I. PHilippus Macedonum rex, ingenio callidus, bello fortis, odio in Romanos acerrimus, duos genuerat filios: quorum Maior Perseus, e Gnathaenio pellice, nihil habebat regium, nisi regnandi cupiditatem: minor Demetrius, legitimo toro [Reg: toro] natus, iis omnibus excellebat, quae praestantissimum regem promitterent Macedoniae, nisi nimius Romanorum favor exitio adolescenti fuisset. Vicerat Philippum saepius T. Quintius Flamininus, assertaque in libertatem Graecia, quam Philippus oppresserat, obsidem Demetrium duxerat in triumpho: quo tempore
adolescens omnium in se oculos animosque convertit. Cum deinde Philippum universa Graecia accusaret Romae, legatus pro patre Demetrius tanto favore exceptus est, ut in filii gratiam patri Senatus ignosceret. Inde Demetrio honoris et apud Macedones gratiae plurimum, spes regni haud dubia, sed et animus paulo inflatior, nec satis cauti sermones; odium vero, invidia, suspiciones, a patre fratreque. Pater nova in Romanos bella, et foedera clam parabat, inprimis cum Bastarnis, e quibus princeps regius sororem in matrimonium obtulit, alterutri filio regis iungendam. Interea non desistebat Perseus apud patrem, nunc Romanorum amicitiam, nunc proditionem etiam Demetrio obiectare. Quod cum sentiret iuvenis, fugam ad Romanos per Paeoniam meditatus est, cum Philippus Aemum [Reg: Haemum] montem summo labore conscenderet, prospecturus exercitui in Italiam iter, Demetrio interim per honoris speciem a se amandato. Proditum fugae consilium, et fictae a Perseo T. Quintii literae ita commoverunt regem, ut veneno oblato Demetrium innocentem occideret: quem, hausto iam veneno, suffocare etiam aggressi sunt inimici, simplici parricidio non contenti. Cognito rex per Antigonum Persei scelere, adeo doluit, ut et excluso fratricida, Antigonum destinaret regni heredem [Reg: heredem] ; et ipse paulo post occisi filii desiderio extabesceret: cui deinde
Romani, everso Macedoniae regno, ductoque in triumphum Perseo regum ultimo, magnifice parentarunt. Livius a l. 24 ad 46, maxime l. 39 et 40. Iustinus l. 32. Plutarchus in Arato, Paulo Aemilio, et T. Quintio Flamin. Pausanias in Corinth. Polybius Legat. Excerpt. 46.
II. Huius Tragoediae heros, etsi Ulysses aut Hannibal non est, multa tamen affert poemati decora, seu gravitas negotiorum, seu motus animorum desideretur. Gentis utriusque, Romanae et Macedonicae, potentia, magnitudo, et aemulatio, quae ex omnibus paene scenis translucent, mentes audientium excitant, Macedones antiquo, Romani novo orbis imperio elati, ita inter se contendunt, ut Demetrio non suus tantum populus faveat, sed ille etiam, qui viribus et maiestate vincit. Versatur in spectatorum animis, ac propemodum oculis, ingens illa fatorum mutatio, iamque impendens conversio summi imperii, quod Monarchiam dicimus, paulo post a Macedonibus ad Romanos in perpetuum transferendi. Supremam hanc gloriam consecuta est Roma, dum nostri huius Demetrii necem in Perseo deinde ulciscitur. Characterem herois, antequam in conspectum se det, ex ore Persei congnoscit auditor, familiariter ad amicum dicentis:
[Magnanimus, ardens, liber, ingenuus, potens,
Carusque cunctis; et mihi carus foret,
Et ante cunctos, ni meus frater foret.
Hoc crimen illi est unicum, quod frater est.]
Aperta haec, ab hoste capitali profecta confessio plus habet ponderis, quam laus amicorum quaecumque, dum virtutis testimonium ipsi invidiae odioque summo extorquet. Ne bellicas quidem laudes in eo desiderari passus sum, Pausaniae historia fretus, qui in Messeniis praeclaram Demetrii expeditionem contra Messeniam et Ithomen recenset. Illud etiam favori et miserationi non mediocre incrementum addit, quod, cum in Romana legatione Demetrius Macedoniae quietem, parenti regnum et pacem conservasset, ab eodem patre nunc iusti ac debiti praemii loco exitium ferre cogitur.
III. Sed hoc ipsum tibi, Lector Benevole, videbitur fortassis intolerabile, quod usque adeo ingratus pater benefactis malefacta reddit, idque impune. Verum ipsa historia Philippum absolvit, culpamque omnem in impium fratrem Perseum transfert: illius enim diuturnis criminationibus plenam denique fidem apud patrem fecere, quemadmodum narrat Livius, fictae T. Quintii literae, in quibus proditioni; reus Demetrius aperte ostenditur. Accusatione tanti ponderis obrutum damnare pater sine iniustitiae nota potuit; imo cum eadem iustitiae et magnanimitatis laude, qua Bruti severitatem celebramus, paternae caritati amorem boni publici anteferre ausi:
nam innocentia, Philippo incognita, miserandum principem tueri non ante potest, quam ubi sero intellecta, Philippi quidem lacrimas [Reg: lacrimas] ubertim elicit, sed vitam iam morienti non servat. Multo operosius negotium est et in hac Tragoedia, et in iis omnibus, in quibus a patre filius interimitur, ut satis credibile poeta efficiat, paternum animum intra unius diei spatium usque ad occidendi filii consilium descendere. In homine fero et barbaro immanis crudelitatis impetus repente procurrere eo usque potest: sed Philippus talis nec in historia legitur, nec esse apud me salvis Tragoediae legibus potuit. Gradatim eo deducendus mihi Philippus fuit, sed intra horas tres quatuorve, ac demum impellendus sic, ut veri simile fieret, a tali rege talem filium tam subito morti addici. Hoc si perficerem, maiorem gratiam a viris prudentibus, et humanam naturam intuentibus, speravi me initurum; quam si caecis eventuum filis, et agnitionibus quibuscumque, involverem omnia et implicarem. Ante ipsum Tragoediae exordium iam pridem exulceratus Philippi animus est, et indignatione adversus Demetrium ac multiplici suspicione impletus. Talem apud me in theatrum affert mentem, qualem ei ex historiae fide Livius et Iustinus contra filium tribuunt. Nec unquam [Reg: umquam] in hac Tragoedia Philippus in scenam prodit, quin argumento aliquo novo vetus eius odium in Demetrium inflammetur. Hinc
Persei calumniae, hinc ipsae Demetrii res praeclare gestae, irritant et exasperant regem. Denique Romanorum patrocinium, quo nihil videri poterat ad principem defendendum validius, miserum ruina involvit. Actus V. Scena II. veluti decretorio certamine, rex a Legato Romano ita urgetur, ita loco pellitur, ut consistere nusquam possit: tentatis incassum omnibus, cum effugere se non posse videt, extremum Romani Senatus mandatum accedit, quo consilia sua omnia iugulari intelligit. Hoc imperium ultimum ei desperatam illam vocem exprimit, initio Scenae tertiae eiusdem Actus: Oboediatur. Superveniens Perseus ea omnia congerit, quae aestuantem iracundia patrem ad perdendum absque mora Demetrium possunt impellere.
IV. Impietatem Persei abominandam, quae omnibus saeculis horrori fuit, sine poena e theatro dimittere fas non erat. Equidem digno eum supplicio post aliquot annos affecit Roma, exutum regno, vinculis onustum, triumpho et custodiae perpetuae addictum. Sed haec, tanto temporis intervallo a Demetrii obitu disiuncta, in eandem Tragoediam compingere non sum ausus: nam etsi celeber in germania poeta tragicus id facere non dubitavit, eius tamen exemplo tutum me fore, nequaquam speravi. Thomas Cornelius, Petri frater, merito sufficere credidit, si acerbum hoc supplicium, quod per temporis rationes exhibere non posset, certo subeundum praenuntiaret [Reg: praenuntiaret] :
cum satis hoc modo spectator sentiat, ne principibus quidem impune abire, quae contra ius et fas patrarint. Quis tamen has poenas praediceret? In Cornelii Tragoedia Philippo regi datum est id negotium, qui Scena ultima vaticinantis instar futura aperit, et, si iustum modo caelum sit, ait fore, ut Romani crimen Persei castigent, et vinctum triumphi ignominiae destinent. Dubitare tamen licet, an haec satis conveniant Philippi superbiae, qui cum bellum Romanum eo ipso tempore animo agitaret, et Macedonum vires hostilibus pares duceret, laureas et spolia Macedonum regno obventura, non clades et probra ultima augurabatur. Aliam ego viam tentavi, et Legati Romani ore, non ut prophetae vaticinantis, sed ut viri gravis cavere iubentis et minitantis, ita Perseum allocutus sum:
[Fortasse fratrem perdere muliebris furor,
Et fallere patrem poterit: at Roma id nefas
Non sinet inultum: purpura obtingat licet,
Ne veste pulla purpuram hanc mutes, vide,
Ne genua nostri prendere aliquando ducis,
Ne lacrimis [Reg: lacrimis] eluere cogaris scelus,
Romaeque praesens esse, sed numquam [Reg: numquam] redux.]
Quae quamquam [Reg: quamquam] certo eventura nemo hominum nosse illo tempore poterat, vere tamen et singillatim impleta suo tempore fuisse spectatores ex historia sciunt. Ad haec praesens etiam poena, eaque luculenta et regia, Perseo a rege patre denuntiatur [Reg: denuntiatur] , dum ad finem Catastrophes
eum hereditate [Reg: hereditate] et succedendi iure privat, regnumque Macedoniae Antigono principi, Demetrii amico, a se traditum iri apertissime profitetur. Neque id arbitratu meo fingitur: nam ita Philippum decrevisse, e Livio et Iustino compertum est.
V. Legatus Romanus in mea Tragoedia idem est, qui ad regem Philippum missus in historia legitur. Magnitudinem et maiestatem Romae, qualis eo tempore fuit, in eo spectare licet. Urbs regum dominatrix est, quae leges accipere cogit, et omnia eo vertit, quo ipsius utilitas suadet. Ceteras quoque personas, Antigonum principem, Xychum amicum Persei, et Paeoniae praetorem Didan, veritati historicae quam simillimos faeci. Cotto princeps Bastarna opportunitatem non unam mihi praebuit, ipse quoque ex historiae solo creatus, narrantis, oblatam Philippo Macedonum regi a Bastarnarum principe regio sororem virginem, quam filiorum alterutri in matrimonium collocaret. Thomas Cornelius, relicto fratre, sororem in theatrum educit, quam Erixenam vocat. Haec meta est, in quam ambo fratres, Perseus, ac Demetrius, per Tragoediam totam collineant: huc vota, huc consilia omnia unice tendunt. Rivalitate illa fratrum, et amantium trium suspiriis mutuis Actus omnes implentur, adeo, ut Tragoedia non morum, sed amorum schola sit, deque sua gravitate ad effeminatae elegiae
mollitudinem descendat. Amoris occasionem, quam praebebat historia, ne ego quidem repudiavi: sed operam dedi, ut amor condimentum esset, non ut convivium. Gallicus ille Demetrius Actu quarto Scena quinta, post quam in theatro deinceps non apparet, iis intemperiis agitur, atque ita de sua Erixena cum rege patre agit, ut reverentiae, iuris, naturae oblitus esse prae amoris vehementia videatur. Non dubitat conceptis verbis minari Philippo, nisi cedat Perseus, et Erixenam sibi relinquat, se dolori suo fratris sanguine facturum satis. Eo etiam prorumpit, ut exclamet:
[Nil iam timebo, hoc unico amisso bono:
Rerum universa machina intereat licet.]
Non summum duntaxat, sed unicum bonum in thalamo collocat, eoque averso, orbis terrarum ruinam pro nihilo ducit. Ibidem Didae praetori, consiliis suis adverso, praesente Philippo patre, necem minatur: et increpante Philippo proterviam, easdem minas redintegrat, iurans etiam, se vel inspectante patre Didan furori suo immolaturum. Tui, Lector Benevole, iudicii est, quid de his moribus statuendum censeas. Ego unum addam ex Aristotele, personas in tragoedia peiores esse, quam necesse sit, non debere.
