Regeln fuer die Texterfassung 03/2001
not necessary
[Exemplar Epistolae, quam misit Jeremias.
] Baruch C. 6.
Alcidamus quidam rhetor antiquus, inprimis nobilis, scripsit etiam laudationem mortis, quae constat ex enumeratione malorum humanorum.
Cicero QQ. Tuscul. L. I.
[Amantium irae amoris integratio est.
] Terentius, Andr. Act. 3 scen. 3. Ostenditur, Morbum animi alium alio non sanari.
C. Mutius adolescens nobilis
L. Tarquinius Superbus regnavit annos V. et XX.
Turnum Herdonium, quem inter Latinorum Proceres habebat infestissimum, oblato falso crimine insontem oppressit.
Gabios item minime arte Romana, fraude ac dolo aggressus est,
Neque enim filium suum verberare dubitavit.
Miseriaeque et labores plebis in fossas cloacasque exhauriendas demersae; Romanos homines, victores omnium circa populorum, opifices ac lapicidas pro bellatoribus factos.
Hic enim primus regum traditum a primoribus morem de omnibus Senatum consulendi solvit.
Populum Romanum --- ab iisdem Etruscis obsideri quorum saepe exercitus fuderit.
CCC conjuravimus principes juventutis Romanae
1 Contemnunt novitatem meam; ego illorum ignaviam. mihi fortuna, illis probra objectantur.
2 Quamquam ego naturam unam et communem omnium existimo, sed fortissimum quemque generosissimum esse.
3 Ac si jam ex patribus Albini aut Bestiae quaeri posset, mene an illos ex se gigni maluerint: quid responsuros creditis, nisi sese liberos quam optimos voluisse?
4 Quod si jure despiciunt me, faciant idem majoribus suis: quibus, uti mihi, ex virtute nobilitas cepit.
5 Invident honori meo: ergo invideant labori, Innocentiae, periculis etiam meis: quoniam per haec ilium cepl. verum homines corrupti superbia ita ae tatem agunt, quasi vestros honores contemnant; ita hos petunt, quasi honeste vixerint.
6 Nae illi falsi sunt, qui diversissimas res pariter exspectant, ignaviae voluptatem, et praemia virtutis.
7 Atque etiam, cum apud vos aut in senatu verba faciunt, pleraque oratione majores suos extollunt: eorum fortia facta memorando Clariores sese putant. quod contra est. nam quanto vita illorum praeclarior, tanto horum socordia flagitiosior.
8 Et profecto ita se res habet: majorum gloria posteris lumen est: neque bona, neque mala eorum in occulto patitur.
9 Hujusce rei ego inopiam patior, Quirites, verum id, quod multo praeclarius est, meamet facta mihi dicere licet.
10 Nunc videte, quam iniqui sint. Quod ex aliena virtute sibi arrogant, id mihi ex mea non concedunt: scilicet quia imagines non habeo, et quia mihi nova nobilitas est. quam certe peperisse melius est, quam acceptam corrupisse.
11 Equidem ego non ignoro, si jam mihi respondere velint, abunde illis facundam et compositam orationem fore. Sed in maximo vestro
beneficio, cum omnibus locis me vosque maledictis lacerent, non placuit reticere: ne quis modestiam in conscientiam duceret.
12 Nam me quidem ex animi sententia nulla oratio laedere potest. quippe vera, necesse est bene praedicet: falsam vita moresque mei superant.
13 Sed quoniam vestra consilia accusantur, quimihi summum honorem, et maximum negotium imposuistis: etiam atque etiam reputate, num id poenitendum sit.
14 Non possum fidei caussa imagines, neque triumphos, aut consulatus majorum meorum ostendere: at si res postulet, hastas, vexillum, phaleras, alia dona militaria; praeterea cicatrices adverso corpore.
15 Hae sunt meae imagines, haec nobilitas, non haereditate relicta ut illa illis, sed quae ego plurimis meis laboribus, et periculis quaesivi.
16 Non sunt composita verba mea: parum id facio: ipsa se virtus satis ostendit: illis artificio opus est, ut turpia facta oratione tegant.
17 Neque literas Graecas didici: parum placebat eas discere, quippe quae ad virtutem doctoribus nihil profuerunt.
18 At illa multo optima reipublicae doctus sum, hostes ferire, praesidia agitare; nihil metuere, nisi turpem famam; hyemem, et aestatem juxta pati; humi requiescere; eodem tempore inopiam, et laborem tolerare.
19 His ego praeceptis milites hortabor: neque illos arcte colam, me opulenter: neque gloriam meam laborem illorum faciam.
20 Hoc est utile, hoc civile imperium: namque cum tute per mollitiem agas, exercitum supplicio cogere, hoc est dominum, non imperatorem esse.
21 Haec atque talia majores vestri faciundo, seque remque publicam celebravere, queis nobilitas freta, ipla dissimilis moribus, nos illorum aemulos contemnit, et omnes honores, non ex merito, sed quasi debitos a vobis repetit.
22 Caeterum homines superbissimi procul errant majores eorum omnia quae licebat, illis reliquere, divitias, imagines, memoriam sui praeclaram.
