FUnestam et cadaverosam hodiernae Germaniae nostrae faciem contemplanti mihi, causas, quid ita à semet degenerârit, et pristinae Libertati ac Dignitati penitùs decoxerit, indagare, haud semel in mentem venit, benevole et cordate Lectore.
Et quidem praeter immobilem Fatorum vim ac seriem, quâ, ut homines, sic et Imperia, nascuntur, adolescunt, crescunt, decrescunt, consenescunt, moriuntur, variae ac multiplices, eaeque gravissimae causae primo statim obtutu sese obtulere: Interque illas una haud è postremis; Legum, nempè, varietas, ac multitudo, Leguleiorumque seu Legistarum, eorum scilicet, qui Legibus et Iuri privato operam dant, nimia in Republ. auctoritas.
Quâ in re, si in quâquam aliâ, Germania nostra adeo sibi dissimilis facta est, ut, si praeteritarum historiarum speculum inspiciat, semet ipsam minimè gentium agnitura sit.
Nam olim quidem apud Germanos plus valebant boni mores, quam alibi bonae Leges, auctore Tacito: [Note: de moribus German.] Et, ne longiùs in antiquitatem abeamus, adhuc Imperatorum tempore, usque ad Lotharium, Institutionum, Digestorum, Codicis, Novellarum, Iuris quoque Doctorum, Advocatorum, Procuratorum, Notariorum, et similium, quos togatos vultures,
vilissima capita, forensia pecora Apuleius [Note: de aureo asino.] indigitat, ignota erant nomina.
Hinc, ut in incorruptâ Republ. paucae Leges; nulli Legistae. Rara inter privatos ligitia: In publicis Fides integra, ingens Libertatis apud omnes amor, et generosum eius tuendae studium.
Postquam verò Iustinianaeum Ius in Germaniam invectum, Iurisque Interpretibus ac Legistis aditus patefactus est, mox, non privati tantum fori et Iudiciorum subsellia, sed arcanos quoque, consiliorum publicorum recessus ingenti quasi diluvio illi ipsi inundaverunt, nec flagitiis, sed Legibus et Legistis laborare coepimus.
Hinc, ut in corruptissimâ Republ. plurimae Leges; [Note: Tacit. lib. 4. annal.] plurimi Legistae. Hinc inter privatos innumerata ligitia: In publicis sublesta Fides, et deiecti, dispositique ubivis ad servitutem Imperatorum subeundam animi.
Quod ad privatarum litium multitudinem attinet, res ipsa sese satis ostendit, nec in meridiano sole mutuaticio ullo lumine usus est.
Saeculum tantum nostrum paulisper intuere, quo noxae integritas, contumeliae pudor, ludibrio sides, litigio est omnis contractus et actus; ut Iustus Lipsius alicubi [Note: cent. V. epist. 8.] scribit.
Rei publ. administrationem si spectemus, pravum istum in Germaniâ morem invaluisse vidimus, ut, si quis evolvendis Iuris antiqui tricis et nugalibus Iustiniani quinquennium in Academiis vixdum impenderit, et Doctorellus, rubrâ tyarâ redimitus, redierit in patriam, illicò, contra L. Syllae monitum, [Note: apud Sabellic. rapsod. histor. enneade 6. lib. 3.] dignus hucusque habitus sit, Rei publ. admoveri gubernaculis, qui remum numquam tetigit, aut undabundum mare ne per somnium quidem vidit; et ingenti praefici corbitae, qui celocem numquam rexit.
Quod si antiquae rei Romanae, aut universalis historiae Scriptorem per transennam fortè inspexerit, et insuper Electorum numerum, officia, aliaque curialia, quibus Aurea Bulla ad nauseam usque referta est, enarrare sciverit; Iam idem Iuris publici peritissimus, ex asse, omnibusque numeris absolutus Iureconsultus, et vel toti Imperio gubernando par fuerit habitus.
Multi quoque, tamquam longo rerum usu et experientiâ instructi, consiliis publicis admoti sunt, qui, si rectè attenderes, aut causidicinam aliquamdiu exercuerant, et meras rabularias artes, fori strategemata [(editor); sic: stratagemata] , venalemque perfidiam spirabant, aut, ad summum, tribunalibus, et iuri inter litigantes dicundo seu affuerant, seu praefuerant.
