriaco exscinditur. 2. Reg. 17. v. 9. Ezech. 23. v. 9. Hoseae. 10. v. 7. et 8. Propter idololatriam deletum est a Nebucadnezare Regnum Juda abducto populo in Babylonem, templo spoliato, et urbe diruta, 2. Reg. 25. Occidentalis Imperii ab Orientali avulsio non aliunde, quam ex idolorum cultu secuta fuit, Peucer. l. 4. Chronol. fol. 669. Richter. axiom. polit. 26. Conf. infra n. 34.

[note: 19.] III. Balsphemia, propter quod scelus Pharao fluctibus aquarum maris rubri obruitur: Et Sennacheribi posteritas ob effusas in Deum criminationes per Rabsacen, integrum Regnum conservare non potuit; partem Chaldaei occupant, 2. Regum. 18. v. 30. et c. 19. v. 10. 2. Paralip. 32. Esaiae. 36. vers. 15. et blasphemiae suae poenas meritas Nebucadnezar luit, Daniel. 4. Quod etiam Tyriorum Regni contigit, Ezech. 28. v. 2. et 8. Et testatur excidium urbis Hierosolymitanae, quae propter neglectum Dei cultum, impietatem et blasphemiam solo est adaequata.

[note: 20.] IV. Perjurium; propter quod Rex Zedekias non solum se, et familiam suam, sed cultum etiam divinum, et politiam et urbem ipsam flammis ultricibus delevit, et captivitate Babylonica detentus fuit, Ezechiel. 17. vers. 15. et seq. Zachar. 5. v. 3. seq. 2. Regum ult.

[note: 21.] V. Injustitia; Regnum a gente in gentem transfertur propter injustitias, Syracid. 10. v. 8. et seq. Ezech. 7. v. 23. seq. Prov. 28. v. 2. Esrae. 9. v. 7. Reinking. polit. Biblic. lib. 2. axiom. 33. omnem enim injustitiam adversatur Dominus, Deuter. 2. v. 5. et adversus iniquos judicia sua aequissime excercet, Psalm. 97. v. 2. Tribus Benjamin florentissima nullam aliam ob causam extirpata fuit, quam quod nollent sistere Gibeonitas, qui Levitae conjugem stuprarant, Judicum. 20. Idem est justitia in Republica, quod clavus in navi, seu gubernaculum, et ut si clavum gubernator non regat, et non caveat a scopulis dirigendo, vel negligenter se habeat, necessarium est per invia, per Syrtes, per vertices et cautes navem periclitari, sic si magistratus justitiae non dirigat, vel negligat paginam, necessario Respublica in immedicabila mala, impietates, homicidia, scelera, rebelliones, quae pacis vertices sunt, incidet. E contra Regis, qui judicat in veritate, thronus in aeternum firmabitur, et in summa justitia conservat, et auget Regna, Principatus et Imperia, injustitia perdit, minuit et subvertit, Petr. Greg. Tholos. de Republ. l. 10. c. 2. n. 2. Unde magnae urbes nisi in eis regnet justitia, quid sunt nisi speluncae latronum, ubi habens sociam multitudinem impune peccat? Nec facile sunt audita majora injuriae exempla, quam in urbibus male ordinatis, inquit Crantz. l. 8. metropol. c. 45. Est igitur injustitia Imperiis et Rebuspubl. inimicissima, siquidem remota justitia, quid sunt regna, nisi magna lagrocinia, August. de Civit. Dei. lib. 4. cap. 4.

[note: 22.] VI. Hinc eversionis Rerumpublicarum causa non levis est delictorum impunitas. Necessario enim et immutabili oridne ex immota justitiae divinae regula atrocia scelera atroces comitantur poenae, cumque cessat magistratus, neque in authores animadvertit, Deus ipse legem exsequitur suam, et saepe totas gentes, ob impunitam licentiam, perdit. Ita enim publica Levitae conjugis stupratio impunita a Benjaminitis, a Deo punita est, cum totius pene Benjaminiticae tribus excidio, Judicum 20. Atque ita, si leges non mandentur executioni, vel certe similes sint aranearum telis, quae muscas minores capiunt, sed valentiores transmittunt, Solon apud Laërt. Si dat veniam corvis, vexat censura columbas, Juvenal. Satyr. 17. Si magni fures parvos ducunt, quod Diogenes ajebat apud Laërt. Si, quod ait Cato apud Gell. lib. 11. c. 18. fures privatorum furtorum in nervo atque compedibus aetatem agunt, sed fures publici in auro atque purpura, kleine Deib henckt man an eisene, die grosse aber an guldene Ketten. Hinc Lacedaemoniorum Respublica nulla alia de re labefactata et concussa fuit, quam quod Magistatus connivere maluerunt filiarum Scedasi in Leuctris habitantis stupratoribus subditis suis, quam ullam ab iis exigere vindictam. Nihil quoque aliud Corinthum amoenissimam urbem evertit, quam quod impunitos dimisissent cives, qui legatos lotio perfudissent, Florus lib. 2. c. 16. Quid causae fuit, quod flammis exusserint Galli urbem Romam? Arunti Hetrusco a Gallo quodam conjux rapitur, raptor impunitus dimittitur; Arunx rei indignitate commotus attrahit Gallos in Italiam; unde malorum lerna, caedes civium, et agrorum depopulatio, Schönborn. lib. 7. polit. cap. 2.

[note: 23.] VII. Discordia: Quamvis discordiam et seditiones tanquam Reipublicae utiles et necessarias commendet, Crassus apud Ciceron. 2. de orat. Machiavel. lib. 1. disc. c. 4. Plutarch. in Agesil. ubi ait: Quum Agesilaus alliceret ac demereretur omnes senatores, Ephoros, timentes illius potentiam, multam ei irrogasse: siquidem, ut opinantur Physici, si contentionem et litem segreges a mundo, fore ut corpora coelestia consistant, omnium generatio et motio quiescat, propter mutuum universitatis, cum his concentum: ita Laconicum legislatorem videri virtutis facem Reipubl. subdidisse, ambitionem et concertationem,

aliquod semper inter bonos certamen machinantem: Illum vero mutuo conniventem, in non arguendo gratiam, quae iners sit et ignava parum recte dici concordiam censuisse, nempe id vidisse quoque Homerum, nonnullos arbitratos esse. Et commune munimentum bonum omnibus et salutare diffidentiam esse, notat Demosthenes: Et Euripid. in Helen. scribit, prudente diffidentia utilius esse moratibus: hanc ut Princeps in civitatem introducat, aliqui Politicorum asserere non erubescant, eumque si civis contrarius, alter alterius fidei diffisus fuerit, sine cura quiescere, sine cogitatione aetatem agere, et a metu mutandi status otiosum esse posse, putant, juxta monitum Plutarch. de civil. administrat. qui contrarias factiones non omnino in civitate tollendas, sed tanquam aequilibrium futurum retinendas esse dixit.

[note: 24.] Et licet quoque discordia illa, quae in diversitate tantum sententiarum consistit, et moderata est, non sit improbanda, nisi facta fuerit pertinacior et diuturnior cum temperamentum quoddam adferat in consiliis, et lenior aequiorque sententia asperiorem quandoque mitiget opinionem, cui nisi obsisteretur, saepe multa temere crudeliterque fierent, ac veritas ex contrariarum opinionum collatione. Unde recte scripsit Antimachiavell. lib. 1. de regno aut quov. prov. recte administr. theorem. 1. Quam multis, inquiens, experimentis quotidie probatur, bonos ac prudentes viros in senatu alios ab aliis dissidere verbis et argumentis, rebus vero ipsis et sententiis consentire? Neque vero haec, si forte inciderit, opinionum dissensio Reipublicae noxia est, omnes modo rectâ in eundem scopum, Reipublicae videlicet dignitatem et salutem tendant: Ejusmodi forte nobilis illa C. Caesaris et M. Catonis in senatu [note: 25.] dissensio. Secus tamen se haec habent, quoad immoderatam, inimicam et vehementiorem discordiam, quae plerumque a luxuria, avaritia, ambitione oriri, et pestis Rerumpublicarum maxima esse solet. Nulla siquidem, quamvis maxima natio diu stare potest, quae dissidentium ordinum inter sese studiis distrahitur. Discordiâ intestinâ dissolvi rem Romanam posse, et aeternas apes esse Romanos, nisi inter semetipsos seditionibus saeviant, id unum venenum, eam labem civitatibus opulentis repertam, ut magna Imperia mortalia essent, inquit Livius lib. 2. c. 44. Age, si quis vos interroget, quae sit maxima civitatum calamitas, et perniciem afferens celerimam, nonne responderitis; discordiam? ait Decius apud Halicarnass. lib. 7. quod etiam testatur Plato lib. 30. in. Menexemo, ubi ait: Tantum est nostra Civitas victoriam consecuta, ut nunquam expugnari posse, nec ab omnibus hominibus crederetur: Et sane id verissimum esse visum est, neque enim aliorum viribus, sed nostris, ipsorum dissidiis oppressi sumus etc. Indeque discordiam praecussorem esse ruinae, omnia oportuna insidiantibus facientem dicit Livius lib. 3. eandemque portam patentem ad introducendos inimicos, vocat Barbat. ad c. licet. col. 5. de probat. et nullam civitatem tam firmam, tamque stabilem esse, quae odiis civium non labefactetur, praeclare dixit Cicero in dialog. de amicit. juxta illud:

[note: 26.] Et satis notum est illud Salustii: Concordia res parvae crescunt, discordia maximae dilabuntur.

Et quod nullum regnum, nulla urbs, nulla domus, si adversus se divisa sit, stare possit, videre licet, Matth. 12. v. 25. Syrac. 28. v. 25. Vietor. de exempt. concl. 35. in fin. Duo Rempublicam conservant, strenuitas adversus hostes et extraneos, sive vis foris, et domi concordia, inquit Polyb. et concordia res parvas crevisse, discordia vero magnas corruisse, omnium seculorum historiae et annales longe certissimum faciunt. Quid enim Athenienses. Thebanos, totamque Graeciam contra externos hostes defendit? Concordia: Quid pessundedit? discordia. Quid Trojanam obsidionem in decimum annum distulit, nisi Achillis et Agamemnonis jugia! Quid Romanis contra Britannos victoriam peperit, nisi quod per Principes factionis studiis trahebantur? Quid Romanum Imperium hactenus in flore et integritate sua conservavit? Statuum concordia? Quaenam ejusdem hodie ruina et interitus? Statuum discordia. Quid hactenus in libertate sua conservavit confoederatas Belgiae et Helvetiae provincias? Concordia: Quaenam ipsarum ruinae et interitus causa futura? discordia. Ex quo etiam ipsarum monetis vulgo inscribi solet hoc Symbolum: Virtus unita juvat.

[note: 27.] Hinc Lacedaemoniorum Rex Agesilaus interrogatus, cur moenibus cincta non esset Sparta? Ostensis civibus concordibus et armatis, hi sunt, inquit, Spartae moenia, Plutarch. in apopht. Lacon. Erasm. lib. 1. apopht. et cum idem alius quidam interrogasset, civitatem non saxis lignisve, sed pro vallis ac moenibus, incolentium virtute muniri oportet, respondit, quos si jungit concordia, nullus potest esse murus inexpugnabilior, Plutarch. in Lacon. apopht. Mycipsae Rex jamjam moriturus, filios suos paterno monet affectu, ut concordes sint, aureis semper literis scribendam sententiam addens: Concordia res parvae crescunt, discordia autem maximae dilabuntur, Salust. in bell. Iugurt. Sic nec equi, quamvis macilenti, totam simul caudam quisquam Sertorii militum evellere potuit, cum per pilos et partes alterius, quamvis generosi ignavissimus quisque posset. Et Scilurus

octoginta filios habens, cum esset moriturus, fasciculum jaculorum singulis porrexit, jussitque rumpere: id cum singuli recusassent, eo, quod videretur impossibile, ipse singula jacula exemit, atque ita sacile confregit omnia, filios admonens his verbis: si concordes eritis, validi invictique manebitis: contra si dissidiis et seditiones distrahemini, imbecilles eritis, et expugnatu faciles, Plutarch. in apopht. Stobae. serm. 82. Lather. de cens. lib. 3. c. 24. n. 17. ut enim singula hastilia facile frangas, conjuncta non possis; ita dissidentes facile superantur, concordes haud facile, Plutarch. in moral.

Inde maximum ad conservanda Imperia atque principatus stabiliendos adminiculum esse concordiam, ait Curt. in vit. Alex. e contra vero urgentibus Imperii fatis, nihil jam praestare majus fortuna hosti potest, quam [note: 29.] civium discordia, Tacit. de morib. German. Unde cum Latinorum ac Hetruscorum nationibus perceptum et plane cognitum esset, populum Romanum non nisi a seipso vinci posse, simultates et odia clam seri oportere, in civitate decreverunt, Livius lib. 2. Bodin. de Republ. lib. 5. cap. 5. fol. 880.

[note: 30.] Quo artificio usus quoque fuit Imperator Carolus V. in bello Smalcaldico, cum enim ipse optime nosset Germaniam, si concordiae studeat, invictam esse, proindeque censeret, oportere ex ipso bove lora sumere, et Germanicum robur, contrario Germanorum robore frangendum esse, popularium animos inter sese commisit, privatas Alberti et Joannis Brandenburgicorum contra Hassum simultates, et occulta Mauritii Saxonis in Johannem Fridericum odia, ambitionemque in suam convertit utilitatem, eoque coecos illos adegit, ut Religionis, quam profitebantur, et libertatis Germanicae spreto periculo arma pro patria expedienda in sese ipsi strinxerint. Ipse certe Mauritius ita se circumscriptum ad postremum agnovit, editoque publico programmate questus est.

[note: 31.] Hinc cum Francofurti in electione Imperatoris Maximiliani II. Saxo, Bavarus et Juliacensis in solemni comitatu euntes equo Ferdinandum et Maximilianum deducerent, Ibrahimo Turcarum legato monstrati a quodam dicente, Principes hosce potentissimos esse, et singulos justnm exercitum contra Turcas educere posse, atque Germaniam habere plures ejusmodi: quid putaret, si conjuctis viribus omnes Solimannum Turcarum Imperatorem aggrederentur, subrisisse ferunt Barbarum et dixisse: de potentia Germaniae se nihil dubitare, et ex praesentium apparatu vires absentium facile colligere posse: sed sibi videri Germanorum animos, consilia et actiones similes esse belluae multorum capitum et pluricum caudarum, quae agitata sepem transire conatur, quia vero capita diversa foramina quoque diversa quaererent, ita fieri, ut simul et corpus caudae manerent immotae, et impediri, quo minus ulterius progrederentur: Contra Solimannum suum Imperatorem belluae unicipiti, et plures caudes habenti esse persimilem, quae ubi semel capite transitum patefecisset, statim corpore toto et caudis omnibus sine ullo impedimento penetraret, prout refert Philip. Camerar. cent. 2. c. 23. Quare no immerito exclamare licebit: Coite solum viri Principes, et trepidabunt vires vestras exteri, quibus ob intestinas liticulas vilescere coepistis. Tollite Thusca illa jurgia, et videbitis neque terrarum orbem, neque cunctas gentes conglobatas movere, aut contundere Imperium hoc posse, cum Zachar. Victor. de causa. exempt. concl. 3. Confer Reinking. de regim, secul. lib. 1. class. 2. cap. 10. per tot.

[note: 32.] VIII. Idem est, quoad factiones, quando vel pauci, vel plures in unam vel alteram partem coëunt, et cum reliquis civibus dissentiunt, et ex privatis vel publicis familiarum diversarum odiis vel ambitione oritur, Lipsius lib. 6. polit. c. 3. Cujusmodi factiones semper cum Reipublicae periculo conjunctae sunt, Cominae. lib. 4. comment. c. 9. et lib. 6. cap. ultm. fueruntque et erunt omnibus populis magis exitio, quam bella externa, quam fames, morbive, quaeque alia in Deum iras, velut ultima publicorum malorum, vertunt, [note: 33.] Livius lib. 3. Ita enim Italiam perdidit factio Columnensium et Ursinorum, Comiae. lib. 7. cap. 10. ac magis Gibellinorum et Guelphorum, Paul. AEmil. fol. 212. seq. inter Israëlitas et Judaeos, 2. Samuel. 10. v. 43. seq. interquo eosdem et AEgyptios, Petr. Gregor. Tholosan. de republ. lib. 23. c. 3. In Anglia olim omnia sursum deorsum versa ex factionibus et partialitatibus familiarum illustrium, Cominae. d. l. in Judaeam attraxit Antiochum Regem Syriae depopulatorem factio Menelaica. Sic tempore belli civilis inter Caesarem et Pompejum, factio alia Pompejana erat, alia Juliana, quibus pessundata est Reipubl. facies, Schönborn. 7. polit. c. 11. Sic in Germania olim fuerunt factiones Nobilium et Civitatum, ac dissidiis quaelibet fere civitas abundabat, sicuti de Basilaea testatur Stumpff. Helvet. Chron. libr. 12. c. 25. in fin. Alexandria seditionibus ac factionibus civium fuit vastata, Euseb. hist. 7. c. 18. Factiosa quoque et perniciosa in Galliis Ligistarum et Hugenotarum fuerunt nomina, Besold. dissert. de educat. c. 1. n. 3. Annon quoque Armeniacorum Burgundorumque, in Gallia dissidium olim occasionem praebuit Anglis per annos aliquot potiendi Gallia? Quid mali non induxit illo tempore Caroli Burgundiorum Ducis stultissima, sed omnium pernitiosissima dissensio, omnibus in duas factiones divisis, quarum alteri nomen erat ab Hamo, alteri a pisce asello? pugnabat civitas cum civitate, vicus cum vico, domus cum domo: saepe quos idem Jectus jungebat, factio diversa segregabat, et fratrem a fratre ruptis naturae vinculis, distrahebat: passim latrociniis, jurgiis, caedibus, rapinis fervebant omnia. Quid Athenae? magna illa urbs, lateque rerum domina, post cladem Siculam in sociorum majoris partis defectione et hostium multitudine defectione et hostium multitudine, substitit tamen, neque adeo prius collapsi sunt cives, quam intestinis discordiis

[note: 34.] IX. Quemadmodum, ut capite praecedenti dictum, pietas et Religio fundamentum civitatum ac Rerumpublicarum, eademque civitas conservatur, ita e contrario Religionis contemptus civitatis ruina existit, quia divinum Numen ob spretam et neglectam Religionem hominibus irasci, Philosophi et poëtae agnoverunt, dum Deos Trojam amicam civitatem deseruisse, et ob adulterium Paridis everti passos fuisse commemorant, Augustin. de civit. Dei lib. 3. c. 3. Et Dii multa neglecti dedere Hesperiae mala luctuosae, ait Horat. libr. 3. Carmin. Ode. 6. Maxime si falsus Dei cultus introducatur, quis falso Dei cultu superstitionumque multitudine Reipubl. nihil est pestilentius, ex Mecoenatis etiam consilio ad Augustum, apud Dion. lib. 52. Inde enim Reipubl. mutationes, rerum imminent, conjurarione, s seditiones et conciliabula existunt, Lips. 4. polit. 2. Totiusque Reipubl. eversio inde nascitur, Esa. 5. v. 24. et ex idololatria regnum Isvaëliticum primum dilaceratum 3. Reg. 12. Sicuti etiam superioribus aliquot seculis ob impium Arianorum cultum, scelestasque in filium Dei blasphemias totus. Oriens poenas luit gravissimas, armis vastatus Turcicis, inque miserrimam et crudelissimam omnibus abductis servitutem, Reusner. in hort. histor. polit. coron. 1. flor. 23. vide supra n. 18.

[note: 35.] X. Idem est, quoad Religionis mutationem, vix enim est, ut mutatio Religionis, Status Politici mutationem secum non trahat, Peucer. de privat. p. 211. Richter. axiom. Eclces. 71. in prino. seq. et ex mutata Religione aurei seculi mutata quoque aurei seculi felicitas, Lactant. lib. 5. instit. cap. 5.

[note: 36.] XI. Religionis diversitas: Cum enim Religio humanae societatis sit vinculum, cujus sanctitate foedera et commercia sanciuntur, haec si una eademque non sit, stare ac firma esse non possunt: Et ubi Religionum diversitas est, ibi alii alios tanquam impios aversantur, et cum eadem ad Deum ceremonia non tendat, societas inter eos nulla, nec ulla civium amicitia, ubi non omnium eadem de Deo consensio. inter eos nulla, nec ulla civium amcitia, ubi non omnium eadem de Deo consensio. Quanta vero turbae, quantae civilium tumultuum tempestates, excitantur, cum de Religione inter cives oritur contentio, experientia ipsa loquitur, et plurimae Civitates Imperiales non sine maximo damno et malo testantur. Ubi enim Religionum diversitas, ibi perpetuae rixae, contentiones assiduae et seditiones creberrimae. Et diversitas opinionum in Religione, pandora fere omnium malorum, quae in mundo magno cum hominum detrimento, quasi disseminata sunt, Boter. de polit. illustr. lib. 5. c. 2. Unde felix Civitas et beata Republica, verâ sanioris doctrinae illustrata luce, nec ullum unquam firmius sperandum, concordiae et unitatis vinculum, quam si in una eademque vera Religione, consensu animi invicem devinciantur cives, Joseph. 2. contra Appion. Quid ad Constantinopolim capiendam Ottomannicae familiae fenestram aperuit, nisi Latinorum cum Graecis invida ex Religionis dissidiis [note: 37.] et intermissa subsidiorum maturatio, Casp. Klock. ac contrib. c. 10. n. 87. [note: 38.] Et quaenam hodie in Imperio Romano diuturni et sanguinolentissimi belli intestini causa alia, quam Religionis dissidium? Primamque hanc et praecipuam litium publicarum esse, qua omnis Europaeorum Regnorum seditionec ab annis sexaginta quinque et circiter originem traxerint, scribit ex Auctor. consil. de recup. reg. Polon. pace. fol. 3. Author. Parthen. litigios. lib. 2. c. 6. n. 6. Quantum Religionis diversitas florentissimam Galliam, fertilissimam Angliam, bellicosam Hispaniam, et cultissimas Belgii provincias hactenus concusserit, nemo est, qui ignorat. Absumpsit enim in Gallia intra duorum et viginti annorum spatium ab anno 1562. ad annum usque 1584. quadraginta centum millia hominum variis poenis et bellorum turbinibus. Et in Hispania, Belgio et Anglia innumeram hominum multitudinem absumpsit. Ex quo etiam, ut Religionis diversitas tollatur, Orientis et Africae populi, ut et Hispaniarum Reges, de Religionibus disserere prohibuerunt, Bodin. de republ. lib. 4. cap. 7.