VI. Dum in Corneliani Demetrii mentionem incido, celebris illa occurrit quaestio, an
aut quantum primaria poematis actio mutari a poeta possit, et ab historica veritate recedi. Thomas enim Cornelius Demetrium non veneno, sed ferro; nec alieno scelere, sed sua manu cadere fingit, ob amissum Erixenam aegritudine animi ac desperatione victum: quorum utrumque monumentis historiae notissimis aperte repugnat. Plerique ita sentiunt, actionis primariae summam et caput a theatrali poeta servari integra et intacta debere; cetera, quae circumstantiae appellari solent, mutari eius arbitratu posse. Dum gladium Cornelius veneno subrogat, haud dubie id ad rei adiuncta pertinet, neque ipsam actionis primariae summam attingit. Quod ipse Demetrius violentas sibi manus affert, multis videbitur ipsum actionis caput et summam evertere: fortasse tamen non deerunt, qui etiam hoc ad circumstantias ablegent, et poetae potestati ac iuri non inviti permittant. Ego cum Demetrium scriberem, de hac Thomae cornelii Tragoedia ne cogitationem quidem suscepi: sed si eius tam memor tunc fuissem, quam fui immemor: numquam [Reg: numquam] tamen imperare mihi potuissem, ut duas has eius mutationes relicta historia imitarer. Veneni loco ensem deligere, tantum abest ut ultro vellem, ut mortem veneno allatam etiam longe praeferam: ferrum enim repentino exitio heroem tollit, eodemque ictu eius vitam et spectantium affectus praecidit: at virus haustum moras patitur, et sermones morientis
admittit, et finiri negotia patitur, et astantium singultus et lacrimas [Reg: lacrimas] ante obitum heroi ostendit: quae omnia quantum miserationem adiuvent, experientia et ratio docent. In gallico quidem theatro nihil intererat, veneno an gladio periret iuvenis regius: cum enim extra conspectum moriatur Demetrius, imo totius Actus quinti tempore spectatorum oculis subducatur: genera mortis omnia ad motus animorum diuturnitate alendos aeque sunt inutilia. Sed incredibile dictu est, quantum amittat Tragoedia, si heros moriens celetur spectantium oculis; praesertim si toto Actu ultimo, qui summum exigit incrementum affectuum, ille e scena removeatur. Nec mutationem alteram ulla mihi ratio persuaderet: tum ne fidem amitterem spectatorum, quos timerem dicturos, Non se occidit Demetrius, sed a patre ac fratre occisus est: tum ne rem pessimi exempli absque omni necessitate docerem, desperationem et sui ipsius caedem propter unius mulierculae iacturam: tam ne contra praeceptum Aristotelicum in Poetica peiorem Demetrium facerem, quam sit opus, affingendo ei scelus ultimum voluntariae necis, quam etsi inter virtutes mirarentur antiqui, siquis eam sibi virtutis amore conscisceret; iidem tamen, si d desperatione mera oriretur, ipsi quoque damnabant et contemnebant. Felicissimus poeta tragicus, Antonius Clausius, quoties in theatris pluribus Stiliconem ostendit
coniuratione in lucem protracta, ipsum sibi manus attulisse finxit: at ubi Tragoediam hanc cum ceteris iuris publici facturus, ad limam ultimam omnia revocavit; ad historiam, quam ante reliquerat, consulto reversus est; nec iam sua manu Stiliconem tollit, sed iustitiae tradit, abducendum, et supplicio afficiendum, quemadmodum rem contigisse illorum temporum historia docet.
VII. Complures interrogarunt, cur Actus ultimi Scenam septimam tantopere contraxerim, nec innocentiam Demetrii Philippo patri pluribus demonstrarim: Xychi enim confessio de literis nomine T. Quintii fictis ita brevis est, nec ullis argumentis munita, ut mirum sit, suspiciosissimum regem affirmationi tam nudae tam celeriter credere. Dicam, quid reposuerim: nam et lectores in eandem dubitationem delabi facile possunt. Scena illa fieri longior nec debuit, nec omnino potuit. Antigonus, ut narrat Livius, e Xycho elicuit arcanum illud scelestum, quo literas Quintii Perseus finxerat, earumque maxime invidia Demetrium ceu proditorem et parricidam oppresserat. Statim ergo Antigonus ad Philippum accurrit, falsitatem accusationis indicat, Xychum fraudis administrum ostendit. Fatetur Xychus, et veniam supplex rogat. Sufficere haec debent Philippo, ut vel penitus innocentem Demetrium credat, vel certe literis Quintii moveri desinat, quarum dolum reus
ipse Xychus negare non audet; non obiecturus ultro caput suum tanto periculo, sed inficiaturus [Reg: infitiaturus] crimen, si suam et Persei innocentiam tueri posset. Longior ergo confessio haec esse non debuit; sed ne potuit quidem. Urget suprema necessitas, quam rex Philippus illo versiculo indicat: [Modo ne venenum filius iamiam hauserit.] Demetrio succurrere, exsecutionem suspendere, vitam eius discrimini praesentissimo eripere necesse est: narrationem Xychi audire, argumenta in utramque partem librare, conferre cum Perseo, haec agitare deinceps licebit: Demetrio mortuo vitam reddere non licebit.
VIII. Poeta superioris saeculi [Reg: saeculi] Cremifanensis in Austria inter alias Tragoedias, quas ad illorum temporum normam factas in lucem edidit, Demetrio titulum hunc praefixit: Innocentia dolo circumventa. Aptissime hoc ad concitandam miserationem in nobilissimum iuvenem. Superest officium Tragoediae alterum, terror, qui nimirum, uti definitio Tragoediae poscit, spectatorum animos purget, et cupiditatem vitiumque dedoceat. Philosophicum hunc et poeticum terrorem consequi me posse non speravi, si Demetrium omnis omnino vitii expertem scenae committerem. Et subministrabat historia, quod vitio verti iure posset, libertatem linguae nimiam. Occasio haec est documenti ad mores et vitam humanam utilissimi: eadem enim culpa, quae Demetrio nocuit,
aliis nocere innumeris solet. Ne tamen auditoris favorem in Demetrium imminuerem, occasionem studiose captavi, qua vitium excusando extenuarem. Tota autem Tragoedia attente considerantes ita monet: Noli esse linguae immodicus: quantacumque enim tua sint merita, quantumvis potentes amici, quantumvis illibata in ceteris innocentia: hic unus tumor, perniciem tibi accire potest. Fabula generalis, ad mentem Aristotelis nominibus propriis omnibus spoliata, duobus illis versiculis comprehenditur, quibus Legatus Romanus totam Tragoediam finit:
[Princeps amatus exteris, carus domi,
Favore nimio elatus, heu cadit a suis.]
DEMETRIUS, TRAGOEDIA.
PERSONAE.
PHILIPPUS, rex Macedoniae.
PERSEUS, filius Philippi maior.
DEMETRIUS, filius Philippi minor.
Q. MARCIUS, ab Romanis ad Philippum legatus.
COTTO, princeps Bastarna.
ANTIGONUS, Antigoni Macedonum regis ex fratre nepos.
DIDAS, praetor Paeoniae.
XYCHUS, Perseo familiaris.
MILITES, ceterique comites.
Scena figitur Heracleae, in regia Philippi.
GEN. ROM. Quid ergo Alexander postulat?
Cur ab Elysio huc ad nos remeat?
ALEX. Percepi Romani nominis gloriam:
Vestram Macedoniae meae expeto amicitiam.
Hanc dexteram orbis prostratus expavit,
Haec patrio fulmine hostes prostravit:
Dum velis,
Dum telis,
Dum spissis
Sarissis [Reg: Sarisis]
Elata in caelum est Macedum sors,
Et abstulit hostes aut fuga, aut mors.
2.
Quod mihi tum Iuppiter [Reg: Iuppiter] Ammon concessit,
Id Capitolinus per Romam nunc gessit:
Translata
Sunt fata,
Per castra
Ad astra
Romulidas extulit bellica ars,
Imperium orbis dat filiis Mars.
3.
Hos socios colant Macedones mei,
Participes laudis, et bellicae rei:
Sint acta
Haec pacta,
Sit una
Fortuna,
Sit Gordium vinclum haec foederis vis,
Quod nulla dissolvat aut distrahat lis.
GENIUS ROM. Placet amicitiae vinculum,
Cuius obsidem habeo Demetrium,
Macedoniae decus et corculum.
ALEX. Scio heroem iuvenem,
Amicum Romae et hospitem:
A me fundata est Macedonum gloria;
Sub altero Philippi filio fiat nunc maxima.
CHOR. Dii fortunate omen,
Romae Macedumque nomen
Crescat in Demetrio,
In Philippi silio:
Io impleatur omen,
Neque minus Magni nomen
Hic Philippi filius
Mereatur inclitus [Reg: inclutus] .
Dii fortunate.
NUNC. prodiens. Heu laetum paeana omittite,
Demetrio principi mecum ingemiscite.
Ah, siqua pietas,
Ah date lacrimas [Reg: lacrimas] !
Iuventae flos pulcherrimus [Reg: pulcherrimus] ,
Graecorum spes Demetrius
Heu subito opprimitur, Exstinguitur [Reg: Exstinguitur] .
2.
O princeps eminens,
Sic peris innocens?
Romani amor nominis
Nullius reum criminis
E culmine in praeceps dat,
Et enecat.
3.
O Macedonia,
Ingrata patria!
Afficto pressus crimine,
Damnante patre iudice,
A fratre frater perditur,
Et moritur.
ALEX. O casum inprovisum!
O facinus utrisque invisum!
GEN. R. Et Romae amor perdit insontem?
NUNC. Hunc solum habuit calumnia fontem.
Heu linguae libertas noxia,
Quanta subis saepe supplicia!
GEN. R. Illustre vitium est, esse linguae immodicum.
ALEX. At crimen immane est, damnare innoxium.
GEN. R. Lues, lues, Macedonia.
ALEX. Probo iram; age, flagitium vindica.
ALEX. Age Roma,
Sontes doma:
Gen. R. Vindicabo,
Nec cessabo:
ALEX. Vindica iniquam mortem,
Vindica amici sortem:
GEN. R. Vindicabo saevam mortem,
Et amici diram sortem:
AMBO. Stat tetrum crimen plectere,
Nec iustam iram possit quisquam flectere.
2.
ALEX. Tam nocentem
Perde gentem:
GEN. R. Tam nocentem
Perdam gentem:
ALEX. Sterne valla, verte tecta,
Luat regum stirps resecta:
GEN. R. Sternam valla, vertam tecta,
Luet regum stirps resecta:
AMBO. Indigni diademate
In servitute poenas dent pro scelere.
3.
CHORI PARS 1. Age Roma,
Sontes doma.
PARS 2. Vindicabit,
Nec cessabit.
PARS 1. Vindica iniquam mortem,
Vindica amici sortem.
PARS 2. Vindicabit saevam mortem,
Et amici diram sortem.
OMNES. Stat tetrum crimen plectere,
Nec iustam iram possit quisquam flectere.
PERSEUS.
TAndem triumphat Perseus, tandem patris
Devictus animus cessit insidiis meis.
Optata nobis tamdiu illuxit dies:
Lustrale Sacrum, [Note: (a) Sollemne lustrale exercitus, ritus Macedonum proprius. Liv. l. 40 c. 10. (EditionisBibliothecae Regiae Delphini, quam ubique sequor.)] nuper instausto omine
A fratre ruptum, [Note: (b) De sacro illo funestato. Liv. 140, 6.] facere rex iterum iubet:
Quo perpetrato, milite atque aula palam
Diadema avitum Perseo imponet parens,
Tandemque victo fratre, successor throni
A patre destinatus agnoscar Xyche.
XYCHUS.
Dies beata, qua mihi primo licet
Audire summam gaudii ac voti mei,
Et gratulari Perseo summum hunc gradum.
Quantum stupebit frater, ad nos cum redux
Cinctum corona Persei cernet caput!
PERSEUS.
I nunc, mihique frater insulta insolens!
Iacta patronos, Quintii et Romae cliens!
Tu castra sequere, bella Bastarnis move,
Obsessaque ante moenia illusus sede;
Absente dum Demetrio hanc frontem teget
Insigne regni, tu tuam galea preme.
Quamquam [Reg: Quamquam] , fatebor, nil habet Demetrius,
Quod iure damnes, criminis reperi nihil,
Nisi, Xyche, quod me est melior, et vincit nimis, [Note: (c) Persea cura angebat, ne parum pro se una aetas valeret,cum omnibus aliis rebus frater superior esset. Liv. 39. 53. Similia habent Polyb. [Abbr.: Polybius] in Legat. Excerpt. 442 et Plutarch. in Arato ac Aemil. Paulo.]
Hoc peccat unum, quod nimis dignus throno est.
XYCHUS.
Et nimia virtus saepe prae vitio nocet.
PERSEUS.
Magnanimus, ardens, liber, ingenuus, potens,
Carusque cunctis; et mihi carus foret,
Et ante cunctos, ni meus frater foret:
Hoc crimen illi est unicum, quod frater est.
XYCHUS.
Inexpiabile hoc et aeternum est scelus:
Regnare quam diu potest, hostis tibi est.
PERSEUS.
At hoc timore liberat tua me fides,
Brevique fratrem - - - sed quid hic aeris sonus?
Heu timeo fratrem, nequid intentet mali.
DIDAS.
SAlveto princeps.
PERSEUS.
Quo, Dida, res sunt loco?
Quid te videmus?
DIDAS.
Misit huc Demetrius,
Venturus ipse, iamque prope limen subit.
PERSEUS.
O mihi nefastum rursus ex fausto diem!
Cur Heracleam frater? aut cur hoc sinis?
DIDAS.
Sollicita pro te studia vigilarunt mea:
Auctore me Demetrius victor redit.
PERSEUS.
Quid inquis? etiam victor? atque auctore te?
Siene illa pro me studia vigilarunt tua,
Demetrium ut reduceres mihi in hunc diem?
Et laureatum? nempe quo melius dein
Diadema iunctum laureae illustret caput.
DIDAS.
Arcana, princeps, et nova, et mira audies.