Ita à foro in Aulam, et intimiora consiliorum publicorum penetralia, sub splendido Iuris publici privatique Sacerdotum ac Consultorum nomine, insinuavit et irrepsit Legistarum turba: Tantamque Ius Civile, et Leges Iustinianeae obtinuerunt auctoritatem, ut, nisi, qui illis apprimè instructus fuerit, ad Rem publ. gubernandam idoneus existimatus nemo.
Hi, scilicet, veri Atlantes fuerunt, qui caelum istud politicum iuridicâ suâ scientiâ vulgari omnium opinione, sustentare posse, hucusque crediti sunt.
Hinc evenit, ut actionum suarum formulas, instrumentorum clausulas, exceptionum, replicarum, duplicarum, triplicarum, quadruplicarum, et alia, è Iure privato deprompta, cavilla, Protestationes, Appellationes, cautelas, seu sutelas potiùs et imposturas suas è foro in Rem publ. inferrent.
Hinc factum, ut quandò de Statu Imperii, et verâ Status Ratione dubitatio exorta fuit, illi, Legum quidem antiquiorum, et Iuris Civilis scientiâ satis imbuti, Iuris verò publici, Historiarum, (imprimis patriarum) noviorum quoque Imperii Constitutionum novitiâ leviter modò tincti, non tam ex iisdem Imperii Constitutionibus, Germanorum
historiis, et notoriâ observantiâ, quàm veterum Legum placitis, et Legistarum, Bartoli, Baldi, similiumque, qui maximam partem peregrini, ac Status nostri imperitissimi fuerunt, commentariis litem deciderint, ad Imperatoris molendinum omnia traxerint; ea, quae de Imperio ac Imperatore Romano antiquo scripta inveniebant, ad modernum Imperii Statum promiscuè applicârint, atque ita, ex veterum Legum, quae sub Statu monarchico lata sunt, praescripto, secundùm Imperatorem vindicias in plerisque dixerint contra Patriae Libertatem.
Hinc iura omnia, de Principe loquentia, ad Imperatorem nostrum cum Durando Speculatore [Note: tit. de appellat. §. Videndum restat. in princ. lib. 2.] accommodârunt: Eiusdem potestatem cum Baldo, [Note: consil. 327. pridiè enim. Vers. 7. sed Imperator lib. 1.] iure antiquae Legis Regiae metientes. Quam Legem Regiam nec sublatam hodiè esse, imò nec tolli potuisse, suaviter somniârunt. [Note: ex Aretino et Iulio Claro Reinkingk. lib. 1. de regim. cl. 2. c. 2. n. 55.]
Hinc monarchicum Imperii Statum, Imperatorisque Maiestatem, Legibus solutam potestatem, et plura talia, quae ex veterum Legum monumentis hauserunt, tamquam aras focosque, in consiliis, dictis, ac scriptis suis, plerique hucusque propugnârunt, et propugnant.
Plerique, inquam: Nec omnibus promiscuè hanc maculam aspergere, animus est. Sunt enim inter Iureconsultos et Iuris Doctores quoque, sed oppidò pauci, quibus
de meliore luto finxit praecordia Titan;
quique, necessariâ iuris publici supellectile instructi, vulgarium Leguleiorum errorem nobiscum agnoscunt, et cordicitùs deplorant: Sed illis tamen, qui longè plures sunt, consilia publica plerorumque locorum moderantibus, Patria nostra, à sublimi Libertatis fastigio sensim defluens, tam
procul nunc abest à servitute, quam procul à Libertate Maierum nostrorum tempore abfuit.
Optandum itaque foret, Legem Imperii, quae, Friderici III. tempore, de excludendis, tam à privatis Iudiciis, quam publicis consiliis, Legistis, sub incude fuit, exsecutioni fuisse mandatam: Cuius verba memorabilia haec sunt. [Note: Imperatoris Friderici reformatio de Anno 1441. apud Goldast. in Reichs Satzungen p. 164. ut refert Limnaeus lib. 1. de iure publico c. 10.] Daß alle Doctores Der Rechten, im Heiligen Römischen Reich Teutscher Nation, am Cammer Gericht, bey keinen Rechten, vnd in keines Fürsten, oder andern Räthen mehr gelitten, sondern gantz abgethan werden sollen: Weil ihnen das Recht mehr, dann den Leyen, verschlossen ist, vnd kan ihrer keiner einen Schlüssel darzu finden, biß beyde theil arm werden, oder gar verdorben seynd. Sie seynd Stieff Väter, vnd nicht die rechten Erben der Rechten, dann sie nehmen ihnen den Grund der Warheit, vnd bringen durch ihren vnordentlichen Geitz das Recht zu einem solchen Vnglauben, daß kein from sein Vertrawen darin mehr setzen kan.
