DISSERTATIONIS POLITICO-IURIDICAE II. DE PRAECEDENTIA, ET Sessionis Praerogativa.

CAPUT I.

QUAE Arcana locum habeant, erga exteros, sane Princeps, vel Senator, aut Consiliarius, non solum causas ut teneat, suamque ut noscat Rem publicam, necessarium est; quod iam monui, in tract. de Aerar. cap. ult. num. 2. Sed et ipsi perspectum, cognitumque esse debet; quos vicinos, aut socios habeat Res publica, quos Amicos, quos Stipendiarios: quâ quisque sit Lege, conditione, foedere etc. Cicero, lib. 3. de Legib. fol. mihi 460. Et itaque laudabilis est Venetorum consuetudo, a Legatis suis qui non solum ea explorant, propter quae praecipue ablegati fuerunt; sed et Regionis, et Rei publicae, Aulaeque et aliarum similium rerum accuratissimam exposcunt Relationem. Fürstliche Tischreden lib. 1. cap. 10. Ego, supra tract. de Legat. ad fin. Referre coguntur de Principis, apud quem functi sunt Legatione, conditionib. cunctis; de aetate, moribus, deliciis, exercitiis, imperandique ratione. Num bello, vel pace gaudeat, num ad offensionem, aut defensionem paratus exsistat? Num cum fratribus, filiis, concorditer vivat etc. Quae sane cuncta, multum ad id conducunt, ut sciat prudentissimus ille

Senatus, quid in posterum a tali debeat vel metuere, vel sperare. Hocqueve respectu accuratissimus Politicus Traianus Boccalini, cap. 13. d. Pietra del Paragone, fol. mihi 44. scribit: In Politicis, maxume importans negotium esse, scire conditiones sui Vicini. Turcae, cognoscentes, quid esterix prosit, vicinorum Regnorum scire cognitionem: quidqueve noceat Regno suo, si exteri arcana et cuncta alia scrutentur; Legatos includere solent, nec eos vagari, et cuncta rimari permittunt. Et fuit in usu Magnatibus, prudentiâ qui praevalebant omni saeculo cunctis; ut vicinorum, hostium praesertim, nil eos latere possit. Ita de Germanico, libr. 2. Annal. Tacitus scribit; Nil ex iis Caesari incognitum; consilia, loca, prompta, occulta noverat: astusqueve hostium in perniciem ipsis vertebat. De Emanuele Comneno, Nicetas, historiar. libr. 7. refert: non in Italiâ solum; sed et aliis vicinis locis, non pagum fere fuisse ullum, ubi non habuerit aliquem sibi fidum, qui ipsum de omnibus rebus redderet certiorem. Notum insuper ipsi fuisse, quid in consiliis maxume arcanis, Romae agitabatur. Ferdinandus Davalus Piscarius, dicere solebat: nullum sumptum, magis utiliter expendi, quam qui in sumitur in exploratores. Iovius, in vitâ. Qui idem alibi refert; Consalvum Hispanum, quem vulgo Magnum Capitancum vocant, in rationibus suis inter alia sub titulo, quae in Exploratores, Auff Kundschafft auffgewendet / unâ vice sex milia Scuta auri posuisse. Auctor der Fürstlichen Tischreden. libr. 2. cap. 14. omnem fidem superare ait, si quis sciat, quid eodem hoc nomine Hispaniae Rex insumat. Et puto, hoc ipsius incrementi, felicitatisqueve hand minimam essae causam. Taxatque idem ille Auctor, Principes nostrates, quod hanc negligere curam malunt, quam vel exiguam argenti expendere summam. De Ludovico XI. Galliarum Rege refert Cominaeus, libr. 5. cap. 1. fol. mihi 369. ubique Exploratores habuisse, qui eum de Statu Caroli Burgundiae Ducis, quem maxume metuebat, redderent certiorem: eoque fine sub specie Mendicorum, ac peregrinationem Religionis ergo suscipientium, non paucos emississe. De exploratoribus item ac pensionariis, notanter scribit Bodinus, libr. 6. de Republic. cap. 2. num. 648. et seq. Necessariae sunt, magnis Principibus largitiones, ad hostium consilia, copias, opesqueve evertendas: nec potest ullum magnum Imperium speculatoribus carere: ac saepius hostes, corruptis Ducibus ac Magistratibus, quam fusis Legionibus vincuntur. Ita Philippus Macedoniae Rex, largitionibus ac donis, totam pene Graeciam sub Imperium subegit: nec aliis adiumentis Persarum Reges, Graecos ab Asia, quam corruptis Ducibus depulerunt. Nullamque ration em magis promptam esse, ad

liberos populos oppugnandos; quam si eorum Magnates pecuniâ corrumpantur, Herodotus notat, libr. 9. a princ. Et sane hoc experti sunt proxumis annis Rhaeti. Refertqueve Bodinus, dict. loc. Principem aliquem Germaniae fuisse, qui aureos bis mille, pensionis annuae pactus, omnia Imperii ac patriae suae arcana, delaturum se, Regi Galliarum promiserit. Nec dubitant nonnulli, his iisdem artibus Maiestatem suam tueri ac propugnare Hispanum. Les doublons font les coeurs doubles. Quamvis non omnes pensionarios Hispaniae Regis, aureiqueve Velleris Equites, animum induere Hispanicum, censeat Boccalini, ad sin. cap. 13. d. Pietra de Paragon.

II.

At largitiones hae et eiusmodi corruptelae, corruptoribus utiles esse non possunt, nisi lateant: latere autem non possunt, si sint plures, quibus donantur. Reges Macedonum ac Persarum, paucissimis quibusdam Oratoribus ac belli Ducibus, qui plus poterant auctoritate, largiri solebant, ut ad se traducerent Imperia, popularia et Optimatum. Ptolomaeus item, Philopator, Rex Aegypti, Imperium Achaeorum, suis quodammodo Imperiis ac Legibus subiecerat; cum uni Arato annua decem talenta dono daret Plutarchus, in vitâ. Intelligebat quippe, plus Aratum, quam ceteros omnes in eâ Republicâ posse, ac potuisse semper. Itaque improbat Bodinus, quod Franciscus et Henricus Galliarum Reges praeter ordinarias Helvetiorum pensiones, extra ordinem, duobus circiter milibus, qui ceteris dignitate praestabant, tam multa, ac quidem non occulte, largirentur: cum praestabilius fuisset, pauca aureorum milia, paucissimis quibusdam, ac summae auctoritatis hominibus, ac quidem rem otis arbitris dare. Et sic primum arcanum est, speculatores et pensionarios, ubique apud vicinos habere.

III.

Secundo curandum esse aiunt, ne vicini nimis fiant potentes. Idem Boccalini in Pietra cap. 13. fol. 44. dicit, singulis lustris convenire Principes, et videre, ne quis vicinus nimium creverit. Et Principes parvi, non amant Vicinos magnos, aeque, ut parvi pisces, Balenas grandes. Perez, fol. 224. num. 22. Ideoque summâ curâ prospicere omnes cauti Principes solent; ne cuiusquam vicini potentia, eo magnitudinis perveniat, ut ceteros, si velit, opprimere possit. Scipio Amiratus, libr. 20. Discurs. 10. Acproinde et vicini et remotiores populi, debent coniunctis viribus emergenti illi potentiae, et futuro terrori, opponere sese mature, Richterus, axiom. hist. 75. Etenim Res publica admodum potens, ius quaesitum, et quasi specialem hypothecam habere se putat in bonis in feriorum: Ragguagl. d. Parnas. centur. 1. cap. 77. Galli vocant apte le droict de bien. seance In summa fortuna, ait Tacitus 15. Annal. id aequius, quod validius, et sua retinere privatae

domus, de alienis certare Regiam laudem esse. Securitas optima est, si inimicus nocere possit, Ragguagl. 18. cent. 3. In euque sensum adfertur illud Syracidis, cap. 9. Longe esto ab homine, potestatem habente occidendi Et qui Princeps supra ceteros fuerit evectus, deprimi sine deprimentium exitio nequit. Et in de Rhodiis Perseus Macedoniae Rex, per Legatos renuntiavit: saltem id agendum, ne omnium rerum Ius ac potestas, ad unum populum perveniat. Livius, libr. 42. Ita Caonstantinopolitani Imperatores omnem operam navârunt, quo Siciliae Regnum a Regno Neapolitano disiungeretur, et Gallis ereptum, Arragonensibus traderetur. Cum Vice Comitum Mediolani Ducum progenies defecisset; Cosmus Medices, qui tunc Rei publicae Florentinae Principem agebat, nil intentius conatus est, quam ut Imperium illud ad Venetos ne perveniret: quippe animadvertebat, eos Ducatus illius possessores, vix contineri posse, quin ad totius Italiae dominatum adspirarent. Amirato, dict. cap. 20. et olim certe Veneti, suspecti erant, eos universae Italiae Imperium adfectare: ideoque eo nomine omnium odio exponebantur, et passim foedera contra eos pangebantur. Guicciardinus, hist. lib. 1. Et Veneta Res publica non aliam ob causam, sedete Iulio II. libertatem pene amisit; nisi quia ceteri, q ditiones in Italiâ obtinebant, suspicientes ad Imperium Italiae totius, Venetos viam sibi parare; contra ipsos icto foedere unanimiter conspirârunt. Carolus V. Imperator, qui in Oriente, non difficulter nomen gloriamque suam, contra Christiani nominis hostes, nisi pmpeditus fuisset, ppagare potuisse videbatur, idcirco in Occidente molestias, innumeraque impedimenta ppessus est: quia rapere aliena, omnemque dominatum sibi arrogare velle videbatur. Amirato, lib. 1. Discursus. 6. Hoc idem in caussâ est, ut nunc Hispani adhuc ubique habeanthostes, Gallos, Sabaudos, Venetos etc. Et haec eadem ratio in causa est, ut saepe quis eum iuvet, quem aliâs odit, et iuvet contra eum, quem magis amet: (ita Galli Catholici fovent Belgas Reformatos) ideo solum, quod metuit potentiam crescentem. Guicciardinus, lib. 1. histor. fol. mihi 37. ubi exempla habet.

IV.

Vicini autem Regis, vel Rei publicae potentia, variis modis impeditus, de quibus tamen praescribo, ea et similia alia, non nisi inevitabili necessitate licita reddi, necnisi iure defensionis concedi: Ergo impeditur potentia vicina. (1) si turbae ibi concitentur. Curandum quidem populis est, ut pax inter vicinos colatur; quod recte Thueydides ait, bistor. lib. 4. Idque et Christianum est, et eius rei exempla ubivis obvia sunt, apud Principes pios. Sicque Thraciae Rex Poltys, cum tam Graeci, quam Troiani, ipsius auxilium expeterent, respondit: se suadere, ut Helenam redderet Alexander, et a se, pro unâ duas

formosas abduceret uxores. Plutarchus, in apophthegm. Quamvis item res sit exemplo perniciosa, alterius Principis rebelles iuvare: cum id fere eundem morbum, in proprio Regno soleat conciliare. Boccalini, centur. 2. ragguagl. 6. ad fin. Et iuvare alteriusrebelles, sit contra regulas oboedientiae propriorum subiectorum. Perez, fol. 156. etc. num. 76. et seqq. Licet item vicinus non possit praescribere vicino, quomodo suos tractet. Et ita Ariovistus ad Caesarem, 1. de bell. Gallic. si ipse populo Romano praescriberet, quomodo suo iure uteretur, non oportere se a populo Romano, in suo Iure impediri. At vero in Regnis, quae notis sunt formidolosa, et suspecta, seditiones et discordias serendas esse, Tacitus, 2. Annal. suadet. Et sic vicinorum Principum rebelles, quandoque eam ob causam iuvantur a vicinis. Sic et Belgis, vicinorum auxilia, magis prompta reddidit metus, quem Hispani potentia omnibus iniecit: iisque Gallos et Anglos conciliavit, licet Angliae Rex modernus non hoc Arcanum usurpare velit. Sed certe acutissimus Boccalini, centur. 2. ragguagl. 58. magnam machinam Imperii securi, non solidum magis habere fundamentum, quam si divisiones et seditiones in viciniâ seminentur, hocque est, quod Tacitus alicubi ait: consiliis et astu res externas moliri, arma procul habere, ut idem Boccalini, in Pietra del Paragone, cap. 4. ad fin. fol. mihi 25. refert et ad bella Belgica adplicat, quae â vicinis aluntur. Et eo vicissim nomine, apud Gallos male audiunt Hispani, quod Ligae, quam Sanctam vocârunt, patrocinium susceperunt: perpetuumque fertur axioma esse Hispanorum, sibi pacem parare bello vicinorum, si credendum est Petro Matthaeo, hist. de France, lib. 1. narrat. 1. num. 2. fol. 4. qui etiam hunc in sensum illud Metaphysicum, ex Mercurio Trismegisto, adducit: Qui movet, quiescit Passimqueve exstant exempla, ubi vicini seminant dissensiones, in potentibus Regnis. Id quod etiam fecit iam olim in Galliâ, Carolus Burgundus: qui aliquando ad Cominaeum dixit, se adeo studiosum salutis Regni Gallicani, ut velit, quod pro uno Regeibi essent sex. Cominaeus, lib. 3. cap. 8. fol. mihi 242. eiusque ut sui Antecessoris vestigia adhuc hodie, ut iam modo innui, premere dicuntur Hispaniae Reges. Matrimonia etiam potentiora, vicinis sunt suspecta; Piccartus, decad. 6. cap. 3 causamque praebent ambitiosis inceptis, ut hoc nupera exempla demonstrant.

V.

Fertur etiam arcanum adversus vicinos usurpandum: operam dare, ut vicinorum incerta d minia sint, utque ii semper maneant in contentione. Quam ob causam olim Romani litem inter Masinissam et Carthaginenses decidere noluerunt. Petrus Aerodius, lib. 5. rer. iudicat. tit. 21. cap. 3. fol. mihi 407. Ita iidem Romani Achaeorum et

Lacedaemoniorum discordiam aluerunt; sperantes, fore eo artificio, ut Graeciae eis subici possit. Et iidem iurgia Graecorum, facti arbitri, ita composuerunt, ut exasperarent. Aerodius, libr. 2. tit. 17. cap. 1. Itaque, rursus et Lacedaemonios, quos paulo ante restituerant libertati, Achaeis subiecerunt; belli videlicet in eos ciendi caussâ, ut sese mutuis viribus conficerent, et Romana res interim facilius crescere posset. Aerodius, dict. tit. 17. cap. 2. Tale etiam arcanum est; velle ut vicini sui hostes diminuantur, non exstinguantur. Quod Venetorum stratagema refert Cominaeus, libr. 7. cap. 4. fol. mihi 617. Item vicino adesse auxilio, vel non impedire, quo minus confidenter moveat bellum, et vincatur. Ita Ludovicus XI. inducias cum Carolo Burgundo prolongavit, ut eo maiori commoditate bellum Helvetiis, aliisque moveret Germanis, quorum invincibile robur, ipsi cognitum erat. Cominaeus, libr. 4. cap. 1. fol. mihi 276. Pertinet huc, quod Anglia olim metuebat, Galliae et Belgii unionem. Ideoqueve omni conatu Angliae, Rex Eduardus impedivit, ne quis ex Gallorum Regum familiâ, duceret filiam unicam Caroli Burgundi. Cominaeus, libr. 3. cap. 8. fol. 242. et seq. Ita aiunt Politici, qui acute vident: Hispaniam et Galliam in aequilibrio esse debere: idque cupere Principes minores Europae omnes, refert Perez, fol. 154. num. 75. Namquesi quis ex hisce Regibus duobus alterum vincet, plures alios adhuc rediget in suam potestatem.

VII.

Haec et alia adhuc infinita sunt, quibus vanitas humana, sub prudentiae nomine ac larvâ, homines ludit, et satagit illudere Deo; cuius providentia cuncta gubernat, et modum prout vult distribuere, non rarenter tamen hisce mediis humanis, instrumenti loco uti solet. Arcana autem Principum adversus potentiâ ferme ae quales suppeditat plura passim acutissimus Cominaeus, in vitâ Ludovici XI. Galliarum Regis: qui variis eiusmodi artibus Carolum Burgundum oppressit. Porro arcana haec docent, quam cante cum vicinis sit agendum, quodqueve summo studio cavere debeamus, ne in eiusmodi traditionibus decipiamur. Neminem plus amare vicinum, quam semetipsum, neminem non optare, ut vicinus suus minor efficiatur, Perezius ait, Aphorism. fol. 177. Et vix fidem ac concordiam inter vicinos Principes magnos constare, Philippus Cominaeus monet, lib. 1. c. 14. fol. 89. propter suspiciones et relationes, quae ad singulas horas adferuntur. Idemque Cominaeus, lib. 2. c. 12. fol. 170. scribit, exinde cognosci posse Principum et Magnatum miserabilem conditionem, cum nullus alteri fidere, nec securus ab insidiis occultis esse queat; etiamsi inter eos pax iurata fuerit pacta. Quin et cum vicinis si agere velimus, dissimulationem

adhibendam esse, suadet Sr. d. Marnix, sect. 7. refol. 6. Nempe ut etiam erga eos, quos non amat, officia amici non intermittat: subditos eorum in suo territorio iter vel mercaturam facientes, tueatur: de laetis per Legatos congratuletur, doleat de sinistris. Ita olim Legati Syracusani in Senatum introducti, nunciârunt caedem Caii Flaminii, exercitusque eius, allatam, adeo aegre Regem Hieronem tulisse, ut nullâ sui propriâ, Regnique sui clade, moveri magis potuerit. Livius, libr. 22. Sic vicissim alio tempore, ab Eumene, et ab Attalo, ac ab Athenaeo fratribus, communis Legatio de victoriâ gratulatum venit. Inprimis iniuriam, quam vindicare nequit vicinus, dissimulare, acsi eam non aegre ferat, vel excusatam habeat, simulare debet. Marnix, dict. sect. 7. resolut. 8.

VII.

Turpe est, ait Thucydides, libr. 4. Si quae Res publica, ut acceptam iniuriam vindicet, ipsa in maiorem, quam aliis paret, incidat calamitatem, aut se praecipitem det. Impudentissimum est, scribit Guicciardinus, libr. 4. dum nos vindicare velimus, nostra periculo exponere graviori: nec turpe est, suspendere vindictam, dum commoda sese occasio praesentet. Omni prudentiâ politicâ caret, qui bellum periram, aut cupiditatem gerit, et bellum ostendit, priusquam inferat illud. Sic alicubi Livius, libr. 1. scribit: Fit obvius cum exercitu Romulus, leviqueve certamine docet, vanam sine viribus iram esse. Praeceptum Senecae est: Sapiens numquam potentium iram provocat, imo declinat, non aliter quam in navigando procellam. Inanis sumptuum profusio est, alere exercitum, qui ad seria exiguus, ad ostentationem immodicus siet. Tutius sese non defendere, quam impotenter defendendo iram adversarii exacerbare. Ita vicinis rogantibus nil est denegandum, si quod rogant, cogere possunt. Sicqueve de Tusculanis Livius, lib. 6. scribit: Pace constanti vim Romanam arcuerunt, quam non poterant armis. Solosqueve Tusculanos vera arma, viresqueve, quibus abirâ Romanorum sua tutarentur, invenisse ait. Sic de Samnitibus, Livius, lib. 8. Missitum a Senatu Legati, denuntiatumqueve Samnitibus, ut eorum populorum finibus vim abstinerent: valuitqueve ea Legatio, non quia pacem volebant Samnites, quam quia nondum parati erant ad bellum.

