SI PIETAS superumque metus, virtusque fidesque
Et constans animi robur, formidinis expers,
Seu laevas adversa vices, seu dextra secundas
Fors tulerit, laudes clarumque merentur honorem;
Si quis in historia scribendus fortis, eritque
Magnanimi gestare viri memorabile nomen
Dignus, ut ad seros volet incluta [Orig: inclita] fama nepotes:
Hunc quoque Posteritas heroa celebribus ausis
Conspicuum, meritisque gravem, te iudice ELISA,
Qua Reginarum nemo sapientior exstat,
Nemo bonis animi praestantior, unde Britanni
Te dominam merito venerantur amantque coluntque,
Carmine nos vario superis aequavimus ipsis:
Hunc quoque Posteritas, inquam, dignabitur olim
Heroa illorum in numero ponique legique,
Queis immortali laus nomine parta, decusque
Nullius adversis periturum casibus aevi.
Ibit in exemplum virtus interrita bello,
Virtutemque eius discent repetentque minores.
Scilicet in primis mirentur, ut obvia cunctis
Solus, amans fidei, colla obiectare periclis
Ausus, in integrum violato foedere pacem
Restituens, validis patriam defenderit armis.
Interea non mille doli totidemque venena,
Mille neque haesuri iugulo crudeliter enses
Abstulerint animam. Mirentur, ab omnibus unum
Nec vinctum potuisse dari, nec denique victum,
Plura licet decuplo modicis tum signa maniplis
Illius inferrent hostes, pugnamque cierent:
"Usque adeo bona causa animos iuvat, iraque dextras:
Donec in extremo fatalis turbine Martis,
Vulnere equus saevo transfixos saucius armos
Procidit, ac dominum invitis excussit habenis.
Ingemuit tellus, crepitum arma sonora dedere.
Nequiquam ille feri tentat conscendere terga
Rursus, ab hostilis circumdatus agmine turmae.
Qualis Hyperborea commistus grandine nimbus
Ventoque pluviaque ruens violenter ab alto
Praecipitat; non ipse aliter fortissimus heros
Incursantum equitum armisona subito obruitur vi.
Quem super his captum tamen abductumque phalanges
Innumerae vixdum valuissent sternere leto,
Multa reluctantem, et contra arma inimica ruentem;
Corporis atque animi pollebat robore tanto:
Persidia nisi praepollens, virtuteque nulla
Certans, a tergo Fraus circumvenerit illum,
Acceptaque dataque fide nil tale verentem,
Per caput eiaculans funestae pondera glandis.
Concidit ille, et humum conspersit et arma cruore,
Singultantem animam probroso in pulvere linquens.
Sic in Piniferi frundente cacumine montis
Stipite robusto quercus, seu durior ilex
Conflictata diu cum Sarmatico Aquilone,
Vimque Euri Caurorumque abspernata furentum,
Cum secura mali, longis emersa periclis
Perstat; ad extremum vitam exscindente securi
Trunca labat, magnoque in praeceps impete fertur.
Antra propinqua sono vallesque boante resultant.
Illius occasu Fauni Satyrique bicornes,
Numina silvarum, Dryadumque caterva, capessunt
Inde fugam, gelido perculsi corda timore.
Ah dilecte Deo princeps, invise Megaeris,
Haeccine te finis tulit? exitus hicne manebat
Forte adeo caput, et tam commendabile pectus?
O mihi si Musae tantas in carmine vires
Annuerent, quantis ad sidera tollere par est
Praestantesque viros et Diis genitos heroas:
Splendida virtutum memorans quam facta tuarum,
Bella per et paces exantlatumque laborem
Sublimi insererem thyrso! Sed Scotica quo se
Terra, Caledoniis late notissima silvis,
Vate (nec immerito) iactat, BUCHANANUS, abunde
Qui latices plenos bibit Aoniae Aganippes,
Hoc melius faciet. Facies hoc docte ROGERSI,
Cuius primitias sibi vindicat Anglia, quemque
Fausta Albi montis genitura agnoscit alumnum.
