VECTIGAL est pecuniae compendium ex impositione publica, ratione personae aut rei, aeratio Reip. exoluendum, iure divino, gentium et civili Principibus et reip. competens.
LIpsius lib. 2 de magnitud. Romae, cap. 2. in pr. Vectigal à vectura dedueit, et prime solum Porrorium significasse ait. Graecis etiam aliquod discrimen esse, quibus vectigal proprie est te/los2, tributum fo/ros2, sed et reipsa diffene: quod illud res et fundos magis spectat et ligat: hoc capita, ac opes mobiles. Nos hicaccipimus usu ICtorum vectigalis vocabulum latius, pro quovis emolumento, quod ex quacumque resingulorum civium aut peregrinorum ad publicum usum exigitur et percipitur. Quemadmodum etiam à Iohannne Goeddeo in l. bonorum 49. n. 7. et n. 13. de V. S. pro omui compendio, quod reip. eiusque aerario expedit, sumitur. Quandoquidem vectigal non tantum est, quod praestatur nomine inercum, quaeinuetuntur et evehuntur. l. universi. 5. C. de vectigal. sed etiam corpus octavae venalium rerum, salinarum merallorum, vectigalium fundorum. l. nter publica 17. ibi Goeddaeus. Lin lege. 203. de V. S. l. liber homo 59. § 1. D. de hered. instit. 1. compatrandi 2. C. quaeres vendi poss. L. I. D. siager vectigal. Videatur sol 130. Andr. Knichen. Quomodo differant stipendium et tributum, Goeddeus docet in l. 27. n 17. de V. S. et Vegetio lib. 2. de re militari pag. 216. et 213. Stevechius notat. Itern quomodo aliis appellentur nominibus, puta impositiones, vulgo Impost, Exactiones, telonia, unde vulgatum Toll et Zoll,Pedagia, Guidagia c. super quibusdam §. praeterea exser. de V. S. et Clem. Proesenti. de censib et exact. §. pen quis dicatur Dux. in usib. feudor. Borcholt. in feud. cap. 4. n. 3. Item Passagia ab Italico Passagio Datiae Gabellae. forte à Geben,Assissiae à Gallico Assis. Vid. Borcholt. et Hottoman. in verbis feudalibus. Damhoud. in pr crimin cap. 99. quae fere omnia barbara sunt et usu confunduntur: de quibus etiam Waremundus in tr act de subsidiis.
Iure autem divino solvendum esse tributum et vectigal. docemut ex sacris literis passim. lob. 6. Rom. 13. Cui tributum, tributum: cui vectigal vectigal. I. pet. 2. 2. Cor. 6. Actor. 25. et 27. Idque deducit Atetius in problemat. cap. 155. Pett. Martyrin loc. communib. Musculus et alii. Matquar. Freher lib. 3. parerg. cap. 10. ubi multa de tributis disserit. Christum enim Dominum nihil aliud docuisse, nisi quod primum
Deo, deinde principibus faceret populos oboedientes, Egesippus tradit 2. cap. 5. Nam quae Caesaris sunt, Caesari, et quae DEI, Deo danda, praecipit ipse Dominus Unde Iuvencus:
Solvite nunc illi propria sub lege tributum,
Atque Deo proprium legis seruemus honorem.
Et Salomon Proverb. 2 et. Time Deum fili mi, et regem. Et Apost. Deum timete, Regem honorificate. Cuius rei causa à praecepto DEI, necessitate et salute Reipdependet, c. 4. et seq,. 23. q. 1. [Quippe quod magistratus subditos custodit, qui legiones alit, ut eos in officio et pate contineat, et propter bella necessario militi stipendium praebeatur, ne dum sumptus quaeritur, praedo grassetur.] uti verba Augustini habent. Nam Reges et prin cipes ido à Deo Opt. Max. constituti sunt in hoc mundo, ut ipsius vicem sustinentes (Deus enim agere vult e)mme/sws2, quamquam ratione potentiae suae emnia o) me/sws2 agere possit) ex aequo et bono populos moderentur et regant, ut cuique suum tribuatur. Quod ut eo rectius et facilius exsequantut, adminiculis quibusdam opus est veluti Nervis, quorum cansa potestas concessa et indulta à Deo et consensu populi, qui principibus ius imperii tribuunt exigendi tributa et vectigalia, et id genus alia compendia à subditis I. Samuel. 8 Arist. 5. Pelit. Fetnand. Vasq. illustr. controvers. in praefat. n. 102. Ex quo patet Aerarii ius principi competere, et interiura Maiestatis sive summi imperii referri. Nemini enim licet vectigalia instituere, nisi Principi, uti iure civili constat et usu observatur. Proinde etiam nemini fas est aerarium habere publicum, cum aerarium sine vectigalibus fundari nequeat: neque vectigalium ratio subsitat nisi aerarii fine. Hinc quoque pecunia publica, quae in patrimonio populi, quasi Popolica nomen accepit. Quo spectat, quod Pompeianus ad Commodum Imp. ait: Roma illic est.
