§. I. et II. Acquisitione originaria quomodo aliquid nostrum fiat, sive primum à nobis acquiratur, hactenus disquisitum est, nunc quomodo transferatur dominium, et nostrum aliquid fiat acquisitione deriuativa, exponitur hoc et sequenti capitibus: hoc quidem, quomodo facto hominis; sequenti, quomodo facto legis.
Alienandi potestatem inesse in dominii, pleni scilicet perfectique, naturâ recte hic dicitut. Qui dominus rei est, potest eam, vel sibi retinere, vel ad alium transferre, libere. ad utrumque enim indifferenter se habet illa potestas. Unde, sicut vendere rem suam, quae commercii capax est, nemo prohibetur; [Note: de l. agrat. orat. l. c. 5.] ita ab invito empere, iniurio sum esse, Cicero dixit.
Illa alienandi voluntas porro et consensus, decllarari debet, modo idoneo et sufficiente. Quo facto, naturaliter absoluta et consummata videtur alienatio, ita ut alienans cessisse suo iure quod in re sua habuerat, et alii illud concessisse vel in alium transtulisse, credi possit, si alius ille acceptare se declaraverit. Quo modo autem idonee et efficaciter voluntas
alienandi acceptandiq; et consensus declaretur, amplius quaeritur. Atq; hic comunis et vera responsio estmon solo actu interno hoc fieri posse, sed requiri verba, et signa externa suflicientia. Nam quoe Scholastici quaerunt. et vacillante calamo de actu interno disputant, nec expeditur illorum concertationibus, nec usum habere maiorem, quam abusum cernitur, sicut colligas ex Ludovico Molina, qui ita format [Note: Tract. 2. disp. 266. §. 8.] quaestionem: utrum seclusa dispositione iuris civilis standoque solum intra limites iuris natur alis, donatio mere interna, qua quis diceret secum, dono talem rem meam Petro, qut promitto Petro me daturum illi hancrem, obliget in foro conscientioe sic donantom aut promittentem, ad manifestandam Petro donationem, aut promissionem eo modofactam, atque ad tradendum illi eamrem, si illa velit accipere, donationemque aut promissionem acceptare: ita quod Petrus vi talis donationis aut promissionis internae sibi factae, comparet ius ad illam rem, haud dissimile ei, quod heres sive ex testamento, sive ab intestato comparat ad bona defuncti, eo ipso, quod ille è vita discedit. Quis autem non videt mutari statum quaestionis, cum non de interna modo promissione, sed externa eius manifestatione hic agatur? sine qua quoniam illa interna promissio aut donatio consummari non posset, (quis enim locus acceptationi ab altera parte, ubi nihil à volente dare, significatum est?) idem dicitur, quod modo dicebatur: voluntatem alienantis in hoc negotio non nisi per verba et signa externa
intelligi accipique posse. Quod si ad obligationem Deo factam internos illos actus referrevelis, subtili patritione opus erit, ut ea, quae definiri possunt, ab illis, quae nec definiri, nec satis dignosci queunt, distinguantur. Nam sicut ea, quae ad rationem voti quodammodo accedunt, facilius, quo valeant, diiudices; ita pleraque in varietate infinita internorum actuum, inexplicabilia sunt. Dixerit quis secum: Si Deus ex hoc, in quo versor, pericnlo me eripuerit, ad celebrandam divini auxilii memotiam pauperibus donabo centum numos Imperiales. quoniam Deum huius internae promissionis testem habet, et arbitrum fecisse intelligitur, non potest nulla videri obligatio apud Deum. sed, quid si cogitatione vaga minimeque destinata, aut supra vires patrimonii, et cum ceto ac evidenti periculo paupertatis suis liberis consciscendae, adeoque temere, tale quid animo agitavit? neque finem prospicier, si quis haec velit cogitando persequi, quae circa internos actus varie possunt incidere, vix comprehendi, nedum explicari idonea. Quare scrupuli non sunt multilicandi in talibus, cum vel ipse Molina fateri cogatur, quod ea quoestio parum utilitatis habeat ad praexin. cuius generis sunt etiam illa, quae de acceptatione, quasi non necessariâ naturaliter, iaciuntur.
Declaratio autem externa voluntatis, hactenus firmata, et naturaliter necessaria, qualis esse debeat, ut ad transferendum dominium sufficiens videatur, nunc amplius disquirendum est,
et infra ab ipso Grotio, ubi de promissis agit, disquiritur. Neque enim sufficere dixeris verba vaga, ambigua, obscura, rem non satis exprimentia, in eo, de cuius voluntate alienandi quaetitur. sicut nec acceptasse videtur, qui subfrigide et vix cum assensu, aut nuru gestuve ambiguo, aut ilentio excepit sermonem dantis sive dare volentis. Haec enim ad obligationem inducendam, etiam naturaliter parum sunt idonea. certa et clara, et extra omnem suspicionem aut querelam incertae voluntatis posita, afferri, verum est, ubi de actu obligante quaestio movetur. Quapropter Iureconsulit, cum viderent hunc locum cavillationibus, dolis, circumventionibus obnoxium esse, externam illam significationem voluntatis, ut efficax esset, ad titulos et formulas conventionum et contractuum retulerunt, ut haec alienatio emptionis, illa donationis titulo, et sic in ceteris, insignita nosceretur. Imo nec verbis contractum, nisi Traditio rei alienatae accederet, consummari negotium statuerunt. Hebraeorum quoque iure civili ex nudo verborum contractu nihil omnino transferebatur: et proedia, emptoris ita demum fiebant, si aut nummis datis, minimum argenteo seu siclo, aut syngraphae testimonio, aut corporali, post contractum aut sub [Note: de 1. N. et G. lib. 6. c. 5] ipso, possessione, ea adquisivisset. ubi borum nullum, irrita plane ibi venditio. apud Seldenum.
In hoc iam, quatenus ius naturale à civili discrepet, videndum. Quando enim volumtas alienandi, vel in tantum, vel in totum,
clare et determinate expressa, ex una parte, ex alterâ, voluntas acceptandi itidem citra ambages significata; adeoque mutuus consenus satis manifestatus est: nihil amplius requiritur naturali iure ad translationem dominii. Ius civile autem. Traditionem insuper requirit. Quae tamen, quod translatione dominii in se spectatae non sit intrinseca et quasi essentialis, sed utilitatis ciulis ergo addita; hoc videtur modo intelligi posse: quod ipsi Iureconsulti, in quibusdam casibus traditionem non requiti [Note: 11. 8, 25. Tract. 2. disput 3. § 18.] fatentur, quos enumerat Grootius infra, et latius Molina. Facit autem ad lites dominii causa praevertendas (quarum infinita seges subnasceretur alias) ut non nudis pactis, sed pactis sive contractibus alienationem iusto titulo constituentibus, et tradtitionibus exercitium iuris in re alienata porrigentibus, dominia rerum transferantur. Hinc Traditionum variae formulae et symbola, de quibus aliqua consignavit Hieronymus Bignonius ad Marculfi [Note: ad lib 1. e 13. p. 473. et seq.] Formulas, et (qui omnino videndus) Gottefridus Wendelinus in Glossario Salico voc. Festuca vel etiam Fistuca. Iure autem naturoe non est [Note: lib. 1. c. 3. dub. 3. §. 12.] necessaria tradito (inquit cum Grotio, Lessius) est tamen rationi consona, quia sicut, ut possim re aliqua vit nartur aliter, requtritur, in me, vis utendi; et in re conveniens applicatio: ita ut possm uti re aliqua moraliter tamquam dominus, vequiritur ex partemea aliquod ius per contractum aliquem vel similem modum; et ex parte rei, debita applicatio, quoe fit per traditionem vel
apprehensionem. Apparet, haec de usu et exercitio dominii dici: ad quod traditio, iure iam translato, veluti manu ducit accipientem. Neque [Note: ad h. l. et c. 8. §. 25.] aliud videtur velle doctissimus Feldenus, cum Traditionem iurenaturae requiri ad alienandu; et alienanti imperfectum quoddam dominium ante traditionem superesse contendit. Nam ista facultas exercendi act um dominii, circa rem, post contractum, qui alienationem importat, ante traditionem; vera aestimatione, non est facultas domini, neque traditie actus dominii ultimus, sed potius abdicationem dominii, quod alienans habuit: et promulgationem dominii; quod accipiens habet, significat.
