OTIUM MARPURGENSE, IN SEX LIBROS DIGESTUM: Quibus fabrica corporis humani, insertis passim disputationibus, historiis et fabulis ad rem pertinentibus, facili ac perspicuo carmine describitur a IOHANNE PINCIERO Medicinae Doctore.

ILLUSTRISSIMO AC POTENTISSImo Principi ac Domino, DN. JOHANNI-ADOLPHO, heredi Norvegiae; Duci Holsatiae, Slesvigae, Stormariae et Dietmarsiae: Comiti in Oldenburg et Delmenhorst, domino suo clementissimo.

DUm varias animum volvo atque revolvo per oras,
Huic operi quaerens aliquem de more patronum,
Aptior est illo mihi Principe nemo repertus,
Arctoo cui gens Holsatica paret in orbe,
Nomine qui gemino Janus perhibetur Adolphus.
Nanque is Pincierûm stirpem mihi sanguine junctam,
[Note: Bidencopia.] Hassia quam peperit Widekindi proxima saxo,
Wettera centenos nutrivit et amplius annos,
Cum patriae fines et prisca relinqueret arva,
In terris habitare suis permisit, honestis

Ornavit titulis clarâque in luce locavit,
Perpetuoque suae locupletat munere dextrae.
[Note: Ludovicus Pincier, U. J. D. Cosiliarius Holsaticus et Lubecensis Decanus.] Quos inter primus Ludovicus Pincier ille,
Ille tuâ quondam, Dux illustrissime, in aulâ
Consilio dubiis sollers succurrere rebus,
Atque Lubecensi reverendus in urbe Decanus,
Floruit: at saevâ jacet heu nunc febre peremptus
Atque in eâ placide, cui praefuit, aede quie scit
Vermibus in praedam putri de corpore natis,
Cujus ego patrem patruum appellare solebam.
[Note: Laurentius Laelius, U. J. D. Cancellarius Holsaticus.] Deinde, suum nomen qui Pici sumpsit ab urbe,
Hassiacas cui cognomen transmisit in oras
Laelia in augustâ domus olim splendida Româ,
Haud obscura tui est expertus signa favoris,
Consilii dux nempe tui, praesesque senatus.
Cujus ego genitricem amitam, dum viva, vocabam.
[Note: Philippus Caesar, M. A. aulae Holsaticae contionator.] Tertius hos sequitur, cui credita cura docendi
Aulae Voce tuae de calle salutis alumnos
Induperatori prorsus cognominis illi,
Primus in augusto qui credidit ordine Christo,
Et cariosorum contemnens monstra Deorum,
Purgavit propriam nugis gentilibus aulam.
Cujus ego uxorem patruelem dico sororem.
[Note: Joannes Pincier, juniorum Ducum praeceptor.] Quartus Joannes hanc juxta Pincier adstat,
Intenues auras genitoribus ortus iisdem.

Unde illi parili patruelis jure salutor.
Pectora nat orum qui mox a lacte tuorum,
Anni dum dociles, aetas dum cerea flecti,
Artibus ingenuis et Numinis implet amore,
Virtutumque cavas monitus instillat in aures.
Nunc quoque consiliis adhibetur providus aulae
[Note: Georgius Elsnerus Illustriss. Ducissae Secretarius.] Unus rest at adhuc, Elsnero natus in orbem
Patre, amitâque meâ, quondam decreta Senatus
Qui veneranda tui memori concredere chartae
Suêrat: at in melius mutatâ sorte Ducissae
Ac Dominae Illustris modo Secretarius audit.
Protantis igitur meritis, cumulisque favoris,
Quae gratis recolunt animis, calamoque celebrant,
Ore tuas quo non possunt diffundere laudes,
Conditione sui pro muneris omnibus omnes
Incumbent nervis operam praestare fidelem
Et Domino et domui Illustri, populoque regendo,
Multorumque suas curas sacrare saluti.
Ipse ego Pincierûmpars gentis parva, propinquis
Haud equidem invideo. grator mage pectore et ore
Tali opportunas adeo sub Principe sedes,
Et votis ultro post patria rura petendas.
Ipsemet, in senii qui nunc sto limine primi,
Et bene adhuc firmis me crurum gesto columnis
Auxiliaris egens nondum fulcimine ligni,

Optârim tales mihimetque meisque receptus
Tot nondum elapsis essem si iunior annis.
Quoque tibi domuique tuae mea prompta voluntas,
Atque bene, exiguis pro viribus, usque merendi
Assiduum liqueat, Dux Illustrissime, votum;
Dicta laborato septenis amplius annis
Pignore ceu quodam, mea Clio carmine firmat,
Proque tuis aliquo meritis te mactat honore,
Quem deferre potest, non qualem tute mereris.
In genus ergo meum bene si tua praedico facta,
Id facio, ut possum, quod debeo: cetera linquo
Commemoranda illis, quibus est facundia maior,
Carminibusque datum quam proxima pangere Phoebi.
Collaudent alii te relligionis amore,
In caelumque ferant juris moderamen et aequi,
Quo tibi subjectos frenas cum moenib. agros,
Saevitiae nullo se intermiscente veneno.
Temperies etiam linguae vultusque probetur
Excessus expers, et idonea rebus agendis,
Et pacis studium, placidâ cum gente colendae:
Sin ferro insultet, ferro tua jura tuendi.
Non manui in Musas desint encomia largae:
Non animo ingenuas ex culto rite per artes.
Cuncta haec suspicio, et nullo non dignor honore,

Sed quia multorum calamis celebrantur et ore,
Laudibus haud eguere meis, et carmine ferri.
Praeterea mea Musa rudis sibi conscia venae
Formidat tantis dispar se accingere rebus.
Ergo supplicibus verbis et supplice gestu
Supplicibusque animis rogat, ut, quae dona fidelis
Signa voluntatis cognatorumque meaeque
Doque dicoque tibi, digneris fronte serenâ
Accipere, et tenuem non fastidire clientem.
Sunt mea dona quidem vili percussâ monetâ
Carmina, et a veteri multum dist antia lauro,
Per seque ut fateor, tanto vix Principe digna:
Sed mihi sors pretiosa negat, teque ante beavit
Talib. ergo fero, quod nec mea frivola curtet,
Nec, Dux celse, tui ditet penetralia fisci.
Praeterea sit vena meae licet arida Musae,
Sint versus duri, et Veneris nullius et artis:
Sunt tamen haud inopes rerum, quas obvia laudat
Utilitas, animoque pio miranda venustas,
Corporis humani, quo non praestantius ullum
Naturae tenet ampla domus, dum dicere tentat
Viscera et articulos sexcentis usibus aptos.
Incedens periter, vatum qua nemo priorum
Ante tulit gressus, qua dux mihi nemo meanti,
Qua mihi verba negat Latii sermonis egestas
Saepe novum cogens dicendi fingere morem.

Difficilem fecit res ista, per avia gressum,
Tardavitque diu Musam properare volentem,
Asperaque in duro linquentem plurima versu.
Rem Tua quapropter potius Clementia in ipsam
Lumina convertat, mihi quam describere curae est,
Atque voluntatem spectet, non munera dantis.
Quodque suum nunc est delecti iure patroni,
Ut sua defendat, neque det succumbere vati,
Si petat immeritum mor daci livor hiatu.
Quod superest, Regum Rex, Illustrissime Princeps,
Qui te magnorum sobolem Regumque Ducumque
Jure potestatis fulsit, fecitque per oras
Arctoas, ubi Germanos peninsula tangit
Cimbrica, legitimis populos compescere frenis,
Et vitae dictare modum, finesque tueri,
Te tueatur item, te sancti numine Flatus
Instruat, ac purae tua relligionis amore
Accendat magis atque magis praecordia, et almam
Arctois pacem longum custodiat oris.
Inprimisque tibi cum prole et conjuge charâ
In canum vitam sine clade exporrigat aevum.

Illustriss. Celsit. Vestrae addictissimus JOHANNES PINCIER, Medicinae D.

EPIGRAMMA AD LECTOREM.

QUaeris, cur veteri meo patrono
Principi Hassiaco adfluenta Fuldae
Coeptum a Scotigenâ globum poetâ
Describi calamo pereleganti,
Suppletumque meae stylo Camenae,
Quamvis dissimili nec eleganti,
Ausus cui juvenis fui dicare,
Virque aenigmaticos sacrare libros:
Cur non hoc etiam offeram poema,
Instans quod peperit mihi senectus,
De patrocinio bis expetito
Non est, quod dubitem. viderer autem
Tertio dubitare idem petendo.

ALIUD AD EUNDEM.

MIrare, Marpurgense cur hoc otium
Vocem poema, oculis vacare si libet,
Leges. Professor inclitae ad Dillam scholae
Vidi ter atque vicies percurrere
Phoebi rotas obliqua caeli sidera;
Nec id pudet me publice faterier.
Sigae ad fluenta cum migraret postea
Maestus relictis sedibus diutinis
In patrium solum familiam rettuli,

Et literarum amore in urbe substiti
A Marte dictâ, sive rivo proximam
Labente per vallem levi cum murmure;
Doctis quietas Hassiae Illustrissimi
Sedes ubi posuere Musis Principes.
Hîc publico vacuus docendi munere;
In hoc poema contuli otium, mei
Ut integer persisteret studii tenor,
Nec nil agendo Musa iners segnesceret.
Natum ergo Marpurgi poema ex otio
Matris gerit patriaeque iuncta nomina.
Ast amplius sic otiari non libet,
Quod rectius negotiari sidere
Dicas sinistro, vel operam rebus dare
Nil frugis auctori suo ferentibus,
Sententias praeter severas judicum
Censere tenera scripta perspicacium.
Verumtamen, lector, tibi si proderit
Laboriosum hoc otium meum, bene
Actum putabo mecum, et olei operaeque me
Non utique paenitebit, inprimisque si
Placere patrono suo cognovero.

ARGUMENTA SINGULORUM LIBRORUM. ARGUMENTUM LIBRI PRIMI.

CIC. III. OFFIC.

Publicum Scipionem Africanum dicere solitum scripsit Cato; nunquam se minus otiosum esse; quam cum otiosus:nec minus solum, quam cum solus.

GELLIUS XIX. NOCT. ATTIC. cap. 10. ex Ennio.

GALEN. II. DE COMPOSIT. medicament.
[Gap desc: greek text]

[Gap desc: greek text]

AD LECTOREM RELIGIOSUM.

OTII MARPURGENSIS LIBER PRIMUS, Qui est De corporis humani universalibus involucris, poris sive occultis foraminibus, pilis, unguibus, et manifestis foraminibus, variisque eorum adjunctis.

COrporis humani quibus inclita fabrica constet
Membris: quâ se oculis dent conspicienda figurâ:
Quas habeant sedes: quos usus singula praestent,
Dicere fert animus. Tu, qui mortale creasti
Primitus e limo corpus: mox flamine ab ore
Proveniente tuo vitalem in tarda vigorem
Membra inspirâsti, atque animâ cum corpore junctâ
Absolvisti hominem, pulchris allabere coeptis,
Daque mihi vires animumque laboris amantem.
Namque opus aggredior, per quod tua summa potestas
Et bonitas ingens, per quod sapientia mira
Ostendunt se animis hominum, dum noscere sese
Incipiunt, ipsique suas intusque forisque
Sensu adeunt partes, et, quae per vincula junctae
Constituant unum pulchrâ compagine corpus,
Contemplantur, et auctorem mirantur eorum,
Me praeeunte illis magnarum interprete rerum
Infausto, dexter nisi ab aethere coepta secundes.

Quisquis es, ô juvenis, docilis cui mentis acumen
Caelitus indulsit, qui nunc in vota vocatur,
Concessitque ardens studium non deside nisu
Naturae abstrusis curas impendere rebus,
Macte animi huc gressus propera (mora nulla retardet)
Mortalesque legens mecum spatiare per artus.
Praemia erunt fragili solacia congrua vitae,
Si morbi obrepent: oblectamentaque grata
Ingenio, dum morbus abest: et adorea durans,
Cum neque morboso neque sano corpore vives,
Praecipue si nosse tuum fuit utile multis
Et res tam pulchras te scire haud nesciit alter.
Quid juvat igniferos octuplicis aetheris orbes,
Astrorumque vias, mundique elementa caduci,
Et genitale solum pluviarum et fulminis ortus,
Veramque horrendi patriam indagare cometae,
Et paucis magni secreta recludere mundi:
Si parvum ignoras, hoc est, tua viscera nescis,
Talpa domi, Lynceusque foris et Aristore natus,
Cui centum vigiles oculi caput omne replebant?
Si nescis, inquam, cordis cava pyramis usum
Quem ferat in vitâ, geminique in pectore folles:
Quae rosei partes iecoris: sinuosa cerebri
Massa quid expediat, vesica quid utraque prosit:
Quid stomachus faciat: quid vena, arteria, nervus?
Cognitio si pulchrarum tua pector a rerum
Delectat, doctosque inter vis doctus haberi,
Et bene opinantem de te non fallere plebem,
Non satis est horum te nomina sola tenere,
Res ipsa est animo tibi perdiscenda sagaci.

Tene fugit multis quod membra obnoxia morbis
Circumfers? Si forsan opem natura requirat,
Quid doleat, nescis: medico quid forte roganti
Significabis iners? Lotî censura dolosa est.
Parce tuam vafro committere corpus Apellae,
Cui lucri potior, quam alienae cura salutis.
Qui solam arripiens matulam, vultusque supini
Contemplans acie, liquido se posse videre
Occultos simulat morbos penitusque latentes.
Multa super stomacho queritur, super hepate multa.
Inter dum illaesos iurat lapidescere renes.
Tum necis et vitae miscet praesagia, tanquam
Arboribus Dodonaeis et Apollinis antro
Certior, Hypseâ cum vivat caecior ipsâ.
Tute, Hippocraticae si vis te dedere sectae,
Aucupium lucri fuge tale dolosque nocentes,
Ne pulchram per se macules inglorius artem:
Et corpus cognosce hominis: sine corporis huius
Notitiâ nil proficies, oleumque operamque
Impensamque omnem perdes, et fabula vulgi
Non audebis humo pudibundos tollere vultus,
Non poteris caecas morborum expromere causas,
Non sua tabificis opponere pharmaca morbis.
Nulla, agedum, propriae tangat te cura salutis,
Nulla aliorum hominum: certe debebis honorem
Factori, Dominoque tuo non setius istum,
Membrorum, nostrâ quae non imitabilis arte,
Non est angelicâ, structuram ut lumine lustres
Intento, pictosque artus, si forte cadaver
Exhorres, saltem ne dedignere tueri.

Ipse tibi variis fastidia nata legendo
Pellere deliciis, condireque seria salsis
Attentabo jocis: proponam et docta sophorum
Bella, et concordi satagam componere pace.
Nec non historias referam, ne lumina desint
Atque fides rebus: veterum quoque figmina vatum
Non aliena rei memor admiscebo, dabit se
Cum locus, et, quae sunt mollissima tempora fandi.
Crede supervacuo non hîc te carmine, perque
Ambages longas et longa exorsa tenebo.
Fallor? an attentas praebes mihi sedulus aures?

Quatuor universi corporis involucra, cuticula, cutis, adeps et membrana carnosa.

Cuticula et cutis.

A cute distingui, vel, cum Vulcanius urit
Ardor eam, velinauratis vaga cantharis alis
Fermento permixta acri, ficusve medullae,
Vel similis vivor rosor ranunculus igni.
Praeterea quando rastros stivamque bicornem
Tractat in expertus: durâ vel ligna securi,
Nigranti damnata foco dapibusque coquendis,
Cui mollis manus est et calli nescia, findit,
Ut refugum stomachi vocet in deserta calorem,
Immemorique [(transcriber); sic: Immmemorique] dapum veluti calcaria subdat,
Otia quosque gelant, accendat motibus artus:
Procedendum inter vel calcem calceus arcto
Quando terit pressu: vel quando syro soporis
Hostis atrox manibus pedibusque intercute morsu
Inducit sulcos venandus cuspide summae
Et capiendas acus; taceo, quando Indica pellem
Obsedit scabies: taceo, exanthemata quando
Ecthymatumve illis cognatum examen in oras
Corporis erumpit. Nam tunc umore coacto
Inter utramque acri in cumulum sepustula tollit.
Putris quicquid in hac sanies tumefecit, id ipsa
Haud cutis est, ab eâ sed vulsa cuticula: in imo
Namque cutis latitat saniei subdita fundo.

Cuticula cur sensus sit expers.

Si foret ergo aliquo donata cuticula sensu,
Semper homo offensae expositus non tangere quicquam
Auderet, vitamque metu traduceret omnem.

Historia de Ludovico Ungariae et Bohemiae Rege, quem sine cuticulâ natum scribunt.

Cutis substantia et nutrimentum.

Sed veluti tela est ex nervis carneque texta,
Quae roseo vivit conservaturque cruore
Venis in victum subtilibus undique vecto.
Quare et purpureum ferro dis secta liquorem
Effundit, liberque leves cruor exit in auras.
Ubere dives item nervosa ob stamina sensu est.
Andreas igitur quo non praestantior alter
Arte secare homines jam vita ac luce carentes,
Et medicorum augere novis armaria libris
Peniculo calamoque simul pingentibus artus;
Nil aliud cutis est, inquit, nisi sanguine nervus
Praeditus: et scite quis eum neget esse locutum?

Cutem sensu, hoc est, tactu esse praeditam, et quare.

Servat eam terrore sui, gladiumque coercet,
Nec sinit invitis disrumpi stamina Parcis.

Tactum inaequabiliter per cutem esse diffusum, contra Ciceronis sententiam.

