hoc temere, aut iniuriâ. Nam tanta utique auctoritate estis praediti, ut nihil prorsus opellae huic nostrae a Zoilorum vitiligatorumque sale nigro timeam, si quidem ea vestro sub praesidio foveatur, uti spero. Ad haec vero, tales etiam vos semper, ab eo praesertim tempore quo in utriusque familiaritatem exoptatissimam mihi inaugurari recipique datum est, et verbis et re ipsa expertus sum, ut quavis sane ingratitudinis ignominiosae nota inurendus sim iure optimo, si non mei usque adeo studiosis vel semel aliquod grati animi symbolum offeram. Ceterum quo magis hanc praecipue Monomachiam dedicatam vobis voluerim, ea nimirum est causa, quod utrique (ut et omnibus item magistratibus politicis) ipsa Argumenti ratio seu materia cum primis conveniat. Nam qualem se Saul Rex erga Rempub. Israeliticam, cui praefectus erat, praestitit, nempe patriae propugnatorem: tales certe et ipsi erga vestram illam exhibeatis vos modis omnibus opertet, quemadmodum etiam summa cum laude fecistis hactenus. Verum multo magis David ille eximius imitandus vobis venit, ut videlicet, quemadmodum is vel propriae vitae periculo profligavit opprobrium ab Israele, ita vos quoque summis potius vosmet exponatis (si sic postulet necessitas) discriminibus, quam opprobrium, hoc est, flagitiosos, perturbatoresque Reipublicae,
inultos patiamini. Sed haec intermiscere obiter libuit, non quasi huiusmodi quippiam desiderari in vobis arbitrer, sed ut calcaria addam ultro alioqui currentibus. Nunc igitur quod superest, Domini multis mihi nominibus colendissimi, unice procor, ut munusculum hoc vobis nuncupatum, et laeta excipiatis fronte, et ceu perpetuum mei in vos animi mnemosynon admittere dignemini, adeoque et me vestrum clientulum solito pergatis favore usque prosequi. Quod si fiat, ut fore constanter confido, et abunde meis votis satisfactum erit, et nihil praeterea lucri cupiam.
Valete perquam feliciter. Ex musaeo nostro, apud aedem Matri virgini sacram. Cal. Maii, Anno M. D. L. V. H. addictissimus Iacobus Schoepperus presbyter.
ACHIS, Palaestinorum Rex.
NOSE, Armiger eius.
GOLIAS, Imperator.
ZOEIANIN, huius Armiger.
SARAN, Satrapa Azotiorum.
TURCHUS, Gazaitarum Satrapes.
PARTTHAM, Praefectus Ascalonitarum.
POLIMARCHOS, Gethaeorum Praeses.
CAHARMANA, Accaronitarum Satrapes.
PEROCHI, MATOS, Centuriones.
CHEROZA, Praeco et Tubicen.
COHORS Philistaeorum.
Atque hi Palaestini hactenus. Sequuntur iam et Israelitae.
ICCAR, CHORESCH, Rustici Sochaei.
SAUL, Rex Israelis.
IONATHAS, Filius regius.
ABNER, Saulis armiger.
ZIR, CHASCHMAN, Legati Hierosolymitani.
SCHAHAL, Dux Trib. Iuda et Beniamin.
CHAMON, Dux Trib. Simeon et Ephraim.
HAEMOR, Dux Trib. Zabulon et Isachar.
NAHASCH, Dux Trib. Dan et Gad.
AIALAH, Dux Trib. Aser et Nephthalin.
BECHOR, Dux Trib. Ruben et Manasse.
HOTZER, Buccinator.
ISSCHAIL, Unus Militum, ac reliquorum veluti Os.
ISAI, Pater Davidis.
DAVID, Pastor.
GIZERA, KUKIAH, Sarcinarum custodes.
ELIAB, Frater Davidis.
COHORS Israelitarum.
Magno Philistaei coacto exercitu
Omni vi derepente Iudaeam occupant,
Nimisque hostiliter incoeptant vastare mox
Omnia. Simulatque vero id Saul rescit potens,
Maximam et ipse Suorum sibi iungit copiam,
Aciemque ex adverso sollerter instruit.
Ceterum ubi decernendum iam, Gigas statim
Horribilissimus e castris prodit Hostium,
Iudaicosque Duces ad Monomachiam evocat:
Ad huius vero et conspectum et atrocia simul!
Dicta, ipse Rex Hebraeique omnes concidunt
Animis plane, latebrasque capessunt illico.
Ut vero is provocare pergit identidem, ac
Interea tamen obicere sese corpori
Diro audet nullus: forte fortunâ venit
In castra Davides adolescens elegans,
Saevasque inaudit Goliae contumelias.
E vestigio hic ira zeloque percitus
Tumido sese opponit giganti fortiter,
Grandeque etiam demum terrae pondus lapilli
Opprimit ictu, caputque prostrato amputat.
Luctibus ibi replent Philistaei omnia, ac
Ineunt fugam interim quibus fugere datur.
Ast israelitae contra fusis Hostibus
Exsultant, laetaque statuunt trophaea ubique.
Et huius exhibitioni impendere
Operae nonnihil. utut enim ea ipsa neutiquam
Terentianam illam elegantiam phrasimque
Resipiat, nec Plauti etiam sit festivitate
Ac salibus condîta modo ullo: neutri tamen
(Absit verbo invidia) vel latum cesserit
Unguem, ad solidam quidem quod doctrinam attinet
Ipsamque adeo Argumenti praecellentiam.
Verum non est, quod multis haec exaggerem,
Multumque monendis vobis diligentiae
Insumam. ii etenim estis, qui norunt optime
Veras praeferre historias vanis fabulis,
Sacras profanis, castas plane lubricis,
Postremo serias piasque ludicris
Et impiis: qui item non tam elegantiam
Lepôremque admirentur dictionis, atque
Ipsam Actionis materiam subiectam, uti
Volgi interim more loquar. Desinam ergo nunc,
Vestra omnium fretus benevolentiâ:
Ne et vobis et mihi porro in mora siem.
Vos modo nostram de vobis exspectationem,
Ac omnem quam concepimus fiduciam,
Frustraneam ne quaeso omnino esse sinite.
SIstite gradum heîc Ministri, donec advocem
Vos, aut alioqui redeam. nam est quod mecum ibi
Expendam solus. No. Sic fiet Rex inclute.
Tuis parebimus iussis per omnia.
Ach. Nil iam magis animo insidet, nilque; est mihi
[Note: Sept.] Decretum firmius, quam ut institutum persequar
Bellum e vestigio. coactisque undique
Armatûm copiis Apellas impios,
Iudaeos inquam hostes nostros, vi maxima et
Invadam et expugnem et perdam. Saepe quidem et ante=
Hac valida militum adorti eos manu sumus,
Sed certe aut summo Gentis nostrae incommodo
Periculoque, aut marte saltem ancipiti. At nunc.
[Note: Sept.] Demum (laus superis) sic sunt comparata apud
Illos omnia, eaque rerum facies est, ut haud
Diffidam quin breuî futuri compotes
Voti simus. et haec quidem eo magis me spes tenet,
Quod ipsum Saul Regem audiam miserrime
A Satana spiritu maligno agitarier.
Nam isthuc si verum est, ut polest verissimum:
Constat certo a Deo illum suo (ope cuius est
Usus victoriâ hactenus) abiectum esse plane.
Ab hoc igitur si abiectus est, aut si hunc habet
Infensum sibi, facile equidem prostrabitur,
Breuî in manus tradetur nostras. Ceterum
Prostrato capite, membra quid possint? quid inquam
Ignobile efficere queat vulgus, ubi Rex
Ipse HERBAM porrexerit? Imo haud dubium est mihi,
Quin una cum Rege ipsi etiam sunt Subditi
Abiecti omnes. Tanto itaque confido magis
Magisque, nos potituros rerum, omnia ex
Sententia animi successura prospere.
ideoque profecto opportune admodum modo
Tantas contraximus undelibet copias,
Tantum omnino coegimus exercitum: ast
Multo sane opportunius prudentiusque
Goliam illum nostrum (virum videlicet
In primis, atque prae cunctis adeo rei
Peritum bellicae) toti praefecimus
[Note: Sca.] Cohorti insuper. is est enim plane talis
Tantusque, qui vel solo aspectu omnes queat
Deterrere ac praecipitare in fugam ocius.
Atque en, prodit iam commodum, quo de loquor.
Multis inquam prodit cum Legionibus.
Euax, quam indicibili perfundor gaudio,
Quod tam pulchre omnes accincti bello sient.
Sed obviam conabor, atque sat alioqui
Animatos, nostris reddam porro hortatibus
Animatiores etiam, CALCARIAQUE sic
(Ut in proverbio est) SUBDAM currentibus.
EXperientur nunc Verpi illi ter pessimi,
Se nondum nos fecisse tributarios,
Nondum se omnes aeque Philistaeos neci
Dedisse. Sar. Sentient profecto, et sentient
Ad extremam sui perniciem, nec manus
Deesse nobis nec vires: ut Dii Deaeque
Omnes gentem illam circumcisam perduint.
Tu. Experientur pol maximo suo malo,
SI SIBI machaera siet, et nobis esse item
Domi urbinam. Partth. Sane urbinam; prorsusque talem,
Ad cuius ictum omnes illos oporteat
Corruere. Sed ecce, Rex adest. Go. It obviam
Nobis, suo pro more. At linguis interim
Faveamus, si quid sit forsan, quod nos velit.
Sar. Pulchre mones Golia ac parebimus etiam
Nos. Ach. Sic fidissimi mei, sic pergite
Macti animis. Gol. Ita decretum est Rex clarissime.
Ach. Ne metuite gentem efferam, nec pristinas
Sauli vires nunc formidate vel semel.
Immo nec ultrices quidem vobis Dei
Israel incutiant timorem iam manus.
Et Rex enim et Populus iuxta reiectus est.
Arbitrio iamdudum omnes nostro traditi
Sunt. Vos tantum fortiter illos invadite,
Invadite illos inquam praesenti robore,
Nec parcite ulli. quin et prata pascua,
Ac agros praesertim segetibus fertiles,
Sic depopulemini, sic terite pedibus,
Sic quoque proscindite, ut inde nec iumenta nec
Homines latranti stomacho succurrere queant.
Gol. Ne dubita Rex: viros nos esse sentient.
Ita expeditionem hanc absolvemus, ut
Nec tu fidem, nec illi robur corporis
Desiderare in nobis unquam possient
Merito. Sar. Pone metum Rex omnem, bono sies
Animo. Sic namque hoc conficicmus singuli
Negotium, ut Hostes et videant et videant et sentiant,
Haud nos iocandi gratiâ pedem tulisse
Illuc. Tur. SPARTAM profecto, quam nacti sumus,
Ornabimus Rex strenue: confidito
Tu tantum, omnesque procul pellito curas. Par. Quid est
Multis opus verbis? Ad hunc tractabimus
Modum adversarios, ut vivere taedeat,
Ut vel moriri milliês malint. Ach. Satis
Mihi vestra omnium est perspecta fidelitas.
Valete igitur, et vestri similes esse iam
Pergite. Nos interim Deos precabimur,
Ut exoptata contingat victoria.
Glo. Ita faxit Dagon Deus ille maximus.
Sed interea et tu Rex vale, vive, impera.
Nunc vos, ô Satrapae ceterique Symmachi,
Et per Deos omnes et per vestram salutem
Obtestor, ut rei institutae gnaviter
Ac strenue invigiletis, quo victoriâ
Tandem partâ laeti redeamus singuli.
Sar. Viros praestabimus nos, ne dubita. Gol. Sed heus.
Sar. Quid est dux inclite? Gol. Communicate iam
Consilia nobis vestra, ubinam figere
Castra siet commodius. Sar. Quantum ego quidem assequor,
Aut iudicare possum: non commodior est
Locus, atque inter Socho et Azecha. Tur. Haud profecto
ABERRAS â scopo Saran. is enim locus
Ob montium et frequentiam et altitudinem,
Tum quoque ob anfractus illorum ac spelaea, longe
Tutissimus est. Par. Huius et ego sententiae
Sum prorsus. Gol. Bene habet. Castra metemur igitur
Illic. nam et ipse hunc censeo munitissimum
Sar. O Iudaeos miserrimos: quanta imminent
Nunc insciis discrimina? Putant omnia
Esse in tuto, quum nil tamen ipsis morte sit
Praesentius. Tur. Sic meriti sunt. Partt. En prodeunt
Agricolae Sochaei, messuri forsitan
Segetis primitias. Turc. Ah ignorant, QUID SIET
Advecturus serus vesper. Quae illi hactenus
Terrae mandârunt semina, ea nos iam sumus
Demessuri: quae illi suis dudum usibus
Parârunt, nunc equorum fient pabula.
Gol. Sinite accedant, si modo quid audent. primi erunt
Hercle calamitatis huius nuntii.
SUmme Deus Israel, quam rident omnia
Nunc? quanta est verni huius temporis amoenitas?
Cho. Est maxima certe. quocumque etenim oculos
Vertimus, est quod delectet, quod pascat animum.
Silvae frondent, virent herbae, flores odorem
Edunt suavissimum, stellascunt gramina,
Luxuriant segetes, uvisque tument vineae.
Ic. Accedit vero huc, quod sunt pacata omnia
Quod in tranquillo nunc degamus vitam. Cho. Ita
Profecto nam de irruptionibus hostium
Nihil est quod sumus anxii posthac. Ic. Quid hi?
Ne hiscere quidem audent, quum praesertim Rex siet
Nobis potentissimus. At hem: papae. Cho. Quid est,
Quod sic exclamas? Ic. Ah, repente exercitum
Adventantem huc video. Cho. Ubinam? Ic. Respice plagam:
Ah, prae timore non possum eloqui. Cho. Satis
Eheu iam turmam conspicor. Vexilla sunt
Philistaeorum. Ic. Proh Dei atque hominum fidem.
Actum prorsus nunc est de nobis omnibus.
Cho. AH VENIMUS ad summam malorum lineam.
Haud namque parcunt ulli Hostes, nec condolent.
Imo ipsis etiam bestiis ferisque sunt
Immaniores. Sed quid heîc subsistimus
Diutius? Capessamus potius fugam.
