JURIS PUBLICI PRUDENTIA Compendio exhibita, quô materiae eius, praecipuaeque hactenus agitatae controversiae ab sua origine ac fonte ducuntur, facilique ratione exponuntur et demonstrantur. AUTORE HENR. COCCEIO, JC. Consil. Elect. Brand. Facult. Jur. Ordin. et Profess. Prim. Olim Supremi Consilii Statûs Electoralis Palatini et Collegii Revisorii Adsessore; et in Antiquissima Heidelbergensi, Decretal. Pandectar. et Jur. Gent. P. P. CUM PRIVILEGIIS SERENISS. ELECTOR. SAXONIAE ET BRANDENB. Francofurti ad Viadrum, Impensis JEREMIAS SCHREY, et Heredum HENRICI JOH. MEXERI. Literis CHRISTOPHORI ZEITLERI, MDCXCV.

SERENISSIMO ac POTENTISSIMO PRINCIPI ac DOMINO, DOMINO FRIDERICO III. MARCHIONI BRANDENBURGICO, S. R. I. ARCHI-CAMERARIO, ET PRINCIPI ELECTORI; BORUSSIAE SUPREMO, ET MAGDEBURGI, JULIAE, CLIVIAE, CASSUBIORUM, VANDALORUM, AC IN SILESIA CROSNAE etc. DUCI. BURGGRAVIO NORICO, PRINCIPI HALBERSTADIENSI, MINDENSI, CAMINENSI. COMITI de Hohenzollern/ MARCAE ET RAVENSBERGAE, DOMINO RAVENSTEINII, TERRARUMque Lauenburg et Bütow. etc. etc. ARCHI-PRINCIPI PIO, FELICI, INCLUTO etc. Perennaturam Felicitatem.

Nôvi omnino, nihil, quod quidem literarii muneris sit, nedum exile et qualecunque hoc opusculum, TE, AUGUSTE PRINCEPS, tantoque

fastigio Tuo dignum esse. Qvin nôvi fateorque, hujus tractatûs, ut a materia aliquod, at nullum ab opere ejusve autore precium esse. Tantum tamen abest, ut ideo vel dubitaverim Sacrosancto Tuo Nomini eum dicare, ut nec aliter mihi licuisse crediderim. Hactenus enim quae edidi exercitia, privatis Officii mei, Juventutis Studiosae, et Academicis, non publicis rationibus destinaveram: Hoc primum nunc est, quod paulo diligentius eâque formâ exhibendum duxi, ut publico confectum videri possit. Has ego itaque primitias TIBI, Augusto Principi ac Domino meo, sacras, easque aliis quâm Tuis imponi aris sacrilegii instar credidi. Hoc momento satis precii operi inesse existimo, etsi nullum sit. Illae quoque, quae coelesti Numini offerri debebant, primitiae, agniculi, et vilia, nulliusque propemodum precii erant;

neque tamen sine grandi piaculo omitti poterant. Quo enim magis ea est Divini Numinis immensitas, eaque Summorum Principum fortuna, ut nihil iis dignum offerri possit; eo minus dedignantur quicquid casta et sincera cum pietate offertur. Satius adeo visum omnino fuit, qualemcunque, quae sola potest, pietatis testationem fieri, quam omnem omitti. Equidem et TUUM Imperium, AUGUSTE PRINCEPS, utrique limiti Germaniae impositum, nec utroque tamen limite cohibitum, ejusque antiquitas et origo exponitur: sed et TUUM praecipue jus Vandaliae illius est, quae Italiam Africamque non victoriis modo peragravit, sed illam domuit, hanc tenuit. Verum Tua isthaec Majorumque Tuorum gloria est, nec ulla inde operis, quo saltem refertur, commendatio. Non aliam itaque oblationi humillimae causam

quaero, quam ut, Tuâ clementiâ in hoc Amplissimo Clarissimoque Principatuum Tuorum Germaniaeque loco positus; otioque post publicorum negotiorum, quibus ante illigatus fueram, impedimenta, secutasque deinde migrationes, potitus, primum hujus otii mei, Tuo beneficio clementissime mihi concessi, fructum publicum TIBI sacrum facerem. Nec, quo in literas es studio, inclementer id abs TE acceptum iri confido, qui eodem tempore, quo a Rhenilimite, ab Italia, a Pannoniis, ab Europae denique cervicibus infestissimos religionis et libertatis Germanicae hostes armorum virtute summoves, eodem inter tubas ac lituos nova literarum ac pietatis Sacraria extruis, atque adeo unâ servitutem exercitibus Tuis, barbariem novis literarum praesidiis a Tua Germania depellis. Denique, quae in rebus piis solent, vota nuncupo.

AEternet haec TUA, SERENISSIME PRINCEPS ELECTOR, Imperiique Tui, et Domûs Serenissimae, quin haec rara temporum felicitas, quâ Tua cum maximis pientissimisque Germaniae et Europae Principibus, ac inprimis cum Sacrosancto Imperii Capite, tot nunc Palmis victoriisque juxtâ ac pietate adeo illustri, invictissimoque illo Britanniae Heroe necessitudo atque amicitia in ferventissimum libertatis tuendae studium contentionemque, invicto foedere, maximo hostium malo, felicissime coaluit.

Monita ad L. [Abbr.: Lectorem]

1. CAusas propositi, usumque hujus methodi hîc exponere animus erat; sed cum nec tempus, nec spacium quod superest, nec ipsa compendii ratio praefationis ambages nunc admittat, necessaria saltem monendo defungar.

2. Quod in caeteris Juris disciplinis ratio praestat, id in jure publico Germaniae historia: Justitiae enim semina a natura hominibus insita, usu rationis excutiuntur; Jus publicum Regiminis Germanici, nulla olim lege comprehensum, non ab alio fere principio arcessitur, quam a long aeva consuetudine; quae quid est, quam antiquitatis Germanicae historia? Ex hac proinde tum ea, quae literis postea comprehensa, sed dubia sunt, decidi, tum caetera hauriri atque exponi necesse est. In qua adeo evolvenda si quid praetermissum, vel aliter factum collatione meliorum autorum apparuerit, in tanta horum varietate, temporumque obscuritate et barbarie facilem mihi veniam fore confido.

3. Atque haec causa est, cur illae operis partes, quae inde demonstrandae erant, multo prolixiores appareant, quam caetera capita, quae ab aliis copiose tractata ad suos Autores remitti commode potuerunt. Neque tamen quaedam commataideo majusculis literis impressa sunt, ut sola illa contextus, reliqua exegeseos instar essent; sed fere, ut materiarum connexio fieret manifestior, et interjectu aliorum minus fatisceret.

4. Proposueram Tabellam Geographicam ideo inprimis adjungere, ut evidentius appareret 1. Divisio

totius Franciae in tria regna. 2. Quî tota Germania ab omni memoria in 6. deinde, adjecta terrâ Rhenanâ, in 7 populos seu provincias, vulgo Kräyse/ distincta fuerit. 3. Divisio et situs partis mediatae et immediatae; item superioris et inferioris; de qua cap. 9. et qualiter immediata in medio regni Francici sita fuerit. 4. Qvae portio regni Lotharingici Germaniae, qvae item Galliae ex divisione Ludovici Germanici et Caroli Calvi, fratrum, accesserit. 5. Quae hujus regni terrae sint extra Arelatense: 6. Hoc, quî et quibus finibus in illo natum, Germaniae accreverit. 7. Quae pars Germaniae a Graecis et Romanis specialiter nomine Galliae comprehensa fuerit, de quo Proleg. §. 18. Sed destiti coepto, cum tempore exclusus, tum, quod ex ipsa descriptione, junctâ tabulâ vulgari, plana haec fore crederem.

5. Alitibus publicis adhuc vibrantibus abstinui; et funestas religionis lites procul habui: illa, quae inter Imperium et Sacerdotium fuit, pace jam transacta, et Imperii, non religionis causa est. De Vicariatu sententia dudum jam, et quidem jussu publico edita, officiique mei tum pars fuit.

6. Quod summos Principes solo fere Principatus nomine appellaverim, id scribendi compendio, et ex genio ac more linguae factum est, cum haec nomina (Gallus, Hispanus, Saxo, etc.) ipsum regnum et Principatum, indeque quicquid ei inest fastigii dignitatisque complectantur, salvâ omnino, quae sacris potestatibus debetur, reverentiâ. Denique, si quid vel publico vel cujusquam juri, dignitative, nedum orthodoxiae officere visum fuerit, id omnino dictum scriptumve nolim. E Museo. IV. Non. Apr. CIC IC CVC.

Prolegomena.

4. Gesta a Germanis ante Tacitum incerta sunt, nisi quae autoribus Romanis vel Graecis probantur.

9. 10. At Gallorum seu Celtarum nomen ipsis cum Gallis et aliis eommune fuisse probatur I. de usu Graecorum.

18. In specie Galli dicti sunt illi Germam, qui intra productos per Germaniam Galliae Celticae fines habitârunt.

20. Francos Galliae victores, genuinos indubie Germanos, non Gallos fuisse demonstratur

28. Constat hinc, Francos Germaniae populum fuisse: quod itaque in eam aliunde venerint, probari debet.

30. Etsi mixti fuissent, non tamen ideo minus Franci Germaniae populus fuissent [(printer); sic: fuisset].

§. 1. GErmania olim rerum gestarum, non Scriptorum gloriâ; Romanum Imperium utrâque claruit. Illa enim suae gentis nullos initio, deinde rudes imperitosque scriptores nacta est: quo factum, ut ab utroque populo gesta aeque illustria fuerint, non aeque celebria.

2. Hunc defectum recentioris aevi autores fabulis explere annixi, magis quoque obscurârunt, et ipsa, quae supererant veritatis quoque vestigia deleverunt,

Neque se aut gentem suam satis illustrem credunt, nisi vel a Troja, vel ab expeditione Alexandri M. vel a vetusta aliqua invasione originem ementiantur. Merito Crantz. Saxon. in prooem. Omnia, inquit, puerilibus fabulis et anilibus deliramentis scatere. Septentrionalium inprimis historiam Horn. Orb. Imp. pag 234. et alii, Lucinianis et Amidisiis figmentis; Hier. Cardanus vero l. 17. de Subtil. p. 614. Agrippam, cum ejusvanitatem arguere vellet, Saxoni Grammatico confert, qui historiam (Danicam) totam fabulis plenam conscripserit.

3. Cum vero nullum, nedum publicum Imperii jus statui de re possit, de qua non constat, frustra hîc autores jactant, quae probari non possunt; tantum abest, ut ex commentis et somniis, quae finguntur, arrogare alicui jus aut imperium, queant.

4. Ut itaque sit, quod tuto sequamur, id certum est, incerta esse omnia, quae ante Caesarem Tacitumque de rebus Germanicis memorantur, nisi ex ipsis Romanis vel saltem Graecis autoribus probentur.

commercium cum Germanis fuerit, et ipsi Germani tum ne quidem literas habuêre, sed a Romanis demum accepêre: Conf. Caes. de Bell. Gall. lib. 6. Diserte Tacitus de M. G. cap. 2. Carmina antiqua unum, ait, apud illos memoriae et annalium genus fuisse. Ut adeo constet, si qua rerum originumque memoria Taciti aevo jam obliterata fuerit, hodie eam frustra excitari.

5. Inde haec prima quasi veritas elicitur: Germaniae populos indigenas esse, non aliunde advenisse; donec aliud probetur.

Nam nec Taciti aetate alia extitit inter ipsos memoria; quo sensu crediderunt, se a Tuistone, hunc vero TERRA editum, Tac. d. c. 2. id est, seu indigenam fuisse. Idque ipse Tacitus aliis quoque rationibus adductus statuit: Ipsos Germanos, ait, indigenas crediderim, minimeque aliarum Gentium adventibus et hospitiis mixtos; quia etc. d. c. 2. Et porro c. 4. Ipse eorum, inquit, opinionibus accedo, qui Germaniae populos nullis aliarum nationum connubiis infectos, propriam et sinceram et tantum sui similem gentem extitisse arbitrantur. Equidem primitus nos ex Asia, et a Noachi Japetique posteris commune genus traxisse, tacente quoque Beroso et Josepho sacra pagina fidem facit; sed de propria cujusque populi, non de communi origine quaerimus. Pudeat itaque Bodinum nugarum,

qui in meth. Hist. non erubuit Germanos a Gallis ducere. Cluv. Ant. 1. cap. 3.

6 Caeterum Germani veteres et ad mutandum crebro sedes ac nomina maxime proni juxta ac expediti fuêre, et mutârunt crebro: cum enim eorum solae opes pecora, Tac. de M. G. cap. 5. nullae urbes et vix domus fuerint, Tac. ib. c. 16. inopia eos ad migrandum expeditos, opes ipsae pronos et cupidos fecêre; ut facilius sedes ac patriamquam hodie fere privatus habitationem, migraverint: quam causam quoque affert Strab. l. 4. Geogr. in princ. unde tanta variatio autorum, etsi fere coaevi fuerint, in locis ac nominibus populorum.

7. Germanus, (uti Alemanus,) fortem virum significat; quo nomine demum vocari caeperunt, ex quo in Gallia superato Rheno consedêre.

Tac. de M. G. c. 2. Germaniae, ait, vocabulum recens et nuper additum; quoniam qui primi Rhenam, transgressi Gallos expulerint, (scil. Condrusi, Eburones, Caeraesi, Poemani, Caes. de B. G. lib. 2.) nunc Tungri, nunc (perperam id mutant in tunc. Lips. ad h. l.) Germani vocati sunt, ita nationis nomen, non gentis, evaluisse paulatim, ut omnes primum a victore ob metum, mox a seipsis invento

nomine Germani vocarentur, (de quo loco, qui crux Interpp. dicitur, immerito desperat Cluv. Antiq. 2. c. 20.) Et Caesar d. l. de praedictis 4. populis ait: Uno nomine eos Germanos appellari.

Tac. d. c. 2. Plures gentis appellationes, Marsos, Cambrivios, Suevos, Vandalios affirmant, eaque vera et propria nomina. His optime congruit Procop. lib. 4. Rer. Goth. Hi omnes, ait, qui olim ab alterutra Rheni fluvii parte habitabant, proprium singuli nomen aliquod nacti sunt, quorum gens una Germani dicebantur: et communiter quoque omnes Germani vocabantur. Teutonum vero nomen certae gentis erat.

9. Fuit autem ante nomen Gallorum seu Celtarum commune et Germanis et Gallis, quin et Hispanis, Britannis, Illyriis, aliisque in occasum populis, qui omnes, CELTAE, seu, quod idem, GALLI dicti sint, Graece vel .

10. De Graecis id indubium est, qui in descriptione orbis, cum singulos cujusque plagae populos eorumque nomina saepe nescirent, contenti fuêre omnes ejusdem plagae populos uno communi nomine complecti, et ab insigniore ac notiore populo reliquos ejusdem plagae omnes appellare; scil.

Australes omnes, Aethiopes; Boreales, Scythas; Orientales, Indos; et sic Occidentales, Celtas. Ita enim diserte Ephorus apud Strab. lib. 1. Geogr. ait, Plagam Orientalem Indos habitare; Australem Aethiopes; occidentalem Celtas; Borealem Scythas. Et eod. lib. 1. vers. . eandem, quam diximus, causam, scil. quod singuli ignoti fuerint, affert: Graeci, inquit, uti cognitas ad Boream gentes uno nomine Scythas dixêre, Homerus Nomadas; tum vero ad occasum quoque cognitae, Celtae seu Galli, et Iberi appellati sunt, singulis his gentibus, quia non satis cognitae essent, uno nomine comprehensis; ita et omnes meridionales, Aethiopes. Ita Herodotus bis refert. Istrum (qui in Germania oritur) in Celtis oriri. lib. 2. cap. 45. et lib. 4. cap. 106. Dion. lib. 53. vers. . ait: Celtarum nonnulli, quos Germanos vocamus, cum omnem, quae ad Rhenum est, Celticam occupâssent, effecêre etc.

11. Quod vero de sola voce Celtarum seu , non vero de voce Gallorum id verum esse existimat Cluver, lib. 1. Antiq. c. 10. in eo haut leviter eum errare vel Caesar probat, qui Celtarum et Gallorum unum idemque nomen esse docet: lib. 1. de Bell. Gall. in pr. ubi ait: Qui ipsorum linguâ Celtae, nostrâ Galli appellantur. Ita Polybius vocibus et , id est, Celtarum et Gallorum, promiscue perpetuo utitur, lib. 2. Hist. cap. 18. 22. 23.

26. 30. 31. 32. 33. 35. Idemque fit apud Strab. pass. et Ptol. lib. 2. c. 7. 8. et seqq.

12. Nec Graeci tantum, sed et Romani ante migrationem Germanorum in Galliam, eos nomine Celtarum seu Gallorum complexi sunt, quicquid reclament B. Rhenan. lib. 1. rer. German. et Cluver. d. c. 10.

13. Non tantum enim e Graecorum disciplina pleraque hauserunt Romani; et ante Caesaris tempora his quoque singuli populi aeque parum cogniti fuêre: sed et exerte Volaterr. Geogr. lib. 3. in princ. ait: Gallos omnes et Germanos uno vocabulo veteres Graeci Celtas, Romani Gallos appellabant. Et Diod. Sic. lib. 5. cap. 37. Romani omnes has gentes (loquitur de Germania vicinisque populis usque ad Scythas) conjunctim una appellatione complexi sunt, omnesque Gallos nominant. Quin Bastarnas non fuisse Gallos constat: nam trans Vistulam habitârunt, contermini Dacis; Plin. lib. 4. Histor. c. 14. et vicini Ponto; Claud. Paneg. 1. Stilic. et in 4. Cons. Hon. eosque inter 5. praecipuos Germaniae populos refert Plin. d. c. 14. Et Tacitus de M. G. c. 46. non disputat, an Gallis, sed anne Sarmatis accensendi sint: nam et Ovidius, Ponti accola, lib. 2. Trist. canit: Proxima Bastarnae Sauromataeque tenent. Et tamen hi populi adeo procul

a Gallis dissiti Galli dicuntur: Polyb. Exc. legat. c. 62. Plut. in Aemil. Paul. c. 14. Et ipse Livius lib. 42. c. 51. Gallos in Persei exercitu vocat, quos Bastarnas fuisse ex Plut. d. loc. patet. Sic et Scordisci Galli dicti sunt, Just. l. 32. cap. 3. Strab. lib. 7. vers. . Epit. Liv. 63 qui tamen Bastarnis confines, et linguâ ac moribus similes fuêre. Liv. lib. 40. c. 57. Flor l. 3. c. 4.

14. Imo ipsi Cimbri et Teutones ex ultima Germania, Galli dicuntur; Salust. Bell. Jug. c. 114. Fest. in Breviar. Eutrop, lib. 5. et ab extremis Galliae profugi. Flor. lib. 3. c. 3. Unde et Viterb. Chron. part. 12. eos vocat Gallos Teutonicos, et Cimbricum bellum Gallicum: cum constaret fuisse Germanos. Paterc. lib. 2. Hist. Ita miles ad occidendum Marium missus natione Gallus dicitur Livio epit. lib. 77. et Appiano in Celt. qui tamen natione Germanus et Cimbrico bello captus fuit. Vell. Paterc. Hist. lib. 2. Val. Max. lib. 2. c. 10. n. 6. Quin aperte Plutarchus eum promiscue nunc Cimbrum nunc Gallum dictum fuisse testatur, in Mario c. 65. Eques, ait, Gallus genere, seu Cimber (utrumque enim traditur) gladio ad eum ingressus est: quae proinde verba non dubium genus, sed promiscuum nominum usum arguunt. Et fere frivola ac temeraria sunt, quae Cluverus Ant. lib. 1. cap. 10. in re tam clara regerit, et pro arbitrio suo corrigit.

15. Hinc vero et facile fieri potuit et saepe factum est, ut Romani recentiores ea, quae ante Caesaris tempora â Germanis gesta sunt, de Gallis retulerint: vel hoc vetusto vocis usu decepti; vel eundem imitati; forte et studio Galliae, provinciae suae.

16. His rebus adductus omnino existimo, Helvetios et Bojos, etsi hos Livius Lib. 33. c. 8. utrosque Tacitus de M. G. c. 28. Gallos dixerint, tamen origine Germanos fuisse.

Quod et Aventinus probat, qui Helvetios non e Gallia trans Rhenum, sed hinc in Galliam colonias misisse, lib. 1. Ann. Boj. f. 14. et Bojos haud dubie Germanos esse, ait, d. l. 1. f. 17. Et Conrad. Peutingerus apud Crus. Ann. part. 1. lib. 2. cap. 5. ait: Helvetii non sunt Galli, (etsi esse a Caesare dicuntur) sed Germani Suevi, scribuntque se juratos veteris consuetudinis Sueviae. Sed et ipse Caesar, Helvetios a sua provincia (sc. Gallia) lacu Lemano et flumine Rhodano divisos esse, lib. 1. de Bell. Gall. in. princ. et paulo post Bojos, trans - Rhenanum populum fuisse et inde in Noricum agrum transiisse tradit.

17. Quin ex eâdem causa perquam probabile fit, ipsos illos Gallos, qui temporibus Tarquinii, sorte ducta, pars in Italiam,

pars in Hercinios saltus migrâsse dicuntur, Liv. lib. s. c. 33. et seq. non Gallos sed Germanos fuisse, etsi Gallos quosdam in transitu secum in expeditionis societatem traxerint. Demonstratio.

Equidem diserte Florus l. 1. c. 13. inquit: Eos ab ultimis terrarum oris et cingente omnia Oceano (non ergo ex vicina Gallia) profectos. Et Livius, Alpibus semel transmissis, aliam SUBINDE GERMANORUM manum vestigia PRIORUM secutam fuisse. lib. 5. c. 34. 35. Atque hoc ipsum vernaculis annalibus et carminibus proditum Aventinus testatur d. l. 1. f. 17. Quemadmodum, inquit, et vernaculis apud nos annalibus proditur et carminibus antiquis celebramus. Sed clarissime Diodor. Sic. lib. 5. cap. 33. de Teutonibus et Cimbris ait: Hi sunt qui Romam ceperunt: hi templum Delphicum expilârunt: hi magnam Europae nec modicam Asiae partem sibi subjecêre; et permixti cnm Graecis tandem Gallo Graeci dicti sunt in Asia, ubi virtutem dicuntur perdidisse mollitie coeli. Idem probant Naucler. Chron. Vol. 2. gen. 27. fol. 685. Avent. Ann. lib. 1. fol. 17. Cruf. Ann. part. 1. lib. 2. cap. 5. Idque et ratio suadet. Nam Tacitus de M. G. c. 2. ait: Quis Asiâ aut Italiâ relictâ Germaniam peteret, infortmem etc. nisi si patria sit? Et quis itaque credat, Gallorum Principes relictâ cultissimâ patriâ suâ Hercinios saltus (adeo tunc horridos)

elegisse? Contrarium coram Gallis ipse Cerealis testatur, differentiam soli semper Germanis causam transcendendi in Gallias fuisse. Tac. 4. Hist. 73. Et cum in justa sorte partes aequales fiant, quae sortis seu ratio seu proportio fuit inter Italiam et ejus temporis saltus Hercinios; nisi, quibus hi patriafuerint, et compendium itineris atque expeditionis ex ipsa Germania ortis partem precii haut modicam fecerit.

18. Adeo vero Germani Gallorum nomine olim comprehensi videntur, ut divisio quoque Galliae in Aquitanicam, Celticam et Belgicam, ad Germaniam extensa, et populi, qui intra productos Celticae fines Germaniam incoluêre, in specie Galli dicti fuerint.

Uti enim Caesar aliique Romani solius Galliae Celticae incolas Gallos; reliquos autem Belgas et Aquitanos dicunt, (ut ex Caes. de Bell. Gall. pass. patet) ita et eos, qui intra fines Celticae per Germaniam productos habitârunt, semper Gallos in specie appellârunt. Nulla enim ratio dari potest, cur Bojos, Helvetios, Noricos, Senones, quin trans Vistulam Bastarnas et Scordiscos potius quam alios Germaniae populos, semper Gallos dixerint, uti fecisse eos patet ex §. 13. 16. 17. quam quia hi populi terras, quae productis per Germamaniam

19. Quod igitur. Caesar lib. 6. de Bell. Gall. refert, et ex eo Tacitus de M. G. cap. 28. allegat, Gallos olim trans Rhenum Germaniam invasisse, et ad Herciniam sylvam consedisse, ea fama vel fabula ex hac ipsa nominis communione nata videtur; neque enim Romani ex verbis veterum discernere hoc satis potuerunt, utroque populo in idem nomen mixto. Atque hac viâ pronius elabetur scrupulus Cluv. l. 3. Ant. c. 30. quam quâ is manu violenta eximit.

20. Francos vero, qui Gallias subjugârunt, certum penitus est, esse genuinum sincerumque Germaniae populum, et neutiquam Gallos.

Idque tanto vererum consensu constat, ut nemo unquam fuerit, qui Francos Gallis accenseret, nemo, (ex quo quidem hoc nomine innotuerunt) qui non Germanis. Certe, quod Bodinus eos a Gallis ortos dicere non erubuit, non vanitas sed impudentia est: adeo nulla per omnem annalium memoriam, adeo omnis in contrarium ejus rei fides est.

21. Hoc autores eorum ortui vicini vel proximi testantur. Inprimis Hieronymus in

vit. Hilar. apud Aimon. de Gest. Franc. lib. 2. cap. 10. ait: Inter Alemannos et Saxones gens, non tam lata quam valida, apud Historicos GERMANIA, nunc vero FRANCIA vocatur. Ammianus Marcell. qui sub Constantio et Juliano vixit, hujusque expeditioni in Francos interfuit, saepius id docet: nam lib. 17. c. 18. f. 170. ait: Francos ausos olim in Romano solo apud Toxiandriam locum habitacula sibi figere praelicenter. Cum itaqve Romanum solum in Galliis usque ad Rhenum fuerit, constat Francos e Germania in Galliam transiisse. Idem lib. 20. c. 10. f. 254. de Juliano dicit: Rheno exinde transmisso regionem subito pervasit Francorum. Haec ergo in Germania fuit. Denique lib. 27. c. 8. f. 494. Francos et Saxones Gallicanis tractibus confines fuisse, et in eos eripuisse. Ergo ut Saxones, ita Franci, Germani non Galli fuere, sed Gallis ad Rhenum confines.

22. Ita Procopius, qui sub Justiniano vixit de Bell. Vandal. lib. 1. (qui est lib. 3. totius operis) ait: Vandili fame pressi in GERMANOS irruunt, qui nunc FRANCI dicuntur, simulque RHENUM trajecerunt. Et de Bell. Goth. lib. 1. FRANCI quondam GERMANI vocabantur; et deinde recenset, ut Galliam illi occupaverint. Proximus Procopio Agathias, de Bell. Goth. lib. 1. non modo idem tradit sed et probat: FRANCOS hos veteres esse GERMANOS dixêre; quod utique ex eo satis liquet quod citra Rhenum habitant, et

huic propinquas incolunt terras, Galliarumque maximam possident partem, non propriam sed vi postmodum occupatam.

23. Quin et Poetae ejus temporis clarissimi id probant, et terminos quoque eorum demonstrant. Claudianus ab una parte Albi eos vicinos fuisse; Paneg. 1. ad Stilic.

- - - mediumque ingressa per Albim
Gallica Francorum montes armenta pererrant.

Ausonius a fronte Rhenum limitem inter Gallos et Francos facit, et ita cauit: in Mosell.

Accedent vires, quas Francia, quasque Chamavus,
Germanique tremant, tum verus habebere limes.

24. Sed et Panegyrici ejus temporis, cum expeditiones Caesarum in Germanos memorant ac laudant, inter Germaniae populos ubique Francos etiam recensent. At quid pluribus opus est, cum omnes consentiant, nec quisquam veterum contradicat, uti testatur Naucler. Vol. 2. Gener. 27.

25. Ipsi quoque Galli, saniores utique, id fatentur: P. Aemilius manifestam ejus fidem esse ait, lib. 1. in princ. Ut manifesta fides sit, eandem

et Franconiam fuisse, ac indidem ortos, qui Francorum postea in Gallia consedêre. Et Massonius, Regius Historicus, Annal. lib. 1. in princ. ait: Trans Rhenum Francia est, Claudiani, Ausonii, Hieronymi, Sidonii, atque aliorum testimonio. Franci inde profecti, ut Procop. Agath. aliique gravissimi scriptores produnt, nobiliffimum in Gallia regnum condiderunt. Et in praefatione ad ipsum regem Henricum III. inquit: Francos ubi e Germania in Galliam venisse ostendero, res gestas decessorum tuorum exponam.

26. Nec negari potest Sicambros esse veros Germanos; nam Caesar tres praecipue Germaniae populos, cum quibus negotium ipsi fuit, refert, Sicambros, Suevos, et Ubios. At Franci Sicambri fuêre: quod demonstrat Pontan. Orig. Lranc. lib. 2. c. 3. et vel ex alloquio, quo Remigius Episcopus erga Clodovaeum Franciae regem sacro fonte abluendum, usus est, patet: Mitis depone colla, Sicamber, adora, quod incendisti, incende quod adorâsti. Greg. Tur. Hist. Franc. lib. 2. c. 31. Trithem. Chron. in Clodov. Et jam ante Fortunatus Cheribertum Franciae regem Sicambrum dixit. Pont. d. l. Sed et Franci Ansivarii et Salii dicti sunt: Marcell. lib. 17. c. 28. et lib. 20. c. 10. quos Germanos fuisse liquet. Tac. 13. Ann. cap. 55. Flor. lib. 3. cap. 2.

27. Monumentis quoque illustribus res constat: Ipse Carolus M. imperii sui pogulos recensens,

separat Gallos a Francis. Capitul. lib. 6. cap. 281. ib. Franci, Alemanni, etc. Galli. Idem exantiqua charta provinciali, et inventâ tabulâ lapideâ aliisque monumentis praeclare demonstrat Pontan. lib. 2. Orig. Franc. cap. 6. Add. Naucler. Vol. 2. Gen. 13. et 27.

28. Gertum itaque est Francos, cum primum hoc nomine cogniti sunt, Germanos fuisse et in Germania consedisse: quod vero in eam e Gallia aut aliunde advenerint nulla fide coustat: Itaque hoc somnium suum Bodinus, et qui praeterea id contendunt, probent oportet

29. Quidam Gallorum ajunt, Francos esse quidem originarios Germanos, sed inter eos etiam fuisse, qui Tarquinio regnante ad Hercynios saltus e Gallia pervenêre: Berthaud. in Flor. Franc. et novissime Maimbourg de la decadence de l' Emp. l. 1. p. 4. Sed jam ostendimus sup. §. 16. hos Germanos fuisse non Gallos. Licet vero fuerint Galli, quis probet, praesertim in populis adeo ad migrandum pronis et expeditis, sup. §. 7. eos, qui 800. ante annis, quam Francorum nomen auditum fuit, in saltus Hercynios migrârunt, esse eundem populum, aut in eodem populo, qui post octo secula Franci dicti sunt, et Galliam occupârunt.

30. Esto vero, Gallos quosdam mixtos fuisse Francis Germanis, non tamen ideo ipsa gens universa desiit esse origine Germanica.

Sed et esto, totam origine Gallicam fuisse, certum tamen est, eo tempore, quo Galliam occupavit, sedem domiciliumque regni in sola Germania fuisse, nec ullam, nisi vi et jure hujus regni sui, in media Germania siti, potestatem belli gerendi habuisse, adeoque quicquid ipsis quaesitum est bello aliove jure, id regno suo Germanico quaesitum fuisse.

31. Haec nimis forte prolixe. Sed praemitti haec visum fuit, tum ne seriem tractatus nimis interpellent, tum ne quis in his scrupulus remaneat.

CAPUT I. De Jure Publico Romano Germanico in Genere.

§. 1. JUs publicum R. G. est, qvod ad Statum rei Romano-Germanicae pertinet. l. 1. §. 2. ff. de Just. et Jur. Estque species et pars Jurisprudentiae, non Politices. Wurms. Exerc. 1. qv. 1.

2. Tractandum id omnino est in Academiis, sed exponendo; non (1.) controversando de eo, qvod publica lege decisum est. Pac. Osnabr. art. 5. §. 50. Nedum (2.) arguendo vel taxando. l. 3. C. de Crim. Sacr. Nec (3.) prodendo Imperii arcana.

Becker. de Jur. publ. in prooem. §. 1. Vel (4.) statuendo in ejus praejudicium. c. 36. X. de Sent. excomm.

3. Dividitur I. in permissorium et decretorium: illo continetur, quid Princeps jure in rep. possit; hoc, ad quid teneatur. l. duobus. 237. ff. de V. S. II. in naturale, gentium, et civile; de quo t. t. Inst. de Jur. nat. III. In Scriptum, et non scriptum; de quo §. 3. §. 9. eod. Scriptum Jus continetur Aurea Bullâ, Recessibus Imperii, Capitulationibus, Tabulis Pacis etc. Horum omnia capita sunt et juris scripti. arg l. 2. §. 5. ff. de Orig. Jur. (Diss. D. Sinold. Schütz de J. publ. lib. 1. tit. 1. pos 4.) et, (praeter capita quaedam Recessuum) Juris publici. Diss. Sinold. Schütz d. l.

4. Lex Imperii fundamentalis, quae vulgo dicitur, est lex de imperio ejusve parte ita lata, ut ipsum quoque summum Principem obliget. Eâ mutatâ non illico tollitur Imperii forma, nedum imperium. Talis est Aurea Bulla, (praeter pauca ejus capita) Capitulationes, Pax Westphalica, Pac. Osnabr. art. ult. §. ult. scil. quâ inter Imperii cives res agitur, non quâ cum Regibus extraneis: non aliae pacis et foederum

5. Causa Juris publici est (1.) Natura, unde Jus publicum gentium. l. 5. ff. de Just. et Jur. (2.) Civitas, vel cui in ea potestas haec competit, unde Jus, quod vocant, positivum: Idque sancitur vellege a summa potestate; vel conventione, quae intercedit vel inter Principem et populum, ut Capitulationes, vel cum extraneis, ut foedera. Inde partes obligantur ut ex pacto; subditi, ut ex lege. Unde quoque Collegium de rebus ad se unice pertinentibus Jus, etiam fundamentale, facere potest.

6. Materia est res Romano-Germanica. Forma consistit in juribus, quae territoriô Romano ac Germanico, vel in territorium illud, ejusque populo vel in populum competunt. Haec sunt vel ecclesiastica, circa sacra et sacerdotes: vel secularia, circa Magistratus. l. 1. §. 2. vers. Publicum. ff. de Just. et Jur.

7. Effectus est vel potestas legitima, vel obligatio; sive inter parentes et imperantes; sive inter remp. et extraneum.

8. Finis proximus ac proprius est Justitia imperii ac reip. remotus et communis,

9. Rei Romano-Germanicae subjectum est duplex, 1. Territorium Romanum ac Germanicum. 2. Utriusque territorii populus.

10. Utrumque teritorium est vel Principale, provinciae scil. in quibus primum ac primario imperium constitutum est; vel accessorium, ut terrae provinciaeque ei acquisitae.

11. Harum Provinciarum quaedam jus civitatis Germanicae habent; quaedam non habent; illae, quae vel originaria Germaniae membra, vel in jus civitatis Germanicae publica autoritate ita receptae atque unitae sunt, ut Comitiorum omniumque jurium publicorum, mediate vel immediate, participes fiant. Hae, quae subjectae quidem regno, at non incorporatae, eoque nec Comitiorum et dignitatum reip. capaces sunt.

12. Hoc jus civitatis vel Provinciae vel personae competit. Unde si Germanus fiat, rex Boemiae non tamen Boemiae rex vel regnum jus civitatis Germanicae consequitur; at consequitur illud Boemus Hispanus etc. si rite rex Germaniae fiat. Spec. Sax. l. 3. art. 54. in f.

CAPUT II. De Diversitate Territorii Romani ac Germanici, et hujus finibus.

11. 12. In Orientali populi liberi fuêre; in australi et occidentali provinciae Romanae: et quaenam?

13. 14. Germaniam intra hos fines publica confessione Romanorum semper fuisse liberrimam.

§. 1. ALiud est territorium Imperii Romani, aliud regni Germanici; Imperii territorium principale fuit olim Roma, et, quae ei initio imgerii jam cesserat, dudumque jure Quiritium utebatur, Italia. Accessorium erant provinciae ei per Africam, Asiam et Europam qvaesitae, nec iterum jure exemptae. De quorum finibus non est ut nunc quidem valde simus solliciti.

2. At Germanici Regni territorium principale, est ipsa Germania, quae aevo Romano his finibus descripta fuit: A septentrione Oceano.

Tac. de M. G. c. 1. Prolem. Geogr. lib. 2. c. 11. in princ. Mela. de Sit. orb. lib. 3. c. 3. Glarean. in descr. Eur. tit. de Germ. Atque ita Descriptio orbis Theodos. Diss. Conring. de fin. Imp. c. 4. §. 5. qui Eidoram terminum facit.

3. Ab oriente Sarmatis et Dacis. Tac. d. l. Plin. Hist. l. 4. c. 14. Mel. d. l. Seu; Vistulâ et Sarmaticis Carpatoque montibus usque ad Pannonias. Exegesis.

Vid. Plin. d. l. 4. c. 12. et 13. Mel. d. l. 3. c. 4. Ptolem. d. c. 11 §. . et lib. 3. c. 4. §. . ubi ait, finiri eam lineâ inter caput Vistulae et montium Sarmaticorum, ipsisque

montibus. Jornand. de Reb. Goth. in princ. Vistula fluvius Germaniam Scythiamque disterminans. Et deinde: Scythia ab Occidente habet Germanos et flumen Vistulam. Et praedicta descriptio Theod. testatur, Germaniam finiri ob oriente flumine Huistia. Diss. Agripp. apud Plin, l. 4. c. 13. in fin. qui ultra Vistulam profert. et Cluver. Antiq. Germ. lib. 3. c. 42. qui terminum facit lineâ ab urbe Hungariae Vacia, ad fontes fluviornm Grani et Wagii, ductâ. Contra Conring. de fin. Imp. d. c. 4. censet, Vistulam contra Polonos ne quidem esse terminum, cum cis Vistulam sint, nec nisi sero imperio paruerint. Sed cur uterque a vero hic recessisse videatur, apparebit in seqq. Berosus denique finiri Tuisconum regnum Ponto et Tanai ait; sed eo Germaniae Regnum non intelligitur ut Romano aevo fuit.

4. A meridie Danubius, Tac. d. l. Ptolem. d. c. 11. Glorean. d. l. Diss. Mel. d. c. 3. qui fines hos ad Alpes usque extendit.

5. Ab occasu Rhenus. Tac. Mel. Ptotem dict. loc. Strab. Geogr. lib. 7. in pr. Caes. lib. 1. et pass. de Bell. Gall. Claud. de Bell. Get.

6. His limitibus Germania circumscripta fuit, non populi Germaniae: nam ab omni memoria etiam trans limites illos habitârunt Germaniae populi.

7. Scil. a Septentrione in Scandinavia Sujonum gens ampla, aliique Germaniae populi sunt. Tac. de M. G. c. 44. 45.

8. In limite Orientali trans Vistulam Basternae, Peucini, Aestii, Fenni, Tac. de M. G. c. pen. et ult. Postea Gothi, Alani, Gepidae ets. omnes Germanae gentes. Ita d. descript. Theodos. refert, Alanos et Gothos Huistiâ flumine ab occasu finiri. Et diserte Ptolem. Geogr. lib. 3. c. 5. §. . Incolunt SARMATIAM Peucini et Bastarnae. Hi ergo Germaniae populi sunt, Plin. lib. 4. c. 14. sed trans Germaniae limitem, et in Sarmatia degêrunt.

9. In limite Meridionali, trans Istrum usque ad Alpes Narisci, Boji, Svevi, Gothi ets. Hinc ipse Livius l. 21. c. 38. gentes has vocat semigermanas, quibus ipsa Alpium itinera obsepta sint. Ursperg. ad ann. 1167. ait, Germaniae gentes resedisse, in partibus Rhaetiae, et non longe ab Alpibus Augustam Vindelicorum extruxisse. Idem commentatores in Strab. docere ait Cluv. Ant. lib. 1. c. 11. Add. Willich. in Tac. Germ. p. 2. c. 2. Avent. Ann. Boj. lib. 3.

10. In limine Occidentali Rheni Germanos fuisse constat. Inde enim totus ille tractus ripae Gallicae ab ipsis Romanis dictus est Germania cis-Rhenana, et divisus in Germaniam primam et secundam. §. seq. adeo ut Germaniae nomen in ea primum coeperit. Sup. prol.

§. 7. In Paneg. ad Constantin. dicitur superior et inferior Germaniae limes. Et de his populis Germanis in ripa Gallica crebro agit Caes. lib. 1. et pass. de B. G. Ita et Plin. l. 4. c. 13. in f. Oceanum omnem usque ad Sealdim accolunt gentes Germanicae. Tacitus de M. G. c. 28. Ipsam Rheni ripam haut dubie Germanorum populi colunt, Vangiones, Trebocei, Nemetes. Ita Belgas fuisse Cattorum quondam populum Tacitus d. l. c. 29. et ipsi se e Germanis ortos et Rhenum antiquitus traductos esse, testantur apud Caes. lib. 2. in pr. de B. G. Et nihilominus tamen Rhenus Germaniae fuit limes. Quae non discrevit Cluv. Antiq. lib. 1. c. 11. et lib. 3. c. 42.

11. Gentes hae Germanae in limite Orientali, scil. Sarmatiae, liberae fuere; in Australi et occidentali, provinciae Romanae.

In Australi trans Istrum (1.) Duae Rhetiae a fontibus Rheni et Istri usque ad confluentem Aeni: Ptolem. l. 2. c. 12. comprehensâ, inde a Lyco fluvio, Vindeliciâ, Vinidorum gente. Velser. Rer. Aug. lib. 1. (2.) Noricum duplex Ripense et Mediterraneum, usque ad Pannonias. Beat. Rhen. Rer. Germ. lib. 1. rubr. Noricum. (3.) Huic vicinum Illyricum; cujus sunt, Istria et Dalmatia usque ad mare Adriaticum: latius vero accepto etiam Noricum et Pannoniae, quin octo provinciae eo comprehensae fuêre. Avent. Ann. Boj. lib. 2. f. 51.

12. In Occidentali Rheni limite, quem Drusus, et deinde Valentinianus totum castellis muniverunt, Flor. l. 4. c. 12. Ammian. l. 28. c. 2. post maximam Sequanorum est Germania superior et inferior, seu prima et secunda, Abrinco, seu Mosella fluvio (Diss. Cluv. 1. Ant. c. 40.) divisae. Tac. l. 1. Ann. 31. Suet. in Vitell. c. 7. et in Domic. c. 6. Ptol. lib. 2. c. 9. Ammian. lib. 15. c. 11. Panegyr. ad Constantin. Dion. lib. 53. Illius metropolis Moguntia; hujus, Colonia. De caeteris hujus limitis civitatibus, praesidiis, ducibus etc. vid. Lehm. Chron. Spir. lib. 1. c. 9. Reliquum Galliae Belgicae itidem divisum fuit in Belgicam primam et secundam: Ammian. l. 15. c. 11. de cujus civitatibus Avent. l. 2. fol. 51.

13. Adeo itaque agnoverunt Romani in hoc gemino et quasi fatali limite substitisse imperium Romanum: Unde evidens est, hanc Germaniam nunquam a P. R. nedum ab ullo alio, exceptis quae Slavi fere vacua tenuerunt, occupatam, sed omni tempore plenissime sui juris ac liberrimam fuisse; quod, si Scythica deserta exceperis, de nulla alia orbis cogniti terra dici potest.

visceribus, armorum legionumque Romanarum, at nunquam imperii vim sensere. Unde Flor. non fuisse lacessitos optat, lib. 4. cap. 12. Germaniam inquiens, utinam vincere tanti non putâssent. Nec quicquam obstat, quod subjicit: Magis turpiter amissa est, quam gloriose quaesita. Quin ipse mox addit; Hac clade (Vari) factum, ut imperium in ripa Rheni staret. Sic et Tacitus de M. G. c. 37. dolet, bellum cum Germanis 200. annos gestum esse ancipiti semper fortuna, et necdum finitum. Tamdiu, ait, Germania vincitur; (non victa est, ut sequitur) medio spatio multa INVICEM damna: nec unquam IMPUNE perculsos: quin Romanos quoque in Galliis postea aggressos sed pulsos, et triumphatos magis, quam victos esse. Et Claudianus suo tempore, quo ultimi Romanorum conatus in Germanos fuêre, adhuc haesisse imperium in margine Istri et Rheni ita fatetur: de Bell. Get.

15. Extrema vero hujus limitis occidentalis non carent scrupulo. Verum in superiore parte versus Helvetios, non Danubius, et linea ab ejus fonte ad Rhenum producta, sed Rhenus usque ad montem Adulam limes est. Caes. de B. G. lib. 1.

16. In inferiore, cum Rheni 4. sint alvei, Vahalis, Lecca, Rhenus et Isala, proprius quidem Galliae terminus est Vahalis, sed accessêre Batavi usque ad Rhenum; et demum sactâ Drusi fossa Frisii usque ad Isalam: qui deinde liberati, postliminio accessêre iterum Germaniae.

17. Magna hac de re cum varietas est inter veteres, tum disputatio inter Junium in Batav. c. 5. et Cluverum, l. 2. Antiq. c. 34. Ille novam suam Bataviam Germaniae vendicat; Hic, ut et Pontanus l. 1. Orig. Franc. c. 4. omnem Galliae. Junio itaque Germaniae terminus erit Vahalis Mosae mixtus. Cluverus vero Rhenum limitem facit; d. l. 2. cap. 30. 31. 32. et 35. Pontanus Isalam d. c. 4.

18. Veteres quoque mirum quam varient. Caesar Morinos cis VAHALIM habitantes totius Galliae ultimos esse docet, adeoque Galliam VAHALI terminat. de Bell. Gall. l. 3. in fin. Tacitus RHENO. l. 2. Ann. 6. Rhenus servat nomen et violentiam cursus, quâ Germaniam praetervehitur, donec Oceano misceatur. Et l. 5. Hist. cap. 19. Sic velut abacto amne, (Rheno, qui in Leccam effusus tenuem tamen alveum nomenque retinuit) tenuis alveus insulam inter Germanosque, continentium terrarum speciem fecerat. Plinius

ISALA. lib. 4. Hist. c. 15. In Helium et Flevum, (quae sunt ostia Vahalis et Isalae) effusus Rhenus ab Septentrione in lacus, ab Occidente in amnem Mosam se spargit, medio inter haec ore modicum nomini suo custodit alpeum. Etipse Tacitus de M. G. c. 34. Utraeque nationes (Frisiorum) usque ad Oceanum Rheno praetexuntur, quod de solo Isalae alveo verum est. Quin Mela tantum agnoscere videtur Rhenum et Isalam, l. 3. c. 2. in f. Ad sinistram amnis etiam tum, et donec effluat, Rhenus; ad dexteram primo angustus et sui similis, pôst ripis longe ac late recedentibus jam non amnis sed ingens lacus, ubi campos implevit, Flevus dicitur. etc.

19. Dicimus I. Rheni duos tantum alveos naturales fuisse, Vahalim et Rhenum; qui Insulam Bataviam efficiunt. Caes. de B. G. l. 4. Unde Virg. l. 8. Aen. in f. Rhenusque BICORNIS. Et Paneg. ad Constantium Const. fil. Cum flumine BICORNI mersantur. Claud. de Bell. Get.

Lecca vero is alveus est, in quem Civilis mole ad Durstedium disjecta Rhenum immisit, Tac. 5. Hist. 19. et creditur fossa Corbulonis, contra ac Cluv. Isala vero plane alius est a Rheno fluvius, nec ullibi ei mixtus; sed a Druso fossâ Drusiana manu ductâ pars ac alveus

20. II. Galliae terminus primum Vahalis, nec ultra occupata illa fuit, tum quia Morini qui cis habitârunt, ultimus Galliae populus fuit, Caesar. l. 4. de Bell Gall. in fin. Omni Galliâ pacata Morini supererant, Virgilio. 8. Aeneid. in f. Extremique hominum Morini.

Et Melae lib. 3. c. 2. in f. Ultimos Gallicarum gentium Morinos. Tum quia ne ripa quidem Vahalis nedum insula Batavia occupata, sed vacua fuit. Tac. d. 4. Hist. 12. de Batavis: Extrema Gallicae orae VACUA cultoribus, simulque insulam inter vada sitam occupavêre. Cum itaque Batavi Cattorum et Germaniae populus fuerint, Tac. de M. G. cap. 29. certum est cessisse Bataviam vacuam Germanis occupantibus.

21. III. Postea victia Romanis Batavi Gallicae provinciae accensiti, et Rhenus, sive alter Rheni alveus, Galliae terminus esse caepit. Tac. d. c. Et eodem modo Frisiis deinde usque ad Isalam subactis Isala, spurius Rheni alveus, limes factus et Rhenus dictus est. Tac. 1. Ann. 63. Plin. et Mela d. l. Unde veterum varietas, non dissensio.

22. Hinc sequitur, Batavos et Frisios origine Germanos, a Romanorum potestate liberatos, postliminio rediisse ad limites Germaniae.

23. Haec Germania (cujus ut immutati fines sint, in divisione filiorum Ludovici I. c. 5. docebitur) ab omni memoria in VI. magnas provincias seu populos divisa fuit: nam primum V. ejus populos, qui antiquitus fuêre, recenset Plin. 4. Hist. 14. scil. 1. Vandilorum. 2. Istaevonum. 3. Ingaevonum. 4. Hermionum. 5. Bastarnarum: quibus 6. accedunt Marcomanni; quos inter majores Germaniae gentes referunt Strab. l. 7. Geogr. et Tac. de M. G c. 42. Plinius vero eos omittit, quia jam tum in potestate Romanorum erant. Tac. d. c. 42. Vellej. Pat. lib. 2. Hist. De his c. seq. sect. 4.

24. His nominibus dudum fere abolitis, eodem tamen numero provinciae fuêre, 1. Vandalia, et 2. Moravia, (utraque a Venedis occupata, Moraviae pars Boemia fuit.) 3. Saxonia, cujus pars Turingia. 4. Francia. 5. Svevia. 6. Bojoaria. His Francorum operâ accessit 7ma trans Rhenum provincia, scil. utraque Germania cis-Rhenana: quae et a Germanis ante habitata est, et in eandem cum Germania civitatem prorsus denuo coaluit. cap. seq. sect. 6.

CAPUT III.

I. HAnc divisionem et numerum quasi sacrum populorum Germaniae, fontem et basin esse Juris publici Germanici existimo, et in progressu patebit. Ut igitur horum Germaniae populorum historia, (quae rerum et fabularum mole vasta, at eorum, quae juri publico conducant, prope sterilis est) et inprimis, quâ ratione ex paucis his Provinciis earumque Ducibus tot hodie Principes Statusque diversi juris orti sint, appareat, ejus quod et certum est et instituto huic expedit, conspectum breviter dare e re videbitur.

Sectio I. de Bavaria.

Vid. Prol. §. 16. Bojorum primas sedes in Bojohemia fuisse tradit et vel nomine probat Tac. de M. G. c. 28. Inde a Marcomannis pulsi, Tac. ib. c. 42. vestigia earum Germaniae gentium secuti sunt, quas sub Tarquinio Italiam invasisse in Prol. §. 17. diximus. Liv. lib. 5. c. 35. ubi cum Ducibus Romanis diu ac varie conflixêre. Liv. lib. 32. 33. 34. et 36.

3. Fugati tandem et post 400. annos ex Italia reduces in Norico inter Danubium et Dravum sedes sixêre. Avent. Ann. Boj. lib. 1. f. 30. Quorum quidam Helvetiis in Galliam, incensis pagis suis, migrare tentantibus juncti, sed a Julio Caesare rejecti, ob virtutem tamen, Aeduis petentibus, in horum finibus collocati sunt. Caes. de Bell. Gall. lib. 1.

4. Caeteri Boji in Norico, provincia ac limite Romano relicti, effusis mox in eam vicinasque Illyrici aliasque provincias Dacis, Moravis, Herulis, Hunnis, Venedis, omnique prope barbarie, cum perpetuo haec eadem et bellorum et Bojorum sedes, et inter hos Barbarorum et Romanorum concursus vastitatesque illi medii essent, fere pessumdati, varieque dispersi ac Barbaris mixti fuêre, adeo ut vix nominis memoria, nisi a cladibus (unde loca

haec BOJORUM DESERTA dicta et facta sunt,) nedum certae successionis notitia remanserit. Avent. d. lib. 1. in fin. Hinc Norici et Illyrici tam varia et inconstans possessio, mixtique in variis partibus Hunni, Slavi, Germani. Megis. Ann. Car. lib. 1. c. 1.

5. Plurimi vero Istrum transgressi ad Herciniam Sylvam, in veteri patria, habitârunt, et defervescente paulisper Hunnico furore, populis, qui tum in Norico supererant, sibi atque adeo Germaniae in unum corpus adjunctis, Regem Adalgerionem fecêre. Avent. Ann. Boj. lib. 3. in pr. Megis. lib. 5. c. 1. Hunc Clodovaeus M. Rex Franciae eodem quo Suevos, praelio Tolbiacensi vicit, Bavariamque regno Francico univit. Avent. d. l.

6. Formula Bojoariae fuit, ut Bavari sub Duce, qui lege fidelitatis, id est feudi, a regibus Francorum Ducatum agnosceret, proprio Jure ac Magistratu uterentur, atque adeo regno mediate subessent.

Ita Crus. Ann. Suev. part. 1. lib. 8. c. 9. Conditiones, ait, hae fuêre: Ut Boji de corpore suo, ubi opus esset, Regibus Francorum autoribus Principem legerent, quem tamen non Regem sed Ducem appellarent; in bellis auxilio Francis essent, eosdem cum eis habendo pro hostibus et amicis: caeterum suis institutis is moribus libere viverent. Idem

Megis. d l. 5. c. 1. et Avent. lib. 3. in princ. Qua lege et Thassilo accepit a Pipino, et deinde a Carolo M. nam praestito jurej. effectus dicitur regis VASSUS, Fragm. Ann. Franc. ad Ann. 787. et regis VASSATICUS, Continuat. Aimon. ad Ann. 757. Item SUUS, apud Rhegin. in ann. 756. et 888. Atque hinc in legib. Bajuvar. antiquis a Lindenbr. editis disponitur de iis qui sunt de genere Ducali, tit. 2. cap. 20. pr. et quod Dux soleat et debeat esse de genere Agilolfing orum, qui fidelis esset regi. d. c. 20. §. 3. Meib. R. G. t 3. f. 191.

7. In Germania ergo prima omnium Bavaria in ducatum ita erecta fuit, ut Dux proprio jure feudi praeesset, et Vasallus regis fieret. Unde et Thassilo, cum impetratâ semel a Rege rebellionis veniâ, iterum in eum insurgeret, in conventu Procerum, ceu curia Parium, cum filio damnatus, et Carolo M. Ducatus apertus fuit; qui tum Praesidem ei praefecit: atque in eo statu sub Carolingis duravit. Avent. Annal. lib. 3. in fin. et lib. 4. f. 195.

8. Bavariae itaque accessio fuit Noricum, sc. Austria (olim pars Pannoniae) Stiria, Carinthia, (quibus tum tribus regni ab ea parte limitibus tres Marchiones praefuêre. Avent. lib. 6. fol. 385. f. 392. et f. 397.) Carniola, Tyrolis, Salisburgum. Megis. lib. 1. c. 1. f. 3. Carolus M. Illyricum et Pannonias adjecit: de quo c. 5.

populi Arnolfum regem sibi creârunt. Avent. lib. 4. Ann. f. 290. qui adversatus Conrado I. Augusto, at pace cum Henrico I. facta, pristino jure feudi ab eo ducatum cum omnibus praedictis populis re cepit, quos recenset Avent. lib. 4. f. 292. Megis. lib. 6. c. 79. Arnolfi filios, Bavariam cum regio titulo et injussu Ottonis I. affectantes, hic ejecit, et ducatum fratri suo Henrico dedit, additis Veronâ et Foro Julio. Avent. lib. 5. f. 301. Regin. in ann. 952. Frising. Chron. l. 6. c. 19. Sigon. de Regn. It. lib. 6. in ann. 952. cui surrogatus est filius, deinde nepos Henricus Bavarus, qui postea Imperator factus dedit eum uxoris Chunigundae fratri, Henrico Hezeloni. Avent. d. l. 1. f. 310.

10. Post Saxones Conradus Salicus seu Francus ducatum filio suo Henrico III. hic, Imperator factus, Conrado dedit, deinde ipse Henricus IV. successit, qui postea ducatum Matri Agneti, haec Ottoni e Saxonia oriundo permisit, quo proscripto, feudoque aperto Guelphica familia, quae jam Carinthiae praerat, successit: ut pluripus Avent. lib. 5.

11. Guelfos e Suevia a Comitibus Altdorfii ortos constat. Frising. de Gest. Frid. I. lib. 2. c. 2. Ex ea fuit Juditha Ludoici Pii uxor; et post plures Carinthiae Dynastas, Chunigundis, quae Azoni, Marchioni Estensi, nupsit, unde natus Guelpho, quem Henricus IV. ducem Bavariae

fecit, et deinceps proscriptum restituit. Huic duo filii, Guelfo (Illustris illius Mathildis maritus) et Henricus; huic filius Henricus Superbus, deinde nepos Henricus Leo successit. Superbus a Conrado III. (substitutis Luitpoldo, et deinde Henrico Austriae Praefecto) Leo a Friderico I. ex sententia Principum Imperii proscripti sunt: quam rem pluribus referunt Frising. Chron. lib. 7. c. 23. Otto de S. Blas. in App. c. 24. Avent. Ann. Boj. lib. 6.

12. Sub Leone Ducatui huic Austria caeteraeque ditiones detractae et in varios duces statusque divisae, ipsa Bavaria vero Ottoni Illustri data est.

Austriam in ducatum a Frider. I. erectam retinuit Henricus Austriae praefectus, reliquo ducatu Leoni privigno cesso: Gold. tom. 1. Const. ad ann. 1166. Ott. de S. Blas. cap. 6. At proscripto Leone Stiria, Carinthia, Carniola, Dalmatia, Merania (unde comites Tirolii) proprios Duces, et Ratisbona, metropolis, libertatem nactae sunt. Avent. lib. 6. Ann. in fin. Rudolfus I. victo Ottocaro, anno 1278. Austriam, anno 1282. Stiriam, Carinthiam, portum Naonis, Carniolam, filio Alberto dedit: a quo gloriosiss. familia Austriaca: cui sensim omne fere Noricum et Illyricum cessit. De ejus origine, Limn. de J. P. lib. 5. cap. 2. pr. acquisitionibus et incrementis. d. c. 2. n. 10. -- 27.

Privilegiis. d. c. 2. n. 27 -- 40. Infignibus. d. c. 2. n. 41. etc. Controversiis Sin. Schütz l. 1. c. 8. pos. 1. in fin. Generis serie Tab. General. Tubing. 3.

13. Ipsa Bavaria sola Ottoni Illustri data; Avent. l. 6. in f. et l. 7. in pr. cujus nepotes fuêre Rudolfus Palatinus, et Ludovicus Bavarus, a quo descendunt Duces Bavariae, et linea Wilhelmina, de qua Pac. Osn. art. 4. §. 5. et pass. Ex ea hodie supersunt Serenissimi fratres, alter Elector Bavariae, alter Coloniensis etc. Bavariae anno 1638. datum est privilegium de non appellando. De aliis privilegiis, et controversiis Sin. Schütz d. c. 8. pos. 2. n. 2. possessionibus et suffragiis. Spreng. de J. P. l. 3. c. 14. Insignibus Hopping. de Jure Ins. p. 1. c. 6. §. 2. Generis serie Tab. Tub. Gen. 11.

Sectio II. de Svevia.

Suevi et Alemanni promiscue vocantur. P. Diac. in vit. Maurit. Iste ex Suevorum, hoc est, Alemannorum gente oriundus inter Longobardos creverat. Walafrid. Abb. Aug. de vita S. Gall. in. prol. Pars Alemanniae vel Sueviae etc. Rhetia dicitur: Et mox: Alemanniam vel Sueviam nominamus.

15. Hoc Suevorum nomen commune fuit pluribus Germaniae gentibus, et omne latus Orientale a mari Balthico, quod inde Suevicum dictum est, occupavit. Tac. de M. G. c. 38. Singulariter vero qui dicti sunt Suevi, initio sedes habuêre ad Albim Bojis vicini, eorumque olim perpetui fere socii in expeditione in Noricum, Italiam et Galliam. Aventin. Ann. Boj. lib. 3. quod et ex progressu patebit.

16, Horum fuêre alii Longobardi alii Semnones, Tac. 2. Ann. 45. et de M. G. c. 39. et 40. seu Senones: Flor. lib. 4. c. 3. Vell. Pat. lib. 2. Hist. quicquid inter hos distinguat Cluv. l. 3. Antiq. c. 25.

17. Hi sunt Senones illi Galli, qui associatis sibi aliis Germaniae Galliaeque populis in Italiam delati Romam occupârunt, sed a Camillo victi ac prope deleti sunt. Liv. lib. 5. pass. Avent. l. 1. f. 17. Chytr. Sax. l. 1. f. 38. Crus. part. 1. l. 2.

18. Reliqui in Germania Suevi versus Rhenum in Usipetes, Tenchteros et Ubios moverunt, et hos sibi tributarios fecêre, illos expulêre. Caes. de Bell. Gall. lib. 4. Inde â Sequanis in Galliam contra Aeduos accersiti, rege Ariovisto transiêre Rhenum, sed a Caesare victi pulsique sunt. Caes. de Bell. Gall. lib. pag. 17. et in f.

19. Deinceps trans Moenum progressi ad Nicrum, Danubium ac Rhenum consedêre; demumque transmisso Danubio Rhaetiae Helvetiaeque partem tenuêre. Crus. Ann. Suev. p. 1. lib. 4. c. 11. et lib. 8 c. 5. Unde frequens in Gallias irruptio, et cum Romanis conflictus, aliaque variâ fortunâ egregieque gesta. vid. Crus. d. p. 1. lib. 5. et 6. pass. nam et Hermerico rege conditum in Hispania regnum Galliciae 176. annos tenuêre, et Attilae contra Romanos adfuêre. etc. Crus. d. p. 1. lib. 7. c. 7. 8. 9. 10. et lib. 8. c. 5.

20. Reges continuârunt usque ad Alaricum, quem Clodovaeus M. famoso ad Tolbiacum praelio occidit, et Sueviam Helvetiamque Germaniae univit sup. §. 6,

21. Formula Sueviae fuit, ne, ut Bavaria, proprio jure magistratuque uteretur, sed fisco regio immediate adscripta esset. Demonstratio.

Nondum adhuc illo tempore Suevia in ducatum erat redacta, sed fisco regio peculiariter parebat, sicut hodie et Francia: procurabant ambas Camerae, quos sic vocant, nuncii etc. Et in Gest. Franc. Epit. cap. 15. in Corp. Hist. Franc. Alemannos sub jugo tributarios fecit. Ita et Crus. Suev. Ann. part. 1. lib. 8. cap. 9. Suevia miserrimam a Francis impositam servitutem subiit: ingensdeinde tributum impositum, leges durae latae, magistratus graves ab irato victore instituti etc.

22. Jugum hoc excutere tentârunt Luidfrido duce, sed a Carolo Mar ello perdomiti, Crus. d. p. 1. lib. 11. c. 1. in eo statu sub Carolingis mansêre, et Carolo Ludoici Germanici filio minori, Suevia in portionem data est. Frising. lib. 6. Chron. cap. 6. Viterb. part. 17. ad 886.

23. Post Carolingos Conradus I. cum Berchtoldus et Erchingerus fratres, Camerae regiae in Suevia nuncii seu praefecti, saevitiam suam contumaciamque supplicio luissent, Ducem assensu Suevorum Burchardum Suevum constituit; Eckard. Jun. d. cap. 1. quem deinde ipsi Conrado et Henrico I. regibus rebellem Henricus domuit, sed ducatum eo jure, quo et ipsi Saxones in suo ducatutum utebantur, tenere facile passus est.

24. Burchardo, post Hermannum Hassiae et Franconiae Landgravium, Otto I. Caesar filium

suum Luithulfum surrogavit, cui Burchardi filius Burchardus; huic Luithulfi filius Otto; huic Conradus; deinde duo ordine Hermanni; tum tres Austrii, scil. duo Ernesti, pater et filius, et hujus frater Hermannus substituti sunt. Crus. p. 2. lib. 3. c. c. 8.

25. Hinc Conradus Salicus Imp. fratri Henrico Sueviam concessit, cui ordine Otto de Witlisbach, tum Otto Marchio de Schvveinfurt, porro Rudolfus, Comes Rheinfeldensis, idemque Dux Burgundiae et Henrico IV. deinde oppositus, successit, qui cum Berchtoldo Zäringensi Sueviâ cedere vellet, Caesar pulso illo ducatum Friderico de Hohenstaufen, Barbarossae patri, dedit, Avent. Ann. Boj. lib. 5. fol. 354. et pass. in qua inlustri et heroica familia, (quae arcem quoque Zäringensem et Tigurum urbem eripuit Berchtoldo, Avent. d. l.) usque ad Conradinum perstitit.

26. Occiso nefarie Conradino desiit Ducatus Sueviae, et totus in plurimos Status nunc divisus est.

Horum enim, succedente interregno, firmata sunt jura. Unde, etsi Rudolfus I. filium Joannem Ducem Sueviae fecerit, non tamen is veterum Ducum jura habuit, nec diu continuavit.

anno 1494. in Ducatum erectus: et Badensis in Marchionatum, quî et quando, non extat. De Illius terris, jure immediato, Privilegiis, Controversiis, suffragiis, insignibus. Limn. Enucl. lib. 3. c. 26. Spreng. de. J. P. lib. 3. c. 19. Generis serie. Tab. Tub. Gen. 14. De Hujus terris, Juribus, suffragiis, Spreng. d. l. 3. c. 21. Genere, Limn. de J. P. l. 5. c. 5. Besold. Thesaur. voc. Baden Marg-Graffschafft. Wurtembergicae familiae supersunt: 1. Stutgardiana. 2. Neostadiensis. 3. Montispeliardica. 4. Silesica, ubi Dels improles, Bernstatt et Julius Burg. 5. Weiltingica. Badenses: 1. Badensis. 2. Durlacensis. Antiquior origo valde variat. Crus. p. 2. lib. 10. c. 12. Helvetia postmodum regno Arelatensi cessit: hodie plane libera est. Pac. Osn. art. 6. in f. De insignibus Sueviae Crus. p. 2. lib. 3. cap. 8. et lib. 7. cap. 1.

Sectio III. de Saxonia.

45. Terrae inde detractae: 1. Hassia. 2. Holsatia. 3. Terrae Anhaltinae et Lauenburgicae. 4. Lubeca, Westvalia etc. ubi de horum omnium juribus etc.

46. (5) Ducatus Brunsv. et Lüneb. (6) Misnia et Turingia; et de horum Juribus etc.

28. Saxonia Turingis successit, et Frisiam Westvaliamque continet, ac itidem tota jure ac origine Germanica est.

Saxones et Frisios ejusdem gentis fuisse Annales Frisici fatentur; Furmer. Ann. Fris. lib. 2. cap. 9. Kemp. de Origin. Fris. lib. 1. c. 9. qui etsi fabulosas origines sequantur, hujus tamen rei fides vel inde fit, quod promiscue olim nuncupati, et ipsi Saxones, qui Angliam occupârunt, Frisii dicti sint a Procop. lib. 4. de Bell. Goth. . Britanniam Insulam tres gentes incolunt, Angili, Frisones, et Brittones insulae cognomines.

Quo sensu quoque Frisiam habitatam a Saxonum gente dixit Ethelvverdus, vetus autor, apud Cambden. Britt. tit. Anglo. Sax. p. 100. Et Saxoniam illam antiquam, in qua Carolus M. 4. Episcopatus et 4. Comitatus erexit, Frisiam vocavit Wolter. in Chron. Brem. in princ. apud Meib. tom 2 script. Germ.

29. Sedes utriusque populi fuêre in littore Oceani a Rheno usque ad confinia Danorum. Cambden. ex Ethelw. d. l. Frisii in occasum, Saxones Boream versus. Furmer. d. c. 1. Unde Frisiorum nomen ob viciniam Romanis citius, jamque Tacito et sub Tiberio, Tac. 4. Ann. 74. Saxonum vero sub M. Antonino memorari coepit. Fabric. Orig. Sax. lib. 1. Ptolomaeo vero l. 2. c. 11. et Straboni lib. 2. utrumque innotuit. Apud Lucan. vero Axônes legendum Cambd. ib. pag. 98.

30. Frisii, qui Trans-Rhenani dicuntur, Tac. 4. Hist. 15. et l. 4. Ann. 72. primum inter Amisum et Isalam consedêre, inde colonia trans Isalam usque ad veterem Rheni alveum; Furm. Ann. Lris. l. b. 1 c. 3. Illi majores dicti, hi minores. Tac. de M. G. c. 34. Romanorum deinde provincia facta, et Castellum, nomine Flevum, ad os Isalae extructum fuit. Tac. d. cap. 72.

31. Saxoniam olim late tenuêre Turingi, Siegfr. Presb. lib. 1. Erat Turingiae terra tunc spaciosa,

quae a natione Francorum protendebatur usque ad Oceanum contra Septentrionem. Adeo ut in tria regna divisi fuerint. P. Aemil. de Reb. Gest. Franc. lib. 1. in Childeb. I. Verum caeso ultimo eorum rege Herminfrido, in bello, quod Theodericus Franciae rex, Saxonum praesertim ope, cum eo gessit, hi universam provinciam occupârunt, parte modica victis Turingis relictâ. Sigfr. Presb. d. l. Deinde in reliqvum vulgus Turingorum saevientes (Saxones) quicquid masculini sexus inter fluvios Albim et Ungestrutae, prostraverunt, et sic illas partes Turingiae usque in hodiernum diem possederunt. Idem referunt Witech. Annal. lib. 1. Ursperg. Chron. tit. de Orig. Sax. f. 148.

32. In primis autem triplex Saxonum (quo nomine comprehensi quoque sunt Angli, et Vitae seu Juthae. Bed l. 1. c. 1. Cambd. d. l p. 100. Locc. Hist. Suec. l. 1. p. 7.) expeditio celebratur; (I.) In Britanniam sub Hengisto et Horso, ann. 449. Cambd. d. l. p. 96. Furmer. Ann. Fris. lib. 3. cap. 1. etc. (2.) In Thuringiam, anno 524. de qua §. praec. (3.) In Italiam cum Albuino et Longobardis, anno 568. P. Diac. de Gest. Longob. lib. 2. c. 6. Aimon. de Gest. Franc. lib. 3. c. 7. Gobel. Cosmodr. aet. 6. c. 27. Crantz. Sax. lib. 1. c. 29. et. 30. Fabric. Orig. Sax. lib. 1.

33. His migrationibus valde exhaustas Saxonum sedes tum Frisiitrans Visurgim occupârunt,

respectu reliquorum Orientales dicti; tum ab utraque Albis ripa Suevi, â quibus et Saxones, qui ex Italia reduces repetebant pristinas sedes, victi deletique sunt. Gobel. d. aet. 6. cap. 29.

34. Hinc extitit potens Frisiorum regnum, et quod omnem oram maritimam ab Eidora usque ad Rheni ostia, quin omnem Bataviam Noviomagum usque occupavit. Cambd. d. Tract. p. 100. Sed a Carolo M. victo Ratbodo, ultimo rege, domiti, Germaniaeque postliminio iterum uniti passim in bellis Caesarum operas debitas exhibuêre. Gobel. Cosmodr. aet. 6. cap. 20. et aet. 5. c. 19.

35. Divisa fuit Saxonia in Orientalem et Occidentalem, seu Ost-et Westvaliam, (in qua et Angria fuit) ab equo, antiquissimo Saxonum insigni, ut bene Chytr. in Sax. lib. 3. pr. Crantz. in Sax. lib. 2. c. 2. et cap. 24. Cluver. l. 1. Antiq. c. 3. etsi id rideat Albin. Chron. Misn. lib. 1. ac Bodinus more suo a Gallis, alii aliunde nomen ducant.

36. Status Saxoniae semper fuit popularis, sed administratio penes primores, et inter hos aequalitas ac : ut late probat Knichen. de Subl. terr. jur. c. 1. n. 17. Impendente v. bello ex primoribus illis Dux eligitur et manet durante bello, quo finito redit res ad . Testis gravissimus est Beda, (qui aetate Caroli

Martelli circa ann. 700. floruit, et lib. 1. Hist. eccles. cap. 11. ait: Saxones regem non habent, sed Satrapas plurimos suae genti praepositos, qvi ingruente belli articulo mittunt aequaliter sortes, et quemcunque sors ostenderit, hunc tempore belli ducem omnes sequuntur; peracto autem bello rursus aequalis potentiae fiunt omnes Satrapae. Ita et Witech. Ann. l. 1. Crantz. Saxon. lib. 2. c. 22. Knichen. d. c. 1. n. 19. idque Witekindo quoque accidisse, non autem finito bello eum ducem Saxoniae fuisse, sed Angriam duntaxat gubernasse certum est. Conring. Exerc. Acad. 4. th. 11. Chron. Schauenb. ad ann. 1106.

37. Subactam itaque Saxoniam, et Christi praeceptis imbutam, Carolus M. non in Ducatum erexit, uti Bavariam; sed in pristinum statum, ex populari lilibertate et Optimatum administratione mixtum, restituit; hac formula: ut populus Saxonicus unus cum Francis esset populus, sed suis legibus viveret.

38. Hoc ut pateat, ostendendum simul est, Saxoniam ante Hermannum Billingium non habuisse duces cum propria potestate praeter Caesares, etsi nequicquam post Knichen, d. c. 1. n. 1. contradicat Meibomius integrâ dissert. in tom. 3. Rer. Germ. fol. 45.

suo apud Ad. Bremens. Hist. Eccl. lib. 1. c. 10. ubi ait; Saxones PRISTINAE LIBERTATI donatos et omni debito censu solutos a se fuisse. Pristinae vero libertatis status fuit popularis cum Aristocratica administratione, non vero Ducatus. sup. §. 31. [2] Eginhardus in vita Carol. M. ubi hanc formulam fuisse testatur, ut Saxones Francis adunati unus cum eis populus efficerentur: quod verum non esset, si Saxones praeter Caesarem habuissent Ducem cum propria potestate. [3.] Poeta antiquus vitae Carolinae Scriptor; qui hanc formulam affert:

Tum sub judicibus, quos Rex imponeret ipsis,
Legatisque suis, permissi LEGIBUS uti
Saxônes PATRIIS et LIBERTATIS honore.

[4.] Idem demonstrant, qui de Henrico I. tradunt; Quod primus libera potestate regnaverit in Saxonia; uti uno ore testantur Witechind. lib. 1. Annal. Ursperg. Chron. post Hist. Conrad I. f. 149. et Stadens. post ann. 917. [5.] Quin Adamus Brem. lib. 2. Hist. c. 4. Helmoldus Chron. Slav. lib. 1. c. 10. [quorum ille sub Henr. IV. hic sub Conr. III. et Frid I. vixit, et uterque optimus eorum temporum autor habetur] Albertus Stad. ad ann. 961. Crantzius Sax. lib. 4. c. 8. omnes iisdem, verbis dicunt: Nondum post tempora Caroli Saxonia Ducem accepit, nisi Caesarem. Item [6.] Saxoniam in provinciam redactam esse, autor est Helm. d. l. 1. c. 3. et alii, quod vero dici non potest

de populo qui proprium Ducem cum libera potestate habet. [7] Sed et ratio temporum id probat: constat enim, quod Caroli nepos Ludoicus Germaniae, quin ejus alter filius Ludoicus, Saxoniae, uterque jure Regio, uterque immediate, aeque ac eorum fratres suis regnis, praefuerint; neque unquam casus accidit, quo Saxonia iis aperta suerit, ut Bavaria per feloniam Tassilonis. [8] Denique nullo idoneo autore doceri aliud potest, nam et Crantzius Sax. lib. 2. cap. 22. testatur, mirum esse de eo silentium.

40. Tam certae annalium rationumque fidei nihil opponit Meibomius, quam loca in quibus mentio fit Ducum Saxoniae. Constat vero eo tempore Ducum vocabulo appellatos adhuc vulgo fuisse Duces belli, Heertzogen/ vel qui mero officio provinciis praeessent, quales etiam ante Carolum M. quin ante Tacitum jam fuêre in Saxonia. Tac. de M. G. c. 7. Deinde mentio fit Ludolfi, ejusque filii Brunonis, qui contra Normannorum irruptiones electi erant belli Duces; Ad. Brem. l. 1. c. 34. quae bella usque ad Henrici I. qui Luidolfi nepos fuit, tempora durârunt. Ut mirum, qua fronte vel verecundiâ dici possit, qui aliter sentiunt, eos cum ratione insanire.

41. Etsi autem Saxonia veteri libertati reddita fuerit a Carolo M. ipso tamen facto exceptam fuisse Westvaliam, quin et partem Ostfaliae, ostendetur cap. 9.

42. Ludolfus praedictus Dux Sax. pronepos fuit Witechindi (de ordine tamen variant, vid. Crantz. Sax. lib. 20. c. 29.) et Avus Henrici I. (seriem vid. apud Alb. Stad. ad ann. 124.) qui Caesar creatus, uti reliquis permisit late et cum libera potestate regnare in Ducatibus suis, ita et ipse eâdem latissime usus, et quicquid unquam Saxonici nominis fuit, usque ad limites Germaniae, eoque Saxoniam, Turingiam, Hassiam, Westfaliam, Angriam, Frisiam, Wetteraviam, Ducatu complexus est. Dress. Isag. Hist. millen. 5. ad ann. 919. Ei Otto I. successit, qui in Italiam abiturus Saxoniam primo in tutelam saltem Hermanno Billingio dedit; Adam. Brem. lib. 2. cap. 4. Crantz. Sax. l. 4. c. 8. et 9. deinde stetit Ducatus in familia ejus, quae defecit in Magno: (seriem vid. apud Alb. Stad. ad ann. 1152.) quo enecato Henricus V. Ducatum dedit Lothario, Comiti Supplinburgio seu de Quernvord, duci exercitus sui: Crantz. Sax. lib. 5. c. 25. hic deinde, Imperator factus, genero suo Henrico Superbo Duci Bavariae, qui de ea contendit cum Alberto Urso Brandenburgico, cum uterque esset Magni ex filiabus nepos.

43. Henricus, ut et ipsius filius Henricus Leo, eadem in hoc Ducatu, quae in Bavarico fata experti, eoque ille a Conrado III. hic a Friderico I. ex decreto Principum privati sunt,

sup. sect. 1. Et ipse Ducatus quidem Saxoniae Bernhardo Ascanio ejusque familiae usque ad Albertum cessit: quo mortuo Sigismundus Imp. eum Friderico Bellicoso, Sereniss. Ducum hodiernorum parenti, Marchioni Misniae et Landgravio Thuringiae concessit. Crantz. Sax. lib. 11. c. 15.

44. Proscripto Henrico Leone Saxonia in plures Status divulsa, et reliqui ejus Principes ac Status proprio jure usi sunt. Exegesis.

45. Exemptae enim tum sunt Ducatui Saxoniae et jure proprio usae I. HASSIA: inter quam et Saxoniam ac Marchiam hodie reciproca successio est. Limn. de J. P. lib. 4. c. 8. n. 25. 161. 172. De caeteris Juribus, terris, controversiis, insignibus, suffragiis etc. Limn. enucl. lib. 3. cap. 11. Spreng. d. J. P. lib. 3. c. 20. Generis serie, Tab. Tub. Gen. 8. Supersunt duae familiae regentes; vid. Sprinsf. de Apenn. cap. 5. et 6. (1.) Cassellana; in qua duo Sereniss. fratres, et Rheinfelsii. (2) Darmstadina, in qua itidem Sereniss. fratres et Homburgii. Add. Pac. Osn. art. 15. II. HOLSATIA; quae Comitatus et indubia Saxoniae pars, quin matrix, Ducibus ejus certo jure subjecta fuit. Deinde anno 1474. a Frider. III. in Ducatum regni erecta est; Vid. Tabb. apud Meib. Rer. Germ. tom. 3. fol. 213. atjus Comitiorum anno 1570. demum nacta dicitur,

Sin. Schutz. d. J. P. lib. 1. t. 8. pos. 2. §. 11. Lis fuit ejus Comiti cum Henrico Leone de Wagria; Crantz. Vandal. lib. 3. c. 40. lib. 6. et 7. pass. Chron. Schauenb. pass. Ducibus et Imperio cum Danis de Holsatia; Conring. de fin. Imp. l. 1. cap 16. et Slesvicensi ducatu. Limn. En. lib. 3. c 12. Conring. d. l. 1. c. 15. (quam regni olim Marchiam, Ad. Brem l. 1. c. 48. Duces ante a Danis tenebant, nunc jure libero, i. a regno Daniae non dependente.) De lite cum Hamburgensibus, Limn. de J. P. c. 23. Reink. l. 1. cl. 4. cap. 20. De Juribus, Insignibus etc. Limn. Enucl. l. 3. c. 12. Generis serie, Tab. Tüb. Gen. 7. Reges Daniae et Duces Holsatiae a Comitibus Oldenb. et Delm. sati, et praeter Comites ipsos duae lineae sunt, Regia a Christiano III. et Ducalis, ab ejus fratre Adolpho: Ex illa supersunt 1. Sunderburg. 2. Nordburg. 3. Glücksburg. 4. Plön. Ex hac Dux Gottorfii cum fratre Episcopo Lubecensi, et Patruele. III. Terrae Comitum Ascaniae, sc. ANHALTINA et castrum LAUENBURG; Helmold. Chron. Slav. lib. 3. c. 2. Cranz. Vand. l. 6. c. 29. Unde sub Frid. I. duo Principatus facti, quos Bernardi Ascanii, Electoris, stirps, divisa in Anhaltinam et Lauenburgicam nuper extinctam, inde tenuit. Ex priore supersunt familiae 1. Dessavica. 2 Bernburgica. 3. Hatzgerodia. 4. Plötzkensis. 5. Servestana. 6. Cöthensis. De

jure Ascaniae, insignibus etc. Limn. En. l. 3. c. 3. Generis serie Tab. Tüb. Gen. 1. Add. Pac. Osn. art. 13. IV. LUBECA; imperio servata. Episcopi, novis terris tum quaesitis, sensim secularem quoque potestatem inde exclusêre. De WESTVALIA, et Wetteravia, vid. c. 9.