Quin aetarium quoque principalis pecuniae omne nobistum est Herodian. in Gommodo. Solius ergo Principis est sive Populi in statu populari, sive Optimatum in statu paucorum, aerarii publici rationem inire ex vectigalibus et ributis singulorum.
Finis principalis vectigalium est emolumentum aerarii publici. Ideo enim institui oportet. ut ex illis pecunia publica colligatur. Propterea netale commodum publicum cesset, aut impediatur, Imp. in l. fin. C. quor. appellat. nonrecip. et in l. 32. C. Theod. eod. recte cavet, dum ait: [Publicarum necessitatum et privati aerarii utilit as deposcit, ve commoda, quae domui nostrae delentur, callidis debitorum artibus differantur.]
Hoc emolumentum refertur e(pome/nws2 ad salutentem et conservationem Reip. qui finis subsequens. [Imposstbile enim est (ait Imp. Iustinianus in Nonell. 189. cap.2. quem textum quia nernosus et elegans est, hic ex 1. cap. libri t. repetere libet) ut soecris tributis non illatis Resp. alioquin conseruetur. Militares namque copioe assignato sibi salario inde percepto hostibus resistunt. et collatores ab hostium in cursionibus truculentiaque, vendicant. Denique agros atque civitates à latronum alioque, mode incompositam vitansiectantium vi et irruptionibus agendis excubiis defendunt. Ex illis etia~reliquoe cobortes ea, q~ ipsis attributa, sunt, accipiunt. Muri atqu urbes instaurantur, balneae publicae, pcedunt, spectacula aliaque, q~ad delectationem subditorum inventa sunt, ex tisdencur antur, et similta in bonum civium fiunt.] Idem in Nou. 161. c. 2. ait: [Tributa publice sine querela inferuntur. Neque enim aliter licet conservareremp.
nisi pientissimae praestationes importentur in publicum, ex quibus et militares nutriuntur cepiae, ut resistatur hostibus, ac per agros ac urbes agantur excubiae: per fruuntur reliqui ordines attributis sibi salariis, reparantur muri et urbes. Denique omnia alia proveniunt, quoe commisnem subditorum utilitatem concernunt.] Adde Novell. 163. [Ut quae ab illis contribuuntur partim in ipso partim propter ipsos insumantur et impendantur.] Novell. 189. c. 2. Cui Taci 4. histor. respondet. [Neque enim, inquit, quies gentium sine arnis, neque arma sine stipendiis, neque stipendia sine tributis baberi queunt.] Et Cicero in epist. ad Q. Fratrem: [Imperium sinevectigalibus nullo modo retineri potest.]
Prudens ergo Princepsin sua rep. praeudere tenetur, ne tributa desiciant, tana pacis, quam belli tempore.
Colligit autem Princeps vectigalia vel perse, vel per alios, vel suo, vel alieno nomine, dum vectigalium ius alii locat. Hinc vectigalia qui conducta habent, Publicani (Zöllner, Töllner, quasi à telonio dicti) eo quod publico fruantur, dicuntur. In quorum delectu Princeps caute agat, ut iis ius tale concedat, quorum fides et industria non suspecta sit. E re autem videturhic esse, si princeps fraudem timeat, ut modum exactionis publice in albo proponat, nimirum ex quibus rebus, et quantum exigere indultum, ne fines iutis concessi transiliant, neque plus, nec ex pluribus causis extorqueant, et homines emungant, grani poena indicta istis, qui licentia abutantur. Quemadmodum in Regno Galliae constitutum videmus ex decreto comitiorum Aureliae habitorum, artic. 138. Quale enim genus hominum olimfuerit Publicanorum, avatum, rapax, subdolum et infame, sacrae et profanae historiae testantur. Confer Aret. in problemat. Prin ceps quo quc supremus in ceteris, qui ius vectigalium vel privilegio, vel praescriptione acquisiverunt, diligenter advertat, ne praescriptas et aequi metas transgrediantur. Qui crudelitatem eiusinodiex officio coercere tenetur, sub poena pencuniatia. indignationis, banni, amissionis iurisdictionis, feudi. arg. §. dominorum. Instit. de bis qui sunt sui. 1. I. §. dispiciamus. 1. 2. eod. Guido Papae decis. 62. Gail. de pace publicalib. 1 cap. 2. n. 22.
