CApiuntur bello homines, omnis aetas, omnis sexus; urbes, civitates, omne rerum ac possessionum genus: iura quoque eripiuntur: quicquid denique ex hostico petunt bellantes, captivitatis subire conditionem ea cuncta dicuntur. Sed nobis nec de re omni bello capta, nec de omnibus hominibus in potestatem hostium redactis, sermo erit. Solus enim Miles captivus in argumentum huius dissertationis veniet.
Miles, quive pro milite, vel sacramento rogatus plenamque militiam habens, vel coniuratione aut evocatione, ad militandi munus auctoratus, intelligitur; quocumque militiae gradu aut ordine, manipularis sive gregarius, centurio, tribunus, praefectus, Dux, Imperator. Varia enim genera hîc enarrari nihil attinet, aut moribus temporum ac nationum describi. cum non aliud iam spectatur, quàm munus militandi, sive operam bello navandi. quod quidem praecipue obligatione metiri fas est: si non sollenni semper, et in sacramenti formulam redactâ; concisius tamen et in vicem adhibitâ, aut, ex naturâ rei, subintellectâ. Neque enim dubitandum est, quin voluntarius hodie miles, una cum auctoratis militans, fidem certe ibi obligatam habeat, unde stat; eodemque
iure, quo reliqui ex adverso constituti, capi posse censeatur. Id quod exemplo vexillariorum apud Romanos declarari potest. Retinebantur illi sub vexillo, ceterorum immunes, nisi propulsandi [Note: I. A. 36.] hostis, verbis Taciti. Sed ab hoste non minus capiebantur, quam ceteri. Voluntarium militem dixi. nam si quis, aliarum rerum causa in exercitu versetur, neque pugnet; ab eo ius belli abstineri, humanius et aequius est. Cumque feminam a rigore iuris bellici sublevare in multis sexus debeat, aequalem tamen cum viris sortem ultro subeunt feminae militantes, sicut Amazonum exempla, et si quae huius generis occurrunt, ostenderint.
Non parum autem refert, quo modo in manus hostium perveniat Captivus noster, et quae sit apud hostes eius conditio: sed nos unum nunc spectabimus, ad quod reliqua congruent; quo loco apud suos sit miles captivus aut esse debeat, quotiens de eo redimendo, aut de redempto, receptove, in republica consultatur ac sententia dicitur.
Cuius loci triplex est ratio: una, quae favorem negotio conciliat; altera, quae odium, tertia, ambiguam aestimationem habet, neque semper eodem modo expeditur.
Quae favorem captivis militibus conciliant, paulo altius repetenda sunt. Praeter necessitatem ergo et praestantiam operae militatis, qua res publica carere nequit (quippe rei militaris [Note: Orat. pro Muraena. cap. 10.] virtus praestat ceteris omnibus; omniaque latent in tutela ac praesidio bellicae virtutis, ut est apud Ciceronem) illud consideratu dignum est, quod
milites in onere totius civitatis sustinent partem maxime arduam et duram. Si enim in ipsa militia, urbanarum excubiarum labor haud immerito levior censetur, quàm eorum, quibus [Note: Tac. I. A. 17.] infestas apud gentes e contubernio hostis aspicitur: certe onus militibus pro tota civitate impositum, non potest comparari, cum eorum onere, qui interim pecunia aliisque pacatioribus modis bellum iuvant, partiendique laboris publici aequalitatem supplere quidem, sed non aequis passibus, contendunt. Quod, sicut in civibus manifestum est, ita nec in externo in peregrino, milite neglexit Darius apud [Note: 3, 8.] Curtium. quando non minus Graecos, quàm Persas, vocat suos milites, suam secutos fidem; gravi ratione addita. quod suam salutem credant civitati, cui militant, externi: imo pro civitate illa suam salutem periculis obiectant, id est, non faciunt peregrinorum opera, sed civium; neque suam, sed civium vicem proeliantur. Diminuitur aliquid, fateor, detam praeclara opinione, mercenaria vilitate quorundam: sed nec semper de sequiore proposito singulorum constare potest; et hominum vitia ad iniuriam rerum valere non debent.
Intenditur vis huius argumenti, si ille aut illi capti sunt, quorum virtus saepe multis bellis antea spectata fuit: aut, quorum necessaria rei publicae opera est. Meruisset profecto redimi [Note: Val. Max. 1, 1, 4. Flor. 2, 2.] M. Atilius Regulus, post amplissima virtutis opera edita, ex victore speciosissimo, ad miserabilem captivi deductus fortunam: nisi ipse
obicem posuisset suae liberationi. Licet enim plus fiduciae, quam consilii ad postremam illam pugnam attulisset, non potuit tamen nec debuisset haec culpa tot illustribus meritis opponi. Est huius generis, de captivo rege redimendo, quaestio: quam inter civium fidem, et totius civitatis incom~oda impeditam, magnus animus, qui solus capi non potest, in Francisco I. Galliae Rege aliquo modo explicuit, cum malle se captivum mori, carere regno, filioque [Note: Bodin. de Rep. 4, 1. et 10. Serranus in Franc. 1. pag. 443. Id. in Ioan. pag. 142. ann. 1357.] id relinquere; quam iniquis legibus oneratum ac diminutum recipere, in custodia Hispanica testaretur. Imitator scilicet gravitatis et constantiae, qua eius dem gentis Rex Ioannes, duobus saeculis ante, in Anglia captivus, Eduardi victoris regis postulata repulerat. In qua historia etiam illus occurrit, quàm adversus merita Regis sui ingrati, et deliberando eo parum solliciti fuerint ordines Galliae. Haud dubie enim durior est Vasquii sententia in Contr. Illustr. I, 7, 6.
Apud Christianos captivorum redemptionem [Note: Theophan. Homil. 19.] inter ta\ th=s a)gaphtikh=s2 s1umpaqei/as2 a)potele/s1mata, misericordiae et dilectionis opera ac specimina, com~endari, satis constat: ita ut ea de causa etiam sacris Ecclesiarum thesauris non parcendum, et viri pietate flagrantes, et postea leges Ecclesiasticae statuerint. Sed, si originem rei attendimus, non tam ad milites captos, quàm ad alios, ista benignitas pertinebat, quod vel Ambrosii illa ostendant, ubi de hac re agit: Quis est tam durus, immitis, ferreus, cui
displiceat, quod homo redimatur à morte, femina ab impuritatibus barbarorum, quae graviores morte sunt: adolescentulae, vel pueruli, vel infantes ab idolorum contagiis, quibus mortis metu inquinabantur? Praecipue autem vincula religionis ergo Christianis iniecta, multo honore et cura celebrabantur. Non tamen nihil militibus prodesse debet regula caritatis Christianae, quae omnium virtutum praeceptis pondus adicit; omnia duriora mitigat, tristia edulcat.
Verum, cum hodie inter Christianos haud paulo mitior sit captivorum conditio, neque servi fiant, qui in hostium potestatem veniunt, miserationis non aeque potentia sunt momenta, sicut in captivis servientibus. nisi quod idem sentiendum est de iis, qui in Turcarum, Tartarorum et eiusmodi immanium gentium manus perveniunt. quorum conditionem descripsit, tristem tredecim annorum experientiam nactus Bartholomaeus Georgievizius. neque in hunc diem fere aliquid mutatum apparet. [Note: ap. Reusn. in Anti-Turc.] Tractarunt hunc locum abunde, quibus de bello Turcico superioribus saeculis consultatio oblata est.
Apud ipsos utique ethnicos multum miserationis in captivos trahebat, ipsa servitutis miseria, maior minorve, pro dominorum ingenio; sed nuspiam sine aerumna. Ipsa quippe captivitas, fiduciam, sine qua animus torpet, [Note: Curt. 5. 5. 19.] exstinguit. Alius domi est caeli haustus, alius lucis adspectus: mores, sacra, linguae commercium, etiam a barbaris expetuntur: quibus qui carere
cogitur, calamitosum se iudicat. praesertim cum sit capite diminutus, abalienacus iure civium, servus hostium [Note: 22, 59.] factus, ut apud Livium captivitas describitur. Accedunt vincula, quorum et pudet et [Note: Plaut. Captiv. act 1. sc. 2. v. 3. act. 2. sc. 2. v. 4. et 54. ac seq.] piget: sicut captivi Plautini ostendunt, ac dequeruntur tum alias, tum lamentabili illo carmine:
--- Fortuna, humana fingit, artatque, ut lubet,
Me, qui liber fueram, servum secit; e summo, infimum.
Qui imperare insueveram, nunc alterius imperio [Note: act. 3. sc. 5. v. 66.] obsequor. Verbera, lapidicinae, crassae compedes, atroces ex levis delicti occasione poenae. Utuntur hoc argumento in Senatu Romano [Note: lib. 22. c. 59.] captivi Cannenses apud Livium: Illud etiam in taliconsilio animadvertendum vobis censeam, P. C. si tamen duriores esse velitis, quod nullo nostro merito faciatis, cui nos hosti relicturi sitis. Pyrrho videlicet, qui nos hospitum numero habuit captivos, an barbaro ac Poeno; qui utrum avarior an crudelior sit, vix existimari potest. Si videatis catenas, squalorem, deformitatemque civium vestrorum, non minus profecto vos ea species moveat, quam si ex altera parte cernatis stratas Cannensibus campis legiones vestras. Ultimum omnium malorum mors est, quae et ipsa saepe captivis imminebat. Quamquam enim durum illud et insolens,
[Note: Senec. Troad. act.] Lex nulla capto parcit, aut poenam impedit,
rectissime repudietur meliore sapienti ;
Quod non vetat lex, hoc vetat fieri pudor;
Saepius tamen fere licentiae, quàm pudoris meminerunt victores: adeo ut ne regibus quidem
[Note: Grot. I. B. 3, 11, 7. add. annot. Histor. misc. 11, 4. Declam. 16. apologia Demosth.] captivis vitam concesserint aliquando Romani. imo bestiis obiecerint, quod de Constantino memorant.
