I. DISSERTATIONIS I. DE IURE ET DIVIsione Rerum,

CAP. I. Summam et primam Divisionem rerum proponit: ac de rebus communibus agit.

ELegantissime Iustus Lipsius, centur. 2. ad Belgas, Epistol. 39. scribit: Sicut lupini, per se amari, aquâ perfusi dulcescunt: sic terrica ista Legum, a mixtione et temperie Historiarum, aliorumque Scriptorum, qui ex sapientiae et prudentiae libris sua hauserunt, mitigantur. Idem hoc observate constitui, in Dissertatione hâc, quae mere Iuridicavidetur, et ab aliis discussa iam abunde est. Spicilegia ergo tantum legam, et ex variâ eruditione, scriptisque aliorum, quae obitercollegi, adiungam. In eâ firmiter haerens opinione: satius esse, ex variis Prudentiae Auctoribus, optima quaeque congerere; quam propriae industriae viribus excogitata, periculose proferre. Waremundus ab Ehrenberg, lib. 1. de foederib. cap. 1. num. 186.

II.

Rei Verbum generale; l. 1. ff. si cert. petat. l. 1. et 2. ff. de verbar. significat. seu, ut Philosophi loquuntur, terminus transscendens est: hoc est, cetera omnia excedens et superans significata. Ad universa etenim accommodatur, non solum quae tangi, viderique possunt; sed etiam quae oculo, intellectuque concipiuntur. Indeque Ausonius in Eidyll.

Imperium, litem, Venerem, cur una notat res?

Rei autem verbum, utcumque generale sit, pro subiectâ tamen materiâ coangustatur, l. si in rem. ff de rei vindicat ut nempe eas potissimum res tantummodo comprehendat, de quibus solent inter homines controversiae enasci, § 1. et tot. tit Instit. de rer. divis. Sicque rerum, prout eas consideras ICtus, summa divisio in duos Articulos, seu ut

nunc loquimur, in duas species deduci potest: quod aliae Divini, aliae sunt humani iuris, l. 1. ff. derer, divis. Rerum quidem summam Divisionem Vulteius, Instit. derer. divis. num. 5. et libr. 1. de feud. cap. 1. num. 1. aliique, illam esse dicunt: quodres aliae corporales, aliae incorporales exsistant; corporales autem, vel mobiles, velimmobiles inveniantur: hancque primam esse aiunt; quod substantiam rerum concernat; haec nostra dominium et possessionem: quae substantiâ sunt posteriora. Sed recte nihilominus Gaius ICtus in dict. l. 1. ff. derer. divis. nostram hanc divisionem, summam vocat; id est, propriam iuris disciplinae. hilligerus, ad Donell. lib. 4. cap. 1. Quam autem proponit Vulteius, eam ICti a Physicis mutuantur: hanc nostram partim peperit Ius Gentium, partim Civile. De rebus Divinis, utpote dignioribus, agi quidem debuisset primoloco. Sed tamen de humanis prius agere placet: utpote quae proprie pertinet ad ICtos, quarumque tractatio magis est frequens.

III.

Rerum humanarum divisiones, satis obscure in l. 1. et 2. ff. h. tit. tractantur; ibique (ut et alibi in nostro Iure saepius sit) Divisiones cum subdivisionibus confunduntur: ac quoque haud raro species, generis vocabulo indigitantur. Id quod exinde factum fuisse puto; quod Leges nostrae ex multifariis Auctoribus sunt compilatae; quibus etiam variae dividendi rationes placuerunt: Nec quoque Tribonianus et Collegae, Logicam docendi rationem observârunt, ac rerum magis, quam verborum curam habuerunt. Sunt aute~res humanae; publicae aliae, aliae privatae, dict. l. 1. in princ. ff. h. Publicae, rursus subdividuntur. Quaedam enim sunt publicae omnium hominum respectu; seu iute Getntium, l. praescriptia 45. ff. de usucap. quaedam respectu aliquorum. Prioris generis, specialiori siguificatu, communes indigtantur: l. 2. ff. h. earumque usus, iure naturali, seu entium primaevo; Faber, in Rationalib. hîc. omnibus hominibus, tam Civibus, quam aliispatescit. Proprietas autem earum nullius est; ac inde propter naturalem usum, veniunt in communionem, ex suique naturâ aequalem commoditatem et ius occupandi omnibus praebent Wesembecius, in par atiri bîc subnum. 3. Et hae item res, communeslicet censeantur quo ad dominium et usum; populi nihilominus sunt, in cuius territorio exsistunt, quo ad Imperium nudum. l. 3. in princ. et §. 1. ff. ne quid in loc. public. vel itin. Dn. Collega D. Harpprechtus, ad §. 1. num. 9 etc. Instit hîc, et ego eâ dere mox infra pluribus agam.

IV.

Videndum hîc est, quo intuitu in l. 1. in princ. ff. hîc. dicatur; res hereditarias, antequam aliquis heres exsistat, nullius in bonis

esse: cum tamen eapersonam defuncti, et Domini repraesentent, l. 31. §. 1. ff. de hered. instit. l. 34. ff. de adquir. rer. dom Respondetur; Ante aditam hereditatem, vete nullius in bonis sunt: l. 3 ff. de pecul. et per aditionem tantum acquiruntur: cum Mors omnia iura solvat: sed ex iuris sictione est introductum, ut defunctum repraesentent; ne res hereditariae cedant occupanti, et ut dominium defuncti, continuari quiret in heredem. l. 23. ff. de adquir. posse ss. l. 80 ff. de legat. 2. qui sequutâ aditione, videtur ex mortis tempore successisse defuncto, l. si ex re, §. illud 1. ff. de stipulat. servor.

V.

Nunc rerum communium. proponam aliquot exempla. Et nempe res ita communes, sunt Aer: quippe, namut Ovidius, 6. Metamorphos. canit: Non Solem proprium Natura, nec Aera secit. Estque Aer, in promiscuo omnium Animantium usu; utpote citra cuius assiduam repercussionem, neque bruta, neque homines vivere queunt. Et ita aer, eiusque usus, tamquam rescommunis, perpetuo, in totum occupari nequit; ut Baldus dicit, in l. Item lapilli, ff. h. Haecque tatio est, cur liceat ubivis aucupari, et aedes tollere in sublime. Hotomannus, in §. 1. Instit. h. Et hinc si quis alium aere uti prohibuerit, actione tenetur Iniuriarum, l Iniuriarum. §. final. ff. ne quid in loc. publ. Non potest itaque quis nobis Aerem et Solemptollere, nisi in suo aedificando: nam Aer supra domum nostram, liber esse debet, usque ad Caelium, l. 1. §. penult. ubi gloss. et l. final. ff. quod vi aut clam. Sed tamen nihilominus hunc Aeris Communem usum, Imperium moderatur. Sicque prohiberi potest is, qui in loco infecto sterit nead nos migret, ibique salubri aere fruatur. Sic et aer seu ventus, interdum conceditur, homini alicui certo; ceterisque molendina vento mota, Windmühlinnem/erigereprohibetur: cuiusmodi consuetudinem in Transisulaniâ, vicinisque locis esse, Paulus Busius testatur, Dispurar. politic. 11. thes. 29.

VI.

Res item commaunis, Aqua profluens est: et inde Ovidius, dict libr. 6. Metamorphos.

Quid prohibetis aquas? usus communis aquarum est.

Aquam vero profluentem, aquam fluminis esse dicunt, quatenus fluitad est, usum navigationis praebet: argum §. 1. Ubi Eguinarius Baro, Insitt hic. cum in flumine publico quilibet navigare possit. Illa itaque aqua profluens est communis: possunt enim omnes ibi lavare, pecora aquare, et tam homines, quam fetae, sitim sedare; piscari item ibi licet, navigate, etc. At vero flumen ipsum, id est, totum corpus aquarum, a ripa ad ripam, publicum est, non commune. Vaconius a Vacuna, lib. 1. declarat. 11. num. 4. Marcilius, ad §. Et quidem, Instit. hîc, Ac

ideo aqua in flumine, non pro parte fluminis habetur: Erasmus Ungepaut, exercitat. Iustin. 5. quaest. 1. Est nam que idem flume~ hodie, quod fuit abhinc mille annis, l. proponebatur, ff. de iudic ast aqua illa fluens, haut eadem numero manet, sed singulis prope momentis, alia atque alia abeunti succedit. Quemadmodum quoque Aristoteles, lib. 2. Metecr. dicit: Ignis, mare, flumen, specie et quantitate semper idem; quo ad partes autem, non eadem esse, cum semper fluant et permutentur Dicitur quoque profluens ad differentiam stantis, aut in stagno, vel lacu inclusae: quae est singulorum, nec ibi licet ducereaquam, piscarri, etc. Hotomannus, ad § 1. Instit hîc. vide Gaeddaeum, iu l. littus 112. num. 2. ff. de verbor. fignificat. Quam vis etiam publici sint quidam lacus: l. Rutilia, ff. de contrab. emption ut est Bodamicus, aliique. Et porro praedicta evincunt, licitum esse culibiet, ducere de flumine publico aquam; idque propriâ auctoritate, sine Principis concessu, nisi usus navigationis publicus, aut alia aliorum iura deteriora in deredderentur. Coepolla, de servitut. rustic praed. cap. 4. num 39. Qui item num. 43. late disputat, et per distinctionem respondet; si duo velint aquam ducere ex flumine publico ad fundum suum, et se invicem impediant, quis praeferatur?

VII.

Res item communis est Mare, et per hoc littora Maris; Wesenbecius, ad § flumina Instit. b. tit. et item quae in Mari, autlittote inveniuntur. Littora quidem, si proprietas spectetur, publica sunt; l. 4. l 50. ff de adquir rer. domin. l. 24. §. 1. ff. de damn. infect. l. 3. ff. ne quid in loc public quia nempe pars territorii exsistunt: usus tamen est communis, marcilius, ad dict § Et quidem Instit h. ac inde quamquam littorum usus communis sit: tamen exstruere aliquid volenti in littore, opus est decreto Praetoris, d. l. 50. l. 2. §. merito ff. ne quid in loc. publ. Quia non est proprissime usus littorum ille: est enim usus ad tempus, aedisicatio in perpetuum. Sic etiam licet in Mari aedificare, l. in tantum 6. in princ. ubi Dd. ff. h. Ita Veneti praetendunt libertatem, quia non aedificaverunt in solo alicuius, sed ipso in Mari, Baldus, in Rubric h tit. Pacius, in disceptat de dumin. ADriat mar. fol. 15. Peregrinus, de iur. fisc libr 8. num. 5. Id autem, quod in Mari, vel littore aedificatum est, si collabatur; quasi postliminii iure, redit locus in pristinam causam, dict. l. 6. ffih. Hoc mirum cui videri possit; cum dominium semel quaesitum, non nisi certis modis amittatur: l. 17. §. 1. ff. de adquir. vel amitt. possess. Verum id dicendum est de dominio iuris civilis: at dominium gentium Iuris, sicut acquiritur per occupadonem sine ullo titulo, itanec permanet acquisitum, nisi quamdiu occupatio durat.

Antonius Faber, ad dict. l. 6. ff. h. t. Sicut occupatio est titulus naturalis acquirendi; ita titulus est amittendi, si collabatur et relinquatur. Nec est, ut quis instet, etiam diruto aedificio, locum sacrum remanere, dict. l. 6. §. sacrae. Ergo et hîc fieri id debere. Regero rationem diversitatis, quae estinter locum sacrum et communem. In sacro nil intervenit, quod prstinam causam mutat; semperque superest causa religionis et pietatis, argum. l. 32- §. 2. ff. de condict. indebit. Diruto vero aedificio, in littore posito, inter venit nova causa, quae ius immutat quia Marerursus occupat littus. Quia autem Mare, littusque Marinum. communia sunt; ideo iure naturali gentiumque, omnibus vacant, l. 5. l. ff. de contrah. empt. Indque iure gentium, naves adpellere ad quamlibet terram quimus: prout Virgilius canit, lib. 1. Aeneid.

Quod genus hoc hominum quaevebunc tam barbara morem
Permittit patria? hospitio prohibemur arenae.

Nemo ergo ad littora maris accedere prohiberi debet: dummodo a villis, monumentis, et aedificiis sese abstineat, l. nemo ff. h. Indeque et Barbarus ille mos habetur, ac etiam in Caroli V. Criminalibus Sanctionibus improbatur; vigore cuius naufragium passi, bona vellibertatem amittunt: Peinliche Halßgerichts Ordnung / Artic. penult. Reichs Abschied/de Anno M.D.LIX. Authen navigia, C. de furt. Gail. lib. 1. observat.: 8. Petrus Friderus Mindanus, lib: 2. de mandar. cap. 57. num. 1. Fuit sane usus olim frequens, ut navigia, hominesque naufragium passi, servi redderentur eius, ubi ad littus enatant, vel eiciuntur: et vocaverunt Germani ein Grundruhr/Galli Germanico, seu Notma~nico verbo Varech, quasi Fahrrecht. ut dixi politicor. libr. 1. cap. 4. num. 38. Ac olim Ius id ab Arabibus quoque usurpatunfuit. Arrianus, in Periplo Maris Eryt hr. Et cum Imperatoris Caroli V. naves duas, ad littus eiectas, et ab Iordane Ursino captas, ab He~rico II. Galliae Rege, Legatus Caesateus, Anno M. D. LVI. restitui sibi postularet; Annas Mom~orantius, Magister Equitum respondit: Ea, quae adlittus fuissent eiecta, gentium omni iure, ad Principes, qui littoribus imperant, pertinere, Bodinus, lib. 1. de Republ. cap. 10. pag. mihi 267. Ac pariter ius illud olim, ut in alhis Regnis; ita etiam in Germaniâ usitatissimum fuit: non modo in Mari et Oceano, sed et in Rheno, ac Albi, uti contra Fridericum Comitem Stadensem, olim disputatum ab Archiepiscopo Bremensilegimus; eum servili ventre fuisse natum, propterea, quod ipsius Mater, facto in Albi naufragio, cum ventrem gereret, in Archiepiscopi potestatem iure naufragii venisset. Spangenberg in der Querfurdtischen Chronick. Sed consuetudinem eam barbaram, et antiquis in usitatam, crudelitatem quoque et scelus, idem Bodinus vocat; ab aliisque mutlis ea

improbatur, et pluribus oppugnatur. Dn Latherus, tract. de censu libr. 2. cap. 11. Goth ofredus Engelhardus, Amicus meus, Dissert. eleg Argentinae. loco Disputat. propos. de vectigalib. thes. 24. a princ. Ac sires ad littus eiciuntur, quarum Dominus ignoratur, vel non resciri potest; tunc eae ad Dominum loci, ut detelictum pertinent: vel earum aliqua pars, ut Thesauri in loco publico inventi. Ita refert et defendit consuetudinem Petrus Gregorius Tholosanus de Republic. libr. 9. cap. 1. num. 29. quae et in Nortmanniâ viget; scilicet ut si intra sex hebdomadas non veniant, qui ad littus delatas res vindicent; tum eae proprio iure ad Principem spectent. Guidon des Finances, fol mihi 75.

VIII.