Hinc Politici tradunt, quemlibet magistratum summis viribus eo allaborare debere, ut una eademque Religio ubique locorum vigeat, et multitudinis credentium unum sit cor, [note: 39.] et una anima, Actor. 4. vers. 32. Cum pax Ecclesiae Religionis unitas. l. inter claras. 8. in princ. C. de summa Trinit. neque arandum simul cum asino et bove, Deut. 22. vers. 10. hoc est [note: 40.] in uno officio homines diversae Religionis non sociandi, c. in nova actione. 12. caus. 16. quaest. 7. l. 1. et 2. Cod. de summ. Trinit. Et quod fieri non possit, ut quis Deum tota anima et toto corde diligat, qui diversas simul Religionis patitur, et fovet; et quod certissimum sit, in neutrum credere, qui diversas leges admittit, Petr. Greg. Tholos. de republ. lib. 8. c. 2. sect. 15.

[note: 41.] Verum cum optare id potius, quam sperare liceat, praesertim in magna Republica, ideoque prudentissimi Rerumpublicar. moderatores et territoriorum Domini eo in genere nauclerum imitari debent, qui cum eo, quo cupit, pergere non possit, eo quod potest, cursum dirigit, ac saepe velificatione mutata, procellis ac tempestatibus obtemperat, ne si portum tenere velit, naufragium patiatur, Schönborn. libr. 3. polit. c. 11. in fin. oportet enim esse haereses, ut probentur fideles, teste Apostolo. 1. Corinth. 11. v. 19. Et Christus ipse praecepit, ut Zizania crescere sinamus, ne simul triticum eradicemus, Matthae. 13. v. 29. Et melior est Religionum multitudo, quam conscientiarum carnificina, illa habet superstitiosos, haec atheos; illa plures divini numinis habet cultus, haec nullum: Et cum divinitas patiatur multas Religiones esse, cur nos unam imponere audebimus, inquit Theodohadus Rex Gothor. constitut. 48. referente Goldast. constitut. Imper. tom. 3. fol. 113.

sint strictissimi, diversas tamen Religiones tolerant, Besold. thesaur. pract. verb. Religion. vers. Turcae. Idque probat notabile exemplum Sultani Solimanni Imper. Turcici, qui cum a nonnullis moneretur, ut Christianos et Judaeos, aliosque diversos ritus in Religione sequentes, vel ejiceret, vel cogeret, ut musulmannizarent, dixisse fertur: Quemadmodum ista varietas distincta hebarum et florum, non solum nihil obest, sed mirifice oculos et sensus recreat; ita in Imperio meo diversa fides et Religio potius usui, quam oneri mihi est, si modo pacate vivunt, et in aliis rebus politicis mandatis meis parent. Praestat igitur diutius, sicut majores mei permiserunt, ita more suo Religiones suas sequi, quam turbas excitari, et Imperium meum deformari, non secus, ac si flosculos unicolores tantum relinquerem, et reliquos evellerem; quid facerem enim aliud, quam ut hortum vel pratum sua nativa elegantia et decore potius spoliarem, quam ornarem, ut refert Philip. Camerar. hor. succifrv. part. 1. c. [note: 43.] 58. fol. 262. Atque inde etiam praestare, aliquam habere Rempubl. licet variis de Religione dissidiis turbatam, quam nullam, sentiunt Joh. Gerhard. in coronid. disput. polit. concl. 42. Warem. ab Ehrenberg. de foederib. lib. 1. c. 2. n. 87. seq. Clapmar. de arcan. Rerumpubl. lib. 4. cap. 21. Bodin. de Republ. lib. 1. cap. 2. Schönborn. lib. 3. polit. cap. 11. in fin.

[note: 44.] Non tamen promiscue quaelibet Religiones et sectae tolerandae erunt, nisi Respublica ita sit perturbata, ut sine totali internecione, aut sanguinis effusione res componi nequeat, tum enim tempori aliquid indulgendum erit, ne alias tota Respublica, et cum ea Ecclesiae hospitium evertatur, sed hic salus populi suprema lex erit, et aliquid mali propter vicinum malum tolerandum, Jan. ab Arcedur. tract. feud. c. 3. concl. 9. n. 30. Cranius de pac. religios. part. 1. problem. 13. connex. 1. vers. nos existimamus.

[note: 45.] XII. Temeraria legum mutatio et abrogatio: Sicuti enim sine valetudinis jactura nemo victus rationem mutat, ita nec leges sine publica perturbaitone mutantur, Philip. Melanch. in orat. de legib. tom. 1. declamat. fol. 185. Et ut

Ita enim moribus et legibus antquis mutatis cadit. Mutationem enim juris sequitur mutatio morum, morum mutationem sequitur novitas quaedam subita, haec autem movere et quassare solet Rempublicam, atque inde receptas leges non esse mutandas, etiamsi quid incommodi habeant, monet Aristot. lib. 2. polit. Et ab antiquis accepta, et posterioritati diu probata Civitatum conservandarum disciplina; scilicet in ea Republ. quae diutissime floruit in eodem statu quantacunque utilitatis species appareat insperatâ conversione nihil esse mutandum, ait Bodin. de republ. lib. 4. c. 3. fol. 665. in fin. et legum mutationes pernitiosas esse scribit Plato de legib. lib. 7. Et Augustus olim de novitate vitanda ad Senatum Romanum haec habuit verba: Positas semel leges constanter servate, nec ullam earum immutate: nam quae in suo statu, eademque manent, etsi deteriora sint, tamen utiliora sunt Reipubl. his, quae per innovationem vel meliora inducuntur, Dio. libr. 53. Et in minimis quoque rebus, omnia antiquae consuetudinis momenta [note: 46.] esse servanda, monet Valer. Max. lib. 2. c. 6. Idque maxime procedit, quoad leges Reipublicae statum concernentes, nam leges, quae servitutum ac testamentorum jura continent, quaeque de rebus rationibusque contrahendis seruntur, interdum mutari convenit, ut melioribus locus sit: sed qui leges, quae ad statum Reipubl. pertinent, mutare salva Republica conatur, perinde facit, ut ii, qui aedium altissimarum substructiones et fundamenta renovare se posse putant, salvis aedibus, quae nisi ruant, plus tamen ipsa concussio domus incommodi, quam nova materia utilitatis est allatura, eoque magis, cum civitas quasi vetus et caduca domus, diutissime stetit in eodem statu, Bodin. d. c. 3. fol. 665. Unde omni tempore, omnes sapientes gubernatores, quanto potuerunt studio, caverunt non necessarias mutationes legum et Rerumpublicarum, ac jubent aliqua parva incommoda condonari consuetudini, ne mota Republica, ut aegro corpore, majora mala accidant, et cum Platone, ut deliri patris, sic desipientis patriae mores tolerandas esse. Quippe experientia docet, vere dictum esse a Xenophonte: omnes Rerumpublicarum mutationes adferre caedes: Idque tanto magis. quanto majora accedunt dissidia publica, in quibus fere profert et effert se petulantia et improbitas levium et malevolorum ingeniorum. Idem etiam sentit Philip. Melancht. Chron. lib. 4. n. 35. ubi ait: Est vere divina res Rerumpublicarum constitutio, legumque seu emendatio, seu mutatio in melius, quae nisi regatur divinitus, nec procedit, nec evenit feliciter: Quod cum sapiens sapiens antiquitas agnoverit, prudenter cavit mutationes omnes, et saepe inveteratae consuetudinis vitia, si non prorsus essent enormia, sapienter tulit et dissimulavit, sicut naevos corporum, qui sine deformitate multo majore elui et expungi nequeunt. Confusionem enim inducit legum mutatio, et homines leges vilipendere incipiunt, cum vitae suae regulam, quae constans et perpetua esse debebat, subinde vident mutari. Et ipsa quoque legislatoris authoritas vilescit, quem non tam esse discretum praesumunt homines, ut futuri etiam temporis circumstantias perpendere potuerit Schönborn. 3. polit. c. 9. Unde melius agi cum Republica et Civitate, quae malis legibus constanter utitur, quam cum ea, quae bonis utitur, quia non tantum proderit, qui corrigere perget, quantum nocebit assuefactio superioribus non parendi, censet Cleon. apud. Thucyd. Schönborn. 3. polit. cap. 9.

[note: 47.] Hinc Locrenses mutationes legum adeo oderunt, ut si quis legem novam ferre vellet, illud facere juberetur collo in laqueum inserto, ut si lex videretur bona, ejus auctor incolumis abiret, sin displiceret, laqueo ipsi gula frangeretur, Stobae. serm. 42. Demosth. in timocrat. Melch. Jun. polit. quaest. 89. Arnisae. libr. 1. politic.

doctr. cap. 18. in fin. Schönborn. lib. 3. polit. cap. 9. Bodin. de republ. lib. 4. c. 4. Danae. polit. lib. 3. c. 4. Petr. Greg. Tholos. de republ. lib. 10. c. 5. Quod etiam de Thuriis refert Diodor. Sicul. lib. 12.

[note: 48.] Ex quo etiam Lycurgus, ut aeternitatem legibus suis daret, jurejurando obligabat Spartiatas, nihil eos de ejus legibus mutaturos, priusquam reverteretur; et simul ad oraculum Delphicum se proficisci, consulturum, quid addendum, mutandumque legibus videretur. Proficiscebatur autem Cretam, ibique perpetuum exilium agit, abjicique in mare ossa sua jussit, ne relatis Lacedaemona, solutos se Spartani religione jurisjurandi in dissolvendis legibus arbitrarentur, sicuti refert Justin. libr. 3. Hinc si ex Reipublicae utilitate et necessitate, veteres leges abrogare, novas vero sancire videantur, de quo infra libr. 2. cap. 10. n. 34. seq. adversus pericula et incommoda, quae emergere inde solent, hoc remedium [note: 49.] salubre, ut mutatio illa fiat, cum consensu Optimatum et Statuum Reipublicae, suadent Steph. Jun. Brut. in vindic. contra Tyran. quaest. 1. seq. Antimachiavel. lib. 3. theor. 12. Althus. polit. c. 24. et publica hac de re et diuturna interveniente deliberatione, utrum lex nova, Reipubl. formae, conditioni, naturae, loco, tempori, personis, rebus aliisque circumstantiis conveniat, Petr. Gregor. Tholos. de republ. lib. 10. capit. 5.

[note: 50.] Quo etiam quoad Imperii Romano-Germanici leges publicas in Capitulationibus Caesareis prudenter provisum, et Imperator recens electus jurato promittit, quod leges Imperii corroborare et renovare, easdemque non nisi consilio Electorum et Statuum Imperii immutare vel amplificare, sed easdem, ac in specie Auream Bullam. pacem publicam prophanam et Religiosam, ac alia privilegia et jura Principum ac Ordinum Imperii confirmare, eaque minime convellere, aut imminuere, sed potius defendere, aut imminuere, sed potius defendere ac tueri velit, sicuti ex ipsis Capitulationum verbis satis constat, et videre licet apud Sleidan. lib. 1. comment. fol. 28. Goldast. polit. Imper. tom. 2. de ano 1519. et 1562. Bened. Carpzov. de leg. Reg. German. cap. 3. n. 6. seq. Limnae . ad capit. Carol. V. art. 32. p. 359. seq.

[note: 51.] XIII. Ambitio Ordinis Ecclesiastici et Sacerdotum, si politicam gubernationem appetant, secularibus rebus sese immisceant, si sint ambitiosi, seditiosi, et populum e suggestu adversus magistratum incitent, quo ipso facile rebellionem excitare, subditos ad arma commovere, et in extremum discrimen Reipublicae statum conjicere, eundemque evertere possunt, cum melius vatibus plebs parere soleat, quam suis Ducibus, de quo vide infra lib. 2. cap. 3. num. 242. et 244. et seq.

[note: 52.] XIV. Regnandi insana libido, et plura habendi cupido; ex qua sola bella saepe exorta, iisque deleta et eversa, vel insigniter afflicta esse potentissima Regna et Republicas amplissimas, historiae amplissime testantur, Peucer. in Chron. omnium malorum causa cupiditas Imperii et ambitio, ait Thucydid, in descript. sedit. Corcyreae. ac urbium et Regnorum pestem esse regnandi cupidinem, ait Virgil. 1. Georg. Ita Respublica Romana democratica ob paucorum ambitionem eversa est, et Crassus, Caesar, Pompejus insatiabili fame imperandi perciti, non prius quieverunt, quam mutatum bellis civilibus Reipubl. statum vidissent, [note: 53.] Schönborn. lib. 7. polit. c. 4. Et ut plurimûm evenire solet, ut appetentes aliena, propria amittant, Albert. Crantz. in Norvveg. lib. 1. c. 2. prout de Tartarorum quodam legitur Principe, quod cum captum Moscum interfecerit, et ex Calvaria ipsius poculum inauratum fieri curaverit, cum hac inscriptione: Hic appetendo aliena, propria amisit, Boter. lib. 1. polit. illustr. c. 5. Quod etiam Graeciae Civitatibus contigit, quae cum singulae imperare cuperent, Imperium omnes perdiderunt, Iustin. lib. 8. in princ. Sicuti etiam cani AEsopico contigit, qui carnem ore gestans, et ejus umbram tanquam multo majorem, in aquis videns, portione sua non contentus, majorem habere cupidus, umbram aperto ore apprehendere volens, portionis etiam, quam habebat, jacturam fecit.

XV. Proprium et privatum commodum, quando tam magistratus, quam cives proprium [note: 54.] et privatum potius, quam publicum commodum et Reipublicae utilitatem quaerunt; hoc enim commune et damnosissimum vitium esse, omniumque fere, quae sunt in Rebuspublicis malorum, causam et originem quando plerique ea tantum curant, expetunt, et optant, quae sibi ipsis privatim prosunt, nihil solliciti de communi bono, scribit Besold. de educat. c. 1. n. 4. nihilque esse proclivius, quam talis Respubl. nutet, languescat, intereat, et collabatur tota, quando hoc illi proprium, ut in ea suum quisque privatum spectat emolumentum, [note: 55.] ait Sleidan. in crat. ad Princip. et ord. Imper. in fin. Unde probi magistratus, prae cura publicarum rerum, plerumque obliviscuntur privatarum, sicuti Cato fuit dicere solitus, Plato. in Caton. Major. n. 4. atque inde Scipio ex Carthaginis obsidione dimissionem petiit, ne dum ipse inserviret publico, ager privatus cultore destitutus, ad aerarios recideret, Valer. Max. lib. 4. cap. 4. P. Valerius Publicola aetatem Reipublicae it aimpendit, et rem privatam adeo neglexit, ut funeri ipsius sumptus defuerit et de publico elatus fuerit, Livius libr. 2. Plutarch. in Publicol. Et alter ejusdem nominis, cum vitam et opes patriae impendisset, liberalitate plebis, quae quadrantes in ejus domum jactasse fertur, sumptus funeris obtinuit, precium, tot, tantorumque laborum nimis exiguum, Livius lib. 3. Et subditos ac cives, quod spectat, ipsi meminisse debent, [note: 56.] se patriae atque parentibus obstrictos esse, l. 2. de justit. et jur. et quod florente Republica, etiam res privatae floreant, et contra, corruente Republ. privatae quoque res corruant, Camerar. medit. histor. lib. 3. c. 49. et quod virtus civilis, sive politica in eo consistit, ut civis se totum, et omnia membra sua Reipublicae utilia praestet, Besold. de educat. cap. 1. n. 4.

[note: 57.] XVI. Superba magistratus potentia: Deus enim Principes ac magistratus superbos detrudit de solio, et exaltat humiles, Syracid. 10. v. 17. Superbia animi tui decepit te: ô qui habitas in fissuris petrae, qui exaltas solium tuum, qui dicis in corde tuo, quis detrahet me in terram? si exaltatus fueris, ut aquila, et si inter sydera posueris nidum tuum, inde detraham te, inquit Dominus Jeremiae 49. v. 16. Confer Esaiae 3. v. 16. et c. 17. v. 1. seq. Ita Regium Imperium Romanum, propter nimiam Tarquinii superbiam finitum est, Valer. Maxim. lib. 4. c. 4. et superbia de principatu dejecit Angelorum Luziferum, et ex Angelo daemonem fecit, Esa. 14. v. 12. seq. ac inter alia enormia peccata et iniquitates, Sodoma propter superbiam igne consumpta et extincta est. Genes. 19. v. 24. Ezech. 16. v. 49. eadem de causa Rex Nebuchodonosor ab hominibus et de regno dejectus fuit, Daniel. 5. plura alia exempla consimilia videre licet apud Richter. axiom. polit. 166. Petr. Greg. Tholos. de republ. lib. 22. c. 6. ubi n. 4. ait: multa pericula vitabit Princeps, et Respublica, si vires suas agnoscant; quid sint, quidve possint, considerent, ne supra id, quod sunt, se extollant, ne plura quam possint exequi, praesumant, ne alios contemnant.

[note: 58.] Idem est, quod civium effrenam libertatem, de qua eleganter scribit Casp. Klock. de contrib. c. 5. n. 91. Libertatem Civitatibus, inquiens, hac demum lege fructuosam gloriosamque judico, si modus servetur, si temperamentum adhibeatur, si libertas non degeneret in effusam, atque effraenem, et sui impotentem licentiam, qua non est ullum pernitiosius depositum apud nescios gubernandi: vaga namque et effusa libertas, quae concedit in imaginariam Reipubl. indolem, plerumque efficit, ne magistratui solemnis honor, obsequium, reverentia, ob dignitatis publicae functionem impendatur, sed omnia ad nutum, seu motum vulgi, et popularis aurae componantur. Imo ipsa luxurians ac pene nimia libertas saepe magno Civitatibus malo fuit, veramque et genuinam libertatem prope evertit. Nam ambitiosa ingenia factiones peperêre; inde ad tumultus et seditionem, pestem liberis civitatibus propriam, ventum: hinc rursus fertilissima discordiarum seges, simultates, odia, injuriae, ex injuriis eadem armata vis et furor intestinus. Sicuti etiam prae caeteris in statu Democratico nimia licentia a populo magistratui data, evidens mutationis causa esse solet, utpote quam facile in tyrannidem convertere possunt, Tholosan. de republ. lib. 22. c. 2. n. 4. et testatur hoc Atheniensium Respublica, quam Pisistratus evertit, et tyrannide invasit, Polyaen. lib. 1. ac Respublica Romana, in qua populi indulgentia Caesar ad monarchiam arripiendam fuit abusus, Sueton. in vit. Caesar.

[note: 59.] XVII. Nimia dignitas et potentia unius vel alterius: Nam immodicae istae potestates animos ad fastum extollunt, et corrumpunt, cum hominibus quasi innatum, ut postquam honores et dignitates sunt adepti, secundam fortunam, cui nihil deest, nisi moderatio, bene ac sapienter ferre non possint, omnesque licentia simus deteriores, ut ait Comicus. Quot enim Imperatores Romani per nimiam Ducum exercitus potentiam Imperio fuerunt privati, vel in eo molestati. Ita Sejanus, qui per Trajanum Imperatorem in summum dignitatis fastigium evectus, et nimia potentia armatus, factionibus invadere Imperium tentavit. Tacit. lib. 4. annal. ita quoque insidias struxit Perennes Commodo, Herodian. in vita Commod. AElianus Nerviae, Victor. in Nerva.

[note: 60.] Unde communem cujusvis omnino Reipublicae salutem esse, nemini immodicam et immoderatam potentiam concedere, dicit Aristot, lib. 5. polit. cap. 8. Et leonem in urbe non esse nutriendum, nisi nutrito obsequium praestare velis, consilium est Periclis apud Aristoph. in Ran. nam cui plus licet, quam par est, plus vult, quam licet, Macrob. 2. Saturn. 7. Hinc in Aristocratia et Democratia inter arcana refertur a politicis, ne magna Imperia ab uno praescribantur, unique infinita talis, nimia aut longior potestas in magistratu concedatur, Clapmar. de arcan. Rerumpubl. lib. 6. cap. 20. neque enim quicquam ad tuendum Optimatum et populi Imperium utlius, quam dignitatis et potestatis rationes ita sejungere, ut quo plus uni honoris et dignitatis, eidem minus Imperii conferatur. Ingentes saepe Rebuspubl. extitere motus, quoties ab uno occupari partes plurium permittitur, aut si unus agat omnia, et communis inde Principatus et Reipubl. custodia, neminem unum magnum facere, Aristotelis fuit monitum politicum: plures enim facilius sociatis laboribus munia Reipubl. executuri sunt, Tacit, vide Reinking. polit. Biblic. lib. 2. axiom. 73.

