PARS I. DE ORIGINE ET MUTATIONE IMPErii Romani.

ROmani Imperii caelestibus auspiciis fundati, divinisque institutis ornati, qualem qualem propositurus imaginem, omnium primo eius statum, ac gubernandi rationem (quia olim tot gentes, habitu, lingu, et moribus prorsus dissimiles, in unum corpus redactae fuerunt) levi penicillo, adumbrare et cum praesenti eiusdem facie conferre operae praetium duxi.

Huius ergo Imperii originem indagare, liberae quoque et florentis illius Reip. formam ac successum Monarchiae, quod nempe regimen

sub Imperatoribus latinis ac graecis, ut et sub Carolo Magno, eiusce posteris fuerit, referre, quomodo porro ad Germanos pervenerit illa potestas, quem Imperandi modum tenuerint secuti Imperatores ad Carolum Quartum, et inde ad nostram usque aetatem paucis ostendere necessarium erit: Hisce namque praemissis, facilius, et quidem ex fundamentis percipere poterimus, quae sit potestas modernorum Imperatorum, Imperialiumque conventuum, ac Iudiciorum, quae statuum Iurisdictio, et siquae alia ad eruditionem et Reip. nostrae cognitionem spectare videntur.

CAPUT I. DE REGIBUS ROMANIS.

URbis Romanae ortus, et incunabula Romulo frequentius

adscribuntur, hic eius situm quadrata descrip sisse forma, fossamque qu muro amplexus erat urbem duxisse fertur. Plutarch. in Romulo. Licius lib. 1. Dionysius Halicarnass. lib. 2. Florus lib. 1. cap 1.

Condita esse Roma putatur Anno tertio Olympiadis sextae Anno Mundi 3960. ante Christum natum 799. ut scribit R. P. Dionys in rationario temporum lib. 3. c. 9. in Iudaea tum Imperitante Rege Achaz: sed ut omnis Chronologia, et praesertim numeratio ab annis creati mundi, admodum est incerta, ita Tormiellus initia urbis ad Annum mundi conditi 3300 refert.

Et quidem denominatio Romae Rom, quod Hebraeis altum denotat derivari probabile est, unde et Germanicum Ruhm, fama descendit, et horum utrumque convenit tantae urbis Maiestati, quae utpote reliquas fama et magnitudine ac sublimitate

superavit, sicque Romulus vel Romel mere Hebraicum est, et plane mil aliud, quam altum DEUM notat. fuit autem Hetrusca lingua, hebrae dialectus, Fulerus lib. 4. miscell. cap. 9. adfin. Bernard. Baldus in interpraetat. tabulae Eugubinae. Eratque in Italia olim frequens, et in ea ibidem Sacrorum disciplina (ut apud nos hodie in latina, et apud Turcas, in Arabic) doccebatur. Durel. hist. linguar. c. 67. fol. 756. Et etiam Ethruscorum vernae dicebantur Romani, ut notat Albcric. Gentil. 1. Dearmis Rom. c. 2. fol 10.

Ceterum verum geminumque urbis Romanae nomen, nescio qu gentili superstitione occultabatur, ne Genius Tutelaris inde posset evocari, et ita in eius nominis suppressione, non minus, quam in occultatione Anciliorum, vel Palladii salutem Reip. sitam esse, vane opinabantur, Camerar. cent. 1. Meditat: histor. c. 60. ac cent. 2. cap. 10. et seq.

Sunt tamen qui Romam quasi Romularem, et Romulum a Roma, id est mamma dictum putant, eo quod a Lup fuerit lactatus, un cum fratre Rhemo, qu de re videri potest Festus in tract. de V. S. Plin. hist. naturalis lib. 15. c. 18. Plutarch, in quaestionibus Romanis quaest. 57.

Sed in rudi illo saeculo, non ignarus fuit Romulus, artium politicarum, quibus novum Imperium firmaret, quas Caspar. Facius in politica Liviana ordine recenset lib. 1. part. 1. et 2. ut et Alberic. Gentil. de armis Romanis lib. 1. c. 2. et lib. 2. c. 2.

Nam sane quamvis Romulus ignarus fuit literarum, nec vel fando audiverit aliquid de politic disciplina; DEUS tamen cum magni aliquid molitur, infundere solet iis personis sufficientia dona, quibus hac in re uti intendit. Nec certe credendum est, insignia ad Imperium

constituendum requisita Romulo defuisse, qui utpote non supra tria milia hominum habuit primum, et non habuit pedem terrae, moriens tamen ad mare usque ditionem tenebat, hominibus vero 1500. imperitabat.

Porro autem cum novae urbis tignationem Romuli, frater Rhemus, ex aemulatione partim ludibrio haberet, partim impeditum iret, tandemque murum hostili animo transiliret, eo loco trucidatus est: ac ut quidam ferunt Romuli, vel ut alii celeris satellitis Romuli manu. l. ult. ff. de rerum divis. Livius lib. 1. at certe Cicero, Romulum, ut solus sublato aemulo Imperium obtineret, fratrem occidisse, et muri transcensione facinus velare veluisse scribit. Eique S. Cyprianus in tract. de Idolorum vanitate, suffragatur, ubi de Romulo ita ait, ut Rex ipse principatum habeat, ad crimina fit parricida, vid. Alberic. Gent. de arm. Rom. b. 1. c. 2. fol. 10.

At quam vis leges a Romulo latae, et etiam ab eo Sacerdotes instituti ferantur, Forster. Histor. Iuris Civilis lib. 1. c. 6. Numa tamen alter post Romulum Rex, ferocem populum adhuc magis Pacis studio, et religionis vinculo adstrinxit: Sacra enim et Caeremonias, omnemque Deorum Cultum edocuit, Annum quoque in 12. menses, festos item dies, nefastosque descripsit, eaque omnia monitu Deae Egeriae; quod magis Barbari acciperent, edoceri se simulabat, Plutarch: in Numa, Florus lib. 1. c. 2. Livius lib. 1.

Sane qui fundamenta firma Imperii, vel constituere, vel conservare voluerunt, id inprimis mediante Religione fecerunt; adeoque multitantum fictitii nominis cultu id aggressi fuerunt, ut docui in tract. de educat. et studiis litter. c. 7. nulla enim res efficacius multitudinem regit, quam supstitio. Alber. Gent. de arm. Rom. lib. 2. c. 2.

Numam secuit sunt Tullus Hostilius, Ancus Martius, Tarquinius Priscus, (quo regnante Hierosolyma a Nabuchodonosore obsessa, dein desolata, et captivitas Babylonica subsecuta fuit. Forster. histor. Rom. lib. 1. cap. 10.) Servius Tullius, et Lucius Tarquinius Superbus quorum gesta breviter Florus describit.

Legum autem a Regibus latarum passim mentio fit, tam in iure nostro, inprimis lib. 2. ff. de Orig. Iur. quam alibi apud Auctores, Legesque illas Regias Sext. Papirius in unum volumen congessit, quod inde lus Civile Papirianum dictum fuit, ut docui in tract. de lib. Iur. c. 2.

Verum Lucius Tarquinius cum superbe et violenter Remp. administraret, ultimus fuit Regum, is enim primum traditum a maioribus morem de arduis Reip. negotiis Senatum consulendi consuevit, nec exiure, nec ex legibus, sed pro arbitrio cuncta

egit, probos et potentiores ipse e medio sustulit, et filium, ut idem faceret, instruxit. Ad Superbum autem et impotentem patris dominatum accessit effrenis filiorum libido, quorum unus Stuprum Lucretiae feminae ornatissimae inferens, eius occasione tamquam politic quadam Chrysi pater cum tota familia, qui omnes iam antea exosi erant, eiectus, et Imperium, una cum Regibus abrogatum fuit. Flor. lib. 1. c. 7. Liv. lib. 1. Caspar. Facius in politica Liviana part. 3. c. 46. et seqq.

Et ita prima aetas poplui Romani ab quasi infantia sub Regibus fuit, prope 2500. per annos, iique reges quadam fatorum industria, seu singulari potius divin providentia, ingenio tam varii fure, quia id Reip. ratio et utilitas postulabat. Et quidem Superbi illius importunae dominatio, nonnihil, imo vel plurimum profuit, sic enim effectum est,

ut agitatus iniuriis populus, cupiditate libertatis incenderetur. ut loquitur Florus lib. 1. c. 8. ac ut Liv. inquit, tulit Romana regia sceleris tragici Exemplum, ut taedio Regum maturior veniret libertas, ultimumque regnum esset, quod scelere partum foret.

Dies autem, quo Reges pulsi sunt, quique regis fugium dicebatur, quot annis Romae celebratus fuit, septimo Calend. Martii, ut memorat Ovid. lib. 2. et 5 Fastor. exactisque Regibus leges etiam regiae exoleverunt, ut scilicet cum potestate nomen etiam Regium exstinguererur, coepitque tum populus incerto magis iure et consuetudine ali, quam per latam legem L. 2. . 3. et 4. ff. de Orig. Iur.

CAPUT II. DE CONVERSIONE REI PUB: IN DEMOcratiam.

IGitur Luc. Iuno (qui ob simulatam astutiam, ut eius alacritas, et erectum Ingenium tutius sub Tyranno lateret, Brutus cognominatus erat.) Collatinoque Ducibus, cui ultionem suae mortis, Lucretia iam moriens mandaverat, Populus Romanus, ad vindicandum libertatis, ac pudicitiae decus, quodam quasi divino instinctu concitatus, Regem repente destituit, eorum bona diripuit, Imperiumque in praedictos libertatis suae vindices transtulit, mutato tamen et iure et nomine, quippe ex perpetuo annuum placuit, ex singlati duplex, ne potestas solitudine, et more Corrumperetur, Consulesque appellavit pro Regibus, ut

consulere se eivibus suis debere meminissent. Flor. lib. 1. cap. 9. Liv. lib. 1. sicque Salustius c. 6. in fine scribit, annua Imperia, binosque Imperatores sibi fecre Romani, eoque modo putabant, per licentiam animum humanum minime insolescere posse.

Sane per petua Magistratuum potestas in Democratico et Aristocratico praesertim statu plurima secum incommoda trahit, et temporalis econtra, maxime ad libertatis conservationem conducit. Bodin de Rep. lib. 4. c. 4. Ego in discursu de Magistratibus c. 2. n. 5. Verum enim est illud Mamertii apud Livium lib. 4. maximam libertatis custodiam esse, si magna Imperia diuturna non essent.

Adeo autem tenaces et cauti in libertate tuenda fure Romani, ut alterum Consulem, nempe Collatinum, tantum ob nomen Regium fascibus abrogatis urbe dimitterent.

Flor. d. c 9. quod factum S. August in. de civitate DEI lib. 2. c. 17. et Cic. lib. 3. offic. improbant. sed ex status ratione descendit. Alber. Gent. lib. 2. de arm. Rom. c. 4. Pariter Brutus cum studere revocandis Regibus liberos suos comperisset, eos in forum protraxit, et contione media virgis cecidit, securique percussit, ut plane publicus parens in locum liberorum adoptsse sibi populum videretur. Flor. d c. 9. S. August. de civit. DEI lib. 3. c. 16. Valer. Max. lib. 5. c. 8. n.

Substitutus porro Collatino Valerius Publicola, a populo ita dictus, summo studio annisus est, augeri liberi populi maiestatem, nam et faces ei pro contione submisit, et ius provocationis adversos eos dedit, et ne specie artis offenderet, eminentes aedes suas in planas submisit. Flor. d. loc. Plutarch. in vita Publicolae. Ac quidem legem de provocatione, patronam civitatis, vindicem

libertatis. Anton. apud Ciceronem lib. 2. de Oratore, vocat, e autem effectum est, ne Consules absolutam haberent potestatem, nec pro arbitrio in Civem animadvertere possent. Occurit hic disputatio, ob auctoritatem inter se dissidentium politicorum, maxime controversa, quis nimirum fuerit status Rei publ. Romanae post Reges pulsos, usque ad Imperium Iulii Caesaris. ac Augusti. Et quidem Polybius alibi ait, videri regiam potestatem in Consulibus, Aristo craticam in Senatu, Democraticam in populi comitiis eminere. Cic. Dion. Halicar Contarenus, ac et alii assensum praebent, et statum Reip. Romanae tum temporis ex tribus formis commixtum fuisse tradunt Quamvis autem non possimus Bodino adstipulari, qui nullam omnino agnoscit commixtam Reip. formam lib. 1. de Rep. fol. 279. ut iam modo dixi in tract. de statu Reip. mixto. Scite

tamen Bodinus d. loco ait, apud priscos Romanos fuisse in Magistratibus Imperium in Senatu auctoritatem, et consilium, in populo summan potestatem, ac Reip. Maiestatem, ita ut maxime post Valerii publicolae populares leges vere democratici Status formam induerit Resp Romana, ut docui in tract. de democratia c. 2. Consules enim minime regiam habuerunt potestatem, cum nec legem iubere, nec foedera sancire, nec tributa indicere, nec verberibus caedere civem, nec etiam restivere potuerint damnatos. Senatus nec in universos, nec insingulos, ullum Imperium habuit, et ea quae is censebat, consules ad populum referebant. Tribuni etiam Senatores in vincula duci iubebant, hincque penes populum potestatem rerum omnium fuisse Fabius apud 1 IV. 8. recte enuntiavit. sicque vera democratica tum Romae erat,

populoque omnis Maiestas competebat.

Cum vero Marci Valerii Publi. colae lex, plebis potstatem nimium auxisset, Senatus, et Magistratuum imminisset, ptopterea, quod Sententias Consulum irritas faciebant, ni populi Iudicium accederet, permissa nempe plebis convocatione ac suffragio populi cuius pars maxima ex plebeis constabat, id ansam causamque dabat, ut ad nulla munia per Magistratus cogi inopes possent, sublato nimirum omni suppliciorum metu, et quoque cum Latini assererent, Tarquinios aemulatione et invidia pulsos, omne ideo Latium Manilio Tusculano Duce quasi in Regis ultionem bellum Romanis inferret. Flor. lib. 1. c. 11. Et Exercitus summa difficultate, et durissima conquisitione colligeretur, Placuit Senatui tollendum esse in praesentia consularem potestatem, aliumque creandum Magistratum, qui belli et

pacis, reique omnis Dominus, nec obnoxius esset alicuius rationis rationis reddendae. Factum itaque est Senatusconsultum, ut vir unus, quem Senatus nominaret, populus confirmaret, eligeretur, quem Dictatorem vocrunt. Forster. hist. Iur. Rom. lib. 1. c. 17. Eberlin. de origine, Iur. c. 17.