Nonnumquam indignitatem captivitatis auget vilitas aut diritas dominorum. Athenienses laudat Libanius, quod ne in theatro quidem et fabulis ferre potuerint, si inducerentur Graeci a barbaris capti: mhde\ ta\ toiau=ta tw= drama/twn a)nexesqe, e)n oi(=s2 e(/llhnes2 u(po\ barba/rwn a(li/s1kontai. Utinam hunc sensum Deus Christianis inderet, quotiens de captis à Turca, Moscho, ferisque aliis gentibus cogitatio subit. Concurrit enim cum indignitate atrocitas apud bis miseros: qui et infanda patiuntur, et à barbaris [Note: Alexand. Gaguin.] patiuntur. Nec opus est ad Io. Basilidis immanitatem et vetustiora recurrere, nisi si propiora dememinisse quisquam potuit.
Novum genus miseriae, phantasiâ paqhtikh=| movent Romani ad Cannas captivi, si redemptione [Note: Liv. 22, 59.] indigni habeantur: Si medius fidius ipse in nos mitis Hannibal contra naturam suam esse velit, nihil tamen nobis vita opus esse censeamus, cum indigni ut a vobis redimeremur, visi sumus. --- Et: redeam ego in patriam trecentis numis non aestimatus civis? Et mox: Magis me famae periculum movet, ne à vobis damnati et repulsi habeamur. neque enim vos pretio pepercisse homines credent.
Hic locus ad aliud nos genus favoris in redimendis captivis militibus deducit: ubi prona scilicet ad redimendum via, id est, quando et victor redimendi copiam facit, et pretium redemptionis non iniquum statuit. Non
defuit sane ratio, quae captivis illis Cannensibus obverteretur, sicut postea cognoscetur. Est tamen de cetero, ubi valide auditur haec suasoria. Unde plenum invidia et odio habetur Mauritii Imperatoris factum: qui cum Chagano Avarum Duci legiones sibi, quod seditiosius egerant, invisas ductu Commentioli obiecisset, captos de iis ad duodecim hominum milia, noluit redimere postea, quamquam Chaganus non nisi numum pro singulis, atque ubi non impetraret, dimidium numum exigeret. Qua re incitatus barbarus (quod futurum divinari facile poterat) omnes trucidavit. Secuta est hanc crudelitatem Mauritii sera paenitentia: neque minimum ea res ad exitium eius momenti credebatur attulisse. Memorat Zonaras [Note: tom. 3. p. 63. lib. 17. c. 39.] et Historia Miscella: ne de Cedreno et Nicephoro Callisto dicam.
Numquam autem favor in captivos milites manifestior, quam quotiens bellum conditionibus finitur. sollennem in legibus pacis locum occupante, captivorum ex utraque parte dimissione. vicissim valet, ut dixi, ista facilitas. Unde iniqua visa est conditio et dura, quam Carthaginiensibus Regulus tulit, ut Romanorum [Note: in Eclog. Logat. Ursin. adde Polyb. 1.] captivos ipsi gratis dimitterent, suos autem pretio redimerent, apud Dionem Cassium. Significabat enim pacem non ex aequo; cum iuberentur facere, in quibus Romani non erant mutuum facturi. a)/lla te/ tina ou)k e)k tou o(moi/ou poiei=n e)keleu/ontr. inquit Historicus.
Atque, ut plausibilior reddatur causa
captivorum militum, producunt exempla civitatum, quae ad gloriam et utilitatem suam pertinere iudicaverint, captivis liberandis operam [Note: Declam. 15.] dare. Libanius, antiquam de captivis redimendis legem laudat; legatosque ea de causa ad [Note: 22, 59.] victores mittere, es ei, tw=| palaiw=| peri\ tou\s2 ai)xmalw/tous2 xrh/s1asqai no/mw. Apud Livium, qui pro Cannensibus in captivitate reliquiis loquuntur, Maiores nostros, inquiunt, acceperamus se a Gallis auro redemisse; et patres nostros asperrimos illos ad conditionem pacis, legatos tamen captivorum redimendorum gratia Tarentum misisse. Hanc legationem optime omnium exsequitur [Note: In Eclog. Legat. ap. Fulv. Ursin. 5.] Dionysius Halicarnassensis, qui ait, legatos missos tou\s2 a)ciw/s1ontas2 *pu/r)r(ou a)polutrw=s1ai s1fi/s1i tou\s2 ai)xmalw/tous2, ei)/te a)\n diallaco/menon e(te/rwn s1wma/twn, ei)/te a)rgu/rion kat\ a)/ndra o(ri/s1unta, postulaturos a Pyrrho, ut captivos sibi redderet, vel pro aliis captivorum corporibus, vel statuto in capita singulorum [Note: Grot. I. B. 3, 14, 9.] pretio. Qui duo modi adhuc hodie sc. in usu sunt. pretio in summis quidem Ducibus et Principibus varie taxato: in ceteris ex mutua cuiusque populi ratione temperato. Et Pyrrhus quidem ducentos ex captivis statim sine [Note: 1. offic. 12. et 13.] pretio remisit, laudante factum Cicerone, ut magni excelsique animi specimen (quamquam [Note: 2, 18.] suberat artificium, quod Florus bene notat) de ceteris permisit ad Saturnalia Romam proficisci, quotquot vellent, unius in ea re Fabricii legati secutus fidem, qui redituros, nisi pax [Note: Appian. apud Fulv.] interea convenisset, promiserat. Exstitit fides promisso. reversique in captivitatem
[Note: Ursin. in Eclog. leg. 6.] praestituto die sunt omnes. Neque plane ea gravitate carent iuniora tempora. Cum enim anno superioris saeculi 74. Middelburgum deditum esset Organio, Mondragonii sola auctoritas, absque ullis pignoribus aut obsidibus, apud victorem valuit; cum diceret se effecturum, ut Aldegundius cum tribus, quos ipse legisset, aliis, ex captivitate in Selandiam sextum intra mensem remitterentur, aut si rem conficere nequivisset, in captivitatem rediturum esse, [Note: Decad. 1. lib. 8.] quod Famianus Strada amplius dilaudat. Sed istam de permutandis, aut redimendis captivis deliberationem utrinque memorabilis, et ad rei publicae tempora fortunamque sedulo exacta utilitas fere dirigit: honestatis species et magni animi gloria, obtentui aslumuntur.
Non invidetur interim haec gloria privatis, si velint, civibus quibusdam suis liberatis vel humanitatis officium usurpare, vel nomen sibi comparare, aut benevolentiam colligere. Unde Cicero optimatibus viris id factitatum ex oratione Crassi refert, laudatque non semel hoc [Note: 2. offic. 18.] beneficentiae genus. Atque haec, inquit, benignitas etiam rei publicae utilis est, redimi e servitute [Note: tom. 1. Apolog. Demosth. pag. 450.] captos. Et apud Libanium inter virorum magnificorum opera, referuntur ai)xmalw/twn lu/s1eis2, captivorum redemptiones. Apud Eundem Demosthenes de sua legatione glorians, alios pecuniam retulisse, ait, se autem undecumque conquisitos sua pecunia, quotquot posset, captivos reduxisse, additque: kai\ nun= ou(k a)\n w)/knhs1a to\n au)to\n tro/pon a)palla/cai xei)ronos tou\s2 poli/tas2 tu/xhs2, ei)
parhn= moi tos1ou=ton a)rgu/rion. Nunc quoque non omisissem eodem modo cives in meliorem ex adversa fortunam vindicare, si tantum argenti suppeteret. Sumpta haec sunt ex oratione ipsius Demosthenis peri\ prapres1bei/as2. qui locus cum ad nostram rem haud parum faciat, ut putamus convertendum esse, huc afferetur. Age vero, inquit Orator, quos ego captivos redemerim, vobis exponam. Quo tempore, antequam Philippus redisset, Pellae agebamus, captivorum quidam, quotcumque vades dederant, haud sane consisi, ut arbitror, compotes se voti per Philippum fore (absque pretio scilicet multum lucri de tot captivis promittente dimittendos, ut Ulpianus Rhetor explicat) se velle ipsos sibi libertatem parare, neque eius rei gratiam Philippo debere, dixerunt: et alius quidem tres minas, alius quinque, nonnulli rursus, ut cuiusque pretium redemptionis finitum erat, foenerabantur. scilicet ab ipso Demosthene. Postquam autem Philippus professus est, se captivorum reliquos sine pretio dimissurum, ego statim convocatis, qui mutuam à me pecuniam acceperant, quae inter nos acta essent in memoriam revocavi, atque ne ipsis festinatio sua fraudi fuisse, aut hominibus pauperibus libertas suopte impendio quaesita, videretur, cum interium alios gratis à Philippo dimissum iri, spes esset, donavi illis pretium redemptionis. Productis deinde testimoniis subicit: o(/s1a meu\ toi/nun a)fh)/ka xrh/mata, kai\ dwrea\n toi=s2 a)tu xu/s1as1i tw=n politw=n, tau=t) e)/stin. Quod igitur remisi, et dono dedi calamitosis civibus, pecuniarum tantum est. Ad gloriam et decus opportuna est ista
magnificentia: sed et officii necessitudo quosdam ad redimendos captivos suscitabat. Clientium certe officio hoc contineri, ut patronos suos, [Note: lib. 2.] eorumque liberos ab hostibus captos redimerent, Halicarnassensis tradit. Privataeque redemptionis, ut sic dicam, mentio etiam in Romana illa deliberatione infertur, quando censent [Note: Liv. 22, 60.] aliqui, nullam public am impensam faciendam, nec prohibendos ex privato redimi. Quamquam ibi non deredemitione ea sermo est, quae aliorum opera pecuniaque, sed quae sua cuiusque impensa fit. Unde et sequitur: Si quibus argentum in praesentia deesset, dandam ex aerario pecuniam mutuam, praedibusque ac praediis cavendum populo. Minus speciosa est liberatio captivorum, quando eiusdem civitatis civis suo aere redimit civem, non quidem servum redemptoris futurum, sed tamen plenae libertati non restituendum, nisi pretium sui persolverit redemptori, aut certum ad tempus serviverit. Quod etiam legibus civilibus firmatum est, ne favor redemptionis, consideratione damni imminueretur, hominesque ad eam humanitatem segniores fierent, si repetitio pretii nulla esset.
