NEMPE iuventutis Musaeam ex omnibus undam
Confluxisse fretis in sacrum hunc aequoris alveum,
E celsa video cathedra, ceu littoris acta:
Atque ibi pro foribus semotos obice clathri [Reg: clatri] ,
Quam longe hinc oculorum aciem promittere fas est,
Densum humeris urgere gregem, nisuque fideles
Nequiquam [Reg: Nequiquam] stabilire situs, dum pluribus acti
Fluctibus accessum iam prorsum iamque retrorsum
Adtrepidant formare aliis bipatente recessu.
En etiam nobis muri quos distinet agger,
Obsidunt valvas, et connivente fenestras
Lumine traiciunt: avidis hic scilicet omnes [(reading uncertain: print faded, partly illegible)]
Venaturam oculis facientes, auribus omnes
Aucupium; atque animi mentem satiare parati
Nectareoque thymo sparsisque papavere dictis.
Atque operae certe pretium quis haberet! et optem
Ut me praecipiti turba [(reading uncertain: print faded)] de sede cathedrae
Eician nulloque sit me nectaris unquam [Reg: umquam] [(reading uncertain: print faded, partly illegible)]
Dignentur gustu mihi carae ante omnia Missae; [(reading uncertain: print faded, partly illegible)]
Ipse ego ni cuperem totis bibere ista ?ed?llis! [(reading uncertain: print faded, partly illegible)]
Sed date [(reading uncertain: print faded)] , qui possit. frustra in me vertitis ora.
Non ego non valeo spem tanta implere canendo.
Dis geniti poterunt; et quos furor arduus igni
Armat in hunc fastum, ut clament: Procul este profani.
Meque obdurarem forsan, frontique rigorem
Induerem ferri, quo pertolerare valerem
Horum acies, humili sua qui subsellia sessu
Opperiunt, spissaque locum hunc qui pube coronant,
Et vel doctrinae mecum vel comparis aevi.
Hi mihi perstringunt oculos, animoque timorem
Incutiunt, adimuntque suo mea verba vigori,
Quos virtus artesque citis et fama quadrigis
Celsius evectos ad longa sedilia, et altis.
Quaesitum meritis fastum pro iure locarunt,
Pompa Professorum. quamquam, me iudice. sed quid
Iudice me, dico, quem causa domestica nullo
Nec dignum numero nec pondere iudicis audit?
Iudice re potius; tu, quem censura Senatus
Sustulit in faesces et nomina magna Lycei,
Candida si detur nostris audacia verbis,
Vix purus culpa es; qui, cum potuisset haberi
Cantio Lusciniae, voluisti audire Columbum,
Abnormi vestras gemitu qui tunderet aureis [Reg: aures] [(reading uncertain: print faded)] !
Sed quo Recteris [(perhaps: Rectoris)] praecedunt sceptra, sequendum est,
Publica quem potius quam mens privata gubernat.
Quod felix igitur fortunatumque sit omni,
Qui me felicem fortunatumque; quid? immo,
Qui vos felices fortunatosque, sed et rem
Saxoniam nostrique volunt augmenta Lycei;
Decursis hodie recidivi mensibus anni
Nostra litaturi Catharinae festa coimus,
Qui numero Musas aequamus, turba Sophorum.
Causa nec obscura est, ne vos nescitis: eodemque
Hos argumento pluteos vexavimus anno.
Nam, cum Cyprigenae meretrix Babylonia Romae,
Perditione potens suboles, cui dextera poclo
Scortandi armata est, toti quod perditus Orbi
Pene propinavit: celebrumque abdomina regum,
Plus quam quis credat, temeto implevit; haberi
Ista gubernatrix studiorum iussa virago est,
Et partes implere tuas, o Pallas Athene.
Hinc etiam nostri quondam patrona Lycei,
Atque horum inprimis, animi qui oracula linguas
Expoliunt, formantque suis e legibus, et qui
Ingenuas agitant cycli septemplicis artes.
Hinc et Philosophi praelustre toreuma sigilli
Huius in argento praeportat imaginis umbram.
Hinc et ab augusta laudes iterare cathedra
Devotoque precum cultu expalpare favorem
Istius, et leges et consuetudo iubebant:
Scilicet ut recte moderetur sensa docentum [Reg: docentium] ;
Discentumque [Reg: Discentiumque] animos incendat, et aure iacenteis [Reg: iacentes]
Excitet, ac nocuum studiorum avertat abusum.
Nec nos huic legi nervos incidimus omnes,
Nec priscum ex aequo retinemus in omnibus usum.
Quo pietas iubet ire hominem, consultius illo
Tramite semper itum est. sic nos haec festa quotannis
Rite instauramus: verum Catharina nec hilum
Participat laudis. quanta est ea gloria, Christi est:
Hic consopitos animorum suscitat ignes;
Omnibus hic et velle, dat hic et posse magistris:
Hic movet ingenium, pubique in pectus amorem
Discendi insinuat, fructuque hunc ubere donat.
Huic ergo annales laudum cumulamus acervos,
Ac quali quali sollemnes [Reg: sollemnes] carmine grates
Solvimus. Et certum est, non vili hoc pendere caelos
Obsequium terrae; nostris nec inutile castris
Nec fore Palladiis quicumque hic militat armis.
Cum quondam Antiochus specimen crudele tyranni;
Et vero Eipimanes dictus, quem cruda libido
Sanguinis immani furiavit in omnia ferro,
Durius Isacidas multos adfligeret annos;
Et, quae nec dici nec crede hoc tempore possunt,
Cui quid in humano est humani corde, patrasset;
Atque illud templum, quo non augustius ullum
Hoc, qui cuncta videt, Sol usquam vidit in Orbe,
Caede cruentasset misere; spuriique profanum
Numinis idolum (referens horresco!) locasset
Non iuxta forium valvas, sed in ipsa sacrorum
Viscera sanctorum, quo ter veneranda Iehovae
Maiestas ignem atque focum et conclave tenebat.
Hoc celebrata die sunt festo Encoenia [Reg: Encaenia] plausu,
Auspicio Domini, Machabeo principe Iuda:
Obscenaque lue purgarunt atria Templi,
Secretumque Dei quondam penetrale, quod atrox
Impietas ausa est Iovia spurcare mephiti:
Quique profanati gentili sorde suere,
Verterunt lapides saevumque altare ruerunt:
Et priscam ad faciem puri molimine saxi
Rursum erexerunt quadrati segminis aram.
Vasaque sacrarunt, et sessile candelabrum
Cera illustrarunt et flavescente lucerna:
Et mensam statuere no vam, panesque diurnos
Proposuere Deo, solitique volumina veli
Explicito pandere sinu: et fragrantis acerra
Turis odoratas fumum sparsere sub auras.
Non hoc exemplum nihil est. imitatus ab una
Hic Luterus id est et ab una parte Melanchthon.
Qua sinon eadem, possunt simulacra videri,
In quanta errorum nebula quantisque periclis
Relligionis erant maiorum saecula; natum est.
Quot tunc Pontifices ad caeli sidera pontes
Non duraturi ligno struxere saligni;
Posthabito, solus via qui praetoria, Christo?
Ad terrae sines et devia busta Iacobi
Quaesitum lucem laterna Diogenaea
Urgebant homines: cum lux illustris in ipsa
Fulgeret cuiusque domo, radiaret in ipso
Pectoris abscessu, atque oculis cernenda pateret
Et palpo tractanda manus: nisi nobile Petri
Excrementum istud Romanus Iuppiter ictu
Fulminis hanc tot stupefactam exstinxet [Reg: exstinxisset] in Orbe,
Saepe Sacerdotum rasa de gente quis, acri
Cui thyrso Pietas animum percusserat imis
Sensibus, expensas longa ratione ferebat
Votorum summas: et ne se falleret ordo,
Pensilibus caute sphaeris numerabat: et alta
Contestans modo voce deos, modo pronus adaram,
Murmura praepropero contortuplicata rotatu
Intus volvebat tacito sub pectore secum.
Mox ducebatur supremo a vertice, signi
Multa decussati series ad pectus, et ipsum
Posticum tergum; clamando, Scilicet haec sunt,
Haec arcent amuleta omnes cacodaemonis artes.
Si quis in Amramidae tabulas, quas ipsa Iehovae
Descripsit sacrosancta manas, peccaverat; et quae
Christus in induviis humani corporis: et quae
Agmen Apostolici duodenum nominis olim
Sancivere [Reg: Sanxere] gravi momentum pondere; tali
Visus is est noxae sese adstrinxisse reatu,
Ipse satisfacto quam plane exsolvere possit:
At Romanisci violans decreta Tonantis;
Quae solidae pietatis homo non tresse minuto
Aut cassae iuglandis emat tabente medulla;
Is scelus admisit tanta delebile paena [Reg: poena] ,
Quae nec contritu, nec paenituisse sat ullo,
Sed solo argenti potuit clangore piari.
