2003-12-12 Peter Ströbel
typed text - structural tagging complete - no semantic tagging - MORPHEUS spell-check complete

AD SERENISSIMUM PRINCIPEM D. CHRISTIANUM IU. Regem Daniae, Norvegiae, Vandaliae, et Gothiae, etc. N. REUSNERI PRAEFATIO.

MAGNUM QUIDdam ac divinum est ars poetica, CHRISTIANE Rex inclute [Orig: inclyte] : quae universae Philosophiae dulcis quaedam alumna, omnisque adeo virtutis, prudentiae, sapientiae magistra est: in qua omnes aliae artes et disciplinae consistere; ex eaque ceu fonte quodam amoenissimo profluere, et in eandem rursus confluere manifestissimum est. Nam cum omnis Philosophiae ratio in se tres partes contineat: quarum una in orationis dignitate, altera in naturae obscuritate, tertia in vita atque moribus cernitur: omnes has partes ambitu suo


page A2b, image: s316

una complexa est ars Poetica. Ac primo quidem Logicae in ea disciplinae praedominantur maxime: quae ad sermonis et orationis praecepta pertinent: quarum una est puritatis: altera veritatis: tertia eloquentiae:quas sane res omnes vel maxime Poetica sibi habet propositas. Quam ob causam Ammonius quoque et Averroes Poeticam artem ceu vagam et quasi certo lare tectoque destituta~, ad disserendi artem, quae Logica dicitur, tanquam ad propriam sedem revocavit: et Aristoteles in arte Poetica de lexi et elocutione praecepta tradidit. Sed praeter hanc tamen sermonis et orationis dignitatem atque ornatum, quae communis est Logicae cum Poetica, propriam et quasi peculiarem ea adhuc adhibet materiam: nimirum fabularum amoenitatem: qua consequitur illud, ut quoniam dulci miscat utile, no solum animos hominum doceat, verum etiam moveat atque delectet. Sic enim primos quoque illos homines agrestes adhuc et incultos a sapientibus Poetis non vera oratione tantum, sed etiam iucunda ad vitae mansuetae rationem fuisse traductos legimus. Ex quo est Flacci illud in Arte:

Silvestres homines sacer interpresque deorum
Caedibus et victu foedo deterruit Orpheus;
Dictus ab hoc lenire tigres, rabidosque leones:
Dictus et Amphion Thebanae conditor arcis
Saxa movere sono testudinis, et prece blanda
Ducere quo vellet.


page A3a, image: s317

Quam vero multa, et quam varia fabularum velata involucris, atque commentis, de obscuritate naturae et rerum ob oculos ponit Poetica: quae in hoc ipso mundo et partibus eius, in coelo, in aere, in mari, in terra multiplicem considerationem, et cognitionem habent admodum liberalem! Taceo de ortibus siderum stellarumque, et occasibus; de cometis et ostentis coeli: de tempestatibus et exundationibus: de gemmis et lapidibus ac metallis: de plantis et animalibus, eorumque natura et partibus: de ipsis denique elementis, caeterisque corporibus mixtis ac compositis: in quibus describendis totos fuisse priscos illos Poetas, Empedoclem, Nicandrum, Aratum, Lucretium, aliosque complures, satis eorum monumenta contestantur. Quod si vero ea quoque Philosophiae pars, quae virtutis continet, et officii ac bene vivendi disciplinam, recte consideretur: sane in ea multum quoque occupari Poeticam nullo modo negari potest. Nam et haec una est disciplina, quae ex animis hominum vitia radicitus evellit: quae inserit virtutes: quae ad humanitatem et modestiam animique magnitudinem perducit: quae medetur mentibus; solicitudines detrahit: cupiditatibus liberat: pellit timores: omnia denique adiumenta et auxilia bene beateque vivendi suppeditat atque largitur. Ex quo est praeclarum illud apud Strabonem Poeseos elogium: O(I PALAIO\I (inquit)