Progrediendum est ad illud caput huius disputationis, quod in utramque partem plurimum valet, quomodo miles captus sit, sive in manus hostium pervenerit. Unicus hic favoris fons, si neque per ignaviam, neque per aliam culpam commisit, utin manus hostium [Note: 4, 58.] veniret. Licet enim verissimum sit illud Livii,
nulla virtute superari virium humanarum modum: Serio tamen examinatur, an factum sit, quod fortis fidelisque operae ratio postulabat. facile enim ignaviae suspicionem incurrunt captivi. [Note: Captiv. 2, 2, 12.] Unde apud Plautum, Philocrates, cum ex altera quoque parte quosdam captos intellexisset, solatium id arripiens, inquit:
— non igitur nos soli ignavi fuimus.
[Note: Liv. 22, 60.] In oratione severissimâ Manlii Torquati, capti in acie ab hostibus longe praeferuntur iis, qui se postea in castris dediderunt. Libanius praestet nobis interpretationem huius loci, quando de [Note: Declam. 15.] captis ad Chaeroneam ita iudicat: nomizw kai\ tou/tous2 ou)de\n h(=tton a)gaqou\s2, kai\ ou)demia=| kaki/a| tau/thn u(pomei=nai thn\ tu/xhn: a)ll) ei)=nai th=s a)ndrei/as2 au)tw=n, ou) mikro\n kai\ tou/tr s1u/mbolon, to\ maxomen)ous2 a(lw=nai. ktl. Existimo et hos non minus praestantes (quam eos scil. qui in acie ceciderunt) neque ullo suo vitio hanc fortunam subiisse: quinimo, non minimum esse, et hoc virtutis eorum testimonium, quod pugnantes capti sunt: ignavi enim (ita addit) et vulnera formidantes congredi non audent, sed initio pugnae arma iacientes fuga sibi consulunt: qui vero virtutem suam spectari actione cupientes, hostem umbonibus propulsant, sui immemores; hi sunt, qui capiuntur. In acie ergo capti intelliguntur hîc, quibus circumventis neque ad pugnam, neque ad fugam locus fuit. antequam enim in captivitatem miles pervenire velit, fuga post consumptam sc. virtutem conceditur. [Note: Declam. 339.] In declamationibus, quae Quintiliano tribuuntur, legas: Longe felicissimum in bellis est, vincere: fortissimum, si victoria non detur, pro causa mori.
Est tamen tertium aliquod inter dedecora, in patriam certe redire, et si vincere non detur, effugere. Potest enim credi, qui hoc fecit, ad secundam se aciem servasse, et victum adversis animum reposuisse. [Note: Flor. 2, 6.] Quem in sensum Florus de Cannensi clade: Ducum effugit alter, alter occisus est: dubium uter maiore animo. Paulum puduit: Varro [Note: Liv. 22, 61.] non desperavit. Cui etiam publico nomine gratiae sunt actae, quod de republica non desperasset. Fruuntur hoc favore, qui obsessi postquam ad summam virtutem nihil reliqui fecerunt, omniaque, quae tolerari possunt, sustinuerunt, se hosti coguntur dedere. nec minus, qui à Duce dimissi, neque mandata egressi, pauci à [Note: l. 3. §. 12. ff. de Re milit.] pluribus intercipiuntur. Si enim Modestinus rationem eius habet in praemiis et commodis militaribus, qui ex improviso, dum iter facit, capitur ab hostibus: multo magis favor in captivum trahitur tali casu, quo mandata fungens in hostem incidit.
Facit et tempus favorem militibus captivis: si victori lucrum ex pecunia, victis ex recepto milite potius videtur; Si permutatio institui potest, quae, ut potest et solet fieri, utrique parti per rationes publicas non ingrata esse deberet: si captivis auctum in captivitate in hostes odium constat; si belli pace finiendi nulla aut longinqua spes sit; si salvis dignitatis publicae, consiliorumque belli rationibus fieri queat; si de hostium propositis valida coniectura est. quali apud Libanium Demosthenes utitur: ou)de\ ga\r to\n *fi/lippon eu)ris1kon h(de/ws2 a)\n
[Note: Declam. 15. pag. 425. tom. 1.] e)/xonta tos1ou/tous2 *aqhnai/wn e)pi\ th\s au)tou/ xw/ras2 e)xqrou\s2, oi(=s2 ou)/te stratiw/tais2 e)/melle dh/pou xrh/s1asqai s1falero/n ga/r: ou)/te s1una/gwn ei)s2 ti xwri/on kate/xein, o(/qen, ou)k h)=n a)podra/nai r(a/|dion. to/, te a)/llws2 e)/xein e)n des1moi=s2, ou)/te a)nqrw/pinon, ou)/te kerdale/on. Non enim reperiebam, Philippum libenter Athenienses, id est, hostes, in regno suo habiturum; quibus nec, ut militibus uti posset, (anceps enim id foret) nec loco eos certo concludere, unde nulla effugiendi facultas. Alia autem ratione, vinclis eos coercere, neque ad humanitatem, neque ad quaestum, opportunum videbam. [Note: 4, 11, 11.] Tentat has rationes apud Curtium ne quicquam Parmenio, cum suadendum fuisse ait Alexandro, ut captivos apud Damascum redimentibus redderet; ingentem pecuniam potuisse redigi ex iis, qui multi vincti virorum fortium occupaverant manus.
Non omittendus est favor, qui absentiae captivorum militum iure gentium datur: naturali scilicet aequitate huc vocante, ne absentiae damna metuat, qui rei publicae causa non abest modo, sed insigni cum incommodo et detrimento sui corporis, rei familiaris, omnisque [Note: Grot. I. B. 3, 9.] fortunae abest. Hinc postliminii ius, et quae alia civilibus quoque formulis perscribuntur.
Priusquam hinc abeamus, facienda videtur mentio cadaverum captivorum. nam et ista [Note: Grot. I. B. 2, 19, 3.] repeti mos est. an et auro repensari? ita sane senserunt, qui bellorum iura facultate successus aestimant: nota que sunt exempla, non apud [Note: Virgil.] Viroilium modo lib. 9. Aen. v. 213. sed et alibi, vide omnino Alber. Gentil. de I. B. II, 24. Verius
autem et rectius est, maiore animo talia tractare. quod nec barbaris ignoratum. Cum superiore saeculo Sebastianus Lusitaniae Rex in Africa proelians cecidisset, et de redimendo corpore eius coeptum esset agitari, Hametes Melici victoriae immortui frater idemque successor, negavit se eum esse regem, qui ex cadaveribus [Note: lib. 56. an. 1578.] pretium acciperet, apud Thuanum. Cessant enim morte, quaecumque pacem cum vivis distinebant: omnisque odiorum materies evanescit. Unde offerenda potius, quam concedenda defunctorum hostium corpora sunt. nec immerito, ut in re absurda Aeneas apud Poëtam:
[Note: Virgil. Aen. 11.] Pacemne ex animis et Martis sorte peremptis
Oratis?
ut responderet rationi iuris naturalis, quae praecesserat:
Nullum cum victis certamen et aethere cassis.
Tractatus est hic locus, et expolitione omni diffusus in historia Adrasti, cui Thebani interemptorum corpora negarunt, donec Theseus iuris communis patrocinio suscepto rem confecit: apud Poëtas praesertim et Oratores, quorum [Note: I. B. 2, 19, 1.] nomina diligenter colligit Grotius.
[Note: Declam. 15.] Modos quosdam liber andi captivos, Libanius refert: primo, collata viritim pecunia, sive imposito civibus tributo, cuius favorem ita exsequitur: ou)dei\s2 ga\r ou(/tws2 *aqhnai/wn ou)/t) w)mo\s2 ou)/t) a)/peiros th\s u(pe\r tw= dikai/wn dapa/nhs2, o(/stis2 a)n tolmh/s1eie to\ a)na/lwma fugei=n. Nemo enim Atheniensium ita vel crudelis, vel impensarum in res iustas ignarus,
qui audeat sumptum talem detrectare, aut pecuniae pauxillum (ut additur) in damnis reputare? Deinde, legatis et orationibus impetrari forte libertatem captivis posse, ait. Quod genus, cum priori plerumque coniungitur. Plus enim fere argento, quàm verbis, ad persuadendum inest virium. Tertia recuperandi captivos ratio, ad gloriam insignior est, armis scilicet et virtute. Si deductis triremibus, inquit, Athenienses infestare Philippi regiones coeperint, adactus ea re Philippus, quicquid est captivorum, non hominum modo, sed locorum et urbium reddet. Sed huiusmodi plures sunt viae: cum urbe hostili capta: aut exercitu fuso, qui de nostris capti inerant, liberantur; aut alia virtute militum nostrorum recipiuntur. An et fuga locum habet? Negat [Note: I. B. 3, 14, 7.] Grotius. cui Feldenus contradicit hac ratione: cum opinio de iustitia causae ab utraque pugnantium parte soleat obtinere, iniustum non est, captos se subtrahere victoribus, utpote à quibus iniuste se detineri in servitute existimant. Respondet pro Grotio Graswinkelius; casum ita formari debere, ut ambiguo locus non sit. Nihil, aut aliud [Note: I. B. 1, 3, 4. et 3. 31.] egisse uterque videtur. Mihicertum est, Grotium loqui de bello iusto sive sollenni, iure gentium, quod à summis potestatibus rite geritur, sicut explicavit alibi. In quo ne attenditur quidem, quantum ad hoc, ut iustum sit, causa iusta, quae vel seponsita interim, vel utrinque concepta animis intelligitur. De qua si intelligi voluisset, non potuisset aut debuisset hâc quaestionis formulâ uti, Grotius. sicut
nemini attendenti aut intelligenti obscurum esse potest. Itaque non excipiendi, Feldeno; non respondendi, Graswinkelio causa fuit. Quod si omnino, formata longe aliter quaestione, de causis belli iustificis hîc dubitandum sibi quisquam existimasset, pervelim audire quaestionem, ubi ambiguo, quod Feldenus attulit, non sit locus. nisi singulare exemplum, et extra ea, quae ut plurimum accidunt, fingatur. Nihil iustius, quàm desiderare exempla in talibus causis: nihil eruditius, quàm praefinire et describere. Neque tamen assenserim Grotio, hanc disputationem definienti. In bello enim, ut ipse appellat, iusto, neminis civis opera aliter censetur civitati obligata, quàm ut faciat quod debet ac potest; et patiatur, quod necesse est. Haec necessitas vel vi constat inevitabili, in nervo, compedibus, claustris: vel vinculo fidei; si promisit, si iuravit captivus. se fugâ non evasurum. Quicquid interiectum est, corpore et patientiâ apud hostes, animo et voto apud suos agit: nisi quatenus pactiones et vincula fidei intercedunt. Ut, si quis, liberiorem custodiam impetraverit, interposito de fuga non capessenda iureiurando, data dextra, promissione asseveratâ. Quâ de re sub gravibus exemplis disserentem iuvat [Note: lib. 5. de rep. cap. 6.] adire Bodinum. Videtur quidem ipsa deditio, ubi accedit, fidem captivi obligare. Sed cum haec obligatio odiosa sit, interpretatio veluti tacito gentium consensu fit in partem
humaniorem. Itaque Iureconsultus nihil interesse vult, quomodo captivus reversus sit; [Note: l. 26. ff. de captiv.] utrum dimissus, an vi, vel fallacia potestatem hostium evaserit.