Hinc et patrum aetas Philyrae per compita nostrae
Vendere Tetzeliden Indulta piacula vidit,
Ac pulchre insidias gravidis, ut ?gyrta [(reading uncertain: print faded)] , crumenis
Ponentem, agricolas vicatim emungere nummis.
Haec, et quae poteram deliri plurima monstri
Dicere nugamenta, salutis amata periclo,
Tertius Helias divino caelitus igni
Fulminis armatus vanas disiecit in auras
Ille Lutheriades: Domini sacraria templi
Indignis spurcata modis extersit, et omnes
Quisquilias everrit, et omni expulverat imum
Sorde pavimentum, et summi laque aria tophi [Reg: tofi] :
Suggestoque araeque suum reparavit honorem:
Et quae Pontificum vecors audacia quondam,
Ignavumque pecus Monachorum; et pestilis ordo,
Qui non erubuit mentiri nomen Iesu,
Sacrilegia rapuere manu, pessumque dederunt,
Restituit grandi Machabaeos aemulas ausa.
Hi plutei norunt, dio quos percitus oestro
Saepe manu plausit, novit hoc structile textum
Parietis; hoc, quanta est, novit Germania tellus:
Hoc Notus et Boreas, et qua domus utraque Phoebi est.
Quisquis ades, qui monstra Caci Latialis abhorres,
Luterumque ortum gaudes, tristaris abortum;
Qui cupis adsertor doctrinae illius haberi,
Quam posito squalore situs splendescere iussit,
Dic tacite, (clare vobis ego verba praeibo)
Vivat Luterus, Luterus vivat: et olim
Mortuus e tumulo fulmen iaculetur in hostes.
Iam, quae colluvies, qui cinnus et horrida, squales
Et linguas animique bonas obsederat artes?
Quis non interdum concusserit ilia risu,
Quis non interdum stomachetur et aestuet ira,
Cum legat obscuri delira sophismata sensus:
Quae non lector homo, sed Delius augur Apolle
Divinatrici vix coniectaverit arte:
Aut cum barbarici [(reading uncertain: print faded)] portenta vocabula monstri
Audiat, haud ipsi satis intellecta Sibyllae?
Hanc pestem miseratus, opem Charis illa Melanchthon.
Qua potuit ratione tulit, Graiamque polivit
Scabricie [Reg: Scabritie] Latiamque; dida sartagine linguam?
Atque animi laqueos nodique plicatilis uncos,
Quos venatores Logici per inhospita lustri
Devia in insidiis furtum posuere, bipenni
Graviter incidit Rationis et Artis; et istas
Sermonuen spinas, quibus ingeniosa iuventus
Et punctim et rasim iacuit concisa tot annos,
Qua fieri licuit, radicitus exstirpavit:
Et linguas linguis et reddidit artibus artes.
Quisquis ades, cui mundities sermonis amata est,
Quique bonas artes animam reparasse priorem
Ac vivo Logicae cultu splendescere gaudes,
Dic tecum (clare vobis ego verba praeibo.)
Vivat in hac cathedra, vivat Charis illa Melanchthon,
Spargat et' e tumulo solitum Philomela canorem.
Semper et hanc aliquis Catharin mihi carmine vates
Nobilites, divique canas monumenta Lutheri:
At, quaeso, caveas obliviscare Philippi.
Parvus erat, sed grandis honos in corpore parvo.
Et cur anniculae praeconia tantula famae
Invideantur ei, clarae qui nominis aura
Aeternis potuit Witebergam includere fastis?
Oremus. Calor omnipotens, diffusilis aura,
Numinis, et Patris Natique reciproca virtus,
Spiritus alme, tui septemplice muneris usu
Munera dispensans homini suacuique, colonos
In messem protrude tuam: tua messis abunda est;
Messorum sterilis proventus: et igne vocatos
Flaminis ure tui: quoniam non unus et alter
In messem hanc ultro currunt a nemine missi.
Et fac pura legant ab aristis grana, relictis
Glumarum siliquis: ut alantur ab indole viva
Pollinis excreti, non crasso furfure, quotquot
Ad tua comportant sese granaria pastum.
Fac sint [(reading uncertain: print blurred)] concordes messorum turba, nec ullo
Dissiliant livore, nec ambitionis ab ullis
Adflari ventis sese patiantur inulti.
O vos sacrorum mystae, germana Luteri
Progenies; si rite Deo, si vivere vobis
Si vultis nobis; quam condidicistis, eandem
Porro propagetis doctrinam ad saeclane potum.
Non minor est virtus, quam discere, docta tueri.
Hei mihi, quam crebro pendens Lutherus in istam
Despexit cathedram, motaque crepidine muri
Pulverulenta comis obscura excussit, et atram.
Ore veternoso quam nevit aranea vestem
Deiciens fronti, sermonem in talia solvit:
Aut si non solvit, potuit solvisse videri:
Mentiris Cain! non haec sententia nostri
Dogmatis: et numquam febris quartana tot aestus,
Tot peperit fumos cerebelli in fornice nobis,
Quot vos delirae conceptu mentis ineptos
Fingitis excessus et monstra evanida glossas.
Quam saepe huc oculos credam torsisse Philippum,
Illud Aristotelis nativum germen; et artes
Dilaudasse tuas, et acuti examen acervi
Miratum tacito, flos o genuine Sophorum
Quam saepe hoc etiam, tabulae ni insensile lignum.
Os obturaret, linguamque rigore teneret,
Dicere Aristotelis spuriis voluisse magistris;
Et qui matre domi vix et custode relicto
Praecocis ingenii nimiaeque cupidinis aestu
In pretium deforme sui prolapsus, in ista.
Seque suosque logos audet iactare cathedra:
Ne satis esse putes, o acute Sophille, cavillum
Argumentorum puerilibus edere formis:
Texendoque retexendoque sophisma, probatum
Reddere: Non murem, sed vero disyllabon offam
Rodere caseoli; magnoque reponere hiatu;
Ad Minus a Maiore valet collectio firme:
Atque Figurarum classes titulosque modorum
Barbara, Celarent, et talia dicere. Non hoc,
Non satis est. maiom decent haec pulpita, quam quae
Vulgus opinetur. Nonne haec, divine Melanchthon,
Cuius imago fere comes indivisa Lutero est,
Si liceat, velles ex hac iterare tabella?
Verum ubi tu? quae te manus invidiosa refixit?
Aut quae te nondum est dignata affigere? Quamquam
Quid refert? tua quum digitis depicta Minervae
Pendeat effigies celsa ad spectacula mundi.
Vos, o Philosophae praestabilis ordo coronae,
Auribus auscultate: et quae fero, mentibus aequis
Accipite: et qua fas, desensum hanc ite Philippi
Sermonis faciem, studiumque viamque docendi.
Multus in hoc Reichardus eras, quem nuper ademptum
Conqueror: et redimi lacrimis si posset; in istas
Hos oculos cerebrique tholum liquescere vellem.
Qui fuerit norunt; nisi si quem livida tabes
Non sinit invidiae, quod pulchrum est, noscere. certe
Integritas vitae pietas, promptumque merendi
De quovis studium [(reading uncertain: print faded)] , gravitas comisque venustas
Ingenuo sallita [(reading uncertain: print unclear)] ioco, vernansque disertae
Floriditas [(reading uncertain: print faded)] linguae, poterant imitamen haberi.
Lactea pluma nivis, quae ludit ab aethere puris
Floccorum nimbis et humum splendore colorat,
Prae candore tuo poterat non candida dici,
Et non e tumulo [(reading uncertain: print faded)] , et non e manibus istis
Nascantur violae? licet impenetrabile saxum [(reading uncertain: print blurred)]
Floris ad egressum nullo se laxet hiatu.
Aeternum, Reicharde, vale: vale optima nostri
Pompa sodalitii [Reg: sodalicii] : quaeque heic [Reg: hic] tibi carmina libo,
Turea grana putes et vivi nectaris haustum.
CHRISTE homo-dive, Dei patris immemorabile Verbum,
Interpres hominum, trini oratorque senatus;
Praevius ipse facem, socio quam Flamen ab igni
Ventilet accensam, per tot praeferto tenebras
Qui poliunt linguas, et qui poliuntur in istis,
Quique docent artes, quique hasce docentur: ut usum
Hi capiant, illi praeter stipendia laudem.