[note: 61.] XVIII. Magistratus curdelitas et nimia saevitia, ex qua ut plurimum subditorum oritur defectio, quod suo exemplo expertus est Rehaboamus, 1. Regum 12. v. 16. et Rex Hispaniae, qui propter extremam Ducis Albani saevitam irreparabile damnum et defectionem subditarum provinciarum in Belgio sensit, de quo Londorp. in contin. Sleidan. libr. 10. seq. Meteran. et alii. Et plurima alia axempla Rerumpublicarum et Regnorum propter crudelitatem, saevitiam et tyrannidem magistratus eversorum refert Cominae. lib. 10. comment. fol. 691. Richter. axiom. polit. 15. Petr. Gregor. Tholosan. de republ. lib. 22. c. 7.

[note: 62.] XIX. Magistratus contemptus: Quemadmodum enim, ut supra cap. praeced. n. 19. dictum, auctoritate et reputatione magistratus Respublica conservatur, ita etiam ejsudem contemptu eandem corruit: Nihil enim est magistratni periculosius, quam contemni, Lipsius libr. 4. polit. cap. 9. Unde monet JCtus Callistratus, observandum esse jus reddenti, ut in adeundo quidem facilem se praebeat, sed contemni non patiatur, l. observandum. 19. ff. de offic. praesid. et poenae loco Deus contemptum effundit super Principes, Psalm. 106. vers. 40. 2. Samuel. 17.

[note: 63.] Oritur autem contemptus ex magistratus imprudentia, malitia, infelicitate actionum et benevolentiae mutatione, Richter. axiom. polit. 7. Hoenon. polit. disput. 8. conclus. 16. seq. minuent quoque ejusdem auctoritatem verba fastu et vanitate plena, ac hyperboliti sermones, vestitus indecorus, ebrietas, libido, et ira immoderata, aliaque vitia omnia, Nicol. Vernulae. instit. polit. lib. 1. tit. 18. quaest. 5.

[note: 64.] XX. Magistratus intempestiva abdicatio: Quamvis enim liceat magistratum ex justa causa abdicare, sicuti libr. 2. c. 8. n. 163. seq. dicetur, quod si tamen ea intempestive et turbata Republica et domesticis, externisque conquassatâ motibus fiat, quia haec plurima secum trahat incommoda, nemo negaverit. Nam si quis eo tempore renunciet, quo ob ingruentes rerum necessitates maximus ejus poterat esse usus, nullusque reperitur, qui vicem ejus cum ladue supplere possit, ruit in exilium praeceps ordata rectore civitas, et in ista anarchia suo pleraque nutu agere incipit Bellua multorum capitum: ardet omnibus animus et alter alterum conatur opprimere, quo minus evehatur ad id fastigium, unde Rempublic. corruere necesse est, Schönborn. lib. 7. polit. cap. 5. Clem. Timpler. lib. 2. polit. c. 5. quaest. 2.

[note: 65.] XXI. Temeraria et crebra magistratus mutatio, quae aeque ac spontanea intempestiva abdicatio, seu desertio Reipublicae perniciosa esse solet, Timpler. d. l. quaest. 1. nam sicuti multa in hominum corporibus a medicis; ita et ipsa a Politicis maxime improbatur, Gerhard. decad. 2. polit. quaest. 9. Ejusmodi enim mutatio et ordinis vicissitudo novas subinde culices acrius mordentes ad cadavera oppressorum civium advolare jubet, Cas in Sphaer. civit. lib. 2. cap. 11. quaest. 2. Et dum abdicantes, vel senatu moti secreta Rerumpubl. ad unguem quasi enumerare sciunt, animis facile abalienati, Respubl. facillimo labore maximis periculis opponere possunt.

[note: 66.] XXII. Luxus, sive luxuria: vix ulla Respublica diu stetit, quae luxuriosorum consilio gesta est: vix ulla concidit, quâm non ebriosi everterent: Et primum luxuriam civitates ingredi, deinde saturitatem, postea contumeliam, postremo exilium, Pythagoras dicere fuit solitus, Stobae. sermon. 41. Et Cato Censorius mirabatur, quomodo civitas, in qua pisciculus carius venderetur, quam bos, diu stare posset: nam qui delitiis opimantur et exsaturantur, pigri et insolentes fiunt, hinc ruina et interitus, Schönborn. lib. 7. polit. cap. 9. Ita avaritia et luxu omnia magna Imperia everti, testatur Livius lib. 43. et inter [note: 67.] causas Sodomae eversae narrantur superbia, saturitas ejus, Ezech. cap. 16. vers. 49. ac ob ebrietatem captivum ductum esse populum suum, testatur Jehova Esaiae. 15. v. 11. seq. Ejus rei exemplum extat in Capua Campaniae urbe florentissima, de qua Cicero in agrar. 2. Camerar. cent. 2. cap. 3. et plura refert Tholosan. de republ. lib. 22. cap. 4. per tot. Luxus et molle otium facile in bellum aut civile, aut cum vicinis impellit, et cum molles et effoeminatos reddiderit, efficit etiam, ut bellum temere suscepetum, male administrantes vincantur. Hocque consilio Fabius Maximus Annibalis exercitum in delicias induxit, permissâ ei Campania, in qua aliquandiu commoraretur, prospiciens fore, ut post labores ocio et dulcedine frugum illius regionis degustatâ, genio indulgerent, itaque molles, pigri et obtusiores redditi, facile bellarentur, Schönborn. d. lib. 7. cap. 9. Petr. Gregor. Tholos. de republ. libr. 22. cap. 4. num. 3. Balsazare Rege Babylonico agitante convivia cum Principibus,

[note: 68.] XXIII. Confusio libidinum: ob hanc scortationis et confusionis libidinum causam, Sodoma, Gomorha, Adama, Seboim, et Segor, omnisque regio, universique habitatores urbium, eversi sunt, Genes. 19. Cum Israëlitae fornicarentur cum filiabus Moabitarum, cuncti Principes populi, ex mandato Dei, suspensi fuerunt, Num. 25. ac publica in mulierem scortatio punita a Deo, etiam exilio totius pene tribus Benjamiticae, Judic. 20. Omnibus notum est, urbis Trojanae exscindendae causam praebuisse Helenam, Schönborn. lib. 7. polit. c. 8. Augustin. de civit. Dei, lib. 3. cap. 3. Et Reges olim Romanos, ob vim castissimae foeminae nobili Lucretiae illatam, Roma expulsos fuisse, Livius lib. 1. Sic Thebae propter raptum Chrysippi et incestum Oedipi, eversae sunt. In Leuctris, postquam violatae essent Scadesi filiae a duobus Lacedaemoniis, eodem in bello cruentissimo Lacedaemoniorum vires debilitatae. sunt, Phil. Melanchton. libr. 2. Chron. Ac Hispaniam ob eandem causam Saracenis cessisse refert Roder. Toletan. libr. 1. rer. Hispan. cap. 18. plura exempla refert Richter. axiom. polit. 26.

[note: 69.] XXIV. Pauperum oppressio, tributorum nimia exactio et subditorum expilatio, Esaiae cap. 1. v. 1. Amos. 2. vers. 11. nec alia causa defectionis tribuum Israëlis a Roboamo Rege fuit, quam gravium onerum impositio et pauperum oppressio, 1. Regum 12. 2. Paralip. 10. Ita tributorum acerbitatem, et populi oppressionem Barbaris ad Romanum Imperium dissolvendum viam stravisse, testatur Salvian. de gubernat. Dei, lib. 5. fol. 156. et Vandalos et Religione complectenda, ita deterruisse, ut Christianismi inde odium conceperint, et Saxonibus subesse, morte gravius existimaverint, refert Crantz. lib. 4. Vandal. cap. 6. et libr. 3. metrop. cap. 31. 39. et 43. In Gallia ob exactionem unius oboli a muliere ratione herbarum factam, ingentem seditonem exortam esse, narrat Bernard. de Girard. de stat. Franc. libr. 2. fol. 124. Et motuum Belgicorum non minimam causam fuisse exactionem centesimi nummi, omnium bonorum mobilium et

immobilium, decimi omnium mobilium, et vicesimi immobilium, constat ex Meteran. libr. 4. histor. Belg. in princ. Thuan. libr. 50. histor. fol. 803. Ac Susatum celebrem Westphaliae urbem, ob ommoderatam collectarum exactionem ab Archiepiscopo Coloniensi ad Ducem Clivensem descivisse, scribit George. Fabric. de orig. Saxon. fol. 417. Et graves alios quamplurimos tumultus et seditiones ob immoderatam collectarum exactionem passim extitisse, et Jureconsulti et Historici commemorat, Damhoud. prax. crim. cap. 99. n. 10. seq. Boër. tract. de seditios. n. 31. seq. Zwinger. in theatr. vit. vol. 3. libr. 8. [note: 70.] fol. 909. seq. Et hujusmodi exactores etiam in sacris litteris male audiunt, et vocantur filii Belial, böse Buben unde Teuffelskinder, 1. Samuel. 2. v. 12. Socii furum, DiebsGesellen, Esaiae. 1. v. 23. leones rugientes, ursi esurientes, lupi rapientes praedam, Löwen, Bären, und reissende Wölffe, Ezech. 19. v. 2. et cap. 22. v. 27. Nahum. 2. vers. 11. et 12. Habacuc. 1. v. 8. Sophor. 3. v. 3. Zachar. 11. v. 3. Proverb. 28. v. 15. Cete et Dracones, Walfische und Drachen, Ezech. 29. v. 3. Psalm. 75. v. 13. et 14. Pardi vigilantes, Ierem. 5. v. 6. Vaccae pingues, Amos 4. v. 1. Hirci, Esaiae 14. v. 9. Zachar. 10. v. 3. Tyranni, Köppen. quaest. 32. n. 2. Adam Keller. de offic. jurid. polit. lib. 2. cap. 8. fol. 330. vers. et talia raro. Bocer. [note: 71.] de collect. cap. 1. n. 14. ac plerumque illi, qui immoderatas collectas imperarunt, miserrima morte perierunt, sicuti exemplis plurimis demonstrat Herman. Lather. de censu in praefat. et lib. 3. cap. 22. n. 51. ubi de Cardinali Armellino refert, quod cum ob novos inventos collectarum modos, omnibus fuisset exosus, et coram Pontifice et secretioribus quibusdam Consiliariis pecuniae conficiendae rationes habitae, quidam ipsi parum aequus, hunc modum suaserit: Equidem, inquiens, sanctissime pater, nullam meliorem ego, citra omnem subditorum querelam, imo cum ipsorum quoque gaudio, colligendae pecuniae ratione noverim, quam ut Armellino pellis detrahatur, et per ditionem vestram, ut luporum pellibus alias fieri solet, circumferatur: Neque enim dubito, quin vestri subditi omnes pro ea saltem inspicienda, stipem ultro sint collaturi, Besold. de aerar. capit. 7. num. 219.

[note: 72.] XXV. Defectiones subditorum, quae itidem ex nimia tributorum exactione ut plurimum exire solent, prout Frisii ob nimia tributa jugum excusserunt, non sine grandi Romanorum fraude, Tacit. 4. annal. n. 72. Schönborn. 4. polit. cap. 23. Caspar. Klock. de contribut. cap. 18. n. 331. Et cum primi Athenienses sociis tributum impetrarent, hi defecerunt, Thucid. libr. 1. Ex asperiore quoque gubernandi modo saepe defectiones pascuntur, ex qua causa decem tribuum defectionem expertus est Rehabeam. 2. Paralip. 10. v. 14. et 16.

[note: 73.] Nulli autem ad defectionem procliviores esse solent, quam qui recens sunt victi et et subacti: cujus exemplum praebent Ternestini apud Tacit. annal. 4. et Privernates apud Livium, lib. 8. Talesque fuerunt Idumei a Davide victi, qui sub Joramo defecerunt, et ruinae Regni Judae initia praebuerunt. Et vivente adhuc Salomone, Adab, Rex Idumeae et Razon Rex Syriae a Davide victi, in Israëlitarum Imperium rebellarunt, fueruntque magnum illius Regni, licet florentissimi perturbandi momentum et principium, 1. Regum 11. 2. Regum. 8. Danae. lib. 3. polit. cap. 5.

[note: 74.] XXVI. Defectiones sociorum, qui a nobis deficiunt, ut vel hostibus adhaereant, vel nos minime juvent, Danae. d. l. Ita bellum Latinum, seu sociale Romanum Rempubl. licet opulentissimam, non modo per septendecim annos afflixit, sed etiam bene evertit. Et Spartani a Sociis in Leutrica pugna propter superbiam deserti, insignem illam a Thebanis, Epaminonda Duce, cladem acceperunt, qua Sparta quoque ipsa pene concidit, Hoenon . polit. disp. 8. conclus. 29.

[note: 75.] XXVII. Bellum tam civile et intestinum, quâm externum; quod non opus est, ut multis demonstremus, sed saltem Salustium ad Caesar. fol. 33. audiamus; Ego sic existimo, dicentem, quoniam orta omnia intereunt, qua tempestate urbi Romanae fatum excidii adventaret, cives cum civibus manus conserturos: ita defessos et exsangues Regi aut nationi praedae futuros. Aliter non orbis terrarum, neque cunctae gentes conglobatae movere aut contundere queant hoc Imperium. Etenim pacis tempore coluntur agri, vernant horti, pascuntur laetae pecudes, aedificantur villae, extruuntur oppida, instaurantur collapsa, ornantur et augentur extructa, crescunt opes, aluntur voluptates, vigent leges, floret Reipubl. disciplina, fervet Religio, valet aequitas, calent artes opificum, uberior est quaestus pauperum, splendidior opulentia divitum, efflorescunt honestissimarum disciplinarum studia, eruditur juventus, tranquillo fruuntur otio senes, bonis auspiciis nubunt virgines, laudantur simili prole puerperae, florent boni, minus peccant mali. At simul atque belli saeva tempestas ingruerit, repente, semelque quicquid pulchrum, obruit, extinguit, abolet, omniumque malorum lernam quandam in vitam mortalium effundit. Tum enim abiguntur armenta, proteruntur segetes, trucidantur agricolae, exuruntur villae, incenduntur pagi, tot seculis extructae florentissimae Civitates una procella subvertuntur, adeo proclivius est laedere, quam benefacere, constuprantur virgines, trahuntur in captivitatem senes, diripiuntur bona, civium opes ad execrandos latrones atque sicarios transferuntur, moerent funestae domus; metu, luctu, querimoniis, lamentis complentur omnia, frigent artes opificum, pauperibus aut jejunandum, aut ad impias confugiendum artes. Divites aut ereptas deplorant facultates, aut timent relictis utroque modo miserrimi. Virginum aut nullae, aut tristes, aut funestae nuptiae, desolatae matronae domi sterilescunt; silent leges,

ridetur humanitas, nullum habet locum aequitas: Religio ludibrio est, sacri et prophani nullum omnino discrimen: Corrumpitur omni vitiorum genere juventus: damnant longaevitatem suam luctuosi senes, nullus honos honestis literarum studiis, atque adeo nullum bellum, neque tam justis causis suscipi, neque tamen moderate geri potest, quod non ingens, et scelerum, et calamitatum pars maxima fere solet ad innoxios et indignos recidere. Quinimo, quod est omnium gravissimum, haec tam exitialis pestilentia nescit se suis continere spaciis, sed ut uno quopiam orbis angulo nata, non solum finitimas regiones, veluti contagio, pervadit, verum etiam procul remotas, vel mercede, vel per affinitatis, aut foederis occasionem in communem tumulum, et rerum tempestatem pertrahit, Author tubae pacis. fol. 3. Confer Besold. dissert. de jur. bell. c. 1. n. 2. Erasm. in querimon. pacis. per tot. Bello vastantur omnia, squalent municipia, afflictantur coloniae, agri quasi senio confecti, marcent:

Convertuntur aratra in arma, boves in equos, stimuli in lanceas, vomeres in sagittas, tunicae in loricas, simplicitas in malitiam, justitia in vioentiam, nullumque nefas exemplo caret, Ant. de Guevar. in horolog. Princ. lib. 3. cap. 14. [note: 76.] n. 499. Et ut summatim dicam, bellum si dixeris, omnia mala dixeris; vellum omnium immanitatum epitome, et calamitatum cunctarum farrago dici meretur, Morne. de verit. relig. c. 16. Bellum infinita homicidia, latrocinia, rapinas, furta, incendia, stupra, et id genus alias calamitates adfert, quas describunt, Isocrat. in orat. 2. ad Phil. Damhoud. in prax. crim. c. 82. n. 1. Gail. 1. de pac. publ. c. 4. n. 43. ubi ait: priusquam incipias jam plus nocuisti patriae, quam sis profuturus victor. Exhauris civium opes, luctu funestas domos, omnia latronibus, furibus, stupratoribus imples; has enim reliquias parit bellum.

[note: 77.] XXVIII. Proditio, quae tantum incommodi humano generi affert, quantum salutis bona fides. Valer. Maxim. lib. 9. cap. 6. quaeque uno momento perdit diu magna industria servatam Rempubl. sicuti testatur Claudian. in Ruff. lib. 2.

[note: 78.] XXIX. Conjuratio, qua ipse etiam Reipubl. status et magistratus evertitur, Schönborn. lib. 7. polit. c. 17. ad quem facile inducuntur, qui novis student rebus, exosumque in pace servitium habent, et contumaciam cum pernicie, quam obsequium cum securitate malunt, Tacit. 4. hist. 17. in fin. sicuti plurimas in Neronem spes animavit, quae ex novis petebatur, Tac. 15. annal. sicuti inopes, et qui aere alieno laborant, ad hoc scelus proclives sunt, ut sublatis e medio Principibus opes adipiscantur, qualis erat in conjuratione Catilinaria. Cn. Piso, adolescens nobilis, summae audaciae, egens, factiosus, quem ad perturbandam Rempubl. inopia et mali mores stimulabant, Salust. in Catilin.

[note: 79.] XXX. Seditio, quae nihil aliud est, quam subitus et violentus contra magistratum motus, Lipsius lib. 5. civil. doctr. c. 4. Schönborn. lib. 7. pol. c. 13. miserrimum autem est cum civibus, tanquam cum hostibus vivere magistratum: nec potest non exarescere, etiam florentissimae Reipubl. pulchritudo, quando in ea civium seditio flroet. Est conversionum in civitatis statu seminarium seditio, quae civium animos ita dividit, ut insolenter a civili sorte declinent. Tot extinctae maximae veteris aevi civitates sunt exemplo. Et quemadmodum cum in corpore animalis aliqua peste viscere infestantur, corpus totum concutitur; ita cum in Reipubl. visceribus seditio est, Reipublic. salus periclitatur, et tota ipsa in motu est. Ac seditionis non raro hic eventus est, ut Respublic. per eam hosti tradatur. Nicol. Vernulae. instit. polit. lib. 4. tit. 3. q. 6. Pernitiosa igitur Machiavelli est doctrina, qua seditionem civitatis conservandae causam esse dicit, quod distractis in diversas factiones civibus tutior et cautior sit Reipublicae administratio: cum prudentius sese gerant magistratus ardente factione, et fortius civitatem muniant cognito jam hoste.

[note: 80.] Causae seditionum esse solent 1. Religionis violatio, quemadmodum plebs Constantinopolitana ob Anastasii impietatem quaternitatem adorare praecipientis, seditiosa arma movit, [note: 81.] Evagr. lib. 3. c. 3. seq. Nicephor. lib. 16. c. 38. 2. Malum Reipubl. regimen, idque intensius ex oppressione, vel remissius ex negligentia, [note: 82.]Schönborn. lib. 7. polit. c. 13. 3. Metus eorum, qui fecerunt injuriam et poenas metuunt, vel eorum, qui exspectant et metuunt injuriam aut oppressionem, quam praevenire volunt, priusquam opprimantur: uti et clades magna accepta, vel gravis alicujus periculi metus, 1. Samuel. 30. v. 4. seq. Petr. Gregor. Tholos. de republ. lib. 23. c. 5. [note: 83.] 4. Angustia et inopia egentium, qui odio rerum suarum omnia mutare student, 1. Samuel. 30. et Exod. 16. et 17. Salust. in Jugurth. Bodin. de republ. l. 5. c. 2. et imitantur piscatores, [note: 84.] qui non nisi stagno turbato anguillas capiunt, Schönborn. d. c. 13. 5. Eadem est ratio obaeratorum, quibus afflicta fides in pace, quique rebus turbatis alacres et per incerta tutissimi, Tacit. 1. histor. ex quo orta est Corcyrea illa seditio apud Thucyd. lib. 3. et Panormitana illa, de qua Philip. Camerar. lib. 1. medit. hist. [note: 85.] c. 4. 6. Scripta virulenta et calumniosa de Religione, Schönborn. l. 7. polit. c. 7. 7. Dissimilitudo [note: 86.] civium in Republica, quando peregrini sine discrimine in civitatem admittuntur, et reliquis civibus aequantur, vel etiam praeponuntur, Petr. Gregor. Tholos. de republ. l. 3. c. 6. Hen. Arnis. l. 2. polit. doctr. c. 4. [note: 87.] fol. 445. seq. 8. Ambitio, cum ambitiosi privatim degeneres, in publicum exitiosi, nihil spei, nisi per discordias habent, Tacit. 11. annal. et honores, quos quieta Respublica desperant,

perturbata consequi se posse arbitrantur, [note: 88.] Cicero 2. in Catilin. 9. Polypragmosini, quae non minus, quam ambitio Reipubl. pestis est praecipua. Hoenon. polit. disput. [note: 89.] 8. concl. 14. lit. a. 10. Otium, nimiaque felicitas et saturitas, Petr. Gregor. Tholos. de republ. l. 23. c. 7. et 23. Schönborn. d. l. 7. c. 13.