Aliquoties iam innui, res hasce communes, publicas, seu Rei publicae (aut etiam Regis) esse, quoad Imeprium. Nec impedit, tem unam eandemque ratione usus et dominii communem; ratione Imperii atque Iurisdictionis Rei publicae esse. Nam hoc idem, etiam de rebus privatis dici potest: quae quoque ratione usus ac dominii, pertinent ad privatos; ratione vero Iurisdictionis Principis sunt; qui potest ex causâ prohibere, ne re meâ abutar, et ut eâ hoc vel illo modo utar. Idemque de publicis (quarum ususadsingulos de populo spectat, ac de quibus capite sequenti agam) iudicium est; et nempe circa ea etiam Maiestas disponere potest: ut dicto capitesequenti pluribus dicam. Et ita porro Mare, quo ad proprietatem, in nullius est bonis; quo ad usum commune omnium exsistit; quo ad Iurisdictionem, censetur esse Principis Imperantis, late Peregrinus, lib. 8. de Iure fisci, passim. Sicque licetusus navigationum publicus, (aut potius communis) sit: §. eT quidem. Instit. hîc. l. 2. §. nequis 9. ff. ne quid in loc public. l. unic. ff. ut influmin public. navig. liceat. Eum tamen prohibere, et inter vertere potest is, qui Regalias habet. Inde Bartolus, in dict. l. unic. ff ut in flumin. publ. navig. lic. Istud, inquit, interdictum intelligendum esse; ut quis a Privato, quo minus navigate licear, prohiberi non possit: sed abiis, qui habent Regalia Iura. Quia scilicet cursus Aquorum, et flumina pertinent ad eum, ad quem Regalia spectent, tot. tit. quae sint Reg al. in usib. feuder. Vide Valentinum Forsterum, de Iuris dict. Rom. part. 2. fol. 495. et aliquor seqq. hocque respectu flumina publica, in patrimonio esse ducuntur Rei publicae, seu Maiestatis, Inde quemadmodum non obstante, quod in fundo alterius licet aucupari, venari; impediri tamen potest, quo minus aliquis ingredi possit praedium alienum: §. Ferae, Instit. bîc. Ita etiam Rei publicae, usum vavigationis prohibere licet; Rauchbar, lib. 1 quaest. 23. si scilicet consuetudo talis, vel necessitas exsistat; nam et Regaliis uti Principes

ex aequitate, et Christianâ charitate debent. Unde siusu m et navigationem impediant, Status in Imperio Romano, conveniri, et ex hodierno stylo, Mandata sine clausulâ, contra eos decerni queunt, Sixtinus, de regalibus. libr. 2. cap. 3. num. 42. Klock, de vectigalibus, thes. 70. litt. a. et b. Sic et mare, ac littora maris, eius esse dicuntur, qui habet Iurisdictionem: l. littora. ff. nequid in loc. public. ubi littora, in quae populus Romanus Imperium haabet, populi Romani esse creduntur. Wesenbecius, ad §. flumina, instit. hîc, Bronhorst, 1. Antinom quaest. 13. Quamvis aliâs littora (ut et supra dixi) communia esse dicantur, unde nemo ad littus maris accedere prohibetur, §. 1. instit. l. 2. ff. hîc, Iacobus Bornitius, de Maiestat. cpa. 7. Sic et Insula, in mari nata, occupantis fit; nullius cum esse credatur: §. Insula, Instit h. l. 7. §. Insula. ff. de adquir. rer. domin. sed tamen superioritas et Iurisdictio Insulae, spectat ad eum, qui Imperium habet in mare; is nempe, qui in proximo continenti provinciam tenet, argum. l. Insula 9. ubi Castresis, ff. de iudic. l. qui ex vico 30 ff. ad municipal. Caepolla, de servitut. rustic. prad. cap. 26. num. 14. §. Insula, ibique Dominus collega Harpprechtus, Instit. hîc. Quo intuitu res iure gentium communes; interdum, vel generis significatione; aut ita in specie, quod in eas populi Imperium sit, publicae dicuntur. Paulus Busius, Disputat. politic. 11. thes. 26. ad fin. Idque utile est scire, ad conciliationem in speciem dissidentium locorum. Sicque Littus publicum dicitur, in l. 112. ff. de verbor. signific. vel Imperii (aut, ut supra dixi, proprietatis) respectu: vel quod publicum usurpatur quandoque pro communi. Ac ita quoque res communes, quo ad Imperium, alicui in Feudum concedi queunt, Busius, dict. Disputat. 11. thes. 27. Ut vero res hae communes, instar bonorum cuiusque privati concedantur, et subducantur omnino usui communi; licet magni intersit publice, aut privatim aliquorum, merito negatur. Nam quod Princeps potest praeiudicare privato; l. 2. §. si quis a Principe, ff. ne quid in loc. public. id pertinet ad praeiudicia minora; Dd. in l. universa 4. C. de precib. Imperat. offer. non etiam ad maiora, l 3. l. 7. C. dict. rit. Busius, dict. loc. thes. 28. Sic rebus communibus vectigali imponi potest: Klock, de vectigalib. thes. 70. in tantum, ut si quis maritimum habeat vectigali; illud intra centesimum milliare, a praeternavigantibus exigere queat. Mare namque per centum milliaria, ad proximum territorium pertinere, disceptat Gentilis, libr. 1. Hispanic. Advocation. cap. 8. ac etiam ultra, si alteri provinciae non adpropinquat. Indeque dicunt, quod sicut quis potest punite delinquentem in suo territorio, ita etiam delinquentem in mari, quod subicitur illi Civitati: Caepolla, de servit. rustic.

praed. cap. 26. num. 12. etc. ac num. 26. etc. nisi tamen mare a nullo alio Principe, specialiter fuerit occupatum. Pacius, de domin. muris Venet. fol. 41.

IX.

Fiunt item res communes, publicae interdum, ita in specie dictae: hoc est, populo, vel Rei publicae illarum dominium adquiritur, etiam quo ad proprietatem. Ita dicunt, mari non posse imponi servitutem a privato: l. venditor in princ. ff. commun. praedior. sed tamen hoc a Principe fieri posse, dicit glossa ibidem, per l. servitutes, §. ult. ff. de servitut. Licet quoque, si quis in mari piscari, vel in mare retia immittere, aut educere prohibeatur; possit agere iniuriarum: l. iniuria §. si quis me ff. de iniur. l. 2. §. si quis in mari, ff. ne quid in loc. public. et tamen etiam in mari, piscatio prohiberi potest; si lognissimo tempore alicui solifuerit adquisita. Georgius Moht, tract. de venaet. part. 1. cap. 6. late Peregrinus, de iur. fisc. libr. 8. num. 34. etc. Videtur quidem mate, resque aliâs communes, praescribi non posse; nec quoquetempore immenriali; ut disputat Caepolla, de servitut. rustic. praed. cap. 26. num. 6. quia contra infantes, et nondum genitos, praescriptio procedere nequit: per textum expressum, in l. praescriprio 45. ff. de usucap et cum non valenti agere, praescriptio haud currat, l. 1. in fin. C. de annal. praescript. Item quia contra ius Naturale praescriptionis vim cessare, quis putare possit: argum. l. iura sanguinis, ffderegul. iur. Sedtamen possessio, vel quasi, cuius memoria non exstat, habet vim tituli, seu privilegii, aut iuris constituti, omneque vitium excludit, l. hoc iure, §. ductus, ff. de aqu. quotid. cap. 1. de prascrip. in 6. Ita et Hispani propriam sibi asscribunt navigationem ad Indiam utra~que, voluntque ab hac inventione acquiri proprium usum viae: sicut quaeritur gemma, aut aliud quid eiusmodi, in littore maris, aut ipso in mari in ventum: et quia sic quaeritur id, quod in nullius est bonis, sic etiam quae retur id, quod commune omnibus exsistit. Indeque aperta via in omnibus, nunc est occlusa reliquis cunctis, qui illâ per saecula non sunt usi: etsi potuerint semper uti. Albericus Gentilis, in lection. Virgilian. cap. 8. fol. 68. Quam vis Hugo Grotius, in tract. mare liberum inscripto, tecto tamen nomine, contradicat operose. S ic pariter, maris Adriatici Dominos, Veneti se venditant; idque Dominium (Iurisdictionale scilicet, et etiam ut puto proprietatis) contra Regem Hispaniarum, ob Regnum Neapolitanum, singulari Tractatu asseruit Iulius Pacius a Beriga, et Peregrinus, libr. 8. deiur. fisc. per Discurs. Exstat etiam eiusdem argumenti Epistola Francisci de Ingenuis Germani, adversus Valenzolam et Motinum. Neque novum est, ut aliquis populus classe potens, in mari Imperium exerceat: ut

olim Rhodii, teste Strabone, libr. 14. eam que potestatem eis Romani non inviderunt, imo ab eis Legem, quae Rhodia dicitur, sumpserunt, l. deprecatio 49. ff. ad Leg. Rhod. de iactu. Et in signum Dominii illius, Veneti quotannis, mare sibi annulo desponsant, et aiunt, Venetam Rem publicam esse Dominam Adriatici maris, per eius occupationem. Idque fieri posse censent: cum sit nullius, et naturali ideoque ratione occupanti cedat, l. 3. in princ. ff. h. Eaque occupatio, temporis pariter immemorialis fulcro est subnixa; eique praescriptio, non ut modus ad quirendi dominii considerata, sed ut exceptio robur addit. Effectus huius dominii enarrantur quinque. Quod (1) tenentur, illud mare tutum securumque reddere a Piratis. (2) debent subditios tueri. (3) possunt delinquentes in eo mari capere et punite; tamquam in suo territorio seu districtu qui delinquerunt. (4). possunt alios illâc navigare voletes prohibere, et quo minus ibi navigent, impedire. (5) possunt navigantibus vectigalia imponere, et contra facientes punite. Dissentit tamen Betsius, de pact. famil. Illustr. cap. ult. fol. 648. ubi ait, res communes praescribi non posse, ac etiam Dn. Ioachimus Clutenius, in Syllog. thes. 12. a prin. Sed vero etiam maris Balthici Dominum se iactitat Daniae Rex: Mercure Francois, rom. 3. sol. mihi. 141. cui tamen etiam multi accolae contradicunt.

CAPUT II. Aliam Rerum Divisionem exhibet, ac de rebus publicis ita in specie dectis tractat.

REs, quae respectu non omnium hominum, sed tantum aliquorum publicae censentur; vel sunt publicae, respectutotius alicuius gentis et populi; vel urbis unius. Publica totius cuiu sdam gentis, proprie publica dicuntur, quasi populica. Haecque a communibus in eo differunt; quod communes ab omnibus occupando acquiruntur, tam usu, quam proprietate. Est enim illorum proprietas nullius, et ideo occupanti cedit: quod in publicis est secus, quae in patrimonio certi cuiusdam populi sunt, usuque tantum communes exsistunt. § flumina, ibique Theophilus et Cuiacius, instit. hîc. Bronchorst, centur. 1. antinom. 13 Wesembecius, in paratit. ff. h. Communes, ab omnibus occupando acquiruntur; et quantum quisque occupat ex communibus rebus, per partes, ipsius proprium efficitur:

non quod res communes universim acquiri possint, sed ut dixi, per partes. verbi gratiâ; quilibet potest in mari, vel littore maris, Insulas aedificate, moles, pilasve iacere, et aedificans constituitur Dominus aedificii atque soli, quamdiu ibi aedificium manet. l. ergo, 30. §. ult. l. quamvis 50. ff. de adquir. rer. domin. Publica sunt flumina, portus. etc. Horum proprietas a nemine acquiri potest, cum ea iam a pop ulo sit occupata, lib. 7. §. 4. ff. de adquir. rer. domin. usus quidem fluminum communis est, ut dixi cap praeced. Ideoque ius piscandi in flumi ne, cuilibet competit: dict. § flumina, sed cum proprietas populi sit, non aliter ibi permittitur molendina, vel alia opera exstruere, nisi Principis, aut Senatus, aliorum ve Regalia habentium permissu, l. 2. §. fi quis a Principe, ff. ne quid in loc. public. l. 2. ff. de flum. l. fluminum 24. in rpinc. ff de damn. infect. Quin et in publicis rebus, cum proprietas Rei publicae sit, etiam circa usum restringendum, pinguius ius Maiestas habere videtur; quam in omnium communibus rebus, eam habere supra deduxi. Sique usus fluminum, non aliter exerceri potest, nisi ex licentiâ, permissuque Principis; rationabili tamen, l. 2. §. 10. et 16. ff. ne quid in loc. public. Georgius Everhardus, vol. 1. consil. 47. n. 6. et num. 45. ac aliquot. seqq. ubi an obpiscationes, alicui possit navigatio prohiberi: et de fluminibus vide etiam Peregrinum. libr. 8. de iur. fisc. num. 44. Itaque Princeps ius Stapulae, constituete potest, das Anfahrt oder Stappelrecht. Klock, de vectigal. Ihes. 56. et dixi ego, libr. 1. politicor. cap. 4. num. 54. Cogere nimirum potest eos, qui flumine publico uti volunt, ut certo in loco exponant merces, venumque proponant. Quod autem dicitur, flumina publica esse; id intelligi de fluminibus debet, quae perpetua sunt, ut est Padus et Rhenus: privata vero exsistunt, quae manu sunt extracta, lib. 1. §. si fossa, ff. de flumin. ut sunt fossata, aut quae ad tempus tantum fluunt, Caepolla, de servitut. rustic praedior. c. 32. differt tamen flumen privatum, et proprium, ut ostendit Everhardus, dict. cansil. 47. num. 9. qui ibi pluribus, quid flumen publicum et privatum sit, docet. In flumine publico, cuilibet navigare licet, navem aut ratem agere, et per ripam exonerare: l. 1. in princ. ff. ut influmin. public. navig. lic. 1. 1. ff. de flumin. etsi quis ibi numquam egerit navem, vel rates, Everhardus, dict. consil. 47. num. 43. Ius autem fluminum publicorum, quod habet. Caesar, velquilibet praeditus Maiestate; id aliis concedi potest, iure Privilegii, vel feudi; ideoque Schiffreiche Flüß; iure Territorialis imperii, sibi Principes adscribunt. et ita quaeritur, Ansub verbo Wasser/ et Wasserlaiffen/ in investituris comprehensa, flumina concessa intelligantur, quod ex usu Germaniae, aliis

concurrentibus, videtur dicendum, ut dict. consil. 47. probat. Everhardus, num. 31. ac seqq. mult. Sicque Legibus Poloniae, flumina cum suis alveis regia sunt, et nemo inibi navigationem debet impedire. Statuta Poloniae, §. flumina. Quomodo autem per praescriptionem, et durch. Fach vnd Reißen possit impediri a privato, vel eo, qui Regalia non habet, ususnavigationis? Idem Everhardus consil. 47. docet, num. 56 usque ad sin. consil. item tom. 2. consil. 40.

II.

Pertinet hûc, ius Molendinorum; Ubi quaeritur inprimis, an liceat facere molendinum novum, in praeiudicium antiqui? quâ de re tractant Bartolus, et Dd. in l. quo minus ff. de flumin. puta, si Princeps alicui concesserit, molendinum aedificare, dubitatur; An et alteri idem concedere queat, in praeiudicium priors? Id sane ita fieri nequit, nt aqua primi molendini minuatur; stephanus Gratianus, disceptat. sorens. 89. aut ut aqua eius divertatur. Decius, consil. 244. volum. 2. Onciacus, quaest. iur. philosoph. 41. Aliâs hoc fieri potest; licet ob constructionem molendini novi, alteri molendino vetustiori praeiudicium inferatur: daß es thme an den Kunden schaden bringet. Id enim non est iuta causa im pediendi molendinum construendum. Cacheranus, decis. Pedement. 17. num. 3. Boerius, decis. 125. Afflictus, decis. 388. quodque dicunt nostri Doctores, aedificanti molendinum de novo in riparia; opus novum nuntiari posse, ab eo, quiab antiquo, et ex Principis privilegio, molendinum sub annuo censu habet. Franciscus Marcus, quaest. 106. part. 2. Id intelligo, si vel privatus hocfacere velit absque Principis auctoritate; puta si habeat agros ad ripam: aut si Princeps concedere velit ius de novo molendinum aedificandi, absque rationabili caussâ, et in detrimentum Canonis, qui sibi quotannis debetur. Sed adde Decium, consil. 373. Chassanaeum, in consuetud. Burgund. tit. des forests, rubric. 13. §. 9. consil. 1. quod que dicunt; absque Principis auctoritate fieri de novo molendinum non posse: ita intelligendum, ut non eo inscio; sed nec facile is Vasallis et subditis id prohibete debet. Thesaurus, decis. 16. ac vide Sixtinum, de Regalibus, libr. 2. cap. 3. num. 65. qui tradit; quando absque concessu Principis hoc fieri queat. In flumine autem privato, seu proprio potius; libere, et sine ullâ superioris auctoritate, molendinum ibi aedificari potest: cum ea nil differant ab aliis locis privatis, l. 1. § 1. et §. item si. ff. de fluminib. Idque locum habet, ut si duo habeant flumen privatum, utrique competat libera facultas molendini exstruendi, licet noceat alteri; Et sic in superiori parte fluminis privati, recte aedificatur molendinum in vito eo, qui in inferiori parte eiusdem fluminis, molendinum habet: modo id fiat

principaliter ut sibi prosit, non ut alteri noceat, Sixtinus, de Regalibus, libr. 2. cap. 3. num. 48. etc. sed de molendinis plura habet Ferrariensis, in form. libel. in action. Consessor. tit. 30. gloss. 6.

III.

