DISSERTATIONIS IURIDICO-POLITICAE V. De Iure Universitatum.

CAPUT I. De vaeriis Universitatum speciebus: Castro scilicet, Pago, Vico, Oppido, Suburbio, Metropoli, Provincia.

HActenus duas Species Universitatis utcumque explicavi: nunc de Universitate ita speciatim dictâ, aliquid dicam; quam Germani Ein Gemaindt/ut et Latini Communitatem vocant, l. 37. ff. de Iudic. l. 6. § 2. ff de excusat. tutor. Estque haec Universitas; omnium familiarum, Collegiorum, corporumque eiusdem loci, Iuris communione rite sociata multitudo. Dn. Wolffgangus Iacobus Sadtalerus, de Iure Universitatum, conclus. 1. in fascicul. 1. Disputat. Tubingens. Hucque pertinet, quod Baldus scribit: ad l. 5. num. 11. C. de exsecut. rei iudicat. Universitatem nihil aliud esse, quam homines ipsiusmet Universitatis, collective sumptos. Homines quippe separati et singuli non faciunt Universitatem et populum; Ideo

Universitas non dicitur homines, sed hominum collectio, in unum corpus mysticum, et abstractive sumptum, cuius significatio inventa est per intellectum Cacheranus, decis. 17. num. 14. et infra suo loco prolixius hac dere dicam. cap. 3. num. 1. Hoc autem amplius Res publica habet, praeter Universitatem; quod omnium Civium ac oppidorum multitudinem, IMperii Maiestate complexa tuetur. Bodinus, libr. 3. de Republic. cap. 7. a princip. adde Losaeum, tract. de Iur. Universitat. part. 1. cap. a. Verum talis Universitas, a Collegio et corpore (quod est coniunctio plurium Collegiorum, ut supra, Dissertat de Iure Collegiorum, cap. 1. num. 1. dixi) ita differt; ut Universitas dicatur respectu alicuius territorii, videatur Timplerus, politicor. libr. 1. cap. 4. quaest. ult. Et ideo loci facta a me fuit mentio in definitione Universitatis. Hocque intuitu dicunt nostri Iureconsulti; castrum, villam, oppidum, etc. quae (ut mox docebo sunt species huiuscemodi Universitatis: nomina esse, quae quandam Universitatem designent, et in se contineant Iurisdictionem, honorem et districtum. Et ideo sub concessione Castri venire aiunt, non solum id, quod clauditur muris; verum etiam totum territorium, spectans ad id Castrum. Antonius Guetta, consil. 4. num. 2 et seqq. Borgniunus Cavalcanus, decis. 50. num. 1. Et quamvis etiam Collegia habeant quandoque Iurisdictionem, quod etiam supra deduxi, Dissertat. de Colleg. cap. 2. num. 1. non tamen ea reputatur cohaerere fundo, neque ex patrimonio descendere videtur. Andreas Knichen, de territor iur. cap. 1. num. 268. etc. Et hinc quoque (quia scilicet Universitas habet honorem et Iurisdictionem) sine consensu superioris, Castrum, Civitas, etc. non potest sibi constituere Ius Universitatis, etsi essent milia mille. Verum eo ipso, quod concedit eis locum ad aedificandum, vel admittit Syndicum eorum, vel scribit eis, tamquam Universitati; hoc ipso Superior consentire videtur. Alphonsus Moditius, ad § plebiscitum quaest. 127. a princip.

II.

Universitatis consociatio: vel castrum, vel pagus est; vel oppidum, vel metropolis; vel provincia. Vide Losaeum, hîc cap. 2. Et eo respectu Bartolus, consil. 89. num. 1. etc. libr. 1. triplicem facit Universitatem: unam largam, quae faciat provinciam; alteram minus largam, quae constituat Civitatem; tertiam minimam, ut castrum et villam, etc. Castrum vel Castellum dicitur, quasi casa alta, seu fortis, et munita muris, seu vallo: vel Castrum dicitur, quasi casa stricta; ad differentiam oppidi vel pagi: quia non debet esse nimis spatiosa, vel diffusa habitatio; ne egeat custodiâ multâ. Graevaeus, libr. 2. conclus. 62. a princip. a castello dicuntur castellani, eius incolae. Lexicon Iuridicum Calvini, et vocatur castrum etiam Burgum. Albericus Gentilis, ad l. 239.

§ oppidum, ff. de verbor. significat dicit esse locum, arte, vel naturâ munitum, ambitus exigui, ad similitudinem militarium castrorum. Castellum, locum esse iuxta castra, Doctissimus Cluverius notat, tract. de Alveis Rheni, cap. 14. a princip. fol. 109. conditum in oppiduli vicem; ubi lixae, et negotiatores, militibus quottidianousui necessaria vendentes, commorantur Idque probat Taciti loco, libr. 4. histor. Capta igitur et direpta castra; dein vagos, et pacis modo effusos, lixas, negotiatoresque Romanos invadunt, simul excidiis castellorum imminebant: quae a praefectis cohortium incensa sunt, quia defendi nequibant. Quid item (postea sub Francis, utputo) fuerit castrum, tradit Franciscus Guillimannus, libr. 3. de reb. Helvetic cap. 5. fol. 345. Castra, ait, antiquitus dicta, quibus nulla extra moenia Iurisdictio. Quod accidit Tiguro; divisâ in Duces militum, Comites, Nobiles, et quorum operâ praecipuâ IMperatores usi fuerant, regione: cum interea saepius castra Urbibus, et Civitatibus amplitudine, elegantiâ, opibus anteirent, quod Aimo conqueritur de Divione, quibus omnibus rebus cum abundaret, castrum tamen esset. Lubet item addere, quod de castellis, burgis etc. habet Philippus Berterius, Pithanôn diarib. 1. cap. 6. sol. 71. et seq. castella, seu burgi in limitibus exstrui solebant, l. 2. §. in Sardinia, §. et homines, ac §. interea, ff. de offic praefect. praetor. Afric frou/ria a Procpio exponuntur, libr. 11. de aedific. Iustiniani: kaste/llous2 kai\ ta\ frou/ria th=| lati/nwn kalou=s1i fwnh=|. et libr. 3. entau=qa frou/rion o( bas1ile\us2 o)/noma bourgos1no/ke dedhmhou/rghken. forte bou/rgos2 ne/os2: ut et bourgo/staltos2 Burgstall) libr. 4. Muris certe et propugnaculis firmantur castella et burgi, verum in numerum Civitatum non veniunt; (utpote a quibus magnitudine differre videntur) Iustinianus, Novell. 28. Et quidem Carcasso. Nobilis hodie Provinciae Narbonensis Civitas, in veteri itinerario Hierosolymitano, castellum est Ideoque nullus illi inter Civitates locus in notitiâ Galliarum. Quare castella recte kwmhtika\ tei/xh vocantur, a Synesio, et a Civitatibus distinguuntur: imo kw/mhn, fere semper castellum reddidit Novi Testamenti interpres, ut cap. 9. et 21. Matth. 11. Marc. ultim. Luc. et 11. Iohann. Augustinus, libr. 3. de consens. Evangel. Castellum non absurde accipimus, etiam villam potuisse appellari. Ergo Castella Civitates non sunt, sed nec ipsa oppida. Vetus glossarium, kwmo/polis2: oppidum, conciliabulum. Castra tamen in notitiâ Provinciarum Galliae cum Civitatibus numerantui: Hactenus ille. Vocant etiam castruma rcem, quod arceat hostes; Germani quoque nominant Schloß/ quod sit munitum, sive clausum. Vide omnino Dn. Kyllingerum, de Ganerbinat. Discurs. 2. Latini etiam nominant clausuras. Ego, de inerement. Imperiror. cap. ultim. num. 8. Sed

proprie nunc castrum reputatur, quod territorium certum, et plerumque subditos habet: qualia fere sunt omnia castra, quae in Sueviâ Franconiâ et tractu Rheni a Nobilibus possidentur: et iisdem Privilegiis utuntur, quibus Civitas, vel alia Universitas quaeque, l. si beres iussus, §. vicis ss de legat. 1. ubi Iason, num. 1. Hincque concesso, vel vendito castro, tacite dicitur Iurisdictio transire. Schraderus, consil. 22. num. 24. etc. volum. 2. Guilielmus Onciacus, quaestion. iur. philosophicar. 47. Et cum castrum est sine districtu, vel territorio, et Iurisdictione, nullo tunc gaudet Privilegio speciali; sed Civitati vicinae subest, l per provincias, C de aedisic privat, Gayl, libr. 2. observat. 62. num. 2. et 3 Inde nomine Castellaniae, certus aliquis districtus, numerusquam pagorum, denotatur: ad Tribunal unum, quasi Metrocomiam, vel ad consiliorum, onerum, armorumque coniunctiorem societatem respectum habens. Iacobus Marchantius, de Flandriâ libr. 1. fol mihi 32.

III.

Pagus, Dorff / pro tali etiam Universitate usurpatur: hincque qui pagum concessit, ein Dorff (in pagi scilicet qualitate) et Iurisdictionem in subditos dicitur concessisse. Guido Papae, decis. 265. et id praeiudicio firmat Dn. Rutgerus Rulandus, tract de Commissar. part. 4. libr. 2. cap. 18. num. 51. fol. 97. Pagus autem, a Graecâ voce ph/gh, quae fontem notat, deduci putatur; pro quâ Dores dicebant pa/gh; ita ut pagus dicatur locus, in quo homines convenerunt, propter commoditatem alicuius fontis: quod nomen postmodum, latius extensum fuit, ad significandam omnem politicam societatem, ex duobus vel pluribus vicis constantem. Petrus Gregorius Tholosanus, libr. 2. de Republic. cap. 1. num. 4. Et ita Pompilius Numa, universam regionem divisit in pagos, et suum cuique pago, magistrum, qui eum obirat, at que inspectaret, praeposuit. Hi crebro perlustrantes omnia, tam bene, quam male cultos agros in tabuhs descriptos, ad Regem deferebant; Ille industrios agricolas laudibus, et summâ comitate excitabat: contra, segnes obiurgatione, at que et iam mulctâ castigatos, ad rura gnavius colenda instigabat. Quo factum est, ut vacantes ab urbanis simui et militaribus negotiis, et ignaviae atque inertiae probrosam mulctam timentes, suis manibus operatentur; et opes, quas tellus praebet, ut omnium iustissimas, praeferrent militiae commodis, incertis ac periculosis. Atque hoc pacto consecutus est; ut et eum subditi amatent, et finitimi aemularentur, et posteri honorificâ memoriâ celebrarent: quippe qui prospexerit, ne vel intestina seditio civium concordiam dirimeret; vel externum bellum ab optimis et praeclarissimis studiis Civitatem dimoveret. Tantum enim aberat, ut finiti mi Romanos in hac quiete suspectos haberent, suique invadendi occasionem quaeri metuerent;

ut etiam si quod inter ipsos existeret bellum, non alium quam Nunam, et Romanos dirimendis inimicitiis suis arbitrum quaerendum existimarent. Dionysius Halicarnassaeus, libr. 2. antiquitat. Roman. ad sin. Qui idem libr. 4 mihi num. 19. de Tullio sic scribit: agro in quotcu~que portiones diviso, in montanis et naturâ munitis tumulis, tuta agrestibus paravit refugia; quae pagos dixit, Graeco vocabulo; eo se omnes ex agris recipiebant sub adventum hostium, et ibidem plerumque pernoctabant: his quoque sui Magistratus praeerant; ad quorum curam pertinebat, scire agrestium, qui in unum eundemque pagum contributi essent, nomina, et ex quibus se alerent praediis: tum quoties opus esset rusticos ad arma vocare, aut tributa viritim exigere, hi milites contrahebant, et colligebant pecunias. Ut autem etiam rusticanae multitudinis facilius iniri posset numerus, per singulos pagos aras iussit dedicari, diis tutelaribus; quos frequenti coetu, et communibus sacrificiis quotannis coli voluit, instituto cumprimis religioso festo, quae vocant, Paganalia: simulque sacrorum istorum Leges, quae nunc quoque servantur, conscripsit: ad id sacrificium, eumque conventum, ones Paganos iussit in singula capita conferre certum Numismatis genus; sed aliud viros, aliud mulieres, aliud impuberes, quibus nummis per sacrorum Praesides connumeratis, apparebat hominum numerus, per sexus ac aetates distinctus. Sed vero etiam pagus, ga/ia, Gow/vel Gäw / non raro ditionem et Provinciam signat; in quâ plures sunt Civitates, atque villae Freherus, orig. Palatinar cap. 5. Andreas Knichen, tract. de superioritate, cap. 4. num. 119. Lindenbrogius, in glossar. quod iunctum est Codici Legum Antiquarum, in verbo pagus; Berterius, pithan diatrib. 1. cap. 6. fol. 71. qui id etiam auctoritate Theodulphi, Episcopi Aurelianensis, ita canentis, probat:

Nempe Tolosani locus est rurisque Caturci
extimus, hoc finit pagus uterque toco.

et diam etiam Ego, infra, ubi de iure territoriorum agam.

IV.

Sed et de Vico quaedam dicam. Alii pagum, et vicum pro eodem usurpant: dictumque putant, vel a vicinis habitatoribus; vel quod sit vice Civitatis; vel quod vias tantum habeat sine muro. Isidorus, origin. libr. 15. cap. 2. Dn. Elsvvich, Disputat politic. 2. thes. 23. Ac porro, quod est Metropolis inter Civitates, hoc Metrocomia est inter vicos. Gothofredus, ad tit. C. nonlicer. habitat. Metrocom. Berterius, pitham. diatrib. dict. cap. 6. fol. 70. Verum vicus, a pago differt in eo: quod vicus proprie nihil aliud sit, quam publicus locus; utrinque aedificiis cinctus, per quem incolae transeunt: Germanice Ein Gaß, A vico, Saxonicum Wickh descendit. Unde Brunschwickh/quasi Brunonis vicus.

Wickh enim, antiquis Saxonibus Castellum significat: Fleck oder Stättlein / darein sich die Burger vnd Einwohner deren Orts für Gewalt enthalten mögen. Unde passim a Wic composita inveniuntut: Cottvvic, Nortvvic. etc. Henricus Meibomius, in histor. Bardevici, sol. 4. et seq. Et vere Wic est receptus: sic Ludvvic, quasi Leutwick / defensor populi. At dissentit Helmoldus Panegyrista: apud Freherum, in Commentar. ad Foedus Ludovici Imperatoris, B. 2. fac. 2. qui aliud Etymon Ludovici proponit, cum dicit: Hluto praeclarum et famosum esse, quasi lautt/berühmbt. Wicgcb, autem denotare Martem. Unde forsan et nobis est, Bößwicht/quasi Ein bösser wicht: ita ut esset wickh/em Wagenhalß et sic duplices sunt Vici: Urbani sunt partes Urbis, constantes ex domibus multiplicatis, viisque, itineribus et Regionibus distinctae: inde vicus patricius, vicus sceleratus, vicus sobrius et similes. Vici rustici sunt, qui alio nomine pagi dicuntur; cum plures villae, seu rusticanae domus simul sunt iunctae: remotae tamen ab Urbe, et absque moeniis. Festus triplicem vicum facere videtur, quem videre licet. Adde Albericum Gentilem, Lect. Virigil. cap. 8. fol 64.

V.

