Cessantem Bibuli consulis amphoran.
VIDE QUANTUM APUD ME Humanitatis tuae fama, cumpari literarum laude coniuncta potuerit (PR AESES CLARISSIME) qui tibi de facie, forte et de nomine ignotus, boc quidquid est de VECTIGALIBUS P. Romani operis inscribuere, et sub nomine tuo vulgare non dubit averim. Si quid a me bac in parte peccatumest, illud RAYMUNDO DELSHERMS tuo, imo nostro est ascribendum, qui de tuâ virtute, quam literoe politiores ornant, tantum pollicitus est; ut non modo factum hoc meum tibi acceptum, sed et mibi ornamento ac gratioe fore persuaserit. Nemo certe reperiripovit, cui iustius librum de VECTIGALIBUS
inscriberem, quam ei qui Christianissimi Galliarum Regis VECTIGALIA summâ fide, ac Religione tractat: cui verius luculentum antiquitaatis monumentum dicarem, quam ei qui veteris memorioe scientiâ clarissimus est; cuius Libri Commet arii ad THEOREMATA DE CRUCE DOMINI, rei Poeticoe in pio argumento gloria, Gallias nostr asi illustrant. Id igitur apud me nominis tuis splendor effecit, quod Solis buius spelndorem in Passeris Marini pullis perficere commemorant. Commendat ille ova sua bumo, et'terraobruit, oblitusque partus suit, temere vagatur, interea Solis alma lux in terrae viscera se insinuans, ova; pullosque excludit, et libero aerireddit. It idem et haec mea infelix scriptio, et derelicta, inter adversaria mea quasi in conditorio iacebat; cum tui nominis claritudo, et alma lux obscura quoeque illustans, bos fetus e tenbris in clarissimam lucem eduxit. Accipito igitur loetus, lubens (PRAESES AMPLISSIME) hoc quidquid est muneris; ab homine, quem tui nominis claritas, et bumanit atis fama ita devinxit, ut tuus nexu et mancipio esse voveat, ac speret.
Tolosae Anno MDCXII.
IULIUS CAESAR BULENGERUS.
BILLONIUS.
VECTIGALIA; ET TRIBUTA paene cum Regibus nata sunt. Nam et in Iudaeis, assyriis, Medis, Aegyptiis, ubi primum Reges exorti, protinus et Vectigalia exorta: ut in sacris literis videre est, Genes. cap. 47. ubi Regibus Aegypti pars quinta fructuum, Tributi nomine praestita narratur. quoniam neque quies sine armis, neque utrum que sine. Tributis haberi possunt: ut Livius lib. l. Decimarum ius fuit Regibus, lib. 3. Regum cap. 5. in Iudaea, Babylone, et Siciliâ, ut Cic. in Ver. et Aristot. in Oeconom. Imo et ante Reges, si quae Rei publicae forma ullo tempore fuit, sine Vectigalibus esse non ptuit; quibus Belli Pacisque munera sustinerentur. Aristot. lib. 1. Polit. cap. 11. *pollai=s2 ga\r po/les1i dei= xrhmatis1mou=, kai\ tou=twn po/rwn w(/s1per oi)ki/a|, ma=llon de\. Nam multae civitates pecuniis indigent, et huiusmodi quaestibus, quemadmo dum domus, sed et magis. Et idem lib. 8. cap. 8. *dio\ kth/s1ews2 me\n dei= toi=s2 po/les1i, Opus est possessione urbibus. *prw=ton me\n ou)=n u(pa/rxein dei= trofh\n, e)/prita te/xnas2, tri/ton de\ o(/pla, e)/ti xrhma/twn pna e)upori/an o(/pws2 e)/xws1i, kai\ pro\s2 ta\s2 kaq) au(tou)s2 xrei/as2, kai\ pro\s2 polemika/s2. Civitati primum oporter esse alimenta, postea artes, tertium arma, praeterea pecuniarum habendarum facultatem, ad usus proprios, et ad bellum. Vectigalia autem vel ad domesticos Regiae domus sumptus, vel ad ex ercitus, vel ad populum alendum, velad magistratus, et onera publica relata sunt.
Babylon Regi Persarum in singulos dies, singulas argenti artabas admetiebatur; nar ante Herodoto lib. 1. Indi quartam fructuum partem Regibus quotannis pendebant; ut Diador. Sicul. lib. 1. cap. 10. Cappadoces Bersis quotannis super argentum, mille et quingentos equos, mulorum duo milia, ovium quinquaginta milia praestabant; Auctore Stro abone lib. 11. Aspendii Dario quinquaginta talenta, et equos; tesse Arrians lib. 1. de reb. Alexand Medi duplo amplius, quam Cappadoces Persis pensitabant, ut Strabo ibidem. Dario lones, Magneres, Aeoles, Cares, Lyci, Melienses, Pamphylii quadringenta argenti talenta; ut Herod. lib. 3. Mysi, Lydi, Alysonii, Cabalii, Hygennenses quingena talenta. Phryges, thraces qui Asiam incolebant, Paphlagones, Mariandeni, et Syriitrecena et sexagena talenta; ut Herodot, ibídem. Erant Alexandro magno in annuo vectigali, et tributo, trinta milia talentorum; Auctore Iustino. Herodot. lib. 1. Circa Babylonem canum Indicorum tanta vis alebatur, ut ad praebenda eis cibaria quatuorin codem agro magni viciattributi essent, aliorum Tributorum immunes. sesostris Aegypti Rex, Aethiopes qui ad meridiem spectant aggressus, victos acie Tributum pendere coegit Ebenum, Aurum, et Elephantorum dentes. Herod. lib. 3. Diodor. Sicul lib. 2. cap. 1. Plin. lib. 12. cap. 4. his verbis: Herodotus Ebenum Aethiopiae intelligimaluit, in Tributi vicem Regibus Persidis; e materie eius centenas phalangas tertio quoque anno pensitasse Aethiopas, cum auro et ebore prodendo. Herodotus tamen ducenas phalangas posuit. Colchi centenos pueros pendebant, et totidem virgines reliquorum immunes; ut idem lib. 3. Leptis in Africâ, sub Romanorum Imperio libera fuit; quctore Plin. lib. 5. cap. 4. Carthaginensibus autem singula talenta in singulos dies pendebat. A Iulio Caesaretricies centenis milibus pondo loei in annos singulos, mulctata est. Hirtius de bello Asrico. Macedones ex effosso aere singula talenta in dies Alexandro pensitârunt. Circa Philippos enim metalla erant, quorum ramenta crescunt dissecta, aurumque manifestum producunt, ut Ariftot. lib. qaumas1i/wn a)kous1ma/twn Herodotus vero de Persici Regni Vectigalibus agens subiungit: a)po\ de\ kili/kwn, tppoi/te leukoi\ e)ch/konta, kai\ trihko/s1ioi, e(ka/sths2 h(me/ras2 ei)=s2 gino/menos, kai\ ta/lanta arguri/ou pentako/s1ia. *tou/twn de\ tes1s1ara/konta me\n kai\ e(kato\n e)s2 th\n froure/ous1an i(/ppon th\n kiliki/hn xw/ran a)nais1imou=nto, ta\ de\ trihko/s1ia kai\ e)ch/konta darei/w e)fo/ita. *nomo\s2 te/tartos ou(=tos. A Cilicibus, inquit, equi albi sexaginta et trecenti, unus in singulos dies, et quingenta argenti talenta,
ex quibus centum quadraginta in equit es impendebantur, qui Ciliciae praesidio erant, trecenta et sexaginta ad Darium redibant. Haec fuit quarta portio. Cetera petenda ex eod. Herodoti lib. 3. ubi om nia Tributa et Vectigalia numerantur, quae Regi Persarum pendi moris fuit. Magnesia Asiae, quotannis quinquag inta talenta pependit Artoxerxi, auctore Thucid. lib. 1. quae Themistocli ad panem data est. *magnhs1i/an men a(/rton, h(/ pro/s2fere penth/kota ta/lanta to=u e)niautou=. Paeones Regi suo duas auri glebas pensitârunt, quarum altera duorum, alteratrium auri pondo esset; ut Arist. lib. Mirabil. audit. chersonesus Mithridati Eupatori modiorum 180. milia frumenti, cum ducentis argenteis; ait Strabo, lib. 7. Caesar Galliae imperavit annuum HS. quadingenties; ut Sueten. et Eurtopius lib. 6. cap. 6. id est, millionem unum, Lipsius legendum putat quater millies HS. id est, decem milliones. Sed e galliis diuturno bello exhaustis, idtemporis tatum Vectigalis refici potuisse, credibile nonest. Vulgata igitur lectio non movenda. In Graecia non omnes pari Vectigalium onere premebantur; ut Thucidides lib. 7. *mhqumnai=oi me\n naus1i\, kai\ ou) fo/rw| u(ph/kooi, tene/dioi de\ kai\ ai)/nioi u(potelei=s2. *xi=oi ou)k u(potelei=s2 o)\ntes2 fo/rou, nau=s2 de\ pare/xontes2 au)to/nomoi. Methymnaei quidem naves, non Tributum pendebant. Tenedii, et Aenii Vectigales erant. Chii Tributorum immunes, navibus tantum praestandis obnoxii, cetera liberi, Idem lib. 4. *kai\ kuqhrodi/khs2 arxh/ e)k th=s spa/rths2 die/bainen au)to/s1e kat) e)/tos. E' Sparta quotannis ad Cytheram transibat magistratus iuri ditundo. Strabo lib. 8. Lacones praeter amicorum ministeria nihil aliud contulerunt. Denique nulla pene gens unquam fuit, quae Regibus suis, et Magistratibus Trbuta de publico non solverit. Sed quando in Imperio Rom. versamur, ne extra plantam, quod dicitur, evagemur; videamus quae origo Tributi et Vectigalium Romae fuerit, et ipsarum vocum etymon, ac veriloquim expendamus.
TRIBUTUM appellatur ab intributione, velex eo quod militibus tribuebatur; ait Ulpian. l. ager. D. de verb. signif. Varro lib. 4. de ling. Lat. Tributum initio pecunia ea, quae
populoimperabatur appellata est, sive quod Tributum a singulis pro portione census exigeretus. Cives enim in tribu sua Tributum conferebant; imo et in classe et in centuriâ suâ: quia classestribuum quodammodo partes erant, centuriae partes classium; ut Liv. lib. 1. Unde Aconius: Censores, inquit, cives sic notabant, ut qui plebeius esset, in caeritum Tabulas referretur, et aerarius fieret; ac per hoc non esset in albo. centuriae suae, sed ad hoc esset civis tantummodo, ut pro capite suo Tributi nomine aera penderet. Tributa certe fere caput tangebant, ut procapite suo quisque aes penderet, licent onera fructuum fuerint, l. 13. D. de impens. in reb. dot. fact. etl. 7. D. de pub. et vectigal. Stipendium, ut plerumque pro Tributo capitis accipitur. Tertul. in Apologet. Hominum, inquit, capita stipendio censa. Ulpian. l. ager. D. de verb. signif. Stipendium quia per stipes, id est, modica aera colligitur. Isidor. lib. 16. cap. 17. a stipe pendenda. Plin. lib. 33. cap. 3. quia et militum stipendiorum, hoc est, stipis ponderandae pensatores libripendes dicuntur. Dio lib. 52. Tributum onus fructuum esse indicat. fo/ron )u=pita/cas2 pa=s1in a(plw=s2 toi=s2 )u=pikarpi/an tina tw=| kekthmen/w| au)ta\ pare/xous1i. Tributum indicere oportet, ait Maecenas, omnibus simpliciter agris qui praebent fructus possidentibus. Phavorinus, *fo/ros kuri/ws2 to\ u(pe\r th=s i)di/as2 ei)s2fero/menon gh=s2. *te/los de\ u(pe\r th=s e)mpori/as2 s1unte/leia. Tributum protie quod infertur pro agris, Vectigal quod penditurpro negotiationemericum. Vocatur et munus Symmacho lib. 9. Epift. 10. Tabulariis liberum est alios a dispendio vindicare, aliis indebitum munus imponere. Munus enim pro onere interdum sumitur, et tributo. Unde munifici dicuntur Trubtarii. Symmach. lib. 5. Epift. 87. Graveest enim, nos quidem pro agris nostris functionibus publicis esse munificos. l. 6. Cod. Theodos. de sceicis. Largitionibus nostris cogatur esse munificus. l. 4. eod. C. de excusat. artif. cum Tributis munificos, et iusmunificum pro Trituto quod fisco penditur. l. 9. et 16. de indulgent. debitor. eodem. Sed et Vectigal pro Tributo usurpatur. Vetusgl. *te/los o( e)th/s1os toi=s2 ba1ileus1dido/menos fo/ros. Vectigalest Tributum annuum quod Regibus penditur. Festus; Vectigalaes dicitur quod ob Tributum, et Stipendium, et equestre, et ordinarium populo debetur. Unde et aearios dixêre, qui tribu moti aes penderent. D. l. 7. de publican. et vectigal. In Vectigalibus ipsa praedia, non personas conveniri oportet. Itaque en pla/tei Vectigalia dicuntur, ex quibus fiscus aliquid accipit, cuiusmodi sunt Vectigalia portus, octavae rerum venalium, salinarum, metallorum,
picariarum. l. 17. de verb. signif. Vet. Glossae Stipendia, ta\ en e)parxi/ais2 kth/mata, possessiones in provinciis vocant. Sed ut proprie loquamur, Tributum, et Steipendium seu fo/ros, est ex censu. Unde Vectigal Stipendiarium, Cicero. 1. et 5. in Verrem, et lib. 3. de Legibus. Agri stipendiarii. Idem in Verrem. Siculi quotannis ex cesu Tributa conferunt. Plinius oppidum stipendiarium dixit. Tributum item in caput, capitatio. Vectigal pro invectione, vel evectionemericum, portorium, te/los, quod a publicanis exigebatur, non item Tributum. Denique alii sunt agri Vectigales, in quibus publicani, decumani, seripturarii, alia praedia tributaria inquibus nulli publicani, quaedam stipendiaria. L. 13. de impens in redot. fact. in haec verba, neque Stipendium, neque Tributum ob dotalem fundum praestita, exigere vir amuliere potest. Onus enim fructuum haec impendia sunt. L. 46. § ut debitoribus. D. de iurefisci, ubi excipitur causa tributaria, et stipendiorum. Quidam Tributa esse putant, quae quotannis. Provinciae penderent: Stipendia, quae tantum ad belli subsidia prae starentur. Instit. §. per traditionem. dererum divis. Omnino ita statuendum est, cum omnes Provinciae Populi Romani exceptâ Italiâ, Vectigales fuerint, unde ius Italicum; alias stipendiarias fuisse, equae Populo Romano attributae sunt; alias tributarias, quae Caesari. Theophilus lib. 2. instit. tit. 1. stipendia/ria de\, kai\ tribouta/ria le/getai ta\ en tai=s2 e(parxi/ais2 diakei/mena kth/mata bas1ilikh=| keleu/s1ei u(po\ tou= dh/mou jratiz/neba, etc. Stipendiaria autem (delco kai\ tribouta/ria, quia tributaria Caesaris erant, non populi) dicuntur praedia in Provinciis sita, quae iussu Imperatoris a populo tenerentur. Olim quippe Imperator diei=le ta\s2 e)parxi/as2, kai\ ta\s2 me\n e)kra/ths1en au)to\s2 e(autw=|, ta\s2 de\ a)fw/ris1e tw= dh/mw, kai\ au(tou= dh/mou e)klh/qhs1an stipendia/riai, etc. Divisit Provincias, et alias sibi reservavit, alias populo attribuit, quae dictae sunt stipendia riae: quia stips est argenti, ae aliarum rerum min utatim facta collectio, *e)/ranos, kai\ s1ullogh\ kata\ mikro\n ginomen/h. Provinciales enim panca quaedam ex suisrebus collecta, mittebant ad populem, ut haec in proprios usus et voluptates impenderet. Provinciae vero Principis dictae sunt Tributariae, quoniam Tributum est grave Vectigal: *to\ baru\ te/los i(/per e)pe/bale toi=s2 oi/kei/ois2 e)parxw/tais2 o( bas1ileu\s2 w\s2 polla\ dapanw=n peri\ tw= stratiwtw=n a)potrofh/n, quod suis pro vincialibus Imneratoriindicebat, ut qui multa in milites impenderet. Ubi animadvertes vocem Stipendii, quod olim idem erat cum Tributo, degenerâsse a primâ significatione, et pro Vectigali quod a publicanis exigebatur, accipi. Ex
quibus apparet, doctissimum Brissonium allucinatum esse, in libro de verbr. signif. qui Tibutarias Pro vincias esse putârit, quae bello victae, Tributa Populo quotan nis penderent; stipendiarias quae Caefari ad belli subsidia relictae essetn. Theophilus tamen aliquid hoc loco peccat; qui stipendiariis provinciis levius onus quam Tributariiis; id est, proconsultribus, quam praesicia ibus esse velit; cum tacitus libr. l. scribat; Achaiam, et Macedoniam onera deprecates, levatas proconsulari imperio, traditasque Caesari. Nec facit contra nos, quod Appianus lib. 5. civil. ait, Asiae, quae proconsulari imperio regebatur, certum non esse impositum stipendium; sed pro anni copiâ, vel inopiâ uberius, aut angustius Vectigal exactum. Quia in Asia fuit censoria location; ut Cic. in Verrem, et publicanorum vexatio; ut docet Dio lib. 42. ubi enim Publicani suêre, ibi durius actum est cum provincilibus. Quod ut plenius intelligatur, tenendum ex Strabone lib. 17. sub finem, et Dione lib. 53. Augustum provincias pactas proconsulari imperio regi volusses, quas populo atribuerit; feroces vero, et impacatas, quas armistenendas essent, sibi retinnisse, in quas praesides et legatos miserit. Proconsulares postea stipendiariae dictae, in quibus Publicanigrassabantur, et ideo gravionerepressae. Praesidiales, seu Tributariae, a Publicanorum vexatione liberae erant; cum Tributa in caput, et ex censupenderent. Dio lib. 53. a)lla\ ta\ me\n a)sqene/stera, w(s2 kai\ ei)rhnai=a, kai\ a)po/lema tw=| dh/mw| a)pe/dwke. *ta\ de\ o)xurw/tera w(st kai\ s1falera\, kai u=piki/nduna, kai\ h)/toi polemi/ous2 pna\s2 prosoi/kous2 e)/xonta, g(/ kai\ a)uta\ kat e(auta\ me/ga pnewteri/s1ai duna/mena kate/x e. *a)ntupa/tous2 vocavit procon sules, qui in pro vincias populi mitterentur. In Caesaris porvincias qui mitterentur a)ntis1rath/gous2, kai\ pres1beuta\s2, propraetores, praesides, legatos, vocari voluit, ka\n e)ktw=n u(pateuko/twn w)=s1ei; licet aliquando consules suissent. Subiungit deinde, missos procuratores ab Augusto in utrasque provincias, et Caesaris, et populi, qui communes reditus exigerent, et ipsi definitum et certum salarium acciperent; nisi in quant um proconsules exigerent pecunias ab iis quibus prae erant. *kai\ tou=s2 )u=pitro/pous2, ou(/tw gar\ tou\s2 ta\s2 tekoina\s2 pros1o/dous2 e)kle/gontas2, kai\ pros1tetagmen/a s1fis1i/n a)nali/s1kontas2 o)noma/zomen, e)s2 pa/n ta o(moi/ws2 ta\ e)/qnh, ta/ te e(autou= dh\, kai\ ta\ to=u dh/mou, tou\s2 me\n e)k twn i(ppe/wn, tou\s2 de\ kai\ e)k tw=n a)peleuqe/rwn pe/mpei, plh\n kaqo/s1on tou\s2 fo/rous2 oi( a)qu/patoi par\ w(=n an) a)/rxous1in ei)s1pra/ssous1i. Quod et lib. 54: his verbis ostendit, kai\ e)s2 th\n a)s1i/an komisqei\st, pa/nta ta\ e)kei= kai\ en th= biquni/a| di/tacen, oux o(/ti to=u dh/mou, kai\ tau=ta ta\ e)/qnh, kai\ ta\ pro/tera e)do/kei ei)=nai en o)ligwri/a| a)nta\ poihs1a/menos, a(lla\
kai\ pa/nu pa/ntwn s1fw=n, w(s2 kai\ e(autou= o)/ntwn )u=pimelhqei/s2. *ta/te ga\r a)/lla o)/s1a per kai\ pros1h=kon h)=n e)panw)rqws1e, kai\ xrh/mata toi=s2 me\n e)pedwke, toi=s2 de\ u(per to\n foro\n ei=s1ene/gkein pros1e/tace. Et cum in Asiam venisset, omniaibi, et in Bithyniâ constituit; non negligens eas provincias quia populi erant, sed omnium illarum curam gerens, ut quae eius essent. Nam omnia, ut conveniebat emeddavit, et pecunias aliis largitus est; aliis etiam ultra Tributum novas imperavit. Dio lib. 53. Provincias populi klh/ra, et sustragiis. populi datas proconsulibus, ait, quos arxontas2 klhrwtou\s2 vocat; praesides a Caesare lectos a)/rxontas2 ai)retou/s2. Certe melius actum est cum provinciistributariis, quam cum iis in quibus publicaniessent. Dio lib. 42. scribit, Iulium Caesarem cum victo Pompeio Asiam lustraret, publicanos qui acerbissimi in Asiaticos fuerant, removisse; et in Tributi collatio nem, id quod ex Vectigalibus redibet comutâses. *tou\s2 telw/nas2 pikro/ta ta\ s1f s1 xrwmen/ous2 a)palla\cas2, ei)s2 fo/rou s1unte/leian t\ s1umbai=non e)k tw=n telw=n katesth/s1ato. Sed ut redeamus ad Vectigalia: Tertul. lib. de fuga, census, Vectigalia, collationes, stipendia nominat. Graeci pros1o/dous2 vocant. Herodianus lib. 3. pros1o/dois2 toi=s2 a)po\ qala/sshs2, telw=nte, kai\ a(lei/as2 mega/lws2 w)felei=to. Reditibus e mari, Vectigalium, et piscationis, plurium invehitur. Hesychius ga/zantou\s2 e)k tw= po/lewn ferome/nous2 fo/rous2 fo/rous2 vocat, gasam Tributa ex urbibusillata. Thucyd. libr. 1. ei) mh\ ta\s2 pros1o/dous2 a)fairh/s1men, a)f) w(=n to\ nautiko\n tre/fous1i, nisi reditus adem erimus quibus navales copias alunt. Apud Iurisconsultos, census, collecta, indictum, indictio, publicafunctio, collatio; munus pro Tributo. l. 18. D. deverb. signif. et l. munus. eod. tit. Munus proprie est, quod necessario subimus Lege, more, imperiove eius qui iubendi habet potestatem. A'voce fo/roi dicuntur quidam Reges u(po/foroi, Tributarii; a)/groi a)forolo/ghtoi, agri non tributarii, forolo/ghtoi, u(potelei=s2, leitourgoi\, vectigales agri, tributarii, munifices.
REI PUBLIC Aenervi, pecuniae publicae semper habitae sunt; Cicerone teste pro Lege Manil. sine quibus ut debile corpus sese commovere, ac munere fungi non potest. Imo, si Aristodemus Laco audiendus est, rh/mat) a)nh\r,
penixro\s2 de\ ou)dei\sw pe/letai e)sqlo\s2, ou)de\ ti/mios. Pecuniae virum faciunt, nemo pauper bonus, aut alicuius pretii est. Septem saptentes rogati super eare, dixetunt: t) argu/rion e)sti ai(=ma, kai\ yoxh\ brotoi=s2, o(/stis2 de\ mh\ e)/xei tou=to, ou(=tos meta\ zw/ntwn teqnhkw\s2 peripatei=. Agrentum est sanguis et anima hominibus, quo qui caret mortuns inter vivos ambulat, qui bi/os bi/ou deo/menos, ou)k e)/stibi/os. Vita victuegens, vitalis non est. Apollo philippo, argure/ais2 lo/gxais1ima/xou, kai\ pa/nta kinh/s1eis2. Argenteis hastis pugna, et omnia commo vebis. Ipsa ctiam municipia ut se tueantur, arcam communemhabere debent. l. 1. D. quod cuius. univets. Ideo senatus apud Cornel. Tacit. lib. 13. Annal. cap. 12. Neronem Vectigalia om nia remittere volentem prohibuit, et dissolutum iri imperium ostendit; si fructus imminuerentur quibus Res publica sustineretur. Onera enim imperii, ait Plinius, ut pro utilitate publicâ Tributa institui, ita singulorum iniuriis coegerunt. Sunt enim pleraque in Republicâ quae praesentem pecuniam desiderant, ut onear belli, op pidorum munitiones, annonae, et alia [(printer); sic: alla] pleraque. Ideoque saepe factum, ut etiam privati ressuas in publicum contulerint, ut Rei publicae onera levarent, ait Livius lib. 24. quare et vectigalia publicâ auctoritate institui, et vectigalium exactores necesse fuit. Publicanos tamen, et coactores Tributorum, quos Graeci forolo/geis2, kai\ fo/rwn e)klogei=s2, vocant, iam olim male audîsse vulgatum est, quod plebeculae oneri essent. Salvianus, lib. 1. ad Eccles. Cathol. plurimi proseribuntur a paucis, quibus exactio publica peculiaris est praeda, qui fiscalis debiti titulos faciunt quaestus esse privati; et hoc non summi tantum, sed et infimi, non iudices tanrum, sed et iudicibus obsequentes. Quot curiales sunt, tor tyranni sunt. Sudidas diabe/blhto de\ para\ toi(=s2 palaioi=s2 to\ tou= telw/nei o)/noma. Id est, Male audiebat olim publicani nomen, quia supra legitimum statumqueve Vectigallum modum exigebant: quod tamen ab Augusto vetitum ostendit Dio. lib. 53. e)kei=na de\ )tpi\ pa=s1i o(moi/ws2 enomoqeth/qh, mhte\ katalo/gous2 s1fa=s2 poiei=sqai, mhte\ argu/rion e)/cwetou= tetagme\nou ei)s1pra/ssein. Illud im primis cavit ne cogerent exercitus Proconsules, neve argentum supra modum qui definitus erat exigerent; nisi Imperator, aut senatus censuissent. Ideo salarium certum iis, qui Vectigalia exigebant attribut Augustus; cum olim suis sumptibus omma efficerent quae sui muneris erant. *to\ me\n ga\r pa/lai e)rgolabou=nte/s2 tines2 para\ tou= dhmos1i/ou pa/nta s1fis1i\ ta\ pro\s2 a)xh\n fe/ronta parei=xon. *e)pi\ de\ dh\ to=u kai/s1aros prw=ton a)utoi\ e)kei=no takto\n lamba/nein h)/rcanto. Idem lib. 54. Licinus quidam s1uxna\ me\n
kai\ pro\s2 ta\ a)nagkai=a th=s pro\s2 tetagme/nhs2 oi( diakoni/as2 e)cepo/rize, s1uxna\ de\ kai\ e(autw=|, toi=s2 te o)ikei/ois2 parece/lege, longe plura quam administrationis eius ratio ferret exigebat, plura sibi, domesticisque suis relgegbat. Idem quia Gallia in singulos menses Tributum aliquod pendebat, ut plura exigeret, quatuordecim menses efficere conatus est; Decembrem mensem vere decimum dictitans. Itaque duos quoque alios Augustos menses, undecimum et duodecimum a se vocatos constituit, et eo nomine pecuniam exegit. Sed cum repetundarum postulatusesset, Augusto sua omnia donavit. *w(/ste e)peida\n tines2 ei)s1forai\ kata\ mh=na par) a)utoi=s2 e)gi/gnonto tessa/res2 kai/deka a)uta\s2 poih=s1ai, etc. Usque adeo iactata est publicanorum acerbitas; ut Xeno de Oropiis scripserit:
*pa/ntes2 telw/nai, pa/ntes2 ei=s1i\n a(/rpages2
*kako\n te/los ge/noito toi=s2 w)ropi/ois2.
Id est, omnes sunt publicani, omnes raptores, male pereat omnes oropii. Basil. ser. kata\ tw= tokizo/ntwn. *e(kastolo/goi, kai\ dekathlo/goi pnes2, frikta\ kai\ an)hk???sthta o)no/mata, mhniai=oi a)paithtai\, w(/s1per ta\s2 )u=pilhyi/as2 poiou=ntes2 dai/mones2, kata\ ta\s2 perio/dous2 th=s s1elh/nhs2 )u=pitiqe/menoi toi=s2 ptwxoi=s2. Ccentesimarii, et decimarii quidam, horrenda, et vix audienda nomina mensturi exactoes; ut daemones, qui morbos sonticos faciunt per lunae circuitus pauperibus in sultantes. Chrysost. *tou\s2 telw/nas2 baruno/meqa, kai\ duxerai/nomen, ou)k o)/s1an ta\ e)mfanh= tw= ei)s1agomen/nwn e)kle/gws1i, a)ll )e(/tan ta\ kekrumen/na zhtou=ntes2 en allotri/ois2, s1ke/ues1i, kai\ forti/ois2 a)nastre/fontai. Publicani nobis molesti sunt, non cum Vectigal colligunt ex iis mercibus quae. palam invehuntur; sed cum ea scrutantes quae latent, in alienis vasis, et oneribus versantur. idem de ponitentiâ Achab. *ti/ ga\r, tela/nou xei(=ron ei=pe/ moi; tw= a)llotri/wn po/nwn s1ummeristh\s2, kai\ to\n me\n ka/maton ou)k )u=pble/pei, to\ de\ ke/rdos s1ummeri/zetai. *o)ude\n ga\r a)/kki/ e)sti telw/nhs2, h)/ peparrhs1ias1me/nh bi/a, e)/nnomos a(marti/a, e)upro/s1wpos pleoneci/a. Quid peius Publicano, dic mihi? alienarum calamitatum minister, et negotiator est, alieons labores partitur; et cum sudoris non sit particeps, lurcum ex alieno labore percipit. Nihil enim alidu est Publicanus, quam violentia licenter saeviens, legitima offensio, avaritia honesto praetextu. Suidas, telw/nhs2 a)llotri/wn tragma/twn meristh\s2, peparrhs1ias1me/nh bi/a, a)nepiti/mhtos a(rpargh\, a)nai/xuntos pleoneci/a, pragmatei/a lo/gon mh\ e)/xous1a, a)naidh\s2 e)mpri/a. Publicanus alienorum negotiorum particeps est, acdivisor, libera ac licita violentia, rapina im punita, avarita im pubdens, negiotiatio ratione carens, mercatura inverecunda. Ut sit, Publicani in
genere dicuntur man cipes, et redemptores Publicorum Vectigalium; sive sint detumani, sive scripturarii, sive protitores, sive per se, sive per operas suas Vectigalia exigant. Mancipes, ait Festus, quia manusublatâ significantse auctores emptionis esse. Sub Imperatoribus fuêre Susceptores, qui solutionem auri, et specierum accipiebant, et modum iugationis possesoorum, et species singulas describebant. l. 9. C. de defensor. civit. Item ducenarii, centenarii, sexagenarii, in scholâ agentium in rebus, qui Tributa exigerent. l. 5. C. de exact, tribut. lib. 10. Opinatores erant exactores militaris annonae. Augustin. Eipst. 13. cum debitor 10. et 7. solidorum ad opinatoribus urgeretur ut redderet. l. 11. C. detrogat. milit. anno. lib. 12. Numerarii et Tabularii, publicum neumerum aerariis inferebant. l. 2. C. de numerar. lib. 12. Isidorus lib. 9. cap. 3. Etym. Ammian. Marecl. lib. 13. Numerarium scholae vocat. Denique Apparitores, Palatini, omnes agentes in rebus, l. 5. l. 7. C. de exactor. tribut. et lib. 12. C. de agentibus in rebus. Tributa curabant. Item Arcarii. C. de suscept. et arcar. lib. 10. Cic. pro Rabirio coactores vocat, et coactionem argentariam pro Cluentio. Sueton. in Vespas. cap. 1. Vespasiani avus coactiones argentarias fecit. Horat. serm. 6. lib. 1.
Si praeco parvas, aut, ut fuit, ipse, coactor
Mercedes sequeret.