46. Henricus Leo quoque recepit tandem bona propria, BRUNSVICUM et LUNAEBURGUM, eaque reliquit tribus filiis suis, Henrico Palatino Rheni, Ottoni IV. postea Caesari, et Wilhelmo. Hujus Filius, Otto de Lüneburg, solus superavit, totamque hereditatem crevit, cujus favore Fridericus II. civitatem Brunsvicum et castrum Luneburg cum accessionibus in Ducatum erexit, ann. 1235. Meib. in Hist. erect. Duc. Brunsv. unde hodierni Sereniss. Duces Brunsv. et Luneb. Crevitque eo potentiae Ducatus, coemptis aliove jure quaesitis agris ac territoriis, ut saepe in 4. pluresque Ducatus satis validos dividi potuerit. De ejus Juribus, litibus, insignibus etc. Limn. de J. P. lib. 5. c. 6. et 9. Suffragiis, Sin. Schütz d. J. P. lib. 1. t. 8. pos. 2. §. 4. Generis serie Tab. Tub. Gen. 6. Florent adhuc familiae 1. Guelpherbytana. 2. Cellensis, improles. 3. Hannoverana, hodie nova Electoralis. VI. MISNIA et THURINGIA, quae nunc Electoratui Saxoniae cohaerent. inf. §. 48.

conclusus nunc sit Ducatus Saxoniae; quippe qui post Witichindeos, Billingios, Lotharium, Guelphos, tot terris truncatus ad Ascanios pervenit.

48. Hodie adhuc felicissime praeest, q. postliminio, rei Saxonicae Illustrissima familia Misnica seu Thüringica: quae a Witichindea duci solet, sed variant. In ea superest linea Albertina, quae Electoralis est, etsi minor, translato quippe Ducatu in Mauritium. II. Ernestina. In illa 1. Serenissimus Elector, Fridericus Augustus. 2. Weißenfels. 3. Mersburg. 4. Zeitz. (Hi tres stipites pluribus singuli familiis florent, uti proxima Weissenfelsiae Corbiensis etc.) Haec 1. Altenburgica; sed quae anno 1672. morte Friderici Wilh. et cum eo lis ingens cum Vinariense, de qua Gold. de Majorat. et Limn. de J. P. lib. 5. c 15. n. 3. extincta est. 2. Vinariensis 3. Eisenacensis. 4. Gothana; (ex qua sequentes) 5. Coburgica. 6. Meinungensis. 7. Römhildia. 8. Eisenbergica. 9. Hilprechtshusia. 10. Saalfeldica. De terris, Juribus, litibus, insignibus etc. Limn. En. lib. 3. c. 23. Generis serie, Tab. Tub. Gen. 12.

49. Danos quoque, qui in solo Germanico sunt, a Sueonibus ortos, Loccen. Hist. Suec. lib. 1. pag. 7. hujus provinciae partem fuisse vel inde constat, quod Jütae, eorum extremi, pars

Anglo-Saxonum fuerint, qui Angliam invaserunt. sup. §. 33. De iis vid. §. 54. et seq. inf. Seriem regum tradit Chytr. Sax. lib. 4.

Sectio IV. de Moravia; et in genere de Slavis.

50. SLavi duas Germaniae provincias prope vacuas occupârunt, regnum Moraviae et Vandaliam: Illi Orientales, hi Boreales.

50. Slavi seu Venedi, Sarmatiae populi duas desertas prope Germaniae provincias occupârunt: 1. Regnum Moraviae, in

quo Moravia, Boemia, Silesia, Polonia etc. 2. Vandaliam: cum Lusatia quae Vandaliae, seu Sueviae veteris, et Misnia, quae Saxoniae magis portio videtur: Illi Orientales, hi Boreales. Helmold. Chron. Slav. l. 1. c. 1. et 2.

Sabell. Ennead. 8. lib. 2. Occupârunt, (Slavi) RELICTAS a Vandalis sedes Hispaniam petentibus. Birkheim in descr. Germ. Licet Slavorum gentes â Vandalis DERELICTAM occupaverint terram. Idem Avent Ann. lib. 3. princ. etc. Et Thuan. Hist. lib. 56. Slavi, ait, circa Attilae tempora vacuas Vandalorum sedes occupâsse memorantur. Cum enim maximis illis expeditionibus Suevorum, Bojorum, Vandalorum etc. terrae istae vel incolis vel bellatoribus saltem tum exhaustae essent, Slavi vero jam dudum in vicina Thracia, quin et in Illyrico, seu Slavonia, Croatia etc. consedissent, primum Syrbi Lusatiam, alii Misniam, Moraviam et Silesias, Vendi Vandaliam; denique fratres Zechus et Lechus, Croati, ille Boemiam, hic Poloniam occupârunt. Dubrav. Hist. Boh. lib. 1. et lib. 4. in princ. Aen. Sylv. Hist. Boh. c. 3. et 4. Albin. Chron. Misn. tit. 6. Sabell. d. l.

51. MORAVI seu Marcomanni, sub quibus et Quadi, Germaniae populi, olim pulsis Bojis Bohemiam et inde finitimos occupârunt: Tac. de M. G. c. 42. Vell. Patere. Hist. lib. 2. in Tiber. sed

Rege Maroboduo, qui et cum Arminio bella gessit, Tac. l. 2. Ann. 44. 45. 46. a Romanis victo, provincia in potestatem Romanorum pervenit; et ab iis reges quoque accepit. Tac. d. c. 42.

52. VANDALI, quorum pars Burgundi, Plin. lib. 4. c. 14. Strab. Geogr. lib 7. certus Germaniae populus, Plin. d. c. 14. linguâ Gothicâ usi, Procop. lib. 1. de Bell. Vand. quae Germanica fuit, Loccen. de Antiq. Sueo-Goth. l. 1. c. 1. sedes ad littora maris Balthici, ubi deinde Venedi, habuêre. Carion. Chron. lib. 4. Chytr. Sax. lib. 1. princ. Helmold. Chron. Slav. lib. 1. c 2. Indedigressi in Scythiam immigrârunt; in Hispania consensu Honorii regnum Vandalusiae, Procop. d. lib. 1. Sigon. de Imp. Occ. lib. 11. in ann. 415. et in Gallia Burgundiae condiderunt. Crantz. Vand. l. 2. cap. 6. et seq. Africam denique occupârunt, Procop. d. l. 1. et ex ea Romam. Frising. Chron. lib. 5. c. 28. Sigon. de Imp. Occ. lib. 14. P. Aemil. de Reb. Gest. Franc. lib. 1. in Maerovaeo.

53. His sedibus qui successere Slavi, agnoverunt imperium Germanicum; quemadmodum et Dani.

Magna hîc dissensio inter horum populorum et Germanorum annales. Sed, cum illi tum temporis, quin ante receptionem Christianismi ne literas quidem (quas ab Episcopis

acceperunt, fatente ipso Saxone, Hist. Dan. in praef.) nedum annales habuerint, et Saxo totus fabulis scateat; Prol. §. 1. minus utique fidei illis, quam Germanorum annalibus coaevis haberi potest. Salvâ vero suâ cuique sententiâ, rem (in qua et Danos jungimus, quia etsi non Slavi, communis tamen causa est,) rationibus quoque breviter indagabimus.

54. Patet itaque id 1. quia in solo Germanico sunt, in quo proinde fundata est intentio, ut ajunt, imperii Germanici: Praesertim 2. in haec loca vacua transgressi, sup. §. 50. in quibus fierent pars Imperii Germanici: ut de Cattis in re simili asserit Tac. de M. G. c. 29. Quin 3. quod summum imperii est, reges a Germanis accepêre. Ita Danorum Duci Petro Fridericum I. regia stemmata dedisse ait Bodin. de Rep. lib. 1. c. 9. p. 144. Bohemis Uratislaum Henricus IV. Aen-Sylv. Hist. Boh. c. 22. Uladislaum Fridericus I. Aen. Sylv. cap. 24. Ursperg. in Frid I. fol. 217. Ott. de S. Blas. c. 28. Poloniae Boleslaum Otto III. ut fatentur, reges dedêre. Joach. Past. Hist. Pol. l. 2. c. 1. §. 1. Et 4. Eginhartus in vit. Car. M. cui coaevus fuit, suum veri studium sancte testatus, ait: Omnes barbaras et feras nationes, quae NB. inter Rhenum et Vistulam fluvios, Oceanumque et Danubium, (fines Germaniae) positae, Germaniam incolunt, ita perdomuit, (Carolus M.) ut eas tributarias effecerit.

55. Specialiter de Dania, Luitprand, lib. 3. c. 3. et 5. Aen. Piccol. Cardin. de Stat. Eur. sub Frid. III. Dania, ait, Germaniae portio est etc. Ipse Saxo Gramm. Hist. Dan. lib. 13. f. 219. referens, ut Lotharius Magnum, Danum, obsederit; Pactum, addit, habuit, ut ipse obsidioni parceret, Magnusque Imperii Romani militem ageret. Qui cupide conditione usus supplex Lotharium veneratus est: deinde refert, ac laudat, ut ille fidem datam fefellerit. Consentiunt quoque annales , Witech. Ann. lib. 1. Ad. Brem. l. 1. cap. 28. (ubi testatur, se id veraciter ex ore Episcopi Dani referre: et lib. 2. c. 2. ex tabb. Ottonis I. probat, quibus Ille Episcopatus quoque in Dania donavit) l. 2. c. 27. Frising. Chron. l. 7. c. 19. (ubi regem Daniae Lothario in signum subjectionis gladium sub Corona praetulisse refert) et lib. 5. c. 30. verb. Danis Nortmannis. Gunther. Ligur. lib. 1. Ott. de S. Blas. c. 28. Radev. de Gest. Frider. l. 2. c. 24. Alb. Stad. in ann. 948. et 1103. Conr. de fin. Imp. l. 1. c. 14. ubi affert tabb. Ott. et invehitur in figmenta Saxonis. Ita et R. I. 1542. §. 125. dicitur: Dennenmarck/als zum Theil (sc. pro parte in Germanico solo sita) des H. Reichs Mitglied.

56. De Bohemia constat, cum Rex sit Regni Princeps, Archi-Officialis et Elector; et Jura ac leges a Regibus Germ. data sint regno Bohemiae. A. B. tit. 8. 9. 10. 11. Constit. de Regn. Boh. apud

Gold. Reichs. Satz. part. 1. ad ann. 1212. et 1290. f. 30. 31. et ad ann. 1355. f. 150. et part. 2. ad ann. 1347. et 1348. f. 36. et 39. etc.

57. De Polonia fatentur Caesarem causam de regno inter fratres audivisse, et Boleslaum servitia 300. equitum hastatorum Friderico I. submisisse. Pastor. Hist. Pol. lib. 2. cap. 8. §. 1. Carolus IV. testatur, Duces Poloniae et Silesiae sibi et patri suo jurâsse fidelitatem et solvisse censum: Gold. Reichs S. part. 2. ad ann. 1355. fol. 44. Quin et Poloniae leges datas refert Gold. d. l. fol. 44. 45. et part. 1. ad ann. 1212. §. 8. Testantur id coaevi annales; Dithm. Chron. lib. 2. pag.. 25. et lib. 4. l. 5. l. 7. pass. Frising. Chron. l. 7. c. 19 Radev. de Gest. Frid. l. 1 c. 2. et seqq. Helmold. Chron. Slav. l. 1. c. 1. et Conring. de fin. Imp. lib. 1. cap. 18. Carpz. de L. reg. cap. 7. Sect. 11.

58. Formula Slavicarum gentium communis fuit, ut sub suis ducibus, et suo jure viverent; non tamen jus civitatis Germanicae habent.

Ita Aen. Sylv, Hist. Boh. cap. 13. ait: Hungari, Bohemi, Russani, Polonique Moravorum Principi paruerunt, Princeps ipse Romano Imperio. Helmold. Chron. Slav. lib. 1. c. 1. Polonia ait, servit, et ipsa, sicut Bohemia, sub tributo Imperatoriae Majestati. Et Autores, §. 55. et 57. allati, aliique passim has gentes tributa censumque debuisse memorant.

59. Slavorum vero jure hodieque utuntur sex eorum civitates, Vandalicae dictae; Lubeca, Wismaria, Rostochium, Stralsundia, Griphiswaldia: [pro qua aliis Lunaeburgum. Chytr. Sax lib. 1. Megalop.] eodemque jure Hamburgum in Saxonia uti dicitur: Crantz. Vand. l. 1. c. 1. vocaturque id a metropoli Jus Lubecense.

60. Sacra Christianorum Slavi sero, nec pariter receperunt; saepius relapsi. De quo Ad. Brem. l. 3. c. 21. et seq. l. 4. c. 11. 12. Helmold. Chron. Slav. pass. Crantz. Vand. lib. 2. 3. 4. Chytr. Sax. lib. 1. in Boh.

61. Haec de Slavis in genere. Orientales seu Moravici [de quibus hîc] diviso Imperio paruêre Graecis Imperatoribus. Dubr. Hist. Boh. lib. 4. princ. adeoque Praetorio Orientis et Illyrici rubr. C. de off. Praef. Praet. Or. et Ill. et autore Constantino Pogonato expeditionem in Pannoniam moliti, cum regem habere vellent, Moraviae Principem elegêre; Dubr. d. l. qui regno suo Moravico Bohemos, Polonos, Silesios, Russos et Hungaros, [quod de illa parte quam Slavi tenent, ut Slavonia etc. intelligendum vid Crantz. Vand. l. 2. c. 18.] complexus dicitur. Aen. Sylv. Hist. Boh. c. 13. Hungari, ait, Bohemi, Russani, Polonique Moravorum Principi paruerunt.

in solo Germanico situm, Germaniae postliminio vindicavit, et tributarium fecit: Eginh. in vit. Car. sup. §. 54. Dubr. lib. 3. pag. 98. deinde ejus nepos Ludoicus Germanicus vicit. Regin. Chron in ann. 860. f. 41 Plurima, ait, bella gessit adversus Slavorum gentes: siquidem Morabensium regna ingressus armis cuncta perdomuit, eorum Principe Rastitz. etc. Postea, cum Rex Moraviae Zuentipolcus in Graecorum fide persistere vellet, filiusque ipsius bello cum Arnolfo Imp. confligeret, caeso eo et profligatis Moravis regnum Moraviae sublatum, Dubr. lib. 4. p. 108. Aen. Sylv. cap. 13. ac tum Boemi et Poloni inter se divisi propriosque Duces nacti, Crantz. Vand. lib. 2. cap. 27. in fin. et inter se et cum Imperio varia bella gessêre; perdomiti inprimis ab Henrico I. Albin. Chron. Misn. tit. 8. pag. 196. Ottone III. Ad. Brem. lib. 2. cap. 30. Conrado II. Id. l. 2. c. 39. et aliis, Crantz. Vand. l. 6. c. 6. varieque eorum motus compressi. Ditm. Chron. March. lib. 5. 6. 7. Dubr. lib. 7. Helm. pass. Crantz. d. l. 2. cap. 28. 29.

63. Regis Poloniae nomen Boleslaus ab Ottone III. primus accepit, Boleslai II. posteri omisêre; Premislaus anno 1194 recepit. Pastor. Hist. Pol. lib. 2. c. 1 et c. 15. Crantz. Vand. l. 2. cap 36. 37. De Regum et Ducum serie. Georg. Sab. in Peplo Sarm. et Tab. Gen. Richt. De Insignibus Limn. de J. P. lib. 6. cap. 6. num 39. ex Cromer.

64. Boemiae Ducibus Caesares saepius regium nomen dedêre, terrâ ipsâ tamen in regnum non erectâ, usque ad Frider I. qui Uladislaum et successores Reges fecit. Aen. Sylv. Hist. Boh. Cap. 24. Crantz. Vand. lib. 6. cap. 6. Ursp. Chron. in Frid. I. fol. 217. Ott. de S. Blas. cap. 28. Henricus IV. vero omne jus vasti illius regni Moravici in Boemiam transtulit, et anno 1085. in Comitiis Moguntinis Uratislaum Boemiae et Poloniae Regem fecit. Aen. Sylv. cap. 22. Gold. tom. 1. Const. ad ann. 1085. Crantz. Vand. lib. 3. cap. 11. Sed separatis rursus Polonis lis inter eos coepit, et, cum Dux Poloniae ad Comitia vocatus esset, indigne id tulêre Boemi: Dubr. Hist. Boh. lib. 11. Carolus IV. denique jungere iterum terras frustra conatus est. Gold Reichs S. p. 2. f. 43. ad ann. 1355.

65. Uladislaus Polonus a fratre Boleslao pulsus, accepit autore Frid. I. Silesiam jure perpetuo; unde Duces Silesii. Pastor. Hist. Pol. lib. 2. c. 8. §. 1 Caeterum, ut Silesiorum Duces Polonis, ita Moravorum Marchiones Boemis adhaesêre; donec Jagellone electo et praeterita stirpe regia Lignicensi et Bregensi, sub Joanne Caroli IV. patre, Silesii quoque Boemis insertae sunt. Past. d. §. 1. Carion. Chron. lib. 4. pag. 481. Lusatia autem et Misnia [olim a Dalemincis et Sorbis Slavis habitata] Slavicae itidem terrae sunt, Moravico olim regno

junctae; unde et Orientalibus Slavis eos accenset Helm. Chron. Slav. l. 1. c. 1. quodammodo tamen medii, et plerumque sub propriis Ducibus vixisse videntur. Equidem Henricus I. peculiari eos bello aggressus est, victisque suum singulis Marchionem dedit: et etiamnum Marchionatus sunt. Albin. Chr. Misn. tit. 8. pass.

64. Hodie Augusta domus Austriaca ut magnae orbis parti, et prope Orbi, ita et Bohemiae auspicatissimo praeest, regnoque parent Silesii et Moravi et Lusati, quorum pars Pace Prag. cessa est Seren. Electori Sax. At Misnia in Saxonicae provinciae solo sita est. vid. sect. 2. in fin. De Regni Bohemiae insignibus Crantz. Vand. l. 6. c. 6. Aen. Sylv. c. 24. Dubr. lib. 12. inf. Gold. de regn. Boh. l. 3. c. 14. n. 33. Series regum et Ducum praemissa est Dubr. Hist. Boh. Coeterum hodieque omnes regni Moravici partes Slavici juris habentur, nec hact. in jus civitatis Germanicae assumtae sunt. Unde Bohemia, Silesia, Moravia, Lusatia, et (quod magis mirum) Misnia quoque, nec hodie Comitiis regni intersunt. Sin. Schütz de J. P. lib. 1. tit. 8. pos. 4. Ad onera tamen tenentur, de quibus inf.

Sect. V. de Vandalia seu Marchica.

71. Formula Marchiae, quam Slavi Boreales agnoverunt primarium provinciae ducatum.

78. Pomerania pactis iteratis Marchiae quaesita, sed Pace Osn. de ea transactum.

Illos esse Vandalos errat ipsum Spec. Sax. l. 3. art. 62. et perpetuo Crantz. in Vandal. quem refutat Albin. Chron. Misn. tit. 4. p. 114. et seqq. ex ipso Cromer. Rer. Pol. lib. 1. c. 2. et 5. et Spangenb. Chron. Mansf. cap. 14. et vel ex lingua, Beat. Rhen. Rer. Germ. lib. 3. Opitz. in Hercin. Birckh. in descr. Germ. Conring. de fin. Imp. lib. 1. cap. 16. §. 1. et 11. etsi vulgo Vandali, quia Vandaliam incolunt, dicantur. Chytr. Sax. lib. 1. princ.

66. Tenuêre omnem prope oram maritimam inter Vistulam et Albim, Helm. Chr. Slav. lib. 1. cap. 1. quin per Magdeburgum, Halberstadium etc. Visurgim usque, ut tradit Crantz. Vand. lib. 2. cap. 21. et Wagria seu Holsatia, Slavica

provincia fuit. Helm. d. c. 2. Crantz. d. l. 2. c. 20. inf. Ad. Brem. lib. 2. cap. 10.

67. Adeo enim agnoverunt imperium Francorum Slavi, ut Carolus M. illis, ceu antiquissimis Francorum sociis, Saxonum expulsorum sedes donaverit; Avent. Ann. lib. 4. fol 206. et duo fratres causam principatus ad Ludovicum I. detulerint. Crantz. d. lib. 2. cap. 24. Wilzos tamen, qui cis Viadrum littus colebant, Helm. lib. 1. cap. 2. Ad. Brem. de sit. Dan. cap. 221. et cum Danis perpetua fere bella gessêre, Sax. Gramm. Hist. Dan. lib. 14. Crantz. Vand. l. 2. c. 23. Ad. Brem. lib. 2. Hist. cap. 12. Carolus M. armis domuit. Eginh. invit. Car. Ad. Brem. d. l. 2. c. 9. Crantz. d. c. 23. Deinde vero Slavi ab Henrico I. Witech Ann. lib. 1. Ottone I. Helm. l. 1. c. 9. Ottone III. Ad. Brem. d. l. 2. c. 3. Conrado II. Ad. Brem. d. l. 2. c. 39. aliisque domiti, quin tandem prope ejecti, Germanaeque coloniae substitutae sunt.

68. In provincia Vandalica Henricus I. Marchiam Brandeburgicam constituit, quae adeo origine Juris Germanici est.

Slavis sc. internecione caesis, et expugnata e fluvio congelato ejus metropoli, Brenni arce, vulgo tum BRENNABURG. Ita Witech. Annal. lib. 1. circa fin. Repente irruit [Henricus I.] super Slavos, et demum hieme asperrima, castris super glaciem positis, cepit urbem, quae dicitur

BRENNABURG fame, ferro, frigore: cumque illa urbe potitus et omni regione, signa vertit etc. Vid. Crantz. Sax. l. 3. c. 15. 16. Munst. Cosm. l. 5. c. 424.

69. Marchiam in solo Vandalico positam esse patet, cum ea Venedorum sedes fuerit; sect, 4. idque saepe docet Crantz. Vand. l. 2. c. 27. et l. 3. c. 15. et in Sax. l. 3. c. 9. Unde vero non sequitur, eam esse partem Saxoniae, ut Crantz. infert, sed contra, esse provinciam peculiarem, cap. 2. §. ult. a Saxonia Albi divisam: Sic enim exerte Adam. Br. lib. 2. cap. 13. Helmold Chr. Slav. lib. 1. cap. 2. Crantz. Vand. l. 2. c. 19, Albis, ajunt, medio cursu paganos [Slavos] a Saxonia dirimit, Nec Turingi quibus succcessêre Saxones, mixtam, cum Vandalis, nedum eandem provinciam habuêre. Cur autem terrae ejus circulo Saxonico adscriptae sint, vid. c. seq.

70. Ex quibus causa apparet, cur Marchia Brandeb. juris originisque Germanicae censeatur, cum Misnia et Lusatia, duae Marchiae, manserint juris Slavici; eoque nunquam locum et suffragium in Comitiis habuerint. Nam Marchio tum nudi officii nomen fuit, uti vox Comitis, quo non mutatur status, nedum origo civitatis; cum haec officia tantum ad extrinsecam ejus administrationem et modum, non ad formam et statum pertineant: cum igitur Marchione constituto nec origo gentium mutata, nec hact. illae in civitatis Germanicae jus receptae

sint, mansêre juris Slavici: At Marchia Brandeburgica justusducatus est, qui jure proprio, tanquam a Duce Provinciae tenetur; per §. seq. quo proinde nova civitatis forma constituta et inducta est. Hic igitur novus Ducatus et nova quaedam civitas, eaque tota Germanica est: quia, expulsis maximam partem Slavis, ex coloniis Germanis, Germano Duce, et in solo Germanico conditus est.

71. Formula Marchiae fuit; ut illa, tanquam Ducatus provinciae, proprio jure et potestate uteretur, adeoque regno mediate subesset. Exegesis.

Nam eo tempore omnes provinciarum Duces non nudi officii jure, sed cum propria potestate, ut ipse Henricus I. provinciis suis praeerant: ut ex dictis patet. Notabilis itaque ea differentia est hujus et aliorum Marchionum, qui tum adhuc nomen officii, et sub Ducibus provinciarum erant. inf. cap. 15. Brennaburgicus autem, cum in sua provincia alium superiorem praeter regem non haberet, suae provinciae Dux fuit; vid. c. 15. §. 15. Nam et metropolin Vandalicam, Brennaburg, tenuit, et tuendae asserendaeque provinciae constitutus fuit. Unde in monumento Geronis, Marchionis II. (de quo §. seq.) legitur: Obiit Illustriss. DUX et Marchio Gero. apud Meib. Rer. Germ. tom. 1. fol. 703. Neque est Marchia sola, sed

Ducatus pluribus, et nunc 4. Marchiis constans. Unde et reliqui Slavorum Principes Sereniss. Marchionem Brand. ut primarium Provinciae hujus Ducem agnoverunt, adeo ut officii causâ in ejus Aula Electorali inter Aulicos esse consueverint, ut refert et exemplo probat Crantz. Vandal. lib. 7. c. 35.

72. Primum itaque Ducem Henricus I. fecit Sigfridum, Augustae fratrem, e Comitibus Wethinensium Witichindei generis. Chytr. Sax. lib. 1. fol. 40. Carion. Chron. lib. 4. fol. 563. Albin. Chron. Misn. tit. 8. pag. 197. Cui successit Gero praedictus: Albin. d. l. (de cujus vita et laudibus, Witechind. Ann. lib. 3. et ibi Meib. tom. 1. f. 702. 703.) huic filius Brumito, et nepos Hugo, Ottonis III. affinis, Hetruriae Praefectus. Chytr. Sax. d. fol. 40. Cui fratris Sighardi filius Theodoricus, qui a Mistevojo Slavorum Duce, quem Canem dixerat, pulsus et tota Marchia cum arce Brenni deperdita fuit. Adam. Brem. l. 2. c. 30. Crantz. Vand. lib. 2. c. 41. 42. Chytr. d. l. Tum fecuta est altera familia Comitum Stadensium, et ex ea memorantur Sigfridus, Alb. Stadens. in ann. 998. (frater Theodorici, cui ducatum hic cessisse dicitur; Chytr. d. l.) ejusque filius ac nepos, duo Udones, (de quibus Vid. Alb. Stad. in ann 1112. Crantz Vand. lib. 3. c. 17.) quorum cum ille Slavos ejecisset, hic jussu ipsius Henrici IV. cui adversabatur, ab iis rursus ejectus dicitur. Chytr. d. l.

73. Henricus V. vero novae familiae, scil. Ottoni e Comitibus Ascaniae et Ballensted, genero Magni, Saxoniae Ducis, insignia Marchiae contulit, ejusque filius Albertus Ursus, perdomitis Slavis, Ducatum denique ipsum cum arce Brenni recuperavit: cujus duo filii, Bernardus (de quo sect. 3) et Otto, ille Saxoniae, Otto Marchiae Duces longa serie propagârunt, perstititque Ducatus in Ascaniorum familia usque ad Woldemarum II. quo sine liberis mortuo Ludoicus Bavarus vacantem Marchiam filiis suis, Ludoico, et Ludoico Romano, dedit, cui Otto, (sive Romani frater, Chytr. d. l. sive ignotus, Crantz. Saxon. lib. 9. cap. 34.) successit: cum interim fictus quidam Woldemarus, Joannes Reebock, Marchias misere afflixisset. Crantz. Vand. lib. 8. cap. 19. cap. 28. eap. 33. Aventin. lib. 7. fol 487. Horn Orb. Imp. pag. 60. Ab Ottone eam redemit Carolus IV. (unde nova familia) et ann. 1376. arcem Tangermundae, ubi et commoratus dicitur, extruxit: tum secuti sunt Wenceslaus et Sigismundus, qui Marchias Jodoco Moravo, hic Wilhelmo Misniensi cessisse dicitur, Crantz. Vand. lib. 9. c. 31.

74. At idem Sigismundus Caesar factus receptas Marchias contulit Friderico, Burggravio Norico: cujus gloriosissima denique familia [quam, communi cum Columniis origine, a gente

Guelphica ortam praeclare demonstrat Doctiss. Reineccius de Orig. Stirp. Brand. et ex Peucero Limn. de J. P. lib. 5. c. 7. n. 1. et seqq.] hodieque felicissime rerum potitur, Marchiâ tam immensis auctibus auctâ, ut utrumque Germaniae limitem, Orientis et Occidentis, Vistulam scil. et Rhenum, non modo continente prope Imperio jungat, sed et late transeat. Lusatia utraque Marchiae fuit, ejusque Boemis redditae particula cum Episcopatu Lebusiano hodienum eiparet. De Clivensi successione jure filiae natu majoris res publice nota et acta est. Caetera incrementa singula eorumque causas late persequitur Limn. d. lib. 5. cap. 7. et Limn. en. lib 3. cap. 8. et Leuting. in Comment. de March. p. 7. Quibus plures adhuc Principatus integri accessêre ex Pac. Osnab. art. 11. De Borussia vid cap. 5.

75. De Insignibus, aliisque Marchiae Juribus et Privilegiis Limn. d. c. 7. n. 127. et seqq. De serie Generis Tab. Tub. Gen. 5. Hodie vivit, floretque Friderici Wilhelmi Magni, qui ad summum gloriae verticem Marchiam suam evexit, Augusta proles, et inprimis tantae familiae Augustum caput, FRIDERICUS III. cujus nunc exercitus ad Orientem et Occidentem in Germani Christianique nominis hostes magna cum gloria pugnant. Florent item heroicae indolis Principibus, et Principatus Franciae

tenent familia [1.] Bareithica, [2.] Culmbacensis. [3.] Anspachica. Aeternent aeternumque augescant Marchiae decora!

76. Qui reliqui fuerunt in hac provincia Slavi, olim in plures populos Ducesque distincti, Helm. l. 1. c. 2. c. 6. et alibi. sensim coivêre prope omnes, pars in Pomeraniae, pars in Obotritorum nomen, quorum sedes Meckelburgum. Adam. Br. l. 4. c. 12. Equidem trans Albim quoque Wagria, Slavorum terra et limes fuit; Crantz. Vand. l. 2. cap. 30. sed ea Saxoniae pars est, ejusque Duci paruit. Crantz. ibid. l. 4. c. ult.

77. Canutum Danum Lotharius Imp. Obotritorum Regem precio fecisse dicitur. Alb. Stad. Chron. in ann. 1133. Unde Crantzius Vand. l. 3. c. 30. Daniae Regibus titulum Wendorum accessisse ait, quod negat Conring. de fin. Imp. l. 1 c. 16. Sed mox, occiso Canuto indubie cum eo extinstum est, quicquid juris ejus personae concessum fuerat, ut probat Conring. d. l. Albertus vero Ursus cum Henrico Leone hos Slavos caesos Poloniam versus rejecit, terramque Germanis implevit. Crantz. Vand. l. 2. c. 41. 42. Hinc cum geminus in his Obotritorum, hodie Meckelburgensium, terris esset populus, Germani et Venedi, eorum Principes dicti sunt Duces Meckelburgi et Principes Wendorum, et a Carolo IV. anno 1348. terrâ in Ducatum erectâ, inter Principes

Imperii et Germaniae, indeque ad Comitia recepti sunt: Limn. de Jur. Publ. lib. 5. cap. 12. additusque vi Pac. Osnab. art. 12. Principatus Sverinensis ex gemino Episcopatu factus. Insignia (de quibus Munst. Cosm. lib. 3. cap. 439.) antiquorum Cimbrorum habent, caput scil. tauri, olim a Catulo captum. Plut. in Mar. c. 38. Hodie sunt duae familiae Regentes 1. Suerinensis, 2. Gustroviensis: agnatos haec absque mascula prole, in illa habet patruelem minorem, et majoris tres filios. De litibus Limn. in add. 1. ad l. 5. c. 12. De reliquis juribus Spreng. de J. P. lib. 3. c. 21. Myl. ad Rum. p. 2. diss. 2. th. 8. De Generis serie Tab. Tub. Gen. 10.

78. De Pomeraniâ vero, jam a Frid. I. in Ducatum erectâ, et juri Germanico adscriptâ, Crantz. Vand. lib. 6. cap. 14. convenit anno 1338. inter Ludoicum Marchionem et Barnimum III. ut hujus mascula prole extinctâ cederet Sereniss. Marchionibus in Electoratu succedenribus. Extitit casus Ottone III. Duce Pomerano sine liberis mortuo; investitur Fridericus Marchio a Frider. III. Imp. iterumque Erico Duci in feudum dat ann. 1472. sed cum acriter resisteret Bogislaus Slavus, repetita est prior transactio, additumque, ut interim Sereniss. Electores titulo ejus uterentur. Chytr. Saxon. l. 1. in Marchia. Conditio extitit durante bello tricennali, certumque

Jus Marchiae quaesitum: sed transactione Pac. Osn. art. 11. aliae terrae principatusque substituta sunt. De Juribus et Ducum Genere Limn. de J. P. lib. 5. c. 19. De insignibus, Crantz. d. l. c. 14. De lite cum Marchia, Leuting. d. l.

NOT. Itaque omnes Slavi Boreales in jus Germanicum assumti sunt; §. 77. 78. Orientales non item. sect. 4.

Sectio VI. de Francia. Et VII. de Provincia Rhenensi.

83. Tum his duabus provinciis regnum Franciae constitit, regnique sedes Aquisgranum fuit.

79. Franciae (provinciae Germanicae, Proleg. §. 19.) regnum ante constitutum fuit, quam Franci Germaniae fines Rhenumque transiverunt. Exegesis.

Francorum nulla apud veteres, prima in Gallieno, in quem eos excitavit Postumus, fit mentio apud Aur. Vict. de Caes. in Gallien. Treb. Poll. in Gallien. c. 7. pr. etc. 8 inf. Eutrop. lib. 9. in Dioclet. Ammian. pass. etc. Nam apud Cic. l. 14. ad Att. ep. 11. et Strab. l. 4. in fin. vitiosam lectionem esse, probant Beat. Rhen. Rer. Germ. lib. 2. et Pontan. Orig. Franc. l. 2. c. 4. et 7. Alii fuêre Ansibarii, Ammian. l. 20. cap. 2. Tac. 13. Ann. 55. Alii Salii. §. 88. Flor. lib. 3. cap. 2. Nomen non est gentis sed studii, ut Frisiorum; Hottom. Franco G. cap. 5. Diss. Pontan. de Orig. Franc. l. 3. c. 1. Perperam vero putat Crantz. Saxon. l. 2. c. 1. etc. 29. Franciae nomen huic terrae nunc detractum et in Franconiam mutatum esse, cum idem utrumque nomen sit. Proleg. §. 19.

80. Francos sedes suas habuisse in Franconia, inter Suevos et Saxones, et semper in Germania, certum; in Sicambris vero et Caucis antequam nomen id innotuerat, maxime probabile est. Proleg. §. 19. et seqq. Vixêre sub Ducibus, quorum unus, qui praefuit, Dux Major, Major domus, vel praefectus Palatio dictus fuit; Eginh. in vit. Car. M. Nam et opes et potentia regni penes Palatii Praefectos, qui majores Domus dicebantur, et ad quos summa imperii pertinebat. item Comes Palatii. Aimon. de Gest. Franc. pass. Conf. Greg. Tur. Hist. Franc. lib. 9. cap. 30.

81. Sed anno 417. Regem in se elegerunt Pharamundum Salicum, Onuphr. de Reg. Franc. idque antequam ullam agri partem in Gallia vel extra Germaniam possiderent. Sed et Reges eorum etsi tentârunt transire Rhenum, tamen fere repulsi sunt. Pontan. Or. Franc. l. 4. c. 11. et 12. [(printer); sic: ]

82. Sub Childerico demum, regis Merovaei filio, coeperunt incolere Gallias, Onuphr. d. l et occupatam utramque Belgicam ac Germaniam cis Rhenanam Franciae Germanicae ita univerunt, ut semper Germaniae accensita ejusque pars et vera Germaniae provincia habita fuerit: cum enim populi ejus genuini Germani essent, c. 2. §. 10. et terra Franciae Germanicae unita, ea plenissime juris Germanici facta est, ut et ex processu apparebit.

83. Tum constitit regnum duabus provinciis unitis: 1. Francia; 2. Ejus accessione, se terrâ Rhenensi. Hujus regni sedes perpetua fuit Aquisgranum trans Rhenum.

Inde dicitur hodieque der Königliche Stuhl zu Aachen/ et caput ac sedes regni Teutonici. Const. Carol. M. et Frid I. apud Gold. tom. 2. Const. Imp. fol. 8. et in Confirm. priv. Aqvisg. Car. V Ita Wippo in Conr. Sal tit. de Itin. Reg. Aquisgranum, ait, ubi publicus thronus regalis ab antiquis Regibus et â Carolo praecipue locatus, totius Regni ARCHI-SOLIUM habetur. Frising. Chron. lib. 6. cap. 35. Sedem regni Francorum Palatium Aquisgrani habet. Eginhard. in Car. M. Aquense Palatium vocat, et Carolum M. extremis vitae annis usque ad obitum perpetim ibi habitâsse ait. Unde in divisione Imperator dicitur sortitus Palatium Aquis. Frising. d. l. 6. c. 4. et Ludoicus Germanicus Aquisgrani Palatium occupâsse. Viterb. part. 17. in ann. 874. Lotharius quoque Aquisgranum, plenam Majestatis urbem petivisse. P. Aemil. lib. 3. in Lud. I. in fin. Add. Fragm. Hist. apud Urstis. tom. 2. fol. 78.

84. Fuêre igitur tum regni Francici, antequam ulla reliquae Germaniae pars occupata esset, duae provinciae unitae, [1.] Rhenensis, seu utraque Germania Belgicaque; et [2] Francia: sed divisione filiorum Ludoici Pii iterum separatae sunt, et Rhenensis, in qua sedes regni,

data filio majori, Lothario Imperatori, cum utraque Belgica, factumque inde regnum Lotharingicum. Rhegin. Chron. lib. 2. in ann. 842. Frising. d. l. Lothario vero filioque ejus brevi deficientibus, hanc terram Rhenensem Ludoicus, Rex Germaniae, ex divisione cum fratre, Rege Galliae, inita recepit. de quo cap. 5.

85. Franciam interim prope desertam procurabant Praefecti fisco regio, Camerae Nuncii dicti. Eckard. Jun. de Cas. S. Gall. lib. 1. In qua sub finem Carolingorum duae praecipuae et nobilissimae familiae floruêre, BAMBERGENSIS, Alberti, et HERBIPOLENSIS seu FRANCICA, Conradi, invicem infestissimae. Hic Comes Franciae et Wedroviae dictus est; Meib. Rer. Germ. tom. 1. fol. 674. Illi, Bambergensi, adhaerebant Saxoniae Principes. Conradum Albertus, hunc Ludoicus Rex operâ et perfidiâ Hattonis Episcopi Moguntini occîdit, qui Henrici quoque, postea Augusti, vitae dolo, sed frustra insidiatus est. Witechind. Chron. lib. 1. Ursperg. in Conr. I. fol. 194. Alb. Stad. in ann. 919. Herm. Contract. in ann. 906. Frising. Chron. lib. 6. cap. 15. Seriem utriusque familiae vid. apud Meibom. Rer. Germ. tom. 1. f. 673. et seq.

86. Deficientibus Carolingis in Germania visum fuit Franciae deberi regnum, electusque adeo est Conradus Francicus seu Herbipolensis,

Conradi occisi filius. Hic vir Sapiens, sed desertâ fere Franciâ viribus impar, moriens regnum adversario suo Henrico I. Saxoniae Principi potentissimo reliquit.

87. Tum implacabili bello conflixêre porro Saxones cum Eberhardo Franco Conradi fratre, et Giselberto Lothariae seu terrae Rhenensis Duce: quo hi potentiae Saxonicae impares prorsus profligati, caesi, et Francica prosapia prope deleta est.

88. SAALA est Palatium seu locus, ubi publici conventus regni habentur; Saal/ Daltz/ vel Dalatz. 2. F. 27.

Unde Saal-Leute/ Saal-Bücher/ Saal-Rechte. R. I. Erf. 1567. §. 23. 26. Avent. Ann. lib. 4. princ. Besold. Thesaur. voc. Saal-Recht/ in add. Item Saal-Gericht. Wehner. voc. Gericht. Atque hic locus accipitur pro ipso conventu regni; et hinc in textu latino A. B. CURIA regni; in Germ. Käyserl. Hoff. dicitur. A. B. tit. 3. 4. 5. 6. 11. et pass. Inde et Salici iidem qui Palatini, scil. Proceres regni: et Leges Salicae dicuntur Palatinae. Schafnab. Chron. in ann. 1075. fol. 509. Idem fol. 529. et 536. Freh. Orig. Pal. part. 1. cap. 16. in fin. Gold. tom. 2. ad ann. 855. c. 21.

Habentur enim fere Curiae et conventus Regni, ubi Regis vel Regni sedes est; quae in haec terra Rhenensi fuit. sup. §. 83. Hinc in

cunctis prope hujus Provinciae urbibus antiquis extant tales curiae seu domus publicae, quae hodieque dicuntur die Daltz/oder der Saal; uti inprimis Wormatiae, Spirae, Treviris, Aquisgrani etc.

90. Quin, cum Curiae istae saepe in campo haberi soleant, Contin. Aimon. in ann. 767. Pipinus conventum MORE MAJORUM in campo egit. locus adhuc est ad id destinatus in hac ipsa provincia, qui dicitur RHEINSE: de quo ipsi Electores in literis ad Papam Bened. XII. ann. 1338. datis ita referunt; Die XV. mensis Julii anni 38. in Rheinse super alveo Rheni, ubi Principes Electores super negotiis Imperii tractandis convenire consueverunt ab antiquo cum aliis omnibus Principibus etc. in unum congregati fuimus etc. Gold. Constit. tom. un. ad ann. 1338. Albert. Argent. Chron. in ann. 1337. Interim convenientes in villa Rhens super Rhenum Imperator et Principes etc. Ejus descriptionem luculentam ex Hedione exhibet Lehm. Zwischen Rheins und den Flecken Capel lieget ein schöner Baum-Garten/ darinn ist ein alt Gebäu unter 7. grossen Nuß-Bäumen/ der Königs-Stuhl genant/ etc. Lehm. Chron. Spir. l. 2. c. 17. Freh. Orig. Pal. part. 2. c. 2. Chron. Belg. fol. 296. edit. Pistor.

91. Hinc SALICI iidem sunt qui FRANCI; Francicum idem quod Salicum: adeo, ut ipsa Francorum gens, terra, lex, etc. SALICA dicatur.

Cum enim Saala seu Palatium sit Curia Regni, nim. Franciae; quae Franciae regnum repraesentat, et Salici iidem qui Palatini, sc. Curiae ejus Proceres; hinc accipiuntur Salici pro Francis, qvos repraesentant. Atque hoc ex sequentibus liquet: Ammian. Hist. lib. 17. cap. 8. ait: Petit FRANCOS, quos consvetudo SALIOS appellavit. Frising. Chron. lib. 4. cap. 32. Nobilissimi FRANCORUM SALICI dicuntur. Vadian. de Colleg. Germ. lib. 2. apud Gold. Rer. Alem. tom. 3. fol. 60. Praecipui FRANCORUM SALII fuêre. Sigon. de Regn. Ital. lib. 4 princ. Erat SALICA idem quod FRANCIA. Ursperg. Chron. in Loth. II. fol. 209. et Chron. vet. apud Lindebr. Glossar. voc. Salicae legis: Uxorem duxit de Gente SALICA, id est, de gente FRANCICA. Capit. Leg. Sal. Ludov. I. cap. 3. Partem FRANCICI SALICI etc. Capit. Car. et Lud. lib. 4. tit. 75. SALICI FRANCI. Cujac. ad lib. 1. de Feud. tit. 1. §. Et quia vidimus. Dux FRANCORUM Orientalium, qui SALII dicti sunt. Vadian. d. l. SALICA lex, hoc est, FRANCICA. Ita leges Francorum, leges SALICAE dicuntur, quae a Francis et de Francis latae sunt, ut liquet ex gemino earum prologo, apud Lindenbr. Leg. Ant. fol. 313. et in ipsis LL. pass. quae cum disponunt de terra suâ FRANCICA, eam terram SALICAM dicunt: tit. 62. de Alode. §. fin. quod et usu ac interpretatione olim ita obtinuit. P. Aemil.

de Gest. Franc. lib. 8. in Rege 46. et 47. fol. 263. et 268. Conf. Hypomn. feud praef. §. 2. et Orat. Inaug. de Leg. Sal.

92. Hinc Dux Provinciae Rhenensis hujus Palatii, quod regni Francici Palatium erat, Comes, et ideo Comes Palatinus Rheni specialiter dictus fuit.

Cum enim hoc Palatium regni in ipsius Provincia Rhenensi fuerit, non aeqvum fuit, alium illi Palatio praefici quam ipsum Provinciae Ducem: caeteroqvin alius, ceu Comes Palatii Regni, cum majore imperio et potestate in ista Provincia fuisset, quam ipse Dux Provinciae, cujus proxima Regi potestas in ea fuit. tit. 15. Hic proinde ille Dux est, qui olim Major domûs etc. dicebatur. sup. §. 80. de quo plenius in tit. 16.

93. Haec provincia utramque Rheni ripam complexa est: Conring. de Judic. Imp. Germ. ap. Limn enucl. l. 4. c. 73. fol. 276. Sed et Duces seu Majores Domûs in hoc Regno, quod Austrasia deinde dictum est, plures sibi terras quasi, patrimoniales acquisivere; uti Pipinus Brabantiam vicinasque terras: Thom. Leod. in vit. Frid. II. l. 1. p. 7. qui et Dux Agrippinensis ac Trevirensis dictus est. Freher. Orig. Pal. part 1. cap. 2. Et vastus ille Arduennae silvae tractus adhuc dicitur die alte Pfaltz; Thom. Leod.

(cui ibi patria fuit) d. lib. 1. p 11. ac feuda terrae Juliacensis etiamnum sunt Comitum Palatii ad Rhenum, quibus et caduca aperiuntur; idque expresse reservatum est in Pac. Osn. art. 4. §. 11. Sic comitatus Viernenberg/ Wyd/ Sain/ Manderscheid/ inter feuda Palatina: Thom. Leod. d. l. p. 11. et 13. de aliis, quae Duces hi ab utraque Rheni ripa habuêre dominia vid. Freher. d. part. 1. c. 11.

94. Palatii Comites sub Maerovingis qui suerint usque ad Pipinum, referunt Annales Franc. Coeterum Carolus ut reliquarum, sic hujus quoque Provinciae Ducem sustulit, Comitesque substituit. ut inf. Quin mox tota fere provincia in divisione filiorum Ludovici Pii avulsa Germaniae fuit, et partem Lotharingici regni fecit: mox restituta quidem Germaniae, ut dictum §. 184. sed non ducibus suis. Quin erectus deinde Lotharingiae ducatus totam fere absorbuit.

95. Post Carolingos itaque, cum Giselbertus Lotharingiae Dux partes provinciae Rhenanae aliquatenus sustineret, de quo inf. adeoque ipse et Eberardus Princeps Franciae, junctim totum illud regnum Franciae primaevum, de quo §. 83. tenerent, noluerunt duo hi Principes regno cedere; sed invicta Saxonicorum Caesarum virtute pulsi, misere tandem periêre.

Francicae reliquias acriter persequerentur, desiit fere ejus memoria quamdiu Saxones rerum potiti sunt; et Franciae saltem Landgravius vel alius Pro lubitu Magistratus praefectus: Crus Ann. Suev. p. 2. l. 3. c. 8. terra vero Rhenana in varios itidem dominos divulsa est. Latuit tamen interim vel exulavit quasi familia Francica in terris suis trans Rhenum: nam castrum Limburg/ in agro Spirensi, ipsorum et ab ipsis extructum fuit, ubi et morati et usque ad Conradum II. sepulti sunt. Lehm. Chron. Spir. lib. 5. c. 19. et lib. 2. c. 16. Brusch. de Episc. Germ. cap. 6. n. 24. et 25. Ditm. lib. 1. p. 5. Witech. Ann. lib. 1 apud Meib. tom. 1. fol. 636. Ursp. Chron. fol. 150. Add. Frising. de Gest. Frid. lib. 1. c. 14.

97. Conradus demum Salicus, i. Francicus, sup. §. 88. inde ad Regni fastigium evectus, illud ad familiam suam, tres ordine Henricos, transtulit. Illi cum Duces Franciae essent, effloruit iterum tum Ducatus ille, tum Comitatus Palatii, assertaeque ei quae supererant terrae ab utraque Rheni ripa.

98. Hinc enim sub Henrico III. Henricus Dominus de Lacu; Th. Leod. d. lib. 1. p. 11. huic sub Henrico IV. successêre Sigefridus (de quo fabula apud Freher. Orig. part. 1. pag. 16. edit. noviss.) et Fridericus: Th. Leod. d. l. p. 12. Inde sub eodem et filio Henrico V. Gotefridus, de quo Chron. Laurisham. in vita Bennon. apud

Freh. in tom. 1. Script. Germ. fol. 88. et in Const. Henrici V. apud Gold. tom. 1. ad ann. 1111. et 1112. Deinde Hermannus, de quo Gunt. in Ligur.

Ei Fridericus I. substituit fratrem Conradum, Radevic. de Gest. Frid. lib. 1. c. 25. et 34. Kyriand. ap. Freh. Orig. p. 1. c. 11. ubi et diploma ejus de ann. 1190. Hujus filiâ ductâ successit Henricus Saxo, Leonis filius. Alb. Stadens. in ann. 1194. Freher. d. c. 11. cujus filia nupsit Ottoni Illustri, Parenti hodiernorum Sereniss. Comitum Palatii et Ducum Bavariae, de quo Rythm. ap. Freher. d. c. 11. De eorum Insignibus Freher. d. p. 1. cap. 13. Generis serie Tab. Tüb. Gen. 11. Extinctâ familiâ Simmerensi supersunt 1. Neoburgica, hodie Electoralis. 2. Sultzbachica. 3. Bipontina, hodie Suecica, Regis ejusque Patruelium. 4. Birckenfeldia. 5. Veldentia seu Lützelsteinia; ultima, sed quae de ipso Electoratu acriter contendebat; nuperrime vero extincta est.

99. At Francica familia tota extincta est cum Henrico V. cessitque Franciae Ducatus Suevorum Ducibus; quibus itidem cum Conradino deficientibus, ille quoque Ducatus desiit, et in varia dominia distractus. est. Insignia Franciae fuêre Lilia, olim promiscua, deinde

tria: Nunc eis utuntur Reges Galliae. Masson. Ann. Franc. lib. 3. in Phil. Aug. pag. 305. ut et in bellis flammulâ, l' Auriflamme, quod Vexillum S. Dionysio sacrum. Limn. Add. 1. ad l. 1. c. 14. n. 33. Masson. d. l. ubi ait, in praelio Bovinensi praeter l' Oriflamme etiam lilia regi praelata fuisse.

Haec de VII. Provinciis Germaniae, eorumque origine, formulis, Juribus etc. De finibus vid. Tab.

CAPUT IV. De Juribus Provinciarum Germaniae, seu de Circulis hodiernis.

§. 1. HArum VII. Germaniae provincirum duae fuerunt juris Slavici, Moravica sc. (seu Boemica) et Vandalica; reliquae V. Juris Germanici. Cum vero Westvalia jam dudum inde a temporibus Caroli M. a Saxonia re et nomine separata, eoque Saxonia in duas provincias secta fuerit; adhuc VI. provinciae concurrebant in gubernanda re Germanica, quae Kräyse/ circuli, vulgo dicuntur; et sunt (1) Bavaricus. (2) Suevicus. (3) Saxonicus. (4) Westvalicus. (5) Francicus. (6) Rhenanus. vid. Ordn. des Regim. 1500 tit. Wie 6. Räthe. etc. etc. aus den 6. KRUDSER solten genommen werden.

2. Sunt itaque isti VI circuli ipsa antiqua provinciarum Germanici juris divisio; quam non secit Maxim. d. tit. sed dudum receptam ex vetustissimo usu recensuit; ut patuit ex cap. 3.

3. Cur autem omissus est circulus Vandalicus seu Marchicus, cum omnes Vandalicae provinciae terrae Germanici nunc juris, et Pomeraniae Meckelburgique Duces inter imperii Principes receptisint? Resp. Id ideo, quia administratio regni penes provincias esse coepit sub Henrico I. cum Vandalia tota adhuc Slavici juris esset. Deinde vero partes ejus, prout sensim accessêre regno, cum singulae non facerent provinciam peculiarem, more antiquo vicinae Provinciae, Saxoniae scil. adscriptae sunt. ut in pac. Osn. art. 12. Quod jus semel ita per partes constitutum, duravit, licet tota deinceps provincia successive Germanici juris facta fuerit. cap. 3. sect. 5. Boemicus seu Moravicus, cum juris Slavici sit, non numeratur. cap. 3. sect. 4. Nec Borussicus, qui extra Germaniae limites est: cap. 2. (ut vel hinc appareat, non posse ob defectum gemini hujus circuli hanc divisionem circulorum imperfectionis argui, ut vulgo fit, Limn. Add. 1. ad l. 1. c. n. 26. Sin. Schütz lib. 1. tit. 1. pos. 12. Reink. lib. 1. class. 4. c. 2. in fin.) Rhenensis

4. Postea tamen ex his VI provinciis seu circulis facti sunt X. qvippe terris quibusdam inde exemptis et in IV peculiares circulos rejectis; qui sunt (1) Quatuor Electorum ad Rhenum. (2) Saxonicus superior, Electorum Saxoniae et Brandenburgi. (3) Austriacus. (4) Burgundicus. Rec. Imp. 1512. § 11. et 12. Erklärung des Land-Fr. 1522. § 2. Munst Cosm. l. 5. c. 23.

5. Id vero Sereniss. Electores seculares optima ratione flagitârunt: cum enim ipsi antea essent Provinciarum seu circulorum Duces, tunc, imminutis terris, comprehendi provin ciis et aliquatenus Circulorum Principibus subesse coeperant. Horum jus etiam Ecclesiasticis, ceu paribus, tribui debuit. Austriacum vero, qui sub Bavarico, et Burgundicum, qui partim sub Suevico partim sub Rhenano comprehensus, partim novus erat, inde separari vel proportio provinciarum jussit. Quinam vero sint cujusque circuli status, vid. Limn. de J. P. lib. 1. c. 7. n. 26. et seqq. Sin. Schütz de J. P. lib. 1. tit 1. pos. 12. et in matricula apud Reink. lib. 1. class. 4. c. 1.

6. Mansit tamen sex Provinciarum ratio in praesentatione Adsessorum Camerae. R. I. 1530. §. 76. O. C. p. 1. t. 1 et 2. Rec. Imp. 1566. §. 74. 75. R. I. 1570. §. 51. 52. Denais de

Jur. Cam. tit. 12. Nec hodieque illa per X circulos fit. Diss. Schutz. d. pos. 12.

Nam Austria et Burgundia jus praesentandi habent ex singulari privilegio, non jure circuli; (cum jam ante haberent id jus, quam circuli peculiares facti sunt. O. C. 1521. tit. 4. §. 1.) et hodie per Pac. Osn. art. 5. in fin. septem tantum circuli (Saxonico nim. in duos iterum diviso, ut aequari posset ex utraque religione praesentandorum numerus) pleno circuli jure praesentant: Austria vero et Burgundia singulae duos tantum, Rhenanus inferior nullum. Bluhm. de Proc. Cam. tit. 7. §. 9. 10. 11. ubi tamen ratio addita falsa est.

7. Porro, si in Comitiis circulariter quid deliberandum, id quoque per VI circulos adhuc fieri tradunt Wehn. Obs. Pract. voc. Stand des Reichs. Reink. l. 1. class. 4. c. 2. n. 4. Bes. de J. P. l. 1. p. 5. c. 6. n. 28. Hoc Limn. de J. P. lib. 1. c. 7. n. 25. et Schütz. d. pos. 12. tum admittunt, cum Austriacus et Burgundicus non adsunt. Quod si verum est, eadem ratio erit in Saxonico superiore et Rhenano inferiore: qui et ipsi exclusi essent. Nos his rejectis credimus hodie hoc casu concurrere X circulos. per R. I. Erfurt. 1567.

8. Omnis v. gubernandi regni ratio ad unum juris tuendi caput refertur, et versatur 1. In negotiis publicis. 2. In causis

privatorum. 3. In re militari. adeoque triplex est: Regiment/ Gericht und militz.

9. Hae tres partes ante interregnum, turbante inprimis Italiâ, minus definitae, a Maxim. I. constitutâ pace publica, vid. Land-Fr. de ann. 1495. triplici certa lege publica anno 1495. et 1500. constitutae sunt. Prima scil. Ordinatione Regimenti, quâ certus Senatus et res publicas tractandi modus, qui Regimentum dicebatur definitus est - Ordnung des Regim. de ann. 1500. Altera, Ordinatione Camerae. Cammer-Gerichts-Ordn. de ann. 1500. Tertia Constitutione et declaratione pacis publicae Erkl. des Land-Fr. de ann. 1500.

10. Omnes istae tres gubernandi partes, per provincias, Kräyse/ earumque sententias, vires et opes expediuntur. R. I. Erford. 1567.

Cujusque provinciae est I. delegare dicto Regimento consiliarium, qui provinciam repraesentat. Ord. Reg. §. 1500. tit. Wie VI Räthe aus den VI Kräysen: Sed illud mox in desuetudinem abiit. tit. de Comit. II. Explorare monetam,

ejusque curam habere, et edicta exequi. R. A. 1559. §. 69. 74. R. A. 1566. § 156. et 157. R. A. 1570. §. 127. et seqq. R. A. 1594. §. 101. et seqq. Denais. de Jur. Cam. tit. monetarium edictum. III. Inquirere in vectigalia nova vel aucta, eaque deferre ad Comitia. R. A. 1576. §. 118. IV. Moderari onera publica Statuum provinciae. R. A. 1548. §. 76. 77. 82. et seq. R. A. 1566. §. 128. et seqq. V. Curam habere integrandae imperii matriculae, juxta modum. R. A. 1594. §. 106. et seqq. R. A. 1566. §. 125. contra exemtiones; quae sunt vel de Provinciis, vel de Imperio: illa, cum Status circuli immediatus circulo; haec, cum Status Imperii Imperio subducitur. VI. Leges dare exportationi lanae, corii ets. easque exequi. Ord. Pol. 1577. tit. 22. §. 2. 3. Item inspectores Aromatum facere. d. Ord. Pol. tit. 24. in fin. Intertia et quinta specie circulis jus exequendi non est. At quaestio, Ob von Bewilligung der Reichs-Anlagen auch auff Cräyß-Tägen zu handeln/ nec hodie decisa est. Grundv. part. 3. c. 7.

I. Singulae praesentant Assessores Camerae, qui ipsas referunt. Ord. Cam. p. 1. tit. 2. Pac. Osn. art. 5. in fin. II. Exeqvuntur summorum tribunalium judicata, si id a Magistratu ordinario fieri neqveat. Ord. Cam. P. 3. tit. 48. Erkl. des Land-Fr. 1522. tit. 1.

13. [(printer); sic: 12.] Tertia pars, minus qvidem principalis, sed unde effectus rei accipitur, arg. l. 2. §. 13. ff. de Or. Jur. est res militaris, seu securitas publica: cujus vi incumbit cuique provinciae

I. Tueri pacem, et cum suum, tum vicinos circulos a vi; juxta modum praescriptum R. A. 1555. §. 54. et seqq. §. 62. et seqq. Denais. de Jur. Cam. tit. Pacis publicae conservatio. II. Tar-Ordnung für Soldaten machen/ R. A. 1582. §. 32. III. Eigen Geschütz/ munition und artiglerie. R. A. 1570. §. 22. etc. IV. Cura der Durchzüg und Einqvartirungen; qvae consensu circuli fiunt. Capit. Ferd. III. §. 29. Diss. Schütz de Jur. Pub. l. 1. tit. 1. pos. 12. per R. A. 1641. §. 22. et 43. Haec pars dicitur Kräiß-Verfassung/ res saluberrima, sed qvae nimium nunc langvet. Actum de ea reparanda in superioribus Comitiis, sed nihil peractum. Grund V. part. 3. cap. 6.

I. Conventus circulares habere, Kräyß-Täge/ saltem qvotannis: R. A. 1566. §. 132. et seqq. in re monetaria, Probations-Täge/ bis in anno, scil. Kal. Maj. et Kal. Oct. R. A. 1570. §. 137. R. A. 1576. §. 69. Conventus hi sunt vel communes, qvos solus Dux circuli cogit, gemeine; vel particulares, ängere Kräyß-Täge. II. Jus Archivi, et III. Fisci Provincialis, Kräyß- Cassa. R. A. 1654.

§. 10. IV. In genere curam habere eorum, quae non unius Status territoriique potestate conclusa sunt, sed ad publicam Imperii vel circuli rem pertinent.

15. [(printer); sic: 14.] Circulis praefecti sunt [1] Princeps seu Director circuli, Kräyß ausschreibender Fürst/ [2.] Praefectus militiae, Kräiß Hauptmann/ oder Kräiß-Obrister.

Hic eligitur a Statibus circuli, den Kräyßständen/ etiam ex alio circulo, sed minimum Baro: Rec. Imp. 1555. §. 56. non ecclesiasticus. Erkl. des Land-Fr. tit. 3. princ. Diss. Schütz. d. pos. 12. Electus recipere cogitur [at non ultra annum. d. Rec. Imp. 1555. §. 74. 75.] idque gratis, si de Provincia seu circulo sit. d. Rec. Imp. 1555. §. 57. Potest tamen et per alium idoneum rem gerere. d. R. I. §. 58. Jurat circulo, sed, si Princeps sit, relinquitur formulae, bey Fürstlichen Worten. d. §. 58. Nemine electo Princeps circuli vices has gerit, qui et ipse eligi potest. R. I. 1555. §. 73.

16. [(printer); sic: 15.] Eligi praeterea debent cosiliarii 4. vel plures itidem jurati, sed Laici, Zugeordnete. Erklär. des Land-Fr. d. tit. 3. quorum unus in subsidium, quasi Praefecti Vicarius eligetur, nachgeordneter. R. Imp. 1555. §. 76. R. I. 1570. §. 22. Hodie numero utriusque religionis pari, sed arbitrario. Schütz. d. Pos. 12. Omnes vero solvuntur omni vinculo, qvo in causis circularibus alii quam Regi adstricti sunt. R. I. 1555. §. 79.

esse solet; et directorium utrique commune est. Ita decisum in circulo Francon. zu Augspurg/ 12. Aug. 1559. In Saxonico inferiore est Dux Luneburgicus, et Dux Magdeburgensis vel Bremensis, qui alternant. Pac. Osnab. art. 10. De caeteris vid. Limn. in add. 1. ad l. 1. c. 7. n. 32.

18. [(printer); sic: 17.] Princeps negotiis provinciae moderandis; Praefectus executioni, ubi opus est, militari, et quae eo pertinent, praeest. R. I. 1555. §. 57. R I. 1582. §. 40. Schütz. de J. P. lib. 1. t. 1. pos. 12. ubi singulae officii partes. Limn. enucl. l. 1. cap. 5. § 12. Illius officium perpetuum est, et territorio cohaeret; hujus, personae. Ille conventus indicit, hic non item. Schütz. d. pos. 12.

19. [(printer); sic: 18.] Quae in praedictis causis statuta vel a praefectis rite facta sunt, iis obligantur omnes qui degunt in provincia, etiam Status immediati Imperii. Ord. Pol. 1577. tit. 22. §. 2. R. I. 1555. §. 60. et 63. Neque in his causis Camera impedire eos potest.

20. [(printer); sic: 19.] Nec Director tamen, nec praefectus ullam Jurisdictionem vel superioritatem in Status circuli consequitur. R. I. 1555. § 73. Diss. Myler. ad Rum. part. 2. Dissert. 3. th. 26.

21. [(printer); sic: 20.] Intra fines regni Germanici quidem nulli Status jure extra circulos sunt. Erkl. des Land-Fr. 1522. tit. 2. rubr. verb. ins gantze Reich. Myler. d. diss. 3. th. 27. Carpz. d. L. Reg. cap. 5. sect. 11. num. 3. Schütz. de J. Publ. lib. 1. tit. 1. pos. 12. pag. 41. Aliunde

unde vero si sint cooptati [(printer); sic: cooptati] in Statum, et immunes ab omni onere, uti Sabaudus, negligitur quandoque eos accenseri circulo. Myl. et Schütz. d. l. Non tamen necessario omnia circuli membra sunt Status Imperii. Limn. de J. P. lib. 1. cap. 7. n. 36. Diss. Reink. lib. 1. class. 4. c. 2. Schütz. d. l. Etsi Nobiles immediati ad conventus circulares non Vocentur. Schütz. d. l. 1. tit. 10. pos. 2. in fin.

22. [(printer); sic: 21.] De ordine circulorum lis est, quam in medio relinquimus, vid. Limn. Add. 2. ad. l. 1. c. 7. n. 29. p. 102. intom. 5. Schütz. d. t. 1. pos. 12. p. 40. Sed si plures circuli congregantur, praesidet qui evocavit. R. A. 1555. §. 78. Satis vero ex dictis apparet, executionem invito circulo alterius circuli Praefecto absque autoritate Statuum committi non posse. Pac. Osn. art. 14. §. 2.

CAPUT V.

Sectio I. De Terris Franciae Germanicae quaesitis.

2. Hinc trans Rhenum occupata provincia trans-Rhenana, et regia fuit Aquisgranum.

§. 1. REgni Francici initium et matrix fuit unica Francia seu Franconia, media Germaniae provincia, Praefat. §. 20. et cap. 3. §. 81. Ex qua occupata primum est dextra Rheni inferioris ripa usque ad Vahalim, et Duisburgum sedes regni facta.

Ita Aimoin. de Gest. Franc. lib. 1. cap. 4. Franci, ait, Thoringorum fines [ad Rhenum usque tunc extensos. cap. 3. §. 31.] depopulantes castellum quoddam Dysbargum nomine occupant, in quo Rex Clodio sedem sui constituit regni. et cap. 5. Greg. Tur. Hist. lib. 2. cap. 9. in fin, de eodem ait: Qui [Chlogio Rex Francorum] apud Dyspargum castrum habitabat, quod est in termino Thoringorum. Add. Pont. Orig. Franc. lib. 4. cap. 10. et 11. Conring, de fin. Imp. cap. 2.

2. Deinde trajecto Rheno pleraque utriusque Germaniae et Belgicae, aliaque Joca capta, et sedes regni hujus, geminâ provinciâ comprehensi, Aquisgranum fuit.

Regnum itaque hoc tum constitit geminâ Provinciâ, Francicâ et trans - Rhenanâ, vid. cap. 13. §. 82. et seqq. Saepe quidem antea Franci tentârunt Galliam, sed semper repulsi sunt; Sub Meroveo demum retinuêre, et sub filio ejus Childerico sedes in ea certas fixêre. P. Aemil. de Reb. Franc. lib. 1. fol. 3. Mafon. Annal. lib. 1. in Merov.

3. Hujus solius regni opibus Clodovaeus ejusque posteri et Germaniam armis univêre et sensim imperium Occidentis ei adjecêre.

Ipse enim anno 499. praelio Tolbiacensi addidit huic regno Bavariam et Sueviam: d. c. 3. sect. 1. et 2. Posteri ejus, et maxime Carolus M. regnum Frisiae, Saxoniam, Vandaliam, regnum Moravicum, denique Daniam. d. c. 3. sect. 3. 4. 5. Sic tota Germania, cis-et trans-Rhenana, armis unita magis quam victa fuit. Estque illa intra hos fines territorium illud principale in 7 populos seu provincias ab omni aevo fere distinctum, quod exposuimus cap. 3. et de cujus nunc accessionibus quaeritur.

Partem adhuc extra Germaniam et Belgicam adjecit Clodovaeus ipse, Aimoin. d. lib. 1. c. 12. at liberi ejus totam Burgundiam, Gundemaro Burgundo; et Galliam Narbonensem, Almarico Visigotho victis. P. Aemil. d. lib. 1. in Childebert. Mason. d. lib. 1. in eod. De hac occupatione, quâ Franci e Germania subjugârunt Galliam, ita Ivo, Epise. Carnot. Chron. in fin. Non fas est, ait, praeterire penitus tantae gentis [de Francis Germanis loquitur] virtutem, que Gallorum gentem asperam etc. suis armis subigere, et suo sensu sibi potuit retinere. Et mox: Has tres Galliae provincias [Belgicam, Lugdunensem et Aquitanicam] dum Francioccupavissent etc. Atque eam Galliae possesionem GERMANIS perpetuo confirmâsse Justinianum ait Procop. l. 3. de Bell. Coth.

5. II. Trans Istrum terrae omnes usque ad Alpes, et versus Ortum Australem totum Illyricum usque ad littora maris Adriatici; utraque denique Hungaria.

6. Hungariam seu utramque Pannoniam, Romanorum olim provinciam, occupârunt Hunni; deinde Attila mortuo, Ostro-Gothi; tum Longobardi; utrisque in Italiam migrantibus iterum Hunni sub Ducibus; qui eas quoque Illyrici partes, quas Slavi tum tenebant, vi cepêre. Postea juncti Thassiloni Bojo contra Carolum M. et ab hoc victi, ac Austria seu

Pannonia superior aliaque ipsis erepta et Bavariae adjecta sunt. sup. c. 3. sect. 1. Tum deinde ut anno 919. ab Henrico I. anno 937. ab Ottone I. et deinceps varie ingentibus cladibus domiti fuerint, notum est.

7. Post Ottones ut subjecta ea Germaniae fuerit, multi referunt: Wippo, in vita Conr. Sal. Rubr. de Convent. Princ. Hungariam, ait, Rex Henricus III. nobili atque admirabili victoriâ domuit, et post victoriam sapientissimo consilio sibi et Successoribus suis stabilivit. Sigeb. Gemblac. Henricus Imp. Petrum Hungarorum regem Regno restituit, et Hungariam sibi tributariam fecit. Herm. Contr. in ann. 1045. Petrus ei [Henrico III.] regnum Pannoniarum, Principibus Hungarorum fidelitatem illi et successoribus ejus juramento firmantibus, reddidit. Aventinus Annal. lib. 5. f. 321. late refert, ut ann. 1043. 4. Non. Jul. Imp. Albam regiam regni sedem, victor intraverit, Ungari ipsum Regem salutaverint, ille eos jure Bojorum donaverit etc. Deinde ait: Petrus regnum cum hasta aurata reddidit; Fasces regni ad pedes Caesaris deponit etc. Et mox: fol 323. Ita more majorum ex consilii decreto regnum rursus in fidem Petro tradidit, Ungros sacramenta redintegrare imperat, eos non alium regem praeter Petrum et filium ejus recepturos; coeterum post horum fata in potestate Caesarum fore persancte dejerare ritu solenni sancire praecepit. Porro, fol. 325. et seqq. recenset, ut Andreas

pulso Petro regnum a gratia Caesaris crebris legationibus petietit, Caesar vero offensus initio renuerit, demum vero pacem cum eo fecerit. Etsi vero Bela deinde obsisteret, quin et Pontifex eam tentaret, tamen Frid. II. pulsis inde Tartaris, jus Germaniae in Hungariam firmavit, ut ex Matthaeo Parisiense, aliisque late ostendit Conring. de fin. Imp. cap. 17.

8. Primus post Attilam rex ab Ottone III, factus est S. Stephanus, Geyzae ultimi Ducis e familia Chabae, et primi Christiani filius. Horn. Orb. Imp. de regn. Hung. period. 3. In hujus posteris duravit successio usque ad Mariam Sigismundo nuptam, cujus gener, Albertus Austriacus, ipsique filius postumus successit; at non perstitit in ejus familia, sed intercessit regia Polonica et Hunniadum. Et, licet a Matthia rege successionem, si sine liberis decessisset, et interim titulum Regis Hungariae etc. pactus fuerit Frider. III. non tamen id valuit, sed Maximiliano I. iterante pactum cum Uladislao, Ferdinandus I. demum, ductâ hujus filiâ, successit: Joh. Nadanyi in Flor. Hung. l. 3. c. 13. et l. 4. c. 1. ex quo iidem fuêre Caesares et Hungariae Reges. Titulo tamen Hungariae ex pacto jam ante usi sunt Fridericus III. in diplom. ap. Meib. tom. 3. f. 213. Maximilianus I. et Carolus V. ut ex Reces sib. Imp. patet.

9. Tenebant autem Hungari plura quoque in Illyrico regna, et in titulis inveniuntur regna Dalmatiae, Croatiae, Rasciae, Serviae, Galaciae, Bulgariae, Comaniae, quin et Clodomirae, Bosniae, Slavoniae: quae partim nunc aliis cessêre; pleraque Slavorum olim, at ab Hungaris occupata vel quaesita fuerunt. Unde Gloriosiss. Impp. Austriaci horum quoque regnorum quaedam titulis suis adjiciunt: ut in Rec. Imp.

10. Hungariam sub Ferdinando I. adhuc Germaniae paruisse ex eo notat Carpz. de Leg. Reg. c. 7. sect. 9. n. 5. quod rex Matthias vocatus in Comitiis comparuit; et Ferdin. I. tum ut Rex Hungariae et Boemiae, tum in specie Abschiedsweise/ id est per modum decreti, vocatus dicitur in Rec. Imp. Norimb. 1522. §. 1. Refertur tamen in R. A. 1566. §. 69. quasi ab ordinibus allegatum, daß solche Landschafft dem H. Reich Tentscher nation in nichts verwand oder zugethan.

11. III. Trans Vistulam Lithuania Poloniae, Borussia vero omnis et Livonia operâ Equitum Teutonicorum Imperio accessit.

Lithuaniam primum Dux ejus Jagello, deinde mox iterum separatam Alexander ann. 1501. Poloniae adjecit. Horn. Orb. Imp. de Regn. Pol. per. 2. can. 2. Ordo cruciferorum, anno 1226. arcessitus hoc pacto â Conrado Duce Masoviae,

Lesci Fratre, Borussiam; et anno 1311. appellatus ab Uladislao Loctico, Dantiscum, postea et Pomerelliam, ac Samogitiam: Ordo deinde ensiserorum alteri aggregatus Livoniam (quae jam a Carolo M. armis quaesita fuerat. Eginh. in vit. Car.) Germaniae junxerunt. Bellis deinde cum Regibus Poloniae variâ fortunâ gestis, et pace anno 1469. factâ, superior Borussia Poloniae, inferior Ordini ea lege cessit, ut ejus Magister in clientela regis, et regni senator ac Princeps esset. Joach. Past. Hist. Pol. l. 2. c. 12. in f. etc. 18. §. 1. et l. 3. cap. 3. §. 4. Horn. d. l. Period. 3. Etsi vero contradiceret Maxim. I. R. I. 1500 tit. vom Hochmeister aus Preußen. cum tamen Ordo defendi aliter non posset, ejus summus Magister Albertus III. Marchio Brandeb. anno 1525. pace cum Sigismundo Poloniae Rege facta, eam feudi lege et Ducis titulo; deinde Joachimus II. hereditario; et denique Sereniss. Fridericus Wilhelmus M. b. m. supremo jure accepit. Quo exemplo etiam Livoniae Magister ann. 1561. Curlandiam et Semigalliam Ducis nomine nactus est, Horn. d. l. invito quoque imperio. R. I. Erford. 1567. §. 60.

12. Caeterum omnia hactenus recensita Eginhardus, praemissa solenni hac protestatione: (quando mihi conscius eram, nullum ea veracius qvam me scribere posse, quibus ipse interfui, quae praesens oculat a fide cognovi:) uno conspectu ita exhibet; Ipse

(Carolus M.) per bella memorata primo Aquitaniam et Vasconiam, totumque Pyrenei montis jugum, et usque ad Hiberum amnem; deinde Italiam totam, qva ab Augusta Praetoria usque in Calabriam inferiorem porrigitur, tum Saxoniam: post quam utramque Pannoniam, et oppositam in alter a Danubii ripa Daciam; Histriam quoque et Liburniam atque Dalmatiam, exceptis maritimis civitatibus (quas ob amicitiam et junctum cum eo foedus Constantino politanum Imp. habere permisit) deinde NB. omnes barbaras ac feras nationes, quae inter Rhenum ac Vistulam fluvios, Oceanumque et Danubium positae Germaniam incolunt, it a perdomuit, ut eas tributarias effecerit, etc. Eginnard. in vit. Car. M. Paria refert Frising. l. 5. chron. c. 30. Carolus, ait, victoriosis simus jam subjugatis sibi Bojoariis, Aquitanis, Saxonibus, Danis, Nortmannis, Britannis, [minoribus nempe, seu Galliae. Rhegin. Chron. l. 2. in ann. 799] Pannoniis multisque aliis provinciis, regnum Francorum plurimum dilataverat.

13. Formula omnium fere accessionum in genere est, ut suo juri relictae essent sub lege tributi.

Patet id ex §. 7. sup. nisi aliqua recepta fuisset in jus Statumque Germaniae, ut Sabaudia etc. vid. c. 19. §. 5. §. 12. §. 35. Borussia vero et Livonia, et utriusque Magisteria, item Archiepiscopatus Rigensis, ut Principatus ecclesiastici, Status Imperii fuêre. Thuan. Hist. lib. 2. princ.

Et inde Riga ab Imper. dicitur, Unsere und des Heil. Reichs Stadt Riga. R. I. Erfurt. 1567. §. 60. vid. cap. 18. §. 37.

14. Actu nunc non parent Germaniae Hungaria, Polonia, Dania, cum Marchia Slesvicensi. De jure nihil definimus cum Carpzov. de L. Reg. cap. 7. sect. 11. n. 13. 16. et seqq. Hungariae reductionem a Caesare postulâsse Principes in R. A. 1566. §. 69. ait Autor Comitiol. part. 4. n. 81. qua vero lege, ubi illa emersisset, annuerit, Imp. vid. d. R. I. §. 70. Reink. lib. 1. class. 2. cap. 9. num. 48.

15. Borussia et Livonia quoque exemtae sunt; sed de illis ita inter summos utriusque Magistros, et Reges Poloniae, cum horum armis fere occupatae essent, nec aliter defendi possent, pace transactum fuit; quod quidem exparte Magistrorum jure gentium licuit. Caeterum Regi Sueciae quae datae sunt provinciae per Pac. Osn. art. 10. indubie agnoscunt Imperium. De Gallia vid. sect. seq.

Sectio II. De Divisione regni Francici; et novis accessionibus Germaniae.

39. Landgraviatum Alsatiae esse instar der Land-Gerichte in Schwaben und Francken.

16. Totum Francici regni corpus anno 842. a filiis Ludoici Pii in tria regna divisum est, Gallicum, Germanicum et Lotharingicum. Exegesis.

Minimo CAROLO Calvo, cessit Gallia, inde mari Britannico; hinc Scalde, Mosa, Arare et Rhodano clausa. P. Aemil. l. 3. in Car. Calv. fol. 82. Convenit, ait, ut Franciae Rex Carolus diceretur. eaque Arare, (le Saone) Rhodano, Scalde, Mosâ, Oceano et

Medio, LUDOICO, Germania, et quicquid ei cis Rhenum accesserat, ut Hungaria etc. P. Aemil. d. l. Medio Germania Hunniaque cederet: item nonnullae civitates cum pagis trans Rhenum, sc. Moguntia, Spira et Wormatia. Regin. in ann. 842. Sigeb. in d. ann.

Majori et Caesari, LOTHARIO, terra inter utriusque fratris fines media; quae tota Italiam usque ab eo regnum Lotharingicum; postea, diviso eo inter ipsius filios, pars, quae filio minori cognomini extra Burgundiam cessit, Lotharingia dicta est, in qua sedes regni fuit. Witichind. Ann. l. 1. in med. Regin. et Sigeb. d. l. Frising. Chron. l. 5. c. 25. P. Aemil. d. l. f. 83. Thuan. Hist. l. 11. sub ann. 1552.

17. In hac divisione Rhenus, terminus Germaniae, inferiore sui parte Isala fuit, Conring. de fin. Imp. l. 1. c. 3. superiore Ursam [die Ruß ] fuisse censet Conr. d. c. 3. cum Guillim. sed non satis probat, cum omnes Rhenum dicant.

18. Certum vero est, totum Regnum Francicum, et tria illa regna, in quae divisum fuit, plane libera, nec ullam eorum partem Romano occidentis Imperio, sed contrâ hoc illis bello subjectum esse. Ita ipse Carolus M. in testamento, (cujus summa extat apud Trithem. in Annal. et Lehmann. Chron. lib. 3. c. 26] Regnum, inqvit, Francorum Germaniae perpetuo per se habeat proprium Regem, nulli penitus mortalium, neque

Romano quidem Imperio subjectum, sed pristina Francorum consuetudine liberrimum. Regnum quoque Francorum Gallorum simili modo Regem proprium habeat, liberum etc. Manifestum est enim, quod Franci ab origine semper fuerint liberrimi, et neque Romanis, neque alteri cuivis genti unquam servierint; qvin potius ipsi destruxêre Imperium, sibique fecêre subjectum. Idem ostensum cap. 2. §. 13. 14.

19. Germanico regno ita constituto accessit I. Media pars Lotharingici cum certo optimoque jure, tum ex divisione ipsius Caroli Calvi.

Lothario juniore, Lotharii Caesaris filio mortuo, Calvus VI. Id. Aug. 870. cumfratre Ludoico Germanico regnum Lotharingicum, (quod totum, Lotharii Caesaris deinde stirpe extincta, Germano, quippe majori fratri, jure gentium, successionis, originis, victoriae debebatur) ita divisit secundum latitudinem, ut ipsi pars, quae Galliae; huic, quae Germaniae finitima esset, cederet. Hoc liquet accurate ex ipsis divisionis tabulis, quas ex Aimoini appendice, Pithaeo, Sirmondo, Miraeo edidit Conring. de fin. Imp. cap. 7. Idem refert P. Aemil. d. l. 3. fol. 83. Calvus, ait, Ludovicum in partem foedere icto recipit: divisa Lotharingia alteraque Burgundia, ut quis cuique locus opportunior erat. Et deinde fol. 84. Nuper foedus ictum inter Francos Germanosque.

Ipse Thuan. Hist. d. lib. 11. sub ann. 1552. Regnum, ait, ita divisum fuit, ut parsea, quae trans Mosam ad Rhenum pertinet, Ludovico Germaniae Regicederet, quae citra Mosam ad Scaldim usque porrigitur, Caroli esset. Ut proinde quicquid postea Calvus et Galli contra hoc foedus solenne moliti sunt, non nisi summâ injuriâ perfidiâqve factum videri potuerit; et in primis Thuanus, Vir summus, dum d. loc. Metim, quin et Argentoratum, Basileam, Spiram, Coloniam Agrippinae, Helvetias, Alsatiam, caeteraque loca trans-Rhenana, quae ex hac divisione summoque jure, quin partim ex prima divisione, de qua §. 16. Germaniae cesserant, Galliae vindicare, et superioris seculi invasiones Gallicas, quasi haec loca ex altera demum cessione filiorum Calvi ad Germanos pervenerint, defendere conatur nimium a solita sua aequitate et accuratione degenerare videatur.

20. Haec media Lotharingici regni portio indubie jus civitatis Germanicae habuit; nam et illa Germaniae ita incorporata est, ut altera Galliae; et est ipsa provincia Rhenana, postliminio sic Germaniae suae restituta et unita. c. 3. sect. 6. Inde est, quod urbes quoque ejus (nedum territoria reliqua) adhuc sint Imperiales, et in Comitiis ut Status comparuerint, hodieque compareant, nisi quae invasionibus Galliae turbata sunt. vid. c. 19. §. 6. etc. 17. §. 9.