Quaeri item hîc potest, an liceat ad flumen aggerem facere (Wassersehlachten vulgo appellamus) contra inundationes; agri vel praedii sui muniendi causâ, etiam eum incommodo vicinorum: Wan man einen Bug auff die angräntzende güter in das Wasser machen thut? Quam quaestionem tractat Rauchbar, libr. 2. quaest. 27. Et quidem hoc cui videri posset negandum esse: nam cum ita debeat quis meliorem suum agrum facere, ne vicini faciat deteriorem, l. 1. § 4. ff de aqu. pluv. unde si quis salicta posuerit, ut ob hoc aqua restagnaret, aquae pluviae arcendae agi potetst, si ea aqua vicino noceret, dict. l. 1. §. 6. Ettamen contrarium verum est, per l. 2. §. 9. ff. dict. tit. ubi legitur: si vicinus flumen torrentem averterit, ne aqua ad eum perveniat; et hoc non sit effectum, ut vicino noceatur, agi cum eo aquae pluviae arcendae non posse; si non hoc animo fecit, ut alteri noceat, sed ne noceat sibi. Ac pariter in l. 1. §. sed ersi. 7. ff. ne quid in flumin. public siat, talis ponitur casus, ubi alicui grande damnum flumen dare solitum fuit, et praedia eius depopulari: Et respondetur, posse aggeres, vel quam aliam munitionem adhiberi, ut agrum suum tueretur, etsi ea res cursum fluminis aliquid immutet, vid. Friderus Mindanus, de mandaet. lib. 2. cap 38. num. 10. Caepolla, de servitut. rustic. praed. cap. 37 Noe Meuter/von wasserrechten/part. 5. quaest. 12.

IV.

In disquisitionem itidem venit: Si Nobilis habeat liberum pagum vel castrum, ibique per territorium fluat publicum flumen: An princeps vigore der Landts Obrigkeit/possit cognoscere de caede, in flumine publico perpetrata? Negat id Casparus Leipoldus, apud Atumaeum, de iur. public. volum. 1. Discurs. 13. quaest. 11. fol. mibi 205. Eo quod iurisdictio, per publicum flumen, in quo Princeps Regalia habet, per translationem iurisdictionis alicuius castri generalem, non transferri censeatur. Unde occiso aliquo in flumine publico /aut etiam viâ) cognitionem spectare solum ait ad Regalia habentem, quorum consequens est iurisdictio pro tuitione publicae viae: ersi aliâs Nobilis ille, iuxta et prope viam generalem, pbulicumque flumen, exerceat Cent: vnd Fraischliche Obrigkeit. Verum haec decisio fallit in civitatibus Imperialibus, Nobiliumque omnino liberis pagis, pertradita Caepollae, de servitut. rusticor. praedior. cap. 31. num. 4. et Bidembachii, quaest. nobil. 13. eo quod sibi Regalem etiam iurisdictionem illi assertant. Ac si in flumine ex unâ parte iurisdictio sit unius, ex alterâ parte alterius: iurisdictio non est inter eos

communis, pro indiviso; sed quilibet habet pro diviso iurisdictionem in medietate viae vel fluminis, argum. l. adro, §. Insula, ff. de adquir. rer. domin. Caepolla dict loc.

V.

Alveus, est fluminis venter seu lectus; in quo flumen cubat. Bartolus, in tract. de alluvion. in princ. Baldus, in Rubric. ff. hic num. 27. Alveus autem fluminis publici, publicus est; quamdiu flumini deservit, l. 1. §. ille, ff. de flumin. Cum veroflumen alveum omnino dimisit, desinit esse publici iuris, et efficitur eorum, quiprope ripam praedia habent. Peregrinus, libr. 8. de iur. sisc num. 56. et seqq. late. nisi agri vicinorum essent limitati. l. in agris. ff. de adquir. rer. domin. tunc enim alveus, uti in nullius bonis exsistens, cederet occupanti, l. 1. §. similique modo, ff. de flumin. Riparum porro usum publicum esse, proprietatem privatam, inquit Gaius Ictus, in l. 5. ff. h. At ais, Cuius iuris est totum, eiusdem et partes singulae esse debent. Totum autem flumen publici est iuris. Ergo et ripa. Verum ripa non est pars, sed continens fluminis.. Continens vero et contentum, naturâ sunt seiuncta. Instas: littora iure maris censeri. Ergo et ripas fluminis iure. Respondet Bronchorst 1. miscellan. assert. 5. Littora partem maris esse; quia quottidianis accessibus occupantur a mari; ita utsequantur conditionem occupantis. Hinc Littus dicitur, qua fluctus alludit, et quousque maximus fluctus a mari provenit. l. 96. et 112. ff. de verbor. significat non enim littus elevata terra est, ut ripa: quod sciunt, qui littora viderunt. Sed non buique sufficiens ea responsio videtur: id enim etiam littus vocitatur, quod adiacet mari, quam vis refluxu maris non obruatur; ea nempe loca ubi aedificium poni potest, in sin. dict. leg. 5. scilicet in terrae parte, ab aquae iniuriâ immuni. Ergo respondendum, littuos non ut partem maris sequi ius, sed propter identitatem: quia ratio quae militat in ripa, non locum in littore habet. Accolae enim riparum coguntur eas munire. Ergo aequum est, ut pro laboribus et impensis, ad ipsos pertineat proprietas, et commoda proprietatis, quae percipere queunt salvo usu, qui publici est iuris. Corasius ad dict. leg. 5. certe si usus riparum publico denegaretur, etiam ipsius fluminis usus ad imeretur: quid enim prodesset navigare, si non ad ripam appellere, onus reponere licerer? quid piscatio prodesset, si retia non concederetur siccare? Permissâ itaque navigandi et piscandi facultate; omnia concessa putantur, sine quibus illa commode persici non possunt, l. ultim. ff. de offic. eius cui mand. est. Iurisdict. l. 2 ff. de Iurisdict.

VI.

At quid de Insulâ est dicendum, in flumine publico natâ: Anne ea Domino fluminis, seu Principi, et qui ab eo causam

habet; anne vero vicini agri possessori cedit? vide Peregrinum, dict. libr. 8. num 61. Pro Principe, seu fluminis publici Domino, allegari (1) potest; quod alveus fluminis publici, et ipse publicus reputetur, l. 1. §. simili modo, ff. de flumin. sicque si al vei illius, pars aliqua sicca reddatur, et ita Insula fiat, publici iuris manebit: cum eadem res dinerso iure non censeatur, l eum quiaedes 23. ff. de usucap. (2) Insula, commodum fluviaticum esse censetur: commoda autem fluviatica pertinent ad eum, qui iurisdictionem et proprietatem fluminis habet. Sed magis tamen est, ut Insula, vicinis et adiacentium praediorum Dominis privatis, accedat. Andreas Schaeffer, quaest. 17. part. 2. Heigius, part. 2. quaest. ult. Hartma~nus Pistoris, libr. 4. quaest. 17. Pro eoque est texttus satis clarus, in §. Insula. instit. derer. divis. l. 7. §. 3. l. 56. §. 1. ff. de adquir. rer. domin. l. 1. §. 9. flumin. Et vero cur non vicinis accolis talis insula cedat: cum ii ripas non solum munire, verum et subinde aquatum excursiones, atque alia pericula sustinere cogantur; nec unquam exalluvione tale commodum acquirant, quod incommoda superet inundationis, tot. tit. C. de alluvionib. Nec obstat, quod alveus publici iuris esse a quibusdam dicatur: iam enim Insula ibi nata, a flumine et alveo, ipsâ naturâ separata atque secreta est; et proinde etiam diverso iure non immerito censetur. Alvenus enim non dicitur ratione loci, seu soli, sed quatenus ibi fluit aqua. Et quod de commodis fluviaticis dictum fuit: id ad iurisdictionalia spectat, iurisdictionisque proventus. Unde Insula, ratione iurisdictionis, pertinebit ad eum, qui in flumine imperium habet. verum extraordinaria illa, et maxume ex Gentium iure venientia emolumenta, quae sanctio iuris et ratio aequitatis, vicinis accolis, et Dominis circumiacentium praediorum adsignavit; non ideo Dominisunt iurisdictionales. Ius ideoque alluvionis, separatam ab aliis fluminum commodis rationem habens, salvum privatis manere debet. Sed tamen, tunc Insula ad fluvii Dominum spectat. cum praedia prope fluminis ripam, et ipsa forte non privata, sed publica sint; puta praedia fisci vel civitatis: tuncenim Insula non privati, sed publici iuris est habenda. De eoque casu sumi debet Lex penult. §. ult. ff. de adquir. rer. domin. quevae nostrae aliâs decisioni refragari videtur. Licet Cuiacius, libr. 14. ebservat. 11. aliam adferat rationem conciliationis: et putet, insulas ratione riparum et littorum, quoad usum, publicas ibi dici. Sed sane non loquitur Iurisconsultus de insulae ripâ, seu extremitate, quod iuris publici sit, sed hoc pronuntiat de insulâ totâ. Ergo publica insula est. quae ex publicis agris vicinis abrasa, et in medio flumine nata; non ea, quae privatorum ex agrorum abrasione exsistit. Adde hâc de

Antinomiâ, Lyclamam, 7. membran. eclog. 2. Arumaeum, Disputat. ad Ieges praecipuas 20. Thes. 2. Sic et constitutio Adolphi Nassovienfis, Imperatoris Romani, quam Anno M. DC. XI. edidit Dominus Freherus, ubi habetur: Si Insula nata est in Rheno, vel alio flumine, in Comitatu alicuius Comitis, qui in ipso flumine recipit telonia et conductus, habetque comitatum eundem; eadem insula spectat ad Imperium, et ipsum Comitem, non ad alium Dominum, cuius districtus protenditur ad ripam fluminis praelibati. Haec, inquam, constitutio, non habet iuris auctoritatem: cum non sit inter recessus Imperii relata: aut loquitur tantum de iurisdictione.

VII

Inter res, quae publicae, seu populicae sunt, refertur quoque portus. Marcus Antonius Peregrinus, de iur fise. libr. 8. n. 29. Locus nempe conclusus, quo importantur et exportantur merces, l. portus 59. ff. de verbor. significat. Unde Veteres etiam portus, Baias vocitârunt; a mercibus baiulandis: Isidorus origin. lib. 14. cap. 8. in fin. dicitur et statio, ubi rates stant, seu morantur. l. 1. §. stationem ff ne quid in flumin. public. Verum quo ad Iurisdictionem, portus sunt illius Domini, vel Civitatis, in quorum territorio exsistunt. Et ideo vectigalia, seu reditus illius portus, ex mercibus provenientes Regalibus accensentur. l. inter publica 17. §. final. ff. de verbor. significat. cap. unic. de Regalib. in usib. feudor. Quaeritur hîc 5. An portus maris, ingenio hominum fabricati, spectent ad aedificantes? Et respondet Baldus, in Rubric. ff h. quod aedificia aedificantium sint; sed portus ipsi, nihilominus publici exsistant. Ac item portus magis publici, quam communes esse censentur; quia plerique vel manu facti, vel opere muniti sunt: fereque semper reperiuntur moles in mari proiectae, causa faciendi vel muniendi portum. l. 2. §. adversus, ff. ne quid in loc. public. l. 1. §. inter necessarias. ff. de impens. in res dotal. fact.

VIII.

Viae itidem publicae simt, per easque ite, ducere currum, vel plaustrum, cuilibet licet: l. 2. §. 1. ff. ne quidin loc. public. quae eaedem tamen ratione Iurisdictionis ad Principem spectant. Domini enim terrarum prohibere possunt, nedum suis, sed et forensibus, venire ad loca sua. argum. l. Dirus, ff. de servitut. rusticor. praedior. quod et Baldus, un ufib. feudor. cap. 1. de form. fidelit. dicit, ac subdit: postquam forenses venerunt in territorium alicuius, sicut populus reliquus exsistunt. vide Caepollam, de servitut. rustic. praedior. cap. 3. Atque hoc gentium iure receptum est, et sic antiquissimis Britannorum Legibus, viarum ius pertinet ad Principem duntaxat: eiusque iuris violatoribus pariter atque iis, qui in illis maleficium aliquod committebant, horrendae constitutae sunt poenae. Selden, in Iano

Anglor. libr. 1. fol. 10. Aeque enim viae ac flumina, in imperantium sunt potestate, curâ atque protectione: atque inde ad Regalia refertur ius publicae viae. Obrechtus, Disputat. de Regalib. thes. 277. Habentur autem pro publicis viis, per quas iter populo patet; habentes exitum ad mare, aut in Urbes, aut in flumina publica, aut ad aliam viam militarem. Harumque solum publicum est; l. 2. §. viam 21. ff. ne quid in loc. public. adde Cammannum, Disputat. de iurib. Maiest 5. thes. 34. et differunt a servitute viae; ubi Dominus fundi, patitur tantum servitutem. Viarum harum, maxume olim habita ratio fuit apud Romanos: Sixtinus, de Regalib. libr. 2. cap. 2. num. 12. et in Gallia Magistratus huic curae praepositi, Maistres des ports. passages et chemins, vocitantur, Petrus Gregorius Tholosanus, libr. 3. syntagm. iur. cap. 13. num. 5. hasque vias, adeo ad Regalia spectare dicunt; ut quamvis Comites, Barones, Nobiles, aut Civitates superiorem recognoscentes, ab utrâque parte viae publicae, iurisdictionem habeant circumquaque; tamen ipsum viae publicae Regale, ibi non sibi adscribere possint: nisi illud peculiariter concessione, vel praescriptione adquisiverunt, Cammannus, dict. Disputat. 5. Thes. 35. et seqq. Sicque is, qui Regalia habet, cognoscit de homicidio, in viâ publicâ commisso. Dn. D. Bocerus, de Regalib. cap. 2. num. 146. et commissum ibi homicidium censetur, ibique homicida puniri debet, ubi stetit homicida: utpote ex cuius personâ, non autem occisi, delictum hoc aestimari debet: isque locus ex coniecturis non rato colligi potest. Dn. D. Bocer, dict. loc. Quo vero in territorio taliter occisus tumulandus sit, oder wer ein Fraischvfandt zu nemmen habe? non tam argumentis, quam armis saepissime solet disceptari, Cuiacius, lib. 21. observat. cap. 4. Dn. D. Bocer, dict. loc. num. 149. Ego cum communi putarem; ubi occisus invenitur, seu ubi caput, taquam pars potior iacet. Cumque ita viae pertineant ad Dominum superiorem; si viarum publicarum infestatores. mercatorem, vel alium, in viâ publicâ opprimant, eisque res ipsorum eripiant; ille idem superior, praesertim quando vectigal, vel pedagium eo nomine fuit depensum, oder so er das gelatt genommen/ damnum resarcire tenetur: vide late Dn. Camman. dict. Disputat. 5. thes. 42. et seqq.

IX.

Iure nostro civili, viae publicae Basilicae hoc est, Regiae, Praetoriae, item Consulares, et Militares indigitantur: Freye/ Kayserliche/ Offne Landt Strassen/ l. 2. §. viarum. ff. ne quid in loc. public. his opponuntur, contrariaeque sunt privatae; quas agrarias quidam dicunt, Güetter wege/ per easque itur de Consulari viâ ad agros. Vicinales rursum viae, indigitantur: quae vel in vicis sunt, vel in vicos

ducunt: da man von einem Dorff in das ander wandert/ haeque etiam publicarum iure censentur, si non ex collatione agrorum privatorum fuerint factae. Dicitur etiam via publica Germanice Hoerweg/ Via militaris, aut potius via communis. Heer enim, teste Goropio, libr. 7. Hermatenae, commune est. Unde Heerberg/ Diversorium, receptus communis, darinnen sich jedermann verbergen mag. Heerzug/ ein gemainer Zug. Francicum vetus, Heribannum, communis convocatio. Ubi autem via publica spectat ad Communitatem: ut iam fere est, quod status Regalia habent; ibi universitas potest viam publicam reducere in privatam, aut alio transferre: dummodo non vicinis hoc adferat magnum nocumentum. Ita potest mutare universitas, vel vendere aliquid de publicâ viâ; sed vix sine Principis consensu, nisi praescriptio vel tacita concessio subsequatur. vide Alphonsum Moditium, §. plebiscitum, dubitat. 87. ubi disquirit: Quatenus viae publicae, pertineant ad universitatem, superiorem recognoscentem. Adde Cammannum, dict. Disputat. 5. Thes. 35. Et de viis publicis, vide etiam Afflictum, in tractat. de iur. protimis. §. 9.

