I. HErois vitam ac mortem nemo brevius simul ornatiusque complexus est, quam doctissimus Salianus, qui in Annalibus Ecclesiasticis Veteris Testamenti ad Annum Mundi 3912 n. 23 hoc ponit
EPITAPHIUM IONATHAE.
[Iacet hic clarus ille Dux Hebraeorum Pontifexque Ionathas, quem nativus candor, minimeque suspicax, potius quam hostile ferrum barbari proditoris prostravit. Hic est ille Ionathas, qui cum fraternarum victoriarum, ac triumphorum pars magna fuisset, Populum gloriosissimi Iudae morte perculsum
erexit, eique constantiae signum et pietatis excitavit. Qui ita cum DEI hostibus decertavit, ut afflicta Bacchidis potentia, ac deinde Apollonii superbia, magnam, ut illis temporibus, Populo suo pepererit tranquillitatem, fregerit Idololatriam, Hierosolymam instaurarit. Hic est ille bellator, pro cuius amicitia obtinenda, beneficiis inter se reges, privilegiisque decertant, quam illi honorant, quos hic tutatur, et domesticis coniurati populi turbis mirabiliter eripit: qui mirabilius etiam Demetrianas coplas, desertus a suis, precibus et dextera fudit ac perculit: rursumque hosti ad extremos regni fines occurrens, ad nocturnam compulit fugam, ne frontem quidem fortissimi imperatoris ausum intueri. Denique perfidi Tryphonis fraude captus, duobus eius filiis impetratis, centumque talentis, quasi pretio proditionis, corrasis, parens cum filiis trucidatur.]
II. In Tragoediis aliis Romanae, Graecae, Germanicae antiquitatis monumenta illustria protuli: in hac magnitudinis Hebraicae exemplum induco, cuius populi annales, ut peritissimus eius historicus Berruyerus observat, abundant heroibus, Romanos Graecosque non aequantibus tantum, verum etiam superantibus. Neque me deterruit sacra earum literarum auctoritas, quibus gentis huius historia consignata est: cum enim vestigiis inhaerere veritatis historicae vel in iis sim solitus,
in quibus id a poeta nemo exigit: multo etiam religiosius in hoc argumento idem mihi custodiendum putavi. Sed quemadmodum nihil contra historiam, cuius Divinam certissimamque veritatem Orthodoxi agnoscimus, comminisci de meo ausim: ita ultra historiam fingendo progredi, non licuit tantum, sed necessarium omnino fuit: nec enim pauca illa, quae in Divinis libris commemorantur ad iustum Tragoediae spatium implendum sufficiunt; praesertim si arctis legibus, quas aetas nostra imperat, actionis et loci temporisque unitas [(reading uncertain: print faded)] circumscribatur. Id iuris et moris poetici esse, demonstrant exempla omnium, quicumque in quocumque [Reg: quocumque] poeseos genere sacrum hunc circum ingressi sunt. Hanc fingendi licentiam sibi vendicarunt Epici iuxta Tragicique: cuius rei documenta videmus innumera inter poetas heroicos in Christiade M. Hieronymi Vidae aut Roberti Clarkii, in Moyse Antonii Milliei aut Santamandi, in Hebraeide Nicodemi Frischlini, in Caietani Vicichii Iesseide; inter theatrales in celeberrimi Racinii Athalia et Esthere, in Iosepho triplici Francisci Gabrielis le Iay, in eiusdem Daniele, in Sedecia veterum plurium et nuper ornatissimi Granelli, in eiusdem Granelli Manasse, et, ut omittam plurimos alios, in Tyrrhi Creopolitae sive Iosephi Carpani Tragoediis, Quae omnes, si unum Althemenem demas, e codicis Divini historia petitae sunt.
Nemo horum in reverenciam [Reg: reverentiam] sanctissimis libris debitam peccare, vel sibi, vel sibi, vel aliis visus est; dum veritati Divinae fictionem humanam admiscuit.
III. Quam aptam Tragoediae materiam praebeat Ionathae Machabaei mors indignissima, vel obiter intuenti liquet. Praemissum a me Saliani elogium si legatur, fieri non potest, ut sancti huius Herois admiratione amoreque non capiaris. Hac benevolentia qui complexus Ionatham fuerit, fine dolore et gemitu spectare casum viri tanti non potest. In intercepto perfidiose Ionatha videre mihi Samsonem videor, scelesto Dalilae astu ab hostibus captum. Uterque post edita fortitudinis prodigia, et gestas res admirabiles, conclusus nunc, et in irridentium barbarorum potestatem redactus, spectaculum miserabile de se praebet: uterque invalidus, et omni auxilio destitutus, credulitatem suam nimiam incassum deplorat. Hoc infelicior Ionathas, quod et filios secum in praeceps trahit, et inultus mori cogitur. Communis autem utrique est error, credendi facilitas: nisi enim Samson Dalilae, et Ionathas Tryphoni fidem nimis pronam tribuisset, neuter in hostiles insidias incidisset. Culpam hanc Ionathas in se agnoscit, et magno cum animi dolore confitetur, sero animadvertens, quantum detrimenti inconsulta sua bonitas non sibi tantum
et liberis, sed sociis suis omnibus, totique Hebraeorum populo intulisset. Quanto magis alii hunc eius qualemcumque lapsum excusant, et idoneis rationibus eximere a culpa conantur: tanto dignior commiseratione in spectatorum animis Heros fit, qui praeter illatam sibi ab hostibus calamitatem suo etiam maerore [Reg: maerore] et paenitentia [Reg: paenitentia] torquetur.
IV. Ionathae filii a me Apphus et Abaron appellati, ille paterno, hic patrui sui cognomine: Apphus enim ipse Ionathas Machabaeus dicebatur, eiusque frater Eleazarus Abaronis cognomentum acceperat. Characteribus eos insignivi non parum inter se distantibus, ne similitudo auditori satietatem afferret. Maior fratrum Apphus, regi Antiocho aetate aequalis, eiusque gratia florentissimus, imperii capax et appetens, magnanimus, primisque sapientiae igniculis fulgens. Minor abaron toto genere mollior, tener, meticulosus, simplex, et sua, et populi mala, quam graviter sentit, tam aperte luget. Itaque ille misericordiam rebus ipsis, hic verbis etiam elicit impetratque. Successu compertum est fratres ambos, Abaronem praesertim, et maxime morientem, aptissimos motui ciendo fuisse.
V. Tryphoni perfidiam detrahere, scena mea priorem, nec apud peritos dissimulando
potui, nec fingendo apud quemquam volui: illa ipsa enim ambitionis ferocia, et falsae magnitudinis impotens assectatio, virtutem Ionathae religiosissimam et veram heroicamque magnitudinem sua oppositione extollit magis et commendat. Sed crudelissimam Ionathae, filiorum, regis ipsius necem, quam Tryphoni historia imputat, qua ratione illi relinquerem? id si fecissem, et miserationem corrumperet indignatio, et atrocissimum scelus e Tragoedia impunitum discederet ac triumphans. Ut haec declinarem, Simonem introduxi Beniaminiten, quem sacra machabaeorum historia nobis exhibet, hominem magnae quidem dignitatis, quippe templo Hierosolymitano praefectum; sed infamem sceleribus, impium ad hostes transfugam, proditorem patriae, latronem denique civium cruore aspersum, quos per familiarium suorum manus peremit. In hunc dirivavi Tryphonis crimina, ut velut in duos divisa alveos, illum levius premerent, in hunc vero Beniaminitam impetu ac pondere suo toto incumberent: qui cum persona sit tantum secundaria, indignatione contra se concepta multo minus auditorem occupat, quam si in Tryphonem eadem crimina contulissem. Imo dolor et miseratio, quam apud me Tryphon sentit, non modo spectatoris odium contra eum mitigant, sed et indignationem Simoni debitam ex obliquo non parum infringunt. Sanguinolentum vero
sicarium praesenti celerique supplicio punire quo facilius possem, salva Machabaeorum historia: peropportunum accidit codicis Divini silentium, quo in rem meam uti licuit. Aliorum enim, qui ad Syros flagitiose transfugientes, peccatis non dissimilibus mores contaminarunt, in sanctis his annalibus tam clarus et memorabilis est interitus, ut nulla fingendi libertas poetae relicta sit. Simonis narrantur delicta, poena non legitur: ut integrum mihi fuerit, iustum eius supplicium huic potissimum loco et tempori assignare. In hominis nomine proferendo ea cautione usus sum, ut in solo personarum indice ante ipsum Tragoediae initium Simon legatur; deniceps vero numquam [Reg: numquam] hoc nomine appelletur, sed Beniaminites ab avita suae Tribus origine ubique nuncupetur. Erat nimirum Simon alter, Ionathae frater, vir summus: in cuius mentionem incidere hanc Tragoediam cum necesse sit saepius, memoriae auditoris hac ratione consului, nequis forte Machabaeum cum proditore confunderet.
VI. In ipsum Tragoediae meae tempus incidit mors Antiochi regis Syriae, etiam tum adolescentis: cui, quod haeres non esset alius, Tryphon regis tutor successit. Ita cum Flavius Iosephus, tum ipsi etiam Machabaeorum libri, a quibus mors Ionathae et liberorum, regisque Antiochi coniunguntur. Quodsi contendat
aliquis, paulo serius Antiochum e vivis sublatum, non valde repugnabo: sed illud addam, operae pretium fuisse, ut per anachronismum poeticum vera temporum ratio, si tamen ea vera, paululum deflecteretur. Antiochi regis praesentia ita ornat Ionathan, ita eum adversus insidiatorem communit, tam certam ei facit libertatis spem; repentina vero mors adeo statum omnem rerum commutat ac perturbat, ut ornamentis non exiguis privaturus Tragoediam fuerim, una hac persona subducta. Mors inopinata regis ne incredibilis videri posset, praeparavi sensim spectantium animos, crebra morbi mentione, et periculi suspicione iniecta. Morbi genus non ignoravi: calculus fuisse traditur. Dedita opera lateris tumorem et inflammationem substitui, ut quorundam delicatis auribus parcerem. Aetatem Antiochi definiit Epitomistes Livii, Cap. LV ita scribens: Alexandri filius, Rex Syriae, decem annos admodum habens. Sed theatrum, tum negotiorum, tum vocis causa, annos paulo plures poscebat. Eandem aut maiorem licentiam ut nihil dicam de poetis aliis, sumpsere Cornelius maior, et Racinius; ille, cum Ptolemaeo regi Aegyptio in Pompeio Moriente: hic, cum in Athalia Tragoedia regi Hebraeorum Ioaso, ex ingenio aetatem auxere.
VII. Legati Hebraici agnitio, ac totus ille dolus non malus, grata fuere spectatori. Mihi
autem non tam animorum suspensio curae suit, quam affectuum incrementum. Persona utraque vera erat, Numenii, et Ioannis. Machabaeorum historia testatum facit, Numenium et Antipatrum legatos a Ionatha Romam et Spartam missos: eademque Ioanni, Simonis Machabaei filio, nepoti Ionathae, viri fortis laudem tribuit. Eodem igitur iure in castra mea deducere utrumlibet poteram, si historiam vellem consulere; si Tragoediam, ingens erat discrimen. Si Numenius apud me loqueretur, ageret sane ut vir prudens, civis bonus, legatus gravis et causae peritus. Ioannes non haec tantum officia implet, sed addit praeterea, quidquid amoris, pietatis, misericordiae, sollicitudinis, a fideli ac tenero nepotis animo exspectari potest ac solet.
VIII. Spartani quoque Legati occasio ex illo foedere mihi nata est, quo Hebraei hanc sibi rem publicam adiunxere. Romanum pariter fingere eadem de causa licebat: sed quoniam Romanis Legatis in Hannibale et Arminio suas partes commiseram, hoc loco abstinui. Orator hic nobilissimae rei publicae virtutem et mores praesefert, fidem, constantiam, gravitatem, animi fortitudinen. Ipsa etiam oratio, breviloquentiam Laconicam redolens, styli varietate poema distinguit, et, unde legatus venerit, vel absque nomenclatore docet.
IX. Documentum ad mores in hac Tragoedia sic instruitur: Fide, sed cui, vide. Unde
haec manat philosophica fabulae constitutio: Nisi providentia duce ingressus fueris, in gravia te pericula ultro conicies [Reg: conicies] . Sis licet innocens, sis magnanimus, et optime de illo meritus, cui temere te credis; sis amicitia potenti subnixus, et auxilio tuorum confisus; sis promissis animatus speciosissimis, et summi iuris spe certa fretus: accidere tamen poterit, ut, si reditum tibi ipse intercluseris, promissa spem fallant; amicorum auxilium te premat magis, quam iuvent; patrocinia non eripiant; defensorum optimus et potentissimus repente tibi subducatur; ille ipse, quem timebas potissimum, invitus etiam vel ignarus, non per se, sed per suorum aliquem te perditum eat. En eventus omnes huius Tragoediae, personarum nominibus spoliatos, retentis duntaxat argumentis, quae actionis velo teguntur.
IONATHAS MACHABAEUS, TRAGOEDIA
PERSONAE.
ANTIOCHUS, rex Syriae.
IONATHAS MACHABAEUS.
APPHUS, Ionathae filius maior.
ABARON, filius Ionathae minor.
TRYPHON, Antiochi tutor, et in regno successor.
NICANDER, Orator Spartanus.
LEGATUS HEBRAEUS.
SIMON BENIAMINITES, Machabaeorum hostis, et pridem ad Syros transfuga.
Scena figitur in castris Tryphonis ad Bascaman, ante ipsiun praetorium.
COMITES.
IONATHAS.
O sors inexpectata! tu castra haec adis,
Lux a Syrorum, et columen Hebraeae spei?
Morbusne tandem cessit, et fugit dolor?
ANTIOCHUS.
Vicit dolorem corporis flagrans amor,
Studiumque cari Ionathae, et amicus Lacon.
NICANDER.
Ubi fida Sparta Ionathae herois caput.
Periclitari didicit, ubi Solymae preces
Audiit, amicam iure poscentes opem:
Mittor ego, regem flectere ut vobis Syrum,
Et vincla coner rumpere Hebraei ducis.
ANTIOCHUS.
Heu vincla! tanto vincla quis nectit viro?
IONATHAS.
Tu nexuisti: regios iussus Tryphon
Praefatus, has circumdedit manicas [Note: (a) Et movit Tryphon a Ptolemaida cum exercitu multo, ut veniret interram Iuda, et Ionathas cum eo in custodia. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 13 v. 12.] gemens.
ANTIOCHUS.
O triste facinus! impium, indignum, ferox!
Indecore nostrum utrique! Mihi testes dii,
Amate semper Ionatha, ignarum arguis.
Sic regna vigeant nostra, sic vivam diu,
Ut nemini unquam [Reg: umquam] tale mandavi nefas,
Abominandum ut horreo cernens probrum.
Levate sacras pondere inviso manus!
