25 November 2005 Reinhard Gruhl markup
text typed - structural tagging completed - no semantic tagging - no spell check - marginal notes corrected resp. inserted
31 January 2006 Wai Ming Ho markup
MORPHEUS spell check performed
6 April 2006 Reinhard Gruhl markup
some corrections inserted

---

image: s001

HENRICI PORSII IC. SAC. CAES. MAIEST. AB EPISTOLIS IN CAMERA AULICA: ET POEseos Professoris publici in Archigymnasio Viennensi: Itineris Byzantini Libri III. Carminum Lib. II. Epigrammatum II. POETA, et HISTORIA BELLI PERsici, gesti inter Murathem III. Turcarum, et Mehemetem Hodabende, Persarum Regem, breviter ac vere conscripta. [illustration: An angel sounds the trumpet in front of a landscape ] FRANCOFURTI Excudebat Iohannes Wechelus, impensis Sigismundi Feyrabendt. Cum gratia et privilegio Caesarea Maiest. M. D. LXXXIII.

---

image: s002
[gap: blank space]

---

image: s003

ILLUSTRISSIMIS PRINCIPIBUS AC DOMINIS, DOMINIS GVILIELMO ET LUDOVICO, LANDGRAVIIS HASSIAE, Comitibus in Catzenelnbogen, Dietz, Ziegenhayn et Nidda, et c. Dominis suis clementiss.

CUM vita nostra, Principes Illustrissimi, nihil aliud sit, quam peregrinatio, qua tamquam peregrini ac hospites in hoc mundo versamur, neque stabilem aut perpetuam nobis sedem polliceri possumus, sed variis fortunae vicissitudinibus non secus ac viatores, sumus obnoxii, donec tandem metam itineris, ad quam omnibus horis ac momentis propius tendimus, consequamur, supremaque anime e corpore fiat migratio: Rem utique conditioni suae [gap: Greek word] et consentaneam faciunt, qui peregrinationibus student ac delectantur, praesertim cum ad has natura ipsa quodammodo ferat ac instiget: Segnitiei

---

image: s004

vero ac desidie reprehensione haud vacant, qui ab iis alieni, et testudinum instar domi latitantes, in mundo quidem vivunt, mundum tamen, hoc est suam ipsorum patriam, suosque concives neque norunt, neque nosse desiderant. Quod uti liberalibus ac vere humanis ingeniis minime dignum est: ita laudandi vicissim sunt ii, qui genium sequentes pulcherrimo hoc theatro perlustrando, regionum situm ac cultum, gentium naturam, consuetudines, instituta, mores, habitum, victum, ac linguas explorando sese oblectant.

Atque eius rei licet infinita pene sit utilitas: in his tamen maxime consistit, quod nimirum peregrinatione homines (non tamen quivis, sed ad eam suscipiendam idonei) fiant sapientiores, in rebus gerendis magis industrii, in conversationibus politicis tolerabiliores, in perferendis fortunae vicib. [abbr.: vicibus] aequiores, denique ad omnia officia tam publica quam privata ut plurimum aptiores. Nam cum maior pars humanae sapientiae proficiscatur ab experientia: haec autem peregrinatione plurimum iuvetur: nemo negabit peregrinando aliquem sapientiorem reddi. Pythagoram (qui [gap: Greek word] , ut alii, dici meruit, ipse primus [gap: Greek word] esse voluit Aegyptum, Babylonem,

---

image: s005

Cretam, Lacedaemona, Italiam, et Apuliam peragrasse legimus. Apollonius eius discipulus Persas adiit, Caucasum pertransivit, Albanos, Scythas, Massagetas, Indos, Brachmannos vidit, Aethiopiam quoque ac totam fere Asiam perlustravit. Plato Archytam Tarentinum audivit in ea Italiae parte, quae quondam magna Graecia dicta fuit: navigavit in Siciliam, cum tamen Athenienses capitali lege cavissent, ne quis Graecorum eam insulam adiret. Hinc in Aegyptum doctrinae augendae causa profectus est. Hi vero uti sapientia atque eruditione admirandi ac prope divini, plurimum peregrinatione ad illam acquirendam adiuti fuerunt: ita plerosque, qui pari nomine claruerunt, idem fecisse et verisimile est, et doceri, si opus foret facile posset. Sic peregrinatos legimus Iovem Cretaeum, qui terrarum orbem quinquies perlustrasse scribitur: Herculem, Theseum, Iasonem atque Argonautas, Ulyssem [gap: Greek word] , Aeneam ac infinitos alios, quos omnes inclitam famam, sapientiaeque penum sibi comparasse scimus.

Praeterea non exigua prudentiae pars est, naturam et mores hominum, et cum quib. [abbr.: quibus] quomodo vivendum sit, nosse: et vicia quidem alterius gentis agnita in semetipso vel

---

image: s006

in patria corrigere, bona vero instituta ac mores eodem transferre. Ita quis locorum ac temporum occasiones perdiscet, ne ex aliorum iudicio ac relatione, saepenumero fallaci, pendere cogatur. Denique si quicquam est, quod nostrae nos conditionis admoneat, peregrinatio certe id facit, in qua omnes rerum humanarum casus, et varia fortunae ludibria sese offerunt.

Porro quanta peregrinationem voluptas tum comitetur, tum sequatur, dici non potest. Nam cum nemo sit, nisi admodum deses ac torpidus, qui non cupiditate aliqua res novas cognoscendi ac videndi ducatur: in peregrinatione autem semper occurrat, quod novum videatur: profecto illam novitatem varietatemque mirifice delectare, praesertim ubi quis in famosis versatur regionibus, dubium non est. Mire afficimur iis, quae alio loco, licet incognito, sive bellis sive alio quopiam memorabili eventu accidisse legimus vel audimus: at quanto magis afficere tum gentis, tum loci, ubi illa evenerunt, consciam inspectionem existimandum est? Quod eo dico, ut simul ostendam, nullum fere historicum aut poetam, quantacumque is sedulitate, ubertate ac hypotyposi rem narret, pertexat, oculisue subicere conetur,

---

image: s007

tam felicem esse, ut exacte intelligatur, quin aspectus, intellectus dilucidioris gratia, nonnumquam desideretur. Nam quae interpretatio, quae [gap: Greek word] potest esse tam illustris, quin eam ocularis inspectio superet? Segnius irritant, inquit Horatius, animos demissa per aures, Quam quae sunt oculis subiecta fidelibus. Possem hoc meo exemplo docere, cui historicos aut poetas legenti, eos praesertim, qui de rebus hungaricis, Turcicis, Graecis, deque insulis Archipelagi scripserunt, iidem multo planiores, imo planissimi, inspectis magna ex parte locis illis, exsistunt. Qua ex re haud scio, maiorne utilitas an voluptas obveniat. Minime quidem nego, imo expertus dico (quamvis iter meum tamquam inusitatae cuiusdam longitudinis aut fortunae, nequaquam effero) plurima peregrinantibus occurrere incommoda, pericula ac molestias: veluti famem, depraedationem, aestum, frigus, imbres, tempestates, naufragia, mortem denique ipsam: ubi sane voluptas illa subticet: Verum semper melioris fortunae spe alitur, seque tandem exserens, omnia illa discutit ac superat, tum maxime, ubi in portum exhaustis laborib. [abbr.: laboribus] ac periculis pervenitur, quorum deinde recordatio supra modum iucunda est et incredibilis.

---

image: s008

Ceterum cum non omnium peregrinationum idem sit fructus eademque ratio: illae potius deligendae sunt, e quibus plus emolumenti non solum ad nosmetipsos, verum ad alios quoque promanet. Turcicam vero, si cui obtingere potest, eiusmodi esse, nemo opinor negabit. Ea enim gens cum implacato Christiani nominis odio flagrans ad fores nostras continuo excubet, perpetuasque caedes, rapinas, incendia ac bella adversum nos meditetur: cognoscenda utique est penitius (nam magna victoriae pars est hostem nosse) exploranda, inquam, eius ingenia, mores, exercitia, instituta, disciplina militaris, robur, imperium ac regendi modus, cultus et alia: quae cognita haud difficilem nobis, imo expeditam ac salubrem belligerandi rationem ac consilia monstrabunt, et arma contra hostes ipsos promptissima subministrabunt. Quam profecto utilitatem satis metiri verbisque exaequare difficillimum [correction of the transcriber; in the print difficilimum] foret. Et quis non impense afficiatur, transeundo videndoque loca ista, in quibus tot tantaque bella, proelia ac mutationes contigerunt, Ungariam nimirum, Serviam, Bulgariam, Thraciam? Quis non miretur, Byzantium, alteram et novam Romam, olim Romanorum Graecorumque, nunc Turcorum Impp. regiam,

---

image: s009

olim splendore ac magnificentia non solum nulli usquam urbi cedentem, sed praecipuam ac summam, iam foede (praeter templa Mahometica, domosque Regis ac Procerum insigniores) obscuratam iacere? qua Orientale nitebatur Imperium, quae tot obsidiones atque oppugnationes, tot Regum decertantium vices, intestina quoque eaque gravissima dissidia pertulit, ut sola eius historia immensam Iliadem efficiat. Nonne Bosphori Thracii, Ponti Euxini, et Hellesponti famosa sunt et in historiis vulgata nomina? Cui Troianae urbis nomen est ignotum? De qua hoc addam quod licet aliqui eam se vidisse asserant, tamen fallantur, cum ne vestigia quidem certa supersint. Reliquias murorum, quae in Sigeo promunturio hodie conspiciuntur, putant ex arce Troiana superesse: cum ex auctoribus constet, neque urbem, neque arcem maritimam, sed in penitiore Phrygiae regione sitam fuisse. Quin Strabo Geographus antiquus de situ eius proprio, sua etiamnum aetate dubitavit: et Ouidius, ibidem cum in Pontum relegaretur, praeteruectus, ea quidem in re minime fabulosus, Nunc seges est, ubi Troia fuit: aliaque in eandem sententiam scribit. Inveni tamen, Constantinum Magnum relicta Roma in Sigeo promunturio,

---

image: s010

ubi fuit Aiantium, iecisse fundamenta urbis pro se condendae, in qua sedem figere voluit: postea vero intellecto Byzantii commodiore situ, opus inchoatum deseruisse: unde vestigia illa extare prorsus persuasum habeo. Quod vero plurimi eius sunt opinionis, marmora et columnas construendis ornandisque Turcorum Mausoleis adhibita, e ruinis Troiae effossa ac Byzantium asportata esse, ego quidem illis assentiri haud possum. Tantum enim abest, Graecos alioqui magnificentiae tum aliis in rebus tum in aedificiis studiosos, marmora illa elegantissima tot saeculis ita reliquisse abiecta, ut ea ad suarum potius usum ac ornamentum aedium adhibituri, quam vetustate corrumpi, aut hostibus cedere passuri fuissent.

Sed ea e ruderibus Cyzici urbis erui verius est. Praeterea quis Graeciam, florem quondam et delicias mundi, artiumque ac sapientiae matrem, quis insulas celeberrimas maris Aegaei, Ionii [reading uncertain: print faded] , Adriatici, et, si licet, aliorum quoque marium perlustrans, non summa afficiatur voluptate, modo poetarum et historicorum utriusque linguae scripta vel modice degustaverit? Verum qui antiquam non modo Graeciam, sed et Bulgariam, Serviam ac Thraciam requiret, admodum falletur, eo

---

image: s011

quod vix umbra veteris illius splendoris, gentibus istis sub miserabile redactis iugum, supersit. Ut tamen de veteri Graecia, quae mea est opinio, breviter adiciam: Quantumvis insularum, regionum atque urbium pulchritudine, fertilitate et opibus satis fuisse insignem libenter credam: tamen illius potentiae et amplitudinis, qualis ab auctoribus decantatur, et ad caelum usque extollitur, haud fuisse: sed certamen atque cumulus laudum ex nimio potius amore patriae in scriptoribus profectus videtur. Quod ut uno atque altero exemplo doceam: Creta, Iovis patria, maiori parte a nobis perlustrata, centum urbes, et quidem magnas habuisse scribitur: Centum urbes habitant magnas, uberrima regna, inquit Virg. unde et Hecatompolis vocata fuit (quamvis Homerus eam [gap: Greek word] in Odyss. a nonaginta civitatibus nuncupaverit, quod Leucia post bellum Troianum decem destruxerit quae hodie in tres, easque non amplas civitates redacta est. Complectitur circumferentia totius insulae, secundum figuram oblongae, non ultra 100 milliaria germ. alias montium iugis asperae. Quales igitur urbes istae, quantae et ubi fuerint, ego mirari satis nequeo, cum ne vestigia quidem illarum appareant, praeterquam Sittiae,

---

image: s012

Castelli novi (sive potius veteris, diruti hodie) quod Gnossum, regum Cretensium sedem: et Metropoleos (quam Cortynam fuisse arbitror) non procul a Labyrintho (quem saxeo monti incisum, et a Daedalo ac Minotauro celebrem, similiter ingressi sumus) distantium. Delus, Apollinis ac Diane patria, insula fuit (quamvis duplex, maior et minor) unius saltem urbeculae, iam prorsus in ruinis iacentis ac desolatae. Neque mons Cynthus eius est altitudinis, ut insulam a Sole illustratus, quemadmodum scribunt, obumbret. Si quis ergo talem insulam aut urbem teneret, protinus ab Homero vocitatus est [gap: Greek words] , aliisque summis nominibus. Corcyrae Rex fuit Alcinous, cuius urbem, regiam et hortos Homerus ita describit, ut nihil fere excogitari splendidius aut amoenius possit.

Ithacae, vilissimae insulae dominus fuit Ulysses: quam Cicero asperrimis saxulis, tamquam nidulum affixam vere scribit. Quid Priamus, quem Maro tot quondam populis terrisque superbum Regnatorem Asiae vocat, praeter urbem Troiae et Phrygiam, minimam Asiae partem tenuit? Quid, quod Iovem cum solius Cretae rex esset, non solum orbis terrarum dominum, sed Deum quoque summum

---

image: s013

ethnici fecerint? E quibus apparet, tot tantosque reges ac duces Graecorum ab Homero aliisque memoratos, vix regulos fuisse. Sed longius digredior, epistolaeque modum excedo.

Itaque peregrinationem meam, maritimam et terrestrem tam in via, quam succisivis quibusdam horis (ne et tempus et sumptus perderem) breviter exaratam in tres libros (sive potius libellos) redegi, in quibus praecipua, perque iter illud memoratu digniora attigi, numerisque sum complexus: neque solum praesentem cuiusque loci aut populi faciem statumve, sed praeteritum quoque notavi, atque ita insigniores regni Hungarici, Turcici atque Graeci res ac mutationes ex variis historiis collectas inserui, idque succinctissime, neque (ut opinor) prorsus ieiune: ut Opusculum hoc non tam hodoeporicum, quam historicum videri possit. Quod licet elaboratius prodire poterat: tamen cum omnis fere huic operi vacandi mihi duabus continue districto functionibus, praecisa sit ansa: volui illud hoc tempore, persuasus ab amicis, in lucem edere, vestrisque Illustrissimis Celsitudinibus dedicare, ea quidem cum spe, fore et hoc opusculum, et alia mea Carmina atque Epigrammata (quibus Turcarum ritus, mores, consuetudines

---

image: s014

et alia breviter ac festive conatus sum exprimere) nec non narrationem belli Persici, vestris Celsitudinibus nec ingrata nec iniucunda. Quibus me meaque omnia humiliter dedo ac commendo.

Viennae, ex Camera Aulica. Cal. Febr. 83.

Illustrissimarum vestrarum Celsitudinum humillimus [correction of the transcriber; in the print humilimus] Cliens Henricus Porsius Fridbergensis D. Sac. Caes. Maiest. ab epistolis in Camera aulica: et Poeseos Professor in Archigymnasio Viennensi.

---

image: s015

IOANNES SAMBUCUS PORSIO suo S.

NArratiunculas tuas de duum [reg: duorum] potentiss. Regum barbarorum nullo dum certis exitu rebus aut conversionibus uti voluisti, percurri. Amo veritatem, quae cum proprie se circumsistentibus nititur, facile assensum impetrat. Recte aliquot peregrinis vocibus suas expositiunculas adhibuisti, quam diligentiam, seu melius industriam hodie iure in multis desideramus. Ceterum si te [gap: Greek words] esse contigisset: nae tu pleraque aliter atque copiosius, [gap: Greek word] dumtaxat pronuntiasses: nam egregiam pertexendi facultatem, qui ad utrumque styli genus expeditum et numerosum excellis, quis tibi non libenter tribuat? Legentur tamen haec affecta, ut quaeque ordine annotasti. Utinam vero aliquando Barbarae illae acies ita infeste corruant, et ut cum veteri Comico verbum permutem, arma armis ferruminent admodum, ut mutuis vulneribus depositi confectique iaceant, nobisque speculam nuper domestica rabie ostensam excidio proprio afferant pleniorem: [gap: Greek words] , ut cetera. Vale, ac Magnif. communi nostro Patrono

---

image: s016

Domino Ioachimo a Sintzendorf etc. de rebus Christianorum pro Rudolpho II. suis Byzantinis internuntiis et exquisitis observationibus optime merito salutem. Vienna.

---

page 1, image: s017

ITER BYZANTINUM HENRICI PORSII, IC. ET SACR. CAES. MAIESTATIS AB EPISTOLIS IN CAMERA aulica: nec non Professoris Poeseos in Archigymnasio Viennensi, UT CUM CAES. MAIEST. LEgato et Oratore ad Imperat. Turc. viro Nobilissimo et amplissimo, Dn. Ioachimo a Sint Zendorf, illud ipse confecit. Summa fide et diligentia conscriptum, lectuque dignissimum.

---

page 2, image: s018

IOANNES SAMBUCUS, CAES. CONSIL. ET HISTORICUS, DE HENRICO PORSIO, IC.

QUIS novus hic ardor? quis spiritus excitat oestrum?
Saecula nunc vatum prisca requirat iners.
Sunt Maecenates, surget Maro, Naso, Tibullus:
Porsius en specimen dans graviora movet.
Carmina sic dictat iuvenis cedro ac sene digna,
Tam numeris aptis, tamque polita nitent.
Si ver hos edit flores, quid proferet aestas?
Uvifer autumnus quos premet inde cados?
Florebit genio, clarebit divite vena,
Principibus, doctis, usque probabit opus.
Cresce igitur Vates, cunctorum nate favori,
Coepta Dii et gressus fine decente regant.
Nec vani rapiant tituli, splendorque fugacis
Aulae, intra teneat regia Musa modum.
Ambitio multos seduxit, retia fumo
Plena tenens: senium praeda sed acta fugit.
Sensibus haec imis optat Sambucus amico,
Ut placeas vulgo, punctaque mille feras.
Sic respondebit conatibus, exitus ultro,
Nomine fulgebis, victor et ibis ovans.

---

page 3, image: s019

HENRICI PORSII IC. ITINERIS BYZANTINI, LIBER I.

POSTQUAM res Asiae et Turcorum surgere regna
Parva sub auspiciis, nunc orbis maxima regna,
Est visum superis: vicina labascere contra,
Aut Geticis domita, aut saltem vexanda tyrannis:
Prima resurgenti (medio nam tempore pressum
Delituit) regno cunas Asiatica tellus,
Incrementa dehinc Europa atque Africa, fatis
Luctatae indignis, maiora subinde dederunt,
Ut quam miramur, iamdudum mole sua stet.
Vos quoque, non ulli prius ausae cedere regno,
Sive opibus seu gente virum, seu foenore terrae
Cuncta refundentis, dum pax et fata favebant,
PANNONIAE, quondam [reading uncertain: print faded] quondam felicia regna,
Publica sensistis discrimina, remque labantem,

---

page 4, image: s020
Hostibus expositae nimis, ah nimis hostibus aptae
Sedes, ac fetae dudum discordibus armis.
Namque tot exhaustas bellis, tot cladibus actas,
Tot flammis ustas, tot percursasque rapinis,
Ac tot funeribus caesorum et sanguine sparsas,
Quis satis effari verbis, quis plangere possit?
Tantorum nec adhuc apparet meta malorum,
Ni graviora (Deus quae vertat) fata minentur,
Extremam tandem regno illatura ruinam.
Ne tamen assidue sub aperto Marte gematur,
Sitque simul moderata quies arma inter et hostes:
Aere dator abies sedatur avara tyranni,
Aere quies paritur, suspensaque bella tenentur.
Nempe salus populi pax est: pax optima rerum,
Quae neque cum parvo reprobanda, nec hoste pudenda
Cum talia, qui gente valet, qui Marte parato
Excubat, ipse suis nutu verboque tremendus,
Pax adeo bellumque pari cui lance librantur.
Iamque aderat tempus solito pro more ferendi.
Annua ad Ottomanam Byzantii munera portam:
Cum tibi legati mandatur functio, WOLFI [note: Wolfius L. B. ab Eitzing Legatus ad Turc. Imp.],
EITZINGAE veteris praefulgida gloria stirpis,
Qui virtute genus decoras, fandique lepor et
Et gravitate vales, obeundo hoc munere dignus.
Te stipant comites frater [note: Paulus ab Eitzing L. B.], iuxtaque vetusta
Stirpe Rogendorfus genitus, spes ampla suorum [note: Wolfgangus Wilhelmus L. B. a Rogendorf.]:
Et pars Caesareae non ultima Greissius aulae [note: Ioannes Sigismundus a Greissen.].
Ergo iter ingressi duce te decurrimus Istro.

---

page 5, image: s021
Turritaque oculos sensim fugiente Vienna,
Prima nocte citi retinemur ad ostia Viscae. [note: 29. Octob. anno 1579.]
Altera Posonii statio, cui desuper alta
Imminet arx, latasque Istri despectat in undas. [note: Posonium 30.]
Inde vagos cursus sinuanti flumine vecti,
Proxima Sabariae et Cituorum legimus arva,
Ac ventis biduum tardati, aspersa duobus
Contigimus fluviis munimina firma Comari. [note: Comarum 3. Novemb.]
Hoc occursuros operimur littore Turcos [note: Turcorum adventus, 6.],
Qui tandem adverso venientes flumine, signis
Emicuere datis: solventes linquimus arcem,
Danubioque scaphis constrato, ac milite terris
Disposito, remis agimur certantibus ultra.
Utque fides utrinque [correction of the corrected by hand; in the print utrumque] data est, utrinque recepta,
Iungimur, atque habito sermone relinquimur illis.
Tum raucae sonuere tubae, tum tympana passim,
Ac displosa vagum tonitru sclopeta dederunt.
Turcorum hinc ferimur comitatu et nocte suborta
Strigonii tandem celebratae allabimur arci. [note: Strigonium 7.]
Postera lux oritur, cum protinus urbis adimus
Praefectum, donisque datis, lustravimus arcem,
Ante domum Christo, tibi nunc Mahomete sacratam.
Tunc etenim (non est rei nostra immemor aetas)
Agmina cum creberrima agens Solymannus, et arva
Pannoniae violenti instar torrentis inundans,
Tenderet Austriacam premere obsidione Viennam:
Cepit in occursu venientia et oppida et arces,
Inque his Strigonium, non vi nec caede suorum, [note: Solymannus Strigonium capit anno 1529.]

---

page 6, image: s022
Tantum perfidia tradentis Praesulis arcem,
Fallentisque fidem votam Regique Deoque. [note: Paulus Archiepiscopus Strigonensis arcem ultro dedit.]
Utque fuit nullo Turcis ea capta labore,
Sic facili nostris est postea sorte recepta,
Alterius cladis monimentum [reg: monumentum] triste futura. [note: Rursum capitur, anno 1543.]
Namque tribus lustris minus anno exinde peractis,
Obsidione gravi tentata iugique globorum
Grandine quassa fuit, rapidis quoque subruta flammis,
Nostrorum defensa tamen melioribus ausis,
Non sine clade gravi Turcorum et funere multo:
Donec in extremis spes fracta laboribus arcis,
Servandae, sociisque suis requiescere iussis
Signifer elapsus muro, petit hostica castra,
Obsessis abitum pro deditione paciscens. [note: Italus quidam vexillifer, dictus presbyter a Massa.]
Quo Turci audito, missi duo protinus arcem
Conscendunt, dedique petunt, spondentque salutem.
Pacta recusantem atque extrema audere paratum
Praefectum flexit sociorum unita voluntas. [note: Franciscus Salamanca praefectus.]
Spargitur interea rumor iam pacta coisse:
Torpescunt animi, torpescit cura tuendae
Arcis, et ad pacem spectat iam quisque sequendam.
Dum res in tanto discrimine fluctuat, exit
Praesidio Salamanca, petens ea pacta novari.
Huic reditus (crimen) praecluditur: hostis ad arcem
Prorumpit, panditque viam vi, moeniaque intrat,
Diripiensque domos nostris illudere gaudet.
Hi stant attoniti, nec iam spes ulla salutis,
Sed subeunda necis certissima poena videtur:

---

page 7, image: s023
Cum Solymannus eos spoliatos rebus et armis
Ad sua sacra minis partim et mercede lacessit,
Partim obtrectantes sacris detruncat, in undas
Imbellem spargit turbam scelerive reservat.
Mox simili fertur rabie bacchatus in Albam
Regalem, simili quam deditione recepit [note: Alba Regalis capitur 2. Sept. anno 1543.],
Infringens pactamque fidem, patransque nefanda.
Inde retrogressus Vice gradum in vertice structum
Rupis inaccessae, quam praeterlabitur Ister,
(Ripa retentavit nostras adversa carinas) [note: 7. Novemb.]
Deposcit, validoque quatit molimine et urget,
Donec praesidium a tanto vix hoste domandum
Dura sitis domuit, quae quatuor usque diebus
Saeviit, extremum miseris causata periclum.
Ergo paciscuntur vitamque abitumque coacti,
Castellumque hosti dedunt, qui protinus omnes,
Pactorum illusor fideique, cecidit ad unum.
Iam destructa domus collapsaque moenia restant,
Servandae quondam regni decreta coronae.
Provehimur, littusque Budae contingimus altae. [note: Buda. 9.]
Exortoque die Bassae comitamur ad aedes
Legatum, qui cum mandata peregit, in arcem
Scandimus, egregiam quondam, nunc fulminis ictu
Foedatam laceramque intus: dehinc urbis euntes
Per vicos, nostrum sero ad navale redimus.
Fas urbis memoranda modo perstringere fata.
Postquam Rex leto periit Ludovicus acerbo,
Maiores regno motus ac bella relinquens: [note: Ludovicus Ungariae Rex interit anno 1526.]

---

page 8, image: s024
Scepusius summas affectat Ianus habenas [note: Ioannes Comes Scepusiensis, Weiwoda Transylvaniae coronatur.],
Impositamque capit primatum a parte coronam,
Legitimo at potior titulo pactique tenore
Ferdnandus [reg: Ferdinandus], repetens armis sua iura, Ioannem [note: Ferdinandus Archidux Austriae, affinis Ludovici.]
Expellitque Buda capta, pugnaque cruenta
Deicit. Hic fugiens Polonica regna subintrat.
LASKE receptasti profugum, causamque tuendo [note: Ieronymus Laski.]
Hospitis, ad Turcam contendis nuntius aulam,
Restituique illum petis auxiliaribus armis.
Vota tibi cedunt, cedunt hei vota nefanda.
Nulla mora est, valido veniens cum milite Caesar
Grassatur, stragesque edit, capit obvia, plebem [note: Solymannus Ungariam invadit anno 1529.]
Abducit, potiturque Buda sine cive relicta:
Arcem praesidio munitam oppugnat, et actis
Disrupturus erat scrobibus, cum miles ad hostem
Re desperata dedendi pacta referret.
Pacta probans Caesar vitamque abitumque recepit. [note: Exemplum memorabile.]
Solus abhorrebat placitis praefectus, et illos
Officii fideique monens, vincitur, et hosti
Moenia panduntur. Comperto crimine Caesar
Invertit pactum, cunctosque occidit, at ipsum
Nadastum vita donatum in tuta remittit. [note: Thomas Nadastus praefectus.]
Inde Viennensi foede obsidione relicta
Constituit regem Ianum, obstringitque tributo.
Hoc quoque sublato fatis, regnoque vacante [note: Ioannes R. Ungariae Moritur anno 1541.]
Ferdnandus capit arma, parum cum iure valeret. [note: Ferdinandus Bohemiae R. Pannoniae bellum infert.]
Iamque Budae oppositum, medio Istri flumine, Pestum
Et Vaciam, et firmam sine vulnere ceperat Albam:

---

page 9, image: s025
Cum Regina Budam poscenti inimica resistit,
Quae iam suppetias Turcam imploraverat ante.
Ergo instauratur positis obsessio castris,
Arxque diu gravibus tormentis quassa laborat,
Unde nec effectus, fortuna sed abfuit ausis.
Nam convulsa globis muri pars nocte patebat,
Ingressumque dabat, nisi nostri obstantibus umbris
Cessantes, illis reparandae tempora molis
Apta reliquissent, arcis spe deinde cadentes.
Urbis item amissa est capiendae occasio tuta.
Porta vetusta fuit secreaque praetor ad istam
Nocte recepturum promiserat Ungara signa. [note: Bornamissae [correction of the transcriber; in the print Bornamissa] praetor Rogendorfius belli dux.]
Pacta Rogendorfus mutans submittit ad urbem
Germanos, qui cum portam intravere reclusam,
Voce requisiti seprodunt voce: vidensque
Se lusum praetor subeuntes deserit: illi
Ignarique loci et noctis per opaca vagantur,
Pars ad castra fuit, pars intercepta necatur. [note: Budae capiendae occasio amittitur.]
Iamque propinquabat Solymanni exercitus ingens,
Castraque figebat non longe dissita nostris:
Saepe leves faciunt excursus, saepe lacessunt
Conflictus, multique neci traduntur utrinque: [note: Christianorum clades ad Budam.]
Cum tandem nostros coniuncto robore noctu
Invadunt Turci, sparsosque sine ordine caedunt,
Diripiunt tormenta, ratesque in flumine mergunt.
Ipse Rogendorfus castris subtractus, et aegro
Maerore exhaustus vitalem deserit auram.
Quis cladem noctis, quis funera tristia fando

---

page 10, image: s026
Exprimat? Exuti castris, vitaque bonisque,
Constituere gravi nostri in discrimine regnum.
Pars aliqua est servata fuga: pars maior ab hoste
Capta dedit saevae spectacula turpia mortis.
Miles erat grandi ante alios miraque statura, [note: Foedum spectaculum]
Vix genua aequanti qui nano forte dabatur
Mactandus: stricto puerili hic circuit harpo,
Ingeminansque ictus vix tandem sternit, agensque
Ludibrium, vitam laceratis artubus aufert.
Sed tanti si vera mali quaeratur origo,
Veraque fax: tumidus dira ambitione sacerdos [note: Georgius Waradinensis antistes, dictus Monachus.]
Christe tuum, inque tuos (scelus heu) conciverat hostem,
Cuncta suo arbitrio, reginam adeoque gubernans.
His it a patratis Solymannus, nuper ad urbem
Clade data appulsus, donaria splendida mittit
Infanti regis simul et primoribus aulae,
Efferrique sibi in tentoria postulat illum.
Paret, et infantem quamvis invita, remittit
Cum procerum turba mater, quos ore tyrannus
Excipit humano: sed iam prandentibus illis,
Talia nec veritis, submittit fraude cohortes,
Quae portam subeunt ac demunt civibus arma.
Post ipse ingressus, templum prius expiat, arcem
Poscit, cumque suis reginam excedere mandat.
Excessere bonis vacui, tantaeque per ipsos
Illatae regno haec retulerunt praemia cladis.
Hanc tamen ulcisci dum ferro vindice certum est, [note: Expeditio in Ungariam Ioachimi]
Agmina militiae coguntur messe sequenti,

---

page 11, image: s027
Queis [reg: Quibus] magnus praeest ducendis Marchio, et una
Mauritius Saxo duris spectatus in armis. [note: Marchionis Brandeburgensis, et Mauritii Saxonis, anno 1542.]
Sed frustra obsessa Vacia Pestoque, nivalis
Quando in stabat hiems, properisque cohortib. hostis
Adventare frequens ferretur, castra revellunt,
Ac tantos linquunt fatis obstantibus orsus.
Solvimus, avectique Buda, plura oppida obimus
Christicolis habitata simul, Tolnamque vetustam,
Valcovaramque arcem, Bathamque Mohaciaque arva, [note: 12. Novemb. Tolna, alias Altinium, 14. Volkowar, 17.]
Cladis et haec monimenta gravis, casusque supremi
Rex Ludovice tui: tunc cum neque virib. aequis,
Consilio neque maturo munitus, aperta
Ausus eras hostem pugna tentare potentem.
Magna quidem emicuit virtus tua, magna tuorum,
Quando sub auspiciis misistis plurima leto
Corpora Turcorum: sed vos infanda cupido
Egit in exitium, ac spes fallacissima pugnae. [note: Ludovici R. interitus prope Mohatsch, anno 1526.]
Namque retrocedens hostis (sive impete pulsus,
Sive dolum meditans) vos ad tormenta ruentes
Disposita adducit, displosaque mittit in agmen,
Atque aciem rumpit, cumulataque funera miscet.
Est locus, exigua limum inducente palude,
Huc Rex praesidio fertur nudatus ab omni,
Ac demersus equo reflexo occumbit in armis.
Heu quantam Rex clade tua pessundate [reg: pessum date] cladem
Traxisti, Turcumque animasti in bella futura.
Ex hoc, turbo velut, nullo remorante per omne
Regnum victor agit praedam, caedesque frequentat.

