[Gap desc: index]
PRISCOS Poetas crepare divinum spiritum nescio quem, quo afflata, et nutrita eorum pectora admirabiles carminum fetus, tanquam deorum dona ac munera ad hominum genus proferrent, non vos latet. Unde etiam sanctos sive sacros, caelestiumque clientes et alumnos haberi se, vocarique triumpharunt. At sacri vates, inquit Naso, et divum cura vocamur. Et alius, nam divum seruat tutela poetas. Sed si quis cordatus eorum futilitates,
et mataeologias cum nostrarum, id est, Christianarum hypotheseon veritate, gravitate, divinitate contenderit, praedicationem istam in homunculos illos falso, in nostros autem vates verissime, ac iustissime conferri vel iusiurandum magna voce iurare non detrectabit. Qui locus quoniam clarus, et apertus est satis, mittam eum declarare, et aperire pluribus. Ego igitur cum nuper me, longo sane interuallo, ad studium appicassem musicum, ut Terentius loquitur, et quasi colligendi mei caussa in loca quaedam laetissima, fortunatorumque nemorum vireta amoenissima secessissem, coepi fructum non mediocrem huius secesses mei: varios etiam inde flores, aspectu, odoratuque singulares mecum abstuli, quos in fasciculos aliquot constrictos, et per hosce libellos disposita serie collocatos, ad religiosam, et castam animorum voluptatem tractandos vestris coetibus offero. Illius namque et opibus adiutus, et hortatibus confirmatus, qui petenti a se, nihilque haesitanti
sapientiam tribuit, de rebus sacrosanctis, suaque natura et ingenio (ita mihi quae spero et opto eveniant) multo suavissimis opusculum hoc, quam felici successu equidem ignoro, certe nec languenti studio, et inflammata voluntate contexui. Quod cur FLORIDORUM nomine inscriberem, videbam caussae multum. Quid enim? an non flosculus candidissimus puer IESUS? cuius infantia ut tum nihil arbitror potuisse reperiri ad intuendum amabilius: sic hodie nihil excogitari posse existimo ad considerandum, contemplandumque dulcius. An non flos purpureus idem grandior, cum ob scelera hominum suomet purpuratus incessit ac pependit sanguine? Sic igitur candidus est, ut sit etiam rubicundus. Nec vel minor, vel minus piis animis iucunda odorum ex eo suavitas afflatur cum rubet, quam cum candet. De matre autem domini quid ego dicam? cuius flores sunt fructus honoris et honestatis. Nonne ipsa est lilium inter spinas? Nonne
plantatio rosae in Hiericho? Delectatur item mirifice floribus, et ipsa quoque flos est fragrantissimus, charitate [Reg: caritate] vulnerata anima, quae Dei sponsa dicitur, et exclamat: Fulcite me floribus; rursumque, lectulus noster floridus est. Ad extremum, quot florum milibus, et quam nitidis, quam redolentibus paradisum illum caelestem putemus consitum? Lactantius quidem ille, cui lactea fandi copia, caelum hoc praeclarissimum atque pulcherrimum Dei opus intermicantibus astrorum luminibus tanquam floribus adornatum esse scribit. Ego beatos, praesertim ubi in corpora reversi fuerint, seu, ut habet Apostolus, ubi hoc mortale immortalitatem induerit, et fulgore membrorum stellarum lucem superaverit, rectius caeli flores posse nuncupari censuerim. Quid? num hoc sine teste dico? Iustus germinabit sicut lilium (inquit scriptura sancta) et florebit in aeternum ante Dominum. Quare hoc Florilegium meum vobis, Adolescentes, in exigui loco munusculi
impertior. Vobis, inquam qui virtutis officia cum laboribus litterarum coniungitis. Vobis, qui Gymnasiorum nostrorum ornamenta estis, eorumque, et universae iuventutis Christianae flores, atque ita Christi bonus odor in omni loco. Vobis demum, qui matris Opt. Max. cui plures in hoc monumento partes dedimus, studiosissimi cultores auditis. Eius fidei me inter comprecandum commen- dare ne gravemini, magnopere vos, et impense rogatos velim.
Valete. Augustae XII. Kalend. Decemb. Anno M. D. XCV.