21. Cum hac sua accessione Germania anno 876. inter filios Ludovici Germanici rursus in tria regna divisa est; quae tamen filiorum minimus, Carolus Crassus, postea Imp. iterum univit. Quaetum cujusque et totius regni partes fuerint, sic recenset Regin. Chron. lib. 2. in ann. 876. Carolomannus sortitus est Bajoariam, Pannoniam et Carnutum, quod corrupte et Carantanum dicitur, nec non et regna Slavorum, Beheimensium, et Morabensium. Ludoivus Orientalem Franciam Turingiam, Saxoniam, Fresiam, et partem regni Lotharii. Carolus Alemanniam et aliquas civitates ex regno Lotharii. Pariter Frising. Chron. l. 6. c. 6. Carolomannus Baivariam, Pannoniam, Carenthanum, Boemiam, Moraviam. Ludoicus Franciam Orientalem, Thuringiam, Saxoniam, Frisiam, Lotharingiam. Carolus Alemanniam et quasdam civitates Lotharingiae propter vini copiam accepit. Eadem refert Viterb. Chron. part. 17. in ann. 874. Item Avent. l. 4. Ann. f. 240.

22. II. Accessit tota Lotharingia reliqua, armis et saepe firmato juratove foedere.

Cum enim Calvus, neglectâ icti foederis religione, Germanos et fratris Ludovici Germani filios totâ fere terrâ trans-Rhenanâ pelleret, aliis tum bellis districtos; ac summam illam aequitatem Ludovici fratris, qui partem suam Lotharingiae superstiti adhuc Augusto reddiderat, in ejus odium detorqueret, Germani missis primum

legatis; deinde, pace domi restituta, armis rem repetiêre, ingentique victoriâ potiti sunt. Ita rem narrat ipse P. Aemil. d. l. 3 fol. 84. Mox, ait, Germani Oratores affuerunt, ut quae Ludovicus Augustus in Galliis regna habuisset, logibus jureque, non Martis judicio dividerentur. Et mox: Cum Germani NB. nihil aequi se verbis impetrare posse crederent, Francos ad judicium candentis laminae provocârunt: et sunt [anilis fabula!] qui eos illaesos discessisse scribant: Constat Germanos tandem compositis domesticis rebus exercitum Rhenum traduxisse; Calvum, ut eum repente opprimeret, sera nocte movisse; sed. Germanum suos ad pugnam praeparâsse, eosque recentes Francum fessum vigiliis etc. oppressisse, fug am foedam fuisse, caedem minorem quam pro tantâ victoria. Capti Nobilis simus quisque etc. Deinde iterum ereptam anno 912. vel 915, Lotharingiam Carolus simplex, Galliae Rex, Henrico I. gemino pacto anno 922. vel 925. reddidit: P. Aemil. lib. 3. in Car. simpl. f. 90. 91. Regin. lib. 2. in ann. 924. et 925. Frising, l. 6. chron. c 18. eandemque Lotharius Ottoni I. pace facta denuo cesit; P. Aemil. d. l. 3. in Ludov. IV. f. 92. Mason. ann. lib. 2. in Lothar. Frising. Chron. l. 6. c. 19. quin solenni foedere apud Charumfluv. eam abjuravit. Sigeb. in ann. 980. Joh, Til. Chron. in ann. eod. lare Conring. de fin. Imp. l. 1. c. 6. Inde constans possessio: nam Henricus I. Giselberto genero suo, et Otto I. fratri suo Brunoni Archiepiscopo

Colon. ducatum Loth. dedit: P. Aemil. l. 3. in Lud. IV. Mason. Ann. lib. 2. in Lothar. Otto I. Rex Lothariensium et Francigenûm dictus est; Conring. de fin. Imp. c. 6. in fin. ac ductâ fossâ Othingâ, i. Scalde, eam limitem esse voluit. Jac. Marchant. Comm. de Flandr. lib. 2. in Arnulf. I. ubi et refert, hunc Arnolfum a Lothario Marchionem regni sui dictum. Atque hinc Antvverpia hodieque S. R. Imperii Marchia dicitur.

Regno causam dedit, quod Carolus Calvus Bossonem affinem Provinciae regem fecit, P. Aemil. l. 3. in Car. Calv. qui Calvo mortuo regnum totius Burgundiae affectavit, irrito tum quidem consilio, etsi ejus filio Arnolfus Imp. Provinciam firmaverit: Ann. Franc. Fuld. in ann. 887. apud Freher. tom. 1. Script. Germ. at deinde, cum solutis, fractis et effoetis Carolingorum viribus, plures novi reges, Berengarius et Guido in Italia, Odo in Gallia, fierent, etiam Rudolfus occupatâ Provinciâ regem se dicit Burgundiamque tentat. Regin. l. 2. in ann. 888. Arnolfus Imp. bello eum petit; et Rudolfo locis inaccessis abdito defensoque, Burgundiam capit, atque, ut Herm. Contr. in ann. 894. ait, Italiam Burgundiamque suo regno subjicit. At mox, cum Rudolfus ultro ad eum

Ratisbonam venisset, rem transegêre, ac Rudolfus Rex esse permissus est: ita enim Ann. Franc. Fuld. in Anno 888. REX, ajunt, cum pace PERMISSUS, sicuti venit, ad sua remeavit. Cum vero Hugo partem Provinciae adhuc teneret, et de regno Italiae quoque contentio esset, ille Rudolfo omni jure in Provinciam, hic illi Italiâ cessit; et ita hic regnum Burgundicum coudidit, ut rem obscuram peraccurate evolvit Conr. de fin. Imp cap. 12.

24. Eo mortuo, et relicto filio impubere, cum Ludovicus IV. Gallus regnum invadere vellet, Otto I. id occupavit, et interim Henrico fratri commisit. Rudolsus vero Regum ultimus, prole carens, regnum sororis filio, Henrico II. Imp. eoqve praemortuo, Conrado II. ejusque filio Henrico III. sacramento firmavit. Qvod et accepit Conradus ann. 1032. ejus vero coronam anno seqv. et Odonem inde ejecit: uti refert, qvi tum vixit, Wipp. in Conr. Sal. apud. Pistor. fol. 438. atqve haec ita gesta esse ex P. Aemil. l. 3. in Henr. III. f. 98. et ejus temporis Annalibus, Dithm. Merso. lib. 7. p. 199. et lib. 8. p. 236. Wippon. in. Conr. Sal. ap. Pist. f. 431. et 435. Sigeb. in ann. 1032. Frising. Chron. l. 6. c. 30. Gunt. Ligur. lib. 5. abunde ostendit Conr. d. c. 12. Idemqve testantur Theod. Niem. in vit. Joh. 21. ap. Meib. Rer. Germ. t. 1. f. 46. et Petav. in Ration. part. 1. l. 8. p. 485. etc.

Regnum; nam et ex divisione illa, de qua §. 27. maxima pars ei jam cesserat: et Arnolfi armis subactum, §. 27. ejus beneficio Rudolfo datum; d. §. 27. ab Ottone I. rursus assertum; a Regibus tot pactis sacramentisque firmatum, §. 28. et denique nemine prohibente a Conrado II. et posteris ejus occupatum possessumque fuit. Et, licet potentes illi Comites Sabaudiae et Burgundici, qui sub Henr. V. vel paulo post extitêre, fere excusserint Imperii reverentiam, Fridericus I. tamen, qvi Burgundiae Comitis filiam duxit, strenue jus regni vindicavit, salvumqve id fuit etiam post interregnum, ut consentiunt ejus temporis annales, Frising. de Frid. I. lib. 2. cap. 29. Radev. l. 1. c. 11. Gunt. lib. 6. Ligur. et alli exteri qvoqve ap. Conr. de fin. Imper. cap. 13. Qvin rescripta Impp Friderici I. et Henrici VI. ad Duces Burgundiae extant apud Gold. tom. 1. ad ann. 1161. n. 19. fol. 282. et tom. 3. ad ann. 1190. et 1193. et 1434.

26. Sed et Galli ipsi fatentur, fuisse regnum hoc Juris Germanici; Thuan. Hist. l. 2. in pr. Regnum, ait, Arelatense antequam in potestatem Regum nostrorum veniret, sub Imperio fuit. Bodinus l. 1. de Rep. c. 9. p. 164. late demonstrat, Lotharingiam. et regnum Arelatense adeo in potestate Germanorum fuisse, ut Carolus IV. qvoque perpetuum illi regno vicarium, Carolum VI. Delfinum dederit. p. 167. qvi et publicationi partis Aureae bullae tit. 24. interfuit.

Et Nic. Vignier. Gallus, Bibl. histor. part. 3. ap. Conr. d. c. 24. ait: Les Rois de France n'ont jamais cherche aucun droit sur les autres provinces du Roiaume d'Arles. Qvin nec Gallos ipsos aliud tumjus sibi asseruisse, qvam fiduciarium, Gallicis qvoqve monumentis probat Conring. d. tr. cap. 24. Adde, qvod olim et hodie hujus regni Archi-Cancellarius in Germania constitutus est; ejusdemqve Vicarius Delfinus, publicationi tit. 24. Aureae bullae interfuit; et Rupertus Rex ei regno filium suum vicarium dedit publico diplomate, qvod extat ap. Goldast, Const. tom 1. ad ann. 1401. et Freher. Orig. Pal. l. 1. cap. 16. Deniqve qvo alio, qvam regni Burgundici jure, Sabaudia hucusqve, et Helvetia usqve ad Pac. Osn. art. 6. Germaniae membra fuêre?

27. Si itaqve jure, non vi contenditur, certum est, jus Germaniae, qvod semel fuit, integrum esse, donec ostendatur, qvo titulo id ademtum, et ad Gallos translatum fuerit. Alii ab Alberto I. alii a Carolo IV. donatum; Bodinus d. lib. 1. cap. 9. p. 168. ab Henrico V. (septimus innui videtur) venditum, seqve tabulas vidisse, solus ait; Verum hic secum, caeteri invicem mirum qvam pugnent, similisqve prorsus Constantinianae donationi fabula est. Vid. Conr. d. cap. 24. Fatetur qvoque Bodin. d. cap. 9. p. 167. Comites Provinciae Narbonensis, cujus sedes

Arelatum,) seipsos exemisse, (qvod late ipse ibidem probat jure fieri non potuisse,) et deinde Renatum Comitem eam Regi Galliae donâsse: idemque refert Guicciard. Hist. lib. 1 p. 24. Ex qvo proinde Regi Galliae non potuit saltem plus juris acqviri, qvam ipse Comes habuit; scil. fiduciarium. §. 26.

28. Atque hanc Provinciam vocant alii regnum Arelatense; Nic. Vign. d. l. deregno Arelatensi agens, J'entends, ait, encor cedroit sur la PROVENCE seulement; car les Rois de France n'ont jamais cherche aucun droit sur les autres provinces du rojaume d' Arles. quod proinde pessime confunditur cum toto regno Burgundico, etsi pars ejus Provincia fuerit. vid. sup. §. 23. 24.

29. Hodie regnum Burgundicum, et reliqvum Lotharingici in varia distractum est dominia.

Burgundicum regnum enatum est in Lotharingico, ejusque partem superiorem inter Rhenum et Rhodanum ac Ararem, et in Gallia trans Ararem, Ducatum Burgundiae occupavit: quo facto reliqvum Lotharingici vix certum nomen commune retinuit, sed in varios Ducatus et Comitatusque distinctum fuit, qui sensim quoque sui juris facti, eoque a Ducatu Lotharingiae separati, atque is adeo angustis finibus conclusus est. In hac itaque parte regni Lotharingici extra Burgundicum, sunt inprimis

ipse Ducatus Lotharingiae; cujus partem esse Barrum Ducis, eoque et Clari montis dominium, licet trans-Mosanum, perspicue probat Conring de fin. Imp. cap. 27. Deinde Episcopatus Trevirensis, Coloniensis et Leodiensis: Ducatus Brabantiae et Limburgi: Comitatus Lucemburgi, Juliaci, Bergae et Geldriae; quorum prior a Carolo IV. anno 1354. Meibom. Rer. Germ. tom. 3. fol. 212. tres reliqui a Lud. IV. anno 1339 in Ducatus erecti sunt: Chron. Belg. apud Pistor. fol. 248. Autor Paralip. ad Ursperg. in ann. 1339 fol. 271. Item pars Cliviae, quae et ipsa a Sigismundo Ducatus facta est: Chron. Belg. fol. 356. Item Comitatus Namurci, Hollandiae etc.

30. Burgundici regni partes fuêre, utraque Burgundia; Provincia; Delphinatus; duo Comitatus Pontificii, Venusinus et Avenionensis; Arausio, [Aurange] Sabaudia, a Sigismundo in ducatum erecta; Chron. Belg. d. fol. 356. Helvetia usque ad Ursam; Suicer, Chron. Helv. princ. et tota fere Alsatia; de quibus vid. Conring. de fin. Imp. cap. 27.

31. Jus utriusque regni novo titulo munitum et acquisitum fuit a Maximiliano I. per nuptias Mariae Burgundicae.

inferior et superior: illa Duces habuit, haec Comites, nuptiis Philippi anno 1369. unitae. Sed huic domui Burgundicae accrevit anno 1433. nuptiis et cessione Jacobae, Hollandia, Zelandia, Frisia etc. Grot. de Ant. reip. Bat. cap. 5. Chron. Belg. fol 365. anno 1446. jure belli Lucemburgum; P. Aemil. lib. 10. in Ludov. XI. f. 341. Chron. Belg. fol. 367. deinde in Philippo, Caroli audacis patre, ingens Principatuum cumulus, tum ex reliquo regno Lotharingico, tum ex ipsa Gallia. Ita Chron. Belg. in Brabantin. ad ann. 1432. fol. 372. apud Pist. ait: In istum (Philippum) concurrebant et jure heredit ario devolvebantur sucessu temporis fere omnes principatus avorum suorum ex utroque parente. Nam pacifice fuit Burgundiae, Lotharingiae, Brabantiae, Limburgiae et Luzenburgiae Dux; Flandriae, Arthesii, Burgundiae, inferioris Palatinatus [in Leodiensi principatu] Hannoniae, Hollandiae, Zelandiae et Boloniae Comes; Frisiae, Salinarii et Mechliniae Dominus et Princeps, S. J. Marchio. etc.

32. Tot validas gentes possedit Carolus Burgundus, adjecitque iis Geldriam ex testamento Arnoldi Ducis, Comin. Comment. lib. 5. Huic Maximilianus I. ductâ ejus filiâ unicâ, successit, qui idem fuit dominus directus. Sed Gallus maximam partem vi eripuit: atque hanc causam juris sui allegant Galli: Mason. Annal. lib. 4. in Lud, XI. sed et Guicciard. Hist. lib. 1. in

ann. 1493. pag. 25. et 43. tum demum Galliae accessisse Provinciam Burgundiamque tradit. Atqui Carolus perpetuum cum Ludovico XI. bellum gessit, et pacis, belii, foederum, ac legatorum juribus invicem usi sunt, nec unquam ut cum subdito actum est; adeo ut, cum Rex missis legatis peteret dedi sibi Olivarium, ob injuriam factam; responderit Caroli Pater: Eum esse Burgundum, et unum e suis Praefectis, nec adeo ulla ratione subjectum Regis Imperio. P. Aemil. d. l. 10. fol 340. Comin. lib. 1. in princ. Quin idem Comin. lib. 8. pag. 411 ait: Nullum jus regem habere in eas terras; prout id ostensum quoque est §. 25. 26. 27.

33. Tota Lotharingici regni portio Germaniae quaesita, usque ad Mosam, ei incorporata et juris Germanici facta est.

Non est dubitandum de portione ex prima divisione quaesita, de qua §. 20. sed de altera, quae postea armis et foedere quaesita usque ad Scaldim juxta §. 22. quaeri posset. Verum omnem terram usque ad Mosam plene juris Germanici esse apparet ex eo, quod Tullum et Virodunum, praecipuae ejus urbes, quin et territoria ipsa in Statuum numerum recepta sint, et jus Comitiorum habuerint. vid. cap. 19. §. 6. et seqq. Lis quidem fuit cum Ducibus Lotharingiae, qui, fatente et non probante Thuvenino, patrono eorum,

nimis id egerunt, ut se penitus eximerent. Vid. Conring. de fin. Imp. cap. 27. §. 16. Sed transactum est anno 1542. sub Ferd. I. ut salva immunitate Status Imperii esset: vid. Limn. de J. P. lib. 5. cap. 11. n. 3. comparuitque in Comitiis. R. A. 1570. 1576. 1582. 1603. Carpzov. d. L. Reg. c. 7. sect. 9. n. 27. et seqq. Diff. Gold. de Boh. l. 4. c. 5. in fin. Idque merito, cum terminus juris Germanici trans Rhenum habita semper fuerit Mosa; ut patet ex Thuan. in loco sup. §. 19. allato, et ex Blondell. in Barr. Camp. Franc. apud Conr. d. cap. 27. ubi de iis quae in Regno Lotharingico juris Germanici sunt, contra Chiflet. agens, Mosam terminum facit, et ad diplomata provocat. Unde et ad Mosam usque extenditur Germaniae circulus Westvalicus: Ord. Reg. 1500. tit. der 5te Rath. O. C. 1507. tit. 24. Ord. Reg. 1521. §. 25. Land-Fr. 1522. tit. 2. § 9. ubi semper verba:bitz an die maetz. Et quidem ipsa Lotharingia, [uti et Electoratus Rhenenses] circuli Rhenensis; reliquae terrae, Westvalicipars sunt. Ord. Reg. 1521. §. 24. 25. Carolus V. vero Geldriam, Zutphaniam et Trajectum ad Burgundicum transtulit. R. A. 1548. §. 67.

34. Regnum vero Burgundicum liberum quidem et sui juris, in clientela tamen Germaniae semper fuit: etsi quaedam membra ejus Juris Germanici facta sint. vid. l. 7. ff. de Capt. et postl. Add. Reink. l. 1. cl. 2. cap. 9. n. 115. Etsi enim

perpetuo quidem jure ex pacto et foedere jurato junctum sit Germaniae, cum tamen inproprii regni formam separatum fuerit, saltem non magis quam coetera regna Germaniae, quin minus quoque pro parte civitatis Germanicae, de cujus forma et juribus propriis nunc agimus, haberi poterit. vid c. 7. §. 5. Unde nec ipsum, nec memlbra illius immediata, v g. Aquitania etc. jus Comitiorum unquam habuerunt.

35. Verum Maximilianus I. cum succederet Carolo Burgundo, speciali transactione effecit, ut terrae illae in circulum Burgundicum [quitamen hodie nihil nisi Burgundiae Comitatum continet. Schütz. de J. P. lib. 1. tit. 1. pos. 12. pag. 36.] jungerentur, et jus Comitiorum haberent, jurisque adeo Germanici essent: quae extat apud Limn. de J. P. lib. 5. cap. 2. n. 50. Idque ita expressa lege, cum Hispanis cederetur, reservatum est Pac. Mon. §. 3. ut hic circulus sit et maneat membrum Imperii. Ita et Sabaudia, ex quo in Ducatum Imperii erecta est, membrum et Status Imperii esse coepit: et comparuit in Comitiis. R. A. 1541. R. A. 1542. etc. in subscript. etsi hodie non amplius compareat. Schütz. d. pos. 12. pag. 41. Sed et Alsatia, dum ipsi Landgravius, et urbibus ejus praesectus ab Imperio datus est, Pac. Mon. §. 73. indubie pro immediato Imperii membro ac Statu habita fuit. vid.

cap. 19. Non item Helvetia, nam ea pars Burgundici regni non apparet ullibi in Statum recepta. Eodemque jure usi sunt Tigurini, etsi eo regno non comprehensi. Suitzer. Chron. Helv. pr.

36. E reliqua parte Lotharingici regni jure exemta est I. Foederata Belgica, quae bello et vi pacis, Monasterii d. 30. Jan. 1648. publice conclusae, plenam libertatem nacta est. Brachel. Hist. lib. 8. c. 1. II. Episcopatus, Metz/ Tull et Verdün/ Galliae regno cessi. Pac. Mon. art. 70. III. Jus praesidii in castro Philipsburg. Pac. Mon. §. 76. qoud pro Friburgo remissum est. Pac. Noviom. Caes. Gall. art. 4. et seqq. sed de eo hact. adhuc armis disceptatur. IV. Cum vero et Pac. Noviom. Hisp. Gall. d. 17. Sept. 1678. conclusâ, plurima loca Galliae Belgicae cessa sint Gallis, illa quidem, quae in Flandria, Artesia, Hannonia cessa sunt, ad jus Germaniae nihil pertinent, ultra Scaldim quippe sita, et Domui Austriae unice per Mariam Burgundicam quaesita. Sed de iis, quae in terra Imperii, qualis est Lutzemburgica, cessa sunt, videntur partes de suo solum jure transegisse, et salvum jus Imperii esse, cum quo et de quo actum non fuit. Sed de ea re nos nihil decidimus.

57. Caeterum in d. §. 70. trium Episcopatuum territorium tantum cessum esse, non dioecesin, adeoque nec Hattonis castrum, aliaque dioeceseos, non territorii loca, recte tradit Conr. d. c.

27. §. 14. Nam res inter seculares Principes acta est, qui de secularibiis Juribiis transigunt, non de secclesiasticis; cum et haec ad se non pertinere profiteantur, neque de iis litigaverint. Sed et cessi dicuntur soli districtus, sive ditiones et territoria, quae diversa sunt a dioecesi. Pac. osn art. 5. §. 48. Quin exerte in d. §. 70. de superioritate similibusque juribus agitur; non de ecclesiasticis.

38. E Burgundico seu Arelatensi regno jure exemta est I. Universa Helvetia, adeoque et quae trans Ursam, quin et cis Rhenum in Imperio est, ut Schafhusia et Basilea. per Pac. Osn. art. 6. et Mon. §. 61. II. Brisacum. III. Landgraviatus utriusque Alsatiae et Suntgoviae: IV. Praefectura provincialis 10 civitatum Alsatiae. Pac. Mon. §. 73. 74. V. Pinarolum, ib. §. 72. quod tamen extra hos fines est. VI. Sed et Pac. Noviom. Gall. Hisp. art. 11. ipse quoque Burgundicus Comitatus, adeoque Imperii circulus Galliae cessus est, de quo an jus Imperii quoque alienatum sit, eadem quaestio est, ut in §. 36. quâ nos pariter abstinemus. At Sabaudia agnoscit imperium, Pac. Mon. §. 95. et seqq. Cap. Leop. et Fos. §. 4. cujus Dux Sereniss. ejus est per Italiam Vicarius. d. §. 4. in fin. Carpzov. de Leg. Reg. cap. 7. sect. 7. Reliquae regni hujus provinciae fere non parent, a Gallis exemtae: sed id jure factum negant Germaniae Reges, eoque

39. Landgraviatus vero Alsatiae, qui d. §. 70. cessus est, nudum nomen judicii est, Land-Gericht/ uti reliqua in terris immediatis [qualis et Alsatia est] judicia regni provincialia, die Käyserl. Land Gerichte in Schwaben/Francken rc. quae et ipsa Landgraviatus dicuntur: cap ult. §. 41. etsi enim Landgraviatus in terris mediatis in veros principatus jam olim erecti sint, in immediatis tamen mansêre judicii et jurisdictionis nomina. d. §. 41. et in add. vid. et cap. 8. Cum itaque hic Landgraviatus, qui tum erat Augustae domus Austriacae, sit jus ac nomen a summo Imperio distinctum, illo solo cesso hoc cessum intelligi nequit. Et, quae in d. §. 70. recensentur, illius non hujus sunt regalia et accessiones. Merito tamen Imperii consensu opus fuit, sine quo nec Judicium Imperii alienari potuit; nec transire jus, quod Imperio ex judicio competiit, uti constituere judicem et praefectos, etc. quibus tamen non absolvitur summum Imperium.

De exemtionibus vid. late Paurmeist. de Jurisd. lib. 2. c. 4. §. 26. et seqq Reink. lib. 1 class. 2. c. 9. per tot. Carpz. de Leg. Reg cap. 7. per. tot. Aut. Comitiol. part. 4. pag. 220. qui ab Interregno 200 amplius Status exemtos ait. De iis reducendis deliberatum est anxie R. I. 1570. §. 105. tandem Pac. Osn. art. 8. remissum id ad Comitia; et de eo cautum Cap. Leop. et Jos. art, 12.

CAPUT VI. De Regno Italiae et Imp. Romano.

6. Exarchatus a Longobardis expugnatus; regno Caroli usque ad Calabriam accessit.

8. Urbs Roma tempore Caroli M. jam a 400 retro annis exciderat libertate, nedum Imperio Occidentis.

13. Imperium, quod Carolus M. et Otto M. victo Occidente acquisiverunt, re fuisse Germanicum, et tale condi potuisse.

14. 15. 16. Utrumque vero regem tria ingentia beneficia Romae de disse: qvod I. Hostilem urbem jugo eripere: II. Imperium suum, quod armis acquisiverant, Romanum dici: III. Illud, cum in nullo solo consisteret, immensis donationibus, et Advocatiâ inprimis regni Italici munire voluerunt.

17. Imperium itaque hoc solis Regibus Germaniae competit et hact. jure delatum est.

ACcessit Germaniae porro regnum Italiae; quod Carolus M. 26 ante annis quaesitum habuit, quam Romae Imperator salutatus est.

Imperator enim factus est A. C. 800. die Natali Christi, Onuphr. Rom. Princ. lib. 3. cap. 1. sed regnum Italiae acquisivit anno 774. victo ejus Rege Desiderio: Sigon. Victo, ait, captoque Rege Desiderio, et Longobardis omnibus in fidem ac deditionem acceptis, Carolus regnum Italicum sibi jure Victoriae vindicavit. Sig. de Regn. It. l. 4. princ. sub ann. 774. Onuphr. d. c. 1. dictusque inde est Rex Francorum et Longobardorum. Gold. tom. 1. Const. ad ann. 794. et tom. 3. ad ann. 779. ann. 787. ann. 790. ann. 796. ann. 798. et ann. 802. et tom. un. Const. ad ann. 794. ann. 802. et ann. 964. ac numeratur a Sigon. Rex Italiae XXIV. Sig. d. l.

2. Eum secuti sunt in hoc Regno Pipinus filius, Gold. d. tom. un. ad ann. 802. deinde nepos Bernardus, aliique Carolingi. Sed Ludoico II.

sine liberis mortuo, etsi tum quoque Carolingi successerint, inprimis Carolus Crassus et Arnolfus, reges Germaniae, tamen conflictati sunt cum Berengario aliisque Italis, qui usurpârunt regnum, usque ad Ottonem I. Sigon. de Regn. Ital. lib. 6. Eryc. Putean. Hist. Insubr. lib. 5. et 6.

3. Hic Otto I. itidem, mortuo Lothario, Regnum Italiae diu ante vindicavit quam imperator fuit: adeo ut ann. 952. illud Berengario jure feudi, ceuVasallo concesserit: Sigon. d. l. 6. in ann. 952. uti plenius ex Baronio, et, quae apud eum extat, relatione Luitprandi, tunc ad Graecos in hac ipsa causa legati, Witechindo item, et aliis probat Conr. Exerc. Acad 2. §. 37. et 38. Berengario ob perfidiam deinde capto, Otto regnumsibi apertum perpetuo jure Germaniae asseruit, et postea demum Imperator factus est. Sigon. d. l. 6. in fin. et lib. 7. Putean. Hist. Insubr. lib. 6.

4. Unde constat regnum Italiae longe diversum ac prorsus separatum quid esse ab Imperio Komano occidentis.

Fuêre enim reges Italiae cum Imperio summo, jure belli quaesito, nemini obnoxio, diu ante quam Imperatores: quin alii Italiae reges, alii Imperatores. §. 1. §. 4. Regum sedes olim Papia fuit, Sigon. de Regn. Ital. lib. 6. in ann.

950. et ann. 961. deinde lege Pipini etiam Mediolanum. Alciat. de form. R. I. Sigon. d. tr. lib. 7. in ann. 973.

5. Italia tota cum Sicilia diu a Gothis etc. regnata, his vero a Ducibus Justiniani bello erepta fuit. Procop. de Bell. Goth. per tot. Mox verô magna ejus parte primum, at nondum totâ a Longobardis occupatâ, dividi coepit in regnum Longobardorum et Exarchatum Graecorum. Graeci enim Impp. omne id, quod occupatum a Longobardis non fuit, in provinciae formam redactum Narseti, Ducis titulo, et deinde caeteris praefectis, Exarchorum nomine subjecerant: in eo erant Ravenna Exarchorum sedes, Urbs Roma, Pentapolis, Beneventum, Apulia et Calabria.

6. At postea Longobardi, ante Carolum M. expugnato Exarchatu ejusque sede Ravennâ, totam quoque Italiae continentem tenebant praeter urbem Romam et extrema Calabriae. de quo fuse Conring. Exerc. Acad. 2. §. 16. et pass. Victis igitur a Pipino primum et deinde a Carolo M. ac in deditionem acceptis Longobardis omnibus, vid. §. 1. omnes istae illorum terrae, bello a Carolo M. Rege Italiae, et antequam Imperator esset, ipsis ereptae accessêre regno ejus Italiae. Diserte Eginh. in vit. Carol. Tot am, ait, Italiam ab Augusta Praetoria usque in Calabriam inferiorem Carolo quaesitam. Calabriam tamen

et Apuliam Imperatori Graeco, ceu tum amico, reliquit: Sigon. de Regn. It. lib. 4. princ. prout et civitates quasdam Dalmatiae ei ultro reliquerat. Eginh. in vit. Car.

7. Indubie itaque Carolus M. regnum dominiumque in urbem quoque Romam nactus est.

Ut alias, cum Baronius Cardinalis causae Romanae studio abripitur, ita hîc quoque viri hujus os mirari satis nequeo, quod non erubuit asserere, nullam Caroli M. potestatem in urbem Romam fuisse. Quod Roma sub regno Caroli fuerit, ipse Eginh. in vit. Car. in fin. sic docet: In REGNO illius civitates metropolitanae XXI. esse noscuntur; etc. ROMA, Ravenna, Mediolanum etc. Et Aimoin. in append, annal. Franc. sub ann. 796. in corpore Franc. Hist. part, 2. fol. 401. ait: Romae Adriano defuncto, Leo Pontificatum suscepit; et mox per legatos suos claves confessionis S. Petri, ac NB. vexillum Romanae llrbis cum aliis muneribus Regi misit. quae et allegant Ado d. ann. Sigon. d. Regn. It. lib. 4. in d. ann. 796. et Marian. de Reb. Hisp. lib. 7. cap. 11. ubi pag. 293. haec insignia subjectionis ita exponit: Praemissae fuerant ad Carolum claves confes sionis S. Petri, et urbis Romae vexillum: indicio, cives et Pontificem se in ejus potestatem contradere: quoniam parum opis in ea temporum perturbatione fore videbatur in Graecis

Impp. Res Francorum resurgere et confirmari considerabant. Itaque quod absenti decreverant, NB. urbis Romae imperium praesenti delatum. Sed et ipse Leo eâdem legatione diserte id explicuit: addit enim Aimoin. d. l. haec verba: Rogavitque (Leo Carolum) ut aliquem de suis Optimatibus mitteret, qui populum Romanum NB. ad suam fidem atque subjectionem per Sacramenta firmaret. Missus est ad hoc Angilbertus etc. Haec sunt verba allegata quoque â Sigon. d. l. quae Conringius a Baronio veteratoris in modum callide omissa ait, Exerc. Acad. 2. §. 27. 28. Haec acta Carolo non nisi rege Italiae: Caesar deinde factus a Pontifice ut Princeps adoratus quoque est. Ita Aimoin d. annal sub ann. 801. fol. 405. Post quas, ait, laudes ab eodem Pontifice, more antiquorum Principum, adoratus est. etc. Denique judicia quoque Romae exercuit, cives damnavit, et Papa ipse pro damnatis apud eum intercessit. Aimoin. in d. ann. 801. Post paucos, pergit, dies jubente ipso, [Carolo] ii, qui eundem Pontificem [Leonem] anno superiore deposuerunt, in judicium adducti, et habita de eis quaestione, secundum legem Romanam, ut Majestatis rei, capite damnati sunt: pro quibus tamen Papa pio affectu apud Imperatorem intercessit: nam et vita et membrorum integritas eis concessa est; caeterum pro facinoris magnitudine exilio deputati sunt: quod ipsum quoque allegat Marian. d. c. 11. Hinc et Otto III.

in diplom. donationis Papae factae, Romam vocat suam regiam urbem. uti id extat apud Baron. tom 12. Annal. sub ann. 1191. Et legati Romani Fridericum I. ita alloqvuntur: Salutant vos venerabiles etc. tanquam Dominum et Imperatorem URBIS et Orbis. Radevic. de Gest. Frid. I. lib. 1. cap. 22. Sigon, de Regn. It. lib. 7. in ann. 973. fol. 177. Pontifex, ait, Romam etc. tenebat autoritate magis quam Imperio, quod civitates etc. regem ut summum Dominum intuerentur, atque ei tributa, obsequiaque praeberent. Add. Machiav, Hist. Flor. lib. 1. pag. 29. ubi Pontifex a Romanis pulsus et restitui petens promisit, se nullam nisi rerum ecclesiasticarum curam in urbe habiturum.

8. Urbs vero Roma tempore Caroli M. jam a 400. retro annis erat bello capta et in servitutem redacta; atque tamdiu municipium Regni Gothorum etc. vel Exarchatus Graecorum: jamque dudum Imperio Occidentis adeo Roma illa exciderat, ut nec latum ungvem terrae cum summo Imperio, nedum quicquam vi Imperii Occidentis tum teneret.

Ita enim Onuphr. de Comit. Imp. cap. 4. n. 3. Brevi, ait, praeclarissima omnium Urbs Roma Barbarorum mancipium facta fuit. Et Hieron, apud Sigon. de Imp. occ. lib. 10. in ann. 410. Capitur urbs,

quae totum cepit orbem. Tum extinctum esse Imperium Occidentis omnes consentiunt Jornand. de Regn. succ. ait: Sic Hesperium regnum Romani populi, quod 709. U. C. anno primus Augustus tenere coepit, cum hoc Augustulo periit, Gothorum de hinc Regibus Romam tenentibus. Baron. Annal, ad ann 476. Imperium, ait, Occidentale NB. collapsum est penitus et devolutum ad Barbaros. Frising. Chron. l. 4. c. 31. regnum hoc sublatum conquestus, Urbs, addit, misera non solum capta, sed jure victoris NB. in potestatem ac Imperium peregrinorum lachrymabiliter subacta invenitur. His qverelis inchoat et finit Sigonius opus suum de Imp. Occ. ubi in lib. 1. pr. ait: Qvod hostes imperium funditus everterint. Et mox: Qvod vetere Imperio in Occidente sublato, novae Barbarorum dominationes et nova regnorum domicilia recepta sint. Et in fin. lib. 20. Posthac ipso prorsus extincto Imperio res Romana in multa regna est distributa, Francorum etc. Item d. lib. 20. in princ. Gothis pulsis rerum summa ad Impp. Orientis delapsa est: Itaque NB. Italia posthac tanquam Orientalis Imperii Provincia per Narsetem gubernata est. Idque paulo postrepetit. It. Onuphr. d. c. 4. n. 5. Italia, ait, statim Orientis Imperio accessit. Et mox: Gothis exactis et Italiâ imperio Orientis adjunctâ proprium Imp. vel Regem habere desiit, quae olim Imperium ipsum pepererat; atque ad eas provincias transiit, quae a Romanis ipsis victae fuerant, adeo vana, fluxa etc,

10. Capta scil. est Roma misereque direpta [1] Ab Alarico Gotho, ann. 410. Kal. Apr. Frising. d. c. 31. Sigon. de Imp. Occ. lib. 10. in fin. [2] A Genserico, Vandalorum Rege, ann. 455. Sigon. d. tr. lib. 14. post princ. [3] Ab Odoacro Herulo. ann. 476. Sigon. d. lib. 14. in fin. [4] A Theodorico Ostro-Gothorum rege ann. 494. Sigon. d. tr. lib. 16. princ. [5] A Totila. Procop. rer. Goth. lib. 7. [6] A Belisario; Et, abeo deserta, [7] iterum a Gothis. Procop. d. lib. 7. [8] Denique usque ad Carolum M. Exarchis Graecis subjecta et a Longobardis perpetuo vexata. Onuphr. d. c. 4. n. 6. et 7. Interim quae servitutis mala! Attila totam exscindere: Ataulphus nomen quoque delere, et Gothiam appellare statuerat. Sigon. d. tr. lib. 13. et lib. 11. princ. Cum Totilas primum eam cepisset, vix 500. e plebe remanserant, reliquis vel dissipatis vel lue peremtis: Procop. d. lib. 7. Aretin. de Bell. Goth. lib. 3. cum iterum; vix 300. qui ad templa confugerant. Sigon. d. tr. lib. 19. in ann. 549. Quin in ann. 546. dixerat: Urbs Roma, incolis omnibus amotis, prorsus est destituta, memorandum inter pauca exempla humanae fortunae ludibrium etc. Adeo urbs haec nullam tum libertatis, nedum Imperii; sed tota servitutis faciem fortunamque retulit!

11. Sed et eo justior visa tum fuit regum Barbarorum possessio, quod ipsi Impp. cesserint iis Italiâ: Ita ex P. Diacono Sig. de Imp. Occ. lib.

15. in ann. 488. Zeno, ait, Italiam ei [Theodorico] quemadmodum P. Diaconus inquit, per Pragmaticum tradidit etc. Unde et cives urbis Romae, Odoacro Regi ingressum petenti, dicebant: Se Theodorico, ut JUSTO DOMINO obtemperare velle, ut refert idem Sigon. d. l. 15. in ann. 490. Qui et Anastasium pariter Italiam eidem regi reliquisse ait. lib. 16. in princ. Sequentes quoque Impp. et ipsum Justin. Gothorum Reges pro legitimis regibus Italiae agnovisse patet ex literis invicem datis, quae passim extant apud Cassiod. Variar. lib. 1. 2. 8. 10. et 11. Neque Justinianus bello suo praetexuit causam usurpatae Italiae, sed occisae Amalasuentae, Sig. d. tr. l. 17. in ann. 534. in f. Quin Onuphr. d c. 4. n. 4. et 5. et laudat egregie hos reges, et diserte ait; Gothos a Justin. injuste admodum bello petitos et exactos esse. Et Alciat. in doctiss. disc. de formul. R. Imp. Gothorum, ait, regnum ceu Imperatoris autoritate confirmatum legitimum plerisque bono cum jure visum fuit. Denique cum urbs Justiniano et Graecis se dedidisset, Totilas Gothos indigenas, Graecos contrâ peregrinos vocat, et gravi oratione Romanos increpat, quod ab indigenis et amicis ad Graecos defecissent. Procop. d. lib. 7. Rer. Goth. Aretin. de Bell. Goth. lib. 3.

12. Hujus igitur Urbis Incolae quî potuissent Carolo M. Imperium Occidentis dare, cum a 4 seculis integris ipsi ne libertatem

quidem, nedum ullam summi Imperii particulam, minime omnium vero Imperium Occidentis habuerint.

Jus, ratio, omniumque consensus probat, neminem alii dare posse, quod ne ipse quidem habet. At hujus Urbis incolae continuis 4 seculorum immanissimis vastitatibus et cladibus consumti, trucidati, capti, pulsi, disjecti, non modo non habebant tum Occidentis Imperium; sed illud 400 annis ante jam erat extinctum, ipsique interim tot seculis sub jugo extraneorum regum vel Graecorum et sub servitute fuerant. per §. 7. et seqq.

13. At Carolus M. in Germania natus, et, ubicunque natus, ejus Franciae, quae Gallias subegerat, Rex, occupato armis Occidente, et inprimis antiqua ejus sede Italiâ, acquisivit Germaniae suae Imperium, quod proinde Germanicum seu Francicum Imperium fuit, et tale a victoribus optimo jure condi ac constitui poterat.

Si enim Cyrus Persarum Rex destructo Babilonico Imperio, Persicum; Alexander M. victo Dario Graecum; Romani victâ Graeciâ Romanum Imperium excitare potuerunt, quî minus Carolus M. et deinde Otto I. Germani occupato Occidentis Imperio, vel majore ejus parte Germanicum?

14. Carolus vero (et deinde Otto I.) incredibili modestiâ et inaudito hactenus exemplo in eam urbem tria ingentia atque inaestimabilia beneficia contulit. Nam I. cum hostilem hanc suaeque Germaniae ab omni memoria infestissimam funestissimamque urbem hostiliter diripere atque in servitutem redigere posset, eripuit eam jugo, difficillimis trans Alpes expeditionibus, libertatemque ei dedit.

Sigon. de Regn. Ital. lib. 4. princ. Jus legendi Pontificis Carolus M. Romanis eximia moderatione animi usus remisit, eosque Comitia antiqua ratione per Clerum populumque habere, modo sine tumultu ambituque concessit.

15. II. Imperium suum per Occidentem armis quaesitum, cum re Germanicum esset, Romanum dici, seque Imper. Romanum Romae vocari voluit.

Ita optime hactenus Alciat. de formul. R. Imp. Carolus, ait, Maximi hac expeditione apud omnes nationes nomine acquisito, cum arma per Germaniam omnem Pannoniasque circumtulisset, et non Italiam solum, sed et illyrici aliquas Regiones (vid. Eginh.) Graeco eripuisset, et JUSTUM aliquem titulum NB. ADEPTO Imperio praetendere posset, Caesaremse et Rom. Imperatorem a Pontifice populoque Rom. designari NB. procuravit. Unde

Rex a Germanis Principibus electus, etsi re Germanorum Rex eligatur, est tamen ac dicitur Rex Romanorum, absque ullo novo actu. Nec adjectus fuit titulus regis Germaniae nisi a tempore Maxim. I.

16. III. Cum hoc Imperium, nomine Romanum, subducto Regno Francico et Italico, quippe regnis omnino liberrimis, sup. §. 4. et cap. 5. §. 18. nihil quicquam soli vel terrae haberet, in quo consisteret; nullasque opes, quibus defendi posset; de utroque prospexêre Reges Germaniae.

Nam I. de suo regno Italico insigne patrimonium sedi Romanae donârunt. Extant tabb. donationis Ott. I. apud Baron. ad ann. 662. et Conr. de fin. Imp. c. 10. ubi hac formulâ fit donatio. Offerimus tibi B. Petre, etc. pro nostrae animae remedio etc. NB. de proprio nostro regno civitates, oppida etc. II. Idem Otto I. publica lege constituit, ut ei, qui Rex Italiae foret, onus incumberet tuendi nomen Romanum, urbem scil. et ejus Episcopum, ac terram D. Petri. Ita ipsi Canones in c. 33. dist. 63. ubi formula Ottonis ita jurantis: Cuicunque Italicum regnum commisero, jurare faciam illum, ut adjutor tui sit ad defendendam terram S. Petri secundum posse suum: Quae formula quoque est apud Sigon. de Regn. Ital. lib. 6. in ann. 960.

Germanicum, neque aliis conferri jure potuit, neque fere hact. collatum fuit, quam vel regibus Germaniae, vel illis, quorum fuit Aquisgranum, seu sedes regia Franciae Germanicae.

Tantum excipitur Lotharii filius, qui diviso iterum in tres partes regno, non potuit Italiam cum Aquisgrano jungere: et quadriennii spacium, quo Carolus Calvus, Rex Galliae, ejusque filius Ludoicus Balbus, nomine facti sunt Augusti. Causam ita reddit Regin. lib. 2. in ann. 877. Carolus Imp. nomen a Papa Joanne ingenti precio emerat, regnumque Italiae magis in transeundo vidit, quam fruendo potitus est. Ab Ottone I. nulla iam interruptio. Diserte Sigon. de Regn. It. lib. 7. post ann. 973. Ab hoc, ait, tempore [Ottonis I.] qui Rex Germaniae fuit, idem etiam Regnum Italiae et occidentale Imperium tenuit, ac propterea tres coronas accepit etc. Nam et Alfonsus Hispaniae et Richardus Angliae Reges, electi a Germanis Germaniae Reges facti, et jure Francorum usi sunt. Spec. Sax. l. 3. art. 54.

18. Unde liquet, qua fronte quidam non erubescant dicere (1). Imperium Occidentis esse beneficium et feudum Episcopi Romani; et ab eo translatum a Graecis in Germanos; (2) Ab eodem accepisse Imp. jus eligendi Pontificis. Illud dicitur quoque in c. 34. X. de Elect. et Clem. 2. de Re jud. hoc in c. 23. dist. 63. Verum quam illud

impium, hoc falsum sit, docuit ipse Frider. I. in Comitiis, Radev. de Gest. Frid. l. 1. c. 10. et Episcopi Germaniae literis ad Papam datis, ap. Radev. d. l. 1. c. 16. idque ipse Papa denique agnovit in responsione sua, ap. Rad. d. l. 1. c. 22. adeoque cessat jam quaestio haec tota. Sed et tum d. cap. 23. tum praedictas tabulas Ottonis I. suspectas esse demonstrârunt dudum viri pii et docti.

19. Quin in omnibus his concessionibus tacite reservatum intelligitur jus summi Imperii, et expresse reservatum fuit in ipsis quoque tabb. donationis. Additur enim haec clausula: Salva super eosdem Ducatus nostrae in omnibus dominatione, et illorum ad nostram partem et filii nostri subjectione. Item: Salva in omnibus potestate nostra posterorumque nostrorum: Ita Sigon. de Regn. It. lib. 4. in princ. Exarchatum Ravennatem, Pentapolin, Ducatum Perusinum, Romanum, Tuscum et Campanum, jure principatus et ditione sibi retenta, Pontifici permisit. Idem reliquos quoque ducatus Ducibus concessisse ait, antiquo feudi jure erga se, quod erga Reges Longobardorum fuerat, conservato.

20. Formulam regni Italici, quam Carolus M. dedit, recitat Sigon. d. l. 4. princ. Duces, ait, liberos jussit esse uno tantum Regii feudi vinculo obligatos. Porro autem populos et civitates in Regno sitas ita gubernare instituit. Regni limites atque oppida

Comitibus administranda commisit, atque eis omnem publicam et privatam jurisdictionem mandavit. Extra ordinem autem legatos quosdam majore, quam Comites, cum potestate misit, quos Missos vocavit. Civitates item in verba Regis jurare instituit, atque in jurej. haec verba adjicere: Et vitam, membrum, mentem et rectum ejus honorem servaturum. Feudatariis autem, civitatibus, ecclesiis ac monasteriis certa tributorum genera imposuit, foderum, paratam et mansionaticum appellata etc. Quam eandem fere formam secutus est ac firmavit perfecitque Otto I. ut late Sigon d. tract. lib. 6. in ann. 973.

21. Denique accessit Imperio Germanico sub Ottone I. Regnum Siciliae et Neapolis.

Haec Calabria atque Apulia olim fuit: quas Carolus M. Graecorum Augusto ultro reliquerat; sed Otto I. pulsis inde Graecis, et tandem ductâ filio suo, Ottoni II. filiâ Augusti, dotis quoque nomine regno acquisivit. Niem. lib. 4. Hist. tract. 6. c. 33. Deinde Henr. II. et Conradus II. Normannis, qui jam antea Galliae [sc. Normanniam] tum Romandiolae quoque partem occupaverant, has sedes dedêre contra Graecos. Herm. Contr. in ann. 1022. et 1043. Wipp. in vit. Conr. Sal. Normanni vero adscitis aliis eas vi usurpârunt, Duce Roberto Guiscardo, qui fratri Rogerio Siciliae Comitatum dedit: hujus autem

filius Rogerius regem se fecit. Frising. de Gest. Frid. I. lib. 1. cap. 3. Hinc Calabria et Apulia in formulam regni concessêre, quod Neapolitanum dicitur. Sigon. de Regn. It. lib. 4. pr. Machiav. Hist. Flor. lib. 1. pag. 25. et vulgo, utraque Sicilia.

22. Deinde Lotharius II. pulso quidem Rogerio ducatum Apuliae Reginaldo dedit; sed ipse Papa lite motâ jus sibi in terras eas arrogavit, manumque saltem vexillo una admovere voluit: Fris. Chron. l. 7. c. 20. Quin cum Rogerio invasore, inconsulto Caesare, pepigit, ut is utriusque Siciliae Rex diceretur: quod cum Conradus III. ratum habere nollet, in eum Henricum Superbum concitavit: Naucler. vol. 2. Gener. 38. in ann. 1138. et in sequentes quoque Siciliae Reges et ipse bellum movit, et alios excivit. Machiavell. d. lib. 1. pag. 30. ubi ait: Guilielmo Normannorum ultimo mortuo Pontifex conabatur occupare illud regnum. Interim Proceres regni Pontifici se opponebant, et Tancredum [spurium] eligebant regem. Quo igitur Tancredo eriperet regnum Pontifex, efficiebat, ut in Imperatorem eligeretur Henricus (scil. VI.) Friderici demortui filius etc. Hic itaque ductâ Guilielmi filiâ Constantiâ, utramque Siciliam regno et pristino juri restituit. Ott. de S. Blas. cap. 28. Naucl Gen. 40. in ann. 1190. [ubi notat contradictiones Platinae etc.] Ita regnum de Normannis ad

Imperatores Suevos pervenit; sed contra hos Papa evocavit Carolum Galliae regis fratrem, qui victo Manfredo Conradinum, ultimum stirpis Suevicae, inermem captum jussu Papae publice et atrociter gladio feriit. Naucl. Cen. 43. f. 948. et 963. Avent. Annal. lib. 7. fol. 435. Contra Carolum et Gallos primo Rudolphum I. Machiav. d. lib. 1. pag. 35. sed acerrima cum objurgatione rejectus, Avent. Annal lib. 7. fol. 440. Petrum Arragonium invitavit [(printer); sic: invitavi]. Naucl. de Gen. 43. in ann. 1282. et 1288. Machiav. d. lib. 1. qui pag. 35. addit: Ita semper attraxerunt in Italiam exteras gentes Pontifices Romani, religionis vel ambitionis studio impulsi, et novorum bellorum fuêre autores; sed statim, ubi aliquem Principem ditâssent, facti eos poenitebat omnemque lapidem movebant etc. Tum Galli omnes Siculis vesperis 3. Kal. April. 1282. trucidati sunt: Avent. d. lib. 7. fol. 440. posteri Caroli et inter se et cum Hispanis de regno contenderunt. Joh. Jov. Pontan. de bell. Neap. lib. 1. Avent. d. l. 7. fol. 435. ubi ait: Per 250. annos continenter hact. Galli cruore suo Conradino litârunt, atque cum Hispanis pro regnis his decertârunt. Henricus VII. vero jura Imperii vindicaturus, Regemque Siciliae citans veneno in Italia extinctus est; Vecer. in vit. Henr. VI. apud Urstis. tom. 2. f. 63. citationemque rescidit Papa per Clem. 2. de Re jud. Extinctiâ denique familia Andegavensi Gallicâ, Alfonsus Aragonius, adoptante

eum Reginâ Joannâ, succesit; atque sic etiamnum tenent Hispani a Papa utrumque regnum. Superiore seculo bellum recruduit, quod descripsit P. Jov. Hist. tom. 1. Joh. Jov. Pontan. 6. et Comin. 5. libris de bell. Neap. et nostrâ memoriâ in Sicilia id repetitum constat.

13 Paruisse Italiam usque ad interregnum late ostendit Conr. de fin. Imp. c. 20 21. 22. 23. neque postea ulla pars jure exemta est. Limn. de Jur. Publ. c. 7. Reink. l. 1. d. 2. c. 9. Jure Feudali Itali aeque ac Alemanni ad expeditiones tenentur. 2. F. 40. 54. 55. manetque hodie insigne Coronae, et Archi-Cancellarius regni Italiae ex A. B. t. 1. §. 11. t. 26. §. 4. Vid. de Longobardia Rescriptum Frid. II. apud Gold. tom. 2. ad ann. 1184. §. 2. verb. Lombardia provincia, et pars Imperii preciosa. de Vincentia R. I. 1518. §. 10. de Mediolano R. I. 1542. §. 3. ib. Meilanb des H. R. Reichs Eigenthum. de Mantua Cap. Leop. art. 4. et Pac. Mon. §. 97. de Hetruria Thuan Hist. lib. 60. ad ann. 1575. Pontifex vero agnoscit quidem Imperium. sed se in eo superiorem ipso Caesare, eoque non modo exemtum se, sed et Caesarem sibi subjectum esse non erubuit contendere, in c. 6. extr. de Major. ac in literis apud Radev. d. lib. 1. c. 9. et 10. Regnum quoque Neapolitanum et Siciliae Romano Imperio Romanus Episcopus eximere quî potuit? Rudolfus I. Papae quidem Romandiolam dedit, et Lucensibus

ac Florentinis libertatem; Naucl. Gen. 44. in ann. 1286. Avent. lib. 7. f. 437. sed salvo summo imperio. Qua lege Fridericus I. quoque civitatibus Italiae libertatem dedit in Pac. Const. nec aliter potuêre dare.

24. Venetias exemtas vult Conring. de fin. Imp. cap. 11. et foedere cum Graecis inito cautum de eorum libertate. Machiav. Hist. Flor. lib. 1. pag. 44. Sigon. de Regn. Ital. lib. 4. in ann. 802. 812. 813. Verum cum et a Pipino captae sint, Ann. Franc. ad ann. 810. et in mari illo dudum Imperium P. R. fuerit, certum est Venetos transiisse in locum, quo fierent pars Imperii Romani: ut in simili Tac. de M. G. c. 2. Foedere igitur nec illis aliter data libertas intelligitur, quam salvo summo Imperio. Carpz. d. leg. Reg. lib. 7. Sect. 7.

25. Unitae armis Caroli Germaniae quicquid trans Rheni et Istri limites occupatum est, jure accessit; quippe quae omnia Romanis, antiquissimis et infestissimis Germaniae hostibus ablata sunt.

Veteres injuriae, fere mutuae, in causam belli allegari solent, ut inter Persas et Graecos antiqui raptus regiarum foeminarum, et quaeri, a quo populo coeperit primum injuria. Herodot. lib. 1. cap. 1. et 2. Caes. lib. 1. de Bell. Gall. pag. 9. Equidem Senonum et Cimbrorum invasiones vetustissimae, at privatorum populorum injuriae

fuêre, ipsorum sanguine ac internecione prope deletae; aliudque illud bellum fuit, cum ipsis invasoribus extinctum. Primus Caesar publico nomine invasit Germaniam; Floro quidem statuente, ex justissimis causis, quod Sequani fuerint: Flor. l. 3. c. 10. at, Catone judice, adeo injuste, ut is Caesarem Germanis dedendum esse in Senatu sententiam dixerit. Et ipse Florus l. 4. c. 12. aliter factum optat: fuitque Ariovisti responsio vera, etsi fera: apud Flor. d. c. 10. et prout ipse Caesar rem litemque refert, nescio, quî refelli illa possit. Caes. de Bell. Gall. lib. 1. p. 20. et lib. 4. pag. 60.

CAPUT VII. De Forma Regni et Imperii Romano - Germanici.

5. In his quaedam foedere inaequali, quaedam strictiore nexu juncta sunt regno.

6. In ipso regno discernitur regnum nationis Germanicae I. a caeteris ejus regnis.

13. 14. 15, Et regnum Germaniae et imperium Romanum semper fuisse electivum demonstratur.

16. Jus successionis non sequitur ex eo, quod regnum in familia continuet. et cur?

§. 1. HActenus Imperii terrae. Sequitur forma ejus. Aliud autem longe est Imperii forma et status, aliud nuda ejus administratio.

Haec fit Principis populive nomine ac jure: Statum vero ac formam constituit potestas, quae proprio jure ac solius Dei vice exercetur.

2. Haec potestas est (1) Libera vel limitata. (2) Absoluta vel relativa. Utraque 1. exerceri potest vel per unum, vel per totum populum, vel per corpus pluribus constans. Estque 2. vel simplex vel mixta.

3. Mixtio est vel plurium formarum, vel plurium administrationum, vel formae et administrationis.

4. Universitas Germanici Imperii duo continet: 1. Ipsum Germaniae regnum propriâ regni formâ constans. 2. Jus et Imperium huic regno per Galliam, Italiam, Imperium occidentis etc. quaesitum.

Hoc Jus est complexus seu corpus regnorum ac Principatuum Regno Germanico quaesitorum. Ut vero quaesitum sit primum per reges Franciae Germanicae, inprimis Carolum M. deinde, unitâ jam Germaniâ, inprimis per Ottonem M. expositum fuit cap. 5. et 6. Tota vero haec Universitas, cum eâ jus Imperii Occidentis quoque contineatur, quod re Germanicum est, nomine et beneficio Carol. M. ac Ottonis I. Romanum, optime dici potest Imperium Romano - Germanicum, seu das H. R. R. Teutscher Nation. ut pass. in Rec. Imp.

5. In hoc corpore quaedam regno Germanico cohaerent jure foederis inaequalis; quaedam insuper nexu seudali vel alio subjectionis.

Priore sensu cohaeret ei regnum Italiae et Arelatense; quae libera regna sed foadere perpetuo, eoque inaequali, [quippe armis victa] Germaniae unita sunt: unde et Reges Germani

seorsim de iis inaugurari solebant. Nexu vero feudali vel strictiore subjectione juncta ei sunt regna Boemiae, Hungariae, Poloniae; haec enim pars sunt illius Germanici regni, quod medio Ludoici Pii filio cessit; eoque iterum diviso, in partes ejus venêre, ut constat ex cap. 5. §. 21. et §. 12.

6. Sed in hoc tamen regno quoque proprium Germaniae regnum, quoad regiminis formam, sollicite distingui debet a reliquis regnis, etsi eo comprehensis. Nam propria cujusque regni ut publici regiminis, ita et Judiciorum ac defensionis, [quae regiminis formam seqvuntur] ratio est. Atque hoc hact. non incongrue expositum videtur Responso Ferdinandi I. ad Carolum V. apud Carpzov. de L. Reg. cap. 5. sect. 8. n. 43. et sect. 9. n. 22. ubi de terris Boemiae dicitur: dieselbe hätten vom Römischen Reich weder Schutz und Schirm/Fried noch Recht/ sondern wären von dem Reich Teutscher Nation in ein ander besonder Reich und Nation von Alters her abgesondert/ und demselben nicht incorporiret/ und olso des Reichs Teutscher Nation Bürden/ Anschlägen und Contributionibus nicht unterworffen. Coeterum num plus aequo extensa tum fuerit haec ratio, nostrum non est decidere.

7. Porro sollicite quoque ab hoc regno Teutscher Nation discretae fuêre terrae et gentes, quae non fuêre Germanicae sed alterius

nationis, nec in jus civitatis seu Nationis Germanicae receptae: ut Slavicae, Moravicae, Gallicae: vid. cap. 3. sect. 4. et 5. et cap. 4. etsi enim jure Romano sublatum esset jus Albinagii, in Germania tamen vicinisque, regnis stricte servatum fuit: inprimis cum Slavi, qui mediam prope Germaniam tenebant, et diu adhuc pagani quin et crebri hostes erant, eo jure uterentur. Quod et innuitur praedicti responsi verbis: In ein ander besonder Reich und NB. Nation abgesondert: et iis, quae praecesserant; Etzliche Land und Herrschafften teutscher Sprach und Zungen. Unde etiamnum plurima supersunt singularia in Electoratu Bohemiae, jure Comitiorum etc. vid. cap. 12. §. 12. c. 19. §. 10. etc. Atque hinc est, quod aliqui extra fines Germaniae sint Status Imperii, in jus Nationis quippe recepti; alii ne intra fines quidem. d. c. 19. Quis autem sit Germanus vid. cap. seq. §. 2. Hîc ergo quaeritur de forma regni Teutscher Nation.

8. Hoc Germaniae regnum vere est et dicitur Monarchicum; sed ita, ut ab omni memoria et a prima sua origine mixtum fuerit ex populari, Optimatum, et, qui deinde accessit, Regio Statu.

9. Vera REGIA potestas inde a Pharamundo in Francia et Germania indubie continuavit atque adeo ab ea, tanquam potiore, recte

nominatur; sed eam semper populi et Procerum potestate ex aequo temperatam fuisse docet Tac. de M. G. c. 6. Regibus non infinita et libera potestas etc.

10. POPULI potestatem asseruit Ambiorix Rex Germanorum, qui apud Caesarem de Bell. Gall. lib. 5. ait: In se non minus juris multitudinem habere quam se in illam. Tac. de M. G. c. 11. De minoribus rebus Principes consultant, de majoribus OMNES; ita tamen, ut ea quoque, quorum penes PLEBEM arbitrium est, apud Principes praetractentur. Et deinde: Rex vel Princeps audiuntur suadendi magis potestate quam jubendi. Unde libertas populo tribuitur; nam Tac. de M. G. c. 37. Regno, ait, Arsacis acrior libertas Germanorum. Et Lucan. lib. 7.

Hinc et in Annalibus, ubi de conventibus Imperii agitur, populi mentio fit, et populus quoque interfuisse dicitur, ut passim apud omnes fere occurret. Idem late probant Pontan. Or. Franc. lib. 3. cap. 4. et lib. 6. c. 11. Conring. Exerc. Acad. 3. §. 44. De modo vid. tit. de Comit. Imp.

11. De PROCERUM autem seu Principum potestate Strab. Geogr. lib. 7. ait: Omnes Celtas [quo nomine et Germanos contineri ostensum est in praef. §. 9.) Optimatum regimen sequi. Et Tac. d. c. 11. De minoribus etc. ut sup. §. 10. Ita Childericus Rex, in fin. Leg. Salic. ait: Se leges sanxisse cum

Proceribus. Thuringi auxilium a Proceribus Franciae petiere, a quibus et decretum est. Trithem. Annal. lib. 1. Pipinus et Carolus M. regni negotia ex consensu Principum tractârunt, ut apud Regin. in ann. 763. 764. 766. 770. 771. 776. 777. 782. etc. et Thassilo a Principibus regni citante Carolo M. damnatus est. P. Aemil. lib. 2. in Car. M. Plura allegant Lehmann Chron. lib. 2. cap. 37. et seqq. Conring. in Dissert. de Jud. Imp. Germ. Pontan. dd. ll. Neque vero Principes Franciae, cum eorum et populi summa potestas esset, libertatis autem studium adeo tenax, ut nomen inde assumserint, alio animo regem sponte elegisse credi, nedum doceri potest, quam ut in societatem potestatis eum acciperent, non ut se et populum eâ exuerent. Hinc Status non recipiunt a Rege leges, sed communi consensu statuunt ex formula: haben Sie sich mit Uns/ und Wir Uns mir Ihnen verglichen/ et quidem, Contracts weise. R. I. 1500. in fin. ets. adeo ut, cum Rex et Status dissentirent in causa sumtuum Camerae in R. A. 1521. §. Und dieweil Wir. nihil decisum, sed ad R. A. 1522. et inde ad 1523. dilatum, nec nisi in R. A. 1524. §. Und Erstlich. ex communi consensu decretum fuerit. De administratione vid. tit. de Off. Imp.

12. Romani Imperii Statum olim Regium fuisse ex lege Regia dixêre et obtinuêre Impp. l. 1. ff. de Const. Princ. Senatûs tamen administratione

temperatum. Germani vero Reges, formulâ Germaniae usi, in Campis Roncaliis Comitia Regni habere solebant. Radev. de Gest. Frid. I. lib. 1. c. 46. et l. 2. c. 1. et seqq. Singulorum vero Principatuum civitatumque formae valde variant.

13. Utrumque, et Imperium Romanum et Regnum Germanicum, semper ac perpetuo fuit electivum, non successivum, etiam sub Merovingis et Carolingis.

Tac. de M. G. c. Reges ex nobilitate, duces ex virtute sumunt. Frising. de Gest. Frid. I. lib. 2. c. 1. Id Juris Romani Imperii apex, videl, non per sanguinis propaginem descendere, sed per Principum electionem reges creare.

14. Ita sub Merovingis Dagoberti filius Sigebertus a Proceribus electus dicitur. Eginh. in vit. Car. Gregor. Tur. Hist. Franc. l. 4. cap. 51. Ipse Car. M. cum fratre Carolomanno, et deinde solus, non successione sed electione Rex factus est. Aimon. sive ejus Contin. in Ann. Franc. lib. 4. c. 67. in ann. 768. Mortuo Rege Pipino filii ejus Carolus et Carolomannus consensu omnium Francorum Reges creati sunt. Eginh. in vit. Car. in princ. Franci facto solenniter generali conventu, ambos sibi reges constituunt, eâ conditione praemissa, ut totum regni corpus ex aequo partirentur. ets. Susceptae sunt utrinque conditiones et pars regni divisi

ab utroque recepta est. Et mox: Karolus fratre monasticam vitam professo, consensu omnium Francorum Rex constituitur.

15. Item filii Caroli M. Procerum voluntate successêre. Regin. lib. 2. in ann. 806. Cum Primoribus Francorum de partitione sui regni inter filios suos placitum habuit, et divisione facta in tres partes testamentum de illa fecit, quod per sacramentum interpositum a Francis confirmatum est. Quin in ipso testamento Carolus hac formulâ apud Pont. de Or. Franc. l. 6. c. 10. usus est. Quod si filius cuilibet horum trium filiorum meorum natus fuerit, QVEM POPULUS ELIGERE VELIT, volumus ut consentiant patrui etc. Reliqvis mortuis de Ludovici I. sic Eginh. d. l. circa fin. Extremo vitae tempore evocatum ad se Ludoicum Aquitaniae Regem congregatis solenniter de toto regno Francorum Primoribus, cunctorum consilio consortem sibi totius regni et Imperialis nominis heredem constituit etc. Et tamen mortuo Carolo, apud Fris. Chron. l. 5. c. 33. hic Ludovicus I. consensu omnium Rex creatus dicitur. Ita et de hujus filio Lothario Fris. d. c. 33. Imp., ait, post hoc generalem Curiam Aquisgrani celebrans primogenitum suum Lotharium Imperii socium legit. De reliquis Impp. minus dubii est: adeo ut Henricus VI. cum electionem in jus successionis convertere, et ea lege regna Siciliae ac Neapolis jungere Imperio vellet, Gold. tom. 1. Const. ad ann. 1197. non tamen obtinuerit, et post eum Otto IV.

electus fuerit. Gold. d. l. ad ann. 1200. Chron. Belg. fol. 205. idque pluribus probat Pont. d. l. 6. c. 10. Conr. Exerc. Acad. 5. §. 13. et seqq. et Exerc. 4. §. 32. 34. et seqq. Diss. Agath. de Bell. Goth. lib. 1.

16. Neque vero jus successionis ex eo inferri potest, quod regnum diu in familia continuavit; id enim ultronea electione quoque potest et solet fieri optima ratione.

Nam et regiae familiae grave est, a tanto fastigio in privatam fortunam recidere; et primatibus, pari subjici; civibus vero, mutatis adversisque studiis, ob turbas funestum; totique reip. a publicorum actorum custodia, rationibusque, et aliis de causis periculosum. Unde Principes ultrô eligere regem ex familia solent, quae assveta Imperio et ad id formata atque ad tuendam ejus vim autoritatemque opibusjam instructa est. Ita Eginh. in vit. Car. princ. ait: De gente Merovingorum Franci reges NB. sibi creare soliti erant. Et in Dania, Suecia, Hungaria, etsi antea libera fuerit regis electio, hodieque sit in Polonia, tamen plerumque habita fuit ratio liberorum et familiae. Sleidan. in Illust. Gall. ad Comin. Hist. in fin. hodieque in Gloriosiss. familia Austriaca.

17. Neque illae adoptiones Caesarum in gente Julia verae successiones fuêre, sed electiones: assumti enim sunt Caesares hoc facto in

societatem imperii vivo Augusto, et eo mortuo continuatio magis imperii fuit, quam successio, ut hodie regis Romanorum: de quo cap. 8. et Tiberii voluntatem hac in re irritam fuisse tradit Sueton. in Calig. c. 14. Diss. Onuphr. de Comit. Imp. cap. 1. n. 3. et seqq.

18. Sed et reliqui Principatus et Comitatus Germaniae libera olim regum collatione non successionis lege quaesiti, nedum ad foeminas transitorii fuêre: et tamen harum quoque saepe ratio habita est. Illud patet ex 1. F. 14. item ex 1. F. 1. §. 1. ubi tandem receptum, ut in feudis solus filius succederet; sub Conrado II. vero etiam nepos et frater, non ultra. d. t. 1. §. 2. Et tamen Henricus Superbus et Albertus Ursus, qvi duas Magni, Saxoniae Ducis, neptes duxerant, ideo de Ducatu Saxoniae contenderunt. sup. cap. 3. §. 36. Et cum Conradi Palatini filiâ Henricus Saxo; item cum hujus filiâ Otto Illustris Palatinatum Rheni nacti sunt. d. cap. 2. §. pen. Neqve tamen foeminis jus fuit in summos illos provinciarum Ducatus vel Palatii Rhenensis Comitatum, neqve vel provinciis vel Palatio regio praefici potuerunt; sed in eorum collatione illarum qvoqve ratio habita fuit. Atqve id causam deinde consvetudini dedit, qvam interregni inprimis licentia firmavit, ut feuda hereditaria, et qvaedam foeminea qvoqve fierent, inprimis Regni Burgundici, Unde Gallia hoc praetextu

Provinciam sibi arrogavit, et foeminarum jura, qvae in Galliam transferuntur admittit, qvae in alios, spreta talione damnat. Add. c. 15. §. fin.

CAPUT VIII. De Rege et Imper. Romanor.

21. Inaugurationes sunt juris positivi. Ex Capitul. sola Germanica est necessaria non Romana.

24. Inaugurationes Episcopis competunt; et cur? Lis inter Moguntinum et Coloniensem. Ut transacta?

§. 1. PRimus in Imperio Rex est vel Imp. qvi duobus actibus creatur; electione et inauguratione; illa constituit regem, haec honoris ergo accedit; estqve juris positivi.

A. B. tit. 1. princ. et tit. 2. et seqq. c. 34. X. de Elect. Fit autem per primarios regni Officiales, die Ertz-Aempter; hodie solos: ante interregnum praesente et approbante populo. Vid. cap. 10. Parum vero apte qvaerit Hostiens. ut singulis, an ut universis electio competat; cum singulis competat, sed ut membris totius Augusti collegii.

Is est, qui vel patre Germano natus, domicilium sedemque non mutavit; vel in jus civitatis

nationisve Germanicae publice ac rite receptus est: ille originarius, hic adscitus. Verum in hac quaestione inspicitur quoque jus provinciae: quisquis enim in regem v. g. eligitur, jus civitatis ejus regni consequitur. Vid. cap. 1. §. fin. Spec. Suev. part. 1. c. 22. §. 1. at locus nativitatis nihil huc facit. Jus hoc in persona Caroli V. et Francisci I. valde ventilatum fuit: Sleid. lib. 1. p. 20. et legem hanc ab Ottone III. deducunt Buxtorf ad A. B. concl. 31. lit. D. et Autor Comit. part. 1. diss. 5. atque in eo, quis sit Germanus, mirum qvam variant. Add. Wurms. Exerc. 2. qv. 1. et 2. Sed utrumque juris communis et gentium, et, licet nihil constitutum sit, utroque jure certum est.

4. Item cujusque probatae in Imperio religionis: Pac. Osn. art. 5. §. 35. legitime natus etc. Spec. Sax. lib. 3. art. 54. §. 3. 4. masculus; pubes; et, si probabilis causa sit, impubes quoque.

5. Electio rite fieri debet. Fit illa Francofurti, A. B. t. 1. §. 18. et t. 2. pr. et §. 3. tit. 28. §. 5. nisi de alio loco ex causa convenerit: Reinck. l. 1. class. 3. c. 5. n. 56. vacante imperio. A. B. t. 1. pr. junct. tit. 4. §. 2. et tit. 5. pr. Vacat 1. Morte. 2. Resignatione in manus Electorum, vel regis electi, non Papae, sup. cap. 6. §. 18. etiam invitis Ordinibus regulariter. R. I. 1559. pr. 3. Depositione, quae non fit nisi ex causis gravissimis,

judice Comite Palatino Rheni ex voluntate Principum Electorum. Gold. tom. un. Const. ad ann. 1400. Neutiquam a Papa. d. cap. 6. §. 18.

6. Potest tamen Rex etiam vivo, quin invito Imperatore eligi ex necessaria vel probabili causa. Cap. Car. V. art. 28. Ferdin. I. et Rud. II. §. Und insonderheit. Quae an talis sit judicium est Electorum. Capit. Matth. §. Und insonderheit. Ferd. II. §. 34. seqq. et in Capit. seqq. Ut vero olim contradictum fuerit, vid. Gold. Act. Pol. part. 2.

7. Forma electionis legali processu absolvitur: cujus partes sunt I. Intimatio: quae fit a Moguntino [non a Capitulo sede vacante, A. B. tit. 1. et tit. 12. §. 19. nedum ejus legato,] intra duos menses a die cogniti obitus. A. B. d. §. 19. per formulam [hodie Germanicam] praescriptam A. B. tit. 18. II. Profectio Princ. Electorum [vel tutorum] ad locum electionis, etiam Moguntino intimationem negligente. A. B. tit. 1. §. 19. Quibus tum debetur [1.] Conductus, si mature petant; A. B. d. tit. 1. §. 1. et 2. per viam etiam insolitam, si praenominent d tit. 1. §. 17. [2.] Securitas, etsi conductum non petant, per vias solitas. d. tit. 1. §. 4. III. Eorundem comitatus intra numerum 200 Equitum, quorum non nisi 50 armati esse debent, d. tit. 1. §. 19. in fin. nisi reliqvorum Electorum, item conducentium, et Francofurtanorum consensu plures admittantur, ut saepe factum, IV.

Comparitio eorum per se vel per Nuncios [non per literas] intra 3. menses a die intimationis, quod restringi nequit; Wurms. Exerc. 2. quaest. 3. cum pleno mandato ad certam personam non restricto: A. B. tit. 1. §. 18. et tit. 19. etsi in arcanis ea ipsis committi possit. V. Missa postridiana; A. B. tit. 2. pr. quae non observatur. Buxt. ad A. B. th. 27. VI. Deliberationes in Praetorio. VII. Jusj. Senatûs, civium et militum, Electoribus praestandum, quo continetur, ne extranei tempore electionis in urbe sint. A. B. tit. 1. in fin. VIII. Jusj. Electorum, quod praeeunte Trevirense Moguntinus; tum hoc praeeunte reliqui praestant, clerici digitis pectori, reliqui Evangelio impositis. d. tit. 2. §. 1. et 3. IX. Solennis Principum Electorum de Praetorio urbis ad templum S. Bartholomaei et actum electionis deductio. X. Sacrorum in d. Templo peractio. A. B. tit. 2. §. 1. et 2. Missae tamen non intersunt Evangelici. XI. Moguntini propositio. Sleid. lib. 1. p. 20. XII. Electio per suffragia intra mensem a die jurisj. A. B. tit. 2. §. 3. juxta ordinem A. B. tit. 4. §. 3. XIII. Regis electi proclamatio. R. I. 1566. in princ. XIV. Ejus acceptatio. XV. Electionis publicatio. Schütz. de J. P. lib. 1. tit. 2. pos. 9. 10. XVI. Capitulationis praelectio, in quam jurat Imp. XVII. Privilegiorum Electoralium prae omnibus confirmatio, A. B. tit. 2. §. 5. quae post inaugurationem

renovanda est. d. t. 2. §. 6. XIIX. Deductio regis electi ad palatium suum. Add. Spreng. de J. P. lib. 1. c. 29. Electionum Caroli V. Maximiliani II. Matthiae, Ferd. III. integram seriem vid. ap. Sabin. de Elect. Car. V. Gold. Act. Pol. part. 1. n. 8. et 9. Wahl und Cröhn. Matth. Carpz. de L. Reg. cap. 11. Sect. 9. n. 25. De Processu veteri vid. Gold. tom. 3. ad ann. 1247. Wipp. in vit. Conr. Sal.

8. Capitulationis usus semper fuit. Lehm. Chron. lib. 2. cap. 4. Ejus novissima capita, (praeter ea, quae in specie de causa Ducis Sabaudiae caventur, §. 4.) haec fere sunt: Tueri I. Ecclesiam. Cap. Jos §. 1. II. Imperium; scil. ejus leges publicas; §. 2. Ordinationes Politicas; commercia; §. 19. bona, sed salvis Pacis Westv. alienationibus. §. 12. Item, ut maneat electivum; §. 35. et sedes in Imperio: §. 36. ejusque mox corona capiatur ex transactione ann. 1657. nec Rex administret vivo Caesare vel ante annum 18. §. 47. III. Jura Statuum et nationis Germanicae, §. 3. uti et sunt jura fisci. §. 25. 26. pacta familiae. §. 38. Item ut defendantur contra factiones subditorum; §. 14. bona iis ablata repetantur; §. 11. Legati eorum mox expediantur; §. 38. nec in sua adversus ipsos causa ipse Judex sit. IV. Jura et dignitatem Electorum, uti eorum praerogativam prae extraneis, §. 5. Conventus; §. 6. Officia Vicaria, die Erb. Aemter;

§. 45. Ut ab illis in arduis consilium Caesar petat. §. 38. V. Restringitur jus belli, Pacis, transitus; §. 13. 14. 15. foederum; §. 10. avocandilites; §. 17. Proscribendi Statum; §. 27. Onera imponendi; §. 16. Idiomatis. §. 42. VI. Modus statuitur vectigalibus ets. §. 20. 21. 22. 23. 24. confiscationibus; §. 26. Feudorum caducitati; §. 29. 31. eorum renovationibus; §. 30. Monetae; §. 32. 33. Postis; §. 34. Ordinationi aulici judicii; §. 40. 31. Collationibus dignitatum etc. §. 43. Diplomatum redemtionibus. §. 44. VII. Gravamina communia contra advocatias et evocationes extraneorum, bullamque Brabantinam; §. 8. metationes; §. 8. foedera mediatorum; §. 9. Sedem Romanam; §. 18. et judicium Rotwilense ac provincialia. §. 17. De monitis perpetuae capitulationis vid. cap. 20. §. 29. quo casu jus adcapitulandi sibi reservant Principes Elect. Fursten. de Suprem. cap. 38.

9. Primum suffragium datur Trevirensi in A. B. tit. 4. §. 3. Contrâ, ubique Moguntino in Spec. Suev. part. 1. c. 29. Spec. Sax. l. 3. art. 37. Wipp. in Conrad. Sal. ap. Pist. fol. 426. Gunt. lib. 6. Ligur.

Idque testatur Frid. I. Vid. Chron. Belg. ap. Pist. fol. 180. Equidem non dubito primam vocem Moguntini fuisse, neque in coeteris Imperii negotiis id ullibi mutatum est. Quod autem in

actu eligendi regis Trevirensi concessa sit, in d. tit. 4. id contra Coloniensem, cum quo de ordine lis fuit, statutum videtur; non vero in praejudicium Moguntini, cui in d. tit. 4. non minus sed plus tribuitur, ut scil. [quod Praesides Collegii solent] auditis caeteris concludere possit. Unde forte poterit, si velit, adhuc jure suo primae vocis uti, ut in Carolo V. apud Sleid. de Stat. Rel. lib. 1. quanquam id proloquium potius et discursus, quam suffragium fuerit. Add. Limn. de J. P. l. 2. cap. 3. n. 64. Reink. l. 1. class. 3. c. 5. n. 19. Carpz. de L. Reg. c. 11. sect. 8.

10. Valet electio, etsi non omnes vocatisint, A. B. tit. 1. §. 19. [mortuo videl. Caesare: nam aliis casibus nulla esset; Aut. Comit. p. 2. n. 9. nec ratihabitione convalesceret nisi ex aequo et bono. Schütz. d. tit. 2. pos. 6.] velnon omnes compareant; d. tit. 1. §. 21. et tit. 4. §. 2. vel non tempestive. A. B. tit. 2. §. 4.

II. Suffragia pure ferri debent. Iis paribus nihil agitur, nec tum ullum Papae arbitrium est, ex cap. 34. X. de Elect sed alia electio facienda, nec ante dimittuntur. d. tit. 2. §. 3. Potest vero quisque suo se suffragio quoque nominare. A. B. tit. 2. in fin. etsi ab alio nondum nominatus fuerit. Carpzov. d. L. Reg. c. 11. sect. 8. n. 5. Diss. Buxtorf. ad A. B. th. 39. lit. C.

12. Inauguratio est actus solennis, qvo certi ritus atqve insignia Imperii conferuntur in electum,

ejus inaugurandi gratiâ: fitqve cum auspicii tum autoritatis et splendoris, non vero apprehendendae possessionis causâ. Ritus sunt vel sacri vel non sacri. Insignia Imperii sunt globus seu pomum, sceptrum, gladius, corona etc. A. B. tit. 26. et pass.

13. Pomum in solennibus Curiis fert Palatinus, ensem Saxo, Sceptrum Brandenburgicus; A. B. tit. 22. duas Coronas inferiores Principes. A. B. tit. 26. § 4. Hodie Bavarus pomum, Palatinus coronam: figilla et typaria Archi-Cancellarii. d. tit. 26. §. 2. De antiqvis Insignibus vid. Onuphr. de Com. Imp. cap. 2.

14. Inauguratio fit, cum primum potest; Cap. Leop. art. 37. voc. Fürderlichst. Aqvisgrani: A. B. tit. 28. §. 5. Ord. Reg. 1521. in princ. consensu tamen Regis electi et Principum Electorum alibi qvoqve pro re nata saepe facta est et fieri potest. Limn. de J. P. lib. 2. cap. 4. num. 6. et seqq. qvo casu Aqvisgranenses [salvis ipsorum juribus] et Noribergenses, qvae asservant Imperii insignia, jussi deferre ad locum electionis tenentur. vid. alleg. §. seq. in fin.

15. In hoc actu Electores Clericiseorsim templum adeunt; Seculares vero cum Insignibus, et reliqvi Principes, Comites, Legati etc. praesentes Regem e Palatio regio eo comitantur: Clerici in templo excipiunt. Inde ritus fere seqventes: (1.) Preces. (2.) Deductio ad aram

cum Insignibus. (3.) Sessiones, officiis hereditariis insignia accipientibus. (4.) Sacra. (5.) Praefationes, rogationes et benedictiones Archi Episcopi, et jusjur. regis. (6.) Oleum. (7.) Ocreae et Stola. (8.) Benedictio. (9.) Traditio, [qvae fit conceptis verbis] gladii, [qvi a Bavaro regi accingitur] annuli, sceptri, qvod dextrâ, et globi, qvi sinistrâ accipitur. (10.) Pallium, ut fertur, Caroli M. et (11.) Corona. (12.) Jusj. solenne regis. (13.) Sacra communio. (14.) Collocatio in solio. (15.) Gratulatio. (16.) Eqvitum creatio. (17.) Receptio jurata regis in Canonicum Aqvisgranensem. (18.) Reductio Regis cum Insignibus. (19.) Missilia. (20.) Fons vina emittens. (21.) Immolatio tauri. (22.) Archi-Officiorum solennia, juxta A. B. tit. 27. Fiunt illa instrumentis argenteis certi ponderis; qvae cum eqvo acqviruntur den Erb. Aemptern; vel, si non adsint, den Hoff-Aemptern; baculus cum typariis Cancellario. d. tit. 27. (23.) Convivium regale, juxta A. B. tit. 28. cujus apparatus cedit Magistro Curiae. d. tit. 28. Caeterum insignia, ubi non praeferuntur regi procedenti, officiis hereditariis traduntur. Integros actus inaugurationum vid. ap. Sab. de El. et cor, Carol. V. Goldast. Act. Pol. part. 1. num. 8. et part. 3. per tot. Wahl und Cröhn. Matth. Imp. Spreng, de J. P. lib. 1. cap. 29. Carpzov. de Leg. Reg. c. 11. sect. 10. n. 34.