Urbem ab urvo, seu orbo, hoc est, aratri curvaturâ derivant: propterea quod olim veteres in condendis Uribus, aratro sulcum ducere solebant; per quem illarum magnitudinem definiebant, l. 239. §. 2. ff. de verbor significat. Cael. Rhodig. libr. 14. ca. 5. Iisdemque destruendis, eodem modo aratrum adhibebant, l. si usus fructus, ff. quib. mod. ususfr. amitt. Albericus Gentilis, Lect Virigil cap. 8. a princip. et Scipio Gentilis, orig. verbo Urbs. Coeterum ritus condendarum Urbium, ab Etruscis descendit; qui aeneo vomere vinctis tauro et vaccâ, interiore die auspicato, soliti sunt urbis spatia definire, Cato, apud Isidorum; Qui Urbem novam condit, tauro et vaccâ aret: ubi araverit, murum faciat, ubi portam vult esse, aratrum sustollat, portam appellet: nimirum a portando aratro, ut scribit in Adelphos Donatus. Idemque ritus in Coloniis servatus fuit: et ideo, inquit Varro, Coloniae nostrae omnes in literis antiquis scribuntur Urbes; quod item conditae ut Roma. Qua~vis autem Urbis appellatione, Roma quadam excellentiâ contineatur: l. 1. ff. de Senatorib. cum similib. quamobrem dicere solebat Domitius Marsus; Urbanitatem Civitatis Romae propriam esse. Reliquae Urbes, oppida et municipia sunt dictae; Adeo ut Caius Caesar Alexanlciam, totius Orientis duas maximas Urbes, nihilominus oppida vocaverit. Scipio Gentilis, in origin. Verb. Oppidum. Eadem item Roma, a Constantino, in l. 1. C. de sicariis, libr. 11. vocatur Urbs aeterna, et a Symmachoac Ammiano saepenumero. Videatur Philippus Berterius, Pithar. w=h. diatrib. 1 cap. 1. Proprie tamen et alia quaelibet aedificiorum

collatio multorum, moenibusque cincta, Urbs dicitur. Albericus Gentilis, ad leg. 2. ff. de verbor. significat. in princip. Describitur autem Urbs, communitas plurium vicorum, fossâ et muro munita. Quamvis olim Roma non moenibus, sed continentibus aedificiis finita fuisse legatur; antequam ab Aureliano ea cingeretur, notat Vopiscus, quod de Spartâ, Siracusis, Londino, Venetiis, et c. idem dici potest. Gentilis, ad dict. l. 2. in princip. ff. de verbor. significat. Oppidum dicitur, quod opempraebeat adversus hostes (taleque condidisse videtur primum Cain, cum sibi ob fratricidium timeret. Genes. cap. 4. vers. 17.) vel quod homines in eo opes suas recondant, dict. l. pupillus 239. §. oppidum ff. de verbor. significat. hâc igitur de causa, et oppidorumnomen, Urbi bus est aptatum: quod Varro, libr. 4. de Ling. Latin. monet. Nec per se, inter oppidum, et Urbem aliquid discriminis est: Cornelius Wittel, Syllog 3. in Merulam, cap. 19 apud Dn. gruterum, ton. 1. Thesaur. Critic. fol. 615. Quare Titus Livius alicubi, oppidum vocat Romam, quia moenibus clausa. Scipio Gentilis, in origin. verb. oppidum. tametsi vulgo, voce oppidi, intelligi soleat Urbs duntaxat parva, quae non est bene munita. Vide Isidorum, libr. 15. origin. cap. 2. Althusium, politicor. cap. 5. num. 38. Quâ eâdem ratione Fridericus Imperator, tit. de pac. tenend. libr. 2. feudor. Civitatem ab oppido distinguit; et hanc pacem frangentem triginta, illam centum librisauri mulctans. Civitatis autem appellatio, quamvis, ut docui, libr. 1. politicor. cap. 1. aliud sit, quam Urbs: (Urbsaedificia, Civitasincolae, Albericus Gentilis, Lection. Virgil dict. cap. 8.) et tamen interdum Urbs et Civitas, pro uno eodemque sumuntur, l. si quis, l. sing ulorum, C. de aedific. privat. l praescriptio, C. de operib. public. Bartolus, in § 1. num. 4. et seq. Authent. quib. mod. natural. efficiant. sui. Albericus Gentilis, dict. loc. Germani, Oppida et Urbes, Stätte vocant, quasi Stäht / scilicet firme constituta, aut a Stativis Roman orum: quae illis principia dederunt. Sicque Plutarchus, in Pelopida scribit, morem olim in Graeciâ fuisse, arces Urbium nomine potissimum appellandi. Iustinianus noster contra, Civitates quasdam Regni Pontici, in quibus praesidium militum Romanorum, Castra potius, quam Urbes nominandas censuit. Et Naso Urbem eiusdem Regni Tomos, propter eandem causam militaris praesidii, Castellum appellavit, libr. 5. Tristium.

Vix ope. Castelli desendimur. ———

Alicubi, municipia nonnulla, etsi moenibus careant, nomen tamen in duunt oppidorum: puta, si sua peculiaria iura, fora, privilegia, aerarium, Magistratusque habeant, non secus ac Urbes muris cinctae. Marchantius, de Flandriâ, libr. 1. fol. mihi 33. Marcktfleckhen / so Stattrecht haben.

IV.

Urbs alia metropolis est, alia a metropoli pendens. Metropolis dicitur, quasi mater et caput reliquarum: Iudic. cap. 1. vers. 27. et ibid. cap. 11. vers. 26. (ubi pro viculis suis, in Hebraeo est, siliabus suis) libr. 2. Samuel. cpa. 20. vers. 19. libr. 1. Paralip. cap. 18. vers. 1. vel quod inde Coloniae deductae sunt; vel quia praecipua est inter alias civitates, a quibus observatur, tamquam mater; et a qua aliae, tamquam filiae reguntur, atque defenduntur: seu ad cuius exemplar ceterae civitates, sese conformant; eiusque consuetudinem sequuntur. Ut dixi, in Oeconom. ad tit. 3. et 4. libr. 1. ffor. quaest. 35. ad fin. Sic et Antoninus Imperator Civitates dividit, in maiores et minores, l. 6. ff. de excusat. tutor. Nulla olim provincia, sine metropoli erat: l. 1. C. de metropol. Beryt. l. 7. ff. de officio proconsul. et haec sola erat in provinciâ Urbs, l. 4. ff. de damn. infect. Vide Philippum Berterium, Pithan. didatrib 1. cap. 6. Regia Urbs dicitur, ubi residet summus Magistratus. Hippolytus a Collibus, de increment. urb. pag. 19. et 20. Urbs talis maior plerumque habet regimini suo subditos pagos et vicos, qui Urbi ex parte sunt subiecti: ut notat Keckermannus, politicor. libr. 2. mihi fol. 583. quod et olim usitatum fuit. Berterius, dict. cap. 6. §. perro Cirit atibus. Alii dicunt, quod triplices sint Civitates: quaedam maximae, ut Civitates metropolitanae, in quibus stabant Praesides, et Praefecti Praetorio; hodie Reges et Curiae Regum, ad quos adpellatur. Alia Civitas est magna, in qua est forum causarum, meri et mixti Imperii. Alia est Civitas communis, in quâ est forum causarum, quae competunt defensoribus Civitatum. Arnoldus de Reyger, in Thesaur. Iur. §. Civitas, num. 2. Consultum item esse Politici dicunt, ut unâ in provinciâ, unica tantum Urbs metropolitana (in loco aliquo commodo) constituatur, muniaturque: ad quam receptum habeant omnes Provinciales, Elsvvych, Disput at. politic. 2. thes. 21. Sed vero serenissimus Iaco bus Britanniae Rex, Orat. 5. in oper. fol. 559. putat; Urbes non debero nimis magnas esse, dicens: Hic lien est nostri corporis; eo crescente, cetera membra contabescere necesse est. Omnibus enim Londinum habitndi gratiâ confluentibus, quid aliud ruri relinquitur, quam solitudo? At ubi apparet hoc Urbis incrementum? non intra moenia, sed in suburbiis: nec levamentum Urbi vel opes ferunt haec nova aedificia, sed Urbi simul et Regno oneri sunt. Caram oportet annonam esse, ubi tot homines cibo et igne aluntur. Annus iam elapsus est, cum generosos homines edicto monui, ut relictâ Urbe se domum reciperent, et cum vicinis ius hospitalitatis colerent. Viri generosi, quibus in Urbe nihil rei est, feminarum ambitione eo trahuntur; mariti sane, ut uxoribus, parentes ut filiabus gratificentur. Nec enim nisi Londini no vam et transmarinam vestium

formam invenire licet. At Londini, si innuptae sunt, nuptiarum spem evertunt: si nuptae, famam et maritalem censum. Mos Italorum obtinuit, Neapoli praesertim, quae e ditissimis Urbibus una est, ut viri generosi, aliique permulti, relictis agris, in Urbes migrent; nos in veste et asseclis, Gallorum; ruris autem contemptu, et domesticâ parsimoniâ, aut verius miseriâ, Italorum morem affectamus. Sed, obsecro, peregrina haec et vana rerum eo relegemus, unde orta sunt et antiquum Angliae morem, postliminio revocemus. Nobilitatis Anglicae decus olim fuit, ruri vivere, hospitalitatem colere. Ex his supra ceteras gentes famam meruimus; quod nobis in ubere degentibus solo, non erat difficile. et c. Aut failor, aut idem incommodum, patitur Lutetia Parisiorum, ubi Anno Christi M. CCCC. LXVII. numerati sunt, de 60. a quatre vingt mil hommes armez, entre lesquelles y en avoit envi on 30. mil tous armez de harnois blancs Pierre Bonfon. sol. 391. b et fol. 392. b. des antiquitez de Paris. Ita et Anno Christi M. D. XLIV. recensiti fuerunt. de 70 mil hommes de pied, sans cenx qui di meuroyent pour garder laville. Anno Christi M. D. XLIX. inventae sunt decem mille domus; publicis et sacrosanctis aedisiciis ibi non comprehensis. ibid fol. 425. b.

VII.

In Urbibus nominis alicuius, plerumque etiam Episcopi olim erant: nam Chorepiscopi vocabantur, Episcopi pagorum et oppidorum: *xwrh\ enim, oppidum est Bellarmino, libr. 1. de Cleric. cap. 17. Et quamvis fateantur nostri Doctores, non esse de essentiâ Civitatis, quod habeat. Episcopum: cum Civitas constituatur, et appellari possit, solâ Principis voluntate, volentis aliquem locum esse Civitatem: de consuetudine tamen, usuque communi, maxime in Italiâ, Civitas illa dicitur, quae Episcopum habet, qu od quo que videtur firmare l. 36. C. de Episcop. et Cleric. Et civitas metropolitana vocatur, quae Archiepiscopum habet, et quae etiam Civitas maxuma nominatur. Losaeus, hîc, part. 1. cap. 2. num. 16. Laurentius. Ohm/ Disputat: de Iur. Episcop. thes. 13. lit. b. Elsvvych, Disput at. polit. 2. thes. 2. Sicque dignitas et praecedentia Episcoporum, et Urbis, in quâ residebant, dignitate metita fuit: et hinc natam fuisse occasionem nostrates aiunt, magnitudinis Romani Papae: quod tamen pernegat Illustrissimus Bellarminus, libr. 1. de Pontific. Roman: cap. 24. Quin et in Germaniâ, olim hoc observabatur. Unde et hodie in Cancellariis Principum, ea solum oppida Civitates inscribuntur, ubi sunt Episcopatus, verbi gratiâ: den Ehrsahme~/Weisen / Vnsern lieben besonder / Burgermeistern vnd Raht der Statt Straßburg/Speyr/etc. Aliis, ubi nullus Episcopatus: den Chrsamen/ Weißen/ Vnsern lieben besondern/Burgermeistern vnd Raht zu Vlm/ Rördtlingen/etc. Johann Peter Zwengel/in seinem Farmular / fol. 32.

b. adde Bruning. Disputat. de Universitat. thes 13. Sed tamen dict. loc. notat Laurentius Ohm/ Episcopatus Germaniae, non pati sese ad singulas Civitates adstringi; et tot Civitates saepe habere, quae integram provinciam constituere possint.

VIII.

Suburbia, quae Galli Faulxbourgs, quasi Vorburg appellant (alibi putavi dicta quasi Falsi burgi) proprie quidem partes urbis non sunt, sed potius ipsius appendices. Cum Urbs murorum ambitu terminari ac finiri soleat. Nihilominus tamen appellatione Urbis, Suburbia simul includuntur. Hincque Bodinus, libr. 1. de Republic. cap. 6 ait: Urbem ipsam moeniorum et suburbiorum ambitu contineri: nec Urbem, a suburbiis, et continentibus aedificiis seiungendam esse, id que argum. l. 2. ff. de verbor. significat et assentit Timplerus, politicor libr. 1. cap. 6. quaest. 10. Ideo, qui habitant in Burgis, parte Civitatis cohaerente, dicuntur habitare in Civitate: ut Marcus decîdit, decis. 365. num. 41. volum. 1. et multa hâc dere habet Hieronymus de Monte, de finib. regund. cap. 5. num. 12. et c. Quo intuitu etiam Moditius, in §. plebiscitum, dub 77. num. 11. et c. scribit: appellatione Civitatis Suburbia venire, ubi eadem ratio est, per l. 1. § cum Urbem, ff. de offic. praefect. Urb. l qui in continentibus 147. l. pupillus 239. § Incola 2. ff. de verbor. fignificat l nam quod § si ita ff. de penu. legat. Quin et Parochianos Ecclesiarum Civitatis, die in ein Statt verpfarret/licet longe extra muros extendatur Parochia; venire posse Civitatensium appellatione. Addens, stricte tamen, et ex proprio significatu, (ut iam modo dixi) Civitatis nomine comprehendi solum quod intra moenia est: cap. si Civitas, de sentent. excommunicat. in 6. et cap. ubi periculum, de elect. in 6. Hincque in materiâ odiosâ, Suburbia excludi. Ex quo diiudicare quimus, quando Privilegia Urbi concessa, vel Iurisdictio in Civitate data; ad Suburbia, vicos, et comitatum et c. extendantur: et quae similes sunt Disputationes; ut idem Moditius docet, in §. Principum placita, dubit. 238. Ita ex Suburbiis, Senatores, et Consules, sumi possunt: vide Ioha~nem Paponium, libr. 6. tit. 1. arrest. 1. ac quando in Suburbiis factum, dicatur in Civitate perpetratum? disquirit Menochius, de arbitrar. iudic. quaestion. centur. 2. cas. 255. Si item dispositio elusoria redderetur, tunc etiam Suburbia, Urbis veniunt adpellatione. dict. cap. si Civitas, de sentent. excommunicat. in 6. Iason, in l. cum quidam, in fin. ff. de liber. et posthum. Baldus, in cap. significavit, ad fin. de rescript. An autem nati in vicis subditis Civitati, et (ut dici solet) in Comitatu (contado Itali dicunt: erant enim Provinciae in Comitatus, seu Praefecturas divisae, quibus praeerat Comes) dicantur Cives originarii, et quando Civitatis Privilegiis fruantur; Vide Alciatum et Rebuffum, ad dict, 1. qui in

continentibus 147. ff. de verbor. significat. late Menochius, libr. 6. praesumpt. 30. num. 14. Ac beneficia et Statuta Civitatis, an habeant etiam locum in Castris, et villis Civitati subditis? enotat Angelus, in tit. Institut. de usucapion. et. res fisci, num. 2 versic. quid in rebus Civitatis.