Cutem inaequaliter crassam esse et tenuem.

In mediâ neque densa manu, neque tenuis, utramque
Sed media est inter, multo nisi crassa labore
Evadat, rigidumque cutis trahat aspera callum
Conspicuum in digitis fabrorum et ligna secantum,
Inque duo secto culmis qui grana flagello
Excutiunt, totosque dies operantur anheli.

Lineolae cutis in manibus, ex quibus chiromantia petitur.

Sustinet: in quarti dominatur culmine Phoebus:
Quintus habet Venerem reginam: Atlanticus heros
Obtinuit sextum: pares, mons septime, Lunae.

Lineolae cutis in fronte, ex quibus metoposcopia petitur.

Diversi cuticulae et cutis colores, et praecipue rubor.

Percipiant aures, aut cernant lumina, quod mens
Coram aliis ducat sibi turpe, repente pudoris
Incipiunt lucere faces, et in exter a fuso,
Quamlibet invitae, rubefiunt sanguine malae.
Quoque admissa par at sub tegmine culpa latere,
Indicio eiusdem se prodit et ipsa revelat.
Nec refert, vere fit talis, an eius imago
Innocuam turbet non vero crimine mentem
Nonne vides roseo quod virginis ora rubore
Tinguntur, nutuve levi dictove jocoso
Forte lacessitae, quamvis sibi conscia casti
Sit moris, frustraque jaci sciat omne cavillum?
Nonne vides parvos pueros, tenerasque puellas
Perpeti idem, conscire quibus rudis haud dedit aetas?
Gaudia Sanguineum pellunt quoque in extima succum,
Purpureoque genas faciunt fulgere nitore.

Pallor quibus accidat.

In puellas pallorem affectantes.

Ergo, ut nativum debellent oris honorem,
Venter adhuc vacuus nullis cum tenditur escis,
Cretam aliae duro crepitantem mandere dente,
Aut crepitus expers plumbum, et demittere ventri:
Absorbere aliae laticem mordacis aceti,
Assidueque sitim madido de fonte levare,
Nec satiari escis, lumbis quo pabula demant,
Atque operâ tornent sibi juncea corpor a eâdem.
Naturale decus cur perditis oris, ineptae?
Cur aegrae cupitis, sanae cum sitis haberi?
Aegrotare etiam non detrectatis, ut ori
Falsum inducatis vero fugiente decorem!
Nescitis miserae, quid distent aer a lupinis,
Quanta sit in roseo, nescitis, gratia vultu.
Quid magis orbis habet jucundum corpore sano?
Ast huic conveniens ipso dilutus ab ortu
Est rubor, atque genas succo perfundit amoeno.
Quid rigido magis est deforme cadavere? at illud
Pallet, et e toto vivax color exsulat ore.
Ergo pallori quia vitae ex sortia tingit
Corpora, non video quid amabile possit inesse,
Nî faciem per se species adamabilis ornet?
At formae iactura levis; leve forsan et illud,
Quaeque suum genium spe quod defraudat inani,
Dum raris epulis fruitur, dum flumina potat.
Sed studio vitae toties allidere puppim
Errorum in victu scopulis, stomachique calentem
Infirmare focum: iecoris splenisque meatus
Obturare, uterique moram objectare fluentis,
Naufragio graviore premit, lethique minatur

Praeproperos nimium, quos sponte accersitis, ictus,
Et stimulos per se pernicibus additis acres.
Heu revocate animos, stolidumque relinquite morem.
Quemque Deus vobis dedit, haud temerate vigorem,
Ne migret in vitae vultus cutura venenum.

In fucatrices faciei.

Convivium Phrynaeum.

Cum quibus exstructis recreabat viscer a mensis,
Quod factura foret, facerent quoque protinus ipsae,
Hortata est: quibus assensum praebentibus, undâ
Os lavat ipsa prior, mentiti ignara coloris,
Et propria in vultu stetit et genuina venustas.
Ut lavêre illae, subito simulatus abivit
Ore nitor picto, patuitque recondit a pellis
Scabrities, fuci mordacis dente, peresae,
Pallidulusque color, vel, si quis ineptior illo est.

De populis quibusdam, qui cutem pingere in more habuerunt, quo hostibus effent terribiliores.

Color faciei in homine irato.

Color faciei in magno gelu, item partis sugillatae ab ictu vel casu.

Color ictericorum.

Color quorundam veneno sublatorum similis ictero, ubi historia de pueris interfectis a crabronibus.

Fecunda in mediis eleger at antra cavernis,
Quae longaeva dies, putredoque lenta cavârat.
Id puer, arboribus pyra dum labentia captat,
Ut vidit, properat sociis aperire duobus,
Quos annis, animisque pares, ardoreque lusus
Consuetudo frequens longo sibi iunxerat usu.
Consistunt alacres, procul et volitantia servant
Agmina, consilioque inito puerilibus armis
Expugnare parant antrum, ramisque vagantes
Prosternunt volucres, ac crebro verbere caedunt.
Audaces primis insultibus obvia terrae
Corpora demittunt hostili ex agmine multa,
Atque premunt pedibus, pressorumque ilia rumpunt,
Inque vicem sibi voce animos et gestibus addunt.
Et iam se vicisse putant, cum crabro susurris
Classica dira canit, resonat stridoribus aether,
Turbaque de caecis venit irritata cavernis.
Qui de more etiam quaesitum pabula forte
Exierant, redeunt, et se pugnantibus addunt
Magno animo sociis. hic crinibus haeret: at ille
Involat in faciem, collumve invadit apertum,
Aut manui infigit trux tela ultricia nudae;
(Nam ferme nudos ad bellum audacia praeceps
Excierat pueros) pugnantibus ordine nullo
Advolitant alii atque alii, semperque recenti
Mucrone infestant. Pueri se vertere retro,
Inque fugâ desperatam sperare salutem,
Et querulis hominum percellere fletibus aures.
Nec tamen interea crabronum exercitus urget
Segnius, aut nidos repetit, sed pergit acutâ

Nudatos, eheu, compungere cuspide vultus,
Dum viridi totis defectos viribus, et jam
Luminibus captos victor prosterneret herbâ.
Vicini fletu exciti, miserique parentes
Accurrunt, mediosque via est inventa per hostes.
Haud impune tamen licuit contingere cuiquam
Semineces. duo mox animas misere sub auras.
Tertius exemptis aegro de corpore telis
Vix tandem evasit, vires frangente veneni
Arte salutiferâ, medicique favore supremi
Intumuere artus omnes, rubor ore recedit
Vividus, et laesum, visu miserabile, corpus
Informis flavedo subit, quae fronde virentem
Perpetuâ buxum retulit cerasque tenaces,
Cum stimulo immissi fuerat vis tanta veneni.

Color totius corporis fuscus index naturae calidioris.

Fuscus color ardelionum Aegyptianorum, ut olim appellati sunt, nunc abiectis prioribus duabus syllabis, Ciganorum.

Sic mutilat attamen, vix ut noscatur origo.
Gens astuta, loquax, atque insidiosa crumenae,
Praescia venturi, manuum modo cernere sulcos
Interiorum oculis liceat. nam doctior inde
Promittit multos longum viventibus annos,
Divitiasque amplas multum cumulantibus aurum.
Quod si nativus color est diversus ab atro
Et fusco, unguentis utrumque effingere nôrunt.
Quorum vis penetrat radicesque occupat ipsas
In tantum, medicatus uti color haereat, atque
Succrescens similet semper nova silva cadentem.
Credere si tutum est, quod plebs levis arrogat illis.

Nigritiei Aethiopum causa.

Alii colores.

Materies cui perpetua incrementa ministrat.
Ergo age, nunc reliquos hominis referamus amictus.

Adeps tertium involucrum corporis universi.

Carnosa membrana quartum totius corporis involucrum.

Deglubes opere exiguo: deglubere collum
Hoc opus, hic labor est, manuum secat una rebelles
Cultri acie nexus, vi diripit altera pellem.

Pori, sive occulta cuticulae cutisque foramina.

Sic, dum sudoris vapidi [(printer); sic: rapidi] resoluta calore
Profluit unda foras, subitus si extrinsecus algor
Irruit in pellem, et stipatis frigore rimis
Sudor abire nequit, vestigia clara pororum
Collibus emergunt ipsam superantia parvis,
Et manui occurrunt, oculisque adeuntur apertis.
Quale solet terris et aquis bene notus et auris,
Sed nunquam melior, quam, postquam innotuit igni,
Romulidarum arcis servator corpus habere,
Cui cervix praesecta, cui radicitus omnis
Pluma evulsa, veru cum transadigendus acuto
Exspectat prunas, sua per vestigia ut illas
Propter in angustum tortus decursitet orbem,
Et fugiat sese, et spatio resequatur eodem,
Quo ad domitus flammis ac tempestivus edendo
Invitet suavi rictum nidore palati,
Fundatque insipidam lactata per ora salivam.
Aut cum parvorum capita erupere draconum
Mille locis summâ pueri apparentia pelle,
Unguentum de melle foras et farre paratum
Quae vocat, et nitidae linquit truncanda novaculae.
Tunc queruli cessant fletus, maciesque recedit,
Cujus sollicitos causa ignorat a parentum
Longum animos habuit, longâ anxit pectora curâ.
Nanque dracuncelli, quos sic mihi dicere fas sit,
Quot capita exsertant, penetrant tot aperta pororum.
Teutonicâ [(printer); sic: Teutonici] vulgo Comedones voce vocantur,
Quod miseros fraudant alimenti parte puellos,
Vexantes scabram jugi prurigine pellem.

Pili, capilli, cilia, supercilia et eorum utilitas.

Vibrissae sive pili narium.

Obscenos faciens naso prorepere vermes.

Barba quod marium fit propria, quo aetatis spatio nascatur, et quâ parte corporis, quodque in foeminis sit monstrosa.

Pili infra caput.

Ausonii pubem indigitant. tum scilicet illam
Femina protrudit, cum jam duo lustra duasque
Exegit [(transcriber); sic: Fxegit] messes, binis pubescit ephebus
Post annis, vocemque gravi permutat acutam.
Omnis olet tetrum tunc corporis halitus hircum.
Et jam tempus adest, Veneris cum sexus uterque
Urgetur stimulis, et caeco carpitur igne.

Toto corpore hirsuti.

Pilos nec nutriri fuligineis excrementis, ut quibusdam placet, nec ex iis nasci.

Natalis siquidem non accidit omnibus idem.

Nec minus est certum nutriri sanguine crines,
Attamen haud multo. quia sunt expertia succi
Corpora, ut indicio est, quod tunc quoque crescere possunt
Quum reliquas partes macies consumit egena.
Annon, quos leuce crines cum pelle dealbat,
Sanguine pascuntur, dempsit cui phlegma ruborem?
Respondent avium pennis in corpore crines
Humano. at qui ovi teretis sub cortice pennas
Fecundo volucris fieri de semine constat.
Constat et, attritas cum pennas perdidit ales,
Mox suboriri alias non ovo aut semine, verum
Sanguine alente ipsam volucrem, et grandescere eodem.
Namque recens ortae sua nutrimenta, cruentam
Ceu saniem, radice tenent, neque lumina celant,
Pulli velluntur cum plumescentis ab alis.
Carpio radatur ferro, squamisque remotis
Tergora nudetur fundent vestigia succum
Saucia purpureum, et squamas radice cruorem
Imbibere, atque eius se pascere rore docebunt.
Quid vero esse aliud, squamas in pelle natantis
Credamus pecoris, vaga, quam, quod in alite penna:
Quam, quod [(printer); sic: quot] sunt graciles humano in corpore crines?
Parce negare igitur justae sine pondere causae
Crines sanguineum in sua pabula vertere succum.
Proximus haud illis tamen est e sanguine victus,
Sed speciem prius ille novat, quam pabula praestet
Grata pilis, radice avidâ, velut ore, trahenda.
Ille Cremonensis, stupuit quem Roma docentem
Viva cadaveribus cognoscere corpora sectis,

Et spectare suas alieno vulnere partes,
Esse pilos adipis subter cute credit alumnos.
Evulsorum imis etenim radicibus haeret
Pingue quid exiguae referens glomeramina massae.
Praeterea pingui crines adolescere succo
Flamma docet, leviter tacti quâ protinus ardent.
Cum vero pinguedo omnis de sanguine ducat
Principium, nihil hoc discordat dogma priori.
Utcumque hoc habeat sese, verissima res est
Vivere eos ritu fruticum, et radice profundâ
Attracto vesci sensimque excrescere succo
In longum latumque simul, sed limite certo.
Ergo supervacuas illis dare pabula sordes,
Haerescant quae radici fulginis instar
Concretae ex fumis est frivola nenia, doctos
Quamlibet auctores habeat, grandesque patronos,
Discentumque sequax agmen. licet illa redunder.
Attamen haud potis est mensuram augere pilorum,
Cum tetigere ratas crescendi foedere metas.
Ipse etiam fumus, cum sponte feratur in altum,
Materies si esset pascendis crinibus apta,
Perpetuo celsis traherent e sedibus ortus,
Erectis peterent sublimia semper aristis:
Vertice caesaries staret: non pendula barba
Aspiceret terras: vacuae essent crinibus alae.
Nec partes, quas occuluit natura, verendas
Saepiret villosa [(printer); sic: vivosa] acies, circumque foveret.
Multiplices animo quoque contemplare colores
In capitis, mentique pilis, fumique valebunt.

An, et quâ ratione in suspensorum cadaveribus barba et capilli crescant.

Certe Aphrodisaeus, naturae an talia fiant
Impulsu, dubitat: dubitat, Cyllenia proles
Nomina cui fecit, praestans Antenoris urbe
Qui medicus docuitque alios morbosque fugavit,
Et memorem implevit chartis vivacibus orbem.
Namque putant, postquam coepit mora longa cadaver
Siccare, intuitus oculorum intrare, pilorum
Contiguum quicquid fuerat radicibus imis,
Quod caro viva prius contexerat, inde capillos
Augminibus visus aciem deludere falsis.
Suspicio si forte aliquem damnavit iniqua,
Crux si dura gulam fregit nil tale merentem;
Tum, si judicii faciunt augmenta pilorum
Indicium injusti, quis non miracula cernit
Edere supremum, moderantemque omnia, Regem?

Nos vero, si quid natura operatur opertum,
In lucem eruimus, quantum datur aethere ab alto
Clandestina homini naturae evolvere jura.
Cetera suspicimus tenuem super antia captum.

Bombasti de hac re sententia.

Pili carent sensu.

Colores pilorum.

Aspice, et invenies multos, quêis pulchrior auro
Candidiorve cygni plumis de vertice pendet.
Caesaries: aliis contra coma nigrior atro
Carbone est, quales proles Hyperionis intra
Metam utramque videt medii sub culmine caeli.
Quamquam etiam nostras non est ignota per oras.
Imprimis fuscedo frequens: haud rara rubedo,
Ingenii nota versuti, si credere fas est,
Sinon improbitas alio quoque tecta colore
Sape latet. quid enim refert, quod barba colore
Vulpibus accedit, rubicantque in vertice crines,
Aut similant carbonem atrum, modo candida mens sit?

Cani quid sint: ubi et quando canities incipiat.

Nec vero hoc sentire malum suevere capilli
Duntaxat, sed menti etiam seges, atque genarum
Insuper, et, si quid crescit sub naribus hirti.
Temporibus geminis primo se prodere gaudet
Hîc, illîc crines varians. hinc serpit in omnes
Ante, retro capitis partes, celsumque cacumen.
Senta dealbatur vicinia serius oris.
Fit quoque ut interdum spatio mutentur eodem.
Canescensque licet sublimia vellera barba
Raro praevertat: tamen hoc aliquando videri
Cana magistra docet nos experientia rerum.
Ultima canescit crescens circum inguina silva.
Libera ab hoc vitio est, olidis quae subjacet alis.

Canitiei causa.

Duplex canities.

Canitiei senilis causa communis.

Sanguine quae viridi turgent: cum Sirius ardet,
Tabescunt: post autumno veniente virorem
Abiciunt, sumuntque alios casura colores,
Nunc buxo similem, nunc flammae more rubentem.

Communis causae canitiei refutatio.

Exempla praecocis sive juvenilis canitiei.

Inter eos populos, quos fert Gangetica tellus,
Ipsâ a matre comam capitis producere canam,
Quam nigro tingat praeposterus ordo colore,
Ut, ter vicenos postquam vixere per annos
Nativi alboris vestigia nulla supersint.
Atque, ibi si mulier semel est enixa, deinceps
Effeto sterilem traducere corpore vitam.
Quorum albos ego malo pilos, quam dicere canos.
Ariditate illis etenim canescere primi
Haud potuere pili, quoniam puerilibus humor
Corporibus praelargus inest aevoque fatiscit.

Aristotelis et Averrois sententia de causâ senilis canitiei.

Corpus in aerium. lymphis dein aera mixtum
Ex obscuro [(editor); sic: obsuro] album facere illustremque colorem
Ad nivis exemplum, matutinaeque pruinae,
Atque levis summâspumae fluitantis in undâ,
Inprimisque situs, vapidâ qui albedine corpus
Pingit iners, haeretque foris lanuginis instar.

Causa canitiei juvenilis

Et caput omne situ mora parvula replet oborto.

Quidam a Duce Mantuano Francisco Gonzaga in vinculis detentus, unâ nocte evasit canus. Scalig. exercit. 312.

Nobilis juvenis ob vitium aulicae puellae in aulâ Caroli V. Imp. Aug. oblatum capitis damnatus, extremi supplicii metu itidem factus est canus, levin. Lemnius de complex. lib. 2. c. 2.