X.

Quaeri hîc item potest; an quis per publicam viam, exercitum ducere iure prohibeatur? Id quod rectius affirmatur: nemini enim licet ingredi agrum alienum, l. 3. ff. de adquir. rer. domin. §. ferae, versic. plane, instit. de rer. divis. quodque dicitur in can. omnes leges, versic. traensire, distiuct. 1. fas esse transire per agrum alienum, id intelligitur Domino non prohibente. Et transitus impediri posse videtur (1) propter damna. (2) propter metum: etenim qui cum exercitu iusto, in meditullio alicuius territorii versatur, dominus illius exsistit; si velit. Maxume autem refragatur, traditio Doctorum communis, quae vult; quod propter necessitatem si petatur innoxius transitus, liceat propter hanc causam bellum inferre, et transitum per territorium alienum usurpare. Quod aliquoties fecerunt Israelitae, Duce Moyse. et adprobat etiam Bartolus, in l. 1. num. 4. C. de pagan. Ac militibus cibariorum quae accipiunt sumptum solventibus; non esse transitum negandum, scribit quoque Angelus, in l. si venditor, §. si constat, ff. commun. praedior. Ripa, de remed. praeservat. contrapest. §. nunc devenio, num. 117. Idque idem sancitur in cap. fin. causs. 23. quaest. 2. ubi habetur: Iusta bella gerebantur a filiis Israel contra Amorraeos. Innoxius enim transitus negabatur; qui iure aequissimo humanae societatis petebatur. vide Covarruviam, in cap. peccatum, part. 2. §. 9. num. 4. versic. Quinta. Unde inferunt Hispani, optimo iure, iusteque ereptum fuisse Regnum, Iohanni Labretano, Navarrae Regi, (a quo causam habet Modernus Galliae Rex) eo quod transitum Ferdinando

Arragoniae Regi, cum exercitu armato contra Galliae Regem per Navarram tendenti, negâsset. Antonius de Padilla, ad l. per agrum num. 20. et seq. C de servitutib. et aqua. licet maxime contradicant Galli. Carolus Molinaeus, ad consuetud. Paris. part. 1. §. 39. num. 4. adde Bodinum, libr. 1. de Republic. cap. 9 fol. mihi 188. Thuanum, libr. 1. a princip Brutum fulmen, Hotomanni Ego litem non facio meam; sed ac quiosco in sanctione Imperiali: quae iubet, praestitâ cautione, et turmatim, exercitus per territorium alienum transire.

CAPUT III. De Rebus Universitatis.

REs, quae unius urbis; vel communitatis respectu, publicae sunt; Res Universitatis dici solent; eo quod non ad homines omnes, neque universum populum regionis, sed aliquam tantum utbem pertinent, vel pagum. Ab aliis etiam communes, seu iuris civilis indigitantur, argum. l. 1. §. 2. et seqq ff. nequid in loc. public. Et sanc Res aliquae universitatis, necessario esse debent; nulla siquidem societas absque rerum communione fingi fere potest. Necesse igitur est, ut qui in urbe habitant, vel pago, quaedam communibus usibus habeant destinata; si diu velint sociati permanere. Actalia sunt theatra, stadia, plateae, aedificia et alia spatia publica; nimirum forum, pomerium, pascua, §. 6. instit. de rer. divis. Tholosanus, libr. 1. de Republic. cap. 1. num. 13. Bodinus, de Republic libr. 1. cap. 6. Golius, libr. 1. politicor cap. 3. mihifol. 87. porticus, balnea, Theophilus. ad §. universitatis, instit. h. et si quae alia insuper communia Civitatum exsistunt. Et talis quoque res Romae fuit Martius Campus, l. 6. in princ. ff. de contrab. empt. basilicae publicae, etc. l. 83 §. 5. ff. de verbor. obligat. Eiusmodi autem res, quia ut dixi, requiruntur ad constituendam rectam Universitatem; non civitas solum Romana, sed et municipia habent. Quam vis enim abusive publica dicatur, l. 15. ff. de verbor. sigutficat. et civitates loco privatorum sint, l. 16. ff. dict. tit. Vulteius, in princip. Instit hinum. 17. Attamen id verum tantum est, quo ad ea, quae Maiestatis Iura, et Imperium summum concernunt: in reliquis pari iure gaudent: maxime inter suos cives. Hilligerus, ad Donell. libr. 4. cap. 4. lit. a.

II.

Cumque haeres, iure dominii spectent ad civitates, aliasque consimiles universitates, sequitur; male Principes agere, quod praedia civitatum et oppidorum, aut etiam pagorum, (vulgo Allmandren/

quasi allen Mannen gehöria/ gemaine wayden, höltzer, wäldt etc.) Camerae suae adpropriare, vindicareve contendunt: post Menochium et alios Thomas Michael, Disputat. de Iuriosdict thes. 61. Quemadmodum enim Princeps non potest privato rem suam auferre; ita adhuc minus populo, vel Universitati, modo tamen ab ipsâ Universitate illa fuermt legitime occupata, vel acquisita. nec impedit, quod eruditissimus Bulengerus dicit: de voctigalib. cap. 3. fol. mihi 5 omnia Imperatoris esse: et hodie neque urbes habere res proprias, neque populum Romanum. Quia Imperator omnia populi Iura sibi arrogavit, ut quaecumque olim populi fuerint Romani, iam sint Imperatoris. Nam hoc intelligendum est de Dominio Iurisdictionis, non proprietatis; ut mox infra dicam, et etiam Seneca, libr. 7. de benefic. cap. 4. 5. et 6. docet. Hinc dicitur, loca, quae sunt intra fines castri seu villae, praesumi esse communitatis, cuius sunt fines; praesertim nemora, pascua, ceteraque bona publica inculta. Covarruvias, practic quaest.; 7. num. 1. Ac etsi Domini temporales, videantur habere fundatam intentionem de iurc, quod ad eos pertineant res sitae intra limites suae terrae seu castri. Mascardus, de probationib. conclus. 217. in princ. id intelligitur, quo ad Iurisdictionem tantum; non autem respectu dominii particularium rerum, quod Domini habere non censentur. Mascardus, dict. conclus. num. 10. etc. Ubi hancce sententiam communem dicit. Et quod dominium pascuorum et nemorum, non sit Principis, qui habet Iurisdictionem et Imperium in aliquo loco; probat etiam Hostiensis, et Iohannes Andreae, in cap. nimis, extr. de iureiur Afflictus, super constit. Regui, Rubric. 85 num. 8. Item licet bona pertinerent ad Dominos temporales; nihilominus si cives vel subditi, habeant in dictis bonis ius pascendi: bona illa inculta non possent Domini illi redigere ad culturam: eaque vendere, et Cameram suam locupletare. vide omnino Surdum, confil. 65. Koppen, quaest. 15. per tot. Gravettam, consil. 292. num. 2. Nam forma praediorum mutari nequit, ut ius pascendi in illis quaesitum im pediatur. Si vero bona illa ab Universitate non possideantur, nec ab eâ occupata sint, pertinerent ad Dominum superiorem loci. Peregrinus, de iur. fisc. libr. 4. cap. 3. num. 29. Uide Matthiam Stephani, de iurisdict libr. 2. part. 2. cap. 7. num. 71. adde omnino Hondedaeum, volum 2. consultat. 84. ubi tradit; quatenus praescriptum censeatur ius pascendi ab Universitate, ut non possit Princeps bona sua inculta, subicere culturae.

CAPUT IV. De Rebus Privatis.

REs privatas, seu quarum usus non est communis; in duplici rursus differentiâ esse puto. Quaedam in patrimonio quidem Rei publicae sunt, sed non in civium usu: Busius, Disput. politic. 11. thes. 26. Quaedam sunt singulorum. Illa etiam publica alibi dicuntur; quia sunt bona civitatis; l. 15. ff. de verbor. significat. indeque peculia servorum civitatium, proculdubio publica haberi, respondet Ulpianus, in l. 17. ff. dict. tit. Haecque bona possideri et distrahi possunt, et ea Bulengerus, dict. tractat. de vectigalib. fol. 5. abusive publica dici putat, quia naempe non in publico usu civium exsistunt. Prioris huius generis sunt res fisci, quae nontam in Principis, quam Principatus patrimonio sunt, vulgo Cammergütter: et quae etiam dicuntur Patrimonium coronae, etc. atque Principi ad dignitatem suam tuendam, quasi ususfructus ratione attribuuntur. Alia enim Caesaris sunt, seu in Principis cuiusdam patrimonio privato; non quatenus est Princeps; sed quatenus est Arcadius, Antoninus, l. cum servus 39. §. ultim. ff. de legat. 1. l. 3. C. de quadrien. praescript. Itaque res privatae, et privata Principis substantia, et res Dominicae, itemque patrimoniales, l. penult. et l. ult. C. de fund. patrimon. non numquam etiam Aerarium privatum appellantur. Hotomannus. quaest. illust. 1. Vulteius, ad l. 1. C. de Iurisdict. num. 46. et mult. seqq. Betsius, de pact famil. illustr. cap. ultim. fol. 724. et seqq. Alii etiam differentiam faciunt inter ea bona, quae annexa et incorporata Principatui sunt (quae ideo Rei publicae dos dicuntur; et quae Princeps velut dotalia accipit in inauguratione sui Principatus, quaeque alienari non possunt) et inter illa, quae ex praecedentibus nascuntur, et percipiuntur, ac in thesaurum fiscalem deferuntur: ad communem Principis ac Rei publicae utilitatem, et negotia; acin quibus Princeps maiorem habet abutendi praetextum, Tholosanus, libr. 3. de Republic. cap. 2. Consentit fere Bodinus, libr. 6. de Republic. cap. 2. fol. 641. Et pessime errant illi, qui dubitare audent, utrum in Monarchiâ absolutâ, valeat ista distinctio bonorum; ut alia dicantur publica Imperii, alia Principis privata? Vide Keckhermannum, Disputat. politic. 34. quaest. 7. Non enim Princeps Iure Dominii, Rem publicam possidet, sed gratiâ Imperii at que administrationis: sicque non habet ius abutendi, ut privatus abuti potest re suâ. Quod autem inter Domanium et fiscum differentia sit, etiam observat Hotomannus, in Franco Gall. cap. 9. a princ. ubi scribit, Domanii commercium nullum esse, rerum fiscalium

usitatum ac legitimum concedi usum. Ego puto, Domanium in bonis Regiis; Fiscum consistere magis in Regalibus Iuribus. Est porro differentia inter Aerarium et fiscum, de qua videri potest Christophorus Colerus, parerg. cap. 28. Busius, 3. subtil. cap 1. et Ego in tractat. de Aerar. cap. 1. num. 3. proprie nempe Fiscus Principis; Aerarium populi est. Indeque rite constituere videntur alteram speciem rerum privatarum, quae non ad singulos spectant; res illae, quae in publico Rei publicae dominio sunt, Gemeiner Landtschaffe Einkommen; aut oppüidi alicuius singularis propria exsistunt, Einer Statt sonderbahre gütter. Item bona Collegiorum, Academiarum, etc. Iure haec possidentur privatorum, licet in dominio sint populi vel Civitatis, Collegii. etc. quia usus eorum non ad singulos spectat, nec omnibus communis est: sed in Rei publicae, ut corporis integralis convertuntur utilitatem. Sicque dicuntur haeres iure privatorum possideri: respectu rerum Universitatis, quarum usus ad singulos spectat. Losaeus, de iur. Universit. part. 3. cap. 1. Wesem becius, in paratitl. ffor. de rer. divis. sub num. 3. ad fin. Quo respectu in l. 7. § 1. ff. quod cuiusque Universit. nom. respondetur: si quid Universitati debetur, singulis non debetur; nec quod debet Universitas, singuli debent Tales res nempe erant agri publici civitatum, qui si in perpetuum locabantur, vectigales appellati fuerunt. l. cotem 11. §. 1. ff. de publican. et vectigalib. l. 1. ff. si ager vectigal. l. Lucius 21. §. ult. ff. ad municipal. Quam vis igitur multo maxima pars vectigalium, in Fisci iure esset; l. 1. ff. de publican. l. inter 17. ff. de verbor. significat. quaedam tamen populis et civitatibus concessa erant. l. vectigaliae 10. l. ult. C. de vectigal. et commiss. l. vectigalia 10. ff. de publican. l. 3. C. de compensat.

II.

Ad hanc divisionem, quae bona publica Universitatis, ab iis, quae Rei publicae privatim propria sunt, seiungit; digitum quoque intendunt nostri Iureconfulti, in quaestione; An civis, in causâ civitatis, vel pro civitate, testimonium ferre queat? Nempe si causa civitatis litigiosa, principaliter spectet ad civitatis honorem, et commodum; tunc singuli cives idonei testes (modo tamen prius ipsis homagium relaxetur) esse censentur. Quia scilicet causa civitatis, singulorum civium propria esse minime reputatur, l. 7. §. 1. ff. quod cuiusque Universit. nom. Sicque cives admittuntur in testes, super Iurisdictione, et consinibus civitatis, cum ea res non concernat singulos, sed universos cives; et proprie sit civitatis, ut Universitatis. Covarruvias, 18. practic. quaest. Si vero commodum rei controversae respiciat immediate et principaliter singulos cives; ac nempe si agatur de re Universitatis, cuius usus omnibus civibus est communis (ut sunt die Allmanden)

tunc non possunt cives ferre testimonium pro civitate: quia in causâ propria, cuiusque commodum vel incommodum in effectu ad ipsos spectat, testimonium perhiberent, contra l omnibus C. de testib. puta si agat civitas ad ius pascendi in publicis pascuis, ubi singuli cives habent ius pecora pascendi, vel caedendi ligna in publicis silvis, da sich die Burger ingema in beholtzen. Adeo ut nec hoc in casu testes plures Universitatis, coniun gerentur ad faciendam probationem. Quia nimirum omnes, ob proprium commodum defectui et suspicioni obnoxii videntur At ubi nullus integer est, et sidei probatae, suppletioni haud est locus: ut tradit Alexander, consil. 57. colum. penult. volum. 7. Haud quippe plures testes omnino inhabiles, idoneos se facere possunt; quoniam enim unus adderet alteri fidem, quam ipse non habet. Sed de quaestione hâc videri potest Mascardus, de probationib. conclus. 1422. Farinacius, tract. de testib. quaest. 60. num. 495. etc. Bronchorst, centur. 2. e)nant. 99.

III.

Tandem res quaedam mere privatae (seu singulorum) vocitantur: quarum nempe possessio, usus et dominium, aut Principis est, ut privati (quemadmodum etiam innui supra) aut vero subditorum, ut singuiorum, seu privatorum; Et ex variis causis, iure civili proditis et explicatis, cuique vel ad quiruntur, vel amittuntur. tot. tit. Iustit. de rer. divis. et adquir. ear. domin. ac tot. tit. ffor. de adquir. rer. domin. Sciendum autem est, opinionem illam; quod nihil sit in Republicâ privati, sed omnia pertineant ad Reges, ac alios Magnates; nostrum vero tantummodo esse usum fructum; iniquam et Tyrannicam, vel saltem fundamentum omnis Tyrannidis esse. Ac etiamsi eam foveat quidam, qui pietatem et iustitiam prae se ferunt; ut nempe facit Britanniae pientissimus Rex in tract. de liber. Monarch. Ubi subditos dicit, tantum Vasallos esse; proprietatem penes Reges, quod cave intelligas in genere de omni; sed tantum de Scotiae Monarchiâ, quae sub Barbaris coepit. Alio fine hodie Aulico-politicorum omnium animos, opinio ea insedit ac occupavit, eique omnes suos superstruunt conatus, Et nempe cum res facile redeat ad principium suum, putant; impium non esse, sr faciant ut omnia redeant ad Principatum, cuius ab initio fuerunt. At vero summa potestas Maiestatis, non ad Dominium, sed tantum ad Imperium rerum privatarum est referenda, quod et innui supra, hocque et Cicero intellexit, ac contra aliter sentientes, qui Christiani esse volunt, testabitur aliquando. Monet enim is eam in sententiam eleganter, libr. 2. officior. ac inquit: videndum erit ei, qui Rem publicam administrat, ut suum quisque teneat, neque de bonis privatorum publice (praetextu publici iuris, et potestatis) diminutio fiat.