VIII.

Arcanum porro Principum et Rerum publicarum minorum est, quo se adversus vicinos potentes tueantur: nempe ut liberi vel minores Status non dissentiant, sed firmissime uniantur. Ita suadet Anonymus Auctor, deß wohlmeinenden Discurs, warumb die Römisch Catholische im Teutschlandt/sich von den Spaniern vnnd Jesuitern absön dern/fol. mihi 185. et seq. ut Status Imperii omnes

uniant vires, privatasque simultates et lites seponant, et mascule contra Hispanos (Libertatis Germaniae quos inimicos nominat) pugnent, hocqueve fundamentum praetendebatur Evangelicae Unionis; in quod ego rerum talium ignarus, non inquiro. Sic Iustinus, libr. 8. Graeciae Civitates, inquit, dum cupiunt singulae imperare, Imperium omnes perdiderunt. Quippe in muruum exitium, sine modo ruentes, ab omnibus victae perierunt: quod singulae amitterent, non nisi oppressae senserunt. Siquidem Philippus Rex Macedoniae, veluti e speculâ quâdam, libertati omnium insidiatus, dum contentiones Civitatum alit, auxilium inferioribus ferendo, victos pariter, victoresque subire Regiam servitutem coegit. Itaque Isocrates, in Panegyr. mihi sol. 179. monet Graecos, ut contra Perseum pugnent, sepositis litibus privatis. Multo praeclarius est, inquit, cum illo de Regno pugnare, quam inter nosmetipsos contendere de principatu. Quod et inculco iis, qui lites seminant inter Catholicos et Reformatos. Cautio item est, quam Res publicae adversus Principes notent, ne sub specie foederis, et defensionis seu clientelae opprimantur: ut monui iam Ego, in tractat. de foeder. iur. cap. 5. num. 16.

IX.

Sunt et Arcana Principum adversus Res publicas. Sicque interdum magis conducit, vicinam Rem publicam liberam relinquere, si scilicet ea ad nutum nostrum vivere cogatur, quam sub Imperium redigere eandem. Hâcque ratione Luca, libera relinquitur a Florentino, et ea certe Statui ipsius plus commodi adfert, libera; quam si illi subdita foret: ut demonstrat Auctor Thesauri politici, part. 1. relat. di Fiorenza, fol. mihi 291. Sic Genua, libera licet exsistat, multum commodi adfert Hispaniae Regi: et certe asserere audet Campanella, tract. de Hispanic. Monarch. cap. 14. fol. 46. liberius Genuae, quam Mediolani dominari, et nec eo nomine sumptus ullos facere cogi Hispanum: dum nimirum Genuenses divitias suas, territoria etiam ampla in Hispaniâ habent, quae ne amittant, nil contra Hispanum moliri audent. Undê nasuti quidam politici dubitare solent, an adhuc libera exsistat? Pietra del Paragone, capite secundo. Dn. Christophorus Forstnerus, hypomnem. politic. num. 12. Sunt et Arcana Rerum publicarum adversus Res publicas; ubi notandum cumprimis, Liberas Civitates, maxume cum liberis Statibus amicitiam coleredebere. Et certe Graecia olim, ac postea Italia, libertatem quod amisit, Civitatum Liberarum discordia effecit. In Germania hactenus libertatem tutata est Concordia Civitatum: quodque inibi, vix famâ compertum est, Civitatem opprimere, vel dissidere tantummodo a vicinâ. Inaestimabilis est magnitudo Liberarum in Germaniâ

Civitatum, si non se separent. Pietra del Paragone, cap. 13. fol. 53. Et malum omen est, quod Hanseaticae Civitates, lites inter se fovere dicuntur, nec eae statim asociis componuntur. Rerum item bella cum Civitatibus gesta; cunctando felicia fiunt. Forstnerus, hypomnem. politic. num. 85. Et tandem hosti potenti ne quidem belli species praeberi debet: et ita enim, qui bello seimparem animadvertit, pacis artibus setueri debet. Forstnerus, num. 16. Concludo haec, monito Lactantii Firmani, libr. 6. Divinar. Institut. cap. 6. Sublatâ hominum concordiâ, virtus nulla est omnino. Quae sunt enim patriae commoda, nisi alterius Civitatis, aut gentis incommoda? Id est, fines propugnare aliis violenterereptos, augere imperium, vectigalia facere meliora. Quae omnia non utique Virtutes, sed virtutum sunt eversiones. Inprimis enim tollitur humanae societatis coniunctio, tollitur innocentia, tollitur alieni abstinentia, tollitur denique ipsa Iustitia, quae dissidium generis humani ferre non potest: et ubicumque arma fulserint, hinc eam fugari, et exterminari necesse est. Verum est Ciceronis illud: Qui a. Civium rationem dicunt habendam, externorum negant: dirimunt hi communem generis humanisocietatem, quâ sublatâ, beneficentia, liberalitas, Iustitia funditus tollitur. Nam quomodo potest iustus esse, qui nocet, qui odit, qui spoliat, qui occidit? quae omnia faciunt, qui Patriae prodesse nituntur. Id enim ipsum prodesse quid sit ignorant, qui nihil putant utile, nihil commodum, nisi quod teneri manu potest, quod solum teneri non potest, quia eripi potest. Haec itaque (ut ipsi appellant) bona, quisquis Patriae acquisierit, hoc est, qui eversis Civitatibus, gentibusque deletis, aerarium pecuniâ referserit, agros coeperit, Cives suos locupletiores fecerit, hic laudibus fertur ad caelum, in hoc putatur summa, et perfecta esse Virtus. Qui error non modo populi et imperitorum, sed etiam Philosophorum est: quipraecepta quoque dant ad iustitiam, ne stultitiae ac militiae disciplina, et auctoritas desit.

CAPUT II. Exempla Controversiarum de Sessionis praerogativâ.

DIxi hactenus, quomodo cum exteris et vicinis agendum siet: ad quod etiam cumprimis spectat, Rerum publicarum inter ipsas dignitatis praerogativa, ubi primo omnium sciendum est, ex eâ sessionis

praeeminentem metiri nos dignitatem; non vero Imperium aut subiectionem aestimare. Aliud enim superioritas, aliud maioritas, seu prioritas exsistit, tot. tit. extr. de maioritat. et oboedient. et iam monui Ego, in tract. de Adpellation. cap. 4. num. 4. fol. 113. arguunt etiam ea, quae habet Arnisaeus, lib. 1. de Republic. cap. 2. num. 1. Ac facit lex 7. § 1. ff. de captiv. et postlim. revers. ubi respondetur, posse aliquem populum superiorem alio populo vel Principe dici, non potestatis, sed comis ob servantiae respectu. Verum de sessionis praerogativâ, commodius disputari non posse videtur; quam ex praeteritarum rerum exemplis, quae ideo ordine proponam.

II.

Et quidem Imperatorem Romanum, sessionis iure, omnibus Christiani Orbis, et aliis etiam infidelibus Principibus potiorem esse, dubitationem exiguam habere videtur. Novell. 30. a princip. cap. 2. a. princip. de re iudicat. in 610. Guetta, consil. 1. num. 9. etc. Reinkingk, de Regim. Ecclesiast. et saecular. libr. 1. calss. 2. cap. 6. Arnisaeus, dict. cap. 2. ad sin. Scheplitz, ad consuetud. Brandenburgic. a princip. Zieritz. tract. depraecedent. apud Arumae. tom. 3. discurs. Ego, tract. de Iurisdict. Imper. Rom. cap. 6. ad fin. et de appellation. cap. 4. num. 8. infin. ac libr. 1. politic. cap. 2. num. 23. ubi lapsum Bodini reieci, qui dicit, in Turcicâ Aulâ Gallum Germano praeferri. Regesitem Germaniae sunt veri successores veterum Francorum Regum, et Gallica Regna tantum accessoria fuerunt Germanici, aviti Imperii Francici. Goldastus, in Seniore, 1. cap. 17. num. 8. et sic certe Barbaria ipsa, ipsi Christianorum, et maxume Germanorum atque Imperii capitales iuratique hostes, Turcae, primas Imperatori nostro tuentur. Cum enim Davides Ungnadius, Caesareus Legatus, Constantinopoli Sultano valedicturus esset, et Legatus Persicus eâdem de caussâ, ad Divanum (locus est audientiae publicae) se contulisset; ille serius adveniens, et Persam iam primum locum occupâsse conspicatus, insalutatô Sultanô discessurus erat; nisi Mechmetes Bassa Vezirames (Consiliarius supremus) eâ re animadversâ; Persam licet Mahumetanum, loco inferiore sedere iussisset. Leunclavius, in supplement. Annal. Osmannidarum. Sic in celebritate circumcisionis Mahumetis III. quae totis quadraginta duravit diebus, noctibusque continuis, praesentibus Constantinopoli, maxumorum prope totius Orbis Principum Legatis; Rudolphi tamen II. Christianorum Imperatoris Augusti, Legati, loco spectaverunt primo. Dn. D. Lansius, Orat. pro German. fol. 115. Hucque pertinet Iudicium Alphonsi, Arragoniae et Neapoleos Sapientissimi Regis, qui Fridericum III. Imperatorem, cum aliquando Neapolim venisset, nullo non honoris cultu prosequutus

et cum ab Aulicis eo nomine reprehenderetur, Alphonsus iis ita respondit: vestrum non est de Regibus iudicare; nos Reges omnes debemus reverentiam Imperatori tamquam Summo Regi, ille est Caput et Dux Regum. Panormitanus, in Apophthegmat. Alphonsi, Dauth, contra Epopsin Knichen, f. 25. b. Hinc etiam heri puto, quod in Imperii Conventibus, nulli Regi Maiestatis, sed saltem Regiae Dignitatis titulus attribuitur. Reichsabscheid zu Eßlingen/de Anno 1526. §. vnd seind diß die Chur Fürsten/ibi, die Königliche Würde zu Böheimb/Reichs Abscheidt zu Regenspurg/de Anno 1527. §. vnd als die Wohlgebohrne/ibi, von wegen Königlicher Würde zu Böheimb/ vnd Hungarn/ Item dict. Recess. §. Vnd als auff gehaltenem Tag/ ibi, Königlicher Würde von Engellandt/ Sic Ferdinandus Romanorum Rex, Imperatoriatri Carolo V. Maiestatem tribuit, sorori vero Mariae, Reginae Bohemiae et Hungariae non item. Reichs Abscheid zu Rürmberg / de Anno 1742. §. darauff wir sambt den Kayserischen: Quamobrem vox illa Maiestatis in Germaniâ nullibi, quam in Aulâ Imperatoris auditur. Arumaeus de iur. public. Discurs. 7. p. 74. in fin. Ac hinc etiam nulli Principi tantam debere Maiestatem, quantam Imperatori, respondet Purpuratus, in l. 1. num. 116. ff. de offic. eius, cui mandat. est Iuris dict. Hinc et cum Caligula Imperator, Reges exteros ac Principes con vivio exceperat; suborta fuit inter ipsos de dignitate ac splendore generis contentio, quam ille Homericô illô versu diremit: Multos prae esse haud expedit rei, Rex unus esto. Suetonius. Et etiam Romanorum Legati, iam sub liberâ Republicâ cedere noluerunt Regibus magnis. Bodinus, l. 1. de Repub. c. 9. n. 144. Imperatorem autem Romanum praeferri debere Imperatori Graecorum (cui nunc successit Turca) licet ipse (ut l. 1. de Repub. c. 9. in fin. habet Bodinus) quatuor b. in suis insigniis usurpârit: quo se Regem Regum, et Regnatorem Regnantium esse voluerit denotare: constare puto ex eo, quia Romanus sustinet quartam Monarchiam, quae originaliter Italiae ac Romae adhaesit semper: licet Imperatores aliquando fixerint alibi sedem. Et Romanus ideo ratione antiquitatis Graeco est praeferendus, vid. Goldasti senior. l. 1. c. 16. num. 7. Indeque merito Nicolaus III. Pontifex Maximus, libr. 1. Decretal. tit. 6. cap. 17. Imperatoris nostri nomen Graeco praeponit, ibi: Nullus Imperator, seu Rex Romanorum, aut alius Imperator, vel Rex, Princeps; etc. ubi per alium Imperatorem, intelligi Graecum, ibidem glossa notavit, et ex eâ Calefactus, de equestr. dignitat. num. 113.

III.

An Papa debeat, sessionis ratione praeferri Imperatori, quaeri potest? Et sane controversia haec iam olim acerrime discussa fuit inter Fridericum I. Imperatorem Romanum, et Hadrianum

IV. Pontificem Maximum, eiusque incendio, universa propemodum Christianitas conflagravit. Videatur Dn. Goldastus, in Seniore suo, l. 1. c. 23. n. 4. Sed usus et ratio, apud eos, qui Romani Pontificis agnoscunt iurisdictionem, non ei denegare primum locum possunt. Non quidem civilibus argumentis, quasi Ponhtifex potentior ratione territorii sit; sed Ecclesiae respectu, quae nostra mater, et cuius illi caput in hisce terris Pontificem Maximum esse fatentur. Ac notat etiam Alciatus, in l. ultim. C. de Sum. Trinit. Papae nomen postponi Imperatoris.

IV.

Sed quid, si Imperator tantum sit electus, non vero a Pontifice coronatus: Anne tunc praecedet Gallum, aliumve Regem unctum? Sane non erubuit Gallus, cum Carolo V. electo Romanorum Rege in certamen de loco digniore venire; ut factum, cum Anno Christi 1521. Caleti eorum Legati convenissent; ubi Antonius de Prato, Iurisconsultus celebris, et Cancellarius Galliae Regis Mercurino, Caroli V. Cancellario, ideo praecedentiae quaestionem movere ausus est, quod Carolus nondum a Pontifice unctionem accepisset; Gallo ideo ut uncto Regi, cedere debere contentebat, quodex Chassanaeo refert Arumaeus, tom. 2. de iur. public. Discurs. 1. ad fin. et memorat etiam Guetta, consil. 1. n. 15. etc. Sed iam alibi non uno loco docui, Imperatorem esse vere Imperatorem, si fuerit electus, et ab Electoribus coronatus ac renuntiatus; licet nondum habeat Pontificiam confirmationem. Ego, tract. de Iuris dict. Imper. Roman. quaest. 5. et tract. de success. ac elect. l. 3. dissertat. 1. n. 6. atque hoc egregie evicit, omni labe odii in Pontificem carens, Magnificus Heer Wartus in tract. pro Ludovic. 4. Imperat. contra Bzovium, fol. 121. et seqq. mult. Et ait Guetta, dict. loc. num. 16. communnem esse Scribentium opinionem, quod Rex Romanus, ante coronationem Pontificis, possitomnia, quae post coronationem.

V.

At Anne Rex Germanorum, vivente Imperatore creatus, Galliae, aliisque Regibus praefertur? Quae quaestio iam Anno Christi 1533. in Comitiis mota, nec decisa fuit. Bellaius, l. 4. ad fin. Sed hoc in casu consuluit pro Germano, Antonius Guetta, consil. 1. et multos alios allegat Goldastus, in seniore, l. 1. c. 16. n. 8. Pro Gallorum Rege adfertur, quod is sit in actuali Imperio Regni Occidentalis; ille vero tantum in spe atque exspectatiâ, Regni atque Imperii Franciae Orientalis. et volunt etiam nonnulli ex quodam manuscripto Chronico Regiae Bibliothecae edocere, Galliae Regem praecessisse aliquando Regem Romanorum. Facit etiam quod Germaniae Rex non habet Maiestatem: Et inde licet in absentiâ Im peratoris, ille ceteris merito praeferatur: tamquam eius Vicarius, et perpetuus quasi Legatus; cum honor, qui Domino debetur, idem debeatur illi, qui Dominum repraesentat. can. sinal. distinct. 93. Et praerogativa, quae est in Principali, eadem esse

debeat in suo locum tenente. Guetta, consil. 1. num. 6. Cardo tamen negotii in eo versatur; an Imperatoris, verbi gratiâ, si adsint Legati, illos pone sequi debent Ambasiatores Regis Romanorum, ante aliorum Regum Legat os? Saepe enim uterque ad sollemnes conventus Legatos mittit, ut factum in Concilio Tridentino. Ac posse etiam Regem in Concilio intervenire, ut Regem, una cum Imperatore, probat Guetta, num. 22. Sed sane ab eo, quod Imperator praeponendus est Franciae Regi, arbitror evidentissime demonstrari posse, eandempraeeminentiam Romanorum Regi debitam esse; cum inter Regem et Imperatorem Romanum modica differentia, praesertim ratione dignitatis exsistat. Nam et Rex Romanorum ab Electoribus eligi, ungi item, et triplici coronâ coronari solet; et idem porro iura Imperii habet, ac omnia administrat sicut Imperator; licet nomine, et auspiciis Imperatoris: ergo idem ius honoris illi debetur. Rex Romanorum, propter spem a iure adprobatam, de succedendo in Imperio; can. in nomine, distinct. 23. et Clement. 1. de iureiur. honorari debet ad modum eum, quo honoratur ipse Imperator, argumento eius, quod glossa dicit, in can. fin. caus. 24. quaest. 1. Quod Filius Regis, etiam vivo Rege, Rex nominari mereatur. Corestus, de potestat. Reg. quaest. 24. Sicque Filius Comitis dicitur Comes, Iason, in tractat. feudor. verb. Comes. Et hoc magis adhuc dicendum est in Rege Romanorum, qui etiam vivente Imperatore habet ad ministrationem, non solam spem: unde eidem honor et praeeminentia etiam debetur. Et Rex Romanorum, ea quae facit, iure proprio facit, et illa tamquam propria Dignitati Regali debita vendicare solet; non tamquam Imperii locum tenens. Et ita: cum Imperatoris, Regisque dignitates, ad se invicem habeant relationem (nam ex Rege factus fuit Imperator, et Rex est futurus Imperator) merito sub eâdem praerogativâ terminari debent, l. final. ff. de acceptilation. l. fin. C. de indict. viduit. tollend.

VI.