23 Virtutem non reliquere, neque poterant: ea sola neque datur dono, neque acciptur.
24 Sordidum me, et incultis moribus ajunt: quia parum scite convivium exorno, neque histrionem ullum, neque pluris pretiicoquum, quam villicum habeo.
25 Quae mihi lubet confiteri, Quirites. mam et ex parente meo, et ex aliis sanctis viris ita accepi, munditias mulieribus, viris laborem convenire; omnibusque bonis oportere plus gloriae, quam divitiarum esse; arma,
non supellectilem, decori esse.
26 Quin ergo, quod juvat, quod carum aestimant, id semper faciant: ament, potent: ubi adolescentiam habuere, ibi senectutem agant, in conviviis, dediti ventri: sudorem, pulverem, et alia talia relinquant nobis, quibus illa epulis jucundiora sunt.
27 Verum non ita est: nam ubi se flagitiis dedecoravere turpissimi viri, bonorum praemia ereptum eunt.
28 Ita injustissime luxuria et ignavia, pessimae artes, illis, qui coluere eas, nihil officiunt; Reipublicae innoxiae cladi sunt.
]
Non fraudabo Lectorem elegantissimo carmine, quo hanc ipsam Marii Orationem e Sallustii verbis expressit Jacobus Vanierius. In ejus Epigrammatis Moralibus hi extant Hendecasyllabi, quos, quoniam raro occurrunt, et comparationis utilis ac eruditae occasionem hic praebent, operae pretium facturus mihi visus sum, si adjungerem.
Quod nec dives opum, domo nec ortus
Clara, militiae gradus per omnes
Armorum decus artigi supremum;
Solent carpere dente me maligno,
Qui luxu vitiisque diffluentes,
Sic vivunt quasi respuant honores:
Sic rursum, quasi vixerint honeste,
Virtutis pretium ambiunt superbi.
Qui nostrae volet invidere laudi,
Bellis invideat periculisque,
Quibus partus honos mihi e parentum
Ostentant titulos imaginesque,
Suum qui nihil unde glorientur,
Praeter nomen, habent: ego triumphos
Ego signa meo cruore tincta
Monstrabo: spolia, urbium ruinae,
Multo vulnere corpus exaratum,
Haec insignia sunt imaginesque,
Mea haec nobilitas; mihique vestris
Honos ut Proavis per arma coepit.
Malo nobile condidisse nomen,
Quam patrum meritis mihi relictum,
Inerti decus inquinare vita.
Malo me patre gaudeant Nepotes,
Quam si sub stygio puderet Orco
Meos degeneris patres Nepotis.
Laus est vera, suis sibi periclis
Quam quisquis peperit; suumque nomen,
Suos qui proavos genusque jactat,
Claris alterius superbit actis.]
In Opusculis Jac. Vanierii, ex editione nova Parisina, 1730; inter Epigrammata Moralia.
[Superius seculum verborum erat; nostrum est rerum.] Voltarius.
LEgo Ciceronis ad Atticum epistolas, eo nomine mihi carissimas, quod latinissimas. Sed haereo nonnunquam, nec auctoris mentem satis assequor, historiae notitia destitutus, aut linguae. Exemplum cape e duobus locis, quos explicandos tibi propono hodie, hesterna lectione deprehensus. Epistola erat in Editione Operum
sed imminuit autoritatem suam, quod habere dicit caussam promulgatam. Illud idem de Clodio avet.
] Sed Editiones aliae, quas consului, vocabulum avet emittunt. Ego vero, sive id addam, sive abjiciam, nihil video. Paucis deinde interjectis, de Pompejo ita habet: [Pompejus tegulam illam pictam silentio tuetur suam.
] In aliis vero exemplaribus non tegulam, sed togulam video. Tu, quem utrique loco subjectum esse sensum judices, pro tua humanitate et amicitia perscribas rogo. Vale, et meam interrogandi libertatem tuae bonitati imputa, quae provocavit. Dilingae, 27 Nov. 1743.
FErtile solum est Cicero, e cujus uno alterove nobis versu ampla hodie messis nascetur. Initium ab eo loco ducam, qui prior in fonte occurit, de Metello. Tullis ergo in illa ad Atticum epistola duas Clodii caussas attingit, ambas gravissimas, ambas odiorum inter ipsos immortalium effectrices. Earum altera est de violatis a Clodio Bonae Deae sacris: qua in caussa cum ipse Cicero, vir tantus, et consularis, testimonium adversus reum dixisset, absolutus est ille tamen corruptis suffragiis, et, ut
afflicta respub. est empto constupratoque judicio.
] atque haec consulibus superioribus, paulo post Attici Roma profectionem. Coss. deinde Metello et Afranio, iis ipsis, quibus haec exarata est Ciceronis epistola, coepta est caussa Clodii altera, quae periculi minus, sermonum et strepitus etiam plus haberet. ea fuit de Clodii a patriciis ad plebem transitione: quam quidem legibus Romanis alienam et iniquam fuisse cum alibi docuit Cicero, tum hic obiter ostendit, cum narrat, reclamasse sein senatu. ae tum subjungit nostrum hoc ipsum de Metello: quod quidem in aliis editionibus aliter esse video. Manutii Veneta sic habet: [imminuit auctoritatem suam, quod habere dicit caussam promulgatam. illud idem de Clodio.
