IUDAS ISCARIOTES, TRAGOEDIA NOVA ET SACRA, LECTU et actu festiva et iucunda, Thoma Naogeorgo autore. ADIUNCTAE SUNT quoque duae Sophoclis Tragoediae, Aiax flagellifer et Philoctetes, ab eodem autore carmine versae. AD LECTOREM. Ingenium fatumque atrox narramus Iudae, Quoque modo sanctum vendiderit Dominum, Inde flagelliferum Aiacem, notique dolores Facti, quique suo se induerit gladio. Deinde Philoctetae [(transcriber); sic: Philactetae] casus iustasque querelas, Quique ad humum tandem cesserit iliacem. Haec iucunda tibi lectu parvo aere parabis, Si non plus nummos diligis ac studia.
[Gap desc: blank space]
NON ME PRAETERIT (Magnifici proceres) multos esse praesertim ex iis, qui magnos scribunt libros, sibique iis mirifice placent, qui meum hoc Tragoedias scribendi studium improbent ac reprehendant, atque etiam irrideant; dicantque et a professione mea aetateque alienum. Quibus ego si respondeam pervulgatum illud, non omnes posse omnia, abunde me responsione perfunctum esse arbitrarer, sed profecto filauti/a est, quae sua cuique pulchra, atque aliena sordida facit, ea etiam fit, ut non videamus (ut ille ait) manticae quid in tergo est. Non sane temere mihi quicquam arrogare velim, sed hoc non denego, quin divina concessa gratia, si libeat verbosos in sacra volumina scribere queam et ipse commentarios, grandesque Postillas et Catechismos, quibus iam ubique omnia perstrepunt,
sed diuturnam duntaxat odi laborem, magisque is mihi arridet, qui in mense uno aut altero aut ut plurimum sex potest absolvi, ut inde quasi renovatis viribus animoque recreato ad alium novum me conferre possim. Quapropter si illis libet in magnis operibus immorati, laudo, et magnifacio, concedant modo mihi, ut me parvis quibusdam opusculis oblectem. Praeterea neque est inhonestum aut ulli aetati indecorum Tragoedias scribere, cum magni olim viri summam in eo operam posuerint, Iuliusque Caesar scripserit Oedipoda, atque Octavius Augustus Aiacem, quem cum abolevisset parum succedente stilo, et quodam quaerente quid faceret ipsius Aiax, respondit eum in spongiam incubuisse. Nolo alios illustres commemorare viros, cum hi duo summi viri et imperatores satis declarent, quid de Tragoediis senserint, ut qui non modo non erubuerint, sed etiam inter maxima posuerint Tragoedias scripsisse. Nostro quoque saeculo magnus ille Erasmus Roterodamus, praeclarus Theologus, duas vertit Euripidis Tragoedias, easque tamquam operum suorum primitias Archiepiscopo Cantuariensi nuncupavit. Sed fortasse meas fabulas aliquis Tragoedias esse negat. Id mihi perinde est. Cum nemine rixabat de nomine, quanquam hercle videre nequeam, cur hoc nomine sint indignae. Morosis omnibus et calumniatoribus satisfacere impossibile est. Ego eas interim
ita appellabo, dum prodeant spirantes ampullas, et proicientes sesquipedalia verba, qui veteris cothurni exempla praescribant, quales ego hoc saeculo nondum legi neque audivi. Cur autem dedeceat professionem meam? Si Theologiae officium est docere pietatem verumque Dei cultum, et vitam Deo placentem bonaque opera tradere, atque e regione reprehendere impietatem, falsosque cultus vitamque pravam, haec omnia quoque nostris insunt tragoediis, et efficacius quodammodo docentur. Nam,
Segnius irritant animos demissa per aurem.
Quam quae sunt oculis subiecta fidelibus.
Ut Flaccus ait. Nihil refert si diversis eatur viis, modo perveniatur ad eundem terminum. Possem singulatim ostendere, quo pacto sana tradiderim, taxarimque impia, si vel obscurum esset, vel honestum bellumque, ut quis suorum scriptorum fiat encomiastes. Quare haec praetereo. Hoc summatim dico. Nihil est a me omissum quod ad Theologiam pertineat sinceriorem, sed ad Iesu Christi gloriam notitiamque amplificandam sedulus incubui, nisi quod hoc ludo feci, spectandumque proposui, cum adversariae doctrinae (sicuti meretur) irrisione. Quamobrem non est, ut qui aliam ad docendum sana ingrediuntur viam, nostra exsibilent et explodant, et tamquam puerilia nugaliaque quaepiam aspernentur. Haec praefari libuit (amplissimi
proceres) ne vobis quoque illorum quispiam imponat, quo haec nostra ceu res leves atque futiles abiciatis, sed iudicetis ipsi potius, quam ex malevolorum quorundam praeiudicio feratis sententiam.
Restat nunc, ut quam ob causam hanc Tragoediam scripserim, exponam. Mirabiliter hisce annis aliquot omnes hominum status cribravit Satanas, fecitque revelari ex multis cordibus cogitationes, ut Simeon ait apud Lucam. Antea enim quam plurimi, Evangelii Christique summi certique videri volvere esse fautores, discipuli, propugnatores, et quid non? cum interim clanculo alia Evangelii praetextu et occasione quaererent, hic voluptates, ille libertatem carnalem, hic honores, ille divitias atque lucra, alius aliud. Volveruntque plerique res suas pro voto conficere, simulatione Evangelicae cognitionis applicationeque ad eas principes et magistratus, qui vere et ex animo Christum veritatemque amabant. Ea simulation sane eo usque valuit, dum tranquilla fuere tempora, indexque sinceritatis abfuit, persecutio.
Porro simulat, ex adverso flavit ventus, et persecutionum procella ingruit, valedixerunt evangeliae veritati, seque in adversariorum castrae contulerunt, ubi nempe quae ante quaesierant ex Euangelio, luculentius atque cumulatius se consequi posse sperarunt. Et fortasse iis qui vi compulsi a veritate
ad mendacia declinarunt, venia dari potest, neque ego nunc de illis ago, si modo vis intelligatur mortis aut vinculorum, non ventris periculum. Sed quid dicemus de iis, qui nulla vi praesente ac urgente, verum ultro adversariorum adiuverunt partes, partim scribendo, partim silendo, partim astipulando, propterea duntaxat, quod in adversariorum penu omnia copiosiora splendidioraque, opes maiores, voluptates liberiores paratioresque, favorque utilior apparerent? Et quanquam hi pessimi sint, ut qui Deo quoque sint infidi, sunt tamen peiores, qui avaritia adeoque diabolo suadente veritatem deseruerunt, et flexiloquis scriptis depravarunt, adque adversariorum nutum agunt et loquuntur omnia. sunt in hoc genere docti atque indocti, sed nulli magis odio digni, quam qui in ipsis Christi castris antea militarunt docendo, magnique habiti sunt, nunc magna mercede veritatem oppugnant, et stolidissimas spargunt nugas de fulcienda caerimoniis ecclesia, utpote vetula quae aliter iam ingredi nequeat, videlicet ut ita totum paulatim Antichristi introducant regnum.
Horum me hominum indignitas movit (magnifici viri) ut hanc scriberem Tragoediam. Neque enim ulla eos persona melius expresserit, quam Iudae Iscariotis discipuli pariter et proditoris. Quemadmodum enim ille inter discipulos aliquamdiu habitus est bonus,
Christique negotii sedulus promotor docendo et miracula edendo, sicut et ceteri, nemini cognitus praeterquam ipsi Christo domino, quod esset fur et diabolus, suaque sub Evangelico negotio quaereret, ita et illi olim inter summos praecipuosque censiti sunt Christi ministros, veritatisque antesignanos, non licebat suspicari eos aliquando desertores et proditores fore.
Sed profecto initio quoque, nomen, auctoritatem, dignitatemque suam non Christi amplificare studebant, aurum congerere, honores adipisci, res suas quiete componere, imperium occupare doctrinae intendebant, quod tum solus noverat Dominus. Ut igitur Iudas tandem auri caecus amore et ob lucellum impeditum [(corrected by hand); sic: impediditum] irritatus semetipsum toti mundo prodidit qualis erat, ita hi quoque sese turpissime prodiderunt, produntque quales fuerint, dum ut principibus quibusdam placerent, eorundemque favorem acquirerent, muneraque et pecunias aucuparentur, inanissimis mendaciis et offuciis sanam doctrinam contaminarunt, ecclesias conturbarunt, oppugnaruntque veritatem, atque hactenus in eo sunt. Nec dubito quin eos etiam divina propediem sit ultio apprehensura, sicut et Iudam apprehendit. Ceterum de Iuda hactenus.
Adiunxi autem huic Aiacem et Philoctetam Sophoclis, quas hoc tempore verteram, quod prae ceteris
multa mihi ad vitam agendam moresque formandos utilia, et animadversione digna continere videbantur, ut quivis etiam partim ex sententiis, partim ex personis intelligere potest. In Aiace enim ipso cernimus vires corporis quidem egregias, ab hostibusque invictas, ad hoc animum ad bella et egregia facinora promptum et alacrem, satisque prudentem in rebus bellicis et alienis, at desipientem in propriis, victumque ab ira atque ambitione, ut in extremam incideret calamitatem. Atque huiusmodi fere sunt generosi fortesque fortitudine corporea viri. Conscii enim propriae fortitudinis qua multis possunt prodesse, magnasque res efficere, omnia prima sibi deberi putant, aegerrimeque ferunt sibi quicquam negari: repulsam, ignominiam, pudorem, dedecus, atque aliqua in re ferre secundas, tamquam crucem mortemque abominantur, fugiuntque. Talem Homerus etiam depingit Achillem, ab omnibus invictum praeterquam ab ira. Talis etiam fuit Achab rex Israel, qui ob negatam sibi vineam in gravem animi atque corporis aegritudinem incidit, vixque morte Nabothi restitutus est, ut sacra tradit historia. Quid Samson? Quas strages dedit ira commotus? Qui postremo quoque vindictae cupiditate semetipsum una cum hostibus ruina oppressit. Si huiusmodi naturis moderatio quoque inesset aegritudinum atque cupididatum, proprioque animo nossent imperare, nihil absolutius
atque laudabilius fieri posset, sed arcano Dei consilio non omnibus omnia data sunt. Docemur itaque in Aiacis persona temperantiam abhibendam esse affectionibus, frenandasque esse cupiditates, eumque vere fortem qui animum suum possit vincere. Mihi enim frustra ille fortis est, qui pudore superatus aut ira, aut metu, aut libidine, sibi ipsi mortem consciscit, licet hoc ethnici in praeclarissimorum facinorum numero ponant. Ulisses personam gerit politici et prudentis viri, qui omnia agat cum consilio, aequabilemque se praestet in secundis et adversis, spectetque aequitatem seposito odio atque ira, aliisque similibus iudicio adversantibus vero. Agamemnon atque Menelaus tyrannorum typum gerunt, qui freti potentia nihil non audent, imperant, et efficere conantur, quique non verecundantur dicere id quod Caius Caligula Antoniae aviae monenti dixisse fertur, Memento mihi omnia et in omnes liceret. Graecorum legibus de sepulturis cadaverum religiose ac honeste cautum erat, iis tamen contemptis ob vindictae cupiditatem Aiacem defunctum prohibebant sepeliri, sed canibus volebant vulturibusque obici. Quam denique non regium, sed scurrile et turpe est, quod conviciis et maledictis detonant adversus Teucrum fratris tuentem cadaver? Teucer exemplum praebet fraterni et constantis amoris, qui nihil non dicit facitque, ne Aiax frater ludibrio exponatur sepulturaque
privetur. In altera Tragoedia Ulisses inducitur vafer, quique dolis studeat Philoctetam perducere ad Troiam, cum id oracula suasissent: quippe aliter Troiam capi non posse. Quam ego vafritiem non probo, fugiendamque iudico, tametsi interdum res pro voto conficiat. Nam dolis et mendaciis uti ad alium decipiendum, non est hominis integri ingenuique, sed fraudulenti et impostoris. Quin et natura comparatum est, ut mendaces et dolosos odio habeamus. Quare et Neoptolemus [(transcriber); sic: neoptalemus] generosi animi adolescens, difficulter et non nisi maximis propositis utilitatibus persuaderi potest, ut vice Ulissis Philoctetam aggrediatur dolis arcumque auferat. Cuius tamen facti cum paulo post paenitentia coepit, cum se praeter ingenium suum mendaciis atque dolis Philoctetam decepisse agnosceret, restituitque arcum Philoctetae, reclamante quamvis Ulisse.
Philoctetes vir bonus et iustus, a vipera morsus infandisque excruciatus doloribus, tandemque a Graecis in Lemni deserto relictus loco, miserabilemque illic agens vitam, ostendit integris viris praeter meritum interdum accidere calamitates, eosque affligi impiorum poenis, ut et Salomon scribit in Ecclesiaste. Habemus etiam exemplum huius in Hiobe, qui nullam etiam ob causam, tantum Satana expetente, damnis gravissimis acerbissimisque doloribus afflictus est.
Quod autem Graeci Philoctetam missa nave repetunt revocantque, quem prius indigne abiecerant, quid aliud prae se fert quam mundi ingenium atque mores vel ex inferis revocantis, si quo opus habet, atque rursus eo trudentis postquam opera data est? In Philoctete non laudo animi duritiem, quod minis acceptae memor iniuriae, propriis etiam obsistat commodis, reiciatque omnia amica consilia. Sunt in utraque Tragoedia perpulchrae atque utiles sententiae, planeque dignae quae memoriae commendentur, quae me etiam impulerunt, ut versioni incumberem. Legitimo autem verti carmine, praeterquam quod in choris carminum varietatem non sum imitatus, et in Anapaesticis dactylo in paribus locis sum usus, quod admonere visum est, ne critici dicant inscitia factum.
Vobis autem (praestantissimi proceres) hasce meas lucubrationes nuncupavi, quod vos et verae pietatis iam a multis annis studiosissimos cognoverim, pariterque singulares patronos bonarum artium atque literarum. Quid autem hisce laudabilius vel in principibus vel civitatum magistratibus inveniri aut dici queat? Nam cetera quidem studia vel ad pacem conservandam, vel ad indicia iusta faciunda, vel ad rem totam publicam regendam, augendam, ornandam stabiliendamque facientia, sunt ea magna quidem et praeclara, sed tamen quae communia habeamus cum ethnicis
et turcis: unum autem studium, ut vera pietas subditis proponatur et amplificetur conserveturque, litterarumque honesta studia floreant atque alantur, longissime separat non solum ab ethnicis, verum etiam a quam plurimis qui sese Christiano venditant nomine. Quid autem est pietas Deique cultus atque religio vera, nisi perfecta cognitio Servatoris nostri Iesu Christi, quod propter eum unum habeamus Deum patrem propitium, remissionemque peccatorum et vitam aeternam? Hoc enim caput est, unde cetera descendunt. Hinc facile intelligi potest, quid de bonis operibus, caerimoniis, ritibus, diversisque hominum statibus sentiendum sit, quique tota vita sit degenda. Quo ignorato et non obtento, omnia tenebrarum, errorum, hallucinationum, superstitionumque plena sint necesse est, sicut evidenter cernimus in omnibus qui Evangelii luce carent. Porro vos statim ab initio doctissimos ad docendum Evangelium vocastis viros, qui Christi cognitionem non solum viva voce, sed etiam doctissimis editis libris sincere, constanter, atque adeo maximo cum fructu palam docuerunt. Nam tota vestrae civitas Christi cognitione impleta, eiusque inde bonus odor in finitimas quoque nec non longinquas sparsus est regiones. Si igitur Christi cognitio adeoque patris, vita aeterna est, ut scribitur Ioan. 17. atque ideo thesaurus in mundo omnium maximus, vere caelestibus
bonis vestram civitatem exornastis atque locupletastis. Fere enim ubique in civitatum magistratibus situm est, quam doctrinam audiat et sequatur populus, bis terque felices illi, qui ipsi Christum amant, noruntque religionis verae summam, atque deinde etiam plebi faciunt proponi, sicuti a vobis diligentissime factum est. Magnum hoc et inenarrabile Dei donum, quemadmodum omnes electi sciunt et confitentur, ubi magistratus ad Christum vitamque aeternam sedulo praeit, popolusque lubens sponteque sequitur. Quid refert si ob hoc impiorum sodalitia fremunt, conviciantur, dirisque devovent et persequuntur? Beati estis (inquit salutis auctor) cum maledixerint vobis homines, et persecuti vos fuerint et dixerint omne malum adversum vos mentientes, propter me. Gaudete et exsultate, quoniam merces vestra copiosa est in caelis. Quam ob rem adversarii potius ob profundam animi caecitatem commiseratione digni sunt, quam ut vos ob illorum convicia animo frangamini. Quid deinde illud, quanta laude dignum est? quod cum in proxima ecclesiarum vastatione plerique omnes suis ipsorum manibus atque cura idololatrias atque superstitiones ritusque Evangelio adversantes restituerint, vos soli constanter id facere recusaveritis, sed cesseritis eam curam istis qui eiusmodi rerum sunt studiosi, quique nullam aliam religionem Deique cultum cognoverunt?
Pie enim et Christiane [Orig: Christianè] existimastis impios a vobis cultus ritusque demoliri potius atque e medio tolli oportere, quam restitui. Nam qui restituunt, quae ante sunt demoliti, semetipsos declarant praevaricatores, ut D. Paulus Galatis scribens dicit 2. Utcumque ergo cetera quaerant sui facti excusationes, vos certe hac a praevaricatione iure et recte abstinuistis, quod laudem quoque vobis pariet sempiternam. Iam si omnium piorum tacitus inter ipsos consensus est et amor, ita ut si quem pietatis studiosum etiam longo a nobis semotum intervallo praedicari audimus fieri non possit, quin animis coniungamur, non mirabimini (magnifici viri) si vestras ego quoque virtutes, vestra pietatis studia, vestrum in evangelio Dei conservando animum suspiciam magnifaciamque meumque vicissim erga vos animum hoc exiguo libello contester. Accedit huc, quod inter omnes huius saeculi rectores civitatum, singulares vos exhibeatis studiorum bonarumque literarum patronos et promotores, talemque institueritis Academiam, quae neque doctissimis professoribus et magistris, neque discipulorum profectu omnique laude ulli Germaniae cedat Academiarum, unde facere non potui quin vos hisce lucubrationibus asciscerem patronos, eae plane fiducia, vos patrocinium non gravate suscepturos. Quare suscipite, rogo, quicquid hoc est libelli, serena fronte, animumque ergo vos meum boni consulite,
meque habetote commendatum.
Dominus Iesus vestram rem publicam pariterque vos sapientissimos gubernatores perpetuo florentes ac incolumes conservet. Dat. Stutgardiae 12. Septembris 1552.
FAvete linguis et date audientiam,
Quid adferamus ut queatis discere.
Quam fabulam in praesentia acturi sumus,
Nota simul et nova est. Quem enim fugit omnium
Quo pacto ludas tradiderit argenteis
Triginta iesum, ipsusque se suspenderit?
Haec nota sunt et pauca alia. Porro nove
Haec nota tractavit Poeta pro suo
Arbitrio, et ita ut fabula esset plenior,
Vobisque adeo iucunditati quatenus
Efficere posset. Caeterum [Reg: Ceterum] illud optime
Diiudicabit vestra post humanitas.
Sic rem tenetis, nempe primis lineis
Et rude opus, ipsa vos docebit actio,
Haud difficulter iuncta quae sunt caetera [Reg: cetera] .
Attendite modo diligenter, interim
Aliis relictis cogitationibus,
Curisque omissis paululum maioribus.
PERSONAE.
Satanas. Iesus.
Sargannabus. Petrus.
Iudas. Sebulius hospes.
Conscientia. Phasutes.
Cuaphas. Nagidus dux.
Malchus servus. Syrus servus.
Satanas. Sargannabus.
SAtis est querelae, me nec ipsum praeterit,
Versemur omnes quam gravi in periculo,
Nostrisque rebus quanta sint incommoda
A Nazareno invecta Iesu, pellimur,
Calcamur ipsi, hominesque nostris retibus
Iugoque subtrahuntur in dies magis,
Qua tota Hebraeorum patet provincia
Quam ipsius operatam per eius asseclas,
Ut hercle promissum esse semen arbiter
Calcare nostrum debeat quod sinciput.
Sed quid querelae et verba prosunt tristia?
Industria opus est et sagaci pectore,
Operaque iugiter renitenti malis.
Incommodum acceptum reponi aliqua ut queat.
Hoc interim soletur omnes, quod licet
In rebus aliis damna dare, si in cor pore
Animaque non conceditur quantum antea.
Proceres adhuc quoque et sacerdotum cohors
Atque pharisaei et ceteri sectarii,
Doctique, publicaeque principes rei
Nobis adhaerent, nostra firmi promovent,
Et mordicus tuentur, eadem et sentiunt
In persequendo Nazareno, et illius
Odio, et propediem ei malum magnum dabunt,
Eiusque cunctis spero sectatoribus.
Qui quamlibet sint plurimi, faex sunt tamen
Abiecta plebis nulliusque nominis.
Proinde non est quod adeo tristemur, aut
Despondeamus corda, quin etiam neque
Ei quod invideamus, algas litoris
Sibi legit, auratis, lupis, et ostreis
Caroque nobis permanente acipensere [Reg: acupensere] .
Vescitur holeribus, nos apris silvestribus,
Ut nostra longe conditio melior siet.
Quin illud etiam spero postremo fore
Ut etiam ab ipsis deseratur faecibus,
Vulgoque in utramque cito partem mobili
Si quando principes eum comprenderint.
Sic vulgus est enim, manum ut si verteres,
Impelleresue pede luti figuli rotam.
Favet secundis atque plaudit alacriter,
Recedit adversis, fidemque deserit.
SAR. Egoneque discipulos reor firmos fore.
SAT. Fieri potest. Sed istud unde colligis?
SAR. Scis hanc fuisse meam hactenus provinciam
Cum Raschate [(perhaps: Paschate)] hoc aliisque quos adiunxeras,
Eos ut observarem, et in id incumberem
A Nazareno avellerentur ut modo
Quovis, et in nostra traherentur dogmata:
Fecere sua sedulo alii, mira omnium
Ruditas stupiditasque est, amant sublimia
Carnalique, de principatu litigant.
Ego quae meae parites erant. SAT. Quid obsecro
Fecisti? SAR. Eon in collegio furem mihi
Paravi. SAT. Ain tu? SAR. Maxime. SAT. Quonam modo
Demiror hercle qua via in tam sanctulo
Lectoque tanta diligentia grege
Id efficere potueris. SAR. A primordio
Ut concione et claruit miraculis
Iesus ille, habuit mulieres et viros
Sibi faventes, qui subinde mitterent
Subsidia rerum, quas petit necessitas.
Illas Iudae tradidit pecunias
Custodiendas, condus et promus foret
Ut ille, nosti opinor illum, rufus est
Barba et capillis, igneo naso admodum,
Luminibus amplis, Pallida facie et brevi,
Flavoque pro more est amictus pallio.
SAT. Cadaverosum hominem refers, novi satis.
Docuit tamen nihil minus quam ceteri,
Quam plurimaque simul edidit miracula,
Hostisque noster saepenumero apparuit.
SAR. Verum. Magistri, non suis virtutibus.
Nam visus hercle est integer numquam mihi.
Eum sum adortus. Heus Iuda (inquam) bone.
Vin' [(transcriber); sic: Vin,] gratis esse tu minister omnium,
Gestareque crumenam absque fructu? Cur tibi
Nihil inde decerpis reservasque? An latet
Ad vitam agendam semper esse pecuniis
Opus? Mihi nil desit, inquit, Cur ego
Superflua et inutilia reponerem?
Novi quidem (inquam) iam magistro sub tuo
Te satis habere quicquid usus flagitat:
Sed semper haud erunt (quod aiunt) feriae.
Non semper eadem poterit esse copia.
Sunt plurimae rerum vicissitudines
Atque in malum illae quam bonum frequentius.
Quid si magister forte. ut imbecillis est
Decedat? Apprehensusue agatur in crucem?
Id quod sacerdotes student et principes
Quotidie. Ignoras favoris quicquid est
Vobis apud populum, eius esse gratia?
Sublato eo nemo amplius respexerit
Neque teneque alios, nemo nummum miserit.
Ex proprio vivendum erit, vel turpiter
Mendicitas ferenda, quo fiet, modo ut
Qui colimini magnique ita aestimamini,
Contemptui fungus uti sitis putidus.
Quid deinde site morbus aliquis occupet
Aut quempiam sodalium? Qui vel tibi
Tuisue iusta ope poteris succurrere,
Inanis adeo non habens nec nummulum?
At hisce de pecuniis si vel tibi
Decideres decimas, quod et bone potes
Iure, neque reclamante conscientia,
Patrimonium non vile paulatim tibi,
Omnesque casus ad futuros certius
Converreres praesidium. Is hic iam mollior,
At metuo ne non istud (inquit) perferat
Mea conscientia. Non puto (inquam) sed tamen
Si maxime resistat, in pecuniis
Est colligendis atque sectando lucro
Spernenda postponendaque procul. Nam lucrum
Alit homines praesensque vis pecuniae,
Non conscientia. At quid (inquit) si siet
Reddenda ratio forsan expensi et datis
Non adeo curiosus (inquam) vester est
Magister hac in re, queas quin plurima
Intercipere. at omnino si poposcerit
Rationem, inire eam potes facillime.
Effugia sunt multa puto quae novisse te.
Tutissimum unum est, quando pauperibus soles
Expendere frequenter, dedisse dicito
Pauperibus. Id quod non dedi, dedissene
Dicam? inquit, atque ita impudenter mentiar?
Quid istud (inquam) retulerit ob commodum?
Si rem facere vis, veritatem in idem loci
Cum conscientia interim seponito.
Profecto eas cum nil obesse videris.
Affinitas est magna cum mendaciis
Furto lucrisque, tota quin mendaciis
Vita est agenda, homuncio si commodus
Politicusque vis simul et affabilis
Comisque haberi, pollicendum quidlibet,
Nihilque sincero est loquendum pectore,
Sit prompta lingua, segnis opera nullaque,
Semperque aliqua sit tibi parata rimula,
Qua prorsus elabaris, hinc et pro lucro
Est mentiendum peierandumque omnibus,
Curaque nulla habenda veritatis est.
SAT. Quid ille ad haec? SAR. Assensus est, atque hoc sibi
Curae futurum dixit. SAT. Idne praestitit?
SAR. Perdiligenter. Mox ut est pecunia
Allata, decimas inde surripit sibi,
Putatque deberi sibi tamquam Herculi.
Praetendit, ecce condus atque promus es,
Gravaris et gerendo loculos prae omnibus,
Non est iniquum ut paucula et decimas tibi
Pro praemio rapias magistro nescio.
His Conscientiam repellit fortiter,
Putatque, furta scire prorsus neminem.
SAT. Corrasit ergo aliquantulum? SAR. Multum Hercule
Magisque semper diligit pecuniam,
Ut in dies plura involare cogitet,
Meditetur atque furta noctes ac dies.
Mittentibus quoque si parum vel tardius
Quid miserint, irascitur, et aegerrime
Fert, pauperibus est si erogandum quippiam.
Aliquando convenerant multa milia
Hominum, nec impastos eos dimittere
Dominus volebat, ceteris volentibus
Denarios ad id ducentos tradere
Quos secum habebant, solus ille restitit.
Magnoque nil opus esse dixit murmure.
Et nisi alia ratione succursum foret
Populo, inimicitias et odium pergrave
Contraque discipulos Magistrumque ilico
Cepisset, adeo sibi putat decedere
Quod non crumena retinet aut expenditur.
Eique summe praeter alia displicet
Magister erga omnes quod ita benignus est.
Et si deinde quoque hoc modo perrexerit,
Gliscet odium ac evadet in magnum malum.
SAT. Recte administratum hoc profecto. Sic habet
Insignis ille noster adversarius
Domesticum etiam hostem, periculosius
Quo nihil et exitiosius dici potest.
Rem promove ulterius bene ita coeptam modo.
Vos ceteri quoque ferte suppetias sua
Pro functione quisque. Ego illi principes,
Scribas, sacerdotes, magistratus, senes,
Sic reddidi infensos, ut addi nil queat.
Iamque expetunt, curant, studentque nil magis
Quam perdere ocius, eque vivis tollere.
SAR. Quid obstat ergo ut tam diu procrastinent?
SAT. Minime periculosa tantum quaeritur
Occasio, quae se propediem ultro dabit.
SAR. Id spero, SAT. Proin nullus animum despondeat.
Vigilemus et feramus haec incommoda
Paulisper, animo nescio concedere.
Ipsi potius ut quaeritent suspendia
Quam nos. Redite nunc suam in provinciam
Quisque, memores Apollinem post nubilae
Prodire, noctibus et diem succedere.
Ad principes redeo ego, si quis me volet.
Iudas. Conscientia. Sargannabus.
NE. me sequaris aio, neu molesta sis.
CON. Te quaeso Iuda, ne impotenter sic ferae
Quod accidit. IU. Abi inquam. CON. Ne eas te perditum.
Nam quid tua haec conducit iracundia
Nisi in malum ut ruas? IU. Abi in malam crucem.
Egone hoc feram? Quid, discipulus ego illius
Sim, qui meis ita semper obstat commodis?
Quemque apud adeo licet nihil ditescere?
CON. Sat dives es, operamque furtis hactenus
Multis dedisti impune, tempus iam foret
Tibi desinendi et furta reddendi omnia,
IU. Reddendi? Abi a me quam potes longissime.
Nec verbulum amplius his super dicas mihi.
SAR. An non Iudas graditur illinc? Plane is est.
Eumque sequitur pone Conscientia.
Paulisper exspectabo, quo quid agant sciam.
IU. Ego Nazarenum illum docebo noscere
Qualem virum irritarit in caput suum.
CON. Mitte obsecro iram, adque meliora respice.
IU. Quo respiciam ais? Tune me stultum putas?
Respicio quo convenit, ut argentum siet
Nempe in crumena. Nihili enim sunt cetera.
CON. Quin respice potius, quod indignum suo
Te iunxerit quondam ille contubernio.
IU. Non curo, si non affuit pecunia.
CON. Illius Et mensae fuisti particeps,
IU. At obstat ut non quoque pecuniae siem.
CON. Immo tibi uni credidit crumenulam.
IU. Recte crumenulam ais, inanem scilicet.
CON. Huiusmodi, ex qua multa tu furatus es.
IU. Ex pauculis non multa possunt subtrahi.
CON. Furatus utinam ne haec quidem esses, et mihi
Obtemperasses potius ac Sargannabo,
IU. Non desinis tandem et facessis in crucem?
CON. Tu dignior cruce. Unde me miser et tui.
IU. Abi modo et sollicita ne sis. Hoc satis
Cavebo ne miseratione sit mihi
Opus, sed invidia sequatur me magis.
CON. Quonam modo? IU. Quam plurimum pecuniae
Mi colligam, tumidumque reddam sacculum.
CON. Fortasse de furtis? IU. Quid istuc interest?
Sunt vita plusquam dimidia pecuniae.
Bonum proinde est undecumque sumere.
CON. Hoc te Magister hercle non docuit tuus.
IU. Quid tu Magistrum mihi hominem fanaticum?
Is haud cani dissimilis est Aesopico.
Pecuniam nec enim ipse studet acquirere
Nec sinit alios, immo vetat et impedit.
Proinde posthac numquam eum dilexero
Omnino pro meritis sed ulciscar suis.
CON. Quapropter? An quod maximis te dotibus
Ornavit atque huc usque aluit inter suos?
IU. Ne talia occinas mihi, sed abi procul,
Non audiam enim nisi quod ad lucrum facit.
Quae gratia eius tanta ut haec iniuria est?
CON. Perpende rectius, et quieto pectore.
Te plurimum transvorsum [Reg: transversum] agit cupiditas.
IU. Perpensa res satis est, modo hinc abscede tu.
Hoc damnum ego quocumque pacto in illius
Vertam caput, nec quispiam persuaserit
Aliud. CON. Redi ad te quaeso. IU. Quin abis procul.
Qui spreverim illum te ne poscis audiam?
CON. Ad commodum tuum hercle non itidem meum.
IU. Meum? An uspiam ostendis aliquid certi lucri
Huic unde subvenire possim sacculo?
CON. Immo aliud, ut cupiditate hac scilicet
Abiecta, agas deinde paenitentiam.
IU. Perdis. CON. Magistrumque verearis optimum,
Eiusque totum consecres te legibus.
IU. Abscede dixi, adeoque nunc dico tibi,
Nisi os tuum vis impudens contundier.
CON. Non te relinquam. IU. Non? Tibi hercle suadeo
Ne provoces neque stomachum moveas mihi.
CON. Vide oro progrediare quo, ne denique
Desit receptus tibi. IU. Tace inquam, et hinc procul
Facesse. CON. Ne quaeso efferaris, nec tuam
Sociam repellas. IU. His ego te legibus
Mecum esse sustinebo (dicam enim semel)
Ne quid loquare nec mihi molesta sis
Monitisve consiliove. Nec enim te audiam.
Potes silere? CON. Numquam ego hercle. IU. Ergo ocius
Discede quovis gentium in malam crucem.
Multabo te alioqui usque ad extremum halitum.
CON. Abibo potius donec iste tuus furor
Resideat. IU. Hercle feceris consultius.
Iudas. Sargannabus.
VIx tandem abegi pessimam mulierculam,
Quae semper impudenter obgannit mihi.
Et nunc quoque irato voluit obsistere,
Et institutum reprimere hunc cursum meum.
Pereat velim potius, ego iracundiam hanc
Deo hominibusque quamlibet nolentibus,
In Nazarenum aliquando prorsus evomam.
SAR. Iratus est contra Magistrum ut audio,
Ob impeditum opinor uspiam lucrum
Absente me. IU. Nunc cogitabo solus hic
Quid facto opus sit. Mavelim me pessime
Perire, quam non dare operam crumenulae.
SAR. Bene habet. Homo in praeceps iturus est, meae
Partes erunt pro viribus propellere.
IU. Utinam habeam qui nunc mihi auxilium ferat,
Mecumque idem doleat idemque sentiat.
SAR. Adibo. sciscitabor, et praestabo me
Qualem cupit, Nam me videtur quaerere.
IU. Quis hic loquitur? Aderasne tu Sargannabe?
Non videram te incensus iracundia.
SAR. Intelligo hercle Sed quid accidit tibi?
Num salva foetaque est crumena? IU. Haud admodum:
Atque id queror, nec ferre possum nec feram.
SAR. Recte. sed istuc unde tandem habes mali?
IU. Proh a magistro, qui mihi hic minime placet.
SAR. Credo hercle, cupiditati ut obstet qui tuae
Vitaeque adeo Vita quid enim opus est tibi.
Si non licet quam plurimum corradere?
IU. Rem tangis. Obstanti igitur hac in re mihi,
Malum parabo si quidem hoc vivet caput.
SAR. Meritissimo. IU. Dices magis si rem scias.
Scin' tu quid acciderit SAR. Negotium fuit
Alibi his diebus pauculis, unde hand scio,
Sed conicio tamen. Pecuniam alteri
Commisit. IU. Erras. SAR. Ast egenis plurimae
Dedit et inane reddidit marsupium.
IU. Non. SAR. Iam scio, suboluit ei furtum tuum
Ideoque rationem poposcit. IU. Ne hoc quidem.
SAR. Narra igitur. IU. In magna virum Frequentiae
A mortuis resuscitavit Lazarum
Heri. SAR. Id mihi renuntiarunt in feri.
Res spectat hercle nostrum ad interitum. IU. Quid est?
SAR. Nil. Perge narrare. IU. Inde magnam gloriam
Est consecutus omnibus coram. SAR. Malum.
IU. Hoccine doles? SAR. Pro te quidem. Nam te hos reor
Dolere. IU. Minime. Plus lucri inde consequor
Si gloriosus est facitque grandia.
Crescit favor, crescunt faventium munera
Quod commodum mihi est bonumque SAR. Intelligo.
Plus es profecto quam putaram callidus.
IU. Sic convenit ei qui velit ditescere.
Sar Laudo. Sapis, meque es magistro doctior
Quid ussit autem te? IU. Audies. Ingens dolor
Eius sorores mortui occupaverat.
Germano erant orbatae enim carissimo.
Ut ergo praeter spem rediit a mortuis,
Non consequi verbis queam quo gaudio
Qua cordis exsultatione protinus
Fuerint vicissim affectae, et a collo statim
Pependerint et fratris optati sui
Nec non magistri, quem et prius dilexerant
Supra parentes atque fratrem ipsum quoque,
SAR. Stolidae fuerunt. IU. Attamen perutiles
Nobis, frequenter nos enim conviviis
Domoque suscepere liber aliter,
Et munera insuper dedere abeuntibus
Larga. Unde mea quoque praeda decisa est mihi.
SAR. Novi, quam in his esse soleas industrius.
At multo eas tum stolidiores reddidit.
Prodesse quid enim illis potest, aut quid dare,
Nisi ut opibus earum incubet vigil ut draco?
IU. Magnifica sperant atque pollicetur is.
SAR. *lo/gous2 IU. Mode et fratrem reduxit ab inferis
Tota quod emptum volverant substantia.
Quare augurabar et mihi immensas opes
Facto eo iustaque gratitudine
Fratris sororumque, et statim convivium
Lautum pararunt. ibi soror vero altera
Prae gaudio redacta quasi ad insaniam.
