PRoximo interregno cautum est privilegiis Serenissimorum Potentissimorumque S. R. I. Vicariorum, ne quis unquam libros Hermanni Conringii cura scriptos vel editos, citra eius heredumque consensum, intra limites Vicariatuum inprimat, aut alibi impressos divendat: poena delinquentibus dicta, amissionis omnium eiusmodi librorum, et solutionis decem marcarum auri. Prout latius definitur ipsis Privilegiorum tabulis.
COnsecrare ausus Eminentissimo nomini Tuo, SERENISSIME PRINCEPS, exiguu~hunc libellum, non equidem ignoro, posse me facile varias
in aliorum criminationes incidere: qui vel argumentum vel parvitatem libri non convenire satis magnitudini Tuae existimabunt. Illis tamen ego rationibus, fateor, â sententia dimoveri me passus haud sum: idque potissimum, quod magni Principis auctoritate, qualis Tuae est SERENISSIMAE CELSITUDINIS, opus sit ad id, ut imposterum, saltim nonnulli, Civilem Philosophiam veramque adeo regendae rei publicae ferendarumque legum Prudentiam, cuius naturam, et docendi pariter discendique rationem, compendio tradere instituti mei fuit, solito rectius et sectentur et excolant. Enimvero summe in publicum utile fuerit, melior illa nobilissimae Philosophiae cultura: ast hominum animos ad illa et ignota fere et inusitata studia adducere, non tam rationibus licet quam
eminente quadam approbatione. Non dubito autem illam non minus à SERENISSIMA TUA CEL SITUDINE mihi polliceri, quàm illam fortunato sidere iam consequutus sum à Germaniae nostrae sapientissimo Nestore, Principe et Domino meo Optimo, cuius ut AUGUSTUM nomen gerit CELSITUDO Tua ita virtutes eximias felicissime aemulatur. Et vero illa, quam superiore anno summa cum delectatione observavi, utriusque Principis animorum in dispari licet aetate coniunctio, simul etiam stimulum addidit, eiusdem argumenti librum utrique offerre audendi. Neque enim nunc dicam, auctam haud parum istam fiduciam, singulari isthac benevolentia, qua in conventu illo longe illustrissimo SERENISSIMA CELSITUDO Tua me quamis aliàs
ignotum est prosequuta. Ceterum si non fallace coniectura futurum arbitror, ut tua gratia digneris SERENIS. PRINCEPS hoc quicquid est libelli, equidem me felicem praedicavero. Deum vero obsecro ut novus hic annus SERENITATI TUAE novum addat pristinae felicitatis incrementum. Helmestadii in Acad. Iulia Nonis Ianuarii M DCC LXIII.
EDidimus nuper librum, titulo quidem De civili prudentia, quo tamen duntaxat Philosophiae illius veram naturam in medium proponere, erroribus qui circa eam plurimi etiam ab iis qui docti audiunt committuntur, eliminatis, fuit propositum. Eiusdem argumenti sunt quae nunc damus PROPOLITICA. Quin imo haec ipsa libri prioris prima quasi sunt rudimenta. Eoque si conscriptionis tempus attendas, aetate haec etiam antecedunt; iam scilicet anno post quadragesimum saeculi huius nono in gratiam selectorum aliquôt iuvenum confecta; si conscriptionem ipsam, stamen merito haec dixeris, cui altero illo libro additum sit subtegmen, et quidem ita, ut in utroque saepissime eadem etiam verba liceat reperire, Propolitica tamen haec alterius voluminis sint quasi compendium. Enimvero ea est ratio Politicae Philosophiae, ut in ore quidem tantum non omnium sit, non duntaxat desiderium eius sed etiam professio; si dicere tamen fas quod res
est, paucissimis hactenus contigit vel rudem eius imaginem animo comprehendere. Quis scilicet paulo emunctior, non existimat sese aptum rei publicae regendae? Et vero regunt illam adeoque agunt Politicos pragmaticos complurimi, qui nihil tale didicerunt ullo magistro praeeunte: nemo non censuram temere instituit corum quaegeruntur in civitate: eoque nemo non facile arrogat sibi civilem sapientiam. Attamen quod in proverbio est, thyrsigeri multi pauci Bacchi, quodque de Medicis pronuntia vit Hippocrates, oi(/ i)htroi\ fh/mh| unr\polloi/ e)/rgw| de\ pa/gxu baioi/, aut de Philosophis Plato: multi somniant pauci philosophantur: id de Politicis profecto iure maximo potest dici, reapse illos tanto in profitentium numero per esse paucos. Tam divite enim ingenio nati sunt quidem nonnulli, ut quamvis solis naturae fuerint dotibus instructi, sic satis feliciter tamen rei publicae clavum regant: imo dubiam faciant palmam multis qui regendae civitatis prudentiam molestâ operâ didicerunt; eòque dubites, utrum natura an ars in civilibus