PORRO omne vectigal sive collatio imponitur vel personae, vel rei intuitu, vel utriusque simul. Unde duplex causa omnium vectigalium, Legitima, quae ab affectione personae tantum, vel rei, vel interdum utriusque dependet. Quia vero omnes personas et res vectigalibus subici iniquum videtur: Inde immunitas à
vectigali proficiscitur, quae prudentiae poltiticae relinquitur determinanda.
DVo sunt, quibus omnis Resp. constat. Personae et Res. Ideoque si subiectum et caulam inquirere velimus summatim, in quo vectigalia consistant, aut ex qua causa exigantur, animadvertimus illa vel ratione personae, vel ratione rei alicuius solvi, vel intuitu utriusque simul. Exempli causa: Personale vectigal est, quod ob transitum, vel delictum et vitium personae: contra Reale est, quod patrimonio civium, vel rebus exterorum imponitur. Prudentia tamen discutit, quibus personis vel rebus ex aequo et bono iniungendum sit Promiscue enim omnibus et sigulis in dicere, summasoret iniusitia. Inde personis et rebus quibusadam immunitas à vectigaliim onere impertienda est, quae alias odiosa, Fornet. 1. select. 20. et. 25. Cuius variae esse possunt causae. Iure Civili. Legati l. in legatis. C. de vectigal. Item Scholares Auth. Habita. C. ne filius propatre. et personae Ecclesiasticaeiure Pontisicio à vectigalium solutione eximuntur c. quamquam. de censibus in 6. quod an iustum sit, disputat contra Thom. Bozium de iure stat. lib. 5. cap. 8. Waremundus ab Ehrenberg cap. 12. de regni subsidiis, praesetim tempore belli, l. iubemus, et ibi laeson C de S S. Ecclesi is Siquidem urgente Communi necessitate omnes contribuere tenentur l. 1. C. de indict. lib. 10. Quamquam à censu olim Druidae in Gallia et Sacerdotes Aegyptiorum immunes. Iul. Caesar. lib. 6. comment. de bello Gallico. Diod. Sicul. lib. 1. Biblioth. cap. 6. Pertr. Gregor. lib. 3. c. 7. Lael. Zech. lib. 2. c. 3. polöit. p. 228. Ita quoque Nobiles eximuntur à collectis l. 3. §. 1. de muner. et honer. Guido Papae decis. 41. et decis. 384. ac decis. 387. Iohan. Köppen in suis decision. illust. 9. 61. nu. 3 et 5. Frider. Minan. in prpcess. Camer ali lib. 2. cap. 42. §. 6. Iohan. Bidenbach. in quoest. quaest. 15. et seqq. Quod hodie etiam frequentatur in Polonia Alexan. Guagnin. lib. 2. Rer. Polon. in pr. quemadmodum olim Senatores immunes erant. Symmach. lib. 5. epist. 63. quod tamen Commodus Imp. minus observavit. Dionereste in Commodo. Naviculatii quoque exempti sunt l. 1. C. de nuvicul. lib. 11. l. navicularios solos. C. Theod. eod. Dant quoque nundinae immunitatem l. 1. et ibi Bl. C. de mund. Ioh. Parlador. rer. quottidian. lib. 1. cap. 3. §. 5. n. 24. Confer Rebuff de privileg. scholar. Et Benium de privileg. Dd. et Interpp. in Auth. Habita C. ne silius pro patre.
Quod res attinet, à vectigali excipiuntur Alimenta l. 203. de V. S. l universi 5. C. de vectigal. ibi; Quas ad usum proprium inferunt, late et eleganter Roland. consil. 34. Stante nu. 5. cum pluribus seqq. vol. 3. Ergo si quis non proprii vius, sed quaestus gratia inferret, vectigal omnino pendendum erit. Siquidem vectigalia potissimum instituta sunt, earum rerum de quibus mercatores quaestum faciunt negotiatione. d. l. universi 5. ibi, vel. negotiationis gratia portantur l. omnium 6. ibi, qui negotiationu b. tbet cur am l. ex praestatione 7. ibi, quod commertis poluerit interesse. C. de vectigal. Vide latius Bidenbachium d. q. 18. et 19. ubi de immunitate nobilium et clericorum dissertit. Coler. in tract. de aliment. lib. 2. c. 7. c. 58. inprimis pauperum. l. 22. C. de SS. Eccles. Item res exemptaesunt, quae ruris exercendi causa vehuntur. l. universis C. de vectigal. Item quae ad proprium usum vehuntur d l. universi l. si publican. § de reb. D. de publ l. censor. de V. S. l. cum in testamento. de auro et arg. Nihil etiam de rebus scholarium solvitur. d. Authi ib.
