Et tristes casus et merita excidia.Et sperare dein num meliora queas.
Versu priores scripsimus tragoedias,
Orationi quo solutae proximi
Essemus, ad Plauti et aliorum scilicet
Exempla: non pendenda pervi, mehercule,
Nunc zoilorum fecit improbitas gravis,
Censuraque ipsa absque populi suffragio,
Iustis ut hanc contexeremus versibus:
Sicubi igitur fuerit molesta oratio,
Strictis id imputato (quaeso) legibus.
INTER cetera divinae erga humanum genus, benignitatis et dilectionis indicia, non minimi momenti est Illustriss. Princeps, quod impios et peccatores non statim fere punit, sed temporis spatium indulget quo resipiscere queant: interim exhortans monensque ad hoc, proposita pariter resipiscentibus venia, induratis autem et in impietate perseverantibus commerita poena. Hinc nimirum colligimus verum esse quod per prophetam Ezechielem testatur, se nolle peccatoris mortem, sed ut convertatur et vivat, quodque sit patiens et multae misericordiae, ut saepe numero dicitur in Psalmis et Prophetis. Et nisi ita esset, iam olim perieramus omnes, et ne unum quidem diem vivere possemus: quum nemo sit qui non peccet, testante scriptura, et sensus cogitatioque humani cordis mala sint ab adolescentia sua. Novit autem ille figmentum nostrum, recordatur nos esse pulverem, et
hominem esse sicut foenum, quare sicut miseretur pater filiorum, ita ille nostri omnium miseretur, ut canit David. Magnum est, mundo spatium dari ad resipiscendum: maius, mitti Prophetas et doctores, qui bona doceant, mala reprehendant, errantes reducant in viam, lapsos erigant, atque ad vitam et salutem procurent omnia: maximum etiam, super haec ingratitudinem, tarditatem, segniciem, pertinaciamque omnium amplius iusto tolerari. Quod autem tandem vindictam exercet Deus, punitque severe praefractos, post facta omnia et ex perta, quae poterant vel saxea corda emollire et convertere, quis miretur? Deus iudex iustus est (ait David) nisi conversi fueritis, gladium suum vibrabit, arcum suum tetendit et paravit illum. Et pro illo praeparavit vasa mortis, sagittas suas contra persecutores fabricatur. Posset pro iustitia quidem sua continuo tela intorquere, gladioque peccatores iugulare: pro misericordia tamen, suffert, parcit, monet, hortatur, donec omnia viderit esse deplorata. Et quamvis misericordia eius plena sit terra, et exaltata sit usque ad caelos, iustitiam tamen pro tempore exercere, et unicuique iuxta opera sua Reddere, non omittet: et ita non omittet, ut nulla tamen adversus eum iusta querela intentari possit, sed vincit quum iudicatur. Et si multis aliis, hoc uno tamen maxime, quod ante fideliter et instanter venturam poenam longe praemonet et cavere iubet, ut si qui pereunt
sibi revera, non Deo possint imputare. Cur enim praemoniti non caverunt, nec semel etiam, nec oscitanter praemoniti? Certe omnem a se Deus nostrae perditionis culpam removet, quod non fere mala adducit, aut verbum facit (ut ait propheta Amos) nisi revelaverit ante secretum suum ad servos suos Prophetas. Sic olim quum multa hominum malicia esset, et omnis caro viam cor rupisset suam, nec diutius ferre Deus posset, revelavit diluvium venturum Noe iusto, et hoc ante centum viginti annos, ut satis esset temporis et ad audiendum et discendum quae sana sunt, et ad agendum paenitentiam. Ita Sodomitarum interitum ante revelavit Abrahamo, qui etiam ardentissimis precibus pro illis intercessit, et exauditus esset, si spes ulla sanitatis fuisset reliqua. Ninivitis misit Ionam, Troianis Cassandra excidium praedixit, Romanis venturas clades et homines et bestiae annuntiarunt, aliaque portenta, procul dubio Deo omnium conditore ita disponente. Dies me deficiet, si omnia quae populis, regibus et civitatibus aiute praedicta sint adventura incommoda, enumerare velim. Apud Iudaeos clariora et notiora sunt exempla, quos ut prae ceteris in orbe gentibus in peculiarem populum elegit Deus, ita etiam suo verbo, patribus, Prophetis, doctoribusque semper multis dignatus est, ut numquam afflixerit, nisi ante satis diuque monitos, praeter id quod ex lege servata, aut non servata, ipsi per se commoda et incommoda
futura colligere potuerint et divinare. Diserte illis erat proposita vita et mors, benedictio et maledictio, quatenus vel regia graderentur via, vel ad dextram irent vel sinistram. Magna haec primum gratia, Dei nosse voluntatem, et ad omnia habere manuductiones quasi, Divinasque institutiones. quid praeterea opus erat, ut admonerentur, quo poenas vitarent in Lege praescriptas? Ex superfluo id fecit Deus, ut omnino declararet, semalle eos correctos, quam perditos, verbisque emendatos quam verberibus, qualiter etiam erga totum humanum genus animatus est. Atque utinam homines illa Dei humanitate non abusi essent, neque hodie abuterentur, neque contemnerent misericordiam, sed prompte cum Ninivitis converterent se, agerentque paenitentiam. Verum ex omnibus propemodum historiis colligimus, admonitiones et malorum praedictiones frustra fuisse, nemo credidit, donec malis oppressi et involuti, veras esse senserunt. De Cassandra ait vates: Tunc etiam fatis aperit Cassandra futuris Ora Dei iussu, non umquam credita Teucris. Loth locutus est ad generos suos, Surgite, egredimini de loco isto, quia delebit Dominus civitatem hanc. Et visus est eis quasi ludens loqui. Idem obtigit haud dubie et Noe praeconi iustitiae, quum praedicaret venturum diluvium super omnem terram, nempe pro deliro et fatuo habitus est, et salse derisus quod arcam aedificaret,
qua aquas evaderet. Quid de Prophetis dicam? Praeterquam quod pro fanaticis et insanis vulgo habiti sunt, captivitates, pestilentiam, famem, et alia ma la annuntiantes, capitale etiam fere omnes subierunt supplicium: unde quantum illis fi lei habitum sit a regibus, principibus, populoque facile liquet. Senserunt autem tandem maxima sua calamitate, quam paterne ipsis Deus consuluerit volueritque servatos, quamque ipsi ruptis repagulis omnes admonitiones, minas, dehortatio nesque a malis studiis, pervicaciter ingrateque spreverint, voluntarieque attulerint exitium. De suis Hier emias conqueritur, Percussisti eos et non doluerunt, attrivisti eos et renuerunt accipere disciplinam, induraverunt facies suas supra petram, noluerunt reverti. Et post pauca: Idcirco percussit eos leo de silva, lupus vespertinus astavit eos, etc. Et Deus apud eundem queritur gravissime: Verterunt ad me terga et non facies, quum docerem eos et erudirem diluculo, et nollent audire ut acciperent disciplinam. Et in Esaia: Vocavi, et non respondistis: locutus sum, et non audistis. Iusta est igitur impio rum perditio, quum salui esse nolint, et Deum vocantem et quasi manu trahentem aversentur, unde et evenit illis quod est apud Homerum,
r(exqe/n de\ te nh/pios e)/gnw.
Credere nolunt et praecavere mala, eventum exspectant, stultorum (ut ait Fabius apud Livium) magistrum. Quam
autem horrendum sit ita in viventis Dei manus incide re , et experiri extrema, multa nobis gentium et praesertim Iudaeorum exempla declarant. Quis non obstupescat ob diluvio totum perditum orbem? Cui non horrorem incutiat quinque civitatum repentinus et luctuosissimus casus? Quis non gemat, populum Israeliticum propter impios cultus et idololatriam toties in ethnicorum manus traditum, diuque gravissimeque attritum, denique vastatis urbibus cum caede maxima ex avitis sedibus partim in Assyrios et Moedos, partim in Babylonem translatum et servituti subiectum durissime? Haec sunt contemptorum et derisorum stipendia, ex quibus utinam nos Christiani disceremus sapere, ne aliquam do fortasse similia experiremur. Feliciter sapit (scribit Plautus) qui alieno periculo sapit. Nemo nostrum est, quum audit legitque Iudaeorum aut aliarum gentium calamita tes planeque miserabiles casus, quin fateatur illis pro meritis omnia contigisse: interea autem et nostra inspice re nobisque prospicere deberemus, et ita aliorum (quod aiunt) insania frui. Fuerint Iudaei induratae cervicis, fuerint ingrati, occiderint Prophetas, idolis servierint, multisque fuerint flagitiis inquinati, ut merito sint passi extrema, simus nos tractabiliores, Deique grati beneficiis, non repugnemus veritati, non occidamus aut persequamur Dei num cios, abstineamus ab superstitione et idololatria, aliisque sceleribus, ne paria feramus. Ceterum
plane metuo, ne etiam nobis vindicta prae foribus sit, qui Iudaeorum gradimur vestigiis, contaminati impietate, simulacrorum cultu, superstitione, libidine, avaritia, aliisque criminibus, neque toties, tamque multos an nos admoniti resipiscimus, sed efficimur etiam deteriores. Et argumento mihi est, quod annos pene triginta, non solum bonae literae linguaeque mirabiliter effloruerunt, sed etiam sacrae scripturae ad puriorem sanioremque intellectum sunt perductae, Euangeliique Christique cognitio sincera (doctissimorum virorum opera, maximisque periculis) praedicata est, et per totam sparsa et disseminata Europam. Nam quorsum haec omnia dedit Deus, qui nihil frustra consuevit facere, nisi ut mundum illuminet, et ante quam feriat vastetque et perdat, revocet, moneat corrigatque? Vulgari fertur proverbio, Ubi multi sunt me dici, ibi quoque multos aegrotos esse: quod tam etsi ioco dicatur, verum tamen est, ita Deo ordinante: sed non ut propter medicos sint aegroti, sed me dici propter aegrotos. Pari ratione, multum lucis hac tempestate dedit Deus, propter densas maximasque tenebras, doctissimos viros multarumque linguarum gnaros, propter barbariem ignorationemque profundam rerum divinarum, verbi cognitionem luculentam propter fidei diuturnam abolitionem vitaeque pravitatem. Admonemur igitur omnibus, ut iutam Deo adversam incredulitatemque abiciamus, cum omni superstitione et idololatria,
et amplectemur veritatem revelatam, Christoque adhaereamus pura mente vitaque Non tantopere autem admoneremur, nisi nostrae salutis referret, et nisi statuisset Deus visitare tandem omnium iniquitates in ira sua, et prope esset virga furoris sui. Et certe ea nobis ante oculos est: minatur a longe, immo ferit etiam, sed adhuc leniter, ut ita non solum verbis, sed etiam re prae senti admonitio deberet esse efficacior. Dico autem de Turcis, qui cervicibus nostris imminent magis ac magis, et licet multa regna imperiumque orientis Christianis eripuerint, magnasque strages fecerint, multaque Christianorum milia in captivitatem abduxerint, plura tamen et maiora facturi videntur. Quodque sint stagellum nostrum Deo iubente immissum, hinc existimare possumus, quod tot annos nobis cum iis res est, nec quicquam proficimus, milites innumeros amisimus, infinitam pecuniam contribuimus, imo verius contrivimus, illi tamen semper sunt superiores et invalescunt, adimunt re tinentque facile quod libet. Videlicet, nos titulo tenus Christiani, idololatriis vitaeque spurcitia insignes, nihil prosperum adversus gentes alias habere possumus, quum Deus non sit nobiscum, sed nos plagis castigare maximis, si alia via nihil potest obtinere, constituerit. Quid autem huc usque aliis viis sit consecutus, quis non videt? Nec verba nec levia verbera apud nos, sicut nec olim apud Iudaeos quicquam effecere: sed dum nos Deus ad resipiscentiam
pertrahere nititur, nos diversum ingredimur iter, et non solum idololatrias, superstitiones, ei)dwlomani/as, sacrorum quaestuosam prostitutionem et inversionem, humanarum doctrinarum laqueos perniciosos, Christi conculcationem manifestam, scortationes publicas, et alia innumera non relinquere cogitamus, sed co acto coetu haec omnia defendere, stabilire, propagare et Dei ecclesiae denuo imponere studemus. Praetereo quod sani doctores exuruntur, trucidantur, huc illuc pelluntur, aut certe severissimis interminationibus illis obturantur os, manusque ligantur, ne quid loquantur scribantque, quod ad correctionem ecclesiarum faciat, exemplo etiam veteri Iudaeorum, quos Dominus proiecit a facie sua. De illis ita scribit Esaias: Populus ad iracundiam provocans est, et filii mendaces, filii nolentes audire legem Domini. Qui dicunt videntibus, nolite videre, et aspicientibus, nolite aspicere nobis ea quae recta sunt. Loquimini nobis placentia, videte nobis errores, auferte a me viam, declinate a me semitam, cesset a facie nostra sanctus Israel. Considera quam ubique et semper impietas sui similis sit. Fatentur nunc quidam, qui soli Christiani et Catholici (hoc enim praecipue no mine gaudent) esse contendunt, multos esse errores, abusus et superstitiones in Ecclesia, (quid ni fateantur tam manifesta, scriptisque factisque decantata) interim tamen clamant nihil esse innovandum aut mutandum, ipsosque
abusus, erroresque et manifesta flagitia quibus student, omnino nolunt taxari. I nunc et dic hos esse Iudaeis meliores obstinatis, qui claram Euangelii lucem haud saecus fugiunt ac detestantur, quam noctuae et vespertilio nes fulgorem solis. Videntur palam dicere, nos quidem perverse et flagitiose vivimus, populumque superstitionibus seducimus, Christique negotium nihil curamus, sed quaestui habemus pietatem: cavete tamen ne quis nos re prehendat vel publice vel privatim: volumus enim ita pergere, et numquam fieri meliores. Qui male agit, odit lucem (ut Christus servator ait) et non venti ad lucem, ne arguantur opera ipsius. Qui animalium naturas sunt perscrutati, tradunt aquilam pullos suos adversis solis radiis explorare an gnh/sioi sint, quos si inconniventer ferant, pro suis educare: sin minus, abicere, ut degeneres. Haud secus electos suos probat Deus ad verbum suum, quod est quasi ignis et malleus conte rens petram: et quod sol est in mundo, hoc verbum in vita et doctrina omnium mortalium. Ouicumque igitur vel vitam vel doctrinam fiduciamque suam ad Dei verbum produci, explorari et examinari nolunt aut redarqui et emendari, reprobi et degeneres sunt, non electi, sed captivi Satanae. Unde intelligere licet, quanta reproborum turba sit inter Christianos, in eaque fere proceres, quique videri et censeri volunt catholici et Christianissimi: qui utinam perirent soli, et non multa secum animarum
milia traherent in exitium sempiternum. Dolet illis ex animo, veritatem qua illorum imposturae et vita scelerata perspiciuntur, quamque oppresserant esse re velatam: ringuntur, quod populus quaerit Christum, et detestatur doctrinas hominum: excruciantur, quod sacrae scripturae vulgo leguntur, cantantur, quodque doctos piosque viros, ad pietatis institutionem et impietatis extirpationem passim emiserit Deus. Quae spes igitur nos divinam ultionem evadere, aut Turcis resistere posse, aut Dei auxilium nobis adfuturum? Student omnes ut defendant impietates, non ut relinquant: laborant, ut liceant impune sceleratis esse et impostoribus, non ut con vertantur aut agant paenitentiam. Atqui ob hanc deus et eruditionem et doctrinam et verbum, doctosque tot dedit hac tempestate viros, ut olim Iudaeis: quibus omnibus in nostram temere abutimur perditionem, quemadmodum et illi. Venia nobis antea impietatum scelerumque dari potuit: ignorabamus enim veritatem, nec erat qui meliora ostenderet, et ad recta capescenda hortaretur: nunc venia nobis dari non potest, vulgata et ostensa sunt omnia, audivimus, cognoscimus, confitemur, nec prava tamen abicere, nec recta suscipere et sequi lubet. Insignis Dei lenitas et patientia, quae tam diu hanc con tumaciam, ingratitudinem et contemptum perfert: sed absque dubio statuit tempus ultionis, paravit aliquam insignem huic perversissimo saeculo calamitatem: quoque
tolerat diutius, hoc gravius infliget supplicium. Et ego plane ea sum in opinione, quod nos propediem aut Turcicae tyrannidi ut Asiam et Aphricam, subiecturus, aut adventu filii sui Iesu Christi domini nostri, finem impietatibus criminibusque nostris impositurus sit pariter, et a sontibus sumpturus supplicia. Ad summum venimus, fides exstinguitur, praevalet iniquitas, impietas triumphat, veritas profligatur, regnat malicia et improbitas, quae quum ita apud Iudaeos haberent quondam, in foribus erat exitium. Nulla scio nos habere privilegia, nec Deo sumus cariores: sed quoniam maioribis spiritus et cognitionis verbi sui nos dotibus exornavit et ditavit, ideo in ingratos et rebelles severius vindicabit. Cui enim plus datum est, ab eo etiam plus (iuxta Domini verba) requiretur. Id quod preaecipue animadvertere deberent, qui Euangelico nunc titulo gloriantur, qui tametsi a multis impietatibus vera cognitione sint liberati, vacillant tamen, et adhuc altero pede inhaerent plerique coeno, vitamque parum ad Euangelicum praescriptum correxerunt, avari, maledici, superbi, detractores, superciliosi aliorum contemptores: ut de multis id dici possit quod de Philosophis quibusdam dicebat Epictetus, quod nempe Euangelici sint, a)/neu tou= pra/ttein me/xri tou= le/gein. Summa, satis est ubique mali causaeque, cur agamus paenitentiam omnes, quandoquidem longanimitate nos suae
Deus haud frustra exspectat, multisque sermonibus rebusque invitat, ut redeamus tandem in viam, venturasque propediem plagas evitemus. Ad hoc ut me quoqe aliosque omnes qui Christiani esse volunt, excitarem (illustrissime Princeps) Tragicum hunc ludum composui, sumptum ex Propheta Hieremia: cum quod et ille sui saeculi homines studiosissime admonuerit, et ad paenitentiam licet absque fructu vocarit: tum quod multa carpat, quae etiam inter nos sunt communia, aut certe nostris studiis factisque simillima apparet. Neque ego hoc probatio ne indigere puto, quum et vetera iam omnibus et nostra satis in propatulo sint et nota. Nam quod queritur Iudeos Dominum reliquisse, et falsos deos et operae manuum suarum adorasse, nonne idem et de nobis constat? Dominum plerique ore confitemur sicut et illi, interim fiducia gratiae, misericordiae, et remissionis peccatorum alibi haeret, et hoc non animis solum tacitis, sed atiam ore et facto confitemur. Longum esset singula persequi et exponere. Dicit, iuxta civitatum numerum et deos esse inter Iudaeos, et aras esse ubique iuxta numerum platearum, idem et de Christianis verissime dici potest. Nam si dii sunt, fiuntque ubique, ii in quibus nostra haeret fiducia, quorum simulacris tura adolemus, quos invocamus in necessitatibus absentes, quorum sunt flamines, arae, et certa sacrificia, omnia deorum plena sunt, quam late romanum pertinet imperium
Quis deinde fanaticas enumeret superstitiones aniliaque de sacris Christianorum deliramenta? Res maior est, quam ut hic dici possit. Devoravit Iudaeorum gladius prophetas, devorat et Christianorum. Audire illi verbum Dei non poterant, et erat illis pro cantico et delectamento, eadem omnia et cumulatiora etiam apud nos sunt. Illi a maiore usque ad minorem omnes avaritiae studebant, aque Propheta usque ad Sacer dotem cuncti invigilabant dolis: quis inficias ire potest, non ita haec apud nos esse? Iudaeorum Prophetae prophetabant mendacium, et sacerdotes applaudebant manibus suis, populusque diligebat talia: quibus verbis Propheta mihi, non sua, sed nostra tempora descripsisse videtur. Illi calumniabantur, contemnebant et opprimebant advenas et peregrinos: idem et nos facimus, et ego inter cos sum expertus qui et Euangelici esse volunt, et omnes alias Germanicas nationes tamquam quisquilias aspernantur: id quod Euangelium sane non docet. Quid ego autem singula commemorem, et illorum factis comparem nostra? Qui parum saltem animadvertere volet, intelliget non solum de Iudaeis, sed de nobis fere omnia esse conscripta, Tarde admodum, et non nisi antea omnibus tentatis, ad poenam illorum processit deus: et ita tamen ut se pene ad eam inferenda cogi fateretur: quo, ut dicebam principio, eius misericordia lenitasque ineffabilis relucet, nobis autem longius indulget tempus,
pluresque dat Prophetas, quod utinam non eo nobis proficiat quo illis, ut nempe in dies fiamus obstinatiores peioresque, eiusque indignationem gravissima sentiamus tandem, ut multa exempla testificantur fore. Ut cumque cadat, inserviendum est electis, quorum adhuc forsan multi in tenebris versantur, aut non satis animadvertunt quid agant, eos quoniam omnino Deus revocaturus est et excitaturus, ne cum malis damnentur et puniantur, nos quoque diligere debemus, eoque operam navare ut vel per nos ad veritatis cognitionem veniant, veramque intelligant salutis viam eamque sequantur. Tibi autem (illustrissime Princeps) hoc nostrum scriptum dicare statui, quod te et vere pietatis studiosissimum, summaque praeditum integritate passim, et praecipue a praeceptoribus et amicis meis D. Bonifacio Amerbachio nunc huius Academiae Rectore, et D. Huldericho Iselio Legum professore, clarissimis doctissimisque et auctoritate et fide spectatissimis viris praedicari audio. Unde gratulor vehementer Vuirtenbergensi ditioni, quae et si pientissimum parentem tuum Principem Huldrichum amiserit, a terrenis ad caelestia vocatum, te tamen successorem acceperit et heredem, qui pari fide et pietate, iustitia et aequitate, humanitateque principe digna sis omnia administraturus. Gratulor etiam literarum studiis, quibus ut ipse (quod rarum esse solet in Principe) insigniter imbutus es, ita impense faves,
eaque promoves ornasque. Quorum nomine me etiam non ab re facturum putavi, si huic Musarum mearum foetui, haud scio quam felici, patrocinium tui nominis auspicatissimi asciscerem: quod ne recuses, sed boni consulas, vehementer etiam etque etiam oro. Dominus IESUS tuam celsitudinem felicem et incolumen perpetuo conseruet, cui me humiliter commendo.
Datum Basileae 4 Iulii. M. D. LI.
[Gap desc: Errata-list]
Proinde rogo ludis adeste scenicis
Aequissimo animo: forsan inerit quod iuvet
Prositque. Nunc summam explicabo pauculis.
Nam cuncta vobis ante nota esse arbitror
Ex lectione ipsa et Prophetae nomine
Hanc quod Poeta ferre iussit fabulam.
Postquam duae residuae Hebraeorum tribus
Civesque Hierosolymis et ipsi Principes,
Rexque et Sacerdotes Prophetaeque impii,
Sancta relicta lege et unico Deo
Idololatriis deisque gentium
Omnique iniquitate, fraudibus et dolis,
Urbemque templumque et simul provinciam
Contaminarunt, hanc Deus on perferens
Defectionem, Hieremiam sanctum virum
Emittit inter ceteros, ut arguat
Cultusque vitamque omnium et fiduciam
Iustitiae et auxilii pericula omnia
Contra: quod esse nulla possit scilicet,
Nisi miserente et protegente uno Deo
Qui respicit fidem atque paenitentiam:
Ut obsequens Rex fuerit autem et Principes
Et plebs Prophetae, quamque tractarint bene,
Susceperintque benevolentem nuntium
(Nonnulla quamvis praeterita sint, ne nimis
Prolixa vobis nasceretur fabula)
Ex actione mox scietis rectius.
Correctionis nulla, sed quum spes foret
Obsessa civitas fame et tristi lue
Laborat, Aegypto et serente frustra opem
Tandem capitur haud absque clade maxima,
Diripitur, incenditur, eo et templum perit
Fato, usque inani quo haeserant fiducia,
Rex liberis prius peremptis, lumine
Privatur: occiduntur inde Principes
Capitaque populi: liberatur protinus
Ab hoste Hieremias: ea est catastrophe.
Sic rem tenetis, ut licet per Prologum.
Omnes rogatos hinc velim atque singulos,
Ne censeant nos quemquam velle laedere
Privatim, et adeo nec tribum nec ordinem,
Quin et Poeta nullius in iniuriam
Et laesionem dicit haec scripsisse se,
De quo ipse protestatur in praesentia.
Si quis igitur deinde se clamaverit
Laesum, et querendo multa fecerit reum,
Sibi imputet, quod forsitan ridebitur.
Haec sunt satis. Nam video Satanam cum suis
Manum moventem et gestientem progredi
Ut colloquatur, vosque doceat relliqua.
SI vera sunt, commilitones et duces,
Recitata iam, vestraque facta industria,
Hui quam licebit postea quiescere
Dormireque altum, musicisque cantibus,
Ludis, cachinnis et chorae is iugiter
Vacare? RA. Verissima. SA. Et ita homines nos colunt
Amantque? RA. Prorsus. Atque ubique gentium
Sic nostra sunt stabilita nihil ut expetas
Ultra, nec ulla vis queat subvertere.
Regnamus haud falso aut inani nomine.
Decreta fiunt nostra ubique maximi
Exstincto et oppresso unius cultu Dei,
Idola, nempe nos, adorant et colunt
Homines. bene ipsi nostra reges promovent.
Totas trahentes funditus provincias
Et regna secum ad impia atque denique
Ad tartara exemplis, honoribus et minis.
Illos populus errare non posse autumat,
Et autumat nostra bene ex sententia:
Quicquid iubent faciuntque sanctum et pium est.
Quid reliqua dicam? crapulae, fraudes, doli,
Adulteria, scortationes, cunctaque
Flagitia Veneris, sacrilegia, periuria,
Mendacia, homicidia, calumniae, et frequens
Perfidia, furta et rapinae maximae:
Avaritia, seditio, bella, proelia
Fervent ubique. nempe nostris vivitur
Ex institutis, et tonanti oppeditur.
SA. Quid possit amplius meis accedere
Vestrisque votis? Oppido hanc industriam
Commendo vestram et per libenter audio,
Et hortor, ut vestra excitetur hinc magis
Virtus operaque, et segniores neutiquam
Ad parta conservanda sitis. RA. Curae erit:
Noctes diesque sedulo advigilabimus,
Ne qua imperi fortasse maiestas tui
Minuatur: una quippe nos navis vehit,
Cuius salutem promovere convenit
Nos universos tecum eodem pectore.
Tum liber alis es, et libenter omnia
Communicas bona cum tuis sodalibus.
SA. Quid ni? Magis et hoc sentietis postea.
RA. Credimus. Hebraei vero et ista civitas
Quos tu regendos expetivisti tibi
Ut habent? SA. Bene hercle. Nam puderet si minus
Quam vos laborando fuissem diligens.
RA. Non nos fugit tua summa diligentia,
Narra tamen si non grave est. SA. Quid singula
Narrem? Quid? hinc non multa duci milia
Vidistis in Medos et Assyrios? RA. Bene.
Cum maxima quidem et voluptate omnium.
SA. Num praeterit vos ese modo Babylonios
Provinciam ingressos, rapereque et cedere
Vastareque obvia? RA. Scimus. atque exercitu
Sane potenti. SA. Non videntur huc sibi
Venire proposuisse tandem, ut relliquos
Hinc transferant, miserisque conculcent modis?
RA. Videntur omnino: atque colloquiis ferunt.
SA. Hinc colligite iam, quid ego rerum gesserim.
Nam nisi relicta Lege, postposito et Deo
Nostris et illi ex institutis omnia
Constanter egissent, et hi iam non minus
Agerent, nec illos expulisset sedibus
Deus, nec hos modo destinaret pellere.
RA. Verum profecto. SA. Motus est stomachus Deo
Adversus hos funditus, et id opera mea.
RA. Res igitur ad perniciem? SA. Eam et certam quidem.
In verba namque ut conferam paucissima:
Non ethnici quos Oceanus ambit vagus
Et insularum bestiales incolae
Virtute vestra solum oboediunt, sed et
Illustre Hebraeorum genus, cui lex data
Verbumque caelitus, quod ipse maximis
Fovit beneficiis creator omnium,
Duxitque per mare et tumentis gurgitem
Iordanis, aeternique signum foederis
In carne fert, et gloriatur plurimum
De lege, de templo et frequentibus sacris,
Solumque se Deum fatetur noscere,
Decreta servat nostra et obsequitur lubens
Virtute perspecta mea ac industria,
Id quod Deum Pessime habet osorem mali:
Et iam decem ab ea penitus abiecit tribus,
Afflixit aerumnis simulaque maximis,
Nobis cupitum scilicet spectaculum.
Duae supersunt haud minus malae et impiae,
Quas propediem tractabit haud alio modo,
Et pellet aliquo in maximam malam crucem.
Nam nostra numquam desinent sectarier,
Ut ego quidem Regesque video et Principes
Omnes fere, tenere nostra mordicus,
Et nolle ne culmum quidem discedere.
Odit quidem Ezechias quoad superfuit,
Populumque civitatis huius arcuit,
Ne corde nobis complaceret integro:
Reposuit omne id filius, pulchre tamen,
Bonus Manasses, quo regente longius
Illata ab aliis damna iam recepimus,
Is dedolatus nostra erat sollertia
Ad impios cultus et ingenium meum
Ut posset addi nil, neque addi postules.
Adversa nobis multa Iosias quoque
Sculptilia frangendo patravit, et Baal
Et impios in urbibus regni omnibus
Tollendo cultus, ceterum bellissime
Illius instaurare cuncta posteri
Studuere, me suasore summo scilicet.
Eos sequuntur hactenus pueri et senes,
Populus ducesque, ceu pios laudant viros,
Placitaque non tolerant eorum negligi.
Quapropter ut vos inter omnes ethnicos,
Ita inter hos quoque vener andi germinis
Curavi ego, haud summa absque providentia,
Reges ut ipsi adducerentur primitus
Ducesque plebis. maximum est in his lucrum:
Nam strenue nostras vices adducti agunt.
Nec segnius, nec peius id curavimus
Instituerentur ut magistri plebium
Summique doctores, relictis ut piis
Sanisque doctrinis, ad omnia impia
Manum darent, et promoverent vocibus
Scriptisque vafris. hinc secunda scilicet
Huc obtigerunt usque, et hinc in posterum
Speranda sunt. RA. Prudenter ista prorsus et
Ut principem decet administrata omnia.
SA. Sic soleo. RA. Valde gratulamur hercule,
Ita prospere imperio tuo succedere
Omnia et ubique. In orbe iam toto est nihil
Quod magnopere resistat, aut resistere
Possit etiam: quando quidem Hebraei sunt tui.
SA. Ut ergo dicebam, licebit omnibus
Dehinc quiescere, otiose et fabulam
Spectare, nostra penitus ex sententia
Coeptam. Ipsa sed tantummodo inter gaudia
Cur are vos velim, nimia securitas
Ne quem opprimat. revisite interdum omnia,
Et diligenter olfacite, ne retibus
Quis excidat nostris, secus neu quippiam
Atque volumus fiat, ducum neu quispiam
Resipiscat, in rectamque vertatur viam,
Ne quis propheta vel magister vel sophos,
Decreta contra nostra quicquam praedicet.
Nec enim quiescit noster ille hostis Deus,
Interdiu noctuque verbis et minis
Cunctos monere per Prophetas devios,
Malis relictis soli ut haereant bono.