] celeberrimi autem Petri Victorii gallica lugdunensis: [quod habet, ut dicit, caussam promulgatam. Illud idem de Clodio.
] et haec quidem eodem recidunt: sed loonge divertit maxima Parisina, eademque emendatissima, Dionysii Lambini: [imminuit auctoritatem suam, quod habet dicis caussa promulgatum illud idem de Clodio.
] Ego Lambinum sine dubio sequor, qui, vel ipso fatente Lipsio, longe princeps fuit Criticorum eorum, qui in recognoscendis ac restituendis Veterum codicibus operam posuere. Quo sensu locum accipiam, veluti per gradus quosdam expono; ac primum, quid sit promulgare. Promulgo, inquit Festus, veluti provulgo dictum est, idemque erat ac expono, propono, in conspectum do. Qui enim
dicis caussa? Vir latine doctissimus Facciolatus, dicis, inquit, [caussa quid fieri dicitur, quod nulla alia caussa fit, quam ut factum esse dicatur, id est, quod non serio, sed perfunctorie fit, nec ut officio fungamur, sed ut functi videamur.
] Et utitur hac locutione Cicero locis pluribus. Haec praefatus, locum ipsum ita interpretor. Ait Cicero, esse quidem Metellum consulem egregium, ipsiusque amantem; imminuere tamen suam ipsius auctoritatem, quod legem ab Herennio male promulgatam, ac pronde irritam, tamen ferret ac dissimularet,
caussam promulgatam, hac eadem explicatione utentur: sed iis erit reddenda ratio de verbis, quae subjiciunt: illud idem de Clodio. nullius haec sensus sunt. quid enim aliud scripserat adhuc Cicero, nisi de Clodio? aut quam comminisci possis caussam, quam promulgatam a Metello haberi dicat Cicero, si ea clodiana non est? quodsi haec est, quomodo repente in duas dividitur? itaque nunquam dubitavi, quin repudiata Manutii et Victorii Lectione standum esset Lambiniana, si vel antiquorum exemplarium fides abesset: demum vero deprehendi, etiam hanc suffragari judicio meo: Lambinus enim in rationibus emendationum, quas re judicata consului, ad hunc locum simpliciter et rotunde definit: [sic legendum est.
] quod ille, nisi certissimis monumentis rationibusque instructus non solet:
insignia Magni,
Armaque, et impressas auro, quas gesserat olim
Exuvias, pictasque togas, velamina summo
Ter conspecta Jovi.]
Sed, ut dixi, evaserit sic interpres, non exhauserit. Verus igitur sensus jam altius est repetendus. Toga picta privato nemini Romae, in Repub. quidem, unquam permissa est gestanda pro arbitrio, praeterquam Paulo Aemilio, et Cn. Pompejo. Reprehenditur ergo a Cicerone Pompejus, quod singularibus a repub. ornatus honoribus, satis haberet, eos tueri, involveretque se sua illa, quam irridens hominis vanitatem togulam appellat, parum sollicitus, quid expediret, dum eos ne offenderet, qui privatim honori ejus obesse possent: id enim eo loco deplorat, neminem jam Romae,
I. MIserum fuisse Seculum, quo sola, vel certe potissima, cura verborum fuit, rebus neglectis. Virgilii, Homeri, Ciceronis, Curtii, Pindari membra quaerebantur, spiritus ignorabatur.
II. Superstitiosa de membranis sollicitudo. Ex Ovidio Cnippingii exemplum.
III. Tota plaustra Commentariorum, a Gronovio in Livium, ab aliis in alios latinitatis auctores edita, solius latinitatis caussa.
IV. Ingentes de inutilibus contentiones. ut illa, sitne Aeneidos Virgilianae principium Arma virumque cano, an Ille ego qui quondam etc.
V. Plura ejus generis, praesertim apud Caelium Rhodiginum magno numero. Initio fastus ridetur Jul. Caes. Scaligeri, a Burden cognominati, qui meliorem se latinitatis magistrum ipso Varrone praedicare non erubuit.
VI. Eruditionis vanae studium improbum. de veterum crepidis: de togae Romanae forma: Juno, an Diana, Lucinae nomine intelligenda.
VII. Damnantur Priapea Scioppii, et quicunque amatoria Ovidii, ac libidinosa Petronii ante omnium oculos exposuerunt, et illustrarunt.
VIII. Operosa sedulitas in disquirendis literulis, quasi rei cardo in his verteretur. Marii Nizolii Thesaurum Ciceronianum, utilissimum latinitatis studio opus, perperam tamen interpretati illi, quibus nil nisi Tullianum in latinitate probatum.
IX. Notantur, qui latinum sermonem solum tanquam unicum omnis literaturae domicilium colunt, quasi libri omnes, linguis aliis scripti, herbae duntaxat Nicotianae, seu tabaci, involucra fieri mereantur.
X. Seculo Verborum nemo doctus erat, nisi qui hebraice, chaldaice, qui punice, et syrice, et arabice sciret, et utique graece
ancora ex graeco fonte derivetur, an, quod Caesar Scaliger mavult, anchora?