Nam sine Causidicis et Legistis eiusmodi, satis felices olim fuere, futuraeque sunt Urbes ac Res publicae, ut Columella olim scripsit. [Note: lib. 1. de re rusticâ.]
Nos verò, postquam verum ac genuinum Imperii nostri Statum, Statusque Rationem, accuratiori mentis indagine pervestigare, lubido incessit, cum videremus istos Politico-Legistas in eo maximum, Patriaeque perniciosisimum errare errorem, quod Iuri Civili, et Legibus antiquis, Legumve Doctoribus primas ubique, et nimium auctoritatis tribuunt; longè diversâ ab aliis viâ rem aggressi sumus.
Basin siquidem, et fundamentum operis nostri, non è Legibus antiquis ac Legistis, sed Recessibus imprimis, ut vocant, seu recentioribus Imperii Constitutionibus; Germanicae
historiae Scriptoribus, tum variis, superiori ac nostro saeculo, confectis polemicis, alteriusve generis, scriptis, literis item ab Imperatoribus Imperiique Statibus hinc inde missis; aliisve similibus documentis, exstruximus.
De quorum omnium fide, quo minùs dubites, ipsissima semper verba adduximus: Unde, quia pleraque Germanico idiomate scripta sunt, tot ubivis occurrunt Germanicae periodi; imò integrae saepè pagellae, integra folia.
Recessus quidem, ac Constitutiones Imperii, limpidissimi Iuris publici fontes sunt: Quorum dum copia nobis est, non curamus veterum Legum faeces, aut impuras Legistarum lacunas.
Inter Historicos, non proletarios, sed classicos assiduosque Scriptores reperies, qui, ipsi plerique origine Germani, rerum Germanarum memorias per Commentaria sua ad posteros propagârunt.
Polemica denique et alia scripta, documentave, literae quoque hinc inde missae, partim separatim variis in locis edita, partim ab Hortledero et Lundorpio (qui Hortlederum, sed parùm dextrè, aemulatus videtur) in certa volumina colecta conspiciuntur.
Multa quoque, nec in scholis decantata, nec in commentariis protrita, imò necdum adhuc ullo modo publici iuris facta, intra privatos nostros delitescunt parietes: In quibus tamen citandis, eâ nos fide versatos, DEUM et conscientiam facimus testes, ut, si opus sit, integra eorundem exemplaria, sive copias, ut vocant, exhibere non vereamur, et dubitandi Lectori omnem eximere scrupulum illicò possimus.
Inter haec reperies particularia non pauca, quae saeculo nostro acciderunt, et dicta, scripta, seu facta sunt, quaeque inducere, propositum nostrum efflagitavit.
Ubi hoc unicum te monemus, benevole et cordate Lector, quod nullius, sive Bohemus, sive Palatinus, sive
Austriacus, sive Unionista, sive Ligista, et quisquis tandem sit, acta ac attentata, seu dicta et scripta probemus, aut nostra faciamus, nisi quatenus proposito nostro inserviunt, et quatenùs ea applicamus.
Ius Civile, et Leges antiquas quod attinet, si quis presso illis pede insistere, et Statum Imperii exinde formare vellet, nos eas, stante veterum Imperatorum monarchiâ scriptas, tamquam carmina Romanae servitutis, Republ. potiùs pellendas, cum Stanislao Orickovio [Note: In funebri oratione Sigismundi Regis Poloniae, quem refert Warem. ab Erenberg parte 1. de foeder. cap. 1. n. 126.] censeremus.
Nec enim ulla Lex in Rem publ. perniciosior excogitari queat, quam quae tempora, iam olim elapsa, respicit: [Note: Machiav. lib. 3. bist. Flarent.] Ius autem istud civile, sub veteri Imperii Statu scriptum et compilatum est, à quo Status Imperii praesens toto caelo distat. [Note: Paurmeist. de iurisdict. in epist. dedicat.]
