INcubuit nox atra solo, tenebraeque profundae,
Excita vis orco, lapsum consumere mundum,
Ac stygii manes, Furiae, Phlegethonque minaci
Terribilis vultu, vinclisque et carcere rupto,
Grande agitare nefas, ima caligine quondam
Tentavere, suis armis et mole feroces,
Et maris et terrae cladem dam numque ferentes.
Donec flammifero delapsum Numen Olympo,
Sole novo irradiat nostrum nomenque genusque,
Natus homo, nec homo solus, sed Numine plenus,
Tectus carne Deus, Deus et Jessaea propago.
Prodigiis stupet illa dies, et gloria caelos
Implet, et Oceanum penetrat, terrisque coruscat;
Qualis ab Eoo resplendet dardine fulgor,
Aut quando micuit densa sub nocte Bootes,
Aut qualis lucet caelestis flamma sub umbris,
Sive imitans caeleste aliquid splendore Pyropus.
Virgo parit (mansura fides mirabilis ortus)
Aequaeva gnatum cum Maiestate Parentis,
quem regem non Roma dedit, nec purpura Graium,
Neve Quirinalis nascentem cinxit amictus,
Nec pulchrae ornarunt trabeae, nec eburna curulis
Vexit: in angusto praesepi vagiit infans.
Non phrygium monstrabat opus cunabula sancta,
Sarranusque aberat cultus, Tyriique tapetes,
Aurataeque togae, fasces ostrumque superbum:
Tantumque in duro recubabant membra cubili,
Membra Dei ac hominis, numquam contagia passi,
Nec vitio, aut usu quodam temerata profano.
Ergo caelestes rupere silentia turmae,
Et varium cecinere melos, paeana sonantes,
Inceptumque sacro geminantes ore celeusma,
Fantur ita, et primos pastores rure salutant:
Romulei generis servator nascitur orbi,
Induit humanos artus, et ab ubere pendet
Virginis omnipotens Deus, atque amissa reponit
Gaudia, et aeternas recludit gentibus arces.
Astat vile genus, sed non violabile, campo,
Mulcentique aures cantu laetatur, et aptat
Sanctis verba modis, admittit in aethera plausus
Haud ingrata Deo gens, et plane inscia suci.
Ipsa novas sese in formas facundia vertit,
Non mentita Deum, nec tunc ignara canendi
Relligio ostentat votis se et vocibus unis.
Inde peregrinas nati fama occupat oras:
Pars sese attollunt animis, vidisse fatentes
Stellam, quae supero non gyrabatur in orbe,
Indicium mirandi operis, quod carmine trado.
Exit Persa Magus, lumenque ducemque secutus,
Grande puerperium contatur, et ardua portat
Pignora, avae nullis delebunt tempora fastis.
Inflammatus amor properat per dura viarum,
Bethlemumque petit, sanctum molitus honorem,
Cernua se ponit pietas, et limen adorat,
Angustas interque casas non frangitur ardor,
Crescit enim, et gaudet socios admittere plures,
Ac vocat in partes nostrarum munia laudum,
Vos et poscit honos, Cives vos munera poscit,
Ac mores sanctos: ea, credite, signat Olympus;
Hos grave tempus amat: tot in exspectata malorum
Agmina, tot belli tempestatesque requirunt.
Iamque opportunum fuerit prece supplice natum
Implorare Deum, quo tandem Teuto periclis
Sic procul, ac Aquilas Ursae temone reducto
Firment, atque Brito pictus Thetysque Batava,
Pace decus teneant felicis stamine fati,
Ruitaque sublimi gradiatur vertice, nostro
Spes monti, nostris semper spes maxima sacris,
O igitur vestras vires, et jungite vota,
Cives, atque aras largis implete maniplis.
Vestra olim certre caelum pia dona coronat.
NAtalis ecce lux adest,
Quando fuit puerpera
Enixa virgo Filium,
Solamen unde maximum.
Quem caelitum cohors canit,
Et tot patrum pius chorus
Inclamat, euge cernitur
Tulisse perditis opem.
Cessant minantis impia
Stygis, nec ullus impetus
Nos vexat arte Daemonis,
Vel terret horror inferus.