XI. Laudanda et verborum cura, non sic tamen, ut sit praecipua. Rebus, rebus, et naturae intelligendae animum impendamus. Omnis Delrii copia, in Senecam Tragoedum scribentis, etsi pererudita, tantum tibi non proderit, quantum breves Petri Cornelii, aut Antonii Clausi, suismet Tragoediis additae animadversiones.
XII. Prae Salmasio commendantur Renati duo. Rapinus de Literis Humanioribus, et Bossuaeus de Poemate Epico.
XIII. Diffusi commentarii, et eruditione undique corrasa pleni, plus fastidii, quam emolumenti afferunt.
XIV. Laudanda in Seculo Verborum diligentia: grates majoribus agendae, quod Graecos Latinosque Auctores nobis perpurgatos reliquerunt, quod Commentarios, quod Lexica omnis generis usui nostro congesserunt.
Dumque ea Cephenum medio Danaeius heros
Agmine commemorat; fremida regalia turba
Atria complentur: nec conjugialia festa
Qui canat, est clamor; sed qui fera nuntier arma.]
FREMITU REGALIA TURBAE ATRIA COMPLENTUR. Florentinus S. Marci, Urbin. pri. Palat. pri. Vatic. tertius et quartus Medicei, primus et sec. Moreti, Arondel. et quatuor alii,]fremida turba. quod non est de nihilo. apud Drepanium Florum famidudus occurrit.Vel famido gratas vertat ab ore dapes.Flammidivoce usus Apulejus.rubidusapus Plautum non semel.cibus ninguidusapud Prudentium Cathemer. Hymno VI. pro quo alii codicespinguidus. mox connubialia festa rectius unus Basileensis, Calandrae Excerpta, tertius Palat. et Bersmanni codex, quam quod in vulgatis et plerisque scriptis,conjugalia. quod contra metri legem est. primus tamen Palat. secundus Vatican. prior Erfurt. et sex. aliiconjugialianon male. sic lib. VI. v. 536.conjugialia jura. et lib. XI. v. 744.conjugiale foedus. ubi veteres plerique pari modo perperamconjugaliaetconjugale. Heins.
quod statui, certum est.] Refragantur acriter multi, ad duo illa provocantes Martialis epigrammata, I. VIII quinquagesimum sextum, et l. XIIII 185. Addunt Ovidii, Persii, Sidonii Apollinaris, Vegetii Testimonia.
Dissertatio Philologica de Tavtologia Homeri,] auctore [
August. Petro Bornemanu, Schoenebecca-Magdeburgico.]
Nec duplici squama lorica fidelis et auro Sustinuit.]
Hostem cum fugeret, se Fannius ipse peremit.]
Secreti loquimur: tibi nunc, hortante Camoena,
Excutienda damus praecordia.]
PERS. Sat. 5.
FAmiliare multis Ludi genus, quod ab Ardea nomen traxit, numeris includere libuit: neque magis argumenti siccitas ab hoc proposito me avertit, quam olim in Miscellis Literarum Humaniorum (L. II Art. IV) ne Ludum Latrunculorum versu persequerer. Tesseris quadraginta hic Ludus absolvitur, quas ordine enumero: et quoniam aliae aliis infestae sunt, et exitiosae, de periculo insidiisque admoneo. Sic Pisci metuendus Piscator est, Lepori Canis, Gallinae Vulpes. Saepe et perniciem, quam aliis comparant, ipsi incurrunt, ab hoste alio strati: nam et Mus, dum Caseum absumit, non raro a fele corripitur; et Cervus, modo Serpentis victor, telo Venatoris dejicitur; et Perna, quae pavidum Judaeum in fugam conjicit, Coci ferro succumbit. Terribilium vero omnium, etiam in joculari hoc mundo, terribilissimum Mors est: quae quoties in conspectum venit, fatali vulnere viventes omnes trucidat. Columnae Ludi cursum inhibent, et stare cogunt: Cancri occursus retro omnes vertit: transilire ad proximum Equus jubet. Regnum Ludi occupavit Ardea, sola immortalis, sola invicta;
Ex Piis Desideriis Hermanni Hugonis, L. 2 eleg. 14. Experimentum, Quo Carminis Heroici Tiro doceatur, quam illud ab Elegiae stylo recedat.
Ex noto fictum carmen sequar, ut sibi quivis
Speret idem, sudet multum, frustraque laboret
Ausus idem: tantum series, juncturaque pollet.
Horatius in Arte Poet.
Sub umbra illius, quem desideraveram, sedi.
Cant. 2.
In Cap. 2 Cant.
[Umbra fit ex corpore et luce, et est itinerantium refrigerium ab aestu, et protectio a tempestate. Arbor vitae, scilicet malus, est sancta Crux; fructus ejus, CHRISTUS; umbra, tutela vel refrigerium humani generis.
]
PRoposita est a me eruditis Scytale haec Heroica in Miscelis Literarum Humaniorum L. II Artic. VIII, his verbis: [In antiquo volumine reperitur fragmentum chartae, in quo haec leguntur: tu, quae deficiunt, supple.
soles absumere cantu,
doctis implere querelis,
satiatur curia verbis,
si desis, versus inanis
vanus clamator inhaeres:
sum cetera nosti.
stellas metire nitentes,
mera, lunaeque labores:
eque visos ante planetas
artis describe meatus,
ervet labor irritus omnis.
cursu pernice rotetur
praeceps impete tellus
ulvum seu arte metallum
hoc natura negavit:
tus est, gensque altera supra
vivit, non moribus iisdem;
vallesque moventur inanes:
pejor vesceris aura
s, quid cetera prosunt?
sic te sapientia ducet:
fugiant, sic esse beato
]bulis procul, et procul umbris.