§. III. De Imperiorum alienatione, gravissima hîc incipit disputatio: illis nixa principiis, [Note: ab. 1. c. 3. 5. at. et 12.] quae Grotius supra posuerat de regnis patrimonialibus, et regibus usufructuariis. Non dici illa accurate satis, sed per compatationis quandam licentiam, iam notavimus, et usutructuarii praesertim appellationem periculo non catere, [Note: ad lib. 1. e. 4. §. 10. p. 285. et seq.] ostendimus, Quod si et proprietatis vocem ad modum privati iuris in terminis strictissimi velis capere, neque illa satis argumento commoda aut idonea erit. Illud quoque non exquisite dici monuimus, quod alienandi porestas ex modo acipiendi imperii, per electionem, successionem, victoriam belli, aestimabatur. Addenda sunt quae doctissimus Feldenus, hîc et supra annotavit. Sed qui Grotium excusare veller, proponeret comparandi publice receptam, etiam inter erudiros, consuetudinem; cum certis ex causis
delecta similitudo, non per omnia, sed quodam modo exauditur: consideraret praesertim consilium eius, qui hoc argumentum, quamquam minime privati iuris, eius tamen iuris vocabulis, et o)ikonomi/a|, parritim scilicet spectatâ, voluit datâ operâ tractare; eoq; plures ad noscenda haec talia, vel neglecta ante, vel confusa prorsus ac intricata, allicere: respiceret exempla liberioris neque à figuris alieni stili: apud verteres ae iuniores moralium et practicatum rerum scriptores; quae per omnia refingere potius unaque liturâ delere, quam interpreatir, nec consilii nec exempli boni esse, non dubitandum est, quin crediderit.
De alienatione ergo imperii, vel partis, agere volentibus, ad domlnii naturam et conditionem respicere, nefas non fuerit. Quamvis enim non contenderis cum eo, qui, ut absolutum et non absolutum est, imperium malit hic considerare; alienatio tamen ipsa, dominii cogitationem generabit: Ut autem alienat isnis vocabulo abstineatur, et nescio quae periophrases substituantur, nemo eruditus et prudens postulaverit. Verba communiter recepta, apud omnes, vel olim vel hodie, in operibus eruditorum, in scriptura publica, in monumentis curiae, fugere ac devitare, neseie quàm consultum, ecessarium cere non est. Sicut enim subtiliter partiri à sum~o adimum, et singulas rerum patriculas, habitusque varios, novis, discretis, et ad eviusque indolem accomdoatis efferre vocabuis, licuerit illis,
qui philosophiae practicae, adleges artis et docrinae, studiosius revocandae sunt intenti: ita duos quasi scopulos, in hoc cutsu, enixissime vitandos esse censuerim; primum ne omnibus priorum scriptis, vetustis nuperis, alio stili genere usis, ignorantiae notam, arroganter et importune, apponere; deinde, ne ea, quae vel semel posita saepius subintlligi voluerunt alil, vel reverâ eadem mente, licet verbis non iisdem, dixetunt, ut praeterita, ut ignorata, ad aucupandam singularis et nonuae sapientiae gloriam, cavillari quisquam inanimum inducat.
Ut ad alienationem imperiorum et Principatuum revertar, diligenter discerni debet, quod legibus aut moribus et consuerudine populorum, vel singulatim huius illiusue pepuli, fit; et quod iu?e naturae fieri posse creditur. De regnis hîc tantum loquitur Grotius, et definitionem huius quaestionis, ex modo habendi regnum arcessit; si enim Rex habeat imperium plenum et plene, tum natur aliter includi in indefinita illa potestate, alienandi facultatem; siplenum quidem habeat, sed non plene, tum abesse regi facultatem alienandiregnum, ad populum scilicet spectantem, si regis consensus accedat. unde consequitur, si ne plenum quidem habeat, multo minus ei alienationem concessam intelligi. Ubi norandum: si ius naturae huc allegandum sit, praesupponi statum certum, et formatum regni modum. ut enim regna vel liberâ infinitaque porestate, vel limitatâ restrictaque constituantur, naturae indifferens est: quae nullam
formam rei publicae, nisi quae rectae rationi repugnat, aversatur. constituto autem statui quid sit consequens, aut conveniens, natura saepe ostendit: non ubique praecipiendo, sed interdum non repugnando, est, ubi suadendo. Sic in absoluto et indefinito regno dixeris: naturam et rationem non impedire, quo minus liceat regi regnum alienare; quamvis temperamentum huius iuris, de adhibendo populi consensu, non parum suaderi ratione naturali videatur. Equidem, si dicendum quod res est, ut rex quicumque alienet totum imperium, invitis civibus, seu nolente populo; seclusis omnibus legibus, moribusque, an permittat natura, dubitari quidem hactenus nequit (non enim intercedere diximus, quo minus regnum cum potestate alienandi constituatur) sed an non potius suadeat regi, ut suo iure, si retinere non vult, cedat potius, libertatemque sibi consulendi populo restituat, quàm invitos alienet; non est nulla dubitatio.
Non fuerit necessarium monere de discrimine locutionis. Dicit Grotius, in regnis quae non plenehabentur, alienationem imperii fieri à populo, accedente regis consensu. cur non, fieri à Rege, accedente populi consensu? nam in talibus quoque regnis, actus publici prima auspicia à Rege petuntur. an ius populi maius credidit? sed hoc, nisi ex formula regni et limitibus regi positis, intelligi nequit. Posset enim in legibus, quas fundamentales vulgo vocant, dici: Habeat rex imperium in omnes et
omnia, excepta facultate alienandi; idque vel cum adiectione, nisi cum con sensu populi. aut: Rex sit iureregio, sed facultas alienandi ad populum specter. Sed haec non reprehendendi Grotii causa dicuntur. minuta enim isthaec, nec semper subtilius rimanda, in promiscuo haberi possunt.
