ALTA petant alii sublimes grandibus ausis,
Et cumulent magno fenera multa lucro,
Quos levis ambitio, vel amor gravis urget habendi,
Aut quibus inflato pectore fastus inest.
Me mea simplicitas vitae traducat honestae,
Dum mihi molle favens aura secundet iter;
Tuque meas REGINA libens amplexa Camenas,
Inter honoratos des mihi Diva locum:
Parca nec anticipet, sed grato lucis amatae
Munere, si mereor, me sinat usque frui.
Ipse canam lenes suavi dulcedine cantus
Musicus, et facili carmina vincta pede.
Nam quodcumque mihi carmen novus excitat ardor,
Sacratum in laudes personat omne Dei;
Et veneror, culti seu vatis amabile donum,
Sive quis a Musis nomen amicus habet.
Nate Dei, semper tibi dedita serviat aetas
Quaelibet, a templis non aliena tuis;
Sollemnesque sacrum munus ponatur ad aras,
Terreat ah sontes ne Patris ira reos.
Sic tibi mortali quondam, nunc morte carenti
Caelestes animi munera grata ferunt.
Nunc illos citharae faciles percurrere chordas,
Carmina nunc resona pangere voce iuvat.
Te solum celebrant, merito cui Musicus ordo
Supplicat: o felix et bonus esto tuis.
Iam nequeo superos imitari carmine coetus,
Nec par aligero protinus esse choro:
Sed tenues orsus viridi formare sub umbra,
Fluminis ad liquidas praetereuntis aquas.
Nec tamen harmonicas pudeat tentasse figuras,
Aut Clariam digitis increpuisse lyram.
Non pigeat Graiove sono, dulcesve Latino
Concentus lepidis elicuisse modis.
At vos exiguae critici momique Camenae
Parcite: nullius criminis ipsa rea est.
Hac ego caelicolam Patrem placabo quotannis,
Unigenamque, sacro plenus Amore, Deum.
Ante rudes homines iusta sine lege canebant,
Mensurae ratio nulla, nec artis erat:
Sed male iunctarum dispar confusio vocum
Absurdis feriit pectora murmuribus;
Pugnabant gravibus sed acuta, et mollia duris,
Saepeque discordes vox dabat icta sonos.
MELPOMENE iussit certis inflectere voces
Legibus, atque novum fingere prima melos.
Haec docuit numeros apte servare decentes;
Melpomene sancti casta magistra chori.
Haec eadem Musis caste praecepta canendi
Tradidit, et sanctos iussit amare modos.
Obscenos vetuit turpesque per omnia cantus:
Usque adeo puras convenit esse Deas.
Ah pereat, quicumque sacram contaminat aedem,
Foedaque lascivis polluit ora sonis.
Quam potius laude est dignus, qui digna canendo
Caelitibus, teneris auribus illa probat!
Hunc Charites Veneresque colunt; huic cantor Apollo
Dulcia subiiciens carmina, dexter adest.
Cernimus, ut sacri quondam sua carmina vates
Congrua maluerint usibus esse bonis.
Terribiles Orpheus tigres, rapidosque leones
Et saevas placida leniit arte feras:
Scilicet agrestes animos, hominesque feroces
Molliit, et domitis mitia corda dedit.
Amphion blandae potuit testudinis olim
Dura penetranti saxa movere sono:
Unde (fide maius) Thebani concita muri
Sponte sua inter se membra coisse ferunt.
Quos non aspiceres lucos silvasque sequentes
Insuetos culta ponere sede pedes?
Quid loquar Isaiden? quoties a Saule vocatus
Flexanima tetigit fila canora fide,
ilico, qui regem furiis incesserat atris,
Vi citharae Daemon cedere iussus abit.
Musica quidquid habet, quidquid divina Poesis,
Acceptum fas est omne referre Deo.
Quam iuvat Aonios coetus audire canentes,
Pieridumque choris implicuisse manus;
Ac, teneras cum terra parit fecundior herbas,
Tranquillum flores vere tepente sequi!
Quam iuvat in silvis avium discrimina mille
Imbibere, et vocum discere mille modos:
Denique maturis letum properantibus annis
Concentus inter nabliaque ipsa mori!
Haec mihi contingant. sit avarus, et alta requirat
Nomina, cui lucri mente cupido sedet.
Quid moro? audiri Musas non taedeat ipsas:
Incipite, et molli solvite verba sono.
Cantemus bona verba, pius quae comprobat usus,
Harmonia numeris conveniente suis.
Ne strepitu quis turbet. amant taciturna Camenae.
Quisquis ades, lingua virque puerque fave.
QUAM tibi maluerim praesens, IOACHIME, salutem
In penitrale domus advena ferre tuae,
Hibernum gelidae sub brumae tempus eandem
Nuntiat absentis charta notata manu;
Hic [Orig: Heic] ubi Leucoream, Nymphis latitantibus, urbem
Frigidus Arctoa praeterit Albis aqua.
Liquimus Austriacae sublimia tecta Viennae,
Augustum magni Caesaris hospitium;
Perque situs Moravum pulchraeque Bohemidos oras
Venimus in Mysi rura beata soli.
Hinc, venerande, tuos Philyres in moenibus altis
Magna mihi vultus cura videre fuit.
Scilicet ingenio praestans SAMBUCUS et arte,
LOTICHIO veteri iunctus amicitia,
Quique to historiae latebras scrutatus opertas
LAZIUS Austriadum facta genusque refert;
Quae nunc transmitto cerae commissa fideli
Ad postes dederant verba ferenda tuos.