Ic. Sic sane: id optimum iam nunc remedium est,
Ne scilicet nos involuant Hostes. Sed ad-
Haec aliis quoque tam fatale nimis nuntium
Divulgemus oportet, ut et ipsi consulant
Suae vitae. Cho. Exigit hoc fraterna caritas,
Nostraeque adeo religionis vinculum.
HA ha he, iam non possum non ridere vel
Praeter animi sententiam. Pol. Quid hic sibi
Cachinnus vult Saran? Sar. Quis hic? En, tun, ades
Cognate Polimarchos? Pol Adsum amice mi,
Una cum Caharmâna. Sar. Ubi hactenus obsecro
Fuistis? num extremo in cuneo? Cah. Sic hercule.
Redegimus ibi pedites in ordinem,
Cunctosque militariter instruximus.
Sar. Bene factum. oportet enim omnia instructissima
Esse undiquaque, ne quâ invadendi hostibus
Aditus patescat. Pol. Nil hac parte periculi
Est: TOTO ENIM organo sunt instructa omnia. Ast
Age, quaenam ridendi causa fuit? quis hunc
Tibi excussit cachinnum? Sar. Agricolarum fuga.
Adventabant enim illorum aliquot: qui simul-Atque
eminus vidissent nos, inire mox
Coepêre fugam quam celerrime. Pol. Itan' timent
Ad solum nostri conspectum? Quid fiet ergo,
Ubi manus iam conseruerimus? Cah. Fugiant ii
Quocumque vel velint vel possint: haud tamen
Effugient unquam. Initia haec dolorum, at est
Secuturus finis deploratissimus.
Imo priora prae postremis ludus et
Iocus merus erunt. Sar. Isthuc nempe et mihi statim
Veniebat in mentem. Praeterea colligebam
Etiam hinc, principium fortunatum sic satis,
Non posse nisi fortunatissimum simul
Finem: sortirier. Gol. Verissima praedicas.
Sed quid si effugiant omnes, quod nonquam tamen
Fiet: num propterea et aedes atque segetes
Iumentaque effugient? Sar. Non certe opinor, aut
Miram fieri oporteret hîc metamorphosin.
Gol. Proinde omnia depopulemur radicitus,
Omnia conculcemus, diripiamus, soloque
Aequemus, quantumvis etiam pretiosa sint
Illa: ac videamus tum, quid miseri effecerint
Fugiendo, quid emolumenti inde hauserint.
Pol. Ad hunc equidem molum grassabimur, omnia
Sic devastabimus, et urbes et pagos,
Et homines et iumenta, ut Verpi illi impii
Se vel nonquam natos vel certe mortuos
Iam pridem esse optaturi imo ex pectore sient.
Cah. Et pugnis edepol eos et calcibus
Aggrediemur quam crudelissime: idque ad hunc
Quidem modum, ut non cum hominibus esse rem sibi
Sensuri sint, sed cum feris potius lupis,
Ursis, ipsique adeo leonibus. Gol. Ita
[Note: Scaz.] Videlicet et propitios reddemus nobis
Deos, et de Patria etiam perquam optime
Merebimur. Verum ecce, advesperascit ac
Ruit paulatim nox: ingrediamur igitur
Nunc castra, deque vigilum porro gnaviter
Tractemus ibi custodia. Sar. Placet optime
Tuum Imperator consilium. nam pervigil
Certe in somnis sit oportet ipsa militum
Statio, ne quid inopinatos fors obruat
Periculi. Pol. Idem et nos pol censemus utile
Simul ac necessarium. Gol. Agite ergo, eamus intro.
Persuasum habent hoc impii,
Se duraturos perpetim,
Nihil penitus incommodi
Accepturos se a quopiam.
Dicunt in corde etiam suo,
Haud esse Deo curae pios,
Negligere hunc humana omnia,
Negligere quid studeant mali.
Hinc exsecrationibus
Scatent ora illorum affatim,
Meroeque fraudes et doli
Sub lingua illorum desident.
Hinc audent clanculariis
Saevire eruptionibus,
Hinc insontes ac pauperes
Trucidant quam crudeliter.
Ast exsurget tandem Deus,
Manumque extendet dexteram,
Atque impiorum bracchia
Suo deiciet robore.
Ibi tum pupillos et inopes
Sic vindicabit scilicet,
Ne quis posthac mortalium
Inferre vim ipsis audeat.
[Note: Solus.] EHeu, quid audio? quam nimis inauspicatum
Ad me perfertur nuntium. Itane denuo
Convenêre Philistaei truculentissimi?
Itane novum rursus bellum in nos concitant?
Nondumne satis illis est, quod hactenus
Et toties et tam misere populum afflixerint
Israel: nisi et hanc in super calamitatem
Addant, sicque mala subinde agglomerent malis?
Ah merito satis eis debebat esse: sat
Enim, imo plus quam sat malorum ab effera
Hac gente passi sumus. Ast omnia ista (prô
Dolor) in me miserum cum primis recidunt. Velim
Nolim, has me primum devorare molestias
Oportet. Quis iam obsecro me est infelicior?
Cuinam felicitates omnes sunt magis
Advorsae [Reg: Adversae] , atque uni mihi? Non quemquam certe ego
Hominem esse arbitror. Et intus enim angor et forîs
Miserrime. Interne quidem, malus premit
Subinde viscera nostra Domini spiritus,
Idque usque adeo, ut sane vel milliês mori
Quam vivere malim: Externe vero, proelia
Bellorumque timores, et si quae sunt ad haec
Incommoda alia, me tantum non enecant.
Sed quid faciam? FERENDUM, NON culpandum erit
Mihi, mutarier quod plane non potest.
Interea tamen ignavae mentis homo foret,
Qui sic minis irruptionibusve se
Terreri ac frangi sineret hostium, ut statim
Positis armis sua se sponte dederet.
Animum igitur oportet sumam, robore
Oportet sim praesenti. Non adeo sumus
Imbelles eneruesque, ut nil resistere
Omnino queamus. Nondum prorsus viribus
Armisque destituti sumus. Habemus et
In urbibus et in pagis adhuc viros,
Eosque tum multos, tum robustissimos,
Neque rei profecto ignaros bellicae.
Ion. Deum immortalem, quae haec est coniuratio?
Siccine par est insontes, bello ne quidem
Indicto, derepente adoririer? Sed bem
Pater heîc deambulat. Certe hunc non videram.
Sau. Cuiusnam audio vocem hîc? Tuamne Ionatha
Fili? Ion. Meam, pater mi Rex. Nostrae vicem
Gentis miserandam deploro, simulque hostium
Detestor barbariem longe immanissimam.
Sau. Merito id facis fili. Verum quid interim
Consultum tibi videtur? Ion. Quid aliud pater,
Quam ut hostibus pede omni occurramus? neque
Enim HASTAM abicere omnino conveniet. Sau. Probe
Dicis Ionatha: at utinam ne frustra isthic labor
Insumatur. Ion. Frustra? Quin animo sis bono. in
Re enim mala, bonus etiam animus adiuvat.
Ad haec ipse quoque coeptis aderit Deus. Sau. Age
Igitur, te ostende nunc, qui vir sies. Ion. Ea
Inre (confide Pater) utilitatem ego
Faciam ut noscas meam. Sau. Profecto dignares
Est, ubi tu neruos intendas tuos: neque
Maiorem aliunde conciliaveris tibi
Unquam et apud homines et apud ipsum etiam Deum
Cum nobilitate gloriam, quam si hîc virum
Tete mecum praestes. Ion. Certum est isthuc ita
Facere pater, ne dubita, Sau. Nunc igitur monet
Tempus, uti tota convocetur contio,
Imo ut citra moram occurratur hostibus.
Ion. Sic sane: ne videlicet ipsos transeant
Montes. Sau. Eamus itaque intro iam, fusius
Illic tractaturi de singulis. Ion. Placet.
Quam primum enim undique cogi oportet copias.
O Quid non molitur tyrannis? Si quis hoc
Profecto nuntium fatale videns dies
Ante octo nobis proedixisset suaviter
Irrisissemus illum, nil certe minus
Sivissemus nobis ibi persuaderier.
At nunc eventus aliud clamat, prô dolor.
Cha. Sic est Collega. Sed quis quaeso inducere
Id in animum potuisset, adversarios
Iam improvise omnino tantam in tyrannidem
Erupturos? Zi. Nemo sane. ast ea indoles
Trucum tyrannorum est, ut insidiis dolisque
Necem intentent insontibus: quemadmodum
Non semel eheu sumus experti iam. Ita nempe apud
Se constituunt male feriati homines: Sumus
Tempore duraturi longissimo, nihil
Nobis ab ullo exspectandum est incommodi,
[Note: Cat.] Quin foedus etiam cum morte infernoque
Perpetuum icimus: omne igitur vitae nostrae (ut ut
Pii ringantur tandem) traducemus heîc
Intervallum suprema cum malitia.
Sic inquam cogitant secum impii, hoc sibi
Persuadent: Ignorat nostra studia Deus,
Aut certe nullam omnino habiturus est eorum
Rationem. Hinc nempe ita placent ipsi sibi
Ac gloriantur vehementissime, sui
Quum impleverint animi petulantiam Hinc futura
Mero prae fastu ne semel quidem interim
Curant, uti nec in consiliis pessimis
Deum ullo unquam advocant tempore. Ch. Verissima
Sane sunt quae loqueris frater. nisi enim his eisdem
Et adversarii nostri essent proediti
Tum consiliis tum cogitationibus,
Haud sic in innocentes grassarentur, ut
Nunc faciunt. Verum en: appulimus percommodum
Modo. Zi. Quid ita vero Collega mi? Ch. Viden,
Quis nobis fiat obviam? Zi. Iam conspicor:
Est Buccinator regius. Ch. Is est scilicet.
Ex hoc discemus igitur, num negotium
Huiusmodi funestum Regi innotuerit,
Ad haec num habeat in expedito singula,
Quo denique pacto cuncta comparata sint.
Zi. Recte sentis. is certiores de omnibus
Faciet nos haud dubie. quin hoc quoque nomine
Egreditur fortassis nunc, ut mox classico
Ad bellum nostrates convocet. Ch. Utcumque sit,
Breuî aderunt omnes, sat scio. Zi. Nil certius.
GRandis profesto iam exanthlanda [Reg: exanclanda] mihi via est.
Fortunet omnia Dominus. Is hostium
Aliquando sic dignetur vires frangere,
Ut laedere vicinos et amicos desinant,
Nec ad hunc modum nos porro invadant impii.
Sed quosnam hîc habeo mihi obvios? Certe, nisi e
DUOBUS TRIA video, haud ex infimo hominum
Genere sunt, imo vero ex optimatibus
Videntur esse. Sed adsunt: abrumpam ergo verba,
Atque salute impertiar eos. Saluete vos
Viri integerrimi. Zi. Saluere te quoque
Vicissim iubemus frater. Quid habes novi?
Quove itiner nunc tenes? Ho. Novi quidem nihil,
Verum mali (heu) quam plurimum. Ch. Responsio
Proh verior est, quam vellemus. Zi. Rescivit ergo
Alicunde Rex, Philistaeos adesse? Ho. Vel
Decem profecto ea de causa literae
Hodie allatae sunt. quin rumor perfertur huc,
[Note: Scaz.] Agricolas passim (agris villisque relictis) ad
Urbes se quasque munitas celerrimo
Prorsus cursu recepisse: adeo scilicet
Manus aiunt hostiles ibi grassarier.
Zi. Ut ut certe rumor aliâs soleat fere
Mentiri, hîc tamen (eheu) longe est verissimus.
Ho. Ea itaque nunc mihi iniuncta est provincia,
Ut classico tribus nostras mox convocem.
Quando vero in mora periculum siet,
Haud integrum est miscere verba diutius.
Valete ergo viri colendi, abruptionemque
Hanc sic satis tumultuariam boni
Consulite. Zi. Imo consulimus id aequissimi.
Vale igitur et tu interea. Ch. Utcumque alea cadat
Tandem: laetor profecto, quod expeditionem
Ita rex urgeat in tempore, priusquam mala
Incrudescant penitus. Zi. Isthuc prudentiae
Est singularis: qua is praesertim prae omnibus
Aliis mire pollet. Ch. Sane ad miraculum
Usque. atque hinc equidem constanter persuadeo
Mihi, singulari quodam divinoque factum
[Note: Scaz.] Id esse consilio, ut et nos Regem nobis
Peteremus, et illi uni Imperium e vestigio
Sorte obtingeret. Zi. Haud dubie. ast en: IN FABULA
LUPUS est. Ch. Dii, rex adest: non hunc praevideram,
Ita Deus vivit. Sed quisnam obsecro latus
Ei claudit sinistrum? Zi. Est ipsius armiger,
Abner vir robustissimus. Verum viam ad
Nos affectare Rex videtur. Sau. Quis ferat
Animos hos? quis coepta isthaec perfida sustinere
Hac in gente queat? siccine decet, foedere
Pacis rupto, irruere subito in innoxios?
Ab. Ah nil didicêre aliud Rex, atque nocere. Nulla
Est aequitatis aut iustitiae apud eos
Ratio. Sau. Verum equidem aut non vivam, aut hisce manibus
Hostes devicero: sunt enim et nobis adhuc
Arma ac vires. Ab. Sunt certe Rex. Sed en: viri
Accedunt duo, tuam fôrs celsitudinem
Conventuri. Sau. Video: sunt Solymitae, ut quidem
Habitus arguit. ast praestolabor hîc eos,
Dum adsint. Zi. Hem, subsistit Rex. acceleremus, ac
Demandato fungamur munere. Ch. Optime
[Note: Cat.] Mones. Zi. Vivat rex aeternum, hostiumque
Domini potenter ceruices incuruet. Sau. Unde
[Note: Cat.] Adestis vos dilecti? Regiane
Nostra ex urbe advenistis? Zi. Scilicet: ex hac
Una adsumus iam nunc princeps clarissime. Sau. At
Qua de causa? Zi. Senatus populusque Solymorum
Nos ad tuam ablegârunt celsitudinem,
Iubentes te bono esse animo atque robore
Praesenti, nilque metuere adversarios
Illos incircumcisos. se namque adfore
Breuî, una cum numeroso militum agmine,
Cumque viris tribuum omnium lectissimis.
