At nobis Superi favent benigni,
Nobis fidus adest, Diis quod olim
Iam curae fuerat, mihique longis,
Dudum fatidicae spei recordor,
Praevisum auguriis. Tibi dederunt,
Mi CRELLI, meritos Tuos honores
Musarumque manus, Apollinisque,
Astraeaeque Deae, sacer minister
Cuius diceris et pius sacerdos.
Thus sacrum placuit Tuusque cultus
Astraeae, facili suis ministris;
Hinc nectit viridem Tibi coronam,
Et laurum, nitidum decus virorum;
Hinc est ille dies, tot expetitus
A coelo precibus, Tui fidelis
Index ingenii, perite CRELLI,
Quo mentis pietas, amorque castus,
Corde quem tenui diu latentem,
Erumpit temere, ruitque cursu
(Tantum robur habent amoris ignes,)
Veloci nimium. Mihi Tuarum
Virtutum decor attulit stuporem;
Iam dudum positus nitescis altis
Pindi culminibus, Tuique fama,
Late sparsa, vagas agit per orbem
Radices; Tua fama crescit, aevo
Foecundo velut arbor, inde nomen
Mox datura tuum perennitati.
Te vidit placido Thalia vultu
Nascentem, et voluit suo praeesse
Divum concilio, chorisque vatum;
Hinc et de Superis videntur esse
Parnassoque Tui, Poeta, versus.
Iam Tu murmure cornuum minaci
Aures pervolitas, strepitque campus
Armorum sonitu, crepantque cuncta;
Iam versu Venerem putes iocari,
Et colludere Gratias venustas,
Et, quisquis Cypriae litat favetque,
Magnae ferre Deae dapes opimas.
Te carmen gravius, leporque Musae,
Secernunt populo, Diisque miscent,
Frondentesque hederas geris suprema
Fronte pulcher, amabilemque myrtum.
Miratus tacito fui stupore
Tam dextri ingenii diu nitorem;
At nunc, Vos, veneror, piasque vobis
Grates, o Superi, decet dicare,
Illum qui mihi nunc diem dedistis,
Laetus quo videam sua decorum
Lauro CRELLIADEM, suaque myrto,
Votum laetitiamque postulantem.
Donarem pateras et aera, CRELLI,
Donarem tripodas, et omne, quicquid
Ostentat pretium, facitque sumtus;
At novi, potius placere Musam.
Gaudes carminibus Poeta magnus,
Haec donare licet, nec ulla posco
Certe dona mihi; nihil leporis
Infans Musa gerit, nihilque dulce,
Quod possit lepide movere sensus;
Est incondita tota, dura, nunquam
Phoebeis calefacta nempe flammis,
Quae, si quando Tuas recepta, CRELLI,
Inter tot dociles, bonas, alumnas,
Surget firmior, erigetque frontem,
Tunc multo Tibi dona digniora,
Et versus feret elegantiores.
At nunc, o placidae bonaeque Musae,
Quas castis pater Albis ambit undis,
Vos, quae per liquidos, arundinosos,
Dulces, gramineos, sacrosque fontes
Aeternam colitis sodalitatem,
O blandae, faciles, adeste, Musae,
Et cinctae variis caput corollis,
Et ultu nitido satis decorae,
Gaudenti similem parate frontem,
Nunc ad suavisonos venite cantus,
Et iunctae socias tenete dextras,
Et miscete choros, amabilique,
Qualis conveniat piis puellis,
Et qualis decori sit hisce sacris,
Qualem nec Charites decentiorem,
Nec fingat Paphius magis placentem,
Festivum celebrate voce plausum.
Non vobis melior beatiorque,
Non optatior auspicatiorque,
Non vestris numeris cani modisque
Olim dignior ulla visa lux est.
Ille scilicet, ille, quem videtis
Exortum rutilis repente flammis,
Quo Pindus nitet et coruscat omnis,
Parnassusque Heliconiique pulchris
Ornantur radiis micantque colles,
Non frustra micat et coruscat ignis;
Non frustra teneram videtis illam,
Illam Pieriam, sacram, comantem,
Sub vestris manibus virere laurum;
Instantis fuit illa splendidique
Festi conscia, germinansque sentit
Venturi nova laeta secla Phoebi.
Est, est, qui caput, atque dux, et auspex,
Et vester cupiat pater vocari;
Est, qui sceptra manu gerens potenti,
Totus purpureo nitens honore,
Totus Castaliis inunctus undis,
Totus laureolas olens virentes,
Vos miti regat unus atque molli
Posthac imperio, suas ametque
Vos ut filiolas, feratque mille
Vobis, iam veniens, beatitates.
Nunc, si quid tenerae sacraeque myrti,
Si quid laurigeri latet vireti
In vestris patulis iugis, Camoenae,
Vos et, si nitidum ligare sertum,
Si scitis facili manu coronas,
Huc flores virides odore dulci,
Huc, quicquid decori est, feratis omne,
Et, qualis data non prius sit ulli,
Qualis sit croceis nitens capillis,
Talem conspicuo ligate Phoebo,
Ut pulchrum deceat caput, coronam.
Non hic asperitas timenda duri,
Non hic fulmina, non minae, tyranni,
Non leges rigidae, nec inficetae,
Sed quas Ortygiis venire templis,
Aut missas Clariis putes sacellis.
Ipse certa suis bonus favensque
Musis otia spondet et quietes;
Dux vobis erit et sodalis idem,
Idem, qui dominus sit et magister;
Secure patrias coletis artes,
Et cantu sacra perstrepetis antra,
Et gaudebitis, illa tunc et arva,
Quae vobis habitanda contigere,
Dicetis reliquis beatiora;
Augustumque decus scientiarum
His sub auspiciis magis vigebit,
Et sublime suum petet cacumen.
Ite, nunc alacres ciete cantus,
Et pulsate manu placente plectra,
Nec Phoebi meritas tacete laudes;
Ite, iam numeris piis sonorum,
Mellitum, tenerum, piumque carmen,
Et votum date supplices et omen,
Et tantum patulis ducem lacertis
Amplexi, ad superas locate sedes
Pindi molliter, et decus perenne,
Et Phoebi celebrate mite sceptrum.