In veteri lapide, apud septem Caesares argentarius coactor. Coactores autem, Publicanis et argentariis ministrabant, et ea quae Publicanis minutim a reliquat oribus debebatur, vel redimebantipsi, vel mercede aliquâ persequebantur; ut Cic pro rabir. et pro Cluent. Qui vero ministrabant agrentariis qui auctionibus praeerant, pretia rerum vendiarum ab emptoribus certâ mercede colligebant. Cato cap. 146. et cap. 150. Plautus Asinar. Vetus est nihilic coactio, quia praesentem pecuniam lena postulat. Cic. pro Rabir. Dum Gabinio pecuniam cogeret, post hunc ex decumis Imperatorum sibi coegisse. lidem vocantur exactores. Casear lib. 3. civil. Erat plena lictorum et Imperiorum pro vincia, conferta praefectis, at que exactoribus. Publicani, homines, ut plurimum, viles habebant in ministerio; per quos pecunias publicas exgerent, qui durius agebant cum tenuioribus, paulo mitius cum ditioribus, ut indicat Cassiodorus lib. 2. Epist, 25. Comperimus domos quasdam praepotentium, suas non implere per ordinem functiones. Hinc fieri, ut dumillationis quantitas procurari quaeritur, a tenuibus summa potior exigatur. Superbia deinde conductorum, canonicos
solidos non ordine traditos, sed sub unico pondere imminentibus fuisle proiectos; nec universam siliquam quam reddere consueverant, sollemniter intulisse. Idem Epist. 24. Fieri enim, ut exactorum nimietas dum a potentibus contemnitur, in tenues conversa grassetur. Salvian. lib. 4. ad Eccles. Cathol. cum Rom. Res pub. Tributorum vinculis quasi praedonum manibus strangulata moriatur, inveniuntur plurimi divitum, quorum Tributa pauperes necant. Idem lib. 5. adiectiones tributarias ipfi interdum divites faciunt, pro quibus pauperes solvunt. Item: sicut sunt in aggravatione primi pauperes, ita in relevatione postremi. Non tantum autem tenuiores opprimebant, verum et iniquis ponderibus utebantur. Cassiod. lib. 5. Epist. 39. exgentes vero assem publicum per gravamina ponderum, premunt patrim onia possessorum, ad libraum cubiculi nostri universas functiones publicas iubemus inferri. Dio lib. 42. prodit, Caesarem Publicanorum molestiâ levasse Asiaticos, et iis Tributa indixisse. Idem dekatolo/goi, penthkastolo/goi nuncupantur; Decumani, quin quagesimae exactores. pollux lib. 6. et 8. dekatw/nai, e)llimenistai/, portitores, collectarii, ut loquitur August. lib. 2. de civit. Dei. Aristot. lib. 2. Oeconem. e)llime/nion, portorium, ei)kostolo/goi vicesimae exactores. Athenis apud Aristophan. in Ranis, ei)kostolo/gos w)/n, ta\ ei)kos2a\ en th=| kri/s1ei s1una/gwn. Vicesimarius, vicesimas in iudicio colligens. Item Naucleri Athenis dicti. Hesychius nau/klhroi a)f) e)ka/sths2 fu/lhs2 diw/deka, oi(/tines2 a)f) e(ka/sths2 xw/ras2 ta\s2 ei=s1fora\s2 e)ce/legon. Nauclerie quaque tribu duodecim, Tributa ex unquaque Regione colligebant, postea Tribuni dicti sunt; u(/steron, dh/marxoi, e)klh/qhs1an. Idem, a)gas1ope/rtai (lego oi( gaczope/rs1ai) oi( toi=s2 telw/nais2 mhnu/ontes2 ta\ te/lh. Gaspoersae sunt, qui publicanis indicant Vectigalia. In quâ voce mihi qua haeret. Dubito enim an Gazopersae dicantur a Gaza, persico vocabulo, et Persis. An legendum sit Gazoperthae, a pe/rqw, quod Gazam everterent. Vocantur et e)klogei=s2. Suidas e)klogei=s2 oi( e)kle/gontes2 kai\ ei=s1pra/ttontes2 ta\ o)feilo/mena tw= dhmos1i/w| o(po/te de/oi xrh/mata tou\s2 poli\tas2 ei)s1fe/rein, tou/tous2 kata\ du/namin oi( kalou/menoi e)klogei=s2 die/grafon. Collectarii; qui exigebant debita publica, quoties oporteret cives Tributa inferre, pro virili cives describebant. Item quaestores, et Tribuni aerarii, quos Plin. lib. 33. cap. 2. vocat Tribunos aeris, de quibus legendus Festus in verbo oerarii, er Varro lib. 4. de Ling. 4. Lat. Chartularii, de cohortalibus officiis largitionales titulos retractabant. l. 3. C. de Cano. largit. lib. 10. Demosthenes ad Phorm. e)llimenistw=n a)pografh\n vocat. August.
lib. 7. de Civit. cap. 3. Munuscularios, quia corradebant munuscula a debitoribus. Iidem dicuntur Codicem instituere. Cic. pro Roscio Comoede; quia Librum conficiunt in quo nomina perscribunt. Item, nummum commovere; pro Fonteio: quia exigunt. Idem pro Flacco; Civitas in quâ nummus moveri nullus potest sine quinque Praetoribus. A Telonis autem Teloneum, vel Telonium dicitur. Harpocration, *telw/nion h( deka/th. *dekateuta\s2 *telw/nas2 tou\s2 th\n deka/thn e)kle/gontas2, Telonium decima vocatur. Decumani qui decimas exigunt. Cassiodorus, Telonii canonem nullâ faciatis usurpatione confundi. lib. 5. Epist. 10. Canonem transmarinorum vocavit. Telonarii Cod. Theodos. D. Gregorius in cap. ult. Ioan. Nam Piscatorem Petrum, Mattheum Telonarium scimus. Ibidem; teloniae negotium, et Teloniae lucris pecunias augere. Nonius, Telonarios interpretatur eos, qui portum obsidentes, portoria exigunt. Pollux, Athenis a)pode/ktas2, a)podekth=ras2, e)ranista\s2, tamei/as2. Collectarios, receptatores, quaestores ponit. Suidas, vas quoddam ferreum siromasthen appellatum capulo ferreo, publicanis tribuit, quo merces inquirerent. *siroma/sthst s1ke=uos ti/ s1idhrou=n, labh\n culi/nhn e)/xon para\ toi=s2 telw/nais2 ei=s2 e)reuna/n. Idem telwnw=n to\n e)cetasth\n, Publicorum Vectigalium probatorem, vel exquisitorem. Hîc admonebo, in Tributis et Vectigalibus solvendis morae poenam in duplum, aut quadruplum fuisse. Victor de Nervâ: Quicquid antea poenae nomine Tributis accesserat, indulsit. Plinius Panegyr. Alius ut contumacius irasceretur, tarditatemque solvendi dupli vel quadrupli irrogatione mulctaret. Dicuntur autem publicani, a publicis. Publica ea sola proprie vocantur, quae sunt Populi Romani. l. 15. et sequentib. D. de verb. signif. eum qui Vectigal Populi Romani conductum habet, publicanum appellamus. Nam publica appellatio (malim publici) in pluribus causis ad Populum Romanum pertinet. Civitates enim privatotum loco sunt. Ulpian. l. 1. D. de publican. Publicani sunt qui publico fruuntur, nam inde nomen habent, sive fisco Vectigal pendant, vel Tributum consequantur; et omnes qui quid a fisco conducunt. Recte appellantur publicani. Hoc significatu Cicero publicum dixit Oratione de Provinciis Consularibus. Qui frui publico non potuit per hostem, hic tegitur Lege Censoriâ. Idem Orat. 5. in Verrem. Agri eorum qui victi a Populo Romano essent, publici fiebant. Livius lib. 33. Agrum captis Coriolis publicum Pop. Rom. esse factum. Idem lib. 44. Cur publica praesenti pecuniâ locamus. Sueton. in Vespas. publicum
quadragesimae. Val. Max. lib. 6. cap. 6. Cum Asiatici publici exiguam admodum particulam habuisset. In frag. legis Toriae; quicumque ad publicum fruendum, redemptum, conductumve habebit. Inveteri lapide haec leguntur: Imperator locum vineae publicae occupatum a privatis per collegium Pontificum restituit. Item, Crispinus Crassus, Pontius Petronius curatores locorum publicorum indicandorum ex S. C. caussâ cognitâ, ex privato in publicum restituerunt. Certe bona publica sunt minus proprie, bona civitatis cuiuslibet; non quae in usu publico habentur, ut campus Martius, viae publicae, theatra, amphitheatra, stadia, loca sacra, vel religiosa: sed bona publica civitatum quae possideri, et distrahi possunt; bona debent accipi quae sunt in pecunia, et proprio patrimonio populi, ut praedia, lacus, stagna, mancipia civitatum et eorum peculia. l. 15. et 17. D. de verb. signif. Theod. Hermenop. en toi=st dhmos1i/oist ou) perie/xontai, ou)/te ta/ i(era\, ou)/te ta\ mnhmei=a, ou(de\ ta\ tai=st dhmos1i/aist xrh\s1es1i a)fwris1me/na, a)lla\ ou)de\ u(popi/ptontai tau=ta des1po/th|, ou)de\ para\ dh/mou des1po/zontai, ou)de/ par( i)diw/taist, w(s2 ta/ kata, grhstikw=s2 dhmo/s1ia. *sh/meron ou)te\ ai( po/leist e)/xous1i ta\ i)/dia pra/gmata, ou)/te o( dh=mos tw= r(wmai/wn, a)lla\ pa/nta tou= bas1ile/ws2tugxa/nous1i. In publicis non continentur sacra, neque monumenta, neque publicis usibus assignata; quae neque dominum habent, neque a populo aut privatis ut dominis teneri possunt; quia per abusum publica dicuntur. Hodie neque urbes habent res proprias, neque Pop. Rom. sed omnia sunt Imperatoris. Quia Imperator omnia populi iura sibi arrogavit, ut quaecumque olim Pop. Rom. fuerint, iam sint Imperatoris. I. C. l. 14. D. de acquir. rer. dom. publica Pop. Rom. sunt, quae in patrimonio habentur Pop. Rom. Quae in fisci patrimonio sunt, publici appellatione non veniunt. l. 6. D. de contrah. empt. ut publica, quae non in pecunia populi, sed in publico usu habentur, ut est Campus Martius. Et L. 72. §. fin. D. tit. si res non in usu publico, sed in fisci patrimonio erit, venditio eius valebit; quia privatae res principis, publici appellatione non continentur. Igitur Publicani a publico dicti sunt, quorum maxima Romae et potentissima societas fuit; cum equites Rom. essent, et in provinciis plurimum auctoritate, et potentiâ valerent: ut Cic. epist. ad Lentul. lib. 1. ad famil. et epist. ad Appium, et ad Q. fratrem, et Livius lib. 33. In eorum societate erant Decumani, mancipes, redemptores, magistri, promagistri, coactores, servi familiares, et alii plerique, qui publicanis in eo Vectigali ministrabant: ut docet Ulpian. l. 1. D.
de public. Mancipes et Decumani publicanorum erant principes, ut Cic. lib. 13. epist. ad famil. Magister in societate Bithynicâ. Operas in scripturâ pro magistro dat. Item lib. 5. epist. ad Attic. promagistri scripturae nostrarum Dioeceseon. Item, Pupius est in operis eius societatis. Eius operae gratissimae sunt societati. In Bruto. Liberi societatis eius, quae pecuaria de P. Cornelio, L. Mummio censoribus redemerat: Item, lib. 4. in Verrem, Decumani, hoc est principes, et quasi senatores publicanorum. Magistri cum tabulas novo magistro traderent: Et lib. 5. in Verrem. Magister scripturae, et sex publicanorum. Iustinus lib. 38. vocat publicanorum sectiones. Asconius in Verrem. Mancipes sunt publicanorum principes, Decumani decumas reddunt: si portum, aut pascua publica redemerunt, portitores aut pecuarii dicuntur, quorum ratio scriptura. Hi omnes exigenda â sociis, suo periculo exigunt, et Rei pub. repraesentant. Mancipi pro frumento ab aratoribus pecunias accipere nonlicet. Describuntur publicani Sat. 3. Iuvenal.
Queis [(printer); sic: Quei] facile est aedem conducere, flumina, portus,
Sic candam eluviem, portandum ad busta cadaver,
Et praebere caput dominâ venale sub hastâ.
Item in veteri lapide:
Qui largae Cereris messes, fructusque renatos
Digerit in pretium, cui constat fama, fidesque,
Et qui divitias vincit pudor, ireper illos
Consuetus portus, curâ studioque laboris,
Littora qui praestat tutis fidissima nautis.
Impense laudantur hoc elogio portitores, adversus quos tamen, quia multa per vim plebeculae adimebant, Praetor edixit apud Ulpian. lib. 1. D. de Publican. Quod publicanus, seu quis publicani nomine vi ademerit, quodve familia publicanorum, si id restitutum non erit, in duplum; aut si post annum agetur, in simplum iudicium dabo. Honorius, et Valentinianus rescrip serunt; ut quoties in disceptatione constiterit, inique discussionem fuisse factam, discussor ipse in eodem titulo, et in eodem modo, ad solvendum protinus urgeatur, in quo alterum perperam fecerit debitorem. Sed ut plebi adversus publicanos cautum erat legibus, sic et publicanis adversus eos qui publica vectigalia fraudare vellent, aut nonprofiterentur. Cic. in Agrar. Decemviri portitores omnibus omnium pecuniis constituti [(printer); sic: constituit] , qui non modo reges,
atque externarum nationum homines excutiant, etc. Merces inscriptae, quas in portu institor non esset professus apud portitorem, cadebant in commissum: Lucillius. Idem quod illi qui inscripta ex portu exportant clanculum me. ne portorium dent. Quintilian. Declam. 341. Quod quis professus non est apud publicanos, pro commisso tenetur. Declam. 349. Publicano scrutari liceat: Quod quis professus non fuerit perdat. Profitebantur igitur merces, ne in vectigali pendendo Reip. fraus fieret. Unde et Martianus, Merces improfessas vocat. Tertul. in Apolog. Quantum vectigalibus pereat fraude, et mendacio vestrarum professionum. Varro lib. 2. de re rustic. c. 2. professiones appellat. Si quis professus apud publicanos fuerit, non tamen solverit, hoc concedente publicano, ut solent facere; D. Severus et Antoninus rescripserunt, res in commissum non cadere l. ult. D. de publican. Opinionem etiam pro censu in professione censuali, usurparunt imperatores. l. ult. C. de praed. et omnib. reb. navic. lib. 11. Unde et opinatores, exactores militaris annonae, vocat Tribonian. l. 11. C. de erogat. milit. anno. Sedebant vero portitores certo loco ubi merces excuterent, quod Suidas telwnei=on appellat. telwnei=on o( to/post en w(=| kaqe/zetai o( telw/nhst), kai\ telw/nion. Macar. Homil. 43. w(\s1per ei)s1i\n oi( telw/nai, kaqezo/menoi ei)st tast stena\st o(dou\st, kai\ kate/xontes2 pario/ntast, kai\ dias1ei/ontes2. Ut publicani sedent in angiportibus, et retinent ac excutiunt praetereuntes. Chrysost. de poenit. Achad. ti/ ga\r xei/ron telw/nou tou= katezome/nou kata\ th\n o(do\n, kai\ a)llotri/wn po/nwn tou\s2 kapou)st trogw=ntost. Quid est publicano deterius, sedente secus viam, qui vindemiat fructus alienilaboris. Plautus: Asinar. Portitorum sunt similes ianuae lenoniae, si afferes tum patent. Portitores etiam fuêre in Graeciâ, et Asiâ sub Atheniensibus; qui decimas exigerent eorum quae mari exportarentur, vel importarentur. Socrates lib. 7. hist. Eccles. *xrus1o/polis2 e)pi/neion en arxh=| bos1po/rou, o/pou o( a)lk, bi/adhs2 dekateu th/rion e)ka/qis1e. *deka/tast ga\r oi( a)po\ to=u po/ntou ei)stple/ontes2 parei=xon. Chrysopolis navale suit, ubi Alcibiades in faucibus Bosphori portorium decimarum constituit. Decimas enim solvebant navigantes a ponto. Denique qui arenarias, cretifodinas, salinas, et metalla conducta habuêre, publicanorum loco erant: ff. d. de publican. [(printer); sic: l. 13. D. de pulic.] Sed et qui pascua conducunt, publicani dicuntur Plinio, lib. 13. cap. 3. quos etiam sub Imperatoribus corpus habuisse, docet Symmachus lib. 10. c. 58. Certe olim Vectigal unum fuit, Pascua dictum: quare et in Censoriis tabulis omnia dicuntur Pascua, ex quibus Vectigal reficitur, auctore Plinio: lib. 8. cap. 3. quia novi Vectigalis nomen semper odio fuit.
VEctigalium exactores) illos Philo Iudaeus lib. de Cain vocat e)kloge/as2, his verbis: Capito fo/rwn e)klogeu\s2 tw= th=s i)oudai/as2. Capito exactor tributorum Iudaeae.
DE Publicanis, et exactoribus Vectigalium, egimus en pla/tei: iam et de agris vectigalibus agamus. Vectigalia proprie res et agros spectant; quia pro invectione, vel evectione mercium, decimisque et pascuis pendebantur. Horum originem a capite arcessit Appianus, lib. 1. civil. in haec verba: r(pmai=oi th\n i)tali/hn pole/mw| kata\ me/ri xeirou/menoi, gh=st me/rost e)la/mbanon, kai\ po/leist enw/kizon, h)/ e)st ta\st pro/teron ou)/s1ast klhrou/xous2 a)po/s1fw=n kate/legon, etc. Romani nunc hos, nunc illos Italiae populos subiciendo, parte agri mulctabant, in eumque colonias deducebant; aut in iam ante condita oppida sui generis ascribebant. Hae coloniae, tamquam praesidia partis bello provinciis imponebantur; in quibus qua nt um erat culti agri colonis dividebatur, aut vendebatur, elocabaturque. Quod vero bellorum iniuriâ incultum supererat, quia sub sortem mittere non vacabat, per praeconem invitatis assignabant, quibuscumque liberet colere: parte decimâ fructuum sibi retentâ in agris sativis; in plantariis, aut arboreis, quintâ. In pastionibus autem certum pretium definiebant; in capita minoris, maiorisque pecoris. *deka/th men\ tw= speiromen/wn, pe/mpth de\ tw= futeuome/nwn. Ubi quod de quintâ parte fructuum [(printer); sic: fructum] ait, quae pensitaretur, videtur durius, et a Ciceronis aetate alienius; qui Siculos decimas vini, et olei, non quintam fructuum partem persolvisse ait libris in Verrem. Paulo aliter Hygen. lib. 2. Vectigales, inquit, agri sunt obligati quidam coloniarum, aut municipiorum, aut civitatum antiquarum; qui et ipsi plerique ad populum Rom. pertinentes ex hoste capti, partitique, ac divisi sunt per centurias; ut assignarentur militibus quorum virtute capti erant, amplius quam esset destinatio modi Veteres glos. Vectig. ei)s1i\n a\groi po/lewn dihnekw=st misqou/menoi )u=pi\ toiou/tw| tro/pw|, kai\ o(/rwi(/na e)f) o(/s1on dido/nai t\ u(pe\r a)utw=n/ bektiga/lion te/los2
mh\ e)kba/llwntai, mhte\ a)utoi\, mhte\ oi( par) a)utw=n ei=st to/pon au)tw=n u(peis1io/ntes2. Vectigales agri sunt urbium, qui in perpetuum locantur; hâc lege, ut quandiu Vectigal solverint, non eiciantur ipsi, vel heredes. Vectigales item agri dicuntur Pop. Rom. qui ex hoste capti Vectigalia pendunt, mancipibusque vel in singula lustra, vel in annos centenos locantur: ut Hygen. de limitib. lib. 1. et l. 1. D. siager Vectig. l. 11. D. de publican. ubi admonebo Res publicas imponere agris suis solitas Vectigal, ad rationem usuraetrientis. Plin. lib. 7. Epist. Ager Rei pub. mancipatus quingentis milibus nu~mum, Vectigalis nomine infert quotannis vicena milia nummûm; quae ratio est usurae trientis, ut vult Budaeus in Pandectis. Plinii verba sic habent. Nam pro quingentis milibus nummûm, quae in alimenta ingenuorum, ingenuarumque promiserant; agrum ex meis longe pluris actori publico mancipavi, eundemque Vectigali imposito recepi. Apud Cicer. l. 5. in Verrent, Ager decumanus qui arabatur, non erat eorum proprius a quibus colebatur; sed publicus Pop. Rom. ac decumanarum conditione ac pensitatione agricolis, a Censoribus erat attributus; qui aratores dicuntur, agri ipsi arationes. Plaut. Trucul. male vertit res pecuaria mihi apud vos, nunc vicissim volo habere aratiunculam, pro copiâ hîc apud vos. Victis igitur hostibus intra fines Italiae vel extra, eorum agros Censores colonis assignabant, aut elocabant iis qui colere vellent, sub conditione Vectigalis fixi. Ut enim est in vetrei lapide; Vectigal fixum est, aut mobile. Fixum quod agrorum est non personarum: id est, census, sine quo fundus non emitur. l. 2. C. lib. 4. tit. 47. sine ceusu vel reliquis fundum comparari non posse. Quare, et si fundus in Ecclesiae dominium transiret, censui tamen obnoxius erat, et Ecclesia publicas functiones agnoscere cogebatur. Ambrosius contra Auxent. Si tributum petit Imperator non ei negamus, agri Ecclesiae solvunt tributum. Theodoricus rex apud Cassiod. lib. 1. Variarum. Ea vero quae a tempore beneficii ad Ecclesiam vestram ab aliquibus est translata possessio, commune cum universis possessoribus onus solutionis agnoscat, et eius subiaceat functioni cuius est nacta iura dominii. Mobile vectigal est, quod pro rebus mobilibus penditur; ut venalitiis et mercibus. l. ult. D. de Publican. §. quoties quis mancipia invecta professus non fuerit, sive venalia, sive usualia, paena commissi est. Vectigal item certum fuit, aut incertum. Certum definita fere stipendii summa, et hoc Tributum dictum; sive stipendium, quod qui pendebant
Tributarii, sive stipendiarii dicebantur. Caesar lib. 1. Belli Gal. quasque civitates stipendiarias haberent, id est, Tributarias. Cicer. 5. in Verrem. Quoddam Vectigal stipendiarium, unde stipendiarii Pop. Rom. vocantur. lib. 3. delegib. Incertum autem. Vectigal, quod proprie dicitur Vectigal, et portorii nomine, decumarum, scripturae, salis pendebatur, ex iis agris fuit, quos hostibus eripuerant, et colonis assignarant, vel aliis qui colere vellent elocaverant; quos quicumque emerent, sive cives Rom. sive socii essent, sub conditione Vectigalium emebant, ut solitum canonem persolverent. Incertum illud Vectigal, pro anni copiâ uberius, vel angustius exigebatur. Si enim vel sterilitate, vel iniuriâ belli, aut ae~ris, angustior annona fuisset, aliquid deminuebatur de Vectigali incerto, ut infra ex Appiani lib. 5. civil. docebimus. Interdum Vectigales illi agri ad subsidia rei pub. relicti, dividebantur lege agrariâ civibus; quibus terni, pluresve liberi essent, ut Sueton. Scribit in Iul. cap. 20. Demum cum divites latisundia coemerent, ut prodit Appianus lib. 1. civilium, et servitiis replerent, Italiqueve paupertate et paucitate generis laborarent; tribunis rogantibus lex lata est, ne quis haberet agros supra quingenta iugera, neve quis pasceret plus centum capitibus maioris, plusve quingentis minoris pecoris. Hanc legem tulit Caius Licinius Stolo tribunus plebis, anno urbis 367. Livio narrante lib. 6. Cui legi cum fraus fieret, Sempronius Grachus legem Agrariam tulit, ne quis possideret supra quingenta Iugera, ut Appianus ibidem scribit. Varro lib. 1. de re rust. Stolonis illa lex, quae vetat plus 500. iugera habere civem Rom. Prima lex Agraria lata est Spurio Cassio, et Proculo Virginio Consulibus, apud Livium lib. 2. Cum Hernieis foedus ictum, agri partes duae ademptae, inde dimidium plebi, dimidium Latinis divisurus erat Consul Cassius, anno urbis 270. Alterius legis Agrariae mentio fit apud eundem lib. 5. et apud Plutarchum in Gracchis. Tandem cum legi Agrariae, quam Gracchirtulerant, fraus fieret; Spurius Thorius legem tulit, ne agri amplius dividerentur, sed possessores in iis relicti, Vectigalia penderent pro iis, eaque pecunia plebi divideretur. Cicero tamen in Bruto: Spurium Thorium agrum publicum vitiosâ, et inutili lege Vectigali levâsse auctor est. Postremo ager Campanus qui unus non divisus supererat, a Caesare Consule divisus est, ut Sueton. in Iul. cap. 20. Cicero ad Atticum. Eo magis quod Portoriis Italiae sublatis, agro Campano diviso, quod Vectigal superest domesticum praeter vicesimam?
VECTIGALIA Pop. Rom. tribus maxime rebus definita esse ostendimus; Portorio, Decumis, Scripturâ. Cic. pro leg. Manil. Itaque neque ex portu, neque ex decumis, neque ex scripturâ Vectigal conservari potest. Item, ubertate agrorum, magnitudine [(printer); sic: magnitudo] pastionis, multitudine eorum quae exportantur. Et iterum: cum publicani familias quas in portubus habent. Quo loco pro silvis, aut salictis vulgo recte legi videtur, salinis. *te/los illud fuit e)cagwgiko\n, kai\ ei)s1agwgiko/n, Vectigal pro invectione et evectione mercium. Arist. 2. Oeconom. e)llime/nion portorium vocat, poloume/nou tou= e)llimeni/ou ei)/kos1i s1ala/ntwn, cum viginti talentis portorium venderetur. Pollux, e)llimeni/zeist, h) dekate/ueis2. Portoria, aut decimas exigis. Demosthenes e)llimenista/st portitores [(printer); sic: portiores] , V. glos. portorium, *te\los o)n) lime/ni, Vectigal in portu. Portarium te/los pu/lhs2, Vectigal portae. Fuit enim et portorium e mercibus, quae per portas in urbes importabantur, vel exportabantur. Hesych. ei)s1hlou/s1ion ti/mhma, ei)s1o/dou, h) te/los, aestimationem ingressus, aut portorium vocat; quae vox facta est, ab ei)s1e/rxomai, ingredior. In pontibus quoque, pro transitu Vectigal datum, Seneca docet. Nec indignabitur sapiens aliquid impendere ut limen transeat; cogitans, et in pontibus quibusdam pro transitu dari. Herodia~us exactio~es fuisse ait, e)pi/te tai=st o)/xqaist pota/mwn, kai\ lime/s1i po/lewn, e)/nte o(dw=n porei/aist, et in ripis fluminum, et portubus urbium, et viarum transgressibus. Vectigalis quod in itinere penditur, mentio fit l. 21. D. de donat. inter vir. et uxor. si quis pro uxore suâ Vectigal in itinere quod praestari solet, solvisset. Fuerunt et portoria rerum venalium, et castrorum. Livius lib. 32. Africanus et Paetus censores, portoria rerum venalium Capuae, Puteolisque, item Castrorum portorium fruendum locârunt. Sueton. lib. 1. cap. 43. Iulius Caesar perigrinarum mercium portoria instituit. Portoria sublata sunt eo pene tempore, quo Clodius a patriciis ad plebem transit. Dio lib. 37. *kai\ e)nteida\n ta\ te/lh deinw=s2 th/n te po/lin, kai\ th/n a)/llhn i)tali/an e)lu/pei. etc. Et quoniam portoria graviter, urbem, et reliquam Italiam offendebant, Lex quae portoria tollebat, omnibus grata erat. Senatores autem offensi Praetori qui legem ferebat (erat enim is Metellus nepos)
voluerint nomen eius delere de lege, et alium pro ipso ascribere legis auctorem. Quod factum non est. Unde apparuit eos ne beneficia quidem accepta et grata habere; quae a perniciosis civibus profecta essent, ut ibidem Dio. Cic. lib. 2. ad Atticum. Iam illa causa publicanorum, quantam accerbitatem afferat sociis, intelleximus ex sociis, qui nuper in portoriis Italiae tollendis; non tam de portorio, quam de nonnullis in iuriis portitorum querebantur. Hoc addo, publicanos Roman. aliis gentibus portoria non solvisse. In tabulâ foederis Rom. cum Pisidis, lex ita posita est. Quam legem portoriis terrestribus, maritimisque Termenses maiores Pisidae capiundis intra suos fines dixerint, ea lex iis portoriis capiundis esto; dum ne quid portorii ab iis capiatur, qui publica Pop. Rom. Vectigalia redempta habent. Et in foedere cum Ambraciensibus: Ambracienses portoria quae vellent terrâ marique caperent, dum eorum immunes Rom. ac socii nominis Latini essent. Plato lib. 8. de legibus, Portoria omnia ex sua Repub. sustulit, ut mercatores ad rerum copiam invehendam allicerentur. Nero cavit ne censibus negotiatorum naves ascriberentur, neve tributa pro illis penderent. Tac. lib. 13. Annal. Res quaedam a portoriis liberae fuêre, puta quas ad usus domesticos privati ferrent, ut exercendi agri caussâ, vel quae ad fiscum pertinerent. l. 5. C. de Vectigal. l. locatio. §. fiscus. D. de public. Sed neque ea portorii onere premuntur, quae in usus Praesidum, et Ducum qui praesunt exercitibus deportantur, l. 4. ibid. Neque ii qui resfisci tractant, Portoria pro rebus suis pendunt. d. l. locatio. De iniuriis portitorum in mercibus excutiendis supra pluribus egimus; quos interdum mulctam pecuniariam imposuisse Varro apud Nonium docet: Aes defraudasse cauponem, Cauponam luto oblivisse, tum portitores aera indixisse. His addo provincias quasdam fuisse, quae immunes a portoriis et Vectigalibus essent. Tacitus lib. de morib. Germ. Catti nec Tributis conteruntur, nec publicanus atterit. Exempti oneribus et collationibus, et tantum in usum praeliorum sepositi, velut tela atque arma, bellis reservantur.
VECTIGALIA olim et Romae, et in ceteris gentibus, mancipibus locari, unde pecunias reficerent, moris fuit. Ioseph. lib. 12. orig. cap. 4. *e)nsta/s1hs2 de\ th=s2 u(me/ras2 kaq) h(/n e)/melle ta\ te/lh pipra/s1kesqai tw= po/lewn en *aigu/ptw, h)go/razon oi( toi=s2 a)ciw/mas1i en tai=s2 patri/s1i diafe/rontes2, etc. Cum instaret dies quâ Vectigalia urbis vaenire oportuit; emebant ii, qui dignitate in patriâ prae cellebant. Et cum Vectigalia Syriae, Phoenices, Iudeae, et Samariae, octo milibus talentorum redimerentur, etc. Decimae frumenti apud Cranonios pecuniâ redimebantur, auctore Polyaen. lib. 2. *kranwni/wn th=s po/lews2 th=n to=u s1i/tou deka/thn a)pomisqou/s1hs2, a)delfo\n a)utou new/teron ta\ te/lh kaqh=ken misqws1a/menon, etc. Cum cunctas frumenti decimas mercede locaret, fratrem suum iuniorem submisit, qui Vectigalia redimeret, ad summa pretia reditus attollens. Ita cum fratrem suum decumanum in urbe constituisset, et multos ei Iuvenes florenti aetate adiunxisset, qui agros obirent, ut fructus decimatos colligerent. Sic interpretor illa verba: *kai\ pollou\s2 neani/s1kous2 a)kma/s1antas2, e)gxei/ris1as2 peripo/lous2 tw= xwri/wn ei)s2 s1ullogh/n tw=n dekateuome/nwn karpw=n, non ei)s2 s1ullogi/as2. Decimae autem variae fuêre. Quaedam eorum, quae in urbem importarentur. Oecon. lib. 2. cap. 2. *no/meu o)/ntos en babulwni/a| palaiou= deka/thn ei)=ne tw= ei)s1agome/nwn, Cum Babylone Lex vetus esset, ut decimae eorum penderentur, quae importata essent. Xenoph. pag. 423. *a)pe/doto th\n de/kathn, th\n e)k to=u po/ntou pleo/ntwn, persolvit Bayzantii decimam, quam debeant ii qui a porto navigabant. Aliae decimae bonorum omnium fuêre, quas Trium viri pervim ab omnibus civibus exegerunt, ait Zonaras: e)dekatou=nto ta\s2 ou)s1i/as2 a( pa/ntwn poli/tw=n. Fuerunt et Decimae Diis votae, eorum omnium quaenata essent eo anno. Dionys. lib. 1. oi( pelas1goi\ e)ucanto kataqu/s1ein ta\s2 deka/tas2 tw= pros1genhs1ome/nwn a( ta)ntwn. Unde Callimachus in Delo, dekathfo/reis2 uparxa\s2, primitias decimam ferentes vocat.
*a)lla\ toi a)mfietei=s2 dekathfo/roi ai)en uparxai\ pe/mpontai.
Sed tibi primitiae annuae decimanae semper mittuntur. Aristot. libr. 2. Oeconom. pro/s1odon e)k gh=s2 oi( me\n deka/thn, oi( de\ e)kfo/rion pros1agore)uous1i, reditum e solo quidam decimam, alii proventum vocant. Erant et
decimae bonorum, quas Herculi pollucere moris fuit. Plaut. Sticho, ut decimam partem Herculi poliuceam. Plutarch. in Syllâ a)poqu/wn th=s ou)s1i/as2 a)sta/s1hs2 th\n deka/thn tw= h(raklei=. Pollucens omnium bonorum decimam Herculi. Cic. lib. 2. Offic. Oresti nuper prandia in semitis decumae nomine, magno honori fuerunt. Aristo. apud Sudam. *ta\s2 ga\r deka/tas2 tw= koiliw=n tw= quome/kwn e)di/dos1an en tw=| prutanei/w|. Decimas abdominum victimarum quae immolatae essent, in Prytaneo dederunt. Idem a)dekate/utous2, immunes, dekate/uta\s2 decumanos, ut supra ostendimus. Erant et decimae vini, et olei, ut Cic. 5. in Verrem L. Octavio et C. Cottâ Coss. Senatus permisit, ut vini decumas, et frugum minutarum, quas ante te (Verrem) lege Quaestores in Sicilia vendere consuessent, Romae venderent, legemqueve his rebus, quae ipsis videretur, edicerent.