Probat item hancce sententiam Historia Nabothi. Quin et Iurisconsulti, aequissimi hac in parte qui esse solent, aperte tradunt; in agris privatorum, nihil ne publico quidem consilio, cum ipsorum iniuriâ capi ius esse. l. 13. ff. commun. praedior. Inde sine iustâ causâ, puta delicti, vel publicae necessitatis, bona subditis auferri non possunt. Alioquin si omnia Principis sunt, quod erit DEI? quibus verbis Tertullianus, libr. de idololatr hanc ferocem sententiam eludit. Et considerat etiam eum in sensum Iason, ad l. 5. in princ. num. 12. et 13. ff. de condict. caus. dat. quod quidem leges DEUS subiecerit Principibus, non tamen contractus: si autem omnia Principum essent: non ii contractibus cum subditis initis tenerentur. At vero fit, ut multis in casibus aequo iure cum ceteris Princeps utatur, Novell. 59 cap. 11. l. 6. l. 22. §. 2 ff. de iur. fisc. l. 2. et 3. C. ne fiscus, vel Res publ. Unde etiam in dubio qui contra fiscum respondet, non dicitur errare, l. 10. ff. deiur. fisc. Meritoque laudat in Panegyrico, Traianum Imperatorem Plinius, hisce verbis: non exturbatis prioribus dominis, omne stagnum, omnem lacum, omnem saltum pascuae circum venis; nec unius oculis, flumina, fontes, maria, deserviunt. Ecquid Caesar non suum videat? tandemque Imperium Principis, quam patrimonium maius est. Et in L. 3. C. de quadrien. praescript. non rescriptum invenimus, omnia Principis esse; sed intelligi: et quidem non cuiusvis generis bona, sed quae exsubstantiâ fiscali, vel principali sut alienatatid est tam res privatae eius substantiae, quam res ipsius fisci publici, et aerarii. Cuiacius, ad titul. Codic. de offic. Comit. rer. privat. in pavatitl. Connanus, libr. 3. Commentar. cap. ultim. num. 8. Nec olim etiam Barbarica Imperia, talem sibi sumpserunt potestatem: sane ex cap. Genes. 47. adparet; Pharaonis non fuisse terram, antequam emisset eam. Concludamus ergo, solius DEI omnem esse terram; Exod. cap. 19. versic. 5 ab eo Imperantes simul et privatos, eam possidere ligio nexu. Inde ille pro lubitu transfert Regna, familias perdit, divitias etiam privatis largitur. Addo, quae divine Philon Iudaeus, de Legis allegor. libr. 2. Qui audet dicere, suum esse aliquid, sempiternâ notabitur servitute: sunt hae voces delapsorum in summam ignorantiam, quia soli DEO competit haec VOX, MEUM. Eius enim solius possessio, est haec rerum Universitas; attestante velipso, cum dicit: Dona mea, munera mea. Sed hâc de quaestione vide Hotomannum, quaest. illustr. 1. Dn. D. Harpprechtum, ad princip. Institut. de rer. divis. num. 94 et seq. Me, libr. upoliticor cap. 2. num. 46.

IV.

Principi et Rei publicae, non quidem dominium, sed tantum Imperium competere dixi, in bona privatorum Hoc autem Imperium non finem habet Tyrannicam vim, non dominatum, sed

subditorum solum modo utilitatem, ut libr. 1. politicor. cap. 1. num. 34. probavi. Quicquid ultra est, a peccato esse videtur, et vereor, ut severis inferni poenis puniatur. Imperium autem hocce legitimum, consistit in eo; ne quis subditorum vel alteri, vel sibi noceat: ac quoque ut Rem publicam non laedat, sed potius iuvet. Operam itaque imperans navet, ut dominia sua singulis sint in tuto, ne vis adhibeatur: ut dominia iure, certisque modis transferantur; ut quoad dominia ab alienis deteta, legitima remedia exstent, ad ea vindicanda, etc Interest etium Rei publicae, ne quis re suâ male utatur, maxime ad proprium nocumentum: ac sane si sollicite caveatur, ne quis privatorum re suâ abutatur; exinde singulis et Rei publicae item optime consuli posse videtur. Ergolicet quilibet rei suae moderator et arbiter exsistat; cavere nihilominus pro Imperio potest Princeps, ut prodigis interdicatur bonis; ut luxus in cibis et vestitu removeatur. Quibusdam item in locis non praeter rationem statuto cautum est, ut subditi consensum Magistratus exigant, si pro aliis fideiubere velint. Dn. Rutgerus Rulandus, in decis. iur. controv. quaest. 65. Ita et in hoc Ducatu statutum exstat, ne inseio Principe, sub usuris mutuo accipiant pecuniam subditi. Fürstliche Württembergische Landtsordnung/ fol. mihi 20. et seq. Tenetur item subditus, suis bonis et opibus, Rem publicam iuvare: unde tributa et collectae imponi possunt, in casu nec essitatis, ut in tractat. de Aerar. dixi. Non etiam negligenda sunt, quae pertinent ad aedificia privata; sed et eo usque curam suam extendere debet Princeps, vel alius Rei publicae moderator. In quibus sequentia veniunt observanda: inprimis nempe s1ummetri/a; ut scilicet sic ab initio domus condantur, ut tota urbs de qualitate unus quasi sit murus (hâc enim ratione minore sumptu, maius urbi paratur decus) (29 habenda est ratio regionis, in quâ constituuntur: ut scilicet materia eligatur, quae non facile incendium concipiat, et quae sunt simila. Iunius, politic. quaest. 66. Commendandi etiam, non opprimendi, vel onerandi sunt, qui splendide aedificant. Cassiodorus, 4. variar. Epistolar. ultim.

V.

Necessario hîc quaerendum est; an liceat habere propria bona: num vero praestet, communia omnia esse? Sane Plato, I hilosophorum summus, et simul ex Socratis (quem Oraculum Apollinis, sapientissimum iudicavit) traditione; unionem, amicitiamque in Republicâ summam, per sublationem duorum illorum vocabulorum, MEUM et TUUM, in mundum introducere nisus est. Verum id, in hoc perverso mundo fieri nequit. Ut enim Iura Legesque, cuilibet suum asserentes, et violatores, raptoresque punietes, efficere haut possunt, quinmulti appetant aliena, aliorumque bonis, magno labore partis

fruantur, ipsi otiosi: ita si omnia communia essent, malitia hominum confusionem multiplicaret: et illâ aliud nihil effi ceretur, quam ut mali bonos, eo speciosiori colore depraedarentur. Sed Platonis argumenta solide Aristoteles refutavit, libr. 2. politic. cap. 2. Golius, politic. libr. 2. cap. 2. et 3. Timplerus, politicor. libr. 1. cap. 1. quaest. 1. Rodolphus Goclenius, problem. Ethic. 89. et seq. Eamque ideo Platonis opinionem, Iohannes Casus, Sphaer. Civitat. libr. 2. cap. 1. vocat novam et inauditam; quae nullius Principis diplomate sit obsignanda, et nullius Philosophi chirographo subscribenda. Ac adparet inprimis sententiae Platonicae absurditas ex eo; quia nullibi illa fuit adprobata, sed totius orbis, omniumque saeculorum praxi et usu refutata. Quin et dominiorum distinctio, adeo ab antiquissimâ vetustate comprobata fuit; ut lapides terminales, sacri olim haberentur: quos si quis transferre, aut tollere fuisset ausus; lege latâ, caput eius, qui tale perpetrâsset, Deo terminali devoverit Numa. Quam in rem ita scribit Dionysius Halicarnassaeus: debuerant, inquit, rem ipsam observare, ob quam termini, Dii habiti ac nominati fuerunt; et contenti propriis possessionibus, non vi nec dolo adpetere alienas. Ita et praecipitur in Lege Moysis: Non assumes et transferes terminos proximi tui, quos fixerunt priores in possessione sua. Deuteronom. cap. 19. vers. 14. Sic et Decalogi praeceptum est, non ad petere agrum alienum: quae sane ambae leges, praesupponunt dominiorum distinctionem.

VI.

Sed vero Disputatio maior est; An si perversitas mundana non permittit distinctionem dominiorum: saltem püerfectio Christiana, exigat eandem? Quam opinionem nonnulli Anabaptistae fovent, et adhuc in Moraviae quibusdam locis re ipsâ in usu habent; ut et novissime Valentinus Wieglius, proprietatem bonorum graviter oppugnat, praesertim in traect. de Vit. Christ. cap. 20. Contra quos videri possunt, Conradus Summerhard de Calv, eximius quondam in Academiâ Tubingensi Theologiae Professor, tract. de contract. quaest. 8. Chemnitius, part. 2. locor. Theologicor. Iohannes Forsterus, Disputat. ad Decalog. decad. 3. problem. 1. et addi debet Dominicus Arumaeus, exercitat. Iustin. 2. thes. 2. Dn. Valentinus Forsterus, in eleganti suo de dominio tractat. cap. 10. Dn. Antonius Winter, in Adsessor. part. 1. cap. 1. num. 3. etc. Ego in Commentar. ad L. 5. ff. de Iustit. et iur. quaest. 3. Et neque opinio eorum, qui proprietatem oppugnant, videtur nova. Namque Nicolaus IV. Pontifex Maximus, in cap. exiit, de verbor. siginificat. in 6. dicitur difinisse: Christum verbo et exeplo docuisse perfectam charitatem, quae consistit in abdicatione rerum omnium, nullo sibidominio relicto; nec in particulari, neque in communi: ac proinde talem

paupertatem sanctam et meritoriam censendam. At vicissim hoc si ita nude et crude intelligatur, falsum et haereticum esse, docuit Iohannes XXII. Pontifex Maximus, in extravag. cap. ad conditorem, tit. de verbor. significat. ubi ait: impossibilem esse paupertatem, quâ quis in rebus usu consumptibilibus abdicat se omni dominio, solo usu retento; et in extravag. cum inter nonnullos, declarat, esse haereticum, dicere; Christum talem paupertatem verbo aut exemplo docuisse. Quae res magnas tempore Ludo vici IV. lites movit, ut videre est apud Magnificum Hervvartum, in suo Ludovico IV. defenso. fol. 460. etc. ac adde Bellarminum, libr. 4. de Rom. Pontific. cap 14. Ego quaestionem supra propositam quibusdam propositionibus conabor explicare.

VII.

(1) Omnia DEI sunt, minime nostra. (Unde Onciacus. quaest. iur. Philosophic. 9. pie scribit, proprietatis rerum, superffuam quaestionem esse, quia nil nobis proprii exsistat) et ergo, sive quid privatim, sive in communi possideamus, ita cuncta debemus possidere, ut dependentia a DEO; ut ipsius propria etc. Quam in rem, lubet recitare verba Philonis ludaei, ltbr. 2. de Chernbim, fol. mihi 92. etc Nemo mortalis, habet ullius rei stabile certumque dominium: quos autem vulgus Dominos vocat, opinione magis, quam reverâ Domini sunt. Et reverâ Princeps ac Imperator unus DEUS habendus est, quem solum decet haec vox; OMNES RES MEAE SUNT. Et postea: fol. 97. Nihil purificatam mentem maiori afficit laetitiâ; quam quod Dominum. habet, quem agnoscit rerum omnium Regem. nam servire DEO, maxuma est gloriatio: non modo libertate maior, sed et divitiis, et Principatu, et omnibus rebus, quas mortales mirantur, pretiosior. Potentiam autem eius, quae est IEHOVAE, vere testatur Oraculum illud: et terram non addices in perpetuum, mea enim est universa, quoniam Advenae et Inquilini vos estis coram ME; Annon manifestissime docet, ius possessoris omnium rerum, ad DEUM pertinere; usum vero solum ad creaturam? et quae ibi pulcherrimasequuntur.

VIII.

(2) Iure Naturali omnia libera et communia sunt: Vnd ist Aygenschafft wider die Natur der Erschaffung/ iure vero gentium demum, introducta, factaque fuit divisio rerum: spectatâ namque primâ rerum constitutione, quâ res a DEO conditae et donatae sunt generi humano, in commune eas donavit, nihil cuiquam adpropriando. Et sic spectato iure, quoditunc erat, antequam quicquam iure positivo ac gentium fuisset introductum, omnia communia erant. Itaque fuisset contra ius naturalie, prohibere quemquam usu: cuiuscumque illarum rerum. Quiaetamen DEUS ita humano generi in commune res donavit; ut nec praeceperit, ut omnino haber enteas communes,

neque prohibuerit, quin eas inter se dividerent (praesertim si id temporis successus, generisque humani status postularet) sane homines post lapsum in peccatum, postulante id rectâ ratione, dividere eas inter se potuerunt; reque ipsâ diviserunt; Tum ut melius administrarentur; tum etiam, ut pax inter homines servaretur: quae sane, si omnia omnibus universim communia essent, servari nulla ratione potest. Eaque de causâ, post rerum divisionem, licitum est cuique prohibere ab usu rei suae alium quemcumque. Ludovicus Molina, Theologus Societatis Iesu, de Iust 1. et iur tract. 1. disput. 4. num. 8. Sicque quemadmodum in innocentiae statu, expediens ac diecens erat communis possessio rerum; ita vicissim eae post peccatum necessario divisae fuerunt: quamvis nec divisio rerum tollat omnino absurda, et mala cuncta, quae sequerentur, si rerum dominia divisa non fuissent, Molina, dict. tract. disputat. 20. per tot adde Campanellam, Moral. cap. 6. num. 7.

IX.

(3) Licet de Iure Naturali divisio rerum non fuerit introducta; unde dicit Augustinus, can. quo iure, distinct. 8. Tolle Iura Imperatorum, et quis audet dicere, haec villa est mea, mea est haec domus? Attamen eandem DEUS in suâ Lege saepius adprobavit: ut et iam supra edoctum fuit; dum scilicet prohibet, ne quis adpetat aliena. Id quod in Novo quoque Testamento sublatum haut fuit. Novum enim, et Vetus Testamentum, non adeo differre videntur; ut potuerit aliquid directo esse contra Christianam Charitatem, in veteri licere. Sic et Salvator noster ex factis Veteris Testamenti: puta quod David comederit panes propositionis, desumpsit Argumentum. Christus item venit implere Legem, nec abolere politias; sed perficere easdem. Beatus Paulus commendat Philemoni servum fugitivum: non fulminat Anabaptistico more; servitutem contra Christianam esse Legem. Paulus ad Eleemosynas adhortatur pios; et ita Dominiorum distinctionem praesupponit: ac quoque idem docet, quâratione emere, et bona corporalia possidere debeamus.

X.

(4) Cum rerum divisio, propter lapsus necessariam consequentiam, suerit introducta; hincque dicatur in can. dilectissimis, caus. 12. quaest. 2. communis usus omnium, quae suntin hoc mundo, omnibus hominibus esse debuit; sed per iniquitatem alius dixit, hoc esse suum. Vide Auctorem Parthenii. Litigiiosi, libr. 1. cap. 7. num. 13. Ideo Christianus propriaequae habet, possidet quidem, rerumque divisionem adprobat propter ordinem, qui aliter hoc rerum in statu conservari nequit. Sed haut eo delectatur: verum ut crucem hanc inaequalitatem portat; lubensque omnia communia haberet, optatque id fieri posse; scit eniam si omnes boni, et omnia communia essent,

maiori commoditate omnes victuros. Vide Sebastianum Francum. Paeraedox 15; fol. mihi 212. Hicque pius affectus Monachatum olim introduxit, cuius asseclae, paupertatis praestant votum omnes, eorumque aliqui, planc nihil, nec privatim, nec in commune possidere queunt, ut Capuzini etc. Iungi debet Illustrissimi Bellarmini Liber, 4. de Pontific. cap. 14. de paupertate Christi multa egregia habens. Qui idem docere satagit; Christianos primos, qui omnia communia habuerunt, fuisse Monachos, libr. de Monach. cap. 5. et cap. 20. Adde, quae ex Philone Eusebius refert, histor. libr. 2. cap. 16. et 17. Qui idem libr. 3. histor. cap. 37. scribit: etiam post Apostolos, quosdam omnia vendidisse, et Evangelium praedicasse.

XI.

