MORALIA BORNITIANA Hoc est: SYMBOLA ET EMBLEMATA POLITICO-SACRA Et HISTORICO-POLITICA Opus omnibus non oslum historiae amatoribus sed et oratoribus sacris et profanis per quam uti ac necessarium AUCTORE IACOBO BORNITIO, Quondam Philosophiae historiae et politices Professore. Editio Secunda. MOGUNTIAE, Sumptibus LUDOVICI BOURGEAT, Academiae Bibliopolae. ANNO M. DC. LXXVIII.

IACOBI [(editor); sic: IOCOBI] BORNITII EMBLEMATUM SYLLOGE PRIMA.

Est Deus, esse suum, noscendus trinus et unus;
Prende fide, humanâ quod ratione nequis.

DEUM esse TRIUNUM Christianâ veritate profitemur, et cuncti in Baptismate confessi sumus ac vovimus, Attestatur id Christus, Matth. 28. Euntes, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Et S. Ioannesi. Ioan. v. Tres sunt, qui testimonium dant in Caelo: Pater, Verbum, et Spiritus sanctus. Tres sunt personae, non una; ideoque distinguimus, sed unam ab aliâ non separamus. Patri attribuitur Potentia, Filio Sapientiâ, Spiritui Sancto amor et bonitas. O Pater, ô Fili, ô Spiritus Sancte! Unusquisque vestrum Potens est, imo OMnipotens. Unusquisque Sapiens, imo ipsa Sapientia. Unusquisque Bonus, imo ipsa Bonitas. A Vobis sunt omnia, per Vos omnia, in Vobis omnia. Imo a Te, per Te, in Te (quia una sola es Divinitas, ô SS. TRINITAS) sunt omnia. Attestatur David Psal. 85. Tues Deus solus. Et Ecclesiasticus 1. Unus est atissimus Creator omnipotens, et metuendus nimis. Tres sunt, qui testimonium dant in Caele etc. et hi tres unum sunt. 1. Ioan. v.

Sed quid Solem intuemur? Si sapimus, oculos claudemus. Fides Talpa sit, oportet. Nimirum non posse in parvulam fossam exonerari Oceanum, Augustine docuisti. Manu tamen non semel ad tanta mysteria nos duxit Caelum.

II.

In Domino sumus et nos vivimus, atque movemur,
Spiritus hic radiis omnia Lucis agit.

II.

ADEO omnia, sine labore, sine difficultate, sine resistentia. Creavit omnia, conservat, et ab illo omnia pendent, atque in nihilum redirent, sine eius manu sustentante. Omnia egent eius potentiâ; quia sine illa nes Sol lucere, nec ignis calefacere, nec homo se posset movere. Et cum homo, Caelum, Sol, Angeli exnihilo sint, nec actionem, nec motum, nec stabilitat em habent sine illo; Omnia portat verbo virtutis suae, inquit Apostolus Hebr. 1. 111. quia sc. nutu et potentiâ sustentat totum pondus creaturarum; quasi Atlas mundi, simulmovens, moderans, ac gubernans omnia. Est Deus quasi Currus portans totum mundum, et sustentans omnes cteaturas, quae alioquin redirent in nihilum; Ipse quoque fimul est Auriga, currui praesidens, movens et gubernans tum per se, tum per Angelos; quia eorum ministerio rotas huius currus movet, regitque, per eas gyrans Caelos, tempora, resque omnes fortiter ac saviter disponens.

III.

Iactatur mundi mediis Ecclesia in undis:
Sed tamen in portum ducit agetque Deus.

III.

FIDES Christiana et Ecclesia Catholica innumeras pass est persecutiones, non solum haeretrcorum plurimorum, quiconati sunt diversinmode destruere fidem Catholicam, sed maxime passa cst tribulationes et persecutiones a Tyrannis, Infidelibus, Regibus et Imperatoribus, non uno solum, vel duobus, sed plurimis, et per universum orbem, uta Nerone, Domitiano Traiano, Antonio, Severo, Galeno, Iuliano, Decio, Valeriano, Diocletiano, Maximiano, Maxentio, et aliis multis, et tamen numquam potuit prosterni, licet, persecutiones habuerit non solum in temporalibus, sed et in spiritualibus. Enim vero fuere, qui non modo verbis, sed et sanguine usque ad mortem eam defendere voluerunt. Tanto autem magis praeclara exstitere fidei nostrae testimonia, quanto innumerabiles pene Martyres pro ipsâ sanguinem fuderunt. Ait enim Hyeronimus in Prologo Martyrologi, quod nullus in Anno dies, exceptis Calendis, in quo non possit Ecclesia Festum 5000. Martyrum celebrare; Et hoc valde mirabile fuit, quod in toto terrarum orbe, tanta hominum multitudo, pro co, quem numquam viderant, tantis se cruciatibus exponeret, acmortem libenter sustineret; ltaque vetum:

IV.

Non venit ad Patrem, nisi quem Pater attrahat ipse;
Nostra Dei est manui subicienda salus.

IV.

DEI in homines amorem testatur Vocatio Qui quantus et amor Dei et honor hominis? Indigni tamen amore hoc et honore multi; Ad nuptias vocati adesse noluêre: nemo autem intravit, nisi vocotus; quia Rom. IX. Non volentis, nec currentis; sed miserentis est DEI. Et Ioan. 6. Nemo venit ad me, nisi Pater meus traxerit eum.

Magna Dei attributa haec duo sunt: Misericordia et iudicium; Sic una in Vena aurea inerat Manna misericordiae, Hebr. us. et Virga Aaron, ad memoriam irae in seditiosos exercitae. Pro parvulis et superbis. Sic placitum est tibi. Matth. XI. Crede, time; mare ne metiare; Labyrinthum inire fuge. Hoc nôris: Praedestinatio pure sit, sine intuitu metitorum; quia misericordiae est actus:

DEUS Sacro in Elogio, se nominat Patrem familias. Hoc est nomen, quod sibi ipsi tribuit Deus, et adeo illi convenit, ut dicat Iob XXVIII. Quis est pluviae Pater? aut quis genuit stillas roris? OMnium rerum Pater vocatur, usque et guttae a quae, et rotis; quia omnia creat et conservat. Non dicitur Dominus familias, quod est nomen Maiestatis, sed Patersamilias, ut nos contortet atque invitet, ut libentissime ad eius servitium accedamus. Verum homines adeo sunt ducibiles ad proficiscendum in vineam Sathanae, ut quamvis non vocentur, aut praemii aliquid illis promittatur, omnes illuc pergant.

Adusterinaeplantationes, Sap. IV. Plantae illegitimae, quamquam bene agere proponunt, cum vocantem Deum, ac praedicationem audiunt, postquam tamen illinc exeunt, nihil est amplius. Sicut ova, quae sunt in igne, sudant et a se guttas aquae emittunt: ab igne vero separata, ut ante sicca remanent. Unum est ex signis reprobationis, quod quis praedicationes audiat, nec ex illis fructum percipiat. Affirmat id Paulus: Terrasaepe venientem super se bibens imbrem, et germinans herbam oportunam illis, a quibus colitur, accipit benedictionem a Deo: proferens autem spinas ac tribulos, reproba est, et maledicto proxima, cuius consummatio in combustiovem. Haebr. VI.

VI.

Patria non nobis hîc est; quaerenda superne;
Hanc pete, sustuleris si grave carnis onus.

VI.

IUstus est in Patriam amor. Hunc omnibus natura in sevit, ut vel sanguinem pro eâ fundere dulce sit, et gloriosum. Dulce etiam ac delectabile est vitâ, luce, praesentibus gaudere: verum ad alium longe eminentiorem homo creatus est finem, nempe ut hîc in terris Deo serviat, obtemperat, colat, amet, ac tandem finita mortali hac vitâ, eo in Caelis fruatur aeternum. Ne assimiletur Epicureis. qui Deum, eiusque providentiam negârunt, ac libidinibus fuere et voluptatibus deditissimi, HOrar. lib. 1. Epist. 4. Complures terrae filii, Struthionis instar, volare nescii, mentem ad superna tollere nesciunt, humi tantum cursitant, ac per ima repunt, pressi et amore terrae ac pondere. Astin Caelum cum S. Augustino in Soliloquio animae, c. 21. elevanda mens est, dicendumque Si. mî Domine, pro corpore hoc ignobili et corruptibili tam magna et innumera beneficia praestas a Caelo, aere, terrâ, mari, luce ac tenebris, calore et um brâ, ventis et pluria etc. Qualia, quaeso, quam magna et innum erabilia erunt illa bona, quae praeparasti diligentibus te in caelesti illâ Patriâ, ubi te videbimus facie ad faciem? Si tanta nobis facis in carcere, quid ages in Palatio? etc. Illuc itaque alpira. Illuc per bona operam Stalam tibi fac, ut in Caelum conscendas.

VII.

Quidmihi cum vanis thesauris? Nam cor ibidem
Est, ubi thesaurus, Christus, in arce Poli

VII.

AUrum sitiunt mortales; et propterea tanta est temporalium cura, ut patet in diversis hominum laboribus; alii namque in Scientiis, alii in mechanicis artibus, alii in agricultura laborant.

Numerus honor atur, sine nummis nullus amatur,
Nummus ubi loquitur, Tullius ipse tacet.

Verum nihil iniquius, quam amare pecuniam, inquit Ecclesia sticus. Et veteres dixêre, nihil esse tam angusti animi, tamque parvi, quam amore divitias. Nihil honestius, magnificentiusque, quam pecuniam contemnere, sinon habeas, si habeas, ad beneficentiam, liberalitatemque convertere. At complures maiorem habent Marsupii curam, quam vitae, nt est apud NOvium, de propr. rerum. 1. Dixerim ego quam vitae aeternae, terrenis tantum perfas et nefas inhiantes, atque ibi Cor eorum, ubi thesaurus, dicente Christo. Enim vero in Caelis thesaurirandum; qui id agunt, veras sibi, firmas ac numquam perituras acquirunt divitias; namut canit Mantuanus:

Est requies illic, illic aterna voluptas,
Perpetuus isplendor, gaudia, risus, amor.

VIII.

Deficit humanum, ne defice, quando levamen;
Nam Deus ultra huminum sug gerit unus opern.

VIII.

SPes ac fiducia in Deum nun quam est deponen da. Huius rei in David vide admirabile exemplum 11. Reg XIII. IOb tribulationes adeo depressêre, ut omnes eum ad ptiorem fortunam numquam reversurum crederrent, at hac eum abysso educit Deus, sterquilinium in iubilum commutat, divitias ei multiphcat, ac centum quadraginta annos vitae addit. Ioonas, quantum libet duplici ergastulo, ventre scil. Cetiac Maris conclusas esset, Deus tamen ad eum pentravit, atque incolumen in littus stitit. Ionae 111. Daniel in lacu Leonum, Regio Sigillo obsignato, versabatur, quà nemo adire praesum ebat, Deus tamen eundem ingressus est, ac Prophetam in libertatem vindicavit. Dan. VI. Spes nobis hîc peregrinantibus est baculus, quo nixi sustentamur, ac viarum molestias superamus, etiam tunc, cùm gravissimae nobis incumbunt. Illa fluctuantis animae sacra est anchora, tutissimum salutis perfugium, quo omnes huius vitae, vere furentis Oceani, fluctus ridentur.

IX.

Crede tibi noceat, nec terra, necunda, necignis,
Si tibi naturae Rector et Auctor adest.

IX.

NIhil Deo est impossibile, ac penes eum omnium locorum claves custodiuntur; ingreditur ille, et egreditur, quocumque visum fuerit. Extremis in necessitatibus suos servat, eisque fert opem, Tres hi pueri in succensâ fornace costituti erant, flammis undique circum vallati, adeo, ut nullus effugio locus pateret? illa tamen omnia vid divina penetravit, atque ipsos incen dio liberavit. Dan. 11. Quomodò si rugiat Leo, et atulus Leonis super praedam suam, cùm occurrerit ei multitudo Pastorum, a voce eorum non formidabit, etc. Sic ptotegit Dominus etc. Isai. XXXI. Ecce, quot vetbis exaggerat Dominus sedulam curam, quam deservis suis gerit! Duabus dissimillimis rebus se confert: Famelicis Leonibus, et avibus volentibus nidos protegere; quorum alteros naturales vires fulciunt, universos timores contemnant: alteras vero intimus pullorumamor compellit, ne ulla pericula pertimescant, Leo famelicus nullâ Pastorum cohorte, nec canum latratibus deterretur, ut praedam è dentibus dimittat; Avisque, quamvis imbecillis sit, ut pullos tueatur, nullum timet periculum; amorenim vires addit, quae sibi a natura negantur. Quibus similitudinibus voluit Dominus demonstrare, quam securi sint servi sui, siquidem ad defensionem eorum tam supernum amorem ac potentiam habent.

Vique dolisque strophas nectit sinefine Tyrannus:
Sedtr agicam metam non super are valet.

TYranni nec lege diriguntur, nec ratione; stat pro ratione voluntas. Hisunt persecutionum Aquilones, Austrique trucas. Prodit Damasus Papa, in vita S. Marcelli, solum Diocletianum brevi tempore XVII. Christianorum milia exquisitis necibus discruciasse. Eusebius de suâ proditaetate, in Hist. Eccles. Lib. VIII. c. 11. carceres omnes Christianis refertos, nec aliis locum maleficis fuisse; Eatem pestas CCXXX. obsorpsit. Cetera quis fando memoret? Sucessetunt Haeeticorum turbines: Arianorum, Copronymi Imp. Iconoclastae; Quis Turbo Lutherus? Quae Furia Calvinus? Dicamne? Nunc Cinis est, ubi Troia fuit. Atfunesti fuêre Tyrannorum exitus. Infelices nacti Mortes sunt Haeretici. ———— ————— Virg. VI. Aen. Discite iustitiam, moniti, et non temnere Divos.

XI.

Quisnè Aquilam excelso fore credat in aethere tutam?
Ettutum, quem alis fert Deus ipse aquilae?

XI.

MAiori semper necessitati accurrit Deus: Ut cor lateri adest infirmiori sinistro, et ipsi pavore palpitanti sanguis affluit opitulaturus; ita Dominus. Videntur iusti, quasi quorum obliviscatur Deus: Licet verò corpus patiatur, animam ipse gratiâ roborat acrecreat. Tangi sinit corpus, at animam servat, Dei thalamum, eamque dona gratiae plura, quam Salomonis lectulum ambiunt. Semper praesto suis adest Deus, Sennacherib Assiriorum Rexat ctissime obsidebat Hierusalem, Et Rex Ezechias orabat Dominum: permisitque Deus ad extremum discrimen adduci Davidem et Ezechielem; et eo in articulo liberat. Beatus, cuius Dominus defensor eius Sub um bra alatum suarum cum proteget: Itaque si exurgat adversum illum ptaelium, si castra erga cum consistant, non timebit; Dominus protector vitae eius, a quo trepidabit?

XII.

Tum Domino servire tenetur et ignis et aether
Eripere aerumnis cum volet ille suos.