IX.

Provinciarum distinctiones, variae sunt: primo enim Iure gentium, provinciae per idiomatapenitus diversa, distinguuntur. Bartolus, in conctitutione, qui sint rebelles, in verb. Lombardiae, num. 2. Secundo distinguuntur Iure Civili, per Praesidatus. Antiquitus enim omnes Civitates, quae uni Praesidi suberant, unique metropolitano, habenti sub se territorium magnum, unam provinciam faciebant. l. illicitas, §. qui universas, l. congruit, ff. de offic. praesid. Tertia provinciarum distinctio, emanavit ex Canonico Iure, et est illa; quae fit per Episcopatus: quoties plures Civitates habentes Episcopos, uni archiepiscopo subsunt, can. scitote, caus. 6 quaest. 3. Provinciae item olim, cum simp0lices essent, pleraeque postea Principum nutu, in plures dividi coeperunt. Hincque nota cognomina sunt, ut aliae primae dicerentur, aliae secundae, tertiae, et c Inde item Primatum est origo. Nam primarum provinciarum metropolitani, Primates erant, reliquarum eiusdem nominis provinciarum. Sirmondus, in not. ad Sidonium, libr. 7. epist. 5. fol. mihi 121. Quarta distinctio provinciarum est; quae fit per usurpationem: ut sunt hodie multae Civitates, non recognoscentes Superiorem de facto; vel merum, mixtumque Imperium obtinentes. Sicque hodie provincia vocari potest, Civitas quaelibet, distinctum separatumque regimen habens, glossa, ad l. fin. C. de praescript. trigint. annor. in verb. in una provincia, quam Bartolus ibidem commendat, et singularem vocat. Cagnolus, in l. Im perium, num. 162. ff. de Iurisdict. Vide post Hieronymum de Monte, Losaeum, tract de Universit at. part. 1. cap. 2 a princig. et de provinciis, ut fuerunt olim, late Berterius, in libr. pithanw=n agit.

CAPUT II. De Nominibus, ac situ Pagorum, Urbium, aliarumque consimilium Universitatum.

SEd ut porro de Universitatibus, Politice et Iuridice, ac etiam Philologice non nihil agamus dicendum primo est de nominibus, postea de situ, tum de Iure Universitatum. Quorum mem brorum duo priora, Philologica et Politica; posterius mere Iuridicum erit. Nomina plerumque sortiuntur. Urbes, vel a situ, vel etiam a qualitate

locorum, ubi illae sunt exstructae: saepe a conditore, aut Domino loci; Richterus, Axiom. Historic. 71. et c. vel etiam a populis, aut aliis circumstantiis. Quae tamen vocabula mire depravantur: ita ut hodie illa nomina, fere non habere videantur aliquam significationem, nec nisi a Doctis intelligantur. Sic et Tubinga quid denotet, pauci sciunt. Tubii, sive Tubanti, populus Germanicus fuerunt, et terminatio Inckhen Germanica, frequens hisce in locis, incolas denotat. Tubinga ergo est sedes Tubiorum. Anckh / vel Inckh / puer est, seu iuvenis; idem quod Helvetiis Knab: inde Enckhel/ sive Inckhel/Nepos. Ac absonus est Iohannes Herold; tract. de Station. Legion. in veter. German. cap. 1. qui Ioca, quae desinunt in Ingen, putat a Romanis militibus fuisse in sessa: itaque eam terminationem esse a Leg. hoc est, Legione. Magna item veterum superstitio fuit, et inveteratus error, quasi vi naturae occultâ, ac genio quedam, res nomina sortiantur; quae futurae ipsis vel adversae, vel prosperae fortunae quaedam velut praesagia sint. Multa super hâc re Plato, in Cratylo. Indeque mala, atque ominosa nomina, immutari debere, Piccartus monet, observat historic ar. de cad. 11. cap. 6.

II.

Universaliter illi tractus pulcherrimi et optimi sunt; qui habent montes, sive ab unâ parte, sive ab utraque. Item quae Regiones fluminibus irrigantur. Richterus, Axiom historic. 70. Maxume Regiones mari adiacentes commendantur, et portum habentes marinum. Unde Hispani dicunt; Regnum sine portu, est domus carens camino. Mendoza, de bell. fol. 156. Verum Aristoteles, libr. 7. politicor. in situ Urbis, quatuor consideran da esse docet: aeris salubritatem, bellorum opportunitatem, civilium actionum expeditionem, aquarum stantium ac manantium copiam. Vide Timplerum, libr. 1. politicor. cap. 6. quaest. 7. (addatur Latherus, libr. 3. de censu, cap. 12 ubi de situ et opportunitate Civitatis multa habet.) Aeris exigo salubritatem, quia aer spiritus reddit vivaces, si exstiterit purus atque subtilis; suffocatque si impurus fuerit et crassus. Atque hinc laudantur Urbes illae, quae versus; Orientem et Septentrionem sunt constitutae: et ubi Austrum prohibent montes. Iunius, quaest. politic. 63. Et rationem addit. Timplerus, dict cap. 6. quaest. 5 quia Sol, rekuqyaqyeye stdera iruebtuam orunan kycenm primosque radios iis communicant; et si vires suas in eas primum estundunt, ac etiam in plagâ, quae est versus Orientem, aer magis temperatus redditur, et a crassis, virulentisque vaporibus purgatur. Hinc. etiam aquae, quae ab ortu manant; ut et venti Septentrionales, Australibus sunt salubriores; quatenus aerem purificant, intusque aucto naturali calore, concoctionem faciliorem et celeriorem efficunt. De locis sublimibus seu montanis, quid sit statuendum; et an ibi

Civitas, exstrui debeat? quaeri potest. Quamvis autem talis locus munitior sit, et maiorem habere videatur aeris salubritatem, ob ventorum frequentum spirationem, vaporumque tum crassiorum paucitatem, tum dissipationem: tamen caret aliis commoditatibus multis; aquâ nimirum et facilitate expeditionis, et c. Unde aedificationes maiorum nostrorum, qui pro suis domiciliis, montium altissima iuga elegerunt, merito Daniel Speckhlin/ alicubi in suâ Architecturâ, carpit. Proinde etiam eiusmodiarces sublimiores, fere hodie sunt desertae. Propterea Carolus V. traiciens aliquando Rhenum, cum ex Principe quodam quae sivisset, cur maiores nostri, arces et praesidia in excelsis montibus exstruxissent? Et Princeps responderet, munitiores illis, arces in editis locis visas fuisse: censuit Caesar, rectius eas in planitie collocari, propter aquationis et in vehen di commeatus, et tormentorum, aggerumque commoditatem. Chytraeus, in Orat Funebr. Carol. V.

III.

Loca etiam salubriora censentur, quae a stagnis et paludibus longe distant. Talia enim minus nebularu, et exhalationum venenatarum habent: unde aquarum dulcium copiam exiguntii, qui locum Urbis collaudant. Est enim aqua maxume necessaria ad vitam conservandam; et facilius homines cuiusque rei, quam aquae dulcis defectum ferre possunt. Ea autem maxume commendatur, quae motu velocissima est, aspectu limpidissima, pondere levissima, concoctu facillima: damnantur fontes, qui coenum faciunt, vasa aerugine inficiunt, legumina tarde percoquunt. vide Plinium, libr. 31. cap. 3. Adde omnino La Silva. de varia Lecion, d. Pedro Mexia, libr. 2. cpa. 25. Aquam autem levem et limpidam, aliis antepono: quia talis aqua naturae propius accedit. Nam aqua nullum dat nutrimentum corporibus humanis, quia iis non assimilatur: cum simplex sit respectu saltem corporum nostrorum, quae compositiora valde sunt ipsâ, simplex autem composito dissimile est: et propterea aqua nutrire nequit: cum nutrim entum nihil aliud sit, quam cibi assimilatio in corporibus edentium, potestate quidem iis simile. Aqua autem non nutribilis exsistit; cum potestate nec accidentaliter sit similis calori, et siccitati corporis nostri. Ac propterea dicebat Avicenna in libr. 2. cap. 1. Aqua unum exsistit Elementorum, quae sola inter omnia Elementa habet proprium, ut in eo, quod comedere et bibere ingrediatur; non ideo, ut nutriat, sed nutrimentum penetrare faciat, et eius rectificet substantiam. Et in Canticis, textu Commentar. cap. 31. ita dicit: aquae delectabiles conservant humiditatem radicalem, et causant foecum ac superfluitatum egressum, digetuntuque et deducunt cibum per venas. Hippocrates, libr. 2. de aere et aqua Maximum studium adhibendum est bonitati aquarum, vel

malignitati earum: si paludosa fit, an stagnea, an mollis, an grossa, an digeri dum? neque in hoc negligentiam habeas, quoniam scientia aquarum multa est ad sanitatis corporeae ingenium, vide aquae Hygienam considerationem Petri Hochstetteri. Sed addere lubet vere Philosophicam fontium et aquarum considerationem eruditissimi viri, Dn. Iohannis. Arndtii, in der Außlegung/ Psalm 104. Conc. 2. fol. 582. b. Vom Vrsprung der Bronnenvnd Wasserquellen/darauß dann grosse Flüß werden/ semdt vil lustige Disputationes: Etliche schreiben/daß die Wasserquellen ihren sendern verborgnen Sahmen haben/ darauß sie wachsen/ wie Baüme. auß einem Kern/ oder auß er Wurtzel/ der sich hernachin vil Zweige außtheilet: Also ein Wasserquelle theilet sich auß in vil. Ströme. Man findet auch örter/da vor Zeiten vor etlich hundert Jahren grosse Wasserflüß hergeflossen seindt/ die jetzo nicht mehr da seindt/vnd als ein Baum in seiner Wurtzel verdorret: die Vrsach ist dise: daß die Bronneneine grosse verwandtnuß haben mit dem Gestirn/ das hänget alles rerborgener ohnsichbahrer weisse an einander/ als an einer ohnsichbahren Ketten; daher kompts/daß wo Wasserreiche Quellen seindt/da ist einrgütiges Gestirn/vnd Fruchtbahres Landt/ wann aber der Himmel seine Influentz wider zu ruck zeucht/ vnd die Wasser-Sterne nicht würcken/ (die Stellae pluviales, wie der Poet sagt/ Hyades signum pluviale capellae) so vertrocknen die Bronnen/ wie mann sihet in grosser dürier Zeu/wanns lang nicht regnet/so vertrocknen auch die Wasserreichste Quellen/ ja grosse Wasser Ströme/etc.

IV.

Commoditas ad bella, et civiles actiones expedien das, consistit in abundantiâ fructuum, ad homines alendos, ad commercia instituen da; si nempe occasio sit evehendi quae supersunt, et quae de sunt, advehendi. Bello aptus est locus, si faciles exitus habeat, ad educendum et deducendium exercitum, hostibusque accessu difficilis sit. De situ Lutetiorum optimo, Cominaeus, mihi fol. 59. libr. 1. cap. 8. In illa quaestione, utrum licitum et consultum. sit, oppida, castella, arces et Urbes; vallis, fossis, moenibus. propugnaculis, et c. munitas, in Republicâ bene constitutâ exstruere? contra Velstenium, decad. 4 thes. 5. et alios, Nicolai Machiav elli probo opinionem, quam proponit, libr. 2. de Republic. cap. 24. Vide Zachariae, cap. 9. vers. 3. Nahum, ultim. vers. 12. adde Iunium, quaest. politic. 64. et vide me. libr. 2. politicor. cap. 7 nu. 16. Et pertinet hûc Apophthegma Wilhelmi Ducis Iuliacensis, qui a Maximiliano Imperatorie interrogatus; cur munitiones nullas in ditionibus suis exstrueret? Respondit: Ego fretus primum pace et amicitiâ meorum vicinorum, neminem lacesso: dein de sto fidei et virtuti meotum subditorum, refert Daniel Cramerus, in Orat. funebr. Iohan. Frider.

Duc. Stetin. Porro in loco Civitati captando, non modo spectanda est uberrima frugum gleba; sed et pascua irrigua, silvae et nemora. Kirchnerus, Disputat. politic. 13. Corollar. 6. Et vereor, ut caritura sint aliquando multa Germaniae loca, lignis. Ac fuit Melanchthonis vaticinium, relatum a Keckhermanno, politicor. libr. 1. fol. 330. tria mundo defutura aliquando: ligna scilicet, bonam monetam, et bonos amicos. Quorum sane cunctorum, copia non est admodum abundans nunc.

V.

Incommodioris situationis signum est; ubi mali coloris homines, aut deformes, aut debiles, pauci pueri, pauciores senes reperiuntur. Vide Scipionem Amiratum, ad Tacitum, libr. 12 discurs. 5. Et optimum certiffimumque indicium est, si homines in aliquo loco diu vivant: quo argumento bonitatem Cyprii caeli, evincit Stephanus de Lusignan, tract de l'Isle de Cipre. cap. 6. sol 13. et seq. Hincque veterum consuetudo laudatur, qui oppida aut castra stativa constituturi, pecorum, quae ibi pascebantur, iecinora inspiciebant. Et si essent livida ac vitiosa, alio migrabant: quod statuerent idem in humanis quoque corporibus metuen dum esse. Timplerus, politicor. libr. 1. cap. 6. quaest. 7. Hûc conferentia multa habet Iohannes Baptista Porta, insuâ villâ, libr. 1. cap. 11. usque 21. ubi de situ villae eligendae. Sed ut tota terra incolatur, addit Deus cuilibet regioni sua dona, nec uni omnia dedit, non uni omnia ademit: quoque cuilibet amorem suae patriae etiam agristis ingeneravit. Vid. Boccalini, ragguagl. d. Parnass. 1. cap. 51. fol. 231. Sic sterilia locorum ingenia, acuunt homines ad exercitationem virtutum, et variarum artium disquisitionem: ii dem etiam soli, caelique duritie, acruius animantur. Illae quae ubertim et copiose omnia ponunt terrae, fiduciâ locorum nimiâ effeminant incolas et enervant. Sicque Noriberga in sterili planitie sita, nec abundantiâ rerum, nec opulentiâ, nec magnitudine ulli aliarum Germaniae Urbium secunda est. Ita et in Italiâ Bergomum. Thesoro politic. 1. fol. 155. Olim item felicia reputabantur loca, ubi Martyrum ossa ac sepulchra, vel Monasteria Sancta erant: indeque ex illis, vel prope illa, factae non raro Urbes fuerunt, quod testatur Civitas Sangallensis, Campidonum, Werda, Gretserus, libr 1. observat. ad vitam Sancti Richardi, S. Willibaldi, cap. 18. et c. Privilegia item et immunitates, novis Urbibus concessae, easdem mire augeat, earumque promovent incrementum.

CAPUT III. Ingenere de Iure Universitatis pertractat.