Iul. Pacius. Adde Lacob. Toming decis. iuris 55. Rebuff. de privileg. Dd, Benium, etc. Fran. Vini. lib. decis. 162. n.31. et seqq.
Vertum tota immunitatis ratio sita est in legislatoris prudentia. Cuius enim est vectigalia imponere: einsdem quoque est personas et res à vectigalibus et collationibus eximete arg. l. 1. de constit. princip. l. nihil tam naturale. de R. 1. Inprimis vere respiciendum est hic Politico ad eacres, quae potius ad publiea, quam ptivata, commoda conducunt, quae immunitate dignae sunt. Contra quae homines ad luxum, ad libidinem, ad delicias incitare, et corrumpere civium mores possunt, utpote auream et argenteam supellect lem, pigmenta, plumas, margaritas, vinum, et id genus alia, de quibus in l. inter dum. §. species de publican. et vectigal. gravioribus vectigalibus subiciet. Das niemandt Eülden Stück, Posoment Perlen und dergleichen trage, wo er niche acis dar von gegeben, und licentz hierüber erlanget. Uti moris in Belgio. Ut hac ratione homines ab abusu istarum rerum deterreantur. Ceteris vero, quae ad vitam commode et honeste degendam, ad victum et amictum faciunt et aliis necessariis nulla, aut saltem leviora vectigalia imponenda eruat. Adde Iohan. Althus c. 8. polit. pag. 82. et Pertr. Gregor. lib. 3. c. 4. et 9. de tip. et Bodin. lib. 6. cap. 1. Videat hic Princeps, ne contra salutem Reip. sub ditos quosdam vectigalibus oneret, ceteros omnino liberet. Uti de Scotis scribit Alber. Gentil. de regn. Britanniae pag. 73. Immunitatis exemplum, Maccaboeorum 1. cap. H. v. 34. et seqq. de Demetrio rege. [Pro regalibus illis collectis, quas percipiebat rex ab eis quot annis ante ex fructibus terroe et fructibus arborum: Et alia ad nos pert. nentia, deinceps decimas, inquam, tributaque adnos pertinentia, et salis stagna, et perttenientes ad nos ceronas et omnia concedimus eis, neque irritum fiet quicquam horum deinceps in omne tempus.] Quod factum estad preces Ionathanis. v. 28. ib id Exemplum aliud. cap. 13. v. 37. ibid. Non villis sacerdotibus, aut Leviris et ministris domus Dei istius canonem veterem aut vectigal licet imponere. Confer boter. 2. de magnit, civit. caep. 8. Binsfeld. ad cap. 5. de damno; de immunit. Ecclefian. Hier. Alban. Bertachin. de Gabellis. Montecatin. ad LL. Platon. g. 8. Lauterbach. 2. polit. 14. Danae. 3. polit. 3. p 183.
HAEc de subiecto vectigalium: Modus quoque ex aequo et bono in impositione attendi debet; Qui inprimis ex facultatibus subditorum et affectione rerum: tum utilitate et necessitate Reip. ponderandus.
SUbiectum vectigalis persona et res est Causa veto affectio uttousque, quae vera et iusta esse debet. Modus insuper at tendi debet, qui in quantitare consistere censetur, quem dimetiri oporter ductu prudentiae politicae, inprimis ex facultatibus subditorum et utilitate Reip. tum aliis circumstantiis regionis, temporis. V. Iacob. Cuttium. 2. coniect. 31. Monsieur dela Magalene del Estat. cap. 26.
Alb. Gentil. 3. de iure belli c. 4. Inptimis vero Princeps ab excessu et nimio gravamine abstineat. Pluris enim magistratui subditorum opulentia esse debet, quam reditus. Novell 161. c. 2. l. 1. c. vectigal. impon. non poss. tum quod boni pastoris sit tondere pecus, non deglubere. Nimiae enim exactiones cum iniustitia conium ctae sunt, et cum detrimento reip. quippe quod istis populi exhauriantur, civitates reddantur desertae et inopes, et saepenumero seditiones suscitentur. Petr. Gregor lib. 3. cap. 9. de rep. Ioh. Althus. cap. 8. p. 87. girolanus Fracherta lib. 1. in Principe cap. 19. Lael Zechius lib. 2 polit. cap. 2. p. 105. Wann die Hüner gar geschlacht werden, so legen sie nimmer Eyer. Modum itaque meriartur Plliticus moderamine prudentiae ciulis, quae rationem personarum et reum, tum quoque boni publici recte, pensitabit, et id quod aequum et bonum est, in singulis collationibus terum et personarum statuet: puta, quae in colis, quae pergerinis, quae voluptuariis, et necessariis rebus proportione convenienti imponenda Quod definite in arte ciuli non est positum. sed in prudentia politici versatur. Quippe quod singularia praeceptis non contineantur Sequitut ut de generibus vectigalium videamus.