XII.

PErsequebatur Israëlitos Pharao, et ad unum omnes internecioni dare volebat: verum tollens se Dei Angelus de nocte in columna ignis, de die in nubis illos columna ducebat protegebatque. Domius, ait Regius Propheta, Protector vitae meae, a quo trepidabo: Custodit suos per Angelos Deus, multis periculis corpus ac vitam nostram eripiens; cum enim vita nostra variis sit obnoxia casibus ac discriminibus, ab elementis, animalibus, daemonibus atque hominibus, ab his hominem protegit Angelus. Immittet in quit Psalmista, Angelus Domini in circuitu timentium eum, et eripiet eos. Protectio haec manifestè apparuit circa Tobiam, cap. VI. et XII. Apparuit et in filiis Israël, quos per varia pericula deduxit Angelus, Exod. XIII. Hinc et Iudith gratias agens de hac protectione dicebat, Exod. XIII. Vivit Dominus; Quia custodivit me Angelus eius, etc. Quoties ergo vel iter, vel opus aliquod periculosum aggredimur, Angelo, tamquam protectori nos committamus, dicamusque:

Angele qui meus es Custos, pietate supernâ
Me tibi commissum serva, defende, guberna.

XIII.

COrda Regum in manu Dei sunt, ex, quocumque voluerit, inclinat. Probos iuxta cor suum, dyscolos pro populorum noxis evehet. In furore suo Reges concedit, et in indignatione sua auflert. In pervicacis plebis flagellum Reges sublimat. Reges regnare, et conditores legum iusta decernare praestat. Regum baltheum dissolvit, et renes eorum fune praecingit. Despectionem super principes effundit, et oppressos relevat. Sedes ducum superborum destruit, et mites pro eis surrogat. Consiliarios in stultum finem, et iudices in stuporem adducit. Gentes multiplicat, et perdit, subversasque in integrum restituit. Regum à seevectorum ministeria perpendit, et cogitationes scrutatur. Profunda de tenebris revelat, et umbram. mortis in lucem profert. Apostasiam Rgibus, et impietatem Ducibus imperterrite exprobrat. Gentes in virgâ ferreâ regit, et Cedros Libani confringit. Nullius personam respicit, nullius magnitudinem veretur. Pusillum et grandem aequaliter curat, cuique pro meritis retribuit. Iudicium durissimum Rectoribus minatur, Hierusalem in lucernis lustrat. Potentes potentertorquet, fortiores fortiùs cruciat.. Cui appropin quare, clarescere est, Quem timere, gaudere est. Cui servire regnare est.

XIV.

SOrtes ducere assolent mortales. In scripturâ sunt dispares: bonae et malae. De bonâ bonorum gloriatur Paulus Col. 1. Qui dignos nos fecitin partem sortis Sanctorum. In hanc sortem, ut duceret idem gentes, se vocatum, ait: Actor. XXVI. Utcon vertantur a tenebris ad lucem, et de potestate Sathanae ad Deum etc. De malorum sorte malâ, Eccles. VI. inquit: Animam nequam disperdet, et deducet in sortem impiorum. Infelix sors, vanâ ac momentaneâ. Iam vero hoc etiam attende: sors bona a solo Deo est: Sortes mittuntur in sinum; sed à Domino temperantur, Proverb. XVI.. Ita Dei gratia. datur, cui vult praedestinator Deus. In hanc vocamur. Huic cooperandum. Similes esse debemus lapidi Abeston, de quo Plinius lib. XXXVII. cap. X. Alber. Mag. et Isid. l. XVI.

Arcadiae tellus lapidem producit Abeston:
Ferreus huic color est; naturae mira potestas;
Nam semel accensus conceptos detinetignes,
Exstinguique nequit pellucens perpete flammâ.

XV. EMBLEMATA PROFANA.

Non mihi Religlo Cordi est, sed amor regîonis;
Nimirum Regio in Religone latet.

XV.

NOn difficili, nec improbabili coniecturâ perspicere licet, bella nonnumquam Religionis praetextu adornari, quae tamen eo collimant, ut Regiones praedivites per nefas occupentur. Sub palliatâ fictaque sanctitate Lupum gestant Fel sub melle latet.

Templa resque Deo dicatas, velut Antiochus et Heliodorus, profanant; Sacratas Deo Virgines opprimunt; humana divinaque iura contemnentes; sed tandem, ut praefasti puniuntur a Deo, ac pessimâ morte intereunt; Itaque ruminandum eis illud Virgilii:

XVI.

Aêra quod lustras pedibus, lustr avimus unos,
Nunc scipione fultus, vix solum geto:

XVI.

VAna est iuventus, dissoluta. Seria haud sapit, nec capit. Extollitur. Delirat. Caeca est. Senectutum minus aestimat, contemnit. Eum stolida sit, sapientem se reputat. Nihil non audet. Est inconsulta iuventus. Mollis. Effera. Corona vero senum, multa prudentia. Consilium est ratio, et prudentia in senibus est. Senes itaque honorandi. Vitia, ceu Syrtes, effugiunt; nihil ad omne consortium illis commodius est, quam Resp. atque privatas felicissime regere: despicere malos impetus, ac vincere, quianimos nostros in consulte diripiunt: et consulere iuventuti, ac parcere; quid ipsi fuerint, quid tunc senserint, nondum immemores: digni denique, qui longâ senectute suâ Sapientiâ fruantur.

XVII.

lgnis aquae vires, vice mirâ, aqua concipit ignes;
Mutua naturae semina quaeque gerunt.

XVII.

AIunt Theologi: Quidquid potest facere causa secunda, nobiliori et altiori modo potest causa prima. Hoc praesupoosito, certum est, naturam posse unam in aliam convertere substantiam; dicit enim Aristoteles: Alimentum per naturam convertitur in substantiam aliti. Virtute caloris gallinae Orui substantia in Gallinam convertitur; Videmus quoque terram, inter extra ignobiliorem, virtute Solis producere aurum, argentum, uniones etc. Hinc Philosophus 4. Meteor., virtute Solis terrae humiditatem converti in arbores, gramina, vinum, oleum, balsamum, acsimilia. Isidorus in lib. Ethymolog. refert essein Scotia fontem, quidquidin eum conicitur, mox vetri in lapidem. In Hibernia esse alium, si bacculus iniciatur, partem, quae aquam tangit, in lapidem, alteram, quae in. terram figtur, verti in ferram. Alchimistae, aesatque hydrargyrum in argentum purum convertunt. Si ergo Natura unam in aliam potest convertere substantiam, a fortiori Deus naturae Auctor, cuius est immensa potestas, in quo cunctae perfectiones altiori modo, quam in creaturis exstant.

XVIII.

Impatiens consortis Amor: sic turturis instar,
In morte ac vitâ Tu mihi sola places.

XVIII.

IN recensendis mortalium affectibus, praeter fas ac humanitatem foret, amoris oblivisci, qui in omnium animis, nisi prorsus barbaris, regnans, tamen quosdam vehementiùs suis imbuit curis, sibique propius addicit. Est autem blanda et irrequieta cupiditas, iis ipsis placendi, qui nobis sive forte, sive suâ virtute, sive nostro denique errore placuerunt. Et is quidem, velut insidiis, ita irrepir, ut nos ante sentiamus amare, quam instituamus de amando consilium. Neque arduum in ipsis initiis esset excutere tantum. pondus, nisi sensim, neque sine suavitate incumbens, ita eos ipsos suis lenociniis caperet, quos affligit, praesertim inexpertos, ut putent in humanum facinus fore, sibique omninò incommodum, si in fluentis mali dulcedinem a se ausint severo imperio arcere. Hoc autem affectu, si institutio recta accesserit, nihil in mortalibus magis eximium. Consortis vero minus est patiens.

XIX.

Quod rarum carum. Falsum est; vulgare quod exstat,
Omnibus est carum; sic tibt ut Ovaprobant.

XIX.

OMnia cara esse, quae rara, plerique autumant: Aurum arabicum, gemmas ex Indiis allatas corallia, uniones, margarithas, ceteraque e secretis terrae visceribus, eruta, magnaque industria conquistia extollunt, eaque in praetio habent; quodrara sint, eaque ab omnibus suspiciuntur. At vulgare quidem exstat Ovum; magnae nihilominus utilitatis esse nemo negaverit. Finxere quondam Aegyptii Deum in ore ovum tenentem, ac per illud demponstrârunt, mundum ab ipso creatum. Orare itaque licet, velut olim Reges ibant Orantes.

XX.

Innumeros numerus numeros numerabilis edit,
Cantio ceu miris fert variata modis.

XX.

INfinitè in infinitum Musica condignè extollitur. Vocatae sunt Nymphae, quod Aron apud Horatium notat illo versiculo:

A Cano Camenae dicuntur, ut Festus, Servius, ac Macrobius docent, Carmen suave dant Olympiades Musae,

Musae, quae pedibus magnum pulsatis Olympum.
Plectra gerens Erato, saltat pede carmine vultu.

Cantus suavitate Poëtas reddunt gloria immortales, ac posteritatis memoriae commendandos, Gloriâ et Sapientiâ animos ad caelestium contemplationem, ut autumat Fulgentius, elevant. Cantus suavitate ab omnibus plurimi aestimantur. Cantilenarum sunt Praesides. Lycurgus, et refert Plutarchus, bellici exercitationistudium Musicae admiscuit, quo bellandi vehementia, modulatione temperata, consonantiam convenientiamque haberet, Musis, antequàm pugnas iniret, litans, quo et oratione, praeclarâque memoriâ digna facinora pugnantes redderet.

XXI.

INter omnes mulierum Status primatum Virginitas tenet; Undè D. Hieron. ad Nataliam: Tria praecipue sunt genera metallorum: Ferrum, Argentum, Aurum: Ferrum est Castitas, coniugalis. Argentum vidualis. Aurum est Virginitas. Virginitas est ut regina, Vidualitas ut Domina, Coniugalitas ut ancilla. Virginitas ut Patria, Vidualitas ut portus, Coniugalitas ut pelagus. Sicut ergo Aquila inter volucres, Luciferinter Stellas, gemmaque inter lapides, ita excedit matrimonium, et viduitatem Virginitas. Illa est sicut Lux Solis, viduitas sicur-Lux Lunae, matrimonium sicut Lux stellarum. Inaestimabilis Virginitas thesaurus. Nè perdas Recuperati nequit. Non potest coronati corrupta. Ut sericum est, quod cum inlutum cecidit, numquam perfecte abluitur.

XXII.

Et faciles flammas praesenti stramen ut ignem
In re concipiet: sic iuvenilis amor.

XXII.

FAcili negotio amoris impuri flammas iuvenilis concipit ardor; quem cavere tamen possunt, atque aliorum exemplo etiam tenentur. Iudith mulier vidua, cum ad recens connubium impelleretur, cilicium ornatum praetulit, obiecitque libidini ieiunium, vigilias somno, et otio laborem, inquit Sabellicus. Anna Phanuelis filia, post septimum connubiii annum, vidua facta, ad quartum usque et octogesimum castè fixit. Idem in exemplis. Essenii, populi Syriae, vitam olim duxerunt alienam ab omni mulierum commercio, Venere abdicatâ, inquit Plin. lib. 5. c. 17. Penelope, Icari filia, nullis procorum blandimentis, nullis pollicitationibus adduci potuit, ut, absente per viginti annos marito Ulysse, castitatem corrumperet; Undè Prop. lib. 3.

Haec etiam clausas expugnant arma pudicas,
Quaeque terunt fastus, Icarioti tuos.

Penelope mansit (quamvis custode careret)
Inter tam multos intemerata procos.

XXIII.

Per quod quis peccat, per idem punitur et idem;
Incidit insidias, quas alii peperit.

XXIII.

NEmini malum imprecari, aut vim inferre licet; in illam namque foveam, quam aliis struxêre, incidunt: Thrasius seu Thrasillus, quem ad exorandas à Iove pluvias. Busirim docuisset hospites immolare, interfectus est omnium primus. Ovid. in Ibin.

Ut qui post annos sacri monstrator iniqui,
Elicuit pluvias victima caesus aquas.

Perillus quoque in tauro aeneo (quem ad reos torquendos excogitiaverat) a Phataride combustus est. Ovid. in Ibin.

Et Phalaris tauro violenti membri Perilli
Torruit, infelix imbuit auctor opus.

Phaloris quoque Tyrannus eodem posteà tauro inclusus, et crematus est, quo alios prius suffocaverat. Ovid. in Ibin.

Utque ferox Phalaris, linguâ priùs ense refectâ,
More bovis Paphio clausus in aere gemas.

XXIV.

Omnes res numero, mensurâ, aut pondere constant;
Quicquid ages, certi tramite finis agas.

XXIV.

IN stadio quidem omnes cutrunt, sed unus accipit braviumt. Cor. 9. Margarita, quae tamquam praemium Sanctis proposita fuit, Chistus fuit. Universi cucurrerunt, ut illud arriperent; sed omnes iuxtà fidem defuncti sunt, non acceptis repromissionibus, sed à longè aspicientes, Hebr. 11. Exsultavit Abraham, ut videret diem Christi, Vidit, et gavisus est, Ioan. 8. Vidit quidem, sed arripere non potuit. Sic eum Iacob scalae innixum vidit sed non ascendit per eam. Genes. 28. Odoratus est illum Isaac, cum dixit: Ecce odor filii mei, quasi odor agri pleni, Gen. 27. Sed gustare non potuit. Usque ad summitatem virgae pervenit Iacob: sed arripere haud valuit. Praeclarum cursum fecit Ioseph, qui, ut expeditiùs curreret, pallium reliquit, sed ad umbram solùm pervenit. Ut felix hic cursus absolvatur, à longè ac retrò currendum, ut ad metam, sive ultimum beatitudinis finem deveniatur. Ab infantia currendum.

XXV.

Tempora stultitìam gravitatem saepè vìcissim,
Deposcunt; prudens desipit atque sapit.

XXV. Interpone tuis interdum gaudia curis.

DEsipere in loco dulce. Nonnulli tamen suâ in stultitiâ parùm sapientes iudicati ac habiti sunt: Psylli populi, dum Austrum ventum plùs nimiò haberent invisum, ut sibi acterrae suae obnoxium, sumptis armis in eum hostiliter profecti sunt, ceu vivum aliquem hominem, et non temincorpoream peterent, Herod. lib. 4. et Gell. lib. 6. cap. 11. Melitides fuit stultus ab Homero celebratus, qui eversâ iam Troiâ, venisse legitur, auxilium laturus Priamo, Lucian. apud Erasmum. Amphistides tantae fuit stultitiae, utignoraret, utro ex parente prognatus ellet. Accon vetula ea laboravit delirio, ut solita sit ad speculum, suâ cum imagine, perinde ac cum aliâ muliere confabulari. Caelio auctore atque Erasimo. Iraque abluimus Aethiopem, stultum efficere volentes sapientem, et

Parisios stolidum si quis transmittat asselum,
Si fuit hic asinus, non ibi fiet equus.