Satis jam diu aenigma hoc plurium ingenia fatigavit: tandem prodire solutionem par est, quam, a multis desideratam, oculis subjicio.
PRiorem Scytalen in Miscellis meis eodem loco sequitur altera, quam Lectorum divinationi hunc in modum exposui: [In Pinacotheca tibi ostenditur antiqui et pretiosi operis tabula, sed cujus partem alteram in vehementi incendio flamma consumpsit. Quod superest latus, hominem monstrat audacem et lacertosum, luctantis specie, et sive pardum, sive leonem discerpturi, cujus non nisi extremum os et priorum pedum ungues apparent. Versuum, qui picturae subjecti erant, haec vestigia oedipo Vulcanus reliquit.
Amphitryoniadi
Victori Nemees: t
In tabula, non me
Dictaei Patris, ve
Monstrorum domi
Quid stupidi tre
Vester io vincit cla
Immanisque ferae
Macte animo, gene
Te manet ille tuae ster
Non impar turri
Castraque tota unus
Invidiam soceri fra
Major ab insidiis, so
At tua progenies ho
Cum Patris imperio regna
Sublimem caelo stirp
Efferet, ac toto]
Enimvero Oedipum non unum torsit captiosum aenigma hoc, cujus primi versiculi promittere Herculem videbantur, dum Amphitryonadis victoris Nemees, ac Dictaei Patris meminere. Sed extrema Herculi cum non respondeant, alius huic nodo quaerendus est cuneus. Do solutionem, nec simplicem tantum; sed, quod in argumento tali fieri vix posse crederes, gemeinam, aequaliter cum eadem Scytale congruentem.
Sanctitatem miracula probant, vita justitiam. S. Bern. s. de S. Benedicto.
Philipp. Ep. Eystett. in vita S. Wilib.Plena Spiritu Sancto obdormivit in Domino.
Quod propter perpetuum Olei Walburgini prodigium celebratur.
Apud Deum et apud homines glorificata est. Eccl. in offic. S. Luciae.
De membris ejus virgineis, maxime tamen pectoralibus, sacrum emanat oleum.] Philipp. Episc. Eystettens. in Vita D. Wilibaldi.
Si immunde vel irreverenter teneatur, vel ad loca, ubi peccati illecebrae perpetrari consueverunt, deportetur, omnino evanescit.] idem ibidem, loquens de sacro oleo Walburgino.
Fuitque illo tempore Heidenheimensis Ecclesia asylum et portus omnium laborantium. Adelbert. Abb. de Monast. Heidenh.
Jambo puro.
Quincunces, et sex cyathos, bessemque bibamus, Cajus ut siat Julius, et Proculus.] Bes enim erat octo cyathorum. Idem l. 9 epigr. 95 ad Calatissium: [
Nunc niibi dic, quis erit, cui te, Calatisse, deorum Sex jubeo cyathos fundere? Caesar crit.] Ita legit Raderus.
Censura de Libris Epidorpidum J. C. Scaligeri, eodem, quo ipsae Epidorpides, genere carminis scripta.
FAbella tegit cortice conditam medullam,
Quem cuique sibi frangere, cum velit, licebit:
Unam hic igitur ponere me, jubet voluntas.
Ter nectareo carmine, limplicissimoque
Ex Africae parte Ptoembari, Ptoemphanae, qui eanem pro rege habent, motu ejus imperia augurantes.] Plinius Hist. Natural. 1. 6 c. 20.
Cum Friburgi Brisgojorum ea insignirentur Plurimum Reverendi, Praenobiles, et Excellentissimi Viri, jam tum omnes Parochi;
Franc. Joseph. Frideric. Wolfius, Rector Parochiae Ehingensis ad Danubium;
Franc. Ignat. Knechtius, Parochus Staufensis;
Et Josephus Krembschius, Parochus Lehensis et Pezenhusanus.
Cum vir Excellentissimus, ANDREAS HAASIUS, Vienna et Wezlaria redux, Nunc in Inclyta et Perantiqua Friburgensi Brisgojorum Academia Legum professor celeberrimus, Doctoris Insignibus ornaretur.
Trochaici.
Cum in Friburgensi Brisgojae Academia Excellentissimi Viri, QUARINUS, WEISSIUS, SCHWENGLINUS, Suprema Medicinae Laurea ornarentur: Quorum primus edito paulo ante eruditissimo de Insectis libro, quem ENTOMA inscripsit, publice sine Praeside disputarat.
SAnitatis o HYGIA
Praeses alma,
Patris Aesculapii
Gaudium decusque!
u sacerdos immolandas tange centum victimas:
Leida poscit hunc cruorem, poscit ara,
Sempiternam docta Leida quam sacravit nobili
BOERHAAVIO.
Surge tanto nominique, gloriaque, tura
spargens,
Atque laudes voce juncta concinens.