Missis id unum literis docuit Tryphon,
Aerarium deficere, non culpa sua;
Parare se tribunal et poenam reo.
Spartana demum nuntia heu sero monent,
Reum teneri Ionatham, insontem licet.
NICANDER.
Regis favorem dirus ostendit dolor,
Quo pectus incitante, dimovit moras,
Aegerque longae spatia confecit viae,
Ferret ut amico Ionathae praesens opem.
ANTIOCHUS.
Nam quis Tryphoni obstare, me dempto, queat?
Me, me poposcit causa praesentem tua.
IONATHAS.
Talenta centum poscor, o regum optime, [Note: (b) Pro argento, quod debebat frater tuus Ionathas in varione regispropter negotia quae habuit, detinuimus eum. Et nunc mitte argenti talenta centum. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 13 v. 15 et 16.]
Tetraeque fraudis arguor praedo rapax.
Adesto iudex, diluent tabulae scelus.
ANTIOCHUS.
Conscie Tryphoni Beniaminita omnium,
Una Machabaeum culpa nummorum premit?
BENIAMINITES.
Invicte rex, non aliud oblatum est nefas.
ANTIONCHUS.
Promptae ne tabulae, si dari testes petam?
IONATHAS.
Nostro ab Senatu sibi Tryphon missas tenet.
ANTIOCHUS.
At non ego, heros, specto chartarum fidem:
Tua te, tua fides munit, et litem secat.
Fideliorem neminem invenit parens: [Note: (c) Alexandri vox illa fuit, Ionathae gloriosissima: Nunquid [Reg: Numquid] inveniemus aliquem irum talem? 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 10 v. 16. Apud amicos dictitabat (Alexander, Antiochi huius pater,) non posse se eo tempore cummodiorem [Reg: commodiorem] sosium invenire, quam Ionatham: qui et virtute sit eximia, etc. Iosephus, Antiq. [Abbr.: Antiquitates] l. 13 c. 5. iuxta editionem Sigismundi Gelenii, quam ubique hic sequor.]
Virtute nemo promptior, nemo manu,
Candore nemo maior, aut armis fuit.
Te Fratris olim nomine amplexus pater, [Note: (d) Rex Alexander fratri Ionathae salutem. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 10 v. 18.]
Demetrium hostem, Ionathae ferro impulit: [Note: (e) Narratur 1 Mach. 10 v. 47 - 50.]
Ego ipse regnum, et regiam, famam, ac opes [Note: (f) Antiochiam, regni caput, Antiochus cum regno obtinuit opeIonathae, ut ait Cornelius a Lap. in 1 Mach. 11 v. 56.]
Huic dexterae debere me, gratus sero.
Victoriarum te colo mearum auspicem,
Primumque Syriae pro meis spebus ducem: [Note: (g) Exiit Ionathas .... et congregatus est ad eum amnisexercitus Syriae in auxilium. 1 Mach 11 v. 60.]
Patri fuisti frater, et pater es mihi.
IONATHAS.
Si dici amicus mereor Antiochi, sat est. [Note: (h) Antiochus rex in literis ad Ionathan: Et constituo te superquatuor civitates, ut sis de amicis regis. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 11 v. 57.]
Dignatus hoc me nomine, o regum decus,
Dignare porro: Ionathas constans erit
Fidelitate frater, et cura pater.
ANTIOCHUS.
Virone tali, cuius invicta fide
Patri mihique constitit regnum et salus,
Patiar avarus paucula talenta obici [Reg: obici] ?
Cui cuncta pridem debeo, hunc nummus gravet?
Iam nemo tabulas flagitet, nemo urgeat:
Esse absolutum et liberum rex te iubet.
IONATHAS.
Generose iudex, mite perfugium bonis,
Insontibus tutamen, amor une omnium,
Quam liberali Ionathan condis sinu,
Tam tibi fidele hoc senties pectus meum.
NICANDER.
O iudicatum regie! Spartae preces
Et vota superas: macte virtute inclita [Reg: incluta] ,
Aetate maior, digne fortuna et gradu.
IONATHAS.
Sed ne vereri quempiam videar timens,
Responsa neu deesse credantur reo,
Hic persevero, dum Tryphon tibi se redux,
Rex magne, sitit, meque convincit reum,
Siqua documenta criminis foedi latent.
Te nisi volente haud effero castris pedem.
ANTIOCHUS.
Manere amicum sede communi placet.
Nicander, abeo: libere socio loqui,
Dum fessus ego me recipio, coram licet.
NICANDER.
Praesente te, dum talis es, fas est loqui.
IONATHAS.
Meum omne pectus regi et Antiocho patet.
IONATHAS.
O fida semper pectora Lacaenae plagae!
Agnosco veteris gratiae pignus novum.
NICANDER.
Periclum amici deserere, Spartae est nefas.
Toto propemodum saeculo [Reg: saeculo] vestri sumus: [Note: (i) Iampridem missae erant epistolae ad Oniam summumsacerdotem ab Ario, qui regnabat apud vos, quoniam estis fratres nostri Ita Ionathas ad Spartanos, 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 12 v. 7 IAMPRIDEM annos minimum nonaginta significat, ut ait et ostendit Salianus Annal. Eccles. V. T. ad A. M. 391 1 n. 4. idemque repetit seq. n. 5.]
Nec foedus ullum tam meae Spartae placet,
Quam quo similibus iungimur, vere viris;
Iniuriam nec facere, nec solitis pati;
Parere solis qui didicerint legibus;
Qui vivere sciant, nec tamen metuant mori;
Queis [Reg: Quibus] verba pauca, multa sed res et gravis;
Qui ius et aequum principe reponant loco,
Fortunam et auri pondera immensa ultimo.
Talibus Hebraeis esse sors dedit ac Deus:
Suosque tales esse Lacedaemon cupit. [Note: (k) Similitudinem legum et morum, quae Lacones inter et Hebraeosintercessit, attigit Cornelius a Lapin 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 12 v. 21, ex Clemente Alex. [Abbr.: Alexandrino] l. 1 Strom. [Abbr.: Stromateis ] et Serario in 1 Mach 12.]
IONATHAS.
Agnosco fratres: nomini par est amor. [Note: (l) Ionathas summus sacerdos .... Spartiatis fratribus salutem. 1Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 12 v. 6. Sed et Arius Laconum rex ad Onian scripserat. Inventum est in scriptura de Spartiatis et Iudaeis, quoniam sunt fratres, et quod sunt de genere Abraham. 1 Mach. 12 v. 21.]
NICANDER.
Par candor etiam. Iuvimus, dum res monet:
Monemus, ut iuvemus adversus malum.
Mirantur omnes, Ionathan captum dolo,
Exercitu nudasse securum latus.
IONATHAS.
Milia [Reg: Milia] reliqui terna, quae tegerent ducem: [Note: (m) Retinuit autem secum (Ionathas Ptolemaidem ingressurus)tria milia [Reg: Milia] virorum. 1 Mach. 12 v. 47.]
Quantumque valeant milia [Reg: milia] meorum tria,
Urbs prima Syriae vidit, ubi fumans rogo,
Luxit necatos centies mille incolas. [Note: (n) Iudaei III M. Antiochiae, cum cives adversus regem rebellassent,soli occiderunt in illa die centum milia [Reg: milia] hominum, et succenderunt civitatem. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 11 v. 48. Quo illustrissimo facinore glorificati sunt Iudaei in conspecta regis, et in conspectu omnium qui erant in regno eius. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 11 v. 51.]
NICANDER.
Stupenda memoras: verum et hanc ipsam manum
Dimittis ante moenia, et Ptolemaidi
Mille ohicis [Reg: obicis] , non milites, sed victimas. [Note: (o) Retinuit autem secum tria milia [Reg: milia] virorum ex quibus remisit in Galilaeam duo milia [Reg: milia] , mille autem venerunt cum ea 1 Mach. 1 v. 47. Clauserunt portas civitatis Ptolemenses: et comprehenderunt eum: et omnes, qui cum eo intraverant, gladio interfecerunt. 1 Mach. 12 v. 48.]
IONATHAS.
Quis hanc procellam metueret, laeto mari?
NICANDER.
Quisquis Tryphonem nosset, aut quisquis dolum.
IONATHAS.
Pollicitus urbem, finxerat amica omnia. [Note: (p) Tryphon ita promiserat: Veni mecum Ptolemaidam, et tradamcam tibi, et reliqua praesidia. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 12 v. 45.]
NICANDER.
Timenda promissa hostium iuxta ut minae.
IONATHAS.
Insons timerem? frater Antiochi, et pater? [Note: (q) Et credidit ei. Ionathas Tryphoni. 1 Mach. 12 v. 46. Cumqvenullius sibi in regem delicti esset conscius. et ei se inprimis utilem ac necessarium videret, ut Demetrioresisteret, .... credidit ei. Salianus, Annal. Eccl. [Abbr.: Ecclesiae] V. T. ad A. M. 3912 n. 4.]
NICANDER.
Agno innocenti raptor an parcit lupus?
Quaeris, Tryphonem quid moveat? hoc es nocens,
Quod innocentis frater Antiochi, et pater.
IONATHAS.
Quid suspicaris?
NICANDER.
Barbarum fore barbarum.
Assueta praedis dextera, ingenium ferox,
Superba fallaxque indoles, hic est Tryphon.
Rex, unus haeres patriae, adolescens tener, [Note: (r) Antiochus .... puer adolescens. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 11 v. 54. Antiochus adolescens. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 11 v. 57.]
Parumque firmus, improbae flabrum spei.
Te praeter, isti nulla vis obstat spei:
Hoc odit in te, summam in Antiochum fidem. [Note: (s) Cum cogitasset Tryphon regnare Asiae, et assumerediadema, et extendere manum in Antiochum regem: timens ne forte non permitteret eum Ionathas, sedpugnarer adversus eum, quaerebat comprehendere eum, et occidere. 1 Mach. 12 v. 39 et 40. Nec aliudmagis videbatur obstare eius cupiditati, quam Ionathas amicus Antiocho. Ioseph. Antiquit. [Abbr.: Antiquitates] l. 13 c. 10.]
Subruere fulcrum debet, ut solium ruat.
IONATHAS.
Amice, dira, atrocia, incerta occinis.
NICANDER.
Nempe opperiri incendium plenum decet,
Non praevenire semina infausta ignium.
Si fida mens Tryphonis est, cur te capit?
Cur turpiter mendaciis regem implicat?
Cur fingit isthaec vincla ab Antiocho data?
Cur, nisi quod odia per parum cautos serit,
E mutuis vos cladibus perdi cupit?
IONATHAS.
Amice, video visa mihi numquam [Reg: numquam] hactenus.
Fallere Tryphonem intelligo, sero nimis.
Quam caecu mens mortalibus et improvida!
Non acta, non futura dispicimus satis.
NICANDER.
Qui credulam aurem non dubitat hosti dare,
Amat ipse casses, saepeque implicitus perit.
Te summa virtus ornat, Abramidum salus:
Sed, siquid audis, nimia credulitas obest. [Note: (t) Nimis facile Ionathas vir simplicis, candidique animi crediditversipelli. et perfido Tryphoni: quare temere dimisit exercitum, ideoque captus ab eo. et occisus est. Corn. [Abbr.: Cornelius] in 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 12 v. 46. Quem (Ionathan) nimia credulitas sua, et Tryphonis proditoris fraus sacrilega perdidit. Salianus, Annal. Eccl. [Abbr.: Ecclesiae] V. T. ad A. M. 3912 n. 1. Ionathae nimia credulitas. Lyranus in 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 12 v. 39. eademque verba repetit, in 1 Mach. 12 v. 46.]
IONATHAS.
Audio, pudetque: culpa me premit haud levis,
Qui tot meorum capita perdiderim nocens.
NICANDER.
Nec tu periclo, Ionatha, penitus vacas.
Regi absolutus, vincis: at superest Tryphon.
IONATHAS.
Ego vero, o hospes, inter hostiles minas
Solamen ingens teneo, caelestes libros, [Note: (u) Ita Ionathas in Epistola ad Lacones: Habentes solatio [Reg: solacio] sanctos libros. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 12 v. 9.]
Quibus paternum mihi patrocinium DEUS
Casus in omnes spondet, ac pellit metum.
Machabaeus haud sim, nomine indignus meo [Note: (x) Machabaeorum nomen a tessera ductum est, quam inbello sacro Iudas Machabaeus ex c. 15 Exodi v. 11 elegit: Mi chamocha baelim Iehova? Quis similis tui infortibus Domine? Eorum verborum capita, brevitatis causa, vexillis inscripta, auctori nomen Machabaeifecere, quod et ad successores transiit.]
Meminisse si desiero, par fieri nihil,
Nihil secundum posse victori DEO.
Quod si vocarit hora mortalem ultima, [Note: (y) Si appropiavit tempus nostrum, moriamur in virtute propterfratres nostros, et non inferamus crimen gloriae nostrae. ita Iudas, frater Ionathae, ante pugnam sibifatalem, 1 Mach. 9 v. 10.]
Fraterna poscit si meum exitium salus:
Malimne quidquam, gloria tantae necis
Quam mox potiri? patria sic virtus iubet.
Tu, qui supremus temperas regna arbiter,
Contentus una victima, parce ah meis,
Carosque serva liberos, gentem eripe!
NICANDER.
Bonum movebit fortis haec pietas Deum.
BENIAMINITES.
UTrique vestrum nuntius [Reg: nuntius] laeta affero.
IONATHAS.
Si laeta mihi vis, redde te patriis sacris.
BENIAMINITES.
Inisse castra auditur Orator novus,
Qui vota Hebraeae gentis ad regem ferat.
Etsi quietem posceret regis dolor,
Malumque tacitum graviter infestet latus:
Facilis petenti patuit accessus viro:
Tantus amor ardet Ionathae et Populi sacri.
NICANDER.
Quid postulare fertur?
IONATHAS.
Aut quisnam venit?
BENIAMINITES.
Necdum mihi ille visus, et nomen latet:
Arcana vobis pandet a domino redux.
IONATHAS.
Mihi si levamen missus est, ultro alloqui
Properabit ipse.
NICANDER.
Ionatha, occurro prior:
Miscere in unum consilia iunctos placet.
BENIAMINITES.
QUid video? iamne castra repetivit Tryphon?
TRYPHON.
Inglorius, repulsus Hebraeo a duce.
Mea tela vertit Ionathae frater Simon,
Nec absque clade. Redeo temeratus probro,
Dolore frendens: iisque gem natur dolor,
Adesse cum Lacone dum regem audio.
BENIAMINITES.
Praesente me rex Ionathan solvit metu.
TRYPHON.
At me replevit. Pessimo sunt res loco,
Audacia nisi Martia, et fraudes iuvant.
BENIAMINITES.