---

page 12, image: s028
Caesorum numerus captivorumque refertur
Myriadas superasse decem, spolia ampla tacendo.
Altera bella canam: locus haec mihi suggerit idem. [note: Ferdinandus Turcis ad Essegkum bellum movet, anno 1537.]
Urbs iacet Essecum Dravi prope condita ripam,
Arte situque potens. Hanc tu Ferdnande petebas
Obsidione parum felici: namque recedens
Inde movet, tentatque alias exercitus arces,
Ac victum quaerit: nam victu castra carebant.
Dumque revertuntur non tuto tramite ad urbem,
Ecce per insidias campo carpuntur iniquo,
(Hunc nemus ambibat) Fit pugna sine ordine iusto
Cinguntur nostri, pars effugit: ipse nefandus
Desertor pugnae et fidei, dux castra relinquit.
Criminis ac tantae noxae reus actus ubique,
Inductus furiis abitum meditatur ad hostes. [note: Cazianeri turpis fuga.]
Iamque fugam capiens ad crimen forte Serinum,
(Cuius erat virtus post haec spectanda Sigethi,
Insignisque fides, et plusquam nobile fatum)
Sollicitat, sociumque cupit: qui cedere voto
Se simulans hominem post cenam obtruncat, eodem
Perfidiam ulciscens facto, et mala plura recidens. [note: Nicolaus Serinius Comes Cazianerum obtruncat.]
Provehimur ratibus, castellaque diruta circum,
Vylacumque altum, Varadinaque moenia late
Conspicua, atque situ legimus declive Saloncum: [note: 18. Petri Warandinum. Salankemen. 19.]
Donec arenosum qui Savum suscipit Ister,
Belgradum pulchrumque loco murisque decorum
Appulimus, finem cursus navalis adepti. [note: Belgradum alias Alba Graeca sive Taurunam. 20.]
Hic locus historiae campum quoque detegit, in qua

---

page 13, image: s029
Fata patent miranda atque inclinatio regni.
Liquerat Albertus mortali exemptus ab orbe
Austriacus dubio praegnantem herede maritam. [note: Albertus Austriacus Imperator et Ungariae R. moritur, anno 1439.]
Ista Ladislao coniux quaesita Polono [note: Ladislaus Poloniae Regis frater.]
Dura minus primo: sed post enixa puellum
Dura recusavit thalamos, bene provida nati.
Illum aliqui proceres et spreti iniuria voti,
Inducunt armis regnumque torumque parare:
Arma ciet primoque aditu capit oppida quaedam,
Quae tamen occurrens Astu regina receptat.
Tanta videns sibi blandiri momenta Murathes, [note: Murathes II. Belgradum oppugnat.]
Arma capit, validoque premit molimine regni
Clavem Belgradum, sed spe, sed robore vano.
Namque Ladislaus reginaque foeder a pangunt,
Isque toro natae vidua pro matre potitus
Armatur, grandique hostem cum caede repellit.
Progressus subigit Mysos rigidosque Triballos,
Nec non Moldavum spatioso limite terras:
Idque opera Hunniadis, qui tum velut alter Achilles [note: Ioannes Hunniades clavis [correction of the corrected by hand; in the print murus] regni Ungarici]
Ac murus regni, spectatis claruit ausis.
Denique funestis attritum cladibus hostem
Astrinxit quavis sub conditione pacisci.
Pax decreta decem fuerat communis in annos:
Sed iuvenis, tantisque modo successibus audax
(Persuasu Iuliane tuo) data foedera rumpit [note: Iulianus Cardinalis auctor rumpendi foederis.],
Ad Varnamque movet, morboque obstante moratur,
Cilice dum bello implicitus pacem impetrat hostis [note: Murathes Pacem init cum Caramanno.],
Agminibusque fretum properis contendit ad Helles,

---

page 14, image: s030
Qua Ligures auro accepto (scelus) ocius illae
Traiciunt, tantumque orbi invexere periclum. [note: Genuenses traiciunt Turcarum exercitum, accepto in singula capita nummo aureo.]
Spe citius Varnam assequitur, iuxtaque Murathes
Castra locat, pugnamque ciet, quae Marte feroci,
Stagnantique adeo caesorum sanguine campo,
Tres protracta dies, totidemque ex ordine noctes [note: Pugnatum est, anno 1444.],
Velle videbatur nostris concedere palmam:
His tamen incauto fervore ruentibus hostis
Vertitur, inque aciem nudatam irrumpit, agensque
Rem telis, leto tradit sine lege vagantes.
Rex icto collapsus equo (sic fata dederunt)
Exhalat pugnans animam per vulnera fortem. [note: Ladislaus occumbit.]
Belgradum redeo. Summis hoc viribus alter
Mahmetes multoque oppugnat tempore, inani [note: Mahometes II. Belgradum obsidet, anno 1456.]
Conatu tamen, ac damno graviore repulsus.
Namque quater denis amissis milibus ipse
Saucius, in praedam castra ac tormenta reliquit.
Hic vero Hunniadis (fuerat qui clade superstes
Varnensi) enituit virtus, ac fortia facta,
Navali spectata simul certamine utrinque
Acriter admisso, et deiectis denique Turcis:
Cumque per effractos iam muros hostis in urbem
Infusus, certa iam spe discurreret actus:
Ecce suis caute oppositis, atque impete facto
Hunniades (structa qui fraude quieverat) hostem
Aggreditur. sternit, retrorsumque agmina cogit,
Et labefacta modis mirandis moenia servat.
Sed tandem pugnis tot, totque laboribus urbis

---

page 15, image: s031
Defensae exhaustus, vitalem deserit auram.
Hanc demum, imperii nuper Solymannus habenas
Sortitus, validis nec opinis obruit armis,
Et male defensam, pauca cum caede suorum
Occupat: heu regni pessum gradus alter ituri. [note: Solymannus Belgradum capit, ann 1521.]
Navibus hic lictis terrenum deinde quadrigis
Continuamus iter: Mysorumque aspera rura
Ac humiles longo peragramus tramite pagos. [note: 22. Novemb. Servia, olim Mysia superior]
Hic quoque ne geminae praeter loca conscia cladis
Ore vehar tacito, cladem perpessus utramque es
Vicinis Sigmunde locis: quarum altera ad urbem
Nicopolin (victis Traiano a Caesare Dacis
Insignem) facta est, qua vix, iam milite fuso,
Navicula sospes Byzantii evadis ad urbem: [note: Baiazetes vincit Sigismundum ad Nicopolin, anno 1395.]
Inde via aequorea digressus, in Ungara fato
Regna redis, tete Imperii exspectante corona.
Illa acie captus Ianus, dehinc aere redemptus
Burgundus, sacri fuit auctor velleris aurei. [note: Ioannes Dux Burgundiae, auctor velleris aurei.]
Altera bella paras (cum mallem laeta referre,
Nil nisi triste cano) mage nec felicia primis.
Ac victus cladem ingeminas Sigmunde cruentam,
Unde Columbacii traxerunt oppida famam. [note: Mahometus, sive ut alii, Celebinus Sigismundum Imp. vincit ad Columbacium.]
Usque adeo, coeptisque piis contraria semper
Fata, gravesque simul miserunt invida clades,
Cetera ne regni diversis partibus huius
Accepta enumerem, raro hosti reddita damna. [note: 27. [sic]]
Progredimur, Moravae traiectoque amne subimus
Nissam humilem, crebramque iugis et paupere alumno, [note: 29. [sic] Nissa, Serviae metropolis]

---

page 16, image: s032
Sacra tamen Christi ruditer nomenque professo,
Bulgariam, et celebrem quondam vastamque Sophiam. [note: 2. Decemb. Bulgaria. Sophia.]
Hoc passim tractu saevae contagio pestis
Serpebat, nostrosque casae de nocte rigenti
Vitatae expositos sub dio saepe videbant.
Haec opibus quondam gens et Mavorte superba,
Vicinas gentes afflixit, easque tributo
Pendendo obstrinxit: variis sed motibus acta,
Nunc oppressa iacet, Turcisque miserrima seruit.
Nam postquam Graecae coepere labascere vires,
Motibus externis simul internisque solutae:
Bulgarico pressus bello, evocat Aside Turcam [note: Ioannes Palaeologus Turcam evocat ex Asia.]
Sede Palaeologus: non impiger ille vocatus
Subsidio venit: hinc regionis captus amore,
Ne rebus deesset, nullo impediente, gerendis,
Traiecit gentem, positamque in littore cepit
Callipolin, Thracumque patenti limite terras.
Nec contentus iis Mysorum venit in arva,
Qui tamen oppositis misere cecidere sub armis, [note: Anno 1363. Murathes cepit Adrianopolin, Philippopolin, etc.]
Despota captus obit, cuius (memorabile) servus
Ulturus dominum, certique pericula spernens
Supplicii, ferrum Regis sub pectore condit. [note: Confoditur a servo Lazari Despotae.]
Hinc varias experta vices gens ista, modoque
Christiadum ducibus modo Turcis subdita cessit.
Dum potitur tandem ditione Georgius ista,
Ac generum infidum iungit sibi sponte Murathem, [note: Georgius Uncuwitz Despota, filiam Murathi in uxorem dat.]
Quo tamen insectante fugit: natisque duobus
Candenti tactis adimuntur lumina pelui.

---

page 17, image: s033
Ipse Ladislai sortitur munere rursum
Bulgariam: meritique parum memor obfuit ausis
Hunniadis, post haec tristi cum clade repulsi:
Hunc etenim aggrediens animoso Marte Murathes
Proelia init, fortique Hunnos premit impete et armis: [note: Anno 1448.]
(Nissa tui quondam viderunt proelia campi)
Pugna subinstantem protracta est fervida noctem,
Cum Turcis tandem victoria visa favere est,
Pannoniique fuga dilapsi ad castra feruntur.
Postera cum primum roseis aurora quadrigis
Invecta est, pugnam instaurant, dubioque tumultu
Res agitur, caedesque graves miscentur utrinque:
Ecce (nefas) Daci prius auxiliaribus armis
Coniuncti nostris, misso praecone Murathem
Sollicitant, veniamque petunt, recipique precantur,
Atque operam spondent ultro Martemque sequacem.
Spe veniae facta, digressi protinus omnes
Castra petunt Regis, nil quicquam hostile timentes:
Cum Rex hos subito invadi, cunctosque necari,
Armatosque quidem iubet, atque ita lumina pascit,
Hostibus hinc pulsis tota regione potitur.
Ardua iamque aditu Rhodopes iuga, fronte gerentis [note: 8. Decemb. Rhodope.]
Ac tergo extremo gemini vestigia claustri,
Exsuperamus: ubi Macedum quoque stringimus arva, [note: 9. Fines Macedoniae]
Tresque olim montes complexam moenibus urbem,
Moenib. orbam hodie, fundatam arege Philippo, [note: 10. Philippopolis. Thracia]
Ingredimur. Rursus praeruptum evincimus Haemum, [note: 12. Haemus mons.]
Insignique Hebri constrati ponte fluenta,

---

page 18, image: s034
Consequimurque actis Adriani curribus urbem. [note: 13. Moriza fl. olim Hebrus.]
Bulgaricae facta est gentis modo mentio, qualis
Post tentata olim Byzantii moenia et actas
Ingentes praedas, hanc armis subdidit urbem, [note: 14. Adrianopolis, olim Odryssa sive Orestias.]
Dux quoque captivos probrose naribus ipsis
Praecisis, Simeon, Byzantii misit ad urbem. [note: Simeon Bulgarus Thraciam populatur et Adrianopolin capit, tempore Constantini filii Leonis.]
Hanc quoque Baldwinus [reg: Baldvuinus], regni sortitus habenas
Obsidet erecto vallo, murisque minatur: [note: Baldwinus Flandriae Comes Adrianopolin obsidet, 1212.]
Haud procul in latebris Ianus consederat Haemi, [note: Ioannes Mysus.]
Qui Scythico Thracum vastabat milite terras,
Intentus spoliis: hinc illum saepe lacessens,
Atque fugam simulans trahit in loca stricta Latinos,
Donec in insidias pellectos undique cingit,
Configit iaculis, caedit, vinclisque coercet.
Ipse simul captus crudeli morte necatur
Baldwinus [orig: Baldvuinus], manibusque miser pedibusque resectis
In fossam abicitur, praebetque volucribus escam. [note: Baldwinus crudeliter necatur.]
Supplicioque viri plures tolluntur eodem.
Hinc victor Thracum campos populatur et urbes,
Iam tanto maiore malo luctuque gravatus,
Quod bini populi diverso Marte Latini
Atque Scythae terram sub eodem tempore eandem
Vastarent, nil non patrantes flebile et atrox.
Rursus ad hanc urbem movet, ac vi concutit omni
Henricus, fossasque explens irrumpere tentat: [note: Henricus Baldwini frater Orestiadem oppugnat.]
Quem tandem a coeptis pestisque famesque repellunt,
Acceptaque domum cogunt cum clade reverti.
Inde fretum superans Helles, remorante Murathes

---

page 19, image: s035
Nemine, post alias captas, hanc occupat urbem, [note: Murathes Adrianop. occupat. 1363.]
Idque manu facili: nam rima forte patenti
Per murum egressus puer ad frumenta metenda,
Atque viam repetens, a milite cernitur, istum
Qui notat inde locum, sociisque haec indicat ipsa.
Protinus irrumpunt effractis agmina muris,
Atque urbem capiunt inopini, ac caedibus urgent.
Inde Mahometo facta est ea regia primo.
Condidit hic tectis operosum et marmore vivo
Mausoleum, urbis decus alto in colle Selymus.
Hinc campo invehimur, quo saevus regna Selymus.
Affectans, patri sumptis occurrit in armis: [note: Selymus II, Selymus I. Baiazeti patri bellum infert. Pugnatur apud Tschurlum, circa annum 1512.]
Sed victus, rursumque patri placatus, eundem
Detrusum regno, fecit removere veneno,
Parricida loco tandem ipse exstinctus eodem.
Progressis coepit dextra apparere Propontis,
Hospitiumque dedit murata Selymbria nobis, [note: Propontis. Selymbria. 19. Carbasariae.]
Xenodochea quidem passim, regione sed ista
Splendidiora patent: iuxtaque cibaria dantur
Cocta peregrinis, Bassis legantibus ista.
Tandem iter emensi per pontes margine structos
Aequoreo, Vastam Byzantii attingimus urbem, [note: 23. Decemb. Constantinopolis.]
Qua simul occurrens Orator et aulica turba
More salutatos nos deduxere decenti. [note: Ioach. a Sintzendorf Orator Caes.]

---

page 20, image: s036

HENRICI PORSII IC. ITINERIS BYZANTINI, LIB. II.

IAMQUE viae metam nacti, diuturna quiete
Taedia pensamus, dum dicta summa negotii
Expedienda die est. Ergo donaria Bassis, [note: 8. Ian. 80.]
Murathique damus, pateras, carchesia, pelues, [note: 16.]
Horologa automata, ac alia ornamenta, Venustae
Arte laborata, et cusi simul aeris acervum.
Regia vasta iacet tumido contermina Cornu,
Marmore quam vario, portisque aulisque superbam
Ingressis, epulum gentis de more paratur. [note: Regia Turcorum Imperatorum ad Cornu sive sinum Ceratinum.]
Carnibus illud humi stratum constabat ovinis,
Gallinisque assis, variae quoque sortis oryza,
Turcaque saccareos potus ex utre ministrat,
Hinc aliqui nostrum porta interiore recepti,
Eunuchorum auro quam turbare fulgida servat,
Ducimur apprensis manibus vestique sedentis
In lectica humili proni damus oscula Regis:
Confestimque retro regali educimur aede.
Hic auro, hic gemmis, miraeque tapetibus artis
Collucere vides penetralia, regia vere:
Ipse sedere solet defixo lumine Caesar,
Quem penes harpus adest, Pharetraeque arcusque nitentes.

---

page 21, image: s037
Regis in obtutu Bassae vultumque manusque
Componunt, tacito venerantes ore tyrannum.
Tum simul ac mandata sua expediere loquendo
Legati, portis effunditur aulica turba,
Turba frequens numero, et grato spectanda decore.
Cetera lustrandae damus urbi tempora et orae
Finitimae, pelagoque iuvat decurrere cymbis.
Scilicet haec illa est toti notissima mundo
Urbs, qua vix maior, vix ulla potentior exstat. [note: Constantinopolis.]
Certe splendidior non exstitit altera quondam:
Induperatorum mater sedesque superba,
Porta potens orbis gemini, geminique profundi:
Condita Byzanti, quite Neptune parentem
Rettulit, aut (vero sires mage consona) Byzi,
Qui Megareorum ductor, qua conderet urbem
Parte suis, Pythii scitans oracula Phoebi: [note: Byzas Neptuni filius sive, ut alii, Byzes Megarensium ductor, Byzantii conditor.]
Ut terram terrae caecorum quaereret ipse
Adversam: tulerat responsa, notantia tecte
Impare sortitos positu Calchedonas urbem.
Hinc exculta frequens, ac decertata subinde
Bellorum et varios fortunae pertulit actus.
Donec eam, Roma translatis nomine, sede
Imperii, atque aliis insignibus ornamentis,
Constantine caput fecisti nobile mundi. [note: Constantinus Magnus sedem Imperii transfert Byzantium, quam vocat Romam novam, anno 310.]
Nec successorum studium vel ad astra vehendi
Urbem segne fuit. Septem data damna diebus
Antiquae Romae, spoliando plura feruntur,
Quam saeclo dederat geminato barbarus hostis. [note: Constans Heraclii nepos plus 7. dierum spatio unus Romae detraxit, quam Barbari, 200. annis.]

---

page 22, image: s038
Iam quid de tanto superest splendore? quid illis
Estatuis? ubi iam monimenta, palatia et aulae?
Nempe die urbs hodie est quam nocte obscurior olim.
Templa tamen (veteri ne nil ex urbe supersit)
Consecrata modo Mahometi cultibus exstant.
In primis Sophiae, Structura ac mole stupendum, [note: Templum S: Sophiae.]
Quale frequentatur Regi, vicinius aulae,
Atque operum Haud minimum stat Iustiniane tuorum.
Et quae Turcarum sibi Mausolea superba
Erexere dehinc Reges Satrapaeque potentes:
Quorum illud Solymanni elato colle locatum
Eminet, augustum salienti fonte, polito
Marmore, lampadib. nitidis ac turribus altis,
Dimidii formam referens, ut cuncta, cylindri. [note: Templum Sultani Solymanni. Aedes Mahometanae circiter 400.]
Lignea sunt Regum iuxta sobolisque sepulcra,
Aediculisque patent structis visenda seorsim. [note: Caesarum sepulcra.]
Xenodochea frequens templis astructa cohaerent.
Balnea marmoreis distincta recessibus apte,
Turcarumque scholae: contectaque singula plumbo. [note: Carbasiae et balnea circiter 150.]
Sunt tamen et Graecis, verum obscurissima templa.
Praesule possessum quorum est insignius unum,
More ubi concesso Graeci sua sacra frequentant. [note: Patriarchae aedes.]
Fana quoque Armenis exstant Italisque relicta.
Cetera Turcorum luxus expertia et artis
Tecta, locis velut et reliquis, minus alta struuntur.
Hippodromus de tot nitidis, quas ante columnas [note: Hippodromus]
Exhibuit, tres iam positas solummodo servat.
Structilis assurgit quadrata mole Colossus, [note: Colossus]

---

page 23, image: s039
Mirandus quondam ac totus vestitus ab aere.
Basis habet varias Obelisci incisa figuras,
Tessera quem gestat constans ex aere quaterna. [note: Obeliscus]
Aeneus hinc serpens triplici per mutua nexu,
Cui tripus impositus Phoebi fuit aureus olim. [note: Columna serpentina.]
Altera stat domui nostrae vicina Placoto
In colle. ac pandit rimas aetate laborans. [note: Porphyretica, in Placoto seu foro Constantini, in secundo colle.]
Sustinuit quondam statuam mira arte paratam
Constantine tuam, quae terrae mota tremore,
Ac tandem plures vento deiecta peremit.
Exstat et Arcadii cochlis, distincta figuris
Insculptis, antiqua eadem rimisque fatiscens. [note: Columna Arcadii in Xerolopho seu foro Theodosii.]
Verum quale tuum est iam Constantine sepulcrum?
Porphyricum, ruptum, vacuum, sine honore relictum. [note: Sepulcrum Constantini.]
Urbe iacent media spatium complexa per amplum
Claustra Gynaecei, prospectu occlusaque ab omni. [note: Claustrum Gynaeconitidum.]
Extremo videas pelagique urbisque recessu
Firmatam muris ac septem turribus arcem, [note: Septem turres.]
Thesauri regum qua conservantur aviti,
Ipsa Tunetani quae iam custodia regis.
Extra urbem dulces per subterranea tecta
Corrivantur aquae, longaque ambage feruntur,
Ingentis sumptus opus immensique laboris. [note: Aquaeductus a Solymanno restauratus.]
Praecipua hic liceat saltem percurrere bella,
Et quibus insidiis, et quo sie ab hoste petita.
Spartanis (primos urbis quos esse colonos
Nonnulli referunt) primo dux Atticus illam
Proditione adimit, captamque assignat Athenis. [note: Alcibiades Byzantium occupat.]

---

page 24, image: s040
His rursum Macedo tentatam Marte Philippus
Eripere annixus, Magna cum clade recessit. [note: Philippus Macedo obsidet.]
Inde triennali pressam obsidione Severus. [note: L. Septimius Severus Imper.]
Atque fame edomitam, qua tunc ad tergora ventum est,
Humanasque adeo carnes (miserabile) cepit.
Et iam Graecorum regno sedique dicata
Induperatorum, plures ea sensit ab ipsis
Quam vel ab externis motus Saevasque procellas.
Constat enim, quantis, portenta teterrima mundi.
Flagitiis, odiis, fraude atque cupidine regni
Certarint, aliusque alium dimoverit urbe.
Pauca modo stringam. Comnenus Alexius illam
Cum cepit, quam non foede direpta, stupratae
Matres ac nymphae, spoliataque templa, nec ipsis
Abstentum sacris tunc est a milite Graeco? [note: Alexius Comnenus urbem proditione capit.]
Sic avus atque nepos gererent cum bella nefanda
Andronici, simulest urbs terna pericula passa. [note: Avus et nepos Andronici bella gerunt.]
Hac Galatam contra Venetorum stabat in armis
Classis: et huius opem promisso Iunior aere
Sollicitabat, avum debellaturus et urbem.
Venerat auxilio Seniori Bulgarus ipse
Princeps, adducens equites secum atque cohortes,
Quae tamen, immisso solo Duce, ab urbe fuerunt
Exclusae, et varias egere hinc inde apinas.
Iunior infestis nequiquam assultibus urbem
Tentat, avum et precibus tandem mollire laborat.
Ipse preces detrectat avus, regnumque recusat:
Cum duo prodendis pacti de moenibus ipsi

---

page 25, image: s041
Custodes reliquos potu uberiore gravatos
Sopivere, dein scalis ad moenia missis
Attraxere hostes, laxaruntque ostia portae.
Irruit Andronicus cuncto cum milite, et urbe
Sic potitur: Fama pavefactus confugit aedem
Ad sacram Senior, vitamque hoc servat asylo.
Hanc Thomas etiam aggressus terraque marique,
Sed tandem abscedens Adriani venit in urbem, [note: Thomas Constantinus urbem oppugnat.]
Quem Michael Balbus mox armis ipse secutus,
Obsessos fame devicit: manibusque recisis
Ac pedibus Thomam spectandum invexit asello.
Sic Mysos contra dux declaratus, ad urbem
Regreditur Branas, regni cupidissimus ipse,
Hancque simul pelago terraque oppugnat, inani
Conatu, statuitque same excrescente domare: [note: Branas Alexius urbem oppugnat.]
Cum sumptis animis ex urbe feruntur in hostem,
Decernuntque alacri pugna feruoreque, tandem
Fugerit ut Branae abiectis exercitus armis.
Transfixaest huius maxilla, et perfidus auctor
Belli obtruncatur, proculcaturque cadaver.
Eruerat Ianus ferventi lumina aceto
Andronici nato: Simul hi fugere petitum
Castra Baiazeitis pacemque: haud vana petentes. [note: Andronicus urbem capit auxilio Turcorum.]
Instruit auxiliis hos Turcus et aere parato:
Sic urbem repetunt ac omni robore tentant,
Dedita sed pactis arx tandem intratur, et ipse
Rex simul ac natus multantur carere stricto.
Hinc tamen elapsi quarto custodibus anno

---

page 26, image: s042
Persuasis, ipsi Turci quoque Regis ad aulam
Contendunt, socia arma petunt, maiusque tributum
Promittunt. Pater interea quoque mittit ad urbem,
Civium et explorat mentes, natone subesse
Numve Baiazeti malint ac dedere sese.
Natus Ioannis placet, amotoque priore
Caesaris Emanuel Graeci sortitur honorem,
Myriadesque auri tres Turcae pendit in annum,
Insuper et gentem veris sub tempora mittit.
Sic res Graecorum Turcus disponere coepit,
Iam Regem statuens ipsis, removensque vicissim,
Committensque ipsos in mutua bella necesque,
Unde optata sibi spes atque occasio regni
Mox invadendi effulsit penitusque domandi,
Euentus veluti docuit cladesque secutae.
Hanc infestavit pariter Saracenica classis,
Quae repressa capit vicinam Cyzicon, unde
Excurrens petiit crebris insultibus urbem: [note: Saraceni urbem toto septennio excursionibus infestant, biennio continuo obsidet.]
Donec Isaureo Graecis dominante Leone,
Rupta fuit partim fame, peste et fulmine, partim
Subter aqua facto, qui naves verret, igni.
Hanc quoque gens variis afflixit Bulgara bellis,
Quam male Basilius tandem multasse refertur,
Qui ter quinque oculos effodit milibus uno
Singula per centena viae ductore relicto
Unoculo: hinc gentem cunctam terrasque subegit. [note: Basilius Porphyro genitus excaecavit 15. millia Bulgarorum]
Forte vetus tantas iniuria subdidit iras
Basilio: princeps quod victi Bulgarus ante

---

page 27, image: s043
Nicephori capite inmensis sollennibus usus
Pro cratere fuit, poenas post gente datura. [note: Crumus princeps Bulg. Nicephori Imper. cranio deargentato usus pro poculo.]
Urbem etiam Ligures classe obsedere, gravique
Clade date, pariterque isthinc cessere recepta. [note: Urbs a Genuensibus obsessa, anno 1434.]
Hosce palaeologumque inter quoque pugna propinquo
Aequore commissa est, palmam referentibus illis.
Quin urbi longinqua intercessere Peraeque
Bella: Sed hac tandem domita capientia sinem.
Ad Graecos redeo, Graecis iunctosque Latinos.
Comnenus fratrem privatum lumine Isacum
Deicit imperio, sed libertate relicta. [note: Alexius Comnenus auxilio Baldwini Flandri, etc. Constantinopolin occupat.]
Submonet is natam pariter generumque Philippum
Teutoniae Regem, factum conquestus iniquum,
Auxiliumque rogat potiundi sede priori.
Interea e vinclis natus dimittitur, una
Consiliumque rogat potiundi sede priori.
Interea e vinclis natur dimittitur, una
Consiliumque fugae capiunt, ac Sicula quaerunt
Littora, complexu grato votisque potiti.
Forte petituri Solymos sacrumque sepulcrum
Flander erat, comitesque alii, quos Dandalus arma
Ad socianda vocat, Mavorte ulturus aperto
Offensas Venetis ac damna illata per urbem. [note: Baldwinus Flandriae Comes, etc. Bonifacius Marchio Montisferrati, etc.]
Arripit hanc ansam gnatus, classemque secutus.
Vendicat imperii sibi debita iura paterni,
Sollicitatque operam, promittens munera larga.
Pacta ineunt, spondentque operam, tenduntque per aequor,
Appelluntque urbi, quam cunctis protinus urgent
Viribus, oppugnant, flammasque intecta volutant.
Re desperata profugit Alexius urbe,

---

page 28, image: s044
Isacoque iterum regnum defertur, et huius
Consorti gnato, breve sed dubiumque futurum.
Namque sibi expleri cupiunt promissa Latini,
Atque urbem affligunt: quibus hinc Murzufilus arma
Opponit, quamvis haud multo milite saeptus.
Hinc plebeia cohors isto sub turbine rerum
Deficere inducit, studia in contraria scissa.
Concursu in templum facto diversa Senatus
Consilia ac proceres agitarunt: inde Canabum
Invitum Regem faciunt donantque corona. [note: Nicolaus Canabus Caesar inauguratur]
Hisce super animam turbis Isacus agebat,
Filius assignans regnum sibi, deinde Latinos
Accersit, recipitque intro, ac se munit in arce.
Murzufilus non ipse sui, reive gerendae
Oblitus, partes ad se trahit, atque Canabum
Nocte intempesta maerenti submonet ore,
Insidias ipsi fieri, armatosque morari
Antefores, caput ipsius vitamque petentes,
Persuasumque foras secreta per ostia ducit,
Arripit hinc regni fasces: et carcere foedo
Isaco genitum constringit, bisque veneno
Exhibito, tandem laqueo ipsi guttura frangit. [note: Alexius Ducas Murzufilus imperium arripit.]
Hinc aciem contra Baldwinum [orig: Baldvuinum] educit, et acrem
Instituit pugnam: verum trepidantibus alis
Dilapsisque suis pugna desertus in illa est.
Obsidione premunt urbem vehemente Latini,
Nec coepto absistunt, ullos fugiuntve labores,
Moenia dum superent, optataque urbe fruantur.

---

page 29, image: s045
Murzufilus capit ipse fugam, sed postea visu
Orbatus soceri iussu, celsaque columna
Demissus praeceps miserabile terminat aevum.
Sic Baldwinus [reg: Baldvuinus] eam sortitur, et ordine regni [note: Baldwinus Constantinopolin occupat, anno 1212.]
Heredes habuit: dum proditione receptam
Forte Palaeologus Graecis denuo asserit urbem. [note: Michael Palaeologus, 1260.]
Hoc absente tamen subrepit Alexius alter, [note: Alexius Strategoplutus.]
Suffossisque viis, stipatus milite pauco
Intrat, et horrendo facto clamore, referta
Tamquam urbs hoste foret, civem intra tecta retentat,
Effractisque dein portis socia agmina cogit,
Immittensque urbi, regnum sine caede capessit.
Ultimus e Francis Baldwinus [orig: Baldvuinus] Regibus ante
Fugerat, exemploque suos trahit ipse secutos.
Primus eam Ottomanum diuturno Marte gravatam
Usque Baiazetes in rerum angusta redegit, [note: Baiazetes Constantinopolin obsidet.]
Omnibus absumptis [reg: absumptis] ut vel capienda tyranno
Vel dedenda foret: ni Tamberlanus eodem
Tepore mille hominum ducens secum agmina, ab urbe
Abstraxisset eum, quem postea dispare pugna
Congressum cepit, caveae inclusitque curuli. [note: Capitur a Tamberlano Scytha, anno 1397.]
Hanc tandem aggressus terraque marique potenter
Undique Mahmetes oppugnat, et occupat alter,
Funestum heu genti damnum, funestius orbi. [note: Mahometes II. occupat, 4. Cal. Iul. 1453.]
Forte Peram accepto transibas vulnere, causans
Iustiniane malum hoc: nam sic statione relicta [note: Ioannes Iustinianus Dux.]
Attraxisti hostes, vacuis qui moenibus istic
Confertim astantes irrumpunt, obvia sternunt,

---

page 30, image: s046
Diripiunt aedes, ac caedibus omnia miscent.
Ipse Palaeologus certatim plebe ruente
In porta oppressus fatum miserabile finit. [note: Interitus Constantini Imp.]
Sic quae praefulsit quondam decus urbium et orbis,
Hospitium Christi, doctrinae mater, alumna
Musarum, fecunda penus, cauponaque luxus:
Nunc obscura iacet, decorumque oblita, ministra
Impietatis atrox, doctrinae inimica, malorum
Colluvies, iam parca penus, speluncaque tristis.
Urbem inter Galatamque Ceras, quo tutior alter
Haud usquam portus, ratiumve capacior exstat. [note: Cornu sive Ceratinus.]
Hinc Galata acclivem tractum sortita domosque
Moenibus excelsas claudens, mercesque frequentans,
Christicolae civi maiori ex parte tenetur: [note: Galata, olim Pera et Sycae.]
Cui quoque templa patent tractandis libera sacris.
Littore spectatur Regis navale Canopo,
Dispositaeque ampla plures statione triremes. [note: Novale regium.]
Parte alia tormenta iacent proiecta sine usu [note: Topana.]
Grandia, Christicolis diverso tempore adempta:
Nuper ubi templum sumptu ornatuque locavit
Ingenti classis praefectus: qui Italus ortu,
Desertaque fide tanto iam munere pollet. [note: Templum seu Moschea Utschali classis regiae praefecti]
Iamque freto ferri iuvat, ac tua Bosphore obire [note: Bosphorus Thracius.]
Littora, qui strictis orbem ac mare claudis utrumque
Recludisque viis, olim domus hospita divum.
Te quondam compressa Iovi, sub imagine vaccae
Iunonis stimulata oestro tranaverat Io,
Imposuitque freto nomen, partuque biformem

---

page 31, image: s047
Byzantis matrem Ceroessam enixa refertur.
Qua promunturio moles turrita videtur
Imposita Hermaeo (Mahometo ea structa secundo
Ante urbem captam est: eadem custodia victis
Principibus) positumque adverso littore castrum: [note: Neon castrum sive turres nigrae, Laemocopia.]
Strictius est, tortisque fretum violentius undis. [note: 4. stadiorum. Longitudo. 3. milliarium Germ.]
Creditur hic olim, cum genti bella Scitharum
Illaturus erat, portem iunxisse Darius,
Signaque in Europam sua transimisisse per illum. [note: Pons Darii regis Persarum.]
Hinc sinus occurrit, posuisse ubi pharmaca Colcham
Medeam perhibent, dictus Therapicus inde: [note: Sinus Pharmacias seu Therapicus.]
Nam quoties fatale malum saeviret in urbe,
Tunc homo protractus deformior, hostia tamquam,
Et ficus ossamque tenens post verbera septem
Igne cremabatur, cinere in freta proxima sparso. [note: Mos veterum tempore famis vel pestis.]
Hinc petra, qua fama est Euxina per aequora ituros [note: Petradicaea.]
Deposuisse duos aurum cum foedere, ne quis
Tolleret absente id socio: veniente sed uno
Capturoque aurum latuit, post redditum utrique:
Unde simul scopulus retinet cognomina iusti.
Post haec in fauces subito diducitur amplas
Euxinus dictus non vero nomine Pontus,
Navibus infidus, nec tutus portubus ullis,
Obscurus crebris nebulis, fluctuque sonorus. [note: Pontus Exinus, olim [gap: Greek words] , hodie mare nigrum.]
Hic illae fama notae Symplegades, olim [note: Symplegades sive Cyaneae, quas Iason primus aperuit.]
Motibus infestis quae concurrisse leguntur:
Forte quod occlusum tenuit ferus accola utrinque
Bosphoron, et naves hostiliter inter cepit:

---

page 32, image: s048
Donec eas Argo vectus reclusit Iason,
Phinei indicio regis, qui cassus utroque
Lumine commissi poenam miser inde luebat.
Littora cingebant quondam delubra Deorum,
Crudelisque Amyci sedes, qui forte lacessens
Pollucem lucta cecidit, versusque furentem
In laurum est, cuius (mirum) in convivia rami
Illati quoque convivas fecere furentes. [note: Laurus insana, autor Dionysius Byzantinus. Cyanea.]
Prae reliquis scopulus sublimior exstat in undis,
(Quem subrependo superavimus) Alba columna [note: Columna marmorea.]
Huic super imposita est, basisque excisa figuris,
Forsan Apollineae formam referentibus arae.
Hanc licet elatam, fluctus cum pontus inhorret,
Subsiliente peti referunt aspergine aquarum.
Summa quoque assurgit vicino littore turris,
Dicta Pharos, praebetque omni de nocte lucernam,
Indice qua possint scopulos vitare minantes,
Atque magis certo decurrere tramite nautae. [note: Pharos sive Laterna.]
Transeo Chrysopolin, quae littore terminat arctum
Bosphoron incurvo, retroque Propontida spectat: [note: Chrysopolis hodie Scutari, in promontorio Damalico Asiae.]
A Chryse ducens nomen, cui saeva novercae
Effugienti odia, ac aditurum in Colchide agentem
Germanam, fatum hic obvenit honorque sepulcri. [note: Chryses Agamemnonis filius.]
Iam nudata patet muris, templisque duobus
Insignis tantum, mercatum praestat equorum.
Regia visuntur circum topiaria, et horti
Floribus egregii pictis multaque cupresso.
Hinc via non longinqua patet Calchedona versus, [note: Calchedon.]

---

page 33, image: s049
Urbem olim celebrem, iam pauca mapalia habentem,
Sacratamque humilem Graecorum ritibus aedem.
Portus ubi Eutropii miseranda caede notatus
Mauritii prolisque suae generique, iubente
Crimen atrox Phoca, simul et spectante tyranno. [note: Mauritius imp. cum suis a Phoca interfectus.]
Hoc nostri spatium excursus, hic terminus esto.

HENRICI PORSII IC. ITINERIS BYZANTINI, LIB. III.

INTEREA plenos vicibus bis fecerat orbes
Cynthia septenis: cum longius urbe morandi
Pertaesum pelago iuvat ire, ac Turcide licta
Limite longinquo Venetos inquirere portus.
Eius erant animi pariter, qui nuper ad urbem
Appulerant comites Legati, Hofmannus, et alter
Herbersteiniades, patriae flos stirpis uterque. [note: Ioannes Adamus Hofmannus et Wolfius Wilhelmus ab Herberstein LL. BB. Georgius ab Asch Bavarus.]
Te quoque propositis iunxisti cursibus Aschi.
Ergo ubi securi conductus copia facta est,
Ingredimur navim, ac nondum Titane retecto

---

page 34, image: s050
Vela damus laeti, vastamque relinquimus urbem, [note: 5. Martii. 81.]
Sulcantesque cavam felice Propontida vento, [note: 6.]
Callipolin dextro spectandam littore obimus, [note: 8. Callipolis.]
Angustoque freto submersae allabimur Helles,
Qua lustranda fuit pro consuetudine navis. [note: Hellespontus.]
Frontibus oppositis duo se castella tuentur,
Murorum fabricis tormentorumque paratu
Instructa horrendo, quondam [reading uncertain: print faded] urbes nomine Abydi
Ac Sesti celebres: queis [reg: quibus] iam classisve ratisve
Nulla fretum invitis impune petiverit istud. [note: Castella, sive Dardanelli, quondam Sestus et Abydus.]
Hic iunxisse subit navali littora ponte
Xerxen, ubi innumero terrebat milite Graecos,
Qui tamen est pugnis fusus ceciditque quaternis.
Hicque tuus subiit (nisi fingunt omnia vates)
Impertaesus amor nandique pericla, Leander. [note: Xerxes Rex Persarum cum 1000000. movit in Graeciam. Leander et Hero.]
Callipolis dicta est: qui quondam a Rege Murathes
Graecorum excitus cepit: progressus et ultra
Bulgariae, Thracumque et Mysum rura subegit. [note: Murathes I. Callipolin cepit.]
Hanc prope non multo post tempore, classe potenti
Exuit, ac grandi Mahometum clade gravavit
Dux Lauredanus, Venetorum missus ab urbe. [note: Petrus Lauredanus Venetus Mahometum vincit ad Callipolin.]
Porro Amurathe dehinc rerum potiente secundo,
Ipsius accersunt patruum, tum forte morantem
In Lemno Graeci, bello oppugnare Murathem
Polliciti, atque ipsum regali in sede locare. [note: Graeci Mustafam Murathis Imp. patruum accersunt.]
Obsidibus petit ille datis ac munere pacem,
Ac dare Callipolin promittit et oppida plura,
Mustafan ut missum faciant, neutrumque iuvare

---

page 35, image: s051
Inducant. Primo rex assentire Ioannes,
Pactaque habere rata, ac sumptis secedere ab armis.
Mox animum mutare, Murathi rumpere foedus,
Must afan instruere auxiliis Regemque vocare,
Huic se Callipolis venienti dedit, eandem
Postulat expacto Ianus: nec Mustafa durus
Promittit regno obtento se plura daturum.
Forte Baiazetes Adriani praeerat urbi, [note: Baiazetes praefectus Andrianopoli.]
Qui pugnam instituens huic obvius ibat: at omnis
Transitione statim facta se exercitus hosti
Coniungit: Dux ipse simul proiectus adorat
Mustafan ut Regem, facti veniamque precatur.
Hunc prece neglecta truncari Mustafa iussit,
Mox et Orestiadem, vicinasque occupat urbes.
Inde fretum superans Helles recta ipse Murathem
Impetit, iste suos amandat, et ille Ioannem
Ad regem: auxilium pacemque utrique rogatum.
Fit mora legatis, tandem statuitque Ioannes
Musta fan ipse sequi, partesque fovere priores.
Ut rediere sui legati in castra Murathis, [note: Mirum strategema.]
Rumorem spargunt simulataque gaudia, Graecos
Ad partes transisse suas, sociosque futuros.
Territus hoc rumore fuit tum Mustafa (Cuius
Necdum legati fuerant ex urbe reversi)
Tum quoque castra metu dilapsa feruntur ad aequor,
Europamque petunt, fugiens et Mustafa venit
Callipolin, quem conducta magno aere Murathes
Insequitur navi Liguri, pergensque Togano

---

page 36, image: s052
Monte sub arbusto latitantem ostendit, et ipsi
Protinus iniecto confregit guttura reste. [note: Mustafa strangulatur.]
Hinc et Byzantii, sed inani moenia nisu
Obsidet, excludens Graecos a pace petita. [note: Murathes Byzantium obsidet.]
Hic neque Turcorum clades reticenda, Michael [note: Turcorum clades ad Chersonnum.]
Quam pelagoque dedit pariter castroque propinquo,
Quod tenuere illi, Graeci obsedere, frequentes
Hinc atque hinc soliti conflictus edere, donec
Acrius obsessi, castri dubiique tuendi,
Nocte fugam capiunt media, navesque petentes
Forte tenebroso tunc aere, ab hoste premuntur,
Caedunturque vagi, plures merguntur in aequor,
Sic declinantes fumum labuntur in ignem:
Inque potestatem Graecorum arx inde redivit.
Sed minus haec diuturna fuit possessio Graecis:
Haecque vel in primis, tamquam opportuna tenendo
Transitui, Europaeque simul Mavorte premendae,
Castra petiverunt Turci, tandemque pudenda
Segnitieque et perfidia viciisque nefandis
Graecorum, cepere, modis firmataque miris,
Nec facili forsan dextra eripienda tuentur.
Egressis fauces muri vestigia laevo
Littore cernuntur, Troianae credita Graecis
Arcis reliquiae, sed falso auctore, modernis.
Id promunturium (quod verius) esse Sigaeum [note: Sigaeum promontorium sive Aiantium.]
Crediderim, Aiacis quondam memorabile busto,
Qua statio fuerat Graecorum parte carinis.
Hic etenim iecisse novae fundamina scribunt [note: Phrygia.]