At tu, quae tremulo misella gressu,
Magnorum faciem times virorum,
Et cantum, mea Musa, nescis omnem,
Nunc tandem validis adesto plantis,
Nunc nervos adhibe, choroque longo
Musarum volucri praeito cursu,
Et velociter advoluta Phoebi
Nunc supplex genubus, precare prima
Quaevis fausta novo tuo Patrono.
Dic, quaeso, quid agis? mihi, RIVINE,
Cuius, dic, hominis, Deive cuius,
Hoc sit consilium, quod ad superbos
Doctoris gradiare nunc honores!
Te nostrum pudet amplius sodalem,
Et nostri pudet ordinis vocari?
Et sordet Tibi nunc Tuus Magister?
Hoc ne dissimules, videtur istud,
Est satis manifesta res, negare
Non ausis facile; nec invidere
Me credas Tibi dona digniora,
Nec, fastidia si vel ista subsint,
Durum Te mihi iudicem videri.
Quidni nomina delicatiora,
Et quidni tituli magis decori,
Doctoris titulus, gravi superbus
Forma magnificaque syllabarum,
Et plus mellis habens, amabilisque
Plus et dulcisoni gerens leporis,
Quam vox horridior, parum venusta,
Ac de stercore ficta Barbarorum,
Et contemta palam, gerit Magistri?
Quidni pallioli decus rubentis,
Fulgens purpureo colore vestis,
Et sacris oleum datum capillis,
Spirans Iustitiae sacros odores,
Quidni basia Praesidis pudica,
Quae praebet cupidis Tuis labellis.
Ut Tuae Themidos scias amores,
Ipsi quam placeas novus minister,
Ipsi quam placeant Tui lepores,
Per Te quam cupiat magis timeri;
Et Quidni Themidos manu paratae,
Et nexae pretiosiore pulchre
Magni munere Numinis coronae,
Molles, conspicuae, comis nitentes,
Quales non facile decentiores
Ullus necteret artifex peritus,
Quales nec facile venustiores,
Quales floribus elegantiores,
Cum solenne redit sacrum Sophiae,
Et taedas male fida nuptiarum
Incendit, sociosque amasiosque,
Contemnens veteres, novos coronat,
Vix Sophia suis liget Magistris;
Haec quidni placeant, Tibi, RIVINE,
Haec quidni placeant, magis probesque,
Quam cum Philosophus, gravis Decanus,
Per nimbos medios, nivesque tristes,
Infenso Iove, murmurante Phoebo,
Brumali rigidis gelu Camoenis,
Phoebeaque parum virente lauro,
Dum canet Februarius nivosus,
Ducit ad steriles suas cathedras,
Vix lictore sequente, Candidatos,
Et pulchros sapientiae colores,
Et quam splendida iura sint Magistri,
Et quam suave sit, in sinu Sophiae
Molli ludere palpitatione,
Inculcat bene, pulpito crepante,
Tunc Aristotelis libro recluso,
Occlusoque iterum satis severe,
Monstrat, quo recubet Sophia lecto,
Tunc omni sine basiatione,
Ac omni sine pallii decore,
Aptari iubet annulos sinistrae,
Ornatosque satis suo smaragdo,
Tandem voce gravi, vocat creatos,
Eheu! nomen iners! vocat Magistros.
Hic truncusque lapisque sit, necesse est,
Aut sub frigidiore Solis axe,
In diro grege vixerit ferarum,
Inter Caucaseas nives et imbres,
Quem non nobilis intus urat ignis,
Per venas rapide volutus omnes,
Per praecordia nec tenaciores
Tam dulcis stimuli premant honoris,
Dum videt tumido graves honore,
Doctoris titulo recens beatos,
Doctores cathedris novos abire,
Fulgentes nitidis suis corollis,
Doctum pileolis caput decoros,
Et pexis leviter comis venustos,
Et suaves satis, annuisque barbis
Ornatos bene, palliisque rubris,
Multos inde sequi viros togatos,
Et tunc agmina longa palliorum,
Et multum dare plausuum sonantum [Reg: sonantium] ,
Et per fercule multa pinguiora,
Et per pocula multa pleniora,
Astraeae socios inaugurare;
Quam velociter advolent Poetae,
Et cum carmine gratulationes
Doctori recitent recens creato,
Doctoremque elegos crepent per omnes,
Assibusque panegyrin duobus
Versu vendibilem ferant et ore;
Tandem cum videat boni Parentis,
Hunc natum genuisse se, superbi,
Amplexusque sacros, iocosque molles,
Et plausus hilares piae sororis,
Tanto fratre viro superbioris,
Dilectaeque tripudium puellae,
Quae nunc oscula prodige pudica,
Sat iucunda, magisque melle tincta,
Quae soli Themidos daret ministro,
Doctis saepius imprimit labellis,
In Te sic sciolus, puto, RIVINE,
Non nasutulus ullus, histriove,
Nasum torqueat, excitetve rongos [(perhaps: ?)] ,
Quod tantos cupias petasque tandem,
Quos dignissimus ambias, honores,
Et blandae Themidos, Tuae magistrae,
Nunc libare velis sacris iisdem.
En! blande Themidem Tibi iocari,
Et laudare Tuos sacros calores,
Et mandare Tibi suos clientes!
At nunc iura bonae Deae tuere,
Et, pulsis regione leguleiis,
Proscriptis rabulis Stygis sub undas,
Leges nunc Themidos doce vereri.
Non sum Momus ego, nec arte nostra,
Nec risu, Satyrisve biliosis,
Ius priscum patrio redibit orbi;
At nostrae miseret tamen pudetque
Me sortis, fateor; pudetque, castis
Errantes adytis Deae potentis,
Astraeae, tetricas videre muscas,
Grassantesque gradu nimis profano
Per sacri fora curiasque iuris
Ignavos tot et improbos latrones,
Praedonesque tot. Huc tuos et illuc
Iam vertas oculos, domosque sanctae
Perquiras Themidos; vides inertes,
Et vides stupidos, inelegantes,
Nunquam nomine cognitos Camoenis,
Tinctos fontibus unice Hoppianis,
Et nil praeterea. Vides, stupesque
Tu mecum; et, quid agant, requiris, isti?