Fac se conformet ad legum edicta iuventus,
Ingenuamque bonis doctrinam moribus ornet.
O moros mores! In nostrum hoc dico pudorem,
Hic nomen MORES defunctum et paene sepultum est:
Et iam nil restat, quam ut conclamemus; et alta [(reading uncertain: page folded)]
Voce quiritemus; Actum est de legibus, Actum est
De studiis, et quod caput hic, de moribus actum est.
Cetera ne memorem, fieri quae plurima vulgo
Et fando audimus et coram cernimus ipsi:
Ecquis non, sanae cui vel semiuncia mentis,
Istud abhorrendum, dirisque et fulmine clamet
Adstrigas, ad furias et dandum ad tartara pessum?
Quando silet seris nox intempesta tenebris,
Perque urbem placido se mulcent omnia somno;
Potores, zythum qui percolare parati,
Audire est madidis passim ebullire tabernis
Ventre saburrato, stolideque per obvia ferri
Compita, Baccharum ritu; horrificoque boatu
Humanae indultam genti infestare quietem.
Ille opifex tauri tormentorumque repertor,
Qui funesta novo cudit faber aera dolori,
Primus et insuetum, Siculo cogente tyranno,
Sensit opus, docuitque suum mugire iuvencum;
Mutus haberetur, si quis conferret. et Orci
Ianitor, horrendum latrat qui fauce triformi
Cerberus infernas rabie stimulante per umbras;
Mutus haberetur, si quis conferret. et ille
Stentor Achivorum recidivae ad moenia Troiae,
Quinquaginta alios qui contudit ore canoro,
Non vocalis erat, si quis componeret istis.
Parva loquor: Geticae quanto clamore cohortes
Miscentur, tanto nubes et sidera pulsant.
Iures, non homines, sed bucera saecula tauros
Hinc mugire, feros illinc rugire leones.
Sunt, qui damnifica saxorum grandine vicos
Inficiunt urbis: et quo via publica tutum
Spondet iter, plagas et mortem saepe timendum est.
Sunt etiam, verum plenumque novitia [Reg: novicia] pubes,
(Nam cui maturo firmatum pectus ab aevo est,
Et diris agit haec; et quo vitare licebit,
Vitat) inexperta qui libertate feroces
Grassantur stricto per diverticula ferro,
Perque forum et plateas et cuncti tramitis actus,
Ac miseros caedunt lapides stratamque viarum:
Ignis ut exsiliant stricturae. nempe daturi
Virtutis documenta suae; quam mascula gestent
Pectora, quam non sint Musarum germina tantum,
Sed fortes etiam generosi Martis alumni.
Hei caecos animos et adhuc ductoris egenteis [Reg: egentes] !
Nonne vides lapides, gladio quos impetis, ipsos
Occlamare tibi quid me, furiose, lacessis?
Quid lapidem lapis ipse feris? ego crimine purus:
Nec contra defendo tuos neque sentio flictus.
Quod si tanta tibi est certandi innata libido,
Hungaricos pete miles agros: ibi maxima merces
Armorum est, et habent dignam certamina, laudem.
Invenies ibi, qui possit referire; parique
Saevitia tumidos animi contundere fastus.
Hic lamentando lessum faciamus oportet;
Si non dum in nobis lacrimarum exaruit humor,
Si non perdidimus sensum et momenta dolorum.
Quicquid es, et quanta es, o Hungaris ora, peristi!
Ipsa Salus non esse potest tibi porro saluti.
At tu, Christe, potes; tu vis. sed nostra volentem
Criminate frenis retrahunt, religantque catenis.
Inclita Germanis, Quarti nutricula Regni,
Eia age, resina lentum mage pelle veternum,
Ac monita Hungariae tandem sapere incipe casu.
Nunc tua res agitur: paries nunc proximus ardet:
Nunc dilecta tui scandit tabulata palat!
Flamma vorax; apicis iam culmina summa relucent.
Cernis, ut augustos Aquila illa birostris alumnos [(reading uncertain: print faded)]
Excitet Imperii: tantam ut restinguere flammam
Ocius approperent: nisi toto incendia nido
Grassari carosque velint exurere pullos?
Quid nos? o rata sit nunc prisca licentia Vatum!
Egererem, quae multa coquit dolor intus: et ad rem
Si minus ingenium, daret in dignatio versum.
Sed tempestive remini sci mandat Apollo,
Cur Tacitam fecisse deam te, Romule, dicant:
Harpocratesque iubet Aegyptius obvia signans
Ora salutari digito meminisse suum st!
Mercurii Morpheus narravit ab Austride terra
Auditu mirum, sed dignum hoc tempore credi.
Hic gemini fratres, ait, una matre creati:
Dissimiles sed uterque trahunt a semine mores:
Hic longe ventura notat, dubiisque paratus
Casibus occurrit, cauteque examinat omnes
Fortunae eventus. dictusque exinde Prometheus.
Ille instar pecudis non impendentia vitat,
Nec res ante videt: accepta clade gemiscit,
Et sero transacta dolet: Non hercle putaram,
Symbolon illius. vulgo hunc Epimethea dicunt.
Et nuper fratrem frater proscripsit, et abs se
Alter in exilium portare Promethea iussit.
Quem Turci laetis exceptum plausibus, omni
Consilio, qua pax, qua bellum, adhibere feruntur:
Cuius nos tanto rerum in discrimine facti
An pudeat pigeatve magis, non dicere promptum est.
Quamquam fama refert, ad amoena binominis Istri [Reg: Histri]
Castra Ratisponae summo iurata Rudolpho
Numina Primatum sapiente coire senatu;
Quei postliminio queat huc remeare Prometheus.
Haec Morpheus. Et cuinon plane lumen ademptum est,
Cernit in his umbris radiosa vibramina lucis.
Sed iam finis adest. Hunc voto solvere coetum
Et pietas rigidique iubet vis temporis ipsa.
TRINE Deus, Deus une, trium crudelibus ausis
Fulmina poenarum nos uno tempore plectunt;
Bellum, pestilitas, victus penuriae. Cur nos
Cur tot suppliciis simul, o Deus optime, mactas?
At qui tu Pater es; nos filii; et sanguine FilI [Reg: Filii]
Turba redempta tui! Sic nos. Quid Iova reponit?
Vos nequam filii: patrem genuina propago
Non temere irritat. Nunc ite: viaticum habetis.
PERVICERE iterum, quos vincere posse negabam
Hunc offirmatis, animum sua vota prementem
Consiliis: minus ut graver indulgere laborem
Ingeniique aciem, quamvis hebes illa, Sacrorum
Sollemni festo, quo se Catharina quotanis
Iactitat, aut potius quo nos iactamus ob illam,
Nos, qui Philosophi censemur; et aemula Musis
Quos studia exercent, numerique novemplicis augmen
Exaequat pariter. Neque me, nisi naris obesae es,
Et rationis egens, ratione carere putabis:
Quod me difficilem factu non magna rogantum [Reg: rogantium]
Praebuerim votis. Non haec mihi tradita curae est
Legibus, aut veterum sancito debita patrum.
Nec quisquam temere affectat monumenta laborum
Alterius desponsa operae, nisi perditus ori
Induat os durum canis illud, et exsuat omnem,
Frontis honestatem. Neque me coquit aestus honorum,
Aut amor ille sui titillat, ut improbus optem
Me versu clarare meo, ventosaque laudum
E pluteis hodie venari puncta iuventae.
Sat mihi, satque aliis sum pridem carmine notus,
Et plus quam cupiam: possemque indicta priorum
Multa pati, effreni quae praeceps ardor ephebo
Haud percocta satis vulgi eructavit ad aures.
Nec vis materiae tanto sese ubere rerum
Sufficit; ut, quos vel mediocres armat in ausus
Spiritus, ingenii vires aut vivida cultae
Ostentare queant linguae ornamenta: sed expers
Roris, in exsacca cultorem fallit arena,
Et quid dicendum est, quod non et diximus anno,
Et qui decursum praeverti proximus annum?
Nec quid me allectet, vel quid delectet, apertum est;
Cur hoc in versu mihi vel concinna venustas,
Vel grave subducta quaeratur fronte severum.
Hanc quoties aurem mordax mihi dictio rasit,
(Non etenim corio est obtentae elephantis, ut isti
Non penetrent punctus) ac si summe ore LUTHERI
Commendarim operas, imo de corde PHILIPPI:
Ac si liberius calidae peccata iuventae
Invectus fuerim: quaeque istis plura maligne
Affricuit scabies animi linguaeque flagellum.