Succedit nunc famossissima controversia, de praecedentiâ Galliae, et Hispaniarum Regis: acerrime a multis, ac praesertim Gallis disputata Galli aiunt, eorum Regi (cui post Imperatorem, Regemque Romanum, praerogativa semper fuerit data) ipsos etiam Hispanos, primitus Anno Christi M. D. L VIII. sessionis et praecedentiae nomine, litem movisse. Litem hanc strenue pertendisse Gallos: cumque in Aulâ Pontificis id obtinere non potuisset Hispanus; idem tamen eundem apud Maxaemilianum II. Imperatorem Romanum, consanguinitatis et adfininitatis vinculo sibi coniunctum, effecisset, ut Caroli IX. Legatis, principis loci praerogativa, in Aulâ Caesareâ denegaretur; Hanc insignem iniuriam ad belium Hispano movendum

sufficere; Regi Galliae operose Casparus Colinius, persuadere conatus fuit. Thuanus, libr. 35. et 49. Mendosa quoque, in concilio Tridentino, cum supremum inter Regios Legatos locum, obtinere non posset; declaravit: se nolle quidem anteire, tamen cogi non posse, ut Francorum Legatos sequeretur. Conservata item fuit antiqua possessio Christianissimo Galliarum Regi, non apud Pontificem solum; sed et apud Anglos, Polonos, Venetos etc. et eam apud Grisones Legatus Gallicus armatâ manu defendit, Dn. D. Lansius, in Orat. pro Gall. fol. 195. Bodinus, l. 1. de Repub. c. 9. ad fin. Pierre Matthieu, l. 1. narrat. 1. n. 7. etc. f. 39. etc. Goldastus, in seniore, l. 1. c. 30. n. 6. etc. Mem orat pariter Rudolphus Botereius, l. 5. historiar. sui tempor. fol. mihi 405. Anno Christi MDXCVIII. Vervini in negotio Pacificationis, post longas concertationes, Hispanos Legatos, Gallo loco cessisse: obtestatos tamen inposterum, ex hinc iuri suo nihil detractum iri. Occurrit etiam quod dicit Baldus, consil. 217. volum. 3. incip. Ego puto quem refert Purpuratus, in l. 1. ff. de Iurisdict omn. Iudic. n. 13. quod nemo praesumat honorem, supervexilla Invictissimi Franciae Regis. Vid. Guettam, consil. 1. n. 6. etc. Praeterea Albericus de Rosate, in Rubric ff. de stat. hom. describit nomina omnium Regum Christianorum, ac immediate post Regem Hierosolymitanum, nominat Franciae Regem, deinde Regem Siciliae, quarto Regem Angliae; Et addit, hos Quatuor ex Privilegio, et ex antiquâ ac probatâ consuetudine coronari et inungi; quod dicit habuisse et extraxisse ex quoda libro Ecclesiae Romanae, qui intulatur Provincialis. Quanto coeteros homines Regia Dignitas antecellit, tanto coeterarum gentium Regna, Regni vestri culmen excellit, ait Beatus Gregorius ad Childebertum Regem. Reges Gallorum opposuerunt se tamquam murus inexpugnabilis pro populo Christiano, ait Honorius III. Regnum Galliae est quasi pharetra, quam Christus sibi circa femur accinxit, ex quâ sagittas electas extrahens; ipsas, ut sibi gentes et Regna suiciat, in arcum brachii potentis emittit, ait Gregorius IX. vid. Dn. D. Lansium, Orat. pro Gall. f. 181. Ac pro auctoritate et potentiâ, aliisque praerogativis Regni Gallicani, tractat etiam pluribus Carolus Molinaeus, tract. Monarch. Francor. passim, ubi ait, nullam Monarchiam, nullumque Regnum tam diu duravisse, quam Francorum. Iam ultra mille, sexcentos, triginta duos Annos perseverâsse, nec Interregno interrumptam Coronam Regni; nec unquam translatam fuisse in alium populum, nec in aliam nationem. Nullum quo ad ius succedendi, similius Regno Davidico esse. Hispanicum Regnum recentissimum, diutius sub Romanorum servitute mansisse Hispanias, quam Provincias Gallicanas: Hispanos parum decore gloriâsse, se descendisse a Gothis, qui haeresin Arrianam invexerunt. Eos a

Saracenis Carolum Magnum liberâsse, postquam Romam liberâsset ab impressione Longobardorum. Reges Francorum, Ecclesiae Romanae patrocinium semper suscepisse, a Regibus Gallicanis Pontisicum Romanorum auctoritatem a contemptu vindicatam, opes auctas, potentiam stabilitam fuisse, Bodinus, dict. lib. de Republic. cap. 9. ad fin. ait. Quod non leve argumentum est, apud eos, qui auctoritatem sedis Pontificiae agnoscunt. Et singularis est tractatus, tom. 5. des Memoires de la Ligue, fol. 709. etc qui de Iuribus, Privilegiis et praeeminentiis Galliarum Regis, pluribus agit, et videatur etiam eâdem de re Auctor, des antiquitez et reckerches de la grandeur des Rois de France, lib. 1 cap. 8. fol. 301. etc. Nolunt etiam Galli fateri, Hispanum potentiorem esse, ut tetigi Ego, in tract. deiure territorior. ad fin. et probare nititur Boccalini, cap. 13. d. Pietra. fol. 47. et seq. Et sarcasticum admodum illud fuit, quod fecisse Franciscum I. Galliae Regem, refert Piccartus, decad. 4. cap. 10. ad fin. fol. 228. ad quem cum tempore controversiarum, Augustissimus Caesar Carolus V. pro ratione Maiestatis suae scripsisset; titulique Imperiales, atque Provinciarum, et Dominiorum Inclitae Austriacae Domus magnum chartae spatium implevissent: mordax Gallus, in responso tantundem spatii insumpsit, repetitione Galliae, hoc modo: Franciscus I. Rex Galliae, Galliae, Galliae, etc. eô innuens, unum suum Galliae Regnum sufficere, omnibus Imperii Provinciis domandis, etc.

VII.

Sed vero, ut et innui, tractat. de appellation. cap. 4. num. 4. regerunt Hispani: Ex facto sumitur Ius. Ergo factô mutatô, et Ius mutari debet. Cum itaque factum et circumstantiae sint ratione Hispani mutatae, et antiquum factum tantum concernat Castiliae Regem, merito Ius antiquum Gallo nil prodesse decet. Et Ferdinandus Vasquius, in praefat. illustr. quaest. pro Hispaniae Regis Praerogativâ, Iuridice et Politice, egregieque propugnat; et etiam in Concilio Tritentino, cui interfuit, varia argumenta proponebat. Adeo, ut si praesens tempus inspicere velimus (quo scilicet Maiestas et Imperium Hispaniae Regis, non amplius angustis Castiliae, aut Arragoniae finibus continetur; nec Gallo-Franciae Reges, adhuc Maiestatem Caroli Magni, vel Clodovaei repraesentant) habitô, inquam, praesentis temporis respectu, pondus argumentorum Hispani (utut et ego aliquando in contrarium propendebam) praevalere omnino videtur. Et quidem in eiusmodi casibus respiciendum esse praesens tempus, Bartolus, et alii, in l. ex facto, in princ. ff. de vulgar. et pupill. substitut. tradunt. Namque in omnibus anteponendi sunt Maiores, l. nobiliores, C. de commer. et mercatorib. Hispanum autem Gallo maiorem esse, manifestum satis videtur: cum praeter Hispaniam, Flandriam, et bonam Italiae

partem, ditioni et Imperio suo subiectam, praeter Siciliam utramque et quamplurimas Insulas sibi oboedientes, ad novum Indorum Orbem, ab Hispanis et Lusitanis repertum, cui ipse dominatur, quis respexerit, innumerasqueve fere gentes et Provincias illas sibi obtemperantes; inveniet, ipsius Imperium, non solum longius, latiusque sese porrigere. quam aliorum Principum Imperium, qui nunc sunt: sed etiam omnium aliorum, qui ab origine Mundi unquam fuerunt. Dignitatem etiam ex eo arguit Hispanus, quod puram Catholicam Religionem (id enim et ipse fatetur Gallus) in om nibus suis Regnis observat. Divitiae etiam conferunt ad maioritatem, quas nemo abundantius Hispano habet. Nullus Princeps Hispaniarum Rege nobilior, et in eum omnium Regum ac Magnatum Orbis Christiani, qui unquam fuerunt, sanguinem coaluisse, probat Scioppius, in Consilio Regio, ubi Philippum III. ex Imperatoribus triginta duobus, et Regibus centum et quadraginta tribus descendisse demonstrat.

VIII.

Sed porro absonum magis est, quod Anglus, qui Gallo cedit, Hispano sessionis litem movet: unius atque alterius Insulae dominator, tam potenti, ac longe latequeve imperitanti Monarchae: et se tamen sententiâ Pontificis Maximi vult tueri. Pierre Matthieu, histoir. de France, libr. 7. narrat. 1. §. 12. Thesoro politico, part. 1. relat. d. Spagnia, sol. mihi 82. Goldastus, senioris, lib. 1. cap. 30. num. 8. Et cum Anno Christi XCVIII. Legati Angliae Reginae Elisabethae, Hispaniarumque Regis Philippi II. de pace ut tractarent, convenissent, de hisce caeremoniis non concordes, haud negotio principali principium dare potuerunt. Pierre Matthieu, libr. 1. narrat. ultim. sect. 16. Ita et factum anno Christi M. DC. Meteranus, histor. Belgic. l. 21. f. 76. Rationes pro Angliae Rege, enumerat Meteranus, libr. 13. fol. mihi 698. ubi pluribus de Angliâ agit. Nempe, Anglos antiquissimos esse Christianos (et sane Anglis ac Scotis Religionem Christianam Germania debet) ex familiâ omnium nobilissimâ Angliae Reges ortos esse; et quidem ex Rege Cunobiline, cuius etiam adhuc numismata inveniuntur, qui circa Salvatoris nostri Nativitatem imperitavit, etc. Esse nemini subiectos, sed Vicarios Dei in Regno suo. Absolute etiam Ecclesiasticis imperitare, quod non faciat Hispanus. Verum et il nimis antiquis Argumentis pugnant, et praesenti Maiestati Hispanicae aequiparandi minime esse videntur: et nec Hispanus in temporalibur ullum superiorem agnoscit, eiusque factio etiam ipso in conclavi Pontificio praedominatur fere semper.

IX.

Solent insuper et Sacerdotes, circa eiusmodi aucupia honorum, valde esse ambitiosi. Occurrunt hîc Archiepiscoporum et

Romanorum et Constantinopolitanorum aemulationes, de Patriarchicis Privilegiis, de Iure assidendi, et procedendi, Episcoposqueve creandi: quae etiam Iuri nostro non sunt ignotae. Ac pertinet huc, Lex inter claras ultim. C. de Summ. Trinitat. quam tamen Hotomannus supposititiam esse putat, libr. 7. observat. cap. 2. ut et Biblian der, libr. 2. de Trinitat. fol. 111. et seqq. mult. Sed suspicionem illam inanem esse probat Alciatus, 5. parerg. cap. 23. et Cuiacius, observat. lib. 12. cap. 26. acitem Fachinaeus, libr. 8. controversiar. cap. 1. Verum in illâ Lege Iustinianus subicit et unit Sedi Romanae omnes Sacerdotes universi Orientalis tractûs. Caput esse Romanam, omnium sanctarum Ecclesiarum ait. Apparet etiam ex l. decernimus 16. C. de Sacro sanct. Eccl. Basiliscum quendam, Imperii invasorem, Acacio Patriarchae Constantinopolitano, multas subditas Provincias ademisse, parumque abfuisse, quin expelleret ipsum: sed operâ Armatii Basilisco expulso, Zeno Imperium recepit, et omnia Acta Basilisci infrrmavit. Ac inprimis in dict. l. 16. C. de Sacros. Eccl. Acacio restituit praerogativam, in Episcoporum Concilio, vel extra Concilium, ante alios residendi, etcetera omnia, quae ante habuerat, intuitu Regiae Urbis. Ex quib. patescit, tum temporis praerogativam Episcoporum, ex Urbis dignitate metitam fuisse. Etita videtur pro Constantinopolitani Patriarchae dignitate, ubi tum Regia sedes erat, hanc legem pugnare. Ut et Lex Constantinopolitana 24. in pr. C. tit. eod. quae fertur Iustiniani nostri esse, aperte sancit. Constantinopolitanam Ecclesiam omnium aliarum caput esse. Quae Lextamen tantum Epitome est alterius, a Contio restitutae. Verum in Novell. 131. c. 2. diserte sancitur, secundum Ecclesiasticas Regulas, Sanctissimum senioris Romae Papam, primum esse omnium Sacerdotum: beatissimum autem Archiepiscopum Constantinopoleos, novae Romae, secundum habere locum, post Sanctam Apostolicam Senioris Romae sedem: aliis autem omnibus sedibus praeponatur. Et ita videmus, ab Imperatoribus ipsis, pro diverso affectu nunc ad hunc, mox ad alium propendente, aliquando Romanum Constantinopolitano, interdum etiam hunc illi praelatum fuisse. At si haec res ex veris suis principiis diiudicetur, uter debuerit obtinere, altioris difficiliorisque indaginis est. In l. unic. C. de privileg. urb. Constantinopol. lib. 11. Ipsius Romae veteris praerogativa, tribuitur urbi Constantinopolitanae. Apparet autem ex can. provinciae, et can. seq. distinct. 99. olim dignitatem Episcoporum, Metropolitan orum, etc. ex dignitate Urbis, Aulaequeve primariae sede, diiudicatam fuisse. Ita Constantinopolitanus obtineret. Sed Romanus vicissim Apostolicam praetendebat praerogativam, Petriqueve dignitatem. Regerebat Constantinopolitanus, suae sedis, suaequeve Ecclesiae,

sui denique throni auctorem fuisse Andream; et hunc ante Petrum fuisse vocatum. Ego hanc litem non facio meam, et ad Theologos, Historicosqueve Ecclesiasticos videtur pertinere, diiudicatio talis. Sed certe Catholici Theologi, cladem et eversionem Ecclesiae Constantitinopolitanae acceptam ferunt, quod noluerit Romanae Sedi parere, etc.

X.

Notant autem hîc nonnulli, non Principatum, sed primatum, seu praerogativam tantummodo proeugi/as2, hoc est, Ius in Episcorum Concilio, vel extra Concilium ante alios residendi, ad Theo dosii Magni usque Imperium, solum adfectâsse Pontifices Romanos. Idqueve etiam Estienne Pasquier, lib. 3. des Kecherches, cap. 1. fol. 251. licet Religionem Catholicam profiteatur, non abnuit. Et pertinent huc, quae contra universalem Iurisdictionem, unius atque alterius Ecclesiae, in reliquas disputavit Piissimus Pontifex Gregorius Magnus: a me ex parte relata, in tract. de appellation. cap. 4. §. 10. Sic et in Can. primae, et in duob. can. seqq. distinct. 99. ex eodem Gregorio Magno habetur: Quod primae sedis Episcopus, non adpelletur Princeps Sacerdotum, vel summus Sacerdos. Universalis nec ipse Romanus Pontifex debeat vocari. Quia si unus Patriarcha dicitur universalis, Patriarcharum nomen ceteris derogatur, etc. Ut et in genere contra eos, qui in Ecclesiâ primatum aut Imperium quaerunt, allegari solet. Can. ult. distinct. 40. et can. legimus, distinct. 93. Primus fertur fuisse Bonifacius III. qui a Phocâ Imperatore, magnâ tamen contentione dicitur obtinuisse primus, ut Romana sedes Caput diceretur, et haberetur ab omnibus omnium Ecclesiarum: utque Ecclesiae Petrinae, Pontificique Romano, omnes orbis Ecclesiae obedirent, ut refert Blondus, ac Platina, in Vita Bonifacii III. Scribit etiam de Gregorio eius nominis I. qui Magni meruit cognomen, Idem Platina, eum spretis opibus, posthabitis voluptatibus, atque omni ambitione et potentiâ, gubernacula Rei publicae, invitus quae susceperat, rexisse, hocque modo vixisse, ut usque ad tempora nostra, neminem ex successoribus habuerit parem, nedum superiorem; vel sanctitate vitae, vel diligentiâ in rebus agendis, vel doctrinâ, et scriptis; Unde nostrates nonnulli scribunt, post eum Anti Christos fuisse factos Pontifices Romanos. Cumque Iohannes Episcopus Constantinopolitanus, se ipsum Oecomenicum, id est, Uuniversalem Patriarcham creâsset, monuissetque Gregorium Mauritius Imperator, ut Iohanni obtemperaret, respondit homo constantis ingenii, ut iam supra relatum illius verbis fuit. Sed de Gregorii successore ita Platina scribit: Fuit homo obscuro loco natus, obscurior moribus, rebusqueve gestis Gregorii Viri Sanctissimi adversatus est. Paululum etiam

abfuisse, quin Libri Gregorii comburerentur: adeo in Gregotium, Virum undecunqueve laudatissim um irâ, et invidiâ exarsisse hominem malevolum. Id quod sine dubio ideo illum molitum fuisse nostrates censent: ne ipsius Gregorii auctoritas contra Principatum Romanum allegaretur. Sed et haec altiorem indaginem requirunt, et nisupposititia sit l. 8. C. de Summ. Trinit. diu ante Phocam, Iustinianum, ontifici Romanotribuisse Princip atum, adparet.

XI.

Porro etiam non ignorare debemus, Episcopi Eystettensis et Wormatiensis: Rebdorff Anno 1299. ac item Abbatis Fuldensis, cum ArchiEpiscopo Moguntino et Coloniensi, de Iure sellionis. multorum Historicorum penicillo delineatas altercationes, de quibus Crantzius, Saxon. libr. 6. cap. 46. Nauclerus, sub Henric. 3. Mtinsterus, Cosmograph, libr. 3. cap. 179. Spangenberg, in Chronic. Mansfeld. Dn. Crusius, Annal. Suevic. libr. 11. part. 2. cap. 14. Wolffius, Lection. memorabil. centur. 15. fol. 973. Buxtorffius, Disputat. ad Aur. Bull. thes. 40. liter. g. Nam cum Moguntiae omitia Henricus III. Imperator indixisset; periculi plena sese contentio exseruit deloco, ut a verbis ad verba procedentes, et Iura e vaginâ derivantes, Templum humano sanguine foedarint: Cum item Henricus VI. Friderici I. Filius, Rex Romanorum, Moguntiae Anno Christi M. c. LXXXIV. designaretur, ipso die Processionis, cum in Ecclesiâ sederet Imperator, a dextris habens Archiepiscopum Moguntinum, et a sinistris Coloniensem, Idem Abbas tu rbavit tam celebrem coetum, locum sibi deposcens, ex sinistro latere Imperatoris, quem Coloniensis occupârat; hic vero Abbati cedere inglorium duxit, Imperator autem interpellatus respondit: Veteres adprobamus, u6 tenemur, Imperii nostri consuetudines, quocirca, maior an min or, aequo nobis discrimine est: Surrexit Archiepiscopus: Quando, inquit, Serenissima Maiestas, ita se voluntas vestra praebet, cedo Abbati Archi Episcopus, Monacho Princeps Elector: sed bonâ vestrâ veniâ coetum hunc dimitto, et haec dicens abscessit: eum cum multi alii sequerentur, tot vacuatis sedibus turbatus fuit Rex Henricus; etiam in collum archiepiscopi appen dens, quam sancte rogans, ne festum dieam a moe4rore auspicaretur. Vix et non aliter retentus fuit Coloniensis, quam ut sedes reponerentur in pristinum locum, et etiam addidit Idem: Si nostram Abbas turbaverit sedem, ascendat in caelum, ponatsuam in A quilonem, et similis altissimo fiat. Et quidem Fuldensis in tam sublimen locum irrumpere ex eo praesumpsit, quia perpetuus Imperatricis Cancellarius praefulget, et ita voluit a dignitate suae Dominae aestimari. Etiam Anno Christi M. DC. XIV. inter Abbates, et alios dignitatibus

Ecclesiasticis ornatos, magna lis de sessionis praerogativâ, Decanos prita, Capitulares, aliosque mota in Galliâ fuit: ac Abbates praetendebant, quod propter titulum qualificatum (scilicet ut Praelati) debeant pone sequi Episcopos, eumqueve ordinem etiam in cap. decernimus, et in sap. fin. extr. de dilationib. in cap. dilectus, de offic. Legat. in cap. cum oporteat, de accusationib. observari. Eque de controversiâ late tractat Auctor de Mercure Francois, tom. 3. fol. mihi 434. et seqq.