DECUMAE igitur proprie decimam fructuum partem significant, a quibus Ciceroni in Verrem; Ager Vectigalis. Populi Romani ex parte decimâ dicitur. Item, omnis ager Siciliae decumanus est. Tacitus lib. de mor. German. decumates agros vocat. Eae interdum infra modum legitimum a Censoribus definiebantur. In Siciliâ enim singula iugera, singula medimna solvebant, ut Cic. 5. in Ver. pro quibus tria medimna exegit Verres. In Provinciis autem Populi Romani non eadem semper ratio, modusqueve decimarum servatus est. Assiae enim certum non erat impositum Stipendium; sed pro anni copiâ, vel inopiâ, uberius aut angustius Vectigal exigebatur. Appian. libr. 5. civil. ou) pro\s2 ta\ timh/mata u(mi=n e)peqh/kamen, w(s2 an) hmei0s2 a)ki/ndunon fo/ron e)kle/gwmen, a)lla\ me/rh fe/rein tw= e)kas1o/te karpw=n e)peta/camen i(/na kai\ tw= enanti/wn koinwna=men u(mi=n. Vectigal vobis non ex censu imposuimus, ut Tributum periculi expers colligamus; sed ut partes fructuum conferretis constituimus: ut et rebus vestris adversis communicemus. Ceteris Provinciis aut Vectigal certum impositum est, quod Stipendiarium dicitur, ut Hispanis, et plerisqueve Poenorum, quasi victoriae praemium, ac poena belli: aut censoria locatio constiruta est, ut Asiae lege Semproniâ, ait Cic. lib. 3. in Ver. Siciliae civitates sic in amicitiam, fidemqueve recepimus, ut eodem iure essent; quo fuissent, eâdem conditione Populo Romano.
parerent, qua suis ante paruissent. Perpaucae Siciliae civitates sunt bello a maioribusnostris subactae, quarum ager cum esset publicus Populi Romani factus, tamen illis est redditus. Is ager a Censoribus locari solet. Foederatae civitates duae sunt, quarum decumae venire non soleant; Mamertina et Taurominitana. Quinque praeterea sine foedere immunes ac liberae, etc. Praeterea omnis ager Siciliae civitatum, decumanus est. Lege autem Censoriâ, descriptio et conditio in locatione Vectigalium continetur; quâ cavetur quibus ex rebus Vectigal, quemadmodumqueve capiatur: quae plerumqueve erat asperior in Provinciales, municipibus favebat. Alphenus l. 1. in lege Censoria. D. de verb. signif. In Lege Censoriâ portus Siciliae ita scriptum erat: servos quos domum quis ducet suo usu, pro his portorium ne dato. Cic. libr. 3. de nat. Deo. Nostri quidem Publicani, cum essent agri in Boeotia Deorum immortalium excepti Lege Censoriâ, negabant immortales esse ullos qui aliquando mortui fuissent. Idem lib. 1. Epist. 1. ad Q. frat. Possunt in pactionibus faciendis non Legem spectare Censoriam. Ea Lex fiebat a Censoribus, cum publica Vectigalia locarent. Livius lib. 43. In Censura Claudii, et Sempronii edixerunt, nequis eorum, qui Q. Fulvio, et Aulo Postumio Censoribus publica Vectigalia, aut Ultrotributa conduxisset, ad hastam suam accederet. Varro lib. 2. de Re Rustic. cap. 2. et Cic. de Provinciis Consularibus, Legem Censoriam vocant, quae in publicorum locationibus dicta erat. Idem Varro, lustrum nominatum esse tempus quinquennale ait; a luendo, id est solvendo, quod quinto quoque anno Vectigalia, et Ultrotributa persolvebantur. Agri igitur Vectigales, decumas Populo Romano pendebant. Hoc frumentum militibus admetiebatur: et urbanae plebi, modo semissibus, modo trientibus, tandem Lege Clodiâ semisses et trientes sublati sunt, gratisqueve admensum plebi urbanae frumentum. Frumenti autem, quod ex Provinciis extrahebatur tria genera fuerunt; decumanum, emptum, et aestimatum. Decumanum, erat decuma, quam quisque aratorsine pretio dare cogebatur. Quae summa pro copiâ vel inopiâ frumenti in singulos annos erat incerta. Emptum, quod aratores vendere, accepto ex S. C. pretio cogebantur, ad alendum Romae Populum. Aestimatum, quod aestimabat magistratus in cellam suam, in usum familiae; cum interdum pro frumento pecuniam aeciperet, ut Ascon. in Ver. Cic. Divinat. in Ver. Queritur Sicilia tota, C. Verrom ab aratoribus cum frumentum sibi in cellam imperâsset,
essetqueve tritici modius HS. duorum, pro frumento in modios singulos, duodenos sextertios exegisse. Item: Emptum est ex S. C. frumentum ab Siculis Praetore Verre, pro quo frumento pecunia omnis solutanon est. Item: Mancipes a civitatibus pro frumento pecuniam exegerunt. Quod crimini datur Verri. Plinius Panegyr. Devehunt ipsi quod terra genuit, quod sidus aluit, quod annus tulit: nec novis indictionibus pressi, ad vetera Tributa deficiunt. Emit fiscus quicquid videtur emere: inde copiae, inde annona. Emptum duplex fuitL: Unum decumanum, quod ex alteris item decimis pretio persoluto aliquando accipiebatur. Ut enim Livius scribit lib. 37. Duae decimae frumenti saepe imperabantur provinciis. Alterum imperatum, quod praeter duas decumas aequaliter omnibus civitatibus, pretio item soluto imperabatur; ut Ascon. Cic. 5. in Verrem. Decumae in Siciliâ: Lege, et consvertudine trahuntur: alterae novis institutis propter annonae rationem imperantur. Nummi argentei sunt, Pisonis et Caepionis, in quibus cernuntur duo viri inter spicas sedentes, cum inscriptione: Ad frumentum emendum ex S. C. Tacit. in Agricola, Provinciales emere frumenta et vendere cogebantur, divortia itainerum, et longinquitas Regionum indicebatur; ut civitates a propinquis Hibernis in remota, et avia deferrent. In Lapide Augusti legitur, frumento privatim coempto. Coemptio dicitur s1unwnh/; cum undique fiscus a Provincialibus, etiam invitis, species annonarias usui publico, vel exercitui necessarias emit. Cura coemendi frumenti dicitur sitonia, vel sitonium, lib. 57. Basilic. Non fit coemito sine auctoritate Principis; nisi si qua municipia [(printer); sic: mancipia] annonae caritate laborent. Item, coe~mtio fit pro numero iugerum, et capitum, pro\s2 th\n a)nalogh\n tw= ze/ugwn h)/toi zugokefa/lwn, Nov. 17. Sed ut ad Asconium redeamus; emitur quotannis frumentum publice in cellam Magistratibus, et Legatis imperatum. Cic. 5. in Verrem. Praetor in cellam frumentum sumit. Erat et honorarium frumentum. Idem in Pison. Qui modus tibi fuit frumenti aestimandi, qui honorarii; siquidem potest vi, et metu extortum honorarium nominari. Unde sequitur honorarium fuisse frumentum, quod honoris casusâ sponte, et sine metu Praetori daretur a Provincialibus. Doctissimus Budaeus in P. ad L. solet. de offic. Procons. Honorarium illud non de frumento accipit, sed ex Plin. lib. 10. Epist. de Honorario quod Decuriones pro introitu curiae dabant. Melius Isidorus, vinum, et frumentum honorarium, honori Praetoris datum ait. Postea canon
frumentarius, eanon glebae vocari coeptus. Canon enim anniversariam pensitationem, praestationem, functionem, collationemque significat. Sidon. lib. 6. Epist. 1. Debitum glebae canonem non petatis. Vopiscus, canon Aegypti vobis integer veniret. Lampridius in Heligab. Iussit canonem P. R. unius anni esse, cum eo tempore iuxta provisionem Traiani, septem annorum canon frumentarius esset. Spartianus in Severo, Rei frumentariae, quam minimam repererat ita consuluit, ut excedens ipse vitâ, septem annorum canonem P. R. reliquerit: ita ut cottidiana 75. milia modiorum expendi possent. Itaque canon praestationem significat ordinariam, quam immutari Impp. Leo et Anthemius vetuerunt, l. ult. titul. de canon. largitional. libr. 10. Cod. l. 1. eod. tit. l. 2. de canon. frum. urb. Rom. lib. 11. Cod. Erant ex canone quoque annonae quaedam annuae, ad victum cultumque corporis, in frumento, vino, hordeo, larido. Provinciales enim pendebant frumenti quinquagesimas, hordei quadragesimas, vini et laridi vicesimas. Armenii, quia longius dissiti, pendebant tantum frumenti et hordei quadragesimas, vini et laridi quintas decimas. l. 9. libr. 10. Cod. de suscept. praepos. et arcariis. Aegyptios olim Regi quintam fructuum partem solvisse, docent Sacrae Litterae, Genes. cap. 47. Beneficium autem erat Principum, donare possessiones dempto canone, et levare possessiones Tributis. l. 1. Cod. lib. 1???. tit. de collat. donat. Denique, ut hoc caput aliquando claudamus, in portoriis et scripturâ, publicani pecunias exigebant; nonitem ob frumentum. Unde lib. `. in Ver. crimini vertitut mancipibus, quod affinitatibus pecunias pro frumento exegerint. Et 5. in Ver. puniendus Verres esse dicitur, quod aliquot nominibus de capite frumenti decumas detraxerit.
AD canonem frumentarium, Romae Horrea fuêre quadrato lapide, et veterum insulae condendo tritico; quas sub Nerone arsisse scribit Diacon. lib. 17. Horrea fuêre ad 309. variis urbis Regionibus, narrante P. Victore. Cognomina horreis ab auctoribus; horrea Aniceti, Vargunteii, Galbiana, Domitiani, Augusti, Seiani, et aliorum. Dio lib. 58. horrea vocat a)poqh/kas2. Philo In
mechanic. lib. 2. s1itobolw=nas2. Themist. serm. 4. s1itofulakei=a, s1itoqh/kas2, s1itofula/kia. Item fuêre in portubus Tyberinis horrea, et in his annonae urbicae causâ mensores portuenses; quibus iunguntur caudicarii, id est frumentarii nautici. l. 1. Cod. Theodos. de Canon. frument. V. Inscriptio: Quinque mensores nos portuenses, quibus vetus fuit cum caudicariis diuturnumqueve tutamen. Privata horrea seu granaria, ex Tabulis fiebant, quorum stipites saepe in terram defossi. l. 18. D. de act. empt. Varro lib. 1. de rerust. cap. 57. triticum condi oportet in granariae sublimia. Horreum frumentarium mobile ex tabulis ligneis factum. l. 60. D. de acquir. rer. dom. Horrea vinaria, olearia, penuaria, et ad custodiam mercium, passim apud I. C. leguntur. Horat. Ode 28. lib. 3.
Parcis deripere horreo
Cessantem Bibuli consulis amphoran.
Et Ode 28. lib. 4. Horrea autem ne frumenta computrescerent, hâc formâ iubentur exstrui a Philone, lib. 2. mhxanikw=n. *ta\s2 de\ kriqa\s2 dei=, kai\ tou\s2 purou\s2 w(s2 be/lpsta kaqa/rantas2, kai\ s1eirou\s2 w(s2 baquta/tous2 o)ru/cantas2, kai\ tou/twn tu/t) e)/dafos a)lei/yantas2 o(/s1on )u=pi\ te/ssaras1 daktu/lous2 to\ ba/qos2, kai\ ku/klw perialei/yantas2 phlw= dihrgas1men/w| kai\ o)xuramen/o a)mo/rgw|. *e)/stw ta\ men/ du/o me/rh xnou\s2, to\ de\ e(/n a)/mmos ei)s2 to\n phlo\n e)mbeblhmmen/na, w(s2 an) chranqw=s1i. *e)mblhqe/ntos de\ to=u s1i/tou dei= o)/cous2 keramei=on w(s1 drimutatou, ei)s2 to\ me/s1on a)/xri to=u traxh/lou katoru/cai, kai\ peribalo/nta an)/wqen kwnoeidei= xh/mati pli/ntois2 katalei/yai phlw=|. ou(/tw ga\r a)/s1hptos gi/netai. Hordeum et triticum optime purgare oportet, et specus alitssimos fodere, solumqueve luto facto, et amurcâ munito circumquaqueve alto quatuor digitos inungere. Duae sint pulveris partes, una arenae, quae luto admisceantur, ut siccari possint. Cum autem triticum ingestum est, defodere oportet vas fictile aceti acerrimi, in medio usque ad coltum, et desuper lateribus in coni ac metae speciem amplecti, lutoqueve inungere. Ita enim triticum non computrescit. Vitruvius lib. 5. cap. 9. Fodiuntur et exinaniuntur, quam altissime structiles cloacae cum tubulis, complentur ea loca carbonibus, deinde insuper sabulone eae ambulationes sternuntur, et exaequantur ut sint siccae. In his sunt thesauri civitatis. Eo enim facile sal im portatur, frumenta publice privatimqueve ex peditius congeruntur, tum ambulationes hypaethrae aperiuntur, et mensurae tributim singulis capitibus designantur. Aliudhorreorum genus, ita describit Phillo lib. 2. *fula/ttetai o( s1i/tos en u(perw/ois2, dialeleimmen/ois2 e)k a)mo/rgw| to=us2 toi/xous2, kai\ to\ e)/dafos, kai\ ta\s2 quri/das2 e)/xous1i, kai\ diapnoa\s2
pleious2 e)stramme/nas2, pro\s2 bor)r(an= kai\ perfragme/nas2, diktu/ois2, i)na u(po\ tw= o)rni/qwn mh\ kate/sqhtai, mh/te qhri/a e)/ggi/gnhtai. Triticum asservatur in cenaculis, quorum parietes amurcâ inuncti, et solum ipsum, et fenestras plures, et spiracula obversa ad Boream habeant, retibus munita, ne ab avibus comedatur, aut animalia innascantur. Horrea tamen non in cenaculis vulgo erant, sed defossa, ut indicat Varto. lib. 1. cap. 1. rer. rust. Quidam granaria habent sub terris, speluncas dictas s1eirou/s2. ut in Cappadociâ. Cassiodor. Epist. 12. lib. 12. horrea subterranea. Lege Columel. lib. 1. cap. 6. Plin. lib. 18. cap. 38. Alia fuêre pensilia, et in editiore aedium parte, Varronisublimia dicuntur, Vitruvio Sublimata [(printer); sic: sublimata] , libr. 6. cap. 9. Columellae pensilia. Lege Pallacium libr. 1. cap. 19. Quia autem fuêre olim subterranea, Varro lib. 4. de ling Lat. Horreum, in quo frumenta conduntur, ab horrido dici putat. Unde et condita vocantur, frumenta in horreis condita, lib. 10. Cod. de condit. inpub. hor. Horreis Populi Romani praepositus erat comes horreorum, qui pistores mancipes habuit. l. 11. Cod. tit. 16. Pistores pani civili conficiendo obnoxii, qui mancipes dicti. l. et. 2. Cod. de frumento urbis.
DECIMAS ex agris Vectigalibus exigi, et in horrea condi Romae, ut annona sublevaretur, ostendimus. Per initia quidem Aedilium munus fuit, ut frumentum Populo binis aeris admetirentur. Postea ipsi Imperatores, perse annonam curârunt, praefectosqueve, seu curatores annonae instituerunt, qui Kal. cuiusque mensis frumentum per tesseras dividerent. Tesseris acceptis itabant adhorrea, ubi frumentarii Populo frumentum admetiebantur. Demum im locum frum enti successit panis gradilis, ut doctissimus Lipsius in Electis suis docuit. Certe nulla civitas paulo amplio r fuit, ubi reifrumentariae curatores non essent. Iam olim Athenis decem annonae praefecti suêre, qui cogerent mercatores duas partes tritici quod in portum illatum erat, in astu deferre iustio pretio, ad plebem alcndam. Suidas: Ol *oi( *a)/qhnai=oi de/ka e)klh/roun )u=pimelhta\s2 to=u e)mpori/ou, oi(=s2 pros1e/takto tw= te\ e)mpori/wn )u=pmelei=sqai, kai\ to=u s1i/tou kataple/ontos.
ei)s2 t\ a)ttiko\n e)mpo/rion ta\ du/o me/rh an)agka/zein ei)s2 ti\ a)/stu komi/zein. Romae autem frumenta petebantur e Provinciis, maxime Aegypto, Africâ, Siciliâ, Sardiniâ. Prudent. in Symmach.
Respice nunc, Libyci desistat ruris arator
Frumentis onerare rates, et ad ostia Tibris
Mittere triticeos in pastum plebis acerves.
Idem alio loco.
Numme Leontini sulcator solvere campi
Cessat frugiferas Lilybeo ex littore cymbas.
Nec dat vela fretis, Romana nec horrea rumpit
Sardorum congesta vehens granaria classis.
Lucanus lib. 7. de Sardiniâ et Siciliâ.
Nec plus Hesperidum longinquis messibus nllae,
Nec Romana magis complerunt horrea terrae,
Ubere vix glebae superat cessantibus austris.
Siciliam et Sardiniam, horrea fiscalia vocari docet Iustin. lib. 44. Si Africae frumenta deessent, e Macedonia petebantur, ait Symmach. lib. 3 Epist. 1. Idem lib. 4. Castigatione iudicum, quod alimentariaspectat invectio, Africa fruges dabit. Sed liberâ Republicâ, si quan do annona publica parum processerat; privati quobus ampla res domi esset, interdum Populo suis sumptibus frumentum admensi sunt. Plutarchus in Crasso a( kra/ssos trei=s2 mh=nas2 s1ithre/s1ion e)ka/stw| *rw(mai/wn, e)k tw= a)utou) pare/xhke. Crassus tres totos menses, frumentationem unicuique civium Rom. de suo praebuit. Marco Seio vitio datum non est, quod in annonae caritate asse modium dedit, ut Cic. lib. 2. offic. Sub Imperatoribus quoque, si gravis annus, aut sterilis esset, Senatores ad Populum alendum frumenta conferebant, ut Symmach. Epist. 68. lib. 7. Nobis, inquit, tardior Africanorum navium commeatus incutit curas, et sterilitas conditorum. Quapropter ad collation em vocati, remedia patriae usitata promisimus. Id temporis Praefectus urbi curabat annonam, auctore Ammian. Marcel. Imperatores ipsi saepehorrea invisebant, ut annonae consulerent. Quare tridui frumento in horreis viso, Augustus statuit veneno mori, si e provinciis classes intereanon venissent; ut Suetonius et Diaconus lib. 7. Imo et sub Gothorum Rege Theodorico, sulcatoriis navibus fiscale frumentum Romam deportabatur, ait Cassiodor, lib. 2. Epist. Columella, lib.1. cap. 1. Ibi, inquit, nunc ad Ostiam locamus, ut nobis ex transmarinis
Provinciis advehatur frumentum. Claudius Imperator Ostiam interdum itabat, ut frumenta inspiceret. Dio lib. 58. *o(=uto/s2 te e)s2 ta w/s1ia pro\s2 )u=i/s1keyin s1i/tou kate/bh. Idem tres viros praetorios constituit, qui ea, quae publico deberentur, exigerent; et lictores, ceteraqueve eis ministeria dedit. Cumqueve gravis annonae penuria esset, non modo in praesens annonae consuluit, sed et in futurum. *e)peis1a/ktou ga\r panto\s2 w(s2 ei)pei=n to=u s1i/te katars1eis2 a)s1falei=s2, ou)/tee limen/as2 )u=pithdei/ous2 e)bolai=s2, ou)/te katars1eis2 a)s1falei=s2, ou)/te limen/nas2 )u=pithdei/ous2 e)/xous1a, an/wfele/s2 s1fis1i t\ kratos th=s qala/sshs2 e)poi\ei. Cum enim e Provinciis frumentum omen Romanis adveheretur, Regio ad Ostia, quibus Tyberis in mare se exoneart; cum neque appulsus navium tutos, neque portus opportunos haberet, inutile eis maris robur efficiebat. Exceptis enim iis, quae suo tempore inveherentur, et in horrea conderentur, nihil per hiemem importabatur. Cui rei ut consuleret, portum praeparavit. *e)coru/cas2 th=s h)pei/rou xwri/on ou) s1mikro\n t\ pe/ric pa=n e)krhpi/dws1e, kai\ th\n qa/lassan e(s2 au)to\ e(/s1ede/cato. Contineantis locum peramplum effodiens, omnia circum quaqueve lapidibus fundavit, et in eum locum mare admisit, pilasqueve ingentes, et aggeres cum utrinque in ipso mari effodisset, circumquaqueve mari aggeres illos complexus est, in sulamqueve fecit, in quâ turris ignes ostentans, excitata est. In quos usus ea turris fuerit, indicat Statius lib. 3. [(printer); sic: lib.] Silvar.
Teleboumqueve domos, trepidis ubi dulcia nautis
Lumina noctivage tollit pharus aemula Lunae.
Iuvenal. Sar. 12.
Tyrrenamqueve pharon, porrectaqueve brachia rursus.
Sueton. in Claudio cap. 20. Portum Ostiae exstruxit, circumducto dextra sinistrâqueve brachio, et ad introitum profundo iam salo mole obiectâ: quam quo stabilius fundaret, navem ante demersit, quâ magnus obeliscus ex Aegypto fuerat advectus, congestisque pilis, superposuit altissimam turrim in exemplum Alexandrinae phari, ut ad nocturnos ignes cursum navigia dirigerent. De pharo Alexandrinâ, Epigramma Graecum.
*pu/rgos e)gw\ nao/th|s1in a)lwomen/ois1in arh/gwn
*ei)/mi, pos1eida/wnos a)penqe/a purs1o\n a)na)ptwn.
Turris sum nantis errantibus opem ferens, accendens Neptuni lampadem luctu carentem. Classis certe Alexandrina Puteolos primum appellabat, iam inde ab Augusto, ut Sueton. cap. 98. et Seneca Epist. 78.
Subito nobis hodie Alexandrinae naves apparuerunt, quae praemitti solent, et nuntiare secuturae classis adventum: tabellarias vocant. Gratus illarum Campaniae aspectus est. Omnis in pilis Puteolorum turba consistit, et ex ipso genere velorum, Alexandrinas, quamvis in magnâ turbâ navium, intelligit. Solis enim licet supparum intendere, quod in alto omnes habent naves. Cum intravêre Capreas, et Promontorium, ex quo
Alta procelloso speculatur vertice Pallas.
Caterae velo iubentur esse contentae: supparum Alexandrinarum insigne est. Ad Misenum Promontorium saepe naufragium factum. Tacit. lib. 15. Pretio frumenti nihil additum est sub Nerone, quam vis duceentas ferme naves, portu in ipso violentiâ tempestatis; et centum alias Tyberisubvectas, fortuitus ignis absumpsisset. Ibidem. Nero certan ad diem in Campaniam redire classem iusserat, non exceptis maris casibus. Ergo gubernatores, quam vis saeviente pelago a Phormiis movêre, et gravi Africio dum Promontorium Misenisu perare contendunt Cumanis littoribus im pacti. Mariigitur frumenta Romam convehel antur. Claudiannus lib. de bello Gildonico.
Frugiferas certare rates, lateque videbam
Punico Niliacis concurrere Carbasa velis.
Item alio loco.
Tot mihi promeritis Lybiam, Nilumque dedêre,
Ut dominam plebem, bellatoremque Senatum
Classibus aestivis alerent, geminoque vicissim
Littore diversi complerent horrea venti.
Naves cum Puteolos appulissent, vectores et nautae candidati, coronatiqueve thuralibabant. Sueton, in Augusto cap. 98. Statius lib. 3. Silvar.
Modo nam trans aequorra terris
Prima Dicarcheis pharium gravis intulit annum;
Prima salutavit Capreas, et margine dextro
Sparsit Tyrrbenae Mareotica vina Minervae.
Sed et Constantinopolim, mari frumenta convehebantur. Themist. serm. 6. *dia\ th\n s1itopompei/an u(phretei= h( qa/lassa th=| to=u bas1ile/ws2 o(rmh=|, kai\ o( xeime/rios plou=s2. *o)uk ou=n ai( s1itoqh/kai mestai\ e)urwtos, kai\ araxni/wn, a)ll u(perxei/leis2, kai\ u(pe/rantloi, ou)de\ a)tacioi= bas1ileu\s2 a)uto/pths2 gi/nesqai tw= qhs1aurw=n. *a)lla\ ta\ men\ to=u xrus1ou= tamiei=a e(te/rois2 fula/cein )u=ptre/pei, ta\ s1itofulakei=a de\ a)uto\s2 )u=pinostei=. Mare ut frumenta convehantur, studio
Imperatoris, et navigatio hiberna servit. Nonigitur horrea sunt plena rubigine, et araneis, sed frumento referta; neque indignum videtur Imperatori inspicere hos thesauros. Aerarium quidem aliis committit, ipsefrumenta, et horrea per selustrat. Addo et litteris Imperatoris, quas s1furhla/tous2 Themistius vocat, quafi solidas, et malleo ductas, sigilloqueve Regio signatas; privatis frumenti et olei, ceterarumque rerum maximum modum artributum. Sicille serm. 4. *dapanw=men po/rous2 bas1ilikou\s2 e)k tw= s1itofulaki/wn, tw= dhmos1i/wn, w(s1 kai\ oi( neor)r(a/fo, kai\ oi( balanei=s2; dei= e)ceta/zein o(/ti moi ouk e)co\n ou) s1i/tou mo/non diakos1i/ous1 medi/mnous2, ou)d) e)lai/ou i)/s1a kera/mia para\ bas1ile/ws2 karpou=sqai, a)ll) e)kei/nou to=u makrou= katalo/gou th\st e)upaqei/as2, o(po/s1on tai=s2 de/ltois2 tai=s2 s1furhla/tois2 a)kolouqei=. Consumimus frumenta Regia ex horreis publicis, ut sutores, sartores, et balnearii. Considerandum est, quod cum mihiliberum esset, a Rege percipere non modo ducentos medimunos frumenti, totidemque vascula figlina olei; verum etiam prolixum illum beneficiorum ac voluptatum Catalogum, quae litteris Regiis comites sunt, nolui admittere. Postea s1furh/laton vocat de/lton xrus1h=n, aureas litteras, seu aureum diploma. Prolixus ille Catalogus, est meo animo is, de quo agitur tit. 23. lib. 11. Cod. Ex quo apparet, populo alendo contulisse Provinciales frumentum, oleum, porcinam, bulbulam, qui canon, et commeatus dicitur; quem curante praefecto urbi, et praefecto annonae advehebant navicularii. l. 2. Cod. de frrument. urb. Const. lib. 11. Iustin. lib. 44. Hispaniam Romanis frumentum, vinum, mel, oleum, equorum pernices greges, metalla, linum, spartum, minium pependîsse scribit. Certe. annonae in speciebus consistunt, veluti frumento, vino, oleo, pane, carne, sale, mell: Tributa in corporibus, veluti auro, argento, aere, equis, vestibus, quae intributiones, et contributiones dicuntur. l. ult. D. de censib. Annonae, quibus opponuntur corpora, ic untur prodigia, seu trw/cima, l. 5. tit. 3. lib. 10. Cod. Quaecunqueve pro reliquis prodigiorum inannonario titulo, in quibuscunqueve corporibus sub auctione licitanda sunt. Prodigia illa a prodigendo, et consumendo. Vulgo legitur prodiga, forte an prodigua. Oleum certe perpetuum, Severus Imperator P. R. dedit. Lamprid. in Alexand. Oleum, quod Severus Populo dederat, quodque Heliogabalus imminuerat, turpissimis nominibus praefecturam annonae dando, in integrum restituit. Aurelianus primus carnem divisit. Vopiscus in Aureliano. Idem et carnem porcinem Populo Romano distribuit, quae hodie dividtur.
Statuerat et vinum Populo grativitum dare, ut quemadmodum oleum, panis, et porcinagratuita praeberentur, sic etiam vinum. Panmes aetate Iuvenalisdatos efse, certzum est, cum ipse dicat, Sat. 10.
— Atquae duas tantum res anxius optat,
Panem, et Circenses. —
Panis hic gradilis dictus est; quod e gradibus, qui in unaquaqueve Regione Romae crant ad pistrina daretur, ut constat e P. Victore, et Cod. Theodos. tit annon. civil. Cassiodor. lib. 9. [(printer); sic: lib.] variar. Ut sive in gradu, sive in aliis locis frumentorum condita poturerint inveniri, dentur frumenta pistoribus, tum deinde populo panes. Prudent. lib. 1. in Symmach.
Omnis qui celsa scandit cenacula vulgo,
Quique terit silicem variis discursibus atram,
Et quem panis alit gradibus dispensus ab altis.
Iam olim panesilli datividentur, cum Varro Cererem dictam Empandam paganalibus esse velit: quod in asylum, qui confugerent, eis panes darentr r. Unde precatio verbis conceptis; Te Anna Peranna Panda. Interpretantur vet. glos. Pandam gh=n e)uru/sternon. l. 1. Cod. lib. 11. tit. 25. Annona in pane cocto domibus exhibenda est. Ita cnim dehet canon ab inclitae memoriae Constantino praestitus, a Theodosio auctus, expendi; ne cogantur cives de publico sibi emere, quae aliis vendere potuissent. Ideo vetat Imperator, cuiquam, ne divinae quidem domui frumentum de publicis horreis pro annona penitus praeberi, sed intergrum canonem mancipibus consignari, ut panes coquantur. Alii autem suêre panes civiles et populares, alii militares. lib. 11. Cod. de Annonis civil. l. 1. ubi nihil ex annonis civicis (ita enim legendum, non publicis) Scholatum nomine vindicari debere monet Imperator. Annona enim aut militaris fuit, aut civilis. Militibus praeter Stipendia dabantur, quae ad victum, cultumqueve corporis pertinebant, cibi et vestes. Lamprid. in Severo. Milites non pretiosis vestibus ornabat, dicens; imperium essein virtute, non decore. Plutarch. in Gracchis. auctor est, Legem a C. Graccholatam de vestibus militibus e publico dandis, sine Stipendiorum detrimento. Panes illi civiles esse videntur, quos Constantinus magnus Populo dedit, et Palatinos vocavit; quia ex palatio petebantur. Suidas, palati/noi ei=)dos a)/rtwn, ou(\s2 e)filotimh/s1ato tw=| dh/mw| konstanti/nos o( me/gas2, kaq) o(/n u(pa/teuexro/non, ou(/tws2 o)noma/s1as2 a)utou\s2, oi(=a e)k to=u palati/ou xorhgoumen/ous2, Idem fiscalis appellatur panis, a Cornuto, ad haec verba Persii. Sat. 3.
Et Populo cribro decussa farina.
Panem, inquit, non deliciosius cribro discussum, sed plebeium de populi annonâ, id est, fiscalem. Item, hunc panem fingit gregalem, et plebeium esse positum. Ii panes fuêre bilibres, et siliginei, ab Aureliano dati, ut Vopiscus in Aureliano. Iam vero multae civitates fuêre, quibus Imperatores frumenta ad panes coquendos largiti sunt. Socrates enim, lib. 2. histor. scribit, Constantinum magnum, Alexandriae s1ithre/s1ion instituisse, in pauperum gratiam. Symmach. lib. 10. Epist. 53. Constantinus 150. milia modiorum, in alimoniam Puteolanis quotannis dedit. Quae summa a Divo Constante regente Rem publicam, mediâ parte mutilata est. Post quem Constantius aeque relatus in caelum, sepplicatione depositâ, annonam Puteolani Populi 25. mil. modiorum adiectione cumulavit. Vide locum luculentum. Constantinus idem, Constantinopoli octoginta milia frumenti, insingulos dies praebuit. Constantinus filius eius, quia Hermogenes occisus erat, e(zhmi/ws1e th\n po/lin a)felw\n to=u s1tthres1i/ou to=u paraxeqe/ntos para to=u patro\s2 a)pou h(meris1i/ou u(pe\r te/ssarast muria/das2. *o)ktw\ ga\r e(ggu\s2 muria/des2 e)xorhgou=nto pro/teron to=u s1itou e)k tw= a)lecandre/wn komizomen/ou po/lews2. Mulctaviturbem, detraxitque 40. milia modiorum frumenti, quo in singulos dies Alexandriâ petitum. Constantinopolitanis dividebatur: ait Socrates lib. 2. cap 3. Huius s1ith/otws2, seu frumentationis, meminiz Zosimus lib. l. *die/neime tw=| dh/mw| buzanti/wn s1i/ths1in, h(\n mexri tou=de/ die/meinen e)/xwn. Constantinus dedit Populo Byzantino modum frumenti, quem adhoc usque tempus accipere perseverat. Legendus eâ de re Evagr. lib. 3. Iulianus Augustaus frumentimodum assignavit Antiochenis, ut ipse testatur in Misopog. e)/nqen ei)s1h/gagon u(mi=n me)tron, tettara/kontamuria/das2. *w(s2 de\ a)nh/lwto kai\ tou=to, pro/teron me\n pentakixili/ous2, e)pta/kis2 de\ xli/ous2 u)/steron, ei)=ta nu=n muri/ous2, ou(\s2 )u=pixw/rio/n e)st??? loipo\n o)noma/zein modi/ous2 pa/nta o)iko/qen e)/xwn a)po\ th=s ai)gu/ptou komisqe/nta moi s1i/ton, e)/dwka th= po/lei. Inde vobis modum frumenti, quadringenta milia, intuli. (Forte legendum me/trwn, id est mensurarum, seu modiorum 40. myriadas) quo numero consumpto, primum quinque milia, postremo nunc decem milia modiorum, ut vos iam nominare consuevistis; quod omen triticum ex Aegypto ad meallatum fuerat, e domo et patrimonio, civitati donavi; et pro quindecim Mensuris non amplius argenti accepi, quam pro decem pendere solebatis. Praeter solitum canonem 125. mdoios, nemine parapeteumatis Theodosium dedisse ostendit. l. 2. de annon. civil. lib. 11. Cod. illud parape/tteuma foit, cum tesserae Populo darentur, de quibus
Apuleius lib. demundo. Plura possem in hoc Argumentum, nisi doctissimus Lipsius occupâsset, quem adito. Piget enim meobtrudere, quae ab aliis observata sunt.