Totus autem hic locus moribus et legibus populorum fere regitur. Quae notitia non ubique in obvio posita. neque enim leges, quas vulgo fundamentales vocant, ubique perscriptae, aut ad totam rei publicae rationem sufficienter descriptae exstant. imo hoc ipsum de alienatione caput, magis consuetudine, usu temporum, moribus explicari laudarique videas, quàm scripturâ legum. Hoc ergo dicere liceat: Europaeas apud gentes alienationes Principatuum, per donationes, dotem, venditionem, non incognitas; in dubio tamen non praesumi pro Principe, alienare volente, nisi praxis et usus longi temporis auctoritatem rei conciliaverit; neque simpliciter praesumi pro persona, sed iuxta iura familiae, agnatorum, locorum. Illud quoque apparet, longe aliam et favorabiliorem esse conditionem alienationis, quae lege fit (de qua hîc non agitur) quàm eius quae facto hominis perficitur. Cuiacius ad ius gentium hîc respexit, cum [Note: de I. B. lib. 3. c. 15. p. 608.] laudante Alberico Gentile, de alienatione rerum regni, et ipsius regni, scriberet: etsi nulla speciali lege prohibetur, generalitamen omnium regnorum, cum ipsis regnis nata, et quasi iure gentium videtur vetita.
§. IV. V. VI. Partis alienandae consensum hic requirit, eique prae toto aliquid eximii iuris vindicat, iuxta communem sententiam Iureconsultorum, [Note: C. 1. lib. 1. c. §. 3. et 5.] apud Albericum Gentilem, loco nunc laudato, et Fernandum Vasquium in Controversiis Illustribus fuse illustratam. Accipi autem debere hoc de regnis, quae non habentur plena et plene, ipse Grotius infra monuit III, 20, 5. Ratio Grotii non est de nihilo, si recte expendatur: sed iis, quae §. antecedens habuit, parum consentanea. Qui enim totum potest alienare, ille et partem. Nam quae diversitatis ostendendae §. 6. afferuntur, haud multum negotii facessent recte considerantibus. neque admitti potest, quod pars utatur iure, quod ante initam societatem habuit, imo ne potest quidem societas maior et civilis iniri, nisi hac conditione, ne sociati utantur iure, quod, ut suae spontis considerati, ante societatem initam habuerant, in civilibus scilicet. nam naturalia, ut facultatem honeste agendi, nemo inita societate abdicasse censetur. De cetero, ut coepi dicere, non soleo repudiare rationem Aristotelicam considerandi ta\ pra/gmata fno/mena, sive res ab origine sua, et consilio propositoque primaevo constituentium e. g. civitates et res publicas. Sed ratio hîc posita [Note: §. 4.et 6.] non procedit universaliter, sed in quadam tantum civilis societatis constitutione. similitudo quoque de anima in corporibus perfectis, [Note: §. 6.] non valet eo, quo destinatur: et facile in contrariam senrentiam aptatur. Doctissimus
Conringius, Grotianam hanc de parte civitatis [Note: de Finib. e. 19. p. 349. etc.] sententiam, impugnans, in herilibus imperiis, ait, manifesto falsam esse: deinde, quod de societate perpetua affertur, accipi moraliter debere, quatenus non obstet moralis quaeda! impossibilitas; qualis oritur à necessitate pereundi, nisi societate dissoluta patiatur pars populi se alienari: porro, in rebus publicis quoque melioris ordinis, eos, penes quos est to\ ku/rion, habere habere liber am facultatem agendi circa omnia, quae salus publica exigit, adeoque, hac exigente, partem civitatis alienandi: denique, solam democratiam seu popularem remp. in eiusmodi rebus, nihil nisi de sententia populi agere. de solo ergo illo casu disputationem relinqu, si alienacio partis non vergat in salutem publicam. Ingens huius quaestionis usus in Imperio nostro, quando de alienatis et ab Imperio divulsis variis regionibus et provinciis sermo est. E. g. Quando Pontifices Romani, Donationis Caesareae titulum iactant, dubium non est, quin demonstrare teneantur 1. an et quomodo factae sint illae donationes, Tabulis non summatim excerptis, ut apud Bzovium fit, sed authenticis et formalibus. 2. an praeter utile dominium (utendum enim est vocabulis, sicut huius argumenti disceptatores com~uniter utuntur) per eas donationes ipsis (Pontificibus) aliquid accesserit. Certe Boterus in Politia Regia, ubi describit statum Pontificis Romani, de Utili Dominio loquitur. 3. An Imperator solus unquam, deinde an hoc aut illo tempore, potuerit facere, ut praeter dominium utile plenum, quicquam ad Pontifices perveniret, aut
Caesarium et Imperii ius in eum transferretur. 4. An potuerit, cum consensu Electorum, vel quorundam, vel collegii totius. de quo postea. 5. An accedens quorundam Electorum consensui quorundam Principum consensus, ad hoc potuerit sufficere. 6. An clausula salutaris de Iuribus Imperii, sive Iure Caesario reservatis, omni donationi tali, tacite insit, etiam si verbis non fuerit clare expressa. 7. An donatio a Caesare pontificis artibus et religiosis assertionibus decepto facta (e. g. quicquid aliter iura humana, aut mores et usus gentium suadeant, relgionis ac divinae vocis decreto tamen alienationes tales licitas esse Principibus) valida sit. in qua probatione, hactenus titubante gressu incesserunt patroni donationum talium. sicut videre licet in scriptis [Note: in Monarch. S. R. I.] Monarchicis apud Goldastum. Ita de titulo Emptionis venditionis in quaestione facti, quaeri solet, an Imperatores, praesertim Rudolphus Primus, Henricus Lutzelburgius, Carolus Quartus Italis vendiderint ius, quod Imperium et ipsi habuerant. Neque enim hoc tam facile probatur, quàm dicitur, si per singulos Principatus et civitates eamus. Tum quaestionem iuris acceditur, an potuissent Imperatores alienare Imperii iura vel in Italia, vel alibi, etiamsi voluissent: de qua tumultuarie fere agunt scriptores Iuris Publici, Limnaeus I, 9, 37. in Additionibus et ad Capitulationem Caroli V. Reinkingius I, 2, 8. Zacharias Vietor de causis Exemptionum Imperii, [Note: de rep. I, 9.] et ceteri, in quibus et Bodinum nominare debemus: diligentius autem, quem paulo
ante laudavimus, Conringius in opere de Finibus Imperii. Robur disputationis, ad leges et niores cuiusque Regni exigi solet, an liceat, v. c. partem civitatis, etiam nolentem alienare, et cui liceat. Ita duras conditiones tradendarum regni partium in manus Caroli V. Caesaris, effugit Franciscus I. Galliae Rex, qui petenti Carolo, ut Legibus Madrilianis satisfaceret, respondit: in sua non esse potestate, de regni Francici corpore membrum aliquod separare, nisi eiusdem membri, ordinum ac totius regni consensuita decernatur. referente Ponto Heutero in rebus [Note: lib. 9. c. 5. tom. 2. ann. 1526. p. 566] Austriacis: unde descripsit Franciscus Haraeus. app obat hanc rationem Bodinus, alias tum iactatas reicit lib. V. c. 6. addi deber Gryphiander, de Insulis cap. 24, §. 40. etc.
Quod in §. V. dicitur de iure quod necessitas porrigit, Feldenus ita existimat capiendum, ut non iuste quidem facta, sed venia tamen digna, haec atque talia velic haberi. neque nullus est alibi huius distinctionis usus: quando certis actionibus ignoscimus, quibus directa via, iuris appellationem accommodare non audemus. Sed hic omnino subesse videtur ratio eius sententiae, quae fidem civitati à parte debitam, exceptione necessitatis peteundi, limitandam existimat. sicut alio loco monuimus. Memorabilis est casus civitatis Groninganae, quae deserta à Praesule Ultraiectino, ita se 1518. Carolo Geldro tradidit, ut ipsi et heredibus [Note: Hist. Gelr. lib. 11. pag. 678.] eius sponderet, fidem, obsoqutum, officia omnia solita bonis subditis, nisi vi maiori ac necessitate
adacta facere aliter cogatur, apud Isac. Pontanum.
