SErenissime Princeps, Domine clementissime: Anni complures sunt, quum Cels. T. Christophoro Heidmanno, Eloquentiet apudnos eheu! Quondam doctori, id muneris peculiariter demandaret, ut scripta Ioan. Caselii V. CL. et non Academiet tantum patrietque nostret, sed totius Germaniet egregii ornamenti, in unum colligeret et in lucem proferret: ita enim Cels. T. iudicabat, nihil publice utilius esse posse, quam si tot et tam aureet lucubrationes, quas auctor ipse quidem olim, sed singulatim et ita tantum ediderat, ut illas amicis et iis adquos scriptet erant,
fere solis impertiretur, in omnium manibus essent, et a studiosa iuventute sedulo cognoscerentur, cum neme omnium nostra aut patrum memoria de illius adeloquentiam, virtutem et civilem prudentiam educatione pretclariora prodiderit aut prodere facile possit. Nec defuisse bac in parte aut publico bono aut Cels. T. voluntati Heidmannus, ut ille non tantum egregia eruditione, sedea etiam re magnum illum pretceptorem nostrum etmulabatur, quod utilitati publicet totum se consecrârat; nisi primo quidem hetc miserrima et calamitosissima tempora incidissent, postea autem e vivis ipse exemptus esset, tanta cer te cum iactura rei literariet, ut ea satis deplorari non possit: er at enim in Heidmanno, pretter reconditas literas Gretcas et Latinas, antiquitatis et historiet veteris solida cognitio, tum eloquentia insignis, virtus autem, integritas, prudentia animique fortitudo pretstans, et, quod caput omnium est, sinceret erga Deum pietatis, et commune bonum iuvandi tantum et tam indefessum studium, ut vitam ipsam et valetudinem, qua plurimis annis prorsus debili erat, dum in utroque illo stadio ita decurreret, ut animum ab utrisque exercitiis numquam fere relaxaret, nimiis studiis tandem prodegisse non immerito videatur. Sed summus rerum arbiter eum, ut
pietate et virtute ipsius dignum erat, in sedes beatas hoc citius transtulit, ne patriam penitus eversam et tam multa indigna in vita haccerneret, quibus nos ob peccata nostra reservati sumus, Post excessum autem eius, qui annus nunc quintus est, semper equidem existimavi lampada illam, quam ipse in ea parte reliquer at, mihi traditam esse, qui non tantum ex eiusdem Caselii disciplina me prodiisse gaudeo, sed et adolescens per integrum quadriennium in familia eius vixi, nec solum in optimis literis fideliter ab eo eruditus, sed tam carus habitus, itaque rebus omnibus ornatus semper fui, ut non tam pretceptorem quam parentem alterum usque ad obitum ipsius eum haberem: nec vero tantum pietas erga defunctum et maximorum benefieiorum ab eo acceptorum memoria, sed et publicum commodum exposcereid deinceps a me videbantur, ne tam pretelaratanti viri opera situ obduci paterer, qut ut Phoenix aliquis Saxoniet nostret non solum de mediocris sortis hominum, sed nobilium cumprimis et Principumeducatione tam egregie meritus esset, Academiet autem nostret maximum semper decus et columen fuisset. Et recordor adhuc, cum statim post obitum eius pretstantissimus IC. Conradus Rittershusius Academiet Altorfinet quondam Doctor celeberrimus
diligenter per literas me hortaretur, ut omnia Caseliana accurate colligerem et, usque dum simul ederentur, magna diligentia asservarem: nihil enim ex illis esse quin luce dignum et prorsus eximium foret. Etsi autem Heidmano superstite, cumque semel is laborem illum inse suscepisset, necessarium hoc adeo non erat: tamen posteaquam ille fatis concessisset et nonus adhuc e)rgodiw/kths2 nuper supervenisset, vir magnificus et nobilissimus, loachimus Goetz Cels. T. Consiliarius pretcipuus, qui ut cum equestri splendore perfectam virtutem et exquisitam doctrinam coniunxit, ita nihil in vita optabilius habet, quam pretclare derepubl. et literis mereri; tandem moram abrumpendam et initium reifaciendumesse omninoputavi, quamquam aliis studiis nunc totus immersus. Primam it aque hanc partem his diebus, horis subcisivis, adornavi, in quam tria opuscula conieci de civili doctrinarecte addiscenda et principum educatione non paulo rectius quam vulgo fit conformanda, quet deinceps reliqua scripta ordine, si Deus vitam et otium concesserit, subse quentur. Cetterum cuinsmodi hetc sint quet nunc damus, sapientiet civilis consulti iudicabunt, illius pretsertim veret et salutaris, quet non callidit atis sed virtutis, non dominatus aut tyr annidis, sed regiet