Hoc et idem Batavus Rheni flaventis ad undas
Sponte sua facturus (ut est studia ad sacra natus)
Non sine felici Musarum DOUSA calore
Aggredietur opus, priscique imitabitur aevi
Nomina, perpetua semper dignissima vita.
Tuque adeo FLORENS, Graiis Latiisque Camenis
Cognite, divinis Ligerinum sistere flumen
Carminibus sollers, Phoebumque lacessere cantu,
Atque alii, largo qui guttura fonte rigati
Pieridum, cinctique hedera victrice capillos,
Carmina longaevis inciditis aurea cedris.
TIMOLEUMne umquam indictum sineretis abire?
Paucula nos gracili testudine, funeris ergo,
Sit satis haec lacrimis suffusos lumina maestis
Supremum cecinisse: ingens ubi vasta Melannus
Stagna, fluentisono Rhodanum evolventia cursu,
Frenans imperio premit. At non vos, pia vates
Turba, ac res quorum est annalibus addere gestas,
Dedecuit multo plura adiecisse relictis
In medio, coetuque hominem sociasse Deorum:
Namque immensa viri patet istius area laudum,
Area Pindaricis vix attingenda quadrigis.
Haec age ELISA eadem Cumaea intexere charta,
Venturos longum mansura, memento, per annos,
TIMOLEUMque polo transcribe superstite fama:
Illius hoc pietas meruit, meruere labores.
QUI galeam armigerae spectas et Palladis hastam,
Aegidaque in saxum natam mutare tuentes,
Terrifico vultu praetorvam atque ore Medusae,
Horrendis frontem implexae crinesque colubris;
Anne Palatinae gentis FRIDERICE propago
Contremis, heu metuens animosae virginis armos
Aerato indutos thorace, et atrocia pugnis
Brachia, Bellonae non inferiora lacertis,
Armaque non ipsi cedentia robore Marti?
Scilicet haec Diva est, quae Barbara pectora victrix
Edomat, ingenioque feros superare Cyclopas
Centaurosque valet, rudiumque ignobile vulgus
Andabatum, Musas spernentum et Apollinis artes.
Huic comes est oculis vigilax cur Noctua glaucis,
Impatiens somni, custodia fida tenebris?
Nempe reses non stertit, uti solet ebria passim
Turba; sed intento studio, quam rebus agendis
Attribuas, curam recte impendisse laborat.
Quam bene Erechthea sibi Graius in arce senatus
Quondam hanc tutricem legitur statuisse patronam,
Esset ut ante oculos armis Sapientia cincta
Legitimis, rabiem contra dirumque furorem,
Et caecos animi motus, aestusque feroces
Pectoris, insanas pelagique Eurique procellas
Turbata immodice ratione imitantis; et ira
Bileque ferventi, rapidaeque libidinis oestro,
Praecipitem in casum barathrique profunda ruentis:
Cernimus ut plerosque hodie temeraria ad arma
Crudelesque neces et acerba pericula ferri.
O mallent potius, queis rerum credita summa,
Primatesque megistanesque aequissimus ordo
Mopsopios proceres, et corda valentia sano
Iudicio, rerumque usu, factisque referre
Incluta [Orig: Inclita] praeclaris; quam turbine mentis oborto
Nunc hac nunc illac transversa per obvia fraudum
Quolibet a vento vanis raptarier ausis.
Palladia in primis opus est prudentia praesto
Sit, virtusque sequax, et amor virtutis, honosque
Debitus ingenuae fidei, fideique columnis
Foedera constanti servantibus icta tenore;
Pactaque de legum norma, iurisque verendi
Praesidio munita, per omne tuentibus aevum
Inviolata; etiam damno custodibus aequi,
Vindicibusque boni. Nisi enim respublica tali
Formetur regnumve modo; quei quaeso potentes
Consilio reges sapiente regantur et urbes?