XII.

Olim cum inauguraretur Iacobus Lusignanus, Cypri Rex, contentio inter Venetos et Genuenses de praecedentiâ mota fuit: favit Venetis Iacobus, et occisi fuerunt aliquot Genuenses. Id quod magnos causavit motus, nec nisi captivitate Regis Iacobi finiti fuerunt, qui tandem post diuturnam captivitatem, rediit ad Regnum paternum. Pedro Mexia, libr. 2. cap. 22. ad fin. Aiunt et Belgicam Rem publicam confoederatam, praetextu omnimodae suae libertatis, aliis Principibus Imperatoris subiectis, sessionis controversiam movere: sat specioso argumento: semper enim dignior est liber eo, qui alterius subditus exsistit. Inde Veneti ceteros Italiae Principes praecedunt. Petrus Calefatus, de Equestr. dignitat num. 124. et seq. Sed tamen Principes nostrates, (et praesertim Electores) non subditi absolute, sed membra simul Summi in Mundo Imperii exsistunt: Glieder deß Heyligen Römischen Reichs. Et de sessione etiam quondam inter ipsos Electores Imperii Romani, turbae motae fuerunt, quas tandem in Bullâ Aureâ. cap. 3. decîdit Carolus IV. Romanorum Imperator: et videArumaeum, Discurs a princip. ac etiam Buxtorffium, et Dn. D. Rümelinum, ibid. Quâ de re ita Dubravius, libr. 22. scribit: Cum Carolus animadverteret, eo usque ambitionem etiam illorum Principum, qui se Electores vocant, exarsisse, ut primum quilibet sibi locum, praecipuamque auctoritatem in eligendo, assidendoque vendicaret: unde simulates in illos, et aliquoties caedes, ex domestico illo dissidio suscitabantur; Decretum ideo promulgavit, quo gra dus, potestatesqueve Principum, et aliorum Ordinum ita discrevit, ut nullus de suo Iure tamquam imminuto potuerit queri. etc. Et ita olim Episcopus Moguntinensis et Coloniensis, uterque sibi dextrum Imperatoris latus competere contendebat; uti patet ex Alberto Argentinensi, cum inquit; sollennitas nuptiarum, quas scilicet Henricus VII. filio suo celebrabat Spirae, paratis sedibus, propter antiquam contentionem, Moguntini et Coloniensis, quorum quilibet ad dextram Principis voluit sedere, interturbata fuit. Aliud exemplum eiusdem controversiae, exstat apud A ventinum, lib. 7. quod sub Alberto Imperatore contigit Noribergae. Similem controversiam habet

Witikindus, libr. 3. gestor. Saxon. inter Trevirensem et Coloniensem, cum Otho Magnus in Caesarem esset designatus, vide Arumaeum, volum. 2, luris publ. fol 6. adde Cuspinianum, in Henrico 7. Dubravium, dict. lib. 22. hist. Bohem Sed hodie Moguntinus primus est, excepto casu, ubi in Provinciâ Coloniensi conveniunt. Arumaeus, ad Aus. Bull. Disc. 3. num. 2. p st hunc Coloniensis, et tandem Trevirensis: Inter Saeculares, olim Bohemo novissimus tribuebatur locus, Cranzius, lib. 4. Sax. cap. 28. nunc est primus: cum sit Princeps Coronatus et Unctus: et Rex dignior exsistat Palatino, Duce, vel Marchione. Sequitur Elector Palatinus, hunc Saxo, et post eum Brandeburgensis, qui ex traditione quorundam primus erat, quod tamen non credit Buxtorffius, thes. 41. liter. e. incap. 6. eiusd. Aur. Bull. Carol. IV.

XIII.

Insuper Ecclesiasticis et Saecularibus ea praerogativa datur, ut in omnib Actibus ad ipsam Curiam spectantibus, nullus Princeps alius, cuiuscumque Status, dignitatis aut conditionis, ipsis ullatenus praeferatur Addito praeterea, quod Rex Bohemiae quemcumque alium Regem, in dictis Actib. antecedere debeat Buxtorffius, th. 84. Arumaeus, ad Aur. Bull. Discurs. 4 a pr. fol. 170. etc. Sunt itaque qui negant, Electores in aliis Actibus, puta, in Concilio, aut alio Principum Christianorum conventu, ceteris pnferri. Et ita in Concilio Basileensi, Anno Christi M.CCCC.XXXIII. Burgundiae Ducis Legati, Decreto Patrum obtinuerunt loci praerogativam, adversus Germaniae Electores: cum Burgundus sexies Dux, quindecies fuerit Comes, et plures dignitates habens, praeferendus sit habenti pauciores. Decianus, cons. 19. nu. 237. lib 3. facit id quod tradit Tiraquellus, in tract. de Nobilit. c 18. nu. 26. etc. Sed tamen dict thes. 84. lit. a. ex Ceremoniali Ecclesiae Romanae Buxtorffius probat: Principes Electores, digniores aliis Principibus haberi, praeter Reges: ut et Arumaeus, volum. 2. fol. 7. iur. publ. idem evincit. Ideoque in Concilio Tridentino, teste Thuano, lib. 8 post Legatos Pontificios, Electorib. praecipuus dignitatis locus attributus fuit. Et habent hanc praerogativam Electores, sicut Cardinales prae aliis Praelatis, ratione Electionis Et etiam traditum invenimus, ob pluralitatem dignitatum quem non praeferri, si nulla per se sufficiens sit ad praecedendum, post Romanum, cons. 333. nu 8. Peregrinus, cons. 3. n. 41. Sed vero, et contra hunc textum Caroli Burgundi Legati, in Comitiis Ratisbonae, Anno Christi M CCCC. LXXI. Electores pncedere nisi sunt. Cum. n. post Legatos Electorum collocati, atque ideo despecti priore consessu viderentur, redire in subsellia recusârunt. Electores, qui aderant, absentib Collegis (summâ tamen cum moderatione) dignitatem communem tutabantur. Burgundi potentiam sui Principis tam in Germaniâ, quam in Galliis maxumam, Electores

parem Nobilitatem. et vetustum morem obiciebant, sequeve e corpare Caesaris cum existant, ne Regibus quidem, si adessent, cedere oportere contendebant. Contentio haec, cum tres prope horas consumpsisset, non antea est sublata, quam Burgundi, alternis subselliis, ad frontem Caesaris, inter Oratores Regios locarentur Tum demum et ipsi, auxisse Principis sui dignitatem, quod in Ordine absentium Regum sederent, et Electores servâsse existimationem suam reputabant, quod exclusi a primis subselliis Burgundi essent, Campanus, apud Freherum, tom. 2. fol. 150. etc. Goldastus, tom. 1. constitut. in Rationali. fol. 99. et vide eundem, tom. 3. fol. 438 Quin et Cardinalibus ac Regibus Electores praecedunt, in actibus talibus. Buxtorffius, dict. thes. 84. liter. C. Neque enim absurdum est, in maiori dignitate constitutum, ratione leci vel temporis, postponi minori, argu. cap. a collatione 11. de appellation. in 6. Et in honorum Ordine collocando, non tam personae atque familiae, quam officii et dignitatis, seu administrationis ratio habenda erit. Modestinus Pistoris, consil. 51. num. 41. volum. 1. Hucque confert, quod ex Constitutione quâdam Rodolphi II. Imperatoris, refert Arumaeus, Discurs. 4. ad Aur. Bull. Carol. IV. thes. 1. fol. 171. Daß der Churfürsten Hoheit vnnd Authoritet/mit eines Römischen Keysers Gewalt vnnd Hoheit/daher sie auch fleußt/dermassen verbunden/daß eine ohne die andere nicht verschmählert werden/auch ohne die ander nicht bestehen kan: Ja daß die höchste Würdeder Churfürsten/darmit sie vor andern Königen vnd Potentaten gezieret/diese ist/daß sie einen Römischen Keyser/dessen Hoheit/Authoritet/vnnd Gewalt/alle andere vbertrifft/von deren auch alle andere herflenßt/zuerwöhlen haben.

XIV.

Lis etiam de Sessione fuit Sabaudo, et Mediolani Duci. Knichen, de Saxon. non provoc. iur. ad verba Ducum Saxon. cap. 2. nu. 33. fol. mihi. 186. Florentini et Ferrariensis Ducum, de eminentiae et proedri/as2 praerogativâ concertatio; multorum Iurisprudentum consultationibus, nec non et Historicorum, famae et nominis celeberrimi calamis notata est: hacqueve de quaestione multi excellentissimi Iurisconsulti, Consilia ediderunt, quos ordine recenset Knichen, de Saxonic. non provocand. Iur. ad verba Ducum Saxon. cap. 2. numer. 33. et seq. et ut Antonius Colerus, de iur. Imper. Germanic. sect. 66. et graviter inprimis pro Estensi seu Ferrariae Duce, pugnat Tiberius Decianus, volum. 3. consil. 19. pro Florentino, Baptistâ Stratellâ, Avocatus Fivizanensis: quem summe in hoc commendat Cavalcanus, decis. 20. nu. 26- fol. 129. part. 2. Quaerebatur ibi primum, An Florentia tempore suae libertatis, fuerit Duci Ferrariae proferenda? Negabatur hoc in totum.

eo quod nulla Universitas, nulla Res publica, quae careat titulo dignitatis, debeat praeferri Duci, Marchioni. Maxume cum in Republicâ Florentinâ, iam ab eo tempore, quô libertatem a Rudolpho I. emit, omnis potestas fuerit penes populares ac plebeios, usquequo Anno Christi M. D. XXVII. Ducem recepit. Equidem habere merum et mixtum Imperium, et alia Regalia, tribuere quidem videtur Nobilitatem, Andreas de Iserniâ, in cap. 1. §. coeteri, quem sequuntur ibi omnes etc. quis dicatur Dux in usib. feudor. hoc tamen magis spectat ad Rem publicam liberam omnino, nec ulli parentem, qualis non videtur fuisse Florentina, ratione omnimodae supremae iurisdictionis: ad'huc enim imperium Romanum reconoscebat; et emptio illa fuit tantum libertas ab oneribus consuetis, non a recognitione. Et est etiam in Germaniâ, aliisque Regnis, immota consuetudo, quod semper praecedant Civitates, ii qui Titulos dignitatis habent, puta, Comites, Duces, etc. Decianus, dict. consil. 19. volum. 3. num. 28. Urgebant et hoc Ferrarienses, licet de consuetudine, vel iure singulari, Res publica Florentina, dum libera esset, debuisset Ferrariae Duci praeferri: attamen per Constitutionem Ducis, a Carolo V. factum, exstinctam esse Rem publicam Florentinam, eiusque libertatem sublatam, vel saltem itaimmutatum ipsius Statum, ut nova Rei publicae forma censeatur. Atque ideo sublatas videri omnes dignitates, honorumqueve praerogativas, quae prius illi competebant, adeo ut amplius nequeant antiquo iure censeri. Litis item huius famosissimae, non uno loco meminit Thuanus, puta libr. 31. 35. 42. ac praesertim libr 44. fol. 541. antiquae editionis, ubi scribit, eius cognitionem ad se pertrahere Pontificem voluisse, sed Ferrariensem contra, tergiversatum fuisse, ac licet fuerit citatus, numquam tamen potuisse adduci, ut Romam mitteret Procuratorem, sed ut a Caesare. et et in Caesareâ Aula, lis terminaretur, omni ratione contendisse. Id cum honeste Cosmus recusare non posset, quo tamen id cum bonâ Pontificis gratiâ fieret, impetravit, ut Pontifex de Maxaemiliano II. Imperatore, non ut Caesare, sed tamquam Arbitro assentiretur. Maxaemilianus, qui et auctoritatem suam retinere, et inter illas Duces, quorum uterque Sororius ipius erat, Iudex sedens, neutri molestiam facessere vellet, acceptis Pontificis literis, in non levem indignationem exarsit, quod et in sententiâ ferendâ, modus ac conditio praescriberetur, nec sibi causae ad se et Imperatorium Tribunal vere pertinentis, libeta cognitio permitteretur. Et etiam resuscitata haecce controversia fuit in concilio Tridentino, Vide historiam Coucilii Tridentini, Petri Soavi Polani, quam Marcus Antonius de Dominis

vulgavit, libr. 5. mihi fol. 552.

XV.

Nec solum exteri ac absoluti Principes, sed et Ordines ac Senatores, Consiliarii, Professores, etc. saepe de sessionis praerogativâ concertant. Plerumque autem Ordo obsevatur is, ut qui postremus ad officium pervenit: postremo etiam collocetur loco; non habitâ aetatis ratione, argum l. si quis 10. C. de Professorib. et Medic Langlaeus, libr. 7. semestr. cap. 7. Et temporis, quo quisque in Ordinem aliquem receptus est, retionem habendam esse, statuitur etiam in l. semper. 15. C. de iur. immunitat. l. 1. l. 2. C. de offic. praefect. praetor. Afric. l. 1. C. de praepos. sacr. cubicul. l. 2. C. de primicer. l. 1. C. de Comitib. et Archiatr. l. somperimus 13. C. de prox. sacr. scrin. Quodque priori tempote ingressus, in congregationibus praeferatur posteriori in adunantiis et sessionibus, licet posterior, extrinsecam aliquam habeat dignitatem, Marcus Antonius Peregrinus consuluit, consil. 3. num. 31. volum. 2. et adstipulatur Calefatus, de equestr. dignitat. num. 82. etc. ubi late; quod tamen limitant nonnulli: nisi is posterior antea alibi fuerit in maiori dignitate, propter quam ceteris non debeat postponi, vide Decis. Aloysii Riccii 1446. in princip. Ita is, qui primarium aliquem locum in Academiâ obtinuit, si ad aliam, singularibus praemiis propositis evocatus in Doctorum Collegium aggregetur, non postremo loco collocandus erit, ut Franciscus Hotomannus, consil. 105. concludit, idqueve totum tractatui de Academiis inseruit Matthias Stephani, cap. 3. num. 33. etc. Quod tamen adhuc controversiam habet: cum nempe, si Episcopus alibi Canonicus sit, is non praecedat ceteros antiquiores, post glossam, Raigerus, in Thesaur. iur. §. sessio, num. 1. Sicetiam in Actibus Scholasticis, Rector Scholarum Episcopum praecedit, si ibi moretur ut Scholaris, Raygerus, dict. loc. num. 2. Iacobus Benius, tract. deprivileg. iurisconsuitor. libr. 1. cap. 19. Idem tamen Benius, part. 2. n. 27. docet, Canonicum, Doctorem, etiam anteriori non Doctori praeferri, qui idem num. 28. tradit: Dignitates Ecclesiasticas, Doctoribus esse conferendas: et num. 29. ait: Doctorem ad beneficia Ecclesiastica aliis praeferri debere: ut et in tract. de iur. Academiar. tetigi. Antiquiorem autem in data, non praeferri posteriori in data; verum antiquiori in possessione, decidit Aloysius Riccius, in prax. for Ecclesiastic. tit. prax. praecedentiar. decis. 580. Addi debet Iosias Nolden, in elegant. tract. de stat. Nobil. cap. 10. in princip. ubi tradit: Unam eandemque persona, duplici Iurecenseri. Et in Imperio, ut Holsatiae Ducem, aliis postponi Daniae Regem: extra, ut Regem Daniae praeferri. Sic et Abbas praecedit Canonicum Ecclesiae Cathedralis, extra Ecclesiam: sed noninipsâ

Ecclesiâ: quia in Ecclesiâ, et in Collegio Canonici ab Episcopo non separantur. Cardinalis Tuschus, practic. conculus. tom. 1. liter. A. conclus. 5. Sic et differentia est in praelatione: ut alia sit Collegialium actuum ratione, alia extra eos. Calefatus de equestr. dignit at. etc. n. 50. Si plures una simul creentur Senatores, quis debeat praeferri, dubitari ipotest? Sed Riccius in decisionum collectaneis, dict. decis. 1446. decîdit pro illo, in quo concurrit qualitas meritorum paternorum, vel propriorum, item impressionis librorum, aut anterioritas nominationis. Verum Senator es permutatis invicem muneribus, an iidem qui fuerint, quo ad ordinem sedendi maneant: et quid de eo, qui abdicatio munere, quod in su premo consessu obtinebat, mox aliud consecutus sit; an is etiam pristinum locum, vel quem tunc nactus sit, tenere debeat? Item Praesides Classium inquisitoriarum, an Consiliariis Regiis, in amplissimum ordinem ante se cooptatis praeferendi sint? Disputat egregie Langlaeus, dict. libr. 7. semestr. cap. 8. et 9. Pariter, num si quis iresignet, in gratiam certi cuiusdam successoris, is Novitius successor simul quoque debeat occupare et possidere locum istius resignatoris; in stando, sedendo? disquirit Cothmannus, consil. 95. pertot. volum 2.

XVI.