Sau. Est sane adventus vester mihi gratissimus,
At multo gratius vestrum mihi nuntium est.
Gaudeo enim, quod tam promptos liceat cernere
Clientes, quodque tam ultro sese subditi
Hostilibus decreverint opponere
Conatibus. Ch. Merito id facimus rex inclite.
Refert enim nostra omnium, tyrannidem hanc
Retundier. Zi. Profecto, hîc omnium perinde
Agitur res, omnibus aeque nobis labor
Hic desudat. Sau. Sic est. Ch. Non est vero mihi
Dubium, quin copiae nostrates propediem
[Note: Scaz.] Sint adfuturae, imo quin Buccinatori
Etiam ipsi occursurae sient. Sau. Non igitur hanc
Ferent crudelitatem impune barbari,
Malo suo vel maximo discent, Deo
Favente, non cum pygmaeis negotium
Esse sibi, haud abiecisse nos et animum et arma.
Ab. Discent a nobis certe, non invadere
Sic exteram posthac patriam crudelibus
Ausis. Sau. Sed eamus intro iam: illic largius
Nempe hocce tractaturi de negotio,
Donec adsint quos praestolamur unice.
Zi. Praecedat rex nos consequemur ilicet.
AGgrediendum nunc tandem est, ad quod regia
Me ablegavit maiestas. Tu igitur ô Deus
Israel iam coeptis adesse, ac omnium
Et aures et animos aperire fortiter
Digneris quaeso: quo cuncti ad taratantarae
Huius clangorem armis se accingant strenue,
Ipsisque adeo macti resistant hostibus. (Hîc classicum canere incipit.)
Sch. Audite viri fratres: classica sonant. citis
Quaeso pergite gradibus. haud tempus hoc moram
Patitur. Cha. Ah festinate alacriter milites.
Nam mora longa nocet. haud feriatur hostis. haud
Ulli interim parcit. Issch. Curabimus Duces,
Ne qua in nobis siet mora: confidite. (Hîc rursus buccinâ canit.)
Ho. Non irritus est clangor, ut video. Satis
Aures pervasit is nostratium, satis
Superque mentes excitavit Martias.
Nam ingens venit hominum copia: tanta hercule,
Ut nonquam plures viderim, ut vel cum maris
Arena conferri possint. Sed denuo
Signum dabo bucinae, atque illos mox alloquar. (Hîc tertio canit classicum.)
Accurrite viri Israel, properate celeri
Usque gradu, ne nectite iam nunc moram.
Exorti enim sunt rursus Adversarii,
Philistaei inquam in nostros subito terminos
Valida admodum irruerunt iam manu, omniaque
Devastant evertuntque perquam hostiliter.
Conculcata iacent (heu) et arua et viridia,
Sunt primae segetes nunc equorum hostilium
Factae pabula, pagi villaeque incendiis
Ubique misere corruunt. Succurrite
Igitur patriae, vestris succurrite fratribus.
Ne hostiles permittite sic dextras in locis
Terrisque sanctis impune grassarier.
Hanc solam ob caussam bellica pulso Classica.
Hoc solo nomine mentes excito Martias. (Canit quarto classicum.)
Cha. Auditis hîc viri fortes, Iudaica quo
Redacta res sit, quae incumbat necessitas.
Estote igitur praesenti et animo et robore,
Audacterque opponite vosmet nunc hostibus.
Issch. Viros nos praestabimus omnes. Scha. Non ambigo
Equidem, quin patriam vel vitae periculo
Redempturi sient. Cha. Idem sane et ego de
[Note: Sc.] Singlis [Reg: Singulis] mihi polliceor: nihilo tamen sunt segnius
Adhortandi subinde, ne animis concidant.
Scha. Recte sentis: nam oportet et currentibus
Addere calcaria. Verum, vah gens effera et
Immanis: hanccine nos ferremus usque inultam
Protervitatem? Siccin hostes barbari
Terram divinitus nobis contraditam
Vastare debebant? Terram inquam, quam patres
[Note: Cat.] Proprio etiam partam sanguine in hunc usque
Incoluerunt diem? Absit id a nobis procul.
Cha. Profecto haud impune auferent. quin maximo
Suo discent incommodo, se intra suam
[Note: Hyp.] Posthac prudentius pelliculam continere,
Nec sic externas impetere respublicas.
Scha. Et hoc sane maxima etiam necessitas
Postulat. alioqui enim, ut gens immanissima est,
Non desinent lacessere nos denuo.
Cha. Certe. gens siquidem est fallax, perfida, foederis
Oblita, minax, proterua, sanguinaria,
Nil denique nisi insontes laedere docta. Sed
En: prodit et rex ipse in publicum, suis
Undique circumcinctus satellitibus. Scha. Bene
Habet: cedent omnia tandem feliciter.
Experientur breuî hostes, queîs cum proelia
Commiserint. Cha. Ita equidem speramus. Sed ipse
Ad haec prodit etiam magnanimus Ionathas.
Scha. Non minima is, imo vel maxima victoriae
Nostrae portio erit. adest igitur percommodum,
Et gaudeo eum interesse ceteris. Cha. Neque
Mihi profecto eius ingrata est praesentia.
ADsunt (ut video) regni nostri principes.
Adsunt heroes longe robustissimi.
In horum manibus vitam iam nunc colloco.
Horum mihi polliceor armis victoriam.
Ion. Non sane immerito Pater in his spei anchoram
Figis. nam mascula prorsus animis omnium
Virtus inest robustasque cuncti in corpore
Referunt vires. Sau. Belle censes fili. sed est
Tempestivum iam, ut gratuler adventum omnibus.
Ion. Certe. adsunt etenim. Sau. Adventus vester, ô viri
Virtutis validae, tam mihi equidem gratus est,
Ut nonquam possit esse gratior. Ion. Hoc decet
Viros nimirum fortes, sic inquam decet
Defendere patriam. Scha. Adsumus rex Optime
Maxime, tum merito, tum lubentes etiam. neque
Enim obscurum nobis est, quo potissimum
Loco nostra sita iam siet fortuna, quid ve
Ab hostibus illis nostris immanissimis
Attentetur: doletque adeo calamitas
Huiusmodi, adeo sollicitos ea nos facit,
Ut non possit sane unquam impensius. Sau. Optimo
Profecto iure dolor ob hanc vos occupat.
Est namque et maxima et communis omnium.
Nam nil plane hostes indemolitum sinunt,
Omnia miseris ubique populantur modis.
Segetes primas equis obiciunt turpiter,
Conculcant arua simul omnia, lapidibus
Prata viridia opplent, fructus omnes demetunt
Arboreos, rusticas casas aequant solo.
Quid multis? grassantur ubique truculentia
Summa, non ut homines, sed ut immanes ferae.
Scha Ita habet, proh dolor. Sau. Ast quid animi habetis interim?
Mesane et filium hunc meum quod attinet,
Certum est vel mortem oppetere miliês, quam inultam
Istam sinere tyrannidem. Sed numquid et
Vestra itidem sic stat firmiter sententia?
Sch. Ad me quidem quod spectat rex clarissime,
Hoc tibi persuadeas velim, non aliter esse
In hostes me affectum, atque solet leo fremens
Catuli unici exstinctorem persequi. Aut meam hanc
Vitam in summum certe adducam periculum,
Aut crudeles ulciscar ausus hostium.
Cha. Et ego sane rex tanto in patriam amore flagro,
Ut vel propriae vitae iactura asserere eam
Haud sum recusaturus. Quare, donec hos
Artus vitalis aura vegetabit, manus
Iniciam ultrices advorsariis [Reg: adversariis] . Hae. Idem
De me quoque, illustrissime rex, tibi velim
Certo polliceare. Patriae equidem gratiâ,
Haud fluxas solum opes, sed ipsam etiam animam
Extremo iam expositurus sum discrimini.
Na. Hoc sancte promitto rex, tam viriliter
Omnino contra hostes pugnaturum me, ut aut
Me illi, aut ego certe illos extremae dem neci.
Videbunt sentientque maximo suo
Dispendio, nec animum neque vires mihi
Deesse. Aia. Sic profecto (rex) discent iidem
Et ex me, nondum omnes Isacidum fortium
Exhaustas esse ulciscendi vires, meo
Quoque in corpore virtutem inesse adhuc satis
Superque masculam. Be. Vel hoc ego iuvenile
Equidem sagittis vulneribusque mihi sinam
Perfodier corpus, vel petulantiam hostium
Nostrorum fortiter repressero. Sentiet
Gens perfida, non impune interturbasse se
Invasisseque fines nostros. Ion. Isthuc viros
Decet et fideles et robustos maxume.
Sic pergite, macti animis. Scha. Fiet princeps, Deo
Auspice. Sau. Satis comperio nunc fidissimi,
Quid de vobis mihi pollicere debeam:
Nec vel tantillum addubito, quin per omnia
Vos tales praestaturi sitis singuli,
Quales vos fore polliciti estis sanctissime.
Scha. Non alios, rex. Sau. Belle habet. Eamus ergo iam,
Armatasque moveamus acies illico.
Coh. Eamus sane rex. exoptatius enim
Nihil nobis est pugna, hanc iamdudum unice
Omnes sitivimus. tu tantum pergito
[Note: Hyp.] Audacter. Sau. En totum me vobis trado, necnon
Nostri heredem imperii Ionathan. hic mecum erit
Primus in acie, primaque mecum tela hostium
Excipiet. Vos modo (ut coepistis) gnaviter
[Note: Quin.] Nostra insequamini vestigia,
Omnemque procul timorem pellite, denique
Viri estote omnes. Io. Haud dubie Pater. Sch. Metum
Rex ponat omnem: agemus strenue, et ut viros
Decet fortes. Sau. Age igitur, IACTA sit alea.
Interea autem summum fovete silentium,
Ne hostes statim odorentur nostram praesentiam:
Utque ita in ipso instantis noctis crepusculo
Castra aptius figamus, illis insciis.
Cha. Bono esto rex animo: omnia cur abimus.
Deus, quis similis est tui?
Ne taceas quaeso diutius,
Ne cuncteris iam ferre opem,
Nec conniveas ultra impiis.
Quoniam ecce hostes adsunt tui,
Tui osores caput efferunt,
Adversus populum istum tuum
Conspirauêre pariter.
Eamus in bellum, inquiunt,
Exstirpemus eos funditus,
Ne siet Israelitici
Reliqua memoria nominis.
Verum fac tu illis obsecro,
Sicut Madian, Sisarae, et Iabin.
Fac similes ipsorum duces
Oreb, Seb, Salmanae, Sebech.
Sicut vorat ignis nemora,
Et flamma montes obruit,
Sic persequere illos turbine
Tempestateque tua horrida.
Pudore eos perfundito
Ut confundantur perpetim.
Infames fiant iudices
Donec pereant radicitus.
Experiantur suo malo,
Quod Dominus nomen tibi siet:
Quod tu solus celsissimus
Omnis terrae monarcha sis.
QUid iam consulitis principes viri? Sar. Quid est
Golia, de quo nunc consultandum siet?
Num vis, ut plura depopulentur milites?
Go. Nolo isthic in praesentiarum: atque edepol
Etiamsi id maxime velim, nihil tamen
Hîc, quod demoliantur porro, reliquum est.
Omnia enim vastarunt circumcirca, nihilque
Indemolitum praeteriêre penitus.
At aliud longe gravius se nunc obtulit,
De quo deliberandum erit nobis mora
Absque ulla. Tur. Dic quaeso imperator optime,
Quid illud est? Go. Audio nimirum ex vigilibus,
Recutitorum subito adventasse agmina.
Sar. Dii, tam clanculum? Id ecastor paradoxon fere est,
Meis quidem in auribus. ast accedant, viri
Si sunt praesenti robore. sentient enim
Breuî haud sibi rem esse cum pygmaeis. Tur. Obviam
Certe progrediemur, si accedere propius
Recusent. Go. Sed deliberemus interim,
Quibusnam illos modis involuamus. Par. Placet.
Verum dic tu prior Golia, quid tibi
Videatur esse consultius: hinc nos quoque
Nostri adferemus sensa animi. Pol. Bene edepol
[Note: Quin.] Dictum. ast papae, quid isti sibi volunt
Clamores? Go. Sunt tumultus adversariorum.
Ita nimirum populus insipiens TRIUMPHUM
AGIT ANTE victoriam. Cah. Utut sit, praemaxima
Vis est clamoris. nam ipsa etiam tellus ad hanc
Tremere videtur. Go Clamitent ad usque ravim,
Quid ad nos? Quin missa isthaec faciamus, aliaque
[Note: Quin.] Tractemus interim magis ardua.
Tu. Sic sane. clament illi, et quantum et quandiu
Lubet. haud vanis suis fugabunt nos scio
Clamoribus, sed verberibus pugnisque opus
Erit, si quid volunt efficere. Par. Tu igitur hic
Golîa (ut orare auspicabar) explicato
Animi tui sententiam. Go. Bolis tribus
Enuntiabo hanc. Quum tumultuentur illi
Adeo, omniaque vanis repleant clamoribus:
Videtur mihi equidem consultum maxume,
Ut nos interea sub castris moremur, ac
Altum omnes seruemus silentium. Ita etenim
Per suadebunt sibi hostes, nos timore sic
Totos correptos esse, sic metuere
Arma illorum, ut vix hiscere audeamus. Hac
Vero in persuasione satis evanida,
Nos veluti ignaros sunt aggressuri statim,
Sicque ascensuri ad ipsum montis verticem,
Quo scilicet sua in nos spicula certius
Torquere vibrareque possint. Ibi ergo nos
Ex improviso adoriemur eos fortiter,
Telisque nostris bellicis fundemus ad
Unum omnes. Ita demum in manibus victoria
Nostris erit, sic rerum potiemur animi
Pro voto. Sar. Consilium hercle numquam [(transcriber); sic: nonquam] astutius
Audivi, atque isthuc est Golîa. sic age
Instituamus negotium, nec tempore
Nos ullo paenitebit. Tur. Deierare pol
Constanter ausim, consilium hoc tibi deos
Ipsos suggessisse. Unde nempe et merito id ipsum
Sequimur in omnibus. Par. Dii immortales, quid ex
Te audio Golîa? Hoc certe si non callidum est
Consilium, nescio callidum quid dicier
Queat. In hanc ergo totus eo sententiam.