(5) Dominiorum distinctio, rerumque proprietas tum demum, haut displicet DEO, et eâ, salvâ conscientiâ uti potest Christianus; si (1.) ea ut non possidens possideat; nec cor adponat. Psalm. 62. vers. 10. 1. Corinth. 7. vers. 29. etc. Et (2) si secundum charitatem omnia pie communicet. Vide quae dixi, libr. 1. politicor. cap. 1. num. 7. versic. 6. Hoc innuit Beatus Paulinus, epist. 5. ad Severum ubi ita scribit. DEUS, nobis nihil in hunc mundum inferentibus, substantiam rerum temporalium, quasi tonsile vellus apponit; non ut sarcinâ impediat, quos expeditos nasci iubet, sed ut materiam nobis virtutis ad merita parieda proponat; et sit unde documentum nostrae in DEUM (id est, verum Patrem, ac Dominum) fidei at que pietatis edamus, si suppetant nobis cara, vel dulcia; quae (praeferentes DEUM) magno praemio negligamus. Ac de eodem Paulino, Prosper, de vita contemplativâ, cap. 9. Sanctus, inquit, Paulinus (ut ipsi melius nôstis) ingentia praedia, quae fuerunt sua, vendita pauperibus erogavit: sed cum postea factus esset Episcopus, non contempst Ecclesiae facultates, sed fidelissime dispesavit. Quo facto satis ostendit, ut propria debere propter perfectionem contemni, et sine impedimento perfectionis posse, quae sunt communia Ecclesiae, possideri. Sed illud prius quod dixi, bona possidenda esse, ut animum non intrent: optime expresserunt vetusti illi Theosophi, seu contemplativae Theologiae cultores; Inter quos He ricus Suso, aliâs Suesse, ita scribit, in tract. de novem rupib. fol. mihi 416. Qui ad octavam rupem cupit evolare, rebus et bonis suis teporariis, quae inter DEUM et ipsum aliquod possunt medium efficere, sese exuat et exoneret necesse est; aut certe ita eas servet, ut eas nihili pendat, nec sibi appropriet: sed tamquamnon habens habeat, potiusque inde promoveatur ad DEUM, quam erga illum impediatur. Hoc pacto quisquis eas res habet, licet eas obtinet, sitamen eis, non scipsum spectet et amet, sed solum DEI honorem: illi permittit DEUS, ut vitae

sustentandae necessaria inde accipiat, quodque superest, totum DEORUM [(reading uncertain: print faded)] ius revera est, impertiatur. etc. Sicque qui homines aequare vult, non opes subtrahere debet; sed arrogantiam, ut illi potentes atque elat, pares esse se apud DEUM, mendicissimis suis sciant. Detractâ enim divitibus in solentiâ, et iniquitate, nihil intererit; utrum ne alii divites, alii pauperes sint: cum animi pares exsistant: quae efficere nulla alia res potest, nisi Christiana Religio. Lactantius, libr. 3. Divin. Instit. cap. 22. Et ea quidem aliter, quam nunc vulgo fit, inculcata. Cum enim hodie non tales producat effectus, nec esse est concludi, etia abesse idoneam causam, seu modum. Ad posteriorem autem, quam dixi, conditionem; quod nempe possessiones, egentibus et proximis nostris, per charitatem debeant communicari: etiam Aristoteles respexit, cum dicit; libr. 2. politicor cap. 3. communem atque unam nos efficere debere civitatem, non uxorum confusione, liberorumque et patrimoniorum communione: sed disciplinâ etc. Facultates xrh/s1ei, seu usu communes sint, non ex necessitate, sed kat) a)reth\n, seu secundum virtutem: hocque intuitu Lactantius, dicto loco scribit, rerum proprietatem, et vitiorum et virtutum materiam continere: communitatem autem nil alind, quam vitiorum licentiam esse. Inde iniquus, et non Christianus est, qui prodigaliter abiumit, quo miseros et egentes sustentare posset. Eo intuitu vocat Christus Mammona iniustum, cum quo nobis debeamus facere amicos. Lucae 16. cap. Sed audiamus, quid Sancti Patres de divitum avaritiâ, vel effusione dicant. Sanctus Basilius, Oratione ad divites, in illud Evangelii, Destruam horrea mea: At tu, inquit, nonne spoliator es, qui quae dispensanda accepisti, propria reputas? Est panis famelici, quem tu tenes; nudi tunica, quam tu in conclavi conservas; discalceati calceus, qui apud te marcescit; indigentis argentum, quod possides inhumatum: quocirca tot pauperibus iniuriam facis, quot dare valeres Sanctus Ambrosius, sermon. 81. Sed ais, inquit, quid iniustum est si cum aliena non in vadam, propria diligenter servem? O impudens dictum! Propria dicis? quae? Ex quibus reconditis in hunc mundum detulisti? Et infra. Non minus est criminis, habenti tollere; quam cum possis et abundes, indigentibus denegare. Sanctus Hieronymus, in Epistol. ad Hedibiam quaest. 1. Si plus, inquit, habes, quam tibi ad victum, vestitumque necessarium est; illud eroga, et in illo debitricem esse te noveris. Sanctus Iohannes Chrysostomus, homil. 34. ad populum Antiochenum, Nemquid, inquit, grave quidpiam et onerosum a nobis requirit? necessitatem excedentia, vult nos facere necessaria; Et quae nequidquam et inutiliter reposita sunt, haec vult bene distribui. Et infra. Tuarum, inquit, rerum es, ô homo,

dispensator, non minus, quam qui Eccle siae bona dispensat. Et infra. Non ad hoc accepisti, ut in delicias absumeres; sed ut in Eleemosynam erogares: numquid enim tua possides? res pauperum tibi sunt creditae, sive ex laboribus iustis, si ve ex hereditate paternâ possideas. Sanctus Augustinus, in Psalm. 147 Superflu a, inquit, diviti, necessaria sunt pauperi: res alienae possidentur, cum superflua detinentur. Idem Auctor, in homil. 8. et libr. 50. homiliar. sic loquitur: defert Deus tibi honorem, et quasi tibi dicit: prior de communi tolle, quod sufficit necessitatibus domus tuae; quod reliquum est, da Christo. Denique idem, in tract. 50. in Iohannem; Tibi, inquit, superflua sunt, sed Domini pedibus, pauperibus necessaria sunt Sanctus Leo, sermon. 5. de collect. sic ait: Etiam terrenae et corporeae facultates, ex DEI largitate proveniunt; ut merito rationem eorum quaesiturussit, quae non magis possidenda, quam dispensanda commisit. Sanctus Gregorius, 3. part. pastoralis curae, admonitione 22. Admonendi sunt, inquit, quinec aliena appetunt, nec sua largiuntur, ut sciant sollicite; quod ea, de quâ sumpti sumus, cunctis hominibus terra communis est: et idcirco alimenta quoque omnibus communiter profert; et incassum se innocentes putant, qui commune DEI munus sibi privatim vindicant. Sanctus Bernhardus, in Eoisto!. 42. ad Henricum Archiesiscopum Senonensem, sic ait: Nostrum est, pauperes clam ant, quod effunditis; nobis crudeliter subtrahitur, quod vos inaniter expenditis. Haec ille. Neque diversam doctrinam tradunt Doctores scholastici meliores in sCholis. Sanctus enim Thomas, qui omnibus eminet, sic loquitur: 2.2. quaest 66. arric. 7 Res, quas aliqui ksukperabundanter habent, ex naturali iure debentur pauperum sustentationi. Idem, 2.2. quaest. 87. artic. 1. Dominus, inquit, non solum decimam partem, sed omnia superflua pauperibus iubet exhiberi. Denique in 4. sententiar. distinct. 15. hanc eandemesse testatur communem sententiam Theologorum. Adde Isidorum Pelusiotem, libr. 2 epistol. 146. ad Casium Scholasticum, ubihaec eadem, et rationibus ex Ethnicis Scriptoribus depromptis, inculcat. Patescit etiam ex cap. 1. Tobtae editionis Hebraicae, a Sebastiano Munstero vulgatae; Iudaeos decimam unam sacerdoti; secundam et tertiam dedisse peregrinis, viduis, pupillis, etc. ut benedictionem, sanctitatemque quasi, reliquis portionibus conciliarent.

XII.

(6) Sed hîclabor, hîc opus est, hasce duas possessionis divitiarum legitimae conditiones, ut ita in usu habeamus, quemadmodum professio exigit Christiana. Necesse sane hîc est, ut proximum diligamus, quemadmodum nosmetipsos, ut sciamus, non Christianum dicterium esse; bene ordinatam charitatem incipere a semetipso;

sed proximum aeque ac nos diligendum. Hîc exuendus est proprius amor, utilitas privata: quod tamen non facile est homini animali, non per Spiritum sublimiorem verâ fide illuminato: quod et casci Germani innuerunt, quorum proverbium fuit: Wan~ der aygen nutz nichtwer/sowere das Evangelium nicht schwähr. Hîc non semperurgendum est ius strictum: non omne quod secundum leges humanas licet; pro pio, honestoque habendum erit. Hucque alludit Christus, cum ait: Iohannis cap. 16. versic. 8. Spiritum Sanctum, cum venerit, accusaturum mundum, non solum de peccato, sed et de Iustitiâ et Iudicio. Sebastianus Francus, paradox. 252. et seqq. Item paradox. 227. etc. Vicissim vero sunt regulae intimae Christianitatis: beneficus etiam suum genium defraudat, stultissima est charitas, et prodiga sui ipsius. Proverb. 11. cap. eT ita charitatis obiectum est, proximi onu.

XIII.

(7) Ut maximum peccatum, et iniquitas est, cum seditione et turbis introducere rerum communionem; eosve condemnare, qui sua non communicant, et nec in communione vivunt; quod proprium est Anabaptistarum, turgentium imprudenti zelo: ita non videtur prohibitum, talem constituere Rei publicae formam, inter eos, qui ius hoc faciendi habent: ac etiam fieri hoc, et talem Rem publicam consistere posse videtur nonnullis. Communio namque bonorum, haut necessario praesupponit confusionem, et omnium aequalitatem; sed maxime harmoniam ordinemque admittit. Et ita olim Pythagoraei, in comm unione vixerunt: Iamblich. in vitâ Pythag. cap. 17. fol. 78. nec tamen omnes adillam communionem admittebant. Idene cap. 18. fol. 84. Ita talis communio fuit in Ecclesiâ primitivâ, eiusque mentio fit in Actis Apostolorum. Vide Illustrissimum Baronium, in Annalib. ad Annum Christi XXXIV. num. 76. Eaque adhuc durâsse videtur, tempore Clementis et Tertulliani. vide Tertullianum, adversus gentes, Item, de disciplina Christianorum, cap. 2. et. 9. ac adversus Marcionem. Itidem Beatus Clemens, epistol. 5. Hancque etiam communionem post recuperatam terram Sanctam, Duce Gothofredo Bullioneo, Christiani aliquot Antiochiae degentes, (postquam ea Saracenis adempta fuit) restituerunt, sub Anno MXCEVIII. Qua de re Chronicon Reicherspergense ita scribit: In hâc ipsâ Civitate, per Clerum eodem transmigrantem, vitae communis ea formula tunc refloruit; quae primitus per Apostolos ibidem coepta dignoscitur: iudicantibus eis nimirum iustissime, non aliam se illi Civitati debere normam vivendi inducere; quam quae primae institutionis Aposto licae fun damentis congrueret. Haec siquidem plantatio legitimi germinis, in Civitate illâ Sanctâ refloruit, tunc temporis; et palmites suos inde late

iam extendit: bonorum cordium glebis id facile ac Iibenter recipientibus, quod primitus ab ipsâ dexterâ Domini, in propriae coloniae agello plantatura sit. etc. Sed videtur sane non per modum necessarii praecepti; nec apud omnes Christianos primitivae Ecclesic, viguisse illam communionem: ut ex multis locis Epistolarum Divi Apostoli Pauli adparet, ubi Eleemosynas colligi petit, ubi adprobat servitutem, ubi Domino reconciliat servum fugitivum, locisque aliis pluribus, quod et attigi supra, num. 9. Non enim potest servari in multis locis, magnisque rebus publicis communio talis, Charron, libr. 1. de la sagesse, cap. 55. Requirit nam que homines, tam pietatis, kquam politkicae et civilis societatis ratione omnino probe edoctos. Non quoque hoc tentandum. Nam etiam Beatus Augustinus, et alii quidam, volentes in stituere communionem, in cassum laboraverunt; ut idem ille refert, libr. 6. confess. cap. 14.

CAPUT V. De Rebus Sacris, SAnctis, Ecclesiasticis, et Religiosis.

IUre Romano, Res Sacrae, ut et Sanctae atque Religiosae, in nullius bonis esse censentur, §. 7. et seqq. Instit. derer. diuts. l. Saecra, ff. dict. tit. Et quoque non in commercio sunt; nec ideo occupanti cedunt, l. 3. ff. h. Et tamen Sacrae et Sanctae, partim publicis, partim Universitatis; Religiosae vero, privatis rebus, suo quodam modo accenseri posfunt: unde et Sacra, nomine publici veniunt, l. 1. §. 1. ff. de iustit. et iur l. 19. C. de usur. Albericus Gentilis, ad L. inter publica, in prin 6. ff. deverber. significat. fol. mibi 47. Sic et res Religiosae, aliquo modo Dominum habent; et ideo constitui potest via ad sepulchrum. Pacius, enantiof. centur. 3. quaest. 54. Sunt sane et manent semper sub Imperio Civili, Res Sacrae, Sanctae et Religiosae: ut pluribus dixi, libr. 1. politicor. cap. 3. a princip. Res item tales, auctoritate superiorum, iterum prophanari, suo modo, et etiam alienari possunt, ut fuse tradit Rittershusius, ad Novell. part. 1. cap. 8. num. 16. et seqq. mult. Ac dicam et Ego, infra, aliquid hâc de re. Rerum autem aliae sunt humani, aliae Divini Iuris, l. 1. ff. derer. divis. Res Divinae, vel sunt absolute, vere et proprie Divinae; ut sunt Res Sacrae atque Religiosae. Res Sacrae sunt, quae DEO, § 8. Instit. de rer. divi. id est, usui ac cultui divino (nam proprie nil DEO dari potest, cum omnia sint in ipsius manu) rite et ut ius postulat,

consectatae, l. 6. §. 3. l. 9 ff. de rer. divis. (sivent loquitur Beatus Ambrosius initiatae) ac ita a nobis abdicatae fuerunt. Faber, in Rational. adl. 6 §. sacrae, ff. h. Erant enim Sacra Divino cultui mancipata. Ea verod consecratio, vel a Consule, aut Imperatore, accenso Foculo, fiebat; cum Tibicine,d verbis priscis et sollemnibus praeunte: Pontisice vero Maxumo, carmen praefante, capite velate, et contione advocatâ, ac iussm populi, sine quo consecrari aedes, terra, ager etc. nequibat. Demum Lege Papyriâ, non modo templa et aras; sed ne privatas quidem aedes, sine iussu populi, consecrare, aut sempiternâ Religione licuit obligare. Fuitque sententia Platonis, ut DEORUM delubra nemo constituat privatus; satis arbitratus ad immolandum, publica Templae patere. Alexander ab Alexandro, libr. 6. genial. dier, cap. 14.

II.