[Note: Plaut. captiv. 1, 2. 7. etc.] --- captivus, avis ferae consimilis est:
semel fugiendi si data est occasio,
Satis est; numquam post illam possis prendere.
Itaque apud eundem poëtam honestus iuvenis captivus ex communi et pervulgata apud [Note: 2, 2, 9. et 10.] omnes opinione, sicut in Comoediis fieri solet, gnwmologei= ad herum:
Neque pol tibi nos. quia nos servas, aequum est vitio vertere;
Neque te nobis, si abeamus hinc, si fuat occasio.
Et haec sententia tum obtinebat, cum capit ipso iure fierent servi capientium. scilicet, ut rigor eius iuris dissimulatione talis culpae mitigaretur. Aliter statuendum est, ubi sancta fidei pignora sunt interposita, sicut exemplum Reguli iam ante ostendit: cui non defuerunt [Note: Eutrop. lib. 2. et Metaphr. Paanis.] qui postliminii praetextum ostenderent, et periurii metum ac religionem demere cuperent. Sed ipse solidioris sapientiae placita tenuit, et ad supplicia reverti, quàm religionem dissolvere maluit. Ut autem laudandus Regulus in conservando iuroiurando, sic decem illi, quos post Cannensem [Note: 3. offic. 23.] pugnam iuratos ad Senatum misit Hannihal, se in castra redituros, ea quorum potiti erant Poeni, nisi de redimendis captivis impetravissent, si non redierunt, vituperandi. De quibus non omnes uno modo; sicut amplius exsequitur Cicero, cuius verbis
modo uti placuit. ut et Livius libro XXII. extremo.
Veniendum nunc est ad alteram partem, et ea, quae plus invidiae et odii trahunt in captivos, vel redimendos, vel redemptos receptosve. Disciplinae militaris severitas, vel consuetudine civitatis inducta, vel legibus firmata primum hîc nomen est: quam utrinque roborant tum exempla militarium populorum, tum experimentis spectata nobilibus utilitas publica. Magnifice hic locus tractatur in Cannensi historia. ubi ipsi captivorum legati exemplum [Note: Liv. 22, 59.] Romanae civitatis fatentur: P. C. nemo vestrum ignorat, nulli unquam civitati viliores fuisse captivos, quam nostrae. Et mox Manlius commendat, [Note: 22, 60.] admonetque: ut mos traditus à patribus, necessario adrem militarem exemplo servetur. Nec [Note: 22, 61.] parum movit postea Senatum exemplum civitatis minime in captivos iam inde antiquitus indulgentis, ut redderetur triste responsum, non [Note: lib. 2. c. 7. ex. 14.] redimi captivos. Quod Valerius Maximus inter ea, quae ab universo Senatu, pro militari more obtinendo defendendoque administrata sunt, dilaudat. [Note: 3. offic. 32.] Idem iam ante Cicero factitaverat. Octo, inquit, hominum milia tenebat Annibal, non quos in acie cepisset, aut qui periculo mortis diffugissent, sed qui relicti in castris fuissent à Paulo et Varrone Coss. eos Senatus non censuit redimendos, cum id parva pecunia fieri posset: ut esset insitum militibus nostris aut vincere, aut emori. Qua quidem re audita, fractum animum Hannibalis scripsit Polybius, quod Senatus P. Q. R. rebus afflictis tam
excelso animo fuisset. In quibus verbis, praeter eam, quae dicta est, singularis ratio continetur, captivorum causam aggravans: quando nimirum animosa atque fortis apparere vult civitas in arctis rebus, ac fiduciâ inusitatâ fortunam reparat. quod saepe successit Romanis. Sed, ut ad disciplinam militiae redeamus, nihil esse, quo magis illa confirmari possit, quàm exemplum adversus indignos, nemo dubitavit. Quae enim spes in bellis in milite residua est, si nihil potius fuerit, quam capi? Ita Declamatio Quintiliano tributa 339.
Facit deinde rem difficilem numerus captivorum [Note: Dionys. Halic. excerpt. Legat.] tum apud eos, qui detinent, tum apud redempturos recepturosve. Ita Pyrrhus legatis Romanis, respondet; se nisi pace factâ, nequaquam [Note: Ful. Urs.] dimissurum Romanis multos et bonos milites: absurdeque id peti autumat; i(/na toi=s2 au)toi=s2 tou/tois2 s1w/mas1in, ei)s2 to\n kat) e)mou= po/lemon e)/xhte xrh=sqai, ut his ipsis, inquiens, corporibus bellum adversus me instruere queatis. Apud eos autem, unde captivi in manus hostium pervenerunt, ipse numerus facit suspicionem culpae, ac ignaviae. Imperator ille, qui captivos ab hoste reversos [Note: Excerpt. Controv. 5, 7.] nocte, recipere noluit. apud M. Senecam, Cur, inquit, trecenti perierunt? imo cur, ne perirent, capti sunt? Hos ego interdiu non recepissem, nisi victores: noctu, ne victores quidem. Procedens postridie in proelium, pugnaturis ostendi trecentos, in quibus laudari nihil potest, praeter fugam: nihil desiderari, praeter numerum. Senatus Romanus [Note: 2, 7, 14.] consimili animo (utar verbis Valerii
Maximi) cum ci Annibal sex millium Romanorum, quae capta in castris habebat, redimendorum potestatem fecisset, conditionem sprevit: memor, tantam multitudinem armatorum iuvenum, si honeste mori voluissent, turpiter capi non potuisse. Et Manlius Torquatus, quàm tutum iter, inquit, duarum prope [Note: Liv. 22, 60.] legionum agmini futurum fuisse censetis? Scilicet cum sexcenti eruperint.
Sed Torquatus quidem, non ignaviae modo aperto crimine, (de suspicione enim modo [Note: id. ibid.] dictum) sed sceleris quoque nomine eos postulabat, et utrumque luculentis argumentis tractat. Ignavia hinc manifesta: P. Sempronius tribunus militum instanter admonuit, iussitque vos erumpere: ostendit ferro atque audacia viam fieri, quamvis per confertos hostes; imo, quam vere ista diceret, suo exemplo monstravit. favebat incepto nox. Numquam Romana virtus talibus adhortationibus defuit. Calpurnius Flamma priore bello Punico trecentos voluntarios, inter medios hostes secum in collem traxit, cum diceret: Moriamur milites, et morte nostra eripiamus ex obsidione circumventas legiones, nemo detrectavit. Hic non mors, sed incolumitas per eruptionem ostendebatur. cum tamen vel ad moriendum, tot civium caesorum mortes vos debuerint incitare. Sed nec fecistis, quae virtus et mos militiae postulabat. Sicut enim cum in acie stare et pugnare vos decuit, in castra refugistis, ita cum pro vallo pugnandum erat, cum castratutari vos oportebat, et castra et arma et vos ipsos tradidistis. Iam scelus hinc arguebatur: quod non tantum bene monentem
recusassent, sed erumpentibus obsistere conati essent: ita ut viris fortibus ante cum civibus quam cum hostibus pugnandum, et inertes illi gladiis submovendi fuerint. Attollitur hic locus amplificatione variâ: praesertim etiam inde, quod ab ignavis istis in posterum nihil boni exspectandum sit; vel quod perdita semel virtus haud facile in praecordia redeat; vel quod invidia et odio sint prosecuturi illos, quos semel deseruerunt, quorumque incolumitate et gloriâ suam ignaviam perpetuâ exprobratione flagellari putant. Tentavit hunc colorem etiam Torquatus. [Note: Quintil. Declam. 339.] Imitatur ista omnia Declamator; ubi etiam primo ex more, institutoque Graeciae, causaque bellandi conficit: Numquam maiore animo, numquam concitatiore spiritu fuisse pugnandum. Sequitur: In hoc igitur praelio, quod, ut dixi, pro universa Graecia susceperamus, nondum dico, quantum nocuerit istorum timor: interim cuius propositi fuerit animus, attendite. Et: Ille vero, qui se, inter virtutem, hosti dedit, qui abiectis armis parata in vincula praebuit manus, quam tandem nobis spem in posterum facit? Coniungit ista omnia argumenta, et cumulat Horatius in consilio Reguli de non redimendis captivis:
[Note: lib. 3. carm. od. 5.] Hoc caverat mens provida Reguli,
Dissentientis conditionibus
Foedis, et exempli trahentis
Perniciem veniens in aevum;
Si non periret immiserabilis
Captiva pubes.