Et quidem maximis subinde iningruentibus periculis, licet etiam postea saepius Dictator fuerit creatus, tumque summa Populi potestas paulisper latescebat, quippe quod a Dictatore neque provocatio ad populum, neque ullum, nisi in parendi cur auxilium esset. L. 2. et 18. de O. I. Liv. lib. 2. et dixi in tract. de appel. c. 2. n. 5. Non tamen exinde forma Reip. Democratica cessavit, ut docui in tract de Maiest. in genere. c. 6. quia nempe Dictatoris auctoritas ultra semestris temporis spatium non extendebatut, Eique Magistri

equitum adiungebantur neque absque populi suffragio in equum ascendere potuit, ut docet Eberlin d. loc. n. 11. et seqq. Quam vis sub Sylla, et Iulio Caesare apparuerit dictaturam in effectu Tyrannidem, seu proximam ad eam iram esse, ut alicubi scribit Halicar. Postea imminente bello Volscio, civitas secum ipsa discors, intestino intra Patres, ac plebem, flagrabat odio, maxime propter rixas ob aes alienum, fremebant scilicet plebei, se foris pro libertate et imperio dimicantes, domi a civibus opprimi et capi, tutioremque in bello, quam in pace, incer hostes, quem inter cives, libertatem plebis esse, orta inde seditio est, ac plebs in montem Iovi consecratum, et ex eo sacrum cognominatum, secessit, nec nisi Tribunos impetrsset, Menenii Aggrippae facundi et sapientis viri auctoritate est revocata, factumque id Anno urbis

conditae 260. ac 16. vel 17. post Reges exactos Anno, Dario primo in Persia imperitante Liv. lib. 2. Dion. Halicar. lib. 6. Forst. hist. Iur. lib. 1. c. 19. Dicti autem sunt Tribuni quia tribuum suffragio creabantur, Tribuni autem Plebis nominati fuerunt, quod tuendae plebis causa maxime instituti fuerunt, unde nec coram Dictatore potestatem deponebant, eorum domus noctu non claudebantur, ut indigenti cuique eorum auxilia paterent, erantque magis adintercedendum et impediendum, quam ad agendum instituti. Forst. d. lib. c. 20 et seq. Eberlin. de O. I. c. 17.

Ac ut optima etiam instituta tandem degenerare, et propter morum Corruptelam in vitium verti solent, etiam seditionum plurimarum causas Tribunitia potestas excitavit, quae specie quidem plebis tuendae, cuius in auxilium comparata, erat instituta, re autem dominationem ae

quirens sibi, studium populi ac favorem Agrariis, Frumentariis, Iudicariisque legibus aucupabatur, et ita misera Resp. in exitium suum merces erat, ut loquitur Flor. lib. 3. c. 13.

Cumque post exactos Reges incerto magis Iure et consuetudine Urbs Roma aleretur, quam script lege, placuit public auctoritate decem constitui viros, per quos leges a Graecis Civitatibus peterentur, quas in tabulas Eboreas perscriptas, pro rostris posuerunt, datumque illis est Ius in civitate summum, uti leges scilicet ferrent, et corrigerent, si opus esset, ac etiam interpretatentur, neque provocatio ab iis, sicut a reliquis Magistratibus fieret, ab iisque processerunt famosae illae leges. 12. tabularum, quarum in iure nostro crebra mentio est, quasque omnes Philosophorum Bibliothecas superare Cicero reputavit lib. 1. de orat. iisque totam Iustitiam

contineri scribit Flor. lib. 1. cap. 24. carumque legum fragmenta (totae enim non exstant) eollegerunt Marcilius, duo Godofredi, Rittershusius, et alii, commentariisque illustrrunt.

At cum traditos sibi fasces Regio quodam furore Decemuiri retinerent, ante ceteros Appius e insolentiae delatus est, ut ingenuam Virginem stupro destinaret, oblitus et Lucretiae, et Regum, et quod ipse composuerat, Iuris, eaque occasione, Decemuiris omne Imperium a Populo ademptum fuit. Halicar. lib. 11. Liv. lib. 3. Valer. Max. lib. 6. c. 1. exempl. tertio, Flor. lib. 1. c. 24.

Porro autem quam vis Romana Resp. quam diu libera, semper vera fuerit Democratia, inter optimates tamen, ac plebem subine certatum fuit, tam ob matrimoniorum dignitatem, ut nempe Plebei etiam Patritiis iungerentur. Liv. lib. 4. quam ut Plebei quoque Magistratus

crearentur Liv. ad fin. lib. 6. Flor. lib. 1. c. 26.

Sicque Adolescentiae tempus, seu secundam aetarem habuit populus Romanus, in qu totam Italiam, quatenus intra fretum et Alpes continetur, Imperio suo subiecit Flor. lib. 1. cap. ult. Is ergo domit Itali, iam prope quingentesimum annum agens tum vere robustus et iuvenis par orbi terrarum esse coepit, ita prope quingentis annis, quibus domi luctatus est, ducentis subsequentibus reliquam Europam, Africam, Asiam bellis, victoriisque peragravit. Flor. lib. 2. c. 1. Albianus in prolegom. operis sui historici. adeo prima dominandi spes in arduo est, ubi ingressus fueris, adsunt studia atque ministri, ut Tacit. alicubi ait, semperque facilius dignitas, ac potentia crescit, quam incipit. ut scribit Senec. epist. 107. et primam victoriam instrumentum esse solere subsequentis, prudenter dicit Iustin. lib. 1. c. 8.

De causis autem incrementi Imperii Romani Sulpitia poetica ita sscribit, duo sunt, quibus extulit ingens Roma caput, virtus belli, et sapientia pacis. Disciplina autem ac virtus militaris tunc fuit constans, ac severa, ac quam diu talis, per eam orbis Imperium est quaesitum, quemadmodum etiam Boltius scribit, disciplina militaris acriter retenta, Principatum terrarum Romano Imperio peperit.

Aciei dispositio ita erat accurata et distincta, ut Romani non tam viribus, quam ordine et ratione vicerint, in fide, in statione, et Ducis sui obsequio tam diu milites permanebant, donec in vita. unde Salust. orat. de Rep. ordin iam primum ait, Iuventus simul ac belli patiens erat, in castris per laborem militiam usu discebat, magisque in decoris armis, et militaribus equis, quam in hortis, atque conviviis libidinem habebat,

talibus igitur viris non lbaor insolitus, non locus ullus asper, aut arduus erat, non armatus hostis formidolosus, virtus omnia domuerat. Insuper praefecturae militiae nemini committebantur, nisi qui inferiores militiae gradus emensi erant, ita utalios recte docere possent, quod ipsi prius fecerant cum laude.

Populus enim Romanus ardorem primum libertatis, ac e confirmat gloriam et studium Imperii augendi inprimis sibi habuit curae, unde S. August. lib. 5. de Civ. DEI c. 11. ait, Magnum illis fuit aut fortiter mori, aut liberos vivere: sed cum esset adepta libertas, tanta cupido gloriae incesserat, ut parum videretur sola libertas, nisi et dominatio quaereretur.

Inprimis autem Reip. Romanae conduxit, quod non ut in Atheniensi Rep. a populo, sed a Senatu deliberationes suscipiebantur, unde Liv.

lib. 30. raro inquit, simul hom inibus bonam fortunam, bonamque mentem dari, Populumque Romanum, co invictum esse, quod in his rebus sapere et consulere maluerit, et Polybius, quoties externi periculi metus eos in medium consulere coegit, tantam ait fuisse Reip. Romanae vim, atque harmoniam, ut neque in deliberationibus quidquam eorum praetermitteretur, quod facto esset opus, cum ut quippo acciderat, eo certatim suas cogitationes conferrent, et corum, quae erant decreta, nihil fieret tardius, quam oporteret, publice, privatim que omnibus ad consulta perficienda committentibus, quare, inquit, invicta atque inexpugnabilis illa Resp. est.

Senatus autem partim ut seditiones et factiones a Rep. averteret, partim ut purganda urbe otium, atque cum otio commotio vitiorum materiam, tolleret, et perditis hominibus,

veluti pravis. et corruptis humoribus pletoricum Reip. corpus evacuaret, semper bellorum occasiones quaesiverat ac etiam moderante sic providentia divina (quae utpote censente S. August. lib. 1. de Civit. DEI. c. 12. ad domanda gravia mala multarum, gentium miraculose fere incrementa illi Reip. dedit) ultro se bellorum causae primocum finitimis, deinde cum transalpinis et longinquioribus quoque populis vel sui, vel suorum defendendorum gratia obtulerunt.

Bella enim non sine iusta causa suscipiebantur, quod singulari tract, docuit. Alb. Gent. quem de arm. Rom, inscripsit, hincque ut ex Livio apparet, nonnulli Carthaginis excidium dissuaserant, ut scilicet urbis aemulae, meru magis, intenta rebus suis plebs in officio esset, quae, sublata Imperit aemula non gradu sed praecipitio a virtute ad vitia descivit.

Et de acquisitione hactenus, non

minus. autem in tutando Imperio, quam in acquirendo summ prudenti est opus, hincque Cyrus apud Xenophont. Im perium tueri et conservare longe difficilius esse affirmat, quam comparare, dum ait, acquirere sapius enim illi contigit, qui audaciam duntaxat adhibuit, sed stabilire, et retinere, quod adeptus es, id vero non sine temperantia, nec sine multo studio fieri solet; In hoc autem Populus Romanus excelluit, etiam comprimis in pace, et sociis eligendis, accurate observabant, quosnam animos ad pacem afferrent, et inprimis cum iis, qui temporibus in si diarentur, sedulo sibi caucbant, ne vel periculosam vel turpem facerent pacem.

Devictos, sed non plane subactos hostes, Populi Romani Maiestatem observare curabant, ita tamen, ut legibus suis ac libertate nihilominus tuerentur. Unde

Municipales civitates dicebantur, aut mancipia, quae a Populo Romano in societatem, suorum munerum, aut, honorum recepta, suo interim Iure, utentes, semperque ab initio Rem pub. separatam a Populo Romano habebant, de quibus in ff. est totus titulus Ad municipalem, de iisque agit Gellius noct. Atticarum lib. 16. n. 13.

Sed hoc inprimis firmavit in exteris locis Popul Romani dominatum, quod in devictas provincias, colonias, ex urbe mittebant, hacque ratione Populus Romanus ubique, habitabat, dum colonias in omnes Provincias submisit, in iis quoque, lingunm suam propagrunt, et ita in Hispania, Galliis, aliis que locis lingua prisca exstincta, et Romana plantata fuit.

Praesides etiam Provinciarum cum Resp. Romana adhuc in bono statu esset, subditis non oneri erant, ita.

quoties Magistratibus in Provincias proficiscendum esset, ne eorum comitatus et transitus provinciales gravarent, mulis tabernaculisque, et omni alio militari instrumento, ipsi se instruebant, hospitia benigne, comiter, et honeste colebant, ipsi quoque milites praesidiarii, tant innecentiae laude celebrantur, ut nemini graves essent. Unde Cic. lib. 2. offic. nostri Magistratus, Imperatoresque ex una hac re maximam laudem capere studebant, si Provincias, si socios, aequitate, et fide defendissent, itaque illud patrocinium orbis verius, quam Imperium poterat nom inari.

Habebant potro Romani, praesidia, ubi coloniae non poterant duci, ea in limitaneis locis potissimum collocabantur, ubi minimo oneri subditis, maximo usui in hostes essent: habebant itidem milites seu praesidia in mari ac flum inibus

disposita, per classes, ut Pyratas ac hostes arcerent, suis vero transuectionem ac transitum salvum praestarent, ut et oras maritimas tutarentur. Ac sane nulla potentia magna classibus carere posse putatur, unde dominium maris femper affectarunt Romani.

Pacis potro, quod artinet artes, inter eas inprimis quoque educatio infantum referri meretur, et quae plantarium quasi Reip. exsistit, ea. prisco aevo Romae scria, accurata, et Reip accommodata fuit, et quidem ad recti decus, arque iis artibus suos erudiri cura bant, qulbus ingenia ad usum Reip. excitabantur, inter quae erant praeter rem militarem, praecipue Eloquentiae, et Iuris fludium. adolescentes liberalibus disciplinis imbuti, mox viris in Rep. claris commendabantur, a quibus ad praxin et usum rerum politicarum, manu quasi ducebant, qu de re Auctor

Dialogi de Oratore, vulgo Quintiliano ascripti, ita egregie iuvenis inquit. ille, qui foro et eloquentiae parabatur, im butus iam domestica disciplina, resertus honestis studiis deducebatur a patre vel a propinquis ad eurn Oratorem, qui principem locum in eivitate tenebat, hunc sectari, hunc prosequi, huius omnibus negotiis interesse, sive in iudiciis, sive insconcione assuescebat, magnus ex hoc usus, multum constantiae, plurimum iudicii Iuvenibus statim contingebat.

Quod autem Ennius olim scripsit, moribus antiquis stat res Romana, ii erant abstinentiae, boni publici studio, constantiae, temperantiaeque laude insignes, candidi, sinceri, simplices, et tamen cum vera prudentia coniuncti. De publica re, nihil praeter gloriam captabant, et inde. viri etiam maximi, ere familiari pauperes, honore et nominis decore

ditissimi fure. Sicque menelius Agrippa aere collato muneratus, Q. Cincinatus a vomeris stiv, ad secures consulares est vocatus. hinc et multorum aes alienum, qui provincias sincere administrarunt, ex publico persolutum fuit, sic Scipionis filiae, quia pater iis pauperiem ex asse reliquerat, ex aerario publico accepre dotem, et senatus novis maritis soceri loco fuit.

Constantia vero et gravitas Romanorum adeo sibi constabat, ut, quamvis cum pluribus hominibus ac diversorum institutorum gentibus consuetudinem haberent, tamen ubique mores se dignos, et amictu et victu, et oratione et vit tuerentur.