Pol. Nec mihi equidem quid consultius effingier
Unquam potuisse videtur. Quare et ipse iure
Ei lubensque subscribo. Cah. Certe edepol,
Tam mihi quoque consilium hoc arridet, ut putem a
Nullo prorsus mortalium posse inveniri
Aut versutius aut circumspectius. Go. Bene est.
Curate igitur quam primum, ut militum agmina
Et sint pariter in procinctu et silentio
Omnem dent operam interea. Ca. Hanc ego provinciam
Meis nunc imponam humeris, si quidem omnibus
Id vobis placeat. Ho. Imo hercle, perplacet etiam.
QUid sentis quaeso mi Matos de huiusmodi
Hebraeorum clamoribus? Num quid etiam
Ii te conturbant? Ma. Ne minimum quidem Perôchi.
Ipsas etiam columnas (si ita libet) suis
Rumpant clamoribus: nihil efficient tamen
Miselli. Haud equidem de leporino unquam edimus
Corculo, ut ipsi hostes hactenus. Pe. Laudo hercule
Animi tui constantiam. At tantundem et ipse
Illorum molimina curo, quantumlibet
Etiam tumultuentur. Ma. Non novum quid illis
Hac in re obtigit ita enim et pridem, ubi Dei sui
Arcam in castra adduxissent, horrendissimos
Aedebant clamores. sed nos nihilo minus
Vociferatores istos et fugavimus
Et fudimus, quin ipsam etiam arcam cepimus
Simul. Per. Sic est. Verum en, dux Caharmâna sese
Huc confert. mirum, quid novi is nobis siet
Allaturus. Ma. Iussa imperatoris procul
Dubio. Che. Quid monstri alit venerande Satrapa,
Quod tam propere advolas? suntne omnia salva adhuc?
Cah. Percommodum mecastor fis mihi obviam
Cherôza. nam tua iam utendum opera mihi
Erit. Che. Sum praesto, quidvis impera. Cah. Bene est.
Sequere me Pe. Faustusne est dux inclite tuus
Iam nunc adventus? Ma. Saluane sunt modo omnia
Princeps reverende? Cah. Et salva omnia sunt, et fero
Omnia felicia. Pe. Laus Dagoni maximo.
Cah. Efficite actutum, quisque apud suos, ut et
In procinctu omnes sint, et studeant interim
Imo silentio: ad haec, ne quis pedem efferat,
Aut erret in agris palam, neve resonent
Tympana, nec vexilla volent. Sic enim futurum
Est, ut nostris in manibus sit victoria.
Pe. Apud eos quidem, quibus nos praesumus,
Omnia cur abimus quam diligenter. at
Quis ceteris isthaec centurionibus
Simul indicabit? Cah. Adest Cherôza, ut cernitis,
Is pro officio suo indicabit singulis,
Facto quid opus siet. Heus Cherôza. Che. Adsum, impera
Duae. Cah Nomine imperatoris nostroque item,
Centuriatim Taxiarchis omnibus,
Quin et militibus omnibus edicito,
Ut quisque armis bene sit instructus bellicis,
Ut se parent omnes ineundo proelio:
Utque interim tamen silentio vacent,
Maneantque in castris divagantes nuspiam.
Che. Factum puta. Cah. Ite igitur et vos nunc, omniaque
Haec vestris promulgate itidem centuriis.
Praesertim vero addite, ne ante taratantarae
Signum quis prode at aut armorum edat etiam
Strepitus. Pe. Effectum dabimus optima fide.
Cah. Sic fiat. Sed repetam nunc demum symmachos
Nostros, ut audiam quid consultaverint
Interea. Utinam vero succedant omnia,
Praedaque petita in nostros casses incidat.
MIrum profecto, ecquid acciderit hostibus,
Quod nusquam prodeunt in conspectum, quod ad
Populi nostri clamores adeo subticent.
Neque armorum strepitus auditur uspiam,
Neque tympana cornuave in castris resonant. Sibi
Haud dubie a nobis male metuunt, eoque nec
Efferre audent pedem, nec edere sonitus
Audent ullos. Utcumque sit, certe omen id
Est felix; ideoque peropportunum modis
Fuerit omnibus, illis cum actutum congredi,
Imo irruere in illos forti subito agmine.
Atque hac ipsa de causa iam nunc principes
Militiae nostrae recta conveniam, audiamque
Quid et ipsis hîc videatur consultum. his enim
Sine nil prorsus in bellicis tentabimus.
In populo equidem (ut video) morae erit nihil. is haud
Detrectabit diu: ut qui iamdudum nihil
Habet prius, nilque impotentius sitit,
Quam tingere se hostili quam primum sanguine.
QUorsum haec facit cunctatio? ecquur non licet
Irruere in hostes? Illi non feriantur, et
Feriabimur nos? Sau. Volgus sane militum
Tumultuarier occipit. haud diutius
Consultum est proelium differri, ne (ut solet)
Deferbeat [Reg: Deferveat] rursum sensimque fervor hic.
Coh. Sitimus proelium rex. sanguine hostium
Nosmet tingere cupimus. Moram ergo (quaesumus)
Rumpe omnem. nos committe tantum proelio.
Sau. Fiet confestim, animo estote bono milites.
Vos modo proceres viri actutum agmina ducite,
Instruite acies centuriatim sedulo,
Hostemque ipsum armis aggredimini audacibus.
Ion. Ne nimium quaeso properemus pater. haud enim
Es inscius, rem nobis esse perfido
Cum hoste. Scha. Imo certe vel cum perfidissimo.
Non de nihilo est, quod sic in castris delitent.
[Note: Sep.] Dolos nimirum insidiasque meditantur interim.
Cupiunt incautos nos repente involuere.
Sau. Nil est periculi. timor etenim excutit
Silentium hoc. Vos ergo (ut dixi) pergite.
In manibus namque nostris est victoria.
Io. Si sane pergimus pater, ut tu nunc iubes,
Et nos ipsos et populum omnem imus perditum.
Sau. Igiturne sinemus hostes sic grassarier?
Haud isthuc fiet tempore ullo, me quidem
Superstite. Ion. Non eius nos sententiae
Equidem sumus. At suademus hoc tantum modo, ut
[Note: Sc.] Inprocinctu quidem sint simul omnes, verum
Ne ad montis ducantur cacumen agmina,
[Note: Sep.] Donec securi simus insidiarum hostilium.
Scha. Idem profecto rex videtur et mihi
Consultum in primis. sic enim sunt tutiora
Omnia. Sau. Quando ergo ita vobis visum sit, nihil
Refragabor. Sed provocandi sunt tamen
Interea hostes, ut vel sic nimirum evidens
Fiat, quid moliantur perfidissimi.
Quidnam suo illo parturiant silentio
Timorene inquam prorsus correpti sient,
An vero nectant interim dolos. Ion. Potest
Id fieri commode vel bombo tympanorum
Vel certe classicorum sonitu. Scha. Ita profecto
Elucescet breuî, timeantne illi, an struant
Insidias. Sau. Efficite itaque ut et milites
Sistant gradus et tympana classica resonent.
Scha. Curabimus quam diligenter omnia.
AH, longe secus euênit imperator, atque
Existimabamus nos. Consilium optimum
Nescio quae Rhamnusia nobis disperdidit.
Go. Quid praeterea? Haud clypeus tum abiciendus est
Omnino Saran. Sinon sat feliciter
Hac sue cessit, aliâ rursum tentabimus.
Miserrimus mus fuerit hercule, cui
Non sit nisi unicum dumtaxat antrum. Sar. Ita
Quidem volgo inquiunt. Go. Aliud consilium ego
Animo accepi. Sar. Qualenam Golîa? Go. Id haud
Te caelabo. Sed et vos alii accedite
Huc atque auscultate. Tu. Adsumus Golîa. Habes
Quicquam quod ad rem faciat, quod sit commodum?
Go. Habeo certe proceres, modo et vobis idem
Arrideat. Tu. Ne isthuc caelare nos velis
Precamur. Go. Scitis omnes, me (faventibus
Diis) praegrandi esse statura praeditum, insuper
Vero et viribus omnigenis robustissimum.
Sar. Sic certe, ut nec Philistaeos inter, neque
Inter Hebraeos etiam, quisquam te fortior
Aut grandior statura sit. Go Simulatque nos
Igitur egressi ad pugnam utrinque fuerimus,
Ego ad monomachiam hostes provocabo. Tu. Sed
Quanam quaeso sub conditione? Go. Hac scilicet,
Ut si is, quem illi dabunt, me poterit vincere
Et dare neci, nostrates ipsis seruiant
Perpetuo: sin vero ego superavero cum, iugo
Ipsi nostro subiciantur perenniter.
Sar. Hoc hercle consilio nihil est consultius
Me iudice: in eo igitur persistito Golîa
Audacter, sic victoria nostra erit. Tur. Quid hem
Isthuc vobis sapit viri? quid tempore
Queat ullo fingi consultius. Par. Nihil
Medius Fidius. Id si facies Golîa, ut et
Haud dubie facies, nostris in manibus erit
Victoria, nec succumbemus hostibus.
Pol. Imo hostes iamdudum prostrati sunt. habent
Enim suorum plane neminem, cui
Tantum adsit roboris animique, ut hanc subire
Tentet provinciam. Cah. Neque interim tamen
Possunt id praetextu ullo detrectare vel
Subterfugere isti, nisi honestati prorsus omni
Extremam infligere repulsam decreverint.
Si enim reclamant, virium animorumque sane
Praemaximam imbecillitatem coarguent,
Sicque facile eos ipsos iam prostrabimus:
Sin vero dant virum, qui tecum dimicet
Golîa, tum longe magis victoriâ
Potiemur. nam quis unquam virbius queat
Tuis resistere? Sar. Pulchre certe colligis
Caharmâna. Gol. Quoniam ergo in castris hostium
Tum tympana, tum cornua resonare fortiter
Incipiunt: actutum me conferam in êditi
Montis iugum, quo sim conspicuus omnibus:
Atque inde mox rem aggrediar pugnacissime.
Sed vos curate quam primum gnaviter, ut et
Nostra simul bucina taratantara clamitet,
Utque ordines cuncti per intervalla nos
Sequantur. Sar. Tu modo instituto accingere
Golîa: in nobis nil desiderabitur.
OMnia facilius nunc, quam perpeti moram
Possum. adeo nempe ad proelia animus anhelat, in-
Tantum libet decernere cum adversariis.
Ab. Ne festinatione tamen nimia augeas
Periculum, moneo Rex. Sau. Ah, plus sat morarum
Abner. non expedit differre diutius
Congressum, ni famae consultum male velim.
Atque audin:? Resonant simul et hostica tympana
Classicaque, quin et armorum exaudire iam
Strepitus mihi videor. Ab. Certe haud absunt procul
Hostes. Sau. Exsurgite e vestigio viri,
Omnesque sequamini nunc signa nostra, acrique
In hostem ferrier impetu satagite. Ion. Erit
Omnibus invicta bello manus, omnes viros
Praestabimus nos impigros pater Scha. Bone
Sis animo rex, agemus cuncti strenue.
Hostiles inquam excipiemus quam fortiter
Incursus, sanguineque illorum imbuemus has
Manus nostras. Movete itaque acies gradu
Celeri, et monti quidem admovete copias,
Quo sic universas in conspectum hostium
Demus vires. Scha. Fiet rex. Sau. Spiritus meus
Ex te praesertim fili pendet unice. Ut
Igitur virum te sensi semper hactenus,
Ita et iam te multo magis talem obsecro
Praestare velis. Ion. Confide pater, vir ero, nihil
In me equidem, quod bellacem deceat, tempore
Ullo desiderari patiar. Scha. Bone Deus,
Quid illud est monstri? Sau. Quid conspicare? dic
Schahal. Scha. Vir immani statura prodit e
Castris hostium. Atat, quantus invadit animum
Meum timor? Sau. Iam video ego tandem caput
Infelix. Est totius haud dubie exercitus
[Note: Sc.] Primarius imperator. Ion. Proh Dei atque
Hominum fidem: Tantosne exercitus hostium
Gigantes alit? Scha. Actum est profecto de omnibus
Nobis. si plures generis huius habet viros.
Quis enim his queat unquam obniti? quis prosternere
Tales possit? Saul. Durum quidem spectaculum,
Attamen animo praesenti simus oportet. HAUD
Enim trophaeum statuêre unquam timidi. Ion. Ita
[Note: Cat. Sc.] Sane parens: non abicere omnino hastam
Conveniet. Go. Ehodum ad me Apellae perfidi.
Quae vestri agite egressus causa est? cur congredi
Libet nobiscum proelio? Num, ut copias
Nostras fundatis? NOSQUE tollamus manum?
Hoc certe si arbitramini, persuasio
Vos admodum vana occupat. imo ipsum ruet
[Note: Sep.] Caelum citius, quam vos potiamini victoria.
Nam nos mecastor et longe plures sumus
Et fortiores etiam vobis omnibus.
Quapropter nec latum quidem unguem cedere
Armis vestris certum est. Verum tamen, quia
Vos dimicare ac vincere velle conspicor,
En viam ad utrumque dabo compendiariam.
Ego (ut videtis) sum Philistaeus fide
Simul et patria: vos vero estis satellites
Seruique Saulis. Eligite igitur virum
Vobis aliquem, qui ad me recta descendat huc,
Mecumque duellum singulare ineat suo
Pro libitu. Si quidem is tum me prosternere
Trucidareque poterit, servi nos perpetim
Vestri erimus, vosque ideo et nobis et posteris
Quoque nostris aeternum dominabimini:
Sin ego contra superavero ac percussero
Vestrum illum, vos nostri eritis servi in saecula
Cuncta, imperioque nostro subiacebitis.
Coh. Is. Prô Deus Israel, AD restim nunc omnibus
Nobis res rediit planissime. Go. Ego hodie probris
Gnaviter affeci castra Israelitica,
Belle insultavi nostris iam nunc hostibus.