IN agris Vectgalibus scripturaterium locum obtinuit; quae proprie dicta est ratio eorum, qui vectigale pascuis percipiunt: interdum pro ipso accipitur Vectigali, quod e pascuis reficitur. Dicuntur calles et saltus. Festus, scripturarius ager publicus appellatur; in quo ut pecora pascantur certum aes tribuitur, quia publicanus scribendo consficit rationem cum pastore. Lex Toria, mulctat eos quorum pecora agros publicos depascunt, ut docet Cic. 2. de Orat. inde mulctatitia pecunia refecta, ex qua Ludi florales editi. Ovid. 5. Fast.
Rem Populus recipit, mulctam subiêre nocentes,
Vindicibus laudi publica cura fuit;
Mulcta data est ex parte mibi: magnoque favore,
Victores ludos instituêre novos.
Certe olim Vectigla Romanis unum fuit, pascua dictum; quare et in Consoriis Tabulis omnia dicuntur pascua, ex quibus Vectigal reficitur, ait Plinius lib. 8. cap. 3. Magistris Scripturae erant, qui Vectigaliadescribeant, quos Lucillius Scripturarios vocat, de Callibus Tacit. lib. 4. Erat in iisdam Regionibus Curtius Lupus, cui provincia veteri exmore calles evenerat, Cic. pre Sextio. Italiae calles, et pastorum stabula praedari coepisse. Ea Provincia minimi negotii fuit. Sueton. in Iul. cap. 19. Eandem ob causam opera optimatibus data est, ut Provinciae futuris Consulibus minimi negotii, id est Silvae, callesqueve darentur; quâ maxime iniuriâ instinctus Caesar. Isidorus lib. 15. cap. 16. Callis est pecudum inter montes angustum et tritum iter, a callo pedum vocatum, sive callo pecudum perduratum. Varro lib. 2. R. R. cap. 10. Neque senes, neque pueri callium difficultatem, ac montium arduitatem, atque asperitatem facils ferunt: quod patiendum illis, qui greges sequuntur; praesertim armentitos, ac caprinos, quibus rupes ac silvae ad pabulum cordi. Plautus Pseudolo, Calles vocat caudicalem Provinciam. Festus, saltus ubi silvae et pastiones sunt, quarum causa casae quoque ibi sunt. Varro lib, 4. de Ling. Lat. quos agros non colebant
propter silvas, autid genus, ubi pecus possit pasci, et possidebant, ab usu suo saltus nominaverunt. Eaprovincia data Consulibus, ut silvas, in quibus saepe grassantur latrones, repurgarent: ideoqueve praesidio militari opus fuit. Iuvenal. Sat. 3.
Armato quoties tutae custode tenentur
Et pontina palus, et Gallinaria pinus.
Alexander Severus apud Lampridium, silvas in publicos usus thermarum deputavit. Sed et silvae interdum a Censoribus locatae, ut ex arboribus Vectigalexigeretur. Iuvenal.
Nunc sacri sontis nemus, et delubra locantur
Iudaeis, quorum cophinus, foenumque suppellex.
Omnis enim populo mercedem pendere iussa est
Arbor.—
Iurisconsultus Pastores saltuarios commenorat: D. de instruct. et instrumento legat. l. 8. si fundus saltus, pastionesqueve habet, greges pecorum, pastores saltuarios. Sed de Scriptura Cic. ad Attic. lib. 1 P. Terentius meus necessarius, operas in portus et scripturâ Asiae pro Magistro dedit. Idem pro Flacco. Homines eos, quibus odio sunt nostrae secures, nomen acerbitati, scriptura, decumae, portorium morti. Lex autem Scripturae fuit, ut qui inscriptum pavisset, lege Censoria conmitteret. Varro lib. 2. cap. 1. R. R. Quemadmodum et inscriptae merces, quas in portu institor professus non esset, apud publicanum in commissum cadebant. Ideo pastores numerum capitum sui pecoris apud Scripturarium profitebantur, et in singula capita aliquid pendebant; quae Scriptura dicta est. Plaut. Trucul. Ubi non est Scripturam unde dent, incusant publicanos. Non licuit autem Scripturario pecudem, ob Scripturam accipere: Plaut. Trucul.
Nam adversum Legem a me, ob meam Scripturam pecudem accepisset.
DE Tributo quaedam in universum praemisimus, iam pressius in eodem argumento versabimur. Tributi collatio, ait Festus, alia est in capite, alia in censu. Dicitur et quoddam temerarium Tributum, quod nullâ babitâ rerum, personarumve ratione, si res gravior inciderat: indicebatur, cuiusmodi post urbem a Gallis captam collatur est; quia proximis quindecim annis cesus
alius non erat. Item bello Punico secundo, M. Val. Laevino. M. Claudio marcel. Coss. cum et Senatus, et P. R. in aerarium quodhabuit, detulit. Apud Livium lib. 26. temerario illo Tributo, matronae aurum, et ornamenenta sua contulerunt, viduarum et pupillorum bona in aerarium collata, quaebello confecto. tribus pensionibus redderentur. Fuitigitur Tributum aliud ordinarium, quod incaput, atque in solum quotannis impositum est: alterum extraordinarium, imperatum lege, ucl S. C. ut sinaves, natuae, milites, ca in eos sumptus necessarii, Provinciisim perarentur. Tributum in caput capitatio, Tributum in solum, velagros, censu, quod a Platone lib. 12. de Repub. maxime probatur; qui excensu cuiusqueve, et annuis fructibus, Tributa indicenda ait. Cuiusmodi autem census apud Romanos esset, docct Theophilus Instit. §. ult. tit. de Libert. *kh=ns1os h)=n s1ani\s2, h)/toi xa/rths2, e)/nqa *r(wmai=oi a)pegra/fonto tas2 o)ikei/as2 perious1i/as2, )u=pi\ tw= en kairw=| pole/mou kata\ to\ me/tron th=s2 i)di/as2 u(posa/s1ews2 e)/kaston ei)s2fe/rein. Censu Tabula fuit, in quâ descriptae Romanorum opes, ut si res posceret, quisque pro suis facultatibus Tributuminserret. Suidas kh=ns1os, est e)ce/tas1is2 *r)wmai/ou plh)qous2, id est, recensio P. R. qui potius recensus, quam census dici debuit, qualem apud Sueton. Iulius Caesar egit; recensum Populi, nec more, nec loco solito, sed vicatim perdominos insularum, egit. Dio lib. 53. Augustus *ta\s2 a)pografa\s2 e)cete/les1e, recensum peregit. Idem tw= galatiw=n a)pografa\s2 e)poih/s1ato, kai\ to\n bi/on th/nte politei/an e)kis1mhs1e, Galliarum censum peregit, et vitam ac Rem publicam ornavit. Idem lib. 55. noluit censere subditos extra Italiam, neres novas molirentur: Augustustimen in Syriâ censum egit, apud Ioseph. lib. 18. Orig. et Luc. 2. A'censendo census dictus; et censitor, bonorum aestimator. Cives capite censi, Proletariiapud Liv. lib. 1. Homines censi, vel censitisunt Tributarii. l. 1 de Immu. nem. conced. Cod. Gellius lib. 15. cap. 10. qui in Plebe Romanâ, non amplius quam mille quingenta aeris in censum deferebant, proletarii; qui nullo aut perquam parvo aere censebantur, capite censi dicti. Censuales Professiones, libri censuales, in iuresaepe commemorantur. Olim censebantur civium Rom. capita, et bona, in coque censu, villas omnes aedes dicunt; ut Varro lib. 4. Ling. Lat. Cic. Pra Flacco; Censui censendo, vocat praedis quae mancipierant, et a dommo in censum deducta, quae emi, et venire ex iure civili, et subsignari apud aerarium, et Censorem poterant. Suidae item ke/ns1os dicitur e)th/s1ion te\los, census annuum Vectigal. Hesychio )u=pikefa/laion
capitatio, kai\ ei)=dos nomi/s1matos, et nummi quoddam genus. Luc. 20. vocatur fo/ros Tributum. Matth. 18. numisima census. Christus denarium obtuli pro censu, quamquam census agrorum erat, non personarum; Nevel. Theodos. et Valent. neque domibus divinis. Census item Magister fuit, l. 23. Cod. de testam. qui in Tabulis censualibus numerum omnium, qui sub ditione Rom. Imper. essent, habuit. Censum autem Servius Tullius in stituit, ex quo belli pacisqueve munia non viritim ut ante. sed pro habitu pecuniarum fierent, ait Livius. Ex iis, qui centum millium aeris, aut maiorem censum haberent 60. confecit centurias, etc. Dionysius libr. 4. *e)ke/leus1en a)/pantas2 *r(wmai/ous2 a)pogra/fesqai. Iussit omnes Romanos descirib, et aesitmari eorum bona argento, legitimo iureiiurando praestito, aestimationem veram, et ex optimis bonis esse; secriptis nominibus patrum, uxorum et numerorfliorum, et aetate quam ipsi agerent, et loco ac pago, in quo habitarent, ut ibidem scribit Dionysius, Haec origo census, haec forma olim fuit: postea census appellati sunt descriptiones iugerum et capitum. Censitores et Censores, qui censum agerent. Peraequatores et Inspectores, qui emendarent praediis in spectis, et adae quatis ivicem: ut ii relevarentur, quibus esset gravius onus ascriptum; gravarentur, quae consita essent levius. l. ult. Cod. de Annon. et Tribut. Euseb. lib. 4. de vita Constant, *a)/ndras2 e)cis1wtavs2, e)popta\s2 vocat, peraequatores insipectores. Graeci interpret. *e)popth\s2 le/getai o( e)cis1wth/s2, inspector dicitur exaequator. Cassiod. lib. 10 Var. ut ad praedium, de quo querela est diligens inspector accedat, et rebus moderatâ inquisione trutinatis, quicquid gravaminis potest habere possessor, rationabiliter abrogetur. Symmach. lib. 9. Epist. 10. Principalibus et Tabulariis liberum est, alios a dispendio vindicare, aliis indebitum munus imponere. Principales illi civitatum et curialium dicuntur, qui modum Tributi definiebant, aliosqueve onerabant, alios levabant. Salvian. lib. 5. quae enim non sunt, non modo urbes, sed etiam municipia, atque vici, ubi non quot curiales fuerint, tot tyranni sint, Item, quis locus est ubi non a Principalibus civitatum, viduarum, et pupillorum viscera devorentur. Ut enim. l. 1. Cod. de censib. et censit. Tabularii civitatum per collusionem sarcinam potenmtiorum ad inferiore transferebant. ideoqueve Imperatores civitatum, Tabularios flammae supplicio addicunt, qui praeter aequum alios immunnes esse voluerint, alios onerârint. l. 1. cod. de immi. nit. nemin. conce. l. 9. et 11. Cod. Theodos. de annon. et tribut.
Universi enim pro suae possessionis, iugationisqueve portione, certan pensitationem praestabant, et pro numero animalium quibus possessiones exercebant, l. 1. lib. 10. Cod. tit. 48. in singula iuga. et capita, quaternae siliquae definiuntur. Cod. Theod. lib. 2. tit. 4. Eapensitatio dicitur iugatio, si est pro iugo tantum, Hûc facit Novel. 17. *a)nagka/s1eis2 de\ tou\s2 dhmos1i/ous2 pra/ktoras2, h)/toi tous2 a)paithta\s2 en tai=s2 e(autw=n a)poxai=s2 fanera\ poei=n a(/panta e)f) o)=is2 au)ta\s2 dido/as1i, tou/testi, tote po/s1on tw= zogokefalewn, h)/ i/ougoin, h) i/ougali/wn, h)/ a(/pws2 dh\ potean/ au)ta\ kata\ xw=rankaloi=en, kai\ u(pe\r tinw=n au)ta/, kai\ poi/wn xwri/wn a)paitou=s1. Coges publicos mancipes, aut exactores insuis acceptilationibus omnia diserte indicare super quibus eas edunt, hoc est, modum et numerum iugorum, et capitum, seu quae est alia appellatio in iis locis, et pro quibus et qualibus praediis ista exigunt. *ze/ugh iuga, zugoke/fala iugatio et capitatio. Unde apparet, aliud esse iugationem, aliud iugationem [(printer); sic: iugationem] cum capitatione coniunctam, quae zugoke/fala dicuntur. Olim id agri spatium, quod uno iugo boves uno di exarare poterant, iugerum appellatum. Ut Plinius libr. 12. cap. 3. Varro lib. 1. cap. 10. d. Re. Rustic. Nam in Hispaniâ interiore metiuntur iugis, in Campaniâ versibus, in agro Romano, ac Latino iugeris. Iugum vocant, quod iuncti boves uno die exarare possint. Tamen ex sententia Sasernae, ad iugera ducenta arui boum iuga duo satis esse scribit: ad centum iugera iugum opus esse. Vet. gloss. arpendia ple/tra, arvipendium xoi=uos gewmetriko\s2. Columel. lib. 5. cap. 1. semiiugerum aripennem vocat. Plin. lib. 18. actus 120. pedumest, duplicatus in longitudinem iugerum facit. Fabius lib. 10. [(printer); sic: lib.] cap. 10. 240 longitudinis pedes iugeri mensuram esse, dimidioque in latitudinem patere. Cic. 5. in Verrem. Qui in singulis iugis arant. Tabularii rationem conficieb. nt iugerum, et eorum, quae inferbantur publico. l. 1. et 7. Cod. de exact. Tribus. Sidon. lib. 4. Epist. 10. habensin eo, Tabularium in Tributis. Erantqueve in singulis Provinciss duo Tabularii, alter fiscalis arcae. alter largitionalium Titulorum. l. 12. denumerar. Cod. Theodos. et l. 30. de susceptor. Cod. Theodos. Sed ut ad veterem Tributi formam redeamus; ante Servium Regem, Tributum in capita conferri moris fuit: adeo, ut cum regi pecunia opus eset; aequo pauperes ac divites onere premerentur, narrante Dionysio lib. 4. *ta\s2 me\n tw= s2ratiwtw=n katagrafa\s2 kata\ th\n diai/res1in e)poiei=to th\n tw= lo/xwn, ta\s2 de\ tw= ei=s2forw=n )u=pi/taga\s2 kata\ ta\ timh/mata tw= bi/wn, etc. Milites descripsit Servius Rex per centurias, Tributa indixit ex censu, et aestimatione bonorum. Sumptus
autem in commeatum militum, et alia onera belli quanti sufficerent aestimans, divisit eodem modo in centum nonaginta centurias, et unumquemqueve pendere iussit. Undefactum, ut ditiores, cum pauciores essent, in plures centurias divisi saepius militarent, et plura conferrent. Idem soribit Livius lib. 1. Servius Tullius quadrifariam urbedivisâ, Regionibus, collibusqueve: partes quae habitabantur Tribus appellavit, ut ego arbitror, a Tributo; Nam eius quoque aequaliter ex censu conferendi ab eodem inita ratio est. lex 12. Tabularum eodem pertinet apud Cic. Censores Populi pecuniam censento, exinde per ordines partiunto. Superbus autem Rex, antiquum institutum retulit, et in eaput cuiusqueve denarios decem exegit, auctore Dionysio lib. 4. *e(/peita kate/lus1e ta\s2 a)po\ tw= pmhma/twn ei/s1fora/s2, kai\ to\n e)c arxh=s2 tro/pon a)pokate/sths1e, kai\ o(po/te deh/s1eie au)tw| xrhma/twn to\ i)/s1on dia/foron o) pene/statos tw=| plous1i/wn kate/fere. *tou=to to\ poli/teuma pollou\s2 to=u dhmotikou= plh/qous2a)phna/lws1en. *e)pi prw/ths2 e)u qu\s2 ei)s2fora=s2 a)na gkazomen/ou kata\ kefalh\n e(ka/stou draxma\s2 de)ka ei)s2fe/rein. Postea Tributum e censu Tarquinius superbus abolevit, et pristinam rationem in capita Tributi redintegravit; et si quando egeret pecuniis, tenues ex aequo cum divitibus pendebant. Quod in stitutum multos e plebecula perdidit, quae coacta est prima statim indictione decem drachmas inferre, Valerius Publicola rationem a Servio institutam retulit, ut ex censu, et bonorum aestimatione quisqueve penderet. Plutarch. in Public. *e)phne/qh de\, kai\ dia\ to\n tamieutiko\n no/mon; e)pei\ ga\r e)/dei xrh/mata ei)s2 to\n po/lemon ei)s1enegkei=n a)po\ tw=n ou)s1iw=|n tou\s2 poli/tas2, etc. Laudatus est Val. Public. quia Legem de aerario posuit. Quando enim oportebat pecunias ex censu cives ad bellum conferre; cum neque ipse administrationem pecuniae attingere vellet, neque amicos suos pateretur, neque omnino pecunias in domum privati alicuius inferri, aerarium instituit Saturni aedem, quo hodieque uti perseverant Romani. Quae stores autem duos ex Iuvenibus creandi, Populo potestatem fecit. Primi creati sunt Publ. Veturius, et Minutius Marcus. Idem Publicola, Viduas, et Orphanos onere Tributi liberavit, o)rfanoi=s2 pais1i\ kai\ xh/rais2 gunaici/ a)neqei=s1an tn\n ei)s2fera\n, ait Plautarch, in secundo Publicolae consulatu bona aestimata sunt, et census actus, et modus Tributi ad onera belli restitutus, quem Servius Rex instituerat. Dionysi. lib. 5. *timh/s1eis2 de\ e)ge/nonto tw= bi/wn, kai\ ta/ceis2 tw= ei)s2forw=n, tu/llios o( bas1ileu\s2 e)nomoteqhs1en, Postea Senatus pauperes immunes esse decrevit ab omnibus Vectigalibus, quae sub Regibus
pendere solebant, nec eos inferre Tributum ad subsidia belli; magno Iucro in communeapponens, si tenuiores corpora pro salute Rei publicae, periculo obicerent. *tou\s2 pe/nh??? a)telei=s2 a(pa/ntwn e)yhfi/s1anto ei)nai tw= koin???=n telw=n o(s1a bas1ileuome/nhs2 th=s2 po/lews e/teloun, kai\ a)neis1fo/reis2 tw= ei)s2 ta\ stratiwtika\, kai\ tou\s2 pole/mous2 a)nalis1komen/wn e)poi/hs1an, etc. Livius libr. 2. Portoriis quoque, et Tributo plebe liberatâ, ut divites conferrent, qui oneri serendo essent; pauperes satis Stipendii pendere, si liberos educent, Portoria cnim a Regibus indicta, et exacta scribunt Plutarch. in Publicola. Dionys. lib. 5. et 6. Appius ait, plebs ultra modum lascivit et insolescit, quia Portoriis et Vectigalibus liberata est, quae pendebat sub Regibus, et soluta poenis, quibus Civium corpora illi afficiebant. *kai\ no=n pe/ra to=u metri/ou trufw=s1i telw=n a)feimen/oi w)=n e)te/loun bas1ileu=s1i pro/teron, kai\ tw= ei)s2 to\ s1w=ma timwriw=n, ai=s2 e)kola/zonto u(p) au)tw=n. Quamquam autem a Publicola tenuiores Tributi onere suere liberati; postea tamen eatempora in ciderunt, quibus Tributum imperaretur, ut in illos sene apparet, de quo Livius lib. 2. Sabino bello dixit se militantem, quia propter populationes agri non fructu modo caruerit, sed villa incensa fuerit, direpta omnia, pecora abacta, Tributum imperatuum, aes alienum fecisse, Erat enim, ut supra ostendimus, aerarium in aede Staurni a P. V. Publicola institutum, Quaestoresqueve patricii creati ex eo tempore, qui si qua Populo Tributa imperata essent, pecunias exigerent, et servarent. Quod aerarium Caesone Fabio, et Tit. Virginio Coss. anno ab urbe conditâ 275. exhaustum fuisse scribit Dionys. lib. 9. *e)lu/pei de\ au)tou\s2 h(/te ei)s2 tou\s2 frourou\s2 dapa/nh pollh\ s1fo/dra e)s1omen/h. *tou=te koinou= tamei/ou dia\ ta\s2 s1unexei=s2 strati/as2 e)canalis1komen/ou, kai\ tw= i)di/wn. a)peirhko/twn tai=s2 ei)s2forai=s. Eos male habebant sumptus qui futuri erant in custodes magni et impensi, cum aerarium commune propter frequentes expeditiones exhaustum esset; et privati onera Tributiferre non possent. Nihilominus suis Stipendiis unusquisqueve e Populo militare tenebatur, iam inde ex quo a Servio Tullio descriptio classium facta erat. Nec ante id tempus Stipendii militaris mentio facta est, quo Tribuni consulari potestate fuerunt C. Crassus, Sp. Natutius Rutilius, T. Sergius Fidenas, S. Iulius Tullius. Apud Livium lib. 4. decrevit Senatus, ut Stipendium miles de publico acciperet, in quod Stipendium miltare indictum Tributum. Agri pubici dividendi, coloniarumqueve deducendarum ostentata spes, et Vectigali possessoribus agrorum imposito, in Stipendium militum eregnndi aeris.
Postea subicit. Additum deinde, ut decerneret Senatus, ut Stipendium milites de publico acciperent; cum ante id tempus, de suo quisque functus eo munere esset. Idqueve sub annum ab urbe conditâ 345. coacti sunt enim omnes Tributum ex censu quotannis in Stipendium inferre. Igitur indicto Tributo edixerunt Tribuni auxilio se futuros, si quis in militare Stipendium non contulisset. Patres bene coeptam rem perseveranter tueri, conferre ipsi primi, et quia nondum argentum signatum erat, aes grave plaustris quidam ad aerarium con vehentes, speciosam etiam collationem faciebant. Stipendium illud bello Veiente peditibus assignatum est, Equitibus Anxure capto aliquot post annis aliud attributum, ut Livius lib. 4. Saepe tamen Tributi exactio a Tribunis impedita est, apud Livium lib. 5. Tantum abesse spem levandi foenoris, ut Tributo novum foenus contraheretur in murum a Censoribus locatum, sexo quadrato faciendum. In opera enim publica, non tantum in militare Stipendium, a Censoribus Tributum indictum. Stat. lib. 3. Sylv.
— Quantum Romana sub omni
Pila die, quantumque Tribus, quid templa, quid alti
Undarum cursus, quid propugnacula poscant
Aequoris, aut longe series porrecta viarum.
Anno urbis 361. Faliscis a Senatu pecunia imperata est in Stipendium militum eius anni, ut Populus Romanus Tributo vacaret. Anno 528. bello secundo Punico Senatus decrevit, ut duplex Stipendium praefens omnibus militibus daretur. Anno 529. Consules edixerunt, ex S. C. ut qui L. Aemilio, C. Flaminio Censoribus milibus aerias quinquaginta ipse, aut pater eius census esset usque ad centum milia, aut cui postea res tanti esset facta, nautam unum daret cum sex millium Stipendio, auctore Livio lib. 23. Populus certe Romanus, non antequam Paulus Aemilius Perseum Regem Macedoniae vicit, Tributi onere se liberavit, narrante Val. Max. lib. 4. cap. 3. tum enim tanta vis auri, argentiqueve in urbem illata est, ut Tributum pendere desierit usque ad Hirtium et Pansam Coss. ut Plutarch. in Paulo Aemil. Plin. lib. 33. cap. 33. Intuli et Aemilius Paulus, Perseo Rege Macedoniae devicto predam pondo trium m,illium, a quo tempore P. R. Tributum pendere desiit. Velut alii legunt Perseo Rege victo e Macedonicâ praedâ, HS. bis millies, id est quinque milliones. Orosius tamen lib. 5. scribit; bello Marsico aerarium adeo exinaninum, utloca, quae circum Capitolium
Pontificibus, Auguribus, decemviris, et Flaminibus fruenda erant data, publicae pecuniae inopiâ venierint. Post Hirtium et Pansam saepe Tributi mentio facta. Cic. Epist. ad Cornificium. De sumptu, quem in rem militarem facere, et fecisse scribis, nihil sane tibi possum opitulari, propterea quod et orbus Senatus Hirtio, et Pansâ Coss. et incredibiles angustiae pecuniae publicae, quae conquiritur undiqueve, ut optime meritis militibus promissa solvantur. Quod quidem fieri pofse, sine Tributo non arbitror. idem Epist. ad Brutum. Maximus nodus est in Republicâ rei pecuniariae. Obsurdescunt enim magis cottidie viri boni ad vocem, Tributi, quod ex centesima collatum impudenti censu locupletum in duarum Legionum praemiis consumitur.
ZONARAS Tom. 3. Aerarium dhmo/s1ion prutanei=on vocat lib. 54. Basilic. Sacrum aerarium bas1liko\n ko/s1mon. Nicetas vestiarium th=s bas1ilei/as2, bas1iliko\n tamei=wn. Vet. gloss. gazofula/kion Regium ornatum, vestiarium regni, regium aerarium, aut aurarium xrus1w=na, Gazophylacium. Plutarch. tamei=on. Tria autem Rom. fuêre aeraria, Publicum a Publicola in stitutum, Sanctius, et militare ab Augusto. Sanctius aerarium ditatum maxime est ex manubiis hostium, Asiâ devictâ ex Cypro, Cato quingenta milia talentorum reportavit. Florus lib. 3. Epit. cap. 9. Val. Max. lib. 8. cap. 16. Plin. lib. 33. cap. 3. Florus lib. 4. cap. 2. Sanctum aerarium vocat. Appius Claudius Cento, de Celtiberis ovans in hoc aerarium mille pondo argenti tulit, et quinque milia auri, Livius lib. 40. Tandem omnia aeraria dicta sunt, sacratissima, vel sancta. l. 2. Cod. de quadrien. praescript. Sed audiendus Festus, Aerarium Populi Romani in aede Saturni habuit: in quo civium Tributa, ac sociorum Vectigalia, et praeda imperatorum asservat. Ideo rationem ad aerarium reduces e Provinciâ consules referebant. Cic. in Pisonem. Rationem ad aerarium retulit continuo Caesar, ut Lex iubebat. Hoc saepe exhaustum, et multa ei remedia quaesita, in quibus hoc quoque; ut pecuniae publicae, squae residuae apud quemqueve essent, exhiberentur, ait Asconius in Conrnel. id autem maxime pertinebat ad Cornelium Faustum Dictatoris Faustum Dictatoris filium. Alterum Sanctius
aerarium fuit, in quo aurum vicesimarium. Livius lib. 27. Bello fecundo Punico, Fabio quintum, et Flacco quartum Coss. aurum vicesimarium, quod in sanctiore aerario ad ultimos casus servabatur, promi placuit. Cic. lib. 7. ad Atticum. Pecuniam de sanctiore aerario proferrent. Missus enim est Lentulus Consul ad aperiendum aerarium, ad pecuniam Pompeio cx S. C. proferendam, qui protinus aperto sanctiore aerario, ex urbe profugit. Caesar lib. 1. Civil. cap. 4. Protinus aperto sanctiore aerario. In eo pecunia Gallici tumultus causâ, asservabatur. Appian. lib. 2. Civil. *ta\ de\ klei=qra tw= dhmos1wn tamei/wn e)ce/kopte, kai\ tw= dijma/rxwn e(ni\ mete/llw kolu/onti qa/naton h)pei/lei, tw=nte a)yau/ stwn e)ki/nei xrhma(twn, a(\fas1i\n )u=pi\ keltoi=s2 pa/lai s1u\n a)/ra| dhmos1i/a teqh/nai mh\ s1aleu/ein ei)s2 mhde\n, ei) mh\ keltiko\s2 po/lemos )u=pi/oi. Claustra publicorum aerariorum excidit, et Metello uni e Tribunis plebis prohibenti mortem interminatus est, et pecunias, quas attingere nefas erat commovit, quae cum exsecratione conditae erant, si quis eas nisi ad tumultum Gallicum, movisset. Luca. lib. 1.
——Tum consitus imo
Eruitur templis multis intactus ab annis
Romani census Populi.——
Plinius tradit, Caesarem ex aerario protulisse laterum aureorum 26. milia, et in numerato pondo 300. milia. Tertium aerarium militare, ab Augusto institutum, ut Sueton. in Augusto. cap. 49. Utqueve perpetuo ac sine difficultate sumptus ad tuendos eos, prosequendosque suppeteret, aerarium militare cum Vectigalibus novis instituit: Dio lib. 55. ad quod explendum vicesima Legatorum, et hereditatum, vicesima quinta venalium mancipiorum, centesima rerum vaenalium, bona damnatorum illata: ut Tacit. et Zonar. Imo et legem Poppae am incitandis caelibum poenis, et augendo aerario militari, Augustum sanxisse Tacit. scribit lib. 3. Dio lib. 59. anno ab urbe conditâ 759. Agrippae posthumi bona in aerarium militare illata sunt. Huic aerario proprii praefecti fuerunt. In vet. inscript. Plinius Secundus praefectus aerarii militaris, praefectus aeraris Saturni, Legatus Legionis sextae Gallicae, Decemvirlitibus iudicandis, Curator alvei Tiberis, et riparum. Item L. Meratio, C. filio, Volusio Proculio praefectis aerarii militaris. Tacit. lib. 5. cum de Vitellio loquitur: Claustra aerarii, cui praefectus erat, et militarem pecuniam rebus novis obtulisse. Bona damnatorum in id aerarium illata esse ostendit Plin. Panegyr. Quam iuvat cernere
aerarium silens et quietum, et quale ante delatores erat. Nunc templum illud, nunc vere Deus; non spoliarium civium, cruentarumqueve praedarum saevum receptaculum. Locupletabant et fiscum et aerarium, non tam Voconiae, et Iuliae leges; quam maiestatis singulare ac unicum crimen eorum qui crimine vacarent. Claudian. Panegyr. Honor.
Non infelices Tabulae, non hasta refixas
Vendit opes, avidusque emptor non ense citatur,
Nec tua privatis crescunt aeraria damnis.
Olim et quaestores aerario praefuerunt, et penes Senatum aerarii dispensatio fuit: postea penes Imperatores. Civ. in Vatin. Eripueras Senatui aerarii dispensationem, quam numquam Populus Roman. appetivit. Certe Dio lib. 53. scribit, Augustum abusum aerario, fiscumque et aerarium, nomine, non re distinxisse. De iis, qui aerario praefecti sunt, abunde Lipsius. *e)pe/xw.
DE Aerario] Eusebius lib. 2. Hist. Ecclesiast. *tamei/ois2 bas1ilikoi=s2 perious1i/an *martu/rwn a)nalamba/nesqai, Martyrum bona aerariis (id est fisco) addita esse scribit.
De Vestiario] ex Hesychio, bistia/rion, to/pos en w(= ta\ xrh/mata ti/qentai, kai\ ima/pa to=u koinou=. Vestiarium, locus ubi pecuniae et vestes publicae reponuntur.
De iis, qui Aerario praefectio sunt] Ex Novel. 30. Iustiniani Proconsules Cappadociae h(gh/s1asqai tw= tameiakw=n a)nqrw/pwn o)po/s1oi th=s prwh\n komhtianh=s2 h)=n ta/cews2, praefuisse viris aerarii curatoribus, qui olim comitianiofficii erant, quiqueve summarii dicti. Iustinianus sustulerat )u=pitro/pous2 procuratores, kai\ trakteuta\s2, et tractatores, ut comitiana Vectigalia curaret. In ea erant tredecim prwteu/ontes2, primates, quos primos magistros vocant: alii fuêre secundi magistri, qui exigebant Vectigalia. Sub XIII. Primatibus erant totidem pra/ktores2 exactores. Ibidem ostendit praepositum sacri cubiculi misisse ad Rectores Provinciarum, ut quosdam reditus fiscales acciperet. Erant et discussores seu logoqe/tai apud Symmachum, cognitores et disceptatores rationum fiscalium ab aliis tractatarum. l. cum post. Cod. de appellat. De quibus agemus in libello de Magistratibus.