AT vos et cineres et non mortale LUTHERI
Nomen, et hanc cathedram, ternos huc advoco testes
Carminis innocui. Tuque bis veneranda tabellis
Effigies, stupidum ligni pervince rigorem
Atque oculi transmitte aciem, penitusque remotos
Pectoris abscessus mihi perscutare [(perhaps: perscrutare)] ; videbis
Rectius in parvo tibi me sermone probatum,
Quam quibus immenso de te clamatur hiatu
Ilias interdum. Quod tu, cui fingere caecos
Nemo potest impune dolos, Deus optime, nosti.
Res dura exsilium, et rerum durissima: verum
Cernere privatum se libertate loquendi,
Quum libet; exsilo res omni durior illi,
Cui mens ingenui candoris et oris alumna est.
Sed quid ego haec autem nequiquam [Reg: nequiquam] ingrata, voluto?
Debet adhuc nasci ille cocus, qui noverit omneis [Reg: omnes]
Sic condire cibos, sapidi ut sint omnibus aeque.
Vitalesque ivit nondum iste Poeta sub auras,
Cui felix adeo formasset Suada loquelam,
Unus ut in magno probet omnibus omnia coetu;
Quamvis et pulchre et docte liquidissima, veri
Argumenta serat, quae tangi et tangere possent.
Usque adeo sua quisque fovet certamina secum:
Et pulchrum sit cuique suum: sunt cetera [Reg: cetera] nugae.
Sed quicquid fuerit, libertas illa Poetae
Ne pereat, nigrum qua nigrum, et candida quae sunt,
Candida, forti animo et recta cervice, vel ipsus [(reading uncertain: print blurred)]
Dicat in os Penthei Bromioque furentis Agaves.
Quod felix igitur, faustumque sit; annua nobis
Festa celebrandum est Catharinae dedita sacris,
Quae terras olim stupefecit et aetheris orbeis [Reg: orbes]
Doctrinae fama partesque implere virorum
Femina sustinuit, nulli nec ab arte, nec usu,
Nec linguae cultu quicquam cessura Sophorum.
Hinc non solum illam persuasum est numinis aura
Caelitus ornatam; sed et hac ornare precantes
Et posse et velle. Hincque adeo patrona Sophorum
Coepta coli est aetate patrum, cum nubilus aer
Sublustri maestam tenuit caligine lucem,
Inque pari pretio fuerunt Deus atque deastri.
Haec quoque perpetiens communes Leucoris umbras,
Sancivit, meritis ut divam laudibus ornet
Hanc Sophus, ac missam devota mente quotannis
Concinat: ut studio ac precibus permulsa, docentum [Reg: docentium]
Discentumque [Reg: Discentiumque] probe moderetur et augeat artes.
RECTOR, magnifico moderans haec publica nutu,
Tuque LOSERIADE, quem Pretzius albis adorat,
Quem virtus animosa suis heroibus aequat,
Cui mentem Pallas, Venus os decoravit, utrumque
Iuno divitiis, Saxo auxit honoribus amplis.
Et qui praeterea peregrinae sortis et agri
Auditum venistis epos, vosque ordine nostri,
Huc aureis [Reg: aures] , huc et facileis [Reg: faciles] advertite mentes;
Dum laudes Catharina suas me vate reportet:
Et iussu legis, si lex est, Missa canatur.
O dea, si qua dea es! quin o homo, si qua fuisti
Unquam [Reg: Umquam] homo! quod multi pertendunt ire negatum;
Atque illud plures, imo omnes, quotquot ab Orco
Persephones Italae, Christo duce et auspice, sacra
Praelucente facem Scripturae, animosa LutHERI
Eripuit virtus, caeloque ostendit aprico.
Quicquid eras, cuiatis eras; me iudice, nullum
Fortunare tuo potuisti numine coeptum:
Nec poteris hodie. Et surdas diverberat auras,
Qui prece cumque tuas impellere nititur aure.
Omnibus adscitis haec laudum summa tuarum est.
Iam sacrum Missae, si sacrum est Missa, quod olim
Caeca [Reg: Caeca] superstitio templis invexit avorum,
Ad legum monitus peragemus, at indole nostra.
Vos aperite caput, sanctoque calescite motu,
Inque habitum orantis formati, ita dicite mecum:
O ter-Sancte Deus, cui sedes arduus aether,
Et Pater et Fili, tuque indivisa duorum
Copula et aeternae non degener halitus aurae,
Tres numero, sed tergemina vi numinis uni,
Quas tibi debemus, ino quas possumus, ultro
Pendimus obnixas uno ore et pectore grates:
Quod non ad terram, ceu brutum ignobile, pronum
Afflixisti hominem, sed recto ad sidera vultu
Celsius erexti, et generosam caelitis aurae
Particulam et sagae rationis acumen, et artes
In quis grata tui sparsim exstat fama, docendas
Discendasque bonis ad postuma saecla nepotum
Legibus indultas voluisti: et tempore patrum
His quoque sic nostram decorasti Leucorida, ut iam
Victricem possit multis obvertere palmam.
Supplicioque tuas, IEHOVA, lacessimus aureis;
Ut, quae dona tuis hodie largitus et olim es,
Propria sint nobis, seraeque propaginis heres
Intemerata suis eadem transcribat alumnis.
Sic doctrina tuo de numine lumen in istis
Artibus inveniet, nomenque per ora piorum [(reading uncertain: print faded)]
Alterno sermone tuum cum laude volabit.
Hactenus oratum est. Sed quis, cui scandere ius est
Hanc cathedram, parteisque [Reg: partesque] cupit tractare Poetae,
Audeat hanc foedam Musis imponere culpam,
Ut vel inornatos patiatur abire, vel atro
Dente lacessitos obscure vellicet, olim
De studiis recte meritos et Oreade nostra?
Vel quis tam stolide mihi sit fastosus, ut hirtas
Nequiter obturet nostris sermonibus aureis [Reg: aures] ,
Si memori quandam versu rediviva bonorum
Nomina cantari praesens audiverit, absens
Imbiberit fando cantata decenter, ab ista
Praecipue cathedra, quam vivi Solis ab ortu
Solis ad occasum splendenti lumine famae
Illustraverunt; ubi tot miracla renatae
Edita doctrinae. Pro! quae mihi copia rerum
Suppeteret; quanta me possem ostendere pompa
Carminis? ante diem componat vesper olympo,
Et nox humentes [Reg: umentes] abiungat mane iugales,
Rursus et anticipent fugitivi sera diei
Altera: quam leviter revocatam ab origine famam
Vel pressis valeam narrandi stringere metis
Unius, LUTHERE, tui virtute paratam.
Hei, quam nunc cuperem totis agitare quadrigis
Agmina Musarum spatiosa [Reg: spatiosa] per aequora laudum!
Forsitan antiquis nil concessum Prophetis:
Haec nisi Festa suae transcriberet ordo Sophorum
Propria militiae; cuius pars ipse, meorum
Castra sequens, merito cognatis praelior armis.
Tu mihi primus ades, fortassis et unus: ad omneis [Reg: omnes]
Qui natus tamen anus eras divinitus arteis [Reg: artes]
Sorde repurgandas. tacito me; noscere promptum est,
Quem dictum cupiam: solum te nempe PHILIPPUM.
Credibile est, magni circumflua maenia Mundi,
Et valgo abstrusi fatales sideris igneis [Reg: ignes] ,
Et Genium, natale comes qui temperat astrum,
Naturae deus humanae, ceu foedere pacto,
In genesin iurasse tuam. coniuncta tenebras,
Ingenium poterant quae condere singula magnum.
Credibile est, docuitque eadem post exitus ingens;
Et ternas Charites, et ternas insuper Haras,
Terque deas ternas Heliconia numina Musas
Florenti sociata iugo plausisse choreas
Nascenti puero, trepidaque a matre rubentem,
Sublatumque solo teneris fovisse lacertis,
Atque almo lactis suctu nutrisse: rigatumque
Aonio sacrae Permessidos imbre, tepenteis [Reg: tepentes]
Volvisse in cunas, ac leni ambage moventes,
Haec pro somnifero cecinisse oracula lallo:
Incipe, care puer, solidis adolescere membris,
Qualis in aprico fecundi margine rivi
Nisibus occultis se subicit arbor in auras:
Ut vis ingenii, quo te Deus auxit; et auctum
Prodidit arcanis geniturae schema sub astris,
Debita maturo ferat incrementa vigore.