En illa iniquo foedera erumpunt die,
Queis [Reg: Quibus] gentum fortissimas iunxit sibi,
Famaque traxit nominis, laudum ferax, [Note: (z) Post heroica facta, totque victorias ingens nominis eius famapercrebuerat apud Romanos, et Spartiatas, ut ambirent cum eo inire amicitiam, et foedus. Corn. [Abbr.: Cornelius] a Lap. in 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 12 v 1.]
Periclitantem ut duplices aquilae tegant, [Note: (aa) Romanas Aquilas nemo nescit: sed et Spartae sigillumAquilam praeferebat, quae comprehensum unguibus tenebar draconem, teste Iosepho, Antiq. [Abbr.: Antiquiates] l. 12 c. 5.]
Hinc Roma, Sparta hinc, utraque imperio potens.
Graves Quiritum literae, [Note: (bb) 1 Mach. 8 v. 23. Ad Ionathan pertinnisse illas Romanorum tabulas, recteostensum est a Saliano, ad A. M. 3894 n. 1 et v. 32.] et durus Lacon
Regem impulere, Ionathae ut celerans opem,
Longinquam ad usque Bascaman ferret gradum. [Note: (cc) Et cum appropinquasset Bascaman, occidit Ionathanet filios eius illic. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 13 v. 23.]
TRYPHON.
Valetne regi corpus?
BENIAMINITES.
Ut pridem solet,
Deterius etiam. Nil licet prodat color,
Tamen hostis haerens ad latus, gemitus ciet.
TRYPHON.
Pugnemus eia! Regem, et Eurotam, et Tibrim,
Et Ionathan lacesso! tu serva fidem.
BENIAMINITES.
Me prima traxit ducis Apollonii manus: [Note: (dd) Simon Beniaminites, Israelita seditiosus, cum vincere Oniamnon posset, venit ad Apollonium. 2 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 3 v. 5.]
Tu nunc secundus me clientela tenes.
Eripiet animam citius Hebraeus furor,
Quam gentis odium, quam fidem Syriae datam.
TRYPHON.
Amore sobolis Ionathas tenero flagrat.
Adduc utrumque filium: accedo patrem.
TRYPHON.
ME, teque, Princeps, laeta sors tandem iuvat.
Errore posito, rursus Antiochus favet,
Quaeque male dudum iusserat, vincla abstulit.
Tutor o Hebraeae gentis, et nostrae timor,
Te quisquis audet laedere, sibi ipse officit.
Te sensit Odares, Bacchides fractus latet, [Note: (ee) Percussit Odaren, et fratres eius. 1 Mach. 9 v. 66. Bacchidescontritus est. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 9 v. 68. et conversus abiit in terram suam, et non apposuit amplius venire in fines eius. ibid. v. 72.]
Prostrata per te vis Apllonii ferox, [Note: (ff) Apollonius ab Ionatha victus praelio, narratur 1 Mach. 10 v. 77 –85.]
Exstincta per te nomina Heroum hostica,
Dum tota castra duplice cum socio fugas, [Note: (gg) Facinus Ionathae singulare, ex 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 11 v. 69 - 74. Desertus a suis, et cum duobus tantum relictus, reparavit bellum, avertit hostem, fugitantes suos ad societatem revocavit triumphi. verba sunt D. Ambrosii, l. 1 Offic. [Abbr.: De officiis] c. 41. Hos autem duos cum suis remansisse, admitto cum Saliano, Annal. Eccl. [Abbr.: Ecclesiae] V. T. ad A. M. 3910, n. 16. Iosephus, numerum definiens, cum quinquaginta virorum fortium manu permanserunt, inquit Antiq. [Abbr.: Antiquitates] l. 13 c. 9.]
Docent vereri dexteram insuperabilem. [Note: (hh) Timuit potentiam Ionathae Tryphon: Vidit Tryphon, quia venitIonathas cum exercitu multo ... timuit. 1 Mach. 12 v. 42.]
IONATHAS.
Tu sic es illam veritus, ut vincla adderes,
Asperaque iussa fingeres, rege inscio.
Confidere dolis desine: retecti patent.
Ptolemaidem promittis, atque amplum solum: [Note: (ii) Veni mecum Ptolemaidam, et tradam eam tibi. 1 Mach.12 v. 45. Et excepit eum (Tryphon Ionatham) cum honore, et commendavit eum omnibus amicis suis, etdedit ei munera: et praecepit exercitibus suis, ut obedirent ei, sicut sibi, 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 12 v. 43.]
Cumulas honore: dona male cauto obicis [Reg: obicis] :
Vocas amicos, verba mellita aggeras,
Amare me, me colere, collaudans iubes:
Exercitum omnem tradis in nostras manus:
Me ponis ante principes: aequas tibi:
Ego, Tryphonem Ionathae mensus pede,
Credo speciei vir bonus, grates ago,
Millena donec funera, et stagnans cruor,
Manicaeque tristes aperiunt, quis sit Tryphon.
TRYPHON.
Taceo: dolor nil audit intractabilis [(transcriber); sic: iutractabilis] .
De rege, respondebo regi, non tibi.
IONATHAS.
Totum te o utinam noverit rex, perfide!
Mihi nil timendum: numquam [Reg: numquam] erit, ut artes malae
Nocere forti et candido possint viro.
Est frater, est exercitus, sunt liberi:
Vivum hi tueri, mortuum ulcisci queunt.
TRYPHON.
Vir fortis, atque candide, ut gratum scias,
Perfidus ego ille quid tibi pandam, vide.
Ut noveris totum ipse te, ac sortis statum,
Impertiam mysterio te non levi.
Solum teneri te meis castris putas?
Utrumque tecum filium claudo obsidem. [Note: (kk) Tryphon ad Simonem, Ionathae fratrem: Et nunc mitte ....duos filios eius obsides. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 13 v. 16. Ei misit pueros. 1 Mach. 13 v. 19.]
En dulcis Abaron, carus en Apphus adest!
TRYPHON.
GEnerosa proles, digna magnanimo patre,
Eia osculare dexteram, amplexum pete.
Inopina, genitor, gaudia tibi ultro offero.
Amice, sequere: doceo, quid fieri velim.
APPHUS.
O Magne genitor, sospitem an servat polus?
ABARON.
Carior o oculis filio salve parens.
APPHUS.
Quam laeta sors est nostra, quam felix dies,
Reducere patrem cum mihi Solymam licet!
ABARON.
Urbs tota gestit gaudio, et reducem cupit:
Laetitia nobis prima, maiorque obtigit:
Namque obviam procedere heroi datum est,
Sacrumque tibi stipare plaudentes latus.
APPHUS.
Quid hoc? retorques lumina? et maestus gemis?
ABARON.
Iniuriasne passus an damnum doles?
IONATHAS.
Heu filii! doloris heu causae novi!
ABARON.
Verende genitor, quam mihi culpam imputas?
Egone gemitus exprimo patri miser?
Ignosce! veniam criminis supplex peto.
APPHUS.
Nulli facinori conscius hic animus dolet.
IONATHAS.
Cessate nati! nulla vos noxa inquinat.
Non vos parentem laeditis, sed vos parens.
Quod innocentes luitis, hoc doleo magis.
Vos laeta vobis fingitis mihique omnia,
Vosque mihi comites ad meos reduci fore
Speratis eheu! Syria vos castra obsides,
Cum patre nondum libero, stringunt sinu.
ABARON.
Fefellit ergo patruus, cum nos domo
Tibi gloriosae misit huc comites viae?
IONATHAS.
O frater! o prudentiae exemplum Simon!
Ubi perspicacis illa vis animi sagax? [Note: (ll) Simon ... vir consilii. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 2 v. 65.]
Penetrare solitus omnia ubi sensus vigil?
Ego fraude captus ducor hostili manu:
Spes una superest, filii, gentis decus:
Hos tu cruentis obsides mittas lupis?
Millena cernis capita sanguineae neci [Note: (mm) Caedes mille virorum, Ptolemaide a Tryphone perpetrata,Ostendebat eum aliud a pecunia quaerere. Salianus, Annal. Eccl. [Abbr.: Ecclesiae] V. T. ad A. M. 3912 n. 15.]
Iussu Tryphonis dedita: nec istis times?
ABARON.
O luctuosa gaudia! o maestas vices!
APPHUS.
Semper faventem quis tibi regem asperat?
IONATHAS.
In rege spes est, nate. mihi promptus favet,
Et te benigno semper amplexus sinu,
Amore fovit intimis clauso fibris.
Age, regis oculos (ipse nam castris adest)
Subire propera, flagita auxilium potens.
Evincet Apphus deditum pectus sibi.
ABARON
Conare, frater.
APPHUS.
Elaborabo pius,
Pro patre, fratre, gente, communi bono.
IONATHAS.
Quod si irrita tamen coepta frustretur polus,
Assurgite animis, silii, exemplo patrum.
Me genitor olim, limine eductum suo,
In antra traxit, omnibus nudum bonis: [Note: (nn) Fugit ipse (Mathathias, Ionathae nostri pater) et filii eius inmontes, et reliquerunt quaecumque habebant in civitate, 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 2 v. 28.]
Illa Machabaeos genuit heroes schola.
Vivere didicimus montibus tecti asperis,
Procul inclitis [Reg: inclutis] palatiis, inter feras, [Note: (oo) Iudas Machabaeus secesserat in desertum locum, ibique inter ferasvitam in montibus cum suis agebat: et foeni cibo vescentes, demor abantur. 2 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 5 v. ult.]
Herbaque corpus pascere ferarum modo.
Sic Thecua me, sic Aspharis texit lacus. [Note: (pp) Ionathas et socii fugerunt in desertum Thecuae, etconsederunt ad aquam lacus Asphar. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 9 v. 33.]
Vos quoque carere discite paterna domo,
Si publica salus poscat, aut rector DEUS.
ABARON.
O dura virtus! haecne tu puerum iubes?
IONATHAS.
O qui tot hostes fundere dedisti manu,
Victoriarum praeses, et solus dator!
Tu parvulorum pectora infirma erige!
Tu Ionatham ipsum spiritu invicto reple,
Ne, dum fero mea, frangar istorum malis:
Nam liberorum prae meis plagae dolent.
BENIAMINTTES.
SAt recreatos mutuo aspectu reor:
Tryphon reduci filios tandem iubet.
APPHUS.
Iubet? unde ius hoc militi natum extero?
BENIAMINITES.
Parere suetus, iura non didici extera.
IONATHAS.
Parere suetus, cur DEO obsequium negas?
Parere suetus, cur mihi obsequium negas?
Chanaanis atrae, non Hebraeorum genus!
Impetere suetus principem gentis sacrae, [Note: (qq) De Simone hoc Beniaminita Iosippus id testatur l. deMachabaeis, c. 4. simon autem de tribu Beniamin ... contendebat, obsistente sibi principe sacerdotum,iniquum aliquid in civitate moliri. 2 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 3 v. 4.]
Tuumque, patriam prodere, et gazam DEI, [Note: (rr) Simon autem praedictus pecuniarum et patriae delator. 2Mach. 4 v. 1. detulerat enim ad Apollonium, pecuniis innumerabilibus plenum esse aerarium Ierosolymis [Reg: Hierosolymis] ..... esse autem possibile sub potestate regis cadere universa. 2 Mach, 8 v. 6.]
Utinam exterorum iura non nosses nimis!
APPHUS.
Praesente rege, quid Tryphon sibi arrogat?
BENIAMINITES.
Servat fidelis obsides, missos sibi,
Missos ab ipso patruo, regis bono.
APPHUS.
Appello regem! detur Antiocho loqui.
BENIAMINITES.
Ite, Ite: ducam, quo decet: rex non valet.
IONATHAS.
CAve damna, nomen dum tibi affingis novum
LEGATUS.
Tibi cuncta aperui: ceteros lateam sine,
Numeniique nomine adscito tegi.
IONATHAS.
Quid ergo per te poscit Hebreaum genus?
LEGATUS.
Quidquid Tryphonis rapuit aut vis, aut dolus.
Audi tuorum studia, virtutem proba.
Vix te cruentus cinxerat captum dolus,
Cum fama Solymam pervolat, peior malo;
Cecidisse te cum ceteris ferro impio. [Note: (a) Planxerunt Ionathan, et eos qui cum ipso fuerant, valde. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 12 v. 52.]
Heu qualis ille nuntius [Reg: nuntius] nostris fuit!
Quis planctus aedium omnium! quae lacrimae [Reg: lacrimae] !
Post fata patuit verus et simplex amor.
Passim audiisses: Obiit heu patriae pater!
Caelestis heros, Pontifex plenus DEO,
Heu summus ille fugit, et frigens iacet! [Note: (b) Et luxit Israel luctu magno. Ibid.]
Indigna fuimus patre tam celso cohors:
Quis iam relictos ense fulmineo teget? [Note: (c) Et quaesierunt omnes gentes, quae erant in circuitu eorum [(reading uncertain: print faded, nearly illegible)] , conterere eos. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 12 v. 53.]
Quis tota solus milia [Reg: milia] fugabit dein? [Note: (d) 1 Mach. 11 v. 70 et 72.]
Quis impios e patriae eiciet [Reg: eiciet] plagis? [Note: (e) Et exterminavit impios ex Israel, 1 Mach. 9 v. ult. Degens apudMachmam oppidum ..... et severe animadvertens in religionis patriae desertores, gentem suam abhuiusmodi contagione purgavit. Iosephus Antiq. [Abbr.: Antiquitates] l. 13 c. 2; et post eum totidem verbis Salianus, in Epitom. [Abbr.: Epitomis] Annal. A. M. 3896 n. 6.]
Pupilla luge Solyma! gaudete impii!
His tota late regio congemuit sonis,
Dignasque dederunt laudis inferias Tribus.
At hostium excitatus insurgit furor,
Nunc vertere armis cuncta, nunc delere vi
Sperans Isaci posteros, orbum gregem. [Note: (f) Non habent principem, et adiuvantem: nunc ergo expugnemusillos, et tollamus de hominibus memoriam eorum. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 12. v. ult.]
IONATHAS.
O care popule, quas tibi curas creo!
Sed crede, amoris reddidi et reddo vicem.
LEGATUS.
Ubi vera te superstitem fama attulit,
Quae gratulantum gaudia, et amoris notae!
Ceu hieme [Reg: hieme] pulsa sol ubi terris redit,
Rediviva subito ridet et florens humus:
Sic patria tota spiritu animatur novo,
Velut e sepulchro redditum cum te vident.
Centena quae talenta repetebat Tryphon,
Binosque pro te filios dedi iubent.
Summo Simonem principem statuunt loco, [Note: (g) Respondens Simoni populus: Tu es dux noster loco Iudae etIonathae fratris tui. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 13 v. 8.]
Rem publicam qui curet, ac reditum tuum.
IONATHAS.