Hypothesis de libera voluntate, et de iure contradicendi in §. VII. à Grotio quidem refertur, ad illam primaevam voluntatem consociatorum, de qua §. IV. iam diximus. Reverâ autem libertas haec restringitur et adstrinigtur rationibus utilitatis sive salutis publicae, et ipsa consociationis indole.
Exceptiones de publicâ utilitate et necessitate §. VIII. haud dubie irrefragabili philosophiâ nituntur, si recte tractentur, neque ab architectonicâ auctoritate, ad minora et inferiora detrudantur. Igitur bene faciunt Iureconsulti, quod hanc sententiam tuentur. Fernandi Vasquii disputatio in hoc argumento, ut [Note: C. I. 1, 3, 8. et 1. 4, 4. etc.] amnis, in quem torrentes multi incurrunt, multa trahit parum liquida: et propterea merito refutatur à Conringio. Nam voluntas [Note: De Finib. c. 19. p. 351. etc.] partis, etiam in regimine civili in volentes, scopo rei publicae consentaea esse debet, nisi quod, ut antea dictum est, quatenus civilia imperia ab herilibus distingui solent, si quae alienatio non ad communem utilitatem facta esset, nihil actum neque teneri populus videretur. Ita quidem ex sententia eorum, qui Aristorelici dogmatis religione civilia imperia, utilitate parentium unice definiunt. In quo tamen non sunt nullae difficultates, vix, bene vitabiles. Quare videmus eos, qui ex Principibus et Regibus nudos administratores, aut magistratus faciunt, et totam imperandi
[Note: Sic Francisc. Hotemannus Quaest. Illustr. 1. Reges pro meris curatorib. tutorib. admi istr. habes.] formulam negotiorum gestorum mensurâ metiuntur, semper id tamquam oraculum in fronte, in medio, in imo iactitare, et ea exstruere, quae si stare debent, summa potestas eiusque exercitium in civitatibus destruatur oportet. cuius tam periculosae philosophiae larga apud Vasquium seges est, qui ducentas se hinc definitiones derivare (quo successu, iudicent qui intelligunt) iactitat. Grotio certe cavendum [Note: C. l, 1, 1, 10.] est, ne hos disputatores probet, si vult principia sua alia tueri. Quare alibi, licet fateatur, [Note: Il, 14, 12.] ad imperium recte exercendum, non esse neceffariam infinitam potestatem obligandi civitatem sive populum et successores, animadvertit tamen, non esse hanc rem ad naturam negotiorum gestorum exigendam, ipsique rei publicae periculosum fore, si, qui rei publicae imperat, ad tales angustias redigatur. Et quando civilia imperia ab herilibus distinguunt, quasi haec in invitos, illa in volentes sint, rursus auctoritatem magis dicentium, quàm dictorum rationes requirunt, qui crude philosophantur. Accurate enim loquendo, summa potestas, in omni Republica et quacumque regiminis forma, quando et quotiens exercetur, etiam invitis imperat praecipitque. ubi enim est civiliter consociatus coetus, in quo omnes sponte faciant officium? certeprima consociationis ratio ordine imperandi et parendi eatenus nititur, ut omnes ad finem societatis consequendum faciant, quod summa potestas praescribit, vel volentes, vel, si
nolunt, malo domiti. unde du/namin a)gagkastikh\n omni imperio tum civili tum herili inesse, supra dictum est. Iam quod de utilirate parentium, exclusa omni utilitate imperantium afferri solet, partim cum figurâ et excessu apud scriptores dicitur, partim comparationis causâ. quod aliqui ita efferunt; imperantes non tam suam quàm patentium utilitatem, sive primum et praecipue parentium commoda, in secundis, et pro eo quod accidit, suam, in civili imperio spectare debere. Quae penitius inspectari, publice interest. Postulare enim ab imperantibus, ut suae utilitatis nullam omnino rationem habeant, multis modis iniquum et civili consociationi disconveniens est. nisi quis ex imperantibus meros curatores, tutores, imo servos velit facore. An Imperantes nullam constituunt partem civilis societatis? si partem constituunt (loquamur enim nunc ita) quomodo illorum utilitatis ratio haberi nulla debet? Quid, si imperantes praecipuam partem societatis faciunt, si in multis personam moralem totius corporis referunt, an aequum est, ut ipsorum utilitas in secundis, et ex accidenti, ut loquuntur, spectetur? Atqui, ipsi imperatnes, ipsi Principes hoc dicunt: non sua, sed quae civium sunt, se curare, et curare debere? cur non conquiris bonorum cinium dicta, totiusque saepe populi, sua commoda post Principis commoda ponentium, et ponenda esse asseverantium? si quidem, quo valeant eiusmodi orationes, ignoras. Ut
redeamus ad inceptum, in quaestione nostra, ante omnia tenendum est, penes quem et quos in Republica sit summa potestas. Ille ergo, aut illi, penes quos indubie est summa potestas, publicae utilitatis aut necessitatis causa possunt alienare partes imperii seu civitatis: ut in singulari imperio, etiam civili, Rex; in Aristocratia vera, optimates; in Politia, populus; in mixto statu (frustra enim negari, alibi ostendemus) ii penes quos maiestas residet. Inest enim haec facultas, iacturâ partis servandi totum corpus, et salutem securitatemque rei publicae totius, cui omnes partes obligantur, partis etiam nolentis alienatione obtinere, in ipsa summae potestatis natura: quae voluntates civium, non rectas, ad finem civitatis universalem, inflectit. Nisi quod invitorum eiusmodi actiones, quatenus patiuntur fieri, quod nollent, si ipsorum arbitrii res esset, merito ad consensum et volunratiae actionis genus reducuntur. Quod in excmplis pactionum militarium saepe videmus, cum pars imperii, etiam invita, quatenus tamen repugnare nec potest, nec debet, reliqui corporis servandi causa, efficaciter alienatur. Sed, quoniam de subiecto summae potestatis, pro varia Rerum publicarum descriptione aut gubernatione, non raro dubitationes oriri solent, cautiones plerumque adhibentur à contrahentibus: sicut in Regno, quod dicitur v. c. ubi limitata habetur potestas Regis, aut communicata cum proceribus, non Regis tantum
sed Procerum quoque voluntas, voluntatisque testimonia expetuntur: ineunturque pacta cum Rege et Regno. Quae formula tamen, usu et consuetudine, fortassis etiam locum habet aliquando, ubi solius Regis arbitrio, quoad potestatem imperandi, omnia geruntur. Atque hic sequi solemus stilum cuiusque Rei publicae in alienationibus et cessionibus faciendis usitatum, citra curiosam disputationem de forma et statu Rei publicae, non semper et ubique oculis se offerente. Pertinent huc formulae, quae in Instrumento Pacis Caesareo Gallicae, de locis Regi Christianissimo cessis occurrunt. Apud Prilusium in formâ, ut loquuntur, [Note: corp. script. Polon.] habetur venditio Ducatus Osuiaczimensis Regi Poloniae Casimiro facta anno 1457. Videatur [Note: tom. 1. pag. 244. etc.] etiam in Pactis Galliae, Cessio et Translatio Ducatuum Lotharingiae et Barri in Caridinalem Lotharingiae, à Fratre Duce Lotharingiae facta Mirecurtii 19. Ianuarii. 1634.