Sed fera tempestas, Aquiloque domesticus Arcto
Obstitit, et votis sors inimica meis:
Namque ego cum socio geminas (scit navita) noctes
Haesimus undantes fluctibus inter aquas.
tres [Orig: Treis] animas, certas necis, incertasque salutis
Iactat in Albinis ira Borea vadis:
Nec lintrem tactis poterant appellere ripis
Lassa viri fracto brachia remigio;
Donec in hanc nobis delatos alnus arenam
Tuta locat firma sub statione pedes.
Nec tantum mihi cura tui fuit illa videndi,
O sacra Phoebeae lux IOACHIME facis;
Sed magis optabam, dextris per mutua nexis,
Praeceptisque tuis colloquiisque frui,
Ex animoque tuum mihi conciliare favorem.
Dii faciant, cordis sint rata vota mei.
Quae sit enim, scimus, Graiae facundia linguae,
Threiciam plectris te moderante lyram:
Novimus et Latiis cum [Orig: quum] vocibus ora resolvis,
Quam fluat eloquii vena diserta tui.
"Iamque recurrenti duodena per astra meatu
" Purpureos decies Sol vagus egit equos,
"Cum tener Aonias puer erudiendus in artes
" Traditus ESROMI sub documenta fui.
"Flavus ubi liquido Cycneos flumine campos
" Irrigat, et plenis Molda susurrat aquis.
"Quartus ab aetatis decimo processerat annus,
" Ut didici rudibus carmen hiare modis,
"Vertere fabellas Aesopi iussus, et illud
" In pueris minimum quod stylus urget opus.
"Cum [Orig: Quum] semel atque iterum (memini) tu gratior hospes
" Illuc vectus equo non remorante fores,
"Et generum, natamque tuam, neptesque tenellas
" Comibus affari conspicerere sonis:
"Ipse aderam, vultusque tuos venerabar amicos.
" Et placida Phoebi mitius arte caput.
"Protinus hic [Orig: heic] nomen patriaeque meumque roganti
" Paucula subiecto nomine verba dedi.
"ALPHIPOLIS patria est, ad amoeni Straeonis amnem:
" Hanc MELRICHSTATUM turba colona vocat.
"POLICHIO est eadem natalis: et ipse Lycei
" Primus Leucorea Rector in urbe fuit.
"Talia tu contra, gratans mihi, dicere quin et
" Hos ultro monitus prompta loquella dedit.
"Perge sacras, o mi popularis, amare Camenas,
" Dum tibi flos tenero vernus in ore viget;
"Nec minus Aonidum puris de fontibus haustis
" Dulcibus ora riga, nos imitatus, aquis.
"Tempus erit, cum iam tibi pubescente iuventa
" Laurus honoratas cinget odora comas.
"Sic ais; et spatium decurrere grande parato
" Nil dubitas urgens addere calcar equo.
"Quisquis enim dictis non absterrentibus usus
" Impiger ut facias, quae facis ante, monet;
"Ille simul laudat, simul incitat ille monendo,
" Et probat hortatu naviter acta suo.
"Vidi ego, qui Musas viridi sequerentur in aevo;
" Queis citharae cordi, queis geniale melos:
"Hi tamen, austeris rigidi monitoris adacti
" Vocibus, argutas deseruere Deas.
"Crudeles animos faciles odere Camenae:
" Blanda Charis quorum pectore regnat, amant.
Sed quid ego his teneo mites ambagibus aures,
Aetatis repetens tempora prima meae?
Tu potius, vir clare, tibi quae clausa libello
Misit Cecropiae cultor uterque Deae,
"Perlege; et in numero me quaeso repone tuorum,
" Quos tibi verus amor iunxit et alma fides.
Et mea crescentis non duro sucipe vultu
Carmina, censurae ius subitura tuae.
Non ego Maeoniis celebrem me spero futurum
Versibus: ingenii divitis illud opus.
Impare si saltem decurrant lenia versu
Verba, nec illepido carmina vincta pede;
Hoc satis. Imbelles elegos cantare videmus,
Huius qui certant temporis esse decus.
Cum gravibus numeris sublimia verba valete:
Omnis in alternis iam mora nostra modis.
FRIGIDUS hibernas iam vertit Aquarius urnas,
Et densas gelido spargit ab axe nives.
Aspera saevit hiems, Borea stridente, procellis;
Assiduo torpet terra perusta gelu:
Occultisque pater muscosum cornibus Albis
Tristior astricto condidit amne caput;
Quaque prius liquidos sulcavit navita fluctus,
Desita concretis pinus inhaeret aquis.
Nullus honor silvis, maerentque silentque volucres:
Scita nec argutis vernat Alauda sonis.
Iam philyra frundes negat, hortus iniquior herbas;
Iam neque flos pratis mollibus ullus hiat.
Utque semel dicam: stat frigus, quale per annos
Asperius centum nemo senum meminit.
Tu tamen, Aonidum studiis exculte LECHELLI,
Saxonicis procul hinc finibus ire paras?
Natalemque locum, dulcesque revisere terras,
Caerula MAENUS ubi flumine regna tenet?
Maenus ab Aurora vitreis qui volvitur undis,
Nempe tuis ortus, Pinifer alte, iugis.
Omine vade bono, Musis comitatus amicis,
Quo te cumque vocant principis ora tui.
Nec votis adversa tuis Fortuna repugnet,
Squalida nec ceptis cursibus obstet hiems.