Sed et honores ac res secundae, non illis animos extollebant, nec etiam calamitates vigorem et spiritum adimebant, adeo ut in utraque fortuna, sui semper similes ac modesti

esfent. Quam temperantes ac innocentes habuerint mores, illud documento est, quod viri in conviviis frugales, at mulieres plane abstemiae erant: Unde illius instituti origo descendit, ut cognatis osculum ferrent, explorandi causa, an vinum bibissent. Exstant etiam exempla, ubi mariti impune occidetunt uxores, quod vino fuerintusae, virginos vero conviviis non adhibebant, ne earum aures obscenis forte verbis violarentur, ut Varro apud Marcellum, in verbo, Acerbum, habet.

Praesentibus autem liberis, nihil quod indecorum videri poterat, in, verbis, facto, aut gestu faciebant, quia sciebant in liberos, facile manare exempla parentum, sive bona sive mala. Et ideo egregie Valer. Maximus lib. 4. c. 3. ait. Dii demum Penates, ea civitas, id regnum, aeterno in gradu steterit, ubi minimum virium Veneris, pccuniaeque cupido, sibi vindicaverit.

Insuper etiam Romani Institutorum suorum ita erant observantes. ut de suis rectelfancitis nihil temere mutabant, aut remittebant.

De exterorum vicissim moribus, nisi probatilfimis et Reip suae statui apris non facile quid admittebant. Unde illud veteris poetae Romani. Odi mores transmarinos, mille habent offutias. Optime enim illos imperia tueri didicerant, qui eadem Instituta constantissime tenerent, quibus initio Imperia, recte fundarent, nisi evidens Reip. utilitas aliquid mutandum suaderet.

Unde Livius nihil, inquit, morum, ex antiquo probabile est veteribus, nisi quae usus evidenter arguit, stare malunt. Novorum enim morum introductio, temere mutatis patriis bene constitutis, evidens laborantis et aliquando etiam ad interitum vergentis Rei publicae signum esse consue vit.

Sed in secunda praecipui populi Romani aetate, tales probi mores Romae erant, sancti nimirum, pii, sine flagitio, ac fcelere carentes et ita etiam tempora, ut ita dicam, aurea fuerunt: sed postea moribus transmarinis omnia corrupta fure, dum, nimirum Poenorum hostium metus imminens, qui disciplinam veterem continebat, cessit, et Asiaticis deliciis civitas inquinata fuit. Quod advertit etiam S. August. de Civit. Dei lib. 3. c. 26. Florus lib. 3. c. 12.

Ac nescio an satius fuisset Populo Romano Sicili et Afric contentum fuisse, aut his ipsis carere, dominante in Italia sua, qua m eo magnitudinis crescere, ut viribus suis conficeretur. Syria autem victa inprimis corrupit Romanos, mox Asiatica Pergameni Regis hereditas, illae opes atque divitiae afflixerunt saeculi mores, mersamque vitiis suis quasi sentina Remp. pessum dedre, id

quod plerumque fieri solet, unde, scite Iuvenal. Satyr. 6.

Saevior armis, Luxuria incubuit, victumque ulciscitur orbem, Quo et respexit Horatius dum 16. Eclodon, ait.

Suis et ipsa Roma viribus ruit.

Et hinc apparet, quam recte Seneca scribat Epistola. 91. cladis causas, si alia deficiunt, nimia felicitas invenit, indeque Politicis commune axioma est: Imperium nimis magnum si non ab alio, a se ipso tamen destrui: sed notatu imprimis dignum est, quod Polybius, confiderat serio Reip. Romanae form, ac conftitutione, praeclare praedixerit, quali imposterum mutatione, Resp. illa sit turbanda, et evertenda, cum tamen is vixerit in comitatu Scipionum, adhuc constante Reip. libertate, probisque moribus vigentibus.

Verba eius ita sonant: Post quam

Civitas aliqua multa, eaque magna. pericula superaverit, ac eluctata fuerit, iamque ad Principatum et potentiam ascenderit, manifestum est, ubi fortuna secunda, non moderate habita in ea sedem fixerit, in mores luxum irrepre, in animos Virorum ambitionem, et perficaciam, dum, circa Magistratus, dum circa alios, quod ubi semel invaluerit, malum, exsistat mutationis in deterius principium, ab honoribus perambitionem petitis, aut negatis; item que ab illa arrogantia et luxu, quo privatorum mores erunt depravati: perficiendae vero, mutationis Auctor erit Populus, cum a Magistratibus quidem iniuri affectus, propter cotum avaritiam ac rapinas sibi videbitur, ab aliis vero propter ambitionem assentatione cotruptus, et vano tumore fuerit inflatus; tunc enim, incensus ir, et solis iis, quae iracundia suggesserit, utens consiliis,

parere amplius, aut aequo Iure agere, cum prioribus Magistratibus detrectabit: verum pro omnibus unus ipse erit, plurimumque poterit, quofacto mutata facie Reip. nomen quidem longe pulcherrimum Civitas recipiet, libertatem inquam et popularem statum: re vero ips turbae inconditae dominationem experietur, quod malum, erit omnium longe deterrimum, et fervituti viam slernet.

Haec velut ex Phebi tripode Polybius pronuntiavit; et cum haec omnia ita fuerint subsecuta, exinde apparet, quod Politicus prudens, etiam de futuris, ex praeteritis et praesentibus rite perpensis, dextre coniecturare queat.

Quae autem seditiones internae ex moribus malis postea ingruentibus ortae, quae vitia irrepserint, ac nempe de luxu Romanorum immenso, de avaritia quae ex luxu oritur, quamque inprimis in provinciis dominante,

Rep. praesides ac gubernatores exercebant, multa habet Ioan. Lockhemius. lib. 4. de periodis Imperiorum. Ac passim etiam Florus. Et sane pecuniae hocce studium effecit, ut nihil apud Senatum, nisi num mis intervenientibus, nihil apud. Populum nifi per largitiones effici potuerit: ut vere conquestus sit Propertius.

Auro pulsa fides, auro venalia Iura.

Aurum lex sequitur, mox sine lege pudor.

Ambitio autem Potentum, et vulgi licentia, atque facilitas inprimis omnia corrupit, et turbavit, ut Flor lib 3. c. 12. tradit, cum ait, ex huiusmodi principiis inter Marium et Syllam Caesarem item atque Pompeium aliosque, honoris certamen ortum est, illudque certamen Caesarem tandem atque Pompeium furialibus in exitium Rei pub. facibus armavit. Nam sane non civiles solum seditiones, sed et bella socialia, atque servilia, Italiae vires attriverunt: Sed

inprimis propter civiles seditiones, apertisque civilibus bellis in urbe media ac foro, quasi in arena Cives Concivibus suis gladiatorio more concurrerunt, nec tunc plebei Duces aut Nobiles perversi Ducatum sceleri praebuerunt: sed et saeculi ornamenta Marius ac Sylla, pessimo facinori capita se praebuerunt, totque ca clades Cives absumpsit, per caedes ac prosoriptiones, ut vix potuerint numerari, Sylla Patritios, Marius Plebem defendit: sed uterque, privatam causam egit, ad dominatumque aspirabat. Sylla Victor Mario misere occumbente, perpetuus creatus Dictator, et utrumque in ordinem reducta Civitas fuit, Syll quasi Rege exsistente.

Qui tamen ante mortem deposuit Dictaturam, libertatemque Patriae resignavit, et quod Caesar dicere solebat, Politicum solaecismum commisit. Vetuntamen nondum eo tempore adeo

depravati mores erant, ut Tyrannidi ferendae, populus par esset, quod Sylla tamquam acutissimus Politicus bene animadvertit, ideoque maluit. deponere dictaturam, quam ab e deici violenter.

Idemque Sylla teste Suetonio in vita Caesaris, acute praesagivit, in Iulio Caesare multos Marios latere.

Ac sane mox Pompei, Crassique invaluit potentia, cui se opposuit. Caesar, qui nobilissimus licet, plebis tamen partes, videri voluit tutari, non ut Nobilium tyrannidem, quod praeseferebat, depelleret, sed ut ipse solus imperaret. Sane iam illo tempore maius erat Imperium Romanum, toto orbe pacato, quam ut externis viribus exstingui posset: propriis ergo viribus, ut in ultionem, gentium occumberet, voluit providentia Divina.

Sane prudenter Dion: Cassius lib. 47. histor. Romanae scribit, fieri non

posse, ut in eo Reip. statu, ubi penes Populum Imperium est, si is ad summum fastigium ac ad tantam, quanta tunc fuit Romanorum potentia, evectus est, ut animis civium suorum moderari queat.

Sed inprimis aliud adhuc accedebat, quod nempe Res pub. Romana eiusque libertas, ex Fati lege, seu potius ultione divin deberet interire, nam certe magna Imperia, ingentia cumulant peccata, quae tandem DEUS Opt Max illorum Imperiorum inversione punire solet.

Quo et respexit Lucanus gravissimus Poetarum, qui libro 1. ita canit.

Invida fatorum series, summisque negatum
Stare diu, nimioque graves sub poere lapsus,
Nec se Roma ferens.
Et alio loco.
In se magna ruunt, laetis hunc Numimina rebus
Crescendi posuere modum.

Sed certe Crassus inter Caesarem et Pomperium, medium quasi se ferebat, impediebatque quo minus illi aperte, sibi invicem bella moverent: sed Crasso exstincto, iam in duas factiones Roma divisa fuit. Dum nempe Caesar, ut Lucanus ait, ferre non potuit priorem, nec Pompeius parem.

Antea Mariana Cinnaeque rabies, et Syllaniana tempestas, inter Urbem et Italiam se continuerant, at Caesaris atque Pompei furor, totum qua patebat Imperium, quodam quasi diluvio et inflammatione corrupit, adeo ut iudice Floro. lib. 4. c. 2. non tecte civile, nec socia e quidem et externum: sed commune potius quoddam ex omnibus, et plusquam bellum dici meretur.

Erat quidem Pompeius magnae auctoritatis, rerumque gestarum, gloria insignis. Sed iam eius fortuna fenescente, Caesaris orescebat, et

propter victos Gallos, Germanosque et Brittannos tentatos, illorum viribus, robur Exercitus invincibile habebat, eoque sub praetextu Pompeium, hostesque alios suos debellandi, ac libertatem recuperandi, una Rem. publicam devicit, et Pompeium fugavit, qui in fuga iussu Aegipti Regis, consiliis vero Spadorum (qui potentes semper in illo regno ad morem Persarum erant) et ne quid malis desit, Septenii desertoris sui gladio, trucidatus, sub oculis uxoris, liberorumque suorum, mortuus fuit: qu de re videri possunt. Flor. lib. 4. c. 2. Plutarch. in Caesare et Pompeio, ac Appiano lib. 2. de bellis Civil.

Caesar ergo potentioribus devictis vel fugatis, neminem iam habebat, quem timeret, vel qui eius potentiae resisteret. ergo cum plebs putaret. se habere iam plenam libertatem, repente servire Caesari coepit, qui tamen Regis nomen tamquam

odiosum detestatus est, et Dictatoris perpetui sumpsit, re ver tamen Rex crat, et Regiam potestatem exercebat, ut Suetonius in eius vita, non uno loco refert.

Ille etiam callide inimicis omnibus ignovit, et erga omnes benevolus videri voluit, tamen clementiam illam affectatam, cives prudentiores suspectam habebant et gravis erat liberis beneficiorum potentia. Ergo multi coniurati ducibus Bruto et Cassio, cum in curia. 23. volneribus mactaverunt, sicque ipse, qui civili sanguine curiam implevit tandem Curiam suo sanguine inspersit, in deque factum, ut adhuc disputetur, an~e iuste fuerit occisus. Qu de re egi, Ego iam in c. ult. meae Synop. et in tr. de Conversione Imperiorum ad finem.

CAPUT III. DE INITIIS ET PROGRESSV MONARchiae sub Regibus Romanis.

POpulus Romanus Caesare et Pompeio trucidatis rediisse in statum pristinae libertatis videbatur, nisi aut Rompcius liberos, aut Caesar heredem reliquisset, ut Florus scribit lib. 4. Ac sane Populus Romanus nimium Caesariano nomini addictus, ac ita etiam corrupta Res pub. fuit, ut salva esse potuisset, nisi confug isset ad servitutem, ac ita insignis mutatio, effecit, ut una Romanae dominationis, id est humanigeneris conversione penitus fere cotremverit, omnique genere discriminum civilibus terrestribus, ac navalibus bellis, omne Imperiico pus fuerit agitatum.

Caefar ergo Octa vianns haeres et Adoptivus filiuslulii Caesaris sub specie necis vindicandae, quae patri illata fuit, mire omnia turbavit, ut postea ipse esset, qui a se rurbata restituisse, voluit videri, quemadmodum eius artisicia a Tacito lib. 1. Annal. summo iudicio, ac ctiam a Dione Cassio describuntur.

In hunc ergo Caesarem Octavianum omnis potestas, post varia et crudelissima bella, quae a Floro lib. 4. de gestis Roman. recensentur, rediit, Is etiam solito artisicio Regis, ac etiam Dictatoris nomen repudiavit, Principisque sumpsit, estque Princeps, qui primum locum capit, ut deinceps, qui capit deinde, hoc est secundum.

In hunc itaque Lepidi atque Antonii arma plurimo quidem variis in proeliis civium sanguine fuso, cessere, dictusque postea fuit Augustus, non ab augendo, sed ab augurio,

quasi bonis auspiciis consecratus, hincque Festus ait, Augustus locus sanctus est, ab avium gestu, id est ab avibus, quia significatus est, sive ab avium gustatu, quia aves pastae id ratum fecerunt, optimum autem veteres augurium putabant, si aves pascerentur et errant Nostrates, qui Augustum interpretantur, Mehrer de Reichs.

