STRATOCLES, SIVE BELLUM.

STRATOCLES discip. EUBULUS Praecept.

S. Vidi ego, et audivi, et lectitavi saepius
Varia cruciamenta doloresque maxumos,
Quos in maleficos solet expendere carnifex.
Verum hercle verum, haud est talis molestia,
Nullus eculeus, catasta nulla, nulla crux,
Nullum tormentum Phalaridis, aut Mezentii
Cum studiosorum poenis conferri potest.

Illi demum mortales sunt miserrimi,
Illi omnium miserorum sunt miserrimi,
Nec ulla est gens in toto orbe aerumnosior.
Paucis annis fit sutor, sartor optimus,
Lanius, pistor, pastor, fictor, lictor, cocus,
Figulus, faber, piscator, carbonarius,
Usurarius, olearius, vitrearius,
Fullo, canicida, interpellator, pellio:
Isti, inquam, clari artifices evadunt brevi.
Nobis ante obitum doctis fieri non licet.
Mors quando adveniens sera pulsat ostium
Tunc primum aspicimus, sed procul sapientiam.
Natura nobis tunc noverca dicitur.
Sescentos, credo, annos largiri debuit,
Quibus literati bonas horas male perderent.
Fluxerunt anni plus, opinor, quindecim,
Cum me pater applicavit ad istas literas,
Ex illo discendo minus quam nihil scio.
O rem iocosam, et ridiculariam affatim.
Quadam in schola sedisse quendam praedicant
Lapideum auditorem toto septennio.
Ego sum,
[Gap: Greek text]
Ut valide trivi asserem?
Orbilius noster valde plagosus homo erat,
Meum saepe in ruborem mihi corium dedit,
Saepe haud sedere quivi prae vicibus.
Ita puerile scinditur corpusculum.
Omnes parietes fletu et flagris personant.

Ecce studiorum bellissima primordia.
Grammaticam quid deinde sequitur? Poetica.
Ista Poetica nihil est sacratius.
Montes et fontes, Musas et Apollinem
Colunt poetae: hinc versus tam dulces fluunt.
Quingenta carminum illis genera, Dii boni.
Mendaciorum quas appellant fabulas,
Trecenta plaustra. Troporum dena millia.
Ineptiarum numerus infinitus est.
Hic etiam fuit haerendum multo tempore,
In Herculeis laboribus, et Atlanticis.
Domina Calliope, quam esse narrant virginem
(Si virgo est, quae Linumque Rhesumque peperit)
Quamuis rogata, si memini, plus millies,
Favere non vult. Nec favebo illi amplius:
Immo medium digitum mulieri porrigam.
Rhetor etiam fui totum quadriennium.
Quid didici? accipite uno verbo, nihil, nihil.
Exordiorum ibi aspexi ingentem struem,
Epilogorum innumerabiles ibi numeros.
Brevi complectar cetera. Et Logicus fui,
Soloecismos pro syllogismis condidi.
Quid tum? quasi hunc morem primus introduxerim,
Nunc sum philosophus amplius sexennium.
(Vos supputate si annos retuli quindecim)
Hoc me studium quam miseris vexavit modis?

Quos peperit singultus, et quot suspiria?
Ut crebras misero saepe excivit lacrymas?
Produxi ad multam noctem saepe vigilias,
Et incenatus discessi saepe cubitum.
Legi, relegi paginam unam centies,
Non rem magis exsculpsi, quam ex pumicibus aquam,
Ut Aristoteli isti mala cadant quam plurima,
Qui noluit a nobis sua scripta intelligi.
Ne vivam, si homini illi non effoderem oculos,
Siquidem ipse mihi effodit prope cerebrum.
Nihil est sapientibus istis insipientius,
Qui cum ventosi nosse iactent omnia,
Divina, humana, supera, media, et infima,
Nondum sciunt quoties me verberaverit
Meus parens, quando in ludum ire nolui.
Quis exstiterit stultorum primus, nesciunt.
Dentes quot habeant, nisi numeraverint, nesciunt.
Haec et alia mecum plura cum considero,
Literarum studiis nil videtur vanius,
Morosius, crudelius, inhumanius.
Vires debilitant, sucum membris detrahunt,
Pallorem inducunt vultibus, ut cadaverum,
Capitis dolorem, tussim, maciem, atque scabiem,
Morbos perennes, extremam ignorantiam.
Deinde parentes ad paupertatem protrahunt,
Quia sustentantur intolerandis sumptibus,