Tempus ad hoc aequo plures tibi fida sodales
Foedere sors iunxit dulcis amicitiae,
Hic [Orig: Heic] ubi nata Iovis primo te Pallas ab aevo
Praeclarum multa reddidit arte virum.
Sed tibi quis nimbos una passurus et Austros,
Taedia longinquae leniet alta viae?
Aut quis amicorum dabit exsuperare malignos
Tyrigetum saltus, Hercyniasque nives?
Certe ego, si Genius sineret meus, ardua tecum
Ingrederer durum per iuga cinctus iter,
Perque aspros montes, perque horrida lustra ferarum,
Haererem lateri fidus ubique tuo.
Una fides nobis, mens una, eademque voluntas,
Quam nec Eris posset laedere dira, foret.
Essent LOTICHII suaves, mea cura, libelli
Nobiscum, longae sarcina grata viae;
Vel quodcumque bonum est, veterumque simillima chartis
Verba sonat, priscum verba imitata decus.
Atque ita Maenalio digressus ab axe, redires
Laetior in patriae, me comitante, solum.
"His pia tantisper nunc me consistere terris,
" Quas volui toties visere, fata iubent;
"Dum redeant niveae meliori sidere luces,
" Veris et adventu bruma recedat iners.
"Tunc, puto, caelestum si fert ita certa voluntas,
" Tempus in Italiam tendere forsan erit.
"Non ego fessa dabor mulcenti coprora somno,
" Intempesta licet nox vigilare vetet:
"Nec vero, siquidem violentius obruar ipso,
" Molli pulvino timpora fultus ero,
"Sed Iove sub nudo cernar recubare, LECHELLI,
" Subnixus rigida cote recline caput:
"Dummodo (quod votis ardentibus opto) feraces
" Sit mihi fas Latii cernere posse plagas,
"Et dominae quondam mundi Capitolia Romae,
" Campanoque sitam litore Parthenopen.
Ante tamen Viadri lustrare binominis urbes,
Balthica quasque premit fluctibus unda, iuvat.
Hinc Lanum Nicrumque petam, Rhenique bicornis
Flumen, et Acronii stagna profunda lacus:
Inde Lyci campos, Augustaque Suevidos urbis
Moenia, et Austraei denique regna soli:
Danubiique sequar ripas, ubi Caecius ingens
Murice praerupto nubila celsa ferit.
Istic vos iterum, lectissima turba, sodales
Alloquar, enumerans acre sub axe gelu:
Te CHAROPE, et forti THRASYBULUM pectore Suevum,
Festivis lepidum teque MYLAURE iocis,
Et te montanis oriunde FYGERE Variscis,
Qui condiscipulus Cycnide noster eras;
Atque alios, quorum nec pectora candida fallunt,
Dira nec occulta mente venena tegunt.
Vos modo, si mereor, parili communia mente
Pro reditu unanimes solvite vota meo:
Namque libellorum retrahit me cara supellex.
Deliciasne meas quaeso perire sinam?
Dii precor o melius; nostros servate labores:
Hostes Pieridum talia damna ferant.
Multa mihi terris superanda pericula restant,
Multa mari. curae cetera liber agam.
"Est aliquid salva trans aequora currere navi,
" Postque aliquot tandem lustra redire domum.
"Spes mihi sit patriae, metuam nihil horrida Syrtis
" Murmura, nil furias saeva Malea tuas.
Iamque peregrinis hospes dum versor in oris,
Eheu! me graviter dena fatigat hiems.
"Quando erit, ut, primas mihi quae dedit hospita cunas,
"Fruge meroque habilem transferar ALPHIPOLIM?
"Quando erit, ut videam gelidis ubi limpidus exit
"Rupibus, irrigua fons Achelous aqua?
At tu, cui patriae iam nunc spes certa videndae,
I felix, animo non aliene meo.
Iam tibi palma data est, post exhaustosque labores
Parta manent operas praemia digna tuas.
Sive igitur virides colis uda cubilia ripas,
Quas gravido laetas palmite Maenus amat;
Sive sedens liquidam Iaxti prope fluminis undam
Cogis in alternos verba ligata pedes:
"Defluat ex animo numquam tibi cura Melissi.
" Sim maneamque tuus, sis maneasque meus.
"Sic facie praestans et dotibus aucta Minervae
Innubat thalamis Franca puella tuis.
Haec ego. tu Musas vestri salvere iubebis
MEILANDI, totam Pieriamque domum.
"Musicus et vates Musasque bonosque Poetas
" Diligo, et illorum carmina semper amo.
CERNERE quam toties votis optavimus urbem,
En facta est oculis illa propinqua meis.
Ardua iam multas ostentant culmina turres:
Iam video, gelidus qua secet arva Lycus.
"Hic [Orig: Heic] locus ille cruentus, ubi cecidere tot Hunni,
" Oppida vastantes ruraque Vindelicum.
Salve praestantum genetrix AUGUSTA virorum,
Consiliis quorum Caesaris aula viget.
Este salutati, qui me bene nostis, amici,
Quos locus hic tuto continet in gremio.
Te quoque cum doctis iubeo salvere Camenis,
A studiis VOLFI non aliene meis.
Audivi quam saepe tuum clarissime nomen,
Et mores Suevae gentis, et urbis opes;
"Dii faciant huius, dixi, non laeva videndae
" Se mihi sors niveis offerat alitibus.
"Hanc propter tolerabo nives, tolerabo labores,
" Frigus et hiberni sideris acre feram.
