12 September 2003 Ruediger Niehl
Fragments joined; TEI header and structural markup added; Page 001-085 intensively tagged, 086-end only structural tagging. typed text - structural tagging complete, partial semantic tagging - no spell check
July 2004 Ho Wai-Ming
Morpheus spell check performed

PAULI MELISSI SCHEDII FRANCI PARAENETICORUM LIBER SECUNDUS.

FRIDERICO IV. COMITI PAL. AD RHENUM, DUCI BOIORUM.

PRINCIPI et carmina et se ipsum donat.

EPIGRAMMA I.

DO tibi quae possum. satin est? ecquid dabo maius?
Ipsum me. danti sit FRIDERICE locus.
Ast ubi? corde tuo. nimium est? saltem prope cor sim.
Vicinus cordi cor penetrabo tuum;
Sed cum pace bona. pacis FRIDERICUS amator
pacificae sumet carmina mentis opus,
Meque lubens ipsum. Mea sint huic carmina melli,
Quemnam alibi quaeras France Melisse locum?

PLURIMUM momenti situm in recta educatione.

2.

UT cultor elegantis hortuli impiger
Stirpes novellas educat,
Eisque palos addit et statumina,
Ut rectiores erigant
Apices in altum: sic tenella aetas opem
Praefulcientis quaeritat.
Turpe arbor incurvata; turpe praviter
Eductus a teneris puer.


page 326, image: s332

Tu FRIDERICE nosce culturam tui,
Summasque gratias age
Bonis magistris. Te beatum, cui viri
Docti obtigere et integri?
Quod suave praemium rependi possiet [Reg: posset]
Doctis et integris viris?

NON cunctandum in progressu bonarum litterarum.

3.

CLARIOR evadas ut per Germanida terram
Omnibus illustri nomine Principibus,
Te puero doctas labor impendendus in artes,
Et discenda aliis extera lingua sonis.
Cura vigil multum momenti scilicet adfert
Ad docilem cultum divitis ingenii.
Interdum laxet fessam recreatio mentem,
Continuum ad studium promptior ibit amor.
Discere quod possis hodie, ne differ in annum,
Neve locum pigrae da FRIDERICE morae.
Radix doctrinae, radix virtutis amara est;
Dulcior at fructus melle utriusque venit.

MODERATOR opus est adolescentiae.

4.

EVADIT nemo per sese doctus in ulla
Arte: rudimentum postulat artificem.
Phillyrides Chiron animosum instruxit Achillem,
Magnum et Alexandrum magnus Aristoteles.
Tu nonne evadas FRIDERICE peritior, ut cui
Tam multus Chiron, multus Aristoteles?


page 327, image: s333

Cresce age, et immensis animi virtutibus auctus
Peliden supera, vince Philippiaden.

ACROSTICHIS.

A PVERO aetas ad laborem adsuefacienda est.

5.

F AMAM si cupis obtinere claram,
R omani imperii future lumen;
I ncumbas studiis virente in aevo,
D octrinamque colas, bonas et artes,
E x quibus solidum decus paratur.
R es haec non Friderice permolesta est,
I mmo perfacilis. Gravem laborem
C uramque adsiduo frequens in usu
U incit sedulitas: nec ipse caelo
S e, sudore nisi, Hercules locavit.

ADULATORES cavendum.

6.

SI pateris paullum te Franco a vate moneri.
Assentatores o FRIDERICE cave.
Inter adulantem (quis nescit?) et inter amicum
Non parva est, verum maxima differitas.
Alterius sensum, vultum, nutumque loquacem
Novit adulator calliditate sequi.
Nil simulat sincerus amor, sed liber in omni
Re dictum factum simplice mente probat.
Talpa sinit sibi fucatos obtrudere palpum,
Lynx oculo facili pectoris ima videt.
Ut multo est satius, Princeps, Antisthene teste,
Incidere
[Gap: Greek text]
, quam cadere
[Gap: Greek text]


page 328, image: s334

CALUMNIATORIBUS nil credendum.

7.

NE crede quidvis, quod tibi proponitur
Magno apparatu et gestibus Thrasonicis;
Nec crede cuivis, qui tibi aures verberat
Sermone multo, FRIDERICE. sunt enim,
Quos livor urget invidus bonos viros
Calumniari, et immerentum rodere
Famam, et sinistre cuncta dicta factaque
Interpretari, quae tamen secus se habent.
Adversus istos diligenter obstrue
Naresque et aures, immo et ipsa lumina.
Calumniantis lingua virus viperae est.

