ITa fuit vectigal perionale. Vectigal ex rebus est, quod intuiturerum et patrimonii exigitur, nimirum, quod ex causa emolumenti rerum solvendum. Et causam habet vel commercium, et contractum hominum, vel hereditatis successionem, etc. Res vero sive bona cum in politiis duplicia: Immobilia et Mobilia, quae homines habent et possident: Inde quoque dispectio fieri debet huius vectigalis, quod vel ratione bonorum immobilium vel mobilium solvitur. Immobilia bona sunt praedia rustica et urbana, iuraque iisdem inhaerentia. Rustica praedia sunt fundi. Urbana vero aedificia. Solvendum etgo vectigal vel intuitu et causa fundorum vel aedificiorum, von ligenden Gründen und derselben Nußungen, oder von Hauß vnd Hoff. Vel intuitu rerum mobilium et nummorum, Fahrnuß und Parschafft. Quod nos speciatim Tributum, vuglo Stewer appellamus, quod est pecunia populo imperata, quae pro census ratione à singulis exigitur et solvitur. Suntitaque primum Bona singulorum civium describenda: Deinde quoque pro ratione et quantitate qua quis possidet, aestimanda,
ut singuli sciant, quantum aerario conferendum: Et Resp. Exinde suas vires pace et bello metiri possit.
QUicquid boni homo civisque in Rep. habet et possidet, quod vivit, quod libere vivit, quod bene, quod beate, omniumque rerum et bonorum usu, et interdum etiam copia ad voluptatem utitur fruitur, totum hoc beneficium est Reip. referendum, quae facit, ut Homo sociatus in civili societate civiliter vivat, suisque bonis gaudeat. Qua de causa non tantum ecessatium est, verum etiam aequissimum, ut aliquid ex lucro et compendio bonotum illotum, in commune conferat. Propterea quod et Homo et Resingulorum in Rep. conservari nequeat, nisi conseruetur Res publica sive communis. Adeo ut singuli sui causa videantur impendere, quicquid in usum publicum conferunt. Quippe quod res communis à pruata, et contra privata à communi mutuiter dependeat. Causa itaque tealis vectigalis ex eoiustissima est, quod aliunde instius lucrum sive compen dium publicum petinon censeatur, quam ex possessionibus et facultatibus, quae singulis emolum ento sunt, et quibus se suasque familias sustentant et ruentur. Quod genus vectiglis Capitatione aliisque impositionibus merepersonalibus aequius videtur. Propterea quod Personale perfonas afficiat sive quid possideant in bonis, sine non possideant: At reale ex xompendio rerum prinatatum proficiscatur. Quod enim homines arant quod metunt, quod mercantur et lucrifaciunt, quod labore et manu quaestum facitunt, Reip. cura tegimine, et tutela id faciunt. Ceterum cum imperium sine vectigalibus nullo modo (uti dictum) retineti possit aequo animo cives partealiqua suorum fructum pacem sibi sempitetnam atque otium redimere debent, ut scribit Cicero ad Q. Fratr. Qua de causa abarcanis Reip. sive dominationis vect galia recte segregat Arnold. Clapmat, lib. 4. de art an. rerump. cap. 16. De causa et aequitate huius vect galis satis: dispiciamus dediscrimine, quod ex differentia bonorum naturalium et ciulium, quae vel Mobilia vel Immobilia sunt, desumi potest. Cui distinctioni quantumpote infistendum esse arbitramut, si exaliquo fonte realia vectigalia derivare, et ordine quodam discriminare desideramus, ut vectigal vel ex rebus immobilibus exigatur, vel ex rebus mobilibus, et hisce naturalibus quoque vel civilibus, id est, Nummis, sive pecunia numerata. Homines enim vel fundos et aedificia, vel utensilia et supellectilem, mercesque, vel nummos possident, quibus utuntur fruuntur Naturalia autem bona, quia vel 1. terra, id est, agricultura et effossione proeniunt. 2. vel opificio et manus opera elaborantur. 3. vel mercatura maritima et terrestiparantur in Rep. 4. civilia vero ex parte adquituntur cum quaestus ex nummis conficitur: Ideo haec vestigia sequentes videbimus, Quid et quantum exsingulis decerpi et exigi possit et debeat: Quod genus vectigalis in specie Triburum indigitamus (Cuius originem repete ex lib. 2. Invent. Polyd. Virgil, olim Tributus Gell. 13. c. 19.) deductum à tribu. Quippe quod secundum Varronem lib. 4. deling. Lat. sit pecunia populo imperata, quae tributim à singulis pro pottione census exgebatur: Vel verisimilius à tribuendo, quod ex privato in publicum tribueretur. Fest. lib. 18. vel. quod militibus tribuebatur l. ager. 16. de V. S. Quamquam alias olim et
nomine tributi venerit, quod ob capita solutum. Dio Halicarnass. Plutarch. in Publicola l. 2. § si quid. de hered vel. act. vend. c. si tributum. 1. I. 9. 1. Est enim tributum aequinocum nemen, quod vel in specie pro vectigali tantum rerum, vel promiscue pro quovisrerum et personarum sumitur. Saeterum cum plura sint l. 4. deproescript. verb. negotia quam vocabula, ideo interdum latius, interdum arctius voce utem dum est Accipimus enim vocem tributi pro vectigali illa pecunia, quae à singulis respectu bonorum immorl um et mobilium, quae habeant et possideant, Wie hoch daß sie begütert sindt, exigitur et solvitur, vulgo, Tribut, landtstewer, Schoß, Schaßung, Exod. c. 30. Deut. 26. 1 Reg. 10. Bohin. lib. 6. c. 2 Gregor. lib. 3. de Rep. c. 3. l. et 2. C de annon et trib. lib. 10. l. universi. C. de vectigal. Chassan. in tr. des Iustites ruh. 1. §.4. Cuiac. lib. 7. obs. 3. et 4. Monterus. lib. un. decis. Reg. Artag. decis. 13. n. 46. et 47. Alias et hodie interdum Collecta et Indictio. l. 3. C. de annon. et tribut. lib. 10. Ernest. Cothm. consil. 11. n. Waremund ab Ehrenberg, de regni subsid. Adde Goedd. in l. ager. 27. de v. Vide. 2. Chron. 17. v. 11. et 2.