Hoc frustra eum licet facere videam, tamen
Nobis cavere melius est. Quippe et mihi
Novum modo excitavit adversarium.
(Vocant Prophetam) nostra qui frangat iuga,
Populumque paenitentia adiungat sibi.
RA. Quid dicis? Excitavit? SA. UT dixi. Sed est
Discriminis nihil. perinde ut si lavet
Coruos vel Aethiopas. RA. Ita ne numquam potest
Desinere, se toties adeo nec tantulum
Expertus efficere? SA. Vel emittat decem
Sexcenties ve decem, videbimus tamen
Ut optimates, Principes, et Praesules
Adeoque populi totius pars maxima
Sit nostra, nobisque potius quam illi velit
Obtemperare. RA. At is Propheta unde et quis est?
SA. Dicunt Hieremiam viculo ex ignobili
Anathot sacerdotem, atque adhuc puerum fere.
RA. Puerum Prophetam? Proh misellum et perditum
Hominem, undecumque cuius et status siet
Qui se petenti non metuat opponere
Regno tuo. Vult ergo solus omnium
Inter sacerdotes sapere torrentis et
Frenare cursum? Exempla desunt scilicet,
Quibus doceri posset, ut male cesserit,
Poenisque sint exterminati pessimis
Nostris rebelles institutis. SA. Non lubens
(Ut colloquentem cum Deo audivi modo)
Hoc muneris suscepit: excusaverat
Quod esset infans et puer, nec idoneus
Qui Regibus sese et Prophetis impiis
Errantium tantaeque multitudini
Obiceret, at omnino nil motus Deus
Praecepit ire, et eloquentem reddidit
Tactu manus, omnemque sustulit metum,
Quod illius se liberatorem fore
Recepit. RA Hoc pacto videlicet et fide
Qua liberavit et tuitus est ceteros.
Miror profecto talibus qui habeant fidem
Verbis, palam adversos videntes exitus,
Nilque melius nec commodius aut dulcius,
Sentire quam nobiscum, et esse subditos
Nostro iugo, et nihil integri aut sani aut pii
In hoc facere vel cogitare tempore?
SA. Insaniant age, nos videbimus probe
Tractentur ut nostri imperi pro legibus.
RA. Quid ille? Num iam coepit aggredi sibi
Commissa, an haud dum etiam? SA. Haud puto:nam colloque
Ut desiit cum Rege caeli, protinus
Illum secutus in angiporto proximo
Liqui, mihi ignoti fores cuiuspiam
Pulsantem, et ecce cum comite iam illinc venit.
Viden' adulescentulum illum subnigrum,
Facieque longa? RA. Est ne ille? SA. Prorsus. Huc age
Cedamus, illorumque verbis clanculum
Demus operam, inde ut colligamus quo modo
Possimus illi homuncioni ire obviam.
NOn est quod excusationes adferas,
Baruche mi:meus esto duntaxat comes,
Me cuncta verbi ferre sinito pericula
Solum. ego loquar, ego Domini agam negotium
Capitis mei unius, haud tui discrimine:
Te digitulo nemo minimo attinget quidem.
BA. Desipis Hieremia, nec satis consideras
Quid moliare, in quodque te dedas malum.
Speras Sacerdotes, prophetas, Principes,
Omnemque populum; ipsamque Regiam domum
Ob temperaturos tibi? inque viam bonam
Esse redituros contiones ob tuas?
HIE. Vix spero, tanta nunc viget perversitas.
Converterentur utinam, et haud mihi, sed Deo
Deique verbis, non meis, concederent.
Nam quid ego sum? Quae cumque mandavit, loquar.
Animum quibus si negligent advertere,
Melioraque moniti studia sectarier
Ultor erit ipse, rebelliumque conteret
Colla, misereque omnis calamitatibus atteret,
Patriisque longe eliminabit sedibus,
Eliminavit uti decem antea tribus.
BA. Id ne Dominus illis quidem persuaserit,
Et sunt prophetae qui asserunt contrarium.
Quin propediem et decem reductum iri tribus,
Et vasa templi cuncta quae Babylon tenet.
Credunt bona haec, et audiunt libentius
Quam bella si quis nuntiet crudelia.
HIE. Quo iure possunt suspicari aut credere
Ventura sibi bona, quum mali sint? et Deum
Adversus et se et civitatem provocent
Indesinenter? pessimum hoc est in malis,
Quae sint malorum non videre praemia.
Quanta libet ergo sibi augurentur prospera
Firmeque promittant, prophetis dediti
Mendacibus, solumque fari mollia
Studentibus ventres ut expleant suos,
Mihi tamen monstravit omnipotens Pater
Ollam ab aquilone bullientem fervide,
Nempe inde populo et civit ati maxima
Ventura mala, iamque e cubili pessimum
Exisse et ad terram hanc leonem tendere
Nempe Babylonis principem cum copiis,
Ut ponat illam in solitudinem, impios
Propter sacerdotes, prophetas, principes,
Plebemque prorsus ad bona intractabilem.
Sum certus etiam firma me ita proloqui.
Vigilantem enim virgam mihi ostendit Deus,
Non defuturum ut noscerem verbo suo.
BA. Ita ne tibi haec ostendit? HIE. Ostendit, simul
Et explicuit. BA. Heu miser ego et afflictus nimis.
HIE. Quid ita? BA. Quia adiunctus doloribus est dolor.
Gemitu usque cum magno labor avi mihi,
Nec ulla nocte nec die obtigit quies.
Et nunc meus frustrabitur cunctus labor.
HIE. Apertius dic Baruche, non intelligo.
BA. Magno labore huc usque scriptor exstiti.
Colui potentes, impigre mea munia
Obivi, et hinc argenti et auri aliquantulum
Contraxi in annis plurimis, et iam domum,
Hortos, agros, vinetaque et pomaria
Nec non oliveta emere statui, meis uti
Laboribus sudoribusque maximis,
Fruerer quiete:possem et esse neutiquam
Inter alios minimus, quid autem fiet, haec
Si civitas in solitudinem a Deo
(Non possum enim iam, non tuis verbis fidem
Habere) redigetur? mea hostes si auferent?
O spes inanes, o laborum pondera.
HIE. Audi Baruche, quid ad haec Deus responderit,
Mihique mandaverit ut indicem tibi.
Ecce ille Reges Principesque maximos,
Regnumque terramque hanc bonam atque fertilem
Quae struxit ipse sua atque plantavit manu
Destruet et evellet, tibi cur grandia
In calamitate quaeris omnium? Sine haec,
Nolique quaerere. Ceterum Dominus tibi
Utcumque res turbentur undique, ensis et
Grassetur in Populum, Prophetas et Duces,
Pueros, senesque, urbes crementur et solo
Aequentur, hostium omnia rapiat manus,
Vitam tuebitur tuam, et servabere
Quocumque fueris hinc profectus gentium.
BA. Hoc faciat, oro. nam tuis sermonibus
Credo, attamen magnus mihi oboritur dolor,
Quod civitas haec tam ampla, tam populosa, tam
Magnifica, tam potens opibusque maximis
Referta, quae quondam imperavit gentibus,
Vastanda sit. quid fiet inde cultui
Et nominato gentibus templo Dei?
HIE. Simul auferetur ille, et hoc cremabitur.
BA. Poterit ne Dominus facere tam haec atrocia?
HIE. Non civitates is nec ulla respicit
Templa, populus si sit scelestus et impius.
Doleo hanc et ego toto ruinam pectore,
Ut prae dolore mi fere praecordia
Rumpantur, et vix genua iam maestum ferunt,
Tanta video autem heu scelera, tantam audaciam,
Tantam impietatem, ut nulla calamitas queat,
Nullaque ruina vastitasque esse his satis.
Stipulas uti si et ligna iungas arida
Ignemque supponas, brevi in cinerem ruunt,
Ita vehemens summi est Dei accensus furor
Adversus hanc urbem, nec umquam desinet
Vertantur in cinerem ista donec omnia.
BA. Heu triste verbum. Nulla ne penitus super
Adversus haec placatio imminentia est?
HIE. Est una, cultibus ut relictis impiis
Vitaque scelerata, Dei se mancipent
Verbo, eius instituantque norma singula,
Ceremonias cultum atque vitam denique.
Haec ut monerem et praedic arem sedulo,
Sum missus, ut tollatur excusatio
Nescisse se, numquamque praedictum sibi.
BA. Quin imus ergo, ut experiri possies
Quid sit spei. o si obtemperent salubribus
Monitis, et urbi pariter et sibi consulant.
HIE. Iam mi places Baruche, in mora ego in his non ero.
BA. Sed maxime nobis eundum quo putas?
Quam plurimos ut congregatos alloqui
Liceat? modo hoc nempe faciundum censeo.
HIE. In templo opinor et plateis et foro
Et regia, tum publicis in aedibus
In quas frequenter convenire solent tribus
Licebit. BA. Age perambulemus omnia,
Nihil et relinquamus salubre quod siet,
Quoque populum a viis queamus pessimis
Revocare. HIE. Tu vide ut paratus sit liber,
Et diligenter verba conscribas mea,
Praesentibus testes deinde et posteris
Ut sint. BA. Ad hoc instructus equidem sum probe.
HIE. Nostris adesto tu Deus conatibus,
Mandataque tua me ministro promove.
AUdistis o socii, futurum quid sit huic
Populo. quod utinam fiat ocius, omnium
Ut corda nostrum repleantur gaudio.
Dein quid isti moliantur improbi,
Domini furori nempe populum subducere.
Ne fiat hoc, verum id magis quod gaudia
Nostra augeat, laboribusque competat
Huc usque nostris, nos videre tempus est.
Novi atque praedixi, sum et expertus satis
Nostris Deum invidere semper commodis:
Quapropter iterum moneo, ne socordiae
Se mancipet quisquam, sed inter ludicra
Sit muneris sui, atque virtutis memor.
Vos ceteri curate alia, et ad munera
Vestra ite. Decurrat etiam unus ad inferos
Armetque furias, proque multis milibus
Paret locum. quin et Charonti nuntiet
Alicunde mercetur triremem maximam,
Me cito animarum magna missurum agmina,
Ne fore naufragium faciat. At Raschates
Nos duo, Prophetae hinc illius vestigia
Sequemur, et videbimus, nugas uti
Illius aspernentur homines, et suo
Maneant in officio. Veni propere. RA. Sequor.
EN prima cernis in foro facta impia.
O cultus, o Baal, o simulacra plurima,
O aurei dii ligneique in unius
Iniuriam, verique fabrefacti Dei?
Heu quanta sacris interest turba impiis.
Quae victimae, quantum cruoris funditur,
Quantum crematur thuris, aromatumque olet,
Quam genua flectunt, quamque tundunt pectora,
Quam manibus idola elevatis supplices
Precantur? o fatui, scelesti et impii.
BA. Audivi et antea frequenter de his quidem,
(Nec enim recenter orta sunt) numquam tamen
Interfui, immo nec aspicere oculis meis
Dignatus, audisse adeo movit nauseam,
Ipsasque narrantes reieci denique,
Omnemque memoriam impiorum cultuum
Abominatus sum, ne inde conscientia
Contaminaretur aliquo piaculo.
HIE. Quis sanus et cui mica mentis inest bonae
Intersit? aut etiam libenter audiat?
BA. Sed impia magis nunc aperte conspicor
Quam nuntiata sunt mihi HIE. Si cerneres
Hinnonis in valle sacra, quae faciant, magis
Populi huius impietatem et immanem simul
Insaniam mirarier posses:neque
Iniuria Deum imminere vindicem.
BA. Peiora ne illic (quaeso) fiunt? HIE. Pessima:
Quae viderim numquam ipse quamvis, spiritus
Tamen Dei evidenter ostendit mihi.
BA. Narra obsecro. HIE. Stat ara structa marmore
Magna atque lata, summa cuius ferrei
Cancelli in altitudinem quinque ambiunt
Digitorum, humus respersa circum sanguine
Humano, odorem pestilentem suggerit
Ut tura prorsus nulla sentiri queant:
Arae astat idolum recalvastri senis
Loripedis incurvi, vieti, pallidi,
Lato ore, dentibus retectis improbi,
Frendentis et more canis:ille dextera
Puerum vorandum ori admovet suo, interim
Torvum obtuens et prorsus implacabile.
Huic immolant: et non boves aut quippiam
De gregibus armentisue, verum corpora
Humana non empticia, capta vel manu,
Sed filiorum et filiarum libera,
Fereque primogenita, nempe ut optima.
BA. Quid ais? HIE. Quod audis. Et putant sic maxime
Se posse Domini promereri gratiam.
BA. Hem, parricido et scelere, se gratiam?
Quae tanta (quaeso) agitat eos perversitas?
HIE. Satanae negotium est. is animam et corpora
Caecare, seducere, vorare, perdere
Studet, obtinetque, verbum ut abstulerit Dei,
Quo religo uno et vita dirigi potest.
Nihil est tam inhumanum, aut scelestum, aut impium,
Tam nihil et absurdum quod haud persuadeat:
Adeo ad malum plerique proclives sumus.
BA. A gentibus sumpsisse cultum hunc arbitror:
Quas saepe nostri olim aemulati sunt patres
Vicina nobis: sic nocent contagia.
HIE. Gentes quidem similia faciunt plurimae:
At nostri in his nolunt viderier sequi
Eas, sed Abrahamum atque praeceptum Dei,
Quo iussit immolare filium sibi.
Promptumque laudavit, deditque praemia,
Quo colligunt recte facere se scilicet,
Gratissimum et cultum exhibere sic Deo.
BA. O caecitatem. HIE. Bis ita peccant, impia
Quod perpetrant primo, deinde quod imputant
Eadem Deo, tantique parricidii
Scelerisque concinnant Deum auctorem sibi.
Quis talia homo sibi ferret imputarier?
Mendaciisque se gravari pessimis?
Et iustus integerque perferat Deus?
BA. Non sunt ferenda prorsus. O populum impium,
Qui cur at improbe Deum lacessere.
Porro quid est, quod tale finxerunt Deo
Idolon, ita tetrum atque abominabile?
Abrahamus equidem tale non fecit pater,
Nec iussit omnipotens. HIE. Habent a gentibus.
Et talibus natura ludit perdita
Ut visibile quiddam colat et imagines
Libenter, aque ipso creatore omnium
Placitas feratur ad creaturas fere.
Sic bestiae, sic et homines boni et mali
Vivique mortuique, flumina, sidera,
Luci atque fontes, cepe denique et allia,
Dei coluntur nomine locoque unius:
Gens nostra quis deberet implicarier
Minime, sibi ut quae vindicat scientiam
Veri uniusque Dei, atque mandatum evidens
Accepit, ut ne gentium morem et Deos
Sequeretur, idolaque faceret aut sculptile.
BA. Ah quo recidimus? quam gravis cunctis adest
Vindicta civitatibus, quae et his malis
Aliisque sunt adeo refertae ut nil supra.
At at, viden' quod nos sequatur cominus
Sodalitium? HIE. Is est nempe turbarum pater
Cum compare. interesse sacris scilicet
Volunt suis, et subolet illis forsitan
Quae perferam mandata, ut obstent sedulo
Ne populus ad frugem revertatur bonam.
SA. Intelligit recte. Ohe quo vos tenditis?
Num vultis et vos immolare nunc mihi?
HIE. Tibi pessime? Immo abominanda haec funditus
Destruere, populumque ad Deum reducere.
SA. Ah (quaeso) parcite. Populo iam Haud otium est.
Alias melius. latitate nunc et caedite,
Et sinite me consulere deditis mihi
Quid vultis operam conterere frustra, o boni?
Hem pergitis? praecedam age, et vos adfore
Annuntiabo, ut dignitate pro locus
Vobis paretur, atque bene tractemini.
Sequere. BA. Nisi Deus adfuerit et gratia
Protexerit te, in maximum incides malum
Molimine istorum. Vide quam rideant
Subinde nobis atque monstrent podicem?
HIE. Ferenda sunt et haec et alia quae Deus
Fidelis omnium protector iusserit.
Quo non iubente, nec inferorum principes
Nec mundus omnis vel pilum curvaverit.
BA. Verum: sed accedamus. En illi ingerunt
In contionem se mediam, ad idolaque
Statuunt. PO. Baal. BA. Attende. Quid nam clamitant?
PO. O o Baal benigne, noster o Deus
Terrae gubernator polique et siderum,
Cui vita morsque paret atque cetera,
Qui propitius es omnibus vocantibus,
Exaudi, adesto, protege, adiuva, aspice,
Et si tibi fuere grata munera
Promptissimis quae cordibus litavimus,
Ut perlitemus fac tuamque gratiam
Mereamur, ut tueare nos et liberos
Nostros familiamque, augeas rem iugiter.
BA. Audis quid orent? HIE. Audio, et cor scinditur.
PO. Regina caeli, quam placentis pinguibus
Cantuque colimus et Sabaeo munere,
Tum caereis quoque quinquies decem et amplius,
Tu gratiae mater atque misericordiae,
O nostra spes et advocata sedula,
O vita dulcedoque nostra, splendidam
In gentium lucem orta, prosperum et maris
Sidus, patens tu porta caeli, supplices
Clamamus ad te hoc exules in saeculo:
O dulcis, o clemens, piaque nos protege
Ab hostibus, in horaque mortis suscipe:
Victum atque vestes praebe nobis affatim:
Frumenta serva, temporaneosque da
Imbres, olevi etiam atque vini copiam,
Ut saturi atque alacres te canamus perpetim.
BA. En qualia rogent ab impotentibus
Surdisque: vah homines scelestos undique.
HIE. Audi amplius. HA. Propitius est vobis Baal
Caelique regina, pariterque ceteri
Quos munere et votis honorastis pie.
Vestris proinde precibus annuunt, et hos
Cultus honoresque beneficiis omnibus
Credite repensuros, salubria tempora,
Auctam familiam remque pacemque optimam
Sperate, famis et siccitatis ponite
Simulque pestilentiae metum et hostium.
Propheta vobis haec Deum renuntio.
PH. Amen. Bene habet o populus. et quo credere
Magis queatis eadem et exta nuntiant,
Fibraeque viscerum calentium, probe
Vos nempe perlitasse, nec non prospere
Cessura vobis omnia. Ite igitur domum
In pace quisque et gaudio magno suam,
Memores meri optimi et ciborum pinguium.
PO. Sic dii loquantur et prophetae candidi
Venerabiles et sacrifici: Vobis bona
Dii multa quoque dent: ceterum hodie vos manet
Symposium apud nos et adipale prandium.
Plaudite io io. HIE. Manete, et ante fabulam
Nolite(quaeso)non peractam plaudere.
PO. Quid tu tibi vis? HIE. Alia vobis adfero
Mandata, non equidem a Baal aut ceteris,
Quos vestrum in exitium colitis ingens, deis:
Sed a Deo vero, creatore omnium,
Deo patrum vestrorum, ab omnibus malis
Qui semper est tutatus illos, et manu
Protexit alta, Aegyptiaque ferrea
Eduxit e fornace, Erithron per mare
Tumentis et Iordanis altos gurgites,
Annisque quadraginta in eremo squalida
Pavit, sibique iunxit ut sponsam viro,
Vestivit, ornavit, docuit, et inclitos
Prae gentibus cunctis in orbe reddidit,
Populum ut peculiarem et electum unice,
Terraque posuit denique hac uberrima,
Ut fructibus frueretur eius optimis,
Urbesque possideret atque vineas,
Hortosque; amoenos ac oliveta ubera,
Opera parata non sua aut laboribus:
Ille ipse bene meritus Deus de patribus
Vobisque filiis, cupit cognoscere
Quid nam mali tandem aut iniqui fecerit
Quod eum reliquistis iam ab annis plurimis,
Tantoque studio et cultibus sollennibus
Idola pariter sequimini vanissima,
Quae nil iuvare semet aut suos queunt,
Quum ligna sint lapidesque opera mortalium.
Est gratitudo haec vestra? quod nemo omnium
Iam curat aut quaerit, Deus ubi est, qui patres
Niloticis huc transtulit de terminis
Per vastam eremum perque inhabitatas vias,
Bonisque terrae fecit huius perfrui?
Qui vos redemit atque semet obtulit?
Iam nempe saturi et educati pinguibus
Despicitis illum qui dedit cuiusque sunt
Omnia, et honores penditis nihili deis
Qui nil dedere, nec quidem possunt dare,
Clamore et invocatis illos maximo,
Qui nec loquuntur, nec loquentes audiunt.
Insuper humum quam tradidit vobis Deus,
Aliis quoque innumeris sceleribus hactenus
Homicidiis et liberorum victimis,
Scortationibus et adulteriis, dolis,
Furtis, rapinis, pauperum calumniis,
Periuriis et avaritia inexplebili
Contaminastis, atque abominabilem
Fecistis. SA. Hem, nolite vos huiusmodi
Curare verba, sed paternis ritibus
Et moribus inhaerete: nugo hic magnus est.
HIE. Scelerumque et impietatis huius maximae
Sunt praesules vobis Sacerdotes, Dei
Qui nosse Legem et iura deberent, et hac
A vanitate omnium animos avertere:
Sed proh pudor, in his Legis est scientia
Nulla, immo nec Dei quidem: sed improbe
Adversus illum cogitant, statuunt, agunt,
Idola laudant, erigunt, defenditant,
Quando omnis adfert maximum impietas lucrum.
Scortationum inde scelerumque principes
Fiunt, scelestamque indicant vobis viam,
Nec aliud et vestri Prophetae praedicant:
Nam verus ille Deus in ore nullius
Nec illius verbum, sed omnia est Baal,
Regina caeli et liberum vorax Moloch:
Aliique divi atque statuarum Gargara,
Suas ad ista contiones dirigunt,
Vobisque falso ex his salutem nuntiant.
HA. Audesne de nobis loqui etiam, carnifex?
Tu nos docebis in ordinemque ages, puer?
SA. Nolite curare quicquid ille dictitet:
Vos pergite ut coepistis, et vobis patrum
Decreta, ritus atque mores auferat
Nemo: novatur sine nihil periculo.
HIE. O dedecus, vos ista nunc venerarier
Prave relicto vero et unico Deo:
Ad insulas transite quaslibet rogo,
Orbisque partes inspicite age totius
Considerate et diligenter admodum
An ulla gens Deos reliquerit suos
Qui nullius pretii tamen sunt, nec Dei.
Vos recta cognovistis et verum Deum,
Non lege solum, sed paternis cultibus,
Post terga quo nunc posito et eius ritibus
Sculptilia colitis et deos vanissimos,
Quos generis olim nesciere principes
Patresque vestri, gloriamini in quibus,
Ut non modo levitatis arguamini,
Sed stultitiae etiam malae et vecordiae.
Fontem reliquistis fluentem iugiter
Vita et salute gratiaeque copia,
Haurire licuit unde, quantum opus fuit:
Nunc eius obtinuere cisternae locum
Rimis foratae plurimis et perditae,
Ilicet ut imbres influentes effluant,
Et ex inanibus bibere queas nihil.
Quam petitis a lignis et auro gratiam?
An aliquis extra unum, polum et terram regit?
Atque genus humanum creavit ex luto?
Conservat, audit, propitiusque respicit?
An ille vobis non sat unus auxili
Quit ferre? tandem et impotentem fingitis?
Audire quod velit vocantes strenue,
Pectoris habetis testimonium sui,
Promissiones nempe verbumque efficax:
Nunc infidelem opere dicitis et improbum
Vanumque. porro de deum potentia
Vestrorum et attentis ad omnes auribus
Preces, parataque ad iuvandum dextera,
Qui constat? hoc an summa non dementia est
Scelerata et impietas? SA. Quid hunc attenditis?
Haereticus est, patrum quod improbat deos.
Manete vos in omnibus, quibus manent
Reges, Sacerdotes, Prophetae, Principes,
Quippe fatui non sint, nec erroris rei.
HIE. An non videtis quid futurum denique?
Iniuria hac summa atque contumelia
Affectus omnipotens ut hostes vos suos
Tractabit, atque in hostium dabit manus,
In calamitatibus et relinquet maximis,
Iubebit inclamare et istos tum deos
Ad usque ravim, et flere noctes ac dies.
Nemo feret opem, nemo prorsus audiet:
Sed peste gladioque et fame peribitis,
Eritisque spolium gentiumque fabula.
PO. Insane. Ble, ble, ble. quid adfers amplius?
SA. Pie profecto: isthuc tenete perpetim.
HIE. Nolite balatum hunc inepti fingere.
Revera enim mactationi vos Deus
Constituit, ut oves, vestraque hinc cadavera
Carpent aves atque lacerabunt bestiae:
Et civitas haec ampla, solitudo erit,
Templumque pariter ignibus cremabitur.
Tunc ble ble, in ah et vae probe mutabitur.
Habetis exemplum evidens in fratribus
Vestris, decem nempe tribubus, quas hostica
Manus revulsit e paternis sedibus
Cum strage multa, sibilis et risibus
Et calamitate quae resarciri nequit.
Quod paribus his olim studebant cultibus,
Deumque verum et unicum reliquerant.
Nunc sentiunt re ipsa Prophetarum minas
Quas ante naso soliti erant suspendere,
Et risus illis versus est in lugubre
Carmen, manent vos fata paria, o pessimi,
Salse Prophetas qui soletis spernere,
Quin immo Dominum, interpretes cuius sumus.
Exempla cur non vos movent? cur pergitis
Eadem? et impia magis assectamini,
Peioraque atque illi? quid est fiduciae
Non vos eandem fabulae catastrophen
Manere? atrocia et cruenta futura sunt.
Egressus est dux(hei mihi) Babylonius
Ut vastet hanc terram impleatque sanguine,
Evertat urbes dissipetque moenia,
Munita rumpat quaeque, flammis rem gerat
Et ense, plane et misereatur nullius
Non matris aut infantis aut pueri aut senis,
Quin buccinam modo atque clamorem audio
Pugnantium, vestramque conspicor fugam
Turpem: trucidari video magna agmina.
Heu quam dolet venter mihi, o ventrem meum.
PO. Rumpatur utinam talibus pro nuntiis
Te distrahantque magna coruorum agmina.
SA. Isthuc tenete. Territat mendaciis.
Vos nulla res trahat a paternis cultibus.
HIE. Et vos dolebitis impii ventrem et caput,
Quum pestis et gladius famesque venerit,
Vosque parientis coeperint angustiae.
Manete modicum, haud differentur longius,
Pro foribus astant, iam manete paululum
Et sentietis, vera num sint quae loquor
Quaeque ex Deo mandata vobis adfero:
Plangite, ululate, ciliciis vos cingite,
Nam magna vos contra ardet indignatio
Qua cor peribit Regis atque Principum,
Nec non Sacerdotes Prophetasque ultimus
Stupor occupabit, nemo quo fugiat, sciet.
Sed audite(quaeso) verba consilii mei
Ut his futuris eruamini malis:
Accipite paenitudinem medullitus,
Et dura demite cordium praeputia,
Adque Dominum toto redite pectore:
Destruite cultus impios, et linquite
Idola vana atque manuum fiduciam
Vestrarum, et operum proicite superbiam.
Quiescite agere perperam, condiscite
Bene facere: ad praescripta legis vivite,
Et studia proprii capitis omittite,
In omnibus Deique dominetur timor.
Quod si feceritis, tum vicissim se Deus
Convertet ad vos beneficiis et gratia,
Avertet hostes, siccitatemque et famem,
Nec atteret vos ulla pestilentia.
SA. Abite vos, fanaticumque linquite,
Vos enecabit his suis sermonibus.
HIE. Et civitas haec stabit, et templum simul,
Habitabit in medioque vestri Rex poli,
Et proteget vos vestraque ut pullos solet
Gallina summis nisibus tutarier.
An excidit, quot nuper una milia
Occiderit nocte hostium duce Senharib?
Nec sit sagittam passus urbi immittier?
Proin ex malis bonisque praeteritis licet
Uti haud inani de futuris regula.
Sin verba spreveritis Dei quae praedico,
Manseritis hac et pravitate cordium.
Hisque immpiis atque sceleratis cultibus,
Vitamque non mutaveritis alia via:
Iterum iterumque dico, pestilentia
Fameque dira, cede, clade, bestiis
Vos conteret, vastabit, interimet Deus,
Proiciet a facieque hinc sua procul:
In horridam et terra ipsa solitudinem
Redigetur, urbs et diruetur funditus,
Ultricibus templumque flammis concidet.
PO. Ble ble, stolide propheta merdisque oblite,
Audes ne ita Dei hereditatem spernere,
Adversus urbem hanc atque templum praedices
Ut ista? Tu promissiones argues
Quas plurimas habemus a Deo bonas?
HIE. Bonas, fueritis si boni: at mali, malas.
HA. Abi in malam crucem haeretice, qui nemini
Parcis, sed ipsos nos Prophetas et Duces,
Reges, Sacerdotes, et urbem hanc inclitam,
Deique templum, praeque cunctis gentibus
Populum hunc Deo carum, inque gloriam suan
Electum, inanibus maledicisque impetis
Verbis facesse et ne loquaris talia
Ni compedes cupis, inque nervum conici,
An non futura magis ego atque tu scio?
Tu nos docebis doctiores et senes?
SA. An quaeso saxa aut ova vobis putrida
Desunt? BA. Abire melius est iam, dum licet.
Magna lapidum grando ante quam nos obruat:
Ad saxa quippe haud ad vocamur prandium,
Et vescor ovis non libenter putridis.
HIE. Abeamus ergo: hic effici nihil potest.
A prandio cura te, ut offendam domi.
BA. Curabitur: domi esse quam hic consultius.
PHA. Sic consulo. At tu popule benedicte, in domum
Quisque suam abite, contiones illius
Ex animo et ipsis evomentes auribus
Sperate bona verbisque nostris credite.
SA. Hoc melius erit, magnae et voluptati omnibus.
Saltate nunc et canite, vobis praecinam.
Io io triumphe, nunc adesto prospere,
Regina caeli ades, Baalque diique ceteri,
Quos cultibus belle piis placavimus,
Speramus hinc et iure magnam gratiam
Rerum et bonarum largam copiam.
Diis sic faventibus, Prophetis et docentibus,
Nec non sacerdote exta iudicante commode,
Puer senexque nupta cumque virgine
Ex cordibus pellant metum et molestias
Et iugibus fruantur gaudiis.
Facessat hinc procul Propheta quilibet malus
Qui verbulis ritus solet vitamque carpere
Germenque Abrami rodit impium velut,
Nosque a paternis vult viis avertere
Rectis, probatis atque commodis.
Horrenda quique bella pestilentiam et canit
Et siccitates asperas famemque luridam,
Ut corda turbet nostra nugis tristibus,
In ipsius quae cuncta vertantur caput,
Cernant nepotes atque liberi.
Redite(mandat)ad Deum, ac idola linquite.
Manda, remanda, iam mane maneque paululum.
O stulte, Paululum istud ecquando venit?
Quis hostis ausit hunc popellum vellere
Qui tam fideliter colit deos?
Ad paenitentiam(tonat)vos, quaeso, vertite.
Quid (stulte) nobis nuntias de paenitentia?
Quin cum tuis age ipse paenitentiam,
Et rectiores usque sectator vias,
Praesentium mutabimus nihil.
Est pax ubique, cuncta florent, atque prospere
Cedunt, reposta tela sunt et alta moenia
Turresque stant firmissimae, nos adiuvat
Aegyptius, quin omnis et vicinia
Tutabitur, pulchreque proteget.