Unius ut noctis, quam supremam esse putabat
Finitimamque neci, spatio juvenilis abiret
Prorsus ob ore decor: sugeret sua gratia crines
Canitie subeunte caput, palloreque vultum.
Luce ad supplicium cum jam producitur artâ,
Nescius ipse sui, vix noto agnoscitur ulli.
Verterat usque adeo solitum formido decorem.
Seminecis vivum miseratur turba cadaver,
Caesareasque volans rem miram portat ad aures.
Caesar avens juvenis canentes cernere vultus,
Vidit et obstupuit, gravior aque morte tulisse
Corde ratus pavidum, laxari vincula jussit
Damnato, capitisque illi, quod demere ferro
Ob crimen poterat, concessit longius usum.

Inquiritur causa repentinae canitiei.

Idque vident tristes atque admirantur amici?
Quantillus labor est, quid non sit, dicere? quantus
Quid sit? Davus ergo ferme, non OEdipus hîc sum.
Felix qui potuit rerum cognoscere causas.
Fallor? an e canis nondum calor exsulat omnis?

Historia civis cuiusdam Herbornensis, cui ob annonae caritatem anxio inopina canities obrepsit, annonâque rursus vilescente hilariori evanuit.

Cur planos alii capillos habeant, alii crispos.

Ex arvo capitis rectis se tollere culmis.
Contortorum etiam vidisti, velleris instar
Non tonsas velantis oves oviumque maritos,
Injussam campis messem procedere iisdem.
Quos crispos et cincinnos sermone vocavit
Roma suo, et clari sumpsere hinc nomina cives,
forte quibus tales deder at natura capillos.
Sed quae causa, inquis, parit his in vertice crispam
Caesariem, planaque comâ caput obtegit illis?
Ardua res petitur, sed erit laudabile velle,
Respondere tuis impar si nescio votis.
Imo meis etiam: nam scire optamus uterque
Atque abstrusarum causas pernoscere rerum.
Semen principio spectandum et origo pilorum.
Deinde et materies, augmento indulta perenni:
Quorum intemperies fuerit si sicca calensque,
Atque alimenta tenax par ce natura ministret,
Fit jejuna seges, macilentaque paupere victu,
Ariditate suos quae nescia tendere culmos
In rectum, varie obliquat curvatque retortos,
Et multiplicibus sese implicat horrida tricis,
Crinibus ut mos est, ubi vim sensere caloris.
Aspice ferventi populos sub sidere natos,
quorum sunt medio propiora habitacula caelo,
Velatosque pilis crispis plerosque videbis,
Atque iisdem brevibus, piceâque nigredine tinctis.
Quales Lixiades sunt, Aethiopesque resimi,
Finitimique freto, quod sumpsit ab Hercule nomen,
Et septemgemini qui potant flumina Nili,
Temperiesque eadem positos ubicumque locorum

Quos sociavit eis, licet inter valla locorum
dissocient, alioque procul sub climate cernant.
Certe qui nostris crispi generantur in oris,
Deflua caesaries his, et calvescere promptum
Sinciput est, durumque novos producere crines.
Scilicet exigui sunt haec documenta cibatus,
Quo sine non possunt vegetari et gliscere porro.
Nec non et curvi, per quos eduntur in auras,
Obliquique pori, contorquent germina prima
Ac tenera hirtarum fruticum, curvantque, uti numquam
Limite se possint prognata extendere recto.
Ergo omni curvam servant aetate figuram,
Haud tamen indecorem, sed sexu in utroque venustam,
Et medicaminibus, si desit, saepe petitam,
Interdum et tenuis cale facto stipite ferri.
Utere sed modice, nisi vis, ut deserat usta
Te cito caesaries, campumque relinquat inanem,
Et sua jura genus nequeant muliebre tueri,
Annis calvitii quod creditur omnibus exsors.
De crispis haec sufficiat dixisse capillis.
Rectorum exortus contraria cuncta reposcit,
Tu vero, si quid novisti rectius istis,
Candidus imperti. si non: his utere mecum.

Calvitium quid sit, eiusque a pilorum defluvio distinctio.

Calvitium medici vocitant. Namque ante senectam
Si coma forte cadat, morbus diversus ab illâ est.
Hic quâvis potis est capitis contingere parte,
Utrumque invadit sexum: furit omnibus annis.
Illa petit frontem tantum, anterioraque vastat,
Ex summâ cerebri vel praedam agit arce sequacem,
Deformatque mares solos, muliebre relinquens
Sinciput intonsae tectum velamine lanae.
Insuper invalidae solet esse infesta senectae,
Vixque umquam juvenile caput, puerileque nudat.
Quum vegetis etiam coma deflua labitur annis,
Robur habet medicina suum: medicabilis arte
Nulla est calvities, nec ager jam crinibus orbus
Caesariem quâvis cultus ratione regignit.

An calvitium sit affectio naturalis.

Quae sit causa calvitii, et cur quidam senes nunquam calvescant, contra quidam juvenes praemature.

In genitali arvo quam nascens induit infans.
Laetas illa facit segetes prodire pilorum,
Et, quae conveniunt, vegetamina praeparat illis.
Illa manere suâ facit in statione fideles,
Atque in tam varios exercet jura colores
Corpore in humano, quamvis sit discolor illis,
Si morbum excipias, cui vitiligo vocamen.
Ergo haec si vitium passa est, patiuntur et ipsi
Labem aliquam crines, neque firmiter amplius haerent.
Et, quoniam a patribus natorum in corpora transit,
Calva oritur proles patris de semine calvi,
Vult ut Alexander, Cousque antiquior illo
Antistes scrutans capitis primordia longi
Non procul a gelidis Phrixeae Colchidos oris.
Id tamen assiduum non esse doceberis usu.
Praeterea, pellis si laxa foramina fiant,
Qua prodire solent crines, labefacta vacillat
Tota acies, nutuque ruit dejecta pusillo.

Quae causa sit, quod nec eunuchi nec mulieres calvitium patiantur.

Calvastras affirmat anus tamen esse repertas
Albertus, visasque sibi cognomine Magnus.
Attamen hae sanae fuerint, non addit, an aegrae.

Cur anteriora capitis citius calvescant, quam posteriora.

Cur homo solus inter omnia animalia calvitio sit obnoxius.

Esse pilos brutis in fronte et vertice duros,
Genti hominum molles: esse et discrimina victus:
Sed rogo, num cunctis, quibus hispida tergora, brutis
Durities eadem sit mollitiesque pilorum
In capitis tecto. saetas e fronte suillâ
Ursinâque ortas leporis cum pelle catique
Et martis confer, quaeque est pretiosior una
Omnibus, Arctoae zobelae de corpore tractâ,
Atque has invenies molles, illasque rigentes.
Ut tibi dem, rigidas nullam sentire ruinam,
Aut raram, molles labi nascique quotannis
Omnibus est notum, nec opinor tute negabis.
Nostra tenet medium, quantoque est mollior illis,
Durior his tanto est coma, nec stat semper, ut illae,
Nec, velut hae quovis cadit atque repullulat anno,
Sed manet, aut postquam cecidit, recrescere nescit.
Crinibus interea cruor est alimonia cunctis,
Monstratum ut satis esse supra confido superque:
Tempora si quassas, causam discriminis ede.
Humano capiti dixisset rectius ergo
Non saetas rigidas, quales animalia quaedam
Obtinuere, datas, sed mollis culmina silvae,
Radicemque suo leviter figentis in arvo.

An natura peius consuluerit homini, quam brutis, quod haec quotannis pilos abicinant novesque acquirant, ille autem cum semel evasit calvus, semper talis maneat.

Perpetuis quoniam nonnulla animantia saetis
Vestit, deciduos aliis dat habere capillos,
Et, natura quibus tales dedit, omnibus illis,
Si quid deperiit, nova per compendia sarcit,
Nullam permittens prorsus glabrescere partem.
Ast homini ut cecidere pili, cadit ipsa pilorum
Spes quoque, et areolas plantaria nulla vacantes
Intrant: non subeunt alii loca nuda capilli.
Sic perit et capitis decor, et fomenta negantur
Crinibus orbato, frigusque aestusque ferire
Incipiunt cerebrum nativo tegmine nudum.
Et causam morbis dare, morborumque sequelae.
Brutorumque adeo natura habuisse videtur
Maiorem curam, quam posteritatis Adami,
Ipse Deus cujus subjecerat omnia fraeno.

Homini non deesse, quo se adversus calvitii incommoda tueatur.

Usque tepor, morbisque adeo praeciditur ansa.
Praeterea, quoniam caput est quasi regia mentis,
Atque ea se assiduis exercet dedita curis
corporis ad clavum residens, et totius urbis
Corporeae quaerens intusque forisque salutem,
Non eguit saetis, non multo vellere crassum
Namque ea significant crasso cum sanguine sensum.
Nec bene conveniunt et eâdem sede morantur
Villo sum caput, et prudentia. vincit ovillum
Velleris intonsi pecus omnia pondere bruta,
Simpliciusque nihil, nihil est ignavius illo.

Cur brutis animalibus pili quotannis cadant, et renascantur, homini autem, cum semel calvus est factus, nunquam repullulent.

Dum volucer sua per vestigia volvitur annus.
Hâc de causâ igitur disperdunt bruta quotannis
Et reparant crines. contra sors judice eodem
Est diversa hominis, dapibus dum vivit et aurâ.
Namque per aetates tacito pede fertur ab ovo
Primi aevi, per curriculum juvenisque virique
Ad pigrae properans mala injucunda senectae.
Huicque superveniens mors, meta novissima vitae,
Nullum praeteritos iterum sinit ire per annos.
Ast hoc philosophi responsum elusio tantum est
Vilis, et objecti non vera solutio nodi.
Quaestio durat adhuc, cur damna accepta pilorum
Annua restituat brutis gener atio, solus
Calvitii non possit homo replere lacunas.
Mercurialis ait, cursim dum praeterit aetas,
Crinibus absumi decretum in pabula succum,
Quod nequeant alimenta coqui languente calore,
Vitai cunctas qui debilitetur in horas.
A quibus assiduum reparabilis attrahit augmen.
Defectos igitur tandem nutrimine crines
Decidere, et nullâ instaurari posse medelâ.
Omnibus hoc commune malum est, qui vescimur auris,
Femellis maribusque simul discrimine nullo.
Attamen haud pariter calvescere suevimus omnes.
Assiduum pinguis facit et ratione carentum
Natio naufragium succi, dum vita calorque
Perpetuo et nunquam frangendo foedere durant.
Calvitio tamen haud quaquam est exposta perenni.
Quî crines reddat brutis natura quot annis:
Matribus immotâ faciat radice manere,

Deturbet nullo redituros tempore calvis:
Nota Deo res est, et sensibus abdita nostris.

Veneris usus immodicus an faciat calvos.

Quis bonus id tales habuisse existimet ortus,
Curae etiam calvos faciunt. Stagirita sed ante
Militiam Veneris negat ullum exsistere calvum.
Nec nihil est, quod ait doctissimus ille sophorum,
Nec totum, vigili quod nunc indagine quaero.
Calvitii pridem positis ego inhaereo causis.

Veri calvitii curationem nec medico suscipiendam, nec aegro subeundam.

De calvitio ex alopecia, ophiasi, morbo Indico et ambustione.

De variis circa comam et barbam diversorum populorum ritibus.

Lata Sacer dotes prohibet der adere barbam,
Atque suam capiti crinito demere silvam.
Cur prohiberet enim, quod adhuc non esset in usu?
Caesariem Simson, quam nulla novacula ab annis
Attigerat primis, aluit, roburque sub illâ
Servavit tacitum, dum rem rescisceret uxor,
Atque unâ quateret viresque pilosque ruinâ.
Ammonitarum quoque rex abscindere barbas
Jussit et indumenta viris a Davide missis.
Res ignominiae quia plena, arde scit in iras
David, et hanc maculam justis ulciscitur armis.
Ecquis item nescit, sceptris inhiare paternis
Quum scelere infando soboles foret ausa Maachae,
Et patrem fugeret, longis haesisse capillis
Arboris extento ramo, telisque Ioabi
Transfixam, tenues animam misisse sub auras?
Grande capillitium veteres habuisse Sicambros
Et Suevos perhibent. Germania serior usa est
Luxuriante comâ, donec dux ille Philippus,
Quem sua mitisono bonitas cognomine signat,
Burgundos regeret. namque is, cum languidus esset
Moroso capitis, temnenteque pharmaca, morbo,
Complacuit medicis capitis tonsura, sed illa,
Quod deformis erat, nec reddita grata per usum,
Ne risum elicerer populo, praecepit, ut aulae
Morem hunc susciperent proceres, aliisque praeirent
Exemplo proprio. docili mox transit ab aulâ,
Finitimasque volat longe lateque per urbes,
Perque agros etiam, nec in extera regna vagari
Abstinuit. Nam caesaries curtatur Iberis:

Nec Gallis odio est, contraque habitantibus Anglis
Prolixae caesura comae. nec forficis ictu
Teutonicus renuit crines deponere vertex.
Demetit ora suos quoque Transalpina capillos,
Ut taceam Arctoo positos sub climate Suecos,
Vicinosque horum dispersos aequore Danos.
Namque supercilio par his quoque crinis in usu est.
Ut vero nutrire comam regale putârunt
Atque decens quidam populi: sic ponere eandem
Conditionis erat signum sortisque minoris,
Imo ignominiam quoque contemptumque notabat.
Exemplo tibi sint legati a Davide missi.
Cum Petrus Antiochi Christum resonaret in urbe,
Rasurâ excipitur capitis, stolidique cachinnis
Obicitur populi. res acriter illa dolere
Credenti coepit turbae, probroque quod illi
Esset ab hoste datum, coepit sibi ducere laudi.
Credere si dubitas, Beda est venerabilis autor.
India ad aurorae croceum conversa cubile
Crinibus omne caput spoliat, tantum effugit unus
Cirrus tondentis morsus et vulnera ferri,
Ceu quaedam in summo reclivis vertice crista.
Occiput et capitis suprema cacumina contra
Deglabrat cum temporibus, gens strenua bello,
Lechi posteritas, sive a duce nomina gestet,
A campo dici seu se contendat aperto,
Antrorsum pendente uno de vertice cirro.
Nunc decus est illi: fuit olim poena, fugatum
Ob Regem, e claustroque iterum in sua regna vocatum,
Quam genti statuit Romani antistitis ira,

Petri obolum adjiciens, albaeque ligamina zonae.
Ungariae populi rasurâ utuntur eâdem,
A populoque illam forsan traxere propinquo.
Vellera sincipitis fera gens detondit Abantum,
Turilegique Arabes et, vilis natio, Mysi:
Quosque ferunt genitos primum Curetas ab imbri,
Ne gererent manibus prêndendam hostilibus ansam.
Mosque ab iis fluxit, simul excessisset ephebis
Marti aptus juvenis, Phoebo sacrare capilli
Primitias tonsi. rasos e bregmate villos
Phoebo igitur Delphis isto de more sacravit,
Qui vivo ad manes vivus comes ivit amico.
Curtari barbas ob causam jussit eandem
Natus Olympiadis, genitor cui Iuppiter Ammon
Creditus, ut culpam velaret numine mater,
Inque solescendi causam Rex stultus haberet,
Sedne de lanâ nimium fortasse caprinâ
(Vah illud volui, de humanâ dicere) cuiquam
Verborum [(editor); sic: Verhorum] videar fecisse, quod infitiari
Non ausim, mea Musa pilis valedicet, et ungues
Incipiet socios simili describere venâ.

Unguium materia, forma externa, et partes.

Lacteolo candore nitens et cetera vincens:
Pars adversa illi, veluti suggrundia, carnem
Sese ultra tendens, acies est unguis, et intus
Caeruleis latebras dat sordibus atque receptus,
Per cornu quae pellucent unguemque colorant,
Pistorum indecores digitis, operamque coquendis
Qui navant escis, et qui medicamina miscent,
Et quibus est habitus curae inter edulia mundus.
Ergo, ubi luxuriant ungues, acieque trahuntur
Enormi in longum, nitido exsuper antia ferro
Truncanda est, sordesque suo viduanda receptu
Pellis ubi prurit, corrasa ex omnibus oris,
Seu scabie obsessa est, seu salso umore madescit.

Maculae unguium.

Color partis mediae.

Unguium cum vicinis partibus cohaerentia, dolorisqve ex divulsione orti vehementia.

Sub vivos spinas praeacutas impulit ungues,
Et lentas rupit tormenta per aspera fibras,
Ut victam secreta loqui impatientia linguam
Cogeret, atque avido pretium spondere latroni.
Perfer et os cohibe. quondam tacuisse juvabit;
Si nequeas, praestat tenues dis per dere nummos,
Quam vitam et reliquas lacerato in corpore vires.

Ungues non nutriuntur excrementis, ut quibusdam visum est, nec ex iis oriuntur.

Et pascuntur eo, quid enim nisi pabula portant?
Cartilagineo pandos clarissimus ungues
Annumerat generi medicus Platerus, at illos
Quid nisi sanguis, alit, certam conversus in undam?
Et, nisi jejunos cruor almus pasceret ungues,
Cur sunt decidui leproso in corpore? cur non,
Sicut et in sanis, stabili radice tenentur?
Nimirum quoniam vitium per viscera serpsit,
Lepraque sanguineos vitiavit lurida rivos.

Certae crescendi metae pilis et unguibus a Deo sunt constitutae.

