CAMENA Early Modern Latin Texts

SCIPIONIS AMIRATI celeberrimi inter neotericos scriptoris. DISSERTATIONES POLITICAE SIVE DISCVRSVS IN C. CORNELIVM TACITVM. Nuper ex Italico in Latinum versi, et cum toto rei politicae studiosorum orbe communicati. Quibus praemissae sunt ex eodem Tacito excerptae DIGRESSIONES POLITICAE a CHRISTOPHORO PFLVGIO EQVITE MISNICO, vno [reading uncertain: copy of the print faded] imaginibus, et doctrinâ praeclaro, indicatae obiter amico studioso. Accessere seorsim ob argumenti similitudinem, summamque operis elegantiam DE REGIS, AC REGNI INSTITVTIONE LIBRI III. Cum elenchis Capitum, et accuratis Indicibus vnicuique operi adiunctis. Cum gratia, et consensus Superiorum. HELENOPOLI. Impensis Ioannis Theobaldi Schönvvetteri, Praelo Richteriano M. DC. IX.

PERILLVSTRI, ET CL. V. ALBERTO FABRIANO INCLYTAE PHILHARMONICORVM ACADEMIAE PRINCIPI IVLIVS BELLVS IVSTINOPOLITANVS S. P. D.

VERONAM quisquis adit, et amphitheatrum, arcus, trophaea, statuas, antiquorum operum moles, arces, moenia, propugnacula, turres, pontes, palatia, hippodromum, Athesis amoenitatem, montium prospectus, et caetera id genus, vulgaribus oculis patentia, contuetur; is profecto materiam vrbis, non ciuitatem, quae ipsius vrbis forma, et anima est, introspicit. Nam quamuis illa mirifica sint, et singulari naturae atque artis munere in vnum locum plena manu congesta esse videantur: tamen similia posse alibi, saltem disperse, inueniri non contendam: At ciuitatis huius praerogatiuas quae vsquam gentium exaequabit ciuitas? Paret quidem Imperio Veneto, sed ita paret, vt sub patrocinio magis, quam sub dominatu illius existat: nempe ciues, publicae potestatis participes,

vicissitudine parendi, et imperandi, virtutes omnis generis feliciter exercent, et qui boni viri audiunt, iidem (quod rarum) boni ciues censentur. Maiorum gentium laudes clarissimis histortarum monumentis consignatae circumferuntur: sed praesentem ciuium gloriam quis Momus audeat diminuere? Vbi frequentior nobilitas? vbi litteris et armis excultior? vbiliberalium artium studiosior, et ad laudabilia quaeque propensior? Spartae optimum erat senescere, quia, caeteris aetatibus adfurorem militarem inclinantibus, sola seniorum moderatio, et virtus honorem merebatur: At VERONAE adolescere etiam, et virilem aetatem agere optimum, et honorificum est: quippe seniles in adolescentibus, nedum in viris, mores apparent. Spirant quidem generositatem, et Martiale robur, vtque in lana inest color, neque potest elui, ita, fortitudinis coloretincti, cedere nescii videntur: sedrectae educationis ope mansuefacti; pertractabiles sunt, inter se amantes, exteris benignissimi. Huiusce rei caussas cogitanti mihi, praecipua illa obueniebat, antiquos legumlatores ita populos suos instituendos censuisse, vt frigidiores, et segnes nationes ad fortitudinis opera vino excitarent; feruidas nimium, et ad feritatem propensas musicâ sedarent. Hinc aliae gentes temperato potu, et Spartani excisis vitibus musicam induxerunt; nonnullae vino, siue alio tantundem exhilarante potionis genere recepto, docta, et ingeniosa quaeque modulamina fastidiuerunt: proinde Arctous orbis nostrâ quoque tempestate natiuam tarditatem emendat eo commodius, quo potat alacrius, nihilque publice, aut priuatim expedit opportunius, quam cum temeto calet caput. Vbi vero locorum efferuescunt, ebulliuntque animorum cupiditates, illic, nisi musicae temperamentum, iuxtasummorum Philosophorum sententiam, adhibeatur, eas ad insaniam effluere, et effundi in vitia, necesse est.