Laeti ergo nunc eamus, et bibamus acriter,
Ferina nobis et caprina cum placentulis
Laute ministretur, huc Propheta optime,
Et tu Sacerdos cognitor latentium,
Una paratis, hic fruamini.
AD contiones iam reverti tempus est
A prandio, ipsaque civium collegia
Aulamque regis, atque templum denique
Penetrare, penitusque nihil intermittere
Quo civitatis huius et populi salus
Queat procurari. Veni. BA. Nil proficis.
Estque haec popello ingrata procuratio:
Furor occupavit omnium puto pectora:
Satanas stat a dextris, Prophetae concinunt
Quae populis amet, applaudit et vanissimis
Nugis sacerdos: nulla spes salutis est.
Sic nemo adhuc est verba qui curet tua,
Quin metuo ne pugnis lapidibusque opprimant
Non te Prophetam modo, sed et comitem tuum:
Et hoc magis, quod nunc adimus ebrios.
HIE. Securus esto Baruche, vita de tua.
Ego obtuli me dedidique animam Deo,
Quin in inimicorum potestatem dari
Nihil recuso. BA. Sic profecto censeo
Vobis agendum, veritas curae quibus
Verbumque sincere Dei qui proloqui
Vultis, nihil quo perditis molestius:
Ut quod salis habeat vicem in carne impia,
Non vult saliri, qui mala ingreditur via.
HIE. Sic est. Prophetas esse non est aravum,
Sed esse veros, soliusque negotium
Dei agere, nec mortalibus colludere,
Ut rarum, it a est periculosum maxime
Nimis et ubique odiosum, et haec provincia,
Dei peculiari eget iuvamine.
BA. Intelligo: hinc videlicet animus tibi,
Sed iam (meum placere consilium potest
Si tibi) molestus esse nolim coetibus:
Nec enim locus, nec tempus huc subserviunt.
Audire mane noluerunt sobrii,
Minus audient profecto sartis ventribus
Temulentiaque capitibus nutantibus.
HIE. Praesens periculum Baruche, non sinit
Eligere tempus contionibus et locum,
Ut nec furentia si accidant incendia.
Continuo succurrendum et omnibus viis.
Mandata ego mihi diligenter exsequar,
Si quo modo mentem ad bonam reducere
Omnis queam: si verba non receperint
Ab iniquitate nec removerint manus,
Suumque et urbis imputent fatum sibi,
Culpa haud erit mea nec misericordis Dei.
Perversitate si perierint in sua,
Divino sane menteque ipsa conspicor
Mane et meridie, simulque vesperi
Frustra laboraturum et absque fructibus,
Frustra sed hoc, recidet in ipsorum caput.
Correctum eamus ergo, si licet modo:
Visum ve saltem studia gentis impia,
Alio in loco commodius argui ut queant.
Vides ne passim per plateas quaslibet
Statuas et aras et coronas floreas?
Quin etiam in ipsis domibus et conclavibus
Sacella sunt atque simulacra plurima.
Nullus ut ab impietate sit vacuus locus.
En egreditur illic aliquis ex aedibus
Sollicitus attentusque et incessu gravi
Ceu fecerit sacrum et deos rogaverit.
Quaeramus age cuias sit et quid hic gerat.
Heus hospes huc ad nos: mane, est quod te volo.
MA. At non mihi est quod multa tecum fabuler,
Cui longa restat metienda adhuc via.
HIE. Non te diu morabor. Esto pax tibi.
MA. Et tibi adolescens pax salusque sit duplex.
HIE. Dic mihi bone vir, unde es? rei quid hic geris?
MAL. Sum pastor ex Thecue atque solitudine,
Venique adoratum huc, deosque victima
Placatum, oves ut sunt mihi tutae a lupis,
Et laeta passim mora crescant et rubi,
Vorentur et nec a locustis gramina.
HIE. Cur serus adeo ades? Etiam ne victimae
Caeduntur hic a prandio? MAL. Quasi nescias.
Quocumque gratum munus est in tempore,
Nec est sacrificis deserenda occasio.
HIE. Quid si feras noctu, liceret caedere?
MAL. An liceat, id sane Sacerdos viderit,
Qui huius dei praefectus est negotiis:
Certe arbitror caesurum. Et hinc agimus procul,
Ut non liceat adesse semper tempori:
Manere nec praeterea ad usque vesperam.
Egressus immo etiam hodie sum tardius
Oblivione pessima, vicinus et
Nisi monuisset e casa pellentem oves
Diem esse festum Carchami magni Dei,
Statuaeque dedicationem hodie illius,
Omnibus calamitatem mihique maximam
Hac negligentia prorsus adduxem mea.
HIE. Quid ita? MA. Solet propitius esse maxime
Hodie, alias non similiter: quare bonam
Nunc habeo spem cessura cuncta prospere,
Nam perlitavi rite bima ove et capra.
HIE. Quis iste Carchamus Deus? MA. Qui scilicet
Pastorum et ovium maximam curam gerit.
HIE. Ego Carchamum hunc reor esse tanti inter deos,
Quanti inter olera corchorum. MA. Cave, o bone:
Ne proferas impia, Deique provoces
Iram huius: adolescens es, atque nomina
Adhuc deorum te atque virtutes latent.
HIE. Quis credidit ovium huic Deo provinciam?
MA. Quis, nisi Deus summus. HIE. Videlicet Otio,
Ut se daret faceretque ferias sibi,
Aliis suas commisit in terris vices?
MA. Intelligis. HIE. Tamen esse rebar unicum
Deum, polum terrasque fretaque qui regat,
Quique queat et velit tueri sedulo
Oues magistrosque ovium et humana omnia.
Cur non eum invocas, eique victimas
Offers, et in templum dicatum cultui,
Non in plateas et sacella civium?
Servasque morem traditum olim patribus?
MA. Sic vos docetis urbis incolae sophi:
Nos rustici sequimur sacerdotum pedes.
Non igitur ex me ratio quaerenda est tibi,
Sed ex sacerdotibus et aulae torquibus,
Sentire idem quos constat et eadem ingredi,
Si recta tradunt, recta suscipimus quoque.
Dispicere, non nostrum, bonum quid aut secus,
Praecepta maiorum, sed animo simplici
Sequi. Vale. Haud longis vacat sermonibus
Aut disputationibus operam dare.
HIE. Unum hoc referto tecum in aedes. Desere
Hosce impios cultus, deumque Carchamum
Aliosque cunctos, nam iuvare nil queunt,
Et vota defer unico et vero Deo.
Is respiciet, et te tuosque proteget,
Auxilia aliorum ut moraberis nihil.
Frustra invocas surdos et elingues deos,
Quorumque non optes potentiam tibi.
Perit quod offers, nec tui umquam Carchamus
Memor erit, ut nec audiit tuas preces,
Sed perdidisti ovem capramque nunc quidem.
MA. Te Carchamus disperdat ultimo quidem,
Qui deicis de spe, atque conscientiam
Prius serenam verbulis turbas tuis.
Age perge, Reges et Sacerdotes (scio)
Os improbum istud dedolabunt approbe.
HIE. En rusticani hominis vides dementiam,
Cui doleat etiam audisse sana pro impiis.
Egere radices ita altas impia,
Homines ut aegre perferant avellier.
O Principes populi et Sacerdotum agmina
Cultus parentes impii, recte imputant
Perversitatem simplices vobis suam.
Et sanguinem illorum atque perniciem Deus
Vestris requiret e manibus. BA. Heu quam mala
Conditio, si unius animae fias reus,
Qualis nam erit si multa perdas milia?
HIE. Durissima. Omnipotens ita ergo motus est
Ut Principes, reges, prophetas, flamines,
Urbemque populumque simul et provinciam
Destinet in exemplum atque sibilum omnibus
Proponere populis. Eamus intro iam.
Hic civium puto maximum est collegium.
PANURGUS, CERDOLUS, SATANAS.
CEdite, date viam atque fugiendi copiam.
BAR. Magnum hic tumultum altumque clamorem audio
Pugnantium veluti. ZA. Deus te maximus
Omnesque alii et elementa perdant omnia
Malefide gladie. O latro, si non mihi
Confractus esset ensis, ipsum cor tibi
Euellerem, inque mille partes scinderem.
Age referam alium, Dei te viscera
Basesque caeli et montium fundamina
Exterminent, bipedum omnium nequissime.
HIE. Quid ita tumultuaris, o homo? cuinam ita
Centaurice maledicis? ZA. Oh, rogas? viden
Mi vulnus inflictum, cruentumque esse me?
HIE. Video. Sed a quo? quaque de causa, rogo?
Pro patria pugnasti et aris, pro et focis?
ZA. Fatuus es, ut cerno, et sapis puerilia.
Numquis sequitur? HIE. Oh, nemo. Totus perfluis
Cruore miser, accerse medicos ocius,
Aut ito recta in officinas ipsemet.
ZA. Te dii deaeque, furcifer turpissime,
Deique sacramenta perdant omnia.
O si ensis. HIE. Ito hinc quaeso, ne malum tibi
Aliud procures, et loqui male desine.
ZA. Narrabo rem prius. HIE.Nihil opus, nec moror.
ZA. Narrabo tamen. HIE. Ut vis. ZA. Amice lusimus
Pro pauculis nummis: socius autem meus,
Cerebrosus homo, quem cuncta perdant numina,
Intelligens me uti dolis, fieri ut solet,
Manus mihi volens in tabella figere
Erravit, ictum me vidente: hinc in labrum
Impressit ilico pugionem, et discidit
Hunc in modum. HIE. Non satis amice lusum ita.
ZA. Hic impiger rapto ense totis viribus
Medium valebam sinciput diffindere
Latroni, at ille capite subducto cavens
Frustravit impetum: ensis ergo saxeam
Illatus in mensae tabellam fractus est
Capulum apud ipsum qui remansit in manu.
En cernis. ille irruere contra gnaviter,
Ego fugere. iamque cogito domum ut adferam
Aliam machaeram. HIE. Quin magis tu, si sapis,
Tonsorem adi, qui vulnus istuc obliget.
ZA. Nihil agis: illum volo scelestum perdere,
Aut interire ipse. HIE. Eveniat hoc ne tibi:
Cave: dubia et incerta Martis alea est.
ZA. Non curo. HIE. Condisce potius metum Dei.
A lusibus, cede, atque rixis abstine,
Nullius aurum nec cupito sanguinem,
Nec devoveto quem piam, aut ulli male
Loquitor, bonamque habere conscientiam
Studeto semper, ne ira te cum ceteris
Involvat ardens, civitatique imminens
Totique populo huic. ZA. Ne mihi ista praedices.
Sunt alia quae curem magis, urium ut decet.
Quaere otiosos. BA. Hic adhuc stas, omnium?
ZA. Hem, sequitur exserto ense. HIE. Fuge quantum potes.
BA. Quid est futurum haec prava post praeludia?
Horreo profecto totus, hincque mavelim
Abire quovis gentium, quam huc ingredi.
HIE. Habe bonum animum modo, nihil periculi est.
BA. Hem quanta turba? qui strepitus et confusio
Hic quanta vocum? nullis audit alterum,
Testudines sonant, lyraeque et tibiae
Et buccinae crepant, simulque tympana:
Hic est necesse homines redigi ad insaniam.
HIE. Huc ad columnam nos eamus interim:
Ut ferre circum oculos liceat, et omnia
Considerare. BA. Heu summe Deus, olim iam adest
Et inter hoc Satanas, et illius comes
Proh velle risu ambo videntur emori.
HIE. Quid ni cachinnent, placita spectantes sua
Tam diligenter exsequi omnes, sobrium
Et neminem esse? CAP. Grandiora pocula
Adferto caupo, nisi ista vis tuum in caput
Confringier: iam haec in platea quaerito.
CAV. Nolite frangere eicereque quippiam:
Sunt pocula ampla mihi, capaces et scyphi,
Si vultis ipsa dolia in mensam adferam:
Laetemini et pellite animi molestias.
CAP. Laudandus es, sit quanta cernis siccitas:
Adferto strenue ut expleamur affatim.
Fiunt duplicia ohe, et trahuntur omnia
In gyrum, ocelli quid agitis? mooc mooc,
Dii te deique pessimis villum modis
Perdant: ita ne renuis meum hospitium, impudens?
CAV. Satin' bibisti? an grandiora pocula
Desideras? CAP. Porta, adfer: infunde ocius.
Certabo cum Baccho hodie, uter sit fortior.
Facite ad meum exemplum istud, omnes o viri
Et optimi collegae. ehem, facitis. probo.
Quid enim melius homineque forti dignius,
Quam facere carani quicquid atque animo lubet,
Esse atque bibere, ludere, Veneri obsequi,
Donec supersit atque vivat sub polo?
Et maxime nunc, quando Prophetae perditi
Mortem atque caedem et vastitatem nuntiant.
Si mentiuntur hoc habebimus lucri,
Quod ne pili quidem Prophetas fecimus,
Omnemque Baccho pepulimus molestiam.
Sin vera dicunt, quod puer vix crederet,
Nos ante mortem tamen et omnia tristia
Explevimus perpulchre ad usque nauseam,
Nec absque damno linquimus praesentia.
Vivamus igitur et bibamus strenue,
Cras erit ad inferos eundum forsitan.
BOR. O ebrie et vinose sus, semper canis
Nobis eandem cantionem de Euhio,
Madesque eo sudasque noctes ac dies,
Esse ebrium et summam voluptatem putas,
Vomisque, sterquilinium et hic nobis facis.
CAP. Corrector, hirce salax et aleae pater,
Non solus ego frequento Bacchi munera
Diligoque: multitudo maxima ut vides
Mecum facit, recteque facere censeo.
BOR. O censor. CA. Et longe melius ac tu facis.
Tu lusor es noctes diesque ut et cibi
Somnique te capiat oblivio, et minus
Si sit lucri, vel forte perdas quippiam,
Irasceris, maledicis atque devoves
Superosque et inferos, et armis denique
Concludis istas hem voluptates tuas,
Caedisque socios et vicissim caederis
Summisque tonstrinas doloribus petis.
Collusor autem forte si desit tibi,
Perambulas verres plateas grunniens
Aut hinniens caballus ad equarum agmina.
Nec coniuges neque viduae nec virgines
Arte et illecebras tuas evadere
Queunt, sed omnium inquinas cubilia
Timoribus constrictus et periculis,
Udusque pluvia aut nive vel ustus frigore,
Si ianuam noctu rebellem vellicas:
Nonne melius onerare caput, ut dormias
Securus absque cede et absque vulnere,
Nec permolere aliena stupris corpora,
Remque Euhio non alea disperdere.
BOR. Sic tu putas, ut cuique per pulchrum est suum:
Sed si meos commilitones audias
Veneris nepotes, aleones optimos,
Quos una navis non vehit, tuum ordinem
Relinqueres scio, inque nostrum serperes.
CAP. Abi, mane qui es, non me habebis transfugam.
Infunde caupo, quid stolide? vacua haec non vides?
CAV. Video: mihi autem ne secundo convomas
Mensam atque scamna, cautio est. CA. O putide
Et miser homo, solus ne ego vomui et vomo?
Inspice alias mensas quoque et scamna et solum,
Quin ipsa scrutator etiam femoralia,
Lubrica videbis esse ut in bovilibus
Omnia. BOR. Ita nempe porculi estis et canes,
Bovilibus modo digni, harisque sordidis.
CAP. Quin hinc abis tu in maximam malam crucem,
Quaerisque prostibulum atque lusorem tibi?
Quid interest vestra, lubet si perdere
Vinum mihi, si soluo quantum debeo:
Quin si sit opus oppignorabo pallium,
Ut guttur hoc siccum probe modo colluam.
Infunde, quid cessas? siti me vis mori?
Iam praebibam hoc tibi ceterisque singulis
Totum. HIE. Hei mihi Baruche, quantum hic est mali?
Vomitu innatant mensae solumque, o gurgites.
Scelesta resonant verba, factaque turpia
Celebrantur impune: putares ethnicos,
Adempta carnis ni forent praeputia,
Et templum haberent atque sermonem Det.
Hi pauperes sunt atque mercenarii
Fere, rei quos raritas domesticae
Et dura magnorum laborum pondera,
Dei timorem et debuere modestiam
Docere? quid si essent beati et divites?
Adibo, corrigamque vel paucis modo.
BA. In cassum opinor. HIE. Quaeso, cives, dicite
Ad legis an praescripta fiant talia?
Huiusmodi utrum et approbet vitam Deus?
CAP. Quid tu tibi vis? An ne nobis invides?
Vin' poculum plenum? accipe, atque ad nos sede,
Sarcire tuam adhuc negligentiam potes.
HIE. Non hanc ob causam adsum, sed ut verbum Dei
Annuntiem, revocemque vos a pessimis
His moribus studiisque divinum ad metum.
Non gaudii iam tempus est, nec lusuum:
Nam magnus urbi huic imminet Dei furor
Totique populo, propter alienos deos,
Propterque scelera immensa quae calent nimis
In maximis minimisque, sicut cernere est
Vos inter etiam. quaeso cur sic vivitis
Omnem et Dei post terga ponitis metum
Verbisque factisque, quasi mortuus siet,
Nolitue pravis digna studiis reddere?
CAP. Num tu propheta es? Haec studia si displicent,
Abire potes: hic nemo te morabitur.
Nostram haud tuam hic disperdimus pecuniam.
HIE. Scio. Porro displicere vestra mihi, parum est:
At displicent magis creatori omnium,
Invisa cui vitae omnis est perversitas,
Estque ultor impietatis unus pervigil.
Is se suaque mandate contemni haud feret,
Nec patribus terram hanc datam inquinarier
Callidis adeo vestris iniquitatibus.
BOR. Quid faciet igitur? HIE. Pestilentia et fame
Gladioque nec non bestiarum dentibus
Vastabit omnes urbis huius incolas,
Incendet aedem diruetque moenia:
Et qui famem pestemque et ensem fugerint,
Eiciet hinc procul: inque solitudinem
Haec terra redigetur. BOR Frequenter talia
Audivimus, nec iam magis nos commovent
Quam si coaxet rana, et anser sibilet.
HIE. At veritatem sunt decem expertae tribus,
Civesque non pauci urbis huius et duces,
Non anserum sed gentium quos sibila,
Nec ranularum illud palustrium koa\c
Sed saevus exactorum et imperiosi heri
Clamor, catenarumque fragor et verberum
Angustiis vexat et amaritudine.
Quod ne accidat vobis cavendum autumo,
Quan do quidem iram provocatis iugiter
Magisque quam illi. CAP. Utinam ad bibendum habeam satis,
Nec usque fiat hic inanis sacculus,
Insane, donec quod minaris accidat.
BOR. Utinam et mihi tantisper accubet elegans
Puella, et uxor maxime (scis) illius,
Dum triste nobis quippiam aut urbi accidat.
HIE. Festinat hostis et volare nititur
Et vos ut improvisus urbemque obruat.
Cras aderit. BOR. Ho, crax. Recte habet: sic scilicet
Identidem corui improbi semper canunt,
Non interim tamen Venus nos deserit
Nec alea, neque peius Euhius sapit.
HIE. Prae foribus est, ne differendum censeas.
CAP. Da caupo vinum: prae foribus est, inquit hic,
Pereamus ut vel pestilentia aut fame
Gladiove. non ego sobrius concessero
Ad inferos. prospiciat unus an fores
Obsideat hostis, referat et verum mihi.
Audistis, o socii, quid iste praedicet?
Cur non bibitis et madefacitis aqualicos?
HIE. Quantum libet ride, et furorem provoca:
Hic risus in lacrimas tibi mutabitur.
Sed agite (quaeso) paenitentiam, o viri:
Et studia perversa ista, mox relinquite.
BOR. Quae studia? HIE. Rogas? Adulterii, doli,
Scortationis, maledicentiae, improbae
Iurationis, iugis et periurii,
Temulentiae, gulositatis, turpium
Verborum, et obscenae nimis facetiae,
Violentiae, furti, omnis ac iniuriae,
Mendaciorum et fraudum et socordiae
In opere faciundo, et aliorum plurium,
Et maxime impietatis assuetae hactenus,
Ex qua scelera, ut ex fonte, cuncta profluunt.
BOR. Euax, nihil fit mentionis aleae.
HIE. Prendisse sub furtis eam me credito.
BOR. Nullo modo. Depone quippe tam meum
Quam suum alii, quicumque mecum lusitant,
Hinc experimur cui magis Rhamnusia
Faveat, et aufero nil datum ni tessaris.
HIE. Cupide tamen inhias alius sacculo,
Artesque iungis callidas ut alteri
Suum auferas. BOR. Eadem ille non minus studet.
HIE. Peccatis ambo. His adde verba pessima,
Devotiones, nominisque Dei unius
Pollutiones, pariter et blasphemias,
Contentiones atque rixas improbas,
Pugnas, simultatesque magnas denique,
Quae cuncta displicent Deo, nec Lex probat.
BOR. Quid hominis es? Tu Stoicum fingis Deum
Ibicis in arcta homines velit qui cornua
Clausos, ut huc ne queant vel illuc vortier?
Illis voluptas prorsum et interdicta sit?
Quin liberum creavit ille hominum genus,
Iussitque ad arbitrium regere terrestria.
Caelum ipse colit, illius et fruitur bonis.
Non invidet si nos quoque fruamur bonis
Quae terra fert, amore, lusu, gaudio:
Atque arbitror ridere toto pectore
Si nos homunculos animo obsequi videt.
Quapropter haud est studia quod relinquere
Haec nostra iubeas. Paenitentiam tu Capha
Agito, atque vitam istam suillam linquito.
CA. Recte admones. Valde hercle iam me paenitet,
Quod non ab ipsis plura cunis hauserim
Certaverimque poculis maioribus:
Si cui satis feci minus, vel poculum
Umquam recusavi, pigetque et paenitet:
Propterea et admo dum ipse displiceo mihi,
Talesque mores curo iam relinquere.
HIE. Haec ratio vos in calamitatem maximam
Deducet, o cives, monentem spernitis,
Ridetis adventura si quis nuntiat
Mala: nihil est reliquum, nisi in vestrum ut caput
Effundat indignationem conditor
Larga manu, extremis ut acti angustiis
Caesique et evulsi humo hac ex optima,
In seruitutis et redacti carceres,
Persentiatis vera num praedixerim.
CAP. Abscede iam, et manere nos sine ut sumus,
Mala nec venena hic dato in convivio,
Iterum ut vomere necesse sit: nam nauseam
Gerrae tuae ingentem omnibus nobis movent.
Tu caupo, vinum infunde praelarga manu,
Et pelle nobis hunc procul fanaticum.
HIE. Eamus hinc age, mensam ad aliam proximam.
Hic nanque nil efficimus. BA. Efficies scio
Tantundem et alibi, tanta regnat pravitas
Ubique. HIE. Faciendum est periculum tamen.
Mane: audiamus ante, quid nam disputent:
Nam cerno valde illos severe colloqui
Iunctis capitibus. DE. Ne loquamur talia
Pleno ore sublataque voce, consulo,
Ne supra et infra considentes audiant:
Nam vera vinum iam facit nos eloqui.
Certe viri (ut meam quoque hic sententiam
Sciatis) haud vobis queo advorsarier,
Siquidem opera adversarer una mi quoque,
Nam nostra opificum ratio victus est fere
Una omnium, exceptis quibusdam pauculis.
Mendaciis est maxime et periuriis
Utendum: inuncandum, ut est occasio,
Quidlibet: idem omnes facere videas, qui manus
Usu frequenti rebus alienis terunt:
Hinc splendor aedium, cibique dapsiles,
Vitaeque totius venit iucunditas:
Non rem facit, quin vivit et miserrime,
Qui conscientiam fidemue respicit:
Furtis malisque cuncta succedunt dolis:
Quapropter ita tu sarcinator pergito,
Tuque molitor textorque pistorque optimi,
Tu sutor etiam aliena quando tergora
Incidis, et vos ceteri quicumque rem
Tractatis alienam, mementote haud manus
Hominibus in cassum datas, et maxime
Si quando vos quid contigerit operarier
Divitibus illis improbis aut rusticis,
Nostrosque non intelligentibus dolos:
Sunt expilandi divites quoque mutuo
Et commodato, si quid ita et acceperis,
Procrastinanda semper ex die in diem
Redditio, propter multa contingentia,
Fiat quibus ut omnino restituas nihil,
Pecunia aut interim aliena vivere,
Saltem liceat. et creditor si postulet,
Aut urgeat fideiussor, aut praetor diem
Solutionis statuat, omnia auribus
Animisque surdis audienda scilicet,
Ut si maris fremitum audias in littore,
Ut creditor potius diu se maceret
Qui recipiat tandem vel absque gratia,
Quam cogites tu quando reddas tantulum.
Hic porro multis esse creditoribus
Obnoxium valde expedit, uti si minus
Solvendo sis, partem bonam remittere
Persuadeantur, eamque tu facias lucri,
Fiasue totus (ut vocant) ahaeneus,
Nulli resolvas nempe uti ne obolum quidem,
Unde vel alibi tibi licet esse diviti.
Augenda merces quoque laborum semper, et
Nil postulandum aequi. atque ob haec si quis hunc
Fugerit, et alium quem piam conduxerit,
Longe alius ille sit priore tetrior.
Quo deinde sugkrhtismw|= in illum res statum
Ducetur, ut lata sit aperta ianua
Furandi et exigendi uti et quantum Lubet,
Consultus empta siquis aut facta super
Re fuerit, aut facienda emendaque, in gregis
Respiciat ille totius sui bonum,
Nullamque consultoris optet gratiam,
Ut aliquid aequi vel boni respondeat.
Sic nos et inter divites regnabimus,
Licebit et Baccho dies impendere
Medios. bonumque foret et hoc decernere,
Si quis suarum et totius collegii
Rerum immemor, non hisce nostris regulis
Obtemperet, et esse probior quam ceteri
Studeat, puta ut maiusculos quam ceteri
Si pistor exponat foro panes, levi
Contentus esse volens Dei ob metum lucro:
Si textor aut sartor, molitor aut quispiam,
Aut sutor, aut alius opificum de grege
Restituat accepta omnia, et nihil sibi
Reseruet, aut cum quoquam agat bona fide,
Nec maximi opera faciat atque operam suam:
Is prorsus expungatur e collegiis,
Indignus inter opifices versarier.
Si cui placent hae regulae tollat manum.
Solide: ita consentire par est, o viri,
Si modo familiam alere studemus, ut decet.
Heus caupo, nostri prorsus oblivisceris:
Infunde, iam pridem omnia sunt inania.
CAV. Colloquia fugi vestra plane Stoica:
Issetis ho die in curiam quam huc rectius.
Sancire morem num studetis Persicum,
Quod maximis de rebus inter pocula
Ita agitis? DE. Hem nasute, derides? age,
Infunde sedulo, non moramur scommata.
HIE. Audite cives. Studia vestra accepimus
Vestris modo e sermonibus, quae non probat
Caelestis ille rector et patrum Deus.
Sum missus ad vos ergo nuntius bonus,
Parere si animum inducitis: si non, malus.
DE. Quid tibi rei est nobiscum? et audisti, latro,
Iam nos secreto collocuti quae sumus?
HIE. Ita ego secrete dicerem quae nemini
Non esse vellem nota, possent scilicet
Intelligere qui aures et animum advorterent.
Sed (quaeso) discedite viis a pessimis,
Et iniquitatis agite paenitentiam:
Fraudes dolosque furtaque et mendacia
Deponite, et Deum timere discite,
Toto revertentes ad illum pectore.
Si feceritis haec, parueritis et mihi,
Ad vos vicissim gratia et clementia
Sese Deus convertet, et prosperrime
Vivetis, et manebitis in hac optima
Terra, dedit quam patribus vestris Deus.
DE. Manebimus dubio procul, etiam si tua
Te non tulisset mater, aut hinc in crucem
Sustollereris. tu ne nos, fanatice,
Migrare praecipis? HIE. Haud ego, sed iniquitas
Migrare vestra praecipit simul et Deus,
Qui scelera et impietatem inultam non sinit.
Nisi enim resipueritis et ista pessima
Studia reliqueritis, et urbs haec totaque
Vastabitur regio, hostis et furta auferet
Vestra et rapinas, et peribitis fame
Et peste gladioque et ferarum dentibus,
Partimque in ignotam hinc humum ducemini,
Duroque servietis ethnicis iugo.
Haec firma prorsus est Dei sententia.
DE. Regina caeli, diique superi et inferi,
Te pessimis, fanatice, extirpent modis
Pro nuntio, omniaque in tuum recidant caput.
Quod praedices igitur aliud habes nihil?
Audite cives, in animosque condite,
Hoc quam diu propheticum superat genus,
Felicitatem ullam fore aut bona tempora
Nolite sperare: nihil etenim nuntiant
Quam vastitatem et pestilentiam et famem,
Cladesque magnas, ceteraque alia tristia,
Quae licet erant ventura numquam, ipsi tamen
Inauspicatis invehunt sermonibus.
Fieri videmus enim, haud scio causis quibus,
Ut daemonum si crebra fiat mentio,
Adsint, quasi magico citati carmine.
Sic dum loquuntur hi nihil praeter mala,
Provincias et regna tempestatibus
Implent, et ipsa se ingerunt incommoda,
Ceu pestilente cita ferantur Aphrico.
Et si mali adveniat nihil, non expedit
Tamen diutius hominum hoc genus pati,
Incommodi sunt auribus nempe omnium.
Omnia secunda et fabulis contaminant
Improbe odiosis, nec licet praesentibus
Recte per hosce frui. HIE. Erubescite, o viri
Dei Prophetis calamitates et mala
Falso imputare, quamlibet denuntient,
Vos estis auctores et urgens omnium
Causa impiis vanisque primum cultibus
Magnis dein crebrisque iniquitatibus.
Causam adiuvant falsi prophetae sedulo,
Qui vos beatos praedicant, et omnibus
Sceleribus applaudunt, secundaque nuntiant,
Vestri favoris mentientes gratia.
Nulla est salutis spes, boni nec temporis,
Mala ni reliqueritis, fueritis et boni:
Culpa manente non quiescent verbera:
Sed paenitentia utrumque sopiri potest.
DE. Nugas agis. et in maximum incides malum
A talibus ni contionibus abstines.
Si vis in urbe esse hac Propheta commodus,
Et quem queamus ferro, noli os laedere
Ulli tribuno vel Sacer doti, neque
Reprende facta studiaque ullius mala,
Nec bella nec famem nec ulla tristia
Annuntia. quis enim libenter audiat?
Lapidibus alioqui cito oppressus cades.
HIE. O bone, prophetis tu profecto consulis,
Non perperam falsis: mihi autem praecipit
Alia Deus, magis audiendum quem puto.
DE. Recede igitur, aliosque quaerito tibi
Aures tuae qui commodent insaniae.
Non audiemus vos. sat est dictum semel.
BA. Eamus. Haud vides ut ille cantharum
Prendit, tuens centauricum? HIE. Nihil moror.
Nunc ad alios, illamque mensam relliquam.
BA. Illi videntur esse divites: nimis
Metuo, malum ne dent tibi: ergo mollibus
Alloquitor. HIE. Ne (quaeso) praescribas mihi,
Ut sit loquendum, iam ante praescripsit Deus,
Cui pauperes et divites idem valent.