CENSUS nihil aliud est, quam publica patrimonii singulorum civium description et aestimatio. Graecis ti/mhma aestimatio, vel a)pografh\ descriptio, German, Schatzung.
HAec generatim de tributis dicta. Verum enimuero cum compendia vectigalia omnia iuxta normam aequitatis exigi oporteat: Aequitas qutem potissi mum ex propotione bonorum consideranda et ponderanda fit: At propottio investigari nequeat, nisi singula bona civium excutiantur, inquirtantur et aestimentur, ideo instrumentum adinuentum fuit census, quo singulorum civium patrimonia aestimentur ae censeantur, qui nihil aliud est quam aestimatio et designatio bonorum singulorum civium publice facta. Festus in verbo Censeres. Est enim Censere aestimare, et Census aestumation bonorum, quodtanti quisque res suas aestimaret, quanti censores censuissent. Nam professio bon orum à privatis subsignabatur, et ad aetarium deferebatur, Bondin. 6. Rep. 1. p. 971. Qua de causa censum pro consignatione sive tabulis pub icis modificate vusrpari videmus in l. Census. de wobaet. ubi ICtus: [Census et menumetna publita potiora testibus esse Senatus censuit.] quo sensu et Theophilus in §. Dedititios. Inst. delibertin. desctibit. [Census, inquit, signisic at tabulam, aut chartam, in qua Romani frcultates suas conscrib bant, ut billi cenpore pmodo parimonii sui unusquisque conferret.] Quod Germani Schaßungen, Scheßen. Item Losungen dicunt. Fieri autem debet haec aestimatio publice, id est, auctoritate magistratuum, apud quos singuli cives censum bonorum suorum pfiteri coguntur, ut ´constet de quantitate pecuniatum, quas avisque possider. Adeoque ut postmodum munera belli pacisque patrimonialia non viritim, sed que viribus pattimoniorum iniungantur, utque hac ratione Resp. suam potentiam et opes noverit, quibus se belli et pacis
temporibus metiri et tueti possit. Qui propterea merito anima Reip. appellari possit. Quod opus Clausius etiam ideo vocat arduum: [Quod opus, inquit, quam arduumsit, nobiscum maxime, quamvis nibil ulerae, quam ut publice notae sint facultares nosiroe exquiratur, nimis magno experimento cognoscimus.] Quod maxima cumaequitate coniunctum, ut nemoplus oneris sustineat, quam emolumenti et lucri ex rebus capit. Quandoquidem census aequalis in capita maximaminiuriam civibus infert, ut qui nihil aut parum in bonis habet, nihilominus rerum aequale gravamen cum aliis perferre cogatur. Utendum itaque hic est propotione Geometica, non Arithmerica, ut quisque tantum soluta, quantum possideat l. 3. C. de annon. et trib. lib. 10 l 2. deo. Cuius rei causa Magistraus constituuntur, qui olim Censores in Rep. qui censui agen do praefecti. Li lib. et 4. Cic. lib. 3. de LL ibi [Censores, populi oevitoetes. soboles. fimillas, pecuiniasque censento.] Hugo Donell. cap. 2. pag. mihi. 28o. de sidempstrument. Censum porro instituisse fertur primum Sernius Fullus, Sextus Romanonum Rex. Ita enim Livis lib. 1. inquit. [Censim instituit Seruis rem saluberrimam tanto suturo imperio, ex quo belli parisque munia non viritim, ut ante, sed pro habitu pecuniarum fierent. Tunc classes centuriasuque et liunc ordinem excensu descripsit, vel pacidec orum, velbello.] Item Luc. Flot. in 1. [Ab hoc populus Remanus Telatus incensum, digestus in Slasses, curiis atque collegiis distibutus, summaque regisselttia ita est ordinata Resp. ut omniapartimonii, dignitatis, aetatis, artium ossiciorumque disirimina intabulias reserventur, ac si maximacivit as minimoe donms diligentia contineretur.] Videndus est Dion. Halicarn. lib. 4. Postmodum in eadem Rep. saepius actus est census ob incrementum vel de crementun patrimonii singulotum, quia, ut Ulp in l. 2. de censibus ait: Vitia primorum censuum editis nonis professionibus evanescunt. Item. l. 4. § quipost censum eod Exemplum habemus in Octavio Agusto, qui censum egit universi otbis, Lucoe 1. Marq. Freher. lib. sing. de numisin. cens. Fuit etiam census apud Graecos. maxime Athenienses. Demosth, in or at de muner. Et huncusque ad nostra temporain omibus Rhusp. regnis et principatibus frequentatus. De modo et formac census Ulpianus refert in l. 4. D. de censibus. nimirum de agti formula, [Nomen fundi cuiusque, et in quae civitate, et quo pago sit, et ques dues vicinos proximo habeat.] Item de arui: [Quod in decem annosproximos satum erit, quot iugerum sit.] De vineae: [Quot vites habeat.] Olineti: [Quetiugerum et quot arboresbabent.] Parti: [Quod intra decem annos preximossatum erit, quot iugerum pascua esse videantur.] Item silvae Caeduae: [Omnioeipse qui defit., oestimet.] Item [Lacus pisci atorios portus, salinas, si quoe sunt in praediis, seruis expressis nationibus, aetatibus, artificiis et officiis speciatim in censum deferri debere.] l 1. et 3. § fin l. 6. 7. 8. D. eod. Latius dissetentem vide de censu loh. Bodin. lib. 6. derep. cap. 1. ubi singulatim de censuta agit. quae primitus nonad morum castiationem inventa fuit, sed ad civium descriptionem, aetatem, numerum, ordinem, conditionem,; sive ad formnarum omnium ac facultatum aestimationem, quo sensu posteriori hocloco nos vocem census speciatim sumpsimus, Schaßung der Güter. Adde Petr. Gregot. 3 Reip. 5. Covatr. 3. variar. resolut. 7. et sep. Cuiac. 20. obseru. 35. et 24. obs. 7. Zasium lib. 2. singul intellect. cap. 3 De censura confer Mondecatin. ad LL. Platon c. 26. Lauterbach. 1. polit. 7. Danae. 6. polit. 4. p. 425. Lipf. in polit. et demagnit. Romae 4. cap. 2. Petr. Gregor. 4. Rep. 12. Freher lib. 3. de infam. c. 12. et 10. Scip. Ammirat. lib. 11. cap. 2. ubi. de off.