Horum quisque, scias, id ambit unum,
Ut sit ordinis alpha penulati,
Et dux sit chlamydum minutularum,
Et primus Themidos suae minister,
Et solatiolum sit ac ocellus,
Lux, et delicium sit, ac voluptas,
Et facundior omnibus catellis,
Et mordacior omnibus molossis,
Et clamosior omnibus iuvencis,
Et voracior omnibus locustis,
Quo surgente tremat Senatus ipse,
Quo latrante premat timor clientes,
Quem fas sit loculis adire plenis,
Nec pauper facile miserue quisquam
Immensum nihil audiat loquentem,
Quem non causidici ferociores,
Quem non legicrepae petulciores,
Quem non agmina Formulariorum,
Non tota rabulae phalange iuncti,
Technis exsuperent malis dolisve,
Is, bonum specimen daturus artis,
Cum dies venit alba nundinarum,
Qua non laetior expetitiorque
Lux nostris celebratur Advocatis,
Vix coelo radiis rubente solis,
Vix phoebum vigili canente gallo,
Circitoris adhuc strepente voce,
Surgit causidicus ruitque lecto,
Expellit cito palpebris soporem,
Festinatque, diem velut per istum
Annosas positurus ipse lites,
Ulturusve nefas scelusque magnum,
Aut iam dicere iussus et vocatus
Orator gravis ad severa rostra.
Sumit sarcinulas suas schedasque,
Hesterno madidas adhuc Iaccho,
Et frustis nitidi graves butyri,
Quali pascitur ULPIAXUS iste,
Multis quisquiliis ineptiisque
Repletas cumulisque formularum,
Quas VOLCKMANNIUS ille, formularum,
Quotquot sunt et erunt, gerens tabernam,
Cunctorumque Deus Notariorum,
Vastis dispositas dedit tabellis,
Nunc nostris satis utiles culinis,
Unde, si plagulam legas vel unam,
Omnes concipies febrim per artus.
His iunctas bene mille terque centum
Chartae paginulas videbit albae,
Binis causidico tribusve nummis
In foro medio recens coemtas,
Quae prelum redolent et officinam,
Compactas bene tribulis rotisque,
Et lymphae rigidas adhuc lavacro,
Et visco nitidas adhuc tenaci,
Non tactas calamo nigrove succo,
Queis [Reg: Quibus] olim, melius favente coelo,
Post multas hyemes, diesque multos,
Iam longa macer esuritione,
Et diro stomachi latrantis aestu,
Cum tellus stupidos feret clientes,
Vecordes, oculis utrisque coecos,
Quos aeris premat urgeatque moles,
Et falli iuvet impudenter auro,
Scribet desuper aridos libellos.
His armatur, et implicat tegitque
Se totum schedulis, et ipse totus
Stat circumdatus his et involutus,
Indutusque suis pedes cothurnis,
Et praeiudiciis tumens ineptis,
Enatis cerebro rudi, inficeto,
Cautelasque gerens capace pera,
Aptas causidico nihil scienti,
Quas damno didicit suo, notatus
Praetori decies et increpatus,
Prae se fert faciem PAPINIANI,
Et PAVLI rigidas CAIIVE rugas,
Dignus scilicet unus, unus aptus,
Qui tantos imitetur exprimatque,
Si non ingenio, viros, at ore,
Sicut simius hic et ille vultu
Est ipsi similis, refertque totum.
Nunc, quicquid tumidae est loquacitatis,
Quicquid nequitiae est ferocioris,
Quicquid eloquio potest misello,
Et technis valet impudentiaque,
Hoc sibi imperat omne praecipitque,
Et cunctas animum malas ad artes,
Ad fraudes, bene praeparat, dolosque,
Ne sit callidior dolosiorve,
Aut fallax mage, quispiam per urbem,
Qui sic excruciet secetque iura,
Quae vasti tulit Imperator orbis,
Et tanta rabie, et furore tanto,
In leges petulantior sacratas,
In leges rudior sit innocentes,
Quem sic horreat agmen omne legum,
Ceu tortore fremit reus minante,
Ceu nos horribili feroque portas
Pallemus propius petente Turca,
Sic, comtus bene, sic, gerens inani
Plenum synciput occiputque vento,
Et marsupia chartulis ineptis,
Centum chirographis, tot et libellis,
Quasvis compositis ad Actiones,
Braccas, palliolum, gerens, togamque,
Et binos humeros, manusque binas
Plenas fasciculis ineptiarum,
Hine praecordia cinctus eruditis,
Loricatus, et impeditus, armis,
Ceu miles medios ruens in hostes,
Hastis et iaculis ferox et ense,
Et flammas oculis vomens minasque,
Sic, prima, plateas, micante luce,
Intrat magnifico subitque gressu,
Qualis conveniat, fatente plebe,
Magno causidico, gravi patrono,
Nec quisquam prior est, et ipse primus
Stratis aerium viisque rorem
Abstergit pedibus, fugatque noctem,
Ex vili, tenni, rudique merce,
Experta artificem parum venustum,
Capturus lucra splendidumque foenus.
Citato properat volatque gressu,
Et casu decies minante currit,
Et cursu nimio gemens anhelat,
Iratus, leporum pedes gruumve
Pennas a Superis sibi negatas,
Ut saltu volucri statim peramplas
Tot vias superare posset uno,
Ne quis praeveniat sibi, manuque
Causam praeripiat suam rapaci.