At publicae rei nec hilum commodant,
Quae non libris, potius armis defenditur.
Nunc ergo hoc mihi visum est factu longe optimum,
Studiis istis ut ego remittam nuntium,
Ac recte militatum proficiscar aliquo:
Nam hic vitam perdo, gloriam, et pecuniam.
Hoc facere certum est, ita me amabunt caelites.
Vade liber pessime, alium tibi quaere dominum:
Si rebitas ad me, in latrinis faxo iaceas.
At at, quaenam haec barba est, quae istinc prodit foras?
Praeceptor est. Scio probe quid sibi velit:
Etsi quid ipse acturus sit, nec dum sciat.
Frequenter abesse a ludo sollenne est meum,
Atque in caupona perpotare ad vesperam,
Ut ho die diligentes discipuli solent.
Ea causa me quaesitum processit domo.
Mirabitur, de bello quando audiverit.
E. Salvus sis Stratocle. S. Et tu per me salvus sies.
E. Quid solus hic tecum es locutus tam diu?
Ubi nam vagatus continuos dies novem?
Quid molitus? cur non dedisti mihi operam?
Responde, quid taces? S. Edictabo tibi
Quod res est, ut sciens sis, quam planissime.
Non iam discere lubet, bellare lubet magis,
Rotare enses, telis et ferro ludere.

Satisne latine dictum? ecquid me intelligis?
E. Propemodum Stratocle. Pro deum atque hominum fidem
Quid audio? S. Quod verum est. E. verum? S. verissimum.
E. Dormitas adolescens, loqueris per somnium.
S. Non sum in schola: vigilo, et vigilans fabulor.
E. Id est quod puto, te mihi narrare fabulam.
S. Quod ipsus facit, omnes facere hoc existimat:
Dies et annos fabulatur fabulas.
Rem dixi Eubule, si credis, credas, licet.
Si non credideris, ego credam, nil te moror.
E. Ergone tu in bellum? S. Certe. E. quid monstri tu alis?
Quasi hic ad te tumulandum humus non suppetat.
Canibus et volucribus vis dare conuivium?
Refer sine fuco, mi Stratocle, quid cogites.
Pugnamne. S. Pugnam. E. caedes? S. caedes? E. vulnera?
S. Vulnera. E. iamne igitur penitus statuisti mori?
S. Videte ut mortem pertimescant philo sophi.
Mori non equidem statui, sed viriliter
Stare in acie, ac hostilem elicere sanguinem,
Et hac multos dextra sub Orcum mittere.
E. Quam inuiti credimus, quod factum nolumus.
Dic age. Tu literas deserere fixum habes?

S. Habeo. E. Tu castra tendis, et Martem sequi?
S. Ita, ita, ita: hem quoties, iam sum confessus tibi?
E. Sanusne es? S. sanissimus. An ad bella veniunt
Etiam aegroti? E. Haud istuc rogo. S. Dic quid roges.
E. Sanusne mentis es? S. Apage sis, qui me tuis
Insanum verbis concinnare postulas.
Fui insanus, qui aetatem egi in literis.
Quod stulte feci, nunc sapienter corrigo.
Sapio, quamquam [(transcriber); sic: quamquaus] sero, et reduco calculum.
E. O Stratocle, o Stratocle ausculta paulisper tuum
Praeceptorem, qui fidus tibi semper fuit,
Quite dilexit ceu germanum filium.
S. Quecunque animus fert loquere, promptus audiam.
E. Primum omnium labores cur perdas tuos
Tot annis positos in praeclaris artibus?
Praesertim cum non medio cres effeceris
Progressus, idque nostro testimonio,
Quibus per philosophiam nec mentiri integrum est,
Nec palpari aliquem, ut est moris adulantium.
Subita consilia raro sunt faelicia.
Cur istuc aures est praeteruectum tuas,
Quod vulgus iactare solet in proverbio?
Tria esse, quae deliberanda sint diu:
Profiteri monachum, ducere uxorem domum,
Et quod praecipuum, militiae nomen dare.
Nunc te, mi Stratocle, per tuum genium obsecro,