Nobilis, an Doctor, debeat praeferri? disserit Arumaeus tom. 4. discurs. 32. ius. publ. et de praecedentiâ Equitis ac Doctoris, vide Petrum Calefatum, tract. de equestr. dignitat. n. 58. etc. ubi differentiam facit inter Doctores egregios, et Doctorellos; quos ex mente Angeli vocat Dolores. idemque n. 90. etc. disputat, an collegium Doctorum, Collegio Equitum sit praeferendum? De praecedentiâ inter Licenciatum prius, et Doctoratum postea: vide Sfortiam Oddum, consil. 14. per tot. libr. 1. Et item Marcus Antonius Peregrinus, consil. 3. n. 31. volum. 2. sequentes Regulas ad hanc materiam spectantes adducit: cum ait, Dignior est, qui a digniori manu dignitatem accipit, num. 34. Marchio titularis, non debet praecedere Doctorem Nobilissimum, et in suâ Civitate Ordinarium Iudicem, num. 5. Dignitatem maiorem habens, praefertur etiam posteriori in tempore: et dignitatem unam praecellentem habens, praefertur habenti plures inferiores, a num. 39. etc. Raritas est argumentum maioris dignitatis, num. 50. Potens opibus, ceteris paribus, dignior est, num. 53. Dignior est, qui in specie iurisdictionem habet maiorem. Dignitatem habens ex Privilegio, et iure alieno, cedit habenti iure communi et suo, num. final. Marchio habens simplicem iurisdictionem civilem, non praefertur Doctori Nobiliori genere, et iuri sdictionato, num. 60. Dignior est et praeferendus, qui ex naturâ et iuresuo dignior exsistit; quam qui exaccidenti. Peregrinus, dict. consil. tertio, num. decimo rolum. 2. De praecedentiâ

inter Legatos Principis, vide consil. 44. Iohannis Baptistae Costae, ubitractatillam quaestionem: Quis inter Legatum Principis praecedentis, et Prin. cipem in Aulâ Principis exsistentis sit praeferendus? ut Petrus Calefactus, de equestr dignit. n. 122. etc. et tande decidit, Principe Legato esse praeferendum. Ablegatis item Legantis Principis, sedem locum ve tribuendum haud esse, iam supra, in Discurs. de Iure Legator. dixi: et docet nos Aurea Bulla Caroli Iv. tit. 25. §. Wann aber ein Churfürst/Geistliche oder Weltlich/mit redlicher hindernuß begriffen ist/ daß er zu dem Kayserlichen Hoff nichtkommen mag/vnd einen Botten oder Verweser/welcherley Würdigkeit oder wesens der seye/sendet/der also an Statt gesand würd: daß man ihn soll annemme4n/doch gleichwohl an Stul vnd Tisch nicht setzen/ als der ihne dahin sendet. Et sic Anno Christi M. D. XX. XXI. Octobris, in inauguratione Carli IV. Imperatoris, Legatis Electoris Saxoniae (ipse enim Elector ob invaletudinem Coloniae substitit) cum Duce Iohanne Clivensi multa fuit contentio, utri praece derent: ita quidem, ut pompam istam, quâ Germania non viderat illustriorem, nox interpellaret; utnarrat Sleidanus, libr. 2. Commentar. in fin fol. mihi 49. Et ibi postea addit: Latus utrum que Caesaris claudebant, Coloniensis et Moguntinus: pone sequebatur Bohemiae Regis Legatus. Item, quarto Sedunensis et Salisburgensis, et Croius Cardinalis, Regum atque Principum Oratores. Hartmannus Maurus, de coronat. Carol. V. Pontificius tantum aberat, et Anglicanus, quod eo fecisse putantur (idem Sleidanus subiungit) ne postpositi Principibus Germanis, eorum a quibus erant missi, viderentur imminuere dignitatem. Hactenus Sleidanus. Et denique Anno Christi M. D. XLII. in Comitiis Noribergensibus, ipsius Caesaris Caroli V. Legati, postpositi sunt Ferdinando Fratri, etc. Verum id aliam habuit rationem: quia nempe perpetuus et primarius Legatus, imo Vicarius Imperatoris, est Rex Romanus.

XVII.

Sic et unius Romano Germanici Imperii membra, sibi invicem de sessione litem movent. (de Sessione Ordinum, vide politica Imperialia Goldasti Latina, fol. 370. etc) Singulis fere Comitiis, novarum Disputationum, et litium clamoribus atria ac subsellia personare, idque non immerito, aliarum gentium rieprehensionum mereri, Bernhardus Zieritz notat, de Princip um praerogativ. H. 3. fac. 2. qui nunc est in tom. 3. Arumaei, et addatur Bertramus, Disput. de. Comitiis, thes. 6. 7. et seq. apud eundem Arumaeum, volum. 1. iur. public. Quamvistamen etiam Rex Hispaniarum, talibus certaminibus. absumi et retardari, multos confoederationum contra Turcas ineundarum caussâ, in Italiâ institutos conventus conquestus fuerit iam

olim. Matthias Wehnerus, tract. de Metamorph. Rerum public. cap. 7. fol. 89. et nec caruit litibus hisce Concilium Tridentinum; ubi Don Diego, Caesareus Legatus, omnibus Ecclesiasticis (Cardinalibus exceptis) voluit praeferri. Petrus Soave Polanus, in histor. concil. Trident. libr. 2. fol. 142. cum tamen scito Parlamen ti Gallicani, Principes sanguinis fuerint Cardinalibus praelati, dict. tract. libr. 5. fol. 559. Ita Bavarus Legatus, cum Venetis de Sessione disputavit, et tandem cum protestatione cessit, ibid. libr. 6. fol. 659. ut et Theologi Hispani cum Gallis, libr. 7. fol. 831. ac etiam Hispanici Legati cum Legatis Gallicanis, libr. 8. passim. Verum, etsi iam olim, inter Sacri Romani Imperii Principes, tales fuerint controversiae; si tamen historica narratio eorum, qui exstant, Recessuum evolvatur, disputatio de praerogativâ, Anno Christi M. D. Augustae primum resuscitata fuit; Friderico Bavariae, et Georgio Saxoniae Duce, protestantibus. Eadem controversia, in Recessu Spirensi, Anno Christi M. D. XXVI. atque Ratisbonensi, Anno Christi M. D. XXVII. repetita est: ubi promiscue, sine ordine, Principes, inter quos controversia fuit salvo cuiusque iure sederunt; quod et postea non unâ vice factum fuit. Dauth, de testam. fol. mihi 7. Raigerus, in thesaur. iur. verb. praecedentia. De Iudice illarum controversiarum, atque modo procedendi, meminêre Recessus Augustani, Anni 1500. 1548. 1559. 1570. 1576. 1598. et 1603. Reperio autem, eiusmodi controversias, interdum iure partium integro, dilatorie, vel per compositiones, vel medio alternativae, sopitas, interdum plane atque definitive decisas fuisse. Et pertinet speciatim ad Imperatorem, certum sessionum, dignitatum que ordinem definire, tot. tit. C. ut dignitat. ord. servetur. libr. 12. Novel. 1. §. inordinatum, can. ad hoc, distinct. 98. Elbertus Leoninus, consil. 1. num. 2. et seq. late Goldastus. in seniore, libr. 1, cap. ult. Dauth, dict. loc. et cum nuper in conventu Ratisbonensi, inter Illustrissimos Walpurgicos Dominos, Sacriromani Imperii Dapiferos, tempore quo Serenissimus Bavariae Dux Electoriâ Dignitate investiretur, inter Lineam Scherensem et Wolffeggianam, lis exorta esset, cui administratio competeret: ex Sacrae Caesareae Maiestatis Decreto, unus in ingressu, alter in exitu portavit Imperii Aureum pomum.

CAPUT III. Ex quibus fundamentis Ius sessionis disputetur: et Anne Christianum ac honestum siet, de hisce litem operose aliis movere.

GRadus vel casus praeferentiarum, seu praerogativarum subsequentes referuntur a Iacobo Alemanno, in palaestr. consultat. iuridic. consultat. 7. mihi fol. 364. cum. seqq. ut in sedendo, eundo, procedendo, vel subsequendo, votando, instrumentis communibus deponendis, et affervandis, Legationibus obeundis, convocando, Ducem belliagendo, gerendâ tutelâ, scriptione, inscriptione, et subscriptione, nominatione et salutatione; et in his et reliquis quae accidere possunt; ille, cui praeferentia, vel praerogativa, tam ratione aetatis, quam dignitatis debetur, alteri praefertur. at vero Modum de praeferenti is Maagnatum, seu de Iure sessionis disputandi, Ulpianus noster, inl. 1. ff. de alb. scribend. carptim et consise docet; dum Ordinum rationem, vel ex Lege, vel ex dignitate deduit. ac certe sub Lege consu etudimem comprehendimus, quae vim Legis habet, l. 32. et seq. ff. de Legib. quodque maxumum hîc habeat monumentum inveterata consuetudo, probat, cap. cumolim, extr. de consuet ud. et multis deducit Goldastus, in seniorel. 1. c. 30. f. 110. Et quod consuetudo in processionibus ac praecedentiâ sequenda sit, expresse decîdit Aloysius Riccius, dict. decis. 1446. idque ampliat, etiamsi praefata consuetudo repugnaret Iuri communi, ab eaque ex quacumque caussâ non est recedendum, nisi illa consuetudo seu possessio praecedentiae esset turbativa, et violenta; tunc enim vitiosa foret, et nil suffragaretur. Seraphinus, decis. 964. Aliâs attendi debet ultimus actus, per textum in cap. sum Ecclesia Sutrina, extr. de caus. possess. et proprietat. Riccius, dict. loc. ad fin. Knichen, de Saxonic non provoc. iur. dict. cap. num. 142. Quodque in praecedentiis inspicienda sit consuetudo; ac quod ea assignet loca sedendi et standi: quodque sufficiat decenniiconsuetudo, et iudicandum sit secundum quasi possessionem, idem Aloysius Riccius docet, in prax. for. Ecclesiast. tit. praxis pracedentiarum, decis. 578. sed in fin. limitat id; nisi ea esset contra ius, et contra rationem ubi illam pro corruptelâ haberi debere concludit, ac addi debet eiusdem

decis. 579. quod item nec antiquitati familiarum cum Decio: nec titulorum multitudini cum Frecciâ: nec nobilioribus insigniis cum Purpurato adscribenda sit sessionis praerogativa: sed longae, inveterataeque consuetudini, seu actionibus possessoriis, sequentia evincunt: Hâc enim nitebatur Galliae Legatus, in Concilio Tridentino contra Mendozam Hispaniae Legatum, Bodinus, num. 145. in fin. l. 1. c. 9. de Republ. Eodem fundamento usus est Ferdinandus Imperator, in dirimendâ lite Ducis Florentini et Ferrariensis: scilicet quod ita fuerit observatum in Aulâ Caroli V. Romanorum Imperatoris, ut Florentini Oratores praecesserint Ferrarienses. Pistoris, consil. 51. Et item aliâs in dubio pro possessore praesumi debet, l. 76. et ibi gloss. ff. de reivindicat. Wesembecius, in paratitl. ffor. de adquiren. vel amitten. posess. num. 7. Mascardus, volum. 3 de probation. conclus. 1194. ab onereque probandi relevatur possessor, cap. sape, de restitut. spoliat. cap. ad aures, de praescription. cap. ex literis, de probation. l. 14. et 20. ff. l. 2. l. 15. l. 16. l. 24. C. eod. tit. Mednochius, centur. 2. de arbitara. iudic. quaestion. cas. 48.num. 12. et 34. Et hinc est, quod Knichen ait: Germaniae Principes in Comitiis, fundare sese concertantes in nudâ sessurae possessione, vel quasi, allegâdo actus hinc inde exercitos, c. 2. verba Ducum Saxoniae, de Saxon. non provocan. iur. Quodque observantia optima sit interpres, in his quae dignitatem et nobilitatem respiciunt, tradit etiam Menochius, consil. 302. sub. n. 43. volum. 4. ac Ludovicus Rodolphinus, de Ducibus, num. 252. etc.

II.

In considerationem pariter et hîc venit antiquitas Rei publicae, vel Principatus: ut et generis vel familiae, Knichen, de Saxon. non provoc. iur. ad verba Ducum Saxoniae, etc. cap. 2. num. 19. absoluta namque et perfecta nobilitas censetur, antiquâ prosapiâ oriunda, l. 2. §. quae omnia ursic. sed et natlium, C. de veter. iur. enucleand. ac quo antiquior, eo illustrior nobilitas reputatur, quae deducitur exantiquo, l. 1. ff. de censib. l. providendum, C. de postuland. Ita et Augustus Imperator, prout quaeque Res publica antiquitate superior exstitit, ita dignitate voluit esse priorem. Bodinus, l. 1. de Republic. c. 8. n. 149. Ac quoque potentiae haud exigua ratio habetur, l. 1. et 2. ubi Albericus, de Rosate, ff. de alb. scribend. Quamvis non pro bonâ consequentiâ agnoscere velint nonnulli: est potentior; Ergo dignior, argum. can. legimus, distinct. 93. Arumaeus, ad Aur. Bull. Carol. IV. Discurs 4. thes. 1. fol. 172 ad fin. et fol. seq. Non item insuper habendus est dignitatum ac titulorum concursus: Knichen, dict. c. 2. n. 90. etc. et quae similia exsistunt; quâ de re pluribus agunt Zieritz, tract. singular. apud arumae. tom. 3. de iur. publ. Matthias Stephani, l. 2. de lurisdict. part. 1. cap. 4. num. 80. fol. mibi 129. et seq. Knichen, dict. loc. in Operibus, fol. 186. colum.

2. et fol. mult. seqq Nolden, tract. de stat. nobil. cap. 10. pertot. qui omnino videndus, Tuschus, liter. D. conclus. 430. Quamvis fundamentum antiquioris notae considerabile haud censeatur, si quis in altiore constitutus sit dignitatis gradu. Decianus, respons. 58. num. 32. etc. volum. 5. Ac etiam antiquitas Familiae admodum est incerta: namque suasu adulatorum, omnes Principes Germaniae, aut Romani, aut Troiani esse volunt, incertissimâ nisi famâ. Irenicus, exeges. German. libr. 3. cap. 2. et quae ab antiquitate repetuntur, plerumque ficta, et pro cuiusque ingenio, vel celebrata, vel depressa sunt. vide contra hanc vanitatem Knichen, dict. cap. 2 num. 47. etc. item Troiano Boccalini, centur. 1. ragguagl. 50 ut et non semperattenditurid, quod, qui prius dignitatem Ducalem, vel Principalem nactus est, posteriobus praeferatur. namque Serenissimus noster Princeps, in Comitiis sessionemprae aliis habet, qui Ducis, vel Principis titulo prius fuerunt insigniti. Et nec difficultas removetur, si titulos pensitemus. Dux enim alicubi praefertur Marchioni, et hic Comiti; In Galliâ vero Comes praecedit Marchionem, Knichen, dict. loc. num. 87.

III.

Ex ordine inprimis Scripturae, praelatio vel maxume diiudicatur. Modestinus Pistoris, consil. 51. num. 34. Everhardus, in Locis legalibus, loc. ab ordine passim. Tuschus, et. ordo, Rodolphinus, de Ducib. num. 257. etc. ubi num. 289. etc. fallentias aliquot habet, eoque denotatur prioritas excellentiae, dignitatis, et maioritatis. Decianus, respons. 19. num. 223. volum. 3. Ita in Germaniâ, ordo dignitatum desumitur ex subhscriptionibus Recessuum, Knichen, dict. cap. 2. num. 117. et seqq. Dignior porro est, qui a digniori manu accipit dignitatem, Peregrinus, consil. 3. num. 34. volum. 2. Riccius, tit. praxis pracedent tarunt, decis. 577. adfin. Rodolphinus, de Ducib. Ital. num. 70. Et Petrus Calefatus, de equestr. dignitat. num. 45. scribit; ex duobus fratribus militibus digniorem haberi, qui amaiore creatus est, licet tempore posterior exsistat. Ita Principes et Nobiles Germaniae, coeterorum Regnorum praeferuntur, Ego, libr. 1. politicor. cap. 11. Illud et hîc subnecto, quod per contrarios Actus, patientiamque familiarem, nil huic derogetur praelationi. Decianus, consil. 7. volum. 3. num. 69. etc. Nec quippe urbanitas ac modestia, obligationem inducunt, argum. l. operis 31. ff deoper. libert. Menochius, consil. 51. volum. 1. Decianus, consil. 67. num 16. volum. 2. Namque praelatio in dignitatibus non dependet a partium voluntate, sed vel a iure communi: vel consuetudine generali, vela nutu Imperatoris, ut Bartolus tradit, in l. 11. C. de dignitat. lib. 12. et in c. 1. quis dicatur. Dux, in usib. feudor. Raigerus, in thesaur. iur. tit. sessio, num. 8. et seqq. Estqueve praelatio et ea,

quae pertinet ad dignitates publici iuris, sicut et Magistratus. Bartolus, Iohannes de Plateâ, et Lucas de Pennâ, in. l. 1. C. de dignitat. libr. 12. Sunt enim Ordines et dignitatum gradus, favore publico introducti: ut dum minor maiori praeferri non tentat, sed quilibet suum servat gradum, societas humana, in pace et concordiâ conservetur, can. ult. distinct. 89. Et quod talis ordo, in procedendo secundum gradus dignitatem, Iuris sit naturalis et publici, in omnibus rebus, probatur per canon. ordo, causs. 33. quaest. 5. Ex quibus omnibus in fert Decianus, dict. consil. 7. volum. 3. num. 69. et mult. seqq. quod per contrarios actus patientiâ, urbanitate, vel etiam renuntiatione, huic praelationi haud derogatur.

IV.