SOBRIOS scriptores ab ebriis distinguendum.

8.

ARTIBUS ingenuis nihil est pretiosius usquam,
Nil laudabilius carmine Pierio.
Audieris aliquem dici FRIDERICE Poetam,
Illene sit, quaeras, sobrius an madidus.
Potores bibli nil perdurabile condunt:
Aeternum merita est sobria Musa decus.
Discrimen faciens igitur, iustissime iudex,
Prendito virtutes; at vitiosa fuge.
Seque Ducemque mala heu deformant carmina: verum
Carmina commendant seque Ducemque bona.

EBRIETAS, pestis humani generis, vitanda.

9.

EBRIETAS vitium est, quo non perversius ullum;
Nam sensus hebetat, mentem animumque rapit.


page 329, image: s335

Praecipitat caedes, scelera audet atrocia; furtis
Gaudet, et insani crimine adulterii.
Morbos accelerat, vitae abrumpitque tenorem;
Res odiosa homini, res odiosa DEO.
Numquam laudata est, numquam laudabitur. immo
Qui laudant, stulti sunt, sapiuntque nihil.
Hanc tu ceu pestem fugito FRIDERICE cruentam;
Quamque diu vives, sobria corda gere.
Hoc tibi virtuti est. Virtutem quippe et honorem,
Non vitium, Princeps debet amare pius.

FASTUS et superbia Principem non decent.

10.

EST aliud vitium, morosa superbia fastu:
Plerumque in stultos proprietate cadit.
Te gravitas deceat FRIDERICE, severaque rugis
Frons: sed cui sermo dulcis ab ore fluat.
Conceptam prudens sapientia temperet iram,
Et placida motus mitiget arte feros.
Odimus insana crudeles mente tyrannos:
mansuetis homines moribus esse iuvat.
Hinc Charites natae, quas nulla superbia tangit:
Tam faciles Divas tu venerare puer.
Te sic quisque colet. num parva est gloria, si quem
Suspicit externus? suspicit indigena?

CLEMENTIA conservantur subditi.

11.

PROPRIUM gentis tuae est,
FRIDERICE Dux bone,
Esse lingua affabili,
Moribusque comibus.


page 330, image: s336

Quanta genti iniuria
Et tibi in primis foret,
Ipse si fors degener
Dicerere? Sed prius
Voce suavis Musica,
Dulce nectar, mellaque
Dulcia esse desinent;
Blanda quam tuum latus
Deserat CLEMENTIA.
In ducis clementia
Subditorum haeret salus.

HEROICA virtus maiorum aemulanda.

12.

REGIBUS a Francis, Caroli de sanguine Magni
Quos fasti memorant historiaeque satos,
Cum deducta leges stirpis primordia vestrae,
Magna Palatinae spes FRIDERICE domus:
Non nisi praeclaros in pectore concipe motus,
Et veteres tritavos aemulus anteveni.
Iam tibi, quo scandas sublimia culmina rerum,
Doctrina et virtus praestituere locum.
Macte nova virtute puer, priscoque vigore!
Non alia ad superum tenditur astra via.

IMMORTALITAS ex recte vivendo.

13.

QUAE tibi do praescripta, puer celeberrime, sic do,
Ut noscas animi provida sensa mei.
Nam cupio, cupiuntque tui, clarissimus inter
Magnanimos clueas Teutoniae proceres;


page 331, image: s337

Subiectosque olim sceptro sapiente gubernes,
Et tendas patrium latius imperium.
Esto mei, celeres post annos factus ephebus,
Dein iuvenis, demum virque senexque, memor.
Quos immortales noster iam fecit Apollo,
Perpetuo hos inter tu quoque vivus eris.
Ac merito. Numquam moriuntur, quos sua virtus
Et pietas caelo vitaque recta beat.

GEORGIO LUDOVICO HUTTENO ET OTHONI GRYNRADIO.

AMBOS fore una cum ambobus Principibus immortales.

14.

VELLEM ego si possem CASIMIRI, vellem ego laudes
FRIDERICI principis
Aeternae duraturas insculpere cedro
Gratiosus debitor.
Tu dato posse, valens HUTTENE, et tu dato posse
GRYNRADI aequiter valens.
Namque immortali si condonantur honore
Principes mei duo;
Num fieri queat, ut non vos simul immortales
Sitis aeterna in cedro?


page 332, image: s338

IOHANNI CASIMIRO PRINCIPI PALATINO, DUCI BOIOR. ELECTORATUS ADMINISTRATORI.