Quei reges tuti, tutae serventur et urbes?
TANTA-NE, pro superi, scelera haec patiamur inulti?
Hoc-cine patrari facinus, crimenque nefandum?
Talia flagitia abnormi committier ausu?
Impia gens, oblita homines, oblita Tonantem;
Gens, aris invisa piis, sanctisque bonorum
Conciliis, raptas quascumque libidine foeda
Matronasque nurusque illibatasque puellas
Ipsis in plateis, prope conscia fana, prope aras
Religione sacras, per vim nudo ense coactas
Constuprat, et mentes scelerosis actibus explet.
Ah infelices imbellia pectora Nymphae,
Hoc quibus invitis, et contra iusque piumque,
Ipsorum ante oculos, ipsorum ante ora parentum
Hoc infame, horrendum, atrox, et morte piandum
Dedecus illatum est, casto indignante Pudore.
Ah nimis infelix, miserae tam turpia natae
Quae genetrix (indignum) oculis spectacla tueri
Cogere, nec licet heu vultus avertere saltem,
Quin se conscelerent aspectu lumina diro.
Ah longe magis infelix, tristissime coniux,
Uxorem cui nudatam (miserabile visu)
Nequiquam flentem, atque maritum voce vocantem
Mutua per stupri rapuit commercia praedo
Barbarus. O mores! O tempora! ius ubi nunc est?
Teutona lex ubi nunc? ubi mos antiquus avorum?
Audeat externus Germanis miles in oris
Tam dirum tentare nefas immanibus ausis,
Sacratamque impune fidem sanctumque pudorem
Polluere infandis Alemana per oppida probris,
Et Genios terrae, ac miseros violare Penates?
"An potes haec genitor, caeli qui sidera torques,
"Aequa mente pati, et non excandescere in iram
"Fervidus; aut meritas scelerato e sanguine poenas
"Exigere, et capita ista trisulci fulminis ictu
"Sub Stygias iusta detrudere bile lacunas?
Quid facis Ucalegon ter maxime? numquid ad aures
Pervenisse tuas tantarum nuntia rerum
Fama nequit? Solis num forte profectus ad ortum,
Ister ubi immenso pelago se turbidus infert,
Milite prolatas regnum, aut (si Diis placet) acer
Vasta quatis duro Byzantia moenia bello?
Quidnam agitis vicina manus, quos non sine questu
Et peiore loco properata pericula tangunt,
Auxilii non immemores, sed mentis egenos?
Quid reliqui faciunt age, quos Iove constat ab ipso
Dictos esse Deos ad terras tite regendas,
Qui sontes punire, bonos defendere debent,
" [transcriber: the quotation marks are hardly recognizable and it might be that the actual quote is longer than the one marked in the transcription]Nempe magistratus, lectique ex ordine patres?
"Qui si iustitiam, rectique aequique tenacem,
"Certas ad legum normas veramque ad amussim
"Dirigere abnuerint; etenim lex regula morum est:
"Insurgant aliqui de plebe Palaemones ima,
"Vindicibusque armis, odio impietatis iniquae,
"Sese defendant ulciscanturque necesse est.
"O Astraea, sacrae Themidos iustissima nata,
"Ense armata manum dextram, trutinaque sinistram;
"Stringe age, caelestum iussu illaetabilis ultrix,
"Stringe ensem, rigidaque truces feritate latrones
"Confode, supplicioque nefandos affice sontes.