Tu puer audebis, vix grandi audenda iuventae:
Et vix dum iuvenis partes implere virorum.
Nec se ullo tantum Rhenus iactabit alumno:
Nec doctos inter, quot habebit Teutona tellus,
Tot docta ingenio miracula cernet in uno.
Graeca tibi Peitho, Sirenque Latina, potensque
Hebraei Suadela iugi, tres triplice linguam
Flore venustabunt: ut quae paedore situque
Obsita squalescunt [Reg: squalescunt] auctorum sensa, nitori
Restituas, claraque hominum sub luce reponas.
Tu Logicae fabricas tortique sophismata nodi
Carnifices imitatae rotarum Ixionis orbes,
Queis [Reg: Quibus] torsere diu servae dispessa iuventae
Pectora, et infami suffocavere reatu;
Altius impacta, flictu sapiente, bipenni
Disicies; artemque nova rationis amussi
Rursus ad ingenuos antiquae lucis honores
Formare institues; ac pubem simplice filo
Gnossiacae duces adoperti semina Veri:
Quin et civilis moderatrix Ethica citae
Florentem accipiet te formatore colorem:
Quin etiam caecos naturae evolvere mores,
Quid lucens mundus, quid spiritis ignis et aer;
Quid latices frigentis aquae, quid et arida terrae;
Et quaecumque suo concors discordia coetu
Conciliant elementa, quater sociata propago;
Tu rite instabis: Scitumque mereberis istud:
Felix qui potuit rerum cognoscere causas.
Tu decus historiae; specimen tu nobile, quantum
Polleat humanae vis indolis. omnia magnus,
Omnia quod Phoebus nobis, id habebere quondam,
Cum Sapiens Saxo Ludum fundabit ad Albim
Te praeceptorem non pubes sola, sed ipsi,
Qui praeceptorum fungentur parte, vocabunt.
Quin et nulla tuas isthic oblivio laudes
Obruet. et cum iam fatale expleveris aevum;
Inventus semper dabitur, qui cara PHILIPPI
Nomina sollemni [Reg: sollemni] Witebergae voce ciebit.
Hactenus. Et cui non spiramen naris opertum est,
Quid sit, odoratur: et ni nos livida tabes
Abstrahat invidiae, verum has cecinisse fatendum est.
Nec me transversum rapiet sententia Crispi,
Qui negat in tanta meritorum laude PHILIPPUM
Censeri merito: cum lumen clarius omnes
Transfusum nostra sit tempestate per arteis [Reg: artes] .
Fortasse. at noctis furvas te pone sub umbras
Atque alios iuxta crudeli caede furentes
Teque impendentes: et quis tibi primus in aestu
Suscitet igniculum, quo praelucente periclum
Defendas capiti. nonne hunc plus omnibus unum:
Et fecisse putes et grata laude potitum?
Quamvis sexcenti post ex hoc igne secuti
Lampadas incendant, atque omnia luce frequentent.
Res facilis factu est inventis addere cultum.
Hei, quam multorum lolio sterilesceret arvum,
Ni vitulae sollerte MELANCHTHONIS illud arassent!
In cultu Sophiae dico: nam cetera non sunt
Huic decreta loco, nec curae debita nostrae.
Quamquam multa etiam sacri mysteria Verbi
Eruit e tenebris calami virtute, librisque
Tradidit ingenuis sero spectandae nepoti
Ad claram lucem. Num quicquam coxerit intus
Quodque subaerato mendosum tinniat auro,
Non scrutor: fecere alii.calidumne PHILIPPUS
An gelidum biberit; panem atrum anne ederit album,
Privatus conviva domi: seu denique CALVUS
Sive capillatus fuerit, non curat Ofellus.
Illius ingenuum ne quis sophos inquinet, omni
Iure procurandum est, magni quos provida virtus
Saxonis hoc iussit suggestu instare cathedrae.
Pro se quisque datas contente exerceat arteis [Reg: artes] .
Tu logicas exterge acies et acumine firma,
Et laevore [Reg: levore] paris Speculum morale polito:
Haec duo cum Princeps velit uno Marte doceri.
Tu Physicas rerum penitus scrutare latebras.
Vosque Mathematici, quibus est mos ire per altum,
Ac superum tentare domos, animoque rotundum
Pellustrante [Reg: Perlustrante] polum distantia sidera vestris
Acclinare oculis; iussos urgete labores,
Et volucreis [Reg: volucres] memorate rotas, legesque rotarum
Queis [Reg: Quibus] replicant solitum constante volumine gyrum.
Stellarum docto signate in pulvere motus,
Quales sollicito deprendit pollice quondam
Memphis acuta suis numquam inficianda [Reg: infitianda] patronis:
Quae moveant momenta polum: quis certus in ast is
Error; in obsuris numeri quota puncta tenebris
Defectum teneant Solem: quae linea Phoeben
Damnet et excluso pallentem fratre relinquat.
Quaeque perenne ratos distinguant tempus in orbes
Ceterae; praeceptis docili monstretis ephebo:
Et qua quisque potest, artem stabilite minantem
Comminus interitum. Dementat opinio multos;
Si memori norint animo depromere quinos
Zonarum tractus, septenaque monstra Planetas;
Filaque dispositis vicibus comitantia caelum,
Per quae dirigitur signorum flammeus ordo,
Non dico in caelis sed crassi in fragmine ligni
Posse recensitis digitorum expendere nodis,
Atque, ARIES, Taurus, Gemini, Cancer, Leo, Virgo,
Libraque Scorpius, Arcitenens, Caper, Amphora, Pisces
Dicere; quae citius possunt disci atque doceri
Quam faber impingat soleas ex aere caballo,
Posse vel Astronomi titulosque merere Magistri.
Vos ite his contra, turpemque afferte pudorem,
Qui numeros abaci sectoque in pulvere metas
Aut nihili pendunt, aut stulta fine cohercent.
Vosque Professores, tenerae qui daedala pubi
Munera Linguarum triplici sermone politis;
Hoc agite: et doctis horum os obtundite dictis,
Qui stolido audebunt dissensu tendere contra.
Res pulchre inventas non pulchris dicere verbis,
Est in polluto mala aurea ferre catino.
Tuque Poeta, tuas inprimis exige parteis [Reg: partes] ,
Et Phoebum et Clarias decima cum Pallade divas
Adsere vindiciis: et, quas adspergere [Reg: aspergere] quidam
Affectant maculas, purgatis elue limphis [Reg: lymphis] .
Pegasus afflictus summi pedis excitat undam:
Sed nosti, qualem? non crasso humore [Reg: umore] iacentene
Colluviem, aut quae sit fetenti turbida limo:
Sed fontem salientis aquae, quae purius auro
Clarius electro tempe Cyrrhaea bicorni
Interfusa iugo lapsu transmittit, et almum
Sufficit aeterno potantibus inde liquorem.
Scisne, haec quo tendant, hodie cui tanta lubido est
Evandri cum matre loqui, sapidique medulla
Pollinis abiecta siliquis et furfure pasci?
Ad verrucosos Charitum, inquis, planitus ocreis [Reg: ocres]
Degrumabo viam, et topper verabo, truones
Ruspari ut linguae decermina casca potissint,
Non haec attegri suppique investis apludam;
Sed quam cinctuti pappum evannare saperdae.
Quid vos, o pubes? ego non intelligo: et ipse,
Quod liquido iurem, se non intelligit auctor.
Ac nisi me tam spissa virum manus undique cingat;
Clamarem, insidias vati die fendite; prodor
Aut praesens venalis agor sermone bilingui.
Sed quei fungus ego Francoque sub aere natus,
haec caperem sacris tantum concessa Poetis!
Scilicet hic Linguae prisca est et sola venustas!
Cetera de trivio: quid enim Maro, Tullius. Umber,
Livius aut Naso, quos illud Caesaris aevum
Laudat et Augusti, Latiae sint regula Linguae:
Cum dicant pueris verba intellecta; nec hilum,
Quod vel miretur, vel re dignum aestimet ulla,
Cui grande ingenium est, narisque emunctior usus.
At mihi, nescio quis (nec enim res semper ad omnes
Iam felix meminisse meum est) iuratus apertis
Respondit verbis; et habebant pondera Veri:
Si vel Virgilii coquus, aut Ciceronis agaso
Dixet ad hanc faciem, deturbati ambo fuissent
Furca [(reading uncertain: print faded)] praecipites, stabulo iste, atque ille culinae.
Vos vestras curate, suas (quod spera) Poetae
Curabit partes; et in hanc sermone pedestri
Incurret sectam, quam primum Comica socco
Musa pedem exsuto Truculenti Plaude merebit.