VATICINIUM verissimi Principis de FRIDERICO IV. nepote ex fratre.

15.

RECTOREM dici FRIDERICUM ex fratre nepotem
Gaudes, Rectorem patrii CASIMIRE Lycei,
Roscida quod viridi serto Myrteta coronant;
Et Protectorem quondam fore dicis eumdem [Reg: eundem]
Vaticinans. O eloquium te Principe dignum!
Vivat uterque diu. Sentitis recta, bonisque
Artibus arma, armisque bonis defenditis artes.
At quanam te, qui Rectoris rector es, o Dux,
Et Protectoris protector, frunde [Reg: fronde] coronem?

FRIDERICO IV. PALATINO COMITI AD RHENUM.

ET ARTE ET MARTE.

16.

INGENVUM Martem patrio quae robore dextra,
Haec studiorum Artem protegit ingenuam.
Fortis in hoc, ut munis in hac, Casimirus amatur.
Felix, qui sequeris munus utrumque nepos!


page 333, image: s339

FRIDERICO IV. COMITI PAL. AD RHENUM, DUCI BOIOR.

Anno 1590. die 5 Martii. Bona quaeque die ipsius natali et dicendum et faciendum.

17.

NATALI dicenda bono bona verba. Vicissim,
Si bene quid dixi, dic bene et ipse mihi.
Immo etiam bene fac, bona si facere ulla potis sum
Carmina, vel iam nunc, vel FRIDERICE dehinc.
Res utriusque apta est Genio. mala lingua facessat,
Dixero si Genium nos regere ambo bonum.
Ergo agedum inque dies et in horas optimum utrique
Quod sit dicamusque et faciamus opus.
Natalis meliora quidem me carmina poscit;
Tu peiora aliis ne tamen esse puta.
Optimus ut Princeps es, ita optimus esse ego vates
Opto; sit ut bonitas aequa in utroque animo.
At quod discrimen? Benefactis tu nisi vincas,
Vel bene dicendo culpiter ipse malus.

AD GEORGIUM MICHAELEM LINGELSHEMIUM IC.

Facunda illius narratio laudatur. De FRIDERICO IV. Pal. praesagitio singularis.

18.

DUM Xenophonteas ad mensam in Principis aula
De Cyri recitas moribus historias;
Tam bene tam docte mihi denarrare videris
Compositis rhetor singula dicta sonis,


page 334, image: s340

Ipsemet ut Xenophon (faveat bona lingua loquuto)
Vix eadem possit doctius aut melius.
Hoc LINGELSEMIO proprium est, hoc Principis auri.
Non alia evadit Dux ratione bonus.
Quo semel imbuitur nova testa, hunc servat odorem.
Semen quale seres, talia grana metes.
O disciplinae regimen pretiosius auro!
Nescio quid Cyro grandius aula parit.

AD FRIDERICUM IV. COMITEM PALATINUM.

CUM A patruo IOHANNE CASIMIRO ense sollemniter cingeretur, die 25 Martii, anno 1590.

19.

MARTIUS est FRIDERICE tuo memorabilis ortu;
Ius gladii compar hoc tibi mense datum.
Utere eo in bellis, patruos imitate lacertos,
Usus si veniat, si labor optet opem.
Cetera pacem urge et cole. nam pax optima rerum;
Sed contra bellum est omnis origo mali.

Ex adulatione ruina, ex sinceritate firmitas Principibus.

20.

UT bene ac recte facis
O FRIDERICE, qui tuo
Rite servas ultimos
In corde BEUTERICHI sonos,
Consulentis, ut Duces
Caveant adulantum gregem!


page 335, image: s341

Namque verum est, Principes
Verbum quod observent boni.
Quisquis interire vult,
Palpantem in aula confovet:
Quisquis at consistere,
Salubre fantem promovet.

SOMNIUM de FRIDERICO IV. PAL. narrante ALEXANDRI Magni praeclare gesta.

21.

EGREGIE mecum fari coepisse Latine
Visus es, o aevi flos FRIDERICE novi.
Regis Alexandri narrabas splendida facta:
Haec mihi praeteritae somnia noctis erant.
Tanti virtutes imitari disce Monarchae;
Sed vitii contra defuge quidquid erit.
Si facies, magnum poteris superare Monarcham:
Sin autem, somni visio vana foret.
Sed cur vana foret? Teneris qui verat in annis
Princeps, haud patitur dicere falsa senem.