Propius age accedamus, ut sermonibus
Operam dare illorum queamus commode
PA. Ridicula plane adfertis, et puerilia,
Iste monopwlei=on quasi apparat sibi
Coemendo olivum, at ille vinum, alius item
Frumenta, ferrum alius, alius autem salem,
Alius alia, quae iugis usus flagitat,
Venditque tanti deinde, quanti collibet,
Exhauriat dum pauperum crumenulas,
Gazasque aceruet Persicas sibi ac suis,
Et debitorum aedes rapiat et praedia,
Multisque regnet ubique latifundiis:
Haec trita iam sunt prorsus et vulgaria.
In societate nostra alius exstat modus
Quaerendi opes, compendiosior et via:
Quaecumque primum possumus converrere,
Seruire facimus foenori trigesimo,
Per singulos subinde menses foenori
Foenusculum addentes: in annis pauculis
Fit summa grandis, sorte valde ex parvula,
Sors inde maior maximum quoque fert lucrum.
CE. Fer, sed male. PA. quid ita? CE. quia vetitum a fratribus
Exigere foenus. PA. Gratis ergo mutuum
Dandum arbitraris? CER. Fratribus quidem, ut Deo
Visum est. PA. Deo? Si tu quidem illum et illius
Respicere vis placita, aliter quoque erit tibi
Vivendum, et ad mendicitatis terminos
Cito redigeris. Nonne per vos carior
Annona fit, et ab omnibus corraditis
Quae terra fert ususque postulat frequens,
Ratione nulla habita quid inde fratribus
Iniuriae, gravaminis, molestiae
Consurgat? an vestra haec putatis omnia
Deo placere? CER. Non vetita tamen potes
Monstrare, foenus uti ego more canceris
Vicina depascens laboribus sine
Curaque. PA. Perfacile hercle, si sit otium:
Quaere ex Prophetis aut Levita quopiam.
CER. Tu mi Prophetas et Levitas occinis?
Homines ineptos, tetricos, fanaticos,
Haud aliter odi verba quorum quam aspidis
Morsum, vel occursum canis rabidi aut lupi.
PA. Mecum hic facis: nam nostro et hi collegio
Vehementer invisi, ut molesti scilicet,
Dum multa stulte ganniunt de foenore.
CER. Id non inique prorsus illos arbitror
Facere. profecto plurimorum devorat
Substantiam usura, haud ab re ut damnaverit
Eam Deus, damnentque sapientes simul.
PA. Si ferre debet Deus opem mortalibus,
Victumque vestitumque dare, uti praedicant,
Non poterit odisse ea studia quae serviunt
Ad rem parandam, eum immo prosequi lucro
Maiore debet qui fuerit astutior
Magisque callidus, atque repperiat viam
Compendiosiorem longe ceteris,
Fastidiose nec diu se torqueat.
CER. His regulis furta et rapinas approbas.
Nec tuta erit nostrum ullius substantia.
PA. Non sequitur, o bone: nam loquor de foenore
Ad cuius obligationem cogitur
Nemo, sed ultro supplices veniunt, rogant,
Gaudentque sortem quolibet cum foenore
Debere nobis: hinc (opinor) nulla sit
Iniuria aut vis, ut Deus succenseat
Damnetque foenus. Quos deinde praedicas
Mihi sapientes qui simul damnent? ego
Quicumque sunt, fatuos, inertes, stipites
Esse reor, ignavosque, vel certe invides,
Qui commoda aliorum haud queant tuerier.
Arridet ea demum mihi sapientia,
Veraque videtur, quae facultates parit,
Hominesque beat, a sordibusque vindicat,
Studium quod unicum facit pecuniae,
Et cura, qui nam contrahas quam plurimum:
Hinc victus et vestitus, hinc convivia,
Hinc pulchrior Citheraeia et benignior,
Palatia hinc ampla, ac honores publici,
Quae prima nostis esse bona mortalium.
Nullius est pretii, sibi huc qui nil sapit.
Et nihili et insipiens ea est sapientia
Quae sordet, et mendicitati subiacet.
Hac praeditos videas fere citra invidum
Qui litteras trutinent et invigilant libris,
Deique verbum iactitant et somnia,
Ut sunt Prophetae vel Sacerdotum agmina,
Nihili homines, pannucii, pauperculi,
Quis nolis atrium aut culinam credere,
Nedum magistratum. videtis hie propter
Exempla: nanque istos Prophetas autumo.
Heus vos, bona cum pace nobis dicite,
Estis Prophetae vel Videntes, ut vocant?
HIE. Sumus. PA. Quod aiebam ecce, mendicabula.
HIE. Ne rideas nos, purpurate: nec voces
Iniuria falsoque mendicabula:
Nam pauperes quidem sumus, nondum tamen
Mendici. PA. Abesse non potest multum, hercule.
Sed cur Videntes( quaeso vos) vocamini,
De maxima quando videatis re nihil?
HIE. Quanam? PA. Videlicet amplior vobis uti
Obtingeret res, ac deinde lautior
Vestitus et victus, et inter divites
Locus. ista enim sapientiae sunt praemia.
His quia caretis, ceterisque plurima,
Videtis et nugamini totos dies,
Vobis met autem ipsis nihil, caeci magis
Et iure nobis omnibus videmini
HIE. Nos nempe paucis rite contenti samus,
Nec magnifica quaeruntur et sublimia
Nobis, iniquitatis ac iniuriae
Lucra respuimus et opes, bonamque quaerimus
Semper magis retinere conscientiam
Deoque complacere iustitiae via,
Quam plurimas iniustitia adipisci opes.
PA. Ha ha he. Ad usque ergo supremum spiritum
Metu Dei vestraque conscientia
Viles, abiecti et inopes manebitis.
HIE. Utinam elegatis vos quoque esse pauperes
Quam pessimis studiis Deique divites
Contemptu. PA. At ego te peusilem optem cernere
Carnesque ab alitibus vorarier tuas
Simul et Videntum ceterorum alta cruce,
Potius quam ut eligam esse pauper et tui
Similis. scio hoc optare et hosce ceteros.
HIE. Equidem Viri, ut vobiscum aperte fabuler
Quas modo vias audivimus, victu super
Opibusque quaerendis, Deo et mortalibus
Constat odiosas esse et adversas nimis.
Nam comparatis vestra inique commoda
Gravaminibus incommodisque civium.
Quando monopoliis et usuris, domos
Agros, olivetaque bonasque vineas,
Et quicquid immobile ferunt aut mobile
Surripitis, agrumque ad agrum et domum ad domum
Coniungitis, vestraeque nullus terminus
Possessionis est. quid? an provinciam
Habitabitis soli, inque ius vestrum omnia
Cedent? PA. Ades docturus igitur, atque nos
Insane, correcturus adeo? HIE. Maxime.
PA. Quis te vocavit? quis ve doctrina indiget
Tua. Licebit abire quovis gentium
Docereque alios qui libenter audiant,
Nos volumus hic de rebus aliis colloque
HIE. At me vocavit atque misit Conditor
Vobis ut impii et scelesti pectoris
Vitaeque vulnera pessima contingerem.
PA. At tu vide ne chantaro tibi caput
Tangatur. et iam prope modum bilem mihi
Moves. HIE. Nihil opus bile: mente sed magis
Sana, bona et mala iudicare quae queat,
Apprendat et Dei timorem funditus,
Nec in sceleribus placeat et plaudat sibi:
Nam quisque vestrum studia collaudat sua,
Inspecta Lex quae monstrat esse pessima.
Inspicite Legem oro posito velamine,
Et nulla quaerite hulcerum malagmata,
Sed sectionem potius, ut pus effluat
Tandemque perfectae medelae sit locus.
Videbit unus quisque quid lateat mali
In corde praesertim et medullis intimis,
Deinde tota in vita et actionibus.
Nonne Deus haec duo requirit maxime,
Nempe ut habeatur atque credatur Deus
Noster, velit qui possit atque pascere,
E cuius et speremus omne bonum manu
Animamque cui credamus atque corpora?
Hoc fonte et alterum deinde profluit,
Ut proximum unus quisque diligat suum
Ut semet ipsum. nascitur securitas
Rerum omnium ex illo priore maxima,
Nil defuturum quod petat necessitas
Et omnis esse divites satis in Deo
Pulchreque provisos in anima et corpore
Ut proximus large queat iuvarier,
Semperque ab omni tutus esse iniuria.
Quid ergo vos adeo gravatis proximos,
Et expilatis denique et deglubitis?
Ceu mala alioqui atraque perituri fame?
Sic intimis de testimonium ferunt
Externa. studia quottidiana scilicet
Produnt tenebras impiasque cordium
Curas, Deo quod nempe creditis nihil,
Illius et mandata non facitis pili.
CER. Mentiris homo nihili Vidensque garrule:
Nam maxime, ut si quis alius, nos credimus,
Deumque meritis colimus et factis bonis,
Ieiuniis praecibusque nec non victimis,
Servamus et mandata cuncta strenue.
HIE. Si quaereretis vestra non modo commoda
Sed omnium, probitate, iustitia et fide.
Si viveretis quoque haud vobis modo,
Sed proximorum pariter utilitatibus,
Tum crederem esse vera quae nunc dicitis.
Adversus autem vos querelis omnia
Quum perstrepant, vosque oderint pueri et senes,
Mala multa vestris imprecantes artibus,
Et facta longe aliud studiaque clamitent.
Quae non negatis, immo ne licet quidem,
Vos esse Domini constat adversarios.
Numquam solet etenim preces nec cetera
Respicere, si non debitum inveniat metum,
Fidemque veris consonantem cultibus
Et caritatem proximorum congruam.
Quae nunc in urbe hac et alibi qua pertinet
Iudaea, vix tribus in viris invenerit.
Nolite fremere et concrepare dentibus
Res habet ut aio, magnus ergo accensus est
Adversus urbis huius incolas furor
Urbesque contra relliquas vestri imperi,
Qui pauperes affliget atque divites
Gladio, fame, rapidaque pestilentia,
Succendet urbes diruetque moenia,
Et fraude congestas dabit aliis opes,
Vestrasque vastabit domos et vineas
Agrosque, quicquid et dolis et artibus
Huc usque quaesistis malis. ad exteros
Migrare faciet, vosque vinctos transferet
In servitutem gentis impiae gravem,
Facietque totam deseri provinciam.
Quid tunc iniquitate vobis proderunt
Quaesitae opes? quid fastus et superbia?
Quid splendidae vestes, supellexque, aurea?
Heu laceri, aperto capite, nudis plantulis
Terras in alias hinc procul ducemini,
Hostisque diro vos minabit verbere.
PA. Ubi ista vidisti Videns vanissime?
In furno (opinor) aut latrina qua piam.
HIE. Ubi viderim, probe docebit exitus.
Cingente quum vos et premente exercitu
Furnisque frigentibus et exhausto penu
Scrutabimini olidas latrinas prae fame
Exhaurietis et matellas prae siti.
CER. Abi in malam crucem, hominum turpissime.
Haec spurca fari audes honestis talibus
Coram viris astansque mensae? num putas
Sermonibus gaudere nos scurrilibus?
HIE. Sunt haec molesta? at perpeti molestius
Longe olim erit, quam audire iam. Succurrite
Vobismet ipsis igitur, ut ne ea accidant
Ex ore vobis quae Dei denuntio.
Quid adeo securi et supini stertitis
In scelere quisque suo, viisque pessimis?
Dei capessite metum, avara linquite
Studia, atque cogitationes impias,
Et iniquitatis agite paenitentiam,
Nempe ad Deum vos corde toto vertite.
Cur provocatis (quaeso) pertinacia
Caelestis indignationem numinis?
SA. Audite me (nam fas mihi apud vos loqui)
Nugas theatri hic narrat atque fabulas.
Ne (quaeso) vos moveant, periculi est nihil.
Plerique sunt omnes Prophetae eiusmodi,
Vel sole non ardente multum pulveris
Movent et excitant, Deique identidem
Terribile nomen occinunt, ut pectora
Duntaxat hominum sibi habeant obnoxia.
At esse vos prudentiores autumo,
Satis et diuque huiusmodi assuetos lo/gois
Quam leviter ut paulumque terreamini.
PA. Nihil movemur, nec moramur ullius
Nugas Prophetae, qui nihil quam proelia,
Captivitates, pestilentiam, famem
Contra inclitam urbem atque populum Dei videt.
SA. Prudenter et recte et mea ex sententia.
PA. Novimus ut erga nos sit affectus Deus.
Nobis enim, ut populo suo irasci nequit.
Isthuc tenete. PA. Mentiuntur ergo, qui
Eius adeo nobis furores nuntiant.
SA. Planissime. Sed mentientibus malum
Cur non datis? PA. Dabimus cito nisi quieverint.
SA. Sic hercle convenit. PA. Age, scis ne, insane tu,
Quid mentientibus Prophetis praemii
Dandum sit, haereticisque et impostoribus?
HIE. Scio. Et alienos si ad deos vos sevoco,
Mea verba et inventa fuerint mendacia,
Nil deprecor quin detis extemplo mihi.
At paululum exspectate, certe egressus est
Leo e cubili, vastet ut et exterminet
Urbes, virosque, nurusque, iuvenes et senes,
Redigatque in atram cuncta solitudinem,
Ob impios cultus sceleraque habitantium.
PA. Heus caupo. HIE. Cingite ergo vos saccis rogo,
Peccata propter vestra et imminens malum
Plorate, PA. Caupo. HIE. flete. PA. Caupo. HIE. In pulvere
Sedete. PA. Caupo heus. HIE. Corda vestra scindite.
PA. Heus caupo non audis? HIE. Mala et praeputia
Auferte, cervicesque duras ponite.
PA. Caupo. HIE. Deumque supplices precemini.
PA. Caupo. CA. Quid est? PA. Crassis es admodum auribus.
HIE. Propitius ut sit omne et avertat malum.
PA. Toties et ad ravim vocatus, negligis
Respicere quid hominis es? et ad quid utilis?
CAV. Ad huc tamen sunt vestra plena pocula.
Quid vultis? PA. Hunc fanaticum hinc quantum potes
Eice. CAV. Quid autem tu (malum) hic molestus es
Potoribus meisque convivis? Veni,
Nostrasque res turbare tandem desine.
HIE. Resipisce tu caupo quoque, et peccaminum.
Age paenitentiam. CA. Ut mones faciam hercule,
Si denuo docturus huc perveneris
Prensumque te non per gradus deiecero,
Impaenitentem me vocato perpetim.
HIE. Ne tantopere saevi, obsecro. hanc mentem exue
Priusquam inebriet Deus te absynthio,
Et contumaces primus inter occidas.
CAV. Contingat hoc capiti tuo. Exite ocius.
Vestris an operam nos putatis fabulis
Dare posse? pueros atque stultos quaerite.
SA. Sic est agendum prorsus, o viri optimi,
Nequam Prophetae eliminandi sunt procul.
Licet invenire alios suavia omnibus
Qui praedicent, magisque sint tractabiles.
Ut finiatur ergo compotatio,
Hymnum canamus, et fugemus tristia.
Vina iam nobis veniente nocte
Largius misce et meliora prome,
Somnus ut nobis faveat Venusque,
Optime caupo.
Ecce mendaces memorant Prophetae
Bella ventura atque famem luemque
Diraque hostilis mala servitutis,
Optime caupo.
Impios propter rabidosque cultus
Et malam vitam scelerumque molem.
Qua senes nostri et iuvenes premantur,
Optime caupo.
Haec licet fingant, onerentque iustum
Talibus frustra Domini popellum,
Ne tamen somnos adimant suaves,
Optime caupo.
Adfer ingentes calices merumque
Ut malas curas abigamus omnes
Et viis semper solitis eamus,
Optime caupo.
Nequis et vatum moveatur ore
Ut manum vertat, citius ve ad aedes
Vadat aut noctu fugiat Dionen,
Optime caupo.
Tam bonis certe sociis Creator
Non quit irasci, nam hilares recumbunt
Et satis cunctis faciunt libenter,
Optime caupo,
Sim minus nobis Superi faverent,
Non darent mummos laticesque molles
Gaudia et quicquid facit ad paranda,
Optime caupo.
Exitu tristi perimatur ergo
Facta qui damnat laceratque nostra,
Aut malum nobis canit adfuturum,
Optime caupo.
NOli esse sollicitus, notata habeo omnia,
Et capita praesertim, in quib. fere tuae
Sitae fuere contiones. HIE. Recte habet.
Extare volo quantum licet et ad posteros
Haud dubie enim evenient et urbi et civibus
Tam pervicacibus atque contemptoribus,
Quae nuntiavi huc usque iussu Spiritus.
BA. Hac nocte propterea quievi perparum
Labore fessus atque sollicitudine
Quid sit futurum cogitans simul et dolens,
Quoque magis et verba tua perpendo, et simul
Populi rebellis contumaciam, atque cor
Adrecta piaque prorsus intractabile,
Non video fieri posse ut ipsa, si velit
Servare cives possit urbemque hanc salus.
Ah quam nihil curant? quam habent derisui
Omnes minas? quam audire nolunt? quam Dei
Pro cantico verba atque habent ludibrio?
Vae civitati, vae scelestis civibus.
HIE. Sic fit Baruche. nos dolemus pectore
Et civitatis atque civium vicem,
Quum rideant ipsi atque agant suaviter.
Malitia sic excaecat illos propria,
Consiliaque inferni atque suasus principis,
Nec non Sacerdotum et Prophetarum agmina
Vaniloqua, quis secunda nuntiantibus
Accommodant aures, adhaerent, serviunt.
Sed proh dolor res sortietur exitum,
Qualem cupit Satanas videre scilicet.
Diabolicarum o imperitos artium.
Sed age dum, eamus. BA. Quo (rogo) ituri sumus,
Quum regnet eadem ubique morum pravitas?
Satanasque consiliis mala approbet suis,
Illumque quam nos audiant libentius:
Quin denique efficiet, tibi ut magnum malum
Detur. Quam heri autem ab ebriis timui tibi?
HIE. Offendimus quidem hactenus sani nihil,
Sed imputandum hoc plebis imperitiae
Atque ruditati. Quippe non norunt viam
Legemque iudiciumque adeo Dei sui.
Ea in quibus sunt educati, et quae vident
Facere Sacerdotes Prophetasque et Duces,
Nec facere, modo sed prosequi etiam laudibus
Instituereque, longe esse rentur optima,
Retinentque mordicus bolum arreptum semel.
Ad optimates igitur atque principes
Ipsumque regem germinis Davidici
Utpote peritos literarum et traditae
Legis, deinde et ad Sacerdotes Dei
Doctumque sacrorum Leviticum genus,
Fortassis ire praestat, et sermonibus
Si forsan illi obtemperaverint meis,
De plebe quoque spes est. solet enim Principes
Sequi vel ad sinistram eant vel dexteram,
Multumque partem in utranque doctores valent.
Et Sabbatum est hodie frequentes quo solent
In templo adesse populus ac antistites.
Quid animi habes? Num confici quicquam putas?
BA. Vellem quidem, verum profecto nescio.
Si non adesset ater adversarius
Resisteretque tibi, vias qui neutiquam
Rectas quiescit, qua potest, subvertere.
Quem cautius tua iam puto vestigia
Et verba servaturum, adeo quod te videt
Frugem ad bonam obnixe popellum hortarier.
Tum metuo, ne Rex ceterique Principes,
Quin et Sacerdotes periti quamlibet,
Aegerrime etiam si quis obiurgat, ferant,
Et plebe multo et imperitis aegrius.
Egisse quicquam perperam viderier
Nolunt: pudet, pigetque doctos argui.
Hinc saepe fit quo doctiores censeas
Videas ut hoc praefractiores in malo.
HIE. Meliora spero. suadet ut dilectio,
Recta hinc eamus primum ad ipsam regiam.
BA. Placet. quid autem si sit occlusus tibi
Aditus? HIE. Quibuslibet patere tamen solet.
BA. Olim quidem: at nunc esse morem alium audio.
HIE. Alium? BA. Profecto ita audio. HIE. Videbimus.
Sed hoc quid est negotii? BA. Quid? HIE. Non vides?
Portant, vehuntque onera, ac forent si nundinae
Non sabbatum, plenisque forum aditur viis.
Quam multae et ecce illic lavant mulierculae?
BA. Quid video, summe Deus. Adeo ne negligi
Mandata Legis? HIE. In tabernis omnibus
Strepitus quoque fit ingens laboramum velut,
Et fit profestus penitus ex festo dies.
Perversa quam sunt omnia, et quam vilia
Habentur hic quaecumque mandavit Deus?
Sumunt sibi ipsi ferias quando lubet
Quotiesque, porro unum Deo quiescere
Diem, hosce redigeret homines ad incitas.
BAS. Ah, quam grave onus hoc, pene fregi ramices:
Interquiescam paululum, neque spiritu
Etiam unico ferri necesse est ad forum.
HIE. Quo pondus isthuc sers, amice? BAS. Ad proximum
Forum. HIE. An hodie te Sabbatum esse praeterit?
BAS. Quid Sabbatum? Mihi otioso esse haud licet.
HIE. Immo expediret quoque gerere morem Deo.
In sex diebus multa potes operarier.
BAS. Pro me hanc feras age sarcinam, tum ego Sabbati
Habebo rationem. HIE. Neque mihi, nec tibi
Licet. BAS. Ut liceat autem facit necessitas.
HIE. Quae tanta (quaeso) necessitas? Quid actum heri?
BAS. Id, quod hodie me cogit ferre sarcinas.
Omnem bibendo perdidi pecuniam.
Iacturam eam hodie gnaviter resarciam.
HIE. Desine, mi homo, et pecuniam sic perdere
Et Sabbatum violare. Disce Dei metum,
Et corde paenitentiam toto arripe,
Ne te imminens quoque involvat malum.
BAS. Quod praedicas malum? Haud onera solus fero.
Si ceteri quoque paenitentiam egerint,
Fortassis et me tanget ordo, moris ut
In vigiliis. vos interim levate mi
Hanc sarcinam atque imponite. HIE. Apage, non licet.
Est sabbatum. tu quoque sinito iacere sic.
BAS. Ut cum hac superstitione cumque Sabbato
Vos perdat Astarte Baalque maximus.
Nihili homines, nulli estis omnino usui.
Frangantur utinam crura vobis sabbato.
HIE. Ad sanitatem det tibi reditum Deus.
BAS. Contra otiosos perdat ambos vos Deus.
HIE. Ceritus est. Abeamus. BA. In malam crucem.
HUc usque cives, euge, respuunt probe,
Minas Prophetae, et contiones, et suis
Moribus adhaerent et paternis cultibus.
Et nemo quicquam ne pilum mutat quidem.
RA. Laudo. SA. Prophetamque iuvenem accipiunt male.
RA. Placet. Admodum iucundum erit spectaculum,
Si populus hoc modo et Videns perrexerint.
SA. Sed ille quid facturus hodie est Sabbato?
In templum (opinor) ibit. RA. Omnino: alloqui ut
Quam plurimos possit. SA. Age, eamus nos quoque,
Ut quantum heri tantun dem et hodie rem Dei
Promoveat. Est ne autem ille? respice. RA. Plane is est.
Comitem quoque trahit sibi eundem. SA. Est ipsus: hem
Mane admo dum surrexit. ut malam sibi
Rem quaerat advehatque iumento suo.
Faxo inveniat. iturus autem quo? Vide.
Flectit sinistrorsum, sed illac, quod sciam
Non itur ad templum. profecto in Regiam
Tendit. RA. Videtur. querelas forsitan
Laturus ad regem et senatum principum,
Quod nemo recta praedic anti obtemperet.
SA. Ridiculum. apud novercam idem esset conqueri,
Exsibilabitur scio, et ridebitur.
Sed interesse et nos oportet, et omnibus
Ire obviam eius machinationibus.
Hac ergo praecurramus, age compendio.
Vigilantiores simus ad tuenda uti
Nostra, atque ad oppugnanda quisquam scilicet.
QUantum Baruche prospicio, verum mihi
Videris audisse. si quidem haud patent fores
Portaeque, quin muliercularum et virum
Atque puerorum foribus astant agmina.
Miror quid exspectent gerantque negotii
In sabbato tam mane. BA. Mirum prorsus est.
Novi oportet aliquid esse, vel magnae rei:
At non solent iudicia fieri Sabbato.
HIE. Fortassis inversum hoc etiam uti cetera.
BA. Credo, ut malitia est omnium et perversitas.
Ah ah, quid est futurum Hieremia? Orem malam.
HIE. Quid est? BA. Viden' Satanam ante nos incedere,
Iamque foribus propinquum? adesse scilicet
Vult contioni et dicta tua subvertere.
HIE. Solita facit mendacii et laethi artifex.
Quantisper illum fert Deus, nobis quoque
Ferendus est. adversus illum maxime
Et principaliter furit, cui in manu est
Prohibere. Ceterum an sinatur ingredi
Videamus, hominibus foris tot stantibus.
Pro iure pergit quasi suo, recta ad fores.
SA. Heus ecquis hic est? BA. Absque controversia
Recipitur intro cum comite, notus quasi.
HIE. Ignotus esse non potest apud aulicos,
A quis calamitas omnium rerum venit.
Si Rex enim aulicique viverent probe,
Non tanta plebem detineret pravitas.
BAR. Verum. HIE. Aulicos ergo occupat primum, et suis
Informat institutionibus, dein
Ad occupandum vulgus est facilis via.
BAR. Mirum, nisi hac ratione rem huc perduxerit.
Melius sed hoc intelligemus postea,
Quum contionibus atque mandatis Dei
Attacti animum ut sit plane aperuerint suum.
ELE. Quid fletis autem, sicque lamentamini?
Meque reprehenditis, quasi ex industria
Iudicia protraham ego. neque satis sedulo
Vestras agam cuiusque res et urgeam.
Tandem obtinere quisque queat ut ius suum?
Verum videtis ipsi ut haec negotia
Habeant, subinde nos reverti cras iubent,
Nec audior tamen, nec admittor quidem
Umquam, neque hodie spero nos admittier,
Quando angelos vidistis ingredi malos.
Sed ianitor aperit. IA. Heus ubi estis? ELE. Adsumus.
Numquid boni adsers, quod sit hisce commodum?
IA. Adfero mihi mandata quae sunt. non moror
Vobis an incommoda sient, an commoda.
ELE. Quid ergo? IA. Rex est occupatus iam nimis
Aliique Principes. Redite a prandio.
ELE. Toties (bone Deus) imus et redimus, et
Menses tot exspectamus audientiam:
Praestaret ut causas penitus omittere,
Quam sic agere. IA. Quis cogit autem? Desine.
Nos hercle liber averis molestia.
ELE. At me pupillorum miseret et flentium,
Viduarum et aliorum gravatorum improbe
Calumniis, qui me sibi adsim flagitant
Tamquam patronum benevolentem et impigrum
IA. Isthac tua ergo fruere misericordia,
Eaque calceos eme ac obsonia:
Redique toties commodum dum Regi erit
Audire gratis principumque cui piam.
ELE. Multos video alios cito admitti tamen
Qui vel digitulo vellicant minimo fores:
Et absque quaestione daemonas modo.
Qui fit, ut adeo sit nullus accessus mihi?
IA. Annorum habes satis, at minus prudentiae.
Ingreditur huc qui commodo vel usui
Vel est voluptati, manentque ceteri
Foris. nec usui aulicis nec commodo es:
Aurum ipse nullum adfers, nec etiam eiusmodi
Causas, aliquid unde queat exsculpi, sed es
Inanis ipse et inanium causas agis,
Et pro voluptate exhibes molestias.
Scis iam? ELE. Scio. Si essem calumniator et
Impostor oppressorque pauperum impudens,
Delator opulentum, secreti proditor,
Et qui pupillorum bona intervertere
Callerem, ita arctas experirer haud fores,
Sed ipsa porta quoque pateret maxima.
o( polla\ kle/yas o)li/ga dou\s qerapeu/etai.
IA. Quid murmuras sermone peregrino? cave.
ELE. Iustitia iudiciumque non venalia
Debent haberi, aut prostituta quaestibus.
IA. Foris manebis hac diu sapientia.
ELE. Abiit. Videtis nunc quod urgeam satis.
Vim facere non possum, nec invenio viam
Qua rebus ultra consulam vestris. Volunt
Redire nos: redeamus: assidua quoad
Vincantur importunitate ferrei.
Si quod daremus esset aurum, tum fores
Auresque nobis quoque paterent principum,
Nam muneribus hic lata sternitur via.
O tempora, o mores. HIE. Aueto. ELE. Tu quoque.
HIE. Quid quereris? aut quid tristis es? ELE. Causae satis.
Neminem adeo esse pauperes qui exaudiat,
Et curet afflictos, et aeque iudicet.
HIE. Quid est rei? ELE. Viduas pupillosque hic vides,
Aliosque qui spoliantur, opprimuntur, et
Quisque haud ferendis afficitur iniuriis,
Cupiuntque me patrono adire Principes
Ipsumue Regem, et suppliciter exponere
Suas querelas: sed tribus iam mensibus
Subinde denegatur audientia.
HIE. Quapropter? ELE. haud scio: nisi quod (ut intelligo)
Hic numerum magna aestuat et auri sitis,
Quam coniciunt non posse nos restinguere.
HIE. Incredibile dicis et inauditum antea,
Magis occupatos (arbitror) negotiis
Regni arduis. ELE. Negotiis? O vir bone,
Aulae huius instituta non recte tenes.
At didici ego non absque damno temporis:
Estur, bibitur et luditur totos dies
Partemque noctium mediam, et hinc circiter
Dormitur horam ad tertiam cuiuslibet
Diei: opiparum adfertur hinc ientaculum,
Totis fere illotis et impexis adhuc,
Hesternam et olide crapulam ructantibus.
Hic vino abunde explentur omnes Lesbio
Succoque primo Engaddeini palmitis
Ad usque quintam. tum remotis poculis
Minuta quindecim in atrio deambulant
Confabulantes turpibus de amoribus,
Aut de rapina qua piam, vel praedio
Emendo et exstruendo, et ut successerit
Venatio, velociores quis canes
Habeat, equos vel comptiores, quis feras
Conficere norit aut ferire certius,
Huiusmodi et de ceteris nugalibus:
De caritate autem et fide ne gry quidem,
Quem nempe cultum maxime quaerat Deus,
Salutis et quae certa sit fiducia,
Et omnibus qui inserviendum proximis
Beneficiis et iure dicundo et cita
In omnibus defensione iniuriis.
Ad prandium interea tubicines concinunt,
Actusque initur mox secundus fabulae:
Quis hic dapes cupediasque dixerit?
A prandio pars lusitant, pars dormiunt,
Pars dant amori operam fidibus aut musicis,
Pars moriones exagitat aut simias,
Hinc ad merendam actumque nona tertium
Vocat: frequentes rursus adsunt, grandibus
Certamen ineunt poculis, et gutture
Erecto et extento bibunt athletice,
Immane quantum: barba mentumque accipit
Simulque thorax quicquid aut guttur nequit
Aut tumida capere bucca, mensae perfluunt,
Lassantur adferendo vinum servuli.
Victrix triumphat pars tropaeumque erigit,
Victamque salse ridet atque despicit.
At victa quadrupes fertur ex triclinio,
Aut inibi dormiens vomensque linquitur.
Ad tempus usque cenae et undecimam calent
Haec proelia. ad quam recuperatis viribus
Vesica et exonerata aditur undique,
Et rursus implentur cibis ac potibus,
Suamque monstrat quisque fortitudinem,
Ne quarto in actu male potens appareat.
Quo terminato denique horas post duas
Ad provocandum larga comessatio
Somnum celebratur, ea tandem desinit
Nocte media, nonnumquam et ultra ducitur.