Res Sacrae, primum sunt ipsae Ecclesiae, sive aedes Sacrae, aut Templa; quae et Dominica vocantur: et inde procul dubio fluit Germanica vox Thumb / Item Thumbherz. Sicut et iidem Germani Maiores nostri, ex depravatione nominis Graeci kuriakh\, deduxerunt Kirche. Quo referri quoque possunt Martyria, id est, loca, in quibus con ventus aguntur, ad Martyrum memoriam celebrandam; unde etiam talia loca, Sancti Patres Memorias adpellitârunt, Cuiacius in paratit. C. de Sacrosauct. Eccles. Item Oratoria sive Proseuchae; Basilicae etiam indigitantur. Hucque pertinent quoque Monasteria, sive Asceteria, hoc est, domus tam Monachorum, quam Sanctimonialium, seu ut vulgo mutilate pronunciamus, Monialium. Huc pariter refero omnia loca et aedificia, piis usibus destinata: verbi gratiâ, colligendis. alendis, refocillandis, et curandis pauperibus, orphanis, senibus, aegrotis, debilibus, mancis et vitio sis; in summa, quibusvis miserabilibus personis, quae sibi ipsis sufficere non possunt, receptaculum praebentia. Rerum porro Sacrarum numero continentur; Donaria, sive Anathemata: ut vasa et vestimenta sacra, quorum in faciendâ re divinâ usus aliquis est, sive quae ad Divinam Religionem necessaria sunt, ut ait Imperator, in l. sancimus nemini 21. C. de Sacrosanct. Eccles. Imo etiam, quae tantum ad orn atum aedium Sacrarum, cultusque divini pertinent. Hucque ergo referri possunt, imagines et mensae saerae, quas in multis Ecclesiis, aut Monasteriis scimus esse et aurea, et argentea, et gemmis pretiosis ornata. Ac quod etiam in Ecclesiâ primitivâ, fuerint Templa Christianorum, et ecclesiasticus ornatus, Baronius docet, sub Anno Christi LVII. num. 30. etc. et omnium diligentiam superavit Iulius Caesar Bulengerus, inlibr. de Instr. Templer. etc. ubi veterum Templorum, structuram, ornatum etc. sollicitâ curâ describit. Non tamen pii unquam adproba verunt, ut nimiis structuris

sacrorum aedificiorum subditi opprimantur. Quâ de re lubet referre; quae Isidorus Pelusiotes habet, eptst. 37. libr. 1. Condis quidem, ut aiunt, Ecclesiam in Pelusio, machinis quidem ac molitionibus luculentam; sed improbis studiis, et sacrarum electionum pretiis, et iniuriis atque contumeliis, et tenuiorum opppressionibus, et pauperum sumptibus. Id quod nihil aliud est, quam aedisicare Sion in sanguinibus, et Hierusalem in iniustitiis. DEUS porro sacrificio exalienis bonis conflato nihil opus habet: verum illud, perinde atque eum, qui canem mactat, exsecratur. Quae cum ita sint; et aedificare, et iniuriam aliis inferre desine: ne alioqui domus illa teapud DEU. M prodat, et convincat. Ut quae sublimis quidem et exc3elsa stet; verum ob ea mala, ex quibus exstructa est, sempiterno clamore te insectetur, ereptasque mercedes a te expetat, ultionemque eorum, qui incommodis ac detrimentis abs te affecti fuerunt, poscat. Est in super et illa divisio notanda: quod Rerum sacrarum, aliae directo et principaliter ad Cultum Divinum spectent; ut Ecclesiae, Monasteria, item Vasa et Vestimenta Sacra: etc. aliae vero per consequentiam, sive minus principaliter eo referuntur; ut praedia, verbi gratiâ, agri, prata, pascua, vineae, piscinae, et similia. Item coloni, et servi rustici, per quos illa praedia exercentur, atque coluntur: quos proinde Iulianus Antecessor, in Epitom. Novellar. eleganter vocat membraimm obilium rerum. Et liae non Sacra, sed Res Ecclesiasticae indigitantur, quasque etiam Vulteius (in Iurisprudentiâ Romanâ) rebus quasi divinis accenset. Quod et facit Forsterus, tract. de dominio cap 7. num. 5. cum ad usum Deo servientium sint deputatae Sed cum illae sint in Ecclesiae Dominio vere, l. 14. C. de SS. Eccles. et cum earum certa aestimatio fit, ac usucapi queant, divinaeappellari vix possunt. Ad hoc referunt Patrimonialia Ecclesiae bona, pro dote etiam ad alendos Ministros, et ad fabricam quae sunt assignata; aut denique ad piam causam relicti reditus et oblationes, Authent. omnes, C. communia de succession. cap. relatum, et cap cum esses, extr. de testament. Estque notabile, quod quanto magis abundate coepit Ecclesia istis latifundiis et opibus externis, tanto magis degenerare coepit; ut verissime exclamaverit iam olim Sanctus Bernhardus: Religio peperit divitias, et filia devoravit matrem. Sed tamen Ecclesiae semper habuerunt bona ac proventus. Baronius, in Annalib. sub Anno Christi LVII num. 24.

III.

Discuti hîc potest controversia magni momenti; An Ius Sacrorum, ita sit omnibus gentibus commune, ut non possimus peregrinos vel vicinos, nostrorum Sacrorum participes se reddere cupientes, violenter vel arcere, vel alio exclusionis medio prohibere? Ac.

quidem non sine ratione coetus Christianus, praesertim maioris numeri, in certas Parochias distributus, et cuilibet suus Parochus praepositus est: hancque cuilibet partem gregis sibi assignatam, Divus Petrus, 1. epist. cap. 5. vocat Clerum, quasi sorte attributam. Et Epistola, ad Hebraeos, cap 13. testatur; Pastores pro ovibus suis, rationem cogi reddere. Quem in sensum Beatus gregorius ait: qui in regimine est, quot subditos habet, tot quasi animas habet solus. Constat ergo, qui Praelatus, quot animas hic procurat; ad tot rationes ante Tribunal Christi se obligat. Cautus itaque sit, fidelis et prudens, et omnibus sollerter prospiciat, tamquam suae, quia omnes suae sunt. Nam quotquot per negligentiam perierint, totidem animarum sanguinem, de manu eius DEUS requiret. Ideoque nec oves suum Pastorem spernere debent, neque etiam alibi eo in casu ad Sacramentorum participationem admitti debent, und a)llotrioepi/s1kopos2, in malam accipitur partem. Et eam quoque ob causam sancitur, in Cencil. 3. Carthag. can. 20. Placuit, uta nullo Episcopo usurpentur plebes alienae, nec aliquis Episcoporum supergrediatur in suâ Dioecesi Collegam. Beatus Cyprianus, libr. 1. Epist. 6. sine spe sunt, et perditionem maximam de indignatione DEI adquirunt; qui Schisma faciunt, et relicto Episcopo, alium sibi foris Pseudo-Episcopum constituunt Idem, libr. eod. Epist. 3. Statutum est omnibus vobis, et aequum ac pariter iustum est; ut uniuscuiusque causa, illic audiatur, ubi est crim en admissum; et singulis Pastoribus portio gregis est adscripta; quam regat unusquisque et gubernet: rationem sui actus Domino red dat. Oporteteos quibus praesumus, non circum cursare, nec Episcoporum concordiam cohaerentem, suâ subdolâ et fallaci temeritate circumcidere. etc. Ast si pastor ordinarius, aliam non veram amplectatur Religionem; non excludere debemus, quoscumque ad nos ex peregrinis locis venientes. Hieronymus Mencelius, apud Bidembachium, decad. 2. consil. 4. et Tilemannus Heshusius, apud eundem Bidembachium, decad. 3 consil. 6. addatur Pflacher, in postill. vder das Cvangelium/ Dominica Sexagesima. D. Philippus Haan; im Kirchenbuch/ fol. 541. Iohannes Gerhardi, loc. de Ministerio, num. 117. quaest. 6. Ius enim Sacrorum magis commune est, inter omnes Christiarros; quam aqua profluens, aut Mare. Sedin Aussriâ olim, et post in Palatinatu Neoburgensi disceptatum fuit: Si Princeps ex singulari Privilegio Nobilibus, Baronibus, etc in suis castris vel pagis, eâconditione concedat exercitium Religionis Augustanae Confessionis; ut Principis subditos alibi habitantes, non admittant ad Sacramenta, verbique DEI auditum; ac quidem sub poenâ amissionis Privilegii sui: Anne tunc salvâ conscientiâ, arceri

possint subditi illi Principis superioris, a Fratribus (Ministris nempe Ecclesiarum, dictorum Baronum etc.) eandem habentibus confessionem? Sane Princeps, qui Ius habet Privilegium dandi; ei con ditio nes quas velit adnectere potest:et tum illi peregrini, non debent fratribus habentibus tale Privilegium, molesti esse, hacque ratione effecere, ut et iidem pellantur. secedant er go cum damno potius suorum temporalium benorum; quam ut ibi maneant intuitu eorum: et proximi conditionem, tam inspiritualibus, quam temporalibus reddant deteriorem.

IV.

Sed nunc bona Ecclesiastica reassumam; quae non proprie Sacra sunt; ut innui modo supra, Haecque alienari non possunt, nisi certâ cum sollemnitate, cap. 1. et tot. tit. txtr. de reb. Eccles. non alienand. Unde si quis a tertio sciens rem Ecclesiae emat, propterea quod sine multis sollemnitatibus illa alienari nequit, procul dubio est in malâ fide; cap. qui contra, de regul. iur. in sexto, nec itaque usucapere potest, qui eam sic accepit. Balbnus, tractat. de praeseriprien. 2. part. 3. part. principal. quaest. 1. num. 3. ubi num. 4. addit; Errorem iuris hîc non excusare, quo minus malam pariat fidem, vide Wesembecium, consil. 8. num. 33. et per Discurs. tom. 1. Ac item Ecclesiae non praescribitur, nisi quadraginta annorum spatio; tam iure civili; Authent. quas actiones, ubi omnes Doctores, C. de Sacrosanct. Eccles. quam Canonico Iure, cap. 1. et tottit. extr. de praescrip tionib et porro quando Ecclesia vacat, interea parescriptio dormit, Baldus, in l. cum notissimi, §. 1. num. 3. C. de praescript. trigint. annor. pariterque datur Ecclesiae restitutio in integrum, ex capite ignorantiae, etiam contra hanc quadragenariam prae scriptionem, cap. 1. et 2. de in integr. restitution. in sexto. imo etiam contra immemorialem. Cravetta, de antiquit, tempor. §. materia, num. 44. etc. 56. etc. Wesembecius, late dict. cosnil. 8. num. 38. Nec pariter requiritur in alienatione ac etiam obligatione. Cravetta. consil. 849. rerum Eclesiasticarum, sollemnitas certa; sed et iusta ac necessaria causa: utiliratis scilicet, pietatis, et incommoditatis, ut late explicat idem Wesembecius, tom. 2. consil. 59 et Molma, tract. de iustit. et iur. tom. 2. Disputat. 465. etc. multu, item latissime de alienatione rerum Ecclesiasticarum, agit Forsterus, tract de dominio, cap. 7. num. 17. et seqq. qui idem num. 25. de decimarum alienatione tractat. Necessitatis nomine licet veniat aliâs, omnis iusta alienandi causa, enpla/tei; tamen cum causae discernuntur, cam adpellamus necessitatis, causam evidentem; quâ cogatur omnino Ecclesia alienare, l. iubemus, C. de Sacresanct. Eccles. ac cum non sufficiunt fructus, vel Ecclesiae mobilia, quae ante omnia distrahenda sunt; cap. Odoardus, de solutionib. etiam ex Sacris superssuis, quae alii Ecclesiae

integra vendi possunt: reliquis vero, qui sacra possidere nequeunt, confracta vel conflata vendi debent, can. hoc ius, cau l. 10. quaeft. 2. Etenim confracta formam amittunt, et Sacra desinunt esse; nec alienabilia fiunt. altera causa est utilitas evidens: nam que causa utilitatis, hoc in casu causae necessitatis adaequatur; Clement. 1. de reb. eccles. etiam cum Iuramentum denon alienando interpositum est, Oldradus, con sil. 9 l. Panormitanus, in cap. ut super, num. 15. dereb. Eccles. non alienand. Quippe a quacumque dispositione, ac prohibitione, intelligitnr excepta ratio publicae utilitatis, argum. l. si ita 52. in fin. ff. ad Leg. Aquil. Tertia est causa pietatis, ut pro redimendis captivis, l. sancimus 18. C. de Sacrosanct. Eccles. cap. aurum, cap. sacrorum, can. sicut caus. 12. quaest. 2. pro pauperum alimentatione, can. possessiones, caus. 16. quaest. 1. dict. cap. aurum Item si quid pertineat ad religionem et Sacra conservanda: cum summa sit ratio, quae pro Religione facit, l. sunt personae 43. in fin. ff. de religios et sumptib. funer. et causa pauperum pro piâ habetur, Tiraquellus, in tract. de pia causa, in princip. Sicque cum fames Hierosolymorum provinciam occupasset, ad Cyrillum, tamquam in Episcopum, necessitate ciborum turba respiciebat egentium. Cumque pecuniae ad consulendum penuriae non essent, vasa sacrataque vela distraxit, et populi necessitati subvenit. Itidem sacram vestem, quam ihnclytus Imperator Constantinus ad honorem Hierosolymorum Ecclesiae dederat, Macario illius civitatis Pontifici, ut eâ circumamictus, Ministerium Sacri Baptismatis adimpleret; quoniam erat auro sericoque contexta, Cyrillum aiunt ven didisse eamque vestem emisse quendam Thymelicum saltatorem: et dum eâ fuisset indutus, in ipsâ saltatione cecidisse, atque contritum morti contraditum. Historia Tripartita, libr. 5. cap 37. Quarta causa est incommoditatis; ut quia res propter impendia, hostilitatem, inun dationem, aut similem, damnosa magis, quam utilis Ecclesiae sit, can. non liceat, can. terrulas, caus. 12. quaest. 2. Sed quamvis causae tales adsint; tamen et insuper requiritur sollemnit as certa: videlicet Capituli tractatus et consensus, decretum Sukperioris etc. de quibus nec ipsi creditur instrumento; aut alienantium assertioni; sed debet fieri speciale instrumentum, separatum a scripturâ venditoris, ex quo de consensu et tractatu Capituli constet. Nicolaus Everhardus, con sil. 30. incip. visis, quaest. 1. num. 3. Veruntamen consuetu dini, et tempori, si quando diuturnitas eius intervenit, plurimum est tribuendum. Id enim possessorem tuetur, et sollemnitatum etiam Ecclesiasticarum praesumptionem inducit. Guido Papae, decis. 151. Menochius, consil. 90. num. 30. Addo et illud: Si Episcopus rem sibi et Ecclesiae Cathedrali communem, velit in alienam per venditionem, velaliam

transcribere rationem; superioris non requiri auctoritatem. Sin autem propria sit sui ipsius Episcopatus, Pontificis Maxumi intercedere debere consensum. Sed hâc de re tractant late Gilkhenius, ad Authenbt. boc ius porrectum, C. de Sacrosanct. eccles. per Discurs. Piasecius, in praxi Episcop. part. 2. cap. 5. num. 29. etc. fol. 434. Magnates non prophanare, suumque in fiscum redigere debere Ecclesiastica bona, alibi dixi. Et an relicta a testatore ad certum pium usum, in alium commutari queant, disputat Cravetta. consil. 296. Nuncillud solum addam, quae ad Catholicum Regem Philippum III. Scioppius scribit, in Consilio Regie, fol. mihi 24. Puta iam hinc eos stare, qui magnopere tibi Auctores sunt, ut Divi Brunonis familiam, in clarissimâ Italiae Carthusiâ, ad Ticinum DEO servientem, ac pro incolumitate tuâ dies noctesque supplicantem, bonis suis exuas; et Monasterii fructus in Equestria, sive Militaria beneficia convertas; quod quidem bono animo et zelo, sed non secundum scientiam, ut ait Apostolus, facere eos puto. Quoniam eis, cum de opulentiâ Monasterii, tum de tuo in fructus eius iure, manifeste falsa; et pluribus, non modo sEdis Apostolicae, sed ipsorum quoque Magistratuum Mediolanensium sententiis confossa, avidi quidam homines, et suae utilitati hâc occasione velificantes persuaserunt. aLtrinsecus autem stare Carolum Magnum, cum omnibus Germaniae, Galliaeque Optimatibus, in iisque Hettone, et Ramberto Vindonissae Comitibus, maioribus tuis existima; qui non quidem improbent, atque adeo vehementer laudent id genus Equestria stipendia, sive Commendas institui: sed id de tuo te facereaequum dicant, non de rebus DEO consecratis; quas gloriosae memoriae Princeps Iohannes Galeatius Vice-Comes, non de Ducatus, (in quo tu ei Caesareo beneficio successisti) sed de peculiaribus bonis, hoc est, de patrimonio suo, pro remissione peccatorum suorum obtulit; non ut inde stipendia militantibus dependantur, sed ut DEO serviatur, sacrisiciis, orationibus, luminariis, et pauperum alimoniis, et idem Scioppius, paulo post: Quod Rodericus a Saracenis, Anno Christi DCCXIV. Hispaniae Regno exntus; et occisus fuit, tantae illius cladis hanc fuisse causam puto; quoniam Rodericus et Witiza, Ecclesias spoliaverunt, resque earum vastaverunt, abstulerunt, alienaverunt, diripuerunt, et militibus loco stipendii dederunt.

V.