SAR. Ut nempe dicebam. IU. Super mensam attulit
Alabastron unguenti optimi atque nardini.
Mox fregit et alabastron, et Iesu in caput
Effudit unguentum omne, quo tota est domus
Impleta odore. SAR. O fatuitatem. IU. Verum ais.
Siquidem trecentis potuerat denariis
Venundari, unde mea mihi quoque portio
Decisa foret. SAR. At tu quid? An silentio
Factum ferebas? IU. Dentibus in eam lubens
Tunc irruissem, sed repressi me tamen,
Invectus at plenis in illam tibiis
Quam displiceret facinus ostendi satis.
Cur perdidisti unguentum ita (inquam) tam bonum?
Quae stultitia te invasit et profusio,
Dei ut benigna dona disperdas bona
Ubi nil opus, cum sint ubique pauperes,
Quibus dedissem si datum pretium foret.
SAR. Recte ista de cura addidisti pauperum
Necui suboleat te mage tuum quaerere.
IU. Sic censui. Ibi vero Magister optimus
Quem non putabam facinus illud calculo
Suo probaturum, patrocinatus est
Mulierculae, bonumque dixit illam opus
Fecisse. Nos semper habituros pauperes,
At non item sese, similiaque plurima,
Ad invidiam et incommodum dixit meum,
Coramque multis me palam redarguit,
Quod me dolore macerat quam maximo.
Quomodo ego posthac consulam marsupio
Qui in re bona nil obtinere quiverim?
Facta est inanis nardini profusio,
Quod quilibet etiam fatuus intelligat,
Fraudantur aliique pretio et decimis ego
Triginta opinor pluribusue argenteis,
Ille audet excusare tamen et dicere
Quasi bene factum? Quis videre non queat
Eum exprofesso struere perniciem lucro
Crumenulaeque huic? SAR. Ergo adhaereto amplius.
Fatuusque circum inane fer marsupium,
Nonne tibi dicebam statim a primordio
Esse invidum virum et lucro advorsarier
Factisque doctrinaque,ne sequerere eum?
Tuque nisi mandatis obedisses meis
Minus iam haberes nummulorum quam lapis.
IU. Scio hercle. Tuque profuisti plurimum,
Atque inde carior es mihi. Haud forma hac enim
Placere posses adeo, nisi compendia
Ostenderes pecuniae quavis via
Lucrandae. Apud animum enim usque persensi meum
Iucundius quod nil lucro neque dulcius.
Dextram amputaret ergo mallem quis mihi,
Excluderetue oculum aut pedem dirumperet,
Quam tolleret velim pediret nummulum,
SAR. Sapis profecto. Tam pecunia enim est opus
Quam vita, Quin animamque praestat perdere
Quam nihil habere quolibet partum modo.
Quantum ergo Nazarenum amas quod improbat
Studia tua, tuosque reditus ita impedit?
IU. Amem? Tametsi Christus esset maximus
Bis terque summus sicut ipse praedicat,
Faceretque plura quam facit miracula,
Caelestibusque me bearet dotibus,
His moribus eum amare non possem hercule,
Sed potius excelsa velim erectum cruce.
SAR. Mecum facis. Quid ergo adhaeres? quidque nunc
Accepta post haec damna facere cogitas?
IU. Quid, nisi quod illi sit malum et mihi bonum?
SAR. Hercle expedite, sicuti virum decet.
Licetne scire? IU. Non ego caelabo te.
Probus etenim et consultus optimus mihi
Videris esse, SAR. Oh, si modo quis obtemperet.
IU. Caelabo supprimamque bilem quam gero,
Animumque tantisper, quoad se occasio
Duplum auferendi det. SAR. Bonum hoc, non improbo.
IU. Summave grandi quapiam rapta semel
Hinc prorsus aufugiam. SAR. Melius hoc, IU. Tum sciet [(reading uncertain: print blotted)]
Quem provocarit, cuius obstiterit lucro.
SAR Probe. Sed haec longa nimis apparent mihi.
Quid? nulla si post tanta credatur tibi
Summa unde possis diripere quantum lubet?
Vel qua fugere rapta pretium operae siet?
Quid deinde si perdatur antea ille, quam
Alia involandi occasio sese offerat?
An non vides quanto laboret principum
Odio sacerdotumque? quam extinctum velint?
IU. Video hercle. Sed quid consulis aliud cedo?
SAR. Quod dixi, id ipsum diligenter pensita.
Proceres eum odio prosequuntur maximo,
Captumque perditumque magno quolibet
Pretio emerent. Si pollicerer is te ad hoc
Operam daturum, id quod facillimum est tibi.
Una atque eadem opera et favorem principum
Acquireres, magnamque vim pecuniae.
Sunt divites et liberales, atque in his
Praesertim eos nihil negaturos puto.
Quin et Magistrum ulciscereris hoc modo
Iniuriis pro veteribus cunctis probe.
Non minus enim hoc te cupere valde intelligo.
IU. Verum profecto dicis, et laudo hoc tuum
Apprima consilium et sequar: Vah quam bonum est
Valere consilio videreque utile?
Tria maxima ostendisti in una re bona.
Nummos recuperabo unctione perditos,
Et ultionem a Nazareno consequar,
Populique principum favorem et gratiam.
SAR. Nil certius. Permagnam inibis gratiam.
IU. Fortassis et numerabor inter aulicos?
SAR. Dives eris atque gratus omnibus simul.
IU. Magnifica dicis. Ego hercle desipui hactenus
Sectans humilia, et Nazarenum illum colens.
SAR. Hoc mihi velim credas, diebus in tribus
Celebrius assequere nomen, quam decem
Si Nazareno annos adhaereres. IU. Putas?
O quam tumebis post mihi marsupium
Si vera sunt haec. SAR. Non soleo mentiri ego.
Aggredere modo, reique fac periculum.
Nemo valet in rebus humilibus emergere
Humilesque apud, sed campus aula gloriae
Quaerendus, atque insignium commercia
Virum. IU. Tamen Iesum quoque huius gratiae
Sectabar, ut praestantem et insignem virum,
Aliquando tandem clarus aliquis uti forem,
Sed deicior a spe, neque amplius placet.
SAR. Tandem sapisti. Est ille doctrina quidem
Factisque miris clarus, at inops cetera.
Nullaque mundi praeditus potentia.
Doctrina vero quo tibi aut miracula
Si maneat interea iste inanis sacculus?
Contemptus et nihili habeare perpetim?
Id ille quod procurat atque praecipit
Profusionemque approbavit unguinis
Nuper, rediret ne quod ad te commodum.
IU. Odi virum, et cupio facere ei pessime.
SAR. Hoc facito quod dixi. IU. Volenti praecipis.
Factumque bene quod Conscientiam procul
A me repulerim. Nunc mihi obstreperet scio.
SAR. Factum optime. Quin os ei percellite
Si quas in hoc tibi exhibet molestias.
Vives, si eam respexeris, miserrime,
IU. Sensi hercle. Sed quid autumas? An res palam
Ista magis an simulatione atque est dolis
Gerenda? SAR. Nequaquam palam. Non est tuum hoc.
Dolis et occulte atque calliditate sunt
Omnia gerenda. Plus enim ita damni dabis
Quod probus et integer interim putaberis.
Caelato bilem, vulcum amicum fingito,
Suavia memento verba semper proloqui.
Ne te quis exitium parare sentiat.
IU. Recte profecto dicis atque callide.
Rem teneo, magnasque tibi gratias ago
Quod me fidet iuveris sententia.
SAR. Sic soleo. Confectaque re nosces magis.
IU. Eo igitur aggrediar uti e vestigio.
Ne mihi diu esuriat crumenula. Tu vale.
Acuta ut instrumenta si quis habet faber,
Facilius ociusque quodque opus facit,
Ita nactus instrumentum acutum hunc sum modo,
Quo Nazareno maximum dabo malum.
Sitit esuritque aurum, eius atque gratia
Nihil recusat nec moratur aggredi,
In campo ut equus, haud indiget calcaribus.
Ex igne peteret eque fundo imo freti,
Pedetentim eo profecit adamatum semel
Lucrum atque consuetudo furti parvula.
O quos agam de homine triumphos? Gaudia
Regno parabo quanta nostro? Ceterum
Tentatum eo eius asseclas et relliquos [Reg: reliquos]
An possim in aliquod facinus audax ducere.
Nam maximam hic mi spem facit victoriae.
CHORUS, Iambicum Dimetrum.
Qui fit, Deum ut nemo audiat
Fere, sed acquiescimus
Satanae atque carnis suasui
Libenter? An quia spiritu
Sancto caremus qui Dei
Vocem faciat amabilem?
An ista quod praesentia
Opes, honores, gloriam,
Plus quam futura aeternaque
Amamus atque quaerimus?
An quia Deus quae praecipit
Nimis videntur aspera,
Quae [(transcriber); sic: Que] carnis autem suggerit
Satanaeque suasus pestifer
Iucunda valde ac suavia?
Videmus a primordio
Sic esse factum, et antea
Quam lapsus esset omnium
Primus parens, ne forte quis
Asscribat eius casui,
Nunc nemo sane perneget
Omnes eo propendere,
Nec posse quemquam caelicis
Obtemperare vocibus,
Ni tractus a spiramine
Summi parentis. Haud mala
Ingenia mutat diligens
Doctrina, nec sodalitas
Proba, neque conversatio,
Nec ulla facta gratia,
Nec poena atrox vel verbera,
Nec solitudo, nec frequens
Mortalium coetus, neque
Artes nec assiduus labor.
Quare rogandus est Deus
Det spiritum nobis suum,
Qui nos trahat sursum et regat,
Seruetque ne caro improba
Satanasque praecipites agat.
Conscientia. Iudas.
Quo nunc Iuda vadis? IU. Ecce autem mihi
Rursum appropinquas tu? Tibine dixeram,
Molesta ne esses sed procul discederes?
CO. Non possum. Amo te. IU. Nolo ames. CO. Metuo admodum
Addens malum malo ne eas te perditum.
IU. Quid hoc tua? Sollicita nesis, atque abi.
CON. Quo tendis obsecro? IU. Rogare desine.
Inveniam Hercle detur argentum mihi.
CON. Pro scelere fortassis? IU. Tua id refert nihil.
CON. Mea immo, plurimum. Si enim quid feceris
Scelerate et impie, haud feram sed perpetim
Te macerabo, nec sinam quiescere.
IU. Minaris etiam improba? CON. Cave ergo consulo,
IU. Ne consulas quicquam aio nisi quod sit lucro.
CON. Si me faventem habeas, putato maximum
Habere te lucrum. IU. Faventem te? (malum)
Tuum favorem haud emerim cassa nuce.
Favebit hic mihi si eum replevero.
Atque adeo nunc eo ut moneta farciam.
CON. Ex scelere opinor. Haud bonae etenim umquam rei
Operam dedisti. IU. Sic libuit. At tu procul
Recede. CON. Paenitebit autem postea.
IU. Recede dico iterumque dico, nec mihi
Quicquam loquaris ultra. Enim maiora sunt
Quam multa tecum ut fabuler negotia.
Tuasque nugas audiam. Isthic permane,
Nec propius accedas. Mane inquam, si pedem
Promoveris. CON. Sequar tamen te ingratiis.
IU. Papae. Quid est, si non mala haec est bestia?
Quid agam, quo eam, quid cogitem, quid eloquar,
Vult noscere omnia et interesse singulis,
Ut garrula esse possit ubi cubitum ivero.
Sed cesso pontificis adire aedes, prius
Sane haud frequentatas mihi. Vah illa me
Sequitur. Prope ad me si mulier accesseris
Meque fueris secuta, nil dicam amplius.
Vix credo tam malam esse Conscientiam
Cuiquam, neque molestam adeo. Coniurasse eam
Dicas cum Iesu commoda ut mea omnia
Impediat et remoretur. Hercle fores patent.
Sed quid loquar vel quomodo? qui me geram?
Quem servulorum adibo, qui me nuntiet
Adesse, quidque velim, atque pontificis mihi
Det copiam adeundi inscio hominum et aulici
Moris? Nova utar hercle confidentia,
Frontemque perfricabo. id optimum reor
Fore. At duo egrediuntur ex quibus omnia
Discere licebit atque percontarier.
Phasutes. Malchus. Iudas.
MIserum hercle fuerit supplices huc litteras
Adferre, si sic fit, vel aliquem nuntium
Mittere. MA. quamobrem? PH. Tertium iam supplices
Pontificis ad manus dedi, ipse ego nunc quoque
Confeci iter longum huc, petitum aliquod mihi
Tandem dari responsum, ut aut quiescerem
Petere negatum, aut impetratum noscerem,
Sed surda sunt et muta prorsus omnia.
MA. Nihilne responsi tulisti? PH. Nil ego
Quod aut negatum aut impetratum diceres.
MA. quid ergo? PH. Res commissa fertur nescio
Quibus aliis, aliisque rursum et Basano
Demum. ille vero mutus et ne gry quidem
Respondet. MA. Ergo intelligere facile potes
Quid sit. PH. Quid? MA. An responsa nulla te fugit
Etiam esse responsa? PH. Scio amice. Sunt quidem
Sed plena contemptus malae et superbiae,
Qualia ego nulla sum arbitratus hic dari,
Nam facilem ego comemque pontificem omnibus
Audiveram, et neque puerum contemnere,
Nullumque fastum ei inesse vel superbiam.
Nec video cur me debeat contemnere
Prae ceteris, quem nullus ante pontifex
Contempsit. et responsa si mihi denegat
Quando impetrabunt me minores ceteri?
MA. Non forsitan contemnit ille te aut preces,
Sed annuere non vult ob alias quaspiam
Causas. PH. Sit ita sane. Sed ad primas statim
Cur non negavit litteras, sed passus est
Pendulum animi, prorsusque sperantem bene,
Rerum mearum non levi dispendio
Identidem alios nuntios extrudere?
Me denique ipsum plurimis negotiis
Domi relictis huc penitus inaniter
Accedere? Haud parvum beneficium mihi
Esset datum si pernegasset ilico,
Sperare nec fecisset incassum diu,
Etenim quiessem, et in alium pecunias
Usum reservassem. Ut dare bis eum ferunt
Qui cito dat, ita prodest negando qui cito
Quod petitur abnuit. MA. Hac Philosophia nihil
Plus obtinebis Sic in aula moris est.
PH. Non certe in omni. Maximi olim principes
Regesque causas audiebant omnium
Ipsi, et libellos perlegebant supplices,
Responsaque dabunt expedita, nec otio
Se mancipabant et quieti sordidae,
Venatibus dantes operam et amoribus
Duntaxat, et vino pariter et lusibus,
Passim caventes ne quis usquam esset labor,
Ne quidpiam obiceretur et molestiae,
Rebus sed ipsis se exhibebant principes
Non nomine titulisque solis. MA. Ergo tu
Corrector es doctorque nobis principum?
PH. Non. sed datum damnum mihi atque iniuriam
Queror. MA. Sileres melius. A magnis viris
Quaecumque fiunt optime fieri putes.
PH. Non ego profecto. Tu quoque ut amicus vetus
Huiusce potuisses aliquid avertere
Damni, fores si sciscitatus tempori
Dere mea quid animi haberet pontifex.
MA. Scruterne vis pontificis animum? PH. Nil erat
Secreti. MA. Amicos sic molestes non moror.
PH. Neque ego hercle inofficiosum et ad nihil utilem.
IU. Saluete amici. PH. Saluus et tusis. IU. Rogo,
Dicite domi ne pontifex sit? MA. Est Domi,
Quid vis? IU. Adire et alloqui ob negotium,
PH. Magis otium huc adferto quam negotium,
Tanta siquidem alioqui hic calent negotia,
Bis ut precanti terque nil respondeant.
Si quantum ego, tantum impetras et tu, admodum
Dives eris, et luculenta responsa auferes.
IU. Ob istud ipsum adsum videlicet. PH. Face
Periculum MA. Quid multa garris frivola?
Ut res habent sic dantur et responsa. Si
Aequa peteres, daretur etiam aequissimum
Responsum. Habes. PH. Quasi non petierim aequissima
Sed abeo. MA. Cras redito, melior forsitan
Spirabit aura et impetrabis quae cupis.
PH. Vix credo sed tamen revertar ut iubes.
Vale bene, MA. Quid ais tu? quid est negotii?
IU. Pontifici id ipsi non tibi dicam o bone.
MA. Non mihi? Manebis ergo perpetim foris.
IU. Harum esne custos aedium atque ianitor?
MA. Immo atriensis, ianitorique impero.
Dic ergo rem mihi impetratam quam cupis.
IU. Velles ne tu rem pate facere cuiquam alteri
Quae sit lucro? MA. Fortasse nummos cogitas
Hinc ferre? IU. Rem tangis. MA. Sed erras tu via
Tota scopoque Accipere namque solemus hic
Non dare. IU. Etiamne si quis in re maxima
Inserviat. MA. Quanam? IU. Libenter nosceres.
MA. Nihil laboro. Abi. IU. Mane paulum obsecro.
Pontificis et mihi alloquendi copiam
Des MA. Alloqui iam non potes, alias redi.
IU. Quid ego revertar. Expediri iam queo.
MA. Nesis molestus. Non potes. De maximis
Concilium habetur rebus. IU. Ego rem maximam
Quoque fero, quamque audire vellet pontifex.
MA. Quin dicis ergo? IU. Non tibi ausim dicere.
Mane obsecro. MA. Nolito dicere, non moror.
IU. Mane obsecro. M A. Nisi hercle dixeris. IU. Mane.
Dicam. De Iesu Nazareno forsitan
Audisti aliquid? MA. Haud pauca de homine pessimo.
Qui nationi maximum inferet malum
Factisque doctrinaque. Sed luet cito
Capite tumultus excitavit quo suo.
IU. Illius ego sum discipulus MA Es tu illius
Discipulus? IU. Ita. MA. Cito aufer hinc quantum potes,
Nam pontifex si viderit te aut aulici
In maximam aufereris hinc malam crucem.
IU. Quid ita? MA. Rogas? Invisus aulae ultra modum est
Summoque pontifici et sacerdotum ordini.
Nec ipse solum, eius sed omnes asseclae.
Quos cogitant studentque noctes ac dies
Exterminare, ipsumque praesertim caput.
Quare amove te hinc quam potes citissime.
IU. Quid si pariter incumbam eo ut ipsum caput
Prendatur, inque sacri potestatem ordinis
Redigatur? MA. His si tu quidem studiis dares
Operam, tuae vitae atque consuleres rei
Melius. IU. Id ipsum curo. MA. Verum praedicas?
IU. Verissimum. Atque hic huius adsum gratia.
MA. Laudandus es tu, quique consilium hoc dedit.
Ego enim tibi affirmo, sacerdotes eo
Et principes et optimates tendere,
Ut Nazarenum exterminent provincia,
Ne nomen eius nominetur amplius.
Quapropter operam sit tuam coniunxeris,
A Nazareno teque segregaveris,
Tutus eris, et magnum insuper mereberis
Favorem. IU. Ego hercle non favorem adeo mihi
Quaero ut pecuniam. Vides ut inanis haec
Crumena sit. MA. Fortassis et pecuniae
Aliquid dabitur. Hic esse parci non solent.
IU. Duc ergo me pontificem ut alloqui queam.
Habebo gratiam tibi. MA. Si praemii
Mihi dare dimidium tui promiseris,
Ducam ilico te. IU. Os impudens, operae netu
Partem auferes alienae? MA. Ego immo postulo
Meae. Mea etenim consequeris tu quoque
Praemia tuae. IU. Nihil agis. Introduc age.
MA. Si dederis. IU. Itane? Oculum mihi hercle excludito,
Si vel tibi vel alteri mortalium
Puluisculum [(perhaps: Plusculum)] argenti dedero. MA. Non? Te procul
Hinc duc ab aedibus, ne molestus hic sies [Reg: sis] .
IU. Ingrediar et nolente te, Patent fores.
Quid me trahis? Lacerare num vis pallium?
MA. Et pallium et caput, nisi hinc abis cito.
IU. Satis ferociter. Quod est nomen tibi?
MA. Cur quaeris isthuc? Malchus. IU. Accusabo te
Quod commodis obstes sacerdotum et meis,
Atque adeo totius etiam provinciae,
MA. Non curo. Tu meis quoque obstas. IU. Obsecro
Duc me, vel ipsum me ingredi sine. MA. Non sino.
Curabo ne nummus quidem unicus tibi
Obtingat uti. IU. Male facis impediens bonum
Opus. Obstinate prorsus hic me furcifer
Repellit, et praesens ita impedit lucrum.
Promittam aliquid ei, sed id numquam dabo,
Siquidem hoc quoque esse moris arbitror aulici.
MA. Quid murmuras? IU. Hoc cogito quid dem tibi.
Decumam accipe. MA. Decumam? Nisi hercle tertiam
Dederis, licebit abire quovis gentium.
IU. Video aliter non posse fieri, tertiam
Promitto. MA. Veni igitur.
Caiaphas. Malchus. Iudas. Satanas.
QUid in rerum hoc statu,
Nostroque nec non gentis in discrimine
Totius (id vobis quod exposui antea)
Videatur optimum, modo ex sententiis
Audivimus vestris. Nec ego mirarier
Incogitantiam atque neglegentiam
Vestram satis possum, solute ac molliter
Sic iudicantium atque providentium.
An multitudo vos popelli territat
Quae Nazarenum sequitur et observat? An
Ob facta magna Nazareno parcitis?
Eiusque praefertis salutem solius
Vestrae omnium totius et provinciae
Saluti? An alia causa quaepiam huius est
Socordiae? Proh studia vestra inania
In rebus et nihili arduis prudentiam,
Quis tota gens commissa resque publica,
Audite me paucis modo atque discite
Nostra quid ex resit, aliamque sumite
Mentem, mihique potius acquiescite.
Non solum ob id quod sum huius anni pontifex
Honoreque antecello, sed quod non mea
Sed omnium quoque vestra specto commoda,
Quae Nazareni sint videtis dogmata:
Se gloriatur esse Christum patribus
Antiquitus promissum, et excelsi Dei
Gnatum insuper lucemque mundi totius
Portamque caeli, panem et e caelo datum,
Nominaque magnifica alia arrogat sibi
In contumeliam Dei et blasphemiam
Seductionemque populi atque maximum
Errorem, et haud umquam ferendum dedecus
In homine Galilaeo. In se enim omnes credere
Iubetque pollicetur et credentibus
Vitam absque fine, omnemque gratiam Dei,
Quasi scilicet in eo sita sient omnia,
Fidemque splendidis facit miraculis
Horum omnium, et resuscitato maxime
Here Lazaro aquam plurimis susceptus est
Ut Messias, nihilque nos profecimus
Huc usque mandatis tot, horrendis neque
Poenis, nec ullis comminationibus,
Nequis in eum crederet adhaereretque ei,
Neu confiteretur quis esse Messiam.
Sed mundus ecce, totus assectatur, et
Pueri atque vulgus prosequuntur laudibus
Regem quasi adeoque verum Messiam.
Accedit huc, quod nos reprendit acriter,
Et facta nostra vanitatis arguit,
Taxatque doctrinam penitus ut impiam,
Patrumque constitutiones improbat.
Breviter, nihil quod nos facimus ei placet,
Sed omnibus coram reprendit omnia
Corrector orbis missus ut videlicet.
Hinc iam palam audimus male et contemnimur
Relinquimur, languetque nostra auctoritas.
Haec omnia evasura quo sint, quem latet?
Erroribus, falsis opinionibus,
Tum cede, seditione, et odio mutuo
Feruebit haec gens et tumultuabitur.
Legem requiret nemo, nec templum, neque
Caerimonias, neque sacra, neque nos principes,
Nec instituta, sanctiones nec patrum,
Sed Nazarenus ille solus omnia
Erit, occupabitque et tenebit et reget.
Curanda vobisne haec videntur segniter?
In hisue dormiendum et articulo levi
Mollique agendum? Quippe contemptum licet
Nostri feramus assiduaque iurgia,
Et acerba nos quibus onerat convicia,
Etiamne templi, legis, atque rituum
Auctoritatem perferemus despici?
Prolege certe proque templo et ritibus
Nostri frequenter bella gesserunt patres,
Passique sunt extrema, verus ut Dei
Defenderetur cultus et sanissima
Doctrina, quae nunc cuncta pessum et perditum
Eunt, docente Nazareno talia,
Populumque post se omnem trahente iugiter.
Illine honorem Messiae praestabimus
Patientia nostra, in Dei blasphemiam,
Seductionem plebis et motus graves?
Vigilate tandem et lumina aperite o viri,
Non ista ceu res negligenda sunt leves
In sempiternum gentis huius dedecus
Nostrumque. Galilaeo ne honorem hunc, omnia
Contra Prophetarum priorum oracula?
Ut nos feramus maxime autem, atque haec mala
Et dignitatem negligamus omnium,
Etiamne Romanos putatis compari
Socordia usuros, ubi hoc audiverint
Nos inter esse, regium sumat sibi,
Qui nomen atque dignitatem Messiae,
Quemque populus sequatur omnis et audiat,
Non ante consultis et hoc iubentibus
Illis? At audient procul dubio, nisi
Hominem opprimimus et occupamus tollere,
Venientque copiis furoreque maximo,
Qualem satis nos antea experti sumus,
Gentemque vastabunt locumque polluent
Sanctum hunc, nihil facientque nobis relliqui [Reg: reliqui] ,
Sed servitutem nos trahent in ultimam,
Erimusque risus omnium atque fabula.
Haec propter unum numquid exspectabimus
Huc adigit igitur ipsa nos necessitas
Deique cultus, gentis et nostrum omnium
Salus quiesque, ut ille quam primum neci
Dedatur, etiam iuris haudquaquam ordine
Ubique servato. Melius est unus ut
Moriatur ile pro populo, et haud tota gens
Dispereat. Hinc nos non hominis auctoritas,
Nec multa semper quae facit miracula,
Nec turba maxima moveat sequentium.
Quippe ille qualis qualis est, non totius
Gentis saluti est anteponendus, neque
Ut ille vivat, sacra et humana omnia
Perdenda sunt. Tum porro semper mobile
Est vulgus instabileque, nunc sequitur quidem,
Quando videt nos nil facere contrarium
Huc usque sicut serio nil fecimus:
Adhaeret ergo quam diu est licentia,
Et ille flatibus secundis utitur,
Adversa vero si obvenire viderit
Illumque duci, remque agere nos serio,
Mutabitur, relinquet illum protinus,
Et tutiora quaeret et sectabitur.
Frustra metuitis ergo motum civicum.
Nec semper ille saeptus est turbis, potest
Aliquando solus comprendi, et haec mihi
Captanda mox videtur opportunitas,
Operaque danda prorsus ut quovis modo
Perimatur, ut nobis et omnibus salus
Quiesque procuretur atque aeterna pax.
SAT. Hoc mihi placeret, inveniri aliquem virum
Qui recta sapiat consulatque salubriter,
Gentisque tractet serio negotia.
Sententiae et ego huic, nemini praeiudicans.
Subscribo, quin et illud interim velim
Ut ipsus etiam occideretur Lazarus.
Nam cernitis ut eius videndi gratia
Bethaniam permulti eant, visoque eo
Resuscitato, magna sentiant statim
De Nazareno, eumque credant Messiam.
Quod hercle ne credatur opera maxima
Est providendum, sicut ipsi noscitis.
CAI. Est, deque eo deliberabimus dein.
Nam quicquid est sementis huius, funditus
Tollemus, exstirpabimus, delebimus.
SAT. Sic convenit profecto. MA. Domine pontifex
Vir quidam adest, qui convenire te cupit
Ob seriam rem. CA. Num secreto? MA. Non puto.
CA. Fac intret huc. IU. Saluete proceres optimi
Sanctissimique viri. CA. Salus tibi sit quoque.
Quid ais? quid adfers? IU. Audio collegium
Vestrum esse sollicitum nimis Iesu super
Quem Nazarenum nuncupant, et quaerere
Quo comprehendi possit et tolli modo,
Vos ea ego liberabo sollicitudine,
Si digna merces huius operae traditur,
CA. Quis tu es bone vir? IU. Iscariotes nuncupor
Iudas, Iesu discipulus illius et
Sectator intimus. CA. Hercle gratus advenis
Si liberare hac nos quidem cura paras.
Sed quo modo? Num vis veneno tollere?
IU. Possem hoc profecto, et expedita foret via,
Sed rebus hoc vestris videtur inutile.
CA. Res quando nostras diligenter prospicis,
Magnam tibi a nobis inibis gratiam,
Atque hoc peracta re deinde scies magis.
IU. Mihi hercle vehementer opus est pecunia.
CA. At non nihil quoque dabimus pecuniae.
Sed ede cur id censeas inutile?
IU. Quamvis sciam ipsos vos satis cognoscere
Vestra quid es resit secusue, edam tamen.
Interfici atro toxico vel clanculum,
Utile quidem esset ne tumultus quispiam
Exsurgeret turbis ab assectantium:
Turbas sed ob easdem haud videtur commodum,
Quas amovere illius a fiducia,
Haustaque passim opinione Messiae
Cupitis opinor, at peremptus clanculum,
Iniuria peremptus et certe dolo
Unius aut alterius invidi modo
Putabitur, vobis nec id scientibus
Nec iudicantibus, magis et opinio
Firmabitur, sanctum fuisse virum et probum,
Eque medio insontem peremptum Messiam.
At publice vestrisque adeo sententiis
Damnatus, impostor, magusque et impius
Habebitur, in eumque credere desinent
Omnes, et inter hos quoque addictissimi,
Ipsique discipuli. Haud facile enim quispiam
Sententiam vestram repudiaturus est
Aut reprehensurus, neque viros, principes
Errasse iudicio et rei scientia
Putabit. Ut vero in manus vestras sine
Tradatur haud solum tumultu omni, sed et
Levi popelli murmure, ego curavero
Si dederitis pecuniam dignam mihi.
Vobis eo occiso, mihi pecunia
Opus est. CA. Eum ne solus an cum pluribus
Comprendere statuis? IU. quis illum prendere
Solus queat saeptum corona iugiter
Discentium underna? Cohortem militum
Cum postularo dabitis armatam mihi
De nocte de die, necesse ut videro,
Detur pecunia modo praesens et proba.
CA. Quantum petis? IU. Centum mereor argenteos.
CA. Ohe, nimium est Quin quod sit aequum postula.
IU. Dare vultis octoginta? Non, nimium hercule est.
CA. Ludis bone vir. Haud sic pecunia prodige
Est eroganda. IU. Pro periculo gravi
Industriaque strenua, merces quoque
Condigna danda. Age date sexaginta. CA. Non.
Nimio aestimas operam tuam. Dabimus decem.
IU. Numquam ego decem tantum facinus argenteis
Patrabo, quantumuis pecunias amem.
Nisi ter decem dabuntur, alium quaerite
Qui tradit illum industria vobis pari.
CA. Secede paululum. SAT. Hercle graphicum hunc iam virum
Nacti estis, omni angore qui vos liberet.
Ad vestra quantum commoda sapit et scelus?
CA. Mihi quoque placet homo videturque utilis
Ad agenda quae volumus, quod in collegio
Versatur ipso Nazareni, et illius
Ioca seriaque et introitum et exitum probe
Novit, potestque iuvare testimonio
Nos quoque suum contra magistrum, nullus ut
Alius. pecuniae ergo quantum postulat
Dandum puto, cui idem placet tollat manum.
Pars maior assentitur, age revocate nunc.
Promissiones meminimus Iuda tuas,
Quidque tibi pro studio operaque velis dari.
Atque nimium id quamvis sit, utilem tamen
Quoniam futurum te atque promptum ad cetera
Speramus, annuimus tibi tot argenteos
Triginta nempe, tu modo effice ocius,
Adque illud opportunitatem prospice,
Ne quis oriatur motus aut periculum.
IU. Nec celeritatem in me nec ullam, credite,
Desiderabitis cavendi copiam.
Detur modo argentum mihi. CA. Dabitur bona
Fide. IU. Velim nunc mihi dari. CA. Non convenit
Ut absolutum ante auferas negotium
Mercedem. Habebis ilico redacto eo
Nostram in potestatem. IU. Mora excrucior nimis.
Et inane non libenter ita marsupium
Fero. CA. Aggredere igitur ocius quod praedicas.
Dic porro mi, posses ne testimonio
Iuvare nos falso? IU. Facillime et lubens.
CA. Ad illud ergo fortiter te praepara.
Totidem alios tibi dabimus argenteos?
Inane ne circumferas marsupium.
IU. Curabo recte, meque vobis mancipa.
Quamvis molestum sit sine argento modo
Hinc me recedere. CA. Hunc virum divinitus
Nobis puto oblatum, struat domesticas
Qui Nazareno et efficaces admodum
Pro tempore insidias, speique sum bonae,
Cessura nostra cuncta pro sententia,
Tollatur e medio homo ut ille pestilens.
SAT. Huc nempe curas et studia convertite.
Adiutor ego quoque ero meis cum ceteris,
Ut vestri honores at que doctrinae optimae
Constabiliantur floreantque perpetim.
CA. Nil relliquum [Reg: reliquum] ultra, sed licet recedere.
Iudas. Malchus.
HIc hercle magna est officina pecuniae,
Reditusque cerno copiosos mi fore,
Si contra Iesum cuncta moliar mala,
Pontificum et odiis gnaviter subserviam.
Non me decet pigrum esse, verum machinis
Uti omnibus, condigne uti respondeam,
Initamque gratiam favoremque augeam.
Ut Nazareno perdito et collegio
Nostro soluto sit receptus hic mihi.
MA. Ille redit illinc atque gestit ceu bene
Successerit res atque sic plane autumo.
IU. Hem quam facillime licet ditescere.
Si subtrahendi regulas quis calleat.
Furtis, rapinis atque proditionibus
Falsisque contra quosque testimoniis
Navet operam, mentemque subdolam gerat,
Ad praesulesque dextere sese applicet,
Aulasque pontificum et sacerdotum ordinem,
Illorum ut omni protinus libidini
Subserviat. Stultus ego qui tres circiter
Annos adhaesi Nazareno pauperi.
Tot idem hic fuissem si, pecuniis foret,
Me nemo ditior. MA Pecunias homo
Accepit, inde gaudet, at mihi tertiam
Debet. Diu hercle tu fuisti apud patres.
IU. Salue virorum Malche mi carissime.
MA. Tu quoque bone vir. An non bene ostendi tibi.
Te credo rem gessisse bene. Age tertiam
Mihi cedo. IU. Si quid hercle mi datum foret,
Extemplo amice tuam darem partem tibi.
MA. Benignus atque comis es factus cito
Affabilisque, qualis haud eras prius.
IU. Scilicet ad aulae fingo me ingenium et modum.
MA. Sat is in die una. Tertiam sed tu cedo.
IU. Non habeo ne primam quidem Malche optime.
MA. Habes profecto. Tolle nugas et mihi
Promissa redde. IU. Dem ne qui a pecuniis
Sum pumice ipse siccior? MA. Fraudare vis.
IU. Egone? Haud satis nosti vir ego qualis siem.
Melioris haud cito fidei invenias virum.
MA. Hoc creditu haud facile profecto. Nam neque
Os nec oculi nec tota facies convenit.
IU. Iocaris urbane, ne cid me commovet.
MA. Quin serio tibi dico, redde tertiam.
IU. Quid vis? inanem en sacculum, en manus quoque.
MA. Sinum quoque excute. IU. Tu quidem odiosus
En tibi. MA Daturus ne simul ac acceperis? (nimis.
IU. Fide optima. Vale. MA. Haud scio, cur hic homo
Sit factus ita repente blandior, mali
Aliquid alit monstri profecto. Ne mihi
Det verba valde metuo blandiloquentia,
Nostrumque neu morem didicerit plus satis.
Conscientia. Iudas.
UBi nunc fuisti? IU. Rursus ecce tu mihi
Molesta, postquam solus incedo. CON. Libet.
Unde egrederis? Hic quid tibi negotii?
IU. Possum ne consequi ut molesta ne sies [Reg: sis] ?
CON. Non arbitror. Te quaeso quo pergas vide.
IU. Satis video. Abi tu modo. CON. Ad me respice.
IU. Non respicio neque curo te. Nunc res enim
Agitur pecuniaria et questus mihi
Permagnus in mundo est. CON. Vide ne crux siet.
Scelus paras, moliris impium nefas.
Reverere me Deumque. Desiste obsecro.
IU. Non audio. CON. Quiesce. IU. Nil agis. CON. Eice
IU. Gaga. CON. Tibi ne ita chara sit pecunia
Ut omne fas et ius relinquendum putes.
IU. Gigi. CON. Lucellum tu ne parvum, maximo
Animae tuae sectaberis dispendio?
IU. Surdo apologum. CON. Resipisce. IU. Quid mihi
Multa? Apage sis in maximam malam crucem (praedicas
Ne propius accedas. Egone te ut audiam?
Si mihi liberet esse mendicabulum.
CON. Id satius hercle quam esse torrem tartari.
Abis? Sequar. IU. Ne me sequaris aio. Si
Hodie mulier apprehendero te faxo sis
Muliercularum ut omnium miserrima.
CON. Quin potius ita si in malitia perrexeris
Ego faxo sis omnium hominum miserrimus.
CHORUS. Saphicum [Reg: Sapphicum] cum Adenio [(perhaps: Adonio)] .
Impiis factis studiisque pravis
Sunt in hac vita simul et futura
Pergraves poenae positae, sed omnes
Inter acerbas.