Sic et diei clauditur Comoedia.
Huc mane si quis venit hora tertia
Causam adferens aut expetens sententiam,
Iubetur exspectare paulum, denique
Negotia incidisse magna dictitant
Ut nequeat audiri, redeat a prandio.
Reversus, exspectat prope usque ad vesperum,
Tunc summa ianitor recitat oracula,
Hodie expediri non potes iam, cras redi.
Postridie eandem quoque refert sententiam,
Dum mensis abeat unus, alter, tertius:
Ut iam hic neque Dei neque hominum ulla relliqua
Sit ratio. ita mali cuncta turbant daemones.
HIE. Haec omnia et alia non minus quam tu, scio,
Nulla quidem experientia doctus, Dei
Sed indicante spiritu, volui tamen
Ex te quoque de his audire. ELE. Perversa omnia
Amice sunt, expulsus et Dei metus
Iustitiaque omnis et aequitas. periculum
Fac ipse, tum me vera cognosces loqui.
HIE. Experiar, ingrediarque prorsus. ELE. Si modo
Poteris. domos nos ibimus nostras. Vale.
HIE. Tu perpetim quoque.
REs ut habeant accipis
Baruche frater: Nonne merito irascitur
Regi atque principibus et urbi Conditor?
BA. Meritissimo plane. Nihil si tu efficis
Sermone, vitam ut aliter instituant suam,
Actum est. HIE. timeo. pulsa. BA.ecquis aperit has? IA. quis est?
HIE. Aliquis. IA. Duo tamen estis, haud unus. Quid huc
Adfertis? HIE. Ad regem atque cunctos principes
Dei adfero mandata. IA. Num es Propheta tu?
HIE. Sum. IA. Nullius mandata nobis hercule
Suscipere vacat. in templum abires rectius.
HIE. Huc ire iussus sum: quamobrem te rogo
Regis adeundi copiam praestes mihi.
IA. Non presto. Magnis obrutus negotiis
Est rex simulque principes. HIE. Ientaculum
Fortasse sumunt? IA. Hem. Quid ista interrogas?
Iam convenire (inquam) haud potes. alias redi.
HIE. Dic (quaeso) Regi adesse me, quidque adferam,
Fortassis admitti volet. IA. Numquam volet.
An Regis haud callere me sententiam
Putas? HIE. Memento ianitor quam sit grave
Dei impedire iussa vel contemnere,
Regesque caelare arduis de et seriis
Ad totius quae pertinent regni statum.
IA. Quasi adferas tu tale quippiam puer.
HIE. Verum loquor. quapropter impedias cave.
IA. Paulisper exspecta. statim revenero.
HIE. Nondum admo dum secus experimur quam modo
Dixit senex, Truculentus est ad limina
Custos, ad aulae factus ingenium probe,
Quem Regis indignatione exterrui
Tamen, illius referret ut sententiam,
Audire porro si quidem ille respuet,
Tunc innocens ero et vacabo crimine.
BA. Opinor. IA. Heus vos? ingredimini iam, et gradus
Ascendite illos. Cernitis? HIE. Bene. IA. Ad manum hanc
Diaeta grandis est. HIE. Ibine Rex sedet
Et principes? IA. Tenes, et ad mensam quidem:
Vix impetravi hercle ocius ut admitteret,
Hinc par, bonam ut mihi referatis gratiam.
HIE. Habemus. Oh mentitur homo, fumosque vult
Divendere aulicos, nec minimum quidem
Ocius ut intromitteremur verbulum
Fecit. BA. Putas? HIE. Scio. Haec diaeta regis est
Quam dixit. Ingrediamur age. Sequere. BA. Sequor.
QUamquam hercle non delecter et ego Videntibus,
Perraro siquidem mihi vident placentia,
Non antea auditum nihil prohibet tamen
Audire, et obres serias venire se
Qui iactet. HIE. Aeterna salute te Deus
Rex beet et omnes pariter istos Principes.
SE. Quid nuntias boni? HIE. Mihi sententiam
Respondeas quaeso. SE. Quid est causae? cedo.
HIE. Est vir tuo subiectus imperio, fruens
Abs te, insolenter, traditis honoribus,
Is iussa Regis spernit et nihili facit,
Et hostibus colludit assidue tuis,
Contraque regnum machinatur plurima,
Studetque ut omnem subtrahat populum tibi.
Quid nam meretur? et quid dignus est pati?
SE. O proditorem, hostemque peiorem exteris:
O perfidum et periurum, honoris qui nihil
Dati meminit. exutus ergo omnibus
Illis, et in fiscum redacta regium
Substantia, cum liberis et coniuge
Radicitus dispereat exemplis malis,
Ut similia attentare summi et infimi
Timeant. HIE. Ut est iusta, ita placet sententia.
SE. Dic modo hominem. si non statim praecepero
Comprendi, in exemplumque statuero omnibus,
Tum negligentem me atque iniquum dicito.
HIE. Faciam ut iubes. Tu nempe rex Davidici
Solii atque germinis, vir ille es qui tuae
Latae modo sit obnoxius sententiae.
Nam maximos ecce tibi honores contulit
Deus, suique te dedit populi caput,
At tu superbus et satur recalcitras,
Meminisse nec dignaris a quo acceperis
Quantumque, multoque minus ut gratus fores.
Ingratus esse pergis, et fidem datam
Rupisti ab annis usque multis perfide
Deumque Davidis reliquisti unicum:
Iussa illius contemnis atque negligis,
Colisque gentium deos vanissimos
Hostes tuos, qui nec sibi sunt utiles,
Suis nec ullis quamlibet cultoribus,
Quorum ipse etiam es expertus impotentiam
Et vilitatem saepe: nec tamen ad Deum
Reverteris verum, sed inquantum potes
Adversus illum machinaris plurima
Mandando et instituendo prava et impia,
Contra premendo vera divina et pia.
Quid fecit ille tibi, quod exstinctum cupis?
Quod illius cultum atque iussa destruis?
Contentus impietate et utinam esses tua.
Populum quoque illius peculiarem, et ex
Fornace ductum fortiter Nilotica
Facis rebellem, abducis, atque hostibus
Seruire suades, cogis atque praecipis.
Et sane oboedienter adversus Deum
Tecum deos cultu sequitur et moribus,
Ut scelerum et impietatis aedes et fora,
Compita, plateae, ipsumque templum, et omnia
Sint plena. in excelsis ubique montibus,
In vallibus lucisque frondosis Deum
Audacter irritant, deis mendacibus
Vel liberorum servien do sanguine:
Scortationibus et adulteriis, dolis,
Et ceteris quam plurimis iniquitatibus
Laxata sunt frena, atque de provincia
Est cum Dei metu omnis ablatus pudor
Auctore te et ductore praeceptoreque,
Ut multifariam per duellionis et
Ingratitudinis atque perfidiae simul
Callidaeque praevaricationis sis reus.
Quid dignus es pati? Sed hoc sententia
Dictum tua, brevi exsequetur quam Deus:
Nam si tuas tanti aestimas iniurias,
Quanti suas Deum aestimare convenit?
Qui maior est tantoque te praestantior
Quanto cicada elephantus, aut musca leo.
SA. Nonne ante dixi, ne quis hunc admitteret?
Hominem esse rabiosum molestumque omnibus?
Audite iam de rebus ultra seriis.
SAPH. Dic garrule, nimisque impudens homuncio,
Quae te superbia agitat aut audacia,
Quod ista non vereare regi dicere?
An te putas Regi esse consiliarium?
Aut deesse, qui suadere possint optima?
HIE. Eadem etiam vos Principes sententia
Excipiet, eadem nanque peccatis simul.
Et tantum abest ut suggeratis optima
Regi, ad bonam a malaque ducatis via
Quod indies deterior etiam redditur
Consilio et applausu impiisque suasibus
Vestris: nec ipsis vestra curae munera,
Nec dignitas est summa honosque publicus,
Neque sinitis Regem sui meminisse, vel
Honoris instantisque sollicitudinis.
Nam Regis est boni et bonorum principum
Regem poli terraeque maximum Deum
Habere prae oculis, metuere et venerarier,
Inque eius uti sint facere semper gratia,
Suspicere verbum, legibusque attendere,
Atque removere ab iniquitate dexteras,
Vigilanter et eo subditos perducere.
Viduas, pupillos, pauperes defendere,
Iusteque iudicare munerum sine
Respectu, et audire cito causas omnium
Temporeque rebus congruo decidere.
Haec nemo vestrum curat, aut pili facit.
Rem publicam vobis geritis et quaestui,
Respectus at populi Deique nullus est.
Ad vana vos idola vertitis a Deo,
Illis salutem, incolumitatem, prospera
Refertis accepta omnia absurdissime.
Hinc consequenter et homines et cetera
Necessitas quae humanitasque postulat
Negligitis, aspernaminique fortiter.
Ab domini ventrique servitis dies
Noctesque, studiumque est voluptas unicum.
Nec ianuae interea, nec aures pauperi
Viduae ve vel pupillo et oppressis patent,
Nec iudicatis absque causam munere.
Ipsi immo pauperes et insontes palam
Spoliatis, opprimitis, calumniamini,
Circumvenitis arte, vi, dolis malis
Et ex rapinis deinde splendidas domos,
Hortos amoenos, magnifica palatia
Exstruitis, et vobis videmini tamen
Adversus omnes ingruentes turbines
Tuti atque provisi satis, et omni sine
Transigitis aetatem mali formidine.
Ita ne ergo persuasum tenetis firmiter
Vos quamlibet iniquos, scelestos, impios
Antesignanos ducesque ad impia
Sceleraque plebi, omnino passuros nihil
Mali, Deumque mortuum, aut somno gravi
Oppressum, ut aut non sentiat vel nesciat?
SAT. Quaerite iterum, si quid lubet, an hic se putet
Regi esse consiliarium, auspicio malo
Mordacem in ipsos provocastis vos canem.
HIE. Quid deinde dicam, quod iocum et rem ludicram
Putatis, uxores venustas civium
Muneribus aut vi vel precibus abducere?
Acutum et hinnire ad aliorum coniuges
Sicut ad equarum agmen equus admissarius?
Ruitis anhelantes suam ad libidinem
Quisque, sat ut contra nulla sit custodia.
Nec gloriamini secus iam de stupris
Scortationibusque adulteriisque quam
De fortibus factis solebant milites
Quondam: hoc abest, peccare vos gravissime ut
Putetis: aut pudeat, et animum denique
Persuadeatis abstinere talibus.
SAT. Patientiam ego vestram, hercle, miror oppido
Impune quod feratis isthaec dicier:
In carcerem iampridem et ad coruos canem hunc
Abreptum oportuit, magistratum qui ita
Allatrat et principibus adeo dicit male.
SA. Satis ne iam venena vomuisti omnia,
Fanatice homo: ubi mane tam temulentus es
Effectus? aut hausisti ubi heri crapulam hanc?
Quod legis adversus tenorem principi
Maledicis, ut sileam interim de ceteris?
HIE. Non ego caput devoveo Regis, vestra nec,
Nec imprecor quicquam mali, id quod lex vocat
Maledicere: at sua ponere ob oculos mala
Malis, acerbeque ideo et inclementer in
Hostes Dei sic pertinaces invehi,
Redeant ut ad se, et terreantur, et a malo
Referant pedes suadente paenitentia,
Lex nulla vetuit. atque verba utinam mea
Vestras medullas mordeant et pectora,
Ut molliantur, conterantur, et queant
Frugem ad bonam rectasque perduci vias.
Nam si minus destiteritis sic ingredi,
Idque cito, latam regis ad sententiam
Tractabimini, et eritis in exemplum omnibus,
Gladio fameque et peste consumemini
Cum liberis omnique vestra gloria.
Aues cadavera vestra comedent et canes,
Eruntque humi lutum atque sterquilinium,
Rapientur adstupra coniuges et filiae,
Ludibriisque; et hostium libidini
Dabuntur ad vestri dolorem pectoris.
Partas rapinis et dolis malis opes,
Vestes superbas, aurea atque argentea
Vasa, et greges armentaque, agros, vineas,
Quicquid et in urbe possidetis aut agris,
Diripiet hostis exterisque dividet.
Praeterea iniquitate constructas domos
Conditaque magna iniuriis palatia,
Quin simul et urbem hanc, omnibusque gentibus
Templum stupendum, scelera propter plurima
Vestra impiosque non ferendos amplius
Cultus, vorabit ignis, in arenae omnia
Tumulos, parietinasque solitarias
Redigentur, omnisque regio vastabitur:
Partimque vos quos gladius famesque liquerit
In servitutis hinc procul ducemini
Durissimum iugum, flebitis, plorabitis,
Angustiaeque vos parientis oppriment.
SE. Haec unde scis? tantae quis auctor est tibi
Ut praedices tam falsa confidentiae?
Simulque cultus atque vitas omnium
Carpas, modo hoc quasi non parentes vixerint
Nostri, deosque plurimis ita saeculis
Pectoribus usque coluerint concordibus,
Doctis Prophetis semper approbantibus?
Lapidationem (opinor) ambis haeresi?
HIE. Ad haec breviter (o rex) tibi respondeo.
Vitam tuam, istorum et tuorum principum
Studiaque pessima, impiasque cultuum
Formas et instituta, simul et exitus
Qui vos maneat et civitatem hanc regiam
Nullus hominum indicavit, ipse talia
Nec somniavi, ut somniant quam plurima
Vestri Prophetae ficta, sed partim docet
Res ipsa coram, partim et ipse maximus
Terrae polique rector ostendit mihi,
Ut certa confidenter ausim proloqui.
Quin ipse dedit animosque et haec iussit loqui.
Et iussa si non diligenter exsequar,
Alicuius aut hominis reformidem statum,
Vaeh mihi. potero nusquam esse tutus gentium
Ullo nec effugere modo illius manum.
De cultibus vitaque deque patribus
Sic habet, Auorum neque nec atavorum aut patrum,
Nec liberorum vita vel cultus potest
Deo probari, aut firmiter consistere,
Si non suo ex verbo fluat vel fluxerit,
Nec ad sinistram exorbitet nec dexteram:
Nec interest quot saeculis duraverit.
Siquidem malae vitae impiisque cultibus
Nec mille saeculis potest auctoritas
Accrescere: hoc peiora verum sunt mala,
Magisque damnanda fugiendaque omnibus,
Quo sunt veteriora, fatuum quis nomine
Donaverit sapientis, et si vixerit
Phoenicis annos? De prophetis plurimis
Constat, parum illos respicere legem Dei
Sed principum et populi voluntatem sequi,
Et ex tenebris facere lucem, rursus et
Ex luce tenebras, et probare pessima,
Lucrique ventrisque et favoris gratia.
Nolite eos audire qui studia probant
Viasque vestras, quum malae et pravae sient,
Quippe ii profecto vos volunt seducere,
Et calamitatibus implicare maximis.
Veros potius audite Domini nuntios
Vitam arguentes atque cultus impios
Ut paenitentiam agatis, et vertamini
Ad bona, voret ne vos Dei in dignatio.
SAP. Quam tu (malum) indignationem praedicas.
Quid fecimus tandem? aut quid ad te pertinet?
HIE. Fecistis et facitis, ut audistis prius,
Quae ad me parum sane immo pertinent nihil:
At sentietis quam fideliter tamen
Vos voluerim exemptos furori, in optima hac
Retinere terra, urbemque templumque ignibus
Totamque calamitatibus provinciam
Sub ducere, itis cuncta quae vos perditum.
Sed (quaeso) convertimini, et impia relinquite
Studia, et eum vereamini ad quem pertinet
Examinare et iudicare bona et mala,
Ad traditae praescripta Legis scilicet.
Is ad gravem commotus iracundiam
Vestra patrumque pravitate plurima,
Radicitus vos cogitat disperdere.
Per me tamen prius paterne praemonet,
Si forsan ulla sanitas est relliqua,
Caveatis omne ut paenitentia malum.
SAT. Mirabor, hercle, si puer vos territat,
Aut creditis si quippiam fanatico.
Videtis omnia tuta et esse prospera,
Nullam famem nullamque pestilentiam
Quod in Dei vos monstrat esse gratia,
Hostile nihil adhuc premit, longe hinc abest
Chaldaicus exercitus, et huc venturus est
Nun quam: immo si venturus esset maxime,
Sunt firma moenia atque propugnacula
Turresque celsae, robur est et militum,
Auxilia nec vos deserent Aegyptia,
Facile ut queatis omnibus resistere.
SE. Tibi ergo propter nos locutus est Deus?
Quasi seniores doctioresque haud sient?
HIE. SUnt: verum ita illi placuit in praesentia.
SE. Mentiris (inquam) et more scurrae, libere
Maledicis et conviciaris, et minas
Confingis ex tuo cerebro frivolas,
Et hoc tuum adversus magistratum et locum hunc
A regibus Dei dicatum cultui.
Et ceteris ni regibus modestior
Essem, procacitatis huius debita
Et maledicentiae referres praemia:
At si quid ultra: nolo plura dicere.
HIE. Non mentior (magnifice rex) certissime
Me misit ad vos civitatemque hanc Deus,
Et scelera vobis vestra iussit dicere,
Quae vera sunt, et teste conscientia
Agnoscitis, licet tegere conemini.
Si scurra dicitur ea si quis indicat,
Quo nomine appellandus est is qui facit?
Audire pudet (opinor) et piget: at magis
Pudeat facere, saltemque vel fecisse vos
Paeniteat, unde reditus ad Deum patet.
Nulla obstinatione placatur Deus,
Et iustus esse ne quit adhuc mala cui placent,
Malefacta magis et cogitat defendere
Quam linquere monitus, et cavere in posterum.
Quapropter (o rex, vosque populi principes)
Meum sequimini quaeso (consilium) hactenus
Neglecta, cogitata, facta perperam
Abicite, deplorate, detestemini,
Contrariasque mox vias apprendite.
Iuncta Deum vereamini fiducia.
Iudicia iustitiamque facite querentibus.
Eripite de calumniatoris manu
Tyrannice oppressum, pupillum et advenam,
Viduamque contristare fugite iniuria,
Aut persequi odio, aut opprimere violentia.
Ne sanguinem effundatis innocentium
Hoc in loco, neu liberorum victimas
Diis gentium offeratis. Haec si, ut addecet
Curaveritis, et civitas et regia
Domus haec manebit, et Davidis thronum
Et tu tenebis Rex, tuique posteri,
Regnabitis florebitisque gloria.
Vestri quoque famuli populus et subditus
Feliciter aget liber a molestiis.
SAP. Abi modo, et curato res domi tuas.
Nos absque te nostras probe curabimus.
Et rex videbit, quomodo ipse et liberi
Aulam hanc inhabitent atque davidis thronum,
Utque famuli populusque agat feliciter.
Petulante consultore Rex non indiget,
Multoque correctore minus exetico.
Mittemus ad te si quid indigebit, aut
Opera tua fatuove consilio tuo.
Abi modo: tuaque vome alicubi in rusticos.
SAT. Tolerabilius est. at mihi non sic tamen
Abiret: expectoque num sitis viri.
HIE. Sin vero obedire hisce. SAP. Abis, an non? HIE. Dei
Nolueritis verbis, ut ante dictum, et ut
A rege lata continet sententia,
Haec aula civitasque tota corruet
Vastata flammis hostiumque viribus,
Ut obstupescat hospes hac pertransiens,
Rogitetque, cur huic civitati maximae
Sic fecerit Dominus. Sed actutum audiet
Causam, videlicet quod incolae, Dei
Reliquerint pactum sui, et adoraverint
Deos peregrinos, coluerintque impie.
Haec accident, neque poteritis avertere.
Nec collocetis (quaeso vos) fiduciam
In moenia aut turres vel arma plurima,
Auri nec argentique splendidas opes,
Vestrasque dextras atque fortitudinem,
Nec segnis augeat animos Aegyptius.
Domini metus scelerumque paenitentia,
Adversus omnia robur est incommoda
Tutissimum. sunt vana cuncta cetera,
Nec in malo protegere possunt tempore.
Pudore vos afficiet Aegyptus potens
Et quicquid usquam est, praeter in Dominum, spei.
SE. Satellites, educite cito istum foras,
Servateque quoad iussero aliud. Hunc diem
Inauspicato ortum esse nobis arbitror,
Aut prorsus aspectu planetarum malo
Viciatum, in hanc horam adeoque ad ientaculum
Hominem hunc quod intromisimus fanaticum,
Ut nos acerbis carperet sermonibus.
Audistis intemperiem et illius minas,
Quantisque nos omnes oneret opprobriis?
Quod si ista dicat plebe coram mobili,
Ut talium fanaticorum audacia est,
Seditio grandis excitabitur scio,
Aut certe apud vulgus erimus despectui.
Nam contiones audit istius modi
Libenter, audiunt ubi male principes.
Hinc ne quid accidat quod omnibus siet
Incommodum, nobis videndum est, o viri.
Dic Saphatia. SA. Proorsus eadem (rex) quae refers
Et ego metuo: et insuper, ut impudentiam
Hominis video, mirabilemque audaciam,
Nullius interdicto oboediet, aut minis,
Ut desinat post praedicare talia.
Nec enim sacerdotes scientia vacant
Legis, nec esse desinunt loquaculi
Prophetae et omnibus molesti regibus.
Ad haec magistratus suos contemnere
Videtur, et pro nihilo habere Principes.
Lapidibus igitur opprimendum censeo,
Bona ut tibi Rex, atque nobis sit quies.
SAT. Te laudo Saphatia, virumque iudico.
SE. Tu Gadalia. GA. Ego Rex quae locutus est homo,
Ex temeritate dicta iuvenili, arbitror:
Exque ingeni calore, qui huic aetatulae
Fere inest, neque adfuisse contemptum reors [(reading uncertain: reor?)]
Aetas feret meliora maior. ergo iam
Mediocriter punitus et doctus malo
Accommodare principum se moribus
Sciet. proinde censeo in custodia
Habendum, ut etiam si velit, nulli tamen
Possit loqui, nec esse turbarum Pater
CF [(reading uncertain: OF)] . Abedmeleche, quid putas? AB. Ego nemini
Praeiudicans, dimitterem in praesentia
Libere eum abire: quippe si iussu Dei
Ad nos locutus est, uti ipse deierat,
Culpae nihil habet. sed nos videbimur
Deo proterve velle iam resistere,
Si feciales eius aliqua affligimus
Contra omnium morem atque iura gentium.
Sin finxit ipse, fatuus est et desipit,
Nec quid loquatur sat videtur noscere.
Fatuis et insipientibus porro haud decet
Ob verba succensere quamvis libera:
Nec inde seditionis ullus est timor:
Nam dicta fatuorum nihil habent ponderis.
Ridentur, et ob ea nemo vorteret manum.
SE. Vos ceteri, ex tribus hisce iam sententiis
Eligite quae placeat. et ut quaeque ordine
Est dicta, sic vestrum favorem promite,
Digitumque tollat, prima cui placet unicum,
Binos cui secunda, tres cui tertia.
Longe favere plurimos cerno ultimae,
Esto. Revocate nunc. SAT. Ita ne vos molliter?
Heu postea quam paenitebit? Nam malum
Qui solvit, is sese in vicem illius ligat,
Miseretur alterius, sui vero nihil.
SE. Pro maledicis tuis quidem sermonibus
Poenas subire dignus esses ultimas,
Sed nostra mansuetudo vitam modo tibi
Donat. sed ori si haud tuo imperaveris,
In posterum non amplius sic auferes.
Abi domum. et cave. HIE. Cavete vos quoque.
SE. Non pluribus opus est, abi. HIE. Nam si minus
Caveritis, proh quanta vobis imminet
Clades calamitasque. Hostis autem quam citus
Curribus equisque properat, exitium ferens
Vobis et urbi? Ah aderit hodie ad vesperum.
Dixi. abeo. SE. Si tu sic quidem perrexeris,
Velociter te morte plectam pessima.
Dixi. SAT. Recedunt. nos sequamur Raschates.
Vos interim valete, beneque vivite,
Solitis perenniter immanentes moribus.
NUnc nos Deo magnas agamus gratias,
Cuius ope solius ita tandem evadimus.
Quam timui ab his tibi leonibus? HIE. Feri
Atque truculenti sunt satis, sed et magis
Impaenitentes saxeique, et in malo
Defixi, et absque Dei metu ac speraveram,
Magisque quam vulgus. Populus et principes
Ita prorsus animati sient, si qui cito
Modis volunt exterminari pessimis.
Nunc sacram in aedem eamus e vestigio,
Ut sacram inibi experiamur anchoram prius,
Plene Dei ira quam ingruat, visque hostium.
NOn nos fugit Babylonium in provincia
Regem esse nostra, viculosque et oppida
Aliquot parum munita cepisse impetu,
Quod nos movere plurimum non dum potest.
Quis non capiat infirma? Sed certum scio
Ad firmiter munita si pervenerit,
Et maxime hanc ad civitatem regiam,
Cursum reprimet, ingloriusque coctiles
Reviset arces. Nam simul verebitur
Adversus urbem et illius templum Dei
Tentare quid, qui stravit Assyrii ducis
Milia tot una nocte. SAP. Recte conicis.
Non deseret nos nec suum templum Deus,
Quidam ut Prophetae mentiuntur impie.
Magis est fides habenda nuntiantibus
Fausta, ad futurumque populo Dominum suo:
Frequenti enim hoc promissioni convenit.
SE. Huic est inhaerendum videlicet. Ille sed
Audivit eadem rege de Babylonio
Opinor, inde et excitat Tragoediam hanc,
Ut terreat, fanaticis ut moris est.
Forsan et ad hoc ab hostibus conductus est,
Quod quidem opus explorato. SAP. Id ego non hercule
Ridere non possum, quod hodie copias
Huc usque venturas recedens dixerit.
SE. Fieri nequit. Tanta unde enim velocitas?
SAP. Adeo nihil pudet. Interemptum oportuit.
SE. Quiesce, dilatum est quieverit nisi.
Ego providendum ne quid accidat tamen
Reor, atque praesidiis et hanc et relliquas
Urbes tuendas, quando non sumus pares
Ad proeliandum acie locis patentibus.
In moenibus cunctisque propugnaculis
Tela, lapides, fundae, sagittae, sulpura,
Tormenta, ballistaeque, malleoli, et picis
Vis magna, clavae, lanceae, venabula, et
Alia ad repugnandum arma disponenda sunt.
Obsidio nec non longa quicquid flagitat.
SE. Provisa sunt omnia satis, si quid tamen
Deest, tibi ea commissa sit provincia.
Et imperato aliis ut assistant tibi.
SAP. Tanto paratu nihil erit opus, credite.
Accedet huc numquam (scio) Babylonius.
AB. Cavere melius est tamen. SE. Recte mones.
Nec paenitet quod ante triginta dies,
Tum, quum minus etiam timebamus malum
Aegyptium ad regem atque certos principes
Cum copia auri nuntios transmisimus,
Auxilio uti sint, si quid accidat mali,
Bellumque nobis infer at Babylonius.
Mirorque cur adeo redire differant
Tandemque nuntiare quid nam sit spei,
Invasit hostis quando regnum iam meum.
SAP. Ut est amicus ille nobis, in malis
Non deseret, nec immemor erit foederis.
Sed hercle iam desipimus haud vulgariter
Verba quod hominis insani in animum admittimus
Quasi vera, et incussi metus signum damus.
Oppignorare ausim meam vitam ac opes,
Babylonium praedis onustum pauculis
Domum reversurum, nec oculis hanc suis
Urbem eminus visurum. AB. Ob hoc nos scilicet
Securiores erimus. Ego templum petam
Sacris ut intersim. SE. Immo cura, prandium
Nobis adornetur. SAP. Et ego hercle mavelim
Esse, siquidem ientaculum fanaticus
Condivit insipide ut citarit nauseam.
SOPHONIAS, NAZOR.
BEne est. Populus affluxit undique plurimus,
Plenumque templum est: gaudeo. Sic audient,
Relicta nulla quo sit excusatio.
Adesset utinam et Rex et omnes Principes.
Sed iis (opinor) prandium longe est prius:
Vade hinc, et a senioribus populi mihi
Et a sacrificis adfer ollam fictilem.
BA. Facturus illa quid? HIE. Scies id postea.
BA. Si non daturi sunt, quid adfero? HIE. Dabunt.
BA. Causam rogabunt cur velim, quid indico?
HIE. Veniant et audiant, et oculos mentis et
Corporis aperiant, faxo, mox intelligant.
I strenue. BA. Eo. HIE. praestate nunc silentia,
Deique verbum audite quod vobis fero,
O populus, inque cordis aures condite
Ut studia corrigatis inde pessima,
Melioribus discatis et gradi viis
Vestram in salutem et totius provinciae.
Etiam ante vos per me et alios monuit Deus
Haec ipsa saepe, quippe consultum optime
Vobis cupit vestrisque semper liberis:
Suadente sed vos inferorum principe,
Raptique mira pranitate cordium
Repulistis usque, habuistis et despectui,
Dei magis quo crevit indignatio.
Sed (quaeso) parcite civitati huic maximae
Celebrique templo, ipsisque vobis denique,
Cum coniugibus et liberis dulcissimis
Patienter et verba in animum mea mittite,
Nec dura quamvis ilico contemnite:
Quippe veniam contemptus operari nequit.
Prope est malum, quapropter animo aequissimo
Accipite si quis quid salutis adferat.
Contra parentes vosque filios Deus
Graviter queritur, icti quod olim foederis
Pactum reliqueritis, eoque novissimis
Obnoxios vos esse calamitatibus
Testatur, arguit, probat, peragit reos,
Male facta nec potestis inficiarier.
Omneis enim dominum reliquistis Deum
Magnique paruique: et videntur publice
Transgressiones atque cultus impii
In montibus lucisque, vallibus, aedibus,
In civitatibus et plateis omnibus.
Regina caeli colitur et vanus Baal,
Crudelis et Moloch vorator liberum
Hinnonis in valle, et alii quam plurimi,
Quos gentium vobis dedit vicinia.
His provocatis eum, patres qui ferreae
Eduxit e fornace vestros, solus ut
Regnaret inter vos, et esset gloria
Honosque vester unicus, quod ipsius
Beneficiis debetis et verissime
Divinitati. Quid negotii rogo
Cum gentium falsis deis est, nec sibi
Prodesse nec aliis potentibus? Dein
Qui terminum posuit marinis fluctibus
Caelumque continet sua et terram manu
Cur deseritis, abicitis et contemnitis?
Haec facitis etenim, quum illius sic publice
Transgredimini legem colendo gentium
Deos, opera quae vestra composuit manus,
In omnibus et idola faciendo urbibus.
Iuratis insuper et eorum nomine,
Porro Domini Zebaoth apud vos nullus est
Respectus. et si in ora nomen illius
Forte incidit, periuria et mendacia
Tum sola cuditis dolosque nectitis.
Quid, quod et ei sancta violatis sabbata
Temere, necessitate nulla scilicet
Cogente? fertis onera vel permittitis
Ferri aut locatis, vestra quoque negotia
Operaque conficitis quietis maxime
In luce, desint quasi alii. aut impenditis
Non religioni numinisque cultui,
Sed aleae temulentiaeque et ceteris,
Quae nec profestis in diebus fas foret
Curare, quibus et forte gentes abstinent.
Manus ad haec vestrae redundant plurimo
Vatum sacrorum ac innocentum sanguine,
Cuius querelas iam nec ipsum sustinet
Caelum ultionem flagitantis debitam.
Quid vestra vobis dicam adulteria et stupra
Scortationesque impudentes, quis student
Et maximi minimique? Quid vobis spei?