Primus erit, sancto cui foedere iunxero dextram,
VOLFIUS et Graiis notus et Ausoniis.
Accedet favor HAENZELII proconsulis, et me
Foverit hospitio FABRICIANUS amor.
Vota Deos tetigere. novus (quis crederet?) hospes
Accipior tectis urbs operosa tuis,
Scilicet Austriacis proficisci iussus ab oris,
Huc ubi conventum MAXIME Caesar ages.
Haec aliquis nuper si nuntia forte tulisset,
Cum linquenda mihi FRANCIA terra foret;
Vix ubi visa tibi fuerint excelsa Viennae
Moenia, Vindelicos rursus adibis agros:
Non ego crediderim; non, si praesaga futuri
Numina praedixent auguris Actiaci.
"Non bene longinquum rigidae sub tempore brumae,
" At melius carpit vere viator iter;
"Vere, vel autumno. mensi sua gratia utrique:
" Aestas praecalida est, est nimis acris hiems.
At tu, quandoquidem convenimus, optime VOLFI,
Votaque successu non caruere suo:
Candida si Franci melli est tibi Musa Melissi,
Fac solida iuncti simus uterque fide.
"Dulcius in terris nihil est, quam fidus amicus;
" Non nisi qui recte, quod facit, omne facit.
Sic det Hygia tibi nullos sentire dolores,
Omnia sic abeant pectoris aegra tui.
NON ita laetanti Periander Ariona ab undis
Incolumem excepit pectore in Acropoli;
Nec gavisa adeo est civis Methymna salute,
Lesbiacam rediit cum citharoedus humum;
Telemacho nec tanta fuit spectare voluptas,
Patrem Ithacis salvum vivere litoribus:
Quanta ego te viso percepi gaudia nuper,
Quanta ego colloquiis gaudia LASSE tuis;
Hic [Orig: Heic] ubi Vindelicos bifidus Lycus irrigat agros,
Et vetus Augusti moenia nomen habent.
Nam quoties (memini) sparso rumore cruentam
Dictus es immerita caede tulisse necem;
Certe equidem dolui vehementer, et ultima maestos
In cineres salsis iusta dedi lacrimis.
"Sed bene habet; superas.tenues abiere per auras
" Irrita, quae propter cor mihi triste fuit.
"Dii faciant longae decurras tempora vitae,
"Impediant cursus fata nec ulla tuos.
Ante alios vates ut sunt mihi dulcia cordi
Carmina LOTICHII, nectare tincta, mei;
Sic tua prae reliquis penetrant mihi cantica pectus,
Cantica nata homines, nata movere Deum.
Nil tamen idcirco, quicumque es, detraho cuiquam,
Musice sive tibi, sive Poeta tibi.
"Quae bona sunt, laudo. non est tenor omnibus idem:
" Ars sua pro merito quemque decere potest.
Primus inexpertam scrutatus es impiger artem;
Te duce LASSE novum Musica tentat iter:
Artis et ad summum divina peritia venit,
Suaviter harmonicos te modulante sonos.
Es gravis, et plenis aures concentibus imples,
Maiestasque tuis cantibus omnis inest.
Scis bene, quae faciat laetas symphonia mentes,
Flebilibusque modis scis bene qua sit opus.
Nunc tardas lento voces procedere tractu,
Nunc celeres numeros currere rite facis;
Et modo sublimis, modo pressior, aptus ad odas
Quaslibet, arguta pectora voce feris,
Mollia seu duris, gravibus vel acuta necesse est
Miscere, et resonos elicere inde modos.
O te felicem, cui munera tanta Camenae
Ubertim larga contribuere manu!
O te felicem, dextro cui sidere nasci,
Numine nec laevo vivere contigerit!
Quam iuvat et melli est, eius meminisse beati
Temporis; o niveum candide LASSE diem,
Quo dextras, fidei testes, et mutua primum
Foedera non vanis iunximus auspiciis:
Tunc cum praelustres aulas sequeremur uterque,
Tu ducis Alberti, Caesaris ipse mei.
Hinc quoties mala lingua, tuo minus aequa labori,
Proscidit indignis carmina sancta modis;
Fortiter ipse tuas ausus defendere Musas
Saepius asserui teque tuamque fidem.
Idque libens [Orig: lubens] feci, nec post fecisse pigebit:
Me penes in tanto est Phoebus honore tuus.
"Nescio quo fato cunctos, quibus arte magistra
"Mystica Pieridum sacra coluntur, amem.
"Scilicet huic studio teneris ego semper ab annis
" Iucunda volui deditus esse mora.
"Hic amor, hoc veterum lenimen dulce laborum est;
" Hoc mala fortunae solor acerba meae.
"Pectora carminibus, mulcentur cantibus aures:
" Fontibus aetheriis utraque vena fluit.
Quod superest, porro firmum et durabile semper
Sit precor inter nos foedus amicitiae.
Questubus haec nullis umquam temeranda manebit
Suavis ad extremos funeris usque dies;
Mutatique leves cum iam fuerimus in umbras,
Illa perennis erit, nescia LASSE mori.
"DUM vagus externis hospes regionibus erro,
" Fixus et in nullis heu requiesco locis;
"Depereunt anni, viridis mihi carpitur aetas,
" Ingenii fiunt dona minora mei.
"Ipse meae studium languescit ad omne iuventae
" Flosculus, et dempto paene vigore cadit;
"Non secus ut cultis marcescit amaracus hortis,
" Ponens languidulas, victa calore, comas.