Infauste utrinque Ionatha! semper noces:
Nunc te peremptum sequitur immensus dolor:
Nunc vivus hauris patriae immensas opes. [Note: (h) Centum talenta auri, si Attica fuerint, faciunt sexcenta milia [Reg: milia] aureorum; sin Hebraea, faciunt duplo amplius, nimirum millionem, et insuper ducenta milia [Abbr.: milia] aureorum. Tantam ergo vim auri Simon misit Tryphoni pro fratre Ionatha redimendo. Corn. [Abbr.: Cornelius] in 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 13 v. 15.]
Sed quid Simonem tradere argentum impulit,
Domusque spem committere furori hostium?
LEGATUS.
Ea si negaret, Solyma dum pavet ac tremit, [Note: (i) Videns quia in tremore populus est, et in timore. 1 Mach. 13v. 2.]
Capto deesse ne videretur duci,
Aut anteferre liberos summo patri, [Note: (k) Ne inimicitiam magnam sumeret ad populum Israel, dicentem: Quianon misit ei argentum, et pueros, propterea periit. 1 Mach. 13 v. 17 et 18. Videbat se accusatum iriavaritiae, quod vitae fratris pecuniam praetulisset; et ambitionis, quod ut rerum ipse potiretur, fratremvinculis eximi noluisset. Salianus, Annal. Eccles. V. T. ad A. M. 3912 n. 15.]
Vitavit odium plebis, atque irae faces.
Tribubus vocatis explicat tectos dolos,
Et tua pericla. Voce mox una forum
Quocumque pretio Ionathan reddi petit. [Note: (l) Simon advocato in contionem exercitu postulata Tryphonis adeos retulit, admonitis prius quod subessent insidiae. Iosephus, Antiquit. [Abbr.: Antiquitates] l. 13 c. 11. Narrationem hane Iosephi recipit et Salianus, Annal. Eccles. [Abbr.: Ecclesiae] V. T. ad A. M. 3912 n. 16.]
IONATHAS.
In castra natos tune traxisti obsides?
LEGATUS.
Venere pridem: vis talentorum data est:
Tamen ille vincto perfidus reditum negat. [Note: (m) Et misit pueros, et centum talenta: et mentitus est, et nondimisit Ionathan. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 13 v. 19.]
Quid quaeris? arma utrinque ceperunt duces,
Tryphon, Simonque: mutuis animis diu [Note: (n) Tryphon eiusque miles gyraverunt per viam, quae ducit Ador:et Simon, et castra eius ambulabant in omnem locum, quocumque ibant. 1 Mach. 13 v. 20.]
Opposita castris castra, dum tandem hic dies
Cum luce prima, quod petebamus, dedit.
IONATHAS.
An causa melior praelio oppressit scelus?
LEGATUS.
Non praelio commissa sunt signa omnia, [Note: (o) Divinus Historicus in Machabaeorum libris de praelio hictacet. Iosephus pugnatum esse affirmat; repulsus a Simone Ionathae fratre, quodque ab eo superatus esset,iratus eundem Ionathan interfecit. de Bello Iudaico l. 1 c. 2. Cornelio a Lap. (in 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 13 v. 23) propter Codicis Divini silentium, proelium non probatur. Salianus, paratum fuit, gestum non fuit, inquit in Ann. Eccl. V. T. ad A. M. 3912 n. 19. Ego sic omnes conciliare studui, ut paratum quidem fuisse proelium intelligatur, citra illud tamen sola velitatione res dirimatur.]
Sed velitantum more concurrunt viri.
Tuas catenas ultus est vindex polus,
Multoque fuso sanguine fugavit Syros,
Nostri triumphant: gaudio exsultat [Reg: exsultat] Simon,
Et aequiorem sperat inimicum fore,
Dum foeda tumidas deprimit cristas fuga.
Ab rege pretium, et liberos repeto modo,
Teque ante cuncta: precibus Antiochus favet.
IONATHAS.
Videte, nequa gaudio obrepat dolor.
Qui vincit hostem, saepe vincendo efferat.
Acerbiores forte nunc iras coquit,
Quem depulistis: nam mihi qualis fuit?
Superbus, irritatus, insultans, minax.
Hei mihi, timere quem iubet victoria,
Et gaudium ipsum lugubri gemitu replet!
APPHUS.
Sors me beavit, iussa facientem patris.
IONATHAS.
An expetita patuit ad regem via?
APPHUS.
Dum nos reducit probraque ingeminat comes,
Forte patruelem conspicor, causam spei.
LEGATUS.
Tentorio vix regio extuleram pedem,
Cum clamat Apphus, regis alloquium petens,
Meamque voce supplici poscens opem.
Revertor ergo: nuntius [Reg: nuntius] regi indicat,
Quid optet Apphus: ille mox intro advocat.
APPHUS.
Tibi, patruelis, gratiam acceptam fero.
LEGATUS.
Sed patruelis nomine, o Apphu, abstine:
Id nemini te prodere pericla hic sinunt.
APPHUS.
Quae tu pericla?
IONATHAS.
Nate, patruelem tace:
Id nunc renarra, rex quid Antiochus tibi?
APPHUS.
Amplexus ultro, meque sperare omnia,
Patremque iussit: certa libertas manet.
Porrecta dextra et osculum fecit fidem.
IONATHAS.
Superi benigni, lenis auctores spei,
Firmate laeta haec omina beato exitu.
LEGATUS.
Urgenda regis studia, ne noceat mora:
Impellat animum iuvenis Orator Lacon.
IONATHAS.
Tu, nate, disce prospicere rerum exitus,
Nec fronte prima decipi, ac specie levi.
En unus error quanta conflavit mala!
Dum credulus decipior, in foveam trahor,
Meosque mecum, filios, patriam traho.
BENIAMINITES.
Mandata regis principi Solymae fero.
APPHUS.
Solymae, tuoque. Parcere labori licet:
Ego, regis animus qui sit, exposui satis.
BENIAMINITES.
Fortasse nondum audita nunc, Apphu, audies.
Mandata nova sunt, quaeque differre est nefas.
Culpam remisit Ionathae Antiochus favens:
Nova culpa poenam denuo poscit novam.
APPHUS.
Fuit estque purus genitor, et culpae inscius.
IONATHAS.
Fili, monentem percipe. Effare omnia.
BENIAMINITES.
Aliena culpa, Ionatha, nunc te implicat.
Fratris Simonis crimen enorme, impium,
Abominandum patuit, exortum modo.
Sceptro rebellis regio, rupta fide,
Exercitum gentemque stimulavit ferox,
Saevoque gladio iura foedusque abscidit.
Seu te facinoris esse participem negas,
Seu confiteris, non ageris hodie reus.
Unum hoc iuberis, obsides fidei dare.
An filios perstare nobiscum velis,
Ipsum an Simonem, turpis auctorem mali,
Cupias teneri pignus, est tua optio.
IONATHAS.
Causam remisit Ionathae Antiochus favens:
Culpae nec ille me arguit, nec mens mea.
Siquid Simoni obicitur [Reg: obicitur] , id non est meum.
Quod si tribunal regium arcessat reum,
Confido, fratri facile responsum fore.
BENIAMINITES.
Igitur Simonem regia in castra evocas?
IONATHAS.
Quando optionem liberam Antiochus dedit,
Deliberandi tu mihi spatium dabis.
BENIAMINITES.
Delibera: sententiam rediens petam.
Relinquo natos: consulite, quantum potest:
Ego in propinquo tempus exspecto vigil.
APPHUS.
HAec regia fides? illane haec promissa sunt?
O levior aura mobili regum favor!
IONATHAS.
Tryphonis artes hoc sub imperio latent.
Ille unus animum vertit, aut pepulit netu.
Exercitus Tryphonis ad nutum volat:
Obnoxium hac spe principem, hocque metu trahit.
APPHUS.
Ergone servo cedere decorum rear?
IONATHAS.
Necessitati cedere et reges decet.
Cedamus et nos, quamlibet dura imperet.
Deliberare, non quaeri, hoc tempus monet.
Vos, an Simonem, tradere periclo iuvat?
ABARON.
Dilecte genitor, quid rogas? neutrum iuvat.
Et nos, et illum casui infausto eripe.
IONATHAS.
Ah nate, possim, quam velim! at sors id vetat.
ABARON.
Armata cui obtemperant tot milia [Reg: milia] ,
Iuvare natos fortis et fratrem nequit?
IONATHAS.
Hic, hic, o Abaron, error est meus, et pudor!
Tot Imperator millium [Reg: milium] , ferro potens,
Spoliis onustus, hostium pridem timor,
Nunc unius praetorii fine ambior,
Desertus, exspes, agmine amisso impotens.
Heu cur Tryphoni tradidi imprudens caput?
ABARON.
Quis enim coegit tradere invictum caput?
IONATHAS.
Quis me coegit? sola credulitas levis!
APPHUS.
Desiste, frater: obicis [Reg: obicis] culpam insciens,
Et ungue fixo vulnus incendis patri.
IONATHAS.
Quin pergat Abaron, pergat instare acrius,
Et patriam damnare stultitiam puer.
Quot ego specimina videram infidae spei!
Quam blanda Epiphanes verba, quam pulchra [Reg: pulchra] Eupator
Promissa dederant, donec Hebraeus cruor
Rivis profusus barbaram implevit sitim? [Note: (p) Fraudes et crudelitas Antiochi Epiphanis recensentur 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 1, et 2 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 5; Antiochi vero Eupatoris perfidia et periurium 1 Mach. 6 v. 61 et 62.]
Hoc Bacchidis opus, hoc Apollonii fuit: [Note: (q) De Bacchide 1 Mach. 7, de Apollonio 1 Mach. 1 a v. 31.]
His suetus armis Alcimus, Solymae probrum,
Cum se profanis iunxit, instructus dolis,
Gentem Assidaeam caede populatus vafra est. [Note: (r) De Alcimo et Assidaeorum strage 1 Mach. 7 v. 12 - 18.]
Nicanorem nonne ipse deprendi palam? [Note: (s) De fraudulento Nicanore 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 7 a v. 27.]
Demetrios non noveram expertus duos?
Quorum ille, quam magnifica pollicitus bona, [Note: (t) Liberalissima superioris Demetrii promissa exstant [Reg: exstant] 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 10 v. 27 - 45. Ut audivit autem Ionathas et populus sermones istos, non crediderunt eis, nec receperunt eos: quia recordati sunt malitiae magnae, quam fecerat in Israel. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 10 v. 46.]
Ulline facere subdolus potuit fidem?
At hic, coronae qui mihi debet iubar,
Mendacia, odia, damna retribuit ferox. [Note: (u) Et mentitus est omnia quaecumque dixit, et abalienavit se aIonatha, et non retribuit ei secundum beneficia quae sibi tribuerat, et vexabat eum valde. 1 Mach. 11 v. 53.]
APPHUS.
Gentem impiatam veritas et ius fugit: [Note: (x) Non est veritas et iudicium in eis: transgressi sunt enimconstitutum, et iusiurandum quod iuraverunt. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 7 v. 18.]
Iurata sancte pacta committit Notis.
IONATHAS.
Haec ego didiceram, videram, tuleram mala:
Nec sapere, nec cavere condidici miser.
APPHUS.
Magnanime genitor, culpa quae demum tua est?
Quod fraudis expers, ceteros similes ratus,
Bene sentiens de perfido, exceptus male es.
Erravit animus credulus, culpa vacat:
Quo quisque melior, hoc magis capitur dolis. [Note: (y) Credulitas enim error est magis, quam culpa, et quidem inoptimi cuiusque mentem facillime irrepit. L. Munatius Plancus, in epist. ad Cicer. inter Ciceronis ad Famil.Epistolas l. 10 ep. 23.]
IONATHAS.
Qui clade laesit patriam, culpa haud vacat:
Quo quisque melior, hoc magis patriae cavet.
ABARON.
Lamenta, genitor, mitte: consilium expedi:
Deliberare, non quaeri, tempus monet.
IONATHAS.
Heu optio fatalis! ego damnem meos?
Natosne dedam vinculis? prohibet pater.
Mandem Simonem carceri? frater vetat.
Quam cara utroque nomina hoc pectus trahunt?
ABARON.
Ah parce nobis! liberos tecum reduc:
Consulere pueri qui sibi poterunt rudes?
Simon cavebit melius, et levius feret.
IONATHAS.
Utcumque statuo, sanguinem damno meum.
APPHUS.
Tantumne damni est, accipi paulum vadem,
Redire cui mox libero fas sit domum?
ABARON.
Persiste, frater, si tibi non est grave:
Periculi quid subsit, ego disco a patre.
Quem rapuit uncis unguibus, eum hostis tenet.
Miseresce sobolis, genitor: insontes sumus.
Nos nemo damnat: at Simon agitur reus.
Corripuit arma solus: et solus luat.
APPHUS.
Tutatus armis Ionatham, obsequium luat?
ABARON.
Incolumis ut sit frater, officies tibi?
Aliena serves, ut tuam sternas domum?
Tene cupis orbum, floreat ut altus Simon?
IONATHAS.
Ignosce, frater: innocens sanguis movet.
Sed altiora vulnera hic animus timet.
Ego cum Simonem pignus addicam hostibus,
An vos remittet liberos, an me Tryphon?
APPHUS.
O te sagacem! quis dubitet? artes patent.
Machabaea gens ut tota in exitium ruat,
Etiam Simonem rete in expansum allicit.
Te nosque tenuit, ultimum patruum petit,
Una ruina sepeliat ut omnes simul.
ABARON.
Tryphon inique! siccine insontes premis?
Quid laesit Abaron? quid tibi intentat mali?
Ergo pereundum est, sceleris heu inconscio?
APPHUS.
Trepidare noli, frater, heroum genus!
Pro patria perire constantes decet.
ABARON.
Meus tuusque an patriam interitus iuvat?
Machabaea stirps excisa num patriam levat?
APPHUS.
Absint muliebres lacrimae [Reg: lacrimae] , et turpis dolor!
Si talis es, superstes an patriam iuvas?
Dignus perire est, qui perire sic timet!
Horrere mortem fors iners vulgus queat:
Non altiora respicit, natum sibi est.
At patriae nos principes genuit pater,
Occumbere ut pro patria pulchrum [Reg: pulchrum] putes.
IONATHAS.
Talemne perdam filium, florem domus?
APPHUS.
Manere clausum si iubes, maneo libens.
Simon catervas ducat, et in hostem ruat:
Nos prohibet aetas publicis curis frui.
IONATHAS.
Utilior ille est; dulcior soboles patri.
APPHUS.
Nosti ipse, genitor: vincitur dulce utili.
ABARON.
Si tantus ardor fratris est, maneat licet:
Non invidebo nomini tantum decus.
Abaronis anni pondus hoc nondum ferunt.
IONATHAS.
Dividere fratres regis imperium vetat:
Aut eritis ambo liberi, aut ambo obsides.
ABARON.
Superi severi! nulla si superest via,
Qua sublevetur Solyma, nisi noster cruor:
Accipite frustra insontis Abaronis caput.
IONATHAS.
Ah parce fletu, nate per patrem miser!