Ut de re tam ardua amplius deliberes.
Noli exspectare dum te eventus monuerit.
Euentus namque stultorum magister est.
Despice paulum, quot incommoda Mars afferat.
Principio quod erat libertatis proprium,
Id funditus sublatum est: vivere ut velis.
Ducum imperia pro lego habenda sunt tibi.
Pugnare vis, manere te in castris iubent.
Excedere praelio cupis, pergere iubent.
Exuvias et spolia vis legere, illi vetant.
Nisi oboedias, repente suffigunt cruci.
Vitam hominis atque belluae iuxta aestimant.
Excubiae sunt agendae in noctes singulas,
Vivendum ex rapto, esuries patienda et sitis,
Bibendum flumen turbidum, et panis niger
Vorandus, ipso ferro et chalybe durior.
Longissima pedibus conficienda itinera.
Menses in multos non dabitur stipendium:
Nec minus eo laboris imperabitur.
In tergo etiam numismata cudentur tuo.
Ecquid probatam ducis hanc pecuniam?
s. Verbera gratis ego inveniam quam facillime.
E. Quid de squalore dicam, quid de sordibus?
Quid de vermiculis, imo de pediculis?
Quorum cateruas densas milites alunt.
Tonsoribus haud utuntur, tondent mutuum
Pulcherrime: namque enses sunt novaculae,

Quibus abradunt cum crinibus totum caput.
Crebro item e venis mittunt putrem sanguinem.
Sed (quod parum salutiferum medici canunt)
Venas recludunt, et resecant multas simul.
S. Tales chirurgos numquam ego mihi optaverim.
E. Heu quantos aestus, quam atrox frigus sustinent?
Pro delicatis pellibus arma horrida gerunt,
Arma aenea, et ipso pondere quam gravissima.
Sub aetheris axe nudo quid non perferunt?
Omnes molestias, omnes iniurias,
Pluvias, nives, tonitrua, nimbos, grandines,
Fulgura, fulmina, ventos, procellas, turbines.
Iam quoties morbi grassantur in exercitum?
Quam saepe castra inuadit pestilentia?
Adhaec in bello pro quantum casus valet?
Communis Mars, bellorum incertus exitus.
Cadunt magnanimi, timidi sunt superstites.
Victorem quoties vis fortunae perculit,
Tergumque victis dare cogit improba?
Age vero, interfectis quisnam funus facit?
Ubi nam amicorum maesta comploratio?
Hoc siquidem non negligendum duxit Solon,
Vacare fletu qui non vult mortem suam.
Esto autem quis fiat redux in patriam,
Deum immortalem, quam deformatus redit?
Cicatricibus insignis horrendum in modum.
Plenus dorsus, pleni pedes, plenum caput,