Censoris: soris agit. Petr. Aerod. 2 rer. iudicat. 16. Fr. Patricius 3. rep. 7. Fr. Pollettus lib. 3. de form. Rom. cap. 5. Eberlin. de O. I. in l. 2. cap. 15. Zepper lib. l. polit. Eccles. c. 17. p. 146. Thom. Garzo in discur. 30. Cyro Sponton. lib. 7. dello stato cap. 10. Bolin. d. lib. 6. c. atissime loh. Althus. in polit. cap. 8. p. 83. et seqq Laelius Zechnius lib. 2. polit. c. 3. p. 227.
Forma census hodie plerumque observari solet, ut singuli cives iruati censum profiteantur, quantum in bonis habenat, et quot bona in clinodiis, vestibus, pecunia numerata, mobilibus et immobilibus, et quantiaestimenturomnia hodie.
TRIBUTUM solvendum est à civibus vel nomine Immoblilium, vel Mobilium. Immobilium, nempe fundorum et aedificiorum. Quod ex possessionibus illorum bonorum exigitur, Indictionem libetindigitare in specie.
Primum tributum solvendum est ex possessione et proventuagrorum, pascuorum, hortorum, vinearum singulorum civium, et quicquid nomine fundi venit.
QUod ratione et proportione iugerum solvendum, vulgo dicitur Huffengelde,vel quod ratione praediorum rustioctum, Landtstewer, vel Fruchtgelde, quod solvendum ex sundis, secundum mensuram fundiex tritico, hordeo, avena, siligine. Quo pertinet etiam Weingelde/oder etliche Faß Wein. Waremund ab Ehrenberg. p. 55. n. 23. cap. 4. Quod genus vectigalis de vino termpore Caroli V. regis Galliae in usu. Bour decis. 246. pga. 602. Item Foirstgeldt, Trifftgeldt. Quo referri potest, Mühlschwein, Mastgeldt, das beste Hanpt auß dem Viehle, Pfluggeldt, Ehrzinß, Zehenden vom Fleisch, Wein, Korn, Erbsen, Flachs, Kraut. Vectigal boum et corii.
Huc referri videtur et ille modus, quo Ipicrates usus. Suasit enim ut subditi eonseterent soli partem singuli exemptam regi XVIII. modiis. Hocfacto magna frumenticopia fuit collecta. Qua in ealoca ubi fora agebantur exportata, abundanss pecunia est confecta. Camerat. p. 34.
PRAETEREA solvendum est vectigal sive trbutum ex possessione Metallifodinarum, salinarum, Lapidicinarum, etc. privatorum.