Manui Syrorum, o filii, non vos Simon,
Non plebs Hebraea tradit et Solymae forum:
Non vos Tryphonis astus in cladem impulit:
Solus ego nocui, solus impello pater.
Irascere, Abaron, nemini, nisi Ionathae:
Ego lacrimarum [Reg: lacrimarum] causa, pernicies ego.
Ego qui pericla mille superavi sagax,
Qui moenia tot hostilia irrupi potens,
Qui rura toties hostium strage obrui,
Tot versa adegi milia [Reg: milia] in celerem fugam,
Capior dolosae vocis imprudens sono.
BENIAMINITES.
DEliberasse, vultus ostendit flagrans.
ABARON.
Spectare nostras lacrimas [Reg: lacrimas] atrox amas?
BENIAMINITES.
Virilis est hic animus, exosus reos:
Spectare possum lacrimas [Reg: lacrimas] , et sanguinem. [Note: (z) Sed cum inimicitiae in tantum procederent, ut etiam perquosdam Simonis necessarios homicidia fierent. ita de Oniae temporibus 2 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 4 v. 3.]
APPHUS.
Documenta vidit Solyma: nec cessas adhuc? [Note: (aa) Nec Simonem posse cessare a stultitia sua, vidit Onias. 2Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 4 v. 6.]
BENIAMINITES.
Odisse pergo, quotquot insidias struunt.
IONATHAS.
Qui civitati prospicit, gentem tegit,
Leges tuetur patrias, leges Dei, [Note: (bb) Provisoremque civitatis, ac defensorem gentis suae. et aemulatoremlegis Dei, audebat insidiatorem regni dicere [(reading uncertain: print blurred)] . Simon hic Oniam. 2 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 4 v. 2.]
Auctore te, molitur insidias reus.
BENIAMINITES.
Quid constitutum est? quem dabis regi vadem?
IONATHAS.
Non do Simonem, quem tuus mallet Tryphon:
Inanis ars est. Filios si rex cupit,
Adest uterque, regia tutus fide.
ANTIOCHUS.
COnfidite: estis regia tuti fide.
APPHUS.
Fecere spem pulcherrimam [Reg: pulcherrimam] , quae rex mihi.
IONATHAS.
Quod semper alias, regis imperium sequar.
Aliena tantum culpa ne faciat reum.
ANTIOCHUS.
Non tibi nocebunt, quae tuus fecit Simon.
IONATHAS.
Grave innocenti est: consilia cepi tamen.
ANTIOCHUS.
Quae capta tibi consilia? nam faciam rata.
IONATHAS.
Nisi tu resistis, filios linquam obsides.
ANTIOCHUS.
Quid? filios an liberos nolit pater?
IONATHAS.
Velim Simone libero liber frui.
ANTIOCHUS.
Nec te morabor: si libet, fratrem pete.
APPHUS.
Sumusne utrique liberi, nos et Simon?
ANTIOCHUS.
Quid de Simone? liber an non est satis?
APPHUS.
At nunc iubebas pignus alterutrum dari.
ABARON.
Hic iussa nobis regia, imperium grave,
Modo nuntiabat [Reg: nuntiabat] .
ANTIOCHUS ad Beniaminitem.
Iussa quae ficta expedis?
TRYPHON ad eundem.
Fatere, amice, nomina auctorem rei.
BENIAMINITES.
Mandata, regis nomine, imposuit TRYPHON.
ANTIOCHUS.
Praesente me, nec conscio?
BENIAMINITES.
Urgebat malum:
Et capere celerem Ionathas poterat fugam;
Nec obruendus rex erat curis novis,
Quem sat fatigat languor hic corpusculi.
ANTIOCHUS.
Me languor hic non impedit, fessum licet,
Ne Ionathan hic munere exornem novo,
Ut Sparta discat, et Solyma, tuque o Tryphon,
Quanti mihi aequae sint amicorum preces.
NICANDER.
Tibi grata laudem Sparta, tibi Solyme parat.
TRYPHON.
Differte laudem; tuque, rex, munus novum.
Iudaea tantum crimen est ausa hoc die,
Ut militare solus ulcisci nefas
Hodie potuerim, summus armorum arbiter.
BENIAMINITES.
Ego Tryphonis nomine accuso scelus:
Mihi notiores perfidae gentis doli.
Dum Solyma verbis dulcibus regem capit,
Dum gratiam aucupatur orator sagax,
Rebellia arma corripit eodem die,
Syriasque foeda copias strage opprimit.
TRYPHON.
Foedifragum, rex optime, ignoras genus.
Hodie mihi simon signa furibunda intulit:
Sanguine Syriaco noster hic amicus madet.
Victus ego redeo, testis haud dubius probri.
BENIAMINITES.
Hebraeus ensis semper in Syriam calet.
Antiqua fervent odia Machabaeae domus.
Quid ille Iudas, pertinax Asiae lues?
Iliius ausu flos iacet veterum ducum.
Vos caedium irarumque testes invoco,
Timothee fortis, tuque Apolloni prior, [Note: (cc) Timotheus ab Iuda Machabaeo saepius ante victus (1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 5 v. 7, 34, et 43; ac 2 Mach. 10 v. 24, 31, et 32) demum ab eodem occiditur, 1 Mach. 10 v. 37. Apollonii duo fuere, quorum prior ab Iuda interfectus, 1 Mach. 3 v. 11.]
Seron, et acer Lysia, et lingua eruta [Note: (dd) Contritus est Seron, et exercitus eius. 1 Mach. 3 v. 23. Lysiasvictus, 2 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 11 v. 11 et 12. Contrita sunt castra Nicanoris, et cecidit ipse primus in praelio. 1 Mach. 7 v. 43. Linguam etiam impii Nicanoris praecisam iussit particulatim avibus dari. 2 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 15lv. 33.]
Nicanor heu circumvagas pascens aves!
Quis campus, aut quae moenia a luctu vacant?
En Emmauntem hinc, hinc Idumaeos agros, [Note: (ee) 1 Mach. c. 4 v. 14, et c. 5 v. 3.]
Gazeris [Note: (ff) Cepit Gazer civitatem, et filias eius. 1 Mach. 5 v. 8.] oram en, Acrabathanen, [Note: (gg) DebellabatIudas ... eos qui eram in Acrabathane. 1 Mach. 5 v. 3.] Bean, [Note: (bb) 1 Mach. 5 v. 5.]
Bethoron, [Note: (ii) 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 4 v. 34.] et Bosorram immanem rogum, [Note: (kk) Succendit eam igni. 1 Mach. 5 v. 28.quae nobis Bosor, graece illo loco Bosorra legitur.]
En sub suorum stragibus Ephronem sitam! [Note: (ll) Transivit per totam civitatem super interfectas. 1 Mach. 5 v.51. ibi enim viginti quinque milia [Reg: milia] prostraverunt. 2 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 12 v. 28.]
Quid busta Masphae, [Note: (mm) 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 5 v. 35.] quidve tua memorem, Chebron? [Note: (nn) 1 Mach. 5 v. 65.]
Quid fana, et aris in suis ustos deos? [Note: (oo) Fanum succendit igni .... et oppressa est Carnaim. 1 Mach. 5 v.44. Azori quoque diruit aras eorum, et sculptilia deorum ipsorum succendit igni. 1 Mach. 5 v. ult.]
Quid tota stadia sanguine infecti lacus? [Note: (pp) Ad Casphin Iudas ingentem hostium stragem edidit, ita utadiacens stagnum stadiorum duorum latitudinis, sanguine intersectarum fluere videretur. 2 Mach. 12 v. 16.]
Non stitit anhelam tota Galaditis sitim: [Note: (qq) Cepit Casbon, et Mageth, et Bosor, et reliquas civitatesGalaaditidis. 1 Mach. 5 v. 36.]
Quaesisset alios Arabas, [Note: (rr) Arabes victi a Iuda. 2 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 12 v. 11.] orbemque alterum,
Nisi Bacchides haec odia finisset nece. [Note: (ss) In praelio cum Bacchide occubuit Iudas. 1 Mach. 9 v. 18.]
Neque, rex verende, unius haec Iudae putes:
Sunt Ionathae communia, et fratrum globo [Note: (tt) Et adiuvabant eum (Iudam) omnes fratres eius ..... etpraeliabantur proelium Israel cum laetitia. 1 Mach. 3 v. 2. Hio est ille Ionathas, qui cum fraternarumvictoriarum, ac triumphorum pars magna fuisses. etc. Salianus, in Elogio Ionathae, Annal. V. T. ad A. M.3912 n. 23.]
Una haec cruentis fratribus laudum seges,
Et gaudiorum, persequi ferro omnia.
Sed nemo Iudae propior hoc uno fuit: [Note: (vu) Ionathas, celui des freres de Machabee, qui etoit le plus prope ale remplacer, et le plus inseparable compagnon de ses travaux. Berruyer, Hist, du Peuple de Dieu, T. 10 1.45.]
Fratrem aemulatus Ionathas, vicit dein,
Auxitque clades cladibus, necibus neces,
Dirum flagellum gentibus, iugis timor. [Note: (xx) Cecidit timor Iudae, ac fratrum eius, et formido super omnesgentes in circuitu corum. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 3 v. 25.]
Perfusa tetra sanguine, et pingues agri,
Eversa moenia urbium, et sedes deum,
Cruore flumina rubra [(printer); sic: rubra flumina] , tardaque stragibus,
Ceu terra desit, classe convulsum mare,
Eversa cuncta, et obruta aeternis malis,
Quid debeamus Ionathae, dicunt satis. [Note: (yy) Ionathae proelia, et urbes ab eo captae enumerantur 1 Mach. 9,10, 11. Templum Dagonis incensum, 1 Mach. 10 v. 84. Navales etiam victorias a Machabaeis relatas esse,argumento est Modinense illorum sepulchrum, in quo visere erat super columnas arma, ad memoriamaeternam; et iuxta arma naves sculptas. 1 Mach. 13 v. 29.]
Simulare doctus, regibus nunc fert opem,
Nunc deserit, nunc impetit, nunc opprimit, [Note: (zz) Alexandrum prius iuverat Ionathas, deinde ad Alexandrihostem Demetrium transiit, demum et hunc oppugnavit. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 10, 11, et 12.]
Socius, amicus, aemulus, et hostis simul.
Quo cetera animo gessit, hoc gesta ultima:
Dum per Lacones praedicat summam fidem,
Dum promptus arma, sanguinemque offert suum,
Manu Simonis agmina in Syrios agit,
Suumque spondet sanguinem, ac haurit tuum.
ANTIOCHUS.
Antiqua causae perperam admisces novae.
Semper parenti Ionathas nostro adfuit,
Me fovit armis semper, et summem fidem
Meis tremendus hostibus servat tenax.
Hodierna sed certamina sibi quid volunt?
IONATHAS.
Adesse regem si meus discat Simon,
Ipse explicabit literis seriem rei.
NICANDER.
At signa cur extulerit adversus Simon,
Ipso docente transiens cupide audii.
Centena cum talenta, natique obsides
Non liberassent Ionathan, patuit dolus.
Magisque patuit, arma cum cepit Tryphon,
Omnes maniplos limitem in Hebraeum trahens. [Note: (aaa) Congregavit Tryphon exercitum copiosum, ut veniretin terram Iuda, et attereret eam. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 12 v. ult.]
Haeret hic in ipsis finibus, iugulum petens:
Ille an sederet placidus? an nullum aggerem
Opponeret torrente iam tum proximo?
Qui damna segnis praevidet, prodit suos.
ABARON.
Non fidere nimis, Ionathae exemplum admonet.
NICANDER.
Qui prior ad arma provolat, bellum gerit.
Qui provocatus arma fert, tantum cavet.
Quis terminos invasit alienos prior? [Note: (bbb) Venit Tryphon intra regionem, ut contereret eaen. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 13 v. 20]
Quis amica coepit arva populari? Tryphon.
Quis incolas vexavit infestus? Tryphon.
Quis iam ergo bello solus est auctor? Tryphon.
Obicere [Reg: Obicere] telis tela, fas, aequum, pium.
Nil maius ausus, nil Simon potuit minus.
Tantum secutus ille, quo traxit Syrus,
Et patriae se finibus semper tenens,
Cautus ibi tendit, quo Tryphon castris praeit, [Note: (ccc) Et gyraverunt per viam, quae ducit Ador: et Simon, etcastra eius ambulabant in omnem locum, quocumque [Reg: quocumque] ibant. 1. Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 13 v. 20.]
Discriminis defensor, et custos plagae.
Nihil hic iniquum: qui lacessierat, luit:
Punitus est, non laesus, inventor mali.
ANTIOCHUS.
Non posco plura: finiet causam aequitas.
Tu prospice, Tryphon, nequid haec turbet fuga,
Et militum animis exime iniectos metus.
TRYPHON.
Rex, ne Tryphonem temne, superatum semel.
ANTIOCHUS.
FAcessere Meum dum iubeo torvus ducem,
Quis mihi sit animus, hospites, pando affatim.
NICANDER.
Qui sponte gladium regis iniussu vibrat,
Regis in amicos qui velut in hostes movet,
Nec regi amico, nec probat domino fidem.
Graviora vereor: altior morbus latet.
ANTIOCHUS.
Audire te, Nicandre, suadentem placet,
Numeniumque. Miles. Hebraeum voca.
Adsint uterque: amica consilia audio.
Quae tibi parabat, Ionatha, regis favor
Indicia amoris, differo causa tua,
Cumulata mox daturus, ubi fuero redux.
IONATHAS.
Me patriamque regius favor hic beat.
ANTIOCHUS.
IMplebo, amici, vota; consilium sequar.
Illustris heros, rursus en amor impulit
Adire carum Ionatham, hicque alloqui.
IONATHAS.
Mihi pudorem comitas tanta ingerit:
Hinc me vocatum par fuit sisti tibi.
ANTIOCHUS.
Hoc laesus in tentorio est vinclis honor:
Violatum honorem reparet hic idem locus.
Tryphon adesse iussus, hanc poenam ferat:
Quin plura meditor: aemulus cedet minor.
Venire et Apphus, gaudii nostri arbiter,
Abaronque iussus: iamque vix patior moras.
TRYPHON.
ADoro nutum regium: prompto impera.
ANTIOCHUS.
Haud imperaram, quae Tryphon ausus male est.
Interrogatus redde responsum palam.
Summos honores, extero quotquot patent,
A me obtigisse Ionathae, non te fugit.
Summum sacrorum praesidem, et gentis caput [Note: (a) Scripsit Antiochus adolescens Ionathae, dicens:Constituo tibi sacerdotium. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 11 v. 57.]
Regnare iussi, providi exemplo patris. [Note: (b) Alexander. Antiochi pater, item in epistola ad Ionatham: Et nuncconstituimus te hodie summum sacerdotem gemis tuae. 1 Mach. 10 v. 20.]