Fuldensem, non tamen ut Archi-Cancellarium suum. Add. Gold. Const. tom. 1. ad Ann. 1354. fol. 344. Exempla et modum vid. ap. Gold. Act. Pol. part. 4. Wahl und Cröhn. Matth. etc. De Romana vid. P. Jov. Hist. lib. 27.

17. Praeter hanc Germanicam plures olim fuêre inaugurationes; nim. Mediolanensis de regno Italiae, per Archiepiscopum Mediol. Romana, de Imperio Occidentis per Pontificem Romanum: Cui accessit sub Conrado II. Arelatensis de isto regno, per Archiep. Viennensem, Radevic. de Gest. Frid. I. lib. 1. c. 11. Malincrot. de Archi Canc. Imp.

18. Unde et totidem Coronae liberae erant. 1. Aqvisgranensis seu Germanica, A. B. tit. 26. §. 4. sed qvae perpetuo dicitur regia Romana, die Röm. Königl. Krohne. Capitul. Caroli V. §. 30. Leopold. §. 37. Joseph. §. 36. 2. Mediolanensis seu Italica: et utraqve praefertur Regi in Curiis. A. B. tit. 26. §. 4. 3. Romana, die Röm. Käyserliche. Krohne. Capitul. Carol. V. d. §. 30. et caet. Capitul. usque ad Ferd. IV. De his tribus coronis vid. Sigon. de Regn. Ital. l. 7. in ann. 973. et Paul. Jov. Hist. lib. 27. Accessit 4. Arelatensis. Wipp. de Vit. Conr. Sal. Frising. de Gest. Frid. lib. 2. c. 29. Conring. Assert. Jur. Mogunt. princ. sed ejus post Carolum IV. nulla amplius mentio; neglectamqve qveritur Niem. ap. Meib. Rer. Germ. tom. 1.

etc. subordinata regno Germaniae fuêre, eorumqve coronae aliis in benesicium concessae, non ipsi Regi impositae; neque Reges eorum titulis [qvippe Germanico jam comprehensis] unqvam seorsim usi sunt, nisi ex qvo in jus ipsum peculiare Regum istorum proprio titulo successerunt. sup. cap. 3. §. 64. etc. 5. §. 8. 9.

20. Coronam Aqvisgranensem vulgo tradunt argenteam, Mediolanensem ferream: uti et Sigon. de Reg. Ital. lib. 7. in an. 973. Paul. Jov. lib. 27. Alii contra. Myler. ad Rumel. P. 3. Dissert. 6. th. 7. Sed figmentum id Romanum, et omnes has coronas aureas esse hodie constat. De Aqvisgran. testes oculati apud Buxtorff. ad A. B. thes. 46. in fin. Limn. de Jur. publ. lib. 2. c. §. 8. Carpzov. de Leg. Reg. cap. 11. sect. 10 n. 15. Sinold. Schütz de Jur. publ. lib. II tit. [(reading uncertain: print faded)] 2. pos. 11. De Mediolan. qvae et Modenae capi solet, et laminam tantum ferream habet, cui innititur, vid. Paul. Jov. lib. 27. Sinold. Schütz d. l.

21. Omnes inaugurationes sunt arbitrariae et juris mere positivi, non praecisae necessitatis, supr. §. 1. et 10. Ex Capitulationibus vero Rex obligatur ad capiendam Aqvisgranensem [(printer); sic: Aqvigranensem]; non autem ad capiendam Romanam, sed ad curandum ut commodo tempore eam conseqvatur: qvae commoditas cum post Carolum V. non appareret, ab eo tempore praetermissa fuit inauguratio Italica et Romana, et demum in Cap. Leop

§. 37. et Joseph. §. 36. plane omissa eoqve remissa. Ita formula perpetua est; Wir wollen auch die Rom. Königl. Krohne fürberlichst NB. empfahen. Sed de Romana ita: Auch zum besten NB. befleißigen/ die Käyserliche Krohne NB. zu ziemlicher gelegener Zeit zum schiersten zu erlangen. Qvam formulam prudenter positam postea sub Matthia Imper, ita qvi concepit mutavit: Und auch zu Empfahung der Käyserl. Krohn befordern. non mutandi sensus veteris sed celerius loqvendi causâ.

22. Hinc electus ante ullam inaugurationem dicebatur, Erwehlter Röm. König. ut in princ. Capitul. passim. Post inaugurationem Aqvisgranensem, Röm. König/ et mortuo Augusto Erwehlter Röm. Käyser/ vid. omnes Recess. Imper. Caroli V. et seqq. Impp. in princ. vel Röm. König und künfftiger Käyser/ Capit. Ferdin. III. §. 46. et 47. Post Romanam Röm. Käyser/ ut in Aur. B. in princ. qvae omnia ex constituto et juris positivi sunt. Hodie facta inauguratione Aqvisgran. reliqvis sublatis, simpliciter est et dicitur Röm. Käyser/ modo Imperator mortuus sit.

23. Etsi autem plures fuerint inaugurationes, nunqvam tamen nisi una electio, qvâ qvisqvis electus estin regem Germaniae, idem ipso jure et necessario qvoqve fuit rex Italiae; idem rex Arelatensis; idem Imperator Occidentis: Nam et regnum Italiae et Arelatense, et Imperium

Occidentis, jure belli et victoriae, partim qvoqve foedere ac donationibus regno Germaniae in perpetuum acqvisita sunt atqve cohaerent; et proinde omni regi Germaniae rite electo ipso jure absqve ullo novo actu competunt: nec unqvam novus electionis actus alibi repetitus legitur. Sigon. de Regn. Ital. lib. 7. in ann. 973. fol. 176. Regnum Italiae post haec tempora (Ottonis) cum regno Germaniae junctum fuit. Et mox fol. 177. Ab hoc tempore qui Rex Germaniae fuit; idem etiam regnum Italiae et Occidentale Imperium tenuit, ac propterea tres coronas accepit: unam etc.

24. Inaugurationes ob conjunctos actus sacros fere ab Episcopo fiunt, eoqve ob honorem primario. Unde jam olim de ea re acerrime contenderunt Coloniensis et Moguntinus. Sigon. de Reg. Ital, lib. 7, in ann. 973. fol. 176. Id anno 1657. ita transactum est, ut qvisqve in suo Archiepiscopatu sit potior, in caeteris alternent, Moguntino incipiente. Capit. Leop. §. 37. et Jos. §. 36. Tabulae sunt apud Spreng. de J. P. l. 1. c. 29. in fin. Ventilata nuper quaestio est inter Conring. et Advocat. Colon. ter editis in invicem libellis. Sed res ita se habet. Olim, Episcopis nondum proprio jure, sed officii nomine Episcopatus etc. sibi asserentibus, Moguntinus Aquisgrani quoque a Conrado I. usque ad Conradum Salicum officium hoc exercuit: Hujus

vero filius Henricus III. a Coloniense inaugurari voluit; qui ex eo tempore usque ad Ferdinandum I. (excepto Ludoico Bavaro) perpetuo inaugurationem peregit: Onuphr. de Princ. Rom. lib. 3. tit. Reg. et Imp. Ital. cum Aquisgrani illa fieret, in ejus dioecesi,- quamtum sensim proprio quodam jure sibi tribuebant Episcopi. Eique hoc jus expresse firmatum quoque est in A. B. tit. 4. §. 3. sed quae de sola inauguratione loquitur, quae Aquisgrani fit; quippe quo solo loco ex A. B. fieri debuit; nec aliam illa agnoscit. Verum, cum post Ferdinandum I. inaugurationes Aquisgrani non fierent, sed Francofurti vel alibi, Moguntinus sibi hoc officium arrogavit, et, licet Coloniensis tenaciter contradiceret, in actu Ferdin. IV. defensus est in possessorio: Aut. Comit. part. 2. diss. 2. deinde transactum est. ut supr. Caeterum Henricus I. et Conradus III. a neutro inaugurati sunt. Ipsam vero coronam aliquando omnes Archi-Cancellarii imponunt, ut Carolo V. Matthiae etc. Act. Pol. Gold. part. 1. n. 8. fol. 72. et n. 13. f. 94. part. 3. fol. 150. Aliquando duo: ut in actu Ferdin. III. ap. Carpzov. d. L. Reg. cap. 11. sect. 10. n. 34.

25. Electo rite competit Majestas, eaque cum quadam eminentia: R. I. 1566. in princ. ubides H. Reichs praeeminentz dicitur. Constituitur enim (1) Caput populi Christiani A. B. tit. 2.

§. 2. et 3. Reink. l. 1. cl. 2. cap. 7. Unde (2) Ipsi alii reges Majestatis titulum tribuunt; R. I. 1555. pass. [ubi ipse Ferdin. I. id observat] Limn. tom. 1. addit. ad lib. 2. c. 7. n 33. [ubi de Rege Galliae.] D. Sin.Schütz. de J. P. lib. 2. tit. 2. pos. 1. in fin. [ubi ann. 1641. negatum ait Gallis et Hispanis vel respectu Comitum et civitatum eo titulo uti] Ipse et Imperium aliis non item; sed Königl. Würde/ Vid. R. I. Esling. 1526. §. 12. R. I. Spir. 1526. §. 12. et §. 17. R. I. Norimb. 1542. §. 12. et ne quidem Regi Romanorum. Reink. lib. 3. cl. 3. c. ult. [3] Praecedit omnes Reges, etiam Imperatorem Graecorum; nedum Regem Galliae; non modo ratione Imperii, quod ridiculum esset in dubium vocare, sed et ratione solius regni Germanici, a quo subjugata Gallia, et regnum Galliae constitutum est; ipso quoque Carolo M-Germaniam praeferente. vid. sup. Plura vid. apud Limn. lib. 2. cap. 7. et addit. ibid.

26. Alii tamen Reges etiam Majestatem in Regnis suis habent: Wurms. Ex. 3. qu. 2. nec ab Imp. bannitus in eorum regnis bannitus quoque censetur, ut perperam Reink. lib. 1. cl. 5. c. 6. n. 151. per R. I. Erfurt. 1567. §. 37.

27. Regi quoque Romanorum vivo Augusto competit Majestas, sed inaequaliter. Aur. Vict. de Caesar. in Adrian. Neque eam vivo et invito Augusto exercere potest. Cap. Ferd. III. §. 49. Joseph. §. 47. Aliis vero regibus et ipse praefertur. Deput. 1564. §. 5. §. 15. 16. 26, et seqq.

28. Est indubitatus regni Successor, R. I. 1559. in princ. ut olim Caesares. Non vero Vicarius Imperii: sed si Imp. absens vel impeditus suas ei vices expresse commiserit, duplici jure utitur, et cum suo proprio. scil. regio, tum mandatario Augusti nomine imperium exercet. R. I. 1555. §. 1. et §. 143. O. C. p. 1. in praef. R. I. 1557. princ. et §. 1. §. 87.

30. Augusta iisdem privilegiis utitur, quibus Augustus. l. 31. ff. de Legib. l. pen. C. de don. int. conj. Non liberi Augusti. In utrosque tamen committitur crimen Maj. etsi neutri participent de Imperio. Quod Principi legatur, eo quoque praemortuo valet, non quod Augustae. l. 57. l. 56. ff. de leg. 2.

CAPUT IX. De Terris Regni immediatis

§. 1. AD Germanici regiminis rationes pernoscendas notandae sunt duae Germaniae divisiones. Nam I. ab Austro fere in Boream dividitur in partem mediatam, ut loqvuntur, vel immediatam.

Differentia haec a lege, quâ primum terrae illae regno Franciae Orientalis unitae et acquisitae sunt, fluxit.

2. Mediatae terrae sunt, quae ea lege subjectae sunt regno Franciae Orientalis, ut proprio jure, fisco, magistratuque uterentur, hic regno pareret: uti sunt [1] Bavaria, quae Duci suo; cap. 3. sect. 1. §. 6. [2] Saxonia, quae libertati restituta; d. c. 3. sect. 3. [3] Omnes terrae Vandalicae et Moravicae; quae ducibus suis Slavicis relictae

sunt. d. cap. 3. sect. 4. et 5. [4.] Marchia, quia, quo tempore illa Slavis erepta Ducem Germanum accepit, Duces jam propria potestate, Henrico I. permittente eademque utente, potiti sunt. d. c. 3. sect. 5.

3. Immediatae, quae regiae Camerae seu fisco immediate adscriptae, et a regiis officialibus seu missis regioque jure gubernatae sunt. Equidem et in mediatis rex officiales suos habuit praefectosque, sed ut adessent magistratui provinciae; in caeteris vero illi soli provinciae praefuêre, etsi pagis et oppidis sui essent magistratus minores.

4. Tales sunt I. Francia. II. Terra Rhenensis, quae duae provinciae regnum Franciae immediate constituerunt. d. cap. 3. sect. 6. III. Suevia, quae eadem lege, ut Francia, fisco et Camerae regiae immediate accensita est. d. cap. 3. sect. 2. IV. Westvalia; quae Saxoniae facto ipso detracta, et ceu pars quaedam terrae Rhenensis regno immediate adjecta est. inf, §. 12.

5. Itaque mediata Germaniae pars est latus ejus Orientale: immediata, latus ejus occidentale ad Rhenum, seu id quod medium est inter Galliam et limitem orientalem. In mediata soli Duces et Principes sunt immediati; In immediata etiam Comites, Barones, Nobiles, Civitates. Sunt tamen in parte quoque mediata terrae quaedam et urbes specialiter exemtae et immediatae, ut

Lubeca, Ratisbona etc. uti contrâ in immediatâ urbes mediatae, etc. inprimis quae conditae sunt, ex quo Status omnes propriam potestatem nacti sunt. Vid. cap. 17.

6. Causa autem, cur veteres Franci hanc partem mediam noluerint esse liberam sed immediate regno subjectam, facile apparet hanc fuisse, ne intermedia quaedam potestas propria ac suo modo libera continentiam Imperii; sed potius intermedia regni terra continentiam liberarum terrarum divideret: neque illa regni, sed haec liberarum potestatum mutuam opem impediret et frangeret. Sed et plurimum refert ad regni pacem securitatemque, vires liberarum potestatum unitas non esse; et, cum vis regni maxme in media terra, quasi in centro sita sit, hanc solius regni esse, non alterius potestatis.

7. II. Ab ortu fere in occasum dividitur in superiorem et inferiorem, die Ober- und Unter-Landen.

De quibus specialiter olim constitutum fuit, ut inferiores tenerentur magis ad expeditiones contra Slavos, Boemos, Polonos, quippe qui iis magis imminebant. Ita in Spec. Suev. lib. 2. cap. 8. §. 3. Alle die oberhalb des Oster-Lands von dem Reiche belehent/ etc. die sollen dienen zu Winden/ zu Bolen/zu Behem. Et Antiqvus Aut. de Benef. §. 10. apud Freher. ad Const. Carol. III. Omnes

Trans-Salani beneficiati in parte Orientali serviant in Poloniam, Slaviam et Bohemiam. Gold. Reichs-Handl. in praef.

8. Hinc qvoqve immediata Germaniae pars dupliciter divisa est: (1.) Juxta provincias suas in 4 partes: Franciam, Sveviam, Terram Rhenensem; et, qvae accessit, Westvaliam. §. 13. (2.) In duas; scil. die Oster- und Unter-Lande; illae continent Sveviam et Franciam; hae terram Rhenensem cum Westvalia et Wetteravia. Exegesis.

9. Effectus posterioris seu Comitialis divisionis sunt, qvod 1. In Comitiis nulla sint scamna Bavarica, Saxonica, Marchica. Sed 2. Duo scamna Comitum, Svevicum et Wetteravicum seu Rhenense: [etsi hodie 4. sint] 3. Duo item civitatum, Svevicum et Rhenense. At 4. unum tantum Praelatorum, qvippe qvi in Provincias non fuêre distincti; hodie accepêre alterum. Vid. cap. 20.

10. Effectus divisionis prioris est; qvod [1.] Nobiles immediati non sint in Bavaria, Saxonia, et Marchia; sed in Svevia, Franconia, et terra Rhenensi. c. 25. [2.] Idem de Comitibus et Baronibus immediatis, c. 32. §. 7. [3.] Qvod Judicium aulicum

Rothwilense tantum obtineat per Sveviam, Franciam, et terram Rhenensem. 4. Qvod Provincialia Regni judicia nullibi qvam in Svevia, Francia et Westvalia seu ad Rhenum. c. 32. Hinc 5. hodieqve haec pars immediata vulgo dicitur das Reich; et vulgus in Saxonia etc. ubi de hac parte loqvitur, ait, im Reich; et qvicqvid inde advenit, aus dem Reich. Sed haec saltem hîc per indicem, quae suis locis qvoad minimas qvoqve circumstantias hinc perspicua fient.

11. Hinc qvoqve apparet cur Svevia et Westvalia adeo oppletae fuerint hominibus propriis, qvi hodieqve supersunt.

De Westvalia id ex Gregor. Turon. docet Chron. Mind. apud Meib. tom. 1. script. Germ. fol. 556. Dicit (ait) B. Greg. Tur. quod Saxonibus per Carolum ultra Weseram fugatis, qvi de eis manserunt, in servitutem redacti sint a Rege. Et haec est causa tot servorum in illa regione.

De Svevia Crus. Annal. part. 1. lib. 8. cap. 9. Hinc [ex clade Tolbiaca] servitus nata est, qvae tam freqvens occurrit apud Alemannos. Et mox: Recte conjicitur, servitutem Svevorum a bello habuisse initium. Deinde recenset, ut servi in poenam qvoqve facti fuerint, Fiscales seu Fiscalini, Königs eigene Leuth dicti: utque illi Nobilibus in feudum dari, et ecclesiis a regibus donari soliti: Hinc, addens, videmus Abbates nostros adhuc

talia mancipia possidere Gottshauß=Leuth. Item: Remanent etiamnum Francici jugi reliqviae in Alemannia etc. Et hinc ortas ait pensitationes, Leibsteuren/Todfäll etc. Adde Lehm. lib. 2. cap. 20.

12. Qvin et in Westvaliam Carolus M. novos incolas adduxit, iisqve terram dedit. Avent. lib. 4. fol. 206. Chron. Mind. d. l. Ne patria, de qva antiqvos Saxones ultra Weseram fluvium fugaverat, desolata et vacua maneret, novum populum de Francia, Eflaria, Hasbonia et Arduenna introducens, terram eis dedit perpetuo jure possidendam. [Unde et Comites de Pyrmont. Crantz. Sax. lib. 2. cap. 22.] Deinde occultum illud et atrox judicium Westvalicum instituit. Avent. et Chron. Mind. d. l. Initio qvidem haud e re visum fuit Carolo M. a communi beneficio libertatis Saxonibus redditae expresse excludere Westvalos, quam gentem totius Saxoniae ferocissimam expertus fuerat: adeo ut Papam quoque de ejus domandae rationibus consuluerit. Hunc vero violentum illud, quod diximus, consilium suggessisse, idque Carolum secutum esse referunt Autores ap. Meibom. in Jrmens, Sax. cap. 12.

13. Ex his perspicuum fit, Westvaliam quoque facto ipso reservatam fuisse regno, ejusque immediatam esse provinciam.

a Rege acceperunt, et judicia regni immediata in ea instituta sunt; per th. 10. Meib. Rer. Germ. tom. 3. fol. 32. Ipsa terra tota a Carolo in 4. Comitatus et totidem Episcopatus divisa, adeoque non propria potestate donata est. Henr. Wolter. in Chron. Archiep. Brem. in princ. ap. Meib. tom. 2. fol. 19. Et extat diploma Caroli M. de anno 788. apud Meib. in Vind. Billing. tom. 3. Rer. Germ. fol. 40. et Conring. Exerc. Acad. 4. §. 15. quo Trutmannum Comitem Westvaliae ita dedit: Quapropter inilla parte Saxoniae [Westvalia] Trutmannum virum illustrem ibidem Comitem ordinamus, ut resideat in curte ad campos, in mallo publico, etc. Unde firmatur, quod Crantz. Sax. lib. 2. cap. 29. refert, primos illos duces, de quib. cap. 5. §. 42. non fuisse in Westvalia, sed in Saxonia orientali: nam et sub Henrico IV. Comitem Fridericum de Arensberg Westvalia habuit. Gobel. Cosmodr. aet. 6. cap. 55. adfin. hodieque illam pro terra immediata haberi patet extraditis §. 9.

14. Westvaliae ftricte dictae latus occidentale Rheno, a Colonia ad Svvollense oppidum; orientale Visurgi, a Brema Hasfiam seu Melibocum montem usque claudi dicitur. Albin. Chron. Misn. tit. 1. pag. 10. et seqq. At tota provincia latius patuit: siquidem et trans Rhenum terrae inferiores, die Niederlauden/ usque ad Mosam, Ord. Reg. 1500. §. der 5te Kräyß. Ord. Cam. 1507. tit. 24. Ord. Reg. 1521. §. 25. Erklär. des

Land. Fr. 1522. tit. 2. §. 9. et cis Visurgim Episcopatus Verdensis, d. tit. 24. Cluver. Introd. lib. 3. cap. 15. §. Westvalia. multoque magis Bremensis, Westvaliae accensita fuêre: nam et Bremam cum veteri urbe Bardewich. et castro Luniburg, ad occidentalem Saxoniam, seu Westvaliam referunt Helmold. Chron. Slav. lib. 1. cap. 55. Abb. Stadens. Chron. in Ann. 1138. Albin. Chron. Misn. tit. 1. pag. 12. et Bremensem Episcopatum Coloniensi [in Westvalia] suffraganeum fuisse constat. Adam. Brem. lib. 1. cap. 27. Abb. Stad. in ann. 898. Sed uterque Episcopatus [et Bremensis quidem favore Hamburgensis ecclesiae inter Slavos gentiles plurima atrociter perpessae] deinde Saxoniae adscriptus fuit: d. Erkl. tit. 2. §. 10. Adam. Brem. d. tit. 27. etsi Coloniensis lite saepius mota eum varie repetere tentaverit. Ad. Brem. d. tit. 27. et lib. 2. c. 3. Abb. Stad. in ann. 948.

14. Terrarum Germaniae accessiones (vulgo pertinentiae [(printer); sic: petinentiae] ) duplices sunt; I. Corpora, quae iis cohaerent. II. Jura quae inhaerent. Illa sunt tum urbes, castra, etc. tum populi, cives, milites etc. Haec, jura regalia, privilegia, caeteraque jura publica.

16. In his omnibus duo distinguenda sunt: 1. Ipsa terrarum accessionumque substantia et quasi proprietas. 2. Earum cum reditus, fructus ac commoda, tum gubernatio et administratio.

Neque in terris tantum et corporibus illa distinctio observanda, sed et in juribus: l. 1. verb. omnium rerum. ff. de Usufr. ear. rer. l. 1. ff. de Usufr. leg. l. 1. C. de Usufr. ita pecunia cusa, vel ex vectigali, collectis etc. soluta, bona vacantia etc. sunt reditus et fructus regni; at jus regale cudendi, vectigal, collectas etc. exigendi, vacantia bona occupandi etc. ad substantiam regni pertinet et instar proprietatis est.

17. Ipsa terrarum accessionumque substantia est populi, ejusque patrimonium et quasi proprietas. l. 14. inpr. ff. de A. R. D. verb. publica, quae in patrimonio sunt populi. l. 15. ff. de V. S. verb. sola ea publica sunt, quae populi sunt. Idem in l. 17. ff. eod. l. 3. princ. ff. Ne quidin loc publ. Flor. lib. 7. Hist. c. 13. Vectig alia, ait, id est imperii patrimonium: et vulgo dici solent BONA CORONAE.

18. Fructus vero seu reditus publici duplices sunt; alii constituti ad tuendam dignitatem regis ac regiae familiae; alii ad tuendam Remp. ejusque onera ferenda: illorum redituum proprietas Regis est, horum administratio; haec enim etsi ex ratione status mixti, Statibus communis est, relinquitamen cura fere regi solet. Illi fiscum regis constituunt, et bona, unde percipiuntur, proprie illa sunt, quae vulgo DOMANIA, item Tassel Güter /vocantur: hi aerarium populi. Accurate Plin. Paneg. ad Trajan. At

forte non eâdem severitate FISCUM quâ AERARIUM cohibes. Imo tanto majore, quanto plus tibi licere de TUO quam de PUBLICO credis.

19. In suum igitur fiscum regi liberaquidem disponendi; at in substantiam ipsam, quae populi est, et aerarium, sola tuendi et curandi potestas est. Plin. d. loc. Regibus tamen, Principibus, ac Statibus sibi subordinatis terras ipsas quoque cum reditibus publicis et juribus regalibus concedere, reservato sibi jure summi imperii, potest, saltem cum consensu Statuum; etsi quaedam sint, quorum cura ipsi soli relicta est. Hoc enim modo nihil alienat, sed imperium ipse per alios exercet; quod summa potestas, quâ ipsi visum fuerit lege, potest. Ita Ottonem I. plurimas terras Pontifici, regnum Italiae Berengario, Arelatense Rudolfo dedisse vidimus supr. Ita Carolus IV. plurimos reditus ac terras regni Electoribus jure pignoris, Reichs-Psandschafft/ quod hodie irrevocabile est, dedit, et dare jure potuit, num e re fuerit, huc non pertinet: totaque haec materia Juris gentium magis est, et ex eo deciditur in lect. ad Grot. lib. 2. cap. 6.

20. In singulis autem regnis et provinciis reditus tales publicos fuisse constat. Nam et alias in regnis constitui solent, et inprimis in terris Francorum, ubi singulis fere officiis certorum bonorum reditus adscribi consuevit. vid.

cap. 13. et licet nulli statuti fuissent, jure utique communi ex plurimis causis fisco acquiritur et acquisitum fuit. t. t. de Jure fisc. t. t. C. de Bon. vac. etc. Sed et ex diplom. Caroli M. idem patet; ubi meminit census, quem Saxones regi debent, et quem ipse eis remisit; ibi: Saxones omni nobis debito censu solutos etc. ap. Adam Brem. lib. 1. c. 10. Ita Gold. in praef. der Reichs-Handl. provocat ad diplomata, quibus rex Wilhelmus suos census, reditus, fructus e regno Arelatensi Comiti Burgundiae oppignoravit. De censu aliorum regnorum dictum est cap. 3.

20. Hi publici reditus in terris mediatis ipsi provinciae ejusque v. g. Ducibus ita permissi sunt, ut census tamen inde, aliaque reservata regi praestari debuerint.

Id de Saxonia traditum est in d. dipl, Car. M. de aliorum regnorum censu, d. c. 3. sect. 4. de ipsa Italia, cujus Duces ad omnia servitia feudalia obligati fuêre, caetera liberi, vid. cap. 6. In immediatis reditus Camerae Regiae adscripti sunt: cap. 3. sect. 2. sub Henrico I. autem illi itidem provinciarum Ducibus sub onere census; deinde sensim, et inprimis post interregnum, Comitibus quoque relicti sunt: et tandem ipsa regalia pleraque cum omni fere censu Statibus remissa fuêre. de quo infr. cap. 23.

CAPUT X. De Summis Regni Officiis et in specie de Archi-Cancellariatibus.

4. Cur Episcopi Cancellariae negotiis praepositi. In omni negotio deliberando prima quaestio esse debet, an jure fieri possit.

9. Archiepiscopatus Trevirensis et Coloniensis sunt in Archi-Cancellariatu Moguntini.

§. 1. IN regno Teutscher Nation, Rex cum Statibus; in qualibet ejus provincia, post Carolingos Dux summam potestatem

Quod enim hîc agatur de regno, quod jus civitatis Germanicae habet, seu de regno Teutscher Nation, idque propriâ formâ suâ a reliquis distinguatur, jam ostensum est cap. 7.

2. Haec potestas respicit I. Regentes vel parentes. II. Regentium a <BetaCode: a> Officia. b <BetaCode: b> Jura.

3. Officia Regentium veteri instituto sunt vel Cancellariae, ut vocant, vel Aulae; Cantzelen und Hoff Aempter.

AULA est locus publicus habitationi regis familiae que regiae destinatus: cujus negotiis praesunt officia aulica. Cancellaria, (olim Capella) est locus publicus deliberandis et expediendis negotiis regni publicis destinatus. Unde qui iis praesunt, Cancellarii seu Capellani, et horum primarii, Archi-Capellani vel Archi-Cancellarii dicti sunt.

4. In omni deliberatione publicâ prima ubique quaestio est et esse debet, num quid juste ac ho neste fieri possit; (justitiae enim tuendae causâ unice civitates constitutae sunt, de quo alibi) quo negato, cessat omnis ulterior de re ista consultatio. His itaque quaestionibus primariis definiendis praefecti sunt Sacerdotes antiquissimo Germanorum et Gallorum more, de quo Caes. lib. 6. de Bell. Gall. Tac. de M. G. cap. 11. quippe qui soli, nondum erectis Academiis,

literatorum ordinem constituebant, et juris divini humanique periti censebantur. Unde et locus ille Capella, [ubi clericorum conventus fiunt. t. t. X. de Capell. Monach.] postea Cancellaria dictus est, a cancellis, quibus vulgus ab ingressu, non ab aspectu praecluditur; et hinc, qui praesunt, Capellani vel Cancellarii, item Archi-Cap. et Archi-Canc. vocati. Lehm. lib. 2. cap. 8.

5. Etsi autem aulica officia formata sint ad aulae, non regni gubernationem; tamen primarii horum Officiorum Praefecti seu Archi-Officiales [verbo huic et aliis similibus hîc et alibi propter usum necessitatemque venia esto!] concurrunt cum Archi-Cancellariis in negotiis quoque regni deliberandis et expediendis: non quidem vi propria ejus officii [cum alia sint officia aulae, alia negotia regni, nec v g. officia Pincernae, Dapiferi, etc. cum officiis deliberandi de pace, bello, republ. justitia etc. confundipossint] sed quoniam, qui aulae officiis suprema autoritate praesunt, iidem primarii quoque totius regni Duces, Administratores ac Consiliarii sunt; A. B. tit. 3. pr. tit. 7. pr. tit. 24. pr. etc. indeque des Reichs Ertz. Aempter/ sive regni Archi-Officia, id est, primaria officia, et omnium regni officiorum Principes dicuntur. Igitur hi Archi-Principes praecipuam autoritatem in aula soli, in regno una cum Archi-Cancellariis habent. vid. cap. 12. §. 10.

6. Ut itaque tria regna libera imperii, cap. 8. §. 18. 19. ita et tres Archi-Cancellarii fuere; Archiepiscopus Moguntinus per Germaniam; Coloniensis per Italiam et Siciliam; Trevirensis, [olim Viennensis] per regnum Arelatense et Galliam, [Diss. Freh. ad Petr. de Andl. lib. 2. cap. 1.] non totam sed quâ Germanico regno jure cohaeret. sup. cap. 38. §. 5. [Diss. Limn. de J. Publ. lib. 3. cap. 5. n. 3.] A. B. t. 3. in fin. et t. 2. §. 11. et 12.

7. Functiones horum Archi-Cancellariatuum distingvuntur loco, ubi actus fit: Mallinkrot. de Archi-Canc. part. 1. memb. 2. p. 33. et memb. 3. p. 38. et seqq. unde est, quod et hodie Moguntinus res Italicas et Gallicas, nullo reliquorum praejudicio, expedire soleat. Olim vero semper rerum expediendarum genere, ubiubi Rex esset, vel actus fieret; etiam sub Carolingis, etsi de eo dubitet Mallinkr. d. loc. et pag. 41. Causam mutationis, eandemque originem esse existimo, quod post Henricum IV. Episcopi, [nudum antea officii nomen] sensim jus proprium dioeceseos usurpaverint.

8. Olim ambulatorii Archi-Cancellariatus fuêre et arbitrio regum collati. Germanicus primum a Moguntino coepit continuare sub Ottone 1. Mallinkr. d. part. 1. memb. 1. et 2. Italicus, antea ab Italis Episcopis gerisolitus, a Coloniensi post Henricum IV. Arelatensis, initio

a Viennensi, post interregnum a Trevirense: nec de certo Coloniensis et Trevirensis Archi-Cancellariatus initio satis constat. Mallink. d. part. 1. membr. 3. Illum autem coepisse post Henricum IV. cum Pontifices res Italiae ad se traherent; hunc post interregnum, cum Principes Arelatenses et Burgundici terras illas jure quodam proprio tenere inciperent, non dubito ex eo enim res Imperii in Germania geri coepit.

9. Sub Archi-Cancellariatu Germaniae continetur quoque Coloniensis et Trevirensis Praesulum Archiepiscopatus, non Archi-Cancellariatus, nec hunc tamen possunt illi in suis Archiepiscopatibus exercere. Mallinkr. d. part. 1. membr. 3. in fin. pag. 46. Vid. Liter. apud Böcler. de Not. Imp. lib, 8. cap. 5. p. 101.

10. Coloniensis primus est, et dextrum latus regis claudit ubique extra Germaniam. A. B. t. 3. in fin. et tit. 21. in f. Moguntinus in Germania: quilibet in suis terris. dd. ll. Trevirensis ubique ex opposito Regis sedet; d. tit. 3. inf. et ante regis faciem procedit. d. t. 21. in fin. In suffragiis prior est Coloniense, jure ecclesiae suae, non officii. A. B. tit. 4. §. 3.

II. Moguntinus est. Director circuli Rhenani sup. habetque jus Stapulae et exercet actu jurisdictionem über das Marck-Schiff: nec subditi ejus in clientelam aliis dare se possunt. Alia vero jura, ceu praecipua, recenset longa serie

Böcler. de Not. Imp. lib. 6. c. 5. Sed ea omnia, quat. vera, unius Archi-Cancellariatus jura sunt, eumque seqvuntur; Hinc enim primus, (solo ordine, non Decanus) ejusque directorium est, habet archivum regni, praeest officiis Cancellariae aulicae et Camerae Imperialis: convocat Electores, proponit, suffragia legit (non concludit) jusj. a reliquis recipit, subscribit, signat, literas a Rege et Statibus accipit, iis respondet, primas partes in revisionibus et visitationibus Camerae etc. et Amanuensis ejus sedem in curia habet. Sed et huic officio data est pars decimae, quae regi competit de bonis et actionibus Judaeorum. Böcler. d. l.

12. Reliqua, quae non hinc pendunt, [(reading uncertain: print faded)] ut jus primariarum precum, et dominium Moeni, dubia; jus vero luendi die Reichs-Pfandschafften/ et privilegium contra omnia privilegia nullum est.

13. Coloniensis quo sensu sit Dux Angriae et Westvaliae et Comes Arnbergi, inf. dicetur Reliqui tituli distincti sunt ab Archiepiscopatu. In electione et depositione Papae primus olim suffragium tulit. Gold. Const. tom. 3. ad ann. 1166. Add. Limn. de J. P. lib. 3. cap. 5. n. 5. et 6.

14. Trevirensis dominium in partem Mosellae praetendit: De aliis juribus Limn. d. c. 5. n. 21.

15. Etsi autem tres sint Archi-Cancellarii, non tamen nisi unus est et fuit Cancellarius regni, qui omnium vices gessit, et Vice Cancellarius regni quoque dictus est. Mallink. de Archi C. part. 2 per tot.

CAPUT XI. De IV Officiis regni aulicis in genere.

5. Inter 4. praefectos omnia aularum officia divisa esse. Quae Dapifero, et Comiti Palatii subsint?

§. 1. AUlica officia omnia semper IV officiis subordinata, et in ea omnis aularum (seu Regis seu Ducum) administratio divisa fuit. His IV officiis totidem officiales (de Comite Palatii, vid. §. 3.) fuêre praefecti. 1. Dapifer (alias Senechallus,

2. Hoc liquet ex vetustissima constit. Caroli III. seu Crassi, quam Marq. Freherus cum notis edidit, quaeque extat apud Gold. Const. tom. 1. ad ann. 881. §. 6. ubi dicitur: Singuli Principes habeant Officinarios speciales, Marsalcum, Dapiferum, Pincernam, et Camerarium: qui quatuor ect. Arnold. Abb. Lub. Chron. Slav. lib. 3. cap. 9. Officium, ait, Dapiferi, seu Pincernae, Camerarii seu Marchalli administrabant etc. Hinc bene Lehm. Chron. Spir. lib. 5. c. 3. Ein jeder Käuser und König/ und aus derer Verordnung die Reichs-Fürsten haben ein jeder an seinem Hoff für nehmlich vier Ampt dem Reich zu Ehren gehalten/ nemlich einen Truchses/ Marschalck/ Cämmerer und Schencken. Hic mos antiquissimus bene notandus, qui ex seqq. magis firmabitur.

Variavit id quidem, et modo seorsim constitutum fuit id officium, ut apud Eginh. in Vit. Car. modo reliquorum officiorum uni cohaesit, uti Dapifero: nonnunquam Magistro aulae utrumque officium, Dapiferi et Pincernae, injunctum unitumque fuit, quod et hodiernus

usus fere in Regis et Principum aulis observat; Strauch. de Jur. Publ. lib. 1. tit. 22. §. 1. et inf. §. 13. idque olim quoque contigisse ex Hincmaro, in Epist. colligitur; ubi ait: Palatium per hos ministros disponebatur; Camerarium, Comitem Palatii, Comitem stabuli.

4. His vocibus non ipsa ministeria, ut Bodin. l. 1. Repul. cap. 9. nugatur, sed potestas, quae in omnes aulae ministros et officiales eorumque negotia competit, et praefectura officiorum significatur.

Hinc Magister Pincernarum vocatur, in Annal. Franc. in ann. 781. Et apud Witichind. Annal. lib. 2. in princ. ac Dithmar. Chron. lib. 4. dicuntur praeesse reliquis. Quin rebus belli ac pacis praefecti sunt: uti Eggihartus, mensae praepositus, cum Anshelmo Comite Palatino et Rolando, sub Carolo M. expeditioni Aquitanicae praefuêre. Eginh. de Vit. Car. Add. Lehman. Chron. lib. 2. cap. 10.

DAPIFERO, ut tali, subjecta sunt officia culinae aulicae et promtuarii aulici, omnesque, qui eo pertinent, rationarii etc. Ut COMITI PALATII (quoties haec ei conjuncta est dignitas) duplicis generis officia; primum Justitiarii Aulae, si forte Princeps immediate et extra ordinem aditur; quod non admittit Comes aulae,

nisi cum ipse sopiendae querelae par non est. Eginh. in Vit. Car. Deinde, illi qui concurrunt ad curam et custodiam generalem aulae, aulaeorum, rei argentariae, portarum: Rationarii aulae, Hatschirer/ Heerolden etc. In rebus vero domesticis substituitur ei alicubi ein Hauß-Hoffmeister.

6. MARECHALLO officia itinerum et expeditionum; Quartier-Meister/ Hoff-Furirer/ Trabanten/Einspänniger/ tubicines, stipatores etc. quo pertinent quoque officia stabuli aulici, rhedarum, vehiculorum; sed et extranei, qui aulam adeunt, ut Legati, Residentes, Agentes, et quibus eorum cura commissa est; item Judaei, et alii commercia aulica exercentes; sollicitatores quoque etc.

7. CAMERARIO, secretioris Camerae officia, Cammer-Herrn; quo et pertinent quorum est tempora allo quendi dicere, introducere partes, legatos: custodia insignium, et thesauri Camerae, Janitores Camerae, et Cammer-Trabansen etc. In quibusdam in partem curarum Regina concurrit. Lehm. Chron. lib. 2. c. 11.

8. PINCERNAE, officiarei cellariae aulicae, et rationum, operarum, aliorumque eo pertinentium. Conf. Doctiss. Strauch. de Jur. publ. lib. 1. tit. 22. §. 1. et seqq.

9. Est autem horum IV officiorum varia ratio et species. Et quidem I. Aulae Augustae IV.

officiis praesunt cum summa post regem potestate IV summi provinciarum Duces; dicunturque die Erß-Aempter/ qui ex A. B. tit. 7. §. 1. sunt hi IV. Boemus, Archi-Pincerna; Palatinus Rheni, Archidapifer; Saxo, Archi-Marchallus; Brandeburgicus, Archi-Camerarius.

10. II. [(printer); sic: ] Hi in his suis Archi-Officiis substitutos seu Vicarios habent, die Reichs Erb-Aempter.

Ita Boemus Vicarium habet Dn. de Limburg: Palatinus Nortenbergium, hodie Sintzendorfium: Saxo Pappenheimium: Brandeburgicus olim Falckensteinium, hodie Comitem ab Hohenzollern. NOT. Haec officia non cohaerent terris eorum, sed toti familiae, et exercentur per Seniorem.

11. III. Iidem hi Archi-Principes in aulis suis eadem officia habent hereditaria; Erb Hoff-Aempter; quae cum terra in feudum aliis concedunt.

Haec officia terris in feudum datis cohaerent; eaque alii quoque Principes habent in aulis suis. Megis. Annal. Car. lib. 10. cap. 11. 23. et 30. et in honorem regni habebantur. de quib. §. 2.

12. Haec officia omnia non nisi Germanis Originariis concedi possunt. Cap. Ferd. III. art. 15. Spec. Suev. part. 2. tit. 29. §. 2. denn die 4. Leien Fürsten sollen teutsche Mann

13. IV. Iidem Duces et Rex ipse eadem habent in aulis suis officia non hereditaria; die Hoff-Aempter.

Quae vero non regni, sed aulae privatae, v. g. Ducalis, officia sunt, et arbitrio constituuntur. Atque haec aulae officia nonnihil hodie immutata, et fere sunt summus Aulae Magister, summus Aulae Marechallus, summus Cubiculi praefectus, et summus Stabuli praefectus, quibus reliqua officia subsunt. Strauch. d. tit. 22. §. 1. 2. 3. 4. Isthaec officia honorem exhibent den Reichs-Erb-Aemptern. nec iis praejudicant. Cap. Leop. art. 46. Cap. Jos. art. 45. De eorum lite, Limn. l. 3. c. 7. n. 76. Inter hos ille fere primarius esse solet, qui in aula Principis sui id officium gerit, quod ipse Princeps in Imperio; uti in Saxonica Marechallus; in Marchica Cubiculi Praefectus; in Palatina, aulae Praefectus, Groß Hoff-Meister.

14. V. Quin et iidem quoque Archi-Principes Episcopatui Bambergensi, certis terris (non vero Electoratibus suis, ut nonnulli ineptiunt) in feudum acceptis, praestari curant eadem officia, des Stiffts Bamberg Ober-Aempter; sed per substitutos equites Francos [Note: addendum (see p. 468): Hi 4 Equites sunt: Ab Auffsäß/ von Pommersfelden/ ab Ebner/ von Rotenhahn. Limn. de J. P. l. 3. c. 7. in f.], quibus officia ipsa in feudum, terras in subfeudum concedunt; dicunturque des Stiffts Untervel Affter-Aempter.

15. Ita quisque Archi-Principum est ein Erß-Beampter des Reichs und Ober-Beampter des Stiffts/ et in utroque officio habet substitutos perpetuos.

Verum omnia haec officia hereditaria cessant in Archi-Cancellariis, qui mutuo vices implent.

CAPUT XII. De IV. Archi-Officialibus Regni, seu Electoribus secularibus: ubi demonstratur, numerum Septem Virorum nulla lege definitum exipsis rationibus reip. Germ. fluxisse.

1. ARchi-officia IV. aulica a totidem Ducibus provinciarum semper administrata: Et initio IV. tantum Duces Germani, praeter Regem, fuêre.

2. Hi IV Duces soli tum regalia habuerunt, et aulae, bellis ac rebus equestribus praefuerunt.

4. Ex V. Ducibus Germaniae semper, usque ad interregnum, unus rex, reliqui IV. Archi-Officiales fuêre.

10. IV Duces soli aulae, sed cum 3. Archi-Cancellariis regni negotiis praefecti.

13. Cur in omnibus Capitulationibus usque ad Pacem Westvalicam, tantum 6. Electores numerentur.

17. Lis secundum Boemum transacta: Is verus hodie est Elector Imperii, etsi Bohemia non sit juris Germanici.

§. 1. ARchi-Officia IV. aulica post Carolingos perpetuo a totidem Ducibus Provinciarum administrata sunt. Nec tum plures Germani Provinciarum Duces quam V. adeoque, praeter Regem, IV Duces, iidemque Archi-Officiales fuêre.

Scil. Dux Rhenensis, (seu Comes Palatii) Francus, Bavarus, Suevus, et Saxo. Ita Luitprand. apud Lehm. Chron. lib. 2. cap. 16. Sub Conrado, ait, Potentissimi Principes, Arnoldus in Bojoaria; Burchardus in Suevia; Eberardus Comes potentissimus in Francia; Giselbertus Dux in Lotharingia erat, (quae tunc terram Rhenensem complexa est, de quo c. 3. sect. 6.) quos inter Henricus Saxonum et Thuringorum Dux praepotens clarebat.

Et addit Lehm. d. l. daß keine Hertzogen mehr in Teutschland gewesen/ besindt sich klar und gründlich ben den Historicis; Quod et constat ex historia et numero provinciarum, cap. 3. et 4. duae enim reliquae provinciae, Moravica et Vandalica, earumque duces Slavici juris ac generis, et Marchia tum nondum inde exemta et constituta fuit. Quibus modis autem auctus adeo fuerit Ducum et Principum numerus, patet ex c. 3. sect. 1. et 3. et in f. plenius.

2. Iidem IV Duces et Archi-Officiales, regni dignitate penes Saxones et Henricum I. constituta, propriam potestatem, eoque jura regalia habuêre, ac supremi bellorum Duces, et, Henrico ludos equestres instituente, summi totius rei equestris Capitanei fuêre.

Reliqui omnes in expeditionibus bellicis et ludis illis eossecuti sunt: adeo ut tota horum certaminum ratio juxta horum Ducum 4. provincias, die Vier Landen dictas, Rheinstrohm/ Schwaben/ Bäiern und Francken/ [quintus enim, Saxo, rex erat] distincta atque instituta fuerit.

3. Hoc probat historia Henrici I. nam et atrox illud bellum contra Hunnos per eos gestum, et hastiludiis, quae deinde Henricus instituit, et quorum 36. recenset Ruxner. et

Munst. Cosmogr. lib. 5. cap. 410. non modo perpetuo praefecti, sed et juxta IV eorum provincias tota rei equestris ratio, cura, omniaque munia atque officia digesta fuerunt; ita, ut quaeque provincia suum Praefectum, Moderatorem, Custodem, aliosque officiales, inter quos etiam foeminae nobiles erant, dederit. Vid. Munst. d. l. Limn. de Jure publ. lib. 6. cap. 5. n. 14. 22. 24. 28. et 31. Gold. tom. 1. Const. ad ann. 938. Crus. Ann. Suev. part. 2. lib. 4. cap. 1. Quod et rythmice persequitur Saxo, Noricus Vates, apud Limn. d. c. 5. n. 137. Ex quibus late constat, quam perpetua et solennis fuerit distinctio der vier Fürsten und der vier Landen/ etc. Unde et factum, ut IV hi duces ac populi, extinctâ Ottonum familia, ne Saxoniae quidem (sed perperam) permittere id jus voluerint. Peil. Cons. ult. n. 28. ait: So giebt die Historie der vier Landen/ daß Rheinland/ Francken/ Bäyern und Schwaben sich desselben alleine anmassen/ und den Sachsen daran nichts gestehen wollen. Et in hac lite semper allegant hi IV Duces, daß sie dieses Recht neben andern ihren Fürstlichen Lehen und NB. Regalien von Henrico I. empfangen. Limn. d. c. 5. n. 24. et seqq.

4. Atque haec imperii ratio perpetuo in V provinciarum Ducibus ita continuata est, ut semper usque ad interregnum unus eorum Rex fuerit; reliqui IV. Archi-Officia gesserint.

Unum eorum semper Regem fuisse liquet; quia post Conradum I. Francum, Saxones et Henricus Bavarus; deinde Conradus II. et tres Henrici, Franci Salici seu Palatini; tum iterum Saxones et Suevi regnum tenuerunt.

5. Archi-Officia autem IV. ita continuârunt: Sub Saxonum regno fuêre, Palatinus, Francus, Suevus et Bavarus: Ita de Ottonis I. inauguratione Aquisgranensi ait Witechind. Annal. lib. 2. in princ. Duces NB. ministrabant. Loihariorum Dux Giselbertus, ad cujus potestatem locus ille pertinebat, [Aquisgranum scil. adeoque terra Rhenensis] omnia procurabat. Eberhardus [Francus] mensae praeerat: Hermannus Francus [sed vox haec transposita est, cum Suevus fuerit, Ursp. in. Henr. I. fol. 155. et Ott. I. Crus. Ann. part 2. lib. 4. c. 1.] Pincernis: Arnulfus (Bavarus) equestri ordini et eligendis locandisque castris praeerat.

6. Expulsis deinde Franciae Ducibus vacavit Archi-Officium Franciae: cum itaque tum Billingii in Saxonia Duces ab Ottone I. noviter constituti essent, hi, ut Duces provinciae, successêre officio: idque patet ex actu solenni Ottonis III. de quo Ditmar. Chron. lib. 4. post pr. Quatuor, ait, ministrabant NB. Duces: Henricus (Bavarus) ad mensam: Conradus (Suevus) ad Cameram: Hezil (Palatinus) ad Cellariam; Bernardus, NB. (Saxo) equis praefuit. Idem Lehm. Chron. lib. 5. c. 3.

7. Deinceps non tantum extincta prorsus fuit familia Ducum Franciae in Henr. V. et Ducatus ad Suevos translatus, sed et Bavaria jam sub Lothario II. Saxoniae juncta, et utraque Henrico Superbo data fuit. Tum itaque tres tantum Duces erant, qui Archi-Officia gerebant, scil. Palatinus, Suevus et Saxo, qui idem erat Dux Bavariae. Quartum ergo vacavit tum officium (Archi-Camerarii scil.) quod proinde, cum quartus provinciae Dux Germanus tum esset Sereniss. Marchio Brandeburgicus, sup. c. 3. sect. 5. necessario et ipso jure absque ulla nova constitutione ad eum pertinuit: eratque tum id tempus, quo Otto Ascanius jam receperat ab Henrico V. Ducatum Provinciae Vandalicae, quam ipsam mox filius ejus Albertus Ursus ejectis iterum Slavis recuperavit d. sect. 5. Idque patet ex illustri illa Friderici I. curia Moguntiae habita: in qua inter Archi-Officiales jam Marchio memoratur. Arn. Lubec. Chron. Slav. lib. 3. cap. 9. (Locum vide §. seq.) Et tum quoque non fuêre nisi hi 4. provinciae Duces Germani praeter regem.

8. Paulo post itaque, cum Sueviae Ducibus regnum deferretur, atque adeo vacaret Archi-Officium Sueviae, nec essent nisi tres provinciae Duces Germani, Palatinus, Saxo et Brandeburgicus, necessario quartum ab extraneo

interim exerceri debuit. Exercuit igitur illud Dux Bohemiae primum in electione Frideriei I. Dubrav. Hist. Boh. lib. 12. pag. 318. qui eundem postea regem fecit. sup. Sect. 4. Unde in praedicta Curia Frid. I inter Archi-Officiales jam Regis quoque fit mentio. Arnold. Lub. d. l. 3. c. 9. Officium, ait, Dapiferi seu Pincernae, Camerarii seu Marschalci non nisi reges vel Duces aut Marchiones administrabant: scil. Rex Boemiae; Duces duo, Rhenensis et Saxo; et Marchio Brandenburgicus.

Illaeigitur fabulae, quod Boemiae Dux jam sub Ott. I. Archidapiferiam obiverit; Limn. l. 3. c. 8. in fin. et quod ad id in poenam damnatus sit; Hagec. Chron. Boh. p. 1. in ann. 964. refutantur ex Ditmaro et Witechindo, qui tum vixêre. sup. §. 4. et 5. et clarissime ex literis Rudolfi I. quibus se in originem inquisivisse testatur, et a Wenceslai IV atavo (qui fuit Uladislaus II. a Frid. I. rex factus) eam derivat: quo et Dubrav. lib. 9. Hist. Boh. in fin. qui Bretislao jam id tribuere videtur, refellitur.

9. Hic Status numerusque Archi-Officiorum duravit inde, etiam post interregnum, usque ad novissimum bellum tricennale; quin usque ad pacem Westvalicam: quo tempore et nuper addita duo Archi-Officia, de quibus cap. seq.

10. Illi itaque IV Archi-Officiales rebusautae soli; rebus imperii verounâ cum tribus

Unde illustris ille regni Septem viratus et VII. in universum Archi-Officia constituuntur, quae omnibus regni negotiis atque officiis primaria autoritate praesunt: quibus proinde nullam taxam, ut vocant, solvere tenentur.

Ita dicitur in A. B. tit. 29. princ. Cum ergo ipsi Principes Electores CUNCTIS Imperialis Curiae praesint officiis, etc. videretur absurdum, quod SUBSTITUTI officiales a suis SUPERIORIBUS encenia postularent. Atque ideo dicuntur solidae bases Imperii et columnae immobiles; statuiturque, ut ad tractandum de ipsius Imperii orbisque salute congregentur. A. B. tit. 12. in princ. Unde et in eos, perinde ac in regem, ab omnibus regni subditis crimen Majestatis committitur A. B. tit. 24. et in Capitulationibus dicuntur, Unsere und des H. R. R. forderste/ innerste Glieder/ und des H. R. R. Grund- und Haupt-Seulen. Cap. Jos. §. 3. et §. 45. Vere itaque de IV. secularibus Petr. de Andlo, de Imp. Rom. lib. 1. cap. 13. et 16. apud Freh. Orig. Pal. lib. 1. c. 2. Sunt, ait, primo IV. generosi Principes inclytae prosapiae ab aevo longe producto, et apud Augustos Principalissimi, super quibus Romanum fundatur imperium. Primus Princeps est Comes Palatinus Rheni etc.

Hoc ergo electionis negotium Archi-Officiales eodem jure, quo caeteras res Imperii

publicas, vel soli vel cum Statibus gerere possunt. Neque adeo electio Regis proprium aliquod officium, sed primarii illius officii, quo cuncta regni negotia expediuntur, pars est, eoque maxime continetur.

12. Verum cum Boemia Slavici, non Germanici juris sit, cap. 3. sect. 4. non concurrit rex Boh. in aliis Imperii negotiis, et ne in conventibus quidem Electoralibus, extra electionem Regis. Cap. Jos. §. 6. Adeo stricte intellectum est Archi-Officium Slavicae provinciae datum, ut exerceri illud nequeat nisi ben Wahl Tägen. Nec impedit, quod olim Carolus IV. etc. et hodie reges ejus Germani sint; cum non personae sed provinciae Archi-Officium cohaereat, A. B. tit. 20. et hujus adeo jus inspiciatur. sup. cap. 1. §. ult.

13. Unde apparet, cur in omnibus Capitulationibus Imperii usque ad Ferdin. IV. perpetuo VI. Electorum tantum mentio fiat, qui conventus habere, Capit. omnes §. Wir lassen auch zu/ daß die 6. Chur-Fürsten etc. et quorum consensu negotia Imperii tractari possint ac debeant: ut in Capit. Ferd. III. §. 7. 9. 11. 13. 24. 25. 31. 37. Eademque ratione introducto nuper Octoviratu, tamen nonnisi 7. Electores inde a Ferdin. IV. ubique memorantur, ut in Capit. Ferdin. IV. §. 5. 7. 9. 11. 14. 23. 24. 29. 30. 35.

14. Apparet hinc item, qua occasione Bavaria exciderit Archi-Officio suo: cum enim sub Henricis, Superbo ac Leone, in eandem personam Bavaria et Saxonia junctae essent, cap. 3. sect. 3. [uti et post Leonem illa Palatinatui unita et Ottoni Illustri data fuit. d. sect. 3.] necessario interim vacavit alterum Archi-Officium, quod tum Dux vel Rex Boemiae [cum Dux Provinciae Germanus nemo amplius esset] exercuit. sup. §. 7.

15. Quae causa est cur olim ante Rudolfum I. Boemiae, ceu Slavici juris regno, jus eligendi et Archi-Officii constanter negatum, et Regem exercitium ejus, non jus habuisse creditum fuerit; Ita enim in Spec. Sax. lib. 3. art. 57. §. 2. legitur, Boemum non eligere, weil er nicht Teutsch ist. Et in Spec. Suev. lib. 1. cap. 29. §. 2. Wann er nicht ein Teutscher Mann ist. Idem Alb. Stad. in ann. 1240. pag. 215. Hostiensis quoque in c. 34. X. de Elect. ait: de facto eum eligere. Alii, in casum tantum discordiae, Dd. in d. c. 34. Dubr. Hist. Boh. lib. 6. pag. 165. et rythmi antiqui apud Limn. l. 3. c. 8. n. 2. Add. Weichb. Magd. art. 13. et Lehn R. cap. 6.

16. Sed et divisa iterum a Palatinatu Bavariâ, hujus Dux, Henricus Palatini frater, soli regi Boemiae controversiam fecit, et contra eum, adstipulante quoque Palatino, dejure suo publice protestatus, atque anno 1275. a Rudolfo I. in quasi possessorio tum defensus est; ut

patet ex literis Rud. I. apud. Gold. tom. 1. Const. ad ann. 1275. Rubr. De Jure eligendi inter regem Boh. et ducem Bav controverso. et ad marginem Spec. Suev. d. l. 1. c. 29. notatum est, pro, der Künig in Böhem/ legi in M. S. der Hertzog von Beyren.

17. Deinde vero 6. Kal. Oct. 1290. decisa res est contra Bavarum, ut Rex Boemiae esset Archi-Pincerna et Elector Imperii: Extat illud decretum Rud. I. apud Limn. lib. 3. cap. 8. n. 3. et Gold. Reichs. Satz ad ann. 1290. fol. 31. quod firmatum est A. B. tit. 7. §. 2. tit. 1. §. 10. tit. 4. §. 1. tit. 6. tit. 22. et pass. R. A. 1500. tit. 42. et tanti temporis usu, ut insani esset negare, Regem Boemiae hodie esse verum Electorem Imperii.

18. Bavarus itaque nunquam Palatino, sed contrâ, uterque Boemiae litem movit, atque adeo comunem causam contra eandem habuit. sup. §. 16. Gold. d. tom. 1. ad ann. 1275. Mirum ergo, quâ fronte Gewold. de Septemv. cap. 10. Palatino Archi-Officium negare ausus fuerit, cujus Jus nunquam vel a Bavaro velab ullo alio in dubium vocatum fuit, et minime omnium vocari potuit, quippe qui tum inter IV. Archi-Officiales primus, et praeterea Palatii Francici seu regii Praeses, jure tum praecipuo tum gemino indubie nitebatur.

19. Equidem Ludoicus Bav. pulso fratre, Rudolfo Palatino, et restitutis deinde liberis ejus, voluit illos et posteros suos alternare;

miraturque Avent. Ann. lib. 7. f. 463. id non observari. Verum, cum factum id privatum, liberique illi impuberes essent, in usum id deductum nunquam fuit. Hinc tamen orta lis illa funesta Illustrissimae familiae, quae sopita est Pace Osnab. et Monast. novumque Archithesaurarii, ac nuperrime aliud Archi-Vexilliferi officium additum est; de quibus cap. seq.

CAPUT XIII. De novis Officiis Archithesaurarii, et Archi-Vexilliferi; et de Vexillo Imperii.

1. ARchi-Dapiferi officium anno 1648. et 1651. Bavariae, et novum Archithesaurarii, Palatinatui datum.

3. Archi-Vexilliferi officium novissime constitutum. De quaestionibus inde natis; et de Officiis substitutis remiss.

§. 1. [Note: totus §. 1. et 3. usque ad exegesin majusculis literis exprimenda fuerant. (see errata list p. 522)] HAec lis itaque de jure Electionis anno 1648. de toto Archi-Officio anno 1651. ita transacta est; ut Bavaro Archi-Dapiferatus cum suffragii jure et loco cessus; Palatino autem, ratione Palatinatus inferioris seu Rhenensis, adeoque retentâ provincia Electorali, novum Archithesaurarii officium aulicum cum octavo loco datum, et pristinum jus in casum extinctae familiae Wilhelminae, (vid. cap. 3. sect. 1.) reservatum sit. Pac. Osn. art. 5. §. 3. et seqq. et Monast. §. 11. et seqq. Per hoc officium reliquis nihil detractum fuit, quia ejus functiones ipse Palatinus jam ante. Comitatu seu Praefecturâ Palatii complexus est, sup. cap. 10. nisi quod aliqua thesauri pars ad curam Camerarii quoque pertinuerit. Lehm. Chron. lib. 2. c. 11.

2. Archi-Officii Bavarici substitutus, Reichs Erb-Truchses/ est Comes Waldburgius: (de quo

Ursp. Chron. fol. 235. et 245. [(printer); sic: fol. 235.] ) Vicarius Bambergensis, Stiffis unter - Truchses/ von Dommersfelben. Caeterum Erb Hoff-Aempter/ quod sciam, constituta nulla sunt, cum et nullus eorum hodie usus videatur, quam ut terrae illae, quas hoc nomine in caeteris Electoratibus tenent, a Principe in feudum recipi soleant. [Note: addendum (see p. 468): Novo Electoratu constituto novum quoque officium vicarium, Reichs=Erb Amt constituti necesse est, non reliqua officia aulica, nedum Bambergense.]

3. [Note: totus §. 1. et 3. usque ad exegesin majusculis literis exprimenda fuerant. (see errata list p. 522)] Novissime d. 7/17 [(reading uncertain: print blotted)] Oct. 1692. placuit sextum Archi-Vexilliferi officium aulicum cum jure electionis et nono suffragio ac loco constitui, et Sereniss. Principi ac Domino, D. ERNESTO AUGUSTO, ratione Ducatus Brunsvicensis ac Lüneburgensis, ob ingentia merita etc. conferri; secutaque est inauguratio d. 9/19. Dec. 1692.

Multa in hoc negotio in quaestionem vocata sunt, 1. An liceat? 2. An conducat? 3. An necessum sit? 4. An commode fieri possit? 5. Cui liceat? 6. Quo modo? Quin et in thesi An 7. A. B. omnium Statuum consensu sancita? 8. Num Septemviratus ex mysticis aut Politicis rationibus sit conditus? etc. Quae cum in sacris Augustisque Imperii Principumque conciliis nunc agitentur, nobis hîc sacra sunto. De substituto, de hereditariis officiis, et vicario Bambergensi, eorumque feudis, nihil adhuc, quod sciam, publice editum est. Paucis vero officium ipsum explicandum venit.

4. De variis gentium signis bellicis, quae ordinis tuendi causa in bellis necessaria sunt,

vid. Alex. ab Alex. Gen, dier. lib. 4. c. 2. Romanis fuêre Aquila, Dracones, vexilla, flammulae rufae, pinnae. Veget. de Re mil. lib. 3. c. 5. Impp. etiam imagines, reliqui suas, Galba familiae, praeferri voluerunt. Dion. Hist. lib. 51. Unde Aquiliferi, Imaginarii, Draconarii, signiferi. Veget. l. 2. c 7. Modest. de voc. rei mil. Quae signa, aeque ac Deorum imagines, sacra erant. Dion. Hal. lib. 6. c. 39. Tac. 2. Annal. 17 et l. 1. Ann. pass.

5. Primum totius legionis signum fuit Aquila, Veget. d l. 2. c. 13. etc. 7. Modest. d. l. in prima cohorte cujusque legionis. Dion. Hist. lib. 40. At deinde non nisi una fuit, ipsis Impp. praeferri solita. Jos. de Bell. Jud. lib. 3. c. 5. Fuitque Aquila non picta vel texta in vexillo, sed solida hastae imposita: ut ex Dion. d. lib. 40. patet, et ex nummis, qualem exhibet III. D. Spanh de lls. num. Diss. 6. pag. 558. aere, aliâve pro lubitu materiâ facta: Diss. Sin. Schütz. l. 1. t. 1. pos. 21. §. 3. Ita Crassi aurea; Dion. d. l. 40. (ut et celebris est Cyri Xenoph. Cyrop. lib. 7. pr. et Exped. Cyr. lib. 1. in f.) Catilinae argentea fuit. Cic. Or. Cat. 1. c. 9. et Cat. 2. cap. 6.

6. Fuisse tamen ipsis et vexilla seu vela, patet ex Dion d. l. 40. in historia Crassi; Marcell. lib, 31. c. 5. Vegetio d. l. 3. c. 5. et 6. [vid. sup. §. 5.] Cluv. l. 1. Antiq. c. 49. Haec per centurias gestari solebant; ut Dracones per cohortes. Veg. d. l. 2. c. 13. Modest. d. l.

7. Constantinus M. crucis speciem praecipuum praeliis signum esse, et soli Imperatori praeferri. Voluit. Nazianz, Orat. 1. in Julian. Sozom. Hist. Eccl. lib. 1. c. 4. et hoc signum (non aquila, ut Lazius de Rep. Rom. l. 7. c. 5. sentire videtur) LABARUM dictum est.

9. Neque hoc facto Aquilae, (ut Baronius aliique volunt) quae solida erat, sed vexillorum signa, scil. imagines mutatae sunt, non tamen ita, ne essent signa, sed ne primum essent. Labarum enim vexilli speciem fuisse patet ex Prudent. contr. Symmach. lib. 1.

Nazianz. Orat. 1. in Julian. apud Baronium: Eo audaciae prorupit (Julianus) ut adversus magnum illud VEXILLUM praeceps ferretur, quod solvendorum LABORUM vim habet, ab eoque apud Latinos nomen trahit, principatumque in reliqua omnia VEXILLA tenet, tam quae NB. Imperatorum imaginibus illustrantur, quam quae horrendis Draconum hiatibus ventilata etc. Et evidenter Sozom. Hist. Eccl. lib. 5. c. 16. Signum quod Constantinus Dei jussu in signum crucis mutaverat, ad NB. veterem effigiem reducere decrevit: curavit enim, NB. ut in publicis imaginibus juxta ipsum Jupiter

NB. depingeretur. Vetus itaque effigies, quae in crucem versa et a Juliano restituta est, fuêre imagines Caesarum, non Aquilae.

9. Nomen labari Constantino M. longe recentius esse vel ex Veget. et Modest. colligo. Nazianzenus id a labore deducit, d. l. Baronius Graeco-Latinum facit, q. laboris o(/roj <BetaCode: o(/ros> . i. finis. Gothofr. aliique eo referunt tit. C. de Praepos. labor. ubi tamen labores nihil aliud sunt quam fabricae seu opificia bellica. l. 1. l. 3. C. de Princ. ag. in reb. l. 1. C. de Praepos. ag. Barbaram vocem esse vel incerta ejus elocutio probat: nam Sozom. d. l. 1. c. 4. vocavit, Prudent. d. l. labarum, ille productâ, hic correptâ mediâ. Si conjicere licet, nata vox videtur a signo vel clamore militari: Nam Sozom. d. c. 4. ait: semper hoc signum ante ordines suos praemittebat (Constantinus M.) et , LABORANTIBUS legionibus, praesto in praeliis esse voluit. Et referunt, quacunque parte acclamatum esset, laborare aciem, eâ illatum fuisse hoc signum; atque ex incondito hoc clamore militari, LABOR! nata forte vox laborum. Antiquiora fuêre, sed non primaria signa, cantabra, unde Cantabrarii: de quibus Tertull. in Apol. c. 16. Min. Felix in Octav. l. 2. C. Th. de Colleg. quae perperam ad Augustum refert Perez. in l. un. C. de praep. lab.

serie primarium fuit signum Imperii, etiam Graeci seu Orientis. Etsi enim probari id sibi velit Limn. de J. Publ. lib. 1 cap. 14. §. 12. tamen ipsi potius mutatio probanda est. Sed et patet ex Prud. lib. 1. contr. Symm. ubi Symmachi verba soluta ad Impp. Valent. Theod. I. et Arcad. Quid juvat armis vestris, NB. Aquilis vestris amicas applicare virtutes. Item ex figuris Graecorum Impp. Niceph. Gregorae praemissis, quibus Aquilae appictae. Quin Aquila biceps ideo tantum pingitur, ut repraesentet Orientem. Nec minus Aquilas Romanas Claudianus sub Honorio cantat, ut in 3. Cons. Hon.

11. Licet vero Constantinus M. et alii in bellis eâ usi non videantur, sed labaro; non tamen Aquila ideo defiit esse praecipuum signum imperii. Nam I. idideo factum, quia Aquila solida fuit, tunc autem velis seu vexillis solis uti coepêre, donec tandem ipsa Aquila velis quoque intexta et crux ipsa addita fuit. Gloss. ad Jus Sax. lib. 3. art. 6. Zum andern hat das Reich ein Banner/ daruff steht ein schwartzer Adler/ der hat ein Creutz an der Brust. Nam et Henricus I. crucem inventam dicitur extorsisse Rudolpho Burgundo, et sacrum posteris insigne sancivisse. Sigeb. in ann. 920. P. AEmil. de Gest. Franc. lib. 3. in. Ludov. IV.

12. [II.] Aliud esse potest praecipuum signum belli vel etiam Regis, aliud regni: per R. I. Spir. 1542. §. 40. ib. Soll die Reichs-Fahn nicht fliegen/ sondern an seiner statt NB. eine andere Fahne durch den Obristen Feld. Hauptmann auffgericht werden. quod tum belli illius praecipuum erat signum. Ita et Ottonis I. maximum belli signum et nomine et effigie ANGELUS fuit. Witich. Ann. lib. 1. fol. 641. apud Meib. tom. 1. Rer. Germ. Ursperg. Chron. in Ott. I. fol. 16. Et in expeditione sacra crux signum fuit, a Saladino captum. Abb. Stad. in ann. 1188. neque tamen Aquila tum desiit esse praecipuum imperii signum. Vid. §. 18. in fin.

13. Sic et Henricus II. cum fundaret Episcopatum Bambergensem, consecravit vexillum S. Georgii, quod inde sequentibus Regibus crebro praecipuum in nonnullis praeliis (non in imperio) signum fuit: Casp. Brusch. de Episc. Germ. c. 15. §. 1. Crus. Annal. Suev. part. 2. lib. 6. c. 2. ejusque mentio fit in d. R. I. 1542. §. 39. Illud tribuitur memoriae Georgii Cappadocis sub Juliano occisi, Excerpt. Philost. lib. 7. §. 2. quem scelestissimum omnium hominum ferunt, et flagitia ejus damnant Baronius Annal. in ann. 362. Amm. Marcell. lib. 22. c. 11. Theodor. Hist. Eccles. lib. 2. c. 14. Socrat. Hist. Eccles. lib. 2. cap. 14. 28. 29. et lib. 3. c. 2. 3. 4. Sozom. lib. 5. c. 7. Sigon. de Imp. Occ. lib. 5. in ann. 350. et lib. 6. in ann. 362. nec

pro Martyre habendum, cum extra Ecclesiam Romanam fuerit, coeco causae suae studio nimiâque vanitate jactat Baron. d. l. Contra, Alexandriae in Oriente templa ei erecta: Baron. in ann. 530. et tom. 6. in fin. de Legat. Alex. et reliquiae ejus consecratae sunt: Bar. in ann. 561. Miracula quoque ab equo ejus picto edita: Niceph. Gregor. Hist. lib. 8. Draco ingens totique regioni insestus Beryti ab ipso, ut eo seculo tales fabulosi Dracones plurimi a Sanctis, occisus: Crus. Ann. part. 2. lib. 6. c. 2. Bar. in ann. 324. ipse saepius acies regum Germaniae praeivisse visus idque juratum fingitur: Magir. de Adv. arm. cap. 3. n. 37. et 39. Bar. in ann. 1190. Crus. Ann. p. 3. l. 3. c. 5. Ab ejus nomine est societas Nobilium in Suevia: R. I. 1507. tit. 22. in Graecia mare: Bar. in Ann. 1190. Chron. Belg. ap. Pist. Script. Cerm. fol. 182. apud Georgios aeque ac Germanos Patronus, vexillisque appictus. Magir. d. l. Denique Turcarum fabulis notus. Busbeq. epist. 1. p. 71. Facile hinc solvuntur lites de hoc vexillo. [Note: addendum (see p. 468): De jure gerendi hujus vexilli ut contendant Franci et Suevi cum inter se, tum cum aliis, vid. Limn. Add. 1. ad l. 6. c. 3. n. 57.]

14. Sola igitur Aquila primarium imperii signum semper fuit; quae hodie fere biceps pingi solet: male vero bicorporem quidam statuunt. Sin. Schütz lib. 1. tit. 1. pos. 21. §. 3. per Ord. Mon. 1559. §. 10. ib. des Reichs Käyserl. Adler mit zween Köpffen. Equidem ipsum imperii, etiam Graeci, (etsi diss. Freh. ad Niceph. Greg. fig.) signum fuisse Aquilam simplicem, constat ex

nummis, eoque inprimis de quo sup. §. 3. et ex ipsis figuris Nic. Greg. quibus Michaeli et Andronico Seniori Aquilae appictae sunt. Et, cum figura biceps ex divisione imperii in orientem et occidentem nata sit, liquet utique imperii signum origine Aquilam simplicem esse. Atque adeo, si ex vero illud aestimemus, geminatur hodie figura, ut repraesentet non geminum, nedum fissum caput, sed ejusdem capitis prospectum (quasi curam) in Orientem et Occidentem. Unde promiscue pingi solet, et in dictis figuris Theodoro Lascari bicipites appictae, reliquis . Causam, ut Cedrenus refert, geminationi dedit Carolus M. et Irene, per nuptias .

15. Officium hoc (cujus dignitatem non magnam esse perperam ait Gregor. Hist. lib. 7.) Principibus concedi solitum, Avent. Ann. lib. 6. fol. 389. Gold. Const. tom. 1. ad ann. 1328. Argent. Chron. in ann. 1323. Fridericus III. Alberto Duci Saxoniae contra Carolum Burgundum commisit. Carion. Chron. lib. 5. pag. 1034. Ipsi Duces quoque, ut Joannes Armenius, Belisarii praefectus, bandum, i. vexillum, saepe in hostes tulerunt; Procop. Rer. Goth. lib. 4. fol. m. 342. et 344. et quandoque Vexilliferi dicti sunt. Sigon. de Regn. Ital. lib. 10. princ. fol. 242. quo sensu et Rudolphus Habsp. fuit Vexillifer urbis Argentinensis.

16. Unde videtur hoc officium non esse aulicum, nec adeo congruum Archi-Officio, sed mero militare. Verum commode huic Archi-Officio tribui ac subjici lege possunt functiones aulicae: lato enim in aula regia quoque patet usus Vexillorum, inprimis in feudis regalibus, Fahnen-Lehen; quorum, etsi modus, non tamen res mutata est: nam et ipsa feuda regalia vocantur vexilla; et in pace inter Henricum Austriacum et Henricum Leonem facta, ille huic Bavariam cum septem, hic illi Austriam cum tribus Vexillis, (id est feudis regalibus) cessisse dicitur. Avent. Ann. lib. 6. fol. 389. Et in Spec. Sax. lib. 3. art. 52. §. 3. Rex dicitur conferre comitatus vexillaque feudalia; et art. 62. §. 2. numerantur 7 vexilla feudalia Saxoniae. Possent quoque festivitatum solenniumque, quin et aulici praesidii excubiarumque aut similia officia ei subjici; aut alias ejus functiones facile definiri: neque enim hodie id tanti, sed praecipuus Archi-Officiorum usus in eo est, ut junctim cum Archi-Cancellariis regni negotia publica, (praeter haec aulae munia, quae soli seculares gerunt) administrent. vid. cap. seq.

17. Vexilliferi officium gessit olim Conradus, Comes Schlusselburgius, eique eo nomine urbs et castrum Grüningen jure perpetui feudi anno

1322. a Lud. IV. datum est: cui successêre Sereniss. Duces Wurtembergici. Unde lis cum hoc Archi-Officio; quaeriturque, num vexillum illud, die Sturm-Fahne/ quod simplicem Aquilam habet, longoque velo in cuspidem sensim obliquatur, sit primarium Imperii? Quod cum publice ventiletur, nos quidem non definimus: verum cum Archi-Officii functiones sint aulicae, vid §. praec. hujus autem bellicae et extra aulam, videntur lege publica illae facile ita discerni distinguique posse, ut nihil invicem impediant.

18. Vexillum Imperii primarium, non nisi praesente Rege gestari in bellis potest.

R. I. 1542. §. 39. in fin. et §. 40. idque antiquo Impp. more: sup. §. 5. At signum S. Georgii potest; quod nec primarium est, nec Imperii quidem, (cum effigies illa insigne Imperii non sit) sed Henrici II. aliorumque, qui uti eo volunt, vexillum. sup. §. 13. Nec obstat, quod in d. R. I. §. 39. sancitur, daß S. Georgen Fahn in dem Zug in Ruhe bleiben solle: Nam magis id, quod diximus, probat. Caeterum ipsos Suevos Impp. usos [(printer); sic: usus] quoque Aquilâ, patet exemplo Frid I. apud Naucler. Chron. Gener. 40. in ann. 1175. et Avent Ann. l. 6. f. 389.

19. Est quoque aliud vexillum absque insigni, rubeum sc. die Blut-Fahne/ cujus usus est in investituris der Fahnen-Lehen/ et signum imperii

meri. Sed et Statuum Imperii sua sunt vexilla, uti celebre illud Argentinense, in quo est imago B. Virginis et Servatoris. Vid. doctiss. D. Obrecht. de Vex. Imp.

20. Referuntur porro et alia minora Imperii officia, uti in primis Officium Venatoris, Reichs-Jäger-Meister/ quo olim usi Marchio Misniensis et Comes Schwatzburgicus: Lehm. Chron. l. 7. c. 35. et de eo hodie contendunt Duces Würtembergici, Pomeraniae et Carinthiae. Doct. D Eiben. de Tit. Nobil. §. 30. Sed et Lotharingius ensifer; et Basileenses feruntur esse Piscatores Imperii; Ott. de J. P. cap. 14. Oldenburgicus, Reichs Dyck-Meister etc. quorum, etsi vera essent, neque tamen usus hodie est, neque feuda apparent, quibus more antiquo cohaereant. Duci tamen Julia censi licet sceptrum regi praeferre extra actus inaugurationis, de quo contenderat cum Marchia. Avent. l. 7. f. 487. Quî vero omnia haec officia olim arbitraria, sensim certis feudis affixa quasi, inprimis post interregnum fuerint, dictum partim jam est, et partim dicetur infr. Add. Limn. enucl. l. 2. c. 18. n. 31.

CAPUT XIV. De Juribus Archi-Officiorum.

12. In nullo horum concurrit Rex Bohemiae, excepta electione et remotione Regis.

18. Num unus, vel pater et filius, vel duo fratres duos Electoratus habere possint?

§. 1. PRaedictis Archi-Principibus, vi Officii sui in regno primarii, semper administratio regni et publicorum negotiorum, adeoque et electio Regis unâ cum Statibus Imperii, sed jure quodam praecipuo; minoris autem momenti rerum cura, ut et post interregnum electio Regis, solis illis relicta est.

2. Hic antiquissimus Germaniae mos jam a Tacito celebratus est, qui de M. G. cap. 11. ait: De minoribus rebus Principes consultant, de majoribus omnes: NB. ita tamen, ut ea quoque, quorum penes plebem arbitrium est, apud Principes pertractentur,

vel ut alii legunt, praetractentur. Equidem ex forma reip. mixtae administratio dejure omnium est; sed absurdissimum esset, ad omnia negotia omnes convocari. Optime ergo id ita fere, ut apud Romanos temperatum dicitur in §. SCtum. 7. Inst. de Jur. nat. gent. etc. nam aucto ita populo, ut difficile esset eum convocari, placuit Senatum vice populi consuli: ad quem tamen Senatus in re graviore retulit, ut patet vel ex §. 6. voc. interrogante. Inst. eod. Cui antiquo et optimo Germaniae instituto insistimus, donec illud mutatum appareat.

3. Illud vero obtinuit inprimis in Electione regis, in qua semper praecipuae Archi-Principum partes fuêre; reliqui vero et populus assensi sunt. De Carolingis id patet ex cap. 7. §. 10. et 11. sup. et ex Autore de Benef. §. 12. apud Freh. ad Const. Car. III. Secum ibunt 6. Principes, qui PRIMI sunt in ejus electione etc. Idem in Jure Feud. Sax. cap. 6. §. 1. qui PRIMI sunt in ejus electione; ubi et nominatim recensentur illi 6. Principes. Eadem verba sunt in Spec. Sax. art. 57. §. 3. et additur: Praeter istos succedit etiam electio omnium Principum Imperii; tam Clericorum quam Laicorum; NB. non quod, sicuti praedicti (6. Principes) secundum suum placitum eligere de beant, sed quem omnes Illustres [ita Archi-Principes vocantur in d. Spec. Sax. pass.] eligunt, eundem prae coeteris in Regem nominabunt. Significanter Abb. Stad. Chron. in ann. 1240. pag. 215. ait: Ex PRAETAXATIONE ET CONSENSU

eligunt Imperatorem Trevirensis, Moguntinus etc. Cum Conradus II. eligeretur, ait Wippo in Vit. Conr. Sal. CONSEDERE Principes, populus frequentissime ADSTABAT. NB. Archiepiscopus Moguntinus, cujus sententia ante alios accipienda fuit, rogatus a populo, elegit Cunonem. Hanc sententiam caeteri Archiepiscopi et reliqui sacrorum ordinum Viri indubitanter sequebantur. Et deinde: Fit clamor populi, omnes unanimiter in regis electione NB. Principibus consentiebant. Clarius Otto Frising. de Gest. Frid. lib. 2. c. 1. Ubi, ait, cum de eligendo Principe PRIMATES CONSULTARENT, tandem AB OMNIBUS Fridericus cunctorum favore in Regem sublimatur. Et Ursperg. Chron. rubr. de bell. Phil. f. 235. Tota Imperialis Curia et OFFICIALES IMPERII adhaeserunt Philippo. Egregia quoque loca sunt apud Gewold. de Septem Vir. cap. 6. uti ex Welberto, qui sub Conr. III. vixit: In magna curia collecti erant omnes, qui ibi fuerant seculares et spirituales Principes, quorum NB. plerique nude et simpliciter nominabant, quem optabant PER ALIOS eligi; et tamen NB. ipsi non eligebant, quia non habebant voces suffragiorum realium. Et mox: PAUCI spirituales et temporales PRIMATES examinantes personam Lotharii, eum VOTIVE elegerunt; alii Principes, NB. qui nulla dabant suffragia, libenter eum amplexati sunt. Et ex Amando, de Frid. I. sub quo vixit: Plurimo numero Principes convenientes disserunt per suos internuncios

ad 6. aut 8. Principes OFFICIATOS regni, residentes in arcano loco Curiae regalis: etc. In hunc (Fridericum I.) si vestris vocibus, ô OFFICIATI, consentitis, firmum robur habebit sui Imperii. Cum NB. ex secreto conclavi prodirent Officiati, indicantes, ipsos unanimiter Fridericum in regem servatis de jure servandis elegisse, NB. cunctus omnium Ordinum applausus est consecutus.