Obtinet palmam cruciatque mire
Gnara mens facit tacite scelesti,
Angit et torquet, fugat et remordet
Nocte dieque.
Tu licet tentes removere longe et
Qualibet diros Fugias remorsus,
Atque secteris fugitiva caeci.
Gaudia mundi.
Haec tamen praesens male facta dicet
Tempore arrepto, requiemque dulcis
Auferet somni facietque; amara.
Vina cibumque;.
Vermis est, namque haud moriturus umquam,
Flammaque aeternum crucians voransque,
Tantali impendens lapis est minansque.
Flebile lethum.
Pectus arrodens aquila est Promethei,
Et iecur carpens Tityi renatum
Improbus vultur, volucresque Phinei
Regis iniqui.
Ergo mox primis iuvenes ab annis
Sedulo quaevis malefacta vitent,
Conscius poenas ne animus per omne
Exigat aevum.
Sargannabus. Satanas.
MIror ubi Iudas tam diu moram trahat?
Omnes requirunt. Pascha enim vult esse iam
Magister. Absentique subtractum est lucrum.
Sed ecce principem obviam Quo nunc abis?
Salue. SAT. Deum volo covenire ob rem probam.
Te maximis veho laudibus Sargannabe.
Ote virum summum et peritum in omnibus,
Omnique dignum honore. SAR. Mene? Quid est rei?
SAT. Accede, faustum ut tibi caput demulceam.
SAR. Ne fuste modo vel lapide. SAT. Nequaquam o bone.
Meliora promeritus es. Haud ludo hercule,
Sed prorsus ex animi loquor sententia.
SAR. Age, quid rei est? SAT. Qualem parasti tu virum
Paulo ante de quo dixeras? Papae. SAR. Unde scis?
SAT. Interfui, quod pontifex contraxerat,
Concilio, eo perventi et sese obtulit
Ducem et ministrum fore, sine ut tumultibus
Capiatur hostis noster. O quam callidus
Catusque visus est mihi. Conductus est.
Nec puto quiescet donec effectum probe
Reddat. SAR. Mea hercle talis est industria.
SAT. Intelligo, ergo digna tibi dabo praemia.
Vigila modo ad mentem redeat ut ne bonam.
SAR. Curabitur. Sed quid tibi negotii
Apud Deum? SAT. Expetere etiam reliquos volo,
Cribrare liceat uti. SAR. Profecto pulchrum erit.
Et obtinebis. SAT. Spero. Quis nam illinc venit?
SAR. Is est Iudas. SAT. Age hominem exerce bene:
Ego institutum pergo iter. SAR. Bene ambula.
Sed principes quid interim? SAT. Solidi satis.
Nec ut amicos mutent periculum subest.
Conscientia. Iudas. Sargannabus.
AUdin' Iuda, te nihilne horum pudet?
Aut paenitet? Resipisce tandem et desine.
IU. Male pereas scelesta, sacrilega et impia.
CON. Convitiaris ipse tibi. Vah quam bene
Te nosti? IU. Ago ostende impudens quantum sies [Reg: sis] .
CON. Quasi quispiam te vivat impudentior,
Te iungere pio qui velis collegio
Hisce studiis, animoque, factis, moribus.
IU. Sic nempe ei opus est qui velit ditescere.
CON. Quin immo qui recta ire velit ad tartara.
SAR. Age promove gressum socie. Requireris.
IU. Conviciatrix pessima haec clamoribus
Post terga resonat, obstrepit, retinetque me.
Nam dum illius gannitibus respondeo,
Subinde moror. SAR. Ah quaeso nil respondeas,
Nec verbulo digneris, nec post terga te
Vertas, ad ingentem te adiget insaniam
Si iurgia eius aliqua in animum immiseris.
IU. Sequitur tamen, nec possum eam compescere.
SAR. Contemne, mentem obfirma, et aures obstrue.
IU. Quin hercle faciundum est. SAR. Veni Iuda optime.
Recede tu procul. Ut tibi negotium
Successit? IU. Haud male. Sunt daturi argenteos
Bis quindecim simul ac eum illis in manus
Tradidero. Totidem quoque alios si iuvero
Falso opprimere quocumque testimonio.
SAR. O te beatam. Gratulor. Sed interim
Decessit hic aliud tibi absenti lucrum.
IU. Quid ais? Modo quo factum id est? SAR. Pecuniae [(reading uncertain: print blotted)]
Misere [Orig: Misêre] non parum sorores Lazari
Possetis ut Pascha celebrare commode.
IU. Cui illud argentum datum est absente me?
SAR. Petro. IU. Heu homini inepto, cui crumenula
Est nulla, nec tractare scit pecunias.
Hercle properandum, mox ut illud auferam.
Sebulius. Petrus. Iudas.
MOra in me erit nulla Petre, tu cura modo,
Adsitis omnes. Mox ego escas inferam.
PE. Iudas abest solus Sed eccum. Ubi tam diu
Hinc abfuisti? Te magister hactenus
Expectat. IU. Isthuc nil opus te quaerere.
Nam magna ubique sunt mihi negotia.
Hoc age potius, argentum ut audio datum est?
PE. Datum. IU. Illud in manus age hasce tradito,
Ut inde soluam quis opus nobis erit.
PE. Dedi hospiti, ut inde accipiat impendia
Coenae sibi. Nam sacculus mi nullus est.
IU. Tune hospiti? O fatuum caput. Pecuniam
Das antequam coenas, priusquam mercem habes?
PE. Factum est. Fideli opinor esse creditum.
IU. Quid id mea? Vin' tu magistrum perdere
Pariterque nos, indiligenter qui modo
Pecunias tractaris? An frustra putas
Mihi creditos loculos? Age hospes redde tu,
SE. Curate, cuncta ut sint parata. IU. Age redde tu.
Audin'? SE. Puer mortarium adfer huc mihi,
Contundam ut haec. IU. Age redde tu pecuniam.
SE. Nesis molestus. Sterne prunas sub cratem
Phesanter, ut calida inferantur omnia.
Laventur et lactucae ago ocius puer.
IU. Quid tu (malum) haec curas? Pecuniam mihi
Redde ocius. SE. Aceti inde paululum mihi.
IU. Nugas agis. Pecuniam inquam redde tu.
SE. Reddam ne? Tam mihi est crumena quam tibi.
Servabo bene. IU. Quin melius ego. Non est tua.
SE. At magna pars erit. Deinde relliquum
Reddam per otium. IU. Mihi huc totam magis
Restitue summam, quae dein debebimus,
Dabo. SE. Penes me rectius servabitur.
IU. Servabis? O hominem dolosum et improbum.
Tu me studes quoque et magistrum perdere?
SE. Non perdo. Clamorem aufer, et coenaculum
Ingredere, pistillo caput ne fors tibi
Tundatur. IU. Ecce istuc parasti tu mali
Tua stoliditate Petre. Num pecunias
Pro levibus aestimas aristis, meque habes
Pro ludicro, loculos inanes ut feram?
Nunc unde pauperibus opem feram? Unde quis
Debeo resoluam? Panis unde et cetera
Nobis ementur? O te inertem et prodigum,
Incogitantem, negligentem, improvidum.
PE. Omitte iurgia et ingredere. IU. Magistro ego
Summam tuam hanc narrabo diligentiam.
PE. At hospiti dari ipse iussit. IU. iussit is?
PE. Ita dico. IU. Certe noverat marsupium
Habere me? PE. Quidni? IU. Et fideliter hactenus
Pecuniam servasse? PE. Nescio. IU. Non, quod
Redirem ad argentum tenere se penes
Poterat? PE. Ita puto placuit in praesentia.
IU. Quae vestra tandem est ista conspiratio
Ut perditum me eatis? Haud quiescam ego
Donec Magistrum et te hospitemque subdolum
Ulciscar. Age videbo quid rerum geram.
Iudas. Sargannabus.
HEus huc veni Sargannabe. Quid ego nunc agam?
An cum magistro expostulem hanc iniuriam?
SAR. Non consulo Sed pectore sub alto preme
Dolorem, et ultionis haud esto memor
Ne verbulo quidem. Nec iratum sciat
Te quispiam, ne forsitan caveant sibi
Abs te, nocendique auferatur copia
Omnis tibi. Quin potius hilarem fingito
Vultum, benevolus atque comis verbulis
Esto, venenum continens in pectore.
Ut ad nocendum latior sit ianua,
IU. Perdifficile mihi hoc. SAR. At assuetudine
Perfacile erit. Assuesce modo, erit usui,
Sciesque vafre [Orig: vafrè] inter homines versarier.
Ingenia ceteris aperta non nocent,
Sed sibi magis. Nocumenta pestilentia
E subdolis vafrisque manant cordibus.
IU. Intelligo. Praebebo me docilem hercule.
SAR. Sapies. IU. Quid autem si magistro forsitan
Aliquid suboleat? SAR. Non puto. Siquid tamen,
Tu perfrica frontem et negato fortiter.
IU. Isthuc potero, situ mihi cur averis
Ne subeat huc molesta Conscientia,
Astato pro foribus eamque pellito.
SAR. Curabo recte intus quoque. Ingreditor modo.
Ne tibi metus in oculis sit aut pudor cave.
Iesus. Iudas. Petrus. Sargannabus.
VEnisti amice? Te diu exspectavimus.
IU. Non potui adesse citius ob negotia.
IE. Novi istud equidem. IU. Subolet huic profecto SA. st.
IE. Accedite ad mensam modo ac accumbite.
Laudemus una hoc in epulo Deum patrem.
Celebrandus est multumque laudandus Deus,
Qui brachio tuo atque signis plurimis
E servitute liberasti Aegyptia
Nostros patres inque populum assumsti [Reg: assumpsisti] tibi.
Aegyptiorum cumque cuncta perderes
Primogenita, populo pepercisti tuo,
Cum lumina et postes linissent sanguine
Agni, ad memoriam transitus quem iusseras
Occidere, aeternumque ritum hunc patribus
Nobisque sacrasti, ut misericordiae tuae
Veterisque liberationis perpetim
Memoriam haberemus, futuraeque insuper
Spes esset inconcussa nobis omnibus
Per Messiam, quem concinunt oracula
Pro sceleribus mundi immolandum totius
Insontem ut agnum et hostiam placabilem,
Ut finiatur iniquitas, aeternaque
Iustitia comparetur orbi. Maximas
Tibi gratias Domine agimus ineffabili
Pro misericordia tua, atque quaesumus
Ut sicut olim liberatos credimus
Nostros parentes transeuntis angeli
A caede, nec non servitute Aegyptia,
Venientis ita credamus etiam Messiae
Nos liberandos esse fuso sanguine
A morte, peccatis et infando iugo
Satanae, ut agamus Pascha verum denique,
In gloriam laudemque nominis tui.
PE. Amen. IE. Et ante saepe fassi estis palam
Me filium esse Dei adeoque Messiam
Vobisque ego dixi vicissim non semel
Me multa passurum a sacerdotum choro,
A gentibusque altam subactum iri in crucem,
Ut totius peccata mundi diluam,
Et tertia tandem revicturum die,
Vobis ut obsignem parentis gratiam
Stabilem fore. Horum tempus appetit modo,
Quod vos videte ne quid offendat, sed in
Hausta prius fiducia persistite,
Meisque verbis ante dictis credite.
Quod vos ut hortarer animaremque sedulo,
Hoc intimo desideravi pectore
Iam Pascha vobiscum comedere ante, in manus
Quam tradar impiorum et adigar in crucem.
Posthac enim non amplius vobiscum edam,
Nec vitis ullius bibam de germine,
Talique mortali haud apud vos corpore
Versabor, Abeo enim ad patrem in caelestia.
Novissimum hoc vobiscum erit convivium.
Quapropter estote memores semper mei,
Meosque sermones tenete firmiter.
Totoque vos diligit e corde mutuo,
Sicuti ego vos diligo. Quod huc etenim a patre
Demissas adveni, quod iterum eo ad patrem,
Vestri facio fecique cuncta gratia.
Et tempus hoc meum ad crucem et mortem dabo,
Vivatis ut vos absoluti ab omnibus
Culpis et a mortis tyrannide liberi.
Meumque fundam sanguinem, quo crimina
Vestra abluam, statuamque iustos in patris
Conspectu Et huius ut habeatis symbolum
Atque monimentum iuge ad usque terminum
Mundi, Accipite, comedite, corpus hoc meum est.
Ut panis hic enim manu confringitur
Ut fulciat vitam roburque conferat,
Sic corpus hoc frangetur ad vitam omnium.
Et poculum hoc accipite, et omnes ex eo
Bibite, hic meus enim sanguis est pacti novi.
Ut vinum enim effusum sitim levat, et facit
Laetum cor hominis, et in malis audaciam
Confert, ea quoque conferet sanguis meus
Pectoribus omnium atque vestris. Quippe mox
Fundetur in remissionem criminum.
Quibus remissis vestra corda laeta erunt,
Contraque mortem animata et atra tartara.
Firma fide duntaxat hoc apprendite,
Vivetis in me, vivam et in vobis ego,
Omnesque ita simul perpetim servabimur.
Omnesque vos prorsus ita servaremini,
Nisi unus ex vobis foret dispenditus,
Qui venditurus me atque traditurus est.
Hominis quidem filius eo quo debet it,
Sicut prophetarum canunt oracula,
Totius orbis utque flagitat salus,
At veh [Reg: vae] viro illi cuius hostium in manus
Tradetur opera Sempiternum enim sibi
Asciscet exitium, atque ei melius foret
Non esse natum. PE. Quid magister praedicas
Nos inter unum esse, manibus qui te hostium
Sit traditurus? Suspiceris ne hoc rogo.
IE. Non suspicor Petre, Sed scio verissime.
Pe. Numquid ego sum? IE. Quid quaeris? Unus qui manum
Mecum catino intingit atque vescitur
Hic pane eodem, deque eodem poculo
Bibit, is sodalitati et mensae et salis
Spreto et relicto iure, dux erit hostium
Ut capiar ego. IU. Numquid ego sum Rabbi bone?
IE. Tu dicis. At ego nolo quemquam nomine
Prodere, quoad se prodat ipse crimine
Manifesto. Et utinam ille resipiscat antea,
Quam transeat eo seque perdat funditus,
Magis suam audiatque Conscientiam.
SAR. Mane foris tu. Nil tuis molestiis
Hic indigemus. IE. Age Sebuli linteum
Adfer et aquam in pelui. PE. Quid iis facturus es?
IE. Scies. At interim dum ego hoc ago Petre,
Age gratias Deo atque consuetum praei
Hymnum PE. Deum laudate quia benignus est,
Superque nos illius est miseratio
Firmata, veritasque stabilis permanet.
Nam sicut olim pollicitus est patribus,
Ita beneficia praestitit nobis sua,
Et praestiturus ad usque mundi terminum est,
Quaecumque post promissiones continent.
Donis alit vegetatque nos longissimis,
Liberat ab inimicis ut olim Aegyptiis,
Dat sanitatem temporaque salubria,
Corpus tuetur et animam fideliter,
Propitius est nostris iniquitatibus,
Infirmitatibusque nostris condolet,
Peccata nostra delet et obliviscitur,
Utque miseretur filiorum humanior
Pater suorum, ita miseretur omnium
Nostrum Dominus, et scelera nostra longius
Quam caelum ab arida removet ab omnibus
Nobis, et id non merita propter nostra, vel
Cultus vel opera vel studia, sed gratia
Tantum mera, Davidis ob gnatum unicum,
Pro sceleribus quem destinavit victimam,
Illi perennis laus sit atque gloria
In saeculorum saecula. Amen. Quid sibi
Hoc vult domine? Num tu lavabis mi pedes?
IE. Quod facio, te Petre latet in praesentia,
At postea scies. Fer igitur ut lavem,
PE. Absit Domine, Nam laveris aliis licet
Illique pertulerint, ego tamen non feram.
Meos in aeternum lavabis nec pedes.
IE. Humilis es illic meque revereris Petre
Ubi nil opus, nec te decet. Num tu mihi
Obstabis officio ut minus fungar meo?
Faciesque, sordibus ut tuis ad inferos
Cogaris ires? Hoc namque contestor tibi
Dicoque, si non lavero te, particeps
Meus esse non poteris mei in regno patris.
PE. Si sic habet Domine, haud pedes tantum meos,
Sed et manus caputque IE. Id autem nil opus.
Qui credit enim, adeoque per me lotus est,
Est purus integre nec indiget nisi ut
Lavet pedes PE FAc ita Magister ut lubet.
Ego hic et alibi non repugnabo tibi.
IE. Scitis ne quid vobis (amici) fecerim?
Vos me Magistrumque; dominumque dicitis,
Et iure, Sum etenim. Iam Magister vester et
Dominus ego ablui pedes vestros, uti
Intelligatis vobis ministrum me fore
Ad abluenda crimina, neque sordidum
Ita munus esse ullum aut humile, quod gratia
Obiturus haud sim vestri. Ego etenim perseram
Ut conspuar, cedar flageller, in crucem
Agar, omnibusque gentibus sim risui,
Ut liberemini, meusque vos pater
Adoptet, acceptet, suumque transferat
Ad summum honorem sine beatos termine.
Hinc conicere potestis ut vos diligam,
Omnesque servatos velim, cum me, licet
Magister et dominus siem, totum tamen
Vestrae salutis obtinendae gratia
Impendam. Et ut de ventre matris prodii
Vobis, ita quoque moriar et eam ad inferos.
Habetis exemplum quoque hoc facto meo
Ut serviatis diligatisque invicem,
Totumque sese impendat alter alteri,
Et nulla vos retardet hinc superbia,
Potentiaeque fastus aut scientiae.
Nullus etenim me maior est aut doctior
Vos inter omnes. Mi proinde credite,
Quae vestra certa me ministro sit salus,
Et me vicissim diligite vosque invicem.
His si studueritis remoti a ceteris,
Vere beati eritis, et agnoscemini
Mei esse discipuli ipso amore mutuo.
Meique vere essetis omnes, ni foret,
Diabolus unus in sacro hoc collegio.
Davidis sed et impleantur carmina,
Qui sane mecum vescitur, me calcibus
Petit, deque nunc praedico vobis ante, quam
Fiat, uti cum factum fuerit, haud me dolis
Captum sciatis, sponte sed solum mea,
Ut patris expleam voluntatem, et piem
Delicta vestra et omnium credentium.
Sed haec satis. Tu vero Iuda, hanc offulam
Cape, quodque facere paras, id ocius effice.
IU. Faciam profecto, nec diu te protraham.
Iudas. Sargannabus. Conscientia.
SArgannabe, huc mecum. Quid? Audistine eum
Quid moliar odorari, et animo me malo
Iniuriam ferre? SAR. Hercle sensi callide.
Fortasse vultu irae dedisti signa? IU. Non
Ipse potuisses rectius non fingere.
CON. Quo nunc abis Iuda? Quid hinc te segregas?
IU. Ne tu loquaris mihi. Quid autem nunc putas
Faciundum? CON. Agas horum aio paenitentiam.
IU. Non quaero de te. Comprime os inquam tuum.
SAR. Facesse mulier hinc. Molesta ne sies [Reg: sis] .
Hic totus est meus. CON. His profecto moribus.
Ne pareas isti, oro, Iuda. In maximum
Te ducet exitium. SAR. Egone? Immo ad lucrum.
CON. Si hercle lucrum erit corpus animamque perdere.
SAR. Perinde, quasi ego tale quicquam moliar,
Obtura amice Aures et oculos, suadeo.
IU. Non audio neque curo. SAR. Lucrose facis.
IU. Sed quid putas? Me pupugit odiose hercule,
Nosse et videtur cogitatus intimos.
Unum esse dictitans sacro in collegio
Diabolum. Opus erit prorsus eo incumbere
Ne forsan elabature plagis mihi,
Nummique subtrahantur et certi et boni
Et hic et alibi. Iam cavebit enim, simul
Rescivit ut parare me insidias sibi,
SAR. Verisimile. IU. Proinde properandum reor,
Ut et ipse oblique iussit, et ego protinus
Ut scis, recepi. SAR. Laudo, factum fortiter,
Quid obstat autem, quo minus nocte hac manum
Summam rei imponas? Solere eum egredi
In montem olivarum haud latet te, noctibus,
Ibi et absque turbis solus apprendi potest.
IU. Percommode dicis, sed ego, ne principes
Non sint dat uri milites noctu admodum
Metuo. SAR. Oh, daturi. Tam volunt illi cito
Quam tu ipse captum. IU. Experiar hercle. O si darent.
Nulla melior poterit dari opportunitas.
SAR. Vade, excita, proponerem, quam commoda
Quamque utilis, quamque facilis factu siet [Reg: sit] ,
Et impetrabis. IU. Eo. SAR. Atque praesentarium
Ut dent vide argentum. IU. Satis memorem mones.
Iesus.
NUnc gnatus hominis rite glorificabitur
Pariterque in illo Deus. Amici non diu
Posthac ero nec multa vobiscum loquar.
Propere etenim mundi huius antistes venit,
Omnem suam adversus meum caput excitans
Potentiam, in me qui tamen nihil obtinet
Iuris, sed ita mei voluntas est patris
Ut a scelestis tradar, atterar, necer,
Qui me die resuscitaturus tamen
Est tertia, in summumque positurus gradum.
Cuius uti pareamus ultro iussui
Surgite, venite mecum ut exeamus hinc.
CHORUS. Anapaesticum Dimetrum.
Non male sed vere hoc affirmant,
Lugubrem Christi perpetuo
Feruere ludum usque a temporibus
Hominum primorum, semperque
Ab origine mundi mactari
Agnum, id praesens quoque declarat
Saeclum [Reg: Saeculum] , Siquidem et nunc habet hostes
Simul externos ac internos
Gentes, Iudaeos, et Turcas,
Qui cede, manu, lingua ac ore
Cupiant extinctum, nec minus iis
Accurant atque student multi
Qui Christi versantur in aula,
Suntque familiares ut Iudas,
Et mensae participes sacrae,
Christique bonis luxuriantur.
Omnes conspirant hi belle,
E medio ut Christus tollatur,
Et contra Antichristus adoretur,
Ut dites sint et bene pasti,
Et grati principibus mundi,
O scelera, o artes versutae.
Conatibus horum tu ipse obsta
Christe, et laqueo praefocentur,
Et tartara in infimat trudantur
Ante, tuum quam obfuscent nomen,
Lucemque datam obscurent nebulis,
Quis mirifice illudunt populo,
Ac si tibi paucos forte dies
Iterum crucifigi atque occidi
Placet et sepeliri, iubilet ut
Atque triumphet turba hostilis,
Doleantque tui, non multo post
Christe resurge, appareque tuis
Victor amicis, ast inimicos
Ignominia indue perpetua.
Satanas. Sargannabus.
SArgannabe heus. Quo tendis? SAR. Oh princeps, modo
Primum redis? SAT. Ita. SAR. Te volebam visere.
SAT. Quapropter? SAR. Ut spectator esses fabulae
Per me inchoatae attentus, et plausum quoque quod dictitant,
In tempore dares. Nunc enim est
In cardine. SAT. Quid ais? Interim rem tune eo
Duxisti? SAR. Eo prorsus. Magistratum modo
Convenit Iudas ut cohorte militum
Accepta, in illorum Magistrum det manus,
SAT. Lepidum facinus exasciatumque affabre.
Extollo te, dignaque dabuntur praemia.
SAR. Sed tu quid impetrasti apud Deum? SAT. Parum.
SAR. Quid ita? SAT. Antevortit Nazarenus pro suis
Orando, et exauditus est. Nobis tamen
Est Nazarenus ipse traditus, ut neci
Detur. SAR. Ita traditus? Profecto sentio.
Et ipse enim similia praedixit suis.
Procedet ergo sic meum negotium?
SAT. haud dubie. Utrimque res parata est ad necem.
SAR. Si principes modo non negarent milites
Noctu dare. SAT. Haud puto. videbimus tamen
Curentur ut nostra ex sententia.
Eamus age, si forsan ille deficit,
Ut nos eis persuadeamus strenue.
SAR. De ceteris autem quid? SAT. Interdicta vis.
Terrore permissum modo et formidine
Agitare quantumuis. SAR. Sat ad praesentia.
SAT. Sat, si quidem nihil aliud conceditur.
Uno sed ictu posset arbor cum omnibus
Ramalibus tolli, periculi dein
Ne quid maneret casuum Sargannabe.
SAR. Verum. SAT. Alia nunc occasio exspectanda erit
Sed eamus, aliter ne quid ac volumus, gerant.
Sed illa turba quid sibi vult? Ecce. SAR. Ehem
Meus est Iudas. Cernis antecedere?
Vah, militarem quam cito didicit gradum.
SAT. Stipatus est gladiis bene atque fustibus.
Sequamur et nos illa visum praelia.
Iudas. Nagidus.
SEquimini agite nunc prorsus imperterriti
Animique fortes. Eum ego in manus
Pulchre dabo. Sed Nagide argentum ne habes
Quod stipulatus sum, ut mihi des ilico
Comprenso eo? NA. Non habeo. IU. Non? Id principes
Dixere tamen una daturos se tibi,
Statim peracta re daretur ut mihi.
NA. Ad pontificis aulam redi nobiscum, ibi
Dabitur. IU. Egone redeam in tumultum huiusmodi?
Atque adeo noctu? ut audiam, non otium est,
Cras vel perendie redi, maioribus
Iam datur opera rebus, ubi eras? abiit modo
Quaestor alio, cibum capit, dormit, lavat,
Atque alia mille, omnino tandem ut dent nihil?
Haud verba (scito) mi volo pro re dari.
NA. Fatuus es atque desipis. IU. Non hercule
Ubi recipiendum aliquid est pecuniae.
Atque adeo noris uti, revertar, nec gradum
Faciam ulterius, abite vos et quaerite.
NA. Ubi est? IU. neque illud indicabo. NA. In montibus
Nos ergo noctu errabimus? IU. Per me licet.
NA. Morosus homo es. An tu pecuniam tibi
Cupis dari re non peracta? IU. Nil foret
Discriminis etiam si daretur, sed tamen
Volo mihi capto illo dari e vestigio.
NA. Non est iniquum, et sic recepit pontifex.
Dabitur. Veni. IU. Audisti, velim quando dari.
NA. Dabitur, veni modo. IU. Habesne? NA. Prorsus. IU. Non fidem
Habeo tibi, nisi his videam oculis. NA. Vide
IU. Aspersti aquam. Nunc sequimini audacter ducem.
Iesus. Petrus. Nagidus. Iudas.
OFfendiculum in hac nocte vos patiemini
Omnes mea causa, et capessetis fugam,
Et solus a vobis relinquar. Quippe sic
Antiqua vatum praedicant oracula:
Percide pastorem, et relictae mox oves
Spargentur. Ast e morte cum surrexero,
Galileae in oris antecedam vos, ibi
Videbitis me. PE. Absurda valde praedicas
Et nunc magister. Nosne passuri sumus
Te propter offendiculum? et abs te nos fugam
Faciemus? Absit ut metus nos occupet
Eiusmodi, ut te deseramus in malo.
Et ceteri fortassis hoc si fecerint,
Numquam tamen ego deseram te. IE. Immo Petre
Hoc dico vere tibi, quod antequam canet
Hac nocte gallus, ter negabis me tibi
Notum esse. Satanas expetivit vos quidem
Cribraret ut, sicut cribratur triticum,
Ego tamen pro te rogavi, ne fides
Tua deficiat. Et si fueris aliquando tu
Conversus, et fratres quoque in fide tuos
Confirma. PE. Egone te pernegem magister? At
Tecum paratus sum subire carcerem
Mortemque, ne dum te negaturus siem.
IE. Hoc exitus docebit atque veritas.
Sedete vos mecumque vigilate hic, quoad
Progressus illuc ad patrem fundam preces.
Adusque mortem namque maesta anima est mea.
Orate vos quoque, ne gravis tentatio
Vos apprehendat. Spiritus promptus quidem est,
Infirma vero semper et fragilis caro.
NA. Habetne circa se et alios? IU. Habet undecim.
NA. Armis quibus? IU. Vix arbitror gladios duos
Habere. Sunt nudi ac inermes cetera,
Et admodum imbelles. Recalvaster modo est
Unus, ferox, audax, capitis et saxei.
Eum cavete dico, ne cui vulnera
Infligat. NA. Etiamne ille contra milites [(transcriber); sic: miliets]
Auderet unus congredi? IU. Plusquam Hercules.
Ego ne mihi occurrat cavebo sedulo.
IE. Si mi pater fieri potest, hoc poculum.
Quod miscuisti, et tempus appetit ut bibam,
A me aufer obsecro, verum tamen quod ipse vis
Eveniat, haud quod carnis amat infirmitas.
NA Nostine Nazarenum et in tenebris tuum?
IU. Qui cum comedi atque toties bibi hactenus
Non noverim? Oh tamquam meos digitos. NA. Tamen
Ne certitudo nimia te fallat vide.
Et eo fuga elapso, nucis ceu nucleo,
Capiamus alium quempiam, ut putamina.
Pro quo tibi detur dein ne obolus quidem.
IU. Haec cura commissa est mihi. Proinde tu
Depone sollicitudinem hanc. Sequitor modo.
Culpa hercle committam istud haud umquam mea.
Elapso ut illo pereat argentum mihi.
Et ne quid erres, hoc sit indicium viri,
Quemcumque fuero amplexus et cui osculum
Obtulero, is est, tenete eum atque ducite,
Et diligenter tum videte ne manus
Vestras fugiat. Haud patiar asscribi mihi
Culpam, ut pecunia mihi reddatur minus.
IE. Dormis Petre et vos ceteri? Non horula
Potuistis una orationi incumbere et
Vigilare mecum? Haud tempus est somni modo.
En venit hora, ut filius hominis in manus
Tradatur impiorum, et ipse traditor
En appropinquavit. Age mox consurgite [(transcriber); sic: cousurgite]
Ut eamus illis obviam. Quem quaeritis?
NA. quem? Nazarenum. IE. Ego ipse sum. IU. Quid hoc rei?
Caditis supini? Heu dedecus et infamiam.
Misere vos ob ista vestri principes?
Mulierculae estis trepidulae non milites.
Quid arma fertis? Cur datur stipendium?
Surgite, cadavera, stipites, fungi, algulae.
Quid merear ego vobiscum? Et acceptum lucrum
Vos penderetis. Huc venite mecum. Aue
Rabbi. IE. Ad quid huc venisti amice? filium
Tu tradis hominis osculo, atque symbolis
Pacis et amicitiae ad nocendum abuteris?
IU. Quid statis? Arripite, manus constringite.
Nihil omnium curate quicquid dictitet.
Ne vos peritis fascinet sermonibus.
PE. Vis ne domine ut gladio geramus rem? Nihil
Quaerere opus ut video. IE. Abstine Petre. Iam satis.
Reconde gladium, nec tuos contra velis
Pugnare principes. Qui enim arma sumpserint
Contra magistratum suum, gladio dabunt
Poenas. Nec est me nunc opus defendier
Armis neque tuis neque aliis. An me putas
Non obtinere posse precibus a patre
Ut mittat auxilio angelorum plurimas
Myriadas? At quomodo Prophetarum satis
Oraculis fieret: Ut ergo cuncta iam
Geruntur ita gerenda sunt. IU. Abducite
Inquam. IE. Licuit et ante vobis noscere,
Non esse vestrae nec fuisse potentiae.
Verum voluntatis meae et mei patris
Vestras ut in manus darer. Quotidie
Diebus his vobiscum eram in templo docens,
Nec me tamen coepistis. Haud erat ergo opus
Ut huc ita armati machaeris et fustibus
Tanquam ad latronem accederetis denique
Ad comprehendendum me, et id noctu quidem.
Quis restitit enim aut impedivit, quo minus
Me prenderetis? Nempe vestrum hoc tempus est
Concessaque potestas. IU. Quid auditis virum?
Quid statis? An missos putatis vos ut hic
Discatis aliquid concionibus novis?
Et non magis captum ut trahatis in crucem?
Age nunc tribune, redde mercedem mihi.
Habetis hominem mea opera ac industria.
NA. Habemus. Haud infitior. Age praecedite
Vos atque caute Nazarenum ducite,
Donec hominem hunc sceleratum et impium et malum
Absoluo IU. Haha he. Non curo. Me voces licet
Et aliud, argentum mihi reddas modo.
NA. Parvamne vis monetam an arrident magis
Argentei integri? IU. Minutis quid mihi
Cum nummulis, quos non libet reponere?
Argenteos solidos cedo. NA. Haud negotium
Mihi esse tecum volo, sed absolvam, ut lubet.
Ne mi quoque insidias pares. Nam cerno te
Et versipellem et subdolum et avarum improbe
Omnia scelesta audere pro pecunia.
En accipe. IU. O fultura grata sacculi.
NA. Quid tu? sequeris quoque magistrum nunc tuum?
IU. Non iam meus sed vester est. Nam vendidi.
NA. Ut dicis, est. Sed numquid est negotii
In Pontificis aula tibi? IU. Est quidem haud leve,
Quodque huic crumenulae queat succurrere,
Sed mane primo ad id recurram tempori:
Nunc ibo dormitum, sopor enim me premit.
Et dormiam nummis receptis suavius.
Vale. Tibi magnas quoque habeo gratias
Quod solueris recte. NA. Id tibi vertat male.
CHORUS. Saphicum [Reg: Sapphicum] .
Peius in terris nihil est avaro,
Qui Deo spreto simul et salute
Propria, omni praeteritoque iure
Quaerit argentum. Ruit ut citatae
Tigris ablatos catulos reposcens,
Ut famem diram patiens leaena
Fertur in praedam, velut et caballus
Agnem [(perhaps: Agnum)] irrumpit stimulante equarum
Cypride, in silvis ut aper canum vi
Actus, aut certo iaculo petitus.
Ignis haud obstat nec aquae profundum,
Saxa non laedant [(corrected by hand); sic: taedant] , nec inhospitales
Gentium terrae neque saevientum [Reg: saevientium]
Efferi mores hominum, nec Austri
Lege non certa veniens procella.
Monstra nec terraeneque monstra ponti,
Multa quae Proteus alit et Palaemon.
Cuncta perrumpit malesanus ardar [(perhaps: ardor)] ,
Pulsus horrendo Eumenidum flagello.
Hic senes mactat misere parentes,
Fraudat et fratres simul et sorores,
Hic negat Christum sequiturque Turcas,
Hic premit verum duplicique lingua
Interim cudit, veneratur, urget
Impios ritus, mediumque iactat
Rebus in pravis iter haud agendum.
Nulla consistit pietas fidesque,
Hic ubi regnat, pereunt propinqui,
Et vetus nullo numero est amicus.
Nec manent mensae hospitiique leges,
Atque honestum vile putatur omne,
Dogma sed tantum viget unum idemque,
Plena sit semper maneatque bursa,
Et vel a divis veniat lucellum,
Unde succrescunt calidae rapinae,
Et doli caeci cupidaeque fraudes,
Et strepunt furtis fora et officinae,
Atque cauponum patulae tabernae, et
Extera tutum nihil est ab unca.
Parcitur sacris neque, nec prophanis.
Quaeritur nummus deus et redemptor
Solum, et illi omnis vigilatur aetas.
Iudas. Conscientia.
SOmnum admodum cepi brevem. Nam cura me
Distorsit atque maceravit improbe
Quid nam feram pro testimonio, neque
Reperire possum. Idoneum nihil est fatis.
Nec habeo qui cum fulciam ac firmem mea.
Quare metuo vehementer argentum mihi
Quod inde promissum est negetur ne, atque ego
Ridiculus omnibus siem ut inhians lupus
Frustra. Ah lucri bona esset hic occasio
Atque luculenta, qualis an post accidat
Haud scio. Dabo hercle operam viris et machinis
Ne prorsus elabatur, et praesens lucrum
Simplum velim potius, futurum quam duplum.
Quid autem agam? Quid mentiar et excogitem?
Quid si hoc? Leve est. Quid si illud? Haud satis quadrat
In eum virum. istuc verisimile prorsus foret,
Astipulator si modo aliquis sit mihi,
Quando unius nil testimonium valet.
Heu quantus est ubique mentiri labor?
Quanto ingenio opus? quanta memoria? quas parit
Curas? Laborem veritas nullum expetit,
Nullaque sollicitudine animum lancinat,
Optimum erit ut in aula mihi unum aut alterum
Socium requiram testimonii, aut rogem.
Et si quid ab aliquo repertum callide
Fuerit, id affirmabo iuratus simul.
Sed quid moror? Eundum est. CON. Adhuc non cogitas
Quid feceris Iuda. IU. Quid ego cogitem?
Farsi crumenam argenteis, et id quidem
Nolente et obstrepente te. CON. Hoc satis putas?
IU. non hercle, verum ibo et alios argenteos
Totidem parabo. CON. In maximum tuum malum.
Pro pauculis qui tradideris argenteis
Dominum et magistrum. IU. Porro te tradam quoque
Si quis det argentum. CON. Immo iam sum proditae
Abs te, malitiae huc prave qui processeris.
Nec dubito tandem fore ubi te ulciscar locum.
IU. Huiusmodi muliercularum sunt minae,
Quas convenit fortes viros contemnere.
Quin et alioqui se pecuniosior
Facillime explicat accidentibus a malis.
CON. Immo magis involuit. IU. Recede. Nil soles
Suggerere nec fari quod ad faciat lucrum.
CON. Magnum est lucrum pietas Deique metus. IU. Sat est
Abi, magis non me tua movent dicta, quam
Si crocitet coruus. Mane isthic et viam
Me pergere meam sine. CON. Nihil agis, te sequar
Ad ipsa quoque fumosa euntem tartara.