expediendis negotiis praevaleant. Verum oppido rarus horum numerus est: ac proinde quae reliqua est indoctorum turba frustra paucorum istorum exemplo suam velat ruditatem. Alii si usu quid agere didicerint quod ex re est alicuius civitatis, sese aptissimos credunt quibus summa rerum concredatur. Alii Politicos sese venditant, sive quod urbaniores nonnihil sint, et moribus ad vulgi auram captandam quasi tornatis; sive quod fas nefas iuxta aestimantes praesentis commodi specie omnia metiantur; sive quod legum civilium notitiam aliquam sibi comparavere. Nonnulli et elementa quaedam Politica ubi mandaverint memoriae, nihil adsapientiam civilem parandam ultra requiri arbitrantur. Quinimo nullos non horum videas haberi quoque Civilis peritos Prudentiae, eoque summum conscendere in republica fastigium. Id quod tamen cum maximo fieri detrimento publico, usu ipso profecto experimur. Quantumvis enim recepti pene moris sit, illorum hominum imprudentiam et insanos errores, vel non advertere prae imperitia et multitudine eorum qui in eodem
inscitiae luto haerent, vel fati rem publicam urgentis necessitatibus defendere (ut Medicorum scilicet errores terra, ita Politicorum fato tegente) certum tamen est, quod infinita mala rebus publicis à sola regnandi imperitia creari passim terrarum soleant. Qui inscitiae fructus conspicui maxime fiunt, si quando res publica in discrimen aliquod ingens incidit, et undique imminet periculum: neque enim bis peccare tum licet, et nisi in promptu sit rectum consilium, saepe adsunt extrema. Perinde nimirum atque in tranquillo facile est clavum navis regere, et commissus errör facile corrigitur, certe vacat periculo: ita rebus secundis etiam inepti et stolidi non statim rem publicam perdunt, in adversis autem nihil illorum regimine est perniciosius. Quandoquidem autem verae exquisitaeque Civilis prudentiae ea est utilitas, imo illa necessitas, et tamen in ipso illam profitentiam vulgo passim summa eius penuria; bonum factum utique praestatur, etiamsi ad parandam illam Prudentiam proba duntaxat fiat manuductio. Ac mihi quidem hoc agere utroque libro propositum fuit: dum persuasum
scilicet mihi est, ex re esse cum vitae humanae omnis, tum civilis societatis, nihil negligere, quod ad Prudentiam illam, cum integritati suae restituendam, tum inculcandam promovendamque possit facere. Hinc sane duxi operae me facturum pretium, si etiam idem bis doceam, quin imo si saepius repetam unum idemque: modò tamen docendi aliquod discrimen observetur, quemadmodum non una etiam est discentium conditio. Et vero aliis subtilius omne et prolixius plane est inutile; quoniam aut captum superat aut negotiis diversis excluditur: quibus proinde nihil, nisi quod est rudius et contractum in pauca, cum fructu proposueris. Qui adspirant tamen ad plenam exactamque sapientiam, iis compendia quaeque sunt pene studiorum dispendia, et nihil aeque prodest atque quod omnibus est absolutum numeris. Id quod maximi docendi artifices, eosque inter princeps Aristoteles, observantes, de omni pene argumento, duo librorum genera confecere, duplicemque docendi methodum, pro discipulorum discrimine, secuti sunt. Quorum ego institutum hîc fere expressi, compendium nunc exhibens eius quod aliâs
plene abs me iam est traditum. Ut scilicet liber de Civili Prudentia et haec Propolitica inserviant quidem omnibus Scientiam illam aemulantibus: illud tamen opus accuratioris doctrinae sectatoribus magis sit commodum, hoc reliquis.