Consilia fratris omnia elicui sagax, [Note: (d) Didas Paeoniae praetor, explorator Persei, et consiliorum Demetriiproditor, teste Livio, 40, 21.]
Pandamque fidus Perseo. Hoc unum doce,
Nondumne Apelles cum Philocle Roma rediit? [Note: (e) Philocles et Apelles Romam a Philippo missi, ut resDemetrii explorarent: iidem corrupti a Perseo. Liv. 40, 20.]
PERSEUS.
Rediere, sed iubente me clam se tegunt,
Latentque patrem: gesta sunt Romae omnia,
Ut expetebam: commodam tantum diem
Exspecto et horam, qua parens pateat dolo.
DIDAS.
Audi ergo, princeps, et meam lauda fidem.
PERSEUS.
Tace, per hortos regios frater subit.
DIDAS.
REx [Note: (f) Demetrius a Macedonibus iam rex appellari coeperat, blandientibus nimirum virtuti iuvenis. Liv.40, 11.] vive, victor inclite [Reg: inclute] , et Macedum decus.
DEMETRIUS.
Pro patre vici, et militum vici manu:
Debetur illis laurus haec plusquam mihi.
MILITES.
Rex vive, victor inclite [Reg: inclute] .
PERSEUS.
An fratrem alloqui,
Et gratulari nobilem palmam licet?
DEMETRIUS.
Licet; decetque, frater: et grates tibi,
Qua mente gratularis, hac refero lubens.
PERSEUS.
Captivus hic, an fallor, est Cotto meus?
COTTO.
Cotto est, amice, Macedo quem vinclis gravat:
Gemeretque mecum pariter in vinclis soror,
Nisi maluisset liberam victor domi
Illacrymare [Reg: Illacrimare] patriae eversae malis.
PERSEUS.
Humanitasne tanta victori fuit?
Clondica nempe molliit Demetrium,
Manusque victas virgini hic heros dedit.
DEMETRIUS.
Noli exprobrare frater illustres faces:
Non erubesco, principem princeps amo,
Pridemque amavi: non caret hic oculis amor,
Clondica digna est, dignus illius gradus:
Nil humile prenso, non colo Gnathaenium. [Note: (g) Gnathaenium Persei mater, extra legitimum torum [Reg: torum] , infimae fortunae puella. Plutarch. in Arato, iterumque in Aemil. Paulo: et Livius 39, 53: illum pellice ortum esse.]
COTTO.
Et quo facilius cedat his flammis soror,
Vastata patria efficiet, et Peuces rogus
Amoris ignes subdet, et manicae meae.
DEMETRIUS.
Ah Cotto cessa, vulnus heu quantum innovas?
Nempe hoc videbam, petere Bastarnas pater
Cum iussit armis, ac tuam Peucen premi:
Ardebat animus obviam ferri in necem,
Clondica sola terruit amantis manum.
Horrebat animus: quid tamen facerem miser?
Iubente patre nonne parendum fuit?
Pietas amorem vicit, invitum licet:
Ep ipsa facinus, credo, Clondica hoc probat;
Certe probabit, et dabit veniam reo,
Cum se doloris fregerit sensim impetus.
PHILIPPUS.
REdiitne natus?
PERSEUS.
Victor et rex huc redit.
DEMETRIUS.
Diu superstes impera, rex et pater,
Finesque Macedum patrios felix rege,
Et victor auge. Fert tuum domitus iugum
Bastarna et Ister [Reg: Hister] : [Note: (h) Bastarnae ad Istrum erant. Plutarch. In Aemil. Paul. Peuce urbs in insula erat, inmedio Istro.] victa te Peuce colit.
PHILIPPUS.
Ultrone se subiecit, an capta est manu?
DEMETRIUS.
Armonia nullo sanguine aut pugna stetit:
Namque incolas communis abstulerat fuga,
Interque montes quaesiit latebras pavor.
Ergo occupatis moenibus, signa effero,
Pergoque ad Istrum, qua tumens Peucen rigat.
Ubi iussa sese dedere, obsequium negat,
Vi pressi eadem, qua tuo iussu trucem
Concussi Ithomen nuper, arcemque inclitam [Reg: inclutam] ,
Messeniasque te tremere docui plagas. [Note: (i) Expeditionem Demetrii fortissimam adversus Messeniam etIthomen narrat Pausanias in Messen.]
PERSEUS.
Sed hic repugnans arma et invitus tulit:
Clondica quippe terruit amantis manum.
DEMETRIUS.
Solus ego vici, frater; et solus loquar.
Diu assidere moenibus puduit, pater:
Iacta per Istrum mole, committo insulam,
Et continenti iungo: traicio [Reg: traicio] meos,
Murosque tandem supero: sed atroci impetu
Multoque fuso sanguine est emptum decus.
Nec contineri militis potuit furor,
Quin victor ignes spargeret, et auctae faces
Ferente vento perderent tecta omnia.
Dum castra miles interim et bustum obtinet,
Reliquosque captos servat, ego claves fero
Urbis receptae, nuntius [Reg: nuntius] palmae novae,
Vinctumque gentis principem adduco tibi.
PHILIPPUS.
Indigna vincla solvite. Audivi omnia.
Maiora voto, nate, gessisti meo.
DEMETRIUS.
Maiora porro gerere pro patre ardeo:
Ut pace iuvi patriam Romae et patrem,
Ita bella nunc stat gerere pro patria et patre.
PHILIPPUS.
Agnosco, fili: debeo quietem tibi,
Romamque amicam, quae tibi pacem dedit,
Quam mihi negasset: [Note: (k) Romae ab Senatu ait Iustinus non tam absolutum regem, quam donatum filiopatrem. Quae res Demetrio non gratiam legationis, sed odium obtrectationis comparavit ...... indignantePhilippo, plus momenti apud Senatum personam filii, quam auctoritatem patris, ac dignitatem regiaemaiestatis habuisse. l. 32 c. 2. Idem pluribus exsequitur Livius, 39, 47, et de invidia, 39, 48. Idem etPlutarchus refert in Aemilio, et Polybius Legat. Excerpt. 50. addit Polybius, dissimulatum a rege dolorem,sed Perseum aperte indignatum esse.] silius maior patre es,
Te patria tota pacis auctorem colit. [Note: (l) Polybius, Ioco proxime nominato.]
Sed nunc quiesce, et balteum pone interim.
COTTO.
A te solutus, liber et princeps loquar.
Sic tu, Philippr, regiam praestas fidem?
Abiere menses quinque, cum Pellae sacrum [Note: (m) Sollicitatos a Philippo, quo tempore Demetrius Romaeerat, accolas Istri fluminis barbaros, ut in Italiam irrumperent, testis est Livius, 39, 35.]
Tecum ferirem foedus: id tu nos prior
Ultro obsecrabas, odio in Ausoniam flagrans.
Coiere pacta: principes gentis meae,
Suadente me, secreta consilia approbant.
Ego sororem virginem sponsam offero, [Note: (n) Quidam Bastarnarum, regii generis, sororem suam inmatrimonium Philippi silio pollicebatur: erexeratque consociatio gentis eius animum regis. Livius, 40, 5.]
Quam filiorum alteruter inducat toro,
Et ficta bella mutuo placuit geri,
Ne suspicari foedus Ausonii queant.
Ergo, ut volebas, Armoni nostri fugam
Capiunt, relictis moenibus nato tuo.
Peuces deinde obsidio, pactorum ex fide,
Simulanda fuerat, bellaque in longum diem
Trahenda, ficto ludicri Martis dolo,
Matura donec omnia in Romam forent.
Nempe imparatos nos in exitium dare,
Inferre cladem moenibus, niti dolis,
Romaeque socius verba deceptis dare,
Et vim volebas tutus inferre et faces.
Sed non inulti damna Bastarnae ferent!
Rex, iuro cineres patriae, et Martem Deum,
Manes meorum iuro, perfidiam lues,
Tantisque nostris cladibus facies satis.
PHILIPPUS.
Sed et ego testor iuroque Ammonem Iovem,
Sanctumque regis nomen, et patrios deos,
Nescisse me, quae gesta sunt Demetrio [(printer); sic: sunt a Demetrio] ,
Mihique tam dolere, quam vobis dolent.
Invise fili! semper o coeptis meis
Obstaculum fatale! sed iuro, lues,
Satisque faciet poena Bastarnis tua.
COTTO.
Quorsum igitur ista filius?
PHILIPPUS.
Peuces ego
Iussi obsidere moenia, et lenta fame
Finxi perire posse conclusum incolam:
At praemonueram, satis et annonae fore
Vestris didiceram literis. Recte omnia
Sancita [Reg: Sancta] per nos iuvenis evertit furor.
Quis mole iacta crederet in Istri alveo
Ad insulam atque urbem usque facturum viam?
PERSEUS.
Hoc nempe specimen roboris voluti sui,
Romae ut placeret: namque Legatum Italum
Haud procul abesse Marcium norat satis.
PHILIPPUS.
Infauste fili! foedus hoc per te perit,
Violas amicos; tecta sociorum ac opes,
Florem meorum militum perdis simul!
Sed punieris, arrogans! At tu modo
Philippi amici, Cotto, ne damna fidem,
Tuosque placa. Damna Romani luant,
In hos eamus: paululum tantum sine
Iras acerbas tegere simulata fide, [Note: (o) Cavisse Philippum, ne alienati animi indicium praeberet, dum bellumparasset, meminit Polybius de Legat. Excerpt. 48.]
Ut non opino fulmine in inermes ruam.
Tuae sororis regiae felix torus
Sit arrha fidei. Filium sponsum elige.
COTTO.
Demetriumne?
PHILIPPUS.
Perseus vinclum novum
Utriusque gentis nectat hymenaeo inclito [Reg: incluto] .
Romae satelles, insolens Demetrius,
Hostisque vester summus, ac forte et meus,
Nec aptus est, nec dignus hoc vinclo procus.
PERSEUS.
Nec Cotto id unquam [Reg: umquam] siverit: procus est tamen,
Et gloriatur virginis amore insolens.
PHILIPPUS.
Numquam [Reg: Numquam] obtinebit: faxo, spe tanta excidat.
XYCHUS.
REx, Quintus ille Marcius, [Note: (p) Legatus in Macedoniam Q. Marcius est missus. Livius, 39, 48. et, ut addit,in Peloponnesum quoque. Polybius etiam Quintum Marcium appellat, Leg. Excerpt. 46.] Sparta redux,
Nomine Quiritum rursus affatum petit.
PHILIPPUS.
Dii! sed adduc. Interim, princeps, vale.
PHILIPPUS.
QUid rursus in me Marcius? et ista die,
Qua te parabam dicere heredem [Reg: heredem] throni?
Ut amoverem filium, in castra expuli:
Molestus ille, ut semper est, hodie redit,
Victorque laurum clade peiorem refert:
Nunc et reversus Marcius coepta impedit.
PERSEUS.
Quid si vocatu fratris is nobis adest?
MARCIUS.
PHilippe rex, auditus est nobis labor,
Quo montis Aemi nubila exsuperans [Reg: exsuperans] iugum
Nuper petisti, commodam, credo, viam
Speculatus inde, et imminens coeptis novis,
Hinc cum videres Adriam [Reg: Hadriam] , hinc Ponti freta, [Note: (q) Vulgatae opinioni crediderat (Philippus) Ponticum simul etAdriaticum mare, et Istrum amnem, et Alpes conspici posse: subiecta oculis ea haud parvi sibi momentifutura ad cogitationem Romani belli. Livius, 40, 21.]
Alpesque, et Istrum, nostra, tuaque, uno e loco.
Mirantur omnes, quid labor tantus petat:
Late per omnes exteros rumor volat,
Aliquid parari, bella meditari nova,
Demetrium abfuisse, cum peteres iugum: [Note: (r) Non fallebat Demetrium, ablegari se, ne adesset consilio, cumin conspectu locorum consultaret, quae proxime itinera ad mare Adriaticum atque Italiam ducereve. Idemibidem.]
Consilia Romae noxia parari putant. [Note: (s) Neque obscurum erat, rebellaturum, omniaque, quae tunc agerer,diceretque, eo spectare. Liv. 40, 3.]
PHILIPPUS.
An ista credit Marcius? post tot meae
Documenta fidei, millies Romae data,
Quia visere Aemum [Reg: Haemum] lubuit [Reg: libuit] , an rupi fidem?
MARCIUS.
Obsequia memini, rex, nec accuso fidem:
Meminit Senatus bellum in Antiochum grave, [Note: (t) Livius l. 36 c. 13 et seqq.]
Felixque te iuvante: Scipiadas duos [Note: (u) Livius 37. 7.]
Quantum colueris, quamque opem tuleris, scio:
Scio coronae regium donum aureae: [Note: (x) Livius 36. 35. Erat centum pondo, ut ibi ait Livius. ut adeo solamateria aequaret pretium librarum 56000, ut notat Ioannes Duiatius hic.]
Sed et Senatus multa dissimulat bonus
Praeterita, patitur multa, vel nescit sciens, [Note: (y) Multa et dissimulare, et oblivisci, et pati praeterita Senatumposse. Livius 39, 47.]
