MICHAELIS VIRDUNGI FRANCI BRUTUS.

ACTUS PRIMUS.

Vacavit uda caede, cui tot incluti
Duces, tot urbes, tot ferae gentes iacent;
Non iam meum cruore restinguam rogum?
Vivo redundat sanguine orbis, mortuo
Et iam redundet: sternam et evertam omnia
Et vivus et peremtus. Arma quid diu
Cessant? furor quid conticescit civicus?
Imo age simultas gliscat, odio mutuo
Teneantur, alter alterum infestus petat:
In seruant furore correpti gravi.
Rapiantur arma, misceantur omnia;
Quassetur orbis; luceant flammis agri
Ubique, et urbes: sanguine unctus civico
Stringatur ensis: ferveat bello mare,
Et terra tumeat: sanguine, et ferro, et face
Usque impleantur cuncta, donec vastitas,
Ingensque solitudo turbas finiat.
Sic sic Ducum decet parentari duci!
Ruina Caesaris simul cunctos trahat.
Et ecce praesens video, et intersum, et fruor:
Scio quae gerantur, quanta conflentur mala.
Hi nihil inausum, nil sibi intactum sinunt,
Avita quos ad arma libertas vocat:
Animamque potius eligunt profundere
Quam servitutis liberi accipiant iugum.
Regno sed illis pectus adtonitum furit.
Quis aparatus? quanta miscent praelia?
Quis bellicorum fluctuum gliscit tumor?

Non aliter ac si undosum inhorrescit mare,
Ventis ab omni parte se erumpentibus,
Cum invadit aequor vis globosa turbinum,
De possidendis dimicans vi fluctibus:
Tunc fluctuosum pendet ambiguum mare
Rapidis procellis hinc et hinc certantibus,
Vae sanienti flamini cui pareant:
Sic orbe toto dira vis Martis furit,
Tumentque cuncta, nec liquet, cuius ruat
Romani in armos vasta moles imperI:
An iura det senatus, et populus regat,
An cuncta possit unus. Atque en! vicimus.
Ille ille Caesar, qui modo infausto fui
Oppressus odio civium, in cuius necem
Manus senatus dirus armavit furor,
Consecror inter Numina, et caelo locor.
Quid bella frustra geritis? hos quid iam diu
Citis tumultus? quid cruorem funditis?
Fatale Caesar nomen orbi mortuus
Etiam triumfat: Quis tenet mentem furor?
Ne sitis aliquid, esse vos nullos iuvat!
Non praestat uni supplicem summittere,
Quam se terendum multitudini dare
Humilem superbae? Cuncti an unus imperet,
Dum tu impereris, anne servies minus?
Servire cunctis imo durius reor:
Nempe aliquis uni placeat, at nemo omnibus.
Sed finis instat ecce, sublata mora

Nodoque belli: Cassii abscissum caput
Cerno cruentum, resque demersas prope.
Idem manet cum ceteris Brutum exitus.
Non non quiescet Ultio ac pausam dabit,
Donec peribunt, Caesaris quiqui nece
Animum, vel audacem cruentarunt [Reg: cruentaverunt] manum.
CHORUS. Choriambici tetrametri. Chor: O Quae res hominum respicis et Deum.
Imo diva potens tollere de gradu,
Sublimique humilem sede reponere,
Rursus conspicuo vertice sidera
Pulsantem barathri trudere ad insima.
Cuius numine res curta Quiritium
AEdes usque Iovis crevit in arduas,
Ut iam mole sua se stupeat premi:
Quid Regina paras, quas dabis o vices?
Sol auriga dies, mundi oculus, suo
Et terram et pelagus lumine vestiens,
Perfundens calidis cuncta vaporibus,
Atratis tetricus luget equis, suum
Nubit veste nigra Lucifer os nitens:
Lunae terribilis sanguine vultus est.
Armorum sonitus, et fremitus tubae,