Gaudete vos robusti et Satrapae et milites,
Nostra est victoria. DIGITUM illi tollere
(Velint, nolint) coguntur. Coh. Phi. Io, victoriae
Nostra est, herbam hostes ultro porrigunt, io
Paean. Sau. Ah, perquam infeliciter hodie huc pedes
Tulimus nos. Si sic dimicare cogimur,
Praestaret equidem aut iam non vivere, aut mori
Certe quam primum. Ab. Haud verbis concipi potest,
Quanto perculsus sim pavore miser ad hanc
Tam duram conditionem. nam quis audeat
Cum isthoc gigante solus conserere manus,
Nisi ipsa stultitiâ stultior? Ion. Atat, ubi
Sim, vix summa prae formidine scio. Scha. Et ego certe
Horreo vehementi prae timore totus. Coh. Is. Ah,
Quid hîc haeremus tam diu? In angustias
Redacti sumus omnes. Fugiamus igitur ad
Speluncas ac spineta, ne omnino hostium
Praedae reddamur. Coh. Phil. En, Fugiunt Verpi impii,
Nullo etiam illos fugante. Io, victoria
Nostris est in manibus. Prostrati hostes iacent,
Priusquam vidêre hostem, Io paean, io.
Fortis zelotes est Deus,
Solusque vult agnoscier,
Nec unquam patitur alteri
Suam impertiri gloriam.
Hinc nempe venire usu solet,
Ut videatur ceu dormiens,
Quam diu hominum confiditur
Industriae atque viribus.
Immo etiamsi invocetur hîc
Precibus piorum sedulis,
Differt nihilo minus tamen
Auxiliares adhuc manus.
Non hac quidem sententia,
Quasi nolit ferre suis opem:
Sed ut hi suarum virium
Sic discant impotentiam.
Ubi vero sunt redacti eo
Ut nulla ipsis spes reliqua sit:
Tum demum praesentissime
Adest sibi fidentibus.
Ob id nimirum dicitur
In sacris passim literis,
Adiutor in tribulatione,
Asylumque oppressi [(transcriber); sic: opressi] unicum.
MIrum in modum angor ob gnatorum absentiam:
Tam metuo scilicet, ne quid discriminis
In bello ipsis acciderit. Et multo quidem
Magis uror sic animo, quod fama huc pestilens
Advolitarit iam iam insuper, minacibus
Clamans verbis, haud Marte sat felici apud
[Note: Sca.] Nostrates incoeptam esse pugnam, imo in primo
Statim congressu hos terga obvertisse hostibus.
Nam hoc si verum est, quod avertat Deus tamen,
Potest fieri, ut et filii mei sient
Vel prostrati vel vulnerati certe. Ii
Vero si perierint, quid me infelicius
Miserius ve esse tum posset? Utut sit mihi
Profecto haud possum temperare diutius,
Quin ablegem illuc quempiam, qui sedulo
Rei totius eventum expiscetur. Et
Percommodum sane David gnatus meus
Iunior adest. hic namque (ut est animi admodum
Sagacis) explorabit omnia gnaviter.
Heus David fili mi. Da. Tun' me vocas pater?
Adsum: quid vis faciam? Is. Visendi sunt tibi
Fratres fili. Da. Sed quis curam interim geret
Ouium pater? Is. Has ego custodi fido interim
Committam. Da. Bene habet. dic ergo nunc commodum,
Quid fratribus ex te nuntiare debeam.
Is. Nihil est, quod nuntiatum illis velim: nisi ut
Visas tantummodo, num recte valeant adhuc
Omnes. Da. Curavero diligenter. Is. Accipe
Vero deferque in castra ad ipsos Epha tosti
Huius frumenti, ad haec panes istos decem, et
Quaedam denique alia diversi generis: At
Tribuno militum, sub quo ipsi militant,
Adferto decem hos caseos, illique ex me insuper
Salutem dicito plurimam. Da. Fiet pater.
Num quid vero praeterea me vis? Is. Scilicet,
Ut et cito abeas et matures reditum. Da. Et hos
Effectum cur abo. Vale. Is. Tu quoque vale
Carissime fili. O Deus Israel, hunc tibi
Commendo gnatum, tu eius obsecro et comes
Et custos esse dignêris, ne quid mali
Vel in via vel in castris ipsi accidat.
Sub haec efficito etiam, ut et fratres reperiat
[Note: Sca.] Salvos, et ipse incolumis ad me redeat quam
Primum. Sed tempus nunc monet, ut praeficiam ego
Ovibus custodem, ne dispergantur ferisve
Obiciantur eae interea. Hoc itaque nomine
Intro iam concedam, efficiamque id sedulo.
SUccessum fortunatiorem iam imprecor
Nostratibus, atque hactenus habuêre in praelio.
Ku. Et ego profecto Gizera opto omnia prospera
Illis. Atque hem canunt ad pugnam classica
Rursum. Praesens adsit Deus congressui
Huic, detque hostes in nostratium manus.
Gi. O utinam. Sed metuo male, ne (bellua
Illa immanis) Goliath exserturus siet
Caput interim, ut antea: sicque aspectu suo
Toruissimo incussurus omnibus aut fugam aut
Certe pavorem maximum. Ku. Sane, nisi
Deus ipse auxiliatrices porrigat manus
Animosque inflammet omnium, periculum est,
Ne rursus concidant. quis enim mortalium
Non afficiatur tanti tamque horribilis
Monstri praesentiâ? quis ve gigantem queat
Tum vastum sine metu coram ferre? Gi. Ah, homo
Vivit nullus, meâ quidem sententiâ,
Qui coram illo subsistere, nedum vincere
Ipsum armis possit: ni Deus ipse singulari
Aliquo modo suam in conspectum dare velit
Potentiam. Ku. Ast, utcumque cedat, spe tamen
Adhuc caleo bona. nondum est enim manus
Abbreviata Domini, nec plebem is reppulit
Prorsus suam. Gi. Hanc et ego certe fiduciam
Animo concepi firmiter, haud scilicet
In finem derelicturum Dominum suos,
Quantumlibet etiam extremum periculum
Videantur minitari omnia si namque ipsus a
Nostris steterit partibus omnis vis hostium
Veluti fumus mox evanescet, nilque (ne
Minimum quidem) nobis poterit obesse. Ku. Quid
Multis? Bona omnia nobis pollicebimur
De illo. Sed quis nam venit ibi? Mirum, quid hominis
Siet. Gi. Ubi? Verum video illum nunc. Nisi oculi
Caecutiunt [(transcriber); sic: Caecultiunt] omnino, adolescens est, agitque
Ouium pastorem. Ku. Unde isthuc vero colligis
Gizera? Gi. Ex ipsis vestibus armisque, queîs venit
Instructus. Ku. HAUD PROFEcto lolio victitasti:
Ita enim apparet puer. Sed et onustus quidem
Incedit. Gi. Fôrs in castra est ablegatus, ut
Vel literas vel commeatum alicui adferat.
Ku. Fieri potest. At quid faciemus interim
Nos? Gi. Ad commissas fidei nostrae sarcinas
Revertemur. Ku. Revertere tu ad has quaeso iam.
Ego enim nequeo divelli hinc, donec adsit is,
Quem adventantem conspicimus. Gi. Si quidem ita libet,
Mane tantisper: Verum curato interim, ut
Adsis in tempore, ne quis delator tuam
Traducat forte absentiam. Ku. Curabitur.
FAxit iam nunc Deus patrum nostrorum, ut et
Saluos inveniam fratres, et laetum quoque
Patri reportem nuntium. Vellem autem adesse
Hîc quempiam ex nostris, quem percontarier
De singulis pate possem, cuique tuto
Haec arma mea pastoralia committerem.
Sed ecce: commodum profecto huc appuli.
Nam conspicor quendam isthic, veluti ad sarcinas
Sedentem. Ad hunc igitur me conferam oportet, ve
Resciscam omnia. Ku. Adest tandem adolescentulus,
Cuius ego hîc mansi gratiâ. Sed subticebo,
Ut quid sibi hoc suo adventu velit audiam.
Da. Pax tibi frater. Ku. Eandem et tibi imprecor puer
Bone, quisquis es. Quid vero hîc tibi rei est, age?
[Note: Octo.] Quove tenes iter, armis praesertim instructus pastoralibus?
Da. Ad castra nempe Israelitica tendere
Animus est. Ku. Ast longe aliis certe praeditos
Esse hos armis oportet, qui conferre sese
Huc in animum induxêre. Etiam armatissimi
Subsistere vix illic possunt: tanta hostium
Est rabies, tanta immanitas. Vide ergo, ne
Tuo illuc damno concedas, ne bellica
Inquam te tormenta e medio tollant. globi
Namque ibi volant igniti, spicula undique
Mittuntur, stringuntur mucrones impigre:
Et tu interim inermis accedis, neque gladio
Accinctus, neque munitus armis bellicis.
Ha. Bono sis animo bone vir. non adsum enim
[Note: Sc.] Pugnandi, sed fratrum visendorum causa.
Ku. Quid praeterea? Ob id sane non immunis es
Nec tutus ab hostium insidiis. Da. Nihil moror
Hostes. futurum namque spero breuî, ut Deus
Suo hos dispergat conteratque brachio.
Sed heus quo Marte a nostris pugnatum hactenus
Est? Ku. Ah, perquam infelici. Da. Quî isthuc accidit
Cedo? Ku. Prodiit e castris hostium gigas
Immanis admodum staturae ac roboris,
Qui vel solo aspectu sic omnes terruit,
Ut pugnacissimi etiam nostri principes
Contremuerint aufugerintque actutum. Et is
Ipsus (quod maius est) nostrates insuper
Ad singulare quoque certamen provocare
Est ausus imo vero idem quotidie adhuc
Sese in conspectum dat nimis horribiliter,
Pergitque nostros provocare identidem,
Tum mane scilicet summo, tum vesperi.
Da. Deus bone, quid nunc audio? Ceterum precor,
Ut arma haec mea pastoralia tantisper in
Tuis seruentur manibus, dum curram in aciem,
Fratresque invisam, et exigua haec munuscula
Tribuno deferam patris nomine. Ku. Lubens
Sane isthuc fecero: tu tantum redi ilicet.
Da. Ut primum licuerit. Ku. Bonae certe indolis
Is adolescens est, cuius cuius sit. Animus
Corpore sub exiguo latet fortissimus,
Si quid physiognomiae credendum. Unde et ex
Animo profecto doleret, si periculo
Involueretur quopiam ab hostibus. Sed (ut
Audio) secundum militibus signum tubae
Datur. Fortunet successum Deus optimus.
Is hostium eneruet semel tyrannidem.
REsumunt vires adversarii, ut audio.
Oportet igitur et nos esse praelio
Accinctos. Sar. Id mecastor unice expedit
Golîa. nam secundum iam miles tubae
Accepit signum. Tur. Mirum vero, quae nam Apellas
Illos atheos intemperiae exagitent, quod et
Rursus nobiscum ausint decernere, timidi
Nimirum cum animosissimis, cum fortibus
Inermes, victi cum victoribus. Go. Breuî
[Note: Sca.] Ab intemperiis hisce liberabuntur.
Accedant tantum, si quid habent reliquum animi.
Sau. Videtis proceres, vosque reliqui milites
Iudaici, in quo rerum articulo fortuna nos
Omnes depraenderit. Aut serviendum erit
Nobis natisque nostris servitute dura,
Aut supprimendae exhauriendaeque hostium
Nobis sunt vires. Ast quanta fuerit obsecro
Calamitas, imo quam et fuerit insuper
Nobis probrosum, barbarorum subdere
Colla iugo, tam miseram diutinamque sub
Hostibus ipsis seruire servitutem? Ego
Certe vel milliês mori praeelegero,
Quam ab his servitii vinculo usque comprimi.
Ion. Serviremus nos barbaris, quos libero;
Ipse Deus reddidit? Isthuc fiet tempore
Nullo. Immo vel frustratim ego me discerpier
Ante sinam, quam tyrannis tam crudelibus
Memet dedam servum. Ab. Miserrimum profecto
Id esset, ut fideles in fidelibus,
Iudaei gentibus, cultores unius
Dei idololatris, seruisque liberi
Seruire subicique cogerentur. Hoc
Avertere dignetur procul dominus. Coh. Is. Sumus
Nati omnes liberi. non seruiemus unquam
Hostibus. imo propriae vitae periculo
[Note: Sep.] Auitam asserere libertatem stat sententia.
Coh. Phi. Cur sic cunctamur principes? QUID MONSTRI alit,
Quod non accingimur confestim proelio?
Hostes iamdudum stant in procinctu, trucemque
Et incondîtum clamorem edunt. Gol. CLAMITENT
AD USQUE RAVIM Hebraei, adeoque et STENTORE
CLAMOsiores sint, nihil effecerint
Tamen, perinde MANUS TANDEM NObis dare
(Velint, nolint) cogentur. Sau. Quando itaque animum
Sic obfirmastis omnes, ut pro patria
Libertateque tuenda ipsam etiam mortem atram
Oppetituri sitis potius, quam ita hostibus
Servituri: agite, persistite in hac fortiter
Sententia, eoque in hostilem irruite cohortem
OMNI TELorum genere. Ion. REM NOVAM AGGREDI
CERTUM est pater. Sau. Da ergo tu Abner citra moram
Signum aliquod Buccinatori, quo tertio
Is classica canat, idque solito horribilius.
Ab. Cur avi rex. breuî tubam audies. Sau. Bene est.
Egrediamur igitur. Go. Buccina iam tertio
Insonuit: et nos itaque edamus nostrae signum
[Note: Sc. Hyp.] Taratantarae, moxque ad pugnam accingamur. Ion. Hui
Pater, quam terribiliter et hostium simul
Resonat cornua. Sau. Nihil est periculi, modo
Ne in conspectum veniat Gethaeus ille. Ab. Atat,
Adest ipsus. Go. Adhuc dimicare pergitis
Miseri? Quaenam vos dementia coepit? Dedi
Praescripsique haud dudum legem certaminis.
Si ergo omnino decernere nobiscum libet,
Cur non virum datis monomachum, quem ego
A vobis postulavi? Si vero mea
Unius persona adeo formidabilis
Vobis est, ut nemo vestrûm ausit propius huc
Accedere, ac mecum CONFERRE MAnus: quid has
Vires universas, quas coram cernitis,
Invadere prosternereque nitimini? Irrita
Sunt pol studia vestra omnia, ACTUMQUE agitis. Unum
Enim me si nec audetis neque etiam
Potestis adoriri, quanto minus phalangem
Hanc et numerosam et longe robustissimam
Perfringere poteritis? Sed verborum satis
Est, faciamus age vel semel periculum,
Acies tangamus utrinque, misceamus praelia.