Unicum adiciemus de utilitate publica et necessitate, (quod et alibi diximus) ne illis nominibus abutantur potius quàm utantur, huius argumenti disceptatores. Naturali enim aequitati congruit illa Iureconsultorum cautio, quando, privato rem suam utilitatis publicae aut necessitatis causa auferri posses statuentes, addunt: si aliter publica utilitas haberi non postest. vid. apud Casp. Klock. Relat. 65. §. 133. et seq. Quid, si tamen alienatio talis facta sit, non observata hac cautione, id est, quamvis utilitas publica aliter potuisset obtineri? non starim, nihil
actum dixeris, aut in irritum reuocaveris. Est enim aestimatio et ratiocinatio publicae utilitatis ardua, neque semper uniusmodi; de qua nec idem plerumque omnibus videtur. et, qui iudicat, alios obtinendae utilitatis publicae modos non aeque in summam validos, aut durabiles, denique hoc, quem ipse amplexus est, minus certos bonosque fuisse, illi voluntas nocendi laedendive tribui nequit. Et in dubio, potius praesumitur, pro aestimatione et consultatione imperantium. Sed nec tam aequaliter et constanter se res humanae habent, ut hic omnia possint ad liquidum perduci.
§. IX. Ex eo, quod hîc dicitur de Infeudatione, quae lienationis species (ita ut ususfructus rei per infeudationem alienetur) etiam [Note: de L. Reg. Cerm. cap. 7. Sect. 3. §. 1. etc.] apud Feudistas habetur, Carpzovius ostendit: quando in Capitulatione Imperatoria, de alienatione Bonorum Imperii, non à solo Imperatore facienda, decernitur, etiam infeudationem prohibitam censeri. Quomodo autem consensus Imperii apud nos soleat haberi, notum est, nempe per legatos partium integrantium mandatu sufficiente instructos, ut Grotius loquitur, id est, in Comitiis, sive Comitialiter. Hic enim est ordinarius et sollennior modus. In Annotatis addit alium modum et arctiore compendio conclusum. Sic in Imperio, inquit, in alienationibus, Electorum consensus, ex more et pactis pro consensu est omnium. Cuius rei veritas inqirenda est. Dicemus primo de more; deinde de pactis. De more mult???ossent
adferri, si id nunc ageretur: quando coeperit, quomodo usurpatus, et quas vices passus sit. sed differenda sunt ista alium in losum. Conmunem fuisse opinionem, Electoribus cum Caesare, praeter ceteros Status, aliqua certe [Note: part. 3. cap. 14. §. 18. f. p. 385.] communia, negari nequit, et fatetur Lampadius, iura Statuum studiosissime requirere et tueri solitus. Quippe solos cum Caesare aliqua decrevisse, Aurea Bulla ostendit, et ad eam annotat Limnaeus. nec in rebus tantum ad ipsorum Collegium spectantibus, quod ibi sub exemplo dicitur: sed in aliis quoque negotiis. Videatur initium et finis Auisamentorum Moguntinorum anni 1427. utraque linguâ exhibitorum, [Note: Statut. et Rescr. Imper. p. 152.] apud Goldastum. In transactione Etzardi Comitis Ouerendae cum Carolo Austriaco 1517. inter alia habetur: Comes Etzardus cum successoribus, à Principe Carolo eiusque heredibus Hollandiae Comitibus, Oostfrifiam ut clientale beneficinm, quod Feudum vocant, recipient, neque alia ratione possessionem adibunt, modo Princeps Carolus [Note: in Carol. Austr. p. 542.] hac de re legitimum avi sui Caesaris (Maximil. I.) ac Germaniae Septemuirum consensum impertrare potuerit. apud Haraeum, et Pontanum, ex Ponti [Note: Hist. Gelr. lib. 11. p. 671.] Heuteri Austriacis lib. 7. c. 15. unde de communi opinione firmitatis, non obscure communis sententia colligitur. Minus impugnari potest, quod de re communi Statuum consensu decreta soli Electores, cum Caesare, documenta ediderint et testimonia dederint. Ita in Transactione Noribergensi causae Lotharingicae anno 1542. Electores peculiari Instrumento, testautur
[Note: ap. Chiflet. comment. Lothar. p. 36.] Comitialiter acta, et ratificant confirmantque. In Transcriptione Civitatis Bisuntinae 1651. Electores instrumento edito suum consensum Caesari innxerunt: promittentes, se ut aliorum quoque Statuum in proximis comitiis consensus accederet collaboraturos, quod postea factum, apud Limnae. Tom. V. ad lib. VII. c. 6. et Knipschild de Civit. lib. 4. c. 1. §. 17. etc. In Controversia Bremensi cum Comite Oldenburgico, valuit pro Comite, Gratia specialis ab Imperatore Ferdinando II. impetrata, et consensu Electorum roborata, [Note: Tom. IV. ad lib. 7. c. 7. p. 180.] apud Limnaeum. Pactorum vocabulo Grotius intelligit Capitulationes Caesareas, in quibus de Electorum consensu, tamquam sufficiente, decernitur. v. Capitul. Carol. V. artic. 9. et sic in ceteris Capitulationibus. De quarum tamen [Note: tom. V. ad Il, 12. pag. 247.] sensu Conringius e)pe/xei, Limnaeus autem, quid nonnulli Status hac de re sentiant, exponit ad Capitul. Ferdinand. IV. artic. 9.
In pignore distinguit res Imperii, de quibus hoc loco, à rebus patrimonii, de quibus §. XIII. De parte autem imperii oppigneranda, haud dubie eadem locum habent, quae de alienatione perfecta antea dicebantur. Quamvis enim etiam, qui pignerat, alienare dicatur l. fin. C. de reb. alien. et, re aestimato pignori data, eventualis emptio venditi celebrata videatur: ad plenos tamen effectus alienationis nondum processum est, praesertim cum in rebus Imperii oppignoratis, reluitio subsidio comparari soleat. quam etiamsi velis emptionem venditionem cum pacto retrovendendi dicere, illa ipsa
tamen conditio reluitionis rem imperio quodammodo salvam praestat. In Imperio nostro (si hoc per occasionem licet annotare) Imperatores valde frequenter provincias et partes Imperii oppignorabant, etiam ante Carolum IV. interdum et Statui Imperii dabatur facultas redimendi, donec ab hoc redemptore Imperium rursus redimeret. Apponam ex Broweri Trevirensibus, Diploma, Ludovici Imperatoris Balduino [Note: lib. 17. p. 977.] Archiepiscopo Trevirensi datum. Ludovicus Deigratia Romanorum Rex semper Augustus. Pro gratissimorum obsequiorum, tam per suam personam studiis bellicis pro defensione regni Romani et Reip. viriliter insistendo exhibitione, quam per suos nostris servitiis attentius invigilantes, ipsi Balduino -- concessimus et concedimus, indulsimus et indulgemus, ut omnia bona, et singula dependentia ab Imperio, quae inventa fuerint impignerata, vel sub spe redemptionis vendita, in castris, fortalitiis, oppidis, munitionibsus --- fidelibus, ministerialibus et hominibus cuiuscumque sexus aut conditionis exsistentibus, iuris dictionibus altis et bassis, mero et mixto imperio, terris fundis: emere et redimere, quandocumque et quotiescumque voluerit, et prout detentores (Pfandt-inhabere intelliguntur seu possessores tenebant, eadem bona tenere et habere, atque etiam administrare valeat atque possit. Verum licebit nobis et successoribus Rom. Reg. eadem summa ab eodem emere, redimere, etc. Datum Baccharaci feria quarta post assumptionis beatae Mariae virginis, anno Domini M. CCC. XXI. regni vero nostri anno VII.