Cunctaque remisit filio Demetrio:
Integra per illum cuncta nobiscum tibi. [Note: (z) Velle etiam (Senatum) sentire Philippum, integra omnia sibicum Populo Rom. Demetrii filii beneficio esse. Idem ibidem.]
Sed ut ista Romae certa sint, tamen exteri
Si perfidum te, nosque tibi spretos putent,
Id turpe nobis, nec tibi decorum foret.
Senatus ergo publicum signum petit
Certumque amicae mentis, ut fiat palam,
Sibi, ceterisque, stare te pacta fide.
PHILIPPUS.
Quid poscis ergo?
MARCIUS.
Filium comitem viae,
Romaeque pignus.
PHILIPPUS.
Esto, do Demetrium,
Vobis amicum: denuo Romam petat.
MARCIUS.
Demetrium hinc abire Bastarnae haud sinunt.
Peragenda iuveni bella, quae coepit bene.
Verbo, Senatus Perseum poscit sibi.
PHILIPPUS.
Cur potius istum? filius uterque est meus.
MARCIUS.
Dixi, Senatus Perseum poscit sibi.
PHILIPPUS.
Responsa dabimus ilico, ipsius tamen
Exquirere ante Persei mentem iuvat.
MARCIUS.
VIdere amicum gaudeo, Romae hospitem,
Dum glorioso victor e bello redit.
DEMETRIUS.
Placere Romae lauream hanc prae laurea est;
Victoriaeque principem hunc fructum reor.
MARCIUS.
Semper favebit Roma praeclarae indoli:
Id vereor unum, Roma ne noceat tibi,
Prodesse dum vult.
DEMETRIUS.
Roma mihi, Marci, queat
Nocere amica?
MARCIUS.
Et meritus es, princeps, coli;
Et, ut mereris, cultus es: pacem, et patrem,
Tuamque gentem Roma donavit tibi:
Hinc odia nata Persei, atque in te furor,
Ipseque Philippus invidet decus hoc tibi. [Note: (aa) De utroque testatur Polybius Leg. Excerpt. 46, et dePhilippo Plutarchus in Arato.]
DEMETRIUS.
De fratre, sperno: nec timeo patrem innocens.
MARCIUS
Princeps, monentem patere: magnifice quidem,
Vereque sunt haec dicta, sed regi haud placent.
DEMETRIUS.
Quae sentio, loqui soleo.
MARCIUS.
Dum caute modo.
Ignosce, princeps: notus hic Romae favor,
Regnique spes Demetrium paulum extulit: [Note: (bb) Et ipse iuvenis haud dubie instatior redierat, subnixus ergase iudiciis Senatus, concessisque sibi, quae patri negata essent. Liv. 39, 53. De fastu hoc, et regni spe certaPolybius quoque Excerpt. 46.]
Sed cogitemus ista, quis cogit loqui?
DEMETRIUS.
Agnosco, Marci, fateor, hoc vitium meum est.
MARCIUS.
Illustre vitium, non nego; vitium tamen.
Magnanime princeps, obsecro, linguae cave:
Nosti Philippum: patris ingenium ferox [Note: (cc) Ferociam insitam in Philippo notavit Livius, 31, 14.]
Audire refugit vera: [Note: (dd) Insueto (Philippo) vera audire. Livius, 31, 18.] neque natum decet
Lacessere patrem.
DEMETRIUS.
Quinte, mihi vera obicis [Reg: obicis] .
CHORUS I. ARIOBARZANES, DARII FILIUS, ARIOBARZANIS ARMIGER, CHORUS PERSARUM,
DEINDE DARIUS REX.
ARMIG. Princeps, paratum est sacrificium,
Quo Solis numen fiat nobis propitium.
ARIOB. Agite, hostiae sertum imponite,
Bracteam fronti praetendite:
Molam date,
Securim parate.
CHORUS, praeeunte ARIOBARZANE.
Mithra, o Persarum Numen,
Caeli terrarumque lumen,
Mel hoc tibi fundimus,
Votaque concipimus.
Ut hic equus [Note: (a) Placat equo Persis radiis Hyperiona cinctum, Ne detur celeri victima tarda Deo. Ovid.Fast. l. 1.] tibi cadet,
Nec securis vim evadet,
Ita cadat Macedo
Stratus ferro Persico.
ARIOB. Primus libo, primus hostiam ferio,
Tibi, Mithra, hanc libens dedico.
Sacerdotes, perficite cetera.
DARIUS prodiens. Sistite, alia poscitur victima.
ARIOB. Quid ita? haec rite est lecta.
DARIUS. Tace fili, omnia a me sunt detecta.
ARIOB. Heu pater, irasceris filio?
DARIUS. Irascor proditori, irascor impio. [Note: (b) Ariobarzanem principem accusatum esse apud patremproditionis, constat ex Aretade Cnidio, de Rebus Macedonicis l. 3, et Plutarcho, Parall. Graec. et Roman. [Abbr.: Parallela Graecorum et Romanorum] , c. 11.]
1.
ARIOB. Parabamus victimam.
DARIUS. Dabo nobilissimam.
Meo sanguine litabo,
Filium dum immolabo.
ARIOB. Quid peccavit filius?
DARIUS. Tace, non auditur impius.
2.
ARIOB. Sol, qui cuncta aspicis ....
DARIUS. Ille scit, quam insons sis:
Ille vidit, immerentem
Cum tu proderes parentem.
ARIOB. Mithrae testor numina.
DARIUS. Protulit in lucem omnia.
3.
ARIOB. Miserere filii!
DARIUS. Scelerati, impii?
Qui me parat trucidare,
Qui me hosti immolare.
ARIOB. Miserere, pater mi.
DARIUS. Tace, haecne de te merui?
ARIOB. Heu miserum quis me iuvabit,
Si ipse me pater damnabit?
ARMIG. Ah rex mitissime,
Audi supplices, precibus flectere.
1.
Semper mitis est Darius,
Semper pius:
Damnabitne filium?
Audis postremorum preces,
Horres infimorum neces:
Et damnabis filium,
Filium carissimum?
2.
Fuit natus semper fidus,
Regni sidus:
Et credetur impius?
Rex, fortasse latent fraudes:
Respice priores laudes,
Nec credatur impius
Pius semper filius.
3.
Quo Persarum heu terrore,
Quo dolore,
Princeps cadet regius?
Quantum tibi paras luctum,
Nimii rigoris fructum,
Patre si dicente ius
Princeps cadat regius?
ARIOB. O pater placare,
Insontem filium ne aversare.
DARIUS. Inicite [Reg: inicite] vincula.
Proditor non est soboles regia.
CHORUS. Iudex es in tua causa,
Nihil praeceps statue,
Nec de tuo pignore
Crede tam nefanda ausa.
DARIUS. Dabo hoc vestris precibus,
Iudicium de filio permittam ducibus.
PHILIPPUS.
UT ergo videas, stare me pacta fide,
Nihil negabo: Perseus Romam migret.
Quamquam [Reg: Quamquam] poposcit Roma rem nobis gravem,
Maiore natu filio ut caream pater:
Tamen, Senatus ne queri de me queat,
Suspicio ut omnis excidat, careo volens.
MARCIUS.
Sic tibi vicissim spondeo Romae fidem,
Tantique pretio pignoris nobis dati
Se Romae et orbi candor ostendit tuus.
PHILIPPUS.
Quin et petitis plura tibi sponte offero.
Quo digniorem filium videant Patres,
In summum honoris ilico extollam gradum.
Diadema Macedum Perseo imponam hac die,
Et nominabo regii heredem [Reg: heredem] throni.
Honore tanto nobilis tecum viam
Cras auspicetur, si tamen tute id probas.
Misi coronam, Quinte, Tarpeio Iovi: [Note: (a) Liv. 36, 35.]
Senatui nunc mittere coronam alteram
In capite nati meditor. Ut placeat magis,
Fiatque Perses melior effigies mei,
Hospesque Roma dignus, hoc capiet decus.
Sic me videre supplicem credet sibi,
Meam ubi coronam curia videbit tua.
MARCIUS.
Favore nimio filium et Romam colis,
Nec expedire censeo tantum decus.
Quid si Senatus credat illusum sibi,
Si collocatum regio cernat gradu
Se nesciente filium, et, liceat loqui,
Fortasse nec probante? nec enim te fugit,
Quae Persei in nos odia; nec Romam id latet. [Note: (b) Romanorum odium in Persei velut effigie ponitPlutarchus, in Aemilio Paulo.]
Non se tenebit ille: prorumpet ferox
In usitatos oris immodici sonos.
Haec affricare, rex, tibi maculam queunt,
Odiumque nato gignere, et regno, et tibi.
PHILIPPUS.
Ingratus igitur Perseus vobis erit:
Non ergo mittam. Displicet comes hic tibi.
MARCIUS.
Diadema comitis displicet, comitem peto.
PHILIPPUS.
Ut ergo Romae regium placeat decus,
Det illud ipsa Roma. Documentum dabo,
Quod obstupescat orbis, ac e quo exteris
Meisque pateat omnibus, quam vos colam.
Quinte, diadema sponte committo tibi:
Tu digniori trade, et arbitrio tuo
Demetrium seu Perseum heredem [Reg: heredem] elige.
MARCIUS.
Magnanima miror consilia, et in nos fidem.
PHILIPPUS.
Dixi, coronam utrilibet tradas licet:
Imponere meum est: sed cui imponam, elige.
Diadema trade, cumque eo ad patrem iube
Confestim adire: rite tum nostra manu
Et more patriae vertici addetur sacro,
Cum commodum videbitur Romae et mihi.
Tu digniorem ut eligas, Marci vide.
MARCIUS.
ACcede princeps: an tibi corona haec placet?
PERSEUS.
Romane coronas regibus nunc dividet,
Quas rapere suevit?
MARCIUS.
Persee, indignis rapit,
Dignisque donat. Tune te dignum putas?
PERSEUS.
Sic perge; stylus hic, Quinte, Romanum decet.
MARCIUS.
Puto decere, maximeque illum decet,
Sua coronam qui tenet vestram manu,
Et qui, iubente patre, cui malet, dabit.
Ne multa, princeps: ipse sat, credo, vides,
Quae sit potestas Marcii et Romae hac die.
Hac utar, et vos inter hac hora eligam.
Conditio sola, qua tibi regnum patet,
Haec est, perennem si fidem Romae dare,
Semperque amicus vivere et socius velis.
PERSEUS.
Demetrium cepistis: an Persen quoque
Nunc capere tentas?
MARCIUS.
Nec tuum fratrem pudet,
Nec est pudendum, Persee, aut illi, aut tibi,
Nec paenitendum [Reg: paenitendum] , colere cum Roma fidem.
Romae societas profuit adhuc omnibus,
Et ira nostra profuit adhuc nemini.
Hinc nostra ubique foedera ambiri vides,
Prensare nostram dexteram haud urbes modo,
Sed et potentes supplici populos prece,
Magnique reges curiam nostram rogant. [Note: (c) Plut. [Abbr.: Plutarchus] in Flam.]
Nec nos amicis desumus: fida manu,
Fortique, felicique, Romanus iuvat.
Vel sola testis Graecia id docuit palam,
Cui Flamininus profuit solus magis,
Quam dextra magni Niciae, aut Alcibiadis,
Vel Agesilaus, vel tua o Lysandre vis:
Nec ipsa Salamin, aut Plataearum labor,
Atroxve Marathon, vosve Thermopylae truces, [Note: (d) Fatetur de his omnibus distincte, etsi Graecus ipse,Plutarchus, in eodem Flaminio.]
Tantum tulistis Graeciae vestrae bonum,
Quantum una Roma nuper uno in ludicro.
PERSEUS.
Eloquere clare, perge iactare arrogans,
Victos Macedonas, filio narra impotens
Sui parentis probra ter versi in fugam, [Note: (e) Livius fuse a l. 24 ad 35 utriusque breviter Florus, 2, 7.]
Adde et triumphum Quintii, et fratrem obsidem,
Nostris ruinis Graeciam erectam refer,
Dictata nobis iura dic, leges datas,
Precariumque denique imperium patris.
An ista suadent Romae amicitiam mihi?
MARCIUS.
Et ista, princeps: moveat exemplum patris,
Tibique sapere libeat alieno malo.
Tacebo gentes ceteras circum undique [Note: (f) De Sardinia, Hispania, Africa, per illud tempus victis, Florus, 2,7. de Lusitanis, Celtiberis, Aetolis, Cephalenia, Gallis Asiae incolis, Liguribus, Livius sparsim l. 39.maxime vero de Antiocho Magno, de quo tres triumphi acti, ut idem Livius l. 37, c. 46, c. 58, et c. 59.]
Tanto repulsas impetu, et stratas ita,
Ceu dare voluerint orbis imperium dii. [Note: (g) Duobus regibus, Philippo, et Antiocho, .... devictis, summaimperii ad Populum Romanum pervenit. Vell. Patercul. [Abbr.: Velleius Paterculus] l. 1 c. 6.]
Sed haec tacebo: cogita tantum patrem.
Quid ille honoris, quid lucri e bello tulit?
PERSEUS.