NUnc de Iure et Privilegiis Universitatum agam: sed ex multis paucissima delibabo. Quod antequam fiat, sciendum est; Universitatis nomen, iuris, non personarum esse. Pariter ut hereditatis nomen differt a rebus ipsis, quarum denotat Universitatem. Moditius, § plebiscitum, decis. 2. num. 7. Losaeus, hic, part. 1. cap. 1. Quamvis autem Universitas nihil aliud sit, quam ipsimet homines Universitatis: quippe nisi homines essent, nec Universitas esset. Attamen Universitas proprie non dicitur homines, sed hominum collectio, in unum corpus mysticum, et abstractive sumptum; cuius significatio inventa est per intellectum. Hincque Castrensis, in l. 7. num. 1. ff. quod cuius que Universit at. nomin. scribit: Universitatem quandam esse personam fictam, ex pluribus singularibus personis constantem, quod et Aristoteles, libr. 3. politicor. cap. 7. ac Thomingius, decis. 32. num. 3. probant. Etenim Universitas, quamvis non animum, non intellectum, nec etiam corpus habere videatur: et tamen legitime congregata atque convocata, sustinet ac repraesentat vicem unius personae; quae est aliquid diversum ab hominibus Universitatis, l. mortuo ff. de fideiussor. Moditius, §. plebiscitum, dubit. 148. Unde maxuma differentia est, an actus aliquis fiat ab Universitate; seu vero a pluribus, ut singulis, l. 1. § quibus, l. sicut §. si quid, ff. quod cuius que universitat. nomin. Hinc liberatio facta Universitati, non afficit singulos homines Universitatis; nec e contra. Similiter lis Universitatis, haud dicitur singulorum, nec e contra. Sic etiam, et qui honorem toti corpori debitum ad singulos de corpore voluerit transferre; toties ineptus et deridendus erit, quoties id cogitaverit, vel dixerit. Cothmannus, Academ. respons. 28. num. 20. Ac perquam belle interpretes nostri, Syndicum, Advocatum, et c. soli Civitati, corpori, et Collegio honorem debere; et singulis iure resistere, eosque impune offendere, passim docent, Ulricus Zasius, in l. 10. §. 4. num. 6. circ. fin. ff. de in ius vocand. Fridericus Uranius, in apostilla ad Maritinum Uranium: in cap. super eo 11. liter. C. num. 12. extr. de testib. Idem videmus de bonis: Universitatis namque bona, non dicuntur bona singulorum; et e contra. Sicque Ius Universitati legatum, singulis non competit, Moditius, dict. §. plebiscitum, dubitat. 136. Nam quod est Universitatis, unius corporis est: ideo plurium seu singulorum non exsistit, quoniam Universitas, est persona per se repraesentata,

l. 6. §. Universitatis. ff. de rer. divis. l. sed si hac, §. qui manumittitur, ff. de in ius vocand. cum simil. et id pluribus aliis exemplis illustrat Losaeus, dict. cap 1. num. 16. et mult. seqq. Hocque eodem nititur fun damento, quod et supra dixi, tract. de Iur. rer. cap. 4. num. 2. in causâ Collegii, vel Universitatis, produci posse testes de Universitate et c. cap. veniens 9. cap. cum nuntius 11. aprincip. extr. de testib. cap. tertio, loco 5. extr. de probation. Quod utique non possent, si inter singulos de Universitate, et ipsam Universitatem nulla discrepantia esset, argu. l. 1. si municeps 2. ubi gloss. in verb. haberi, ff. quod cuius que Universitat. nomin.

II.

Ac porro, quod alius sit Universitas, et aliud singuli de Universitate; apparet etiam ex eo, quia Universitas eadem manet, dicet varie mutentur personae, l. 7. §. in de curionibus, in princip. ff. quod cuiusque Universit, nomin. Et sic populus idem manet hodie, qui fuit iam a centum annis: licet omnes, qui tunc erant, mortin sint, et alii subrogati. Eandem etiam propter rationem, Ius et nomen Universitatis conservatur in uno solo, qui remansit de Universitate. Baldus et Castrensis, in dict. l. 7. §. ultim. num. 1. ff quod cuiusque Universit at. nomin. Etenim in hominum Universitate duo considerantur: ipsi scilicet homines, et res, iuraque eorum. Unde licet homines extinuantur, remanent tamen nihilominus res, et Iura ipsorum hominum: quae nempe propter mortem hominum haud exstinguuntur; ac propter illa iura, repraesentatur tota Universitas in uno; l. sicut in fin. ff. quod cuiusque Universitat. nomin et etiam omnibus de Universitate extinetis. Verum hoc fit habitu saltem, et quo ad iuris intellectum, non actu. Sicque Universitatis Privilegia durant, mortuis omnibus de Universitate. Nam quod Universale est, perire nequit: sicut homo in genere non moritur. Et Universitas perit actu, non habitu, sicque Privilegia, aliaque Iura conser vantur. Postea renovatâ Universitate, omnia Iura resuscitantur, et interim transeunt ad fiscum. Moditius, §. plebi scitum, quaest. 85. Pariter ex hâc sub sequitur consideratione: in Iuribus praediorum acquirendis, velut servitute pascendi, et similibus, quamquam non omnium ex Universitate, sed quorundam solummodo animalia in sundo alieno pascantur; tamen quoties id eâ fit mente et instituto, quod hoc Ius sit Universitatis, toti Universitati, at que ita etiam ceteris, qui numquam pecora sua paverunt, idem Ius acquiri solet. Caepolla, tract. de servitutib. rusticor. praedior. cap. de servitut. Iuris pascendi 9. num. 26. Arbitri quoque sententia, quâ pronuntiavit, Incolas loci alicuius lignatione et pascuis uti posse, in praedio aliquo, non tantum eos comprehendit, qui arbitrii tempore locum eum inhabitârunt, sed qui et postea co se habitandi causâ contulêre. Cravetta, consil. 252. incip. proponitur,

quod Magnificus, sub num. 3. Nam in his, quae ad Universitatem spectant. etiam recens supervenientes Incolae, continentur: cum semper eadem esse Universitas censeatur. Cravetta, dicto loco.

III.

Cum vero supra dictum fuerit, Universitatem venire appellatione personae: videamus nunc, an veniat et comprehendatur sub nomine et appellatione personae, etiam in statuto? Et quidem affirmans opinio, probatur per textum, in Constitut. ad reprimendum, versic. ad hoc, ubi Imperator scribit: Ad hoc si qua communitas, corpus vel Collegium, vel adeo quaevis persona, et c. ubi considero dictionem illam Adeo; quae similitudinem, praec edentiumque repetitionem inducit. Verum cum Civitates, Castra, et aliae Universitates, non proprie et vere personae sint; sed tantum vice personarum fungantur: argum. l. metum, §. animadvertendum. ff. quod met. caus. et autbent. Item nulla. C. de Episcop. et Cleric. l. 2. §. hoc etiam ff. de Iureiurand. propt. calumm. Inde in strictâ significatione, non veniunt appellatione personarum. Idque maxume procedit in materiâ odiosâ. Losaeus, dict. cap. 1. ad fin. Huc pertinet, quod Moditius docet: dict. §. plebi scitum, dubitat. 114. Si Statutum loquatur, per ista verba; Si quis; id habere locum in Universitate, l. 3. §. haec verba. ff. de negoc. gest. Et limitat, quando esset Statutum exorbitans: sed si esset praeter Ius, tunc credit, quod haberet locum. Idemque decidit in dictione Quicumque.

CAPUT IV. De Administratoribus Universitatum.

PArum autem est, Universitates, seu communitates habere bona, res, Privilegia, et alia Iura; nisi sint Officiales, qui ipsas regant et administrent. Impossibile etenim videtur, ut omnes deliberationes, et conclusorum exsecutiones, per totam communitatem perficiantur. Hincque propter difficultatem, quae est in congregandâ Univer sitate totius populi; antiquitus Decuriones constituti, atque creati fuerunt, qui in municipiis et coloniis erant tales, quales Romae Senatores. valla, libr. 6. elegantiar. cap. 32. l. 32. C. de decurion. libr. 10. Et ex eo dictos aiunt, quod initio, cum Coloniae deducerentur, decima pars eorum, qui deducebantur, consilii publici gratiâ conscribi solita sit, l. 293. §. decuriones, ff. de verbor. significat. Hisque decurionibus Duumviri praeerant; quales Consules Romae, et alicubit Tiumviri, alicubi etiam plures. Albericus Gentilis, ad dict. §. decuriones ff. de verbor. significat. Vide Thomam Michaelem, Disputaet. de Iuris dict. thes. 126. et

seqq. Notum etiam est, Civitates, sub Imperio Romano, Curiam seu Senatum, duumviros sen Magistratus municipales, et defensores plebis habuisse; oppida autem defensores tantum. Bignonius, in notis, ad formulas marculfi, libr. 2. cap. 37. fol. 582. Qui puta similes Tribunis fuerunt, nec ex numero decurionum eligebantur. Calvinus, in Lexico, verb. defensor. Hos vulgo in pagis Heimbürgen adpellitamus. Hodie decurionum evanuit denominatio, et qui nunc eorum munere funguntur, frequentius Consiliarii, Rahts Männer/ alicubi Scabini Schöpffen / (vom Vrtheil schöpffen/ oder fällen / quod Hebraeis est Schophat, unde et Punicum suffetes) oder Gerichts Leut / indigitantur, et qui olim duumviri, nunc Civium Magistri, Burgermeister vocitantur. Ex quibus fere unus praecipuus, et quasi caput decurionum est, ac superior Civitatis urbicae Procurator: der Regierende / oder Worttragende Burgermeister. Thomas Michael, dict. Disputat. de Iurisdict. thes. 136.

II.

Consilium hocce Civitatis, vel cuiuslibet alterius Universitatis, totum populum repraesentat. Hincque quod ab eo efficitur, a toto populo, et universâ Civitate dicitur esse effectum, Losaeus, hîc, part 1. cap. 3. num. 46. et c. Et ob id Concilium Civitatis, videtur habere eandem potestatem, et omnia posse ea facere, quae potest totus populus, et adunantia generalis. Bartolus, in l. 5. num. 2. C. de usur. Quod tamen ita est intelli gendum; si illud Concilium rite ac legitime sit co~gregatum, et consensum accommodaverit, servatis sollem nitatibus. Henricus Bruning. Disputat. de var. Universitat. specieb. thes. 44. Nempe ut omnes vocentur, licet non omnes veniant; si modo duae partes ex tribus adsint: l. 2. et 3. ff. de Decret. ab ordin. faciend. Trentacin quius, libr. 1 resolut. practicar. tit. quod cuiusque Universitat. nomin. resolut. 1. nu. 3. et praesentium maior pars hoc velit; namque Universitatis pars maior, praeiudicat minori; ubi agitur de aliquâ re communi pluribus, non ut singulis. Adeo ut Statutum, vel consuetudo, non valere censeatur, volens, ut in actibus gerendis non stetur maiori parti. Matthaeus de Afflictis, decis. 1. num. 4. et 5. Nec hoc in casus, dignitas, vel auctoritas ipsorum decurionum est attendenda; sed praevalet simpliciter maior pars, quae praeiudicat minori. Losaeus, dict. cap. 3. part. 1. nu. 83.

III.

Quaeritur hîc; an ad deliberationes Curiales, etiam absentes, a Civitates, terrâ, villâ, vel Castro sint vocandi? Quod communiter negatur: adeo ut nec in arduis hoc fieri debere dicant, per l. final. C. de legation. libr. 10. Trentacinquius, dict. libr. 1. tit. quod cuiusque Universitat. nomin. resolut. 1. a princip. Et quod adiunt, unum ex Consiliariis, qui cebebat vocari, si non fuit vocatus, et sic fuit contemptus; posse

prosequendo contemptum, facere actum retractari: cum plus possit contemptus un ius, quam contradictio multorum, cpa quod sicut, de elect. Abbas, in cap cum in cunctis, subnum. 16. in fin. de his, quae fiunt a maior. part. Hoc vero intelligo, si potuit vocari, et non fuerit absens. Est et hoc non obliviscendum; quod in praestando consensu, debeat Universitas simul congregari, et non sufficit, quod consentiant separatim: sed requiritur consensus in communi, non in particulari. Nam quando consentiunt separatim; ut singuli, et proprio eorum nomine consentire videntur, l et magis, ff. de solution. Trentacinquius, dict. resolut. 1. num. 11. et c. Eoque intuitu Masuerius ad Ferrarien sem, tit 30. gloss. 7. lit. q. notat, Senatorum auctoritatem non esse disgregatam in singulos, sed iunctam apud Collegium, et in Collegii formâ.

IV.

Verum de Consiliariorum eiusmodi electione, non inter se conveniunt nostri Doctores. Quidem enim hanc potestatem plebi vel populo, quidam ipsi Consilio, alii Domino loci adscribunt: ut videre licetapud Moditium, §. plebi scitum, quaest. 43. a princip. Ubi pro communi proponit; quod electio Consiliariorum, a principio ad populum spectet, et a populo convocato fiat, auctoritate Magistratus. Qui Magistratus solum proponere debeat, illos esse convocatos propter Consilii electionem. Hacque primâ electione factâ, ipsos Consiliarios successive, de tempore in tempus, eligere qui defecerint: sed ante omnia consuetudini standum esse. et sic in Flandriâ Princeps constituit Consilium. Vide Cominaeum, fol. mihi 127. libr. 2. cap. 4. Verum nullâ consuetudine exsistente, Principem vel superiorem, circa electos et constitutos, super eorum legalitate inquirere, eos ve removere non posse: nisi notorie eos propter crimen, vel aliâs inhabiles esse constet; ut late et docte Thomas Maulius docet, tract dehomag. cap. 12. per Discurs. Nempe cum unaquaeque communitas circa administrationem rerum suarum, liberam habeat potestatem: licet talis Universitas careat Iurisdictione. Et minime sint confundenda haec tria (1) Iurisdictio loci, quae est penes superiorem: (2) Dominium locorum, quod est penes corpus Universitatis: (3) Dominium bonorum, quod est penes singulos. Sicque alius sit Magistratus, qui Iurisdictionemexercet; alius quires Universitatis gubernat, atque administrat. At quomodo consulatur Universitati, turbatae in possessione eligendi, vide Moditium, § plebiscitum, quaest. 70.

V.