CAPITATIO dicitur ab Appiano fo/ros tw= s1wma/twn, Tributum corporum, in Syriacis, kai\ dia\ tau=ta\ e)sti *i)oudai/ois2 a(/pas1i o( fo/ros tw= s1wma/twn baru/teros th=s a)/llhs2 perious1i/as2. Quia saepe rebellârunt Iudaei, Tributum capitis gravius illis impositum est, quam reliquarum facultatum. Idem in Lybicis; *toi=s2 de\ a)/llois2 fo/rous2 w)/ris1an )u=pi\ th=| gh=|, kai\ )u=pi\ toi=s2 s1w/mas1i, aliis indixerunt Tributum in agros et corpora. Demosth. in Timocratem ta\s2 ei)s2fora\s2 ta\ kth/mata, kai\ ou) ta\ s1w/mata o)fei/lein. Tributa debere possessiones, non corpora. Graeci nonnumquam pecunias pro capitibus, yuxika\ dhmo/s1ia, animales functiones appellant. Censum Hesychius )u=pikefa/laion. in vet. gl. Tributum Capitulare. Cod. Theodos. l. 14. de extraord. sive sord. muner. Capitularia functio. l. 15. Capituli necessitas. l. 18. Capituli onus, Capitula gravia. Gregorius Magnus lib. 1. cap. 1. indicti. 9. Epist. 47. Tertullian. Apologet. Hominum capita Stipendio censa. Iurisconsultus, Tributum capitis. l. 3. D. de censib. Aetatem in censendo significare necesse est; quia quibusdam aetas tribuit, ne Tributo onerentur, veluti in Syriis 14. annis masculi, a 12. feminae usque ad 65. annum, Tributo capitis obligantur. Plutarch. lib. de pueror. instit. *to\ kata\ kefalh\n ei)s1fero/menon, pecuniam pro capitibus. l. ult. §. qui annonam. D. de muner. et honor. censum capitis. Hilar. lib. ad Constant. Censum capitis remittis, quem Christus ne scandalo esset exsolvit. Novellae kefalhtio/nas2. Capitularii dicti sunt ii, qui capitationem exegêre. l. 2. de Privil. eor. qui in sacro apl. mil. Cod. ne exactorum, vel turmariorum, quos capitularios vocant, curam subeant. Symmach. lib. 9. Epist. 10. postulant enim Capitularii taxationem tyronis, ab hominibus meis. Iidem Cephaleotae dicuntur, Cod. Theodos. libr. 6. de patrocin. vicor. Ius Orientale de Imperatore ait, inspicere et describere pueros iussit nascentes, ut exigeretur capitatio. *e)popteu/ein kai\ a)nagra/fein ta\ pkto/mena bre/fh pro\s2 t\ a)paitei=sqai to\n lego/menon kefalhti/wna. Eâdem de re Zonaras: *kefalhti/wna telein dogmati/s1as2 au)tou\s2 kata\ tou\s2 *i)oudai/ous2, kai\ ta\ pai au)toi=s2 tikto/mena a)/rrena diagra/fesqai. Edicens ut capitis Tributum Iudaeorum more solverent, describerentqueve pueros mares, qui nati essent. Unde apparet, aliquid in capita pensitatum esse cum Christus
pro capite suo solverit, cui nulli agri fuêre; et aliud esse Tributum pro capite, aliud pro aestimatione bonorum: quamquam interdum utrumque Tributum pro capite, et ex censu coniunctim solutum est, ut supra ostendimus ex Appiano. Iosephus in Iudaeâ censeri scribit septingentas et quinquaginta hominum Myriadas; idqueve liquere ex Pributo, quod in capita singuli pendunt. Romae ante Servium Regem, Tributum capitis solutum est, qui censum primus instituit; et iteum a Tarquinio Superbo Tributum capitis restitutum fuit. Narrante Dionys. Halicarnasseo, lib. 4. In Galliâ certe pro singulis capitibus Tributi nomine vicenos quinos aureos pendebant, quos Iulianus Augustus ad septem redegit; auctore Ammian. Marcel. lib. 16. pro capitibus singulis Tributinomine vicenos quinos aureos reperit flagitari. In quihusdam Codicibus legitur, pro capitulis singulis. Constantinopoli Copronymus capitationem kefalhti/wna indixit, ut Cedrinus. Aegyptii praeter Tributum in capita, et ex censu annonam et frumentum. 4. mensium urbi Romae pendebant. Ideo Iosephus scribit, Aegyptum multo amplius in singulos menses pensitâsse, quam Iudaeam toto anno. Ex Galliis tantundem pene, quam ex Aegypto reficiebatur. Velleius Patercul. lib. 2. Augustus, factâ Aegypto stip endiariâ, pene idem contulit in aerarium quod Iulius Caesar Galliâ stipendiariâ factâ. Tributi modus in Aegypto septem plus minus fuêre auri milliones, ut Strabo lib. 17. Capita etiam pro capitis Tributo ponuntur, in Flaviensium Panegyr. ad Constant. Tum certe parentes, adultorum non paenitet, quorum onera remissa sibi laetantur. Septem milia capitum remisisti, quartam amplius partem nostrorum censuum. Sidon. Carm. 3. ad M: iorianum.
Lestrigonas nos esse puta, monstrumque Tributum,
Hîc capita, ut vivam tu mihi tolle tria.
Capita dicuntur relevata, et possessiones relevatae. l. 6. Cod. de collat. donat. Capitatio. l. ult. §. penult. D. de munerib. et honorib. Fuitqueve capitatio hominum et animalium. l. ult. Cod. Theodos. tit. 20. lib. 11. Exceptis, quae in capitatione humanâ, at que animalium, diversis qualicumque concessa sunt [(printer); sic: sint] . Romae capitatio sublata a Servio Tullio Rege instituto censu; deinde, ab Augusto Caesare. l. 2. de capitat. civ. cens. exi. et l. ult. D. de censib. et L. duodecim Tabularum apud Cic. lib. 2. de legib. Censores Populi pecuniam censento, exinde per ordinem partiunto. Iudaeos olim didrachmum in capita pensitâsse. vulgatum est, ex Matth.
cap. 17. ut ministerio templi inferretur. Exod. 3. Quae res ansam praebuit Vespasiano, ut omnes ubique Iudaeos, duas drachmas Iovi Capitolino Romam inferre cogeret, auctore Zonarâ. Plebs urbana capitis Tributum non pendebat, sed rusticana tantum extra muros posita. lib. 11. Cod. l. 1. tit. ne rusticani ad ullum obs. Et quidem in hâc rusticanorum pensitatione, cum antea per singulos viros, per binas vero mulieres capitis norma censeretur, Imperatores ita moderati sunt, ut binis et ternis viris, mulieribus vero quaternis unius pendendi capitis munus iniungeretur. l. 10. Cod. de agric. et cens. et colo. lib. 11. Pro modo autem capitationis, annonariae species tribus pensionibus illatae sunt, l. 13. Cod. de annon. et tribut. lib. 10. Fuit et capitatio praediorum, de quâ Salvian. lib. 5. Cum possessio ab his recesserit, capitatio non recedit. Proprietatibus carent, et Vectigalibus obruuntur. Et l. ult. Cod. de patroc. ric. functiones omnes, quas metrocomiae debent, et publici vici, pro antiquae capitationis Professione. lib. 9. Cod. de action. empt. Si minor a venditore dicta sit capitatio, et maior inventa sit; in tantum convenitur, in quantum si scisset emptor ab initio minus daret pretii. Ea praediorum capitatio, vocatur iugatio, iugeratio; quia ut ait Varro, alii iugis, alii iugeris metiuntur. Ex quibus verbis aliquid inter iugationem, et iugerationem interesse putes. Iugatio ze/ugos, iugatio cum capitatione cugoke/fala, Censuales, Tabularii, Principales, Capitularii, capitationem, et iugationem indicebant. Symmach. lib. 9. Epist. 10. sed principalibus, et Tabulariis liberum est, alios a dispendio vindicare, aliis indebitum munus imponere. Quibus ideo iugorum numerus exponi solitus. l. 1. Cod. Theodos. de Privil. dom. August. dicuntur principales decurionum. l. omnis. Cod. de his, quae administ. et l. 4. Cod. theodos. de extraord. sive ord. muner. Firmic. lib. 4. Matth. cap. 2. faciet vel principales civitatum publicis rationibus praepositos. Ceterum agri in censum referebantur, ut nomen fundi, quot iugerum esset, adnotaretur. l. 4. D. de censibus. Quibus autem ab Imperatore remissum est Tributum capitis, iisdem remissum est et Tributum ex censu. l. ult. §. Divus. D. de censib. Cicero pessimam eorum conditionem esse dixit, qui Stipendiarii essent ipsi, atque agri, id est, qui Tributa in caput, et in agros penderent; quia haec fuit nota captivitatis, ut Tertul. in Apolog. Agri Tributo onusti viliores; hominum capita Stipendio censa ignobiliora. Nam hae sunt notae captivitatis. Certe nonnullos fuisse, qui aliquid in capita, aliud pro censu solverent, dubium non est; et interdum
utrumque Tributum coniunctum, et aliquotiaureis definitum, ex ratione census, et capitis. Ut enim supra ost endimus et Appiano, Iudaei in eapita et ex censu Tributum pendebant. Syri ac Cilices annuam centesimam pro modo census uniuscuiusqueve. Hûc pertinent Lampridii verba, in Alexandro. Vectigalia publica ita contraxit, ut qui decem aureos sub Heliogebalo praestiterant, tertiam partem aurei praestarent. Tuncqueve primum semisses aureorum formati sunt, et tremisses: dicente Alexandro, etiam quartarios futuros quod minus non posset.
INDICTIONES dictae ab indicendis Tributis; quia subditi monerentur, ut se ad solutionem compararent priusquam collecta exigeretur: l. ult. Cod. de indict. indiciturqueve hoc genus collectae, pro rebus quae possidentur; quibus si sponte cesserit possessor, onere pensitationis huius liberatur, sicuti ususfructus perit, re peremptâ, vel flumine occupatâ. l. repeti. l. cum usumfiuctum. D. quibus mod. ususruct. quod tamen negat Salvian. lib. 5. aetate suâ usurpatum. Plerique, inquit, pauperculorum, atque miserorum spoliati resculis suis, et exterminati agellis suis, cum rem amiserint, amissarum tamen rerum Tributa patiuntur. Cassiodor. lib. 9. variar. Indictionem Tributi vocat. Indictio interdum accipitur pro annuâ pensitatione, quae pro possessionibus praestatur; quod munus patrimoniorum fuit, et onus fructuum, lib. 10. Cod. de indictione. Ascon. ad lib. 4. in Verrem, omne genus pensitationum in hoc capite positum est, canonis, oblationis, indictionis. Canon est ordinarium. Tributum, oblatio voluntarium, indictio novum et superadditum. Indictio non potest indici nisi ab eo, cui Lege, aut Iure Imperii id competit. l. 1. Cod. de superind. l. 1. Cod. de vacat. muner. Indicebatur autem lustro quoque, aurum, argentum, aut ferrum. Cod. de indict. Canonem de portoriis et Vectigalibus, quae eodem tenore perpetuo procedunt, accipimus; cum Ulpiano. l. Fiscus. §. final. D. de iure fisci. In quo nihil minus inferri aerario debet, immutabili formâ canonis remanente. l. ult. de Can. largit. libr. 10. Cod. tit. 23. Doctissimus Budaeus, Canonem Domanio Regio Galliarum simillimum fuisse ait; oblationem non ab similem iis, quae vulgo vocantur
auxilia; cuiusmodi est octava vini heminatim divenditi, et vicesima eius, quod cuppatim, culleatimqueve venit; reliquarumqueve mercium, quae a copis, seu solidariis negotiatoribus venduntur; et quae a minutariis, qui propolae dicuntur. Ad oblationem pertinent ea, quae Provinciales sponte, et gratulandi animo Imperatoribus offerebant; ut strenae, stipes, quas ex voto, pro salute Augusti quotannis mittebant in lacum Curtium, ut Sueton. lib. 2. cap. 57. Item vota, quae tertio die post Kal. Ianuar. pro salute Principis suscipiebantur. Sueton. libr. 4. cap. 42. Plin. Epist. lib. 10. Vota, Domine, priorum annorum Provincialium pietate persolvimus. Item libra auri obrisi ex voto, quae transiit in speciem indicti. l. 1. Cod. de oblat. vot. de auro coronario Gell. lib. 5. Livius lib. 44. et 48. Spartianus in Adrian. l. 1. Cod. de auro coronar. quod ab aliis sponte; a Iudaeis, ut necessarium munus offerebatur. l. Iudaeorum. cod. de Iudaes. Honorarium frumentum, quod olim Praetoribus in Siciliâ datum est; oblationi adscribendum. Iam vero indictio Ciceroni collecta, collatio, Symbola, e)/ranon Polluci lib. 8. cap. ult. Vulgo Taille. Similis capitationi. Indictionis primae, secundae, tertiae, meminit Cassiodor. lib. 3. Epist. 25. Siliquatici titulum, quem fide dominicatus iure dederamus, discussione indictionis primae, secundae, vel tertiae, per Provinciam Dalmatiam ordinatio tibi nostra committi. Item Epist. 31. lib. 5. Indictiones autem, quaedam fuêre canonice, et e Lege factae, quae dam extraordinariae, et per magistratus ex improviso decretae collationes. l. 1. Cod. de indictione, quemadmondum ex Festo docuimus, olim Tributum ordinarium, et temerarium, sive extraordinarium fuisse, quod superindictum postea vocatum est, quia supra canonicam functionem indiceretur. Indictio item significat spatium quindecim annorum, qui in se revolvuntur. Graeci vocant )u=pinemh/s1eis2, quas Cedrenus sub Augusto incepisse scribit, anno 15. eius Imperii, kai\ h)/rcanto ariqmei=sqai, ai( i)/ndiktoi arca/menai a)p) a)ugou/stou *kai/s1aros en e)/tei ie th=s arxh=s2 a)utou. *kalei=tai de\ i)ndikti/wn, toute/stin i)nakti/wn, h) peri\ to a)ktion ni/kh. Coeperunt numerari indictiones ab anno 15. Imperii Augusti Caesaris. Vocatur autem indictio, quasi in Actio, aut victoria ad Actium. Alio loco ait, indictiones anno secundo Imperii Augusli coepisse, pag. 142. et pag. 178. *h( e)pwnumi/aitou= eniaus1i/ou ku/klou, h( me\n rwmai/cous1a fwnh\ to\ mh/numa s1hmai/nei. *mynu/ei ga\r h( arxh\ th\n peri/odon, kai\ touto/ e)stin i)ndikti/wn, h( de\ e(/llas2: ferwnu/mws2 e)/qhke th\n e)pine/mhs1in. *o)u ga\r ei= a)para/bats1n, kai\ w(r(rs1men/on ba/ros to\ palaio\n oi( fo/roi toi=s2 u(phko/ois2 e)ta/ttonto, a)lla\ h( karpw=n ge/nes1is2 th\n
s1u/ntacin au)toi=s2 e)filanqrwpe/us1ato. *spanizou=s1i ga\r e)la/frunen, e)uqunou=s1i de\ ou)k e)ba/rus1e, kai\ die/neimen a)lu/pwn toi=s2 forologoumen/ois2 to\ a)na/logon, kai\ to/te o(/te xrei/a e)ka/lei. *mhdeno\s2 de\ o(/ntos to=u forologoumen/ou, ou)d) o(/lws2 o( fo/ros e)ntra/tteto, a)lla\ e)ge/neto ke/rdos o( po/nos o(/los toi=s2 gewrgh/s1as1i. Indictio, congnomentum circuli anniversarii, Romanâ quidem voce indicationem significat. Initium enim indictionis ostendit circuitum, diciturqueve indictio. Graecia autem Epenemesim vocavit, nomine rem significante, id est distributionem. Non enim Tributa intoleranda et definita subditis olim imponebantur, sed copia fructuum modum Tributi humanissime dispensabat. Sienim (lego spani/zous1a e)uqunou=s1a) penuria esset, levabatur onus, si copia, non gravabatur; et habitâ ratione fructuum ex aequo Tributa proportione indicebantur, prout usus posceret. Si fructus nulli essent, Tributum omnino non imponebatur; et labor universus erat lucro agricolis. Auctor Graecus parum explicate loquutus est, nec satis accommodate ad rem. Neque enim ab Actio, neque ab indicando, sed ab indicendo indictio est appellata. Quod subicit de relevandis Tributis, bene ex parte habet; quod a Senatu, aut ab Imperatoribus, si gravis annus fuisset, relevarentur coloni, et publicani. Propterea in Lege Censoriâ adscriptum fuit, si quis frui publico publicanus non potest. Polybius lib. 6. *e)/xri de\ peri\ pa/ntwn tw= proeirhmen/wn th\n kuri/an to\ s1une/drion. *kai\ ga\r xro/non denai, kai\ s1umptw/matos genomen/ou koufi/s1ai, kai\ to para/pan a)duna/tou pnos s1umba/ntos a)polu/s1ai th=s e)rgwni/as2. Senatus de omnibus, quae supra dicta sunt, pro arbitrio statuere potest. Et enim dare tempus, et si aliquis casus acciderit, levare, et liberare solet mancipes ac redemptores, si omnino Vectigalia exigere non potuerint. Publicanos quidem remissionem petentes, Iulius Caesar tertiâ mercedum parte relevavit, ait Sueton. in Iul. cap. 20. Augustus ta\ palaia\ s1umbo/laia tw= ei)s1 to\ koino\n o)feilo/ntwn kate/kaus1e. Syngraphas, et contractus veteres eorum, qui publico debebant, combussit, ait Zonaras. Traianus collationes remisit, ut Plin. in Panegyr. Eusebius lib. 4. de Vita Constant. qui tw= kat) e)/tos ei)s1forw=n, tw= u(per th=s xw=ras s1unteloumen/wn th\n tetarthn a)felw\n moi=ran, toi=s2 tw= a)/grwn despo/tais2 e)dwrei=to tau/thn. *o(/utws2 oi( karpw=n o)ikh/tores2 dia\ tetta/rwn eniautw=n h)=s1an a)nei/s1foroi, qui cum quartam partem collationum, quae per Regiones pendebantur, sustulisset; eam possessoribus agrorum donavit. Ita fructuum possessores, quarto anno nihil pendebant. Dio lib. 54. *e)peidh\ h( a)di/a to\ e)/qnos )u=pikouri/as2 pno\s2 dia\ s1eis1mou\s2 ma/lista e)deeto, to/nte
fo/ron au)th=s2 to\n e)/teion e)k tw= e)autou= xrhma/twn tw=| koinw=| ei(oh/negke, kai\ arxonta oi(/ e)k to=u klh/rou, a)ll) ouk ai)reto\n )u=pi\ du/o e)/th pros1e/tace. Quia Provincia Asia ob terrae motus adminiculo indigebat, de suo Tributum annuum in aerarium intulit, et suffragiis populi, non a se ipso lectum Praesidem eo misit: quem locum Xylander non satis intellexit. Ammian. Marcel. a Iuliano aurum coronarium indultum ait, et remissa debita multa diuturnitate congesta. Ausonius, a Gratiano donata residua. Salvian. lib. 5. Si quando, ut nuper factum est, defectis urbibus minuendas in aliquot tributarias functiones potestates summae existimaverunt; ilico remedium cunctis datum, soli inter se divites partiuntur. Verba Ausonii ad Gratianum. Vel illud unum cuiusmodi est, de condonatis residuis Tributorum? Quis unquam Imperatorum hoc Provinciis suis uberiore te indulgentiâ dedit. Fecerat et Traianus olim, sed partibus retentis. Plin. Panegyr. Vetuisti exigi, quod deberi non tuo saeculo coeperat. Dicebantur indulgentiae. Legendus Cassiodor. lib. 4. variar. Epist. 36. et 38. Pertinaax Imperat. Vectigalia omnia, quae in urbium ortis, fluviorum ripis, aut in viis, et itineribus pendebantur, sustulit, ut Herodianus. lib. 2. Nicephorus Botoniatus Imperator creatus; omnia remisit, quae fisco debebantur, ut est in iure Orient. in constitut. Botoni. Marcus Anton. Philo sophus, supellectilem Imperatoriam vendidit, ne Populum novis Vectigalibus oneraret, ut Capitolin. Symmach. in Epist. si Tributa adiciantur insolita, forsitan consueta cessabunt. Superindictum autem, ut ad indictiones redeamus, dicitur onus ultra solitam et canonicam collationem indictum; cuiusmodi estin iur Orientali, quod iussit Leo Iconomachus, ut Procuratores Provinciarum ultra statum tributum [(printer); sic: Tributum] in singula numismata, accipiant miliarisium unum, et in aerarium Regium conferant; unde mari reficiantur. *e)ke/leus1e toi=s2 dioikhtai=s2 tw= qema/twn a)paitei=n ei)s2 to\n kano/na kata\ no/mis1ma miliari/s1ion e)\n, kai\ lamba/nein au)ta\ ta\ bas1ilika\, kai\ kti/zein au)ta\. Superindicta Zonaras pag. 236. vocat u(pe/rtima, u(poe/rplea l. 1. Cod. Theodos. lib. 10. tit. 17. superindictio dicitur. Omnes omnino quocunqueve titulo possidentes, quod delegatio superindictione videbitur amplexa, velut canonem coganturinferre. l. 1. Cod. de indictionib. lib. 10. Vectigal Superindictum tollitur, cuius nomen grave et odiosum erat; et canon pro eo inducitur.
VECTIGAL olim. Macelli fuit pro iis, quae ad hominum victum pertinerent; quod sublatum esse ait Livius, lib. 38. sed postea restitutum est. Sueton. Calig. cap. 40. pro eduliis, quae totâ urbe venirent, certum statutumqueve exigebatur. Macellum, Plutarch. *krewpw/lion. Verbi gratiâ, Macellarius o)ywniopwlhs2. Sueton. in Iul. cap. 25. Ea, quae ad epulum pertinerent, Macellariis oblocata. item, dispositis circa Macellum custodibus, qui obsonia contra vetitum retinerent. Erant in Macello kapu/ria kai\ h(bhth/ria, ubi Iuvenes Popinones gulae indulgebant.
SAIINARUM Vectigal, Romae ab Anco Martio institutum, et exactis Regibus sublatum est, auctore Plin. lib. 31. cap. 7. Livius lib.2. Altero post Reges exactos anno, Salis vendendi arbitrium, quia impenso pretio veniebat, in publicum omni sumptu adempto concessum privatis: tum restitutum M. Livio et C. Claudio Censoribus, ut Livius lib. 29. his verbis: Vectigal etiam novum ex salariâ annonâ statuerunt. Sextante sal et Romae, et pertotam Italiam erat. Pluris in foris et concilia bulis, et alio alibi pretio praebendum locaverunt. Deinde sublatum videtur salis Vectigal liberâ civitate, cum Cic. lib. 2. ad Atticum Epist. 16. Portoriis Italiae sublatis, agro Campano diviso, nullum Vectigal superesse domesticum praeter vicesimam, dicat. Salinarum tamen meminit Cic. pro Lege Manil. ubi Hotoman. salictis, pro salinis legit, et Turnebus silvas reponit. Salinas enim id temporis in Provinciis Populi Romani fuisse certum est, quamquam forte in Italiâ non fuit Vectigal ex salinis. Italicae enim coloniae, erantimmunes a Tributo capitis et soli, quod ius Italicum dicitur: l. 1. D. de censib. cum Vectigalia omnia lege Toriâ a P. Torio Tribuno plebis latâ, sublata essent ex fundis Italicis, ut Appianus lib. 1. civil. et Cic. in Bruto. Fuêre et quaedam coloniae, iure Italico donatae a Caesaribus, immunes a Tributis. l. 3. Cod. de Episc. et Cler. et l. 1. 6. et ult.
D. de Censib. sub Imperatoribus autem salis Vectigal revocatum est. Symmach. lib. to. Epist. 58. Cum mancipes salinarum magno ex numero ad paucos redacti, neccessitatis publicae molem ferre non possent. Ulpian. l. 17. D. de verb. signif. Publica Vectigalia intelligere debemus, ex quibus Vectigal fiscus accipit; quale est Vectigal portus, vel venalium rerum, item Salinarum, et metallorum, et picariarum. l. 13. D. de publican. et Vectig. Sed et hi, qui salinas, et arenarias, et cretifodinas, et metalla habent, Publicanorum loco sunt. Vectigalium enim publicorum sociis permissum est corpus habere, vel salinarum, vel aurifodinarum. l. 1. D. quod cuiusque univer. Fuerunt et salinae privatae, quae in censum deferri iubentur. l. 4. §. salinae. D. de censib. Liberae privatis, non minus, quam sulpurariae, argentifodinae, auri et cretaefodinae, ex quibus Imperatores decimas capiebant. l. Cuncli. Cod. de Metallariis. lib. 11. ubi admonebo, quamquam a privatis salinae possideri possunt, et sal in praediis privatorum gigni, vel eorum sumptu fieri; sal tamen ipsum iuris esse publici, eiusqueve caussâ Vectigal publicodeberi, nec salis publicum esse commercium sine auctoritate Principus. l. Forma. D. de censib. l. Inter publica. D. de verb. signif. l. Si quis. de Vectigal. Qui salinis publicis erant praepositi, dicebantur Alabarchae, quam vocem doctissimus Cuiacius reposuit. l. 9. Cod. de Vectigal. et commiss. et Arabarchiae vocabulum expunxit. Iosephus lib. 2. cap. 5. a(lw/s1ews2, et libr. 18. et 20. originum, a)labarxi/as2, et to=u a)laba/rxh/s1antos Alexandriae meminit. Cic. ad Atticum lib. 2. Epist. 17. Velim ex Theophane accipere, quonam animo sit in me Alabarches. Iuvenal. Satyr. 1.
Nescio, quis Titulos Aegyptius, atque Alabarches.
Doctissimus Cuiacius Alabarchen Magistrum Scripturae interpretatur, quia apud Phavorinum alaba Scripturam significat, seu atramentum, quo scribimus. Euseb. Caesar. lib. 2. hist. Eccles. Alexandrum Alabbarchen commemorat, et Ioseph. lib. ult. origin. apud quem ruffinus a)laba/rxhn praefectum salis interpretatur. Quae interpretatio, si vera est, lubentius legam a(las1a/rxhn, quasi tw= a(lw=n arxh/s1anta, vel a)los1a/rxhn, quam Alabarchen, nisi forte Alaba Lingua Aegyptia salem significat. Ceterum nefas fuit sine personâ mancipum, id est salinarum conductorum, sales emere, aut vendere. l. Si quis. Cod. de Vectigal. Malefici vero et mulieres in opus salinarum ob maleficium dabantur. l. 6. de captius et postlim. l. 8. D. de poenis. Athenaeus lib. 3. scribit, in Troade Tragasseum Salem plebis usui sine pretio expositum fuisse; cui cum
Antigonus Vectigal imposuisset, exaruit. In Syriâ et Iudaeâ iam olim Vectigal salis fuisse, discimus ex lib. 1. Machab. ubi Demetrius scribit ad Iudaeos, a(fu/hmi pa/ntas2 tou\s2 *i)oudai/ous2 a)po\ tw= fo/rwn. kai\ th=s timh=s2 to=u a(lo/??? kai\ a)po\ stefa/nwn, kai\ an)ti\ to=u tri/tou th=s spora=s2, kai\ an)ti\ to=u h(mi/s1ous2 to=u karpou= culi/nou. Iudaeos omnes immunes esse iubeo a Tributis et pretio salis, et coronarum, et a tertia parte sementis, et pro mediâ parte fructus c ligno.
EO usque Regum, ac Imperatorum acerbitas processit, ut pro sumo, aere, et umbrâ quarundam arborum Tributum exigerent. De Capnico, seu sumo, quod Vectigal Nicephorus Imperator reperit; audiendus Zonaras in Nicephoro. *tou/tou kai\ h( kapnikou= )u=pi/qes1is2 enno/hma ka/kiston, e)paxqe/ntos toi=s2 tw e)kklhs1iw=n, kai\ ptwxei/wn ghrokomei/wn te kai *monasthri/wn paroi/kois2, kai\ pa/nti mhte\ gh=n e)/xonti, mhte\ te/los, kai\ to\ tou\s2 e)c a9po/rwn o(/pws2 dh/pote e)s2 e)upori/an metenexqe/ntas2 xrh/mata a)paitei=sqai. Nicephorus indixit Tributum e sumo, quod pessimo exemplo repertum, et indictum omnibus accolis, et paroecis e cclesiarum, et earum domuum, ubisenes, et pauperes, et Monachi alerentur; licet neque agros haberent, neque Vectigal solvere solerent: et exegit pecunias ab iis, qui ex inopibus industriâ suâ divites facti essent. Legendus Cedrenus, pag. 411. et pag. 933. et Zonaras Tomo 3. pag. 100. De Vectigali umbrae ex arboribus, Plin. lib. 12. quis non miretur arborem umbrae gratiâ tantum ex alieno petitum orbe. Platanus haec est iam ad Morinos usque pervecta, ac Tributarium etiam detinens solum, ut gentes Vectigal et pro umbrâ pendant. Michael Paphlago Vectigal pro aere, quem aspirando trahimus instituit. Cedrin. *porimw/tatos w)n pro\s2 h(\n an)tis2 ei)ph kaki/an, paoan e)feuren o(do\n a)diki/as2, prosqei\s2 e)pe/keina tw= teles1ma/twn dido/nai e(/kaston tw= xwri/wn u(per a)erikou= kata\ th\n poio/thta kai\ i)xun au)tou. Cum igitur in omni genere iniustitiae maxime ingeniosus esset, omnem rationem iniuriae reperit, addens supra solita Tributa, ut quisque pro haustu aeris aliquid penderet pro suis facultatibus. Hûc pertinet illud Pescennini nigri apud Spartianum, vos terras vestras levari censitione vultis. Ego vero etiam aere
vestrum censere vellem. Chrysost. ad id, In vanum turbatur omnis homo. *d a\ ta\ xrh/mata e)le/uqera stoixei=a pepra/kamen. *o)doi\ telwne/uontai, o( a)h\r w(nai=s2 u(poba/lletai, dekatolo/goi. forolo/goi, telw/nai ta\s2 po/leis2 s1une/xous1i. Ut pecunias congeramus, Elementa libera vendidimus. Viae Vectigales sunt, ae~r venalis est; decumani, portitores, urbes obtinent.
FUIT et quoddam genus Tribuit, in quo divites, pro tenuibus spondebant; cum onera militiae sustinenda essent, ideoqueve Allelengyon appellatum. Zonaras pag. 110. tit. 3. *strateu/sqai tou\s2 a)po/rous2 e)k tw=n qema/twn e)qe/sps1e, kai\ para\ tw= o(moxw/rwn o(/plate au/toi=s2 xorhgei=sqai, kai\ au)alw/mata, kai\ ta\ tw= a)po/rwn te/lh tou\s2 e)uporou=ntas2 ei)s1pra/ttesqai, o(/ a)llhle/gguon o)noma/sqh. In constit. Nicephori peri\ stratei/as2 tw= a)po/rwn, lib. 1. Iuris Orient. et tit. peri\ a)llhleggu/ou, Basilii Porphyrogenetae, et in Constitut. Roman. tit. peri\ pros1o/dou th=s mega/lhs2 *e)kklhs1i/as2, ad munera belli, divites pro tenuibus 18. numismata dare tenentur. Nicephorus tenues e Provinciis cogi ad militam edixit; et vicinos, ac municipes eis arma et sumptus praebere, et divites solvere Vectigalia pauperum; quod Tributum dicitur Allegengyon, o(/ti a)/lloi u(per a)/llwn e)gguw=s1i; quia alii, pro aliis spondent, et solvunt. Chartiaticum autem Tributi genus fuit, in quo duos folles pendebant officialibus pro chartis, ut Zonaras. *e)popta\s2 prouba/leto, )u=pis1kh/ptwn e)pau/cein. *sfa=s2 ta\ dhmo/s1ia, a)pai/tei=sqai de\ kai\ u(per xartiatikou= )u=pi\ tw= nomi/s1mati du/o kera/tia. Exploratores instituit, quibus praecepit, ut reditus publicos augerent, et pro Chartiatico in nummum duos folles exigerent, Vide Cedrinum et Zonaram in Nicephoro. Officialibus et Ministris Magistratuu chartas praebitas docet Frontin. lib. 2. de aquae. In Iure Orientali Nicephorus iussit e)popteu)esqai pa/ntas2, kai\ an)abta/s1esqai (ta tou/twn) dhmo/s1ia te/lh pare/xontas2, kai\ xartiatikou= e)/neka a)na\ kera/tia du/o, kai\ pa/ntas2 ta\ kapnika\ a)paitei=sqai. in omnes inquiri, et cogi, ut publica Vectigalia pendant, etiam Chartiatici nomine duos folles, et ab omnibus Vectigal fumi exigi. Deleo ta\ tou/twn.
CALIGULA Vectigalia nova, atque inaudata primum per Publicanos; denide, quia lucrum exsuperabat, per Centuriones, Tribunosqueve Praetorianos exercuit, nullo rerum aut hominum genere omisso, cui non Tributi aliquid imponerent. Pro eduliis, quae totâ urbe venirent, certum statumqueve exigebatur, ait Sueton. cap. 40. Pro litibus atque iudiciis ubicumqueve conceptis, quadragesima summae de quâ litigaretur, ex gerulorum diurnis quaestibus pars octava. Fuit et octava omnium mericum, quae venirent. l. 7. Cod. de loc. et cond. Vectigal octavarum. l. 7. Cod. de Vectigal. octavas dependere, l. 8. eod. tit. Octavarii, qui Vectigal octavae exigunt. Quintam ex Plantariis et arboretis, Appianus lib. 1. civil. commemorat. Fuit et octava rerum venalium promercalium, quae portus nomine exigeretur; de quâl ex praestatione. Cod. de Vectigal. et com. Livius lib. 32. Portoria rerum venalium commemorat. de Vectigali rerum publice venalium. l. 4. Cod. tit. 19. lib. 12.
CNEUS Manlius Consul, Legem novo exemplo ad Sutrium in Castris tributim, de vicesimâ corum tulit, qui manumitterentur, auctore Livio libr. 7. Arrian. libr. 2. cap. 1. dissert. Epict. Cum aliquis verterit apud Praetorem Servum suum nihil praestitit, nisi et vicesimam eius dederit. *o)/tan ou=n stre/yh tis2 )u=pi\ strathgou= to\n a)utou dou=lon ou)de\n e)poi/hos1e, etc. *kai\ ei)kosth\n a)utou dou=nai o)fei/lei. Eius meminit Cic. lib. 2. Epist. 16. ad Atticum. Portoriis Italiae sublatis, etc. Nullum Vectigal superest domesticum praeter vicesimam. Aurum vicesimarium dictum est, quod ex eâ vicesima reficiebatur, et ad ultimos casus servabatur in aerario sanctioriapud Livium lib. 27. *ei)kostw/nai dicti, qui aurum illud vicesimarium exigerent. Arrian. libr. 3. dissert. cap. 26.