IU. Non, ob bona, illuc tendo, sed in aulam. CON. Bene.
Mox inde ad Horcum [Reg: Orcum] lata sternitur via.
IU. Quid tu (malum) haec dicis mihi nec desinis?
Et ipsa maesta es, meque maestum destinas
Reddere? Hilaris quin potius esto laetaque
Mecum. Crumenam non vides quam turgeat?
Bis quindecim insunt (ut scias) argentei.
Aliique totidem sunt mihi in mundo fere.
CON. Ut cum crumena atque pereas argenteis
Sceleste, qui tanto scelere me sic tuo
Afflixeris, maestamque reddideris nimis,
Faxo profecto, maestus ut sis tu quoque.
Sanguinis habes pretium, tuaque iam dexterae
Stillat cruore. IU. Desine haec. Non res eo
Redibit, ut causa capitalis obruat
Magistrum. CON. Id exitus docebit. IU. Quo cadat
Res cumque, certum est et alios argenteos
Non negligere, Tu longe abi hinc, nec sis mihi
Molesta. Nec enim obtemperabo neque audiam
Caneres tam etsi dulcius et Aedone.
Malchus. Phasutes. Iudas. Syrus.
OMnes requirunt traditorem illum ut ferat
Quod pollicitus est sponte testimonium.
Et pontifex circum spicere et huc progredi
Me iussit, hominem si viderem ut ilico
Inducerem, sed cerno nusquam, non adest.
Demiror ubi nam sic moretur tam diu?
Nisi forte alicubi defodit pecuniam
Ut tertia me fraudet, ut versutus est.
Non me putabit scire quod receperit.
Ehem Phasute tu redis, Salue. PH. Precor
Pacem vicissim tibi. Quid agis? MA. Hominem malum
Praestolor atque quaero. Sed profecto tu
Iam rursus incassum venis et incommode.
PH. Quapropter. MA. Ingenti tumultu perstrepit
Aula, seniores et sacerdotum chorus
Ipsique convenere plebis principes
De nocte media, PH. Quid rei est? MA. Apprendimus
Hominem prophetam, Nazarenum nuncupant.
In monte olivarum, illius causam audiunt
Examinantque. PH. Hem, Nazarenus captus est?
Iesus ille? MA. Captus omnino. PH. Quid est
Causae? MA. haud scio, nisi quod popellum dicitur
Seducere. PH. Hei mihi. isne faciat quempiam
Errare, vel seducat, (o causa impia)
Qui veritas ipsa est, viasque perdocet
Deo placentes, adque mundi commoda
Natus videtur totius? Quot ille in hac
Sanavit aegros gente? Quot mundavit a
Lepra? Quot a spiritibus immundis bonam
Reduxit ad mentem. Quot a tristi febri
Eripuit: Et paralyticos quot pristinae
Integritati restituit? et mortuos
Quoque suscitavit, nuper atque Lazarum
Quarto iacentem iam die in saxo cavo
Reuocavit ad vitam potenti voce. Quid
Ego vero alia benefacta commemorem viri?
Benefecit omnibus, atque nemini male.
Demiror unde quidnam habere principes
Causae queant captum quod et caesum velint?
MA. Id viderint ipsi. Mihi certe nihil
Fecit mali, sed restituit aurem hanc statim,
PH. Quid acciderat? MA. In captione una fui.
Ibi dum bonam [(reading uncertain: print blotted)] prae ceteris operam volo
Navare, quidam illius ex grege irruens
Volensque opinor sinciput diffindere,
Aurem amputavit, ille corripiens eum
Iubensque vaginae machaeram reddere,
Restituit extemplo mihi aurem. Perspice.
PH. Laesio videtur nulla penitus. Cernis hinc
Vir quantus ille quamque beneficus siet.
MA. exinde me sibi quoque amicum reddidit.
Sed principum iudicia non contemnere
Licet, nec illos suspicari perperam
Quid agere. Sed venit homo quem quaero. IU. Canis
Iam rursus in lumine sedet, nec me ingredi
Sinet data nisi tertia. MA. Quid tu (malum)
Ita diu abes? Quaesitus es multum mihi.
IU. Ad quid? Capere me somnium oportuit hercule.
Et mane adhuc est. MA. Quaere tu pecunias,
Somnumque cape et occasiones neglige.
Tota hac fere nos nocte pervigilavimus
Senes, sacerdotes et ipse pontifex,
Famulique. IU. Adeone diem manere annus fuit?
Adsum ecce, adhuc facile exsequar parteis [Reg: partes] meas,
MA. Prius age redde tertiam. IU. Quam tertiam?
MA. Quam pollicitus es. IU. Egone pollicitus siem
Tibi tertiam? Quo teste? quo praesente? quis
Audivit? MA. O hominem improbum. De testibus
Nunc quando numerandum est, agis, porro prius
Non sic agebas pontificis ut copiam
Praebui adeundi. Age redde, nugasque hinc procul
Aufer. IU. Egoneque dabo neque promisi tibi
Quicquam. MA. Negas? IU. Nego prorsus atque pernego.
MA. Et iureiurando illud abnegas, scelus.
IU. Omnino. MA. Proh periure et impie homuncio.
Audesne pernegare tam manifesta? IU. Qui
Manifesta? Testes siste, convince, ac proba.
MA. Hem, nonne dicebas bona te mi fide
Simul ac recepisses daturum? IU. Somnias.
MA. O impudentem hominem et scelestum perdite.
PH. Atat, quid isthaec turba Malche et milites?
MA. Haud sat scio. Proh Nazarenum protrahunt.
Sed nescio quo. Eho dum Syre, quid isthuc rei?
SY. Ad praesidem iam Nazarenum ducimus,
Nam capitis est damnatus a toto grege.
PH. Hei mihi. MA. Quid ais? SY. Id quod vides, et omnibus
Liquet ministris. Interim sed intro tu
Gradere, ut opus si quid suerit, adsis. PH. Papae.
Ad praesidem sic Nazarene duceris
Damnatus? o ingrata tempora, o fides.
MA. Nunc tu sceleste quoque tua socordia
Pariter pecuniam atque testimonium
Disperdidisti. IU. Nempe tu remoratus es
Poscendo quod non debeo, quod maximus
Te perdat omnipotensque Deus. MA. Immo magis
Periure te. Sed redde tantem [(perhaps: tandem)] tertiam.
IU. crucem potius. MA. Ea hercle tibi mage competit.
PH. Quam Malche poscis hunc pecuniam, quod et
Disperdidisse fare testimonium?
MA. Hic ille tibi vir est phasute perfidus,
Qui Nazarenum tradidit, convictor et
Discipulus illius, recepitque ob scelus
Argenteos bis quindecim, quorum decem
Mihi debet, inde plura quo mereretur, huc
Falsum voluit afferre testimonium
Contra illum eundem, sed peracta re modo
Frustra attulit. Sed introeundum iam mihi,
Si furcifer mihi uspiam alibi occurreris,
Curabo, post ut mentiaris nemini.
Conscientia. Phasutes. Iudas.
VIdesne iam quo res redierit? Is tamen
Quod non putaras, capitis est damnatus, et
Ad praesidem gentis necandus ducitur?
Quid nunc taces? Ecquid piget vel paenitet?
PH. Dic tu mihi, Num Malchus vera praedicat,
Bis quindecim quod tradideris argenteis
Sanctum virum Nazarenum? CON. Mutus est.
Noli rogare, tradidit verissime.
PH. O exsecrabile atque nefarium caput.
Ullumne mancipium vel hominem argenteis
Bis quindecim tradas? Nec es veritus, scelus
Tradere magistrum atque dominum pariter tuum,
Quin et redemptorem Deique filium?
Quae causa? Quid peccavit in te? Quid minus
Tibi benefecit? IU. Oderam hominem. Nam lucro
Obstabat enixe meo. PH. Cui nam lucro?
IU. Quod undecumque poterat obvenire mi.
CON. Mentitur, et narrat male atque subdole,
Illum doluit obstare furtis, non lucro.
Unde lucrum enim hic faceret, cui numquam fuit
Nec musca sortis PH. Hem doluit hoc pessime
Quod impedivit furta tua, nec passus est
Te rapere, quae velles, et in praeceps ita
Ire? Bonam habere debuisses gratiam,
Non prosequi odio, restitit si in his tibi.
CON. Si quid habuisset mentis. PH. An furtum a Deo
Nescis prohibitum, quidque contemptoribus
Legis minetur, et daturus praemii
Sit CON. Cogitavit ille numquam talia
Et suggerentem me obstinate reppulit.
IU. Quid maceratis me diu ac affligitis?
Quaerendus est aictus modo quocumque. PH. Proh
Nequissime bipedum, in animum induxti [Reg: induxisti] tuum
Hanc regulam? Praeceptor hoc docuit tuus?
Te consecrasti, cerno, totum tartaro.
Extremaque malitia cor obsedit tuum.
CON. Suasorem habuit in omnibus Sargannabum,
Qui tandem eum quoque duxit huc vesaniae.
PH. Non cogitas esse exsecratum te a Deo
Quaesitione hac et simul mortalibus
Abominabilem? Quod edis et quod bibis,
Quod stas, quod ambulas, quod et somnum capis
Vigilasque, totumque id quod aura vesceris,
Summa fit indignatione numinis.
Et semper horrendum imminet fatum tibi.
Quid dulce tibi vel esse iucundum potest?
Qui Solis audes lumen obtuerier
Hac regula hacque pravitate pectoris?
Fur porro non solum fuisti, ut audio,
Sed factus es nunc quoque magistri traditor
Et proditor et homicida, voluistique eum
Quocumque falso onerare testimonio.
Ecce inscelera quot lapsus es, turpissime.
IU. Quid his acerbis opus? CON. An auditu tibi
Haec sunt acerba? at factu erant praedulcia.
Nec te magistri movit integritas, neque
Veneratio, neque gravitas neque comitas,
Neque etiam humilitas qua ministravit tibi
Non ceteris minus, nec hospitii neque
Sodalitatis iura nec collegii,
Prorumperes scelera in novissima quo minus,
Haec ipsa et ante saepius dixi tibi,
Sed noluisti audire saxo surdior.
PH. Quo nunc redibis ore, quave audacia
Coetum in sacrum? Quis non piaculum velut
Qua stabis aut sedebis exsecrabitur?
IU. Si me sodales non receperint, nihil
Morabor. Aula in hac receptus est mihi
Paratus, Hic summus favet mi pontifex,
Atque Pharisaeorum et sacerdotum cohors.
Non curo piscatorium si odit genus.
PH. Tibi sit in aula ullus receptus aut favor?
Ne suspiceris. Nam tametsi maxime
Tetra foret et notissima studiis malis,
Non posset attamen te amare aut prosequi
Favore. Quis enim proditorem diligat?
Cum traditore quis habeat commer cium?
Siquidem potentes prodit oribus licet
Non numquam abutantur, tamen eos non amant.
Cui parcat ille, non magistro qui suo
Pepercit? et quem diligat qui non suum
Dilexit alterum? Quis alienum putet
Tutum esse posse ab eo, suum qui tradidit
Dominum? Cui non denique insidias struat
Ignobili et subsellii in fimi viro,
Qui struxit hominum nobilissimo simul
Dictisque factisque omnium clarissimo?
Quamobrem in aula nil tibi favoris est.
Te pontifex oderit et omnes aulici
Plane est necesse. Scis minatus quid tibi
Sit Malchus. Interisti, ei si occurreris.
Quod latibulum quaeres? Ubi te abscondes miser?
CON. Et in cavernam se licet recondat, aut
Profugiat hinc ad usque mundi terminos,
Sequar tamen stimulis et acri verbere,
Hominum quoad reddam omnium miserrimum.
PH. Invisus es Deo, invisus et mortalibus
Te propria persequiturque Conscientia,
Et odit. Ecqua spes salutis relliqua [Reg: reliqua] ?
IU. Quid carpitis me? Quidue in arctum cogitis?
Quid cor ita amarulenter atteritis meum?
An non sacerdotes idem atque principes
Voluere quod ego? et hos dedere argenteos
Ut traderem? Si recipere indignum est scelus:
Tantum et dedisse est atque adeo conducere.
An tradidisse crimen est ingens mihi,
Cum pontificibus et sacerdotum ordini
Damnasse praeclarum eque sit re publica?
PH. Damnasse praeclarum futurum quam siet
Principibus; eque publica re. postea
Sciemus, ultio siquidem lento gradu
Divina serpit, et innocentem sanguinem
Haud rebus umquam profuisse publicis
Fudisse, multis constat exemplis malis.
Sed multitudo quid iuvat, vel principum
Auctoritas apud severum iudicem
Deum? scelestorum haud solet qui copias
Nec dignitates respicere nec foedera?
Scelus luendum tibi tuum erit, et iudici
Reddenda pro te ratio. Non solum omnibus
Sed singulis quoque scelera interdicta sunt.
Vorabit ergo illius indignatio
Tam singulos quam densa multorum agmina.
Nec levius ardor concremabit tartari
Cum plurimis quemque, ardeat quam si unicus,
Nec est levamen quod dedere argenteos.
Habent mali malos ministros ad mala,
Emuntque facinus quodlibet pecunia.
Mancipium es en perturpe, conductum ad scelus.
Cupiverint sane magistrum illi tuum
Sibi traditum captumque, tene oportuit
Ad id dare operam? Quidue te potissimum
Conducier passus es ad hoc turpissimum
Facinus, quasi alius nemo sit scelestior?
Quid habes levaminis ergo? Quin facti sui
Ipsi levamen quaesiere principes,
Eo quod argentum dedere tibi. Nam ita
Volvere delictum tibi suum imponere.
IU. Siccine putas? PH. Verissimum. IU. Heu misero mihi
CON. An iam dolet? Quoties ego dixi tibi
Ut abstineres, et cupiditatibus
Iraeque moderareris, atque sedulo
Etiam etiamque hortata sum ne perditum
Te ires? IU. Fateor. CON. At nunc reiecta me, scelus
Exorsus es pessimum et inexpiabile,
IU. Veh [Reg: Vae] mihi. Quid admisi? Haud scelestior ullus est.
CON. Ultro cucurristi atque erat negotii
Tibi plurimum, ut marsupium impleres, habes.
Odioque simul haberis hominibus et Deo.
PH. Tantilla quid tibi potest pecunia
Prodesse? eave quam diu frui potes?
Ut sempiternum sic subires dedecus,
Piaculumque odiumque fieres publicum
Invisus omnibus et Deo et mortalibus?
IU. Heu me miserrimum, malorum quo rui.
Referam pecuniam potius, ut perferam
Levius, scelera me namque ceu plumbum premunt.
CON. En ille ducitur ad necem tradente te,
Qui praestitit vitam salutemque omnibus
Qui credidere in eum, interim tu sanguinis
Pretium geris, beatulumque te putas
Et vivis. O iniquitatem, Proh scelus,
Non metuis obsecro ne deus te fulmine
Conterat, humusue rupta vivum absorbeat?
Veniantque laniatum canes Et alites?
IU. Agnosco, scelerum transsiliisse terminos
Omnes, sed hos mox principibus argenteos
Referam, gravibus et liberabo me malis.
PH. Sane videto quî [Reg: qui] tuum expedias caput.
Ego domum eo, nec ultra queo tecum loqui.
Carissimum nam tradidisti mi virum.
Ut pessimis te perdat exemplis Deus.
IU. Hei mihi, abit homo aculeo relicto in vulnere.
Quid nunc agam, ex his liberer ut angustiis?
CON. Refer age mox pecuniam. IU. Faciam ut iubes.
Caiaphas. Iudas.
UT praesidi dicant, virum sententiis
Pro more legis esse nostris ad necem
Damnatum, ut ultra ne quid inquirat rei,
Dic Malche clare et expedite ceteris,
Nos mox sequemur remque confirmabimus.
Hoc nunc amici mi videtur optimum
Curare, nostrae praesidi sententiae
Ne causa dicatur. Rogabit arbitror
Quid adferamus contra eum caerimoniae,
Si dixerimus in legis illum traditae
Peccasse decreta, et Deum conviciis
Laesisse, proptereaque morti obnoxium,
Ridebit, et causas loquetur frivolas
Nos attulisse, eas neque sat idoneas
Cur quispiam tollatur e vivis homo.
Dicamus, urgeamus opere maximo
Iure esse damnatum secundum dogmata.
Nec nos ab hac sinamus abduci via,
Nostrae quoad concedat huic sententiae.
Quod si necesse forte fuerit, huc quoque
Ducamus et plebem, ut simul idem sentiat.
Ut improbis nostrum omnium clamoribus
Superatus, hominem subigat in celsam crucem.
IU. Non amplius feram. Atque recte offendo eos
Hic congregatos. CA. Quid (malum) tu irrumpis huc
Indictus, invocatus ad coetum hunc sacrum?
IU. Me magna patres cogit huc necessitas.
CA. Quaenam illa? Cur non te huc tulisti tempori
Ad testimonium ferendum? IU. Nescio.
Agnosco patres impium factum meum,
Quod cor magis magisque discruciat mihi.
Nec ferre possum urgente conscientia.
Peccavi enim gravissime quod tradidi
Pecunia [(transcriber); sic: Peccunia] accepta innocentem sanguinem,
Dominum magistrumque meum ad interitum. Hei mihi.
Haud vivit ullus in orbe me scelestior.
CAI. Pulchre. Quid istuc nostra? An ipse non prius
Huc sponte venisti rogante nemine,
Et postulasti tibi pecuniam dari
Ut traderes? Dedimus. Habes. Qui si modo
Tibi innocens videtur, et factum dolet,
Ipsus vide, quonam modo absolui queas
Noxaque purgari, quod ad nos propter hoc
Curras, nihil causae est. Tuum sufferto onus.
IU. Hercle nequeo. Quapropter ad vos ocius
Veni, a premente ut me levetis pondere.
CAI. Quo possumus pacto? IU. Recipite argenteos
Pariterque peccatum meum in vestrum caput.
CA. Neque hercle peccatum tuum, neque quos habes
Argenteos recipimus, aut volumus. Tibi
Serva atque retine, tantopere quod antea
Tibi expetivisti. Fruere quantum lubet.
IV. Siccine facitis, et perditis miserrimum?
Nulla est apud vos alia consolatio?
CA. Recede nunc. Audisti. IU. Et invitis tamen
Argenteos reddam atque delictum meum.
En hic habetis, utrisque vos fruamini,
CAI. Te perdat omnipotens sceleste proditor.
Quid nunc agimus? Ille abiit. Et pecunia haec
Est sanguinis pretium, in sacrum quod non decet
Aerarium ferri. Sed hac de re bene
Deliber abimus dein per otium.
Post ceteros nunc est eundum ad praesidem,
Ne quid geratur aliter atque convenit.
Iudas. Conscientia. Sargannabus.
O perditum me ter quaterque et amplius,
Cui nulla opis spes restat aut fiduciae
Neque in Deo, cunctis neque in mortalibus.
Putabam in aula mi repositum aliquid spei,
Aliquid favoris, et refugii non nihil,
Sed ecce contemnunt, repellunt, pessima
Precantur, in praesentibus neque me malis
Respicere dignantur, nec allevare mi
Peccati onus, nec verbulo solarier.
Sibi ut video mortalium hoc vivit genus,
Et ceteros non aestimat teruncio.
Deridet, aliis si quid accidit mali.
Si cuius indigent, benignis sunt satis.
Simul ac data est opera, videre pensilem
Vellent. CON. Tamen tu magni aliquid hic te fore
Rebare, si in scelere ministrasses probe.
IU. Hei mihi, fefellit me cupiditas mala
Aurique sceleratus amor, ut secunda mi
Et hic et alibi pessime promitterem.
CON. Quid ergo non obtemperasti tu mihi
Studiis reclamanti tuis semper malis?
Sed maluisti habere cum Sargannabo
Negotium? quod quo redierit perspicis,
Te respicit iam nemo, nemo fert opem,
Sed exsecrantur quotquot audiunt tuum
Male positum nomen, sceleste traditor.
IU. Ah ah, malorum in quod profundum me dedi
O terra, quid me sustines? Cur non voras
Condisque tenebris luce subtractum e gravi?
Nam caelum et astra taedet obtuerier.
CON. Hoc nempe fecisti lucri. Ecquid te potest
Iuvare nunc crumenula aut Sargannabus?
Sorbebit Horcus [Reg: Orcus] te et vorabit Cerberus.
IU. Intelligo, videorque praesentes mihi
Eos videre, et lata pandere guttura.
Diraque caelum contegi caligine,
Refertaque indignationis omnia.
Quam gratiam sperem vel unde, veh [Reg: vae] mihi
Ipsum abnegavi, perdidi atque vendidi
Salutis auctorem thronumque gratiae:
Et pluris argentum mihi impium fuit,
Favorque principum atque mundi ludicra,
Quam qui cibavit ac meos lauti pedes,
Creditur et exspectatus esse Messias,
Cuiusque nomine edidi miracula,
Magnaque rerum exuberavi copia.
Quonam ibo? Quo me vertam? In orbe quem locum
Habitabo? CON. Quid quaeris rogasque talia,
Nulla a malis te liberare potest fuga.
Et capricorni circulum excedas licet,
Te persequar scelerum tuorum conscia,
Nec nocte nec die sinam quiescere.
SAR. Reviso quidnam rerum agat Iudas meus.
Probam an receperit monetam, et sacculum
Repleverit. Certe bonam mi gratiam
Habiturus est, quod tale consilium dedi.
At ecce graditur obviam. Sed maestus est
Vultuque deiecto. Quid homini evenerit
Miror. IU. Male pereant scelesti daemones,
Et maxime Sargannabus scelerum caput.
SAR. Ohe, male precatur etiam. IU. Perii miser.
SAR. Quid est Iuda? Cur precaris mi male?
Quid tristis es? IU. Perii equidem miserrimus
Opera tua, tuoque consilio malo.
Ut inferi superique te perdant male.
SAR. An non recepisti pecuniam, dic mihi?
IU. Sane recepi. SAR. Quid reprendis ergo me
Meumque consilium? Pecuniae fames
Invaserat te, commodam ostendi viam
Sedare qua posses (nec aliter enim fere
Ditescere licet artibus quam talibus)
Nunc id benigne quod volebas obtigit
Suasu meo. Tu gratiam mihi hanc refers?
CON. Sargannabum quoque facis inimicum tibi,
Ut neque hominum nec daemonum te quispiam
Posthac amet. IU. Perii equidem radicitus.
SAR. Malam recepisti monetam forsitan,
Quam non queas valore eodem ponere?
IU. Bonam immo, nec movetur hic caerimonia.
SAR. Quid ergo te cruciat? IU. Magistrum tradidi,
Deique filium. Hei mihi, interii miser.
SAR. An nesciebas antea a primordiis
Eum esse quem dicis? Profecto noveras.
At tu crumenulam replere argenteis,
Ceteraque mundi quaeritabas commoda,
Numquam Magistrum ipsumque filium Dei,
Qui sero nunc iam venit in mentem tibi.
Ad illud ergo quod volebas et mea
Consilia iure accommodavi. Si dolet
Factum, imputato id et male precator tibi,
Non mihi. Tua etenim culpa tota non mea est.
In omnibus enim soleo amicis obsequi.
CON. Videsne, ne Sargannabum quidem pati
Tuam sibi imputarier culpam, scelus?
IU. Veh [Reg: Vae] mihi. Oneror solus premorque ad inferos.
SAR. Ne dixeris. Animaequior es, et tetricum
Hunc pone vultum, IU. Non queo. SAR. Memento quam [(reading uncertain: abbreviation)]
Sis dives effectus, fecundaque omnia
Tibi cesserint. Atque ut animum capias bonum,
Frequenter ita quassa et move marsupium.
At est inane. Quid rei isthuc obsecro?
Num condidisti alibi locorum argenteos?
Pulchre id quidem, sed prorsus haud oportuit
Marsupium ita relinquere vacuum, et sine
Incedere argento Animo enim et corpori
Praebere comitans assolet pecunia
Magnam voluptatem. IU. Hei mihi. perii miser.
Nec me iuvare iam voluptas ulla quit.
SAR. Refode, mihique obtempera, mox senties
Prodesse. Non mirum hercle quod sic maestus es,
Quando crumenam fers in anem. nam nihil
Sic deicit animos, vacuus ut sacculus.
Vade, et mihi ausculta. IU. Quid auscultem miser?
Iam reddidi, SAR. Quid reddidistis? IU. Argenteos.
SAR. Argenteos tu reddidisti? Cui rogo?
IU. Principibus. SAR. O fatuum. Quid huc insaniae
Te perpulit, promptam bonamque ut redderes
Pecuniam? An fortasse conscientiae
Obtemperasti? IU. Factum. SAT. At ego praedixeram
Praemonueramque sedulo ne aures huic
Accommodares. Namque cito ad insaniam
Si commodasses te redacturam, ipsa quod
Res nunc palam facit obtigisse, qui tua
Pecuniam magna repertam industria
Reddideris, immo effuderis et abieceris.
CON. Immo potius scelere repertam maximo.
SAR. Tace improba. An non cernis hunc quo duxeris?
Quam nihil habeat animi? CON: Bene est. Ducam dein
Poenas quoque ad meritas. SAR. Ut hercle incommoda es.
Quid enim ille nunc faciat inani sacculo
Quam dira quaerat ut sibi suspendia?
CON. Oh dignus est, quaerat modo. Haud ego demoror
Quid vivat etenim. Solis et videat iubar,
Quem pariter inferiatque superi deuovent,
Quicumque vivunt omnium ut turpissimum?
SAR. Haec nimium acerba sunt. IU. Ego autem talibus
Atque etiam acerbioribus multo, antea
Agitatus, evulsum mihi cor arbitror,
Inque tenuissimas redactum laminas.
Gravique tundi indesinenter malleo.
SAR. Haud invenio quo pacto opem feram tibi
Ultra. Duo etenim maxima admisti mala.
E manibus ultro reddidisti argenteos,
Et nudior iam factas es leberide.
Obtemperasti deinde Conscientiae,
Ad remque nullam vel lucellum es idoneus
Posthac. Quid incipies agere? Quid habes spei?
IU. Nihil hercle. Quippe tertium feci malum,
Longe duobus maius et funestius,
Quod tradidi ad mortem Magistrum, eheu meum.
SAR. Haud sensus esset huius omnino mali,
Nisi illa duo forent. Sed unde suppetet
In posterum victus? Quid et negotii
Geres? Sodalitium periit (ut scis) tuum.
IU. Et lucis et vitae piget taedetque me.
Nec astra nec terram iuvat me contui [Reg: contueri] .
SAR. Non hercle mirum redditis argenteis,
Ablata et omni post lucri fiducia.
CON. Quin te ocius suspendis, atque hanc eicis
Animam scelestam? IU. Cupio sane et optimum
Reor, modo laqueum det aut restim mihi
Aliquis. SAR Et hac in parte non te deseram.
Namque est ad usus mihi laqueus huiusmodi
Semper fere in sinu, ut meis clientibus
Si qui volunt se perditi suspendere,
Anciller, et sumptu quoque ministrem meo.
Accipe. Opus equidem nolo remorari hoc bonum.
Atque ipse quoque video loci in terris nihil
Esse amplius tibi CON. Ocius fac quod facis.
IU. O furta multa quam gravatis me atque cor
Arrodit is meum. O crumena cui dedi
Operam hactenus, hominibus molestus et Deo,
Nunc gratam refers et ad suspendium
Adigis. Tui post cuncta tandem gratia,
Dominum et magistrum, Messiam quem praedicant
Heu tradidi in mortem. Male pereas velim,
Et quisquis uni post dederit operam tibi.
Veh [Reg: Vae] mihi iterum atque iterum. Quid egi? In quod chaos
Me criminum mersi exsecrandae gratia
Pecuniae. Non est receptus uspiam.
Maiora sunt peccata mea quam quae queant
Remitti. Igitur hunc gutturi aptabo meo,
Vitam hanc relinquam ut ocius miserrimam.
Sint exsecrati caelites et inferi,
Et quicquid in terris agit mortalium.
Tu quoque scelesta et atra Conscientia,
Auctorque subdole scelerum Sargannabe
Valete, de me sicuti meremini.
CON. Tu perge. Quisque sua recipiet praemia.
Sic ille se suspendit (optimi viri)
Qui prodidit Christum Deique filium,
Argenteis bis quindecim. Horrendum omnibus
Qui plus pecuniam Deum quam diligunt,
Eiusve causa a veritate deviant,
Exemplum, in hoc frustraneum nec saeculo.
Nunc quisque se suaque studia consideret,
Num pluris ipsam veritatem et filium
Dei aestimet, quam sacculum aut pecuniam,
Ne compari exemplo pereat in tartara
Detrusus, abiectusque perpetim a Deo.
Valete, nobis et favete actoribus.
CHORUS.
Phaletium [Reg: Phalaecium] .
Multos credimus inter esse pravos
Magnorum scelerum reos vel amplum
Christi proditionis ob lucellum,
Ut nostro solitum frequenter aevo,
Qui fractas ita territasque mentes
Ob poenas meritas onusque culpae
Rident, et sibi tale nil verentur
Peccent quamlibet evenire posse.
Somno scilicet usque adhuc profundo
Mersi, legis et absque vi quieti.
Ne se decipiant monemus hosce,
Neu ventis nimium fretoque credant
Tranquillis, subito procella surgit,
E fundoque fretum tumescit imo,
Cum speres minime, sedebat alta
Qui puppi modo vel canens bibensve,
Vel talos iacens favente diva,
Mox versis vicibus natat per undas,
Iussus tartareas adire fauces,
Non divina statim relucet ira,
Virtutem neque mox suam exerit lex
Admisso scelere impioque facto.
Certo certius attamen sequetur,
Divinus furor improbusque vermis,
Et legis superanda nemini vis.
In navi iacuit sopore pressus
Conatus [(reading uncertain: print faded)] Dominum latere caeli
Ionas, dum Niniven recusat ire,
Delictum neque sensit ipse magnum.
Nec venti rabiem minasque ponti,
Naucleri quoad excitatus acri
Voce, et sorte data notatus esset,
Agnovit facinus suum, Deique
Vindictam sine fine persequentem,
Se damnat, iubet et dari in profundum
Sese praecipitem, quod esset unus
Omnis causa mali et gravis procellae.
Vir magnus sapiensque recta David,
Postquam in coniuge factus est adulter
Uriae, et gladio peremit ipsum,
Non tanti sceleris statim dolorem
Sensit, sed iacuit sepulta culpa
Nathano retegente dum revixit,
Incussitque graves ad usque mortem
Davidi gemitus. Idemque Achabo
Regi contigit impio, propheta
Helia meritas canente poenas.
Quam cunctis igitur mori necesse est,
Tam noxae veniet statuta certo
Vel tandem anxietas dolorque dirus.
Qui nondum premitur gemitque noxa,
Ne sit sollicitus, gemet, premetur
Certo tempore, perferetque pondus
Dignum pro meritis, nec ullus umquam
Divinam effugiet vir ultionem.
Felix qui medio scit in dolore
Afflictumque animum premente culpa,
Quo se conferat, atque ubi salutis
Sit quaerenda via et mali levamen.
Finis. 23. Augusti. 1552.
QUUM ACHILLES IN pugna cecidisset, videbantur sibi Aias et Ulisses circa illius corporis asportationem prae ceteris fortiter decertasse: iudicioque de armis illius habito, vicit Ulisses. Unde Aias repulsam passus mente excidit et alienatus est, ut irrueret in greges, cum se putaret interficere Graecos. Et quadrupedum partim occidit, partim vinctas duxit ad tentorium, inter quas erat et aries unus eximius, quem putabat esse Ulissem, quem vinctum flagris cedebat, unde et fabula inscribitur. Aiax flagellifer. Deprehendit autem Minerva Ulissem circa tabernaculum speculantem, quid nam rerum gereret Aiax, indicatque illi quae facta erant, evocatque Aiacem in publicum ad huc furentem, gloriantemque se inimicos interfecisse. Mox hic ingreditur ad flagellandum Ulissem. Accedit autem chorus nautarum Salaminiorum, factum quidem sciens, quod nempe Graecorum pecora essent
iugulata, ignorans autem quis fecisset: Exit autem et Tecmessa Aiacis captiva pellex, sciens quidem pecorum interfectorem esse Aiacem, ignorans autem cuius essent pecora. Uterque igitur ab altero discentes quod nesciebant, chorus quidem a Tecmessa, quod Aiax ea fecisset, Tecmessa vero a choro quod Graecorum essent greges occisi, lamentantur, et praecipue chorus. Deinde Aiax progrediens sanae mentis factus, semetipsum lamentatur, eumque Tecmessa obsecrat, ut desistat ab ira animique aegritudine, isque cum respondisset se destitisse, exit lustrationis gratia, atque semetipsum interficit. Quem cum repperisset Teucer eius frater, deplorat et se et illum. Cumque eum vellet sepelire, intervenit Menelaus primo, deinde et Agamemnon prohibentes ne sepeliretur, quibus Teucer animose contradicit. Ulissis tandem interventu et persuasionibus rixa sedata est, et Aiax sepultus.
PERSONAE.
Minerva.
Ulisses.
Aiax.
Tecmessa.
Nunicus.
Teucer.
Menelaus.
Agamemnon.
Chorus constat ex senibus Salaminiis.
Praefatur autem Minerva.
Semper quidem et te conspicata sum antea
Laertis o fili, latenter et dolis
Curasse damum quodpiam in ferre hostibus?
Et nunc quoque Aiacis video te nautica
Circa tabernacula, ubi nompe is ultimum
Sortitus ordinem est, diu venatico
More, illius recens solo vestigia
Impressa quaerentem, queas ut noscere
An intus an non sit. Bene autem te ut canem
Ducunt Laconem huc illius vestigia.
Nam vir modo intus est, caput sudoribus
Nec non cruentas sanguine exstillans manus.
Porta nec introspicere te hac opus amplius.
Sed ede, sum as hanc quamobrem operam tibi.
Fias ut inde ex me sciente certior.
ULISSES. O Pallas, omnium mihi carissima
Inter deas, quam tua loquela et vox mihi
Captu facilis est, et tametsi nonsies [Reg: sis]
Conspicua, vocem tamen ego audio tuam
Ac mente corripio, tubam ceu si aeneam
Tyrrhenicam audirem. Atque recte intelligis,
Me post virum inimicum prae alto scilicet
Scuto inclitum Aiacem huc et illuc gressibus
Errare. Eum etenim haud alterum vestigo iam.
Hac nocte enim rem fecit inopinabilem
Nobis, eamtamen illesi fecit modo,
Haud novimus enim liquide, sed improbis
Erramus huc illuc que suspicionibus.
Hoch mancipatus sponte sum ad negotium.
Namque universos ante paulo invenimus
Cesos greges, armenta nec non spiritu
Ipsis simul spoliata cum pastoribus.
Culpam hanc igitur omnes in illum conferunt.
Quidam et mihi speculator, illum qui modo
Campi per aequor saltitantem viderat
Solum, cruentoque ense, idem fecit Palam,
Dixit que: mox ego illius vestigia
Sum consecutus, quae notis partim satis
Cognosco, partim de quibusdam me stupor
Tenet, neque queo scire cuius nam sient.
Tu commodum vero supervenis mihi.
Nam sicut ante facta, ita etiam quae dein
Faciam, tua unius gubernabo manu.
MI. Novi hoc Ulisses, et modo hanc carpsi viam,
Venationi adsim ut alacris custos tuae.
UL. Dic chara domina, an hoch laboris commode
Suscipiam, an haec male suspicemur de viro?
MI. Facinus patravit ille revera tibi.
UL. Et quare ad hoc facinus ita inopinabile
Vir tantus applicuit suas quaeso manus?
MI. Ira gravatus, quod repulsam passus est
Petendo Achillis arma. UL. Quid vero in greges
Et fecit arment a im petum innocentia?
MI. Incedevestra visus est sibi manum.
Polluere. UL. An hoc consilium ei contra agmina
Achivum erat? MI. Quin et peregisset statim
Si negligens fuissem ego. UL. Qua audacia
Isthuc rogo quali et animi fiducia?
MI. Noctu super vosirruebat per dolum
Solus. UL. An et ad nos ist quoque accessit prope,
Nostrasque stationes? MI. In ipsis iam iam erat
Portis Atridarum ducum. UL. Qui tum manus
Retinuit ad cedem parat as obsecro?
MI. Ego arcui, luminibus immittens graves
Opiniones, ne cupito gaudio
Frueretur, avertique ad innocuas greges,
Pastorum et ad commixta nec partita dum
Armenta, quae invadens feroci dextera
Cornuta cedem inter pecora magnam edidit
Passim, videbaturque nunc quidem sibi
Suis Atridas se manibus occidere,
Nunc quempiam alium (strenue irruens) ducum:
Ast ego furentem insaniis diris virum
Hortans et instigans in extremas impuli
Erinnyas. Deinde postquam denique
Quievit a cede hac, ligat as vinculis
Vivas adhuc boves simul et omnes greges
Propria trium phans pepulit ad tentoria,
Captos veluti habeat viros non cornibus
Insigne pecus, et verberibus intus modo
Crudelibus lacerat. Et ostendam quoque
Tibi illius morbum hunc aperte ut omnibus
Rem visam Achivis possies [Reg: sis] exponere.
Subsiste vero audacter, atque neutiquam
Hominem videre calamitatem censeas.