Sequitur: Ad eundem modum (nemope sub conditione reluitionis) caduca Imperii feuda pignori esse voluit Treviren si Ecclesiae, sex millium marcarum argenti summa tenus. [Essent 18000. floreni, si stamus demonstrationi Actorum Lindaviensium.] [Note: pag. 186. et seq.] Huius generis Diploma anno 1332. Idem scriptor exhibet, quo Ludovicus Imperator, Balduino Archiepiscopo, Ecclesiae et successoribus, ea regalia, quae Abbates Prumiensis et Epternacensis ab Imperatore accipere consueverant (et vel ob itinerum pericula, vel intervalla, vel hominum impedientium pravitatem, vel quadam exceptionis et immunitatis specie, tum dioecesani iurisdictionem, tum Imperatoris investituram detrectare coeperant) cum eorum privilegiis, honoribus titulisque universis, ter milibus marcarum argenti puri, ponderis Trevirensis, ceu beneficium tribuit, et obligavit, et Ecclesiam sibi habere pacifice iussit, quoad per ipsum vel successores illa summa redempta persolutaque fuerit. Apud Miraeum in Diplomatis Belgicis Carolus IV. anno [Note: lib. 1. c. 94.] 1348. Guielmo Marchioni Iuliacensi Vesaliense, Durense, Werdense, Bobardiense et alia oppida, à certis Romanorum Regibus et Imperatoribus praedecessoribus et progenitoribus suis (ut verba habent) oppignorata, confirmat. ubi haec leges: spondentes et firmiter promittentes pro nobis nostrisque in Regno et Imperio successoribus, quod praescripta pignora praefato Marchioni Iuliacensi ac suis heredibus non auferemus, nec ea cuicumque alteri personae obligabimus, vel absolvendum ullatenus committaemus: imò canos vel nostri
successores, cum poterimus, debebimus absolvere, et pro nostra et Imperii nostri propria pecunta liberare. Diplomata et literas eiusmodi (Pfands-Brieffe) vernaculo idiomate, à temporibus [Note: à pag. 485. usque ad 495.] Ludovici habes in Actis Lindaviensibus. Huic Imperatoriae oppignorandi licentiae, quaesita sunt remedia, pactis cum Electo Imperatore iniri solitis, quae Capitulatio dicitur: ubi prohibitae alienationi, adiungitur etiam oppignoratio, non sine consensu Electorum facienda. An in remediis numerari quoque debeant privilegia reluendi (die Reichs Pfandschafften abzulösen) Electoribus nonnullis concessa, elegans est disquisitio: nec desunt affirmare volentibus pondera rationum; quamvis in alteram partem non sit nihil, quod considerationem intentiorem mereatur. Ceterum, quoniam in Capitulationibus Caesarcis, Statibus etiam Pignora, quae tenent, confirmantur, ardua exorta est quaestio, de interpretatione facienda, vel ita, ut confirmatio Caefarea, pignoris reluitionem impediat; quod totis viribus contendit Auctor Actorum Lindaviensium, passim: vel, salva Imperatori et Imperio, reluendi potestate. Quae disputatio suspensa est Instrumento Pacis (artic. 5. §. 9. ibi: quod ad oppignor ationes Imperiales attinet) et ad Comitialem consultationem ac definitionem remissa; reluitionibus interea inhibitis, et quoad Lindaviam et Weissenburgum revocatis.
§. X. Conferri debet cum lem~ate: etiam ad alienandas iurisdictiones minores (functiones
civiles minores hic vocat) requiripopuli consensum aut specialem (seu expressum) aut per consuetudinem; mox tacitum consuetudien introductum consensum appellat. Mirari possis, cur hîc Grotius, iurisdictionum vocem, vage solitam vulgo usurpari, attulerit. Etiamsi enim dicas, iurisdictiones summà minores seu inferiores alienari ita vel aliter posse, nondum satis intelligetur, quid iurisdictiones sint. Quod enim de iure dicundo tantum voluerit capere Grotius, quatenus id munus magistratibus et ministris mandatur, vix crediderit, qui meminerit, alias quoque eiusmodi functiones civiles alienari posse et solere. e. g. Tributi varia genera, seu potestas exigendi vectigalia, portoria, aliaque, venduntur ab habentibus summam potestatem, non huic tantum et illi, sed etiam heredibus. Ne de moneta, de venatione, et aliis dicamus. Deinde, ius regum tum electorum tum lege succedentium, tantum esse temporarium, et nulla re illos posse obligare successores, quomodocumque explicetur, vix admitti poterit. Tertio, donationes (qualium exempla ponuntur) factas esse salvo iure superioritatis, ut hodie loquuntur; sive, ut donatarii agnoscerent sum~am potestatem donatoris, possiderentque, ut ceteri cives aliquid dominio privato possident, nulla dubitandi causa est. Igitur quarto non satis apparet, cur aliquis, qui iure regio praeditus est, ut Reges Persarum fuerunt, non possit inconsulto populo facere, quod illi fecerunt, qui in his et
aliis omnibus sui arbitrii fuerunt. Et plerumque haec potestas Regibus, etiam qui Persicis comparari nequeunt, competere creditur, Sed de donationibus, infra agendum erit.
coniungunt alii, iura et res regni, cum de alienandi facultate quaeritur, sicut vides apud Vasquium: cuius disputatio plus speciei, quàm [Note: C. I. 1, 5, 23.] explicationis habet. Nam merus et simplex Princeps, quem vocat, nihil est ipsi aliud, quàm mandatarius, et curator aut tutor, prorsus ad iuris civilis formulam exactus. Tales autem Reges, nec sunt iure regio, neque hic loci considerantur. Deinde, regulas adfert indefinitas, neque ad omnia exempla applicari idoneas, multisque exceptionibus, omnes apud gentes, infirmatas. Tertio, si Principi Vasquiano licet, ob rei exiguitatem, de consensu civium praesumere; quidni Princeps verus et iure regio, de consensu etiam in mediocribus aut maioribus rebus queat praesumere? Quamquam hic quaeritur, non tam de consensu ad actum alienandi requisito praesumptove, quàm de consensu populi, ipsâ constitutione regni obligato ad tales actus, Rei publicae causa à Rege factos, in perpetuum.