Qua fronte gloriamini ultra de Deo,
Qui tanta facitis scelera? Prostratus pudor
Omnisque de vestris honestas urbibus.
Frequens lupanar quaestus et meretricius,
Effrenis omnem et cursus ad libidinem
Vos praedicabunt esse sanctos scilicet.
Fraudes, rapinas, furta quoque meditamini
Noctes diesque, ipsis et in cubilibus
Quisque suo adornat proximo calumnias,
Nititur et alter alterum subvertere,
Dolisque vitam et subtrahere substantiam.
Mentes avaritia occupavit omnium:
Huc et Sacerdos et Propheta dirigit
Studia et laborem cogitatusque intimos.
Huc tendit invisum senex silicernium,
Nec non relictis vix puer crepundiis,
Vestra bona institutione scilicet,
Et gravibus exemplis parentes ut decet.
Interea et omnis veritas simul et fides
De cordibus disperiit oreque omnium.
Attendi et auscultavi ab annis plurimis,
Nemo loquitur bonum aut honestum quod siet
Sed turpia et nociva virulentaque.
Linguas quasi arcum extenditis mendacii,
Et verba sedulo discitis fallacia,
Nec non dolosis cuncta agere sermonibus.
Est lingua vestra seu sagitta vulnerans,
Qua proximis struitis necem et suspendia.
Sane benevole appellat alter alterum,
Coramque in os mellita profert verbula,
Letalia autem retro et occulte parat.
Custodiat se quisque igitur a proximo:
Nemo et habeat fratre in suo fiduciam.
Nam frater omnis consuet fallacias,
Et fraudulenter cogitabit proximus,
Suspendet uncis virque amicum naribus
Aliaque cogitabit et faciet, foris
Quam finxit, ut corda omnium sunt pessima,
Multosque et inscrutabiles habent sinus,
Ad veritatem solidam uti fiat nihil.
Proditio, perfidiaque sunt communia,
Et nulla mentis et oris est consensio.
Age civitatis circuite compita,
Viasque vicosque aspiciteque sedulo
An invenire hominem queatis unicum
Qui legis ad praescripta sese corrigat,
Et veritatem quaerat et seruet fidem.
Quaeretis in cassum. Sapitis omnes probe
Ad scelera perpetranda, et nimis industrii
Excogitandas estis ad calumnias
Fraudemque concinnandam et mendacia,
Porro ad bonum nec cor habetis nec manus.
Et interim vobis tamen videmini
Valde innocentes et Deo carissimi,
Quod sacra facitis et Sabaea incenditis
Tura, calamumque exoticum adfertis procul.
An haec putatis Conditorem quaerere?
Vestrisque praecepisse quondam patribus
E servitute quum eriperet Aegyptia?
Hoc quaerit et quaesivit a primordio,
Et ante cetera cuncta iussit patribus,
Ut voci oboediatur et Legi suae,
Quam vos repudiastis et abiecistis et
Ne digitulo attingere quidem dignamini:
Sed ambulatis fronte contra ferrea
Bellumque legi atque Domino censemini
a)/spondon intulisse. Mendacem proin
Cur fingitis iactanter innocentiam
Qui tantum abestis vera ab innocentia
A moribus ovium lupus quantum, et Deus
Ab iniquitate. PH. Iterum ne (pessime) ingeris
Sanctissimo probra populo mendaciter?
PO. Sine, audiamus quo ista tendant putida.
Ut ira tantis digna possit colligi
Mendaciis conviciisque pessimis.
HIE. Summam proinde miror impudentiam
Vatum et sacerdotum, qui ad haec os non habent,
Sed contegunt, feruntque, connivent, probant,
Paceque vobis nuntiant mendaciter,
Et impiorum ita adeo confortant manus.
Ut cogitet nemo agere paenitentiam
Dicatque, quid feci? Suo quisque irruit
Cursu velut equus irruens in proelium.
Cadent Prophetae ergo et Sacerdotes simul,
Populusque consumetur omnibus malis.
Accingere cilicio et cinere conspergere
O civitas impia, capillum proice
Detonsum, et alta voce plange fortiter.
Quippe populus ab Aquilone crudelis venit
Ut destruat, disperdat, urat, conterat,
Occidat, excruciet, rapiat et devoret.
Non quaeret argentum nec aurum, sed magis
Homines, modis quos enecet miserrimis,
Gravissimo vel denique opprimat iugo.
Sed agite tandem quaeso paenitentiam
Vita super vestra impiisque cultibus.
Pereant Dei ac exterminentur funditus
Qui non crearunt mare polumque et aridam,
In melius et studia atque mores omnium
Mutentur, exstinguatur ut etiam Dei
Accensa quae iam est grandis indignatio.
PH. Hoc omnium primum mihi volo dicier,
Auctoritatem quis docendi publice
Tibi dederit puero fere? a collegio
Nostro haud habes certe, nec a Rege arbitror.
HIE. Me misit ad vos civitatemque hanc Deus,
Vestras ut omnium iniquitates carperem,
Pravaque simul studia viasque pessimas,
Ut vetere desistatis a superbia
Mendacis innocentiae, ac fiducia
Factorum inani, atque mage paenitentiam
Agatis ante, quam Dei vos devoret
Adversus hanc qui civitatem ardet, furor.
PH. Cognoscite o Viri generis Abrahamici,
Hominem hunc ineptum et nullius scientiae
Adversus omnes nos et urbem et hunc locum
Ex capite tantummodo suo confingere
Quae dicit omnia, neutiquam et missum a Deo.
Nolite terreri, mali si quid foret
Nos diceremus et Prophetae isti senes.
Futura qui praeteritaque et praesentia
Norunt, et est perspecta quorum auctoritas.
Fugite novellos, quicquid et dicunt novi.
Quid Hanania? num somniasti quippiam
De talibus, quae insanus ille praedicat?
HA. Nihil. PH. Ecce. Quid tu docte Gorgia? GO. Nihil.
PH. Ecce. Sophonia numquid hisce de uspiam
Vidisti? ad omnes profer, ira vel malum
Si quod vel urbi aut imminet provinciae
Populove, ne caeles. Populum ego decipi
Nolo. so. Quid ista quaeris ex me pluribus?
Non soleo reticere mea dia somnia
Plus ceteris quae sunt mihi divinitus,
Seu nuntient bona populis seu pessima.
Populum hunc Dei esse scio, pieque vivere,
Unde furor ergo Dei vel in dignatio?
Babylonius qui ingressus est provinciam
Non veniet huc, pudore sed cum maximo
Domum redibit, rediit ut Senacherib.
PH. En popule sancte. NOnne perspicuum satis
Discriminis nihil esse, nec Babylonium
Aliosue reges posse nos affligere?
Nolite metuere ergo. Verba spernite
Si quis Prophetat quippiam vates mali
Quantumlibet missum a Deo se iactitet.
PO. Nil metuimus sane, reos nec novimus
Iramque nos neque meruisse nec malum.
Nec verba pluris pendimus fanatici,
Multa foliorum quam strepant si milia.
Elegit hanc urbem sibi et templum Deus
Nos inter ut habitaret ut requie sua.
Ille ubi habitat quod nam sit infortunium?
An vel profanos habitet inter ethnicos?
Sanctissimumque derelinquat hunc locum?
Morosus haud est, manet ubi occepit semel.
PH. Sentitis ut decet, utque vobis et Deo
Dignum est. HIE. Atego contrarium probavero.
PH. Quid tu probes insane? Abi in malem crucem.
Aut certe in Anathot in patris domum tui.
Nos absque te in urbe populum docebimus.
HIE. Quod attinet munus docendi publicum
Non praeterit me vestra diligentia,
De qua deinceps vera disputavero.
Nunc pauca respondenda sunt sermonibus
Populi furentis. O popule beatule.
Ergone cristas sumis et places tibi
Urbem quod hanc templumque legerit Deus?
Elegit omnino, atque te in populum sibi
Habitabit et vos inter atque hoc in loco:
Pacto sed hoc, si habueritis eum pro Deo,
Et timueritis unum, et bonis iuste viis
Fueritis ingressi, studiaque singula
Formaveritis ad iussa Legis ipsius.
Si nempe fuerint iudicia iusta omnibus
His in locis, viduae et pupillo et advenae
Haud ulla si nocueritis calumnia,
Non fuderitis et innocentem sanguinem,
Et non ieritis post peregrinos deos,
Nec vestrae ador averitis opera dexterae
Vobis met ipsis in calamitatem et malum,
Si non labore et operibus servilibus
Temere profanaveritis eius sabbata.
At hisce vos cuncta facitis contraria
Studiaque vestra sunt, rapere, furarier,
Calumniari, adulteria committere,
Inebriari, innoxios occidere,
Cudere dolos, perfide agere, et mendaciter
Iurare, nilque cogitare umquam boni,
Libare Baali, gentiumque post deos
Ire, caput idolis genuaque flectere,
Et Legis ad mandata facere nil probe.
Ergone si huc venitis in sacrum locum,
Iusti eritis, et Deo placebitis statim?
Templum ne liber abit atque proteget,
Et iniquitatum erit omnium expiatio?
Cordisque velamen dolosi et impii?
Si praestat haec, praestare vel vos creditis,
Haud causa restat ulla, latronum quo minus
Spelunca dicatur habeaturque omnibus,
Adulterum et sentina quaedam putida.
Porro hec domus, Dei est dicata cultui
Miserumque precibus atque paenitentiae,
Non ulla praestet ut impiis suffragia,
Nec ut malos impaenitentes protegat.
Nolite vanis proinde rebus fidere,
Et vos met ipsos decipere mendaciis
Templum hic Dei est, templum hic Dei est, hic illius
Requies, apud nos maximus habitat Deus,
Nullum ergo tangere nos quit infortunium.
Ite ad Silo, olim civitatem maximam
Ubi fuit arca Deique nomen primitus,
Et inspicite, Deus qui illi fecerit,
Quam iaceat in cinere et ruinis horridis
Ob Ephraimici studia regni mala
Et impios cultus deosque gentium:
Colligiteque inde, quod hominum causa locum
Et non locorum gratia homines diligat.
Qui si mali esse coeperint et impii,
Illos pariter et templa et urbes abicit.
Quia igitur impii estis et vos, nec bonam
Ullo negotio potestis in viam
Duci, tametsi mane Deus et vesperi
Ad vos locutus per Prophetas sit suos,
Urbi huic faciet atque domui, suo licet
Constructae honori nominique, cuius huc
Usque agitis incorrigibiles fiducia,
Quemadmodum fecit Silo, a facie et sua
Vos proiciet ut omne semen Ephraim
Proiecit. hinc scietis ut morosus, et
Ut inhabitare nolit inter impios,
An vosque tangere queat infortunium
Reique sitis et merueritis malum.
Non merueritis? heu qualis impudentia.
Nam filii ecce ligna vestri colligunt,
Prunas ferunt ignemque succendunt patres,
At mulieres similam adipemque macerant,
Regina superum omnisque caeli curia
Suavibus placentur ut placentulis.
Ecce et Baali atque Molocho turpissimo
Vestros crematis in holocausta liberos,
Hinnonis et vallem innocenti sanguine
Repletis, idolisque fartis omnia
Ut provocetis Dominum ad iracundiam,
Malum immo vobis advehatis maximum.
Quare Dei vehementer indignatio
Contra domum istam civitatemque inclitam
Contraque cives atque iumenta omnia
Contraque frumenta regionis et arbores
Conflata plurimis ab annis hactenus
Iam erumpet in flammam et vorabit omnia,
Nec poterit exstingui. PO. Satis ne, homo murcide,
Mentitus es? Lapides opinor esuris,
Contra Deum urbemque nosque et hanc domum
Qui vana numquam blacterare desinis?
HIE. Audite. PO. Non exaudiemus. HIE. Mittite
Perversa. PO. Non mittemus. HIE. Ad frugem bonam
Redite. PO. Non redibimus. HIE. Agite, o viri,
Quaeso, super impietate paenitentiam
Tandem. PO. Haud agemus. Desine modo dicere.
Scitoque nos obtemperaturos nihil:
Sed religionem veterem et optimos deos
Servabimus, dum vita nobis suppetet.
Vivemus etiam huc usque sicut viximus,
Faciemus et quaecumque fecimus hactenus.
Et nostra si tu arguere non cessaveris,
Mox digna te nostrae tibi exoluent manus.
SAT. Recte profecto, sicut et viros decet.
Fanaticus ne nus hominum tot milia
Redigat in ordinem? atque dogmata invehat
Nova? turbet et totam (pudor) rem publicam?
HIE. Vestra obstinata corda tandem sentio.
Quod nempe, si mutare poterit Aethiops
Cutem suam, maculasque pardus tollere
E pelle varias, vos bene poteritis quoque
Facere, Deumque ad unicum convertier.
Didicistis et suxistis a pueris mala,
Quorum sapor odorque placet et tolli nequit.
Deus igitur pacem atque misericordiam
Hoc prorsus a loco aque vobis abstulit.
Sique Samuel Mosesque starent coram eo,
Magnaque pro vobis prece intercederent,
Affectus haud tamen bene erga vos foret.
Mihique dixit, ne preces effunderem
Pro civitate hac, proque vobis in bonum,
Cassas enim frustraneasque omnes fore.
Negavit atque accommodaturum mihi
Aures roganti, et forte si ieiunia
Celebretis ipsi, exaudiet numquam preces.
Et si offeratis victimas holocaustaque
Non suscipiet ea. Quippe pestilentia
Vos statuit et gladio fameque perdere.
Vestrae obstinatiae obstinatus ut siet.
PO. Ut igne caelesti voreris furcifer,
Tellusque vivum te recedens glutiat.
Itane ergo nobis nil nisi mala praedicas?
HIE. Scio bona vos malle. at modo quo praedicem
Bona quum mali sitis, et ita esse perpetim
Statuatis? PO. Illo, quo Prophetae ceteri,
Quos merito ob id diligimus atque pascimus.
Te pascat autem et diligat Beelzebub.
HIE. Nae illi Prophetae mentiuntur splendide.
Vestrosque supplantant pedes in lubrico.
HA. Quid ais? PH. Nisi huiusmodi quidem fanatice
Convitia atque probra cessas proloqui,
Et hoc in aede sacra, faciam ut huius loci
Semper memineris, et hominum sis omnium
Miserrimus. HIE. Probe admones. Ad vos quoque
Falsos prophetas et Sacerdotes mihi
Mandata sunt. vos hic docetis publice,
Populoque semper multa vaticinamini,
Et somniis nugisque vestris plurimis
Sanctissimum praetenditis nomen Dei,
Ad vos tametsi nil locutus sit Deus,
Arcana nec vobis sua patefecerit.
Qui fieret ergo, ut non meris mendaciis
Faceretis errare populum, atque decipi?
Hinc est profecto, quod popelli affectibus
Servitis, et perversa regum dogmata
Probatis, applicatis et vos dexterie
Ad id, quod aut parit favorem aut quaestum olet.
Suis proinde sinitis ingredi viis
Regesque populumque, et reprenditis nihil:
Quin et duces ad omnia estis impia,
Adversus et Deum atque conscientiam,
Promittitis pacem et secunda tempora.
Vestro et utinam promitteretis nomine,
Auctoritateque modo niteremini
Vestra, leve, et fallaciae haud tantus locus
Esset, neque vos populumque creditum
In calamitates mergeretis ultimas,
Divini uti fit auctoritate nominis,
Qua prave abutimini, fidem ut mendaciis
Faciatis. ecquid vos pudet vel paenitet?
An non putatis evidens tandem fore
Verbum an Dei sitis locuti, an proprii
Seductionem fraudulentam pectoris?
Quod, somniavi, somniavi, dicitis.
Quid vult sibi? An vestra illa vultis somnia
Credi atque suscipi Dei pro oraculis?
An vestra quod mendacia excoctis Dei
Promissionibus dolose nectitis,
Mox firma consistent eruntque fidelia?
Promisit huic sane popello plurima,
Sed viveret si Legis ad praescripta, nec
Sese ad sinistram verteret nec dexteram.
Vos porro conditione omissa cautius
Promissiones praedicatis simplices,
Et veritatis limpidae auctorem Deum,
Contaminatis improbis mendaciis,
Amet impios quasi nec daturus sit malum.
Vestra pretio quanto lubet divendite
Sola populis, et verba habetis, si Dei,
Ea quoque sola simulque vere promite.
Nolite commiscere tam distantia.
Vestra paleae sunt, irruens quas dissipat
Ventus, Dei sunt ponderosum triticum,
Quod nulla ventorum procella movet loco.
Immo quasi ignis sunt voraxque incendium,
Vestras quod in cinerem rediget et pulverem
Paleas, uti promissa sunt vanissima
Cum somniis et mollibus sermunculis.
Magnusque quasi durissimusque malleus
Qui plebis huius pervicacis conteret
Caput arrogans et pectus indomabile,
Vestrumque cor impaenitens et impium, et
Potentiam, superbiam et fiduciam,
Ut sentiatis demum, ut adversus Deum
Nunc loquimini mera intonantes dulcia.
Pridem hostis ecce ingressus est provinciam,
Rapit atque vastat, civitates occupat,
Nostrisque iam nunc imminet cervicibus,
Et polliceri audetis interim bona
Pacemque? Qua tandem (obsecro) fiducia?
Mox hanc quoque occupabit urbem et ignibus
Exuret, et templum hoc et aedes ceteras,
Tum veritas patebit et mendacia,
Et an Deus vos miserit, et bona impiis
Terraeque pacem iusserit promittere.
Non misit ille vos, tamen vos curritis:
Ad vos locutus est nihil, nec illius
Mentem tenetis, attamen sub nomine
Garritis eius multa, populum et quem ille vult
Correctum humiliatumque paenitentia,
Mendaciis erigitis in superbiam
Et obstinatiorem adhuc in pessimis
Facitis viis. Quid praemii vobis fore
Putatis, ita male qui docendi munere
Abutimini et auctoritate publica?
Ex ore Domini iam ante vobis nuntio:
Absynthiis cibabit omnes tristibus,
Et felle vestra temperabit pocula.
Gladiis cadetis hostium aut dira fame.
Vestraque iacebunt in plateis corpora
Alitibus et canibus voranda sordidis.
Adulteri estis etenim et infidi Deo,
Miserrime et lacerastis illius gregem.
Ut non sit haec iam Hierusalem sedes Dei
Sed Sodoma vel gomorra. sic videlicet
Mendaciis et institutionibus
Infecta vestris est, et omnis denique
Provinciae a vobis calamitas et malum
Pollutioque coepit. ergo vos simul
Cum principibus atque populo isthoc impio,
Atque regione ita simulacris dedita,
Sic fervido Dominus furore conteret
Ut fictilem hanc ego contero lagunculam,
Quam nulla reparabit hominum sollertia.
PH. O scurra nequam, o impudens apostata.
Haeccine loqui te propalam contra hunc locum?
Contra Sacerdotes Prophetasque optimos?
Hoc ecce voluisti. Arripite satellites
Quantum potestis, inque nervum claudite.
Nisi providemus crescet haec licentia,
Erimusque propediem omnibus contemptui,
Contraque nos motum excitabit maximum
Huc usque cuncti viximus concorditer,
Et de sacris idem et profanis sensimus,
Nunc iste nobis invehere discordias
Rixasque nititur atque turbas maximas,
Sacra et profana corrigens et improbans.
Quem perdat Astarte prius et omnes dei.
Abducite inquam. Tu popule, abi nunc domum
In pace, nil curans quid ille dixerit.
Nobis Deique crede tantum vatibus.
NA. Accurrite o cives cito, o accurrite.
PO. Quid est rei? NA. Quid sit? Perimus, nisi cito
Succurritis, portasque clauditis. Hostium
Equitatus appropinquat ingens, atque vos
Hic interim rebus operam datis sacris,
In pace veluti? PO. Quam prope adsunt? NA. Proxime
Vix antecedere potui ac evadere
Celerrimo licet veredo usus: sic volant.
PH. Properate cives. arma capite, claudite
Portas et obturate, propugnacula
Moeniaque scandite, tela cuncta promite,
Urbemque sanctam et hunc locum defendite.
Tu curre, et eadem haec Regis in palatio
Nuntia, ut et ille norit atque principes
Rebusque consilio vel armis consulant.
SA. Nostra hic nihil fuerat opus praesentia,
Ad nostram enim cuncta faciunt sententiam,
Populus, Prophetaeque et sacerdotum chorus
Iam iam licebit paululum quiescere.
Tu tamen in aulam vade nobis Raschates,
Et in sacerdotum dein collegia,
Templumque curiamque et ipsa civium
Sodalitia, cauteque odorator quid in
Hoc hostium meditentur adventu novi,
Et si quid usquam emerserit, renuntia.
Non tuto Dominus spernitur, o viri,
Exhortans redeant impii ut in viam,
Noxarum studiis nempe flagrantibus
Abiectis, faciant bona.
Crebro laesa furor fit patientia,
Funestusque malis exitus imminet,
Et longam gravitas supplicui moram
Compensat sine termino.
Felix qui monitus desinit ocius
Irritare Deum, nec caput impetit
Carpentis mala, nec respuit impie
Verba audire salubria.
Electi faciunt ista Dei greges.
Non possunt reprobi. nam sua diligunt
Tutanturque truci pectore crimina,
Noluntque ad bona provehi.
Quin fiunt moniti semper et in dies
Peiores, furiunt atque recalcitrant,
Arrepti subito donec ad inferos
Trudantur Domini manu.
Corrupto exitium dixerat imminens
Saeclo Noe probus, dixit inaniter
Promovitque nihil, sed mala plurima
Passus pro fatuo fuit.
At vero dum operam flagitiis darent
Contemptis monitis iam magis ac magis
Venit diluvium culmina montium
Ad caelum prope contegens.
Illo disperiit cum puero senex,
Iumenta atque ferae et pennigerum genus,
Risoresque Dei corripuit furor
Horrendis perimens modis.
Non soli sapiunt tardius Ilii
Cives, sed reliqui semper et impii,
Nec sermone queunt usque moverier,
Verum extrema pati solent.
Sic rubro periit ceu lapis in mari
Omni cum Pharao militia ferox:
Subvertit Sodomam cum reliquis tribus
Imber sulpuris igneus.
Captivos Satanas detinet impios
Quo vult cumque trahens, nec Dominum poli,
Nec curare pia aut iustitiam sinit,
Donec praecipites agat.
Signum proinde malum, non modo perditis
Misceri studiis, sed mage caelicum
Verbum odisse Dei, spernere, persequi
Curantis medici manum.
Horrendum Satanae mancupio dari
Ac eius laqueis colla tenerier,
Horrendum nimis et tartareis simul
Poenis denique subici.
HOstes prosecto pervicaces admodum
Ad obsidendum, industriique ad machinas
Sunt apparandas, adque iaciendum aggerem,
Nos ad repellendum vicissim convenit,
Adque opera disturbanda non segnes fore.
Quapropter o cives, viri este strenui,
Proque patria pugnate noctes ac dies.
Durate ad excubias diei per vices
Itidem ad vigilias facite noctium. Deo
Servate templum liberisque patriam.
Discite famem sitimque ferre fortiter,
Cubare in armis atque somnum pellere
Aliquot dies. Nec enim diu se protrahet
Obsidio, diique hominesque suppetias ferent.
Sperate proinde bene, animosque sumite.
Virtute maiorum et bonis dignos viris.
Vos militum duces tribunique incliti
Exserite virtutem, omnibusque occurrite
Periculis, qua maxime hostes ingruunt
Illic adeste ipsi et simul fortissimos
Gnarosque belli milites opponite.
Eruptioni si videtis et locum
Tempusque congruum, ut vel opera crementur, aut
Castris in ipsis hostem ut adoriamini,
Nolite negligere, indicate tamen prius
Tractemus id quod prosit ut communiter.
Militum animos erigite et exhortemini.
Fortes et ignavos probe discernite
Ut sortibus vobisque digna praemia
Praestentur, ignavique sua habeant mala.
Tibi abedmeleche tota sit provincia
Commissa belli, tibique oboediant duces.
Si durius quid acciderit ad me refer.
Et quia deorum maxime nunc convenit
Esse memores, precibusque votisque haud minus
Quam armis gerere rem (miserum enim obsiderier)
Curate praesecti et tribuni civium,
Imbellis aetas, militum et pars tertia
Templum ut petant, deosque maximos vocent,
Litentque victimis Sacerdotum et prece,
Commissam ut hanc habeant sibi rem publicam,
Inibi atque spe super Prophetas audiant
Animumque sanctis roborent sermonibus.
A feminis vero iisque matronis peplum
Candidum et acu pictum apparatu debito
Caeli offeratur dominae. et hoc vos Principes
Uxoribus praecipite vestris sedulo,
Mea dux erit, vehementer illi dedita
Alioqui, ita impetrabimus aliquid boni
Ut perduelles hinc recedant scilicet.
Vos Sophonia et Melchiade, et illum in his malis
Vatem, Hieremiam quem audio vocarier,
Adite, meo et interrogate nomine
De rebus his quid sentiat praesentibus,
Et num quod habeat commodum verbum Dei
Se cuius esse gloriatur nuntium.
Vos ceteri mecum venite Principes
In regia, ut secreto agamus de rei
Summa. bonis nunc hercle consiliis opus
Praesenti ut eximamus urbem et nos malo.
ADhuc profecto vir Dei mentitus est
Nihil. obsidetur civitas et undique
Premitur et oppugnatur. est periculum
Magnum famis, saevire pestilentia
Crudeliter coepit. quid amplius volunt?
Misere metuo, ne quae futura cetera
Praedixit, eveniant. locutus est quidem
Asperrime, sed benevolenti pectore,
Studiis ut omnes impiis abduceret,
Servaret et ita urbem et Dei templum a malo.
Pro benevolentia hac, modo in nervo iacet,
Caesus alapis a sacrificorum principe.
I nunc, et usquam veritatem praedica.
O miseriam. Sed est eundum iam mihi
Ut soler hominem, atque videam numquid velit.
Sed ecce Regem. SE. Hic ille qui obviam venit,
Fuit ne in aula nuper Hieremiae comes?
SAP. Fuit. Hominem novi. Estque scriba non malus,
Mirorque cur se iunxerit fanatico.
SE. Heus tu, veni huc. Ubi Propheta ille est tuus?
BA. Illic, domine mi Rex, ubi ego minime volo.
Nec commeruit. SE. Ubi nam? cedo. BA. In nervo miser.
SE. Quis vinxit autem? BA. Pontifex. SE. Infrene habet
Os, neminique parcit, et semper malum
Contra Dei promissiones intonat.
Quapropter illi, tale quid contingere
Miri nihil. Reddetur hinc modestior,
Et fausta discet atque grata proloqui.
BA. Miseret tamen viri, quod optime velit
Populo huic et urbi. SE. Ita velle si intellexero
(Nam sciscitatum misi ad illum principes)
Solvetur ilico et erit acceptus mihi:
Sin aliter, aetatem in catenis exiget.
Eum huius admoneto. BA. Faciam sane. SE. Abi.
BA. Spes est solutum iri, si hominibus mavolet
Obtemperare quam Deo. Haud faciet. scio,
Ut usque percepi illius sententiam.
SIc verbera ego perpetior ac opprobrium
Ob verba Domini, hoc en meum est stipendium.
Tuscis Domine, docuisse me quae tua sunt,
Nec cogitata mei attulisse pectoris,
Animosque toto optasse populi huius bona,
Rectas videlicet ut capesserent vias.
En quo redierit res. magis non aequora
Vocantibus sunt surdiora navitis
Sermonibus, quam sunt meis corda omnium.
Mendacem et impostorem et insanum vocant
Scurramque, et hanc ea propter aerumnam exigo,
Ipsi fruuntur malicia interim sua,
Audacter iram paruipendentes tuam.
Mei recordare Domine, ac me visita,
Et ab omnibus tuere persequentibus.
Te propter hanc sustineo contumeliam.
In os meum verba posuisti mi tua,
Eaque comedi quasi cibum, meaque intima
Ossa penetrarunt et cor et ventrem meum,
Et me quidem summo replerunt gaudio
Fuereque mihi cordis exsultatio,
Quod nempe me dignatus esses gratia
Tuique notitia potenti nominis:
Ast illa dum ex praecordiis exaestuo
In sibilum risumque fiunt et malum.
Omnes precantur mala mihi, omnes devovent.
Ad foenus accepi nihil, nihil et dedi,
Sedi nec in conventibus ludentium,
Nullas par avi proximis calumnias,
Egi, sed absque fraude, solitarius,
In rebus et fui molestus nemini:
Namque abs tua mihi timui potentia,
Nihilo minus repleor amaritudine,
Probrisque saturor et impetor doloribus,
Vaeh mihi, mea o mater, quid hanc me turbidam
Enixa es in lucem? virum invisum omnibus,
Quemque omnium discordiarum clamitant
Et esse rixarum caput? Sit illa lux
Devota diris, matris in qua prodii
De ventre, sit quoque exsecratus nuntius,
Qui nuntiavit masculum natum patri,
Meique causa affecit illum gaudio.
Ut civitates fiat eversae a Deo,
Nec mane sit requies ei nec vesperi,
Quod non peremit me statim ut natum audiit.
Nam cur vel unum natus advixi diem?
Tantum laborem ut et dolorem cernerem?
Aetatem et omnem opprobriis consumerem?
Sed aliquis ingreditur. Baruchus est meus.
HEi mihi, quod hic te video, mi frater. Quam ego
Ob contiones semper hunc timui exitum?
Quid agis? HIE. qd' [(reading uncertain: quid?)] homo vinctus miserque. BA. Vicem tuam
Equidem doleo. Si virium mihi quid foret
Te liberarem, et dic modo quid in rem tuam
Me facere cupias, atque factum credito.
HIE. Noli mei causa esse sollicitus nimis.
Animum tuum novi ut sit, o frater: sed hoc
Rerum statu efficere nihil pro me potes,
Neque venit in mentem tibi quid imperem.
Me liberabit Dominus uti si volet.
Coniecit huc me ob functionem creditam,
Hinc eximet quoque quan do fuerit commodum,
Idque cito, sicut spiritum audivi modo.
Suggessit etenim quae hinc solutus praedicem.
Sic usque quaque eius voluntas omnibus
Aequo ferenda animo est. quid aliud possumus?
Vivificat, occidit, humiliat et elevat,
Illius atque effugere nemo potest manum.
BA. Vera haec quidem et pia. Sed mihi mirabilis
Haec est voluntas, corda quod quum noverit
Tam principum regumque quam populi impii
Perversa plane et esse reditura ad bonum
Numquam, tamen qui praedicent emittat. Hoc
Quid aliud est enim, ac scientem ludere
Operam? simulque ad evidens periculum
Mittere prophetas? HIE. Impios convincere
Vult merito puniri, quod et praedixerit
Ventura mala et illi nihil sibi caverint,
Sed admonitiones capite contempserint
Duro, Prophetas atque tractarint male.
Factorum ad hoc reconditas suorum habet
Causas. piorum est, facta quae sunt, credere
Iuste optimeque facta. sic contra Deus
Non murmurabunt, omniaque levius ferent.
BA. Difficile creditu, HIC. Fateor. Et iam Deo
Conquestus ante sum, frequensque disputo,
Quare impiis secunda cedant omnia,
Et inique agentibus bene esse perferat,
Contra miserrimis pios agitet modis.
Sum vinctus ego, vivunt liberrime mali.