Vicarius in locum succedit eius, cui suurogatur: item coadiutor, in absentiâ coadiuti, Riccius, tit. prax praecedent. decis. 578. num. 4. At quod Vicarius praesente Episcopo, Capitulum non praecedat, decidit idem Riccius, ibid. decis. 582. Inter pares dignitate, praefertur senior aetas. Et eam veneratioem aetatis, consistere in omnibus rebus, quas morum honestas et disciplina, ipsis hominum mentibus, quae communi consensu instillavit, atque servandas generali quâdam consuetudine iniunxit, sancivitque. Eam item reverentiam consistere in assurgendo, aut loco dando, aut cedendo, in sessione, nominatione, subscriptione etc. late etc eleganter Goldastus, in seniore probat, libr. 1. cap. 5. et late exsequitur in seqq: praesertim, cap. 16. qui tractatus integer, ut alia singularia complura: ita etiam de praecedentiâ multa habet: praesertim lib. 1. cap. 30. et seq. Sed aetate senior praecedit, nisi aliqua singularis dignitas iuniorem decoret. Ita Burgundus, tamquam Decanus, et primus Parium Curiae saecularium in Galliâ, cedere noluit fratri suo aetate priori, Andegavensium Duci, sed pro eo pronuntiavit Carolus VI. Rex Galliarum, vid. Girard. libr. 17. fol. mihi 353. De Senioris vero praerogativâ, sequentia Dauthius habet, de Testam. fol. 7. etc. Ubi personarum, inter quas de ordine quaestio incidit, omnimoda aequalitas est, seniorem iuniori, iure Divino, Naturali, sue Gentium, Canonico, Civili, Communi, et in specie Iure Aureae Bullae, Seudali, et Saxonico praeferendum constat. Ita enim regula ponitur,in l. si ita fuerit, ibi, qui natur maximus, ff. de reb. dub. l. semper, ff. de iur. immunitat. l. 2. C. de offic. praefest. praetor. lib. 12. Quemadmodum et inter habentes eandem dignitatem, is praefertur, qui primo eam adquisivit, latissime Tiraquellus, tract. de iur. primoge. it. in praefat. num. 79. (ubi quinquaginta aetatis Privilegia, et inter illa, etiam praelationem seniorum in consiliis, num. 93. inscriptionibus, num. 110. subscriptionibus, num. 111. sententiis

dicendis, num. 112. sessionibus, num. 115. progressibus, num. 118. refert) Vincent. Francus, decis. 144. num. 2. Schroderus, tract. de feud. part. 10. sect. 9. num. 154 Ancharanus, consil. 27. Ludovicus Romanus, consil. 438. num. 14. Parisius, consil. 12. num. 81. libr. 4. Rolandus a Valle, cons. 47. num. 70. et seq. libr. 1. Cravetta, consil. 489. num. 1. Cephalus, consil. 615. num. 22. Gratus, consil. 4. num. 33. et 34. consil. 116. num. 1. lib. 2. Decianus, consil. 21. num. 60. libr. 1. consil. 7. num. 62. libr. 3. Menochius, consil. 51. num. 39. consil. 126. num. 21. consil. 902 num. 50. et 51. Bursatus, consil. 228. num. 55. cons. 343. num. 5. 6. 7. Simon Pistoris, consil. 18. num. 3. inter consilia Modestini Pistoris, lib. 3. Concordat Ius Divinum Levitci, cap. 19. vers. 32. Hiob. 32. vers. 6. Proverb. 16. vers. 31. 1. Regum. 12. vers. 8. Tiraquellus, tractt. de iur. primogenit. in prafat. num. 85. Gentium atque Naturale: ut ita hoc Ius ordinis immutabile merito videatur. Tiraquellus, ibid. num. 35. et 220. Decianus, multa cumulans, consil. 21. nu. 60. lib. 1. consil. 62. nu. 63. lib. 3. Aurea item Bulla, inter plures filios, Electoris primogenitum, ad Electoratus successionem quae vocat. Ius Feudorum, Henricus a Rosenthal, tract. de feud. cap. 6. conclus. 39. num. 9. atque Saxonicum, seniori agnato et fratri, quo ad successiones, in rebus expeditoriis, tutelis administrandis, atque divisionibus faciendis deferens praerogativam. Num vero Doctor iunior, doctrinâ praecellens, seniori sit praeferendus? Id Portius affirmat consil. 70. numer. 18. (ubi per totum de praeferentiâ Senioris, vel Iunioris agit) et consil. 167. numer. 51. Inde si unius familiae, diversarum tamen linearum Principes concurrant: non considerato, quaenam linea Ius Primogeniturae habeat; solo aetatis ordine servato, incedunt. Cumque haec res ex consuetudine, et quottidianâ observantiâ sit decidenda, hanc in rem aliquot exempla, ab Antonio Colero, in Dissertat. de iur. Imper. German. sect. 69. conquisita, adponam. Et in Electoralibus lineis haec notavit. Nam in Bohemiâ, Anno Christi DCC. LXXX. iam inde usque a Caroli Magni tempore, Uratislaus praeferebatur Fratris Wenceslai Senioris filiis, aeneas Sylvius, et Dubravius, in histor. Bohem. et Reusnerus, in Basil. generat. fol. 134. ubi et hoc addit: quod vel solâ aetatis praerogativâ, Wenceslaus Bohemiae Principatu sit potitus. Sic Anno Christi M. XC. Dux Moraviae Conradus, prae Senioris fratris filiis, sedem occupavit, ut iidem Sylvius, Dubravius et Reusnerus, fol. 136. observârunt. Anno Christi M. CCCC. Iustus Dux Moraviae, patrui filio, Regi Ungariae, in electione Regis Romani est praepositus. Betsius, de pact. famil. Illust. fol. 324. et seqq. In Palatinatu, idem observatur: Nam Rupertus, fratris sui primogeniti filio,

Anno Christi M. CCC. XXVII. in Comitiis Norimbergensibus, praepositus fuit. Et Anno Christi M. D. XLV. Dux Iohannes Simmerius, praefertur Wolffgango Electoris filio, duobus saltem annis minori. In dem Pfältzischen Erbvertrag. Duxitem Wolffgangus Bipontinus idem, praefertur patrui sui Iohannis filiis, Friderico et Gergio, Im Erbrertrag/ de Anno M. D. LI. Vide Pfaltz Newburg kurtz vnd wolgegründten Bericht/ in Causâ Curatelae, fol. 66. et. 69. Pariter Anno Christi M. D. LXII. Francofurti, Georgius Simmerius, Wolffgangus Bipontinus, ut et Ludovicus, ac Iohannes Casimirus; Friderici III. Electoris filios, vel solâ aetatis praerogativâ antecedebant. Vide Reichshandlung Goldasti, fol. 277. In Saxonicâ familiâ Anno Christi M. CC. LXXX. Albertus Saxoniae Dux Iohanni fratris sui senioris, scilicet Iohannis Electoris filio; Et postmodum Anno Christi M. CCC. L. Electoris Roldphi I. tertio genitus filius Wenceslaus, praeferebatur Alberto, Ottonis secundo geniti filio. Item Anno Christi M. CCCC. LXXXV. in Comitiis Wormatiensibus Dux Iohannes, Alberti filios, Fridericum et Henricum praecessit, solâ aetatis ratione; Alberti autem filius, Dux Georgius, Iohannem, antequam Electoratum adeptus est, in Comitiis Ratisbonensibus, Anno Christi M. D. XXI. Anteibat. Vide fabricium, in Saxonic. libr. 7. Sic Dux Henricus, IOhanni Ernesto, Electoris Iohannis filio, in Comitiis Ratisbonensibus, Anno Christi M. D. XLI. praeferebatur. Bucerus, in Act. Colloqu. Ratisbon. Sic denique Anno Christi M. DC. III. Iohannes, lineae Vinariensis parens, non solum senioris sui fratris Friderici Wilhelmi heredibus, lineae scilicet Aldenburgensis; sed etiam ipsi Christiano II. Electori, qua Aldenburgensium Tutori; tam in nominando, quam sedendo praeponebatur. Vide Acta Deß Reichstags zu Regenspurg de Anno 1603. Denique in Familiâ Brandeburgicâ Hugo I. Elector, Anno Christi 990. praeferebatur fratris natu maioris Sichardi filio, Dieterico. Anno Christi M. D. XLi. Ratisponae, Marchio Georgius Anspachius, Marchioni Iohanni, Ioachimi Electoris filio; Et anno eodem Spirae, Idem Georgius sui fratris filiis est antepositus. In aliis familiis idem observare licet. Nam in Badensi, Domini Ernesti secundo geniti Legati, Dominorum Philippi et Christophori Legatis, tam in Comitiis, de Anno M. D. XLIV. quam in Comitiis de Anno M. D. LXVIII. praeferebantur. Et in Ducatu Brunsuicensi, Anno Christi M. D. XCIV. in Comitiis Ratisponensibus, Wolffgangi et Philippi, Ducum Brunsuicensium, lineae Grubenhagensis Legatus, Nicolaus Gerike, pnferebatur Iohanni Iagemanno, Cancellario

Domini Heinrici Iulii, Episcopi halberstadensis, etc. descendentis ex lineâ primogeniti.

V.

Ratione sessionis et honoris, officium Iudicis competit. quandoque actio iniuriarum (praelatio enim unius, sine contumeliâ alterius non procedere potest; ut Tertullianus, apologet. cap. 13. inquit) ant iudicium possessorium, Wehnerus, verb. Session/ex Baldo et Felindo; et copiose ac nervose, de actionibus sessionis et praecedentiae nomine competentibus, eorumque iudicio et processu tractat Nolden, tract. de Stat. nobil. gap. 19. quem vide. Ac de praelatione controversiarum faciunt mentionem, Imperii Romani Recessus passim. Anno Christi M. D. M. D. XXVI. M. D. XXVII. M. D XXX. M. D. XLI. M. D. XLII. M. D. XLIV. M. D. XLV. M. D. XLVI. M. D. LV. M D. LVII. M. D. LIX. M. D. LXVI. M. D. LXVII. M. D. LXX. et M. D. LXXVI. Raiger, in thesaur. iur. tit. praecedentia, num. 1. In Imperio Romano-Germanico, pro rostris Imperii lis pendet, eiusqueve diremptio. Interea ut sileant concertationes, et ne salus Rei publicae sistatur, quidam protestando Ius suum um conservant, quidam vero conveniunt, ut alternatim sessurâ potiantur. Qui vero nec protestatione, nec alternis sedendi iuribus sunt contenti, in abstemiorum castra concedunt. Wehnerus, dict. loc. aut se morbo impediri fingunt. Pierre Matthieu, libr. 7. narrat. 1. num. 12. fol. 651. Et loco accommodatissimi remedii alternatio adhibetur, daß Euter vmb den andern den Vorzug habe. Dauth, de Testam. Goldastus, in seniore, libr. 1. cap. vet. Cothmannus, confil. 25. volum. 1. Knichen, dict. cap. 2. adfin. fol. operum. 190. quos vide. Ferdinandus I. Romanorum Imperator augustus, ne vel Francis, vel Hispanis favere videretur, utrorumque Legatos a Contionibus et consessu publico arcendos putavit. Senatus Polonorum, eâdem negotii difficultate impeditus, nec alios aliis anteferendos, nec vicibus alternis honores communicandos; sed de Legatis in universum censuit, uti quisque prior Poloniae fines ingressus esset, ita dicendi ordine priorem futurum. Sed Legatus Hispanorum ne posteriore loco diceret, omnino tacendum sibi reputavit. Bodinus, libr. 1. de Republic. cap. 9. fol. mihi 146. In Consilio Tridentino, cum lis de sessione mota fuisset inter Gallos et Hispanos, placuit Patribus, ut Theologorum quisque, habitâ illius temporis ratione, quo ad Doctoratus, aut Magisterii gardum promotus fuisset, sententiam ferret. Vasquius, in praefat. illust. num. 13 at 17. Legatorum quidam, taxillis sessionis controversiam terminari posse, alii iudicio sortis honestius hanc decidi litem arbitrantur. Ventura de Valentiis, in Parthen. Litigios. cap. 5. num. 9. libr. 2.

VI

Tradit etiam Bodinus, de Republic. dict. cap. 9. adfin. licere cuique Principi, qui modo non sit alterius Cliens aut Vasallus, aut aliter subiectus, honores iudicio, arbitriqueve suo tribuere, sibi principem locum reservare. Et proditum invenimus; maiorem reverentiam minori debere, quando mai rest in domo minoris. Chassanaeus, part. 11. cinsiderat. 13. in catalog. glor. mund. cum quilibet sit Rex in domo suâ, can. duo ista, caus. 23. quast. 4. Molina, de primogenit. libr. 1. cap. 2. num. 24. Goden, consil. 11. num. 6. hincqueve dicit glossa, nil apud eum ff. de manumiss. vindict. quod inter duos aequales, qui est in suo territorio, altero sit maior: et quod Archiepiscopus in terram Episcopi veniens, Episcopum debeat honorare. Chassanaeus, part. 4. considerat. 22. Guetta, consil. 1. num. 14. Calefatus, de equestr. dignitat. num. 87. et seq. sed tamen plerumque hoc vidi observari, ut hospiti, civilitatis ergo ad dextram ire permittatur.

VII.

Ast anne praerogativa loci, tanti est momenti, ut eius caussâ, tot graves controversiae debeant moveri? Sane hoc negat Nicolaus Mameranus, apud Goldastum, in politic. Imperial. Lat. ad fin. part. 6. fol. 376. ubi ita canit:

Semper Christicolis turpe est contendere honoris
Caussâ praefracte, perrigideque nimis.
Hoc docet, et verum est, sua nos per dogmata Christus,
Utque himiles, mites, semper ubique simus.

Adde alios consimiles versus apud Arumaeum, ad Aur Bull. Discurs. 4. ad fin. fol. 175. et tom. 1. Discurs. 2 fol. 4. ac 5. Pertinet huc, quod Lactantius habet, libr. 5. cap. 16. Tanto quisque sublimior est, quanto iustior. Si enim Iustitia est, quasi parem se etiam minoribus facere, quamquam hoc ipso praecellat, quod se inferioribus coaequavit: tamen si non tantum quasi parem, sed etiam quasi minorem se gesserit, utique multo alriorem dignitatis gradum Deo iudice consequetur. Nam profecto in h^c saeculari vitâ, quoniam brevia et caduca sunt omnia; et praeferunt se alteris homines, et de dignitate contendunt: quo nihil foedius, nihil arrogantius, et nihil a sapientis ratione remotius est. Rebus enim caelestibus contraria sunt ista universa terrena. Sicut enim sapientia hominum, summa stultitia est apud Deum, stultitia autem summa sapientia est; sic Deo humilis et abiectus est, qui fuerit conspicuus et sublimis in terrâ. Culpant fere omnes, quod in arduarum rerum tractatione, de sessione saepe acrius disceptatur et contenditur, quam de rebus ipsis, et exempla habet Richterns, axiom. histor. 165. Et adstipulatur Apophthegma Serenissimi quondam Wurttembergiae Ducis Ulrici, eiusqueve Heroica virtus merito

laudatur, quod disputatione de ordine seu loco, in conventu Principum motâ, hanc generosi animi moderatissimam edidit vocem: Collocetis me sane post fornacem, dummodo efficiamus id, cuius gratiâ congregati fumus. Dauth, de Testam. fol. 7. Bürck/im Regenten Spiegel/ fol. 109. Ac maxume tempore Pacificationis, sessio haud magnopere urgenda esse videtur, Cominaeus, libr. 8. cap. 9. fol. mihi 177.

VIII.

Sedtamen aliter fentit Pierre Matthieu, libr. 1. narrat. 2. num. 7. fol. 39. ubi scribit, nihil hîc diminui posse, quin totum amittatur, et libr. eod. narrat. ult. num. 16. fol. 191. ubi scribit: Populi salutem, supremam esse Legem; sed illam, quae Principis concernit auctoritatem, ordinisqueve praerogativam, semper immutabilem esse. Ac sane hâc de re, inter Legatos, saepe sunt lites etiam cruentae. Botero, d. detri, fol. 70. b. Et Legatos Principum, se in aliorum quandoque locum violenter intrudere, indeque rursus exturbari, notat Adamus Kellerus, libr. 2. c. 8. de. offic. Iuridico-politic. Quin et Doctores nostri tradunt, defendi ordinis et fessionis praerogativam posse, armatâ manu, Pancirollus, consil. 6. n. 2. et qui eâ occasione turbantem occîdit, poenâ ordinariâ haudplecti posse, Aloysius Riccius tradit, decis. Ecclesiast. 584. Et iam recensui supra, iniuriam, in captando priorem locum, ab Hispano, Gallo illatam, tanti momenti visam fuisse Colinio Ammirali, ut putârit, sufficientem causam esse ad bellum inferendum. In Regum itaque et Principum Sessione, series publica turbanda non est, l. ultim. C. de primicer. Fieri enim vix potest, quin non eâ turbatâ, inter eos turbae excitentur periculosae; et generosos spiritus, quidvis potius, quam iniurias perferre posse, exemplis aliquot probat Arumaeus, ad Aur. Bull. Discurs. 4. thes. 1. fol. 174. Recte itaque Menochius concludit, consil. 51. num. 3. volum. 1. eos, qui non ambitu et superbiâ, de ordinis observatione contendunt, laudem mereri. Namque et inter Ecclesiasticos super his saepius contenditur, iure adprobante, ut de praecedentiâ refert glossa, inl. decernimus, C. de Sacrosanct. Eccles. contentionem fuisse, inter Archiepiscopos, Mediolanensem, et Ravennatensem. Et frustra in iure fieret mentio de his, si quaestio iuridica non esset, tot. tit. C. ut dignitat. ord. servet. Nec potest haec contentio praetermitti sine honoris ac famae laesione, quoque nil contra iura fiat, si quis praeminentiam sibi debitam vendicare contendat, tradit Guetta, consil. 1. in princip. Pertinet autem Disputatio, de Regum, Electorum, Principum, et omnium in universo Orbe Statuum, ordine atque praerogativâ, ad Iustitiam Distributi vam: ut proinde ordinis observatio, iustitiae conservatio; inobedientia vero, aut conversio, iustitiae eversio sit. Cum ergo omnis in genere

humano, et maxime dignitatum legitimus ordo, a Iustitiâ Distributivâ, et haec a DEO Optimo Maximo, haudquaquam confusionis, sed ordinis Auctore, atque Iustitiae fonte Augustissimo profluat; nihil dubitandum, recte eos facere, qui ordinem et dignitatem Statuum censervare student. Decianus, consil. 7. n. 2. et 71. l. 3. Menochius, consil. 51. n. 1. et seqq. ac consil. 126. n. 1. item consil. 902. n. 1. Bursatus, consil. 343. n. 1. ut dum quilibet servat suum gradum, societas haec humana, in pace et concordiâ conservetur. can. final. distinct. 89. quem aureum ad hoc textum esse scribit Decianus, dict. consil. 7. num. 71. Illos certe, qui pro Iustitiâ Commutativâ elaborant, nemo non probat: et ita aeque probandi sunt, qui pro Status dignitate conservandâ pugnant: cum maxume Statûs dignitas aut honor, obiectis, circa quae Iustitia commutativa versatur, praestet, Chassanaeus, in Catalog. glor. mund. part. 1. considerat. 2. Ita Carolus IV. quem Historici partim gravissime notant, partim ob eximia animi dona, Salomonem illius aetatis appellant; quaestionem, de Electorum Sacri Romani Imperii praecellentiâ illâ Imperiali, Lege, quam Auream Bullam appellamus, decîdit. Ita in Synodis Oecumenicis et Provincialibus, Imperiique Comitiis; imo, et inter Principum Status Provinciales, atque communi vitâ, de Statuum et Personarum ordine quaeri videmus. Iure namque cautum est, ut praerogativa honoris, et officium praecedentiae non turbetur: sed dignitatum ordo servetur; ut qui aliis digniores sunt, honstiore loco stent, sedeant, et progrediantur, l. 1. et 2. ff. de alb. scirbend. l. quisquis infin. cum. gloss. C. de postuland. l consulta. C. de testam. l. 1. C. de consulib. libr. 12. tot. tit. C. ut dignit. ord. servet. eod. libr. Canonistae, in cap. Clerici, de iudic. Doctores post glossam, in libr. cum quid, ff. si cert. petat. latissime Tiraquellus, de iur primogenit. in praefat. et cap. 20. num. 51. Chassanaeus, part. 4. Catal. glor. mund. Cum ergo Deus, Summum illud bonum, Ordinis Auctor sit: quomodo (inquies) cum his consentaneum est, quod Sacri illi Codices, summis sumae humilitatis exemplis, in medium productis: toties universae Christianitati humilitatem praecipiunt? At vero non pugnant ista: esse humilitatem ab omnibus colendam; et esse gradus seu ordines dignitatum distinctos inter homines: sivelis aliqua de ordine sit, sive non sit. Si nulla lis sit: res omnis tanto magis conspicua est: et facilius diiudicari potest. Nam Deus Princeps Sacrorum, politiarum et familiarum, ita in summam Status sui extulit sublimitatem, et simul eorum, quibus praesunt, servos eos constituit: admirabili sane dignitatis atque humilitatis, inter se temperamento facto. Nulli ergo Reges legitime dominantur, nisi serviant.