Sapienter igitur, et percommode cum VERONENSI nobilitate actum fuisse mihi videtur, vt recepto a maioribus, auctoque a viuentibus instituto, musica variis in coetibus vbique percolatur. Inter quos Philoarmonicorum Academia musicae, et politiorum literarum exerciationis laude adeo praestat, vt toto orbe terrarum laudabilius nihil esse videatur. Illiberales musicos, quinobilissimam, solisque Principibus, et sapientibus dignam artem dehonestant, et quicunque empirici quodammodo musici sunt, laudent alij. Ego eos tantum in coelum vsque efferendos esse puto, qui virtutis augendae, appetitus domandi, ciuiliter, beateque viuendi gratiâ harmonicis numeris vtuntur, quemadmodum et vetustissimis temporibus iidem musici, qui etiam vates, et sapientes, seu theologi habebantur: Cum enim mundus, mundique partes, et elementa musicis numeris constent, nos autem breues et minores mundos numeris se ipsos mouentibus constitutos, Deumque ipsum numerorum omnium fontem, et monadem esse, praestantissimi philosophantium definiuerint; quis nominis huius honorem istis largietur verorum musicorum simiis, quirerum naturalium causas ignorant, qui diapason, tanquam concentum vniuersalem rationi, excandescentiae diapente, cupiditati diatessaron accommodari nunquam speculantur; qui diuersae temporum, hominumque constitutioni respondentes tropos non referunt, seriis rebus Dorium, bello Phrygium, excitandae menti Lydium: qui denique parum callent, quod muficae genus cuique reipub. cuique hominum societati, cuique homini, et humano affectui congruat? Sic Plato Lydias modulationes accommodatas gemitibus a sua republica explosit, et Timotheus Alexandrum, tonis Phrygio, Dorioque mutatis, ad arma sumenda, mox deponenda compulit. Ob quarum rerum scientiam, quae miranda olim

domi, militiaeque legislatores, et sapientes effecerint, praeteribo tacitus, quoniam adte, FABRIANE generosissime, Philharmonicorum Principem verba facio: qui non, vt plerique, hebes, et quasi claudus, tantumque empiricus in hoc studio saepe versaris, sed optimis litterarum disciplinis perornatus, morum temperatione eximius, demum peregrinationibus eruditus, nihil eorum, quae ad vniuersam naturam, ad moralem perfectionem, ad ciuilem felicitatem spectant, ignoras. Haec scilicet est vera musica, pectoris sui penetralia purgati animi virtutibus excolere, et ad normam vniuersae mundi harmoniae concordare: nunquam te Diogenes (quod aliquando fecisse aduersus tui dissimiles legitur) in ius vocasset, quod, congrue aptatis lyrae chordis, mores inconcinnos haberes. Quamobrem prudenter tein Principem suum praelegerunt Academici tui, hoc est, illibatus VERONENSIVM flos; Non enim in istum coetum admittitur, nisi qui virtutum dignitate, nominis amplitudine, generis claritate praecellunt. adeo vt qualem salubritatem, et oblectationem obtinet ver in anno, eiusmodi sit VERONAE iuuenum Philharmonicorum splendor, et honestas. Quem Principatum vulgus more suo parum fortasse curat, plurisque facturum est vel maiorum tuorum virtutem, quos longo ordine numeras, quondam in Britannia insula illustrissimis familiis, quin etiam (quod non ignoramus) Regio stemmati affinitate coniunctos, vel suspiciet promptius, dispersos in praesens per Germaniam, gentiles tuos, viros opibus, et autoritate pollentes; vel denique domum tuam, cum perse, tum praecipuae nobilitatis cognationibus, affinitatibus, et amicitiis potentem, libentius praeferet; Atqui mihi, communia haec non valde miranti, potius est, et antiquius, ob eam causam magis ac magis te diligere, teque praedi care, quod iudicio virtutis amantium non inter plebeios, incultosque