5. Valde haec confirmantur ex eo, quod promiscue reges, modo ab omnibus, modo a primoribus electi passim referuntur, ut patet ex locis prolixe allatis ab Onuphr. de Com. Imp. cap. 6. Ita Witech. lib. 2. princ. ait, Ottonem I. ab omnibus; Idem deinde d. lib. 2. et. Rhegin. Chron. l. 2. f. 936. a primoribus eundem electum esse; quae hoc demum sensu non pugnant.

6. Hinc ergo prorsus evanescit fabula Bellarmini et Baronii, Septemviros lege Ottonis III. vel a Gregorio VII. institutos esse, quae refertur a Gold. Const. tom. 3. ad ann. 1209. et ipsum Freherum, qui authenticum a Gold. inventum credebat, deceperat. Sed figmentum illud tum ex cap. 12. et 13. ad oculum, tum late refellitur ab Onuphr. d. cap. 6. pertot. Avent. Ann. lib. 5. fol. 310. Conring. Exerc. Acad. 4. §. 37. et Exerc. 5. per tot. et a Fren. de inde rejectum est.

7. Post interregnum vero vel illo durante, electionem solis Archi-Officiis relictam esse constat.

Archi-Principes suffragia detulerant; Gold. Const. tom. 1. ad ann. 1275. Albertus ab iisdem solis solenniter creatus est. Colmar. Chron. p. 2. in ann. 1298. Lehman. Chron. Spir. lib. 7. cap. 1. De Wilhelmo, comite Hollandiae, aliisque sub interregno electis vid. Chron. Belg. ad ann. 1247. fol. 242. et 252. [(printer); sic: et seqv.] Avent. Ann. lib. 5. fol. 310. Hoc denique perpetua lege A. B. tit. 7. et pass. firmatum est.

8. Jura Archi-Officialium sunt I. Gubernatio Regni, quam vel Rex cum ipsis solis exercet, vel ipsi soli.

9. Quae rex cum illis solis exercere potest, sunt res non maximi momenti; et in specie sequentia:

I. Foedera facere in rebus imperii. Capit. Ferd. III. art. 7. II. Alienationes et oppignorationes earundem. Cap. Leop. art. 12, NOT. Si vero magni haec sint momenti, consensu ordinum fiunt. d. art. 12. ib. mit Rath/Hülff etc. der 7. Chur-Fürsten alleine/ oder/ NB. nach Gelegenheit der Sachen/ auch anderer Fürsten. etc. III. Concedere jus monetae. Capit. Leop. art. 34. IV. Vectigalia vel jura Stapulae Capit. Ferd. III. art. 20. V. Feuda regalia. Capit. Leop. art. 30. VI. Decernere Comitia regni, eorumque locum ac tempus. A. B. tit. 28. §. 5. Capit. Car. V. art. 12. Ferd. III. art. 13. et plene Leop. art. 17. VII. Facere Ordinationes Imperii pro re nata. Abschied der Kayserl. Commissar. und Churf. Räth

de ann. 1517. IIX. Proscribere Statum Imperii, in re notoria: Cap. Ferd. III. art. 30. In coeteris contradicunt Status, et remissus est modus ad Comitia. Pac. Mon. §. 8. Capit. Ferd. IV. art. 28. Leop. art. 28. Jos. art. 27. et similia alia.

I. Conventus habere, Collegial-Täge/ invito quoque rege: A. B tit. 12 tit. 7. princ. Capit. Leop. art. 6. et Jos. art. 6. quo impediti legatos quoque mittere possunt. d. art. 6.; II. Tractare in iis tum de negotiis Imperii et salute Orbis, tum de rebus propriis. dd. ll. III. ELIGERE REGEM, sup. §. 7. qui conventus inspecie dicuntur Mahl-Täge. IV. Capitulationes facere. arg. l. 2. ff. de Jurisd. Spec. Sax. lib. 3. art. 54. §. 2. Sleid. de Stat. Rel. lib. 1. in fin. Lehm. Chron. lib. 2. c. 4. Hodie tamen de certa et perpetua ejus lege facienda in Comitiis agitur. V. Electo propter aetatem, si opus sit, prospicere de moderatoribus vel Curatoribus. Chron. Belg. apud Pist. tom. Scrip. Germ. fol. 246. VI. Recipere imperium e manibus Regis resignantis. R. I. 1559. §. 1. VII. Regem ex magna et justa causa removere. Gold. Const. Imp. tom. un. ad ann. 1400. et tom. 1. ad d. ann. et apud Urstis. tom. 2. Script. Germ. in fin. Regin. Chron. lib. 2. in ann. 887. Lehm. Chron. lib. 7. cap. 72. et l. 2. c. 4.

unione Electorali, Chur-Fürstl. Einung: qua anno 1438. de suis et Imperii Juribus tuendis legem inter se fecêre; quae extat apud Gold. in Act. Polit. part 8. tit. 1. et tit. 3. et saepe repetita ac confirmata est cum clausula addendi, in Capit. Imp. ut in Cap. Leop. et Jos. Art. 6. Ab ea vero differt Unio Rhenensis; quae et ipsa est apud Gold d. part. 8. tit. 2. et confirmatur d. art. 6.

12. In nullo vero horum capitum ac Jurium Concurrit Rex Bohemiae: excepta electione Regis: sup. c. 12. §. 12. 13. 17. adeo ut nec praedicta Unione Electorali contineatur: nec intersit auff den Collegial-Tägen/ exceptis den Mahl-Tägen/ nec ipsi Capitulationi ob causam d. c. 12. traditam. Carpz. d. L. Reg. c. 5. sect. 8. n. 7. Arum. ad A. B. disc. 5. th. 22. Rumel. ad A B. p. 2. diss. 3. th. 30. qui tamen olim secus fuisse perperam existimant. Sed judicio, quo de removendo Rege agitur, omnino interest. Hermes de Jure publ. cap. 18. num. 33.

13. II. Alterius generis sunt jura illa praecipua ac privilegia Archi-Officiis concessa, et Regi Bohemiae quoque communia.

I. Jus comparandi terras cum regalibus sine consensu Imp. salvis tamen de caetero juribus Imperii. A. B. tit. 10. in fin. II. Jura fodinarum, teloniorum, recipiendi Judaeos. A. B

tit. 9. aureae monetae. A. B. tit. 10. quae tum singularia eorum privilegia adhuc fuêre, hodie prope Statibus communia sunt. III. Privilegia de non appellando: A. B. tit. 11. falsumque est ea a quibusdam amissa fuisse. Myler. in Add. ad Rumel. A. B. part. 2. diss. 2. th. 2. Diss. Lauterb. in Compend. tit. de Appell. Et VI. de non evocando. A. B. tit. 8. et. 11. §. 1. Carpz. de Leg. Reg. c. 9. sect. 3. et seqq. quod datur contra l. 58. ff. de Judic. adeoque contra Camerale, nedum Aulicum et provincialia; Carpz. d. cap. 9. sect. 4. non vero contra ordinaria judicia primae instantiae. Rumel. ad A. B. part. 2. diss. 1. thes. 10. et seq. Privilegia haec pertinent quoque ad terras noviter quaesitas. Carpz. d. sect. 4. n. 1. 2. 3. Quat. aliis Statibus competant Vid. late Rumel. d. part. 2. diss. 1. et 2. V. Principatus eorum ita sunt individui et inalienabiles, ut aliud induci nequeat. A. B. tit. 25. VI. Jura eorum ac privilegia ante omnia sunt confirmanda. A. B. tit. 2. Cap. Leop. art. 3. et contraria privilegia revocanda. A. B. tit. 13. VII. In Curia nec Rex Boemiae alii regi, nec reliqui ulli Principi: A. B. tit. 6. nec horum legati nisi regum (non liberarum rerump.) legatis, nec ipsis Principibus cedunt. Capit. Leop. art. 5. Conf. Cap. Ferd. III. art. 4. VIII. Quisque jus habet praesentandi Assessorem. O. C. p. 1. tit. 1. §. 3. IX. Successionis foeminae prorsus sunt incapaces. A. B.

d. tit. 7. §. 2. X. Singulare jus tutelae ratione ipsius Archi-Officii et juris eligendi, ex A. B. t. 7. de quo inf. XI. Soli collegium constituunt, et aequant suffragia Principum ac Comitum; in deputationibus vero omnium Statuum. inf. de Comit. XII. Legati eorum ratione Curialium legatis Regum comparantur: quibus proinde recens advenientibus Imperator primae visitationis honorem; visitandi vices reddentibus primum locum tribuit. XIII. Unde et contendunt, ut detur titulus Excellentiae; in domo tertii prior locus; audiantur tecto capite et sedentes: secundarius legatus praecedat primarium Principis ets. de quo prolixe Fursten de Supremat. cap. 45. et seqq. XIV. Praefertur iis in actu electionis ensis, das Chur-Schwerdt/ sed tectus, qui alius est ab ense, quem Saxo praefert Regi nudum etc.

14. Singulariter tribuitur Regno BOHEMIAE, quod extinctâ familiâ regiâ cives regni eligere, non Imp. ftatuere Regem possit. A. B. tit. 7. nec Rex officium sub corona praestare; A B. tit. 4. in fin. nec investituram extra fines regni recipere teneatur. etc. Vid. Limn. de J. P. lib. 3. c. 8. De Archi-Principe BAVARIAE vid. c. 3. sect. 1. et de Archi-Officio ejus, c. 13. §. 1. Archi-Marechallatus SAXONICI functiones, quae tum in Curiis publicis, tum in itineribus, tum in expeditionibus bellicis late patent, comprehensae sunt antiquo

libello apud Carpz. d. L. Reg. cap. 10. sect. 6. n. 28. et Limn. in Add. sec. ad l. 3. c. 7. n. 83. Archi-Principi MARCHICO competit Jus primariarum precum; Scepler. ad consuet. March. lib. 1. tit. 1. §. 2. vectigalia augendi et nova instituendi etc. Limn. lib. 5. cap. 7. n. 128. et seqq. ibique in add. 1. n. 136. estque Patronus Ordinis Johannitarum. Pac. Osn. art. 12. §. pen. add. c. 3. sect. 5. Comiti PALATINO Rheni, Dominium Rheni, quat. illud aliis non est legitime quaesitum: Heig p. 2. qu. 40. n. 38. et n. 142. Carpz. Jurispr. for. p. 3. const. 31. def. 23. n. 6. Klock. p. 1. cons. 5. Stypman p. 1. c. 7. n. 19. Noe Maurer. vom Wasser-Recht. p. 1. c. 4. n. 9. Jurisdictio über die Keßler/ per totam Alsatiam, trans Rhenum, et magnam partem cis Rhenum. Chur-Fürstl. Lands-Ord. tit. 32. Item jura siscalia der Hagesteltzen/ Wildfänge/ Bastard Fälle/ Königs Leute/ in suo et pluribus vicinis territoriis: d. Lands-Ordn. tit. 8. Vid. Laudum Heibronn. quo ea firmata sunt. Jus Advocatiae, proscribendi et conducendi per Episcopatum Spirensem et Wormatiensem; quin et jus conductus per alia quoque territoria vicina, pactis varie definitum. De reliquis dictum cap. 3.

15. Atque haec hact. de primariis regni Officiis Septemvirorum, nunc Novemvirorum Imperii; quae dicuntur proprie die Ertz-Aempter; hodie post interregnum frequentius ab annexo jure eligendi, die

Chur-Aempter/ vel Chur-Fürsten. Ecclesiastici ab Imp. salutantur Neven/ seculares Oheimen; vocibus, quae amoris honorisque gradum distinguunt. vid. liter. Lud. jun. apud. Gold. Const. tom. un. ad ann. 871.

16. Ordo est I. Suffragia ferendi, in A. B. tit. 4. de quo sup. II. Sedendi; Caesare ejusve Commissario ( a <BetaCode: a> ) absente, Moguntinus medius, a latere Trevirensis et Coloniensis alternant, illo vices inchoante, et salvo semper jure locorum. A. B. tit. 3. Aut. der Grund-Veste part. 2. cap. 4. vid. sup. c. 10. Deinde sedent a dextris Bohemus, (cum adest) Bavarus, Brandenburgicus: (olim Bohemus et Palatinus. A. B. tit. 4.) a sinistris Saxo et Palatinus; (olim Saxo et Brandenburgicus. d. t. 4.) quod ita con-clusum anno 1653. d. Aut. p. 2. cap. 4. Noni quidem Archi-Principis locus certus est; sed num in tribus praecedentibus aliquid iterum mutatum, cum posterior a dextris locus priore a sinistris modo potior modo sequior habitus, adeoque loca illa promiscua visa, idque maxime actum videatur, ne absente Bohemo latera mutare necesse sit, id a futuro arbitrio pendebit:

( b <BetaCode: b> ) praesente alterutro, ab ejus utroque latere proximi sunt Moguntinus et Coloniensis, qui variant pro jure locorum, juxta cap. 10. §. 8. Trevirensis ex opposito regis sedet: A. B. tit. 3. Reliqui ut ante.

17. III. Procedendi, absente rege, idem qui sedendi: praesente, itidem; sic tamen, ut Trevirensis immediate regem praecedat, A. B. tit. 21. Bohemus (cum adest) sequatur, A. B. tit. 22. tum reliqui, quo sedent, ordine. Si vero insignia portentur, Saxo (cujus tum latera reliqui Seculares, insignia una gestantes claudunt) incedit medius inter Trevirensem et Regem. A. B. tit. 21. 22.

18. Dubitatum semper fuit, num unus duos Electoratus habere possit? Et jam olim, cum Henricus Superbus et Leo, Bavariam et Saxoniam junctas tenerent, acriter contradictum negatumque est, id fieri posse. Helmold. Chron. Slav. lib. 1. c. 73. Stadens. Chron. in ann. 1138. Crantz. Vandal. lib. 3. c. 38. Equidem unius plures Principatus esse posse indubium est; Sed si Archi-Ossicia iis cohaereant, alterum vacabit, uti tum quoque vacavit. Forte

igitur non facile id siet, unde et clausula in pacto reciproco Saxoniae, Marchiae et Hassiae: verum si cui ex justa successione quaesitum jus sit, id ei ideo aufferri non poterit. Hermes. Fascic. J. P. cap. 14. n. 26. Multo magis itaque pater et filius, Herm. d. l. n. 27. vel duo fratres nedum consobrini simul Electoratus habere possunt, Herm. d. n. 27. et seq.

NOT. Quam in his caeci fuerint primarii Annalium scriptores, depingit Onuphr. de Comit. c. 6. n. 3. et patet vel ex Crantz. Vand. l. 3. c. 15. et Munst. Cosm. lib. 5. cap. 429. quam vero ipse Onuphr. caecutiverit, ex d. c. 8. n. 9. in rat. 2.

CAPUT XV. De Officiis reliquorum Statuum.

1. OFficiis Statuum cohaesêre certae terrae plerumque in feudum dari solitae. et n. 3. et qualiter?

24. Hi omnes, etiam Principes, olim Ducibus subjecti fuêre in terris mediatis.

§. 1. SEquuntur officia ad singulas provincias spectantia: quae exercentur ab iis, quibus terrae commissae vel concessae sunt. Conceduntur autem vel feudi vel allodii jure.

More antiquo Francorum fidelibus Regni, (uti dicebantur omnes, qui vel officia in regno ejusve parte gerebant, vel ministeria in bello ac aula praestabant) concessae sunt certae terrae ac praedia, ut eorum reditu vel reditus parte, quin, et juribus, etiam regalibus

quandoque, uterentur quasi loco salarii, et ad sustinendam dignitatem ac familiam. Accurate id de Comitibus explicat Lehm. Chron. lib. 2. cap. 17. et ait: daß sie zu Erhaltung ihres Stands vom König und dem Reich sonderbahre Güter an Wälden/ Aeckern und Wässern/ und dazu gehörigen Gerechtigkeit in Besitz und zu nutzen und niessen/ auch sonderbahre Königl. Leibeigene gehabt/ die solche Güter der Herrschafft zu nütz erbauen müssen etc. Hae terrae et praedia Salica, id est, Francica (v. c. 3. sect. 6.) dicta sunt, quia mansêre praedia regni, et fidelibus jura tantum quaedam cum reditu, ut diximus, concessa sunt. Vid. Hypomn. feud. in praef. §. 1. et 2. et tit. 1. §. 2. Idemque mos in ecclesiasticis fuit, ut Clerici non sixis annuis salariis, sed praediorum ecclesiae concessorum reditibus alerentur. Concessae autem sunt hae terrae fidelibus dupliciter; vel in feudum five beneficium, quo jus proprium, scil. dominium utile in eos transiit; vel in allodium, quo sola administratio cum reditu et certis juribus: Ita Beat. Rhen. Rer. Germ. lib. 2. Nobiles, ait, beneficiis regiis et allodiis ornabantur. Hypomn. feud. d praef. §. 2.

2. Ex quo notandum omnino, fideles, quoad has terras Salicas seu regni, plus juris habere in feudis, quam in allodiis: in illis enim dominium utile, atque adeo jus proprium ipsis competit; in his tantum perceptio redituum ac jurium cum administratione.

3. Concessio fit vel propter ministeria, quae in aula vel bello praestant, indeque ministeriales, Knechte/ dicti; de quib. §. 21. vel propter officium ac potestatem.

Ex feudis servitia deberi, atque ita operam auxiliaque militaria, et inde milites servos, Knechte/ dici notum est. Est itaque hic ipsum servi et servitiorum nomen honoris, ac cum dignitate conjunctum, scil. militiae, quae vox ipsa dignitatem infert. l. ult. C. locat cond. l. 22. ff. de legat. 2. Contrâ vero sunt et feuda, quae dantur non ob ministeria, sed propter certum officium, v. g. feuda guardiae et gastaldiae: Hypomn. feud. tit. 2. §. 41. sive propter hoc officium detur praedium in feudum; sive officium terrae cohaereat, et unâ in feudum detur, uti Comitatus, Marchia, Ducatus etc. Ad hunc modum igitur veteri more Francico gubernatae sunt regni partes, ut officia terris quasi affixa essent, quae una cum officio ita datae sunt fidelibus, ut eas gubernarent, et vicissim reditus ac jura inde perciperent; plerumque quidem jure feudi, aliquando tamen et jure allodii.

4. Potestas haec vel propria est ac regalis, quae proprio jure competit; vel administratoria, quae nudo jure officii et nomine Superioris Vicario exercetur.

Si enim quis propriam potestatem dominio directo haberet, non dependeret amplius a rege, sed fieret summa plane potestas. Utrumque dicitur in Spec. Sax lib. 3. art. 58. Unde differentiae inter Principatus et Comitatus, §. seq.

5. Haec officia potestatemque qui gerunt; vel Principes sunt, Fürsten-meßige; (quorum jure et Episcopi utuntur) vel non Principes: inter quos plurimum interest.

(1.) Principis nomen non est officii, sed in genere primariam potestatem, etiam propriam, significat; atque his Principibus primaria officia, Ducum, Comitum Palatii, Marchionum etc. committi solent. Non Principum mera nomina officiorum sunt, ut Comitum etc. (2.) Illi in specie Illustres, Spec. Sax. lib. 3. art. 58. et Hohe Mann dicuntur, Const. Frid. II. apud Gold. Const. tom. un. ad ann. 1236. cap. 1. §. 6. Hi edle Mann. Gold. d. tom. un. ad ann. 1232. §. 5. quod et in investiturarum literis observari solet. vid. §. 21. (3) Illi jure Principum proprio Regalia habent, hi Jurisdictionem, cui usu fere accessêre regalia. Ita in Reform. Pol. Sigism. c. 9. princ. ap. Gold. Const. tom. un. f. 190. Hohe Fürsten haben fast Kayserl. Rechten zu ihrem Theil/ aber Graffen/ Freyen

etc. Zwing und Bann. (4.) Hinc omnes Principatus sunt feuda Imperii; at non omnes Comitatus. §. 4. Reink. lib. 1. cl. 4. c. 14. n. 13. et c. 16. n. 39. et cap. 19. n. 60. (5.) Illi onera publica jure feudi et fidelitatis praestant; Hi solo jure officii, ut subditi. (6.) Illi jura regalia percipiunt ut commoda propriae ac regalis potestatis; hi ut fructus Jurisdictionis. (7.) Illi ab ipso Imp. in solio sedente, hi in Senatu investiuntur. Reink. d. cap. 16. n. 19. (8) Illi suo jure, adeoque singuli, suffragium ferunt; hi curiatim. Sed et differunt (9) ratione judicii Austregalis, O. C. p. 2. tit. 2. 3. 4. et 5. [10.] Jurisjur. Erkl. des Land-Fr. 1522. tit. 3. et pluribus aliis. [Note: addendum (see p. 468): 11. Titulo von Gottes Gnaden. c. 27. §.16.]

6. Principes vel toti Provinciae praeerant, vel parti: illi sunt 1. Duces, quorum summa inter Principes fuit dignitas.

Beat Rhen. Rer. Germ. l. 2. p. m. 158. Primam, ait, dignationem sub Francis in Alemannia habebat Dux: D. Eiben. Elect. Feud. c. 9. §. 15. Sic Austria, quae Marchia erat, augendae dignitatis causâ erecta est in Ducatum. Gold. Const. tom. un. ad ann. 1245. idemque actum est de Stiria, Carinthia, et Juliacensi Marchiis. Eadem causa est, cur Pac. Osn. art. 11. §. 11. fere Episcopatus in simplices Principatus; at Archiepiscopatus Magdeburgensis [ut et Bremensis; art. 10. §. 7. et seqq.] in Ducatus versi fuerint: et ideo hodieque Duces in Imperio reliquos Principes in subscriptionibus

Recessuum etc. regulariter praecedunt: et creato Duce, ejus Agnati interim saltem Principes vocantur. Conring. Exerc. Acad. 1. §. 12.

7. Ducatus, quibus 12. Comitatus subjecti fuêre, Carolus M. sustulit. Conring Exerc. Ac. 4. §. 19. Sensim vero reducti sunt. De eorum officio Lehm. Chron. lib. 2. cap. 16. Pontan. Or. Franc. lib. 6. cap. 13. et seqq. Sub Henrico I. tantum 4. Duces praeter regem, totidemque provinciis praefectos fuisse sup. dictum est. Hodie distractis provinciis, nudo officii jure Dux vel Director eis praeest. sup. cap. 4. Ducum vero numero aucto, at terris imminutis, Ducatus Novemvirorum, spreto communi nomine, Electoratus; et alii, ut Moscoviae, Lithuaniae, Florentiae, Finniae, magni Ducatus dicti sunt. Austriae vero Archi-Duces vocati, nunc cum Ducibus Burgundiae omnes alios, etiam Archiepiscopos, Novemviris exceptis, praecedunt. Vid. Subscript. R. I. et de Austriae privilegiis Gold. tom. un. Const. ad ann. 1245.

8. II. Comites Palatii Caesaris res curabant, ejusque nomine jus dicebant in Palatiis: Avent. Ann. lib. 6. fol. 296. et 297. eaque proxima Ducibus dignitas fuit.

Avent. d. loc. de Praefecto Praetorio Bavariae ait: Quae tum maxima dignitas secundum Regulum [ita Ducem appellat] erat.

Atque adeo 4 fuêre Palatiorum provincialium Praefecti: Spec. Sax. lib. 3. art. 53. §. 1. et Spec. Suev. lib. 1. art. 19. rubr. von den 4 Landen. In Teutschen Landen hat jedes Land seinen Pfaltz-Graffen: Sachsen hat einen/ Batern hat einen/ Francken hat einen/ Schwaben hat einen. Diese 4 Landen waren hievor alle Königreiche. Sic fuêre Comites Palatii I. BAVARICI, Dynastae Schirenses; orti ab Arnolfo Duce, et ab illis Otto Illustris, pater Ducum Bavariae et Palatinorum. Avent. d. lib. 4. fol. 294. II. SUEVICI, erant Palatini Tübingenses, quorum seriem refert Crus. Ann. Suev. part. 2. lib. 8. cap. 13. et lib. 10. cap. 10. in fin. et part. 3. lib. 3 cap. 8. et 10. III. SAXONICI, fuêre Comites de Gosed et Summerseburg; de quibus Albin. Chron. Misn. tit. 15. pag. 388. et seqq. De eorum familia Chron. Marienthal. apud Meib. Rer. Germ. tom. 3. fol. 252. et seqq. meminitque Adam Br. Hist. lib. 4. c. 18 et 28. ubi summo errore Scholiastes Danus putat fuisse Palatinos Rheni. Unde vero duplicis Palatii mentio sit, Pfaltz Sachsen/ und Pfaltz Thüringen/ valde ambigunt. Sed apparet id ex historia cap. 3. sect. 2. quod scil. eadem provincia, quae hodie Saxonia est, olim Türingorum fuerit; et ideo cum ipsa provincia etiam ejus Palatium Saxonibus cesserit: quod et inde liquet, quia utriusque Palatii eadem sunt insignia. Albin. d. tit. 15. pag. 389.

est ipse Palatinus Rheni: cum enim Francia inprimis quoque Palatii Comitem habuerit, d. Spec. Sax. et Suev. verb. Francken hat einen/ non apparet ullius ullibi vestigium, quam Rhenensis: et constat utique ex cap. 3. sect. 6. Franciae Palatium esse Rhenense seu Aquisgranense. Unde in eo plurima singularia occurrunt: [1.] Quod hoc Palatium non sit solius brovinciae Palatium, sed regni Francici, cujus immediata sedes fuit Francia cum terra Rhenensi. d. sect. 6. Et hinc [2.] Palatinus Rheni non Palatii Provincialis, sed Regii seu Regni Comes est. Unde dependet, quod inse solus sit Judex Regis, et cum Palatino Saxoniae vicarius Regni, de quo cap. seq. [3.] Quod idem Comes Palatii Francici sit Dux Provinciae Rhenensis: cum non alium illa Ducem, sed ipse in ea sumam post regem potestatem, quae Ducis est habuerit.

11. Unde [4.] solus ille duravit, reliquis deficientibus. Nam praevalente Ducum potentiâ, ipsi omnem juris dicendi potestatem in provincia sua usurpârunt: obsoletique sunt sensim Comites Palatiorum. Quae et causa est, cur in Provincia Marchica non fuerit Comitatus Palatii, nec ulla ejus vestigia, ut in caeteris; appareant; quoniam, cum ille Ducatus efflorefcere sub Ascaniis coepisset, jam tum Duces ipsi omnem Jurisdictionem exercebant, et vel Comites Palatii vel eorum potestas jam tum fere desierat. At provincia Rhenensis

non habuit alium Ducem, quam ipsum Comitem Palatii, qui et Comitatum Palatii, et ipsum unâ Ducatum admmistravit.

12. Palatinatus tamen Saxonicus hodieque a Ducatu seu Electoratu distinguitur, uterque vero junctus est et cohaeret; Nam in Bull. Sax. Caroli IV. §. 3. apud Gold. tom. 1. ad ann. 1376. haec habentur: Ipse [Wenceslaus] velut Dux Saxoniae, S. R. I. Archi-Marechallus, verus et legitimus Princeps Elector, et Successores sui, Ducatum, Principatum, et COMITATUM PALATINUM SAXONIAE ac Archi-Marechalliam Imperii sacri, cum omnibus etc. obtinere debet. Quodjus usus Vicariatus servâsse videtur,

13. Fuere quidem et alia Palatia, eorumque Comites, uti Palatii Lateranensis Comes; Gold. Const. t. 1. ad ann. 1328. etc. Sed et in aula minores Palatii Comites atque primario, ut in reliquis aulae officiis, substituti: quin omnes, qui munus aliquod in aula gessêrunt, Palatini, uti, qui in Cancellaria, Capellani dicti sunt. Pith. de Palat. ap. Freher. de Orig. Pal. Verum non de illis, sed Provinciarum Germaniae Comitibus Palatinis hîc agimus.

14. Qui parti provinciae praesunt Principes, sunt I. Landgravii, II. Marchiones III. Burggravii. IV. Principes. V. Ge-Fürstete Grasten.

(sed utraque unus olim Landgraviatus, inter Misnienses et Brabantinum ita divisus est, ut Hassia cum suffragio Henrico Brabantino cederet; Reink. lib. 1. cl. 4. cap. 13.§. 21 et seqq. [(printer); sic: ] unde et hodie Hassia sola, non Thuringia suffragio utitur. Sinold. Schütz l. 1. tit. 8. pos. 5. [(printer); sic: 8.] ) Add. Pac. Osn. art. 15. et Mon. §. 58. et Lichtenbergensis, qui ann. 1646. Bavariae cessit. Alsatiae vero, Saussenbergius et Nellenburgicus non videntur fuisse Principatus immediati, sed mansisse nomina officii, cessique ille Austriae, vid. titul. Maxim. I. etc. (hodie Galliae. Pac. Mon. §. 73.) iste Badensibus; hic Burgoviensi. Unde carent suffragio. Sin. Schütz d. l.

15. MARCHIONES a Marca, quae non significat limitem, sed forum, ein Marckt/ i. locum ubi jus dicitur, seu territorium cum Jurisdictione, unde Marckt-Recht. Ita a Carolo IV. apud Gold. Reichs-Satz. part. 2. ad ann. 1378. et in Specul. Saxon. lib. 3. art. 66. princ. vetitum fuit, erigi einen Marckt oder Marckt-Recht auff eine Meile den andern zu nahe; quod in text. lat. forum dicitur. Item in privil. Ottonis I subjecto Juri Sax. habetur, zu befestigen einen Marckt/ etc. als Marckt-Recht vor alters gestanden hat. Et in antiquis tabulis quicquid intra alicujus jurisdictionem fit, perpetuo dicitur fieri auff dessen Marck/Marckungen/Gemarcken. rc. Ita Cambden. Britann. tit. de Dan. pag. 109. ait, Marcam territorium ipsum, non limitem dici. Et Ludov. Pius terram Hispanis exulibus concessam vocat Maream suam. apud Gold. Const.

tom. 2. ad ann. 815. §. 1. Sed cum Reges inprimis limitum curam sibi reservarent, Marchiis ibi constitutis, vox pro magistratu limitaneo accipi coepit. Marchio v. dicitur suo nomine jus dixisse, secus ac reliqui. Spec. Sax. lib. 3. art. 64. 65. Nec potest nisi feudi jure Principatum tenere. sup. §. 5. Diss. Reink. l. 1. cl. 4. c. 13. Sunt autem Marchiones: Badensis, (Brandenburgicus enim huc non pertinet, sed justus ducatus est. cap. 3. sect 5.) Hochbergensis, qui et ipse Badensium est, et Marchio Nomenii in Lotharingia: qui omnes jus suffragii habent; R. I. 1554. in subscr. Diss. Sin. Schütz l. 1. tit. 8 pos. 4. reliqui non habent, uti Misniae, Moraviae, Lusatiae: [quae Slavicae originis] Burgoviensis (extinctus anno 1283. Crus. Ann. p. 2. l. 5. c. 3.) et S. R. I. seu Antvverpiensis, vid. cap. 5. qui duo sunt intitulis Max. I. etc. et non videntur Principum numero fuisse. Limn. Add. 1. ad l. 4. c. 4. n. 24. Schütz d. pos. 4. Non Röttelensis. d. R. I. 1554. in subscr. Pac. Osn. art. 5. §. 26. et Mon. §. 33. ut errat Oldenb. ad Limn. en. l. 2. c. 15. n. 11.

16. BURGGRAVII Principes sunt Norimbergensis et Magdeburgensis: illum. Principibus semper accensitum testatur et firmat Carolus IV. apud Limn. de J. P. lib. 5. c. 7. n. 130. De hoc itidem id refert Wehner. Pract. Obs. voc. Vogchen. §. zu Magdeburg. et seq. Ille hodie est Sereniss Brandenburgico, hic Saxonicus Novem Vir. Addunt alii Strombergensem, (ad

fontes Amisi, non in Palatinatu, ut errat Limn. cn. l. 2. c. 15 n. 26. quem Oldenburger. d. n. 26. reprehendit, sed ad Inst. Pac. p. I. diss. 20. §. 25. exscribit) cujus nomine Monasteriensis suffragium petiit, Limn. en d. n 26. et subscripsit in ipso ordine Fpiscoporum R. I. 1654. cui vero constanter contradictum fuit. Limn. en. d. n. 26. in fin Alii et Reineccensem, quem Moguntinus et Hannovicus hodie tenent. Limn. Add. 2. ad lib. 4 c. 4. n. 87. Burggravius dicitur castellanus perpetuus et Judex Marchionis; Spec. Sax lib 3. art. 52. §. in fin. Suntque Burga, ut Palatia, domus publicae, sed haec congregandi causâ facta, illa defendendi, et fere cum insigniore territorio. Quaedam Nobilibus in feudum datasunt, uti Ganerbinatus. Sin. Schütz/ lib 1. tit. 8. pos. 7. quae huc non pertinent.

17. [(printer); sic: 13.] Cum vero Landgravii, Marchiones, et Burggravii, nomina officii, et varii gradus sint, non possunt Principum numero haberi, nisi appareat eos de Principatu investitos esse. Reink. lib. 1. cl. 4. cap. 13. n. 44. Nam et Landgravii quidam hodieque tantum Comitum numero sunt, uti Landgravii in der Vahr zu Stulingen/und im Kleggau. Limn. en. d. c 15. n. 20. R. I. 1654 in subscr. Quibus addimus ex actis Palatinis Comitem Leiningensem, olim Landgravium. Ita et Marchiones aliquos Comitibus inferiores haberi, refert Reink. lib. 1. Class. 4. cap. 13. n. 15. Burggravii vero hodieque plurimi passim sunt

nudi et temporarii officiales; alii multo inferiores. vid. Ref. Frid III. de ann. 1441. princ. voc. Burggraffen. Limn. de J. P. l. 4 c. 4. 4. 86. et seqq. et in Addit. 1. ad d. n.

18. PRINCIPES vetusti sunt Anhaltini; de quibus c. 3. sect. 3. item Princeps Halberstadiensis, Mindensis, Caminensis, quia Principatus hi ex antiquis Episcopatibus in favorem Sereniss. Novemviri Brand. facti sunt. Pac. Osn. art. 10. §. 3. Noviores, ut Princeps Suerinensis, Ratzeburgensis, Hirsfeldiae. Pac. Osn. art. 15. §. 2. R. I. 1654. in subscr. Ita anno 1654. per d. R. I. §. 197. admissi sunt Hohenzollerensis, Eggenbergius, et Lobkowitzius: Salmensis, Ditrichsteinius, et 4 farniliae Serenissimae Nassaviorum, Stegen/ Dillenburg/ Dietz/ Hadamar: Auerspergius, Piccolominius. Vid. Speid. Lex. voc. Fürst. Denique Ostfrisius, Fürstenbergicus, Schwartzenburgicus, Oettingensis, Waldeccensis, Lichtensteinius, Portiani, et si qui sint alii. His absque alio officio sola Principis dignitas datur, ne praejudicium reliquis fiat, qui officio vel tempore praecedunt. Sunt tamen et novi Duces, d'Amalfi, de Croy, zu Crümow etc. Pac. Osn. art. 4. §. 28. d. et R. I. in subscr. qui tamen ideo caeteris loco priores non fiunt, vel quia nunc promiscue vulgo vocibus utuntur, vel potius, quia hi non sunt Ducato Germanici, nedum immediati.

sunt Hennebergensis; de quo tabb. sunt apud Meib. Rer. Germ. tom. 3. fol. 208. Montpelgardensis, Arnbergensis, Gradischensis. R. I. 1654. in subscr. Referuntur quoque Sternsteinenses, d subscr. Habspurgenses, Tyrolenses etc. quorum scil. Comitatus non sunt in principatum erecti, sed ipsi Comites Principum jure donati; adeoque privilegium non terrae sed personis datum est, v. g. in incessu et egressu: idque liquet ex diplomate, quod exhibet Meib. Rer. Germ. tom. 3. sol. 208. ubi nulla mentio terrae seu Principatus, ut in caeteris quae ibidem eduntur, sed tantum Comitum. Hinc facile dubium fieri potest, quae horum jura sint: et dubitatum, an suffragium inter Principes ferant: Limn. enucl. l. 2. c. 15. n. 26. ubi Wetteravici dicunt; daß unter ihnen Gefürstete Graffen weren/ und dennoch bißher in ihrer alten Session und subscription verblieben seyen. Tales sunt Sternsteinenses, R. I. 1654. in subscr. Habspurgenses, Tyrolenses etc. qui suffragio non utuntur; Sin. Schütz l. 1. tit. 8. pos. 7. Quin Ost-Frisius adhuc d. R. I. 1654. inter Comites subscripsit; et hodieque suffragium urget. Sed Hennebergensis, Montpelgardensis, Arnbergicus etc. eo utuntur. R. I. 1654. in subscr.

20. Hinc vero apparet causa, cur, cum soli 4 Provinciarum Germaniae Duces sub Henrico I. fuerint, adeo Principum numerus nunc excreverit. Factum id (1) distractis in plurimas partes

sub Henrico Leone, Bavariâ et Saxoniâ: c. 3. sect. 1. etc. (2.) Extinctis familiis ac Ducibus Franciae et Sueviae, et sic divulsis his quoque Ducatibus. (3.) Comitatibus aliisque terris in Principatus erectis. (4.) Comitibus in Principum jus adscitis. (5.) Tot novis Principibus, inprimis post pacem Westv. creatis. etc.

21. Non Principes dicuntur in genere Herrn/ Edle/ Edle Herrn/ Edle Mann: eodemque sensu, Freyen/Frey-Herrn/ semper- Freyen.

Obscura hîc vetustas conjecturis illustranda est. In formula scil. quae passim occurrit: Fursten/ Herrn und Knechte: vox HERRN ppponitur uti Principibus, ita et servis, den Knechten/ qui ministeriales et servi dicti sunt, quia ob terras suas ad ministeria seu servitia aulica et bellica praestanda adstricti erant. Item des Reichs Dienstmann; Spec. Sax. art. 81. Sequitur ergo, eos, qui absque hoc nexu terras suas tenent et adstricti ad servitia haec, adeoque servi non sunt, esse Dominos et liberos, Herrn und Freyen; utrique enim servis aequaliter opponuntur, et liberi et Domini: et qui negantur esse servi, Knechte/ ex oppositione aequali eodemque sensu erunt Domini, erunt et liberi; Herrn und Freyen/ vel, quod idem, Frey-Herrn/ idque ratione terrarum suarum: et uti die Fürsten/ Hohe Mann/

Hohe Fürsten; d. Ref. Pol. Sigism sic die Herrn Edle Mann/ vel Edle Herrn dicuntur.

Quidam vero semper - Freye ideo vocantur, quia exemtio haec a ministeriis, ut omnis dignitas, naturâ est temporaria, non hereditaria; nisi specialiter cautum fuerit, ut sit perpetua, seu semper- frey/ et ad heredes quoque transeat. Dignitas itaque der Herrn oder Freyen/ cum, uti omnia tum feuda et officia, morte cessarent, 1. F. 1. §. 1. hinc, si cui expresse in perpetuum et pro heredibus quoque concessa fuerit, is tum semper- frey/ dictus est. Haec autem oppositio, der Reichs-Dienstmann et der Freyen/ perspicua est ex Spec. Sax. lib. 3. art. 81. adeo ut illi quoque manumitti posse, eoque fieri Freye dicantur. vid. §. 23. in fin.

Ita autem ratione terrarum suarum liberi a ministeriis, sive positi in den Herrn und Freyen-Stand/ sunt duplicis generis, ut vel ex nominibus apparet: alii tales tantum, quia ministeriis exemti, eoque nomine insignibus ac dignitate aucti sunt, ne sint amplius ministeriales, Knechte/ sed Herrn und Freye: et hi in specie dicuntur Herrn/ Edle/ Edle Herrn/ uti die Reußen Herrn von Plauen; Edle von Querfurt; Edle Herrn von der Lippe/ et alii, quos recenset Limn. enucl. lib. 2. cap. 16. n. 6. et Sin. Schütz de J. P. lib. 1. tit. 8. pos. 8. Alii vero ideo, quia officium terrae eorum cohaeret, quod non ministerium, sed potestatem et imperium aliquod

continet; vid. sup. §. 1. et 3. Talium Officiorum, quae huic ordini, der Herrn/ dari solita sunt, primarium est Comitatus, deinde Baronatus, jura Bannerii ets. Quae vero tradit Spec. Suev. c. 47. non satis ad rem videntur.

22. COMITES praefeeti sunt pagis, Souen/ in quos totum regnum olim divsium fuit: Tac. de M. G. c. 12. Caes. de Bell. Gall. lib. 6. pag. 110. Freher. Orig. part. 1. cap. 5. et 6. Meibom. de Pagis Saxon. in tom. 3. Rer. Germ. sol. 93. fuitque merum nomen officii, in hoc ordine praecipui: cujus administrandi regulae ac leges cerrae dari solitae, quas nunc Instructiones dicimus. Lehm. Chron. lib. 2. cap. 10. et 17. Constitit illud ante interregnum in administrando jure, seu in Jurisdictione ordinaria: 2. F. 27. princ. §. 1. 2. 4. et ult. Lehmann. Chron. cap. 17. et 18. cui et cohaeret cura rerum ad Politiam ipectantium. l. 6. l. 7. l. 11. l. 13. ff. de Off. Praef. arg. l. 2. ff. de Jurisd Sunt autem Comitatus I. vel feuda vel allodia, et de his in Camera quoque agi potest, nec reservata sunt Caesari in O. C. p. 2. tit. 7. Reink. lib. 1. class. 4. cap. 13. et seq. cap. 16. n. 39. II. Vel immediati vel mediati, qui ab alio Principe recognoscuntur; ut in partibus mediatis regulariter. vid. inf. §. 24. et sup. cap. 9. Sin. Schütz. de J. P. lib. 1. tit. 8. pos. 8. p. 279. D. Eiben. Elect. feud. c. 9. §. 16. Quin et immediati quidam ab alio terras recipiunt, ut Witgensteinensis ab Hassia, Sinold. Schütz d. l. Erpacensis a Palatinatu

etc. III. Aliis usu accessêre jura regalia; quales quoque sunt die Rhein-Graffen; alii hodieque nuda officiorum nomina sunt: ut Rug -Cent-Gou-Burg-Teich-WildSaltz-Hanß-Graffen etc. De Vice Comitibus Reink. l. 1. cl. 4. c. 14. n. 22.

23. BARO et virum significat, Ll. Ripuar. c. 58. §. 12. verb. tam baronem quam foeminam. Ll. Alem. c. 76. verb. barum aut foeminam, et c. 95. §. 1. 2. Lindebr. Gloss. voc. Baro. Et liberum: Ll. Longob. lib. 1. t. 9. §. 3. verb. In barone vel ancilla. d. c. 95. §. 23. â baar/ id est, frey. Limn. en. lib. 2. c. 16. n. 1. et 3. Besold. voc. Frenherrn. Utrumque rei convenit, ut Baro sit liber vasallus et homo, seu liber baro, Freyer/ Frey-Herr. De iis Limn. l. 4. cap. 5. et add 1. ad d. cap. 5. et constitit officium in Jurisdictione et tuitione castri. Ll. Sicul. lib. 3. tit. 14. §. 1. Lindebr. d. l.

NOT. I. Barones itidem mediati sunt, vel immediati: hi comparantur, quoad locum, suffragium, acjura Comitiorum, Comitibus.

II. Inprimis vero observandum, alios esse Comites et Barones, qui non habent Comitatum vel Baroniam; sed titulum tantum et insignia. Solet enim honoris ergo a rege titulus concedi, Reichs-Graff/ Reichs Frey-Herr/ neque tamen terrae in Comitatus vel Baronatus erectae, adeoque nec ipsi immediati sunt. Sin. Schütz d. pos. 8. p. 279. 281. Limn. Add. 1. ad l. 4. c. 3. n. 12. etc. 4. n. 9.

BANNERII denique sive Banneretti, Banner-Herrn/ sunt, quibus jus banni seu judicii in certo districtu datum est; bannum enim judicium est. Sande. Consuet. Geld. Praelim. cap. 3. n. 7. D. Eiben. Elect. Feud. cap. 9. n. 17. Nam et vexilla ipsa non alio sensu Banner dici videntur, quam quia sunt signum jurisdictionis militaris: Nec absimiles existimem Stab Herrn/ et qui Jure Sax. lib. 3. art. 73. pass. BANNITI, Schöppebahr-freye dicuntur: iis enim opponuntur ministeriales, des Reichs Dienst-Mann/ qui non possunt fieri banniti, Schöppen vel Schöppenbahr-freye/ nisi manumissi, i. dimissi e ministeriis, ut officii seu banni sint capaces. Spec. Sax. lib. 3. art. 81. ubi gl.

24. Hi omnes (quorum dignitates dicuntur regales, nec nisi a rege concedi possunt. 2. F. 14. pr. 2. F. 10. pr. A. B. tit. 5. Hypomn. feud. tit. 2. §. 15. et Seqq.) etiam Principes, olim in terris mediatis subjecti fuêre Duci Provinciae. Sic diserte Aventin. Ann. Boj. lib. 6. fol. 389. Hae, ait, tetrarchiae, (de Austria, Stiria, Istria, Tirolia, loquitur) beneficia fuêre summi Bojorum Ducis, eidemque illarum Dynastae [Marchiones] servierunt: et ad diploma Frid. Imp. provocat. Idem lib. f. 308. ait: Henricus (Bavariae Dux) conventum celebrem Bojorum Pontificum, tetrarcharum, Procerum in Orientali limite apud urbem Tulnam indicit: Interfuêre Luitpoldus Austriae, et Henricus Charionum praefectus, [Marchiones Austriae et

Charintiae] cum Episcopis etc. Luitpoldus Austriacus Princeps, et Christianus Bathavensis Pontisex, de jure disceptant etc. Et Limn. de J. P. lib. 5. c. 4. in fin. ex Knichen. de Sax. non prov. jur. ait: Marchiones Austriae, Styriae, Istriae, de. Voburg, ad celebrationem Curiae Ducis Bavariae, tanquam Status olim vocatos fuisse. Nec magis dubium de Saxonia. Spec. Sax. lib. 3. art. 62. Schaffnab. fol. 519. [(printer); sic: ] [semper tamen exceptis Marchiâ Brandeburgicâ, et Palatinatu Rhenensi; quos justos Ducarus fuisse constat ex cap. 3. sect. 5. et 6.] At distracto post Henricum Leonem utroque Ducatu, [qui constituebat terram mediatam] Principes, ut Marchiones et Landgravii, ducis potestati exemti, propriamque nacti sunt. cap. 3. sect. 1. et 3. Contra, Comitum potestas tantum abest ut exemta Ducibus fuerit, ut ipsa potius in Duces fere transierit, et rari Comites in his terris remanserint; in quibus proinde vel nulli amplius Comites, vel mediati et Ducibus subjecti erunt; nisi specialiter exemti sint: cap. 9. unde in Comitiis scamna Comitum Bavarica et Saxonica nulla sunt. tit. de Com. Imp.

At in terris immediatis omnia haec officia Principum et Comitum immediate regno, non Ducibus subjecta sunt: cum omnes hae terrae adeoque et officia eis cohaerentia immediate regni ac regis fuerint. Hinc earum Duces sub Henrico I. propriam potestatem non in caeterorum istius Provinciae Marchionum, Comitum,

Baronum etc. sed in sui ducatus terras consecuti sunt: quia, ut ostensum est, §. 1. sup. quodlibet horum officiorum certae terrae conjunctum fuit, adeo ut terrae ipsae ab eo officio cohaerente nomen quoque, v. g. Comitatus, Baroniae, Marchionatus, Ducatus etc. acceperint: sup. §. 1. Cum itaque omnium terrae hae aequaliter regni ac immediatae fuerint, sequitur solo ducatu in propriam potestatem verso, reliquas terras, quae Ducis non fuêre, mansisse regni; uti contrâ in partibus mediatis, cum terrae omnes regno mediate, scil. medio Duce, pareant, Ducis in eas potestas integra mansit, usque ad distractionem illam, quâ post Henricum Leonem Principum officia inde exemta et sui juris facta sunt. cap. 3. sect. 1. et 3. Conf. tamen cap. 9.

26. Ex eadem causa contigit, ut terris cum officio jure perpetuo in feudum datis, hodieque retineantur saepe feuda illa, quasi jure officii, cujus officii tamen usus obsoletus est; uti sunt officia aulica hereditaria, die Erb-Hoff-Aempter / quorum etsi vix supersit in aulis usus, tamen feuda, quibus cohaerent, cum titulo officii durant; cum perpetuum jus feudi familiis illis quaesitum sit. Idemque accidit in officiis Bambergensibus, aliisque.

27. Poterant autem omnia haec feuda atque officia pro arbitrio Principis revocari; 1. F. 1. §. 1. et seqq. P. Aemil. de Gest. Franc. lib. 1. Reg. 9. f. 21. Duces initio Comitesque a Regibus praeficiebantur gentibus

civitatibusque, ac, cum videretur, dimittebantur; deinde inveteravit consuetudo, ut nisi sceleris convicti imperio abire non cogerentur, idque postremo, ut quisque eo munere donabatur, jurej. regum cavebatur. Quando coeperint esse hereditaria dubitat Conring. Exerc. Ac. 4. §. 24. Id vero sensim, et maxime per interregnum contigit: Etsi enim antea quoque in familia haeserint, nec facile liberi idonei praeteriti fuerint, nondum tamen inde inferri potest verum et plenum jus hereditarium, ut ostensum est cap. 7. §. propen. et ult. Quin nondum sub Frid. II. valuit plenaria successio in feudis Italiae, 1. F. 1. §. 4. et 1. F. 8. §. 1. 1. F. 14. pr. [(printer); sic: ] nedum in Officiis Germaniae. Interregni autem licentiâ et perpetuata sunt omnium jura, et inprimis Comitatus, non modo feudi sed et allodii jure possessi, ut et Barones, Regalia jura exemplo Principum acquisiverunt.

CAPUT XVI. De Vicariis Imperii.

3. Regni Vicarius est Comes Palatii Francici; quod probatur autoritate veterum.

VIcarii sunt, qui nomine Superioris vicario potestatem exercent. Sunt I. Temporarii vel perpetui. II. Certae provinciae, vel Regni.

2. Regis ac Ducum Vicarii, quoties alii non sunt constituti, sunt Comites Palatii Regii vel Ducalis.

Horum enim et summa potestas in regno ac provinciis post Regem ac Duces fuit; cap. 15. §. 8. et officium in eo constitit, ut nomine Regis Vicario in regno et provinciis jus dicerent, d. §. 8. Denique, cum Palatia sint ipsae Curiae ubi publici conventus fiunt, et negotia publica tractantur; sup. c. 3. sect. 6. §. 88. Comes autem idem quod Praeses seu Praefectus, l. 10. §. 5. ff. de Exc. tut. t. t. C. de Off. Com. Orient. t. t. C. de Comit. qui prov. reg. ipso hoc nomine Comitis Palatii nihil aliud significatur, quam Praefectus ille, qui Curiis publicis earumque negotiis nomine Principis vicario moderandis praeest. Et cum igitur Praeses

curiae seu Palatii praesente quoque Principe negotia publica Principis vice moderetur; multo magis Principe absente, vel regno aut ducatu vacante: cum minus ipse possit ipso Principe praesente, quam absente vel mortuo: hoc enim casu Praeside Palatii nemo; illo Princeps superior est. Unde et apud alias gentes Comitis Palatii esse vices Regis gerere, ostendit Freher. Orig. p. 1. c. 16. in fin. Gold. Reichs. Satz. praef.

3. Rege ergo absente, vel regno vacante, Vicarius Regni est Comes Palatii Fancici seu Rhenensis, exceptis Saxoniâ et terris ei accensitis. A. B. tit. 5.

Regni enim Palatium fuisse in provincia Rhenensi, et Palatinum ejus Palatii Comitem, ac Provinciae Ducem, ostensum est cap. 3. sect. 5. Is ergo, ut Comes Palatii regni, non ut Elector neque ut Archidapifer, est regni vicarius: per §. 2. idque ab omni memoria. Ipse Eginh. in vit. Car. diserte: Opes, ait, et potentia regni penes Palatii Praefectos erat, ad quos summa Imperii pertinebat. Quo jure? non proprio, sed vicario. Et sub Henrico IV. cum Benno Abbas Laurishamensis officio motus esset, ita legitur in vetusto Chron. Laurish. in Abb. 32. apud Freher. Script. Germ. tom. 1. fol. 88. Ad Imp. Henricum IV. tunc in Italia demorantem contendit (Benno) ac per Godofiridum, Palatinum Rheni

Comitem [NB. cujus sententia momentum Curiae per id temporis fuit] restitutionem obtinuit, promissâ eidem omnium beneficiorum, quae suis diebus ecclesiae vacarent, concessione. Antiqua ordin. de Off. Com. Pal. quae extat apud Gold. tom. 3. Const. ad ann. 1247. fol. 403. vult: Ut Comes Pal. ex officii dignitate primam vocem semper habeat. §. 1. Et rege impubere tutor sit. §. 2. et 3. Et ex officio in regno semper LOCUM TENENS. §. fin.

4. Idem saepe deinde publice statutum et observatum fuit. Inter querelas, quas Ludovicus Bav. in Comitiis Francof. 1339. contra Papam movit, dicitur §. 4. Praeterea falsissimum esse ostendit per vacationem Imperii jus ad Papam devolvi: idque esse contra S. Imperii libertatem, dignitatem, jura ac Majestatem. Longa enim et approbata consuetudine, vacante Imperio, jus administrandi Imperii Jura, feuda conferendi, et negotia caetera disponendi, PALATINO RHENI debetur, non obstante Clem. Pastoralis. Gold Const. tom. 3. ad ann. 1339. fol. 411. Extat quoque constitutio Ruperti Regis, et integra edita est a Gold. Const. tom. 1. ad ann. 1401. fol. 381. et Freher. Orig. part. 1. cap. 16. qua filium Ludoicum Barbatum, vicarium Imperii esse §. 2. sancivit: Praecipue etiam advertentes, a divis Romanis Impp. etc. hactenus extitisse observatum, ac etiam NB. de jure Comitatus Palatinatus Rheni fuisse et esse, quod, cum Romanus Imperator vel Rex ultra montes Italiam ingressus fuerit, in ipsius absentia

Vicariatum Imperii in Germania, Gallia et Regno Arelatensi ad Comitem Palatinum Rheni pertinuisse et pertinere etc.

5. Ita in ipsa A. B. tit. 5. Illustris Comes Palatinus Rheni etc. ratione Principatûs, seu Comitatus Palatini privilegio, esse debet Provisor Imperii etc. et in Germ. Soll der erleuchte Pfaltz. Graff bey Rhein von des Chur-Fürstenthums und Pfaltz-Graffschafft Freyheit wegen ein Verweser und Pfleger des Reichs seyn. Nec Germanicus textus a Latino ullare discrepat: nam et vox Chur-Fürstenthum significat, non dignitatem, sed principatum ipsum: uti Fürstenthum/ Reich/ Hertzogthum/ Bistum/ et cum appendice honoris, Groß-Fürstenthum/Ertz-Bistum/ atque ita Chur-Fürstenthum/ nihil nisi terram ipsam seu Principatum arguunt: atque is verbi usus perpetuus et alias notissimus est, et late demonstratus Or. de Leg. Sal. circa fin. Ut adeo frustra quaeratur, quis textus praeferri debeat, cum nihil plane differant. Atque hoc jus Vicariatus a cunctis ordine Impp. confirmatum est Comiti Palatii Rhenensis, prout instrumenta confirmationis de annis 1521. 1559. 1566. 1575. 1578. 1585. 1594. adducit Limn. de J. P. l. 3. c. 12. n. 36. Conf. Gold. Reichs-Satz. part. 1. ad ann. 1520. et seq. fol. 241. 243.

6. Pace Osnab. et Mon. nihil plane de jure Vicarii, quin nec de ipso Archiofficio,

Patet hoc ex Pace Osn. art. 4. §. 3. et seqq. et Mon. §. 11. qua inter Domum Bavaricam et Palatinam non de Archi-Officio, sed tantum de unico ejus jure et actu, scil. de Jure Electorali; deinde vero de Archi-Officio Imperii anno 1651. spontanea transactione; at de Jure Vicariatus nondum hactenus lis composita fuit.

Carolus V. d. 25. Febr. 1548. a Joanne Friderico in Mauritium ipsum Electoratum, scil. Ducatum Saxoniae, atque adeo cohaerens quoque illi Archi-Officium et jus Vicarii transtulit. Sleid. de Stat. Rel. lib. 19. pag. 578 et lib. 20. pag. 624. Idemque factum est d. 24. Febr. 1623. translato toto Palatinatu in Maximilianum Bavariae Ducem; Brachel. Hist. lib. 2. in ann. 1623. et tamen tum Archi-Officii tum Vicariatus (etsi constaret, utrumque cum terra transire. A. B. t. 20) expressa mentio facta est. At anno 1648. Pace Osn. et Mon. rescissis anno 1623. actis, Palatinatus inferior seu Rhenensis, ceu terra, Electoralis, cap. 3. sect. 6. restitutus Palatinis, nec quicquam inde nisi dignitas Electoralis translata est. §. 6. Anno 1658. tamen uterque jus Vicarii exercuit, et diplomata edidit, quae passim extant.

et prope obtenta fuerit, nunc, cum tot utriusque Sereniss. Domus sint novae necessitudines mutuae, facilem fore transactionem non dubito, atque ut sit intimis sensibus opto. Gaeterum, quae hact. dixi, et jam ante hos 22. annos speciali mandato Serenissimi Electoris Palatini, Dn. olim mei Clementiss. de hac causa edere jussus fui, salvo omnium jure ac judicio dicta volo.

9. Caeterum ab hoc Vicariatu regni excipitur Saxonia, et terrae eo pertinentes: nam in universali gubernatione regni obtinet bipartita Germaniae divisio in superiorem, quae in specie das Reich/ et juris Francici (quod regium jus et postea Suevicum quoque appellatum est,) dicitur; et inferiorem, quae continet terras juris Saxonici, id est, quae pertinent ad jus Provinciae Saxonicae, non quae utuntur jure Saxonico, ut Spreng. de Font. c. 11. Limn. de J. Publ. lib. 3. c. 12. n. 25. et seqq. et alii putant. vid. §. 11. Sed et cum hinc duplici jure distingvantur terrae Germanicae, Francico et Saxonico, cujusque juris terrae proprio Vicario permissae sunt. A. B. tit. 5. Congruit quoque libertati illi, quae plenissime Saxoniae restituta fuit, cap. 3. sect. 2. ne alius quam proprius Vicarius in ea jus vice Regis dicat.

Etsi enim quatuor Palatiorum in Provinciis Comites fuerint, reliqui tamen Provinciae tantum et Ducum Vicarii erant, et dudum desierunt. cap. 15. Regni autem Vicarius est Palatinus Rheni, ceu Palatii Regii Comes; cap. 3. sect. 6. nisi quod Saxonicus, etsi et ipse saltem Provinciae suae Vicarius sit, tamen ex adductis §. 9. causis eam regni quoque nomine, rege absente vel mortuo, administret Hinc duo Regni vicariatus: die Käyserl. hohe Reichs-Pfaltz zu Francken (oder Schwaben) und zu Sachsen. Gold. Reichs. Satz. in praefat. De quorum origine obscura fruitra queruntur Limn. d. l. 3. c. 12. n. 30. Buxt. ad A. B. th. 56.

11. Uterque Vicariatus complectitur regnum Germaniae (non Italiae) ejusque accessiones. Exegesis.

SAXONIcus terras ad jus Provinciae Saxonicae pertinentes, quas vid. cap. 3. sect. 3. et ap. Gold, praef. Spec. Sax. lib. 3. art. 62. Ergo et Ostfrisiam, etsi ea anno 1658. exceperit, se membrum circuli Burgundici esse. Spreng. Font. c. 11. pag. 133. et Hassiam; Buxtorf. ad A. B. thes. 57. Diss. Spreng. d. c. 11. (quae tamen postea, extensis late per juris Francici terras finibus, provinciae Rhenensi annumerata est. Erkl. des Land-Fr. 1522. tit. 2. §. 8.) sed et terras Vandaliae, quae ex causis cap. 4. allatis accensitae sunt circulo Saxonico. Pac. Osn. art. 12. RHENENSIS reliquas

Germaniae Provincias et accessiones, inter quas, divulso regno Arelatensi, ejus quoque regni terrae sunt. Constit. Rup. sup. §. 4. Gold. d. praef. Spec. Suev. lib. 2. c. 43. Non itaque Italiam, quae accessio regni Germanici nunquam facta est; c. 6. et ubi Sabaudo aliisque id jus tribuitur. Limn. l. 3. c. 12. n. 8. Sed nec alia regna; cum proprium Regem habeant, et tantum hîc quaeratur de corpore Germaniae praeter regna. sup. c. 4. Si quid tamen negotii inde ad Imperium delatum fuerit, Bohemia et Moravicae terrae ad jus Saxonicum; Hungaricae et trans-Danubianae ad Francicum referuntur. Gold. d. praef. Quod vero Papa contendit, se esse Vicarium Imperii non meretur toties refelli. vid cap. 8.

12. Mortuo vel remoto Rege alii Vicarii esse non possunt; absente possunt. R. I. 1555. §. 3. 4. Limn. d. c. 12. n. 43. Si nemo statutus est, Saxonicus quoque concurret. sup. §. 9. Diss. Limn. d. c. 12. n. 38.

13. Vicarii omnia regni negotia ac Judicia exercere possunt ut Rex ipse: nisi in specie quaedam reservata fuerint.

Late Buxtorf. ad A. B. thes. 59. usque ad thes. 75. Limn. de J. P. lib. 3. c. 12. n. 50. et seqq. Reservata autem est (I.) Investitura der Fahnen-Lehen/ A. B. tit. 5. ut et der Scepter-Lehen/ Buxt. ad A. B. th. 60. Limn. de J. P. lib. 3. c. 12. n. 78. Si tamen annus absente rege elabitur, Vicarii spacium

indulgent petenti, qui tum utitur Regalibus, ac si investitus esset, modo juret fidelitatem. Ord. Regim. 1521. §. 4. Limn. d. c. 12. n. 73. et seqq. Non vero de iisdem cognitio. arg. A. B. tit. 5. Limn. d. c. 12. n. 56. et seqq. Diss. Arum. ad A. B. diss. 3. th. 40. Buxt. ad A. B. th. 62. lit. D. per Ord Reg. 1521. §. 7. Ord. Cam. p. 2. tit. 7. Reliquas investituras tamen Rex deinde renovat A. B. tit. 5. Buxt. ad A. B. th. 67. (II.) Deinde alienationibus et obligationibus rerum Imperii Vicariis plane interdictum est; A. B. tit. 5. §. 1. in fin. cum nec regilicitae sint, nisi consensu Ordinum et ex necessitate: quae vix tanta erit, quin exspectari possit regis vel reditus vel successio. Unde nihil obstat, quo minus Vicarii alienationibus feudorum non regalium consentire possint, uti rex ipse potest, etsi de jure dubitet Buxt. ad A. B. th. 70. 74. Caetera ergo, quae non sunt excepta, etiam Reservata Regis et Gratialia, expedire Vicarii possunt, modo alienationem non contineant. Buxt. d. tract. th. 71. 72. 73. Nec Regimentum ipsum eos impedire potuit. Gold. Reichs S. p. 1. fol. 243. Denique finito Vicariatu Rex quod gestum est ratum habet. Gold. d. p. 1. fol. 242. Quanquam vero acta Camerae solus olim Palatinus Rheni, conscio Saxone, curaverit, vid. Const. Car. V. apud Gold. d. l. hodie tamen communi consensu et sigillo expediuntur. Buxt. d. tract. th. 60. lit. C.

14. At, quoties Imperator ex causa male gesti Imperii, vel aliâ publicâ (non privatâ. Spec. Suev. l. 1. c. 23. §. 2.) convenitur, (quod non nisi in Curia seu Palatio regni fieri potest, A. B. tit. 5. §. fin. Spec. Suev. lib. 1. cap. 23.) solus Palatinus Rheni, tanquam Curiae illius praeses, Judex est, nec in eo concurrit Saxonicus. A. B. d. tit. fin. Exegesis.

Judicium enim in Curia et Palatio regni [quo non certus locus, sed conventus ipse regni, vel saltem Electorum intelligitur. A. B. Germ. t. 5. in f.) omnino ejus Palatii Comiti competit. Nec Saxonicus concurrit nisi in administratione Saxoniae, de qua hîc non agitur, sed de persona Regis, qui in Curia regni, cui solus Palatinus Rheni praefuit, respondet: neque adeo divisio bipartita terrarum, de qua §. 9. huc pertinet. Hoc jus Palatini Comitis laudant A. B. t. 5. §. f. Spec. Suev. lib. 1. cap. 20. §. 4. et lib. 2. c. 43. §. 6. Spec. Sax. lib. 3. art. 52. §. 6. Weichb. lib. 1. art. 8. et 9. Gold. tom. 1. Const. ad ann. 1207. et ann. 1300. et ann. 1400. fol. 315. 316. 379. Avent. Ann. lib. 7. fol. 451. Buxt. ad A. B. th. 79. In causis vero privatis Imperator judicem non habet; uti nec, si alium ipse convenit: Buxt. d. tract. th. 82. et 83. sed has causas ultro submittere solent Principes ordinariis judiciis, adeoque causas feudales Paribus Curiae. Disp. de Jud. in

propr. caus. Unde nec in Augustam exerceri id jus potest. Diss. Buxt. d. tract. th. 77. lit. b. [(printer); sic: a.]

CAPUT XVII. De Civitatibus Imperii.

14. Nullae harum feuda sunt. An cives earum immediati. Catalogus civitatum Imperii. remiss.

§. 1. CIvitas est juris tuendi gratia, [Arist. 3. Pol. 6. generalius zh=|n kalw=j <BetaCode: zh=|n kalw=s> [(printer); sic: tou= zh=|n kalw=s] ] arg. l. 239. §. pen. ff. de V. S. Liv. lib. 26. c. 16. ubi sublato senatu et imperio Capua desiisse corpus civitatis dicitur. Ejus quasi domicilium urbs est, Cic. 4. Acad. quaest. c. 137. Roma urbs et eam civitas incolit. Neque requiritur,

ut muris cincta sit; sed ut jus muniendi habeat. d. l. 239. §. 7. Gold. Const. tom. 1. ad Ann. 1328.

2. Vici et pagi sunt agri colendi causâ: Livius d. c. 16. de Capua jure civitatis exuta, ait: urbs servata est, ut esset quaedam aratorum sedes. Hi sequuntur Jurisdictionem civitatis. l. 30. ff. Ad Munic. Flecken sunt, in quibus burgum vel castellum est; Limn. Add. 1. ad lib. 4. c. 8. n. 311. p. 644. vel judicium criminale eigen Halß-Gericht Diss. Limn. d. l. (quod vici non habent nisi ex speciali concessione) et saepius Marck (forum, c. 15. §. 14.) vel Marck Flecken dicuntur.

3. Urbes olim in Germania nullae: Tac. de M G. cap. 16. Conring. Exerc. Ac. 3. §. 16. et seqq. at sub Carolingis et ante Conradum I. jam plures fuerunt, eaeque munitae, quarum, ceu rei non novae, meminit Ditm. Chron. lib. 1. Witechind. lib. 1. pass. Meib. Rer. Germ. tom. 1. fol. 282. Apud Venedos et trans Istrum ac Rhenum diu ante extructae sunt. Conr. d. Exerc. 3. §. 29.

Besold. Thesaur. voc. Statt. in f. Limn. de J. P. lib. 2. c. 9. n. 128. Hermes Fascic. J. P. cap. 31. n. 9. Unde Maxim. I. Comiti Mansfeldio rescripsit,

6. Febr. 1514. Wann nun dir/noch jemand anders nicht geziemet / Stadt-Recht/ oder anders/ so der hohen Obrigkeit anhängt/ sonder Erlaubniß auszurichten: so befehlen etc. Besold. d. l. vid. Gold. tom. 1. Const. ad ann. 1328.

5. Metropolis est totius provinciae mater. l. un. C. de Metrop. (indicem vid. ap. Gold Rer. Alem. tom. 3. fol. 87.) Quo sensu, a Francofurto dependere aliquat. dicuntur Fridberg/ Wetzlar/ Gelnhausen. Sin. Schütz. de J. P. l. 1. t. 9. pos. 2. et a Lubeca Vandalicae. Imp. c. 3. sect. 5. Sunt et urbes Hanseaticae, Hagem. de Foed. Hans. Item See- et An-see- Städte/ Hain-Städte; R. I. 1566. §. 50. R. I. 1567. §. 36. R. I. 1576. §. 22. Lager-Städte; Hermes. Fascic. J. P. cap. 31. n. 19. Ausschreibende Städte. Herm. d. l. Becker. de J. Publ. lib. 3. c. 9.

6. Civitates sunt vel mediatae Land- oder Fürsten-Städte/ Speidel. Spec. Jur. lit. L. n. 28. vel immediatae Reichs-Städte/ (mixtae non dantur. Diss. Wurms. Exerc. 1. qu. 18.) illae Ducis seu provinciae; hae regis seu regni fisco adscriptae sunt.

Regni enim civitates, adeoque et earum reditus publici erant fisci regii. §. 6. Unde et in iis constitui solebat Praefectus Regius, Reichs-Vogt/

Reichs-Schultze / ut fiscalium et regiorum jurium curam ageret. Gold. tom. 1 Const. ad ann. 1308. et 1313. Heider. tract. von Reichs Bogtheyen. Pac. Mon. §. 73.

8. Cum itaque quaedam civitates regni immunes essent ab his praestationibus fiscalibus, adeoque et a magistratu fere regio, et ipsae haec jura fiscalia omnemque magistratum privilegio, praescriptione, aliove jure exercerent; illae specialiter dictae sunt freneReichs-Städte: Ita notabiliter Ad. Brem. Hist. lib. 2. c. t. ait: Adaldagus [Episcopus] ut primum ingressus Episcopatum, Bremam, longo prius tempore potestatibus et judiciaria manu (a rege constituta, ut sequitur) compressam, praecepto REGIS absolvi et instar reliquarum civitatum (Imperialium scil. de reliquis id dici nequit) IMMUNITATE simulque LIBERTATE fecit donari: Praecepta regis haec continentia praesto sunt. Atque haec ergo vera differentia est der Frenen - und Reichs-Städte; in qua tantopere passim variant. Limn. de J. P. lib. 7. cap. 1. n. 33. et seqq. Schutz. de J. P. lib. 1. tit. 9. pos. 2. Strauch. de J. P. cap. 19. §. 2. et 3. Cum itaque hodie omnes civitates immediatae haec jura fiscalia sibi acquisierint, omnesque hact. nunc aequales sint, cessat haec distinctio.

9. Civitates immediatae sunt I. Quae in terris Germaniae immediatis, sc. Suevia,

Francia, rerra Rhenensi, ac Westvalia sitae sunt: nisi specialiter regno exemtae sint; vid. §. 11. et 12. II. Quae specialiter terris mediatis exemtae, et imperii juribus immediatis addictae sunt. inf. §. 10. III. Civitates Bavariae et Saxoniae, quae distractis his provinciis sub Henrico Leone (vid. cap. 3. sect. 1. et 2.) non fuêre comprehensae sub Principatibus illis, qui tum exemti sunt et recensiti d. sect. 1. §. 12. et sect. 3. §. 44. 45. 46. illi enim Principes regalem, eandemque quam Duces, potestatem nacti sunt, ut in totum Principatum, ita et in ejus urbes: at non in urbes alias.

10. Contrâ, mediarae sunt I. quae sitae sunt in terris mediatis, sc. in Bavaria, Saxonia extra Westvaliam, Moravicâ et Vandalicâprovinciis. d. c. 9. nisi inde exemtae regnoque adscriptae sint: uti Ratisbona d. sect. 1. §. 12. Lubeca d. sect. 3. §. 45.

11. II. Quae ab Episcopis et Comitibus post interregnum; vel a Ducibus quandocunque conditae sunt.

Nam Duces semper, inde ab Henrico I. habuêre propriam potestatem; Episcopi et Comites demum post interregnum eam nacti sunt: c. seq. et sup. c. 15. cum ergo usque ad interregnum

haec nomina officii, (illud ecclesiastici, hoc secularis) fuerint; dd. ll. civitates non eorum fuêre, qui tantum officium, inprimis ecclesiasticum gesserunt, sed Regni. Quin et ipsum officium Comitum tantum ad pagos, die Gouen/ pertinuit; cap. 15. §. 22. nec ad civitates, quae alium et peculiarem a Rege magistratum seu Praefectum acceperunt, per §. 7. et 8. extensum fuit; etsi Comitum Palatia, uti Episcoporum cathedrae, in civitatibus fuerint. 2. F. 27. §. 4. in fin. Uti ergo Duces sub Henrico I. potestatem propriam in eas saltem terras nacti sunt, quae junctae erant officio Ducali, c. 15. §. 24. ita et deinde Comites. Fuit porro eadem ratio Comitum et civitatum, ut, quemadmodum illi, ita et hae post interregnum sensim propriam liberamque potestatem adeptae sint.

Quaedam civitates immediatae regni exemtae sunt, vel jure vel facto; ut Monasterium; Erfordia; Moguntia, quae certa olim Imperii urbs, bello civili, quod in schismate inter duos ejus electos Episcopos, Ditericum Isenburgium et Adolfum Nassovium, gerebatur, a Nassovio occupata, regnoque exemta fuit. Alia exempla habet Strauch. de J. P. tit. 19. §. 13. Quaedam vero sunt adhuc in quasi possessione

libertatis, sed quibus lis movetur: quas vid. apud D. Strauch d. c. 19. §. 8. 9. 10. 12. Caeterum de his controversiis Principum ac civitatum judicium suspendimus.

13. Omnes civitates immediatae sunt allodia, non feuda. An vero cives quoque earum immediate regno subjecti sint, Dillingenses imperite moverunt. Strauch. d. c. 19. §. 7. ait, eos ut universos esse subjectos. Sedres ex formis civitatum distinguitur. Regulariter equidem immediati sunt, nisi forma ipsa civitatis sit Aristocratica, uti Venetiarum, Genuae etc.

Caeterum civitates immediatas earumque historiam, jura ets. longa serie recenset Limn. tot. lib. 7. et in add. variis ad d. l. 7. vel in Limn. enucl. lib. 4. per tot.

CAPUT XVIII. De Statu Imperii Ecclesiastico.

14. Solus Herbipolensis initio secularem potestatem nomine Ducis accepit; deinde Coloniensis et Argentinensis.

16. Sub Henrico IV. et V. ut caeperit contentio de investitura per annulum et baculum.

19. Haec contentio non fuit duarum Religionum, sed inter Imperium et Sacerdotium, et de Imperio.

25. Et acerrime post Ludoicum IV. ubiubi et [(printer); sic: ?] reformatio abusuum frustra petita: inde secessiones passim.

26. Hinc Status Evangelici, jure antiquo usi, reformare instituunt, et modeste.

27. Tandem contentio haec in Imperio composita est pace religiosa et Westvalica.

30. Quaestio ea non est inter Status et subditos, sed inter illos et Clericos; Et quis sensus Pac. Osn. art. 5. §. 30.

33. Omnes in regno Germanico terrae ecclesiasticae sunt juris Germanici, non omnes seculares.

37. Hodie duplici munere funguntur: ubi praeter utriusque muneris. diversitatem, VII. not abiles differentiae.

48. Hoc ex jure feudali et Canonico constituenda, donec usu mutatum quid probetur.

§. 1. JUris ea natura atqueis effectus est, ut ad id compelli homines possint: ast virtutis pietatisque ratio omnis evanescit in eo, quod quis compulsus agit, et tantum docendo, monendoque obtinetur.

2. Juris itaque exequendi munus suâ naturâ non nisi Superioris et cogendi jus habentis esse potest; pietatis docendae monendique, etiam privatorum.

3. Utrumque munus in Sacris REGNUM dicitur: illud seculare; hoc spirituale: illud potestatem suam vi et ministrorum armis quoque exequitur; hoc docendo, monendo, et, quod summum est, a piorum coetu, pietatis causâ congregato, impios excludendo absolvitur. Matth. 28. in fin verb. DOCETE: et Matth. 18. v. 15. verb. [Gap desc: Greek words] ARGUE, quasi argumentis convince, etc. Atque ea est perpetua utriusque potestatis distinctio. Joh. 18. v. 36.

4. Quicquid igitur praeterea de cultus divini exercitio, rebusque ecclesiasticis vel publice vel ita statuitur, ut cives ad id adigi queant, ad potestatem regni seu muneris secularis pertinet, non ecclesiastici.

7. Hoc munus in prima ecclesia usque ad Constantinum M. et mere ecclesiasticum et fere privatum, omninoque seculari potestati subjectum fuit.

Nam et Servator quicquid secularis regni est, a suo munere penitus separat: Joh. d. v. 36. et cum ipse tum Apostoli subjectos se potestati seculari indubie agnoverunt. Matth. 17. in f. Act. Apost. pass. c. 28. caus. 11. q. 1. Apostoli porro per omnes gentes ac terras, etsi nihil in eas juris haberent, et caeteri Episcopi sub Impp. gentilibus, absque ullo publicae autoritatis charactere hoc munus suum executi; ecclesiae denique in Slavorum, quin et Scandinaviae terris a Germanis Episcopis, qui in iis mere privati et peregrini erant, constitutae sunt. Ad. Brem. Hist. lib. 1 c. 37. et lib 4. c. 42.

6. Idem munus a Constantino Augusto usque ad Henricum V. mere item ecclesiasticum, etsi publicum et a seculari potestate constitutum, atque huic absque controversia adhuc subjectum fuit.

Ita Avent. lib. 6. fol. 370. Ante hac (sc. ante Gregorium VII.) Mystae etc. Episcopi rebus divinis, studio literarum, scribendis libris duntaxat operam dabant, rerum fluxarum caducarumque

administratione contaminari, pollui se credebant. Idem lib. 5. f. 306. Ita Vadian. S. Gall. de Colleg. et Monast. Germ. lib. 1. apud Gold. Rer. Alem. tom. 3. fol. 3. Ita quoque late et graviter Episcopus Trajectensis apud Avent. Ann. lib. 5. fol. 358.

7. Toto verô hoc spacio et prope IIX. seculis Christiani Impp. liberrimum circa sacra Imperium, nemine contradicente et vel in dubium hoc vocante, exercuerunt, et pro arbitrio suo de Clericis, de Episcopis, de horum audientia, de ipsis Pontificibus Maximis, de ecclesiis earumque beneficiis, de ipsa doctrina, de omni denique re ecclesiastica leges ac jura dederunt, quae hodieque extantin Codice Thedosiano, ut et Justinianeo: tit. C. de SS. Trinit. tit. C. de SS. eccles. tit. C. de Episc. et Cler. tit. C. de Episc. aud. etc. l. 10. C. de Legib. et in Novellis Justiniani et Leonis Impp. pass. Eodem jure usi sunt Reges Italiae, apud Cassiod Variar. lib. 2. num. 18. lib. 3. num. 37. lib. 4. num. 44. lib. 8. num. 8. et n. 24 lib. 9. num. 5. et n. 15. Ita et Impp. Germanorum de Sacris leges comprehensae sunt VII. libris Capitularium Carol. et Ludov. etc. et aliae extant tum in Legibus antiquis Lindebr. tum in constitutionibus quas edidit Goldast. pluribus const. tomis. pass.

8. Denique ipso jure Canon. subjectio ista religiosissime sancita est, in c. 27. c. 28. c. 41. c. 45. caus. XI. q. 1. Vid. Disp. nostr. de Fund. interr.

pot. etc. Diserte Sigon. de Regn. Ital. lib. 7. in ann. 973. f. 177. Quanquam, ait, Italia et ab Imperatore et Romano Pontifice tenebatur, non eadem tamen erat in utroque autoritas: Pontifex Romanus Ravennam et ditiones reliquas tenebat autoritate magis quam imperio: quod civitates ut reip. Principem, Regem vero ut summum dominum intuerentur, atque ei tributa obsequiaque, quae dixi, praeberent. Et Pontificis vires magis in detestationibus sacris versabantur; Imperatoris in armis et expeditionibus, quibus ipsi etiam Pontifices cedere saepe compulsi sunt.

9. Hucusque Pontifices Romani autoritate Imperatorum, ipso quoque Clero et S. P. Q. R. petente et urgente, tum constituti, c. 23. c. 25. c. 28. dist. 63. Onuphr. de Pontis. Max. part. 3. usque ad Greg. VII. Idem apud Conring. de fin. Imp. l. 1. c. 10. §. 16. Bodin. de Rep. lib. 1. c. 9. pag. 172. 178. 179. Thuan. Hist lib. 2. princ. Sigon. de Regn. It. lib. 4. pr. tum ex causa depositi sunt: uti ab Ottone I. et aliis Regibus Germanis Pontificatu motisunt, Johannes XII. Benedictus V. Bonifacius VII. Johannes XVII. Theod. de Niem. lib. 4. Hist. tract. 6. c. 33. Bodin. d. l. Onuphr. de Pontif. Max. part. 2. tres item Pontifices Schismatici; Silvester III. Benedictus IIX. et Johannes XX. item Gregorius VI. Onuphr. d. part. 2. in fin. et part. 3. princ. Quin ipse Benedictus IX. Episcopos, qui Regi parêre nolebant, et excommunicavit

et diris devovit. Avent. Ann. lib. 5. fol. 315. Permisêre tamen Reges, Pontificem M. comitiis Cleri et Populi legi. Sigon. d. lib. 4. in princ.

10. Hoc toto quoque tempore investitura beneficiorum ecclesiasticorum per annulum et baculum Imperatoribus absque controversia competiit: sic ipsi Canones, in c. 3. c. 9. c. 15. c. 16. c. 17. c. 24. c. 25. Dist. 63. Sigon. d. lib. 4. princ. Vadian. S. Gall. de Colleg. et. Monast. Germ. lib. 1. apud Gold. Rer. Alem. tom. 3. fol. 10. Nec ecclesias, ait, nec collegia fundari solita fuisse, nisi Principis consensu. Nec tum erat Papae jus illud comprobationis, quam investituram vocant, sed Imperatoris. Et extant diplomata, quae quod dixi palam testantur. Idem inde a Carolo M. ultra 300 annos obtinuisse referunt Naucler. Gener. 38. in princ. et Sigeb. Chron. in ann. 1111. Et ex annalibus constat, omnes Archiepiscopos Bremenses hucusque a solis Regibus baculo et annulo investitos fuisse. Adam. Brem. Hist. lib. 2. c. 1. d. l. 2. c. 33. d. l. 2. c. 45. d. l. 2. c. 50. d. l. 2. c. 51. Alb. Stadens. Chron. in ann. 1032. et ann. 1043. Adeo ut Reges Germani jus hoc investiendi Episcopos, ceu jus suum regale, Principibus Imperii in feudum dederint; qui et absque contradictione eo usi sunt, uti Dux Bavariae: Luitpr. Hist. lib. 2. c. 7. Avent. Ann. lib. 4. f. 292. Duces Saxoniae. Helm. Chron. Slav. lib. 1. cap. ult. et lib. 2. c. 1. etc.