Restaur. de Imper. quaest. 44. et licet Regibus atque Magistratibus sua servitus obstaculo non sit, quo minus imperent, et cum magnifico splendore ac pompâ emineant supra subditos: tamen ne illis quidem sese efferre licet. Sic David, Ezechias, aliiqueve pii Principes, etsi sceptro, diademate, solio, aliisqueve insignibus, ut Reges essent, ornati; attamen verâ animi depressione, absque fuco et hypocrisi, omnium voluntarii fuêre servi. Hoc sensu Pontifices Romani se Servos Servorum Dei appellare consueverunt. Hinc et praestantissimi illi inter Ethnicos Viri, Valerius Publicola, Manilius, Pittacus, Marcus Rutilius Censorinus, Fabius Maximus, Scipiio Aphricanus, Epaminondas Thebanus, Plato, Genutius Picus, Attilius Regulus (de quibus Valerius Maximus) cum sapientissimi essent, profundae nihilominus humilitati sese dederunt. Omnis enim superbia stultitia est: Homines sunt naturâ superbi et fi/lautoi. Ecce quomodo aestuet incendium ambitionis: in aliis magis, in aliis minus. Et quo homines sunt stultiores, eo sunt superbiores universaliter, et e contra. si lis exoriatur, tum aut simpliciter de ordine personae quaeritur, ratione bonorum, quae homini propria sunt, aut de ordine personae, respectu bonorum, quae extraria exsistunt; et non tam personam illa obtinentem, quam rem ipsam, et aliorum ius atque iniuriam, concernunt: (ut sunt dignitates, et similia bona) De proprio hominis bono Sic in vitâ Gregorii Neocasariensis, Beatissimus gregorius Nyssenus scribit: Nulla vera laus est, quae eorum, qui laudantur, propria non sit. Proprium autem dicimus, quod prorsus in perpetuum ita permanet, ut auferri non possit. Quoniam igitur (cum omnia nobis eripiantur, divitiae, claritudo, gloria, honor, delitiae atque luxus, voluptas et oblectatio, cognati, amici) solus ille habitus et affectus, quo vel cum vitio, vel cum virtute coniuncti sumus; ita nobis inhaeret, ut separari, aut auferri non possit: solum beatus iudicari debetis, qui virtute praeditus est. Unde Sanctus Augustinus, Psalm. 30. Qui divites esse vultis, tales divitias concupiscite, quas nec in naufragio potestis amittere, etc. De hoc ordine personarum haec regula teneatur: Etsi Res publica illa omnium pulcherrima sit: in qua virtuti suus, iuxta Iustitiam distributivam, locus tribuitur: cum tamen ordo bonorum animi, quae hominis propria sunt, ab ordine bonorum fortunae non pendeat; sed plurimum differat: sapienti de loco pugnandum non esse: cum de hoc ordine bonorum, quae illius vere propria sunt, non tantum sine aliorum in iuriâ, sed honeste etiam, atque sapienter cederepossit. Locus enim, ut praeclara Aristidis sententia habet, virtutem homini neque adfert, neque adimit. Et iuxta Euripidem, ille

demum sapit ad communem utilitatem; qui amicis, id est, Collegis honestissima trubit. Celebratur et Hermocratis apud Thucydidem sententia: Non esse turpe, domesticos domesticis cedere. Hinc Zasius, inl. cum quid, nu. 9. ff. si cert. petat. hanc materiam (ait) tractant Doctores latius hîc: qui multum momenti locant in istas praelationes, uter praecedat, vel sequatur, uter sit dignior? Ego semper posthabui talia: contempsi huiusmodi anxia Curialium studia. Ita Conradus Imperator, cessit de titulo et dignitate Lothario Imperatori sapientiori. Quae magna virtus Conradi, Germaniae multum profuit: et benedictionem a Deo etiam habuit: cum post mortem Lotharii, illi in Imperio successerit. Ita cum in praelio contra Persas, contentio incidisset inter Arcades et Athenienses, utra gens priori loco pugnaret ad plataeas; laudantur Athenienses, quod in illo communi periculo Patriae maulerint cedere: cum dicerent: ubicumque collocati fuerimus, viros fortes nos praebebimus. Quemadmodum e contra Gallorum superbia reprehenditur: qui in pugnâ ad Nicopolim in primâ acie dimicare voluerunt. Nam etsi strenuorum militum officia fortiter obivêre: quia tamen ratio cum Turcis proeliandi illis minus explorata fuit, numero circumfusi sunt: et effecerunt, ut Sigismundus Rex Ungaricus, a Baiazete vinceretur. Attamen si de ordine dignitatis quaestio sit, quales nostrorum Principum de praecedentiâ conflictus sunt: neutiquam peccant, sed recte faciunt, qui ordinem dignitatum, iure sancitum, moderate tuentur: modo personae et rei distinctio fiat. Nihil enim prohibet, personam in dignitate constitutam, ratione bonorum animi, quae propria habet, moderate de se sentire: extraria autem illa, et non tam propria, quam aliena (ideoque sine aliorum iniuriâ irre missibilia bona) maxime eâ lege, ut defendantur concessa; iure, sed ita tamen tueri, ut publicae utilitatis, atque salutis praecipua interim ratio habeatur. Quae ex Dauthii tractat. de Testam. fol. 5. etc. desumpta, notatu digna, et hanc rem dexterrime explicare videntur. Hucque etiam pertinet Italicus Discursus, d. Sperone Speroni, Nobile Padovano, della precedenza de' Principi, Anno M. D. XCVIII. Venetiis impressus.

CAPUT IV. et Ultimum. De Ceremoniis in congressibus et transitibus Magnatum observandis.

TRactari hîc etiam posset, de Caeremoniis quas Vicini, vel Extranei Principes inter se servant. Et sane non semper Iuri Civili, sed et Civilitati opera danda est: ne accidat nobis, quod illi Iuris Doctori apud Melandrum, tom. 1. Iocoserior. num. 564. Historia ita se habet: Iurisconsultus quidam praestantissimus, ac per omnem Europam celeberrimus, cuius egregia monumenta etiamnum, non solum in Germaniâ, verum etiam in Galliâ typis descripta, ab omnibus Legum Studiosis diurnâ nocturnaque manu versantur; cum quodam Germaniae maniae Principe olim pransurus, puero ad mensam assidente, ac DEO Optimo Maximo pro benedictione cibi supplicante, astabat et ipse, laevâ quidem sandalium tenens, dextrâ vero cultellum ad illud ipsum exacuens; Id conspicatus Princeps dixit, Oh Domine Doctor, ubi hoc didicisti? Ille tum crepidam redinduens, tum vero illotis manibus accumbens, respondebat; perquam vero retusus et hebes cultellus hic meus erat. Itaque mihi faciendum putabam, ut eum nonnihil exacuerem. Hisque dictis unguem sinistri pollicis cultello mox subiciens, scabensque infit: Vide, quam pulchre nunc scindat? Idem cum finito iam prandio, nonnihil de pane et esculentis cultello adhaesisse suo animad verteret, eum et conspuit, et sputo suo tantisper lavat, dum sordes omnes detersisset, quas et mantili Principis allinit. Quamobrem Princeps subridens inquit: crediderim equidem Domine Doctor, te ex Grobiani prodiisse Scholâ. Ei Doctor respondet: Ego vero, Clementissime Princeps non morum civilitati, sed Iuri Civili operam dedi, ideoque veniam mihi dari postulo. Ac certe in visitationibus, et conventibus Regum, et etiam Legatorum, quaedam ex more singularia observantur. Sicque receptum est, ut in Conventib. primus se in loco sisitat maior: ut monstret alios ad eum venire, Christophorus Forstnerus, hypomn. politic. nu. 36. Et tunc qui primus advenit, si id sit in suo Regno, visitat posteriorem advenientem. Pierre Matthieu, lib. 1. narrat. 2. num. 6. fol. 39. Ita cum Marsiliae Clemens VII Pontifex Maximus, et Franciscus I. Galliarum Rex convenirent, Rex studio singulari procul ab illâ urbe recessit, ansamque Pontifici dedit, ut primus adveniret, et aliquot dies solus ibi commoraretur, quo itineris molestias oblivisceretur. Quod et fecit Carolus V. Imperator, cum Bononiae, una cum eodem illo Pontifice conveniret Michael d. MOntaigne, lib. 1. des essais, c. 13. Fürstliche Tischreden/lib. 2. c. 31 ubi et alia exempla ex Conestagio, lib. 1. de coniunct.

Portug. et Castil refert. Quamvis apud privatos incivile habeatur, si qui convenire debent, et unus alterum exspectare cogatur. Et etiam id, quod dixi, posteriorem advenientem, a primo veniente visitari, suam quoque habet difficultatem, et non semper fieri solet. Pierre Matthieu, lib. 4. narrat. ult. n. 7 fol. 144. Civile etiam reputatur, ut qui Illustres, sibique pares, ac etiam aliquantum minores hospites habet; eos, unaque omnes eorum ministros, adficiat honore prae suis. Cominaeus, lib. 1. c. 9. fol. 63. Si qui Principes sibi non fidant, ita convenire solent, ut aliquod repagulum in medio sit, ne ipsorum ministri, se invicem offendere queant. Cominaeus, lib. 4. c. 10. fol. 332. Idque tempore Caroli VI. Galliarum Regis, ob diffidentiam Magnatum summam, inter ipsos eiusdem familiae Principes, non unâ vice factum fuit.

II.

Variis a. honoribus hospites accipiuntur, et vicissim hospes seu peregrinus, eum cum quo ut hospes versatur, aliis honorib. adficere solet. Et ita Carolus IV. Imperat 1, cum Galliarum Regis Lutetiae hospes esset, nullis quos attulerat, sed solum Gallicanis Ministris voluit uti. M. Iehan. Savaron, de la souverainete du Roy, traicte. 1. fol. 5. ne scilicet suspicionem diffidentiae alicuius praeberet. Ita hospites honorantur, ut ipsis claves fortalitii concedantur, daß man ihnen die Schlüssel zu einer Bestung in dz Gemach praesentirt, da sie Losieren: Fürstlich Würtembergische Reiß in Italien/fol. 113. et fol. 130 etc. ut ii militib. praesidiariis diariis tesseram militarem dent; daß man von ihnen die Losung fordert/ In coronatione Caroli VI. Galliarum Regis, hat man zu Pferd auffgewartet: Un disuer servi a cheval. Froissart, lib. 2. c. 60. Cum Anno M. D. XL. Carolus V. Galliam transiret, et Baionem veniret, primam Galliae ditionis urbem, receptus a Regis Francisci I. filiis fuit, inibique ac si in proprio suo territorio esset, captivos liberos dimisit, gratias et remissiones concessit. Quod et postea Lutetiae fecit. du Bellai, lib. 8. fol. mihi 906. ac seq. Et memorat etiam idem Bellaius, lib. 1. fol. 47. quod cum Anno M. D. XIX. Galliae et Angliae Rex a Ardres convenirent, equis insidentes sibi invicem occurrerint, et firent leurs acollades a cheval, post demum descenderint, et tentorium intraverint, ei fini destinatum, non nisi paucis et intimis Consiliariis comitati. Est et caeremonia singularis, in recipiendis alterius Principis literis; die Indianer zu Bautam/empfangen der Staden Brieff kriechend/Niderländische Reyß / in Indiam Orientalem, Anno 98. fol. 19. Refert Bernhardus Girardus, Carolum IV. Imperatorem, ad Carolum V. Galliarum Regem Lutetiam usque venisse, et honorifice ubique fuisse accpetum, ac non procul a Lutetiâ, diu de primo loco, non praeripiendo, sed alteri concedendo concertâsse, tandem Imperatorem primum sibi assignatum locum acceptâsse,

secundum Galliae, et tertium Romanorum Regem Wenceslaum, Caroli IV. filium Sed Galliae Regem, hoc observâsse, ut cum ex more prisco, non nisi albo equo insidens, Rex Lutetiam ingrediatur, Imperatorem a Rege equo atro fuisse donatum, ut conspicuum esset, eum nil iuris in Galliis habere, libr. 6 fol. 328. etc. tom. 2. Cum item tempore Caroli VI. Galliarum Regis, Sigismundus Imperator in Gallias veniret, interfuit Parlamento, et tamquam Iudex, summam ac Regiam insedit sessionem; ibiqueve cum inter duos Nobiles, de quandam re lis esset, alter quidem Iure, alter Equestri dignitate se defenderet, eique Adsessores ideo plus favere viderentur, surrexit Imperator, et eundem eâ praerogativâ, sollemni more ornavit. Sed post cum Sabaudiae Comitatum, Ducatus honore ornare Lutetiis vellet Imperator; impeditum id fuit a Regiis Ministris, ne is iure Imperatorio in Galliâ uteretur, Imperio haud subiectâ. Girardus, lib. 20. fol. 657. etc. Congressus inferioris et superioris hoc habet, ut inferior desiliat equo. Et ita apud Dionem, libr. 36. Pompeius sibi descendere equo Tigranem Regem iussit, per lictorem, Plutarchus, lib. 2. fol. 83. Dn. Gruterus, ad Senec. epist. 64. ubi an Romani aperirent caput etc. Persae magnos et nimios, Graeisque invidiosos honores et adorationes adpetebant, hos ne Artaxerxi quidam Graecus exhibere cogeretur, laßt ereinen Ring fallen/vnnd bucket sich gegendem König/ Plutarchus, libr. 2. fol. 754. Quod autem eiusmodi notae non sint negligendae, adparet ex Plutarcho, tom. 1. in vit. Paul. Aemil. ubi dicebatur, fol. mihi 487. eandem prudentiam requiri, ad bene ordinandam unam cenam, ac unam pugnam. etc.

III.

Hîc etiam de Titulis dici posset. Sane iam olim titulum Illustrissimi, Principibus fuisse datum, probat Iustus Reinhardus Robbigius, de rebus Critic. lib. 6. cap. 8. Meritoque Serenissimos vocari Duces Italiae, singulari tractatu evicit Ludovicus Rodolfinus, de Sabloneta. Et Formulas, Ewer Keyserliche Majestet/Ewer Königliche Würde/Ewer Churfürstliche Durchleuchtigkeit/Ewer Fürstliche Gnaden ab Romanis ad Germanitatem traductas, ostendit idem Robbigius, dict. lib. 6. cap. 9. Tituli non rei veritate, sed opinione hominum nituntur: Unde in Italiâ Excellentiae Titulus, communis est Principibus et litteratis. Boccalini, centur. 1. ragguagl. 49.

IV.

Subiungere volui Consultationem Anonymi Auctoris de praecedentiâ et Iure Der ErbEmpter/vnd HoffEmpter: cum conducere videatur ad cognitionem Iuris Publici, Imperii Germanico Romani.

Es ist Männiglich kund und offenbar/bedarff auch keiner

außführung/was gestalt Weyland Keyser Carll der Vierdre / mit gesambrem Rath vnd Zu hun deß Heyligen Römischen Reichs Chur: Fürsten vnd Ständ in Anno 1356. bey verfassung der Güldinen Bullen/ etlicher Aempter halben Fürsehung gethon/ Wie es bey Keyserlichen Höffen/ Reichs: vnnd Wahltägen/ so wol mit der gewohnlichen Keyserlichen Mahlzeit vnd Procession; als sonsten mit den fürgehenden Fürstlichen besehnungen (darinnen sich jetzo allerhand ohngewohnliche Newrungen eintringen wöllen) gehalten werdensolle: Nemblich so wirdt Cap. 29. Den Churfürsten nicht allein das praedicat vnd Gewalt/ quod cunctis Imperialis Curiae officiis praesint, etc. mitgetheilt vnnd zugestellt: Sondern es seind auch denselben in huiusmodi officiis ihre Substituti außgewissen familiis, Als damahln den Erbschencken von Limpurg/ Kuchenmeister von Nordtenberg/Pappenheim vnnd Falckenstein/mit dem offenbarengezeugnuß/ quod etiam antea a Romanis Principibus ad hoc dati et dotati fuerint, widerumb auffs New zugeben/welche auss den Notfall Ihr der Ertz Aempter stell vertretten/deßwegen auch den Namen Substitutorum Officialium, Vice Pincernae, Vice Marschalci, et Sub Camerarii, Item Vnderschencken/Vnder Marsch alcken/vnd Vnder Kammerers/in besagter Gülden Bull / cap. 27. et 29. Wie auch in den Churfürstlichen Lehenbrieffen darvon erlangt haben.

Gleich wie aber dise: substituirte Erb Aermpter/wie erst gemeldt/alleinig dahin angesehen/dz sie der Erß Aempter stell in berührten Ehehassts fällen verwesen sollen/ denen sie auch vigore Aureae Bullae, et Investiturarum, ohnzweiffelich hierzu verbunden seind.

Also vnd damit auch hinwiderum ihr der Erb Aempter halb bey dergleichen Sollenniteten einiger mangel nit erscheine/ist zu allem vberfluß gedachter Güldinen Bull/mit gutem bedacht diese provision eingeruckt worden/daß auff den fall sich auß erwehnten Substitutis officialibus, einer oder der ander als dann abwesend befinden/oder sonstem selbsten absentirn solte/ Extunc Imperialis, vel Regalis Curiae quottidiani Ministri vice absentium, puta quilibet in loco eius absentis, cui in vocabulo vel officio communicat, officium gerere, et sic etiam in praemissis et fructum tollere debeat.

Auß welchem dann Handgreifflich so viel erscheint/daß die gantze verfassung der Keyserlichen Aempter/die da In vnd ausser den Reichstägen zu bedienen stehen/wie in gemein: Also in specie, so viel zu angezogenen Lehens sollemniteten von nöthen/ in drey Classes außgetheilet seyen benandtlichen/

1.

1. In die Oberste ertz vnd Chur Aempten.

2.

2. In die Erb: vnd Asster:

3.

Vnd endlichen in die tägliche Hoff Aempter/ Alles gleichwol mit dieser sonderbaren Maß vnd Bescheidenheit/daß einige confusion darinn mit nichten gestattet / sondern ein jedes in seiner Ordnung verbleiben/ vnd auff sein vorgehenden Ertz: vnnd respective Erb Ampt sein aufs: vnnd abschen haben/auch keines dem andern ohngebührlich eingreiffen solle. Verbi gratiâ: Wann der Erbschenck nicht bey der stell/so soll nicht der Keyserliche Hoff Marschalck / sondern der Mundschenck/vnnd kein anderer Keyserlicher Officier, sem Ampt vertretten/ et sic deinceps.

1.