Sic secum male murmurans, et ore
Et torvis oculis furens, et implens
Immani medias vias screatu,
Perquam consimilis cani latranti,
Huc illuc digitos movens loquaces,
Huc illuc quatiens caput superbum,
Rem crucemque malam precatus illi,
Quem conspexerit in foro priorem,
Iam templum Themidos recens apertum
Irrumpit temere procaciterque,
Et circumspiciens statim per omnes,
Quas novit, latebras feroce vultu,
Gaudet, non alium sibi videri
Per longi rabulam theatra templi,
Qui de pane sibi minetur atram,
Tristem, terribilem, malamque pugnam,
Sed primo patuisse limen ipsi,
Dum ientacla capit gravis Senatus,
Et vultus reparat severiores,
Dum psalmos recitat precesque scriba,
Ne sit consilii diem per istum
Praetor, vaeh Superi! indigens, rudisve.
Nunc en! vulturius meus togatus,
(Vos adeste clientuli miselli!)
Audacter strepitat fori per amplos,
Et ventis patulos suis, meatus;
Elatis crepitat tumens cothurnis,
Ceu praedae cupidus rapaxque vultur,
Quem tribus reserunt diebus ante,
Quam dulce affore scit sibi cadaver,
Circa compositam volare furcam,
Et magnis strepitum ciere pennis,
Et rostrum rabidum, minax, recurvum,
Et ungues rigidas, truces, aduncas,
Ieiunumque iecur, gulamque sicam,
Optatae bene praeparare mensae.
Ohe! iam venit unus ex trecentis,
Quos horae sonitus malae vocavit
Ad tristem miserabilemque sortem,
De quorum corioque nummulisque
Speret pabula lauta leguleius;
Ohe! iam venit ille adestque supplex,
Et, vultus rigidi famelicique
Morosa gravitate captus, unus
Ante tot cupidos opis clientes
Admitti rogat, expetens patronum,
Et causam recitat tremens vetustam,
Tot tritam manibus latrunculorum,
Causam perfacilem, levem, minutam,
Quam Dupondius expediret unus.
Audit attonitus, manumque rodens,
Et scabens caput, exprimensque truncum,
Et frontem simulans severiorem,
Tussitansque, screansque, magnus ille
Romani stator arbiterque iuris,
Res, clamat, gravis est et impedita,
Quam vix solvere sciverit rogatus
Praetor Romuleus, nec ipse quondam
Extricaverit ante rostra fortis
Orator CICERO; nihil loquuntur
Hic PAULUS meus et PAPINIANUS,
Mutus cum sociis TRIHONIANUS,
Et si quos alios habet vetusti
Iuris artifices colique Roma;
Omnes nempe tacent; nihil roganti
Respondet liber Institutionum,
Et Digesta tacent, et ipse Codex,
Et Volumina Iuris universi.
Nostrae, hic, quid valeant, videbis, artes,
Hic, quid lingua procax, licentiosa,
Effraenis, petulans, maligna, possit,
Quid convicia, quid calumniarum
Possint plaustra, quid astus Advocati,
Cautelaeque meae minaeque, disces.
Imploranda mihi fori sacrique
Iuris Numina magna, SCHNEIDEVINUS,
Ingens CARPZOVIUS, pater Deusque
Magni, quem sequimur, gregis, mensque
FINCKEL THUSIUS, optimusque SPATREN,
Nostrae percelebris magister artis.
Tandem res redit illa ponderosa
Ad marsupia supplicis clientis,
Quae si plena geris gravi moneta,
Nil, clientule, iam mali timebis,
Si putres tineas inutilesque
Sordes forsan alant aranearum,
Iam spei nihil est in Advocato.
O sanctae Themidos gravis Sacerdos!
O tu iustitiae elegans imago!
O pulcherrime iuris arbitrator!
Quo nil rectius eruditiusque,
Nil cordatius est honestiusque!
Talis scilicet ille GOTHOFREDUS,
Interpres veteris novique Iuris,
Talis BRISSONIUS, CUIACIUSque,
Et BUDAEUS, et ALCIATUS ingens,
Et quoscumque suus favens Apollo
Iuris Romulei esse fulcra iussit.
Talis Tune mihi futurus unquam,
LANGGUTHI, videaris? Absit omen.
Qualis fis, scio iam, sciuntque multi,
Omnes at reliquos brevi docebis.
Te nobis Tua perpolita, comta,
Ostendens populare nil, Camoena,
Si nondum dedit, est datura magnum.
Hoc omen Superi, precor, secundent!
O quid dicitis, optimae Camoenae,
Tu quid dicis, Apollo, tuque, Pallas,
Et quicunque Dii Deaeve certum
Nobis praesidium datis decusque,
Vos, quid dicitis, optimi Deorum,
Qua vos in regione barbarorum,
Quos inter positos putatis hostes,
Quis vultus, rogo, quisve mentis horror,
Quae sententia, cogitatiove,
Iracundia, fulminumve iactus,
Per vestras solet excoqui medullas,
Dum nostri iuga per superba Pindi,
Vestrarum decus artium coruscum,
Et priscum sapientiae nitorem,
Molles litterulas, scientiasque,
Et quodcunque nitet vigetque vestris,
Di, sub auspiciis, capitque florem,
Nunc vilescere [(perhaps: ?)] , nunc honoris illo
Summi culmine deiici, rudisque
Sub plebis manibus, iugoque vulgi,
Tractari misere, opprimi, decusque
Perdidisse suum, videtis, omne.
Non sunt amplius illa prisca secla,
Non sunt amplius, ut fuere quondam,
Musarum celebrata sacra doctis,
Nunc in deterius reuere cuncta,
Nunc quivis rapit impudicus artes;
Nunc infantulus, et puellus omnis,
In quavis puer editus taberna,
Omnes sordiduli, famelicique,
Et quoscunque suus malus Prometheus
Finxit stercore pinguiore truncos,
Suis sordibus inquinant Camoenas,
Et summi sapientiae ministri,
Et docti subito vocantur omnes.