Quod fortasse brevi, superat si vita, futurm est:
Nec mendax vestram casso spem ludet hiatu:
Ipse me a promitto side; ne spernite praedem,
Qui pro communi rem perfecturus amico est.
Hoc etiam nobis Sophiae doctoribus esto
Inculcatum hodie: ne quis sollemnia credat
Sacra profanari, si comperiatur omitti,
In quod committi, nobis sit grande piaclum.
Relligiosa novem coluit Sapientia divae
Musarum titulo: nec erat rationis inops res:
Omnes ingenuo nexas per mutua nodo:
Omnibus aequus honor: nolle et velle omnibus unum:
Nec tantum consorte satu, sed amore sorores.
Nosque novem Musis numero sumus aemulus ordo.
Fas igitur, studii quos una professio iungit,
Simus item socio conserti pectora vinclo:
Nec fronte adversi speciem simulemus amica,
Averse tergo contranitamur, ut olim
Manoadae vulpes. Hei quo, dulcissima rerum,
Mascula simplicitas nivei candoris abacta es!
Oremus. semper grave et immutabile sanctis
Pondus adest verbis: et vocem fata sequuntur.
CARE Pater (nam quo potius te nomine dicant,
Quos formasti homines, quos nutricaris, et ab se
Degeneres proprii revocasti sanguine Filii?)
CARE Pater, Deus omnipotens, protendimus ambas
Spe pleni, sed rerum inopes, ad sidera palmas.
Haec studio Schola nostra tuo res digna videri
Possit, et invidia tabescere sentiat hosteis [Reg: hostes] .
Qualis in hunc fuit usque diem; quae sola mereri
Anon-ingratis poterant longo ordine grates.
Nos clandestinis surgentia sraudibus [(perhaps: fraudibus)] urgent
Arma domi, manifesta foris: ab utrisque periclum:
Nostrae tamen Schola salva tui sub numinis umbra est.
Importunae vigent annonae incendia passim,
Et miseranda fames nimium res fregit eduleis [Reg: edules] [(reading uncertain: print faded)] :
Nostra tamen Schola salva tui sub numinis umbra est.
Undique foeda lues atroci incanduit aestu,
Funestavit agros, exhausit civibis urbeis [Reg: urbes] :
Hic etiam letale aliqui traxere venenum:
Nostra tamen Schola salva tui sub numinis umbra est.
Utque diu salva esse tuo sub numine possit,
Tu noster sis, nosque tui. si scindimur, actum est.
Nemo hominum in terris, in caelis nemo deorum est,
Qui possit nobis aut qui velit esse saluti.
Florida Saxonicae, iuvenes, tria germina Rutae,
CHRISTIAS Augustum quae dextera sevit in hortum
Marchiaco traducta solo; vos dentque Musis
Absentes arcesso meis cunctaque theatri
Applaudente manu nostratibus infero Sacris.
SALVE prima tui, CHRISTIANE, Parentis imago;
Egregium spectamen Avi: Spes maxima Rutae:
Et tu spes Rutae Salve altera, IANE-GEORGI:
Tuque, AUGUSTE, Puer Rutae spes tertia salve.
Una omnes salvete mihi, spes Prima, Secundae,
Tertia; quos itero, CHRISTIANE et IANE-GEORGI,
Tuque AUGUSTE: novis et sensim insuescite curis,
Ac Patriae magnos repraesentate Parentes.
IT E. satis dictum est: bis coetum solvimus, Ite.
QUAE NON audisti, non auditurus es, audi,
Quae non vidisti, quae non visurus es unquam [Reg: umquam] ,
SACRA vide. parat ista Dei Phoebique sacerdos.
HAEC est illa dies, qua per stata sidera Mundi
Centenos abiit circumfluus Annus in annos,
Huic Academiae Primi puncta ultima Saecli
Expediens, et puncta simul primaeva Secundi.
Mene rogas, Tanti nobis qui muneris auctor?
Quis? nisi qui Maris et Flammae, Telluris et Aurae
Concilio, quod inane merum fuit ante, creavit
Omnia, quae gremio vastus complectitur Orbis
Inque suos caeli convexa volumina cyclos
Tornavit volucri levitate: ut perpete lapsu
Momentisque suis raptum sine pondere pondus
Sese libraret: Passimque ardente pyropo
Splenderet laqueare poli Solisque ducatu
Ac Lunae, tacitis formaret legibus aevum.
Quique etiam iussit torpente voraginis umbra
Eruere ingenuo Rationis acumine lucem,
In qua vis Pulchri micet et sapientia Veri.
Quique huic nempe bono, ceu gymnasiarcha palaestras
Institui voluti, quis se vigor indolis altae
Exercere queat meliorum indagine rerum.
Ille Deus tanti dedit incunabula coepti,
Ille incrementum, et primi divortia Saecli.
Illi debetur, quanta est ea gloria, soli.
Illi debemus, quot mens capit intima grates,
Et qualeis [Reg: quales] trahit et quantas hic spiritus; et quot
Et qualeis [Reg: quales] quantasque valet mea lingua profari,
Quid mea? vestrum adeo cunctorum linguae profari,
Mens caperet, et trahere spirantis anhelitus aure;
Tot nos et taleis et tantas scilicet omnes
Pro tam praestanti debemus munere grateis [Reg: grates] .
Ingens debitio est: et quam vix ire solutum
Possumus. audendum tamen est, ego verba praeibo:
Ista sequi tacita pietate ac pectore vestrum est.
Tu, qui stelligeri cursum moderaris Olympi
Irrequiete quiete, Deus: Pater unice Filia
Unigenae: qui post humanos induit artus,
Ut possit monstrare Deum: tuque Ignis in igni
Spiritus aeterno: Deus uno in numine triplex
Nomine: pro merito grates tibi solvimus uni.
Unius res cuncta tui est. Te, te auspice nostrum
Coepit Ephebeium: te praeside conservatum est.
Te duce, grande sui, quo iam valet, augmen adepta est,
Nomen et augustum, quod Fama propagat ad orbem,
Unde venit Titan, et nox ubi sidera condit.
Pro te, proque sacra quod gestum est indole Verbi
Hactenus, omne tuo solius numine gestum est.
Quodque hodie decies denos haec Leucoris annos
Computa at et primi Centena volumina SAECLI
Claudit; et a tanto non est absorpta procellarum
Aestu, quos Erebi Tybridisque [Reg: Thybridisque] ruebat aquae vis;
Non opis humanae est! operis manifesta patescunt
Argumenta Dei. Deus ista patravit; et huic nos
Debemus grates: quas et nunc solvimus. ab! quid
Solvimus? his meritis aeterna solutio non est
Solvendis. Etsi grandi subsellia versu
Fregero; si duros sinuosi fornicis arcus
Rupero; meque adeo: sat dignas solvere grateis [Reg: grates]
Non tamen evaleo. Sed enim miserescere nostrum,
Mens divina, soles. Bonitas tuae Numen adaequat.
Solvere saepe tibi est; non solvere posse, fateri.
Ecce pater! Pater, ecce! manus protendimus ambas,
Corque una trahitur, caelumque minatur, et illud
Cor spirat patrium. satis, ab satis esse putato,
Unas pro innumeris meritis tibi pendere grateis [Reg: grates] .
Pendimus (ecce) unas. et cum tu saepe datorum
Prodigus innumeris grates pensaveris unas:
Hoc te pro innumeris nunc unum, eque omnibus unum
Ista rogat cunctae spisissima turba coronae;
Ut, quam centenos propior tutatus es annos,
Hanc Academiam porro tuearis, et illud
Nobile depositum sacrosancti dogmatis una.
Namque hoc non salvo, quid opus salvere Lyceum?
NUNC quoque denarrabo, Deus quos ille volebat
Munia delatae praestare vicaria curae.
Ecqui sunt? Est, qui primum INCHOAT hocce Lyceum:
Est, qui CONSERVAT: est et qui FUNDAT: et est qui
Collapsum INSTAURAT: quique ORNAT et AMPLIAT; et qui
CONFIRMAT: quique ista suis FOVET integra nervis.
His etenim TITULIS, qua se primo obvia muro
AUGUSTAE substructa domus cenacula pandunt,
Saxoniae Proceres statuas potuere mereri.
Hi pariter mihi carmen erunt: hoc limite Cleio
Nostra laborabit. Et quamvis densior [(printer); sic: defensior] instet
Gestorum series, laudumque sequentibus undis
Obruar: audebo tamen, et stringam omnia pressis
Narrandi metis. Tu primum duxeris agmen,
FRIDRICE, Imperii pars augustissima: cum quo
Ipsa suum commune [(reading uncertain: print blurred)] habuit Sapientia nomen.