Sed ille Augustus Bruto et Cassio Iulianis parricidiis caesis Sexto Pompei Magni silio apud Siciliam Oppresio, ubi militem, Tacito teste, donis, populum annon, cunctos dulcedine orii pelexit, munia senatus magistratum legum paulatim ad se trahens, demum Imperatoris nomen Populi decreto accepit, non quale ob victoriam tribui more vetusto solebat, sed quo summa Imperii demonstratur. Nam sane olim sub libera etiam Rep. Duces, qui benere gest apud milites. in magnam

auctoritatem pervenerunt, Imperatores a Legionibus salutati fuerunt, quae res honorem et dignitatem, minime vero potestatem concernebat. Augustus autem Imperator voluit vocari, ab Imperio, imperandique summpotestate.

Ac res porro co rediit, ut arte et metu, senatu populoque devincto, Imperium solus Augustus obtineret, quin et illius acta, Senatus iuramento approbaret, eumque omni legum vinculo liberaret, et tandem tribunitia oblata potestate perpetua Regiam plane, si imperandi vim spectemus, auctoritatem ipsi conferret, quae omnia Suetonius in vita Augusti, ut et Dion Cassius histor: lib. 52. et seq. latius exsequuntur.

Sane qui Rem publicam innovare cogitur, in id incumbat, necesse est, si innovationem illam non ingratam populo esse vult, ut quando res ipsas, sicut ante erant, retinere nequit, earum saltem retineat aliquam

umbram, aut si rem ipsam iam habet, aliis umbram relinquat. ut Clapnarius de arcan. Rer:publ. lib. ult. pluribus Ubi inter alia ait Imperqtor, Dominus, Caesar, Rex, Princeps, et quae sunt plura Dominationis vocabula, re ipsa fuerant unum et idem, et umbra quaedam populi oculis tamen fuit obducta, ut putaret se habere, quod iam amiserat re ver.

Ex quo colligere promptum est famosam illam Regiam legem, cuius vigore Populus Principi, et in Principem omne suum Imperium transtulit, ex quo etiam dici solet, quod quae principi piacuere, legis habeant vigorem l. 1. ff. de constitut Princ. . sed et quod Principi. Inst. de Iure natur. etc. hanc inquam Regiam legem, non ut quidam putant fictitiam. sed Augusti sub Imperio inductam, lalam, promulgatamque fuisse, unde et Augustum, privilegium appellatur, in l. ult. . penalt. C. de cad. tall.

vocatur etiam lex Augusti, l. 14. in fine. ff. de manu miss. testam. Ac iam in tract: meo de Monarch. c. 4. n. 5. docui, Augustum. 10. ipsius Consulatu, legibus solutum, putoque tune legem Regiam latam fuisse. sed non nisi legem Imperii ab initio, postea demum ab effectu legem Regiam appellatam esse. argum. l. 3. C de testam. eaque Regia lex repeti solebat, singulis sub Augustis, et adhuc Romae fragmentum exstat Regiae legis, de Vespasiano latae: quod autem mentio sit quandoque legum Regiarum, ut in l. ult. ff. de mortuo inferendo, id non de hac, sed de legibus sub Regibus primis latis subintelligendum est Lyclama. lib. 7. Membranar. Ecloga. 9.

Hocque modo Urbs illa aeterna rerum domina ac gentium Imperii, virtutis, dignitatis, gloriaeque domicilium, mundi caput et Regina, omnimum Civitatum Mater, et orbis Metropolis, proprii Civis pedibus

subiecta popularisque dominandi ratio in vere Monarchicum mutata statum, sub leni tamen principatus nomine velata fuit. Undo et Suetonius in Caligula refert parum abfuisse, quin Caius Caligula diadema Barbaricis Regibus sollenne sumeret, ac speciem principatus in regnum converteret, sed ex hisce simulacris inanibusque iubendi iuribus nihil Regiae potestati decessit, quemadmodum auctoritate Appiani Alexandrini, et aliorum d. lo. n. 2. etc: ostendi. Bodiumque refutavi, qui Principatum seu Imperium Romanorum Imperatorum Mixtum et Aristocraticum statum eclinantem esse putat. Nam sane potestas a Populo Romano Imperatoribus collata absoluta vere fuit, eiusque vigore, quaecumque in publicis privatisque rebus, ex usus Reip: esse censebant, libere agere potuerunt, quod et pluribus ostendit Henning: Arnisaeus lib. 2. de Repub, c. 6. sect. 4. n. 6. et sequent.

Interim tamen apud bonos Imperatores sua constabat auctoritas senatui Romano, sed hoc ita est intelligendum, non quod communicata cum ipsis fuerit maiestas, sed quia in partem curarum senatores vocati fuerunt, pariter ut in regnis Tyrannic dominatione haud oppressis, parlamenta, status, Ordines, Regni Senatores, die Landschafft oder Landstnd interrogant et audiunt in rebus gravioribus, Reges alis absoluti, quo et intuitu Senatum Romanum meliorem partem generis humaniSimachus vocat, et probus Imperator apud Phobistum: Vos estis mundi Principes et semper fuistis, et in vestris posteris eritis. Et Corrippus Iustino sequentia tribuit verba:

Vos mihi proxima membra

Conscripti Patres, nostri spes maxima regni.

Vos estis pectus, vos brachia verticis huius.

Certe amplissima fuit Senatus, potestas ordinario Iure, hic ce enim ordo Imperium dabat, exercitus consirmabat, ut putet ex Spartiano in Hadriano, ex Phobisto, in Tacito, et ex Capitolino in Marco. Senatus etiam provincias regebat Proconsulares. l. 2. . novissime. ff. de Orig. Iuris. Ubi refertur, quod sub Imperatoribus praesi diales Provinciae. princi pum nutu gubernatae, Proconsulares vero Senatus iudicio fuerint distributae. Senatus etiam bellum indicere solebat; et inde Claudianus in 1. panegyrico Stilic onis.

Censebat bella Senatus, et in 3.

Aquilus decreta Senatus.

Senatus item decreta legis auctoritatem obtinebant lib. 2 ff. de leg. . constat, Inst. de Iure natural. etc. l. 2. . deinde 9. ff. de O. I. Et pariter Senatus citra provocationem iudicabat, ab eo quippe appellare vetuit

Hadrianus Imperator l. 1. . 2. ff. a quibus appellare non licet, ne scilcet provocatio ab ipso Principe videbatur concessa, qui etiam Senatorum numero ascribitur. in l. ius Senatorum. C. de dignitat, vincta l. quisquis ff. ad l. Iul. Maiest. Senatus quoque aur horitati plurimum attribure Theodos. et Valentinianus Imperatores, utpote qui constituerunt, si quid deinceps in publica privataque causa emerserit necessarium, quod publicae legis formam exposcat, id ab omnibus antea a proceribus Palatii, quam gloriosissimo Patrum conseriptorum caetu tractari, et cum omnes consenserint, tunc demm auctoritatem Caesareae confirmationis accedere debere. l. humanum 8. C. de LL. Novell. 62. Simach Epist. 21. idque tamdiu duravit, donec Leo Imperator Novel. 71. har cce Senatus. auctoritatem sustulit, quod tamen factum fuit, cum Imperium

occidentale Francici Imperatores obtinerent, ac certe ad hanc ce formam in Imperio Francico et Germanico, loco Senatorum Romanorum constituti fuerunt pro Senatoribus Regni, Archiepiscopi, Episcopi, Abbates etc. Principes item et alii Magnates, ut et Civitatum deputati: id quod adhuc in plerisque locis fieri soler.

Et porro non obstat nec Maiestati absolute Romanorum Imperatotum aliquid decedit, quod aliquando Imperatores, a Senatu proscripti, pulsi, fugati, imo etiam morti addicti fuerunt, sic enim Nero hostis a Senatu iudicatus, et ut more maiorum puniretur, quesitus fuit, ut in eius vita Suetonius testatur. c. 40. Sic Com~odo Imperatori pugionem Senatus misit, et de co acclamationes Senats fuerunt, hosti patriae honores detrahantur, unco trahatur etc. ut Lampridius refert. et de aliis Imperatoribus idem factum fuit, ut dixi in dissertat. de

Repub. curanda. cap. ult. n. 12. Illibatum ergo Imperatores Romanos vere Monarchas, legibusque omnibus civilibus solutos fuisse, uthabetur in l. principes 38. ff. de legib. l. 2. . novissime, ff. de. O. I. . sed et quod Principi Inst. de Iure natur. etc, . fin. Inst. quibus mod. test. infir. Novel. 102. c. 2. in fin.

Sed utcumque malis artibus tam Caesar quam Augustus imperium sibi asseruerint Monmarchicum, illuque Tiberius et aliqui Sequaces callidis machinationibus propagarint, hoc tamen non absque DEI O. M. providentia singulari (quae etiam peccata ad bonum finem quem illa saluberrime semper propositum habet, deducit) factum fuit. Democratici namque status graviores erant morbi, quam utleni emplastro potuerint curari, unde et ferro opus erat, ut tanta Matri vis sedaretur, sane Imperii huiusce navis totfactionum scissuris, tot

inte stinarum dissensionum procellis afflicta erat ut dicente Pomponio in l. 2 . 11. ff. de Origine Iuris. necesse fuerit Reip. per unum consuli, ac certe popularis status licet pulcherrimo quodam libertatis fundam ento nitatur, hominum tamen vitia multo minus quam Monarchia tolerare porest et plebis ac primatum indomita scientia nulla convenientiori medicin curari potost, quam dominatione severiori acriorique disciplin, enque de re videri potest providenti politic sum~e elaborata oratio apud Dionem lib. 521. ubi Mecaenas Augusto suadet, ut Monarchiam sirmet et quibus, rationibus id fieri possit, deducit.

Pertinet irem huc, quod apud Herodotum habetur Phrigibus de bellorum, civiliumque armorum consulentibus, hocce Oraculum olim Iovem dedisse, in magnis motibus Regeopus esse Inde quoque Secretarius ille Florentinus censet, nullam

Remp. sive a prim is initiis recte institui, sine ante iam male formatum, feliciter emendari posse, nisi huius rei potentia, ab uno dependeat solo, dicente etenim Livio decate 1. l. 9. Reges im pedimentis omnibus liberi, ac Domini rerum temporumque trahunt consiliis cuncta, non sequuntur. Unde apud Tacit. lib. 1. Annal. prudens quidam Politicus, Tiberium monet, non aliter rationem Imperandi constare, nisi uni reddatur.

Et Lycurgus cuidam monenti, ut Populo potentiam tradere velit, eum primum rem suam familiarem, ita institui iussit.

Ceterum Politici fere communiter concludere solent, Monarchiam ceteris rerum publicarum speciebus praeferendam esse, quod et magno Lipsio placet lib. 2. politic. c. 1. ac exstat de ea re apud Herodot, lib. 3. histor. inter Persiae Optimates

disputatio magno iudicio conscripta.

Non exiguum quidem splendorem praesefert libertas, quae vigere putatur in Democratia, sed sane Populi Imperium, et Plebis inprimis, gravius est, quam unius, et magna libertas habetur, vivere sub Rege potente. Unde quidam poeta.

Fallitur egregio quisquis sub principe credit

Servitium, nusquam libertas gratior exstat Quam sub Rege pio.

Porro autem stabilito Imperio Augusti, ut post gravem maris tempestatem, ventis ponentibus desi dere fluctus folent, ita ctiam passim omnes discordiae subito conquieverunt, et hanc item temporum felicitatem, simulque novam istam Monarchiam, etiam humanigeneris servator CHRISTUS, salutari suo in hunc orbem adventu decoravit, quem etiam Ethnici praedixisse videntur: Memorat enim Cicero lib. 1. Epist. ad fam, suo tempore

ex Sibylinis Vaticinationibus, Senatui perspectum fuisse Regem Magnum et Immortalem nasciturum, quod equidem ille de mutatione Reip. perperam accipit, eaque ratione etiam Virgilius Fclog. 4. et quidem Cumeae vaticiniis de novo aliquo nascituro Puero talia refert, quae nemini alii, nisi Salvatori nostro unico applicari queunt. quemadmodum Antonius Guibertus Costanus in Apologetico, ipsius quaestionibus Iuris subiuncto, latius probat.

Ceterum Imperium Romanum sub Caesaribus Latinis (id est a Iulio Caesare usque ad Constant. Magnum) electivum fuit, nunc hic non disputabo, praestetne Regem eligi, anne vero eum acceptare, quem suggerit Sors Nativitatis, quia de ea quaestione iam antea singularem edidi discursum, qui praesixus est tractatui meo, de successione et electione.

Procedente vero tempore, varia

Electionis ratio observata fuit, Imperatores etenim nonnumquam sibi ipsis asciscebant Successores, vel sanguinis et cognationis praerogativ permoti, velob ogregias alicuius virtutes, proprio iudicio ducti; saepe quoque Senatus Romanus, electionis utebatur iure, ut plurimum vero militari suffragio res illa peragabatur. Qua de re plura videre licet apud D. Gevvoldum in tract. elegantissimo de S. Rom. Imperii Septemuiratu. c. 4.

Constat quidem, quod Iul. Caesar. Octavium nominis, fortunarum, Regnique heredem scripserit testamento, ut memorat Dion. lib. 45. histor Romanae. et sic apud Tacit. lib. 1. histor. Imperator Galba ait, sub Tiberio, et Caio, et Claudio, unius familiae quasi hereditas fuimus: sicque Adrianus non solum Antonium sibi adoptavit: sed et addidit conditionem, ut ipse sibi Marcum et Verum, Antoninos adoptaret, Spartia. in

Vero. et Capitolinus in M. Antonio.

Et generaliter adeo Filiorum semper habita ratio fuit, ut nonnulli dubitent, haud admodum impertinenter, an Imperium Romanum libero suffragio, non potius sangumis privilegio fuerit delatum, ut videre est apud Goldastum in tract. de Senioratu, lib. 3. c. 14. Sed tamen probabilis magis opinio mihi visa semper fuit, quod Imperium Romanum, si ad illa tempora, qua Constantinum Magnum antecesserunt, orolos convertamus, electivum plane fuerit, ut apparet ex iis, quae deduxi in tract. de success. et electione Regia. lib. 3. dissert. 3. n. 17. Nam sane Constantinus Magnus, orbem Romanum non solum heredibus restamento reliquit; sed et inter Filios divisit Bodinus. lib. 1. c. 4.