"Si nolis, gladium huc cedo: iussa severa Deorum
"Ipse-met, accensus mentem integritatis amore,
"Exsequar, atque istis nebulonibus intima ferro
"Viscera traiiciam, et capita a cervice revulsa
"Volturibus milvisque et ovanti gutture corvis
"Dilanianda dabo; dabo corpora trunca probrosae
"Suffigenda cruci, aut dissecta in frusta quaterna
"Putida membra, putresque artus, infamia furcae
"Tigna in quadriviis teneant spectabile faxo
"Exemplum: tabulaeque inscribam pensile carmen:
"OB SCELUS ILLATI STUPRI RHA-
MNUSIA VINDEX.
"SCRIBERE, quae multis placeant, doctissime LIPSI,
"Multa adeo multi conantur Apolline nullo;
"Ut paucis quos augur amat, sagaeque sorores
"Auguris, in numero vatum (proh dispudet) esse
"Detur honoratis, punctumve tulisse secundis
"Arbitriis; quo donari solet, utile quisquis
"Dulci miscuerit, divina Palladis arte.
Ipse equidem, criticum si fas adpingier albo
Francum hominem, nullas ut quaero per otia laudes,
Nullumque ob nugas pretium; sed enim obvia multis
Laurea nostra odio est: ita contra, vulgus ineptum
Quam sentit, studeo paucis modulata probare
Carmina, ab exiguo venae manantia rivo;
Pura tamen, nulliusque obsita labe soloeci,
Ut reor, indigne laturus si quid hiulcum,
Aut inconveniens absurdumve, aut alienum
Obsideat temere ingestis mea carmina naevis.
Quae veterum scriptis utinam (ceu nupera nobis
Obiecit priscos Latiae rudis arbitra linguae,
Ex faece et triviis argutans verba petendum)
O utinam scriptis veterum, saecloque Latino
Aemula, vel paria ex aliqua, vel proxima saltem
Parte forent: merito sane pro cive Quiritium
Me possem gerere, ac titulum nomenque decorum
Dignis tutari rationibus. id quod abunde
Testatum facerem, si usus foret, ipseque pronos
Carminis in cursus Aganippidos Hippocrenes
Uberior quondam flueret liquor. At neque Famae
Tanta mihi incessit potiundae (crede) cupido,
Nec tanto laudis percussum pectora thyrso
Exstimulat spes, aut gravium fiducia rerum;
Quantum praecipue rumpor ringorque recenti
Barbarie, sensim (nullo advertente) nefandis
Gymnasium aggressa corrumpere fraudibus artes
Ingenuas, lexesque aptas, normamque loquendi
Puriter, et verba Ausoniis consueta propritim;
Atque ita perspicuae nebulas offundere luci,
Cimmeriisque umbris praestinguere lumina linguae,
Splendoremque atris Latium infuscare tenebris:
Qualibus, obscura faciem ferrugine tectus,
Corpore tam spisso Lunae subeunte, laborat
Sol, oculus mundi; mediaque in luce fatiscit
Languidus, aureolum mutans atrore colorem.
Tristior hinc tam mane novo quam vespere sero
Fos Clytiae, vergens ad amati lampada Solis,
Maeret, et afflictae suspectat imaginis ora
Flebilior solito, sociis lacrimantibus herbis:
Maior et Heliadum natu gemit, imbre madenti
Virgineas suffusa genas oculosque, Litava
Pallidior cera, et Prussiaco electro.
Quin etiam horrendum chaos ingruere ipsa diesque
Et rerum natura animum perculsa veretur,
Praesagum Stygiae chaos illaetabile noctis.
Haud alia est Musae facies cernenda Latinae,
Barbara progenies picea fuligine postquam
Ausa est immeritae faciem violare serenam.
Nigrior ipsa licet vapidi sit fauce camini,
Purpurei tamen asciscit simulamina vultus.
Huic comes it Stribligo; novis sed Chalcographorum
Exornata typis, mendacique oblita fuco:
Cetera nil frugi; sed iners, turpisque videri;
Balbae naris, hebes sensu, male prodiga fandi.
"Scilicet haec regum magnorum gesta ducumque,
"Actaque summatum scriptis illustria reddet?