VECTIGALIA sunt vel Ordinaria, vel Extraordinaria, vel Mista quodammodo.
Ordinaria, quae lege perpetua indicuntur aerarii stati et salutis communis gratia. Ordinar Impost, welcheihren steten und gewissen lauff haben. Extraordinaria, quae ad tempus, quae sapissime in ordinaria degenerant, et convertruntur. Utraque vel iusta et licita;: vel iniusta et illicita. Iusta vectigaliatunt, quae ex cansa iusta imponuntur, iustoque modo. contra ex inhonesta causa et modo iniquo iniusta et illicita. Iusta ordinaria et extraordinaria sunt vel vectigalia vera, vel quasi.
BOdinus triplicia facit Vectigalia, Ordinaria, Extraordinaria et Casualia, quibus tributa, quaecumque civibus imperantur, contineri ait. Casualia sive caduca vocat. quae participant aliquantillum de natura Ordinarii et extraordinarii. Ordinaria intelligit, quae certa et perpetua lege indicta et fundata sunt ad conservationem Reip. Est enim Resp. instar corporis, quod necessatio et quottidie sua alimenta ad vitam sustentandam desiderat; Adeo ut illis omnino cavere nequeat, vel si saltem ad modicum tempus destituatur, non absque
iactura valetudinis, modo sanum sit, fieri possit, Ita quoque Resp. alimenta et elementa requirit, quibus vigor publicus et res populi sustentertur, certa lege et certo ordine. Videat ita que Politicus, ut Resp. ordinariis vectigalibus fundetur et conseruretur, nec temerarium Neronis consilium sequatur, qui initio principatus suicivibus vectigalia adimere volebat, quod prudentiores dissuaserunt. Sueton. in Neron. Tacit. lib. 10. Senatus enim Romanus monuit dissolutionem Imperii futuram, si fructus, quibus Resp. sustinetur, diminuuntur. Porro vectigalia Ordinaria et Extraordinaria, quae extra ordinem necessitate imponuntur, et ad tempus tolerantur, possunt esse duplicia: veliusta, vel iniusta. Quamquam enim omnia vectigalia quoddam gravamen et malum necessarium esse videanturattamen quia salus et aequitas publica, quaesemper privatorum commodo praefeienda, quicquid grave et incommodum est, leve et toletabile reddit: Ideo vectigalia quaedam, quamvis per se gravia censeantur. ratione Iustitiae et aequitatis, quainnituntur, iusta habentur: quaedam vero iniusta. Iusta nimirum et licita, quae ex causa insta vel iuris communis vel civilis proficiscuntur: Iniusta vero et illicita, quae ex turpi causa et illicita. Deinde quoque iusta illa sunt, quae iusto modo ex aequo et bono pro ratione causarum, personrum, aliqrumque circumstantiatum imponuntur. Iniusta vero, quae modo iniusto et iniquo, qui tamen hic definiri non potest, sed prudentiae politicae determinandus pro vatietate retum et causarum destinatur. Exempli gratia: Iustum vectigal illud habetur, quod forte ex causa poenae niungitur, qua homines à vitiis deterentur, et emendantur, Iustum quoque erit id, quod ultra vites solventis non extenditur. At quis dixerit honestum vectigal, quod ex quaestu meretricum et lupanatium colligitur? Aut quod supra vites à rusticis et pauperibus aeque ac à civibus et divitibus exigitur? Meminerit itaque hic Ptinceps, ut ptoporrioneaequq vectigalia imponat: tum ut modo aequo. Man muß den leuten die Haut nicht ober die Ohrenziehen. Quod si secus fecerit, iustitiae limites facile transilierit, et sibi suaeque Reip. omnis gen eris mala divina et humana acceleraverit. Omnia ex aequo et bono in Rep. fieri debent. Quamquam interdum magnum exemplum ex iniquo aliquid secum trahere necessum sit, quod tamen bono publico vicissim compensatur.