Quod autem per adoptionem interdum, aut etiam testamento successio fuerit continuata Imperialis, hoc factum fuit, auctoritate et

consensu Senatus, Senatus autem ut in omnibus electivis Regnis fieri assolet, raro respuit boni Principis Filium, non quidem necessitatis, sed potius gratitudinis iure; Et sic etiam, non satis fuit, Octavium testamento Caesaris adoptari: sed adoptio illa robur accepit lege curiat. Cuiac. lib. 7. observat. c. 7.

Porro futuri Imperatores, Imperialisque culminis heredes adhuc viventibus Augustis Caesares vocati fuerunt, et tempore primorum Imperatorum Imperatores non Caesares: sed Augusti, illi vero Caesares dicti fuerunt, quosnunc vocamus Reges Romanos, id est Imperialis dignitatis certi heredes.

Interdum etiam duo simul veri Imperatores erant, Imperiumque non Monarchicum, sed Diarchicum fuit, sicque Marcum Antoninum Philosophum, et Verum Antoninum (qui duo pariter Augusti, primi simul

Rem pub. gubernrunt Romanam) si mili ac pari Maiestatis Im perio regnansse, Iul. attestatur Capitolinus in vita Veri Imp: Et post hos Valentinianus, morem antiquitus institutum supergressus, non Caesares sed Augustos, Germanum nuncupavit, et Filium, eosque socios sibi fecit: ut refert Amnianus Marcellinus, histor. lib. 27.

Nunc quod attinet ad Imperandi rationem: Imperatores Romani Rem publ. tum per Urbanos, tum per Provinciales regebant Magistratus, sub quibus Consulumpotestas, tamquam adhuc redolens pristinam libertatem, paulatim in ordinem redacta, et ad praefectum Urbis, Praefectumque Praetorio, magn ex parte translata fuit.

Provincias regebant Proconsules, Praesides, aliique Praefecti, qui non solum Iuridicundo: sed et armorum exercitio praeerant, ut testatur

Rosinus lib 7. antiquitatum. Redituum tamen exactio, Procuratoribus Caesarum in cumbebat, et saluberrimo instituto separata fuit ab officio eorum, qui armis praeerant, verebantur enim Imperatores, ne si coniungerent armerum potenitam et commoditatem pecuniae, ad rebellionem Gubernatores incitarentur: Latius de Rep. Romana. lib. 2. c. 15.

Quamvis autem Romani sub Imperio Caesarum de pristina multum remiserint virtute, atque quorundam Imperatorum improbitate ac ignavia Resp. haecce florentissima in summum subinde adducta fuerit discrimen ac praesertim bella cinili ob controversam electionem mota saepe. turbaverint Imperium Romanum., attamen ab aliis Imperatoribus mores quandoque restituti hostes, repressi, finesque Imperi vel prolati vel firmati fuerunt, adeo ut sub Traiano Imperatore optimo in Orienti Arabia

Armenia et Mesopotamia, in Septentrione Dania Imperio accesserint., Sicque Imperium Romanum tum tem prois quoad longitudinem gradus (cuiusmodi tercentum et sexaginta circulum orbis absoluunt) nonaginta, quoad latitudinem 45. vel circiter continebat, insuper etiam singulari stratage mate politico Antonininus Imperator Romanae civitatis ius universis in orbe Romano habitantibus est largitus, nexque parili omnes provincias devictas colligavit, l. in orbe ff. de statu hominum Nou. 78. in prin nam sane olim cives Romani insignia admodum privilegia habebant, his autem muito minora. obtinebant qui Italico iure vivebant, et adhuc durioris conditionis provinciales exstiterunt, sed Imperatores, dum omnis Imperii subditos Romani exaequarunt, non alio hoc intuitu fecerunt, quam ut. privilegia civinm Romanorum nimis magna exstinguerent atque obfuscarent.

Praedictiautem Imperii Romani limites ostendunt Imperatores Romanos nec totius mundi dominium neque eius universalem protectionem et iurisdictionem sibi unquam arrogare potuisse et quodin l. depraecatio ff. ad legem Rhodiam de iactu, habetur, Imperatorem munid dominum esse, hoc intelligi debere de orbe Romano, id est, ea parte orbis, quae Romanis suberat, minimo vero de globo terrae naturali. ut apparet etiam ex l. 4. C. de commerciis ex l. ultima C. de aedificis privatis et multis aliis prope. infinitis quibus mentio sit barbarorum populorumque Imperio Romano non subiectorum.

Ac sane. licet Imperium Romanum, cetera omnia, quae ante ipsum memorantur, terrarumnon solum magnitudine: sed et rerum gestarum glori superrit, ut loquitur Dion. Halycarnasseus lib. 1. antiquitat. Romanar. Eo tamen tempore, quo

Traiani ductu florentissimum id fuisse dixi, id ne dimidium quidem. orbis cogniti occupavit. Bodinus in Meth. histor. cap. 7. Multa quippe sub pactorum iure ad Orientem. remansre, Indiam Romana arma. numquam aspexre, multa libera. aut sub Regibus ad Septentrionem ac Meridiem remansre. Lipsius de magnitud. romana. lib. 1 cap. 3.

Hi autem Orbis Romani fines, partim perpetuis praesidiis seu copiis militum partim Coloniis Civium Romanorum muniti fuerunt, ex instituto enim Augusti, legiones per Provincias distributae, commodis etiam locis navibus impositae, ora Imperii Romani ita sitma effecerunt, ut limitanea loca nullus Hostis perrumpere potuerit, Rhenus etiam, Danubius classibus et praesidiis, ita fuerunt coerciti, ut secundo flumine Romani sioi invicem succurrere,

Germani vero usu navigartionis destituta erga Romanos nil moliri potuerint.

Huius rei Tacitus in Annal. et Sueton. in vita Augusti subinde faciunt mentionem. Prae sidiarii autem illi Milites, quibus Imperium Romanum tunc temporis tutatum fuit, colligente lusto Lipsio lib. 1. de magnitud. Romana. c. 5. ultra 400000. excurrebat: Romani autem areces fere ab initio neglexerunt, et demum sub Imperatore Diocletiano fortalitia, clausurae, et arces montibus impositae fuerunt. l. 2. 4. C. de offic. praef. praet. Affricae. Zosimus. histor. lib. 2.

Interiora autem Reip. Coloniarum deductio quieta red debat, Coloniae autem urbem Romam tamquam Matrem referebant, in iis Duum viri quasi Consules, Decuriones pro Senatu erant. Coloniae hae urbem Romam superstua plebis multitudine

exonerabant: Veteranis, militibus quibus in talibus oloniis agri et sedes dabantur, praemia subministrabant, hostes coercebant, Eosque ad Populi Romani mores, leges, et linguam sensim perducebant. Bodinus de Rep. lib. 6. c. 2. Lipsius lib. 1. de magnitud. Romana. c. 6. Hisque Coloniis non plane ab si milis est, apud Turcas, institutio Timariarum, seu praemiorum militarium, quibus Imprium illud Christianis horrendum hactenus, si humana praesidia respiciamus, solum sustentatum fuit.

CAPUT IV. DE IMPERIO ORIENTALI SEU CONstantinopolitano.

IMperii romani faciem, quam hactenus utcumque adumbravimus

haud parum immutavit Constantinus Magnus, Is enim profligatis et in ordinem redactis Tyran~is, Remp. foede lacerantibus, rerum summam solus obtinens, urbem Bizantium. in Thracia sitam, matique adiacentem, suo nomine ornatam, veteris Romae quasi Aemulam constituit, et ita diviso inter Filios Imperio, orb is quoque Romanus in duas partes dissectus, ac Occidentali vetus Roma, nova seu Constantinopolis Orienti praefuit. l. 1. C. de privileg. urbis constantinop. S. Augustinus de Civit. DEI. lib. 5. c. 21. Orosius, lib. 3. c. 13.

Formam autem huius Imperii referunt inprimis libri tres Codicis posteriores, ubi plane alia ratio Reip. describitur, quam quae ab Imperatoribus Latinis, usitata fuit. Estque status illius Imperii propterea aliquantum obscurus, quia Saeculum illud idoneis Scriptoribus caruit, nec

ita ilustres historias habuit, quemad. modum sub Latinis Imperatoribus exstiterunt.

Porro autem Constantinus Magnus Imperator primus fuit, qui Religionem Christianam Catholicam publice et impune praedicari curavit, et tum primum etiam Pontifices Romani in tuto esse caeperunt: nam hucus que omnes suppliciis atrocissimis a Gentilibus affecti fuerunt.

Isque Constantinus tot Ecclesias ubique aedificavit: tot vasis aureis argenteisque, tot que aliis praetiosissimis ornamentis muneribusque decoravit, et amplissimis ubique terrarum eis assignatis reditibus dotavit, ut obstupescere contingat, quicumque libellum illum legeret, quem de munificentia Constantini inscriptum, Anastasius Bibliothecarius ex archivis Ecclesiae Romanae, in lucem produxit.

Ab hoc Imperatore profecta est

famosa illa donatio Constantiniana, quae in Iure Canonico distinct, 96. exstat. per quam ille Imperator Silvestro Pontifici Maximo Romam, et non exiguam Italiae partem donsse fertur: ea autem quamvis a multis in dubium vocetur, egregie tamen. contra Nicol. Vallam defenditur ab Eugubino Steucho, in tract. hac de re singul. quem quasi in Epit. redegit., Excell. quondam huius Academiae Antecessor D. Ferd. Waizenegg. in Disp. 1. de Iure pub. institut. quod autem Baronius Anno Christi 324. n. 21. 23. et seqq. ut et Anno Christi 1191. eandem donationem improbare videntur, hoc minime intelligendum est de negotio principali: sed de circumstantiis quibusdam, ispque sormul donationis, quam supposititiam esse, Auctor ille censet.

Translatio autem sedis Imperialis in Byzantium ex eo

Constantinopolin vocatam, facta fuit circa Annum Christi 330. et quidem hac occasione: Constantino enim in omnibus perfectum Christianum se exhibente, cum dies quidam ut Zosimus lib. 2. scribit, more patrio festus appetiisset, quo in Capitolium exercitui ascendendum erat, ipse eum ascensum verbis contumeliosis insectans, Senatus atque Populi Romani odium incurrit, cum profectas ab illis exsecrationes insignesque contumelias, Maiestati Imperatoriae indignas haud ferret, nec remedium huic malo accommodum videret, urbem quandam Romae parem quaerebat, in qua Palatium sibi conderet, et illuc Aulam Imperiique sedem transportaret: itaque prope antiquum Ilium sive Troiam, non longe a Helesponto invento, loco condendae urbis idoneo, fundamenta iecit, et etiam muri partem aliquam in altum egisset, nescio quo ostento

territus, eo relicto Byzantium concessit, cuius urbis situm admiratus, eam quam maxime statuit amplificandam, et Imperii sedem constituendam.

Similiter Constantinus Constantinopoli templum Apostolorum aliasque multas Ecclesias aedificavit, civibus etiam, qui Constantinopoli habitare volebant, annonam gratis dedit. Unde urbs illa brev spatio, in immensum aucta fuit, et computat Calvisius in sua Chronologia sub Anno Christi 333. quod Constantinus quot annis distribuerit sine pretio ultra vicies quater centena milia modiorum, sive saccorum frumenti boni.

Divisus autem fuit Orbis Romanus non solum in Occidentem et Orientem: sed et septem Orienti, et sex Occidenti tributae sunt Dioceses, quaelibet vero Diocesis plures provincias complectebatur, l. 1. C. ut

omnes Iud. l. 3. in C. Theodos. tit. de equorum collat.

Totius huius Imperii Romani procuratio summa a Constantino Imperatore, quatuor Praefectis Praetorio commissa fuit, cui Iustinianus quintum addidit, et Affricam pulsis Wandalis, nov Praefecti Praetorio seda auxit. l. 1. C. de offic. Praefecti Praetorio Affricae.

Praefectis autem Praetorio alii suberant Magistratus, Praesides aut proconsules, ac quoque Legati dicti, qui nempe particulares Provincias, sed tamen sat magnas administrrunt, hrumque provinciarum cuilibet sua erat Metropolis, quae sola Urbis nomine splendescebat. l. dies. 4. . si tam. 9. ff. de damno infecto, et reliquarum mater ac caput exsistebat l. 1. C. de Metropoli perito, l. 7. C. de off. Procons.

Praeterea omnibus hisee Civitatibus propriae curiae attributae, id est

propria territoria, cum paruis opidis, vicis, pagis, atque castellis assignata fuerunt. l. cetera 41. sed si quis ff. de Legatis. 1. l. 3. . non perpetuae. 4. ff. de sepulchro violato. l. pupillus. 229. ff. de V. S. l. 3. C. de vinculis.

Et hi, qui Pronvinciis praeerant, iustum fere Exercitum habuerunt, et Generali Ducum vocabulo, etiam ante Constantini Magni Imperium comprehendebantut. Herodianus lib. 3. Histor. ubi Ducis Asiae mentionem facit, et Trebellius in vita Claudii, nominat aliquem Ducem totius Illyrici. Sic et Phobistus in vita, Probi Imperat. Taciti Augusti, ad Probum verba recenset. qui ait., decreto totius Orientis Ducatus saliarum quintuplex ferimus, ornamenta militaria geminavimus, quae prolixius explicat Latius in Commeat. de Repub. Romana, lib. 2. c. 9.

Quin et Ducum Limitaneorum, mentio passim invenitur, in quorum locum apud Germanos Margravii successise videntur. Sic mentio fit Ducis Pannoniae primae. Ducis Rhetiae, Ducis Moguntiacensis. Ducis littoris Britannici, et hi omnes Limitanei dicti fuerunt. ut ex notitia Imperii constat, et Latius d. cap. 9. pluribus explicat.

Comites porro, quorum semper plures sub Ducum Imperio degebant, vel Praefectis, vel Iudicibus similes exsistebant. Latius d. lib. 2. c. 11.

Amplissimum tamen optimis que institutis atque legibus ornatum hocce Imperium, tandem intern discordi labefactatum, et moxirruentibus a Septentrionis potissimum plag, ferocissimis nationibus fede disceptum fuit.

Causam non minimam depressae potentiae autumnat, sedis Imperialis

translationem, qua utpote factum, ut occidens quasi ab Imperatoribus desertus in praedam Barbaris relictus videretur.