EX emolumentis terrae solvendum est quoddam vectigalaeario: quod vel degenti, promitur ex fructibussoli, vel visceribus terrae. pura Metallifodmis, auri, argenti, aetis, ferri, plumbi, stanni, quas privati possident. Iure enim certuem est, privat etiam possidere metallifodinas et inde fructum percipere, cum in eorum bonis inveniantur. litem si sundi. § sed si lapidicinas. l. si cuius § inde est quoesitum. D. de visfr. l. venditor. §. siconstat. D. communia praedior l. divortia. §. si vir. solut. mativim fac. text. in l. 3. §. ult. et l. seq. D. de reb. eor. qui sub tus. et l. magis puto Deod. Verum Principi eiusque fisco certa ex metalis inprivatorum fundis effossis debeturportio l. 5. l. 2. l. cuncti C. de metallar. lib. 11. l. 2 hoc met allum. C. Theod. eod. Quae Canon metalli d. l. 2. C. de metallar. et C. Theod. eod. et in d. l. cuncti C. Theod. decima esse dicitur. Reant. Choppin. de LL. And c 61. n. 1. et seqq. P. Heigius late et eleganter p. 1. q. 13. qua de causa D d. in c. un. quae sint regalia verbo Argentarioe. Decimam metallorum priartorum portionem de Regalibus tantum esse concludunt. Bossius in tr. de metalli et argenti fodinis n. 3. Petr. Gregor. lib. 3. syntagm. c. 10. n. Borcholt. in tr. deregal. Regner. Sixtim. eod. tr. cal 18. Andr. Knichen deprivileg. Duc. Saxon. p. 133. Teuberus p. 1. quoest. 22. Nisi quod Electores immunitate decimarum gaudenat. Aur. bulla Carol. Iv. § in proesente constitutiene. Goeden. cons. 3. n. 9. Schneidw. in §. constituitur. n. 7. instit. de usufr. Observanda tamen hic erit consuetudo et ius principis. regner. Sixtin. n. 37. et seqq. Adde M. Coler. in decision. 98. et ibi lacob. Scult. in net. Decimam quod attinet, quaestionis esse tolet. An illa de omnibus promiscue metallis intelligenda? Iprimis an etiam de Ferrariis Eysenftein. Quod textus et interpretatio Dd. comprobant, uti testatur Michael Teuberus lib. l. quoestion. iuris civil. et saxon. quoest. 22. nisi consuetudine vel praescriptione aliud obtineat. n. 9. Qui etiam de iure lapidicinarum, vel alterius vilioris metalli monet consuetudinem inspiciendam esse n 10. per. 1. et 2 C. de met allar. De venis saxorum, pretiosorum lapidum, gemmarum, marmorum, et quaesunt medii generis fossilium, videatur Castrensis in l. fructus §. si vir. D. soilut. matrimon. Peregt. de iur. fiscilib. 4. tit. 2. n. 13. P. Heig. lib. 1. quaest. 13. n. 37. De Salinis legibus Romanis cautem est, quippe quod in fundis privatorum prinuati iuri sint. l. ex generoelis. §. uxori de ususfr. legat. l. ex forma §. salinoe. D. de censib. Ubi ICtus. [Salinoe si quae sunt in praediis, et ipsae in censum deferendoe sunt.] facit text, in l. magis puto. §. t. D. de reb. eor. qui sub tut. Reditum vero certum ex metallis et mineralibus Principem vel remp. sibi constituere posse certum est, qui propterea inter Regalia refertur c. l. quoe fint regal. et inter vectigalia publica. quae fisco debentur l. inter publica. § ult. de V. S. l. 1. D. quod cuiusque univers. l. si quis. C. de vectigal. Qualem etiam ante Imperatores constitutem fuisse ex Livio, lib. 9. decad. 3. de belle Persico, constat. [Vectigal etiam novumex salaenae
annona statuerunt.] Item olim in Troade, teste Alfeno lib. 3. sofistw=n cap. 1. Adde Borcholt. hic. et Regner, Sixtin. cap. 21. P. Heig. p. r. quoest. 14. n. 17. et seqq. Quod vectigal ICtis dicitur in l. inter publica §. ult. de U.S. et ibi Goedd. l. 5. D. quodruiusque univers. Salinatium Pontificis in c. super quibusdam. §. proeterea. de V. S. Quo pertinent decimae confectialuminis. Matth. Afflict. decis. Neapol. 321. vide Andr. Knichen. in privileg. Duc. Sax. p. 134. Ceterum prout variant Regnotum iura, ita quoque reditus eorundem. Salinarum naturam et salis si quis indagare desideret, perlegat a(lografi/an Bernhardini Gomezii, Plin lib. 16. ca. 2. Potest quoque consuet udo vel Princeps certa~legem imponere fodinis calcis terrae, ex qualateres fiunt Ziegel Erde, miniariis, nitrariis, sulpuratiis, quae Wesenbecius inter Regalia connumerat, cons. 45. n. 24. et cons. 60. n. 30 de quibus M. Teurber p. 1. quest. 23. n. 11. et 12. Pett. Heig. lib. 1. q. 13. n. 40.
HAEc de reditu, quiadminiculo et ratione terrae infert': Ratione vero aquae est reditus piscationum.
NAm quamvis in § flumina. Inst. de R. D. ins piscandi dicatur esse comnibus comnume ibn portu fluminbusque: aliud tamen est ius piscandi et alind compendiunm ex piscatione, quod immemoriali praescriptione et consuetudine acquiri potest. c. super quibusdame. §. praeterea. de V. S. Qua de causa inter Regalia realtum est hoc ius. C. I. quoe sint regalia. verbo Piscarioe. Radevicus in vita riderici lib. 2. c. 5. Sigon. lib. 2. de regn. Italioe et 7. Regn. Sixt. deregal. c. 20. P. Heig. p. l. q. 15. n. 45. Coler. in decis. 101.
DEINDE reditus etiam irue molendionrum aquaticorum Principi competit in fluminibus.
PRincipis enim est ius molendinorum aquatiocorum concedere in fluminibus. Quippe quod flumina inter Reglalia, d. cap. 1. quoesint regal. Noe Meurertr. An vero Domini subditos possint cogete. ut in suis molendinis molant, eleganter difquit, Iohan. Copus in decis. 20. Teuber. p. 1. 9. 27.
DEnique solvendum est vectigal expraediis urbanis, puta domibus, horreis, aliisque aedificiis, areis: von Hauß vnnd Hoff, Schoß, Stewer, Balckengeldt, Sparre~geld, Camin oder Schornsteingeldt. Inquilin gelt. Simon Pilstor. cons. 19. vol. 1.Schurff. cons. 23. n. 3. cent. 3. Waremund. p. 37.
OPIFICIA sunt, quae materiam elabortant, et quaevis usui communi instrumenta et utensilia parant.