Mutilata facies, amputatis auribus,
Praetruncatus nasus inhonesto vulnere.
Interea coniux alteri nupsit viro,
Aut quaestum facit prostituto corpore:
Nati vivunt aliena misericordia.
Si forte redeat illaesus membra omnia,
Contemnit populus omnis, et pro ignavo habet.
O quam exploratum succinit paroemia?
Bellum dulce est inexpertis. Dicas mihi,
Tune igitur nullum vis unquam bellum geri?
Vis nos inermes hostibus dare iugulum?
Minime volo: est quando bellum geri expedit,
Et vero debet: sed te, similes ac tui
Adolescentes, praestanti mactos indole,
Columina familiae, egregium decus urbium,
Hos, inquam, a castris abstinendos autumo.
Quapropter, Stratocle, si quis est precibus locus,
Muta consilium in melius, et hanc mentem exue.
Quod tibi suadeo, meo suaderem filio.
Fallit te sententia, non rectam instas viam.
S. Tua dicta, Eubule, nec tantillum me movent.
Ventis trado, coeptis nequeo desistere.
Sive mihi mens iniecta est haec divinitus:
Sive potius mea mihi cupido fit Deus,
Clare sonantem exaudio taratantaram,
Micantes cerno clypeos, et gladios truces.
Nobile facinus, certando vitam amittere:

Effeminatum in pluma, et in rosa emori.
Carebo sepulcro? nullo virtus indiget.
Et quisquis urnam non habet, hunc caelum tegit.
Tu cupiebas magnum me fieri philosophum,
Factus sum, vitam et mortem contemno pariter:
Opes irrideo: dura possum perpeti:
Amo patriam, cui consecro meum sanguinem.
Haec quicunque didicit, eruditus est satis,
Atque haud inutilis patriae civis alitur.
Quis autem est hominum, qui vivat sine legibus?
Qui plane nullius imperio sit subditus?
Malo imperare mihi fortissimum ducem
In castris, quam turpem domi socordiam.
Porro animosum numquam oderit dux militem:
Ignavum, ut tu discipulum, non potest pati.
Sitis, fames, paupertas, aestus, frigora,
Omnia virtutis isthaec instrumenta sunt.
Maior apud vos pediculorum messis est.
Etiam in mediis morbi vagantur urbibus,
Saevaque pestilitas civitates opprimit.
Nec vos ab omnibus exempti estis casibus.
Iam quod cicatricum bene completa facies
Deformis apparet tibi, quam ridiculus es?
Turpia dices monumenta fortitudinis?
Et te tantopere pulcher aspectus capit?
Mihi quidem ob vulnera crebra consutum caput,
Consutae malae, frons et nares denique,

Gratissimam videntur praeferre faciem.
Uxorem non duxi, non genui liberos,
Nihil timen dum interea, quid fiat domi.
Bellum est in votis, in bello mihi omnia.
Ad bellum currere mei gestiunt pedes.
E. Et ad haec dicturus quid tandem est senex pater?
Quid pia mater, cui tu unico es magis unicus?
Parentes ante obitum cur sic orbos facis?
Cur illis de te tam ingentes luctus cies?
Non me, putas, iratus obiurget pater?
Non a me repetat filium cum iurgio?
Non clamet? redde natum, redde liberos,
Quos fidei iam pridem commiseram tuae.
Quid contra fabor, mi Stratocle? arrogans fuit,
Superbus, confidens, proteruus, contumax,
Meos explosit monitus pertinaciter.
Amanter hominem collocutus, omnia
Tentavi, me miserum habuit ludibrio:
Non potuimus mentem expugnare ferream.
S. Facessant oro lamenta, et querimoniae:
Quamuis caelum ruat, non aliud statuero.
Ac iam iam, si parumper hic me manseris,
Reversus apparebo ornatu militis.
E. Nihil ago, exspectabo tamen, actutum redi.
Hodie experior, si quidquam expertus sum prius,
Ad veritatis ut bene collimet scopum,
Rebus qui scripsit geminis averti a bono