Et Macedo tenuit orbis imperium potens. [Note: (h) Macedones, affectator quondam imperii populus. Florus, 2,7.]
MARCIUS.
Mi Persee, olim: Roma non tenuit, tenet.
Fortuna quae te maneat infensum, vide.
Ego Philippo reddo diadema hoc suum,
Ut aptiori id vertici imponat parens.
PERSEUS.
Demetriine? falleris. Si det pater,
Magnanimus heros subtrahet celsum caput,
Doctus coronas spernere in Romae foro.
Tu multa de Demetrio spe praecipis,
At pauca referes. is suam Romam luet,
Nec ego quiescam, et desinet falli pater.
MARCIUS.
Fortasse fratrem perdere muliebris furor, [Note: (i) Quod muliebri cogitabat animo, tollere nimirum per fraudesDemetrium. Liv. 40, 5.]
Et fallere patrem poterit: at Roma id nefas
Non sinet inultum: purpura obtingat licet,
Ne veste pulla purpuram hanc mutes, vide, [Note: (k) Pullatus apparuit Perseus, cum victus Paulum Aemiliumalloqueretur; iterum, cum in triumpho duceretur ab eodem. de priore Liv. 45, 7. de altero Plutarchus inPaulo Aemilio.]
Ne genua nostri prendere aliquando ducis, [Note: (l) Summittentemque se ad pedes (Perseum Paulus) sustulit, necattingere genua passus, etc. Liv. 45, 7.]
Ne lacrimis [Reg: lacrimis] eluere cogaris scelus, [Note: (m) Cum .... terram intuens, diu tacitus fleret. Liv. 45, 8.]
Romaeque praesens esse, sed numquam [Reg: numquam] redux. [Note: (n) Paulus maximum nobilissimumque regem in triumphoduxit. Vell. Paterc. [Abbr.: Velleius Paterculus] 1, 9. Quadriennio post in libera custodia Albae decessu. Idem, 1, 11. narrat de Alba et Val. Max. [Abbr.: Valerius Maximus] 5, 1.]
PERSEUS.
Pugnemus ergo: si potes, fratrem eripe.
PERSEUS.
VIctor superbus laurea huc infert pedem,
Victoriaeque praemia coronam petet.
DEMETRIUS.
Factis mereri quod queas, recte petas.
Sed dii paterque viderint: ego nil peto.
PERSEUS.
Romanus est hic animus.
DEMETRIUS.
Haud similis tuo.
MARCIUS.
Quousque lites? unus est vobis pater,
Sit et unus animus: ipsa natura id monet,
Similemque speciem vultui utriusque imprimit,
Ut pudeat animos gerere dissidio graves:
Fratresque produnt oris ipsius notae,
Odiisque vestris forma reclamat tacens. [Note: (o) Perseum et Demetrium agebant duo fratres germani.]
PERSEUS.
Quis iurgia ista sevit? a vobis redux
Non ante notas retulit huc frater faces,
Quas Roma nutrit.
DEMETRIUS.
Roma virtutem docet.
PERSEUS.
Hancne inter alias Roma virtutem docet,
Maioris annos spernat ut frater minor? [Note: (p) Perseum fuisse natu maiorem Demetrio, habetur ex Polybio, deLegation. Excerpt. 44 et 50. Livius id saepe repetit, l. 39 c. 53, semel, iterum, tertio; l. 40, c. 9, c. 10, c. 11saepius [(reading uncertain: print faded)] , c. 12, et c. 15; itemque l. 39 c. 35. Denique l. 40 c. 10 distincte: Demetrius quinquennio minor. Ut mirum sit, quid spectarit Pausanias, cui (in Corinth.) Perseus est Demetrio minor.]
DEMETRIUS.
Non vereor annos, quando natales tibi
Deesse cerno: regius Macedum thronus
Sobolem parente pellice infamem haud capit,
Spernoque merito filium Gnathaeniae
Legitima proles, matre regina editus. [Note: (q) Plutarch. in Arato, et in Paulo Aemil. Livius quoque, 39, 53: illumpellice ortum esse.]
PERSEUS.
Romaeque servus; hostis et fratri, et patri.
MARCIUS.
DIadema cernis patrium in nostra manu:
Id digniori me dare Philippus iubet.
Trado tibi, princeps, si tamen dignum edere
Audes corona facinus.
DEMETRIUS:
Audebo omnia.
MARCIUS.
Audesne, princeps, vincere hostem et tollere?
DEMETRIUS.
Bastarna docuit. Dic modo, quis hic hostis est?
MARCIUS.
Hostis Quiritum est, hostis et honoris tui
Hostis Macedonum est, hostis est patriae suae
Indomitus ille est Perseus, frater tuus.
DEMETRIUS.
Heu Quinte, maculem caede fraterna [(transcriber); sic: faterna] manus?
MARCIUS.
Secura non est Roma, non Macedum salus,
Non spes, honosve, aut vita, Demetri, tua,
Dum vivit iste.
DEMETRIUS.
Vera tu, Marci, quidem;
Plecti meretur multiplex Persis furor:
Sed non meretur crimen hoc Demetrius.
Odisse fratrem et perdere, sit hostis licet,
Natura prohibet: fors scelus frater fovet;
Possum ego perire, facere non possum nefas.
Ignosce, Marci: Roma me hos mores docet,
Non emo coronam scelere, ne vitam quidem.
MARCIUS.
Princeps beate, macte virtute ardua,
Tamque generosos spiritus semper fove.
Suadere parricidium Romam putas?
Periclitabar: quaeque cupiebam, audii,
Non tibi daturus splendidum hoc regni decus,
Si mea probasses dicta, caedemque impiam.
Amicus esto patriae et nostrae, et tuae:
Amato Romam, sed magis amato patrem: [Note: (r) Scire (Senatum de Demetrio), quantum salva in patrempietate possit, amicum eum Populo Romano esse. Liv. 39, 47.]
Frater cavendus, attamen amandus tibi est.
Quod si Philippus bella susciperet nova,
Romamque ferro peteret, et comitem sibi
Te quoque iuberet ire, tu morem gere:
Ni deprecari liceat, in Romam irrue,
Animoque amicus esto, verum hostis manu.
Ama Quirites tunc, et oppugna simul:
Nam gratus illud animus, hoc pietas iubet.
Nunc ego Philippo reddo diadema hoc suum:
Suspecta nimium mea fides regi foret,
Fratri negatam si tibi coronam darem:
Nec simplici animo callidus fecit mihi
Hanc optionem regii heredis [Reg: heredis] pater:
Quod ego, tametsi cernerem, accepi tamen,
Ut experirer principum arcanam indolem.
ANTIGONUS.
OPtatum amori nuntium [Reg: nuntium] ferimus tuo.
COTTO.
Clondica per me principi grates refert,
Quod exsolutam vinculis rupta mora
Clemens remisit victor in patriam domum.
Munus quoque addit tenue, monumentum sui,
Iugis memoriae perpetem testem annulum.
DEMETRIUS.
Tam suave munus nulla mihi tollet dies,
Nullumque manui maius accedet decus,
Ac annulus tam nobili missus manu.
ANTIGONUS.
Mittentis animum munus hoc prodit satis:
Est delicatum munus omenque annulus.
DEMETRIUS.
Bis vinco, bis triumpho, si spes haec rata est.
PHILIPPUS.
QUid reposuisti, nate?
PERSEUS.
Respondi aspere.
A patre coronam spero, non a Marcio.
PHILIPPUS.
Romana ride fulmina, et cassas minas.
Lusi ego, coronam Marcio quando dedi,
Sinceritatis falleret ut hostem color.
PERSEUS.
Quid si dedisset Marcius Demetrio?
PHILIPPUS.
Ego digniori munus hoc iussi dare:
Num digniorem tu putas Demetrium?
Num me putare credis? Adieci dein,
Me tum daturum regium hoc munus fore,
Cum commodum videbitur Romae et mihi.
Romae videri poterit, at non et mihi [(printer); sic: non mihi] .
Sunt mille tituli regibus, siquid volunt?
Et rursus alii mille sunt, siquid negant:
Eludere licet omnia, aut arte, aut mora.
PERSEUS.
Quid ergo demum Marcius?
PHILIPPUS.
Rursum institit,
Ut Romam eunti te viae comitem darem.
PERSEUS.
Me dedere hosti.....
PHILIPPUS.
Cede nunc fratri locum,
Tentandus ille est, mente quid tacita tegat.
PHILIPPUS.
HUc te evocavi, nate, ne porro autumes,
Patere soli Perseo pectus patris. [Note: (a) Expertem eum (Demetrium) pater omnium de rebus Romanisconsiliorum habebat, totus in Persea versus, cum eo cogitationes eius rei dies ac noctes agitabat. Livius, 40,5.]
Audi ergo: sanctam posco secreti fidem;
Deinde, fili, posco consilium tuum.
Collapsa Macedum gloria et avitum decus, [Note: (b) Plutarchus in Aemilio.]
Illudque Magni nomen amissum dolet.
Pridem superbo Roma nos calcat pede,
Vicitque, fateor, saepius: cessi fremens,
Pacem coactus turpiter petii prior,
Coluique fidus: arma sociavi diu,
Vultuque amico latuit oppressus dolor.
Clades repostae pectore sub alto manent;
Scotusa semper, et Cynoscephalae dolent; [Note: (c) De Philippo ad Scotusam et Cynoscephalas victo Liv. 33,10.]
Raptae tot urbes, quas ego dextra mea [Note: (d) Philippopolis, Tricca, Phaloria, Eurymene, Gonnocondylum,Mallaea [Reg: Malloea] , Ericinium, aliaeque apud Livium, 39, 25. Hae causae [Reg: causae] (ereptae tot urbes) maxime animum Philippi alienaverunt ab Romanis. Liv. 39, 29.]
Sanguine meorum militum pridem emeram
Roma probante; denique eversa omnia,
Fructus laboris perditus, spretum decus,
Illata damna, nate, me merito movent.
DEMETRIUS.
Merito: sed ira vana, vanusque est dolor,
Si damna damnis vetera cumulamus novis.
PHILIPPUS.
Provisa cuncta: pace simulata diu [Note: (e) Numquam [Reg: Numquam] tamen remisit animum (Philippus) a colligendis in pace viribus, quibus, quandocumque data fortuna esset, ad bellum uteretur. Liv. 39, 24.]
Bellum parabam: suppetunt arma, et viri, [Note: (f) Plutarchus in Paulo; et Liv. 39, 24.]
Aurique vis immensa, [Note: (g) Idem ibidem.] et annonae satis. [Note: (h) Plutarchus in Paul. Aemil.]
Nunc, nate, quid mens agitet, attentus vide.
Non ego Macedonum finibus clausus geram
Tanto paratu bella: traiciam [Reg: traiciam] fretum,
In mediam Italiam Martis effundam faces,
Romamque Romae vincere studebo impiger. [Note: (i) Traiectum in Italiam cogitasse Philippum, narrat Liv. 31,7.]
Id Pyrrhus olim prospero exemplo docet, [Note: (k) Concussit (Pyrrhus Italiam) et victor prope ad ipsam urbemRomam venit Liv. 31, 7.]
Magnusque nuper Hannibal praeiit viam.
Nec nos, ut Afrum, separat latum mare;
Sed fert itinere perbrevi Ionium fretum. [Note: (l) Mari tantum Ionio discretus erat. Liv. 23, 33.]
Non ut Sagunto mensibus quinque Hannibal,
Sed ab Corintho pervehar quinto die; [Note: (m) Non quinto inde mense, quemadmodum ab Sagunto Hannibal, sedquinto inde die, quam ab Corintho solverit naves, in Italiam perveniet. ita de Philippo Sulpicium Cos.dicentem facit Liv. 31, 7.]
Sunt foederati plurimi, plures erunt,
Iunget Tarentum se mihi, et Graecae plagae,
Samnisque, Lucanusque, et audax Brutius,
Iuncta Quirites oppriment mecum manu. [Note: (n) De Tarentinis, Graecia maiore, Lucanis, Samnitibus. Brutiis,Liv. 31, 7.]
Consilia pridem capta stat tandem exsequi. [Note: (o) Traiectus hic in Italiam decretus olim Philippo fuerat,primum secundo Punico, iterum priore Macedonico. Liv. ibidem.]
DEMETRIUS.
Ah care genitor, pone consilia aspera:
Quascumque [Reg: Quascumque] vires inferas bello potens,
Carthago terret, terret Antiochus nimis:
Et illa, et iste, viribus nobis pares,
Et superiores forsitan, victi tacent:
Carthago fracta est, ipse se victum Hannibal [Note: (p) Fassus in curia est, non praelio modo se, sed bello victum,nec spem salutis alibi, quam in pace impetranda esse. de Hannibale Liv. 30, 35.]
Confessus ultro: cecidit Antiochus potens,
Magnique nomen posuit, et supplex iacet: [Note: (q) Victo et supplici (Antiocho) pacem atque partem [(reading uncertain: print faded)] regni dari placuit. Florus, 2, 8.]
Cecidimus ipsi: bellaque probantur tamen? [Note: (r) Crescente in dies Philippi odio in Romanos. cui Perseusindulgeret, Demetrius summa ope adversaretur. Liv. 40, 5.]