[note: 90.] XXXI. Barbarorum irruptio sive gentium migratio, quae velut turba, procella ac tempestas coelestis, omnia etiam florentissima Regna et Respublic. sibi obvias dejicit, deturbat, protrudit et pessundat, cujus rei varia exempla refert Dan. Polit. Christ. lib. 3. cap. 5. Richter. axiom. polit. 25. Schönborn. lib. 7. polit. capit. 26.

[note: 91.] XXXII. Plebeorum infimi ordinis cum primi ordinis ad Imperii administrationem sociatio. Constat enim nullam Rempubl. diu consistere posse, in qua cives primi ordinis alios in infimo gradu in societatem, et communionem Imperii admittunt; quod suae calamitatis exemplo probant Volsinii, de quibus Valer. Maxim. lib. 9. c. 1. Urbs haec (Volsinia) inquit, erat opulenta, erat moribus et legibus ornata, Hetruriae caput habebatur, sed postquam luxuriâ prolapsa est, in profundum injuriarum et turpitudinis decidit, ut servorum se insolentissimae dominationi subjiceret: qui primum admodum pauci Senatorium ordinem intrare ausi, mox universam Rempubl. occupaverunt. Testamenta ad arbitrium suum scribi jubebant, convivia, coetusque ingenuorum fieri vetabant, filias dominorum in matrimonium ducebant: postremo lege sanxerunt, ut stupra sua in viduis pariter ac nuptis impunita essent, ac ne qua virgo ingenuo nuberet, cujus castitatem non ante ex numero ipsorum aliquis delibasset, etc. Quorum tamen scelerum vindices demum Romani fuerunt, qui a civibus oppressis clam vocati in auxilium, misso Decio Duce, libertinos omnes superarunt, et aut in carcere necarunt, aut Dominis in servitutem restituerunt, referente Pflaumer. in Mercur. italico. pag. 152.

CAPUT XVI. De signis eversionum Rerumpublicarum et Imperiorum.

QUamis conversiones et interitus Rerumpublicarum ad hominum sensibus ac cogitatione remotissimae videantur; cum nec illa saepe intelligantur, quae ante pedes sunt, et in crastinum futura. Nec causae istarum mutationum inevitabilem necessitatem adferant, licet manifestis interdum indiciis [note: 1.] se ostendant. Interim tamen ex rerum praeteritarum cum praesentibus collatione, dum singularum causas causis, occasiones occasionibus, et successus successibus suis opponimus, sagacitate quadam futuros etiam eventus quodammodo praesentimus. Unde non aliunde melius consilia petuntur, quae in futurum prosint, quam ex praeteritarum rerum exemplis, inquit Dionys. Halicarnass. Nam quae futura sunt, ut ait, Aristot. 2. Rhet. plerumque paria similiaque sunt iis, quae jam facta sunt. Et sic mutationes Rerumpubl. impendentes ab homine circumspecto praevideri posse, non esse dubium, scribit Beruh. Zieritz. in dissert. de convers. Rerumpubl. fol. 10.

[note: 2.] Revelat etiam Deus plerumque mutationes Rerumpubl. proxime futuras, et calamitates imminentes, vel signis, vel prodigiis, vel prophetiis, vel aliis modis, prout sapientiae ejus incomprehensibili expedire visum est. Loquitur cum hominibus Deus, non modo lingua humana per Prophetas, Apostolos et Pastores, sed nonnunquam etiam elementis, in formas et imagines diversas compositis, ut ait Besold. thesaur. pract. verb. Beränderungen. [note: 3.] in fin. Ita enim Deus olim per Prophetas populum suum docebat, admonebat, objurgabat, et futurae felicitatis, vel calamitatis certiorem faciebat. Hacque ratione videmus, Prophetam Nahum Ninives excidium, per diluvium et incendium, post Jonam praedixisse sub Rege Judaeor. Nathane; Idem Judaeis quoque praedixit Urias, Jeremias et alii. Et cum Deus puniturus est gentem vel urbem, prodigiis id solet significare, ait Herodot. lib. 6.

[note: 4.] Sic tempore Antiochi Regis, per universam Hierosolymorum civitatem quadraginta diebus videri contigit per aëra equites discurrentes auratas stolas habentes, et hastas, quasi cohortes armatas, et cursus equorum per ordinem

digestos, et cogressiones fieri cominus, et scutorum motus, et galeatorum multitudinem gladiis districtis, et tellorum jactus, aureorum armorum splendorem, omnisque generis loricarum, Macchab. l. 2. c. 5. v. 2. et [note: 5.] 3. Et paulo antequam capienda esset Hierosolyma a Tito Vespas. inter praecipua perditionis ejus civittis praesagia illud fuit, quod ante solis occasum visi sunt per inane ferri currus totis regionibus, et armatae acies tranantes nubila, et civitati circumfusae: festa autem die, quam Pentecostem vocant, nocte sacerdotes intimum templum more suo ad divinas res celebrandas ingressi, primum quidem motum, quendamque strepidum senserunt, postea vero subitam vocem audire, quae diceret: Migremus hinc, teste Josepho lib. 7. de bell. Judaic. c. 2. Tacit. libr. 5. histor. toto quoque anno ante ejus excidium, sidus aliquod in specie gladii, supra civitatem Hierosolyma constitit, Joseph. d. l.

[note: 6.] Antequam Respubl. Romana Democratica omnino corrueret, Romae prodigium factum est, quo denunciabatur, Regem populi Romani naturam parturire, idque paucos ante menses, antequam Caesar Octav. Augustus nasceretur, qui fuit primus legitimus Monarcha Romanorum, et ideo Senatum exterritum censuisse, ne quis illo anno genitus educaretur: Cujus tamen Senatusconsultum ad aerarium delatum non fuit, curantibus iis, qui uxores praegnantes habebant, ne fieret, singulis ad se spem trahentibus, ut ait Sueton. in Augusto, c. 94. Et ante Romae deletionem tres distinctis terris faces visas esse in coelo, refert Livius lib. 43. c. 13. et libr. 44. c. 16. et lib. 45. c. 16.

[note: 7.] Ante paucos, quam Domitianus occideretur, menses. Cornix in capitolio elocuta est: Erunt omnia bene, sicuti refert Sueton. in vit. Domit. cap. ult. Quod postea ait quis fuit interpretatus.

Omnia, quae mortem Julii Caesaris, Augusti, Caligulae praecesserunt, refert Sueton. in ipsorum vitis. Vastationem Italiae Longobardis praedixerunt acies illae, quae in aëre dimicantes spectatae fuerant, Chron. Carion. lib. 3. pag. 547.

[note: 8.] Sic anno 1538. multis Germaniae in locis visi sunt homines armati in aëre, et versus orientem stella inusitatae magnitudinis, quae crux sanguinolenta, cum vexillo per aëra volitante, ut scribit Surius in eo anno, et ibidem, quae eodem anno, tristia Christianis acciderint, exponit. Cum Lacedaemonii classe victi Imperium Graeciae amiserunt, visae sunt trabes, quae Graeci docos appellant, Plinius lib. 2. cap. 26. Ante bellum Cymbricum faces in coelo emicuerunt, soles plures, die luna visa cum stella, clypei et flamma: Sicuti etiam sub bellum Italicum et civile Marii et Syllae, faces, clypei, globique ignei apparuerunt, referente Petr. Gregor. Tholosan. de republ. lib. 2. 1. c. 6. n. 10. et 11.

[note: 9.] In Comitatu Marchiae et Surderlandiae partibus anno 1621. tempore Autumnali ignotas mixti insoliti coloris aves, magnitudine turdos, colore aliquatenus Halb-Vögel repraesentantes, visas fuisse, et turmatim volitantes jugerum et plus agri operuisse; easque volucrum copias, ceu belli faeciales, sequenti hyeme Hispanorum et Belgarum, post Caesariorum et foederatorum Romano Catholicorum, aliosque exercitus secutos fuisse, ditiones illas misere debellantes, depraedantes, vastantes illas misere debellantes, depraedantes, vastantes, refert Joh. Wilhelm. Röbenstrunck in consilio, von Anlag, Contribution. etc. fol. 30. ubi alia consimilia refert.

[note: 10.] Quam maximas totius Imperii RomanoGermanici, calamitates, ruinas, devastationes, miserias, caedes, mortes, aliorumque malorum lernas, non praenunciaverit anno 1618. instar flagelli caudatus Cometes, et anno 1630. horrenda solis Ecclipsis, toti Imperio, imo toti terrarum orbi cognitum est omnibus. Praenuncia quoque stella haec fuit mortis Maximiliani Archiducis Austriae, mox Annae Augustae, conjugis Imperat. Matthiae, et paulo post ipsius Imperatoris mense Martio anno 1619. König. in theat. polit. part. 1. cap. 6. n. 49. Quamvis etiam Cometae et id genus alia insolita phaenomena, secundum Aristotelem, lib. 1. meteorolog. cap. 7. naturales suas habeant causas, ob quas apparent, et Keplerus de Cometa anno 1607. scribat, quod non magis coelum sit sine Cometis, ac aër sine avibus, mare sine piscibus, ac terra sine animalibus et plantis, cum, ut Paracelsus alicubi habet, Cometae ac stellae coeli sint herbae, sese instar aliarum creaturarum multiplicantes: Non tamen negari potest, Deum praeter earum naturam portendere aliquid et novi iis persaepe nobis indicare. Multorum siquidem seculorum docet observantia, magnas clades orbi terrarum, excidia civitatum, regnorum mutationes, et alias calamitates publicas per Cometas denunciari, Schönborn. lib. 7. polit. cap. 25. Unde de Cometis et aliis hujusmodi prodigiis eorumque significationibus, scribit Manlius c. 1. Astronom.

Alia complura praesagiosa belli ac Rerumpublicarum interiturarum prodigia, refert Melancht. et Peucer. lib. 4. Chron. Carion. German. fol. 178. Petr. Gregor. Tholosan. de republ. lib. 21. cap. 6. seq.

[note: 11.] Inter quae etiam referri solent Ecclipses solis et lunae, quamvis enim hae ex naturalibus oriantur causis, eas tamen saepissime mutationis et eversionis signa esse, ipse Christus indicat Lucae 21. vers. 24. Et de Ecclipsi tempore passionis Christi Areopagita Ethnieus dixisse fertur: Aut Deus naturae patitur, aut mundi machina dissolvetur, ut ipse testatur epist. 7. ad Polycarp.

[note: 12.] Referuntur quoque huc terraemotus, sicuti ante interitum urbis Hierosolymae sacerdotes nocte templum ingredientes terraemotum senserunt, Joseph. lib. 7. de bell. Iudaic. cap. 12. Ante mortem Tyberii, turris Phari terraemotu concidit, Sueton. in ejus vit. cap. 74. Ante mortem Sergii Galbae, urbs et palatium tremuit, Sueton. in ejus vit. capit. 18. Et nunquam urbem Romam tremuisse, nisi futuri eventus praenuncio, scribit Plin. Et Cardan. terram, inquit, ex flatu scindi, et maximas seditiones indicare, haud dubium est. Sic tempore passionis et mortis Christi, Matth. 27. v. 54. et tempore resurrectionis, terraemotus extiterunt, Matth. 28. v. 2. uti et tempore Pauli et Sylae incarceratorum, Actor. 16. v. 26.

Distinguendum igitur hîc erit cum Hypp. a Collib. de princ. cap. ult. inter praecognitiones theoricas, tam naturales, quam divinas, et practicas, quae experientia potissimum nituntur. Periti navium gubernatores non ex Jove, Saturno, Venere, Marte aut Mercurio tempestates praevident, sed de nube, de ventis, de omni aëris conditione: atque eorum haec solers disciplina experimentis ubique [note: 13.] confirmatis, de spiraculo tenuissimi flatus, de nubecula vix conspicua, tempestatem intelligit imminentem, cujus nullum praesagium, nullum signum adhuc patebat oculis aliorum: non solum venturam intelligunt, sed qua parte futurum ut excitetur, quomodo declinari, quomodo superari possit; ad quae sapientia [note: 14.] Astrologorum prorsus caligabit. Sic pastores, agricolae, et ipsum saepe vulgus ineruditum, statum aëris praecognoscunt, non a stellis, sed ab aëris ipsius dispositione, atque his, quae in sublimi impressionibus fiunt; quae raro fallunt, aërem scilicet ex aëre, sicuti Medici aegrum ex aegro praejudicantes, non ex fictis, remotisque, Polyb. lib. 6. Sic prudentis hominis ex praesenti temporum cognitione, et rerum antecedentium causis, tam privatim, quam publice conversiones futuras conjicere et praevidere. Quod etiam intellexit Prometheus apud AEschilum, dum ait

[note: 15.] si Religionis cultus contemnatur, et charitas frigere incipit, Theologus divini Numinis iram praevidet: Sicuti Politicus, qui justitiae vincula infringi, Principisque Tyrannidem, vicinorum Principum potentiam, caeterosque politicos gradus non servari videt, Hippol. a Collib. de Princ. cap. ult.

Observandum igitur signa haec non esse apodictica, sed inter illa reputari, quae plerumque fieri solent: Non enim haec moderantur Respublicas, vel regunt homines, sed regit astra Deus, horumque omnium arbiter est, nec apparentibus ejusmodi signis, animos statim despondere fas est, nam ut Phlippus Melanchton cecinit:

CAPUT XVII. De remediis contra eversionem Rerumpublicarum et Civitatum.

CUm urbes ab interitu tueri non possit vel aedificiorum structura magnifica vel praesidiorum inexhausta vigilantia, vel solers indigenarum cura, illisque accidat, quod magnis arboribus, quae diu crescunt, et una [note: 1.] hora extirpantur, ut ajunt Scytae ad Alexandrum apud Curt. lib. 7. ac mala, et morbi Rerumpublicarum saepissime remedia politica non ferant, ac in Rebuspublic. aliquid sit divinius humano intellectu, juxta Xenophont. in memorabil. lib. 1. in princ.

[note: 2.] Ideo 1. ex officina sacra contra mala, ex vi majore imprimis provenientia, aliud fortius remdium petendum erit, poenitentia nimirum, et conversio ad Deum et divini auxilii imploratio: Ita enim loquitur Jehova: subito loquar contra gentem et contra regnum, ut evellam, eradicem et perdam. Et conversa gens illa a malo suo, quod locutus fui contra eam, poenitebo et ego super malo, quod cogitavi, ut facerem ei, Ierent. 18. v. 7. et 8. Cujus exemplum praebent Ninivitae, qui ex praedicatione Jonae ad Deum conversi, et poenitentiam agentes, ab interitu sunt conservati, Ionae. c. 3.

[note: 3.] Ex quo etiam Principatibus, Regnis ac Rebuspublicis Angelos seu genios tutelares seu defensores esse, quorum ope et ministerio conserventur et protegantur, easque intelligentias Rabbinis dictas, refert Philip. Camerar. medit. histor. cent. 2. c. 15. Et D. Petrum asseruisse, cujusque generis proprium esse Angelum, refert ex D. Clement. lib. 2. de recognit. Petr. Gregor. Tholosan. de republ. lib. 21. c. 3. n. 43. ubi etiam addit, inter Ethnicos quoque receptum fuisse, ut priusquam in obsessas civitates et regna impressionem facerent, tutelares illinc Deos evocare procuraverint. Horumque Angelorum, qui Imperiis ac Rebuspublicis praesunt, haec munia esse, ut omni momento in statione sua et excubiis contra diabolos sint, Imperia tueantur, ad ruinam inclinantia fulciant, adversa omnia averruncent, et daemones tumultuantes reprimant et compescant, scribit Simon Majol. Canicul. dier. tom. 2. c. 1. fol. 453. seq.

[note: 4.] Hinc 2. remedium contra eversionem generale erit, si pia, sobria, justaque tam imperantium, quam parentium sit vita, D. Paulus ad Tit. 2. v. 12. tollatur otium; in legibus moribusque receptis nihil immutetur: Religio sancte colatur: Tribunorum plebis insolentia, et in commovenda plebe audacia compescatur: Rerum summae praeficiantur viri probi, talis enim est Respubl. qualem eam solertia vel incuria magistratuum efficit, Schönborn. libr. 7. polit. c. 27.

[note: 5.] 3. Diligenter prospiciendum, ne quis ultra mensuram crescat, Schönborn. d. c. 27. Contra quam remedia sunt, si potentiae unius vel plurium alius constituatur magistratus, qui horum acta impediendi facultatem habeat, sicuti Romae contra Optimatum, Nobilium et patritiorum injurias creati fuerunt Tribuni plebis, qui auxilio plebi etiam adversus consules essent, intercessione sua se objiciendo, quales Tribuni ob hoc sacrosancti erant, Halicarnass. libr. 16. Gell. lib. 13. cap. 12. et Lacedaemones Regibus Ephoros opposuerunt, Herodot. lib. 2. Idem remedium est, si magnis Imperiis breve spatium constituatur, nec diu quis magistratum gerat, Aristot. 5. polit. Idque maxime in Aristocratia, in quam nemini summum Imperium, praesertim bellicum committendum erit, cum naturalis sit Nobilium morandi in Imperiis cupiditas, Clapmar. de arcan. rerumpubl. l. 2. Qua ratione Respublica Romana diu vigorem suum obtinuit, dum Consules annuos, Dictatores semestres habuit; Cum vero propagatio magistratuum fuit introducta, a sua integritate Romani desistere ceperunt, Dio. Cassius libr. 43. histor. Röm.

[note: 6.] 4. Imprimis autem curare debet magistratus, ne seditiones exoriantur, iisdemque exortis mature occurratur; Praecaveri autem possunt seditiones, si nobilium contentiones et partes sive partialitates legibus severissimis prohibeant, cum Nobilium contentiones populum facile in partes discindant, Aristot. lib. 5. polit. cap. 4.

[note: 7.] Idem est, si discordiarum occasiones, ipsaeque rixae, discordiae, otia, contemptus, injuriae, calumniae, annonae caritates, etc. praecaveantur, leges inviolabiliter conserventur, et si quae aliae seditionum sunt causae, e medio tollantur.

[note: 8.] Seditione autem exorta, ejus initia, quantum fieri potest, comprimenda sunt, omne enim malum nascens facile opprimitur, inveteratum vero robustius efficitur, Cicero Philip. 5.

[note: 9.] Omne malum nascens facile opprimitur, inveteratum plerumque fit robustius, inquit Cicero. Et sicut ex festuca incensa, vel lucerna neglecta domi, domus, imo urbs tota saepe conflagrat; sic ex privatis a magistratu neglectis odiis, publica crebro pernicies sequitur, Hippol. a Collib. de Princip. c. 24. Et satius est in tempore occurrere, quam post vulneratam causam remedium quaerere.

[note: 10.] Nonnulli hoc casu, ubi magistratus suspectos habet subditos rebellionis, hoc remedium suggerunt, ut auxilio exploratorum et et delatorum utatur, qui incogniti se coetibus hominum immisceant, eorumque dicta, facta et intellecta referant, Tholosan. de republ. lib. 23. c. 9. n. 11. Quae techna fuit sapientissimi Ducis Chusai, amici Davidis, qui ad Absolonem venit rebellantem, tanquam futurus socius, suoque consilio Achitophelis consilium dissolvit; et Davidi Achitophelis consilium dissolvit; et Davidi fugiendi, et evitandi manus conjuratorum dedit. 2. Samuel. 16. et 17.

[note: 11.] Laborandum quoque magistratui, ut partes divellat, seditiosos disjungat, imprimis vero potentiores, quo remdio tutissime multitudinis consensus tollitur, secundum Tacit. Seditionum praecipuos et auctores sibi adjungat, etiam occultis praemiis, beneficiis, favore et largitionibus, vel promissis ambiguis, nec non verbis blandis demulceat, inducat, seducat et persuadeat, auctoritate praeditos et facundia excellentes, artemque demulcendi tenentes mittat; multum enim ad seditionem sopiendam prodest viri cujusdam insignis auctoritas, reverentia et eloquentia, Tholosan. d. c. 9. n. 12. Ita Menenius Agrippa populum a patribus secedentem

oratione sua flexit, Livius lib. 2. Plutarch. de vir. illustr. c. 18. M. Pompilius plebis contra patres seditionem concitatam, cum authoritate, tum oratione sua sedavit, Cicer. in Bruto. Hinc Virgil. 2. Aeneid.

[note: 12.] Secreta quoque consilia, consulationes et colloquia, coetusque nocturnos magistratus inhibebit et impediet, utpote, qui semper suspecti et prohibiti, c. 2. de pac. tenend. inter subd. in princ. l. 2. ff. de colleg.