Materiam lymphâ flammis atque aere mixtam.
Non est pura etenim tellus: sed semina rerum
Continet in sese discordia, foedere certo
Quae coeunt, corpusque novum coeuntia fingunt.
Lex data crescendi brutis quoque: bellua quanta
Est bos luca ferens sublimi corpore turrim,
Atque aliquam belli partem, armataeque cohortis?
Attamen haud potis est metas se tollere supra
A Domino rerum positas. praelonga proboscis
Finibus est quoque septa suis. albedine, dentes,
Cum nive qui certant, lege astringuntur eadem.
Vincentem toties cornicis saecula cervum,
Semina quot Physici statuunt genitalia rerum,
Quid memorem? quid equos? quid fulvâ pelle leones?
Quid tauros? quid gibbosos per terga camelos
Ponderibusque [(printer); sic: Ponderibus] habiles portandis, sed pede tardos?
Omnibus hisce modus status est, quoddamque cacumen
Crescendi indultum, quod cum tetigere, verentur
Limitibus contenta suis excrescere porro.
Grandius ecquid habet pontus, quam grandia cete?
Atqui corporibus sulcent licet aequora vastis,
Atque instar collis nanti sua terga carinae
Objectare ausint: tamen haec quoque certa coercent
Fila, et se toto prohibent extendere ponto.
Norma homini est etiam sua definita cuique
Longior huic, illi brevior discrimine magno.
Sic etenim voluit rerum admirabilis autor.
Haud conficta loquor. sis quantuscumque futurus,
Cum tibi jam quintus completur mensibus annus,
Dimidium illius, quam lustro Numina quinto

Decrevere tibi, mensurae certus habebis.
Ergo pilis levibus, consortibus ergo pilorum
Unguibus, augmenti fixas in corpore metas
Observa, Dominique manum mirare potentem.

Ungues expertes sunt sensus.

Usus unguium.

An pili et ungues sint corporis humani partes.

Attamen, ut paucis mea sit sententia verbis
Nota tibi, haud vereor numerare in partibus ungues,
Quarum concilio mortalia corpora constant.
Bis duo Fernelius quavis in parte requirit,
Nempe ut sit corpus, cui sit dimensio triplex:
Haere at ut toti, vitâque fruatur eâdem
Cum roto; ut certos etiam sit idonea ad usus.
quatuor haec quisquis non cernit in unguibus esse,
Tiresia caecus magis est scalptriceque talpâ.
Deterius paulo jus est et causa pilorum.
Asser at hoc alius me maior acumine vindex.

Manifesta foramina cuticulae et cutis.

In auribus duo.

In oculis duo.

Quid passim occurrat, cito persentiscere gnari.
Hos valvae claudunt bifores infraque supraque:
Palpebras vocitant, quae supra est, motibus apta
Et cadit et surgit. tota est immobilis ima.
Neve ferat pavidis externa injuria cladem,
Utraque securos tecto defendit opaco.
Causa fuit nictus haec sollicitudo frequentis.

In naso duo.

Laus Jacobi Tagliacotii chirurgi Itali nasorum detruncatorum reparatoris.

In ore unum.

Ingreditur potus, perque os vox fertur in ausas.
Siquid item stomacho vomitus, si pectore anhelo
Excussit tussis rugosae infesta senectae,
Tollitur in fauces tandemque exploditur ore.
Redditur hoc quoties, trahiturque reciprocus aer,
Genua labant, fessos quatit aeger anhelitus artus.

In mamillis feminarum innumera.

In partibus genitalib. utriusque sexus unum.

In ano unum.

In umbilico infantis, aut nodum aut recens nati unum.

Vagituque novas sedes, matremque salutat,
Pervius hic locus est vasis, quae nomina debent
Umblîco, partuque solent prodire secundo.
Nominat obstetrix laqueum, lignoque ligatum
Amputat, adstrictus coalescit tempore truncus
Exiguo. remanet rugosa in ventre cicatrix,

[Gap desc: greek text]
Argolicâ veteres quam voce vocârunt.

OTII MARPURGENSIS LIBER SECUNDUS, QUI EST DE OSSIBUS. Cur corpus hominis sit erectum: quod ossium soliditate erigatur: quod motus gratia non ex uno, sed pluribus ossibus sit coagmentatum.

CUm prono spectent animalia cetera vultu
Tellurem, fluxis animum infigentia rebus,
Et quibus ignavo curent recreamina ventri;
Unus homo melior cunctis ad sidera mittit
Sidereos oculos, tanquam sublimia jussus
Praecipue bona sectari, et contemnere fluxas
Terrae delicias, aurum, titulosque superbos,
Queîs Satanae insidiae pellacis amorque nocendi
In caecam abripiunt mortalia pectora fraudem;
Tam teneris et humi defigunt pressa catenis,
Ut se irretitum vix persentiscere possit,
Captivo jam vincla terens servilia collo.
Ergo hominem sublime caput, caeloque propinquum
Admonet officii, et, quonam sit fine creatus,
Quotidie inculcat. Capitis templa ardua collum
Sustinet: et collo substratum est pectus, eique
Amplus in expleti saccus substernitur alvi,
Suffultus crurum dextrâ laevâque columnis.

Brachia procedunt summo de pectore bina.
Omnibus his robur solidum rigor osseus addit,
Quo sine pondus iners telluri affixa jacerent.
Haud tamen unius fundat rigor omnia membra,
Continuique ossis (nam sic neque brachia quisquam,
Nec caput et mentum, nec crura alterna moveret.)
Plura sed inter se variâ compage ligata
Nectuntur, solidantque artus, neque motibus obstant,
Commoda vita quibus sine nulli, aut laeta fuisset.

Ossa quaedam seorsim moventur, quaedam non.

Ossium inter se cohaerentia.

[Note:
[Gap desc: greek text]
] Est et, quando caput sinui non grande pusillo
Inseritur. Iuncta est sic vertebra prima secundae.
[Note:
[Gap desc: greek text]
] Horrent inter dum tumulis et vallibus ambo,
Atque his excipiunt sese, excipienda vicissim,
Alternis velut hospitiis et foedere freta.
Hoc humerum et cubitum pacto natur aligavit,
Tibiaque haud aliter femoris conjungitur ossi.
[Note:
[Gap desc: greek text]
]Quae vero univit
[Gap desc: greek text]
, illa jugantur,
Nunc veluti consuta forent, ut verticis ossa:
Nunc alio clavorum instar figuntur in osse:
Ut dentes. Simplex interdum linea jungit:
Exemplo fuerint declivis culmina nasi.
Quaedam interfusâ sunt cartilagine nexa,
[Note:
[Gap desc: greek text]
] Sterni ut multiplices partes, atque inguinis ossa,
Osque sacrum et coxae. Quandoque et carnea vincla
Occurrunt. Sic maxillas agglutinat albis
Dentibus exterius massâ gingiva rubenti.
Attamen illarum, quas huc recitavimus usque
[Note:
[Gap desc: greek text]
] Nulla ligamentis iunctur a est crebrior unis.

Ossium proximum alimentum non est sanguis, sed medulla, sive potius sucus in eorum cavernis exiguis contentus.

Contemplare femur, radiumque ulnamque humerumque,
Singulaque in longos cernes terebrata canales.
Hos circum exiguae toto sparguntur in osse
Caulae, quas numero non est comprêndere certo.
Sunt etiam dotata suis cavitatibus ossa
Cetera per totum corpus. Petrosa putantur
Tam solida, ut nullas habeant: sed lumina quamvis
Sic statuant: tamen haec aliquas quoque habere necesse est,
Inque illis inconspicuam celare medullam,
Seu succum potius, qui post memorabitur, almum.
Nanque his si careat, nec ali nec vivere possent
Nec vivis stabilis sociari foedere membris.
Quaedam, multicavi sunt ritu pumicis, ossa
Plena foraminibus, pingui sed inania succo,
Ne cunctos infarcta poros, gravitate laborem
Artubus imponant, et motum pondere tardent.

Ossa per arteriolas vitam et calorem ex corde hauriunt.

An ossa sentiant.

Computruit spacelo, spargitque inamabile [(editor); sic: inamabilie] virus,
Parte a corruptâne pars sincera trahatur.

Periostium.

Infantibus ossa sunt mollia, et quare.

Quod molle est, solidat, paulatimque ossibus explet,
Cartilagineum quod erat, perfectaque sensim
Ossa facit, paucis sed cartilago remansit
Inviolata locis, ubi sic natura poposcit,
Ossis ubi vidit minime quadrare rigorem.
Ossicula auditus abstrusa meatibus imis,
Sola utero perfecta putat Falloppius edi.

Cranium.

Crania monstrosae figurae.

Summus erat vertex obtusi turbinis instar.
Sunt etiam, quibus est caput omni parte rotundum
Ante retro nullos tumulos aut tubera promens.
Omnibus his vim mentis iners stupor obsidet, atque
Judicium prohibet rectae ad rationis amussim
Informare suas haud commoda ob organa curas.
Unde nihil faciunt operis, nihil ore profantur
Verborum, nullos depromunt corpore gestus,
Dissimulatori quin refractaria semper
Stultitia, indicio proprio se reddat apertam.
Atque vetus juxta verbum, quod plebis in ore est,
Includas fatuum sacco, tamen aure patebit.

Cranii ossa duabus testis sive laminis constant, unâ exteriore, alterâ interiore, et inter has sunt veluti alveoli, quibus succum pinguem, quo aluntur, continent.

Os occipitis.

Se chondro junctis, quem cum solidaverit aetas
Ex uno totum fabricatum dixeris osse.
Posticâ Deus huic capitis regione locato
Crassitie indulsit reliquas excellere partes,
Ex quibus unitis, cerebri domus ossea surgit.
Ne caput incautos, si quis fortasse supinus
In terram recidat, nimium collîdat ob ictus.
Fortia enim frustra supponere brachia tentat,
Et manibus validae pondus lenire ruinae.
At, si quis pronus ruit, aut dejectus ab alto
Praecipitatur humi, cubitorum robore fultus,
Qua pote, vulnifico defendit ab impete frontem.
Panditur in medio, teretique foratur hiatu,
Per quem dorsalis, cerebroque oriunda medulla,
In spinam ut longus se desuper inserit anguis.

Os sincipitis.

Duplex in fronte lamina.

Ossa verticis.

Ossa temporum.

Meatus auditorius.

Ossicula auditus.

Ossicula auditus quis primus deprehenderit.

Nil adeo longaeva dies et cura perennis
Rerum in naturâ caligine linquit opertum.

Tres utriusque temporis ossium processus.

Os cribrosum.

Hos opplet pituita poros. Has mobilis aer
Itque reditque vias moti virtute cerebri.

Os basilare sive palati.

Suturae.

Suturae legitimae sunt tres, coronalis, Lambdiformis et sagittalis.

Indidit: occipitis per quam conjungitur ossi
Verticis os geminum. Medio inter verticis ossa
Excurrit spatio, tangitque utrinque priores
Tertia, cui nomen celeres tribuere sagittae.
Verticis haec jungit simul et dis criminat ossa,
Cumque his principium finemque capessit eundem.
Porrigitur quandoque etiam naso tenus, osse
Frontis per medium secte. Muliebris id esse
Indicium capitis reputant. sed, proh pudor, illud
Creditur a tantis non absque errore magistris.
Nam saepe et cranio frons est divisa virili.
Quin etiam bifidam plerunque infantia frontem
Mollis habet. Sutura tamen currentibus annis
Sensim evanescit, frontisque os provenit unum.

Suturae spuriae.

Cur spuriae suturae sic dicantur.

Legitimis certant, domino et sine crimine prosunt,
Haud minus atque illae. Latii sermonis egestas
Nec parit hoc probrum. proprias dixisse licebat,
Suturis similes, squamae quibus indita forma,
Improprias. Res unde ipsas sumpsere Latini,
Debetur Graiis cognominis huius origo.
Hi, quod legitimum non est, vero quod abhorret,
Aut, quod degenerat,
[Gap desc: greek text]
appellare suerunt.
Ast ego, quid cornicum oculos configere conor,
Et voces tot jam saeculis damnare receptas?
Si qua fuit labes in nomine, desiit usu.

Suturae annis oblitterantur.

Scripsit Alexandri, capita enascuntur in oris
Aethiopum nullis suturae praedita vinclis.

Cur Deus non ex uno, sed pluribus ossibus cranium fabricaverit.

An cranium, quod est sine suturis, sit robustius eo, quod suturas habet.

Nec finem fecere prius, quam victa sub auras
Vita leves fugeret, lethumque invaderet artus.

Pericranium.

Plures, quam dixi, ab aliis observatas esse suturas.

Maxilla superior.

Ossa etiam duo sunt intus subducta palato
Et naso, qua naso iter est in gutturis Isthmum.
Dissaepimentum si cui libet addere nasi,
Augebit numerum, quem constituere priores.

Os jugale.

Maxilla inferior.

Dentes.

Dat contemplandam meditans nova cornua Phoebe,
Arcusve adducto, digitorum robore, nervo.
Alveolis totidem natura exsculpsit eâdem
Maxillas serie, quorum fastigia tanta,
Ut radice suum dens quilibet expleat alveum.

Incisores.

Canini.

Molares.

Dentium radices.

Dentes carent periosteo.

Continuum os dentium.

Dentes in utero formantur.

Illorum cum pace tamen mihi dicere contra
Fas sit, et ignotum populo proponere verum.
Si reliquae foetus genitali utriusque parentum
Semine nascuntur partes, formamque capessunt
Quaeque suam tumidâ gravidae genitricis in alvo:
Si manuumque pedumque ungues, gracilesque capilli
(Quos partes quidam esse negant, quidam esse fatentur)
Producuntur ibi: quis solis dentibus illud
Jus neget esse datum? Sed nullos cernimus, inquis.
Est ita: gingivas quoniam penetrare videndi
Haud potis est acies. sub iis certo ordine dentes
Nanque latent tecti tenuis velamine carnis,
Ut monstrant teneri dissecta cadavera pupi.
Sunt tamen haud solidi, nisi, ubi penetrare laborant
Gingivam; inferius turgent umore tenaci
More recens natae pennae, quam longior aetas
Siccat, et in rigidum cogit durescere cornu.

Quo tempore emergant, et in conspectum veniant dentes primores.

Dentitioni cur superveniat alvi profluvium.

Grandior, ingenti fervet correpta dolore,
Saucia vulneribus tot, quot prodire laborant:
Protinus humorum ruit irritata dolore
Proluvies, sanieque putri gingiva madescit,
Sputare ignarus, quam cum deglutiit infans,
Perturbat, tenuique alvum torrente fatigat,
Et tetrum in nares jactat nutricis odorem.
Ut vix convaluit jam natis dentibus aeger,
Dum labris mulget niveo manantia lacte
Ubera, luxurians invadere dente papillas
Audet, et immeritae gemitus extrudere matri,
Tanquam trux aries alimenti praemia solvens.
Illa manu bibulum de pectore vellit [(printer); sic: vellet] alumnum,
Verberaque intentans ac verba minacia fletum
Excitat, et maestis levis insonat aura querelis.
Ast ira offensae non est diuturna parentis.
Victa etenim lacrimis ultro sua pignora placat,
Ereptamque dolet nato, redditque mamillam.
Retrahit ille caput, maternaque munera temnit,
Incertusque diu, mammam velit, anne recuset,
Ad suctum tandem redit exoratus, et irae
Succedit blando concordia mutua gestu.

Quando dentes nascantur reliqui.

Quando pueris cadant dentes.

Alveolos, sobole explendos, quae denuo surgat
Sede suâ ejectis quasi successura colonis.
Hanc nisi tempus edax durive injuria casus
E statione suâ dimoôrit, in ultima durat
Tempora: sin fuerit dimota, relinquit inanes
Maxillas, alio nec successore replendas.
Corpore in effeto genitali semine dentes
Namque carent. frustra ergo novi speratur origo,
Sed frangendus erit gingivâ panis inermi.
Sin [(printer); sic: Si] novus exoritur, raro res proxima monstro est.

Genuini quid sint: quoto aetatis anno nasci soleant: cur quibusdam in extrema senectâ proveniant.

Et caput exsertum mandendi offerre labori.
Exortos perhibent genuinos esse quibusdam,
Septenos decies cum vita exîsset in annos.
Huic numero denos supper addere plinius audet
Nullo observato duplicis discrimine sexus,
Praevia Aristotelis monumenta fidemque secutus.
Causam huius reddit celebris Falloppius istam:
Annorum hebdomades hominis complectier aevum
Denas, occiduo dum lucem usurpat in orbe.
Ergo septenos decies ubi vixerit annos,
Addere tunc aevo veluti colophona priori,
Ordirique novum, et naturâ imitante prioris
Aevi curriculum ac mores generare novellos
Decrepitis dentes, nunc aevi in limine seri,
Nunc, ultra limen cum septimus exiit annus.

Dentibus exsertis nati.

In infantibus duae dentium partes, radix et appendix.

Ex geminis leviter concretos partibus esse.
Una est gingivae demersa sub aggere radix:
Gingivae tumulo supereminet altera, fauces
Circumdans niveo, tanquam munimine, vallo.
Ergo, qui tremulos; ergo in statione labantes
Qui puerili aevo radicitus eruit, errat.
Praestiterit dentem radice manente caducum
Forcipe corripere et rupto defringere chondro.
Sic e decidui radice repullulat alter,
Et spatium vacuum defractae appendicis intrat.

Dentes sentiunt, et quâ parte.