Radios enim unversos ego ipsa luminum
Arcebo, ne te contuerier queant.
Heus te voco, intus qui prehensas vinculis
Merito oner as manus, gradum fer huc foras.
Tete voco Aiacem voloque huc paululum
Prodire. UL. Quid agis o Minerua? Ne foras
Ipsum vocato quaeso. MI. Non tu ergo feres
Taciteneque hinc metus inanes auferes?
UL. Per ego deoste quaeso, ne facias. Sit hoc
Satis quod intus permanet. MI. Ne quid mali
Faciat metuis? An non homo idem et antea
Erat? UL. Ille vero inimicus est huic maxime
Viro, atque nunc etiam amplius. MI. Iucundus est
Ergo ille risus maxime, inimicos super
Quifit. UL. Manere illum domi, mihi sat est.
MI. Furentem aqerte hominem videre pertimes?
UL. Nec enim metuerem mentis illum compotem.
MI. Praesentem at ille te videre non queat
Nec proxime. UL. Quo pacto? eisdem si videt
Quibus antea oculis? MI. Ego tenebras visui
Offundam, ut haud cernat ea quae vel maxime
Cernit. UL. Deo operante fieri sane omnia
Possent. MI. Tace nunc et mane hoch fixus gradu.
Virum ut adipiscaris. UL. Manebo. Ceterum
Remotus hinc adipiscier vellem magis.
MI. Heus tu tibi Aiax dico, teque iterum voco.
Quid opem ferentem usque adeo revereris parum?
AI. Salve o Minerua, o Iovis ave filia.
Quam bene mihi astitisti, et ego plane aureis
Capturam ob hanc ornabo spoliis te hostium.
MI. Dixti bene. Sed illud modo indica mihi,
Hastam ne bene tinxistiinArgivum agmine?
AI. Est unde mi placeam, nec inficias eo.
MI. Num contra Atridas quoque manibus hastaqueres
Feliciter tibi gesta? AI. Ita, ut numquam amplius
Aiacem honore debito priuaverint.
MI. Ergo peremptisunt viri utite intelligo?
AI. Nunc arma mortui mihi auferant mea.
MI. Factum probe. Quid vero Ulisses? Quo statu
Illum reliquisti? Antuas fugit manus?
AI. Num de scelesta bestia, ubi sit, me rogas?
MI. Ita. Dico Ulissem illum tuum adversarium,
AI. O domina. Iucundissimus is intus sedet
Vinctus, ut enim moriatur haud dum equidem volo.
MI. Facturus ante quid? Velinde quid lucri?
AI. Constrictus ante ut ad columnam culminis,
MI. Miserrimo et quid postea facies mali?
AI. Dorsumque flagris in ruborem traditus,
Moriatur. MI. Ah neita verberes miserrimum.
AI. Hic mi valebis Pallas, in aliis ego
Tibi libenter omnibus morem geram.
Ast ille supplicium hoc, nec aliud perferet.
MI. Proindetu, si te hoc facere adeo iuvat
Utere manu, nilque omnium quae cogitas
Omitte. AI. Beo igitur ad opus. Tibi hoc lubens
Permitto, ut eiusmodi mihi adiutrix sies [Reg: sis] ,
MI. Viden' Ulisses quanta vissit Deum?
Quis alter hoch viro antea prudentior,
Quisue melior repertus est ad omnia
Faciunda quae suadebat opportunitas?
UL. Neminem equidem novi. Attamenmiseri illius
Me miseret, inimicus mihi quamvis siet,
Quod propter hancrem morbum in hunc malumincidit,
Non illius spectans mage ac mea commoda.
Video etenim omnes nos superno vescimur
Quicumque spiritu, nihil aliud esse, quam
Simulacra ficta umbramue quampiam levem
MI. Haec ergo contemplans, superbum dixeris
Nullum ipse verbum caelites contra ameos,
Nullumque praeferas tumorem, si tibi
Plusquam alteri fuerit opum vel virium.
Dies einim una inclinat ac rursum erigit
Humana cuncta. Semper autem diligunt
Dii temperantes, ac perosisunt malos.
CHORUS.
Anapaestici Dimetri Catalectici.
Telamoniade, fundamen
Regimenque tenens Salaminis
Medio in pelago recubantis,
Feliciter audio quumte
Agere, ex animo collaetor,
Sin plaga Iovis vel sermo
Invidiosus te tangit,
A Danais rumorque malius,
Patior maerorem magnum,
Exterreor utque columba.
Ut et hac exacta nocte
Prendere tumultus magni
Infamiam ob exurgentem.
Etenim aiunt te furibundum
Prata ingressum et Danaorum
Iugulasse greges, praedamque
Quae capta, Gradivi iure
Relliqua erat, stricto ferro
Mactasse. Huiusmodi Ulisses
Falsos sermones singens
Cunctorum stillat in aures,
Valdeque nimis persuadet.
Credibilia nam nunc dicit,
De te, tum qui audit quisque
Magis ac dicens laetatur,
Nempe tuo illudens probro.
Nam iacula viris qui immittit
Magnis, facile non errat,
At vero talia si quis
Contra me paruum dicat,
Haud persuaderet cuiquam.
Nam ad bene agentem invidia omnem
Serpit, petit atque illustres.
Atqui sine magnis parui
Custodia sunt mala turris.
Siquidem cum magnis paruus
Optime et a paruis magnus
Dirigeretur. Sed non fit
Consilia ut stulti haec discant.
A tali hominum genereingens
Surgit nunc iste tumultus.
Nec possumus haec advorsum
Nos quicquam opus adferre sine
Te, rex. Nam lumina postquam
Tua iam effugere strepunt, ceu
Agmina volucrum ingentem usque
Accipitrem vitantia. Si
Tu compareres, forsan
Desubito mutifierent,
Trepidante metu perculsi.
ACATALECTICI.
Num te Dea Taurorum Iovis et
Gnata Diana (o ingens fama)
O mater quale meum hoch probrum
Armenta boum publica contra
Instigavit, vel victoriae
Cuiusdam causa nullum ex qua
Percepit fructum vel donum.
Aut magnificorum spoliorum
Donis fraudata aut venatibus?
Num tunica Marstectus rigida
Vel Euyalius ob primitias
Communis belli haud oblat as
Fuit iratus tibi? nocturnis
Et artibus fraudem ulciscitur his?
Siquidem exte numquam o Telamonis
Gnate, ad laevam mente errasses,
Ut in innocuas rueres pecudes,
Divinitus hic nisi venisset
Morbus. Sed Iuppiter et Phoebus
Famam procul Argivum avertant.
Sivero reges magni ipsi
Sermones fingunt velcredunt,
Pestiferum fatur quae Sisyphi
Genus, o rex ne mihi, ne mihi iam
Hisce maritimis in tentoriis
Ultra remanens, famam auge malam,
Sedsedibus ex his prodito,
Otio ubi long aevo firmas
Certamen, caelesteque damnum
Amplius incendis refovesque,
Petulantia vero inimicorum
Interea absque metu prorumpit,
Saltibus ut ventosis flamma.
Omnes cachinnant et linguis
Tristia nimis et dira loquuntur,
Magnus mihi ver o exoritur dolor.
TECMESSA. Ratium adiutores Aiacis
Indigenis nati ab Erechtidis,
Gemitus dat causa et suspirii
Omnibus est quicumque domus gerunt
Telamonis curam longinquae.
Nunc vehemens ille etenim, ille ingens
Fortis que humeris Aiax, turbida
Luctatur cum tempestate.
CHO. Oui tandem gravis illum morbus
Nocte hac invertit, dic quaeso
O gnata Teleutantis Phrigii?
Quandoquidem captivam lectus
Aiacis retinet te strenui
Mutuo amore, ut fari possis
Falsi mhil, omnium uti conscia.
TEC. Quo pacto autem dicam infandum
Sermonem? Nam percontaris
Letho similem casum Insano
Correptus enim nobis morbo
Noctu inclitus Aiax, patravit
Rem turpem. Nam sanguinolentas
Atque manu discerptas forti
Papilionem intra conspiceres,
Strat as et humi passim pecudes,
Audacia facta viri illius.
CHO. Qualem heu patefecisti famam
Ardentis ad acres pugnas viri
Intoler andam quam que haud liceat,
Effugere, a magnis argivis
Diffamatam scilicet, et quam
Omnium etiam adaugebunt fabulae,
Hei mihi, quam metuo ad quodnamultra
Repturus ist facinus. Certum est
Furiosa moriturum hominem manu,
Qui nigris iugulavit gladiis
Pecudes, Pariterque armentarios.
TEC. Hei mihi, nobis ergo inde egit
Captivum armentum? quod partim
Intus humo atrae illisit mactans,
Costis partim autem contritis,
Medias dirupit pecudes vi,
Quin et arietes corripiens duos
Albis pedibus, caput unius
Summamque abscissam proiecit
Ludibrio linguam, at vero alterum
Ut rectum constrinxit sursum
Tentorii ad infractum columen.
Duplici loro accepto freni,
Duplicato flagro ac stridenti
Concidit, verba infrendens mala,
Quae genius tantum docuit malus
Nullusque omnino mortalium.
CHO. Tempus igitur est iam, velato ut
Quisque capite tristem pedibus fugam
Arripiat, vel mage conscensis
Transtris celeri remigio abeat.
Tales enim Atridae torquent minas
Contra nos. Martem formido
Lapidatorem, ictus ne perferam,
Forte dolores una cum illo
Quem Parcae tenet imperium ingens.
TEC. Haud amplius is morbo urgetur,
Sed desiit, ut vehemens Auster
Sine splendenti fulgure desinit,
Aliusque novus iam illum et prudens
Dolor occupat. Infortunia enim
Propria aspicere absque alio prorsus
Consorte, dolores fert magnos.
Trimetri Iambici.
CHO. At si quievit, faustus admodum mihi
Videor Remoti enim iam et extincti mali
Me cura nulla amplius turbaverit.
TEC. Si quis deorum autem optionem det tibi,
Utrum accipere malles, an ut tu ageres lene,
Ferresque amicis aegritudinem tuis,
An ut doleres in malis communibus
Pariter? CHO. At o mulier, malum illlud maius est
Quod duplicatur. TEC. Nos igitur haud impotes
Mentis, simul nunc laedimur maeroribus.
CHO. Quomodo locuta es? quid loquaris nescio.
TEC. Vir ille dum morbo laborabat gravi,
Gaudebat ipse quibus tenebatur malis,
Nos mentis autem compotes praesentia
Tristes sua reddebat: at nunc postea
Quam desiit furere, adquese rediit probe,
Et ille totus pessima aegritudine
Torquetur, et nihil minus nos quam prius.
Ex simplicibus an non duplicia haec sunt mala?
CHO. Assentior iam tibi, metuoque ne a Deo
Plaga aliqua venerit. Si enim abscessit furor
Qui fieret ut non inde gauderet magis
Quam morbo adhuc detentus, ira nisi deum?
TEC. Quod haec ita habeant oportet nosse te.
CHO. Quis primus autem eius mali incursus fuit,
Casum oro nobis ede condolentibus.
TEC. Factum omne discas faxo tamquam particeps
Siquidem ille prima nocte, quando haud amplius
Serotinae ardebant lucernae, lancea
Sumpta ancipiti, inan es volebat exitus
Carpere, et ego increpo atque dico, quid facis
Aiax? quid hoc iter ingrederis, a nemine
Vocatus? Haud enim vocavit nuntius,
Audita neque tuba est, sed omnis nunc capit
Exercitus somnum. Ille vero paucula
Dixit, quae et ante saepe dixerat mihi,
Mulier, mulierum ornatus est silentium.
Quod audiens destiti inhibere. Hinc solus is
Erupit, at rerum quid extra gesserit
Narrare non possum, reversus, at simul
Taurostrahebat colligatos et canes
Gregarios, praedamque cornutam bene.
Et hos quidem ceruice fracta perdidit,
Alios ad altam vinciens sursum trabem
Mactavit, aliis porro spinam contudit,
Verberibus autem discidit unctos velut
Homines, ruens misera in pecoravasto impetu.
Et denique erumpens foras, locutus est
Umbrae alicui, nunc contra Atridas, nunc super
Ulisse, risumque excitavit maximum
Narrande quantam ulcisceretur puniens
Iniuriam illorum. Dein regressus in
Aedes, recepit vix suam cum tempore
Mentem. Utque damni plena vidit omnia,
Coeso capiteulavit, atquestragibus
Cadaverum incidens ovilla ad funera
Assedit. Hinc perfortiter prendens comam
Manu et unguibus, sedit tacitus aliquamdiu.
Deinde dira est mihi minatus plurima,
Si non palam quae contigissent omnia
Sibi ederem, et rogavit in negotium
Quod nam incidisset, et ego amici pertimens
Facta recit avi, quae sciebam inde omnia.
Mox ille gravibus rugiit ploratibus,
Quales ego ex illo ante non audiveram.
Nam meticulosi esse hominis ac instrenui
Aiebat eiusmodi eiulatus edere.
Sed si quid accidisset antea mali
Vehementium sine strepitu ploratuum,
Suspiriatrahebat, taurus ut remugiens.
At nunc malo istoc tactus infortunio
Vir abstinens potu ciboque, cadavera
Pecudum inter ense cesa proiectus sedet,
Facturus et videtur omnino mali,
Aliquid, ut ex his quae loquitur et quae dolet,
Quodammodo facile queas cognoscere.
Verum o amici (quippe ob haec huc missasum)
Ingredimini, ferteque potestis si qua opem.
Tales amici enim nihil non gratia
Faciunt amicorum, nihilque non ferunt,
CHO. Tecmessa filia o Teleutantis, mala
Quam gravia nobis dicis, hominem prorsus ad
Fanaticam malis redactum insaniam.
AI. Hei mihi, mihi. TEC. Forsan mage etiam nunc furit,
Videtur uti. An Aiacis exclamantis haud
Vocem modo accepistis? AI. Hei mihi, mihi,
CHO. Videtur homovel adhuc furore tenerier,
Vel pristinum ob furorem in ae gritudinem
Cecidisse. AI. Gnate, heu gnate mi. TEC Heu miserae mihi.
Te clamat o Eurysaces, ecquid expetis
Tandem? Ubi nam es Eurysaces? hei miser ae mihi,
AI. Teucrum voco, Ubi nam Teucer est? An perpetim
Praedas aget? Ego autem int erim pereo miser.
CHO. Sapere videtur homo, Sed aperite has fores,
Conspectum enim fortasse me reverebitur.
TEC. Ecce aperio, aspicereque nunc licet tibi,
Et quae patravit atque ut ipse affectus est.
AI. Heisocii, amici soli amicis ex meis,
Solique rectis immanentes legibus,
Videtis ut funestra me rotaverit
Hyenis, et ex hyeme citati vortices.
CHO. Heu quam videris veratestari nimis,
Ipsum indicatque factum, ut insanum siet,
AI. Heu genus in arte nautica ferens opem,
Mecum marinam quod volutans palmulam,
Domo profectum huc appulisti navibus,
Tete video solum inter affines meos
Opem ferentem. Verum agesimul me eneca.
CHO. Bona verba loquitor, ne malamafferens malo
Medelam, eaipsa maius quoddam insania
Facias malum, iam olim mali factum est satis.
AI. Viden' ferocem illum atque magnanimum virum,
Ad praelia illum bellica imperterritum,
Placidas oves inter sedere, strenuum
Manu? Hei mihi quanto haec cachinno dignasunt?
Heu turpitudinem (diiboni) in quantamincidi?
TEC. Ne, quaesote Aiax midomine, loquaris haec.
AI. Haud tu foris es? Haud retrogradum efferespedem?
Vae vae mihi vae vae. CHO. Per omneste deos
Rogo, ne dolori cede, sed recte sape.
Anapaestici dimetri.
O me infelicem, qui manibus
Sceleratos praeterii daemonas,
In cornigeras verum pecudes,
Inque greges balant es ovium
Faciens incursum, tellurem
Sanguine migranti madefeci.
CHO. Quid te vero excrucias propter
Confectas res? nec enim poterit
Fieri umquam, haec infecta ut fiant.
AI. Heu tu qui cuncta vides, semper et
Causa omnis et instrumentum es mali,
Laertis fili, oblite sordibus,
Impostor totuis exercitus,
Ingentem certe risum moves
Prae leticia ob nostrum hoch dedecus.
CHO. Dante deo ridet quisque et dolet.
AI. Conspicerem illum modo, quamvis ita
Dolore ac dedecore affectus.
AI. Hei mihi, mihi, CHO' Nil magnumdicas.
An non perspicis in quo sis malo?
AI. O progenitorum nostrorum
Progenitor Iuppiter, o utinam
Inimicum pellacem nec non
Impostorem illum disperdere,
Regesque simul geminos possim,
Tunc ipse libenter quoque morerer.
TEC. Haec cum optas, simul etiam opta mihi
Ut moriar. Quid enim me convenit
Viverete vita spoliato?
AI. Heu tenebrae, charum lumen meum.
O erebus, mihi lux clarissima.
Suscipite o me, suscipite incolam.
Suscipite, Haud etenim divum genus,
Non hominum breve tempus agentium,
Operae pecium est cernere me amplius,
Cum nemo mihi prodesse queat.
Fortis enim gnata Iovis flagris
Immitibus ad mortem cedit.
Quo quis igitur effugiat? quo nam
Habitare profectus potero loco?
Nempe periit omnis felicitas,
Mihi simulque propinquis hisce.
In stultis aut em capturis
Residemus. Quin etiam exercitus
Me forsan totus utraque manu
Perderet, et si vellem ego vivere,
TEC. Heu miseram me. Talia ne loqui
Virum idoneum ad omnia, cuiusmodi
Ante hac numquam sustinuit loqui?
AI. In mare decur rentia flumina,
Vosque maritima antra et litoreum
Nemus, iam multum me multum
Retinetis apud Troiam temporis.
Verum amplius haud me non amplius
Retinebitis aur as carpentem.
Haec igitur prudens quisquesciat,
Heu Zanthi vicini fluxus
Iucundi Argivis et dulces,
Haud amplius huiusmodi me virum
Cernetis, (verbum dicam arrogans)
Cuiusmodi neminem in exercitu
Vidit Troia profe ctum a Graecia.
Nunc vero hic iaceo despectus,
Trimetri Iambici.
CHO. Neque Prohiberete queo, neque quomodo
Sinam loqui, scio, qu incideris in haec mala.
AI. Heu heu. Quis umquam credidisset sic meum
Congruere nomen calamitatibus meis?
Materia lamentandi enim bis terque nunc
Datur mihi, tot undique obruor malis.
Cuius pater humo ex hac eadem Troica
Summis ab omni praemiis exer citu
Ob fortia sua facta donatus, domum
Reversus est magnam reportans gloriam,
Ast illius ego flilius eundem in locum
Iliacae humi non copiis minoribus
Cum venerim, nec eo minora gesserim,
Despectus ita miser ab Achivis occido.
Atqui satis videor mihi hoc cognoscere,
Vivens Achilles ipse si sententiam
Armis tulisset de his, alicui et optimo
Dari viro voluisset, haud ullus mihi
Praelatus esset alius, at nunc callido
Atridae eahomini dederunt, robore
Viri repulso huius. Sed oculi me nisi
Animusque transversus mea a sententia
Iam prohibuissent, neminem contra virum
In posterum umquam tale quid decernerent.
At nunc Iovis truculenta visu filia
Deaque indomita tendentem in illos dexteram
Errarer abie secit im missatruci.
Itaut pecoribus in his cruentarim manus.
Illi interim ora risibus quatiunt, meas
Quod fugerint manus. At id sponte haud mea.
Nam si deus quis quempiam vult laedere,
Melioris etiam ignavus effugit manus.
Et nunc mihi quid est agendum, qui palam
Odio ita habeor a diis? et ipse exercitus
Odit me Achivum? tota porro inimica mi
Troia est, simulque haec cuncta camporum aequora?
An hinc relictis navium stationibus
Solisque Atridis pelagus Aegaeumsecam
Versus domum? Qua fronte Telamoni patri
Oculisque me ostendam quibus? Qui denique
Me poterit inspicere absque fortitudinis
Summaereversum praemiis, cuius tulit
Magnam ipse laudem olim et coronam gloraes
Res non ferenda est. At profectus ad loca
Munita Teucrum solus illis conseram
Manus, et aliquam fortiter rem denique
Gerens, moriar? At sic Atridis fecero
Gratissimam rem, ut mortuo insultent mihi.
Haec ergo fieri non queunt. Eiusmodi
Experiar aliquid unde demonstrem patri,
Me neutiquam ignavo esse ab illo animo satum.
Turpe est eam cupere virum producere
Vitam, malis quae possit absolui nihil.
Quid enim diem unam aut alteram vitae addere
Iucunditatis strenuo adferat viro?
Haud ego hominem nihili emerem teruncio,
Qui spebus usque se recreat inanibus,
Sed aut honeste vivere aut occumbere,
Convenit honeste nobilem natum virum.
Summam omnium sermonum ita audisti modo.
CHO. Quod tu quidem Aiax digna te non dixeris,
Et mente quae non ex tua profecta sint,
Haud dicet ullus. Attamen ab his desine,
Hominibus ac permitte amicis ut tuam
Superent voluntatem. Atque cur as proiice has.
TEC. O Domine mi Aiax, maius haud ullum est malum
Mortalibus, quam tristis est necessitas.
Ego siquidem sum ex patre nata libero
Validoque opibus ut nemine alio inter Phrygas.
Nunc serva vero sum, deis sic visum enim,
Tuaeque dextrae maxime qua capta sum.
Proinde postquam admissa sum ad lectum tuum
Benevola sum tibi ac tuis, teque obsecro
Per contubernalem Iovem, per et tuum
Bubile, quo arcte conglutinatus es mihi,
Ne me dolorificos accipere sermunculos
Velis, tuorum subditam alicui hostium
Relictam. Ad inferos enim si cesseris,
Post fata meque dereliqueris tua,
Etiam me eadem existimato tum die,
Viraptam ab Argivis tuo cum filio
Cibaria habituram statim servilia.
Et forsitan dominorum aliquis amarius
Verbum loquetur, vilipendens me ac notans
Sermonibus, Videte magni coniugem
Aiacis, inter qui Pelasgos robore
Excelluit, qua pro beatitudine
Qualia habeat servitia. Talia quispiam
Dicet, in eaque me genius impellet malus
Quidem, at tibi haec verba generique omni tuo
Dedecori erunt. Sed tu parentem iam tuum
Gravi in senectute reverere linquere,
Reverere matrem quoque gravem annis plurimis,
Quae saepius deos precatur caelites,
Ut vivus ac sospes revertaris domum.
Miserere et (o rex) filii quaeso tui,
Hoc cogitans, nutritione si tua
Spoliatus hac nova, diu a tutoribus
Tibi non amicis solus huc vexabitur
Illucque, quantum illi mihique sis mali
Si moreris, allaturus. Etenim mihi nihil
Quo collocem fiduciam superest meam,
Te praeter unum. Namque tu patriam mihi
Matremque vastasti, parentem autem meum
Ad incolas de misit infernos colus
Parcorum iniqua. Que mihi aut em patria
Fieri queat pro te? quae opes? omnis mea
Inte salus est. At mei quoque sis memor.
Boni viri est ut sit voluptatis memor
Si quam uspiam percepit. Et semper quoque
Gratia vicissim gratiam alteram parit.
Benesicii vero accepti apud quem disperit
Memoria, numquam ille fuerit vir nobilis,
CHO. Aiax, haberes vellem ut et ego in pectore
Miserationem. Tunc enim verba istius
Haec utique laudares. AI. Et ingentem nimis
Laudemista consequetur a me si modo
Mandata quae sunc exequetur strenue.
TEC. Sed chare mi Aiax, ego lubensin omnibus
Parebo. AI. Puerum ergo adfer ut videam meum.
TEC. Atqui ob metum subduxi eum antea tibi.
Al. Malis in hisce? An mihi aliud praedicas?
TEC. Ne disperiret quapiam occurrens tibi.
AI. Genii hercle erat illud etiam mei mali,
TEC. Ego igitur in custodia habui. Tu quoque
Idem adiuva. AI. Factum atque providentiam
Collaudo, quam circa hoc adhibuisti, tuam.
TEC. Prodesse vero quid queam post haec tibi?
AI. Sine ut alloqui coramque Possim cernere.
TEC. Servatur is sane a ministris proxime.
AI. Quid ergo tam cunctatur huc se sistere?
TEC. Heus gnate, te vocat pater. Age huc ducito
Eum minister, quisquis eius dirigis
Gressum. AI. Quid, an loqueris moventi huc iam pedem:
An verba non exaudienti quis vocas?
TEC. Immo e propinquo iam minister huc gerit.
AI. Adfer mihi illum, huc adfer, haud terrebitur
Enim recentem hanc intuens cedem, meus
Si gnatus est vere, patrisque habet indolem.
Sed mox eum in crudis parentis moribus
Oportet exercerier, fieri et parem
Indole parenti. O gnate, fias tu patre
Felicior quidem, in aliis autem omnibus
Similis, neque umquam ignavior fias precor.
Quin te et beatum praedico in praesentia,
Quod penitus horum nil malorum sentias.
Qui nil sapit enim vitam agit suavissimam.
Namque sapere nihil, est dolore carens malum.
Gaudere discas donec et tristarier.
Aetatis autem huc veneris cum denique,
Monstrare oportebit inimicis tum meis,
E patre quali qualis eductussies [Reg: sis] .
Levibus at interea loci quris pascere,
Teneram animam ludis fovens puerilibus,
Unde genitrici gaudium oriatur tuae.
Te nemo Achivum tristibus laedet scio
Damnis, tametsi abfueris a me procul,
Talem relinquam rite custodem tibi
Teucrum, educationis impigram tuae
Curam gerentem, et si absit in praesentia.
Ob hostium iniunctam sibi custodiam.
At bellicosi o vos viri, populus mari
Circumdate, hanc committo vobis gratiam,
Referatis ut nempe mihi eam communiter,
Mandatum et illi annuntietis hoc meum,
Perductum ut hunc puerum meas secum in domos,
Monstret parenti matri et Eriboeae optimae,
Nutritor amborum ut senectae perpetim
Euadat, usque dum eant ad infernas domos.
Ast arma mea, neque praesides certaminum
Ponent Achivis, neque etiam exitium meum. [Note: exitium]
Sed tu Eurysaces o gnate, sumptum septuplex [Note: i. Ulisses]
Scutum, atque idem infractum tibique cognomine,
Tene, hucque loro illucque verte sutili.
Porro arma alia mecum sepeliantur simul.
Sed ocius iam tu hunc puellum suscipe,
Et duc ab aedibus, mihi nec luctibus
Neque lacrimis tentorium imple tristibus.
Proclive valde est mulierum ad luctum genus.
Tege eum ocius [Reg: ocius] . Sapientis haud medici est, rei
Citam exigenti sect onem carmina
Adhibere magica. CHO. Metuo, alacritatem audiens
Tuam, neque mihi actua lingua placettua.
TECO Domine mi Aiax, quid agere instituis rei?
AI. Ne quaerito, ne examinato. Te decet
Modestia, et nil curiose quaerere.
TEC. Hei mihi, animi ut perturbor aegritudine.
Tibique per gnatum deosque supplico,
Ne nos relinquas atque prodas sic tuos.
AI. Nimis es molesta. An te fugit, quod amplius
Nullam a deis opem manere debeam?
TEC. Bene ominata loquere. AI. Obedientibus
Dicista. TEC. Non parebis ergo tu mihi?
AI. Nimis etiam tu multa garris. TEC. Oppido
O rex metuo nempe. AI. Ostium non ocius
Claudetis? TEC. Animum sume mollem per deos.
AI. Stulte videris mihi sapere, quae denique
Meos modo erudire morescogites.
Anapaestici Dimetri Acatalectici.
CHO. O celebris Salamis, tu nunc quidem
Incoleris circumfusa mari
Feliciter, et cunctis semper
Spectabilis, infelix autem ego,
Idaeo in pratensi gramine
Lam perlongum maneo tempus,
Nullo in numero reputatus, sed
Semper tempestate volubili
Vexatus, simub et habens spem malam,
Qui detestandum et tenebrosum
Apprendam Plutonem denique. [Note: apprendam Plutonem .i. moriar.]
Praeterea Aiax incurabilis
Hic intus mihi ad extremum malum
Sedet, hei mihi, divinae commorans
Insaniae. Eum tu huc misisti
Saepe prius victorem in bellis.
Porro suo nunc animo obtemperans,
Quam maximum amicis fert luctum
At strenua facta priora illius
Ingrata ingratis ceciderunt,
Ceciderunt stultisque Atridis,
Certe ad multos provecta dies
Canamque senectutem mater,
Quando audierit morbo insano eum
Correptum, non lugubre vetus id
Lugubre carmen, nec miser abilis
Volucris lusciniae luctum canet,
Infelix, sed actua valde
Flebit voce ac lamentabitur,
Pugnis et pectus resonantibus
Planget, canosque pilos pariter
Lacer abit. Melius longe emori,
Quam morbo affligi srustra gravi
Illum, qui clara ex prosapia
Maiorum veniens atque optimus
Existens Argivum, haud amplius
In solitis consistit moribus,
Verum extra offitium delirat.
O genitor miser, auditurus
Quam damnum es grave, quale haud ullum
Huc usque Aeacidis soeclum tulit,
Praeterquam hoc unum unique huic viro.
Senarii Iambici.
AI. Fert cuncta tempus longum et innumerabile [Note: Aiax fingit se mutatum et destitisse a sententia semet occidendi, ne impediretur [(transcriber); sic: mpediretur] .]
Ignota quae sunt, rursus et nota occulit.
Nihilque non sperarier post fore.
Deprenditur sed iusque iurandum grave,
Animique tandem pervicaces admodum,
Mutabiles esse. Siquidem et ego qui prius
Ferri retincti more perrigidus fui,
Nunc redditus sum mollior quam femina,
Huius mulieris ore, prohibeorque iam
Miseratione, viduam eam relinquere
Inter inimicos, filium quoque orphanum,
Sed ad lavacra vado, proxima et mari
Prata, hasce quo pollutiones abluam,
Iramque difficilem ita declinem deae.
Post in locum profectus haud vestigiis
Tritum ullius, sicubi reperero huiusmodi,
Ensem hunc meum absondam mihi invisissimum
Humo refossa, nemo ubi visurus est,
Sed nox eum Plutoque ferus apud inferos
Custodient. Ego enim ex quo eum accepi in manus
Ab Hectore datum munus inimicissimo,
Nihil inde percepi umquam ab Argivis boni.
Verum sed est mortalium proverbium,
Dona hostium non dona sunt nec commoda.
In posterum autem diis sciemus cedere,
Atque etiam Atridas colere discemus probe.
Sunt principes enim, proinde convenit
Cedamus uti, quidni? Gravia enim et maxime
Fortia, locum dant inclitis honoribus.
Et nunc hyems cedit nivalis floribus
Verireferto, noctis et nunc circulus
Caliginosus cedit, ut equis candidis
Dies reducat lumen, et pontum quoque
Ab acribus valde excitatum flatibus
Tranquillat aura levis. Omnipotens quoque
Sonitus resolvit compeditor, nec tenet
Quos occupavit semper, Et nos quomodo
Non disceremus temper anter omnia
Gerere? Ego sane noveram et prius bene,
Quando eram inimicus adhuc, ita odio quempiam
Habendum, ut is post paulo amari possiet [Reg: possit] .
Et tantum amico commodare destino
Inserviens, quantum haud amico perpetim
Mansuro. Apud homines enim quam plurimos
Sodalitatis portus haud fidus satis.
Circa haec quidem recte habebunt omnia.
At tu mulier ingredere diisque supplica
Indesinenter, ut ea fiant quae volo,
Vos quoque socii idem facite pariter cum hac mihi.
Teucroque si redierit, ex me dicite,
Curam ut gerat nostri, benevolus et siet
Vobis simul, Ego enim co iam eundum quo mihi.
Vos interim quae dico facite, et forsitan
Cito audietis me malis ex omnibus
Saluum esse, nunc licet admodum infaustus siem.
Anapastici dimetri.
CHO. Horreo pro laeticia, et gaudio
Efferor, atque elatus sum nimis:
Iu iu Pan pan, o Pan Pan
Clamose, nivali in Cyllania.
Saxoso huc venias a vertice.
O inter divos factor chori
Et princeps, ut praesens Bacchica
Et Corybantiaca capessas simul
Quae nullo tripudia datore
Didicisti. Nunc etenim mi libet
Saltare. Icarium pelagus quoque
Transmittens o rex veni A pollo
Delie, mihi ut adsis. Nam certo
Tu benevolus es perpetuo mihi,
Namque graves maerores Mavors
Soluit ab oculis. Iu iu, nunc nunc
Rursum o Iuppiter illuxit dies
Nobis candida, qua pontivagas
Ad navesaccedere liceat,
Quando dolorum Aiax oblitus,
Rursum venerandos absoluit
Divum ritus, optima eos colens
Lege. Omnia perlongum tempus
Tabefacit consumitque igni,
Nihil insperatum ut dici queat.
Quippe ex insperatis optime
Nunc resipuit et magnis iurgiis,
Aiax, animo Atridis cedens.
Iambici senarii.
NUN. carissimi viri, omnium primum volo
Annuntiare hoc, modo redisse a Mysiis
Regionibus Teucrum. Statim autem ut attigit
Castra media, Argivis pariter ab omnibus
Conviciis petitus est. Nam ut senserant
Ulterius ingredi volentem, hinc inde eum
Circumsteterunt, deinde nemo ex omnibus
Non plurimis incessit conviciis
Undique, furentis et universum exercitum
Petentis insidiis ad invidiam vocans,
Fratrem, nihilque propius est factum quam uti
Lapidibus opprimeretur. Atque huc denique
Venere, vaginis ut enses iam prope
Educerentur. Porro lis magis ac magis
Promota, vix tandem senum sermonibus
Composta desiit. Sed ipse Aiax ubi est
Nobis, ut indicem haec? Heris siquidem omnia
Narranda sunt, quorum videlicet interest.
CHO. Non intus est, sed ante non multo exiit,
Nova consilia moribus ut adiunxit nuis.
NU. Ach heu, ach heu. Tarde ergo nos sumus hanc viam
Missi? an ego fortassis fui ipse tardior?
CHO. Quid ita tibi est neglectum in hoc negotio?
NU. Teucer manere iussit in tentorio
Hominem nec egredi, ipse dum praesens siet.
CHO. Consilium ad utile versus, exiit modo,
Cum diis ab ira ut redeat in concordiam.
NU, Hae verba prorsus fatuitatis plena sunt,
Si vera Calchas benevolus ei praedicat.
CHO. Quaenam? Quid hac de re amplius comperti habes
NU. Tantum scio, praesens et ipseinterfui.
Ex concilio etenim atque regum circulo
Digressus, et seorsum ab Atridis, manum
Calchas prehendit Teucriamice dexteram,
Dixitque et imperavit, omni ut machina
Retineret Aiacem die hac sub pellibus,
Prodirenec quoquam sineret in publicum,
Si unum eum vellet videre longius,
Duntaxat hac enim (ait) stimulat illum die
Divae Mineruae grandis iracundia.
Namque immodestos at que praestantes viros,
In magna cadere ira deum infortunia
Dicebat augur, nempe qui cum homines sient
Creti, haud dein, homines uti decet, sentiunt.
Porro ille statim ut ex aedibus profectus est
Demens (bene ut eum genitor appellaverat)
Inventus est. Ille siquidem ad eum dixerat,
Tu semper hasta gnate superior quidem
Esse cupis, esse autem mage auxilio dei
Studeto. Is arroganter autem, et oppido
Respondit imprudenter, Auxilio dei
Ignavus etiam superior fit homo pariter
Vincitque, ego autem et absque diis deumque ope
Victoriae me spero nacturum decus.
Haec verba protulit superba is ad patrem.
Dein secundo hortante diva Pallade,
Cruentam in hostes ut manum converteret,
Infanda et haud ferenda verba retulit:
Regina, Achivis mage aliis assistito,
Nam pugna numquam nostra procedet male.
Sermonibus vero his deae implacabilem
Asscivit iram, quod homo non hominis modo
Saperet. At hanc si evaderet tamen diem,
Ei saluti, diis iuvantibus bene,
Possemus esse forsan, et tuerier.
Haec dixit augur. Porro Teucer ilico
Me misit illinc hasce ut adferrem tibi
Epistolas, ut nempe servares eum.
Amisimus si vero, homo ille haud amplius
Superest, modo augur vera si locutus est.
CHO. O misera Tecmessa, undique infaustum genus,
Procede, et hunc mihi intuere nuntium,
Quae verba spargat. Nam cutem novacula
Iam radit, ut gaudere nemo possiet [Reg: possit] .
TEC. Quid suscitatis rursus huc me e sedibus
Miseram? ab inexhaustis prioribus malis
Vix dum quietam? CHO. Hunc tu virum audi, qualia
De Aiacis actione nobis pradicet.
Ob quam gravis me penitus apprendit dolor.
TEC. Hei mihi. Quid ais homo? Numquid interivimus?
NU. Rebus ego de tuis nihil novi, at super
Aiace, si quidem est foris, metuo nimis.
TEC. Sane est foris, quod me dolore macerat,
Quid dicis autem? NU. Teucer in tentorio
Eum teneri praecipit, solum neque
Dimittere. TEC. Ast ubi Teucer est? Cur mandat haec?
NU. Hic iam aderit ille. Aiacis autem hunc exitum
Exitium in ultimum metuit evadere.