Iuventutem, imprudentia atque viribus.
Istis nam elati, audent bellum capessere:
Illa impediti, quod frugiferum est, non vident.
Nec admiratione est quidquam dignius
Adolescente in quo eluceat prudentia:
Facilius est coruum reperire candidum.
Qui stultos dixerit omnes, errabit parum.
Inde est quod sapiens sapienter sanxit Solon,
Ut ne iuvenes aliquem magistratum gerant,
Neu consiliis unquam adhibeantur publicis.
Aetas iuvenilis est inconstantis animi,
Levi momento huc illuc mox impellitur:
Et cum quovis flectatur non aegerrime,
In vitium, ut cera, flectitur facillime.
Innumeras voluit secum semper ineptias,
Noctu diuque continenter somniat.
De consequentibus malis, de funere,
Deque senectute nequit audire verbulum.
Omnes delicias, et voluptates amat.
Canibus et equis alendis gaudet maxime.
Festivis interest avide spectaculis.
Potat libenter, et bene ludit aleam.
Spernit Iunonem, spernit ipsam Palladem:
Ac Venerem multo pulchriorem iudicat.
Non etenim diligit valde sapientiam.
Nil est sollicita ut magnas sibi congerat opes.
Molles risus, et molles sermonum iocos,

Et strepitum citharae amplectitur supra modum.
Monitores aspernatur, et prorsus fugit.
Minatur damna, et exilium censoribus.
Iras et animum in fronte et ore gestitat.
Loquacula est, et tantum praebet, quantum habet.
Maioris non sunt uspiam spes et fides.
Credit iuventus multum, sperat omnia.
Suis amica nimium est laudatoribus.
Quicunque vero illius studia non colunt,
Cum huiusmodi nullam societatem coit.
Iniurias placato animo haud sciunt pati,
Eas quam possunt vindicant acerrime.
Inducere illos ad fraudem nullus labor:
In hora circum scribuntur vel centies.
Haec aetas postremo incerta, et multum est vaga,
Mutationibus subiecta plurimis,
Iamque huc propendet, iam illuc, iam alio respicit,
Nec quis adolescentis futurus exitus
Quis terminus, bonus an malus, dici potest. [Note: Explodit bombardulam]
S. Magister syllogismus hic dexter fuit
In posterum tales facturum spondeo. [Note: Educit pugionem.]
Haec maior propositio, isthaec erit minor, [Note: Educit gladium.]
Haec conclusio, quae rem consummatam dabit.
Dic mihi, Eubule, placet ne hic tibi ornatus novus?

Meo iudicio non fui venustior.
E. Meo iudicio non fuisti turpior.
Caligae sunt dissectae, dissectus calceus,
Dissectus thorax. Scin quid haec praesagiant?
S. Quidnam? E. Tuum corpus ita dissecabitur.
S. Non hercle, quin multos prius dissecuerim,
Et gladium hunc tepidis condiderim in pulmonibus.
E. Formido ne Mars iam nunc in lingua siet,
Postquam instabit conflictus, recidat in pedes,
Ac tu fugitor magnus fias pro milite.
S. Dii meliora. Eubule istuc noli edicere,
Quin immo victorem multarum gentium,
Opimis indutum spoliis, si dii adiuvant,
Visurus es aliquando Stratoclem. E scilicet,
Multis onustum vulneribus, et sceleribus
Ego videbo. Sed te per caput oro tuum,
Et quidquid in hac vita tibi est carissimum,
Te circumspice, saltemque ad punctum temporis
Prudentem cogitationem suscipe,
Mi Stratocle, ne tantum dolorem inusseris.
Parentibus, quorum perit solatium
Te amisso. Per Divos omnes quaeso, rogo,
Per caelum et terram te obtestor, ne feceris.
S. Hoc unum tibi negare cogor: cetera
Quae a me voles impetrare, feres ocius.
E. quonam ibis? sub quo duce facies stipendia?
S. In Gallias ibo ad Ligam, ut quidam vocant.