Accessit copiarum militarium diminutio. Lipsius. lib. 1. de magnit. Romana. c. 6. ubi ex Agathia refert, Iustiniani etiam aevo copias Romanorum minime tantas quantas olim fuisse, neciam sufficere tutelae Imperii contra hostes potuisse, cum enim, inquit, ad sexcenta quadraginta quinque milia militum, universas eas colligere oporteret, vix tunc in 50000. consistebant: Zosimus quoque lib. 2. histor. eiusdem semptentiae est, dumait, cum Imperium extremis in limitibus, ubique Diocletiani providentia Oppidis, Castellis, atque Burgis munitum esset, omnes que copiae militares in eis domicilium haberent, Barbari hosce milites perrumpere non poterant, at hanc Praesidiorum munitionem Constantin us

abolens, maiorem militum partem de limitibus submotam in Oppidis praesidii nullius egentibus collocavit, a Barbaris vexatos praesidio nudavit, tranquillas et quietas urbes, peste militari grauavit: Milites ipsos theatris, et voluptatibus addictos emolivit, denique rerum pereuntium principium et semina praebuit.

Verum Zosimus tamquam Ethnicus summo odio Constantinum est persecutus, eiusque relationi non per omnia est fidendum: potius ergo si rem accurrate perpendamus multum huic Imperio nocuit turbulentia et perversitas Haereticorum, mox enim sub Constantino Magno surrexit Arius, nec diu post Phodinus, quorum ille aeternitatem Christi, hic omnem eius divinitatem negavit.

Et Arius quidem sub filiis Constantini, quamvis antea miserrime mortuus fuisset, astipulatores tamen

aulicos habuit, ab eoque tempore ut plurimum de religione in aula more perversissimo tractatum fuit.

Erant quidem sub hoc Imperio Imperatores omni laude digni, qui Barbaris diu ressiterunt, et imprimis Gratianus, Alemannos apud Argentariam ingenti praelio vicit. Adri. lib. 21. Theodosius etiam primus insignes victorias obtinuit precibus impetratas, quibus et alii successerunt.

Sed tamen nimia fuit multitudo Barbarorum, qui in Imperium Romanum sese effudit, eique non potuit resisti. Namque Anno Christi 451. Attila Hunnus. postquam Germaniam, Gallias, et Italiam vastsset, Thraciam et Panoniam occupavit, et iam ante Gothi, aliae que Barbaricae nationes irruperant, Gothique in Italia et Romae dominabantur., et inprimis Theodoricus Rex Ostrogothorum Romae sedem fixit.

Iustinianus quidem Italiam et

Affricam recuperavit, Romamque et Chartaginem per Belisarium recepit, per Narsetemque Eunuchum Gothos omnis Italia exemit, circa Annum Christi 530. Sed mox Longobardi Italiam invaserunt, ex Schandi sive Schandinavi Sueciae parte erumpentes, circa Annum itidem Christi 630.

Machometes Orientem turbavit, et Saracenicum Imperium fundavit, ex arabia erumpentibus infinitis populis, unde etiam Arabica lingua adhuc omnium latissime se extendit; et ita a Septentrione et meridie Imperium Romanum turbatum, debilitatum, peneque eversum fuit.

Gallias enim et Germaniam superiorem ut inferiorem, Franci, Anglo. Saxones Britanniam: Gothi Hispaniam, Vandali Affricam, Longobardi Italiam, Hunni Daciam et Pannoniam obtinuerunt. Saraceni Orientem, et meridionales partes

occuprunt, ac quoque non semel ipsam Constantinopolim obsiderunt: Interim Constantinopolitani Imperatores exstinct haeresi Ariana, Ecclesiam denuo mire turbrunt, dum invocationem Sanctorum negrunt, Sanctorum que imagines e templis eiecerunt, et Ieonomachorum haeresiu introduxerunt, eamque ob causam Gregorius Secundus Pont. Max. Leonem Imperatorem anathemate percussit, atque Romanos et reliquos Italos ab eius oboedientia et tributorum solutione recedere penitus fecit: quos tamen antea id sponte facere tentantes coercuerat. Card. Baronius in Annal. sub Anno Christi 730. n. 2.

Hacque occasione in Italia corruit Auctoritas Imperatorum Constantinopolitanorum, Pontificibus paulatim doclinantibus ad Francos:

Sic que praedictus Gregorius, ubi se frustra laborare vidit, ut

Imperatorem a sua haeretica opinione revocaret, defensoremque haberet, cum Francis iniit foedus. Baronius Anno Christi 726. n. 10. et cum Longobardorum Rex ad Imperii ipsius spem erectus, urbem Romam obsideret, Gregorius 3. iterato ad Francos confugit, et una cum Sacris muneribus legationem ad Carolum Martellum destinavit, qui tum Dux seu sub. Regulus eorum erat, quem maiorem domus vocare solebant.

Isque fuit Caroli Magni Anus.

Etporto Zacharias Pont. Maximus Childerici Franciae Regis ignavia damnata, Pipinum Filium Martelli, Caroli Magni Patrem Franciae Proceribus approbantibus Regem appellavit.

Childericus autem sive Helfrid, eiectus regno quietam in caenobio vitam egit, sicque cessavit in Franco Gallia linea Merovingorum, et incepit linea Carolinorum. Baronius

Anno CHRISTI 751. et seq.

Constantinopolitanum interim Imperium Constantinus non idoneus Imperator obtinebat, et cum propria matre Irena certabat, quae filio oculos erui curavit.

Haecque cum Caroli Magni connubium expretebat, a Nicephoro Patricio circa Annum Christi 800. in exiulium relegata, ipseque Nicephorus Imperator factus fuit.

CAPUT V. DE IMPERATORIBUS ROMANIS IN OCCIDENTE EX FRANCORUM STIRPE.

IAM Modo dictum fuit, Caesares Romanos in Oriente Imperitantes, quoniam et longius aberant, et quia non solum externis bellis, continue agitati, verum etiam domesticis et

civilibus impediti dissidiis erant, Italiam fere neglexissent, aut certe non potuissent eam idonee tueri, praesertim ibi grassantibus Longobardis, qua de causa Pontifices externam, defensionem circumspiciebant, et quia tum temporis nulla illustrior, aut potentior familia erat, quam Franciae Regum, maxime propter rerum gestarum magnitudinem, idcirco ad eandem, velut ad portum aliquem, rebus turbulentis confugiebant, eosque tandem ad Imperii sedem evexerunt.

Francorum quidem gentem recte sibi Germania vindicat, quippe occiduam Germaniae, Rhenoque infero obiectam partem, cuius Incolae peculiari Germanorum nomine indigitabantur primo tenebant. Ioan: Isac. Pontanus. orig. Francicarum lib. 1. c. 10. et lib. 7. c. 3. Unde S. Hieronymus in Hilarionis vita ait, inter Saxones et Alemannos, gens non tam

lata, quam Valida, apud Historicos Germania, nunc Francia vocatur, ac Procopius lib. 1. belli Gothici. Franci inquit Germani quondam vocabantur:

Accedit Agathias, qui ab initio continuationis Procopii: Franci inquit olim dicti Germani, quod quidem satis constat, et multis etiam, probat Rudolphus de Babenburg. in tract. de Iure Regni. c. 3. ut proinde Imperii sibi gloriam, haud recte attribuant moderni Galli, et inter illos inprimis Bodinus lib. 1. de Repub. c. 9. et methodi histor. c. 7.

Nam sanc ipse Carolus Magnus in Bavaria natus, et in Rheni tractu prope Moguntiam in Palatio Ingolhaim dicto educatus fuit: ut pluribus probat Petrus Heigius. lib. 1. quaest. 5.

Ac etiam contra Gallos pro Germanis, quodque ad eos semper spectrit Imperium adduci etiam potest. cap. Venerabilem 34. Ext. de Elect.

c. ad Apostolicae. 2. de sententia et re iudic. in 6. et Clement. 1. de Iureiurando.

Occurrit hc quae stio magni momenti de translatione Imperii a Graecis ad Francos, et quid hc in parte effecerit Pont. Maximus, aut quoque de iure efficere potuerit.

Ac alii quidem spe cioso praetextu, non alium nisi DEUM Opt. Max. novi huius Imperii Romano-Germanici, immediatum agnoscunt auctorem, per quem quippe Reges regnant, qui etiam transfert et firmat regna: quem admodum habetur Proverb. c. 8. vers. 15. et in lib. sapientiae. c. 6 vers. 4. Danielis. c. 1. et 2. vers. 21. et sic Anno 1338. Ludovico Bavaro Imperii sceptra tenente, com~uni Septemuirorum decreto cautum fuit, Imperatorem nullum Superiorem cognoscere: sed Imperium immediate a DEO tenere, ut refert Alber de Rosate in l. bene a Zenone C. de quadriennii praescript.

Alii cum negare non queant DEUM semper mediis uti, concedunt coronam Leonis Pontificis servitio, sed principaliter per Senatum, Populumque Romanum impositam fuisse, ut inprimis tradunt Graeci, Pontifici Romano semper iniquiores, ut videre est apud Zonaram. tom. 3. annal. in vita Irenes et Constantini, ut et apud Gregor. Zedienum ibid.

Alii volunt cum Nicephoro et Michaele Graecorum Imperatorum, Carolum Magnum transegisse, ut Imperium Occidentis habere posset.

Sed sane Carolus Magnus a ont, Max. obtinuit primo, ut Patricius Romanorum vocaretur. Baronius in Annal. sub Anno 755. Christoph. Leheman in der Speyrischen Chronick. lib. 2. c. 40 et testatur Zosimus lib. 2. histor. Patricios supra Praefectos Praetorio sedisse, et dignitatem Patricii, sub Imperatoribus Orientalibus, proximam ab Imperatore fuisse.

Post factus fuit Carolus Advocatus et Defensor Ecclesiae Catholicae, Pontificem enim et Ecclesiam Romanam, non semel liberavit a Lombardorum aliorumque hostium incursu.

Leo etiam tertius Pontifex depositus fuit a populo et Senatu Romano, multorumque delictorum nomine diffamatus, innocentiam eiusdem Imperator Carolus asseruit, unque vice, tercentum cives Romanos capitis supplicio affecit, et ita tandem Imperator a Pontifice Leone in Feriis nativitatis nostri Salvatoris Romanorum nominatus, coronatus, unctusque fuit. Anno Christi 800 ut videre est apud Zigonium. lib. 4. de Regno Italiae, et Gevvoldum tract de Romani Imperii Septemuiratu. c. 8.

Ac tribus quoque integris libellis probat Card. Bellarminus Leonem, 3. Pont. Max. aut solum, aut praecipuum, et primarium auctorem, huius translationis fuisse.

Iure autem suo Pontificem Max. hoc fecisse ex eo probat Bellarminus, quia nimirum Pontifex est summus totius Ecclesiae Pastor, ac ita non modo privatis hominibus, sed et Regibus ac Principibus Christianis praeest, indeque si causa Christi et Ec clesiae id exigat, possit cos Regnis et Imperii exuere, eaque Regna et Imperia, ab aliis ad alios transferre.

Hanc autem Imperii dignitatem posteri Caroli Magni Imperatoris successorio Iure obtinuerunt non per Electionem: Anastasius enim Bibliothecarius in Hadriano secundo, Francorum moris esse ait, Dominum et Regem suum, secundum genus imperare, Carolus Sigonius lib. 5. le Regno Italico. Gevvoldus de Septemuir. c. 4. ad. fin.

Ea vero hereditaria successio per legem Salicam, expresse ad Masculos restricta fuit: Eius enim legis

haecce verba referuntur, de terra salica in mulierem, nulla portio hereditatis transit: sed eam virilis sexus acquirit.

Et perperam contra praeclarissimorum Galliae Iure-Consultorum mentem de Regni successione, haud esse intelligenda illa verba Salicae legis, contendit Fran. Hotomannus in Franco-Gallia. c. 10.

Sed tamen etiam in Successione Filiorum, Franciae Regum stirpisque Carolinae species quaedam Electionis usitata fuit, populus enim et status. Imperii filium Regis mortui in contionem sive statuum conventum producebant, ibique successionem approbabant, quo et alludit ipsum Caroli Magni testamentum, in quo Card. Baronio teste sub Anno 806. in Annal. haec clausula crtabat, quod si filius, cuilibet horum Filiorum meorum natus fuerit, quem Populus eligere velit, ut patri suo in regni

hereditate succedat, volumus, ut consentiant Patrui ipsius: id quod etiam ex Eginhard. in vita Caroli Magni, Reginonae lib. 2. chronicorum sub Anno 806. et hinc Maro Epistola prima ad Ludovicum Balbum evincitur, eque de re pluribus agit Leeman in chronic. Spirensi. lib. 2. c. 2.

Porro ipsum Ius Imperii, eiusque adm in istratio plane Regia, ac fere Dominica Familiae Carolinae fuit, et quidem non solum ratione Franco-Galliae: sed et Italiae ac Germaniae, ut probat Bawrmatster lib. 1. de Iurisdict. c. 5.

Francia autem maxime Ducum, et Comitum oper Imperium gubernavit, qui tamentam magnam potestatem, quam nunc in Ducibus et Comitibus experimur, non habebant, nec eandem, nisi accedente Imperatorum benignitate ad posteros transmittebant ut apparet ex tit. 1. . 1. lib. 1. feudorum. et docet Vagianus lib.

1. de Collegiis Monasteriorum in, Germania veteri et Arnoldus Engelbrecht in disquisit. de Iurisdict. Imperii Romani, conclus. 61.

Omnes item Homagium, seu Iuraramentum subiectionis Imperatori praestiterunt, sic enim Annales Fuldenses sub Anno 888. habent. Rex Arnolphus in urbe Ratisbon, receptis primoribus Boiariorum Natalem Domini et Pascha ibidem honorifice celebravit, ac Anno subsequenti Rex apud Villam, quae dicitur Forachen/ hodie Forcheim/ generalem conventum habuit, ibique disputans de statu Regni consultum est, ut eodem tenore primores Francorum, prout Boiarii iuramento confirmatent, ne se detraherent a principatu, et dominatu Filiorum eius, qui ei de concubinis erant nati, quod quidam Francorum ad tempus renuentes, tandem Regiae satisfacientes voluntati dextram dare non recusabant, eo tamen

modo, si de legali sua uxore heres ei non produceretur, ac porro illi Duces et Comites, qui sub potestate Francorum singulas Provincias administrrunt, Principium nutu amobiles erant. Trithemius de orig. Francorum. Anno 742. ac notat quoque Latius. lib. 2. comment. de Repub. Romana. c. 9. quod Ducibus, qui Augustorum nomine, provincias gubernrunt, certo annorum, stipendiorumque numero elapso, munus fuerit arrogatum, iique Exduces nominabantur.