Est, quem nequitiae, malaeque vitae,
Et turpis sceleris, nefasque, cunctas
Transgressum latebras, foresque cunctas,
Aetatis tenerae virente flore,
Irarum pater incitus furore,
Ire iusserat ad crucem nefandam,
Ad tristes Stygis horridae cavernas,
Pistrinoque dicaverat molesto,
Tortoris valida manu terendum;
Mox nati miseret patrem tenelli,
Lascivae putat indolem iuventae
Non poenis, sed amore, posse flecti;
Hinc molles lachrymae cadunt, pudetque
In natum statuisse tam severe,
Ambobus puerum tenens lacertis,
O Spes unica, spes meae senectae,
O Spes optima, gaudium parentis,
I, dicit, meritam capesse palmam,
I, perrumpe scholas, libros revolve,
I, noctes oleo, dies labore,
Nunquam destituas, et eminebis
Tunc omnes super eminentiores;
Te natura vocat, Dii benigni
Ingens ingenium Tibi dederunt.
Ne frustrare Deos benigniores,
Est magnum decus, est honor coruscus,
Doctrina sciolos super minores,
Cunctos esse super superque doctos.
Haec audaculus audiens puellus,
Aures arrigit, intumetque fastu,
Iam cunctas sibi devorasse musas,
Cunctas egregias videtur artes;
Tam pauci putat esse rem laboris,
Artes discere, quam patrare crimen;
Lectis sarcinulis abit repente,
It, currit, properat, ruit, volatque,
Et Phoebi sacra gressibus profanis,
Musarumque chorum irruit domosque,
Invasisque scholis, adest alumnus;
Miratur, stupet, audiens peritos
Non audita sibi loqui magistros;
Audendum tamen est, iubetque fastus
Non desistere, praecipit magister.
Nunc ulnis Schmidio incubans utrisque,
Ac inter medios sedens Donatos,
Dum scalpit caput, atque rodit ungues,
Discit cuncta puer, tenet repente,
Quae sint ingenio fatis misello,
Paucis mensibus, et quasi iocando,
Unius spatio nec absoluto
Anni; iam satis est, satis scholarum,
Nunc non amplius est opus magistro,
Ipse est doctior omnibus magistris,
Nec, quod nesciat ipse, paedagogi
In scholis poterunt novum docere,
Cuncta scit melius per, nec unum
Se iurat venerabilis Donati
Ignorare modumque regulamque,
Cunctas, si placeat, refert rogatus,
Et pleno recitare novit ore
Omnes Grammaticosque Rhetoresque,
Et prisci Criticos et huius aevi,
Et quoscunque velis, nec haesitabit,
Scit casus numerare paginasque,
Declinare bene atque coniugare,
Et proponere cuncta scit latine.
Sic rudi subito fit ex asello,
Quem vix credideras habere sensum,
Vix ullam cerebri salisve micam,
Perruptis latebris scholae morosae,
Membris omnibus affabre dolato,
Ac dulci ferula deasciato,
Fit doctus subito, fit eruditus;
Fastidit reliquas minutiarum,
Quae molle ingenium nimis fatigant,
Nugas tam steriles; adest repente
In nostris Academiae theatris,
Huc illuc oculos, suisque doctis
Plenum quisquiliis caput retorquet,
Et mundi stupidus stupet stupore,
Et luto meliore se superbit
Effictum, stupidis datumque terris,
Et doctis reliquis suam minatur,
Se tollente caput, malam ruinam.
Sic duri impatiens iugi scholaeque,
Alis evolat impotens in auram,
Dulces delicias petit decusque
Libertatis, amat suus vocari,
Inter nos medius stat hic repente,
Stat cinctus gladio latus superbe,
Stat manu gladium tenens sinistra,
Qui, molles humeros recens revinctus,
Dum fulget rutilo novus metallo,
Dum mittit radios procul nitentes,
Cunctas ille puer vias pererrat,
Ex prima spatiatus in secundam,
Tunc in primam iterum, dein fecundam,
Centiesque ita, centiesque rursus,
Et ventos medios secans Iovemque,
Omnibus tumefactus ipse ventis,
Et cunctos Boreas, Favoniosque,
Vulturnosque gerens suos et Austros,
Et ventosior omnibus procellis,
Vultu territat obvios minaci,
Et torvus facie, tumensque gressu.
Immanis veluti rapaxque turbo,
Per turmas medias ruit virorum,
Non tractabilis, hispidus, protervus,
Spinis horridus, impudens, et asper,
Nulli blandus, et omnibus molestus;
Lascivus velut, atque calcitrolus,
Et mordax equulus iuvenculusve,
Dimissus stabulis suis in agros,
Et campos patulos, vagamque in auram,
Inter quadrupedes adultiores,
Huc illuc ruit impetu feroci,
Et fraenum lacerat iugumque morsu;
Sic ad praelia promtus atque turbas,
Hostiles oculis gerens tumultus,
Ad dextram strepitans et ad sinistram,
Spectari tamen omnibus puellis,
Et coli cupit omnibus puellis,
Et suspiria mittit ad fenestras,
Et, se dum respici videt puellis,
Dum furtim digitis videt notari,
Hinc venis calet, hinc notas amoris
Sat certas capit, impudicus augur,
Hinc totus subito calore fervet,
Et flammis iuvenilibus repente
Cunctis uritur ossibus furitque.
Ast hunc, dum furit, intuens puella,
Disrumpi patitur suo furore,
Imberbes nec amare vult puellos,
Nec vult a pueris vagis amari,
Quo furit magis, et calescit ille,
Hoc friget magis, et furente gaudet,
Insultatque magis, magisque ridet,
Deluditque magis, sagax puella.
At tunc ambitiosior puellus,
Dum sperni videt optimam iuventam,
Et sperni videt impigros amores,
Tunc supercilium erigit superbum,
Mutatur subito, fugatque amorem,
Flammas excutit omnibus medullis,
Non vult amplius hanc videre turpem,
Non vult amplius hanc amare torvam,
Pallet, spumat, et incalescit ira,
Indignam fugit, et viam relinquit,
Et nunquam redit in viam scelestam,
Tergum vertit, et, ut sciat puella,
Qualis vir sit, homunciove qualis,
Et quantum sciat omnium mereri
Amplexus teneros, toros, amores,
Ad Pindum properat sacrum Camoenis,
Quo Phoebus residet, nitetque Pallas
Et Phoebum exagitat, manuque Phoebi
Ornari titulo cupit Magistri,
Et, Phoebo titulos negante tantos,
Vi laurum manibus rapit Minervae,
Extorquetque sacrae decus coronae,
Et se laureolis coronat ipse,
Et primo sibi dicitur Magister,
Effulget, rutilat, novus Magister,
Et summis supereminet Magistris,
Misceturque gregi potentiorum,
Ceu turbae solet anser hinc olorum,
Pavonumve gregi superba cornix.