Navarraeos ego docebo arma ponere:
Scient quid sit Calvini regnum inducere.
E. Satis Thrasonice. S. nunc, quod reliquum est, vale,
Mi Praeceptor, mi custos, mi dulcis pater.
Nam si fuissem ex te natus, non potueras
Plus quam fecisti amore me amplexarier.
Multa in me constant fateor tua beneficia,
Quorum mihi memoriam nulla eripiet dies.
Quoad anima superabo mea, tui memor
Ero, mi Eubule: et te rogo quam maxime
Per bonitatem tuam, quam sensi crebrius,
Ut neglegentiam meam atque ignaviam,
Omnesque culpas condones humaniter.
E. Propemodum lacrymas tua verba excutiunt mihi,
Quando ingenuo ut adolescenti pulchrum est facis,
Agisque mihi tam liberales gratias.
Utinam hoc tuum exemplum sequantur ceteri:
Atque utinam in te merita mea augere liceat.
Quod quia non licet, age Stratocle, salue et vale:
Nam posthac utrum te visurus sim, ambigo.
S. Ego nihil ambigo. E. Deus te seruet. S. Vale.
Ille hinc abiit: volo ego mecum hic meditarier
Accurate, quo pacto me in acie geram,
Etenim imparatum sese hostibus opponere,
Si recte cogito, praesens periculum est.
Ad hunc ergo modum volo ensem stringere,
Ita pedem laevum, sic firmabo dexterum,

Immobilis consistam ut instar Herculis.
Petitiones sic vero aduersarias
Eludam. Ita hostes caesim summis viribus,
Lacertis retrorsum ductis rite feriam,
Eosdem punctim tali tetigero impetu,
Ensem per costas exigens saevissimum.
Multorum viscera hoc ferrum rimabitur,
Unde cerebrum fluet atro mistum sanguine.
Nonnullis digitos, aliis ceruices metam,
Atque his ut caules detruncabo brachia.
Claudos efficiam caeso quosdam poplite.
Cadentum gemitus aurea tangent sidera.
Sed unum paene oblitus sum, quod maximum est,
Et quam quiduis aliud mage necessarium.
Quo pacto vortar in fugam? sic aestimo.
Parum scite curro: non est opus modo:
Quando erit opus, pedibus alas dabit timor.
Sed antequam urbe excedo, sodales mihi mei
Salutandi sunt, et complectendi ultimum.
Quid enim si sese monitis impulsus meis
Addat socium unus et alter ad rem bellicam,
Mecum ut facinora faciat immortalia?

TREMONIUS, MISOMACHUS.

T. Iu. M. Iu. T. Salue o patrium solum. M. Salvete vos
Lares paterni, quos hoc per triennium
Non usurpavi luminibus, iamque eminus

Intueor, prae laetitia vix credens mihi.
Quot saeclis a vestro sinu procul abfui,
In extera regione, quo me insania,
Furorque vecors rapuit? Quare ut hoc meum
Ignoscat is peccatum, etiam atque etiam precor.
Si tale quidquam in posterum attentavero.
Dispeream exemplo pessimo. T. Beatius
Haud aliquid omnes philophrasti finxerint,
Quam esse in tuto, longe a castris, longe ab acie.
Longe a vulneribus, longe ab Orcifaucibus:
A quibus absunt profecto propius milites,
Quam navigantes, qui a morte digitis tribus
Duntaxat distant. M. Mars mors o vale, vale.
Abi Mars, nil tibi mecum rei est, abi, vale,
Te perdat ipse Iupiter, cruoris es
Nimium avidus, et homicida crudelissimus.
T. Praeclari bellatores fuimus. M. maxume.
Quos cepimus occidimus. et quos non cepimus
Adhuc habemus. T. ha ha ha, pediculi
Vestesque lacerae nostra sunt stipendia.
Moriar, si in sacculo habeo assem vel unicum.
M. Curavi ego, ut mea praegnaret crumenula.
T. Curassem ego quoque si furandi occasio
Oblata fuisset. M. Quin tu linguam comprimis?
Nolo mihi mea strategemata memorarier.
Stolide nimirum fecimus, qui in tam grave
Praesensque discrimen animas obtulerimus,

T. Tantosque labores hauserimus sine gloria.
M. Nunc passim a notis conscindemur sibilis:
Ludus erimus apud cives, et iocus affatim.
T. Vah, melius opinor sibilari centies
Quam iugulari semel. Vita nil carius.
Proin quantum dolebimus ludibrio
Tantum laetemur nos vivere, et hoc amplius.
Pergamus porro. M. Qui sunt qui vestigia
Contra ponunt? duo adolescentes scilicet,
T. Quasi in bellum profecturi, atque amentiae
Nostri futuri successores. M. alloquar.