Wievwol an sich selbsten billich/daß es/ohngeachtet was etwan sonsten in andern sachen vnd fällen der Güldin Bull einverleibt/seithero für mutationes entstanden (welche doch diesen Paß in nichten angehen) darbey steiff vnd vestiglich verbleiben solle/nit allein darumb/ quod Lex fundamentalis sit scripta generaliter.

2.

Quae formam sollemnem, et iuxta Titul. 6. plane immutabilem constituit.

3.

Naturae.

4.

Naturae ipsius ordinem in hoc accurate imitata.

5.

Clausula etiam annullatoria, adversis machinationibus hisce verbis opposita: Hoc totum et omnia ex his, et quolibet eorum. sequentia eo ipso viribus non subsistant, dict. cap. 20.

6.

Tum quod diminutio et incisio horum officorum principaliter in deteriorationem Electoralium munerum vergit, quae per illa repraesentantur.

7.

Nec non totius Electoriae dignitatis, cum quâ iuxta dict. tit. 20. inseparabiliter unita et connexa sunt.

8.

Tum quod in Feudum ab Electoribus Vicariis suis, seu Substitutis data.

9.

A Principibus Romanis peculiariter dotata, adeoqueve contemptus et omne incommodum ad ipsos etiam Principes primarios, Officiarios ac Feudorum Dominos, quin et ipsos Imperatores redundare videtur.

10.

Sondern auch weiln die Langwirige observantz im vornembsten/ vnnd in specie bey dem fall/ welcher secundum subsequentia Heutigs tags ohnnötiger weiß durch die Hoff Aempter in zweiffel gezogen wird/ durchauß nicht einstimmig ist.

11.

Darbey sich auch vermög nachfolgender Anzeig/ sonderbare Keyserliche Decisiones vnnd Entscheid befinden/durch welche solches herbringen/nach außweisung der Güldinen Bullen noch mehrers stabilirt worden.

12.

Ohne daß dergleichen praeposteration vnnd Inversio ordinis bey allen Aemptern gar odios, vnd zu Aufsehbung deß gemeinden Wolstands gereichend ist.

13.

Auch die Association vnd mit einmischung der Hoff Aempter vmb so viel ein richtgiere/aber in den Lehen Rechten vnd Güldin Bull verbottene alienation auff dem Rucken tragen thut.

14.

Bevorab weil in besagter Güldiner Bull einig vnd allein der casus absentiae den Hoff Aemptern den Zutritt eröffnet/ welcher ihnen denselben/ vnd sonsten keinen andern fall reservirt vnd vorbehalten.

1.

So hat sich doch die erste Newerung vnd Restriction bey den Erb-Aemptern [Note: Restrictio sive Limitatio.] Anno 1565. bey Weyland Reysers Ferdinandi I. Christseligsten Angedenckens/Leichbegängnuß zu Wien der gestalt begeben/ daß vnder den Keyserlichen Insignien, Kron/ Apffel/ Schwerdt vnnd Scepter/welche der Keyserlichen Leich von der Burg auß/biß in Sanct Stephani Kirchen vorgetragen / das Keyserliche Schwerdt damahlen Anwesenden Reichs Marschalcken / Weyland Herin Conraden zu Pappenheim Seligen auff inständig anmassen nit mögen gedeyen/ Sondern der Vrsachen durch den Keyserlichen Vice Cantzlern Herrn Doctorn Zasium versagt worden.

1.

Weil gemeldter Actus exquiarum das Reich nicht berühre.

2.

Auch angeregtes Schwerdt nicht deß Reichs: sondern das Jenige seye / so ihr Keyserliche Majestet in Lebzeiten an der Seiten geführt hette/etc. Da doch/wie Pappenheim wol replicirt, nicht allein viel Namhaffte Ständ deß Reichs zu solchem Actu beschrieben/sondern auch das Vngarisch vnnd Böhmisch Schwerdt zugleich vorgetragen/ vnd ober diß ein solch groß Schwerd an Ihr Keyserlichen Majestet Seiten Ihr Lebenlang nie gesehen worden.

2.

Die Ander Limitation ist dahero entstanden / daß gedachter Vice Cantzler/als er sich durch die Pappenheimische Replic hierauff besteckt befunden/den Herrn von Pappenheim damit abgewiesen/daß berührt Schwerdt nicht entblößt/ sondern in der Scheyden gerragen würde. Worauff ihme aber in continenti die gegen anzeig geschehen/ daß auch vorher bey dem Wahltag zu Franckfurt / Herz Veit Conrad Erb-Marschalck/König Maximiliano das Schwert ebenmässig ohn entbläßt in der scheyden vorgetragen/und weil Er Herz Conrad damit nichts richten könen/hat er so wol vor Fürstem/Grafen und Herrn/als nachgehends vor Ihr Königlichen Maiestet selbsten/beywesendt deß Chur Sächsischen Abgesandten/ Graff Ludwigen von Eberstein/zu Newgarten/etc. unnd Herrn Trautsamb/welcher das Schwerdt vor der Keyserlichen

Leich hergeführt/ein protestation eingewendet/ darauff sich ihr Keyserliche Majestet/ post legitimam causae cognitionem, den 3. Iunii 1566. zu Augspurg per Decretum dahin gnädigst erklärt/ daß alles/ was bey solchem Actu Exsequiarum fürgangen/den vier Erb Aemptern/an ihren Aemptern / Privilegien / Freyheiten/ Rechten vnd Gerechtigkeiten/ künfftiglichen keinen nachtheil vnnd schaden bringen oder gebähren/sondern allerdings ohnabbruchig / ohnverletzlich / vnnd ohn schädlch sein solle.

3.

Die Dritte newerliche Schmählerung vnnd eingriff hat eodem Anno 1565. in dem sich herfür gethan/ daß der Keyserlich Hoffmeister die Lebengefäll (welches vorhin der Erb Marschalck zuthun gepflogen ??? zu handen genommen/ vnnd an statt der schuldigen Zehen Marck Silbers/die sich damahln zu Einhundert gulden vnd darüber erstreckt/jedem Erb Ampt mehr nicht; dann Sechtzig Goldgülden geliffert.

4.

So dann vnnd zum Vierdten/befindt sich/daß damahln der Keyserliche Hoff Mrschalck ihme Herrn von Pappenheim/bey der Holsteinischen belehnung/ in zustellung erwehnter Sechtzig Goldgülden/das gebühend Pferd der vrsachen versagt / vnnd hingegen ihme selbsten zugeschätzt/ weil der König in Dennemarck die Lehenempfängnuß nicht in der Person verzichtet / sondern durch einen Abgesandten vertretten lassen. Es haben aber ihre Keyserliche Majestet/ in offt angezogenem. Keyserlichen Decret für billich erachtet / daß er deß Reichs Erb Marschalck bey altem herkommen gelassen werde.

5.

Auff dieses ist das Fünfste Attentatum erfolgt / welches sich der gestalt erhaben / daß man den Jenigen / so deß Reichs Erb Aempter tragen/ ob sie gleich selbsten Persöhnlich zu Hoff gedienet/aber etwan durch Schwachheit/vnd andere Ehehaffte Zufäll vnd verhindemingen bey verseyhung der Fürstlichen Regalien, in der Person nicht haben sein können/ ihre Gerechtigkeit abzustrecken vnderstanden/welches gleichwol ihre Majestet in gemeldtem Keyserlichen Decret, vom dritten Junij abgeschaffet. Es hat aber nicht nur hierauff in Anno 1575. off@wolgedachter Herz Conrad von Pappenheim/sich de novo beschwert / daß ihme sein Amptsgefell zuwider solcher Keyserlichen resolution vorgehalten/ derhalben ihr Majestet auch ihme per Decretum zu Bescheid gegeben/ daß sie es bey vormahls gegebnem/vnd vnder dato den dritten Junij/ Anno 1566. Zu Augspurg datirtem Abscheidt/in causa der Erb Aempter beruhen liessen. Sondern als derselb eodem Anno in Erain hat verreissen sollen/vnd damit er der Chur Sachsen stillschweigend nichts begebe / vmb Verordnung Keyserlicher Commissarien, auß dem Mittel/so auff dem Reichstag diesem Streit beygewonet/ad

aendiendum et probandum jedes Rechten contra Herrn Hofs Marschalcken gebeten / ist abermahlen zu bescheid gefallen/ daß es bey voriger Ihrer Majestet verordnung den 3. Iunii Anno 1566. verbleibe.

Es haben aber nicht desto weniger die Erb Aempter zu keiner würcklichen Exsecution können gelangen/so gar/daß Sie sich samptlich den sechsten septembris, Anno 1582. zu Augspurg derwegen vnterthänigst beschwert / vnd Ihnen das Churfürstlich Collegium mit einem Voto Recommendatitio ad Caesarem beyfällig gemacht/warmit man zwar sovil erhalten/ daß mehrberührte. Kayserliche Reslution, de Anno 1566. zum drittenmahl/ daß es darbey verbleiben solle/ erwidert worden.

Dessen jedoch ohnangesehen / auch ohnbetrachtet / daß Kayer Rudolphus, den sechsten Decembris, Anno 1593. per Decretum gleichwohl cum reservatione mehrer beweisungverordnet/daß bey empfängnuß der Reichs Lehen/welche an Ihrer Kayserlichen Majestet Hoff geschehen/ den Erb Aembtern/wann dieselbe an Ihr Kayserlichen Majestet Hoff erfordert/oder in würcklichen Ihrer Majestät diensten seind/ vnd nicht für Ihr Persohn/ oder in andern. Herrn Geschäfften ankommen/bey dergleichen Sollemniteten angesagt werden solle.

6.

Demnach die Hoff Aempter am sechsten einen newen Funde erdacht/ vnd zwischen den Lehen empfängnussen/ welche bey den Reichsversamblungen/oder sonsten am Kayserlichen Hoff/ in praesentia deß belehneten Chur oder Fürstens mit den Sollemniteten vnd offentlich geschicht: vnd zwischen den jenigen/so privatim in der Kammer gegen seinen Rähten vnd Gesandten fürgehen/ ein distinction eignes gefallens einzuführen/vnd diese letstere/oder vielmehr den genießdarvon/für sich allein zu ziehen sich vnderwunden.

7

Welche auch durch die langwirige connivenz so weit animirt worden/ daß Sie zum sibenden an denen Lehengeltern/ welche die Erb Aempter bey nechstverschiener Reichsversamlung de Anno 1613. vnd den sollennischen Investiturn persöhnlich bedienet/ ex aequo betheilt worden/ da doch sie die Hoff Aempter die Hand darbey niemahln angelegt/auch sich bey der Persohn deß Herrn Graven von Zollern/vnd Herrn von Limpurg/die Kayserliche würckliche Rahtsdienst/ vnd also die jenigen requisita notorie befunden/welche vorerzehlte Kaylerliche Resolutiones vnd Decreta in allweg gleich (gleichwohl ohne beschwerliche restriction der Güldin Bullen) praesupponirt vnd gewährt haben wollen.

Ja es ist ohnverneinlich/ Als Herr Philippus zu Pappenhe imb/ in Anno 1595. zu Prag/umb die Ansag/ zu Furstlicher

Braunschweigischer belehnung/bey Kaysers Rudolffs Obersten Hoffmeistern/Herrn Rumpffen Seeligen angehalten/ welcher hierauff bey Herrn Hansen von Häusenstein der observantz halben erkündigung gepflogen/ dz derselb Ihne Herrn Rumpffen mit einem Handt Zedel berichter / was massen deß Reichs Erb Schenck / Erb Marschalck / Erb Cammerer / vnnd Erb Kuchenmeister außerhalb der Reichstäg; oder da Sie am Kayserlichen Hoff gedient/ Ihre Aempter nie vertretten hetten/ wie dann weilandt Herr Christopff Erb Truchsäß Seeliger in Anno 1605. als Erb Kuchenmeister dem Kayserlichen Hoff Kuchenmeister Jacob Huetern vorgezogen / vnd seinen Lehen portion zugesprochen worden.

Es hat aber diese clare bewandnuß der Erb Aempter nichts fürtragen mögen / sondern die Hoff Aempter seindt so weit furgetrungen/ daß Sie derowegen ein Kayserlich Decret erhalten / in welchem die theilung bewilligt/vnd offtgedachten Erb Aemptern ein Rechtlicher process darbey vorgeschlagen/ Hauptsächlich (wie man eusserlich vernommen) vnder dem schein/ alldieweil dieser Casus in terminis terminantibus vorhin niemahln gestritten worden / daneben die Hoff Aempter sich in possessorio auff etliche actus ziehen thäten/ welchs aber ganz vnd gar Erroneum, vnd darumben den Erb Aemptern hochbeschwärlich ist/ vber lauter nicht nur in der Güldin Bull geordnete/ sondern nachgehends außtrücklich decidirte sachen ein new vnnöhtig Recht vnd gesecht anzutretten.

Dann daß Sie die Erb: wider die Hoff Aempter fundatam intentionem; primo ex Aureâ Bullâ, Caroli IV. Romanorum Imperatoris, maxime beneficio clausulae annullatoriae: Item secundo ex naturali ordine: tertio Vi substitutionis, et Vicariatûs: quarto dignitatis, quae eidem inhaeret, perpetuae et hereditariae haben/ vnd derowegen billich darbey handgehabt werden sollen/ das ist hieroben zu Eingang mit wenigem bereit vermeldt.

Darzu hilfft quinto nicht wenig / daß dickbesagte Erb Aempter auff gewisse familias: et quidem quod sexto maximopere notandum, sine ullâ loci, temporis, aut sollemnium subscriptione gewidmet/ septimo welche also ipsam personam in universum afficirn. Octavo vnd indubitanter pro ordinariis, denem die succedentia officia in allweg zu weichen vnd platz zugeben/schuldig gehalten worden. Nono, dahere auch veluti Notorii Officiales, der probation oder Legitimation ihres Ampts von Rechtswegen penitus enthebt seindt. Decimo bingegen so haben sich die Hoff Ampter als Ministri quoti diani. vel generales aut (quoad hunc passum) supernumerarii ex Aureâ Bullâ, allein in

casu absentiae, vmb den Dienst nicht cumulative, multo vero minus exclusive, Sondern allein Iure substitutionis anzunemmen. Undecimo, darumben Sie sich auch keiner gleichen Privilegien oder dignitet mit den Erb Aemptern berühmen können. Duodecimo, welches dann dißfalls desto minder statt haben kan/ weil diese Aempter a Romanis Principibus so viel hundert Jahrhero ante confectionem Aureae Bullae, ermeldte Regalia vnd nutzung ad onera officii sustinenda, für ihren gehörigen dotem erlangt: die Hoff Aempter hinwider ihre gute richtige vnd gewisse Besoldung haben. Decimo tertio, Ohne das solche Erb-Aempter den weltlichen Churfürsten/ als dem Capiti, vnd toti Universali omnium officiorum Curialium, per modum Vicariatus, allerdings incorporirt seindt. So gibt fürs ander/ die numer. 5. angezogene Kayserliche resolution, de Anno 1565. Item den Sechsten Semptembris, Anno 1593. lauter vnd clar zu erkennen/ daß dieser Paß dazumahln der gestalt sein decision erlangt/daß vnd wann ein Erb Ampt in würcklichen Kayserlichen diensten/ oder an Kayserlichen Hoff erfordert/ als dann demselben beydes die bedienung/ vnd die davon wegen gefallenden Regal nutzungen gedeyen sollen.

Vnd jrret hingegen nicht/ daß in specie keiner privat Cammer belehungen darbey gedacht worden: Dann sufficit, daß weder ab ipsâ lege, noch in praedictâ sententiâ einige distinction eingeführt/ sondern alles bey deme gelassen worden/ quod natura officii constituti et dotati, innhalts der Güldinen Bull erfordert/ quod officium certam in unoquoque genere familiam afficit, quottidianos vero Imperatorum ministros, in absentiae tantum casu admittit; Sonsten dieser inconvenientz nicht würde gestewret werden können/daß imfall sich nächsten Tags noch ein anderer/ newer modus investiendi, veluti in Castris, velin it inere Imperatoris, nach gelegenheit eines Römischen Kaysers/ oder bey vorstehenden Läuffen vnd Zeiten herfür thun würde/ die Erb-Aempter abermahln außgeschlossen; Vnd also ihr conditio abincerto eventu, vel alieno arbitrio dependirn würde.

Das possessorium betreffendt / darauff es die Hoff Aempter/ wiewohl sine ullo titulo vermeindtlich setzen / bezeugen obberührte YKlagen/ vnd darauff erfolgte Kayserliche Decreta, daß denselben Alters halben noch lang keine Zähne außfallen werden. Dann das Kayserliche Decret de Anno 1566. Item de Anno 1593. (de quibus supra) haben in terminis terminatibus diesen fall / mann ein Erb Amptin Karserlichem würcklichen Diensten/ odernach Hoff erfordert/ sine ullius casûs exceptione, aut distinctione hereit erörtert: Ratio Legis et sententiae, ist in unnd bey einem wie dem andern: In der Kayserlichen

Cammer dienen die Hoff Aempter (ausser deß Huts vnd Buchhaltung/ welche auch in sollemnibus von ihnen ohn ein recompens geschehen muß) gar nicht kommen/ dahero auch keine actus possessorii erzwungen worden.

Tum quod non Entis, nullae sint qualitates: tum quod is, qui officium iuste et legitime non acquisivit, etiamsi salarium percipit et commodum, officium tamen nullo modo habere dicatur.

Gesetzt auch den gegenlauff/ daß die Hoff Aempter seithero Anno 1593. (Dann darvor kans nicht sein/ were auch ohngeandet nicht verblieben/) einigen actum vrkündlich vnd de facto erhalten/würde derselbe doch propter continuam contractionem, nec non Aureae ipsius Bullae reclamationem, et clausulam annullatoriam, indeque resultantem malam fidem; adeoque etiam propter confusionem, dedecorosam, et naturalis ordinis inversionem keinen rechtmässigen verfang vnd Crafft haben. Idque eo minus, quod attentata eiusmodi in Capitulationes Regni impingerent: quas in officiorum constitutione omnes gentes accurate postulant observari. Nec desunt in simili exempla, quod substitutio Officialium, vel ita ubi Lex Regni Ordinarios eligere iubet.

Dieweiln dann bey diesem allem evidentia et notorietas rerum summa vor angen/vnd die Erb Aempter sich hierinn non ad ipsam Legem et testimonium beruffen/die Hoff Aempter auch als bestelte diener/ welche keine Erb Statten bey ihren officiis schlagen/ sondern beyderseits ausskündtlich seindt/ im Rechten kein legitimum contradictorem vnd Gegenpart vertretten können.

So getrösten sich demnach die Erb Aempter vestiglich/ daß ihnen kein Recht einigen process auffdringen/ sondern in claris der text/ in dubio vero die Ordnung der Natur hierinnen vor deß gegentheils ohnzeitiger exposition vnd turbation respectire vnd angesehen/ sie auch gebührlich manutenirt werden sollen.