Quando autem quaestionem ita proponunt; An Princeps regalia alienare possit? dici non potest, quantum tricarum et confusionum in scriptoribus praesertim Iuris Publici occurat; in illis? an Regalia ab Imperatoribus concedantur cumulative sive priuative; quae hoc, quae illo modo; an idem sint cum
superioritate; an idem sint quod Germanicè stilo curiae Herrligkeiten, quot sint numero, quae maiora, quae minora; an in eorum numero huic aut illi e. gr. iuri collectandi, conducendi etc. locus sit, et quae sunt huius generis alia. Rationem quoque appellationis, relictis illis [Note: Trevir. lib. 17. p. 985.] tricis, melius reddidisse videtur Brovverus, cum refert, Archiepiscopo Trevirensi Balduino per Ludovicum Imp. privilegia, iuraque quae regalia ab munerum auctoribus sic appelamus, confirmata esse, Numquam autem se expediunt, quando Status Imperii habere Regalia, et regalia Imperatoris solius esse, aut non solius esse; itemque an quaedam Regalia, à Statu Imperii subditis suis queant per privilegium concedi, et an sint tum Regalia, vage et inconstanter disserunt. Sicut exemplo esse potest vel sola de Regalibus Disputatio Besoldi Thesauro Practico subiuncta. Illud quoque est intolerabile, quod Regalia nunc iuris civilis modulo ex Feudalibus Placitis et Friderici Imperatoris constitutione metiuntur; nunc, ut de re ad ius gentium exigenda disserunt: denique fatentur tamen, neque iure nec usu certo hoc argumentum haberi definitum. Quae res potuit nonnullos eruditorum monere, ut vocabulo Regalium parcius uterentur; et potius sibi explicandum ducerent, an exercitium potestatis civilis, per partes praesertim, et parttium partes, et quatenus, quibusue et quot modis (ubi de alienatione etiam eiusque generibus cogitatur) a Principe communicari, delegari,
demandiari, transferri posset. Mutavitque stilum in hypothesi etiam, quantum ad Imperium nostrum attinet, Iacobus Lampadius. Sed haec e)n poro/dw|.
Ad §. XI. Repetenda sunt, quae supra de usufructuario; tum de utilitate publica et necessitate dicta sunt. Exemplum ex Gallia petitum in Annotatis, non usquequaque pro Grotio [Note: Thuan. lib. 63. P. 186.] facit. Licet enim apud Historicum, anno 1577. Aemarus Burdegalensis Praeses, Ordinum nomine, speciose disserat, nullo casu alienari a Rege patrimonium Coronae posse, quippe cuius Rex tantum sit usufructuarius, proprictate penes regnum manente; quam nullo tempore alienatam, ne quidem extrema necessitate urgente, cum Ioannes Rex apud Anglos captivus esset, meminerint homines: quippe fulcrum et columen regni illud esse, quod sacrum, inviolabile, maiores semper existimaverint: non defuerunt tamen, quî Regi ius maius, et antea, et postea vindicarent. Et qwuod hic de captivitate Regis dicitur, alii Gallorum diserte ostendunt, tali casu, lu/trou causâ, domanii alienationem non esse vetitam. In casu anni 1577. eo facilius Ordinum oratio pondus habere visa est, quod constaret, non necessitate verâ, sed affectatae necessitatis obtentu, rem à Regiis geri: deinde, consequentia omnes metuebant, sub Rege profuso, sicut Thuanus probe consignavit. De cetero, neque tam universalis est, sicut ab Aemaro profertur, regula, sed exceptiones lege et usu introductas habet complures, quae videri possunt
[Note: lib. 2. c. 8. p. 601. et seq.] collectae apud Limnaeum in Notitia Franeiae, Quae Tholosanus (3. de Rep. 8.) affert, ad ratiocinationem necessitatis, et quaestionem consilii non sunt levis momenti. Accedit in partem supplementi, quantum ad cautiones, conditio reluitionis. de qua ante.
Cautione autem duplici, Grotius asserta §. XI. temperat: primo liberiorem potestatem regibus permittendo circa res quae in fructu sunt patrimonii, quàm circa res patrimonii seu quae sunt in patrimonio; §. XII. (quod in comparatione, etiam deliberantibus distinctionem non inutilem praebet. nam, extra comparationem, cum de re ipsa quaeritur, quid statuendum sit, diximus) deinde, oppignorandi patrimonii publici, sive, ut Galli vocant, domanii licentia. § XIII. Ubi tamen, quod de parte loquitur, iterum ad gradus necessitatis, et maius suadendi dissuadendive pondus pertinet, non ad quaestionem iuris simpliciter propositam, quo minus enim ratio, quam de parte attulit, in toto valeat, nullum apparet impedimentum. Cum plenum imperium, ab initio §. explicat de iure indicendi tributa, accipi debet de pleno imperio in hoc genere, sive de parte summae potestatis, de hoc iure maiestatis, scilicet indicendi tributa. In fine §. bene addit de lege imperio additâ, sive de descriptione et constitutione legali cuiusque Principatus, unde hae controversiae plerumque diiudicantur, in textu manifesto. Ubi deficit lex, aut dubia est, illuc decurritur, ut, quid naturae ac
rationi maxime consentaneum sit, exquiratur.
§. XIV. Testamenta, esse speciem alienationis, bene ostenditur: neque vulgo dubitationem habet. Nam etsi in filiorum successione, non videatur nova acquisitio sed continuatio dominii locum habere; quia tamen continuatio haec veros demum et absolutos constituit dominos, qui antea in spe tantum per qualecumque aut quasi dominium erant; et in successione cognatorum et extraneorum, ius plane novum vocatis tribuitur, quod antea non habuerant: satis apparet, alienationi sive translationi dominii hîc locum esse. Quod respectu Testatoris transferentis, ea quoque consideratione locum haberet, qua successoribus, ius ad rem indubitabile tribvertur, et per successionis actum ius in re firmari diceretur. Sed, an sint iuris naturalis testamenta, quod Grotius vult, disputationi obnoxium est. Et quamvis nonnulli cum Grotio statuant, iuris naturalis aut gentium primaevi seu naturalis esse; communis tamen opinio tenuit, ut quoad inventionem, iuris gentium, quoad formam, iuris civilis testamenta dicerentur. A qua sententia, ut solet, sibi recedere gloriosum putavit Fernandus Vasquius, ut [Note: de suecess. lib. I. §. i. n.] adstrueret: Testamenta esse Iuris Civilis, inventione; luris Gentium secundarii, approbatione. Verum ista quidem facilius expediuntur, si Formulas Testamentorum et sollennitates, ab ipso pertestamenta de re sua disponendi iure probe
distinguamus. De utroque, quin iura civilia nobiliorum gentium aliquid constituant, dubio caret: sed non eodem modo. De forma enim Testamentorum, libere et indifferenter Legislator decernit, prout suae rei publicae et temporum intuitu hominumque captu, fraudibus et iniquitatibus potissimum obviam iri, reique auctoritatem et fidem conciliari, opportunum iudicat. Potestatem vero ipsam disponendi de re sua per test amentum, ut iure naturae fundatam, neque auferre prorsus potest, et ad aequitatis naturalis normam sua legislatione explicare studet, et interdum ad tempora et rationes suae rei publicae limitat, reducitque. sicut et alia quaedam, quae sunt iuris naturalis, in circumstantiis interdum, ad rationem cuiusque rei publicae, vel determinando vel interpretando accommodari solent. Neque exigui momenti est,, quod testandi facultatem vel auferri, salvo iure naturae; et suaderi naturali aequitate fatentur, qui communemm sententiam stilumque de cetero sequuntur. Reperias quoque multa huic, de iure naturali sententiae, in ardua illa, de testamentis minus sollennibus disputatione: ubi quae sunt exterioris fori, et quae sunt fori conscientiae, sollicite distingui, rationis et moris est. Ea autem, quae ad internum tribunal conscientiae referuntur, ita considerari, quatenus iuri naturae conveniunt vel disconveniunt, itidem certum est. Atque hîc vix posset elabi, si quis velit serio disputare, Vasquius. Fatetur is primo, virtute