Post terga ponunt qui Deum et verbum illius
Agunt suaviter et fruuntur gaudiis,
Doleo ego, qui iussa exsecutus sum Dei.
BA. Sic fit. Malum hoc, sententia tamen mea,
Vitare poteras. HIE. Quomodo? Si forsitan
Siluissem et audiens fuissem neutiquam
Dicto? BA. Haud licuit istuc, scio. Est modus tamen
In rebus, et plane utilis prudentia,
Quam qui relinquunt plurimis incommodis
Vexantur, et non immerito, puto.
Si non acerbe ita attigisses Principes
Vitae necisque qui potestatem obtinent,
Munusque veritatis et verbi datum
Pro tempore et loco atque personis probe
Partitus esses administrassesque, non
Redisset huc tua res. HIE. Mihi quam praedicas
Prudentiam, Baruche? quem monstras modum?
Quod tempus aut locum atque personas iubes
Attendere? humanum negotium hoc putas?
Deliberationem et esse ullam mihi,
Et a Deo praescripta non prius omnia?
Sum missus ad regem aulicosque et principes
Templique pontifices et ipsam denique
Plebem, atque mandatum a Dei spiramine
Quid cuique dicerem, an putas non ire nec
Mandata debuisse cuncta proloqui?
BA. Non id puto. HIE. An vero si acerba spiritus
Mandavit, ego ea mitigare debui
Vel commodi mei aut favoris gratia
Meique praevaricator esse muneris?
BA. Non iam. HIE. Dei haec sunt spiritus vestigia
Verbique divini. Esse vehementer solet
Ad vitam et ad mortem efficax, et intima
In utramque partem commovet praecordia.
Nam vivit et penetrat: proinde frigidus
Sermo, haud acuto dente mordens impia,
Nec recta persuadens erigensque fortiter
Confracta corda, spiritus dici nequit
Esse Domini. Idcirco bene est quod impiis
Et saxeis videor acerbus cordibus.
Essem suavis et oleo tranquillior,
Essent boni si, agerent ve paenitentiam.
BA. Assentior. HIE. Quid amplius desideras
Autem Baruche? Tempus an minus aut locum
Recte attigi? BA. Sic arbitror. HIE. Si incendia
Surgunt, ad exstinguendum an aliud eligis
Quam tempus instans? BA. Non aliud. HIE. At non eo
Curris gerisque aquam ubi opus est, sed forsitan
Alio, interim Salomonis aut in porticu
Spatiaris otiosus? BA. Absit. Haud decet.
HIE. Age nunc. Vides ne tempus hoc periculi
Plenum, atque praesentis quidem? Hostis obsidet
Portas et exitium minatur ultimum,
Paucis diebus omnia invasit fames,
Grassatur et subinde pestilentia
Ob maliciam populi atque cultus impios,
Ventura quae quum cernerem per spiritum,
An non monere debui ut resipiscerent
Et praecaverent paenitentia malum?
Et id statim et quovis loco? BA. Sic arbitror.
HIE. Venere nunc praedicta partim, et cetera
Partim imminent. Nonne admonere debeo
Extrema ne experiantur, et rem huc progredi
Sinant, vorax ut flamma cuncta devoret,
Ipsique miseris pariter occumbant modis?
An iam tacendum, postque cladem denique
Permulta sero garriendum esse autumas?
BA. Non sane. HIE. Ut aedium canis custodiae
Adhibitus, altis si tonet latratibus
A furibus quando est periculi nihil
In maximo supinus et discrimine
Stertatue sileatue, offula persuasus aut
A furibus opima, aut metu, ne quid mali
Patiatur, omnino meritus et dignus est
Cui crura frangantur et agatur in crucem.
Ita et propheta maximo est dignus malo
Qui multa tranquillo susurrat tempore
Quando haud adest malum, adfuturum nec videt,
Quum vero adest aut adfuturum praevidet
Tum retrahit os linguamque praemio aut metu.
Quod carnis illa dictitat prudentia,
Quam tu videris velle nobis tradere,
Ut veritatem nempe dispensem probe.
BA. Scio, tuus ut sit animus, et te dicere
Recte, meum nec his ago negotium,
Sed rex eunti huc venit obviam mihi,
Iussitque te admonere. HIE. Qua de re? BA. Ut bona
Annuntiares diceresque. tunc statim
Te liberatum iri, atque sibi carum fore.
Sin aliter animatus fores et pergeres
Ut hactenus, vitam in catenis perpetim
Acturum. HIE. Ad hominum scilicet prudentiam
Pulchre bona et mala proposuit. at in mea
Non est manu utralibet loquendo persequi.
Neque in illius erit ut in catenis exigam
Vitam aut moriar aut aliud aliquid perferam,
Fient sed omnia ut ante decrevit Deus.
BA. Id arbitror eum velle. Quamvis diceres
Mala multa vulgo et haec acerbe quamlibet,
Ipsi tamen magnatibusque parceres.
HIE. Quid ais Baruche? Parcerem? Quoties ego
Testatus ante sum et bona et suavia
Quam mala et acerba malle me quoque dicere?
Nam proprie ad me pertinet prorsus nihil
Recte saecus ve quisque vivat civium.
Quod impia autem facta pravaque arguo
Divina pene invitum adigit aut oritas.
Quapropter huic illi ve quicquam parcere
Non est mei arbitrii. atque causae sunt duae
Cur cogar etiam principes reprendere.
Prima, quod et ad eos habeam mandatum Dei
Altera, quod impietatum et omnium caput
Et origo sint scelerum quorum plebs est rea.
Et exitii erunt denique nisi caverint.
Nulla ergo parcendi ratio mihi integra.
BA. Non liberaberis ergo quantum intelligo.
HIE. Si visum ita fuerit Deo, nihil moror:
Sed aliud accepi a docente spiritu
Ut et ante dixi, proinde vade, et ligneum
Mihi ocius iugum adfer. ita mihi usus est.
BA. Nondum absolutus aliud instituis malum.
HIE. Sic est necesse. Adfer igitur. BA. Mox adferam.
HIE. Opprobrio mihi est eritque perpetim,
O Domine sermo tuus, scelera quod arguo
Unamque semper vastitatem clamito.
Hinc incidit mihi saepe cogitatio
Non amplius verbi recordari tui,
Nec in tuo quicquam docere nomine.
Sed ecce factus est mihi sermo tuus
Quasi ignis in praecordiis exaestuans,
Idemque clausus intimis in ossibus.
Deficio, nec sufferre possum. Proloquar
Igitur necesse est, atque flammas evomam.
Sed quantus in gyro timor/ quantae minae?
Statuere quam concorditer me persequi?
Assiste mihi bellator ut fortissimus
O Domine, ut omnes persecutores mei
Cadant et infirmentur, ac opprobriis
Saturentur aeternis.
AGe, hunc iam solvite.
Intelligis modo tu(arbitror)quanto siet
Quiesse melius, atque linguam dentium
Intra tenere claustra, quam conviciis
Atque maledictis principes lacessere.
Abi solutus nunc, tibi et posthac cave.
HIE. O Phassur, oris nomen a nigredine
Qui merito habes. Nam praedicas mendacia,
Populumque falsa decipis fiducia:
Quin et ad avaritiam docendi munere
Et ad improbam crudelitatem abuteris.
Pontificis est, verbo Dei contrarios
Non verberibus atque colaphis contundere.
Potiusque bene vivendo et integris viis
Quam vinculis nervoque vel saevis minis
Compescere adversariorum lingulas.
Quia ergo saevitia et pavore perfuris
Ut Phassur usque huc, sic Magor vocabere
Posthac, ut a pavore nomen scilicet
Habeas. siquidem a Deo tibi denuntio
Quod in pavorem sit daturus te et tuos
Ense, qui inimicorum suorum corruent
Vidente te: nec erit popello huic ulla pax
Ut polliceris scilicet mendaciter,
Dabitur sed in Babylonici regis manus,
Inque Babylonem transferetur hinc procul,
Cadetque gladio: et civitatis insuper
Substantia huius omnis, et opes publicae
Una et privatae, et vetusti et conditi
A regibus thesauri, et omnia cetera
Pretiosa eodem deferentur hostibus.
Tu Phassur autem cum familia relliqua
Captivitatis inibi senties iugum,
Inibi et cum amicis sepelieris ceteris,
Mendacium quibus prophetasti hactenus.
PHA. Nondum ergo didicisti abstinere talibus
Insane, verbis? Vis reduci, intelligo,
In carcerem. HIE. Non ambio. PH. Quid ergo non
Maledicta omittis, eaque contra Principes?
HIE. Dixi. Iam habes certo quid exspectes boni.
PH. Si verbulo me post vel uno laeseris,
Lapidibus obruare faxo miserrime.
Dixi. Iam habes et tu quid exspectes mali.
Genere ex sacerdotali es oriundus bono,
Quare sacerdotum ordinem tuerier,
Eademque deberes ubique dicere et
Sentire nobiscum, haud palam proscindere
Conviciis, et facta nostra carpere.
Pars turpis est toto haud suo consentiens,
Suum apostatae omnes persequuntur ordinem.
HIE. Sequi ad malum, immo turpe multitudinem,
Ventrisque causa veritatem prodere.
PH. Abi hinc modo: audisti futurum quid siet.
Dii maximi, ut loquax homo, qui nec minis
Verbisque nec verberibus adduci potest
Compescat ut linguam. Dabo hoc insaniae
Ut perferam, alioqui experiretur cito
Me constitutum principem in domo Dei.
Quis ille vero, quidque fert, qui ei venit
Advorsum? age inspicere lubet quam rem gerant.
EVax, quid aspicio? Absolutum vinculis
Meum sodalem. O gratias magnas Deo
Agamus. O mi frater expotate, quam
Te liberum esse gaudeo. HIE. habeo gratiam.
BA. Iugum attuli, cuius tibi iam forsitan
Nullus erit usus. HIE. Erit. Age in collum meum
Impone. PH. Dii vestram fidem, quam eiusmodi
Homines farinae. Quid sibi fanaticus
Quaerit iugo appenso atque tali schemate?
An me studet quod vinxerim traducere?
BA. Rideberis scio simul ac conspexerit
Te quispiam nasutus ex vulgo. HIE. Haud novum
Istuc mihi. Pro fabula me omnes habent,
Sumque pueris et seniculis ostentui.
Rident, ciconias et aures mobiles
Fingunt, sub indice proferunt et pollicem,
Quassant caput, linguam exserunt, torquent labra.
Sed propediem profecto et ipsi ostentui
Hostibus erunt, cuius specimen et hoc fero.
Sed eamus in templum. Populum adesse auguror,
Nec non Prophetas praedicare plurima.
BA Quaeso moderate, ne in aliud cadas malum.
HIE. Oblitus es tam cito quid ante dixerim?
BA. Age ut lubet. Sed esse cupio bene tibi.
HIE. Credo. Melius at omnibus nobis Deus.
Eamus. PH. Ex nervo domum putaveram
Iturum, et omnes contiones amodo
Templumque fugiturum, sed en contrarium
Molitur, et templum petit: sic scilicet
Correctus est. Sequar audiamque, numquid et
Docere tentet. Quippe iumento suo
Sibi(quod aiunt)prorsus accersit malum.
AIn'solutum? RA. Maxime. SAT. Quid incidit
Pontifici in animum ut solveret? RA. Delirium est.
SAT. Nil verius. Hominem inquietum solvere?
RA. Hoc postea sensurus est etiam magis.
Namque inde templum petiit e vestigio
Docturus haud dubie similia prioribus.
SAT. Templum ergo petiit? RA. Hisce vidi oculis. SA. Age
Eamus illo et nos, ut adversemur et
Populum retineamus in oboedientia.
RA. Necesse prorsus. Sed tibi ut processio
Placet atque supplicationes publicae?
SAT. Summe profecto. Ceterum, auctor quis fuit?
RA. Quis? nisi ego? Regi nempe suggessi. Sa. Probo.
Sed eamus, hoc ne simus in festo ultimi.
INgens adest omnino multitudo, quum
Pro moenibus portisque tot quoque excubent,
Hostesque contra dimicent e turribus.
Quam calamitas facile religiosos facit.
In prosperis, nemo fere est Dei memor.
Quid istud autem? HIE. Quid? BA. Viden' mulierculas
Longissima huc processione tendere?
HIE. Video. BA. Antefertur nescio quid. HIE. Scilicet
Caeli volunt placare reginam peplo,
Ut magis adhuc Deum malumque provocent.
BA. Id nempe facturas putas? HIE. Scio, et audies.
Propius age, accedamus. BA. O insaniam.
Itane nec in ipsis sapere discunt malis?
MU. O domina mundi unica polique praepotens
Regina, que numquam repellis supplices,
Sed semper audis invocantes, qualibet
Etiam in nessitate: tibi concorditer
Offerimus hoc nostra peplum factum manu,
Faveas ut et propitia sis. Certe vides
Hostilis ut nos obsideat exercitus,
Famesque cruciet atque pestilentia,
Magnumque nobis omnibus periculum,
Nec non maritis immineat et liberis.
Respice igitur celso tuo de habitaculo
Nostrique miserere, o pia et dulcissima.
Per te potes, nihilque tibi negat Baal.
Fac hostis ante nostra stratus moenia
Efflet animam, esca fiat et volucribus:
Aut pulsus hinc, domum redeat inglorius.
Sic tua tibi ara sempiternis ignibus
Luceat, et acepta imbuatur hostia.
Sic splendidis tu gaudeas amiculis
Semper, tibi nec serta desint florida.
BA. Proh rebus impietate summa consulunt:
Frustra et creaturam invocant, et auribus
Carentem et ore et adiuvante dextera.
O fatuitatem. HIE. Cetera attende, obsecro.
PO. O maxime Baal, o Chamos et o Moloch,
O summe Sol, o clara caelis ydera,
O ceteri quoque dii deaeque caelites,
Summis adestote in necessitatibus.
Nunc nunc priorum estote memores cultuum
Quos mane vobis atque sero impendimus.
Revocate in animum multa thuris pondera,
Iugesque nostras ac opimas hostias.
Nolite vestros supplices relinquere,
Quando omnis in vobis rei est spes iam sita.
Vertite oculos huc cordaque auresque, o boni:
Eripiteque urbem omnesque vobis deditos
Miseria ab hac cives malisque instantibus.
Opprimite misso perduelles fulmine,
Rapidave mox delete pestilentia.
Eamque ab urbe civibusque avertite.
Exurite ipsi castra, deficite aggeres,
Depluite panes atque lymphae copiam:
Ne peste pereamus fameque vel siti
Curate. vestrae cuncta sunt potentiae
Subiecta tam terrena quam caelestia.
Quare voluntas sola vobis sufficit,
Praesentibus quo liberemur a malis.
BA. Audis, ut idolis deisque frivolis
Omnem Dei veri applicent potentiam,
Eumque prorsus honoribus spoliant suis?
Heu popule stulte et ter quaterque perdite.
HIE. Attende quaeso. Phassur accedit, Deum
Opinor ut vice populo respondeat.
HA. Audite cives vosque matronae optimae,
Vostra sacrificia diis placere credite,
Dabuntque prospera sicut exta praedicant.
Sed de his deorum audite nunc interpretem.
HA. Regina caeli ceterique caelites
Preces libenter audiere supplicum
Intelliguntque vestra quam fiducia
Nitatur ipsis, sacra quod sint anchora
Vobis, refugium rebus ac in asperis.
Vident et hostium furorem et copias
Adversus urbem construentes aggeres,
Moeniaque variis impetentes machinis,
Et pervicaciter obsidentes undique.
Nec eos latet quam dira pestilentia,
Famesque tristis pariter et sitis arida
Iumenta et homines atterat magis ac magis:
Sed huc malorum rem venire non sua
Fatentur accidisse negligentia
Oblivioneque victimarum et cultuum
Huc usque vestrorum, sed omnino bona
Certaque ratione atque vobis utili.
Nam negligentes usque multo tempore
Cultu fuistis pristinisque ritibus
Adversus ipsos, ut remotis scilicet
Ad huc malis, vexatione maxima
Voluere nunc ad debitum vos cogere.
Fecistis ergo quod salutis interest
Vestrae, quod et dii religioque postulat:
Siquidem frequentes precibus atque victimis
Votisque adestis supplicationibus,
Non absque spe certaeque opis fiducia.
Sunt haec deis grata et litastis approbe,
Adeoque veterem recuperastis gratiam.
Quapropter haec iussere vobis dicere:
Recedet hinc Chaldaeus in terram suam
Paucis diebus, nec canem quidem auferet.
Fuga recedet copiis perterritus
Aliunde venientibus, ut olim Benhadad
Samaria ab obsessa. relinquet machinas
Omnemque vobis commeatum bellicum,
Spoliis ut efficiamini praedivites,
Panisque larga copia fruamini.
Ablata et hinc grassante pestilentia
Hostes laborabunt peribuntque indies,
Tot millium supersit ut ne unus quidem.
Durate paulisper modo atque fortiter
Resistite, tolerate diis iuvantibus
Famem sitimque viriliter paucos dies,
Nullasque recipite pactiones hostium,
Promissionibusque nullis credite,
Ut ante credidere Reges turpiter
Et hactenus captivitatis perferunt
Mala, fideique sero iam habitae paenitet.
Servate libertatem ab ipsis caelitus
Diis praestitam, qui servitute Aegyptia
Vestros benigne liberaverunt patres,
Et hanc eis dedere terram regibus
Populisque caesis plurimis et fortibus.
PH. Ecce, o viri, immortalium quae sit deum
Sententia. His igitur prophetis credite
Adversus hostes, et mala haec praesentia
Alacres ut et fortes et imperterriti
Reddamini. Cavete, quis persuadeat
Non esse placatos deos, aut longius
Hanc civitatem in his relicturos malis.
HIE. Audite me quoque, o viri, paucissimis.
Huc usque vobis saepe, mane et vesperi,
Hic et alibi praesentia haec dixi mala
Ventura, cultus hosce propter impios
Vestrasque propter iniquitates maximas,
Hortans ut in viam rediretis bonam.
Sed verba sprevistis mea, et nec hoc quidem
Mutastis omnium Deo quae non placent,
Nec credidistis ista passuros mala,
Nunc experimini ecce, nec quicquam tamen
Dei ad timorem debitum movemini.
Quapropter ira Domini et indignatio
Adversus urbem hanc vosque cunctos permanet
Et permanebit quoad eatis perditum.
Decrevit autem, plurimis cum gentibus
Subicere vos Babylonii regis iugo,
Vestris ut impietatibus ponat modum.
In cuius exemplum atque testimonium
Prodire tali iussit ad vos schemate,
Verbis ut et signis moverentur magis
Praedura vestra corda. Nunc igitur iugo
Vos sponte subicite ducis Babylonii
Et sacra vestra humanaque illi dedite,
Vobis bene ut sit, nec fames vos nec sitis
Gladiusque voret atroxque pestilentia,
Et ignibus cremetur urbs et hec domus.
Sponte facite id quod imperat necessitas
Ne maximo facere malo cogamini
Tandem. Quid ista(quaeso)pertinacia
Subvertere ista cogitatis omnia?
Resistere Dei an tenditis potentiae,
Qui regna terrarum omnium dat cui lubet?
Humilesque tollit et superbos deprimit?
Nolite eos audire qui male somniant
Babylonium abiturum hinc fuga et tentoria
Vobis relicturum sua omnibus bonis
Referta. Somnia sunt, mera et mendacia
Seducere quibus vos volunt et perdere.
Supremum ut excidium urbis et cadavera
Vestra invicem videatis atque liberum.
Nequaquam abibit huc vocatus a Deo,
Sed sponte nisi dedideritis vos, tamdiu
Quassabit haec et obsidebit moenia,
Donec fame pereatis et peste et siti,
Tandemque cives obtinebit relliquos,
Ferietque gladio inque Babylonem transferet,
Urbemque diruet hanc et aedes omnium,
Inque cinerem templum rediget et pulverem.
Sed, quaeso, vobis tandem et urbi parcite,
Deique veri obtemperate vocibus,
Vestraque colla Nabucho dono foris iugo
Submittite. id vobis enim atque plurimis
Imposuit immutabili edicto Deus.
HA. Audes ne rursus, homo omnium vanissime,
Contrarium nostris loqui sermonibus?
Te(quaeso) gens electa, ne huic obtemperes.
Nam somnium est mihi a Deo verissimum,
Babylonium hinc recessurum cito,
Nec nos suo, populos nec ullos amplius
Freno iugoque subditurum. et insuper
Quos optimates ante regesque hinc tulit
Templique vasa sacrilegus argentea
Et aurea in Babylonem, in hunc, mihi credite.
Referentur ocius et revertemur locum.
Nam conterere decrevit omnino Deus
Durissimum regis iugum babylonici
De gentium collo omnium, haud nostro modo.
HIE. Amen. Utinam ita Deus faciat. At hoc tamen
Audi Hanania. Tu nunc quidem his sermonibus
Mulces popelli corda et aures, et tibi
Obnoxium facis praedicans felicia,
Ut ante nostra qui fuere tempora
Fecere plurimi Prophetae: sed tua
An vera sint, clare patebit, somnia
Et an Deus ad haec te docenda miserit,
Si non eo quoque optimates relliqui
Cum rege ceterisque vasis omnibus
Ferentur. HA. Haud ferentur. Hoc iugum sine.
Ita Dominus(credite)teret Babylonii
Regis iugum de gentium collo omnium
Post hoc biennium. HIE. Iugum tu ligneum
Fregisti Hanania, iussus haud quaquam a Deo
Nec missus. igitur pro iugo isto ligneo
Fragilique, confractum tua quod est manu,
Infractum aliud, et ferreum faciet Deus.
Nam ferreum decrevit omnino iugum
In nostra colla et plurimarum gentium
Imponere, ut deserviant Babylonio
Et liberis ipsius et nepotibus,
Tibi vero Hanania, quia docere talia
Non missus audes, frivolisque somniis
Seducis hunc populum et facis confidere
Mendacio, hoc anno auferet vitam tibi
Deus ille, contra quem locutus publice es.
At vos viri Iuda, urbis huius incolae
Nolite verbis nuntiantum credere
Ablata quondam vasa templi, nunc cito,
Populumque translatum reversurum et duces,
Aut hinc recessurum ducem Babylonium,
Et illius vos subditos iugo haud fore.
Mendacium loquuntur et contra Deum,
Qui vos et hanc Nabucho dono fori dedit
Urbem, simulque vasa templi relliqua,
Inque Babylonem cuncta secum transferet,
Facietque sicut Silo templo huic, urbsque erit
Deserta, cunctisque in stuporem gentibus
Peccata propter vestra cultusque impios.
Nunc praevenite et vosmet ipsi dedite
Servare si templum cupitis et moenia.
HA. Quousque tandem hunc feremus, o viri,
Loco huic et omnibus prophetantem malum?
Nosque arguentem iugiter mendacii?
Et nunc in ipsis his malis praesentibus
Illudit omnibus, animosque deicit
Vestros, iubetque civitatem tradere
Locumque sanctum hunc hostibus. ph. Non hercule
Dubium, o viri, quin pro hoste sit habendus, qui ita
Adversa nobis hostibusque prospera
Promittit omnia. Morte plectendum arbitror.
PO. Irruite, comprendite, alapis contundite,
Hostem loci huius omniumque publicum
Interficite, nostraque moriatur manu:
Huc huc cito omnis patriam qui diliget.
IN templo (opinor) erit, alibi quando nequit
Reperiri. At at quid nam tumultus audio?
Seditio plane est orta. Satis incommode
Quando hostis est foris atque portus obsidet.
Ocius age, accurramus, PO. Euge, fortiter
Astringite latronem, Ita ne nobis exprobret
Peccata semper, vastitatemque intonet
Urbis domusque huius, et in hostum manus
Cuncta iubeat dedere? Age nunc, producite
Hominem scelestum, ut debitas poenas luat.
ME. Quid istud o cives? Tumultus hic sibi
Quid vult? An haud satis alioqui adest mali,
Nisi bella faciatis etiam civilia?
Desinite, remque potius agite sub arbitris.
PH. Non hic movemus bella (Principes viri)
Sed malevolum hunc hominem molestumque omnibus
Et hanc iubentem civitatem prodere
Babyloniis, et insuper mala plurima
Populoque temploque occinentem iugiter
Comprendimus, volumusque morti tradere,
A simili ut abstineant et alii audacia.
ME. Ad haec quid adfers tu? Fateris? an minus?
HIE. Confiteor equidem praedicasse plurima
Adversus urbem atque populum et templum mala,
Sed non ea ex animo meo atque somniis,
Veram Deo Dominoque terrarum et poli
Mittente mandanteque, cui omnes convenit
Dicto audientes esse. quare non mihi
Quod dixerim quicquam mali, irasci decet.
Tam bene ego cupio patriae quam quispiam,
Doleoque pariter quod his premimur malis,
Atque auferantur opto, deteriora nec
Succedere videam. Quod autem irascitur
Iniquitates propter infractas Deus
Urbi huic, et irae nuntium me destinat,
Prohibere non possum: auctor ille est non ego.
Nunc ergo(amabo) studia recta capessite,
Bonosque tandem transigite cursum viis,
Vitae et prioris agite paenitentiam,
Tum paenitebit omnis et Dominum mali
Quod est locutus et minatus hactenus.
Nec alia restat ulla vitandi via.
In vestra ego quidem sum potestate et manu
Mi facite quod vobis videtur commodum,
Verum tamen hoc vos velim cognoscere,
Si me neci dederitis, urbem et vos quoque
Quod innocenti polluetis sanguine:
Nam misit ad vos me Deus certissime,
Iussitque verba cuncta quae audistis, loqui.
HA. Mentiris, inquam, non locutus est tibi
Deus. sed ita colludis hostibus improbe.
ME. Non arbitramur o viri, in praesentia
Capitale designasse crimen hunc virum,
Quandoquidem ad omnes nos locutus est Dei es
Ore atque iussu, nec priores principes
Regesque sani similia Prophetas mala
Annuntiantes tradiderunt ad necem,
Sed deprecati sunt potius Dominum Deum,
Malaeque vitae egere paenitentiam,
Unde quoque praedicta Deus avertit mala.
Exempla quorum imitemur, ac innoxio
Non nos et urbem praegravemus sanguine:
Praeterea ad hunc mandata habemus regia.
HIE. Ad me ne? ME. Prorsus. HIE. quid rei est? ME. Scire expetit
Rex, numquam in obsidione praesenti, Dei
Sententiam habeas, et futurum quid putes.
HIE. Habeo. Sed hanc coram indicare convenit.
ME. Fortasse melius est. proinde solvite
Nobiscum ut eat. PH. En vita donatur tibi
Nunc principum intercessione. tu vide
Umquam in meas ne postea incidas manus.
UT sitis animo fortiori et rectius
Consulere possitis, operae pretium puto
Aegyptii vos scripta regis noscere,
Iaculo alligata missa quae sunt nuper in
Urbem, et hodie reperta reddita sunt mihi,
Rescripsit autem haec. Pharao Rex Aegyptius
Regi Sedechiae salutem plurimam.
Et dona suscepi, atque legatos tuos
Vidi lubenter, ex quibus ut et epistola
Babylonici regis duces et milites
Regnum tuum invasisse didici et plurimas
Praedas agere, munitaque obsidionibus
Premere, et quia ad pugnam egredi non audeas,
Metuere te, ne ipsi admoveat exercitum
Metropoli, et inde, maximum in periculum
Tuque populusque tuus Deoque aedes sacra
Veniatis, ergo oras rogasque plurimis,
Ut copiis cunctisque regni viribus
Tibi opituler. ego igitur tua motus preco
Periculoque pariter et donis tuis
Veterique amicitia quae inter nos fuit
Patresque nostros, annuo auxilium tibi
Quantum mea potest ferre cumque potentia.
Scitoque quam primum omnibus cum copiis
Babyloniis hinc me profecturum obviam
Ut congrediar et te tuosque vindicem.
Nam regibus reges opitulari decet,
Nec deserere in ipsis necessitatibus.
Vale. Bonum profecto vicinum arbitror
Aegyptium, fidumque nobis. et scio
Facturum abunde quae recepit omnia.
Optime igitur simus animati, nec malis
Frangamur hisce tristibus fame et siti,
Multosque devorante pestilentia.
Promissa praestolemur auxilia dies
Aliquot, et eadem haec et etiam ampliora sunt
Dicenda civibus, ut eo constantius
Tueantur urbem, nec animum despondeant.
SAP. Sic censeo et ego. Sed Prophetas maxime
Rei huic puto adhibendos, quibus populus solet
Credere. magisque providendum et hoc erit,
Ne forsitan quid praedicent contrarium,
Quo nihil ad haec funestius praesentia.
Nam verba partem in utranque per multum valent
Illorum apud populum quibus magna est fides.
Et magna quo sit, iugiter verbum Dei
Et somnia immissa occinunt divinitus.
SE. Bene admones. Enixius curabitur.
Sed video Melchiaden redire, et alterum
Quos ad Prophetam miseram. Adducunt quoque
Ipsum simul, quod nullus equidem iusseram.
At audiam. ME. Magnifice Rex, adduximus
Ipsum huc Prophetam, ut voluit et esse addecens
Dixit, proinde scisciteris quae lubet.
SE. Vides Hieremia, angustiis modo in quibus
Totius huius civitatis sit salus.
Nos obsidet premitque rex Babylonius
Ut sustinere vix queamus omnia.
Et vulgus impatiens magis videtur, et
Vel transfugere, vel civitatem prodere
Velle, quod ut evitetur extremum malum
Et vos Prophetas Principesque et me decet
Curare pulchre quod quidem curabitur
Si poterit ostendi spei aliquid et auxili
Superesse vel ab hominibus vel a Deo,
Aegyptius quidem omnibus regni sui
Viribus opem laturus est cura ex mea,
At maior esset auxili fiducia
Annuntiarent si secunda Dei quoque,
Et vos deorum(ut vultis esse) interpretes.
Ad te ergo misi principes, dominum ut Deum
Interrogares, an secundum pristina
Sit mira facturus popello cum suo,
Et ab hostium nos liberaturus manu,
Eosque procul pulsurus hinc terram in Suam.
Tu si quid ergo commodi responsi habes
Quod civitatis ad salutem conferat
Tuamque, profer. HIE. Domine rex, faciam ut iubes,
Aedamque mi quodcumque mandavit Deus.
Testatus ante sum frequenter, maximam
Vos contra et omnes civitatis incolas
Fervere dei iram, atque nisi paenitentiam
Ageretis, hostes adfuturos. Ecce iam
Adsunt. similiter atque pestilentiam
Famemque sentitis, minatus ut est Deus.
Vestrum tamen fit nemo melior vel pilo,
Nec lubet ab impietate tandem cedere,
Vestris sed armis et alienis fiditis.
Decrevit ergo Deus facere, fiducia ut
Ludatur omnis vestra, et arma quis modo
Adversus hostes obsidentes moenia
Pugnatis, urbe congregentur et foro
In medio, et hostibus spolia tantummodo
Vestris sient, nullique vobis usui.
Et interim vos ipse debellabit his
Praesentibus malis fame et tristi lue [(reading uncertain: luc?)] .
Demum relictos tradet in Babylonii
Regis manus, te Sedechiam et vos principes,
Vulgusque multum. Is cedet atque nemini
Parcet. proinde in castra qui transfugerit
Hostilia, is vitam tuebitur suam,
Qui vero in urbe durus ista manserit
Fame interibit atque pestilentia
Gladioque nec enim prosperum quid habebitis
Adversus hostes, neque etiam vos proteget
Aegyptius, nec ulla vis mortalium,
Quum vos abominetur omnipote. s [(reading uncertain: omnipoteris?)] Deus,
Faciemque penitus hac ab urbe averterit,
Eamque sit daturus hostium in manus,
Aequetur ut solo et cremetur ignibus.