Sublime attonitis hausimus auribus,
Flagrantesque faces vidimus aethere.
Altorum nemorum dia silentia
Vox dira intonuit; sanguine Iuppiter
Uxoris madidos depluit in sinus.
Et numquam temere mota tremoribus,
Ingenti gemitu terra remugiit.
Fudisse et lacrimas triste ferunt ebur.
Quin et multa vagans umbra silentium,
Et ferale sonans bubo animos metu
Complevit: monuit fibra tumultibus
Urbem iam gravidam „mox fore civicis
Concussam graviter seditionibus.
Quid bellum lacrimosum? arva cruoribus
Quid pinguentia? quid Caesaris heu necem
Tot portenta loquar subsequa? Num Dei
Immitem AEneadas contra animum gerunt,
Tam clarum quia morti dederunt caput?
An fortasse nova pressa tyrannide,
Mutato domino, Romula gens gemet?
An metam potius venit ad ultimam.
Fortuna Imperii? Sic equidem reor,
Quandocunque diem neverit ultimum
Romano Imperio Parca, fore ut furor
Civilis quatiat, misceat omnia.
Sic vinci facilis fessa malis erit
URBS RERUM DOMINA, atque insuperabilis,
Ni cives properent exitium sibi.

ACTUS II.

Quos scelere ovantes terra quam abscondat satis?
Quae postero saeclo eximant oblivia?
Proin igne et armis patrium inimicent solum,
Cives trucident, per scelus fallant fidem
Datam senatu, perduelles Poplici
Ducant ad urbem, caede commaculent Lares
Suos paternos, omne fas calcent pede,
Ut civitate libera regnum parent,
Scelerumque pretium maius accipiant scelus:
Haec rum in are mente sedata queunt?
His lucis haustus gratus? his quicquam potest
Tergere [Reg: Tergeris] cruciam mente maestitudinem?
Suane cives ferrei exitio datos
Videre culpa, sanguine ac luctu queunt
Urbem repletam? Civitate libera
Regnare possunt, et putant tutos fore?
Non tam propinquum terret exemplum feros?
Et his Senatus paret, hisdem militant
Nostri Quirites; sceleris at quis exitus?
Contra salutis publicai vindices.
Suadere tantum dira potuit servitus.
O vita morte peior! o sors aspera,
Dira, exsecranda, quando nil leges valent,
Miscente domino cuncta! Millies mori
Praestat, tyranni turgidum quam cernere
Vultum minantis. Quisquis admovit manus
Sceptris superbas, ceteros servos habet,
Leges neque illi, legibus sed imperat. [Note: Vide Bruti Epistolas ad Ciceronem.]

Eius voluntas. Si bono hoc faciet modo;
Ipsum hoc tamen vir fortis haud pati queat,
Aliter licere. quid modum si iam exsuat,
Et omne iusque fasque prosubigens pede,
Prorumpat omne in facinus, et sancti nihil
Ducat: sub hoc tu diriter vitam trahas?
Quae suadet animus, quaeque Vaesanus furor,
Tete ministro, patret effera, impia?
Ut dia quem lex solvat, hunc damnes reum?
Tua innocentem in Carcerem ducas manu?
Vultu sereno fratris aspicias necem?
Et fulminanti barbaro ostentes ferox
Manus cruentas, caede patrata impia,
Paucos pudendae ut proroges Vitae dies,
Caedes per atras ad tuam dum fit gradus?
Pudet pigetque; Roma, me tui pudet.
Virtute cunctis illa praenitens poplis,
Orbis domitrix, gens togata, quae sua
Peperit sibi virtute liberum statum,
Illa illa servo premitur indigne iugo.
Sed ecce nostros forsan adfatus petens,
Carum mihi caput graditur huc Lucilius.
LUCILIUS, BRUTUS. Luci: O Brute, gentis sidus inclutum tuae,
Ductorque magne, publicum quo sospite
Nunquam fatebor perditum aut victum statum.
Quid iam volutas? cura quae pectus coquit?

Brut: Quid amice, quaeris? cura quae censes meo
Recursat animo? Publicum hoc negotium
Haeret medullis, publicus memet status,
Malisque patria mersa sollicitum tenet.
Pro me ipse nullus angor: etsi suspicor,
Instare nobis Cassii mox exitum.
Luci: Omen nefandum summus avertat Deus!
Sed ista quînam vellicat suspicio?
Brut: Iam fabor, audi. Cassio superstite,
Cum forte noctis circiter meridiem
(Scindebat alba nubis astrorum chorus)
Expergefactus volverem summam rei,
Mecumque traherem, quis foret belli exitus;
Heic [Reg: Hic] mihi repens en! strepitus aures verberat.
Respicio; lecto et ecce se aportat meo
Immane monstrum, corpus horrendum viri,
Aciemque torquens flammeam adsistit mihi.
Proclamo, quis quis es, agedum hoc edissere;
Cur hucque venias: rumpit heic [Reg: hic] silentium
Terrifica species, ore et infando canit:
Tu caussa, Brute, tupte veniendi mihi es.
Tete ut cruentis mactem et evertam malis,
Luctifica pestis Genius huc venio tuus.
Apud Philippos me videbis. Vocibus
His fulminatus, mente praesenti tamen
Videbo, dixi; visui cum surpuit [(perhaps: ?)]
Praedira semet forma: nox at heri redit
Deforme, promissi memor, spectaculum,