beneficentiae magistra est, nec malo et internecioni, sed utilit ati et pretsidio generis humani nata; ad quam, si quid hac de reintelligimus, istet, etsi nec mole nec numeromagnet, lucubrationes ita pretclare et regia prorsus via lectorem ducunt, ut nobis eas relegentibus de iis id dicendum videretur, quod de Euripidis versibus oratorum princeps olim aiebat, singulas sententias singula testimonia esse. Sed hetc, ut dixi, illi censebunt qui harum rerum periti sunt. T. autem Celsitudini, Illustrissime Princeps, ea offerenda ideo arbitratus sum, non solum quod unum istorum s1uggramma/twn iam olim ipse Caselius Serenissimo Patri T. magno Principi HENRICO IULIO laudatissimet memoriet consecrârit, sed quod et hetc et omnia cettera aliâs etiam summo iure ad Celsit. T. spectent, cum non tantum in terris Cels. T. Caselius natus sit et in Academia Tua tamdiu docuerit, sed et tum munificentissimo Cels. T. Auo D. IULIO et magno quem dixi Parenti, tum ipsi Cels. T. semper carissimus exstiterit: quod cum omnibus notum sit, pluribus non persequar. Unum ipse memini prorsus insigne eius rei documentum, quod Cels. T. cum ante annos viginti ex longa et diuturna per Galltam Angliam et Belgicum peregrinatione salvus in terras suas rediislet, nihil prius habuerit, quamut
Serenissima primum matre salutata (Illustrissimus enim Pater iam tum in aula Cetsarea aberat) Caselium, cuius fam,etcelebritas, quoque gentium venisses, et sub ipsis etiam Pyrenetis, Cels. T. occurrerat, adse in arcem Guelfiam acciret et ex tanto intervallo gratia et benignitate pristina cupide complecteretur. Accipe ergo, Clementissime et longe optime Princeps, eius viri scripta nunc etiam sereno vultu, quem ipse tota vita non amasti tantum, sed in oculis tulisti, et Ecclesiet patriet ac tuorum omnium certo bono diutissime vive ac quam rectissime vale. Helmetst adii V. Kal. Decemb. Anno M. DC. XXX.
Sereniss. Cels. T.
Obsequentiss.
CONR. HORNEIUS.
IOANNES CASELIUS natus est Gottingae, uno expraecipuis post Brunsuicum in Ducatu Brunsuigio oppidis, patre Matthia Caselio Ecclesiaste, matre Catharina Calobradeta femina primariae illic familiae, anno Christi M. D. XXXIII. XV. Kal. Iun. Clarum autem et pernobile genus ei ex patre fuit ab ipsi usque atavis, orto ex nobilissima Chesseliorum in Geldris familia, ubi adhuc arx Chesselium prope Mosae ripam in colle sita nomen gentis retinet, quam quam ipse postea amissis bonis autitis et summorum virorum hortatu Caselius appellari maluit. Insignis in illa gente fuit Gothardus Chesselius, Sigismundo imperante, magnus cognominatus, cuius filii maxime inaula Caroli Burgundionum Ducis floruerunt, ex quibus unus volquinus Gothardum alterum genuit. Hic rursus Matthiam et decem praeterea liberos, quorum cum alii militiam secuti essent alii