Denique sunt vectigalia Vera, quae vere titulo vectigalium exiguntur et solvuntut à subditis: suntque vectigalia Quasi, puta Mutua pecunia, quam saepenumero Principes à subditis loco et vice vectigalium exigunt, vusuris legitimis solutis, ut aerarii inopiae succurrant, quam postmodum occasione serente restituunt. Huc pertinet discursus de simulata causa modoque exigendi occulto vectigalia, id est, dolo bono praetenso, quo animi subditorum ad solvendum promptiores et alacriores redduntur. Exemplo est Mausolus Cariae tyrannus, qui petente perlegatos REge Persatum, ut tributa penderet, convocatis in illa terra opulentissimis ostendit eis: Regem petere tributa, se autem nequaquam abundare pecunia: ibi tum subornati quidam statim polliciti sunt, se esse collaturos et summam indicatunt. Hoc facto opulentiores partim pudore, partim metu et plura sunt polliciti et contribuerunt Rursum pecunia indigens Mylassen sibus convo catis demonstravit oratione sua, eam civitatem principem regni, ex qua ortus esset ipse, non esse
moenibus septam: Regem autem Persarum exercitum adversus illam adducere. Iussit igitur Mylassenles, quantum quisque posset, pecuniae conferre plurimum, affirmans iis, quae tunc contribuissent, ceteras ipsos suas facultates esse conservaturos. Collatis autem copiis magnis, ipse quidem retinuit pecunias: Moenia vero exstrui illo tempore Deum velle ngavit. Huc referri videtut sophilma, quo Timotheus Atheniensisusus, qui militibus stipendia debens, simulavit tempestatibus impedientibus ad seargentum deporatri non posse. Nam tanta se copia abundare, ut reimestre iam ante tempus persolutum stipendium dono eis dare velit. Quo pacto et spe milites acquieverunt, interim Timotheus gessit, quae voluit. Camerar. p. 32. Item sophisma Didalcis Perae, qui specimine vasorum aureorum in fanoablatorum spem solutionis fecitad aliquod tempus. Nam tot illo tempore abusus est exercitu, cum nihil nisi victum praeberet. Camerar. pag. 33. Quia vero omne vectigal vel imponitur ratione Personae, vel Rei, vel utriusque simul: Ideoiam dispiciendum est de specidbus et modis singularibus, etc.
VECTIGAL quod ratione hominis solvendum, descendit vel extransitu, vel ex poena, vel ex alio iure personae. Unde portorium et portarium, itempedagium: vectigal poenale et migrationis. Portorium est vectigal, quod persona in portu ob traiectum. vel quod ob transitum in porta solvit, quod portarium. Pedagium, quod à peregrinante pro salvo conductu.
EX transitu vel ttaiectu personae solius, vel cum equis aliisque iumentis, puta camelis, asinis, etc. obiter solvitur vectigal, quod in portu portorium, vel quod in porta ob transitum pontis etc. vel alias propter tutelam viarum publicarum penditur, Portatium dicitur, Gallis Barragium. Est enim Portoriim, te/los2 en lime/ni, vectigal in prtu, vel ob transitum portus l. 62. § vehiculum. D. locat. et cond. simpliciter sit mentio portorii in l. 3. C. de vectig. et in l. censoria. de V. S. Goed. in l. 17. n. 8. de V. S. Tacit. lib. 13. Unde Portitores, quos ICtus Redemptores in d. l. 62. §. vebiculum appellat. Portarium te/los2 pu/lhs2 vectigal inport. Lipsius lib. 2. de magnit. Reman. c. 1. Aequitas livius vectigalis dependet à fide et securitate publica, tum immen sisimpensis, quas in portus, portas, pontes et vias publicas sive regias collocari oportet. Hinc videmus saepenumero etiam antequam pontes exstruantur, in singulos collectam sive tributum indici, quo expensae compensari possint. quod postmodum in utilitatem communem tendit commerciorum et negotia tiomum causa Adde impensas, quae ad conservationem necessariae, damit sie in bewlichem
Wesenerhalten, adversus impertus et inundationes aquarum, advetsus tempesttes, glaciem, imbres et ventos. Cuius rei gratia in bene constitutis rebus pub. magistratus et curartotes viarum creantur. lamprid. in Alexand. Severo. Sicul. Flac. lib. 2. de condit. agrar. quale officium etiam olim Censorum fuit Livio teste, Gallis les Maistres des Chansees. Annae. Robertus lib. 2. rer. iudica. Qua de causa Impp. et Reges veluti iusregale, vias publicas sibi reservarunt. Offene Landestrassen und Pässel c. 1. verbo viaepublicae. quae sint regalia, quarum mentio fit l. 2. § viaturm. D. ne quid in loco publ. l. fin. D. de loc. et itin publ l. si. in public. §. sin D. de aq. et ap plu arc. quas Principes à latrociniis tueri et resarciretenentur, quibus perpetuo in sistendum. nec unquam impunedeviare licet, Das Geleit verfahren. Facit elegans textus in l. 1. §. sunma. D.de his qui effuder. l. 3. in fin. l. congruit. de off. praesid. Nam publice utilc est, ut Ulpianus ait in d. l. 1. §. Summa, sind metu et perieulo per itinera commeari. Quippe quod ad falutem Reip. specter securitas viarum publicarum. Mynsing. centur. 5. obser u. 70. num 9. Andt. Geil. 2. obseru. 64. Unde principes quoque obligantur damnum, quod depraedati in viis publicis passi sunt, resarcire, vit tradunt Zasius consil. 14. n. 8. Gail. et Mynsing. dd. locis. Caepolla de seru vustic. proedier. c. 4. n. 9. Adde Ordinat polt. Elector. Saxon. tit. Von Landtstrassen, Item Constiut. Caroli VIII. del imposition for aine. c. super quibusdam §. praeterea. extr. de V. S. Landtrecht. lib. 2. art. 27. Warem und. pag 80. Quod etiam ad navigationes referendum, quas principespro vectigalibus tutas praestate coguntur, Das sie die See mit Krieges Jagt und Conveyschiffen sicher halten. P. Heig Instit. de Rer. divisione § flumina. num 15 Pedag um deniqu: est pensitatio, quae pro salvo conductu solviturâ peregrinante, Vulgo Das Geleyt Caepolla in tract. de seruitut, tit. seruit. rustic. proedior. c. de vioe. 9. 31. Anili Geil. d. obseru. 64. n. 4. Alii Guidagium à Gallico Guider dicunt, et Passag um ab Italico Passaggio, via.