XXVI.

Pondere te metire tuo, nec viribus, exi;
Nam tibi par, vel te fortior esse potest.

XXVI.

QUamvis pusillus, non contemnendus hostis. Sordido sub paliolo vires latent. Exiguos masculos nullius esse valoris, aestimat mundus. Minutae suntgemmae: at magni aestimantur. Frumentum multiplices profert fructus; Caniculus pulcher diligitur magis, ac dilato ore et capite crasso hians canis. Pisces magni non adeò sanitati conducunt, ac Gobii. Echeneis ingentes remorati naves valet. proverbium erat Graecis: Amens longus. Cato infit:

Corporis exigui vires contemnere noli;
Ingenio pollet, cum vim natura negavit.

Licinius Calvus, orator facundissimus, Aristoteles sublimis Philosophus. aliisque parvi erant: attamen omnium doctissimi. Gigantes famosi mortalium erant pessimi. Verum quidem natu grandiores non inepto, semper esse, ac pravos: neque parvos meliores. Neronem suspice.

XVII.

Ignis ait: Noli me tangere, quisquis anhelat
Exitio, praecpes sponte perire solet.

XXVII.

Pyrausta vermis est de specic araneorum, favis perniciosus. Volitat ad Iucernas tantisper, dum combustis pereat alis. Hinc adagium: Pyraustae gaudere gaudium: de momentaneâ ac brevi Iaetitiâ; namque momentaneum, quod delectat, aeternùm quod cruciat. Qui semel à recto desciverit, legesque contemnere didicerit, is posteà fit ad omne improbitatis genus propensus. Si quis voluptatum im perium semel aequo animo patiatur, illum postea variarum belluarum induere formam. Neminem posse satis sibi à voluptatibus temperare, nisi divinam opem implorarit; Quare temperans putandus est Dei amicus. Opus esse eximiâ quâdam sapientiâ, ubi quis in aliquam turpem cupiditatem inciderit, ut inde pedem retrahere possit.

XXVIII.

Mens hominis latitat quaerendo prlice vocem;
Erumpit subitò mens simulata forras.

XXVIII.

INsetutabilis est hominis animus: at loquela eum facit manifestum. Loquere, ut te videam, et mendacem oportet esse memorem. Melius verò est tacere, quam malè loqui. Cohibenda est lingua. Pugiones erant priscis sic dolosè tecti, ut nulla esset suspicio latentis ferri, atque hoc vocabant Dolones. Hoc teli genus duplici fuit discrimine; aut enim nodosus valdusque fustis pugionem abscondebat, aut flagellum aurigarium. Maro lib. 7. Aeneid. mentionem facit:

His dolonibus dolosa lingua rectissime confertur, ---- Linguae dolus tam prisco se stammate iactat, ut cum Orbem soli quatuor homines constituerent, intereostamen doli faber reperiretur. Narrat Poëta vetus, aurei et argentei saeculi felicitatem, sed eà transactâ

Protinus irrupit vena peior is in aevum
Omne nefas, fugere pudor, verumave, fidesque,
In quorum subiere locum, fraudesque, dolique,
Insidiaque et vis, et amor sccler atus habendi.

XIX.

Convenit effectum causae subolesque parenti,
Quidmala, nî malus, quàm mala mala ferat

XXIX.

ANaturâ maligni ac nebulones rurissimè deflectunt, in omne vitiorum genus declives. Aethiopem potiùs abluas; ac naturam licet furcá impuleris, tamenusque recurret. Nullis legibus, nulla temperantur industriâ, ommbus exosi. Iustis contrarii, innocuos opprimunt. Virtutis culmenne attingent quidem. At

Gualterius de Castilione canit--- Nobilitas sola est, animum quae moribus ornat.
Verum---- Degenerant homines vitiis, fiuntque minores.
Canit Claudianus---- Virtute remotâ
Migratin exilium nobilitatis honor.

XXX.

Ne quem despectes, nocet et parvissimus hostis;
Panicus et terror, sepè vel error obest.

XXX.

GAlli cantus Leones terret, fugiuntque. Timiditas ad probitatem facta, crebrò in vitia deflectit, si enim in ignavos affectus omnine transietit, qualemcumque securitatem amans, tunc inepta virtutibus, nec privatis aut publicis rebus utilis, in vitium, illudque foedissimum degenerat. Quos autem haec imbecillitas fregit, scire, nisi cum pericula instant, idcircò est arduum, qua sibi conscii tur pissimi metus, diligenter illius indicia tegunt, etiam adornatis ad audaciam verbis, et discrimina quodammodo lacessentes, cum utique illa absunt. Ceterum iniurias, contum eliam, cladem, quam timere tam pati idonei, ad omnem speciem minantis fortunae horrescere; neque haec mala, quae tantoperè metuunt, forti canstantique studio, sed deiecto ac ignobili, declinare; virtutem singulorum atque vim, ne quidem tentatam expertamve, supra suam timidè ducere, cunctosque et odisse, et invitâ ingratâque apud se veneratione mirari.

XXXI.

Optica cum radiis ad passus mille peragrat,
Et bombarda feras eminus icta petit.

XXXI.

NOn cuncta esse impossibilia patet in belluarum ac monstrorum domitoribus, atque etiam in iis, qui alios à summis periculis liberarunt. Bellerophon, filius Glauci regis Corinthiorum, falso accusarus Stupri, a Stenobaea Praeti Archivorum regis uxore, expositus est Chimaerae triformi, quam tamen domuit. Ovid lib. 2. de Trist.

Nam quid de tetrico referam domitore Chimaerae,
Quem letofallax hospita paena dedit?

Alcan Sagittarius Cretensis serpentem confodit illaeso filio suo, quem ille iam habebat in faucibus. Coroebus monstrum toti Peloponeso formidolosum occidit. Ovid. in Ibin.

XXXII.

Tempore ceu belli sperabo tempora Pacis
Tempore sic pacis sperabo tempora Belli.

XXXII.

NAtura providentia est; ut Corruptio unius sit generatio alterius, inquit Arist. Ipsa sui depastrix, suique reparatrix est. Praedatrices rerum. 4. sunt qualitates sibi contrariae; et caedem aliarum continuò genitrices, novâ exortâ re ex corruptâ priore. Ut nec pulex pereat, quin aliud indè exsistar. Sic omnium sunt rerum vices.

Interim dum Pax aurea nitet, de futuris forsan hostibus maturè consulen dum, cavendumque, miles conscribendus, aliaeque ad id necessariae provisiones faciendae; sapientum enim est praevidere futura. Undè Aegyptii virum Sapientem cum ternis finxere capitibus, quorum uno praeterita, altero praesentia, tertio denique provideret futura.

XXXIII.

Iusto Deo sic proditor Est odio ceuproditum
Et auctor, ad ipsummalum Unum, ferunt stipendium.

XXXIII.

TRaditiònem amo, odi tra ditorem. Qui tradunt, hos amo, qui tradidere, illos detestor. Plurimi fuêre tales reperti, indiesque perfidi similes conspiciuntur. Zopyrus Persa benignè à Babyloniis exceptus, urbem eorum Dario prodidit. Harpagus Astyagem dominum suum prodidit Cyro Persarum regi. Iosas Alexandri pincerna Dominum suum veneno suffocavit. Ulysses Calypso nymphum, cuius hospitio septem annos fuerat usus, fide violatâ deseruit. Propert. lib. 2.

Cleomenes Spartanus Argivos, induciarum ficuciâ consopitos, noctu invadens, alios contrucidavit, alios duxit captivos. Sic

XXXIV.

Sit frons aperta, linguaparca, clausa mens,
Qui iure possit dicier Politicus.

XXXIV.

POlitici oculo similes, cuncta vident, se unos non. Adae itidem qui Doctor creatus, rebus omnibus nomina dare scivit, cuiusque apta naturae, at sibi uni non: se vel nudum esse nesciebat. Tales hodiè multi scioli; at suorum nescii atque salutis, rerumque conscienriae. Terrena sapiunt. Aquilae, ac Lynces insaecularibus multi; Tolpae in spiritalibus. Aliis, non sibi sapiunt, consuluntque; Qui sapit fronte est aperta; nil in eo subdolii; complures verò exstant atque exstitere dolosi, velut Ulysses ac Sysiphus: Hom. apud Erasm.

Sapiens quoque linguâ est apertâ, mente clausâ; freda namque oris est eluvies, atque omnia in buccam venientia effutire delirum: Vita verò, quae pari cum verbis ambulat gradu, adproba est.

XXXV.

Blandidur caudâ canis, et sua munia praestat,
Heri ferendo literas ad hospites.

XXXV.

FIdeles exsistunt Canes ac sollertes. Argus canis fuit Ulyssis, qui reversum ab expeditione Troianâ dominum post annos viginti fertur agnovisse. Chiron canis fuit Codri Poëtae pauperrimi Iuvenal.

— — — — Et recubans sub eodem marmore Chiron. Durides canis fuit Lysimachi, qui accenso Domini rogo iniecit se flammae, auctore Plinio lib. 8. Gravis nomen est Catellae, qua Arethusa absentis mariti desiderium solabatur. Propert. lib. 4.

Issa est passere nequior Catulli:
Issa est purior osculo columbae:
Issa est blandior omnibus puellis:
Issa est carior Indicis lapidis?
Issa est deliciae catella publi.

Lethargus Hippammonis cum mortuo etiam Domino est tumulatus. Canis Pyrrhi Epirotarum regis in Domini rogum se coniecit.

XXXVI.

NAturam expellas furcâ: tamen usque recurret.
— — — — — — Tolle periclum,
Iam vago prosiliet frenis natura remotis.
Assuescere à teneris multùm. - - - - Venaticus ex quo
Tempore cervinam pellem latravit in aula
Militat in Silvis catulus.
Quo semel est imbuta recens servabit odorem
Testa diu.
Neque facilè natura expellitur; nam
- - - - - Ad mores natura recurrit
Damnatos, fixa et mutari nescia. Itaque
Nil dictu foedum, visuque ea limina tangat,
Intra quae puer est.

XXXVII.

Ecquis amor Russi, qui uxorem caedit amore?
Nec nisi, quàm plagis uxor amare cupit.

XXXVII.

UXoribus Russorum, ultra Poloniam, longa est captivitas, quas domi seriò continent, dignas quoque maioribus malis: adeò servilibus suprà fidem ingeniis demissas esse aiunt. Virorum in se benevolentiam ex verberum numero aestimant: numquam meliùs suo iudicio habitae, quam cum in saeva ingenia inciderunt. Quidam è Germania in Mescoviam migraverat, vir è plebe, et si nomen in tantilla re placet, Iordanes dicebatur. Hae sit ergo in illa regione, et cùm sibi eae sedes placerent, indè etiam duxit uxorem. Hanc cum charam haberet, omnibusque efficiis mutuam gratiam affectaret, illa deiectis luminibus maesta, crebrò, in singultibus, et ceteris maerentis animi indiciis erat. Viro denique sciscitanti maestitiae causam; Quid tu, inquit illa, tàm egregiè fingis amorem? Num putas latere me, quàm tibi vilis sim? Ubi sunt verbera, quibus te amore docuisti? Hoc certe potissi mùm pacto maritorum in uxores apud nos benevolentia et cura sancitur. Hoc audito, primùm stupor continuit risum, mox utroque vanescente, arripuit caedentae mulieris causam; et illa fustibus mitigata, tum prim ùm bonâ fide amare et colore vitum coepit. Nec tenuit ille modum; grandi enim ictu dicitur huius etiam crura et cervicem afflixisse.

XXXVIII.

Cui fidas, videas; tanta est simulatio saecli!
Si quis ait, negatis: sin negat, ipsus ait.

XXXVIII.

QUidam in om nibus rerum exordiis induunt non veram, et ideò maiorispecie subornatam prudentiam: veluti maturâ sapientiâ compositi, verba tardè euntia deducunt, lento vultu, et astum cum humanitate fingentia. Non quic quid splendet, est aurum; neque id omne, quod amicitiae nomen habet, samiliaritas est. Aman à fratre Absalone ad convivium invitatus, vitam deperdidit. 2. Reg. 19. Melius est, inquit Salomon, vocari ad olera cum charitate, quàm ad vitulum saginatum cum odio. Fraudulentus est mundus astutus, subdolus, versutus, vafer, veterator, tortuosus, callidus. Aliud agit, aliud simulat. Fando decipit, ut canit Ovid. lib. 1. de Arte.

Tuta frequensque via est per amici fallare nomen,
Tuta frequensque licet sit via, crimen habet.

Veritas mundo est palliata, vel ad alterius odium, vel commodum suum respicit. Vulpes sunt: verum maledictus dolosus. Malach. 1. v. 14. Molliti sunt sermon es eius super oleum, et ipsi sunt iacula. Psal. 54. Recreant aures, feriunt corda; Itaque

vir vide- , quid cui dic- , dum magnus hab-
Et vide- as, ne fortè ru- as, dum stare vid-eris.
Prospicio, quem despici- , dum laedere qua-

XXXIX.

Saepè malum peperit mora: festinatio saepè:
Festina lentè; sat citòpervenies.

XXXIX.

— — — — — — — — Nocuit differe paratis; nec enim de die in diem differendum.

Veni, Vidi, Vici. Periculosa cunctatio; Nec tamen semper probatur; periculum enim saepiùs in more.

Non omni tempore consultum. Et minùs praemeditate aggrediopus, nocivum; Quarè ut Latinis Proverbium est;

XL.

Quid Germana fides, quaeras? an dextra vitrumque,
Dextra fidem flabilit, constabîlitque merum.

XL.

PRoditores, ac perfidi omnibus sunt exosi. Ptolomaeus Iudaeus, Abobi filius, Socerum suum Simonem Iudaeorum Principem, convivio exceptum, cum duobus filiis interfecit, regnandi cupiditate. Zopytus Persa benignè à Babyloniis exceptus, Urbem eorum Dario prodidit. Anibal Senior appellatus, Astrubalis filius, cùm primo bello Punico totam Italiam vastaret; Cornelium Asinam Consulem, spe pacis vocatum ad colloquium, Punicâ fraude interfecit. Non tales exstant proditores Germani: verùm fidem sibi invicem, atque inter pocula quidem, addictam, sanctè servant. Fraudis, perfidiae, et scelerum ingentium expertes: neque odia sub amicitiae titulis latent, atque omnino ingentia scelera verecundus populus ignorat. Apud hanc gentem aperti mores placent. Omnem speciem reconditi astus odêre. Germaninullâ comitate suaviùs, quàm longo nec sobrio convivio peregrinos excipere credunt: et tunc veri ssimam ab ipsis hospitibus benevolentiam in se expromi, ubi mutuis poculis inundare non abnuunt. Id summa urbanitas, et coëuntibus primâ amicitiâ animis, in foederis locum. Pretiosum est amicitiae pignus, quod bibendo cum Germanis sancitur.

LXI.

Quid iuvet tratos, et quid iuvet esse minaces!
Contra hostis vimnil ira minaeque valent.