PRINCEPS admonetur, ne se temere apris silvestribus committat.

22.

HOC exercitium, campis equitare in apertis,
Et celerum in lepores solvere vincla canum,
Aut nemorum timidos agitare per avia cervos,
Quaeque tenent aliae frundea [Reg: frondea] tecta ferae;
Corporibus prodest, animique adstricta relaxat,
Robur et innatum consolidare valet.
Tu propius contingere apros, silvestria monstra,
Parce. sit exemplo caesus Adonis apro.


page 336, image: s342

At tibi sint vires, quantas Meleager habebat;
Fortis in agrestes i FRIDERICE sues.
Verum difficile est Meleagri viribus uti:
At facile est ictum in dentis Adonin agi.

DE FRIDERICO IV. PAL.

BELLONAE OMEN.

23.

VIDERAT Bellona, soror Gradivi,
Puerilibus sub annis
Indui aulai in grege FRIDERICO
Rutila arma; videratque
Spiritus celsos, alacresque vultus,
Agilesque ad arma palmas:
Macte ait virtute, age macte nervis!
Si ita porro ephebe perges,
Cedet heroum tibi dextra bellax,
Tibi cedet ipse Mavors.

CUM Respub. AQUENSIS novis donasset armis FRIDERICUM IV. Pal.

24.

FERREUS hic thorax, et ahenea cassis, et arma
Quae decorant geminas, DUX animose, manus;
Roboris admoneant patrui, et virtutis avitae,
Sintque tibi exemplo strenua facta virum.
Musas principio cole; dein coniungito Martem,
Patria siquando Martis egebit ope.
Ominis ecquid in hoc, respublica quod at Aquensis,
Quos apud in tumulo CAROLE Magne cubas?
Illa eadem capiti donet pro more CORONAM,
Quartus in Imperio tu FRIDERICUS eris.


page 337, image: s343

Tu FRIDERICUS eris, nec sors ter prospera fallet,
Cum suberunt sceptris debita regna tuis.
Qualis et o quantus Princeps eris, optime Princeps,
Quem toga Pacis amet, quem saga Martis ament!

PRINCIPUM subiecti in armis exerceri debent, ad defensionem regionis.

25.

EXERCITATUM habere in armis militem
Et de colonis, et bonis de civibus;
Non indecorum Principi,
Neque indecorum patriae est. Amat magis
Villas et urbes, quam peregrini solent,
Indigena, sit modo integer.
Ergo institutos militares ordines
Virtute patrua, patruissans moribus
Memento retinere aemulis
Sub disciplina, FRIDERICE. Namque quid
Colonus est civisque, ni coloniam
Ni civitatem protegat?

INCOLUMITAS amicorum non pendet a potu.

26.

DUM nobiscum agitur bene, proque salute bibuntur
Alterius plena pocula sumpta manu;
Quid prodest illi potus, quem nominat absens
Absentem, et pro quo plurima vina fluunt?
Nulla salus haustu. Non tangunt talia mentes,
Nec virtus aut vis utilitatis inest.
Aequa tamen fieri si quando vota necesse est,
Teque animus praesens, Dux FRIDERICE, iuvat;


page 338, image: s344

Rite precare DEUM. multam DEUS ille salutem
Confert, et ducibus prosperat ille vias.
Quod bene fit, bene habet. nec vero semper (opinor)
Quod multi faciunt more iubente, bonum est.

PRO alterius salute bibere absurdum et re et nomine.

27.

VERAne sint quae dico, tuum mihi consule quaeso
Providus HUTTENUM, consule GRYNRADOUM.
Adstipulatores habeo FRIDERICE meorum,
Quae sapiens ratio dicta severa probat.
Hoc aequo meditare animo, non ulla ab amicis
Pocula pro nostra posse salute bibi.
Absurdum est, talem phrasin usurpare loquendi:
At magis absurdum est, hoc facere atque pati.
Non igitur memores absentum simus amicum?
Immo ubivis. sed quid Bacchus adhosce facit?
Omnia potorum plena. at tu sobrius esto.
Rectius hac de re senseris, hoc sapere est.

VULPINOS astus cavendum.

28.