homines, sed inter nobilissimos, atque ornatissimos primus, et qualicunque imperio dignus habeare. Huius autem beneuelae animt mei in te propensionis etsi Martinum Hasdalium, virum plurimo rerum vsu insignem, officiosissimum, integerrimum, tibique recenti consuetudine probe cognitum, testem habeo locupletissimum: tamen existimaui, operaeprecium fore, vt in praesentia tibi eiusdem beneuolentiae meae indicium aliquod, atque argumentum ipse praeberem Cum vero per occasionem studiosae peregrinationis meae contigisset, vt Andreae Matthaei Aquiuiui Hadrianorum, Interamnatumque Ducis musica, et moralia quaedam in gratiam illustrissimorum hominum typis mandanda curarem, et vno eodemque tempore Scipionis Amirati, exoptatissimas ab Italicae linguae ignaris dissertationes edere mei iuris esset; potissimum tibi opus hoc dedicare decreui: non quorem nouam (tritus est enim, et iam pridem apud nos lectitatus autor) tibi, Italisque ingenijs, hoc subsidio minime indigentibus, mitterem; sed vt Amiratus ipse amicorum opera latinitate donatus, tui, per Germaniam notissimi, nominis dignitatem in fronte gerens, simul meam erga virtutes tuas obseruantiam cunctis artestaretur. Erunt quidem in hoc septentrione, qui limatius loquentem autorem hunc desideratur: sunt, sed industriam alienam, operamque meam aequi consulent, vt spero, si id laboris sponte, et ingenue ad sui vtilitatem cogitauerine susceptum fuisse. Plurimum debebitur (id ego praesto, et fideiubeo) censoribus, et emendatoribus quibuscunque. Interim, vt monuit Aristoteles, Agendas esse cognoscant gratias iis, qui ante nos errarerunt: conferunt enim inquit, aliquid etiam isti, habitum namque nostrum exercuerunt: si enim Timotheus non fuisset, multum melodiae nequaquam habuissemus: si tamen Phrynis non extitisset, ne Timotheus quidem. Accedit Amirato perelegans

de Institutione Regis, Regnique libellus, quo te ipsum muneror eo libentius, quo rei politicae te studiosissimum et iam nunc esse, non dubito, quando ab ineunte aetate tuâ ad omnia te laudabilia genitum, et ad grauiora sapientiae studia anhelantem recordor. Aliena, inquies, aut vix tua donas, dedicasque. Anne oblitus es, Aeschinem, pauperem Socratis auditorem, cum caeteros videret condiscipulos, amplis muneribus magistrum ornantes, Meipsum, dixisse, nihil habens reliqui, tibi dono? Cui Socrates: Quid niru mihi magnum munus dederis, nisi forte paruo te aestimas? Habebo itaque curae, vt te meliorem tibi reddam, quam accepi Me ipsum igitur, ALBERTE clarissime, tuae virtutis ergo, accessionem ad haec, et veluti mantissam habeto. Vale.

IVLIVS BELLVS LECTORI S.

NOuarum rerum studium, humano generi solens, gratumque, cum rebusp. tum ad magna natis adolescentium ingeniis noxium, infestumque esse, dum mecum reputo; saepius in mentem venit mirari, cur Scipionis Amirati in Tacitum magis, quam Taciti ipsius de re ciuili disputationes habeamus cognitas. Quam admirationem meam magis magisque augetipsum disserendi genus, adeo diuersum, et discrepans inter se, vt vel Tacitum, vel qui eius non sequuntur vestigia, possis arguere; nisi forte censeas in eiusmodi scripturae genere aliud rerum auctorem per digressionem decere, aliud laudi ponendum esse illi, qui hocipsum promittat, neque agat aliud. Interea omnibus constare arbitror, in Taciti disputationibus plus esse negotii, in his, qui neotericorum insistunt vestigiis, maius otium deprehendi, et nescio, quid superuacanei ex inscitia reip. et vmbratica illa doctrina, nonnullis nationibus adeo frequenti, vt, posteaquam nugarum maximarum veluti delectum egerunt, eas opulenti Thesauri titulo, atque indice venditare non dubitent. Quare consilium mihi fuit, ipsas proponere Taciti disputationes, quas passim operi suo inseruit, vt Magistri prudentiae, quorum hoc seculo prouentus maximus est, modum ex sapientia, optimo exemplo primum discant, dein doceant caeteros. Quoniam vero benignum est (inquit ille) et plenum ingenui pudoris