Instar in hoc quantum est! (animos advertite) cum quo
Ipsa suum commune habuit Sapientia nomen.
Laus olim palmaris erat, penetrare sacratae
Regna Palestinae, et Solymam Christique sepulchrum
Ferre sub aspectum. penetravit hic: omnia coram
Sub visum tactumque dedit. Penderene muro
Cernitis hoc tabulas? Adversa aversaque Christi
Depositi facies ea patrum credita saeclo est.
Ille hanc suspendit Solymorum ex orbe relatam.
Ille hanc exstruxit muris ingentibus Arcem
Turritasque minas: ille hoc venerabile Templum
Nunc meritis insigne suis et honore Sacrorum.
Hoc auctore Domus surrexit et illa, supremae
Urbis apex, portae decus et tutamen Elystrae:
Primum Augustini, post nomine clara Luteri;
Nunc utriusque simul; quantumvis debita neutri.
Ille rudi posuit duo Formatoria pubi,
Quaque Professores sacrum sophos atque profanum
Exercere queant. Sed et illum e robore querno
Undeni compage iugi super Albida pontem
Construxit, docuitque fero sub gurgite Nymphas
Aoniae calcata pati vestigia turbae,
Magni animi res sunt, ob quas nonnemo triumphum
Postulet, at nihil hoc, prae quam quod dicere possem,
Me tempus sineret. Quo pacto inviserit heros
Commitia Imperii tricesima, vique probata
Consilii ornarit. poterat qui dignus haberi
Caesareas tractare vices pro Caesare trino:
Quin Sceptrum et Sphaeram Diademaque Caesaris ipsum.
Imperii gestare bono. Sed, Carolus esto.
Caesar, ait: pro me Caesar mihi Carolus esto
Hei mili! quantum animi fuit hoc in pectora robur,
Ultro delatos tanti contemnere regni
Fasces, quos alii vi, fraude et sanguine quaerunt.
Hic Acade miae posuit fundamina nostrae,
Quae nunc centenos numerant feliciter annos.
Scilicet haec ille Urbis erat praeclarus ab auro
ANNULUS: huic auro radiantis gemma lapilli
Deerat adhuc; non illa, rubras Orientis adundas
Quae legitur: sed quam ille Oriens demisit ab Alto
In fortem Israel, qui sanguine purpurat Agni.
Annulus huic potius gemmae fuit aptus et aurum.
Eruit hanc lutera manus, fabreque politam
Inserit huic auro. Iam splendet utrumque corusco
Sidere; iamque Italis oculos perstringit ad urbem
Tibridos [Reg: Thybridos] : ipse etiam Romanus Iuppiter horret
Lucis inadsuetae [Reg: inassuetae] penetrabile fulgur oriri
Monte Palatino. iam sacra infausta notari
Incipiunt. sua iam meretrix Babylonis in antro
Spectari secrata dolet. Nunc tempus agi rem,
Cacus ait. Propere pereat Gemma, Annulus, Aurum
Cum Fabro, (Luterus erat faber ille) sed et qui
Auro, qui Gemmae, qui Fabro praebuit umbram
Hospitii. hospes eras Sapiens Friderice. Sed aurae
Disque trahebant, disque sipabant [Reg: suppabant] cuncta minarum:
Cuncta minarum disque sipabant [Reg: suppabant] disque trahebant.
Hac stabat Deus: hac stabat Fridericus. Et ausit
Ab Iove Romano quisquam praesumere tantas
Armorum vires, contra hoc ut staret in armis?
Tunc se magnificam fecit Tetzelia virtus,
Vaenales [Reg: Venales] satagens nostris obtrudere merces;
Qualeis [Reg: Quales] , me tacito iam quivis novit ad unguem.
Videris hic animi curis mordacibus aegros
Commissi taedere sui: gentemque picatum
Autolyci rogitare, Meo me crimine quanti
Posse putas solvi? cui mango; Nempe fide nos
Mercamur Graeca: si prompta pecunia, centum
Pende coronatos, et crimine liber abito.
Auro se meretrix, auro sicarius, auro
Sacrilegus purgat. Nullum purgantius auro
Natum smegma fuit. Purgatis ordine noxis,
Ecce incestificus germanae matris adulter,
Quanti, ait, incestus solet heic [Reg: hic] vaenire? talento.
Heu pretium impensum! quid tum? ne nummus abesse
Hinc potis est: Quaestor Latiae sic aestimat aulae.
Ergo ideo in pretium redigi peccata potissunt [Reg: possunt]
Omnia? sic, possunt. Peccatum tam grave nullum est,
Cui non par aurum possis expendere contra.
Nimirum haec illa est fraudum sutela piarum!
Hos non ulterius procedere passa furores
Mens animosa Deo Luteri; Ergone putasti,
O scelerum caput et mentito vicarie Christi,
Isto auri splendente luto vaenale [Reg: venale] parati,
Quod meruit nobis et morte et sanguine fuso
Filius Omnipotentis heri? sicne ergo deinceps
Ipsa Sacramenta, ipsa elementa, cruentaque Christi
Vulnera Tetzelio et Caelum vaenale [Reg: venale] sit ipsum?
Hoc Deus, hoc prohibeto nefas. hoc limite vendax
Haereat iste furor. pereat Tetzelius, et qui
Cauponari animis hominum ius fasque putarunt.
Occidat Indulgens, Indulgens occidat hydra;
Occisam tumules; tumulumque hoc carmine signes:
HEIC [Reg: HIC] prostrata iacet Latii Indulgentia Papae
A capite ad calcem, cumque omnibus intestinis.
Istas, credo, fores bipatentibus obvia valvis
Nunc etiam impacti vestigia prodere clavi,
Quo Christi meritis affixa est plena papyrus,
Plena Sacro fidei: solido plenissima Hero.
Tuque adeo caeptis [Reg: coeptis] indulgentissime vireis [Reg: vires]
Christe dabas, ne porro tui pretiosa cruoris
Purpura sacrilego vaenum prostaret abusu.
Tu, Friderice, tui pro nominis omine, pacem
Curabas: quae certa rei nutricula tantae est.
Et non e tumulo hoc viridis nova [(printer); sic: virida novis] germina, Rutae,
Non violae, non paciferae nascantur olivae?
Quisquis es, huc specta: sed et huc. e marmore sensum
Disce Friderici: Pietatis imago sub illo est:
Illic, qua duxit Lysippus in aere Togatum,
Quaque Polycleti [Reg: Polycliti] formavit lima Sagatum,
Disce Fridericum bellique domique paratos
Offirmasse animos sano pro dogmate Christi.
O salve, Friderice, tuo sub marmore: salve,
Et tibi, quae primi decurso tempore Saecli,
Gymnasii Templique tui quota portio Vates
Carmina iam libo, votivi turis honorem
Esse puta, et meriti meritis ingentibus umbram.
UT fato Fridericus obit, tu dive IOHANNES,
Imperium pro fratre geris: sic indole fratri
Par similisque putes ut fratrem in fratre renatum,
Quanta periclorum pro Relligione renata
Hauserit: et quantis civilis Erinnys, et istae
Rustica tempestas Corydonum exosa dynastas,
Sedata aerumnis fuerit, non dicere possem
Sat digne; non si pariter mihi vertice laeto
Nectat odoratas et Smyrna et Mantua laurus.
Id vero augustum est, quo non augustius allum
A Ponto Eoo supra Maeotidis undas
Sol unquam [Reg: umquam] vidit; quando hoc augusta magistro
Augustae exbibita est Fidei Confessio nostrae.
Heic [Reg: Hic] animis opus et circum praecordia ferro!
Heic [Reg: Hic] stabat Caesar, Procerumque tremenda potestas
Europaei Orbis: stabat cum fulmine torto
Clemens non clemens Romanae Iuppiter aulae.
Stabat et inventrix scelerum furialis Enyo:
Nosce tuas vires, Saxo: nova sacra Luteri
Excute ni facies; hoc caelum, atque omnia caeli
Numina testamur; Tu, cum regione peristi:
Cum regione et relligione hac interiisti.
Seu peream, sive inteream; doctrina Luteri,
Illa Dei doctrina, meo de pectore numquam
Cesserit: hos caelos atque omnia Numina testor;
Saxo ait. O cedro vox incidenda! quid autem
Cedro? caelo ipsi. Qui transis cumque sepulchrum,
Hosque ex aere vides, atque hos e marmore vultus;
Dic tecum: Heic [Reg: Hic] viva est animi Constantis imago.