Conscendit cathedram, advolatque turba,
Fit concursus, adest videtque quisque
Tam docti sapientiam Magistri,
Adstant undique, classico sonante;
Sublimi tumidus stat en! cathedra,
Extollit caput, erigitque cristas,
Et nasum gerit altius madentem,
Nugas vendere doctus, et paratus,
Et deformia parturire monstra.
In cunctos puer hinc viros togatos,
Quos Germania fert tulitque magnos,
Quorum lingere vix queat salivam,
Audacter blaterat, diemque dicit
Illis omnibus, impotens, inennis,
Imbellis veluti petit feritque
Invictum Iovis alitem columba,
Et parvus catulus lacessit ursum,
Pulexque ossibus insilit gigantum;
Hinc prisci Latii novos lepores,
Insulsosque [(transcriber); sic: Iusulsosque] sales et inficetos,
Et lusus steriles, macros, inertes,
Vanos, haud caput, haud pedes, habentes,
Elumbes, miseros, facetiarum,
Et sordes fatuas ineptiarum,
Et mysteria magna, dicta nulli,
Et Miracula multa, mira nulli,
Plenis faucibus, et tumente bucca,
Scurrarumque scholas olente fastu,
Irascentibus omnibus Camoenis,
Et scelus graviter ferente Phoebo,
Audacter blateratque venditatque.
Sic garrit Sophiae rudis maritus.
Ostendens vacuum caput cerebro;
Sed quid dicere ad haec putatis illos,
Quos audire videtis hunc Magistrum?
Divinum putat esse turba vatem,
Arrectisque stat auribus comisque,
Miraturque, stupetque, sibilatque,
Et crebris nimium fremit susurris,
Et plausum pedibusque tibiisque,
Et clamoribus edit, et cachinnis,
Et, quicquid loquitur puer misellus,
Hic barbatulus, innocens, puellus,
Tonsoris manibus, novaculaque,
Non tactus cute, nec comis tenellis,
Vix mammis saturatus obstetricis,
Et vix Orbilii, trucis tyranni,
Ereptus manibus, bonaeque virgae,
Hesternique gerens adhuc doloris
Testes conspicuos, notasque tristes,
In tergo, baculos manusque patris,
Et scopas, suticasque; taureasque
Pictas arte rudi cutem per omnem,
Hoc dictum superas putat per auras,
Et nullis adhibet fidem, favetque,
Qui non talia proferant, Magistris,
Et, ne dissimulet suum favorem,
Hunc unum reducem feroce bello,
In genti sequitur domum cohorte,
Et laetum comitatur ad parentem.
Hic solatiolum suum decusque,
Gentis gaudia, spem suae senectae,
Hunc natum teneat, sibi peritum,
Et nato tumeat rudi magistro.
A me si peteret pater superbus
Forsan consilium, rogetque, tanto
Quae sint praemia largienda nato,
Hoc ipsi dederim, suum iuberet
Lauro filiolum exui Sophiae,
Et redire iterum ad nuces fabasque,
Expulsumque sacra domo Minervae,
Quam turpaverat ipse, molliendum
Pistrini daret horridis magistris,
Purgantesve caput furore succos,
Et saepe Anticyrae propinet herbas,
Et posthac sobolem venustiorem,
Et natos generet potentiores.
At Tu, cum videas, AMICE, talem
Lauro conspicuum sacra Magistrum
Gressu incedere per vias feroci,
Aut Doctoribus affidere summis,
Aut coram populo loqui superbe,
Quid tecum, rogo, mussitas putasque?
Non tunc bile tumes, subitve risus?
Non irasceris impudentiori?
Quid tunc de titulo putas Magistri?
An laudare soles; an increpare?
An placet Tibi tunc Sophia, an omne
Fastidire soles decus Magistri?
At non displicuit Tibi Sophia,
Non invisa Tibi Minerva mater,
Non spernis titulum, decus Magistri;
Hoc in fronte Tua decora laurus,
Annulusque, docet, gravisque vultus,
Phoebeos fatis indicans honores.
Sed quid? Nonne pudet, nitere eadem,
Qua miser nitet ille, nunc corona?
Nec tali pudet esse sub Magistro?
Te purges mihi, quaeso. Sed scio, quid
Possis dicere; dicis, esse nunquam
Hic visum Tibi tam parum pudicum,
nunquam tamque malae notae, Magistrum.
Hoc dicis? Nec id audeo negare,
Talis nec mihi, crede, visus unquam,
Nec unquam poterit mihi videri,
Donec Lipsia, prima civitatum,
Exornare bonos sciet Magistros;
Quicquid vel blaterent ineptiores,
Linguaces, fatui, calumniarum
De nobis mala quaeque garrientes,
Qui, nostris quoque saepius Camoenis
Dicunt, esse suos rudes Magistros;
Hos quis non videat trahi furore,
Aut somni simulacra fabulari?
Sic nec Tu mihi displices, quod horum
Rides somnia, et optimae Minervae
Te iungis socium, obstrepente turba,
Et, quae fit decori Tuis capillis,
Me plaudente petis capisque laurum.
Hac Te non dubitet putare dignum,
Hanc Te non dubitet putare dignam,
Qui Te saepius adfuisse Phoebi
Et thuris cumulos tulisse sacris,
Tam sciat bene, quam scio vel ipse,
Vel cunctae Aoniae sciunt Camoenae.