Sic unguis per se nil sentit, si tamen ignis
Admoveatur ei, subjectas ignea partes
Vis tangit medium penitus delata per unguem,
Quas ceu nervosas nullus sentire negârit.
Unde autem sensus tantum cepêre vigorem
Gingivae tecti rutilo velamine dentes?
Extremas per radices nervosa propago
Ingreditur, penitusque imae implantata cavernae
Has apportat opes, ut parva arteria vitam,
Atque utriusque comes dat eis sua pabula vena.
Dentibus ergo datum sentire ex ossibus unis.

Dentes perpetuo crescunt,

Oslitterae u imaginem referens.

Tale
[Gap desc: greek text]
enim similat: verum id sit, oportet,
Duplex, et, ramos sustollat in alta quaternos.
Lata basis linguam fulcit, quâ guttura parte
Respicit; hinc se mox in bis duo cornua findit,
Annexum per quae cranii processibus haeret.
His dispar modus est. Sunt corpora longa duobus:
Curta duobus item, multoque angustius illi,
Quam pro re, posuit nomen studiosa vetustas.
Ossibus undenis os enim compaginat unum.
Qui sui forme vocant, homines sunt naris obesae,
Nec linguae ignari callent idioma Pelasgae.

Spina dorsi.

Cur spina dorsi ex pluribus ossibus sit facta.

Vertebrae cervicis sunt septem: thoracis duodecim: lumborum quinque: ossis sacri sex: coccygia quatuor.

Haec sua compages quoque reddit inepta moveri,
Vertebrasque vetat dici, licet annuat usus.
Sunt autem natium posicâ abscondita valle.
Cunctaque quo redigam certae in compendia summae,
Efficiunt spinam ter dena et quatuor ossa.

Processus vertebrarum transversi, interior item et exteriores.

Vertebrarum inter se cohaerentia.

Constrictae vinclis sunt primum fortibus: hisce
Membrana accedit [(printer); sic: accidit]
[Gap desc: greek text]
. insuper adde
Processus illos, qui spinam extrinsecus armant
(Unde et nomen habet) junge et totius amictum
Corporis. Incrustata autem divortia chondro
Sunt ideo, ut facilem pariat res lubrica motum.
Haec de mobilibus vertebris dicta putato.
Chondrus enim reliquas solide ferruminat, atque
Efficit indociles, ut diximus ante, moveri.

Cavitas medullam spinae dorsi continens.

Triginta nervorum paria ex spinâ dorsi prodeuntia.

Nervorum paria emittit ter dena, movendis
Quae Deus huc illuc fabricavit idonea membris.
Exitus his datus est per dicta foramina nervis.

Venae et arteriae, quibus viis spinam eiusque medullam accedant.

Sternum, et cartilago mucronata sive ensiformis.

Compositio sterni.

Figura sterni et eius usus.

Culminis in medio cornutae more cavatum
Est Lunae, panditque viam, quâ se aspera pronam
Demittat subiens pulmonum arteria folles.
At dextrâ et laevâ sursum duo cornua tollit
Parvorum hospitio sinuum praebentia utrique
Immotam sedem jugulo, stabilemque quietem.
Quin et, quot sternum tangunt appendice costae
Cartillagineâ, sinibus tot utrinque cavatur,
Attamen exiguis, et costas excipit illis.

Costae utrinque sunt 12, in universum 24. Sunt duplices, legitimae sive perfectae, et spuriae sive imperfectae.

Costae legitimae sive perfectae sunt 14.

Possem alias huius vitii quoque reddere caussas.
Sed malo, pro me reddant, qui noscere morbos
Cum causis docuere suis, et ferre medelam
Nunc nolo extra oleas, nolo extra septa vagari.

Costae spuriae sive imperfectae sunt 10.

An viri, unâ costâ pauciores habeant, quam feminae.

Scapulae duae: in utroque latere una.

Scuti, quod laterum dispar mensura coercet.
Iisdem scutorum rerum faber indidit usum.
Quoque magis firmae fierent, munivit utramque
Processu longo, qui spina jugumque vocatur,
E radice humili qui in clivum molliter altum
Tollitur, et sese praerupto culmine finit.
Alter a tutatur dextrum latus, altera laevum;
Utraque se obiciens non visos excipit ictus,
Et robur costis et propugnacula confert.
Quoque illis valeant incumbere pressius ambae,
Sunt tumidae gibbaeque foris, intusque cavatae.
Nobiliore tamen quoque munere perfunguntur.
Nam firmant humeros, stabilique in sede moveri
Ut possint, faciunt: idcirco exsculpsit utrâque
In scapulâ natura sinus, humerisque dicavit,
Et vitrei inspersit tectoria laevia chondri.
Quo vero propriis stabiles in sedibus essent,
Immotosque sinus humeris praestare movendis
Possent, firmantur jugulis et carne ligantur
Musculeâ costis, quas enumeravimus ante.

Claviculae duae, in utroque latere una.

In longum, atque locis curvavit dextra duobus.
Scilicet in superam cerebri tendentibus arcem
Ut cedant vasis, nec iter facientibus obstent.
Officium est scapulas firmare et reddere fixas,
Ne, si ipsae titubent, titubantia brachia reddant.

Brachia duo: in utroque latere unum, et utriusque tres partes.

Humerus in utroque brachio unus.

Cubitus in utroque brachio unus. Duobus uterque ossibus constat, radio et ulnâ.

Eminet articulo, et percussus sentit atutum.
Ringitur os, subiti gemitus e pectore surgunt,
Connivent oculi et lacrimis turbantur obortis,
Succurritque manus parti non laesa dolenti.
Prominet et radius, qua sunt confinia carpi
Cum cubito, fulcitque manum fundaminis instar.

Manus in utroque brachio una. Tribus utraque constat partibus: Carpo, metacarpio et digitis.

Carpus constat octo ossibus.

Alarum nondum profugus Minoide terrâ
Remigio, nondum spectator in aequore nati
Pennarum, et sacrâ dejecit ab aede Minervae
Praecipitem, simulans lapsum. miserata ruentem
Quae favet ingeniis, excepit Pallas, avemque,
Orbo insultantem commissa ob crimina patri,
Fecit, quae perdix nostro quoque dicitur aevo,
Et decor at mensas epulis admixta potentum.

Metacarpium constat quinque ossibus.

Digiti in utraque manu sunt quinque: pollex, index, medius, auricularis et minimus; horumque quilibet tribus constat ossibus, excepto pollice, qui constat duobus.

Primus in his pollex, adstat cui proximus index.
Hunc sequitur medius, medium auricularis et illum
Nomine reque ipsâ minimus. tria quilibet horum
In se comprêndit, si primum dempseris, ossa.
Hic etenim gemino tantum componitur osse.
Sitque licet brevior collegis omnibus unus,
Attamen excedit collegas viribus unus,
Junctaque crassities brevitatis damna rependit.
Ergo illi ex vero sua dat pollentia nomen.
Cetera inaequalis turba est. caput altius effert
Prae reliquis medius. paulatim parte ab utrâque
Decrescunt reliqui. Calamis sic consita surgunt
Organa disparibus, templumque sonoribus implent.
Ignitaeque solent ut fabri pondera massae
Forcipe, ne digitos urat, prênsare bidenti:
Sic aliquid prênsura manus, cum pollice jungit
Quemlibet e digitis, et forcipis exit imago.

Coxendices duae: utraque tres habet partes, os ilium, os, quod proprie dicitur coxendix, et os pubis.

Foetui adhuc tenero, dum factus grandior antri
Angusti impatiens amplum prorumpat in orbem.
In puero ternis ex ossibus utraque coxa
Compacta est, quae longa dies permutat in unum.
Gluten enim, quo juncta simul distinctaque profert
Prima aetas, aboletur iis, quos grandius aevum
Excipit et tacito gressu ventura senectus.
Tunc quoque, cum junctura omnis deleta per annos,
Nomina adhuc stabili discrimine partibus insunt.
Illi, quae lumbis vicinior, ilia nomen
Juncta ossi faciunt. coxendix illa vocatur,
Cui femur inseritur. Quae pubem tangit et inguen,
A pube ex aequo sibi sumpsit et inguine nomen.
Inter utramque patet spatium mediocriter amplum.
Exitus hâc rebus, stimulant quae pondere ventrem.

Inguinis ossa in partu dehiscunt.

Femina: quae dixi, clare divortia visu
Appositisque etiam digitis percepta fuerunt,
Coccygia osse suâ tunc in statione manente.
Auxilio Felix opus esse Platerus utroque
Contendit, solvique inguen, semperque reflecti
Coccygia, deque viâ nascenti cedere pupo.
Est quoque, qui coxae tunc hiscere tradidit ossa.

Utraque coxa perforata est.

Sinus coxae sive pyxis.

Ligamentum peculiariter articulum coxendicis et femoris roborans.

Sive caput femoris spectes, seu pyxida coxae.
Non haesisset enim, si laevia tota fuissent.

Crura duo in utroque latere unum, et utriusque quatuor partes: femur, tibia, patella, et pes.

Femur in utroque crure unum.

Omni, nec rectum est. nam, qua coxendicis ossi
Proximat, in tantum curvatur, ut angulus inde
Exeat obtusus (fuit hîc junctura duorum)
Post curvaturam fastigia summa rotundum
In caput excurrunt. id cum coxendice junctum,
Efficit articulum descriptum plenius, esset
Cum supra duplici mihi de coxendice sermo.
Attamen in reliquo quoque sunt curvamina ductu,
Sed modica, et gemini processus intus et extra;
Flexus ubi genuum est, sese in duo tubera findit
Extremum os femoris, valle inter utrumque relictâ.
Haec ingressa sinus, quos tibia praebet in alto,
Articulum genuum, quo non est notior alter,
Constituunt, versâque replet vice tibia vallem.
Laevis et hunc poliunt tectoria candida chondri
Articulum, redduntque agilem facilemque moveri.

Tibia in utroque crure una. Duobus utraque constat ossibus, tibiâ proprie dictâ et fibulâ.

Qua femur attingit, parvaeque excepta cavernae
Hospitio, capite inserto se agglutinat illi.
Nam quo finitimis se tibia partibus aptet,
In medio tenuis, supra turgescit et infra,
Utrobique sinus pandens. mox fibula recta
Descendit juxta sociam, nec desinit ante
Quam superatâ illâ talo jungatur et ipsa:
Nempe ubi malleolum finitur in exteriorem.
Tibia sit quamvis medio tenuissima, si quis
Conferat extremis; tamen est, quam fibula consors,
Crassior et curvata magis, qua proxima talo.
At parili in longum certant se extendere ductu,
Haec licet inferius superet, sublimius illa.
Neve illis desint sua nutrimenta, cavantur,
Inque suâ pinguem retinent cavitate medullam
Ceu locuplete penu. supraque infraque vicissim
Se tangunt ambae, medio tetigisse recusant.

Patella in utroque crure una.

Pes in utroque crure unus. Tribus uterque constat partib. tarso, pedio et digitis.

Tarsus septem constat ossibus.

Pedium constat quinque ossibus.

Digiti in utroque pede sunt quinque, qui totidem constant ossibus, quot digiti manuum.

Historia de Thoma Schwaickero Halensi sine brachiis nato.

Si modo sospes adhuc superest et vescitur auris?
Cujus ego tectis successi iunior hospes,
Expertusque viri sum largam in munera dextram,
Sensissemque magis, nisi mens mihi pigra fuisset
Oblatum acceptare bonum. promiserat ultro
Nam mihi gratuitos regna extera visere sumptus
Obstricto officii nulla compage futuri,
Pectore quod grato recolo recolamque perenne
Mente voluntatem dandi pro munere pensans.
Huius Halam ut veni Schwaikerum visere jussu.
Qui tunc sub tectis cum fratre habitabat iisdem,
Pinsere cui victus Cererem et divendere pistam;
Limina trans gresso fit protinus obvius ipse,
Protenditque pedem (dextrae pes munus obibat)
Utque erat humanus, me voce salutat amicâ.
Jungo pedi dextram porrecto, et reddo salutem.
Parte domus superâ nato conclave parârat
Grandaevus pater, huc per scalam ascendimus ambo.
Ut ventum in conclave, mihi considere sellâ
Praecipit in stratâ: mensâ ipseresêdit in altâ
Sartorum ritu, genua ut prope tangeret ore.
Quae longo postquam spatio diducta fuere,
Arripuit laevo pede pennam, scalpraque dextro
Et secuit calamum, et scripturae reddidit aptum:
Chartam etiam sumpsit varioque emblemate pinxit,
Diversos mirâ conjungens arte colores.
In medio spatium, vacuum quod manserat, explet
Versibus et rhythmis, sua queîs incommoda deflet,
Aerumnaeque suae solacia subicit illis,
Teutonicas Latiasque notas pede pingere doctus.

Post haec prolatis est alea jacta fritillis,
Et pede collusor partes jacientis obibat.
Ferri etiam curat fragrantia munera Bacchi,
Invergitque suo tollens pede pocula vitro.
Porrexitque pede, et mihi praebuit inde bibendum.
Ipse notae primae testis, quae lumine vidi,
Narravi, vidêre alii non dissona ab illis.
Sic gravis ira Dei plectens delicta parentum
Quandoque infligit natorum verbera tergo.
Hîc tamen in mediis effulsit gratia flagris,
Et miti accensas aspergine leniit iras.

Ossa sesamina.

Deusu ossium sesaminorum,

Superstitiosa de ossibus sesaminis opinio.

Nec vermes valeant, nec edax violare vetustas,
Corporis in sceleto reperiri et seminis instar
Esse, novos hominis valeat quod sumere vultus,
In sua cum reliquae partes elementa reversae
Antiquae exuerint penitus vestigia formae.
Illorum e numero putat haec Vesalius esse,
Quae modo depinxi. Non priscis ergo fuisse
Ignorata viris, nec primum his cognita saeculis.

OTII MARPURGENSIS LIBER TERTIUS. Qui est DE ORGANIS NUTRITIONIS. Corporis humani, demptis brachiis et cruribus intres ventres sive cavitates insigniores partitio, quorum infimus organa naturalia complectitur circumdata a peritonaeo, quod Celsus abdomen appellat.

COrporis e trunco si brachia cruraque demas,
Tres remanent ventres: medius supremus, et imus.
Imus habet, medici quae natur alia dicunt,
Organa, et ambîtus laxo comprênditur utre,
A
[Gap desc: greek text]
nomen cui Graecia fecit,
Imi quod ventris se circum viscera tendat,
Complexu comprensa suo cingensque fovensque
Deque suo donans concinnâ singula veste.
Quod genus est stomachus, iecur et splen aemulus eius,
Et gemini renes, et follis bilis amarae,
Urinaeque lagena acris, curvique canales
Intestinorum testesque uterique recessus.
Abdomen Celsus vocitat, sed significatu
Priscis insolito, et vocis jus stringit in arctum.

Substantia peritonaei.

Organa naturalia, partim nutritioni partim generationi esse destinata.

Nutritionem duabus de causis esse necessariam: quarum altera est caloris innati humidum radicale continenter absumentis voracitas, altera corporis in annum 25. usque incrementum. Nam et humidum radicale perpetuâ per cibum et potum instauratione indiget et incrementum sine iisdem fieri nequit.

Materiâque aliâ, quaecumque obnoxia flammae est:
Nativo humiditas pinguis sic esca calori
Inde usque a puero est, et eum conservat alitque,
Quam radicalem medici cognomine dicunt.
Et, quoniam vis est nativi tanta caloris,
Ut famis impatiens semper nova pabula quaerat,
Humiditas innat a brevi tabesceret omnis,
Tabescensque suo dispendia ferret alumno;
Nî, quantum umoris consumeret ille, vicissim
Tantum cum liquido Cerealia munera Baccho
Sufficerent triplicem sortita in corpore formam.
Praeterea quoniam crescentia corpora quaqua
Se versum extendunt utero incipientia in ipso,
Nec prius augmenti potiuntur culmine summo,
Quinque sui augescens quam lustra impleverit aevi:
Materiam quoque crescendo desiderat aptam,
Ad culmen qui tendit adhuc aetatis adultae:
Nempe alimenta modis mutata in corpore certis.

Mirabiles nutriendi modi.

Rem probat exemplo, viridi nam cespite quendam
Emplastri ritu stomachum fovisse vacantem
Bisque decem potuisse famem tolerare dierum.
Approbet ipse licet, qui talia prodidit, autor,
Haud stomacho illa meo placet experientia veri.
Constaret minimo talis nutritio: verum
Viva diu gelido crura occultare sepulchro
Multa vetant, fructumque negant, qui quaeritur illo,
Si cui tanta tamen tenuit socordia pectus,
Credere ut haec possit, stantes in rupibus altis,
Captantesque leves Zephyris spirantibus auras
Credat equas solo gravidas evadere vento
Conjugii expertes, nec equûm commer cia passas.
Vaccas credat item, quae per juga gramina tondent
Alpina, umectare gulam non fonte vel imbre,
Quem terrae aspersit resolutis nubibus aether,
Verum solius, quem ducunt, aeris haustu,
Dum sol in nostris segetes coquit arduus oris,
Herculeis plantis quassati sidera Cancri
Pervolitans curru, vicinaque sidera Cancro.
Non sedare sitim quasi pinguia gramina possint,
Aut, quasi in aeriis nullae sint alpibus undae,
Queîs sine non essent fecundae graminis alpes.
Longinquis terrae quoque vivere credat in oris,
Cum Gange aurifero quas gemmifer irrigat Indus,
Ora quibus non sint, homines, quibus invida victum
Cum natura neget solidum, fragrantia poma
Unius usurâ vitam tueantur odoris.
Nec non esse animal, ventis quod alatur et aurâ,
Terrestre ac quadrupes, aliudque quod haereat auris

Perpetuo terras metuens contingere vivum.
Haud tamen inficior reperiri utrumque, sed uno
Aere nutriri cogit res ipsa negare.
Democritum fateor se panis odore calentis
Sustentâsse dies aliquot: solantur odores
In morbis etiam defectos viribus aegros.
Haud diuturna tamen sunt haec solamina, si non
Illa addas, quibus est vis reddit a corpus alendi,
Qualia nominibus potusque cibique notamus.