---

page 37, image: s053
Constantinum urbis: Byzantii postea viso
Commodiore situ coeptos liquisse labores.
Interiore patet regio Troiana recessu.
Nulla tamen veteris monstrans monimenta ruinae,
Deque situ dubitanda adeo sunt moenia vero. [note: De vero situ Troiae etiam Strabo dubitavit. Nunc seges est, ubi Troia fuit. Ovid. inspector eius territorii.]
Est in conspectu Tenedos, Mytilenaque clara, [note: Mitylene sive Lesbos.]
Nocte procellosa quarum prope legimus oram,
Inde Chio expositi, portamque intrare volentes,
Audita pestis sparsurae semina fama,
Puppe receptamur, quadrataque moenia parvae
Urbis transimus, speculisque frequentibus hortos,
Mastygis egregiae, lentisci e stirpe feraces. [note: Chius, celebris ob proventum mastygis.]
Inter septenas quem civem vendicat urbes,
Maeonii haec vatis fertur tenuisse sepulcrum. [note: Sepultura Homeri in Chio.]
Ipsa diu Ligurum (velut et Pera) paruit urbi,
Caesaris Andronici dono concessa, fidelem
Propter opem bello latam: sed capta reversis
A Melita Turcis, cladis solamen acerbae. [note: Chius Genuensib. donata, capta fraude a Turcis, anno 1565.]
Iamque remittenti flatu vix littora laevae
Consequimur Deli, et navim iacta ancora sistit. [note: 12. Delos sive Ortygia, hodie Dile.]
Hinc terram ingredimur: non terra civis in ista,
Non animal, non tecta, sed infinita videntur.
Marmoraque et statuae, mutilatis partibus omnes,
Urbis magnificae quondam certissima signa.
Cynthum etiam latere ex praerupto scandimus altum, [note: Cynthus mons.]
Disiectis asprum saxis, speciemque sacelli
Praebentem, Phoebi fors unde oracla dabantur. [note: Phoebi et Dianea cunae.]
Nam locus hic tibi Phoebe, tuae pariterque sorori,

---

page 38, image: s054
Natales dederat cunas, delubraque sacra.
Hic matrem insectans immani corpore Python [note: Python serpens.]
Vindicibus iaculis tibimet confixus et arte est,
Hic citharae sonuere tuae cantusque sacrati:
Hic agiles (ut fama) feras agitare solebas:
Huc infiniti variis e partibus orbis
Confluxere homines, operum responsa petentes.
Nunc alius te Phoebe pater Musasque sorores
Eiecit Python, longeque nocentior illo,
Quaerere Parnassosque alibi Cynthosque coegit.
Advehimur Mycone remis, arcemque vetustam [note: 14. Mycone]
Interiore sinus lustramus parte iacentem.
E regione iacet Tenos, quae rupe per alta [note: Tenos sive Tino.]
Eminus ostendit non expugnabile castrum,
Solae Cycladibus Ventum in ditione retenta.
Hisce diebus erat tantus per Cyclades aestus,
Quo maior nostris, agros cum Sirius urit,
Intenditque ignem, vix in regionibus exstat.
Hinc niveamque Paron praeter Seriphonque iugosam, [note: 17. Paros, Seriphos, Naxos, hodie Nixia.]
Et Naxon vehimur, regnatam tempore prisco
Baccho atque Hippotadae (qui quod fumante futuros
Praedixit terra flatus, rex creditus horum est) [note: Aeolus quare rex ventorum]
Dicitur hoc Theseus raptam Minoida quondam
Deseruisse loco, et Phaedram abduxisse sororem.
Illa tamen Baccho placuit socianda marita,
Postea Mulciberi dono decorata corona,
Nomine quae noto nunc inter sidera fulget.
Hanc ipsam Aeacides Troiani tempore belli,

---

page 39, image: s055
Vicinasque simul Peleus ditione premebat:
(Quamvis sint reges habiti, quibus unica forte
Insula vel terra, aut urbecula paruit una)
Mox Gyaron nacti, celsam conscendimus arcem, [note: Giaros sive Syra.]
Subiectam Turcis, Graecis tantumque colonis
Possessam, fidei quoque libertate manente.
Rursus vela vocat ventus, Ceamque videmus,
Andron, et hinc illinc dispersas aequore terras. [note: Cyclades in Archipelago.]
Ecce polus densa visus nigrescere nube,
Luctantes movit ventos imbremque ruentem,
Unde vacillavit fluctu voluente carina. [note: Thermia, Caea, Euboea, Polycandros, Chymolos, Argenterra.]
Illa tamen vento tempestas mota secundo,
Propulit optato nos per vada caerula cursu.
Tum quoque transiimus Chymolon, Milonque propinquam, [note: Milos sive Mimalida.]
Mater adorata est qua quondam sacra Deorum:
Hinc procul aspectae Cretae contingimus oram, [note: Creta in mari mediterraneo.]
Linquentesque ratem Rhetymi acceptamur in arcem, [note: Rhetymum. 19.]
Exstructam noviter Venetis, in monte minante
Desuper antiquis nudatae moenibus urbi.
Inde recedentes percurrimus aequor a lembo, [note: 30.]
Ac tandem auspiciis aperitur Candia laetis, [note: 31. Candia.]
Candia murorum fabricis, tactuque marino,
Aggeribusque potens crassis, ac milite lecto.
Caeca quoque ambigui Labyrinthi tecta subimus, [note: 17. April. Labyrinthus. Minotaurus a Theseo interfectus.]
Rupea, crebra viis, grandique excisa labore,
Daedaleae vetus artis opus, quo semivir ille
Obiectata sibi discerpsit corpora taurus,
Caesus ab Egi de tandem, cui regia nata

---

page 40, image: s056
Fila ministrarat dubii rectricia gressus.
Opposito castrum superest in monte vetustum,
Desertumque novum diverso nomine dictum, [note: Castellum novum, potius vetus, regum Cretensium sedes.]
Gnossus, uti sermo est, Minois regia quondam.
Inde patet campus longum porrectus in aequor,
Laeta virens, cum terra iugis reliqua horreat aspris,
Feta oleae tamen, et cyparissi et dulcis Iacchi,
Formidanda ferens animalia nulla veneno.
Apparent isthic urbis vestigia priscae,
Sive ea Metropolis, seu fors Cortyna vocata est,
Ipsa e centenis non urbibus infima quondam. [note: Creta olim Hecatompolis, hodie Tripolis.]
His ita lustratis iuga per vallesque venustis
Lucentes hortis, notam repetivimus urbem.
Quam prope mons cunis Iovis inclitus Ida, Deabus
Diisque frequentatus, sublimi vertice surgit. [note: 18. Ida mons.]
Paruit ista diu Saracenis insula, quorum
Imperium quondam latum se extendit in orbem: [note: Saraceni [correction of the transcriber; in the print Sarraceni] insulam tenuerunt annis 500.]
His tamen oppressis per fortia proelia (tantam
Carole Magne tua gentem virtute domabas)
Ad Graecos rediit reges ac pristina iura.
Hanc aliquando dolo cepit piratica turba,
Obscuraeque viri sortis, qui navibus istic
Appulerant quinis simulantes vendere merces
Urbe receptantur, quos plures nocte triremes
Sectantur, portasque petunt, urbemque capessunt. [note: Piratae Genuenses urbem occupant.]
Mox etiam tota Cretae tellure potiti:
Sed regnoque brevi, felice parumque futuro,
Nam Baldwinus [orig: Baldvuinus] eam simul ac Byzantia regna

---

page 41, image: s057
Obtinet, ac socio belli (qui Marchio Montis
Ferrati fuit) assignat pro munere Cretam.
Vendidit hic auro Venetis, qui pluribus annis
Sub ditione tenent hanc praesidioque tuentur
Italico, fidei cum sit gens Graeca labantis,
Ipsa (modo liceat) cessura libentius hosti,
Qui sitit hanc captatque avide, nec tempora forsan
Apta prehendendi linquet, licet ardua votum
Ac munita satis iam propugnacula morentur,
Marte quidem valido non pridem invasit eandem
Sed frustra, sed non parva cum strage reiectus, [note: Barbaros. oppugnavit Caneam et Rhetymum. 1538.]
Dumque moramur ibi, lustrantes moenia et agros,
Cynthia commissis implevit cornibus orbem.
Ergo iter urgentes laxamus denique vela,
Vela reluctanti nimis ah nimis obvia vento.
Provectique, Sudae fines Rhetymique secundo
Cernimus, atque operum firmam compage Caneam, [note: 27. April. Suda castellum et portus capacissimus sicut et Spina longa. Canea olim Cydonium.]
Vicinumque urbi scopulum, valida arce minantem.
Hinc maris Ionii tumidis fluitamus in undis,
Multaque in aspectu Crete est, et multa Cythera,
(Quae tibi sacra, Venus, posita fuit aede, Lacaenam
Ex qua Priamides helenam rapuisse refertur). [note: Scoglio. Cerigoto deserta Cerigo, olim Cythera. Morea seu Peloponnesus.]
Nec non Taenarium, et littus complexa Corone,
Adque sinum pariter tendens maris ampla Methone,
Utraque munita, ac variis exercita bellis.
Hanc Isthmo circum superato trina locavit
Castra Baiazetes, ac vires impulit omnes: [note: Taenarium promontor. sive Leuctra , hodie Capo di Maina. Corone, Methone, hodie Modonna. Sphragia vel Sapientia. Methone occupata a Baiazete, anno 1500. item Pylos, hodie Navarinum.]
Praesidium sociis cum forte triremibus alto

---

page 42, image: s058
Conspectis, temere urbe ruit, Turcisque relinquis
Irrumpendi ansam: mox inspectante tyranno
Ad littus caesum luit hoc cum sanguine factum.
Nestorea exemplo Pylus ac vicina Corone
Territa sese ultro venienti dedidit hosti.
Capta foret quin fraude, parum abfuit inde Methone,
Cum merces simulans venales Italus heros
Navigium armato complevit milite, portis
Qui subito irrupit caesis custodibus urbis: [note: Strategema Salviati Rhodiarum triremium praefecti, anno 1532.]
Sed praedae magis intentus cupidusque rapinae,
Urbano sparsim succumbit ab hoste peremptus.
Tandem Hispana petit classis ductore Coronen
Auria, et ex omni constrictam parte fatigat,
Altera vix unquam tanto numeroque fragoreque
Urbs tormentorum ac assultu quassa refertur. [note: Corone capta a Caesarianis duce Andrea Auria, anno 1533.]
Turcica iamque aderant urbem ingressura latenter
Subsidia, et fuerat pars intromissa: suprema
Atergo nostris pars capta sequentibus, unde
Et pavor et fuga turbatos invasit: eratque
Fossa parata dolo Turcos haustura ruentes.
Sic nostri caesis sunt hostibus urbe potiti: [note: Anno 1534.]
Quam mox educta repetens Solymannus eandem
Classe, parum effecit, nostra accelerante vicissim
Occursum, pugnae navalis amore ciendae,
Cui tamen haud ausi se sunt committere Turci.
Hinc nostros pestisque famesque ex urbe fugabat,
Inque potestatem Turcae deserta redibat. [note: Corone deserta ab Hispanis eodem anno. Maii 20.]
Sic Coro reflante vagis erravimus undis,

---

page 43, image: s059
Cum tandem tepido sese extulit Eurus abortu,
Intempesta sonans, transverso et flamine navim
Propulit, ac cursu nostro spectante Zacynthum,
Praeteragens navim Cephalenes portubus infert, [note: Zacynthus, hodie Zanthe. Cephalonia, sive Dulichium, item Same, ditionis Venetorum.]
Hinc quoque digressis a dextra parte recedunt
Regna Laertiadae versuti, atque ardua saxis
Neritos, et scopuli Leucatae, et Echinades, olim
Harpyiis diris infames, inde fugatis: [note: Ithaca, hodie Theachi, Neritos vel S. Maura, ditionis Turcorum. Echinades, Strophades, hodie Curzolari, celebres memorabili illa clade Turcorum, accepta anno 1572.]
Iam clarae Harpyiis Turcis hac parte subactis,
Nempe illa, cui vix similem reminiscitur aetas
Ulla, sub auspiciis Venetum, pugna atque triumpho.
Utque haec laeta fuit cunctae victoria genti
Christiadum: sic et monet illaetabile quiddam
Vicinus pugnae locus, ac reminiscitur aetas
Nostra, quod occlusus, praedaeque futurus opimae
Barbarus evasit nostram sine vulnere classem,
Forte aut desidia nostrum, aut prodente Capello,
Qui Venetae fuerat ditionis in aequore rector. [note: Anno 1538. classis Christiana eodem prope loco concluserat Barbarossam, qui tamen postea evasit. Pachius, hodie Pachso.]
Iamque patescebant superata, summa, Pachiso [note: Pachisus, hodie Pachso.]
Littora Corcyrae: cum adverso Corus ab axe
Prorumpens fluctus insano turbine tollit, [note: 30.]
Horrendumque minans sonitat: nos carbasa tensa
Contrahimus, ventoque retro fluctuque ferente
Rursus ad ingratam Cephalenes pellimur oram. [note: 31.]
(Illic naufragium fecisse subibat Ulyssem,
Corcyraeque solum dubio tetigisse natatu:
Certe naufragii nos terror agebat ibidem)
Laxatis iterum velis cursuque favente [note: 4. Iunii.]

---

page 44, image: s060
Rectius, assequimur portum Phaeacidos amplum. [note: 8. Corcyra, Corfu Venet.]
Hic et naturae videas miracula et artis.
Namque illa excelsos scopulos eduxit ab undis:
Haec fortes muros et propugnacula supra
Ac circumposuit: contra et nova claustra, novamque
Urbem intermediam mira brevitate locavit,
Molis et insolitae tormentis intus adauxit:
Divina ut dicas opera haec vereque stupenda,
Italiae clavem vicinorumque locorum,
Hanc capere infestis armis Solymanne parabas, [note: Corcyra a Turcis obsessa, ac misere devastata, anno 1537.]
Sed spe deiectus vastabas cetera ferro
Atque igni, abducens hominum quoque milia plura.
Insula olivetis tamen haec et flore venusto
Luxuriat, vere testans viridaria terram,
Alcinoi fama celebrata, fuisse per istam. [note: Horti Alcinoi.]
Solvimus hinc etiam, portusque angusta parumper [note: 22.]
Egressi, triduum vento cessante moramur.
Haud certe absque metu: cum paucis ante diebus
Piratae naves cepissent partibus illis.
Dextra Epirus erat, portusque Valonicus hosti
Assuetus: Sic et Turci, tempusque locusque
Velle videbantur nos oppugnare subinde:
Tormentis tamen eventum solantibus omnem
Et saxis, quibus intus erat completa carina.
Speratoque aliqua provectos flamine, rursum [note: Mare Adriaticum.]
Opposito noster flans cardine et hospes et hostis
Usque repellendo pugnabat: iamque remittens
Iamque novans vires dubia nos sorte premebat.

---

page 45, image: s061
Errantem Corcyra ratem Epirusque videbat [note: Epirus sive Albania.]
Et campi Apuliae, positumque in littore Hydruntum, [note: Apulia, Hydruntum, sive Otranto.]
(Quod captum est Mahomete tibi, cum terna moveres
Bella simul, toto spirans dominarier orbe:
Mors tamen evertit tua coepta animosque superbos,
Urbsque recepta statim, Regi modo paret Ibero)
Accessitque fames, plerumque domesticus hostis
(Culpa Core tua) dulcisque penuria lymphae.
Corcyram tandem regredi sententia stabat,
Naveque conversa iam vento vela dabamus,
Cum mox ille simul vires et vela reliquit,
Succedensque novus meliori tramite vectos
Forte Raguseae nos moenibus appulit urbis. [note: 12. Iulii Ragusa, Schlavoniae [sic] urbs, olim Epidaurus.]
Hanc quoque lustramus tectisque opibusque potentem
Emporioque status cui libera frena regendi,
Duxque solet cunctis mutari mensibus istic.
Grande tamen Turco, quamvis haud ampla, tributum
Pendit: et a Venetis metuit male fida propinquis.
Nocte recedentes Melidam, Lissamque Laustamque [note: 13. Melida, Corzula, Lissa, Lesana, etc.]
Et loca plura maris, partim deserta, tuemur.
Sueta tamen Corus nobis, hei bella malignus
Integrat, in nostram visus iurasse ruinam,
Nec ferri antrorsum passus, neque tangere portum:
Cum tandem opsonii et bis cocti panis egentes
Respexit melior fortuna, deditque Rovino [note: 25. Rovinum.]
Urbe frui: qua mox lembum conduximus ipsi,
Adriacumque sinum permensis bina patescunt
Castra procul Venetum, nobis laetissima signa. [note: 26. Gemina Castella Venetiarum.]

---

page 46, image: s062
Ecce autem, cum Phoebus aquas vix mersus obisset
Occiduas, animos terret mirabile visum.
Nam subito accensus globus igneus aethere fulsit,
Transcurrensque viam flammis signavit, et anguis
Instar agens flexus penetrante rubore recessit.
Hic libet et conspecta mihi non ante referre,
Nigrantes quando coiere per aera nubes,
Una trabis specie descendit in aequor acutae,
Nonnumquam plures, quibus est vis tanta trahendi,
Ut nisi displosi fragor illas dissipet aeris,
Sursum onera atque rates ambitas aequore tollant,
Nigram hiemem secum tempestatemque ferentes.
Sub noctem appulsos castris nos ancora sistit,
Utque aurora diem detexit postera, laeti
Regalem Venetorum urbem, regalia tecta
Invehimur, portusque iuvat tetigisse petitos. [note: Venetiae, 27. Iulii.]

Laus Deo.

---

page 47, image: s063

HENRICI PORSII IC. CARMINUM LIB. I.

AD NOBILEM ET GENEROSUM VIRUM DN. IOANNEM EBERhardum a Kronenbergk, Burgravium, etc. et amplissimos ac prudentissimos Consules, Praetorem, totumque Ordinem Senatorium urbis Imperialis Fridbergensis, etc. Dominos ac Maecenates colendissimos.

SEMOTUM patriae iamdudum finibus, ingens
Hancce revisendi nuper agebat amor.
Oraque fingentem iam coram cernere vestra.
Et dextram dextris more decente dare:
Insperata tenet me functio deinde docendi
Hoc in gymnasio: mox vocat aula simul.
Ipse sequor, fato, dubius, num sorte vocatus:
Sic patria porro cogor abesse mea.
Ne tamen hac absim prorsus, me pignore sisto
Ingenii, scriptis vosque reviso meis.
Vos placide vestri capietis dona clientis,
Qui totum vobis se patriaeque dicat.

G. V. et A. D. addictiss.

Henricus Porsius Fridbergensis, Philosophiae et I. V. D. Sac. Caes. Maiest. a libellis in Camera aulica.

---

page 48, image: s064

CARMINUM HENRICI PORSII IC. LIB. I. RUDOLPHO II. ROM. IMP. etc. IN AUSTRIAM REDUCI gratulatur RESP. VIENNENSIS.

AC veluti vasto cum saevit in aequore caeca
Tempestas, navimque fremit circum horrida, et altos
Ima sede ciens subtorquet in aera fluctus,
Nutantem iam iamque ratem mersura sub undas:
Tota metu stupet, ac dubia spe turba salutis
Fluctuat, horrendam dum mortem cuncta minantur,
Cunctaque praecipitem intentant momenta ruinam:
Ecce gubernator solitae non immemor artis,
(Dii potiora) animos trepidos confirmat, et omnes
Intendens nervos remis insurgere mandat,

---

page 49, image: s065
Obliquatque sinus in ventum, ac gurgitis undas
Horrisonas superans, vi proram ad littora torquet.
Tum plausum ingeminant, iuvat evasisse tot iras
Aequoris, ac tandem optata consistere terra.
Quid nisi navigium sors est humana, vagaeque
Aequiparanda [reg: Aequiperanda] rati, quae iam vento acta secundo
Speratos intrat portus: iam quassa procellis
Ventorum sentit rabiem, nec certa salutis
Fortunaeque suae nunc huc nunc fluctuat illuc:
Nonnumquam spem praeter aquis emergit, et instans
Effugit exitium, seu Numine, sive magistri
Consilio fidaque ex undis arte superstes:
Tantum gnara valet simul ars et cura magistri.
At similis toto fortuna vagatur in orbe,
Quae varie exercet regesque et regna ducesque
Succutit imperia ac varia vertigine terret,
Et populos populis committit, et urbibus urbes,
Ut fera bella serant, Martisque libidine flagrent.
Nempe nec immunes insultibus ipsa reliquit
Nos, turbam tibi subiectam, ter maxime Caesar,
Aut fors Elysiis voluit consistere campis,
Alcinoive hortis: sed saepius invida nosmet
Sorte fatigavit dura durisque periclis.
Hinc atque hinc belli rumor crebrescit: ad aures
Perstrepit armorum sonitus, numerusque cadentum,
Non quos Turcus atrox (pudet hei memorare) cruento
Dat leto: non iusta vocat sub proelia causa:
Sed Cadmea cohors in mutua viscera grassans

---

page 50, image: s066
Sternit, et agnato (dolor heu) se sanguine pascit,
Quod dudum clamant tot regna, tot oppida, dirae
Caede madentia adhuc, bellisque exhausta nefandis.
Quas vero hanc non ille minas exercet inoram?
Quae non ferra acuit nostro minitantia collo
Implacatus, atrox Turcus, quo saevior alter
Non mage Christiadum se optat satiare cruore?
Et contra tamen imus, et omni enitimur ausu,
Ac utcumque illis e fluctibus eluctamur.
At propriane ope, consilio, virtutibus armis?
Nimirum tua naviculam, Deus optime, primo
Dextra fatiscentem tutatur et eripit undis.
Et vos Austriaci, quorum incluta fama, Monarchae,
Vos tuto rexistis eam, dum fata sinebant,
Vobis tranquillum ducibus sulcavimus aequor.
Quid loquor? heu, quantum rectore orbata carina.
Invida cum nuper te, Maxmiliane, vacantem
Imperii curis ac paci, Parca removit,
Ingemuit? quantos luctus ea fata trahebant?
Ex illo taciti ventura pericula, et orbis
Fata videbamur iam tum praescire futura:
Cum, Rex summe graves hominum miserate labores,
Pensasti iacturam, atque orbas Caesare terras
REGE refecisti, reliquos qui stemmate reges,
Spem gravibus vincit meritis, virtutibus annos.
Ergo magne pater patriae, augustissime Caesar,
Ergo tibi reduci applaudit tua turba, RUDOLPHE.
Te supplex Regem acclamat, te Caesare tandem

---

page 51, image: s067
Gaudet ovans, ac te digno veneratur honore.
Et quisnam invideat tantos tibi, Caesar, honores?
Aut quis non sceptris gratetur multa potito?
Qui patria ut iam sceptra tenes, sic viva regendo
Exprimis exempla, et servas vestigia avorum,
Quorum et virtuti tua virtus aemula certat.
In te igitur cuncti vultus, in te ora volutant,
Ancora tu nostrae puppis, tu maximus ille
Ille gubernator, sub quo vada tuta tenemus.
Cuius et adventus tanto exoptatior orae
Contingit nostrae, quanto nos erigis omnes
Spe pacis maiore, venit quae florida tecum,
Et quanto Turcae magis accidit ille timendus,
Ad quem nunc reprimit contracto gutture fauces.
Ac velut implumes pulli, quos pabula quaerens
Deseruit mater, solitoque diutius haesit,
In nidis querulo matrem stridore requirunt:
Sic dudum te clara vocat, te poscit, et usque
Usque suum exspectat Regem, atque in Rege moratur
Austria, quem tandem plausu fremituque secundo,
Regali pompa reducem complectitur, ore
Pro te sacra ferens ac toto pectore vota.
Macte tua virtute, et macte insignibus orsis,
Auspiciis gere sceptra bonis, populosque guberna
Arte illa, quae vel teneris tibi parta sub annis,
Tu sacram Astraeam caelo revocato sub orbem,
Praemia pone bonis, iniustos corrige poenis:
Tu reges alios in mutua foedera coge,

---

page 52, image: s068
Tranquillaque tuos populos in pace tuere.
Sic, Caesar, lato sparges tua nomina mundo,
Teque canent seri vivaci laude nepotes.

RUDOLPHO II. AUGUSTO ROMANORUM IMPERATORI, etc. Hungariae, Boemiae, etc. Regi: Archiduci Austriae, etc. a Comitiis Augustanis Viennam redeunti gratulatur ACADEMIA VIENNENSIS.

NIMIRUM qua te Deus in statione locavit,
In tanto imperio, tanto moderamine rerum,
Hanc, Caesar, prudenter obis, hanc rite tueris.
Cura sui populi decet ac vigilantia regem,
Legibus ut vigeant, iusto stent ordine cuncta,
Tollantur pressi damnosa gravamina civis,
Almaque pacatis animis concordia regnet:
Nec tantum praesentis ei sit cura salutis,
Sed quae forte queant ventura incommoda regnum
Turbare, avertat, matura providus arte,
Sicque salutari populos ratione gubernet.
In te quis curam, Caesar, desideret ullam,
Quis studium ardoremque tuos hac mente regendi,

---

page 53, image: s069
Auspiciis ut regna tuis florescere possint?
Publica te rerum nunc huc nunc avocat illuc
Cura, nec in stabili permittit sede morari.
Haud ita te pridem Boiorum ex urbe vocabant
Austriados coram tractanda negotia terrae.
Inde coegisti conventum in Pannone regno,
Sedulus in commune bonum pacemque laborans.
Non tamen imperii non immemor ipse, per orbem
Teutonicum proceresque vocas, cogisque Senatum,
Ex tot Principibus totque ex orbe Senatum,
Quo cum sana ineas consulta, modique levandae
Heu nimis afflictae patriae statuantur, et orbis
Pacandi, ac tandem saeclo meliore fruendi.
Dii coeptis, RUDOLPHE tuis, Dii robora sudant,
Optima ut eventus simul optimus illa sequatur
Consilia, ut positis animis hostilibus Anglus,
Belga, Lusitanus, Germanus, Gallus, Iberus,
Christiadumque adeo totus sub foedera crescat
Orbis, et unanimes operas, constantiaque ultro
In Turcas, Christo invisum genus, arma capessat,
Hosque domet victrice manu, vigeatque triumphis.
At quantam deposcit opem, quamque ipsa gemiscit
Relligio, foedata genas lacerataque pallam,
Protendens duplices cum fletu ad sidera palmas?
Aut vos subsidiis iunctis relevate iacentem
Christiadum capita, ac facinus prohibete nefandum,
Ah scelus, ah facinus, quo sic discerpta laborat:
Aut tu, quem penes est suprema potentia rerum,

---

page 54, image: s070
Assere summe Deus natam, Deus assere honore
Ipse tuum, quo sincerus sine crimine cultus,
Et solido pietatis opus stet robore nixum:
Quae nobis erit ipsa salus, tibi gloria honorque.
Ergo ita confectis rebus, procerumque Senatu
Dimisso, Austriacas rursum contendis ad oras,
Quate praesentem, Caesar, quoque multa requirunt,
Pannonicaeque vocant iterum res, curaque regni
Publica, ne quicquam detur tibi forte quietis
Ad tantum nato imperium, tantosque labores.
Macte tua virtute, tuis regalibus actis,
Perge tuos solito populos ardore tueri,
Quodque salubre tuis, moliri: quodque nocivum,
Vertere: pacis opus stabilire almamque quietem:
Aut Martem (quando illud erit consultius) acrem
Tentare, et Geticum demittere caedibus hostem,
Felix ipse toga, felix quoque Caesar in armis,
Felix imperium seros gesture per annos.
Haec tibi pro reditu Musae dant vota secundo
Istriades: Musis subscribit cetera turba.

SERENISSIMAE MARIAE IMPERATRICI PATAVIUM ADventanti gratulatur NATIO GERMANICA.

EDITA Caesaribus pavis, patre Caesare, Diva,
Caesaris et coniux, et mater Caesaris ipsa:

---

page 55, image: s071
Diva veni, Patavos nec dedignare penates.
Cernis, ut armati, civesque et vulgus, et urbis
Clara Lycea fremant, ac crebro conflua coetu
Te reginarum reginam uno ores salutent?
Medoacusque adeo lymphas compescere ripis
Vix potis est, ac mota vadis obmurmurat unda,
Omine non fallace Deam sentire professa,
Divum e gente Deam: lato cui summus in orbe
Fulget apex generis, nulli splendore secundus:
Cui virtus curae, devotaque pectora sacris,
Et mores sine labe nitent, maioraque sexu
Femineo nomen pariunt memorabile dona.
Tuque genus Divum, matris comes, inclite Princeps
Maxmiliane, adsis urbi gratissimus hospes.
Ecce triumphales variato ornamine portas,
Ecce cohortales positos statione decenti,
Et bombardarum tonitru, sonitumque tubarum,
Quaeque sub adventum passim dant edita vestrum
Laetitiae documenta viri plaususque secundos:
Cuncta quidem meritos minus exaequantia honores,
Sed commune tamen studium testantia signa,
Quo vos, quo caram sobolem, fratresque domumque
Austriacam cuncti per prospera vota sequuntur.
Nos quoque Germana nomen de gente professi,
Augustam merito nostram veneramur honore,
Ceteraque ut desint, non desunt optima vota:
Salve Augusta parens, salve generosa propago,
Auspiciis intrate bonis, melioribus ultra,

---

page 56, image: s072
Qua vos fert animus vel terris ire vel undis,
Conficiatis iter: vos laeto florida vultu
Fortuna aspiciat, sperataque cuncta sequantur:
Vobis se venti submittant, serviat aer,
Sesternat pelagus celeri penetrabile remo:
Ut nacti metamque viae portusque petitos
Degatis Pyliae felicia tempora vitae.

AD MAGNIFICUM FERDINANDUM HOFMAN, L. B. SAC. Caes. Maiest. Coss. et Camerae aulicae praefectum, etc.

EST sua laus Musis, sua laus est debita Marti,
Arte paratur honos, sed honos quoque Marte paratur,
Verus uterque, carens fuco, famaque perennis:
Nec sedes laudi, via nec patet aptior ulla.
Dic, uter istorum praestet, num Marte vel arte
Partus honos? cum sit seges haec dignissima laudum?
Est durus Marti, et Musis ad praemia longus
Est labor: ille ciet fera bella, his otia curae:
Destruit ille, sed hae servant, faciuntque quiete
Florere in placida populos, regna, oppida, leges.
Haec(inquis) quorsum? vel quae sententia dictis?
Nempe ea multorum iam cepit opinio mentes,
Quos genus ante alios effert, et nobile stemma,

---

page 57, image: s073
Alterutro ut se velle modo, tum semet honore,
Tum genus amplificare putent, famaeque sacrare,
Si vel Martis opus crepitantiaque arma, vel aulam
Sectentur: Scopus hic ipsis et semita laudum est.
Pulchra quidem, et merito talis laudanda voluntas,
Dignaque nobilibus. Sed quorum prima subire
Deberet cura, et ratio prior esset habenda,
(Ut quorum late cunctas extenditur usus
In partes vitae) studia his spernuntur et artes:
Idque malo exemplo et perverso more Cyclopum.
Quantum etenim et bello momenti afferre putemus
Doctrinam? historiae cui iuncta scientia et usus,
Euentus doceat, Martis conferre vicesque,
Resque ducum gestas, et pulchra revolvere facta:
Unde simul belli fecere artisque potentem
Pallada, Mavortisque pari ratione sororem,
Haec quod consiliis, sed frater militet armis.
Iamne aliquis satis instructus prodibit ad aulam,
Aut quonam ille geret mihi publica munia pacto,
Qui neque doctrina, neque rerum polleat usu?
Sed vulgo, qui forte iocis salibusque placere,
Aut saltare potest, vel equos agitare decenter,
Vel luxum ostentare, subireque proelia Bacchi,
Atque adeo Musas ridere et carpere probris,
Aulicus is demum est, nec raro adhibetur ad ampla
Consilia, ut causas noscat populumve gubernet.
Hic ego, utrum sanis per agantur cuncta requiro
Consiliis, aut unde fluant ea, priva magistra

---

page 58, image: s074
Doctrina, eque rudi solum desumpta cerebro.
At tu diversum sensisti, et opinio sedit
Fer dinan de tibi melior: nam stemmate quamvis
Polleres tanto, titulisque illustribus ires,
Attamen haud ullo sprevisti tempore Musas:
Sed veram ex verae virtutis et artis amore
Quaesisti laudem, dudumque hoc nomine clares.
Hinc te iam talem tantumque videmus, et aulae
Miramur columen, lumenque insigne Baronum.
Perge super titulos proprios ita scandere, famam
Perge tuam decorare, aevoque sacrare perenni,
Dum Musas ornas, harumque tueris alumnos.

GEORGII A SCHOLLAY, etc. IOANNIS SCHWERZEL IN WILlingshausen, etc: Et DAVIDIS LUCANI IC. Illustrissimorum Hassiae Lantgraviorum ad Sac. Caes. Maiest. LEGATORUM Ablegatio cum Pegaso, Freno, et Scuto Palladis.

REPERE nescit humi Virtus, oditque tenebras,
Et palmarum instar patulas se tollit in auras.
Dicite, cur virtus, quos aspernatur, honores
Sustinet, atque illos habet omni ex parte sequaces?
Ut de sole dies, lumen deluce refulget,

---

page 59, image: s075
Incluta sic virtus ex se parit inclita facta,
Quorum ita mortales trahit admiratio mentes,
Ut possessorem reliquis praecellere ducant.
Hinc ipsum vestigat honos et gloria digna.
Atque ea natura est virtutis, ut ima sub altum
Tollat, luce carens perfundat lumine, sordes
Obscuro generi detergat, nomina spargat,
Tum sese totumque genus sub honore reponat,
Quod si iuncta simul fuerit natalibus amplis,
Et genus et sese exsuperans, illustrior exstat.
Credite, Nobilitas vera haud censetur avorum
Prolixa serie, titulis, insignibus, auro:
Scilicet a sola pendet virtute magistra,
Ac ut quisque bonus sit, Nobilis ille putatur.
Tam bene conveniunt et in una sede morantur
Nobilitas ortum referens, et propria virtus.
At nonne in vobis pulchro certamine certant
Haec ambo? Nec enim virtus natalibus ipsis
Inferior: virtute genus succumbere nescit.
Quid vero? Vos, vos inquam, prudentia, et usus
Linguarum, doctrina, fides, industria, candor
Extulit: et gnavis haec tanta domique forisque.
Princeps Hassiacus commendat munia, quae iam
Eximia vobis sunt dexteritate peracta.
Ast ego, quae vobis dicam praeconia digna?
Quaenam dona feram, gratam testantia mentem?
Dona mihi non sunt: quid si chartacea reddam
Dona? modo vobis illa haud indigna probentur.

---

page 60, image: s076
En SCHOLLAE, tibi qui dudum es stemmate clarus,
Nec propria virtute minor, FRENA AUREA trado:
(Sinon ante datum videar tibi tradere donum)
Haec olim tenuit, dono Iovis, ipsa Minerva,
Et furiis acto Pelidae iniecit Achilli.
Haec motus frenare docent sine lege ruentes,
Affectusque vagos cohibent ratione magistra:
Quod ratio gerit, eventu cadet omne secundo.
At quo te venerer dono, clarissime SWERZEL,
Qui pariter donis fortunae et mentis abundas,
Cuius et aetate est prudentia cognita maior.
Assignandus erit, me iudice, PEGASUS ille,
Bellerophonte acri quondam sessore celebris.
Hic Helicona tibi summa cum laude reclusit,
Hoc duce lustrasti, credo, tot regna, tot urbes:
Unde tibi partum decus immortale tueris.
Macte tua virtute, tuis insignibus ausis,
Scande super titulos, famaque ad sidera cresce,
Nunc LUCANE tibi SCUTUM conferre Minervae,
Quod tutum ex omni praestet discrimine, visum est,
Namque tibi sua sacra Themis, sua munera Pallas
Contulit, et claras fecit florere per artes:
Nec dubito, quin te donaverit aegide iuxta,
Qua Musis vindex et fautor commodus adsis.
Ite, Deus comitem seiungat euntibus ultro,
Et vos incolumes optatis sistat in aruis.
Interea haec faciles chartacea sumite dona.