PHILIPPUS.
Atqui Macedonum nomen, haud Roma minus,
Efficere bellis inclitum [Reg: inclutum] hic animus flagrat. [Note: (s) Mihi quoque (verba Philippi ad M. Aemilium, LegatumRomanum) in animo est facere, ut regnum Macedonum nomenque haud minus quam Romanum, nobilebello sentiatis. Liv. 31, 18.]
DEMETRIUS.
Ubi primum in Italos strinxerit ferrum pater,
Quam Romae amicus hactenus pro te fui,
Tam pro parente sentient hostem gravem. [Note: (t) Quoad tecum (ita Demetrius ad patrem de romanis) illis paxmanebit, mecum quoque gratia erit: si bellum esse coeperit, qui obses, qui legatus pro patre non inutilis fui,idem hostis illis acerrimus ero. Livius 40, 15.]
Sed per salutem, patriae maneat quies,
Pax alma maneat, bellaque facessant fera,
Sanguine tuorum, forsitan probro tuo,
Gerenda bella: da pater ....
PHILIPPUS.
Dictum est satis.
Bellare certum est: [Note: (u) Fecissetque Romanis grave bellum, nisi decessisset. Iust nus, 32, 3. Idem habetLivius, 39, 23.] Roma me regem sciet,
Non, quod putavit hactenus, servum suum.
At tu, Quiritum tutor adversus patrem,
Te prodidisti denuo, plusquam velim.
Degener avorum, nihil Alexandri refers,
Nisi quod Philippus est tibi invisus pater,
Patremque mavis dicere externum Iovem.
Utinam satietas nulla te subeat mei,
Ut simul honorem et spiritum invideas mihi.
DEMETRIUS.
Heu sancte genitor, credere haec de me ...
PHILIPPUS.
Tace.
Sique patris iram cernere supremam cupis,
Arcana nostra pande Romanis tuis.
COTTO.
REx magne, capio Persei admonitu metum,
Errore ne fors lapsus, ignarus licet,
Aut te sorori sentiam iratum, aut mihi.
PHILIPPUS.
Quid est timoris?
COTTO.
Annulum misit soror,
Quem traderem Demetrio, officii notam,
Animique grati. Quod ego cum munus dedi,
Suspectum id esse Perseus clamat sibi,
Tibique: nunc sororis accusat fidem,
Nunc me bilinguem dicit auctorem doli.
PERSEUS.
Nonne tua, princeps, saepe testate est soror
Clondica, sese nemini sponsam fore,
Nisi qui Macedonum sceptra libraret manu?
Demetrio nunc annulum, cumque annulo
Dat coniugalem prompta victori fidem,
Dicitque regem filium iniussu patris,
Et Cotto thalamum sociat invito patre.
COTTO.
Equidem sororis vota sibi regem petunt:
Et coniugalem sicui dabit annulum,
Agnoscet ipso hoc munere heredem [Reg: heredem] throni.
Sed coniugalis iste nequaquam fuit,
Quem gratus animus misit, et simplex dedit.
PERSEUS.
Atqui ille amoris indicem hunc esse annulum
Interpretatur, atque praesefert palam.
Non ergo iam Cottonis accuso fidem:
Demetrium autem quo feram tacitus modo,
Qui dum sororis annulum praefert manu,
Et coniugalem credit, et credit cupit,
Quid nisi paterni iura sibi sceptri arrogat?
Nempe ut rebellis publica voce omnium
Regis Macedonum nomen admittit palam, [Note: (x) Eum iam regem vivo patre appellant. Liv. 40, 11.]
Vivente patre: sic eum populi favor,
Sic nimia bonitas patris, et Roma extulit.
Ubique plausus turbidae plebis volant,
Quem Roma dederit, hunc sibi regem fore. [Note: (y) Omnium pene Macedonum in eum ora conversa sum, necregem se alium rentur habituros esse, quam quem Romani dedissent. Livius 40, 5.]
COTTO.
Mirabar ipsus, fateor, audaces sonos,
Ipsa in Philippi regia regem novum
Cum nuncuparet insolens miles tuus.
PHILIPPUS.
Iterumne fratrum iugia?
PERSEUS.
Ut video, pater,
Tecum perire oportet, et tacitos mori.
Taceamus igitur. Hoc precor solum deos,
A fratre coeptum crimen in fratrem cadat,
Patrem benignus servet incolumem polus,
Qui forte dudum per meum petitur latus. [Note: (z) Ita ad patrem Perseus: itaque si mori tacitum oportet, taceamus,precati tantum deos, ut a me coeptum scelus in me finem habeat, nec per meum latus tu petaris. Liv 40, 9.]
COTTO.
Plebs tota certe pacis auctori favet,
Quod saepe rumor, attulit nobis quoque,
Certusque fertur ille successor tibi. [Note: (aa) Demetrium ut pacis auctorem cum ingenti favore conspiciebant:simul et spe haud dubia regnum ei post mortem patris destinabant. Liv. 39, 53.]
PERSEUS.
Exspectet utinam! Roma iam non fert moras. [Note: (bb) Non desistebat Perseus apud patrem nunc amicitiamRomanorum, nunc proditionem'ei patris obiectare. Iustinus, 32, 2.]
PHILIPPUS.
Superstite patre, regia est poena altera, [Note: (cc) Offendebatur interdum (Philippus) concursu Macedonum adeum: et alteram iam se vivo regiam esse indignabatur. Livius 39, 53.]
Tot asseclas Demetrii numerat domus.
Odere nempe, odere me pridem mei! [Note: (dd) Omnes homines, omnia loca temporaque, suspecta habebar. Liv.40, 3.]
PERSEUS.
Demetrius eis unus est nempe omnia: [Note: (ee) Demetrius iis unus omnia est, ait Perseus ad Philippum, apudLivium, 40, 11.]
Is arma Romae prohibet, is patrem tegit, [Note: (ff) Iste enim est, cuius beneficio poenam tibi Senatus remisit, quinunc te ab armis Romanis protegit. Liv. 40, 10.]
Servator unus omnium, et solum bonum.
Ille tibi pater est, illius vivis cliens:
At ille patrem Quintium romae colit, [Note: (gg) T. Quintius nunc est auctor omnium rerum isti, et magister. Eumsibi, te abdicato patre, in locum tuum substituit. Liv. 40. 11.]
Teque abdicato filium se eius putat,
Illum magistrum sequitur, et vitae ducem.
Et nunc Apelles noster ab Italia redux
A Flaminino literas illi tulit.
PHILIPPUS.
A Flaminino rursus? O improvidum,
Qui Romam adire filium iussi meum!
Me puer amabat, timuit adolescens patrem:
Nunc iuvenis odit, spernit, et forte ....
PERSEUS.
En adest:
Ego cariori filio cedo locum.
DEMETRIUS.
A Flaminino literas ad te fero,
Mihi quas Apelles reddidit, iunctas meis:
Unaque pro me, si sinis, pauce eloquar.
PHILIPPUS.
An Marcius consilia suggessit nova?
An Flamininus? Audio, rex, aut pater.
DEMETRIUS.
Regi facere patrique conabor satis.
Gessisse me pro patre credebam miser,
Laudem ac amorem quae mererentur mihi:
Hodie redibam victor ac laetus domum,
Cum nil timentis ingruit turbo in caput,
Et hoste victo, me genitor hostem vocat,
Ac proditoris impii ducit loco.
Me fratris odia, plebis et Romae favor,
Facere sensim, genitor, invisum, tibi:
Ego ipse, nam fatebor, hoc auxi malum,
Dum nimius animi tempero verbis parum.
Sed, quod odiorum fuit et invidiae caput,
Sceptro imminere credor infelix tuo.
Hoc ergo, pater, ut diluam crimen palam,
Meque innocentem et ambitus purum probem,
Facturus adsum, quod neque exspectat parens,
Nec Roma sperat, nec petere frater potest.
Diadema Macedum, quod mihi a patris manu
Sperare poteram legitima proles tori,
Volens et ultro eiuro, totamque abdico,
Hereditatis [Reg: Hereditatis] siqua spes unquam [Reg: umquam] fuit.
Carere regno malo, quam patri gravis,
Suspectus, atque exosus, imperii decus
Sperare patrii. Non petam, testor deos
Geniumque patris, non petam regni iubar.
Ibo, ibo solus, spretus, infelix, egens,
Aeternus exul, exteris ludibrium,
Remeare numquam [Reg: numquam] certus ad patrios lares.
PHILIPPUS.
Romamne perges exul, ut classem domum
Tecum reducas vindicem?
DEMETRIUS.
Et Romam, et thronum
Eiuro pariter: barbaras oras petam.
Ibi latebo inglorius, regni loco
Fruiturus una hac gloria in muto [(printer); sic: mutuo] otio,
Pietatis esse victimam mihi quod licet.
PHILIPPUS.
Quas barbarorum sis petiturus plagas,
Ni fallor, isthoc annulo ostendit manus.
Clondica te Bastarnia in tecta evocat.
DEMETRIUS.
Solamen unum hoc, fateor, in tantis malis:
Amorque solus, genitor, et virgo haec, erunt.
PHILIPPUS.
Clondica nulli porriget sponso manum,
(Sic profitetur ipsa) ni sceptrum ferat.
Est exuendus pariter utriusque amor.
DEMETRIUS.
Heu care genitor! Virgo, mea virgo perit?
Clondicae amorem deseram, solum bonum?
PHILIPPUS.
Neutrum, aut utrumque: deserere solium nequis,
Nisi linquis illam.
DEMETRIUS.
Vincat et amorem pater.
Etsi horret animus, tu quoque, o virgo, vale.
Mutabo rursum, genitor, exilii locum:
Adibo Romam, et nequa suspicio tibi
Haerere possit ambitus, Romae petam,
Ut civitatem dent mihi plebs et patres.
Sic tuta fratri regna: neque enim te fugit,
Quemquam Quiritum ferre diadema est nefas.
PHILIPPUS.
Haec si probarit Marcius, iuxta probo.
PHILIPPUS.
Quam vera timui semper! infelix pater!
PERSEUS.
De fratre vix adducor ut credam hoc nefas.
PHILIPPUS.
Nequeunt negari literae: certa est manus,
Certum sigillum Quintii. [Note: (a) Falsas etiam literas, signo adulterino T. Quintii signatas, allatas ab Apelle etPhilocle, narrat Livius, 40, 23. Hae literae fidem Persei criminibus fecerunt. Idem ibidem. Maxime falaeliterae T. Quintii urgebant. Liv. 40, 24.] Fili impie!
Tu, nate, solus qui in patrem superes pius,
Demetrium fac oculus observet vigil, [Note: (b) Demetrius dissimulanter asservari iussus, continuo ab acceptisfatalibus illis literis. Liv. 40, 23.]
Fidique comites, ne locus pateat fugae.
DEMETRIUS.
Redeo locutus Marcio: audivit stupens,
Suosque praesens proferet sensus tibi.
PHILIPPUS.
Dic, nate, quem tu Quintium censes virum?
DEMETRIUS.
Est imperator maximus, clarus toga,
Sagoque maior, liberator Graeciae,
Cui Phthia, cui Corinthus, Euboea, et Locri,
Perrhaebi, Achaei, Thessali, Magnesii,
Debent salutem, ludicro Isthmiaco datam: [Note: (c) Ex illo divino et immortalis memoriae decreto, quod exstat [Reg: exstat] totum apud Livium. 33, 32, totidemque verbis graece apud Plutarchum in Quint. Flam.]
Quem sibi parentem Graeciae populi vocant, [Note: (d) Auditae Quintii velut parentis voces. Liv. 34, 50.]
Mixtoque lacrimis [Reg: lacrimis] gaudio et plausu colunt. [Note: (e) Manare omnibus gaudio lacrimae [Reg: lacrimae] . Idem ibidem.]
PHILIPPUS.
Cuius potenti dextera oppressi sumus,
Nostraque Graiis clade libertas data.
DEMETRIUS.
Ignosce, genitor, hostis ille olim fuit,
Sed esse pridem desit; novi virum.
PHILIPPUS.
Testantur istae literae, queis [Reg: quibus] se probat
Amiciorem, quam velit Demetrius.
Quid vero si mendacii, et [(printer); sic: si] tetri doli,
Structaeque fraudis Quintium quisquam arguat?
Si proditorem perfidum insimulans vocet?
DEMETRIUS.
Est nota virtus Quintii, nota est sides:
Non cadit in illum macula tam turpis virum.
PHILIPPUS.
Has Flaminini literas ergo lege.
DEMETRIUS.
T. Quintius Flamininus Philippo regi salutem.
Me tibi, Philippe, et filium excuso tuum.
Amat ille Romam, et gloriam: et Romae putat
Consulere sese et gloriae, si regnum ambiat.
Sed scis, Philippe, frena plerumque excutit
Iuvenum cupido: quod volunt, rapide volunt.
An ista de me Quintius?
PHILIPPUS.
Totam lege.
DEMETRIUS.
A te ergo veniam fervor aetatis ferat, [Note: (f) Deprecatio erat in literis: siquid adolescens cupiditate regniprolapsus secum egisset, nihil eum adversus suorum quemquam facturum: neque eum sese esse, qui ulliusimpii consilii auctor futurus videri possit. Liv. 40, 23.]