Huc pertinet vectigal personae, quod extraneus in ptimo ingressu terraesive provinciae alicuius solvit, uti in Auglia et in Italia Mantuae solvi solet, Vor die Extraniter der reisenden/ zu Fuß vnd zu Roß, puta ein Kreutzer vel minus.
Huc quoque referri oportet, quod pro fide publica, vulgo Ein Boulette, id est, schedulapulica, quae fidem faecit peregeinanti, eum ex locis peste non infectis profectum, uti in Italia et Gallia moris esta: et olim in Germania quoque in usu fuit, ut probat veform. pelit. Imp. Sigismundi Anno 1436. promulgata cap. XUL. Quomodo loca à contagione, et à latrociniis et banditis aliisque facinorosis hominibus, quibus nulla fides datur, tura servantur. Ad simlitid nem diplomatum, quae olim dabantur cursoribus, ut iisliceret uti equis et vehiculis publicis. Budae, ad l. ces D. ad L. cernel. de fals. l. continuus §. cum ita stipulatus. D de V. O.
VECTIGAL, quod ex causa poenae solvitur est, quod imponitur hominibus delinquentibus ob delicta,
Quod inprimis in vitiis, luxu puta vestium, comessationum, etc. obtinet cohibendis. Et dicitur Mucta, Geldbuß.
PEcunia sane debetur Reip. iure Officii, vel ex delicto. Iure officii sine muneris solvenda sunt Patriae (quam omnes amare l. 2. de Iust. et Iur. debent) vectigalia et tributa. Ex delicto descendunt poenae maleficiorum. Donell. lib. 2. comment. Iurcivil cap. 6. quae delinquentes privant vel bonis vitae, vel famae, vel corporis, vel fortunae, quae proinde poenaepecuniariae dicuntur sive Mulctae l. aliud est fraus. §. inter multam. de V. S. Unde Cassiodor. lib. 8. variar. Mulctam dicit coercitionem pecuniatiam, poenam vero non solum pecuniariam, sed etiam capitalem esse d. §. inter. l. 8. C. de med multar. Huc ergo pertinent omnis generi delicta leviore et vitia. quae pecunia expiati, et arbitrio magistratum puniti solent. Allerley Geldthussen und Straffen/de quo vectigalis genere Bodinus pag. 1036. eleganter. Hoc genus verctigalium, quod ad coercenda civium scelera imperatur, omnibus non modo iustissimum, verum etiam utilissimum videri debet Veluti in iis rebus, quae ad cotrumpendos civium mores, quae ad delicias, quae ad luxum, ae ad libidinem irritans l. interdum §. species 6. de vectigal. puta in sericis, aureis, argenteiso: telis, panis exoticis, gemmis, qu bus vel homines carere possunt, vel indigni sunt. Idciro si praeter dign itatis et ordinis statum tale quippiam sibi arrogavertint, ad superbiam et fastum dem on stramdum, merito mulctentur. Bodin. d. pag. 1035. lib. 6. c. 2. Hippolyt. à Collib. in lib. sing. de intrem. urb. cap. 20. Watemund. pag. 60. Quemadmodum in Batavia hodie statutum est, ut ne ex auro, argento, setico, etc. vestime~ tum cuiquam indigno permittatur impunegestandum. Ita quoque in Rep. Augustana et Noribergensi bene ordinatum est, ut sui cuique ordini, patricio et plebeio, haitus praescribantur legibus vestiariis, quas transgredi non licet sine poena, Quippe quod in transgressores censores clandestini constituti, qui in publicis et privatis converfationibus singulos notent Huc quoque pertinent leges sumptuariae in conviniis, puta sponsalitiis, nuptialibus, Kindtauffen, Kirchmessen, Vogelschiessenre. Quo referendum tributum, quod Aunis imponitur, ut neminiprivatorum arma gestare liceat. Prosper Farinacius: quod aleae, aliisque ludis illicitis, de quibus P Heig. lib. 2. q. 33. König in process. cap. 57. que scortationibus, compotationbus, choreis illicitis, etc. Scip