Quibus aeque lucrum quaerunt ac agricultura. Unde vectigal quoddam intuitu opificiorum constitui et inprimis à collegiis opificum exigi posset, quae arcam communem habent ad exemplum Reip.
QUae lane via conficiendae pecuniae commoda et facilis videtur, modo aequitatis regula hic obseruetur, nec medus exceatur: Proterea quod pecunia semper parata et brevitempore exigi et colligi possit. Inprimis si Principi mutua pecunia opus necessitatis tempore, iis praesertim in locis, puta Noribergae, Mediolani, ubi artificia et opificia florent. Hic ergo ineat calculum Politicus. à quibus collegiis artificum quid petendum. Quamtum enim quisque solvere possit, non ita in facili est. Propterea haecres tutius committi videtur indagationi magistratuum in singulis civitatibus, ut modum explorent, quantum Opifices singuli (qui alias parum, aut nihil in bonis habent) ex quaestu suo manuario suppeditare queant Reip. In quibusdam Rebus publ. observari licet, ut Mercatores et Opifices magnum sua industria facientes quaestum, quantum quisque lucri capiat, iuramento profiteatur. Nec improbandum esse hunc morem censet Andt. Friccius lib. 3. derep. emendand. 12. Nec ese noum hoc genus, nec inquum, Olim enima à Severo tale artificum vectigal institutum fuit, teste Herodiano lib. 3. Laelio Zechio lib. 2. politic. cap. 3. pag. 228. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 10. genial. dier. Pertr. Gregor. lib. 3. cap. 6. n. 4. Et fuisse extra ordinem pro restituendo plantioigni consumpto ad Augusto indictum priartis denarum, at collegiis aureum, ex Dione Cassio refett Marq. Freher. lib. 3. parerg. c. 10. Chabtias Atheniensis regi Aegyptiorum sua sit, ut de unaquaque colonia, item corporibus singulis impearet tributum, Item de frumento, quod venitet, ut exigeretur ultra pretium tam ad emptore, quam venditore de singulis artabis asses bini, nec non de navigiis et offi cinis et alis, quic quid negotii gerertur, et fieret quaestus, quaestus illius pars decima. Utrefert Camerarus. Sic statuem fieriposse, ut singuliartific es in principio. quo artem coeperint exercere,teneantur autreum solvere, Ripa cap. 6. nu 41. adserit. in tract. de priutl. pest. Sic memini extra ordinem collegiis Opificum iniunctum fuisse, ut singula personam ad serutitia principis in festinitatibus pbulicis decentesuis sumptibus vetsitam et exoratam depu tarent.
REs, quae commercii sunt, id est, emi, vendi possunt, sunt quoque Immobiles et Mobiles. Immobiles Fundi et Aedificia solo infixa, iuraque. Mobiles autem sunt merces quaevis, quae loco moveri possunt, ad victum et amictum humanum, ad instrumenta et supellectilem, spectantes, Allerley Kauffwahren, quae mercimoniis subiacent, in Handel vnd kauffen sind. Ex immobilibus, sive fundis et aedificiis wegen ligender Gründe, Hauß und Hoff, solet solvi Reip. vectigal, in alienatione, id est, venditione, vel permutatione illorum bonorum, pro sortis sive summae totius proportione, vulgo dicitur Der Abzug.
IUstitiam huius vectigalis quod attinet, illa non in obscuro est. Quamvis enim iure communi tales detractiones non reperiantur, in quo leges inprimis contrahentium aequitatem et utilitatem respiciunt: Rarenter autem simul emolumenti publici rationem habeant: Ideoque non dubium hanc ob causam eiusmodi detractiones publicas praeteritas silentio fuisse. Hunc tamen defectum iuris publici Mores et Statuta Rerump. singularia suppleverunt, dum modos, quibus aerarium publicum stabiliatur, ex aequo et bono publico adinvenetunt: Quod cuique Reip. et principi non tantum liberum, verum etiam summe necessanum est. Cum salus Reip. suprema lex sit, et omni privato commodo praeferenda: Omnesque populi legibus et moribus communibus et propriis utantur. l. omnes popult. de Iust. et Iur l. 6. eod. Et consuetudo pro lege obseruetur. l. de quibus 32. D. de LL. praesertim in oneribus et collectis. l. un. et ibi Br. C. de aur. coron. lib. 10. ubi dicitur; [Ad collationem auri coronarii placuit neminem absque consuetudine esse cogendum.] Ioh. Copus in quaest. q. 11 n. 1. et seqq. Thoming. decis 27. n. 37. et 38. Et quamquam eiusmodi detractio aliquid iniqui sapere videatur: quippe quae cum damno privatorum coniuncta: sciendum tamen est, privatum detrimentum facile publico emolumento compensari posse. Aequum enim velaequissimum censetur, quando cives vel aliorsum migrant, vel domicilium mutant, ut de bonis venditis, quae in illa rep. in qua vixerunt, adquisiverunt. pecuniae partem Reip. vel civitati pendant. Andr. Geil. lib. 2. obsern. 36. n. 9. Ioan. Dauth. in tr. de testam. de mat. test. limit. 24. n. 69.
Quantitas huius detractionis in arbitrio esse solet Principis aut Reip. quam moderari ex aequo convenit. Adeo ut interdum pro centenis duo vel tres saltem floreni exoluendi sint, vulgo appellant, Den Abzug von der Kauffumma. Item Nachstewer, quod specialius est. Nam vox Abzug detractionibus hereditatum etiam competere videtur, de quibus suo loco. Quod vectigal solvendum est magistratui, quando contractus publice confirmatur et annotatur, wann der Kauff von der Obrigkeit ratificirt wirdt. Quemadmodum Augustae, Noribergae, Spirae, et aliis in locis quam plurimis constitutum est, et usu observatur, non tantum in opidis sed etiam pagis. Teuber. part. 1. quaest. iur. civi. et Saxon. 15. n. 2.