XLI. Vana est sine viribus ira.

AD iracundiam atque indignationem nonnullis maximè proclivis est animus, nec facilè post primos impetus mitigant. Ob muscae aut pulicis unius morsum adeò irâ exaestuant, ut mundum inversuri videantur. Virum stultum, ait Iob. c. 5. interficit iracundia, ac Zelus et iracundia minuunt dies, inquit Eccl. 30. Itaque moderandum irae. Prisci in Symbolum irae moderatae pingebant quercum, ramis oliva intercurrentibns; quòd animusrâ durus sit lenitate temperandus. Pier. lib. 51. Hieroglyphic. Quercus, ait, eâ insignis asperitate, quae omnibus conspicua est, non immerito fertur usque adeò inimica esse oleae, ut eam iuxta se positam extinquat. Olea vetò cùm sit pacis, mansuetudinis ac lenitatis in dicium, excogitatum est Quercum oleâ complicare, cum iracun diam atque in exorabilem animi asperitatem sese ad lenitatem dedisse significandum fuerit. Certè, Arist. ait, Herois esse, tardè irasci, et irae citò oblivisci.

XLII.

XLII. Intotomundo Lex, Ars, Marscuncta gubernant:

NUnquam pulchriùs, quàm à Sapientibus Resp. gubernantur. Illos, cùm Optimates vocant in publicae felicitatis partem, se ipsos quidem primum, quasi illius genii participes, commendant, tum Reip. nervos addunt, Lex est hominum Regina. Belluarum est, quae sibi invicem ratione persua dere nequeunt, armis, ad hominum ratione disceptare; cùm honorificentissimum telum sit innocentia et aequitas Quisemel à recto descivit, legesque contemnere didicit, is postea fit ad omne improbitatis genus propensus. Bello verò barbarae ac gentes efferae atque effrenes sunt domitae, et domantur atque ad vitam rectè instituendam, administrandamque iustitiam, bello devictae, instituuntur; edoctae id, quod canit Virg. lib. 6. Aeneid.

XLIII.

Qui solis oculis alienis cernit, et audit
Auribus, atque animo consulit, is miser est.

XLIII. Vae tibi, Terra, cuius Rex puer est.

OPtarebonos ac sapientes Principes, pieras est. Diversae ad Regum purpuram viae, non unam omnibus mentem iniciunt: seque longè aliis consiliis regere solent: qui novas habenas in rudem adhuc im perii populum moliuntur, quàm quiiam assuefactis gentibus, tutò, ac per ipsarum vota regnant. Rursus alius sensus est hominis sceptrum per suffragia ad epti, alius paternas atque avitas opes tenentis, cum hereditate imperandi. Artibus parta malis regna, Reges aut amittunt, aut secum eversa obruunt. Rex se hominem meminerit. Triumphantibus Romae servus à tergo inclamabat: Memento hominem te esse; Sin, regnorum eversio, Regum est crudelitas, adeoque bestialitas. Miser adhaec Regis est status ac conditio alieno semper nutu atque arbitrio regentis.

XLIV.

Sufflatis caligis mediis incedit in undis,
Interra pedibus qui modo fecit iter.

XLIV.

CUncta stupenda ac praecellentia in Orbe Natura produxit: aurum, argentum, uniones, margaritas, etc. rerum omnium species admirando, quibus contemplandis humanus non satiatur animus; tara simul ac portentosa naturae opera conspiciuntur: Naturam ars imitatur: per immensos vela pandit Oceanos, tutaque rransvehitur: Artifisia naturae simillima elaborat; exquisitissima praetiosissimaque fuerunt diversorum opera: Phydiae, Praxitelis, Apellis, Protogenis etc. Naturam pene excedentia; Ars perficit naturam.

XLV.

Qui manibus mancus, natur â scribere nescit,
En pedibus lepidum scribere discit opus.

XLV.

ADmirandum est naturae artificium, atque ingenii humani vis ac potentia. Multi adeò felici ad scientiarum aliquam ingenio nati sunt, ut eis Ars suppetat, quod natura negavit. Nulla eis prudentiae atque industriae signa desunt. Consuetudo altera est natura. Vidimus manibus carentes fila texere, literas pedibus exarare. Consuetudo altera exstat natura. Singulis mortalibus proprium aliquid natura concessit: prorsusque ingenti miraculo, per tot saecula et nomina populorum, admirabilem quandam virtutis indidit lucem, quâ alere se atque enutire suos valeant. Licet verô, tamquam eminentes in condensis silvis arbores, praecipua in geniorum et affectuum genera intueri, quibus homines agi solent, ac propemodum componi, simulque à cuteris insigni discrimine separari.

XLVI.

Quin quod ludentem, lapides talosque moventem
Vidisses pedibus, quae manibus caruit?

XLVI.

NOn superflua erit cogitatio recensendi diver sissimas hominum classes, in quibus se unusquisque inveniet, et qualis esse possit, ex imagine deprehen dat; iuvat affectus, impetusque mortalium, bonisfuis stipatos. Faciles eorum industrias admiramur, et qui meliori eruditione imbuuntur. Rerum omnium scientiarumque primos species, etsi à naturâ sibi negatas, facillim è ac pene non cogitantes admittunt: Ingens quidem argumentum esse crediderim, impetu et veluti fortunà tantam rerum copiam ab iis eon quirl. Et ut maximam habent speciem cultae in dolis, et per omnes scientias ad ornatae, debita sapientiae bona occupant.

XLVII.

NAturam Ars quandoque excedit; cernere id licet in eductis de subiectâ materiâ nobilissimis atque excell entissimis rerum speciebus ac subtilitatibus, à natura haud productis, verùm ab ingenio humano, arte atque industriâ extractis; imò et quinta, Arte Alchimisticâ, produei solet essentia; Specta Myropolia Unguentariorum et Pharmacopolarum; Plumariorum textrinas, atque officinas Phrygionum, ac admirandas rerum praecellentissimarum species exhibebunt contemplandas, arte effectas, magni splendoris ac pretii, longè naturam excedentes; sicque Artem superate naturam patet.

XLVIII.

Errat, qui nuper putat adventasse spagirum,
Corpore in humano prisca Chymia latet.

XLVIII.

RErum naturalium scriptores antiquissimam tradunt esse Alchymiam, quae naturam aeris, hydrargyri, metallorum in argentum excoctum mutare potest, diversarum specierum extractus, olea, spiritus, quintasque efficit essentias, sucus ex diversi generis rebus elicit. Nos affirmamus nihil id novi esse: Verùm à tempore, quo primus hominum creatus est Parens, iam tum viguisse; Latuit enim in ventriculo humano, unam in aliam, vi caloris naturalis, convertente substantiam; non itaque habent, undè se Chymici extollant.

XLVIX.

Ex cinere illustre est vitrum, vi flantis et ignis,
Corpora quid nîolim splendida nostraforent?

XLVIX.

TYpus Resurrectionis et imago quaedam in rebus etiam naturalibus reperitur. v. g. n semine moriente, et posteà repullulante, ac quasi resurgente; Undè Augustinus: Tota huius mundi administratio, testimonium est Resutrectionis futurae: Videmus hiemis tempore arbores spoliari pomis, et foliis, sed et verno speciem resurrectionis exprimere, quae quidem in cipiunt primò surgere in gemmis, ornari floribus, vestiri foliis, postmodum pomis gravari; Interrogo te, ô infidelis homo, qui de Resurrectione dubitas, ubi sunt ista, quae tempore isto, quo Deus disposuit, producuntur? Dic mihi, ubi latitant, antequam producantur? Quae nusquam quidem videntur: sed tamen Deus, qui omnipotens est, secretâ suâ virtute producit. Sic et herba, quae antè vixit, et moritur, rursus reviviscit ex semine; it aet nostrum corpus reviviscet ex pulvere. Haec Augustinus.

Inter Resurrectionis symbola, etiam pulchrum est Symbolum Hydrargyti, sive argenti viri; si enim in minutissimas arenulas, et quasi atomos manu diducas, ita ut in pulvisculos evanescere videantur, mox ut eos rursum manu associas et coniungis, in pristinam formam confluendo redeunt, et quasi reviviscunt.

Omnia vincit amor: sedtandem somnus amorem;
Fortius imperium somnus amore gerit.

OMnia vincit Amor. In recensendis mortalium affectibus, praeter fas esset Amoris oblivisci, qui quosdam vehementer suis imbuit curis, sibique propiùs addicit. Est autem blanda et irrequieta cupiditas. Et is quidem, velut insidiis, ita irrepit, ut nos antè sentiamus amare, quam instituamus de amando consilium. Pertinax amoris est affectus. Licet verò fortis exsistat, vinci tamen potest; à somno quoque; Si Endymonis somnus dormiatur. Somnus porfundior adimit omnem sensum atque animum. Arctum dormiens somnum, ignorat amorem.

IACOBI BORNITII EMBLEMATUM SYLLOGE II.

Corda ferit verbo patulas resonante per aures,
Perque oculos signis pectora fida movet.

Durchs Wortund Zaichen würd regiert
Die Kirch, daß Sie Gotts Krafft verspürt.

DEI verbum sacro in elogio multis ac diversis rebus comparatur: Malleo conterenti petras. Igni consumenti. Lucernae, Iumini ac Iuci, in viam Domini pedes nostros dirigendi. Pani, ciboque spirituali, de quo vivit homo. Emplastro salutari, cuncta sananti. Auro, margaritae, unioni etc. S. Iacobus admonens homines, ut ex verbo Dei fructum percipiant, et secundùm illud operarentur, admirabili quadam similitudine ex plicuit, quod ex eo, quia illud audientes non servarent, proveniebat, quod illud opere non exsequerentur, dicens, Iacob. Estote factores verbi, quia si quis auditor est verbi, et non factor, hic comparabitur viro consideranti vultum nativitatis suae in speculo etc. Ubi notandum est 1. illud: Fallentes vosmetipsos; decipit namque homo se ipsum. cùm solummodò contentus est verbum Dei audire. Posuit quoque similitudinem viri; quia quisunt viri, et non feminaeis moribus assuefacti, si faciem in speculo conspiciant, est tam celeriter, et, (ut aiunt per transennam), ut statim obliviscantur imaginis suae illic perspectae.

II.

Ut vigilent homines, de nocte dieque laborant;
Ni Deus aspirit, nillabor omnis erit.

II.

ABsque Dei benedictione frustrà iacitur rete, frustrà laboramus. Complures diu noctuque ut victum sibi atque alimenta comparent, variis affliguntur curis, et sollicitudinibus premuntur, toti in labores incumbunt, currunt, sudant, cunctas corporis animaeque vires in defesso labore admovent: verùm nileis indè emolumenti provenit; Eccur? In Dei nomine non incipiunt, nec in eius verbo laxatur rete. Benedictio Domini divites facit, non labor solus atque industria. Quicquid agitur extrà Christum, nihil est. Cum laboribus nostris omnibus, citrà Dei gratiam factis, frustrà laboramus; Sine me nihil potestis facere. Ioan. XV. Nisi Dominus aedificaverit domum etc. In cunctis negotiis nostris, in Dei nomine laxandum est rete, alias nil efficimus.

III.

MIhi vindicta, et ego retribuam, inquit Dominus, Deut. 32. Solent canes se mutuò mordere, et allatrare; Sic multi in proximos insurgunt, verbis mordent, dentem infigunt contumeliis, allatrant et in absentes detractionibus, et cum personam nequeunt, eius famam laedunt et honorem. Multi Christianorum sese rodunt, dilacerant, devorant, odiique ac invidiae veneno se pascunt interius, aut potiùs depascuntur. Horatius quoque:

Cain videns Abelis fratris sui fortunas, feliciore semper incremento quàm suas augeri, eundem interemit. Gen. 4. Christiane, nequa quam feritatem pones? In vindicandes vindicat Deus. In fratres Ioseph miserè ab ignoto fratro tribulatos. Gen. 44. In Iezabelem praecipitatem, et à canibus discerptam. 1. Reg. 21.

At ècontra iniuriarum remissores Deus remuneravit iniuriarum non minima est praedestinationis nota.

IV.

Lex immota Dei est, non hâc, nec flectitur illác,
Addere cui quic quam, aut demere, grande nefas.

IV.

AD verbum meum nihil addes, nec de eo quicquam demes; aliàs disperdet te Deus. Nihil autem est 1. Propter pronuntiationem Propheticam, in articulis fidei Christianae, quod non fuerit priùs à SS. Prophetis divino spiritu pronuntiatum. 2. Propter Scriptorum Sanctimoniam, qui non sunt mentiti; Nam, qui considetat, quantae sanctitatis fuerit Moyses, de quo dicitur Eccl. 46. Dilectus Deo et hominibus Moyses. Et Propheta ait Ps. 102. Notas fecit vias suas Moysi. Et ipse Deus inquit de Moyse: Ore ad os laquorei. Palam. non per figuras et aenigmata videt Deum. Num. 12. Praetereà, quis dicere posset Esaiam, Hieremiam, Danielem, Ezechiam, ceterosque Prophetas fuisse mentitos, de quibus ait Augustinus: Dico illorum hominum non tantùm linguam, sed et vitam fuisse Propheticam. Quis Ioannem Baptistam, in utero matris sanctificatum, credet mendacia protulisse? Quo quidem Ioanne non sutrexit maior inter natos mulierum, quique tantae fuit sanctitatis, ut Messias esse putaretur. Quis hoc credet de Petro, Paulo, Ioanne Evangelistâ, ceterisque Apostolis, de quibus Augustinus ser. 2. de Epiph. Apostoli, velut alii Caeli, narraverunt nobis glotiam Dei? 3. Propter martyriorum tolerantiam. 4. Propter Ecclesiae stabilitatem fit mitatem, et permanentiam.

Fortuitum in mundo nihil est; Deus omne gubernat,
Et quod fortuitâ vi cecidisse putas.

NIhil prorsus in Orbe fit (peccato solùm excluso) sine Dei voluntate. Fortunae seu ridentis, seu saevientis imperium nullum est. Haec idololatratum somnia sunt, qui humanae vitae vicissitudines, à nescio quâ deâ, dispensari fingebant. Augustinus irridens: Quomodo ergò, inquit, dea Fortuna aliquandò bona est, aliquandò mala? an forte? quandò mala est, dea non est, sed in malignum daemonem convertitur. Aug. l. 4. de Civ. cap. 18. Christiana spientia fortunam omnem exsibilat. Bona et mala, vita et mots, paupertas et honestas à Deo sunt. Quandoquidem itaque Dei nutu imperioque fit, quicquid fit in orbe, par est, ut omnia demanu Dei acceptemus, sanctissimae illius Voluntatin ostram per omnia, et in omnibus ita conformantes, ut nihil incertis eventibus, nihil casui, nihil fortunae adscribamus: haec veterum monstra sunt, inter Christianos minimè toleranda. Vera, sapiens et sancta est Philosophia illa. Dominus fecit haec omnia. Nam, quod monuimus: Bona et mala à Deo sunt.

VI.