*o( dou=los e)uqu\s2 e)/uxetai a)feqh=nai e)le/uqeros dia\ ti/ dokei=te; *o(/ti toi=s2 ei)kostw/nais2 )u=piqumei= dou=nai argu/rion. In vet. gloss. *ei)kostw/ths2 o(tas2 ei)kosta\s2 a)paistw=n, vicesimarius, qui vicesimas exigit. Servus vult dimitti liber, quid causae esse putatis? Quia vicesimariis cupit dare argentum. *ei)kostw/thn libentius legam, quam ei)kostw/nhn, cum Lipsio; nisi qui ei)kostw/nhn interpretetur ei)kosta\s2 w)hh/s1anta, redemptorem vicesimarum.
AUGUSTUS aerarium militare instituit, ad quod explendum vicesimam hereditatum, et Legatorum inferri iussit, cuius meminit Plin. lib. 7. Epist. 14. quantum a Publicanis vicesimam partem hereditatis emisti? Dio lib. 55. *th/nte ei/kosth\n tw=nte klh/rwn, kai\ tw= dwrew=n, a(/s2 an)/ oi( teleutw=te/s2 tis1, plh\n tw= pa/nus1uggenw=n, h)/ kai\ penh/twn katalei/pws1 kaitesth/s1ato, w(s2 kai\ en toi=s2 to=u *kai/oaros u(pomnh/mas1i to\ te/los tou=to gegrammen/on e)urw/n. *e)s1h/kto me\n ga\r kai\ pro/teron pote\, kataluqe\n de\ kata\ tau=ta au)qis2 to/te e)panh/xqh. Augustus vicesimam hereditatum instituit, et donationum, quas morientes legarent aliis, quam qui proximiagnati, aut pauperes essent; ut qui Vectigal illud in Caesaris menimentis scriptum reperisset. Institutum enim iam olim fuerat; cumque sublatum esset, denuo revocatum est, Lege Iuliâ; quae proprie vicesima hereditatum dicitur, in earum Legum inscriptionibus, quae sumptae sunt ex duobus Aemilii Macri [(printer); sic: Marci] ei)kostw=n, Vicesimarum libris; Vult autem non tantum, ut vicesima hereditatum fisco praestetur, verum etiam, ut Tabulae Testamenti statim aperiantur, ne Vectigal nccessario mora fiat, ut docet Paulus libr. 4. sentent. tit. 6. Onera enim Imperii coegerunt pleraque Vectigalia institui; ut pro utilitate communi, ita singulorum iniuriis, ait Plin. in Panegyr. His vicesima reperta est, Tributum tolerabile, et facile heredibus duntaxat extraneis, domesticis grave. Itaqueve illis irrogatum est, his remissum; videlicet, quod manifestum erat, quanto cum dolore laturi, seu potius non laturi [(printer); sic: laturi] homines essent, distringi aliquid, et abradi bonis, quae sanguine, gentilitate sacrorum, denique societate meruissent. Id genus Vectigalis per Publicanos exactum, ostendit Plinius his verbis. ratus improbe, et insolenter, ac pene impie his nominibus inseri Publicanum.
Lampridius sub Heliogabalo auctore est, mulionem vicesimam hereditatum curâsse; quodminus mirum videri debet, cum apud Sueton. cap. 76. Iulius Caesar publicis Vectigalibus servos peculiares praeposuerit. In veteri lapide legitur, Procurator 22. hereditatum, Promagister 20. herediratum. Pompon. l. 2. §. ex his auditorib. D. de Orig. iuris scribit, Aulum Offilium de Legibus vicesimae primum scripsisse. Sub occasione vicesimae apud Eutropium lib. 8. Hadriani edictum introductum, quod sublatum significat Iustinian. leg. 3. Cod. de edicto. Divi. Had. tol. sic enim ille, quia vicesima hereditatis a nostrâ recessit Republicâ, antiquatis nihilominus, et aliis omnibus, quae circa repletionem, et interpretationem eiusdem edicti promulgata sunt. M. Antoninus Philosophus Leges etiam addiderat de vicesimâ hereditatum, narrante Capitolino. Vicesimarii dicti, qui conducebant vicesimam. Legendus paulus libr. 4. sent. tit. 6. et Dio lib. 55.
AUCUSTUS Cesar cum pecuniis egeret ad onera militiae, et vigiles alendos, Vectigal instituit vicesimae quintae mancipiorum. Dio lib. 55. *pros1deo/menos2 de\ dh\ xrhma/twn e)s2 te tou\s2 pole/mous2, kai\ e)s2 th\n tw= nuktofula/kwn trofh\n, to/te te/los to\ th=s pe/nte kai\ ei)kosth=s2 )u=pi\ th=| an)drapo/dwn pra/s1ei. Tacit. lib. 13. de Nerone loquens, Vectigal quintae et vicesimae venalium mancipiorum remissum specie magis, quam vi. Quia cum venditor pendere iuberetur, in pretium emptoribus accrescebat.
QUADRAGESIMAE Portorium fuit, quod praeter instrumenta itineris, omnes res Publicano debent; ait Quintil. declamat. 359. Meminit eius Portorii Sueton. in vespas. cap. 1. Titus Flavius Petro coactiones argentarias factitavit. Huius filius cognomine Sabinus, publicum quadragesimae in
Asiâ egit. Manebantqueve imagines a Civitatibus ei positae, *k*a*l*w=*s *t*e*l*w*n*h'*s*a*n*t/i, ei, quipublcre Vectigalia exegit. Quadragesimam a Nerone abolitam prodit Tacit. lib. 13. Manet, inquit, abolitio Quadragesimae, Quinquagesimaequeve, et si quae alia exactionibus illatis nomina publicum invenerunt. Postea revocatum est id Vectigal, quod deprecatur Symmach. lib. 5. Epist. 63. Quadragesimae Portorium sive Vectigal, non recte poscitur a Senatoribus candidatis: quia nostri ordinis functiones onerari geminis incommodis non oportet. Quaefo, ut ursorum transvectionem cupiditati mancipum subtrahas. Fuit et Quadragesima litium a Caligulâ instituta. Sueton. Calig. cap. 40. Exigebatur prolitibus, atque iudiciis ubicumque coneptis, Quadragesima summae, de quâ litigaretur.
FUIT et Quinquagesimae Portorium pro feris, et mercibus, quae importarentur. Symmach. lib. 5. Epist. 60. Quaestores ordinis nostri numquam ferarum suarum Portorium contulerunt. Nunc a fratre meo Cynegio UC. Quaestorio candidato, Quinquag esimae Vectigal exigitur, quod solos ursorum negotiatores, utpote quaestui servientes, oportet agnoscere. Huius Quinquagesimae Tacitus meminit. lib. 13.
CENTESIMA Rerum Venalium imposita est Urbi et Italiae ab Augusto, post bella civilia anno 759 quo tempore Aerarium militare [(printer); sic: m litare] institutum, ut Sueton. Augusto cap. 49. Vocatur Centesima auctionum, et Centesimus Rerum auctione Venalium nummus. Tacit. lib. 1. Centesima Rerum Venalium post bella civilia instituta, deprecante Populo: edixit Tiberius militare aerarium eo si bsidio niti. Idem, Cappadociâ in Provinciam redactâ, fructibus eius ratus levari posse centesimae Vectigal, ducentesimam in
posterum statuit, ut Dio lib. 57. post Seiani mortem. *kai\ meta\ tou=to, te/los th=s e(katosth=s2 h)/gage. Caligula centesimam auctionum Italiae remisit. Ducentesimam instituerat Tiberius, ut centesimâ leviorem; postea, cum centesimam abolitâ ducentesimâ res ituisset, Caligula centesimam abolevit. Alia fuit centesima, cuius meminit Appianus in Syriacis; qui Syros, et Cilices Tributi nomine, quotannis centesimam census quem que sui solvisse ait, e)/sti kai\ s1u/rois2, kai\ ku/lici e)th/s1ios e)katosth\ to=u timh/matos e)ka/s1w|.
VECTIGAL Urinae a Vespasiano repertum docet Sueton. cap. 23. Reprehendenti silio Tito, quod etiam Urinae Vectigal commentus esset, pecuniam ex primâ pensione admovitad nares, sciscitans [(printer); sic: scissitans] num odore offenderetur: et illo negante: Atqui, inquit, e lotio est. Quod idem Dio his verbis significat, kai\ pro\s2 ti/ton a)gakaktou=nta tw=| to=u ou)/rou telei, o)/ kai a)utw meta\ tw= a)/llwn katedei/xqh, ei)=pe labw\n e)c a)utou xrus1ou=s2 peporis1men/nous2, kai\ dei/cas2 a)utw|, i)dou= te/knon ei)/ti o)/zous1i? Tito aegre ferenti Vectigal Urinae, quod post alia indictum est, dixit acceptis aureis ex eo Vectigali, et ostensis; vide fili, si quid olent? hoc Vectigal â fullonibus exactum, qui ad dibaphas lotio usi, quod acre sit, et tingendis vestibus aptum. Athenaeus lib. 1. *to\ de\ a)f) h(mw=n dihqou/menon ou)=ro/n e)sti drimu/. *ta\ gou=n i)matia tou=tw| xrw/menoi plu/nous1i ui( gnafei=s2 Haud scio, an idem suerit Vectigal cum eo, quod a foricariis redimebatur, quodque exigebatur ab iis, qui de die vesicam exonerare vellent in amphoras, quae per angiportus erant collocatae. Macrob. lib. 3. Saturnal. cap. 17. Dum eunt, nulla est in angiporto am phora, quam non impleant, quippe, qui vesicam plenam vini habent. Eas amphoras Petronius Gastras, quasi ventres vocat. Lucret. lib. 4.
Pusi saepe lacum propter, se, ac dolia curta
Somno devincti credunt extollere vestem,
Totius humorem saccatum ut corporis fundant.
Foricarii non modo de Urinâ, verum et de Stercore Vectigal exegisse videntur. Foricae enim Nonio sunt Stercora liquidiora, et Probo forire est deicere, et deonerare ventrem. Iuvenal. Sat. 3.
—— Inde reversi
Conducunt foricas.——
Foricarii dicuntur foricarum conductores, l. 17. §. fiscus. D. de usuris-Constantinopoli Vectigal illud pro Urinâ, et Stercore hominum, et brutorum exactum est, dictumque Chrysargyron. Manasses in politic. de Zenone Imperator.
*h( pro/reizos a)nai/res1is2 th=s pros1o/dou kibdh/lou,
*h(\ le/getai xrus1a/rguros a)nqrw/pois2 forolo/gois2.
*a(/pas2 a)nh\r te kai\ gunh\, pai=s2, ko/rhte, kai\ bre/ros,
*pros1ai/ths2, a)pele/uqeros, o)ike/ths2, ouk i(ke/ths2
*u(pe\r s1kuba/lou koprhrou=, kai\ dus1odmi/as2 ou)\rou
*e(\n e)c argu/rou no/mis1ma parei=xe tw=| tamiei/w|.
*touti\ de\ kai\ toi=s2 kth/nes1i e)pe/kei/to to\ ba/ros,
*bous1i\ te, toi=s2 h(mio/onois2 te, kai\ me\n toi=s2 i(/ppoist,
*u(pe\r e)ka/stou de\ kuno\s2, u(pe\r tw= o(nari/wn
*e(/c fo/lleis2 kateba/lleto to=u kth/nous2 o( despo/ths2.
*o( toi/non an)asta/s1ios dus1wphqei\s2 en ta/cei
*a)/ndra monh/rh, kai\ s1emno\n meterxo/menon bi/on,
*tos1ou=ton a)/xqos h)/las1e, kai\ thlhkou=ton mi=s1os
*proqe/lumnon to\ bla/stmha to\ th=s ai)xrokerdei/as2
*e)canaspa/s1as2, kai\ puri\ dou\s2 a)fanisqhnai.
Abolitio radicibus excisis Vectigalis sublesti, et adulterini, quod Publicani Chrysargyron vocant. Vir omnis, mulierque, puer, et puella, mendicus, libertus, servus, frustra supplex (ouk oi)ke/ths2 forte melius legeretur, id est, non servus) pro stercoraceis excrementis, et putridâ urinâ nummum unum argenteum praebebat aerario. Idem onus impositum iumentis, bubus, mulis, equis: pro singulis canibus, et asinis, sex folles dominus iumenti pendebat. Anastasius autem reveritus virum solitarium, vitae venerabilis tantum onus abegit, et rem odio dignam, germenturpis lucri funditus evellens, igni permisit, ut periret. Idem Cedrinus testatur in Anastasio. Zozimus lib. 2. a Constantino magno id Vectigal institutum esse scribit. *ou(=tos2 kai\ th\n ei)s1fora\n e)ph/gage xrus1i/ou te\, kai\ argu/rou pa=s1i th=s a(pantaxou= gn=s2 metiou=s1i th=s e)mpori/as2, kai\ toi=s2 en tai=s2 po/les1i panwni/an protiqei=s1i, mexri\ kai\ tw= )u=pi)telesta/twn, ou)de\ dustuxei=s2 e(tai/ras2 e)/cw tau/ths2 e(a/s1as2 th=s ei)s1fora\s2. *w(ste h)=n i)dei=n me/llontos to=u tetrae/tous2 eni/stasqai xro/nou, kaq) o/n e(/dei tou=to to\ te/los ei)s1fe/resqai, qrh/nous2 a)na\ pa=s1an po\lin, kai\ o)durmou\s2. Constantinus Tributum indixit auri et argenti, omnibus mercatoribus, et per urbes quidlibet vendentibus, ne paupcrrimis quidem exceptis, aut ipsis etiam miseris meretricibus; ita
ut cum quadriennium venisset, quo Vectigal illud inferri oportet, ubique per urbeslamenta, et questus audirentur. Negat Evagrius, Constantinum huius Tributi auctorem lib. 3. cap. 40. *le/gei de\ o\ *zw/s1imos, w(s2 au)to\s2 prw=tos to\ kalou/menon xrus1a/rguron )u=pinoh/oas2, a)na\ tetraethri/da, tou=to te/qeike te/los ei)s1a/gesqai. Ait Zosimus: Constantinum Vectigal Chrysargyri, quod quarto quoque anno penderetur, instituisse, sed falso; cum a Vespasiano sit institutum. Id aurum lustrale dictum est, Rubricâ Navicular. seu Naucler. Cod. lib. 11. Lustrale tamen aurum latius patet, ut sit onus negotiatorum, mereatorum, lenonum, meretricum. Lampridius in Alexandro vocat aurum negotiatorum. Erant propria quaedam eius pensitationis scrinia. l. 5. Cod. Theodos. de lustral. collat. dicitur et auraria collatio, Cassiodoro. Senatores immunes non erant apraestatione auri, argentique lustralis; quod mercaturae nomine pendebatur Imperatori, si per se, vel per homines suos negotiarentur, et alia distraherent, quam quae in proprio rure gignerentur. l. 3. et 7. Cod. Theodos. de lustral. collat.
EX Lege Papiâ, decima deducebatur ex Legatis, a viro uxori, vel ab uxore marito relictis, si illis non essent legitimi liberi. l. 2. Cod. de infirmand. poen. caelib.
VINI Portorium aetate Ciceronis, in Galliâ nullum fuit, aut exiguum; ut ex his verbis pro M. Fonteio apparet. Cognoscite nunc de crimine vinario, quod illi invidiosissimum, et maximum esse voluerunt. Crimen a Pletorio, iudices, ita constitutum est: Fonteionon in Galliâ primum venisse in mentem, ut Portorium vini institueretur; sed hâc in Italiâ propositâ ratione, Româ profectum. Itaque Titurium Tolosae quaternos denarios, in singulas Vini amphoras, Portorii nomine exegisse. Croduni Porcium, et Numiura
ternos victoriatos: Vulchalone Servaeum binos HS. et victoriatos CIO. Atque in his locis Croduni, et Vulchalone ab his Portorium esse exactum, etc. Negat Cicero id factum.
ALEXANDER Severus apud Lampridium, Brachariorum, linteonum, citrariorum, pellionum, plaustrariorum, argentariorum, aurisicum, et aliarum artium, Vectigal instituit; ex quo thermas, quas fundaverat pluribus usibus ornavit.
ALexander Severus apud Lampridium Brachariorum Vectigal instituit Scaliger Bracteariorum legit. optime. Bractearius in V. gl. *petalopoi/os, qui bracteas et folia aurea facit. Quantum reficeretur ex eo Vectigali, nemo definit: Herodianus et Xiphilinus tacent.
SUETONIUS in Caligulâ cap. 40. Caligula matrimonia obnoxia Vectigali esse voluit.
VERBA Suetonii lib. 4. cap. 40. Sic habent. Additumqueve ad caput Legis, ut tenerentur publico, et quae meretricium, et qui lenocinium fecissent: nec non et matrimonia obnoxia essent. Hunc locum ita interpretor, publico, id est, th=| telwnei/a|, non tantum teneri meretrices et prostibula, quae passim in lupanaribus et fornicibus prostarent, aut qui, quaeve palam lenocinium exercerent, cum in legitimo matrimonio non viverent; sed etiam feminas legitimis nuptiis iunctas, quae vel meretricium, vel, lenocinium, non in lupanaribus tantum, et fornicibus, sed etiam domi inter
privatos parietes facerent. Vectigalis autem summam non aliam esse auguror, quam ut meretrix tantum publico penderet, quantum quaequeve uno concubitu mereret, ut ibidem ostendit Suetonius. Avitus certe apud Xiphilinum Vectigal indixit lupanari, quod erat in palatio: kai\ te/los en tw=| palati/w| e)kh/mati a)podei/cas2. Lupanar enim, in palatio fuisse, iam inde a temporibus Claudii, docet Dio his verbis: h( messali/na kai\ e)p) o(ikh/matos en tw=| palati/w| au)th/te e)kaqe/zeto, kai\ ta\s2 a)/llas2 ta\s2 prw/tas2 e)ka/qizen. Messalina in lupanari palatii prostabat, et alias primores foreminas prostare iubebat. Beneficiarii Principis, et curiosi in matric ulas referebant eos, qui tali de causâ publico tenerentur. Tertullianus certe lib. de fugâ. indignatur Christianos, quod Christi fidem profiterentur, inter lenones in matricibus beneficiariorum Principis et curiosorum Vectigales contineri. Quantum autem lenones publico sub Calligulâ penderent, ignotum est. Postea Chrysargyron eo nomine introductum, de quo supra egimus. Romae feminae adulterii damnatae sumebant togam, et in fornices relegabantur. Quaedam ut licentius libidinarentur; apud aediles impudicitiam profitebantur, et lupanaribus se mancipabant, a quibus Vectigal exactum est.
DIO lib. 50. Triumviratu Lepidi et Antonii, imperatum libertis, quotquot in Italiâ degerent, si ducenta HS. vel amplius possiderent; ut octavam partem suarum facultatum in publicum inferrent. Abingenuis quoque quadrans annui reditus: exactus.
ISAACUS Commenus Imperator statuit canonem, seu canonicum Tributum, pro vico habente triginta caminos, seu fumos, kapnou\s2, aureum unum, argenteos duos, arietem unum, hordei modios sex, vini mensuras sex, farinae modios sex, Gallinas
triginta. Vide lib. l. iuris Orientalis in constitut: Nicephori peri\ stratei/as2 tw= a)po(rwn
QUIA Principes lacus; et fsumina curant, ac tuentur: l. 2. D. de rer. divis. ideo Vectigalia e fluminibus et lacubus illis pendi moris est. l. Quod Principis. D. de aqua plu. arcend. Herodian. lib. 2. scribit: Pertinacem ca Vectigalia sustulisse, in quibus nihil auxilii nautis, et mercatoribus praestatur; puta, si portu solvitur, aut sub pontibus transitur, quae tamen hodie exigi solent. Imo et ius piscandi in portibus, cum ad Principem pertineat, ex eo Vectigal exigitur. l. Inter publica. §. 1. D. de verb. signif.
CALIGULAM ex capturis prostitutarum, quantum quaeque uno concubitu mereret, exegisse, scribit Sueton. in Calig. cap. 40. Tertull. lib. de fuga, Lenones Vectigales esse, ostendit his verbis: Massaliter totae Ecclesiae Tributum sibi irrogârunt. Erubescendum enim, cum in matricibus beneficiariorum et curiosorum, inter tabernarios, et lanios, et fures balnearum, et aleones, et lenones, Christiani quoque Vectigales continentur. Sueton. in Calig. cap. 40. Additumqueve ad caput Legis, ut tenerentur publica, et quae meretricium, quaeve lenocinium fecissent. Aeschines contra Timarchum ostendit, Athenis ps1rniko\n te/los fuisse, id est, Vectigal e quaestu meretricio. Alexander Severus lenonum Vectigal, et meretricum in sacrum aerarium inferri vetuit, narrante Lampridio: sed sum ptibus publicis deputavit, ad instaurationem Theatri, Circi, Amphitheatri. Philo librum scripsit, peri\ to=u mi/sqwma po/rnhs2 ei)s2 t\ i(ero\n mh\ pros1de/xesqai, ut ostenderet, capturasmeretricum in templum non admittendas. Iustinus Apoleget. *o(\n tro/pon le/gontai oi( palaioi/ a)ge/las2 bow=n, kai\ ai)gw=n tre/fein, ou(/tw nu=n kai\ pai/das2 ei)s2 to/ ai)xrw=s2 xrh=sqai mo/non, kai
o(moi/ws2 qhleiw=n, kai\ a)ndrogu/nwn, kai\ a=r)r(htopoiw=n plh=qos2, kata\ pa=n e)/qnos )u=pi\ tou=to to=u a)/gous2 e)/sthke, tou=twn misqou\st kai\ ei)s1fora\s2 lamba/nete. Quomodo veteres dicuntur armenta boum, et greges caprarum aluisse; ita nunc pueros ad obscenos usus alunt, et multitudo feminarum, et exoletorum, et hominum spurco ore patrantium, ubique ad hoc flagitiun prostat, et ex his capturas, et collationes accipiti. Vide l. 7. Code. de spectacul. et scenic. et lenon. et Novel. 14. de lenonib. Evagrium lib. 3. cap. 39.
METALLA quoque in Vectigalibus fuêre, quae et Publicanis locabantur. Plin. lib. 33. cap. 4. exstat Lex Censoria Ictimulorum aurifodinae, quâ in Vercellensi agro cavebatur, ne plus quinque milia hominum in opere Publicani haberent. Quicumque volebat Metallarii officium profiteri, prius praestabat fisco 8. scrupulos in balucâ, id est, in arenato, vel minuto auro puro. Scrupulus, xxiiii pars unciae est. l. 1. cod. de Metallar. et et metal. Baluca Graecis dicitur xru/s1ammos. Plin. lib. 33. cap. 4. Vitruv. lib. 7. cap. 9. Quae autem in Ephesiorum Metallis fuerunt officinae, nunc traiectae sunt ideo Romam, quo id genus venae postea est inventum Hispaniae Regionibus; ex quarum metallis glebae portantur, et per Publicanos Romae curantur. Polybius ad Chartaginem novam non minus quadraginta milia hominum assidue in operâ fodinarum versari scribit. Strabo lib. 3. Fodinas aurs Principes sibi reservâsse, ut in fiscum inferrentur; argenti privatis hominibus reliquîsse, significat. Usos autem Publicanos ad fodienda metalla metallariis, qui in opus metalli damnati essent, ostendit Cassiodor. Epist. 3. libr. 9. et Iuriscons. l. 1. §. 1. D. de requir. vel. absent. damnand. Fuêre et aurifodinae, seu aurariae iuris privati, quas sibi Tiberius reservavit, bonis privatis proscriptis, ut Cornel. Tacit. lib. 4. Praestabant et singulis annis aurileguli 7. scruplulos auri, l. per annos. Cod. de met allar. lib. 11. Si'quis in suo solo cuniculos auri effoderet, decimam auri praestabat fisco. l. cuncti. eod. tit. Erant autem in metallis Procuratores metallorum, qui ad tempus praeficiebantur, quod antequam exactum esset, ad aliam dignitatem non evehebantur. l. 4. dict. tit. de metallar. Alii fuêre metallis, cum
uxore et liberis addicti, ut servirent, quibus solutis tota eorum familia libera erat: quidam fuêre in metallum damnati, qui ad tempus vincti, metallis operam praebent. l. ult. eod. tit. l. aut damnum. § est poena. cum sequent. D. de poenis. Quartum fuit genus eorum, qui dicti monetarii, qui metallum tractabant et signabant: l. 1. de fals. monet. Cod. Theodos. l. 1. l. 7. l. 13. Cod. de Murileg. lib. 11. qui in monetâ operantur. l. 6. §. 1. D. ad l. Iul. pecul. Suidas monita/rioi oi( peri\ t\ no/mis1ma texni/tai. Cassiodor. lib. 5. var. Epist. 39. Item sulpuris, aeris, ferri, cretae, arenae, auri, argenti, aluminis fodinae. D. de Publican. Tum Vectigal ex Cotoriis, ubi exciduntur Cotes ferro subigendo. l. 15. D. tit. de Publican. Picariae sunt, in quibus pix coquitur, vel foditur. Nam picem fossilem inveniri, scribit Plin. lib. 16. cap. 12. Item lapidicinae, stypteriae. l. 3. §. fin. D. de reb. eor. Picariae autem aetate Ciceronis fuêre, cuius verba haec sunt in Bruto; Liberi societatis eius, qui picarias de P. Cornelio et Luc. Mummio censoribus redemisset. De ferrariis, seu ferrifodinis Lege Cassiodor. libr. 3. Epist. 25. et 26.
SOLARIUM dictum est Vectigal, pro aedibus; quas nonnulli, in solo Rei publicae exstruxerint, sive Tributum pro solo. l. 1. Cod. de divers. praed. et IC. in l. 2. D. ne quid in loc. vel itin. pub. his verbis: si tamen obstet aedificium id publico usui, utique is, qui operibus publicis procurat, debebit id deponere; aut, si non obstet, solarium ei imponere. Sic enim Vectigal hoc appellatur, ex eo, quod pro solo pendatur. l. Si legatum. §. 1. D. de operib. pub.
TERTIAE fuêre cum tertia pars agrorum, aut redituum solveretur, quod Vectigal subditis suspectum, ait Cassiodor. lib. 1. Epist. 14. Ita et illis suspectum tertrarum nomen auferimus, et a nostrâ mansuetudine importunitates competentium
submovemus. Idem lib. 2. Epist. 16. Tertiarum deputationem vocat, et Epist. 17. Tertiarum illationes. Sed nomen illud tertiarum in Tributi appellationem transit. Idemqueve Epist. 1. lib. 14. lib. 7. Epist. 20. et 21. binam et ternam commemorat.
BInam et ternam legendum est Bina et Terna, quorum meminit Cassiodorus; Epist. 8. lib. 3. Variar. in haecverba: Quapropter illustris viri comitis sacrarum largitionum suggestione comperimus, pridem tibi secundum morem veterem, exactionem binorum, et ternorum fuisse delegatam. Unde te praesentibus commonemus affatibus, ut secundum Canonicariae fidem tempora debeas constituta complere. Binorum et ternorum idem meminit. 21. et 22. lib. 7. et Epist. 20. eiusdem lib. Titulos binorum et ternorum vocat. Quae sint illa bina et terna, nemo, quod sciam, satis explicavit. Quidam binos et ternos Titulos intelligunt. Alii bina et terna Vectigalia, nonnulli binam et ternam pensionem. Quae omnia eodem recidunt, si quis animum advertat. Certum enim est, tribus pensionibus anni, cuiusqueve indictiones solvi solitas esse. l. ult. Cod. de annon. et tribut. singulae pensiones quatuor mensibus definitae erant, unde breves quadrimenstrui fuêre, qui de singullis pensionibus conficerentur a Chartulariis, et ad officium palatinum, aut praefectum Praetorio deferrentur. l. ult. cod. de annon. et tribut. Quô pertinent illa verba Cassiodori, lib. 12. Variar. Epist. 2. Expensarum notitiam quaternis mensibus comprehensam. Item, ut trinâ illatione devotus possessor suam compleat functionem. Et lib. 3. Epist. 8. verba haec: Unde te praesentibus commonemus affatibus, ut secundum Canonicariae fidem tempora debeas constituta complere; de Canonicariâ delegatione accipienda sunt. Et tempora constituta, de tribus illis pensionibus exaudienda, quarum singulae quatuor mensibus comprehensae erant. Eôdem pertinent, lib. 11. Cod. de collat. fund. patrimonal. et Emphyteut. l. 4. rescripti verba, quibus Valentinianus et Valens AA. edicunt; ut canon patrimonialium, et emphyteuticorum fundorum solvatur tribus pensionibus, pro solventis arbitrio: nec enim certa sunt pensionis tempora. Tituli autem binorum et ternorum retractabantur a Chartulariis, quidicti sunt Tractores, et quadrimenstruos breves faciebant. l. nulli. Cod. de numerariis. l. 3. Cod. de can. largitional. etc.
PORTORIA in singulos dies fuêre, Scriptura, et decumae, seu canon agrorum, in annum. Chrysargyron in lustrum. Cod. Theodos. lib. 11. de auri lust. collat. Unde et lustrale aurum dictum est xrus1argu/rou s1unte/leia: Item aurum, quod a negotiatoribus et mercatoribus uno quoque lustro pendebatur. Itinerarium Beniamini ostendit; urbis Constantinopolitanae Vectigal ex foris rer um venalium et portu, ac mercatorum pensionibus, vicies mille aureos in singulos dies refecisse. Dio lib. 54. in Gallia ei)s1fora\s2 para\ mh=na, menstruum Tributm fuisse commemorat.
QUODDAM Vectigal pro mortuis pensitatum esse, ait Boundica Britannica apud Xiphilinum in Nerone. *i)/ste o(/s1on kai\ u(per tw= nekrw=n telou=men: *r(wmai/ois2 de\ mo/nois2, kai\ nekroi\ zw=s1i pro\s2 ta\ lh/mata. *o)oude\ ga\r to\ teleuth=nai par) au)toi=s2 a)zh/mio/n e)sti\. Scitis quantum pendamus pro mortuis? Romanis solis etiam mortui vivunt, ut aliquid ex iis accipiant. Neque enim mori licet apud eos sine Tributo et mulcta. Lampridius ait, Commodum vendidisse sepulturas. Consule Cicero. 7. in Verrem. Aliquid etiam pendi solitum esse pro cadaveribus eorum, qui alibi mortui referrentur in patriam, cum portas urbium, aut portus inirent, docet Imperator, l. ut. Cod. de Religios. et sumptib. funer. Aristotel. libr. 2. Rhet. *k)a\n a)po\ nekrou= fe/rei. Unde Proverb. *a)po\ nekrou= forologei=n, a mortuo Vectigal exigere. *nekrokori/nqia dicta sunt spolia e Corintho eversa. Vide legem 37. D. de Relig. et sumpt. suner.
FUERUNT et Romae Aedilita Vectigalia; quae Provinciales ludorum nomine, Aedilibus Rom. pendebant, quaequeve eis in ornatum fori, et apparatum munerum conferebant. Cie. lib. 2. Epist. ad Q. Fratrem. Quantum vero illud est beneficium tuum, quod iniquo et gravi Vectigali Aedilitiorum, magnis nostris simultatibus Asiam liberâsti,
SILIQUATICUM Vectigal fuit, quod mercibus omnibus impositum est. Cassiodor. lib. 4. Epist. 19. lib. 2. Epist. 19. et Epist. 4. Siliquatici praestationem, quam rebus omnibus nundianandis, provida definivit antiquitas, in frumentis, vino, et oleo dari praesenti tempore non iubemus. Dicitur a Graecis keratis1mo/s2. Siliqua kera/tion, sex siliquae faciunt scrupulum. Decem et octo siliquae drachmam, seu denarium. *ke/rata sunt 12. folles. Est et illud siliquatici genus, quod debetur in singuals iugationes, non ex capitibus, vel rebus mobilibus. l. 1. Cod. Theodos. de agentib. in reb. ubi non curialis, qui curiali haeres exstiterit in singulas iugationes, quotannis curiae inferre siliquas quatuor tenetur; id est, sextam partem solidi, dimidiam tremissis. l. Unicâ. Codi de impon. lucrat. descript. lib. 10. Cod. et l. 16. Cod. de agentib. in reb. Cassiod. lib. 2. Epist. 4. Quicquid ad Antiochum, siliqua tici, vel monopolii titulos exercentem, nostrâ iussione pertinuit. lib. 3. Epist. 25. Siliquatici Titulum, fide dominicatus concessum esse ait. Epist. 16. Ordinationem siliquatici vocat. Theodosius et valent nianus aug endo aerario, quod exhaustum fuerat, siliquaticum in stituerunt; unt nundinis quib usqueve, decreto loco et tempore constituto, ex quâlibet mercium negotiatione, fisco in singulos solidos venditor dimidiam siliquam, itidem emptor dimidiam inferret; ut videre est in Constit. Imperat. Theodos. et Valent. Lege Cassiod. lib. 5. Epist. 13. et libr. 2. Epist. 26. Siliquatarium et siliquarium vocat siliquae exactorem.
MONOPOLIUM fuit, si certae personae, vel certo corpori concesserit Princeps, ut ei soli ius sit vendendae certae mercis, sub onere conferendae in fiscum pensionis. Strabo lib. 17. tw= baruti/mwn kai\ ta\ te/lh. *kai\ ga\r dh\ kai\ monopwlei/as2 e)/xei. Id est, rerum gravis pretii Vectigalia: habent enim monopolia. Cassiodor. lib. 2. Epist. 4. Antiochum siliquatici, vel monopolii titulos exercentem vocat. Epist. 30. Monopolii, siliquatici, Aurariae pensionis aliquid impendunt, nisr Privilegio Principis liberentur. Plin. lib. 8. cap. 37. e monopolio lucrum inventum ait. Vetantur monopolia constitutione Zenon. Cod. de monopol.