11. Crevit tamen hoc spacio Praelatorum et res et autoritas. Res quidem immensis piorum donationibus; sed quae administratae et gubernatae sunt per seculares Vice Dominos, Advocatos, Kästen-Bögte/ dictos; quos Rex vel Dux iis praefecit: idque vi Canonis Synodi Mog. Ut Episcopi et Abbates curam omnem administrationemque, quae ad victum et alimoniam attineret, ADVOCATORUM solertiae relinquerent. apud Vadian. d. lib. 1. fol. 3. Ita et Avent. Ann. lib. 8 f. 370. Pecuniae, praediorum, rei familiaris curam in Procerum quempiam, qui vicinus aut autor contubernii erat, a se relegabant. (Mystae scil. Episcopi etc.) Illum Caesar dabat, qui Sacerdotibus victum et vestitum, pauperibus inde alimenta, tribueret, huncque BOETHUM, hoc est, patronum (seu Advocatum) vocabant. Idem Pith. apud Freher. Orig. Pal. part. 1.

12. Autoritas quoque varie aucta: nam et in arduis in consilium adsciti: officiis togatis in rep. et Cancellaria praefecti: Episcopi ordini Principum, der Fürsten; reliqui, dominorum, der Herren accensiti: O. C. p. tit. 2. et seqq. in hoc ordine ad conventus publicos admissi: caeteris in suo ordine praelati: Vid. Subscr. Rec. Imp. magnaque pietate ac religione merito culti sunt. Primus omnium Bruno, Archi-Praesul Coloniensis, ducatum quoque Lotharingiae a fratre Ottone I. accepit. Avent.

Ann. lib. 5. fol. 302. et 306. Masson. Ann. Franc. lib. 2. in Lothar. pag. 207. Albertus Archiepiscopus Bremensis septies consul, et vice dominus Regni ab Henrico IV. factus; summam fere rerum tenuit. Ad. Brem. lib. 4. c. 24. 26. et pass. Schaffnab. in ann. 1066. fol. 474. Verum haec gessêre non vi muneris Ecclesiastici, sed praeter illud.

13. Ipsi vero muneri ecclesiastico nulla tributa est Jurisdictio, sed audientia; tot. tit. C. de Episc. audient. quae merus effectus est disciplinae ecclesiasticae, ut populus eos docentes momentesque AUDIAT. Adhibiti tamen sunt dandis Tutoribus, §. 5. Inst. de Attil. tut. et manumissionibus, tot tit. C. de bis qui in Eccl. man. aliisque piis negotiis. Arbitri quoque litium accepti, et executio secularibus mandata est. l. 7. l. 8. C de Episc. aud.

14, Adeo autem a munere ipsorum distincta ac separata fuit omnis secularis potestas, ut, cum Henricus II. Episcopo Herbipolensi secularem in Episcopatu potestatem dare vellet, eam non muneri Episcopali tribuerit; sed sub titulo Ducis Franconiae sollicite inde distinxerit: quod exemplum tum unicum fuit: Brusch. de Episc. Ger. cap. 9. in princ. juxta rythmum:

Herbipolensis SOLA, judicat ense atque stola. Aemulari eum voluit Albertus Archiep. Brem. de quo Ad. Brem. lib. 4. cap. 5. ait: Voluit efficere,

Episcopo Wurtzburgico similem se esse, qui in Episcopatu suo neminem dicitur habere consortem, quia ipse tenet omnes Comitatus suae Parochiae, et Ducatum qvoque Provinciae gubernat. Ita et Episcopus Brem. statuebat, omnes Comitatus sui Episcopatus Jurisdictionem habentes, in Ecclesiae potestatem redigere. Sed excidit ante aulâ, quam id obtinuit. dd. loc. Obtinuêre id vero postea Coloniensis, sub titulo Ducis Westvaliae et Angriae: et Argentinensis sub titulo Landgravii Alsatiae. R. I 1654. in subscr.

15. Unde patet, quo sensu illi Episcopi Duces v. g. dicti sint: non enim integrum Ducatum tenuêre (nam alii fuêre Franciae Duces, sc. Conradus Salicus et tres Henrici, et deinde familia Suevica: cap. 3. sect. 6. alii Landgravii Alsatiae, scil. Duces Austriae: Pac. Mon. §. 73. Westvalia vero est immediata Regni terra. cap. 9.) sed in bonis et terris sui Episcopatus exercuerunt jura secularia, quae alias Ducis provinciae erant: qui sensus liquet ex Adam. Brem. d. l. §. praec.

16. Sub Henrico IV. Hildebrandus seu Gregorius VII. cum Episcopis Italiae caepit tentare investituras Episcopatuum: eoque 1. eximere ecclesiam seculari potestati: 2. hanc illi vindicare: quin 3. in ipsam potestatem secularem imperium moliri. Quae res sub Henrico V. in

Tantum abest, ut Hildebrandus initiô asseruerit sibi investituras, ut contra ipse inconsulto Henrico IV. electus excusârit se Regi, consensumque petierit. Ejus rei luculentus testis est Schafnab. autor , qui in ann. 1073. fol. 488. rem ita refert: Cum Papae Mandata Regis legatus exposuisset, respondit Papa: Se, Deo teste, honoris hujus apicem nunquam affectâsse, sed electum se a Romanis, et violenter sibi impositam fuisse ecclesiastici Regiminis necessitatem: cogi tamen nullo modo potuisse, ut ordinari se permitteret, donec NB. in electionem suam tam Regem quam Principes Regni Teutonici consensisse certa legatione cognosceret. Hac ratione distulisse adhuc ordinationem suam, et NB. sine dubio dilaturum, donec sibi voluntatem Regis certus inde veniens nuncius intimaret. Hoc ubi Regi renunciatum, libenter suscepit satisfactionem, et laetissimo suffragio ut ordinaretur mandavit. Quod et factum anno seq. etc. Sed leges de Simonia factae; ea deinde Regi jus exercenti cum aliis criminibus objectae; Frising. Chron. lib. 6. c. 34. Viterb. Chron. part. 17. fol. 579. inde primus omnium Caesarum excommunicatus, (ut asserunt Frising. d. l. 6. c. 35. Viterb. d. p. 17. f. 580. [(printer); sic: 581.] Crus. Ann. p. 2. lib. 7. c. 8.) Rex Germaniae semper liberrimae

reus Romae factus, et indignissima passus est. Restitutâ deinde inter eum et Papam pace, molestissime id tulisse Episcopos Italiae, et ideo deseruisse Regem asserunt Schafnab. Ann. in fin. et Sigon. de Regn. It. lib. 9. in ann. 1077. adeo ut compulsus Rex fuerit in Papam ducere, cui fugato Clementem III. substituit. Schafn. et Sig. ibid. Onuphr. de Pontif. Max. part. 3. in ann. 1080. Repetita deinde excommunicatio, cujus obtentu filius quoque in Patrem concitatus, Frising. Chron. lib. 7. c. 8. (nam causam investiturae uterque aeque defendit, nec in ea invicem adversati sunt) et rex imperio, mox vitâ miserrime cessit. Vid. Acta apud Gold. Const. tom. 1. ad ann. 1076. usque ad ann. 1109.

17. Sic satis subactâ Imperii, et erectâ Sacerdotii Majestate, facilis fuit Italis ad secularis potestatis apicem via: Jam inter eos convenerat, nullam a laicis investituram accipere; qvod pro synodali decreto affertur in cap. 12. et seqq. caus. 16. qv. 7. Ab hoc tempore fere incipiunt Decretales: tum Papa non Imperii, ut ante, sed Pontificatus sui annos in literis numerare; Avent. Ann. lib. 6. fol. 379. tum emergere Cardinales et electionem Papae tandem sibi solis tribuere: §. seqq. et in Germania quoque eadem potestas sensim affectari. Ad. Brem. l. 2. c. 33. Helm. lib. 1 c. ult. Avent. Ann. lib. 6. fol. 380. et seqq. Machiav. Hist. Flor. l. 1. pag. 23. [(printer); sic: ]

18. Cardinales vero erant Presbyteri vel Diaconi; scil. eorum in qvoque titulo (id est parochia) vel diaconia urbis Romae primarii; qui elegerunt Papam cum reliqvo Clero et populo. Post haec tempora e vicinis Episcopis additi VII. Cardinales, et sensim soli electionem fecêre. Onuphr. de Episc. Tit. etc.

19. Haec itaque contentio non fuit inter diversarum religionum partes, sed inter ejusdem fidei Imperium Romanum et Sacerdotium, de Imperio.

Hinc dicebatur, lis haec esse inter REGNUM et SACERDOTUM. Sigeb. Chron. in ann. 1111. verb. Propter sedandam discordiam, quae erat inter Regnum et Sacerdotium. Radevic. de Gest. Frid. lib. 2. c. 10. ibi: inter Regnum et Sacerdotium schisma: Frising. de Gest. Frid. lib. 1. cap. 6. ibi, inter Regnunt et Sacerdotium controversia. Apud Frising. Chron. lib. 6. cap. 34. inscriptio est, De Schismate inter Regnum et Sacerdotium orto. Et apud Viterbiens. part. 17. fol. 588. in Henr. V. carmen, de guerra inter Imperium et Ecclesiam. Ita Naucler. Vol. 2. Gener. 38. fol. 812. verb. ad sedanda scandala inter Imperium et Sacerdotium. Et fol. 813. verb. sedato inter ipsum (Henricum V.) et Apostolicum, inter Regnum et Sacerdotium dissidio. Et fol. 813. ibi, pro caufis inter Imperium et Sacerdotium. Et fol. 819. ibi, pro reconciliatione Sacerdotii et Regni etc. Ursperg.

Chron. in ann. 1102. fol. 184. verb. inter Regnum et Sacerdotium unitas tot annis scissa. Et in ann. 1121. fol. 202. ibi, discordiam inter Regnum et Sacerdotium. Et mox: super schismate Regni et Sacerdotii. Ita et Ioqvuntur Sigon. de Regn. Ital. lib. 12. in ann. 1159. Onuphr. de Episc. Tit. etc. Pax, ait, inter Romanam Ecclesiam et Imperium sub Henrico V. post multa schismata ob sacerdotiorum investituras exorta, reformata erat etc. Hinc autorum pro studio causae tam suspectae falsaequerelationes, uti fabula de Friderico I. supplice et a Papa pedibus calcato etc.

20. Haec contentio inter Imperium et Sacerdotium, etsi varie compositio ejus tentata sit, duravit tamen et agitata est acerrime cum seqventibus Impp. ante et post interregnum.

Primum qvidem transactum est inter Henricum V. et Paschalem, ut ille huic investituras; hic illi omnia Regalia et Jura secularia Episcoporum cederet. Id testantur Frising. Chron. lib. 7. cap. 14. Viterb. Chron. part. 17. fol. 58c. Ursperg. Chron. in ann. 1111. fol. 194. Chron. Belg. apud Pistor. Script. Germ. fol. 137. Naucler. Chron. Vol. 2. Gen. 38. princ. fol. 812. Avent. Ann lib. 6. fol. 375. et 376. Extant literae et pactum hoc et ipsius Imp. relatio apud Gold. Const. tom. 1. ad an. 1110. fol. 252. et ad ann. 1111. fol. 256. et apud Meibom.

Rer. German. tom. 3. Dissert. de Jur. Inv. Epist fol. 157. Sed hoc pactum retractârunt Episcopi Italiae, unde Rex armis Romam adortus Paschalem cepit.

21. Altera tum transactio inter eosdem et a 14. Episcopis ac Principibus jurej. firmata et anathemate munita fuit, ut Regi jus esset investituras Episcoporum absque Simonia et ambitu facere, ceu hactenus fecisset, et nemo electus consecraretur, nisi a Rege investitus. Id testantur Frising. d. cap. 14. Ursperg. d. l. fol. 195. Viterb. d. p. 17. fol. 587. Sigeb. in ann. 1111. Gobelin. Cosmodr. aet. 6. cap. 58. Chron. Belg. d. fol. 137. 138. Naucler. d. Gen. 38. fol. 813. Avent. d. lib. 6. fol. 376. Gold. Const. tom. 1. ad ann. 1110 fol. 253. et ad ann. 1111. fol 254. 255. Sed et mox ipse Papa et Episcopi hoc quoque pactum ejusque tenorem damnârunt. Ursperg. in ann. 1112 fol. 194. Frising. d. lib. 7. c. 14. infin. Naucler. d. l. fol. 814. 815. etc. Id vero nimis puerile, quod vi extortum causantur.

22 Tandem Rex fessus et impartot difficillimis expeditionibus, cedere compulsus, actumque fuit, ut benesicia Ecclesiastica Pontifex; eorum regalia, die Weltligkeit/ per sceptrum Rex daret. Ursperg. in ann. 1122. f. 204. Fris. d. l. 7. c. 16. Viterb. d. p. 17. fol. 588. Meibom. d. tom. 3. fol. 178. 179.

23. Hoc facto cum majorem melioremque partem imperii perdiderint Caesares, notantibus

Onuphr. invit. Greg. VII. Conring. Exere. Acad. 4. §. 26. et Meibom. d. tom. 3. fol. 180. et in regno potestas quaedamsumma, Regi Regnoque exemta, quin in utrumque, constitueretur, quod in nulla hact. gente auditum fuerat; sequentes Caesares pactum hoc non agnoverunt, sed Lotharius, Conradus III. duo Friderici, Otto IV. vindicare investituras conati sunt; ut referunt Urspergensis, Autor de Vit. D. Bernh. Sigonius, Crantzius, et alii apud Meibom. de Jur. Invest. Ep. in fin. d. tom. 3. fol. 180. Ipse Senatus populusque Rom. saepius rem improbavit, et â Conrado III. ut jus Imperii assereret, datis literispetiit, quas exhibet Frising. de Vita Frid. lib. 1. c. 28. Sigon. de Regn. It. lib. 11. in ann. 1145. et alias lib. 12. in ann. 1155. f. 290. sed retentus est expeditione sacra. Fridericus I. vero, quem publice Clerus Romanus per legatos agnovit suum et urbis acorbis dominum, Radev. de Gest. Frid. l. 1. c. 22. quid in hac causa egerit, ita refert Avent. Annal. lib. 6. circa fin. fol. 394. et 395. Mortuo Victore Imperator mense Majo apud Würtzburgum conventum Episcoporum Senatusque Imperii cogit. Coeunt frequentes Archi-Mystae, minores Pontifices, Praesides, Duces, Praefecti, Vidonem Pontif. Max. legunt, Paschalemque vocant. Fit SCtum###, nullum posthac fore Pontificem Max. nisi qui more Majorum, consensu Imperatoris creetur, atque nuncius duntaxat Christi, Successorque Petri, non etiam

Caesareae potentiae pertinax aemulus esse velit. A singulis exactum juramentum, haut alium aut recepturos aut passuros Pontificem Max. perpetuo, etiam mortuo Imperatore. Sacramentumque primus dixit Christianus Moguntinus Pontifex designatus, deinde caeteri Episcopi, postea Imperator et Principes jurant. De Friderico II. vid. Gold. Const. tom. 2. ad ann. 1239. fol. 78. et tom. 3. ad ann. 1227. f. 372. et seqq. Bodin. d. l. p. 178.

24. Post interregnum Henricus VII. coeperat, subactâ Româ, vindicare Imperii jura, sed mors, ut creditur, violenta propositi seriem, rupit. Lehm. Chron. Spir. lib. 7. cap. 11. Vecer. in vit. Henr. VII. At Ludoicus IV. qui et Nicolaum V. Pontificem creavit, Bodin. d. l. pag. 179. strenue Imperii causam egit, et sub eo tum Status Imperii unanimiter, facto foedere, decretisque publicis, Gold. Const. tom. 1. ad ann. 1338. fol. 331. et seqq. et tom. 2. ad ann. 1344. fol. 90. et tom. 3. ad ann. 1346. f. 413. Avent. Ann. lib. 7. fol. 468. Lehm. Chron. Spir. lib. 7. cap. 17. et 18. tum ipse ordo Minorum, Extrav. 1. de V. S. vid. Chron. Belg. fol. 308. usque ad fol. 484. approbantibus Bononiensi et Parisiensi Academiis: tum denique Viri docti per Italiam et Germaniam communiter, et partim publicis quoque, quae adhuc extant, scriptis eandem tuebantur; quos refert Lehm. d. lib. 7. cap. 16. Avent. d. lib. 7. fol. 468. etc. Secuta quidem

Regis est excomunicatio, sed quam irrita et parvi habita illa fuerit, etiam post mortem Ludovici, patet ex Gold. dd. loc. Chron. Belg. apud Pistor. Script. Germ. fol. 291. et fol. 296. et ex eo, quod post mortem Ludoici actum narrat Alb. Argent. Chron. in Ann. 1348. inprimis vero ex Avent. d. l. 7. qvi sancte testatus fuerat, se scripturum haec BELLA ECCLESIAE OCCIDENTALIS ET IMPERII ROMANI non conquisitis Chronicis, sed ex publicis literis et diplomatibus, edictis etc. quae extent in bibliothecis Bojoariae: ita ait lib. 5. fol. 344. lib. 6. fol. 378. lib. 7. fol. 461. et fol. 468. et alibi.

25. Inde tepuisse et remisisse [(printer); sic: repuisisse] studium Impp. valde quidem conqueritur Theod. de Niem. in vita Joh. XXIII. apud Meib. Rer. Germ. tom. 1. fol. 46. sed fervuit tamen contentio: edita varia Gravamina Nationis Germanicae; qvorum quaedam interventu Friderici III. sopita sunt per Concordata: Carolus V. Pontificii nominis autoritatem per omnem Hispaniam abolevit; Thuan. Hist. lib. 1. in ann. 1225. mox Henricus IIX. per Angliam; Paul. Jov. Hist. lib. 35. in f. et jam dudum Reges in Gallia. Bodin. de Rep. l. 1. c. 9. p. 182. 183. Lehm. Chron. Spir. lib. 7. cap. 10. Sed et annalium aliique scriptores, etiam Ecclesiastici, magna cumlibertate in eumstatum invecti hodieque passim leguntur. Quin viri quidam satis eruditi magno assensu et causam

imperii tuiti sunt, et abusuum reformationem necessariam esse docuerunt in Anglia, Bohemia, Germania et Gallia, tanto applausu, ut a Sigismundo Imp. formula reformationis concepta, et, cum illa frustra esset, magna secessio a sede Romana secuta fuerit.

26. Status igitur ac Principes Evangelici superiore seculo, durante ita contentione, cum passim defectio, at nulla reformatio fieret, et eam urgentes non audirentur, sed ad supplicia atrocissima vel raperentur, vel peterentur, ipsi in suis territoriis, vigore potestatis suae regalis reformare instituerunt.

Idque sum mâ modestiâ ac moderatione (uti ex pluribus actis publicis perspicere mihi contigit, ex quibus anno 1686. in supremo Senatu Regiminis Electoralis Palatini, Sereniss. Principe Elect. PHILIPPO WILHELMO, Domino meo Clementiss. rerum potiente, retuli) non vero subditis coactis, nedum ejectis aut excarnificatis, sed instantissime petentibus et urgentibus.

27. Atque ita Imperii causa in terris Evangelicorum in veterem quasi possessionem restituta, deinde vero tam funesta inter Imperium et Sacerdotium tot seculis agitata contentio Pace primum religiosa, R. I. 1555. §. 9. et seqq.

tandem vero hocnostro seculo, singulari Dei beneficio, sacratissima Pace Westvalica, in Imperio quidem plenissime ac felicissime composita est.

28. Unde constat, nec negari ab eo, cui non totum contentionis hujus tempus penitus ignotum est, potest, quanti intersit, non Imperii sed Europae, divinum hoc Christianae Pacis pignus et Germaniae Palladium, sacrosanctum, inviolatum immotumque esse, et nullam gehennâ digniorem vocem esse, quam Pacem tam sancte factam non tenere.

29. Jus reformandi omnibus Statibus Imperii vi superioritatis et territorii competit. Pac. Osn. art. 5. §. 30. Sed tantum (1.) in extrinsecis. sup. §. 4. R. I. 1555. §. 20. (2) Quoad ipsum exercitium religionis, non nisi consentientibus civibus.

Non enim in Ecclesiastis magis quam in secularibus Princeps destruere praesentem reip. Statum potest; cui tuendo non invertendo datus est. Quod et juris gentium, et statutum est in d. art. 5. §. 31. et §. 33.

30. Itaque in d. art. 30. ubi Statibus tribuitur jus reformandi, quaestio non est inter Status et eorum subditos, (quippe in quos non possunt Status jus reformandi exercere, d. §. 31. nisi consentientes, et ex pacto. d. §. 33.) sed

inter jus territorii, et Clericorum jus Ecclesiasticum, huic au illi jus reformandi exercitium ipsum competat? et hoc asseritur. Atque alias directo pugnarent d. §. 30. 31. 33.

31. Nulla itaque comparatio vel talio institui potest inter hujusmodi reformationem omni jure concessam, et violentam privationem exercitii religionis quod competiit, nedum ejectionem civium. Quod vero non competiit, id nec privatum cives exercere possunt: ejusquerei norma est primus dies anni 1624. d. art. 5. §. 2. et pass. nisi alius constitutus sit; ut art. 4. §. 6. §. 26. etc. Si tamen pace jam publicatâ mutent sacra, juberi possunt intra triennium migrare. d. Art. 5. §. 36. 37. Myler. ad Rum. part. 2. diss. 5. Coroll. 7. Obj. d. art. 5. §. 34. Si Praelatus mutat, beneficium perdit. d. art. 5. §. 15.

32. Ecclesiasticorum munera duplicia sunt: Alii enim constituti sunt, ut docendo; alii, ut armis religionem promoveant. De his vid. §. 43. Illi sunt Episcopi, Praelati etc.

33. Omnes in regno Germaniae Episcopi immediati [(printer); sic: Episcopi], Principum; reliqui Praelati Comitum Jure utuntur; c. 15. atque adeo omnes jus civitatis Germanicae habent, etsi terrae neque immediatae, neque in solo juris Germanici, neque intra fines Germaniae sitae

sint, ut mox patebit: (longe secus ac de secularibus diximus, quae non sunt omnes juris Germanici cap. 3. 9. 14.) Regnis tamen exceptis. cap. 10 princ.

34. Germania itaque cum omni sua accessione, (regnis exceptis, §. praec.) divisa est in VIII. Archiepiscopatusseu Metropoles; et sunt, Moguntinus, Coloniensis, Trevirensis, Magdeburgensis, Salisburgensis, Bremensis, Rigensis, Vesontinus. Bruschius de Germ. Archiep. cap. 1. tantum VII esse tradit, et Vesontinum Galliae adnumerat; sed Sprengerus de J. P. lib. 3. cap. 10. et Hermes, Fascic. J. P. cap. 25. §. 21. Germaniae. Et merito: nam passim subscripsit Recessibus Imperii, uti R. I. 1576. R. I. 1594. R. I. 1623. R. I 1641. et ipsa Burgundia Germaniae accessit. sup. cap. 5. Quin et suffraganeus ejus, sc. Episcopus Basileensis, Princeps Imperii, et Comitiis interest. R. I. 1576. etc. in subscr.

35. Horum singuli subjectos sibi in sacris habent Episcopos seu Suffraganeos. Hos recensent Brusch. d. cap. 1. Hermes. Fasc. J. P. cap. 26. Reink. l. 1. class. 4. cap. 21. Schütz. de J. P. lib. 1. tit. 7. pos. 4. etc. Exemti tamen sunt Bambergensis, Misnensis,

et Ratisbonensis. Thuan. Hist. lib. 2. prino. Brusch. d. c. 1. De singulorum Juribus etc. Sprenger. de J. P lib. 3. cap. 10. et l. 2 c. 44. [(printer); sic: ]

36. Olim Episcopis singulis juncti fuêre Comites, ut illi Ecclesiasticorum, hi Secularium curam gererent, utrique nomine Principis. Capitul. Car. lib. 2. cap. 12. cap. 25. et lib. 5. c. 14. c. 138.

37. At hodie Episcopi gemino munere utuntur, Episcopali et territoriali; sed diversissimo jure.

Ipsorum munerum diversitas sup. princ. exposita est: Praeterea vero plures insignes differentiae sunt observandae. Nam I. Ratione prioris subjecti sunt Archiepiscopo: c. 1. caus. 9. q. 3. §. 30. sup. alterum immediate agnoscunt ab Imperio. Unde II. in causis ecclesiasticis appellatur ad Archiepiscopum; c. 3. princ. de Appell. in 6. in caeteris ad Cameram. III. Alii sunt fines territorii; alii dioeceseos, qui transeunt per secularium terras vicinas. IV. Hinc fieri potest, ut Episcopatus Germanicus sit extra fines Germaniae, uti Rigensis, Vesontinus, et olim magnus Magister Borussicus et Livonicus. R. I. 1530. R. I. 1576. R. I. 1582. in subscript. sup. §. 28. V. Item, ut loca quaedam Episcopatuum Germaniae extra Germaniam sint, uti Tridentum est

civitas Italiae; Tridentinus, Episcopus Germaniae, ut pass. in subscr. Rec. VI. Imô Metropolis esse potest Germaniae; Suffraganei, alterius: ita tres Episcopatus, Metensis, Thullensis et Virodunensis, Gallis cessi, Trevirensis Germaniae mansit. Pac. Mon. §. 70. VII. Denique Episcopatus intra Germaniae fines, Germanici juris sunt, etsi solum non sit; uti olim Misniensis, Ratzeburgensis, Pragensis, qui dudum exemtus est. etc. Non ita Principatus seculares.

38. Contra, Evangelici Status jure et finibus territorii sui complectuntur omnia jura cum Episcopalia, tum Papalia: atque adeo quicquid Papae vel ex concordatis Germaniae vel alio jure aut usu competiit.

39. Sunt tamen et Episcopatus Evangelici; ex quibus hodie supersunt Episcopus Osnabrugensis et Lubecensis: qui postulati dicuntur non electi, nec ulla confirmatione indigent. Pac. Osn. art. 5. §. 21. 22.

40. Post Episcopos sunt Abbates, Praepositi etc. qui specialiter nomine Praelatorum veniunt. O. C. p. 2. tit. 2. et seqq. Horum ordinem referunt Reink. d. cap. 21. Schütz. d. tit. 7. pos. 5. 7. et 8.

Aepte; Episcopis vero non assimilantur, nisi in secularibus et ratione ordinis. Hos recenset Reink. d. cap. 21.

42. Sunt quidem et alii gradus, ut V Patriarcharum, quibus Archiepiscopi subjecti sunt, uti in Europa Graeci Bizantino, reliqui Romano. Schütz. d. tit. 7. pos. 2. Item Primatis, cui Patriarcha curam integrae nationis sua vice delegavit: uti Germaniae Primas fuit Magdeburgensis, R. I. 1566. §. in subscr. Diss. Hermes fasc. J. P. cap. 25. num. 6. quo titulo utitur et Abbas Fuldensis: sed sine re, exquo quasi propria regalisque potestas singulis permissa est. Verum uberior de his aliisque tractatus est Juris Canonici.

43. Armis tuendae religioni instituti sunt tres Equitum ordines sacri, eorumque Magistri; (1.) Magnus Magister Borussiae, Magister Teutonicorum Equitum per Germaniam et Italiam, qui Archiepiscopo comparatus est, R. A. 1576. et 1582. in subscr. et suffraganeossuos habet. Schütz. de J. P. lib. 1. tit. 7. pos. 3. Is ratione Borussiae, anno 1525. [(printer); sic: 25.] in Ducatum versae, desiit. cap. 5. Sed reliquis Teutonicorum Equitum terris adhuc praeest Magister Teutonicus in Franconia. (2.) Teutonicorum equitum per Livoniam, R. I. 1530. in

subscr. qui unâ desiit. d cap. 5. (3.) Magister Equitum Ordinis Johannitarum: qui Principibus comparatur, et locum habet unter die Gefürstete Aepte/ R. I. 1571. in subscr. Reink. d. cap. 21.

44. Ordines hos, qui Cruciferorum dicuntur, peregrinatio et expeditio Hierosblymitana peperit. Duo ibi initiô Occidentalium qvidem Christianorum Ordines antiqvissimi fuêre; Hospitalarii et Templarii; deqvibus in Jure Canonico. c. 3. per tot. c. 4. c. 7. c. 10. 15. X. de Privileg, et exc. Illi ab Hospitali D. Johannis, unde Johannitae, hi a templo D. Mariae: illi peregrinis hospitio recipiendis; hi itineribus eorum a vi tuendis operam dabant, primum pietatis studio, mox voto qvoque illi regulam Augustini, hi Bernardi professi, habitu illi nigro cum cruce candida, hi candido cum purpurea. Naucler. Chron. Gen. 37. fol. 809. et 925. [(printer); sic: 925.] Sigon. de Regn. Ital. lib. 9. in ann. 1103. fol. 237. et lib. 11. in ann. 1148. fol. 283, Uterque deinde ordo opibus et numero, illustrium qvoqve, auctus, bellica laude in Saracenos, a qvibus Hierosolymis pulsus est, floruit: Ursperg. Chron. in ann. 1219. fol. 245.

45. Et Hospitalarii qvidem seu Johannitae, Rhodum insulam Turcis ereptam magna virtute diu tuiti sunt, qvâ tandem captâ, a Rege Hispaniae Melitensem insulam ita acceperunt, ut eum Protectorem,

soluto qvotannis Falcone, at dominum neminem agnoscerent. Templarii verô circa 3. Id. Oct. 1311. ad unum omnes in Gallia trucidati sunt: causâ tum publice ignotâ, post editâ, sed multis suspectâ vid. Marian. de Reb. Hispan. lib. 15. c. 10. Naucler. Gen. 44 fol. 986. Chron. Belg. f. 263. Bona eorum Hospitalariis addicta sunt. Marian. d. l. Naucler. d. l. qvorum cum magna pars in Marchia fuerit, peculiaris Eqvitum D. Johannis ordo ac Magister, qvi Melitensem agnoscit, Sonneburgi constitutus, isque hodie est Serenissimus Augusti Novemviri Brandenburgici, Ordinis Patroni, frater, Princeps Juventutis, et hoc anno Dux expeditionis Italicae. Res vero Illustris hujus Ordinis nuper Vir multijugâ eruditione celeberrimus, Academiae hujus Antistes meritissimus, Doctiss. Dn. Becmannus executus est.

46. Florente utroque memorato Ordine accessit tertius Teutonicorum in expeditione sacra Frid. II. [(printer); sic: I.] et obsessione Ptolemaidos, cui civium Bremensium, expeditionis Comitum, pietas causam dedit: qvâ moti Principes Ordinem e Nobilibus Germanis sanxêre, qvi curam miserorum susciperet, concessâ ei Hierosolymis domo Hospitali D. Mariae, unde ipsi nomen. Ordo ex regula Augustini, alba veste et nigra cruce, ex Templariorum et Hospitaliorum institutis mixtus, jurat paupertatem, castitatem, et

defensionem pauperum, et operam contra Turcas R. I. 1542. §. Gleicher weiß. Confirmatus est publice ab Imp. Henr. VI. et Pontifice, sed Oriente pulsus, Borussiam omnem, deinde alii iis juncti ensiferorum nomine Livoniam occupârunt [(printer); sic: occupavit], et utrobiqve Magister Ordinis Teutonicus institutus est; Naucler. d. loc. Funcc. Comm. in Chron. lib. 10. post ann. 1189. Crantz. Vand. lib. 7. cap. 27. Horn. Orb. Imp. pag. 264. Schutz. d. pos. 3. Strauch. de J. P. tit. 24. §. 6. Quod utrumque Magisterium etsi abolitum sit, cap. 5. fuêre tamen per Germaniam alia adhuc insignia Ordinis bona, iisque praefectus Magister Teutonicus, qui residet Mergenthemii in Franconia, et Episcopis comparatur. Atque adeo supersunt duo hi ordinum Magistri, Teutonicus et Johannitarum.

47. Bona eorum non sunt ordinaria beneficia, sed Commendae; quarum plures Baliviam faciunt, cui praefectus est Land Commenthur. Schütz d. pos. 3. Ipsi tamen jure Clericorum, et bona Jure beneficiorum ecclesiasticorum omnino utuntur; adeoque nec successio in iis obtinet, sed electio: nec feudorum capaces sunt; nisi probetur manifesta consvetudo contraria. Reink. lib. 3. class. 2. c. 2. n. 39. Mager. de Adv. arm. c. 8. n. 40. et seqq. Hermes. Fasc. J. P. cap. 25. §. 24. Schütz d. tit. 7. pos. 3. et 6.

48. Summae itaque ignorantiae est, negare, horum ordinum jura ex principiis Juris feudalis et Canonici esse decidenda, qvoad probetur, usu vel Statutis Capituli id mutatum esse; cum et bona eorum, sc. Commendae, sint ecclesiastica; ipsique Eqvites eorumque Magistri electione fiant, et religionem profiteantur atque ad regulam suam adstricti sint. §. 44. et seqq. Unde et de Jure falsum est, successorem teneri praestare, qvod antecessor cum consensu capituli contra Canones gessit, scil. expectativas beneficiorum tum nondum vacantium, etsi in plurimis Capitulis id receptum sit: qvod proinde cum stricti juris sit, non excludit necessitatem petendae confirmationis a Successore, nisi id qvoque usu mutatum specialiter doceatur. Et licet Evangelici vota solita non amplius jurent, non tamen ideo desinunt esse Ecclesiastici, cum nec Episcopi Evangelici ea jurent. Sed de his alibi.

CAPUT XIX. De Statibus [(printer); sic: et oneribus] Imperii.

15. VI. [(printer); sic: V.] Non appanagiati; nec VII. [(printer); sic: VI.] Nudi terrarum possessores.

§. 1. HAec officia et dignitates regni qui jure terrarum suarum gerunt, illi omnes et soli concurrunt in Comitiis et gubernatione Imperii, ideoque Imperii Status, Reichs-Stände dicuntur: Status ergo sunt immediata civitatis Germanica membra, quorum terris cohaeret officium regni cum regali dignitate; atque adeo jus Comitiorum. Hodie necesse est, ut habeant quoque bona immediata.

2. Justum est, ut terrae, quibus regni officia cum regalibus cohaerent, jus Comitiorum quoque habeant, et de rebus regni consultent. Id ita olim sufficiebat, etsi terrae essent mediatae: unde hodieque supersunt vetusti Comites

ac Status Imperii, quorum totus Comitatus est mediatus, uti Erbacenses etc. cap. 16. ipsum enim officium Comitivae cum juribus suis regalibus ab imperio est. Sed ne Comitia impleantur novis hominibus ac impotentibus, placuit, ne Status novi fierent nisi terras immediatas haberent. R. I. 1654. §. 197.

3. Statum nec matricula probat; Aut. Symphor. tom. 3. voc. Matricula. Diss. Limn. de J. P. cap. 7. pag. 541. Neque contributio onerum Imperii; Diss. Dan. Ott. d. l. (uti nec immunitas ab oneribus tollit Statum) Neque jus primae instantiae in Camera; Diss. Dan. Ott. d. l. pag. 542. Neque immediata subjectio; R. I. 1564. §. 29. Carpzov. de Leg. Reg. c. 5. sect. 11. n. 32. etc. 3. sect. 12. n. 18. Neque vocatio ad Comitia; tit seq. sed ordinarium jus Comitiorum, Stand und Stimm im Reich. R. A. 1548. §. 56.

4. Neque Status nomen officii est, etsi illi cohaereat, §. 2. sed ordinis. Vi officii terris suis praeest; ut Status, de Imperio consultat.

5. Hinc Status, (qui vel seculares, vel ecclesiastici; vid. cap. 16. 17. 18.) sunt sequentes:

I. Omnes Regni Germanici Praelati immediati, etiam in terris qvae non sunt juris Germanici: uti Bisantinus, Vandalici, Rigensis, duo olim Magistri Equitum, Hochmeistere etc. cap. 18. nisi peculiari regno comprehensi: cap. 10. princ. aut Galliae

aliisve cessi aut alias exemti sint. Pac. Mon. §. 70. Strauch. de J. P. l. 2. t. 9. II. Omnes Principes qui jus civitatis Germanicae habent; scil. qvi vel in VI Provinciis Germanicis, de quibus cap. 3. vel in jus hoc recepti sunt. cap. 2. sect. 4. et 5. et cap. 16.

6. III. Omnes in terris immediatis Comites, Barones, et, quae ante interregnum jam in iis fuêre, civitates. cap. 16. et 17. Quo et pertinent terrae Prouinciae trans-Rhenanae immediatae, cap. 3. sect. 6. ut civitates Alsatiae; quae omnibus fere Recessibus Imp. subscripsêre; Vid. catal. subscr. hodie a Gallo tenentur. Pac. Mon. §. 73. Item Lotharingia: cap. 5. R. A. 1570. et seqq. in subscr. ejusque urbes, Metis, R. A. 1510. et seqq. usque ad ann. 1551. Tullum et Verdunum. R. A. 1544. 1545. in subscr Sed Provincia ista nunc detinetur a Gallo, urbes eidem cessae sunt. Pac. Mon §. 70. De immunitate Ducis et lite cum Statibus ut transactum fuerit, vid. Limn. de J. P. lib. 5. cap. 11. n. 2. et seqq. Carpz. d. L. Reg. c. 7. sect. 9. n. 33.

7. Hollandia et Frisiae pars etc. [(printer); sic: Hannonia] immediatae equidem terrae sunt, sed jus Statuum ab iis exercitum non apparet: hodie bello, pro libertate conscientiarum gesto, et pacto publico plena libertas justissime iis quaesita est. At Ostfrisia Status Regni est; eamque Hispanus perperam petiit Pac. Cambr. art. 46. et Pac. Verv. art. 32.

I. Reges, etsi Germaniae subjecti imperium agnoscant. cap. 10. princ. II. Terrae, quae non habent jus civitatis Germanicae.

10. Quo utroque nomine Rex Boemiae eximitur a numero Statuum. (tum quia rex est, tum quia non juris Germanici) Reink. lib. 1. class. 4. c. 3. n. 39. et seqq. Arum. de Com. Imp. c. 4. n. 45. et seqq. Carpz. de L. R. c. 5. sect 11. n. 30. Ita ipse Ferdin. I. Carolo V. respondet: daß ein König in Böhmen zu einigen Reichs Tag nicht beschrieben würde/ auch weber Stand noch Stimm in Reichs-Rath hätte. Acta R. A. 1548 apud Limn. de J. P. lib. 3. c. 8. n. 28. Diss. Gold. de Regn. Boh. l. 3. c. 3. Limn. d. c. 8. n. 22. etc.

11. Iisdem rationibus nec reliqua regna Slavica vel Illyrica, nec regnum Hungariae, nec Arelatense sunt vel fuêre Status Imperii.

12. III. [(printer); sic: IV.] Nedum horum regnorum seu terrarum membra, urbes etc. Unde nec Helvetia. Carpz. de L. Reg. c. 7. sect. 9. n. 12. Diss Arum [(printer); sic: Gold.] apud Carpz. ibid. n. 13. hodie plane libera. Pac Osn. art. 6. Nisi partes illae in civitatem Germaniae receptae sint, ut Sabaudia, d. cap. 5. Burgundia, Conring. de Fin. Imp. lib. 1. c. 28. Carpz. d. c 7. sect. 10. in fin. d. cap. 5. ejusque adeo urbs Bizantium R.

A. 1526. in subscr. quae urbs ann. 1651. Hispano tradita est, Limn. en. l. 2. c. 6. in fin. nunc a Gallo tenetur: Item Riga, R. I. Erfurt. 1567. §. 60. jam quoque regno ablata. d. cap. 5.

13. IV. [(printer); sic: V.] Terrae mediatae, earumque membra et urbes. cap. 9. Nisi inde quaedam jure exemta sint, uti Lubeca, Goslaria, Ratisbona etc. d. cap. 9. etc. 17.

14. V. [(printer); sic: IV.] Nobiles immediati: qui nunquam Status Imperii fuêre; cum non propter officium regni, sed ministerium et ipsi constituti et terrae iis datae sint: idque et hodie constat, (quicquid Diss. Dd. apud Carpz. de L.. Reg. c. 3. sect. 12. n. 30.) et olim secus fuisse nullibi apparet: etsi aliquando leges et Recessus imperii, vel iis praesentibus, ut A. B. in praef. imo et consultis, ut bulla Sigismundi apud Gold. Const. tom. 1. in ann 1434. fol. 398. §. 2. et 4. (quae non in Comitiis, sed in actu Coronationis facta est) vel in eos, uti in alios subjectos, publicati sint; Ref. Pol. Frid. III. 1442. quin etsi aliquando ad Comitia quoque vocati essent. Diss. Carpz. d. sect. 12. Nec obstat R. A. 1564. §. 32. [(printer); sic: 6.] sed magis firmat quae dicta sunt.

15. VI. [(printer); sic: VII.] Appanagiati; nisi et ipsi immediatum ac regale imperii feudum habeant. VII. [(printer); sic: IIX.] Nudi possessores istorum feudorum, Inhabere.

CAPUT XX. De Comitiis Statuum Imperii.

36. Major pars suffragiorum quando non valeat. Civitatum suffragium decisivum.

§. 1. COnsultationes Statuum de rebus Germaniae olim fiebant in Comitiis; deinde per Regimentum; nunc iterum in Comitiis.

2. Cum enim difficiles essent [(printer); sic: esset] omnium Statum conventus annui, instituit Maximilianus I. Regimentum, constans 20. deinde 22 Legatis cum Praeside, Statthalter: et sunt sex Electorum singuli legati; duo Principum; duo Austriae et Burgnndiae, quibus deinde duo a Caesare additi; unus Comitum; quatuor Praelatorum; duo civitatum; et 6 circulorum singuli Eqvites, Doctoresvel Licentiati. Ord. Reg. 1500. et 1521.

3. Ei competiit jus tuendi Regnum et pacem; exequendi sententias Camerae et Austregarum; R. A. 1521. §. 26. Ord. Reg. 1500. tit. von den zwantzigsten. Non pangendi foedera; Ord. Reg. 1521. §. 3. Nec de feudis regalibus statuendi. d. O. R. §. 4. §. 6. Ordinarios processus remittit ad Cameram. R. I. Norib. 1524. §. 18. Sed esse desiit jam ante pacem religiosam. arg. R. A. 1530. §. 142.

4. Comitia sunt vel particularia, cum pars regni coit; uti Craiß-Chur-Fürsten- (de quibus dictum cap. 4. et cap. 14.) Fürsten- und Graffen-Täge: unde die Außschreibende Graffen. Subscript. Rec. Imp. pass. vel universalia, Reichs-Täge; quae vel omnium Imperii Statuum sunt, vel Deputatorum, Deputations- Täge.

5. Haec coeperunt per R. A. 1555. §. 65. deditque occasionem tuitio pacis publicae, si circuli non sufficiant. d. §. 65. Dep. 1564. per tot. proponi tamen et aliae causae possunt. Dep. 1571. et 1600. [(printer); sic: 1609.] et fiunt aliquando in ipsis Comitiis regni.

6. Deputati sunt 1. Omnes Electores. 2. Ex reliquis Statibus sex Principes, unus Praelatus, unus Comes, duae civitates. R. A. 1555. [(printer); sic: 1564.] §. 65. Postea additi 4. Status. R. A. 1570. §. 20. Hodie tot addendi, ut aequetur utriusque

7. Convocantur a Moguntino. Dep. 1564. §. 1. Dep. 1571. §. 1. Divisi in duo Collegia, Electorum et Statuum caeterorum (cui hi tamen contradicunt. Pac. Osn. art. 8. §. 3. in fin.) praesente legato Imperatoris. Dep. 1571. §. 1. R. A. 1654. §. 191. Tres Electores Evangelici ex d. §. 191. quartum suffragium alternatim tulêre: cui consequens videtur, hodie et quintum ita alternandum esse.

8. Ex concluso fit der Deputations Abschied; quales sunt de annis 1557. 1564. 1567. 1571. 1600. et dicuntur quoque Reiches-Abschiede. Dep. Spir. 1577. et Erfurt. 1567.

9. Imperii Comitia indicit Imp. intra fines Germaniae, Carpz. de L. Reg. c. 5. sect. 4 et 5. eo loco et tempore, de quo cum Electoribus per literas vel legatos convenit. Cap. Ferd. III. art. 13 Leop. artic. 17. Jos art. 16. R. A. 1576. §. 4. Carpz. d. cap. 5. sect. 1. n. 23. Diss. de loco Carpzov.. d. c. 5. sect. 6. n. 19. Consensu ita non petito actus non valet, etsi Status compareant. Wurms. Exerc. 7. quaest 1. Nedum absque eo mutari locus potest. R. A. 1526. princ. Diss. Wurms. d. Exerc. 7. quaest 2. Carpz. d. l. Prima a Rege

10. Possunt vocari quilibet, etiam privati: A. B. tit. 24. rubr. R. A. 1530. §. 102. Grund-V. part. 2. cap. 5. Debent, omnes Status, etsi nondum vel Clerici a Papa confirmati, vel seculares investiti sint: Grund-V- part. 1. c. 5. etiam Clerici Evangelici: Pac. Osn. art. 5. §. 21. Impuberum tutores: R. A. 1594. 1598. 1603. 1654. in subscr. Capitula sede vacante; R. A. 1555. 1559. 1576. in subscr. Wurms. d. Exerc. 7. q. 3. Grund V. d. c. 5 secus auff Wahl-Tägen. sup. cap. 8. §. 7. In terris dividuis omnes, in individuis primogenitus. Grund-V. d. c. 5.

11. Vocati comparent per se vel per legatos, nisi persona comparere jussa sit, quod ex magna causa fieri potest. R. A. 1522. §. 9. R. A. 1530. §. 102. Neque tamen populus promiscue exercet jus Comitiorum, sed tantum illae terrae immediatae, quae non sunt subjectae Principibus.

Nam, cum Principum propria potestas fuerit, cap. 15. §. 5. subditi eorum non pertinent ad jura regni, nisi mediate; nec adeo concurrunt in ullo jure velregni gubernatione immediata cum suo Principe, sed hujus tota ea cura est. At, qui in terris immediatis non parent

Principibus, non desinunt esse immediati, etsi Comitibus, Judicibus etc. pareant, quia haec non sunt propriae potestatis nomina, sed officia, quae non tollunt civibus immediatam regni subjectionem. d. cap. 15. §. 5. et 22.

13. Olim omnes, etiam de terris mediatis, interfuisse, patet ex Tac. de M. G. c. 11 in fin. Coes. de B. G. l. 6. Wipp. in vit. Conr. fol. 424. edit. Pist. Vid. cap. 7. §. 7. et loca cap. 14. §. 4. Nim. per Deputatos eorum Magistratuum, qui tum adhuc jure officii praesentabant populum. vid. cap. 15. §. 24. Unde et iidem Primorum nomine veniunt vid. loca d. §. 4. et apud Onuphr. de Comit. cap. 6. Caeterum, quinam olim magistratus populum repraesentaverint, etsi demonstrari posset, mutato tamen nunc statu ob justas causas eo abstinemus.

14. Populum in Comitiis repraesentant Comites, et civitatum legati; Clerum Praelati minores.

Divisus enim fuit populus in civitates et pagos, (seu districtus) quibus Comites praeerant d. cap. 15. §. 22. Civitates itaque per magistratus suos; reliqvus populus per Comites, vel legatos utrorumque, repraesentatus, in Comitiis comparuit.

15. Principes igitur viritim, Comites et civitates curiatim suffragia in Comitiis ferunt; ut et Praelati.

Principes singuli suo jure suffragium habent; populus in turba: illi numeratis suffragiis res concludunt, hi promiscue annuunt vel abnuunt; nec ut singuli, sed ut turba et populus spectantur. Ita olim populus non tractavit res, sed assensit, fremitu vel armis. Tac. de M. G. cap. 11. in fin. et liquet ex locis cap. 14. §. 4. late adductis. Et, licet hodie Comitum quoque potestas quasi propria sit; cap. 15. in fin. etc. 17. §. 11. mos tamen, qui semel invaluit, durat.

16. Sunt autem et Comitum et civitatum duae curiae; (illorum hodie quatuor) Praelatorum una, (hodie duae) vulgo scamna, cum totidem suffragiis.

Ex bipertita sc. illa regni divisione, in die Obere und Niedere Landen /quae in Comitiis obtinet. cap. 9. Superior pars Suevica seu Franconica; inferior Rhenensis seu Westvalica, seu, ab initio suo, Wetteravica dici solet: Quibus accensentur quoque qui terris mediatis exemti et in Status recepti sunt.

17. Comitum itaque (quibus Barones comprehensi, et hact. pares sunt) duo scamna erant, Suevicum et Wetteravicum, seu Rhenense; at hodie in 4 distincta, et totidem suffragia sunt: nam anno 1641. Franconicum, Grund V.

part. 2. cap. 5. Strauch. de J. P. tit 18. (antea pars Suevici) et anno 1653. Westvalicum (antea pars Wetteravici) accessêre. Comitiol. part. 3. n. 81. et 83. Grund V. et Strauch. dict. loc. Hermes. Fascic. J. P. c. 30. quae sunt 4 provinciae immediatae. cap. 9 Seriem Comitum in singulis scamnis vid. apud Sprenger. de J. P. cap. 28. 29. 30. 31. Hermes. Fasc. J. P. cap. 30. Iren. in Coll. ad Burg. part. 1. disc. 21. p. 217.

18. Ex eadem divisione bipertita et Comitiali, civitatum duae curiae seu icamna cum totidem suffragiis curiatis sunt, Suevicum et Rhenense, qvibus reliquae civitates immediatae utriusque partis regni accensentur. Außführl. Bericht pag. 18. Grund v. part. 2. c. 6. ubi series civitatum cujusque scamni.

19. At Cleri una tantum curia et suffragium Fuit: quia divisiones illae terrarum, de quibus cap. 9. item cap. 2. et 3. ad ecclefias non pertinent, quae hos fines non observant. cap. 18. §. 37. Sed adjecto quarto Comitum suffragio, Praelati quoque alterum obtinuêre, et a d. anno 1653. in duo scamna, Suevicum et Rhenense, distincti sunt. Grund V. part. 2. cap. 5. pag. 106.

20. Tria porro in Comitiis Collegia Statuum sunt, et suum cuique directorium. I. Electorum, (excepto Boemo. R. A. 1551. §. 51. 52. sup. cap. 12. §. 12. 13) de quorum

ordine c. 14. §. 16. Director est Moguntinus, qui olim solus, hodie omnes actuarium habent. Gruud V. part. 2. cap. 4. p. 99.

Initiô Directorium fuit solius Comitis Palatii. vid. cap. 16. §. 4. deinde uterque concurrere coepit: uti in Jur. prov. Spec. Suev. c. 29. §. 3. [(printer); sic: ] die soll gebieten der Bischoff zu Mäintz bey dem Bann/ und der Pfaltz-Graff bey Rhein bey der Acht. Denique solus Moguntinus exercuit: cum quo tamen Saxo contendit, transactumque anno 1629, ut in causis extraneorum eoncurreret; Arum. de Comit. cap. 2. n. 77. adeoque ut Archi-Mareschallus: cum magis videatur lis ab eo, ut Comite Palatii mota. cap. 16. §. 9. et seqq.

21. Fuisse hoc Electorum Collegium a caeteris semper et antiquitus jam separatum, patet ex tot. cap. 14. et inprimis ex Amand. ibi cit. in verb. Ad 6. aut 8. Principes Officiatos, NB. residentes in arcano loco curiae regalis. Et deinde: Cum ex secreto conclavi prodirent Officiati. Diss. Grund V. part. 2. cap. 3.

22. II. Principum; ubi Directores Austriacus et Salisburgensis, (olim hic et Magdeburgensis. Außführl. Bericht etc.) qui alternant per causas; (non sessiones) ille incipit, hoc contradicente. Grund V. part. 2. cap. 5. p. 119.

23. In eo sedent (1.) Principes ecclesiastici et seculares; Illi ad dextram, die Geistliche

Banck; (ubi tamen primum locum habent Austria et Burgundia,) hi ad sinistam, die Weltliche Banck; Episcopi Evangelici inter utrosque transversim, die Querbanck; (2.) In eodem scamno dextro Praelati; sup. §. 18. in sinistro, Comites et Barones: singulis secundarii legati, si sint, adsident. Principes utrosque, et eorum ordines vid. apud Schütz. de J. P. lib. 1. tot. tit. 7. et 8. Schema apud Iren. in Coll. ad Burgold. part. 2. disc. 19. et Grund V. part. 2. cap. 5. pag. 108. Ipsi tamen Principes inferiores praecedunt legatos superiorum ineadem classe. Comitiol. part. 3. diss. 3. pag. 133. Disp. de Repraes. leg. qual.

24. Suffragia rogat hîc Marechallus Imperii, (non Director, ut in caeteris.) excipiunt actuarii ad mensam Directorii: quae Directores aditâ mensâ perquirunt, et conclusum subducunt. Grund V. d. cap. 5. pag. 121.

25. De ordine magnae contentiones sunt, et singuli solitis protestationibus sibiprospiciunt, cautumque ipsis est, ne ordo cuiquam noceat, donec transacta vel decisa lis fuerit. R. A. 1599. §. 84. R. A. 1566. §. 81. R. A. 1603. §. 66. 67. R. A. 1654. §. 196. Decisio ad Comitia pertinet. Grund V. part. 3. 6. 7. in fin. Nec sorti nisi inter volentes locus est. Comitiol. part. 3. diss. 3. Myler. Archont. cap. 13. Norma decisionis duplex esse videtur [1.] Ordo ex cap 15. [2.] Regula, ne cui

jus ante quaesitum novo facto aufferatur. Si [re in facto forte nimis obscurâ et vetustâ] illa regula non sufficit, nec compromitti placet, vel sorte vel alternatione opus est.

26. III. Civitatum Imperii: Directoris vices gerit Civitas, ubi conventus habetur, vel si illa comitii capax non sit, prima cujusque scamni: Actuariorum Spira et Ulma cum duobus Archivariis. Grund V. part. 2. cap. 6.

27. Praelati ergo et Comites eorumque suffragia Curiae Principum aggregantur: Civitates propriam Curiam faciunt. Ordo inter duo Praelatorum, et duo antiqua Comitum, et duo civitatum scamna, quin et inter singulas horum urbes alternus est. Grund V. part. 2. cap. 5. pag. 103. etc. 6.

28. Ubi omnes una Status congregati sunt, sedes Electorum transversae sunt in summo conclavi: ordinem vid. cap. 14. §. 16. Ad latus utrumque scamna Principum, Praelatorum et Comitum. sup. §. 22. In medio a dextris [1.] Marechallus Imperii, et juxtâ ad finistrum alter Caesaris Commissarius. [2.] Die Querbanck: et juxtâ fere mensa Directorii. [3.] Civitates Imperii extra Cancellos, et juxtâ Aulici. [4.] In medio, ubi cancelli, est der Reichs-Quartier-Meister. [5.] In imo conclavi sinistro Actuarii

29. Materiae in Comitiis Statunm universalibus tractandae sunt negotia Imperii publica: nisi vel [1.] minoris momenti, et soli Imperatori relicta sint; vid. tit. seq. vel [2.] Collegio saltem Electorali. vid. tit. 14. §. 8. et seqq.

30. Talia negotia sunt 1. Legum latio velinterpretatio. 2. Bellum. 3. Tributa. 4. Delectus et hospitationes. 5. Extructio munimentorum in Satuum terris, 6. Si vetera praesidiis firmanda. 7. Pax. 8. Foedera ets. Pac. Osn. art. 8. §. Gaudeant. Hodie ventilantur in iis I. causae XIII. vi Pac. Osn. art. 8. §. 2. et 4. et art. 5. §. 52. ad ea expresse remissae: Eae sunt [1.] De corrigendis Comitiorum defectibus. [2] De Capitulatione perpetua, cui ex communi Imperii cousensu formandae, utriusque religionis Status varia monita notasque ediderunt, quae vid. apud Spreng. de J. P. lib. 1. cap. 28. Grund V. d. part. 2. cap. 3. [3.] De alio et legitimo modo proscribendi Statum Imperii. [4.] De redintegrandis circulis. [5.] De renovandâ matriculâ; interim servatur matricula anni 1521. R. A. 1566. §. 138. R. A. 1576. §. 99. [6.] De reducendis Statibus exemtis. [7.] Moderatio et remissio Collectarum Imperii. [8.] Reformatio Politiae, et [9] Justitiae; quae utinam eâ parte, quâ duae hae

reip. bases vere et gravissime laborant ac prope collapsae sunt, haut simulate fieret! [10.] De formandis e re Imperii Deputatis Ordinariis: [11.] De definiendo Directorum in Imperii negotiis munere. Pac. Osn. art. 8. §. Habeantur. [12.] De obaeratorum levamine. Pac. Osn. art. 8. §. De indag anda. Grund V. part. 3. cap. 3. et seqq. [13.] De validitate majoris suffragiorum partis in collectis Imperii. Pac. Osn. art. 5. §. 52. Grundv. d. p. 2. cap. 7.

31. Hae causae decidi debuerunt per Rec. Imp. 1654. Pac. Osn. d. art. 8. et d. §. 52. Sed 12ma sola decisa est. d. R. I. 1654. §. 170.

Uti (1.) de Executione Circulari (Cräyß-Verfassung/ vid. cap. 4.) reparandâ, observandâ, augendâ: R. A. 1654. §. 178. et seqq. interim tenenda est die Executions-Ordnung. d. l. (2.) Quaestio gravissima, An inter tria Collegiajus majoris partis obtinere debeat? de qua §. 37. (3.) Restitutio ex capite gravaminum et Amnestiae, quat. nondum facta, quae ad conventum Deputatorum remissa est. R. A. 1654. §. 191. et seqq. (4.) Atque hinc de aequandis in deputationibus utriusque religionis Electorum suffragiis. d. §. 191. 194. (5.) Quaestiones aliae, An in collectis Imperii etiam consentiri debeat auff Cräyß-Tägen? An articulus Pacis Westv. vel lex imperii, ex

qua jus forte Statui quaesitum est, per majora (ut vocant,) mutari possit? etc. Grund V. part. 3. cap. 7. Haec quoque hact. indecisa.

(1.) Res monetaria, ejusque abusus, pestis illa et certa Imperii pernicies; R. A. 1576. §. 73. R. A. 1559. §. 73. quae fere tertiâ parte Statuum reditus minuit et expensas auget. De hoc abusu privatione juris et gravius puniendo vid. R. A. 1566. §. 157. et seqq. Capit. Leop. art. 33. 34. et Jos. art. 32. 33. (2.) Bellica. Reuter und Fuß Knecht best. 1570. (3.) De curlibus publicis. R. A. 1641. §. 93. Capit. Leop. art. 35. et Jos. art. 34. (4.) De expeditione Romana zur Türcken-Hülff. (5.) De collegiis opificum. (6.) Tum quoque de idiomate etc. De quibus prodiit olim Omin. rer. ser.

34. Causas in Comitiis agitandas proponit Imperator, deliberant Status. Unde duplex processus; I. Propositionis: Nim.

1. Diem statuit Imp. per literas, zu Eröffnung der Käyserl. proposition. 2. Eum insinuat Marechallus Imperii. 3. Veniente die Imp. si adest, deducitur solenniter in templum, inde in Curiam. 4. Sedent ordine, de quo §. 27. 5. Alloquitur Imp. et respondet aliquis Electorum mutuae humanitatis formulis. 6. Propositio legitur per Secretarium Caesaris, et excipitur

per Cancellarium Mogunt. mensae assidentes. 7. Status de responsione deliberant, sed paucis. 8. Eam Moguntinus refert ad Caesarem. 9. Caesar reducitur. 10. Statuto a Marechallo die propositio describitur per Dictaturam; quae est modus, quo praefixo die Statuum Amannuenses comparent, et negotium Statibus communic andum calamo excipiunt. Vid. Grund-V. part. 2. c. 2. et in relatione Process. et Prop. ei subjecta. Außführlicher Bericht/ wie es auff Reichts-Tägen etc. pag. 8. et seqv.

1. Moguntinus diem statuit per schedulam insertâ causâ. 2. Eum insinuat Marechallus, jussu Archi-Marechalli, si adest. 3. In termino conveniunt Status. 4. Collegia secedunt in conclavia sua 5. Sequitur deliberatio causarum. 6. Conclusum Collegii concipitur. Grund V. d. p. 2. cap. 3. Außf. Ber. pag. 13. 7. Quod Collegium prius rem peregit, indicat id alteri, Electores per Secretar. Moguntinum; Principes durch den Reichs-Quartier-Meister. 8. Sequitur re- et correlatio. IIla est actus, quo Electores conclusum suum communicant Principibus. Haec, quo Principes suum vicissim Electoribus. Electores id agunt per Cancellarium Moguntinum; Principes per Directores. 9. Si non conveniunt, fit altera tertiaque re- et correlatio praevia cujusque collegii deliberatione ad mensam directiorii.

Außführl. Bericht pag. 27. Grund V. d. p. 2. cap. 8. 9. Communicatur vel commune utriusque collegii conclusum, vel cujusque sententia legatis civitatum. Quae communicatio a re- et correlatione differt modo, tempore, loco, non effectu, etsi civitates admitti velint ad re- et correlationem. Grund V. d. p. 2. cap. 6. Comitiol. part. 3. diss. 4. n. 111. 10. Conclusum commune, Reichs-Bedencken/ concipitur a Directorio, praelegitur in pleno, communicatur per dictaturam, et, ut ajunt, mundatur. 11. Refertur ad Caesarem, olim per Deputatos a Directorio; (qui deinde ex utraque religione pares legendi erant) hodie interim per Moguntinum, donec de certis deputatis statuatur. sup. §. 29. num. 10. 12 Respondet Caesar scripto. 13. Re transacta, Recessus Imperii concipitur a directorio: et relegitur coram Commissariis etc. 14. Subscribitur et signatur. [(printer); sic: Signatur.] 15. Publicatur nomine Caesaris, sed in conventu Statuum etc. et exemplum alterum Viennae servatur, alterum in archivo Moguntino. Comitiol. part. 3. diss. 4. n. 118. Myler. Archont. cap. 15. §. 25. 27. Ausführl. Ber. p. 22. Grund V. d. p. 2. cap. 9. et 10. ubi recensentur defectus Recessus noviss.

36. In singulis Collegiis concluditur per Majora: Exc. (1.) Causa Religionis. (2.) Quoties dissident Pontificii et Evangelici. (3.) Quoties Status non possunt ut unum corpus spectari. [4.] In causa

collectarum lis ad Comitia remissa est. Pac. Osn. art. 5. §. 52. vid. sup. §. 29. in fin. Reinck. lib. 1. class. 5. cap. 8. n. 59. Rumel. ad A. B. part. 2. diss. 3. th. 20. ubi Myler. lit. b. Et civitatibus quoque votum decisivum competit. Pac. Osn. art. 8. §. 4. Paurm. de Jurisd. l. 2. c. 2. n. 23. De qua lite vid. Grund V. d. p. 2. cap. 6. Comitiol. part 3. diss. 4. n. 95. Diss. Carpz. de Leg. Reg. cap. 10. sect. 8. n. 17. 18. sed nondum edita pace Osn.

Hujus facilis et certa decisio foret, nisi adeo hîc a pristinâ formâ recessum esset, ut vel hoc certum sit, rem conciliari jam non posse. Id quî factum fuerit, liquido ostendi posset; sed nos totum hoc intactum merito relinquimus.

His itaque omissis inprimis rejicitur sententia, quae suffragiorum semissem Caesari, sextantem cuique Collegio tribuit, uti Paurmeist. de Jurisd. lib. 2. cap. 2. n. 20. et seqq. n. 26. 27. Myler. Archont. cap. 15. n. 20. 22. 23. 24. ex Arum. de Comit. cap. 7. Wehner. voc. Reichs-Tag. pag. 414.

Nam (1.) si vel unius Status suffragium (nedum collegium) accederet ad semissem Caesaris, jam majorilla pars esset; et ita inanis foret ac evanesceret omne Statuum Comitiale

jus ac deliberatipo. (2.) Aeqvantur sexatante, atque adeo calculorum numero, civitateg toti Principum, Praelatorum ac Comitum collegio; cum contrâ soli Praelati civitates suffragiorum numero aequent, Comites duplô vincant. (3.) Cum et in toto suffragiorum asse, et inter ipsos Status in eorum semisse pars maijor vincere debeat, sequeretur, Collegiis inter se divisis, singulorum iterum rmmerum, refixis conclusis, ineundum, atque ad semissem; deinde vero Caesare quoque discrepante, ad assem reducendum esse, ut subducto calculo appareret pars major cum in semisse Statuum, tum in asse Comitiorum, quod et factu impossbile est, et certo Comitiorum usui rationibusque plane repugnat etc. Certum itaque est, suffragiorum numero cujusque Collegii membra tantum, non Collegia inter se contendere.

38. Ut ergo appareat, quae Collegiorum sit potestas, si inter se vel cum Caesare non conveniant, haec notanda: I. Constat, nihil sine consensu Statuum, adeoque sine consensu majoris minimum partis decidi posse. Pac. Osn. art. 8. §. Gaudeant. cum et per modum contractus res peragatur inter Caesarem et Status. Idque patet (1.) ex forma reip. cap. 7. (2.) Ex subscriptionibus Recessuum Imperii. [3.] Ex eorundem vulgatissima clausubla; haben wir uns mit den Ständen/ und Sie sich hinwieder mit Uns

verglichen; quae loca late recenset Paurmeist. de Jurisd. lib. 2. c. 31. pag. 348. usque ad pag. 354. (4.) Ex Capitulationibus Imp. passim. (5.) Ex Pac. Osn. art. 8. §. Gaudeant.

39. Hinc II. Collegiis inter se contendentibus, certum est, nihil omnino actum intelligi. Atque adeo in ea dissensione nihil ab Imp. quoque decidi ex plenitudine, ut ajunt, potestatis posse, etsi unum ei Collegiorum accesserit. Ita sentiunt Dd. comm. Paurmeist. d. c. 2. num. 31. pag. 347. Wehner. Pract. Obs. voc. Reichs-Tag. pag. 416. Dan. Ott. de J. P. cap. 13. circa fin. pag. 499. Myler. Archont. cap. 15. §. 28. 29. Grund V. part. 2. cap. 8. in fin. Atque id reservatum fuit Statibus in R. A. 1545. §. 18. Nisi Status tacite saltem remiserint rem Caesari; de quo casu sunt R. A. 1544. §. 82. R. A. 1555. §. 25. et de eodem agit Carpz. de L. Reg. cap. 10. sect. 8. in fin. Caeterum Bertram. de Comit. th. 74. et Comitiol. p. 3. diss. 4. num. 99. agunt de duorum collegiorum assensu, de quo §. seq. Ineptum autem figmentum est omnis distinctio inter legitimos potestatis fines, et plenitudinem potestatis. Ita et contrâ, certum est, etsi Collegia consentiant, Caesare tamen invito nihil quoque actum videri.

40. At III. anceps et ad Comitia rejecta quaestio est, An trium Collegiorum consensus requiratur, an major pars sufficiat? Quicquid sit de vera ejus ratione; [vid. §. 37.] Dd. comm. statuunt, obtinere majora. Paurmeist.

et Wehner. d. l. Grund V. d. c. 8. pag. 171. Myler. d. c. 15. §. 26. Atque ita 20/30. Jan. 1654. ab ipso Directorio relatum observatumque; sed et eundem usum a Statibus Evangelicis allegatum testatur Grund V. d. l. Nos in medio relinquimus.

41. Positâ vero Dd. seutentiâ, si duo priora Collegia consentiunt, civitates adhuc quidem suffragium ferunt, at non coguntur ad assensum, ut errant Bertram. et Comitiol. d. l. verum tamen est, quod dissensus nihil operari possit: nisi in casibus, quibus majora non obtinent, fed unanimia; uti observatum anno 1641. in Collectis. Myler. ad Rumel. p. 2. diss. 3. th. 20. lit. b.

42. Ordinem propositionis seqvuti saepe sunt Status. R. I. Ratisb. 1557. §. 7. R. A. 1576. §. 6. R. A. 1603. §. 7. Sed negant se ad id teneri; nec ulla ratio est, quae eos obstringat; et usus adversatur, in R. A. 1530. 1532. 1542. 1555. 1559. 1566. 1570. 1576. Grund V. part. 3. cap. 2. pag. 196. Limn. de J. P. lib 9 cap. 1. n. 150. et seqq.

43. Si Legati extranei ad Imperium ipsum mittuntur, adito Marechallo literas et Caesari et Directorio Imperii exhibent, et Imp. diem Statibus dicit, ut per Deputatos compareant, et legatus ab utrisque

audiatur. Tum, petitâ copiâ deliberatur ut in aliis negotiis. Si ad solos Status, audiuntur in conclavi Electorali coram conventu Statuum, et itidem deliberatur ut ante; ac respondetur ex concluso Statuum: si vero magni momenti sit, Status vel remittunt ad Caesarem, vel cum eo de responso conferunt. Außführl. Bericht etc. pag. 31. Comitiol p. 3. diss. 4. n. 115.

44. Si civium causae ets. Reben-Sachen ad Comitia deferuntur, preces a Directorio accipi, Statibus denunciari, et ex eorum arbitrio per Deputatos cognosci so lent, qui dicuntur der Supplication-Rath. Außführl. Bericht. pag. 23. et seqq. Comitio. d. diss. 4. n. 117.

CAPUT XXI. De Juribus Majestatis et Regalibus in genere.

§. 1. HActenu sofficia regniseu Regentium; seqvuntur Jura eorum, vid. cap. 10. princ. quae sunt Jura regalia Majestatis.

2. Majestas est sacra Deique Vicaria vis ac potestas tuendi jura civium ac reipubl.

Unice enim Majestatem in tuendo jure consistere, ejusque causâ constitutam; coeteras vero reip. partes ei saltem subsidiarias esse, demonstratur in expl. Jur. Gent.

3. Est vel inPrincipe, vel in corpore: corpus vel populus est, vel populi pars. Si in corpore, una est in toto corpore nulla in singulis: si Principes plures sint, in unoquoque in solidum est.

4. Majestas inhaeret Imperatori Augusto et toti Imperio, prout illud triplici formâ mixtum et temperatum est. cap 7. Exercetur primario in Comitiis regni, quod tamen recte Monarchicum statuitur.

5. Jura Majestatis sunt quicquid Rex cum Statibus jure summae potestatis agere potest. Sunt I. vel circa sacra, c. 22. vel circa secularia. cap. 23. II. Vel majora et principalia, quae in ipsa potestate tuendi jura et remp. consistunt: vel minora et subsidiaria, quae in mediis et subsidiis ad eam tuitionem pertinentibus. III. Reservata vel non reservata.

6. Non possunt illa jure directo a Majestate separari et in alios transferri; sed solum 1. Jure feudi. 2. Jure officii.

Si enim per feudum, manent illa jure directo Regis; atque adeo ipsa regna quoque integra aliis salva Majestate concedi per feudum possunt. Si jure officii, exercentur quoque nomine regis, etsi utilitas eorum omnis effectusque officio concessa sint.

7. Conceduntur vel sigillatim, etiam mediatis, et dicuntur Regalia, Herrlichkeiten; vel conjunctim, regulariter solis immediatis et cum territorio: et

tum dicuntur superioritas territorialits; quae proinde est summa potestas certo territorio cum juribus Regalibus, salvo jure Imperii, immediate competens.

Est itaque summa relative, cap. 7. §. 2. et dicitur quoque jur sublime territorii, Knichen. de subl. terr. jur. item recenter Suprematus. Fursten. de supremat.

8. Unde erroneum credimus I. fingere Suprematum, qui diversus sit et a superioritate, et a supremo Imperio seu dominio: et supeflue species has referri a Gallis in Pac. Noviom. art. 5. 13. 16. 17. II. Suprematum metiri potestate educendi exercitus; aut Statuum dignitates distinguere quantitate territorii, opum ac potentiae; cum a causa et titulo, uti aliorum jurium, ita et dignitatum differentiae ac gradus pendeant. De quo ad J. G. Quo corruit tota fere tractatio Furstenerii, geminae huic hypothesi falsae innixa.

9. Quodsi autem superioritati territorii cohaereat quoque officium regni, de quo cap. 15. dicitur dignitas regalis, et, si jure feudi illa data sit, feudum regale, 1. [(printer); sic: 2.] F. 14. princ. Hypomn. feud. tit. 2. §. 15. ac quibus dignitas illa, vel feuda competunt, illustres. Spec. Sax. lib. 3. art. 55. 57. 58.

Henrico Aucupe, solis Ducibus provinciarum. Reliqui Principes et Episcopi sensim, inprimis post Henricum V. et proscripto Henrico Leone; Comites post interregnum itidem sensim acquisiverunt. Exegesis.

Nam ante casum Leonis, nondum distractis provinciis, solos fere Duces propriam regalemque potestatem habuisse vidimus cap. 12. §. 2. et 3. Caetera nomina officiorum erant, cap. 15. §. 13. et in terris mediatis Duci subjecta d. cap. 15. §. 24. etsi certa Regalia sigillatim pluribus concessa passim fuerint.

11. Sed post Henricum Leonem, certum est omnia Principum officia immediata, d. §. 24. et cum propria potestate fuisse, quippe feudi jure data. d. cap. 15. §. 5. Tum quoque omnibus et solis Principibus regalis vel illustris dignitas tributa est. Spec. Saxon. lib. 3. art. 55. 57. et seqq. vid. Diplomata Friderici II. Ludovici IV. et Caroli IV. apud Meib. Rer. Germ. tom. 3. fol. 207. et seqq. Nondum tamen Jura Regalia promiscue statim Principibus et Episcopis concessa, sed sensim deinde quaesita fuisse, vel inde patet, quia Fridericus I. Regalia in Italia quoque (ubi, absente rege, citius illa cessa sunt, quam in Germania) Imperio asseruit, 2. F. 56. Radevic. de Gest. Frid. lib. 2. c. 12. Quin ad hucin Aur. Bulla plura Regalia tanquam singulare

12. Episcopis itaque, Comitibus etc. Regalia in genere post interregnum demum, nec tum omnia statim sed sensim cedi coepisse vel inde anparet, quod Albertus I. vectigalia ab ipsis Electoribus ecclesiasticis vindicavit, non autem a Palatino Rheni. Lehman. Chron. lib. 7. cap. 8. Et in Reform. Polit. Sigism. cap. 2. §. 3. apud. Gold. Const. tom. un. fol. 188. cavetur: Wann den Zoll die Geistlichen inhielten/ den soll man ihn lauter nehmen: haben aber weltliche Herren Zolle inn/ die sollen sich bekennen/ daß er ihnen Lehens-weise befohlen. Et cap. 9. fol. 190. dicitur: Hohe Fürsten haben fast Käyserl. Rechte; [Jura Regalia] Aber Graffen/ Freyen etc. Zwäng und Bann. i. Jurisdictionem. Et observavi ex plurimis antiquis concessionum tabulis Archivi Electoralis Palatini, ante duo vel tria secula terras Episcopis et Comitibus tantum concessas esse cum reditibus, et Jurisdictione seu mero mixtoque Imperio: mit Ober- und Gerichtbarkeiten; Ober- und Erbgerichren/ Zwang/ Bann/ Zent etc. und Rützungen; rarissime adduntur Herrligkeiten. Ergo, quod illi quoque citra jus feudi regalia exerceant, ab usu secuto et praescriptione factum est.

13. Unde patet occasio quaestionis, An imperium regalibus annumeretur? Wurms. Exertit. 3. quaest. 8. Item, An eo contineatur superioritas

territorii? Wurms. d. l. quaest. 12. Certum enim est, merum mixtumque Imperium esse partes Jurisdictionis, et per se mera nomina officii, non jus regale; l. 3. ff. de Jurisd. sed alia quaestio est, terrâ cum mero mixtoque imperio concessâ, anne caetera regalia quoque concessa videantur? Nam id affirmatur, si regalia exerceri in ea solent. Reink. lib. 1. class. 4. cap. 16. n. 54. immediatis enim terris Comitum etc. etsi officium earum in Jurisdictione consistat, usu tamen regalia quoque jura hodie accedere solent. §. 11. Non idem in mediatis, nisi quat. expressa sunt regalia. §. 15.

14. Superioritas territorii cum regalibus, (non etiam dignitas regalis §. 8.) competit quoque Civitatibus. Pac. Osn. art. 5. §. 29. et §. 48. et Nobilibus immediatis Imperii. d. art. 5. §. 28.

15. Principibus illa competit jure feudi, et vi officii Principalis, des Fürsten-Amts; caeteris usu et praescriptione; cap. 15. §. 5. omnibus vi territorii. A. B. tit. 20. Wurms. Exerc. 3. quaest. 20.

Unde (1.) quicquid finibus territorii continetur, in eo fundata est haec potestas. Disp. de fund. in terr. pot. [2.] Non interit illa cum persona. Reink. lib. 1. class. 4. cap. 16. n. 47. (3.) Principum potestas dicitur Lands-Fürstliche/ caeterorum Lands-hohe Obrigkeit.

16. Concessa superioritate, vel omnibus Regalibus, continentur omnia, quaenon sunt ipecialiter excepta: concessis singulis regalibus, nulla nisi expressa. Pac. Const. §. volumus.

CAPUT XXII. De Juribus Regalibus circa sacra.

4. Quae ex antiqua investitura per ann. et bac. hodie vestigia Imperatori relicta sint.

16. Quadruplex jus conferendi beneficia, Sereniss. Electori Brandenb. competens.

2. Sunt autem I. Jus condendi leges et jura ecclesiastica. cap. 18. §. 7. 8. II. Jus summae Advocatiae in ecclesiam: unde et jurat Imperator fidelitatem, (esto) sed ut Advocatus, qui suâ naturâ superior est cliente: l. 7. §. 1. in fin. ff. de Capt et postl. nam eandem et Electoribus jurat, scil. de fideliter tuenda rep. atque ita et de reecclesiae Romanae: hoc et magistratus jurant civibus; non vero obedientiam; qvod furiosi est dicere. §. c. 23. et §. 36. [(printer); sic: 36.] Magir. de Adiv. arm. cap. 5. num. 165. et seqq. III. Jus reformandi, juxta d. cap. 18 §. 29. 30. IV. Jus concilia Universalia congregandi; R. A. 1524 §. 28. R. A. 1525. §. 5. R. A. 1532. tit. 1. §. 5. Reink. lib. 3. class. 1. c. 4. n. 4. et seqq. ad qvae vocantur subditi vi Imperii, extranei ut a praecipuo membro. vid. Gold. Const. tom. un. ad ann. 1413. f. 146.

3. V. Jus Dioecesanum et Jurisdictio ecclesiastica. d. cap 18. §. 13. Pac. Osn. art. 5. §. 48. VI. Jus conferendi beneficia et dignitates ecclesiasticas. d. cap. 18. §. 10.

V. exercere coeperit Papa; d. c. 18. §. 22. et seqq. ejus tamen vestigia quaedam retinuit et exercuit Imperator: nim. VII. Jus quod vulgo Regalia, la Regale dicitur. IIX. Jus primariarum precum. IX. In quibusdam Jura Patronatus.

5. REGALIA est jus Regis sede vacante occupandi fructus beneficiorum et olim mobilia defuncti Praelati: illos jure dominii directi; haec jure bonorum vacantium, cum heres non esset. Ita Coloniensi querenti, quod mortuis Episcopis confiscantur Ecclesiae, ita ut, ablatis omnibus mobilibus et stipendiis praesentis anni, Episcopus subintrans omnia evacuata inveniat; respondet Imp. Fridericus I. In veritate compertum habemus, quod Praedecessores nostri, antiqui Imperatores, hoc juris habuerunt, ut defunctis Episcopis investituram Pontificalem etc. LIBERRIME locaverint. etc. Hanc vero scintillam juris nostri, qvam invenimus, nequaquam mutari permittimus. Adam. Lubec. Chron. Slav. lib. 3. cap. 17. Utitur eo hodieque Rex Galliae, quoad fructus: etsi Papa litem dudum moverit. Duaren. de Sacr. eccles. Minist. et benef. lib. 3. cap. 11.

6. JUS PRIMARIARUM PRECUM est jus regis noviter electi, ad praesentandum personam ad beneficium primo vacaturum in singulis ecclesiis, quae jus conferendi habent.

Pac. Osn. cap. 5. §. 18. Formula est apud Gold. Const. tom. un. ad ann. 1303 f. 93 De eo jure plurimas quaestiones movet Hermes Fascic. Jur. publ cap. 11. n. 6. et seqq. usque ad n. 73. sed quarum decisio fere pendet a naturâ Juris Patronatus, de qvo in J. Can. Competit idem Jus Augustae. Strauch. Inst. Jur. Publ. lib. 3. tit. 33.

7. Exercetur in omnibus beneficiis intra terminos regni Germanici, Hermes d. cap. 11. n. 19. 21. 22. (etsi principale beneficium sit extra hos fines fitum. Diss. Herm. d. c. 11. n. 30.) etiam in terris Evangelicorum, ubi Imp. id exercuit. Pac. Osn. d. §. 18. Non ergo in Marchia, ubi id exercuit Sereniss. et Potentiss. Princeps Elector Brandeburgicus. Scheplitz. Consvet. Brand. part. 1. tit. 1. §. 2. n. 4. An et in triplici Episcopatu Gallis cesso Pac. Mon. §. 78. Ita putat Hermes d. cat. 11. [(printer); sic: 19.] §. 31. Sed vereor, ut defendi possit.

8. Praesentatus ejusdem sit religionis oportet, acis, cui succedit. Pac. Osn. d. §. 18. Nec desinit hoc jus, etsi in omnibus non exerceatur. Herm. d. c. 11. [(printer); sic: d. c. 19.] §. 16.

9. JURA PATRONATUS origine privata sunt; et variis modis tum Regi, tum privatis quoque acquiri possunt. de quo in J. Can.

10. Ex concordatis Nat. Germ. apud Gold. Const. tom. un sub. ann. 1476. fol. 211. Papa exercet I. Jus Annatarum, quo beneficii

vacantis Successor pro rata fructuum unius anni certam summam taxae loco Papae solvere tenetur, quasi in subsidia expeditionis sacrae. R. A. 1500 tit 43. §. 1. Sleid. lib. 4 sub ann. 1525. pag 87 Duaren. d. tract. lib. 6. cap. 3. Strauch. Diss. de J. P. 5. thes. 16. conf. Nov. 123. c. 16. etsi prohibitum id fuerit in Concilio Basileensi. Sleid. d. l. et duret gravamen per Capit. Leop art. 19 De Concordatis istis vid. Strauch. d. diss. 5. th. 6. [(printer); sic: diss. th. 8.] et diss. 4 th. 21.

11. II. Jus Mensium Papalium, quod est jus conferendi beneficium, quod mense impari vacare coepit. Reliqui menses relinquuntur Collatoribus ordinariis. Pac. Osn. art 5. §. 26.