TEC. Hei mihi misera. Mortalium a quo audivit haec?
NU. Ex vate Thestoride, diem qui hanc praedicat
Mortiferam ei plane atque violentam fore,
TEC. O misera ego. Mox quaeso amici ferte opem
Fortunae in hisce iam necessitatibus.
Partimque properate, ut veniat huc ocius
Teucer, alii vero occidentales vias
Alii orientales euntes quaerite,
Quonam vir abierit malo istoc exitu.
Intelligio me ab hoc namque deceptam viro,
Meaque prorsus excidisse gratia.
Hei mihi, quid ago fili? Haud decet ut hic te locem,
Sed vadam et ego eo quam queo citissime.
Eamus age, curramus. haud occasio est
Hic iam sedendi illum volentibus virum
Servare, qui sponte properat mori sua.
CHO. Sum promptus hinc abire, neque verbis modo
Nudis meam monstrabo prom ptitudinem.
Velocit atem namque ad opus addam et pedes.
AI. Occisor ensis stat quidem qua maxime
Penetrare possit. si cui otium est ad haec
Consideranda. Hic Hectoris donum est, viri
Maxime odio habiti a me, et mihi invisissimi
Ad intuendum. Fixus autem in Troadis
Hostili humo est, recens subactus cotibus.
Ego ipse vero infixi adornatum probe,
Atque huic benevolentem viro ut velocius
Moriatur. Et ita quidem bene instructi sumus.
Post ista vero, primus auxilium mihi
Fer Iuppiter. Te ferre nempe convenit.
Non adeo magnum munus abs te postulo
Ut assequar. Submitte nobis nuntium
Aliquem, malam hanc de caede famam qui ferat
Teucro, ipse longe primus hinc me ut auferat
Simulac in ensem incubuero imbutum recens,
Conspectus ante ne ab inimico quopiam
Proiciar, ut lacerent canes me et alites.
Pro talibus te quaeso magne Iuppiter.
Terrestrem at invoco simul Cyllenium,
Animas [(reading uncertain: print blotted)] qui ad infernas solet deducere
Sedes, soporem iniciat ut mihi bonum,
Saltu simul cum immobiliatque praepeti
Hoc improbo mucrone rumpenti latus.
Quin semper etiam virgines Erinnyas
Castas, videntes semper et mortalium
Casus acerbos, invoco, ut ferant opem,
Citoque discant pede ab Atridis ut miser
Male peream, atque ipsos malos, et omnibus
Cladem adferentes, vita ab hac quam pessime
Citoque auferant, quemadmodum et meiam vident
Propria cadentem dextera, sic a suis
Ipsi occidant etiam antea carissimis.
Ite o citae atque vindices Erinnyes,
Totum adoriamini malis exercitum,
Nec parcite ulli. Tu quoque in celso polo
O phoebe, qui curru veheris inter diu,
Aedes meas quando paternas videris,
Paulisper aureas haben as continens,
Has calamitates et meam hanc tristem necem
Seni parenti nuntia, infaustissimae et
Matri, malam hanc quo postequam accepe rit
Famam, misera totam per urbem luctibus
Sonabit. Sed nihil ista lamentarier
Opus est, sed aggredi ocius negotium.
Nunc mors veni, nunc quaeso mors ne visita,
Porro te et illic, cohabitans tibi, alloquar.
Tesplendidae vero die praesens iubar
Solemque currus aurei aurigam alloquor
Nunc ultimo, nec rursus umquam postea.
O lumen, o terrae domestiae solum
Salaminis, o larium paternorum locus,
Claraeque Athenae, et educatum una genus,
O flumina haec fontesque vosque Troici
Campi alloquor, valete nutrices meae.
Haec verba vobis dicit Aiax ultima.
Cetera apud Orcum manibus nigris loquar.
Iambici Dimetri.
SEMICHORUS. Labor labori scilicet
Iunctus, laborem plurimum
Adfert. Eundum? Quo enim
Non mi ego? Neque ullus locus
Didicisse, me videt tamen
Quod quaero. Rursus ecce iam
En strepitus aures verberat.
SEMI. ALTER. Nos scilicet socios ratis
Audistis hic. SE. Quid igitur est?
SEMI. Omne occidentis est latus
A me peragratum modo.
SE. Habes igitur? SE. Ita plurimum
Laboris, et nihil amplius
Quod viderim. SE. Ne mihi quidem
Orientis aliquis in via
Occurrit usquam, qui virum
Vidisse se iam diceret.
CHO. Quis ergo piscatoribus
Quis iam mihi ex industriis
Piseationibus operam
Insomnibus dans, quae dea
Olympias vel fluminum
E Bosporo fluentium
Gnara faciet palam, ubi virum
Crudelis animi viderit
Errantem? Acerbus occupat
Siquidem vagantem me labor,
Atque haud valentem currere
Cursum secundum, sed mage
Currendo factum debildem,
Nec cerno tamen, ubi sit, virum,
Trochaici Dimetri.
TEC. Hei mihi hei mihi. CHO. Cuiusbic vox
Epropinquo exiit saltu?
TEC. Heu miser. CHO. Tecmessam, illam
Coniugem infaustamatque; captam
Cerno confusam hocce luctu.
TEC. Perii amici, heu prorsus occidi.
Tota mi vastata vita est.
CHO. Quid tibi est? TEC. Aiax iacet caesus,
Nuper haud gnaris amicis
Proprium complexus ensem.
CHO. Hei mihi, quando redibo
Hinc domum? Eheu mihi, simul tu
Navigationis o Rex
Socium ita perdidisti.
Heu miser ego, miserrima heu tu
Mulier. TEC. Ita rebus se habentibus
Magna materies mihi extat
Luctuum. CHO. Cuius patravit
Dextera in felix? TEC. Sua ipse,
Ut liquet, gladiusque plane
Fixus in terramindicat tibi.
CHO. Hei mihi, meas ob hasce
Calamitates. Solus ergo
Escruentatus, ab amicis
Nactus haud custodiam ullam?
Atque ego surdus per omnia
Omniumque ignarus eheu,
Curam habendo negligens fui.
Ub? ubi cervicosus Aiax
Nominisque iacet odiosi?
Senarii Iambici.
TEC. Spectandus haud dum, sedtegam hoc eum prius
Amiculo undique, quando nec amicus quidem
Videre sustineret spirantem cavis
Iam naribus, nigrum et fluentem sanguinem,
Plaga exrubenti et propria in flicta manu.
Hei mihi, quid autem agam misera? Quis te feret
Amiculorum? Ubi Teucer est? Quam tempori
Nunc adveniret si tetendit huc gradum,
Hunc moirtuum ut fratrem simulcomponeret?
Fausto o parum Aiax procreatus stamine.
Qualis vir ut male habes? ut etiam hostes apud
Lamenta non indignus adipisci sies [Reg: sis] .
Anapaestici Dimetri.
CHO. Ergo ne miser expleturus eras
Propositae solidus sententiae
Fatum, convenienti tempore
Sumpto, infinitis ut te a malis
Abstraheres? Talia crudelis
Suspirabas nocte dieque mi
Adversus Atridas hostili
Animo et pernicioso affectus.
Tempus igitur illud principium
Iacturae fuit, inter strenuos
Quando armis super est certamen
Propositum. TEC. Hei mihi, mihi infaustae.
CHO. Accedit ad epar generosus
(Novi) dolor. TEC. Hei mihi infaustae.
CHO. Facile credo mulier te bis
Ploratus edere posse, modo
Tali in amico accepto damno.
TEC. Haec tu quidem opinaris modo,
Ego vero nimis etiamsentio.
CHO. Assentior TEC. Hei mihi, fili mi.
Servitii ad qualia procedimus
Iuga? quales et speculatores
Nobis praesunt. CHO. Heim mihi, quam foret
Infandum hoc opus Atridarum
Humani sensus experitum,
Quod dicis, et hoc praesenti maxime
In tristi casu, Verum Deus
Avertat. TEC. Non sunt etiam spsa haec
Absque voluntate deumfacta ita.
CHO. Pondus grave sane im posuerunt
Nimis. TEC. Eiusmodi detrimenti
Gnata Iovis Pallas vehemens dea
Causam dedit astutum ob Ulissem.
CHO. Vir certe is plurima perpessus
Furiosae nunc irae insultat,
Multumque cachinnum pro fundit
Hosce dolores invesanos
Heuheu, simul et gemini reges
Quando audierint forte Atridae.
Senarii Iambici.
TEC. Hi rideant igitur et insultent malis
Huius viri, fortasse, viventem licet
Non admodum desideraverint, modo
Si praelii fors ingruat necessitas
Multis peremptum planxerint ploratibus.
Nulla viri etenim praediti prudentia,
Non ante bona quae possident, intelligunt
Quam si quis excutiat et auferat e manu.
Mihi sane amare disperiit, haud suaviter
Illis, sibi vero admodum iucunde et ex
Sententia. Nam mortem adeptus est uti
Qualemque voluit. Ergo risum quomodo
Adversus illum male solutum tollerent?
Diis, hic manu cecidit sua, volentibus,
Et neutiquam illis Quare Ulisses haec super
Illudat, elto, inaniter quantumlibet.
Aiax enim non vivit illis amplius,
Sed mihi doloribus et relictis luctibus
Disperiit. TEC. Hei mihi mihi. CHO. Tace modo,
Vocem beantis nam videor audissemi
Teucri, not antem hoc huius infortunium.
TEU. carissime Aiax, o ocule fraterne mi,
Ergo lucri fecisti malum, ut fama indicat?
CHO. O Teucer, interiit homo, hoc certo scias.
TEU. Hei mihi, premit fortuna me ergo pergravis,
CHO. Rebus ita habentibus. TEU. O miser ego ac ter miser
CHO. Ingens adest tibi gemendi copia
TEU. O casus undique pectus affligens meum.
CHO. Nimis quidem o Teucre. TEU. Heu miser, quid filius
Autem huius? Ubi mihi gentium est in Troade?
CHO. Tentoria apud solus. TEU. Haud ocissime
Duces eum huc? ne quis leaenae sicuti
Viduae catellum inimicus auferat ad necem?
Vade, propera simul laborem suscipe.
Nam mortuos nec non iacentes in luto,
Plaerique amant habere pro ludibrio.
CHO Atqui, vir is vivens adhuc, Teucer, tibi
Commisit huius gerere curam, sicut et
Sponte geris. TEU. O spectaculum mihi omnium
Maestissimum, quaecumque ego umquam viderim.
Et quod peregi nunc iter, plus omnibus
Triste mihi fuit, et pectus afflixit meum,
(Charissime Aiax) nempe quod, tuam necem
Huc persequens feci legensque sedulo
Vestigia. Siquidem acuta famaincesserat
Omnes Achivos te super ut aliquo deo,
Quod propria cesus perisses dextera,
Quod miser ego audiens, tametsi essem procul,
Suspiria ex praecordiis traxi intimis.
Nunc intuens vero intereo prorsum, heu mihi.
Age detege mihi, totum ut aspiciam malum.
Spectaculum o insuave nec spectabile,
Audaciaeque minus acerbae. Quas mihi
Proseminasti morte tristicias tua?
Nam quo ire potero? quos me ad homines conferam,
Nusquam laboribus in tuis qui iuverim?
Telamon ne me tuus meusque simulpater
Excipiet hilarivultu? Et absque te mihi
Redeunti erit propicius? Is enim qui bene
Feliciterque agens libenter non folet
Ridere, quo pacto quid oc cultabhit? Et
Quid non mali loquetur? Ex captiva me
Nothum esse cretum, te tumiditate et mala
Ignavia ame proditum carissime
Aiax, dolisue, quo tua et tuam domum
Hereditate consequar demortui.
Haec dicet iracundus ille et vir senex,
Nullam meam ob culpam, sed irritabilis
Quid est, levemque orditur ob rem praelia.
Denique paternis eiciar e sedibus,
Pro libere et servus vocabor verbulis.
Haec mihi quidem evenient domi, Hic vero mihi
Sunt plurimi inimici Pelassi et Barbari,
Paucissimi autem benevoli et qui opem ferant,
Et mortuo te sumista nactus omnita.
Him mihi, quid aggrediar facere? Te quo modo
Amaro ab hoc gladio abstraham et versatili?
Heute, miser, qualis homicida perdidit.
An nesciebas quod futuro tempore
Te perditurus esset extinctus licet
Hector? Videte per deos mir abilem
Casum duorum hominum. Hector enim ab hoc baltheo
Donatus est, cui alligatus denique
Tantisper a curru pependit palpitans,
Donec animam efflavit. Vicissim hic illius
Accepti ensem dono, et in eum denique
Disperiit insiliens. An ensem hunc non ferae
Videntur ipsae fabricasse Erinnyes?
Et orcus opifex saevus illum baltheum?
Ego quidem et haec ceteraque semper omnia
Hominibus aio machinarier deos.
Athaec minus si cui placet sententia,
Suam sequatur amtque ego ipse autem hanc sequar.
CHO. Ne tende longius, sed hoc considera
Hominem sepulchro ut occules velociter,
Et quid deinde hac re superespondeas.
Inimicum enim video virum, qui forsitan
Ridens eo perrymperet mali cito,
Quo facinorosus homo et malignus quispiam.
TEU. Quis ille quem venire conspicaris huc?
Menelaus, auxilio cui huic pervenimus.
TEU. Video, facile enim est e propinquo noscere.
ME. Heus, tevoco, iubeoque ne qua funus hoc
Cures sepeliasue, sed ita iacere ut sinas.
TEU. Haec verba cuius es locutus gratia?
ME. Quia sic placent exercitus mi principi.
TEV, Quin addis et causam huius edicti feri.
ME Quia cum putavissemus illum e patria
Ductum huesocium Achivis ut et amicum fore,
Habita modo inquisitione sedula,
Magis inimicum repperimus quam Phryges,
Totis necem qui machinatus copiis
Noctu super nos irruit cum exercitu,
Ut dixerat convicians minaciis.
Et nisi deorum quispiam molumina
Fecisset irrita, nos eadem, quem ipse met
Sortitus est casum, perem ptiscilicet
Turpissima omnium perieramus nece,
Atque interim iste viveret. Porrodeus
Invertit, huius ut recideret iniuria
In oves gregesque. Quare homo haud est tam potens
Quisquam, qui eum possit sepulchrocondere.
Immo viridi proiectus hic in litore
Iuste marinis fiet alitibus cibus.
Contra haec acerba bile ne pugnaveris.
Nam si iugo viventem adhuc nequivimus
Subiicere, subiciemus at nunc mortuum
Prorsus, etiamsi tu repugnes nec velis.
Manibus enim unumquemque submovebimus.
Nam prorsus is nullo loco nec tempore
Vivens obedivit meis sermonibus.
Porro maliistuc prorsus iudicium viri
Aequum esse iudicare, vir plebeius ut
Plane magistratibus obediat nihil.
Nec enim bene umquam legibus parebitur
In civitate, ubi nullus est status timor,
Exercitus neque se modeste umquam geret,
Cuinec metus propositus est, nec inest pudor.
Sed convenit bonum putare istuc virum,
Et procreatum corpus ingens quamlibet
Ruituram, et ex causa levi et minimo malo,
Si partium nulla sitobedientia.
Nam cui metus homini simulque inest pudor,
Saluum esse eum, salvumque mansurum scias.
Ceterum ubi facere iniuriam quibuslibet
Licet, atque cuncta gerere pro libidine,
Eam putato civitatem, quamlibet
Cursu secundo provolantem aliquamdiu,
Subito in pro fundum tandem ituram casibus.
Sic firmus aliquis constitutus mi timor.
Et ne putemus, si lubentes quidpiam
Fecerimus, haud poenas daturos nos, mali,
Per ea statim quae consequentur tristia.
Assidua enim haec repunt vicissitudine.
Fuit antea hic iniuriosus feruide,
Nunc eao vicissim magna de me sentio,
Tibique praedico, hunc sepulchro ne inferas.
Ne forte cupiens hunc sepulchro condere,
Ipse in sepulchrum factum ob istuc incidas.
CHO. Menelae, ne sapientibus sententiis
Usus, deinde mortuis iniuriam
Facito. TEC. Haud ego mir abor amplius o viri,
Si quid homo peccat genere non claro satus,
Quando creati illustribus natalibus
Tantum in suis exorbitant sermonibus.
Dic age ab initio rursus. An duxissete
Huc arbitraris illum, Achivis ut foret
Belli socius? An non sua huc profectus est
Cum navibus sponte, ut sui videlicet
Iuris? Ubi tu huius imperator factus es?
Ubi imperare his militibus licet tibi,
Quibus usque hic imperavit eductis domo?
Spartae imperator huc prosectus es modo,
Non noster, in nos nec tibi umquam ius fuit.
Neque fuit hunc principatu plustuo
Ubi potueris ornare quid, quam te hic suo.
Huc navigasti aliis et ipse subditus,
Non omnium imperator, ut fueris quoque
Aiacis umquam. Ceterum quibus praees,
Praeesto sane, eosque castiga tuis
Adeo sueris quos tonas sermonibus.
Hunc autem ego, seutu votes seu quispiam
Dux alius, inferam sepulchro. Atque id quidem
Iuste, nihil plane reveritus os tuum,
Neque enim tuam huc profectus est ob coniugem,
Quemadmodum mercede conduct.
Compluribus se mancipant laboribus,
Sed immo ius iurandum ab una praestitum,
Cum ceteris quo noverat se obnoxium,
At te nihil curabat. haud enim viris
Servire dignabatur assis nullius.
Accedit, acceptis quod huc praeconibus
Atque duce venit. Porro strepitum hunc ob tuum
Non verterem me, ut qualis es semper sies [Reg: sis] .
ME. Non ego vicissim eiusmodi amo linguam in malis.
TEU. Nam dura mordent sint licet iustissima.
ME. Non humilia sagittarius sentire mi
Videtur. TEU. Artem illiberalem scilicet
Non didici ego. ME. Multum hercle spirares puto,
Si sumeres clypeum? TEU. Et inermis quamlibet
Nudusque, facile satis forem armato tibi.
ME. Animos quam atroces lingua promittit tuae.
TEU. Cumiustitia animos gerere magnos licet.
ME. Iustum videlicet est eum feliciter
Agere, neci qui me dedit. TEU. Neci dedit?
Rem dicis atrocem necisi deditus,
Vivos tamen versaris inter hactenus.
ME. Servatus a diis sum, huic vero accidi.
TEU. Servatus a diis, ne ergo temnito deos.
ME. Omnino leges ego reprenderem deum?
TEU. Si nempe mortuos humo condi haudsinas.
ME. Hostes udelicet meos? Nec enim decet.
TEU. Num quando contra te hostium Aiax dux fuit.
ME. Odi perosum me, neque hoc te fugerat.
TEU. Iudex dolosus nempe deprehensus es
In calculis quos subdidisti clanculum.
ME. Ea culpa non mea fueratsed iudicum.
TEU. Tumulta furtim itaconficere posses mala.
ME. Haec verba tristiciam adferent cuidam viro.
TEU. Non hercle plus (videtur uti) quam nos tibi
Adferimus. ME. Hoc denuntiabo unum tibi,
Hunc sepelias cave. TEU. Vicissim ergo accipe
Quod sepelietur, verba nec curo tua.
ME. Iam vidiego lingua feroculum virum
Etiam ante, qui nautas pepulit ut soluerent
Instante tempestate, cuius neutiquam
Vocem audiisses postea cum turbida
Premer etur Hyeme, sed latens sub vestibus
Ultro dabat se navitis quibuslibet
Calcandum, ita et te maximoque tuum procax
Clamoreresonans os hyems magna ingruens
Nubecula ex parua citius extinxerit.
TEU. Ego quoque plenum aliquando stulticiae virum
Vidi, in malis qui proximos iniuria
Laedeebat, hunc quidam intuens similis mei
Iraque par, dictis resistens talibus
Est allocutus. O homo ne feceris
Male mortuis. Nam quippiam si feceris,
Damno scias quod maximo mulctabere.
Coram ille fatuum talibus verbis virum
Monebat, illumque video iam, et ut mihi
Videtur, haud usquam alius est ac ipse tu.
Annon bene assimilolo quorque aenigmata?
ME. Abeo. Est enim turpe erudire verbulis
Instituere, cui cogere est situm in manu.
TEU. Abi modo. Mihi audire quoque turpissimum est
Vanum virum et verba eloquentem firuola.
CHO. Contentionis surget ingens quodpiam
Certamen. At tu Teucer approperaocius,
Fossam ut procures huic cavam, ubi mortalibus
Habeat sepulchrum perpetim memorabile.
TEU. Atqui prope adsunt ac in ipso tempore
Et gnatus huius stque coniunx, funeris
Miserrimi ut adornent sepulchrum supplices.
Ognate, concedehuc et assistens prope
Supplex patrem qui te genuit attingito,
Sedeto et illi adversus, in manibus tenens
Meas comas et huius et tuas quoque,
Qui supplicum praedives apparatus est.
Atsi quis ex exercitu hoc a funere
Abstraxerit te vi, malus male e suae
Inhumatus ipse extermintur patria,
Radice vulsa totius propaginis,
Haud aliter atque ego hunc capillum deseco.
Hunc accipe o fili, et retine nec quispiam
Teremoveat, sed firmiter abhaerens tene.
Vos porro non facti mulieres ex viris
Astate prope, sed ferte suppetias, quoad
Rediero ego, sepulchrum atque huic curavero,
Mortalium quamius sinente nemine.
Anapaestici Dimetri.
CHO. Quando ergo tandem postremus
Ex multis adeo finem annus
Capiet, quibus hic peregrinamur,
Inducentessem per bellicos
Inexhaustosque labores nobis,
Simul et iacturam infinitam
Tabificam circa Troiam, quae
Infelix Graecorum est dedecus?
O utinam, prius aut magnum aetherae
Infernasue domos subiisset
Ille vir, ostendit qui primus
Tristia Graecis arma et Martem,
Unde dolorum heu sucrevit genus.
Ille homines siquidem vastavit.
Is neque sertorum neque calicum,
Strepitus neque praedulcis tibiae
Tribuit deelectamentum mihi
Infelix, quin neque nocturni
Somni nec socialium amorum.
Sed crudelis amores abstulit.
Iaceoque ita curis afflictus.
Rore frequenti madefactus comam,
Infaustae monumentum Troiae.
Anite timoris erat nocturni
Et telorum propugnaculum
Strenuus Aiax, nunc vero ipse
A tristi disperiit daemone.
Quod mihi, quod delectamentum
Ultra igitur poterit contingere?
O utinam sim, ubi promontorium
Syluosum vasto ponto imminet,
Undisono sub vertice Sunii,
Alloquerer sacras ut Athenas.
Senarii Iambici.
TEU. Atqui statim e vestigio ut recurrerem
Curavi, ut huc conspexi euntem Agamemnonem.
Nec dubito quin os sit soluturus malum,
AG. Ten' verba acerba audere mi renuntiant
Impune contra nos adeo profundere?
Te dico, captiva creatum femina.
Si matre certe cretus esses nobili,
Quam tibi placeres? quam fores et arrogans?
Summisque adeo quam digitulis incederes?
Quando nihili cum sis ita refractarie
Pro nihili homine resistis, et neque nos duces
Nec navium huc venisse profectos, neque
Esse imperatores Achivum, nec tuos
Contendis, Aiacem sed ipsum navibus
Suis ducem venisse? Nonne haec talia
Audire non tolerabile a servis, malum est?
Quali altero audivi superba tam a viro?
Gradum ubi posuit? Ubi stetit absque me duce?
Non ergo Ac hivis praeter hunc extant viri?
Amara tunc visi sumus certamina
Inter Pelasgos propter arma Achillei
Posuisse. Ubique num videbimur mali
Exiurgiis Teucri, atque vobis quamlibet
Victis, satis nulla faciet sententia,
Animum neque inducetis umquam cedere,
Quae plurimis sunt visa iudicantibus,
Sed semper aut nos maledicis sermonibus
Petetis, aut pungere dolis studebitis
Qui iudicum succumbitis sententia?
Hoc more nullus ullius legis status
Firmus erit umquam, iure si qui quippiam
Sunt consecuti, eos repellemus retro,
Primosque si faciemus ex novissimis.
Sed immanendum iudicatis est semel.
Neque enim viri illi sunt boni et tutissimi,
Qui viribus humerique latitudine
Pollent, ubique liquet sed illos vincere
Qui rectasapiunt, quibus inest prudentia.
Bos magna habet latera, flagello non minus
Paruo tamen rectam in viam deducitur.
Atque hoc ego ipsum ad te video mox pharmacum
Serpere, aliquam mentem receperis nisi,
Qui propter hominem, haud amplius viventium
Qui numero inest, levibus sed umbris interest,
Ferociter conviciaris, libera et
Lingua uteris nimium. An modeste te haud geres,
An non satus sis cogitans quo sanguine,
Huc quempiam alium liberum adduces virum,
Qui tua quae habes pro te loquatur omnia.
Nam te loquentem haud audiam posthac ego.
Nec enim loquelas barbaras intelligo.
CHO. Ambobus utinam dent dei modestiam,
Vobis quid optem enim melius habeo nihil.
TEU. Heu, mortui velociter quam gratia
Perit apud homines, et notatur prodita,
Viro huic, tui o Aiax, levi nec verbelo [Note: (huic) .i. Agamemnoni.]
Si nulla superest memoria, ob quem saepius
Vita est periclitata per bellum tua,
Dum strenuum prae ceteris semper virum
Te praestitisti. Funditus sed omnia
Proiecta iam periere quae gesti bene.
O multa qui locutus es iam frivola,
Nihil ne meministi amplius, clausos vir hic
Vos quando vallum intra, penitus et perditos,
Nihil et valentes post fugam resistere,
Servarit unus atque liberaverit?
Nam per foros nos cum volueretur nauticos
Iam flamma, iamque Hector scaphas in nauticas
Saltaret alacris, atque fossam cum suis
Transgressus esset, quis saluti tum fuit?
Quis arcuit cladem? Hic vir an non fecit id,
Quem contulisse dicis haud usquam pedem?
Hic ipse beneficia illa vobis contulit.
Hic rursus Hectore provocante quemlibet,
Sortitus ac iniussus unicus unico
Congressus est, nullo usus improbo dolo
In sorte, iacta glebula in medium humida,
Primam sed exoptavit e galea suam
Exire, quae saltus sibi faceret leves.
Haec fecit hic, pariterque ego assistens ei,
Ego servus ille, et matre cretus barbara.
Quo respicis tandem miser, ut haec audeas
Fari? An tui parentis ignoras patrem
Antiquitus fuisse barbarum Phrigem?
An Atreeum qui te creavit, impium
Prae ceteris, qui filios fratri suos
Posuit edendos? pse vero natus es
E matre Cressa, quam pater cum adultero
Contaminatam, piscibus mutis cibum
Iussit dari, immersam marinis fluctibus.
Huiusmodi cum sis, mihi ex probras genus.
Qui sum quidem Telamone prognatus patre,
Qui prima strenuitatis olim praemia
Adeptus, uxor em tenet matrem meam,
Regina, Laomedontis ex propagine
Quae fuerat, at eam separatim illi dedit
Doni loco peculiaris Hercules.
An hoc modo optimus ex duobus optimis
Creatus, erubescerem de sanguine
Iunctos mihi, quos in doloribus modo
Sic tuiacentes insepultos proicis,
Nec propalam istuc erubescis dicere?
Hoc scio igitur, bunc si quo abicietis, quod et
Nos tres abicietis simul in idem loci.
Quandoquidem honestius mihi longe est mori
Profratre pugnantiviriliter, actua
Pro coniuge, immo fratris istius tui.
Ad haec videto non meum quod sit modo,
Sed et tuum. Me namque si quid laeseris,
Aliquando paenitebit, atque mavoles
Timidus fuisse quam adeo contra me ferox.
CHO.O rex Ulisses, tempori venissete
Huc scito, commissurus hos si non ades,
Sed cepta compositurus ista iurgia.
UL. Quid est reit andem oviri? Quippe eminus
Clamorem Atridarum audiifortissimo
Hoc funere super. AG. Non enim istoc aviro
Audire verba possumus turpissima.
UL. Qualia? Ego enim viro audienti turpia
Ignosco, siforte similia respondeat.
TEU. Audivit iste multasane turpia,
At similia vicissim facere voluit mihi.
UL. Quid fecit autem quod putes iniuriam?
AG. Hoc sunus haud vult insepultum mittere.
Sed me quoque invito sepulturum se ait.
UL. Licetne vera praedicanti amiculo
Manere non minus tua in concordia?
AG. Dic. Non enim alitermentis essem sospitis,
Quoniam te amicum inter Pelassos maximum
Mihi esse reor. UL. Audi pronide. Hunc tu virum
Ne quaeso sustineas adeo inhumaniter
Abiicere, privatum sepulchri honoribus.
Nec te tua illo deprimat potentia,
In tantum ur odio habeas, ut ipsum ius quoque
Calces Mihi hic quoque suit inimicissimus
Aliquando, Achillis arma postquam iudicum
Sententia obtinui, tamen ego inmelicet
Talis fuerit, illum amplius non laeserim
Ignominia aliqua. ut videre ne se ita
Quis dicat abiectum virum longe optimum,
Nos inter omnes venimus qui ad Ilium,
Excepto Achille. Proinde iure neutiquam
Ignominia eum mortuum hac affcceris.
Non hunc enim sed caelitum corruperis
Leges, virum autem strenuum post funera
Laedere nefas est, quamlibet valde oderis,
AG. Inhis, Ulisses, turesistis prohoc mihi?
UL. Ego sane. Hone stumquando erat odisse, oderam.
AG. Non mortuum calcare quoquete convenit?
UL. Ne gaudeas Lucris Atrida non bonis.
AG. Hand est facile, pietatem utityrannus colat.
UL. At facile, amicis consulentibus bene
Utobsecundet. AG. At bonum rursus virum
Decet, ut magistratibus obediat suis.
UL. Desine, Tametsi victus hdc in resies [Reg: sis] ,
Tuo tamen amicos sub imperio tenes.
AG. Memento, beneficium in virum qualemloces.
UL. Inimicus hic quidem, at erat idem strenuus.
AG. Quid hostibus facies, itacolens funera?
UL. Virtus apud me nempe plus quam odium valet.
AG. Huiusmodi homines sunt fere fanatici,
Atque huc et illuc facile sunt mutabiles.
UL. Multi admodum nunc sunt amici perboni,
Quipostea fient acerbi forsitan.
AG. Tales amicos ergo habere bonum putas?
UL Laudare praeduros ego animos non queo.
AG. Nos ergo timidos hac die monstraveris.
UL. Immo viros iustos Pelassis omnibus.
AG. Ergo sepeliriut mortuum sinam iubes?
UL. Equidem. Mihi ipsi enim opto idem contingere.
AG. profecto cuncta sunt similia in omnibus
Prose laborat quisque semper scilicet.
UL. Mene mage cuiquam operam dare ac mihi convenit?
AG. Hoc ergo opustibi non mihi imputabitur.
UL. Utcumque facias, bonus ubique habebere.
AG. At hoc satis scis, quod ego et in maioribus,
Ubique gratificarer, atque haec sunt, tibi.
Porro mihi hic, seu sepeliatur sive non,
Summus inimcus erit, eumque perpetim
Odero. Tibi autem facere quae cupis, licet,
CHO. Quicumque Ulisses te esse sapientem negat
Qui ista sapias, fatuus profe cto is est homo,
Nunc huius ad Teucrum hanc seram sententiam.
Quantum ut fuerit inimicus antescilicet,
Nunc tantum amicus sit vicissim. Quinsimmul
Et mortuum hunc volo sepulchro condere,
Una et laborem capere, nihil et omittere
Est fortibus quo collabor andum viris.
TEU. In omnibus te laudo Ulisses optime.
Factoque longe spem fefellisti meam.
Nam licet Achivos inter inimicissimus
Huic ante fueris, astitistinunc tamen
Solus manu, nec passus es, preaesens, ut a
Vivente mortuo fieret iniuria,
Ut attonitus ille imperator, et suus
Voluere frater contumelia gravi
Illum insepultum alitibus obiicere et feris.
Quos summus ambos rex Olympi Iuppiter
Furiaeque memores, iusque cunctis dans sua,
Malos male elidant, ut indigne urum
Obiicere voluerunt vorandum bestiis.
Porro, senis tibi gnate Laertis, gravor
Tangas ut huiusce feretrum, permittere,
Nefaciam in hoc, quod mortuo ingratum siet.
At inaliis fer sane opem, atque exercitus
Si quem simul curare vis, id neutiquam
Graviter feremus. Ceteraego vero omnia
Praebebo per me. Ceterum tu te scias
Hoc facto inisse magnam apud nos gratiam.
UL. Cur are sane una volebam, sed quia
Hoc est tibi ingratum, abeo, promptitudinem
Erga hunc voluntatemque eollaudanstuam.
TEU. Satis est, Iam enim non paululum abiit temporis.
Sed ocius fossam apparate vos cavam.
Vos ceteri celsum lebetem ponite
Velociter adignem lavacris pro sacris.
Ast una turma militum ex tentorio,
Apportet armorum eius or natum et decus.
Tu gnate contingens patrem quantum potes
Affectu amoris, hasce costas alleva
Mecum. Calidae enim sistulae nigrum hactenus
Spirant cruorem. Verum age, hic quicumque adest
Vir amicus, una moveat hunc, unaque eat
Operam huic viro dans inter omnes optimo,
Aiace namque haud ante meliori dedit.
Hoc dico vero, quando adhuc superfuit.
Anapaestici.
Certe, mortales ipseres
Multa docent factae, porro prius
Quam fiant, nullus praedixerit
Vates, quid nam eventurum sit.
FINIS.
HELENUS VATIcinatus erat Troiam capi non posse sine Herculis arcu et sagittis, quae habebat Philoctetes relictus in Insula Lemno ab Achivorum exercitu, ob vulneris dolorem quod inflixerat vipera, propterque diras exsecrationes. Venit igitur Ulisses cum Neoptolemo in Lemnum, ut vel vi vel dolo eum abducant ad Troiam. Veritus autem Ulisses in eius venire conspectum, ne ab eo interficeretur, Neoptolemum dolis instructum praemittit ad persuadendum ei, qui tandem accepto arcu et sagittis, cum ei persuadere non posset, parat abire. Vehementer autem plorante ac lamentante Philocteta, ob armorum ablationem, quibus eo usque victum quaesierat, commotus Neoptolemus, reddit ea, etiam multum reclamante Ulisse. Tandem Hercules ipse apparens persuadet Philoctetae, ut simul naviget ad Troiam. Scena est in Lemno. Chorus autem consistit ex senibus qui simul cum Pyrrho advenerant.
PERSONAE.
Ulisses.
Philoctetes
Neoptolemus.
Mercator.
Chorus.
Hercules apparens.
Praefatur autem Ulisses.
Hoc litus est Lemni mari circumdatae,
Nec tritum hominibus, nec habitatum a quopiam,
Ubi (o Achillis gnate Achivorum omnium
Fortissimi Neoptoleme) ego Thessalum
Poeantis olim filium exposui, ducum
Iussu, voraci cum laboraret pedis
Morbo, impediret atque nelibamina,
Nec victimas nobis foret fas tangere.
Sic tota diris exsecrationibus
Semper tenebat castra clamans et trahens,
Ex pectore genitus acerbos intimo,
Verum haec quid opus est dicere? Nec enim mode
Ad longa tempus dicta nobis suppetit,
Ne sentiat venire me, perdamque ego
Omnes dolos, quibus arbitror eum protinus
Posse capi. At officii fuerit hoc iam tui,
In ceteris ut callide subservias,
Consideresque ubi nam sit hic duplici ostio
Petra, nempe talis ubi hyemis sub tempore
Ad Solis ardorem gemina sit sessio,
Aestate vero per petrae foramina
Utrinque subiens aura somnium provocet.
At paululum infra forsan ad laevam manum,
Videre fonticulum queas potabilem,
Si salvus modo adhuc est. Mihi haec renuntia,
Silentio accedens, an hoc habitet loco
Annein alium recesserit, quo deinde, quid
Sit facto opus dictoque, tu quidem audias
Ex medocente, at sedulo ego dicam tibi,
Ut ambo pariter agamus hoc negotium.
NE. Res est Ulisses non laboris plurimi.
Nam video iam, cuiusmodi dicis specum.
UL. Superne an inferne. Haud enim satis scio.
NE. Illum hunc superne. Ad eumque nulla hominumferunt
Vestigia. UL. Ansomno recumbat ist, vide
NE. Absque hominibus vacuum video habitaculum.
UL. Intusne nullus est cibus domesticus?
NE. Est lectus ex foliis, inhabitantis velut
Cuiuspiam. UL. Deserta num sunt cetera?
Et nulla praeterea suppellex intus est?
NE. Est poculum ex ligno unico, cuiuspiam
Vilis opificis opus, et simul focalia haec.
UL. Illius instrumenta narras scilicet.
NE, Eheu, et hic suspensa sunt sudaria haec
Ut sicca fiant, iadicia morbi gravis
Habentia. UL. Vir in hisce plane habitat locis.
Atque alicubi haud proculabest. Nam quomodo
Vir iam diu morso laborans ex pede
Longius abire queat? Sed aut cibi exiit
Causa parandi, aut alicubi doloribus
Scit mitigandis foliolum vel herbulam.
Praesentem igitur hunc mitte speculatum, ut mihi
Ne veniat obviam subito Nam me magis
Omnes quam Achivos vellet huc accedere.