IAN Friderice patris patruique binominis haeres [Reg: heres] ,
Virtutes utriusque geris. visne amplius addam?
Vellem! ni laudum summarum summa fuistet,
Germanum ostendi specimen patruique patrisque.
Hic nostram aggesto circumdat [Reg: circumdat] Oreada Vallo,
Et tutos habitare bono iubet auspice muros
Quique docent arteis [Reg: artes] , artesque docentur: et amplo
Aequa Professorum-meritis stipendia sumptu
Ordinat: his Templum hoc largitur, et omnia Templi.
Invidere ipsi quamvis heic [Reg: hic] fata sepulchrum.
Vinariae situs est, hunc postquam Caesar in armis
Victorem vicit: capientem coepit; avitum
Ensiferi decus et trabeam cinctumque galeri
Abstulit, Imperii Septemque insigne viratus.
Carceris ingenui tandem custode remoto
Iussus abire domum est. Abeant, ait, omnia Sorti
Ludibrium. modo Christe veni, modo Christe maneto.
Gemmarum radiis stellata monilia reges
Exornare solent. tua, Ian Friderice, cicatrix,
Quam geris adversa, Fidei pro dogmate, mala,
Te decorat plus quam baccata [Reg: bacata] monilia regum.
Siquid in hoc esset Lysippi aut Mentoris ungue,
Haec tumulo ipsius legerent insculpta nepotes:
HEIC [Reg: HIC] Ian-Fridericus situs ille est; martyr Iesu,
Dux afflictorum: Constantis gloria palmae:
Spectamen Fidei. Christianae Sortis imago [(transcriber); sic: imgo] .
Nunc ades, Henricide, virtus Mauritia. primi
Pubertate aevi laudum festinus adibas
Vix tentanda viris. tu belli fulmen haberi
Turcorumque horror poteras. tu Martia proles
Ausus es undecies belli tentare furores.
Sed non hocce loco, non hoc mihi tempore fas est
Ordine bellorum tantas evolvere moles.
Nunc tantum pacata fero: quibus Urbis alumni,
Artesque et Pietas atque haec Academia florent.
Tu disturbatas bellorum turbine Musas
Cogis in antiquas meliori numine sedes.
Salve mauriti: nisi te tua fata sub ipso
Flore iuventutis properata morte tulissent,
Implere Europae factis ingentibus Orbem,
Et magno poteras vocem lassare Maroni.
Fraternas, AUGUSTE, obiens parteisque [Reg: partesque] decusque
Protinus augusti mensuram nominis imple.
Ipsi res operi fecit pondusque fidemque.
O Auditores! equidem si carmen in unum
Tantarum enitar cumulos advolvere rerum,
Promptius hanc alio templi traduxero molem.
Si partem tacuisse velim; quodcumque relinquam,
Maius erit: seu pacis opus, seu Martis adornem.
Quis fora Saxoniae sub Iura coegit et Aequum?
AUGUSTUS. quis se pro Relligionis amussi
Tota mente animi, totis et viribus; aure
Vi magna, et toto devovit tempore vitae?
AUGUSTUS. quis tot nummorum milia [Reg: milia] fisco
Exauctura novis antiqua salaria, donat?
AUGUSTUS. Salve Dux augustissime: salve
Nil non augusti tam augusto Principe gestum est.
Sed Carthago mihi es: de qua siluisse putatur
Laus maior, quam pauca loqui. Quidni ergo silerem?
AT non te sileo, CHRISTIANE, Augusta propago:
Quamquam qui possum sat honoro dicere versu,
Qui patris et patrui geris unus utramque figuram?
In te spirabat Patrui vis Martia: Patris
Regia serietas. Par ardor utrique Sacrorum
Parque profanorum. Patruumque Patremque gerebas.
At non ista diu tenuit Fortuna favorem:
Cum vix ostensum tantis te deicit ausis,
Inque uno geminos Patrumque Patremque trucidat.
Usque adeo summis diuturnum stare negatum est!
Tu tamen interea, FRIDERICE-WILHELME, secundas
Pergis obire vices, patriamque extendere curam,
Pingatur ab Apelle Boni mihi Principis eicon
Viva Friderici Gulielmi exstabit imago.
Crede mihi, o Princeps: tum demum oblivia sumet
Haec Witeberga tui; cum sic mutaverit axem
Foederibus [Reg: Foederibus] Natura novis: ut flumine verso
Saxonas hos Maenus [Reg: Moenus] , Francos hic irriget Albis:
Eurus ab occasu, Zephyrusque feratur ab ortu.
ECQUID habes, AUGUSTE, animi: si tanta tuorum
Gesta recensitis audis educere fastis?
Credo ego, si pro me Luteri illa, illa Philippi
Posset imago loqui; te sic, AUGUSTE citarent:
Heic [Reg: Hic] Rhodus: hic saltu1 Teque hac. Auguste, tuorum
Posse et Velle Rhodo saltare, quis ambigat amens?
Iam nunc maturis annos transcendere factis
Moliris: spondetque parem vigor indolis ille,
Membrorumque modus, vivique modestia vultus.
Tolle oculos, AUGUSTE: tui Sapientis imago
Haec est Friderici. si qua os in verba pateret [(printer); sic: peteret]
Adspectumque oculi, teque hic se pone nepotem
Purpurea fundata sui sub epomide Ludi
Rectorem magmenta hodie curare videret;
Quae censes ipsum ruiturum in verba? labascit
Vox mihi. tu potes haec, AUGUSTE, expendere tecum.
ECQUID et in laudes haec per sollemnia festi
Ibo Poeta tuas, CHRISTIANE Secunde? secundis
Quem pridem auspiciis Saxonia vidit in altos
Electorum Enses, Aquilaeque biverticis alas
Surgere Romanas, ipso gratante Rodolphi
Numine Caesareo. Quam vellem! et carminis esset
Prodiga materies: sed enim semihora labori
Iam detrita meo est: et Curatoribus istis
Circum scripta suas urgent modo singula metas.
O CHRISTIANIADE, laudem sit pompae tuarum;
Tam faustos habuisse dies, et Numen amicum:
Hoc ut Athenaeum Primi sacra IUBILA SAECLI
Auspice te titulisque tuis sumptuque celebret,
Et quae cras vobis Rhodomanni Suada sub isto
Pertendet celebrare tholo, sermone pedestri:
Quum decies senos et quattuor ordine longo
Hic septemgemina clarabit in arte Magistros.
Tu CHRISTIANIADE, (iucundum hoc nomen ab ipso
Omine saepe cito) fac ut hac cum alude Lyceum
Perpetuet nostrum. Par laus, servasse repertum,
Et reperire novum. qua nunc contentus abito.
AT vero laudes heic [Reg: hic] instaurate Iehovae,
Qui supra astriferi tabulata nitentia templi
Gymnasiarcha sedens laudum fecunda suarum
Argumenta gerit. Qui sacramenta Lyceo
Dixisti pubes, mystaeque patresque Lycei,
Et qui spectatum sacros venistis honores
Et qui spectandi; pariter laudate Iehovam.
Vox hodie canat assa, canat vox mista Iehova.
Arida clangentem se buccina frangat in auram:
Ductiliumque tubarum animae taratantara raucum
Eructent crepero per torta volumina tractu:
Tympana tenta tonent. follisque sequentia flatum
Organa multifido clangantque boentque sonore:
Errantique canore chelys; hilareque tremiscens [Reg: tremescens]
Fistula, panduraeque fides et setiger [Reg: saetiger] arcus:
Et quicquid Nerius et Flatu et denique Pulsu
In dulces animare potest mens docta sonores:
Omnia nunc meritis plenum laudate Iehovam.
Quicquid erit, quodcumque homines fecere merendo:
Servavit nostrum, servabit Iova Lyceum.
SIC celebrata mihi PRIMI sunt IUBILA SAECLI.
Sed quis in hac turba de tot modo milibus edet,
Nunc ubi sit Vates, cui sunt celebranda SECUNDI?
Quisquis eris, cuiatis eris, o postume Vates,
Haec mea post Centum si Carmina legeris annos,
Quaque ego nunc, cathedra steteris Orator eadem;
Dic: Cineres, ubi sitis ubi, salvete Poetae.
Sic tibi, sicque tuis, prae me Francaque Columba,
Attica cantando possis Philomela videri.
Sic tibi; sic nostro sint omnia salva Lyceo:
Omnia salva tibi, sint omnia salva LYCEO.
FINIS SACRORUM LIBRI II.