[note: 13.] Arma item, cum instrumenta sint rebellionum, animosque addunt rebellibus, ad tempus ipsis adimenda sunt, Tholosan de republ. lib. 23. c. 9. n. 6. Ita Charundas Thuriorum legislator, post seditiosas civium conciones lege cavit, ut si quis eas armatus intrasset, continuo interficeretur, Cicer. 2. de legibus. Tholosan. d. n. 6.

CAPUT XVIII. De modis, quibus Rerumpublicarum et Civitatum jura et privilegia amittuntur.

30. Civitas superioris authoritate ad destructionem murorum damnata, absque muris permanere debet.

36. Quando homines de Civitate aufugiunt, mori dicitur, et pro mortua habetur.

37. An Civitates Imperiales, vel alii Status, aliis Statibus, vel etiam exteris sese subjicere, et ab immediata subjectione eximere possint.

40. Per exemptiones, membra, vota et consilia Imperii diminuuntur, matricula variatur, collecta incertae fiunt.

45. Tria exemptionum genera, veluti, 1. si tot aliter quidam se ab Imperio eximant, quos immemorialis temporis praescriptione tutos esse nonnulli affirmant.

51. Suprema majestatis jura non sunt in commercio, sed Imperatoris ossibus adhaerent.

54. Secundum genus exemptionis, quo quis se eximit a juris dictione et collectis Imperii, hoc tamen comiter observat.

55. Tertium genus est, quando quis eximitur ab immediata Imperii subjectione, et Landsassius efficitur.

[note: 1.] In genere jura ac privilegia Rerumpublicarum et Civitatum amittuntur, 1. per non usum, Henr. Bruning. de var. universitat. specieb. conclus. 59. Georg. Gumpeltzhaim. apud Arumae. de jur. publ. tom. 2. discurs. 9. de civitatib. concl. 140. Ita enim nundinae civitati concessae non utendo per decennium amittuntur, l. 1. ff. de nundin. Sixtin. de regalib. [note: 2.] lib. 1. cap. 6. numer. 30. Quod tamen secus est, si facultas utendi privilegio se non offerat; cum enim hic nulla negligentiae culpa non utendi imputari possit, privilegium salvum permanet, etiamsi eo ultra hominum memoriam, vel mille annos non sit usus, Gail. 2. observat. 60. num. 1. Bruning. d. conclus. 59. Cum non valenti agere non currat praescriptio, arg. l. 1. §. 3. Cod. de annal. except. Myns. respons. 71. num. 11. Ex quo etiam merum Imperium obtinens ex privilegio, praescriptione longissimi temporis id non amittit, si casus puniendi facinorosos sese non obtulit, Gail. d. l. num. 6. Bruning. d. l. Quae etiam regula de privilegio propter non usum amittendo, non videtur locum habere in illis privilegiis, quae alimentorum intuitu concessa sunt, etiamsi quis centum annis eo non utatur, arg. l. cum scimus. 22. C. de agric. et cens. ubi dicitur, quamvis filius familias censibus per triginta, vel quadraginta annos patre agriculturam peragente, et domino satisfacienti abfuerit, nec unquam rei rusticae operam dederit, sed in libera conditione vixerit, eundem tamen ad operas rusticas revocari posse, Bruning. d. conclus. 59. ubi ait in facto Civitati Passaviensi contigisse, cum ea propter agri sui sterilitatem commode se sustinere non posset, a Wenceslao, aliisque Imperatoribus jus appulsus, sive exponendarum mercium, die Niderlag, obtinuit, et quidem ex certa scientia et motu proprio: Quo jure civitas quidem usa est, sed per decem pluresve annos Ratisbonenses sine expositione mercium, libere praeternavigaverunt, quaesitum est, an per hujusmodi negligentiam jure suo ceciderint? quod negat Bruning. d. l.

[note: 3.] II. Amittitur privilegium actu contrario, per l. 2. Cod. de jur. domin. impetr. l. 2. Cod. de Carbon. edict. l. privilegio Cod. de decur. Bruning. de var. univers. spec. conclus. 64. si privilegium consistat in non faciendo vel non dando aliquid, hoc enim civitas per contrarium actum perdit, si longissimo tempore praescribatur, arg. c. si de terra. et c. accedentibus. extr. de privileg. Gumpeltzhaim. d. l. conclus. 143. Siquidem per contraventionem istam privilegio contrariam privilegio privilegiatus renunciasse censetur, Schurff. cons. 4. n. 2. cent. 1. Goeddae. 4. Marpurg. cons. 16. n. 260. Quod tamen vulgo limitari et restringi solet, quoad actus istos gestos, non etiam ultra, per l. nihil. ff. ad municipal. l. 2. Cod. de his, qui sponte mun. public. Casp. Klock. de contribut. capit. 16. sect. 1. n. 200. et quod actus particulares privilegium non tollant, sed tantum quoad illos actus ei praejudicari, non etiam quoad futuros, tradunt, Bart. in l. 2. §. fin. in fin. ff. de decur. Goeddae. d. cons. 16. n. 446. seq. maxime si privilegium generale sit, et effectum successivum habeat, tunc enim unico actu contrario non amittitur, Bruning. de var. universit. spec. conclus. 64. [note: 4.] Neque etiam privilegium civitati concessum propter civium contraventionem amittitur, quia singulorum actus non debent nocere universis, Gail. 2. observat. 69. numer. 14.

[note: 5.] III. Abusu, meretur enim privilegium amittere, qui eodem et permissa sibi potestate abutitur, l. Iudaeos, C. de Iudae. c. privilegium. 63. caus. 11. quaest. 3. c. ubi ista. 7. dist. 74. c. recolentes. X. de stat. monach. c. tuarum. §. verum. X. de privileg. Cravet. cons. 732. numer. 17. Goeddae. 4. Marpurg. cons. 17. numer. 156. Ita enim abusu amittuntur regalia, Sixtin. de regal. libr. 1. capit. 6. n. 34. Gail. de pac. publ. lib. 1. cap. 2. n. 22. Superioritas territorialis, c. in quibusdam. 12. §. sacri. X. de poen. Gail. 1. observat. 17. num. 2. et seq. et de pac. publ. lib. 1. cap. 2. num. 22. Thom. Michael. de jurisdict. conclus. 135. jurisdictio in subditos,

c. ut quibusdam. §. sane. X. de poen. l. 1. Cod. de emendat. serv. Gail. de observat. 17. n. 2. seq. Myns. 5. obs. 8. Thom. Michael. d. concl. 135. in fin.

IV. Propter grave delictum contra Principem concedentem commissum, c. gravem. X. [note: 6.] de excessib. Praelat, c. si qui Episcopi. c. ista nos. caus. 25. quaest. 2. Veluti si crimen laesae majestatis committat, et in bannum Imperii declaretur, siquidem banniti non solum infamiae notam incurrunt, nec a quoquam sciente in domum vel aulam recipi, sed a quolibet impune occidi possunt, omnesque obligationes, actiones, juramenta et pacta eorum pro irritis et omnino nullis habentur, omniaque ipsorum bona, jura, regalia per concessionem vel praescriptionem adquisita amittunt, Ordin. Cameral. part. 2. tit. 9. §. So jemand. et tit. 10. §. und wo er deßbalben. Gail. De pac. publ. lib. 2. cap. 1. num. 20. seq. etc. 12. n. 4. seq. Myns. cent. 3. observat. 30. Sixtn. de regal. libr. 1. c. 6. 55. seq. Mager. de advocat. c. 8. num. 83. seq. Quia civitas ab Imperatore perpetuo banita, pro mortua habetur, Gail. de pac. publ. lib. 2. cap. 9. n. 29.

[note: 7.] V. Idem est quoad ingratitudinem et rebellionem, nam propter ingratitudinem privilegia indulta rescindi posse tradunt, Tapia. in l. fin. part. 2. c. 4. n. 28. ff. de constitut. Afflict. decis. 128. num. 1. Losae. de jur. univers. part. 3. cap. 13. n. 23. Vietor. de caus. exempt. concl 39. Siculi etiam libertas ob ingratitudinem revocari potest, l. 1. et 2. Cod. de libert. et eor. liber. et exemplo propter ingratitudinem ad pristinum statum reduci posse, tradit Cremens. singul. 20. num. 1. in fin. Ita Rhodiis libertas, adempta saepe aut firmata, prout bellis externis meruerant, aut domi seditione deliquerant, ut ait Tacit. libr. 12. annal.

[note: 8.] VI. Revocatione concedentis; sic privilegium gratis alicui concessum, ab ipso concedente vel ejus successore, etiam sine justa causa auferri et revocari posse, tradunt per l. qui fundos. Cod. de omni agr. desert. c. suggestum. X. de decim. c. veniens. X. de praescript. c. 1. X. de cogn. spi. Natta. cons. 431. num. 19. Covarruv. 3. var. resol. c. 6. n. 1. Mantic. de constitut. princ. cap. 9. num. 56. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 1. c. 7. num. 294. quasi hoc ipso alicui non faciat injuriam, cum id duntaxat tollat, quod sine causa antea concesserat, et sicuti legem scriptam, ita etiam privilegium Princeps revocare possit, quod privata quaedam lex est, auth. quas actiones. Cod. de SS. Eccles. Bald. in l. [note: 9.] qui se patris. n. 10. Cod. unde liber. idque maxime procedere, si subdito Princeps privilegium concesserit, ita ut hoc absque ulla causa revocare possit, statuunt per c. in nostra. X. de injur. gloss. in c. decet. de R. 1. in 6. Bald. in l. qui se patris. col. 8. Cod. unde lib. Felin. in c. 1. X. de probat. Jason. cons. 56. col. 2. libr. 1. Capic. decis. 166. Gail. 2. observat. 60. n. 17. Cum hujusmodi privilegium subdito datum, sustineatur in vim legis vel gratiae, lex autem non liget concedentem, adeo, ut Princeps non possit sibi legem inponere, a quâ non liceat sibi recedere. l. si quis in princ. ff. de legat. 3. l. potest. 15. ff. de acquirend. haered. Jason. cons. 225. col. ult.

[note: 10.] A qua tamen sententia non sine ratione recedunt, et Principem non posse sine causa ullum privilegium revocare, statuunt Georg. Acac. Enenkel. de privil. lib. 3. cap. 7. per tot. Besold. in delib. jur. ad lib. 1. Pandect. fol. 47. Casp. Klock. de contribut. cap. 16. sect. 1. num. [note: 11.] 134. seq. ubi ad contraria respondet. Quia 1. jus alteri jam quaesitum et concessum, ipsi invito, et sine legitima causa auferri nequit, adeo, ut ne Imperator quidem de plenitudine potestatis alicui jus quaesitum sine legitima causa auferre possit, per. 3. Regum. 21. v. 6. seq. et 4. Regum. 9. et 10. Ezech. 46. vers. 18. Deuter. 17. vers. 16. l. justitia. 10. ff. de justit. et jur. l. rescripta. 7. Cod. de precib. Imper. offer. l. patrono. 5. ff. de natal. restit. l. 3. Cod. de rescind. vend. §. 2. J. de his, qui sui vel alien. jur. cap. nomen. 12. caus. 2. quaest. 1. 1. Fend. 1. in princ. Bart. in l. item si verberatum. ff. de rei vindic. Gail. 2. observat. 56. Myns. 5. observ. 97. Hartm. Pistor. part. 2. quaest. 40. num. 43. Scharader. de feud. part. 4. cap. 1. num. 29. Besold. de jur. rer. cap. 4. n. 3. seq. et de jur. majestat. sect. 1. cap. 9. Bocer. de investit. feud. capit. 3. n. 74. et de collect. c. 6. numer. 25. seq. Harpprecht. ad princ. 1. de rerum divis. n. 94. et seq. Quod etiam Capitulationi Caesareae Imperator. Ferdinandi II. et III. insertum. §. und in alle wege. 3. ibi: auch andere Fürsten, Graffen, Herren und Ständ bey ihren Hoheiten, Würden, Rechten und Gerechtigkeiten, Macht und Gewalt, jeden nach seinem Stand und Wesen bleiben lassen, etc. et hoc extenditur in Cap. Imper. Leopold. art. 3. und zum dritten. Privilegio autem, sive per donationem et liberalitatem sive aliter adepto, jus jam quaesitum omnino est, Enenkel. d. cap. 7. n. 1.

[note: 12.] 2. Quia nemo sub fide et authoritate Principis circumscribendus est, l. 1. Cod. de his, qui ven. aetat. nec quicquam est, quod clariore lumine refulgeat, quam recta fides in Principe, l. inter claras. C. de summ. Trinit. Hippol. de Marsil. singul. 166. et si privatis turpe est, fidem datam, semelque promissa et donata revocare, et levitati perfectam donationem revocare cupientium jure occurratur, l. si repetendi. 7. C. de condict. ob. caus. quanto magis hoc in publica persona et Principe foedum existis; utpote qui unum calamum, unam [note: 13.] linguam habere, et quae semel ab ipso processêre, irrita facere non debeat, Bald. cons. 327. n. 4. vol. 1. Schrad. cons. 21. n. 47. et 48. vol. 2. et de feud. part. 10. sect. 1. n. 6. Gail. 2. observat. 55. n. 3. seq. Conthman. cons. 12. num. 33. vol. 4. Enenkel. de privil. lib. 3. c. 7. n. 3. indeque Principem ita ad revocationem privilegii adduci debere, ut aliquit sit, ob quod a levitate et inconstantia excusetur, scribit Zasius in l. Princeps n. 25. ff. de legib.

[note: 14.] Cui accedit, 3. quod privilegiorum natura sit, ut perpetuo durent, et permane ant, l. digna

vox. Cod. de legib. c. decet. d. R. 1. in 6. Cephal. cons. 342. num. 64. vol. 3. Casp. Klock. de contrib. cap. 16. sect. 1. num. 140. et v. 1. cons. 11. n. 12. seq. Privilegia autem de sua natura perpetua revocari nequeunt, Innocent. in c. novit. et ibi Abbas. X. de judic. Scot. cons. 1. num. 168. tom. 1.

Quicquid autem sit, prior illa sententia, quod privilegium revocari possit absque causa non procedit. 1. quando privilegium jam sortitum est effectum, veluti si Princeps Nobilem, Equitem, vel Comitem aliquem Palatinum, etc. creaverit, Belsod. in delibat. ad lib. [note: 16.] 1. pandect. fol. 47. 2. Si privilegium concessum fuerit per modum contractus, adeo, ut hoc ne quidem ex plenitudine potestatis revocari possit, c. 1. X. de probat. c. quodam. de praebend. in 6. Bart, in l. quod semel. ff. de decret. ab ordin. fac. Natta cons. 242. n. 3. Cravet. cons. 869. n. 7. Cothman. cons. 17. n. 52. et 53. Maul. de homag. tit. 9. n. 107. late Caspar. Klock. de contrib. c. 16. sect. 1. n. 147. seq. et ibi alleg. etiamsi contractus sit lucrativus, Cravet. cons. 894. num. 27. Surd. cons. 419. num. 57. Maul. [note: 17.] d. tit. 9. num. 108. 3. Si mediante pecunia privilegium sit concessum, revocari nequit, Bald. in l. precibus. numer. 13. Cod. de impuber. Decian. cons. 25. n. 29. Cravet. cons. 894. num. 29. Peregrin. de jur. fisc. lib. 1. tit. habentes jura fisci. num. 28. Maul. d. l. n. 109. vel si alio titulo oneroso concessum sit privilegium, Bruning. [note: 18.] de var. univers. spec. concl. 60. 4. Si Privilegium ob benemerita concessum, Bald. in l. si cum mihi. ff. de dol. Alex. cons. 216. n. 2. seq. vol. 2. Cravet. cons. 963. num. 26. Paris. cons. 2. num. 127. vol. 4. Ripa in l. si unquam. num. 14. Cod. de revoc. donat. Decian. cons. 25. n. 30. vol. 1. Maul. d. tit. 9. num. 110. Vultej. 3. Marpurg. cons. 19. num. 121. Enenkel. de privil. lib. 3. c. 8. quia tale privilegium transit in contractum, et ita sit favorabile, Bald. in l. quise patris. Cod. unde liber. Tiraquel. d. numer. 14. Cravet. cons. 951. num. 8. vol. 5. Rol. a Valle. cons. 951. n. 27. seq. vos. 3. Maul. d. l. num. 110. Vultej. d. cons. 19. num. 126. Reinking. de regim. secul. libr. [note: 19.] 2. class. 2. capit. 8. numer. 21. seq. 5. Si in ipsa concessione Princeps promiserit, se non revocaturum, sed perpetuo servaturum, Cephal. cons. 342. num. 66. Riminald. cons. 556. num. [note: 20.] 128. Maul. d. tit. 9. num. 11. 6. Si concessum sit, non subdito, sed extraneo, Abbas in c. novit. 23. et ibi. Felin. num. 9. X. de judic. Roman. cons. 252. num. 2. Afflict. decis. 361. numer. 9. Maul. d. l. num. 114. 7. Si traditio fuerit facta, Bruning. de var. univers. spec. conclus. 62.

[note: 21.] Quod si tamen privilegium concessum fuerit ad beneplacitum concedentis, auff Wolgefallen, illud etiam sine causa revocari posse, non videtur habere dubium, per c. si gratiose, de rescript. n. 6. et ibi. glossi in verb. expirat. l. locatio. ff. locat. Bart, in l. more majorum. n. 15. ff. de jurisd. Hippol. de Marsil. in l. fin. n. 42. ff. de quaest. Natta cons. 608. n. 5. vol. 3. Et licet hujusmodi privilegium ad beneplacitum concessum vulgo morti concedentis extingui asserant per l. 4 ff. locat. d. cap. si gratiose. 5. de rescript. in 6. Bart. in l. centesimis. 46. v. ergo dicas. ff. de V. 0. Carol. Tap. ad l. fin. ff. de constit. princip. part. 2. c. 3. n. 8. 14. seq. Natta cons. 608. n. 5. Bruning. de var. univers. spec. concl. 63. [note: 22.] Contrarium tamen probant per c. fin. de precar. l. queasitum. 8. §. in l. cum precario. 12. 9. 1. ff. de precar. l. ambiguitatem. 12. vers. si autem. C. de usufruct. Gail. 2. obs. 60. n. 15. Wehner. pract. obs. verb. auff wolgefallen. Rumelin. ad A. B. part. 2. dissert. 4. concl. 14. Caspar. Klock. de contribut. c. 16. sect. 1. n. 120. seq. ubi ad contraria Enenkel. de privil. lib. 3. c. 2. n. 9. seq. late Mager. de advoc. c. 16. n. 317. seq.

[note: 23.] VII. Extinguitur quoque privilegium renunciatione, cum quilibet privilegio, juri et favori pro se introducto renunciare possit, l. si [note: 24.] quis in conscribendo 29. c. de pact. l. cum inter haeredem. ff. eod. l. si convenerit. ff. de juris d. et ad jura renunciata non detur regressus, l. quaeritur 14. §. si venditor. 9. ff. de aedil. edict. l. Papinianus. 20. seq. ff. de minorib. l. postquam liti. C. de pact. l. si ea. C. qui accusar. non poss. Myns. decad. 14. resp. 4. n. 50. ita, ut etiam dignitatum titulis et officiis quilibet renunciare possit, etiamsi summa sint. Reinking. ad l. fin. n. 6. C. de edend. sicuti de Papa constitutum est in c. admonet. X. de renunciat. et Imperator Carolus V. Ferdinando Romanorum Regi Imperii sceptra resignavit, R. [note: 25.] A. zu Augspurg. de anno 1559. in princ.

VIII. Si Civitas destruatur et solo adaequetur, omnia etiam jura, quae ei adhaerent, etiam regalia, aliaque privilegia, quae habet jurisdictio, merum mixtumque Imperium amittuntur, arg. l. si ususfructus civitati. ff. quibus mod. ususfruct. amitt. l. pater. §. Tusculanus. ff. de legat. 3. l. cognitionum. §. consumitur. ff. de var. et extraord. cognit. Afflict. in c. 1. §. fin. n. 12. seq. et ibi. Isern. n. 23. 26. seq. de cap. Corrad. Tapia in l. fin. part. 2. cap. 4. n. 28. ff. de constit. princ. Pruckman. de regal. n. 6. C. 17. Rulant. de commiss. part. 4. lib. 2. cap. n. 24. Gail. 2. observat. 61. num. 1. et de pac. publ. libr. 2. cap. 9. n. 30. Sixtin. de regal, lib. 1. cap. 6. n. 45. Mager. de advocat. cap. 16. n. 20. et seq. quia hujusmodi civitas pro omnino mortua, et quae in rerum natura non sit, habetur, d. l. ususfructus civitati. ff. quib. med. ususfr. amitt. Sixtin. d. c. 6. n. 46. Gail. d. obs. 61. n. 3. Tusch. pract. concl. lit. d. conclus. 228. n. 2. [note: 26.] et sublato principali, etiam accessorium, et sic regalia et alia jura, sublata et extincta censentur, l. cum principalis. ff. de R. I. c. accessorium. de R. l. in 6. l. pater. §. Tusculan. ff. de legat. 3. et sublata [note: 27.] substantia, necesse est, accidens perire. l. si servum. §. 1. ff. de act. empt. §. fin. I. de usufruct. Mager. de advocat. cap. 16. n. 12. Ita etiam castrum [note: 28.] destructum privilegia amittit, Alex. cons. 43. vol. 1. Curt. Sen. cons. 26. vol. 2. Sixtin. de regal. libr. 1. c. 6. n. 47. Gail. 2. observat. 61. n. 1. et Ecclesia destructa etiam Canonici desinunt habere nomen Canonicorum, et praebendas amittunt, Panormitan. in c. ex injuncto. et ibi Innocent. X. de nov. oper. nunciat. Mager. d. c. 16. n. 19. et aedibus incendio vel ruina absumptis, tam ususfructus, quam habitationis jus extinguitur, adeo, ut. nec in area quidem, et caementis ususfructus remaneat, l. repeti. §. rei mutatione. ff. quib. mod. ususfr. l. servitutes. §. sublatum. ff. de servit. urb. praed. Mager. d. c. 16.

n. 23. Quod etiam Marcus Tullius testatur in topic. si aedes eae, inquiens, corruerint, quarum ususfructus legatus sit, haeres restituere non debet, non magis, quam servum, si is, cujus ususfructus legatus esset, periisset, Annae. Robert. rer. judic. lib. 4. c. 8. quia sublata re, vel persona, cui tributum est beneficium, ipsum quoque jus, seu privilegium tollitur, arg. l. postquam. ff. ut legat. vel fideic. nom. cav. l. intercidit. ff. de condit. et demonstr. l. quidam. ff. de jur. codicil.