INDAGINE o Dux antra cingis, cum vafras
Venare vulpes abditis in saltibus:
Caudata quadrupesque forma quae ferae est,
Versuta, fallax, fraudulenta. Tu quidem
Discurris et motus et animi gratia,
Tutela dum salva est. At ubi populi ipsemet
Tu rector ad clavum tenendum sederis;
Aurita ne bipesque turba vulpium,
Quae fraude praepollet doloque ceteris,
Casses plagasque forte, queis [Reg: quibus] improvidus


page 339, image: s345

Irretiare, tum tibi nectat, cave.
Quam saepe magnos et fefellit et dehinc
Vulpina fallet Principes astutia!

VENANDUM sine damno et sui ipsius et aliorum.

29.

CUM libet in silvis FRIDERICE errare vagando,
Et petere agrestes ferro animoque feras:
Sic tibi venandum perpendito, ne grave damnum
Subiecti aut fruges ipsaque rura ferant.
Qui nimis indulgent crebris venatibus, illos
Cernimus in brutas degenerare feras.

VERITAS rarum aucupium.

30.

QUAENAM ferina rarior
Apud duces et principes,
O FRIDERICE? Veritas,
Extorris illa Veritas.
Ubi invenitur? Nuspiam,
Nisi in vetustis Atticum
Scriptis, et Ausonum libris.
Heic [Reg: Hic] ergo venandum est? Ita
Sane. Quid inde? Commodum
Privatum, et ipsum publicum.
Si Veritatem prenderis,
Raram ferinam prenderis.


page 340, image: s346

IOCATUR serio, ferinam petens.

31.

SI sapiens princeps es (ut es) Friderice, tenesque
(Ut tenes) Sapientiam
In pretio atque in honore: domum donare ferina
Memento Sapientiae.
Nam nobis aeque sapiens scito esse palatum,
Ac tibi et patruo tuo.
Duxistis nos venatum. par est, uti simus
Ferarum quoque compotes.
Hoc si non sapere est, dum flagito: desipere hercle est,
Dum nil a Duce flagito.

LEGES VENATORIAE.

32.

REGES ducesque providento et principes,
Ne subditorum cuipiam noxint ferae,
Neu cui ferarum impune noxint subditi.
Anni labores praemiumque, vineae
Segetesque salvae sunto passim et integrae.
Munito quisque, qua pote est, saepitoque
Possessa rura, et priva damna avertito.
Donanto reges et duces et principes
Praedam ferinam, queis [Reg: quibus] velint, sine arbitris.
Venator at si quispiam peccaverit,
Aut rusticorum pagus, aut fera ipsamet;
Et haec et iste et ille pro damni modo
Poenam luunto. Ius in omnes par fuat.


page 341, image: s347

IN IUGALES FRIDERICI IV. PRINCIPIS PALATINI, D. B.

33.

SE IUGIBUS rubro tinctis caudasque iubasque
Quid FRIDERICE tuis pulchrius esse queat?
E niveo micat iste color, ceu purpura lucis,
Cum rubet Eoum veste nitente iubar.
Pegaseos imitentur equi, Dux magne, volatus;
Perque vias omnes te sine labe vehant.
Sis expers damni, quas tendes cumque per oras,
Saltus seu valles seu iuga celsa petes.
Este alacres, o cornipedes. nescitis, in aethram
Ferre Palatinum vos, et in astra, Iovem?

DE IISDEM.

34.

SOLIS equi celebres, Pyrois, Eous, et Aethon,
Quique ferox mordet aurea frena Phlegon.
Quattuor est contentus equis divinus Apollo:
At tibi curriculum sex, FRIDERICE, trahunt.
Quantum igitur numero praepolles, numina tantum
Splendori cedunt exsuperata tuo.

AD ANGELUM FRIDERICI IV. PRINCIPIS PALATINI.

UT ipsum custodiat, tamquam pupillam oculi.

35.

LIBERALIS Angele,
Dux comesque corporis,


page 342, image: s348

Cui mei custodia
Principis concredita est
Caelitis iussu DEI;
Omnibus fac in viis
Tutus ac securus is
Ambulet, discriminis
Vacuus et periculi;
Qualecumque humanitus
Possit illum laedere.
O tuere illum, velut
Luminis pupillulam,
Qui cavet te offendere.
Quippe quum curam gerat
Omnium nostrum unice,
Num minus tu sedulam
Unici curam geras?

OTHONI GRYNRADIO.

FIDEM non debere esse fluxam.

36.