page A3b, image: s318

[Gap desc: 3 lines] Quo magis admiranda vel potius detestanda esse videtur opinio eorum, qui arte hanc pulcherrimam [Orig: pulcerrimam] ac divino munere nobis concessam, saltem ob fabulas et commenta, non modo parvi pendunt: sed plerunque etiam (si diis placet) in sermonibus vituperant. Quasi vero fabellis nudis et inanibus Poetica solum delectetur; neque potius Philosophiae arcana in se continear quam plurima: quae profanis oculis et impuris mentibus non ita facile patent: a quorum contaminato spiritu ne ea adhuc magis sordescant: fabulatum specie haec ipsa ceu mysteria quae dam sacrosancta, ita velat atque obumbrat Poetica: ut a bonis mentibus tamen ea recte intelligantur: non sine voluptate aliqua et delectatione: quam haud vulgarem parit non modo lepidis fabulis aspersa, sed et numeris vocibusque apte constructa oratio: quae miram infundit auribus animisque iucunditatem: multoque facilius et expeditius rudes animos excolie atque expolit: eosque a rerum humilium studio, d morum et virtutis decus, et excellentem magnarum rerum cupiditatem secum avocat. Quid? quod eadem Philosophiae pars, quae Poesis vocatur, non modo historiae sed Theologiae quoque plurimum praesidii et adumeti affert; dum heroes et laude dignos viros,


page A4a, image: s319

corumque res praeclare et fortiter gestas carminibus suis celebrat: ac simul Dei ipsius gloriam omnibus modis, quantum in se est, reddere conatur illustriorem: idque non sine numine et afflatu quodam divino: ex quo Poetae vates dicuntur, tanquam (ERMHNEUTA\I KA\I (YPHR/ETAI QE=WN, ut Socrates apud Platonem in Ione nominat. Atque hunc quidem finem, quem dixi, Poetis bonis ceu divinis vatibus propositum esse, scite admodum et eleganter idem docet Flaccus in Epistola quadam:

Os tenerum pueri balbumque poeta figurat:
Torquet ab obscenis iam nunc sermonibus aurem:
Mox etiam pectus praeceptis format amicis,
Asperitatis et invidiae corrector, et irae:
Recte facta refert: orientia tempora notis
Instruit exemplis: inopem solatur, et aegrum.
Castis cum pueris ignara puella mariti
Disceret unde preces, vatem ni Musa dedisset?
Poscit opem chorus, et praesentia numina sentit:
Coelestes implorat aquas docta prece blandus:
Avertit morbos: metuenda pericula pellit:
Impetrat et pacem, et locupletem frugibus annum:
Carmine dii superi placantur, carmine manes.

Quae cum ita se habeant, CHRISTIANE Rex. inclute [Orig: inclyte] : magna profecto laus est eorum, qui cam Philosophiae partem, quae Poesis appellatur, ita sunt complexi, ut ab ea avelli se nulla prorsus ratione posse existiment: maxima vero, si qui etiam adhuc fortassis sunt eorum.


page A4b, image: s320

qui haec studia tractant, patroni ceu Musarum hierophantae, et Maecenates: qui cum pulcritudinem artis huius probe intelligant, non modo Poetarum excellentium scripta libenter legunt: verum etiam ingenia eorum, exemplo summorum et maximorum Regum ac Principum, benigne ac liberaliter fovent, omnique honorum genere decorant, atque exornant. Quod ipsum summo semper studio maiores tuos laudatissimos fecisse animadverto: de quibus multa hoc loco dicere lubens supersedeo. Avum certe tuum CHRISTIANUM III. Cimbrorum Regem sanctissimum, Poetarum Christianorum nostri temporis STIGELII et FABRICII carmina non solum diligenter lectitasse, sed etiam edidicisse, eaque subinde in aula accinuisse familiaribus suis compertum est. Patrem vero tuum FRIDERICUM II. Principem omnium saeculorum [Orig: seculorum] memoria dignissimum, haec ipsa quoque Musarum studia singularibus praemiis et honoribus condecorasse, in cofesso est: quae me quoque olim causa impulit, ut Elegiarum libros Principi humanissimo ceu Patrono Optimo Maximo dedicandos censerem: sicut prima ad eum scripta Elegia abunde hoc testatur. Tantae et tam praeclarae gloriae haereditarem, REX inclute [Orig: inclyte] , sponte ac ultro te conservare, omnibusque modis augere velle, nemini dubium esse potest: cui et indoles [(transcriber); sic: indolcs] in te regia, et