Sau. Haud ferre equidem huius possum hominis praesentiam
Amplius: ita timore corripior miser.
Ion. Et mea simul concutiuntur [(transcriber); sic: coucutiuntur] praecordia
Metu prae maximo. Ab. Ah, totus timore
Nimio perfundor. adeo nempe, ut spiritus
Interclusus meet arctissime meus.
Go. Ah miseri Hebraei, decidit fiducia
Omnis vestra, nihil vobis virium est super.
Ubi nunc Deus ille vester est? ubi delitet?
Cur vos ab hoste non defendit, ut antea?
Coh. Is. Fugiamus obsecro fratres, ne blasphemias
Has impias audire nos diutius
Oporteat. Coh. Phil. Fugiunt rursum Isacidae impii.
Triumphum agamus, io, io. Victoria
Nostris in manibus est, io, io, io.
O Facinus indignum, ô rerum tristissima
Facies. Quid hîc agitur? quae inaudiuntur hîc
Blasphemiae? Ah, versum est nunc gaudium meum
Omne in maerorem ac luctum. Sperabam omnia
Fore salva, et me non nisi laetissima nuntia
Allaturum patri: sed iam (proh dolor) ita
Res comparatae sunt Israeliticae,
Ut nuntium meum longe PLUS FELLIS atque
Mellis habiturum sit. siccine vero impius
Ille Philistaeus et nostram Gentem et Deum
Adeo ipsum contumeliis incessere
Debebat? Hoccine ferendum nobis? Gravis
Profecto de illo sumenda merito ultio est,
Neque impune quidem isthuc auferet. Aia. O dolor
Dolor, quô iam nos vertemus? quis ab hoc probro
Miseros nos liber abit? sed tun? frater ad:
Es mihi? Non te equidem praevideram, ita me Deus
Bene amet. Be. Adsum frater, sed tristitiâ fere
Enectus. usque adeo nimirum differor
Doloribus omnigenis miser. Aia. Iure optimo:
Atque in eodem luto haereo et ipse prô dolor.
Be. Quis vero suppetias feret nobis? Aia. Nihil
Usquam spei relucet adhuc: neque creditu
Proculive est, quemquam ex nostris liberationem
Adferre posse. At hoc audivi iam modo,
Regem opibus ditaturum illum magnis, neci
Qui istum gigantem dederit. Be. Est promissio
Certe vere regia. Aia. Ad haec vero filiam
Tradet eidem suam, patrisque eius domum
Donabit libertate perpeti. Be. Sed haec
Quis promerebitur? immo promererier
Unquam queat? Aia. Deo id est soli cognitum.
Da. Hîc colloquentes quosdam et video et audio,
Quos sane conveniam oportet. saluete vos
Viri fratres. Aia. Salve et tu adolescens optime.
Da. Dicite quaeso mihi: quid continget praemii
Viro, qui istum Philistaeum percusserit?
Quis enim est incircumcisus ille, qui Dei
Viventis non veretur agmina probris
Asper gere identidem? Aia. Magnis rex opibus
Exornabit, suamque adeo gnatam dabit
Ei uxorem, quin et tota paterna domus a
Censu regio in aeternum erit libera. Da. Satis
Est: hoc volebam unum. Quare valebitis
Perquam feliciter. Be. Quantum quidem licet,
Quando ut volumus non datur. Da. En, conspicor Eliab
Fratrem natu maiorem. Is certe adeundus est
Mihi. nam videre illum non licuit hactenus.
VAh, quae protervitas adolescentium est,
Quanta arrogantia? Haec nimirum sola et hunc
Davidem pessimum protraxit huc: ut ipsum
Omnes aeque pestes conficiant funditus.
Quid tu, dic nebulo nefandissime, hîc agis?
Quid hîc inquam tibi est negotii? Da. Ne ita
Stomachare mecum frater. quid commisi enim?
El. Responsitas hem pessime? rogitas adhuc
Quid commiseris? An non pascendarum tibi
Ouium imposita fuerat provincia? Quid agis
Ergo hîc in castrîs? quare non, QUAM nactus es,
Spartam potius adornas? Aut apud quem oves
Illas paucas abiecisti in deserto? Da. Ego haud
Meapte sponte frater contuli huc pedes,
Sed singulari patris iussu. El. Cur is ergo
Huc te ablegavit? Da. Ut expiscarer sedulo,
Ecquid valeretis vos. El. O mendacium
Insigne. Non te amandavit Pater, scio.
Da. Si credere mihi detrectas, en fortius
Indicium Hanc (quam vides) farinam, ad haec decem
[Note: Sca.] Quoque panes istos, per me vobis transmisit
Pater. quin et caseos simul hos deferre me
Vestro iussit Tribuno. El. Utcumque sit, nihil
Tamen fidei tibi a me habetur. novi enim
Ego plus satis ingenitam tuam arrogantiam
Tuique malitiam cordis. Ob id scilicet
Descendisti huc recta iam, oculos ut pasceres
Spectando praelio. Rerum es avidus novarum,
Omniaque curiose perscrutari amas.
Hac ergo de causa rogas ex obviis
Quibusque, quid ei rex daturus praemii
Siet, gigantem hunc qui trucidârit. Da. Scelusne
Igitur hoc tantum est? An non sermo is ab omnibus
Aeque versatur? El. Quid tua id refert age,
Quonam percussor ornandus sit praemio?
Num tu interimes Golîam? Da. Isthuc equidem mihi
Haud tribuo ego: Interim dolet tamen, Dei
Viventis sic illum male dicere agmini,
Idque adeo impune. El. Tu redito ad oves. eae
Tibi commissae sunt, non eventus bellici.
Da. Abeo sane: quando tam aegre fraterculi
Fers praesentiam. El. Abi, quo es dignus. Dolet profecto
Impense, quod tantum pater huic indulgeat.
Sed scio, quo ex fonte haec nata sit arrogantiae
Homunculi: inde nempe, quod accersiverit
Eum rex dudum psallendi gratiâ. At ago
Moram hîc diutius, quam par est. conferam
Me igitur ad castra rursum, idque e vestigio:
Ne quis de me ullo possit iure conqueri,
Meamque traducere apud regem absentiam.
[Note: Sca.] O Utinam sit vel unus aliquis in tantae
Israelitici populi frequentia,
Qui monstrum isthuc portentosissimum Golîam
E medio tandem tollat, contumeliasque
Ab illo illatas nobis vindicet acriter.
Verum, quid hominis hîc mihi fit obviam?
Vestes sane pastorem esse arguunt. Da. Tuam
Mi domine querelam nunc meis hausi auribus.
Dic igitur obsecro, Quid rex dabit viro
Illi, qui aprum istum frendentem prostraverit?
Nam quis Philistaeus ille est, qui audet agmini
Dei viventis obicere blasphemias?
Na. Pro certo habeto hoc adolescens: Quicumque tantum
Omnino facinus designaverit, hunc statim
Rex divitiis est donaturus maximis,
Huic suam quoque desponsabit filiam,
Quin et totam domum patris eius perpeti
Immunitate cumulabit. Da, Satis profecto
Amplum vereque regium isthuc praemium est.
Na. Quid vero tu de hoc ipso diligentia
Tanta percontaris? Num quem indicare regi
Alicubi potes, hostem qui possit vincere?
Da. Haud deerit suis Dominus. Tot hactenus
Tantosque suâ prostravit ille dextrâ:
Breuî itaque et hunc certo dabit escam bestiis.
Non iam aliud respondere possum vir bone.
Vale igitur longum. Na. Mira haec mihi responsio est.
Non assequor, quid deliteat mysterii.
Sed accedunt aliquot nostri ordinis. equidem his
Rem omnem paucis exponam oportet. Hae. Bone Deus,
Quid ex vobis audio? Aiâ. Ita per omnia contigit,
Ut diximus. Be. Ex tripode loquimur. Ast hem: viam
Ad nos affectare videtur Nahasch. Hae. Adest
Certe, rectaque nos petit. Na. Adeste obsecro
Huc symmachi. Hae. Quid est commilito? Num habes,
Quod in rem nostram siet? Na. Id sane nescio.
Sed interim mira audietis. Hae. Dic age,
Quae sunt mira illa? Na. Adfuit adolescens iam mihi,
Summaque ex me quaesivit diligentia,
Quodnam viro illi sperandum sit praemium
A rege, qui Gethaeum spurium exstinxerit.
Dum vero sic percontature, furor summo
In blasphemantem simul accendi visus est.
Quis est (inquit) Philistêus hic, qui aciem Dei
Viventis non veretur contumeliis
Probrisque aspergere? Ceterum quum discere
Ego contra cuperem, posset ne virum indicare
[Note: Sca.] Cum Golia ausurum congredi, aut qua alioqui de
Causa percontaretur ita de praemio:
Hoc unum respondit, Dominum non defore
Suis, hunc ergo et hostem certo certius
Deiecturum breuî. Id vero haud sane parum
Suspensum me tenet: nec scio quid colligi
Hinc debeat potissimum. Ob id videlicet
[Note: Sca.] Non potui non adire vos, ut vel vestrum
Hîc iudicium audiam. Hae. Idem ille, qui tibi adfuit
Nahasch, adfuit et his paulo ante, ut audio.
Na. Vobisne Collêgae? Aiâ, sic est: et id quidem
Eâdem hac de causa. Be. Immo iisdem [(transcriber); sic: iisdam] etiam fere
Verbis. Na. Quid iudicatis ergo hîc optimi?
[Note: Sept.] Hae. Quis iudicare quid certi re in dubia commode
Potest? Aiâ. Haud est dubium tamen, quin quaestio
Toties repetita ab eo foveat mysterium
Aliquod non vulgare. Be. Utcumque sit, aut ipsemet
Certe confecturum se hostem confidit, aut
Alium novit tanto donatum robore.
Na. Etsi sane non facile adducor, ut sinam
Persuaderi mihi, corpus hoc iuvenile re
Posse ulla hostem invadere tam robustum nimis:
[Note: Hyp.] Non temere tamen eâdem de re interrogationem
Toties instituisse potest. Hae. Recte colligis
Profecto: atque huius et ego sum sententiae.
Ceterum, ut ad finem properet oratio, mihi
Consultum equidem videtur, ut negotii
Totius Regi aperiamus seriem ilicet.
Na. Nihil certe fuerit consultius. ita enim
Is una cum suis deliber abit haud
Dubie, quid facto opus siet. Aiâ. Et ego totus in
Hanc eo sententiam, neque consultius
Quid posse effingi arbitror. Be. Huc vero accêdit et
Illud, quod rem faciemus tum gratissimam
Regi, tum nostra functione dignam. Hae. Age
[Note: Quin.] Igitur, quoniam est periculum in mora,
Regem ipsum actutum adeamus. Na. Sane perplacet.
Euigila tandem quaesumus,
Quid stertis Domine perpetim?
Expergiscere et exurge nunc,
Nec nos omnino deseras.
Quousque faciem abscondes tuam?
Cur nostri ita oblivisceris?
Num nostra te expugnatio
Afflictioque nil commovet?
Depressa est usque ad puluerem
Anima nostra infeliciter,
Venterque noster prae dolore
Humi prorsus defixus est.
Exurge itaque e vestigio,
Praesentem fer nobis opem,
Et ab omnibus nos libera
Clementer Adversariis.
Ne patiaris diutius,
Ut dicant nobis impii:
Ubi nunc Deus ille vester est?
Haud is vestri rationem habet.
Imo vel ob hoc potentiam
Cum primis exsere tuam,
Nec des honorem nominis
Tui precamur alteri.
MIranda, et quae miraculi vere sient
Loco, ad nos perferuntur: utinam vero ea
Sic se habeant. Ion. Quae nam obsecro pater? Arcanane
Sunt prorsus? Ab. Si quidem in rem sint et omnium
Nostrûm et totius adeo Reipublicae eadem
Nobis quoque rex communices precor. Sau. Neque
[Note: Sca.] Arcana sunt, neque infrugifera certe, si
Modo sunt vera. Scha. Gestio equidem audire Rex,
Quaenam sint miranda illa. Sau. Audimus militum
Aliquot relatu, adolescentem quendam (staturâ
Annisque parvulum) quam diligenter ac
Constanter in castris percontatum esse de
[Note: Hyp.] Donario illo, quod trucidanti Golîam
Proposuimus: imo dira etiam effudisse in hunc
Simul, quod scilicet Dei viventis is
Ordinibus obicere probra blasphemiasque [(transcriber); sic: blaspemiasque]
Ausus fuisset. Hinc vero quidam volunt
Colligere, sed et ego sane consectarium
Esse reor, eundem illum adolescentulum, aut suae
Ipsius fortitudini victoriam
Contra blasphemum polliceri, aut indicare
Alium quemque posse pari robore praeditum.
Ion. Deus bone, quid audio? Ab. Mira profecto sunt,
Quae narras, rex colende: Sed quis credere
Sustineat, adolescentem parvulum viro
Tam immani robustoque nimis nectere
Posse necem? Ion. Si quidem ipsam adhibere rationem
In consilium velimus, incredibile id est
[Note: Dim.] Profecto. Ast quid, si illum Deus
(Nostrae salutis ergo) robore singulari
Ornaverit? Certe utcumque sit, hoc cernimus
Tamen ipsaque re experimur, non armis neque
Lectorum militum phalange praelium
Istud finitum iri. Scha. Id sane haud semel animum
Subiit meum. nam quicquid instituimus
Vel tentavimus hactenus, hoc irritum fuit
Omne et frustraneum. Satis igitur superque
[Note: Cat.] Inde relucet, numerosa militum agmina
Armaque fortia nil ad dirimendas hasce
Calamitates facere posse. Sau. Haud vana sunt
Omnino, quae proponitis carissimi.
Nam et ego secerta haec aestimatione non
Semel pensavi, quae animum etiam aliquamdiu in
Diversa traxerunt meum. Sed utut siet,
Mirum in modum iuvenem illum cernere gestio,
At multo magis audire eius sententiam ac
Responsa collibet. Ab. Vis accersamus illum?