QUID scribi in fluxa tibi vis Epigramma papyro?
Perfluit haec nimium charta, bibitque notas.
Non ita constantes animos decet, aut ita molli
Perfluere ingenuam lubricitate fidem.
Dulcis OTHO firmi tamen o cape pignus amoris:
Gignitur ex bibulis vivida fama libris.


page 343, image: s349

DE AMICITIA FRIDERICI IV. ELECTORIS PAL. ET GEORGII LUD. HUTTENI.

37.

QUALIS apud regem regum SALOMONA SABUDUS,
Omnibus antistans, fidus amicus erat:
Talis amicus apud FRIDERICUM HUTTENE cluebis
Heroa heroum, iuro, ducemque ducum.
Annulus indicio est ADAMANTIS, amantis amorem
Signantis, certa perpetuaque fide.
Non fieri pote, quin subitis si hunc cernat ocellis,
Princeps polliciti sit memor usque sui.
Nec fieri pote, quin digito si hunc gestet herili,
HUTTENUS dominum praemonuisse velit.
O bene amicitiam partitam! hanc nemo diremptor
Ulla umquam inter se dividere arte queat.

FRIDERICO IV. PRINCIPI PALATINO.

DEO auspice cuncta feliciter piis cedunt.

38.

QUAECUMQUE res est auspicanda,
Nutu IEHOVAE est auspicanda,
Ut Spiritus favore sancti
Ducatur ad finem expetitum.
Frustra laboratur, nisi adsit
Numen secundum. Faex malorum
Consuevit inchoare multa;
Sed nil eorum absolvit unquam [Reg: umquam] .


page 344, image: s350

At si quid inceptant bonique
Probique, nomen ad IEHOVAE
Nutumque; semper prosperatur.

AD OTHONEM GRYNRADIUM.

DE aqua rosacea.

39.

HAUD ego te moneo promissi. tutemet hortis
In variis multas cernis hiare ROSAS.
Non illis tantum pasci laetantur ocelli,
Sed liquido tingui rore libenter amant.
Si cum fortuna tua non sunt vitrea dicta,
Elice OTHO plenum rore liquente vitrum.
Nam quia in his oculis fero te, nemo arguet hercle,
Si tibi ter puros devoveam hos oculos.

FAUSTA PRECATIO

EX cap. 6. Num. sub finem, et * Psalmo 121.

40.

FELICITANDO te IEHOVA prosperet
Custodiatque. te IEHOVA praepotens
Vultus sui splendore lucidissimo
Illustret, ac clemens misereatur tui.
Coniciat [Reg: coniciat] in te IOVA vultum hilare suum,
Pacemque cum tranquillitate tibi duit [Reg: det] .
*IEHOVA te, ne fors tibi malum ullum accidat,
Tueatur; animam IOVA tueatur tuam.
IEHOVA porro exire et ingredi tuum
Fortunet usque ab hac die aeternam in diem.


page 345, image: s351

SENTENTIAE EX S. SCRIPTURA.

Quid cuique in sua vocatione faciundum [Reg: faciendum] sit. REGIBUS, PRINCIPIBUS, GUBERNATORIBUS.

SAPITOTE Reges o, et erudiminor
Terrae supini iudices.
Servite IOVAE cum timore debito,
Et cum tremore territi
Prae gaudio exsultate. Psal. 2.
--CONSPECTV a meo
Removete vestri pravitates ingenI:
Desistite malefacere, discite prosequi
Quosque beneficiis. Aequitati et legibus
Studete, et oppressos onere defendite;
Miserisque pupillis patrocinamini,
Causasque viduarum agite. Esaiae c. 1.

IUDICIBUS.

AGE dispice ex omni hocce populo strenuos,
DEI timentes, et fide insignes viros,
Hostes avaritiae; hosque plebi praefice, ut
Iura administrent aequa cuncto tempore. Exodi c. 18.
VIDETE, quidnam agatis. haud mortalibus,
Verum IEHOVAE rite iudicabitis,
Quem ventilando in quolibet causae statu


page 346, image: s352

Praesto adfuturum creditote iudicem.
Facite ergo, quo IOVAM timentes cautius
Vos heic [Reg: hic] geratis. Quippe apud IOVAM, DEUM
Nostrum, nec ulla sentienda iniquitas,
Nec ratio personarum habenda in litibus,
Nec ulla dandorum cupido munerum. Paralip. l. 2. c. 19.

MAGISTRATIBUS ET SUBIECTIS.