Si sceptri amore lapsus, haud aequo satis
Respiciat oculo turbidus fratrem aut patrem.
O Flaminine! sicne de Demetrio?
PHILIPPUS.
Mihi tabellas redde, et ausculta tacens.
Sic ille: veniam fervor aetatis ferat,
Si sceptri amore lapsus, haud aequo satis
Respiciat oculo turbidus fratrem aut patrem:
Modo nequid ille forsitan gravius paret.
Certe parabat: vixque suasorem audiit.
Scribo ipse iuveni: diligat patrem rogo,
Pietate potius esse sibi ducat nihil.
Sed indoles superbior, et impos sui,
Nescio quod animo grande praesagit malum.
De me quidem Philippe, sic habeas velim,
Me nec suisse, nec dehinc unquam [Reg: umquam] fore
Nato facinoris impii auctorem tuo.
Vale rex, aquamque [Note: (g) Stygem appellant fontem, ex quo pestiferum virus emanat. Curtius l. 10. Aliisiuxta Nonacrim Arcadiae Curtio in Macedonia gignitur. Ibidem.] providus stygiam cave.
En magnus ille Quintius, sili pie,
Quem fraudis aut mendacii nemo arguat:
Est nota virtus Quintii, nota est fides,
Et nota mihi sunt et tibi sigillum et manus.
En quae monebat Perseus pridem meus.
DEMETRIUS.
Nunc fata me, nunc undique et totum opprimunt.
Accusat olim Perseus, testis novus
Accedit hodie Quintius, damnat pater:
Me fratricidam, parricidamque impium,
Regi rebellem, ....
PHILIPPUS.
Quintius damnat reum..
DEMETRIUS.
Patrios ego omnes, genitor, adiuro deos,
Qui si perire me vel insontem volunt,
Non addo verba. Lacrimis [Reg: Lacrimis] tantum est locus.
PHILIPPUS.
Qui fingere potest omnia, et lacrimas [Reg: lacrimas] potest.
Abi, patremque libera aspectu gravi.
Abi, et venenum praepara stygium mihi,
Conside Romae, Perseo insidias strue,
Hostes patris tuere, sollicita meos,
Ambi coronam: consulam solus mihi.
ANTIGONUS.
PArata iam sunt cuncta lustrali sacro:
Rex solus, et Demetrius pompae deest.
DEMETRIUS.
Heu fidi amici! funebris Demetrio
Pompa apparatur. Iudicor mortis reus.
ANTIGONUS.
Quae monstra narras?
DEMETRIUS.
Breviter, hostem me pater
Et perduellem censet.
ANTIGONUS.
Hac ipsa die,
Qua tu triumphas hoste superato patris?
DEMETRIUS.
Dum Flaminini literae insontem premunt,
Nil audit aliud Perseo addictus pater.
ANTIGONUS.
Quid ergo? tene Quintius dicit reum?
DEMETRIUS.
Dicit, quis unquam [Reg: umquam] crederet? Sed non queror
Ab extero me proditum, prodor domi.
Neque iam querendi tempus est: irae patris
Ni protinus me subtraho, perii miser.
Fuga sola superest.
DIDAS.
Quo tamen capies fugam?
DEMETRIUS.
Quo me Philippus misit.
DIDAS.
An Romam petes?
DEMETRIUS.
Non est asylum tutius Roma mihi. [Note: (h) Fugam ad Romanos Demetrius meditabatur. Livius, 40, 23.]
DIDAS.
At nonne metuis Quintium?
DEMETRIUS.
Novi virum:
Nec credit animus Quintium infensum mihi;
Et ut sit hostis ille, placari potest.
Si nequeat, est Senatus, est Populus super.
Romae movebit exul hic omnes bonos,
Meisque lacrimis [Reg: lacrimis] illa miscebit suas:
Quaeque abdicare regna decrevi prius,
Fortasse quondam me ....
ANTIGONUS.
Ista, Demetri, fuga
Non mihi probatur penitus: haerebit nota;
Timens tribunal, esse credetur nocens.
DEMETRIUS.
Occasio favet: Marcius Romam redit,
Securus illi socius accedo viae.
ANTIGONUS.
Sed et Philippus, vigil et intentus tibi,
Augebit odia, forsan et retrahet pedem.
DIDAS.
Tentare praestat omnia incertae aleae,
Quam se efferato iudici expositum dare,
Suspicio quem caecat, ac ira impotens.
DEMETRIUS.
Amice Dida, rebus afflictis opem
Tu ferre poteris facile: Paeoniae praes,
Per cuius oras tacita me rapiet fuga. [Note: (i) Cui consilio adiutor beneficio oblatus videbatur Paeoniaepraetor, per cuius provinciam spem ceperat elabi tuto posse. Idem ibidem.]
Te mihi deorum cura submittit favens.
DIDAS.
Hinc Heracleae a moenibus fines meos [Note: (k) Heracleae mortem oppetiit Demetrius. Liv. 40, 24. Urbs estPaeoniae proxima.]
Tenere celeri pauculis horis licet.
Paeonia tum te fida fugientem teget,
Ego viarum gnarus ad littus maris
Per avia comes duxque te sistam viae:
Ibi te amicae Marcii accipient rates,
Tutoque Romam perferent cursu brevi.
DEMETRIUS.
Properemus ergo: Marcio extemplo loquar;
Tu fac parata cuncta sint celeri viae.
ANTIGONUS.
Suspicor ego aliquid. Tento. properate interim,
Fortasse mea dum consilia Xychus iuvat.
XYCHUS.
LUstrale, princeps, genitor est orsus sacrum:
Regum tropaea vetera et exuvias ducum
Inferre miles more maiorum parat. [Note: (l) In sollemni [Reg: sollemni] lustrali praeferuntur primo agmini arma insignia omnium ab ultima origine Macedoniae regum. Livius, l. 40. c. 6.]
DEMETRIUS.
Accedo.
ANTIGONUS.
Adesto Xyche, te paucis volo.
CHORUS II. DARIUS, ARIOBARZANES, ARMIGER, CHORUS PERSARUM.
DARIUS.
SEcurim parate, [Note: (a) Iratus pater cervicibus abscindi caput filii iussit. Plutarch. in Parall. Graec. et Rom. [Abbr.: Parallelis Graecorum et Romanorum] c. 11. Et Aretades l. 3 Maced.]
Nec me irritis porro precibus fatigate.
1.
Moriatur!
Crimen tetrum puniatur!
Sentio, et doleo!
Effundetur sanguis meus,
Morietur natus reus:
Sed scelestum abdico,
Crimen tetrum puniatur,
Moriatur!
2.
Occidatur!
Ducibus oboediatur!
Etsi horret animus:
Velim innocentem natum,
Velim esse indemnatum:
Sed parendum ducibus,
Ducibus oboediatur,
Occidatur!
3.
Trucidetur!
Ferat poenam, quam meretur!
Ah cessate gemitus!
Quid me dolor ........
Quid paternum cor ......
Trucidetur silius!
Ferat poenam, quam meretur:
Trucidetur!
Quid moras nectitis? ducite.
ARMIGER.
Rex magne ....
DARIUS.
Moras abicite [Reg: abicite] .
ARIOBARZANES.
Vale saltem dicere patri liceat,
Dum nulla salutis spes superat.
1.
Aeternum vale rex!
Nam patrem vetor dicere,
Dum patre plector iudice:
Me dira tollat nex,
Sed tu beatus impera,
Tu hostes victor supera,
Aeternum vale rex!
2.
Haec me manebat sors!
In purpura sum genitus,
Eramque regis filius:
Nunc talis rapit mors.
Sed annos dii auferant,
Dum tuos illis augeant,
Nec displicet haec sors.
3.
Aeternum vale rex!
Dum te dolentem video,
Iam minus ipse doleo,
Nec terret mortis lex:
En prompta neci victima, (exuit chlamydem, torquem, etc.
Amplector sacra genua,
Aeternum vale rex.
DARIUS.
Ariobarzanes, non odi te:
Iudices cogunt me.
ARIOBARZANES.
Licetne patrem dicere?
Licetne osculum ferre dexterae?
DARIUS.
Licet semel, non iterum.
ARIOBARZANES.
Per dextram hanc, peccatum ignosce unicum:
Post mortem ne oderis.
DARIUS.
Ignosco, si moreris.
ARIOBARZANES.
Pater, ah pater .... vale .... vale ....
DARIUS.
Vale, infelix sili .... vale, et morere,
Ducite. (abit.)
ARMIGER.
Stupete attoniti Persidis incolae,
Et lessum morienti concinite.
1.
CHORUS, PRAEEUNTE ARMIGERO. Heu vices miserae!
In tristi pegmate,
Infami dextera,
Spes regni maxima
Exstinguitur [Reg: Exstinguitur] .
2.
ARMIGER SOLUS. Infausta cidaris, (praefert manibus cidarim Ariobarzanis.)
Tu omnes erudis:
Incautum vitium
Fert in exitium,
Et plectitur.
3.
CHORUS CUM ARMIGERO. O sortem flebilem!
Sic mori principem?
Mors haec vel exteris
Serisque posteris
Plorabitur.
PHILIPPUS.
AT nostra satis hanc cura praevertit fugam,
Rideoque tacitus iuvenis imbelles minas:
Et tu fidelis praemium indicii feres. [Note: (a) Proditum esse ilico a Dida Demetrium, cum fugae consiliumcepisset, restatur Livius, 40, 23.]
Nunc Perseo eadem nuntia, et serva fidem.
MARCIUS.
COnsilia, rex, Demetrius aperuit mihi,
Quae nec probavi cuncta, nec damno omnia.
Quod civitatem petere Romanam parat,
Laudabit omnis populus, et plausum dabit.
Placeret et Senatui votum hoc novum,
Honorque tantus, quo iuvenis urbem colit,
Nullis coactus ista si peteret minis.
PHILIPPUS.
Ego num coegi? sponte non voluit sua?
MARCIUS.
Rex, si minatur, cogit, etsi nil iubet:
Et vel tacendo cogit iratus pater.
Vultu iubemus multa, et incusso metu.
PHILIPPUS.
Nec abire iussi filium, et id ultro volens
Quod petiit a me, fateor, ingratum fuit.
Et quando te nunc vota damnare ac iter,
Sentireque eadem video, pergratum id mihi est.
Tua ergo pariter, ac mea ex sententia,
Romam hinc abire filium prorsus veto.
MARCIUS.
Ut video, nondum perspicis, rex, quid velim.
Eat mihi comes filius, Romam petat,
Et civitatem sibi dari nostram roget:
Sed cur abierit, providus tecum premat,
Et seu id odium, seu simultatem vocas,
Prudentiamve dicis, aut iustum metum:
Id omne Romae celet, et prae se fidem
Solumque nostri nominis amorem ferat.
Sic plaudet illi Populus, et Macedum genus
Laudibus ad astra tollet: et Patres tamen,
Ut satius esse duxerint, sive annuent,
Seu fors negabunt: fama constabit tibi,
Nec modo patebit nullus invidiae locus,
Sed laus amorque filii accedet patri.
PHILIPPUS.
Dicuntur ista splendide, et fateor libens,
Non id negarem filio, ac monitis tuis,
Si more amantis filii id peteret patrem.
Nunc fraude aguntur omnia, et caecis dolis
Adornat abitum, et tacitus illudit mihi.
Fortasse nescis Quinte, quid fallax paret:
Parata iam sunt omnia arcanae fugae.
Scio latebras, itineris seriem scio:
Quos destinarit petere Paeoniae locos,
Quem fraudulentae legerit socium fugae,
Quod littus, unde solvat, et quasnam rates,
Quem denique viae terminum, teneo omnia. [Note: (b) Fuga per Paeoniam praeparata arguebatur, et corruptiquidam, ut comites itineris essent: maxime falsae literae T. Quintii urgebant nihil tamen palam graviuspronuntiatum [Reg: pronuntiatum] de eo est, ut dolo potius interficeretur. Liv. 40, 24.]
MARCIUS.
Ego, Philippe, non quidem teneo omnia,
Nec id cupivi: non tamen teneo nihil.
Quoniamque aperte tempus hoc cogit loqui,
Quae pressa mihi sunt hactenus, facio palam.
Tu perduellem filium credis tibi,
Et Flaminini literas nostri obicis [Reg: obicis] .
Negat ille crimen, crimen alienum indolis,
Morumque, virtutisque, famaeque inclitae [Reg: inclutae] .
Suae ergo Romam iudicem causae petit,
Audire praesens Quintium testem cupit,
Ubi integer Senatus aut rostra et forum,
Incertam ad aequum calculum causam exigant.
PHILIPPUS.
Suspectus igitur, Quinte, sum iudex tibi?
MARCIUS.
Rogo et vicissim, Roma suspecta est tibi?
Philippe rex, mittamus ambages procul:
Ducente me Demetrius Romam petet:
Ego Senatus nomine et Populi mei
Eius Quiritum subdo tutelae caput,
Urbisque Romae sub patrocinium potens
Tuum recipio filium: dabitur dies,
Dabitur Senatus, audient Patres reum,
Et rite agentur more Romano omnia.