Elingue sed mutumque.
Luci: Totus horreo,
Totumque gelidus corpus invadit tremor.
Eheu, quid haec portenta significant Deum?
Nunquam ista frustra se offerunt mortalibus.
Brut: Nunc iacere belli stat mihi, hac luce, aleam,
Ut victor aevum liber inter liberos
Degam deinceps, morte vel polchra oppetam.
Nam aut pulchra vivere, aut mori votum est mihi.
Luci: Quid si tibi ensis hosticus pepercerit,
Nostris fugatis?
Brut: Tunc iniquam desinam
Sortem experiri.
Luci: Num manus tibi inferes?
Brut: Sequar Catonem.
Luci: Quemne damnasti prius?
Brut: Displicuit olim, fateor, hoc factum mihi
Iuveni Catonis: sed bene et recte puto
Fecisse iam ipsum, et eius exemplum sequar.
Luci: Non melius est durare?
Brut: Si spes est, foret
Melius.
Luci: Sed illud mollis esse pectoris
Timidique dicunt, asperam sortem et malam
Morte antevertere.
Brut: Asperam sortem et malam
Haud antevertam morte: turpitudinem,
Vitaeque declinabo morte dedecus.
Luci: Quisquis Quisquis beatur atque perfectus cluet,
In huius animum nulla fortunae ingruet
Vis, huncque nullus turbo, nullus impotens
Mutabit alium casus; exsilium ac necem et
Quaecunque dictu gravia, perpessu aspera
Homines tremiscunt, arce munita cluens
Despiciet altus: huncque dominantem sibi

Haud servitutis compotibit ulla vis.
Hunc facere turpem quibit hunc miserum nihil.
Haec dia vestrae porticus sententia est.
Ne te ergo turpem Brute, ne miserum putes,
Vel sub tyrannis more viventem bono.
Brut: Haec vera fateor: ceterum haud cunctis licent
Eadem. tyrannos ferre Socrati licet;
Bruto tyrannum persecutori haud licet.
Luci: Ne sequius quid fiat, hoc veneror Deos.
Sin abnuit Fortuna, tum certo scio,
Virtute nil te confore indignum tua.
CHORUS. Sapphici cum Choriambicis intermixtis. Chor: AUream quisquis Patriae quietem
Invidens, diros acuit furores,
Et suam turbis inimicat urbem,
Ille sororum
Cuncto ovat serpenti comum [Reg: comarum] veneno,
Et cluet castrum furiale earum,
Syrtium, et Scyllae, et rabidae Charybdis
Horrida proles.

Nil est triste magis, nil magis efferum,
Nil crudele magis, nil magis impium:
Non leti domus est sic inamabilis,
Non dirus Phlegeton, non Acheruns fera,
Quam civile nefas, quam scelerum omnium
Thesaurumque mali bella capacia
Intestina. Feras inter et asperos
Serpentes potius ipse pati eligam,
Quam spectem gladios sanguine civico
Infectos. Nihilo est tunc homo mitior
Vel diris colubris, vel rabida tigri.
Cuncta vis miscet, silet inter arma
Civium Lex, et Pudor exsulatum
Interim virtus, et eunt Honestas:
Plectitur insons:
Spernitur cultus, pietasque Divis
Debita; at regnat scelus et libido:
Omnis inrumpit vitium propages,
Agmine facto.
Quas tuas narrem taceamve clades,
Roma, civili recalens cruore?
Horret, et luctu mihi mens refugit:
Faucibus haeret
Mole vox ingente mali premente.
Parcite o Divi veniam precamur,
Hei Remi mortem, facinusque fratris
Iam satis ulti.

ACTUS III.