"Scilicet haec scabies doctorum clara virorum
"Nomina victuris chartis transmittet in aevum,
"Seque una tricasque suas vehet ardua ad astra?
Dii melius. vix impune est. Ne sit tibi LIPSI,
Ne tibi sit tales bucconum audire cicutas,
Non nisi probrosum natas disperdere carmen
Stridenti crepitu, et turbantibus aethera bombis.
Si bene te novi, laudatae sanguine gentis
Prognatum, et teneris cum formareris ab annis
Musarum in gremio eductum, Charitumque beato
Munere donatum: facies pol, ut aestimo, pluris
Limpiduli rivum fontis, quam flumina plenas
Agmine torrentum tumido excedentia ripas.
Utque tibi dotes, quibus excellenter abundas,
Naturae ingeniique auctas dedit Attica virgo,
Altior et celso regnans in pectore Virtus
Ad rerum mage te excivit sublimia: sic non
Turgida pomparum, non ampullantia quaeris
Verborum, neque amas grandi innotescere plausu,
Qualem amat inflato Thraso cruda superbia fastu;
Sed mecum facis, et sapiens mediocria suades.
Ac quo maiorem Themis assignavit honorem
Fulgida conspicuo capiti, potioraque summae
(Idque tuo merito) tribuit praeconia laudis:
Hoc te nempe geris submissius. atque apud omnes
Tanto affabilior, tantoque humanior audis,
Uberior quanto tecum experientia crevit,
Et locupletatae doctrina exauxit acumen
Indolis. usque adeo tibi pulchra modestia cordi [transcriber: only the first three letters 'cor' can be read] est;
Et servare modum, et nullas transcendere metas
Provida, nec quemquam mordace lacessere dicto:
Contra, quam verbis factisque feros Centauros,
Rhonchicreposque Cyclopas, et immanes Polyphemos
Consuevisse palam est, hodierni incommoda saecli.
Hos ego nunc missos faciam rude vulgus oportet,
Ignarumque artis Phoebeae, sicut et illos
Versificatorum de furfure, qui sibi docti
Ante alios, vetuloque usu praeclara videntur
Emeruisse magisteria, crebroque cathedram
Attrivisse pede, et scabrae raucedine faucis:
"Queis nihil arridet, nisi quod (si Diis placet) ipsi
"Iudicio exacto, ut credunt, acrique probarint,
"Non modo in antiquos ausi de more Poetas
"Ferre, sed in nostrae aetatis quoque pectora rara
Censuram; propria qui nempe libidine ducti
In messem suerunt alienam mittere falces,
Cornicumque oculos obelo configere plumbeo.
O vitia! o mores! tamquam ipsi scilicet essent
Sanguis Aristarchi reliquus, pullive Catonum,
Quos penes arbitrium foret, ac genuina facultas
Sermonis, Romaeque decor, fandique character.
Ast ego num patiar, cum [Orig: quum] sim praefractior, horum
Subdier imperio, Latiam corrumpere linguam
Pergentum, et quaevis rectissima depravantum?
Ut qui virgineae violat sacraria Vestae,
Incestatque adyta impurus, niveamque recingens
Turpiter illicitis heu ceston adulterat ausis?
Num patiar, Laelaps ut dira arthritide fractus,
Pacis turbator Laelaps ille, haud ita pridem
Myrtilletana, prout aequum est, pulsus ab urbe;
Rursus apud Franci subsellia nota senatus
Ob quosdam me elegos, Cereris de munere, sed non
Illius ad gustum stomachosi, ex tempore factos,
Cautelaque pia contra rabiem munitos,
Incusare paret, falsisque incessere dictis?