Quid dubitas, olim quòd corpora nostra resurgent?
Defuncto ex grano florida vita redit.

VI.

PHilosophis quidem ignota fuit Resurrectio; Pausum enim irridebant in Areopago multi, Act. 17. cùm audissent resurrectionem mortuorum. difficile illis erat intelligere, quomodo idem corpus, post tot transmutationes resurgat, et eidem animae uniatur. Sed, si divinam omnipotentiam consideremus, nihil est difficile illi, qui ex nihilo corpus et animam potest creare, quod et docet Augustinus Enchir. c. 38. Undè haec facilitas describit ut Ezech. 37. Ubi constituitur Propheta in campo, pleno ossibus mortuorum, et vox ait ad ipsum: Fili hominis, putasne vivent ossa ista? Et dixi. Domine Deus, tu nôsti. Et iussus est Propheta clamare: Ossa arida audite verbum Domini: Ecce, ego intromittam spiritum in vos, et vivetis, etc. Hinc etiam Daniel de hac Resurtectione loquens, dicit Dan. 12. De his, qui dormiunt in pulvere, evigilabunt alii in vitam aeternam, alii in opprobrium. In qua scriptura significatur, tam Deo facilem esse resurrectionem, quàm sit dormientis suscitatio.

VII. [(editor); sic: ]

Qui cupis in vitam caelorum pergere, prisci
Linque hominis, nec nonindue schema novi.

VII.

PER gloriosam Resurrectionem suam Christus nos instruxit: 1. Ut sicut ipse à mortuis resurtexit, ita et nos à morte peccati resurgere debere. Recordare, quomodo corpus Christi à peccatoribus in acerbissimâ eius passione deformatum, accedente Resurrectionis momento, reformatum sit ita, ut nivem candore, ac splendore Solem superârit. Paulò antè non erat ei species, neque decor, et in puncto Resurrectionis suavissimâ pulchritudine, et purissimâ luce praeditum apparuit. Ad hunc modum mediteris resurrectionem animae, quae in peccato mortua erat, ac per gratiam reviviscit; in puncto enim illo, ex imagine diaboli horrendâ, transit ad similitudinem Dei, ex tenebris infernalibus ad serenissimam lucem, ex deformitate turpissimâ, ad pulchritudinem, quae lapites molliret. 2. Ut sicut Christus post Resurrectionem in novitate vitae ambulavit, ita et nos, ut ultrà non serviamus peccato. Rom. 6. Serpentis instar veterem exuentes pellem.

VIII.

Solis ad aspectum si acies mortalis hebescit,
Enthea scrutari mens tua caecanequit.

VIII.

INaestimabile damnum sibi acquirunt, qui Deum per peccati consensum et affectum deserunt. Ex hac Dei derelictione emergens damnum est Caecitas, quoad cognitionem rerum caelestium; Quemadmodum enim Sole absente, nullam rerum formam distinguimus, sed omnia obscuritatis velamine obteguntur, ut dignosci nequeant, rerumque excellentiae ponderari nequit; Sic etiam absente iustitiae Sole Christo, adeoque fidei lumine, intenebris errorum versamur, ut cognoscere res divinas omninô non valeamus; Undè veluti febricitantibus non sapit cibus; quia palatum infectum habent; Ita neque nobis, sic derelictis, manifestum evadit, quàm dulcia sint eloquia Dei.

Per foedam ergò peccati ruinam, quâ à Dei gratia excidimus, usque adeò caecutimus, ut nigrum album, et bonum dicamus malum. Ambulabunt ut caeci, inquit Propheta Sophonias, cap. 1. quia Domino peccaverunt, et David: Nescierunt, neque intellexerunt, in tenebris ambulant. Psal. 81. Esaias quoque cap. 59. Palpavimus sicut caeci parietem, impegimus meridie, quasi in tenebris.

IX.

En quale ante oculos! cùm saeva podagra dolores
Elicit, et planctus ignibus usta suis!

IX.

FElleae bilis filia, ipso timenda nomine, atrox tyrannis Podagra! membrifraga Erinys. Ossium commissiones ut subintras, Tyrannidis regiam. ossa decurtas corpore integro, et manus privando manibus, pedibus pedes, resumptis viribus redivivos, morte enecas quottidianâ. Quanta calamitas! Plumarum in eqvuleo non extendis, sed contorques miseras, ut gemitum extorqueas; aqueas compedes inicis pedibus, manibus, numquam suae restituenda libertati. Semel hospes, semper hostis; Saevitiae notas corpori inscribis tales, ut catalogo mortuorum asscribas vel vivos. Crudeliter adeo ludis cum homine, ut moriatur antè mortem, et membtis emortuis suum praecedat funus; Ignis non es; nam exstingui non potes: accendis tamen flammas; Nix non es; nam liquefierinon potes: congelas tamen in calcem aquas. Patibula erigis, ô quot! Certè subalaribus patibulis affixi sunt podagrici. Quaeris, quid sit podagricus? Est viva spirans fornax calcaria. Si patienter feratur, loco erit Purgatorii. Hîc ure, hîcseca, modo in aeternum parcas.

Arguit enculpae, Cor idem argutam probat, atque
Iudicat et damnat, plectit et exsequitur.

X. Conscientia mille testes.

MAxima poena suum gestare in pectore testem. Potius Ursis, Leonibus, Lupis, aliisque ferocissimis cohabitandum foret bestiis, quàm furentem adeò atque insanientem gestare in corde vermem. Caino hunc in vita vermem sentienti totus non sufficiebat Orbis, in tantas fuerat conscientiae augustias redactus; Iudas Iscarioth, ideò desperabundus, laqueo vitam finivit. Pravae mentis gravamen est atque animi perturbatio sive anxietas. Indicat id Salomon, Sap. 17. Semper timet saeva perturbata conscientia. Festes sunt primi Parentes, qui in voluptatis exsistentes Paradyso, quamdiu in innocentiâ primâ perstitere, et gratiâ ornati, magnâ cordis quiete fruiti sunt; At quam primum divinae Maiestatis praeceptum violârunt, gravata est eorum conscientia, tantusque timor cor eorum invasit, uta facie Domini abscondere se tentârint, Conscientia illos pressit. Ipsa comparatur iusto iudici, perpetuae Accusatrici, expertissimo Medico, truculento Carnifici. Luculentum anxiae conscientiae testimonium habetur in supradicto Cain, Filiis Iacob, Herode atque innumeris aliis. Pravae conscientiae gravamen ingens est animi tristitia. De salutis aeternae consecutione desperatio.

XI.

Qui ditat, Deus est, Deus est, qui pauperatidem,
Seu bona, seu mala sint, fecit in urbe Deus.

XI.

REgius Propheta de Deo loquens, inquit Ps. 111. Gloria et divitiae in domo eius, caelesti, ac terrenâ. Ab ipso omnia. Paupertas et honestas a Deo sunt. Deducit ad inferos, et reducit. Ditat et pauperat. Humana itaque voluntas divinae in omnibus conformanda; Haec caelum est extra caelum, ac vera vitae beatitudo. Beatus es, et bene tibi erit. Ps. 127. quisquis hanc propriae voluntatis cum divinâ conformationem perfectè attigaris, omniaque velut de manu Dei cupidè amplexatus fueris: haec tua in hoc Orbe inferiore beatitudo erit; fruêris perenni quodam gaudio, et laetitâ non multis notâ; hac enim felicitate fruuntur homines intimâ familiaritate Deo coniuncti: Beatus es, et bene tibi erit. Uti autem in caelo nulla est vicissitudo, nullum (sic loquar) heri aut hodie, sed continuus quidam sibique semper simillimus aeternae voluptatis affluxus, isque invariabilis, et numquam non simul totus; Ita et ii, qui hac suae et divinae voluntatis unionem adepti sunt, iam penè immutabiles, quicquid aerumnosae vicissitudinis intercurrit, rationis imperio premunt: Omnis eorum gustus et oblectatio est Dei beneplaci beneplacitum. Quietem illorum, si fortè quid incurrat, nihil est certè quod evertat. Patet in iobo. Qui confidunt in Domino, sicut mons Sion commovebitur in aeternum.

XII.

IMpavidae ad pericula mentes, suique plus nimiùm socurae, crebrò in exitium trahuntur. Impetu insignes sunt, ad flagitia licet divertentes. Temeritate feruntur illi homines in vitii partes. Hunc affectum, cùm non satis sibi cavet, sui fiducia corrumpit, cuncta despiciens, superbiae quoque malis infectus est, in iactationem proclivis. Arrogantia omnis à Deo tandem deprimitur, eiusque concitat iram praesumptio. Eiusmodi deliri sunt, in obvia se vitae discrimina praecipitantes.

Qui amat periculum, in illo peribit. Fortunae nimium confisi, pereunt tandem. Dionysius iunior Syracusis (ubi tyrannidem exercuerat) pulsus, exulavit Corinthi, ibique Ludimagistrum egit, teste Cic. Polyerates Samiorum tyrannus, post multos ridentis fortunae Zephyros, ab Orcete, Cyri praefecto, superatus, et suspendio est affectus. Quos evehit fortuna deicit:

Marius, septies Consul, qui de Iugurtha triumphärat, Cimbros et Theutones subegerat etc.

- - - - In caeno iacuit, cannaque palustri,
Pertulit et tanto multa pudenda viro.
Ovid. lib. 4. de Ponto.

XIII.

Et Terra, et Caeli, velin his quaecumque peribunt,
Vox tua in aeternum dia, Iehova, manet.

XIII.

VErbum domini manet in aeternum, uti et Ecclesia eius, ceu firma petra, aeternum dùrat:

Nec portae inferi praevalebunt adversus eam; Innumeras quidem passa est persecutiones, non solùm haereticorum plurimorum, qui eam conati sunt diversimodè destruere, sed maximè passa est tribulationes, et persecutiones à Tyrannis, Infidelibus, Regibus, et Imperatoribus, non uno solum, vel duobus, sed plurimis, et per universum orbem, ut a Nerone, Domitiano, Traiano, Antonio, Severo, Galieno, Iuliano, Decio, Valeriano, Diocletiano, Maximiano, Maxentio, et aliis multis, et tamen numquam potuit prosterni, licet persecutiones non solum habuerit in temporalibus, sed et in spiritualibus. In hanc, si salvus esse velis, tibi intrandum, et in eâ, usque ad vitae finem, perseverandum.

XIV.

Qualis amor Christi in nos, te Gallina docebit,
Quae generat pullos, educat atque docet.

XIV.

GAllina pullos suos nutrit, amat, foret, protegit. Ita Christus Gallinae se comparat; Quoties volui congregare filios tuos, quemadmodum Gallina congregat pullos suos sub alis. Diligis, Domine, ait Sapiens, Sap. XI. omnia, quae sunt, et nihil odisti eorum, quae fecisti; Omnis enim Artifex diligit opus suum. 9. Ethic. Amor vero Salvatoris cunctos mundi excedit amores:

I. Amorem naturalem, qui est inter patrem, matrem, et filium; nulla enim mater filium in tantùm dilexit, quantum ipse Dominus nos amavit. Et ideò inquit Esaias c. 49. Numquid oblivisci potest mater infantuli sui, ut non misereatur filio uteri sui? et si illa oblita fuerit, ego non obliviscar tui. Ecce, in manibus meis descripsi te: Illa autem scriptura non fuit facta calamo, aut atramento artificiali, nec in chartâ animalis mortui; sed calami fuêre clavi, atramentum sanguis eius pretiosus, scriptores perfidi iudaei ac milites, charta verò delicata ipsius caro in Cruce extensa, literae fuerunt cicatrices.

II. Amorem Matrimonialem; si enim uxor fornicatur à viro, repudiata ulterius, ut communiter, non recipitur: verùm si hominis anima Christum sponsum deserit, ac diabolo adultero consentit, eam tamen Christus paenitentem recipit.

III. Amorem Socialem, qui est inter amicos; nullus enim homo pro inimico mori vellet: vix autem, qui pro amico bono: Haec tamen perfecta est Charitas: nos autem non eramus iusti, sed impii; Et tamen Christus pro nobis mori voluit.

XV.

Cassus amor nihil est; quid enim sine fomite flamma?
Frustra est, invitâ siquis amat Venere.

XV.

AMor a naturâ homini est insitus. Ad hunc affectum si institutio recta accesserit, nihil in mortalibus magis eximium. Malè nihilominùs severi homines amorem aversantur, eumque foedâ et enervi imagine sibi fingunt: quo nihil in humanis rebus sinceriùs, modò in iustis limitibus, et à virtute factis, ardens, non etiam suo incendio quae vetantur corripiat. Neque in adolescentibus tantum, aut maturae aetatis hominibus blanda illa cupiditas concitatur; sed et pueras in innoxiis sollicitat annis, ut intelligas hunc ignem dignis pectoribus penè non tam accedere, quàm innasci. Nec existimes, in dispari tantum sexu hunc affectum convenire; Nam et Alcibiadem Socrates amavit, nec Lycurgus in turpem instituit disciplinam, ne quis iuvenum suo amatore vacaret. Hic amor quidam benevolentiae nexus est, quem amicitiam appellaveris; itaque AMA.

XVI.

OBesquium amicos, veritas odium parit. Animalia complura Leo suum inspelaeum vocârat; approperante Lupo, petiit Leo, quonam pacto sibi regia sua probaretur? nimium quantum fetere, Lupus infit; hac veritate obiectâ discerptus est Lupus miser: vulpes vero, cum se catharro laborare diceret, salva evasit; Sic etiamnum plures

Et iam veritas exulat aulis: regnat palpatio. Audax ibi, qui loqui veritatem audet. Amos 7, c. Idololatriam Ieroboae Regi exprobrans, à summo Pontifice eicitur aulâ et regno. Ut Balthasaro Regi Babyloniorum veritas annuntiaretur; non ausus ost Deus ei virum mittere, sed manum hominis scribentis contrà candelabrum in superficie parietis aulae regiae. Dan. 5,4. Nathan Propheta Davidi nuntiasse veritatem iussus a Deo, ante alte petit exordium, quàm adrem descendat: et parabola de ove pauperis caesa a divite ob luxum convivii, eum circumvenit; Lataque ab Regesententiâ, edixit demum: 2. Reg. 12. Tu es ille vir etc. Adeo plena est periculi functio aulicae potentiae veritatem insinuare; Quocirca benè Lucanus:

- - - - - - Exeat aulâ,
Qui cupit esse pius; nam
- - - - - Virtus, et summa potestas
Non cocunt.

XVII.

Hart als ein Stein ist, der nicht jung liebet in Ehren,
Frostiger als Eyß ist, der keine Wärme fähet.

XVII.

DEI mandatum est, ut se proximumque diligamus. Amor duplex est: Amicitiae, quo amamus alterum propter se ipsum: Concupiscentiae, quo amamus alium propter emolumentum exipso. Ille huic praestat: Utroque summè diligentus est Deus:

I. concupiscipili; 1. Quia Proverb. 3. Omnia, quae desiderantur, huic non valent comparari. 2. Hinc Moysi ait, Exod. 33. Ostendam tibi omne bonum. 3. Exclamat S. Anselmus: Curergò per multa vagaris, ô homuncio, quaerens bona animae et corporis. Ama unum bonum, quod est omne bonum, et satis est.