Nam stillat eho gratia
Coeleste nectar enthea,
Et permeat cacumina,
Rigatque corda saxea.
Phoebus patente tramite
Emensus aethre circulum,
Ostendit ipse luminis
Diffusiora gaudia.
Quis, o quis ausit aureum
Insigne lucis assequi?
Haud lingua tale sustinet
Suo loqui metro Sophos.
Lux lucet in caligine,
Et nocte Phosphorus micat,
Amoeniora dividens
Cunctisin orbem munera.
Franguntur aera Delphici
Praesaga Numinis mali,
Nec Tmarus ipse turgidus
Minatur amplius polo.
Silet columba Memphidos,
Luctumque miscet invidum,
Et Pana percitum metu
Dei sonant satellites.
Tropaea, sceptra fulgurant
Et quicquid orbis excipit,
Nativitatis hoc jubar
Extollit atque praedicat.
Sordescit omne divitum
Decus, novoque postibus
Constructa more culmina,
Superba fragmen expavent.
Dum rumpit alta caelicae
Convexa sedis optimus
Heros, Isaidum nepos,
Qui natus est orbi Deus.
Nos thura pectoris decent,
Constantiaeque gloria:
Nam gaudet ara praemiis,
Mentisque munus exigit.
Ergo iuventa diribe,
Donaque fer choro libens,
Et sanctitate praepara
Cor sobrium, placens DEO.
PLausibus festam celebrate lucem,
Tetra quos Martis rabies furentis,
Et minans diro fremitu Megaera
Undique terret.
Pax redit terris, fugiuntque bella,
Innuunt cantu celebres triumphos
Nuncii pacis, viridansque palma
Crescit in orbe.
Victor e caeli genitus Parente
Carne contectus, Solium reliquit,
Quo ferat nobis miseris beatae
Dona quietis.
Nascitur mundo puer absque noxa,
Clausus in casta genitricis alvo:
quemque non caeli capiunt, sub arcto
Tegmine vagit.
Vincit infensos sibi victor hostes,
Nudus, et nullis adopertus armis;
Fasciis vinctus rabidi Leonis
Vincula solvit.
Clauditur Ianus, strepitusque belli
Desinunt, arvum repetit colonus,
Et suis botris recreat togatos
Vinea cives.
Daemonum larvae sua fana linquunt;
Nulla Dodonae resonantque sistra,
Et iacet mutus Lybicae cavernae
Callidus Ammon.
Pantheon magni ruit et Quirini,
Tecta divorum quatiuntur, orcus
Vltimos rictus aperit, trucique
Ore remugit.
Exit Augustus domitor ferarum,
Quas alit fontis Stygii barathrum,
Ut ferat sanctam requietis arrham,
Lustraque fausta.
Vna nox nobis genuit salutem,
Vna divinum reparat favorem,
Et fugat spissas Erebi tenebras,
Spectraque mortis.
Nunc salus floret, faciesque caeli
Mitior fulget, DEVS ipse nostra
Carne vestitus lacrimantis orbis
Vulnera sanat.
Hoc pia, CIVES, hilarique mente
Volvite, ac Aris date dona sacris,
Ut recens natus Puer alma Vobis
Munera penset.
QVi generis nostri sortem miseratus acerbam,
Depulit a nobis tristia fata Deus:
Et cornu amissae reparavit in orbe salutis,
Vnde perenni fluam copia fundit opem.
Is jussit Vates praesaga per ora locutos
Non prius auditum commemorare sophos.
Ut faceret Solymam caelesti numine plenam,
Et promissa, fidem nunc habitura, daret.
Tum mortis regnum tenebris umbraque sepultum
Disjecit, sedes asservitque suas.
Ut coecus quotquot nos error in avia duxit,
Possemus rectam pacis inire viam.
Nam ceu Sol nobis longe distare videtur,
Cum rigido brumae frigore saevit hiems:
Signa tamen peragrat nihilominus infima caeli,
Et citimo terris tollit in orbe gradum.
Sic fons aeternae lucis, Jessaea propago,
Ille coaequalis cum Genitore Deus,
Dum procul a nobis censebitur esse remotus,
In medio dux est agminis ipse sui.