mercaturae se, ut apud Belgas etiam nobilium virorum interdum mos est, se tradidissent, Matthias natu quintus studiis et pretsertim sacris se deuovit. Cumque propter belli calamitates et funestas de religione dissensiones e patria excessisset, et primum in Anglia ac Scotia, post otiam Hispania vixisset, tandem ecclesiasticum munus Gottingae cum magna pietatis laude obiit. Fuit autem IOHANNES CASELIUS filius eius natu maximus, quem post quam ipse primum Northemii, Gandersemi, et Gottingae, cum primis autem a viro cl. mo et utriusque linguae peritissimo Michaele Neandro, Northusae initiis bonarum literarum imbui curasset, ille postea Wittebergam ad Phtlippum Melanchthonem se contulit: cui ut et omnibus doctis ibi per plures annos familiarissimus et carissimus fuit, sicut et postea magno illi Ioachimo Camerario Lipsiae. Cumque laurum Philosophicam ad Albim meruisset, ut et aliquevot annis post a Maximiliano II. poeticâ donatus esset, et tam ab hoc quam a Rupolpho II. nobilitatis avitae renovationem amicorum potius quam sua voluntate et opera impetrasset, et
tos annos Lipsiae, Francofurti item ad Viadrum ac Rostochii vixisset, in Italiam, eius regionis visendae et eiuditionis augendae gratia profectus est, impulsu cumprimis illustrissimi Principis Ioan. Alberrti Ducis Megapolitani, cui ut eruditionis perpolitae maximo e)uerge/th| literae et virtus Caselii pridem innotuerant. Bis autem eo ivit, primum quidem mense Sext. anno M. D. LX. et tum rectâ Bononiam se contuli, ubi celeberrimis IC. operam dedit et inprimis viro doctissimo Carolo Sigonio. Inde Florentiam contendit fama Petri Victorti excitatus, cuius in alterum etiam annum cum nobilissimis equitibus, Gotislobo Rotermundio Rugio Pomerano, Daniele Schulenburgio Marchico et Otheone Hoimio Brunsuigio auditor fuit. Deinde peragrata Italia anno M. D. LXIII. in Megapolim rediit et II. non. Quinct. Philosophiam ac eloquentiam iussu principis in Acad. Rostochiensi docere coepit. Quia autem paulo post lues pestilens intervenit, quae academicos dissipavit, Caselius Principis concessione in Italiam revertit anno M. D. LXV. Et tum
triennium fere ibi substitit, ut plurimum cum Victorio vivens, homine tum grandaevo, Pisis etiam ICti titulum anno LXVI. V. Kal. Febr. adeptus, etsi post. ea studium Legum, cui diligentem operam antea dederat, certo consilio omisit. Ceterum ex Italia extremo anno LXVII. ad munus suum Rostochium rediit, et non multo post in aulam migravit, ut Principis Ioannis, Ioannis Alberti F. iam annos pubertatis egressi educationi praeesset. Quo munere cum per quadriennium functus esset,in Academiam se recepit. Interea autem Andreae Mylii Ducum Megapol. consiliarii pretcipui filiam Gertrudem Myliam uxorem duxerat prid. Kal. Octobr. anno M. D. LXXI. ex qua cum plures alios liberos suscepit, qui paulo post obierunt, tum duos filios, Ioannem Ulricum, et Ioannem Carolum, totidemqueve filias Margaretham et Annam Sophiam, illam Theodoro Adamo ICto insigni, hanc Theod. Hupaeo nuptam. Cum autem uxorem IV. eod. Feb. anno M. D. XXCIII. amisisset, viduus usque ad obitum per XXX. annos permansit. Sed quia ingens viri fama erat, non potuit ea latere
laudatissimum Principem Iulium. Ducem Brunsuicensem, in cuius provincia natus erat, praesertim cum ille eo tempore Academiam Iuliam condidisset, et magnis praemiis vitos doctissimos Helmaestadium invitaret. Ab eo igitur tum accitus est, sed cum Dux Ioan. Albertus ipsum aegre dimitteret, et non multo post ex vivis Princeps Iulius excessisset, Rostochii mansit. Sed non minus haesit in animo successoris, magni Principis, Henricit Iulii, cui pridem ex cura quam educationis eius Caselius etiam absens gesserat, notus et gratus esset. Is autem non quievit, donec eum a Varno ad Elmum perduceret, quod mense Novembrianno M. D. XXCIX. factum. Ex eo tempore Acad. Iuliam voce etscriptis illustravit, ut antea Rostochiensem fecerat, donec anno M. DC. XIII. V. eid. April. ex hac vita paullo minor octuagenario decederet. Erat (si et hoc memorandum) corporis statura mediocri, et valetudine tenui quidem, sed quam magno Dei beneficio et exquisita vitae temperantia usque ad tot annos conservavit. De doctrina autem eius, Graecarum praesertim et Latinarum literarum