Concoctionis alimentorum tres esse gradus, quorum primus dicitur
[Gap desc: greek text]
, et fit in ventriculo: secundus
[Gap desc: greek text]
, et fit in hepate: tertius
[Gap desc: greek text]
, et fit in singulis partibus sive membris.

Primus concoctionis gradus, qui
[Gap desc: greek text]
dicitur.

Haec porro innati stomacho virtute caloris
Sensim elixantur, donec mollita cremoris
Asciscant albi speciem, quem dicere Graii
Assuevere
[Gap desc: greek text]
concoctio prima
[Gap desc: greek text]

Ex illo medicis fuit appellata Pelasgis.

Masticationem non esse primum concoctionis gradum.

OEsophagus quid sit, ejusque obliquus per pectus et diaphragma in ventriculum descensus.

Visceris instabilis ne pulsu et verbere crebro
Ictus glutitas demittat inertius escas,
Neve cor ipse premens compressi motibus obstet.
Inde superstratus non recto tramite aortae
Laeva petit iecori metuens, inibique foratum
Transit per septum, stomachi laquearia donec
Perforet, atque cibis itiner commonstret in ipsum.

OEsophagi substantia tunicae et fibrae.

Fibrae quid sint, et quotuplices, eorumque usus.

Sunt aliae rectae, quibus est innata trahendi
Vis: quaedam obliquae, per quas attracta tenentur.
Sunt et transversae, quarum est expellere munus.
Quae si se inferne contractis orbibus arctent,
Sursum abigunt, pelluntque suum per labra gravamen:
Sin se constringant mutatâ sorte superne,
Quicquid habent oneris, trudunt abiguntque deorsum.
Hoc natura probat: permittit, at improbat illud.

Cur oesophagus obliquis fibris careat.

Glandulae oesophago additae.

Deglutitionem nec pure esse naturalem actionem, nec pure animalem, sed ex utrâque compositam.

Mandat, et ad nutum parentia membra facessunt.
Si quod opus vitae natura intenta tuendae
Corpore molitur, fibris id perficit unis,
Non animi auxilio, non ullius indiga clavi.
Turba lacertorum mentis sed obedit habenis
Apta ad tot motus, quot habet pars quaeque lacertos.
Iam vero, dum dente cibi franguntur in ore,
Quod tetigit fauces, rectis gulae percita fibris
Protinus absorbet, stomachique voragine mergit.
Ergo quid hunc dubitas naturae ascribere motum?
Sic certe ingenio clarum, linguaque disertum
Arteque felicem legimus sensisse Galenum.
Nunc intende oculos, buccaeque interna peragra,
Et linguam invenies circumpositosque lacertos,
A quibus in guttur detruditur esca, gulamque
Prona subit, quoties homini detrudere visum:
Sin illam cohibere velit, retinetur iisdem
Ore cavo fraenis, et cum vult, redditur ore.
Arbitrii res est igitur glutitio nostri.
Qui prius illud ait, mihi non errare videtur,
Nec, qui posterius, procul a ratione vagari.
Inter utrumque tene, medio tutissimus ibis.
Scite Arabum Princeps Cennae generosa propago,
Censet opus mixtum, quod partim humana voluntas
Producat, partim naturae illaesa facultas.
Quoque rei dubiae clari quid luminis addam,
Totum opus in binas animo dine divide partes,
Quarum una e buccâ, quas dente momordimus escas,
In fauces adigat: de faucibus altera pronae
Per devexa gulae stomachi propellat in antrum:

Haec naturae opus est, animi moderaminis exsors;
Illa voluntatis jussis, animoque cietur.

Ventriculi substantia, tunicae et fibrae.

Rectis fibris caret ventriculus secundum Columbum.

Frontibus adversis nec enim pugnantia dicit,
Inque vicem quae se perimant, sibi sintque venena,
Qui docet oesophagi propelli fercula fibris
In stomachum, a stomachoque trahi simul illa fatetur.
Annon, quod lingua et stipantes guttura musculi
Detrusere, rapit rectis gula plena fibellis?
Annon, ventriculi coctum quod pellitur antro
Intestina trahunt celsi per aperta pylori
Rectarum auxilio fibrarum? quid vetat ergo
Ventriculi tunicis rectas concedere fibras,
Quas natura parens illi concessit ab ortu,
Sponte licet pronas in eum gula deprimat escas?

Ventriculi figura, magnitudo et fabrica.

Atque hac, ceu tecto, stomachi vestigia velat,
Velatumque suo vegetatque fovetque calore.

Duo ventriculi orificia.

Historia de rustico Bohemo, cui ventriculus venabulo, vitâ in columi, perfossus erat.

Cujus sceptra Deus patriae exoptata, secundet,
Sive togae locus est, seu res eget acribus armis.
Nam cum venatum jussu exivisset herili,
Vulnus ei faciunt lato venabula ferro,
Perque cutem mucro stomachum penetravit, et una
Esca foras jam coepta coqui cum sanguine fluxit.
Omnia chirurgus tentavit idonea plagae
Auxilia, emplastris nullis oleisve pepercit:
Addidit et succos, qui consolidare valerent
Saucia, sed crudum renuit coalescere vulnus,
Et labra obducto manserunt pervia callo.
Hinc factum, si quid potusque cibique cavernam
Ventriculi intraret, mox ut per vulnus abiret.
Ergo pilam in teretem linum glomeravit, eoque
Obstruxit rimam, dapibusque exire negavit
Fortuitum per iter, nisi forte molestia lassum
Corriperet stomachum. nam tunc obstacula removit,
Expressitque suum per vulneris ora gravamen,
Cetera avens, solitasque coquens haud segniter escas.

Proprione an vicinorum viscerum calore ventriculus alimenta concoquat.

Auxilio an veniat, quod viscera proxima mittunt,
Lis vetus, et dubia est, et adhuc sub judice pendet.
Nanque lebes, flagrans quem circa Mulciber ardet,
Ut coquit injectas epulas, atque edomat igne
Haud proprio, sed, quem circumsita pruna ministrat:
Sic sunt, ventriculum qui dicunt sumpta calore
Fercula non mollire suo, vicina sed omni
Viscera parte aliquid conferre caloris egeno.
Quod supra est, diaphragma fovet: juvat infima colon
Omentumque ligans stomachum, colonque vicissim.
Splen laevâ, dextrâque iecur regione recumbunt.
Mitto cavam venam, comitemque illius aortam,
Quae postîca tenent, antîca amplectitur hepar.
Exterius totum paries abdominis ambit.
Ad summam, stomacho vicinia militat omnis.
Ast ideo pigrum proprio fervore coquendi
Munus obire negant, quia texitur undique fibris,
Quae nivibus Geticis genuinâ albedine certent.
Frigus enim membris regnare putatur in albis.
Sed procul a vero, qui talia credit, aberrat.
Sit licet alvus edax nervosum corpus, et albae
Quod certet candore nivi, canaeque pruinae,
Et, digitis presso trahitur quod ab ubere, lacti.
Adde etiam Pariis marmor quod nascitur oris:
Haud tamen hinc scite concluseris esse caloris
Expertem proprii. Viventis corporis annon
Ventriculus pars est? annon viventia cuncta
Tempore, quo mundum contentaque fecit in illo,
Donavit certo rerum sator ipse calore?
Quo sine nil vivit, seu mollibus erret in undis,

Sive sub egestâ tenebrosa cubilia terrâ
Effodiat, tenues seu pennis dividat auras,
Sive super terram latebras ac pascua quaerat.
Nec non vivifici stirpes vis gnava caloris
Excitat, et teneras trudit de cortice gemmas.
Mox viridi gignit turgentes sanguine frondes,
Et flores cum seminibus maturaque poma.
Nec refert, manui admotae quod frigora cortex
Objectat. dispersus enim per viscera nostra
Est calor uberior, minor est in caudice plantae.
Serpentum in crebras helices torquentia sese
Corpora, et oblongam sine crure trahentia caudam
Intrepidâ continge manu: continge secantes
Flumina pinnigeros pisces, et, gutture rauco
Quae viridi in stagno convitia mille coaxant,
Ruricolas olim, viridi nunc corpore, ranas.
Continge et duro cataphractos tegmine cancros,
Confestimque gelu sentire fatebere tactum.
Cum tamen his vere testentur inesse calorem
Munia, quae peragunt, ventri seu pabula curent
Jejuno, prolis studio seu corpora jungant.
Quid? quod ventriculum vena ambit more coronae
Per tenues fundens alimenta rubentia ramos.
Mitto alias plures Portae de caudice natas.
Quid? quod vitali turgens arteria vento,
Vivificumque trahens agili de corde vaporem
Pertinet in stomachum. quare, fatearis, oportet,
Semper ali stomachi nivis aemula texta cruore,
Vivificique bonis semper gaudere caloris
Non secus, ac reliquae viventi in corpore partes.

Velle igitur vitâ vacuum conferre lebetem
Vivo ventriculo, cum fercula mollit uterque,
Delirum est, verâque procul ratione recessit.
Haud tamen interea, stomachum quae, viscera, cingunt,
Illius inficior suffragia blanda calori
Accubitu conferre suo. Nam mutua semper
Contiguae fomenta solent sibi tradere partes.

Utrum ventriculus chylo nutriatur, an sanguine.

Nonne coronalis circumdat vena sinistrum
Os stomachi, sparsimque aliae se corpus in omne
Illius abscondunt, ut et auxilientur egeno,
Et rorem innati caveant tabescere succi.
Dic, age, quo vitam tolerat genitricis in alvo?
Anne chylo? haudquaquam. (nam quî chylus influat illuc?)
Sanguine sed, mater quo foetum nescia pascit
Umbilici per vasa, libro memoranda sequenti.
Ergo sanguineo statuamus vivere succo
Tunc etiam stomachum, cum conditor optimus illi
Sanguinis assiduos jam fecit in hepate fontes.
Ast, idem color est, inquis, stomachique chylique
Sanguinis est diversus ab hoc, quid credere cessas
Ergo chylo potius stomachum, quam sanguine pasci?
Nil refert. niveae sunt multae in corpore partes,
Ut cerebrum, nervus, tendo, membrana, ligamen,
Omentum, vesica duplex, testesque gemelli.
Adde mesenterium, et venas, quae sanguine cuncta
Augescunt, roseusque color non impedit augmen.

Ventriculum alimenta non in proprium, sed totius corporis usum appetere, et in chylum convertere.

Has illi partes rerum sator almus in ipso
Mandavit, primos homines cum conderet, ortu,
Cocturae ut primae nullo instigante labores
Intus monstratos ardescat ametque subire,
Esuriatque sibi non tantum, et concoquat escas,
Sed cunctis operâ membris succurrat eâdem.

Cur concessis cibis cum voluptate fruamur, negatis cum maximâ et intolerabili molestiâ careamus [(printer); sic: caveamus] .

Infecunda foret, marium neque rorida quisquam
Neglectis vellet committere semina sulcis.
Et, quod mira magis res est, sunt viscera, quorum
Ad se pelliciunt diversos singula succos,
Unde nec obveniant oblectamenta trahenti,
Nec victus minimum: sed Spartam quotlibet ornat
Sponte suam sub communi sua commoda quaerens.
Hac ratione trahit bilem sua capsula flavam:
Hac ratione trahit bilem splen lividus atram:
Hac ratione trahunt urinae flumina renes:
Et vesica latens gemino sub pectinis osse.
Colligit inde tamen ratio male, mutua cura
Viscera quod teneat consortia. Cura potentis
Est ea tota Dei. quod praecipit ille, facessunt
Singula factoris metuentia temnere jussus.

Refutatio opinionis illorum, qui interiorem ventriculi tunicam chylo, exteriorem autem sanguine ali affirmant.

Atque gulae est tunica interior? non arduus illuc
Conscendit de ventre chylus, sed sanguis in istis
Nutrit eam spatiis, proin recte infertur eandem,
Pars ubi ventriculi est, quoque sanguine ducere vitam.
Ergo chylus valeat nondum hos maturus in usus.

Duplex fames: una naturalis, altera animalis, et utra earum sit prior.

Cum stomachabundos stomachi jejunia reddunt.
Haec stomachi simul ac suggesta molestia menti est
Per nervos, curare dapes festinat, et illis
Inventis, iras vacui delenit, et omnes
Ex aequo gaudent isto lenimine partes.
Ergo interpretibus penuria cognita nervis
Posteriora tenet: spatio praeit altera certo.

Intestina.

Longitudo intestinorum.

Intestinorum substantia.

Duplicia intestina, tenuia et crassa.

Rursum alibi crassos. Igitur tria juncea ponunt,
Ventriculi quae sunt almae propior a cavernae:
Et pariter tria crassa, magis distantia ab illâ
Sed longos spectant citra curvamina ductus,
Et caecum crassis, quod mox narrabitur, addunt.

Duodenum.

Jejunum.

Ileon.

Volvulus hinc medicis ob crebra volumina dictum.
Incipit hoc primum crasso turgere liquore,
Et leviter rubicat non multis fertile venis.
Haud proclive tamen, certo distinguere utrumque
Limite, et, hic punctus jejunum, dicere, finit:
Ileon orditur. tanta est cognatio formae,
Non nisi post longum ut spatium dignoscere possis.
Hîc morbi Iliaci cunabula: saeva tyrannis
Hîc exercetur, ventremque doloribus angit
Infernisque viis (dictu miserabile) clausis,
Impuras faeces insueta per ora repellit,
Ex intestinis testes hoc comprimit unum,
Cum gravis exsistit lacerato abdomine ramex.

Caecum.

Tum quoque robustos homo cum pervenit ad annos.
Esse tamen caecum quidam statuere medentum
Coli in vestibulo teretemque amplamque cavernam,
Quam juxta appendix, quam dixi, exordia ducit.
Huic, veluti sacco, est ingressus et exitus idem.
Et tali specie peperit sibi nomina sacci.
Hanc nunquam immundâ deprêndes faece carentem.

Colon.

Valva coli intestini.

Tali pro invento Bauhini fama superstes,
Donec erunt aegri, donec medicina, librique,
Semper erit, serisque adeo memor abitur annis.

Intestinum rectum.

Tres recti intestini musculi.

Ventris exonerationem esse actionem partim animalem, partim naturalem, hoc est, mixtam.

Est opus arbitrii ventrem exonerare, simulque
Actio naturae transversis congrua fibris.
Nam licet ad certum teneat sua pondera tempus,
Attamen obsequium naturae praestet, oportet
Urgenti, incolumis quo vita in corpore duret.

Intestina intus oblita esse muco quodam ad faciliorem excrementis durioribus praestandum transitum.

Intestina non tantum excrementa primae concoctionis expellere, verum etiam chylificandi vi esse praedita.

Excrementa primae concoctionis.

Quae sejuncta chyli parte utiliore per ani
Ostia laxato tereti [(printer); sic: teriti] custode recedunt.

Omenti substantia, figura, sedes et origo.

Omenti usus.

Desecundo concoctionis gradu, qui chymosis et haematosis dicitur.

Cujus uti liqueat ratio, super hepate quaedam
Sunt pro more meis etiam dicenda camenis.

Hepatis situs et substantia.

Nullas habet cavitates manifestas.

Nec ullos
[Gap desc: greek text]
sive pînnas, habet contra Hippocratis et Theophili sententiam.

Figura hepatis.

Hepatis magnitudo, et cum vicinis partibus cohaerentia.

Qua parte infantis adhuc in utero exsistentis hepati vena umbilicalis inseratur.

Arteriae iecoris.

At nullis eguit gibba ob diaphragma propinquum,
Cujus ab incubitu velui lodice fovetur
Atque illo satagit rerum contenta suarum.

Tunica hepatis, eiusque nervi.

An tunica hepatis nimio calore rimas agat, et an his actis succedat hydrops ascites.

Hepatis officium, et cur secunda concoctio chymosis sive haematosis dicatur.

Venae ex hepate oriundae, Porta et Cava.

Vena Porta, et eius rami, qui dicuntur venae mesaraicae.

Huius ab insidiis intactum mansit, in ora
Incurrit quartae, nec quinta est segnior illis:
Quae vero huic porro succedunt ordine longo,
Omnes ad praedam ingenio sunt prorsus eodem.
Sed quoniam, stomacho quae sunt propiora voraci,
Intestina chylo turgent fluidoque proboque
Uberius, quam, quae longe sunt dissita ab illo
(Haec etenim jam tendit onus putentis oleti)
Excipiunt Portae ramos propiora frequentes,
Cetera sed raros. extremum podicis antrum
Circumstant haemorrhoides, et sanguinis atri
Sponte supervacuos educunt corpore rivos,
Naturae placuit cum sic relevare lienem.
Pauca tamen tali relevamine corpora gaudent.
Ast alter ramus Portae et contractior idem
In latus excurrit laevum, mediumque lienem
Parte subit maiore sui, reliquamque propinquis
Distribuit membris, et inebriat illa cruore,
In tunicas stomachi geminas ante omnia largus,
Pluribus hîc illic ramis quem tenuibus ambit.
Ipsum autem splenem non tantum pascit, ut illas,
Verum et fermento bilis nigricantis adimplet
Sanguineum mundans tali purgamine succum.

Motus in venis mesaraicis contrarii.