Iam tu, composito serena vultu,
Quae rugas steriles, inelegantes,
Morosas, rigidas, Catonianas,
Tristes, horribiles, truces, ineptas,
Deformesque nimis severitates
Erecta prohibes fugasque fronte,
Et binis geris igneos rubores,
Multorum bona signa gaudiorum,
Dispersos oculis, genisque binis,
Quam regina Cypri potens codem
Concepit gremio, tulitque partu,
Quo dulces genuit tulitque risus,
Et suaves genuit suos amores,
O nostrae comes una, certa, constans,
Spes et deliciae, Camoena, vitae,
Ad laetos facilis piosque cantus,
Carmen fundere docta nuptiale,
Verborumque magistra melleorum,
O nostris toties vocata quondam
Haud frustra citharis et excitata,
Iam tu, candidulos decora crines,
Moestis omnibus exsoluta curis,
Expers sollicitudinis molestae,
Ad festos bene praeparata plausus,
Cunctis officiosior puellis,
Atque comtior omnibus Napaeis,
Iam iunctis manibus, sonante plectro,
Ad castas mihi nuptias amantum [Reg: amantium] ,
Ad castos thalamos, eas sodalis,
Et, si quid numeris potes modisque,
Si quid voce vales et arte tota,
Nec raucum nimis horridumve quondam
Imbelles citharae dedere murmur,
Fac, te carminibusque nobilique
Iam nullus superet poeta plausu,
Et, quicquid tibi delicatioris,
Quicquid dulcisonae, potentis, aptae,
Blandae, nectareae, est loquacitatis,
Quicquid Idalias amoenitates,
Pulchri florigeros Amoris hortos,
Et campos Paphios, rosae feraces,
Et pictae redolet virete Cypri,
Et sponso placet, approbatque sponsa,
Et sponsum bene mulcet atque sponsam,
Plenis affer id omne iam canistris,
Festivisque profunde, Musa, plectris.
Te dies sibi poscit ista totam,
Pulchris picta rosis dies, beatas
Horas mille ferens et auspicatas,
In qua falcifero Iovis parenti,
Saturno rigido parumque miti,
Nil est arbitrii nihilque iuris,
Quam castae Charites, piae, benignae,
Cunctarum nitidissimae Dearum,
Huc, ipso radios venustiores
Vestitumque novum parante Phoebo,
Et se splendidius gerente coelo,
Formatam bene, flammulisque pulchris
Ornatam, propria tulere dextra,
Vix ullo reditura talis aevo,
Vix et visa priore talis aevo,
Qua non laetior ulla, suaviorque,
Non iucundior, expetitiorque,
Sponso contigerat, nec ulla sponsae,
Expectatior omnibus diebus,
Et formosior omnibus diebus,
Et solennior [Reg: sollemnior] omnibus diebus,
Nulli non celebranda tympanistae,
Nulli non venerabilis poetae,
Quam noctes placidae, diesque comtae,
Et fausti fatis, et malignioris
Expertes hyemis, sequentur anni.
Nempe KORTIUS ille, (iam, Camoenae,
Ingens, plaudite, nomen audientes,)
Quem vultu fatis, et satis decoro
Nostis [Reg: Novistis] laurigerae nitore frontis,
Incessuque, habituque, et ore toto,
Prae multis aliis notastis [Reg: notavistis] unum,
Prae multis aliis amatis unum,
Quem Pindus, sobolesque docta Pindi,
Et Pindi residens iugis Apollo,
Mirantur, celebrant, colunt, canuntque,
Praesentis stupor ille lausque saecli,
Quem prudens Batavus, sagaxque Celta,
Et cultissimus artibus Britannus,
Et quisquis procul hinc politulorum
KORTI viderat aureos labores,
Certatim decorant suis coronis,
Quo gaudet Latium, sibique priscum
Gaudet restitui decus superbum,
Ille, iam teneris flagrantibusque
Vinclis subditus, atque mitiores
Molli pectore nutriens amores,
Formosae cupit optimaeque sponsae
Innecti nitidis maritus ulnis,
Et rubris sociare labra labris,
Et circumdare pulchra colla collis,
Et castis niveas manus lacertis,
Conditisque calentibusque totas
Noctes fallere basiis diesque;
Et iuxta tenerum latus maritae
Lenes ducere melleosque somnos.
I, faustis adeo bonisque, Musa,
Iunctos ominibus lyraque sponsos
In suaves comitare floridosque,
Ridentes, virides, agros amorum,
Et taedam manibus tenens iugalem,
Et flores varios, amoeniores,
Qui dulci thalamos odore spargant,
Gemmantes, calathis serens repletis,
Laetis carminibus, piisque votis,
Foecundas, age, basiationes,
Risus continuos, iocosque molles,
Et faustas cane nuptias amantum [Reg: amantium] .
At Tu, qui patrios diu per agros
Tam pulchro steteras venustus ostro,
Ceu flos fructiferi decorus horti,
Quem nuper teneris tenebat ulnis,
Quem blando Philyre fovebat ore,
Quem molli gremio recepit unum,
Et suis oculis notavit unum,
Et pictis thalamis locavit unum,
Et sertis nitidis recinxit unum,
Quo nil pulchrius ipsa suaviusque,
Quo nil iunctius ipsa belliusque,
Nil iucundius elegantiusque,
Nil praestantius expetitiusque,
Melleumque magis, magisque mite,
Et magis sibi dixit esse dulce,
Quem tunc delicias suas decusque
Immortale suum volebat esse,
At Tu tam placidae bonaeque matris,
Tam nati cupidae sui parentis,
Tam largae, facilis, piae, benignae,
Blandae, munificae, atque liberalis,
In Te non animos gerentis atros,
Nil hostiliter et periculose,
Nil fraudis meditantis et minarum,
Qua qui nascitur, unus est beatus,
Quae ditissima tot suis alumnis
Ultro munera praebet et coronas,
Et Te prae reliquis in altiorem
Iam dudum posuit benigna sedem,
Et plenas Tibi fert manus, et olim
Promisit meliora se daturam,
At huius fugies, at evolabis
Amplexu placido, pio, tenaci,
Et victu ambrosio, sinuque molli?
Et nunc Tu veteres, Tibique cultos,
Laudatos toties et approbatos,
Et notos Tibi, deseres penates?