"Felix qui potuit, patrii prope fluminis undam
" Maeonidum recolens sacra, manere domi.
"Non illi Boreas, non horrifer Eurus, et Auster
" Turbidus, invadunt flatibus ora suis:
"Non illum vis ulla domat, nec saeviter illi
" Turpibus e latebris obstrepit hostis atrox:
"Sed parvo bene contentus sibi vivit, et ultra
" Nil mage, quam dederit sorsve Deusve, cupit.
"O patrii fontes! o Maeni flumen amoenum!
" Quando erit ut vestras cernere detur aquas?
"Quando redux, Sali flave, tuis mihi semper amatis
" Incolumi sistar corpore limitibus?
"Me mea fata trahunt retrahuntque, sequamur oportet:
" Hei mihi, meta procul, quam peto cursor, abest.
"Ah quoties cura vigilatas ducere noctes
" Cogor, et insomnes absque quiete vices!
"Spiritus ah quoties mihi pectore languidus aegro
" Surgit, et invitos saepe traho gemitus;
"Singula dum miserae repetens incommoda vitae
" Anxia maeroris carmina plena cano.
"Non animum placidi levat indulgentia caeli,
" Aura nec afflatu mulcet amica suo;
"Iam neque purpureis, velut ante, meridior hortis,
" Formosi nemoris nec levis umbra iuvat.
"Scilicet immeritos Fortuna tenaciter urges,
" Innocuisque soles vatibus esse gravis?
"Parce precor sacro (si qua est tua gratia) vati,
" Parce; nec indigne quem premis, usque preme.
"Quid tenera prodest incingere timpora lauro,
" Et canere argutis carmen utrumque modis?
"Quid iuvat, heu, magni sectari Caesaris aulam;
" Denique principibus quid placuisse viris?
"Num minus idcirco me sors adversa flagellat?
" Num minus invisas incutit illa minas?
Sed merui forsan: patienter at omnia, quamvis
Ipsa morte cadant asperiora, feram.
Non tamen est animus tantis minor (ecce) periclis:
Eluctor, nec mens fracta labore iacet.
"Nunc quoque non dubitem pro signis stare tuendis,
" Thracibus et fortes conseruisse manus.
"Me fera bella vocant, vocat acer ad arma Gradivus,
" Caesare pro patriis arma gerente focis.
"Haud metuam dulcem per vulnera ponere vitam,
" Si ponenda aliquo vulnere vita mihi est.
"Ob patriam laus est in aperto occumbere campo;
" Mors nec honesta magis, quae venit, ulla venit.
At tibi, mi CLEMENS, summos cui laudis honores
Attribuit studiis gloria parta tuis,
Gratulor ex animo. Felicia faustaque sunto
Perfungenda novae munera militiae.
Dignus es ante alios multisque beatior unus,
Quem decoret celebri pulchra corona loco.
Hanc meruit doctrina, tui meruere labores:
"Est aliquid, studii praemia ferre sui.
Ergo tibi volo cuncta fluant in honore secunda:
Me dolor et quamvis cura fatiget edax.
"Crede mihi, non, si male nunc, fortassis et olim
" Sic erit. o mihi lux illa beata veni.
"Memnonis hanc caelo genetrix invecta sereno
"Quamprimum roseis aurea portet equis.
HUC ades Uranie. sic te veneretur Olympus,
Sic tibi Sol niveis luceat albus equis.
Mitis ades, clarumque decus Ferraridos urbis
Incolumem reddas finibus Ausoniae
ALPHONSUM; cui PIGNA latus venerabile claudit,
Pigna Medusaei gloria rara chori.
Illius hoc meruit virtus, meruere labores:
Caesaris auspicio fortiter arma tulit.
Danubius testis, testis Voga, Pannonus amnis;
Quemque bibi, patriis Arrhabo liber aquis.
Iamque reversurus patrias remeabit ad arces,
Qua Padus immenso gurgite radit humum.
Ne qua per aerias incommoda sentiat Alpes,
Sis age longinquae duxque comesque viae.
Tu Dea nascentem placidis amplexa lacertis
Dignata es magnis fingere nominibus;
Aetheriasque illi donasti Palladis artes,
Multaque praeterea principe digna viro.
Quod fuit Alcides ingens sublimibus ausis,
Hoc fuit ipse tuus, Dux animose, parens.
Qualis erat quantusve olim Germanicus armis,
Eloquio praestans, ingenioque sagax:
Talis es et tantus, belloque togaque decorus,
Heros magnanimis edite maior avis,
Maior avis atavisque. tuos quoque clara nepotes
Semper honorata gloria laude vehet.
Scilicet emicuit dextrum tibi sidus in ortu,
Fulsit et aureolis stella diurna comis.
Dulcia Pieridum sacra, divinosque Poetas
Et colis et Musis semper amicus amas.
Miraris veteres, prisci non inscius aevi,
Inque novum revocas acta vetusta decus.
Nec satis hoc. motus etiam rutilantis Olympi,
Artificisque iuvat nosse potentis opus;
Naturaeque vias rimari, arcanaque rerum,
Quidquid et abstrusi totus hic orbis habet.
"O quam magnus honor, quanta haec in principe laus est!
Nomen ab aeterna posteritate feres.
"Quod decuit reges, ALPHONSE, ducesque vetustos,
" Esse quid eximium, teque decere putas:
"Rentur idem heroes vestra de stirpe creati,
" Brunosuiganae lumina magna domus.
Et merito. sed tempus erit, tua facta tuasque
Carmine cum laudes uberiore canam.