Dant obstacla sibi, licet in contraria tendant.
Vah stupidum, qui non stupet ad miracula tanta!
Scilicet aetherias horum simulacra per oras
Errones praebent adversis cursibus acti:
Saturnus cum prole suâ, rutilansque Gradivus,
Et Phoebi lampas, Cythereis, Atlantide natus,
Candidaque arcanae moderatrix Cynthia noctis.
Nam licet a portâ tantum volvantur Eoâ
Occiduam versus cernendi judice sensu:
Adversi tamen interea molimine motus
Occasum fugiunt, roseumque feruntur in ortum.

Mesenterium, eius substantia, compositio, situs et usus.

Tumque bifurcatim quoties se vena minores
In ramos findit, fissurae certa cuique
Glandula subicitur prohibetque dehiscere truncum.

Pancreas, eius situs, substantia et usus.

Vena cava eiusque rami superiores.

Obtinuere suam: quae mox divisa duobus
Pervadit ramis humeros. sublimior horum
Sacratur capiti, nomenque accepit ab illo.
Creditur inferior iecori praestare salutem
Ante alias partes, et ab hepate nomina sumpsit.
Flexus ubi cubiti est, haec ramum mittit et illa,
Qui spatio in medio venam coguntur in unam.
Communem vocitant medici, mediamque Latini,
Prodit ab hoc capitis convexo in pollice vena,
Salvatella penes minimum procedit ab illa.
Alter a pars sursum sublimi caudice nitens
Finditur in geminas jugulares. sub cute serpit
Exterior, peragrans collum, frontemque genasque:
Fauces interior percurrens pluribus intrat
In cerebrum ramis et vestimenta cerebri.

Venae cavae rami inferiores.

Qui dicti Iliaci musculos abdominis atque
Lumborum pascunt, sacroque sub osse medullam.
Munereque hoc obito se denuo findit uterque,
Atque per exiles mandat sua pabula venas
Membris finitimis, positisque in pectore mammis
Sic tamen, ut missi maior pars sanguinis illuc,
Cum praegnans ut eri dimisit femina pondus,
Lactescat, natumque recens sustentet alumnum.
Hinc haemorrhoidum quoque origo est exteriorum.
Egressae Iliacae ventris penetralia venae
Et crura ingressae, desumunt nomen ab illis.
Ischias has inter fertur, maiorque minorque:
Muscula, suralis, quaeque est de poplite dicta,
Mensesque eliciens, sed proli inimica Saphena.

Valvae venarum et earum officium.

Valvas venarum quinam observârint.

Venis non tantum generandi sanguinis, verum etiam eundem conservandi vim inesse. Extra venas enim, sive, ut aiunt, extra sua vasa putrescit.

Sitne cor sanguinis principium, an hepar.

Aspice, quam similis iecoris sit massa cruori,
Et nihil esse aliud dices, nisi sanguinis undam
In thrombum solidum propria extra vasa coactam,
Viscer cui certam tribuant vicina figuram.
Aspice, quod trito digitis circumfluus humor
Tingitur, et rubri recipit pigmenta coloris.
Aspice item sedem iecoris prope corporis ipso
In centro positi. Num convenientior ullus
Sanguinis esse potest scatebris, qui corporis omnes
Permeat in partes, ut juxta nutriat omnes?
Ecquid item vero propius, quam viscere in illo
Sumere sanguineum concocta alimenta ruborem,
Excrementorum cui sanguinis esse propinqua
Vasa parens rerum voluit? pendere porosum
Nonne vides iecoris mox e regione lienem,
Separet ut nigrum rubro de sanguine succum?
Bilis inhaerescit flavae quoque follis eidem,
Separet ut flavam rubro de sanguine bilem.
Tum bibuli renes infra hepar utrinque reposti
Haud longe, salso vacuant umore cruorem.
Quid? quod sanguiferae nascuntur ab hepate venae,
Argumenta tibi facient quod fortia planum.
Quid dubitas igitur mecum sentire, cruoris
Esse iecur fontem vitâ durante perennem?

Sintne venae primarium sanguificationis instrumentum, an hepar.

Insignire solent. Stomachus sic candidus albi
Causa chyli est. Niveae roseo de sanguine mammae
Lac niveum faciunt, albique e sanguine rubro
Testiculi imbutum generant albedine semen.
Ergo rubri ex albo cum sanguinis unda liquore
Proveniat, dubitare nefas a viscere rubro
Hunc, quem sanguis habet, quoque profluxisse ruborem.
Jam vero naevosa cavis sunt corpora venis,
Aemula mammiflui lactis, nivis aemula cavae,
Sanguineo iecoris sed massa colore refulget.
Rectius ergo iecur, quam venae, causa cruoris
Asseritur princeps, socias vero atque ministras
Esse reor venas, quibus impertitur ab illo
Vis eadem. siquidem nascuntur ab hepate venae,
Quicquid Aristoteles rationum fingat, ut ipsas
E dextrâ cordis faciat prodire cavernâ.

Sitne cor venarum principium, an hepar.

Sed roseum dextro succum sorberet ab antro.
At valvae, quibus hoc patefitque et clauditur antrum
Demonstrant oculis peregrini sanguinis undam
E vena adventare cavâ, et notescere cordi
Atque ab eo recipi. tua sint tibi lumina testes,
Si quando fabricam dabitur tibi cernere cordis.
Vena unde exoritur, Portam quam nomine dicunt,
Annon ex iecoris parte interiore cavâque?
Viscere cur igitur cava non prodiret eodem?
Nempe ubi tam grandis procedit ab hepate truncus,
Cordis ut esse queat par unus utrique cavernae.
Ponderis hoc quoque non levis est, quod vena, puellum
Matris adhuc utero clausum quae sanguine nutrit,
Haudquaquam in pueri cor est inserta, sed hepar.
Adde, quod aequorei piscis Falloppius exta
Cum scrutaretur, deprêndit ab hepate venam
Emersisse cavam non tacto turbine cordis.

De tribus secundae concoctionis excrementis eorumque receptaculis.

Vesicula fellis, eius situs, substantia, triplex fibrarum genus, et usus, quibus per occasionem ardoris gulae causa subicitur.

Figura vesiculae fellis.

Meatus ex fellis vesiculâ in hepar.

Meatus ex fellis vesiculâ in confinio duodeni intestini et ilei.

Meatus ex fellis vesiculâ in stomachum.

Qui mala ab hoc simul exposuit manantia fonte.
Adjicit his album Bauhinus et ipse lapillum,
Corpora quo resecare virûm vix gnavior alter.

Lienis sedes, substantia, figura, et linea alba, cui portae ramus multis arteriis stipatus inseritur.

Color lienis et cum vicinis partibus connexio.

Atram bilem a sanguine separate, officium esse lienis, et quomodo lien sit causa risus.

Meatus ex liene in ventriculum.

Spirituum penitus nigra nubila corde facessunt,
Terrentesque animum furvâ caligine fumi.
His vero exactis facies pulcherrima rerum
Emicat, et sudâ mentis dominatur in arce.
Hinc ad laetitiam propensio, cujus in ore
Indicium est risus. sic, risum quî pariat splen,
Atque simul, quid agat non aegro in corpore, constat.

Ex aliorum sententia lienis officium esse, temperare cordis calorem, et cur tot sit sortitus arterias.

Dummodo non desit, doleat quo vita negato.

Lienem esse veluti alterum hepar, ex Felicis Plateri sententiâ.

An splen homini possit auferri manente vitâ, ut quibusdam ex veteribus persuasum fuit, et vulgus aevi nostri adhuc persuasum habet.

Historia ridicula, verissima tamen, joco in serta.

Vel certe exigui, quem commoda maxima pensent.
Persuadent homini lateris submittere ferro
Suspecti latebras. confestim prodiit istâ
Egregium qui se jactabat in arte magistrum.
Ille hominis fatui resupinat cernuus artus
Haudque reluctantis, quod opem speraret opimam,
Et scamno stratum religat, prohibetque moveri.
Corpus uti superest agitandi nulla facultas,
Detractis clunes caligis nudare protervi
Incipiunt socii, resonat conclave cachinnis,
Et virgis in eum, quas quisque paraverat, usum,
Aucupis innocuas clunes et terga flagellant,
Verberaque ingeminant, iterantque immania, donec
Sanguineo pellis sudaret saucia rore.
Nil hominis gemitus, lacrimas, lamenta mor antes
Divorumque hominumque fidem implorantis in istis
Aerumnis, precibusque minas miscentis inanes.
Sic miser ille malum simul, et ludibria passus
Errorem agnovit, pudefactusque impete crurum
Pernici splenem mutare haud amplius optat.
Corpore qui splenem tollit, ver tollit ab anno.

Renum sedes, substantia, et figura.

Quaesitaeque dabit tibi mox exempla figurae.
Nam pars, quae lumbos spectat, curvatur in arcum,
Quae vero ad venae grandis directa canalem est,
Prominulum supra tuber producit et infra,
Et medio haec inter spatio sinuata cavatur.

Renum situs plenius expositus.

Renum superficies.

Monstrosi renes et magnitudine et numero.

Tunicae renum et adeps eiusque usus.

Glandula renum adipi superne adnata.

Venae emulgentes.

Emulgentes venas non serum duntaxat ex venâ cavâ emulgere, verum etiam aliquantulum bilis flavae: materiam item arenae calculique renum atque vesicae.

Concrescunt lapides, saevorum heu causa dolorum,
Quando intercipiunt rivum, aut spatia intima renum,
Urinaeque vias et conceptacula rodunt
Asperitate suâ, mictumque cruore colorant
Haud sic perdendo: quem sordida deinde sequuntur
Ulcera Paeoniam frustrata subinde medelam.
Ardua res etenim causam removere soluti
Continui lapidem, qui sauciat, ulcerat, exest
Horridior renes: tum salsae flumen aquai
Vix prohibere licet, quin manans ulcera morsu
Vellicet assiduo: nec eo medicamina vires
Incolumes perferre queunt. namque inter eundum
Depraedatur eas tot iter per viscera longum.

Valvula utriusque venae emulgentis.

Emulgentes venas renibus quoque apportare alimentum.

Venae emulgentes interdum multiplices.

Arteriae emulgentes, et earum duplex officium.

Arteriae emulgentes quoque interdum multiplices.

Nervus renum et causa sympathiae, quae est inter renes et ventriculum.

Ureterum origo, figura, fistellae cum valvulis, descensus in vesicam, substantia et usus.

Hi renum cava succingunt, operisque venusti
Fistellas aliquot faciunt, et opercula jungunt
Cedere docta sero, reditumque negare fluenti
Ante suum egressum. mox constringuntur in arctum,
Obliquantque suos declivi tramite ductus,
Vesicamque petunt, inventaeque oscula jungunt
Communi tecti tunicâ nam corpus eorum
Propria constituit, vereque est ipse canalis.
Haec tantum obliquis tunica est contexta fibellis,
Non, reor, ut teneat quicquam (retinere liquorem
Cur etenim vellet salsum? cur agmen arenae
Labentis, medioque ortos in rene lapillos?)
Verum ductilior quo sit, faciatque meatum
Obstaculi expertem promptis descendere rebus.
Et, quia sunt venis similes, quia sanguine prorsus
Sunt vacui, salsamque vehunt vice sanguinis undam,
Celsus eos, venas (nec inepte) nominat albas.

[Gap desc: greek text]
ab officio dixere Pelasgi.
Vesicae juxta collum implantantur, eique
Infundunt superis delapsam sedibus undam.

Vesicae urinariae sedes, substantia, figura, usus et fibrae.

Utque usus poscit, fibras extendit et arctat.
Namque in eâ diverticulum natura paravit
Urinae, assiduis ne manans deflua guttis
Officiat studiis, et agenda negotia rumpat,
Affletque incautis inamoenam naribus aurum.
Vesicae textura igitur genus omne fibrarum
Obtinuit. rectis venientes excipit undas,
Obliquis cohibet, reliquis jaculatur in auras
Oblongam faciens abeuntes fingere chordam.

Vesicae cum pyrrho similitudo.

Duae vesicae tunicae, communis una, altera propria: quae a quibusdam duplex constituitur.

Collum sive cervix vesicae.

Vesicae cervix medicis collumque vocatur.
De quo mox addam, quod nunc abrumpere cogor.

Tria vesicae foramina.

Exonerationem vesicae nec pure naturalem esse actionem, nec pure animalem, sed mixtam.

Meatus urinarius in utroque sexu, et glandulae, cervici sive vesicae collo appositae.

Venae arteriae et nervi vesicae.

De terito concoctionis gradu, qui fit in singulis partibus, et Graecis
[Gap desc: greek text]
dicitur.

Omnigenis membris, vimque hanc alimenta coquendi,
Quasque foris positas voluit, quasque abdidit intus.

Quatuor umores secundarii, innominatus, ros, gluten et cambium.

Excrementa tertiae concoctionis.

OTII MARPURGENSIS LIBER QUARTUS. Qui est DE GENERATIONE HOMINIS ET ORGANIS AD EAM rem pertinentibus. Humani generis mortalitatem efficere, ut continuâ generatione sit opus.

MIlle modis tetricas fatalia rumpere Parcas
Stamina: mille modis mortalem exstinguere vitam
Nescius est nemo, nisi mentis egenus et idem
Nescius ipse sui. quot fulmine caelitus acto
Attoniti pereunt? quot flammae accepta feruntur
Funera? quot vasto mersos in gurgite pontus
Suffocavit aquis? quot corpora casus ab alto
Stravit humi praeceps, quassataque morte peremit?
Ipsa etiam tellus quoties fodientibus aurum,
Aut alias, quas condit, opes scrutantibus, eheu,
Exitiosa fuit subit â collapsa ruinâ,
Corporaque immani damnavit viva sepulchro?
Sunt, qui letifero morsu periere ferarum.
Sunt, queîs viperei nocuit vis dira veneni.
Nec desunt, quibus interitum improvisa tulere
Gaudia et indomitus risus: terrore perempti
Atque metu plures fossam subiere sepulchri.

Qui circumsiliunt denso nos agmine, morbi
Corporis atque animae quoties connubia solvunt?
Quot jugulant homines? quot terrae funera mandant
Feralesque agitant longe lateque triumphos?
Qui quot sint numero, si noscere forte laboras,
Promptius expediam, radient quot sidera caelo,
Collustrentque humiles jucundo lumine terras.
Ipsa alimenta etiam, vitae instrumenta tuendae
Quae Deus instituit sapiensque bonusque potensque,
Absque modo pigri demersa voragine ventris
Vertimus in pestem, mortemque lacessimus ultro.
Crede mihi ingluvies et crapula nescia metae
Pluribus exitio est, quam pestis et hosticus ensis.
Esto autem: nihil officiat tot Lerna malorum,
Quae per mille vias horis nos omnibus urgent,
Nemo tamen lethi securus in orbe manebit.
Moenibus in nostri dominatur corporis hostis,
Ille calor, vitae custos tutelaque nostrae,
In pingui qui dum venatur pabula succo.
Dans sibimet vitaeque operam, se perdit et illam.
Sicque suum imprudens vitae cum funere jungit
Funus, et exhaustos desertus deserit artus.
Nam licet absumpti non evitabile succi
Naufragium alterno potu pensemus et escâ
Naturae instinctu: tamen instauramina nunquam
Tam bona contingunt, quam detrimenta fuere.
Ergo, dum prono vitae ruit orbita cursu,
Ut sine refluxu, liquido pede praeterit unda,
Tabescit pinguis, taciteque absumitur humor,
Indigenae cui se jungit iactura caloris,

Deliquiumque operum, quae êdit natura calore.
Hanc cladem vitae finem factura senectus
Subsequitur, properans paribus cum flore juventae
Passibus, inferior quamvis sit robore crurum.
Mors igitur quoniam feralibus impetit armis,
Humano quotquot geniti de semine vivunt;
Certe hominum dudum vacuo vestigia mundo
Nulla viderentur, viduataque terra colonis
Maesta suis esset, summi nisi cura parentis
Prole frequentaret mundi deserta recenti,
Velletque ex aliis alios longo ordine nasci,
Nimirum ut letho licet hic cadat, ille ruinam
Defleat amissi mox flendus et ipse sodalis,
Viva tamen sit posteritas, cunctosque per annos
Stet gentis fortuna, et avi numerentur avorum.

Fabulosa hominum origo.

Corpora in hanc lucem pluvialibus edita fungis.
Haec etenim veterum mera sunt mendacia vatum,
Quae nos scire sat est, sed credere velle nefandum.
In vero mihi cura omnis, quod promere nitar.

Vera hominum origo, conjugiique inter marem et feminam, atque inde dependentis generationis institutio.

Organa gignendi sua sunt concessa, suumque
Semen utrique datum: sua foetus cura tuendi.
Unde sui similem mixti producere prolem
Coepere, et duplici sexu sua secula tueri.

Exhortatio ad castam huius libri lectionem.

Marem et feminam semen ad prolis generationem conferre, idque licet ex rubro fiat sanguine, album tamen evadere.

Lac faciunt album rubrâ de sanguinis undâ:
Alba medulla itidem generatur ab ossibus albis.

Errâsse Herodotum, quod in Thalia scripsit, Indorum et Aethiopum semen esse nigrum.

Semen ex duplici sanguine nasci, arteriali et venali.

Arteriae et venae seminales, vulgo spermatica vasa, dictae.