II. Amore amicitiae amandus Deus est, quia Deus est. 1. Ps. 68. Quid est mihi in Caelo, et à te quid volui super terram, Deus cordis mei, et pars mea Deus in aeternum? 2. Non vult amore profano diligi Deus: sed amore, qui sit omnia super. 3. Hinc D. Thom. in Opuic. de Amore Dei, ait: Dei proprium est, ut sit centrum totius amoris; est enim summum bonum; cui proinde debetur omnis amor.

XVIII.

Post Venerem triste est animal, sed regula paucis
Stringitur exemplis, quod tibi schema refert.

XVIII.

MAeroramorem comitatur. Nimis, quàm certum; itaque cave sis omnes pudicitiae hostes, praesertim temperandum oculis, ne in feminas, potissimùm si comptulae sint, curiosiùs defigantur; imò, ut etiam tui ipsius minùs decentem aspectum declines; Sic aegris noxios cibos, ne quidem videri sinimus, ne concupiscant. Libri quoque turpes abiciendi. Sunt homines (propè canes dixerim) ut quas obscaenitates ipsi admiserint, non pudeat, quasi foedum vomitum proicere in miseras chartas, undè alii legendo resorbeant; perindè ac si forent parum inoesti, nisi alios suis sordibus incestarent. Ita proponitur et propinatur tartareum fel sub melle, et in auro Babulonicae meretricis, miscetur praesens venenum. O calamos Syrenes! ô Leonones libellos! Venio ad imagines foedas, spectacula eo periculosiora, quò fixius diuturniusque spectari possunt. Hic est scopulus multorum foedo naufragio infamis; nam didicere, quod spectârunt. Quas habes eiusmodi imagines, perde, ne te perdant. Tandem familiaritatem cum mulieribus fuge. Hîc sunt syrtes, hîc scillae, hîc charybdis, hîc blanda exitia Syrenum, hîc quicquid uspiam est castis moribus formidandum.

XIX.

Quid rem scire iuvat, nisi scis, quo tempore agenda
Prudenter, quo sit res quoque tuta loco?

XIX.

QUi supra pueros sapiunt, posteà infra decus virilis prudentiae delirant. Equis certè, iuvencisque, in primorum annorum libertate incuriosos impetus effundere concedimus, ne tunc primùm robur enascens timeat ad vincula accedere. Adeò caecae mentes, quod in ceteris animantibus videmus, in nostris pignoribus aut negligimus, aut nescimus. Neque tamen in infinita libertate primahaec aetas dimittenda est. Sit illis mediocris trreor supplicii, summa parentum reverentia, et semper, quantum sibi liceat, ignorent; Nam si procax est alicuius pueritia, nimiaque ferocai exuberat, tunc facessant lenitatis ista praecepta, tumorque, naturae vitio enascens, quem saepe parentum lenitas ad ulceris maturitatem foret, adhuc crudus ac facilis exsecetur. Hocmodolepida pueritia suae et parentum voluptati relinquetur, et, postquam expleverit stultitiam innoxiarum cupiditatum, ipsa aetas paulatim studia mutabit, radicesque virtutum adolescent, quas ipsi iam non impetu, sed iudicio amabunt. Tunc afferent ad adolescentiam, et ad crepusculum prudentiae, mentem liberam placidamque, quae ad illius lucis pulchritudinem vi suae institutionis obversa sit.

XX.

Fortiter ut quid agas, nisi agas prudenter, idemque
Pondere in exitium praecipitatur onus.

XX.

CUnctis in rebus consilium, et ratio, et prudentia adhibenda sunt. Minus praemeditate nil agendum, nî paenitere mavis;

Serò sapiunt Phryges. Post factum paenitet actum. Seneca in Lib. de 4. virtutibus, ait: Tria suntad prudentiam pertinentia: praeterita recogitare, praesentia ordinare, et futura praevidere, ideò de imprudentibus dicitur Deut. 32. Gens absque consilio est, et sine prudentia. Utinam saperent, scilicet praeterita, et intelligerent, scilicet praesentia, et novissima providerent. Tempus praeteritum recolendum, à Deo illud nobis fuisse concessum, ac proprie nostrum, certum et indultum: praesens autem ac futurum, est omnimodè incertum nobis; dubium, et in solius Dei potestate situm. Praesens quod attinet, cum id adhuc divina bonitas nobis concesserit, paenitentiae ac emendationi vitae, bonisque operibus tribuendum est. Futurum attendendum, per firmum in caepto bono perseverandi propositum. Quid prodest Vineam magno labore phantasse, si antè vindemiam vites iam unis refertas, excidas et evellas. Sic plane nihil proderit nobis, quamvis multa praeclarissima praecedentibus temporibus operati fuerimus, si antè finem desistamus.

XXI.

Mirâ naturae vice femina nasculus exstat,
Et quae sponsa fuit, iam tibi sponsus erit.

XXI.

Virgo virum, vir feminam agere pervellet. Et currus bovem trahero perspicitur, Alter in alterius officum irrumpere, adeoque nemo sua sorte, contentus esse. Qui subest praeesse vult, atque imperare; idque totum ex vana animi elatione provenit, quae tamen deicitur deprimitruque; etenim

Saepius ventis agitatur ingens
Pinus, et celsae graviore casu
Decidunt turres, feriuntque summos
Fulmina montes.
Sed: Beatus ille, qui procul negotiis,
Paterna rura bobus exercet suis.

Humilitas exaltat. Quantum origo fontium deprimitur, tantùm ascenduntipsi. Te iactas eum, qui non es; et superbis. Rideturmeritò Epicurus, quodse sapientem diceret, et hoc ipso esset insipiens. Humilitas beat. Quò eam amplectimur arctius, hoc plura in nos bona confert.

XXII.

Maturè sapiens trutinat, cito perficit, at post
Actus, Concilium concipit insipiens.

XXII. Suas quisque partes recte, et rite agere studeat.

REgum sapientissimus praevidens plerosque mortalium, longa sibi inaniter in futurum saecula polliceri, singulos hortatur à vanis huiusmodi conceptibus abstinere, nec solùm non in plura annorum lustra sed nec in crastinum diem durationem conicere, inquiens Prov. 27. Ne glorieris in crastinum, ignorans, quid superventura pariat dies, q.d. Ne glorieris de futuris, dicendo. Cras genio indulgebo, deliciis me tradam, agros emam, plantabo vineam, de hoste meo me vindicabo; autaliam vitae rationem instituam; nescis enim an crastinâ die supervicturus sis. Verè Horatius:

Quàm multi illâ ipsâ horâ acmomento, quo vel maximè se vivere, ac deliciis vacare arbitrabantur, exstincti sunt.

XXIII.

Multa negat Ratio: at vera Experientia monstrat;
Sae hominem causae, re sibi teste, latent.

XXIII.

NOscitur, non omnium rerum constare rationem, sed experientiam; Undè enim provenit, quòd, cùm tria sint lucidissima, Oloum, Argentum, et Ignis, ac nihil habeant in se nigredinis, dant tamen aliis, quae non habent; nam Oleum lucidum nigras maeulas infundit. Arge ntum candidum lineas nigras tingit; et Ignis fulgidus ligna ac paleas nigra facit? Quid est, quod paleae tantae sint catiditatis, quod poma cruda maturant, et tantae frigiditatis; quòd nives mediâ in aestate conservant, ne fluant; cum tamen calidum et frigus sint contraria, et duo contraria in eodem subiecto esse non possint? Calx, in quo ignis latet, et cùm naturaliter aqua ignem exstinguat, oleumque ignem nutriat: tamen si quis aquam in calcem infundat, mox ignis latens urcre incipit, et si oleum affundatur, mox ignem illum exstinguit? Adamas ferro non frangitur, ac nullo consum itur igne, et hircino tamen fanguine mollescit. Sapiens ait: Cunctae res difficiles, non poetest homo eas explicare sermone. Quid, quod fulmen aliquandò manum hominis ferit, et ramen chyrothecam, in quâ manus erat, non laedit? Argentum in marsupio liquefacit, et marsupium ipsum non urit? aliquandò vas percutit et confringit, et tamen vinum, quod naturae liquidae est, per tres dies, vase fracto, non fluit? Reddant rationem de his minimis, qui divina requirunt.

XXIV.

En vapor ignivomus rupes clam rumpit et arces,
Milia quas equitum vincere non poterant.

XXIV.

SApientia dolusque ac stratagemata Ducum saepiùs hostem, quàm armatorum impetus evertit; Ob hoc variae illorum fuerunt quondam coronae, Gemmatae, Aureae, Vallares, Murales, Rostrales, Givicae, Triumphales. Summamrerum praeclarè gestarum mercedem Romani existimârunt, si suos Imperatores, Duces, Equites, Antesignanos, ceterosque milites strenuos, (pro suo quemque tamen merito, dignitate, gradu, commissaque provinciâ) certis coronis honestarent. Triumphalis, laureis ramis baccisque circumtexta, invictis triumphatoribus offerebatur, Quibus, ut hostium victoribus et domitoribus, tota Urbe Româ, magnificis curribus et rhedis circumvectis, triumphum agere, Senatus ipsius decreto fas erat. Prius tamen edocto senatu de quinquies mille hostibus uno praelio caesis. Tribuno militum, Equitive, qui hostium obsidionem strenuè sustinuissent, ab iis, qui liberati servatique fuerant, dabatur Corona obsidialis, sive graminea, omnium honoratissima, illustrissimaque. Quercies alii foliis ac fastigiis textâ coronâ donabantur. Muralis dabatur corona ex auro conflata illi, qui primus vi atque armis hostium moenia transcendisset. Alii aliis decorabantur; nec inquirabatur, an virtute aut dolo evasissent victores.

XXV.

Quos vis insanos domat haud privata parentum,
Hos labor emendat publicus atque fames.

XXV.

INobedientiam ac protervorum isthaec merces tribuitur. Inhas eos angustias nonnumquam Gula redigit, inobedientia, pravaque societas otium, lusus vitiaque complura. Quare ad rectam filiorum institutionem Parenres tenentur, et nemo ignorat, quanti ad Reip. salutem, si probe curetur, et ad eiusdem perniciem intersit, si negligatur. Quemadmodum Deiiussu liberi parentibus honorem, amorem, obsequium, atque obed entiam in omnibus, quae rationi sunt consentanea, debent; ita et eiusdem summa voluntas est, ut parentes Liberis amorem praestent illos alant, bonisque moribus instituant. Ecclesiasticus ait c. 7. Filii tibi sunt erudi illos, et curva illos à pueritiâ illorum. Vides hîc quoties, et quam seriò Deus parentibus Liberorum curam imperet? Sit ergò prima ea parentibus cura, liberis non aurum, non peritura fortunae bonacumulare, sed virtute et sapientiâ exornare. Liberos qui ditare, potiùs studet, quàm probos mores docere, similis est illi, quineg lecto pede calceos curat, ait Plutarchus de Liberorum educatione. Novellam et teneram adhuc arborem facilè est, aut curvam in altum surrigere, aut in quancumque libet partem inflectere, cuius deinde annis roboratae vitium mutare nemo potest.

XXVI.

Alata inventa est mola, corpore mobilis olim;
Corpore iam immota est, mobilis at capite.

XXVI.

Qui non assuescit virtuti, dum iuvenescit,
— A vitris nescit desistere, quando senescit.

ATramenti guttae, quae candidam vestem aliquam foedant, si statim lavantur, facile delentur: quod si eas senescere sinimus, vix tolli possunt. Plantae, si in eoloco, in quo natae sunt, relinquuntur, aut nullum, aut certe amarum afferunt fructum; et ideo transponi debent, et hoc maturè; quia si duriores fiunt, difficilè alibi radices agere poterunt, et si agant, tenuissimae erunt, et exiguae virtut is, ita ut possint à quocumque vento avelli; Ita etiam si puer in pravâ illâ inclinatione, in qua natus est, relinquatur, quos afferet fructus a marierunt; ideò antequam durior disciplinae et inftirutioni fiat, transponi debet, ut optimas in virtute radices agat, neque facilè tentationum vent s possit avelli. Malorum filii malâ depravati disciplinâ, rebus omnibus inutiles sunt, praeterquàm quod diabolo tradantur in escam, et saepè permittit iusto iudicio Deus, ut, qui virtute non educati, cum iam grandiores sunt, parentibus parere recusent, neque canitièm eorum venerentur, quos neque Deum ipsum venerari docuére.

XXVII.

COrruit Veritas in plateâ. Inundavit mendacium. Illa est exosa Dynastis. O rem deplorandam! Potentes rerum adeò fastidire verum. Verè Comicus: Obsequium amicos, Vetitas odium parit. Unanimis est impiorum concordia ad pietatem et veritatem impugnandam. Omnia vitia contrà unam virtutem conspirant, omnia falsam unam veritatem impugnant. Verùm Scriptura, Libri vera annuntiant, nemini pareunt, revelant iram Dei de eoelo super omnem malignitatem hominum. Nihil ad gratiam proferunt. Non externas hominum qualitates, divitias, potentiam, formam, nobilitatem, sexum, atque id genus alia respiciunt, arguunt peccantes, Veritatem docent. Aliud nihil, quàm quod sugg essit Veritas, Orbi getegunt.

XXVIII.

Nec quicquam invidies oberit, cui fata favendo
Prosunt: quod Dii dant, nemo vetarepotest.

XXVIII. Invidus alterius rebus marcescit opimis.

ANacharsis Philosophus causam plerique doloris hominum rogatus edicere, ait: Invidiâ est quâ plùs, de alterius prosperitate ac virtute plerique dolent, quàm de vitiis. Isid. Nulla est virtus, quae non habeat contrarium invidiae malum. Sicut eos; ait Stobaeus, qui in Sole amoulant, umbrase quitur, ita incedentis per gloria comes est invidia. Ideò Themistocles; Dux Ahten., teste Plutarcho, iuvenis dictitabat: Novi gesta mea necdum famam mereri; quod ea nondum invidia comitatur. Ut rectè quidam in vidiam appellârit fortunatorum antagonistam. Similis draconi, Apocalyp. 12. qui caudâ suâ stellas trahebat; Ita virtutes in animâ rutilantes nitritur obfuscare Invidia. O quot ista Maegera tragoedias civit! Angelos concivit ad rebellionem. Cain. Gen. 4. armat in fratrem. Fratres Gen. 37. in Iosephum. Esau in Iacobum Gen. 25. Saulem in David, 2. Reg. 14 Denique Sapient. 2. Invidiâ diaboli mers intravit in orbem. Oviperam genitricis ventrem disrumpens, ut vivere non incipiat, nisi per mortem parentis! O rubigo edax domicilii sui! O Atcana, vertis in venenum, quod attingis!