---

page 61, image: s077

AD MAGNIFICUM IOACHIMUM A SINTZENDORF, etc. SAC. Caes. Maiest. Consiliarium Imperialem aulicum, et Oratorem in Curia Ottomannica.

ILLA tamen miseris restant solacia Musis,
Illaque desertas spes erigit, esse per orbem,
Esse (sed heu nimium paucos) qui nutibus ipsas
Respiciant placidis, quique harum forte benigni
Sint Maecenates: adeo cum cetera desint.
Nam quis eas tandem, tali iam sorte gravatas,
Quando alioquin honos artes nutrire putatur,
Sectari velit? aut quos Phoebus habebit alumnos,
Si despectus eas agat ac ludibria vulgi,
Sique (quod haud rarum) proprium est eguisse Camenis?
Hei nihil hic lucri aut laudis: procul este Camenae:
Scilicet est alius, quo nummus honorque parantur,
Et levior modus: haud ego Phoebi castra sequendo,
Difficili studio, sumptu, longoque labore,
Paupertatis emam aut onus, aut despectus obibo.
Non mirum, haec animis multorum indigna subire.
Fertur enim vulgo doctorum ignobile nomen,
Quosque favere decet Musis, doctosque fovere,
Hi rident, spernunt, aut poena odioque sequuntur:
Sic aulae sordent aulamque sequentibus artes.
Illa igitur miseris restant solacia Musis,

---

page 62, image: s078
Quamvis sit numerus Cyclopum grandis ubique,
Esse tamen quaedam divino ex munere asyla,
Atque viros, quorum melior sententia menti,
Qui laudi ducunt ipsas colere atque iuvare,
Perpetuumque decus tali sibi condere facto.
In quorum prima cum teiam classe reponat
Fama memor, Ioachime: hanc tune spernito laudem,
Quippe tuas inter quae non est ultima laudes.
Hinc ego iam laetor: post taedia longa viarum,
Inter tot Satyros, quibus est despecta Minerva,
Nunc tandem me posse viro innotescere tali,
Qui non ipse modo summum natalibus amplis
Doctrinae iunxit decus, atque hoc nomine claret:
Sed Musas etiam summo doctosque favore
Prosequitur, fovet, ornat, alitque et provehit ultro.
Fas, Ioachime, mihi captare ac prendere eundem,
Henricumque tibine de dignare clientem
Suscipere, atque eius conamina provehe dexter:
Sis auctor, ponto ut possit tentare regressum,
Dum pelago desaevit, hiems, rursusque Favonii
Spirare incipient: a te nam pendet idipsum.
Sic tibi fortunam concedant fata benignam,
Perpetuoque tuum vigeat memorabile nomen.

Constantinopoli.

---

page 63, image: s079

EPISTOLA ITER AUCTORIS MARITIMUM BREVITER COMplectens, ad IOACHIMUM a Sintzendorf, etc.

NULLA quod a nobis iamdudum liter a detur,
Nec veniat nostrae nuntia fama viae:
Res est mira tibi, res ingratissima nobis,
Quae nostrum tanto tempore tardat iter.
Nam toties ventis, toties votisque repulsi,
Erramus dubio disicimurque mari.
Nec dum meta viae, nec dum data copia vestri
Certa salutandi: ventus utranque negat.
Prima quidem auspiciis suscepta profectio dextris,
Tempora spondebat non diuturna viae.
Namque cavam tumidis emensa Propontida velis,
Et freta, queis [reg: quibus] Helle nomina mersa dedit:
Troia tuas legit terras, Tenedumque propinquam,
Et Mytilenaei littora laeva soli:
Inde Chio expositos, mox nota puppe receptos
Phoebeae ad Deli littora forte tulit:
Deli, marmoreis quae nunc spectanda ruinis,
Non homini praebet tecta, nec antra feris.
Hinc humilem Myconen, Gyaronque subivimus altam,
Hinc cernenda Paros, Tenos et Andros erat:
Cea quoque et Naxos Baccho sacra, quaeque vocatae
Cyclades Aegaeis conspiciuntur aquis.
At ter quinta dies Cretae nos appulit oris,
Arcis et hospitium celsa Rethymna [reg: Rhetymna] dedit.

---

page 64, image: s080
Proxima solventes suscepit Candia firmis
Murorum fabricis aggeribusque potens.
Nec non fallacis Labyrinthi intravimus antra,
Artis Daedaleae quod vetus exstat opus.
Iamque suo Phoebe gyrum compleverat orbe,
Licturi Cretam cum nova vela damus:
Vela reluctanti nimis, o nimis, obvia vento,
Quae sola est nostrae causa dolenda morae.
Testis erit Crete, testes Pelopeides undae,
Quae videre vagis nos fluitare viis:
Crebraque in aspectus Moreae pars, crebra Corone,
Adque sinum tendens ampla Methona maris.
Namque velut pugnans adverso Corus ab axe,
Bis denos nobis obstitit usque dies:
Cum tandem tepidus sese extulit Eurus ab ortu,
Intempesta sonans, prosequitur queratem:
Et frustra optatae secludens urbe Zacynthi,
Portubus appellit Cephalonia tuis.
Hinc quoque digressos, cum iam Corcyra pateret,
Quo spes exstiterat posse meare brevi:
Ecce repentino surgens cum turbine Corus
Ad littus reicit Cephalonia tuum.
Rursus vela damus, sed prosperiore profecti
Flamine, Corcyrae sistimur urbe nova.
Postea Phaeacum lictis quoque sedibus aura
Laeta sequebatur, postmodo cassa tamen.
Namque iterum promore ruens vetus hospes et hostis,
Lucra viae biduo capta caduca facit:

---

page 65, image: s081
Et vires quandoque novans, quandoque remittens,
Incussit duplicem duplice ab hoste metum.
Ipse repellendo pugnabat, et ipse silendo
Hostium ad assultum plus nociturus erat:
Quando ferebatur piratica turba vagando,
Adriaco praedas cogere sueta mari:
His simul accessit, ceu saepe, domesticus hostis,
(Hunc quoque mittebas Core maligne) fames.
Sic conspectu errantes Corcyra videbat,
Epirosque ingens, Apulaque ora suo.
Iamque reversuri Corcyram vela dabamus,
Vela tamen ventus destituebat iners:
Succedensque novus meliori tramite vectos
Detulit ad muros clara Ragusa tuos.
Ex illo lux est hodie bissena, Rovino
In portu qua nos ancora iacta locat.
Cras veteri, si fata volent bene, nave relicta,
Lintre levi reliquum conficiemus iter.

Ex nave Balbiana Constantina, ad Rovinum oppidum, 25. Iul. 8r.

AD SIGISMUNDUM VIEHEUSERUM, SACRI IMPERII Procancellarium, etc. AEGIS PALLADIA.

NATA Iovis cerebro (fidei si consona fama est)
Arte armisque potens est quondam credita Pallas,

---

page 66, image: s082
Inque uno meruit diversos numine cultus,
Diversis praefecta Deae sub imagine rebus.
Hanc belli Divam ferrato tegmine saevus
Miles, honore sacro venerans in vota vocabat.
Hanc etiam miles, non Marte sed arte laborans,
In castris, o Phoebe, tuis (stylus huius ut hasta,
Ars scutum, lingua est gladius, sapientia cassis)
Ceu Sophiae matrem doctrinarumque magistram
Demeruit votis ultro, sacrisque litatis
Aetas Cecropidum Divae sub honore ferebat.
Quid Musis cum Marte, quid armis arte videtur
Commune, ut coeant sub eodem foedera bina,
Quae nec foedus amant, studiisque aliena trahuntur?
Mars bellum, Musae pacem: Mars castra sonumque
Aeris amat, Musae tranquilla per otia vivunt,
Nec bene cum Musis Mavorti covenit unquam,
Sed ceu fumus apes, teneras fugat ille Camenas.
Hei mihi, quod rumore suo tot territat urbes,
Tot populos urbesque ciens ad classica cogit,
Ac miseris turbans Musis impune quietem
Invidet [correction of the transcriber; in the print Iuvidet] his certam sedem, prohibetque frequentes
Coetus, ac vegetos dudum praecludit honores.
Nec vis invidiae Musis praepostera parcit.
Ipsa etiam Pallas frontem mutata serenam
(Omen abeventu pendet) nunc Aegida, tutam
Quae quondam sedem dedit, avertisse videtur:
Sic terret nos Gorgo, hostes quae terruit olim.
At Dea (ni talis me coniectura fefellit,

---

page 67, image: s083
Diversis ideo studiis haec praefuit una,
Quod divisa alias in Pallade iuncta putantur,
Ac unum fontem referunt, ortumque requirunt.
Est Sophiae mater, Iovis edita vertice: namque
VERA fluit Iovis e dio sapientia fonte,
Quaeque Deum spernit, non est sapientia felix.
Sed belli praeses, quod primum armata sub auras
Prodiit, ac clypeum fertur gestasse sinistra.
Hinc Bellona Deae nomen, germanaque gaudet
Marte, simulque operam iungit pro vindice causa.
Nam quia Iustitiam Mars vindicat, aequa geruntur
Pro patriis arisque focisque et numine bella:
Consilia huc ergo fratri Dea sufficit apta,
Bellorum eventus varios, strategemata, mores,
Facta ducum revocans, aditusque situsque locorum,
Huic quis consilio finis, quis cesserit illi.
Credite, consiliis cedunt vel grandia: quamvis
Coepta penes nos sint, eventum fata gubernent,
Nostra tamen iuvat eventum prudentia saepe.
Sic iam consiliis Pallas, Mars militat armis.
Hinc felix demum sapientia caelitus hausta,
Quae normae mentis divinae accommodat [correction of the transcriber; in the print accomodat] acta:
Et quisquis studiis illam venatur honestis,
Hic sub Palladia placidam trahet AEGIDE vitam,
Inque salutari tandem requiescet asylo.
Hinc felix demum bellum cadet, aequa quod urget
Causa, quod arte gerit prudenti decta mInerva.
Cur etenim Galeata Dea est? firmissima nempe

---

page 68, image: s084
Cassis ad insultus dubiae est sapientia sortis,
Qua sine nil recteve geri, finemve secundum
Sortiri certum est: duce qua bene pleraque cedunt.
Cur hastata dea est? odit Cyclopas et artem
Spernentes, istis quos fortiter impetit armis.
Cur clypeum anguicomo Pallas gerit ore minacem?
Scilicet ipsa suos almi defendit in umbra
Cultores clypei, praestatque sub Aegide tutos.
At qui bella movent arti, qui reproba tractant
Consilia: hos colubris implexos [note of the transcriber: 'implexos' is corrected to 'implexa' by hand.] Gorgone terret,
Pessundat fraudes horum, ac molimina frangit.
Tales, heu multos, oetas fert nostra Cyclopes.
Qui tibi perfricta dudum, o facunda Minerva,
Fronte reluctantur, nec te dignantur honore,
Ipsa fere ut dubia iam verses Aegida dextra.
Sed quorsum haec, vir magne? quod aures carmine lasso?
Pallas ubi praesit, num sit dea, quaeve potestas,
Quae sedes, quae forma, decus, quos cultus et arma,
Dicere vix possum vera: at fas dicere vera.
Tu dotes, quaecumque decus meruere, frequentes
Unus habes: tu mentis opes ac summa tueris
Ornamenta viri: in te conspirasse videntur
Virtutes rarae doctrinaeque ardua dona.
Siqua fuit Pallas, nunc in te vivit, et in te
Vera repraesentat variarum munera dotum.
Subdidit ingenio nervos (fas pandere pauca
E multis) animum rerumque artisque feracem
Edocuit, linguamque unam tot reddere linguas,

---

page 69, image: s085
Nestoris eloquium dedit ora sonare stupendum.
Atque sonare simul mistos gravitate lepores,
Mentem consilio pollere usuque magistro:
Sic quae sparsa merent laudem, in te iuncta relucent.
Et dubitamus adhuc, cum munera Pallas abunde
In te contulerit sua, nec non aurea Frena,
Quin tibi tot donis cumulatis, AEGIDA iuxta
Tradiderit, Musis qua subvenias desertis,
Ac spretas artes antiquo in honore reponas?
Quod praestare tibi promptum, quem Caesaris ambit
Gratia, cuius adest locus ac reverentia dicto,
Ut qui Caesarei es decus et pars digna Senatus:
Unde sibi te Musa, sibi te vendicat Aula.
Perge age, perge sacras tutari hac Aegide Musas,
Provehe cultores harum, et decus assere priscum:
Sic te Palladii vel numinis instar habebunt,
Sic tua facta canent, laudesque sub aethera tollent,
Dum Musis constabit honos, dum fama Minervae.

AD SPONSOS. HYMENAEI SORS TECTA.

HYMENAEUS loquitur.

SACRA meo quondam Dionysia dicta parenti,
Sollenni, ut notum, peragebat more vetustas,
Quando frequentabant Edonides Orgia Bacchi,
Quo coiere viri ac vulgus, matresque nurusque,
Ac passim laetis fremuerunt vocibus urbes.

---

page 70, image: s086
Isti haud absimilis mos praesens fluxit in aevum,
Quo mas femineum sexum, mulierque virilem
Mentita, ignotos habitus sibi fingit et ora,
Obicit et alos, obscuraque munera Sortis
Talorum ambiguo iactu exploranda reponit:
Tum ficto sub Marte alios simulacra ciere
Conflictus iuvat, ac cursu contendere equorum.
Hinc quia laetitiae sunt haec genioque dicata
Tempora, amantque novae sollennia gaudia taedae:
Magna mihi Dionysiaci iam portio festi
Cedit, et ipse sacris natus succedo paternis,
Cumque parente meo genialia divido festa.
Nam licet exsistant mea sacra perennia, meque
Auspice credantur connubia cuncta parari:
Attamen haec castis delegi tempora taedis,
Ut nec honos istis, nec publica gaudia desint.
Iamque novis adsum thalamis, nec me offero vobis
Fronte sub afficta, Sponsi, dubiaque figura:
(Quamvis ille mihi pullum communis amictum
Induxit luctus, nostrisque silentia festis.)
Et quia Sors varios in vita perficit actus,
Ipsa tori quandoque parens, quandoque novercae
En Sortem vobis tectam, duo Corcula, in ipsos
Proicio thalamos: Vos o duo Corcula, Sortem,
Hanc Tectam accipite, et lusus miscete iugales.
Lege sed hac Sortem tribuo, duo Corcula, ut exstet
Symbolon hoc Fidei vobis, illudque Pudoris:
Ergo Sponse Fidem Sponsae depone iugalem,

---

page 71, image: s087
Ergo Sponsa sacrum Sponso depone Pudorem,
Atque ita fortunam vitae tentate iugalis,
Concordesque animos et Corcula iungite bina:
Sic sic vestra pari colludent Corcula lusu,
Et quaecumque cadet, felix cadet alea vobis.

EPITHALAMIUM.

DUM festiva silent illato gaudia luctu,
Cunctaque maerorem referunt, templa, oppida, cives,
(Proh orbis capite orbati patriaeque parente)
Istius licet haud expers Hymenaeus, honesta
Sacra tamen peragit, vivosque in pectora torquet
Ac subdit stimulos, tenerumque exsuscitat ignem,
Unde duo nexu coalescunt pector afirmo,
Mutuaque unanimis spondent sibi foeder a vitae.
Scilicet haec exstant Hymeneia gaudia, luctum
Diluere haec aliqua lamentaque publica possunt.
Tu quove Sponse istum sentis prodisque calorem,
Et, seu fata movent animum, seu provida vitae
Spes melioris agit, sociam vitaeque torique,
Communisque simul fortunae iungere gaudes.
Ergo quod ingrederis vitae genus, optime Sponse,
Ingredere auspiciis laetis atque omine dextro.
Annuat ille tibi propensus, et annuat ANNAE,
A cuius solo dependent omnia nutu:
Ut quos connubii pia lex hoc auspice iungit,
Hoc auctore etiam dulcis concordia iungat,

---

page 72, image: s088
Quae quicquid durum sors ingerit aspera, vincet.
Ne qua tamen vestram laedant incommoda vitam,
Hic vitae custos tutis vos protegat alis,
Prole torum, ubertate domum beet, acta secundet.
Et cum Sponse tibi novus ANNAM conferat annus,
Arbiter annorum vos multos seruet in annos.

AD BERNHARDINUM LUDOVICUM A TOWAR, ET LAdislaum Heldium, LL. BB. Italiam adituros, MERCURIUS LITERATUS.

ERGO agite, o iuvenes, et gressum pone sequacem
Maturate: DEO nobis iter auspice cedet.
O iuvenes, quos ante genus commendat avitum,
Natalesque ampli: sed adhuc excelsior illa
Vis animi, motusque ille ad maior a cohortans,
Tandem aevo statuet dignos ac vindice fama.
Magna quidem laus est niti natalibus amplis,
Et stirpis seriem retro censere vetustam:
Non tamen illa minor, propriis quae condita factis.
Ac ortum ex sese ducens, virtute paratur.
Huic vos egregiis, Iuvenes, insistitis ausis,
Nec solis titulis, generisve haeretis honore,
Dum doctas raro exemplo, coniungere Musas,
Notitiamque iuvat linguarum acquirere promptam,
Idque labore gravi, sed multo foenore laudum.

---

page 73, image: s089
Nec solum hoc: Gestit miro mens impete vestra
Visere diversos populos, urbesque plagasque,
Et varios mores, varias cognoscere linguas.
Scilicet haud una capitur sapientia sede:
Qui sapit, hanc varias investigare per oras,
Per populos, per et adversos casusque vicesque
Discat, et hinc dubium mundi perpendere cursum.
Hoc demum virtutis opus: Neque numen abesse
His ego crediderim, quos talis suscitat ardor.
Iamque Dei nutu comitem me sisto viarum,
Ipse volens vestris nequaquam obsistere coeptis,
Quae cum grata sibi, ac aliis, Deus approbet: ultro
Provehet, ac tuto statuet vos denique portu.
Macti animis, Iuvenes, macti et felicibus orsis,
Ite viam laudi stratam, vestraeque patentem
Virtuti, et pulchris olim spem vincite factis:
Ite, redite decus generi, admiratio cunctis.
Dum loquor, en Zephyri nostris sese ingerit alis
Aura, viam suadens, et firmans omine votum.

AD IOANNEM SAMBUCUM, V. CL.

AUT tu pressa situ veterum monimenta reduces,
Aut opera cessante tua, neglecta iacebunt.
Dic Sambuce: hominum quae tanta incuria mentes
Obsidet, inque istam prohibet descendere arenam?
Usque adeone omnes privati cur a fatigat
Lucri, nec quisquam communia commoda spectat?

---

page 74, image: s090
Dum tu grande subis opus, immensosque labores
Exhauris solus, veterumque volumina sarta
Tecta referre studes, pravisque extergere mendis.
O labor, o studium seris memorabile saeclis,
Nam quid agis Sambuce? Vetusta aetate celebres,
Quos vel Graeca fuit, vel gens mirata Latina,
Nonne reviviscunt lucem te vindice nacti?
Nonne loqui propria (quos dudum pressit iniqua
Barbaries) lingua incipiunt redeuntque politi?
Hinc opera, Sambuce, tua studioque potimur,
Ipsi operam fugimus talem fugimusque laborem.
Non secus ac largam qui messem exoptat, et ipse
Nil serit, aut agri est pertaesus forte colendi:
Sic cunctis facile optatur sapientia, at ipsam
Qui vigili quaerant studio et iusto ordine, pauci.
Ast ubi, quo pacto, quo fonte vel ordine, quaeras?
Nimirum veterum confer, lege, consule, libros:
Hos fonte, hos tu cupide sectare magistros.
Nam si iure coli meruit veneranda vetustas,
Si vere sapiens habita est, cur quaeso sub illis
Non latitare libris sapientia vera putetur?
Sed fontes pauci indagant, paucique liquorem
Hunc Sophiae sitiunt, quando labor improbus obstat.
At tu perge magis monimenta evolvere prisca,
Asserere his tandem genuinum perge nitorem,
Atque ita communem rem grata fruge iuvare:
Sic tibi sic statuam dignam, Sambuce, locabis,
Perpetuamque tuo linques de nomine famam.

---

page 75, image: s091

IN OBITUM MAXIMILIANI PUHLERI A WEItenegk, etc. L. B.

ET tanta humanam rotet inconstantia vitam,
Tanta volubilitas ac mille pericula versent,
Ut quae firma putes ac robore corpora nixa,
Quassa cadant subito: quae florida, marcida fiant,
Ac toties hominum fallantur lubrica vota?
PUHLERUM quisnam vegetum vernantibus annis,
Et iuvenum, et stirpis decus admirabile avitae,
Deberi fatis adeo properantibus, unquam
Duxerit? aut Parcas, haud ulli parcere suetas
Parcere tot fucis, nec parcere ad optima natis?
Hei miseram sortem, qua pessima sera supersunt,
Optima prima ruunt tardae invidiosa senectae?
Ille satus prisca proavorum stirpe, verendos
Nat ales propriis auxit virtutibus: utque
Stemmate non ulli, generis nec cessit honore:
Sic virtute aliis, sic linguis aemulus ivit.
Iamque tot edoctum linguas artesque, tenellam
Vincere quae possent aetatem, mater amatum
Vix gnatum excepit, vix excepere sorores,
Turbaque amica suum ob reducem sibi gaudia fingens:
Ecce repentino correptum turbine deflet,
Ah raptum fato deflet pia mater iniquo,
Deflet amicorum coetus, iuvenique suprema,
Heu toti solvit stirpi modo iusta suprema.

---

page 76, image: s092
Sed cum nil morti exemptum, nil orbe perenne,
Cunctaque sint fatis obnoxia: fata feramus,
Fatorumque vices fato discamus ab isto.

IN NATALEM LAURENTII NIERNBERGERI IC. S. C. MAIEST. a Secretis in Camera Aulica, gratulantur [correction of the transcriber; in the print gratulanlantur] eiusdem Camerae familiares.

DUM tecum incolumes praesenti luce reductum
Natalem aspicimus, vir celebrate, tuum:
Vota Deo exactum merito sacramus ob annum,
Proque secuturo tempore vota damus.
Laus tibi, summe Deus, cuius tutata patronum
Et columen nostrum dextra benigna fuit.
Laus tibi, qui tanto fungendi munere rite
Exstiteris praesens ductor et auctor ei.
Utque tot hunc curis, tantisque laboribus actum
Texisti, dextra sic tege deinde tua.
Auxilium coeptis, vires animoque ministra,
Perpetuum sani corporis adde statum.
Haec votis rogat ille suis: haec pectore vota
Nos damus: o votis annue utrinque DEUS.

---

page 77, image: s093

HUGONIS BLOTII IC. ET BARBARAE OBERSPERGERAE Sponsorum SPONSIO.

SPONSUS loquitur.

NOVI equidem, rerumque movens discrimina novi,
Quae demum sit vita, toro abstinuisse iugali,
Et privare suum taedis genialibus aevum.
Nam status ut caelebs aliquos mereatur honores,
Dignior ipse toro: tamen hunc incommoda saepe
Et sua fata pari coniuncta dolore sequuntur.
Qui te forte levet cur arum pondere, nemo est:
Qui tibi maerenti praestet solacia, nemo:
Quae tibi promittat sobolem spes integra, nulla,
Quaeque tuum gestet nomen gens postera, nulla,
Sic requiem durae sortis, solamen, asylum,
Ex alio nequiquam, ex te speraveris ipse,
Ipse oneris pars sola tui, pars sola laborum,
Ipse tui senii baculus, stirpisque sepulcrum,
Quo cum forte rogum subeunt gens, stemmata, nomen:
Adde quod in dubium non raro fama vocatur,
Si tibi suspicio vetitos affinxerit ignes.
Hic vero facilem medicinam, et commoda larga
Coniugium stabili sancitum foedere praestat,
Dans vitae comitem, curis lenimen, iniquae

---

page 78, image: s094
Sorti temperiem, laetae moderamen, amori
Delicias, annis spem, subsidiumque labori,
Et refrigerium Veneri, requiemque senectae,
Auxilium coeptis, ac dulcia pignora lecto,
Per quae fama patrum longinquos transit in annos.
Haec ego dum proprio perpendo singula sensu,
Caelebs vita vale, tuque o Hymenaee faveto.
Dumque ita dispicio sociam coniungere vitae,
Tu mihi prima subis, tu voti prima voluptas,
Sola placere potes. Te fas uxore potiri,
O matrona, decus spectabile matronarum.
Eia age, si cura simili fortasse teneris,
Iungamus vota, et iungamus pectora tandem.

SPONSA.

SUNT ita, quae memoras: sed libertate vicissim
Posse frui, res est longe precisior auro.
Et quamvis cari post tristia fata mariti
Induxi numquam taedas iter are iugales:
Tu tamen inflectis sensus, animumque labantem
Impellis, fateor: nec me diducere possent
Forte leves causae. Poterit succedere votum.

SPONSUS.

DII votum firment. Ergo, tibi SPONSA, iugalem

---

page 79, image: s095
SPONDEO, do, promitto FIDEM: tibi fidus Achates,
Fidus ero coniux, et casti SPONSOR amoris,
Una meae sedes eris, et cura unica mentis,
Nec quicquam nostrum, nisi letum, rumpet amorem:
En dextram, pignus fidei: en sacra numina testor.

SPONSA.

ERGO tibi OBSEQUIUM, SPONSE o dilecte, iugale
SPONDEO, repromitto: tuum propensa futura
Ad nutum te sedem oculis fixura tenacem,
Te dominum veritura meum, portumque salutis,
Tota addicta tuae fidei devotaque coniux.

HYMENAEUS.

SALVE SPONSE, nova beate Sponsa,
Salve SPONSA, novo beata Sponso:
Vos dextris thalamum subite fatis,
Fato dexteriore coniugalem
Vitam discite: SPONSIO subinde
Occurrat memori reposta mente:
Alternam geminate SPONSIONEM,
Certantes studio frequentiore:
Sic concordia vos ligabit alma,
Et fortuna torum beabit ampla.

---

page 80, image: s096

ADAMO A SCHLIEBEN, Coss. BRANDEBURgensi.

NE qua tuos lateat tellus incognita visus,
Tertia pars orbis nunc adeunda tibi est.
Ante quidem Europae populi diversaque regna
Sunt impertaeso visa labore tibi.
Africa quasque ferat, quas tellus Barbara gentes,
Hisce peragratis partibus ante tenes.
Nunc Asiam, Solymamque urbem, sacrumque sepulcrum,
Visere mens miro gestit amore tua.
Ergo iter hoc terraque tibi pelagoque secundet,
Qui praestare potest cuncta secunda, DEUS:
Hoc ut difficili cursu, plenoque periclis
Confecto, redeas auctus honore domum.

AD MARCUM MANTUAM BENAVIDIUM, PATAVINUM Gymnasiarcham, etc.

SIVE tuam retro exactam considero vitam,
Sive recens aevum intueor, canosque verendos,
Mirandi causa est, imo est mihi causa stupendi.
Nam quis te vere, quis te neget esse beatum?
Cui bona tanta, modo quae sunt rarissima mundo,
Affluxere simul numeros completa per omnes?
In quo doctrinae variae, Iurisque sacrati

---

page 81, image: s097
Dudum summus apex, et virtus summa reluxit?
Unde viam adlaudes mature et culmen honorum
Stravisti, fama dudum super aethera notus,
Carus principibus, carus quoque regibus altis,
Qui certare tuis sunt visi in honoribus ultro
Augendis, comitis praelustria signa ferentes.
Sed canos istos iam tanta aetate gravatos,
Quanta fere nostro nunc est incognita saeclo,
Quis non miretur? quis non fausta omina dicat?
Nempe tibi duplo maiorem fata dedere
Communi aetatem, quo bis evadere posses
Sive ter illustris, ter magnus, terque verendus.
Dignus eras, vegetae redeant cui in corpora vires,
Quique aliud tantum traducas molliter aevum.

IMMATURUM FILII WOLPHGANGI OBITUM luget WOLPHGANGUS SCHAFLER, IC.

HEU quis te, fili, quis te mihi casus ademit?
Quasve tibi iniecit Parca severa manus?
Parcere si cuiquam fas, annis parcere, flori
Fas erat ingenii parcere, fasque patri.
Tu spes certa patris, baculus vergentibus annis,
Tu requies olim tuta futura patris:
In quo viva sui splenderet imago parentis,
Ingenio, studio, consilio, arte, fide:

---

page 82, image: s098
Tu spes fluxa cadis, senium tu fallis inerme,
Pectoris ipse iaces unica cura mei.
Quam dubio nostras res ac spes turbine versat,
Quae finem cunctis mors dat ubique suum?
Quam nihil haec constans toto vel in orbe relinquit,
Sed rebus certam detrahit usque fidem?
Et iam sera venit, iam spe velocior omni,
Iamque rapit iuvenes invida, iamque senes,
Nec voluit iuveni tibi parcere ad optima nato,
Nec mihi, cui per te laus oritur a fuit:
Sed florem cruda surgentem falce peremit,
Spemque tuae frugis sustulit hora brevis.
At tanto nobis vivis felicior ipse,
Gaudia quod temet non peritur a manent.
Spes hominum dubias, curas iam despicis omnes,
Temnis et humanas, sorte vagante, vices:
Nos variis agimur fortunae fluctibus omnes,
Nos quatiunt morbi, cura, pericla, labor.
Certa tamen cunctis, horaque modoque latente
Mors superanda venit, quae superata tibi.

QUERELA DE RECUSATO PRIMUM ITINERE BYzantino. AD MAECENATES.

USQUE adeone meis igitur contraria votis
Experiar cuncta? et successum fata negabunt
Semper dura mihi et conatibus invida iustis?

---

page 83, image: s099
Credo equidem, aut quarta natum me forte Diana,
Aut animo tales, averso numine, honestos
Nequiquam meditari ausus laudandaque coepta:
Sic elusa ferunt iterum mea vota repulsam.
Hoc quoque, quod nullo prope iure modoque negari
Rebar iter mihi posse recens, obstacula sentit.
Proh, dubia semper, gressu ad maior a negato,
Conditione premar? nec si mihi multa moventi,
Forte nec indigno, dabit ansa cupita? periclis
Sit licet illa suis etiam coniuncta, vel aestu,
Vel tentanda gelu, tentanda fameve sitive:
Dum quid per discam, rerumque instructior usu,
Lustratis ampli diversis partibus orbis
Ac populis, seruire Deo ac mortalibus olim,
Communemque mea rem possim parte iuvare.
Iam mihi scurra rudis vel servus, tergere vestes
Atque ocreas, et equos doctus depectere, inique
Praefertur, fruiturque via, qui deinde reversus
Vel fumos narrat mihi, vel deserta patenti
Tractu visa, vel hic imbres ventosque ruisse,
Illic forte vias nivibus riguisse profundis.
Sed quis erit nostri voti hostis? et invida quaenam
Eiusdem mihi causa putabitur interversi?
Anne Deum incusem? Non his contrarius ausis
Est Deus. Anne homines atque invida pectora questu
Prosequar? Ah qualis facta inter cessio, quanti
Quamque graves mea coepta viri voluere iuvare?
Ac quemquam ipsorum fas verba et vota superbis

---

page 84, image: s100
Auribus excutere, et responso eludere duro,
Delphica quae potius iussa atque oracula sunto?
Vos certe, o titulis, virtute ac stemmate clari,
Et clari gravitate viri, vos sponte clientis
Egistis causam, partesque fideliter omnes
Inter, si qua iuvet, pro me posuistis et ore
Et scriptis: fortuna meis tamen obstitit orsis.
At mihi sic pereat laudis seges, ansa salutis,
Materiesque mei studii? Sic deserar usque
Infelix? neque sic cursum et bene coepta Themistos
Pertractare queam felici tramite Iura,
Quae forsan mare permenso, post Itala tellus,
Navali quaesita via, repetenda dedisset?
Respice me tandem Deus, o Deus annue coeptis
His studiis, ultroque iuva conamina iusta:
Quod conor, tibimet conor, quodcumque labore,
Ecce laboro tibi. Tu sis mihi meta laborum
Ac finis: tibi cunctus honos et gloria cedat,
Officia ac fructus aliis, mihi prora salutis.

8. Octob. 79. Mercurio retrogrado.

IN EFFIGIEM IOACHIMI A SINTZENDORF, etc.

PARTE quidem, Ioachime, recens te reddit imago,
Parte lates potiore tui: quam reddere sollers

---

page 85, image: s101
Nec Zeuxis, nec Protogenes, nec Protogenes, neque novit Apelles:
Solus eam nosti summa depingere laude.
Si tamen est vultus speculum quoque mentis et index,
Heroo ex vultu quis non heroa notaret
Pectora, et egregias dotes e fronte micantes?
Prima viros generis claros ab origine, multum
Ornat, et aequales Divis Clementia reddit:
Quam tu vitali pariter cum luce receptam
Fronte serenata promittis, et exseris ultro.
Lene tuus spirat vultus, spiratque severum:
Sic mitis gravitate, gravisque in pectore miti es.
Cetera non vultus, non haec ostendit imago
Abdita dona animi, sed et haec non abdita dona.
Nam tua quem virtus latet, ac doctrina sagaci
Mente reposta? tuae facundia mellea linguae
Quem latet, inque sedens labris suavissima Pytho?
Quaque faves, pariterque foves in honore Camenas,
Rara quidem (heu) virtus, sed laudatissima virtus.
Quid, quod et ipse duos alterno foedere Reges,
Et populis utrumque, et bello utrumque potentem,
Nectis? an assertor pacisque togaeque vocari
Non mereare? Tua tanta e virtute resultat
Christicolis fruges, Pax, custos optima rerum.
Erro, tuas qui velle putem me prendere laudes,
Fasciculoque omnes uno concludere: namque
Laudibus est maior, numeros supereminet illa
Summa in te virtus, summa ars, facundia summa.

---

page 86, image: s102

ALLUSIO PARAPHRASTICA AD EMBLEMA EIUSDEM Ioachimi a Sintzendorf, etc.

NEMPE globo quadrant regnorum fata vicesque,
Ambiguoque globo, cuius iam summa sub imum,
Imaque sub summum varia vertigine tendunt.
Fluctibus ille natat rapidis iactatus aquarum,
Ut dubites, sursum vertatur an ille deorsum.
Aspice Christiadum regnum. Non hostibus illud
Externis modo quassatur: furit intus alitque
Intestina vago rerum sub turbine bella:
Ceu globus, in plano qui mobilis ima volutat
Sursum, summa deorsum, et sedem vitat eandem,
Ni sistas motum, et certa ratione gubernes.
Huic Palamedis avis (sub qua vigilantia pulchre
Pingitur) insistit dextro pede: Ramus olivae
Cui premitur, simul et vagina conditus ensis.
Queis [reg: Quibus] regni commissa salus et publica cura est,
Hoc opus incumbit, placidam componere pacem,
Ordine quaeque suo, lege ac moderamine iusto
Dirigere, ac vigili non unquam parcere curae,
Ne vel ab externis fastigia versa procellis.
Vel propriis pessum subsidant motibus acta:
Unde oleae ramus sacer, et pax optima rerum est.
At si dira fremat fluctu super ante procella,
Eversura globum, sique hostes acrius instent,

---

page 87, image: s103
Tutanda est statio, gladius stringendus, et illis
Robore concordi, et constantibus opponendus
Est animis: et sic CHRISTO DUCE cuncta gerenda.
Id quod fronte gruis fulgens, adamante requirit
Annulus inserto, constantis sponsor amoris,
Arra simul Fidei, qua nobis iungere Divos,
Iungere quaque homines studiis possimus amicis.
Has ita virtutes ardore sequentibus acri,
Successus sese, et facilis victoria pandet,
Emeritumque decus, munusque insigne Corollae
(Quam grus protendens, spinas captantibus extra,
Intus odoratos ostendit margine flores)
Cedet, et haud unquam morituros fundet honores.

FINIS LIBRI I.

---

page 88, image: s104

CARMINUM HENRICI PORSII IC. LIBER II.

AD MAGNIFICUM IOANNEM A SINTZENDORF, etc. COSS. Camerae aulicae, etc.

CUM tua, cumque tui fratris merita ampla recordor.
Quae semper memori pectore fixa gero:
Exclamare lubet toties, haecque edere verba,
Hos Maecenates fata dedisse mihi.
Namque mihi vestro plura obvenere favore,
Quam sperare ausus, quamque rogare fui.
Ergo meae auctores ac fontem vosmet habebo
Fortunae, rebus praesidiumque meis.
Et sic vester honos nomenque sacrabitur aevo,
(Si tantum Musis fas tribuisse meis.)
Cuius ego pignus statuo hunc, quem dono libellum,
Pro meritis magnis munera parva ferens.

M. V. addictiss. cliens, Henricus Porsius IC.

---

page 89, image: s105

HENRICI PORSII IC. CARMINUM LIB. II. VOTA ISTRI ET BOSPHORI THRACII, PRO FELICI IOACHIMI A SINtzendorf, Coss. et Oratoris Caesarei in Curia Ottomannica, etc. tum reditu in patriam, tum ingressu in thalamum HELENAE LANGIN, Baronissae, etc.