Hic Vir, hic, unus
Qui mille magistros
Imbuit arte Machaonis,
Divina mirandus voce magister;
Nullo unquam praeeunte magistro,
Adytis sese intulit ultro,
Qua via lubrica,
Qua via nulla fuit,
Aut laevas caeca in salebras, lamasque ferebat.
Quos Helmontius avios,
Quos praeceps Paracelsus
Raptabant veri immemores,
Innumera illusos vigilantum somnia
Pascebant umbris levibus, fucoque nitente trahebant.
Gemebat flens expultrix Medicina malorum,
Hippocratempque suum comitem trahens,
Cois se latebris aversa a lumine dedit.
Secula fermentum corruperat inficiens,
Cum mortale genus miserans BOERHAAVIUS accelerat.
Sperate o!
Quos opis ignaros
Exanguis discruciat dolor,
Levamen sperate propinquum!
Exilio Medicinam
Eripiet reducem pia manus,
Coumque senem, servatricemque reducens.
Chemia dum BOERHAAVIO
Auctor viaeque dux est,
Medicina supplices
Audit volens,
Interpretes naturae,
Ambosque ducentes secuta,
Miratur, has ut cernit officinas,
Repente detersa fuligine,
Non situ Vulcanio
Oculum videntis dexteramque terrentes:
Purgata, amoena, culta rident omnia:
Nitida se domus tota
Commendat inuentibus lumine plenissimo.
Naturae patula ubique miracula videas,
Quae sic caminis artifex eduxit ignis,
Mysteriorum ut ordinem, caussasque simplicissimas,
Nexumque praesentissimum Chemia docta monstret.
Age, nova Medicae
Lux affulge genti!
Non ulli deprensa unquam majorum
Sese nune HERMANNI curis
Via tibi aperit;
Facilis, hilaris, avida
Mille plantis teri.
Astitit certa BOERHAAVIO,
Cunctarumque aequum dimensa est pondus rerum,
Fluidaque, solidaque
Mechanica separavit docens,
Archimedea nunc corpori virgula
Sanguinem dividit: sanitas legibus certa libratur.
Iter o planum!
O inoffenso pede curriculum
Laetum soboli Podaliriae!
Quem simplicitas tanta,
Quem purae non trahat hic radius lucis?
Te, BOERHAAVI, firmae Genium salutis,
Batavus coluit: tc Francia foedere,
Te complexa Britannia: Vir Consummatae eruditionis HERMANNUS BOERHAAVE, cui parem Medieina non habuit, consensu omnium. JOh. Wilh. Albrecht de Effect. Mus. §. 112. ET Cl. Trillerus, Poem. P. 2
Quae Socratis aemulum modesti
Dicere te docuit virtus tua, Nil Sciri?
O contemptor honoris, atque famae, Christianam HUMILITATEM .... tanquam virtutis florem, honoremque, unice amplectebatur. Schultenus, in laudata Orat. funebri.
Dedoce fastum, tumidasque cristas
Da vano positas spargere vertice.
Qui solitus cunctos credere candidos, A suspicionibus integer plane, omnia in meliorem partem interpretabatur candidus; vel excusabat benignus. Idem, ibidem.
alia dicere et simulare, alia sentire et dissimulare: affectuum studiis rapi, regi.
Vitae o tanta probis norma viris, quanta scientiae!
Sana quieti corpora reddens,
Non minor aufers vulnera mentibus,
Voce monens calamoque cives: Semperque dixit Amicis, pacem animi haud reperiundam nisi in magno Mosis praecepto de sincere amore Dei et hominis, bene observato. Idem, in eodem.
Qui requiem cupitis beatiorem,
Vox docet una satis; vox nota, certa, clara:
Numen amate pii, legemque sanctam Numinis,
Humanaque omnes conditione pares.
HERMANNE! sic nos perge reducere!
SWIETENOS largire orbi, mediocritate spreta
Qui te sequantur, consimilesque sui
Aut Vindobona missitent Dreisameos ad agros,
Aut reversos Vindobonam, Dreisameisque corollis
Claros excipiant, lumen Hygiae!
Responsio Oedipi.