Nostras quoque urbes addidi largus viro,
Dignus ut obiret regis Antiochi vices. [Note: (c) Antiochus ad Ionathan: Et constituo te super quatuor civitates, utsis de amicis regis. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 11 v. 57.]
Adiunxi amicis: purpuram membris dedi, [Note: (d) Misit illi vasa aurea in ministerium, et dedit ei potestatembibendi in auro, et esse in purpura, et habere fibulam auream. Ibid. v. 58.]
Aurumque mensae: fibula insignem aurea [Note: (e) une agraffe d'or, present d'une grande distinction qu' un nefaisoit qu' aux parens des Rois. Berruyer, Hist. du peuple de Dieu, Tom, 10 l. 46.]
In regiam ipsam gratus inserui domum.
Iam siscitanti subice responsum breve.
Uterque ut hospes sit mihi testis domi,
Socios Hebraeos dudum ab Antiocho coli,
Et Spartae amicos regio ferri sinu.
Egone iussi, Ionathan vinclis premi?
Egone iussi, pondus argenti expeti?
Egone iussi, liberos mitti vades?
Egone iussi, tela in Hebraeos rapi?
Nicander et Numenius coram audiant.
TRYPHON.
Rex magne, fateor, solus haec coepi omnia,
Solus peregi: iussit Antiochus nihil.
Sed ista molienda cur rege inscio
Sint visa nobis, pluribus ....
ANTIOCHUS.
Dictum est satis.
An teste certo tibi mea integritas patet,
Nicander hospes? socie Numeni, an tibi?
NICANDER.
Patet.
LEGATUS HEBRAEUS.
Nec esse certior possit fides.
ANTIOCHUS.
Mox illa fiet certior signis novis.
Nil tale merito quam Tryphon rapuit viro,
Referat coronam, donum Alexandri patris. [Note: (f) Misit ei (Alexander Ionathae) purpuram, et coronam auream.1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 10 v. 20.]
TRYPHON.
Qua mente ademi, refero. Sed id unum rogo,
Dic Ionatha, Numenii an plures tibi?
Notus erat unus, Roma quem tenuit diu. [Note: (g) Elegimus itaque Numenium ... et misimus ad Romanosrenovare cum eis amicitiam et societatem pristinam. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 12 v. 16.]
IONATHAS.
Quem dicis, unus est mihi Numenius.
TRYPHON.
Rex atque iudes, disce iam fraudes novas:
Circumvenit te denuo Hebraeus dolus.
Numenium mentitur hic, quisquis latet.
Hac dextera Numenius caesus iacet.
Iudaicus hodie cum rueret in nos globus.
Numenium Mars primus adversum obtulit,
Et vincere dedit. Inclitum [Reg: Inclutum] noram caput:
Hoc ergo spolium, balteum caesi, aufero.
IONATHAS.
Sat nota monstras cingula, armorum decus.
Numenii esse, sericae ostendunt notae,
Queis [Reg: Quibus] Phrygia pinxit nomen effulgens acus.
TRYPHON.
En iura sacra gentium! en Solymae fides!
Legatio ipsa texitur crasso dolo.
Vulgata castris fabula incendet duces,
Nec ultionem negliget miles ferus.
Praeverte turbas: rex, ego coronam tibi.
ANTIOCHUS.
QUorsum ista vero? quidve secreti subest?
Adulterinis literis facta est fides?
Fictum an sigillum, Ionatha, illusit mihi?
IONATHAS.
Germana cera est, veraque Simonis manus.
ANTIOCHUS.
His nominatur literis Numenius,
Talenta qui reposcat, et prolem, et patrem.
IONATHAS.
Lectis literis fiduciariis.
Haec literarum summa, sic frater iubet.
ANTIOCHUS.
Etiamne abuti nominis latebra iubet?
An esse se Numenium hic ait, an negat?
IONATHAS.
Abusus est hoc nomine, et frustra neget.
Monui, timeret damna conficto dolo:
Nec prodere tamen fabulam visum est levem,
In qua pericli aut criminis inesset nihil.
ANTIOCHUS.
Verum ergo nomen ede, quicumque abderis.
LEGATUS HEBRAEUS.
Numenium sponte exuo: necatum scio,
Fateorque coram. Cetera involvi, precor,
Permitte tenebris. Est mihi clarum genus,
Interque primas nobilis Solymae domus:
Regi DEOque servio intacta fide:
Contentus his, rex, nomini ut parcam, sine.
ANTIOCHUS.
Quid suadet ipse Ionathas? voto annuam?
Latere patiar?
IONATHAS.
Magne rex, me non latet:
Prodo volenti nomen, aut sileo, iube.
Afferre damni nil potest, etsi latet.
ANTIOCHUS.
Si nil timendum, lateat: haud porro urgeo.
LEGATUS HEBRAEUS.
Benignitatem regiam pronus colo.
ANTIOCHUS.
Desideratos video.
APPHUS.
Rex, sospes vige.
ANTIOCHUS.
Haud sospes equidem, te tamen gaudens frui.
ABARON.
Regi patrique propitius adsit polus.
Quid video? Frater, unde ioannes adest?
Salveto, patruelis! an misit Simon?
Quid refugis? aut cur ora cunctorum stupent?
APPHUS.
Incaute frater!
ABARON.
Quid mihi obiectas mali?
IOANNES.
Puerilis error quando personam eripit,
Ioanne, rex, a prodito causam accipe,
Qua motus, in Numenium hodie transii.
Antipater alma dum sedet Lacedaemone, [Note: (b) Elegimus itaque Numenium Antiochi filium, et AntipatremIasonis filium. et misimus ad Romanos renovare cum eis amicitiam et societatem pristinam. Mandavimusitaque eis ut veniant etiam ad vos. Ita Ionathas in epistola ad Lacones, 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 12 v. 16 et 17.]
Captoque nuper Ionathae auxilium rogat:
Legatus alter praevolat Numenius,
Favere Romam Ionathae et Spartam indicans. [Note: (i) Amorem utriusque urbis in Ionathan declarat DivinusHistoricus 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 14 v. 16. Et Roma quidem Legati Ionathae abierunt impetratis quae volebant amnibus. Iosephus, Antiq [Abbr.: Antiquitates] . l. 13 c. 9. De Laconibus vero exstat [Reg: exstat] illustre testimonium 1 Mach. 14 a v. 20.]
Mox tendere idem, literis hisce additis,
Ad te iubetur, nostra repetitum bona.
Paratum itineri, retinet armatus Tryphon,
Et cogit hodie capere nos arma irruens.
Numenius mecum ordines primos subit.
Pugnatur: illum sternit infestus Tryphon,
Sed ipse demum rapitur effusa fuga.
Ego opima tollo spolia mactati e sinu,
Has literas, Numenium quae me novum
In liberando Ionatha patruo iuvent.
ANTIOCHUS.
Periculosus cur tibi auxilii modus,
Falsumque nomen placuit? at veram tibi
Legationem facile mandasset Simon.
IOANNES.
Captabat omnes fraude Machabaeos Tryphon:
Patrui periclum rumpere iubebat moras:
Ergo irreprensum [Reg: irreprehensum] protinus struxi dolum,
Qui Ionathae consuleret, innocuus mihi.
IONATHAS.
Nec tibi, nec ulli cautus hic astus nocet,
Nec reprehendi dignus, invidia caret.
Seu patriam Numenius missus iuvet,
Seu tu cadentis impleas fidus locum.
Mandata gentis, summaque est eadem rei.
NICANDER.
Quid laesa iura gentium hic fingit Tryphon?
Quid afferatur, quaerimus; non, quis ferat:
Alia est ministri dextera, sed idem cibus.
Mutatio vocabuli mutat dolum.
Et quis coegit fallere, nisi ipse aemulus?
ANTIOCHUS.
Esse innocentem fateor et laetor dolum.
Hae cum darentur literae Numenio,
Nemo ceciderat, nemo contulerat pedem.
Primo cadente, quis sequi vetet alterum?
NICANDER.
Tryphon probavit odia, non horum nefas.
ANTIOCHUS.
Frangam superbi satrapae audaces minas,
Violentaque ora comprimam forti manu.
Si militem Ioannis in damnum excitet,
Securitatem tibi meus pariet labor.
TRYPHON.
EN rex coronam: Ionathae sola haec deest.
ANTIOCHUS.
Tenere quod tu visus es iamiam tibi,
In Ionathae transibit excelsum caput.
Amice, retine, quidquid invidia dolet,
Dux Pontifexque, Satrapas inter potens. [Note: (k) Inter Satrapas iam pridem a patre Antiocho Alexandroadoptatus erat Ionathas. Scripsit eum inter primos amicos, et posuit eum ducem, et participem principatus. 1Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 10 v. 6.]
Mox purpurae corona iam pridem comes
Reddatur orbo vertici, et digna manu.
Dextera Tryphonis aureum imponat decus.
TRYPHON.
Ornet Tryphonem galea, te donum aureum.
IONATHAS.
Galea et corona Ionathae, quidquid gero,
Quidquid guberno, serviat regum optimo.
ANTIOCHUS.
Plura ut gubernes, divitem Ptolemaidem
Viciniamque rex tibi donum adicit.
Haec urbs catenis laesit indignas manus:
Tua nunc eandem frenet imperio manus.
IONATHAS.
Frenabo regi subditos, quotquot rego.
ANTIOCHUS.
Tutor fuisti semper Antiochi potens,
Magisque deinceps, nobilis o heros, eris.
Differre cogor cetera in lucem alteram.
Maiora namque Ionathae indulgens paro.
Sed nunc quietem poscit asperius malum.
Insueta itineris ardui iactatio,
Gravesque curae debile incendunt latus.
TRYPHON.
NEmpe huc Tryphonis Martia potestas redit!
Haec praemia fero, qui dedi regnum exuli. [Note: (l) Tryphon ivit ad Emalchuel Arabem, qui nutriebat Antiochumfilium Alexandri. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 11 v. 39.]
Rescindit acta turpiter, damnat ferox,
Meaque cogit reddere coronam manu.
BENIAMINITES.
Quam luculenta poena Ptolemais tibi est!
Spes universae quam repente concidunt!
Quid gravius illa voce, cumulata minis?
"Tenere quod tu visus es iamiam tibi,"
"In Ionathae transibit excelsum caput."
TRYPHON.
Hoc vulnus instat ultimum, agnosco satis.
Ut cuncta possem, forsitan et haeres throni,
Me regium illi sponte tutorem dedi. [Note: (m) Qui (Tryphon) se tutorem Antiocho ... substitui a populolaboraverat. Iustinus l. 36. Tryphon ut maiore cum auctoritate, et dignitate regnum administraret, tutoremse pupilli .... a populo constitui voluit. Salianus, Annal. Eccl. [Abbr.: Ecclesiae] V. T. ad A. M. 3910. n. 10.]
Nunc Ionathas est tutor Antiochi potens,
Magisque deinceps nobilis hic heros erit.
BENIAMINITES.
Hae cilla sunt, quae crastinam in lucem parat:
Nam quae alia dare maiora munificus potest?
TRYPHON.
Amice, decretorius nobis dies
Extrema vult consilia: nunc vocat ipsa res.
Mihi tibique omni arte nitendum ac ope,
Ne Ionathas tutoris ascendat gradum.
BENIAMINITES.
Pupillus ubi iacebit, et tutor ruet.
Rex illa differt munera in lucem alteram:
Fac alteram videre ne lucem queat.
TRYPHON.
Cruenta suades: horret hoc animus nefas.
BENIAMINITES.
At purpura animo placuit, ac dudum trahit.
TRYPHON.
Non sic emenda, Displicet pueri cruor.
BENIAMINITES.
Exercitus Tryphonis imperio favet.
TRYPHON.
Faveat: coronam funus Antiochi dabit,
Sed incruentam. Si suo fato cadat
Rex imbecillus, dextera haec sceptrum capit.
Tum qui resistet, cedat, hostisque occubet.
Sed mitior nunc reprimat Antiochum modus.
Deficere queritur membra, et antiquo malo
Latus dolere turgidum. Hanc ineo viam.
I, mitte medicos, arte qui morbum levent,
Regnique curis debilem abducant procul.
Empta mihi pridem est, certaque medentum fides.
BENIAMINITES.
Venalis opera quid tibi obsequii neget?
TRYPHON.
Et Ionathan cum sobole custodi vigil,
Ne castra fugiens, exeat nostras manus.
BENIAMINITES.
Mitte hunc timorem: ex orbe migrabunt prius,
Quam Solyma reduces videat, aut hostis Simon.
IOANNES.
COmperta refero: turbidus castra effera
Agitat tumultus: miles in Hebraeos fremit,
Et laesa iura gentium clamat ferox.
IONATHAS.
Tryphonis artes nosco, iactantis faces.
IOANNES.
Incendio subtrahere dum rex me studet,
Mihi clam vocato, breviter hanc aperit viam.
Lectica, sic ille mihi, mox aderit mea:
Simulabo reditum namque, te mox ut iuvem.
Novi Tryphonem: tu fugam clausus cape.
Nec plura, cum tentorium subeunt viri,
Quos anxios habebat Antiochi salus.
Parcere iubebant corpori, et famulas manus
Praesentia et consilia medicorum pati.
Discedo: voces militis et iram audio,
Mihi tibique dira minitantem mala.
IONATHAS.
Utere latibulo, mi nepos; tutus fuge.
Non temere adesse rex sibi medicos sinit:
Ceu his sibi suadentibus praesens iter,
Quietiorem petere se finget locum,
Te regia ut celare lectica queat.
Memor benefici regis, hinc migra o nepos.
IOANNES.
Meliora suadet patrui constans amor.
Tibi salutem hanc, hanc tibi cedo fugam.
Rex annuet: ego defero, exhortor, precor.
Est, est hic animus par suo discrimini.
IONATHAS.
Meumne credis imparem? Dum tu asperam
Iuvenis virili pectore in pugnam ruis, [Note: (a) Ioannes hic, Simonis Machabaei filius, fortis proelii vir dicitur 1Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 13 v. ult.]
Castrisque mediis impavidus audis minas:
Mene trepidare et fugere veteranum decet?
IOANNES.
Privatus ego si perdor, est vulnus leve:
Plaga capitalis patriae est, tu si peris.
IONATHAS.
Prodamne fratris sanguinem, ut servem meum?
IOANNES.
Prodamne gentem, unius ut servem caput?
IONATHAS.
Habet Simonem patria in bellis ducem:
Et filium habeat, ense genitori parem.
IOANNES.
Non sinit abire patrui fervens amor.
IONATHAS.
Fratris tuique me prohibet ire hinc amor.
Nepos amate, tune sine culpa lues,
Quae concitavit Ionathas, solus nocens?
IOANNES.
Quis tota movit castra, nisi noster dolus?
IONATHAS.
Quis suasit astum hunc, nisi mei vehemens amor?
Totius ego sum turbinis, ego sum reus.
Tryphonis heu cur audii dulces sonos,
Animumque caecis credulus verbis dedi?