Dii tibi dent longosque dies, mollemque senectam,
Prosperet et cursus aura secunda tuos.
"Post varios casus, bellique viaeque labores,
" In patriis tandem dulce quiesse locis.
CANDIDUS illuxit nigri qui turbinis expers,
Sidere laetus eat prosperiore dies:
Laetus eat, CHAROPUMque meum florente corona
Cingat, et Assyrii spargat odoris aqua.
Ille canit pulchras viridante sub arboris umbra
Flumine quas vitreo Naiadas Ister habet.
Dumque canit Nymphas, Nymphae gratantur, et ille
Carmine pro dulci suavia dona ferunt;
Dona, quibus gemmae cedunt ac munera regum:
Scilicet alternis oscula rapta genis.
O fortunatum, tenerae cui lumine blando
Istrides arrident, Castalidumque chorus!
Atque utinam liquidae, positis Aquilonibus, aurae
Optatis faveant Paule MYLAURE meis;
Ah ego quam vellem resonantes pangere cantus,
Versibus et nostram saepe vocare RHODEN.
Aemulus Alcmani vel Lesbiaco Terpandro,
Hunc modulis, illum versibus exprimerem:
Quales vix Alemanna prius fortasse canores
Audiverit, melicae gens studiosa fidis.
Non esset Clarios inter mea numina vates
Aeoliae fidicen cultior arte lyrae;
Praeque meae, toties quam carmine laudo, puellae
Nominibus, nusquam clarior ulla foret.
Sed me nunc vestris longissima dividet oris
Linea, prolixis dissita tramitibus.
"Post exanclatos aevi bellique labores,
" Qua vagus Istrinas Arrhabo ditat aquas,
"Et Thracum fines a duris separat Hunnis
" Arx vicinorum Martia Pannonidum:
"Fert animus Celtas lustrare, celebria regna,
" Pervetus a Francis nomen adepta meis.
"Commendo superis caput hoc, auraeque ferenti:
" Sed tamen est Belgas visere cura prior.
"Fallimur, an postquam populosa Lutetia nobis
" Coeperit intuitu taedia ferre suo,
"Exspectat nostras Aurelia pulchra Camenas,
" Et Liger Aonium sentit adesse Deum?
"Inde per Ausonias iter emetibimur urbes
" Trans Apennini culmina celsa iugi.
Nam quoque sese illuc CHAROPUS, volventibus annis,
Non immaturo conferet ingenio:
Linquet et Austriacae iucunda Lycea Viennae,
Culta, pari studio mentis, utrique diu.
Nobiscum interea laetare MYLAURE, diemque
Hunc dape iucundum sume, bonoque mero.
I puer, et lepidum velox arcesse FYGERUM,
Quo sine vix poterit integer esse chorus:
SVANSERIUMque oculis compressis paeta tuentem,
Quo longe nec abest hinc SALICETUS, adi.
Sufficit harmonicae paria ad modulamina Musae
Ter mihi lingua duplex, sive bis ordo triplex.
Hanc cape tu citharam, resonasque MYLAURE pererra
(Nam testudo sonat iam CHAROPINA) fides.
Cras una faciamus idem. valedicere vobis
" Hora iubet.Salve terque quaterque Geni,
"Et tu natalis salve; fidoque sodali
" Candidior semper prosperiorque redi:
"Donec in Hesperia cursu cum laude peracto
" Ipse mea Nympha perfruar, ille sua.
NON hoc de nihilo est, POSTHI, neque vanus ad auras
Hac toties sparsus rumor in urbe fuit,
Seditione graves orta restare tumultus,
Saevaque civili bella gerenda manu.
Praecessere mali fera signa, ostentaque visu
Mira Dei, miris prodigiosa modis;
Latratusque canum diri sub nocte profunda,
Iraque et alternae trux laniena cutis.
Caelo visae acies signis concurrere apertis,
Et miscere alacri proelia saeva manu.
Adde etiam, non fallaci temeraria lusu,
Visa prius nostris somnia luminibus.
Nox erat, et tenebris latitabat Cynthia densis;
"Mollibus in stratis me premit alta quies.
At vigil, eventusque memor, cum Pallade viva
Constitit ad lecti clara lucerna pedes.
En trepido vacuas tormenta fragore per umbras,
Maestaque terribiles aera dedere sonos;
Aera sub aereis tigno pendentia celso
Turribus. horrendos incutit umbra metus.
Excitus e somno, vestesque indutus et arma,
Opperior quae sit rebus habenda fides.
Vix respriraram, fremitu cum [Orig: quum] fervere magno
Omnia per cunctas visa repente vias.
Exoritur clamorque hominum, ceadesque cadentum,
Pugnaque per plateas aspera, perque domos.
Qualis ubi tenebris confisus equisque citatis,
Improvisus adest finibus Hungaricis
Thrax ferus, et captos abigitque necatque colonos,
Nudatosque cremat rustica tecta Lares:
Aut ubi flamma furens diversis partibus urbis,
Saeviter insam flatibus aucta Noti
Invaluit, rapideque volans violentior ignis
Arripuit iuvenes, arripuitque senes.
Tum pavidae circum matres, timidaeque puellae
Funesta plangunt pectora nuda manu;
Dilaniantque comas, lacrimisque per ora profusis
Caelum luctisonis vocibus omne replent.
Non alia hic [Orig: heic] rerum, POSTHI, fortuna secuta est:
Hic status, haec Troiae forma ruentis erat.