Credat prophetis nemo mentientibus
Ventura prospera, et recessurum hinc cito
Exercitum hostilem. Haud recedet (credite)
Effecerit dum de quibus dixi omnia.
Hec est Dei quam quaeritis sententia,
Quam civibus etiam ante feci cognitam.
SE. O perdite haeretice. Ista tune civibus?
HIE. Sic nempe cunctis expedire censeo
Ne quid spei consurgat adversus Deum.
SE. Auditis, o amici, homo hic mala non bona
Huic civitati quaerit. HIE Immo sedulo
Bona quaero, sed frustra, Deo quum invisa sit.
SE. Vincla ergo non docuere te mage commoda
Loqui? Hoccine apud te admonitio valet mea?
HIE. Dei rogasti non meam sententiam.
Dixi ergo simpliciter eam, immutans nihil.
Si displicet, non mihi, Deo sed imputes.
SE. Mentiris. Haud est haec Dei sententia
Sed hostium, quibus magis tu perfide
Quam civibus faves reique publicae.
Arripite eum lorarii, et compingite
In carcerem. Exemplum Prophetis ceteris
Statuam, ne apud nos hostium partes agant,
Et tristiora addent etiam ad haec tristia.
SAP. Non absque causa Domine Rex, irasceris.
Quid enim futurum, si vel ista publice
Dixit, vel alius diceret? Corda omnium
Molliret, et bellantium dissolveret
Manus, frequentes et pararet transfugas.
Sicque urbs et omnes proderemur Principes.
Quare rogamus publice causa rei,
Iuguletur homo, cives magis ut et milites
Maneant in officio, salusque nostra sit
Stabilior SE. Ecce in manibus est vestris homo.
Nec fas enim, ut vobis neget Rex quippiam,
Quorum sine auxilio tueri non queat
Nec se nec imperium, facite quod collibet,
SAP. Faciemus ex re quod tua et nostra siet.
Animoque tibi pro hoc magnam habemus gratiam.
Malum atque mendax est hominum genus.
Probum videri non minus interim
Multumque verax et latere
Palliolo sub avet decenti.
Natura nulli displicet improba,
Factisque pravis quisque suis favet,
De se tamen sciri palamque
Sustineat mala nemo dici.
Abominamur quin meritas quoque
Audire poenas tristeque vindicis
Nomen. fit ergo, nun quam ut atri
Paeniteat pudeatque facti.
Ingens malum hoc, et plurima concitat
Bella atque cedes, crimina Spiritus
Quum tangit occulta, aut reprendit
Quae manifesta volant per orbem.
Immitis ergo conditio et status
Illorum, ad hoc quos Spiritus excitat
Perversa mundi ut sacta carpant,
Supplicium ve canant futurum.
Hoc munus olim perdidit alterum
Gnatorum Adami, perdidit et fere
Omnes prophetas atque Christum,
Totam et Apostolicam cohortem.
Gentes et inter vivere longius
Vitae reprensor non potuit malae.
Hinc Socrates hausit cicutam,
Penthea rupit et ipsa mater.
BEne cuncta succedunt adhuc nobis. Sine
Operaque consilioque nostro singula
Ut volumus eveniunt. Adeo multum interest
Vigilasse principio, et solida fundamina
Iecisse, congruisque recte principes
Populumque regesque imbuisse moribus.
Hinc tu meam perspicere diligentiam
Facile potes. RA. Profecto summam, ut longius
Excidium abesse non queat. SA. Prudentis hoc
Domini est, ita instituere servos, si crepet
Vel digitulo, vel absque crepitu etiam ut sciant
Faciantque, quod facto est opus. RA. Videlicet.
SA. Quid aula placet? RA. Est instituta non male.
Nam principes perversa suadent impii,
Rex obsequitur, et ceteri applaudunt statim,
Perversiores nescias ut qui sient.
SA. Sic congruit. Quid dein Sacerdotes placent?
Nec non Prophetae, vulgus atque ignobile?
RA. Bene. Se inter omnes congruunt bellissime.
Talis Sacerdos et Propheta qualis est
Populus, ut haud suo forma calceo magis
Quadret. SA. Quid illud, quod Prophetam pessime
Tractant rebellem? RA. Perplacet. Non indigent
Monitoribus nobis SA. Licet iam scilicet
Esse otiosis. Rebus ipsi ceteris
Imposuerint colophonem et extremam manum.
RA. Sic spero. SA. Ad usque mentum in alto molliter
Coeno Propheta recubat, ille perditae
Corrector urbis, ut periculi nihil
Restet. nec inde enim poterit emergere.
Conficiet hominem foetor aut certe fames.
RA. O si manerent perduelles longius,
Nec obviam ire tenderent Aegyptiis,
Omnes propediem et milites penuria
Famesque perderet atque pestilentia.
SA. Oh pone curas. huc redibunt ilico,
Si per Prophetam vera praedixit Deus.
RA. Hem, quantum habebit tunc Charon negotii?
SA. Habebit, et vos volupe spectaculum.
Sed en Prophetae comitem: ut udo lumine
Vultuque tetrico, magisque pallido
Quam buxus est, incedit? ut suspiria
Alta trahit, et utriusque palmae conserit
Digitos? dolet amici videlicet necem.
RA. Utinam simul demersus in coenum siet,
Ut societatis digna haberet praemia.
SA. Huc paululum cedamus, ut quid nam gerat
Subaudiamus.
O Creator omnium,
Quantos dolores et labore das tuis.
Huccine redire, rem sinis, preco ut tuus
Tam turpiter submersus intereat luto?
Quo pacto ego illi opem feram? Quem civium
Aut Principum invocem? Sibi omnes reddidit
Verbo tuo inimicos. vicem nemo illius
Dolebit, auxilio erit et miserebitur
Nemo. solutis prosequentur risibus
Meas querelas. iure meritoque omnia
Illi evenisse disputabunt. Ah miser
Ut contione perdidisti te tua
Odiumque ut esses comparasti publicum.
Haec semper ego timui. Popelli et principum
Nam noveram mores, quibus cacodaemones
Satanasque rector et institutor pectora
Animumque corrupere totum funditus.
SA. Non paenitet vero, sed et post fecero.
Desistat: artis quem pudet suae aut piget.
BA. O frater, o frater, mihi cor rumpitur
Casum ob tuum. Peris in tenebris et luto
Miserrime, quum feceris nihil mali.
SA. Quid eum relinquis? Quin te eodem deicis?
Boni ambo sic bonitate quo fruamini.
BA. Quis hic loquitur? O daemones nequissimi.
O scelerum et impietatis omnis Principes.
O capita belli et calamitatum circuli.
Quid hic negotii est? Quid ita pervertitis
Recta et pia? Hanc cur itis urbem perditum?
Sa. Ha ha he. Suavem hominem. BA. Etiam ridetis? Hem
Vos digna tandem comprehendet ultio.
SA. Et multa nobiscum quodque hominum milia
Nostris agentium institutionibus.
BA. At vos eo inducitis, et exitium omnibus
Paratis atrox. SA. Immo suavia omnia.
Quippe nihil illis quam sequi nos, suavius.
BA. O illices, o sycophantae subdoli.
SA. Ha ha he. bona atque gloriosa praedicas.
BA. Malorum et impiorum patroni iugiter,
Et persecutores bonorum asperrimi,
Quorum Hieremias opera etiam sedet in lacti.
Vir qualis (heu) torquetur indignis modis.
SA. Quid igitur advorsamini nobis, neque
Mavultis uti benevolis amiculis
Quam persecutoribus? BA. Amiculis? Deo
Nobis adhaerere bonum erit SA. Quando? Mea
Istud (erit) exspectate pace quoad lubet.
Et interim in carceribus agite vel luto
Et omnibus scindamini cruciatibus.
BA. Sum ne fatuus, cum talibus qui fabuler?
Quis gaudium est et cordis exsultatio
Si calamitates incidant, et omnia
Permisceantur, fiat et recte nihil?
Ibo potius, quaeramque qui auxilium ferat
Fratri, profundo ante moriatur quam in luto.
SA. I cito, tibique quaere etiam aliquid mali:
Quin contionem ordire. BA. Diruptos velim.
SA. At nos beatum te perenniter in lacu.
BA. Malum cavere satius esset hercule,
Ut monuit improbus ille, quam opitularier
Homini omnibus odioso et ipsis maxime
Principibus et Regi, tamen dilectio
Persuadet et veneranda amicitiae fides,
Ut deserere summo haud queam in periculo
Et est honestum ubique amicis compati.
Sed quo gradum vertam? Quid incipiam aut agam?
Quem conveniam in hac urbe? Cui casum hunc querar?
Quem pro salute illius auxilium rogem?
Incertus omnino atque inops sum consili.
SA. Sequamur a longe, an patronum quem piam
Inveniat huiusmodi prophetae, cognitum.
SEruate vos tamen et nihil relinquite,
Donec sciamus hoc futurum quid siet.
Hostes recedunt et relinquunt moenia,
Magnas Deo debemus unde gratias.
Iam consulere fami et aliis angustiis
Licebit, huc usque quibus urbs miserrime
Oppressa fuit, et capere somnos denique
Plenos et arma paululum reponere
Fessumque dabitur spiritum resumere.
Ad Regem eo, haec illi ut cupita nuntiem
Dignaque recipiam evangelia. Sequimini age
Famuli. BA. Bone Deus, qui tuos non deseris
Penitus suam in te qui locant fiduciam:
Quid video? Qui venit, num Abedmelechus est?
Is est profecto, solus inter principes
Cui lex fidesque atque Domini curae est metus,
Niger cute quidem, candidus at pectore.
Non eius in mentem mihi ante venerat:
Absque haesitatione adivissem statim.
Nostros dolores nempe doliturum scio
Ut nosmet aeque. Suppliciter ergo alloquar.
AB. O Baruche, salve plurimum. BA. Et tu principum
Optime. AB. Quid agitur? BA. Sic: ut est, misere satis.
AB. Sperato bene. Meliora succedent puto.
BA. Vellem. Sed unde putas? Ab. Abire cernimus
Hostes. BA. Abire? Ab. Prorsus. Excessere iam
Castris, dolus si nullus et facto subest
Adversus aegyptum videntur tendere.
BA. Utinam abeant in maximam malam crucem
Cedatur urbi ut ulla respiratio.
Sed numquid est negotii tibi? AB. Ad regem volo.
Numquid cupis? Subtristis aliquantum mihi
Videre. BA. Pertristem immo vere diceres,
Si cordis omnes nosceres curas mei,
Et praeter unum te scio mortalium
Iam neminem, qui ferre suppetias queat.
AB. Quid accidit? Equidem si quid adiuvare te
Possum, voluntas non deerit. Ubi est tuus
Amicus ille Hieremias? Non te is potest
Iuvare, vir Dei repletus spiritu?
Mitte lacrimas. BA. Iam semet ipse non potest.
In Malchiae demersus est enim lacu.
AB. Quid audio? Tanti facinoris auctor est
Quis? BA. Principes et aulici. Sed te rogo
Propter Deum in quem collocas fiduciam, et
Cuius propheta est ille, quum perveneris
Ad regem, ut inde liberetur effice,
Ne forte suffocetur aut pereat fame.
Quod si salutem tu illius neglexeris,
Actum est. eum alter nemo iam respexerit,
Quin neque supereo apud alterum ausim conqueri.
AB. Bono animo es. Absit a me ut illum negligam,
Qui verba nobis praedicat salubria.
Quicquid mea valet gratia vel auctoritas,
Efficiam ut extrahatur ocius e lacu.
BA. Fac (quaeso)princeps et Prophetarum pater.
Dominus rependet ipse mercedem tibi.
AB. Quiesce, Confectum dabo ante vesperum.
BA. O quam auspicato hic obviam venit mihi
Verbi inter aulicos amator unicus,
Qualem haud putes tam prava in aula vivere,
Nec esse corruptum societate impia.
Haec est Dei benignitas autem, ut bonos
Quam plurimis interserat etiam malis
Propter bonos, faciem a quibus suam Deus
Avertere haud solet. Nisi unus enim hic foret,
Esset Hieremiae omnino moriendum in lacu.
Sed cesso pone sequi, ut quid efficiat, sciam.
SAtis querelas audio vestras quidem
Fame super violentiaque militum,
Sed unde panes aut cibum vobis ego
Praestem omnibus? vacuata sunt granaria
Carnariaque penoraque tam mea propria
Quam publica, nec est panis aut farinulae
Iam plurimum adeo super meis in aedibus.
Vestras quod autem milites quoque in domos
Violenter irruunt cibosque devorant
Rapiuntque vestros e manibus et faucibus,
Penetraliaque scrutantur aedium intima,
Facinus iniquum sane et indignum quidem,
Sed ego prosecto militibus obsistere,
Cibumque prohibere undecumque sumere
Quando facultas alia nulla suppetit,
Non queo. Laborant pro omnibus nobis enim,
Vigilantque noctu interdiuque, et omnium
Armis defendunt focos et moenia.
Si cui cibus debetur, illis maxime
Debetur. ergo ferte quae ferenda sunt
Patienter, usque dum melior affulserit
Fortuna. AB. Salve Rex, in aeternum. SE. Deus
Optata det tibi, quid affers nuntii?
AB. Hostes recedunt versus Aegyptum, haud scio
An sint reversuri huc: ideo tu consule
Quid agas quod intersit tua atque civium.
SE. Ain' recedunt? AB. Maxime. Ipse e turribus
Prospice, probabis esse verum quod loquor.
SE. Satis tibi credo. euge, nempe intelligunt
Venire suppetias, quamobrem occurrere
Volunt. AB. Opinor. SE. O fidelem Aegyptium.
Quid impedit nunc, quo minus patentibus
Portis eamus, proximis ut ex agris
Frumenta plaustris inferamus ac equis
Quotquot supersunt: ut (quod aliter dii dabunt)
Si forte redeant, ferre adhuc diutius
Queamus obsidionem. AB. Ego metuo dolum.
Norunt enim oppressos fame nos, egredi et
Cupere, ergo in insidiis latere suspicor
Vivos ut apprendant, et impetu undique
Portam occupent nobiscum et irruant simul.
Quapropter exploratum itinera censeo
Mittendum equitem: et is si renuntiaverit
Abiisse longius atque vere, et omnia
Circum esse tuta, tunc poterimus egredi.
SE. Sed omnis est molesta in his dilatio.
Magnus tyrannus est fames qui plurimos
Ad inferos demisit usque miserrime.
Et cernis, ut me plebs fatiget indies
Pro pane frumentisque quod si occasio
Mea fuerit amissa negligentia,
Quid deinde respondebo tot famelicis?
AB. Alterius horae aut unius dilatio
Non multum obesse potest, et est periculo
Certe anteponenda manifesto. SE. Assentior.
Ito ergo Nazor, remque diligentius
Perspicito et explorato, et hoc velociter:
Nam totius in hoc civitatis est salus.
AB. Nil verius. Res quippe nostra (quod ferunt)
Ad preaecipitium rediit urgenti fame.
NA. Ibo, et revertar quam potero citissime.
SE. Nunc Hieremiam libenter alloqui velim
Mendaciique arguere, qui dudum ausus est
Babylonium hinc minime abiturum dicere.
Nunc abit (ut inquis) nec potest nervosius
Refellier praesente quam re. AB. Ah optimus
Homo, quique spiritum Dei prae ceteris
Habet, atque nobis veritatem praedicat.
SE. Non hic profecto. AB. Ipse tueretur optime
Sua dicta praesens si foret. nunc innocens
In Malchiae miserrime perit lacu,
Si non profundo luto, at improba fame,
Qua nunc laborat civitas magis ac magis.
SE. Quis in lacum coniecit? Haud mandavi ego.
AB. Tui (o domine rex) principes. Et pessime
Fecere, civitatis in discrimine
Innoxio et se et civitatem sanguine
Contaminantes. Hisce non placabitur
Studiis Deus, si nuntios etiam illius
Occidimus, malum et referimus pro bono.
Te quaeso vero, illum ocius iube extrahi.
SE. Hinc cito age, triginta viros tecum accipe,
Eumque de lacu extrahe prius quam fame
Moriatur: extractum statim ad me ducito:
At clam velim, ut ne principum quis sentiat.
AB. Faciam, domine rex, et tibi huius gratia
Plurimum equidem debeo. SE. Utinam Nazor cito
Redeat, et urbi nuntium referat bonum.
Mora nimis etiam excrucior horaria,
Et esse verum sentio proverbium,
Quod concitet bilem mora in nasum et fames.
Ad hoc, miseret et plebis afflictae diu,
Duobus afflictae malis gravissimis
Penuria simul et fame, atque militum
Violentia, ferocia, libidine,
Quibus etiam aequant hostium vel pessimos.
Ab hisce cohiberem libenter milites,
Plebemque ab omni liberarem iniuria,
Sed tempus infaustum facere neutrum sinit.
Nihil relatum proinde si fuerit boni
Absque hoste et intra moenia interibimus.
REsiste paulisper Baruche hic. Rex habet
Quod cum hoc secreto colloquatur, non erit
Mora longa. Maximus animum dolor meum
Tenuit Hieremia simul ut accepi in lacum
Ob veritatis verba missum te, Dei
Prophetam, et ab rege impetravi ut ilico
Iuberet extrahi. Et ante cor nosti meum
Ut fuerit erga te inter alios principes,
Porro magis ex hoc nunc potes perpendere,
Deum enim metuo, cuius Prophetam te scio.
Dic (quaeso) mihi nobis futurum quid putas?
Valde timeo mihi abs tuis sermonibus.
Recessit hinc Babylonius, num denuo
Est huc reversurus? HIE. Procul dubio. Neque ab
Hac civitate domum reducet copias
Nisi ceperit eam. Dominus implebit meas
Quas publice habui contiones hactenus
Adversus urbem hanc atque cives impios:
At omnibus vastabit et perdet malis,
Videbis ipse quum dies advenerit
Constituit extremae ultioni quam Deus.
Te liber abit autem in illa tunc die,
Nec in virorum quos reformidas manum
Traderis, hostili neque gladio cades,
Sed salvus incolumisque conservabere,
Quod non cucurristi simul cum ceteris
Ad impios cultus facinoraque pessima,
Sed obsequenti corde timuisti Deum,
Fiduciamque collocasti in eum tuam.
AB. Utinam has Deus promissiones impleat.
HIE. Noli metuere. implebit et bonis bona
Malisque mala, quaecumque praedixit semel,
Praedixit et quiscumque conditionibus.
BA. Eamus intro iam. HIE. Gradere prae. Subsequar.
MAgnifice Rex, adduco Hieremiam tibi
Seminecem et aegre prorsus extractum e lacu.
SE. Bene est. Quid ais aut Hieremia nunc ad hoc
Quod hinc reduxit copias Babylonius.
Quas haud reducturum ante paulo dixeras?
Omittam ut alia multa quae dixti mala:
Non te vides mendacii palam reum?
Quid haesitas? Ex te volo ego cognoscere
Quo nam modo defendere istuc possies.
Et numqua praeterea habeas certa ex Deo.
Dic veritatem. HIE. Quid ego vera praedicem.
Quum non queas audire, neque tui aulici?
Et ubique mihi sit capitalis veritas?
Dictum est satis, quod ad salutem pertinet,
Sed nemo paret civium nec principum.
SE. Audacter aede, quando soli nunc sumus,
Quicquid futurum est. HIE. Vera si tibi dixero.
Annuntiavero et futurum quicquid est,
Dederoque consilium, quid es mihi (cedo)
Facturus? Occides ne, an in manus dabis
Vulgi aut sacerdotum aut tuorum principum?
SE. Non te necabo, nec ullius dabo in manus
Necem tuam volentis, ita me amet Deus
Nostrum omnium vitae dator, qui et praeses est.
HIE. Audi igitur. Haud dum hostes recessisse autumes.
Speratis in cassum istud adversus Deum.
Qui cessit horulam et hodie rediturus est.
Pacem dedisse et hinc recessisse haud potest
Dici. Redibit quin et iracundior
Ut leo, fugato qui voluit e faucibus
Eripere praedam, lacerat iracundius
Voratque raptim ceu subactis dentibus.
Babylonius ita in vos dein ruet acrius
Ut exacerbato animo et aucta bile. Nam
Pharaonis haud audebit illi exercitus
Occurrere, cito exterritus sed impetu
Babylonii venientis, ad Niloticas
Remeabit arces, nilque vobis proderit.
Mox ista Chaldaei revertentur sua
In castra, bellabuntque contra urbem acriter,
Capientque, redigentque in minutum pulverem.
Quorum licet concideretis copias
Et vulnerati ex universis pauculi
Relinquerentur, singuli illi surgerent
Incenderentque civitatem hanc impiam,
Sciatis ut bellare contra vos Deum
Flagitia propter vestra et alienos deos.
Ut civitas seruetur autem, consulo
Tibi Res, ut exeas ad hostium duces
Illisque te tradas. et hoc si feceris
Nec civitas haec ignibus cremabitur,
Et tu salutem consequeris et domus
Tua. sin minus tradetur urbs hec hostibus
Eamque succendent, nec illorum manus
Tu poteris evadere. SE. Libenter aedepol
Obtemperarem tibi, sed unus me tenet
Scrupulus, is est, ne forte tradar transfugis
Nunc hostium qui gloriantur gratia,
Mihique sunt infensi. HIE. Eum tu scrupulum
Mitte, nec enim traderis illis. Tu modo
Fac obsecro quod ex Dei sententia
Suasi, et bene tibi erit tuisque liberis.
Protestor autem, si egredi neglexeris
Quod liberos et coniuges et te quoque
Et civitatem atrocibus perdes malis.
SE. Satis est. Cave resciscat ista quispiam,
Et mortis inde nullum erit periculum:
Et principes si forte te rogaverint
Mecum locutus quid sies, respondeas,
Ne me iuberet sum precatus in domum
Ianathan reduci, ne moriar ibi fame.
Et liberarem te quidem e custodia
Penitus, ut ires quo voluntas duceret,
Sed facere propter principes non audeo.
Iu vestibulo igitur manebis carceris,
Donec resideat ira forte principum.
Sed Nazor exoptatus advenit mihi,
Quid refer at audiam. Bonum ad fers nuntium
Nazor? NA. Domine Rex, non bonum. Hostes advolant
Plenis viis. Fere incidi illis in manus,
Tanta est alacritas pariter et velocitas.
SE. Heu miseriam. Cito Abedmeleche ad munia
Tua ito, et omnes excitato milites
Ut gnaviter pro patria et sancto loco
Pugnent. AB. Bene hoc cecidit, quod [(reading uncertain: quid?)] egressi haud sumus
Pro commeatu. SE. Vade. Nescio an fames
Tolerabilior an hostium furor siet.
Videor mihi hercle audire cornua et tubas
Validumque clamorem ante portas hostium
Attendite. Haud fallor profecto. Adsunt. Vola.
Tu Nazor abduc Hieremiam in carceris
Vestibulum ut ibi maneat. iube etiam illi dari
In sigulos panem dies et pultium
Aliquid. Manebis haud diu illic. HIE. Sic puto.
HEi mihi Hieremia, rursus an nunc duceris
In carcerem? HIE. Non. sed alium in locum haud procul
A carcere. BA. In lacum. HIE. Neque huc, sed carceris
In vestibulum. BA. Ita ergo obtinere non potes
Ut libere ambules? HIE. Monarchia optima est.
Ubi capite ex uno impetrare id quod velis
Licet. capita enim multa quando contrahes
Ut idem velint? Hoc nunc obest etiam mihi.
Monarcha rex quidem est, sed is iam Principum
Seruit volunt ati aut libidini magis,
Nec dare nec adimere quippiam audet Principum
Nutu sine, ita (quod dictitant) plaustrum boves
Trahit. atque merito hoc accidit, quando unius
Reges monarchiam repudiarunt Dei,
Et gentium idola coluerunt plurima,
Periret ipsorum ut etiam monarchia.
BA. Iuste profecto. Quamdiu vero hic tibi
Est desidendum? HIE. Non diu. Non cornuum
Tubaeque clangorem accipis? BA. Etiam, quid est?
HIE. Hostes reversi sunt, mihique clangoribus
Dant liberationis, at regi et simul
Principibus illis me interemptum qui volunt,
Captivitatis signa cladisque horridae.
BA. Quid ais? HIE. Mei me compeditum detinent,
Alieni et ipsi hostes, vicissim liberum
Reddent, catastropheque mira fabulae
Fiet. Mane hic, ne alibi repertus, occidas.
Crudelis est futura strages omnium,
Et civitatis totius vastatio.
Hei mihi, quod huius non modo actor fabulae
Cogor, sed et spectator esse. O civitas
Inobediens, scelesta, sanguinaria,
Quoties paterne huc usque te voluit Deus
Correctam, et egit multa verbis et minis
Plagisque tecum? non redis tamen in viam,
Sed corde duro et martiis cervicibus
Contemnis omnia. En propinquat terminus
Tuae maliciae. BA. Ah miseret urbis inclitae.
Ah ah Hieremia, huc usque nos cur viximus?
AT at, magis quo ausculto et aures arrigo
Hoc clarior propinquiorque perfurit
Sonitus tubarum, tympanorumque ingruit
Fragor, boantque classica magis ac magis.
Heu clamor et ululatus inde dissonus
Quantus oritur? Durare nequeo, quin sciam
Quid nam siet. Servate nos dii maximi.
Hac sequimini. NA. Ho ho, cede, sterne, interfice,
Irrue, trucida, dexteram ne contrahe,
Heus huc viriliter atque militariter.
SE. Certe hostium voces loquelasque audio.
Eamus ocius, metuo ne quid mali
Ducum ve militum ve negligentia
Feramus. NA. O victoria, res o victoria,
Io io fugam dant. perde, comprende, obrue.
SE. O perditas res, o diem novissimum
Regni mei, Vincuntur heu nostri, et fuga
Sibi consulunt. Quo fugitis ah? Quae moenia
Quaeretis? Hem resistite. In manibus salus
Non pedibus est. Proh Saphatia ducum optime,
Quando est edendum vel bibendum fortiter,
Cur nunc fugis? Ubi lingua nunc et os tuum
Grandiloquum? Ita ne Regem tuum atque patriam
Defendis? SAP. Ah fugite, fugite, quantum pote
Quisque pedibus. Stat omnis in fuga salus.
Portam occupavit hostis. Interivimus.
SE. Heu heu supremam calamitatem. Omnes fugae
Dant terga, nil restat nisi ut fugiam simul.
NA. Persequere, prosterne, cape, vinci, interfice,
Eia agite Regem Principesque et duces,
Nec non sacerdotes prophetasque impios,
Uno et citato persequamur impetu,
Ne principia nos capitaque effugiant mali.
Euge euge, victoria benigna, o plaudite.
Io io io io io io io io io victoria.
Diruuntur moenia, incenditur civitas et templum, Rex
vinctus excaecatur, eius liberis prius interfectis. Occiduntur
et Principes et Sacerdotes. Ceteri vincti astant ducendi
in Babylonem. flent planguntque vehementer.
HOc hoc volebam. Audacter agite. hosce exitus
Ab initio nonne augurabar Raschates?
Hinc tu meam institutionem et ceteri
Pariterque nostra promovendi industriam
Potestis agnoscere, triumphale hoc mihi.
Io io, lubet nunc ceteris plorantibus
Ridere, saltare, atque agere festum diem.
RA. Merito hercle. Verum ego permoleste unum fero.
SA. Quidnam? RA. Hieremiam quod solutum conspicor
Vivereque SA. Sine: suum quoque inveniet malum.
Non gentium est Dei prophetas cedere,
Sed sanctuli ipsius popelli: ergo necem
Putato dilatam modo. NA. Ecce, quae Dei
In nomine tui huc usque vaticinatus es,
Et civitatem atque populum hunc tuum super
Impleta cernis, nempe peccastis Deo
Multis modis: quapropter haec mala omnia
Vos apprehenderunt. Ego autem te, quia
Peccata populi, Regis atque Principum
Constanter arguisti, et in iustam viam
Omnes reducere studuisti sedulo,
Nunc liberum reddo. et venire si tibi
Mecum optimas Babylonis in terras placet,
Veni, benignam Regis et meam quoque
Clementiam experiere. sin minus et cupis
Manere terra in hac, in arbitrio tuo est.
HIE. Si Regis inveni tuamque gratiam,
Hic me manere sinito, quaeso. NA. Permane.
Simulque dona haec accipe, omnemque hanc tuam
Putato terram. habita ubi maxime placet.
HIE. Ago gratiam magnifice princeps. Unum adhuc
Rogo tamen. hunc mihi meum amicum liberum
Quoque redde. NA. Et hoc et aliud omne quod voles
Habebis a me. Tu, quod est nomen tibi?
BA. Baruchus. NA. Esto liber, et i quo lubet.
Agite, alios abducite hinc miseros greges,
Ut serviant et torqueantur pessime.
Licebat esse, at noluerum, liberis.
Quid fletis et ploratis, o miserrimi?
Caelestis haec est impios super ultio,
Quam oportuit cavisse paenitentia.
Ducite, trahite, tardosque tundite fustibus.
Vale Hieremia. HIE. Tuque princeps optime.
HAec sunt malorum ac impiorum praemia.
Quae quamlibet morentur interdum diu,
Tamen offerunt se quando minime censeas.
Agat ergo quisque paenitentiam, o viri,
Nec se secundo fallat usque tempore.
Nec admonitiones paternas respuat
Verbisque factisque incidentes iugiter,
Ne sero tandem sapere discat ut Phryges
Ipsique Hebraei, irrecuperabile post malum.
Valete nunc, memores supremi vindicis.
Est poena cunctis perpetrantibus mala
Certo statuta tempore.
At maior illis qui Dei se nomine
Verboque sancto contegunt.
Est causa multiplex nec explicanda nunc
Contractione carminis.
Maiore primum quisque cura pro domo
Sua suisque ringitur.
Qui vivat alter et parum ad nos pertinens,
Curae nec est nec macerat.
Iurisque longe tenditur si dictio
Curanda suntque plurima,
A propriis, nec non propinquis maxime
Decebit ordiri tamen,
Correcta vel punita si qua pervelis
Rectumque servatum ordinem.
Deinde, non delicta nobis sic nocent
Nostrumque nomen inquinant
In alteris quae perpetrantur aedibus
Nostros nec attingunt lares.
Ingratitudo et est, domestici si herum
Vel si patrem vel principem
Offenditent spernantque contumaciter
Et illius sententiam.
Accedit huc, seruis voluntas omnis est
Quod nota heri non exteris,
Proinde peccatum scientis maius est
Quam nescientis dogmata.
Peccata sed maiora maiores quoque
Poenas et ocius volunt.
Hinc perspicis, cur ordiatur a suis,
Et ordiatur acrius
Ad puniendum quando tendit dexteram
Malumque visit at Deus
Summa ergo nobis gloriantibus
Dei sacris et nomine
Est cautione opus, gravis ne nos Dei
Comprendat indignatio.
Turcae quidem cunctique per mundum ethnici
Per multa peccant. Quis neget?
Peccamus at nos plura, fac aequalia,
Poenis tamen maioribus
Ex ante dictis legibus digni sumus
Quin atque plectendi ocius.
FINIS.