SENATORIAS etiam domos Romae, et in Provinciis siliquam contulisse, et conductores cum divites, tum tenues canonicos solidos pependisse, docet Theodoricus apud Cassiod. lib. 2. Epist. 25. Nuper itaque Provincialium iudicum relatione comperimus, domos quasdam praepotentium, suas non implere per ordinem functiones. Hinc fieri, ut dum illationis quantitas procurari quaeritur, a tenuibus, summa potior exiguatur. Superbia deinde conductorum canonicos solidos, non ordine traditos, sed sub iniquo pondere imminentibus fuisse proiectos: nec universam siliquam, quam reddere consueverant, sollenniter intulisse. Et idem Epist. 24. Igitur Provincialium iudicum relatione, ad magnificum virum Praefectum Praetorii directâ, comperimus; sic primae transmissionis tempus exemptum, ut nihil, aut parum a Senatoriis domibus constet illatum. Allegantes, per hanc difficultatem tenues deprimi, quos magis decuerat sublevari. Haec ego sic exaudio, Tributum aedibus omnibus et Senatorum et plebeiorum, seu canonicos solidos impositos esse, et plebeios Senatoriae functionis onere, plerunqueve esse
oppressos, Exactores enim a potentibus contempti in tenues grassabantur, utibidem ostendit Theodoricus. Postea subiungit: Atque ideo P. C. sic aequabiliter ordinate, ut quicquid unaquaequeve domus Senatoria profitetur, destinatis Procuratoribus per Provincias trinâ illatione persolvat.
APULIAE et Calabriae negotiatores, Sextarium pendere cogebantur, quo onere Theodoricus eos liberat, apud Cassiodor. lib. 2. Epist. 26. et multam triginta librarum auri, Praefectis Regiae sedis imponit, si qui Sextarium a negotiatoribus exegerint.
FRUMENTUM Romae, non uno semper et eodem pretio Aediles admetiri solitos, vulgo notum est: interdum assibus, binis aeris, quaternis aeris, semissibus, trientibus, undê quinta prope pars Vectigalium reficiebatur. Clodius Tribunus plebis, ut populum emereretur, trientes, et semisses remisit, et gratis Populofrumentum Aediles admetiri voluit. Cic. Pro Sext. ut remissis trientibus, et semissibus quinta prope pars Vectigalium tolleretur. Auctor ad Herennium, meminit Legis frumentariae de semissibus et trientibus. Plin. lib. 18. cap. 3. Manius Marcius Aedilis plebis, primus frumentum Populo in modios assibus donavit. Livius libr. 31. Aediles frumenti vim ingentem, quod ex Africâ Proconsul Scipio miserat, quaternis aeris Populo, cum summâ fide, et gratiâ diviserunt. Idem lib. 33. Aediles curules, M. Fulvius nobilior, et C. Flaminius tritici decies centum M. binis aeris Populo diviserunt. Ascon. ad Orat. Cic pre Mil. Clodius annonariam Legem tulit, quae summe popularis suitut frumentum Populo, quod ante semisse aeris, ac trientibus in singulos modios dabatur, gratis daretur. C. Gracchus trientes, et semisses
in modios definierat. Livius lib. 60. C. Gracchus Tiberii frater perniciosas aliquot Leges tulit, inter quas frumentariam, ut semisse, et triente frumentum plebidaretur.
IN Vectigali numerari potest praestatio Tyronum, qui pro opibus cuiusqueve, et agris indicebantur: quae res improbata, et ad perniciem militaris disciplinae inventa est; cum vulgo ignavos, atque ineptos Tyrones darent, aut pro iis aurum inferrent. Vegetius, lib. 1. cap. 7. Hanc causam Romani exitii esse, ait: hinc tot ubiqueve ab hostibus illatae sunt clades, dum longa pax militem incuriosius legit, dum possessoribus indicti Tyrones, pergratiam, aut dissimulationem probantur. Symmach. lib. 9. Epist. 10. Postulant taxationem Tyronis ab hominibus meis Capitularii. lib. 6. Epist. 63. Nam et Tyronum conquievit indictio, et argentinobis facta gratia est. Cum enim quaedam Provinciae triticum, equos, oleum, et cetera id genus Tributa inferrent; omnes in omnibus Provinciis, imo inipsâ etiam Italiâ, possessores, nisi qui Privilegio tecti essent, desidente Imperio, Tyrones praestare, aut Tyrocinii nomine aurum pendere cogebantur. Ex consuetudine istius pensitationis, Ioannes a Costa, Tolosae iuris Professor eruditissimus, in Verisimilibus suis veram Imperatorii rescripti C. de condict. ob turp. caus. adversus doctissimum Cuiacium, interpretationem expressit; quam hic apponere non pigebit. Verba rescripti sic habent. Impp. Diocletianus et Maximianus AA. Dioni militi. Quod evitandi Tyrocinii caussâ dedisse te apud competentem iudicem ei, de quo quereris, indubiae probationis luce constiterit, instantia eius recipies: qui memor censurae publicae, post restitutionem pecuniae, etiam concussionis crimen inultum esse non patientur. Tyrocinium dicitur onus praestandi Tyronis, quod cuilibet possessori, nisi Privilegio aliquo tutus esset, incumbebat: ab hoc onere milites liberi erant. Exactores Tyrocinii a Dione milite, aurum evitandi Tyrocinii causâ, exegerant. Miles apud Imperatores conquestus est, qui aurum militi restitui, quod ob turpem causam a coactoribus erat extortum, iusserunt, et concussionis crimen inultum esse, noluerunt. Haec omnino
vera est rescripti sententia, haec facti species. Immunes enim milites ab hâc praestatione Tyronum fuisse docetun l. 18. l. 7. Cod. Theodos. lib. 7. tit. 13. de Tyronib. Pro Tyronibus singulis viginti quinque solidos numerari potuisse, certum est. ex l. 13. eod. tit. interdum 36. solidos. l. 7. ibid. vel triginta solidos. l. 20. Tyrocinium autem, pro Tyronum praebitione, vel onere praestationis huius ponitur. l. 2. ibid. Exquibus qpparet, praestationem hanc Tyronum, aut evitandi Tyrocinii causâ 25. solidorum, non temere in Vectigali num erari posse. Consulatur super eâ re Ioannes a Costa vir doctissimus, in verisimilibus.
AD ea, quae hoc Capite dicta sunt, de Tyrocinio addimus; Anastasium Dichorum xrus1otelei/an instituisse, id est, aurariam praestationem. Evagrius lib. 3. cap. 42. *th\n te kaloumen/hn xrus1ote/leian )u=pinoh/s1as2, kai\ a)pempolh/s1as2 th\n stratiwtikh\n dapa/nhn kata\ tw= s1untelw=n ei) to\ baru/zaton. Id est, cum reperisset aurariam pensionem, et Populos suos Vectigales bellicis impensis per nundinationem vexaret. Contra Valens Imperator, apud Socratem, lib. 3. Histor. Eccles. in haec verba: tw= de\ s1untelou/menon e)k tw= e)parxiw=n kata\ kw/mas2 stratiw/thn e)chrgu/rhs1en o)gdoh/konta xrus1i/ous2 u(per e)ka/stou stratiw/tou tou\s2 s1hntele/as2 a)paitei=sqai kele/us1as2, ou) pro/teron ta\s2 s1untelei/as2 koufi/as1as2 au)toi=s2. Numeratopretio vendidit militem, qui ex Provinciis, per vices a possessoribus praestabatur; cum iussisset, ut pro quo quo milite aurei octoginta exigerentur a Tributariis, nec prius eos Vectigalium onere levavit, quam id praestitissent; quod cladem attulit Romano Imperio, cum nemo militaret. Paulus Diaconus lib. 2. de Valente. Valens collatores suos praecepit Provinciae per vicos et civitates, perunum quemque militem octoginta solidos exigere. Idem Anastasius exactionem Tributorum curialibus abrogavit, cum in singulis urbibus constituisset vindices. *periei=le de\ kai\ th\n tw= fo/rwn e)/pracin e)k e)k tw= bouleuthri/wn, tou\s2 kaloumen/ous2 bi/ndikas2 e)f) e)ka/sth po/lei proballo/menos, ait Evagrius.
VECTIGALIA ex lacubus reficere solitos esse, argumento erit lacus Lucrinus, qui boni ominis causâ, in locandis Vectigalibus, primus a Censoribus addicebatur
mancipibus, narrante Festo. Quare Ulpianus, lacus piscatorios, et portus in censum a domino deferendos esse ait. l. 4. de censibus. et lib. 3. Herodianus pros1o/dous2 th=s a(lei/as2 vocat. l. 17. Diverb. signif. Piscarias vulgo legunt. Quaedam etiam urbes fuêre, quae pisces Vectigalis nomine pensitarent, cum ob soli duritiem et sterilitatem, lardum solvere nonpossent, ut Rhegini apud Cassiod. lib. 12. Variar.
INTERPRETIUM Tributum non fuit, sed onus iniustum, quod a mercatoribus exigi vetitum est. Interpretium et interpondium, Graeci vocant para/llhlon, id est, numerum aut pondus, quod alteri numero aut ponderi plene respondet. Negotiatores, si frumentum Rei publicae necessarium coemissent iussu Rei publicae, si forte frumento Res publica non indigeret, frumentum sibi retinere cogebantur, praestitis aliquot solidis pro Interpretio: quod vetat Theodoric. apud Cassiod. lib. 2. Epist. 26. Ut frumenta, quae per supradictos negotiatores publico comparantur, non iterum ab iisdem Interpretii nomine solidorum quantitas exigatur. Legendum puto; ut frumenta, si per supradictos, etc. Interpretium pro pretio emptionis sumitur, aut pecuniâ, quae respondet, et quasi par est illi pretio.
ATHENIS fuit metoi/kion, id est, Vectigal decem vel duodecim drachmarum, quod inquilini in aerarium inferebant, et publicano tres obolos. Hesychius, te/los o(/metoikoe e)ti/qeoan en th=| pi/lei, draxma\s2 de/ka. *tw=de telw/nh triw/bolon. Harpocration duodecim drachmas pendi ait. *me/toikoi a)na\ draxma\s2 du/o, kai\ de/la to=u eniautou= ei)st to\ dhmo/s1icn e)te/loun. Inquilini duodecim drachmas quotannis in aerarium inserebant. Pollux lib. 3. cap. 4. *me/toi(kos o( to\ metoi/kion s1untelw=n, to\ de\ du/o kai\ de/katw=| dhmos1i/w| dra|s2, kai\ tw=|
grammarei= griw/bolon. Fuit et Romae pensio, quae habitationis causâ pendi Tolita, quam Sueton. in Iulio habitationem vocat. cap. 38. Annuam etiam habitationem Romae usque ad bina milia nummum, in Italiâ non ultra quingenos sextertios remisit. Dio in actis anni 707. *e)noi/kion vocat. *to\ enoi/kion, o(/s1on e)s2 pentakos1i/as2 draxma\s2 h)=n eniautou= e(no\s2, a)fh=ke. Remisit pensionem unius anni, usque ad quingentas drachmas. et lib. 48. in actis anni 713. idem scribit. Quia caro in urbe constabant habitationes, cum Cic. M. Caelium, qui a patre semigraverat, etsi filiumfamiliâs, triginta milibus habitâsse scribat. Ea pensio dicitur in Vet. glos. obventio: sed in Vectigali non numeranda est.
FISCUS saccus est publicus, unde et fiscellae, et fiscinae dicuntur. Hunc habent exactores, et in eum mittunt debitum, quod redditur Regibus, ait Isidorus lib. 20. orig. cap. 9. Aristoph. Acharn. *th\n e)k tw= r(abdw=n plekta/nhn, id est sportam, vel cistam e viminibus, et virgis vocat. Cedrenus fol. 139. *h( spo/rta para\ toi=s2 au)toi=s2 h( spuri\s2, h(/ kai\ fi/s1kos kalei=tai, ka)n diafe/rws1i, tw=|, fi/s1kon me\n kalei=sqai th\n r(abdwth\n plekta/nhn, spo/rthn de\ th\n floiw/dh. Sporta et corbis, et fiscus eandem vim habent. Quamquam hoc differunt, quod fiscus est virgata cista; sporta est e cortice. Ascon. divinat [(printer); sic: divinitat] . in Verrem; sportae, sportulae, sportellae, sunt utensilia ad maioris summae pecunias capiendas. Unde, quia maior summa est pecuniae publicae, quam privatae; ut pro censu privato loculos, et arcam, et sacellos dicimus, sic pro publico thesauro aerarii, dicitur fiscus. Sueton. in Claudio, positis ante se cum pecuniâ fiscis, hortatus est, ad subveniendum. Prudent.
———— Iuvat infarcire crumenis
Turpe lucrum, et gravidos furtis distendere fiscos.
Vet. glos. fiscum esse aiunt, ko/finon, en w(=| ta\ tw= dhmeuome/nwn e)ti/teqo xrh/mata. *meta\ tau=ta de\ tamiei=on ge/gone *kai/s1aros, en w(=| parefula/tteto ta\ fis1ka/lia xrh/mata, kai\ e)gen/onto tameiaka\, a(/tina to\ palaio\n o)/nta to=u dh/mou, metane/xqhs1an en th=| bas1ile/ws2 ou)s1i/a|. Id est, fiscum esse cophinum, in quo pecuniae publicae ponebantur. Postea Aerarium fuit Caesaris,
in quo asservabantur fiscales pecuniae, quae factae sunt Aerarii publici; et per initia cum essent Populi, sub potestatem Imperatoris ceciderunt. Hesychius, fi/s1kos dhmo/s1ion tamiei=on polu/xrhmon. Fiscus publicum Aerarium opulentum. Postea fiscus usurpatus est pro ratione privatorum Principis thesaurorum, ab Aerario separata. Tacit. lib. 5. bona Aerario ablata, ut in fiscum cogerentur, Dio lib. 53. scribit, in fiscum seu Aerarium Principis, Tributa ex Provinciis Caesaris illata esse; in Aerarium vero publicum, stipendia ex Provinciis, quas Populo Caesar reliquerat. Verbo quidem, publica Vectigalia a bonis Principis separata erant; reipsâ tamen ea Caesaris arbitratu dispensabantur. *lo/gw| me\n ta\ dhmo/s1ia a)po\ tw= e)kei/nou a)poke/krito, e)/rgw| de\ kai\ tau=ta pro\s2 th\n gnw/mhn a)utou an)ali/s1keto. Fiscus interdum pro Aerario, et Aerarium pro fisco accipitur; Institution. §. penult. tit. de usucapionib. Princeps tamon quaedam possidet ut privata, quae patrimonio Regio tribuuntur, unde Procurator Caesaris, lib. 1. D. de offic. Procurat. Caes. et comes rerum privatarum. l. 1. C. de offic. Comit. rer. privat. Bona propria Caesaris, seu res privatae, et patrimonium Caesaris, de iis exaudiuntur; quae Caesar antequam Imperator renuntiaretur, habuit, et alrunde, quam iure Imperii. Alia bona Princeps habet Regio iure, quae ad fiscum pertinent, quae curantur ab advocato fisci: C. de advoc. fisc. et quasi propria Principis dicuntur apud Ulp. l. 2. §. hoc interdictum. D. ne quid in loc. pub. Ut autem fiscus maior est marsupio, et bulgâ; sic Aeratium maius fisco. Imper Grat. Valent. et Theod. in singulis Provinciis arcas fiscales esse voluerunt. l. 4. de numerar. actuar. etc. lib. 12. Cod. Adranus apud Spartianum, damnatorum bona in fiscum privatum redigi vetuit; omni summâ, in Aerario publico receptâ. Iuvenal. Sat. 4.
Quicquid conspicuum, pulchrumque ex aequore toto:
Res fisci est, ubicumque natet. ——
Bona cacuca, si cui suus haeres non esset, in Provinciis ad fiscum redibant; erantqueve Procuratores, et rationales, qui bona huiusimodi legerent, tollerentque. Tacit. lib. 3. Annal. Strabo lib. 17. *a)/llos de\ e)sti\n o( pros1agoreuo/menos i)/dios lo/gos, o(\s2 tw= a)despo/twn, kai\ to\n ei)s2 *kai/s1ara pi/ptein o)feilo/ntwn e)cetasth/s2 e)sti. Id est, alia erat dicta privata ratio, vel ratronalis proivatorum; qui invirebat in eâ, quae domino carerent, et in Caesarem reciderent. Postea tamen caduca sublata sunt. l. 1. Cod. de caduc. tol. Seneca lib. 7. de benefic. cap. 6. Caesar omnia habet, fiscus eius privata tantum, ac sua: et universa in Imperio eius sunt, in
patrimonio propria. Plin. Panegyr. at fortasse non eâdem severitate fiscum, quâ Aerarium, colibes? Imo tanto maiore, quanto plus tibi licere de tuo, quam de publico credis. Xiphilin. in Nerone. Thesauros Regii cubiculi vocat, Seneca patrimonium Principis. *x) o( me\n tou\s2 en tw=| bas1ilikw=| koitw=ni qhs1aurou\s2 e)ch/ntlhs1e, kai\ te/lh te ouk e)qeis1men/a e)cele/geto. Ille quidem Thesauros Regii cubiculi exhausit, et Vectigalia non solita exegit. Victorius Constantio, fiscum lienem dictum esse ait, quod eo crescente, artus reliquit tabescant. Is ab omnium Vectigalium praestationeimmunis est. Praedia tamen rei privatae, in quibus sunt iam confiscatorum bona, non excusantur a praestatione annonarum et opinionis, nec a censu debito transvectionum. l. 3. de collat. fund. fiscal. libr. ut. Cod. fisco item addicuntur ea, quae auferuntur, quasi indignis. l. 7. D. de begat. 3. Item dimidia pars Thesaurorum, qui forte reperti sunt. lib. 1. iur. Oriental. in Constit. Nicephori, tit. *peri\ stratei/as2 tw= a)po/rwn. Vectigal institutum est, quo a Magistratibus inspici res eorum iussit, qui ex pauperie subito ad opes pervenissent; ab usqueve, veluti qui Thesaurosreperissent, pecuniam postulari. Certe, qui in suo Thesaurum invenit, suum facit; si in alieno forte reperit, cum domino partitur; si de industriâ in alieno invenit, Thesaurus domini est, ut docent Iurisconsulti. l. 1. Cod. de Thesaur. Philostratus in Sophistis, auctor est, Philosophum Athenis, cum in suo Thesaurum reperisset, scripsisse ad Traianum; reperi Thesaurum: respondisse Imperatorem, utere. Illum addidisse, maior est Thesaurus, quam pro Philosopho. Cui Traianus, Abutere. Alexander Severus Thesauros iis, qui reperissent, reliquit, Auctore Lampridio. Imo et Cod. Theodos. lib. v. tit. 7. liber cuilibet effodiendi auri, datur aditus, ita tamen, si fisco inferat 8. scru. ulos in ballucâ, quae nuper effossa e terrâ dicitur xru/s1ammos. Pollux th\n xrrus1ida ya(mmon vocat. Vet. glos. Balluca a)xw/neutos gh=, h( xrus1wdhs2. *gh/dion xrus1ou= a)kaqa/riston. Libra obrusae 12. unciis constat, libra builuae 14. quia pollh\n mei/ws1in e)/xei multum imminuitur, cum fornacibus excoquitur. Ad fiscum pertinebant, et hereditates eorum, qui heredem Imperatorem scripserant, ex veteri more. apud Sueton. in August. Tiber. et Caliul. et l. 1. D. de iure fisti. quamquam August. ex ignoti testamento, nihil unquam capere sustinuit, narrante Suetoa. cap. 66. nec Adrianus, apud Spartian. nec Antoninus Pius, apud Capitolin. ec Demitianus abiis, quib. liberi essent, ut Dio lib. 58. Male item quaesila et retenta fisco adiudicantur. Deinde, res magni pretii,
minoris empta, si fraus emptoris consulto intervenerit, fisco addicitur. l. 1. Cod. de monop. de quibus legendi Iurisconsulti. l. 3. D. de iure fisci. Solus Princeps in fisc um redigere potest, et ii, quibus cum mero et mixto Imperio Regalia iura concesserit. l. nostro Imper. tit. de pace Constant. in fine Feuder. Ea autem, quae fisco debentur, dicuntur fiscales Tituli; quamquam varii apud probatos auctores Tituli commemorantur. Titulus libellarius, apud Cassiodor. lib. 5. Epist. 6. Titulus siliquatici, lib. 3. Epist. 15. Tiotuli Principis, quibus praedium fisco vindicabatur. Tituli fiscales, Symmacho lib. 2. Epist. 27. Quantum in titulis fiscalibus exigendis, tua cura [(printer); sic: tuâ curâ] promoverit. Salvian. lib. 5. Qui fiscalis debiti Titulos faciunt quaestus esse privatos, malim privati. Tituli ad domum sacram pertinentes. l. 9. de Indulg. de vit. Cod. Theodos. Ascon. 3. in Verrem. Tituli debitorum nomina dicuntur, praesertim in his Titulis, in quibus hominum nomina scripta sunt. Possidius in vitâ D. Auguiti: In multis Titulis magis illius praepositi domus fidem sequens: Ubi Titulus significat causam debiti. Ammian. Marcel. lib. 27. Non ex solitis Titulis parari iubeas impensas. Item lib. 29. et 30. Spartianus auctor est, Severum vehicularium munus a privatis ad fiscum transtulisse. Fiscalia absolute dicuntur Tributa, ab Ambrosio cap. 13. ad Epist. ad Roman. Vet. glos. dhmo/s1ia fiscalia. In vet. inscript. Tabularios fuisse animadvertimus, rationis patrimonii Caesarum, rationis fisci. Vet. inscript. Augusti servus, exactor legatorum, peculiorum, Tabularius rationis patrimonii Caesarum. Item Augusti Tabularius rationisfisci, frumenti. Solius autem fisci fuit, Titulos alienis praediis imponere, s1h/mantra, s1fragi/das2, suspendere Regia vela, cortinas Regias, ut loquitur Ambros. Epist. 33. Moris enim fuit, ut affixi fundo privato Tituli Principis (vulgo pannonceaus) rem fisco vindicatam arguerent, Quemadmodum Athenis signata praedia dicebantur oppignorata, e)stigmen/a; libera vero a)/stikta. Pollux lib. 3. onomast. Ita l. 1. Cod. Theodos. de incorporat. Imper. aiunt Titulorum adiectione, praedia suis consecranda numinibus. Symmach. libr. 5. Epist. 52. minitari dixit sacros Titulos, qui proscriptorum bonorum indicio sunt. Et l. 20. Cod. Theodos. de poenis, per agros, et domicilia proscriptorum adfixi Tituli serenitatis dicuntur, D. Gregor. Regist. libr. 1. indict. 1. Epist. 63. Deposito Titulo, eandem domum sine morâ restituas. Cassiodor. lib. 5. Epist. 6. Ideoqueve causam tali credimus remedio muniendam; ut univetsam substantiam supradicti Thomatis, sub hâc
conditione fixis titulis iuri publico debeas applicare, quatenus, si intra Cal. Septem brium diem, quod rationabiliter exponitur, a Thomate minime fuerit exolutum, praedicta substantia Ioanni V. Claris. contradatur, qui eius debitum luere nostro promisit Aerario. Hûc pertinent August iniverba. Ne domum ipsius invadat aliquis potens, ponitibi titulos potentis, titulos mendaces: ipse vult esse possessor, et frontem domus suae, de titulo alieno muntri, ut cum titulus lectus fuerit, conterritus quis potentiâ nominis, abstineat se ab invasione. Cassiod. lib. 9. Epist. 18. Si quis, Legum ordine praetermisso, ublicos Titulos praesumpserit affigere, capsas eius appositis titulis, fisci nostri iuribus vindicabis. Rectori Provinciae fiscalium debitorum credita erat exactio, ut Cassiod. in formulâ Rectoris Provinciae. Idem munus est Catholicorum Prconsulum apud eundem. Comes patrimonii cognoscebat de Vectigalibus, Cassiod. lib. 1. variarum. Ceterum, in causis fiscalibus, qui non solvebant, ipsi bonaqueve ipsorum, venum exponebantur edicto Praefectorum Aerarii. Suet. cap. 9. Claudius ad eas rei familiaris angustias decidit, ut cum obligatam Aerario fidem liberare non posset, in vacuum Lege praediatoriâ venalis pependerit sub edicto Praefectorum. Ex quibus verbis apparet, eorum qui solvendonon essent, bona, non modo in Tabulâ proscripta fuisse apud Aerarium, per Aerarii Praefectos; sed etiam ipsos venales, pependisse. Ita, Ibeum alterum Suetonii cap. 9. doctissimus Cassaubonus docuit intelligendum; reos, qui ante quinquennium proximum apud Aerarium pependissent, universos discrimine liberavit. Sed ut ad fiscum redeamus, iam olim Actores et Procuratores fisci fuêre. Plin. Panegyr. Actori, et Procuratori tuo dicitur in ius veni; sequere ad Tribunal. Capitolin. in Macrino, qui ante Procurator rei privatae fuisset. Spartian. in Severo; tunc primum rerum privatarum Procurator constitutus est. Quemadodum et Procurator Aerarii maioris fuit apud [(printer); sic: fuit] Lamprid. in Diadumeno. Adrianus primus advocatum fisci instituit, alt Spartianus. Severus fisci advocatus fuit; deinde Imperator. Idem in Getâ: Severum ad Fisci advocationem delegerat ex formâ forensie et in Caracallâ, Severi affinis Papinianus in advocatione Fisci successit. Patronum fisci vocat in Hadriano et Severo.
DE Iudaico fisco Sueton. in Domitiano cap. 12. Praeter ceteros, Iudaicus fiscus acerbissime actus est; ad quem deferebantur, quiveluti professi Iudaicam intra ur bem viverent vitam. Iudaei enim numeratâ pecuniâ, liberam suae sectae Professionem Romae, et alibi redimebant. Xiphilinus di/draxmon e)ta/xqh tou\s2 ta\ pa/tria au)tw=n e)/qh peri ste/llontas2 tw=| *kapitwli/w| dii\ kat) e)/tou a)pofe/rein. Statutum est, utii, qui patrios Iudaeorum ritus observare vellent, Capitolino Iovi didrachmum annuum inferrent.
Fisci Titulos alienis praediis imponere Iustin. Novell. 7 [(printer); sic: Novell.] *ei) de\ ei)s2 e(te/rou ti/nos pros1hgori/as2 s1ani/das2 a)nateqei/as1as2 e)/uroi, paraxrh=ma toi=s2 to=u tiqe/ntos pra/gmas1i ti/tlous2 periqh/s1ei dhmos1i/ous2, ei)s2 kefalh\n a)utou perir)r(h/cas2 tou\s2 u(p) a)utou teqe/ntas2 ti/tlous2. Si in praediis quae ad fiscum pertinent, invenerit Tabulas et Titulos alienos appositos, protinus praediis eius, qui posuit titulos, apponat publicos, et tabulas alienas ad eius caput, qui posuit, affringat.
GLEBA dicitur glebalis functio: Cod. Theodos. libr. 6. tit. 2. Glebam possessionum, non personarum esse perspicimus. Synesius in Epist. *kai th\n palaian\ bw=lon u(potelh= th=| s1ugklh/tw| diadeca/menos, et antiquam Glebam Senatus Vectigalem excipiens; lego th= s1ugklh/tou: quia collatio illa non canonis, vel indictionis, sed oblationis genere quodam a Senatoribus exigebatur; sicut aurum coronarium a Decurionibus, aut argentum a negotiatoribus. Dicitur glebale [(printer); sic: glabale] aurum, pensio, descriptio, collatio, praestatio glebalis, aurum oblativum, follis [(printer); sic: folis] Senatorius, Gleba Senatoria. libr. 6. Cod. Theodos. tit. 2. Folis centum et octo denariis aestimatur ab Epiphan. lib. de mensur. et ponder. *fo/lis2, o(/ kai\ tala/ntion kalei=tai. *diplou=n de\ e)sti\n u(po\ du/o argurw=n s1ugkei/menon, o(/i gi/nontai, s1h= dhna/ria. *kai\ fo/lis2 du/o leptoi\, kata\ to\n dhnaris1mo\n, kai\ kata\ to\n arguris1mo\n. Folis quod talantium, seu parvum talentum dicitur, duplum est, ex duobus argenteis compositum, qui sunt centumocto denarii. Et follis [(printer); sic: folis] significat etiam
duo minuta, ad rationem denarii et argenti. Zosimus lib. 2. vitae Constant. *a)perga(yato ta\s2 tw= lamprota/twn ou)s1i/as2, te/los )u=piqei\s2 w)=| tini fo/lin au)to\s2 e)pe/qhken o)/noma. Descripsit Constantinus Clarissimorum facultates, Vectigali imposito, cui nomen follis [(printer); sic: folis] indidit. Novel. de Indul. reliq. quicquid ex Titulo Senatorii follis [(printer); sic: folis] in Provinciis debetur. Folis aurei nummi genus est, 1. 2. et 3. Cod. Theodos. quor. app. non recipiant. Singuli foles siliquae duodecimam partem efficiunt. Moschopulus folem obolum esse voluit. Symmachus lib. 4. Epist. 62. Sed velim noveris, quaesitores Glebae Senatoriae protinus affuturos. Senatores, quibus nulla erat possessio, duos foles in Aerarium inferebant. Cod. Theodos. lib. 6. Symmach. lib. 4. Epist. 62. aurarium canonem vocat. Cassiod. lib. 2. Epist. 14. et Epist. 26. aurariam pensionem, quia Senatores, pro modo possessionum, annuâ auri pensitatione defungebantum sires et census Senatoris angustior esset, septenos duntaxat solidos inferebat. l. 4. tit. 2. lib. 6. Cod. theodos. et l. 11. Quod si cuius fuêre adeo res tenues, ut istâ collatione opprimeretur, Senatoriâ dignitate exue. batur. l. Quod ad. lib. 6. tit. 2. Cod. Theodos. Ibidem vocatur Senatoria Glebatio. l. 13. Glebalis collatio, l. 8. Glebalis functio. Sed et privatorum omnium possessionibus, glebalis collatio indicta erat. l. 86. de decurionibus. Cod. Theodos. Quae interdum, si clade publicâ vexati essent, imminuebatur: Novellâ Theodos. et Valent. de tribut. fiscali. Dicitur et Glebae sarcina, l. 12. Cod. Theodos. de censorib. Glebae Professio. l. 12. Cod. Theodos. de annon. et trib. et Glebae exactio. l. Censualibus. Glebae necessitas. l. Caelestis. lib. 6. tit. 2. eod. Sidon. libr. 6. Epist. 10. Ut debitum Glebae canonem non petatis. Domus divina, id est: Imperatoris, non erat immunis, ab auri glebalis collatione. ibidem. Quia ipse Princeps in ordine Senatorio numerabatur. l. 8. Cod. de dignitat. libr. 12. Valentinianus et Marcianus Impp. eam Glebae exactionem penitius sustulerunt. l. 2. de prator. et honor. praetor. et Gleba. Cod. lib. 12.
DE Canone, quamquam a nobis, supra variis locis explicatum est, quia tamen ea vox latissime patet, hoc adiuvamus; Canonem Regulam dici, et Normam, quam cum aliis in rebus, tum
maxime in Tributis, et Indictionibus servari oportuit, ut certus auri, argenti, frumenti, vini, modus penderetur, ne infinita illatio esset. l. Modios. Cod. de suscept. et arcar. lib. 10. et tit. decanone frument. Urb. Rom. Cod. lib. u. Unde et canonica illario, pro omni iustâ et legitimâ indictione, accipitur. l. 3. God. quae res ven. non poss. et Canonicarii dicti canonis exactores. autbent de collat. Canonem Budaeus, Patrimonium Principis esse vult; quod in Portoriis et Vectigalibus positum est, quae semper eâdem formâ exiguntur.
ANNUA item collatio exigebatura possessionibus Senatoriis, Syriarchiae nomine, quae sublata est. l. 1. de praed. Senat. Cod. Theodos.
SYriarchia Sacerdotii nomen fuit in Syriâ. l. 1. Cod. de Natural. liber. l. 1. Cod. de offic Comit. Orient. Syriarchae dicti, qui hoc Sacerdotio fungebantur, eramtqueve munerarii, et ludorum editores; quibus ea gratia olim facta erat, ut ad ludorum expensas, aliquid a possessoribus Senatoriis exigerent. d. l. 1. Cod. de offic. Comit. Orient. Quae deputatae sunt Alytarchiae et Syriarchiae ludis in primâ Syriâ, exigantur. Alytarcha fuit Sacerdos Antiochiae, quod ludis, qui fiunt Diis a)lotai=s2, id est, flagelliferis praesit, ut ait Phavorinus. Ceteri enim, per Provincias ludorum editores, duorum talentorum librata impendia excedere vetabantur, non item Alytarchae, et Syriarchae: qui, ut sum ptum sustinerent, aliquid exigebant, quod vetatur, l. 1. Cod. Theodos. de Prasidiis Senatorum. Voluntate autem propriâ, unusquisque; Syriarchiae munus suscipiebat, non necessitate impositâ. l. 103. Cod. Theod. lib. in. tit. de Degurionibus.