Consiliariorum eiusmodi officium est; rationem Urbis habere, et curam gerere, rerum ad Urbis structuram, conservationem, et commoditatem pertinentium. An vero, et quatenus de culpâ teneantur post Cavalcanum, Losaeus docet, hîc cap ultim. ad fin. part. 1. Ab

administratoribus Civitatis, Syndicus differt; qui a Collegio, vel Universitate, ad causam ipsius agendam est delectus, l. munerum, §. Defensores, ff. de munerib. et honorib cap. quia in causis, extr. de Procuratorib. Vocantur alio nomine defensores Civitatum, ut osten dit titulus Novell. 15. ubi Defensor Latine, nihil aliud significat, quam Syndicus Graece. Vocantur et alibi in Iure nostro actores Universitatis, l. 1 § quibus autem, et §. ultim. l. item eorum, §. actor, ff. quod cuiusque Universitat. nomin. Eiusmodi Syndici, vel temporales, vel perpetui sunt: et sane Universitates, non nisi per Syndicos recte peragunt litem; ne scilicet defensio vel actio per plures scissa, incommodo afficiat partem adversam, Rauchbar, part 2 quaest 1. a princip. Quaeritur hîc, an aliquis Syndicus creari possit invitus? Affirmatur; Nam cum Syndicus agat negotia Universitatis, id officii detrectare nemo potest, dict l. munerum, §. defensores. ff. de munerib et honorib Moditius, quaest 115. §. plebiscitum. Et constituti debet Syndicus Civitatis, vel per adunantiam populitotius, vel per Consilium regens Civitatem, si adsit; Nec vero a minore parte constituti potest, etiam cum cautione de rato. Moditius, dict. §. plebiscitum, quaest. 115. Neque requiritur auctoritas Magistratus, l. actor, ff. rem ratam haberi, l. 1. ff. de munerib. et honorib. cum similib Universitas namque constituit Syndicum seu Procuratorem, in re propriâ; ubi non requiritur decretum, vel auctoritas Superioris, Moditius, quaest. 131. dict. § plebiscitum. Sed saepe dubitatur; anne hîc sufficiat sola Consulum, Senatusque auctoritas: an vero praeter eam, communitatis quoque requiratur consensus, seu utrum Civitatis Syndicus a Consulibus et Senatoribus; von Burgermeistern vnd Rahtsmannen/basque Tribunorum plebis interventu, constitui possit? verum tribunorum plebis, tum demum hac in parte intervenire consensum debere, censerem; si ad Tribunos plebis Civitatis gubernatio, et rerum ad Rem publicam spectantium administration simul pertineat. In Civitatibus multis singulare Collegium est, plebem repraesentans, ut apud nos der Roht; differens vom Gericht/ alibi der Grosse Raht/ Gemains leut / etc. Ceteroquin absque illorum interventu, in causâ vel lite Civitatis, Syndicum a Senatu legitime constitui, arbitratur Rauchbarus, dict quaest. 2. num. 11. et c. quae opinio et Henrico Brunningio, Disputat. de var. Universitat. specieb. thes. 68 arridet: ubi scribit; id ex administratione Rei publicae diiudicandum esse, ita ut si penes Consules et Senatore sadministratio Rei publicae in solidum consistat, horum sufficiat consensus, vide Dissertationem meam, de Democratiâ, cap ult. num. 9. etc.

CAPUT V. De Bonis Universitatum.

UNiversitates eiusmodi, bona et res in communi, utloquuntur, habere possunt: sicut et hoc cuilibet personae singulariest concessum; puta nemora, pascua, piscinas, salinas, etc. Item pecuniam in aerario, seu arcam aut bursam communem, proventusque propiios, l. 1. §. quibus et §. ult. ff. quod cuiusque Universit. nom. l. bona Civitatis, l. inter publica. ff. de verbor. significat. l. 2. C. de diver s. praed. urban. libr. 11. Losaeus, hîc part. 3. cap. 1. Moditius, § plebiscitum quaect. 65. Thomas Michael, Disputat. de Iurisdict thes. 137. Dn. D. Bocerus, alicubi in tract. de collect Itidem nulla omnino ratio mpedire videtur, quo minus Universitates suo iure, ad onera Universitatis sustinenda, collectas, gabellas, Schß/Stewr/ Vmbgelt/Marcktgelt / indicere ac colligere queant. Pertinet que huc Plinii epistola 93. et 94. libr. 10. ubi Amisenorum agitur acussa, quorum Civitas libera erat, suoque iure utens, siv a)utonomi/a| gaudens, et foederata Romanorum. Inter cetera vero Iura ipsorum etiam erat facultas habendi e)ra/nous2, hoc est, collationes, ad sustentationem tenuiorum civium institutas: quâ de relibellum sibi ab ipsis datum Plinius Traiano mittit, quaerens quid et quatenus ipsis permittere debeat, aur prohibere. Rescribit Imperator, permittiposse Amisenis e)ra/nous2 hac tamen duplici con ditione, (1) Si ipsorum Legibus propriis seu a)utonomi/a|, e)/ranoi sint concessi. (2) Si e)ra/nois2 utantur non ad illicitos coetus, et Collegia, et conspirationes, seu factiones; verum ad inopiam Civium sublevandam. Addit autem, e)ra/nous2 simpliciter esse interdicendos illis Civitatibus Provincialibus, quae non gaudeant a)utonomi/a, sed iure utantur Romano. Et exstat Confilium Ferrarii Montani, quod est inter Consilia Marpurgensia, voium. 1. consil. 1. ubi Civitas ob aes alienum, et aliis publicis necessitatibus urgentibus constituit; ut pertriennium, singuli Cives de bonis suis, de annuis reditibus, et de cerevisiâ venali, certum quid in publicum contribuerent. Et ibi respondetur; hac conventionem de collectis sineconsen su Principis, non solum valere: sed et vicinis hominibus, ratione interesse praetensi, quod nimirum precia rerum venalia augeantur, nullam competere actionem. Quae eadem quaestio theorice discutitur ab Everhardo Bronchorst, cent. 2. Miscell. 77. et illuftratur a Dn. D. Bocero, tract. de collect. cap. 5. pertot. Klock, Dissertat. de vectigal. thes. 11. liter. g. Georgius Everhardi, tom. 1. consil. 3. Wintzlero, de collct.

observat. 4. Est quidem Iuris expediti, collectarum impositionem esse Iuris Regalis, quod saepe aliâs dixi. Et tamen municipium exigere potest aliquam collectam; quamvis municipia, ut et suo loco tradam, careant Imperio, at que Iurissdictione. Nam dum municipiis commissa est administratio quarundam rerum; puta viarum; pontium, murorum, etc. refectio: per consequens quoque ea possunt, sine quibus administratio illa perfici nequit. Ideoque aliquâ coercitione possunt exigere hanc collectam; quae totgenere differt a collectis, quae Regalibus adscribuntur: nec opus est, omnes et singulos, vel Principem consentire; sufficit enim, illos consensisse in constitutionem Universitatis. Et clarum esse ait Moditius, quaest. 14, § plebiscitum, quod maior pars obliget minorem, quando factum est utile, et necessarium Universitati; et istius utlitatis participes sunt singuli de Universitate, quod etiam pluribus Thomas Maulius docet, tract. de homag. cap 9. num. 4. etc. ubi num. 9. probat; quomodo per eiusmodi collectam; forenses etiam possint praegravari; quam vis Paulus Busius, Disput at politic. 11. thes. 11. et mult seqq. usque ad num. 21. dissentire videatur: quiait, eiusmodi collectam exigi vi pacti, seu conventionis; et ita unius contra dictionem impedire, quo minus is possit collectari: sed aliter sentiunt omnes, cap. vetitum, de his, quae fiunt a maior, part. ubi Innocentius et Panormitanus, Petrus Costalius, ad l. 1 ff. quod cuiusque Universit nom. Et causas, quae sint sufficientes ad exigendam talem collectam, enumerat Moditius: dict. §. plebiscitum quaect. 23. nempe si litem cum alieno subdito habeat Universitas, ex quâ multas erogare expensas cogitur; pro solvendâ poenâ, ob delictum ab Universitate patratum; ob refectionem vel aedificationem murorum Civitatis, pontium, viarum, aut alterius publici operis: ob publicam defensionem; pro salario Medici, Praetoris, Magistri Scholarum, etc. Adde Paponium, libr. 5. tit. 11. arrest. 4. et seqq ubi tradit; omnes de Universitate posse collectari; etiamsi ea collecta in sumatur in rem, vel onus amovendum, quod non omnes concernit: si modo tangat Ius Universale.

II.

Aiunt et hoc nostri Doctores: nec Principi de his rationem sibi reddi, aut annuis Universitatis rationibus suo nomine aliquem adhiberi postulanti, obsequi tenere Universitatem: prout consulendo respondit Henningus Göden, consil. 31. et seq. et pluribus probant Matthias Stephani, libr. 2. de Iuris dict part. 2. cap 2. num. 172. etc. Henricus Bruning, Disput at. de Iur. Vinversit. thes. 89. Thomas Maulius, tract. de homag. cap. 13. Petere enim rationem reddi, dominii est effectus, non Imperii, pariter vero, ut Principes inferiores, rerum particularium, quae a subditis possidentur, Domini non suntlita et bona

Universitatum, omnio et pleno iure pertinent ad eandem, argum. § singulorum, Instit. l. 1. § hae autem res. ff. de rer. divis. Verum si vel consuetudo, vel alia iusta causa hoc permittat: puta; si suspicio vel fama sit de malâ administratione, maleque re suâ uti Universitatem; aut si Cives ipsi conquerantur de negligentiori optimatum administratione, eaque ipsis sit suspecta: tunc Princeps per viam in quisitionis, rationbus reddendis se rectissme intromittit; l. si cuius §. aequissimum, ff. deusufr. et facit l. 26. § 1 ff. de usu et habitat. quod et Matthias Stephani, dicto loco probat. Etenim Princeps. qui non potest privato imperare, ut ipsi rationem reddat suae oeconomiae; cum quilibet moderator et arbiter rei suae exsistat. Et tamen cum Rei publicae intersit, nequis re suâ male utatur: quemadmodum contra prodigalitatem, varia remedia Iurissunt in venta; ita adhuc multo magis Principis est curare, ne res Universitatis, per malam paucorum administrationem accipiant detrimentum: quam vis Manlius dicto loco, Principem omni in easu excludere videatur.

III.

Et adeo Universitatis bona ad eandem spectant: ut illâ dissolutâ, bona per quemlibet de Universitate possint occupari, argum l. 1. ff. de Colleg. Quod tamen cum hâc distin ctione procedit; ut locum saltem habeat in iis bonis, quae a singulis collata fuerunt, argum l. 2. §. viarum ff. nequid in loco publice. Moditius, §. plebiscitum, quaest. 110 aprincip cetera ipsi de Universitate, absque Principis consensu dividere non possunt. Moditius, dict. § quaect. 74.

IV.

Bonailla Urbium et Civitatum multa Privilegia habent. Et in specie, non solum de pecuniâ Civitatis Romanae, sed et aliarum Urbium, accipienda est Lex Iulia peculatus. Quamvis enim ea Lex coerceat illos tantum, qui pecuniam publicam interceperunt; l. 1. ff. ad Leg. lul. peculat. et proprie publica ea solummodo vocentur, quae pertinent ad populum Romanum: cum scilicet aliae Civitates habeantur loco privatorum, l. 16. ff. de verbor. signisicat. Et tamen hoc ex Privilegio, singulari que Iure receptum fuit; ut si de re Civitatis praeter Romam, aliquid subripiatur, nihilominus peculatus crimen commissum censeatur, l. 4!§. fin. ff. ad leg. Iul. peculat. Hincque, quod respondet Papinianus, in l. 31 ff. de furt. ob pecuniam Civitati subtractam, actione furti, non crimine peculatus quem teneri; id accipiendum est de Iure communi: nec videntur sibi contradicere Leges, cum una de singulari, altera loquatur de Iure communi. Vide hâc de controversiâ Lyclamam,; membran eclog 5. et seq. Timaeum Fabrum, Disput at. ad Institut. ultim. ad §. 9. de pub ic. Iudic Bronchorst. centur. 4. enantiofanw=n, assert. 86. Arumaeum, Disputat. ad Leges dissiciles 25. thes. 14.

V.

Itidem contra Civitates omnes, non currit praescriptio, nisi centum annorum: vid. Georg. Everhard. consil. 50. tom. 2. in rebus hereditariis, item in legato, donatione, et venditione Civitati acquisitis. Itaut quoties Civitatibus hereditas, vel legatum, vel fideicommissum fuerit relictum, sive donato, vel vendito pro cesserit; sit eorum pene perpetua vindicatio, et ad centum annos extendatur, l. ultim. C. de Sacrosanct. Eccles. Bronchorst, centur. 2. miscell. assert. 43. Gaeddaeus, ad l. 17. num. 16. ff. de verbor. signisicat. Et quam vis quo ad Ecclesias, quae itidem vigore dictae legis hâc praerogativâgudebant, novissimo Iure centenaria praescriptio fuerit abrogata, et ad quadraginta annorum prescriptionem redacta, Novell. 111. et 131 Nihilominus, quia in rehus, actionibus que Civitatis, nihil legimus immutatum; nil impedit, quo minu Ius vetus stare prohibeatur, vulgatâ l. praecipimus, 32. C. de appellat. Quamvis Fachinaeus, libr. controver siar. 8.cap. 3. §. sersuitur, ut de Civit at ibus, etc. dissentiat; ac plus dictum, et minus scriptum fuisse, in dictis Novellis putet. Id quod minime probabile urdetur. et in correctoriis, nec per rationem maiore, extensio locum habet, per Iura vulgata et dixi, in Commentar ad titul. 3. et 4. libr. 1. ffor. quaest. 22: Verum vicissim Universitas vel communitas, circa praescriptiones, hoc incommodum habet; quod nequeat praescribere contra alium, quam diu unus superest de Universitate, habens scientiam rei alienae. Moditius, dubitat. 75. §. plebiscitum, quia talis scientia importat malam sidem. quae obstat praescriptioni, cap. posse ssor, de regul. Iur. in 6.

VI.

Pariliter Res publica minorum iure uti solet: ideoque auxilium restitutionis implorare potest, l. Res publica. C. quib ex caus. maior. Quae Iuris sanctio etiam locum habet in aliis Civitatibus et municipiis, Castrensis, ad dict. leg. Res publica, et late Iohannes Mauritus, de restitution. cap. 417. Oddus, eod tract. part. 1. artic. 9. etc. ac facit l. in legatis, ff. ex quib. caus. maior ubi probatur; quod Legati Civitatum, propter ipsas Civitates habeant beneficium restitutionis. Ergo multo magis ipsae Civitates, hocce Privilegium habebunt. Praeterea Res publica ideo restituitur ut minor; quia per alios regitur, ut minor per tutorem seu curatorem. Quae ratio locum habet non in Civitatibus solum; sed et in villis, Castris, et Universitatibus quibuscumque. Unde et ea restituis communiter placet, ut Trentacin quius notat, libr. 2. resolut. practicar. tit. derestitut. minor. resolut. 3. qui idem hoc extendit ad parvas quoque Civitates, quae paucos homines habent, se ipsos regentes. Eo quod secundum Baldum etiam in parvâ Universitate, non reperiatur consensus verus, sed fictus; cum sint multi pupilli, in fantes, etc. qui non consentiunt, nec queunt consentire: quorum favore,

Castra et villae habent in integrum restitutionem: ita ut nunc discedam ab opinatione Caevallos, qui opin. commun. quaest. 853. ait; Civitati, quae ipsa per se propter exiguitatem regitur, non dari restitutione. Ex eo fundamento, quia Cives omnes ex contractu obligantur; si consenserint omnes. Nam minime sequitur: Universitas obligatur. Ergo restitutio cessat. Nam et ipsa restitutio, praesupponit obligationem. Ac quam visin integrum restitutio, minime competat Castris, villis, etc. vigore dict. l. Res publica, quia eae Universitates, nec improprie Res publicae sunt: nihilominus tamen competitilla ex clausulâ generali: si qua mihi iusta causa: et simul Iure minorum, si inibi sint pupilli, minores et miserabiles personae, ut dict. loc. Trentacinquius docet, num. 4. Verum Civitates, Castra, etc. non habent semper facultatem petendi restitutionem, sed tantum per quadrie~nium integrum; quod incipit a die laesionis, per cap. 1. de restitution. in integr. libr. 6. Trentacinquius, dict. loc. num. final. Göden, consil. 5. de iur. Civitat. num. 40. etc.

CAPUT VI. De Contractibus Universitatum.