MISOMACHUS, STRATOCLES, TREMONIUS, POLEMIUS.

M. Heus iuvenes, sic, quae vultis, eveniant bona,
Quo tandem? quo tenetis iter? at at scio
Iam qui sint. S. Et nos qui vos. T. Dii nostram fidem.
Stratocles tu es, et hic Polemius patruelis tuus.
P. Et tu es Tremonius, miles nunc, olim aulicus.
S. Tu faber ille fabrorum alpha, et homo horarum omnium.
M. Iungamus dextras. S. Unde vos tam squalidi,
Pannosi, pulverulenti, ac sordibus obsiti?
T. Rogas? inde ubi vos duo perire statuitis.
P. Perire? non perire, pugnare volumus.
Facesse tu hinc cum dictis delirantibus.
S. Quin meliora ominare. M. Rem verbis tribus

Omnem effudit. Nulla est, nulla est bello salus.
Bellum est miseriarum pelagus altissimum:
Bellum malorum innumerorum compendium.
S. Ignavis atque imbellibus. P. Ita suspicor,
Et vos esse credo fugitores acerrimos.
Strictorum aspectu concidistis ensium.
Fuerunt vobis in pedibus praecordia.
Premi potest vir fortis, sed non opprimi. S. hem
Polemi, hoc verbum centum talentis emerim.
P. Inest in hoc corpore virtus, inest tibi
Testata magnis saepe rebus indoles.
Nos quo inuitat virtus, et immortalitas,
Eo divis faventibus concedimus.
Durum bellum? dura pati praegestit animus.
Tecum Stratocle casus in omnes iverim:
Habeat nos socios mors eadem aut victoria.
T. Qui sapiunt, illi ex alienis incommodis
Sua norunt pulchre praecavere incommoda.
Sunt multa quae numquam cuiquam experiunda sunt
In his qui bellum numerat, non male numerat.
M. In pace clarum fieri non minus licet
Quam in bello. S. Scimus hoc. M. At illae neutiquam
Scitis, quae nos perpetiendo cognovimus.
P. Narrate paucis. T. paucis? nox citius diem
Abstulerit, si memor are velimus singula.

Atque illud primum esto: tales redibitis,
Quales videtis nos. Hui, contemplamini
Utriusque cultum, ut placet? S. apage cum ista tua
Praedictione: avis sinistra es, nihil agis.
P. Ad Persas et Turcas cum istoc vaticinio.
Torquati, et anulati, et operti purpura
Cum diis volentibus in patriam redibimus.
M. O adolescens, tui te fallent spiritus,
Dabuntque malum tibi tuisque gravissimum.
Quae gloria bello capitur victis hostibus,
Ea penes Imperatorem, non militem
Est: ille felix, ille victor dicitur:
Illius est triumphus, praeda illius est,
Illius sunt captivi: nostrae vigiliae,
Humicubationes, non in lectulis,
Crebra itinera, frigus, aestus, esuries, sitis,
Vulnera demum et caedes. T. Et his plura insuper:
Nec ullae aliquando referri gratiae solent.
Canibus, equis, asinis utuntur mitius,
Quam nobis, quos tanquam pilas habent, et huc
Et illuc iactant longe importunissime.
Si declinaris a praescripto paululum,
Neque id consulto, sed per imprudentiam,
Indicta causa mox suspendunt arbori,
Quamuis dives, formosus sis, ac nobilis:

Quamuis per omnia sacra lacrymans obsecres.
M. Sescentos vidi raptari ad suspendium,
Aetate et forma iuvenes florentissimos,
Vobis aequales, quorum nos valde miseret.
Quin mihi bis, terue iniecta iam restis fuit.
Cum me letali vivum de periculo
Divina sors quaedam seruavit. Hanc sibi
Sperantem adire discrimina, non mentis est
Sanae. Quando visum est superis, ferunt opem,
Non quando homines eorum auxilia postulant.
S. Memini hoc ipso die a docto quodam viro
Similia multa audire, et exponi mihi
Ad terrorem incutiendum copiosius,
Quibus scateat bellum calamitatibus: et haec
Oratio vestra, ut oculatorum testium,
Quorum vel unus superat auritos decem,
Animum meum labascentem aliquantum impulit.
P. Quid hoc Stratocle? siccine leves ratiunculae
Argumenta tibi videntur firmissima?
Tolle moras, fiat quod coeptum est viriliter.
S. Non haec tantum, nec illa tantum me movent,
Verum utraque, Polemi, quando simul pondero.
Nunc demum intelligo, quam sapienter meus
Magister mihi castra et bellum disvaserit.
Caecus eram modo, nunc dispicio clarissime.

P. Rem portentosam: hic vir erat, nunc est femina:
Arma fremebat, calathos et lanam cogitat.
Quod male amicum numen vos adduxit hodie?
Qui ex re confecta facitis infectissimam,
Sermonibus istis multo mendacissimis.
Agite negotium vestrum, sinite via
Quam ingredimur nos proficisci recta in Gallias.
Nam vos e Belgica, ut reor, repedastis huc.
T. Idem Mars hic, idem Mars ibi, eadem mala
Bellum bellantibus affert ubivis gentium.
Et nos animo bono ac vestri cupidissimo
Conamur vos abducere ab hac sententia,
Quae de mansuetis reddit rabiosissimos,
Ex ovibus pardos, et leones, et lupos.
Haec monstra rapto vivunt, atque sanguine
Aliarum animantium, quod satiunt milites.
M. Geratur bellum ab iis, defendendi sua
Quos compellit necessitas, hi mutuo
Sese discerpant, dilanient, ferro necent.
Quis hic furor, atram bello mortem accersere?
Imminet, ac per se tacitis venit ipsa pedibus.
Quod fatum est, tantis vos ingeniis praeditos
Tam illustrium hominum filios, tam divites,

Aetate tam virenti in media arma ruere,
Nulla laesos iniuria? dum tempus est,
Consilia obtestor saniora capessite.
A nobis mutuam sumite prudentiam,
Si ipsi caretis: temeritas saepe nocuit.
T. Redite redite ad intermissam Palladem:
Ego rediturus servitutem ad aulicam:
Ad incudem hic et malleum se recipiet,
Desertam ad uxorem, et desertos liberos.
Cui dulce est proelium, nec pueri instar sapit.
S. Quid ad haec Polemius? P. Eundum est, surdo fabula
Canitur. S. o qui secutus es me devium,
Sequere in viam redeuntem. M. Ne quid haesita,
Largire vitam annosque tuos patriae magis,
Quam incognitis, de te qui meruerunt nihil.
T. Gaudebis semper, si hos monitus audiveris.
Si proieceris, aeternum te paenituerit.
P. Volenti nolenti persuadetis mihi.
Quoniam igitur vobis videtur omnibus,
Mihi literas et me restituam literis.
S. Factum optime. Vos sequimini, ut labore pro
Vestro detur vobis cena exstructissima.
T. Bene profecto: etenim iam diebus plus decem
Incenatus durat uterque. M. Ego visam prius

Uxorem, tum ad vos accedam. S. pietas iubet.
M. In vita nihil unquam adeo optatum contigit
Nihil aeque faustum, laetum et gaudii plenum,
Meae uxori, ut hodie mea haec reversio
Continget improvisa: de collo meo
Pendebit, os et lacrymis opplebit sibi.
Accurret ad genua mea dehinc pusillus grex
Natorum ingeminantum pater, pater, pater.
Ipse quoque mihi iterum natus videbor, et
Complexum osculorumque haud satias erit.

FINIS.