QUICUMQUE ducit halitum spirabilem.
Subiectus esto (ita lex rata) potestatibus
Supereminentem possidentibus locum.
Nam non potestas ulla adest, nisi a DEO;
Et quae potestates vocantur, a DEO
Sunt ordinatae. Quisquis ergo opponere
Se audet potestati, ille nimirum ordini
DEI resistit. qui resistunt nequiter,
Sibi ecce condemnationem ipsi auferent.
Siquidem timori non bonis sunt sed malis
Ipsi magistratus operibus. Expetis
Non metuere magistratum? age patra quod bonum est;
Et laudem ab illo consequere. nam DEI est
Minister; idque pol tibi cedit bono.
Quod si patraris quod malum est, tibi time.
Haud temere gladium gestat, utpote qui clues
DEI minister, ultor iram ad debitam
Malum patranti. Ideo necesse est subici [Reg: subici]
Non solum ob iram vindicem, et poenae metum;
Sed vero ob officium atque conscientiam.
Quapropter etiam illis tributa penditis.


page 347, image: s353

Quippe audiunt ministri publice DEI,
Ad munus ipsum hoc servientes commode. Rom. c. 13. EP. i Petri c. 2.

MARITIS.

AMATE vestras coniuges viri, velut
Et ipse CHRISTUS amavit ultro Ecclesiam.Ephes. c. 5.
VESTRAS maritas sponte diligite o viri,
Et esse amarulenti in illas parcite. Coloss. 3.
VIRI similiter cohabitent uxoribus
Discretione aequabili scientiae,
Decentem honorem ceu muliebri vasculo
Infirmiori impertientes, utpote
Vitae coheredibus et almae gratiae:
Ne forsan impediantur ita vestrae preces.Ep. 1 Petri c. 3.

UXORIBUS.

ESTOTE subiectae Mulieres propriis
Viris, ut ipsi (ceu decet) Domino. quia
Caput vir est uxoris, ut CHRISTUS caput
Ecclesiae. Ephes. 5. Coloss. 3.
SUNTO Mulieres subditae suis viris;
Ut, si minus qui rite verbo obtemperant,
Tamen absque verbo per maritarum bonos
Probosque mores ii lucrifiant, ubi
Vestri instituti castitatem viderint
Cum debita coniunctam utique reverentia.
Quarum paratus ille pulcher ne siet


page 348, image: s354

Externus; in nodo comarum tortili,
Aurique circumpositu, et indutu situs
Velaminum: sed cordis homo secretior,
Cum mitis interna ac quieti spiritus
Sinceritate. quod quidem ut coram DEI
Fronte pretiosum est! Sic enim olim femine
Sanctissimae illae, spem locantes in DEO,
Compsere sese, subditae suis viris:
Ut Abrahamo Sara lenis oboediit,
Dignata domini ipsum maritum nomine;
Cuius pol estis utique factae filiae,
Quando benefacitis, nec iecur terremini
Ullo pavore. Ep. 1 Petri c. 3.

PARENTIBUS.

HAEC verba, Dominus quae iubens tibi praecipit,
In corde habeto, et illa filiis tuis
Frequenter inculcato: deque illis loqui
Crebro memento, seu domi resides tuae,
Aut fors teris iter; sive cubitum vadis, aut
Cubitu resurgis. Deuter. 6.
PRIVARE puerum disciplina parcito.
Si forte ferula verberaris haud bene
Sese gerentem; non id ad mortem est ei.
Illum ergo ferula verberato, et illius
Sic animam ab Orco liberam defenderis.
Proverb. 23.
GNATUM [Reg: NATUM] suum odit abstinens virgae pater;
Matura cui correctio in promptu est, amat.
Proverb. 13. 19. 29.


page 349, image: s355

SI liberi sint tibi, fac erudias eos,
Cervicem et ipsis a pueritia edomes. Sirac. c. 7.
Ne filio admodum ab ungue tenero indulgeas,
Nec ad imperite facta ei conniveas. Sirac. c. 30.
Ne provocate liberos vestros, Patres,
Morosius; ne forsan animum perduint [Reg: perdant] .
Sed educate in disciplina congrua
Monitisque Domini. Eph. c. 6. Coloss. c. 3.

LIBERIS.

OBTEMPERATE o Liberi parentibus
Ob iura Domini. quippe id aequum est. Adfice
Honore patrem, honore item matrem adfice;
(Haec prima cum promissione iussio est.)
Ut bene tibi sit, et in hoc solo vivas diu. Ephes. c. 6. Coloss. c. 3.