COmmunitatem ex propriis contractibus obligari posse, nemini dubium esse potest: si nempe omnes Cives contrahant, ad consensumque dandum convocentur; vel si Concilium totam Civitatem repraesentans, mutuam pecuniam sumat (nam tum, etiam non consentientes obligantur.) Moditius, dict. §. quaest. 145. Göden, dict. consil. 5. quaect. 1. Colerus, de ssrocessib. exsecutip part. 2. cap. 3. num. 337. et seqq. Komppen. decis. 60. adde omnino Georg. Everhard. tom. 1. consil. 36. Et cum Civitas hoc modo ex contractu obligetur absolute; ergo necesse non est, probari, pecuniam in eius utlitatem erogatam fuisse. Fachinaeus, libr. 2. controvers. cap. 75. Quinimo, etiamsi in publicam Civitatis utilitatem, pecunia non esset versa; sed Principi vel alteri mutuo fuerit data: nihilominus Civitas obligata erit. Brunning. thes. 76. Quam vis Wesembecius, in casu, quo Civitas pro Principe fideiussit, dissentire videatur, consil. 111. quaest. 1. Et est Lubecae Statutum, prohibens fide iussionem, vel mutui dationem, quae Principi fiat. Aliâ vero, Civitas fideiubere potest. Hernig, tract. de sideiussorib. cap 7. num. 30. et 60. Colerus, de processib. exsecutiv. dict. num. 337. Atvero, si Syndici, velaii administratores Civitatem non repraesen tantes, pecuniam acceperint mutuam; tum demum Universitas co~veniri potest, si ad eius utilitatem pecuniam versam esse, fuerit adprobatum: et de hoc casu

accipienda est. l. 27. ff. de reb credit. ubi respondet Ulpianus: Civitatem mutui datione tum demum obligari, si ad utilitatem eius, pecuniae versae sint; alioquin ipsos solos, qui contraxerunt; non Civitatem teneri. Hartmannus Pistoris, libr. 1. quaest. 37 Petrus Friderus Mindanus, libr. 2. de processib. et mandat. cap. 62. sect. 8. Heigius, part. 1. quaest. 24. Bruning, hîc, thes. 77. et 79. nectamen opus est, utilitatem perpetuam esse; sed sufficit, primo utiliter fuisse collocatam, licet postea non sequatur effectus. Molinaeus, tract. de usur. quaest. 37. num. 281.

II.

Sic et Syndicus generalitatis nequit vendere bona. Modi. tius, quaest. 116. Sed tamen ratificatio communitatis, factorum a Syndico, mandato equiparatur: et tunc valent gesta. idem Moditius, quaest 120. Sicque ex communi traditiione, quatuor requiruntur in alienatione Civitatis, Universitatis, vel Castri. (1) ut sint in eâ praesentes omnes, vel promaiori parte cuiales, et honoratae personae, ac possessores immobilium. (2) quod dictae personae iurent, alienationem esse, et fore utilem Civitati. (3) quod interponatur decretum. (4) Aliqui requirunt subhastationem. Capycius, decis. 93. num. 1. et his requisits non potest renuntiari, Capycius, num. 2.

III.

Maxumum hîc oritur dubium; An et quando Universitas, vel per se, vel per decuriones, aut etiam Syndicos, obligare possit singulares personas, et bona particularium ipsiusmet Universitatis, ipsis particularibus haud consentientibus? Et nunc. nisi de meliori edocear, Baldi et Castrensis opinio arridet, qui dicunt; nun quam hoc fieri posse, quic quid in contrarium disputet Losaeus, hîc part. 3 cap. 3. Iohannes Elssvvych, Disputat. politic. 2. thes. 10. Et item Gail, tract. dearrest. cap. 9. per Discurs. de hâc quaestionetractuans, ait: communiter concludi, talem obligationem valere, ut eorum Cives ubi que locorum, in Imperio, vel extra, prehendi et arrestari possint; si modo talis Universit as habeat potestatem condendae legis: sed tamen un. 8. etc. hanc decisionem duram, et naturali ae quitati contrariam esse putat: adstipulatur Bruningus, Disputat. devar. Untversit. specieb. thes. 78. et praeiudicium Camerale adducit, idemque pulchre Berlichius docet, tom. l. coclus. 52. et adhuc melius Trentacinquius, libr 1. tit. quod cuiusque Universitat. nomin. resolut. 2. et quoque Göden, consil 5. de iur Civitat. per Discurs. Franciscus de Clapperiis, causs. 14. quaest. 1. et 2. fol 118. etc. Ratio est, quia nempe obligare singulas personas civium, non respicit utilitatem publicam: neque Princeps, neque Res publicain bonis privatorum quicquam iuris habent. Accedit, quod contractus non obligant, nisi consentientes; et quod nostrum est, sine facto nostro auferni non debet, l. venditio, § si constat, ff. commun. praedior. l. id quod nostrum

11. ff. de regul. iur. Textus est elegans, in l. 4. C. de erecutorib. et exactorib. ubi respondetur:nullam possessionem pro debitis alienis, publicis vel privatis conveniri debere. Nec solum grave est legibus, sed et naturaliae quitati contrarium, pro alienis debitis molesti; l. unic. C. ut nullus ex vicaneis, etc. Pronostrâ quoque sententiâ stao Wesembecius, cbsil. 46. num. 17. etc. ubi deducit: Principem subditos suos, ignorantes et invitos, repraessaliis obligare nequire. Nec quidem superiorem, suos subditos, non consentientes, pro suis debitis obligare posse, per l. Civitas, ubi gloss. et Dd. praesertim Iason, ff si cert. petat Imo addit; creditores ius suum amittere, qui talibus expactis repraessalis exercent, per l. exstat, ff. quod metus causâ Non hîc licet argumentari a Legead contractum: nec earatiocinatio procedere videtur. Multa enim potest Princeps circa Leges, quae non potest circa contractus. Quin et contra singularem personam, Legem vel Statutum condere non licet, l. 8. ubi Dd. ff. de Legib. et Civitatem non posse facere Statutum, per quod auferatur Ius privati: sed hene legem generalem contra Cives, et obligare eos, probat, l. Antiochensium ff. de privileg. creditor. ubi Bartolus, num. 1. ac quidem in universum, non singulares in individuo, l. 3. §. Divus Adrianus, ff. de sepulchr. violat. Et Dominium, quod Imperator habet in bonis singulorum, respicit saltem Iurisdictionem et defen sionem. Necitem obstat, quod dicitur a quibusdam: Proceres Civitatis, quibus gubernatio, et communis publicarum rerum cura est commissa, vi illius commissionis, liberam videri habere daministrationem, et idem facere posse, quod singuli facerent. Glossa, in Rubric. C quae sit long. consuetudo, nam respondetur: liberam illos habere administrationem rerum Universitatis, non bonorum privatorum, seu singulorum, et ita a diversis male fieri illationem.

IV.

Et ampliatur decisio nostra, ut nec valea talis obligatio; licet maiorpars Civium consenserit: sed tradunt, ille, qui non consenserunt, arrestari, vel personaliter detineri haud posse; sed illos solos, qui praesentes fuerunt, tan quam ex mandato teneri. Quia in his, quae competunt4 pluribus, ut singulis, maior pars ne quit praeiudicare minori, cap. quodomnes 29. tit. de regul. iur. in 6. Trentacinquius, dict resolut. 2. num. 7. nec in mere voluntariis ma ior pars Universitatis obligat minorem. Cravetta, consil 379. Notandum tamen in iis casibus, in quibus Cives et subditi pro debitis Civitatis, vel Magistratus conveniri, arrestari, detinerive possunt: puta si se singulariter obligarunt) quod etiam unus Civis prototo debito arrestari, detinerique queat, donec solidum solvatur, vide Brunningum, dict. loc. et Berlichium, dict. conclus. 52. num. 17. Maxume, si illa clausula instrumento et obligationii

fuerit adiecta; Obligamus singulos et omnes insolidum: sed tamen debet arrestatus, vel personaliter detentus, in demnis servari per Magistratum, vel Senatum; et debet Magistratus, vel ex communi aerario, vel indictâ omnibus collectâ, eum liberare; vide etiam Moditium, §. plebiscit um dubitat. 62. 103. 109. et 160. Et licet talia verbanon reperirentur in instrumento; tamen putarem singulos insolidum esse obligatosipso iure. Nam si quilibet obligaretur in virilem portionem, tum certe elusoria quodammodo obligatio esset, ut pluribus docet Moditius, quaest. 161. Sed addatur Colerus, de processib exsecutiv. part. 2. cap. 3. num. 366. Kôppen, decis. 60. num 27. Sritem Cives se obligent universi ut singuli; obstricti manent eorum heredes, etiam Privilegiati: puta Presbyteri, etc. Paponius, libr. 5. tit. 11. arrest. 3.

CAPUT VII. De delictis Universitatum.

NUnc de delictis est dicendum: post quam de contractibus actum fuit. Et scias, non solum contra Universitatem, sed et ab eâ delinqui, Contra Universitatem delinquitur; cum tota, vel pro parte aliqui tantum offenduntur, intuitu Universitatis. Et Universitas potest agere contra iniuriantem aliquem ex Universitate, ad instar patris, qui agit pro iniuriâ filio illatâ: l sed et si, §. praetor, ff. de iniur. tunc tamen non agit nomine proprio, sed nomine subditi, ut Moditius docet, quaest. 97.

II.

Etiam Universitas ipsa delinquere, et ex delicto conveniri potest, Paponius, libr. 24. tit. 12. arrest 1. Nam Historias pervolanti obscurum esse nequit, quod in Civitates ob delicti gravitatem severe fuerit animad versum, et pro diversitate cir cumstantiarum supplicium sumptum. Els vvych, Disput at. politic. 2. thes. 9. Quam vis enim Universitas sit nomen Iuris, et non habeat animum atque intellectum, et sit persona ficta atque repraesentata, l. 1. § quibus, l. 2. sicut § sin ff quod cuiwque Universitat. nomin. Carens autem animo et intellectu, delinquere non possit; unde nec animal brutum iniuriam fecisse censetur, cum ratione destituatur, l. 1. §. 1. ff. si quadrup. pauper feciss. dicat. Quo argumento, Innocentius, gravis certe auctor; quod Universitas non possit delinquere, censet in cap. gravem, de sentent excommunicat. Facit, quod contra Universitatem non sit proferenda sententia excommunicationis, cap. in Universitatem, de sentent. excommunicat. in 6. can. non potest, laus. 23 quaest. 4. Et tamen Universitas, cum constet hominibus, ut

supra dictum fuit; ea tum delictum perpetrare censetur, quando communicato consilio et praecedente deliberatione, velipsi Rectores, vel maiorpars delinquit, Moditius, §. plebiscitum, dubitat. 3. Mynsinger, centur. 4. observ. 78. et 79. Sicque populus, Civitas, vel Collegium, alicui metum aut iniuriam inferre queunt: si scilicet conventu habito, vim fecêre, l. 9. §. 1 ff quod metus causs. Si vero pars aliqua populi, sine consilii communicatione, et praecedente convocatione delinquat (imo si omnes particulatim delinquant, Rayger, in thesaur. iur. §. Civitas, num. 48.) tunc Universitasnon obligatur ex delicto: quia non Universitas, sed particulares aliquot Cives, proprio motu deli quisse censentur, nisi in delicto successivam causam habente: Moditius, quaest. 30. ad fin. tunc enim praesumitur ratificatio omnium, Moditius, quaest. 67. num. 1. et 2. ac quaest. 192. Quod idem et tum procedere Moditius respondet; dubitat. 195. et seq. si Civitas teneatin suâ potestate delin quentem; nec eum puniat; argum. Iudic. cap. 20. versic. 10. et seq. Ethoc intuitu dicitur, in l sed ex dolo 15 § 1. ff. de dolo in municipes non dari actionem de dolo: et additur ratio; quia municipes nihil dolo facere possunt. Quod sane ita est in telligendum, si non ut Universitas, hoc est, co~gregato populo delinquatur: Bronchorst, centur. 1. enantiof. assert. 59. Et fatetur Oldendorpius, in tract de aequitat. tit. 14. fol. mihi 147. qui hâc de quaestione ibid. sol. 144. etc late agit; si strictum Iuris praescriptum sequamur, non posse dici proprie, quid Universitas delinquat. Ceterum cum aequitas non patiatur, tam pertinaciter delicta excusari, quae ubique fiunt ab iis, qui sunt in Universitate; temperandum esse hoc Ius, eo quo dictum est modo: ut nempe convocatio, et forma quaedam Universitatis, an in ipso delicto fuerit observata, perpendatur. Ac sane, si Universitas puniri nequiret, nun quam posset inferri alicuir populo bellum: utpote, quod semper fere nocet feminis, in fantibus: ubi subditi propter Principes puniuntur, vastantur, occiduntur, pelluntur, sine culpâ quidem, sed non sine caussâ. Sed adhûc magis Innocentius instat, et ait: Universitatem nullo modo posse puniri, probatque illud axioma duabus rationibus, a naturali Iustitiâ ductis. Innocentia, ait, non debet puniri: sed in Universitate, maxume maiori, semper multi sunt innocentes, multi nondum nati; qui contra omnem rationem punirentur; et testatur Oldendorpius, dict loc. neque Bartolum, neque ullum unquam Iurisperitum tentâsse Innocentio, vel potius divinae rationi contradicere. Sed tamen itapunienda Universitas est, ut haec poena, ad innocentes principaliter non pertingat (nam et DEUS Optimus Maximus parcere voluit Sodom itis, ob paucos bonos.) at per consequentiam hoc fieri potest. Ita namque

punitur filius ob delictum patris, in crimine Maiestatis: et cum publicantur bona, hoc in praeiudicium filiorum vergit. Adde Molinam, de Iustit. et iur. tom. 4. Disputat. 34. et 35. Unde si solus populus vel plebs delinquat, sineregentium assensu, excusantur regentes. Quod si soli Consules vel regentes delinquant, illorum delictum baud gravabit Universitatem. Brunning, thes 96. Nec approbare queo, quod Moditius tradit, dubitat. 30 teneri exrebellione Administrat orum omnes Cives, etiam contradicentes; et disputatur de hoc in causâ Donavverdensi, ubi quidam Cives, non Magistratus deliquisse dicuntur. Vide informationem. Et ipse Moditius idem alibi negat, dubitat 194. Et quod contra Universitatem delinquentem severitati sit detrahendum, neque poena statim exsequenda, ne multorum fiat strages, asserit Hippolytus, in l. qui caedem, ff ad leg. Cornel. de sicar. iuxta illud:

Ob populum multum, crimen pertransit inultum.

III.