Magni etiam monenti negotia, soli Imperatores diiudicabant, ita, enim habetur in Capitolaribus Caroli Magni. lib. 5. c. 254. Episcopi, Abbates, Comites, ac Potentiores quique, si causam inter se habuerint, ac se pacificare noluerint, ad nostram iubeantur venire praesentiam, neque ullus Comes palatii Hoffrichter nostri, potentiores causas sine nostr

iussione iudicet: Sed tantum ad pauperum et minus potentium iustitias faciendas, sibi sciat esse vacandum.

Obiter autem hc notari debet, illo tempore Ius Iustinianeum minime usurpatum imo ne quidem notum fuisse: sed illa Capitala Caroli Magni, Ludovici Pii, aliorumque Imperatorum, legum universalium locum fupplebant.

Extendebatur autem Imperium Francico Germanicum, per Italiam, Galliam, et Germaniam, haecque Regna etiam inter fratres divisa fure: Sed plerumque is Imperatoris titulum obtinebat, cui Italia obtigerat, nec tamen iurisdictionem aliquam in ceteros exercebat, pro ut patescit ex iis, quae tradit Leheman in der Speyrischen Cronick. lib 2. c. 46.

Et quidem hanc eandem ob causam propter divisionem nempe inter fratres, et quod neuter alteri oboediebat, haud potuit Imperium hocce

diu durare: sed exinde perpetua civilia bella inter fratres et cognatos, quin et inter patres et silios exorta fuerunt. Sic enim Ludovico pio, Caroli Magni filio, rebellis fuit Bernhardus nepos ex fratre Pipino, quem postea Ludovicus excaecavit, ipsi quoque Ludovico proprii filii bellum moverunt, ipseque Ludovicus ab Imperio depositus, postea tamen iterum restitutus fuit. Ludovico Lotharius successit, cui quoque bella crudelia cum fratribus fuerunt; hoc etiam sub Imperatore Lothario magnis cladibus orbis Christianus affectus fuit, Saraceni enim in Italiam irrumpentes, ipsas Apostolorum SS. Petri et Pauli suburbanas Basilicas spolirunt, ab his Latium omne depopulatum, pervastata Campania, et Tarentum direptum fuit. Baronius anno Christi 843. n. 4. et anno Christi 846. Post aliquot anno maxim itidem perturbatione Regnum

Francicum exagitatum fuit, cum videlicet Dani, vulgo Nortmanni dicti, id est Septentrionales, Ethnici adhuc Gallias, auspiciis Horich-ipsorum Regis, cum valido navium apparatu innadentes, omnia tam profana quam Sacra, caede, rapin, et incendio miscure.

Sub Carolo tertio scissio Imperii malaque plurima, ex Tyrannorum, plurium, simul exurgentium factionibus orta sunt, et singulae provinciae, singulos fere Reges nisae fuerunt. Lehman lib. 3. c. 48. Namque in Italia Berengarius Dux Foro-Iuliensis in Regem est electus, et Guido Lamberdi Ducis Spoleti filius, Imperatoris nomen assumpsit, in Galliis Comes parisiensis Otho pariter Regnum usurpavit. Rudolphus Conradi filius Burgundiae Regnum sibi asserebat. Baronius anno Christi 888. n. 2. Hungari itidem ex Schitia pulsi in Pannoniam irruerunt, successuque

temporis, Germaniae et aliis Provinciis pluribus insignes clades intulerunt; tandemque anno Christi 912 in Ludovico Arnolphi filio, desiit stirps Carolina, tuncque ad Saxones et Francos Orientalis axioma Imperii pervonit.

CAPUT VI. DE IMPERIO GERMANICO- ROMA. NO.

Deficipente Carolin stirpe, Imperii summa a Franconibus Occidentalibus, ad alias Germaniae gentes, et primum quidem ad Conradum primum, Franciae Orientalis, postea ad Henricum cognomine Aucupem, et ad eius filium Ottonem Magnum, illiusque posteros, demum etiam ad alias familias Suevicam puta, Bohemicam, Austriacamque pervenit.

Cuspinianus in vit Ottonis. Bawrmaister de Iurisdict. lib. 1. c. 46. disceptatur autem acerrime. An haecc translatio auctore Pontifice fuerit facta: eque de re contraria scripta exstant. Flaccii Illirici, haeretici pernitiosissimi, et eminentissimi Card. Bellarmini in lib. de translat. Imperii Romani in scripto.

Verum (ut postea apparebit) primi Reges Germani usque ad Ottonem primum sive Magnum, non videntur auctoritate Imperatoris regnasse: sed intra Imperatores recensentur, donec tandem beneficio Pontificis Otto Magnus Saxoniae Dux titulum Imperatoris acquisivit.

Sub hisce autem Imperatoribus mutata tandem fuit gubermandi ratio, ordinibusque Imperii maior libertatis et eminentiae lux affulsit, Bawrmaister de Iurisdict. lib. 1. c. 5. n. 46. Ducibus enim ac Comitibus, qui antea fere omnes, vice sacr et

ut Officiales Ius dicebant, Regalia ac iura Superioritatis quaedam communicata: hincque Territorialia Iura, die Lands. Frstliche Obligkeit introducta fure Principesque Imperii tam Ecclesiastici, quam politici Autocraticum Imperium, et quidem, Iure horeditario obtinuerunt. Christ. Leheman in der Speyrischen Cronick. lib. 4. c. 1. quamvis in civitat. Imperialibus partim Episcopi, partim, Comtes viri, diu nomine Imperatoris, iurisdictionem exercerent. Leheman d. lib. 4. c3.

Saxones quidem et Francones exstinct Carolin stirpe, Regem Germaniae salutrunt Ortonem Princicipem Saxonum et Thuringorum, Ottonis Magni avum, sed is aetate, iam gravis, tantum onus recusavit, authotque Principibus fuit, ut eligerent Conradum Franconiae Ducem, idque factum est circa annum Christi 912. Lehemann lib. 2. c. ult.

et lib. 3. c 51. Et Conrado quidem bellum fuit cum Henrico Saxoniae Duce, praedicti Ottonis, qui Imperium recusavit filio, nihil ominus tamen ille idem Rex Conradus cum ultra annos septem impersset, morbo correptus, Imperii dignitatem, non fratri Eberhardo tribui voluit: sed consuluit, ut adversarius suus Henricus eligeretur, quemadmodum refert Librandus. lib. 2. hist. c. 7. Fratrem hortatus est, ut eidem lubens sccederet dignitatem, eo quod illi ferendae magis aptus esset.

Porro Conradus et Henricus haud a Pontifice Maximo fuerunt consecrati et approbati, Henricus quidem oblatam a Pap consecrandi ceremoniam neglegisse fertur, quod bonorum virorum iudiciis atque suffragiis contentum se diceret, ut refert Viterbiensis, et Crantius lib. 3. Saxoniae c. 4.

Post Otto: 1. Henrici filius a Patre

Imperii Collega designatus, ac propter gestarum amplitudinem, et praestantem virtutem, magnus cognominatus, anno Christi 936 solus imperare coepit, demum multis peractis bellis in Italiam vocatus, ut, cam sedemque Pontificiam et Berengarii Tyrannide liberaret, in comitiis Wormatiae habitis, filium Ottonem Regem creavit, hisque peractis nullo Italiam obice adiit, et Romae perhonorifice exceptus acclamatione Cleri, populique romani, a Ioan. Pont. Max. eius nomine 12. confirmatus, unctusque est Imperator anno Christi 962. ut memorat Reginald. ab eodemque restitutae sunt Ecclesiae Romanae, omnia illa bona, quae Pipinus et Carolus Magnus olim eidem contulerunt, idque constare ex Diplomate, quod adhuc hodie, Romae asservatur, aureis litteris exarato, testatur Baronius testis ocularis, sub anno Christi 962.

De statu autem illius temporis, et quo iure Imperium Romanum ad Germanos pervenerit, Franc. Guilimannus. Auspurgiacorum lib. 3. fol. 102. et seq. ita scribit. Anno Christi 910. Ludovicus Rex absumptus est, et in eo Caroli Magni stirps cessavit, tum vero magna per Galliam, Italiam, Germaniam de Imperii titulo orta contentio.

Qui in Francia regnabant, Caroli Magni ex progenie se ortos dictitabant, eoque nomine Imperium sibi vindicabant, Itali ut Imperium a se ortum repetebant. Germaniae postremo Prineipes Ius Imperii et quidem hoc praetextu vindicabant sibi contra omnes, eo quod Imperium ab Oriente in Francos per Carolum Magnum, et ita in Germaniam fuerit translatum, stirpeque eius mascul exstinct Ius apud gentem germanicam remansisse.

Sane illo tempore Imperii

Maiestatem et decus nemo aufferre potuit, neque apud Pontificem Romanum, tam potens auctoritas fuit, ut Impertaorem asserere, vel eligere posset, et Galli quidem Ludovicum Possonis filium, provinciae Regem, Itali Berengarium Eberhardi filium, Germani ver re inter plures eximios Principes dubia et aemula, Regnum ut iam modo dictum ad Ottonem Saxoniae Ducem primo detulre qui cum senectam et valetudinem ne id reciperet, praetendisset, quemadmodum etiam paucis postea mensibus defunctus est, eiusdem consilio Conradum, Hassiae et Weteroviae, aut ut alii dicunt Franconiae Ducem, Conradi ab Adelberdo Badenbergensi haud multis annis ante praelio interfecti, filium, Gormaniae Regem salutaverunt, tandemque Otto Magnus a Pontifice Max. Imperator nomiaeatus fuit.

Consistit autem nova Imperii

huius Romano-Germaniei adumbratio in cognitione summi capitis atque membrorum, ut et utrorum que iurium, ut etiam refert Thuanus histor. lib. 2. a princip.

Sed quia suc cessu temporis multa in hoc Imperio immutata fuerunt, et alia olim gebernandi ratio erat, quam nunc exsistit, operae pretium visum fuit, paucis quasi passibus exspatiari, et anti quitatibus Germanicis eruere, quae olim in Imperio Romano. Germanico in usu, nunc vero immutata inveniuntur. Tum demum enim facilius, ut puto, intelligentur, quae de hodierno statu DEO dante, dicam.

Imprimis ergo sciendum est, quod illo tempore iura iustinianea incognita plane, et nullo nodo in usu erant, quod etiaem probat Zeheman in Chronico Spirensi. lib. 5. c. 4. ac quaelibet provinciae singularia iura habuerunt a se invicem separata, et

quidem Saxones utebantur eo Iure, queuevod adhuc multis in locis frequentatur, et in speculo Saxonico continetur. Suntque Saxones fere soli, qui antiquum suum ius retinuerunt; Sveni habebant pariter speculum Suevicum, quod continebat Sue vica iura, idque quamnis hodie impressum inveniatur, paucis tamen est notum, nec ullibi in usu esse solet.

Bavari habebant etiam certas suas leges, quae in Codice legum antiquarum a Lindenbrogio edito, continentur. In Italia usurpabant aliquod ius antiquum et Barbarum, quod Lombardam vocabant, cuius Bartolus aliique Italici DD. saepius faciunt mentionem. Iusque Iustinianeum demum sub Imperatore Lothario Saxone fuit in troductum, auctore quodam viro magno Irnerio dicto, qui ex Novell. Iustiniani, sententias quasdam Iuris veteris correctorias collegit, et titulis Codicis,

qua~libet debito suo loco inseruit, quas nunc sub nomine Authenticarum allegamus.

Porro venerandi quidem Imperii caput semper fuit Imperator, quamdiu auctoritas Romani Imperii in Germania fuit. Aurea Bulla. l. 2. Thunnus histor lib. 2. a princ. Isque iugiter universi Cristiani orbis Principes August praeeminenti longe superavit; Theodorus Reincking tractat. de regim. saecul. et Ecclesiast. clas. 2. c. 2.

Verum amplissimae huius Maiust atis splendor, qui olim sub Otto nibus successorius erat, ex communissima sententia DD. ab Ottone 3. liberis carente electivus factus, ab eoque consensu Pontificis Electores constitutos fuisse tradunt Gewoldus, Scardius, et alii in tract. de Elector.

Sed id tamen in controversiam a multis vocatur, ut apparet ex Leheman lib. 5. c. 17. Ac quoque ex iis,

quae hc de re a me tradita fuerunt in tract. de success. et elcctione Regia lib. 2

Hoc quidem certum est, quod hodie Imperium Romanum, non ex maiorum throno procedat, nec sanguinis privilegio: sed liberrimo eligentium iudicio conferatur, ut secilicet Imperator Imperio se magis obligatum agnoscat, nec Regni ordines, aut quidquid infra suam fortunam est, contemnat. Heigius lib. 1. quaest. illust. quaest. 3. n. 73.

Constat etiam hoc, ne ob elignetium multitudinem, variosque animorum motus pernitiose oriantur rurbae, electionis hodierno tempore ius se ptem Principibus absolute fuisse commissum. Aeneos Syluius in descript. Germaniae c. 59. Heigius quaestion. illustr. lib. 1. c. 3. In horumque constitutione, numerum Septenarium, utpote Sanctum, aliisque perfectiorem, praelatum fuisse,

conicit Anton. Colerus. de iure Imperii Romano-Germanici n. 44 Alii hc in parte Persas fuisse imitatos aiunt Germanos, apud Persas enim 7. fure Magi, Regis Consiliarii primarii, et qui etiam Regem in defectu seccessionis eligere solebant. Hisque non ut singulis, sed tamquam collegio competit ius eligendi et nominandi Imperatorem. Pet. de Andlo. tract. ne Imperio Romano c. 3. ad fin. Card. Tuscus lit. C. conclus. 453.