Auro repensus scilicet acrior
Miles redibit? flagitio additis
Damnum: neque amissos colores
Lana refert medicata fuco.
Nec vera virtus, cum semel excidit,
Curat reponi deterioribus.
Si pugnat extricata densis
Cerva plagis, erit ille fortis,
Qui perfidis se credidit hostibus!
Et Marte Poenos proteret altero,
Qui lora restrictis lacertis
Sensit iners, timuitque mortem.
[Note: Excerpt. controv. 5, 7.] Addendum est iudicium Declamatoris apud M. Senecam: Populus romanus Cannensi praelio in summas redactus angustias, cum servorum desideraret auxilia, captivorum contempsit: et credidit libertatem magis tueri posse, qui numquam habuissent, quàm qui perdidissent.
Huic vel credito vel cognito ignaviae crimini accedunt aliae culpae, quae negotium redimendi captivos invisum reddunt. Monitus aliquis tribunorum fuerit à duce, ut acceleraret iter, incederetque non viae modo sed pugnae paratus: hostem enim in propinquo esse. hoc ille neglexerit, suaque quapiam opinione ductus, nihil ab hoste longius posito periculi esse crediderit: eaque securitate proditus hosti captusque fuerit. Non potest non difficilem experiri Ducem, cuius praecepta contempsit. Quod si Quintilius Varus, cuius segnitia nobilissimus [Note: Tac. 1. A. 58.] interiit exercitus, eo quod indicia rebellionis ultro ad se delata insuper habuerat,
captivitatem voluntaria morte non praevenisset, quid de eo statuendum existimasset Augustus, cuius adversus [Note: Sueton. Aug. 23.] mortuum querela insonuit: Quintili Vare. legiones redde? Iussus fuerit centurio, praefectus, tribunus, navali terrestrive itinere huc illucve accedere: nihil ipsi defuerit ad idoneum praesidium; non naves bellicae, non milites; sed ille, ut sumptui parceret, parum se ad iter munierit, ac in manus hostium ea causa devenerit. Adirascendum, quam ad redimendum, proniorem invenerit, arbitror, civitatem. Ita, si quid in praeceptis proeliaribus neglectum, et Duci et militi captivitatis causafuit; plus erit, quod impediat deliberationem de redimendis captivis, quam quod promoveat.
Sumptuum (tw=n lu/trwn, quae sunt ta\ parexo/mena u(pe\r e)leuqeri/as2 apud Suidam) duplex est invidia: vel, quod aerarium exhauriunt; vel, quod hostem instruunt, iuvantque. Utriusque rei habita ratio in Senatu Romano, cum decretum de non redimendis captivis fieret. Pecuniae quoque summa, inquit Historicus, homines movit: quia nec aerarium exhaurire, magna iam [Note: Liv. 22. 61.] summa erogata in servos ad militiam emendos armandosque, nec Annibalem maxime huiusce rei, ut fama erat, egentem locupletari volebant. Quae posterior ratio minuit admirationem servilis militiae, captivis praelatae. Non enim tantum acriores esse ad acquirendam in nova libertate existimationem, quàm ad recuperandam, amissa semel libertate, famam, crediderunt stimulos, quod antea allatum est: sed hostem
opibus firmare, intempestivum duxerunt. Historicus: [Note: Liv. 22, 57.] Aliam formam novi delectus inopia liberorum capitum ac necessitas dedit: octo milia iuvenum validorum ex servitiis, prius sciscitantes singulos, vellentne militare, empta publice armaverunt. Hic miles magis placuit, quum pretio minore redimendi captivos copia fieret.
In permutandis captivis, illa etiam deliberatio tenet, quosnam cum quibus permutare [Note: 3. offic. 27.] fas sit. Regulus reddi captivos (verba sunt Ciceronis) negavit esse utile; illos enim adolescentes esse et bonos duces, se iam confectum senectute. Speraverant enim Carthaginienses, se pro uno [Note: Exc. Legat. Fulu. Ursin. 9. Suid. v. *rhgoul.] Regulo, vel omnes captivos esse recepturos, ut est apud Dionem. Erantque omnino pauci, quos de Romanis captivos tenebant, prae multitudine Carthaginensium, qui in Romanorum potestate erant. Potest evenire, ut captivi numero quidem utrinque pares sint: sed impares reliquâ aestimatione. Sit apud nos captivus tribunus aliquis, qui consilio et audaciâ Duci mereatur comparari; qui multa nostris damna dederit, et daturus credatur: An hunc statim cum alio tribuno e nostris captivo commutabimus? An veteranos hostium, cum tyronibus nostris? et si qua dissimilitudo alia incidit. Studiose itaque cavetur, ne ad permutationem fere veniatur, donec aliqua aequalitas, cuius diligentes sunt ratiocinatores, qui bellum tractant, videatur offerri. Et, dum una pars paucos, altera multos habet captivos, spes ipsa Martis communis, et eventuum belli,
differt consilia redemptionis et permutationis.
Ponamus nunc unum et alterum exemplum severitatis eximiae in receptos captivos. Pyrrhum quosdam captivorum Romanis sine pretio remississe, ante diximus. At Romani decreverunt, [Note: Val. Max. 9, 7, 15.] ut ex iis, qui equo meruerant, peditum numero militarent; qui pedites fuerant, in funditorum auxilia transcriberentur: neve qui eorum, intra castra tenderet, neve locum extra assignatum, vallo aut fossa cingeret, neve tentorium ex pellibus haberet: recursum autem iis ad pristinum militiae ordinem proposuerunt, si quis bina spolia ex hostibus tulisset. Auctor tanti exempli Appius Claudius [Note: 4, 1, 17. adde l. 1. §. 5. ff. de postul, Eutrop. lib. 2.] Caecus fuit. Huius enim sententia (inquit Frontinus,) Senatus eos, qui a Pyrrho Epirotarum rege capti, et postea remissi erant, equites ad peditem redegit, pedites ad levem armaturam, omnibus extra vallum iussis tendere, donec bina hostium spolia singuli referrent. Eadem scil. haec disciplinae severitas fuit, quae adversus Cannensis proelii reliquias servata est apud Livium 23, 25. et 25, 5. et 6. et 7. cum tamen eorum, qui ex tanta clade profugissent, favorabilior causa vulgo haberetur, quàm captivorum.
Plus rationis habuit, quae singitur Demosthenis [Note: 339.] rogatio in Declamationibus Quintiliani: Qua tulit, ne illi, qui apud Chaeroneam capti erant à Philippo, et gratis remissi, consiliis publicis intersint. Argumentis enim utitur a disciplina militari desumptis, et ab exempli adversum ignavos statuendi utilitate. Id unum forte non
satis convenienter Rhetor cogitavit, quod ignaviam aliorum accusans inducitur is, qui abiecto indecore clypeo turpem ex acie fugam [Note: In vita Demost. orat. contra Cresiph.] consciverat. quod de Demosthene Plutarchus testatur; tum Aeschinis exprobratio. Sed ut opere Martio parum spectatus fuit Demosthenes, ita consilii cuiusque fortissimi primum se auctorem praebere solebat. Illatam autem [Note: Encomio Demosth. tom. 1. p. 888. lib. 2. prope fin. lib. 5. p. 359. lib. 9. c. 4.] Atheniensibus cladem apud Chaeroneam, partim inscientia Ducum, partim ignavia militum etiam ipse victor Philippus Rex confessus est apud Lucianum. Et Lycurgus orator, apud Gemistum Plethonem, Lysiclem ducem accusatum eius cladis nomine morte damnavit. Philippi quidem in captivis remittendis moderationem celebrat Polybius, calliditatem agnoscit Iustinus: quam etiam in animo habuit auctor declamationis de qua hactenus loquimur. quae ad rem gestam, et consilia Demosthenis magis [Note: Declam. 15.] utique videtur congruere, quàm Libanii mele/th quando eiusmodi format consultationem, quasi post cladem Chaeronensem Philippus mille captivos (de duobus milibus sc. aut 3000.) pollicitus sit, si Demosthenes sibi dederetur; et Demosthenes dedi voluerit, idque longa oratione persuaserit Atheniensibus. Sed Latinus Rhetor, custodire to\e)iko\s2 voluit; Graecus quaesivit novitatem actionis: Ille ad prudentiae usitatae regulas exigi voluit suum inventum; hic vires ingenii in argumento inopinabili demonstrare instituit. Praecipuus enim in hac tractatione ille locus est: an dedi pro utilitate
civium ceterorum aut civitatis, innocens civis possit. Quem ita tractat Libanius, ut nullo modo id licere, intelligi velit: et offerentis quidem se, voluntatem laudet, et ad gloriam, insignem faciat; rationes autem, quae tum quoque obstent, conspectiores cupiat haberi. Quia autem Demosthenes auctor fuerat belli adversus Philippum gerendi, inimici eius post cladem Atheniensium, occassionem nacti sunt eum accusandi, consiliaque eius et ex praelio fugam exagitandi. Ut dubitandum non sit, suasisse quosdam; Demosthenem, consilii, et propter ea cladis auctorem dedendum Philippo, sicut postea [Note: In Caes. 24.] Romae Caesaris adversarii nonnulli, dedendum eum hostibus censuerunt, ut est apud Suetonium. Verum Demosthenes non absolutus modo, sed [Note: Plutarch. in Demost.] ad rem publicam gerendam revocatus est: cum consilium praeclarum, aliorum culpa eventu caruisse, auctorique fraudi esse non debere, indicarent Athenienses. Hinc auctoritas novae rogationis, quam Latinus Rhetor formavit, historia nititur: eo quod suadendi rem tam arduam nec occasio, nec animus, si reliqua eius in rep. gerenda proposita spectemus, Demostheni abesse potuerit. Libanii, ut non aeque probabilis est. de voluntate se dedendi, inventio; ita laudem Demostheni paulo ambitiosius conquirit.