Unde emergit, istos, Iurisprudentiae deditos, non solùm incassùm laborare, dum principia iuris Romani, hoc est, antiquum Statum, ad eum, qui nunc est, redigere nituntur; verùm etiam oleum et operam perdere, qui ex Bartoli similiumve traditionibus hodiernum Statum metiuntur. [Note: Andreas Knichen de sublimi territorii iure in epistolâ dedic.]
Nec enim, ut rectè monuit, quisquis monuit, [Note: Auctor Donaverdicae informationis p. 121.] Imperii nostra forma ex Iure civili, eiusve Interpretibus, sed ex novioribus Imperii Constitutionibus, Capitulatione Caesareâ, mutuis compactatis, et antiquâ observantiâ diiudicanda est.
Istae quoque, è Iuris privatis regulis ac rivulis haustae, ratiunculae et argumentatiunculae, cum grano salis accipiendae sunt: Eò, quod immensos Iuris publici agros, Regnorumque latifundia, privatarum Legum decempedâ metiri non liceat. [Note: Limnaeus lib. 1. de iure publ. cap. 11.]
Nam, uti diversa est indoles causae publicae à privatâ,
ita longè alia requiritur procedendi forma: Neque illa, sicut haec, forensibus terminis, sed potiùs ex penetralibus Rei publ. desumptis rationibus, internâque eius formâ circumscribitur. [Note: Thomsonius de causis motae Bohemia.]
Non tamen Leges civiles, Legumve rationes, à laboribus nostris penitùs exclusimus, aut proscripsimus: Quin potiùs fatemur, multa in iis, iuri naturae consentanea, reperiri, quae formando, firmandoque Statui nostro, Statusque Rationi adminiculentur.
His ergò ita utimur, ut ne dominentur instituto nostro, sed ancillentur, ac serviant.
Nec enim formare ex Legibus antiquis hodiernum Statum et Rationem Status, sed illis, ex moderno Iure publico formatis, applicare Leges antiquas oportet.
Denique evanido Legistarum, et Iuris Interpretum fumo mentem nostram obnubilari, passi haud sumus. Quicquid enim Bartolus, Baldus, et huius farinae, dicant, scribant, somnient; quicquid ex Iure Romano, et antiquis Legibus, ad Imperii nostri Statum obtorto collo trahant, perinde nobis est: Distinguimus tempora, et conciliatur scriptura.
Quin imò, ut Diogenes, Populo theatro exeunte, ipse contrà nitebatur: Ita nos Legistarum vulgo, et communi opinioni in plerisque sumus contrarii.
Videbis itaque, contra aliorum Iuris publici Auctorum morem, non admodùm numerò, et potissimùm, ubi referenda eorum opinio fuit, aut illi in quibusdam articulis insignitè pro nobis faciunt, Legistas à nobis allegatos.
Nec ipsa quidem Auctorum volumina eapropter revolvere, aut scrutari, condignum operae pretium existimavimus; (nam Legistam ex professo agere instituti nostri non est) Sed pleraque ex aliis Iuris publici Scriptoribus, qui huiusmodi auctoritates confertim constipant, ut Paurmeistero, Reinkingio, et similibus (ipsorummet scilicet fide) deprompsimus.
Auguramur equidem, nos sententiae nostrae approbatores In Germaniâ aut paucos reperturum, aut nullos: Quin imò ingens contradicentium ac maledicentium agmen iam eminùs mente prospicimus.
Sed nequiquam nos terruerint ista convitiorum terricula; quae, velut generosi equi latratus canum, alto supercilio despicimus: Nec falsi quicquam scienter admiscuisse per calumniam, nec veri volenter omisisse per adulationem, satis nobis conscii.
Convitientur itaque, calumnientur, debacchentur pro lubitu: Nos bonae conscientiae scutum illorum intemperiei opponemus, donec viperae istae (ut antiquorum Germanorum in causidicos dicterium [Note: apud Florum lib. 4. histor. ca. ult.] huc applicemus) per semet tandem sibilare desinant.
Tuúm verò, benevole et cordate Lector, iudicium, non tantùm non subterfugimus, sed etiam expetimus, ac ultrò provocamus; nullo tamen sinistro praeiudicio occupatum.
Lege ergò, iudica, cense, et, si humanitùs forsan alicubi erratum fuerit, corrige: Nec enim pigebit unquam, sicubi haesitamus, quaerere; nec pudebit, sicubi erramus, discere.