[note: 29.] Hinc quoque destructione vel desolatione monasterii vel alterius loci, in defensionem suscepti, jus advocatiae amitti et tolli, probat [note: 30.] Martin. Mager. de advocat. cap. 16. n. 9. seq. Indeque si civitas propter delictum superioris authoritate ad murorum destructionem damnata fuerit, perpetuo absque muris permanere debeat, Bart. in l. 10. n. 2. C. de poen. Losae. de jur. univers. part. 4. cap. 1. num. 38.

[note: 31.] Atque haec in tantum procedunt, ut si civitas propter delictum et superioris authoritate destructa reaedificetur, civitas tamen jus non recipiat, nisi expresse per Principem ad regalia et alia jura restituatur, vel per praescriptionem, aut consuetudinem legitimam ea recuperet, Angel, in l. qui res. §. aream. n. 4. ff. de solut. Panormit. in c Abbate. 16. de V. S. Rulant. de commiss. part. 4. lib. 2. c. 2. n. 24. Gail. 2. observat. 61. n. 4. et de pac. public. lib. 2. c. 19. n. 11. in fin. Sixtin. de regal. lib. 1. c. 6. num. 48. Pruckman. de regalib. cap. 6. n. 20. Vel constat sub spe restaurationis destructionem factam fuisse, infra c. 20. n. 2. Quod etiam tradit Innocent. in c. cum ex injuncto. n. 2. X. de nov. oper. nunciat. ubi ait, quod, quando Ecclesia vel civitas, vel alia loca sacra vel prophana superioris authoritate, ob eorum delicta demoliuntur, de caetero nullus vocari debeat Clericus illius Ecclesiae vel municeps illius loci, hoc est, Canonici desinant esse et habere nomen Canonicorum, amittantque praebendas suas, et cives desinant esse cives. Quod etiam notat gloss. in c. privilegium. de R. l. in 6. Modest. Pistor. tom. 1. cons. 43. n. 4. Ubi ait: dann die Recht, die da sagen/ quod monasterium vel Ecclesia destructa amittat jura et privilegia sua, haben allein statt, wann ein Kloster, von wegen einer Missethat, oder Mitzbrauch/ et sic propter delictum, aus Befelch der gebührlichen Obrigkeit, wird zerstört, der Meynung, daß es nicht solle wieder auffgericht werden. Quod etiam tradit post Bart. Bald. Abbat. Alex. ex Jason. Carol. Tapia in l. fin. c. 4. n. 28. part. 2. ff. de constitut. Princip.

[note: 32.] Unde etiam, si ex delicto destruatur Civitas vel universitas, ut nulla spes sit reparationis, refectionis, vel constructionis futurae, feudum amitti, et domino applicari, communiter Feudistae docent, Matthae. de Afflict. in c. 1. §. fin. et ibi. Isern. Praepos. de Capit. Corrad. Rosenthal. de feud. cap. 10. conclus. 4. n. 15. lit. P. Schrader. de feud. 2. part. 9. sect. 9. quaest. 39. num. 14.

[note: 33.] Secus autem se haec habent, si sine delicto et absque superioris authoritate, sed per tyrannum vel vi hostium devastatio et destructio facta fuerit, talis enim Civitas nihilominus jura et privilegia sua retinet, et reaedificata spiritum et vitam recipit, Bald, in l. sicut. §. in decurionibus. n. 3. ff. quod quisque universit. Modit. in §. plebiscitum. dub. 77. n. 6. Hotoman. illustr, quaest. 5. Maurit. de restit. in integ. c. 404. Sfort. Odd. de restit. in integr. 2. quaest. 1. art. 2. Pruckman. de regal. capit. 6. n. 20. Gail. 1. obs. 61. num. 5. seq. Sixtin. de regal. lib. 1. capit. 6. n. 50. Rosenthal. de feud. cap. 10. concl. 14. n. 14. lit P. Petr. Greg. Tholos. de republ. lib. 2. cap. 3. n. 8. Ziegler. §. Civitas. in prooen. n. 8. Vietor. de caus. exempt. conclus. 16.

[note: 34.] Idem est, quando chasmate, incendio, tertaemotu vel inundatione aquarum civitas pereat, Afflict. in §. illud quoque. n. 18. vers. secundo vero casu. de capit. Corrad. Rosenthal. d. l. Sixtin. d. cap. 6. n. 52. ita ut etiam hoc casu seuda amissa recuperentur, arg. l. si in libertum. ff. de bon. libert. l. fin. §. 1. ff. de bon. damnat. l. et Attilicinus. ff. de serv. rust. praed. Sfort. Odd. part. 2. quaest. 98. n. 25. Afflict. in c. 1. §. et iterum si clericus. n. 50. de capit. Corrad. Cujus ratio haec est, quod ea, quae de facto aut vi majore, nullo delicto commisso, fiunt, alteri nocumento esse non debeant, Gail. d. observ. 61. n. 7. Bald. in marg. verb. Civitas, ubi ait, Civitatem a tyranno vel praedonibus destructam, intellectu quodam, sine ullo corpore materiali, vivere, et ejus animam sine corpore extare, proinde sua privilegia retinere, et si restauretur, jura, quae durabant, habitu, ad actum ipsum reduci, arg. l. haere ditas. ff. de petit. haered. ubi dicitur, quod haereditas, etiam sine ullo corpore juris intellectum habeat, sicut civitas â tyranno vel ab hostibus juris intellectu adhuc extare censetur. Et ita [note: 35.] Ecclesiam a tyranno occupatam, retirere privilegia sua, et Canonicos electos pro Ecclesiae utilitate absentes contrahere posse, scribit per c. pastoralis. caus. 17. quaest. 1. c. quae semel. caus. 9. quaest. 3. gloss. in c. privilegium de R. 1. in 6. Innocent. in c. cum extincto. n. 2. X. de oper. nov. nunc. Mod. Pistor. d. cons. 43. n. 4. ubi nominatim scribit: Wann aber ein Kloster nicht propter delictum wird eingebrochen, auch nicht der Meynung, daß es nicht soll wieder auffgerichtet werden, sondern vielleicht von Feinden, oder in Kriegsläauffen, so verleuret es sein Recht, Gewonheit und privilegia nicht, sondern erhalt die alle, in aller massen, wie es zuvor gehabt, etc. Unde si homines quidam teneantur ad custodiam alicujus castri, idque bello penitus dirutum, et ejus loco aliud fuerit constructum, eosdem teneri ad custodiam castri reaedificati, scribit Nicol. Bellon. cons. 1. n. 9. Jacob. de S. Georg. de Rhoyd. col. pen. vers. ultimo quaero. Gail. 2. obs. 61. n. 8. Husan. de homin. propr. cap. de effect. quaest. 9.

[note: 36.] IX. Amittitur quoque jus civitatis, si cives et homines omnes de civitate aufugiant, urbem deserant, et hinc inde dispergantur, ut vagabundi, tunc enim civitas mori dicitur, et pro mortua habetur, gloss. in l. si ususfructus. verb. Carthago. ff. ususfruct. quemadm. amitt. Bodin. de republ. libr. 2. cap. 1. Rulant. de commiss. part. 4. lib. 2. capit. 2. n. 24. Sixtin. de regal. libr. i. cap. 6. n. 53. Ziegler. 9. Civitas.

in prooem. n. 11. Secus autem erit, si conjunctim maneant, et novam alicubi sedem figant, de quo infra cap. 20. n. 10.

[note: 37.] X. Immediata Civitatum Imperialium subjectio et dependentia ab Imperio amittitur, si ipse aliis Statibus, vel etiam exteris Regibus ac Principibus se subjiciant, quod fieri solet, vel spontanea et libera voluntate, vel per violentiam et coactionem, cujus rei exempla quamplurima videre licet.

Sed anne civitates Imperiales, ac alii Status Imperio immediate subjecti, aliis Statibus, vel etiam exteris sese subjicere, et ab immediata Imperii subjectione eximere possint, dubio non videtur carere? Et si forte civitas Imperio immediate subjecta a potentioribus molestias belli patiatur, et Imperator ipsi suppetias ferre vel non possit, vel detrectet, licite eam alteri submittere se posse, tradunt Felin. in c. cum non liceat. n. 12. consider. 8. X. de praescr. Gigas de crim. laesae majest. lib. 1. q. 56. Thoming. cons. 13. n. 43. seq. Henr. Bruning. de var. univers. spec. concl. 16. Idque 1. propterca, quod quilibet juri, beneficio et privilegio pro se introducto libere et licite renunciare possit, et per talem renunciationem jus competens amittatur, per dicta supra num. 23. Quia hoc ipso, dum civitates Imperiales liberae, aliique Status immediati aliis Imperii Statibus sese subjiciunt, Imperio et Imperatori parum vel nihil derogetur, vel decedat, cum ejusmodi Status eximentes eorum nomine collectas solvant, aliaque ipsorum genera subeant, atque ideo etiam permittenda, per Reichs Abschied zu Augspurg. de anno 1548. §. Und als durch die Crayß - Verordnete. 25. ibi: Ist in Berathschlagung dieses punctens befunden, daß gleichwol etliche Stände außgezogen, aber durch die Außziehenden werden die Reichs Anschläge der Außgezogenen erlegt und entricht. Dieweil dann derwegen kein Streit noch Irrung ist, auch dem H. Rei. h deßhalben an seiner Anlagen und Gerechtigkeit nichts abgehet, So lassen wir und gemeine Stände, auch der abwesenden Bottschafften und Gesandten, solches alles bleiben und beruhen, bevorab, so die außgezogene Stände, solches außziehens und vertrettens zufrieden seynd, etc. et ibi: §. Ob aber der außgezogen wurd. 57. § R. A. zu Augspurg. de anno 1555. damit auch ferner. 83.

Verum contrarium, et quod civitates Imperiales et alia Imperii membra immediata, aliorum Statuum, vel exterorum jurisd. se submittere, et ab Imperii immediata jurisd. eximere nec possint, nec debeant, ex sequentibus dicendum videtur rationibus, [note: 39.] quod 1. Vulgata Doctorum est conclusio, quod obedientia et subjectio in praejudicium domini et superioris alteri praestita nihil operetur, nec domino et superiori ordinario quicquam praejudicet, per c. venientes. c. cum contingat. X. de jurejur. Innocent. in c. olim. X. de restit. spol. Abbas. in c. ea re. n. 2. X. de jurejur. Jac. de S. Georg. de homag. in princ, n. 21. Kirchof. tom. 5. Germ. cons. 2. n. 21. §. ad contraria. Auctor actor. Lindav. fol. 619. Matth. Steph. de jurisd. lib. 2. part. 1. c. 7. n. 172. Mingius de super. territ. concl. 27. nec esse in alicujus potestate, se ab Imperatoris jurisd. immediata eximere et alteri subjicere, tradit Bertram. de comit. conc. 39. Auctor actor. Lindav. fol. 619. in med. Gail. de arrest. c. 6. in fin.

[note: 40.] 2. Quia per ejusmodi exemptiones membra Imperii, vota et consilia minuuntur, sicuti conqueritur Imper. Maximilian. II. in R. A. zu Speyr. de anno 1570. §. als wir dann weiters. 108. ibi: Zu deme wurden die exemptiones zu gar gemein, und vielmahlen die geringe Stände durch andere mit der That eximiret, und doch nicht vertretten, etc. dardurch dem Heil. Reich an seinen Gliedern/ Session, Stimm, Vermögen, und Hülffen grosse Zerrüttung, und Abgang erfolgen thut, etc. Imperii matricula variatur, et collectae incertae redduntur, R. A. zu Augspurg. de anno 1548. §. wiewol nun deß Reichs. 77. Fiscus contra sui naturam tabescit, publica Imperii munia et expeditiones impediuntur, Novel. 43. in praefat. Imperii augusta celsitudo illustrium fundorum occupationibus depressa vilescit, Zach. Vietor. de caus. exempt. concl. 8. diminuuntur divitiae et dignitates, in quibus decus et splendor Imperii consistit, Hieron. [note: 41.] Schurff. cons. 22. n. 1. vol. 2. Interest autem Reipubl. per plures consuli, Plutarch. de rep. Don Gars. Mastril. de magistrat. l. 2. c. 11. n. 7. ubi enim major numerus, ibi Zelus dexterior praesumitur, c. Eccles. vestra. X de elect. et integrum est judicium, quod plurimorum sententia confirmavit, c. prudentiam. X. de offic. deleg. ac plura habere membra, Status integre conservari, et vasallorum numerum, et Imperii matriculam augeri potius, quam minui, expedit, c. 1. de prohib. feud. alien, per Frider, 2. feud. 55. Gail. 1. obs. 21. n. 1. Mastril. de magistr. lib. 2. c. 11. n. 7. Cum in multitudine Statuum ac Vasallorum Imperii robur et dignitas consistat, c. intellecto. [note: 42.] X. de jurejur. ac Imperatoris sit augere jura Imperii, Bald. in prooem. feud. n. 30. seq. Unde etiam Imperator dicitur Augustus ab Imperio augendo, tam quoad fines, quam Status et membra, prooem. Inst. §. 1. Novel. 11. in princ. Nov. 24. in praefat. Novel. 116. in praefat. et summopere cavendum est, ne fiscus tabescat, cum neque quies gentium sine armis, nec arma sine stipendiis, neque haec sine tributis haberi queant, Tacit. 4. histor. Unde Divi Augusti olim non modo decorum censuerunt, ne quid fiscus sentiret dispendii, Novel. 27. c. 1. sed et impossibile judicarunt, ut sacris tributis, veluti nervis, non illatis, Respublica conservetur, Novel. 8. c. 10. Novel. 149. c. 2. Nov. 161. c. 2. Novel. Leon. 52. l. 1. §. in causa. 20. ff. de quaest. ac laedi Reipublic. exemptionum multitudine, rem ipsam angustis admodum terminis concludente, ut paucissimi existant, qui publica munia sustineant et agnoscant, ait Imperator Novel. 43. in praef. Ac ne imposterum tam crebrae et frequentes sint exemptiones,

fiscus Imperii actionem adversus eximentes et exemptos in Camera de simplici et plano instituere et prosequi jubetur, R. A. zu Augspurg. de anno 1548. §. etliche andere aber. 53. Atque inde etiam saepius in Comitiis consultatum fuit, quomodo Status exempti indagari, in ordinem reduci, et matriculae integrari possint, pro ut videre licet infra num. 53.

[note: 43.] 3. Quia nemo plus juris in alium transferre potest, quam ipse habet. l. nemo. ff. de R. I. l. traditio. ff. de adquir. rer. domin. Cum ergo jurisdictio isthaec immediata non sit penes civitates Imperiales, ac alios Imperii Status, sed penes Imperatorem, ideo eandem in alios transferre nequeunt.

4. Et cum hujusmodi Civitates Imperiales, ac alii Status, communi Caesaris ac procerum Imperii concensu in ordinem Statuum et Imperii membra cooptati, ideo absque horum consensu et suffragio ex ordine illo se eximere et alterius potestati se subjicere, in ipsorum arbitrio non est, Matth. Steph. de juris d. lib. 2. part. 1. c. 4. n. 49. Gail. de arrest. c. 6. in fin.

[note: 44.] Pro contraria opinione adducta, et quidem primum quod attinet, privato quidem tantum favori et privilegio renunciare licet, secus vero est, quoad jus, quod privatum et publicum favorem et commodum simul spectat, hic enim in publici commodi praejudicium renunciare non licet, l. jus publicum, ff. de pact. l. nec ex praetorio. 27. ff. de R. I. Hering. de fidejussor. c. 6. n. 182.

[note: 45.] Secundum quod attinet, observandum venit, quod tria potissimum in Imperio Romano - Germanico sint exemptionum genera. 1. Quidam enim a jurisd. Romano - Germanici Imperii totaliter se exemerunt, tam quoad onera, quam quoad recognitionem Majestatis Imperialis, adeo, ut qui olim Imperio Romano subjecti erant, malam ei nunc gratiam retribuant, et hostes plerumque hodie Imperii existant, ut sunt Rex Galliae, Hispaniae, Angliae, Daniae, Poloniae, Respubl. Veneta, et alii, de quibus Dn. Cluten. Syllog. rer. quot. concl. 10. Vietor. de exempt. concl. 9. Reinking. de regim. secul. lib. 1. class. 2. c. 9. Joh. Limnae. de jur. publ. lib. 1. c. 9. Hujusmodi exemptiones licet validas esse, et ita exemptos, vel immemorialis temporis praescriptione vel alio legitimo titulo, se tueri posse, asserant Arnisae. de jur. majest. lib. 1. c. 2. Alber. Gentil. de bell. lib. 1. cap. 22. Besold. de jurisd. Imper. Rom. quaest. 6. de appellat. cap. 2. n. 8. et de jurib. majest. sect. 1. cap. 4. n. 2. Johan. Wurmser. de jur. publ. exerc. 1. quaest. 14. et fieri posse praescriptione, ut quis nemini subsit, doceant, Cravet. de antiq. temp. part. 4. §. materia ista. n. 73. Balb. de praescript. 2. part. 5. q. 3. n. 2. Pruckman. de regal. c. 5. n. 197. Vasqui. illustr. contr. lib. 2. c. 78. n. 4. Castald. de Imper. Rom. q. 54. n. 8. Menoch. caus. Finar. resp. 2. n. 71. seq. eo, quod Romani Imperatores alias quoque gentes non semper etiam aequo Marte subjugaverint, atque ideo etiam et hae gentes a Romanor. Imperio se rursus aeque eximere possint, arg. tot. tit. ff. quod quisque jur. in alter. idque tum maxime, si immemorialis praescriptio exemptioni accesserit, juxta illud: dum habitavit Istrael in omnibus illis civitatibus trecentos annos, quare non eripuistis illas, Judic. 11. v. 26.

[note: 46.] Alii tamen hujusmodi exemptos se nullo juris praetextu tueri, sed ipsos Imperium, quacunque occasione, vindicare posse contendunt Zoanet. de Imper. c. 10. n. 149. seq. Gail. 1. obs. 21. n. 16. seq. Covarruv. pract. quaest. c. 4. n. 1. Zasius cons. 16. n. 12. Thom. Michael. de jurisd. concl. 8. lit. d. Dn. Cluten. Syll. rer. quot. concl. 11. Petr. Frider. Mindan. de process. libr. 2. c. 67. n. 13. seq. Obrecht. de jurisd. c. 4. n. 24. seq. Zachar. Vietor. de caus. exempt. concl. 12. seq. Reinking. de regim. secul. l. 1. class. 2. c. 9. n. 82. seq. Cum ipsis tam divini, quam humani juris resistat authoritas: Non enim quoad jus divinum, qui Caesaris jurisdictioni se eximit, tribuit Caesari, quae sunt Caelaris, sed alienam jurisdictionem contra Decalogi praecepta concupiscit, Reinking. d. c. 9. n. 83. Humano jure eximens se ab Imperio deficere dicitur, R. Absch. zu Trier und Cölln, de anno 1512. §. Nemlich [note: 47.] welche Stände. 6. Qui vero ab Imperio deficit, Imperii hostis judicatur, l. item ei. 14. ff. ex quib. caus. major. l. 3. §. fin. ff. ad L. Cornel. de sicar. Bart. in l. hostes. n. 15. ff. de captiv. et postlim. adversus hostem autem aeterna est auctoritas et vindicatio, Viet. de exempt. concl. 7. [note: 48.] in fin. Et communiter recepta est regula, neminem ullo juris praetextu, ab Imperii superioritate eximi posse, c. cum non liceat. X. de praescript. Bald. in l. 2. ff. de oper. libert. Roman. cons. 371. circa fin. Dec. cons. 309. n. 9. AEneaa Sylv. de art. et. auctor. Imper. c. 11. et 13. Petr. de Andlo. de Rom. Imper. lib. 2. c. 8. Capedo decis. 40. n. 9. part. 2. Covarruv. pract. quaest. c. 4. n. 10. Zasius cons. 16. n. 12. lib. 2. Marpurg. 1. cons. 7. n. 18. ne quidem per temporis immemorialis [note: 49.] praescriptionem, siquidem omnimoda libertas. et suprema jurisdictio in aeternum praescribi non potest, c. cum inter. X. de consuetud. c. cum non liceat. X de praescript. c. Imperialem. ibi: nullius temporis praescriptione impediente. de prohibit. feud. alien. per Frid. 2. feud. 55. l. competit. 6. in fin. C. de praescript. 30. vel 40. annor. l. praescriptio. 6. C. de oper. publ. l. 1. et 2. C. ne rei domin. Jason. cons. 208. libr. 2. Balb. de praescript. 2. part. 5. q. 2. num. 115. Molin. cousuet. Paris. tit. 1. §. 1. gloss. 4. Zas. cons. 16. n. 12. libr. 2. Zoanet. de Imper. Roman. n. 136. Cabedo decis. 33. num. 2. part. 2. Calefat. de equestr. dignit. n. 139. Gylman. Symph. tom. 1. part. 2. tit. ii. vol. 5. n. 17. et tom. 2. part. 1. vot. 8. n. 24. Sixtin. de regal. c. 5. n. 145. lib. 1. Rosenthal. de feud. c. 5. concl. 16. n. 1. Thom. Michael. de jurisd. concl. 8. lit. d. Gail. 1. obs. 21. num. 16. Mascard. de probat. concl. 225. num. 7. et 8. Vietor. de exempt. concl. [note: 50.] 12. Mart. Mager. de advocat. c. 6. n. 37. seq. talis enim omnimodo exemptus foret acephalos, sine capite, quod juris ratio non admittit, c. nulla ratione. Dist. 93. Et quae vanitas foret, praescriptionem pro Imperii salute inventam, Imperii hostibus in pestem substernere, arg. l. amissione. §. deficiunt. ff. de captiv. et postlim. Vietor. d. conclus. 7.