SERVIS.

PRAESTATE Servi pronam oboedientiam
Heris (quod ad carnem attinet) vestris, velut
Domino; timoreque et tremore praediti,
Cordisque simplicitate:non oculariter
Inservientes, velut hominibus qui student
Placere; sed multo magis CHRISTI ipsius
Servi, voluntatem exsequi dociles DEI,
Animoque prompto et compare benevolentia,
Servire vos Domino rati, haud mortalibus.
Certo scientes, ut boni quod uspiam
Rective quisque fecerit, servus fuat
Seu liber; a Domino sit eius praemium
Rei reportaturus. Ephes. c. 6. Coloss. c. 5.


page 350, image: s356

ESTOTE Famuli subditi vestris heris
Decente cum metu usquequaque, non modo
Bonis et aequis, verum et illis asperis. Ep. 1 Petri c. 2.

DOMINIS.

VOs o Domi ni item redditore illis vices,
Minis remissis; gnarures, vestrum quoque
Ipsorum Olympo inesse Dominum, quem penes
Non hercle personae ullius respectus est.
Ideoque servis exhibete, utrinque quod
Iustum est et aequum. Eph. c. 6. Coloss. 3. sive 4.

IVVENTUTI, ET ALIIS.

NE errate. nam nec ullus impudicus aut
Scortator effrons, nec deastricola impudens,
Nec adulter, ut nec mollis, aut paedico quis;
Nec fur, avarusve ebriosusve; ac neque
Conviciator, nec rapax, regni DEI
Hereditatem possidebunt. Ep. 1 Corinth. c. 6.
VOS Iuniores similiter senioribus
Parete, et omnes sic alius alii invicem
Rite obsequentes, intus exornamini
Modestia animi. nam superbis admodum
DEUS resistit; at humilibus dat gratiam.
Submittite ergo vos potenti dexterae
DEI supremi, vos uti digne evehat
In tempore apto; rite in illum unum omnium
Quacumque quantacumque sollicitudine
Curaque reiecta, ut cui potissimum
Curae estis. Ep. 1 Petri c. 5.


page 351, image: s357

VIRGINIBUS.

DISCRIMEN inter feminam est et virginem.
Innupta curat illa, quae Dominum attinent,
Ut sancta sit tam spiritu quam corpore.
At nupta curat illa, quae mundi istius
Sunt, quomodoque coniugi placitura sit.Ep. 1 Corinth. c. 7.

VIDVIS.

REAPSE Vidua quae cluet desertaque,
Habet in DEO spem, supplicationibus
Precibusque noctes et dies solide vacans.
At luxui indulgens et illecebris, ea
Vivens profecto mortua est. Denuntia haec
Illis, uti sint irreprensae; ne domos
(Quod iuniores facere praecipue solent)
Sic otiosae pervagentur, nec modo
Sic otiosae, sed etiam nugaculis
Et curiosae, garrientes perperam
Quae non oportet. Ep. 1 Timoth. c. 5.

OMNIBUS GENERATIM.

SUMMA legis divinae.

AMATO Dominum fervide DEUM tuum,
Ex corde toto, animoque toto, menteque
Tota, atque totis viribus. Sane istud est
Primumque maximumque praeceptum. Alterum
Huic simile parque. Amato proximum tuum,
Ut temet ipsum. Maius his aliud quidem


page 352, image: s358

Nullum est. Ab his duobus (inquit Messias)
Lex tota pendet ac Prophetae. Matth. c. 22. Marc. c. 12. Lucae c. 10.

SUMMA EVANGELII.

SIC DEUS amavit mundum, ut unicam suam
Prolem ecce dederit lubricis mortalibus;
Ut quisquis in eam credat, haud pereat male,
Sed sempiternam vitam apisci gaudeat. Ioh. c. 3.
NAE certa res haec est, et omni scilicet
Digna approbatine, quam vere eloquor
Sermone fido; CHRISTUM Iesum in infima
Venisse terrae, sontium impurum gregem
Servare: quorum primum ego esse me scio.
Sed ideo mihi tributa misericordia est,
Ut CHRISTUS in me primiter clementiam
Exsereret omnem; nempe ut exemplo forem
Aliis, ei ipsi certam adhibituris fidem,
Vitae ad perennis obtinenda praemia. Ep. 1 Timoth. c. 1.
#(IMAGE)


page 353, image: s359