[Note: Excerp. 5. 7.] M. Seneca inducit talem controversiam: Lex nocte portas aperire in bello non liceat. Altera lex: Imperator in bello summam potestatem habeat. Thema: Trecenti ab hoste captivi ad portas
nocte venerunt. Imperator non aperuit. Ante portas occisi sunt. Imperator post victoriam reus est laesae rei publicae. Quae pro Imperatore afferri possunt, non alia sunt, quàm quibus odium captivis numerosis conciliari, ante, cum hinc aliqua peteremus, diximus. nisi quod illud quoque magnam vim habet: de nocte portas sine insigni periculo, imminentibus hostibus, aperiri non posse, ob casus varios, quos nox prospici non patitur. Rectissime enim Imperator: Nocte quomodo hostem civemque distinguam? quam mihi dabitis notam, ut arma cognoscam? Credo in insidiis hostes fuisse, ut exclusos occiderent, sequerentur admissos. Tum, de intentato laesae reip. crimine, non adeo videretur ardua responsio. Non enim quodvis ad rem publ. pertinens damnum, hac actione vindicatur. Manifesta statim reip. damna sunt, si muri dirut; sunt. si classis incensa est, si exercitus amissus, si vectigalia diminuta. ut est apud eundem Rhetorem lib. 5. controv. 33. Denique succumberet, qui Imperatorem accusaret, apud iudicem iuris et legum peritum, vel Romae, vel alias apud gentes, ubi militia non est tumulturaria.
Ex omnibus, quae hactenus dicta sunt, nihil aeque premit causam captivorum, ac disciplinae ac legum militarium severitas. Ut primum in has aliquid peccatum est, iam viliores erunt, qui ex occasione aut causa talis delicti, in captivitatem abducti sunt: sicut, qui in praematura fuga, aut ordinibus desertis capti sunt. Est enim in institutis militaribus Romanorum,
[Note: lib. 3. p. 233. et l. 1. p. 17.] to\ mh\ feu)gein, mhde\ lei/pein ta\s2 ta/ceis2, non fugere, neque ordines deserere, teste Polybio. to\ ga\r pro/stimon par) au)toi=s2, qa/nato/s2 e)sti tw=| proemen/w| to\n to/pon, kai\ fugo/nti to\ para/pan e)c e)fedrei/as2. nam apud eos capitale est loco decessisse, aut stationem fuga deseruisse. Sacramento militari scilicet iurabant [Note: Liv. 22, 38. Frontin. 4, 1, 4.] milites, sese fuga atque formidinis ergo non abituros, neque ex ordine recessuros, nisi teli sumendi, aut petendi, aut hostis feriendi, aut civis servandi causa. Neque Graecis alia mens, sicut ex Lysiae [Note: orat. 13. et 14.] actionibus tou leipotaci/ou et a)stratei/as2, deserti ordinis, et detrectati muneris militaris, apparet. Quibus [Note: Hesychius voce r(i/yaspis2.] affines sunt r(iya/spides2, oi( e)n tw=| pole/mw| o(/pla r(i/yantes2 e)k fo/bou, qui arma per ignaviam et metum in praelio abiciunt. quos sub proverbiali Cleonymi schemate kwmw|dei= Aristophanes in Nubibus, et alibi. Eidem Poëtae, a)spidapoblh\s2, et a)pobolimai=os tw= o(/plwn, talis dicitur. De Romanis [Note: pag. 81. lib. 6. p. 482.] iterum vide Polybium, e)a/n tis2 a)por)r(i/yh| ti tw= o(/plwn kat) au)to\n to\n ki/ndunon dia\ fo/bon. Si quis armorum quidpiam proiecerit per metum in ipso discrimine.
Operae pretium fecero, ut arbitror, si huc quasdam culpas militares ex Constantini tou porfurogennh/tou Imp. Aug. Commentario de apparatu bellico, unde a)pospas1ma/tion quoddam, sub nomine bibli/ou taktikou= ex Cod. Biblioth. Palat. vitiose admodum edidit praeclarissime de literis [Note: Ann. 1617.] Graecis meritus Ioannes Meursius. Adferam autem ex Codice msc. meliori et integro Bibliothecae Augustanae, quo uti, per beneficium generosorum Procerum licuit. )\*an stratiw/ths2 ei)s2
kairo\n prata/cews2 kai\ pole/mou katali/ph| to\ ba/ndon, h)\ thn\ ta/cin au)tou=, kai\ h)\ fu/gh| h)\ prphdh/s1h| a)po\ tou to/pou au)tou=, h)\ a)\n pe/s1h| e)xqro\s2 kai\ e)pa/rh| ta\ a(/rmata au)tou=, h)\ katadra/mh| ei)s2 e)pidi/wcin tw= e)xqrw=n, h)\ e)mbh= ei)s2 tou=ldon, h)\ ei)s2 fossa/ton e)xqrw=n, keleu)omen i(/na timwrhqh=| kefalikw=s2, kai\ pa/nta o(/s1a kerdh/s1ei e)kei=qen, i(/na e)pai/rwntai e)c au)tou, kai\ di/dwntai ei)s2 thn\ koino/thta tou ta/gmatos, dia\ to\ pralw=s1ai au)to\n thn\ aun/tacin, kai\ e)piboulew=s1ai toi=s2 e(tai/rois2 au)tou. Quae ex Graecobarbaro sermone latine ita reddideris: Si miles tempore aciei et proelii reliquerit vexillum, aut ordinem suum; atque si fugerit vel prosiluerit de loco suo, etiam cum cecidit hostis, et arma eius sustulerit, aut transcurrerit ad persequendos hostes, aut in impedimenta castrave hostium transcenderit, iubemus eum capite plecti, et omnia, quae inde lucratus retulerit, auferri ab ipso, et ordini in commune tribui; eo quod solvit compositam aciem, et sociis suis fraudem fecit. Sequitur: a)/n ei)s2 kairo\n dhmos1i/as2 pratagh=s2 h)\ s1umbolh=s2 pole/mou gen/htai troph\ xwri\s2 eu)lo/gou tino\s2 kai\ fanera=s2 ai)ti/as2, keleu/omen i(/na oi( stratiw=tai tou fugo/ntos prw=ton ta/gmatos, kai\ katalipo/ntos to\ me/ros au)tw=n, ei)s2 o(\ e)ta/ghs1an, xwri/zwntai tw= de/ka ei(=s2, kai\ katatoceu/wntai u(po\ tw= loipw=n tagma/twn, w(s2 katalu/s1untes2 thn\ ta/zin, kai\ ai)/tioi th\s troph=s2 geno/menoi, a)\n de\ s1umbh=| tina\s2 e)c au)tw=n plhrwqhn=ai ei(=s2 au)thn\ thn\ s1umbolhn\ tou pole/mou, e)kei=noi e)/stws1un e)leuqeroi a)po\ th=s toiau/ths2 poinh=s2. Si tempore publicae aciei et congressionis proelii, fuga fiat citra probabilem et manifestam causam, iubemus de militibus eius ordinis, qui primum fugit, et locum, quem acceperat,
deseruit, decimum quemque selectum à ceteris ordinibus sagittis configi, tamquam qui solverint aciem, et fugae causam praebuerint. Si autem ex his quosdam contingat in eadem pugna aliis misceri denuoque proeliari, illi immunes ab hac poena sunto. )*an e)pa/rws1i oi( e(xqroi\ ba/ndon xwri\s2 eu)lo/gou tino\s2 kai\ fanera=s2 profa/s1ews2, keleu/omen i(\na oi( fula/ssontes2 to\ ba/ndon tu/ptwntai, kai\ gi/nwntai e)xatoi pantelw=s2, kai\ paraka/tw pa/ntwn tw= u(poxeiri/wn au)tw=n. a)\n de\ s1umbh=| tina\s2 e)c au)tw=n polemou=ntas2 plhgwqhn=ai, oi( toiou=toi e)/stws1an e)leu/qeroi tou/tou tou e)pitimi/ou. Si hostes abstulerint vexillum, ita ut probabilis et manifesta causa amissionis non appareat, praecipimus, custodiae vexilli appositos verberari, et omnino ad infimum locum redigi, ut sint infra omnes qui ipsis suberant. Si vero quosdam ex ipsis pugnantes ab hoste contigerit pelli et convulnerari, ad illos non pertinebit haec poena. )\*an fossa/tou o)/ntos gen/htai troph\ me/rous2 tino\s2 h)\ paratagh=s2 mia=s2, kai\ oi( trape/ntes2 ou)de\ pro\s2 tou\s2 a)kolouqou=ntas2 o)pi/s1w bohqou\s2 pros2dra/mws1in, ou)/te ei)s2 au)to\ to\ stra/teuma katafu/gws1in, a)lla\ perifronou=ntes2 ei)s2 e(/teron to/pon pros1dra/mws1i, keleu/omen tu/ptesqai toiou/tous2, w(s2 perifronh/s1antas2 tw= i)di/wn fi/lwn.. Si in agmine, fiat fuga partis cuiusdam aut aciei unius, et illi, qui fugerint, neque ad insequentia subsidia decurrerint, neque ad eundem exercitum se receperint, sed his contemptis in alium locum se contulerint, eos iubemus verberibus affici, tamquam qui amicorum suorum auxilia despexerint. )\*an r(i/yh| stratiw/ths2 ta\ oi)kei/a a(/rmata ei)s2 to\n po/lemon, keleu/omen tu/ptesqai au)to\n, w(s2 gumnw/s1anta e(auto\n, kai\ tou\s2 e)xqrou\s2
e)copli/s1anta. Si miles arma sua proiecerit in praelio, verberari eum iubemus, ut qui se nudaverit, hostes vero armaverit. Has, aliasque de culpis ac poenis militaribus leges (peri\ tw= e)pitimi/wn stratiwtikw=n) praelegi iubebant, quando exercebantur milites, aut sub signis ordinabantur, sicut in Commentario Constantini amplius ostenditur.