Sau. Aderit breuî, sat scio. mandavimus etenim
Iamdudum, eum accersier. Atque en, LUPUS fere est
In fabula. venit namque is idem illic, nisi
[Note: Cat.] CUCURBItas planê lippio. Scha. Bechor ne
Igitur ad ipsum ablegâras? Sau. Scilicet. et hunc
Enim de praemio ille percontatus est.
Ion. Sitio profecto adventum ipsius unice.
Ab. Et mihi certe eius accessus gratissimus
Est. Sau. Voti huius erimus propediem compotes,
[Note: Hyp.] EAmus quaeso adolescens concitatiori
Gradu. nam en, rex ipse occurrit nobis, ita
Nimirum ardet tuam praesentiam. Da. Nihil
In me quidem morae erit. nam et egomet haud
Parua conveniendi illius cupidine
Teneor. Sau. Adducis adolescentulum Bechor?
Be. Hunc ipsum adduco rex. is est, quem conspicis
[Note: Sca.] Coram. Da Vivat rex perpetuo. Sau. Tun' es puer,
Qui sic de praemio est percontatus, quo nos
Goliae interemptorem decrevimus affatim
Cumulare? Da. Is ipsus ego sum rex. Sau. Quid itque volt
Isthaec sibi percontatio? Num tu aliquem potes
Prodere nobis, opprobrium isthuc qui auferat?
Da. Ne concidat (Rex) hanc ob causam cor tuum.
Ego enim, servus tuus, ibo ac pugnabo cum
Gethaeo illo immani. Sau. Ah promittis plura, quam
Praestare unquam queas. Non tantum roboris
Tibi est fili, ut gigante cum tanto manus
[Note: Sc.] Conserere possis. tu namque adolescentulus
Es adhuc staturâ pusilla: ille vero vir
Est, vasto corpore, bellandi gnarus, adeoque
Et robustissimus. Da. Bono siet animo
Rex. ego nihilo minus prosternam illum, Deo
Auspice, quantumlibet alioqui robore
Insignem ac praelio natum. Sau. Ah, nimium tuis
Confidis viribus. Da. Ne metue. quin dabo
Progymnasma aliquod, quod longe est certissimum.
Servus tuus pascebat oves patris sui,
Quum forte irrueret leo et ursus, pecudemque de
Grege abriperet: ego vero isthuc videns, statim
Insectatus sum illum, eripuique ex eius ore
Ipsam praedam. Cumque ille ob id insurgeret
Adversum me, appraendi mentam eius fortiter,
Percussumque interfecit. Sic inquam leonem
Extinxit servus tuus. imo ursum etiam insuper.
Erit itaque iste incircumcisus mihi, veluti
Illorum unus. nam impunene is ferret, quod est
Ausus tam contumeliose in agmina
Dei viventis invehi? Dominus meus,
Qui de leonis ursique violentia
Me liberavit, e manu quoque istius
Philistaei me eripiet haud dubie. Sau. Si ad hunc
[Note: Quin.] Se res habet modum, nihil amplius
Refragabor. Vade igitur, et Dominus siet
Tecum. Da. Vadam certe. iamdudum enim aestuat
Ad pugnam animus? Sau. Sed heus. Da. Adsum rex, impera.
Sau. Concede in castra paululum, ut armis induâre.
Da. Parebo lubens: at vereor, ut incedere
Armatus possim. Sau. Quid vobis videtur hîc
Proceres viri? An haec queant vero esse similia?
Ab. Ego quidem rex (ut ingenue, quod [(transcriber); sic: qnod] sentio,
[Note: Cat.] Dicam) persuadere mihi nequeo, vera
Esse, iuvenis quae pro veris iactavit. haud
Enim homo uspiam inveniri tanti roboris
[Note: Quin.] Potest, qui solus praevaleat leoni
[Note: Cat.] Aut urso. atque ut vir sit animo tam praesenti,
Quomodo veri simile esse queat, ut audeat
Tanta puer? Ion. Verum cogitandum hoc interim,
Deo nihil esse impossibile, et hunc saepius
In abiectis suam exserere potentiam.
Scha. Id certe didicimus [(transcriber); sic: didiscimus] saepe experientiâ,
Non raro per infirmos fecisse Dominum,
Quod nec fecit neque fecisset tempore
Ullo per fortiores. Sau. Animus adhuc meus
Fluctuat, INTERQUE metum et spem ambiguus haereo.
Neque omnino habeo fidem, neque diffido penitus.
Sed ingrediamur castra. Ion. Sequemur ilicet.
QUid iudicatis principes viri de praelii
Huiusce nostri eventu ac fine? Bona. an mala?
Tu. Quid? malane? Imo optima quaeque. nam victoria
Iamdudum nostris est in manibus. vicimus
Hostes iam pridem, ac scio, non tantum audaciae
Superesse illis, ut rursus conserant manus
Nobiscum. Par. Huius profecto eiusdem et ego sum
[Note: Hyp.] Sententiae. Et quo pacto quaeso possit unquam
Fieri aliter? Bis etenim profligavimus
Eos. immo ipsimet ad solum columinis
Nostri Golîae conspectum, insectante adhuc
Illos nullo, omnes aufugerunt turpiter.
Si igitur non potuerunt uni resistere,
Quomodo nobis omnibus oppedere quiverint?
Imo si unius ne praesentiam quidem
Nudam ferre valuerunt, quomodo sustinere
Eiusdem poterunt armatas manus? Sa. Bene
Mecastor iudicatis ambo. Nec potest
Aliter fieri, quin nostra sit victoria. Haud
Scio quemquam in universa Hebraeorum omnium
Concione, qui rege ipso Saul altior
Statura, viribusque sit robustior.
Is vero, quantumvis sit tam et procêrus et
[Note: Ana.] Animosus, NE my quidem (ut in confesso est) facere
Contra nostrum illum audet. Quid igitur ceteri,
Populi nimirum faeces, facere aut audeant
Aut etiam possint? Maximas ergo merito
Diis immortalibus debemus gratias,
Ac summo praesenti tutelari Deo
Nostro Dagoni, tum quoque Bellonae insuper,
Quod sic consilia nostra fortunaverint,
Quod auxiliatrices porrexerint manus,
Quod denique tantam nobis victoriam
Et conservaverint et auxerint. Tur. Decet
Illos medius Fidius laus sempiterna, tum
Quoque perennis gratiarum actio. Par. Ita certo
Est: Et meum quidem si quid apud vos habet
Consilium ponderis, mecum nunc ibitis
Pariter, Deisque nostris tus adolebimus.
Sic etenim haud dubie fiet, ut illi plura adhuc
Maioraque in nos effundant beneficia.
Sar. HIC sane Mustelae praebes sevum, Lydumque
In planitiem apite provocas. Tur. Certe edepol.
Nam et ego iamdudum isthuc mecum decreveram.
Par. Eamus ergo, et convocemus ceteros,
Quoque symmachos nostros, ut et ipsi huiusmodi
[Note: Sca.] Sacrificiis solennibus intersint una.
Sar. Imus pol maxume, morae hîc nihil erit.
MEministi adhuc eorum, adolescens optime,
Quae paulo ante es pollicitus? Da. Memini rex satis
Superque adhuc, pollicitisque per omnia (Deo
Auspice) stabo equidem fortiter. Sau. Faxit Deus
Ita. Verum accede iam huc, ut vestibus induam
Te nostris. Sed quid fumus ille in hostium
Castris portendit? Hoc quid monstri est? Io. Ne pater
Id te sollicitum habeat. Incensum enim suis
Fôrs ponunt idolis. Sau. O maxima vanitas.
Sed ad institutum nunc redeamus. Propius huc
Accede fili, ut armis te induam meis.
Da. Periculum quidem faciam lubens, colende
Rex: at vereor ut possim sic incedere.
Sau. Tentare quid nocet? Principio autem hac caput
Tuum teges galea chalybea, pectori
Vero communiendo istum circumdabis
Thoracem, iam quoque gladio isto accingere,
Quin sume etiam insuper. Verum satis est, tuum
Ne corpus imbecille nimis gravetur. Ion. Est
Utique satis. Sau. Facito iam nunc periculum,
Quid possis armatus. Da. Tentabo. ah nequeo sic
Incedere. armis numquam [(transcriber); sic: nonquam] assuevi. Sau. Quid igitur
Facies? Haud certe consultum fuerit, inermem
Omnino te belli ictibus committere.
Da. Cuius ego praesidio nitor, is et inermibus
Contra armatissimos quosque potest addere
Vires. Sau. Abicito ergo arma, quando ea ferre non
Potes. Da. Isthuc nimirum faciam oportet. haud
Alioqui quid effecero. Sau. Sed nihil interim
Habebis munimenti, quo hostis spicula
Ictusque excipias? Da. Hic baculus meus vice
Gladii, funda autem clypei telorumque erit
Mihi loco. his munimentis hostem adoriar.
Sau. Novum armorum genus. sed vade aestu secundo,
Inque Domini nomine. Da. Certe hoc in nomine et
Vadam et revertar. Sau. Miror equidem plurimum,
Quorsum res evasura tandem sit: tametsi
Animus praesagit, conatum omnem huius fore
Penitus inutilem et nullius roboris.
Io. Quis scit pater? vivit adhuc Dominus. Huic per inde
Est, sive in multis seruet, sive in pauculis.
Nondum excidit tibi credo, superioribus
Quid annis ille idem et per me et meum insuper
Armigerum effecerit. An non tum circiter
Philistaeos viginti occidebamus? An
Non praeterea tantus pavor irruebat in
[Note: Sca.] Reliquos, qui vel erant in castris, vel in agro, vel
In praesidio, ut aufugerent omnes turpiter?
Sa. Sic est fili. haud negare isthuc possum. Ion. Potest
Itaque Dominus per hunc quoque adolescentulum,
Non Goliam modo: sed Et universam hostium
Cohortem exstinguere. Sau. Fateor. Verum satis
Iam de his: curemus et alia interim. Ion. si ita
Videbitur pater, obsequar sane lubens.
ADeste gentis nostrae principes, meisque
Auscultate precor verbis sedulo. Sa. Adsumus
Una Imperator inclite. Dic quodcumque menti
Insederit. Go. Satis diu adversarios
Recutitos ad pugnam prouocavimus:
Nec interim tamen vel unus prodiit,
Qui auderet cominus mecum decernere.
ABRUMPAM igitur telam hanc oportet. fortius
Invadam illos necesse est. Tur. Certe oportet. haud
Alioqui enim belli finem videbimus.
Par. Verum quid consilii iam habes, dic obsecro?
Go. Hoc nempe: Iam adhuc semel ego provocabo eos,
Uti hactenus feci. Si ergo dederint virum,
Bene: Sin minus, irruemus e vestigio
Omnes in illorum agmina, nec regineque
Populo parcentes interim. Sar. Sic edepol
[Note: Hyp.] Faciundum erit, si patriae consultum velimus.
Tur. Placuêre quidem mihi plurimum, quae tu hactenus
Excogitasti consilia, imperator: at
Certe quod iam proponis, maxime omnium.
Quare id ne mutes unquam, obnixe et deprecor
Et moneo. Par. In hoc ipso dux integerrime
Obdura fortiter. ita enîm certo ac breuî
Quidem rerum potiemur Pol. Imo vicimus
Hercule, hanc si ingrediamur viam. Cah. Victoriae
Longe sumus certissimi, si strenue
In exsequendo consilio hoc navabimus
Operam omnem. Gol. Accingamur igitur iam nunc
Omnes, deturque militibus signum tubâ.
Sar. Curabitur. Cherôza heus, adsis. Ch. Adsum ego simul
Princeps venerande. Sar. Canito actutum classica,
Ut omnes stent simul in procinctu milites.
Che. Factum puta. Gol. Iam dii instituto adsint precor,
Coeptaque secundent. Sar. Haud dubie. nam stant fere ii
Meliore pro causa. Tur. Quid ni? Deorum enim
Honores, quos Verpi illi contumeliis
Suis aspergere non cessant, tuemur hoc
Bello nostro. Gol. Haec ecastor causa potissima est.
AUdistin? Bucinator clangorem tubae
Hostilis? Ho. Audivi imperator. Ab. Buccina
Et tu igitur actutum. Ho. Paratus sum, brevique
Et nostra hostes vicissim cornua audient.
Ab. Bene. Da. Canere incipiunt utrinque classicum.
Nunc ergo nostri tempus adest certaminis.
Faveat coeptis summus parens rerum omnium.
Go. Nunc demum sentient Apellae perfidi,
Quosnam hactenus contempserint. Magno suo
Experientur discrimine iam, non verba tantum
Nobis esse, sed et verbera immanissima.
[Note: Quin.] Aut non vivam profecto, aut manibus his
Carnes illorum lancinabo atrociter.
At quis tam subito, ex hostium castris viam huc
Affectat? quae nam illum coepit dementia?
Accedat huc propius, meique periculum
[Note: Sep.] Faciat. Hisce manibus meis laniabo eum,
Daboque hodie eius carnes escam bestiis.
Da. Obmurmurat, nescio quid, secum hostis. velut
Aper frendens exacuere dentes videtur: ast
Elucescet breuî, quam sit durum Deo
Resistere velle, viribusque eludere
Humanis divinam ipsius potentiam.
Gol. Quae te exagitant adeo intemperiae, dic Apella,
Ut tu descendere huc ad me audeas? culex
Ad elephantem? Dav. Huc non intemperiae, sed tua
Me protraxit blasphemia. nam tun' sic Dei
Viventis impune probris aspergeres
Acies? Gol. Tun' igitur horum ultor vis esse? Dav. Ego
Nimirum: ego inquam conserere tecum manus
Instituti. Go. Num tu ergo (dic) perduellionem
Acturus es mecum? Da. Sic stat sententia.
Gol. O fortes Israelitae atque audaculi,
Demiror iam, quur distuleritis tam diu
Duellum, quum tales ac tantos vos viros
Habeatis. Hiccine unus natalis soli
Vestri est columen et tutor? Phy, quid conspicor?
Erunt iam pygmaei ac nani vestri duces?
Gentem tam robustam debent defendere
[Note: Sept.] Nunc abiecti pueri? Sed heus tu perduellio
Pugnax? quid armis impetis me talibus?