FAMA vagabundis peragrabat passibus orbem,
Fama bonum, quo vix aliud praestantius ullum
Laude viget, viresque suas acquirit eundo:
Parva quidem primo, sed sensim mole recepta
Crescit in immensum, ac lato seporrigit orbe.
Hanc virtute satam perhibent, cui forte roganti
Praemia, divino sic Iuppiter ore locutus:

---

page 90, image: s106
Tu mihi (dixit) eris, sed erit tibi filia Fama,
Teque ego muneribus, te nata beabit honore.
Hinc soboles matrem sequitur certissima Fama,
Cui celeres alae, subque alis lumina mille,
Mille aures, linguaeque ac ora sonantia mille,
Vitaque fine carens nullisque obnoxia fatis.
Haec primum virtute tua, ceu matre creata,
O Ioachime, virum decus, et lux clara tuorum,
Emersit, sensimque hominum subrepsit in aures,
Ipsa tuo pariter crescens cum nomine Fama.
Iamque satis patrium diffusa repleverat Istrum,
Et gelidi ripas Albis, Rhenique bicornis,
Et secum nomenque tuum, laudesque ferebat,
Cum porro gradiens Athesisque Padique fluenta,
Vulturnique citi, lateque strepentis Elori,
Thybridis ac Chrysae laxatis occupat alis,
Non Rhodano celeri, non ante ignota Benaco,
Nec ripis Tage fulve tuis, nec lenis Iberi,
Quaeque alibi tractu diverso flumina currunt.
Haec quoque threicium iam tum superaverat hebrum,
Ulteriore Asiam gaudens contingere cursu:
Quae cum Bosphoricis Ponti prope littora ripis
Insonuit, iam facta suo notissima motu:
Bosphorus, extremam Europae qui terminat oram.
Excitus canum streperis caput extulit undis,
Cui duplex facies duplicem circumspicit orbem,
Fluctibus et rorant humerum per utrumque capilli.
Huic angusta quidem, sed regna potentia subsunt,

---

page 91, image: s107
Aerea pro sceptro clavis, qua nixus utrumque
Aequor, utrumque orbem clauditque aperitque potenter.
Tunc Istrum (dulces namque Istri senserat undas,
Quas hic in Pontum septena per ostia fundit)
Ad sese vocat, et verbis affatur amicis:
Ister amate mihi, patrium qui flumine Pontum
Ipse tuo misces, quae dicam suscipe verba:
Fama frequens nostras dudum circumvolat oras,
Quae sonat Ungarici per littora nostra, per undas,
Legatum Regis, virtute atque ore verendum:
Haec quoque, quae mentes multorum invasit et aures,
Me tandem rumore suo permovit, ut illum,
Gente licet natum Christi cultrice (cruentis
Quam pariter mea gens odiis exercet et armis)
Non tamen invidia, solito nec crimine carpam,
Sed votis, digno sed prosequar ipse favore.
Cumque profecturus patrias dicatur ad oras,
Et sibi consortem thalami iuncturus amicam:
Nec me pro reditu, nec te pro foedere fausto
Connubii pigeat meditari seria vota.
Hunc Ister, viridi velatus tempora musco,
Et barbam glacie squalens, excepit amice:
Bosphore, cui gemini servatur ianua ponti,
Quem penes est arcere mari, et transmittere puppes:
Digna mones, monitumque sequi te prompta voluntas,
Me movet officii ratio: cui cognita tellus
Patria, natalesque viri, fortunaque vitae,
Et (cuius fruges redit ad me maxima) virtus.

---

page 92, image: s108
Nobilitate domus veterique e stemmate clara,
Austriacis habitat a locis, huic praebuit ortum,
Nomine gentili quae Sintzendorfia dicta.
Hanc tamen ipse suis cum fratribus (aemula quorum
Et laus et virtus cedendi nescia fulget)
Splendidiore locat sub luce, genusque vetustum
Euectum super excelsum fert aethera fama.
Ast ipsum (si multa licet comprendere paucis)
Quis nescit teneris aevi florentis ab annis
Virtuti assiduis iunxisse laboribus artes,
Quas credas (si vita illis tribuenda) sub ipso
Vivere, et eiusdem legisse in pectore sedem?
Tam numeris perfecta suis, tam consona floret
Utraque, tam pulchro conspirat iuncta tenore.
Utque rudi gemmae, quae nondum cote polita est,
Usus nullus inest et gratia nulla decusve:
Sic animi dotes usu rectore carentes,
Esse parum gratas sensit, similesque sepultis.
Ergo penetravit peregrinas impiger oras,
Et mores hominum multorum vidit et urbes,
Quae regio, quae relligio, quae lingua statusque
Publicus, et quid sit duris assuescere rebus.
Hinc linguam linguis, hinc mentem instruxit acuto
Iudicio, pectusque penu prudentis adauxit
Consilii, multo sat confirmatus ab usu.
Talibus instructum donis, quae dixeris ipsam
Aetatem superare, tulit quoque Fama sub aures,
Maxmiliane, tuas (quem terris Numen ademptum

---

page 93, image: s109
Suscepit caelo, divisque immiscuit altis)
Protinus hic dictis cum mentem atque ora resolvis:
Nimirum hic nostrae merito debebitur aulae,
Dignus eam qui parte sua decoretque iuvetque.
Dixit, et ascitum, cum nondum quinque fuissent
Lustra per acta viro, iussit residere Senatu
Excelsum ad regimen, reique vacare iuvandae
Communi, dubiasque fori cognoscere causas,
Riteque discussas aequo decidere iure.
Hinc perspecta viri doctrina, industria, et oris
Gratia diserti, mox ad maiora vocatum
Imperii fecit tractare negotia sacri,
Consiliumque suum in sublimibus edere causis.
Iamque novus Geticae qui nuntius afforet aulae,
Designandus erat, qui tantum munus agende
Dexteritate, fide, nec non gravitate valeret:
Cum Pallas se diva ferens ad Caesaris ora:
Nec latet hae(dixit) me consultatio Caesar,
Nec longam petit illa moram. Qui claret in aula,
Omnibus ipse modis patrique tibique probatus,
Cur Ioachimo illas dubitas decernere partes?
Legati qui cuncta tenet, quae dona requiras.
Dicta probans Caesar, mox oratoris honoret
Atque onere imposito descendere iussit ad urbem
Threiciam, et fidos pro pace subire labores.
Actaque sub gyrum iam tertia bruma cucurrit,
Ex quo Turcorum populis assuescere coepit,
Ac rem communis patriae fidissimus egit.

---

page 94, image: s110
Non ignota tibi tractatio, Bosphore, rerum,
Non operae curaeve, nec ipsa pericula quondam
Intentata viro: sed quae mihi cuncta salubrem
Et Dravo pacem et celeri peperere Tibisco.
Quam vero (memori quod nobis mente recurrit)
Turcus ubi belli furiis accensus iniquis,
Arma minabatur, demensque edixerat arma?
Quam non ille suae fidei nec partibus usquam
Defuit? aut quem non lapidem pro pace tuenda
Movit, ut insani mitesceret ira Tyranni,
Resque statum caperet rursum inclinata quietum?
Pacis enim tractanda fuit custodia, et hostis
Arma parans inopina, nec arte aut robore belli
Debilis, addicta pacis de lege monendus.
Nubila sic Phoebo (quod fata dedere) sereno
Pulsa recesserunt, duplexque refusa voluptas
Exhaustas illi curas recreavit abunde,
Nempe labascentis reparatio pristina pacis,
Famaque speratae quae venit nuntia SPONSAE,
Praestantis sponsae, quam Iuno dote beavit
Divite, sed formam tribuit Cytherea venustam,
Natales Lucina amplos de stirpe Baronum:
His comites adsunt pietasque pudorque decorus,
Cunctaque honoratam dona exornantia matrem.
Nomine sic Helena ac forma, Lucretia castis
Moribus, ingenio fuerit dicenda Minerva.
Nimirum vir dignus ea, digna illa marito,
Digni utrique simul, quos prospera vota sequantur.

---

page 95, image: s111
Vota iuvent superi: gratanti BOSPHORUS ore
Subicit. Ergo tibi munus, IOACHIME, peractum
Laude tua, sed fruge orbis iam grator, et illos
Qui tete exspectant, teque inde sequentur honores,
Comprecor et faustum sub tecta paterna recursum:
Te Fortuna frequens laetantibus ambiat alis,
Duxque comesque viae, vitae, votique petiti:
Quod tibi, quodque tuis, quod Sponsae fata secundent.
ISTER ad haec. Quod tanta tuis provincia dextre
Gesta humeris, tantus labor exanclatus, amicam
Littoribusque meis, Dravoque Savoque propinquis,
Nutrivit pacem, non ultima gratia cedit,
Debeturque tibi, verbis sat nescia ferri:
Dii, Ioachime, tibi ac totus pro talibus actis
Orbis Christiadum grates expendat, et istis
Pro tantis meritis statuat praeconia digna.
Iamque mihi incolumem tete Deus ipse reducat,
Et faciat tandem patria tellure potiri.
O laetam hanc ostende Deus mitissime lucem,
Hanc lucem accelera, atque ortu demitte serene,
Tum Nymphas videan nostras, tum flumina ab imis
Exsultare vadis, fremituque sonare secundo:
Tum populos, urbesque, domosque hominesque faventi
Voce salutare hunc, et laetos edere plausus:
Tum magnus Caesar, fraternus Caesar is ordo,
Ac reliqui proceres reducem linguaque manuque
Excipient, facilique ipsum amplectentur amore,
At tua, quae dudum tete suspirat, et usque

---

page 96, image: s112
Usque suum exoptans HELENE praeclara requirit,
Quae, Ioachime, putas formabit gandia [perhaps: grandia] mente?
Quos plausus, quae signa dabit? quae vota refundet?
O mihi siste meum(dicet) Deus alme maritum,
Quem mihi vis iungi, salvum mihi siste maritum.
Sed quid tu, Ioachime, tibi quae vota recurrunt?
Tu: Quae coepta DEO duce sunt, ea provehat auctor
Ipse Deus, pariterque viam thalamumque secundet.
Vota iuvent Dii vestra, iuvent quoque cosona nostra.
Sic quos visus adhuc seiungit mutuus, illos
Iungat in aspectum Deus, amplexumque iugalem,
Concordesque in amore liget, ne semina litis
Ulla superveniant vitae exitiale venenum:
Det natos patri similes, similesque pudicae
Filiolas matri, quo stirpem in saecla propagent:
Fortunamque annis idem det cernere seris:
QUOD, Ioachime, tibi, quod sponsae fata secundent.
His dictis notum descendit uterque sub antrum,
Quem circum insolito sonuerunt murmure Nymphae,
Vimque precabantur firmandaque pondera votis.

Constantinopoli, 5. Martii. 81

AD SPONSOS. HYMENAEI SORS TECTA.

HOC etiam revocat nobis Dionysia tempus,
In luctum quamvis haec abiere modo:

---

page 97, image: s113
Festa patri quondam Baccho sacrata, sed inde
Constanti ad nostros more retenta dies.
Scilicet haec genium donant, rebusque vacare
Haec laetis homines, tempora laeta monent.
Hic ficto sibi Marte placens luctatur in armis,
Signa vel extento pendula fune ferit.
Hic personata in facie sua munera cauto
Murmure deponens lucra referre studet:
Ille iacit tectam sortem, iacit alter apertam,
Sorte volunt iuvenes ludere, sorte senes.
Quin suus et thalamis est ludus, et alea taedis
Est sua, et alterno ludit amore torus.
Ipse quoque, haec cui sunt communia festa parentis,
Quique frequens thalamis dicor adesse novis:
Ipse mea pro parte lubens genialia festa
Exorno, ac pulchro dignor honore patrem:
Ad cuius sollenne sacrum mea sacra reservo,
Subque novas taedas gaudia mille creo.
Iamque novis, SPONSI, thalamis me sisto, sub ipso
Quo sollennia adhuc tempore Festa vigent:
Digna ferens vobis en munera, temporis huius
Non aliena die, non aliena toro.
Ergo quam tribuo SORTEM, DUO CORCULA, TECTAM
Accipite, ac vestro deinde fovete sinu:
Ludite sorte pari, vos o duo Corcula: Sortem
Detegat ipsa Fides sancta, sacerque Pudor.
Sic tibi per Sortem (nec me sors fallet) amica
Cedet SPONSE FIDES, et tibi SPONSA PUDOR.

---

page 98, image: s114
Ergo SPONSE FIDEM Sponsae tutare iugalem,
Atque feres Sponsae munera cara tuae:
Ergo SPONSA sacrum Sponso tutare PUDOREM,
Atque feres Sponso munera cara tuo.
Ite parem in lusum, et sortem miscete iugalem,
Parte Fides poterit vincere, parte Pudor.
Quod si vestra pari colludent Corcula lusu,
Talis et in thalamis alea iacta cadet.
Pulchra Fidem soboles, soboles quoque pulchra Pudorem,
Et iunctum pectus pectore, suave canet.

AD EOSDEM SPONSOS VOTUM.

ERGO coniugii iam luditur alea vobis,
Vester et alterno ludit amore torus?
Ergo tecta prius Sors, iam detecta, iugalis
Felici in thalamis omine iacta cadit?
Concordesque animos et Corcula iungitis ambo?
Corcula, quae stabili pectora pace ligent,
Scilicet haec vobis haec vota, nec irrita vota
Noster Hymenaeus sorte favente dabat.
Nec fallent hunc vota: Duo si Corcula vosmet
Iungitis, effectum sunt habitura suum.
Pectoris hinc vos una, ut corporis una ligabit
Copula, sic deinceps mens reget una duos.
O dulce imperium, o vel dulci nectare vita
Dulcior, o felix ambrosiaque magis:

---

page 99, image: s115
Unus ubi in geminis est spiritus, una voluntas,
Mens una et studium, vox regit una duos.
Non mas uxori contrarius, illa mariti
Propensa ad nutum se facilisque parat.
Iam tum nil praeter: Meus o tu, tu mihi solus
Praesidium, et vitae es portus et aura meae:
Et: mea tu: tu sola places, tusola voluptas,
Te sine nil carum, nil mihi dulce puto.
O thalamum longis dignum vel Nestoris annis,
Saevior hunc quatiat nulla procella torum.
Haec eadem vobis imo de pectore vota,
Prospera quos videant saecula, firma precor.

AD INSIGNIA TOBIAE WEISS, AVIAE CAES. FAMILIARIS, etc.

NON fucus generis fallax, nec splendor inanis,
Verum in imaginib. [abbr.: imaginibus] pictis virtutis imago est,
Ut quas ipsa parit virtus, quas ipsa tuetur:
Hanc etenim (quamvis sit honore excelsior) ambit
Ac vestigat honos: et sicut corporis umbra,
Sic comes est virtutis honos et gloria verae.
Hinc tituli, laudes, insignia, stemmata, cerae:
Quae, veluti merces, hunc aequo iure sequuntur,
Aemula cui virtus, et mens est conscia recti.
Talis honorata praecellit origine, priscum
Quae propria virtute genus commendat et auget,
Digna suis atavis et avis, ALBINA propago,

---

page 100, image: s116
Cuius in hac picta spectantur signa tabella,
A proavis accepta, sed hinc merito aucta decore.
CASSIS aperta genus prodit, cui fulua Corona
Imminet, ac galeae pendet de margine Gemma,
NOBILITATIS honos, et clari stemmatis index.
Nam velut infestos galen arcet et excutit ictus,
Ipsa illaesa manens: Sic virtus impete nullo
Frangitur, ac duris nescit succumbere fatis.
E galea surgunt sinuata cacumina, fuluo
Iuncta Leopardo (seu Bubala CORNUA dicas,
Forsan Amaltheae seu malis fertile cornu,
Unde Deus talem generi huic indulget opum vim)
Quid vero in clypeo Leopardi signa ferocis,
Cuius villosus tegitur diademate vertex?
Non hic saevitiam vultu minitatur atroci,
Sed plus praesidii, quam noxae afferre videtur:
Atque hic ut nulli brutorum robore cedit,
Sic nulli cedet virtute fideque TOBIAS.
Utque petit metam nervo demissa SAGITTA:
Sic animo nil fraudis alit fictive TOBIAS,
Fallere vox nescit, sed lingua est consona menti.

IN FUNERE IOANNIS AB EIBESWALD, etc. CONSTANtinopoli defuncti. MEDITATIUNCULA VITAE humanae.

CERTA quidem mors est, incerta sed hora genusque.

---

page 101, image: s117
Incertusque locus mortis. Quis numine plenus
Fatidico, certum fati determinet ante
Tempus et eventum? Quis mortem longius annis
Arceat ipse suis, sortemve sibi eligat aevi?
Omnia proponas: blandos veneris honores,
Aut secteris opes: lati loca dissita mundi
Explores, pulchrum sperans tibi condere famam:
Omnia sunt mortis: mors te sectatur in horas
Indivulsa comes, quote prendatque necetque,
Fors dubium sortita locum, sortita latentem
Horam: quaque putas te iam florere iuventa,
Sterneris: ac te stare, cadis, iamque optima agendae
Consilia instituis vitae: mors illa repente
Intervertit, et hac cum spe te submovet aevo.
Sic hominum cunctas res ac spes turbine versat,
Nil remorata genus, clarosque e stemmate Reges.
Nil formam, nil curat opes: virtutibus ipsa
Parcere, vel pulchris conatibus invida nescit.
Et tamen ingentem crepitas sub pectore fastum,
Extollis cristam, et tibimet blandiris honore,
Qui genere es maior, vel nummis auctior, usus
Cui rerum est melior, vel cui doctrinula maior.
Ah bulla, ah pulvis! Quin teipsum denique noscis,
Materiamque tui, ac ortum, mortemque minantem?
Iam te iam tumidum sortisque favore superbum
Mors inopina feret, teque atro funere merget:
Tunc ubi fastus, opes? ubi forma, potentia et actes?
Summe Deus, cuius nutu nos vivimus omnes,

---

page 102, image: s118
Quique tuo morimur nutu: da noscere rite
Te, Deus, ac colere: et meipsum da noscere quaeso,
Daque, mori ut discam: et patriae me reddito, quando
Dulce mori in patria: moribundum numine praesens
Dirige, et in patriam tandem traducito veram.
Hae ego te precor: haec tu respice quaeso precantem.

EPITAPHIUM IOANNIS AB EIBESWALD. Defunctus loquitur.

QUEM fore ducebam, lustratis partibus orbis,
Ardorem laudi, noxius ille fuit.
Namque tulit lucem iuvenili in flore supremam,
Condidit et corpus Thracia terra meum.
Vobis, quos studium hoc similisque exsuscitat ardor,
Fata sub externo sint melior a polo.

AD IOANNEM RIETMAN, etc ET MARTHAM GATTERmairin, etc. MAII GAMHLION.

MAIUS deliciae fugacis anni,
Et telluris amor, venustiorum
Dotum luxurie superbientis,
Fundit munera, flosculos nitentes,
Fragrantes violas, rosas tenellas,
Fundit liliola, ac thymos olentes:

---

page 103, image: s119
Quae carpens tenera manu puella,
Et miscens bene vividos odores,
Nectit serta: tibi novos amores
Inspirantia, Sponse, serta nectit,
Dicens se Veneris ligare serta.
Tu munus capiens, rosa tenellas,
Fragrantes violas, virensque sertum,
Spirando bibis usque et usque amorem,
Ac refrigerium petis caloris.
Ergo illa frueris favente Maio,
Quae mittit violas, quibus perurit,
Vi grata violenta, pectus aecrum:
Quae mittit rosulas, amoris aestune
Ut quae sola tui refrigerabit.
Mittit lilia, pector is pudici
Candorem niveum, nec igne ficte
Testatur a suas calere venas.
O Sponsum quater et quater beatum,
Cui talis venit elocanda virgo,
Cuius purpureo pudor sub ore
Concertat violaceo colori.
Cui frontis decus, insitusque multae
Virtutis cumulus (velut rosarum
Exhalans vapor afficit suave)
Allexere procos, eamque tantis
Exornatam opibus, beant abunde.
O Sponsum quater et quater beatum,
Quem complectitur integro pudore

---

page 104, image: s120
Sponsum Sponsa suum, vagos nec ignes
Derivans alio, nec illum amore
Fraudatura suo: sed aestuantes
Scintillas animumque spondet uni,
Devotumque reservat huic pudorem.
Quid formam memorem, genasque blandas,
Pulchras, dulciculas, venustulasque?
Quas pingit roseus color, decenter
Fusus lacteolo, notasque signans:
Qualis qui rosulas rubore tinctas
Albis liliolis subinde miscet.
At tu Sponse quater quaterque felix.
Hac demum potiere concupita,
Pulcellis rosulis venustiore,
Albis candidiore liliisque.
Hac solus potiere Sponse nympha,
Qua non ipsa Venus magis venusta,
Sunt mellita magis nec ipsa mella:
O Sponsum quater et quater beatum.
Nec tu Sponsa minus beata Sponso es,
Quem celsis Heliconiae sorores
Foverunt puerum iugis sacrati
Parnasi, gremio suoque fusum
Lymphis Pegaseis probe rigarunt:
Cui ternae Charites abunde gratas
Dotes contribuere, amabilemque
Afflarunt oculis genisque honorem:
O Sponsam quater et quater beatam.

---

page 105, image: s121
Vos ergo auspiciis torum subite
Dextris, dexteriore inite fato,
Et blandis thalamum iocis, susurris,
Risu, murmure, sibilis replete,
Amplexuque hederas tenaciores
Arcto vincite: sicque faustiora
Pro voto numerate saecla vitae.

ELEGIA DE PLENILUNIO ECLIPTICO ANNI 1576. strenae loco missa PAULO FABRICIO MEDICO et Caes. Mathemat.

IAMQUE peragrato proles Hyperionis orbe
Obliquo, scapulas Aegocerotis obit.
Ac tropicam stringens metam, quae respicit Austros,
Dividit usuram lucis ab axe brevem.
Hic spatium exegit decursis mensibus annus,
Ac revoluta suo limite terga videt.
Hunc superare etiam, tantosque evadere fluctus,
Concessit summi cur a paterna Dei.
Nam quid erat tandem sperandum Marte furente
Nos circum, et morbis pestiferaque lue?
Quam certum exitium, quam fata novissima mundi,
Naturae facies cum foret ipsa minax?
Ista quidem minime caeca quis sorte ferente,
Aut fieri ignaro numine forte putet?

---

page 106, image: s122
Qui terras moderatur et altum torquet Olympum,
Ipsius haec veniunt tela vibrata manu:
Queis [reg: Quibus] homines terret iustam protractus in iram,
Si queat in rectas hos revocare vias.
Ipse etenim, poenas potius suspendere pronus
Vindictam haud unquam praecipitare solet:
Sed spatium cunctis, quo fas resipiscere, donat,
(Cui nihil est nostra quippe salute prius.)
Utque Machaonia, penetret quam corpora ferro,
Ante sagax omnes tentat in arte vias:
Interdum solito quo reddat membra vigori,
Providus austero pocla liquore rigat:
Sic hominum haud semper votis indulget ineptis,
Nectare commiscens saepe aconita cEUS.
Huic ubi porrectas Medico praebere recusant
Dextras, et sana pharmaca fruge carent:
Tunc acie corpus pertentat, et ulcera tandem
Desperata movens stirpitus illa trahit:
Ni vicina simul destruxerit ossa cutemque,
Tabifica pariter contaminata lue.
Nec poenarum aliud (quae Iuppiter omina vertat)
Obvia iam mundo dira flagella volunt:
De quibus immissis haud quisquam iure queretur,
Aut dicet meritis asperiora suis.
Impietate Dei, dic, nonne alacessimus iram,
Attrahimus poenas et sine fine graves?
Nonne et certatim vitiorum semina florent?

---

page 107, image: s123
Luxuries, fastus, rixa, libido vigent?
Candor amicitia, candor contractibus exul,
Exsulat afflictae relligionis honos:
Debita iustitiae languet reverentia sacrae,
Nec, violare fidem, ducitur esse nefas.
Siccine perpetuum, puto, Numinis ira quiescat,
Proque hominum votis cuncta petita cadant?
Sed tandem tandem rigidas exardet in iras:
TARDA licet, tamen est ultio certa Dei.
Saepius is iustae, scelerum iustissimus ultor,
Tristia vindictae dat documenta suae:
Saepius insolitas elementis miscuit almis
Effigies: aether edidit ipse minas.
Vidimus infaustos (at non impune) vagantum
Astrorum coitus, terrificasque vices.
Vidimus obscura mersam caligine Lunam,
Visus et es fuscam Phoebe dedisse facem.
Nimirum sat conspicuae, quas vindice, poenae,
Infligit dextra non sine clade Deus:
Unde etenim tot morborum contagia dira,
Ac dudum nostris bella parata plagis?
Ut taceam nunc intestina pericula, quorum
Nos circum Oceanus saevus ubique fremit?
Obduxere tamen durum praecordia callum,
Pectoraque indomito nunc adamante rigent.
Publica vix hominum tangunt incommoda quemquam,
Votis illa suis nemo levare studet.

---

page 108, image: s124
Dum locus his igitur, dum praebet Iuppiter aures,
Funde preces, optas qui meliora tibi.
Quod si distuleris securus, ut antea, prorsus
Falleris: casu namque premere gravi.
Et licet ad tempus vitiis connivet iniquis,
Haec tamen haud Iudex summus, inulta feret.
LENTA quidem vindicta Dei, sed atrocius urgens
Supplicium, pensat temporis inde moram.
[gap: blank space] Signa secuturas merito testantia poenas
Iam permulta diu cospicienda dedit.
Nam vultus attolle tuos ad sidera (mundum [reading uncertain: print blurred]
Dispensant positu sidera celsa suo)
Aspice, stellarum fer ales aspice sedes,
Et decreta orbi mille pericla malo.
Haud ita se pridem Borealibus intulit oris,
Luce micans tremula, fax peregrina polo.
Fax nempe haec orbi designans omina tetra,
Iam licet in fumos attenuata leves.
Quid quod in exitium quasi conspirare videntur
Nostrum sorte, Dei fata ministra, parit?
Vix dum, qua picea tinxit ferrugine malas,
Signifero Titan tramite duxit equos:
Iam simul ac Nonas mensis numeraverit hornas,
Qui vetus octavus nomen ab imbre tenet:
Erectos converte oculos ad climata caeli,
Et sua stellarum rite tuere loca.
Namque ubi condiderit Phoebis Tartessia Calpe

---

page 109, image: s125
Alipedes, quos tum pendula Libra vehet:
Antipodumque alma populos Sol luce revisens,
Paulatim ad caeli flexerit ima viam:
En bigas pelago niveas extollet Eoo,
Cornibus effulgens Cynthia plena suis:
Phrixeisque sedens tergis, et lumine fratrem
Obtuita adverso, culmina summa petet.
Hanc transgressa igitur, quae cunctas ultima claudit,
Coeperit undecimam quando subire domum:
Incurret tenebras, obiectus Solis obortas,
Quas tellus Lunae spargit ad usque facem.
Atque ita subrubeo frontem velabit amictu,
Immergentique umbrae puncta novena globum.
Donec ab hac trinas Phoebe obscurata per horas,
Rursus in oppositi lumine fratris erit.
Hanc quoque, Phillyrides Chiron quem sustinet, alto
Conspiciet cladem Falcifer orbe senex.
Mars leget occiduus spatium declivis Olympi,
Iunget et Astraeae tertia valva Iovem.
Sede satus Maia et certantes Vesper eadem,
Lucida stipabunt terga sequendo ducis.
Haec, Epicuri instar, nullo moderante relinqui
Quis putet, aut caeca non bene sorte geri?
Nec vim sidereis haec inferiora ciendi
Corpora, diversam dicat inesse plagis?
Absit, ut astrigeris quas nunc intendit in aruis,
Spernamus tetrico Numinis ore minas.
Nam qui ludibrio decreta potentia caeli

---

page 110, image: s126
Excipit, hunc tandem debita poena manet.
Sponsi Penelopes, quorum praestrinxerat omnes
Et Liber sensus, et furibunda Venus:
Instantis tumidi ridebant praevia stragis
Prodigia, atque minas pallide Phoebe tuas:
Iste sed extemplo in Sardoum risus abivit,
Sopiit et subitus gaudia fusa dolor.
Namque superveniens inopino milite Ulysses
Oppressit vino pondera muta procos.
Queis [reg: Quibus] igitur commune malum, faciesque timenda
Naturae, atque omen flebile corda movet:
Scrutentur viresque poli, et quid lumina terris
Bina peregrino visa colore ferant.
Ipsa magistra docet rerum experientia, quantas
Portendant clades, quanta pericla creent.
Nam licet eveniant nota ratione modoque,
Attamen effectu non caruisse solent.
Annales evolve, habitus attende minaces
Siderum, et eventus collige, certus eris.
Hic quoque (ni prorsus fallunt prognostica) Lunae
Portendit mundo tristia fata labor.
Uretur siccis hinc inde caloribus aer,
Et tellus riguis destituetur aquis.
Foenore cum laeto, lymphis exhausta negabit
Optatas messes, ruris alumne, tibi.
Hinc pretium annonae frumenti intendet egestas,

---

page 111, image: s127
Mortalesque fames perniciosa premet.
Horrida funestum quatiet Bellona flagellum,
Atque seret multis proelia multa locis.
Crebra premet passim miseros exactio cives,
Unde faces nocuae seditionis erunt.
His sat acerba feret suffragia, sive cometes,
Seu stella Arctoae prodigiosa plagae.
Haud illa eventus, similem cum viderit aetas
Nulla, leves orbi, parvaque damna dabit.
Armorum fera tempestas nos undique cinget,
Fervebit rabidi Martis ubique furor.
Hinc proceres iuris praetextu aliena capessent,
Armabit cupidos saeva Megaera duces.
Subdita defectum versabit pectore turba,
Insidias, caedes, ac meditata dolos.
Fataque principibus claris adversa parantur,
Auferet illustres mors truculenta viros.
Letalisque lues homines comprendet inermes,
Et cadet ante suum sexus uterque diem.
Talia sed quorsum velut impendentia rimor,
Deque secuturis auguror ipse malis?
Nonne Deus poenas cumulatas ante, severe
Exigit, intensas persequiturque minas?
Nonne ea, quae dudum fabricarunt sidera, nostras
Cervices misere dura pericla gravant?
Religio nebulis, vultum foedata, profundis

---

page 112, image: s128
Mergitur, atque suam flet gemebunda vicem.
Flet gemebunda vicem: Te vindice, Christe, vocato,
Nititur e tenebris exseruisse caput.
Pestiferum toto prope serpit in orbe venenum,
Praecipitique furit mors inopina gradu.
Contemptrix fideique datae, divumque hominumque,
Undique gens nostras tentat Eoa plagas.
Vellicat assiduo munita repagula nisu,
Et spirat fremitu regna propinqua fero.
Improba nec fallunt diram molimina gentem:
Respondent crebro consilio ausa suo.
Nunc impune vagans excursu diripit urbes,
Milite nunc grassans depopulatur agros:
Nunc (avida sitiens ipsorum fauce cruorem)
Subdola Christicolis retia tendit atrox.
Nec dubium, quin haec etiam exundare per orbem
Teutoniae eluvies (Dii prohibete) queat.
Nam claustris tandem effractis, velut aggere rupto,
Hostibus accessus tutior esse potest.
Dum proceres crebris delassant cursibus apros,
Dum Baccho subeunt acria bella duce.
Aut immanem adigunt, studia in contraria rapti,
In cognata aciem viscera Marte truci.
Cadmeique velut per mutua vulnera fratres
Prostrati, fluido membra cruore lavant.
Rumpe igitur segnem, Germania, rumpe veternum,

---

page 113, image: s129
Nec lentam nectas usque vel usque moram.
Ecquid adhuc torpes? en ardent proxima tecta,
Ardent, atque anceps res nequit ista trahi.
Quin animos, tandem experrecta, age sume viriles,
Sitque tuis ab avis degenerare pudor.
Erue radices viciorum pectore tetras,
Virtutisque dehinc sedula carpe viam.
Mitem posce Deum supplex, precibusque fatiga,
Flectuntur precibus fata severa piis.
Exue flagitiis animum: sic triste laborum
Excuties, quo iam pressa gemiscis onus.
Linque voluptates, damnosas linque malorum
Illecebras, turpem desidiamque fuge.
Quod si despecto pietatis tramite, telam
Secure scelerum continuare voles:
Incautos omnes nos saeva (nec omina fallent)
Divini pessum Numinis ira dabit.
Ac, ut multa fidem faciunt portenta, fatiscet
Mundus, seminibus dissilietque suis.
Utque suprema dies misero nunc imminet orbi,
Sic ea fallaci nocte timenda venit:
Pendula qua tellus aestu caelumque liquescet,
Machinaque ornatu corruet alma suo.
Summe Deus, proprio qui dirigis omnia nutu,
Qui premis imperio cuncta creata tuo:
Aerumnas averte graves, averte pericla,
Plurima quae nostris sunt metuenda plagis.
Improbitate tuam nostra cumulavimus iram,

---

page 114, image: s130
Ac homines aequo plectere iure potes:
Frange tamen decreta tui funesta rigoris,
Quae mortale nequit sustinuisse genus.
Tu rege consilia, ac vires in facta ministra,
Tu dextra hostiles verte potente dolos.
Te sine praesidia oblanguent humana: sed uno
Te rursum ex votis auspice cuncta cadunt.
Eoum nostra regione repelle tyrannum,
Teutonicis arce bella cruenta locis.
Tranquilla da pace frui: da munera terris,
Pestifer aeque fuga semina dira luis.
Sic devota, Deus, soli tibi gloria cedet,
Sic te nostra pio carmine Musa canet.

DE OBITU UXORIS HUGONIS BLOTII IC.

DULCE, maritali coniunctos foedere, foedus
Connubii paribus votis studiisque fovere,
Et vitam unanimem seros producere in annos.
Triste, maritali coniunctos foedere, foedus
Disparibus studiis, offensas inter et iras
Destruere, et rixas seros nutrire per annos.
Dic, quinam vitae importunior imminet hostis,
Quod telum, quae res oculis infensior obstat,
Coniuge quam iungi quem quis cane peius et angue
Oderit, ac comitem indivulsum viderit aevi?
O vitam invitam, invisam, plenamque dolorum.

---

page 115, image: s131
Triste etiam, thalamum concordi iure tuentes,
Et iunctos animis, fatorum lege resolvi,
Ac praematuro disiungere pectora leto.
Ergo quis uxoris casum neget, optime BLOTI,
Te lugere tuae, quam convenientia morum,
Mentis et aetatis, studium obsequiumque iugale,
Mutuus et candor tibi conciliavit amicam?
Tecum ergo exclamem: Eheu dilectissima coniux,
Invida te rapuit, rapuit nimis invida Parca.
O mihi si fato sic indulgente superstes
Esses, haec nostri fuerit sententia voti.
At quia sic visum superis, resque illa potentis
Est Iovis: arbitrio tu dio cuncta relinques,
Teque, Deo sic dante, modo solaberis ipsum.

AD IOANNEM AICHOLTZ MEDICUMc

ARTE potens medica, felicique inclite dextra,
Temporis Hippocrates, o et Apollo tui:
Ad te confugio vix sanus corpore sano,
Quaque iuvas alios, hanc quoque sector opem.
Infestat cerebrum dudum mihi turbidus humor,
Et crebro maestos obicit ille dies.
Crebro etiam rebus laetis genioque vacantem
Adsolitam horroris retrahit ille viam.
Quin studiis etiam, quibus haud obstare putatur,
Tractandis obstat saepius ipse meis.

---

page 116, image: s132
Sed tu morborum domitor fortissime, quem non
Causa mali ullius, nec medicina latet:
Fer, precor, aequus opem, quaque huic ratione, moneto,
Ocius occurram, qua ratione fugem.
Verum opus helleboro forti purgare cerebrum,
Namque tenax spisse (ceu puto) nube sedet.
Sic mihi divinum tribuisse videbere donum,
Et vere reddar vividus arte tua.

AD DANIELLEM HERMANNUM BORUSSUM, DE INSIGNIbus ipsius, et loco [gap: Greek word] .

MUNIA Caesarib. tua sunt perspecta duobus
Quorum expressa stylo sensaque resque dabas.
Ingenium Phoebo meruit: nec te aulicus unquam
Istius induxit linquere castra labor.
Atque licet raro cum Phoebo covenit aulae,
Attamen et Phoebus favit, et aula tibi.
Hinc duplici gaudes, ceu dudum dignus, honore:
Praemia Apollo dedit, praemia et aula dedit.
Namque tuum nomen Phoebo duce claret, et amplus
Ingenii merito te decoravit honos.
CAESAR at officiis iam praemia reddidit aequa,
Quando decora satis contulit arma tibi.
Inde repraesentant tua nobilitatis honorem
Arma, licet cassis clausa sit ore suo.

---

page 117, image: s133
Nec ratione caret, quod clausa casside gaudes:
Arcana in clauso pectore multa tegis.
Ipse pedem Clypeus porrectum continet ursi:
Discolor inde refert area iuncta Rosam,
Hinc galeae incumbit fuluum diadema: sed infra
Pendula sub galeae margine gemma nitet.
Ense armata manus, nuda at cubito tenus, ursi
Transfigit plantas, quas gemina Ala tegit,
Barbariem calamo transfixti [reg: transfixisti], barbara temnis
Pectora: Sic alis laus tua vecta volat.
Artis tam bello quam pace requiritur usus:
Id quod nuda manus, cincta sed ense notat.
Utere honore tuo, ac insignibus utere laeto
Omine: fac crescat fama decusque cibi.
Iam quando patriae, vir clare, vocaris ad oram,
Atque hanc officiis deinde iuvare studes:
Prospera cuncta tibi Phoebus musaeque precantur,
Optat amicorum prospera cuncta cohors.
Ito, HERMANNE, decus patriae, et spes ampla tuorum,
Nomine cresce tuo, crescito laude tua.

AD COLLIMANNUM EGRER, F. ET ROSINAM THUMseckerin, Sponsos. CUPIDINIS SORS LUSORIA.