VECTIGAL mercium est, quod mercibus imponitur invectis vel evectis. Quod propterea duplex, ei)sagwgiko\n et e)cagwgiko/n.
VEctigal à vectura nomen trahit. Unde proprie et hic pro pecunia, quae pro invectione et evectione mercium debetur, sumitur. Pecuniam dico, non rem, non speciem. liuniversos. C. de vectigal. facit l. 2. C. eod. Et consuetudine confirmatur. Henning. Goeden. cons. 7. et 8. Nisi aliud aliis principibus placeat, ut de Rege Aethiopum fertur, qui species exigit. Fr. Alvares. in Aethiop. Alias vero latiorisensu sumitur. Ulp. in l. inter publica. §. fin. de V. S. Verum fcequentius primo significatu et inter Regalia, in c. 1. quae sint regalia, refertur. Idem appellatur Telonium à Graeco te/los2. Unde Teloni et telonarii conductores vectigalium, vulgo Töllner, inde Zöllner. Item à Dd. Gabella. Boss. in tract de vectigalitit. 2. Quod etiam in plerisque locis Portorium dicitur, quasi pro deportandis mercibus solutum l. allegatis. C. de vectigal. Videntur equidem vectigalia odiosa esse, quod mercimonia sint iure gentium libera. l. semper §. negotiatores de iur. immunit. Ioh. Copus decis. 50. n. 1. et seqq. ubi plures allegat. Sed aequitas vectigalium dependet a salute publica et lucromercatorum. Si enim à Rep. vel principe commerciorum licentia tribuitur, quibus maximum quaestum faciunt, anne aequum est, ut et corpori publico quid compendii exinde decerpatur? Si enim pastor est Princeps in Rep. quidni conveniat eum sustentari ex fructibus ovium, id est ex lucro et emolumento civium vel aliorum peregrinorum, qui licentia civium utuntur? Anne autem vectigal aequissimum, quod speciebus evectis imponitur, quibus Resp. tua spoliatur, alia locupletatur? Ioh. Goedd. in l. 17. num. 8. de U.S. Quod proinde vel e)cagwgiko\n vel ei)sagwgiko\n exsistit. Strabo lib. 17. Iustin. in l. un. C. de Alexandr. primat. lib. 11. Unde Impp. in l. omnia C. de vectigal dicunt: [Vectigalium non parvam esse functionem, quae delet ab omnibus, qui negotiationis et transferendarum mercium habent curam, aequa ratione
dependi.] fac. l. 1. §. in causa. D. de quaestion. Competit ergo ius constituendi principi aut reip. quae superiorem non agnoscit, aut aliis consensu eiusdem l. 1. 2. 3. C. vectig. nou. inst. non poss l. vectigal. D. de publican. et vectigal. c. immo. de censib. c. super quibusdam. ext. de V. S. c. 1. quae sint regalia. Reichs Abschied. Anno 76. §. Dardurchdam. Copus d. decis. 50. n. 3. et 4. Alias qui citra consensum principis vectigalia imponunt, L. Iulia de ambitu tenentur. l. un. D. ad L. Iul. de ambit. Quod si vero necessitas et utilitas alicuius civitatis vectigalia desideret, eo in casu possunt vel nova institui, vel vetera augeri l. 1. C. d. t l. ult. C. de vectigal. l. locatio. §. debitores. l. sedsibi. D. de publican. Quod enim fit auctoritate Principis, et consensu vel tacito, id est, praescriptione, vel expresso, perinde est, ac ab ipso Principe fiat. c. super quibusdam §. praeterea. de V. S. Borcholt. in c. quae sint regalia. Et quia contrariorum eadem est ratio. l. nihil tam naturale. de R. I. ideo uti vectigalia instituere est Principis, ita quoque eiusdem erit illa tollere, vel immunitatem permittere. d. l. vectig alia C. de vectigal. tt. C. de immun. conced. lib. 10. Bodin. lib. 1. cap. 10. de rep. et nos diximus de hociure in tr. de Maiestate politica p. 2. cap. de vectigalibus.
Quantitas porro vectigalium exaequo et bono desumenda est. Quae quia variari admodum potest, prudentiae politicae subiacet, soletque hac in parte saepe consuetudo attendi l. si publ. §. fin. D. de publican. de qua Theodoricus Gothorum Rex apud Cassiodorum lib. 5. epist. 39. ait. [Canonem teloni nulla patiaris usurpatione confundi, sed modum regi utilissimum, quantum praestare debeant imponentes commerciendi licentia, aequabili ratione revoces, ne se tandem in vagum extendat ambitiosa enormitas exigentium.] Ex iure Civili quod vectigalis nomine pendebatur, erat octava pars rei, pro qua fit solutio vectigalis. l. ex paestatione C. de vectig. Ex Tacito lib. 13. annal. vero constat, olim vicesimam quintam pro venalibus mancipiis, (Lipsius legit Quinquagesimam) aliarum rerum venalium centesimam fuisse Dio lib. 55. Tacit. lib. 1. quae ad ducentesimam reducta à Tiberio. Tacit. lib. 2.