Ad nostram autem rem hactenus ista pertinent, quod, quicquid est severitatis adversus captivos usurpatum, id ex militari illa disciplina et legibus militaribus petitum est; hoc pacto: ut captivorum causa non alio nomine potius odiosa haberetur, quàm quod ab iis commissum esset, quare non satisfecisse sacramento et legibus militaribus existimarentur. [Note: I. B. 3, 21, 24] Igitur, quando Grotius, non audet probare leges illas, quae captivos redimi vetant, quales apud Romanos fuisse putat: non possunt aliae leges ostendi, quàm militares illae, de quo genere hactenus loquiimur. In quibus numquam [Note: Alia res est de lege Platonis, lib. 5. de rep.] scriptum arbitror, ne captivi redimerentur. Sed, quando capti erant milites Romani, deliberabatur, an se ita adhibuissent, ut postulant leges militiae, adeoque redimi mererentur, nec ne? neque aliud volunt testimonia, quae Grotius adducit. ei)qis1mo\n, inquam, morem à patribus [Note: Liv. 22, 60.] traditum, ut appellat Torquatus, non legem ostendunt. Quo more nimirum captivorum causa serio examinabatur, quidque de illis statuendum esset, inquirebatur. Ubi
plerumque quidem pars rei publicae utilior praevaluit, i. e. hoc loco, severior. eo quod vix citra culpam militarem captivitas multorum accidere videtur. Aliud ergo est lex de non redimendis captivis, quam nullam oportet fuisse; aliud deliberatio de redimendis, redemptisue aut receptis: tum conditio captivorum ex captivitate reversorum, qua apud antiquos Romanos eos haberi, mos erat. de qua apud [Note: lib. 5, c. 6.] Livium: illis arma tantum atque ordo militandi: locusque in quo tenderent, in castris, est mutatus, quae tamen, semel novata reip. opera, et uno felici praelio recuperarunt.
An autem ipsae leges militares, totiusque disciplinae ratio, iusto fuerint severius constitutae, alia fuerit disputatio. In qua Romani se tuerentur evidenti utilitate publicâ: neque aliunde tot admirabiles victorias, tam numerosos exercitus parva manu profligatos, adversus immensam vim sustentatas urbes, ereptam paene ex interitu aliquotiens rem publicam repeterent. Scriptorum testimonia infinita sunt; neque hîc cumulanda. Si instares; leges illas militares suo rigore efficere, ut nimium sanguinis effundatur, si fugae ac deditioni praeclusa sit venia: responderent; fugam ac deditionem plura posse et maiora mala in rem publicam, et in plures inferre. Si, poenarum militarium consuetudine, aliquos durius, et minus meritos involvi, diceres; referrent illud non sine ratione usurpatum, si recte explicetur: [Note: Tac. 14. A. 44.] Habet aliquid ex iniquo omne magnum exemplum,
quod contra singulos, utilitate publica rependitur. Et certe, si belli gerendi ius in tuto constituimus, nihil aeque ad exitum consiliorum, quae iusto quovis bello spectamus, valebit, quàm severitas disciplinae. A qua tamen temperamentum omne abesse nequaquam volumus.
Ita in captivorum causa, ut ad hanc redeamus, ambiguae aestimationi locum dedimus. Atque illis ipsis ad Cannas captis ignosci non sine ratione potuisset, et fortasse ignotum esset, id est pars humanior vicisset: nisi aerarii ratio, tum locupletandi hostis metus, non levi rationum momento intercessissent: ut vidimus. In illis, qui evaserunt, temperamentum secuti sunt Romani, non illud aequitatis, de qua coepimus loqui, sed artificii politici; ut Duci et patriciis prorsus venia daretur, omni rigore disciplinae in plebeia capita incumbente. Tentant hoc arcanum, reliquiae Cannensis cladis in Siciliam relegatae, apud Livium lib. 25. c. 6.
Deducit nos hic locus, ad parem culpam, diversi temporis. Capti fuerint aliqui, illo et isto praelio, eiusdem culpae, quae ultimo praelio captis impingitur, vel suspecti vel comperti. Illos priores, redimendos duxit civitas. quidni [Note: lib. 25. c. 6.] et hos postremos? Sic ratiocinantur in causa simili, apud Livium, milites. Satis speciose exaudiuntur ista exempla. Sed non est nulla, quae postremis adversatur, petita ex prioribus ratio. novo enim exemplo opus est, ubi vetera nil proficiunt, aut malum, quod sanare
debebant, augent. Sic aequitas saepius frustra adhibita, severitatilocum et causlam facit.
Dubitatur aliquando in definienda fuga, cum culpa coniuncta: levioribusque alii vocabulis appellant, quae nonnulli ad graviora transferunt. Qui ex Cannensi praelio fugerant, [Note: Liv. 25. 7. Frontin. 4. 1,44.] eos Senatus Rom. dixit, commilitones suos pugnantes deseruisse; imo rem publicam deseruisse. In primis in deditione, ea res quaestioni est: an [Note: Liv.22.88.] exspectata necessitas sit? qualis describitur, ubi obsessi ultima ausi passique, cum omnia subsidia vitae abessent, affectisque fame viribus, arma iam sustinere nequirent, necessitatibus magis humanis, quàm armis victi sunt. An semper eousque teneantur tolerare obsidionem? an tum quoque, si civium in urbe obsessa, et militum defensorum diversa iura, nec una utilitas? an praecipi hoc possit, aut debeat, ut ad famem non tantum veniant obsessi, sed eam etiam, usque ad defectum virium tolerent? Cumque quo diutius differtur deditio, eo duriores soleant dici à victoribus leges; defensoresque saepe cum loco in potestatem hostium veniant, qui paulo citius pacti poterant dimitti; illud quoque quaerisolet, satiusne fuerit deditione non quidem properata, sed in tempore facta, se referre ad exercitum, quàm casum captivitatis subire? Castris equidem et urbibus obsessis cum multa communia sint, durior tamen castrorum, quàm urbium obsessarum sors est. Ibi enim deditis certa captivitas: hic, praesidiariis saepe libertas pactione obvenit. Ponamus
exemplum arduae disputationis detracto nomine. Impositi defendendis munimentis praesidiarii, in mandatis acceperant, resisterent summa vi, atque ad ultimum propugnarent, donec submitteretur auxilium. Hostis propius accesserat, expugnatisque exterioribus, eorem deduxerat, ut interiora impetu capere destinaret. Obsessos premebat inopia pulveris to mentarii; neque ad sustinendam impressionem tam apparatam pares esse sinebat. Qui praeerat praesidio, rem hactenus summa ope dissimulatam, tum civibus, quos defendere iussus erat, tum praefectis ac centurionibus suis aperit. illi et suadent, et supplicant; remitteret obsessis ultimum casum, deditioneque excidium praeverteret. Eo ipso, quo deditio facta est, die, adventant auxilia, et par solvendae obsidioni manus accurrit. sero; quia tam pauxillo momento tardius. Dicebantur graves sententiae: et quamvis praefectus praesidii inusitatae ac singularis virtutis in illa conclusione ediderat specimina, non perfunctorie notabatur, ob non exspectatum ultimae necessitatis articulum: cum defensio munimentorum ad summam reipertineret; cum tam districta mandata accepisset; cum trahendae ad dieculam rei artes non potuissent deesse: cum non civium consiliis tali in metu, suis plerumque utilitatibus adversantium, sed ducis industria provisuque metiendum fuisset negotium. Quis non videt, quàm multa pro praefecto militum dici contra possint? Quem moderatissimus
quisque, si sui arbitrii res sit, malit absolvere quàm condemnare.
Alius praesidium agitare iussus, de annona et copiis praesidii vicinum sublevaverit suorum exercitum: cuius fiducia nullam sibi timendam obsidionem existimabat. Hostis re comperta, ex inopinato munimenta circumsidere coeperit: neque depelli obsidione potuerit. Venerint denique in potestatem hostium, inopiâ, ea, quae provisis copiis servari potuissent. Dicet praesidio praefectus: an sublevare non debui inopiam et nostrorum, et rogantium; imo mandantium? summus enim Dux totius exercitus erat, qui postulabat. Summam rem publicam, in eo verti aiebat: paulo post redditurum se copias professus. Hostis alio versus, nec sustinere famam nostri exercitus, nedum de obsidione cogitare videbatur. multum quoque industriae meae et laboribus tribuebam, in comparandis celeriter, quae deerant. Destinata salubriter, praecipiti audacia hostium in contrarium versa sunt. Fortunam accusare fas est, consilia hominum ludibrio habere solitam. Respondebitur: summa tibi lex, munimentorum, quae commissa tibi sunt, utilitas; contra quam nemo audiendus erat. Satius est offendere periculosa postulantes, quàm demereri. Facilius copias parat, qui cum exercitu liber necimpeditus ambulat: quàm cuius paucitas munitionibus tegitur. Nihil accidit, quod praevideri non potuerit, non debuerit. Ultimum ignaviae et stultitiae humanae
idemque iners praesidium, fortunam accusare. Quantulo minus, quàm proditio erat, hosti et ostendere et aperite viam? Et quae plura possent in hanc partem dici, quae iustioribus momentis invalescere videntur.