exacta notitia, eloquentia praeclara, et tam Philosophiae moralis ac civilis, quam omnium quae ad iuventutis educationem pertinent, prorsus admirabili scientia, scripta eius et fama per totam Europam iam olim celebris rectius nobis loquentur: nec enim nos tanti virilaudes paucis verbis digne exposuerimus, de quo ipse illustris Iosephus Scaliger, nihil se tam magnificum praedicare posse alicubi scripsit, quod eius summet virtutes non superarent, imo quem magnus Isaacus Casaubonus omni eruditionis parentem suis ad eum literis indigitare non dubitavit. Nec doctrina tamen magis excellebat quam vitae innocentia et integritate, certe humanitas in eo tanta erat, ut nec in ultima sen ectute ulla morositas eam contaminaret: temperantiam et ab omni voluptatum studio abstinentiam perpetuo colebat; amictu non sordido, sed prorsus simplici utebatur; honoris et opum, quas si voluisset, non exiguas parare sibi poterat, tantus contemptor, ut cum primarium iam ab initio in aula Megapolitana locum invenire posset, academicam vitam ultro ei prae optarit, et acultates omnes, partim in eleemosynas,
partim in adolesventes studiosos, qui in re tenui essent, totâ vitâ profuderit: nec enim domo aut in suburbium prodibat, quod tamen sanitatis tuendae causa quottidie fere faciebat, nisi eleemosyna larga instructus, qua obvios quosque egenos impertiretur: nec tempus unquam fuit, quo non plures domi ingenuos adolescentes aleret, quos erudiret simul et beneficio afficeret: superbiam, inisutitiam, fraudes, ut orcum oderat, tam miti et placido ipse ingenio, ut et acerrimos hostes, nullius privati sed publici boni gratia captos, non toleraret tantum, sed ubi honeste poterat, laudaret saetpe et ornaret. Cultum sum~i Numinis non tam ostentabat, quam ipso facto praestabat, numquam electulo surgens aut cubitum se recipiens, quin unum ex anagnostis suis per horulam ex Graecis Bibliis, quibus mirifice delectabatur, aliquid legentem audiret, aut, dum ultimo tempore insomnia laboraret, totam fere noctem sacris carminibus pangendis transigeret. Habuerat etiam a iuventute usque in deliciis Graecos inprimis Patres Clementem Alexandrinum, Iustinum Martyrem, maxime autem S. Basilium et Gregotium Theologum, quorum scripta
assidue lectitabat. Postremomortem tam excelso, imo cupido animo, cum per semestre spatium minus commode haberet, et paullatim non amorbo quidem, sed ab ipsa aetate vires attenuari sentiret, exspectabat, ut nec familiares ferret longiorem vitam ei precantes, sed eos moneret, ut non proistare, sed feliciin meliores sedes migratione vota ad Deum facerent; absentibus etiam amicis per literas valediceret. Unum illud, iam lecto per aliquot dies ante fatalem illam horam affixus, conquerisolebat, quod nemini tum usui foret, aut ulla re benefacere posset. Tandem cum ultimum hunc versum meditatus esset, quem identidem ingeminabat: Dapatientem animum, Pater alme, animetque salutem, et haec Graeca verba familiaribus atque adstanti Ecclesiastae recitasset: *en )bpignw/s1ei a)lhqinh=, kai\ pros1kunh/s1ei an)upokri/tw|, th=s2 a(gi/ as2 a)s1ugxu/tou kai\ a)diaire/tou tria/dos2, *qeou= *patw=s2, kai\ ij(ou=, kai\ a(gi/ou *pne/upatos2, piste/uw kai\ e)lpi/zw dia\ to\n *swth=ra h(mw=n *i*h*s*o*u*n *x*r*i*s*t*o*n, to\n e(/na ka\i mo/non mes1i/thn *qeou= te kai\ an)qrw/pwn, a)/fes1in a(martiw=n kai\ zwhn\ a)iw/nion, *amhn\, eaque cum versu illo pretscribi et typis in pagel la excudi iussisset, pie et placide sine ullo sensu doloris, ratione sibi usque ad extremum
halitum recte constante, exstinctus est et quatriduo post in primario oppidi Helmaestadiensis templo honorifice sepultus. Laudarunt eum pro funerein Ecclesia quidem Laurentius Scheuretus Theol. D. et Professor, in academia vero Christophorus Heidmanus Eloquentiae Professor oratione luculentâ uterque. Tumulo inscripta haec fuere:
D. O. M. S. S.
EXVVIAS IOANNIS CASELII VIRI SUMMI ET OB ANIMI INGENIIQUE DOTES CUM ALIIS DONIS DOCTISQUE TUM MAGNIS PRINCIPIBUS INPRIMIS CARI, SAXONIAE ADEOQUE GERMANIAE NOS TRAE PHOENICIS, IAM OCTVAGENARII, ET VEL OB AETATEM VENERANDI, SUB HOC LAPIDE CONDIDERUNT AMICI SUPERSTITES MOESTISS. CUM POTIOREM EIUS PARTEM AC DIVINIOREM AD SE REVOCASSET ATQUE IN TEMPLA AETERNIT ATIS TRANSTULISSET IMMORTALIS DEUS AD IX. APR. M. DC. XIII. IPSUM E MONUMENTIS INGENII PLURIMIS ET NOBILISS. CERTIUS LECTOR NOSCE ET TE BREVI COGITA FUTURUM QUOD HIC EST.
PErvetus est consuetudo, adeoque a memoria hominum eruditorum in nostram ettatem perpetuis exemplis derivata, ut lucubrationes nostras diuturno labore inventas, eleganter litteris consignatas, vel ad samiliares amoris et benevolentiet testandet, vel ad viros principes, et cum primis de nobis bene meritos, observan tiae et grati animi declarandi gratia, muneri mittamus. Neque vero non complures sunt aliet honestet huius rei causet. Setpe enim insinuare nos in animos pretstantium virorum cupimus: nec raro iis prodesse volumus, ad quos scribimus. Quid sibi voluerint Aristoteles et Cicero, cum ille commentarios ad Nicomachum filium, hic ad Marcum filium libros de officiis mitteret, nemini obscurum est. Cetterum in omni eo genere ita nos gerimus, tum, ne quos tali honore dignemur, nisi vel ipsos litteris eruditos, vel, qui ab his proximi sunt, cumque iis aliquando comparandi, admiratores studiorum sapientiet, tum, ut res ipsis non solum gratas, sed etiam proprias tribuamus, sive, ut vulgo loquimur, dedicemus. Etsi enim, qui vim omnem doctrinet mediocriter intelligit, non ita uno genere capitur, ut non
aeque capiatur et caetteris, quod etiam esse ingenium philosophi contendit Plato: tamen cum plaerumque alii delectentur aliis, ac propter usum alia aliis magis conveniant, non parum aberraturus videatur, qui ad iurisconsultum disciplinas mathematicas, ad rerum naturalium indagatorem inventa poetarum perferat. Nonsolum enim ibiparum inibunt gratiet, sed et ob eam imprudentiam reprehendentur a pallo peritioribus. Cum vero princeps Henrice Iuli, nulla sit pars studii sapientiet, quam non attigeris, et in pletrisque ita sis versatus, ut non solum etques earum disciplinarum principes, sed de iis pretclare indicium ferrepossis, quis doctissimorum hominum dubitet, quote, si ita videatur, litterario munere afficiat? Qui enim omnes animi primarias dotes habet, universas intelligit, ei omnia esse gratissima potissimum abonis et pretstantibus viris profecta, ut quodque meretur, necesse est. Nam quet interdum titulo et pondere magna quidam male feriati pro singularibus et divinis venditant, ea et facile agnoscuntur, et ridentur merito: aequum est, ut mediocribus aliquis locus relinquatur, cuiusmodi mea esse existimo. Ut enim essent, in hoc curae satis semper posui, idque ms in pletrisque assecutum spero. Namque et a falsis, et a frivolis abhorreo, et eorum, quaeper se eiusmodi apparent, relinquo, quae speciem veri habent, refuto, et veritatem in rebus quaero, et vera, ubi opus est, confirmo, nec facile, aut novatoribus ulla in re assentior, aut a veterum auctoritate recedo, Quod ad orationis formam attinet, ealectori satisfecero, si minus habeat sordium, et ad rei declarationem perspicuitatis satis. Nec sunt enim omnium, elegantia in dicendo, et copia, et splendor et magnificentia. Namque nec summi ingenii piros, qui eas virtutes affectarunt, omnia perfecisse