Tria sunt, quae altissima quaeque infestant:
Sumam petit livor, perflant altissima venti;
Summa petunt dextrae fulmina missa Iovis:
— — Net magnas patiens exurgere laudes
Invidia.

XXIX.

Non lambente boves linguâ, sed calce resistunt:
Frustrà etiam imbellis bella repellit homo.

XXIX.

NE Hercules quidem contrà duos. Saepe quidem in variis regionibus eversi sunt Reges; quibus expulsis, et per verae libertatis imperitiem, devotis, successit aut caecae popularitatis imperium, aut permissa proceribus potentia, di est, multiplex, pro unico quod expulerant, regnum. Ac ut membra, quae violentia de naturali sede dimovit, non nisi per violentiam in articulos suos redeunt, ita provinciae quae hoc modo ab optimo gubernationis genere diverterant, prius errorem multis cladibus expiârunt, quàm antiquae, et à se proiectae rectitudini redderentur. Subeundum itaque subeundumve iugum est, si excuti nequit. Ferendum patienter. Sustine ac patere nè patiaris. Patientia colligitrosas. Excrementicia hirundinum faece excaecatus thobias, sinistrum illum casum tulit constantissime. Quum Cambyses Rex Persarum, filium praexaspis (a quo monitus fuerat vitandae ebrietatis) sagittâ confodisset, pater dolorem suppressit, atque etiam regem laudavit, ut sagittarlae artsi peritum. Cato nullis unquam. casibus est mutatus, nulli succubuit calamitati Itaque magnanimus esto, Erit.

XXX.

Quid iactas vires animi? quid atumen adoras?
Nemo sibi satis est; Rex eget ipsus ope.

XXXI. Utere consiliis; quia factum paenitet actum.

NEmo ingenio suo fidat, aut industriae. Propriis in causis Talpae sumus: in alienis Argi. Dubiis in rebus Sapientum exquire consilium. Corona senum multa prudentia. At sincerum ii consilium dare debent. 1. Apocal. 1. Visus Princeps sedere in throno, et viginti quatuor seniores, albis, vestiti, circum; ita sunt candidi consultores; candor enim symbolum est puritatis. Sint quoque taciti; hinc prisci fanum Consisii habuêre subterraneum; quod celanda sint consilia: et in eo candidam aquilam oum crista glallinacea diversi colore; quod qua~vis pugnacissimis, Regibus consulere ad pacem debeant. Henr. Farn. l. 1. de sim. Reip. Lacones, nacti victoriam stratagemate, sine snaguine multo, bovem Marti: at multo cum sanguine partam, Gallinaceum offerebant. Ergo Consiliarius imitetur Deum, dicatque cum eo, Ierem. 29. Ego cogito cogitationes pacis, et non afflictionis. Aelianus prodit, Persis in more fuisse, ut consulere olentem Reip. sisterent in laminâ aurea. Hancferebat praemium, si Reip. salutare ipsius concilium accidisset: Sin' infelix: virgis plateatim caedebatur. Consiliariorum ergò tarda et firma sint consilia. Valeat apud ipsos Delphicum istud: Festina lentè.

XXXI.

Quam fragile est fortunabonum? sic molle repente
Frangitur ut vitrum! Prô mala fida Dea!

XXXII.

FOrtuna vitrea est; cùm splendet, frangitur. Permulti ex prospera fortuna ad humilem miseramque redacti sunt. Dionysius iunior Syracusis (ubi tyrannidem exercuerat) pulsus, exulavit Corynthi, ibique Ludimagistrum egit, teste Cic. Polycrates Samiorum tyrannus, post multos ridentis fortunae Zephyros, ab Orcete, Cyri Praefecto, superatus, et suspendio affectus est. Xerxes, qui Aegyptum subegerat, à Themistocle victus, ab Arthabano est interfectus. Mithridates rex Ponti, qui annos quinquaginta Romanos variis cladibus affecerat, Asiam occupaverat, Quintum Oppium Proconsulem, et Aquileium legatum in vinculi coniecerat, à Lucullo primùm, deindè à Pompeio superatus, mortom sibi intulis. Tarquinius Superbus regno pulsus est. Horat. lib. 1. Serm.

Senior vero marius, qui septies Consulfuerat, de iugurthe triumphârat, Cimbros et Theutones subegerat, Apuleium et Glauciam seditio sos interemerat, victus à Sylla aliquandiu delituit in Minturnensium paludibus. Ovid. lib. 4. de Ponto:

Ille Iugurthino clarus Cimbroque triumphe,
Quo victrix toties consule Roma fuit;
In caeno Marius iacuit, cannaque palustri,
Pertulit et tanto multa pudenda viro.

XXXII.

Heu! quam vanus amor? Cui numquam videre tutum,
Fit citò caecus amor, vanus abitque citò.

XXXIII.

AMor est pulchritudinis defiderium. Plotinus triplicem constituit pulchritudinem: quae nihil aliud est, quam gratia ex plurium concinnitate coerta; atque ea vel est in animo, ex virtutibus parta; et venustas nominatur: vel in corpore ex lineis, et coloribus simul max mâ congruitate coalescnetibus; et decus est: postremosonorum iucunditas pulchritudinem reddet vel maximam. Haec pulchtitudo tres habet sensus illi subservientes, interiorem mentis oculum, corporis visum, et aurem accommodam sonis percipien dis, tactui vero nullus relinquitur locus; Valeant igitur libidinis incendia, fugertur procul intempestiva titillatio. Obscaenus namque amor hominem in alium mutat; ac saepè exuit, et b rutescat. Aestus venereus Euphrati similis est, rapidissimo et vorticoso flumini. Nefas est. Ignisest. Tali ab igne procul! Ex parva scintilla in magnum gliscit incendium. Isti sunt pauci ex innumeris, Luxuriae effectus. Momentaneum aeternum.

XXXIII.

Iudicio ingenioque vatet rarò unus et idem;
Ingenio sua vis: Enthea iudicio est.

XXXIII.

PRaestans est in gerenda Rep. praerogativa, possemagnis et virilibus ingeniis, quae rei familiaris angustia aut aliae difficultates premunt, propitiam manum dare, et veluti adesse Naturae implorati. Quod ut illi facere est decorum, ita nec impune possunt omittere, scilicet veltacitâ indignatione bonorum castigari, vel assiduâ exprobrantis virtutis imagine apud se hanc culpam luentes; cum enim hoc ipso attolli meruerint, quod aut sint, aut credantur, primae illius et prudentis industriae viri; quid morantur suam sortem agnoscere, et ingenii similitudine iunctos cognatâ charitate complecti? Nec ignorant, qui ii sint, aut unde petendi. Bene consultum generi humano, si tanta prae stantium animorum messis esset, ut, distributis inter illos rerum publ. negotiis, superessent adhuc vacui aliquot superfluo et in utili munere a Numine Orbi ponati. Multo parcius cum felicitate hominum actum, rarumque in omni aetate ac populo fuit altum ingenii a cumen, purum, aptu~que omni vitae cuicumque incubuerit, escultum disciplinis, exsertâ fortique verecundiâ natum omnia nec quid nimis audere. Illas mentes cùm Optimates vocant in publicae fesicitis partem, se ipsos quidem primum, quasi illius genii participes, commendant, tum Reip. nervos addunt, numquam pulchriùs, quam a Sapientibus gubernatae.

XXXIV.

XXXV. Vim vi repellere licet:

DNella verò perduellium detestabilia sunt. Quid? Istane vera nobilitas repetere cum sanguine vindietam? Haec vero batnbara est veritas. Si homicidia vel pariant, vel tueantur nobilitatem: iam quintum Decalogi praecipiet iniquitatem; quod prohibet duella et vindictam. O perversum nefas! Vera nobilitas virtutum agnoscit parentem, et colit: non impietatem. Ovidius in lib. de vetula canit:

Nobilitas hominis mentem frenare furentem.
Et: — — — — — — — Virtute remotâ,
Migrat in exilium nobilitatis honor.
Vindicta haec, et victoria est, Iram vicisse suam. Et
Fortior est, qui se quam qui fortissima vincit. Moenia.

Ambrosius, Chrysostomus, homil. de David? admirabiliorem aiunt fuisse Davidem ignoscendo Sauli, quam vincendo Goliam; Quare, Magistratus, ferro in duellorum victores animadvertite: in victos et victores excommunicationis fulmina torquete Praesules: Pastores caesa cadavera coemiteriis arcete. Ierem. 22. Sepeiantur sepulturâ asini putrefacti, et proiecti extrà portas Ierusalem; Nam Psal. 138. Viri sanguinum declinate à me.

XXXV.

Wer Roß vertauscht,
Gut Geld begehrt,
Höher im Preiß,
Ist das nicht Kippn,
Und Wahr verkaufft,
Im gringen Wehrt,
Als er selbst weiß,
Und gfährlich wippn,
So ist es doch gleich Wuchers Griffen.

XXXV.

AVaritia est infelix malorum radix. Duae res, quae maxime impellunt ad maleficium; Luxuries, et Avaritia sunt, ait Cic. lib. 2. ad Heren. Val. max. l. 3. Aritia neque habendo fruitur felix; et cupiditate habendi miserrima est. S. Chrysost. in Matth. Avarit. a est it satiabilis ebrietas, iniustitiae fomes: Avarus communis omnium hostis. Hier. Avaritia est bursa Principum, cellarium latronum, rixa parentum, sibilus hominum. 1. Tim. 8. Est radix malorum omnium. S. Basilius Horn. 17. in Ditescentes: Mare terminas habet: nox leges non transgreditur: solus avarus nullum circumscribit tempus, terminum nescit: sed ignem imitando, omnia comprehendit, ac depascitur. Mich. 6. Adhuc ignis in domo impii, thesauriiniquitatis; Quaeista? mensura minor; irae plena. Claudianus ita de avaro canit:

Plenus saevitiae, lucrique cupidine fervens;
Non Tartessiacis illum satiaret arenis
Tempestas pretiosa Tagi, non stagna rubentis.
Aurea pactoli, totnmque exhauserit Hermum,
Ardebit moiore siti. — — — — — — — —

XXXVI.

Fabricat ex uno fraudando stellio nummum,
Centena: heu tanti lucra nefanda mali!

XXXVII.

AUgustinus Epist. 3. Avaritiâ~ inferno comparat: Infernos enim quantos mortuos devorat, numquam dicit: Satis est; sic, etsi omnes thesauri confluxerint in avarum, numquam satiabitur. Stroza pater avaritiae notam cuidam imponit Scauro, ubi ait: Isai. 57. Corimpii quasi mare fervens, quod quiescere non potest. Inprimis Avari. Nam Chrysostom. hom. 36. in Matth. Ut sine fluctibus maro unquam; Sic animi avarorum numquam absque turbatione. Et antiquam priora componant, alia invaserunt. Hugo de S. Vict. l. de claustro animae. Superbia clausit diabolo caelum. Gula

Scaurus habet villas, urbana palatia, nummos,
Pinguiaque innumeris praedia bobus arat:
Huic tamen assidue maior succrescit habendi
Numquam divitiis exsatiata fames.

XXXVII.

Et canis et felis concordia rara: sed ambo
Saepè solent rixas dissimulare suas.

XXXVIII.

DUo contraria se mutuo expellunt. Canis et Felis rarò concordes. Amicitia ficta ac simulata est, Fel sub melle latet. Fide, sed cui vide. Loquuntur pacem cum proximo: mala autem in cordibus eorum. Eiusmodi erat Iudae proditoris. Talis adhuc indies multorum est. Ptolemaeus Iudaeus, Abobi filius, Socerum suum Simonem, Iudaeorum principem, convivio exceptum cum duobus filiis interfecit, regnandi cupiditate. Zopyrus Persa benigne a Babyloniis exceptus, Urbem eorum Dario prodidit.

Helena Deiphobum, Troianum, cui post mortem Paridis nupserat, dormientem Graecis prodidit, foribus eius apertis, auctor Virg. Appolonius Samios, quibus erat praefectus, Philippo dedit occidendos. Boleslaus tertius Rex Bohem orum Moschonem Regem Poloniae simulatione colloquii exoculavit. Grimoaldus Pipmi Filius, Dagobertum, Sigisberti secundi filium, fidei suae post mortem patris commissum, interfecit, ut Austrasiae regnum, cui praeerat pubpillus, sibi vendicaret: Non itaque omne, quod splendet, est aurum, nec quod amicitiae nomen habet, semper est amicitia.

XXXVIII.

Moris erat saltare solo: sed videris ecce
Iam slatare salo, per glaciam Batavos.

XXXIX.

MAgna mortalium audacia est ac temeritas. Poëtae Phäetonis arguunt temeritatem, quòd patris currum acceperit regendum, quum tamen non esset idoneus auriga. Ovid. lib. 1. Trist.

Vitaret caelum Phaëton, si viveret, et quos
Optavit stultè, tangere nollet equos.

Gigantes ausi sunt iovem armis lacessere, et in eum scopulos iaculari, ut volunt Mythologorum fabulae. Auctor Aethnae:

Tentavere (nefas) olim detrudere mundo
Sidera cativique Iovis transferre Gigantes
Imperium, et victo leges imponere mundo.

Icarus confictis à patre Daedalo pennis suprà modum intumescens, ausus est mediocrem parentis volatum deserere, et in sublime niti, donec liquefactis a Sole pebnnis, praeceps deciderit in mare, Ovid. lib. 1. Trist.

Dum petit infirmis nimium sublimia pennis
Icarus, Icariis nomina fecit aquis.

XXXIX.

XXXX.

HOmo proponit, Deus disponit. Resistit Deus praefidentibus in robore, et per parvum quid. Nemroth robustus gigas, ut diluvium fortè aliud evitaret, turrim moliri caepit vastissimam: at Deus obstitit, quò minùs perficeret: Homo, quanta moliris subindè? Sed, quia non ex, vel cum Deo, ideò retardat ea Deus. De cuius vi Psalm. 143. Tange montes, et fumigabunt. Sublime elude conatus, et in fumum abibunt. En Goliatham 1. Reg. 17. à vertice et calcem obarmatum, terorique cunctis; à lapide sternitur non magno: à morbo gigas et Rex. In exercitu Antiochi, 2. Machab. 6. ingenserat Elephas: et is ab no Eleazare suffossus corruit. Elephantinos viros casus quàm levis perdit? Adamas fertur non nisi peraegrè diffringiposse! ast ut unum fragmen absiliit, continuò in pulverem redigitur; Ita homo, etsi colosseus, et chalybeus; morbo tamen mortique cedit, inque pulverem collabascit.

XXXIX.

XLI.