NE. It sane eo quo vis, et omnis semita
Custodietur. Porro siquid praeter haec
Ex me cupis, sermone dicas altero.
UL. Ognate Achillis, strenuum te convenit
Inrebusesse, gratia quarum huc modo
Tecontulisti, corporis non robore
Tantum, sed etiam si quid audias novi,
Quod prorsus ante siet inauditum tibi,
In eo ministrare, uti minister ad hoc ades.
NE. Quid ergo mandas? UL. Te Philoctetae catis
Subvertere animum convenit mendaciis.
Si te rogaverit, quis atque unde adsies [Reg: sis] ,
Dic, filius Achillis sum (in hoc falsi nihil
Est proloquendum) deinde navigare te
Domum, Pelassorum rel. cto exercitu,
Quos oderis odio omnium saevissimo,
Qui te domo pridem evocarint supplices
Ad Troiam, habentes unicam in praesentia
Hanc spemtua, ut capiatur Ilium fore.
Porro venienti atque repetenti proprie,
Reddere parentis arma non curaverint,
Potiusque Ulissied dederint. Quaecunue vis
Extrema contra me malorum praedicans
Mala, neque iis me affeceris molestia.
At ista sinon feceris, quam maximam
Parabis xgritudinem Achivis omnibus.
Nam si minus prendetur arcus illius,
Non poteris ex pugnare Dardani solum.
Porro, quod haud mihi, sed tibi fidum siet,
Firmumque colloquium cum eo, sie discito.
Tu navigasti enim obligatus nemini,
Neque ex nec essitate, neque es exercitus
Classisque primae, a me negari autem nihil
Horum potest, si me ergo coram sentiat
A desse, fatiferum penes se arcum tenens,
Perii, simul comitemque te perdo meum.
Hoc proinde curandum vafre ut furto auferas
Iuncta quae gerit arma. Non me praeterit,
Te non eo ingenio esse natum, ut talia
Loquare, nec cuiquam ut vafra arte pares malum.
Atqui suavis fructus est victoriae.
Aude, deinde si lubet quantumlibet
Iusti probique simus. Huius nunc brevem
Partem diei te impudentem des mihi,
Reliquum deinde tempus aetatis tuas,
Voceris omnium licet sanctissimus.
NE. Egovero Ulisses verba quae non audio
Lubens, ea nimis facto et ipso odi exequi,
Mea fert enim natura, nil faciam ut mali
Arte, neque ego, neque (ut aiunt) meus fecit pater.
Sed sum paratus hinc virum vi abducere,
Et non dolis. Uni haud enim insistens pedi
Nos viribus multos adeo devicerit.
Missus ego sane cooper arius tibi
Studebo prorsus, proditor ne existimer.
Mao autem ulisses, reshonestas perpetrans
Non consequi quod cupio, quam male vincere.
UL. Filioptimi patris. Et ego ipse olim quoque
Quando iuvenis eram, lingua agebam, sicuti
Nunc tu, otium, et sola labor abam manu,
Ut vero rerum veni ad experientiam,
Lingua video conficere mortalessua
Non operibus. NE. Quid ergo mandasti mihi
Tu nunc aliud, at proloqui mendacia?
UL. Dixi, Philocteten ut apprendas dolis.
NE. Cur potius autem convenit captum dolis
Persuasione quam receptum ducere?
UL. Nullis dabit persuasionibus manum,
Tum nulla eum quoque vi poteris ab ducere.
NE. Tantumne roboris habet ac audaciae?
UL. Habet sagittas, effugere quas non queas.
NE. Eum ergone tutum quidem est accedere?
UL. Non, nisi (ut dico) capias eum dolis.
NE. None ergo ducis turpe falsa dicere?
UL. Non, si salutem falsa forsan conferunt.
NE. At quomodo rem quispiam considerans
Falsa audeat mendaciumque proloqui?
UL. Si quod lucrum inde facis, omittinon decet.
NE. Ut veniat ad Troiam ille, quod mihi fert lucrum?
UL. Hic nempe solus capiet arcus Ilium.
NE. Non igitur ego (uti dicitis) capiam Ilium.
UL. Nec tu sine illo arcu, nec ille te sine.
NE. Capiendus est plane, ita quidem si res habet.
UL. Si feceris, praemium operae auferes duplex.
NE. Quod? nam sciero si, non negabo operam meam.
UL. Sapiens simulque strenuus vocabere.
NE. Ito. faciam, nil cogitans de turpibus.
UL. Numquid igitur quod meum adhuc animo tenes?
NE. Meminisse me scito, annui postquam semel.
UL. Hictu quidem iam nunc eum expectans mane,
Ego autem abeo, ne cernat hic adesse me.
Atque speculatorem remittam hinc ad ratem,
Atque inde rursum huc, si mihi videmini
Moram facere, virum hunc eundem navitae
Habitu remittam rite muttum dolis,
Ne colloquens vobis sciatur quis siet.
Quie um loquetur varia, sibi, verbula,
Ea quae videntur profutura reddito.
Ad navem ego autem vado commissis tibi
His hic agendis. At dolosus sit praecor
Cyllenius re dux in hac, quo venimus
Huc duce etiam, adipiscatur et victoriam
Minerua, quae me servat omnibus in malis.
Anapaestici Dimetri.
CHO. Peregrina quid tandem terra
Me peregrinum occultare orex,
Convenit, hominem aut ad suspectum
Dicere? dic mi. Namque ars arti
Praestat, et apud illum consilium est,
Qui lovis habet excelsi sceptrum.
Ad te vero, o fili, Ogygia
Nunc tota potentia venit.
Dic, tibi qua re servire queam.
Nunc etenim fortasse extremos
Inspicere locos vis, ille in quibus
Iacet. NE. Aspice me confidenter,
Et quando viator gravis ille ex
Tectis prodierit, tum quoque tu
Magis ad nostram progredere manum,
Ut rem ad praesentem subservias.
CHO. Curam mihi (rex) veterem mandas,
Maxime ut obseruem nutus tuos
Hoc in tempore. Nunc autem dic
Quibus hic habitet stabulis, et quam
Teneatregionem. Quippe hoc mihi
Scitu opus est, ne alicunde adveniens
Melateat. Qis locus illius?
Quae nam habit atio? quae vestigia
Im pressit, an intro quoquam an foras?
NE. A edes sane has cernis bifores,
Saxosumque istuc habitaculum.
CHO. Ubi nam gentium abest ipse miser?
NE. Non dubito equidem, quin prope alicubi
Hac ierit venatus gratia.
Nam victus illi rationem hanc
Esse aiunt, alatis ut feras
Telis conficiat, vivatque
Vitam odiosam solus, nec mali
Ullam inveniat medicinam sibi.
CHO. Miser et me illius, ut qui nullum
Habeat qui cur am gerat ipsius,
Nec fidum convictorem ullum,
Sed morbum solus difficilem
Semper perpetitur, et infanda
Rerum cunctarum penuria
Premitur. Quomodo tandem, ah quomodo
Infelix hanc tolerat vitam?
O artes variae mortalium.
O nimium in felix hominum genus,
Quorum vita intoler abilibus
Est plena malis. Hic homo summas
Haud fortasse familias inter
Quoquam est inferior, rerum tamen
Omnium inops desertusque hic cubat,
Hirsutis cum variisque feris,
Afflictus pariter dura fame
Miserandus, dirisque doloribus,
Et curis immedicabilibus
Distentus, solaque a longe
Patulo ore, gravisque Echo recubat,
Semper amaros resonans fletus.
NE. Nihil est horum mihi mir abile.
Nam si quid ego intelligo, passio haec
Divinitus illi est immissa,
Crudelis Chryses nymphae opera,
Et quod nunc omni sine cura
Affligitur, haud fit sine divum
Cura, ne prius hic ad Troiam
Invicta ferat divum tela,
Quam tempus pertranseat illud
Quo capiendam ab iis Troiam aiunt.
CHO. Hem gnate tace. NE. Cur, istuc ais?
CHO. Hominis veluti afflicti strepitus
Voxque audit a est valde propria.
NE. Hinc numquid an illinc dic quaeso?
CH. Vox clara ferit me atque iterum ferit,
Durum alicuius carpentis iter,
Neque me latet a longe vox gravis
Ac flebilis. Admodum enim clare
Resonat. Sed nunc o gnate, cape.
NE. Dic, quidnam? CH. Curas dico novas,
Non longe enim abest vir, sed proxime.
Non ille quidem cantumfistulae
Aedit ceu pastor, sed alicubi
Vel duro offendens gressu pedem,
Lugubres edit voces, vel
Partum aliquem cernens incommodum,
Ratibus. Nam clamat atrox quippiam.
Trimetri Iambici.
PHI. Ehem hospites, qui nam estis? et qui nautico
Venistis huc remo, in carentem portubus
Terram hominibusque? Patria ex qua, quove vos
Ex genere dixerim esse? Cultus Graeciae
Forma quidem adest carissimae onnium mihi,
At accipere vocem volo vestram, atque vos
Ne prae timore me alloquicunctemini,
Speciem ob meam immanem stupore torpidi,
Verum miserti potius infausti viri,
Et solitarii atque deserti hoc loco,
Vereque amicis destituti commodis,
Voce me edite, si amico modo accessistis huc
Animo. Sed age iam quaeso respondete mi.
Non par enim, a vobis ut hoc non impetrem,
Aut vos vicissim a me. NE. Sed hospes hoc scias
Primum, Pelasgas esse nos, hoc nempe vis
Nosse. PH. O loquela voxque dilectissima.
Heu, qualet alis hominis alloquio frui
Perlongo ita in tempore, Quis o gnate appulit
Te terram ad hanc? vae dixit huc necessitas?
Quo tendis? ex ventis tibi est gratissimus
Quisnam? Omnia mihi edissere, ut qui sis, sciam.
NE. Prognatus ego quidem Scyro sum ex insula.
Navigo domum autem iam Neoptolemus vocor,
Filius Achillis, inde iam scis omnia.
PH.O gnate patris omnium carissimi.
Opatriae charae. O alumne amms gravis
Lycomedis, huc qua classe tandem advectus es?
Et un de navig as ut hac tendas domum?
NE. Sane mihi nunc cursus est ex Ilio.
PH. Quid ais? Nec enim initio profectus tu quidem es
In classe nobiscum pariter ad Ilium.
NE. Illius an et tu eras laboris particeps?
PH.O gnate, non tibi cognitus sum quem vides?
NE. Qui noverim, quando ante numquam viderim?
PH. Neque nomen ergo nec mali audisti mei
Famam antea ullam, disperierim quo miser?
NE. Nihil scias me nosse, de quibus rogas.
PH.O nimis ego infelix et invisus deis,
Cuius domum ne fama perventit quidem
Tam pessime afflicti,nec ullam in Graeciae
Partem, sed eiecere qui me huc impie,
Rident, tegentes hasce ressilentio.
At morbus interim usque floruit meus
Magis ac magis, capitque crementum indies,
O gnate mi, o puerque Pelidae patris,
Ille ego tibi sum, quem sagittarum Herculis
Fortassis audisti esse dominum, filius
Poeantis illius Philoctetes, duo
Quem principes exercitus simul et vafor
Rex Ithacae Ulisses turpiter desertum ita
In aviam abiecere solitudinem hanc,
Saevo implicatum morbo et atro vulnere,
Quod lethifera mihi momordit vipera.
Qua cum boni illi me relicto o gnate mi
Abiere, quando huc pontica ex Chrysa appuli
Cum classe. Tanc enim videntes me gravi
Fessum marisiactatione, alto in specu
Dormire circa litus, abierunt fuga,
Me sic relicto ulibusque pauculis
Infausto ut homini mi relictis linteis,
Quin paruus etiam commeatus erat cibi,
Qualis utinam contingat illis o dei.
Ast gnage, tu cuiusmodi tunc me putas
Surrectionem habuisse desomno gravi
Illi cum abissent? Qualiter lachrimasse? quam
Plorasse praesentia futuraque haec mala,
Cum cernerem [(transcriber); sic: ceruerem] naves quibus perveneram huc
Omnes abisse? hominemque nullum essein loco,
Nec qui cibum praeberet ullum, nec qui opem
Adferret in morbo iacenti sordido?
Consideratis omnibus vero undique,
Nil repperi praeter dolendi copiam
Adesse magnam. huius facultas maxima est
O gnate. lamque tempus elapsum mihi
In tempore erat, inque hac oportebat casa
Parva, mihi unum me ministrare omnia,
Ventri quidem quae flagitat necessitas
Hic arcus acquisivit, alatas procul
Iaciens columbas, Porro ad hoc, quodcumque mi
Iecisset arcus, ambulabam ad id miser,
Trahens pedem infaustum. Deinde sumere
Et potum oportebat et alicubi teporibus
Glaciem ad solutam utpote hiemis sub tempore
Cavare lignum aliquod. Ego haec repens miser
Tum machinabar. Deinde nullus erat mihi
Ignis, sed allidens petram duram petrae,
Vix lumen elicui inibi reconditum,
Quod servat etiam hucusque me. Siquidem casa
Habitata cum igne cuncta suppeditat mihi,
Praeter quod a morbo quoque haud me liberat.
Age nunc, et hac o gnate disce de insula.
Hanc sponte nullus appropinquat navita:
Nam portus est nullus, neque huc adnavigans
Faciet lucrum, nec ulla diversoria
Habebit. Ergo qui sapit mortalium,
Huc navigare vitat. Interdum huc appulit
Casu aliquis et praeter animi sententiam,
In temporeut longo accidunt huiusmodi
Permulta hominibus. Hi quidem sermonibus
O gnate, duntaxat miserti sunt mei,
Motique commiseratione pectoris,
Aliquam cibi dedere partem, aut vestium
Aliquid, at hoc nemo roganti vult mihi
Conferre beneficii,, ut reducat me domum:
Sed pereo miser hic iam fere decennium,
Voracem alens tristi in fame morbum et malis.
Talia ab Atridis atque Ulisse o gnate mi
Perpetior, aliquando quibus utinam caelites
Dent, ut vicissim paria sustineant mala.
CHO. Ut hospites qui huc appulerunt antea
Tui misertisunt, ita et ego aequaliter
Paeantis o alumne misereor tui.
NE. Ego vero et ipse testimonium his queo
Sermonibus perhibere quod veri sient,
Passus ab Atridis ac Ulisse plurima
PH. Num noxios etiam tu habes querimoniam
Adversus Atridas, ut irascare eis
Ob aliqua quae perpessus es forsan mala?
NE. Contingat utinam ut expleam hanc iram manu,
Ut Sparta celebris et Mycene intelligant,
Scyron quoque esse fortium matrem virum.
PH. Bene prorsus o fili. Sed unde iratus es
Tantopere contra illos, ut haec queraris hic?
NE. Poeantis o nate, tibi dicam, et vix tamen
Quae cumque sum passus ab eis dicam mala.
Nam postquam Achilles occidit fato pater.
PH. Hei mihi, quiesce dicere ultr aquippiam,
Disco quoad, num mortuus, Achilles siet.
NE. Est mortaus, caesus quidem a mortalium
Nemine, sed a deo (ut ferunt) et Apollinis
Telis PH. At est generosus occisor simul
Cesusque. Porro dubito num tuum malum
Perconter ante, an illius vicem gemam.
NE, Satis o miser habes ipse quod doleas mali.
Ut proximorum quo que gemas nihilest opus.
PH. dixtibene, Proin rem mihi rursus tuam
Dic, nempe quate affecerint iniuria.
NE. Venere naviad mevariegata oppido
Et vaser Ulisses, educator et mei
Patris, loquentes, verane an falsa haud scio,
Quod mortuo meo parente, haud fas foret
Pergama alium quam me capere gnatum illius.
Haec dictitantes (hospes) ita, non me diu
Moram trahere sivere, quin statim simul
Enavigarem, Illudque feci maxime
Patris cupiditate cernendi. Haud enim
Vivum ante videram. Dein ratio quoque
Honesta aderat, eo profectus Pergama
Ut ipse caperem. Iam diesque erat altera
Cum navigans Sigion ad amarum appuli
Cursu secundo, tunc et egressum statim
Exercitus circumstetit me totus et
Saluere iussit, se penitus Achillea
Qui iam supremum expleverat suum diem,
Videre iurantes a pud superos, at is
Iacebat. Infelix ego autem postquam eum
Defleveram, haud diu moratus admodum
Veniens ad Atridas amicos (ut mihi
Veri videbatur simile) repeto patris
Et arma, et illius reliqua quaecumque erant.
Qui verba respondere mi miserrima
O gnate Achillis, cetera quidem quaepatris
Tuifuere, auferre poterisomnia,
Illius autem arma alius obtinet modo,
Nimirum Ulisses. Hic statim lacrimis ego
Suffusus, exurgo gravi iracundia:
Dicoque, rem ferens dolenter admodum,
O impie. Ergone armatradere alteri
Quae sunt mea, audetis prius, quam ex me meam
Cognosceretis his super sententiam?
Ipse autem Ulisses dixit (erat enim prope)
Nae gnate, iure ea tradiderunt hi mihi,
Praesens etenim ea illumque servavisimul.
Hic motus ira ego, omnia praecabarm mala,
Nihilrelinquens quo minus deuoverim.
Me forsan is spoliaret armis si meis,
Progressus ille huc, tem perans irae licet,
Morsus animum auditis tamen, respondit haec,
In patris ut nos haud eras discrimine,
Sed quod minime oportebat, aber as tum procul.
Et quando faris ista nunc ferociter,
Non navigabis Scyron ea tecum auferens.
His tunc ego auditis, malamque iniuriam
Passus, domum iam repeto spoliatus meis
A pessimo cretoque Ulisse de malis.
Nec tantum eum reprendo quantum principes.
Nam tota principibus obedit civitas,
Totusque sequitur principes exercitus.
Et dissolute si qui agunt vel perperam
Sermonibus fiunt magistrorum mali.
Negotium dixi omne. Atridas ergo qui
Odit, deis ille foret et amicus mihi.
Anapaestici Dimetri.
CHO. O tellus, montibus insignis
Rerum cunctarum nutrix, et
Ipsius mater celsi lovis,
Auriferum quae Pactolon colis,
Illic quoque mater venerabilis
Adte clamavi, cum ab Atridis
Facta omnis huic est iniuria, et
Arma paterna dedere cum Ulissi.
Nunc etiam adte clamo beata,
Quaeveheris praecelsaleonibus,
Tauris exitium usque ferentibus.
Numen et essupremum, ut punias
Obid atque alios atque Agamemnona.
Trimetri Iambici.
PH. Manifesta habentes (ut videtur) hospites
Doloris argumenta navigastis huc.
Concinitis et mihi quod arbitramini
Esseopera Atridarum atque Ulissis talia,
Nam novi eum, quod semper omnibus dolis
Astuciisque exacuat is linguamsuam,
Qua denique aequi prorsus efficit mhil.
Ceterum ego non admiror hoc, sed id magis
Qui maior Aiax haec videns passus siet.
NE. Non amplius vivebat o hospes. Nam eo
Vivente numquam egobisce spoliatus forem,
PH. Quid quaeso dicis? Num est et ille mortuus?
NE. Illum scias non carpere aur as amplius.
PH. Hei mihi misero. Athaud Tydei gnatus nque
Laertis olim a Sisypho divenditus
Moriuntur. Hos enim haud decebat vivere,
NE. Non ergo mortuos scias, sed maxime
Florere in Argivorum eos exercitu,
PH. Quid Nestor autem qui verus mihi et bonus
Amicus est, quid rerum agit? Eorum hic enim
Praedixit haec mala sapienter consulens.
NE. Is nunc male est affectus, illifilius
Postquam interiit Antilochus Hectoris manu.
PH. Hei miht: Duo dixisti acerba tam simul.
Quippe minime hos audire vellem perditos.
Heu heu, quid ergo cogitandum denique
Quando hi quidem sunt mortui, at superest adhuc
Vivos Ulisses inter ille, mortuum
Quem conveniret pro hisce nuntiarier?
NE. Pugnator est ille sapiens. Sed quamlibet
Sapientia impediuntur haud raro quoque
Consilia. PH. Age ede per deos, ubi tunc erat
Patroclus ille patri tuo carissimus?
NE. Et ille mortuus erat. Hoc paucis enim
Docebo te. Bellum malorum neminem
Sponte perimit, sed integros semper fere
PH. Astipulor tibi. Atque iuxta hoc dictum idem
Interrogabo de viro indigno quidem,
Vehemente lingua autem ac acuto, quidnam agit?
NE. An quopiam de alio quam Ulsse interrogas?
PH. Non de hoc loquor iam. Porro Thersites erat
Quidam, frequenter qui solebat dicere,
Quod nemo poterat ferre vel dictum semel.
Vivitne adhuc is? NE. Non eum vidi quidem,
Superstitem audivi tamen adhuc vivere.
PH. Sic scilicet futurum erat, quando mali
Nihil interiit adhuc, sed a diis optime
Quicquid mali est inter homines defenditur.
Quodammodo etiam quicquid astuti viget
Ac fraudulenti usquam, id vel ex Ditis domo
Revocare gaudent, iusta vero et commoda
Hinc auferunt semper. Locanda quo ista sunt?
Qui nam deorum facta laudibus eveham,
Ipsos deos exhisce quuminveniam malos? [Note: Sic ratio iudicat, quando boni affliguntur et mali prospere agunt, deum esse iniustum. Hoc etiam multos sanctos offendit.]
NE. posthac ego quidem, o germen Oetaei patris,
Iam procul Atridas aspiciam et ipsum Ilium,
Omnique mihi ab illis cavebo machina.
Quippe ubi malus vir quam bonus adeo plus potest,
Pereuntque frugifera, superat et improbus,
Illos ego haud umquam viros amavero,
Saxosa sed Scyras mihi suffecerit
In posterum, atque meae domi oblectabo me.
Nunc vero eo ad navem. At Philocteta interim
Tu mihi vale atque iterum vale, deiquete
A morbo, ut ipse vis, benigniliberent.
Nosuero abimus ut secundum quando dii
Concesserint ventum, ilicet soluamus hinc.
PH. Num gnate modo paratis hinc discedere?
N. E. videlicet tempus monet, discessum uti
Spectemus haud procul magis quam proxime.
PH. Nunc [(transcriber); sic: Nnnc] te ergo per patrem atque matrem o gnate, per
Et omne quicquid est domi charum tibi
Supplex rogo, ne me hic velis relinquere
Solum, ita malis in hisce desertum ut vides,
Meque quibus audisti implicatum pessime.
Impone me in novissimum navis locum.
Novi quidem quam difficile onus avehar,
Tu perfer attamen. Animi siquidem probi
Odere turpitudinem, et contra, omne quod
Bonum et est honestum, gloriosum existimant.
Sime reliqueris, probrum turpe hoc tibi
Fuerit, vicissim quae rogo si feceris
O gnate, gloriosum habebis praemium.
Nempe insolum Trachinias sivenero
Vivus, Age, non pondus diei ero unius,
Aude obsecro, me navis in quemuis locum
Iniice, vel infimum, vel in proram, vel in
Puppim, ubi molestus navigantibus simul
Minimesiem. Annue gnate quaeso per Iovem
Quisupplices tuetur, exorabilem
Praestatote oro, ad genua procidam tua,
Licet invalidus adeo atque claudus sim miser.
Sed ne relinquas me ita relictum ab omnibus
Hic, plane ubi hominum nulla sunt vestigia.
Sed me domum vel ad tuam salvum avehas,
Portumue Chalcodontis Euboeae ducis,
Undehaud ad Oetam longa navigatio
Trachiniumque iugum atque Sperchium mihi,
Tandem meo me charo ut exhibeas patri,
De quo diviam metuo ne obierit diem,
Nam sedulo cunctis ego huc venientibus
Mandata dedi, ad eum rogans et obsecrans,
Ut nave missa medomum reduceret.
Sed vel obiit diem, aut ministri (quodsolet
Fieri) mei curas habentes paruulas
Velociter redire studuerunt domum,
Adte reductorem simulque nuntium,
Nunc venio, tuserva, mei misereretu,
Considerans quam cuncta sint mortalibus
Atrocia et periculosa, quodque nunc
Feliciter homines beneque agant, nunc secus.
At convenit nullis nodo afflictum malis
Acerba respicere, atque cum quis agit bene,
Tum maxime nitam tuerier suam,
Nefors latenter pereat ea felicitas.
Anapaestici Dimetri.
CHO. Miserere o rex, multarum etenim
Gravium aerumnarum certamina
Dixit, quanta meorum o perferat
Nullus amicorum Si vero
Infensos odisti Atridas,
Illud ego illorum plane malum
Magnum istius lucrum censeo.
Nunc etenim, quandoquidem ipse cupit,
Imposito celeri ac instructae
Navi, proficiscerer [(corrected by hand); sic: profiscerer] in patriam,
Effugiens divum vindictam.
Senarii.
NE. At tu vide, ne nunc quidem facilis sies [Reg: sis] ,
Cum morbus autem posteate afflixerit,
Tunc hisce non consentias sermonibus.
PH. Minime. haud habebis istud opprobrium mihi
Iure exprobrare umquam. NE. Mihi est turpe hercule,
Benignitate vincar abste ut hospite,
Opem ad ferendam pro necessitatibus,
Sed si videtur navigemus, ilicet
Exurgat hinc, navis enim eum vehet, neque
Negabitur, dii liberent noshinc modo,
Ut navigemus quo volunt as incitat.
PH. O chara lux, o vir mihi suautssimus,
O navitae dilecti, ego umquam quomodo
Verbis que me factisque gratum ostendere
Potero, quod ita vobiscum amice assumitis?
Eamus intro o gnate, et inhabit abilem
Habit ationem exosculemur, ut scias
Quis vixerim, quamque fuerim alti pectoris,
Arbitror enim plane ista posse neminem
Solo vel aspectu nisi unum me pati.
Me vero amare ista docuit necessitas.
CHO. Manete, discamus utiquidnam isti velint.
Duo enim viri, unus navis inscensor tuae,
Alienus alter, huc suos movent pedes.
Quos cum audieritis, ingredimini postea.
MER. Achillis o fili, huncce socium, qui ratis
Cum aliis duobus exstitit custos tuae,
Iussi mihi ubi nam esses locorum dicere,
Quandoquidem spem praeter omnem inte incidi.
Sed forte fotuna applicavi ad idem solum.
Nam navigans cum classe non magna domum
Ab Ilio in Peparethum, audiviut tuos
Hic esse nautas, non silentio mihi
Transire visum est, nempe venienti ad pares.
Tibi priusquam dicerem quaedam, haud enim
Tusics quod ad te pertinet, tuoque de
Capite quae Achaei consilia habeant, neque
Consilia iam sed facta, quae non longius
Dilationem habere possunt. NE. At tibi
Hospes, nisi malus sum, reposta gratia
Pro monitione erit, indica ergo clarius
Quod dicis, ut sciam quae ab Argivis mihi
Nova adfer as consilia. MER. Discessere, qui
Te persequantur classe nautica, et senex
Phoenix, Athenarumque regis filii.
NE. An vi reducturi an bonis me verbulis?
ME. Nescio. quod audiut eius adsum nuntius.
NE. An ista Phoenix atque socii nautici
Fecissesolum propter Atridas student?
ME. Haec scito facturos, nec illi protrahent.
NE. Cur ergo Ulisses ipse adhoc non navigat?
Formido numqua illumretinet? ME. At is quidem
Atque Diomedes navigabant ad virum
Alium, meas ego quando soluebam rates.
NE. Adquemnam Ulisses navigabat dic mihi?
ME. Erat aliquis. Sed hunc mihi priusindica
Quis namsit, alta voce sed non dixeris.
NE. Hic (hospes) inclitus est philoctetestibi:
ME. Ne merogato plura nunc, sed ocius
Hinc solue terra temet ex hac liberans.
PH. Quid dicit o fili? Quid in tenebris tibi
Me nauta vendit callidis sermonibus?
NE. Haud dumscio quid dicat, ast illum palam
Proferre oportet et ad me et adte et hos quoque
ME. O gnate Achillis, ne me Achivum copiis
Prodas loquentem quae foras haud convenit
Efferre, namque pro mea opera plurimis
Beneficiis afficior ab eis pauper ut.
NE. Ego odi Atridas, atque summus hic mihi
Amicus est, qui odit Atridas simul,
Postquam ergo venisti buc meicausa, nibil
Te convenit celare quod gratum siet
Acceperisque ME. Gnate quidnam agas, vide.
NE: Ego quoque iam pridem ipsum idem considero.
ME. Tibi imputabo hoc. NE. Imputa, et dic quae scias.
ME. Dico quod adhunc duo navigant quos antea
Audisti, Ulisse satque Diomedes simul,
Sententia una ac mente certa, omnino ut hunc
Persuasione hinc auserant vel viribus,
Et haec Achivi exaudiere omnespalam
Dicente Ulisse, audacior namque altero
Hic erat ad efficienda de quibus loquor.
NE. Quamobrem Atridis longa adeo post tempora
Mutatus est animus, ut huius nunc gerant
Curam, diu eiectum ante quem liquere? Quod
Desiderium eis incidit? An hec vis deum
Et ira, qui facinora puniunt mala?
ME. Ego te docebo hoc omne. (Nam tu forsitan
Non audiisti) Nobilis vates erat
Quidam, atque priami gnatus, Helenus nomine,
Quem cepit ille qui male audit ab omnibus,
Improbus Ulisses solus egressus vaga
De nocte, captivumque ducens, omnibus
Venationem ostendit Argivis bonam.
Quibus ille et alia cuncta vaticinatus est,
Essentque quod numquam eruturi Pergama,
Sermone persuasum nisi hunc ex insula
Educer ent hac ubi habet in praesentia.
Quae posteaquam ex vate Ulisses audiit,
Promisit extemplo Pelasgis hunc virum
Ostendere adductum. Volentem et maxime
Sesperat accepturum, at id sinon cadat,
Ingratiis. permisit et caput utsibi
Quicumque, si non assequatur, auserat.
Sic omnia fili audisti, moneo te ipsum tamen,
Abeas ut hinc propere, atque si cuius geris
Curam alterius. Ph. Hei mihi, scelestus illene
Iuravit adducturum Achivis esse me
Persuasione? Nempe persuadebitur
Ita mihi ut ad vitam revortar ab inferis,
Quemadmodum illius reversum aiunt patrem.
ME. Ego ista nescio. Sed ego quidem adnavem eo.
At commodum vobis quod est praestet Deus.
PH> Nonne hoc acerbum o gnate, quod Laertius
Mesperat ille mollibus sermonibus
Dusturum et ostensurum Achivis omnibus?
Numquam faciet. Ego viperae invisissimae
Citius obedierim, ita quae mereddidit
Claudum. Sed ille dicit audetque omnia.
Et nunc, scio, quod alicubi huius gratia
Lateat. Sed o fili recedamus, mare ut
A nave Ulissis longius nos separet.
Eamus. Opportuna festinatio
Labore desinente somnum adducere
Requiemque solet. NE. Omnino navigabimus,
Cum spiritus proram ferire quteverit.
Contrarius nunc est enim. PH. Mala Mala cum fugis.
Tunc semper est secunda navigatio.
NE. Ne metue. Quippe illis quoque est contrarius.
PH. Ventus latroni nullus est contrarius,
Cum vi rapere vel aliqua furari licet.
NE. Si placet igitur eamus. Intus sumito
Quod opus tibi est et maxime desideras.
PH. Sunt quibus habeo opus, admodum ex paucis licet.
NE. Quid illud, in navi quod haud insit mea?
PH. Folium mihi est quoddam, soleo quo maxime
Sopire vulnus mitigareque perpetim.
NE. Id effer ergo. Numquid et aliud cupis
Assumere aliquid. PH. Hei mihi, arcus incidit,
Cuius prius non venit in mentem mihi.
Assumam eum, ne quis relictum hic auferat.
NE. Nunc inclitum hunc arcumne habes. P. H. Nunc scilicet.
Nec quem manu gestem alius ullus est mihi.
NE. Eum' ne contemplarier licet prope,
Et tangere et tamquam Deum oscularier?
PH. Et hoc tibi o gnate et aliud quidlibet
Rerum mearum commodum quod sit tibi
Continget. NE. Atqui cupio, sed cupido mi
Ita huius est, ut quatenus fas est, velim,
Sin minus, omitte. PH. Pia loqueris, at fas tibi
O gnate, qui mihi Solis ut videam iubar
Solus dederis, et pariter Oetaeum solum,
Senemque patrem et amiculos, qui me meis
Pressum ab inimicis superiorem feceris.
Confide, tibi licebit illum tangere,
Dantique reddere, gloriari et ceteros
Inter homines, virtutis idque gratia
Quod solus attrectaveris. Siquidem ipse ego
Beneficiis possedi eum, quare haud gravor
Si tu quoque attrectes amicus et bene
Mihi faciens. Nam beneficia rependere
Qui novit affectus beneficiis prius,
Possessione is qualibet praestantior
Fuerit amicus. NE. Ingredere nunc. PH. Te quoque
Ducam simul. Morbi mei asperitas enim
Accipere te sibi ministrum percupit.
Anapaestici Dimetri.
CHO. Audivi sane, at non vidi
Qui Iovis insidias struxit toro
Ixiona, qui vinctum omnipotens
Saturni filius astrinxerit
Currenti semper circum rotae.
Alium autem neminem ego audivi
Neque vidi mortalem, tristius
Cui fatum acciderit quam huic homini.
Qui cum male nil prorsus fecerit,
Nec quemquam fraudarit, verum
Aequus vir vixerit aequissime,
Indigne adeo perit. Hoc miror,
Quo pacto tandem, quo pacto
Utrinque illisis a fluctibus
Pulsus, sic vitam lacrimabilem
Sustentarit, ubi expositus fuit
Ventis ipse, gradum firmum haud habens,
Nec quemquam indigenam, nec vel malum
Vicinum ploraret, apud quem
Vehementer edacem atque cruentum
Morbum mutuo, nec pedis hulcerum
Morsi scaturientem venam
Sanguine feruenti, qui mitibus
Sopiret foliis, nec stratam humi
Escam esurienti qui adferret.
Serpit enim ipse alias alio, se
Convoluens puer ut chara sine
Nutrice, ubi, ut incedere possit,
Est facilis via. Quando remittit
Paulum excrucians animum morbus,
Non terra ex sacra frumentum
Aliud nec semen capiens cibo,
Quis homines vitam producimus,
Qui vestigamus ad hanc plurima.
Praeter cum quem sibitelis cibum
Velocibus acquirit volucrem
Deiciens. O animam miser am
Quae toto non usa decennio est
Iucundo vino, sed sicubi
Circumspiciens animadvertit
Immotam aquulam, semper ad illam
Prorepebat. At in gnaturm incidit
Nunc quando boni clarique viri,
Perfeliciter aget in posterum,
Magnusque malis erit ex illis,
Hic enim illum multos post menses,
In patriam vebet aequorea rate,
Scilicet ad Nymphas Trachinias,
Sperchiique ad ripas limpidi.
Ad divos, ubi transiit Hercules
Divino collucens igne
Oetes in praerupto vertice.
Trimetri Iambici.
NE. Age repe si vis. Quid ita tandem gratia [Note: Egrediens ex antro Philoctetes, pedis dolore corripitur, quem tamen vult dissimulare.]
Nullius obtices rei atque adeo stupes?
PH. Ah ah ah. NE. Quid est? PH. Nihil mali, sed vade tu.
NE. Morbi ne preaesentis dolorem reprimis?
PH. Non, sed levius habere iam videor mihi,
O dii. NE. Quid ingemens deos sic invocas?
PH. Ut nos benigne sospitent ac provehant.
Ah ah. NE. quid accidit tibi Non proferes,
Ita sed eris taciturnus? Omnino in malo
Videris esse quopiam et doloribus.
PH. O gnate disperii, neque hoc potero mali
celare apud vos, heu mihi, me conficit
Dolor. Heu mihi, perimit odiosus, hei misero mihi.
O gnate disperii, exedor gnate, hei mihi.
A pa papà [Reg: papa] , papà [Reg: papa] , pápa [Reg: papa] , pápa [Reg: papa] , papae.
O gnate per deos, tibi si est ad manum
Ensis aliquis, pedem rogo imum percute,
Demete celeriter, ne meae peperceris
Vitae, ago rogo o fili. NE. Quid ita subito accidit,
Cur adeo vocifereris altum ac ingemas?
PH. Scis gnate. NE. Quidnam est? PH. Gnate scis.
NE. Quid est tibi?
PH. Haud scio equidem. NE. Et qui nescias? PH. Papá [Reg: Papa] , papae,
NE. Heu quam additamentum huius est morbi grave.
PH. Grave atque ineffabile. Misereare at mei,
NE. Quid ergo faciam? PH. Peste ne hac exterritus,
Hic me relinquas. Ea per interualla enim
Advenit, ut errones solent, erroris est
Quando saturata. NE. O te nimis miserum, o nimis
In omnibus visus doloribus miser.
Num vis prehendam ut atque contingam manus?
PH. Non hoc volo. Sed hunc cape arcum, sicuti
Prius rogasti, dum remittat se gravis
Saevitia morbi, macerat quae me modo,
Custodi eum ac serva. Me enim somnus capit
Hoc cum malum exierit, nec ante desino
Male habere. Quocirca est opus sinatis ut
Dormire tranquillum. Atque si interea loci
Huc venerint illi, peto abste per deos [Note: (illi) Ulisses et Diomedes]
Ne sponte vel nolens vel ullis artibus
Petitus, illis tela permittas mea,
Ne pariter et te meque supplicem tuum
Perdas. NE. Bono animo es, curam ad hanc quod attinet.