Varie autem Universitas punitur: mulcta illi infligitur quandoque. Non nun quam progravitate delicti, bona publicantur: interdum Privilegia adimuntur. Nonnumquam Civitatis muri deiciuntur: tuncque perpetuo ita esse debet. Marsilius, de bannitis, in verb confinat as, num. 3. interdum illa in totum subicitur aratro, Brunningus, thes. 98. Moditius, quaest 71. et 113. tuncque pro mortuâ habetur, l. si usus fructus Civitati ff. quibus mod. ususfr finitur ubi Dd. Sicque Henricus Imperator Brixiam sibi rebellem, aratro damnavit: tamen postea sententiam mitigavit. Bartodlus, in l. 1. ff de Iuris dict. et in l. aut facta 6. §. nonumquam. ff. de poen. Sedhâc de materiâ habent plura Bodinus, libr. 3. de Republ. cap 7 num. 337. etc. mult. Mascardus, deprobationib §. Vinversitas Farinacius, quaest. 24. num. 109. An inframiâ affici queat, vide Moditium, quaest. 28. Lubet hîc adscribere, quae habet Aerodius, rer iudicat. libr. 7. tit ultim. cap. 32. Neque lues, neque in cendium, neque ipse terrae motus, absumit omnia: quin imo plerisque parcit. In iis, quae ab Universitate deiinquuntur, plus inest saepe stultitiae, quam privatis. At nihilominus publicâ et populari animadversione opus est. Quid ergo? Singuli dim ttuntur: Duces castigantur: deletur autem id, quod universorum est, arx, Urbs tota, hinc Sulpitius ad Ciceronem, oppidorum cadavera appellat) aut muri duntaxat, aut loci publici, ut forum, bulnea, porticus, theatra, fana: aut colonia deducitur: aut Iura, Iudicia, ludi, suffragia, Privilegia denique abrogantur. Fit enim eo pacto, ut poena omnibus imponatur, et morte ipsâ gravior tamen, dum vivise lebus iis vitio suo carere aspiciunt, quas unusquisque sibi etiam mortuo servari cupit: patriâ, foro, laribus, sepulchris, sacris, atque monumentis maiorum suorum: et tamen multitudo conservatur, quae vix

unquam peccat, nisi aut non retracta, aut incitata a Magistratu. etc. Et idem. cap. 34. Salaminii, bello quod ab Atheniensibus cum Cassandro et Macedonibus gerebatur; verbo, Atheniensibus; re, Macedonibus auxilio fuerant. Huius proditionis caussâ, decreto Atheniensium, Civitas tota eversa est: sedibus Salaminii pulsi: Ascetales, qui Praetor obtinuerat Insulam, capite damnatus estm, Item Sacramentum adiectum, NEFARIAEIPSIUS PRODITIONIS, ATHENIENSIBUS PERPETUAM MEMORIAM FORE. Et certe Pausanias scribit, suâ etiam aetate, (sub Adriano fuit) vestigia huius ruinae exstitisse. Sed praeclare Cicero, libr. 1. de offic. de evertendis, diripien dis que Urbibus, valde illud considerandum est, ne quid temere, ne quid crudeliter fiat: idque est viri magnanimi, rebus agitatis, punire sontes; multitudinem conservare: in omni fortunâ, recta atque honesta retinere. Item cap. 35. CARYA, Civitas Peloponesi, cum Persis adversus Graeciam consenserat, patriae, libertatis, sacrorum, foederumque immemor. Igitur quod ad eam attinet, universam Graeciam dolo malo prodiderat Xerxi. Verum post celebrem illam victoriamad Salaminem, Greci (inquit Vitruvius) communi consilio, Caryatibus bellum indixerunt; atque oppido capto, viris interfectis, deletâ Civitate, etiam matronas in servitutem redegerunt Sed et hoc constituerunt, ut hae, earumque filiae, licet servitutem servientes; attamen neque deponerent stolas, neque matronales habitus: ut non uno triumpho Caryates ducerentur, sed isto exemplo tam insolitae servitutis, perpetu aque istâ contumeliâ, poenae sempiternae ab iis exigi viderentur. Reliquis Civitatibus, quae Medum secutae essent, licet ab initio placuisset, ut earum decima quae que everteretur: veniam dederunt, inquit Aristides, Et demum, cap. ultim. Cum Annibal Poenus cum exercitu in Italiâ esset, aliquotque pugnas populus Romanus adversas pugnavisset: primi totius Italiae, Brutii ad Annibalem desciverunt. Id Romani aegre passi, postquam Annibal Italiâ decessit, Poenique superati sunt: Brutios ignominae causâ (in quit Gellius) non milites scribi, nec pro sociis haberi, sed Magistratbus in Provincias euntibus parere, ac praeministrare servorum vice, decreverunt. Ide et adversus Picentes, et Lucanios observatum, viatorumque et tabellariorum vice eos habere placut.

CAPUT VIII. et Ultimum. De Iurisdictione Universitatum.

EIusm odi in Universitates, et Urbes municipales (quas rectius Provinciales adpellat Parmeisterus, libr. 2. de Iurisdict. cap. ultim. num. 32.) Principi est Iurisdictio territorialis: eaeque regulariter, mero, mixtoque Imperio destituuntur, argum. l. 30. ff. ad municipal. l. 3. C de natural. liber. l 54. C. de Episcop. et Cleric Gôden, consil. 311. num. 1 Unde et privatorum sunt loco. Etenim illae Universitates, tantum habent politiae curam; quae ut differat a Iurisdictione, vide Aerodium, rer. iudicat. libr. 2. tit. 12. cap. 1. Quemadmodum et olim Magistratus municipales, non mixtum Imperium habuerunt; sed simplicem tantum Iurisdictionem. Erant namque Magistratus municipales minoribus magistratibus adnumerati, qui de modicis et parvis Summis tantum Ius dicebant, et sine Imperio ac potestate constituti erant, l. 32. ff de iniur l. 28. ff. ad municipal. quamvis aliquali coercitione, nevana et elusor a eorum Iurisdictio esset, praediti erant: quae quidem ad mixtum Imperium aliquo modo spectat; sed tamen eius infimus est gradus; Bronchorst, centur. 1. miscell. assert. 11. Paulus Busius, subtil. libr. 2. cap. 14 Arumaeus, Disputat adleg praecip. 2. thes. 4. ad sin Quomodo intelligendum est, quod scribit Dn. Hilligerus, ad Donell. libr. 17. cap. 7. liter. R Imperium habuisse Magistratus municipales, pro modo Iurisdictionis suae; quo effectui dare potuerint, quae decreverunt: sed illud Imperium moderatum fuisse ad modum Iurisdictionis. Verumab illis municipiis, ad nostrorum temporum Uebes Provinciales, zu den Ladr. vnd Fursten. Srätten/ argumentum duciposse, probant Dn. D. Bocerus, de Iurisdict cap. 8 num. c 6 et seq Scipio Gentilis, libr. 2. de Iurisdict. cap. 7. Attamen haec omnia diiudicanda sunt ex usurpatione, pactis, Privilegiis, Legibusque fundamentalibus cuiusque loci. Pertinet hûc, quod scribit Iohannes Ferrariensis, egregius sane ICtus, in sorm. libell. in action consessor. tit. 30. gloss. 7. num. 12. Ulterius quaero; nunquid quaelibet Universitas habeat generalem Iurisdictionem, cum mero et mixto Imperio, a Lege, vel a Consuetudine, aut usucapione? Breviter secundum Bartolum distingue, ut eleganter tractavit, in l Imperium 3. ff de Iurisdict. et l. 1. ff. de damn. infect. Quaedam est Universitas, quae facit, seu constituit unamprovinciam, ut est populus Lombardiae, vel Montisferrati, vel Tusciae, et similes: et tunc talis Universitas, ipsius que Rector seu Praeses, habet omnem Iurisdictionem, cum

mero et mixto Imperio, ut in l. 1. et 3. ff. de offic. Rector. Provinc. et l. illicitas, §. qui universas, ff. de offic. praesid. Quyaedam est Universitas, quae constituit solam Civitatem: et tunc ipsius Rectori competit de Iure communi Iurisdictio simplex, in casibus levibus tantum, non tamen merum et mixtum Imperium, ut C. de defensorib. Civitat. l. 1. et in Authent. de defensorib. Civitat. §. Iudicare, et § audient, et §. Iusiurandum, in fin. Fallit in Civitate Romanâ, ut l. 1. §. cum urbem, ff. de offic. praefect. urb Fallit etiam hodie in Civitatibus Lombardiae, quibus merum et mixtum Imperium est concessum per legem, et pacem, Constantiae, et in aliquibus aliis Civitatibus, quae hodie infinitae sunt, quae omnem Iurisdictionem, cum mero et mixto Imperio sibi prescriptione longissimi temporis quaesierunt, aut Imperiali concessione. Quaedam est Universitas, quae constituit aliquod simplex Castrum: et tunc aut istud Castum subest alicui Civitati, et tunc ei non competit aliqua Iurisdictio, imo ipsa Civitas, cui subest, habet illam, quam exercet in illo Castro, et eius Universitate, ut in l. qui ex vico, ff ad municipal. facit l. 4. Codic. de naturalib. liber. et l. nulli C de Episcop. et cleric. ut et Authent. quib. mod. natural. efficiant. sui §. si quis igitus. Aut tale Castrum nulli subest Civitati, sed solum Praesidi, vel generali Domino Provinciae, et tunchabet illam eandem Iurisdictionem, de Iure communi, quam habet quaelibet Civitas, ut patet in Castris Montisferrati, Pedemontium, Delphinatus, Cremae, et Soncini, secundum Azonem, in suâ Summâ, C. de Magistratib municipalib. Quaedam vero est Universitas, quae non constituit Provinciam, nec Civitatem, vel Castrum, sed quoddam Collegium artificum. ut puta lanificum, cerdonum, pellipariorum, et similium: et tunc habet simplicem et inferiorem interse ipsos Iurisdictionem, ut l. penultim, et fin. C. de Iurisdict. omn. Iudic. de quo plene notatur per Innocentium, in cap cum ab Ecclesiarum, de offic. Ordinar.

II.

Quando Civitati censeatur concessa omnis Iurisdictio? disquirit Georgius Everhardi, tom 1. consil. 12. Ergo quaeri hîc posset: an oppida, quae sunt in Wurttembergico Ducatu, gaudeant Imperio mero? et quamvis Obrechtus, de Iurisdict. cap. 6. ad fin. et etiam Dn. D. Bocerus, de Iuridsdict. cap 8. num. 90. hoc affirment; Id tamen vix est, ut omni ex parte admittamus: cum tam accusatio, quam etiam ordinatio processus, ipsaque sententiae exsecutio Illustrissimi Principis ductu instituatur; et Oppidano Senatui, cognitio competat nuda, ac der Blutrichrer ibi adsit tantum pro formâ. Alt Wurttembergisch Landtrecht/ part. fol. 49. §. daß vor Einem/ibi, berechtet/ ide est, de crimine cognosci. Furstlich Wurttembergisch Landts Ordnung/ fol. 235. ubi fit mentio der Amptleut (qui vices Principis gerunt) vnd deß Gerichts

Imperium merum, pertinet simulad facinorosi apprehensionem, custodiam, torturam, criminis iudicationem, et correctionem facinorosi. Dn. D. Bocerus, Disputat. de Iuris dict. thes. 54. in class. 5 Hos autem actus omnes, Decuriones oppidorum Württembergiocorum exercere, nemo dicere potest.

III.

Quaeriitem licet: an Ius dandae Civitatis spectet ad municipii Decuriones? Ob Einer Statt ein Furst können emen Burger aufsdringen? Et quidem communiter hoc negant nostri Doctores: qui aiunt, Cives creare, non esse dereservatis Principum, sed competere Ancianis seu Senioribus, Curatoribusve Civitatum. Petra, de Iure quaesito, cap. 15. num. 1. sol. 208. Lancellottus, Templ. Iudic. libr. 1. cap. 1. § 4 fol. 411. Brunningus, thes. 50. Et quoque interventus Superioris, in gravioribus tantum actibus Universitatis, necessarius reputatur. Cravetta, consil. 238. At quam vis hoc non negem: puto tamen Principem iure inspectionis, generalis que Iurisdictionis hîc debere et posse providere, ne repellanturidonei, et sub praetextu cuiusdam Iuris, Monopolia instituantur. Adhûc ergo minus attendendum esse putant quidam Privilegium, quod ab Impertore se habere nonnulli praetendunt, daß man sie in allen Reichsstätten sitzen lasse: quia insuper turbaretur Statuum Iurisdictio, et autonomia irrevocabiliter illis concessa.

IV.

Variis insuper Priulegiis propter utlitatem publicam, municipia insigniuntur: quae praerogativam Legum Civilium et Constitutionum, non autem communionem ullam cum Regalibus obtinent. Matthias Stephani, libr. 2. de Iurisdict. part. 2. cap. 2. num. 30. Et variis etiam ex causis revocantur, de quibus enucleate Brunningius, thes 59. et aliquot seqq. usque 65. Disputari hîc potest; an impetrans Privilergium a Superiore contra publicam utilitatem, dicatur fecisse contra Iuramentum, quo iuravit, se promoturum utilitatem Civitatis? quâ de reconsulatur Modestinus Pistoris, part. 3. quaest 121.

V.

Quaestio hîc itidem occurrit maxume controversa, et in causâ Brunsvvicensi ab utriusque partis Patronis agitata; An in Germaniâ sint Civitates, inter Civitates vere Imperiales, vereque municipales, inter medium, seu mixtum SStatum obtinentes: hoc est, quae quidem Principem, in cuius territorio sitae, pro Superiori agnoscant; sed tamen Iurisdictionem, aliaque publica Iura, proprio Iure habeant, Imperii nimirum, vel Imperatoris concessione? Et quidem, licet Knichem, multis inlocis, hoc acerrime oppugnet: ac consentit Engelbrecht, Disputat. de Iuris dict Imper. Rom thes. 155. et seq videntur tamen rectius sentire, qui hoc dicunt. Et idem iam olim agnovit Mynsingerus, respons, 10. num. 13. ac ex recentioribus itidem propugnant, Matthias

Stephani, libr. 2. de Iuris dict part. 2. cap. 1. num. 18. Brunning. thes. 14. et 38. innotat. versic. hinc nopa, etc. Arumaeus, ad Aur. Bull. Carol. IV. Discurs. 6. thes. 8. etc. Dauth, in hypotypos. esct. 7. etc. ac in Discurs. singular. de Rebus public. Saxonic. Iunior Dauth, in Disputat. de hâcre, in part. 2. Iur. publ. Francofort. adde Consilium Matthiae Coleri 1. Waremundum ab Ehrenberg, libr. 2. de foederib. cap. 1. num. 35. fol. 29. etc. Confirmari solet hec distinctio Civitatum, praeiudicio maxume illustri. Civitas Hamburgensis, una cum Universitate Ducatus, cui illa adhaeret, in feudum concedi solita semper fuit Holsatiae Duci, cui et illa homagium praestavit iam olim; et etiam hodie quoque. Quod item ex Cranzio probat Hotomannus, Disputat. feudal. cap. 24. Verum cum illam Civitatem, multos ante annos Holsatiae Principes, tamquam simpliciter subiectam, mereque Provincialem sibi adpropriare, inibique Imperium exercere niterentur; hanc litem ita diremit Carolus IV. Romanorum Imperator Lubecae; Nempe (ut Cranzius, Saxoniae, libr. 10. cap. 2. recenset) iussit Hamburgum, Comitibus, (nam tales tum erant, qui hodie Duces Holsatiae) parere; salvis libertatibus, quas ab Imperiali culmine promeruerunt. Quod nihil aliud est, ac si dixisset: Ciutatem, quo ad suas immunitates, libertates, Privilegia, Imperio immediate subiectam esse; horumque etiam respectu, Principem ipsinil praecipere posse: unde sane ipsi plene subdita, haud dici debet. Simile, et nuperum magis praeiudicium habemus, in caussâ Brannschweig contra Braunschweig. Nempe Anno XCIX. XXVII. Septembris Spirae Decretum, Ducique Brunsvvicensi pure, et absque clausulâ mandatum fuit; ut ille a cognitionibus et processibus causarum, quae Civitatis Regalia tangunt, abstineat omnino. Dehisce Civitatibus quoque Sixtinus, Iuris publici consultissimus Scriptor, ract. de Regal. libr. 1 cap. 4. num 84. etc. scribit; Hasce Civitates, non aliter, quam certis pactis, conditionibusque, aliis inferioribus Principibus subiectas esse: imo olim ere Imperiales fuisse (quod tamen ego de omnibus vix dixerim.) Inde tantum quo ad illa pacta, et expressas conditiones, subditas censeri; in reliquis liberas manere, argum. l. 2 ff de iur. immunitat Unde non ut aliae Civitates mere Provinciales, l. eum qui vectigal 16. ff. de verbor. significat. privatorum sunt loco. Quin et pro hâc opinone, mixtum aliquem facientium Statum, militant etiam Imperii recessus, ac potissimum Augustanus, de Anno XLVIII. §. Solchem zu begenen. Ibi: wie die See vun Ansee Stätte/dem Reich oder andern: vnderworffen/ etc. Sed tamen et hoc est observandum, Civitatum mixtarum potestatem, vel ampliorem, vel angustiorem, nec uniformem esse. Unde. Amplissimus Rulandus, libr. 5. part. 2. de Comemissar.