Desiste precor o! poena debetur reo.
IOANNES.
Error aliquando fallit heroes quoque:
Sed, magne patrue, siquid hic culpae tuae est,
Quid tota gens peccavit, ut poenam ferat?
Desiste precor ah! patria te rogat innocens.
Culpam luendam si putas, solus lue:
Tecum sed omnes persequi, quae lex sinit?
Tu vive patriae! da mihi patriae mori:
Nam patria tecum perit, ego solus ruo.
IONATHAS.
Perire patriae, gloriam, an poenam putas?
Si gloriosum ducis, haud cedo decus:
Si iudicatur poena, debetur mihi.
IOANNES.
O firme nimium, dure, inexorabilis!
Nihilne gemitus, nil meae poterunt preces?
Nil supplicantis patriae miseranda vox?
IONATHAS.
Tibi, cara patria, spiritum impendam libens!
Utinam innocentem! sed meum errorem expio,
Et illud, a quo laesa es, en dedo caput.
Vos iuro, Manes incliti [Reg: incluti] , iuro volens!
Oppresse caesa bellua o Eleazare, [Note: (b) Ivit sub pedes elephantis, et supposuit se ei, et occidit eum: et ceciditin terram super ipsum, et mortuus est illic. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 6 v. 46.]
Tuo triumpho condite, sepulchro novo! [Note: (c) Eleazar suo est sepultus triumpho. D. Ambros. [Abbr.: Ambrosius] l. 1 Offic. [Abbr.: De officiis] c. 40.]
Tu, frater alter, strate Iambritum ensibus! [Note: (d) Exierunt filii Iambri ex Madaba, et comprehenderuntIoannem. 1 Mach, 9 v. 36. Occisum autem esse, patet ex i Mach. 9 v. 38 et 13 v. 4.]
Tuque, Machabaei stemmatis primum decus,
Animose Iuda, mors cui cadenti obtigit
Maior triumphis, nesciaque fama emori! [Note: (e) In saeculum memoria eius (Iudae Machabaei) in benedictione.1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 3 v. 7. Gloriosiorem triumphis mortem invenit. ita de eodem Ambrosius, Offic. [Abbr.: De officiis] l. 1 C. 41.]
Vos iuro, laeta mente laturum necem,
Et me beatum clade sub tali fore!
IOANNES.
VOs flectite virum, precibus heu impervium!
En obstinato pectore exitium petit!
ABARON.
Ah genitor!
NICANDER.
Instans nuntiaturi [Reg: nuntiaturi] malum,
Venimus, o heros.
APPHUS.
Copiae immites furunt,
Et patruelem, teque sibi dedi iubent.
IOANNES.
Demonstro facilem cladis arcendae viam:
Lectica regis ipsa fugienti patet.
Nil audit asper, rigidus, intractabilis.
IONATHAS.
Iuda recepte nobili patrum sinu!
Proclamo tecum: praestat ah, praestat diem
Finire leto, quam meae gentis probra,
Mersasque mille cernere aerumnis Tribus. [Note: (f) Gloriosa Iudae Machabaei vox ante magnum illud proeliumad Emmaum: melius est nos mori in bello, quam videre mala gentis nostrae, et sanctorum. 1 Mach. 3 v.59.]
O sancte genitor! natus imitatur patrem:
Nec prisca legum sanctitas regnum obtinet,
Nec splendor ille durat, aut patriae vigor:
Pede extero Iudaea conteritur gemens:
Quis esse se superstitem hoc aevo velit? [Note: (g) Et ecce sancta nostra, et pulchritudo nostra, et claritas nostradesolata est, et coinquinaverunt ea Gentes. Quo ergo nobis adhuc vivere? verba Mathathiae, 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 2 v. 12 et 13.]
NICANDER.
Is, qui mederi possit. Aerumnas graves
Levare pridem solitus, et reliquas leva.
Non est amantis patriam, destituere.
IOANNES.
Ah cede tandem, patrue! te serva tuis!
IONATHAS.
Meisne me servavero, si te, nepos,
Si filios reliquero Syrorum in manu?
NICANDER.
Ego tuebor: spondeo. Spartae dabit,
Tibique, rex lenissimus, nequid luant.
Tacuit: movetur. patruo grates age. (ad Ioannem.)
IOANNES.
Laudo pietatem, Ionatha, et dico vale.
IONATHAS.
Vincitis, amici: fugio, dum tempus monet.
Ergo valete, filii: migrat pater,
Fortasse numquam [Reg: numquam] vos revisurus dehinc.
Ea mando vobis, quae pater moriens mihi.
Studium omne vobis lex sit aeterni DEI:
Sit vilis ipsa vita, cum poscit DEUS: [Note: (h) Luculenta Mathathiae moribundi oratio haec habet: Nunc ergo, ofilii, amulatores estote legis, et date animas vestras pro testamento patrum vestrorum, 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 2 v. 50.]
Hic vita vobis, hic opes, honor, omnia.
Haec una magnam gloriam ostendit via:
Hac una vobis nomen aeternum dabit. [Note: (i) Et accipietis gloriam magnam. et nomen aeternum. Ibid. v. 51.]
Exempla avorum dirigant vestrum pedem: [Note: (k) Mementote operum patrum, quae fecerunt in generationibussuis. Eodem loco et versu.]
Quisquis fidelis Numini vixit suo,
Ei fidelis usque succurrit polus. [Note: (l) Enumeratis maiorum exemplis, denique subicit [Reg: subicit] Mathathias: Et ita cogitate per generationem, et generationem: quia omnes qui sperant in eum, non infirmantur. 1 Mach. 2 v. 61.]
Nostrum est, fideles vivere, et fortes mori. [Note: (m) Hebraei parati sunt aut vivere, aut mori fortiter. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 4 v. 35.]
Stringite parentem, filii: ferte osculum.
Quid si supremum est?
APPHUS.
Caelites nolint boni!
ABARON.
Heu quantus animum maeror [Reg: maeror] habet! heu quis timor!
IONATHAS.
Custodiat vos optimus ab astris Pater:
Huic vos relinquo ....
ABARON.
Dulcis o genitor vale.
IONATHAS.
Dolore vincor: amove prolem, nepos.
NICANDER.
Commendo regi filios verbis tuis.
Adeste mecum, parvuli.
IONATHAS.
Orator, vale.
Iterum valete, filii, memores patris.
Abaron, dolori ne tuo indulge nimis.
IOANNES.
Monebo regem, quis meo subeat loco.
IONATHAS.
Mone, o salutis auctor, et salve ac vale.
TRYPHON.
AMice, fortem nuntio [Reg: nuntio] Tryphonis novam.
Quas regis aestuantis audisti minas,
Haec implet hora: eicere [Reg: eicere] tutoris gradu
Me destinabat, Ionathae id tribuens decus.
Res acta: tutor esse cessavi modo.
IONATHAS.
Quo te excidisse munere illustri doles,
Nec te carere cupii ego, nec me frui.
TRYPHON.
Nec tu frueris, nec dolor me ullus premit.
Indemnis ego sum: rex puer damnum tulit.
Antiochus ille, robur Hebraeae spei,
Vitam reliquit in ministrantum manu.
Vix acre ferrum tetigit infirmum latus
(Namque id iubebat paululum incidi tumor)
Cum sanguinem viresque mox hausit chalybs. [Note: (n) Alexandri filius, rex Syriae, ..., per fraudem occisus est,corruptis quidem medicis, qui eum ... dolore consumi ad populum mentiti, dum secant illum, occiderunt.Auctor Epitom. [Abbr.: Epitomistes] Livii, epit. [Abbr.: epitomes] 55. Iosephum l. 13 Antiq. [Abbr.: Antiquitates] c. 12 Sigism. [Abbr.: Sigismundus] Gelenius male interpretatus est his verbis: Sparsoque rumore, quod inter exercendum se esset exstinctus. nam graecum ita verti debuit cum Saliano (Annal. Eccl. [Abbr.: Ecclesiae] V. T. ad A. M. 39:2 n. 24) vulgavit eum mortuum inter chyrurgorum [Reg: chirurgorum] curantium manus. vel cum Cornelio a Lap. (in 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 13 v. 31) dum a chirurgis curaretur, mortuus est. Incidit autem haec Antiochi mors in illud ipsum Tryphonis iter ex Iudaea in Syriam, in quo Ionathas cum suis necatus est. Cum iter faceret (Tryphon) cum Antiocho rege adolescente. 1 Mach. 13 v. 31. Cornelius quoque necem utrorumque coniungit: Tryphon occiso Antiochi pupillo, aeque ac Ionatha fratre Iudae machabaei, per dolum regnum invasit. Corn. a Lap. prolegom. in Lib. Mach. [Abbr.: Libro Machabaeorum] coniungit et Salianus, Annal. Eccl. V. T. ad A. M. 3912 n. 24.]
IONATHAS.
Refersne certa?
TRYPHON.
Vidi ego funus recens,
Paucique mecum: fama iam gliscit necis.
Quam te stupentem video, tam stupui audiens.
IONATHAS.
O vulnus! o volubiles sortis vices!
TRYPHON.
Lamenta nulla ferreas Parcas movent.
Viventium negotia ad se nos vocant.
Amice, quo Fortuna convertat rotam,
Cui nunc coronam destinet, non te fugit.
Praeterita, si vis, mente utriusque excidant:
Perenne foedus, iusque amicitiae novum
Tibi offero ultro rex Tryphon Asiae novus. [Note: (o) Secun dum Antiochi mortem Tryphon sine mora regnavitloco eius, et imposuit sibi diadema Asiae. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 13 v. 32. Non distulit caeso rege adolescentulo illud invadere, regnum nimirum. Salianus, Annal. Eccles. [Abbr.: Ecclesiae] V. T. ad A.M. 3912 n. 24.]
Momenta rerum providus tecum exige,
Et quale amicus opto, responsum para.
BENIAMINITES.
DIadema tandem prende, rex Syriae potens.
Quam castra subito funere Antiochi dolent,
Tam quisque cupidus te novum in regnum vocat.
Sonat una passim militis vox et ducum,
Regem Tryphonem vivere iubentum palam.
En tibi coronam funus Antiochi dedit.
Quod si cruentum est, sic tamen fluxit cruor,
Ut casui, non crimini, fama imputet.
TRYPHON.
Quae monstra narras? crimen huic morti subest?
BENIAMINITES.
Si crimen est, amare te: crimen subest.
Agnosce summam, qua tibi addicor, fidem.
Ego cruentae tradidi Antiochum neci:
Stimulante me, corrupta medicorum manus
Hoc ausa facinus: me novi inventi auspice,
Novacula citi repperit leti viam.
TRYPHON.
Gratus amo fructum sceleris: at damno scelus.
BENIAMINITES.
Meum esse decuit crimen, at fructum tuum.
Sed tu revise exercitum, dum res calet.
TRYPHON.
Appropero. Fidei te tuae merces manet.
BENIAMINITES.
Exhausta nondum pharetra mihi: telum est super,
Tryphonis hostes quo petam immedicabili.
APPHUS.
HEu luctus ingens! heu ubi Antiochus meus?
ABARON.
Quis iam tueri seu velit nos, seu queat?
BENIAMINITES.
Iustos dolores regium fatum ciet.
APPHUS.
Benignus ille, amabilis, dulcis, pius,
Meus ille, sine me, non reversurus fugit!
BENIAMINITES.
Regum optimum lugere quis possit satis?
APPHUS.
At nemini plorandus est plusquam mihi:
Nemo tibi, princeps, carior me uno fuit:
Nemo mihi, princeps, carior te uno fuit.
BENIAMINITES.
Solatia [Reg: Solacia] tamen grandia doloris fero.
APPHUS.
Frustra es: recusat omne solamen gemens.
BENIAMINITES.
Vulgare non est, quo tuam mentem erigo.
Audite, magni principes, quae vos manent,
Iucunda fata, digna Machabaea domo,
Splendore digna patris, et vestra indole.
Heredis [Reg: Heredis] expers adiit Antiochus polum,
Sed amans, ut ante semper, et vestri memor.
Spatiosa vobis regna, monumentum sui,
Moriens reliquit, Ionathas ut dum plagis
Imperat Hebraeis, vos Syria dominos colat,
Ambasque gentes foedus aeternum liget.
Ego occidenti testis Antiocho adstiti:
Me primum habetis nuntium [Reg: nuntium] tantae spei.
APPHUS.
O prodiga nimis regis in amicos manus!
BENIAMINITES.
Quid nuntiari [Reg: nuntiari] principes ducibus iubent?
Imperia quae primoribus per me datis?
APPHUS.
Adesse pro praetorio cunctos iube.
BENIAMINITES.
Idemne et Abaron fratre cum rege imperat? (scribit.)
ABARON.
Non capit hic animus ilico tantum iubar.
APPHUS.
Angusta mens est, regna quae nescit pati.
ABARON.
Properare, frater, rebus in summis cave.
APPHUS.
Haerere trepidum rebus in summis nocet.
BENIAMINITES.
Mandata, rex, quae nuntiem [Reg: nuntiem] , firma stylo,
Et nomen adde, prima ne titubet fides.
APPHUS.
Quid haec tabella continet?
BENIAMINITES.
Iussus tuos
Cerae fideli tradidi brevibus notis.
APPHUS legit.
Omnes Syrorum satrapas, omnes duces
Astare pro praetorio volo rex novus.
Subiungo nomen (subscribit.)
ABARON.
Me prius tacitum iuvat
Audire dicta, ne, quod haud prosit, loquar.
IONATHAS.
QUo vestra fert sententia? an foedus placet?
Seu annuo, seu abnuo, periclum imminet.
IOANNES.
Seu mens Tryphonis candida hoc foedus petit,
Seu rursus hamum noxium hac esca implicat:
Captus renuere, patrue, haud quidquam potes.
Qui pacta suadet hostis, armatus, minax,
Suadentis ore cogit: et siquid negas,
Elata in ictum vindicat sese manus,
Quid ergo? iubeo perfidum amplecti Syrum?
Cavere potius iubeo: simplicitas nocet.
Simula favorem: falle fallentem impium:
Placere foedus finge, ceu captus dolo.
Liber ubi patrio stabis in Solymae foro,
Ferri et quietis arbiter, rerum potens:
Quod aequa populi commoda iubebunt, ages.
Qualem probavit perfidus nobis latro,
Talem vicissim speret a nobis fidem.
NICANDER.
Iniqua non sunt, quae tuus censet nepos:
Sed quae decere forte Ioannem queant,
Heroa sacrum, Ionathan, deceant parum.
Spondere, quae damnaveris, non est viri.
Distare linguam pectori, Spartae probrum est.
Sancire pacem noxiam, o princeps, cave.
Ausu virili, quae Tryphon optat, nega.
Heros vel ipsis perfidis servat fidem.
IOANNES.