legis civilis remota, quod in testamento minus [Note: De succesion. tom I. lib. I. v. I. n. 22. et seqq.] sollenni accidere ait, maneri in terminis Iuris Naturalis. Sed quod sequitur; Ius natur ale, testandi facultatem non magis probare, quàm facultatem disponendi de re aliena; quomodo conveniat definitioni illius casus, quem subiungit, difficulter reperias. Ait enim: si haeres certus sit de voluntate testatoris, in foro animae; nihil aliud de sider ari, quo minus exple atur eius voluntas; etiamsi propter defectus testamenti minus sollennis in foro civili heres non teneretur. Hic, quia haeres lege civili, ut dictum est, non tenetur; qua lege ergo in foro conscientiae tenetur ad explendam voluntatem testatoris sibi cognitam? Annonn lege naturae? quid enim aliud dici queat? si lege naturae tenetur, ergo lex naturae dictat: testaroris voluntatem explendam esse. Si hoc dictat, ergo facultatem testandi probat. quomodo enim iuberet impleri, quod damnat? incaute igitur non tantum, sed importune dictum videri queat: Iure naturae admissum numquam fuisse, ut quis testari posset. An ne admisit quidem, quod impleri postulat, etiam remota omni alia lege? Apparet ergo, nimis crude illud arripi, quasi iuri naturae non congrueret, ut quis posset de rebus quondam suis disponere, eo tempore, quo iam dominus esse desiit, vel eo tempore, quo dominus ect, et effectum confer at in tempus quo futurus dominus non sit. Praeterquam enim, quod haec ita interpretanda, ut congruant aliis in favorem testamentorum et ultimarum
voluntatum dictis et ex media ratione ac aequitate naturali petitis sententiis, neque adeo ultra scopum extendenda sunt: etiam alii contractus et pacta dantur, ubi translatio dominii ita fit, ut effectus in casum mortis alterius conferatur. in quibus tamen repugnantiam cum iure naturae nemo incuset. Et facultas disponendi de re sua, quam iuris naturalis esso concedunt, vel maxime postulat, ut quod absolute et statim alienare poteram, cum conditione queam alienare, et in casum mortis, ubi non indigeam amplius. Neque tantum philosophorum ratio fert, à potestate naturali contrahendi de rebus suis et dominium earum transferendi, ad testamenti ex iure naturae originem deducendam procedere; sed Iurisconsultis quoque familiare est, ab ultimis voluntatibus ad conventiones et pacta, et ex converso, argumentari, ob communem efficientiae, quae utrobique cernitur, rationem. Sed de singulorum differentibus et propriis subtiliter disserere, alterius loci est. cum Grotii [Note: Tractat. 2. disp. 124. §. 12.] sententiâ apprime congruit Ludovicus Molina: Posita rerum divisione (de cuius origine supra dictum) de iure est gentium, imo et naturali, quod unusquisque de rebus suis disponere possit per ultimam voluntatem: sicut, posita earundem rerum divisione, de iure gentium, imo et naturali est, posse celebrari permutationes et alios contractus, ex illisque consurgere obligationem. De iure tamen civili est, quod hoc tantum vel illo modo, et cum hac vel illa sollennitate, et non aliter,
per ultimam voluntatem disponatur, iuxta leges particulares aut consuetudines praescriptas cuiusuis reip. aut loci: sicut etiam iure civili multa circa contractus legibus ac consuetudinibus vartis in locis sunt introducta. Bene adiunxit iuri gentium, ius naturale. neque enim facultas per ultimam voluntatem disponendi de re suâ, iure naturae omnibus tributa, gentium iuri secundario, quod vocant, unice assignanda est. et qui ex iure gentium repetunt, non omnia poterunt de secundario illo interpretari, quae apud scriptores occurrunt testimonia. Nam Taciti quidem loco, de Germanis, incaute abutuntur, ut probent, quibusdam populis plane ignotum fuisse usum testamentorum. Germanis veteribus, [Note: cap. 20.] de quibus Tacitus, nullas edoctis literas, forma Testamentorum et scriptura, ad morem Romanum, quem Tacitus semper in oculis habet, non fuerit. esto. at neminem quicquam ultima voluntate mandasse aut disposuisse de re sua, non consequitur inde, quod successio liberorum, omissa scriptione et formulis, iure naturali, et propinquorum, pro gradu, obtinuerit apud Germanos. Hinc potius ex, et pro iure naturali, colliguntur ea, quae capite sequenti amplius disquiruntur: et simul patet, eos, qui tam accurate, de successione,, ea tenuerunt, quae sunt iuri naturali potissimum consentanea, etiam citra imperium legis civilis (si modo: nam ego id non asseueraverim licet de ll. scriptis non constet) vel
maxime probasse, et eiusdem iuris naturalis dictamini credidisse, facultatem transmittendi ad posteros dominii, cuique domino naturaliter deberi. Estque loco omnium argumentorum, quod hodieque in casibus dubiis, et gravissimis quaestionibus circa testamenta, decurritur ad tribunal iuris naturalis, ut supra coepimus dicere, id est ad primum ius, et ex natura rei constitutum, sicut Deus intelligeretur voluisse et constituisse. Liceat nobis, inflexo paulum sensu, illud Pauli, etiam Scaevolae probatum, usurpare de testamentis, quod ille de [Note: l. si unus §. pactus ne pet. D. de pactis.] conventionibus super dote initis posuit: quotiens ad ius quod lex naturae eis tribuit, de dote actio redit, non fit causa dotis deterior, sed formae suae redditur. Certe quantuscumque favor potest esse reductionis ad ius commune in eiusmodi dubitationibus; tantus, si non maior, debet esse, ubi ius commune, id est civili legislatione notum expressumque,, deficit, iuris naturae; ad cuius dictata optimus quisque legislator testamentariam materiam exactam revocatamque cupit. Iuris naturae est, ut ultima cuiusque voluntas et innotescat et impleatur citra corruptionem, dolum, cavillationem. haec forma et natura rei. Huic legi naturae, ut civilis lex congruat, tot sollennitates, tot formulae repertae sunt,, quibus unum id agitur, ut et conster de voluntate testatoris, et ut ea impleatur: id est, ut ad suam primam formam et ius naturae exigatur hoc omne negotium. huc enim reditur inter dubia, huc respicitur inter
subita; sicut ex iis cognoscitur, quae de testamentis militaribus, aliisque non sollennibus, aut inter liberos, et in piis causis, constituuntur. Videatur Molina tractat. 2. disp. 77. Cardinalis de Lugo tom. 2. disp. 24.
Quod in fine §. de negato peregrinis testamenti iure additur, haud dubie ortum habet ab avaris adulationibus, quas Plinius vocat, sive callidis suggestionibus Aulicorum, fisci locupletandi rationes per fas et nefas conquirentium, et varia exactionum nomina undique conducentium: et potest forte illis legibus accenseri, quas principio sequentis capitis, Grotius describit. Si humanius iudicandum est, ad arcana regnorum eatenus spectavit, quatenus ius civitatis, et iura civium, extollere, et peregrinis ardua reddere studuerunt; imitatione quadm iuris Latinitatis apud Romanos. Nec desunt tamen temperamenta ex aliis privilegiis, quasi in compensationem concessis. Galli Albinagium vocant. de quo vid. Bodin. de Rep. lib. I. c. 6. non procul à fine. Speidel. Notabil. v. Albinag.