Cujus thuricrema nunc templum fumat acerra,
Natalemque cohors religiosa canit.
Stipat caelituum globus incunabula sancta,
Adque ovium aulas concelebratur honos.
Factus homo Deus est, homo nullo crimine natus,
Ut promptam nobis suppeditaret opem.
Qui nos, cum rapidis flagrabunt omnia flammis,
Molesque in nihilum cum resoluta cadet:
Proteget illaesos, variis et casibus actos,
Ponet in optata nos statione poli,
Ac velut abscedunt pulsae foetore columbae,
Fumus et admotus dissipat agmen apum.
Sic Christus vitii fugiens, nos sorde carentes
Gestit in officiis semper habere piis.
Saepe tamen nubem caeli per inane locustae
Densant, inque sacras spes operasque ruunt.
Tum saturae liquidum stridoribus aethera findunt,
atque petunt superos mente sagace thronos:
Ast exuti animis ductor milesque iacebunt,
Neve diu stabit vis inimica Deo.
Stirpis Isaiticae vis obstruit ora Leoni,
Robore ut excusso nil vel hiare queat,
Ergo securi rictusque minasque Draconis
Prospicimus, sancti pars aliquanta gregis.
Tantaque sunt nostris hic Alcedonia Musis,
Ut non mergantur circumeunte salo.
Et licet in tenebras vergat pars maxima mundi,
Hic tamen aeternae portio lucis erit.
Interea CIVEs aris date praemia larga:
Sumptus is immensi foenoris instar erit.
ESt terris exorta salus, mirabile dictu;
Ipsa Dei soboles, et pignus amabile matris,
Aequa Deo virtus, cari genitoris imago.
In gremio casto tenera cervice recumbit.
Cui specus, et parvae placuere mapalia Bethles,
Et casa vilis humi, sub tecto paupere cunae,
Hunc caeli Dominum capiunt, quem non capit orbis.
Immisti superis, pastorum turba vagorum,
Plaudunt, et gratum cantu testantur amorem.
Ecce fugat noctis Natus virtute Labores,
Dum lux una potest densas arcere tenebras,
Innumerasque faces alto demittis ab axe
Lumen inextinctum, media sub nocte videndum
Coelestes adsunt genii, Regemque salutant,
Et sancto laetum modulantur gutture carmen;
Agmina caelituum paeana canentibus addunt,
Custodesque sui conjungunt gaudia coetus;
Pars calamos inflant, pars assa voce loquuntur:
VIRGO DEVM PEPERIT, NON LAESA VIRGINIS ALVO.
Natus homo Deus est, humano corpore tectus.
Ut posset diram terris avertere pestem
Coelica progenies, divina ab orignine splendor.
Ergo rumpuntur veterum simulacra Deorum,
Velaque delubris, et pulvinaria templis
Dissiliunt, statuaeque cadunt, thensaeque fatiscunt,
Et praesage silent priscorum oracula vatum,
Celsave per nostros surgunt miracula montes.
Terra stuper, Furiaeque tremunt, Plutoque remugit,
Impatiens sortis, nostroque infensus honori,
Quod Deus ex caelo miserum delapsus in orbem,
Tartara confudit, populis terrisque superbum,
Humanumque genus sua dudum funera plangens
Eripuit victor, reparata libertate,
Ac ruptis Erebi vinclis, formidine solvit
Deiectas culpa mentes, vitioque revinctas,
Et clausum nobis bonitate reclusit Olympum,
Mortis et imperium nascens evertit et Orci.
O magni natalis bonos, quo reddita cunctis
Vita, dat effaso nobis sua gaudia fonte,
Quando Pater Nati natos aeternus adoptat,
Prostratisque sinus offert et viscera pandit,
Et levat oppressos pretiosi corporis aura.
Surgimus, et superant venti pia vota secundi;
Provehimur celeres, portum laetique tuemur.