Subiunxi porro Propoliticis, partem eius meae Epistolae quae non ita pridem novae editioni Hopperiani Voluminis praemissa: quave vera et genuina Prudentiae Iuris forma et natura, remotâ errorum crassa nube, claram in lucem protracta est. Feci autem idipsum duplici potissimum causa inductus. Prior est, quod ipsismet illis in Propoliticis capite secundo de eodem hoc argumento iam disseruissem; cum vero nonnihil â vulgo receptis passim decantatisque sententiis illa abhorrentia videri queant, magis magisque veritatem illustrare et patefacere, visum est ex bono futurum meae illius doctrinae. Liberanda scilicet mihi fuit vera Civilis Prudentia, ab illa perquam noxia vulgi opinione; qua persuasum est, Iuris inter et Civitatis gubernandae peritiam nullum discrimen
intercedere, eoque ad rei publicae curationem sufficere Peritiam Iuris. Id autem fieri non potuit, nisi simul ostensis variis Peritiae eius differentiis, quantumvis hactenus illae non ita observatae aut proditae fuissent. Ratio Altera est, quandoquidem gravissime peccatur vulgo, dum non attenduntur illa Peritiae Iuris discrimina. Eo sane fit, ut non tantum Scholae, in docenda discendaque doctrina illa longe utilissima pariter et praeclarissima, verum et Res publicae, maximo afficiantur damno; praesertim quia Legislatoria prudentia ferê passim ex Schola pariter et Republica hinc exulat ignoraturque, in eius gloriam longe aliis Peritiae Iuris speciebus, utilibus quidem illis longe tamen infra Nomotheticam merito subsistentibus, per summam inscitiam vulgo cooptatis. Intolerandus sanè est multorum in foeda illa inscitia fastus; dum non tantum soli Legislatoriae Prudentiae convenientibus praeconiis suas ineptias iactitare, sed etiam omni alii meliori doctrinae contumeliose insultare audent. Quales chartae non adeo pridem mihi oblatae sunt: quarum auctor cum nihil sapiat ultramaxime plebeiam
Iuris notitiam, non erubuit tamen affirmare: suam illam peritiam solam Regiam esse et Regum, ceteras autem tantùm instrumentales et administras; illam certam esse finitam et perfectam, has vero vagas fluxas incertas et imperfectas. Quae omnia quâm insana sint, nisi fallor, liquidum est à me factum, cum in ipsis Propoliticis tum in subiuncta illis Epistolâ.
Quandoquidem porrô Latarum iam legum veram exactamque scientiam in Politica earum interpretatione versari demonstravi, illa vero quemadmodum sit instituenda, nonnihil clarius docui in ea parte Dissertationis meae ad L. 1. Codic. Theodosiani de studiis Liberalibus V. R. et C. qua huius ipsius interpretationis specimen exhibui: propter maximam argumenti affinitatem, illud quod huc pertinet itidem subiungere volui.
Non alia de causa addidi postremô eiusdem notae nonnulla Hopperiani operis longe praeclarissima Excerpta. Aliquot scilicet annis demum, post illa Propolitica mea conseripta, imo
et post editam in lucem tertium caput libri de Civili Prudentia, oblatum fuit Hopperianum hactenus mihi ignotum volumen illud, de Verâ Iurisprudentia inscriptum; estque nonnihil aliter quam ab Hoppero factum, à me de variis Iurisperitiae differentiis dissertatum: quandoquidem tamen, quod summam rei attinet, planè consentimus, quaedam ab Hoppero etiam luculentius sunt tradita, tanti viri doctrina meam roborare, ex usu fore censui. Non desunt scilicet, qui rationibus adductis nihil moveantur, sive quod vim earum assequi nequeant, sive quod praefracte nolint dediscere quae male didicerunt; hi proinde auctoritate quadam magistrorum nonnihil sunt mitigandi atque ad veritatem admittendam componendi. Debet autem merito magna esse Hopperi existimatio: utpote qui et in Academia Lovaniensi summo applausu docuerit, et in Iudiciis pariter et in Senatu maximarum rerum sederit arbiter, amplissimis perfunctus in Belgio pariter et Hispania honoribus. Spero sane, illa Hopperi auctoritate saltim nonnullos,
duriores ceteroquin et indociles, in meliorem sententiam flexum iri.
Deum obsecro, ut quemadmodum unius boni publici causa haec omnia ita edidi, sic vergant etiam in rei publicae commoda. Abunde equidem fecisse me pretium operae arbitrabor, Benevole Lector, si meus hic labor tibi approbabitur, mihique tu favere perrexeris.