I. Eone, Sphinx, reducis, ut canam duplex?
1. Jambus sex pedum purus.
2. Scazon ex jambo puro.
II. Non id ferunt mores.
3. Jambus 3 pedum.
4. Bacchiacum 2 pedum.
III. Sacra quibus alere Sopbia didicit animum.
5. Senarius Phaedri.
6. Pyrrhichium octo pedum.
IV. Aurea vox Flacci mihi lex et linea saera est.
7. Hexameter heroicus.
8. Myurus.
9. Anapaesticum sex pedum.
10. Agelicum Aristophanicum, seu Priapeum.
V. Vivo Simplicitate.
11. Pherecratium.
12. Alcmanium trium pedum.
13. Anapaesticum trium pedum.
VI. Quorsum, o?
14. Jambicum unius pedis.
15. Trochaicum unius pedis.
VII. Docta virgo latentibus.
16. Glyconicum molle.
17. Trochaicojambicum.
18. Finis Senarii.
VIII. Cadmeam prolem stringere nodis.
19. Mixtum Boethianum.
20. Alcmanium quatuor pedum auctum.
21. Anapaesticum quatuor pedum procurrens.
IX. Sermo biformis.
22. Adonicum.
23. Anpaesticum duum pedum.
24. Jambus duum pedum procurrens.
X. An, quia prodigium tibi triplex.
25. Phaliscum.
26. Alcmanium quatuor pedum.
27. Anapaesticum quatuor pedum.
XI. Diis parum faventibus.
28. Jambus dimeter.
29. Trochaicum Euripidium.
XII. Varios membris sociat discordibus artus.
30. Jonicum Scaligeri.
31. Simmieum auctum.
32. Dactylicum Aeolicum sex pedum.
33. Anapaesticum quinque pedum procurrens.
XIII. Calamitas similis in carmina.
34. Creticum trium pedum liberius.
35. Paeonicum trium pedum.
XIV. Migrabit?
36. Jambicum unius pedis procurrens.
37. Choriambicum unius pedis.
XV. Virgo, tu frontem speciosa vafram.
38. Sapphicum.
39. Dactylicum quatuor pedum procurrens.
40. Logaoedicum.
???
42. Antispasticum duum pedum procurrens.
XVII. Simul alas, grave monstrum, quate premx, humerorum leve porndus.
43. Jonicum a minore, quinque pedum.
44. Anapaesticum septem pedum procurrens.
XVIII. Et minaces dira leaena.
45. Trochaicadonieum.
46. Dactylicum Aeolicum quatuor pedum defici ns.
XIX. Espedi ungues innocentum in vulnera.
47. Priapeum mutilum.
48. Trochaicum quinque pedum procurrens.
XX. Urbibus esto procul.
49. Hymeniacum procurrens.
50. Choriambicum duum pedum.
51. Anapaesticum chericum.
XXI. Phoebeique procul finibus imperii.
52. Asclepiadeum.
53. Pentametrum.
XXII. Nolo monstrum, nolo monstri leges.
54. Spondaicum quinque pedum.
55. Trochaicum quinque pedum.
56. Anapaesticum quinque pedum.
XXIII. Vise Poenorum.
57. Pancratium.
58. Dactylicum Aeolicum duum pedum procurrens.
XXIV. Fraudulentos agros.
59. Trochaicum trium pedum liberius.
60. Creticum duum pedum.
I. Nunc laxo mentem fando, nunc reprimo pigros
1. Hexameter heroicus.
2. Myurus.
3. Anapaesticum sex pedum.
4. Angelicum Aristophanium, seu Priapeum.
5. Senarius Jambus.
II. Ore sonos: neque nox mihi nigra.
6. Phaliscum.
7. Alcmanium quatuor pedum.
8. Anapaesticum quatuor pedum.
9. Dactylicojambicum deficiens.
III. Tenebras semper volitans offundit inertes.
10. Simmieum auctum.
11. Jonicum Scaligeri.
12. Dactylicum Aeolicum sex pedum.
13. Anapaesticum quinque pedum procurrens.
IV. Nigra tu probra rejice.
14. Trochaicojambicum.
15. Glyconicum molle.
16. Finis Senarii.
17. Anapaesticum duum pedum cum Pyrrhichio.
Quodsi vocabulum rejice in Trochaeum contrahas (ut in superiore Carmine ad Sphingem imperii et Diis contracta sunt, ut illud trium, hoc unius syllabae fieret) haec praeterea Metra invenies:
18. Pherecratium molle.
19. Adonicum auctum.
20. Trochaicum trium pedum ex Anapaestum.
21. Creticum duum pedum procurrens.
V. Culparum semper: non tamen urat.
22. Mixtum Boethianum.
23. Anapaesticum quatuor pedum procurrens.
24. Alcmanium quatuor pedum auctum.
VI. Crabro te.
25. Dactylicum sesquipedaneum.
26. Jambicum unius pedis procurrens.
27. Trochaicum unius pedis procurrens.
28. Pyrrhichium unius pedis procurrens.
29. Choriambicum unius pedis.
Metra haec omnia, cum suo unumquodque auctore, reperies in meis Literarum Humaniorum Miscellis, libro II, in Caelitibus Eloquentiae Patronis.
FElix o quondam, totos cum fallere soles cantando licuit! nunc sine voce gemo. O quoties dico: Musae - - - - Quid facio demens, vetitasque relabor in artes? Si pergo, Pacis mite peribit opus. Quid mihi vobiscum est,mea maxima vulnera, Musae? Ejuro rursum: non licet - - - - Nolo dehinc pedibus numerosas nectere voces: quidquid dictabit mens mihi, sponte fluat. - - Verum quid video? dum carmen abominor horrens, in numeros ultro verba loquentis eunt. Cessate ah Musae! non est mihi pangere tanti, perfidus ut peccem foedus in ipse meum. - - Quid scripsi? demens rursus mea erimina cerno! Invitus cecini: nolo, repugno, nego. Cum populo loquor, et verbis sine lege solutis: nec me jam fallet versus, et aura nocens. Quis labor est, consueta loqui,
Febr. Anno Christiano cIc. Ic. ccXLIV.