Neque verisimile est, quod Princeps, qui praescriptionibus robur dedit, contra se, et contra Imperii sui statum dederit, Mastrill. de magistrat. lib. 3. c. 2. n. 26. Reinking. d. c. 9. n. 94.

Nec quoque venditionis, vel cujusque alterius alienationis titulus hic allegari poterit, quia majestatis et superioritatis supremae jura [note: 51.] non sunt in commercio, sed sunt quasi sacra sacrorum, ossibus Imperatoris cohaerentia, Coronae annexa, et extra marsupium Principis posita, c. ex intellecto. X. de jurejur. Rol. a Valle. cons. 1. n. 134. seq. Natta cons. 636. n. 169. seq. Molinae. ad consuet. Paris. tit. 1. §. 3. gloss. 4. Paris. de Put. de Syndic. cap. I. n. 13. Pruckman. cons. 13. n. 9. vol. 1. Myns. decad. 12. resp. 4. n. 7. Omnisque Imperii alienatio et enormis diminutio invalida et jure reprobata est, de quo infra lib. 2. c. 31. per tot. Unde sicut in servum fugitivum perpetua manus injectio est, Bart. in l. fin. ff. solut. matrim. Jason. [note: 52.] in l. Imperium. n. 4. ff. de jurisdict, Ita etiam Imperatori hujusmodi exemptos perpetuum vindicandi jus esse, et in subjectionem eosdem reduci posse, concludunt per §. ibi: iterum ditioni Romanae, nostroque additae Imperio. Proem. Institut. Felin. in c. cum non liceat. X. de praescript. Jason. in l. Imperium. n. 40. vers. similiter. ff de jurisd. Zoanet. de Rom. Imper. n. 148. Dn. Cluten. Syllog. rer. quot. conclus. 11. lit. c. Richard. Dieter, de summa Imper. potest. concl. 206. Reinking. de regim. secul. lib. 1. class. 2. c. 9. n. 101. seq. Calefat. de equestr. dignit. n. 138. Vietor. de exempt. concl. 7. per tot.

[note: 53.] Aque inde etiam Imperatores in Capitulationibus suis jurare tenentur, providere quomodo provinciae ab Imperio avulsae recuperari possint, Capitul. Imperator. Ferdinandi II. et III. §. Zu dem und insonderheit. 8. et 9. Et aliquoties in Comitiis Imperii deliberatum fuit, de provinciis ab Imperio avulsis recuperandis, et quomodo exterorum rapinis obxiam iri possit, R. A. zu Wormbs. de anno 1521. §. Und als wir. 30. ibi: auch diejenige, so dem Reich entzogen, und lange Zeit in frembden Händen gewesen, wieder zu erobern, und zum Reich zu bringen. R. A. zu Augspurg. de anno 1566. nach obgesetzten. 125. R. A. zu Regenspurg. de anno 1576. §. wir haben auch zum Sechsten. 107. Ad quod invictissimi Imperatoris Caroli V. augustissimum et laudatissimum propositum feliciter perficiendum, Proceres et Status Imperii promptissimum auxilium in Comitiis Wormatiensibus, et quatuor millia equitum, et viginti millia peditum militum sustentare promiserunt, d. R. A. zu Wormbs, de anno 1521. §. auch haben uns Churfürsten. 31.

[note: 54.] Secundum exemptionis genus est, quando Regnum, ditio, Civitas, populus, vel Status aliquis Imperii Romani, quoad necessariam onerum contributionem, et omnimodam subjectionem a corpore Imperii avellitur, Imperii tamen majestatem non plane spernit, sed comiter observat, Reinking. de regim. seeul. lib. 1. class. 2. cap. 9. num. 51. seq. Quales sunt Helvetii, Belgae, omnes fere Italiae Principes, veluti magnus Dux Etruriae, Dux Mantuae, Mediolani, Mutinae, Mirandulae, Plombini: Comites et Marchiones infiniti per Liguriam et Lombardiam: Respublica Lucensis, etc. qui Imperii et Imperatoris majestatem comiter observant, se jura Imperii habere gloriantur, nec incongrue honorarii Imperii Cives dici merentur, de quibus Goldast. in Praefat. ad Ducem VViirtemberg. tract. Von Reichs-Handlungen. Reinking. d. c. 9. n. 52. seq. Cluten. Syllog. rer. quot. concl. 13. seq. Vietor. de exempt. concl. 2. Et hoc exemptionis genus parum distare videtur a priori, et sic, quae de eo diximus, in hoc quoque locum habere videntur.

[note: 55.] Tertium exemptionis genus est, quando aliquis Imperii Status ab immediata Imperii subjectione eximitur, et mediatus, sive Landsassius efficitur, mediante alio Imperii Statu, veluti si Elector, Princeps, Dux, vel Marchio Imperii, aliquem Comitem, Baronem, Nobilem, Civitatem Imperio immediate parentem, sibi subjiciat, et suum Landsassium, suamque Civitatem provincialem esse affirmet, wann ein Stand deß Reichs den andern, auß den Reichs-Anlagen und matricul außziehet, ihne unterwürfflich machet und auf den Reichstagen vertrittet, R. A. zu Regenspurg, de anno 1541. §. doch sollen die. 48. R. A. zu Augspurg. de anno 1548. §. als auch durch. 50. seq. De quibus creberrimae lites et gravissimae controversiae in Imperio ortae, ac plurimae necdum decisae existunt, prout videre licet in R. A. zu Regenspurg. de anno 1576. §. bey Berathschlagung. 101. et seq. Ita ut in Comitiis Augustanis anno 1568. Caesareae majestati traditus fuerit Catalogus, quo ultra centum Imperii Status enumerantur exempti et adhuc eximendi, so außgezogen seynd, und noch täglich außgezogen werden wollen, ac sola Domus Austriaca ultra viginti Status eximat, Arumae. de Comit. c. 8. num. 61. Gylman. Symphor. tom. [note: 56.] 3. verb. exemptio. Cum autem, ut supra num. 38. dictum fuit, hujusmodi exempti status, una cum onere, tam contributionis, quam recognitionis in eximentem transeant, et inde devotioni et commodo Imperii publico vel nihil, vel parum decedat, nec ita Imperii dignitatem minuant hae exemptiones, sicuti priora dua genera, ideo hactenus non magnopere sunt improbatae, sed propter usum aevi et exemplorum frequentiam quadantenus sunt toleratae, d. R. A. zu Regenspurg. de anno 1541. §. doch sollen die. 41. ibi: doch sollen die, so von Alters her, durch andere Ständ, in deß H. Reichs Anlagen billich außgezogen seynd, mit solchen Processen, oder in andere weg nicht beschweret, sondern bey altem Herkommen gelassen. R. A. zu Speyr. de anno 1542. §. Und wiemol in dem jüngsten. 16. R. A. zu Speyr. de anno 1548. §. Und als durch. 52. ibi: daß etliche Ständ außgezogen, aber durch die Außziehenden werden die Reichs-Anschläge der Außgezogenen erlegt und entricht. Dieweil dann derwegen kein Streit, noch Irrung ist, auch dem H. Reich deßhalben an seinen Anlagen und Gerechtigkeit nichts abgehet,

[note: 57.] Quae hactenus de spontanea submissione diximus, ea multo magis obtinent, si civitas vel alius Imperio immediate subjectus Status, aliis Statibus invitus, per metum vel violentiam subjiciatur, nam per meticulosam et violentam subjectionem, subjectio vel possessio non adquiritur, nec ea ordinario ac vero Domino, ut hic est Imperator, quicquam praejudicat, arg. l. 1. §. per servum, qui in fuga. ff. de adquir. possess. Bart. in l. 1. C. de servit. et aqu. Petra. de fideicommiss. quaest. 12. num. 242. seq. Thom. Michael. de jurisd. conclus. 66. Maul. de homag. tit. 1. num. 19. Knichen. de jur. territ. cap. 3. num. 263. Coler. de process. exec. part. 2. cap. 3. num. 344. Vultej. 3. Marpurg. cons. 35. num. 32. seq. Caspar. Klock. de contribut. cap. 20. num. 333. seq. Ziegler. §. Landsassii. limit. 1. [note: 58.] num. 30. seq. etiamsi juramentum subjectionis, sive homagium praestitum sit, cum juramentum vi vel metu extortum non sit obligatorium, Vultej. d. cons. 35. num. 33. Knichen. d. cap. 3. num. 262. Unde si Rex, vel alius faciat confiteri civitatem aliquam vel jurare sibi fidelitatem, cum sua non sit, talem confessionem, et juramentum non praejudicare Civitati, asserunt Dd. communiter, Bald. in l. nec si volens. num. 1. C de liber. caus. Jason. in praelud. feud. numer. 53. Knichen. d. l. num. 265. Vultej. d. num. 33. Petra. d. quaest. 12. num. 251. et tale juramentum ipso jure nullum, in Camera conclusum esse, in causa deß Sättlin Wangen, contra alle Borcken zu Labis, refert Rulant. decis. jur. controv. quaest. 21. adeo, ut violenta ejusmodi occupatio, et civium ad jurandum illegitima compulsio, in tantum nihil operetur, ut etiam non purgetur hoc vitium, licet Principis confirmatio accedat. l. anthoritatem. 3. et ibi. Bart. C. unde vi. Pacian. cons. 20. num. 28. Gail. 2. obs. 54. num. 8. Klock. d. cap. 20. num. 340. nec violento tali invasori Imperator investituram concedere possit, Alciat. cons. 132. num. 44. lib. 5. Klock. d. l. num. 341. Sicuti etiam nec confessio contra libertatem nocet, supra c. 12. n. 159.

[note: 59.] XI. Porro praescriptione quoque Civitatum Imperialium libertas, et immediata Imperii subjectio amittitur, R. A. zu Augspurg. de anno 1548. §. Wann auch ein außgezogener. 56. ibi: und dargegen wider ihn nicht dargebracht werden möcht, daß er je in Menschen Gedächtnus, in deß Reichs Gemeinen, und nicht privilegirten Hülffen, contribuirt etc. oder wider die Reichs-Anschläg und Hülff legitime praescribirt habe. Vietor. de caus. exempt. conclus. 17. hancque praecipuam ac fere unicam exemptionis causam in processu fiscali hodie maxime attendi, testatur Scipio lib. 4. dec. Cam. 126. ubi addit, quod cum non ita pridem in celebri exemptionis causa omnes rationes rejicerentur, sola praescriptionis exceptio, velut relevans ad probandum reservata fuit, in causa exemptionis fisci contra Holsatum et Hamburgum, referente Vietor. d. concl. 17. Ad hanc autem praescriptionem requiritur, [note: 60.] ut hominum memoriam excedat, d. R. Absch. zu Augspurg. de anno 1548. §. Wann auch ein Außgezogener. 56. ibi: daß er je in Menschen Gedächtnus, etc. arg. c. super quibusdam. 46. §. praeterea. ff. de V. S. l. 1. §. 23. ff. de aqu. pluv. arcend. l. hoc jure. 3. §. 4. ff. de aqu. quotid. Gail. de arrest. c. 7. n. 16. Tileman. de Benign. Synt. 2. decis. 4. vol. 1. n. 59. seq. Vietor. d. concl. 17. Quod adeo verum esse Doctores asserunt, ut quamvis ab initio a parte eximentis violentia, ut mala fides intervenisset, si tamen exemptus sciens prudens non contradicendo tacuerit, tempore immemoriali omnis violentia et mala fides purgata sit, arg. l. fin. ff. de aqu. pluv. arc. l. in princ. ff. de usufruct. Menoch. 2. arb. jud. cas. 43. Myns. 1. obs. 30. Knichen. de jur. territ. c. 3. n. 232. Atque haec quidem procedunt, quoad praescriptionem immedietatis, ut quis scilicet Imperatori immediate non subsit, vel contributiones non solvat, sed alteri Statui, secus autem esse, quoad omnimodam subjectionem, et ne quis plane Imperio non pareat, dictum est supra n. 49.

[note: 61.] Sed anne Imperator civitatem aliquam Imperialeni, vel alium Statum Imperio immediate subjectum invitum ab immediata Imperii jurisdictione eximere et alterius potestati et jurisdictioni subjicere possit? Et non posse communiter Dd. concludunt, Gylman. Symph. tom. 2. part. 1. vot. 8. n. 30. seq. et tom. 1. part. 2. tit. 11. vot. 5. n. 22. Tileman. de Benign. Syntagm. 2. de cis. 4. vot. 2. n. 12. Capyc. decis. [note: 62.] 162. n. 4. Cum Imperatoris sit officium, omnes omnium jurisdictiones et jura tueri, non vero turbare, sicuti expresse cautum est in Capitulat. Imperatoris Ferdinandi II, et III. et Leopoldi §. Und in alle weg. 3. ibi. und in alle weg sollen und wollen wir die Teutsche Nation, das H. Röm. Reich, und die Churfürsten, als die vordersten Glieder desselben, auch andere Fürsten, Graffen, Herren und Ständ, bey ihren Hoheiten, Würden, Rechten, und Gerechtigkeiten, Macht und Gewalt, jeden nach seinem Stand und Wesen, bleiben lassen, etc. Membra sua non supprimere, nec ea a se tanquam capite avellere, Cothman. cons. 28. n. 108. vol. 1. sed unumquemque Imperii Statum in ea conditione, in qua ab initio et origine fuit, conservare, Vultej. 3. Marpurg. cons. 35. n. 205. et providere, ut ordinum et familiarum dignitas salva sit, l. 1. sed etsi servus. ff. de inspic. ventr. adeo, ut ne quidem Imperator cum Electoribus formam pro Imperii Statu constitutum mutare valeat, Heig. part. 1. quaest. 5. n. 2. Zasius cons. 10. n. 26. lib. 2.

[note: 64.] Atque hinc etiam est, quod Princeps, sive Imperator inscium et invitum vasallum in alium dominum inferiorem alienare nequeat, per §. ex eadem, de lege Corrad. c. 1. §. siquis. Quo

temp. miles investir. pet. §. praeterea Ducatus de prohib. feud. alien. per Frider. l. invitus. et ibi. gloss. ff. de fideicom. libert. Menoch. cons. 264. n. 27. et cons. 377. n. 10. Matth. de Afflict. decis. 265. n. 31. Choppin. de morib. Paris. libr. 1. dub. 95. n. I. Heig. part. 1. quaest. 19. n. 13. Facult. Jurid. Ingolstad. in respons. Waldeck, contra Hessen, quod extat apud Casp. Klock. de contribut. cons. 10. vers. et confirmatur. fol. 99. Cum non possit mutare Statum, aut minuere honorem veterum vasallorum, Natta cons. 686. Cacher. cons. 49. n. 12. Capyc. decis. 162. n. 4. nec augere alterius dignitates cum injuria aliorum, Ant. Faber. lib. 6. Cod. tit. 27. defin. 15. Et facit communis Dd. supra n. 11. relata theorica, quod jus alicui quaesitum ipsi invito per Imperatorem, ne quidem ex plenitudine potestatis, auferri queat. Et quod privilegia in alterius injuriam vergere non debeant, l. 8. ff. de praetor. stipul. l. impuberi. 40. ff. de administr. tut. Pruckman. cons. 39. n. 85. ac quod omnia Imperatoris rescripta, beneficia, privilegia, etc. tacitam hanc in sese contineant clausulam: Salvo jure Imperii, et cujusque alterius tertii, Gail. 2. observat. 58. num. 6. Menoch. 3. praes. 101. n. 13. Mantic. de tac. et ambig. conv. lib. 23. tit. 19. n. 23. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 1. c. 7. n. 128.

CAPUT XIX. De modis, quibus Respublicae et Civitates convertuntur et evertuntur.

12. Aliquando Cives extirpantur et in servitutem rediguntur, salvis muris et aedificiis.

[note: 1.] ALiud est Rerumpublicarum ac Civitatum eversio, aliud conversio. Conversio est, quando forma administrationis alicujus Civitatis vel Reipublicae, mutatur in aliam formam; veluti quando popularis gubernatio mutatur in Regiam, aut haec in tyrannidem. Grot. de I. B. et P. lib. 2. cap. 9. num. 8. Vel etiam, ubi Respublica alia transplantatur in aliam, Schönborn. lib. 7. polit. cap. 21. Cujus rei testimonium vel sola Respublica Romana praebet luculentissimum, si consideremus ejus mutationes a Regibus in Consules, a Consulibus in Decemviros, in tribunos militum, tribunos plebis, dictatores, magistros militum, tyrannos, Imperatores, eosque florentes, decidentes et per anastasin restitutos, ut videatur illa Respublica similis aegro et corpori male disposito, quod ab uno morbo, in alium recidit, et per intervalla temporum bene se habet, donec destitutum radicali humore, seu calore vitali in mortem refrigescit, ut ait Petr. Greg. Tholosan. de republ. l. 21. c. 2. num. 2. Aliquando provinciae in Regna eriguntur, aliquando Regna et Imperia in provincias reducuntur. Ita enim Carthaginis Imperium Civitate deleta per Scipionem, in provinciam reductum. A Julio Caesare, regna Galliarum plura in provincias redacta, rursum in regna, a regnis in monarchiam pervenerunt, vide Tholosan. d. c. 2. n. 3. et seq. et l. 22. c. 1. seq.

[note: 2.] Eversio Civitatum et Rerumpublicarum est, quando ipsae Civitates, leges, magistratus et subditi abolentur, evertuntur et extinguuntur, Schönborn. lib. 7. polit. 21. Quod [note: 3.] variis modis evenire solet, veluti, 1. Si civitates solo adaequentur, et funditus evertantur, ita de Albae ruderibus scribit Livius lib. 1. Egressis urbem, inquiens, Albanis, Romanus passim publica privataque omnia tecta adaequat solo, unaque hora quadringentorum annorum opus, quibus Alba steterat, excidio ac ruinis dedit. Corinthus excisa, et tuba praecinente deleta est, Flor. lib. 2. c. 16. Eodemque modo Athenae eversae a Lysandro ad tibiarum cantum, Schönborn. l. 7. polit. cap. 22. vers. Corinthus. de Carthagine deleta memorat Flor. l. 2. c. 28. et de Numantia, Solin. c. 40. de Thebis dirutis, Justin. lib. 11. Ovid. lib. 13. Metamorph.

[note: 4.] II. Aliquando muri civitatum dejiciuntur, sic in Veliternos veteres cives Romanos, quod

toties rebellassent, graviter saevitum, et muri dejecti, et Senatus inde abductus, inquit Livius lib. 7. ac saepissime Romana moenia solo fuerunt adaequata, praesertim a Totila anno Christ. 546. ab Alarico anno 410. teste Socrat. lib. 7. cap. 10. a Genserico anno 472. et ab Odoacro Herulo anno 476. Schönborn. d. c. 22.

[note: 5.] III. Aliquando civitates aratro subjiciuntur, quod nihil aliud est, quam aedificia et muros solo adaequare, Arnisae. de republ. c. 5. sect. 22. num. 6. Ita Mediolanum ab Imper. Friderico Barbarossa eversum, et per medium urbis in modum crucis aratrum tractum, sicuti referunt in ejus vita Marian. Naucler. Günther. Seb. Franc. et alii. Eodemque modo ab Henrico Leone Bardevicum eversum est, Crantz. lib. 7. Saxon. cap. 2. Et Carthago quoque passa fuit aratrum, l. si ususfructus. 21. ff. quib. mod. ususfruct. amit. et ibi Gothofr. ubi ex Alberic. hos citat versus:

Et templo Hierosolymitano aratrum inductum fuisse, scribunt Joseph. et Hieron. Arnisae. de republ. cap. 5. sect. 2. num. 10. Sic Henric. Imper. Civitatem Brixiam, quia sibi rebellis fuerat, aratro damnavit, ex misericordia tamen sententiam mutavit, de quo Bart. in l. 1. col. ultim. ff. de jurisdict. Quod etiam innuit Horat. Ode. II. inquiens:

[note: 6.] Atque ita, quemadmodum in condendis, ita etiam in extirpandis et destruendis urbibus, aratrum fuit adhibitum, ut eadem sit ratio dissipationis et destructionis, quae fuit constructionis, arg. l. nihil tam naturale. ff. de R. I. Matth. Stephan. de jurisdict. lib. 2. part. 2. c. 1. n. 6. et 7. et per aratrum veteres urbem reducere voluerunt ad pascua et agros, Christian. Liebenthal. colleg. polit. exerc. 5. concl. 12.