Talis erat facies bello Carthaginis altae;
Talis item priscae sors miseranda Tyri.
Audivit ista Liger, Nymphae audivere sorores;
Intremuit quassa territa vallis humo.
Audivit, ac viridi muscosus ut extulit antro,
Sicut erant cano tegmina glauca, caput:
Me miserum! nam quos, inquit, sperabimus hostes?
Quae scelerent ripas castra inimica meas?
Aspiciamne iterum spumante cruore fluentes,
Sacrilegi tinctas sanguine Martis, aquas?
Flecte meos retro cursus pater optime Nereu,
Aut mihi sub terris sicca dehiscat aqua.
"Quis furor est, bellum placidae praeferre quieti,
" Proelia nec pacis posthabuisse bonis?
Nec satis est, totis in propria viribus iri
Viscera; nec, civem civis amare necem.
Forsan et externus peregrinis miles ab oris
Conseret hostiles in mea damna manus:
Impacatus Hiber, sumptisque animosior armis
Qui ruit a rigidis Alpibus Helvetiae.
Heu, quot scuta virum galeasve, quot insuper hastas
Invitus cernam volvier amne vago!
Aut mihi sub terris aqua, Nereu, sicca dehiscat,
Aut pater hos cursus optime flecte retro.
siccine fata volunt? sic Dii statuistis? ab omni
Undique concurrunt agmina densa loco.
Saltem si qua brevi de te sperata venirent
Auxilia indigenis, gens Alemana, meis:
Nam (meministis enim Nymphae) obsidione soluta
Haec prius optatam gens tulit acris opem.
Aequius interea clades casusque meorum,
Mitius et ferrem tristia quaeque mala.
Hactenus: et plenos lacrimarum turbidus amnes
Fudit. ei flentes aggemuere Deae.
SI vacat, intentas aures adverte querellis,
Aemulus humani quas loquar oris equus:
Sic tibi sint salvi, laetoque abdomine pingues
Quadrupedes niteant, bellica cura, tui.
Ille tuae fidei genus obsequiosus ad omne
Servitii, o princeps, quod tibi cumque placet;
Ille tui iussu patris hac novus urbe Melissus
Incola, ab Allobrogum iam regione redux:
Quem prius, Helvetium superatis montibus altis,
Ad Rhodanum Nicro salvus ab amne tuli;
Inde per algentis metuenda cacumina Iurae
Tergore gestavi non leve sospes onus:
Quique dehinc usus me non vectore maligno
Per pluvias, glaciem, saxa, fluenta, nives;
Donec Sequanicum Dubim penetrarit et undas
Rhene tuas, Nicri contigeritque vadum.
Ille tuus vates, inquam, tuus ille Melissus
Post iter, et meriti tot benefacta mei,
Me venum statuit: sed avena, sed et quia fenum
Carius hoc venit tempore, nullus emit.
Nullus emit; quamvis iuvenem. quinquennia novi
Sola. color Mauri est, cetera Teutonicus.
Inspicias alvum, brevis est, velut et caput ipsum:
Colla reor longas nigra decere iubas.
Prolixa est mihi coda; suas nec perdidit aures,
Ut solet in terra Gallide, noster honos.
Contemplere pedes, solido ferit ungula cornu
Firma solum, rectos conglomeroque gradus.
Luminis ast acies utriusque coruscat, ut ignis;
Vitreus in tenebris nec mihi visus hebet.
Hic mihi pes numquam silices offendit ad hirtos,
Nec mea lunato poplite crura labant.
Fossa iter impediat, saltu feror. arduus ausit
Nemo mihi tritas anticipare vias.
Si fluvius pluviis torrens excreverit undis,
Torrentem fluvium praepete trano pede.
Stultius ista loquor. sat erit, quod quamlibet ater
Sessoris memorer Pegasus esse mei.
Quod si ego cum Frisiis nolim certare caballis,
Haud ideo culper non equus esse bonus.
Sumptibus at vestris si me commune fovebit
Hospitium (supplex hoc meus orat erus)
Cur ego non potius pars in praesepibus imis
Stem postrema, tui qua stabulantur equi?
Aegra mihi macies alioqui contrahet artus:
Subtrahit infidus pabula iusta famul;
Tempore nec iusto sitientem ducit aquatum,
Et strigili parcit, stramineoque toro:
Cum [Orig: Quum] tamen interea crescente pecunia sumptu
Plurima cottidie connumeranda venit.
Ut taceam, citharae ne possit tendere nervos,
Sarcina sim domino curaque quanta meo.
Ista senex genitor, quo munificentior alter
Vix fuit, in praesens hauriat aure sua:
Hauriat. actutum te dixerit indice credo,
Haec fuerant dudum significanda mihi.
Si renuis, princeps, ut (donec vendar obesus)
Constituar vestros ultimus inter equos;
Fac mihi praeberi saltem, quodcumque necesse est:
Alterius satbuli commodus hospes ero.
Hoc quoque si renuis, neque vos tam seria tangunt
Vota; suo meus haec iure minatur erus,
Me tibi donatum (licet haud te principe dignus
Sim sonipes) iri, mancipiove datum.
Sic quem sponte tua paullum nutrire negaris,
Ipse tibi invito semper alendus ero.
SAEPE meam subiit (fateor) miratio mentem,
Nec semel haec animo nosse cupido fuit:
Unde forent HERMANNE tui, vel mille, profectae
Corporis et dotes ingeniique bona;
Pars animi in primis fidi meminisse vel ultro
Lecta, vel attentis auribus hausta prius.