Ammirat. in Tacit. lib. 3. discur s. 8. p. 113. ex Plinio lib. 8. c. 51. lib. 10. c. 50. et. lib. 8. c. 57. Waremund. p. 89. Denique huc referri potest vectigal ludiciarium, quo temeritas et protervitas litigantium coercetur, de quo Cuiac. lib. 6. obs. 8. Lips. in monitis pag. mihi 145. Bod. lib. 6. de rep. c. 2 Sixtin, c. 8. deregal. n. 44. Huc pertinet exemplum, quo Cyssiceni usi, quando orta seditione et plebe superiore apud ipsos, oppte ssisque ac captis dinitibus, cum deberetur militibus pecunia, scitum fecerunt: Ne capti interficerentur, sed pecunüs exactis ut exularent: loachimo Camerario referente m. 2. Oeconom. Arist. p. 25.
In quibus vero delictis multa locum habere debent, relinquitur prudentiae Politici, qui ex cartalogo delictorum et citcumstanrüs facile aestimate poterit, quae delicat graviori diguna poena, quae pecuniaria et leviori. Quod quia varium est, et ferme infimitum definitioni non subiacet. Solent enim poenae in rep pro varietate earundem admodum variari, ut quod hic capitali, ahbi pecuniatta poena
expietur. Itaque observationi et prudentiae politici totum quod est committendum est. Inprimis vero in Statuta Rerum publ. hic diligenter investigare oportet, et explorare secundum Livii dictum, quod tuae Reip. publice privartimque utile esse possit. Sed viderit nihilominus bonus Princeps, ut nemulctarumcompendio abutatur, impunitatem delicto, indulgendo vel tantum pecunitarie coercendo, quod alias capite plectendum esset. Nec enim videndum quod liceat et expediat, sed quod pium, honestum et iustum. Cum ob iniustitiam pecunia illata aerario civili aut sacro (qua ratione multi opinantur. vitium pecuniae sanguinolentae purgariposse, modo ad sacros vusu transferatur) partum prosit, sed potius obsit: Quippe quae et evanescat, t saepe ruinam totius reip. secum trahat.
VECTIGAL migrationis est, quod subditivenientes vel abeuntes solvunt.
Est que duplex: vel quod solvitur civitatis adipiscendae, Das Burger Recht zu erlangen, vel deserendae causa, vulgo Auffahrt und Abfahrt.
HOc quidem vectigal iuri ciuli incognitum est, sed sola consuetudine hactelacob. civitatibus obtinuit, quae vicem is habet. l. 32. de LL. 1. diuturna eod. Thomingius decis. 7. n. 37. et 38. Consuerudines vero eiusinodi valere l. un. C. de auro coron lib. 10. satis evincit. l. missi opinatores C. de exact lib. 10. l fin. §. pen. de nundin. l non tantum §. fin de decurion. Quod ius in viridi observantia est. Aequitas eius in eo sita est: Quod qui subditifiunt., et in numerum civium recipiuntur, tutelae Reip. subiciantur. et communicatione iurium civitatis fruantur: proinde non iniquur viderur à peregrinis aliquid solvi, remunerationis ergo. Sed cur qui abeunt? Ius antidori hoc requirit. ut etiam abeuntes gratitudinem pro patrocinio praestito exhibeant magistraturi arg l. 1. C. si quid in fraud. patron. l. si libertus. de iure patron. §. sed natura. Instit. de success. libert. c. officii. c. requisisti. de testam. c. inter coeteroe 10. q. 3. Modo hoc vectigal sit modicum l. cum satis. §. caveant. C. de agric. et censit: lib. 11. l. fin. C. qui cinil. mner. et iud lib. 10. l. 3. C. vectig. nova. Est enim princeps et magistratus, pater patriae, preinde paternam pietatem imitertur, c. Apostolus §. sustinemus. de censib. Andr. Geil. p. 1. obs. 7. Matth. Coler. in process. c. 9. n. 58. Waremund ab Ehrenberglib. sing. cap. 6. n. 58. de subsid. regn.
Finis libri quarti.