fateri, per quos profeceris, mihi pro hoc munere nihil, studiose lector, debeas. Scito, cum peregrinandi studio Germaniam peragrarem, et cognoscendi viros doctrinae famâ praestantes desiderio ducerer, incidisse me bono quodam meo fato in CHRISTOPHORVM PFLVGIVM Eq. Misnicum; Deus bone, quem virum? Equidem, vt summam eius humanitatem, modestiam, et benesicentiam praetermittam, quibusvis optimarum disciplinarum studiis excultum, incredibili memorandi facultate, et eximiis ingenii laudibus insignem, virum denique singularibus et naturae, et artis priuilegiis ornatissimum: naturae primum, quia si quis maiorum ipsius claritatem respexerit, et vel in vnum, praeter caeteros, IVLIVM PFLVGIVM, qui vltimus omnium Numbergensis Episcopus, et Princeps extitit, mentis oculos defixerit, is Christophoro nobilissimae praerogatiuae laudem cogetur attribuere. Hic enim ille est Iulius Episcopus, qui auorum nostrorum memoria ob dissidentes de religione sententias fluctuante Germania, prudentissimis consiliis, eloquentiae fulmine, sanctitatis exemplo, arduis conatibus Christianam remp. mirifice iuuit, vetuitque, ne longe lateque serpente haeresum morbo totum patriae corpus inficeretur: extat inter illius scripta ad Principes, populosque Germaniae lueulentissima oratio, expressum magnae prudentiae, charitatis, doctrinae monumentum, quam apud plerosque omnes Germanos aureis litteris descriptam non haberi, neque manibus teri, valde mirarer, nisi maior eorum pars ferocibus obruta studiis surdas ad veritatem, et ad generosa verba aures haberet. Tanti viri similima propago

Christophorus ad naturae munera tot artis, et industriae labores adiunxit, vt inter doctos doctissimus domesticam gloriam egregie continuauerit, tantumque meritorum apud bonos quoslibet animi virtutibus consecutus sit, quantum ad maximos quosque honores pro dignitate sustentandos abunde futurum esse videatur. Colloquebamur aliquando nonnihil de re litteraria, variosque praesertim de Italicis quibusdam ingeniis, rei politicae plus iusto deditis, sermones ferebamus: absurdam rem quibusdam videri, aiebat, ciuilis facultatis praecepta ab iis viris tradi, qui libertatem ne summis quidem labris degustant, cogunturque ad placitum potentiorum, non ad suae normam rationis disserere, et de tota rep. eas plerunque sententias proferre, quae dominantium rei conducunt magis, quam naturae consentiunt. Quaedam excusanti mihi, quibusdam aperte refraganti, sapienter subiungebat, plurimis saltem Italorum non eximi, quin verbosis dissertationum maeandris, et phaleratis nimium circuitionibus, adeo discurrant, vt haud raro in orationis flumine mentis gutta desideretur, nihilque discursibus iis esse videatur hominibus ad solidam doctrinam aspirantibus mouendo fastidio, stomachoque aptius: eccur veterum autorum discursus posthaberi, quos historiis suis passim pulcherrimo rerum delectu, qua politice, qua geographice, interserere consueuerunt? profecto satius esse, horum digressiones vna cum rebus grauissimis, ex quibus eliciuntur, admirari, quam eorum, qui sententiolam casu excerptam, quatuor exemplis, totidemque similitudinibus circumuestitam, tanquam folium Sibyllae, credulis ingerunt: ostendebat

mihi (praeter caetera sapiente, et in rebus agendis consummato Philosopho dignissima opera) volumen propediem in lucem edendum, quo ille omnes omnium et Graecae, et Latinae historiae scriptorum digressiones collectas, et in ordinem digestas, doctissimis illustrauerat scholiis, et interiectis suo Marte obseruationibus ampliauerat. Accidit deinde. vt cum paucis post mensibus praesentium Amirati discursuum editioni forte interessem, operae precium fore putauerim, si ego ipse, perlecto animi caussa Tacito, quasdam eiusdem digressiones ob oculos tibi ponerem, vt saltem hoc exemplo scripturienti huic seculo priscam modestiam obiiciens, quantum a nimio loquentiae fluxu temperandum, et quam breuiore compendio ad sapientiam contendendum sit, intelligas. Hoc studium meum vt boni consulas, vehementer te etiam atque etiam rogo.

[gap: Christoph Pflug: Digressiones Politicae ex C. Cornelio Tacito, Quibus hodierna de Rep. disserentium audacia prisco Romanae modestiae exemplo in ordinem cogitur]