Consistant in vicos tributae: cohortes quaedam, iussae exploratores diligenter dimittere, stationes disponere, nihil de sollicitudine excubiarum et vigiliarum remittere. Superveniat hostis, tribunos praefectosque cum militibus capiat, postquam pars primo impetu caesi sunt. Captivi suam fortunam tribuant iniquitati loci, ubi propter virgultorum perpetuam seriem et arbores multis locis enatas, non potuerit abunde prospici: eamque causam fuisse dicant, quod adventus hostium animadverti, nisi sero, non potuerit. Responderet aliquis: non minus adiumento servantibus adventum hostium esse potuisse locum: si ars et industria accessisset. Quid? si exploratores celeritate hostium occupati, aut ad perfidiam pellecti non redierint? Serio examine discutietur, an in exploratoribus aliis post alios mittendis nihil praetermissum sit: an illi ad explorandi officium adhibiti sint sociative, in quos non caderet perfidia? an fiduciâ exploratorum dimissorum, interim in stativis aliquid remissum aut neglectum fuerit? an in sola exploratorum fide securitas cohortium reposita?
Dimissa fuerit (nam et hoc solet accidere) valida manus ad tentandas hostium vires, addito severo praecepto: ne pugnam capessat, aut
hosti potestatem sui ad iustum certamen faciat. Interim favebat occasio, arridebat victoria: et paeneiam in manibus erat. Sed hostis numero auctus, fiduciâ elatos profligat capitque. Plus est, quod accuses, quàm quod excuses. Imo, ut excuses aliquid, humanae conditionis fragilitas, et favoris aliunde nata ratio potius sua debit, quàm causa et meritum.
Scimus, et illud accidisse, ut plures Duces ex discordia, aut aemulatu parum in commune consulerent, eaque re cladem arcesserent sibi et captivitatem. Capti fuerint plerique, non eadem tamen culpa aestimandi: imo unus et alter innoxii; quos audire ceteri detrectaverant. Sed finge in peccantibus, genus; in innoxiis virtutem eminere. An inde aequalis in utrosque favor? Non asseveraverim cito; neque tamen fieri posse, negaverim. Virtutem, ratio praehabet: fortuita, tempus attollit deprimitue. Et, si summus Dux temeritate peccavit ac inscitiâ, sunt, quae eum sperni in captivitate iubeant, causae. Romanis, ut ante dictum est, severitas in milites; venia in Duces placuit. non eâ tantum ratione, quam explicavit Machiavellus, Sed quia Senatus, cuius [Note: Disp. lib. 1. cap. 31.] auspicio in utramque partem disciplina stabat, patriciorum eximiorum delicta abscondi, aliorum ostentari, inter artes politicas numerabat.
Parum facilis deliberatio, an pro captivis redimendis urbes, munimenta, iura cedi tradique debeant? Quae ratio aliis iungitur in
negotiatione pacis, à Stephano Poloniae rege cum Moscovitis instituta, ubi legatis Polonicis, [Note: lib. 6. de bell. Mosch. p. 423.] referente Reinoldo Heidenstenio, mandatum quia ante Moschus postularat, ut utrinque pariter captivi redderentur, non parum utrinque captivorum rationem esse ostenderent, cum in regis potestate praecipue ipsius ductores essent; illi ex Regiis insigniorem nullum, ex Nobilitate paucos, reliquos ex promiscua plebe haberent. Itaque ut vel Savolotiam ac Nevelam, aut alterutram saitem earum, Regi pro illis permitteret, postularent: cum ante, integrioribus adhuc rebus suis, pro paucioribus captivis Usuiatam ac Ieserisciam obtulisset, quarum haec nondum tum in potestatem Regis venisset: vel, cum ipse ante Sigismundi Augusti temporibus certa pretiae in singula capita exigere solitus fuisset, eodem exemplo suo suos nunc redimeret. Missi in vicem Legati Moscovitici, ut de captivis utrinque permutandis [Note: pag. 423.] agerent, mandatum habebant: quod cum tenere non potuissent, ut in locum certum captivi comportarentur, redimendique eis potestas, quorum essent, fieret, impetrarunt.
An, si aliter fieri nequeat, pace vel intempestivâ liberandi captivi, dubitatum constat. Verum hoc loc, omnia quae pacem suadent, dissuadentue, momenta concurrunt. Magna interim sint captivorum nomina et merita oportet, quibus civitas hoc dare cupit, ut pacem suis rebus alienam faciat. Nam temporis causa pacisci, absque serio proposito, inter ea non est, quae probari debent. Parum etiam firmitatis in eiusmodi pace speratur. Unde
cum A.C. 1379. inter Ludovicum Flandr. Comitem et Gandenses pax convenisset, prudentiores, pacem non fore diutur nam ominantes, initam ab eo (quod verum erat) Nobilium liberandorum [Note: Rer. Burgund. lib. 2. cap. 8.] causa, dixerunt. apud Pontum Heuterum. nec fefellit eos augurium.
Sed ista fere utilitatibus rei publicae reguntur. An autem iure fieri possit, ut innocentis [Note: dissert. didomin. emin.] civis deditione captivi redimantur; apud Libanium, ut ante diximus, quaeritur: eta nobis alibi disputatum est. Illud quoque iuris dubitationem habet: an alia civitas, ad liberandos alterius civitatis cives sibi cognatos aut amicos, bellum gerere possit? Si nimirum conditiones sunt propositae, quas vir prudens et aequus repudiandas esse negaverit. Putamus licere. neque enim ius in captivos quaesitum in infinitum patet, inter gentes non barbaras. Longe alia est hominum captivorum, praesertim illustrium; quàm rerum et locorum, ratio. Hinc urbes, regiones, provincias, pactione in manibus victoris in perpetuum relinqui, nihil novum; at civium captivorum corpora, commercio tali subici, aut pactionis formula prodi, inauditum est. si praesertim dissimulationis necessitatem, à pactione sollenni distinguas.
Ceterum in causa captivorum militum vel deliberanda, vel aestimanda, favorem odiumve augent aut minuunt. ambigendique ac definiendi momenta non uno modo dispensant, primo quidem genius populorum, ac nationum;
deinde mores, instituta, leges civitatum: quo etiam pertinent rationes administrandae rei publicae, quatenus vel ad famam, decus ac honestatem, praecipua rerum diriguntur, vel prima in omnibus utilitatis ratio, saepe et sola habetur, quando item ibi ad militiam, hic ad oeconomiam pleraque referuntur: tertio, proposita, consilia, habitusque animorum apud eos, qui rem publicam tractant: denique temporum fortunaeque commutationes, casus, conditiones. Quod enim genere saepe odiosum aut favorabile est, rerum temporibus in contrarium demutatur.
[Note: pag. 2.] Sed nos quidem, quae de captivo milite constitueramus annotare, absolvimus. Qui volent hunc philosophiae locum implere, illis haec fere quaetenda supererunt: De captivitate Illustrium, multa seorsum considerantur: praesertim summorum Principum. In capiendis militibus, videndum qui ex causa militiae capi possint? e.g. an legati, si quid praeter mandata, in se admierunt? An Dux hostium summus, aut simmo minor, interposita fide ad colloquium invitatus; si inter colloquium nova et diversa his, quae voce literisque praetulerat, consilia hostilia comperiantur? Ubi multae disquisitionis exemplum occurrit incomparabile [Note: Pont. Heuter, rer. Burgund. lib, 5. c. 4. Phil. Cominae. lib. 2. et 3.] Ludovici XI. Gall. Reg. quem Carolus Pugnax eo modo cepit; institutisque consultationibus cordatiorem secutus sententiam dimisit. An simulatione congressuum, colloquiorumve hostem intercipere fas sit; De ambiguitate verborum aut scripturae, illiciendis, obtentu
satisfactionis, in captivitatem hostibus. An captivos illustres passim circumducere et ostentui habere, prudentis iustique victoris sit? Quae quidem triumphi continuatio esset. De ipsis triumphi spectaculis. De custodiae variis generibus: liber ali praesertim et illiberali, tum in se; tum pro gradu militiae cuiusque captivorum. De vinculis. Quae retinendi et quousque per iustitiam internam potestas. De victu captivis maligne aut secus praebito. An in rerum necessariarum inopia, captivi potius dimittendi, quàm fame enecandi, aut cadaveribus humanis obscenisve cibis pascendi? De iis, qui captivis inservire aut officium praestare cupiunt, admittendis aut recusandis. De religionis libertate et officiis pietatis apud captivos non impediendis. Quid sentiendum de iis, qui captivos confictis varie fabulis deludunt; omniaque à veritate aliena illis ingerunt? De metu captivis incusso ad secreta prodenda, ad promittendum. De illecebris captivo adhibitis, ut in studia partium secreto trahatur. De iureiur ando à captivis, super secreta pactione exacto. dE veneno captivis dato, aut infirmata captivorum valetudine. De retractis ex fuga: et vinculis aggravatis. Quae possit excogitari mensura aetimando redemptionis pretio, iustitiae convenientissima, praesertim in captivis illustribus. De legatis captivorum redimendorum causa missis. DE arbitris, et deprecatoribus. De rationibus suadendi ac dissuadendi dimissionem captivorum. De consiliis eorum, qui gratis dimiserunt captivos, vel apppellati de ea re, vel non appellati. De impensis in alimoniam et vestitum captivorum factis. De his, qui
humanitate in captivos, aut duritia in eosdem; fortunam vel conciliarunt sibi, vel alienarunt. De raris et admirandis circa captivos casibus. De iure in transfugas, proditores, facinorosos, bello captos. De dimissorum captivorum apud suos privilegiis; postliminio, aliisque favoribus. De captis bello civili, cum provinciae, et pares inter se confligunt. De captis bello civili, quod inter Regem et Regi subditos; sive imperantes et parentes geritur. De captis bello civili inter consortes Imperii, cum involanti in partem non suam, aut ad se solum trahenti communia iura, arma opponuntur. De notabilibus quibusdam rebus, quae saptivitatem consequi visae sunt, in ingenio, moribus, fortuna hominum. Nam de iure occidendi captivos deditosve, ac temperamento illius iuris, Grotius egit. Atque haec hactenus.