IV. In eversionibus urbium, more a Judaeis deducto, super eversae urbis solo saepius sal sparsum fuit, scilicet, ut in fundatione urbis juncti taurus et vacca futurae sobolis et foecunditatis fuerunt symbolum, de quo supra [note: 7.] c. 1. n. 32. sic sal sterilitatis et inopiae rerum omnium inditium, Schönborn, lib. 7. polit. cap. 22. in fin. Höping. de jur. insign. cap. 2. n. 144. Sic Sichemo salem inspersit Abimelech. Judic. 9. Et a Romanis quoque lentem et salem lugubria credi, ac proinde mortuis opponi consuevisse, refert Plutarch. in Crasso.

[note: 8.] V. Plurimae quoque urbes igne et incendio consumptae leguntur, ita de Satrico oppido scribit Livius libr. 7. Volsci, inquiens, ferocior ad rebellandum, quam ad bellandum gens, certamine victi, fugâ effusâ Satrici moenia petunt, et ne muris quidem satis firma spe cum corona militum cincta jam scalis caperetur urbs, ad quatuor millia, praeter multitudinem imbellem sese dedidêre: oppidum dirutum atque incensum, etc. Leodium a Carolo Burgundo expugnatum, direptum et crematum, Crantz. libr. 12. Vandal. c. 40. Et de urbe Roma ita scribit Lipsius in lib. de Amphitheatr. cap. 6. Tres, inquiens, ad pulcherrimum hoc mundi opus evertendum Dii conspirarunt: Crenus, Vulcanus, et pater ipse gentis.

Sic Ilium urbs Phrygiae, sive Troadis, igne solotenus omnino deleta et combusta est, juxta illud Virgil. 2. AEneid.

Sodoma et Gomorrha sulphure et igne deletae sunt, Genes. 19. vers. 24. et seq. Magdeburgum florentissimum olim Saxoniae Emporium 10. Maji anno 1631. ferro et igne absumptum est. Et quot quaeso nuper anno 1634. post praelium Nördlingense in Imperio Romano urbes, flammis exustae et eversae conspiciuntur?

[note: 9.] VI. Quamplurimae quoque hostili manu civitates deletae sunt, sic enim perierunt Hierosolyma, Babylon, Heliopolis, Corinthus, Tyrus, aliaeque urbes infinitae, quondam excultae, nostro tempore hostili manu devastatae, desolatae, deletae et eversae reperiuntur. Tripolis a Turcis expugnata, atrocissima crudelitatis, feritatis, avaritiae, libidinis, contemptus numinis exempla, quae excogitari ab ulla barbarie possunt, ediderunt; pauci, qui in navibus stabant, excepti aufugerunt: In moenia quoque furor saeviit; muros dejecerunt, fundamenta convulserunt, dissiparunt, fossas explerunt, adaequarunt, ne vestigium ullum urbis exstaret, Hippol. a Collib. de princip. cap. 36. Et hoc est, quod comminatur Deus, ob peccata nostra, fore scilicet, ut interficiantur ore gladii omnes, qui sunt in civitate, civitas incendatur igne, et maneat sine habitaculo in aeternum, Deuteron. 13. vers. 15. seq. c. si audieris. 32. caus. 23. quaest. 5.

[note: 10.] VII. Terraemotibus quoque plurimas civitates eversas esse, testatur Justinus lib. 17. c. 1. ita sub Tiberio terraemotus duodecim celebres civitates evertit, Tacit. 2. annal. et totidem Campaniae oppida sub Constantino, Mortem Theodosii II. et sequentes Imperii ruinas terraemotus antecessit, qui sex menses duravit, Constantinopolin, et multa alia Asiae loca concussit, Ambros. in orat. funebr. Theodos. Melanchton. l. 3. Chron. Carion. in ejus vit. Et nuper anno 1618. oppidum Plurs in Rhetia per montis ruinam ex adversa parte, in momento oppressum et penitus deletum est. Anno a Roma condita 376. saevissimo terraemotu Achaia universa concussa est, et duae tunc civitates, Ebora et Elice abruptis locorum hiatibus, devoratae, Hippol. a Collib. de princip. cap. ultim.

Tralles urbs in Asiae campo, juxta Maeandrum fluvium sita, olim quidem Pelasgorum colonia, sub Augusti Caesaris tempore terraemotu quassata et subversa fuit, nihilque in ea relictum, Tacit. lib. 5. Tiberii Caesaris anno quinto, nocturno terraemotu tredecim Asiae urbes collapsae et dirutae sunt Hippol. a Collib. d. cap. ult. Philegiarum gens crebris fulminibus, et telluris vehementissimis motibus funditus deleta est, Pausan. in Boeotic. Anno mundi conditi 3686. Civitas Lysimachia terraemotu plane fuit eversa, Justin. lib. 7. Anno post Christum natum 78. in insula Cypriae, tres civitates terraemotu interierunt, Euseb. in Chronol. Anno Christi 358. maximus terraemotus in Bythynia exortus, ex quo Civitas Nicomedia corruit, Marcellin. lib. 17. Idem anno 368. die 11. Octobr. Nicaeae Civitati contigit. Anno 518. terraemotu in Dardania 24. Civitates conciderunt: Et anno 494. in Laodicaea, civitates Hierapolis et Agathicum terraemotu perierunt, Marcellin. Anno 1117. die 3. Januar. circa vesperam in Italia maximus contigit terraemotus, ex quo plures civitates corruerunt et eversae sunt. Anno 1543. die 5. Junii, in Hungaria, Polonia et Bohemia, terraemotu complures arces, turres et domus conciderunt, Mechov. lib. 4. cap. 57. Idem 17. Septemb. anno 1570. Venetiis, Modinae, Regio, Corregio, Florentinae, Finariae, et imprimis Ferrariae accidit, prout haec et consimilia exempla adducit Dn. Adamus Weinheimer, Ecclesiae Eslingensis Pastor, in concione Gottes Zorn und Erden-Predig, inscripta de terraemotibus anno 1655. in Ducatu Würtembergiae, Alsatia et alibi factis.

[note: 11.] VIII. Aliquando etiam urbes, sive muri et aedificia evertuntur et delentur, salvo populo, et civitatis jure integro, sicuti Carthagini contigit, de quo supra cap. 1. n. 23. Et Tullius Hostilius Albam ita diruit, ut prius omnes urbis opes, ipsumque populum Romam transferret, ita ut consanguinea civitas non periisse, sed in suum corpus rediisse videretur, ut scribit Florus lib. i. c. 3. Arnisae. de republ. cap. 5. sect. 2. n. 9.

[note: 12.] IX. Quandoque etiam civitas, sive homines et cives extirpantur et in servitutem rediguntur, urbe, sive muris et aedificiis salvis. Ita Augustus Imperator Tyrios et Sydonios Syriae, ob domesticas seditiones, Cizios Bythiniae, quod cives quosdam Romanos flagellis coesos, morte affecissent, libertate privavit et servos esse jussit, Dion. lib. 54. Quod poenae genus etiam Claudius in Rhodios statuit, teste Dion. d. l. Sic Capuae urbis tecta publica et privata una cum agro servata sunt, exelusis civibus, et civitatis jure extincto. Livius lib. 5. in fin. et 26. mansitque urbs sarta tecta, sed civitatem partim absumpsit ferrum, partim ferro durior servitus, ut ait Arnisae. de republ. cap. 5. sect. 2. n. 8. ac Macedonum legatus vocat urbem truncam, sine Senatu, sine plebe, sine magistratibus, Livius lib. 31. Grot. de I. B. et P. l. 2. c. 9. num. 6.

[note: 13.] X. Solent quoque aliquando cives et incolae ex urbibus aufugere, et alio migrare, idque vel propter urbium eversionem, vel hostium invasionem, vel animalium feritatem. Ita enim ex Cymbriae Chersoneso in Italiam eruperunt Cimbri et Teutones, et Gothicae gentes, quae olim utramque ripam Vistulae tenuerunt, et ex illis quidam Italia cedentes in Thraciam progressi, ibidem Getae appellati sunt, Schönborn. libr. 7. polit. cap. 26. Sic Longobardi antiquis sedibus relictis, in tractu Magdenburgensi, Alboino Duce, per Noricum et Pannoniam, Italiam adierunt, totaque pene Cisalpina Galliâ ad Appenninum usque occupatâ, regnum constituerunt, Peucer. 4. Chron. Et Turcae ex Caucasi angustiis Septentrionalibus in Asiam irruperunt, Peucer. d. l. Ita etiam Suevi sedes suas diu tenuerunt in Pomeriana, indeque novas quaesiverunt in Rhetia Vindeliciaque Romanorum provinciis, Peucer. d. l. 4. Sic cum post captivitatem Israelitarum Rex Assyriorum adduxisset viros de Babylone et aliis locis, et in civitatibus Samariae posuisset loco filiorum Israel, ipsique ibidem habitantes non timerent Deum, Dominus eis leones immisit, qui eos interfecerunt, 4. Reg. 17. vers. 24. Et Lybiae quasdam urbes vi leonum a desertis locis ad eas adventantium, defertas fuisse, refert Diodor. Sicul. lib. 3. c. 3. A cuniculis in Hispania suffossum oppidum; a talpis in Thessalia; a ranis civitatem in Gallia pulsam; a locustis in Africa; ex Gyario Cycladum insula incolas a muribus fugatos; in Italia Amyclas a serpentibus deletas; et citra Cymamolgos AEthiopas late desertam esse regionem a scorpionibus et solpugis, gente sublata; et a scorpionibus abactos Trerienses, refert ex Plinio lib. 8. c. 29. et Varron. in annalib. et aliis, Petr. Gregor. Tholosan. de republ. l. 21. c. 12. n. 2. Attariotae ranis e nubibus in terram pro guttis aquarum delapsis, patriam deserere coacti sunt, Diod. Sicul. lib. 3. c. 3. In Poeonia Dardania olim ranis ita pluit, ut prae multitudine illarum et foetore, incolae novas sedes quaerere coacti fuerint, Eustat, in Iliad.

CAPUT XX. De modis, quibus Civitates et Respublicae jura et privilegia amissa recuperant.

2. Recuperantur jura et privilegia, si sub spe restaurationis destructio facta.

10. Si urbe eversa cives conjunctim alibi sedem figant, jura recuperant, et quasi reviviscunt.

[note: 1.] IUra et privilegia civitatum semel amissa et extincta, perpetuo extincta et amissa intelliguntur, quod enim semel extinctum, non reviviscit, l. ejus, qui. in fin. ff. dejur. fisc. l. si cum quis. §. aream. ff. de solut. l. quaeritur. §. pen. ff. de aedil. edict. l. postquam. lib. C. de pact. adeo, ut licet civitas propter delictum superioris authoritate destructa, solo adaequata, vel aratrum passa, reaedificetur, jura tamen et privilegia sua non recuperet, uti diximus supra c. 18. n. 31.

[note: 2.] Solent tamen civitates, quandoque privilegia et jura sua semel amissa recuperare, veluti. 1. si sub spe restaurationis destructio facta fuerit, Alexand. in l. inter stipulantem. §. sacram. n. 13. vers. fallit nisi destructa. ff. de V. 0. et ibi Jas. n. 30. vers. nisi esset destructa. Schrader. de feud. 2. part. 9. sect. 9. n. 72. Sixtin. de regal. lib. 1. c. 6. n. 49.

[note: 3.] 2. Quando civitas casu aliquo fortuito, veluti incendio, chasmate, terraemotu, vel hiatu, vel ab hoste, vel a tyranno destructa reaedificetur, tunc jura et privilegia sua per reaedificationem recuperat, uti dictum est supra c. 18. n. 33. et seq.

[note: 4.] 3. Civitas etiam superioris authoritate et propter delictum destructa, jura et privilegia amissa recuperat per gratiam et restitutionem Principis, Innocent. in c. cum ex injuncto. n. 2. X. de oper. nov. nunc. Bald. in §. nos Romanorum Imperat. de pac. Constant. Hipp. de Marsil. in l. unic. n. 120. C. de rapt. virgin. Nicol. Losae. de jur. univers. part. 4. c. 1. n. 40. Vietor de caus. exempt. [note: 5.] concl. 39. Idque maxime, si Princeps civitatem in integrum restituat, vel a banno absolvat, quia in integrum restitutio omnia in pristinum statum reponit, Bart. in l. et qui. §. si in metallum. n. 1. ff. de muner. et bon. Nellus de bannit. 1. part. tert. temp. qu. 17. n. 9. Schurff. cent. 3. cons. 30. n. 7. et cons. 94. n. 8. Gail. de pac. publ. l. 2. c. 19. n. 2. Tuschus pract. concl. lit. R. concl. 302. n. 1. et est prioris juris redintegratio, c. ex lit. X. de in integr. reslit. l. 1. C. de [note: 6.] sent. pass. nisi quid nominatim excipiatur, Vietor d. conclus. 39. Atque ita civitas per Principem restituta, bona, honores, privilegia et alia jura recuperat, sicuti etiam a banno absolutus, non solum bonis, sed etiam famae et honoribus restituitur; tantum enim ad restitutionem valet indulgentia, quantum ad correctionem valuit sententia, et quemadmodum deportationis nomen ipsum rerum omnium spoliatio est, ita indulgentiae restitutio, bonorum ac dignitatis uno nomine amissiorum omnium est recuperatio, l. fin. §. fin. C. de sentent. pass. et reslit. l. 2. C. de bon. vacant. 1. quod si minor. §. restitutio. ff. de minorib. Gail. de pac. publ. l. 2. c. 19. n. 1. Quod tamen procedit, quoad bona nondum alienata et quoad honores et dignitate adhuc vacantes, secus autem erit, quoad bona ante restitutionem alienata, et honores et dignitates aliis collatas, quia restitutio non trahitur ad jus alteri quaesitum, quod per Principem auferri nequit, et sic restitutus non recuperat bona alienata, et beneficia aliis collata per c. quamvis de rescr. in l. 6. l. 2. ff. de decurion. l. ordine. ff. ad municipal l. 2. C. de iis, qui in exil. dat. l. quod si minor. §. Scaevola. ff. de minor. Bart. in l. et qui. §. si in metallum. n. 1. ff. de muner. et honor. et in l. 2. n. 1. ff. de decurion. Gail. d. cap. 19. n. 4. seq. Etiamsi restitutio ad bona in genere facta sit, cum Princeps non praesumatur jus alteri ex contractu emptionis venditionis, vel donationis quaesitum, auferre voluisse, et cum fisco bona fide contrahens, a nemine molestari, sed tutissimus esse debeat, l. bene a Zenone. C. de quadrien. praescr. l. 1. C. ne fisc. rem quam vend. evincat. Gail. d. c. 19. n. 10. et seq.

[note: 8.] Quod tamen secus est, si restitutio non per modum gratiae, sed per viam justitiae facta fuerit, veluti si bannitus post latam sententiam innocentiam suam probet, et a banno per modum justitiae absolvatur, tum enim restitutio et a banno absolutio etiam ad bona alienata et jura alteri quaesita extenditur, per l. 1.

s. fin. ff. de quaest. Jason. in l. Gallus. §. quid si tantum. 1. n. 73. ff. de liber. et posthum. Afflict. in c. 1. n. 12. de vasal. decrep. aetat. pinguius enim per viam justitiae, quam gratiose facta restitutio succurrit, Jason. d. n. 73. Menoch. recuper. poss. remed. 10. n. 111. et 113. Gail. d. c. 19. n. 23. Idem est, si restitutio etiam ad bona alienata expresse facta sit, per l. Lucius. ff. de evict. l. item si verberatum. ff. de rei vind. Gail. d. l. numer. 24.

[note: 9.] 4. Quod si quoque populus, sive cives propter bellum, vel alium casum violentum, alio migraverint, et aliquandiu ibidem sedes erexerint, postea tamen redeant, omnia jura et privilegia sua recuperant, Bald. cons. 158. n. 5. vers. tertio quaeritus. lib. 3. Tusch. pract. conclus. lit. D. conc. 228. num. 23.

[note: 10.] 5. Si urbe eversâ vel destructâ cives conjunctim sedem alibi figant, privilegia et jura sua recuperant, et quasi reviviscunt, l. sicut municipem. §. 2. ff. quod cujusque univers. gloss. in l. ususfruct. ff. quibus mod. ususfruct. amit. Tapia in l. fin. part. 3. c. 4. num. 25. Rulant. de Commiss. lib. 2. part. 4. cap. 2. n. 24. Vietor de caus. exempt. conclus. 16. Alphons. Modit. §. Principum placita. dub. 237. Modin. Pistor. tom. [note: 11.] 1. cons. 43. n. 4. Quia surrogatum sapit naturam ejus, in cujus locum subrogatur, §. fuerat. I. de action. ita ut in subrogatum transeant omnes ejus qualitates, Bart. in. l. si eum. §. qui injuriarum. ff. si quis caut. Gail. 2. observ. 61. n. 8. Unde etiam castro destructo et alio loco reaedificato, subditos eo loco solitas operas praestare teneri, dictum est supra cap. 18. n. 35. non enim in muris, sed hominibus Civitas, ejusque jura consistunt, supra cap. 1. n. 22. et seq.

Basel	50 Gülden
Bisantz	200 fl.
Costantz	500 fl.
Camerich	200 fl.
Dantzia	600 fl.
Duisburg	50 fl.
Grüningen	1000 fl.
S. Gallen	200 fl.
Hamburg	1000fl.
Herfurden	60fl.
Kauffmanns Sarbrück	100fl.
Lavadt in Frießland	150fl.
Metz	1000fl.
Mülhausen in Elsaß	100fl.
Riederwesel	200fl.
Prackel	60fl.
Soest	20fl.
Tull	200fl.
Teuren	150fl.
Verdun	150fl.
Wartenburg	60fl.

	Zu Roß.	Zu Fuß.
Basel	30	50
Braunschweig	20	40
Bremen	20	40
Erfurt	30	70
Gelhausen	6.	12.
Göttingen	15.	30
Hamburg	20	50
Hilbesheim	20	50
Ingelheim	4.	8.
Lüneburg	30	60
Lemgaw	10	20
Maintz	10	20
Magdeburg	30	60
Prackel	10	20
Padelborn	10	20
Quedlinburg	20	40
Rostock	25.	60
Sundt	20	40
Trier	20	40
Tull	8.	16.
Verdun	8.	16.
Wißmar	15.	30
Warburg	10	20

PHILIPPI KNIPSCHILDII TRACTATVS DE JVRIBVS ET PRIVILEGIIS CIVITATVM IMPERIALIVM.

VIRIS Magnificis, Nobilissimis, Amplissimis, Consultissimis, longoque rerumque usu peritissimis et Prudentissimis, DOMINIS CONSVLIBVS, PRAETORIBVS, SENATORIBVS ET MODERATORIBVS CIVITATVM IMPERIALIVM Omnium ac Singularum, Patronis et Dominis suis submisse venerandis.

CAPUT I. De Notatione, Significatione et Definitione Civitatum.

ADDITIONES. ad L. I. Cap. I.

CAPUT II. De Divisione Civitatum.

ADDITIONES ad L. 1. Cap. II. n. 18. usque n. 34.

CAPUT III. De Civitatibus Mixtis. summaria.

ADDITIONES ad L. I. Cap. III

CAPUT IV. De Civitatibus Hanseaticis.

ADDITIONES ad L. I. Cap. IV.

ad n. 1 7.

ad n. 8. 9.

ad n. 10. seqq.

ad num. 16.

ad n. 19. seqq.

ad n. 23.

CAPUT V. De Origine Civitatum.

ADDITIONES ad L. I. Cap. V.

CAPUT VI. De causa efficiente Civitatum.

ADDITIONES AD L. I. Cap. VI. n. 5. -17.

CAPUT VII. De Materia Civitatum.

CAPUT VIII. De causa formali civitatis, seu de modis, quibus civitates constituuntur.

ADDITIONES AD L. I. Cap. VIII. n. 35.

CAPUT IX. De causa finali Civitatum.

CAPUT X. De Effectu Civitatum.

CAPUT XI. De Actionibus Civitatibus competentibus.

ADDITIONES AD L. I, Cap. XI.

CAPUT XII. De modis probandi civitatum privilegia et immedietatem.

ADDITIONES ad L. I. Cap. XII.

ad n. 37 45.

ad n. 46, 47.

ad n. 67-69.

ad n. 92-122.

ad n. 123-128.

ad n. 129-149.

ad n. 175.

CAPUT. XIII. De Incrementis et amplificatione Civitatum et Rerumpublicarum.

CAPUT. XIV. De Conservatione Civitatum et Rerumpublicarum.

CAPUT. XV. De Causis, ex quibus Civitates evertuntur.

CAPUT XVI. De signis eversionum Rerumpublicarum et Imperiorum.

CAPUT XVII. De remediis contra eversionem Rerumpublicarum et Civitatum.

CAPUT XVIII. De modis, quibus Rerumpublicarum et Civitatum jura et privilegia amittuntur.

CAPUT XIX. De modis, quibus Respublicae et Civitates convertuntur et evertuntur.

CAPUT XX. De modis, quibus Civitates et Respublicae jura et privilegia amissa recuperant.