QUae me caussarum momenta potissimum ad isthaec poemata meditanda sollicitarint, adeoque impulerint, faciam ut iuxta mecum scias. Hoc agam primum. Deinde vero de singulis opusculi mei partibus (quinae autem sunt, quod cernis) seorsim nonnulla te monebo: quibus efficiam, ut omnem consilii mei rationem, scopumque ad liquidum perspicias: quem quidem te pro pietate, rerumque caelestium appetitione tua vehementer amplexurum in spe optima pono. Pariundum fuit aliquando, quod iam pridem parturivi, et in negotio, omnium calculis honestissimo sanctissimoque obsequendum mihimet ipsi. Trahit sua quemque voluptas: varia sunt hominum iudicia, variae voluntates: hoc meum iudicium, haec mea et voluntas, et voluptas. In his materiae
generibus elaborandum duxi: quae qui uno volumine omnia, hoc ordine, tot paginis, ista carminum dissimilitudine, eodem fine mecum pertractaverit, adhuc extitisse [Reg: exstitisse] opinor neminem. Conterant igitur tempus, et ingenia sua, quibus lubet, in rebus aut leviculis, aut commenticiis [(transcriber); sic: commentitiis] , aut pudendis etiam: dum ista nobis Christianarum, et flammantium quoque plena affectionum, quas pro viribus exprimere passim enisus sum, relinquant, Praeter haec exemplo meo (quanquam [Reg: quamquam] et alii multi id ante me praestiterunt) hominibus nostris, quis nam verus, Deo acceptissimus, ipsis gloriosus poeseos Christianae usus demonstro: delicatioris, puta, illius, et ad neruorum quoque, vocumque modulos accommodatae, quam vocamus lyricam. Dederit aliis Musa fidibus, -- -- divos, puerosque deorum, Et pugilem victorem, et equum certamine primum, Et iuvenum curas, et libera vina referre: Nobis non licet esse tam profanis, Qui Musas colimus sacratiores.
Tametsi poesis nostra potius miscella est, nec in uno quodam certo, ac perpetuo genere carminis versatur, unde nomen unum sortiatur. Seruivimus rebus subiectis, quibus aliud alio magis idoneum videbatur. Voluimus occurrere satietati, quam parere similitudo, ut delectationem varietas consuevit. Denique nos haud sine duce aliquo, et exemplo fecisse quod fecimus, nemo paullum modo humanior infitiabitur.
ET infans hic verus homo prorsus, nostrique similis in omnibus et singulis, praeter peccatum, fuit: et mater eius vera mater. Quocirca cum ille fecit et tulit, quae nos in illa aetatula solemus: tum haec omnia materna officia diligentissime, amantissimeque persoluit. Quomodo autem persoluit, si ei nunquam blandiebatur: si attingere, circumferre, papillam dare, lavare, fasciare, cunabulis reponere, amplexari, osculari non audebat? Si pro materno eum iure tractare non poterat? an forte nolebat, et quemadmodum mulierum
nobilium moribus receptum est, nutricis, ancillarumque opera vicaria utebatur? Non est hoc Virginis paupertati, humilitatique consentaneum, non est. Quaero etiam, quomodo gaudia matris habuerit cum virginitatis honore, quod ipsi canit Ecclesia, si solemnia [Reg: sollemnia] matrum non praestitit? Non tam igitur verisimilia de puero, et eius genitrice excogitavi, (quod Poetae satis est, ea videlicet dicere, quae potuerunt fieri, id est, rei naturae consentanea, quamuis facta non sint, nec futura sint, qualia etiam multa saepe concionatores [Reg: contionatores] , et contemplatores sacri dicunt) quam vera descripsi. Hinc et illud sequitur: si ridiculum et ineptum est negotium, accusare pictorem, (quem et ipsum naturae simulatorem, imitatoremue possis nominare) quia puero Iesu in manum aut aviculam, aut flosculum dederit, aut ad pedes eius catellum dormientem, Angelos cunis circumfusos, matrique ministrantes, et similia pinxerit, non nisi pinguem fore, et mucosum aliquem, qui picturas meas, et quidem loquentes culpaverit. Quod si fictiones nostrae copularent placidis immitia, et
geminarent serpentes avibus, tigribus agnos, ut Horatii verbum est: nempe si ea coniungerem atque commiscerem, quae propter naturae discrepantiam neutiquam cohaerent, minimeque consentiunt, tum demum iustam reprehensionem non effugerem. Atque hoc ita dico, ut id universe de omnibus hisce libellis meis accipi postulem. Nec tamen non etiam divine hunc Virginis partum tractamus, suamque ei maiestatem conseruamus. Immo vero in hoc, quemadmodum decuit, plurimi sumus. Concludam in pauca. De puero IESU humana scribimus et puerilia? Homo est, et homo puerulus est, nostrae conditionis absolute particeps, et tanquam unus ex nobis. Divina cantamus, et omnino virilia? DEUS est, et vir est ille, quem femina circumdedit.