ET quisnam invideat? Latum mea iura per orbem,
Iura patent mihi per cunctas liberrima gentes,

---

page 118, image: s134
Quas mea sub vexilla voco, castrisque merere
Hortor, et occultis passim dans vulnera telis,
Pertentansque animos, flammae vestigia linquo,
Qua succensa parem suspirant pector a amorem,
Inque tori ac vitae socialia foedera crescunt.
Hic labor, hoc studium, et nostri sententia voti.
Ac licet exsistant mea sacra perennia, et usque
Ponere gliscentis primordia credar amoris:
Attamen elegi castis Dionysia taedis,
Subque ea laetitiam genialem festa reservo,
Ut nec desit honos, nec publica gaudia, cuncti
Dum genio indulgent, et Bacchanalia vivunt.
Ludicra cumque ferat praesens spectacula tempus,
Ficta repraesentans passim ora, habitumque genusque,
Talorumque vagae committens munera sorti:
Hunc etiam morem sectans (nam me auspice taedae
Coeperunt: laetae procedent me auspice taedae)
Velatusque oculos, sed nudus membra CUPIDO,
Hanc geminam vobis Sortem iam defero, SPONSI:
En CONCHAM Veneris: rutilans en CORCULUM ab auro.
Aut ego victor ero, et lucrabor Corcula vestra:
Auto vos victores praesentia dona feretis.
Eia agite experiamur: ades Sponse: elige sortem:
(Hoc tamen ex oculis velum removere licebit)
Cui prior occurret COUS, sors cesserit illi.
Prosilit en Veneris iactus tibi. COE faceto.
Pro Coo Canis ecce mihi. Tibi Cous habetur.

---

page 119, image: s135
Vitor es, o Sponse: Accipito tibi CORCULUM amoris
Aureum, et ex aequo Nuptae impertire vicissim:
Sit felix Sors ista, torus per saecula felix.
Et iam SPONSA tibi CONCHAM depono venustam,
Sacratam Veneri matri: Sors, arbitra Conchae,
Sit tibi dextra Venus: mihi Senio: prima recurrens
Lucretur. Prius emergit tibi Senio: iactus
Hic Veneris meus est. Tibi iam Venus ecce resultat.
Astragali favere, Venus tibi prospera favit:
Vicisti: Capias hanc nostro munere Concham.
(Alveolisque suis ceu concha tenaciter haeret,
Nec sonitu ingrato seu vocibus obstrepit ulli:
Sic decori haud paruo ducat sibi femina, fidam
Esse domus custodem, et linguam subdere freno)
Ludite iam SPONSI, et Sortem tentate iugalem:
CORCULA amore pari, CONCHIS vestra oscula certent:
Sic vitae constans amor et concordia praesit:
Sit felix Sors vestra, torus per saecula felix.

PROPEMPTICON AD IOANNEM PHILIPPUM Kornbergerum.

ERGO animo visum est, anni florente iuventa,
Carpere propositam, care PHILIPPE, viam?
Assuetosque lubet iam deseruisse penates,
Hic ubi vicinos irrigat Albis agros?

---

page 120, image: s136
Vere novo, quo cuncta suum reparare vigorem
Incipiunt, terris quem fera pressit hiems:
Cum resoluta sinu iactat sua munera passim
Tellus, et varias parturit uber opes.
Cum simul ostentant hibernis dona diebus
Abdita frugifero germina cuncta solo.
Scilicet ut mater variis haec rebus abundat,
Atque penus instar munera larga fovet:
At concreta tamen glacialis frigore brumae,
Condita visceribus reddere nescit ea:
Sed veris redeunte novi placidique favore,
Constrictos laxat deinde reclusa poros:
Proventuque hominum vitam beat ubere rerum,
Thesauros fundens divite messe suos:
Sic, cum Pieridum studio curaque Dearum
Rite frequentaris, docte PHILIPPE, sacra:
Ampla segesque animo virtutum pullulet alto,
Et mores referat vita modesta bonos:
Has dotes, modo sincera ceu mente sepultas,
Languenti quamvis non iacuere situ:
Stirpe tamen claris posthac coniunctus amicis,
Exserere, egregia non sine laude vales.
Sic amplam, dudum quam concepere, replebis
Spem, gratusque tuis gaudia grata dabis.
Macte animo, propriaque tua virtute paterno
Adde alacer generi, pulchrius adde decus.
Fac idem patris vestigia tuta sequaris,
Ante alios celebri qui gravitate viget.

---

page 121, image: s137
Ingeniique bonis quondam felicibus auctus,
Tollere praeclarum nomen ad astra stude.
Vade igitur, propriosque lares appellito sospes,
Et fruere amplexu liberiore patris.
Aspirent blandum Zephyri tibi mitibus auris,
Phoebeam celent nubila nulla facem.
Sique per ambages et tesqua iter aspera ducat,
Avertant humeris fata pericla tuis.
Iamque vale, dum conspectu iungamur eodem,
Vince senis Pylii saecula longa, VALE.

EPICEDION CONRADI ZOLLERI A SPECKSWINCKEL.

CUM vitam clausit, qui dicere iura solebat,
Quo Praetore fuit patria nixa diu:
Zollerum gens Catta suum, gens extera, et ipsa
Astraea insolito questa dolore fuit,
Hinc aliquis: Fatum, dixit, commune ferendum est,
Fati et enim cunctos iusque diesque manet.
At bene qui fatum explevit, minus ille dolendus,
Cuius post mortem fama decusque viget.
Ad letum Zoller communi sorte vocatur:
Qua moritur, paucis hac datur arte mori.
Vivit enim laus et meritorium fama perennis,
Vivit adhuc tali digna propago patre:
Quae patriae exsistens haeres virtutis et artis,
Et virtute pari crescit et arte pari.

---

page 122, image: s138

CONCHA PONTICA, HUGONI BLOTIO IC. ET SPONSAE Ipsius missa Constantinopoli.

MUNUS Amurathis mittendum rebar ab urbe,
Conveniensque loco, conveniensque toro.
Quae Ponto crevit, thalamo quae congruit, apte.
Quamque modo potui mittere, CONCHA fuit.
Concha per Oceanum multo producitur ortu:
Non tamen et virtus omnibus una subest.
Nobilior Bloti, tibi Sponse, est debita Concha,
Nobilior Sponsae debita Concha tuae.
Hanc ergo unanimi capiatis pectore CONCHAM,
Quae Veneri sacraest. quae Veneremque tulit.
Et tu Sponse tuam prompte complectere CONcHAM,
Ac Cypriae auspicis hanc tibi crede datam.
Et tu Sponsa tui lectissima CONCHA mariti
Naturam Conchae moribus apta refer.
Fida domus custos, augendis dedita rebus,
Rite tacere sciens, obsequiosa viro.
Ludite, certatim figentes aemula Conchis
Oscula, et unitis iungite labra labris:
Unde suum lusum fruges optata sequatur,
Et gemmas partu CONCHA decora ferat:
Nempe toro sobolem, virtuti et honoribus aptam,
Spem generis, requiem, deliciasque patris.
Sponse tua felix cum CONCHA vive: perennes
CONCHA tibi gemmas deliciasque ferat.

---

page 123, image: s139

IN PHILOTHECAM SUAM.

THESAUROS alii gemmis cumulare laborant,
Oceanus quas gignit Eous:
Congestis alii nummis: alii eruta priscis
Temporibus monimenta requirunt.
Condere amicorum fucata fronte carentum
Thesaurum, potius mihi votum.
Tales seu studiis seu consuetudine iunctos,
Praesens invitat Philotheca:
Ut referant prompte nostrum sua no mina in album,
Pignus amicitiae valiturae.
Vos quoque qui titulis aut clara stirpe vigetis,
Patroni mihi iure colendi:
Quaeso meum rigida ne spernite fronte libellum,
Sed date nomina, symbola, dicta.
Debita sic vobis reddetur gratia, prompti
Officiique vices referentur.

FINIS CARMINUM.

---

page 124, image: s140

HENRICI PORSII IC. EPIGRAMMATUM, LIBER I.

AD MAGNIFICUM HELFRICHUM GUT, etc. S. C. MAIEST. CONsiliarium praecipuum.

LUx, Helfriche, tui generis, decor inclitus aulae
Caesareae, Musis praesidiumque factis:
Accipe, quae nostre donant Epigrammata Musae,
Illaque pacato, si vacat, ore legas.
Invenies lectu forte haud indigna futura,
Curarum quae te parte levare queant.
Pro meritis maiora quidem (quae magna clienti
Obvenere tuo) dona ferenda forent:
Nulla tam en mihi sunt praeter chartacea dona,
Quae tibi vel magni muneris instar habe.
Hic etiam decuit solidum tibi pangere carmen,
Aclaudes graphice commemorare tuas.
Sed vix ipse parem me tantis sentio coeptis,
Nec satis attinget nostra Camena scopum.
Cumque tuae exsistant maiores carmine laudes,
Haec sit pro iusto pagina parva libor.

M. V. addictiss. Henr. Porsius IC.

---

page 125, image: s141

HENRICI PORSII IC. EPIGRAMMATUM, LIBER I. DE IMPERATRICE MARIA, PATAVIUM ADventante.

UTRUM Augusta foret numero censenda Dearum,
Inter erat Musas quaestio motae levis:
Cum prior Uranie: Si virtus, inquit, opesque,
Formaque nuda Deas fecit: et illa Dea est.
Iunonem stirps clara Deam celebravit, opesque:
Quae par Augustae stirpe opibusque, venit?
Forma Deam Venerem fecit, morumque venustas:
Illa quoque his meruit dignior esse Dea.
Effecit Divam sapientia sacra Minervam:
Hac Augusta simul laude vehenda foret.
Effecit Divas pietas, ac numinis ardor:
Scilicet hoc potius Diva futura modo.

---

page 126, image: s142
Dicta probant omnes, omnes uno ore loquuntur,
Ausaque diversum dicere nulla fuit.

Aliud.

Tot iam continue soles fulsere sereni,
Cur Phoebum celat nubila tota dies?
Augustae cedit Phoebus, quo clarior urbem
Ingrediens lucem praebeat ipsa suam.

Aliud.

Nocte sub instanti veniens Augusta, quod urbis
Ingressum differt serius ipsa suum:
Non grandem pompam, nec amat spectacula tanta,
Pectus habens fastus prorsus inane levis.
Et tamen ingrediens umbra Dea discutit umbram,
Ac lucem tenebris ingerit ipsa simul.

AD IOANNEM BAPTISTAM WEBERUM, etc. [gap: Greek word] .

DIXERAT Astrologus, caelum mihi dicere honorem,
Quem tamen hic annus forte negare queat.
Quis sit honor, dubito: dubitantem submonet instans
Tempus, et eventum iam docet astra sequi.
Non cadet eventus: Quid siquis fortior astris
Decreta infringat debilior a poli?
Non edicta sonat nobis praetoria caelum,
Inclinare hominem, non rapere astra ferunt.

---

page 127, image: s143
Per te nostra valent aut fallunt fata: Sed illis
Fortior, emeritus fac mihi cedat honos.
Dicet forte aliquis: Non hoc indignus honore est,
Quem decorant Musae carmine, laude boni.
Ergo notam turpis, vir magne, averte repulsae,
Et, quod fata negant, tu mihi redde decus.
Sic te pro meritis vel numinis instar habebo,
Qui flectas homines, flectere et astra queas.

AD SIGISMUNDUM VIEHEUSERUM PROCANCELLArium, etc. [gap: Greek word] .

FORTE Weberiades tractaverat Aegida nostram,
Impressasque notas intuiturus erat:
Cum distenta trahit prolixam pagina rimam,
Et visa est titulum scindere rima tuum.
Cur rumpis titulos incauta, sed invida rima?
An quia iam titulus sit minor iste viro?
An quia tot dotes stricto comprendere versu,
Ac uno volui claudere fasce simul?
Inspexi: titulos rimae pervasit hiatus,
Et monuit, factum non satis esse tibi.
Cur tantas dotes angustis claudo tabellis?
Hasne gerat nigris illita charta notis?
Non claudi hae spatiis possunt, non munere linguae
Efferri, non has parva tabella capit.
Ergo [gap: Greek word] fas te, Sigmunde, vocari,
Nam titulis maior laudeque maior inis.

---

page 128, image: s144

AD NUPTIAS ELIAE CORVINI IC. ET POETAE: S. C. M. Consiliarii.

AUDIIT igne suum tenero flagrare Poetam
Phoebus, et ardori succubuisse novo:
Cum tali aggreditur puerum Cythereidos ore,
Gaudentem cupidas usque movere faces:
Parue puer, regno nostro puer invide, vires
Quorsum in Vate tuas exseruisse iuvat?
Hic meus est, et in hoc mea sunt mihi iura: quid ergo
Mittere nunc gestis sub tua castra meum?
Istis fige tuis merituros sponte sagittis,
Hoc tibi ius constet: ius mihi linque ceum.
Risit Amor blandum, pharetraque in terga reiecta,
Hos Phoebo facili reddidit ore sonos:
Ne praetende meis vim coeptis, Phoebe: calores
Sentiat usque licet, sit tamen ille tuus.
Utque scias: aestus tacitos inspiro medullis
Huius, et insueto fomite pectus ago:
Caelibis ut vitae pertaesus vincula lecti
Induat, ac nuptae flagret amore novae:
Utatur consorte tori, consorte laborum,
Pulchraque connubii munera spemque ferat:
Ut dulces surgant nati, in quibus exstet imago,
Inque futura patris saecula perstet honos.
Assensit Phoebus, Clariae assensere sorores,
Riserunt Charites, risit et ipsa Venus.

---

page 129, image: s145
Tunc ego: Concordes vos ite in mutua vota,
Annuite ac Sponsis Phoebe Venusque novis.
Plura sedin thalamum meditantis promere vota,
Propositum Phoebus corrigit hisce meum.
Tune, vel invitis Musis, huic carmina panges,
Qui solus Musas, carmina solus habet?

IN EFFIGIEM MURATHIS III. TURCARUM IMperatoris

NON oris tibi torua, nec est truculentia morum,
Nec tua saevitiam facta referre solent.
Attamen admeritas revocas quoque crimina poenas,
Curaque iustitiae fertur inesse tibi.
Vis te plus laudem? Non te crudelia coram
Martis, sed Veneris mitia bella iuvant.
Pene oblitus eram generosum dicere temet,
Augendi generis nam tibi fervet amor.

DE BAPTISMO GRAECORUM, ET CIRCUMCISIONE Turcorum. AD WENCESLAUM BUDOWITZ a Budowa.

QUOD plerique solent sacrato fonte lavandi,
Firmato Graeci templa subire gradu:
Forsitan ille (sacrum si fas conferre profano)
Mos a Turcorum more receptus erit.

---

page 130, image: s146
Namque istis etiam prope par attenditur aetas,
Quae Mahometanis inserit hosce sacris.
Tunc cum pompa equites obeunt strepituque tubarum,
Signatoque volunt pene placere Deo.

CONFESSIO TURCORUM.

EST Deus, isque unus: Mahometes nuntius huius:
Verus, item solus nempe propheta Deus.

MONACHI TURCORUM.

NE sua sacra parum Turcis cordi esse putentur,
Sitque palam fidei Zelus amorque suae:
Sunt qui semacerent ultro, qui cetera nudi
Membra, modo pubem pelle tegantur ovis,
Quique dolore secent suppresso pectora sponte
Ustaque temporibus stigmata rubra gerant.
Sunt qui lymphatis similes raptisque furore
Horrendum clament voce sonante Deum.
Quique paciscentes violenti vota pudoris,
Iniciant pubi ferrea vincla suae.
Sunt alii, cristas qui rupta fronte, vel alvo
Vexilla infigant, Regis amore sui.
O fatui, fatui, qui cum ratione putatis
Naturque simul bella ciere decus!

---

page 131, image: s147

DE INGRESSU MURATHIS IN URBEM, IN GRATIAM LEgati Persici instituto, 4. Augusti, anno 80. AD RUPERTUM A STOTZINGEN, S. C. M. Consil. et Maximiliani Archiducis Austriae supremum Curiae Praefectum, etc.

QUA nunc ingrederis, tota spectandus ab urbe,
Spectandus Persis, maxima pompa tua est.
Non tamen, ut praefers, solita comitatus ab aula,
Venatu tanta gente redire soles.
Exsortes aulae vicinia tota coegit,
Accessu pompam condecorare tuam.
Nec sat erat, peditum numerosis ire catervis,
Totque equitum turmis more decente gradi:
Nide Christicolis captis in Pannone terra
Dure triumpharis, compulerisque sequi.
Sed tu de paucis: ter iam centena triumphant
Christiadum, aequorea libera facta fuga:
Qui te nunc stolidum rident, pompaeque relinquunt:
Ito, triumphales sic age saepe dies.

IN MURATEM PARRICIDAM. AD MATTHIAM CASTRITIUM IC.

MITE tibi pectus tribuunt, exemplaque dicunt
Maiorum exemplis te dare saeva minus.

---

page 132, image: s148
Sed qui sub regni subito primordia quinque
Sustuleris fratres, mitis habendus eris?
Turcus ad haec aliquis: Deus est, quem credimus, unus,
Et Rex qui nobis imperet, unus erit.

AD NICOLAUM REUSNERUM IC. ET POETAM, Com. Palat, etc.

AUDIIT arte sacras Reusnerum pandere leges,
Et penetrasse fori mystica iura, THEMIS:
Audiit et Pallas, doctos hunc pangere versus,
Et studio summis Vatibus esse parem.
Lis agitata Deas inter, sine iudice pendet:
Illa suum dicit, dicit et ista suum.
Cum Phoebus: Tu Pallas, ait, prognata Themiste,
REUSNERO es mater, mater et ipsa Themis.
Hinc ego, vota probans: Nempe est excellere in arte
Alterutra magnum, maius utraque decus.

AD FRANCISCUM HIPPOLYTI HILDENSHEIM [sic], MEDICUM ET Poetam, in Italiam abeuntem.

NOSTER amor versus a me, Francisce, requirit,
In versu videor nil nisi verba dare.

---

page 133, image: s149
Pro verbis animum, pro versu porrigo dextram:
Proque tua quaevis vota salute fero.

MUNDITIAE TURCORUM. AD IOANNEM FULDIUM, cognatum suum, etc.

UNDE foret vobis tantae praestantia formae,
(Thersitae fratres) res mihi mira fuit.
Sed thermis crebro vos tonstrinisque vacare
Experto, res haec non mage mira fuit.
Insuper oratum subit uri templa, lavatis
Ante pedes teneros, ante pudenda, manus:
Devotoque preces profertis pectore, dantes
Corporibus flexis oscula crebra solo.
Heu male devoti: quin altera quaerite sacra,
Et verum vera relligione Deum.

IEIUNIA. AD IOANNEM ZIEGELIUM, S. C. M. a secretis in Camera Aulica.

MENSTRUA sollenni peragunt ieiunia more,
Hancque suae partem relligionis habent.
Namque hiberna novum cum Luna perambulat orbem,
Tota luce solent abstinuisse cibo.
Nocte sed ubertim indulgent genioque cibisque:
O duram sortem, taedia dura famis.

---

page 134, image: s150

VINUM INTERDICTUM. AD WIGANDUM FAURBACK, etc.

INTERDICTUS apud Turcos est usus Iacchi [correction of the transcriber; in the print Iachi],
Poenaque stat, pedibus verbera fuste dari.
Cur tamen ebrietas nec Turcis rara videtur?
Cur simul hi potant, cur titubantque viis?
Aulica liberior turba est et libera cunctis
Dulcia vina magis sunt, et adusta simul.
Ceu non ista forent quoque vina, ac talia vina,
Quae fatuos reddant quae stupidosque magis.

---

page 135, image: s151

HENRICI PORSII IC. EPIGRAMMATUM, LIBER II.

DAVID UNGNAD, L. B. ORATOR CAESARIS IN CURIA OTTOMANNICA.

D VM ThraCVum pop VLos EVXInaque LIttora Cern O [reg: Dum Thracum populos Euxinaque litora cerno],
A C Byzantina NunCius urbe moro R [reg: Ac Byzantina Nuntius urbe moror]:
V nius est spatium Lustri, hinc re Gione relict A [reg: Unius est spatium lustri, hinc regione relicta]
I ulius in patrio Nos iterum orbe loca T [reg: Iulius in patrio nos iterum orbe locat].
D ecurso viguit pa Ax Istro; paxque Tibisc O [reg: Decurso viguit pax Istro; paxque Tibisco]
T empore, sudavit Dum meus iste labo R [reg: Tempore, sudavit dum meus iste labor].

CUR MULIERES TURCICAE VELATA FACIE IN PUBLIco ambulent. AD BARTHOLOMAEUM [correction of the transcriber; in the print BARTHOLEMAEUM] PEZZEN IC. Caesaris Secretarium in aula Ottoman.

FEMINA cur vultum velamine Turcia caelet,
Quaerenti propior causa reperta mihi est.
Ore pudor gaudet, sedesque pudoris amica
Est facies: hominis noscitur ore pudor.
Cuncta sed obducta quis fronte licentius audet,
Et cessante nefas omne pudore leve est.
Haud secus, orat egens exterminat illa pudorem:
Plurima sic fallax crimina larva tegit.
Hinc mulier quocumque lubet, velata vagatur,
Quaerit et illicito, quo calet, igne frui.

DE MORTE MEHEMETIS, BASSAE SUPREMI, QUI IN FREquentia multorum a mendico quodam miserabiliter confossus est 10. Octob. anni 79.

VIS, harpus, restis, spoliatio, furca, venenum,
Exilium, carcer, vitaque prolis inops:
Haec Mahometicolum merces plerumque, Tyrannus
Quos levat, aut magnis muneris ambit honos.

---

page 137, image: s153

MUSTAFAE BASSAE, E BELLO PERSICO REDUCI.

PARTA tibi quondam saevo est victoria Marte:
Conatus Persae iam retudere tuos.
Bis tibi structa necis violentia, Rege iubente:
Bis aversa tua calliditate fuit.
Sed cum saevitiam maneat sua poena nefandam,
Ne recidiva necis te premat hora, cave.

IN SINAM BASSAM, DUCEM BELLI CONTRA PERSAS ET Iberos sive Georgianos.

ANTE tumes fastu, cum sint victricia quondam
Urbibus edomitis signa relata tibi.
Iam quia fortunae ridenti turgidus aura,
Cum fastu vastam ducis ad arma manum:
Dii faxint, fastus cadat et manus improba. Iberis
Insultet victis ne tamen illa prius.

EPICEDIUM AHMATIS, BASSAE SUPREMI, QUI POSTRIDIE, cum Sinam discessisset, obiit, 26. April. 80. AD IOANNEM SAMBUCUM CAES. Consil. et Historicum.

BOSPHORON Albanus Sinam traiecerat arctum,

---

page 138, image: s154
Plurima quem cinxit classe secuta cohors:
Protinus Ahmates comes ipse futurus amici,
Et moribundus, eum nave sequamur, ait,
Nave sequamur, et hunc pompae iungamus honorem,
Transitus hic morbi forte levamen erit.
Audiit ista Charon: Nobis hic praeda paratur,
O socii: ripae (dixit) adeste citi.
Hospitis adventum coetu servate frequenti,
Quem mox advectum nostra carina feret.
Dixit, et impositum celeri rate transvehit [perhaps: transuebit]: ille
Seratus ire mari, navigat amne Stygis.
Hospita laeta novo domus hunc Plutonia plausu
Excipit, et fratrum sede nigrante locat.

CUR SACERDOTES MAHOMETANI AMPLIORES LINtiaras gestent. AD PHILIPPUM LONICERUM.

GESTAT clericus ordo densiores,
Et limbo graviore conglobatas,
(Frontis propria vela) lintiaras:
Queis [reg: Quibus] haec commoditas subest: quod isto
Pressis pondere frontis, expeditum
His et pronius est iter sub Orcum.

---

page 139, image: s155

IN MORTEM MUFTI, PAPAE TURCORUM. AD GERHARDUM WALDENbergerum.

QUI Mahometicolae doctor summusque sacerdos
Relligionis erat:
Ipse sibi caelum, si vita relinqueret artus,
Pollicitus fuerat.
Morte vocante miser dum sursum tendere tendit,
In Stygis antra ruit.
Heu, clamat, lino gravis ac densata tiara
Haec mihi causa mali,
Haec depressit. Et hinc atque hinc longo ordine fratres
Vidit, et ingemuit.

TRIA IN TURCIA SUMPTUOSA. AD IOANNEM PORSIUM, agnatum.

BALNEA, templa, vagis ac tecta patentia passim
Hospitibus, poni splendiora solent.
Cetera privatos cives capientia tecta
Nil luxus referunt, vilia et alta minus.

Femina equitans.

Quae vectaris equo larvata fronte virago,
Et tua diducis crura in utrumque latus:

---

page 140, image: s156
Ne fortasse tibi noceat distensio talis,
Neve trahat rimam rima pudenda, cave.

TRES TURCORUM DELICIAE. AD DAVIDEM LUCANUM IC.

SUNT tria, quae Turci miro venantur amore,
Femina, vestis, equus, singula pulchra tamen.
Non his cura gulae tanti est, non fercula tanti,
Dum, quod opus, modico pascere corpus amant.

TURCUS [gap: Greek word] . AD LAURENTIUM NIERENBERGERUM IC. SECREtarium Caes.

AEREA quos usus alibi campana ministrat,
De turri clamans hos dare Turca solet.
Illa dato signo tempus distinguit et horas:
Horarum solitas edit et iste notas.
Illa vocat signis homines ad sacra precesque:
Hic pariter Turcos ad sua sacra vocat:
Voce tamen tremula, abrupta, streperaque molestus,
Agrestis qualem reddere Faunus amat.
Illaque ceu rigido dependens fune tenetur,
Sit quoque campana haec pendula fune velim.

---

page 141, image: s157

IN OBITUM MUSTAFAE BASSAE. AD HIERONYMUM PANKL. S. C. M. a Secretis in Camera Aulica.

SAEVA Cyprum capiens patrasti perside facta,
Saeva fuere iterum fata luenda tibi.
Bina parata tibi vitasti: tertia tandem
Sera, sed subita iam luis ipse nece:
Quam tibi (ceu fama est) aut desperate vocasti,
Aut ea perfidiae vindice missa Deo est.
Quae festiva tulit legatum ad moenia Persam,
Morbi prima dies exstitit illa tibi.
Proxima quae Regem cum pompa vidit euntem,
Vitae summa dies exstitit illa tibi.

IN EFFIGIEM ET INSIGNIA AMBROSII SCHMEISSERI, Secretarii Caes. in aula Ottomann.

QUI vetus hic hospes Byzantia moenia spectas,
Et secreta tui Caesaris acta notas:
Te signat pictura: tuo prudentia vultu,
Et candor mixta cum gravitate nitet.
Accedunt laudum testes, Insignia, muti,
Quae virtute tua parta fideque geris.

---

page 142, image: s158
Pro saevo es mitis, pro percussore quietus:
Clava tamen placida temperat arma toga.

AD IOANNEM FERNBERGER IN EGENBERG, etc. ET PHILIPPUM HANNIWALD AB Eckersdorf, etc. Veredarios ad Romanum Imp.

CURRENDI durus labor est: via longa laborem
Auget: ad haec calido Sirius igne furit.
Et tamen iniuncti vos curae muneris urgent,
Sit labor hic durus, sit via longa licet.
Perdurate: gravem patientia firma laborem
Vincat, et adiuncta sedulitate fides.
Sic Deus incolumes ducat vos atque reducat,
Et clementer onus mitiget omne viae.
[gap: Greek word] IN PARTU DEFUNCTA.
PARCA subit partum: matrem fugit aura, gemellos
Afflat, fatum uni, vita duobus adest.
Vita datur pro morte, duo pro simplice fetus:
Sic fetus foenus funeris huius erunt.

AD BLASIUM KIRCHMARIUM, etc. CARMINA cum ludas, quae Phoebus luderet ipse,

---

page 143, image: s159
Et moveas blandos voce manuque sonos:
Quis dubitet Phoebum cum divite carmina vena,
Cum citharaque artem contribuisse tibi?
Demamus Phoebo haec: et erit qui corpora morbis
Fracta, manu medica restituisse [correction of the transcriber; in the print restitusse] queat.
Haec tibi demantur: Sed te Themis optima Iuris
Ipsa sacer dotem iustitiaeque vocet.
Sic vos arte pari, aut numero certatis eodem:
Tu Vates, Vatum sed pater ille tamen.

BEGLERBEGO GRAECIAE.

DUM te magnifica pompa spectamus euntem,
Fluxaque signa volant:
Quamvis Pannoniae populis infestior instas,
Tecta petens Sophiae:
Vota tamen damus haec, subeas ut rura petita
Bulgaricosque lares.
Verum aut illa tui sit cursus ultima meta,
Pergere ne valeas:
Aut si barbarico confisus milite, fines
Pannoniae ingrederis:
Dii faciant, aditu ut sub primo tuque tuique
Marte cadant domiti.

AD PAULUM MELISSUM SCHEDIUM POETAM.

NUPER ut umbrifero Parnasi in colle morantes
Captabant Clariae mutua dicta Deae:

---

page 144, image: s160
Atque suos solito censebant more poetas,
Quos celebres aetas nostra priorque tulit:
Prae reliquis potior susceperat ordo Melissum,
Et levis est inter lis agitata Deas.
Classe receptabat sub prima quaeque Melissum:
Quaestio de solo nomine mota fuit.
Haec ait, a Cantu nomen fluxisse: [gap: Greek word]
Graiorum siquidem vox, Canere, ore sonat.
Illa, Ape deductum, qualem vox ipsa [gap: Greek word]
Denotat: (unde illi mellea vena fluat)
At Phoebus viso certamine forte fororum,
Arbiter in medio, talia fatus, adest:
Quae dubium movit, fas hanc componere litem:
Dissona verba volant, res tamen una manet.
Seu Cantum, seu signet Apem vox, nonne Melissus
Mellea mellitus metra Poeta canit?
Vos ita: sed propius rimans cognomina, fato
Indita, sic Vati congruere ista reor.
Quod natura viro fecundam in carmina venam
Contulit; hinc SCHEDII nomen et omen habet.
Quodque adhibet limam, mellitaque carmina condit,
Inde Melisseum nomen, ab arte, gerit.
Sic natus Schedius, sed factus ab arte Melissus,
Natura vates et simul arte valet.

MARTINO ROLANDO MEDICO.

COUS es arte, manu Paeon, linguaque Galenus:
Quis certat simili laude Rolande tibi?

---

page 145, image: s161

SOLOMONI SWEIGKERO.

SEU tibi sorte datum, seu gestas nomen avorum,
Sweigeri appositum nomen, et omen habes.
Quae reticenda, taces prudens: nec multa palati
Garrulitas, nec sunt frivola verba tui.
Quae dicenda, palam dicis gravitate venusta,
Nec fucum ficto sermo sub ore refert:
Id quod divini referens oracula verbi,
Eloquii prompta dexteritate doces.
Temperet inter dum laudata silentia sermo,
Est reticere, decus, dicere et apta, decus.

IMAGINUM AB EODEM AUCTORE PICTARUM, ROGOque damnatarum querela.

ARTE videbamur iam vivere: dextera vitam
Una dedit nobis, et dedit una rogum.
Siccine te poteras hac, auctor, pascere flamma,
Ut quia tu dederas esse, perire dares?
Si reprobas artem, studium si deseris artis,
Quo licuit sobolem perdere iure tuam?
Nonne fuit nobis satius latitasse sub umbris,
Et numquam pictis emicuisse notis?
Illa tamen restat spes, schemata nostra cremata
Auctoris dextra mox rediviva fore.

---

page 146, image: s162

REGULA DIGNOSCENDI AMICOS.

SIVE via iunctum, sive in discrimine, amicum
Alterutro, si vis noscere, nosce modo.

IN PASSEREM QUENDAM.

PASSER, avis lasciva, salax: quis quaeso salacem
Lascivumque parite neget esse nota?
Illa feris silvis atque arbore gaudet agresti:
Ruricolum mores Faunus agrestis amas.
Illa cadaveribus se spurcis pascere gaudet:
Spurca tibi nimium verbaque resque placent.
Illa inhians furto, furtiva pascitur esca:
Tu privare suo quaeris honore bonos.
Illa nec aucupio, nec quaeritur utilis escae:
Fruge carens, fruges perdere, Passer, amas.

NEMO ODIT ARTEM NISI IGNARUS.

INSCIUS artis erit, qui veram spreverit artem,
Nam quae nota minus, sunt quoque grata minus.

AD AMICUM.

FICTUS abest veris, ut nosti, fucus amicis,
Et fallacis abest suspicionis amor.

---

page 147, image: s163
Virus amicitiae pestisque nocentior esse
Nulla, venenosa suspicione, potest.
Ipsa simul proprii fontis, quo profluit, index
Et nota fucati pectoris esse solet.
Non hac, crede mihi, ratione probantur amici,
Hac si me tentas arte, valebit amor.

DANIELI HERMANNO BORUSSO.

EN, Hermamne, tuo reddo pro munere munus,
Quamvis dissimiles praestat utrumque vices.
Namque tuum solido carmen stat pondere nixum:
In numeris nec dum vivit Apollo meis.
At ieiuna bonis pro metris metra reponens,
Nonne canente loquax anser olore strepo?
Haec tamen ut facerem, magnus persuasit Apollo,
Quo duce tu vates, quem sequor ipse ducem.

AD RAIMUNDUM PIUM FICHARDUM IC. Ioan. F.

VIVIT enim laus et meritorum fama perennis,
Vivit adhuc tali digna propago patre:
Quae patriae exsistens haeres virtutis et artis,
Et virtute pari crescit, et arte pari.

---

page 148, image: s164

DE INSIGNIBUS AEGIDII GATTERMAIR, CAES. CONSIL. et quaestoris militaris.

QUID patulo ore sibi, quid vult diademate CASSIS
Insignis? nempe est Nobilitatis honos.
Terna quid areolis ROSA vult depicta duabus?
Virtutis praefert flosculus ille notam.
Namque velut suavem late rosa spirat odorem,
Nobilior reliquis floribus ipsa simul:
Sic virtutis odor prae rebus amabilis ipse
Est reliquis, dignus quem simul ambit honos.
Directaeque TRABES quid signant? Pectore virtus
Constanti, basi stat solidaque super.
Nec rapidos subit ipsa rogos, aut flumine mersa
Lethaeo, obscurae repere novit humi:
Sed vibrata suis terra sublimior ALIS
Exstat, et hoc caelum remige nixa petit.

AD INSIGNIA CHRISTOPHORI RAUHENPERgeri.

ARMA repraesentant haec nobilitatis honorem,
Arma meis quondam gesta decenter avis.
Occupat aurato clypeum cum torque Molossus,
Fidus hero, infestus furibus, hostis apris.

---

page 149, image: s165

HIERONYMO ARCONATO POETAE.

NUPER ubi Cynthi superato culmine terram
Et cunas Phoebi contuiturus eram:
Desertam Delon, desertaque culmina Cynthi
Miror, et ubertim marmora strata solo.
Haeccine terra tibi natalem praebuit ortum?
Haeccine plena tuo numine, Phoebe, fuit?
Hic populis olim proferre oracla solebas,
Cumque sorore leves hic agit are feras:
Quis te, quis comites hac Musas sede fugavit?
Quis ferus aequavit tecta sacrata solo?
Haec et plura queror: dubio cum prodita ab ore
Auribus excipitur vox inopina meis:
Pythonen hic quondam praegrandi corpore monstrum
Confecit iaculis victor Apollo suis.
Barbarus hunc rursum, nil tela moratus et artem,
Eiecit Python hac regione procul.
Heu fuge Pythonem tetrum, fuge barbara regna,
Est alio Phoebus, quem sequere, ipse loco.
Territus extemplo, quisquis fuit ille, loquentem
Desero, et ancipitem per iuga prendo viam.
Ille refert Phoebi sedes comitesque poetas,
Quos fuerit cunctos longa referre mora.
Cuius erat nomen, cuius mihi cognita Musa,
Arconate, tui mentio facta subit.
Quod variante lyram Phoebeam pectine versans,

---

page 150, image: s166
Non minimum mereas Vatis habere locum.
Praesta age te dignum vatis tituloque locoque,
Ingenium cui dat Cypris, Apollo lyram.

VIRTUS VEL IN HOSTE PROBANDA.

LAUDE sua numquam virtus privanda: sed hostis
Si virtute valet, laus et in hoste valet.

IACOBO CRITONIO SCOTO, etc.

FAMA tui primo visa est mihi fabula: famam
Certa fides stabilit.
Scis quid agam? stupeo, fixique in dotibus haerent
Mens oculique tuis.
Et quis non stupeat, similis cum nemo repertus
Vix hominum fuerit?
Ergo aut numen habes, humano corpore tectum,
Aut tu numen eris.

IEREMIAE SENGIO PATAVIO ABEUNTI. S.

VIX bene amicitiae facimus primordia nostrae,
Cum, Salve atque Vale, dicis amice mihi.
Dixero: Siste gradum, tempus nos iungat amicos
Longius: At tempus te vocat inde tuum.

---

page 151, image: s167
Ergo iterum salve mihi Sengi, iterumque valeto,
Dux Deus et vitae sit tibi, duxque viae.

HIERONYMO ARCONATO.

QUOD laedi Idalio sis arcu natus: ab illo
Non inconveniens omine nomen habes.
Te stimulans arcu natus Cythereidos, arcus
Arconate docet commemorare suos.

IN MURATHEM EPIMETHEA. AD NICOLAUM REUSNERUM IC. et Com. pal.