12. III. Jus pallii et confirmationum: illud Archiepiscopis et superioribus confertur a Papa, olim a Rege. Strauch. d. diss. 5. thes. 11. et seqq. t. t. x. de Aut. Pall. Hae reliquorum sunt Praelatorum t. t. de Confirm. util d. art. 5. §. 26.

13. IV. Jus conferendi beneficia soli Papae reservata, quae habentur in Declarat. Concord. apud Gold. Const. tom. un. sub ann. 1476. fol. 210. Sed ei contradixêre solenniter omnes Imperii Status. Burgold. ad Inst. Pac. disc. XI. membr. 4 in fin. V. Sunt

14. Pleraque vero Jura haec Regalia sensim deinde communicata sunt Episcopis ratione suarum Dioecesium, et dicuntur Jura Episcopalia Haec ad tria capita vulgo referuntur, Jurisdictionem; Legem dioecesanam; et ea quae sunt ordinis, quae huc non pertinent Vid. ad J. Can.

Episcopi ergo alios habent fines dioeceseos, alios territorii: illis Ecclesiastica, his secularia continentur: utraque tamen quasi vi Juris Episcopalis exercent.

15. Evangelicis Statibus, totâ ecclesiasticorum in eos Jurisdictione suspensâ et abrogatâ, competunt vi superioritatis territorialis in suis territoriis omnia jura cum Episcopalia, tum Papalia. P. Osn. art 5.

16. Unde Augusto Brandenburgico competit quadruplex jus conferendi beneficia: 1. Regium jus primariarum precum in omnibus. 2. Papale, in omnibus quae imparis numeri mense vacare coepernnt. 3. Episcopale, in immediatis. 4. Jus Patronatus, in quibus id quaesitum est. Conf. et Gold. Const. tom. 1. ad an. 1376.

CAPUT XXIII. De Juribus Majestatis ac Regalibus circa secularia.

52. Census is exigi potest jure retorsionis, et quandoque non exigi ex privilegio loci.

§. 1. JUra Majestatis seu Regalia circa secularia vel sunt Majora, quae in tuendo jure consistunt; vel Minora, quae iis subsidiaria sunt.

2. MAJORA sunt vel pacis vel belli: illa in administranda justitia inter subditos; haec in tuenda rep. adversus vim vel injuriam consistunt.

3. Ad PRIMUM caput pertinent I. Potestas leges seu statuta condendi. l. 1. ff. de Const. Princ.

4. Etiam contra jus commune. Myler. Archont. cap. 39. §. 4. Diss. videtur Schütz de J. P. lib. 2. tit. 8. pos. 7. Et secundum Statuta Statuum Imperii judicare tenentur summa Imperii tribunalia. O. C. p. 1. tit. 13. §. 1. An autem Status ea facere possint absque consensu der Land-Stände, dependet a forma cujusque provinciae: regulariter vero possunt. Bocer. class. 1. disp. 3. 42. lit. a. Neque leges Imperii, etsi posteriores, his Statutis in causis privatis subditorum derogare possunt. Pac. Mon. art. 8. Cap. Ferd. IV. art. 3. Obj. R. A. 1529. rubr. Kayserl. Constit wie Brüder und Schwester etc. Vid. Coler. dec. 48. n. 9. et seqq. Berlich. part. 3. concl. 24. n. 17. et seqq. Sed et obligant ea quoque advenas

et forenses ratione rerum quae sunt, vel actuum quae fiunt in territorio. Myl d. tr. cap. 40. §. 3.

5. Tria in Imperio jura Regia fuere, quorum optionem dedit Carolus M. Romanum, Longobardicum, et Salicum. Sigon. de Regn. It. lib. 4 in princ. et lib. 8. in ann. 1007. Salicum vero solum regni Germanici jus fuit; quod et dicitur Franconicum. A. B. tit. 5. vid. cap. 3. §. 91. seu Suevicum; item Käyserl. und Königl. Land-R. Gold. Reichs S. part. 1. f. 31. et f. 308.

6. Huic juri regio eximitur tota provincia Saxoniae, quae proprio jure utitur, quod proinde provinciale est. Atqve inde duo illa Jura, qvae vocantur Specula; Schwaben- und Sachsen Spiegel; et hac ratione Germania divisa est in terras juris Franconici et Saxonici. A. B. tit. 5.

7. Fuit et jus Slavicum, Spreng. font. J. P. cap. 11. p. 129. qvo civitates Vandalicae adhuc aliquat. utuntur; quin et aliae provinciae jura sua habuêre: verum illud peregrinum; reliqua, ut municipalia, subordinata regio, non inde exemta fuêre, uti fuit Saxonicum, quo et Poloni ac Bohemi usi sunt, et ab iis appellationes missae ad Palatium Saxonicum Magdeb. seu Hallense. Nic. Jaskier. Secret. Cracov. in Gloss. ad Weichb. art. 11. apud Gold. in praef. ad Reichs-S. ubi id mutatum dicit anno 1356.

8. II. Potestas legibus derogandi et privilegia dandi. l. 1. §. 2. l. 3. ff. de Const. Princ. R. A. 1654. §. 106.

Huc pertinet Jus restituendi famae; item contra propriam vel inferioris sententiam ex gratia; et in genere, aggratiandi ut vocant; qvod fit salvo jure tertii. l. 10. et. t. t. C. de Sent. pass. et rest. R. A. 1526. §. 6. Item moratoria dandi, Eiserne Brieffe. Ref. Pol. 1548. tit. 22. §. 2. Ord. Pol. 1577. tit. 23. §. fin. Haec soli Status in suis territoriis exercent.

9. Porro jus veniam aetatis dandi. t. t. C. de His qviven. aet. l. 3. princ. ff. de Minor. Legitimandi per rescriptum: Nov. 89. c. 9. tot. tit. ff. de Nat. rest. c. 13. X. Qui fil. sint leg. (quod concedi vulgo solet Comitibus Palatinis.) Arrogandi. §. 1. Inst. de Adopt. Spreng. de J. P. lib. 1. c. 17. et l. 2. c. 14. et 17. In quibus et Rex et in suis territoriis Status concurrunt; effectusque eorum in civibus valent quoque extra territorium et regnum. Disp. de fund in terr. pot. Dan. Ott. de J. P. cap. 11. pag. 340. et seqq.

10. Ejusdem generis est jus asyli: Myler. d. tr. cap. 51. quod et extraneis prodest, Diss. Myl. d. c. 51. n. 1. 2. non tamen ad impunitatem scelerum; Diss. Myl. d. l. neque ad injuriam laesi. de quo ad Jus Gent. Item jus Nundinarum: quo extranei favore civium, qui onera ferunt, a commerciis quotidianis exclusi, favore

annonae statis temporibus admittuntur privilegio Nundinarum: nec interim ex causa civili conveniri possunt. l. un. C. de Nundin. Exceptiones recenset Mev. de Arrest. c. 11. n. 16. et seqq. Imperiales a Statuum Nundinis non alia re differunt, quam quod illarum privilegia Imperii, harum territorii finibus conclusa sint: Ea vero prosunt Mercantibus, Mev. d. c. 11. n. 19. et in itinere Peck. de Jur. sist. cap. 9. n. 4. Diss. Moller. Semest. lib. 1. c. 12. n. 6. Mev. d. c. 11. n. 18. ob debita etiam jurata: Struv. Exerc. 50. th. 82. Diss. Berl. 1. concl. 77. n 5. at non in nundinis contracta: Berl. d. concl. 77. n. 8. Peck. d. c. 9. n. 6. Diss. Lauterb. ad tit. ff. de Nundin. et usus Sax. Elect. Moll. d. c. 12. n. 4. Nihil huc pertinent Nundinae hebdomadales, quae nec habent nec sunt privilegium, sed sunt juris communis et Magistratûs ordinarii. Mev. d. c. 11. n. 12. Peck. d. c. 9. n. 5. In his tempus certum copiosioris saltem mercatus causa statuitur. Add. Myl. d. tr. cap. 58.

11. Denique jus Judaeos recipiendi; A. B. tit. 9. et ibi interpp. ex sententia sequioris aevi: nam alias id juris communis est. tit. C. de Jud. et coel. Neqve vero absque causa expelli, neque usurae immodicae permitti iis possunt. Buxt. ad A. B. tit. 90.

12. Non vero jus relaxandi juramenti injuriâ exacti, ad, effectum agendi, in casu O. C. part. 2. tit. 24. quod ordinariae Jurisdictionis

est. arg. auth. Sacramenta. C Si adv. vend. Diss. Spreng. d. 1. 1. cap. 18. Dan. Ott. d. c. 11. p. 516. Ineptissime vero huc refert Beck. de J. P. cap. 4. factum Caroli V. apud Thuan. lib. 6. in fin. quo ipsi quoque Sponsores negârunt se liberatos esse. Sleid. lib. 23 pag. 727. et seqq.

13. III. Jusdicendi, quat. reservatum, et judicia constituendi ac mutandi. 2. F. 56. Pac. Osn. art. 8.

Huc pertinet Jus feriarum et fastorum. l. 4. C. de Fer. Jus ultimae provocationis, nisi aliud privilegio indultum. Dan. Ott. d. c. 12. p. 355. Potestas gladii, (non Imperium merum in sensu juris Romani. l. 3. ff. de Jurisd.) quam Status absque provocatione in suis terris exercent. O. C. p. 2. tit. 28. §. 5. Jus proscribendi. O. C. p. 2. tit. 18. ets. Salvus conductus, Geleid zum Rechten: Jus profugum in continenti in alieno persequendi, die Nacheyle. Handhab des Land-Fr. 1495. Rubr. von Nacheylen zu frischer That. R. A. 1559. §. 22. et seqq. et multo magis jam captum, qui in alieno evasit, iterum capiendi. Reink. l. 2. class. 2. cap. 17. n. 121. et seqq. Diss. Wehner. Cons. Francof. 92.

14. Non autem die Durchfübrung der Maleficanten, nisi consenserit dominus, vel aliud receptum sit. Reink. d. c. 17. n. 116. et seqq. et fin. Diss. Schütz de Jure Publ. lib. 2. Tit. 8. pos. 7. num. 5.

15. Hinc jus proscribendi Statum Imperii inprimis competit toti Imperio, diciturqve das Fürsten Recht.

Ex forma mixti Imperii, quod ex rege et Statibus aequaliter constat. cap. 7. Iis itaqve, ut Majestas et ejus jura reliqua, ita inprimis judicium in ipsos Status junctim competit, et in Comitiis regni exercetur; cum ipsa forma regni lex sit certissima. Idque latius Limn. de J. P. lib 2. cap. 9. n. 32. et alii editis quoque in eam rem scriptis probant: Usum vero Imperii constantem exemplis ostendunt Limn. ad Capit. Ferd. III. art. 30. et Burgold. ad Inst. Pac. part. 2. diss. 20. §. 3. et seq. et alia sunt apud Naucl. vol. 2. Gen. 48. fol. 1047. Gold. Const. tom. 1. ad ann 788. et ad ann. 1234. §. 1 fol. 300. etc. Quin tam certa perpetuaque ea Regni praxis fuit, ut contrarium exemplum ante Carolum V. et proscriptionem Johannis Friderici non extet. Grund V. part. 3. cap. 5. pag. 272. Sic denique res decisa est Pac. Osn. art. 8. §. 3. cujus vi in Comitiis statui debet modus proscribendi. Diss. Reink. lib. 1. class. 4. cap. 19. sed eodem putido errore, quo Imperium mere Monarchicum finxit. Si vero Status ultro cognitionem remiserint, reus excipere nihil potest: ut in quibusdam exemplis apud Reink. d. l.

ac honores conferendi, non aufferendi, nisi ex justa causa. Schütz. d. pos. 7. n. 2.

Illustres dignitates Caesar solus confert: cap. 15. §. 24. Gold. Const. tom. 1. ad ann. 1376. in subscr. nec ipse potest nisi ex Cancellaria imperii, non aulica. Cap. Leop. art. 44. Idem jus est regis Rom. qui actu administrat. R. A. 1548. §. 66. De Rege Bohemiae vid. Limn. de J. P. lib. 6. cap. 1. n 32.

17. Eorundem est jus Nobilitandi, quod tamen et concessum est Vicariis Imperii: Schütz de J. P. lib. 1. tit. 10. pos 4. Principibus Electoribus Palatinis: Limn. d. J. P. lib. 3. cap. 9. num. 82. Archiducibus Austriae, et aliis. Limn. de J. P. lib. 6. cap. 1. n. 33. An Principibus Imperii in genere? Disputant DD. et ab utraqve parte pares prope sunt patroni. vid Limn. d. cap. 1. n. 36. et seqq. Nos quid inter Principes obtineat non definimus: sed, si rationibus pugnandum, absurdissimum est, Principes, cum summa Aulae, Cancellariae et militiae officia constituere possint, ministeria non posse. vid. cap. 15. §. 21.

18. Potest et illud jus dari, ut 4. avis nobilibus non natus, tamen admittatur ad ludos eqvestres, similiaque privilegia et jura Nobilium, cum ea omnia juris positivi sint. Dan. Ott. de Jur. P. cap. 11. p. 334. Spreng. de J. P. lib. 1. cap. 8. p. 46. Nobilibus

19. Hoc jus dari neqvit nisi subditis, sed his datum valet extra regnum ac territorium; qvae duo confundere Dd. videntur. Limn. d. cap. 1. n. 25. et seqq. Schütz d. tit. 10. pos. 4. At ordines eqvestres, et officia, eorumque tituli etiam extraneis permitti possunt. vid. Disp. de fund. in terr. pot.

20. Praecipua Officia togata sunt Consiliarii. Hi vere et proprie sunt, qui Principi in Officio Principis adsunt, quod consistit in tuendo jure publico et privato. Reliqui Officiales variisunt. arg. l. 5. §. 1. C. ad L. Jul. Maj. Seckendorff. F Staat. part. 2. cap. 6. princ. et §. 1.

21. Pertinet huc Jus Tabelliones creandi, quod solius Imperatoris est. Spreng. de J. P. l. 2. cap. 17. In Camera non admittuntur nisi immatriculati, ut vocant. Add Myl. d. tr. cap. 61.

Uti de mensuris, ponderibus, ulnis, commerciis etc. leges item vestiarias, sumtuarias, aliasque ad disciplinam morum, usumque pietatis et cultus divini pertinentes, de variis abusibus tollendis etc. Ord. Pol. 1577. Besold. Thesaur. voc. Land Kecht.

Quod Statibus omnibus non competit; Müntz -Ordn. 1559. §. 178. nec iis concedi potest, nisi et consensu Electorum, et certis modis: Cap. Jos. art. 32. et 33. inprimis, ut leges edicti Monetarii observent. d. §. 178. nec jus aliis locent. ibid. §. 175. nec eo ad quaestum abutantur; R. A. 1570. §. 132. sub poena privationis. dd. ll.

24. Moneta duplex est, die höhere und Scheid-Müntz; illa aurea est vel argentea, quae et sola rerum mensura est et in commerciis valet, wird für wehrschafft genommen: haec aere mixta, tantum quotidiani usûs ac indigentiae, minutiorumque rerum causâ in modica quantitate permittitur; nec ejus monetae ultra 25. Imperiales quisquam accipere tenetur. Vid. Müntz-Ordnung. 1559. §. 11. 12. 32. R. A. 1570. §. 123. et seqq.

25. VI. Jus erigendi Academias, qvod solius Imperatoris est; et Gymnasia aliaque collegia illustria, quod et Status possunt.

O. C. p. 1. tit. 3. §. 2. Seckendorff. im Fürsten-St. lib. 2. c 14. Spreng. de J. P. lib. 1. c. 9. et lib. 2. cap 17. in fin. inprimis quia conjuncta est facultas summos in disciplinis honores tribuendi, et quidem etiam extraneis, qualem solus Imp. dare potest. Conf. Pac. Osn. art. 10. §. 13.

26. VIII. Jus archivi; quo literis inde de sumtis tribuitur plena fides, etiam contra

extraneos. Myler. d tr. cap. 47. Schütz. de J. P. lib. 2. tit. 8. pos. 7. n. 4. modo rite constitutum sit, nec imperitiâ praefectorum literae, ut fit, promiscue inferantur.

Q. Si lis sit inter duos Principes, an literae ex alterius archivo prolatae fidem contra alterum faciant? Resp. Non plenam; at magna pro iis, inprimis antiquis, praesumtio est.

27. Ad ALTERUM caput pertinet Jus belli et armorum 2. F. 56. voc. armandiae: eique annexa jura Sequelae, delectuum, lustrationum, hospitationum, praesidii, muniendi, Heer-Wagen/ aliaeque angariae militares; Cap. Jos. art. 17. in fin. Pac. Osn. art. 8. §. 2. Repressaliae; ets. Myler. d. tr. cap. 56.

28. Requiritur tum in his consensus Ordinum, Pac. Osn. art. 8. §. 2. tum in summi ducis belli munere, sive Imperator idipse suscipiat, R. A. 1566. §. 51. sive id alii mandet. R. A. 1541. §. 55. 56. R. A. 1542. §. 23. 24.

29. Competunt jus belli eique annexa jura Statibus quoque Imperii; etiam post pacem publicam, Cap. Leop. art. 3. Ord. Crim. art. 129. modo justa diffidatio praecesserit. A. B. tit. 17. Ref. Frid. III. 1442. §. 1. et §. ult. Fursten. de Suprem. c. 21. ubi negat inter se id iis competere; Quod verum, ubi judicis justitiaeque obtinendae copia

est; alias generaliter intellectum certo perpetuoque usui et dictis legibus repugnat. Schütz de J. P. l. 3. tit. 8 pos. 8. Myl. d. tr. cap. 74. et seqq.

30. UTRIQVE capiti communia sunt I. Jus comitiorum seu convocandi Status, et propositionis faciendae. Olim Imp. convocabat solus; Spec. Sax. lib. 3. art. 64. Ref. Frid. III 1442. R. A. 1512. princ. hodie consensu Electorum. cap. 20. §. 9.

Huc pertinent Palatia, id est, domus publicae, ubi conventus agi solent. 2. F. 27. §. si quis rusticus. 2. F. 56. qvorum fecuritas defendi solet legibus poenalibus, vulgo Burg-Fried. Schütz de J. P. lib. 2. tit. 8. pos. 7. pag. 480. Spreng. de J. P. lib. 2. c. 8. Myler. d. tr. cap. 52.

31. II. Potestas dandi jus civitatis, quod inprimis duplex est: Merum mixtumque imperium, et jus muniendi. Cap 17.

Gold. Const. tom. 1. ad ann. 1328. fol. 330. et tom. 3. ad ann. 1042. n. 2. fol. 313. Besold. Thesaur. voc. Statt. f 900. Hermes. Fasc. J. P. cap. 31. n. 9. Hodie id Principibus quoqve competit. Diss. Dan. Ott. de J. P. cap. 11. pag. 377. Quo et pertinet Collegiorum permisio. Schütz d. p. 480.

32. [(printer); sic: 23.] III. Jus pacis et faederum; ne tamen contra Imperium qvid fiat.

Hoc Statibus qvoqve eadem lege competit. A. B. tit. 15. Handhab des Land-Fr. 1495. §. Auch

sollen wir. O. C. p. 2. tit. 9. §. 2. n. fin. Myns. 6. O. 2. n. 10. Fursten. de Suprem. c. 22. idque decisum Pac Osn. art. 8. §. 2. vid. Cap. Jos. art. 10. [(printer); sic: ] etsi id neget Reformatio Frid III. apud Gold Reichs-S. ad ann. 1441. f. 166 art. 12. et in ejus declar. seq. Illa enim tantum proposita fuit non conclusa, sed alia de ann. 1442. patetque ex dd. ll. Wurms. Exerc. 8. q. 2. Carpzov. de L. Reg. c. 6. sect. 6. Schütz de J. P. l. 2. tit. 8. pos. 8. pag. 487.

Quod ipsum indubie qvidem Statibus qvoqve competit, Myler. d. tract. cap. 19. sed num omnibus aeqve in solidum? Quaestio est de legato cum charactere, quae inter Electores et Principes coepit in tractatu Westvalico et Noviomagensi. Furstener. de Suprem. c. 2. et 46. et seqq. Inter hos vero et Status inferiores differentia patet ex cap. 15. §. 5. quae cum non occurreret Furstenerio, et Superioritas territorialis omnibus Statibus aeque communis esset, is, ut rationem inveniret qua Principes Electoribus jungeret et tamen a caeteris discerneret, Suprematum, solâ potentiâ nixum, et in re antiqua novum nomen finxit, sup. cap. 21. §. 8. inventisque aliis vocibus rerum inde differentiam inferre voluit.

34. [(printer); sic: 35.] Nos, uti ab aliis publicis, quae adhuc ventilantur, causis, ita ab hac ipsa, quin et ab iis litibus abstinemus, quae de compellandi, visitandi,

tegendi aliisque legatorum [(printer); sic: tegatorum] ritibus moventur, de quibus Fursten. d. tract. cap. 8. Conf. sup. cap. 14. §. 13 in fin. Myler. d c. 19. §. 13. Caeterum conficti Suprematus (etsi verus esset) rationibus neque ipsa causa, neque caetera lites recte decidi posse videntur. Tribuitur vero jus legatorum quoque collegio Nobilium immediatorum non singulis.

35. [(printer); sic: 36.] Legati vel sunt plenipotentiarii, vel non sunt. Utrique si a foedere, collegio, corpore mittuntur, Deputati; si a Superiore, Commissarii; unde in Comitiis Caesaris Commissarii et Staruum Deputati. Mittuntur vel ut nudi famuli (Tubicines ets) vel ut negotiorum gestores, (Agenten ) vel ut officiales: Hi sunt vel Residentes, qvi cum officio perpetuo et peculiari apud exteros et fere promiscue constituti rem dominigerunt: (quales et consules Mercatorum) vel legati in specie, qui tantum ad certum Principem vel corpus, cum qvo jus legatorum est, mittuntur; qvod nec peculiare officium, nec regulariter perpetuum est. Hi sunt vel ordinarii vel extraordinarii; hi illos sub eodem Principe et in eodem genere praecedunt: Utriqve sunt vel cum charactere, qui Gallis Ambassadeurs; vel sine charactere, qui Envoies vocantur. Fursten. d. tract. cap. 6. (ubi perperam miscet Residentes et ordinarios legatos) Illos quidem legatos, Gesandten; hos ablegatos dici volunt,

sed voces illae promiscue usurpantur in Rec. Imp. pass. vid. R. A. 1567. §. 26. etc. Separantur autem ubique der Stände Gesandten und Botschafften; quod hi non sint consiliarii. d R. I. §. 5. 7. 14. 25. 26. et seqq. De Foecialibus etc. add. Kirch. de Legat. l. 1. c. 1. et 2. De quibus ad Jus Gent.

Quo fidelitas aliqua juratur, sed quae maxime varia est: nec tantum subjectionis, obedientiae, feudalis, vel servitiorum, Huldigung/ Lehn-Dienst-Pflicht; sed et contrâ, Advocatus clienti, tutor pupillo, socius foederis socio, quin alicubi Princeps subjectis jurat. Carpzov. de L Reg. cap. 1. sect. 9 et 10. Qvi omnes jurant fidelitatem; scil non serviendi vel obediendi, sed fideliter tuendi, administrandi, assistendi, gubernandi, Schirm-Vormunds-Bunds-Pflichren/ et capitulationes regni. Unde vix fidem meretur, quod de verbo obedientiae refert Becker. de J. P. c. 4. §. 2. Add. Myl. d. tr. cap. 38.

37. [(printer); sic: 38.] Hactenus de Regalibus Majoribus. MINORA, quae in reditu, aliisve reip. subsidiis consistunt, sunt I. Viae publicae. 2. F. 56. II. Flumina navigabilia, et ex quibus fiunt navigabilia. 2. F. 56. III. Maria occupata. l. 3. princ. ff. Ne quid in loc. publ. Et hinc IV. Jus conducendi, Geläyd-Strassen zu

Wasser und Land/ geläydliche Obrigkeit R. A. 1559. et 34. Myler. d. tr. cap. 59.

38. [(printer); sic: 39.] Haec omnia sunt itinerum seu viarum publicarum genera; quae concesso territorio reservata sunt regno; Königl Reichs Strassen/ seu viae regiae. arg. l. fin. §. 1. ff. de Loc. et itin. publ. in verb. quod viae militares exitum ad mare, aut in urbes, aut in flumina publica etc. habent. Hinc et flumina olim saepe per aliorum terras data sunt, (vid. de Rheno cap. 14. §. 14. Moeno c. 10. §. 9. Albi, Limn. de J. P. l. 7. cap. 23. n. 9. Visurgi, Limn. enucl. lib. 4. c. 7. n. 3.) et jus conductus in alieno territorio Electori Palatino aliisque competit Conf. Pac. Osn. art. 10. 8. 2. Hodie vero accedunt plerumque Dominis territorii quat. aliis jus legitime quaesitum non apparet. Add. Myl. d. tr. cap. 67. 68.

39. [(printer); sic: 40.] Huc pertinent Portus: l. 4. §. 1. ff. de Rer. div. 2. F. 56. Anchoragia: Fähr: Leinpfad: Ripatica: vectigalia: telonia: pedagia ets. 2. F. 56. A. B. tit. 9. in f. et in mari die Bachen vel Tonnen: ut et hodie natae in iis insulae et alvei deserti. Struv. Synt. Feud. cap. 6. aph. 7. n. 7. et seqq. Add. Pac. Osn. art. 10. §. 13.

40. [(printer); sic: 41.] Verum haec de fluminibus et maribus occupatis omnino intelligenda sunt, salvo usu juris gentium, quo omnibus liberum est aquam haurire et sine noxa ducere, anchoras jacere, merces exponere etc. §. 1. §. 4. [Inst.

de Rer. div. quod adeo perperam negat Struv. d. aph. 7. n. 7. et 14. et DD. ibi alleg. etsi pro eo aliqvid, v. g. anchoragium solvendum. At molendina non licet in iis extruere sine permissu Principis; l. 50. ff. de A. R. D. cum sit praeter usum juris gentium. Struv. d. aph. 7. n. 12. Diss. Dan. Ott. de J. P. cap. 11. pag. 414.

41. [(printer); sic: 42.] Hinc quaeritur, crimine in via publica vel flumine perpetrato, cujus sit cognitio? Resp. Non domini territorii, [nisi aliud usu loci obtineat] sed ei, cujus est die geläydliche Obrigkeit: Borcholt. ad c. un. F. Quae sint reg. p. 25. Dan. Ott. de J. P. cap. 11. pag. 411. Diss. Rosenth. de Feud. cap. 5. concl. 22. atqve ita conclusum memini in summo consilio Status Elect. Pal. Nam et iste tenetur damna resarcire spoliatis. R. A. 1559. d. §. 34. Si in confinio inveniatur cadaver, nec appareat in qvo loco commissa caedes, utriusqve erit cognitio. Diss. varie DD. apud Wurms. Exere. 3 in Coroll.

42. [(printer); sic: 43.] Pariter qvaeritur, cujus tum sint vectigalia? Resp. Si pro transitu, vel vecturis solvatur vectigal, Weg. Brücken-Geld ets. indem juri viarum illa cohaerent: et in hanc sententiam qvoque itum fuit aliqvoties in d. Cons. Pal. Caetera commoda, vel, si generaliter concessa sint, vectigalia in dubio domini territorii sunt, quoad aliud appareat.

augeri possunt, nisi permissu regis et consensu saltem Electorum. R. A. 1576. §. 116. et seqq. Cap. Leop. art. 21. et seqq Jos art. 20. Nec constituta exigi possunt, nisi certo solitoque loco, ubi cippus erectus, der Zollstock.

44. [(printer); sic: 45.] Non tamen ipsum jus huic loco sed territorio inhaeret, unde et illi, qui aliâ viâ eunt, vectigal debent; et cippus ex causa ad alium locum commodiorem transferri, Add. Myl. d. tr. cap. 64. quin et, si ex eo loco omnium transeuntium cura haberi neqveat, ubi commodum est, forte in finibus territorii, locus exi sendi quasi subsidiarius statui potest, qui alibi dici solet Wehr Zoll: neqve id novum vectigal est, neqve exigi ibi ab iis, qvi jam solverunt, potest.

45. [(printer); sic: 46.] V. Fodinae, non auritantum et argenti, sed cujusque metalli; A. B. tit. 9. e. [(reading uncertain: print blotted)] F. 56. voc. argentariae. Afflict. Dec. 321. Diss. Wesemb. de Feud cap. 12. n. 4. 5. item Salis, eoque nitri, sulfuris, vitrioli, aluminis seu stypteriae. etc. d. tit 56. voc. salinarum, d. tit. 9. (de nitro Diss. Heig. p. 1. qvaest. 13. n. 40.) nec tantum usu decimae, sed et proprietate. d. tit. 56. Speidel. voc. Bergwerck/ d. tit. 9. Diss. Sprenger. de J. P. c. 8. in fin. Iis cohaeret jus inquirendi in venas.

sub terra nascuntur, etiam lapides, calx, creta, arena: l. 9. §. 2. et 3. l. 13. §. 5. ff. de Usufr. atque ita quoque Steinkolen/ Schiefferstein/ etc. et magis gemmarum ac marmorum venae: Myl. d. tr. c. 69. n. 6. quae omnia jure communi pars fundi et privatorum sunt. d. l. 13. §. 5. l. 4. §. 7. ff. de Cens. sed si quis in alieno fodere et inquirere velit, decimam reditus et fisco et dominis praedii debet. l. 3. C. de Metall. nec impedire potest operas rusticas domini. Myler. d. tr. cap. 99. num. 7.

47. [(printer); sic: 48.] Verum usu Germaniae tum generali, quo adespota fisco cedunt, tum speciali, ea omnia fisci et regalia jura sunt, [nisi quod arenae, calcis, lapidum vulgarium ets. forte et carbonum fossilium jura facile negligantur, etsi magis quoque fossilia sint quam mineralia quae vocant] d. tit. 56. et d. tit. 9. Heig. p. 2. qu. 13. n. 26. et seqq. Rauchb. p. 1. quaest. 22. quod rationi propius fere, quam ipsum jus commune accedere videtur, cum metalla e venis potius suis quam e fundo nascantur, et illas magis quam hunc ut pars sequantur. Sed concedi aliis solent, vel instar feudi vel alio jure, certis portionibus, Kukus; unde, decima der Ausbeute/ dominis solvi solet, sampt dem Vorkauff; l. 1. C. de Metall. Besold. voc. Bergtheil. e salinis die Ausläuffte/ Spreng. de J. P. l. 2. cap. 10. Quin et e Rheno aurum legitur, idque jus,

quod Goldwäschen ibi dicitur, est Electoris Palatini, ceu Domini Rheni, qui et hact. id exercuit. Add. Noe Maurer. tr. von Goldgründen des Rheins. De fructibus metallicis vid. Carpzov. p. 3. Const. 25. De salinis utriusque Hallae, Saxonicae et magis Suevicae, singularia plurima usu loci recepta sunt.

Talia sunt res inventae: bona vacantia: pro derelicto habita: thesauri etc. de quibus in Pand. Huc et pertinent venationes, piscationes, aucupia: 2. F. 56. nisi quod vilia remitti soleant, ut hamo piscari, aves vulgares ets. Dividi venatio solet, in hohe und niedere Jagdt/ hoch und nieder Wild. Wehn. voc. Forst Recht/ et Aucupia in groß und klein Vogel-Mäyde. Wehn. voc. Vogel-Wäyde. De aliis singularibus in jure venandi et metallorum, de auro quod Odera quoque alit, et quatenus haec jura regalia sint, Vid. Perill. Dn. de Rhetz. de J. Publ. lib. 2. tit. 17. et 18.

49. [(printer); sic: 50.] VII. Loca publica, uti nemora, foresta, Waldungen/ Först etc.

Haec quoque reservata fere fuerunt. Gold. Const. tom. 1. ad ann. 1309. et 1310. Huc pertinet Jus forestale, Forstliche Obrigkeit; cujus duae partes; 1. Sylvaticum, Hag-und Wald-Recht. 2. Bannum ferinum, Wild-Bahn/ [cui in dubio cohaeret der Vogel-Heerd. Wehner. voc. Vogel-Wäyde.

pag. 478.] Illud est jus de lignis et fructibus sylvae; hoc de feris et venatione disponendi. Nec ab uno ad alterum infertur. Sprenger. de J. P. lib. 2. cap. 13. Est ergo hoc jus vel plenum, qvo utrumqve continetur, vel minus plenum, quo alterutrum. Venationi cohaeret das Hagen [(printer); sic: Jagen]; Non jus impediendi das Ausstöcken/ (modo ne impediatur venatio) Nec exigendi ideo decimam. Myl. d. tr. cap. 73.

51. [(printer); sic: 50.] IIX. Alia jura fiscalia cum Imperii tum Statuum. Pac. Osn. art. 8 §. 4. Cap. Jos. art. 3.

De variis Juribus et acquisitionibus fisci, vid. ff. de Jur. fisc. et ib. Inter pp. Myler. d. tr. cap. 68. Huc pertinent poenarum mulctarumque compendia. 2. F. 56. quae tamen acquisita non censentur, nec ad heredes transeunt nisi re judicatâ, l. 244. ff. de V. S. Item IX. Collectae, Reichs- und Land-Steuern; de quibus in f. tit. de Oner. Imp. et varii census et Gabellae, carnis, frumenti, vini, cerevisiae, accis-Un-Geld etc. quae jura vel legitime quaesita sunt, vel imponuntur Statuum consensu. Myler. d. tract. cap. 62. et 65. Schütz d. pos. 7. pag. 481. Nova vero onera in praejudicium advenarum et extraneorum imponi non possunt. Cap. Jos. art. 21. Schütz. d. pos. 7. pag. 482.

52. [(printer); sic: 51.] Item X. census duplex: emigrationis, mutato domicilio; et detractionis, delatâ extraneis hereditate, Nachsteur/ Abzug.

Wehn. voc. Nachsteur. Myl. d. tr. cap. 63. Spreng. d. tr. l. 2. cap. 21. Hic census jure communi incognitus et usu quorundam locorum introductus est, variâ quantitate. Unde 1. Exigi nequit, nisi jus legitima praescriptione quaesitum sit. R. A. 1594. §. 81. Pac. Osn. art. 5. §. 37. 2. Qui privilegio ab aliis praestationibus, multo magis ab hoc censu immunes sunt.

53. [(printer); sic: 52.] Exigi tamen ab iis quoque, qui jus non habent, potest jure retorsionis: Et contrâ, ne ab iis quidem peti potest, quorum jus est, ex privilegio novi domicilii, wann der Ort freyzügig ist: quod mutuis pactis fieri solet.

Hae sunt gemessene vel ungemessene/ seu indefinitae, quae tamen arbitrio boni viri definiendae, etsi addita clausula, pro lubitu. l. 30. princ. ff. de Op. lib. Nec exigi possunt nisi vel solitae, vel ad publicas necessitates. l. pen. C. de priv. dom. Aug. l. 1. l. fin. C. de quib. mun. nem. lic. se exc.

53. [(printer); sic: 54.] Tales qvoqve sunt cursus publici. tit. C. de Curs. publ. Horum loco hodie sunt officia Postarum, quibus praefecti sunt duo Magistri, in Imperio Comes de Tassis, General - Reichs-Post-Meister; Capit. Jos. artic. 34. Hornig. de Post. jur. cap. 6. theor. 1. in terris hereditariis Caesaris, Comes de Paar/ Obrister Hoff-Postmeister/ Horn. d. cap. 6. theor. 3. quibus haec officia

in feudum ab Imp. concessa sunt. Idem omnino jus Status qvoqve in terris suis habent, scil. Land-Posten. Mev. p. 1. dec. 102. Diss. Hermes Fasc. J. P. c. 11. n. 105. et late Hornikg. d. tr. cap. 1. theor. 4. et cap. 3. theos. 1. 2. 3. per tit. C. de Curs. puhl. Verum cursus illi fuêre angariae publicae: non poterat autem cives invitos angariare nisi Imp. etsi hodie et Status possint. At Postarum officia [res nova Comin. lib. 8. princ.] sponte, quin ut beneficium, pacto feudali aliove suscipiuntur, qvod et inter privatos in re propria fieri potest, cum et sint postae privatae Metzger- und Kauffmanns Posten etc. Horn. d. tr: cap. 19. Falsum autem est dari ein Reichs Hoff-Post-Ampt/ distinctum tum a Reichs Post-Ampt/ tum ab Erb-Hoff-Post-Amt. Cap. Jos. art. 34. Horn. d. tr. c. 6. theor. 3. n. 4.

Agitur de eo in Jure Canon. De terra vero novali (vid. l. 30. ff. de V. S.) duo dubia videntur, 1. An decimae ab dem Neureut a Statibus exigi possint? Resp. Vel decimae, vel, si illae receptae in loco non sint, Canon. 2. An decimae illae sint decimatoris? Qvod negatur. Add. Wurms. Exerc. 6. qv. 21.

55. [(printer); sic: 56.] Sunt et alia Statuum jura, sed qvae magis privilegia sunt; uti Jus Stapulae, Staffel-Recht: Gruis seu Grutiae, Flötz-Recht:

Salmgrunde/ ut in Palatinatu: Noe Maurer. Tract. vom Wasser-Recht. (qvae tamen duo et ex jure fluminum sequi videntur) Geranii, Albergarii, Atzung: primariarum precum, cap. 21. [(printer); sic: 22.] §. fin. Aperturae, Oeffnung: et quae alia in alterius territoria competunt jura. Item Fräulein-Steuer: Legations-Kosten. R. A. 1576. §. 109. Sed et Monopolia jure qvaesita, v. gr. vini, salis, cerevisiae, Zwangmühlen/ Windmühlen. Mev. p. 9. dec. 72. et p. 1. dec. 60.

56. [(printer); sic: 57.] Mediatis Regalia duplici ratione competere possunt. I. Ex speciali concessione cap. 22. §. 7. alia privative, etiam extraneis, uti jura venandi, piscandi etc. alia non nisi subordinate, ut loqvuntur, sive officii jure, sive feudi, d. cap. 22. §. 6. ut Jus statuta condendi, jura fisci etc.

57. [(printer); sic: 58.] II. Tanqvam connexa officio vel Jurisdictioni: uti recipere vel removere ministros Judicii: statuta de processu facere: R. A. 1654. §. 94. Blum. de Proc. Cam. tit. 2. §. 13. 14. dare Geland zum Rechten: qvin et uti viarmata: l. 3. §. 1. verb. per manum militarem. ff. Ne vis fiat ei, qvi in poss. l. 68. verb. manu militari. ff. de Rei vind. etc.

Verum ea non sunt vere jura Regalia, sed pars et accessiones officii et Jurisdictionis, tuendae

sententiae causâ: Non ergo Judex haec agendo Jura Regalia, sed suam Jurisdictionem exercet atque exeqvitur. l. 2. ff. de Jurisd. l. fin. ff. de off. ej. Atque ita judici, cujus est Vogtheia seu mixtum, non merum, imperium, modicae coercitiones competunt, uti multae, carceres, qvin et relegationes saepe; qvae tum pars sunt mixti imperii, etsi per se et extra causas civiles meri imperii; eaedemque multae et alias jus regale, 2. F. 56. et hîc fructus Jurisdictionis sint. Qvo non observato nata est illa confusio apud Dd. vid. Wehner. voc. Vogten/ et voc. Zent. Qvin et privatis olim venandi, et hodie sui armis defendendi jus est; qvae tum jura privata sunt, non Regalia.

58. [(printer); sic: 59.] Denique quibus Regalia competunt, ea quoque sine quibus illa rite expediri nequeunt, agere possunt. arg. d. l. 2.

Hinc Juri forestali annexum est, exigere Jagd-Frohnen/ Forsthaber ets. constituere Förster und Jäger-Meister/ Wald-Forst-Ordnungen/ Wehn. voc. Forst. item Wald-Rugen/ Hagen etc. Juri monetario, Müntz-Meister / Müntz-Ordnungen / et plurima alia.

CAPUT XXIV. De Juribus Reservatis.

§. 1. EA, quae diximus Regalia competunt originarie et suo jure Imperatori et Statibus simul; exercentur partim per Cameram, quandoque per Vicarios; eademque communicata sunt cuique Statuum, caeteris paribus, in suo territorio. Atque haec regalium constans ratio est, quoad appareat, quaedam reservata esse; quae sunt die Käyserl. hohe Reservaten. R. A. 1576. §. 117.

2. Dicuntur itaque vel dici possunt reservata 5. modis: I. Quae non permissa sunt Vicariis, ut collatio feudorum regalium. A. B. tit. 5. sup cap. 16. §. 13. Vel II. summis Tribunalibus, ut cognitio de eorundem privatione vel translatione. R. A. 1521. §. 7. O. C. p. 2. tit. 7. Vel III. non

peraguntur a toto consessu Statuum, sed in conventu Electorali. cap. 14. (quae tamen usu dici reservata non solent) Vel IV. ne in hoc quidem, sed a solo Imperatore. §. seq.

3. Haec ultima sunt (1.) quae ad ipsum regni statum publicum periculumque vel parum vel nihil spectant, et in quibus adeo conventu publico opus non est: uti Jus Academias erigendi: Nobilitandi: Tabelliones creandi: legitimandi: veniam aetatis dandi, et alia quae referuntur cap. 23. §. 9. et 24. [(printer); sic: 24.] (2.) Quae ita certi juris sunt, ut deliberatione non indigeant, uti renovationes investiturae Statuum; nudae confirmationes v. g. confraternitatum, testamentorum ets. Dan. Ott. de. J. P. c. 11. §. 6. (3.) Quae propter difficultatem conveniendi sponte remissa sunt, ut causae civiles contentiosae; quae tamen hodie nomine totius Imperii per Cameram et aulicum Judicium expediuntur. de quo infr. c. 32.

4. Talis itaque causa non est proscriptio Status sed maximi omnium prope momenti, et inprimis cum reip. periculo quietisque publicae turbatione conjuncta: atque ideo, si contra formam regni fiat, hoc magis ipso jure nulla. de quo vid. cap. 23. §. 14.

5. V. Quae Statibus in territorio suo non competunt, sed soli Imperatori in Imperio.

Quod fere fit ex natura negotii; uti (1.) Si ejus effectus non coercetur finibus territorii, sed per universum Imperium exerceri potest; uti jus Academiarum et conferendi honores Academicos extraneis quoque, creandi tabelliones [qui in aliis etiam terris ac judiciis officium exerceant] Doctores bullatos, Nobiles Imperii Reichs-Adel/ Comites Palatinos. ets. Cap. Jos. art. 43. 44. Tale quid est bannum Imperii ets. (2.) Si in praejudicium aliorum quoque Statuum et civium tendat: uti nova vectigalia etc. cap. 23. §. 43. Publicationes ex crimine Iaesae Majestatis regiae, vel alias contra Imperium ejusque leges publicas, v. g. monetarium edictum commisso, stricto jure quidem videntur cedere fisco regio, sed contrarium statutum est in Cap. Jos. art. 26.

6. Duplici ergo sensu dicitur Imperator solus aliquid facere posse etc reservatum ejus esse; (1.) Cum solus, seu absque consensu et conventu Statuum decernere potest; ut in §. 3. (2.) Cum solus, Imperator in Imperio, adhibito tamen consensu Statuum, non vero Status in territorio facere quid possunt; ut in §. 5. Hoc, non illo sensu proscriptio Status est reservatum Imperatoris.

potest aliquando reservatum intelligi: uti Academias confirmare et solus Imperator, non adhibito consensu Statuum; et solus in Imperio, non vero Status interris suis possunt.

8. Singulare quoque videtur, quod in quibusdam Juribus exercendis Imperator et Status in horum territoriis concurrant; uti in jure legitimandi, ets.

Quod inde forte est, quia, cum Status diu jure suo usi non essent, Imperator usum semel coeptum, per Comites inprimis Palatinos continuavit. Sed et e contrario quaedam Jura solis Statibus reservata sunt, in suis terris, uti res Imperii meri cap. 23. §. 8.

CAPUT XXV. De Nobilibus immediatis.

§. 1. HActenus Regentes. Nunc parentium seqvuntur 1. Jura. 2. Onera. Hi sunt vel immediati, vel mediati. Immediati vel concurrunt in regendo imperio, ut Principes caeterique Status; vel non concurrunt, ut Nobiles immediati.

Hos enim Status nunquam fuisse ostensum est. cap. 19. §. 14. Add Strauch. Diss. Jus. Publ. c. 4. §. 22.

2. In terris immediatis Nobiles quoque sunt immediati, uti in Francken/ Schwaben und am Rhein. Vid. cap. 9. atque hinc in has tres provincias seu circulos divisi sunt.

Vid. Confirmat. Ferdin. III. der zwischen des Reichs Ritterschafft getroffenen conjunctur, sub 10. Jun. 1652. §. Zum siebenden. verb. Bey den dreyen alten Cräysen/ in Francken/ Schwaben und Rheinstrohm etc. R. A. 1500. tit. Was mit der Ritterschafft zu Francken/ Schwaben und Rhein-Landen rc R. A. 1543. §. 28. R. A. 1544. §. 33. Pac. Osn. art. 4. §. 17. De origine Nobilium infr. tit. 31.

3. Uti enim in his provinciis officia, ita et haec ministeria immediate regni fuêre, et fisco regio adscripta. cap. 15. §. 21. Hi ergo sunt immediati Ministeriales regni, die ohnmittelbahre Reichs-Ritterschafft/ qui servitia Imperio immediate, reliqui mediate sub Principibus suis praestant.

4. Cur ergo in quarta, Westvaliâ, quae et ipsa immediata est, cap. 9. §. 12. et seqq. Nobiles Landsassii et mediati sunt? Schütz de J. P. lib. 1. tit. 10. pos. 1. Quia scil. illa primum pars Saxoniae, atque adeo cum ista ex formula, quâ regno unita est, et origine sua mediata fuit. d. 3. sect. 3. §. 37. Deinde vero sensim et facto ipso exemta est, constitutis in ea Imperii judiciis, praesertim occulto illo, de quo inf. c. 32. datisque ei, loco libertatis popularis, Comitibus regiis. Vid. d. cap. 9. §. 12. et seqq. Hoc facto itaque cum non appareat ministeriales quoque exemtos, mansisse eos in priore statu dicendum est. Imo cum id actum fuerit ut fraenum imponeretur ferocissimo populo, d. cap. 9. §. 12. eo facto magis subjecti quam exemti fuêre: praesertim cum ipse Henricus I. sub quo coepit potestas propria, nomine Ducis Westvaliam teneret. d. cap. 9. §. 12.

5. Longe igitur a vero abest Dn. Schütz d. pos. 1. qui ab extincta familia Ducum Sueviae ortos Nobiles immediatos existimat. Nam ita Nobiles in Westvalia essent immediati, in terra Rhenensi mediati. Neque terra Rhenensis

(ut ipse perperam sentit) tum ad familiam Suevicam, sed ad Bavaricam, cui post Henricum Leonem statim concessa est, pertinuit. cap. 3. sect. 6.

6. Singuli circuli divisi sunt in districtus, vulgo Oerdte; Franconicus in 6. Suevicus in 5. Rhenensis in 3.

Limn. en. lib. 3. cap. 29. n. 8. 9. 12. Singuli districtus e suis constituunt Räthe und Ausschuß/ cum Syndico et Secretario: quibus praeest Capitaneus, Ritter-Hauptmann.

7. Circuli hi conventus habent vel sui circuli vel totius corporis; Ritter-Täge/ et allgemeine Ritter Correspondentz-Täge: in quibus directoria generalia alternant: d. Confirm. Fred. III. §. zum Siebenden. et major pars suffragiorum tum in singulis conventibus, tum inter ipsous circulos obtinet. d. Conf. §. zum Siebenden. et §. Erstlichen. Item fiscum Ritter-Cassa: quin usu quoque jus archivi. Limn. de Jur. Publ. lib. 6. cap. 3. n. 40.

8. Noviter accessêre Nobiles inferioris Alsatiae, reliquis pacto Mergenthaliensi d. 28. Jun. 1651. certis legibus juncti: neque tamen quantum circulum faciunt, neque reliquis inserti sunt §. seq.

Vid. d. Confirm. Ferd. III. Equidem Alsatia immediata regni terra et pars Rhenanae fuit;

cum et 10. ejus urbes Imperii sint, vid. c. 19. §. 6. Sed hi Nobiles cum regno Arelatensi, cujus pars facta erant, Germaniae quidem, at nondum circulis Nobilium restituti fuêre: donec Alsatiae Landgraviatu cum dictis urbibus pace Monast. §. 70. et seqq. Galliae cesso, Nobiles des Untern Elsaß univerunt se iterum reliqvis.

9. Unio illa facta est his legibus: 1. Ne essent inserti certo circulo; sed ein a part Ort/ d. Conf. §. Zu wissen und kund. non itaque ein a part Cräyß. et errat Burgold ad Limn. en. l. 3. c. 29. qui eos Rhenensibus accenset, n. 14. et 4 circulos facit. n. 5. [2.] Ut iisdem juribus uterentur. d. Conf. §. zum Neundten. 3. Ut quartum haberent suffragium. Sed 4. paribus suffragiis obtineret tamen major pars trium Circulorum. d. Conf. §. zum Andern. 5. Ne concurrerent in Directorio; d. Conf. §. Drittens. nisi 6. accessione Nobilium superioris Alsatiae, vel Bellistenii, [Teutsch Bellithein Lottringen] aliâve aucti essent. ibid. §. zum Siebenden. 7. Ut contribuerent fisco pro arbitrio. ibid. §. weil auch Fünfftens.

10. Nobilibus data sunt praedia cum reditibus, plerumque cum mero mixtoque imperio; regalia usu accessêre. Vid. c. 15. §. 5.

Unde non exercent regalia usu non quae sita, ut jus monetae cudendae; vectigalium etc, nec requiritur, ut habeant bona immediata. Schütz de J. P. l. 1. tit. 10. pos. 4.

12. Privilegia cum totius corporis, tum cujusque circuli compendio haec exhibet Casp. a Lerch/ apud Limn. Addit. 1. add. c. 3. n. 70. daß sie wegen der Zöll/ Mand und Weg-Geld; item Dienstbarkeit und Auflagen; item Verhinderung Adelichen Freykauff; item Bett/ Steur/ Gebott/ Verbott: item Reiß/ und Reichs-Anlage/ (de quo tamen vid. cap. 30.) item ihrer Gült/ Güter/ Steuer/ und Schatzungs - Beschwerden/ und darauff gesuchter Besserung halber/ wie auch Jagens/ Hetzens/ Beitzens; so dann verkauffter Adlicher Güter Lösung/ und real auch personal Asten wegen befreyet seyn. Add Limn. d. c. 3. n. 36. et seqq. et Limn. en. l. 3. c. 29. n. 9. et seqq. et de Privilegiis Nobilium Alsatiae, eorum Adeliche Ritter-Ordnung/ quae prodiit ann. 1653. et Limn. in addit. 1. ad d. c. 3. n. 70.

Primum consensu mutuo et pacto, non a superiore, inter ipsos illa constituta, ab Imperatore vero confirmata est. Vid. d. Ord. Equest.

14. Litem moverunt de priore loco civitatibus immediatis, etsi hae sint Status Imperii.

Rationes eorum vid. apud Limn. c. 3. n. 34. et seqq. quas, ut ipse, in medio relinquimus.

CAPUT XXVI. De Juribus Illustrium ex pactis.

21. Smalcaldicum et unionis foedera vel solo jure defensionis naturalis subsistere.

§. 1. JUra Illustrium (quae et Nobilibus immediatis fere competunt, cap. 25.) sunt vel ex pacto et negotio, vel ex lege. In

pactis regulariter omnes jure privatorum utuntur; quaedam tamen Illustrium propria sunt: uti I. Confraternitatis, Erb-Verbrüderung/ de mutua successione in casum deficientium heredum.

2. Haec pacta jure communi prohibita sunt. Reink. lib. 1. class. 4. cap. 18. Diss. Limn. de J. P. lib. 4. c. 8. n. 134. sed usu inter Illustres, (et Nobiles immediatos, Myl. Archont. cap. 25. in fin.) valent, etsi ultimo possessori nihil relictum sit de quo testetur; licet id fieri soleat. Gail. 2. Obs. 127. n. 3. Myl. d. cap. 25. th. 17. Exempla sunt apud Limn. d. c. 8. n. 161. Myl. d. c. 25.

3. Accedere iis debet 1. Consensus subditorum. Limn. d. c 8. n. 164. Myl. d. c 25. th. 16. 2. Confirmatio Imperatoris. Wurms. Exerc. 2. quaest. 23. 3. Quandoque jusjur. simultanee praestatur.

4. Ex his pactis oritur 1. Actio personalis in heredes paciscentis, instar expectativae. 2. Jus in rem instar fideicommissi, vel ex simultanea investitura si accesserit. 3. Quicquid in praejudicium pacti fit, ipso jure nullum est. Myl. d. c. 25. th. 19. Wurms. Exerc. 2. q. 22. Non vero inde obligatio est ad mutua auxilia, etsi caveri pactis id soleat. Diss. Myl. d. cap. 25. th. 20.

5. II. Protectionis seu advocatiae armatae; quo quis in protectione alteri datur, et ab altero recipitur, Schutz und Schirm. Estque

vel temporalis, vel hereditaria, Erb-Schirm. Patronus dicitur Schirms-Herr. Ordn. des Land-Fr. 1521. tit. 13. §. 1. R. A. 1555. §. 23. Clientes, Schirm-Verwandten: quod ab iis solvitur, Schirm-Geld/ de quo Mager. de Adv. arm. cap. 14. n. 132. et seqq.

6. Ita licite recipit (1.) Status Imperii Statum. (2.) Extraneus Statum. (3.) Status extraneum: nec opus est confirmatione Imperatoris, modo nihil contra Imperium fiat. quod de singulis, etiam nobilibus immediatis probat Mag. d. tr. cap. 6. n. 66. et seqq. usque ad n. 138. Limn. d. c. 8. n. 72. Diss. Reink. l. 1. class. 5. cap. 4. n. 58. per A. B. tit. 15. Ordn. des Land-Fr. d. tit. 13. R. A. 1529. §. 10. R. A. 1541. §. 26. in fin. R. A. 1544. §. 83. R. A. 1555. §. 23. [Note: addendum (see p. 468): Cap. Jos. §. 8.]

7. Non licite cives mediati cedunt in protectionem sive Status Imperii sive extranei. A. B. d. tit. 15. Land-Fr. 1548. §. 1. in fin. Wurms. Exerc. 8. q. 11. Nisi (1.) id jus usu quaesitum. R. A. 1544. §. 83. R. A. 1555. §. 23. Pac. Osn. art. 5. §. 45. (2.) Dominus tueri non possit, arg. l. 3. ff. de J. et J. (3.) Controversia sit inter dominum et cives, in qua ille vim paret. arg. l. 3. §. 1. ff. Quod met. caus. [Note: addendum (see p. 468): Cap. Jos. §. 8.]

8. Ratione personae suae et propriarum terrarum ipse Imp. in. protectionem se dare potest: Gold. Const. tom. 3. ad ann. 1106. non vero ratione Imperii, nisi consensu ordinum. Mager. d.

9. Defendendi officium incumbit Patrono, cum cliens jure defendi potest. Modus pendet ab arbitrio patroni: et potest vel jure fieri, vel amicabili compositione, vel armis, etsi cliens jus armorum non habeat, modo casus sit ubi patronus habet. Vid. cap. 23. §. 32.

10. Fit illa sumtibus Clientis. Myl. d. tr. cap. 28. th. 14. arg. l. 21. l. 33. ff. de Op. lib. l. 11. §. 1. ff. ad exh. licet annuum quid praestet: Mager. d. tr. cap. 14. n. 326. et seqq. modo alias patronus eos facturus non fuisset. l. 18. ff. de Op. lib. Wurms. d. Ex. 8. q. 14. nec aliud convenerit. Mager. d. c. 14. n. 329.

11. Ex hoc pacto I. Acquiritur Patrono (1.) reverentia; l. 7. §. 1. ff. de Capt. et postl. rev. Mager. d. tr. cap. 10. n. 35. et seqq. (2.) Jus ea agendi, sine quibus tueri eos recte non posset. Mager. d. cap. 10. n. 345.

12. Non vero jus aperturae; muniendi; aliaque superioritatis jura exercendi invitis clientibus: Mager. d. c. 10. n. 592. Nec alium patronum substituendi. Mag. d. c. 10. n. 569. Nec ulla Jurisdictio vel subjectio: arg. c. 8. in fin. X. de Privil. d. l. 7. §. 1. Nam Schirm giebt keine Obrigkeit: nec clientes dicuntur Schirms-Unterthanen. Wurms. d. Ex. 8. qv. 12.

13. II. Nascitur obligatio ad tuendum bona, personas, subditos, urbes etc. de quo late Mager.

d. tr. cap. 11. et 12. Non vero tenetur patronus defendere nisi requisitus, vel notoria sit necessitas. 2. F. 26. §. licet. Myl. d. tr. cap. 18. th. 13. Wurms. d. Ex. 8. qu. 15. Nec potest invitum, nisi suâ intersit. Mager. d. cap. 11. n. 373. et seqq. Wurms. d. Ex. 8. q. 16.

14. Contra quoscunque, late Mager. d. tr. c. 13. per tot. etiam compatronum; Myl. d. cap. 18. th. 9. et propinquos, 2. F. 28. §. f. Myl. d. c. 18. th. 7. Diss. Mager. d. c. 13. n. 42. Wurms. Exerc. 9. th. 84. De actionibus utriusque late Mager. d. tr. cap. 17.

15. Tollitur jus hoc variis modis, de qvibus Mager. d. tr. cap. 16. Genera haec fere sunt; (1) Sublato Advocatiae subjecto, vel illa ejus parte, sine qua esse nequit. (2.) Si in eum statum devenerit Patronus vel cliens, a quo incipere non potuit. Vid. §. 6. supr. (3.) Delicto, quod infert publicationem, vel privationem Jurium. (4.) Praescriptione. (5.) Ex lege constitutioni ejus adjecta. (6.) Mutuo consensu. Non vero mutata religione. Mager. d. tr. cap. 8. n. 338. Wurms. Exerc. 9. th. 85. Nec capitali inimicitiâ. Mager. d. tr. cap. 16. n. 467. Nec illica impotentiâ tuendi. Mag. d. c. 16. n. 382. et seqq.

16. An et cessione vel renunciatione unius partis? De jure id omnino dicendum erat qvoad casus futuros re integra, arg. 2. F. 38. et §. 11. J. Mand. Sed usu receptior contraria videtur. Mag. d. cap. 16. n. 270. Myl. d. cap. 18. th. 25. Ita cum ante

aliquot annos Spira renunciaret juri advocatiae Electoralis Palatinae, visum fuit in supremo Consilio Statûs, id fieri jure non posse: sed quidam aspernandum id onus putârunt.

17. III. Ganerbinatus est conventio, quâ plures Illustres seu Nobiles familiae, statutâ mutuâ successione, collatisque bonis, ea e communi castro seu loco defendere pacti sunt. Unde Gan-Erbschafft/ quasi communio hereditatis. O. C. p. 2. tit. 13. Wurms. Exerc. 8. qu 9.

18. Ganerbii et castra eorum immediate Imperio subjecta sunt, et hodie feuda Imperii. Eligunt Praesidem seu Comitem Burg- Graffen; et Senatum, Burg- vel Bau-Männer. Exempla vid. apud Wehn. voc. Gan- Erben / cap. 2. Bes. voc. Burg-Fried/ et voc. Gan-Erben.

19. Exercent Regalia, ut Status, quin et sunt plerique Status Imperii. Potest Ganerbius partem suam pro indiviso alienare, at non in potentiorem, nec in hostem, nec in praejudicium reliquorum: Wurms. d. Ex. 8. q. 10. competitque iis jus retractus. At prohibentur admittere proscriptos Imperii, die Aechter. Land- Fr. 1500. 1521. 1548. tit. Wieder der Gan- Erben Schloß. Et conventi remittuntur ex continentia causae ad Cameram. Wehn. voc. Gan- Erben/ cap. 5. in fin.

20. Ei juri singuli possunt renunciare, sed non solvitur nisi renunciatione omnium. Wehner.

d. c. 5. Reliqui quoque finiendi modi sunt juris communis et coeteris etiam juribus conveniunt.

Inter quae sunt Hanseaticum, quod licitum est, etsi mediatae quoque civivitates illi junctae sint: Carpzov. de Leg. Reg. cap. 6. sect. 10. Hagem. tract. de foed. Hans. Dan. Ott. de J. P. cap. 11. p. 393. Schmalcaldicum, de anno 1530. et Unio Evangelicorum de anno 1610: quae vi expressi tenoris tabularum, tantum conscientiae tutandae et vis injustae avertendae causâ inita, Imperatore cum Imperio expresse excepto, atque adeo naturali omnique prorsus jure indubie licita sunt. Vid. Gold. in Reichs- Handl. in fin. Limn. d. c. 8. n. 31. usque ad n. 49. Rumel. ad A. B. part. 2. diss. 4. th. 37. Carpzov. d. cap. 6. sect. 8. et sect. 9. per tot. Dan. Ott. de J. P. cap. 11. p. 388. Strauch. Dissert. de J. P. 10. th. 3. et seqq. De foedere Chambortico. Vid. Dan. Ott. d. cap. 11. pag. 399. Heig. part. 1. quaest. 11.

CAPUT XXVII. De Juribus masculorum illustrium; ubi de successione, primogenitura, et Apanagio.

6. In territoria Statuum et feuda majora succedit solus primogeni tus regulariter.

§. 1. EXlege jura quaedam liberis Statuum debentur, quae vel propria sunt masculis aut foeminis; vel utrisque communia.

3. Bona Statuum sunt vel publica vel privata. Utraque vel feudalia vel allodialia: haec vel familiaria, Stamm-Güter/ quae familiae cohaerent, eique â civitate, genere, aut aliunde relicta et concessa sunt, l. 3. ff de Interd. et rel. vel hereditaria, ut coetera privata. l. 5. l. 6. ff. de Relig.

4. Haec sola itaque jure et nomine hereditatis continentur, et ad heredes utriusque sexus, vulgo allodial - vel Land- Erben/ pertinent.

Reliqua omnia masculorum sunt: Nam et totum territorium publici juris est, cujus soli masculi naturâ capaces: A. B. tit. 7. arg. l. 2. ff. de R. I. et feuda regulariter masculorum sunt, aeqve ac fideicommissa familiae, Knipschild. de fid. fam. nob. cap. 8. n. 127. et seqq. quam soli masculi conservant. Haec omnia itaque portio hereditatis non sunt; neque foeminis competunt etsi addita clausula sit, Alle Eheliche Leibs- Erben/ nisi aliud usu pacto, lege, vel naturâ feudi receptum fuerit.

5. Coeterum in fideicommissis habilitas succedendi exjure civili aestimatur; adeoque et Clerici; muti, surdi, furiosi, etc. habiles sunt. Knipschild. d. c. 8. n. 47. n. 99. n. 113. exceptis foeminis, quae tamen extinctis masculis succedunt. Late

Knipsch. d. c. 8. n. 127. et seqq. Contrâ in feudis et territoriis Statuum ex jure feudali: quo inhabiles sunt Clerici, Springsf. d. tr. cap. 3. n. 44. et seqq. furiosi, muti, surdi, ets. 2. F. 6. in fin. Hypomn. feud. tit. 3. §. 10. 12. Vultej. de Feud. lib 1. cap. 9. n. 64 In utroque genere habiles sunt Impuberes: 2. F. 26. §. Si minori. Naturales, per nuptias legitimati. Nov. 89 c. 8. In neutro legitimati rescri pto; 2. F. 26 §. Naturales. Springsf. d. c. 3. n. 201. Adoptivi; 2. F. 26. §. Adoptivi. Ad Morganaticam nati. 2 F. 29.

6. In territoria Statuum et feuda majora succedit regulariter solus primogenitus. 2. F. 55. §. 1. etsi ante dugnitatem natus. A. B. tit. 7. Springsf. d. cap. 3. num. 253. et seqq.

7. Nam, uti regna, ita Principatus omnes et Comitatus suâ naturâ individui sunt, et exprimitur his nominibus regimen, cui unus praefici solet. Quod itaque in plurimis divisio obtinet, Myl. d tr. cap. 23. inprimis in comitatibus, ab usu loci vel pacto est. Springsf. d. cap. 3. n. 44. et multis seqq. Myler. d. tr. cap. 21. n. 2. et seqq.

8. Constituitur Jus primogeniturae 1. Lege. 2. F. 55. §. 1. A. B. tit. 7. 2. Consuetudine vel praescriptione. 3. Investiturâ Imperatoris. 4. Pactis familiae juratis. 5. Testamento, Springsf. d. tr.

cap. 5. In his tribus tamen casibus consensus agnatorum, in duobus novissimis etiam confirmatio Imperatoris requiritur. Springsf. d. c. 5. n. 44. et seqq.

9. Primogenitus cedere jure suo potest. Springsf. d. c. 213. quofacto subjicitur successori. Diss. Springsf. d. cap. 3. n. 213. At non praejudicat liberis. Springsf. d. c. 3. n. 224. Myl. d. tr. c. 21. t. 13. Neque ipsi invito aufferri illud a patre quoque potest; Myler. d. c. 21. th. 12. Springsf. d. c. 3. n. 184. etsi justa sit exheredandi causa. Myler. d. c. 21. th. 14. Reink. l. 1. cl. 4. c.\ 17. n. 52. et seqq.

10. Caeteris liberis masculis, solo jure primogeniturae exclusis, debetur APANAGIUM; quod proinde est portio bonorum primogeniturae subjectorum, caeteris liberis masculis, quibus succedendi spes est, ad tuendam interim dignitatem debita.

11. Constituitur illud ut primogenitura. sup. §. 8. Quantitas, si in constitutione dicta non est, definitur pacto; Springsf. d. tr. cap. 6. vel arbitrio boni viri: Myl. d. tr. cap. 22. §. 2. et variare solet pro dignitate et spe propinqua succedendi. Ut in pact. Gentil. Palat.

12. Debent apanagium primogenitus ejusque successores, e bonis domanii, non propriis. Springsf. d. tr. cap. 7. Exigunt fratres ejus minores, qui spem succedendi habent: etsi dignitatem

tueri aliunde possint: Springsf. d. tr. c. 13. n. 44. aliquando et primogenitus: Springsf. d. tr. cap. 3. n. 230. et seqq. non collaterales primi acquirentis. Succedunt vero soli descendentes, non ascendentes nec collaterales apanagiatorum. Springsf. d. tr. cap. 11. n. 15. et seqq.

13. Debetur ut aes alienum; arg. l. 8. §. 15. ff. de Inoff. test. nec testamento aufferri potest. Springsf. d c. 11. n. 40. Non tamen est instar legitimae, nec eam aequari necesse est. Myl. d. c. 22. th. 5. Diss. Springsf. d. tr. c. 12. n. 12. sed magis est instar fideicommissi familiae.

14. Obtinet in eo jus repraesentationis in linea recta. Nov. 118. c. 1. Non jus primogeniturae. Myier. d. tr. cap. 22. th. 6. Nec jus accrescendi. Nec collatio. Nec Falcidia aut Trebelliana, l. 67. §. 2. ff. de legat. 2. Vid. Springsf. d. c. 11. n. 45. n. 237. n. 238. An successorium edictum? Resp. Utilis inde actio videtur applicari posse. Diss. Springsf. d. cap. 11. num. 239. ubi vim edicti perperam applicat.

15 In apanagio jura privata dominii apanagiatorum sunt, jura regalia et territorii, primogeniti, nisi quaedam expresse concessa sint. Springsf. d. c. 11. pass. Unde et solus investituram petit; jura Comitiorum et Statuum Imperii habet; onera Imperii sustinet; et Jurisdictionem in reliquos totamque omnino familiam habet. Perill. Dn. de Rhetz. de J. P. lib. 1. cap. 23.

§. 10. 11. Potest tamen apanagiato Principatus quoque dari cum pleno territorii jure: quem tum non tenet nisi mero jure apanagii; prout visum fuit in suprem. Consil. Stat. El. Pal.

16. Titulis vero et insignibus apanagiati iisdem utuntur, quibus primogenitus, l. 10. ff. de Senat. Myler. d. cap. 22. th. 8. et cap. 26. ejusdemque sunt illustris dignitatis. sup. c. 20. §. 23. inf. Springsf. d. cap. 11. n. n. 84.

17. Titulus, von GOttes Gnaden/ propriae potestatis character est; eoque utuntur soli Principes, non Comites etc. An et Principum filii? Aff. vi futurae successionis. Eâdem itaque ratione et Apanagiati. Vid. Friedens =executions=Haupt= =Reces, ad Instr. Pac. Westv. in princ. An jura Austregarum communia? Vid. inf. tit. ult.

17. Cessat apanagium 1. Heredibus idoneis extinctis: quo casu recipit terras absque onere primogenitus. Springsf. d. c. 11. n. 252. 2. In terris dividuis. 3. In Statu Electivo, nisi aliud, ut plerumque, usu receptum. 4. In masculis successionis incapacibus. sup. §. 5. 5. In foeminis, nisi usu loci et illae succedant. 6. Pacto, cessione vel renunciatione: quae tamen liberis non praejudicat, nisi sint heredes. 2. F. 47. (7) Delicto apanagiati, non primogeniti. Springsf. d. tr. eap. 13.

A. B. tit. 20. Pac. Osn. art. 4. §. 6. §. 26. Gold. Reichs-Satz. ad ann. 1355. et ad ann. 1356. f. 150. et 153.

19. Jura territorii sunt ejus regalia, et privilegia, de quibus cap. 23. sup. item nomina publica. ets.

20. Accessiones sunt 1. Subditi, Vasalli, exercitus etc. 2. Urbes, arces, Palatia, caeteraque omnia territorio adhaerentia. 3. Meliorationes. Si vero privatâ nec ex publico quaesitâpecuniâ impensum quid est, id regulariter restituitur. 2. F. 28. §. Si Vasallus. 4. Annui reditus et fructus pendentes. l. 44. ff. de Rei vind. 5. Percepti et repositi fructus ad usum publicum. arg. l. 2. §. fin. ff. de Pollic. 6. Res vel ad usum publicum; vel 7. Domini dignitatem aut splendorem tuendum [zu Erhaltung Fürstl. Stands und Hoheit ] comparatae ac in perpetuum destinatae. l. 13. §. ult. et ll. seqq. l. 17. §. 7. et seqq. ff. de Act. emt. arg. l. 24. §. 3. l. 41. §. 12. ff. de Legat. 1. Destinantur ita res etiam lege, l. 25. §. 10. l. 26. ff. de Aur. arg. leg. ultima voluntate; pactis, etiam tacitis seu facto ipso; vel usu et consuetudine. l. 29. §. ult. ff. eod. Conf. Myler. d. tr. cap. 21. th. 17. 18. 19. 20.

21. Ex tali destinatione accedunt territorio 1. Machinae et instrumenta bellica ad usum

publicum facta, quaeque ejus rei causâ parata sunt. Sp. id voc. Fahrende. 2. Insignia publica, ut Corona, Sceptrum, pallium. etc. 3. AErarium, annona publica Magazinen/ Vina, vivaria, piscinae publicae. 4. Quae flagitante territorii vel officii necessitate parata sunt, die Verfassungen. arg. l. 4. pr. ff. de pen. leg. l. 23 §. 3 ff. de Rei vind. R. A. 1555. §. 54. §. 90. R. A. 1564. §. 22. 5. Apparatus Principis publicus: uti, quae ejus causâ comparatae sunt gemmae, vasa preciosa, aulaea, picturae, imagines inprimis familiae. 6. Equitium publicum, uti der Marstall/ item Stuterey etc. Myler. d loc. 7. Bibliotheca publica, cum gaza Medallionum: 8 Thesauri ad splen, dorem repositi, uti de Medicaeo Thesauro decisum refert Springsf. d. tr. cap. 11. n. 255. 9. Quae Principi relicta sunt. l. 56. verb. successori. ff. de Legat. 2. 10. Villae, praedia, dynastiae a Principe noviter comparata; si publicis rationibus illata vel alias Principatui incorporata sunt. Myler. d. c. 21. th. ult.

22. Haec itaque omnia primogenito cum Principatu, ut accessiones cedunt; non heredibus, neque apanagiatis: si tamen agnatus succedat, ei in iis quae tantum ad apparatum vel splendorem Principis ab ipso parata sunt, praeferri liberos aequius ac verius videtur. arg. l. 30. C. de fideic.

ut heres succedit: Agnatus non item. sed ut bonorum successor; apanagiati ut legatarii particulares, qui proinde nullum onus vel aes alienum solvunt.

24. Hinc I. filius solus solvit omne aes alienum ratione dignitatis vel publico nomine contractum: agnatus non nisi in publicos usus versum, vel terrae rite obligatae sint: 2. F. 45. arg. l. 27. ff. de Reb cred. l. 39. §. 1 ff de V. S. onera vero territorii uterque; nec intelligunrur territorii vel officii fructus, nisi deducto ejus legitimo onere; in quod proinde impensum heredes nunquam a successore repetunt.

25. Hinc II. Ille sumtus funebres solus praestat; hic non nisi deficiente allodio. Mev. p. 2. dec. 124. Carpz. Jurispr. for. p. 2. const. 47. def. ult. Mastrill. p. 1. dec. 10. n. 6.

CAPUT XXVIII. De Juribus foeminarum illustrium.

21. Tres praedictae quaestiones UsuGermaniae plurimum distant nuptiae consensu initae, et copulâ perfectae.

25. De cautione, juribus viduae. fructibus, impensis tractatio juris privati est.

§. 1. ANtiquo Illustrium familiarum usu, tuendae quoque foeminarum dignitati prospectum est varie. I. Dos iis e territorio, adeoque a quovis Successore debita.

Vel ex domanio, vel ex collectis Fräulein-Steur/ ubi receptae sunt: Spring sf. de Apanag. cap. 12. n. 31. et seqq. Seckendorff. F. Staat. p. 2. c. 7. §. 30. In feudis vero privatis, regulariter demum non sufficiente allodio. Vid. Hypomn. feud. tit. de Eruct. Et deb. Sed et recipitur ex feudo mariti et ab ejus Successore, nisi probetur non esse in rem feudi versam. Kohl. ad Const. March. quaest. 9. n. 15. 16. Quin magis existimem, censeri in rem feudi versam nisi extet in allodio.

3. Solvi solet in pecunia, non terris. Quantitas varia, in Illustrium domibus sere definita: Spring sf. d. c. 12. n. 33. et seqq. (De privatis vid. Hyp. d. l.) et apanagio fere minor. Pac. Osn. art. 4. §. 12. 15. Debetur apanagiatorum quoque filiabus, nisi alia lex dicta sit; quin et naturalibus a patre agnitis. Spring sf. d. c 12. n. 46. Filiae contrâ sic dotatae jurato renunciant here ditati, datis literis Verzich-Briesse. late Spring sf. d. c. 12. num. 60. et seqq.

4. II. Donatio propter nuptias, Gegen-Vermächtnüß/ Wiederlage/ a sponso doti aeqvalis constituitur, et dote auctâ augetur.

Caes. de B. G. lib. 6. Spec. Suev. p. 1. art. 304 et seqq. Gold. Collect. consuet. Germ. part. 1. tit. 9. §. 1. Ex ea non acquirit foemina fructus. Vinn. §. 3. n. 4. Inst. de Donat. nisi statuto, vel, ut solet, pacto

cautum id fuerit. Carpzov. p. 2. const. 42. def. 1. in fin. sed, re traditâ, dominium civile pro securitate dotis; arg. d. §. 3. Nov. 61. cap. 1. princ. voc. vindicatio. Schneide w. d. §. 3. n. 5. Diss. Vinn. d. n. 4. promissâ vero, jus hypothecae; l. 29. C. de Jur. dot. l. 12. §. 2. C. qui pot. Mev. p. 1. dec. 173. n. 10. Diss. Bach. De pign. l. 1. cap. 10. n. 3. at non jus praelationis. Henel. d. tr. cap. 7. §. 17. Eamque heres debet, non successor. Struv. Synt. feud. c. 14. aph. 9. n. 2.

5. Soluto matrimonio illa marito, dos foeminae redditur. c. fin. X. De Don. int. conj. d. l. 29. et dicitur der Rückfall; nisi haec jura pactis, dotalitii constitutione, vel alias mutentur; de quo mox. Si vero mulier ex pacto lucratur donationem propter nuptias, maritus quoque superstes retinebit dotem. Kohl. quaest. 9. num. 19. Reliqua Jura, privilegia etc. dotium et harum donationum nota sunt ex jure privato.

6. III. Morgengaba est donatio sponsae a sponso facta in tempus primi concubitus.

Supsistit jure quoque civili. Myler. Gamol. cap. 15. Praestat eam sponsus, juvenis vel viduus, sponsae, juveni vel viduae: Myl. d. tr. cap. 16. n. 5. et 6. ubi dissentientes. et pater pro filio. Myl. d. c. 16. n. 2. Non vidua juveni, Diss. Myl. d. c. 16. n. 4. cum Besold. voc. Morgengab.

debeatur, si sponsus ante benedictionem sacerdotalem mortuus sit? Neg. Carpz. p. 3. Const 19. def. 1. Myler. d. c. 16. n. 9. Diss. Gail. 2. O. 80. II. An si post eam ipso die nuptiarum ante concubitum mortuus sit? Neg. Carpz. d. const. 19. def. 2. Diss. Myl. d. c. 16. n. 7. 8. III. An si ante eam post concubitum? Neg. Carpz. d. Const. 19. def. 6. Eaedem qvaestiones in caeteris quoque lucris nuptiarum occurrunt, et quidem (extra terras Saxoniae Carpzov. d. Const. 19. def. 3.) omnes affirmandae videntur: ut ter judicatum apud Neostad. tract. de Pact. ante nuptial. Obs. 15. 16. 17. Imperatoris vero decisionem requirunt Myns. 6. O. 78. et Carpzov. d. def. 1. Sed res plana videtur ex §. 21. in f.

8. Constitui etiam stante matrimonio potest. Nec debetur nisi constituta et probata. De modo vid. Myl. d. tract. c. 17. per tot.

9. Morgengabae dominium ad uxorem transit, cum pleno jure pro lubitu disponendi et testandi. Competit quoque nypotneca tacita; non vero auth. sive a me. C. Ad SC. Vell. Myl. d. tr. c. 18. per tot. et solent usurae uxori solvi. Denique eam quoqve heres debet, non successor. Struv. d. l. Conf. Spec. Suev. p. 1. art. 297. et seq. Coler. dec. 60. n. 61. et seq.

10. IV. Dotalitium, Wittum/ Leibgeding/ est ususfructus uxori viduitatis tuendae causâ constitutus.

Jus hoc in plerisque valde anceps est, ut solent quae usu solo non certa ratione statuta sunt. Ut aliqua ei constet ratio, inde natum jus videtur, quod viri egregii, cum soli dotis fructus non sufficerent tuendae viduarum suarum dignitati, pacto addere fere consueverint fructus donationis propter nuptias. sup. §. 5. Sed cum nec ea ratio par esset illustrium dignitati, et utriusque tamen familiae, tum in qua natae viduae, tum in qua nuptae sunt, interesset, utraque aliquid quasi contulit; altera, dotem, quam mortuâ viduâ repetere poterat, remittendo: altera cum dotis tum propter nuptias donationis usuras duplicatas praestando. Unde constituitur fere quantitas ejus ex duplicis sortis, sc. dotis et antiphernae, usuris duplicatis: etsi valde id variet. Late Henel. de Dotalit. cap. 6. §. 9. et seq. Myler. Gamol. cap. 10. num. 10. De ejus forma et modo plenius Henel. d. cap. 6.

II. Constitui id potest in rebus omnibus, unde fructus percipi possunt, etiam in rebus mobilibus et pecunia. Henel. d. tr. cap. 5. §. 4. solet tamen magis in praediis, etiam feudalibus, et, si opus sit, fidei commissis familiae. Henel. d. c. 5. §. 9. et seqq. Myl. d. tr. cap. 12. §. 2. Col. dec. 15. n. 18.

12. Constituunt, qui dotem. Henel. d. tr. c. 3. per tot. Tenentur etiam Successores I. Simulier

rite probet, (nec regulariter sufficit confessio mariti. Vid. Carpz. p. 2. const. 44. def. 10. Henel. d. tr. cap. 7. §. 10. Myler. d. tr. cap. 13. n. 3. 4. 5.) dotem vere illatam esse. Berlich. p. 2. conclus. 50. n. 14. Henel. d. tr. c. 4. §. 14. Myler. d. cap. 13. n. 2. etsi non probet in rem feudi versam; Henel. d. tr. cap. 5. §. 8. sed intelligitur versa nisi extet in allodio. §. 2. sup. Non vero si post mortem mariti offerat dotem cum usuris; quod de promissa Jure Sax. in privatis feudis receptum, non inter Illustres: Coler. dec. 65. Carpz. d. c. 44. def. 11. Henel. d. tr. c. 4. §. 19. usque ad 22. Myler. d. cap. 13. n. 6. 7. nisi per maritum steterit. Myl. d. §. 7. Henel. d. tr. c. 4. §. 17.

13. Idque obtinet, licet â marito neque promissum neque constitutum dotalitium fuerit. v. Höping. Cons. 16. quaest. 2. per tot. Hartm. Pist. l. 1. quaest. 4. n. 14. 15. ubi responsum Lipsiense. Coler. dec. 63. Beust. de Jur. Connub. part. 3. tit. 10. Carpzov. d. const. 44. def. 1. Henel. d. tr. cap. 3. §. 6. 7. ubi testimonia. Rennem. memb. 2. disp. 54. th. 22. in f. Myler. d. tr. cap. 12. n. 9. 10. Struv. Synt. feud. cap. 14. th. 9. Diss. Thoming. Consil. 15. n. 3. et seqq. Si ultra modum solitum sit constitutum, reducitur ad modum licitum. Kohl. ad Const. March. quaest. 9. num. 25. Coppen. dec. 39. n. 4. Myler. d. cap. 12. num. 11. 12.

14. Eadem ratio est, si morte mariti domino feudum aperiatur. Struv. d. c. 14. th. 11. Diss. Myler

d. cap. 12. n. 13. et seqq. In feudis privatis quid obtineat vid. Hyp. feud tit. de Fruct. et deb. th. 4. Berlich. p. 2. concl. 50 n. 36. et seqq.

15. II. Dote quoque nec illata nec promissa, si maritus id sciens tamen constituerit dotalitium, certum est teneri quidem heredes; Henel. d. tr. c. 4. §. 16. idemque est dote promissa, modo appareat maritum ad eam non respexisse. H. Pist. d. quaest. 4. n. 9. Henel. d. c. 4. §. 16.

16. At agnati et dominus eo non tenentur, nisi consenserint. Rennem. d. disp. 54. th. 20. H. Pist. d. quaest. 4. n. 11. Henel. d. §. 16. Myler. d. tr. c. 12. n. 3. 4. 5. 6. (qui tamen perperam Dd. Sax. ut dissentientes allegat, cum agant de casu dotis illatae. Coler. dec. 25. Beust. d. c. 10. etc.) Diss. Henel d. tr. cap. 6. §. 5. 6. Myler. d. tr. cap. 13. §. 8. sibi, ut videntur, contrarii. Quid si praesentes signaverint? Vid. Hypomn. feud. tit. 5. §. 17. Myler. d. tr. c. 12. §. 7. [Note: addendum (see p. 468): Consensisse scil. praesentes videntur.]