Prospexe hiantem prorsus atque avidum mei.
At qui ille conclamatus, ille iam meis
Defletus, ima T artari ex voragine
Redux, resumptis viribus, pestem meis
Malique montes porto perduellibus,
Acherunte rupto qualis Herculeus labor
Adamante vinctum traxit infernum canem
Secum, vomentem virus ac terram lue
Late imbuentem: tunc niger luxit dies
Solque ipse timuit: sic meus reditus fuit
Romae tremendus, luctuosus hostibus.
At hoc volebant. Sic domandum incicores,
Meique sanguinis sititores fuit.
Antonii vim provocent. Pulchre meos,
Et interempti sum ultus hostes Caesaris,
Pieque. num qua gratiore victima
Placare potui Caesaris manes mei.
Quid ille portat, qui huc ruit celeri gradu?
NUN. Quod, Imperatur, maximum est votum tibi
Hosti inferentem signa, bellum cernere;
En tempus instat. Brutus effudit suum
Castris patens in aequor omnem exercitum.
Glomeratur atro spissa nubes pulvere,
Campoque nox insurgit. Aures en ferit
Fremitus tubarum, fulget armorum nitor.
ANL.Sic alte Apollo, sicque facias Iuppiter,
Iaciatur omnis hoc die belli alea!

CHORUS. Chor: NUnc illud est, fuisse
Cum praestat, adque plureis [Reg: pluris]
Penetrasse dudum, ubi omnis
Spes ivit exsulatum,
Quin omnis avolavit
Spei quoque umbra, nil est
Quo nitier queamus.
Si Iuppiter sit auctor,
Salusque iuret ipsa,
Praestare velle salvos:
Hoc non tamen potes sint.
O quae satis dehiscat
Tellus, et impotenti
Nos subtrahat furori
Antonii, impiove
Octavio, cruentis
Saevisque nunc, priusquam
Sceptro manus superbas
Admoliuntur, omnem et
Valuere servitutis
Potire civitatem.
Illis cruore et armis,
Et luctibus redundat

Urbs consitrix eorum:
Illis furenter omnes
Excussit ira habenas,
Et omne prosubegit
Pede fas, ut impotentes
Furiat cupido regni.
Nunc alteris fugatis
Quid partibus sequetur?
Eadem est cupido regni.
Quae caussa concitavit
Illos ad arma, mittet
In bella nunc vicissim.
In se ruent furentes,
Civesque uter triumfet,
Cernent cruore multo.

ACTUS IV.

Reparanda nec iam Marte libertas perit.
Meliora donec augurari, et civibus
Prodesse miseris licuit, haud unquam meus
Cessavit ardor. Grata posteritas feret,
Quos ego labores, quae pericla exhauserim,
Dum civitati studeo. Non me terruit
Nostris securis imminens cervicibus,
Numerosus aut me lictor, illa aut par polo,
Suffultaque orbis copiis potentia,
Quin impotentis sanguine hanc retingerem
Dextram tyranni, et impium haurirem latus.
Num postea destitimus? in patriam mea
Pietas refrixit? Nonne vigilavi omnia,
Vidi, paravi abominandum ut liberis
Depelleretur civium collis iugum.
Proinde cum sors coepta nostra everterit,
Cives iuvandi nullus et pateat locus;
Nolo hos eosdem iam amplius revolvere
Casus, protervientis aut diutius
Fastum experiri Sortis: ista quin manu,
Qua civitati parta libertas fuit,
A me quoque invisa arceatur servitus.
Quid ducitis suspiria, ac maesti genas
Fletu rigatis? Sedit hoc animo diu.
Moriente patria perseverem vivere?
Stra: Per spes futuras, perque concussum quidem,
Nondum tamen, te sospite, eversum statum:
Per dexteram hanc fortem, per istud igneum,