Ergo ades, o dilecte Deo, tibi castra ministrant,
Aethere collucent ignes, servire parati,
Quaque patet totus pedibus se subjicit Orbis,
Cuius ab adventu repetunt solatia tristes,
Solanturque suas moesti longo ordine curas,
atque novum fausto venerantur sidere Sidus,
Quod se deseruit, miseras servaret ut umbras.
Qua propter gratae ferimus munuscula mentis,
Mirantes merito mirandi pondus amoris,
Quo veniam cunctis ultro poscentibus offert,
Condonatque libens noxas et crimina cunctis.
Tanta est insonti, tantoque est gratia Nato,
Quantam vix caeli possint celebrare phalanges.
Nos ad adoratas laeti procedimus aras,
Dona sacerdoti dantes cum pectore sancto:
Vos pariter, Cives, largas attollite dextras,
Dives opum Deus est, ac ditat dona ferentes.
Exulet impietas, ingratus desinat error.
NOn pridem vastis concussum sedibus robem
Horruimus pavidi, magno polus ipse tumultu
Contremuit: tellus subito commota fragore
Singultus velut aegra adbat: nimbosus Orion
Terruit, et laxis Boteas bacchatus habenis
Littora subiecit pelago, turritaque passim
Culmina ceu non fixa forent, vertigine rapta
Aeraque terrifico sonuerunt tinnula bombo.
Ipse tenebroso Phoebus pallescere curru
Visus, et inversis caelum turbare quadrigis
Iamque suprema dies, et inevitabile fatum
Incubuit terris, magnorum causa malorum.
Nam qui libratam primus consurgere molem
Viderat auctumnus, summam quoque cernere cladem
Lapsuri cupit ille globi: sic frenduit aether,
Sic anceps natura stetit, ruptone profundo
Mitteret ultores superos, et cardine verso
In Chaos antiquum nutantia tecta referret,
Longius an traheret turbati stamina mundi.
Sed Puer Hebraeus, placido qui proxima Patri
Regna tenet, totumque suis sub fascibus orbem
Collocat, et terram quam pilae iactat ad instar,
Fixo stare loco jussit, quos condidit, axes
Atque fatigatum rursus requiescere pondus.
Quo ruis aeterna consistens machina mole,
Vix atomus mihi visa levis? cur gaudia turbas,
Natali descripta meo? tu comprime fluctus
Quos paris indomitum mare, dulcis nascere Titan,
Bissenas percurre domos totamque pererra
Igneus ardentem constanti tramite zonam.
Dixit, et Arctoas iterum sub vincula terras
Constituit, Nato mox festus murmurat Eurus,
Intonat in media plausus et carmina bruma.
At iacet inculto DEVS immortalis in antro,
Plorat, qui trifido iaculatur fulmine montes
Aemonios, longe qui secula vincit et annos
Incipit aetatis seriem; qui maior Olympo,
Ponitur in stabulo, rigidis suffultus aristis.
Non est, qui tendat dextris aulaea superbis,
Non molli qui membra toro componat, et amplas
Sternat humi vestes, cunisque plicatile velum
Addat, et Assyrio radiantia vellera fuco.
Sidera vestra fides! O quantum lumen ademptum
Est vobis hac luce nova, qua lucis origo
Decendit, splendorque Patris: Te Cynthia testor,
Per tua quae rutilos duxisti signa iugales,
Et divum teneris puerum complexa sub alis
Movisti vigiles, posita qui lampade natum
Tutentur Regem: rudibus gens abdita tectis
Obvia facta tibi; Nabathaeque littora celsos
Dimisere viros, qui laeti munera ferrent
Ad cunas, arisque darent pia thura sacratis.
Ite citi, totam facris consumite noctem
CIVES, ac vili castissima figite labris
Oscula praesepi: si non tentoria pulchra
Aurataeque trabes, et structa palatia cedris
Praestringunt oculos; ipsis fulgentius astris
Numen vos capiat, quo tellus Auspice foeta
Parturit, ac veluti mater cunabula Nati
Acta tremore movet. Sed ne vagitibus Infans
Vestrum percellat pectus, nec saepius auras
Terreat aethereas, pia supplice mente tremendo
Fundite vota DEO, prompti date thura Sabaea,
Et Pueri cunas cumulabitis aere frequentes.