REGES ius constituendi novi Vectigalis habuêre; auctore Liv. lib. l. Item Censores apud eundem lib. 4. Censura tanto incremento aucta est, ut Vectigaliae Populi Romani, sub nutu atque arbitrio essent, ut ea locare censores possent: non, ut nova institueret sine Senatus et Pop. Rom. auctoritate, apud quem summu Imperiufuit, teste Polyb. lib. 6. Liv. lib. 40. de M. Aemilio Lepido, et M. Fulvio nobiliori Censoribus agens. Censoribus, inquit, postulatibus, ut pecuniae summa sibi, quâ in opera publica uterentur, attribueretur, Vectigal annuum decretum est: de iisdem tamen paulo post ait, Portoria quoque; et Vectigalia iidem multa instituerunt. Idem lib. 29 Livius Salinator Vectigal novum ex annonâ salariâ instituit. Ea Censores locabant Publicanis. Livius lib. 32. Africanus et Paetus Censores, Portoria venalium Capuae, Puteolisqueve, item castrorum pottorium fruendum locavêre. Idem lib. 39. Vectigalia summis pretiis, ultro Tributa infimis locaverunt. Quas locationes, cum Senatus precibus et lacrimis, Publicanorum victus induci, et de integro locari iussisset; Censores, edicto submotis ab hastâ, qui ludificati priorem locationem erant, omnia eadem paulum imminutis pretiis locaverunt. Ceterum Vectigalia proscribere, nisi Romae, et accito Populo, eiusqueve placito, et assensu, ac publico Praecone adhibito, et nisi Kal. Martiis, quibus Vectigalia locabantur, Censori nefas fuit, ut Cic. l. Agraria. Kal. Martiis Pensiones rerum locatarum inferri solebant. Macrob. lib. 2. Saturn. mense Martio Vectigalia locari solita, Idibus quoque Iuniis. Legendus Solinus cap. 16. Sub Imperatoribus Vectigalia non Lege et ratione, sed arbitratu Imperatorum processerunt. Caligula, Nero, Vespasianus, Nicephorus Constantinop. et alii plerique nova instituerunt. Hodie Vectigalia sine Principis auctoritate, indici nequeunt. l. 1. et 2. Cod. Vectigalia nova institui non posse.
EXCIDERAT mihi caput hoc de Iudicibus Vectigalium; quod monitu Viri doctissimi ac eloquentissimi, D. Antonii Ranchini, in curiâ subsidiorum Montispessulanâ generalis advocati, subiciendum putavi. Liberâ Republicâ, Romae Proconsules ac Praetores in Provinciis suis potestatem et Imperium habuêre. Potestas fuit facultas cognoscendi, Imperium exercitus imperandi, belliqueve gerendi. Cognoscebant autem de omnibus gravioris rei negotiis, de re frumentaria, Tributariâ, Vectigali, quae omnia per edicta sua administrabant. l. 7. D. de offic. Procons. Interdum nova Vectigalia instituebant, sires exposceret, interdum vetera tollebant; in quo Cicero gloriatur, Epistolis ad Atticum. Ad eos querelae Provincialium de Publicanis, Publicanorum de Provincialibus referebantur. Interdum Senatus appellabatur. Quamquam enim a Censoribus Tributa constituebantur, et Publicanis locabantur, qui ea exigerent, et ad Quaestorem deferrent; si quae tamen Provinciae Vectigalium onere oppressae essent, cognitio Senatus fuit: qui Provinciales aut Publicanos, caussâ cognitâ relevabat, auctore Polyb. lib. 6. Senatus, inquit, de ommibus rebus, arbitratu suo statuere potest. Etenim dare tempus ad onera praestanda, et si gravis annus fuerit, Provinciales levare solet; aut ipsos etiam Publicanos, vi Vectigalia exigere non potuerint. Imperatores deinde sibi auctoritatem Senatus in eâre vindicârunt: nam et Constantinus magnus, apud Eusebium, quartâ Vectigalium parte, Provinciales levavit; Traianus collationes remisit; Gratianus indulgentias dedit, ut scribit Ausonius in Panegyr. Certe olim Decurionum decem primarii dekaprw/tous2 vocant, in Provinciis Tributi modum in capita et agros definiebant, et exigebant pro eâ formâ, quae ab Imperatore et Praefecto Praetorio ad Rectores Provinciarum missa esset, et quod deerat, de suo sarcire cogebantur; ob quae onera, ipsis ruri habitare non licebat. l. unic. Cod. Si Curialis, relictâ Civit ate, ruri habit are malaurit. Id autem inprimis operam dabant, ne tenuiores opprimerentur. l. 1. l. 3. §. decaprotos. l. final. §. mixta. D. de muner. et honor. l. Nec Protostasis. de munerib. patrim. Cod. Haec
autem forma in exigendis Vectigalibus servabatur, quam Iustinianus praescribit Novell. 128. Significabat Princeps Praefectis Praetorio, quantâ sibi sequenti anno pecuniâ opus esset. Ut enim Suidas docet, in verbo e)/parxos, Praefectis Praetorio summa Vectigalium cura, et cognitio demandata fuit. Illi factâ divisione inter Populos mense Iulio, vel Augusto, scribebant apud acta, quantum quaequeve Provincia, vel civitas pro indicto a Principe Tributo, sequente anno solvere teneretur; quae adaerandae species, quid in arcam largitionum inferendum, quantum in milites esset insumendum. Haec descriptio initio cuiusqueve indictionis, id est, mense Septembri [(printer); sic: Septembris] ad Praesides, Vicarios, Duces, Procuratores, Proconsules, Correctores, et ceteros Provinciarum Praefectos mittebatur, qui Vectigalia exigenda curarent. l. ult. Cod. de Canone largitional. titul. Leo, et Anthemius AA. ad Heliodorum Comitem sacrarum largitionum, in haec verba rescribunt. Praecipimus, ut si forte delegatio, quae ab amplissimâ Praefecturâ, in diversas Provincias ex more quotannis emittitur, minus contineat omnes largitionales Titulos; aut quomodo exactio eorum debet procedere, nihilominus competentem exactionem eorum a viris spectabilibus, tam Proconsulibus, quam vicariis, et viro spectabili Comite Orientis, et Praefecto Augustali, nec non et Rectoribus Provinciarum, eorumque officiis, et curialibus procurari iubeas vicenarum librarum auri condem nationem; prae oculis habentibus, si quid minus exactum, vel illatum suerit sacro Aerario, quam prisca et inveterata consuetudo sacris largitionibus inferri constituit. Si Provincia vel civitas, relevationem peteret animalis indictionis, vel inspectorem aut peraequatorem, referebatur petitio ad Praefectos Praetorio; a quibus tamen nulla forma dabatur, prius quam Praefecti de eo, qui iuratus petitionem retulisset, quaesîssent, quod vellent, et omnia, quae ab eo didicerant, Principem edocuissent. Tum enim voluntate Principis, a Praefectis Praetorio sacra proferebatur forma, omnibus modis observanda. l. ult. Cod. de annonis et triutis. Rescriptum Imperatoris, quo Tributi modum in annum sequentem definiebat, dicebatur delegatio; quam a Praefectis Praetorio acceptam, Rectores Provinciarum in singulis civitatibus legendam, publice proponebant. Ipsi vero omne damnum fisci, si quid minus solutum fuisser, ex suo sarciebant. Exigebant autem a Provincialibus Tributum, vestem militarem, et indictum. l. ult. cod. si propter public. pensitat. Imperator Constantinus Aug. Faustino
Praesidi Baeticae rescripsit, in haec verba. Si quis sundum, vel mancipium, aliamve rem ob cessationem Tributorum, vel etiam ob vestium, auri argentiqueve debitum, quae annuâ exactione solvuntur occupatâ, convento debitore, et apud Iudicem interpellatione celebratâ, cum solutio cessaverit, sub hastâ distractâ comparaverit, perpetuam emptionis accipiat firmitatem. Non autem tantum Praefecti Praetorio, verum et Comes sacrarum largitionum, modum Tributorum ab Imperatore definitum, quae exigi per Provincias oporteret, Praesidibus significabat. Quare et Hieronymus, in cpa. 23. Ezechielis, Comitem sacrarum largitionum, Canonicarii Tituli Praefectum vocat. Is ex suo officio notarios Palatinos, qui Mittendarii vocabantur, in singulas Privincias destinabat, qui Praesides ae exigenda mature Tributa, et fiscalem pecuniam repraesentandam compellerent, debitumqueve ad largitionum arcam canonem mitterent. l. 8. Cod. de Palatin. sacrar. largit. Imperat. Arcadius et Honorius AA. ad Limenium Comitem. l. 1. Cod. de offic. Comit. sacrar. largit. in haec verba rescripsêre; Palatinis haec cura debet esse praecipua, ut periculo proprio notariis destinatis, super negligentiâ iudicum (si ita res exegerit) conquerantur, ne eorum sit im punita desidia. Iudices quoque, de eorum nominibus referre convenit, quos commodis propriis magis, quam utilitatibus publicis studere, providerint: Breves etiam quadrim enstruos ad officium palatinum noverint dirigendos, aurumqueve exactum ad sacras largitiones, sine ullâ dilatione esse mittendum. Ubi admonebo auri mentionem fieri, quia in auro Vectigal pendebatur. ideo, cum Heliogabalus decimam pretii mercium, in auro exegisset, Alexander Severus, ad tricesimam redegit, ut non multo plus tribus, pro centum penderetur. lampridius in Alexandro, Vectigalia publica in id contraxit, ut qui decem aureos sub Heliogabalo praestiterant, tertiam partem auri praestarent, hoc est, tricesimam partem. Tuncque primum semisses aureorum formatisunt: tum etiam, cum ad tertiam partem auri Vectigal decidisset, tremisses; dicente Alexandro, etiam quartarios futuros, quod minus non posset. Cum igitur tricesima solveretur, pendebantur tres pro centum, et tertia pars aurei, quo tremisses pertinebant, sicuti cum pro quibusdam mercibus quinquagesima penderetur, semissibus aureis opus fuit, qui dimidiato aureo aestimabantur, eâdem lege 1. Cod. de offic. Comit. sacrar. largit. Iudices vocantur proconsules, Praesides, ac Rectores Provinciarum, qui
controversias super Vectigalibus, ac Tributis decidebant; cum ipsi Vectigalibus exigendis praeessent. Ideo in insignibus Proconsulum et aliorum, qui Provincias regerent, ut plurimum erant mulieres, quae vasa aureis plena, manibus gererent, ut exactionem Tributorum, eis mandatam esse significaretur. Quod ex auctore Notitiae Imperii Romani cognosces. A' Proconsulibus et Praesidibus, Praefectus Praetorio poterat appellari; qui tamen inconsulto Principe, Provinciales relevare non poterat, ut supra ostendimus. Omnia autem Vectigalia, salinas, annonas, ac classes, ad species transvehendas sub dispositione Praefecti Praetorio fuisse, et Comitis sacrarum largitionum, docetur Cod. de Vectigal. et commis. 1. 8.9. 10. et sequentib. et l. 1. Cod. de Classicis. Cassiodor. in Praefat. variarum.
PRaetores in Provinciis suis] Iustinianus Praetorum auctoritatem, quae temporum iniuriâ prostrata erat, erexit. Novel. 24. Dedit enim Praetoribus potestatem civisem et militarem, ut Praetor impediret: pra/ktoras2 mh\ tau=tas2 ta\ e)ce/qous2 ponhrou= genomen/as2 proa/ceis2 paralamba/nein, o(/s1ai peri\ teixopoi/aste kai\ o(dostrws1i/as2, kai\ a)llhs2 muri/as2 ai)ti/as2 proi/as1in e)k tw= qro/nwn tw= ee)pa/rxou. Id est,, ut prohiberet exactores Tributorum suscipere, et exsequi mandatailla, quae malo more, a sede Praefecti Praetorio exeunt de muris reficiendis, de viis sternendis et aliis oneribus infinitis. Et novel. 25. h( tw= dhmos1i/wn ei) s1pracis2 tw=| traitw=ri )u=pikei/s1etai, kai\ toi=s2 peiqomen/ois2 a)utw praitwrianoi=s2 tacewtai=s2. Praetori incumbet, ut publica Vectigalia exigenda curet, et Praetorianis. officialibus, qui Praetori parent.
In Provinciis et Dioecesibus plerumqueve alii fuêre, qui rei militari, alii, qui Vectigalibus praeessent. Moderator Arabiae civilibus tantûm rebus et Vectigalibus praeerat, Dux exercitui. Novel. 102. Fuit enim in Arabiâ fu/larxos, kai\ *dou\c, kai\ *qei=on patrimw/nion, kai\ *qei=a priba/ta, kai\ *qei=o oi=)kos, foederatorum Comes, et Dux, et Divina privata, et Divina domus, quae omnia sub moderatore Arabiae fuêre. Ita et Novel. 8. Comes orientis, cum officio suo curat exactiones Vectigalium publicorum, et civilem ac publicum statum, to\n ko/mhta ti=s2 e)/was2 a(/ma, kai\ th=| peiqomen/h a)utw| ta/cei ???indune/uein u(per te tw= dhuos1i/wn ei)s1pra/cews2, u(per te th=s politikh=s2, kai\ dhmos1i/as2, katasta/s1ews2. Tiberius occidit:
Capitonem Asiae Procuratorem, quod rem militarem attigerat. *o)u ga\r e)ch=n po/te toi=s2 ta\ au)tokratorika\ xrh/mata dioikou=s1 ple/on ou)de\n poiei=n h) ta\s2 nenomis2 menas2 pros1u/dous2 e)kle/gein ait Dio lib. 56. non licuit iis, qui pecunias Imperatoris procurarent aliud efficere, quam reditus solitos exigere.
DE summâ pecuniae publicae, quae ex manubiis, coronis aureis, Tributis, ac Vectigalibus reficeretur, res impedita est; de quâ et alii dixêre, et nos in libro de Triumpho. Opes aerarii in auro et argento numerat Plin. lib. 33. cap. 3. Sed toto illo capite numeri adeo incerti sunt, ut ratio saepe non constet. Verba eius sic habent. Intulit et Aemilius Paulus, Perseo Macedonico Rege devicto, praedam pondo trium millium. Si pondo fuêre coronatorum, ad trecenta milia coronatorum ea summa excrescet. Budaeus legendum censet, Perseo Rege victo e Macedonicâ praedâ HS. bis millies, id est, quinque milliones. Plutarch. in Paulo Aemil. *meta\ de\ ta\s2 o(plofo/rous2 a(ma/cas2, a)/ndres2 e)pepore/uonto trixi/lioi, no/mis1ma fe/rontns2 argurou=n, en a)ggei/ois2 e)ptakos1i=ois2 penth/konta tritalantai/ois2, w(=n e)/kaston a)na\ te/ssares2 e(ko/mizon. Post currus armis onustos, ter mille homines incedebant, ferentes argenteos nummos, in vasis septingentis quinquaginta trium pondo. Singula gestabantur a quatuor viris valentibus. id argentum millionem unum cum dimidiato reficit. *ei)=ta meta\ tou/tous2 o(i to\ xrus1ou=n no/mis1ma fe/rontes2 ei)s2 a)ggei=a tritalantai=a memeris1men/on e(moi/ws2 tw| arguri/w| to\ de\ plh=qos h)=n tw= a)ggei/wn o)gdoh/konta triw=n de/onta Hos sequebantur, alii nummos aureos ferentes, in vasis aureis eiusdem ponderis cum argenteis, vasa erant septuaginta septem. Id aurum millionem unum cum dimidiato reficit. Liv. lib. 45. eâdem de re summam omnis auri, argentiquetranssati, HS. millies ducenties fuisse, Valerius Antias tradit; unde tres milliones exsurgunt. Plin. lib. 33. cap. 3. auri in aerario Populi Romani fuêre S. Iulio. et L. Aurelio Coss. septem annis ante bellum Punicum tertium, pondo 726. argenti 92. milia, et extra numerum 375. mihia. Singula pondo 12. unciis constant, et 100.
aureos resiciunt, si aurea sunt; si argentea, decem aureos coronatos. Vix utraque summa consurget ad auri millionem. Quare Budaeus legit, Auri pondo 700. milia 26. argenti 92. milia, et in numerato trecenties septuagies quinquies. Utraque summa ad 72. milliones assurgit; quot pecuniae non fuêre in aerario sub Iul. Caesare, cum Res publica locupletissima fuit, ut iam ap parebit; nisi forte a pompeio, iussu Senatus, ad belli sumptus aerarium plus iustâ parte erat imminutum. L. Scipio victo antiocho, bis millies in aerarium intulit, ut Plin. lib. 38. tradit, id est, quinque milliones. idem lib. 33. cap. 3. S. Iulio et G. Martio. Coss. octingenta 46. auri pondo fuêre in aerario, id est, 84. milia coronatorum, er praeterea sexcenti aurei. Si legeris 86. milliaauri pondo, refeceris 8 milliones. Caius Caesar, primo introitu urbis in civili bello, ex aerario protulit laterum aureorum 26. milia, et in numerato 300. milia; nec fuit aliis temporibus Res publica locupletior. ea summa 26. millionum est. Orosius, quatuor milia, et 135. auri pondo, et 900. argenti, ex aerario sumpta ait, ex quibus aegre dimidiatus millio refici potest. Unde apparet, numerum falso ascriptum. Appianus libr. 2. civilium auctor est. I. Caesarem confectis bellis, quinque Triumphis; sexaginta quinque milia talentorum ferculis praeferenda curâsse, e quibus 39. milliones arui assurgunt: et praeterea bis mille, et octingentas 22. coronas, quae duo milia auri pondo penderent, e quibus duo milliones exsistunt. Tiberius reliquit vicies septies millies HS. id est, 66. milliones, et quinquaginta milia, ut Sueton. in Calig. cap. 37. Dio numerum auget, et tricies ac ter millies HS. ponit, id est, 80. et unum milliones, o)ktw\ muri/as2 muria/dwn, kai\ dixili/as2 kai\ pentakrs1i/as2 peqhs1auris1men/as2.
APUD Imperatores Rationarium seu Breviarium Imperii asservatum est: quo totius Imperii Romani Vectigalia, Tributa, Stipendia descripta essent, cuius meminit Sueton. lib. 2. et lib. 4. Rationes Imperii ab Augusto proponi solitas, sed a Tiberio intermissas, publicavit. Tacitus tamen lib. 1. Prolatum a
Tiberio libellum, quo opes publicae continebantur, ait, etc. Imo et agrorum omnium divisiones et formae, apud Imperatorem erant, teste Ageno. in formis, inquit, et centuriationibus agrorum, si quis contradicat, sanctuarium Caesaris respici solet. Omnium enim agrorum formas, et divisionem, commentarius, et Principatus in sanctuario habet. Ante aetatem Pompei Magni, quinquies mille Myriades drachmarum Atticarum reficie bantur; id est, sex auri milliones. Ex iis autem, quae Pompeius Rei publicae acquisierat, octies mille Myriades quingentae, id est, decem auri, plus minus, milliones. Plutarch. *pentakixili/ai muria\des2 e)k tw= telw=n u(ph=rxon, e)k de\ w(=n au)to\s2 pros1ekth/s1ato th=| po/lei, muria/das2 oktakixili/as2 pentakos1i/as2 lamba/nous1i. Alii hunc locum ita interpretantur. Antea quidem Vectigalia rediisse ad bis millies HS. Ex iis autem, quae ipse acquisîsset, redire ad ter millies quadringentos. Id est, antea quinque milliones erant, Pompeius refecit octo milliones cum semisse. Ut illi volunt. Omnino locus ille Plutarchi de Vectigalibus, ex Asiâ tantum, non autem e ceteris Provinciis, accipiendus est; cum sola Aegyptus, apud Strabonem lib. 17. Septem auri milliones Romanis pependerit. Seneca centies HS. Tributum Provinciarum esse ait, id est, ducenta, et 50. milia coronatorum. Sed de minoribus Provinciis id accipiendum. Iulius enim Caesar, auctore Eutropio lib. 6. Tributi nomine annuum im peravit HS. quadringenties Galliis, id est, unum auri millionem. Sueton. in Iulio cap. 24. Eundem numerum ponit, quem vir eruditus parum commode mutare conatus est. Senecae verba sic habent. C. Callgula centies HS.absumpsit, ut Provinciarum Tributum una cena fieret, verba Strabonis, th=s ai)gu/ptou de\ ta\s2 pros1o/dous2 en tini lo/gw| kike/rwn fra/zei fh/s1as2, kat) eniauto\n tw=| th=s kleopa/tras2 patri\ tw=| au)lh/th| pros1fe/resqai foro\n talan/twn muriw/n kai\ dixili/wn pentakos1i/wn. *o(/pou ou=n o( ka/kista, kai\ raqumw/tata th\n bas1ilei/an dioikw=n tos1au=ta pros1ode/ueta, ti/ xrh\ nomi/s1ai ta\ no/n dia\ tos1au/ths2 )u=pimelei/as2 o)ikonou/mena, kai\ tw= i)ndikw=n e)mporiw=n, kai\ trwglodutikw=n e)phchumen/wn )u=pi\ tos1ou=ton. Cicero quâdam Oratione, reditus Aegypti commemorat, talentorum 12. milia quingenta in annum, Ptolomeaeum Auleten, patrem Cleopatrae refecisse. Cum igitur Auletes, in administrando Regno vir negligentissimus, tot reditus in annum refecerit; quid debemus sentire de regno, quod tantâ curâ regitur a Romanis: cum negotiatio Indica, et Troglodytica, reditus in tantum auxerit. Asia quidem, aetate Sillae, 4. milia talentûm annui Tributi exsolvit. Nam, quod ait Appianus, Syllam
imperâsse Asiaticis, ut 4. annorum Tributa statim Romanis in ferrent, Plutarchus tradit, Syllam mulctâsse universam Asiam 20. milibus talentorum; qui 12. milliones auri resiciunt. *e)pigra/yai *r(wmai/oist pe/nte e)/twn fo/rous2 ei)s1ene/gkein au)ti/ka, Appianus. Plutarchus s1o/llas2 de\ koinh= me\n e)zhmi/ws1e th\n a)s1i/an dus1muri/ois2 talan/tois2. Certe aetate M. Antonii triumviri, Asia pependit annui Tributi viginti milia talenta, id est 12. auri milliones: quod ita probari potest ex Appiano; apud quem Antonius ostendit Asiaticos, Bruto et Cassio 10. annorum Tributa persolvisse. Tantundem exegit ab eis Antonius, quod uno tamen anno penderetur. Plutarchus Antonium 20. myriadas talentorum imperâsse Asiaticis, prodit: id est, 200. milia talentûm, quae reficiunt 120. milliones. Appianus, a(\ ga\r e)/dote toi=s2 h(mete/rois2 e)xqroi=s2 en e)/tes1i du/o, e)/dote de\ fo/rous2 w(s2 de/ka e)tw=n, quae enim dedisti duobus annis nostris hostibus, ea sunt Tributa decem annorum. Plutarchus, Antonio muri/adas2 ei)/kos1i talau/twn h( a)s1i/a e)/dwke, 200. milia talentûm Asia dedit, id est, 120. milliones. Zonaras prodit, Basilium. Imper. Constantiop. habuisse in thesauris ducenta milia talentûm auri; quae Lipsius esse vult mille, et ducentos milliones. Fugit eum ratio, ut videtur. Ea summa centum et viginti milliones reficit. Nam, ut Lipsius ipse rationem ponit, cap. 2. lib. 2. de magnitud. Rom. viginti milia talentûm reficiunt 12. milliones nostros. Unde sequitur, centum milia talentûm assurgere ad sexaginta milliones, ducenta milia talentûm, ad centum viginti milliones. Quid ceteras Provincias auri pependisse, credibile est. Doctissimus Lipsius, ex omnibus Provinciis annui Tributi centum quinquaginta milliones exactos, arbitratur. Quem adito, si lubet. Piget enim inculcare, quae ille diligenter persecutus est.
CUM primum huic operimanum admovi, non ea mens mihi fuerat, ut aliquid de Galliae nostrae muneribus, ac Tributis attingerem; quod Ioannem Philippum virum doctissimum, apud Occitanos in curiâ subsidiorum Praesidem, hanc partem diligenter exsecutum esse, comperîssem: ne quid tamen
desideraretur, quod facili negotio praestari potuerat; maxime, ut munera Imperii Romani, cum muneribus Galliae nostrae certius inter se comparari possent: adduci me passus sum a Domino Raymundo Delsherms politioris ingenii viro, et omnis offcii diligentissimo, ut levi manu indictionum numerum subducerem, quae nostrâ aetate in Regno Gallico usurpantur. Rex Franciae, ut inde potissimum ordiar, duo genera bonorum possidet. Patrimonium, sive Domanium; et Indictiones. Patrimonium duplex est; alterum, quod a parentibus hereditario iure Princeps accepit; alterum, quod Regni iure a Republicâ consequutus est. Cuiusmodi sunt ea, quae vernaculo sermone dicuntur; Fiefs, droicts de fiefs, lots, ventes, quints, arriequints, rentes, censes, usages, tasques, droicts de iustite, amendes, consiscations, mains-mortes, aubeines, monneyes, eaux et forests, ponts et passages, entrees, et cetera iura, quae Regibus pro variis Provinciarum moribus attribuuntur. Budaeus Patrimonium Principis, quod Regni iure in Portoriis, Vectigalibus, Emphyteuticis reditibus reponitur, quia statâ et immutabili formâ exigitur; veterum canonem esse putat: de quo abunde a nobis supra dictum est, non in uno loco. A' Patrimonio, quod a parentibus acceptum hereditario iure Princeps possidet, fundi Patrimoniales dicti sunt, et res privatae; ex quibus iure privato, non fisci, modum pecuniae, aut srumenti quotannis percipit. tit. de fund. Patrim. lib. 11. Cod. quemadmodum in Imperio Romano alia fuêre bona Caesaris, alia fisci; alius Procuracor Caesaris, alius fisci. Bona Caesaris, quae Caesar aliunde, quam ab Imperio habuit; bona fisci, quae iure Imperii. In Galliâ olim Reges Patrimonio utroque contenti, nullis indictionibus subditos onerârunt. Ludovicus Iunior sub annum 1167. cum graviora tempora incidissent, vicesimam omnium redituum a Populo exegit. Philippus pulcher centesimam, aut si res exposceret, quinquagesimam, et quintam mercium ac rerum venalium; Ioannes vicesimam indixit: Capite censis, capitationem decem assium Turonensium in annum. Carolus quintus focarium, seu focagium in singulos focos, et Tributum annuum quatuor Francorum, ut vocant, singulis urbium et suburbiorum incolis, et decem asses Turonenses rusticanis ac villaticis in capita. Carolus septimus decem et octo milia Francorum, Tributi nomine primus indixit. Nostrates Taleam vocant, a taleâ; quae lignum quadratum, ac tesseram signisicat, quod ex censu a possessoribus per partes aequo iure exigatur. Tributa autem Galliae Reges sine
consensu, ac suffragio generalium Regni conventuum instituere non posse, iam inde ab aetate Caroli Magni; testatur Aymonius Monachus, lib. 4. cap. 116. 117. Sub Ludovico undecimo, et Carolo Octavo, varia Tributorum genera instituta sunt. Subsidia in primis, vulgo Aides; quibus viccsima pars pretii frugum, ceterarum queve rerum venalium, quae intr Regni fines veneunt, exigitur. Item, octa va, aut subinde quarta pars pretii vini heminatim, ac minutatim divenditi. Quod genus Tributi ab anno 1363. ad annum 1460. a Carolo quinto, sexto, septimo Galliarum Regibus indictum est, quoties venditione aut permutatione res mobiles ad alium transirent. Quod Vectigal olim fuit, hodie Patrimonii munus, praediis, ac possessionibus indictum pro cuiusqueve censu. Alterum genus dicitur oblatio, sive concessiom Ottroy, quod generali Galliae conventu Regibus id Postulantibus, indulgetur. Aymonius lib. 4. cap. 116. 117. publicis conventibus Carolum Magnum oblata sibi annua dona, more sollemni susce pisse, ait; qui mos a Cyro Persarum Rege ortus, ab Augusto usurpatus est, apud Sueton.
Tertium genus, superindicta, Creves; cum supra statum ac legitimum Tributi ordinarii modum aliquid indicitur.
Quartum, mutuatio, Emprunt; cum mutui nomine ac titulo, Rex a sub ditis aliquid exigit, quod a Romanis aliquando usurpatum esse, supra ostendimus. In quo genere cum difficiliora tempora incidissent, Syllam ne rebus quidem sacris pepercisse, Plutarchus auctor est. Id mutui genus D. Lucovicus, Ioannes, et Franciscus Primus, cum in hostium potestatem venissent, ut lu/tra persolverent, usurpârunt.
Quintum, Aequipollens, Equivalent; denarius unus in libram piscium, et carnium in Macello venalium. Item sexta pars pretii vini, quod non domi e privato fundo reficitur, sed hic inde coemitur a mercatoribus, ut divendatur. Hoc genus Vectigalis, in Occitaniâ substitutum cst in locum vicesimae mobilium venalium, quâ se Occitani gravatos conquerebantur.
Sextum, Stipendium, quinquaginta milibus militum alendis, a Francisco primo institutum; quod exigitur ab omnibus oppidorum, et suburbiorum incolis: non item ab agricolis.
Septimum, Stipendium superindictum, le Taillon; quo superiori militum Stipendio aliquid adicitur, ut milites suo sumptu
vivant; ab Hcnrico 2. anno 1549. institutum, nemilitibus alendis villatici opprimerentur.
Octavum Annonae, Estappes; militibus proccdentibus, et munitiones stationariis exhibendae. Utrumque genus ad annonas militares pertinet. l. Annenam. D. de extraord. et oriminib. et titul. de erog. mil. annon.
Nonum, pecuniae, Deniers communs; ad urbes arcesque muniendas, a quo munere, quo munere, ne sacra quidem domus libera est, Cod. de operib. publ.
Decimum, angariae, et Parangariae, Levees de chevaux et cariots; quod onus ipsi etiam clerici sustinere coguntur, l. 2. Cod. de Episcop. et Cleric. l. munerum. D. de muneribus.
Undecimum, portoria, Traite et imposition foraine: vicesima scilicet pars pretii rerum omnium venalium, quae extra Regni fines exportantur.
Duodecimum, Vectigal salinarum, Gabelle; quae vox Italica indictionem omnem, et praestationem pro rebus mobilibus, aut semoventibus significat.
Decimum tertium, decima pars redituum Ecclesiae, quam a clericis Rex exigit, Romani Pontificis permissu. Item, dona gratuita, quae difficili tempore Princeps a Clericis exigere potest.
De his omnibus indictionibus ac Tributis, Generales Aerarii, ac Thesaurarii Principis, vulgo Generaux des Finances, cognoscunt; nostrâ aetate a Regibus instituti, qui supremae Curiae titulo, vulgo Cour des Aides, insignes, lites omnes ac controversias in hoc genere ita decidunt, ut ab iis provocari non liceat, cum Imperii meri ac mixti amplitudo illis attributa sit: quorum ordo primum, Lutetiae anno 1380. institutus est, deinde, per reliquas Galliae Provincias propagatus, honestissimo loco habetur, qui rescripta super exactionibus Tributorum, quae a Principibus accegerunt, ut in Imperio Romano praefacti dioeceseon, et moderatores Provinciarum, ad eos mittunt, qui vulgo dicuntur Electi; quibus id muneris datur, ut onera Tributorum in suâ dioecesi aequo iure partiantur. Electi Decurionibus suae Dioeceseos mandata Principis significant. Decuriones de consilio civium ac municipum, Discussores ac peraequatores constituunt; vulgo Asseeurs des Aeailles, qui operâ curialium in Imperio Romano utebantur, ut ex censu cuiusqueve munera dividerent. Discussores, Asseeurs, colleccariis
id dant negotii, ut Tributa exigant, et colligant, collectaque protinus ad a)podekth=ras2 seu receptores deferant, qui Cod. Theodosiano, opinatores, Tributarii, numerarii, palatini subinde vocantur, de quibus a nobis pluribus supra actum est. Vulgo susceptores particulares, Receveurs particuliers, quibus eae partes datae sunt, ut regias pecunias, per antigraphias generales, vulgo Controlleurs generaux, recognitas cum pittacio subsignato, ad susceptores generales tuto deferant: vulgo Receveurs generaux, qui aurarii susceptores, aut tribuni aurarii dicti videntur, a quibus deinde aurum exactum, ad Comitem sacrarum largitionum, et aerarii regi praefectum, Thresorier des espargne, deportatur. Et ne fraus aliqua interveniat, Antigraphes, seu Antigrapharii, quasi Ephori, et inspectores susceptoribus adhibentur, qui omnia diligenter observent, recognoscant, et signent. Susceptoribus item institores, et Tabularii seu Chartularii adiunguntur, vulgo Commis; quasi substituti, qui operas suas, Suceptoribus commodant, quorumque fa ctum susceptores praestant. Susceptoribus insuper adiunguntur Coactores, et opinatores Palatini, vulgo Clercs des Finances, qui susceptoribus particularibus necessitatem devehendae ad susceptores generales regiae pecuniae imponant. Comiti sacrarum largitionum, Antigrapheus, sive maior Antigrapharius adiungitur, ne fraus Regiae pecuniae fiat. Nostrâ aetate summi aerarii praepositi, quos vulgo intendentes et superintendentes vocant, constituti sunt; quorum iudicio Regiae Gazae discutiuntur, probantur, dispensantur. Sunt praeterea Thesaurarii partium fortuitarum, des parties casuelles; Thesaurarii generales per Provincias, et Praesides Thesaurariorum. Thesaurarii militiae, quos aerarios militiae quaestores merito voces, quibus quasi ministri adiunguntur, qui Stipendia equitibus solvunt; vulgo Payeurs des Compagnies. His adde, si lubet Thesaurarios extraordinarios militiae, et eorum institores ac substitutos, seu vicarios, vulgo commis. Sunt et Scribae et actuarii Thesauri Regii, vulgo Secretaires des Finances; qui mandata et rescripta Principis super Indictionibus ac Tributis hodie conficiunt, ac signant.
[Gap desc: errata list]
FINIS.