FAMA datae cladis Turcis in Pannone terra
Murathi bilem moverat ante gravem:
Cum capere arma suis indicit, et imperat arma,
Designatque duces, spirat et ore minas.
Mox ubi rem viresque suas metitur, et hostem
Nec sine praesidiis, nec sine corde videt:
Et bilem et mentem mutans Epimetheus, isto
Stultitiam facto prodidit ipse palam.

DE BASSA BUDENSI ABROGATO. AD HARTMANNUM WOLFIUM, avunculum suum.

PRAEFICIT Imperii rebus Sultanus et armis
Christiadum sobolem:

---

page 152, image: s168
Fratribus ut nosmet nostris oppugnet, et orbem
Milite tentet eo.
Raro consiliis, bellis vel honoribus ipsos
Turcigenas adhibet.
Hinc rarum, Bassam genitum propagine Turca,
Hunc tenuisse locum.
Bassa tamen tanto deiectus munere, bassum
Nunc tenet iste locum.

ADULTERIUM PUNITUM IN QUODAM CZAUSCH ET UXORE iudicis cuiusdam. AD NICOLAUM ENGELHARTUM.

AULICUS alterius lectum temerabat adulter,
Et res indiciis illa retecta fuit.
Esse coercendum facinus, poenaque piandum
Lex ait: et capitis poena statuta fuit.
Gratia non illum, non intercessio crebra,
Non illam pretium, nec sua forma iuvat.
Supplicio sed furca virum suffocat acerbo,
Illaque litoreo gurgite mersa perit.

MERETRIX CASTIGATA.

FURTA per illicitum Veneris patrabat amorem,
Nec sua caelabat femina furta satis.
Hanc bovis invectam tergo caudamque tenentem
Mandar at iudex urbis obire vias.

---

page 153, image: s169
Utque erat illa gravis membris, et corpore obeso,
Bos tergo insuetum ferre resistit onus.
Bubalus inque locum scorto supponitur ingens:
Sic risus cunctis, et pudor intrat eques.

GRAECUS PAEDICO.

IN puerum (scelus hei) praepostera forte libido
Impulerat Graecum relligione, virum.
Prenditur: et saevo ni malit perdere vitam
Supplicio, hortantur mutet ut ipse fidem.
Fit Turcus, turpisque cutem praestringere membri
(Esse revellendum nescius inde) sinit.
Mox qua peccarat, mutilatur parte pudenda:
I, repetas spurcum paedico spurce nefas.

MATRIMONIUM TURCORUM. AD BALTHASAREM AB HERDEN, M. D.

UXORES quotcumque labet lex ducere Turcis
Permittit: legem tu Mahomete dabas,
Non tamen hanc hodie, ceu vulgo creditur, ipsi
Observant Turci, quam ratio ipsa fugit.
Una sed eligitur, licet ore incognita sponso,
Sub veloque equitans hunc solet ipsa sequi.
Hanc et amare decet solam, vetitusque virorum est
In servas (praegnans ni foret uxor) amor:

---

page 154, image: s170
Quem si deprendit (ceu sunt divortia crebra)
Tunc impune viri deserit ipsa torum.
De tot pellicibus [reg: paelicibus] sola quoque [correction of the corrected by hand; in the print qua] coniuge gaudet
Caesar: at hunc libito quis vetet [correction of the transcriber; in the print volet] igne frui?

IN NATALEM FRANCISCI HIPPOLYTI HILDENSHEIM, M. Doctoris et P. L.

QUAE, Francisce, tibi natalem contulit ortum
Sara dies Phoebo est Pieridumque choro.
Sacra simul Veneri, tibi sacra caducifer Herme
Praesentum charitum conscia et illa dies.
Hac Musas: Puer hic Parnassi montis alumnus,
Nempe hic noster erit: concinuisse ferunt.
Hac Phoebus puero venam aspiravit amoenam,
Arte potens medica tu quoque (dixit) eris.
Sed Venus: Hic vester licet est, cantabit amores,
Spirabuntque sales ipsius ora tamen.
Contulit hinc Hermes felici sidere acumen,
Aptavitque lyrae suavia plectra manus.
At ternae charites foverunt ubere natum
Molliter, ac facili detinuere sinu.
Ergo sacram celebrate diem Musaeque Venusque,
Tuque Herme et Charites, tu quoque Phoebe pater.
Haec tibi laeta dies redeat, Francisce, subinde,
Haec famam et titulos augeat usque tuos.

---

page 155, image: s171

AD MATTHAEUM STUFF, IC. ET. BARBARAM UNGELteriam Sponsos. BASIUM NUPTIALE.

QUI taedas adeunt novas vocati,
Illi dona ferunt, et usitata
Pro vestri thalami salute vota.
Pro donis ego nunc et usitatis
Votis dedico Basium iugale,
Quod vos perpetua fide, quod arcto
Iungat foedere, nutriatque amorem.
Nam si basiolis torus serenis
Certabit, torus hic erit beatus,
Et concors, placidaque laetus aura.
Hinc cum forte malum (quod absit) urget,
Id coniux super at ferendo uterque,
Alterque alterius levat dolorem.
Sed dicis: Mihi Basium quid offers,
Ultro basia qui dedi daboque?
At quae Basia sola tu dedisti,
Haec rursum capias refusa ab illa,
Quae sola est tibi causa basiorum.
Ergo basiolis subinde laetis,
Pulchris, dulciculis, venustulisque
Sponsi ludite: sicque basiorum
Lusus blandiculos ferat puellos,
Idem blandiculas ferat puellas.

---

page 156, image: s172

TRIPUDIA AD NICOLAUM ENGELHARTUM.

MOS saltare viris non est, solaeque puellae
Exclusis maribus tale sequuntur opus.
Sive etenim taedae, seu circumcisio festum
Efficit, hunc ludum gens muliebris habet.
Tunc iuvat alternis canere ac saltare puellas,
Ad saltusque manu plaudere utraque simul.
Hi ludi ipsarum, haec ipsis prope gaudia sola,
Cetera nendo domi tempora pigra trahunt.
Occlususque illis parte est prospectus ab omni,
Ne qua mares videant, hos et amore petant.

MANCIPIA CHRISTIANA.

DURA quidem captis est sors, durique labores
Et vendi misera conditione solent:
Attamen et victu satis et curantur amictu,
Ac raro pedibus vincula dura gerunt.
Quin et servitii completo tempore fidi,
Libertatis ii praemia saepe ferunt.

INSIGNA TURCORUM. AD DAVIDEM LUCANUM IC. CONSIliarium Illustrissimi Ludovici Hassiae Landgravii.

NULLUS imaginibus locus est in Turcide pictis,

---

page 157, image: s173
Non ars Protogenis, nec tua, Zeuxi, valet.
Ulla nec usurpant insignia: Cusa moneta
Cudentis tantum nomina Regis habet.
Cornua vexillis aut turribus addita celsis,
Non ea sunt Lunae, pleraque flexa retro.
Nec sceptrum, fascesve gerit diademaque Caesar,
Harpus ut [note of the transcriber: 'ut' was corrected to 'at' by a reader.] illorum est duraque clava loco.

MUSICA. AD FRANCISCUM BILLERbacchum.

ORPHEA Threiciae matres lacer asse feruntur,
Tangere qui docta noverat arte lyram.
Artis adhuc damnum simul auctorisque canentis,
Non modo apud Thracas, sed vel ubique manet.
More superba quidem celebratur Musica gentis:
Dic, nobis isthaec qua ratione sonet?
Aspera, dissona, dura, strepens, incondita, acuta:
Voce canant Fauni conveniente magis.

SECTA MAHOMETICA INTER TURCOS ET PERSAS. AD IOANNEM SAMBUCUM, F.

SANCTORUM ob numerum crevit dissensio tanta,

---

page 158, image: s174
Utraque Mahmetum gens licet ista colat.
Unus apud Turcas interpres sanctus habetur,
Huic alios addit Persica secta duos.
Hinc odia exsistunt utriusque asperrima gentis
Bellaque longinquo fervida Marte vigent.

REVERENTIA TURCORUM. AD RAIMUNDUM WEISS TOBIAE F.

QUOD nos nudato capite, illi corpore praestant
Inflexo, et tactis pectore, fronte, labris.
A laeva consistit honos, equitanteque dextrum
Rege solet summus cingere Bassa latus.

TURCI INERMES AMBULANT.

NON harpes gestant urbis per compita Turci
Pompa nisi celebris cum peragenda venit.
Hinc neque seditio, neque rixae, aut iurgia surgunt,
Rara quoque exsistunt furta necesque virum.

FINIS.

---

page 159, image: s175

HENRICI PORSII IC. POETA. AD NOBILEM AMPLISSIMUM ET CLARISSIMUM DN. SIGISMUNdum ab Oed. IC. sac. Caes. Maiestatis consiliarium et Cancell. in excelso Regimine inferioris Austriae, nec non Viennensis Archigymnasii Superintendentem Caesareum.

OMNE sub auspicio susceptum numinis almi
Successum sortitur opus finemque secundum.
Haud nova res isthaec, fidei nec propria nostrae,
In partes operum divinum exposcere numen:
Sacra sed antiquis habita, ac vulgata poetis,
Numinis expertes veri qui numina coeptis
Diversis diversa dabant precibusque colebant.
Ruris opus scripture Maro Cereremque Deosque
Capripedes Nymphasque vocas: docture Falerni
Proventum, patrem Lenaeum: oleaeve, Minervam,

---

page 160, image: s176
Arma canens Musas aut Phoebum in carmina poscis,
Nescius hei quos ipse Deos, quae numina poscas.
Elogium dicturus ego studiumque Poetae,
Phoebe poetarum pater olim credite, num te
In mea vota vocem? num te facunda Minerva?
Aut vos, Aonide, Parnassi montis alumnas?
Nec mihi Phoebe dabis veros in carmina nervos,
Nec Pallas Musaeve, haud numina, nomina tantum,
Artis ficticia et virtutis imagine picta.
Tu mihi Christe Deus, vasti Deus arbiter orbis,
Cuius non frustra colitur venerabile numen,
Imploratus ades, dextras mihi suffice vires,
Numine subveniasque tuo, linguamque gubernes.
Te duce grata canam: sine te nil nostra saporis
Nil artis fructusve dabunt male carmina nata.
Iam vos compello clarissima lumina nostri
Gymnasiique aulaeque: decus quos stemmatis ornat,
Consilium, virtus, doctrinaque tollit ad astra:
Et vos, o Iuvenes, Musarum sacra colentes:
Dum loquor, ac tenui depingo colore Poetam
Haud duras praebete aures, animisque favete.
Quod satis ampla forent artis praeconia nostrae,
Et vulgata quidem: minus haec placitura verebar,
Materiamque magis raram tractare subibat
(Nam mage rara placent) Sed quas amplectimur artes,
Quis laudare vetet? cum non laudata sat unquam
Nostra sit, elogiis extolli digna per amplis.
Atque ea cum tetricis (velut optima quaeque) cavillis

---

page 161, image: s177
Obvia sit, nec pauca rudis ludibria vulgi,
(Hei quoque doctorum) sorte experiatur iniqua:
Vindicibus tutanda viris, atque integra honori
Restituenda suo est, ac digna sede locanda.
Qui tamen hoc praestare velit, palmamque cavillis
Ereptae referat (res est onerosior) artis:
Non ego sum, non tanta mihi fiducia surgit,
Sat tantas partes nostro pro Marte tueri.
Nomine qui dignus veniat tituloque Poetae,
Dicendum primo. Qui mentis acumine prompto
Admiranda movent, alte rimantur, et arte
Condita depromunt, imitantur gesta gerive
Apta, per astrictos numeros phrasesque decentes,
Hos vatum dignos censemus nomine habendos.
Utque haec in veris concurrant cuncta poetis,
Natur a valeant, valeant simul arte necesse est.
Nam quamvis natura alias multum adiuvet artes,
Saepius excellens, ipsaque potentior arte:
Sic tamen in reliquis valet, ipsam ut demere possis,
Solaque laudatos ars edat saepe labores.
Exemplo sit Rhetor, Habes qui dote loquendi
Pollet, at arte caret: non hunc manantia verba
Destituunt, sonus ille sed est sine mente caducus.
Rursus habes quem lingua premit, cui dona negata
Eloquii fuerint, verum ars accedit et usus,
Atque emendandi defectus sedula cura,
Ars ut naturam vincat laudemque reportet.
Quem nomen vel fama latet Demosthenis, olim

---

page 162, image: s178
Principis eloquio, qui littora sola frequentans,
Acclamansque maris fluctus, vocemque fatigans,
(Nam nec erat prompta lingua, nec voce venusta)
Correxit vocem, viciumque id propulit usu.
Scilicet orator bonus is, cui gratia linguae est,
Orator melior fandi praecepta capessens,
Optimus Orator qui iungere novit utrumque.
Hic secus est: nec enim bonus ille poeta vocatur,
Cui natura subest, ars deficit: arte vicissim
Imbutus, metrique tenens examen acutum,
Hunc licet haud privem tituloque locoque poetae,
Grata tamen minus is genio sine carmina panget.
Usque adeo alterius nexus amat altera amicos,
Alternumque colunt foedus parilemque tenorem.
Quodque vel inprimis natura requiritur, inde
Caelestem veteres ipsis tribuere furorem
Vatibus, ac sacro dixerunt impete ferri:
Quo sine Democritus magnos haud esse poetas
Asserit, hoc dictum pariter Cicerone probante.
Iam cum materies non omnis idonea metris,
Hosne poetarum numero statuamus habendos,
Argumenta legunt qui non genuina, ligantque
Appositis numeris, nec non placuisse merentur?
Ceu rerum Empedocles, sollersque Lucretius olim
Naturam scripsere metris: morumque Theognis,
Siderum Aratus opus, multique hac classe locandi:
Quos absque invidia do dici posse poetas,
Namque poetarum numeris utuntur: at ipsa

---

page 163, image: s179
Ambiguum nomen rerum argumenta relinquunt.
Vera quidem res est, in quavis arte peritum
Aut modice vatem versatum iure requiri.
Non illum Sophiae lateat doctrina peramplae,
Non illum historiae, figmentaque propria vatum:
Quod si aliqua fuerit medicina ex parte, vel almae
Gustatae leges, tanto praestantior exstat.
Atque ita cum reliquis communicat artibus ipsa,
Non habet in quacumque locum tamen arte poesis.
Sed dicas: Ubinam vates inveneris illos
Omnibus instructos istis quae in vate requiris?
Artis idea mihi dicta est, et idea poetae.
Nec desunt tales, si forte exempla petantur.
Non huc accerso veteres, quorum incluta fama,
Scriptaque subsistunt laudata: ad nostra recurro
Tempora, multorum quippe ipsa feracia vatum,
(Si vates et non fatui plerique vocandi)
Sunt quoque sunt hodie, qui vatum iura tuentur,
Quique opera antiquis feliciter aemula condunt,
Atque hi quam prisci non laude minore vehendi,
Hocque magis, quod lingua illis vernacula verba
Suppeditat, nostris longo discenda labore.
Sed iam quanta cohors, sed quanta caterva vicissim,
Quos pruritus agit scribendi, invitaque cogunt
Qui metra, protruduntque foras, mendicaque vendunt,
Eque istis iuxta vatum sibi nomina quaerunt?
Non ego vos iam stringo (absit mihi sumere tantum)
Quos melior laudat doctrinaque mensque, nec ista

---

page 164, image: s180
Immatura rapit famae laudisque cupido.
Vestra meam contra, ut reor, haud sententia stabit.
Dicite enim quaeso: cur nam male nostra poesis
Audit? quis causam contemptus praebet iniqui?
Nonne hi, venalem extrudunt qui turpiter artem,
Prostituuntque sacram perverso more poesin,
Exosamque simul faciunt ipsamque suosque.
Ah parcamus eam meretricem reddere, et isto
Deformare modo, probrisque exponere vulgi,
Pristina cui potius laus est reddenda, decusque.
Sed quorsum haec? Ergone alios supra efferor ipse?
Sic mihi complaceo? sic me facio ipse poetam?
Nequaquam. De me sed fas modo dicere pauca.
Nec natura mihi vim carminis indidit ullam,
Nec studium curae fuit hoc puerilibus annis,
Addicto Sophiae, studiumque huc omne ferenti.
Sara sed incipiens elementa capessere legum,
Ceu diverticulum assuevi viridaria adire
Laeta poetarum, meque oblectare per ista,
Carpere selectos flores et odore iuvari:
Mox horti fieri cultorem artisque placebat,
Sicque manum admovi, nec opus conamina prima
Segne sequebatur, sensimque exercitus usu
Versiculos pepigi: quos ut censura benigna
Excepti, sic illa fuit calcaris ad instar.
Hinc quodcumque meis largitur opinio dextra
Versibus, aut horum [reading uncertain: print faded] si quid fortasse probatur:
Omne voluptati acceptum, quae me impulit, omne

---

page 165, image: s181
Iuxta exercitio refero, cum cetera desint.
Nunc aliquis titulum affectatum forte poetae
Obiciat mihi, cum minimum consecter eorum,
Praeque feram, digno quae dixi in vate requiri:
O si dignus eram: iam saltem cultor haberi
Ipse poetarum contentus, et assecla promptus.
Et non est quod ego censurae accuser iniquae,
Qui multos indigne e vatum classe relegem.
Dicta velim dextre recipi. Nam prima locare
Fundamenta artis, gressumque intendere velle
Est aliud: rursumque aliud subsistere primo
Limine, quodque rude est carmen, vocitare poema,
Insuper insignem titulum captare poetae.
Ferte poetastri censuram hanc aequius, auctor
Cuius ego non sum, cui me submitto lubenter.
Nunc artem laudare iuvat studiumque poetae.
Credita quod divina fuit, quod sacra poesis,
Iuncta quod oraclis, quod et antiquissima, nil hic
Commemorare refert. Primum hinc immensa voluptas,
Artib. [abbr.: Artibus] ex aliis qua maior nulla redundat,
Nec minor utilitas vitam promanat in omnem.
Illa vel est animi, vel corporis: altera vera
Ac digna ingenuo: magis altera serva. Voluptas
Corporis hic non est speranda. Facessite molles
Phaeaces, Sybaritae ac luxu difflua turba:
Hic animi melior pastus requiesque paratur,
Cui rigidis curis presso aut graviora moventi,
Ceu studia apparent mage seria cetera, quaenam

---

page 166, image: s182
Commodior medicina? cibus quis suavior illa
Cur arum certa ac lepida domitrice poesi?
Cui pariter tanti reges inhiare ducesque,
Totque viri egregii soliti: gentesque fuere
Barbaricae non hac alienae prorsus ab arte.
Haec eadem vero cum sit velut altera quaedam
Philosophia, hominum quoduis genus erudit apte,
Ac cultum vitae communis pingit honestum,
Non tetrica ratione, omnes quae pene putatur
Concomitari artes, sed delectante citraque
Fel et amaritiem mentes subeunte libenter.
Quod magis ut clarum fiat, sumamus Homerum.
Nonne vel ex uno multum virtutis homero
Doctrinaeque et consilii petiere vetusti?
Nonne voluptatem? et nobis haec ipsa petenda.
Quam vitae partem non attigit ille poeta?
Quam non erudiit memoranda exempla figurans?
Constat Odysseam vitae speculumque vocari
Exemplarque probum, varios quod detegit actus,
Et quo quidque modo deceat fierive minusve
Instruit. Iliadem magno veneratus honore
Fertur Alexander, qualem versare solebat,
Atque etiam in castris capiti supponere noctu
Cum gladio: ratus arma simul pro corpore habenda
Proque animo, cuius cibus est sapientia, et ipsam
A patre (nam Sophiae pater est quoque dictus Homerus)
Promendam. Iliadem sed et asservavit in arca,
Quam gemmis auroque insignem ceperat amplis

---

page 167, image: s183
Darii e Gazis, istumque dicavit ad usum.
Huius Aristoteles ut erat formator, eidem
Quonam fine libros aut fructu legerit istos,
Euentus docuit regisque illustria facta.
Hunc quoque Romani pueris Graecique poetam,
Proposuere suis solum ante omnesque legendum.
Quin ipsi assidue patres trivere, faceta
Colloquia ex ipso simul instituere, iocosque
Hauserunt, nec non consultavere frequenter
De bello, de pace, aliis et rebus agendis.
Haecque poetarum de principe dicta referri
Non minus ad reliquos simili ratione merentur.
Namque epici regum vel publica munera habentum
Erudiunt, velut et Tragici, per carmina vitam:
Privatamque domum depingit comicus: actus
Communis vitae Lyricus difformiter effert.
Quanta poetarum modo laus, quod summa pro ipsos
Gloria, summus honos, aeternaque fama paratur?
Dum cantant heroas, et horum illustria facta
Commendant libris lato volitantibus orbe:
Musa Deos adeo, si fas ita dicere, fecit.
Quis Laertiaden, quis fortem nosset Achillem:
Aiaces quis nosset, et Hectoris inclita facta,
Pieris altisoni si conticuisset Homeri?
Fama tuae Aenea fortunae obscurior esset,
Hanc nisi divini cantasset Musa Maronis.
Iam quantum est, quae ad hanc natura invitat amandam
Artem? nec talis nihili est facienda voluptas?

---

page 168, image: s184
Quae fuit, aut quaenam est modo gens tam barbara, tamque
Indomita aut inculta, nihil quam Musica, quam nil
Ipsa poesis (habent alternum haec utraque amorem)
Afficiat, gratoque trahat fera pectora sensu?
Quidnam aliud traxisse homines, traxisse ferasque
Orphea Threicium, silvasque et flumina cantu?
Quam docto eloquio doctoque poemate posse
Non homines tantum, sed vel mitescere saxa?
Praecipue sacros olim coluere poetas
Graiugenae, et morem mox gens Romana secuta.
Graecia tota quidem per et oppida perque plateas
Carmine personuit, vatumque sacravit honorem:
(Hei quam dissimilis veteri nunc Graecia, quam nunc
Barbara, nec linguae retinens monimenta nec artis)
Sed clarae, genitrix et custos artium, Athenae
In primis tenuere sacram et fovere poesin:
Conflua ubi populo strepuere theatra frequenti,
Principibusque viris, nec non sapientibus, omnes
Quos studium allexit mirusque poeseos ardor.
Rhapsodique palam praeclara poemata Homeri,
Decreto Hipparchi, sollenni more canebant.
Nec minus admirata fuit quondam Itala tellus
Scripta poetarum, quales tulit ipsa frequentes,
Ceu cuivis notum, neque res exempla requirit.
Hinc aliae amplecti gentes et amare poesin
(Ipsa licet sub Marte diu caligine densa
Obruta conticuit, fatum et commune subivit

---

page 169, image: s185
Cum reliquis, quarum iacuit decus artibus aeque)
Coeperunt, sensimque sacra mansuescere ab arte.
Huic deinceps reges ipsi studuere, locoque
Illustri geniti, aut claros fovere poetas.
Mecoenas [reg: Maecenas] Thuscis e regibus ortus eandem
Excoluit, vatum dignus sub classe reponi.
Tu quoque Drusiade non es Germanice Musas
Dedignatus, opus nec simplex ipse dedisti.
Euripides Tragicus solam tibi carus ob artem
Archelae fuit, cui munera tanta tulisti.
Huncque Syracusii propter certamine captos
Restituere suis, haud parvum munus, Athenis.
Stesichoro exstruxit templum ac decrevit honores
Divinos Phalaris, qualem oderat ante, tyrannus.
Cui comes in castris fueras gratissimus Enni,
Te sibi contiguum tumulari Scipio iussit.
Patria Maeonii vatis dubia exstitit, urbes
Quem sibi septenae civem assignasse feruntur,
Smyrna, Chius, Colophon, Salamin, Rhodos, Argos, Athenae.
Marius Archiam, quamvis alienior istis
A studiis, facili tamen est amplexus amore,
Facta putans digna canturum Cimbrica laude.
Cum magnus Thebas Macedo spoliaret, et igni
Vastaret, iussit tectis avertere flammam
Pindare clare tuis: Hieroni idemque tyranno
Gratus eras, tecumque alii cum laude poetae.
At quanto Augustus tractavit honore Maronem,

---

page 170, image: s186
Cuius ab interitu, quod iusserat ipse cremari
Auctor, opus tantum servavit: cuius obire
Natalem est solitus festivo more quotannis:
Cui populus velut Augusto assurrexerat ipsi.
Hic idem Gallum ad magnos evexit honores,
Praefectum statuens hunc militibusque tribunum.
Ipse suo Arcadius statuam posuisse poetae
Dicitur. Ampla tuo Lyrico donaria Basso
Vespasiane dabas. Statium fulgente corona
Domitiane ornas. Ter te tribuente poeta
Syllius accepit fasces, tanto auctus honore.
Qui librum scripsit de piscibus ille tot auri
Accepit nummos, quot erant ex ordine versus.
Denique barbaricam gentem produco Getarum,
Qui tibi, Naso, obitu claudenti in partibus istis
Septenne exilium, sollennia iusta pararunt,
Magnificumque Tomis ultro struxere sepulcrum.
Sic tot iam populi, tot regna, tot ampla Lycea
Sub spatiis Europa tuis, artemque suosque
Agnoscunt, venerantur, et ipsa feracia vatum.
Quid loquor? An maior sequitur reverentia vates?
Maior honos? an maior eos contemptus et artem
Probraque sectantur? sed certe asperrima probra,
Nec nova, temporibus sed et haec iactata vetustis.
Nunc qualis studium gravat accusatio nostrum,
Et quibus haec eadem subnititur argumentis,
Cognoscamus. Ait nostrae adversarius artis:
Nonne, tot elogiis iam scilicet aucta poesis,

---

page 171, image: s187
Impietate scatet? mores corrumpit honestos?
Nonne male obtrectat, mendacia vanaque texit?
Primum etenim quot nam confingunt numina, quamque
Ludicra, luxuriosa, proterva, obscena poetae?
Iuppiter hei quoties ipsis est factus adulter?
Iunonique suae uxori pariterque sorori
Succenset, litemque movet: movet illa marito,
Huncque ipsum fallit cestu Cythereidos usa.
Mutua alunt odia, foedaque libidine Divi
Uruntur. Mars ipse acie Cyprisque recedunt
Saucii, et ipsorum Phoebus manifestat amores,
Vulcanus vinclis innectit, eosque videndos
Ridendosque palam Diis exhibet: Utque referti
Figmentis vatum sunt libri, it avelle videntur,
Aut non esse Deos, aut debile numen eorum.
Quae summa impietas, nulla et ratione ferenda est,
Ut quae virtutem excludit, pessundat honestos
Et mores et facta, animumque erroribus implet,
Instillat vicia, atque involvit cladibus urbes.
Egregium vero in Tragicis ac nobile dictum,
Quo reges cunctis praeferre tyrannida rebus
Audimus. Sed quidnam aliud Comoedia tractat,
Quam servorum astum, iuvenum petulantia facta,
Stultitiamque senum, et sexus muliebris amores?
Iam quodnam est studium studio mendacius isto?
Ut nugas adimens nihil arti pene relinquas.
Aut quodnam genus est genere obtrectantius isto?
Quod carpitque bonos, tollitque sub aethera pravos.

---

page 172, image: s188
Quis vitam innocuam atque omni virtute nitentem
Socratis ignorat? quis famam et facta Periclis?
Attamen hos probris certarunt stringere acerbis
Eupolis et Cratinus, Aristophanesque poetae.
Sunt certe gravia haec, nec prorsus crimina falsa,
Auctoresque graves, quos talis opinio cepit.
Pro cunctis Plato sit, qui de felice bonaque
Verba politia faciens exterminat ipsos,
Quos fore pernicies urbis pestesque putabat.
Accedunt sexcenti alii, clamantque, profana,
Sirenum ut cantus, fugienda poemata cuivis.
Inde poetarum vitam insectantur, eosque
Lascivos turpesque vocant, proprieque bibaces:
Ennius ut potus dicenda accessit ad arma,
Nec bona Flaccus aquae potorum carmina censet.
Et certamus adhuc in caelum ferre poetas?
Ipsorumque artem tantis extollere verbis?
Ne tamen his ne quaeso animos advertite probris,
Quae si vera forent, quid ni damnemus et artem
Et vates? verum melior sententia constet.
Impietatis eos quod dicunt esse magistros,
Haud satis ostensum est. De Diis miranda poetae
Finxerunt et foeda simul: sed ut inde profani
Spretoresque sacri reddamur numinis, istud
Haud sequitur. Nec enim scriptis voluere, nec illud
Effecere suis: nisi quis sibi sponte profano
Dogmate blanditus famae captaverit auram.
Nam tantum, mihi credite, abest, voluisse poetas

---

page 173, image: s189
Impietate homines seducere, ut optima cultus
Divini fuerint conati exempla docere,
Et vitae normam praeceptaque tradere morum.
Quid sibi festa volunt aliud? quid sacra precesque?
Quid sceleratorum poenae sub Dite luendae?
Quidve rotae implexi vox crebra Ixionis ista:
Discite iustitiam moniti, et non temnere Divos?
Esto, quod invenias saepe impia facta, tyrannis
Sed tribui illa scias, aut improbitate notatis:
Quos tu, si sapies, non est imitere necesse,
Sed poenam inspicias aut finem, et crimina vites.
Cumque nihil fidei sit dictum obstare poesin,
Hinc nec obesse bonis credendum moribus ipsam.
Lascivos nec enim scurras turpesque probamus,
Verum oculis removere iubemus et auribus illos.
Arguitur mendax: ea sed mendacia cuiquam
Noxia quis dicat? quin delectare poetas
Ac prodesse simul, monstratum pluribus ante est.
Et male dicendi studium comitatur eandem.
Sed taxare malos, viciorum et prodere formas,
Non concessa modo, sed res est utilis ipsa.
Cumque vetus quosuis Comoedia stringeret, usa
Libertate sua, nec honestis parcere nosset:
Tandem explosa fuit, rabidusque reprensus Iambus.
Si tamen haec censor leviuscula dixerit acer,
Nec sibi sat factum: discat secernere abusum
Ac usum. Nam quae dementia propter abusum
Exstirpare simul velle artem artisque magistros?

---

page 174, image: s190
Nonne bonas artes ac res comitatur abusus?
Quisnam artem, nisi desipiens, aequique bonique
Damnet, avaritiam propter vel crimen agentum
Iniustas causas, qui miscent fasque nefasque,
Candida mutantes atris, candentibus atra.
Quis laudet regem stolida ratione Lycurgum
Perdentem vites, ne gens foret ebria Thracum?
Multa quidem ebrietas causatur crimina, multa
Damna: Sed hanc vinclis poenisque coerceat aequis,
Nec prorsus vini moderatum exterminet usum.
Quanta male sumptis veniunt incommoda ab armis?
Perpetuo tamen haud quisquam inter dixerit arma.
Nec laudamus eos, quos inconcessa libido
Carpendi rectos stimulat reprobosque probandi:
Quin laudent laudanda decet, culpandaque culpent.
Obstat adhuc nobis magnis censura Platonis,
Et quorum similis fixa est sententia menti.
Qualem constitui suades, Plato docte, beata
Urbe politiam, nec erit, nec ea exstitit unquam,
Sed qualem vacuis sequimur solummodo votis.
Consilioque tuo locus haud quia ceditur ullus,
Ipse tua eicies neguiquam ex urbe poetas.
Quod si tantus eras vatumque et carminis hostis,
Cur vatum allegas et dicta? et lumina scriptis
Inde tuis addis? Cur laudas ipse poetas?
Quos Sophiae appellas alibi patresque ducesque?
Ergo tuo a placito discedimus absque piaclo.
Plura poetarum poterant encomia dici,

---

page 175, image: s191
Nec fucata quidem: poterat spernentibus artem
Occurri graviore stylo probrisque retortis.
Me tamen ingenium, me tempus deficit ista
Facturum. Cumque huic arti per vestra docendae
Designatus ego nuper suffragia, ad aulae
Munia iam vocer, a Musis arcendus amoenis:
Pro statione ista, qua me decor astis honeste,
OEDI, gymnasii columen, decor inclutus aulae,
Vosque, penes quos est illam decernere, grates
Accipite ingentes, quas lingua et pectore promo,
Vos facili obsequio, ac merito culturus honore.
Quod superest, mecum sacros ornate, fovete,
Suspicite, observate, manu versate poetas:
Sic vos utilitas, sic vos iucunda voluptas,
Sic clarum nomen, dignique sequentur honores.

DIXI. HENRICI PORSII IC. Poematum FINIS.

---

page 176, image: s192
[gap: blank space]

---

page 177, image: s193

BREVIS AC VERA NARRATIO BELLI PERSICI, GESTI inter Murathem III. Turcarum, et Mehemetem Hodabende, Persarum Regem, DEDICATA. MAGNIFICIS AC CLArissimis viris, Henrico Canisio, et Davidi Lucano ICtis, Illustrissimorum Hassiae Lantgraviorum Consiliariis.

DE bello Persico in quinquennium continuum iam protracto, Viri Magnifici, Maecenates colendi, varios ac incertos passim rumores sparsos memini, eosque tales, qui grata quadam opinatione et aures et animos hominum ita compleverunt, ut de crebris ac grandibus

---

page 178, image: s194

Persarum victoriis, totidemque Turcarum cladibus, ac proinde labefactatis et accisis horum viribus, omnique adeo prostrata potentia vulgo persuasum fuerit. Quae opinio eo cupidius est arrepta et acceptata, quo gratior fuit, cum ea quae cupimus, libenter audiamus et credamus: Corrigenda tamen, et ex animis evellenda, utpote a veritate alienior, ac securitatem perniciosam aliquandoque paenitendam invectura, idqueve remedio veritatis, et ipsius historiae probatissima narratione. Atque utinam ita res haberet, eaque omnia quae rumores isti Turcis ominabantur, sic comperta cerneremus: profecto fortunam istam non modo non invidendam Christiano orbi aut extenuandam, sed plenis buccis praedicandam, et ad Deum auctorem grato animo referendam quis nostrum, nisi improbissimus, negaret? Sed ne omnem vulgatis istis rumoribus fidem detrahere, ac tot hominum, qui illos uti minime dubios, aut divulgarunt aut probarunt, opponere auctoritati me velle videar: fateor, multa quidem veritati congruere, plura tamen, et quod potissimum est, enervati ac nutantis imperii Turcici persuasionem, a vero quam longissime recedere. Tantum enim abest Turcos enervatos

---

page 179, image: s195

pristinaque potentia exutos esse, ut pacem aliquoties per legatos Persicos tolerabilibus sane conditionibus petitam, uti constat, Turcarum Imperator respuerit, ipsosque legatos insolentius, ac praeter religionem istius iuris gentium tractarit. Quod utique facturus neutiquam fuisset, si Persam viribus superiorem sibique formidabilem agnosceret. Dubium quidem non est, maximam multitudinem Turcorum, atque adeo ultra decem myriades, partim fame, partim in conflictibus periisse. Sed haec iactura tanti apud ipsos non fit, ut eam vel querelis prosequantur, vel aliquam regni sui inclinationem, nedum interitum inde metuant. Nam quanta gente valeat, qui magnam Africae, maiorem Europae, maximam Asiae partem tenet, facile est cogitare, cum numerus solummodo eorum, quos perpetuis stipendiis tam belli quam pacis tempore (licet non omnes officiis militaribus idoneos) alit, eosque Christianorum sobolem, aliquot centena milia exaequet, Turcos nativos, et hosce non imbelles praetereundo. Iam vero, ut de mutuis Persarum cladibus taceam, uter quaeso durante bello plus occupavit? uter alteri plus territorii (nam de hoc potissimum geri bellum videtur) eripuit? Persa, quem Turcae

---

page 180, image: s196

ereptum gloriari possit, ne agrum quidem aut pagum habet. Turca in ipsiusmet Persae ditione interiore non modo castrum munitissimum, Cars nuncupatum exstruxit, sed regionem amplissimam diversis in loci (licet hoc belli tempore magna ex parte desolatam ac desertam) occupavit, atque etiamnum tenet. Quid? quod Turca pacem petitam aliter inire constanter detrectat, nisi provincia Syruan sive Media, initio quidem belli a Turcis capta, sed paulo post amissa, et adhuc in Persarum potestate exsistens: nec non omne id quod semel captum, ac pede suo, uti ait, contactum est (licet amissum postea) sibi restituatur? Atque hic haeret aqua: cessitque in tantum Persa, ut feudi nomine et tamquam vasallus, seu beneficiarius possessionem provinciae illius petierit: quod nec ipsum Turcae adhuc satisfacit. Verum et hoc est, Persam licet militum numero inferiorem, fortitudine tamen parem aut prope maiorem, cunctando magis hostem oppugnare, cum exustis ac vastatis longe lateque suis etiam regionibus intra receptacula tutiora se contineat, hostique ansam sequendi ob longitudinem itineris, ac commeatuum asportandorum difficultatem atue inopiam, praecidat, aut longius evagantem carpat, insidiisque

---

page 181, image: s197

et plurimum pugnet: qua de causa proelia et conflictus rariores, plerumque tamen cum detrimento Turcarum evenerunt.