Insuper ab solute etiam iuris divini sunt, res Religiosae: a Religione (quasi mentes ligante, corasius; ad L. 6. § religiosum, Instit. b.) sic dictae; eo quod propter corporaibi sita, in quibus divini quidpiam habitavit, veneratio quaedam et metus, etiam loco debeatur. Forsterus, traect. de Dominio, cap. 7. num. 10. Quippe Philosophi Gentiles,

animas a DEO venire, et ad DEOS iterum abire, putaverunt. Mornaeus, de verit. relig. cap. 14. et seq. Ut autem Res Sacrae, Diis superis sunt consecratae, publicâ auctoritate; ita Res Religiosae, Diis manibus, seu inferis, auctoritate privatâ. Hotomannus, in epitom. Digestor. tir. de rer. divis. num 3. Quamvis hodie non, ut olim, privatis sepulchris; sed publicis coemiteriis utamur. vide me, in politica consideratione, vitae et mortis, Discurs. ultim. ubi de sepultur. Licet vero et Res Sacrae sint Religiosae; l. 2. § 19 ff. ne quid in loc. public. et tamen quia in Sacris plus est Religionis, ob consecrationem; ab eâ nomen sortitae sunt speciale. Donellus, libr. 4. commentar. cap. 1. Suntque coemiteria publica hodie, apud Catholicos, non Religiosa, sed Sacra; argum cap. abhaec, extr. de religios. domib. quia consecrantur, Sie werden geweyhet; Wihi enim Alema~nicum vetus (Weyhe nobis) idem quod sanctificatio est. Freherus, innot. ad Oration. Domin. Aleman. At vero olim Religiosum locum is facere dicebatur; qui cadaver, aut cineres in locum suum deferebat, quive mortuum in praedio, locove suo, humo tegebat. Verum locus, ubi cremabatur corpus; priusquam in os iniecta gleba esset, non sanctisicabatur, Cicero, libr. 2. de Legib. ac a primâ orignie, intra suas quisque aedes defossa cadavera habebat. Unde ortum est, ut Lares in domibus colerentur, ac inde etiam larvas vocamus. Hincque Lararium, Sacellum domesticum vocabatur: et exinde filius dicitur in Sacris paternis constitutus. Postea Legibus XII. Tabularum cautum fuit, ne intra urbem sepelireliceret: ideoque in agris quisque suis, sepulchra et loculos, in quibus cineres suorum conderent, habebant: ut quoque apud Iudaeos observabatur. Iohannes, cap. 11. vers. 38. et cap. 19. vers. 4. Vide Alexandrum ab Alexandro, et ibi Tiraquellum, libr. 6. genial. dier cap. 12.

VI.

Illud hîc quaerere lubet; quod in § ultim. l. 6. ff. h. respondetur, in commune sepulchrum, unum ceteris invitis mortuum inferre posse: an non pugnet cum eo, quod alibi in iure nostro est constitutum, in recommuni neminem Dominorum, quicquam altero invito facere posse? l. 28. ff. commun. divid. Sed sciendum, nihil novi in re communi, invitis ceteris, socio facere licere. Iam enim ius cuiusque ex sociis laedit, et deterius reddit, cum rem communem transformat. Inde ex loco puro, Religiosum facere non potest: § religiosum, instit. h. tit. adimeret enim locum socio, cum res Religiosae in nullius sint bonis, et tamen re communi uti, secundum eius usum potest: cum quippe ius socii, re communi uti volentis, mane esset; si prohibitione socii posset impediri. l. 52. §. Item Mela, ff. pro soc. Sicque et mortuum inferre potest in locum religiosum communem: nil enim prodesset, locum

habere religiosum, cum alio communem, si non concederetur usus. Ergo hîc, secus ac Antonius Faber ibi putavit, nil militat favor Religionis.

VII.

Quod dicitur, solere eos, qui liberare locum Religionevolunt, sacra inde evocare; hocitidem spectat ad morem priscum: Qui et fuit vetustissimorum Romanorum, in expugnatione Civitatum. Cum enim singulas urbes, in singulari alicuius DII tutelâ esse, persuasum haberent; ubi obsessam urbem iam capi posse considebant, DEOS in de tutelares, sollemni carmine evocabant: vel quod crederent, urbem aliter non posse capi: aut etia msi posset, esse nefas iudicabant, DEOS habere captivos, Macrobius, libr. 3. Saturn. cap. 9 vide etiam Livium, libr. 5. ubi deurbe Veiorum. Hincque Romani, ne simili deprecatione urbs ab hostibus excantari quiret, DEUM, in cu ius tutelâ Romaesset, et urbis ipsius Latinum nomen, occultum, ignotum que esse: voluerunt. Plinius, libr. 23. cap. 2. vide ME, in Discursu, de Angelis Imperserum, ad finem.

VIII.

Quodautem in L. 6. ad fin. ff. h. Cenotaphium locum religiosum esse, respondetur; id praeter rationem, singulariter receptum: asse. videtur. Namque Cenotaphium, sunt qui putent esse sepulchrum, in que necdum sit illatum cadaver: alii vero honorarium et imaginarium, Guilielmus Budaeus hîc. Quod Vergilius inanem tumulum dixit, libr. 3. Aeneid. Indeque Florentinus resperondet; Cenotaperhium sepulchrum esse, aut monum entum, quod memoriae duntaxat servandae gratiâ, exstructum est, l. monumentum, fff. de religios. et sumptib funer. Sicque Lampridius scribit: Cum Senatus alexandrum Severum in Britanniâ mertuum, aut ut alii malunt, in Galliae vico, cui Sicilia nomen, relatis Romam cineribus, in DEOS retulisset; exstructum illi fuisse Romae sepulchrum amplissimum, in Gallia Cenotaphium. Halycarnassaeusitem tradit; Illustris fortunae virorum cadavera, loco quidem uno condi: At monumenta alia, alibi a ben eficiariis exstrui solita fuisse honoris gratiâ, et in grati animi argumentum, libr. 1. Et etiaem. inter alia praeclara, et singularia instituta Pythagoricorum illud notatu non in dignum mihi visum est: quod dicuntur iis, qui defecissent: a Phil osophiâ, et qui tem ere eam divulgâssent, Cenotaphia tamquam mortuis exstruxisse. Theod. Canterus, variar. lection. libr. 1. cap. 12.

IX.

Res tandem nonnullae, quodammodo non vere, sed aliquo respectu, Divini Iuris sunt; nimirum Sanctae, quae sanctione Legum, adversus iniurias sunt firmatae, l. 9. §. 3. ff. de rer. divis. Sic eo intuitu, Imperium Romanum, dicitur Sanctum, dass Heylige Römische Reich. Sanctum autem a se gminibus derivari, in l. 8. ff. h. respondet Marcianus:

et vero in l. seq a sanciendo Sanctum esse dictum respondetur; ac [(reading uncertain: print blurred)] sit quasi incorrukptum et inviolatum, ut Urbicus, in Commentar. ad Frontin scribit: ac sancire est sanguine fuso, et exsecratione interpositâ confirmare, quod Servius Grammaticus testatur. Adde Gilbertum Regium, libr. 2. enantiof. cap. 4. Scipionem Gentilem, orig. fol. 274. Sic. et Leges eodem sensu, sanctae dicuntur, ut indicat Dionysius Hylycarnassaeus, libr. 6. cum ait: Iurârunt per Sacra omnia, se posterosque suos, hanc perpetuo legern observaturos; ad ditâ exsecratione, ut qui Legiparerent, ita DEOS superos inferosque propitios haberent; qui non parerent, infestos. Etiam eiusmodi sanctionibus sollemnibus poena ad ditur, ut caput eius, qui contra facit, consecraretur. Unde Sacrosancta dicuntur, quae sub capitis poenâ sancita sunt, ut inviolata et incortupta essent. Aldus Manutius, libr. 1. de quaesit. per Epistol. apud Dn. Gruterum, tom. 4. Thesauri Critici, fol. 268. Hinc et Caput Sacrum vocatur, pro supplicio capitali addicto. sed ut ad re redeamus, non inter hanc et praecedentem Legem dissonantia est, circa Etymon vocabuli Sancti: Nec tamen puto, hanc obicem removere Antenium Fabrum cum hîc in Rationalibus dicit, eiusdem nominis, duplicem esse posse Etymologiam, Res potiusita se, ut puto, habet, Sagmen non certa quaedam herbae species est, sed quaelibet sanguine conspersa. Legati enim caesae hostiae cruore herbam circa aram quae crescebae quamcumque, tingebant; ipsaconspersio dicitur Sanctio. et herba cruentata, sagmen: a sanguine utrumque. Unde postes Sanctum sumi coepit, pro omni, quod inviolatum habebatur. Sic et Legatipraegestione eiusm odi herbae sese inviolatos olim servârunt. Corasius, ad L. 8. ss. h. et Carolus Paschalius, in Legate.

X.

Sanctaeautem Res habentur; quibus utitur Civitas ad susi tuitionem et propagationem. Et ita Sancta loca sunt, quae saerata Logibus, plebiscitisve sancita; poenis adiectis, inviolata manent. Siquidem sanctiones, aut obtestatione, aut consecratione, vel poenis coasecrantur, Itaque Muri et Moenia civitatum, quod illâ tran sgredi noliceat, san cta censentur, § sanctae, Instit. h Sic et Homenus, 4. iliad. Thebana moenia, l. et vocat. Et sunt quoque in Municipiis Muri sancti, l. 8. ff. h. eosque necreficere sine Principis, vel Praesidis auctoritate, noque aliquid eis ceniungere, vel supponere liect. l. 9 § mures, ff. dict, tit. Et omne, tam intra, quam extra pomaerium, a moeniis areetur. Bratque pomoerium, auctore Livio, libr. 1. circa murum locus, quem in condendis urbibus, quondam Hetrusci, quâ murum ducturi erant, certia circa terminisinaugurato consecrabant; idque nec habitari, nec aratifas erat. Sicque muri, illibatâ iuris san ctione defenduntur, Et

capitale inde fuit, et severiori coercitum poenâ, etiam Romuli Lege, illi qui moenia transgressus attigisset. late Borellus, de Magistrat, libr. ule. cap. 10. et Forsterus, tract. de dominio, cap. 7. num. 13. Ex hocpueve Rhemum ipsius Romuli fratrem, ideo interemptum ferunt; quod Romae moenia transiliisset, pronuntiasseque Romulum sic deinde: Quicumque alius transiliisset moenia, interfectum iri. Et haec vulgatior fama fuit, ut Livius scribit, et Pomponius adprobat, l. ult im. ff. hîc, unde Lucanus, libr. 1.

Fraterno primi maduerunt sanguine muri.

Ac item de murorum eversionis poenâ, vide Aerodium, rer. iudicat. fol. 577. Leges quoque (ut iam supranum. praeced. dixi) utpote quarum iussa, poenis et suppliciis, ac Religionibus in aeternum coercentur, Sanctae dicuntur: l. sacra 9. § proprie dicimus, ff h. quas breves esse convenit; velut monita Orculorum, divinitus missa, ut paucis iubeant, non pluribus disputent. Sicut Plato, libr. 12. de Legib. et ex eo Strabo, libr. 6. scribit: Quibus Leges adsunt plurimae, ac poenae plurimae, iis et vivendi ritus depravatos esse: sicut quibus plures adsunt Medici, iis et aegritudines permultas esse, probabile est. Portae etiam sanctae habitae sunt, unde ab Hebraeis quoque Schiar dicuntur, quod a
[Gap desc: Hebrew word]
derivatur, id est, aestima vit: eoque etiam iudicia in portis exercebantur; et indem non procul erat locus, ubi malesici plectebantur. Schindlerus, in Lexic. Quam vis moribus Romanis vetustioribus, portae non ut moenia sanctae erant: quia cum per illas, defuncta corpora efferantur, Sacrosanctas minime reputârunt. Plutarchus, in Romulo, et problemat. cap. 26. Sanctum enim nequit esse, quod est funestum. vide Calvinum, Lexic. Iurid. verb. Sanctae Res sunt.

XI.

Rebus denique Sanctis, assimilia sunt loca, quibus hodie Salva Guardia (der burg fridt) est praefixa. Et ita Asyla, seu civitates ad Refugium constitutae, dicuntur sanctificari: Iosuae, cap. 20. vers. 7. quod alii vertunt parari: ac utitur etiam in hoc significatu, sanctisicationis verbo Moyses, Exod. cap. 19. vers. 23. Non nego, locum ita posse sanctificari, ut si aliquis ibi delinquat, capite puniatur: l. 9. §. 3. ff. de rerdivis. sed tamen necesse est, ut eae circumstantiae incurrant, quas delicte Rhemi, muros transcendentis, Bartolus et Albericus assignant, ad l. ult. ff. h. ubi tradunt; quod id nimirum fecerit in contemptum; dein de quod nullam causam habuerit, quam spontaneam voluntatem, dum verbum voluerit, in d. l. ult. (ut et Pacius, 1. Antinam. 38.) interpretantur, non de conatu, neque pro effectu, ipsa moenia transcendentis; sed de merâ temeritate facientis: quia volens, non coactus transcenderit. Ut et Livius, lib. 1. refert, ludibrio Romulifratris, Rliemum

novos muros transiliisse. Inde si aliquis locus sanctificetur (So in einem ort Burgfridt angeschlagen wurdt) tunc non omnis ibi delinquens, hoc est, ali quem vulnerans ibidem, vel morte, vel manus mutilatione, puniri potest; nisi id factum fuerit dolo; quae etiam olim fuit Lipfensium sententia, apud Georgium Beatum, in centur. varior. cas. sentent. Saxonie. tit. 50. fel. 89. Persona, seu corpus humanum (utpote Templum Spiritus Sancti) homo (utpote conditus adimaginem DEI) semper dignior est loco omni; utcumque Sacro, vel humanâ sanctione munito. DEUS mox a diluvio praecepit, ut homicida occidatur; eo quod habitaculum divinum destruxit. Praeceptum hoc inseruit Decalogo Spiritus Sanctus Multas repetita haec legislatio patitur limitationes. Easdem ergo poenarum temperandarum causas negligere non debemus; in eo, qui violat locum sanctum. Nec imitanda est severitas Pompeii Columnae, Cardinalis, Neapolitani Pro Regis; qui detruncari iussit lae vam manum, dextrâ aegre impetratâ, honestissimo Equiti Neapolitano; et qui tum in Aulâ Camilli fratris filii militabat: cum ex iurgio, gladium in atriis domus, in altercantis caput, sine vulnere distrinxisset. Idqueunum, poenam deprecantibus amicorum praecipuis respondit: ni ita fecisset, veluti alitâ, auctaque audaciâ, quae Neapolitanorum animis insita videretur; non defuturum, qui cubiculo ipsius ferrum in ferre, et ad cae dem enudare minime dubitaret. Iovius, in vitâ Columnae, fol. mihi 174. ad fin.

XII.

Denique Vulteius, Instit. derer divis. num. 5. fuae cumque philosophis accidentia vocantur, ea ICtis res incorporales dici putat. Quaeritur an recte? Sane id negat Hilligerus, ad Denell. lib. 5. cap. 1. lit. B. ait enim, acci dentia non esse entia ficta et rationis, sed realia; et habere esse suum extra intellectum, citraque mentis cogitationem. Iura autem incorporalia, iuris fictione subsistere: ut hereditas, ius postliminii, etc. At res ita se habet: non omnia accidentia sunt incorporalia iura, sed omnes res incorporales accidentia sunt. Sic enim ait alicubi ICtus Gelsus, Iura praediorum nihil sunt, quam praedia qualiter se habentia, id est, qualitates quae dam praediorum. Achabent quoque merae iuris fictiones, suam exsistentiam in intellectu, et sunt etiam artificialia accidentia: quo respectu Cicero, in Topicis, eleganter, res in eas, quae sunt; et eas, quae intelliguntur, seu animo et cogitatione comprehenduntur, distinguit. Dubitatur hîc, an fundus sit nomen Iuris, et per consequens res incorporalis? Id nego, cum Donello, in l. 58. num. 7. et seqq. ff. de verber. obligatien. per argumenta, quae apud eum videre licet. E' contra cuiacius, ad dict. leg. 58. hoc art, per l. 56. §. perult. ff de verbor. obligationib. Sed de hâc Divisione videri potest Forsterus,

tractat. de deminio, cap. 7. num 32. etc. Est item maxume controverlum. An uxori relicto bonorum mobilium et immobilium usufrucut, etiam nomina debitorum contineantur? quod Cravetta negat. cons. 300. Sed vide ibid. Adnot. Timanni a Kury ??? [(reading uncertain: print blurred)] . Verum Philosophice si res humanas, et que bona iureconsultivocant; ea omnia mobilia exsistunt, transitoria et vana.