Quia et dolenter omnia dicuntur, et is de quo dicuntur, humani generis salvator, foris atque intus dolet, ibi tormenta sua, hic pecceata nostra, non male puto his libris hunc praescriptum indicem. DOLORES, inquam,
apposite mihi videor appellasse. Ac priore quidem libro cruciatus, et necem Domini, more quodammodo pie meditantium persequor, Altero eandem effusius lugeo ac deploro: IESUMque exanimem, et instrumenta mortis eius Christiane veneror. Atque istius modi quoque meditationibus tanquam floribus recreatur, et sese mirabiliter oblectat Dei amore percussa mens: cui Passio ista salutifera, cogitatu est gluku/pikret Amari sunt ei dolores, excruciat eam poenarum acerbitas, quas subiit IESUS, et caussae propter quas subiit: sed incredibili modo dulcessit eidem charitas [Reg: caritas] inaudita ex qua, patientia, mansuetudo, obedientia, cum qua subiit.
NIhil tam illustre et magnificum de matre ista afferre possumus, quin id eius inexplicabilis dignitas, et excellentia multum exsuperet. Omnis autem nobilitatis eius, laudumque una origo; unus fons, quem peperit, DEI filius, ipse verus, aeternus, omni potens Deus: ob quod eam ne Angeli quidem satis honorare, ac
praedicare queant. Hinc dominam, reginam, praesidem, spem, custodem ac vindicem, et patronam nostram, et a)leksi/kakov seu malorum depultricem salutamus: quia nemo ea plus apud filium autoritate [Reg: auctoritate] , et voluntate potest. Praeterea ipsam, aliosque divos, etiam cooperire, soluere, abluere delicta nostra, certo quodam ac pio intellectu, et secundum Deum, cum Ecclesia Catholica dicimus, sine ulla impietatis nota: secus quam haeretici, contemptores superum, de nobis contumeliose mentiuntur. Verum tamen ista mediatrix nostra et divum hominumque imperatrix etiam olim virguncula, et prorsus infantula, suorumque parentum, et sine dubio Angelorum, oblectamentum atque delicium fuit. Quare exorsi ab annis illius tenerrimis, aliquot cum veneratione lusiunculas in eosdem conscripsimus, et huic reginae orbis totius. vitam propagare incipienti, modeste, ut quidem oportuit, ac pie blanditi sumus.
CUm sponsa Christi alia sit Ecclesia, quae generalis sponsa: alia anima (ut cum piis scriptoribus loquar) devota, virtuosa, amorosa, quae particularis: alia ipsamet eius mater, quae singularis sponsa cognominatur, epithalamium Salomonis, quod Cantica Canticorum inscribitur, in omnes, potissimum vero in primam quadrat. Nos his duobus libellis mediam illam sponsam habuimus propositam: et in priore nostro arbitratu delectas ex eodem epithalamio sententias posuimus, quarum nobis allegoriae sensusue arcani faciliores videbantur: quos quidem non ipsi commenti sumus, sed e sacris interpretibus pro mutuis sumpsimus. Cum autem, teste Origene, sint velut quoddam drama composita, in iis diverbia personarum quatuor, sponsi, sponsae, adolescentularum, sodalium sponsi, quos Angelos convenit intelligere ut nomine adolescentularum animas religiosas, sponsae comites, et discipulas, ipsas quoque sponsi peramantes, (quanquam non adeo perfectae cumulataeque virtutis, nondum quasi plenis annis nu-
biles, quam ipsam ob caussam dicuntur) ego quoque hanc distinctionem secutus, nunc his, nunc illis sermonem dedi: vel potius iam olim a Spiritu sancto datum aliquantum dilatavi, simulque choros, quibus divinus ille, et sacrosanctus amor celebraretur, interiiciendos duxi. Bene autem et sacrae litterae, et SS. Patres istam intimam familiaritatem, dulcissimumque commercium DEI, et animae sanctae, quod caro et sanguis experiri nequit, nec cuius modis sit, potest intelligere, Sponsi Sponsaeque vocabulis significarunt. Id pulchre D. Bernardus, eximius ipsemet huius amicitiae foederisque Mystagogus, animarumque Paranymphus his verbis docuit, Homil. 7. super Cant. Excellit in naturae donis affectio haec amoris: praesertim cum ad suum recurrit principium, quod est DEUS. Nec sunt inventa aeque dulcia nomina, quibus verbi animaeque dulces ad invicem exprimerentur affectus, quemadmodum Sponsus, et Sponsa: quippe quibus omnia communia sunt, nil proprium, nil a se divisum habentibus. Una utriusque