umquam fuit creditum. Incubui etiam in alterum, ut cum vera et perspicua scriberem, tum neque vel publice vel privatim, noxia, nec in quemquam iniuria, nec cuiusquam mortalum famam letdentia, sed utilia lectorum alicui: praecipue autem spectavi salutem iuventutis deditet litteris, et quibusdam me profuisse arbitror. Unde cuiusmodi sit omnis mearum scriptionum ratio facile apparet. Cumenim animadverterem, aberr are alios in doctrina, alios in ratione morum, nonnullos utrobique hoc egi vel solum, vel ante omnia, ut utramque viam publice quoque monstrarem sedulo. Nam si quet sunt metlaudationes aut cohortationes, aut si qua alia, relata omnia ad eundem finem volo. Quando vero rectet viet monstratori devia quoque indicanda sunt, mirum non est, eum malam ab iis inire gratiam, qui errare in perpetuum ipsi malint, et secum in errorem pertrahereplures, neipsi errasse umquam videantur, sive errorem suum iam intelligunt, sive nec intelligere aliquando,nec ab iis intelligi, nolint. Talibus ego placere numquam studui: quosdam placare, si qui emendari vellent, setpe fui conatus. Odia autem et contumelias pertinacium mihi subeunda potius putavi, quam deserendam salutem adolescentium. Neque, cum hîc me semper recte gesserim, quando hoc negotium nemo melioribus rationibus vel auctoribus adversum me egit, iam senex muto factum: quem in extremo vitet actu averti ab hoc instituto terriculamentis sycophantiet, ac ne quidem ipsa morte oporteat. Hetc apud sapientissimum principem confirmare mihi necesse non est, qui rem ipse penitus intelligas, et huius instituti locuples testimonium mihi non negaturus videaris. Recordarienim tescio, quet ante annos plusquam viginti tecum cum de litteris, tum de officio principis familiariter, et saepe, quasi aliud agens disseruerim: et quaedam primae ettati tuae destinatae lucubrationes in promptu sunt, forasse
neque tum discenti infructuosae, In una autem hac repotuisse me curiosiorem viderifateor, si curiositas est dicenda, ea homini impertiri, quae cui dederis, ipsi in perpetuum saluti sint, aut esse possint, qui iis uti nonrecusent. Si quis tamen neque hac ratione ab illius vitii suspicione me satis vindicatum censeat, quamadmodum et hic mihi caverim audiat. Ad principum enim filios scribere soleo, ab iis invitatus, quorum maxime interest. Aliis me faciliorem praebui, quos boni viri mihi diligenter, vel verbo saltem commendassent. Neque non etiam me multis ultro obtuli, id que recte fieri, hinc colligere est, quod viatorem solemus e deviis ultro revocare in viam, a qua se ille aberrare non suspicetur: quod humanissimum factum nemo reprehendat, et viator laeto gratoque animo acceptet, nedum cum eo, a quo ab errore revocatur, disputet: cuiusmodi sensibus diiudicantur. Quod in iis, quae mentis iudicium postulant, longe aliter se habet. Neque enim solum, quorum mentes institutione depravatae sunt, sed etiam, quibus nulla prorsus educatio obtigit: et se non amentes esse, atque educationem omnem, omnes vitaerationes, omnem denique remp., quae ex doctiss. pauci admodum intelligunt, intelligere arbitrantur, et hoc sibi, (usque adeo seplus quam rationem amant) et imperitis, qui loquacitate impudentium quoliber tr ahuntur, facile persuadent. Cum autem alias de aliis atque aliis meo studio consignata utilitati publicae proposuerim; nunc visum mihi fuit edere, quae aliquando in vestibulo politices elucubratus fueram: nec ea tamen proferrem, nisi et vera esse, et iuventuti, quae se parat ad remp. profutura, iudicarem. Nec sane dubito, quando nec nuper excogitata, quibus a vulgo plausus plaerumque stulte datur, neque mea, qui supra ingenii vires mihi nihil arrogo, sed veterum, qui omnia diligentissime