Te praeter atque me dabuntur nemini.
Proinde, quod bene vertat, ea mihi tradito.
PH. En gnate suscipe, atque livorem tibi
Placa, laborum causa ne fiant tibi
Quemadmodum mihi eique qui tenuit prius,
NE. O dii, rata haec nobis sient, contingat et
Secunda et expedita navigatio,
Quo navigare nos deus iustum putat
Classisque tendit. PH. At met vo fili, optio haec
Ne fiat irrita. Stilat etenim iterum mihi
Morsu ex profundo fanguis aterbulliens,
Atque aliquid expecto novi. Hei mihi, papae.
Papae oppido iterum. O pes, malis me qualibus
Male crucias. Arrepit, accedit prope
Malum, hei mihi misero, hei mihi. Habetis ne rem?
Nusquam fugite quaeso. Attata, ah ah ,pape.
O vafer Ulisses, dolor hic utinam in intimis
Visceribus haereat tibi. Hei mihi, papae.
Papae oppido [Orig: oppidò] iterum. Exercitus gemini duces
Agamemnon ac Menelae, pro me quomodo
Aleretis hunc morbum tot annos? Hei mihi,
Hei mihi iterum. O mors mors, vocata quomodo
Quotidie ita, venire numquam ad me potes?
O gnate generose, cape vero me, igneque
Incende quae so nuncupato Lemnio,
Ut et ego quondam filio Iovis hisce pro
Quae tu tenes, armis, eandem operam dedi.
[(corrected by hand); sic: PH.] Quid gnate dicis? quid ais obsecro? quid taces?
Ubi gentium o gnate es? NE. Vicem doleo tuam,
Propter tua gemens mala. PH. Sed o fili, bono
Anima esto. Quippe morbus hic acute quidem
Accedit, at rursum recedit ocius.
Sed obsecro te, ne relinquas me modo.
NE. Confide, permanebimus. PH. Vere ne tu
Manebis? NE. Id liquido scias. PH. Haud ausim ego
Te iure iur ando obligare gnate mi.
NE. At fas mihi haud est absque te recedere.
PH. Ad robor andam ergo fidem cedo dexteram.
NE. Do, quod manebo. PH. Illuc rogo, illuc ferte me.
NE. Quorsum inquis. PH. Hem sursum. NE. Quid it erum desipis?
Aut quid supernum contueris circulum?
PH. Omitte, mitte me. NE. Quo omittam? PH. Denique
Omitte quaeso. NE. Non omittam. PH. Me enecas
Si tetigeris. NE. Iam vero omitto. Num modo
Plus sapis aliquid? PH. O terra, moribundum obsecro
Affectus uti nunc sum, cape atque contege.
Malum hoc enim non me amplius sinit erigi.
NE. Somnus hominem videtur haud post tempora
Capturus esse longa. Quippe iam caput
Resupinat, atque sudor a toto fluit
Corpore, nigra et dirupt ain extremo pede est
Vena, unde sanguis profluit, sed eum modo
Socii sinamus ita quietum ut dormiat.
Anapaestici Dimetri.
CHO. Somne dolorum expers et liber
Omnis cruciatus, venias huc,
Fauste aspirans nobis o rex.
Vitam qui cunctis dulcem facis.
Inque oculis teneas splendorem hunc,
Praetensus qui nunc est. Adveni
Mihi quaeso o Paeon curarum.
Ognate vide consistas ubi
Et quo proficiscaris. Quomodo
Mihi vero cur as, quid postea
Sit faciundum? Quid facturihic
Praestolamur? Sane occasio
Cunctorum vincens sententiam
Ad commoda proxima multum valet.
Trimetri Iambici.
NE. Hic iam quidem nihil audit, astego cerno nos
Praedam hanc habere, arcum atque tela scilicet,
Frustra, sine ipso nave si hinc recedimnus.
Corona enim eius est. Apollo adducere
Hunc iussit. At mendaciter promittere
Neque efficere, turpissimum est opprobrium.
Anapaestici Dimetri.
CHO. Haec gnate quidem ipse deus viderit.
Quae vero mihi post responderis
Ea parua o fili parua voce
Responde. Aegrotantibus enim
Cunctis brevis esse solet somnus
Rursus ut evigilent, sed maximum
Quod sit, id occulte quant um potes
Mihi dispice quid facturus sis.
Scis, cuius dicam ista gratia
Eisdem si fors sent entiae es
Cum ipso, meditanda tibi tum quae
Difficilia sunt etiam astutis.
Nunc commoda gnate est occasio,
Nilque videt vir, nilque habet auxili
Verum ceu noctu extentus iacet,
Somnus in aprico commodus est.
Non pedis, haud mannuum, non ullius
Membri est dominus, sed stratus iacet
Veluti Horco demissus quispiam.
Aspice, iam cernit, iam loquitur
Opportune. Qui vero capt
Possit curae com mitt as meae
Ofili. Labor absque periculo
Liberque metus longe optimus est.
Senarii.
NE. Tacere iubeo, a mente nec recedere.
Homo enim movet oculos et erigit caput.
PH. Olux, vicissim quae soles succedere
Somno, hospitumque fida praeter spem meam
Custodia. Neque enim putavi gnate, te
Laturum ita misericorditer mala haec mea.
Neque potuisse manere praesentem mihi
Et opem ferentem. Non Atridae hoc hercule
Facile tulerunt ita, boni illi principes.
Generosa verum exque generosis est tua
Natura gnate, ideo facilia haec omnia
Existimasti, plenus et clamoribus
Foetoreque ex me. Et quando nunc huius mali
Quies aliqua videtur ac oblivio
Gnate esse, tusustolle me, meque in pedes
O gnate statue, ut quando mereliquerit
Afflictio haec, eamus ad navem, neque
Hinc fiat amplius ulla soluendi mora.
NE. Gaudeo equidem, quod absolutum cerno te
Dolore, praeter spem, videntemque atque adhuc
Auras trahentem. Signa enim ceu mortui
In te videbantur calamitates ad has,
Nunc ergo temet erige. Si vero magis
Placet tibi, isti te ferent, nec enim labor
Eos gravabit, quando tibi mihique sic
Visum est facere. PH. Laudo ista gnate, tuque me
Ut cogit as tolle, hosce vero nunc sine
Odore ne graventur ante debitum
Tempus malo. Hisce enim molestiae satis
In navi erit, quod navigent mecum simul.
NE. Sic fiet. At consiste iam retineque te.
PH. Confide, solito more sustentabo me.
NE. Papae. Quid ego nunc ergo post haec porro agam? [Note: Paenitet Neoptole. quod dolis deceperit Philocte. editque tandem veritatem.]
PH. Quid istud est fili? Quid haec locutus es
Contra institutum? NE. Nescio quo denique
Me verba oporteat dubia convertere.
PH. Dubitas quid autem gnate? Ne istuc dixeris.
NE. Quin nunc in ipso versor hic incommodo.
PH. An difficultas morbi eo te duxit, ut
Tecum amplius me non velis abducere?
NE. Est hercle rerum difficultas omniam,
Ingenio ubi suo relicto quispiam,
Incongrua et aliena facere destinat.
PH. At patre tu facis alienum nil tuo
Nec dicis, auxilium bono si fers viro.
NE. Turpis videbor, iam diu hoc me macerat.
PH. Non hercle in his quae dicis et facis. Haesito.
NE. Oiuppiter, quid agam? secundo iam malus
Deprendar ea caelando, quae non convenit,
Cum verba prius et dixerim turpissima.
PH. Hic homo (nisi male conicio ego) omnino me
Videtur esse proditurus denique,
Meque hic relicto navig aturus domum.
NE. Non te relinquam. Hoc me diu sed macerat,
Auectio ne tristis eveniat tibi.
PH. Quid dicis o filli? ista non intelligo.
NE. Caelabo te nil, navigandum ad Pergama
Tibi est, ad Argivos Atridarum et rates.
PH. Hei mihi. Quid es locutus? NE. Obsecro ne gemas
Ita ante, quam audias. PH. Quid audiam? Cedo,
Quid cogitas mecum facere? NE. Primum omnium
Eripere morbo ex hoc, deinde tecum simul
Populabor Ilium profe ct us hinc eo.
PH. Et ista vere perficere tu cogitas?
NE. Huc magna cogit nempe me necessitas.
Proinde ne efferaris illud audiens.
PH. Perii miser. Sum proditus planissime
Cur hospes obsecro ista fecisti mihi?
Huc redde quam primum mihi arcum telaque.
NE. At non potest fieri. Magistratus enim
Ut audiam ius suadet utilitasque mi.
PH. O tu ignis et formido et invisissime, [Note: Neoptolemus dictus est etiam Pyrrhus ob colorem igneum capillorum, hinc ut alludat, vocat eum Pyr. per apocopen.]
Astutiarum omnisque fraudis artifex,
Qualia mihi fecisti? Ut im probis dolis
Mihi dedisti verba? Non te dispudet
Cum me inteveris, qui tibi ad genua accidi,
Factusque sum supplex homo o saevissime?
Victum abstulisti prorsus arcum si eripis.
Redde oro gnate, redde rursus obsecro
Per te deos rogo paternos, ne mihi
Victum auferas. Eheu mihi miserrimo.
Nec me quidem amplius alloqueris, imo aspicis
Numquam velut missurus iterum de manu.
O litora. O rupes. et o syluestrium
Coetus ferarum, o saxa praerupta ista, iam
Vobis quaeror (non enim alium scio cui loquar)
Praesentibus, measque adeo caerimonias
Audire solitis, qualia mihi filius
Fecerit Achillis, qui fidem mihi dedit
Domum reductur um esse me, nunc ducit ad
Troiam, dataque dextera arcum habet meum
Illum Herculis, sacrum, creatide Iove,
Atque exhibere Uult Achivis, meque, ceu
Virum valentem ceperit secum trahit
Violenter, ignoratque se iam mortuum
Umbramque fumi occidere, imo imaginem
Duntaxat. Haud enim valentem viribus
Cepisset umquam, quando me ne sic quidem
Praehendit affectum, nisi dolo. At nunc miser
Sum fraude deceptus. Facere quid convenit?
Sed redde quaeso, adque animum etiam num redi.
Quid ais? Taces? Iam prorsus occidi miser.
O forma saxi duplici nota ostio,
Iam rursus ad te, rursus ingredior miser
Nudusque non habens cibum, sed aridus
Fiam hoc in antro solus, haud volucrem, haud feram
Arcu amplius perimens, sed ipse mortuus
Praebebo miser illis cibum a quibus antea
Pascebar, et quos ipse venabar prius,
Iis nunc ero venatio versa vice,
Mea nece illorum necem exsoluam miser
Eius opera, quem sum arbitratus nil mali
Nosse. Haud adhuc pereas, quoad sciam, annesis
Sententiam vorsurus in melius tuam.
Versurus et si non es, intereas male.
CHO. quid agamus in tua potestate est situm
O rex, licet enim et navigare iam, huius et
Obtemperare, si libet, sermonibus.
NE. Sane mihi magna incidit miseratio
Huius viri, haud nunc primitus sed et antea.
PH. Miserere fili per deos, neque contrahas
Apud homines probrum hoc tibi, deceperis
Quod me dolis. NE. Hei mihi, quid agam? Utinam forem
Numquam profectus e paternis sedibus.
Usque adeo tristor rebus his praesentibus.
PH. Non es malus tu, sed videris a malis
Huc institutus advenire ad turpia.
Nunc ergo apud alios dolis his utere,
Par uti, meisque redditis armis mihi,
Hinc naviga. NE. Quid facimus o viri? UL. Omnium
O pessime quid agis? haud abis et istum mihi
Relinquis arcum? PH. Hei mihi, quis hic vir? Nunnam ego.
Audivi Ulissem? UL Plane Ulissem, meque quem
Coram vides. PH. Hei mihi dolis sum venditus,
Atque perii. Hic fuit ergo qui me prendidit,
Armisque spoliavit. UL. Ego prorsus ut scias,
Non alius, ista confiteor tibi lubens.
PH. Redde age, relinque arcum mihi gnate. UL. Hoc quidem
Numquam faciet, etiam velit si maxime.
Sed te quoque una oportet hinc discedere
Cum arcu, nolent em aut abstrahent te viribus.
PH. Mene o malorum pessime audacissimeque
Hi vi trahent? UL. Si nempe non sponte iveris,
PH. O terra lemnia. O iubar Vulcanium
Omnia domans. Haec prorsus intoler anda sunt,
Violenter hic si me ex tuis abduxerit.
UL. Iovis est (ut scias) dominium huius insulae.
Iovis est, et is decrevit haec, meque utitur
Nunc administro. PH. O odium et improbissime,
Qualia loqui audes? atque praetendis deos,
Falsosque concinnas tuis sermonibus?
UL. Non imo veraces. Via haec autem tibi
Eunda prorsus. PH. Pernegos autem ego. UL. Ast ego
Affirmo, oportet et ut in hoc obtemperes.
PH. Hei mihi miserrimo. Ergo me non liberum
Omnino, sed servum meus genuit pater?
UL. Non. Parem cunctis sed optimatibus,
Quis cum capere te Troiam oportet atque vi
Vastare. PH, Numquam istuc profecto, nec mala
Me perpeti quamvis oporteat omnia,
Antrum quoad mihi hoc profundum suppetet.
UL. Quid ergo facere instituis? PH. Hoc statim caput
Saxis ego cruentabo, de saxo cadens.
UL. Apprendite ipsum, facere ne ista possiet [Reg: possit] .
PH Eheu manus captae a viro isto, Qualia
Per petimini caris carentes arcubus?
O qui nihil sanum sapis nec liberum,
Qui me subisti? Me quibus ventaus es
Dolis, subornato in tuum locum improbe
Puero hoc mihi ignoto, atque te indigno quidem,
Dignissimo autem me, nihil qui noverat
Mandata praeter exsequi, quem nunc quoque
Liquet moleste ferre quod deliquerit
In me, quod et ego patiar haec. Sed improba
Et per latebras anima prospiciens tua
Semper, rudem doliatque nolentem, tamen
Bene instituit ut esset ad mala callidus.
Et nunc ligatum cogitas me o perdite
Ab litore hoc abducere, in quod sum antea
Abiectus abs te, exul, relictus, et carens
Amiculis, interque vivos mortuus,
Heu male ut inam pereas. Et optavi hoc tibi
Saepenumero, sed dii nihil praestant mihi
Quod suave sit. Tu laetus aetatem exigis,
Mihi vero id ipsum fert dolorem maximum.
Compluribus quod in malis vivo miser
Derisus abs te, ducibus et Atridis simul,
Praebes ministrum te quibus ad huiusmodi.
Dolus quidem te adegit et necessit as
Ut navigares pariter. At miserrimum
Me navigantem sponte septem navibus,
Sine honore proiecere. (sicut tu refers)
Te vero causam ipsi fuisse praedicant,
Nunc ergo quid meducitis et abducitis?
Ut me abducatis qui nihil sum, causa quae est?
Vobisque iam pridem iaceo qui mortuus?
Qui fit, quod (o invise diis) iam non tibi
Sum claudus, male olens? qui deis vovebitis
Me navigante simul crematuros sacra?
Qui postea libabitis? Nam talia
Praetexere solebas ut eiicerer. Male
Pereatis, o pereatis hunc qui sic virum
Iniuria affêcistis hac, si quid deis
Iustitia curae est, quod sit autem sat scio,
Non huc enim classe appulissetis virum ob
Miserum, nisi deum vos stimulus impeleret,
Sed o paterna terra, diique qui mala haec
Aspicitis, o punite tandem omnes eos.
Punite quaeso si mei miseremini,
Qui vivo sane misere, at illos perditos
Si cernerem, a morbo hoc putarem me quoque
Tunc absolutum, aegreve tolerarem minus
CHO. Morosus est hospes, morosum dixit et
Sermonem Ulisses, quique nil cedat malis.
UL. Adversus huius dicta, multa dicere
Possem, mihi si tempus hoc permitteret.
Nunc praesto vero est unicus sermo mihi.
Huiusmodi cum res gerendae sunt, ego
Huiusmodi sum qunoque, ubi vero de bonis
Iustisque iudicatur uspiam viris,
Magis pium atque ego sum, repereris neminem.
Ubique sane vincere est solitum mihi
Praeterquam apud te, nunc volens autem locum
Tibi dabo, dimittite enim eum, nec amplius
Tangatis, ita manere sinite, nec tua
Opera indigemus arma habentes ista. Nam
Adest apud nos Teucer, artem hanc qui tenet,
Ego qui me peius arbitror nihil
Quam tua arma tractare haec, manuque fortiter
Posse regere. Quid ergo te opus est? Quin vale
Lenmum incolens. Nos vero eamus, et tuum
Fortasse munus pepererit honorem mihi
Quem conveniret possidere te. PH. Hei mihi.
Quid nunc agam infelix? Meis tu appareas
Ornatus armis inter Argivos, scelus?
UL. Nihil amplius respondeas mihi, velut
Abitum paranti. PH. O gnate Achillis, tu tua
Me voce quoque non amplius dignaberis.
Sed sic abis? UL. Discede tu, neque respice,
Generosus etsisis, ut hanc nobis teras
Ne forte fortunam. PH. An ita et a vobis quoque
Desertus, hospites relinquar, nec mei
Miseratio vos capiet? CHO. Adolescens hic est
Classis dominus. Ergo ille quicquid dixerit,
Tibi nos idem quoque dieimus. NE. Male audiam
Ab hoc, quod (ut natura fert mea) sim nimis
Hic misericors, manete tamen huic si placet,
Res donec in navi viri ornent nautici,
Precemur et deos. Et iste forsitan
In melius interea animum mut averit.
Nos duo igitur iam abimus, at vos ceteri
Quando vocaverimus venite ad nos citi.
Anapaestici Dimetri.
PH. O saxi spelaeon concavi
Calidum gelidumque secundum horas,
Ergo relicturus eramte miser
Numquam, sed morienti etiam mihi
Commodum eris tandem? Hei mihi plurimum.
O casa pleniss ima tristiciae
Nostrae misera. Ecquis posthac cibus
Quottidianus erit mihi? Quem nam
Consequar altorem tandem miser?
Qua speuivam? Utinam vehementi
Me vento sursum hinc abripiant
In caelum Harpyiae. Non etenim
Valeo amplius. CHO. Ipsetibi infeliae
Ipse malum hoc accersisti tibi
Non aliunde hanc sortem es nactus,
Maiore nec ab aliquo. Nam quum
Licuisset recte sapere et quae
Meliorem ad fortunam provehunt,
Tu peius habere elegisti.
PH. O me miserum ergo, o me miserum,
Confe ctumque dolore infando,
Qui posthac desertus ab omnibus
Hic moriar miser, ach, ach, ach, ach.
Non amplius adferre cibum queo,
Nec volucres telis ac arcu
Conficere et manibus robustis.
Verum me cir cumvenerunt
Verba improvisa atque occulta
Fallacis mentis. Videam o si
Illum, horum qui consultor fuit
Tanto tempore ferre dolores
Nostros. CHO. Fortuna deorum te
Coepit, non manuum nostrarum
Dolus. Ergo odiosa atque infausta
Aliis ista precator. Nam mihi
Hoc quoque curae est ut te moneam,
Ne nostramita amicitiam abicias.
PH Hei mihi. Nunc alicubi cani ille
In litore ponti forsan sedens,
Deridet me, manibus versans
Arcum quo victum quaerebam.
Infelixquem nemo umquam abstulit.
O arcus chare, o manibus quoque
Extorte e caris, certe nunc
Si quid mentis habes, maestum geris
Vultum, quod successor te Herculis
Post usurus non est amplius.
Verum alium sortitus dominum
Manibus vafri tractaris viri,
Et turpes aspiciens fraudes,
Hominemqueo odiosum atque hostem meum,
Sexcenta dolis ex mala turpibus
Inlucem edentem, quanta edidit
Adversum nos Laertiades.
CHO. Strenui hominis est officium, ut bene
Quod iustum est dicat, pro tempore
Scilicet, et contra dicentem
Ne quando dolorem linguae exerat
Invidiosum. Porro ille unus
Ex multis electus opem tulit
Sociis communem, praeceptis
Usus Ulissis. PH. Volucrum o praedae
Terrificarum o gentesque ferarum, [Note: Hypermeter]
Quas haec regio monticolas tenet
Non est casa ab hac quod fugiatis
Amplius, haud etenim telorum
Robur habeo prae manibus pristinum,
(O quam sum miser in praesentia)
Verum hic improhibitus est vobis
Locus, et haud ultra metuendus.
Iam nunc huc accedite commodum
Ut vestra vicissim perimentia
Ora exaturetis quantum libet
Carne mea varia. Nam vitam
Continuo linquam. Unde etenim mihi
Victus? Quis ita aura pasci queat
Cum non amplius habeat victum
Ex his quae terra altrix praebet?
CHO. Per divos rogo, si colis hospitem,
Omni illum accedito amicitia,
Qui vitae causa huc venit tuae.
Scito autem hoc certo, quod iam tibi
Effugere hanc calamit atem liceat.
Miseranda etenim semper pascere,
Maxime eum qui rudis ad plurimae
Mala sit toleranda, hominis quaeso
Cuius tandem est? PH. Iterum atque iterum
Antiquum refricasti vulnus
Obone, regionemque Iliacam.
Cur me perdis? Cur haec mi facis?
CHO. Cur hoc dixisti? PH. An sperasme
Ad terras ducturum Iliacas?
C H O. Hoc esse intelligo nempe optimum.
PH. Nunc ergo relinquite me. C H O. Gratam
Vehementer mihirem mandasti,
Quam sponte volebam quoque facere.
Age eamus, eamus iam ad navem,
Uti nobis ante est mandatum,
PH. Ne discedas quaeso per Iovem
Omnes cui curae sunt supplices.
CHO. Esto ergo modestior. PH. Ohospites,
Remanete obtestor vos per deos.
CHO. Quid clamas? PH. Heu genius, genius,
Perii miser. O pes, pes, quidagam
Tecum posthac in vita miser?
Quaeso revertimini iterum o hospites.
C H O. Quid facturi animo contrario
Aliud, quam quod tibi visum est prius?
PH. Non est indigne tolerandum,
Si quis morbo oppressus tristi,
Insipienter quid proclamet.
C H O. Inunc ergo, iubemus uti, miser.
PH. Numquam, numquam, hoc mihi firmum scias.
Neque si fulminibus Iuppiter
Ipsis petat. Intereat Troia,
Ac omnes qui illic bellum gerunt,
Qui sustinuerunt abiicere
Me propter pedis articulum mei.
Porro unum praestate mihi hospites.
CHO. Quidnam istud erist? PH. Si quis gladius
Aut ascia vel telorum aliquid
Vos penes est allatum tradite.
CHO. Quam rem facturus es tandem?
PH. Caput abscindam et membra manu omnia.
Mortem iam morbus, mortem expetit.
CHO. Quapropter? PH. Patrem quaerens meum.
CHO. Ubi gentium is est? PH. Plane aepud inseros.
Quippe haud amplius hunc Solem videt.
O urbs o urbs patria, aspicerem
Te quomodo pressus ita aerumnis,
Qui tua fluminae sacra reliquerim
Danaisque inimicis suppetias
Huc veniens tulerim? Nullus sum.
CHO. Ego iam pridem hinc abiissem meam
Adnavem, nisi Ulissem et Achillis
Gnatum ad nos accedere cernerem.
Trimetri Iambici.
UL. Non ergo dices, cur viam hanc tamsedulo
Carpas revertens ambulansque percitus?
NE. Piabo iam, quaecumque deliqui prius.
UL. Narras gravem rem. Porro delictum quod est?
NE. Quod nempe commisi ante obediens tibi
Danaumque cunctis copiis. UL. Abs te quid est
Factum quod haud deceat? NE. Dolis quod turpibus
Et fraude ceperim virum. UL. Quemnam? Hei mihi,
Numquid novi quicquam facere tu cogitas?
NE. Nihil novi, Poeantis autem filio.
UL: Facturus es quid? Quam metuo verbis ab his.
NE. A quo rece pi arcum hunc datum, iam rursum ei.
UL. O Iuppiter, dic es quid? an animus tibi est
Reddere? NE. Habeo non iuste enim sed turpiter.
UL. Anista dicis (perdeos) ut mordeas?
NE. Si vera dicere morsio dici potest.
UL. Quid ais Achillis gnate? quid dixti obscero?
NE. Eadem ne me vis bisque terque dicere?
UL. Volebam initio audisse ne semel quidem.
NE. Certo scias igitur, ita audisti omnia.
UL. Est aliquis, est qui facere te vetabit hoc.
NE. Quid ais? quis est qui facere me vetabit hoc?
UL: Totus populus Achivum et inter hos ego,
NE. Sapiens licet sis, non tamen sapienter haec
Profaris. UL. At tu nec facere nec proloqui
Sapienter intendis. NE. Sed haec si iusta sunt,
Sapientibus meliora sunt sermonibus.
UL. Et quomodo iustum sit, ea quae nactus es
Meopte consilio restituere? NE. Turpe quum
Commiserim peccatum, id emendare iam
Conabor. V.L. Antu non Achivum exercitum
Metuis ea faciens? NE. Patrans iustum quod est,
Nihil metuo quod tu, neque manus mi tua
Persuaserit, minus uti faciam. UL. Ergo non
Est pugna nobis Troas adversum, imo te.
NE. Esto futurum quicquid est. Gladii vides
Me dextera capulum tenentem. UL. Me quoque
Facere videbis idem, atque cunctantem nihil.
Verum sinam te, copiis autem omnibus
Dicam ista, quae te punient dignissime.
NE. Sapisti. Et hoc si deinde sapueris modo
Aetatem ages fortassis absque fletibus.
Attu Poeantis gnate, prodisaxeam
Casam relinquens. PH. Quis tumultus rursus est
Meam ante speluncam? Quid evocatis huc?
Qua re mei nunc indigetis hospites?
Hei mihi, quid hoc mali est? An huius gratia
Adestis, ut maius mihi detis malum,
Mala ad priora? NE. Bono animo es, quaeque adsero
Audito verba. PH. Metuo ego. Quippe et prius
Verbis bonis adducetus incidi in malum.
Sermonibus videlicet credens tuis.
NE. An nullus extat paenitentiae locus?
PH. Talia loquebaris prius quoque cum mihi
Furatus arcum es, et fores fidus quasi,
Cum cogit ares clanculo damnum dare.
NE. Sed non modo idem. Ex te volo autem discere,
Utrum tibi hic manendisit sententia,
Nobiscum an hinc enavigandi. PH. Desine,
Ne plura dicas. Frustra enim omnia dixeris.
NE. Siccine igitur prorsus tua est sententia?
PH. Sic prorsus, et plus (scito) quam loqui queam,
NE. Atqui hercle persuadere ego volebam tibi
Verbis, at opportuna sinon eloquor,
Desino. P H Bene est. Nam cuncta frustra dixeris.
Nam benevolum tibi numquam animum habebis meum,
Victum abstulisti qui dolis mihi prius,
Nunc deinde moniturusvenis, patris optimi
Fili mihi inimicissime. Pereatis, et
Primum quidem Atridae deinde filius
Laertis et tu. NE. Ne impreceris quippiam
Ultra, sed haec nostra e manu tela accipe.
PH. Quid dicis? Haud decipimur ergo denuo?
NE. lovis supremum iuro numen. PH. O mihi
Quam grata dicis, vera si dicis modo.
NE. Res ipsa praesens indicat. Sed dexteram
Extende, tuaque arma recipe. UL. Ego vero abnego.
Multumque contradico, sint testes dei,
Propter et Atridas atque totum exercitum.
PH. Hem gnate, cuius ista vox? An audio
Ulissem? UL. Et hoc certo quidem scias, et hic
Me prope vides, qui viribus te ad Ilium
Ducam velit nolitue Achillis filius.
PH. At hercle, non gaudens sagitta haec si modo
Non erret. NE. Ah, ah, neutiquam, ne per deos
Dimitte telum. PH. Mitte quaeso manum meam
Percare fili. NE. Non omittam. PH. Hei cur virum
Hostem et inimicum non sinis me occidere
Meis sagittis? NE. Hoc neque mihi nectibi
Bonum est. PH. At hoc unum scias, exercitus
Primos, Achivum nempe praecones, fera
Ad praelia ignavos, et esse plurimum
Verbis feroces NE. Esto. Tu nunc arcumhabes,
Nec est quod irasc aris amplius mihi
Aut mereprendas. PH. Fateor hoc. Specimen tui
Gnate edidisti generis unde oriundus es,
Non ex parente Sisypho sed Achille, qui
Audivit inter ante vivos optime,
Nunc mortuos vero inter audit. NE. Gaudeo
Abste parentem sic meum laudarier,
Ipsumque me. Porro quid abs te consequi
Cupiam accipe. Toler are ea necesse est quidem
Quae dantur hominibus a deis mala, porro qui
Incommoda ferunt sponte, sicut tu, sua,
Suntque venia indigni atque misericorida.
At tu ferus es effc ctus, et neque suscipis
Qui consulit, animo et amico si quis monet,
Odisti, eumque hostem et inimicum existimas.
Dicam tamen, et horum advoco testem lovem.
Haec ergo noscito in animumque scribito.
Nam tu labor as ex pede hoc divinitus
Morbo, quia prope nimis ad anguem accesser as,
Qui templa Chryses patula custodit latens.
Nullamque requiem posse te adipisciscias
Morbo a gravi isto, quam diu Sol hac quidem
Exoritur, illacque occidit rursus, quoad
Ad Ilii campos profectus eris volens,
Nostrisque medicis fueris usus optimis.
Ut te levent morbo hoc, et excindas simul
Mecum Ilium hoc arcu. Unde vero isthaec sciam
Sic sese habere, dicam, Homo captivus est
Troianus in castris, Helenus is dicitur,
Peritus augur, propalam qui praedicat
Haec ita fieri oportere, praeterea quoque
Affirmat aestate hac necesse esse Ilium
Caepi, suaque sponte se offert adnecem,
Mentitus haec si sit. Proinde haec cum scias,
Concede sponte. Pulchra res est gloria.
Te iudicatum unum esse Achivorum optimum.
Primumque medicorum venire te in manus,
Deinde lugubri Ilio capto inclitam
Famam assequi. PH. O invisa vita, cur din
Ita me tenes in vita, ad inferos neque
Concedere sinis? Hei mihi. Quid nam geram?
Quonam modo huius non fidem sermonibus
Habeam? benevolus qui mihi me hortatus est,
An ergo cedam? Deinde quomodo miser
In publicum prodibo, si hoc patravero?
Quis me alloquetur? Quomodovos circuli,
Qui quae mihi accidunt videtis omnia,
Hoc sufferetis, verser ut apud Atrei
Gnatos ego? qui perdiderunt me hoc modo?
Quomodo, ut apud Ulissem omnis auctorem mali?
Haud adeo enim praeterita me mordent, uti
Ea quae ferenda sunt ab iis mihi postea,
Quae praevidere iam proculuideor mihi.
Quorum animus enim gignit, ut mater, mala,
Eos identidem ad alia scelera erudit.
Teque oppido demiror haec quod suadeas.
Nam neque te oportebat venire ad Ilium,
Nosque prohibere etiam, ad eos accedere,
Qui te patris male spoliantes praemiis
Iniuria affecere, qui miserum quoque
Aiacem in armorum patris causa tui
Minorem Ulisse iudicarunt improbo.
His tu ne proficisceris ut auxilium fer as?
Meque ad eaedem cogis? Cave istuc feceris
Fili, sed id quod ante iurasti mihi
Efficito, ad aedes me meas reducito.
Et ipse permanens domi, sinite malos
Illos male interire, sicque gratiam
Inibis a me duplicem atque duplicem
Meo a parente, nec malis ferens opem
Mala et ipsus indole praedit us videbere.
NE. Dicis quidem aequa, te tamen diis credere
Sermonibusque obtemperare meis velim,
Cumque hoc amico terra ab hac excedere.
PH. An ad Ilium vadam, Atreique filium
Maxime inimicum mihi: Pedehoc miserrimo?
NE. Ad eos quidem, qui purulenti huius pedis
Sistant dolores teque morbo liberent.
PH. Heu fabulam dixisti acerbam. Quid rogo
Loqueris? NE. Honesta quae video futurami
Tibique si fiant. PH. Et haec cum dixeris,
Non erubescis caelites? NE. Et quomodo
Quis erubescat proximis opem ferens?
PH. Hoccine de Atridarum ope loqueris, an de mea?
NE. Quia tibi amicus sum, ideo talis et meae
Oratio est. PH. Quo pacto amicus, qui velis
Me prodere hostibus? N'E. O amice dicito
Haud male loqui inque rebus efferri malis,
PH. Me perdis. Atque te ex tuis sermonibus
Intelligo. NE. Non perdo, teque pernego
Intelligere. PH. Atridas satis novia quibus
Eiectus ita sum. NE. Sed quod illi eiecerint
Non modo, sed hoc quod reddituri sunt, vide,
Salvum. PH. Haud ita hercle, ut sponte videam umque
NE. Quid ergo nos faciamus, huc te adducere (Ilium.
Qui omnino nullis possumus sermonibus?
Quare expeditum mihi quidem estut desinam,
Tibi vero ita ut vivas, uti in praesentiae,
Vivis, sine salute. PH. Sine me quaeso pati,
Quae perpeti me oportet. At id quod dexterae
Pollicitus es data, in paternas scilicet
Reducere aedes velle, confice gnate mi,
Et ne moreris, nec memineris amplius
Troiae. Satis enim plurimis mihi fletibus
Est usque plorata. NE. Ergo si videtur hinc
Eamus. PH. Ouerbum locutus nobile es.
NE. Suffulci age tuum nunc gradum PH. Quantum queo
NE. At quomodo, effugiam ne Achivi mereum
Agant ob hanc rem? PH. Nileos cures. NE. Mea
Quid regna si populentur. PH. Ibi praesens ego.
NE. Quod commodum adferes? Ph. Sagittis Herculis.
NE. Quid dicis? PH. Arcebo a tua patria procul.
NE. At ista si facturus es quae praedicas,
Exosulare terram et huc mecum veni.
HER. Nondum, prius quam nos, Philoctete, audias
Nostrumque sermonem, queasque dicere
Vocem Herculis te audisse coram ipsum auribus
Vultumque vidisse. Venio autem gratia
Tui, relictis sedibus caelestibus
Tibi indicaturus Iovis sententiam,
Viamque prohibiturus ire quam cupis.
At tu meis obtempera sermonibus.
Primumque fortunam tibi dicam meam
Quantos labores pertulerim et exhauserim,
Et sempiternam ita sim adeptus gloriam,
Sicut videre licet tibi in praesentia.
Tu quoque (scias certo) ista debes perpeti,
Laboribusque nomen adipisci inclitum,
Hoc cum viro profectus ad Troiae solum.
Primum quidem a morbo quies ces pessimo,
Et principem virtute locum in exercitu
Tenens, Parin qui causa cunctarum suit
Harum calamitatum, sagittis tu meis
Spoliabis anima, et Ilium populaberis,
Spliaque mittes in tuam domum optima
Selecta toto nempe tibi ab exercitu
Patri Poeanti, patriae ad Oetaeam plagam.
Quae ceperis vero spolia ab exercitu
Arcus mei monumenta, fer meum ad rogum.
Eadem et te Achillis gnate moneo. Non enim
Tu capere Troianum vales campum hocsine,
Neque iste sinete, sed leones ceu duo
In pascuis iisdem alter alterum, huncque tu
Teque iste, custodite Porro ad Ilium
Mittam Aesculapium liberatorem tuum
Medicumque morbi. Nam secundo ipsum capi
Meis sagittis est necesse. Hoc condite
Vos vero in animunt, quando eam vastabitis,
Pietatem ut adversum deos tueamini.
Nam ducit inferiora cuncta Iuppiter
Pietate, alia. Pietas enim mortalibus
In morte quoque comes est, et occumbant licet
Aut vitam agant, ea tam en haud umquam perit,
Anapaestici dimetri.
PH. O quam vocem exoptat am mihi
Misisti, longum post tempus
Apparens. Non ego verbis tuis
Refragabor. NE. Et ego sententiae huic
Assentior. HER. Haud igitur nunc diu
Facere hoc quod iubeo cunctemini.
Siquidem praesens opportunitas
Curcum festinum a puppi vocat.
PH. Age nunc ibo, regionemque hanc
Ante salutabo. Vale o tectum
Mea multos annos custodia,
Et nymphae pratenses humidae,
Fortisque fragor ponti oppositus,
Ubi saepe meum permaduit caput
Antro recumbans verberibus Noti,
Vocemque remisit saepe meam,
Hermaeum mihi promontorium
Gemitumque afflicto mutuum
Temperstate. At nunc o fontes
Et aquae dulces, vos [(reading uncertain: print blotted)] deserimus,
Deserimus vos, cuius nobis
Numquam in mentem venit opinio.
Lemnia terra vale, circumdata
Utrinque mari, atque secundo me
Cursu dimitte inculpabilem,
Quo fata ferunt et amicorum
Consilium, atque omnidomans daemon,
Cuius dispositu haec sunt facta.
CHO. Nunc ergo discedamus simul
Maris exorantes Nymphas, uti
Reditus servatrices adsint.
FINIS. LAUS DEO ET DOMIno Iesu Christo.