Et guttas oculis frequentiores,
Dum paras abitum, exprimi paternis,
Et totam in gemitus, gravesque luctus,
Et totam in lachrymas, genis fluentes,
Curas, sollicitudines, querelas,
Eheu! quam miseras, abire matrem,
Et fratres male singulis precari,
Quotquot Pindus habet ferax, et arces
Quotquot Pierias colunt, Camoenis,
Ni fratri remoram ferant eunti,
Supremumque Tibi vale negare,
Immota poteris videre fronte?
Et tunc pectore pertinaciori,
Incepti nimis heu! nimis tenaci,
Tu mollescere nescies, triplexque
Servabis cute duriore callum?
Et nos Tu nihili putabis omnes?
Theseasque Tuos, Tuosque Nisos,
Damonasque Tuos, Tuos Patroclos,
Qui Tecum Philyres latent iisdem
Et miscere iocos solent sub umbris,
Quos praesens Tibi dextra, quos amores
Aeternum stabili sodalitatis
Quondam foedere iunxerant amicos,
Quos ipse ingenuos probas amicos,
Et quos Tu manibus lubens utrisque,
Ex nutu modo fiat id Deorum,
Hinc Tecum traheres procul volentes?
Quis mentem Tibi suggerebat istam?
Quis Deus Tibi suasor est et autor?
Quis impulsor, et approbator ausus?
Te num somnia vis iocosque credam
Iam vanos agitare, serione
Vis Te talia parturire credam?
Non haec somnia sunt, iocique non sunt,
Nec frustra simulas iter parasque,
Nec nos falsus habet metus dolorque,
Sed Te proh! vice vidimus suprema,
Et iam iam pede stas recinctus uno,
Et iam fugis hinc, Tuasque nautis
Committis procul hinc opes vehendas,
Et, faustos patriae precatus annos,
(Si faustum sine Te quid esse possit)
Instructam subito petis carinam,
Et fluctus medios secans et undas,
Securus pelago volas aperto,
Et nos littore deseris sequentes.
At, dum Plissa parens, arundinosas
Cervices sinuans, procul sub undis
Festinare rates videt fugaces,
Et sperni latices suos amoenos,
Ignotasque magis coli paludes,
Ultrices coquit aestuationes,
Tunc et murmure stridulo, sonoro,
Demulcere Tuas recusat aures,
Et fluctu increpat Oderam minaci,
Surreptumque sibi fluenta poscit
Illaeso referant rudente civem.
Audis Tu querulum videsque Plissam,
Surgentesque procul vides procellas,
Et nunc nunc oculos retro retorquens,
Hoc velles iter haud fuisse coeptum,
Sed iam littore longius remotus,
Totus cinctus et impeditus undis,
Invitus patriis fugaris arvis,
Aeternumque lares doles relictos.
O navis, nimio citata cursu,
Huc illuc rapidis voluta ventis,
O pignusque gerens decusque nostrum,
Illud scilicet unicum optimumque,
O firmus Tibi ferreusque celsa
Stet prora Palinurus imperetque,
Antennasque manu regat potenti,
Et fluctus subigat vagos, et aequor
Pellat imperiosius carinis,
Perruptisque viis tumultuosis,
Optatos Tibi det subire portus.
Flatu iam resonat polus sereno,
Nubes en fugiunt, et astra gaudent,
Sol mentes recreat, vigentque cuncta,
Extolluntque caput, peritque moeror,
Rugosaeque cadunt molesta frontis
Nobis frigora, quae solent timere
Mortales nivibus minante bruma.
Expectant pluvias geluque cuncti,
Ast nullae veniunt nivis pruinae,
Cuncta et perpetuo vigore gaudent,
Cen essent medii dies amoeni
Veris, qui requiem ferunt serenam.
Illud miror ego, stuporque cepit
Mortales, mala semper ominantes.
At credo, neque fallor augurando,
Mi SCHERZERE, Iovem, bonae Minervae
Evictum precibus bonique Phoebi,
Iani frigora Februariique,
Lenivisse novi calore veris,
Ut florere queat decora laurus,
Quam iam iam viridem Minerva tradat,
Compensetque Tuos graves labores
Lauro, munere Palladis benigno,
Quod suevit studiosa ferre proles.
Heu! sic macte Tuo, Iocose, dono,
Musarum comes, ipsius voluptas
Phoebi, Tu nitidum decus Minervae,
Lauream, capias, Tuam coronam.
Hac circumditus heu! beatus esto,
Heu felix maneas, Tuaque cunctos
Eheu! vince diu beatitate.
De te quid statuam, cupis doceri?
Quo sis ingenio, rogasne? Dicam,
Nec te blanditiis, Amice, fallam.
Est, est ingenium tuum profecto
Arti, quam sequeris, favens et aptum,
Est, inquam, varium, parumque constans,
Partes se facile movens in omnes,
Nunc has, nunc alias, amans figuras,
Nunc hos, nunc alios, probans penates,
Est mutabilius chamaeleonte,
Est versatilius rota molari,
Cauda mobilius canis tenelli,
Nil diu Tibi, nil solet placere,
Quantumvis nitidum sit et venustum,
Delectetque alios, statim sed omne
Elabi manibus sinis, fugisque;
Quae laudas hodie, colis, probasque,
Cras damnas eadem, Tibique sordent.
Talem scilicet esse te, docemur
Ista, quam subito, sciente nullo,
His muris agitas, profectione.
Vix Te Lipsia viderat per annum,
Vix et viderat una te taberna,
Mutatusve Tibi subinde nummo
Vix nummus; satis hic tibi peractum,
Mutatumque satis, putas, migrasque
Iam terras fugitivus in remotas.
Excedas igitur, Tuasque tecum,
O vaferrime nummulariorum,
Duc arti proprias Tuae tabellas,
Illas non maculis coinquinatas,
Sed laeves, nitidas, novas, tabellas,
Has tecum cape, paginaeque cunctae
Semper nominibus bonis, opimis,
Fac, et foenore turgeant honesto.
LITTERIS BREITKOPFIANIS.