Ex omnibus ordinibus Imperii, eiusque Officialibus, praecipui quatuor, dignitate et auctoritate praecellebant, etiam Ottonis terii aevo, Mirschalcus nempe Camerarius, Dapifer, et Bchemiae Rex. Et adhuc Pincerna. Schrader. in tract. de Elector. c. 1. Gewoldus de Septemuiratu. c. 10. Horum ergo ministeriis Electurae dignitas annexa fuit. Windecius de cius de Elector. c. 14. His postea accesserunt honoratiores Eccle

siastici, Archiantistites, Archicancellarii Imperiales, quorum sane munus, Caroli Magni Im perio, proximam a Caesareo fastigio dignitatem iam tunc fuisse, existimat Windec. d. lib. c. 11. et 12. Archiepiscopus nem pe Moguntinus, qui per Germaniam. Trevirensis, qui per Galliam et Regnum Arelatense, Coloniensis, qui per Italiam Archicancellarius existimatur, habebant vero Imperatores tres cancellarias, et ita etiam tres Cancellarios primarios, cum autem hodie Germanici Imperatores non adeo magnam potestatem in italia, et nullam in gallia, Regnoque Arelatensi obtineant, Trevirensis et Coloniensis, nomine magis quam re ipsa tale munus obtinent, et iam solus Moguntinus Imperii Cancellarius est, qui in aul Caesatea Vicecan cellarium habet.

Olim quidem Bohemiae Rex reliquis demum in Imperatore eligendo

dissentientibus, auctoritatem suam, uti arbitrum acc omodsse, atque aequ lance paria vota expendisse, iam Friderici Secundi tempore, scripsit Augustinus de Ancona, et Wernerus Ro ewinck in fasciculo temporum, aetate 6. quibus quoque consentit Albertus Stadensis in historia Germanica: sed vero ei dem Ius eligendi plenissimum, uti ceteris Electoribus iam competere, evincitur ex aurea Bulla et late demonstrat Gewoldus de Electoratu cap. 9.

Comes Palatinus qui Bavariae et tractus Rheni erat, Dapiferatus dignitatem obtinebat, hi in quam, Palatini hanc a Francorum instituto, originationem ducere, conicit Windec. de Elector. c. 16. penes Francos enim maiores domus Regiae, et Palatii Principes maximae auctoritatis erant, ut vero utraque Regio, Bavaria, et Rheni Palatinatus olim eosdem dominos habuisse constat. Constat

et hoc Bavariae Duces, antequam Rheni Palatinatus ad ipsos perveniret, Electorale Ius habuisse, illamque dignitatem Palatinatui Wittenspacenfi et Scheirensi adhaesisse, ideoque dici nequit, votum Electorale tractui Rhenano infixum esse: Nam olim Palatinatus Rhen anus ad varios Dominos pertinebat, maiorem partem Sueviae Duces obtinebant, ipsa Heidelberga spectabat ad Wormatiae Episcopatum, illequam tractus Rhenanus, ex veriis paruis Dominiis, sim ul unitis, unus Principatus factus, sed numquam territorium conclusum fuit: Iniuria ergo notoria serenissimae Bava ticae Familiae illata est a Carolo. 4. quod is in aure Bull non bavaris sed Rheni Palatinis Electoratum, transcripsit; factum enim id ex mera invidia, quia Ludovicus quartus Imperator, a quo Serenissimi Baveriae Duces descendunt, Caroli Quarti Antagonista fuit.

Econtra vero Ludovici Quarti frater, cui per divisionem Palatinatus Rheni obvenit, contra proprium fratrem, Carolum Quartum fovebat, in praemium ergo praestiti auxilii ipsius posteritati tradidit Electo ratus ius, contra quod factum tamen multiplicibus interpo sitis protestationibus ius sibi suum semper reservavit Bavarita Domus.

Sed hac de re exstant contraria scripta Freheri et Gewoldi; ac nuper etiam Bavaritum ius ad oculum demonstravit D. Burgundiustract. singulari.

Saxoniae Dux Imperii Matschalcus et Elector et olim quoque Comes Palatinus fuit: Saxonicis autem Ducibus controversiam movent Duces Lavenburgenses, Saxoniae, Angriae, et Westphaliae Principes, qui vulgo die Herssogen von Sassen vocitantur. Nam sane Lavenburgici illi Principes, ex femin Widekindi

antiquissim descendentes, a qua etiam Principes Anhaltini desc en debant; Hisce Lavenburgicis Principibus praeteritis, Misniae Marchiones (a quibus hodierni Electores Saxonici descendunt) ad Electuram promovit Sigismundus Imperator. An autem hoc iuste fuerit factum, tradit And. Knichen, de Saxonico non provocandi privilegio. c. 2. et exstat hc de re tractatus singularis in tomo 1 commentariorum Hortlederi von dem Schmalkaldischen Krieg.

Tandem intr Electores refertur Marchio Brandenburgensis Im perii Camerarius, samilia autem illa Marchionum a Comitibus von Zollern descendit, quorum unus a Rudolpho Imperatore 1. eius nominis, Berggraviatum Noribergensem obtinuit, cuius posteri Electoratum Brandeburgicum ad Imperatorem Sigismundum devolutum, exigua pecuniae summa redemit. idest 300000. florenis.

Sed ut adhuc amplius aliquid de statu Imperii, eiusque accidentibus, postquam ad Germanos transiit, dieam, illud mire turbatum, debilitatumque fuit, per controversias, quas Romani Pontifices, cum Imperatoribus Romano-Germanicis habuerunt, inprimis autem Henricus Tertius Imperator, Electionem summorum Pontificum aliorumque Episcoporum sibi arrogavit circa annum, Christi 1050. eaque ratione filio et nepoti, eiu dem nominis peiora etiam attentandi ansam dedit. Exinde etian. nata est haeresis, ab istis Henricis Henriciana vocitata. Petreius in catalogo haeret. fol. 84. Baronius in annal. sub anno Christi 1056. n. 1. quae cum nostri temporis politicis haereticis in eo conveniebat, dum asserunt principibus non temporalia tantum: sed et spiritualia esse subiecta; et turbavit ea res Italiam atque Germaniam, et aeque miserabiliter

concussit, atque nostro saeculo ab haereticis plurimis in locis adhuc fieri selet, huicque haeresi Gregorius VII. Pont. Max. antea Hildebrandus dictus, inprimis sese opposuit studio indefesso.

Sane de henrico Quarto, missa legatione ad Apost olicam Sedem, Saxonum Principes sunt conquesti, qualiter praedictus henricus divinae legis contemptor Ecclesiis DEI, in statuendis Episcopis, omnem canonicae electionis adimeret libertatem, ponens per violentiam Episcopos, quos voluisset, et quod insuper (more Nicolaitarum) de uxore sua publicum fecisset postibulum, subiciens eam per vim aliorum libidini, quodque alia auditu difficilia hactenus perpetrsset, quemadmodum Helmoldus illius saeculi side dignus scriptor refert, cumque eadem res iam pridem ab aliis quoque ad Papam delata fuisset, is itaque per Legatos

Imperatorem eitat, ut infra diem certum Romae praesens causam dicat.

Imperator autem Wormatiae Episcoporum et Abbatum aliquotum conventum egit, ibique decretum fuit, quia malis artibus ad pontificarum ille Hildebrandus pervenisset, eum loco esse removendum, simulque per Legatos hoc enuntiant Romam. sed Pontifex nihil eo commotus Imperatorem excommunicavit, ut et Episcopos illos, quorum consilii putabat Imperatorem ad eiusm odi res impelli. baronius anno Christi 1076.

Henricus autem tandem a Paschali Pontifice Max. a sede depositus, et eiusdem filius Henricus V. substitutus fuit anno 1106. Pater ergo ex Rege opulentissimo ac potentissimo victoriosissimo item, et qui 56. vicibus aperto Marte pugnavit, moserabile mortalibus relin quens exemplum egens adeo factus est, ut etiam

victu necessario egeret, ut helmoldus lib. 1. c. 33.

Sed Henrici filius Pontificia auctoritate Imperium adeptus mox vestigia paterna sequens, itidem Pontifices est persecutus, quod et fecit Frider. Barbarossa, eius nominis Imperator Primus, Baro quidem de Hohen Stanffen: sed huius avus filiae Henrici Quarti maritus, Sueviae Dux factus fuit, circa annum, Christi 1157. atque adhuc magis eiusdem nepos Fridericus Secundus Imperator Siciliae et Neapoleos Rex. Sed hunc eventum habuit omnium i Morum conatus, ut cunsti ii, ut qui Ecclesiae Romanae sese opposuerunt, miserrime perierint.

De Henrico Quarto enim iam modo dictum, filius non diu Imperatotia dignitate gaudens, absque liberis decessit, sicqvene illorum henric orum stirps et nomen evanuit. Fridericus I. in Asia aquis

suffocatus. Fridericus II. veneno, quod ipsi praebuit filius naturalis interemptus, vitimusque ex illa Suevica familia, Conradinus Dictus, Neapoleos et Siciliae Regnum, a Carolo Andegavensi, Ludovici, sancti Galliae Regis fratre, vindicare volens, praelio victus, captus, et Neapoli decapitatus fuit, sicque Suevorum Ducum stirps illustris cessavit, Ducatusque ad vatios Principes pervenit.

Post Fridericum II. aliquot quidem Caesares, sed non legitime, electi, et per 28. Annos Interregnum, aut potius Anarchia in Imperio Germanico fuit, quod quantum nocuerit, vix dici potest, de illoque temproe ita scribit Trithemius in Chronico Hirsavensi. His temporibus cum non esset Rex in terris, qui motus Praedonum reprimeret; omnia per tumultum sine lege, sine ordine pro libitu fiebant. De eadam re Mutius rerum Germanicarum lib. 21.

his temporibus arma ubique, leges fere nusquam dominabantur, quisque occupavit, quantum potuit per vim, ex usuque fuit Prineipibus nullum Imperatorem habere.

Hac itidem occasione et cum varii Imperatores Im perium ambirent, In peratoris potestas per capitulationes restringi coepit: qua de re ita notanterscribit Nicol. Cusa Cardin. in tract. de concordia Catholica lib. 3. c. 30.

Est et alia insuper destructio Imperii, quo niam Imperator, saepe per pacta Electorum sua quaerentium Regimen intrat, et occupata contra Ius Im perialia Iura, vigote Iurisiurandi repetere deberet, Telonia etiam Statibus antea concessa, Rem publicam tamen gravantia abrogare ac alias utiles ordinationes facere, et per Antecessores inconsulte, in praeiudicium Imperii donata, vel oppignorata, revocare debeser, principibus etiam

incumberet, hac in parte Imperatori assistere, illi vicissim eum ligant, ne ipsis donata vel obligata, per Consanguineos aut Parentes, qui Imperio prafucrant, aufferantur.

In eadem sententia versatur Iul. Pflugius episcopus Naunburgensis vir prudentiae et virtutis magnae: et ob haec et alia animi ornamenta Imperatori Carolo V. perquam carus, in libello de Repub. Germaniae, lectu plane dignissima et maxima Imperii arcana reserante. inibi ergo ita scribit inter alia. Cum diu et per aliquot saecula floruisset Imperium Germaniae nostrae, ita tulit tandem casus rebus nostris infestus, ut post mortem Friderici II. Imperatoris, iidem duo de viginti anos Imperatore careret, interea cum maiores. nostri, non haberent, cui oboedientiam praestatent uni, optimam illam suae quondam Rei pub formam prope amisissae videntur, quam et sic

postea per Rudolphum Habspurgium Res publica recuperrit, non ita tamen, ut ante Interregnum, floruit, nam quo tempore Magistratus principesque Nationis nostrae, praesidio Principis sui nudati erant, nec habebant a quo defenderentur, opes insi suas, quibuscumque rebus possent, firmrunt, et multa eorum, quae antea Imperatorum fuerant propria, ad se transtulerunt, ut cum quisque in civitate at que ditione sua et regenda et tuenda munus Imperatoris obirat, ipse eius nervis atque viribus niteretur.

Nunc autem ut ad alias etiam mutationes Imperii Romano-Germanici accedam, et hoc porro est notandum, quod quam vis olim Carolus Magnus maxime excoluerit Germanicam linguam, quae tunc temporis Francica vocabatur, eamque locupletart, mensibus quoque et ventis germanica nomina indiderit,

ac etiam eam dem linguam, quae ante vix litteris exprimi poterat, orthographice scribi docuerit, quod tamen multa adhuc saecula, latina semper fuerint usa, et ut hodie adhuc in Eccle sia, sic, usque ad Rudolphum primum, etiam in Aulis et Cancellariis, sola latina lingua fuerit usurpata. Hincque ante illum Imperatorem omnes leges, omnia etiam documenta et instrumenta, iudicialia item acta, latine conciperentur.

Qua de re sub Anno 1206. Annales Gothofredi Monachi, ita habent: Curia celeberrima in assum ptione beatae MARIAE, apud Moguntiam indicitur, ubi fere omnibus Principibus Regni Teutonici convenientibus pax iuratur, vetera Iura stabiliuntur, nova statuuntur, et Teutonico sermone in membrana scripta omnibus publicantur.

Auentinus etiam lib 7. histor. Bavaritae refert, statuisse Rudolphum

Primum, ut posthac ob inscitiam Nobilitatis, Principum et Pontificum edicta, privilegia etc. Teutonum lingua ederentur, quae hactenus Romano sermone data fuerunt, ac memorat etiam Crusius Annal. Suevicorum lib. 3. p. 3. c. 1. Rudolphum Imperatorem iussisse, ne amplius litteras contractuum Notarii latine scriberent, sed germanice, multos enim simpliciores plebis, antea latin scriptione deceptos fuisse.

Vicissim sciendum est, Rudolplrum primum Comitem Habspurgensem in Heluetis, et superioris Alsatiae Landgravium Imperium post Interregnum, cuius supra mentio facta est, maxime turbulentum invenisse, rebelles etiam Principes varios et Nobiles latrociniis assuetos perdomuisse, is quoque Ottocarum Bohemiae Regem Austriacis Provinciis, eo tempore masculo herede carentibus inhiantem, feliciter superavit.