Porro ut historia huius belli luculentius ob oculos ponatur, a primis occasionibus causisque impulsivis [perhaps: impulsius] eam deducam, atque ita referam, uti ea ab hominibus fide dignis, qui magna ex parte reb. gestis interfuerunt, accepta, adeoque e secretis Turcorum explorata, ac temporis progressu constantibusque rumoribus verissima comprobata est: idque brevissime, cum singulas et locorum et rerum gestarum circumstantias exacte persequi supervacaneum potius, ac laboriosum mihi aliis quam plurimis districto negotiis, quam utile aut necessarium sit futurum. Ac primo quidem manifestum est, acerrimis atque implacatis odiis Turcos ac Persas dissidere, qui licet in hoc conveniant, ut Mahometum tamquam primarium ac praecipuum Dei nuntium utrinque colant, eiusque Coranum (sed in aliquibus diversum) amplectantur: tamen de numero Sanctorum sive interpretum Corani acerrime dissentiunt, quorum Turci unicum tantum, Ali nimirum: Persae praeter hunc alios duos, Omar et Ebubegker magna veneratione tamquam

---

page 182, image: s198

divos prosequuntur. Quae quidem praecipua dissensionis causa est, unde sese mutuo vel infestioribus vel saltem non levioribus odiis insectantur, ac ipsosmet Christianos. Serpebat autem ante hoc bellum secta Persica in Turciam quoque, et Constantinopolin usque penetrabat, adeo ut Turcorum haud pauci tum aperte deficientes ad Persam transfugerent, tum religioni illi clam faverent. Cui malo primores Turci, et praecipue clerus, tempestive occurrendum, graviorisque periculi causam avertendam censentes, quibus potuere rationibus Imperatorem ad inferendum Persis bellum, haeresinque illam profligandam atque oppugnandam, inducere conati sunt, fingentes apparuisse sibi visiones (quibus illa gens multum tribuit) quae inclinationem regno isti atque extremam ruinam denuntient, nisi religio acrius defendatur, haeretici armis invadantur, animaeque iam sponte in perniciem ruentes seruentur: atque; hoc Deum ita velle, nec coeptis in causa tam pia tamque necessaria defuturum. Christianos quidem corporum esse hostes: Persas vero animarum quoque: ideoque bellum his omnino movendum, quibus devictis aut saltem debilitatis in Europaeos absque ullo impedimento vires et arma converti possint.

---

page 183, image: s199

Haec et alia diligenter Imperatori inculcabant sacerdotes eius Imam et Hoggia: Quibus accesserunt Begorum in finibus Persicis constitutorum de iniuriis et excursibus hostium frequentes querelae. Interim quoque Begus quidam, militibus aliquot praefectus, ad Ismaelem Schah Persarum Regem descivit: cuius exemplum et alii plures secuti sunt.

Nec leves, imo fortissimos stimulos subdebat, facileque bellum suscipiendum persuadebat (quemadmodum rarissima Turcis ubique pax est) huic genti propemodum peculiaris, dominandi ac imperii proferendi cupiditas, quae ex tot tantisque maiorum successibus ac victoriis orta, pro sua potentia non infelices eventus Murathi pollicebatur.

Itaque Mustafam Bassam, non ita pridem Cypro capta celebrem, virum peritia rei bellicae insignem maturique consilii, supremum belli ducem designat, omnique imperio militari instruit, acinace quoque pretiosissimo accingit, duoque vexilla regia tradit. Is 5. April. anni 78. Chrysopolin, hodie Scutari, situm in promunturio Damalico Asiae traicit, sollenniter ac honorifice a primoribus universae aulae deductus, reliquo exercitu

---

page 184, image: s200

diversis in partibus Asiae interioris ipsum exspectante, qui postea congregatus bis centena milia adaequasse putatur. Continuatis igitur itineribus sub initium Augusti confinia Persica attingit, et in urbe quadam Assyriae, Arsrom vocata, subsistit, reliquas copias undecumque excitas operiens.

Eodem tempore Dogkmak Sultan, princeps quidam Persicus, designatus generalis Persarum dux (qui legatum quondam apud Selymum, regis sui nomine egerat) confinia tenuit, 25 milibus armatorum instructus, rebusque gnaviter adversus hostes gerendis intentus. Turcae interim Constantinopoli aliisque in locis processiones frequentant, precationesque sollennes pro felici huius belli successu celebrant.

Accidit igitur, ut exercitibus haud procul disiunctis, Dogkmak Sultan cupiditate ciendi conflictus saepius excurrens hostem lacesseret. Cumque aliquando in Deruis Begum, qui prima Turcorum agmina servabat, incidisset, facile eum ad conflictandum, utpote paucioribus ostensis copiis, induxit. Incohato [orig: Incoato] conflictu plures subinde Persarum, reliquusque adeo succedit exercitus, ac Turcos fortiter adoriuntur, et in tantas angustias cogunt, ut parum abfuerit, quin Deruis

---

page 185, image: s201

Beg cum suis omnibus fuisset oppressus, nisi Mustafa Bassa mature cognito periculo tres alios Begos submisisset: quibus unitis acris denuo pugna fuit excitata, tanto cum feruore, ut nec Persae cederent, quippe in certam victoriae spem multis indiciis erecti: nec Turcae, qui recentibus ac iunctis freti copiis hostem iam defessum facile se oppressuros putabant. Fortiter quidem dimicantes Persae ad vesperam usque proelium protraxerunt, donec tandem et lassitudine et pluvia superveniente abstracti recesserunt, dubia utrinque victoria. Tanta aliquantisper virtute Turcas repulerunt, ut castris prope imminerent, feruntque ipsum Mustafam semel atque iterum armaturam suam poposcisse, atque universum exercitum educturum fuisse. Verum et nox instans, et pluvia satis effusa, progrediendi animum mutarunt. Utrinque 13 milia, vel ut alii 15, alii 18 occubuisse, multo tamen maiore cum Turcorum internecione (inter quos aliquot Sangiachi et praecipui duces desiderati, et mille quingenti circiter fuerunt capti) et literis et constanti rumore postea confirmatum est.

Post hanc pugnam in Augusto mense factam aliquamdiu ex utraque parte quieverunt: qua de causa Dogkmak suspicionem collusionis

---

page 186, image: s202

cum hoste apud novicium Regem Mehemet Chodabende ferebatur incurrisse. Successit hic Ismaeli Schah, fratri ex patre Tamaso, sub auspiciis huius belli veneno, uti perhibent, a sorore sublato, decrepitus iam et visu orbatus. Reliquerat Ismael filium impuberem: unde in Mehemetem tota belli moles una cum regno devoluta fuit.

Eo tempore summa annonae penuria in Turcorum castris incidit, unde magna multitudo fame periit.

Facto postea excursu Mustafa 300. Persas cepit, omnes tamen obscurae sortis, quorum aliqui Constantinopolin fuerunt adducti.

Ultra Pontum populi sunt Iberi sive Georgiani, inter Colchida et Armeniam, Caucaseis montibus circumdati, qui Christianam quoque religionem amplectuntur, a Graeca nonnihil diversam. Bellicosi sunt, ac diversis Regulis parent, totoque belli tempore non exiguas Persarum Regi suppetias tulerunt. Horum aliqui confiniis Turcae vicini sese in clientelam eius dediderunt.

Interim Turci aliquoties excurrendo plures hostium ceperunt, quorum 400. aut 500. una cum prioribus captivis Mustafa truncari

---

page 187, image: s203

fecit, missis Imperatori duabus vestibus Persicis arte ac pictura eleganter elaboratis.

Diebus hisce proelium illud, cuius superius mentio facta est, eo quo retulimus modo, confirmatum vulgo Byzantii fuit, Turcis ipsis acceptam cladem minime quidem diffitentibus sed de numero caesorum diversimode sentientibus. Plerique enim ex sola ipsorum parte 12. adeoque 15. milia cecidisse affirmabant: tandemque nova per mercatores quosdam Italos, Galatae contra Byzantium sitae tum commorantes, plurimaque et interdum ne verisimilia quidem commentos, in Europam sparsa, numerum istum, plurimorum cum assensu duplo aut triplo auxerunt.

Sub finem Septembris Turci haud difficulter, ac citra memorabile damnum occuparunt Tiflis, item Tschaldung, urbes sitas inter Georgianorum populos et Syruan: idque ductu Osman Bassae, quem Persae Demirogli sive filium ferri cognominare solent. His rerum occasionibus Mustafa de aedificanda arce Cars consilium cepit. Sed hoc tanto difficilius effectum iri plerique credebant, quanto Perse graviora pericula ac damna

---

page 188, image: s204

inde metuentes, cunctis id virib. prohibituri viderentur. Ita enim de exstructione eius arcis persuasum erat, ut diceretur, tot idem capitibus quot lapidibus arcem illam constituram: quae tamen absque ullo impedimento, summa omnium cum admiratione postea erecta et absoluta fuit.

Interim vero curn exercitu movet in Syruan, olim Mediam dictam, tum temporis sub ditione Persarum. Ceterum in eo itinere traiciendus erat fluvius quidam, quem Persae, profectione illa per indicium intellecta, stipitibus ac truncis subdole compleverant, summamque hostibus transmittendi difficultatem obiecerant, ita ut aliquot milia hominum et camelorum in traiectu perierint, partim submersa, partim ab hostibus astu capta et occisa.

Octava die Octobris Mehemet Bassa, supremus Vezirius Byzantii delectum egit 200 equitum, quos Beglerbego Wanensi misit.

Eodem mense infestis armis concurrerunt Mustafa Bassa et Caraham Persa, conflictumque cruentum miscuerunt, in quo 10 utrinque milia aut fortasse plura occubuerunt. Anceps fuit victoria, quamvis Turcorum caesorum numerus iterum fuerit maior.

---

page 189, image: s205

Paulo post Beglerbegus Wanensis cum copiis suis ad Taurisum usque excurrit, quae est regia Persae praedamque satis ingentem coegit. Edicitur quoque Beglerbegis Damasci, Alepi et Natoliae, ut celeriter copias suas educant, ac reliquo exercitui coniungant.

Mustafa nihil deterritus clade semel atque iterum accepta progreditur, urbemque ac totam provinciam Syruan, Persis cedentibus magis quam resistentibus capit. Hiante potiora sua bona avexerant, urbemque ac alia oppida longo tractu ipsi vastarunt atque exusserunt.

Iamque ingruente hieme de figendis hibernis cogitabat Mustafa, et substituto Osmano in Syruan cum praesidio 10 millium, ipse ad urbem Arsrom redit.

Allata tum fuerunt Constantinopolin [correction of the transcriber; in the print Constantinoplin] 8 tympana Persica, e postremo conflictu recepta: in diesque superiora illa confirmabantur, quibus hoc addebatur: paucis diebus ante occupatam urbem Syruan Persas aliquantisper, haud tamen exiguo suo cum damno restitisse.

Tum temporis Tartarorum quoque Rex, Turcae tributarius, auxilia obtulit, eaque fratre suo duce postea misit.

Beglerbegis, quos antea excitos fuisse diximus,

---

page 190, image: s206

quo minus expeditionem maturarent, obstitit hiems, maiorque pars exercitus dimissa tum fuit.

Contigit autem, ut dum ingenti commeatuum penuria exercitus Mustafae laboraret, aliisque permultis difficultatibus premeretur, tumultus inter Ianizaros et Spahos (qui equestrem agunt militiam, nostrisque nobilibus aequiparantur, suntque horum ordines quinque, stipendiorum diversitate distincti) coortus fuerit, minus tamen cruentus, sparsaeque passim querimoniae, et convicia iacta in Mustafam tamquam avarum, ac privatis solum commodis, posthabita militum cura, intentum. Augebat invidiam et indignationem clades sociorum toties sub infelici Mustafae ductu ingeminata.

29. Decemb. duo Cursores Constantinopolin venerunt, affirmantes, Persas ingenti numero in Syruan reversos, proeliumque cum Turcis gessisse. His Caytam Bassam cum aliquot milibus succurrisse quidem, sed in pugna cecidisse. Mature quoque adventasse Tatarhani copias, sine quarum subsidio parum abfuerit, quin ad unum omnes trucidati, ipsaque urbs in manus Persarum redacta rursum fuisset. Osman Bassan [perhaps: Bassam] in periculis haud levibus constitutum viriliter

---

page 191, image: s207

se hosti opposuisse, dum suppetiae secutae sint.

Eo in praelio ultra 10 milia occubuisse, victoria penes Persas stante. Captus fuit Persa quidam Sulagk Hussaim, qui ad Mehemetem Bassam perductus indicavit, cladem utrinque fuisse exaequatam, licet postea secus compertum sit.

Rebus ita vertentibus nova edictio facta est in Asia minore et Caramania, olim Cilicia, evocatique sunt subito 8 Sangiacbegi (qui sub se habent tum equestres tum pedestres copias, nostris aequiparandi Comitibus) Imperator quoque, 300 tormenta, a falconibus denominata, pariterque argenti vim magnam subministrat. Persa nec ipse rerum gerendarum immemor, copias indies adauget, et quantumvis sera iam hieme 80 circiter milia cogit. Cumque Tartari ingenti multitudine sese Turcis coniunxissent, proelium utrinque acerrimum [correction of the transcriber; in the print acerimum] fuit commissum, in quo 30.milia Tartarorum ac Turcorum trucidata perhibebantur, capto ipsorum duce, fratre ipsius Regis. Osman Bassa infelicem expertus pugnam fuga sibi consulit, avectis secum quibusdam tormentis, et ad Georgianum quendam Schemhali dictum, qui paulo ante ad Turcam cum aliis defecerat,

---

page 192, image: s208

confugit, cuius filiam in uxorem postea duxit: hinc exigua cum suorum manu ad Demircapi sive portas ferreas, in angustiis Caucasi montis sitas, sese confert. Ea victoria potiti Persae provinciam Syruan integram receperunt, urbemque tum opibus tum munitionibus instructissimam diripuerunt, ac propugnacula a Mustafa exstrui coepta destruxerunt, murisque nudatam toto deinceps belli tempore, retinuerunt et adhuc tenent. Turci quidem eam cladem extenuare sunt conati, sed pluribus indiciis atque nuntiis eam haud vulgarem fuisse constat.

Utque hoc primo belli anno plura, sequentibus rarissima proelia et conflictus contigerunt: ita Turcorum clades in universum 70 fere milia aequasse, tam eorum qui in proeliis, quam qui fame perierunt: Persa ultra 25 milia ad summum non amisisse perhibetur.

Anno sequenti 79. Turcarum Imp. omnibus viribus redintegraturus istud bellum, per Asiam et Graeciam totumque tractum ad Albam usque Graecam sub veris initium severa cum interminatione Beglerbegis, Bassis, ac Sangiacbegis edicit, ut copias mature cogant atque educant: et divulgatum est aliquoties, fierique visa praeparatio,

---

page 193, image: s209

ipsummet Imp. egressurum: quod tamen animandi causa potius atque alacriores reddendi Turcos ad sequendum bellum admodum odiosum, fiebat. Quo edicto exciti Bassae quoque Hungarici, Budensis praesertim et Temes Warensis [perhaps: Wariensis], haud exiguas copias instruxerunt. Allatae fuerunt etiam literae Beglerbegi Wanensis, quae tum proelii superioris, tum captae urbis Syruan narrationem antea commemoratam continebant. eodem tempore Weywodis Moldaviae ac Walachiae iniunctum fuit, ut frumenti iustam quantitatem subministrarent, per Pontum Euxinum in partes illas transportandam. Tartarhan quoque per literas requiritur, ut exercitum quam ocissime rursum conscribat, mittunturque ipsi duo acinaces ingentes ingentis pretii, cum aliis nonnullis muneribus. 9 Martii 4000 Spahi sive equites, ac 5 milia Ianizarorum Constantinopoli de novo mittuntur: eodemque tempore Beglerbegus Damasci, filius Mehemetis Bassae copias sibi subiectas educit. Triremes quoque plures in Ponto Euxino et Morea (olim Peloponneso) ad eundem finem instruuntur.

Tantum apparatum dum Turca moliretur, Persa quidem de mediis in eundae pacis cogitare coepit, quam nec Turca aversatus

---

page 194, image: s210

fuisset, nisi ea utrinque aemulation et auctoritatis tuendae ratio exstitisset, qua neuter pacis petendae manifestus voluit esse auctor, ne alteri cedere videretur. Itaque bellum denuo instauratur. Captivitate fratris sui intellecta rex Tartarorum, de eo liberando cum Persa agit: cui hic respondit, ita demum illud futurum, si pacem Turcarum Imperatori aequis conditionibus persuaserit. Sed obiit ille postea in captivitate: qua de causa Tartarus tum iussu Murathis, tum quod fratrem ulcisci vellet, denuo expeditionem suscipit, adiutus ab Imp. subsidiis haud mediocribus.

Nam et militem, et pannorum quantitatem haud exiguam, cupri quoque centenarios 100, argenti clitellas 50 ex reditibus Cairensibus sive Aegyptiis accepit. Ipsi Regi donata est materia vestiaria ex aureo et argenteo texto, serico et holoserico, nec non acinaces pretiosissimi.

Transportata item fuerunt arma omnis generis et tormenta per Pontum Euxinum, mandatumque Regi, ut aut ipse, aut praecipuus quidam Tartarorum exercitum duceret.

Aprili mense rumor ubique spargebatur, coactis a Persa ex omni suo regno ingentes

---

page 195, image: s211

copias, easque confinia iam tenere: ideoque Imp. rem ipsummet promoturum, et exercitui coram affuturum, quod praesentia ipsius tum plus animi suis, tum terroris hostibus esset allatura: Serioque deliberatum et pene conclusum fuit, ut saltem pedem e Thracia moveret, quasi in Caramaniam profecturus.

Arrectis itaque tunc omnium animis et auribus, proque tanto apparatu grandia ac miranda exspectantibus, insperata in exercitu de Mustafa diffidentia est exorta, quam inobedientia comitari solet: et agitata sunt consilia de obtruncando eo. Invidiam ei tantam conflavit avaritia nimia, uti superius dictum, et segnior commeatuum procuratio.

Persae igitur valido cum exercitu progressi urbem Tiflis antea Iur vocatam, et priore anno a Turcis captam, obsidione cingunt, adeoque coangustant, ut obsessi commeatuum omnium penuria ad mactandos mulos, equos et canes adigerentur: parumque abfuit, quin urbs in extremis iam periculis constituta caperetur, nisi Damasci Beglerbegus tandem succurrisset, qui conflictu excitato Persas repulit, et obsessos victualibus refecit.

Eodem tempore Murathes ad omnes

---

page 196, image: s212

Europae Bassas literas emittit, quibus eos ad arma, equos et camelos submittendos exhortatur: idque magis terrendorum Persarum causa, effectu haud secuto.

Interim Ochiali sive Ulutschali Bassa, Praefectus maris et classis regiae, iuxta mandatum Regis classem omnibus modis instruit, tormentis, trabibus ligneis, aliisque ad aedificandum necessariis praemittens per Pontum 6 triremes et mahonam sive navimgrandem unam: quas ipse 17 Maii cum aliis 50 triremibus subsequitur. Similiter ceteri Beglerbegi asiatici, Sangiacbegi et Spahi ad bellum eodem tempore exeunt.

Diximus antea plures esse regulos Georgianorum, et plerosque a partibus Persicis. Ceterum vidua quaedam erat praedives, quae Turcorum insultibus ac direptionibus cum suis exposita variis damnis afficiebatur. Ideo de securitate sibi prospectura, duos quos habebat filios ad Murathem ablegat rogatum, ut aequis conditionibus ipsa cum suis in tutelam reciperetur. Turca non aversatus petitionem istam, benevole fratres excipit: quorum alter postea pollicitationibus inductus, nomine Manug Schachbeg ad Turcicam fidem transiit, seque circumcidi fecit, in cuius gratiam Imp. 25. Iun. sollenne festum

---

page 197, image: s213

instituit, ac spectacula festiva celebrari iussit, in Hippodromo sive Atmedam. Factus hic est Beglerbegus suae ditionis, filiumque Imperatori obtulit, qui cum in aulam deduceretur puer adhuc, lacrimas fudit. Hinc ambo fratres 15. Iul. domum versus abierunt: et dicitur minor Guarquoratbeg [correction of the transcriber; in the print Guarquorat beg] in itinere ab apostata veneno sublatus.

Interim Mustafa Bassa versus Cars progreditur, milite illud atque aliis munitionibus instructurus, summa quidem cum Persarum indignatione, sed nullo resistendi conatu.

Ochiali feliciter confecto cursu suo per pontum Euxinum, tempestuosum alioquin et importunum, castellum quoddam inter Mengrellios (qui sunt Colchi) et Georgianos aedificare coepit magno sumptu, quod hostes paulo post fugatis Turcis destruxerunt. Cumque id denuo restauraturus esset, Persae supervenientes a proposito ipsum magna data strage secundo cohibuerunt.

Mense demum Septembri Mustafa Bassa aedificationem arcis Cars, quiescentibus omnino Persis, summa cum admiratione perfecit.

Eodem mense Tartaricae copiae Turcis coniunctae sunt ad portas ferreas, duce Osman

---

page 198, image: s214

Bassa, sed eas nihil memorabile gessisse constat. Exporta est autem in castris Mustafae lues pestifera et summa annonae caritas: ob quam ipse Amasiam in Lycaonia, hibernandi ibidem causa, literis Imperatoris fuit avocatus. Substitit tamen ea hieme in Arsrom, non stipatus pluribus quam 10 milibus, reliquo exercitu ob famem, pestem atque instantem hiemem dilapso, Beglerbegi similiter, quotquot in expeditione fuerant, domum infectis rebus redierunt. Persa a Casmin (quae altera est et penitior regia) Taurisum versus proficiscitur, et de abitu Turcorum certior factus in ipsorum ditionem excurrit, praedaque parta haud exigua retrocedens milites suos itidem dimittit.

Murathes cognita excursione illa, veritus ne ulterius Persa grassaretur, continuo Mustafam per literas hortatur, ut cum omni, quantum cogere posset, exercitu confinia repetat. Verum is ob discessum Persarum sese continuit, et ut maxime progredi voluisset, milites oboedientiam detrectarunt: Ideoque paulo post Constantinopolin revocatur, inque eius locum subrogatur Sinam Bassa cum mandatis, ut primo statim vere sese ad expeditionem paret.

Tartari cum aliquamdiu ad portas ferreas

---

page 199, image: s215

substitissent, tandem sub ani finem pluribus suorum amissis intra fines revertuntur.

Osman Bassa socerum Schemhalus [note of the transcriber: 'Schemhalus' was corrected to 'Schemhaly' by a reader.], a quo in fuga Syruanensi hospitio exceptus ac servatus, generque ascitus fuerat, interimi facit.

Mustafa semel atque iterum avocatus, cum haud dubiis signis iram Regis, conflatumque ex delatione militum odium praesentisceret, perculsus quoque conscientia venditorum aere praecipuorum munerum, (nam tanta est eiusmodi supremi ducis auctoritas, ut Vezirios etiam sive Purpuratos creare possit) moram consulto trahit, et veritus insidias quam optime sese munit. Mittitur itaque, Capitschi Kyheia, qui est Cubiculariorum praefectus, cum aliis 15 Capitschilar, duabus instructus literis, quarum alterae ipsi Mustafae pro occasione eius suffocandi erant offerendae: alterae mandatum ac voluntatem Imperatoris ea de re continebant, ne qua vis sicariis forte inferretur. Castra nactus ille Praesectus, cum ea essent tripartita, ab uno ad aliud ablegatur. Tandem cum colloquium Mustafae serio flagitaret, ad intervallum fuit admissus, dispositis undique custodibus armatis, cum Mustafae haud dubie suboleret, quid istud sibi vellet. Ille exsequendi

---

page 200, image: s216

facinoris occasione privatus literas offerri fecit, quibus Defterdarum et Nyschangi, id est, thesaurarium et Cancellarium ipsius Mustafae sibi tradi consignarique petebatur. Mustafa varia quaerens effugia et excusationes, cum contra non auderet, cos hac conditione se dediturum promittit, si de vitae incolumitate ipsis caveatur. Atque ita ambo isti Constantinopolin abducuntur, et in castrum 7 turrium coniciuntur, deque omnibus Mustafae factis severe examinantur [correction of the corrected by hand; in the print examinante].

Hos tamen Mustafa, 9. April Byzantium ingressus, ac Imperatori nonnihil reconciliatus, deinceps liberavit. Plures dies in urbe moratus ipse a colloquio Imperatoris arcebatur, dubia omnino spe reconciliationis: sed largitionibus immensis gratiam aliquam sibi tandem mercatus est.

25. Aprilis Sinam Bassa designatus in locum Mustafae belli dux Imperatori valedixit, ab eoque accinctus acinace pretiosissimo, acceptis quoque vexillo praetorio et equis lectissimis, in Asiam traicit, sollenni pompa tum aulicorum, tum triremium ac navium in portu dispositarum, tormentaque certatim displodentium decoratus. Fama erat contra Georgianos hunc principaliter moturum: cui per iter Asiaticae copiae

---

page 201, image: s217

hunc inde affluxerunt. Tartarus quoque de novo militem susidiarium armavit.

Sinam itaque delatus ad confinia, cum habito circa Arsrom delectu plurimos ad eam militiam conscriptos desideraret, apud Sultanum conqueritur, qui subito quodam die Aiac typhan indixit, hoc est, consilium pedestre, idque in area Palatina, inter arcem regiam et templum S. Sophiae intercedente. Rara sunt eiusmodi consilia et tumultuaria, nec nisi ardua aliqua necessitate urgente instituuntur. Tractatum in eo fuit de persequendo bello, et de illis qui expeditionem subterfugerant, carcere mulctandis [reg: multandis].

4. Augusti Legatus Persicus Musuhali nomine, cum 17 ministris adventavit, magnaque cum pompa exceptus fuit.

6. Mustafa obiit, cum biduo ante in morbum incidisset, contractum ex esu nimio melonum, ac superingesta aqua saccarea [reg: saccaria], quam Scherbeth vocant: quamvis alii ipsum sibi mortem nescio quo modo conscivisse, metu imminentis supplicii, quod ex accusatione Persae ob suppressos aliquot legatos metuebat, suspicati fuerint. Imperator mor tuo ipso universa eius bona confiscavit, ac in arcem devehi iussit, relicta nepotibus necdum adultis qualicumque portione, quos in

---

page 202, image: s218

aulam postea recepit. Dicitur hic idem Mustafa Selymi iussu (quem in iuventute erudierat) dum ageret Beglerbegum Cairi sive Aegypti, obtruncandus fuisse: quod tamen per indicia praemonitus similiter evitavit. Nota est eius, quam capta Cypro exercuit, perfidia et crudelitas in Bragadinum aliosque Christianos plusquam barbarica.

6. Die eiusdem mensis Imp. superioribus diebus venatum quasi egressus, cum universa aula in gratiam legati Persici urbem sollenniter ingreditur. Moris est enim Sultanis, ut legatis exterorum regum cum pompa sese spectandos exhibeant. Comitatus fuit ingens et splendide decoratus armisque instructus, equitum quidem milia quinque, tam praecise, ut nec deesse quisquam nec superesse eo ex numero deprehenderetur. Pedites, praesertim Ianizari, Solagki, et Asapi, cum inordinate ac gregatim incedant, exacte numerari non potuerunt. Hi ad 7. milia fuerunt aestimati, omnesque decore vestiti. Atque hic erat cernere silvam quasi plumarum et alarum aquilinarum, quas pileis gestare, speculis in sertis, solent. Equites magna ex parte amicti fuerunt aureis textis, et ipsorum equi, elegantiores alioquin et exquisiti, phaleris et ornatu equestri. Turcis

---

page 203, image: s219

usitato splendidissimi: praesertim vero regii, qui proxime ante Imp. ducuntur, dici vix potest, quanto pretiosorum lapidum, gemmarum et auri apparatu nituerint. Magna quoque canum vis tum Molossorum tum aliorum venaticorum ducebatur. Nec ineleganter circumpedes incedebant, gestantes pileos pyramidales argenteos tenuis laminae deauratos, inde satellites, arcubus et pharetris instructi. Imperator ipse placido nuto omnes tam Turcos, quam Graecos et Hebraeos salutabat. Ornatus equi erat admirabilis ac splendidissimus. Ipsi stapedes latiores ex solido auro, uti perhibent, confecti variis gemmis inserti, ut de unione in usitatae magnitudinis, qualis a fronte equi dependet, defreno, monili antilena gemmatis, ephippio deaurato, strato margaritis conserto nihil dicam. A tergo sequebantur pueri nobiles et equites cataphracti bis mille centum, apparatu certe magnifico. Claudebant hunc triumphum 12 Croati et Hungari captivi, tribus curribus impositi, quorum unus tympanum pulsabat. Sed neque hoc praetereundum, durante hac pompa 300 fere captivos, quorum aliqui fuerunt Imperatoris, maior vero pars Ochiali praefecti classis regiae, qui et ipse pompae intererat,

---

page 204, image: s220

fugam dudum animo concepta, navi quadam biremi arripuisse: quos Ochiali statim instructa navi praetoria aliaque trireme in Archipelago longe persecutus, octavo die post re infecta domum rediit.

17. Eiusdem mensis Legatus Persicus in aulam deducitur, Sultanoque literas Regis sui ac munera offert, duos Coranos elegantissime scriptos, 9 sacculos plenos gemmarum rudium, et aliquot tapetes Persici operis.

Causa legationis haec erat, ut pacis tractation cum Turca institueretur, quo tandem miserae plebi, caedibus ab bello tam diuturno vexatae atque exhaustae parcatur, praesertim cum unum utrinque Deum, eundemque ipsius Apostolum sive nuntium colant, ac ut vires suas pro asserenda sua religione in Christianos sive infideles convertant atque exerceant. Haud ingrata fuit Turcae ea petitio, iamdudum eius belli pertaeso, planeque sperabatur, ac tantum non affirmabatur certa pacis conclusio: ideoque magno in honore habitus fuit legatus, et a primoribus Bassis frequenter ad convivia, istic alioqui rariora, invitatus. Sed tota sanciendae pacis ratio ibi potissimum impingebat, quod Turca provinciam Syruan sub initium huius belli a se captam, et quaecumque pede contigisset

---

page 205, image: s221

suo, semelque tenuisset, restitui sibi peteret: legatus constanter id recusaret, dicens neque id sein mandatis habere, neque Regem suum sua quidem sententia hisce conditionibus assensurum. Atque ita Turca spe frustratus legatum dimittit 17 Septem. cum literis, quibus eandem petitionem apud Persam unice urgebat. Is domum versus tendens, a Sinam Bassa aliquamdiu detinetur, et in vinculis quidem, tamquam is qui Sultanum vana spe pacis fraudulenter lactarit. Ex itinere duo eius ministri Constantinopolin reversi fidem Turcicam susceperunt.

Eodem tempore Sinam Bassa, nulla dum re hoc in bello praeclare gesta, versus Georgianorum ditionem progreditur, quib. [abbr.: quibus] occurrentibus acer confictus fuit editus, ex quo infignem [perhaps: insignem] cladem Turci acceperunt: quod ipsum literis cuiusdam, qui interfuit, et fama confirmatum est.

Mittebantur tum ex urbe 30 Reys, qui sunt Capitanei navium, 30 architecti, ac totidem Odobassi cum mandatis, ut triremes aedificarent in mari Caspio, destinata ad hoc materia lignaria aliisque necessariis: cuius rei effectus necdum apparuit. Sinam pertaesus huius belli domum redire desiderabat, ac literis apud Sultanum sese insinuabat, pacemque

---

page 206, image: s222

quibus poterat modis persuadere conabatur. Nam ex supremo Veziriatu, qui ex morte Ahmatis Bassae ad ipsum devolutus erat, plus sibi honorum, opum ac quietis pollicebatur. E castris eius plurimi cogente inedia discedebant.

Persae sub autumnum rursus obsident urbem Tiflis, haud dubia spe eius capiendae. sed Beglerbegus Damasci denuo eos, quemadmodum superiore anno, cruento conflictu deiecit ac repulit.

Hieme ista novi rumores spargebantur de redintegranda expeditione, mittendoque Aga seu Praefecto Ianizarorum. Ac missi sunt 13. Aprilis anni 81. per Pontum 1500 Chulcardachlar, uti vocantur: delectique fuerunt Ianizari, qui terra sequerentur: et hi passim equos a rusticis coegerunt, quos iterum, suspensa expeditione illa propter [correction of the transcriber; in the print propte1] extremam in confiniis annonae penuriam, militumque omnium fere ad hoc bellum tantum non cogendorum animos prorsus invitos ac alienos dimiserunt. Itaque bellum hoc anno quasi conquievit, et Sinam Bassa relictis confiniis Byzantium ea aestate rediens supremum Veziriatus officium ingreditur.

Ineunte vere anni 82. rursum naves aliquot

---

page 207, image: s223

victualibus oneratae, et per Pontum ad confinia sunt transmissae.

29. Martii Legatus Persicus cum trecentorum ferme comitatu, ad condecorandum festum Circumcisionis, a Murathe in honorem filii institutum, Byzantium appulit. Cui extra Scutarium Beglerbegus Graeciae, aliique aulici numeroso cum equitatu, Praefectus regiae classis cum 25 triremibus eleganter instructis obviam processerunt: in littore vero Constantinopoleos Aga Ianizarorum, Odo et Capitschi Bassi, cum tribus suorum milibus eum praestolati ad hospitium decenter deduxerunt.

Et quamvis praesente iam Legato pacis tractandae atque ineundae spes esset, tamen Imp. maioris securitatis atque auctoritatis gratia triremes aliquot milite imposito emisit, cum non ita pridem 4 quoque Czauschos ad Persam ablegasset, quibus tamen cum mandatis, non satis constat.

Interim festum Circumcisionis, praesentibus legatis praecipuorum orbis principum eo invitatorum instituitur, fitque eius initium 2. Iun. exstructis in Hippodromo sive Atmedam stationibus sive pergulis pro Imperatore, filio et gynaeceo [reg: gynecaeo] ipsius, nec non legatis exteris ac primoribus Turcarum, duravitque

---

page 208, image: s224

illud 50 dies continuos. Quo tempore non solum Veziriis Bassis, Beglerbego Graeciae, Praefecto Ianizarorum et classis regiae cum suis ministris, Czauschis atque Spahis: sed et legatis, quos Sinam Bassa Sultani iussu, oblatis varii generis animalibus ac figuris e mero saccaro confectis, sollenniter invitavit, et horum ministris, adeoque multitudini plebis epulum quottidie fuit appositum, totaque Hippodromi area cibis consita. Ludi quoque ac spectacula omnis generis, pleraque inusitata ac mirabilia fuerunt exhibita, ita ut infinita prope ariolorum, funambulorum, praestigiatorum, pugilum, saltatorum, athletarum, musicorum ac aliorum, quiduis ridicule, iocose aut scurriliter quoque agentium sive conantium, confluxerit colluvies.

Filius Regius Sultan Mehemet, aetatis suae annum decimum septimum ingrediens a Mehemete ultimo Vezirio, Imperatoris quondam tonsore, 7. Iun. seorsim, adhibitis usitatis caerimoniis circumciditur.

Tantus in eo festo luxus atque ostentatio fuit usurpata, ut Imp. ac filius congregata plebe saepius nummos, et patellas argenteas ternis vicibus quadragenas aut quinquagenas manu sparserint: quo concursu plerumque

---

page 209, image: s225

aliqui fuerunt oppressi. Breviter, inusitatae miraeque festivitates ac spectacula cursus equestris et pedestris, ludicrorum conflictuum, iaculandi, castra oppugnandi, committendi canes ursis aprisue, mittendi ignes volatiles, salientium aquarum, ferarum, Musicae, comoediarum, tripudiorum et ex diebus illis conspecta sunt, ita ut simile festum neque apud Turcos unquam, neque alibi celebratum sit.

Contigit interim, ut Persae Turcos omnium rerum securos ex insidiis obruerent, ac stragem darent ad 4 milia vulgo aestimatam. Quo comperto Murathes vehementer commotus non solum stationem pro Legato exstructam destrui, sed et intra hospitium occludi eum iussit: cui postea, grassante horrendum in modum peste, plures centum ministris obierunt.

Paulo post tres Persae haud vulgaris conditionis ad Turcas transfugerunt, quorum unus fuit ille Musuhali, qui anno 80 legatum egerat.

Novissimum est, quo narrationem hanc concludo, quod Persae rursum ex improviso adorti Turcas, non modo 20 circiter milia trucidarunt: sed urbem quoque Tiflis, ac totam regionem circumiacentem recepisse

---

page 210, image: s226

perhibentur. Cuius victoriae non minimam causam fuisse aiunt Mehemetum Georgianum, quem antea a matre Constantinopolin amandatum fidem Turcicam suscepisse dixi. Hic cum odium Imperatoris, nescio quibus ex causis incurrisset, sentiens sibi tendi insidias, ad Persas magna cum Turcorum manu transfugit, hisque opportunam invadendi Turcos rationem ostendit, et ipse opem haud exiguam praestitit. De qua clade conquestus postea apud Imp. Osman Bassa gravi culpa Sinam gravavit, qui bellum hoc, etiamnum supremus dux, segniter administraverit, atque inde domum reversus submittendorum auxiliorum vana spe saepius ipsum lactaverit. Quo modo gravi invidia ac suspicione oneratus Sinam, omnem operam virilem, et in persequendo hoc bello fidem ac feruorem Imperatori defert: sed frustra. Hic enim vehementi concepta ira ilico hominem ab officio removit, parumque abfuit, quin eum obtruncari faceret. Itaque homo omnium insolentissimus, ac Christiani nominis osor acerrimus fugit, cuius bona amplissima confiscata sunt, eiusque in locum surrogatus Siausch Bassa, natione Hungarus, ac nobilis in pueritia captus, vir sedatus

---

page 211, image: s227

ac minime tetricus. Faxit Deus Opt. Max. ut gentes illae Mahometicae infestioribus ac funestis armis tam exteris quam intestinis concurrant: ea vero quae in orbe Christiano tum flagrant, tum metuenda videntur incendia clementer restinguantur ac comprimantur: idque ad nominis sui gloriam, tranquillitatem publicam, nostramque omnium salutem.

FINIS.