investigarunt, et vera, quae tot saeculis convelli non potuerint, aut certe eorum sententiis consentanea, amplector et rrado familiaribus. Spero etiam adultiorum, nec expertium rei publicae plaerosque mihi assensuros, et adolescentibus auctores futuros, primaria via, quam ostendi, vel ceterarum aliquae, ad civilem disciplinam ingrediendi. Quod autem virtutem fundamentum facio, et principium politices, quodque politicum virum bonum, et primo omnium, et in perpetuum deinceps, esse iubeo; ut nec primus ipse inveni, sic passim urgeo, et subinde inculco, quod in animis non modi discentium, sed quocumque in loco gerentium remp. haerere, maximum operae pretium est. Quis autem regum in quacumque opella nedum in administratione rerum, alios optet, quam viros virtute et fide praestantes? quis eos non legit prae ceteris ad omnia? Ac sane prius pariet locusta lucam bovem, ut Ennius scripsit, quam rem seriam minimam, nedum summam remp. recte gerat, qui sine integritate et fide sit. Quanto sanctiores igitur prae cunctis mortalibus in omni vita et actione reges ipsos esse convenit? tum quod in summo rerum humanarum fastigio collocati sunt, tum quod moder atore universitatis gesti muneris rationes reddent: quod vos principes in memoria semper habetis, tyraennis in mentem numquam venit, aut, si quando, ipsos toto animo cohorrescere, necesse est: quô sunt etiam in ipsa purpura et maxima potentia miseriores: at reges principesque contra in perpetuis curis maximisque laboribus beati, quibus porro prima praemia a Deo decreta sunt, et hîc a populis per solvitur benevolentia, et laudum vestrarum sempiterna praedicatio. Sed ad caput huius eipstolae redeo. Reddens enim tibi cum ea hunc librum, maximopere rego, ut cum antehac minora, vel paria
studia, clementer acceptaris, neque hoc contemnas, etiamsi ad unguem facta non sint omnia: quod nec fortasse a me proficiscipotuit: nec hoc loco aliud mihi propositum fuit, quam quod inscriptio pollicetur: ut iter civiis vitae ingredientes de iis monerem,quae qui non didicisset, ad ceterorum intelligentiam, velaegre, vel infeliciter, perveniret: quod qui sibi non penitus persuasisset initio, numquam bonus princeps, aut senator, ac ne quidem bonus civis, haberetur in republica. Alia praeterea habebam in manibus, quae ad educationem principis facere arbitrarer: quorum aliqua absolvi. Nam et duas quaestiones, in vulgus satis controversas, et usu in plaerisque regiis mirifice confirmatas, enodavi: quarum una est de victu, altera de splendore reliquo. Nonnulla etiam in iis correxi: quae de Cebetea tabula, quam ad parietem suspenderat, pluribus diebus ex me quaesierat Serenissimae coniugis tuae frater, princeps Ioannes, Friderici II. regis Daniae, filius, et ego responderam parim ex libello, qui in manibus est, partim quae ad eum illustrandum facere mihi viderentur. Faciam, ut et haec brevi lucem videant, quae quoque non profutura nullis iudico et auguror. Vale princeps inclute. Helmaestadio ex ac. Iulia Kal. Sept. M DCC.
NOlim te ignorare, lector, haec esse quasi quaedam prolego/mena politikw=n, nonsolum profutura iuventuti, quae separat ad remp. quod qui haec non praecognoverint, de plaerisque minus dextre iudicaturi videantur: sed nonnullis etiam in rep. versantibus, quorum alii in instituto, quod rectum animo conceperint, confirmentur, alii, qui forte aberrent, hinc errore suo intellecto, pedem in temporereferant, ne sibi privatim infamiam, patriae et civibus calamitatem seu malum aliquot creent. IN hoc autem summo munere diu multumque cum laude et utilitate publica versatis haec non scribimus; sed si ipsa legere dignentur, censores eos talium meditationum co???stituimus, quos rectissime intelligere, quae praeclarissime gerunt, credibile est. Confidimus tamen haec qualiacumque non improbaturos, quae ad verum scopum omnia dirigere conatifuimus. Vale.