cap. 4. num. 47. tenorem pactorum, ac conditionum, quibus Principi subiectae sunt, ut et Privilegia inspicienda esse, dicit. Qui idem differentiam (et meo iudicio rectissime) inter eas facit, quae Regalia, et Privilegia sua ab Imperatore, et eas, quae illa a suis Principibus habent. Sic et Brunning. thes. 20. in not. circa quaestionem, An eiusmodi Civitates, exercitium Religionis mutare queant, Principe suo non volente? recte monet, Privilegia esse perpendenda: quasdam enim vigore libertatis, et Iure Regalium, publice Religionem exercere; quasdam insuper peculiares cum Caesare, super negotio Religionis initas transactiones allegare. Ac quam vis novissime Paurmeisterus quoque, libr. 2. tract. de Iurisdict. cap. ultim num. 17. et 31. tertium hocce genus Civitatum, ex eo oppugnet; quod constitutiones et acta Imperii, nulla alia Civitatum genera agnoscant: hoc tamen non me movet. Etenim nomen et distinctio haec artificalis, et a Iureconsultis excogitata; sed tamen exrei ipsius naturâ desumpta est. Quis enim non videt, notabilem differentiam esse inter eas Civitates, quae Regalia, Iurisdictionem, libertatem, et alia Iura immediate ab Imperio habent, in quorum exercitio non queaent a Principibus suis impediri, iisque non absolute, sed salvis Privilegiis subsunt; et eas, quae omnimodâ subiectione Principibus subiectae sunt; ac licet Privilegia a Principibus habeant; tamen eorum revocatio, in Principum arbitrio posita esse videtur. Et ipse Paurmeisterus, sibi quasi contrarius, in hoc ipso cap. ultim. subnum. 19. ad fin. fatetur: Civitates quasdam esse, quae non omnino, sed in quibusdam, a Principum et Ordinum aliorum Iurisdictione ac potestate exemptae sunt: et talem esse fatetur Magdeburgum. Ego vero non video, quomodo differat, negare Civitates mixtas, et fateri, quasdam ex parte liberas esse.

VI.

Porro quamvis Statuta condere, Regalibus adnumeretur; nihilominus tamen Civitates municipales, sive Provinciales, licentiam illam habent: at de his tantum, quae negotia ipsius populi concernunt; et quae Universitatis, vel eorum deputatorum administrationi liberae sunt commissa. Puta qualiter pecunia publica expendatur, vel frumentum vendatur, aut circa similia, l. si quid extraordinarium, C. de legationib. libr. 10. Modirius, § plebiscitum, quaest. 4. Nam semper potestas faciendi Leges, regulatur ex Iurisdictionis, et administrationis modo, quam habet is, qui Leges facere cupit. Unde Iurisdictionem habens limitatam, potest facere Statuta in his, in quibus habet administrationem, seu Iurisdictionem; in aliis non, sine licentiâ Superioris, Bartolus, in l. omnes populi, num. ???ff???e lustit. et Iur. Sicque Universiras potest facere Statua, in pertinentibus ad suam administrationem;

etiamsi illa Statuta in praeiudicium singularium personarum, per consequentiam tendant. Moditius, quaest. 5. Econtra vero in iis, quae utilitatem publicam concernunt, vel patriae totius, absque consensu Superioris, nil disponere Universitas potest. Doctores communiter, in d. l. omnes populi ff de lustit. et Iur. Nicolaus Betisus, tract. de pact. famil. Illustr. cap. 1. et 2 Brochorst, centur. 1. enantiof. assert. 6. Rutgerus Rulandus, decis. Iur. controvers. quaest. 16. Brunning. thes. 51. Parilem propter rationem collectas particulares, ut iam dixi supra, exigere potest communitas: et quemadmodum illae collectae, veniunt quasi ex pacto; ita et haec Statuta, vigore conventionis subsistere dicuntur. Hincque quibusdam in locis Willkür indigitantur, a delectu seu iudicio mentis Chur / et liberâ voluntate Will. Elias Roberus, Disputat. ad Institut. 1. thes. 6. in notat.

VII.

Sed ad speciem, seu exemplum perveniamus. Quaeritur, an Magistratus municipialis Civitatis, qui Iurisdictionem omnimodam non habet, condere aveat ordinationes de rebus, quae venales in foro proponendae sunt; et maxume, an possit alicui prohibere usum fori, sine causâ, verbi gratiâ, ut extraneus quispiam res eas, quas artifices et Cives illius Civitatis faciunt, seu operantur, venales haud exponat? Et quam vis hoc decretum ambitiosum, et monopolium redolere videatur; cum sit contra Ius, quod vult, ut publicus locus, publicis usibus sit destinatus, § At si quis. versic. Iuris, Instit. de inutil. stipulation. l. 83. §. 5. ff. de verbor. obligation. Et tanem contrarium fuit decisum, teste Modestino Pistoris, part. 4 quaest. 132. Nam cum forum Iure Dominii sit in populi potestate, videtur Iure Dominii magis, quam Iurisdictionis, facere possetales ordinationes. Et quam vis Maistratus talis, nullam aliam causam haberet huiusmodi decreti, quam commodum Civium suorum: et tamen ea causa sufficiens esse videtur. Cum enim Cives solvant tributum, et sustineant alia onera Civitatis, merito iuvantur illi eiusmodi decretis, prae aliis extraneis, qui talia onera non ferunt. vide etiam Klock, Disputur de vectiga ibi thes. 54. et seq.

VIII.

Sed hîc omino notandum est, quod haec communitatum Statuta, subdito stantum, non dominum, vel eius uxorem comprehendant. Sic, cum oppidi cuiusdam Statutis prospectum esset, quemadmodum subditi hereditates inter se obirent: accidit, ut Nobili eius Civitatis Domino, uxor moreretur, liberis universaliter heredibus institutis, praeteritisque iis, quibus portio certa ex Statuto debebatur; coepit igitur dubitari, ratumne esset, quod testatrix hac ratione, contra formam. Statutorum ordinâsset? Et quam vis in validitate testamenti ordinandâ, consuetudo domicilii testatoris, inprimis,

soleat attendi, l. 13. §. 1. ff. commun. praedior. cum similib. attamen contrarium conclusum fuit: Iacobus Schultes, practicar. quaestion. 3. quia nempe Statuta, etiam a Superiore confirmata, subditos tantum, non dominum, et eius uxorem, vel liberos comprehendunt. Namque contra naturam Legis est, ut ipsum Legislatorem sanctione suâ obliget, argum. l. 18. ubi gloss. C. de solution. Maius dubium est; An Statuta Civitatis ligent Iudicem non Civem, sed Superioris locum tenentem? Et quamvis Modestinus Pistoris. part. 2. quaest. 8. varie distinguat; Ego tamen sentio, Iudicem eiusmodi Statutis, nisi sint a Superiori approbata, non teneri. Nam si illud factum fuerit, tunc censentur magis Statuta superioris, quam in ferioris: cum a potiori denominato fiat. Si vero non sint confirmata, tunc Iudicem in personalibus haud obligatum censerem. Quamvis enim incola sit, est tamen privilegiatus: quoad bona vero immobilia, ea subiacere puto Legibus Civitatis.

IX.

Quaeri itidem potest: Si quae Civitates habeant Imperium merum, Principis largitione; an hoc exercere possint adversus aulicos, aliosve, qui de familiâ Principis exsistunt? Quod negatura Matthia Stephani, de Iurisdict. libr. 2 part. 2 cap. 2. num. 31. Vide Georgium Everhardi, tom. 1. consil. 68. Nam si exempta est persona ab alicuius foro, exempta quoque est tota domus, et eius familia, l. non aliter, ff. de Iudic. Ac exemptio Domino competens, etiam ad familiam et Ministros extenditur, sine quibus is esse nequit, argum. l. huius, ff. qui potiores in pignor. hab. Cum ergo Princeps sit exemptus, et Princeps commiserit Civitati Imperium merum; non possunt vigore illius puniri, quos Princeps ex Iuris praesumptione excepisse, et specraliter in suam clientelam recepisse intelligitur. Quod et Heigio placet, part. 2. quaest. 25. Verum Nobiles in Marchiâ puniuntur a Civitatibus. Scheplitz, part. 4. tit. 13. §. final. Et certe cum Brunningo, thes. 27. adhuc notabili limitatione coerceo hanc opinionem: ut nempe locum vix tueri possit in Civitatibus, quae oneroso titulo, maxume hâ c adiectâ clausulâ Iurisdictionem acquisi verunt; ut tam libere possint exercere Iurisdictionem, quam praedecessores Principis, vel ipse concedens eâ potuerit uti. Quo confert, l in officiales, C. de offic. Rector. provinc. ubi expresse dicitur, quod Rectores, vel Praesides Provinciae, qui praefectis Praetorio inferiores erant, officiales quoscumque praefectorum delinquentes punire possint. Ad quam Legem Bartolus notanter ac generaliter scribit: Iudicem minorem posse punire officialem maioris, in suo territorio delinquentem. Sed nihilominus cum Casparo Leopoldo, thes. 10. Disputat. de concurrent. iurisdict quae est in Discurs. Arumaei, de iur. public. tom. 1. Discurs. 13. semper reputarem: Civitates Provinciales,

praetendentes adversus Dominum Universalis territorii, atque eius Praesides, privativam Iurisdictionis concessionem, id omnino necesse habere probare. An hoc in casu Princeps possit dare salvum conductum, quoad Civitatem, mero, mixtoque Imperio gaudentem? disquirit Georgius Everhardi, tom. 1. consil. 16. Et Num Cives possit Princeps testimonii causâ evocare? idem Everhardi, tom. 1. consil. 7. disputat, et fere similis casus est apud eundem, consil. 17.

X.

Nec a propsito multum discrepans quaestio vertitur, inter Dominum Marescalcum hereditarium de Pappenheim / et Imperiales Civitates, ubi Comitia celebrari solent: utrum scilicet praedictus Sacri Imperii Romani Marescalcus, vigore officii sui, Iurisdictionem in civilibus et criminalibus causis, in extraneos Comitia Imperii sequentes, ex vi commissae sibi potestatis exercere queat? Et quamvis decisio illius quaestionis, ex Camerâ Imperiali, petenda videatur; Et licet item Bertram, Disputat de Comitiis, thes. 60. et seq. apud Arumaeum, Discurs. de iur. public. fol. 163. contrarium asserat: non tamen praeter magnam rationem dici potest: Aulae Caesareae Mareschallum, in eos, qui eiusdem Aulae sunt addicit; hereditarium Mareschallum, in Legatos, Legatorumque familiam; At vero Senatum Civitatis, in advenas ceteros habere Iurisdictionen. Nam cum Civitates habeant territorii Iura, et ita merum mixtumque Imperium, cevius territorio inhaerens; id ipsis competit, in omnes quomodocumque delinquentes, l. 7. ³. Idem; l. ult. ff. de accusation. l. 1. ubi Sichardus et Vulteius, C. ubi de criminib agioport. Exceptis, per rationes supra deductas, solis Aulicis Imperatoris, et qui Aulam sequuntur; puta Deputatis Imperii Statuum: namque ii, ad Imperatorem sunt missi. Et addantur hisce quaestionibus ea, quae docui, libr. 1. politicor. cap. 2. num. 28. ad fin.

XI.

Sed anne Civitas, merum, mixtumque Imperium habens, illud exercere potest, in Principis Vasallos, in Civitate delinquentes? Et quidem, quamvis in thesi, haec res vix queat decidi: in dubio tamen id affirmarem. Namque generalis concessio, intelligitur secundum naturam rei concessae. Sed merum Imperium, hanc habet naturam, ut eius vigore puniri queant omnes in territorio delinquentes; etiam maiores. Ac quoque hâc in parte, diversitatis esse rationem, inter Princpis Aulicos, et Vasslos, seu Nobiles extra Aulam, eleganter ostendit Matthias Stephani, dict. libr. 2. de Iuris dict. part. 2. cap. 2. num. 100. etc. Ac confert hûc, quod docet Decianus, prax. criminal cap. 17. num. 26. etiam delegatum Principis posse puniri a Iudice ordinario eius loci, in quo deliquit; si extra terminos causae delegatae delinquat. Haberi tunc nempe pro privato, ac ut privatum puniri. Quanto ergo

magis hoc dicendum erit de Vasallis?

XII.

Tandem et de hoc quaeri potest: an merum et mixtum Imperium habens, punire possit delicta, quae iure singulari Principis prohibita sunt? Et quamvis id neget Iohannes Petrus Surdus, consil. 152. opinio tamen contraria, quae Nattae, ut dicto loco Surdus attestatur, placet; magis vera videtur: nempe etiam hoc in casu, merum mixtumque Imperium habentem, punire posse delinquentes. Quippe, qui mero Imperio pollet, punit delicta, a Iure naturali, Caesareoque vetita; nec tantum ea, quae ipse merum Imperium habens, prohibuit. Vide Consilium elegans et latum Caspari Antonii Thesauri, in addition. ad decision. sui patris, post addition. ad decis. 133. et in fin. illarum additionum habeturaliud Consilium Bagnasachi. adde Cravettam, consil. 411. Facit, quod Imperium quaedam Universitas sit, ubi nihil est exceptum. Et ita nec mulcta potest adplicari superiori. Nam qui habet Imperium, habet etiam fructus. Ius superioritatis consistit in prohibitione, non in exsecutione. Et ita non absurdum est, alium habere prohibitionem, alium mulctam. Sunt namque separata ipso iure, et illud pertinet ad Regalia, hoc ad Imperium merum. In Academiâ quidem Tubingensi, wann ein Sudiosus willdtpret schießet, amittit Privielgium Studiosi, et a Principe punitur: sed id est singulari Lege constitutum. Multo minus ergo, municipalis Civitas talis, in praeiudicium Principis superioris, aliquid moliri; eiusve Iurisdictioni ad placitum se substrahere, aut alterius protectioni, gravissimis sine causis, sese submittere potest. Caroli IV. Bulla aurea, tit. 16. Thomas Michael, Disputat. de Iurisdict. thes. 138. quâ de re et Ego, in tract. de foeder. iur. cap. 3. num. 13. ex professo egi.