Vectigalium institutum antiquissimum esse ex historiis sacris et profanis constat. Regn. Sixtin. ca. 8. de regal. n. 48. De immunitatibus à vectigalibus supra dictum fuit. Adde Iohan. Copum decis. 50. n. 30. et seqq. ubi et res et personas quasdam excipi iure demonstrat, licet conttaria consuetudine hodie aliud in multis locis invaluerit n. 34. et decis. 61. per tot. Et confer Forner. lib. 1. select. cap. 20. ubi de odiosa vectigalium immunitate agit. Adde Petr. Heig. p. 1. q. 17. ubi speciatim de immunirate clericorum et literatorum agit. Denique quas res Princeps importari vel exportari permittat, boni publici et privati causa dictum est in tr. de Mercatura. Adde Bodin. p. 1020. et tt. C. quae res export.
PETENDUM quoque videtur vectigal à mercatoribus et institoribus ex mercium singularum, quas vendunt, Iucro, vulgo Accis, à Gallico Assisse.
DIffert hoc vectigal à priori, quod ob merces invectas et evectas solvitur: at hoc ob merces distractas et venditas, quod de omnibus rebus, quae venduntur et emuntur, puta defructibus, pomis, pyris, nucibus, aurantiis, citronis, exigitur, et in Batavia frequens est. Quamvis usu confundatur utrumque. P. Frider. Mindan de process. Camer. Imp. lib. 2. cap. 42. n. 7. Qui enim sentit lucrum, utique etiam onus ferat. Sed si hoc vectigal aestimandum ex lucro singulorum mercatorum: de ratione et via, qua Iucrum illud investigari possit; quaeritur. Sunt qui iuratoriam professionem à mercatoribus exigunt, ut quantum Iucri ex mercibus venditis annuatim ceperint, tantum etiam vectigalium in proportione Reip. solvant. Alii statuunt, merces denuntiandas esse, priusquam vendantur. Quae res difficultatis et fraudis plena. Etenim si non conscientia cohibeantur, quidni tentent Institores?
Idem statuendum est de cauponibus in pagis. Andr. Friccius lib. 3. de emendat. reip. cas. 12. p. 179.
Huc quoque spectat pensio pro ponderatione mercium, vulgo Waggeldt.
PRo curru et equis, aliisque iumenti vectigal etiam solvi solet.
TExtus est in l. cum in plures. §. vehiculum. Locati, ubi ICtus pro curru vel rheda vectigal aurigam pro mercibus Dominum praestare dicit, fac. text. l. si pendentes §. si quid cloacarii. de usufr. Vulgo Der Roßzoll, Vectigal in Italia frequens, et in Belgio, ut nemini liceat curru vehere Kutzschen, nisi qui pro hac licentia annuatim magistratui certum vectigal solvat, vulgo Kutzschenzoll. Pensio aliquantillum differt, quam privati conductores pro publicis curribus et equis Vor die Postwaren vnd Postpferdt, solvere solent. Uti in Gallia currusordinarius Lugdunum et
Aurelias, et in alia loca constitutos commodo peregrinantium videmus: Adeo ut singulis diebus currus praesto sit, et sodalitium proficiscendi Reißgesellschaff, tale etiam in Belgio, commodo mercatorum inventum, curribus et navigiis stato tempore matutino, meridiano et vespertino, ubi loci natura, planicies et aquarum marisque opportunitas. Vide 1. Reg. 10. v. 28. et 29.
HACTENUS de vectigali, quod ex commerciis et contractibus hominum delibatur: Sequitur de eo, quod ex successione ex testamento et ab intestato, puta ex hereditatibus, legatis et donationibus, ex quibus aliquid in usum aerarii publici decerpitur, praefertim quando extraneis heredibus, legatariis et donatariis divitibus, non inopibus deferuntur. Idemque statui etiam in dotibus animadvertimus.
DE aequitate huius vectigalis et detractionis multi sunt, qui adhuc ambigunt. Quippe quod contra ius commune introductum videatur. Constat quidem ex Dione lib. 55. olim vectigal tale institutum fuisse ab Augusto, ut gesima pars hereditatum et legatorum, exceptis iis, quae proxime genere iunctis ac pauperibus morte aliorum relinquebantur, in aerarium militare referrent, de quo et Plinius in panegyr. Traian. Cuius meminit Pomponius in l. 2 §. ex his aliter. de O. I. Paul. 4. sent. 6. Bodin. lib. 6. de rep. cap. 2. Waremund. ab. Ehrenberg, cap 5. n. 54. p. 86. Quod putar à Gratiano sublatum Alciat. lib. 3. disput. cap. 6. vel constitutionibus anteriorum Impp. vel accisum, vel ex integro reductum, vel denique plane abolitum Iac. Cuiac. ad Iul. Paul. lib. 4. t. 6. Bodin. lib. 6. de rep. c. 2. Quod Iustiniani tempore omnino in usu esse desiit. l. ult. C. de edict. D. Hadr. toll. Andr. Rauchbart. in p. 1. quaest. 15. n. 5. Constit. Elector. p. 3. cap. 38. §. Wann aber. Regn. Sixtin. deregal. cap. 8. n. 45. et seqq. Sed esse revocandum in Remp. eleganter disputat Ioh. Sturmius. serm. 3. de bello Turcico p. 247. et seqq. Et videmus fere in plerisque bene constitutis Rebus publ eiusmodi vectigal in usu esse. Propterea quod mores et statuta municipalia etiam contra ius commune et gentium induci possint. l. 32. de Ll. l. 6. de Iust. et Iur. l. omnes populi et ibi Br. eod. Sebastian. Medic. in tr. de LLbus et Statut. quaest. 15. p. 2. Quin quod successiones à iure municipali certam formam et modum accipere possint. Dd. in c. Raynutius extr. de testibus. Bertachin. in tr. de Gabellis inspect. 8. Quod et decretum Comit. Imp. comprobat Regenspurg Anno 94. in §. Vnd so viel. fol. 30. Rauchbart.