haereditas [Reg: hereditas] , una domus, una mensa, unus thorus [Reg: torus] , una etiam caro. Paulo post. Si ergo amare specialiter Sponsis principaliterque convenit, non immerito sponsae nomine censetur anima quae amat. Iam quod Canticorum lectoribus Patres praecipiunt, idem ego mearum meorumque versiculorum lectoribus praecipiam: ut animos vitiosis, et impuris affectibus vacantes afferant: ne, quod ego dextra porrigo, illi sinistra arripiant: ne, cum corporea legerint, in corporeis, ac sub sensum cadentibus defixi haereant: sed mentes attollant, et ad spiritualia, quae per ista necessario significantur, transferant. Quamdiu enim inclusi sumus in his compagibus corporis, nil nisi per species rerum sensu perceptarum intelligere, atque cogitare possumus. Quare ipse quoque amor erga Deum noster, cogitationesque Deum amantium, huiuscemodi rerum simulacris minime vacant. Annumerabo verba D. Gregorii ex praefat. in Cant. Hoc nobis solerter [Reg: sollerter] intuendum est, ne cum verba exterioris amoris audimus, ad exteriora sentienda moveamur,
et machina, quae ponitur ut levet, ipsa magis opprimat, ne levemur. Debemus ergo in verbis istis corporeis quicquid interius est quaerere, et loquendo de corpore, quasi extra corpus esse. Qui igitur hunc librum legit, vel audit, nihil passibile, aut sensuale habeat in corde, ut secundum interiorem hominem nova creatura sit. Non Sunt admodum dissimilia, quae lego apud Origenem Homil. 2. Omnes animae motiones universitatis conditor Deus creavit ad bonum: sed pro usu nostro fit saepe, ut res, quae bonae sunt per naturam, dum male his abutimur, nos ad peccata deducant. Unus de animae motibus amor est, quo bene utimur ad amandum, si sapientiam amemus, et veritatem. Quando vero amor noster in peiora corruerit, amamus carnem et sanguinem. Tu igitur, ut spiritalis, audi spiritaliter amatoria verba cantari, et disce motum animae tuae, et naturalis amoris incendium ad meliora transferre. Quo pacto autem duo homines a Deo sint conditi, exterior et interior, ille
e limo terrae, hic ad imaginem ipsius: et quomodo sanctae litterae vocabula membrorum, partiumque illius ad huius quasi membra, partes, affectus, vires, efficientiam transferre soleant, idem copiose in prologo demonstrat. Quare quid sibi in hoc sancto carmine nuptiali collum, oculi, genae, ubera, labia, venter, et cetera velint, cognoscendum est. Et hactenus de libro primo. In secundo certa capita rerum delegi, quae omnia ad Sponsam quoque appositissime pertinent, et illius exercitationes quaedam, atque curricula sunt, per quae placere conatur ei, cui se probavit.
quia secretissima, purissimaque animae cum Deo coniunctio futuri illius connubii in caelis olim peragendi prooemium quoddam, et initiamentum videtur, malui partem illam Sponsalium nomine, hanc autem postremam, id est, octavum librum cum B. Ioanne in Apocalypsi DE NUPTIIS AGNI appellare. Christus etiam ipse apud Matthaeum nuptias vocat. Hae nuptiae, quia nec
oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quales, quantisque refertae gaudiis futurae sint, hoc est, quae diligentibus se Deus praeparaverit, si cui videbor succinctior, magisque in malis quae aberunt, quam in bonis quae aderunt, orationem consumere, ne miretur. Et tamen quam felicem ac beatam vitam exspectemus, hoc ipso quadantenus coniectamus, quia tot malis penitus penitusque libera sit: cum ista quam degimus, idcirco tam infelix, et aerumnosa censeatur, quia tot malis abundat. Tu, lector, occasione a me dictorum meliora meditabere. Ego te saltem excitabo paululum, uti spero, ad istas nuptias ut te compares, et oleum ad pascendum lampadis tuae igniculum tibi provideas.
PER loca fert animus vestigia ponere, nondum
Cuiusquam calcata solo, ac de fontibus undas
Libare integris, mihi festum et plectere sertum,
Unde aliis necdum cinxerunt tempora flores.
Nam Venerem, et Veneris puerum, damnosaque furta
Despiciens, veterum nugas et carmina vatum,
Longe alios longe cantando molior ignes,
Atque alium puerum, atque aliam describere matrem.
Felices divi, quorum, dum vita manebat,
Pectora ter sanctos hauserunt sancta calores,
Vanaque curarum, et stolidi contagia mundi
Dum fugiunt, Superum facere optatissima Regi
Sunt connixa: agedum, precor, aspirate canenti:
Sique merebuntur (propriam quia metior umbram)
Christiadis nostros commendatote libellos.
Ut maneant facitote in saecula multa perennes.
Me legat, et relegat cui sunt caelestia cordi:
Qui vel amaritiem vetitorum expertus amorum est,
Vel qui siderei partem gustavit amoris.