17. Solet mulier ejus possessionem statim apprehendere, Rennem. d. disp. 54. th. 21. Myler. d. tr. cap. 13. n. 9. 10. 11. sed non nisi eventualem, ut vocant. Nec eo nondum constituto tenetur dotem solvere. Rennem. d. disp. 54. th. 22. Vivo marito est instar expectativae: Myl. d. l. habetque mulier beneficium auth. sive a me. C. ad SC. Vell. Henel. d. tr. cap. 7. §. 2. usque ad §. 7. et in eo, dote absorptâ, omnia dotis privilegia. Carpzov. p. 1. const. 28. def. 93. n. 6. Henel. d. c. 7. §. 13. Item retentionem,

et viro obaerato remedium l. 29. C. de Jur. dot. [Note: addendum (see p. 468): scil. ratione dotis, non obstante dotalitii jure.] vid. Henel. d. tr. c. 7.

18. Illata dote certum est mulierem, dotalitio nondum constituto, post mortem mariti eligere posse dotalitium vel dotem. Carpz. p. 2. const. 44. d. f. 2. Beust. d. tit 10 Pruckm. vol. 1. Cons. 47. n. 127. Certum quoque est, illo semel post mortem mariti acceptato, eam variare non posse. arg. l. 4 §. 2. ff. de l. Comm. Berlich. p. 2. concl. 52. n. 4. et n. 10. Sed quaeritur, si constitutum fit consensu mulieris, an duret optio? Alii confuse distinguunt, constitutum tantum, an et apprehensum sit. Henel. d tr. cap. 4. §. 23. At verius est, integrum ipsi esse jus optionis, nisi post mortem acceptaverit. arg. l. 4. 18. ff. de Acq. her. Berlich. d. concl. 52. n. 4. et 10. Carpz. d. const. 44. def. 3. et 5.

19. Electo dotalitio dotis actio extinguitur, et dos absorberi dicitur: vid. §. 10. nisi aliter pactis cautum sit. idque ita merito decisum est Const. Elect. Sax. 42. part. 2. Moller. d. const. 42. n. 2. Carpz. p. 2. const. 42. def. 3. num. 6. Beust. d. tit. 10. Henel. d. tr. cap. 5. n. 8. late Myler. d. tr. cap. 14. num. 3. 4. 5. 6. Si ante optionem moritur, expirat illa; sed dotem tamen heredes ejus repetere possunt. Carpz. p. 2. const. 44. def. 4. Henel. d. tr. cap. 4. §. 23. sub lit. b. Struv. d. cap. 14. th. 15. num. 3.

20. Contrâ, agnatorum quoque, dote illata, optio est, dotalitium constituere an dotem

cum donatione propter nuptiaspleno jure reddere velint; modo illud nondum constitutum fuerit. Moller. p. 2. const. 44. n. 14. H. Pist. lib. 1. qu. 4. n. 28. Berlich. d. concl 52. n. 11. Carpz. d. const. 44. def. 7. Myler. d. tr. cap. 12. §. 11. in fin. Diss. Henel. d. tr. cap. 4. §. 24. ubiid restringit ad casum quo mulier dotem mortuo marito offert; de quo et Mollerum loqui verum est, non reliquos; et ratio eadem.

21. At hîc eadem, quae sup. th. 7. [(printer); sic: 11.] arena aperitur, quaeriturque cui viduae hoc jus competat, an sponso quoque vel ante benedictionem sacerdotalem, vel post eam ipso nuptiarum die ante concubitum, vel ante eampost concubitum mortuo?

Ut paucis rem expediam, notandum omnino est, antiquissimo usu Germaniae longe plus interfuisse inter nuptias consensu initas et concubitu perfectas, quam jure communi: et, quod quoad lucra nuptialia vir et uxor habiti non sint nisi post concubitum, id non solo Juris Saxonici, (vid. Spec. Sax. lib. 3. art. 45. et lib. 1. art. 45 verb. Ste ist sein Genoßin/ und tritt in sein Recht wann sie in sein Bette tritt;) sed totius Germaniae usu receptum, et communem quasi formulam fuisse: nam et iisdem verbis id traditur in Spec. Suev. part. 1. art. 324. verb: Sy muß sein genoß seyn/ wann sy an sein Bette gad. et extra terras juris Saxonici in Germania quoque superiore plurium locorum Statutis hodieque id connetur.

22. Unde infero, dotalitium caeteraque omnia lucra nuptialia, quae non ex jure communi, sed ab usu et Statutis Germaniae orta sunt, non incipere nisi a concubitu: atque adeo tres praedictas quaestiones de jure communi quidem affirmandas, at usu et Jure Germaniae negandas esse: quae et receptior sententia est. Berlich. p. 3. concl. 25. Henel. d tr. cap. 4. §. 2. usque ad §. 9. Myler. d. tr. cap. 13. §. 13. Conf. Brunn. 4. dec. 47.

23. Acqvirit itaque vidua â tempore mortis dotalitium cum fructibus pendentibus; Myl. d. tr. cap. 13. n. 10. sed non apprehendit nisi trigesimo die lapso. Beust. d. t. 10. obtinetque in eo jura fructuarii, et proinde vi hujus juris tantum reditus privatos; quibus continentur quoque laudemia ventes, jura pascendi, glandis legendae, ligna etc. Henel. d tr. c. 8. §. 6. §. 8. Myl. d. tr. c. 11. §. 1. non vero ulla jura regalia, vel eorum commoda, adeoqve nec metallifodinae, etc. Verum cum longe commodius sit, viduam ex modico terrae spacio annuam dotalitii sui quantitatem totam consequi, quam plures terras [(printer); sic: teras] ab ea occupari; hinc inprimis id agi solet, ut in uno districtu quicquid in solo reditu et fructu consistit, nec usibus reip. sed Principis destinatum est, in partem dotalitii computetur; ne spacia ejus sparsis hinc inde redituum particulis nimium extendi et evagari

necesse sit. Hinc et piscationum et metallisodinarum reditus, quat. Principis sunt. sylvae caeduae, Häwige Walo/ jura praesentandi, et caeteri Principis reditus cedi dotalitio solent. Henel. d. c. 8. §. 4. 5. 6. Myler. d. c. 11. §. 3. 4. 5. 6.

24. Non vero vectigalia, nedum thesaurus. Henel. d. c. 8. §. 7. Nec fructus Jurisdictionis, nisi quat. concessa est. Myler. d. c. 11. §. 2. Nec venationes, sed solet caveri, daß erwas an roth und schwartz Wild gelieffert werden solle. Myler. d. c. 11. §. 11. Diss. Henel. d. c. 8. §. 4. 5. qui jus hoc concessum putat, nisi reservatum fuerit.

25. Mulier ut fructuaria cavere debet. Carpzov. p 2. const. 42. def. 7. Henel. d. tr. c. 9. §. 4. et seqq. Quod tamen inter Illustres usu non obtinet. Myler. d. tr. c. 13. §. 12. Nec creditoribus mariti tenetur, nisi quid in fraudem factum fuerit. Myler. d. tr. c. 13. n. 14. Caetera quoque jura ejus a natura ususfr. dependent. Late Henel. c. 8. et cap. 9. Ita et de fructibus, qui mortuâ viduâ vel ad ejus heredes, vel ad successorem feudi pertinent, ut et de impensis, juris privati tractatio, magnaque hîc jure communi, feudali et Saxonico varietas est: de qua Vid. Disput. Dn. Doct. Thielen/ de Jure Seminis, me Praeside hîc habitam. Add. Henel. d. tr. cap. 11. Inter Illustres obtinet jus commune. Myl. d. tr. cap. 14. sect. 2. [(printer); sic: ?] Ex eodem jure quoque constat, an inquirere in venas possit. etc. Myler. d. tr. cap. 11. n. 9.

portionem statutariam possit? Aff. sed tum excidit et dotalitio et dote, nec alterutrum capit: uti decisum Const. Elect. Sax. 37. p. 3. Beust. d. tit. 10. in fin. Berlich. p. 2. concl. 52. n. 15. et seqq. Carpzov. p. 2. const. 44. def. 8. Henel. d. tr. c. 4. §. 25. Diss Moller. lib. 2. Semestr cap. 8. in fin. ubi id ad jura plebejarum refert. Idemque statuitur, si eligat portionem testamento mariti sibi relictam: d. const. 37. cujus vera ratio est, quod aditione confusa sit actio. Unde, si titulo singulari aliquid relictum sit, secus esse, et utrumque deberi verissime statuit Henel. d. cap. 4. §. 26. neque jure communi inducitur hoc casu compensatio, nisi aliud actum appareat: de quo alibi.

27. Tollitur dotalitium, I. Soluto matrimonio per malitiosam desertionem, adulterium etc. Item mariticidio etc. Late Henel. d. tr. cap. 10. §. ... [(reading uncertain: print faded)] usque ad §. 21. ubi §. 16. de luxuriose vivente. Myler. d. tr cap. 14. §. 9 et 10. II. Insigniore abusu ac deterioratione, et dolosa alienatione. Henel. d. cap. 10. §. 22. 23. III. Praescriptione: non tamen per annum et diem. Henel. d. c. 10. §. 24. Diss. JCti Lips. apud Moll. p. 2. const. 44. Add Moll. Sem. lib. 2. c. 11. IV. Rei interitu. V. Cessione. VI. Electa dote, vel portione hereditatis. §. 2. et 25. VII Morte, aliisque modis quibus ususfr. interit. ets. Henel. d. c. 10. §. 25. Si mulier ante maritum mortua est, dos restituitur: sed Jure

Sax. apud maritum manet. Struv. d. c. 14. th. 15. Myler. d. c. 14 n. 3. 7. Non IIX. ingressu in monasterium. Henel. d. c. 10. §. 27. Myler. d. c. 14. n. 2.

27. Secundis viduae nuptiis ex communi sententia non tollitur dotalitium, sed possunt ejus fructus alteri tertioque marito in dotem dari; Spec. Sax. l. 3. art. 76. Ll. Burg. tit. 69. ubi secundis non tertiis nuptiis tollitur. Springsf de Apanag. c 12. num. 72. At non debetur ei dotalitium novum, nisi agnatorum consensu constitutum sit; Carpz. p. 2. const 42. def. 6. Berlich. p. 2. concl. 50 n. 50. Henel. d. tr. cap. 4. §. 27. et cap. 10. §. 17. vel mulier aliam dotem intulerit. Verum hoc usu inter illustres non obtinere, sed redditâ viduae iterum nubenti dote solvi et quasi redimi dotalitium tradit Myler. d. tr. c. 14. §. 8. et sane id caveri fere solet addique, biß sie ihren Wittwen-Stubl verrückt oder verändert: exemplumque refert Henel. d. §. 17. et alias novus maritus Princeps cum domicilio suo admittendus esset in alterius territorium, quod grave omninô foret. Videndum vero inprimis, quid in quaque familia illustri receptum fuerit: sed si nuptiis tollitur dotalitium, sequitur illustribus viduis novum esse constituendum

28. V. Caetera jura nobilium foeminarum vel certis tantum locis recepta, vel juris communis sunt.

xonico; uti das Heergewette masculorum nobilium. Illa dicuntur die Fräuliche Gerechtigkeiten. d. Const. Sax. 37. de quibus Coler. dec. 60. Carpz. p. 3. const. 34. et seqq Myl. d. tr. c. 10. §. 9. Juris vero communis est, quod foeminae nuptae, etsi plebejae, et ex ea nati seqvantur dignitatem maritorum, innuptae patris illustris; iisque tribuantur omnia praedicta Illustrium jura: nisi ad Morganaticam ductae, vel ex tali matrimonio natae sint. 2. F. 29. Hypomn. Feud. tit. de Success. Et contrâ, non tribuuntur eajura Illustribus, si plebejo nupserint. Moller. d. lib. 2. Semestr. cap. 8.

CAPUT XXIX. De Juribus utrique sexui communibus; ubi de tutela etc.

3. Absque iis testamenta eorum valent, nisi extraneus impugnet. De clausula: jure militari.

11. 12. Si alius Principatui tutor sit, is proprie tutor non est, sed alter solus.

17. 18. 19. Singularis Electorum tutela tantum pertinet ad curam Archi-Officii et juris eligendi. Hoc demonstratur ex A. B. t. 7. et aliis bullis Car. IV. et Sigism.

§. 1. UTriusque sexus jura sunt 1. Alimenta congrua: quae post mortem patris debentur iis, qui successionis absque culpa sua sunt incapaces, nisi aliunde ipsis sufficiant transigendae vitae subsidia.

Uti furiosi, muti, surdi, ets. 2. F. 6. in fin. Hypomn. feud. tit. 3. §. 10. 12. Vult. de feud. lib. 1. cap. 9. n. 64. Item filiae nondum elocatae. Pac. Osn.

art. 4. §. 15. et liberi naturales. Springsf. de Apanag. c. 3. n. 266. Non Clerici, si sufficiunt reditus officii.

2. II. Status eorumque Conjuges non tenentur solennibus juris, l. 31. ff. de Legib. nisi causa sit cum extraneo, qui subditus non est, vel effectus negotii extra territorii fines quoque extendatur. arg. l. fin. ff. de Jurisd.

3. Itaque testamentum condere possunt absqve solennibus, si tantum id contingat jura civium vel familiae suae, non extranei. Hinc testamenta talia saepe ab agnatis, non a liberis impugnata refert Reink. lib. 1. class. 4. c. 17. n. 63. 64. Diss. Myler. Archont. cap. 26. Nam si inter duos Princeps lis sit de testamento, non potest non decidi illa ex communi jure Imperii. Neque privilegia testamenti militaris huc applicari possunt; nec ex clausulis, quae in pactis confraternitatum cumulari solent, ut valeant jure publico, militari, vel quo alio valere possunt etc. qvicqvam huc inferri: Limn. de J. P. lib. 4. cap. 8. n. 177. 178. neqve deniqve extendi hoc jus ad liberos, qvi sub potestate sunt, neqve ad Apanagiatos, arg. l. 31. ff. de Legib. §. fin. Inst. Quib. mod. test. inf. Diss. Myl. d. cap. 26. th. 6. et seqq.

4. Ita et valent eorum donationes absque insinuatione; l. 34. princ. et auth. seq. C. de Donat.

etiam inter conjuges; l. pen. C. de Don. int. vir. et patrem ac liberos, l. 7. C. de bon. quae lib. Myler. d. tr. cap. 27. per tot. At non possunt testamenta privatorum offerri nisi ipsi Principi vel Statui, ut sine solennibus valeant. l. 19. C. de Testam. Myler. d. tr. c. 28.

5. In nuptiis eorum jus commune obtinet; nec requiritur consensus Imperatoris vel provinciae Statuum. Si tamen foemina, quae successura est vel successit, nubere velit, Statuum consensus requiri solet. Schütz. de J. P. lib. 2. tit. 8. pos. 1. n. 1. Myler. d. tr. cap. 24. in fin.

6. III. Tutela legitima Illustrium neque foeminis neque cognatis, sed solis agnatis proximis, nisi usu loci aliud receptum sit, competere potest: testamentaria et dativa etiam matri et aviae.

7. Ne in re gravi fluctuemus, ponendum omnino, tutelas illustrium quoque censeri exjure communi, donec appareat, jure publico, vel moribus, vel legitimis pactis gentilitiis aliquid immutatum. Nam et his pactis ab Imperatore confirmatis contra jus commune tutela formari potest.

8. Hinc I. inter illustres personas triplex quoque tutela obtinebit. II. Immediatis tutor, etiam non Illustris, a Camera dari; Quin et III. datus ab ea confirmari potest, Schütz. de J. P. lib. 2. tit 8. pos. 3. Myler. d. tr. cap. 29. IV. Mater

et avia testamento, et, caeteris, paribus, a Superiore dari possunt; at legitimae tutrices utique non sunt: cum enim hodieque tota et unica legitimae tutelae ratio adhuc sit proxima spes succedendi, Nov. 118. c. 4. A. B. tit. 7. filiae autem (nedum mater) regulariter in territoriis non succedant, certum equidem est, in illis ex lege eas tutrices non esse; sed, quorum successio est, proximos agnatos: nisi aliud receptum sit, uti in plurimis Illustribus familiis id receptum esse constat. Quî autem nuper in Galliam irrepserit ille usus, Vid. Disp. Dn. de Printzen. de Tutel. Illustr. me Praeside habitam. sect. 2. §. 6.

9. Tutor rite factus, cum ratione territorii et jurium publicorum, tum ratioone allodii tutor est: nisi testamento separatio facta fuerit.

Constat enim eum personae, atque adeo conseqventer omnibus ejus juribus et bonis, sive publicis sive privatis, dari regulariter. §. 17. Inst. de Exc. tut. l. 12. 13. 14. ff. de Test. tut.

10. Hinc I. si testamento vel a Camera tutor datus fuerit pupillo, tutela non ad bona tantum privata, sed et ad principatum pertinebit. Et contrâ II. si testamento datus nemo sit, agnatus proximus non modo Principatus, sed et allodii ratione tutor erit, quasi datus personae.

inter se contendant, uti si agnato proximo alius proximior cognatus sit, quis tutor esse debeat? Resp. Ille, qui Principatum administrat, semper loco Rectoris et Curatoris erit; quippe Principatui, adeoque rebus datus, non personae: alter solus loco tutoris; quia pupillus et res ipsius privata tutorem necessario requirit, sine quo persona pupilli obligari aut valide aliquid agere regulariter nequit. l. 9. per tot. ff. de Aut. tut. at publicae rei cura per alios quoque geri potest.

12. Eâdem ratione patet, quid dicendum, si testator vel superior alium tutorem pupillo dederit, alium Principatui: vel, si pupillo tutorem specialiter ea lege dederit, ne Principatum administret; adeoque hujus cura ad legitimum pertineat. Nam principatus Administrator non erit pro tutore, quippe rei, scil. principatui datus; sed alter solus, qui personam pupilli (quae per tutelam regi et integrari debet) ejusque familiam et rem privatam curat. Exempla vid. in d. Disp. de Tutel. Illustr. Sect. 3.

13. Sic igitur utriusque diversissimum jus et administratio est, et alter ex testamento, alter ex lege esse potest. At si cum agnato proximo alius, veltestamento datus vel proximior cognatus, non concurrat, ille solus veri tutoris instar erit, et personae omnibusque ejus rebus, privatis ac publicis, datus videbitur. §. 10.

14. Geritur quoque, ut jure communi; nisi quod ratione Principatus Administrator ejus Princeps non soleat rationes reddere. Neque meminimus rationes unquam petitas nedum redditas fuisse.

15. Sed et finitur iisdem modis, et proinde, cum post tutelam iidem continuent hodie curam, in Statibus Imperii anno 25. Limn. de J. P. lib. 3. c. 7. n. 43. Myler. Archont. cap. 29. th. 5. Mev. ad Jus Lub. lib. 1. tit. 7. art. 6. n. 7. idque vel inde liquet, quod quibusdam Principibus privilegio datum sit, ut anno 18. majores fierent. Reink. lib. 1. class. 3. cap. 12. n. 57. Nisi alia aetas, ut in pluribus, recepta sit. Reink. d. l.

16. Secus quoque est, si veniam aetatis consecutus est Princeps; quam Imperator Augustus immediatis concedit: Limn. de J. P. lib. 2. c. 9. n. 150. Myler. d. cap. 29. n. 6. 7. Quanquam dubium non sit, ipsos Principes ac Status Imperii aliam aetatem statutis vel pactis gentilitiis definire posse. Limn. de J. P. lib. 3. c. 7. n. 41. ubi exemplum Bavariae etc.

17. Principibus Novemviris minoribus singularis tutela constituta est ad administrandum non Principatum, sed Jus eligendi Imperatorem; zuc Verwesung des Chur-Ampts/ ex A. B. tit. 7.

In toto enim hoc textu de solo jure eligendi agitur, et omnia ejus membra expresse eo restringuntur.

Ita (1.) propositio est de ipso jure eligendi, in princ. verb. daß die Chur-Fürsten NB. an der Wahl des Röm. Königs Recht/Stimm unb### Statt haben (2.) Statuitur, ut in hoc Jure Primogenitus succedat, vers. Ne inter. ib. Solle dessen Recht/Stimm und Gewalt NB. solcher Wahl auff seinen Erstaebohrnen fallen. (3.) Ut Primogenito mortuo sine masculis senior frater in eo succedat, Vers. Si vero. ib, So soll das Recht/ Stimm und Gewalt (NB) der Wahl transferirt werden auf seinen ältesten Bruder, (4.) Si Eiector minor 18. annis fuerit, solle es der NB, vorberührten Recht/Stimm/und Gewalt halber stets so gehalten werden/ ut proximus agnatus interim id Jus eligendi administret. Vers. Ea tamen conditione. ib: So soll der älteste Bruber des Erstgebohrnen Sohnes Verweser und Vertreter fenn. (5.) Ut completis 18, annis tutor jus eligendi restituat Electori. Vers. Quam dum attigerit. ib. Alsdann gebührt ihm das Recht/gewöhnliche Stimm und Gewalt/sambt allem was dazu gehöret / welches ihm der Verweser mit dem Ambt aufftragen und übergeben soll. Adeo in toto textu nulla nisi juris eligendi fit mentio, Vid. d. Disp. de Tut. Illustr.

18. Atque haec omnia et singula multo latius et luculentius postea exposuerunt ac novis bullis firmârunt idem Carolus IV. in Bulla Wenceslao Saxoniae Duci, apud Gold. tom. 1. ad an. 1376. f. 372. et Sigismundus Imp. in Bullis Electori

Palatino datis (qvibus allegatur A. B. Caroli IV.) apud Gold. d. l. ad ann. 1413. et 1434. f. 398. ubi haec tutela seu provisio unice ad Archi-Officii et juris eligendi procurationem restringitur, et ita concluditur §. 7. Cui juveni qvam cito aetatem debitam pertingenti, NB. vocem, jus, dignitatem et potestatem praedictae Electionis et omnia ac singula ab ipsis dependentia idem tutor tenebitur protinus assignare.

19. Quin, quod magis est, expresse ratione terrarum aliud jus aliamque aetatem, sc. communem illam aliis constituunt d. §. 7. in verbis: Aetatem debitam in hoc casu, NB eligendi videlicet Rom. Regem, 18. annorum censeri volumus. NB. In Principatibus autem, Ducatibus etc. gubernandis aetatem observandam decernimus, prout a Divis Rom. Impp. est sancitum.

20. Haec administratio Juris eligendi proximo agnato lege delata aufferri ipsi et mutari per testamentum neutiquam potest.

Cum enim electio Imperatoris sit causa publica Imperii, non privata territorii, non pendet illa ab arbitrio testatoris: qvi ultima voluntate de familia sua, non de re Imperii disponere; et liberis suis tutorem dare potest in regendo Principatu, non in jure constituendi caput Imperii. Et cum de hoc publico totius Imperii negotio certa lex ac forma praescripta fuerit,

eam legem de Jure Imperii publico infringere testator non potest, Et alias foemina qvoqve dari tutrix, et publicos illos Officii Electoralis ritus peragere, et insignia gestare posset, qvod vel cogitâsse dedecet etc.

21. At Principatibus suis ac liberis Electores aeqve ac reliqvi Status testamento tutores dare, agnatos eo excludere, et ante annum aetatis 18. Principatus suos ipsi administrare possunt.

22. Haec etsi singularis vide atur sententia, tamen et continetur expresse in memoratis bullis Carol. IV. et Sigism. ubi §. 7. in sin. exerte alia aetas qvoad Jus eligendi, alia [scil. qvae alias constituta est] qvoad regimen terrarum sancita: vid. supr. §. 19. qvin eadem sententia usu ipso qvoqve et publice comprobata est. Nam ita hoc seculo Elector Bavariae liberis suis ac Principatui uxorem tutricem dedit, sed ratione Officii Electoralis agnatum proximum. Idque adeo publice probatum est, ut in Comitiis Imperii anno 1654. et Agnati legatus in Electorali, et matris legatus in Principum Collegio recepti, vocem et sessionem habuerint, et ille in ordine EIectorum, hic in ordine Principum Recessui subscripserit. Vid. Rec. I. 1654. in subcr. ubi legitur in Ordine Elector. Albrechten in Ober-und Nieder-Bäyern etc. Hertzogen/ als des Chur-Fürstenthums Bäyern Administratorn. Deinde in ordine

Principum ita: Annen Marten/ in Ober- und Nieder-Bäyern Hertzogin etc. Verwittibten und Bevollmächtigten Regentin/ In Vormundschafft ihres Sohnes Ferdinandi Mariae, Hertzogen etc. wegen der Hertzogthümer Ober- und Nieder-Bäyern.

23. Ita Joachimus I. Princeps Elector Brandeburgicus, svadente Moguntino, anno 16. aetatis Principatum ipse regendum suscepit; functionibus Electoralibus agnato relictis. Limn. de J. P. lib. 3. cap. 7. n. 42. Hermes. Fasc. J. P. cap. 14. n. 43. Atque ita omnia exempla Palatinatus, in qvo haec qvaestio qvinqvies acerrime et magnis motibus agitata et controversa fuit, facile decidi, qvinet conciliari posse, omniaque extra litem posita esse confido. Vid. d. Disp. de Tutel. Illustr. Sect. 3. §. 9. 10.

25. Excipitur vero Regnum et Electoratus Boemiae; cujus tutela ad regnicolas, qvorum et jus eligendi est, pertinet. A. B. tit. 7. in fin. Constit. Carol. IV. apud Gold. Const. tom. 1. ad ann. 1348. fol. 342. Strauch. Diss. de J. P. 4. n. 2. Rumel. ad A. B. part. 1. Disp. 7. n. 3.

CAPUT XXX. De Oneribus Imperii.

§. 1. HUcusque de Officiis ac Juribus regni et Statuum ac immediatorum omnium. Seqvuntur Onera, vid. cap. 7. quae in genere sunt 1. ordinaria vel extraordinaria. 2. Personalia realia vel mixta. 3. Realia vel patrimonii vel possessionum. l. ult. ff. de Mun et hon. De quibus ad d. tit. 4. Alia Imperii, alia territorii.

Ea sola superest, sc. 20000 Peditum et 4000 Equitum, computatis in peditem 4. in equitem 12. aureis Rhen. R. A. 1521. §. 30. R. A. 1529. §. 24. Nec exigi potest, nisi consensu Statuum: Nec solvitur ex domanio Statuum, sed collectis subditorum, netamen modum excedant. R. A. 1566. §. 41. R. A. 1582. §. 24. Pro re nata quandoque geminatur etc. Erat onus ordinarium, sed Tütcken-Hülffe est extraordinarium. den Anschlag vid late apud Limn. de J. P. lib. 4. cap. 7. n. 67. De modo colligendi, item von den Legstätten etc. Vid. Limn. d. c. 7. Schütz/ de J. Publ. lib. 2. tit. 2. pos. 13.

3. Successit deinde alius modus, der gemeine Pfenning: sed eo sublato anno 1444. restitutus est usus expeditionis Romanae. Spreng. Font. J. P. cap. 13. De communi denario late Spreng. d. tr. cap. 12. pag. 147.

4. II. Sustentatio Camerae. R. A. 1544. §. 92. O. C. p. 1. tit. 40. 42. et seqq. Olim quoque Regimenti, Ord. Reg. 1500. tit. Was des Reichs Räthen. R. A. 1529. §. 27. Quod dudum cessavit.

Vocabantur Status Imperii ad Curiam Regni vel cognoscendi et judicii habendi causâ; vel ad tractandum negotia Imperii. Prius hodie desiit sub Maxim. I. institutâ Camerâ Imperii.

Antea enim Imperator ipse judiria exercebat, in levioribus per Comitem Palatii aut immediate: Eginh. in vit. Car. M. in gravioribus vero accitis Imperi Principibus et Statibus; qui literis sigillo regio munitis vocari ad Curiam, ubicunque haberetur, debebant, dato minimum 6. septimanarum spacio; ut liquet ex Spec. Saxon. lib. 3. art. 64. ib. Gebeut der König des Reichs Dienst/ oder Hoff mit Urtheiln/ und läßt er das verkündigen den Fürsten mit seinen Brieffen und Insiegeln/ 6 Wochen vor/ ehe er werden soll/ den sollen sie suchen in Deutchlanden/ wo er ift etc. Add. Lehmann. Chron. Spir. lib. 5. c. 108. Gold. Reichs S. p. 2. ad ann. 1290. tit. 13. fol. 27. et Const. tom. 3. ad ann. 1247. §. 5. 9. fol. 403. Hoc onus cessavit instituto Judicio Camerali, ut nomine totius Imperii cognosceret. tit. ult.

6. In Comitiis Imperii vero adhuc tenentur. Status (1.) comparere propriis sumtibus. R. A. 1512. §. 26. (2.) Deliberando, decernendo, administrandoque negotia Imperii diligenter curare. R. A. 1576. §. 111.

Ita hoc onus expeditionis Romanae, id est, praestandi servitia ad defensionem Imperii debent 1. Status Imperii. 2. Nobiles caeterique immediati subditi. 3. Vasalli etsi non subditi. 4. Detentores Inhabere/ bonorum immediatorum. R. A. 1582. §. 20. et seqq.

8. Verum diversimode. Nam Status Imperii solvunt hanc collectam ex consensu et decreto Comitiali, pro rata matriculae. Sed Nobiles immediati, qui nec matriculae inserti, peculiari tractatione. R. A. 1500. tit. 46. wie man mit den Ritterschafften. R. A. 1564. §. 21. R. A. 1576. §. 23. R. A. 1582. §. 22. Inde vero perperam infertur, eos minus teneri quam Status. Nam, ut cum Statibus in Comitiis tractatur de consensu et quantitate, ita seorsim qvidem cum nobilibus; sed vix est, ut, cum Status consenserint, ipsi declinare omnem praestationem possint. vid. d. tit. 46. et d. §. 23. cum et cautum sit in ihren Ritter Ordnungen; der R. A. M. getren/ gehorsam/ dienstlich und gewärtig zu seyn.

9. Ita et Regna et alia membra ad Germaniam spectantia, sed quae non continentur corpore illo Regni Germanici, quod a Rege et Statibus regnatur, vid. cap. 10. sup non ex Comitiali decreto sed peculiari traciratu onera praestant. R. A. 1500. tit. 42. R. A. 1530. §. 101. et 102. R. A. 1582. §. 23.

10. Denique Vasalli meri, qui simul subditi non sunt, non tenentur ad onera haec, nisi ex jure feudi et fidelitatis. 2. F. 7. Non itaque si sint seuda franca. Vid. Hypomn feud. cap. 2.

11. Unde solvitur facile quaestio de Regibus Boemiae, etc. an praestent haec Imperii onera? Certum enim est, eos non teneri ex Comitiorum

decreto, vel vi matriculae, cui nec inserti sunt nec inseri ex rationibus regni Germanici potuêre. Sed seorsim cum ei de consensu et modo tractatur; R. A. 1500. d. tit. 42. Wie man mit den Königen zu Hungarn etc. nisi, si quid ex lege feudi vel fidelitatis praestatur. §. 10. sup. Vid. Hermes Fasc. J. P. cap. 18. n. 49. 50.

12. ALTERUM onus non modo ad Status, sed et ad alios subditos immediatos pertinet; non vero ad meros Vasallos: neque, ut quidem videtur, ad regna:

Vasalli enim in Camera plane conveniri nequeunt, nisi et subditi sint, sed in foro feudali. Hypomn. feud. tit. ult. Unde certum est ejus judicii sustentandi onus ad eos non pertinere. De regnis ambiguum videri potest. Equidem cum regna non contineantur eo corpore regni Germanici, quod peculiari regiminis formâ sub Rege et Statibus suis constat, sup. cap. 10. princ. ab iis vero Camera constituta sit, eorumque nomine judicet, crederem magis, (sed salvo juse Imperii omniumque judicio) huic oneri non subjici, et hact. vero similem videri causam a Ferdin. I. allegatam, d. cap. 10. Carpzov. d. L. Reg. cap. 5. sect. 8. num 43. Coeterum Nobiles immediatos etsi Status non sint, hoc onere teneri certum est. [Note: addendum (see p. 468): Verum Status interim, donec de certo modo conveniatur, onus hoc in se recepêre. R. A. 1654. § 21. Bluhm. de Proc. tit. 23.]

14. Onera territorii sunt impensae, quae ejus tuendi ornandique causâ ex reditu publico fieri debent.

Ad territorii enim tutelam necessitatesque publici reditus constituuntur, uti in populari et optimatum rep. ita et in Principatu. R. A. 1512. §. 26. Etsi igitur in feudis fructus sint Vasalli, in territoriis tamen non possunt intelligi, nisi deducto hoc onere impensarum; l. 36. §. fin. ff. de Pet. her. quas proinde heredes nullo jureâ Successore repetere possunt, nisi defunctus ultra publicosreditus de suo quid impenderit. arg. 2. F. 28. §. Si Vasallus. verb. suâ pecuniâ. Ita sensi in supr. Cons. Stat. El. Pal. in causa sat gravi. Quodsi ordinarii reditus non sufficiunt, Status jus collectandi habent. R. A. 1566. §. 41. R. A. 1582. §. 10.

CAPUT XXXI. De Civibus mediatis.

4. Jam ante fuêre Collegia docendi causâ instituta, sed Academiarum prima in Germania fuit Heidelbergensis.

6. Academia successit in locum cathedrae Episcopalis. Nomina dignitatum ejus unde.

§. 1. EXpositis immediatis, seqvuntur mediata Imperii membra ac cives: qvi sunt vel cum dignitate eminente, vel non sunt infr. Dignitas illa vel ecclesiastica est, ut Praelatorum; vel secularis, ut Comitum et Baronum mediatorum.

2. Praelatorum ea dignitas vel personae est, uti Abbatum etc. vel corporum; uti die Geistliche Capitular-Stiffter/ qvi non sunt Imperii Status: Crster R. A. 1512. §. 23. de qvorum officiis Ecclesiasticis agitur in Jure Can.

Erat olim omnis docendi Facultas penes Episcopos: qui [(reading uncertain: print faded)] geminam cathedram habuêre, alteram ex qva populum docerent; alteram, ex qva juventutem. Haec duabus distincta fuit disciplinis, Theologicâ et Philosophicâ.

4. Cum vero spississima eam invasisset barbaries, omnisque sapientiae professio in inania vocum nominumque litigia prope evanuisset, collegia passim Illustria docendi causâ instituta sunt. Sed summus ille gradus, qui tum Universale Studium deinde Universitas, hodie Academia dictus est, et in locum cathedrae Episcopalis successit, in Germania non apparet institutus ante annum 1346, quo Academia Heidelbergensis a tribus Rupertis ad exemplum Parisianae fundata iisdem privilegiis amplissimaque dote ornata, et Parisianae silia dicta est, nunc a matris suae Patronis, quantum ad aedificia quidem, proh! in cineres redacta.

5. Mox aliae hoc exemplo fundatae sunt Academiae sed duarum tantum disciplinarum facultate adhuc

pollentes. Anno vero 1386. Academia Heidelbergensis plene instructa atqve dotata fuit; et additae duae disciplinae reliquae; quare secularia sacra eo magis anno celebrat. Atque ad eum modum pleraeque deinde Academiae in 4 corpora divisae, et cuique corpori non modo docendi sed et honorum gradus summasque in commissa sibi disciplina dignitates conferendi facultas, indeqve ipsi corpori Facultatis nomen datum est.

6. Academiis porro, ut in locum cathedrae Episcopalis surrogatis, ita eadem insignia, baculus sc. seu sceptrum, qvod Episcopatuum insigne est, concessa sunt; omniaque officia Academica ecclesiasticarum dignitatum nomina sunt; uti nomen Rectoris c. 32. caus. 16. qv. 7. Clem. fin. de sepult. in secularibus et judicialibus Ordinarii; c. Ordinarii. 3. et rubr. de Offic. Ordin. in 6. in rebus cujusque corporis, Decani; item Senioris, ipsumque nomen Professionis. De caeteris Academiae repus, juribus ac privilegiis vid. Limn. de J. P. lib. 8. per tot. Becker. de J. P. lib. 4. c. ult.

7. Comites et Barones mediati ratione bonorum Landsassii sunt, qvibus Illustris dignitas ab Imp. concessa est.

Sed ad onera Imperii non tenentur. R. A. 1548. §. 66. Reinking. lib. 1. class. 4. c. 14. n. 35. et seqq. Qvin in Silesia etc. etiam Principes mediati sunt; sed non Reichs-Fürsten. Besold. voc. Fürst. Becker. de J. P. lib. 3. cap. 11. n. 2. Add. Cap. Jos. art. 39. [Note: addendum (see p. 468): Sunt hi in terris mediatis, nisi exemti sint specialiter. cap. 10.]

8. Reliqvi cives vel corpora sunt, vel singuli: corpora vel ecclesiastica vel secularia.

Illa, ut reliqva collegia ecclesiastica; haec ut civitates municipales, collegia mercatorum, opificum, etc.

9. Singuli hoc ordine recensentur: Ritter/ Doctor/ Edel/ Stattmann. zweyter R. A. 1512. §. 11.

10. Distinctio haec Ordinum inde desumta est; qvod in Republ. qvidam civium privatorum parantur saltem rei privatae; qvidam officiis qvoque reip. Illi specialiter in d. §. 11. dicuntur cives Stattmann/ atque illi adeo sunt civici ordinis, Bürger Standes/ qvi rei familiari incumbunt, et civitatis suae munera, qvin et in republ. affinia curae familiari officia gerunt: Unde sub iis in d §. 11. comprehensi qvoque videntur incolae pagorum, qvippe qvi sunt accessiones urbium. l. 30. ff. ad Munic. etsi seorsim eos recenseat Munster. Cosm. lib. 5. cap. 27.

11. Officia vero, qvibus dextre obeundis alii parantur, sunt vel togata vel sagata seu militaria: qvae promiscue geri non possunt, sed reqviritur artium pacis seu belli peritia, qvae non nisi multa exercitatione studioque comparatur: atqve adeo plurimum Reipub. interest, civium qvosdam a prima aetate in id formari et instrui atqve ita qvaedam horum officiorum qvasi seminaria conservari in republ.

12. Togatis itaque parantur literati, militaribus ministeriales, ut vocabantur, seu nobiles: illi pacis, hi belli studiis. Literatorum ordinem olim constituerunt soli Clerici: vid. §. 3. hodie pluribus facultatibus distincti sunt, qvi Clericorum adeo juribus utuntur, et qvorum supremus Doctorum gradus est.

13. Reqviritur autem in his officiis ideo literarum accuratior notitia, tum qvia in omnibus publicis negotiis prima de jure debet esse qvaestio, an qvid fieri jure possit; tum qvia negotiorum statusque publici ratio longâ quidem experientiâ, sed sero, magnam vero partem literis cognoscitur. De Doctorum vero juribus, privilegiis etc. Vid. Limn. de J. P. lib. 8. cap. 8.

14. Militaribus seu aulicis officiis destinati sunt Ministeriales, seu Nobiles: vid. cap. 15. §. 21. 22. Et ita vocantur perpetuo in den Land-Hand Vesten/ apud Megis. Annal. Carinth. ubi semper hic ordo: Comitibus, Baronibus, Ministerialibus. Add. Lehm. Chron. lib. 2. c. 14. princ. etc. 15. princ. D. Eiben. Elect. feud. c 9. n. 11. Eodem sensu etiam dictisunt famuli ut in subscriptione diplomatis apud D. Eiben cap. 9. §. 11. Henricus de Veltheim et Burchardus de Asseburg famuli: et in plerisque Rec. Imp. Knechte/ quia ministeria in aulis et bellis praestabant. Conf. Gold. Const. tom. 1. ad ann. 1555. §. 1. f. 574.

15. Hi nobiles fieri quoque possunt equites, Rittere/ qui peculiarem ordinem faciunt in d. §. 11.

Haec dignitas competit iis (1.) quibus in specie ab Imperatore concessa est; ubi requiri videtur, daß sie von ihren 4 Ahnen/ Edel und Wapengenoß sind: Gold. Polit. Reichs. H. part. 1. cap. 5. princ. Sed refellit id experientia, et d. c. 5. agitur de iis qui fiunt in actu coronationis. (2.) Qui adsumuntur in ordinem eqvestrem, sacrum vel profanum. Vid. sup. cap. 18. §. 43. (3.) Tribui immediatis quoque solet, der ohnmittelbahren Reichs Ritterschafft.

16. Duo itaque hi ordines equitum et Nobilium perpetuo in Rec. Imp. his verbis exprimuntur, Rittern und Knechten. Himediati sunt in parte mediata, cap. 9. Beck. lib. 3. cap. 11. num. 6. Schütz. de J. P. lib 1. tit. 11. pos. 3. dicunturque Landsassii; weil sie mit ihren Adlichen Gütern im Land angesessen. Horum alii sunt Amtsassii, quorum bona exemta sunt Jurisdictioni urbium seu pagorum ubi sita sunt, et immediate Praefecturae subjiciuntur. Alii Schriftsassii, quorum bona praefecturae, in qua sita sunt, exemta et immediate Cancellariae seu dicasterio subsunt. Beck. d. n. 6. Quae qualitas etiam ignobilium bonis inesse potest.

17. Privilegia Nobilium varia sunt [1.] In ludis Equestribus, de qvibus Limn. de J. P. lib. 6. c. 5. [2.] In cultu ornatuque Ord. Pol 1577. tit. 11. [3.] In beneficiis ecclesiasticis, ubi aliquando octo, aliqvando 16. utrinque parentes nobiles ostendi debent. Admittendi tamen sunt qvoqve

graduati, nisi singulariter ipsa lex fundationis eos excludat. Pac Osn. art. 5. §. 17. [4.] Nec poenis plebejorum, l. 5. C. Ex quib caus. inf. irr. l. 9. §. 11. ff. de Poen. nec torturae submitti possunt, l. 3. C. Ad l. Jul. Maj. l. 33. C. de Decur. nisi voluntate Principis: nec facile carceri. l. 1. ff. de Cust. reor. Deimunitatibus eorum aliisque vid. Limn. de J. P. lib. 6. cap. 4. ubi tamen pleraque vel dubia sunt, vel reliquorum consequentia. Patricii, die Geschlechter/ ut Nobilibus comparentur, Vid. Schütz. de J. P. lib. 1. tit. 11. pos. 4.

18. Caeterum de ordine inter officia togata et sagata, seu inter literatos et ministeriales vel Nobiles qvaeritur. Togata praecedere docens Tiraqvell. de Nobilit. cap. 5. n. 5. et seqq. Limn. de J. P. lib. 8. c. 8. n. 116. et in add. 1. ad d. n. 116. Schütz. de J. Publ. lib. 1. tit. 11. pos. 5. Carpz. de Leg. Reg. c. 10. sect. 1. n. 20. [(printer); sic: ] et plurimi alii, qvos allegat Myler. ad Rumel. part. 3. diss. 1. thes. 15. Distingvit Reinking. lib. 1. class. 5. c. 11. n. 15. et seq. inter eos qvisectantur virtutem parentum qvi meruerunt, et eos qvi inde deficiunt. Qvod rejicit Schütz. d. l.

19. Nos eqvidem nihil detractum volumus splendori Natalium, meritoque eos qvi ad claritatem generis vel literarum vel armorum celebritatem afferunt, omni cultu proseqvimur; cum et illorum in caeteros summa esse soleat humanitas et maximus in literas virtutemqve amor. De his itaque nullus plane hîc sermo, nedumlis erit.

20. Cum vero alii sint, qvi qvam maxime omnium rudes, et sola generis jactantiâ tumidi, tam pessime literas literatosque penitus despiciunt; in qvos extat insignis magniillius C. Marii oratio apud Salust. de Bell. Jugurt. cap. 85. et Satyra integra Juven. d. Sat. 8. liceat cum bona omnium gratia qvid usus Germaniae hacten. et maxime usque ad bellum tricennale custodierit, paucis attingere.

21. Togata itaque officia in eodem officiorum dignitatumque ordine vel classe caeteris praelata esse, vel ex ipsorum Archi-Officiorum, der Ertz-Aemter/ ordine constat. Praetereo, in qvalibet Comitiorum classe illos, qvi initio soli togatorum ordinem constiuebant, hodieqve praecedere.

22. Propius est, qvod in praesentatione Assessorum Camerae hic ordo observari debuit, ut tres primi circuli Doctorem; tres ultimi Nobilem praesentarent; Drey Doctores aus den ersten dreyen Kräisen; und die letzte drey aus der Ritterschafft gebohren/ aus den letzten dreyen Kräisen/ Ord. Cam. 1521. tit. 4. §. 1. Qvin Imperator ut Imperator et nomine Imperii duos Doctores, ut Archi-Dux Austriae seu nomine der ErbLanden/ duos Nobiles praesentare debet. d. Ord. Camer. 1521. tit. 4. §. 1. princ. Et Ord. Cam. 1555. part. 1. tit. 1. §. 3. verb: Zwo als Röm. Käyser oder König von den Rechtgelährten; und zwo von der Ritterschafft von wegen ihrer Erblanden. Denique a tribus prioribus

Electoribus Doctores, a reliqvis Nobiles praesentantur. Ordin. Cam. 1521. d. tit. 4. §. 1. veas. Item, ein jeglicher. et Ord. Cam. 1555. d. tit. 1. §. 3. in fin.

23. Porro cum legibus vestiariis id agatur, ut ex cujusqve dignitatis ordine et gradu, vestes ornatusque distinguerentur, praelati fuêre Doctores Nobilibus: actum id R. A. 1500. tit. 22. §. 5. 7. 8. deinde repetitum per Ref. Pol. 1530. §. 14. et 15. utrumque absque ulla contradictione. Cum denuo id fieret per Reform, Pol. 1548. tit. 11. et 12. coepere Nobiles sub Carolo V. litem movere in Comitiis Augustanis, quibus responsum est a Doctoribus, prout utriusque partis libelli extant apud Klock. de Contrib. cap. 15. num 56. et seqq. et Limn. tom. 4. in addit. 1. ad lib. 8. cap. 8. num. 120. et seqq. Lis secundum Doctores decisa est. Limn. d. l. n. 120. ubi ait. Imperatorem nullo modo adduci potuisse, ut his petitis annueret, sed judicio decretorio constitutionem Politicam vires habere jus sisse. Quin et deinde anno 1577. nemine obstante idem eodem tenore repetitum ac firmatum, Ord. Pol. 1577. tit. 11. et 12. nec postea ullibi mutatum fuit.

24. Nec solum iis patuêre summae dignitates togatae, uti sub Henrico IV. Anno Magister artium, Archiepiscopus Coloniensis, fuit, ut patet ex duobus diplom. Henrici IV. subjectis Adamo Brem. sub N. 22. et 23. verb. dilecti Magistri nostri Annonis, Archiepiscopi Coloniensis, et 4.

Juris Doctores Pontifices maximi extitêre, Limn. d. c. 8 n. 8. Hodieque Archiepiscopi Angliae Doctores sunt, et alibi extra Germaniam merita generi praevalent. Sed et ante bellum tricennale Nobiles Consiliis Principum adhibiti fere Doctores erant: nam cum lis tum esset cum Clero Wormatiense, et duo in causa Commissarii Palatini referrent, alter semper se scripsit, Chur-Pfaltz Cantzler/ Doctor und Ritter; alter Chur-Pfaltz Regierungs-Rath/ Doctor und Ritter. Ita Cancellarius Caesaris, Comes a Schlick et Paßau; Doctor und Ritter: apud D. Eiben Elect. Feud. cap. 9. n. 11. etc.

25. Verum haec non aliâ causâ dicta sunto, quam quae praemissa est §. 19. 20. Porro et is abusus est, qui refellitur ex d. R. I. 1512. §. 11. quod Doctores magis quam se ad civicum ordinem referunt. Equidem omnes cives sunt, sed quo sensu illi id accipiunt, aeque Doctores ac ipsi in d. §. 11. ab eis separati et distincti sunt. De causa hodierni contemtus vid. Reink. lib. 1. cl. 5. c. 11. n. 60. et seqq. Praecipua est abusus: sed idem et in altero ordine contingit: tolli abusus debuit, non usus destrui. Add. Schütz. de J. P. lib. 1. tit. 11. pos. 5.

Nativitate filii seqvuntur domicilium et jus civitatis in loco ubi tum pater habitavit, id dicitur patria. Vid. ad tit. ff. de Judic, et ad tit. ff.

Ad munic. Alleginon possunt banniti: l. 5. l. 22. §. 2. ff. eod. Ordn. des Land-Fr. 1521. tit. 12. 13. Nec Phalburgeri. A. B. tit. 16. Zweiter R. A. 1512. §. 17. etc. Domicilium facit incolam, qui instar civis est, quoad onera et jura privata, Bürgerliche Nahrung/ nisi usu loci amplius quid requiratur. Vid. add. tit. ff. Ad Mun.

Albini vox peregrinum significat. Boer. dec. 50. n. 15. Hoc jus in Imperio hodie non obtinet: l. 12. ff. de Stat. hom. Auth. omnes. C. comm. de Succ. nisi jure talionis. t. t. Quod qvisque jur. In aliis regnis obtinet; sed distinctum a veteri Romano: 1. Quod peregrini ne quidem bona immobilia comparare possint. 2. Quod contrâ non excludantur justae nuptiae, nec patria potestas, nec dotes, nec tutelae; sed testamenta, successiones etc. De honoribus variat. Tollitur naturalisatione, ut vocant. Judaei nec cives sunt, nec dicuntur subditi, sed Schütz-verwandre; ratio est in c. 23. §. 11.

CAPUT XXXII. De Judiciis, ubi de Austregis etc.

41. 42. 43. Judicia regni provincialia, Suevica, Francica, Rhenense, et Westvalica.

§. 1. OMnes denique cives subjectisunt judiciis: quae vel regni sunt vel Statuum.

2. Regni judicia sunt vel summa, vel subordinata; ut vocant. Summa duo: Camera Imperii et Aulicum Judicium: quae concurrentem habent Jurisdictionem.

De veteri more vid. tit 30. §. 5. Cum itaque summi Tribunalis sedes incerta et cum rege ambulatoria esset, tandem anno 1495. certum fixumque judicium factum est a Maximil. I. institutâ communi Regis ac Statuum nomine atque autoritate Camerâ Imperii: in quam tunc omnis judicandi potestas collata videtur. O. C. 1945. princ. Handhab des Fried. 1945. princ. et §. Wir wollen O. C. 1521. pr. O. C. 1955. p. 2. tit. 3. §. 1. et p. 2. tit. 27. R. A. 1524. §. 18. R. A. 1530. §. dieweil nun unser Cammer-Gericht das oberst und letzst Gericht. 76.

3. Deinde cum ad Imperatorem ipsum causae quoque plurimae ex imperio deferrentur, illae maxime sub Ferdinando I. permissae sunt aulico ipsius judicio, quod firmatum ab imperio, ut alias, ita inprimis Pac. Osn. art. 5. §. 54. 55. 56. dictumque fuit Reichs Hoff-Rath; unde et a secreto consilio [(printer); sic: judicio] aulico ita distinguitur; der Käyserliche Geheime/ und des Reichs Hoff-Rath. Capit. Ferd. III. art. 43. ejusque visitatio, ut et die Bestell- und Ansetzung der Reichs-Hoff-Cantzeley/ Moguntino, ut Archi-Cancellario Imperii, permissa est. Capit. Jos. art. 39. Ordinatio ejus novissima anno 1654. durantibus Comitiis edita et approbata, extat apud Limm. en. lib. 4.

cap. 75. §. 8. et firmatur Cap. Jos. art. 40. Idemque in illo ac in Camera processus. Pac. Osn. art. 5. §. 56.

4. Camera Imperii primum Judice et 16. Assessoribus constitit: O. C. 1507. numerus ut sensim auctus fuerit vid. O. C. 1521. tit. 4. §. 1. R. A. 1530. §. 76. O. C. 1555. p. 1. tit. R. A. 1566. §. 24. et. 75. R. A. 1570. §. 50. 54. R. A. 1576. §. 64. Denique praeter Judicem, Praesides 4. et Assessores 50 sanciti, Pac. Osn. art. 5. §. 53. R. A. 1654. §. 11. at nondum constituti sunt.

5. Assessores Camerae media parte gradu insigniti in Academia ab Imp. confirmata; caeteri equestris ordinis esse debent; omnes docti. O. C. p. 1. tit. 3. §. 2. Cons. cap. 31. §. 22. Praesentantur ab Imp. (qui Judicem quoque et Praesides constituit. Pac. Osn. art. 5. §. 53.) Electoribus et circulis, pari utriusque confessionis numero, ex schemate Pac. Osn. art. 5. §. 54. et 57. de quo Bluhm. Proc. Cam. tit. 7. §. 9.

6. Causae aliae ad Cameram non pertinent aliae pertinent [(printer); sic: ], aliae pertinent: Harum quaedam eo pertinent in prima instantia omissis Austregis; quaedam nonnisi per appellationem.

7. Causae quae non pertinent ad Cameram sunt I. Criminales. O. C. p. 2. tit. 22. ibi: Malefitz- Sachen/ et quoties de proscriptione Status agitur, Pac. Osn. art. 8. extra casus in O. C. expressos. R. A. 1654. §. 162. in f. Capit. Leop. art. 28. et

Jos. art. 27. II. Quibus de privatione feudorum regalium, etsi in possessorio saltem ordinario, agitur: O. C. p. 2. tit. 7. secus si de Comitatu vel Baronia allodiali. Reink. lib. 1. class. 4. c. 19. num. 59. 60.

8. III. Ecclesiasticae; Pac. Osn. art. 5. §. 52. Limn. de J. P. lib. 4. cap. 8. n. 92. IV. Atque hinc et matrimoniales: per Visitations=Abschied. 1570. Autor Symphor. seu praejud. Cam. tom. 3. voc. Matrimonium. Denais. de Jur. Cam. tit. matrimoniales causae. 187. Lim. d. n. 92. et seqq. Quem ergo Status in his judicem habent? Resp. Evangelici nullum; reliqui ecclesiasticum. Illi itaque in his causis potestatem absolute summam habent: cum ecclesiastica, quae sola superior fuit, tota cum omnibus suis speciebus suspenfa atque sublata fuerit. per Pac. Osn. art. 5. §. Jus dioecesanum. 48. Unde alia ratio non est, quam caeterorum Regum ets. scil. ut se ultro summittant Consistoriis suis, vel compromisso. Mev. part. 2. dec. 365. per tot.

9. Secus est, si quaestio sit non de ipsa causa, sed articulo civili, v. g. nullitate processus, competentia fori etc. Autor Symphor. d. loc. vel de possessione. Gail. 1. 38. n. 3. et Obs. 112. n. 15.

10. Causae, quae pertinent ad Cameram in prima quoque instantia, vel eo pertinent simpliciter, etsi reus sit mediatus: vel non nisi sit immediatus: vel non nisi utraque pars immediata sit.

11. Causae, quae eo pertinent, etsi reus sit mediatus, sunt hae. I. Causa fractae pacis publicae.

Land-Fr. 1495. O. C. p. 2. tit. 9. Eâ tenentur, qui (1.) Vi publica; Land-Fr. 1548. tit. 5. et 12. non ex insidiis, P. H. O. art. 128. (2.) coadunatis [(printer); sic: condunatis] armatisque hominibus; R. A. 1594. §. 67. 68. eoque numero, quo judex arbitratus fuerit; l. 4. §. 3. ff. de Vi bon. rapt. (3.) animo juris sui vi propria vindicandi, vel illatae injuriae ulciscendae, Land-Fr. 1495. tit. Friedbott. in fin. alios invadunt; eorumque receptatores; quorum ope consilio id factum; conscii; et qui persequi eos nolunt cum debeant; O. C. p. 2. tit. 12. et seqq. Land-Fr. 1548. tit. 14. et seqq. etiam heredes. Land-Fr. 1548. tit. 11.

12. Poenae hujus delicti sunt 1. Bannum seu proscriptio; Reichs-Acht: qvod est [ a <BetaCode: a> ] simplex vel iteratum, Aber-Acht. O. C. p. 3. tit. 43. §. 1. et 2. [ b <BetaCode: b> ] delicti vel contumaciae: Gail. l. 2. de P. P. c. 11. Priore banno jus cuique datur impune offendendi banniti corpus et bona; O. C. p. 3. tit. 49. §. 1. ita ut executio ejus, si mediatus extra territorium sit, in bona; si intra illud, etiam in corpus ejus fiat per judicem illius ordinarium: O. C. d. §. 1. posteriore, in sola bona, praevia immissione. O. C. p. 3. tit. 48. §. 5. et tit. 43. §. 3. Illud invita parte remitti non potest; O. C. p. 2. tit. 18. §. 1. et. 2. hoc potest. O. C. p. 3. tit. 46. Myns. 5. Obs. 11. Add. Gail. tract. de P. P. Roding. Pandect,

13. II. Causa fractae pacis religiosae. Vid. R. A. 1541. §. 26. R. A. 1555. §. 13. Ea pax tractata est ab anno 1521. decreta pace Noribergensi, 23. Jul. 1532. Gold. Const. tom. 1. f. 511. et tom. 2. fol 171. ad ann. 1532. deinde Cadanâ, 1534. Gold. Const. tom. 2. ad ann. 1533 f. 177 et Reichs-S. part. 1. ad ann. 1534 fol. 269. [(printer); sic: 299.] et Francofurtanâ; 1539. Gold Reichs S. part. 2. ad ann. 1539. fol. 233. firmata porro per R. A. 1541. §. 26. et seqq. prorogata per R. A. 1542. §. 131. et seqq. renovata transactione Passaviensi, 1552. Gold. Const. tom. 1. ad 1552. fol 566. et Reichs S. part. 2. ad ann. 1552. fol. 275. et part. 1. fol. 282. tandem in perpetuum conclusa per R. A. 1555. §. 13. et seqq.

14 Eâ [1.] sancitum est liberum exercitium confessionis Romanae et Augustanae, R. A. 1555. §. 16. 17. quâ comprehensi Reformati. R. A. 1654. §. 23. Pac Osn. art 7. §. 1. [2.] Defensa Possessio bonorum ecclesiasticorum, quae hodie aestimatur ex statu 1. Jan. 1624. Pac. Osn. art. 5. §. 1. et pass. [3.] Datum Evangelicis immediatis jus faciendi ordinationes ecclesiasticas. R. A. 1555. §. 15. verb. so sie auffgerichtet/ oder auffrichten mögten §. 20. §. 26. [4.] Suspensa in eos Jurisdictio ecclesiastica quoad omnes casus. d §. 20. et conclusa cujusque territorii finibus Pac. Osn. art. 5. §. 48.

15. In quacunque igitur Pacisparte veljure si quis vi turbatus fuerit, agit ad eandem poenam fractae

pacis publicae, R. A. 1555. §. 29. etiam contra proprium Magistratum. R. A. 1654. §. 193. Bluhm. d. tr. tit. 28. §. 66. Et in utraque specie fractae pacis concurrunt actiones ordinariae coram ordinario Magistratu instituendae. O. C. p. 2. tit. 9. §. pen. Add. Bluhm. tit. 28.

O. C. p. 2. tit. 20. Quae sunt, si immediatum jus regis vel regni violetur; vel onus regno debitum non praestetur; vel de re immediata agatur. d. tit. 20. Add. Bluhm. tit. 30. Roding. d. l. 1. t. 8.

Illae si duo immediati contendant de Jurisdictione: nam alias l. un. C. Quand. Imp. int. pub. in Camera non obtinet: Gail. 1. Obs. 1. n. 40. Carpz. lib. 2. resp. 19. n. 14. Hoc fit, si plures rei diversique eorum judices, Camerae autem proxima Jurisdictio sit. R. A. 1600. §. 24. 25. Bluhm. tit. 40.

18. Causae quae ad Cameram in prima instantia non pertinent, nisi reus sit immediatus, sunt hae:

I. Causae mandatorum cum clausula, et auff die 4 Fälle sine clausula. O. C. p. 2. tit. 23. R. A. 1600. §. 29. Gail. 1. Obs. 13. et seqq. Roding. d. lib. 1. tit. 12. Bluhm. d. tr. tit. 24. II. Relaxationis juramenti ad effectum agendi. O. C. p. 2. tit. 24. Gail. 1. Obs. 22. et seqq. Roding. d. lib. 1. tit. 13. Bluhm. d. tr. tit. 35. III. Legis Diffamari. 9. C. de Ing. Man. diffamato saltem immaediato contra diffamantem

etiam mediatum. O. C. P. 2. tit. 25. Gail, 1. Obs. 9. et seqq. Roding d. lib. 1. tit. 14. Bluhm. d. tr. tit. 36. IV. Denegatae protractaeque justitiae. O. C. p. 2. tit. 26. secus, si auditur et proceditur, etsi perperam. Gail. 1. Obs. 53. Roding. d. lib. 1. tit. 15. Bluhm. d. tr. tit. 37.

19. Causae, qvae eo in prima instantia non pertinent, nisi utraque parte immediatâ, sunt hae:

I. Ex constitutione de litigiosa possessione immobilium: Ord. C. p. 2. tit. 21. Gail. 1. Obs. 5. 6. 7. Bluhm. d. tr. tit. 31. si agitur retinendae, non si adipiscendae, d. t. 21. (Diss. Dd. comm. Gail. d. Obs. 5. n. 8. Roding. d. lib. 1. tit. 9. Bluhm. d. tit. 31. §. 23.) vel recuperandae. Bluhm. d. tit. 31. §. 24.

20. II. Ex constitut. de Pignorationibus. O. C. p. 2. tit. 22. Eâ agitur, cum is, qvi non debet, qvasi pro alio debitore; vel res, qvae non est oppignorata, ejusve pars vel fructus, qvasi pro alia re capitur; R. A. 1600. §. 36. et seqq. ad rem restituendam cum omni causa. Dantur inde mandata sine clausula. Gail. tot. tract. de Pignorat. Roding. d. lib. 1. tit. 10. Bluhm. d. tr. tit. 32.

21. III. Ex constit. de Arrestis. R. A. 1570. §. 84. ex qva itidem mandata S. C. decernuntur. Roding. d. lib. 1. tit. 11. Gail. tot. tr. de Arrest. Bluhm. d. tract. tit. 33.

R. A. 1654. §. 112. nisi certam aestimationem non habeant. O. C. p. 2. tit. 28. §. 4. [2.] Criminales, modo de ipsa causa qvaeratur. O. C. p. 2. tit. 28. §. 4. [3.] Qvae privilegio vel in totum vel qvoad certam personam exemtae sunt. R. A. 1654. §. 115.

23. Regula itaque vera est, Cameram ra prima instantia ne qvidem qvoad immediatos esse fundatam, nisi in casibus exceptis. Gail. 1. Obs. 1. De Processu Camerae tractatio huc non pertinet: De eo ex professo Denais. Roding. Schwanem. Mindan. Forst. Bluhm. etc.

24. Visitatio Camerae fit qvotannis per Moguntinum et Caesaris Statuumque Commissarios, qvi alternant juxta classes: O. C. p. 1. tit. 50. R. A. 1654. §. 128. 129. 169. Aulici judicii per Moguntinum, Pac. Osn. art. 5. §. 56. Cap. Jos. art. 41.

25. Fit visitatio Camerae 1. Ad corrigendos judicii defectus. 2. Ad decidendas revisionum causas. Haec vel ordinaria est, pro causis futuris; vel extraordinaria, pro praeteritis, qvae inde ab anno 1582. neglecta est. R. A. 1654. §. 128. 129. Summa revisibilis est 2000. sortis. R. O. 1654. §. 127.

26. Haec de summis. Subordinata Regni judicia sunt vel immediatorum propria; vel caeteris communia. Illa sunt Austregae, seu primae instantiae immediatorum.

27. Quae iis concessae, ne causae eorum unius instantiae aleâ periclitarentur. Olim soli Principes

iis utebantur, et qvidem ab immediatis conventi. O. C. 1495. tit. Wie Chur-Fürsten. Deinde a qvovis O. C. 1500. tit. 10. denique et a subditis O. C. p. 2. tit. 4. §. fin. Hodie immediati omnes. Außtrag idem est ac Entscheid und Erörterung der Sache. O. C. p. 1. tit. 3. §. 1. et p. 2. tit. 8. §. 1. 10. 14. 16. R. A. 1555. §. 22. Accipiuntur vero Austregae seu instantiae pro ipsis qvoqve judicibus. arg. l. 17. §. 1. l. 32. §. 18. ff. de Rec. arb.

28. Sunt vel conventionales, Gewißkürte; vel ordinationis, qvae illis deficientibus dantur. O. C. 1495. tit. Wie Chur-Fürsten. Hae vel communes, vel privilegiatae, qvae qvibusdam civitatibus datae sunt. Omnes in aulico judicio perinde ac in Camera observantur. R. A. 1654. §. 168.

29. Non sunt delegati Principis, vel iis similes. arg. c. 1. de Off. Ord. in 6to. Nec arbitri, etsi instar eorum fiant, sed veri judices lege dati. O. C. p. 2. tit. 1 §. 2. et in rubr. tit. 2. 3. 4. et 5. voc. Richter. eoque sensu Commissarii Caesarei. d. tit. 2. §. 2.

30. Locum habent 4 casibus. I. Cum Princeps a Principe convenitur. O. C. P. 2. tit. 2. II. Cum Princeps a quolibet alio, etiam mediato, civitate, cive, rustico, Judaeo, subdito, (idem ergo si a Statu provinciali) d. p. 2. tit. 4. §. 1. §. ult. R. A. 1600. §. 25. modo subditus ut a parte gravatus sit. R. A. 1594. §. 93. 94. III. Cum immediati non Principes [non vero civitates] a Principe, d. p. 2. tit. 3. IV. Cum immediati non

31. Modus judicii triplex est: Agitur enim I. Coram Principe electo. II. Coram Commissario Caesaris, auff die Außträge/ (nam si simpliciter petatur et decernatur commissio, intelligitur in dubio aulica, seu simplex delegatio, vulgo von Hoff aus. Wehner. Symphor. tom. 6. cap. 8. n. 19.) III. Coram consiliariis rei conventi, aut aliis utrinque electis. Prior communis est omnibus 4 casibus. O. C. p. 2. tit. 2. §. 2. tit. 3. tit. 4. §. 8. tit. 5. Alter tribus ultimis. d. tit. 3. tit. 4. §. 9. tit 5. §. 1. Tertius modus proprius secundo casui. d. tit. 4 per tot.

32. Processus coram Principe hic est. I. Actor requirit reum auff die Außträge/ datis ad cum literis, quibus omnia intentionis suae capita una insinuat. O. C. p. 2. tit. 2. princ. junct. p. 3. tit. 12. §. 3. II. Reus intra 4 septimanas a die insinuationis nominat tres Principes [in casu primo 4 seculares et ecclesiasticos pari numero d. p. 2. tit. 2. §. 2.] actu regentes, d. tit. 2. §. 2. voc. Regierende. ex diversis familiis, d. tit. 2. §. 2. In tribus ultimis casibus possunt esse ejusdem familiae, R. A. 1600. §. 25. sed ne ultra 12, et, si Princeps a nobili vel privato convenitur, ne ultra 20 leucas ab actore dissiti sint. d. p. 2. tit. 3. junct. tit. 6. §. 1. III. Actor intra 4 septimanas unum inde eligit, eleclum nunciat ad aulam rei. d. tit. 2. §. 2. junct. tit. 6. §. 1. IV. Uterque

intra 14 dies implorat electum d. tit. 2. §. 2. verb. von beyden Theilen. junct. tit. 6. §. 1. qui suscipere tenetur. d. tit. 2. §. 2. V. Electus citat partes dato termino. d. tit. 2. §. 2. VI. Tum propere causam cognoscit et pronunciat. d. tit. 2. §. 2. 3. 5.

33. Processus coram Commissario vulgaris et summarius est. d. tit. 3. tit. 4. §. 9. tit. 5. At processus coram Consiliariis rei vel utrinque electis hic est. I. Actor requirit et insinuat, ut §. 32. II. Reus intra mensem [i. 30 dies. R. A. 1542. §. 31.] citat actorem ad aulam suam, d. tit. 4. §. 1. dato salvo conductu. O. C. p. 2. tit. 4. §. 2. et tit. 6. III. Tum exhibet et sub delegat consiliarios suos. d. tit. 4. §. 7. et tit. 6. IV. Eos solvit a nexu, quo sibi tenentur. d. tit. 4. §. 2. V. Illi invicem jurant. d. tit. 4. §. 1. VI. Inde causa cognoscitur et deciditur intra 6. menses vel annum a tempore litis caeptae. d. tit. 4. §. 1.

34. [Note: addendum (see p. 468): Etiam Capitulo sede vacante] Jus Austregarum competit solis civibus immediatis regni Germanici: Jure singulari etiam apanagiatis. O. C. p. 2. rubr. tit. 2. et seqq. Springsf. de Apanag. cap. 11. n. 140. etsi ipsi Austregales judices primi modi esse nequeant. sup. §. 32. n. 2. Springsf. d. cap. 11. n. 151. et seqq.

35. Austregis non competit executio sed Camerae, eoque nec proprie Jurisdictio sed notio. [1.] arg. l. 15. princ. ff. de Re jud. [2.] O. C. p. 2. tit. 8. §. 8. [3.] p. 3. tit. 48. et seqq. [4.] Erkl. des Land Fr. 1500. tit. 6. Ord. Reg. 1500. tit. 34. junct. O. C. p. 3.

tit. 48. Quod insuper aliis quoque rationibus satis luculentis demonstrabimus in disp. de Austreg. cujus haec altera pars nondum edita fuit.

36. Cessant aut finiuntur Austregae I. Si reus (non actor) formam et tempus praescriptum non observet.O. C. p. 2. tit. 2. §. fin. verb. der Antworter. II. Si coeptum judicium non absolvitur facto vel mora rei intra statutum tempus. d. tit. 2. §. fin. vers. wo aber der Antwordter. et tit. 4. §. 2. vers. Wolte aber der Chur-Fürst etc. III. Si judex desinat esse Status, vel ejus conditionis, in qua electus est. l. 49. ff. de Judic. IV. Morte [(printer); sic: Morte] judicis. l. 60. ff. eod. l. 13. §. 8. vers. Sin autem. C. eod.

37. Q. I. An heres vel Successor in officio succedat in judicio? Neg. sed alius nominandus. l. 32. l. 6. ff. eo d. O. C. d. tit. 2. §. 2. vers. Und ob der Erkohrne. Nam nec inhaeret hoc territorio; nec ille a reo nominatus, aut ab actore electus, O. C. d. tit. 2. §. 2. nec a Caesare impetratus est. d. p. 2. tit. 3. vid. §. 32. Accedit, quod electa sit personae industria, d. tit. 3. voc. unpartheyisch/ et illa cognoscat vi commissionis Caesareae, quae in altero nulla est. d. tit. 2. §. 2.

38. Q. II. An nominari alius pro lubitu potest, an vero tantum e reliquis jam nominatis? Hoc Affirm. O. C. d. tit. 2. §. 2. vers. Und ob der Erkohrne. et arg. tit. 3. in fin. verb. Vor denen. Neque vero finitum est judicium, sed subtracta tantum unius judicum persona. l. 76. ff. de Judic. Denique reliquis quaesitum jam est jus potius.

39 Coeterum haec Regni judicia nec pertinent ad Boemiae aliosque Reges: neque ad eos qui extra jus civitatis Germanicae, vel singulariter inde exemti sunt, ut Dux Lotharingiae et Burgundiae et s. Herm. 28. n. 6. [(printer); sic: ?] His ergo aliud forum non erit, quam ipse Imp. cum Statibus. Nisi ratione terrarrum Germaniae quas tenent, uti Rex Sueciae. Pac. Osn. art. 10. §. 12. Praeterea Rex Sueciae ex Pac. Osn. art. 10. §. 12. et Monast. §. 67. item Duces Brunsvicenses conventi privilegium eligendi fori habent, quod alias actoris est. Bluhm. d. tr. tit. 46. et §. 29. [(printer); sic: 29.]

40. Subordinata regni judicia Statuum subditis communia, non sunt nisi in terris immediatis; Francia, Suevia, terra Rhenensi et Westvalia.

Sunt illa I. Aulicum, Käyserl. Hoff-Gericht zu Rothweil; per Franciam, Sueviam et terram Rhenensem; a Conrado III. Rothwilae datum, non introductum. Ord. Rothw. Conr. III. tit. 1. et tit. 6. verb. Von alter her. apud Gold. Reichs-Satz. part. 1. ad ann. 1147. fot. 6. ubi Conradus III. jam vocat [(printer); sic: vocant] antiqvum. Add. praefat. ann. 1535. editam, apud Gold. d. tr. §. Nachdem nun fol. 308. Judicem solus Rex statuit, ac Judicium Regis et regni est; uti perpetuo vocatur in d. Ord. Rothw. Conr. III. in inscr. et part. 1. tit. 6. des H. Reichs Hoff-Gericht et in Ord. Rothw. Maxim. I. §. 1. §. 17. et seqq. semper dicitur, Unser und des H. Reichs Hoff-Gericht. Gold. d. part. 1. ad ann, 1496. fol. 206. et

Wehner. Quaest. contr. et praejud. Cam. in tom. 6. Symphorem. cap. 8. num. 2. ut proinde aperto errore dissentiat idem Wehnerus d. l. Add. Limn. de J. P. l. 9. c. 3. Burgold. ad Inst. Pac. part. 2. diss 20. th. 21.

41. II. Provincialia: Käyserl. Land-Gerichte; quae et dicuntur Landgraviatus [Note: addendum (see p. 468): et talis quoque est Landgraviatus Alsatiae; nam in terris immediatis mansêre nomina Officii et Judicii; in mediatis in Principatus erecti sunt.], in d. Ord. Rothw. Conr. III. part. 8. ac sunt: Duo Suevica, Land-Gerichte in Schwaben: [1.] auff der Leutkircher Heyde in der Pursch. Wehner. d. cap. 8. n. 13. Limn. enucl. lib. 4. cap. 74. in fin. [2.] Wyngartense, quod habetur in pago Wyngarten/ et tribus Imperii urbibus, Ravenspurg/ Wangen/ Eisenach. Wehner. d. c. 8. n. 10. Limn. en. d. c. 4. Burg. d. th. 21.

42. Duo Franconica: [1] Herbipolense; Wehner. d. cap. 8. n. 4 et Onolspacense, quod cohaeret Burggraviatui Norico. Wehner. d. cap. 8. n. 9. Limn. enucl. d. c. 74. in fin. Speidel. Lex. voc. Land-Gericht. De cujus veteri jure, Kampff und Francken-Recht. Vid. Const. Caes. apud Gold. Reichs-S. part. 1. fol. 236. Unum Rhenense, Hagenöae, Land Vogthey-Gericht auff der Lauben. Wehn. d. c. 8. num. 7.

43. Westvalica plura: uti [1] das heimliche Gericht/ institutum a Carolo M. vid. alleg. a Meibom. tom. 3. Rer. Germ. in Hist. Irmens. c. 12. fol. 24. (Diss. Conring. Exerc. Ac. 6. th. 40. sed cujus rationes non persvadent) reformatum a Sigism. Gold. d. part. i. ad ann. 1439. f. 163. Friderico III. R. A. 1442. §. 9. Maximil. I. R. A. 1495. tit. vom Westphäl. Gericht. (qui uterque id Carolo M. tribuit) Carolo V.

Gold. d. tr. ad ann. 1552. Dicitur vemium, quasi heemlich/ id est, occultum: non vetitum, ut vulgo, vel Wittium, ut Meibom. d. l. Judices utroque parente Westvali sunt. d. Ref. Maxim. I. Mentio ejus in O. C. p. 2. tit. 21. §. 8. Hodie non exercetur. Bluhm. d. tr. tit. 30. th. 36. (2.) Judicium aliud Caroli M. Trutmanno datum. Meib. d. tr. tom. 1. f. 689. (3.) Alia judicia libera, Freygedinge/ Frey-Stuhl. Meib. d. tom. 3. fol. 32.

44. Unde patet, quam vera certaque sit distinctio terrae mediatae et immediatae, quotque ejus sint effectus: In hac sola, quae regio fisco adscripta fuit, regni judicia fuêre; non in illa, in qua omnia Judicia Ducum ac Statuum erant. Vid. tit. 10.

45. Coeterum (1.) Ab omnibus his judiciis appellatur ad Cameram. Cap. Leop. art. 18. et Jos. art. 17. etsi ab Herbipolensi prius ad Episcopum: de Leutkirchensi litigatur. Wehner. et Limn. en. dict. loc. (2.) Cum omnibus in ipsorum tractu concurrunt tum Rothwilense, d. Ord. Rothw. Conr. III part. 8. tum Statuum Judicia. (3.) Ab omnibus exemti sunt Electores. A. B. tit. 11. Non reliqui Status nisi privilegio. (4.) De his judiciis gravissime conquesti Status; R. A. 1532. tit. 4. Ra. A. 1570 §. 7. R. A. 1641. §. 93. Cap. Leop. et Jos d. l. (5.) Et cum tolli ea urgerent, remissa res est ad Comitia: Pac. Osn. art. 5. §. 56. et interim promissum, tolli abusus. Capit. d. loc. Consilium Evangelicorum quod fuerit,

Vid. ap Burgold. ad Inst. Pac. part. 2. diss. 20. th. 21. et diss. 22. th. 14.

Illa ordinariam habent Jurisdictionem, non delegatam, nec concurrentem, sed Principi subordinatam. Mediata varia sunt, eorumque gradus arbitrio Statuum constituuntur. Olim varia judiciorum nomina; Ding-Gericht/ Ding-Stuhl/ Limn. de J. P. lib. 7. c. 31. num. 6. Rug-Gericht/ Gow-Gericht; Hub-Gericht. etc. Unde et nomen Ruland deducit Conring. Exerc. Acad. 3. th. 72. quasi Rugland/ id est locus, ubi judicium habetur; atque inde statuas Rolandinas ait denotare locum, ubi concessum est Imperiale judicium habere. Alii pro singulari sig no libertatis habent. Conr. d. l. th. 71. 72.

47. Cum quaelibet Juris dictio, quoad causas et personas ad eam pertinentes inhaereat territorio intra ejus fines; hinc I. nec subditus ex aliena Jurisdictione per nuncium vel literas evocari potest, nisi per subsidiales. Clem. 2. vers. Ut illud. de Sent. et re jud. II. Cum valde olim turbaret Senatus Bruxellensis judicia Statuum, et subditis eorum in alio foro competente conventis, praetextu bullae Brabantinae Caroli IV. uteretur repressaliis, arrestis etc. R. A. 1641. §. 94. merito abusus iste sublatus est Pac. Osn. art. 9. §. 1. et Monast. §. 67. III. Si in eodem loco plures diversi generis vel gradus Jurisdictiones concurrunt,

quaelibet earum quoad causas ad eam pertinentes fundata est in toto loco omnibusque ejus partibus et personis non exemtis. Exemti sunt ( a <BetaCode: a> ) Privilegio exemti, [ b <BetaCode: b> ] Superiori immediate subjecti. l. 2. C. de Off. mag. mil. l. 2. C. de Off. Praef. urb. [ g <BetaCode: g> ] Mediati in instantia appellationis. l. ult. C. de Exec. et Exact. IV. Cum quis regalia vel Jurisdictionem in alieno territorio habet, si a vicino, servitus est; si a superiore illius, concurrit cum ipso hact. in jure territoriali, Caetera vid. ad tit. ff. de Jurisd.

48. Archivum denique est vel Imperii vel Statuum. Illud triplex est 1. Publicum Imperii. 2. Camerae. 3. Aulicum. Illud penes Moguntinum est; isti et huic ille praeest, ut Archi-Cancellarius. O. C. p. 3. tit. 53. §. 1. Cap. Jos. art. 4. Est autem Archivum Grammatophylacium, seu locus publicus, ubi instrumenta publica deponuntur. l. 9. §. 6. ff. de Poen. Nov. 15. c. 5. §. f. Quod probet contra extraneum vid. cap. 23. §. 26. Diss. Cacher. dec. 69. n. 9. Ad id requiritur 1. ut instrumentum inde depromtum appareat, quod manu Archivarii ostendi solet. 2. Ut sit authenticum; non exemplum. Obj. Nov. 127. c. 2. 3. Ut integra ejus fides sit; nec promiscue instrumenta ibi deponi soleant. auth. adhaec C. de fid. instr. d. c. 5. §. fin. Coetera magis ad jus privatum quam publicum pertinent.

Monita ad L. [Abbr.: Lectorem]

Prolegomena.

CAPUT I. De Jure Publico Romano Germanico in Genere.

CAPUT II. De Diversitate Territorii Romani ac Germanici, et hujus finibus.

CAPUT III.

Sectio I. de Bavaria.

Sectio II. de Svevia.

Sectio III. de Saxonia.

Sectio IV. de Moravia; et in genere de Slavis.

Sect. V. de Vandalia seu Marchica.

Sectio VI. de Francia. Et VII. de Provincia Rhenensi.

CAPUT IV. De Juribus Provinciarum Germaniae, seu de Circulis hodiernis.

CAPUT V.

Sectio I. De Terris Franciae Germanicae quaesitis.

Sectio II. De Divisione regni Francici; et novis accessionibus Germaniae.

CAPUT VI. De Regno Italiae et Imp. Romano.

CAPUT VII. De Forma Regni et Imperii Romano - Germanici.

CAPUT VIII. De Rege et Imper. Romanor.

CAPUT IX. De Terris Regni immediatis

CAPUT X. De Summis Regni Officiis et in specie de Archi-Cancellariatibus.

CAPUT XI. De IV Officiis regni aulicis in genere.

CAPUT XII. De IV. Archi-Officialibus Regni, seu Electoribus secularibus: ubi demonstratur, numerum Septem Virorum nulla lege definitum exipsis rationibus reip. Germ. fluxisse.

CAPUT XIII. De novis Officiis Archithesaurarii, et Archi-Vexilliferi; et de Vexillo Imperii.

CAPUT XIV. De Juribus Archi-Officiorum.

CAPUT XV. De Officiis reliquorum Statuum.

CAPUT XVI. De Vicariis Imperii.

CAPUT XVII. De Civitatibus Imperii.

CAPUT XVIII. De Statu Imperii Ecclesiastico.

CAPUT XIX. De Statibus [(printer); sic: et oneribus] Imperii.

CAPUT XX. De Comitiis Statuum Imperii.

CAPUT XXI. De Juribus Majestatis et Regalibus in genere.

CAPUT XXII. De Juribus Regalibus circa sacra.

CAPUT XXIII. De Juribus Majestatis ac Regalibus circa secularia.

CAPUT XXIV. De Juribus Reservatis.

CAPUT XXV. De Nobilibus immediatis.

CAPUT XXVI. De Juribus Illustrium ex pactis.

CAPUT XXVII. De Juribus masculorum illustrium; ubi de successione, primogenitura, et Apanagio.

CAPUT XXVIII. De Juribus foeminarum illustrium.

CAPUT XXIX. De Juribus utrique sexui communibus; ubi de tutela etc.

CAPUT XXX. De Oneribus Imperii.

CAPUT XXXI. De Civibus mediatis.

CAPUT XXXII. De Judiciis, ubi de Austregis etc.