PHILIPPUS.
Ego Senatum veneror, et Populum colo,
Amicum amicus: Marcio non pareo.
Non haec Quiritum dixit Orator mihi,
Sed sponte dixit Marcius. Privatus es,
Dum loqueris ista: non enim hos iussus tibi
Ad me ferendos curia aut civis dedit.
Quod arena peperit celere consilium tibi,
Reicere [Reg: Reicere] fas est, Roma dum nondum iubet.
Damnare natum, Quinte, si iuste queam,
Velimque, id ipsum more Romano egero:
Strinxit securim in liberos Brutus suos, [Note: (c) Non unus tantum fuit Bruti filius, ut Voltarius licentia poeticafingit (in Bruto Tragoedia); sed duos percussit Liberos suos ....., securi percussit, ut plane publicus parensin locum liberorum adoptasse sibi populum videretur. Florus, 1, 9. Filios suos .... securi percuti iussit. Val.Max. [Abbr.: Valerius Maximus] 5, 8. Consulis imperium hic primus, saevasque secures Accipiet: natosque parer, nova bella moventes, Ad poenam pulchra [Reg: pulchra] pro libertate vocabit. Virg. Aen. 6. Livius etiam nomina prodidit: adolescentes erant liberi, Titus Tiberiusque. Liv. 2, 4.]
Et Manliana imperia sunt Romae decus: [Note: (d) Imperia Manliana, Romanum proverbium, apud Livium, 4,29.]
Morum magistra Roma dat cuivis patri
Commune ius in filios vitae et necis. [Note: (e) Ut in te P. Fonteius vitae necisque potestatem haberet, ut in flio.Cic. pro Domo, n. 77. Ipsa Lex Adoptionis ita habebat: Utique ei vitae necisque in cum potestas siet, utipatri endo [Reg: in] filio est.]
Seu imperator, seu pater damno reum,
More id Quiritum facio, et exemplum sequor
MARCIUS.
Amant Macedones principem, et numquam [Reg: numquam] sinent
Impune laedi, quem sibi regem augurant.
PHILIPPUS.
Ignavus est, qui vulgus ignavum timet.
MARCIUS.
Ignavus haud est, qui meam Romam timet:
Quod impedire haud potuit, ulcisci potest.
PHILIPPUS.
Satis hoc acerbe: sed mementote, o boni,
Nondum diebus omnibus sol occidit. [Note: (f) Vox Philippi acerba in conventu ad Tempe Thessalica in Graecossimul et Romanos, nondum omnium dierum solem occidisse. Liv. 39, 26.]
MARCIUS.
Philippe rex, maiora, quae dicam, excipe,
Nec ista rursus crede privatum loqui:
Legatus ista dicit, et iussu patrum,
Quae differenda visa sunt nobis adhuc.
Persen Senatus dicere heredem [Reg: heredem] vetat,
Eumque Macedum patrio excludit throno:
Demetrio corona servanda est tua,
Quem constat unicum esse legitimum tibi.
Haec tibi Senatus: literas testes habe,
Quibus sibi petit Perseum fidei obsidem,
Diadema tradi praecipit Demetrio.
Delibera hodie, cras ego Romam migro.
PHILIPPUS lectis literis:
OBediatur. Perseus quid fert novi?
PERSEUS.
Periclitari milites fratris caput
Civesque credunt: me quia auctorem mali
Exulceratus populus atque ira flagrans,
Demetrioque iniuria infensum putat,
Insana ubique voce sibi dedi iubet.
COTTO.
Etiam in Philippum perditi iactant minas,
Demetrii si laedere attentet caput:
Illi coronam destinant, regem vocant.
PHILIPPUS.
Haec mihi Senatus? haec mihi Demetrius?
PERSEUS.
A te periclum, genitor, avertant dii,
Totaque procella Perseum solum obruat.
Me dede populo: vita mihi vilis mea est,
Tantilla si iactura pretiosam potest
Servare vitam, et patris, et regis mei.
Quamquam [Reg: quamquam] quid ego te vendico patrem mihi?
Vox publica mihi detrahit tantum decus,
Et concitatum vulgus insultat palam,
Unum esse regi filium, Demetrium;
Me subditum, et Gnathaeniae infelix genus. [Note: (g) Non nequiquam [Reg: nequiquam] isti, unum Demetrium filium te habere, me subditum et pellice genitum appellant, Persei verba ad patrem, apud Livium, 40, 9.]
Pro rege moriar, pro patre id si non licet:
Et si mihi pater non es, es patriae pater,
Tamenque cado pro patre, dum pro te cado.
PHILIPPUS.
Ah nate cessa. Stupeo tot pressus malis.
Quid destinarim, nate, tibi, non te latet:
Sed Roma quid me cogit, et populi furor?
PERSEUS.
Utrique fiet Persei exitio satis.
Hic pereat unus, sicque communis quies
Romae redibit, et tuo populo, et tibi.
PHILIPPUS.
Heu care fili, vulneras pectus patris.
PERSEUS.
Rex magne, semper Perseum carum tibi,
Loco fuisse filii semper scio.
Odisse sed nunc Persea Quirites iubent,
Amandus est Demetrius solus tibi,
Illi corona danda; Romani iubent.
Obstare iussis Persei aetatem vident, [Note: (h) Ita ad Demetrium frater: regnare utique vis: huic spei tuae obstataetas mea; obstat gentium ius, obstat vetustus Macedoniae mos, obstat vero etiam patris iudicium. Huctranscendere, nisi per meum sanguinem, non potes. Idem ibidem.]
Obstare iura gentium, et morem sacrum
Legesque Macedum, obstare iudicium patris,
Omniaque vendicare maiori thronum.
Per me ergo stratum sanguinemque Persei
Sese ad supremum frater attollat gradum.
Solamen unum est mortis, occumbo innocens:
Colui deorum numen, et colui patrem,
Et praeter illos neminem: nulla est mihi
Ausonia, non Senatus aut Populus ferox
Regumque dominus, qui patrocinio iuvet. [Note: (i) Nihil praeter deos, pater, et te colui: non Romanos habeo, adquos confugiam. Perseus apud Livium, 40, 10.]
PHILIPPUS.
Quousque perges, nate? te fidum mihi,
Solumque fidum, gratus agnosco et memor:
Tibi sors paterna, fastus Italiae impotens,
Tibi tot acerbae iniuriae, Romae dolo
Raptae tot urbes, quin tot et gentes mihi, [Note: (k) Persei ad pattem verba: perisse expetunt, quia tuis iniuriisdoleo, quia tibi ademptas tot urbes, tot gentes, modo Thraciae maritimam oram indignor. Liv. 40, 10.]
Superque cetera impius Demetrius,
Tibi nostra semper damna doluere omnia:
Hinc te perire atque opprimi Roma expetit.
PERSEUS.
Pereamus ergo. gaudeat saltem semel
Roma atque frater, quando me incolumi nequit [Note: (l) Nec me, nec te incolumi, Macedoniam suam futuramsperant. Ita idem (ibid.) de Romanis ad patrem.]
Gaudere uterque; forte ne te, rex, quidem:
Nam servituti patriae obstamus nimis.
Odisse fratrem crimen est, quia fater est:
Odisse nolle crimen est, hostis tibi est:
Tu libera me crimine et vita simul.
Quid ingemiscis, genitor? invidiam fugis.
Medebor ergo, liber a populo licet:
Hic annulus, rex, faciet ad letum viam,
Stygiumque virus, quod sub hoc cornu latet, [Note: (m) Aqua stygia ungulae iumenti duntaxat patiens. Curtius l.10.]
Quod destinabat frater et patri, et patri, et mihi,
Me liberabit, teque, fratremque, et Tibrim.
PHILIPPUS.
Fili, nefastis abstine! cornu hoc mihi!
Demetrio ista, tu mihi superstes diu ....
PHILIPPUS.
DIadema, fili, Roma tibi tradi iubet.
Oboediatur ilico. Ecce illud tibi,
Unaque munus alterum, isthunc annulum. [Note: (n) Veneno sublatum Demetrium, testis Livius, 40, 24, etPausanias in Corinth.]
DEMETRIUS.
SIene diadema dat mihi patris manus?
Hunc annulum sum meritus, et laticem stygis
Pro praemio Demetrii pietas refert?
Ego liberavi patriam, ac ipsum patrem:
Cum tota premeret Graecia, et faceret reum, [Note: (o) Pro se quaeque civitates gentesque, singuli etiam privatim(gravis enim accola omnibus erat) Romam ... venerunt. Liv. 39, 46.]
Ego bella solus, solus averti faces:
Nunc haec refertur gratia - - - Et credor reus,
Nec mihi perire, nisi nece infami licet.
Peri, peri ergo, morere Demetri miser,
Et Romae amorem praecoci exitio lue.
Excelse frustra spiritus, migra heu, migra,
Et in iuventae flore sub manes abi,
Damnatus insons, gravis et invisus tuis.
Age, quid moraris? morere, Demetri miser,
Hauri venenum, quod tibi solum pater
Hereditatis [Reg: Hereditatis] regiae praebet loco.
Nunc, nunc peractum est: nunc mihi fratrem et patrem,
Romam, ac amicos, regna, Clondicam abstuli,
PERSEUS.
DEmetrius abit intro, properandum est, Dida,
Ne rursus ausi forte paeniteat [Reg: paeniteat] patrem.
Celeres sequamur.
ANTIGONUS.
SIstite scelesti, patent omnia
MARCIUS.
Videsne perfidi Persis scelus?
PHILIPPUS.
Heu video nimium. Falsa, conficta omnia.
ANTIGONUS.
Confessus ultro est criminis seriem Xychus. [Note: (p) Antigonum elicuisse e Xycho fictarum literarum fraudem,fassumque Xychum omnia, narrat Livius, 40, 55.]
XYCHUS.
Ignosce, rex, a Perseo iussa omnia.
Non literae, non annulus sunt Quintii.
Demetrii innocentis in sanctum caput
Procusa fraus est impia. Heu propere iuva!
PHILIPPUS.
Modo ne venenum filius iamiam hauserit,
Auxilia nulla dirus admittit latex. [Note: (q) Aqua stygii fontis ilico necat. Plinius Hist. Natur. 2, 103. Summaceleritate corrumpit: nec remedia locus est. Seneca, Quaest. Natural. 3, 25.]
ANTIGONUS.
VAh Persee latro! iungit en sceleri scelus!
PHILIPPUS.
Et spiritum intercludere parabat furens. [Note: (r) Iniectis tapetibus in caput faucesque, spiritum intercluserunt .....cum in eo ne simplici quidem genere mortis contenti fuisseve. Liv. 40, 24.]
Heu nate, care nate, Demetri meus!
Ah video, moreris!
DEMETRIUS.
Morior, ut voluit pater.
PHILIPPUS.
O impie, o iniuste, crudelis pater!
Ignosce fili, sero deprendi scelus,
Scio innocentem, te mihi fidum scio,
Scio exsecrandi [Reg: exsecrandi] Perseum auctorem doli,
Ah vive fili.
DEMETRIUS.
Grande solamen necis,
Quod innocentem me pater credit mori.
Veneror supremo dexteram sacram osculo,
Et te valere ....
PHILIPPUS.
O Nate, mihi summus dolor,
Cape heu parentis impii extremum osculum,
Istisque lacrimis [Reg: lacrimis] crede, quam doleat scelus.
MARCIUS.
O care princeps, Roma te perdit mea:
Sed vindicabit.
DEMETRIUS.
Gratias urbi refer,
Sed patriae oro parcat .....
PHILIPPUS.
O fili innocens,
Diadema saltem nunc tibi impono tuum,
Et ut scelesti Persei plectam nefas,
Hereditate [Reg: Hereditate] privo pestiferum caput,
Regnumque Macedum destino Antigono tuo. [Note: (s) Cognita fraude, non minuis scelere Persei, quam innoxinDemetrii morte cruciabatur: peregissetque ultionem, nisi morte praeventus fuisset. Iustinus, 32, 3. Si vitalongier suppetisset, haud dubium fuit, quin cum (Antigonum) in possessione regni relicturus fuerit. Livius,40, 56. et ibidem praemiserat Philippi ad Antigonum verba haec: Te unum habeo, quem dignum regnoiudicem. si neminem haberem, perire et exstingui [Reg: exstingui] id mallem, quam Perseo scelestae fraudis praemium esse.]
Miserum parentem! perfidum servo mihi;
Pium, innocentem, carnifex perdo pater.
Sed vindicabo: Persei plectam scelus,
Plectamque me ipsum: plectet immensus dolor,
Iugesque gemitus, barbari et facti pudor;
Brevique, dulcis nate, te moriens sequar. [Note: (t) Brevi post tempore, morbo ex aegritudine animi c ontracto,decessit. Iustinus, 32, 3. Maerore consumptus, post mortem silii decessit. Liv. 40, 54. Narrat et Pausanias inCorinthiacis.]
DEMETRIUS.
Pater - - - vale - - - -
PHILIPPUS.
Eheu!
COTTO.
Spiritus in auras iit.
MARCIUS.
Princeps amatus exteris, carus domi,
Favore nimio elatus, heu cadit a suis.