Non etenim de se ramum producere talem
Illic ausa fuit, ne vel turbaret aortam
Desuper incumbens, vel turbaretur ab illâ,
Assiduo tollit dum sese exercita motu;
Vena sed emulgens reni contermina laevo
Pro cavâ id officium praestat, ramumque tenellum
Vicino testi proprio de caudice mittit.
Attamen observa cordis iecorisque coire
Vasa prius, testes quam tangant, binaque in unum
Vas latere in dextro coalescere, bina sinistro
Capreolorum instar, vites quibus obvia prêndunt,
Moxque suas confundere opes unita, simulque
Pulso contigui testis virtute, rubore,
Tingere prolifici paulatim albedine succi.
Ergo rudimentum quasi quoddam seminis êdunt,
Et nomen sibi conveniens a spermate sumunt.

Parastatae sive corpora varicosa.

Testiculi masculini.

Quatuor tunicae sive involucra testiculorum et musculi
[Gap desc: greek text]

Dextrum testiculum sinistro calidiorem existimari, et quare id fiat.

Creditur, atque opibus fratrem superare caloris:
Et, cum femineum laevus de sanguine semen
Diluto generet, dextrum gener are virile
E puro coctoque putant, quia vena sinistra
Spermatica ex emulgenti deducta seroso
Sanguine abundat adhuc. dextrum de caudice promit
Sed cava vena suo, cui sordidus humor ademptus.
Ergo jubent laevi lateris constringere testem,
Si cui mens gener are marem: dextrumque ligare,
Cui votum femella. sed haud ego credulus illis,
Quod magis efficient alibi mea carmina planum,
Cum mihi de duplicis dicetur orgine sexus.

Testes sive testiculi unde dicti, ubi de eunuchis quaedam, nominatim de Narsete.

Hos inter, cujus Totilas et Teias sensit
Victrices aquilas, debetur gloria prima
Narseti, italiae fausto, nisi mente repostum
Judicium Sophiae, mutilique injuria sexus
Longobardorum populos traxisset in illam,
Principiumque novis sceptris, ansamque dedisset:
Quae bis centenos septemque decemque per annos
Duravere, et jura italis, legesque tulere,
Dum Desiderium superaret Carolus ille,
Obres qui magnas meruit cognomina Magni.

De eunuchis Turcicis huius saeculi. Scal. exercit. 104. ad Card. dist. 8.

Barbatos etiam eunuchos esse conspectos.

Quosdam sine ullo testiculo nasci, nonnullos cum uno: plures cum tribus, tra gli quali si raccontano gli Cuglioni di Bergamo.

Insignia nobilis cuiusdam in Poloniâ familiae, eorumque origo fabulosa desumpta ex Nido virtutis Polonice edito Cracoviae Anno 1578. f. 1029.

Tres dirimunt clypeum fluvii, galeae imminet altae
Navis, quâ medius sedet ultra pectora laelaps,
Prospectatque foras, reliquo se corpore condit,
Atque oculis caudam negat et contermina crura.
Unde haec? Ungarici proceres, (si credere fas est)
Cum sine rege forent, suffragiaque omnia abirent
In rixas, capitisque esset spes nulla creandi;
Unus ait: Sit rex populi, conclavia primus
Quisquis in haec veniet nostro durante senatu.
Mens eadem reliquis. quid fit? canis intrat, et ille
(Tanta senatorum constantia) regis honore
Mox colitur: struitur regali mensa paratu:
Rex novus in solio, cui culcitra serica et auro
Resplendens in strata fuit, pro more locatur.
Circumstant proceres, libataque fercula carnis
Ossibus abjectis regi praebentur opimae.
Ille vorat carnem, nec eâ contentus, et ipsis
Ossibus ore inhiat, naturam et fercla prioris
Fortunae nondum oblitus. fert regis iniquâ
Mente novi ingluviem structor. mox fervidus infit:
Si rex esse cupis, mores depone caninos:
Enseque dissecuit medium, vitamque coactus
Conservare fugâ, cymbâ tria flumina tranat
Longinquis salvus donec consisteret oris.
Hôcque ex eventu praedicta insignia sumpsit,
Atque suos voluit post se gestare nepotes.
Hem tibi commentum, quo vix festivius ullum,
Nec signo mage conveniens, veri tamen expers,
Inque hominis cerebro prompti ad mendacia natum.
Parce gravi tantam levitatem impingere genti.

Peculiaris de tertio testiculo conjectura.

Vasa spermatica ejaculantia sive deferentia et glandulae prostatae.

Inter se postquam coiêrunt corpus in unum,
Infundit lentam maturi seminis undam.
Infusam hae retinent, coitusque in tempora servant,
Et musculis penis compressae ex inguine jactant.
Prostata Cecropiis est utraque glandula dicta.
Densior has vestit membrana, imbutaque sensu
Eximio. hîc illex procuditur illa voluptas,
Quâ fruitur mas, cum muliebria conserit arva,
Et per iter certi jaculatur sperma canalis
Emittitque foras. hunc penis nomine prisci,
Atque aliis multis, insignivere Latini,
In rem multiplici nullam aeque nomine largi.

Penis, eius meatus, vasa, glans, rima, corona, praeputium, fraenum.

Oppleta et vasis, veluti mirabile rete,
Tergeminis constans, quae cor transmittit et hepar,
Et cerebrum. extremis ea rete implexa figurant,
Et sensum peni, vitamque et pabula donant.
Haec duo, pro nervis dubie quae vincula dixi,
Principio discreta meant, unita deinde
Sustentant glandem, molli tenerâque tumentem
Carne, cui summo parva est in vertice rima,
Dictus ubi evergit diversa fluenta canalis,
Nun liquidum urinae, nunc lentum seminis amnem.
Fit tamen inter dum (res est ea digna notatu)
Distinctos habeant ut sperma, serumque canales,
Et tunc distinctis glans est quoque pervia rimis:
Altera fert semen, salsas fert altera lymphas,
Inferiora autem glandis circumdedit orbis,
Quem Graeci
[Gap desc: greek text]
, Latii dixere coronam.
Ductilia obnubunt circum praeputia totam,
Atque haerent rimae tenuis per vincula fraeni.

Praeputii praesectio sive circumcisio Hebraeis olim ex praescripto Dei usitata, et, quare Judaei a omanis dicti sint Apellae et Recutiti.

Nomen Apellarum, Recutitorumque vigere
Coepit, et ad dictos per scomma alludere ritus.

Musculi penis.

Erectio virgae sitne actio pure animalis ac voluntaria: an pure naturalis: an vero mixta.

Imo mens operam ludit, si cetera desint.
Elumbem et claudum stimulis urgeto caballum,
Haud tamen efficies, ut surgat eatque, sed usque
Infelix sonipes sine honore jacebit eundi.
Pupis, qui nondum caligas inducere nôrunt,
Balnea cumque adeunt, gratis, non aere, lavantur,
Imo etiam nondum qui desuevere mamillis,
Erigitur quoties necopino inflata tumore,
Praesertim in somno? quis talia crederet illos
Mente agitare rudi Veneris, queîs virga rigorem
Induat, et nondum sibi nota ad praelia surgat.
Ex animali igitur naturalique videtur
Actio mixta, aliquis sua vir si spicula tendat.

De genitalibus muliebribus seminisque muliebris necessitate.

An ex solo semine masculo nasci possit homuncio, ut quidam vult. De gigantum item, pygmaeorum, nympharum et sylvestrium origine.

Veros nasci homines e semine posse virili,
Corporis atque animi valeant qui robore miro
Supra hominum sortem, cunctasque arcana per artes
Sponte suâ norint nullo informante magistro:
In tenuis quod sint modici virtute caloris
Ventre vitri geniti, non vivae in ventre parentis.
Corpora vastorum sic orta fuisse gigantum,
Pygmaeosque satos simili ratione fuisse
Notitiâ arcani pariles, et dotibus amplis
Ingenii, et miris gestis, sed dis pare mole
Corporeâ. pumili Pygmaei nanque fuere
Infra hominis normam: prolixa habuere gigantes
Corpora, mensuram longe superantia nostram.
Esse hoc arcanum, quo non arcanius ullum
Nec memorabilius, neque majus conditor orbis
Genti hominum miserae et peccati sordibus atris
Pollutae superâ dexter monstrârit ab arce.
Nunc et si lateat, priscos habuisse gigantes
Compertum tamen, et nymphas, et origine eâdem
Sylvestres genitos, memores, suus unde sit ortus.

De gigantibus septentrionalibus, ex Olao Magni et Saxoni Grammatici commemoratione.

Monstrosos ritu nostro pascentia alumnos.
Hos potuisse ferunt dubiam cum mole figuram,
Multiplices veluti subeuntia pegmata vultus,
Arbitrio variare suo: nunc tangere nubes
Vertice, in humanum contracto corpore sese
Nunc revocare modum. sed patrum semine solo
In vitreis genitos uteris, quos ventris equini
Foverit usque tepor, nunquam meminere. videntur
Haec commenta hominum, ludibria Daemonis illa.

De gigantum origine ex sacrâ scripturâ.

Utrumque semen aeque ad prolis generationem requiri, sed femineum masculo tenuius et fluidius esse.

Sanguine de duplici, pariter quem corque iecurque,
Sicut et in maribus, per vasa a spermate doctis
Appellata viris, duplici quasi fonte ministrant.

Vasa spermatica mulierum.

Testiculi muliebres.

Testiculos muliebres unicâ praeter communem tunicâ obduci.

Vasa ejaculantia mulierum.

Parastatis et prostatis mulieres carere, vasque semen ejaculantia partim eis in uterum ipsum, partim in uteri collum distribui.

Illius collum. sunt haec ea vasa, feraci
Sementis postquam facta est matricis in arvo,
Occlusique aditus omnes, et germina crescunt
Humanos magis atque magis sumentia vultus,
Ipsum in vestibulum quae fundunt seminis amnem
Fastiditum uteri plenae lassaeve cavernae.
At per eas, sese quae in cornua visceris abdunt
Jam vacui et semente novâ jam jamque replendi,
Intrat prolificum culturae tempore semen,
Femina quod propriis impertit testibus ortum,
Inque utero clauso miscet, sociatque virili.

Uteri cum agro collatio, eiusque officium, substantia, tunicae et fibrae

Communi exterius: verum haec quoque contigit illi
Crassior, ac reliquis, quibus est circumdata, membris.
Sic pater omnipotens, cui sunt sua figmina curae,
Singula membra suis fabricavit commoda rebus.
Crassus enim potis est uterus rarescere, et amplum
Extendi in spatium, tenuis quod ferre recusat
Ceu facilis rumpi. fibras si visceris huius
Nosse cupis: tunica omnigenas sibi vendicat ima.
Nanque rapit, veneram sitiens, genitalia rectis
Semina, et obliquis retinet, dum foetus ad ortum
Sit tempestivus. reliquis sua pondera pellit.

Uteri quantitas.

Uteri figura.

Matricem ut referat: fundum puta tollat in altum,
Imaque respiciat collo atque foramine colli.
Esse pyrrho similem quidam scripsere, sed illos
Effigiare pirum, cui sit par, ante necesse est.
Nam pyra proveniunt hortis diversa, et eorum
Respondent utero quaedam: non pauca repugnant.

Uteri cornua.

Uterum in septem cellas, ut Albertus Magnus et Mundinus voluere, non distingui.

Femellis. mediam sexus utriusque dicârunt
Monstris. Androgyni perhibentur et Hermaphroditi.
At, qui sic statuunt, manifesto errore tenentur,
Quippe, quibus renuunt ipsi suffragia sensus.
Nulla cavum visus dissepimenta per utrem
Observat, nisi lineolam, quae dextra sinistris
Dividit, et veluti septum est, sed corporis expers.
Parte utrâque mares nascuntur, utrâque puellae
Nec locus ancipiti certus datur Hermaphrodito.

Situs uteri.

Gratificando suum tibi conciliare favorem?
Haec uteri sedes quamvis inamoena videtur,
Attamen hâc sese nulla opportunior offert.
Disposuit sapiens Deus omnia sedibus aptis.
Seu quis enim prolis studio accendatur habendae,
Atque uteri venerem jacere irritetur in arvum:
Seu formatus in hoc tractim tener Embryo crescat,
Aut iter in dias meditetur luminis oras,
Est spatii satis, et sunt conceptacula rebus
Apta suis, tantum quae se constringere possunt
Et laxare iterum, quantum contenta requirunt.
Quaeque utero debent proscribi mole gravato,
Curta via est illis, et, per declivia, prona.

Masculos dextrâ, femellas laevâ uteri parte plerunque concipi.

Et nisi culturâ vix exstirpanda frequenti.
Hac cessante levi nutu revocata recurrunt,
Ut natura redit ramo, cum furca remota est.
Novi ego, qui scolymi benedicti semina postquam
Mandâsset terrae, depostum infida negavit,
Atque peregrinos foetus, maledictaque campi
Germina supposuit nostrae monumenta ruinae.
Ille fovet teneras frondes, cunctasque revellit
Crescendi remoras circum, dum tempora fraudem
Detegerent, et inexpectatis carduus hastis
Surgeret, et laetas spatiose extenderet alas,
Grande odium domini non laeti: quippe revulsum,
Privignam ut sobolem, nec in horti culta vocatam,

[Gap desc: greek text]
sepes extra discedere jussit
Passus ob incautum stimulos ac vulnera tactum.
Idem cum cordi cerebroque uteroque faventem
Proximâ iun areolâ vellet plantare melissam,
Urtica exivit, nullo sed fervida morsu,
Grata vagis apibus dulcis melligine floris.
Haud igitur ratione caret, veroque repugnat
Parte mares uteri nasci felicius unâ,
Femellas aliâ, sed non, ut lege perenni
Hâc in parte mares, femellae oriantur in illâ.

Uteri venae, arteriae et nervi.

Altera crassitie superat, vincitque priorem,
Estque cavae ramus, quem venae epigastrica certâ
Parte sui missum matricis in antra profundae
Insinuat, reliquam cervici donat habendam.
Nec non venarum, quas dixi, arteria cuique
Nupta meat, soboles epigastrica grandis aortae,
Vitalisque vehit fomenta ex corde caloris.
Nec nervi desunt utero, quibus haurit acutum
Sensum. quare animal doctore vocatur ab illo,
Quem genuit priscis nemorosa Academia Graiis,
Magnaque mellito stupuit post ore sonantem.
Non etenim sentit tantum oblectamina tactus,
Et titillatum, complexus inter, obortum:
Verum et jucundos ultro sectatur odores,
Occurritque illis, quasi complexurus amicos,
Ast injucundos refugus fastidit, ut hostes.

Uterum acerrimo sensu esse praeditum, prae aliis argumento est eius ascensus et suffocatio.

Non sit ob injectum, sese putat aegra, morique:
Fit quoque, ut ulterius cerebri se tollat in arcem
Tanti causa mali, vixque expugnabile virus.
Tum vero mulier subit â perculsa ruinâ
Sternitur in terram, veluti Iovis ignibus icta,
Et, cum vivat adhuc, se nescit vivere. sensus
Vis adeo, motusque perit. non aura suetas
Itque reditque vias, et cordis verber a cessant,
Aut, si non cessant, saltem cessare videntur.
Tam saevam matrix exhalat opaca Mephitim.
Deproperate citae, quaeque appellare timetis,
Quaerite, et e capsis deprompta afferte ministrae
Castoria, et dominae pallenti apponite naso.
Haec si deficiant, apothecae galbana mittant,
Aut oleum e petrâ manans, Syriumve bitumen,
(Asphaltum vocitant) et iis recreate jacentem.
Cognata asphalto, quamvis sub climate nata
Sint alio, atque illis fluitârint, succina, in undis,
Prussia quas lambit, quoque in hoc dis crimine prosunt,
Seu suffire velis, oleove extrinsecus uti.
Olfactu auxilium quoque praestant allia praesens.
Ferte etiam prunas, pennasque e pectore vulsas
Urite perdicum, et foetorem nare receptet;
Lumina praebentem vel flatu exstinguite lychnum,
Vel Veneris, corii date frusta cremanda, marito.
Aeris hinc patulae fumantia subdite portae.
Sede suâ pulsum spatia in consueta repellent
Haec veluti terrore uterum, virusque malignum
Castigabit odor malus, et mitescere coget.
Galbana in agninâ si pharmacopaeus alutâ

Pistillo extendat calido, vel tutemet ipse
Id facias, mulierve aegrae studiosa juvandae,
Indeque proveniens ventri cataplasma jacentis
Aptetur tepidum, veluti rediviva resurget,
Et medico grates et debita praemia solvet,
Si non ingrata est, si non oblita de cori.
Ambra facesse procul, fuge musce, et pingue zibethum:
Sunto fugae comites flores, et aromata, et herbae,
Quae blandiri aliquâ nôrunt dulcedine naso,
Illecebris uterum magis in sublime ferocem
Ne rapiant, turbasque acuant, civileque bellum.
Talia sed prosunt sinui supposta pudoris.
Nam simul ingratas descendere senserit auras
Ex alto matrix, gratas succedere ab imo,
His inhians, illas fugiens peregrina relinquet,
Tranquillaeque redux tradet se sponte quieti.

An uterus odores sub propria specie, an sub specie tactilium qualitatum percipiat.

Amplecti tacito, taciteque odisse malignos,
Ut cordi grata est fragrantia, foetor acerbus,
Etsi nullorum discrimina nôrit odorum.

Uteri ligamenta.

Ergo uterus cum se movet irritatus in altum,
Inde cucurbitulis revocatur in inguine fixis.

Uteri orificium superius.

Uteri cervix, eius figura, longitudo et substantia, quodque vetulis interdum cartilaginea vel ossea evadat.

Herophili si forte velis diffidere dictis,
Quî Gemmae, cervix cui visa est ossea, credes?

Uteri orificium inferius.