Quid baculus sibi vult ille? quid pedum? quid et
Funda lapillis onusta? Quid me iudicas
Esse? Canemne, an porcum? Certe haud secus venis
Ad me: ut Dei Deaeque omnes te perduint
Sceleste homuncio. Non inultus abibis hinc
[Note: Sca.] Hodie, crede mihi. Accede tantum, accede inquam,
Daboque tuam carnem avibus simul et bestiis
Agri. David. Haud minas moror tuas scelus, manum
[Note: Quin.] Quidem ne verterim. Tu ad me venis
Gladio munitus et clypeo, tum lancea
Quoque armatus validissime: At ego venio contra
Ad te in nomine Domini, Domini inquam Zebaoth,
Quem tu convitiis lacessere impiis
Hactenus es ausus. Is ipsus hoc die in manum
Meam te tradet, percutiamque te impium
[Note: Dim.] Ego, atque caput tuum auferam:
Quin et cadavera Philistaeorum omnia,
Quos in castris quidem vestris depraendero,
Dabo volatilibus caeli atque bestiis.
Ibi demum videbunt omnes et scient,
Deum esse in Israel. imo hoc etiam scient
Vestrates universi, quod Dominus Deus
Non gladio aut hasta seruet, sed potentia
Sua divina. Memineris moneo, hoc (quod in
Me deprehendes) esse Domini proelium,
Non hominis: ideoque ille vos certissime
Manus in nostras tradet. Go. Ha ha he, minis
Vult iste occidere nos. Sed verborum est satis,
Rem manibus experiamur. Da. Exoptatius
Mihi est nihil. Accede huc, et auspicare pro
Virili: senties non nanum, sed virum.
Go. Age igitur, IACTA sit alea. Da. Sic sane: hunc habe
Tibi lapidem. Gol. Heu heu, quid volui? Ah perii miser
Da. Atque ita volui ego. Iam grates tibi Domine
Et habeo et ago ter maximas, quod sternere hunc
Blasphemum per me es dignatus. sed non satis
Est, quod prostratus mortuusque hostis siet,
Quin in signum victoriae certissimum,
Eius etiam caput abscindam: idque adeo, suo
Ipsius ense. ---
HEi mihi, quid video? siccine iacet
Summus patriae nostrae defensor? Turch.
[Note: Sept.] Quid? iacetne
Golias? Sar. Ah, et prostratus iacet, et mortuus
Ad haec est, prô dolor. An non exanguem trahi a
Latrone vides? Tur. Ah, video nunc. Nulli sumus.
Heu miseros nos. Par. Proh Deûm hominumque fidem. Itane
Regni nostri columen cecidit? siccine gigantem
[Note: Sep.] Tam vastum potuit pastorculus ille abiectissimus
Prosternere, vincere, interimere? O dolor dolor.
Utinam vel omnes nos essemus mortui
Prae illo. Sar. Optandum quidem: sed questibus hisce non
Est hîc locus. Capessamus potius fugam,
[Note: Sep.] Ne et nobis itidem capit is immineat periculum.
Tur. Sic sane. nil enim spei praeterea adest.
Coh. Phil. Fugam intendamus omnes, quotquot adsumus
Periit enim Golîas spes nostra unica,
Cecidit Philistaeorum robustissimus.
Ion. Ecce in fugam sese coniciunt barbari.
Scha Euax, iam nostris in manibus victoria est.
Ion. Sed insequemurne actutum adversarios,
Priusquam illos fuga longius auferat? Cha. Equidem
Ad unum omnes iam persequemur illico.
Ut hirudo haerebimus in tergis fugientium.
Ion. Eho, Tribuni et milites fortissimi,
Philistaeos confestim persequamini,
Tam magnates quam plebeios occidite.
Coh. Is. Io, io, nos vicimus: advorsarii [Reg: adversarii]
Vero discurrunt fugiuntque omnes turpiter.
Currite, currite, compraendite, comprehendite.
Coh. Phil. ah festinate, festinate. cito gradu
Nos insequuntur hostes. Coh. Isr. Fugitis impii?
Itan' decet (agite) fortes viros? sed haud
Fuga vobis proderit. Coh. Phil. Heu, heu. Dii vestram fidem.
Siccine inopinatos invadit amara mors?
Oh, actum est de nobis. Coh. Is. Occidite, lancinate.
Euadat nemo. Coh. Phil. Prô Deûm atque hominum fidem.
Quorsum redacti nunc sumus? Angustiae
Nos undiquaque circumdant. Ion. Sic sic viri
Fratres. ita decet. ita IN IPSUM AUCTOREM faba
Debet cudier. Ast iam satis est. Quos longius
Fuga abstulit, hos abire nunc sinite. haud enim
Breuî revertentur, sat scio. Quin obviam
Omnes progrediamur quam primum maximo
Illi victori nostro Davidi. per hunc
Etenim salutem, quam videtis, contulit
Nobis Deus. Scha. O quis credidisset, robore
Tanto fuisse David praeditum, esse tam
Egregiam virtutem in tam exiguo corpore?
Cham. Certe, si Angelus etiam e caelo affirmasset hoc
Prius, non tamen id credidissem. Coh. Is. Io, io,
Io, obtinuit nobis David victoriam.
Gigantem longe robustissimum neci
David adolescens extremae contradidit.
Ion. En victoriam videtis? conspicamini
Davidem? Coh. Isra. Victor David, victor maxumus.
Ion. Videte vero certa ad haec victoriae
Signa. ecce enim, abscissum Goliae caput suis
Gerit in manibus. Coh. Is. Potentes deposuit Deus,
Euexitque humiles contra. Ion. O' lepidum caput,
O David adolescentûm formosissime,
O Israelis unicum decus, velut
Fratrem te amo uterinum, imo velut animam
Propriam. Deus est testis: isque te augeat
Cumuletque precor suis benedictionibus,
In multa ut crescas milia feliciter.
EXoptatissimus ades David, unicum
[Note: Hyp.] Israelitici populi ornamentum. Da. Ago
Grates tibi immortales Imperator: atque
Deum solum meritis concelebro laudibus
Pro facinore isthoc, quod per me indignissimum
Nunc edere dignatus est. Abner. Iure id quidem
Facis optimo. Ceterum (ut adventus indicem
Tibi nostri causam) iubet rex, ut statim
Ad se venias, nam est quod tecum loquatur, Da. Id
Certe ultro etiam facturus eram, atque hoc nomine et
Viam iam huc affectavi. Sau. O splendidum hunc diem.
O adventum Davidis optatissimum.
Quam laetor conspecto hoc adolescentulo?
TOTUS sane in caelo sum. Da. Haud absum a rege, uti
Video procul. Ab. Sic est. et scio quidem, tuam
Ab ipso ardenter expeti praesentiam.
Da. Breuî compos voti huius erit, Deo volente.
Sau. Adest, quem tantopere praestolor hîc. Tuus
Adventus, ô David Fili carissime,
Mirum certe in modum me exhilarat. Da. Imperet
[Note: Sep.] Vivatque rex aeternum: ac fiant adversarii
Ipsius omnes, sicut Golîas iste. Sau. Ades
Exoptatissimus fili: nec temperare
Equidem mihi possum, quin in amplexus ruam
Tuos, teque osculer. Ion. Felicia omnia
Tibi imprecor, ô animae dimidium meae.
Dominus successus porro tuos omnes suo
Favore fortunet. Scha. Victoriam hanc modis
Omnibus excellentissimam tibi gratulor
Mi David ex animo. Cha. Omnia opto tibi bona
Adolescens inclite: atque ex pectore intimo
Laetor, quod te facinore tanto prae omnibus
Aliis honorârit Deus. Hae. Ita profecto
[Note: Quin.] Et mihi item (ô David pugnacissime)
Volupe admodum est, victoriam hanc uni tibi
Esse reservatam, perque te solum boni
Nobis tantum evenisse caelitus. Na. Utinam
Verbis iam possem animi concepta expromere.
Sic etenim sentires David, nec mihi quidem
Isthac tua victoriâ quicquam esse toto
In mundo iucundius. Adfert sane ea meo
Cordi tantum laetitiae, ut maiorem haud queat.
Aiâlah. Tantundem gaudii, ô clarissime athleta, me
Quoque perfundit, quod tanta tibi victoria
Contigerit a Domino. Be. Et ego David optime
Ex animo vere sincero victoriam
[Note: Dim.] Tam splendidam tibi gratulor.
Da. Pro maximo illo vestro in me favore, rex
Illustrissime, vosque adeo ceteri duces,
Et ago et habeo immortalem certe gratiam.
Velim tamen, atque etiam obtestor vos unice,
[Note: Hyp.] Ne hac in victoria quicquam acceptum meis
Feratis viribus, sed totum potius uni
Tribuatis Deo. is enim ipsissimus auctor fuit
Victoriae, totumque solus gessit praelium:
Ego instrumentum ipsius dumtaxat fui.
Sau. Deo igitur soli debita meritaque sit
Gloria: sed et tibi interim, carissime
Fili, insignia summaque debentur praemia.
Per te etenim respexit populum suum Deus.
Per te hostem hunc nostras in manus contradidit.
Verum quid hîc diu subsistimus? Decet
Sudores nos omnes laeto convivio
Abluere. Intro igitur concedamus, gaudiisque
[Note: Hyp.] Ac canticis hunc totum ibi transigamus una
Diem. Da. Sed stat sententia, rex clarissime,
Hocce infaustum Philistini caput in supremam
Imperii nostri urbem Ierusalem sine
Mora inferre. Sau. Isthuc facies fili postea.
Imo et ego simul tecum petam Ierusalem,
Ibique solenniter Dominum laudabimus.
Quin et cunctis nostris in civitatibus
Per totam Iudaeam instituemus cantica,
Ludosque atque triumphos tibi exhibebimus.
Da. Quando ergo regi ita videtur, haud
Repugno. eamus itaque nunc in regiam,
Laetisque diem hunc excipiamus conviviis.
Sau. Eamus sane. Vos duces sequamini
Actutum. Ab. Consequemur illico. Ion. Et sequi
Certe et laetari nunc libet. Sau. Vos milites
Vero fortissimi, summo cum gaudio, ad
Suos quisque parentes, uxores, liberos,
Amicos, ac vicinos iam redite: eisque
Tam insignia nuntiate Dei magnalia,
Tantam de nostris hostibus victoriam.
Vivite, laetemini, valete, et plaudite.
Canite Domino carmen novum,
Vos Israelitae pii.
Canite inquam atque benedicite
Sanctissimo eius nomini.
Sunt namque admirandissima
Modisque omnibus insignia,
In nobis quae iam operatus est
Suo potenti brachio.
Victoriam videlicet
Peperit sibi memorabilem,
Sua inquam ipsius dextera
Salutem nobis attulit.
Sic egit ille cum suis,
Ut notum sit simul omnibus,
Ab ipso uno victoriam
Omnem manâsse caelitus,
Memor revera factus est
Suae bonitatis pristinae:
Fidemque exerte praestitit,
Quam Isr aeli promiserat.
Laeta ergo omnes date iubila
Caeli terraeque principi.
In cithara Domino psallite,
Citharaeque iungite buccinam.
AUdistis (Spectatores candidi) hactenus
[Note: Cat.] Veram de vera Davidis Goliaeque
[Note: Sep.] Monomachia historiam, metris subiectam comicis.
At nunc audite etiam porro, certe pari,
Si non maiori diligentia, quid hoc
Sub conflictu sanguinolento mysterii
Deliteat, quis sensus sit allegoricus.
Golîas nempe ipsum abumbrat Diabolum,
[Note: Luc. 11.] Armatum illum inquam longe robustissimum.
David vero adolescens Christi pulcherrime
Simul et significantissime typum exprimit.
Populus autem Israel, qui a Golia afflictus est,
Universum signat mortalium genus.
Quemadmodum igitur Philistêus ille pessimus
Sua Iudaeos omnes impetivit ac
Pressit tyrannide, extremamque minatus est
Omnibus internecionem: ita et Sathanas item
Suam olim in omnes aeque homines tyrannidem
Immaniter exercuit, oppressitque eos
[Note: Cat.] Miserrime admodum peccato, morte,
Inferno, condemnatione, denique
Omni malorum genere. Nec tamen interim
(Quod magis etiam deplorandum merito fuit.)
Vel unus inter omnes potuit inveniri
Mortales, qui sua iustitia aut viribus
Tyranno tam crudeli sese opponere,
Illumque et eius arma e medio tollere
Posset: quemadmodum equidem et in universa cohorte
Israelitarum nullus depraensus
est,
Qui cum Golîa congredi conserereque
Posset manus, illumque tandem exstinguere,
Ac sic demum pacem amissam restituere
Populo. Davidem scilicet advenire adhuc
Oportuit. huic reseruârat victoriam
Tantam Deus. Is itaque in castra veniens patris
Iussu, tamque ingentem videns calamitatem
Ibi, gigantem mox coepit adoririer,
Adortumque etiam tandem et exsuperavit et
In mortis extremae coniecit vincula. idque
Haud armis bellicis, sed pastoralibus,
Baculo nimirum, funda, ac quinque lapidibus.
Sic ergo, quum contra Sathanam succurrere
Nemo posset mortalibus, venit a patre
Deo ablegatus verus ille David et
Pastorum princeps Iesus Christus, ac venit
Quidem in nostrae carnis similitudine,
Goliamque illum infernalem invasit fortiter.
Invasit autem hunc gladio Spiritus, crucis
Hasta, lapidibus quinque suorum vulnerum.
His inquam armis prostravit hostem funditus,
Sicque abstulit peccatum, destruxit necem,
Momordit inferos, nobisque pristinam
Et iustitiam et vitam reduxit. imo idem
Et hodie, quoties nos rursum Diabolus
Deicere conatur pro nobis gratiâ
Sua pugnat, funditque illum in nobis fide
Ac gladio Spiritus verbo Dei. Triumphum
Igitur agamus et nos pro victoria
Tam augusta tamque salutifera, idque perpetim,
Ullam citra intermissionem. Gratias
Quoque offeramus Davidi nostro, quod is
Tanta plane in nos misericordia usus est,
Quod tantis nos beneficiis cumulaverit.
Ceterum (ut abrumpam filum) Spectatores candidi, Sep.
Et haec vobis placeat quaeso Actiuncula,
Et nobiscum ex animo gaudete ac plaudite.
SOLI DEO GLORIA.
COLONIAE, Typis Godefridi Cervicorni. Anno M. D. LXII.