page A5a, image: s321

institutio doctrinae praeclara, et egregia de virtute tua exspectatio aliquo saltem modo innotuit. Qua sane spe et fiducia, CHRISTIANE Rex inclute [Orig: inclyte] , Musarum hosce foetus, ceu iuvenilis aetatis lusus atque exercitationes, incluto [Orig: inclyto] tuo nomini, ceu numini tutelari submisse, ut decet, et humiliter consecratos dicatosque esse volo: quorum ut patronum ac defensorem perpetuum te futurum omnino spero et opto: ita praesentem et sempiternam divini numinis gratiam et benignitatem in fortunando augendoque adhuc magis imperio tuo florentissimo summa animi devotione comprecor.

Ienae ad Salam, Nonis Octobr. Anno Pub. Sal. M. D. XCII.


page A5b, image: s322

IN NICOLAUM REUSNERUM IC. ET CONSIL. SAXONICUM.

Epigrammata HENRICI PORSII IC.

QUid facit, elogium tibi qui REUSNERE tuisve
Dat scriptis, laudes persequiturque tuas?
Auratam pingit statuam ille coloribus, auro
Quales nec pretio sunt, nec honere pares.
Tu tibi tot scriptis statuam REUSNERE parasti
Auratam: haec proprio clara decore nitet.

LAURENTII RHODOMANI.

MIror inesse viro tot dotes pectoris uni:
Unum tot libros fingere posse caput.
An Iove nata tuum subiit REUSNERE cerebrum?
Ceu gravidum quondam reddidit illa patrem.
Est ita: sed foetus artis tot mater ab arce
Haec, patre te genitos, fundit: at ipsa manet.


page A6a, image: s323

VALENTINI THILONIS IC.

QUi pectus REUSNERE tuum nequit; et cor amare
Nobile, Sarmaticis durior ille feris.
Tantae tuae laudis fulgent praeconia: tantis
Te natura bonis auxit amica virum.
Ipsa Themis mores et linguae flumina Peitho
Temperat: ingenium docta Minerva regit.
Ad latus Aonides astant, Charitesque ministrae:
Hinc lepor, hinc docti non sine mece sales.
Omnibus, aurato residens Astraea sedili,
Imperat, et iussas dividit aequa vices.
Macte! vagas si indit quae iam tua Gloria nubes,
Mox super astra suis evolitabit equis.

IACOBI CELLARII.

SUada, lepos, carmen, Sophia, et ius, historiaeque
Singula sum aliis; omnia iuncta tibi.

MATTHAEI FROBENII.

QUalis vere novo per apricos sedula campos,
Quae de laude sua nomen alauda gerit:
Cantat, et ad caelos [Orig: coelos] alis cum voce levatis,
Dulcisono mitem provocat ore Deum:
Mox se demittens homines monet arva colentes,
Addictos domiis esse decere suis.


page A6b, image: s324

Talis REUSNERI iam Musa per omnia vatis
Regna volat, quotquot magnus hic orbis habet.
Dum superum laudes, et regum fortia facta
Semideum celebrat carmine rite suo:
Aut dulci flectit populos modulamine cantus:
Officii memores et monet esse sui.
Sit curae superis, sit regibus opto virisque
Principibus, meriti tam bene vatis honos.

BERNHARDI PRAETORII.

TOt scriptis celeber toto REUSNERUS in orbe
Claret, et aeternae nomina laudis habet.
REUSNERUS scriptis Didymus Chalcenterus alter:
REUSNERUS Rhetor suavis, et arte potens.
REUSNERUS Legum interpres, iurisque sacerdos:
REUSNERUS vates, Historicusque bonus.
REUSNERUS Sophus et Medicus, vel Apolline teste:
Gloria Pierii, famaque summa chori.
Qui legis, auctori solve hoc pro munere grates:
Prosperaque emerito fata precare vire.


page A7a, image: s325

[Gap desc: toc]


page A7b, image: s326

[Gap desc: toc]


page A8a, image: s327

[Gap desc: toc]


page A8b, image: s328

[Gap desc: toc] [Gap desc: errata]