Spartana virtus fertilis laudum est parens:
Repulsa tamen haec recidet in patrui caput,
In quem tyrannus, quod furor dictat, potest.
NICANDER.
Occurro metui facile: mox abitum paro,
Non ad Tryphonem missus: Hebraeis proin
Narrare castris ilico periclum queo.
Victor catervas frater adducet tibi,
Rumpetque manicas, ferre si cogat Tryphon.
Te milia [Reg: milia] quaterdena, delecti vir, [Note: (a) Exsivit Ionathas obviam illi (Tryphoni) cum quadraginta milibus [Reg: milibus] virorum electorum in proelium. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 12 v. 41. Invenit ibi (Tryphon) Ionatham cum quadraginta milibus [Reg: milibus] lectissimorum militum. Ioseph. Antiq. [Abbr.: Antiquitates] l. 13 c. 10. Hos autem tum ducebat Simon.]
Dextris tuentur fortibus, Martis decus.
Quid cras vetabit vincere, hac victos die?
IONATHAS.
Tuta alter, alter fortia hortatur sequi.
Audite medium tramitem, expertem doli,
Sed et pericli: dabitur elabi integro.
ABARON.
Consilia, genitor, fluctuans a te expeto.
Ego atque frater, si placet, reges sumus.
NICANDER.
Ubi regna vobis?
ABARON.
Divites Syriae plagas
Antiochus ultro tradidit nostri memor.
Ita testis ambos Beniaminites monet.
IONATHAS.
Sic notus ille, idoneum ut testem putes?
ABARON.
Exquiro patris iussa: quid facto est opus?
IONATHAS.
Ipsum mihi novae sistite auctorem rei.
Quid machinetur transfuga, aut quid sit spei,
Praesentis e sermonibus porro eruam.
Tacere cautos interim natos placet.
ABARON.
Nihil moratus frater ad regnum avolat,
Proceresque Syriae regio nutu vocat.
IOANNES.
Praecipitem o animum iuvenis! o regni sitim!
IONATHAS.
Fac frater adsit ocius [Reg: ocius] : iubeo pater.
Modo sera ne mandata post culpam audiat.
TECTUM CADAVER FERENTIBUS.
BENIAMINITES.
Tentorio cadaver inferte impigri.
Natum rebellem, Ionatha, et poenam vides.
IONATHAS.
Quid hoc? (sublato velamine:) o hostis dire: inexpiabilis!
ABARON.
Heu! frater Apphus rigidus et livens iacet!
BENIAMINITES.
Hanc perduellis meruit adolescens necem.
IONATHAS.
Heu! heu!
IOANNES.
Rebellem, perfide, insontem facis?
NICANDER.
Quo teste, quove iudice infelix perit?
BENIAMINITES.
Se teste, seque iudice: has tabulas vide.
IOANNES legit:
Omnes Syrorum satrapas, omnes duces
Astare pro praetorio volo rex novus.
APPHUS. IONATHAS.
Heu nate! miser heu nate! Proh fraudem impiam!
BENIAMINITES.
Diadema petiit: quod petiit, en nunc habe
Diademate ipso vocis occlusum est iter.
IONATHAS.
O nate! spes o patriae! talis iaces?
O flos iuventae, rapte diris unguibus!
Haec illa sunt imperia? sic templum regis?
Sic imperator hostium colla obteris?
O inanis exspectatio! o eversa spes!
ABARON.
Si barbarorum te peremisset furor,
Minus dolendum fuerat: a cive improbo,
Ab Hebraeo Hebraeum principem pessum dari,
Heu quanta feritas! proditor, caeli pudor!
IONATHAS.
Cur credidisti ah, o nimis fili levis?
Perfidia saevi capitis an nota haud erat?
At quid reprendis filium et puerum pater?
Nonne docuisti credere exemplo levem?
Auctore te peccavit: est, est hic tuus.
Vitium paternum natus imitatus luit,
Et punit in me: plector in nato pater.
Ego te peremi! nate, da veniam reo!
Ego te peremi, solus huc traxi obsidem!
ABARON.
Quid tibi nocuerat, transfuga, imbellis puer,
Sponte ut ruinam quaereres turpi dolo?
IONATHAS.
Nec adesse saltem flebili morti datum est,
Et aspicere suspiria edentem ultima,
Et hinc migranti dicere supremum vale,
Et ore legere spiritum extremum pio.
ABARON.
Huc veneramus heu reducturi patrem:
Nunc tu ipse, frater, patriae eriperis miser.
O lugubris conspectus. o aetas fugax!
Haecne illa frons? haec lumina? haene illae genae?
NICANDER.
Tryphon propinquat, Ionatha; fer te obvium.
IONATHAS.
Defixit altus omnium ignarum dolor.
ABARON.
Pater, immorari luctui et amori sine,
Et lacrimas [Reg: lacrimas] cadaveri fratris dare.
TRYPHON.
Herede [Reg: Herede] vacuas nobilis Syriae plagas
Mihi regendas duxque milesque obtulit.
Id seire Spartam, vosque, Iudaei, volo.
NICANDER.
Renuntiabo [Reg: Renuntiabo] patriae.
TRYPHON.
Haebraei [Reg: Hebraei] silent?
Iungisne dextram, Ionatha, regi novo?
IONATHAS.
Responsa bina Ionathas dabit et pater.
Haec ipsa lux me docuit, Hebraeos novo
Se subdidisse principi, dum me tenes,
Et rerum habenas tendere Simonem ducem.
Illius est consulere Solymaeae rei:
Privatus ego, si publica attingo irritus,
Habes loquentem Ionathan, gentem haud habes.
NICANDER.
Vis a Simone foedus ambiri novum?
Illic potente hoc utere internuntio [Reg: internuntio] .
IONATHAS.
Mora me tenebit nulla, mox fratri loquar.
TRYPHON.
Haec mihi reposuit Ionathas: quid iam pater?
IONATHAS.
Pater obstupescit, simul amicitiam peti,
Simul necari filium, ignaro patre,
Subitoque, clamque, ne quidem auditum, rapi.
TRYPHON.
Quid loqueris?
IOANNES.
Apphus nempe te caesus latet!
TRYPHON.
Auctore quo ille caesus? ignarus rei,
Si fallo, caput hoc vindices feriant dii.
NICANDER.
Quo iudice ergo Beniaminites necat?
TRYPHON.
Magis implicatis inscium. Nullus reus,
Mors nulla nota: nec sinam tali die.
Vestrum meosque denuo attestor Deos,
Non me querelam hanc mente confusa assequi.
BENIAMINITES.
ADesto promptus, Ionatha! natus vocat.
Dum maestus Abaron fratris exuvias fovet,
Rigatque lacrimis [Reg: lacrimis] : victus inopino malo,
Et ipse languet, patris inclamans opem.
IONATHAS.
Novus heu quis instat casus? accurro celer.
TRYPHON.
At tu quid audes?
BENIAMINITES.
Ionathan sine nunc sequi:
Res summa poscit: cuncta, rex, narro dein.
TRYPHON.
IUdaica novi pectora, expertus diu,
Hostis et amicus: non ego infensos volo,
Quos summa virtus celebrat, et fortis manus.
Est liber hodie Ionathas, si sit meus.
Casus necati filii graviter dolet:
Et verba ne fors cassa credatis dari,
Vobis, Lacones, trado iudicium rei.
Quicumque caedis auctor est, este arbitri
Si periit insons, latro supplicium luat,
Quodcumque iusta Sparta dictarit reo.
NICANDER.
Ita iudicabit patria, ut poscet Themis.
IOANNES.
Sic Solyma dignum te novo credet throno,
Fatebiturque caedis expertem impiae.
BENIAMINITES.
IAm plaudo regi: cecidit hostilis domus.
Nunc vota regis fidus implevi omnia,
Ut, qui resistit, cedat, hostisque occubet. [Note: (b) Verba Tryphonis, supra Act. 3 Scen. ult.]
Apphus rebellis restitit, et hostis iacet.
TRYPHON.
Cruente, quantam nos in invidiam vocas?
An talia unquam [Reg: umquam] iussit aut rex, aut Tryphon?
BENIAMINITES.
Neuter; sed ardens in ducem et regem fides.
Cruenta sica hae, rex, quod optabas,, dedit:
Haec Ionatban cum sobole custodit vigil,
Ne castra fugiens, exeat nostras manus. [Note: (c) Tryphonis dictum, Act. 3 Scen. ult.]
Spargenda res est: castra percurro ocius [Reg: ocius] ,
Ut nuntiem [Reg: nuntiem] trium hostium laetam necem.
IOANNES.
Heu proditorem ulciscere!
NICANDER
Heu atrox nefas!!
TRYPHON.
Vestigia preme miles, et sontem tene.
IOANNES.
Mecum, satelles! sistimus captum scelus.
Nicander, oro, Ionathae curam gere!
NICANDER.
EN victimae furoris!
TRYPHON.
O maestam [Reg: maestam] diem!!
ABARON.
Succurre genitor! nemo morientem iuvat?
NICANDER.
Auxilia, princeps, sera deficiens petis.
ABARON.
Ubi moratur Ionathas? patrem voca.
NICANDER.
Abaron amate, non abest procul hinc pater.
ABARON.
Adesto genitor.
IONATHAS extremos conatus exserit, et filium adit.
Nate, - - - - an agnoscis patrem?
ABARON.
En innocentem barbari dedunt neci!!
An nulla spes est reliqua?
IONATHAS.
Spes summa in DEO.
ABARON.
Ergo moriendum?
IONATHAS.
Nate mi, caelum aspice!
Pater ille summus filium in regnum advocat.
ABARON.
Heu quantus ima pectoris torquet dolor!!
IONATHAS.
Magnum doloris praemium reddet polus.
Emorere constans: repete maiores tuos:
Fortis suprema sustine, et similis mei.
ABARON.
An et parentem mors rapit?
IONATHAS.
Tecum occido.
I, sequere fratrem: paululum praei patrem.
ABARON.
Iam morior aequa mente, cum pater est comes.
IONATHAS.
Conside nate! perbrevem te post moram
Fratri mihique iunget aeternus dies.
Committe summo spiritum insontem DEO.
O tutor Abrahae, spes o Isaci patris,
Animum migrantem recipe, perpetuo tuum!!
NICANDER.
Singultus urget ultimus.
IONATHAS.
Felix abi
Ad conditorem! iunge te patrum choro!
NICANDER.
Princeps, sequeris filium.
IONATHAS.
Laetus sequar, Sedens.
Labare membra sentio, et adesse ultima.
TRYPHON.
SOli reditis? praeda an effugit manus?
IOANNES.
Divina nostras dextra praevenit manus.
Prope assecuti Beniaminitae fugam,
Commota castra cernimus: miles ruit,
Et parricidam regis inclamat frequens:
Namque medicorum lingua prodiderat nefas.
NICANDER.
Quid prodidere?
IOANNES.
Mortis impulsi metu,
Ducibus fatentur, Beniaminitae dolo
Cecidisse regem, victimam ferri sui.
Vulgata res excivit in poenam impigros:
Iusta tepefecit tela medicorum cruor.
Nondum ille siccus steterat, auctorem vident,
Et gloriantem Ionathae ac stirpis nece,
Multi coorti Beniaminitam obruunt:
Sufficere tot vulneribus haud potuit latro,
Quot undique cumulata lacerarunt reum.
TRYPHON.
Solamen aliquod, IOnatha, moriens habes:
Exercitus vindicta praevenit meam.
O morte ut illa vita redimatur tua!
Favore amicos vinceres, quantum manu.
IONATHAS.
Pro me Simonem dilige, Hebraeis fave.
NICANDER.
Quanto, o amice, Sparta te luctu colet! [Note: (d) Et auditum est Romae, quin defunctus esset Ionathas, et usquein Spartiatas: et contristari sunt valde. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 14 v. 16.]
IONATHAS.
Commendo foedus pristinum. Accede, o nepos,
Conate frustra pro tuo patruo mori.
IOANNES.
O Patrue, Heros, Pontifex, Patriae Parens!
Iudaea tota gratias per me ultimas
Uno ore dicit, osculo venerans manum.
O restitutor gentis! o vita omnium!
Heu morte quali tam repente exstingueris [Reg: exstingueris] !
IONATHAS.
Discite cavere posteri!! incautus luo.
IOANNES.
Qui dissipatas arte collegit tribus, [Note: (e) Hoc proprium IOnathae elogium, quod Hebraei [(reading uncertain: print faded)] ad perpetuam rei memoriam aeri incitiun in templo conservarunt, ut narratur 1 Mach. 14 v. 48. Congregavit Ionathas gentem suam, et factus est illis sacerdos magnus, et appositus est ad populum suum. 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 14 v. 30.]
Qui iure rexit, tuitus heroa manu est,
Victor stupendus, hostium et scelerum timor, [Note: (f) 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 9 v. ult.]
Ignobili heu nunc exitu in tumulum ruit.
IONATHAS.
Tu coepta perage nostra, cum vires sinent:
Duc signa patria: [Note: (g) Simon posuit cum ducem virtutum universarum, Ioannem hunc, 1 Mach. 13 v. 54.]
primus exemplo mone: [Note: (b) Ioannes vidit populum trepidantem ad transfretandum torrentem, et transfretavitprimus. 1 Mach. 16 v. 6.]
Ultrice turres hostium dele foco:
Ultore ferro perfidos dele viros. [Note: (i) Haec ab Ioanne dein facta, recensentur 1 Mach. 16 v. 10. Ac demumfactus est princeps sacerdotum post patrem suum 1 Mach. [Abbr.: Machabaeorum] 16 v. 24. Strenuum suisse indicant illa: Cetera sermonum Ioannis, et bellorum eius, et bonarum virtutum, quibus fortiter gessit, etc. 1 Mach. 16 v. 23.]
IOANNES.
Ah imperator summe! te sequerer ducem,
Tu fulminante rumperes turmas manu.
NICANDER.
Quam forte pectus funere ignavo perit!
IONATHAS.
Mereor: dolosa credulus dicta audii.
Valete, amici! tu mihi salve, DEUS!
Hanc hostiam - - - pro patria - - - bonus accipe!
Da sanguis hic - - - servile dissolvat iugum! [Note: (k) Illo ipso anno, quo IOnathas occubuit, ablatum est iugumgentium ab Israel. 1 Mach. 13 v. 41. a quo deinde ceteros numerare gens ritu sollenni [Reg: sollemni] coepit.]
Vixi tibi uni - - - rex meus - - - morior tibi!
NICANDER.
Lugete, quotquot gloriae nostis decus!
Vir summus armis, facile dum credit bonus, [Note: (l) Clarus ille dux Hebraeorum Pontifexque Ionathas, quemnativus candor minimeque suspicax potius, quam hostile ferrum barbari proditoris prostravit. Salianus inElogio Ionathae, Annal, Eccl. [Abbr.: Ecclesiae] V. T. ad A. M. 3912 n. 23.]
Se liberosque flebili fato implicat.