Quippe tibi certans est indole victus Hiberus:
Victori palmam conscia Roma dedit.
Totque dehinc, facunde, loqui (vernacula praeter
Verba) peregrinis tam bene posse modis.
Tu Solymas calles, Graecas, vocesque Latinas,
Quosque sonos Italus, Celta, Britannus habent.
Quam nec laude gentes peragrasse remotas,
Tam remeare domum non sine laude datum est.
Adde tot eximias iunctis virtutibus artes,
Pectoribus sedem quae posuere tuis.
Gnarus equum domitor, studioque peritus equestri,
Teutoniae pessum non sinis ire decus.
Acer ad haec pugiles scis exercere palaestras,
Ritus Olympiaco pulvere qualis erat.
Se neque contulerit tibi Castor, se neque Pollux:
Quod duo dividue, scilicet unus habes.
"Scis bene quid bello, melius quid pace gerendum;
" Nec tibi pax odio est, Martis ut arma colas.
Quin et Abydeno longe felicior, altas
Cogis in obsequium summe natator aquas.
Te quoque pictorem finxit natura politum:
Exprimis artifici vivida signa manu.
Pingere quaeque manus sollers, haec ipsa canendo
Est testudineum fingere docta melos.
Audiat haec vel Demodocus, vel cernat Apelles;
Vivtus uterque suis cesserit arbitriis.
Ipsa geometricis radiis descripsit et orbem,
Quam sit terra suis lataque et alta plagis:
Insuper et caeli dimensa volubilis axem,
Sidera non frustra est passa micare polo.
"Aptus es ad quidvis, omnesque paratus in horas,
" Seria consulto, sive iocosa velis.
Quid referam, quantum semper, qui castra sequuntur
Musica, tu multo plus adamandus, ames?
Denique quam comis, quam sis affabilis; et te
Non nisi Pieriis moribus esse iuvet?
Cumque gubernandi seniore virentibus annis
A Duce sit iuveni credita cura Ducis;
CHRISTOPHORI Ducis, in patrias quem crescere laudet
Opto, Palatinae spemque decusque domus:
Dicundi simul est provincia tradita iuris.
Nam leges memori pectore quasque tenes.
Idem te, procerum quo non sapientior alter,
Consiliis merito gaudet adesse suis.
Talia miranti (nec enim iam persequar istaec
Cuncta, quibus famae est gloria clara tuae)
Uranie quaesita mihi multiscia causam,
Ilico respondit talibus Uranie.
"Non illum Daemon, magici non spectra cylindri,
" Nec cata Thessalicis saga veneficiis;
"Nec quantum mortale genus finxere Deastrum,
" Numina quaeve colit vana superstitio,
"Munere donavere suo: sed originis expers
" Ille Deus, sancti quem coluere patres;
"Patres aetheriis imbuti pectora donis,
" Cura quibus summum nosse erat una Deum.
"Hunc quia Pastorem teneris sibi legit ab annis,
" Isaidae qualem regia Musa canit:
"Amne sacrae Charitos caelesti lotus abunde est;
" Amne tot ex illo dona perenne fluunt.
Macte tuis HERMANNE igitur virtutibus esto,
Utitor et tantis perfruitorque bonis.
Nempe tui semper scatebrae Pastoris inundant,
Fontis aqua latices perpetuante suos.
Hactenus utque fuit Domini bona gratia, sic est
Sitque precor vitae duxque comesque tuae.
ESSE vides geminas hiemem brumamque sorores;
Altera de glacie, de nive nata prior:
Quae veluti generant aliis algumque geluque,
Frigore sic ipsae nocte dieque rigent.
Utraque Volcani calido tamen ardet amore:
Cui ne displiceant, semper alantque faces;
Arboreos viduis (spolii o grave crimen!) amictus
Prorsus Hamadryadum diripiunt humeris.
Faunos et Satyros imploravere puellae;
At neque fert Satyrus, fert neque Faunus opem.
Pana vocaverunt; sed adiverat Arcadas. orant
Nysigenam, tardo sed pede vector erat.
Auxilium Dryadas poscunt et Oreadas; at se
Territa turba artis [Orig: arctis] saltibus abdiderat.
Pierides fuerant peregre Charitesque profectae:
Dicta Napaearum nulla fuisse domi.
Nec potis exustas soror utraque reddere vestes,
Quas niger absumpsit Mulciber igne fero.
Naiadas orassent tales exstinguere flammas;
Talibus in flammis non habet unda locum.
Ac ut habere locum potuisset, ubique gelatus
Concreto Nigri stabat in amne rigor.
Supplice restabat solum prece flectere Phoebum;
Sed procul illarum vertice Phoebus erat:
Solstitialis enim Capricorni tergore vectus,
Indeclinatos lentus agebat equos.
Denique confugere focos ad egentis egenae;
At mea (confiteor) non nimis ara calet.
"Si nequeo miseris quamquam succurrere pronus,
" Non tamen ignarus nuncuper esse mali.
"Tu quoque si nosti, consulte, quid exigat usus,
" Commoda nudatis ne rogo vela neges;
"Arida vel saltem primum sarmenta procures:
" Iuppiter hospitibus propria iura dedit.
"Quod nisi consilium properes reperire, timendum est
" Ne necet algentes frigus Hamadryadas.
"Pauca recusaris vivis; dein plurima frustra
" Funereo dederis ligna cremanda rogo.
"Sic, ut hiems et bruma fuit primaria causa,
" Altera tu miserae causa ferere necis.