d. q. 15. n. 9. p. 1. quaestion. Obtinet itaque hoc vectigal hodie moribus et statutis, vulgo Abschuß, quod se instar laudemii, vulgo Lehnwahr habet, de quo Henning. Goeden t. de petit. investit. consil. 25. per toi. Hart. Pistoris. decis. 50. per tot. vel instar quartae, quae iure ex bonis decurionum sumitur l. 1. C. quom. et quib. quart. pars lib. 10. Aequissimum enim videtur, si ab iis exigatur et solvatur, qui res hereditarias aliorsum extra territorium transportant, propterea quod aequum sit, subditos pro protectione et tutela, loco remunerationis et beneficii, aliquid dominis locorum remittere: tum quod alienatione ista Res publ. etiam damnum sentire videatur, cum publice intersit et hominibus et rebus eam locupletatam esse. Quemadmodum etiam libertum pro beneficio manumissionis solvere quid posse, iure constitutum esse videmus. Quantitas huius detractionis sive Falcidiae olim fuit Vicesima, quae hodie variat. nam in Marchia Brandeburgensi habetur Falcidia decima quinta pars sortis. Unde etiam Quindena appellatur. Solvuntur enim quatuor grossi Marchicide qualibet sexagena Schock. Unde constat solvi de quindecim grossis unum. Ioh. Copus quaest. 5. decis. num 4. Qui etiam de dote et vestibus festivis Quindenam solvi tradit decis. 6. num. 6. et seqq. Item de legatis; cum de similibus idem sit iudicium. l. illud. ad L. Quil. arg. l. Marcellus ad SCium Trebeil. l. a filio delegat. 1. ibi Iason. Copus num. 16. An vero haec Falcidia in moneta antiqua vel nova solvenda, Vide eundem d. quaest. 5. num. 5. et seqq. Dubium non est, hoc genus vectigalis ab alienigenis, exteris et peregrinis, qui hereditates extra territorium exportant, quinetiam ab agnatis et cognatis, successoribus licet non efferant Iure solvi libetis exceptis. Nam quamquam iura municipalia et mores successiones mutare et conformare possint, adeoque ipsam legitimam minuere. Forster. in tract. de success. lib. 2. in 1. q. pag. 113. Minsing. centur. 5. observat. 43. Andr. Geil. 2. observat. 122. Constit. provincial. p. 3. cap. 12. aequius tamen videtur, eos hac Falcidia non gravandos esse. Propterea quod in liberis et suis heredibus continuatio dominii evidentius appareat. l. in suis 11. de lib. et posthum. l. qui in aliena 6. § interdum. de acquir. vel omitt. hered. Pistor. lib. 1. quaest. 50. num. 59. Rauchbart. in quaest. p. 1. q. 15. num. 15. et seqq. Quod pariter ad parentes porrigitur, propterea quod pater et filius una eademque persona censeatur l. fin. C. de impub. et aliis substit. l. cum scimus 22. C. de agricol. et censit. lib. 11. Facit huc Plinius in Panegyri. de aequitate constitutionis, quae vicesimae vectigal parentibus demisit. Vide Rauchbart. in terminis d. quaest. 15. p. 1. num. 26. et seqq. Ceterum non tantum de vicesima, verum etiam de quinquagesima statutum fieri posse, quae solvatur Ecclesiae forte ad fabricas et ad alios pios usus, adserit Fr. Ripa in tract. de peste cap. 6. nu. 24. arg. I fin. C. de edicto D. Hadr. tollend. Quod non sit par ratio Christi et fisci. Quin quod hoc ius etiam ad dotes mulierum extendatur, quae extra territorium nubunt. Corn. consil. 106 lib. 4. Ripa d. cap. 6. Confer Rosenthal cap. 5 de regal. conclus. 34. quod tamen improbat Waremund. ab Ehrenberg p. 92. de subsid. regn. Utrum vero peregrinus et alienigena, cui quid legatum est, hanc detractionem Abschoß, in re legata admittere, an vero heres eam redimere, integrumque legatum legatario praestare teneatur, vide Rauchbart. quaest. seq. 16. ubi eleganter per tot. Item an Magistratui hoc ius Falcidiae etiam in mobilibus in der Fahrnuß competat vel nominibus, si haec defunctus reliquerit, vel is,
qui domicilium alio transferre cupit, habeat in alieno districtu vel territorio. Rauchbart d. p. 1. quaest. 17. Quo lectorem brevitatis studioremissum volo. Relinquitur ergo prudentiae et arbitrio Principis aut reip. quotam partem hereditatis legati, dotis et à quibus personis exigendam statuere velit. Quandoquidem salus publica privatorum commodo ubique praeferenda, modo aequitatis limites non transiliat. Et ne heredes dolose magistratus circumveniant, divisio bonorum publice, et auctoritate tabellionis publici, aliisque testibus intervenientibus commode et tuto fieri potest, et actus insinuari. Quae res parum difficultatis habet in testamentis, hereditatibus coram actis delatis et divisis Vor Richter vnd Schöffen. Idemque iuris est in donationibus causa mortis. Idemque statui posse videtur in rebus expeditoriis et utensilibus, nisi alias ius retortionis obstet, de quo constitutio Elector. p. 3. const. Teuber. p. 2. quaest.
Finis libri quinti.