Magnanime Brute, pectus, et quae supplices
Tibi tendit, oro, patria infelix manus,
Ne nos relinquas, neve tecum exstinguere
Properes. Salutem civium nescis tua
Salute niti?
Brut: Cuncta mecum haec antea
Animo peregi. Ne hoc gubernator Deum
Hominumque sirit, in me ut hoc cadat scelus,
Tantumque pietas claudat in patriam mea,
Saevis procellis intonatam ut deseram.
Sed subvenire ut tempore in tali queam,
Quas copias obarmo? quos exercitus
Oppono multitudini hostili? quid heu
Ubique superest opibus e tantis mihi?
Cuncta occiderunt, cuncta se nunc segregant
Spernuntque spes, auxilia mortua: ilicet.
Nunc o deorum quisquis humanum genus
Curas regisque quisquis ingenti ruis
Caelum tumultu, cuius infestum timet,
Quicquid timetur, fulmen, a quo stellifer
Torquetur axis, omnibus qui praesides,
Cuncta audiens, cuncta intuens, promptam malos
In et patrantes taetra vindictam parans,
Te te suprema, Iuppiter, voce invoco,
Ut qui hoc coegit dirus examen mali,
Qui civitatem clade miseranda obruit,
Ne ferat inultus, neve laetetur diu
Facto hoc nefando, praemium aut scelerum ferat.
Mile: Quid tam propinquo, Brute, restamus loco?

Mox aderit hostis. quin capessimus fugam?
Brut: Fugiamus.at non pedibus. AErumnas graves,
Vitam pudendam, vincula et mali ultimum
Hac servitutem effugere, me dignum est, manu.
Hac a malis tutum, haecque securum dabit:
Neu vivus hostis forte perveniam manus,
Cavebit. At vos queis [Reg: quibus] prope hostis imminet,
O cara capita, pro fide passi ultima,
Eripite vosmet, ne serite flendo moras;
Haud flendus haud sum: patriae potius vicem
Lugete, et hostes, qui modo ob victoriam
Tumefacta corda scelere praeclari gerunt;
Heu quam nefandis scelera suppliciis luent!
Quas funerate patriae poenas dabunt!
Agite ite, celeri vosmet eripite fuga,
Me mihi relinquite. Ecce destitutus heic [Reg: hic]
Sum solus. Age iam facinus actutum ordiar.
Nunc o vocatus, mucro, nunc quondam haud meos
Frustrate, quando latere fixus Caesaris
Labem abluisti servitutis civibus,
Fuso tyranni sanguine, o nunc illius.
Quod tunc petivi morte, iam adipiscat mea!

CHORUS. Anapaestici et Sapphici. Chor: FUndite fletus, porro occinite
Carmen miserum, his adfine malis:
Ite ite in numeros lugubres.
Flendi seges est ubera, flendi
Caussas dant, ne quaerite, cuncta.
Periit patria, periit nobis
Quicquid lucis gratius haustu.
Pars amissos maeret amicos,
Parsque propinquos, parsque parentes.
Privis publica mage nos moveant.
Vidit populus, videre patres,
Laniata comas Romaque vidit
Truncos procerum, sanguine foedos
In rostris artus tabere.
Nam quid nostro sanguine rubrum
Mare, quid pingues iteremus agros?
Quidve exhaustas civibus urbes?
Cum servitii premimur iugo:
Quod quo non exitio gravius?
Ergo ne lessum facitote Bruto,
Nenias turpes procul abstinete:
Nil Ducis magni gemitus dolorque
Funus honestant.

Ille ceu pulsam Noto Ornus ingens,
Grandine aut flictus paries sonora,
Aut cachinnantis crepitu reclamans,
In mare rupes
Prominens undae, stetit acer atque
Semper invictus, se animosiorque,
Barbaro Fortuna minas furore
Cum intonuit trux.
Illius semper generosa pectus
Cura versavit patriam tueri,
Civium et collis iuga servitutis
Pellere foedae.
O Decus Romae, columenque magnae,
Vita dum mansit, animose Brute
Nenu libertas potuit moriri,
Ni morerere
Tute; das saltum barathro profundo,
Et iacis temet medios in ignes,
Publico ut prosis statui: Quiritum
Ultime salve,
Salve, et aeterna fruere o quiete,
Quamque quit virtus meruisse rara,
Hanc tuo expecta capiti, perenni
Frunde, coronam.

ACTUS V.

Aevi huius adfulsisse perhibebunt decus:
Pyladi atque Thesei vestra laus numerabitur.
Equidem fatebor; si indipiscier mihi
Brutum fuisset, dubius haererem diu,
Facerem quid illo. nam peremptus parcere
Frater vetaret. Te mihi sed optimo
Lego iure amicum, et summum habere do locum.
Sit incitamen saeculis cunctis fides,
Factum utriusque.

FINIS.