In cavea non canit Luscinia. Quomodo cantabimus cantinum Domini in terra aliena? Super flumina Babylonis, illic sedimus, et flevimus, dum recordaremur tui, Sion. Intolerabilis est ervitus misera. Onus est gravissimum. Onera verò vitae sunt varia: Do hoc Ecclesiast. 40. Occupatio magna creata est omnbus hominibus, et iugum grave super filios Adam, à die exitus deventre, usque in diem sepulturae. Oneris huius pars est cerruptibilis humana. Praelatorum austeritas. Hominum malitia. Mundivanitas. Ipsa hominis vita, quâ haud aliud onerosius. Onus quoque conscientiae est, nempè peccatum. Ab oncre vitae avocari tantò beneficium maius est, quanto eo gravior. Nec mirandum, inquit S. Hieron. Epist. ad amicum aegrotum, tom. 9. quod sic mortalium vita populetur in mundo; in quo nemo nascitur ridens. Malorum primitias in primis lacrimis gustamus. Primam vocem, ait Salomon. Sap. 7. similem omnibus emisi plorans, et similis est exitus. O angustam et anxium tempus vitae, ubi cum initio nominatur et finis! Itaque hinc avocari gratia est. Saeculum, ait ibidem S. Hieron. pelago comparatur; in quo rarasunt prospera, solus exitus securitatis est portus.

XXXXI.

Somnia portendunt, et vana sophismata multi,
Queîs mola rem populi promovet una magis.

XLI.

QUi Sophisticè loquitur, odibilis est, et in omni re defraudabitur, aiunt Philsophi. Eiusmodi exstitêre complures, ac parum Rei pub. adiumenti attulêre: Verum artificia, longo temporis decursu comprobata plùs incrementiatque utilitatis intulerunt. Abietarii, sive fabri lignarii Acupictores, id est Phrygiones, qui aurum et colores vestibus intertexunt. Actuarii, sive ab Actis Notarii, qui veloci stylo acta actionesque describunt. Acupedarii, optimi cursores. Alutarii, sutores coriarii. Amphorarii, pincernae. Apiarii. Arcarii, arcarum fabri. Architecti. Arcularii, Aucupes. Aviarii. Aurifices. Aurigae, curruum et vehiculorum ductores.Balneatores. Bractearii. Calceolarii. Calones, militum servi. Carnarii. Carnicoctores. Carpentarii. Caupones. Caellarii. Caementarii. Ceroplastae.Chirurgi, medici vulnerarii. Faenisecae.Fullones. Furnarii. Hamiotae. Helciarii. Herbarii. Institores. Lactarii. Lanarii. Laniones. Lecticarii. Librarii Lintearii. Lixae. Medicamentarii. Molendinarii. Myropolae. Navitae. Odorarii. Oeconomi. Oenopolitae. Piscarii, aliique diversarum artium cultores, usibus humanis apprimè necessarii. Apage Sophista.

XLII.

Ut moriar, vivo, moriorque, utpostmodò vivam;
Nam cinere exusto moxridivivus ero.

XLIII.

MOrs sequitur vitam indubitata. Omnes morimur, et quasi aquae dilabimur in terram, quae non revertuntur. Ut sidera in Oriente orta, post mille cursus ac recursus, demum in Occidente occidunt omnia; ita uno progressi ortu, occumbimus pari occasu, Sed non eventu pari. Simonides Philosopus, Plut. teste in Consolat. ad Apollon. poscenti ab se Pausania, Rege Lacedaemoniroum, sibi è Philosophia mnimosynon promeret, è quo melior evadere posset: aiebat: Hominem te, et mortalem memineris. Noverat is Regis fastum, atque animos: et huc nullum efficacius illo antidotum. Solon Athen., ad elatos Graecorum spiritus retundendos, templi Delphici valvis inscripsit: Nosce te ipsum, quis, undè, quò tendas; Nam vivendo morieris; moriendoque vives; Credimus namque, quod sicut Israelitae simul et Pharaonitae, Exod. 14. sunt Aegypto egressi: verùm ad mare cùm ventum, hi submersi; illi egressi sunt in terram sanctam, sine vel morbo, vel vestium attritione, ita corpora ex terrâ egressa, iudicii Divini mare transire habent; in quo peccatores peribunt, iusti per transibunt ad gloriam. Quales duo cum Ioseph capti, Gen. 40. ambo è carcere sunt educti, sed hîc in malam crucem, ille ad pristinam dignitatem. Et verò potens est Deus nos resuscitare; Nam, qui ex nihilo creavit omnia, faciliùs porest idem mortuos ad vitam revocare.

XLIII.

In cassum irritas, catulo latrante, Leonem;
Facto opus est, quoties nil ubi verba valent.

XLIII.

MUlta verba, opera pauca. B. Iacobus cap. 1. admonens homines, ut ex divino verbo fructum perciperent, et secundùm illud operarentur, admirabili quadam similitudine explicuit, quod ex eo, quia illud audientes non servarent, proveniebat, quod illud opere non exsequerentur, dicens: Estote factores verbi, et non auditores tantùm, fallentes vosmetipsos; quia si quis auditor est verbi et non factor, hic comparabitur viro consideranri vultum nativitatis suae in speculo; consideravit enim se, et abiit, et statim oblitus est, qualis fuerit. Posuit similitudinem viri; quia qui sunt viri, et non femineis moribus assuefacti, si faciem in speculo aspiciant, est tam celeriter, et (ut aiunt per transennam,) ut statim obliviscantur imaginis suae illic perspectae: non ita mulier, sed prolixae se contemplatur, ac faciem secundùm speculum exornat. Siquidem ergò hîc S. Apostolus comparatverbum Dei speculo, advertite in eo maculas defectusque vestros, eosque corrigite, ac valdè prolixè in illo vos aspicite, ac secundûm illud animas vestras componite, ut fructum bonaque opera proferatis.

XLIV.

Munia sic quisquis peragat sibi credita vitae,
Mors donec solvat fessa laboris onus.

XLIV.

UNiversalisrerum omnium Dominus, quinos vocat ad observentiam suae S. Legis, est Dominus tantae nobilitatis, ut de eo dicat David. Ps. 85. Quoniam tu, Domine, suavis et mitis; et multae misericordiae omnibus invocantibus re. Tanta est eius suavitas, ut ad se nominandum, non dicatur Dominus familias, quod est nomen Maiestatis, sed Paterfamilias, ut nos confortet, ut libentissimè ad eius ser vitium accedamus. Ut primum ratio nis usus illucescit, iam Deus est tecum, ne ad sathanam discedas. Sunt homines tam ducibiles ad proficiscendum in vineam sathanae, ut quamvis non vocentur, nec conducantur, aut aliquid praemii illis promittatur, omnes illuc pergant. O animae Christianae, quare non erubescitis, cùm tot vocationibus non respondeatis. Perseverandum est autem in Dei servitio usque ad sinem, Vitaenim aeterna non nisi perseverantibus dabitur. Matth. 24. Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. Hanc con ditionem saepè repetit Scripturâ, ut eam tantò profundius animis nostris imprimat. Corona non datur inchoantibus certamen, aut cursum, sed currentibus usque ad metam. Stabilis mane in bono proposito, atque in gratiae staru firmus. Non aliud vult Scriptura sacra, dum monet, ne simus claudicantes, ne simus ut sidera errantia, ne ut Luna mutabiles.

XLV.

Principium trium est, quo cuncta creata ligantur;
Si dubitas faciunt haec resoluta fidem.

XLV. Multa in triplici numero sunt disposita.

SIc in Angelis tres sunt Hierarchiae, in unaquaque tres Ordines, in unoquoque Angelo tria distincta: Essentia, Virtus et Operatio.

Item Deus triplicem ordinem creaturarum instituti: Spirituales, corporales, et partim spirituales et corporales.

Tres status et Imperia Christi: Caelestium, Terrestrium et Infernorum. Phil. 2. 10.

XLVI.

Nocte dieque serit lites Plutonia Coniunx,
Anne verò haec purgans scaeva sit ignis anus?

XLVI.

NOn est animal virulentius muliere malâ; Hinc Ecclesiast. 29. Brevis omnis malitia super malitiam. mulieris; Undè sig nificaturus Deus, nolle se ultra misereri Israelis, Oseae mandat, ut ducat uxorem, filiamque primogenitam nominet Absque misericordia; quia non addam ultrà misereri domui Israël. S. Ioannes A poc. 9. scribit se admiranda vidisse: Locustas similes equis paratis in proelium, habentes caudas similes Scorpionum, dentes Leonum, capillos mulierum, et potestas earum nocere hominibus. Obstupescendum profectò, Spiritum Sanctum, ad declarandam locustarum harum malitiam, cuncta adeò horrenda apponat, equorum saevitiam ad proelia paratorum, Scorpion um virus, dentes Leonum, ac suprà caput earum capillos mulierum ut malâ muliere nihil esse peius denotaret. Sapiens ac breve dictum est: Brevis omnis malitia super malitiam mulieris. Eccl. 25. Benè Comicus.

Feris omnibus agrestior mala mulier.
Par est leaenae et mulieris crudelitas.

Chrys. Quid Leone saevius? Quid serpentibus aut draconibus atroncius: Sed haec animalia in malo, mulieri inferiora sunt.

XLVII.

Aetas quaeque vices habet, et sua temperat acta,
Praeferat inventis ut meliora bonis.

XLVII.

HUmani generis, sicuti ceterorum omnium, praecipua in cunabulis custodia est. In arboribus raminascentes obsequuntur Agricolae: cuius ductu vel in altum enituntur, vel ad terram proni deflectunt; Ita puerorum animi, parentum velut obstetricum manibus fingi possunt. certâ et in sequuturam aetatem mensurâ imagine.

In adolescentiam deinde productos, primamque iuventutem, ipse impetus sanguinis, viresque iam se nimis cognoscentes, prorsus immutant, et animum abripiunt per inconsultae fiduciae ac saecuritatis aestus. Tunc primùm idonea deliciis aetas est, nec plus de voluptatum sensu gaudet, quam quod illas audeat impunè experiri. In posterum consulere ideò nesciunt, quia adhuc crudae vires non reputant sc obnexias esse fortunae: et praetereà laetarum rerum species runc animos ita implent, ut severiori prudentiae, quae primo aspectu molesta est. in iis nihil vacet.

Excipit iuventutem stata aetas ac virilis, media inter adolescentiae praecipitia, pondusque senectutis. In hac adeò cum animo corpus viget, ut tunc demùm verè hominem esse credideris.

Sed hanc denique pulcherrimam vitae partem senectus, velut aliquo aestu sensim inundans, sanguini primùm, et mox ingenio, suum frigus insinuat. Omnia solent anxiâ nimis cogitatione versare, tam quae ipsi effugêre, quàm quae alios perdiderunt. Sic rerum vertitur ordo.

XLVIII.

Saepè parit petulans languorem lingua: quid ergò
Lingua doles, quum tu causa doloris eris?

XLVIII.

PEriculosum lingua membrum est; Ut verissimum sit Iac. 3. Qui non offendit verbo, hic perfectus est vir. Quo perfectior Iob: quem etsi omnibus membris percusserit sathan; non tamenin lingua. Fortè ut hanc ad peccandum relinqueret potentem; Undè Iob 19. Adhaesit os meum carnimeae, et derelicta sunt tantummodo labia circa dentes meos. q. d. omnia afflicta sunt in me, sola lingua superat intacta. Fortè, quia tam est periculosa, duplici eam Deus septo munivit. Plinius ait, duas in eâ venas esse! una ad cerebrum, adusque cor altera pertinens; id discamus tum moderatu esse sollicitam ac difficilem: tum. orationis cum ratione et corde esse consensum oportere. Quare Eccl. 28. Verbis tuis facis stateram, et frenos ori tuo rectos: et attende nefortè labaris in lingua, et cadas in conspectu inimicorum: daemonum. Freni sunt Dei amor, timor; pudor tui et hominum; silentium, secretum, detractionis odium.

Eccles. 22. metuebat Sapiens: Quis dabit oti meo custodiam; et super labia signaculum certum; ut non cadam in ipsis, et lingua mea perdat me? Plùs diffidebat linguae, quàm fidaret suae Sapientiae. Ac tantò sapiebat diviniùs.

XLIX.

Cernis in exemplis Hecubam, quam duxit Adonis;
Si placidè et benè vis nubere, nube pari

XLIX. Si qua voles aptè nubere, nube pari.

VErè bonum est homini mulierem non tangere. 1. Cor. 17. Quia uxorem accipere, est libertatem vendere. Socrates percunctanti, Quid sit uxorem ducere? ait: Quod nasaâ conculdi; ut enim nantes circum nassam pisciculi vellent intus esse; sed foris, qui sunt intus; ita uxoratiac liberi. Quae his rosae videntur, ac mella; istis sunt spinae, sunt ac fellea. Nemo novit, ubi me calceus premat: ego sentio: dicebat Aemilius Paulus, cognatis disuadentibus, ne uxori pulcellae, praenobili, daret repudium. Plutar. in Aemil. Paul. 4. Cicero repudiatâ Terentiâ, roganti Hircio suam duceret sororem, actis gratiis, negat amori et Philosophiae convenire, nec eâ dem sede morari posse. Hier. l. 1. contra Iovinianum. Quare, ut Philemon Comicus aiebat, Hominem in vita semel conscendere mare, mirandum est; at expertum repetere, hoc mirum. Mare malorum mulier.

Saepè etiam est fatuus, vel simplex pusio vates:
Abdita cùm Fatum vera aperire volet.

TAndem Veritas in lucem prodit, atque omnibus conspiciendam se praebet. Exore parvulorum, quin et stultorum veritas manifestatur; Et veritas tandem omnibus praevalet. Iucunda est illa Historia, quae tertio Esdrae libro ad longum describitur, quod sc. tres Regis Darii Ephebi, quam ipso Rege, eiusque Consiliariis, ac totius regni Viris Doctissimis; disputârint, quidnam in toto universo fortissimum exsisteret; Vinum primus, alter Regem, tertius mulieres, prae omnibus autem veritatem eminere, asseruit; Veritas enim manet, et invalescit in aeternum; nec enim apud eam est accipere Personas, neque differentias, sed quae iusta sunt, facit omnibus. Benedictus Deus Veritatis. Et desiit loquendo. Et omnes populi clamaverunt: Magna est Veritas, et praevalet.

IACOBI [(editor); sic: IOCOBI] BORNITII EMBLEMATUM SYLLOGE PRIMA.

I.

I.

II.

II.

III.

III.

IV.

IV.

V.

V.

VI.

VI.

VII.

VII.

VIII.

VIII.

IX.

IX.

X.

X.

XI.

XI.

XII.

XII.

XIII.

XIII.

XIV.

XIV.

XV. EMBLEMATA PROFANA.

XV.

XVI.

XVI.

XVII.

XVII.

XVIII.

XVIII.

XIX.

XIX.

XX.

XX.

XXI.

XXI.

XXII.

XXII.

XXIII.

XXIII.

XXIV.

XXIV.

XXV.

XXV. Interpone tuis interdum gaudia curis.

XXVI.

XXVI.

XVII.

XXVII.

XXVIII.

XXVIII.

XIX.

XXIX.

XXX.

XXX.

XXXI.

XXXI.

XXXII.

XXXII.

XXXIII.

XXXIII.

XXXIV.

XXXIV.

XXXV.

XXXV.

XXXVI.

XXXVI.

XXXVII.

XXXVII.

XXXVIII.

XXXVIII.

XXXIX.

XXXIX.

XL.