1. Narrat Olympias, relatum ad se esse dictum illud Chrysostomi ad Antiochenos: Quot esse putatis in civitate nostra, qui salvi fiant? infestum quidem est, quod dicturus sum: dicam tamen. Non possunt in tot millibus centum inveniri, qui salventur: quin et de his dubito. (Legitur terribile hoe Chrysostomi effatum in ejus Homilia XL ad populum Antiochenum.)
2. Terror Olympiadis ex his Chrisostomi minis.
3. Non posse haec ejus verba referri ad Ethnicos, aut Haereticos: cum religio orthodoxae eo tempore in urbe tota floreat.
4. Si dixisset Chrysostomus, e sexcentis incolarum millibus solum centesimum quemque salvum fore, id ipsum futurum fuisse horribile. quid nunc sentiendum, cum universe centum dixit?
5. Saepe se audisse, veteres quoque Patres majorem hominum numerum aeternis poenis addicere.
6. Legis etiam Mosaicae tempore paucos evasisse, et a B. Joanne non nisi duodena millia signatorum e singulis tribubus fuisse conspecta.
7. In eundem sensum figuras quasdam affert e Lege Naturae et Scripta; diluvium solis octo pepercisse; Abrahami posteros stellis et arenae comparari, immenso discrimine; Sodomae incendio unum Lotum cum filiabus subductum; in terram promissam solos pervenisse
Josuen et Calebum; et toto Gedeonis exercitu delectos CCC.
8. In Lege Gratiae a Paulo dictum: unus accipit bravium. 1 Cor. 9, 24. Divini seminis partem maximam interire. Latam esse ad inferos viam, arctam ad caelum. Multos vocatos, paucos electos numerari.
9. Ait, ex omnibus, quaecunque respiciat, pessimum omen se capere.
10. Quae utilitas e felicitate praesenti, si decretoria damnatio sibi immineat?
11. Imo quae utilitas ex ipsa vitae superioris probitate, si a DEO nihilominus rejiciatur?
12. Epilogus, in quo remedium contra desperationem petit.
1 Solatur Chrysostomus Olympiadem, et afflictam erigit.
2. Narrat ipse totam illius Homiliae seriem. Ipso ejus principio se admonuisse: De se ipso desperet nemo. Is vere dignus est desperatione, qui de se ipso desperat.
3. Sed quoniam animadvertisset, inter tot tantaque scelera Antiochenos de copia sua et orthodoxa religione gloriari, adidisse se in Homilia: Quoenam, precor, utilitas, multum esse foenum potius, quam paucos lapides pretiosos? Non in numeri multitudine, sed in virtutis probitate multitudo consistit. Et mox: Melior ejt unus DEI faciens voluntatem, quam decem peccatorum millia: nam decem millin nondum ad unum pervenerunt.
4. Tum demum transiisse se ad illud gravissimum, de quo Olympias scripserat, Dubitare se, an e tot
millibus centum salutem consecuturi sint.
5. Rejicit Chrysostomus illam dicti sui expositionem, locutum eum de innocentia in sacro fonte seu baptismo impertita.
6. Multo minus eos probat, qui haec per hyperbolen dicta censent.
7. Veram sententiae suae rationem prodit, morum videlicet depravationem, omni aetati et conditioni hominum Antiochiae tum communem. Atque hanc ipsam rationem ait in
eadem Homilia se continuo et publice adjunxisse. Non possunt in tot millibus centum inveniri, qui salventur: quin et de bis dubito. Quanta enim in juvenibus, quoeso, malitia? quantus in senibus torpor? filii curam gerit nemo; nemo zelum babet, ut senem respiciens imitetur: exemplaria deleta sunt, propteres neque juveses evadunt laudabiles.
8. Nequaquam paucitatem illam a se intelligi de aliis quoque orbis Christiani partibus: nisi forte sint, ubi scelera aeque grassentur, atque Antiochiae.
9. Perire multos, sed et multos coronari. Semper id se docuisse, atque etiam nunc docere.
10. Veteres Ecclesiae Patres, cum dicunt plures interire, vel loqui generatim de hominibus omnibus; vel, si nominatim id de Christianis scripsere, annumerasse illis Haereticos etiam, et Schismaticos. De Orthodoxis neminem Patrum pronunciasse, majorem eorum partem caelo excidere.
11. Infirmum esse argumentum, quod ab Ecclesia Mosaica ducitur.
12. Respondet singillatim ad figuras ex historiz vetere petitas.
13. De Pauli bravio, et semine evangelico.
14. Vocem Christi, Multos esse vocatos, paucos electos, exponi de Judaeis, qui cum omnes essent vocati ad legem Evangelicam, pauci obsecundarunt: quorum loco gentes in Ecclesiam militantem ac triumphantem vocati successerunt.
15. Quaecunque oculis usurpamus ad optimi DEI amorem et fiduciam nos excitare.
16. Neutiquam poenitendum Olympiadi esse, quidquid obsequii per omnem vitam DEO impenderit.
17. Orthodoxos, etiam qui viventes alternaverint, ante mortem tamen plures se respicere, et mysteriis Divinis expiatos, facie exiguum illud tempus gravi culpa abstinere.
18. Olympiadem bene sperare jubet, ac diffidentiam precibus et amore DEI intrepido peliere.
non amplificassent, sed mentiti essent
Cum metu et tremore vestram salutem operamini.