Aut veteratoris coniurem in verba Pyrussi
Ficosi senis, et podagroso poplite tardi;
Attamen immeritos celeris deferre sinistre
Urbis ad Heptarchas, et sugillare probrosis
Carmina criminibus non intellecta legendo,
Dum litem malus eduri de fragmine glessi,
Deque pedum strepitu crepidisque recentibus ortam
In cassum movet, aspectumque sui vetat excors,
Suspectos et habet, qui fronte tuentur aperta?
Aut studeam turpi Scarabaeo velle placere,
De Latio multum blateranti, et multa vomenti
Nequiquam, sputoque mero suggesta replenti
Frigida; gymnasii dum iura modumque recentis,
Atque professorum munus, doctamque Minervam
Ad Cephales idioma suae cerebrosaque sensa,
Corrigit, et tortos ructans blatit asper elenchos?
Aut temere in chartam, multo madefacta Lyaeo
Turba velut persaepe solet fanatica, et ipse
Coniiciam quodcumque in buccam venit inepti,
Atque apinis gravidans obtundam elumbibus aures?
" [transcriber: the quotation marks can hardly be seen and it is not quite clear how much of the passage belongs to the quotation] Crede mihi, nimium sum religiosus ad istaec
"Praepropere facienda, nimis quoque tardus inersque
"Ludibrium ac risum mihi conciliare per artes
"Aonias. nave quibus invigilare, decorum
"Ut duxi ducamque dehinc; ita sobrius illas
"Ut tractem, semper studeo. Perversa facessant
"Hinc procul, et iustas contra facientia leges.
"Munda placent, sermoque decens, selectaque verba,
"Et teretum structura pedum, rectissimus ordo,
"Quaeque alia efficiunt iucundum et amabile carmen.
Abfuerint haec a nostris si forte; quid obstat,
Quo minus illa gravi censor figas obelisco,
Aut penitus, vulgo ne fiam fabula, tollas?
QUI tibi per sese est ita commendatus Iopas,
Gentis Eleutheriae decus, interpresque Sibyllae,
Illius ut causa nil non cupiasque velisque,
Quod cadere in verum pote, si res poscat, amicum;
Idque adeo tu confitearis, ut omne movendum
Esse putes saxum, tota nervorum et opum vi,
Caucaseae licet astrictum torpedine cautis;
Ne, quod aves ultro effectum dare, praepediatur,
Neu via qua septis intercludatur acernis
Idaliae Veneri, vel Acidalio Hymenaeo:
Ille tibi Geniumque loci fatumque dierum,
Rem geminam aeterni pensatam lance Tonantis,
Lance tua simul HAENZELIDE trutinarier optat,
Consiliumque dari petit; unde sibique suisque
Postmodo quae grato utilitas emerserit aevo,
Illa tibi soli, ceu fas, accepta feratur.
Solus enim secretarum tu conscia rerum
Corda geris secum: tu solus et oris operti
Firma sera es. testis LYCUS, et vernantia prata;
Prata, Lyco variis cum floribus intertextas
Ungue Napaearum nitido gavisa corollas
Indulgere, chorisque amnem mulcere Suevis.
Sensi ego, caeruleos placido cum [Orig: quum] lumine vultus
Tolleret, arrectus mentum, barbamque fluentem
Demulsus pater, ut quondam (semestre tenebat
Scilicet AUGUSTA me tempus in urbe morantem,
Caesaris addictum imperio rebusque gerendis)
Is mihi nescio quae, viridantis roscida ripae
Gramina oberranti, et curas sub pectore agenti
Multiplices, ibi fatidico praedixerit ore
Mysticus, arcano tunc obfirmata sigillo.
Nempe ut eram Thracas, meditabar, iturus in hostes,
Hunniacisque plagis aestum passurus et algum:
Tum senior linguam mox haec in verba resolvit.
O iuvenes, iuvenes; quae vos audacia cepit
In bellum ruere, et vitam obiectare periclis
Immeritam? sciretis, ohe, discrimina quanta
Quotve neces subeundae essent; non pectore caeco
Disciplinam artisque decus pacemque perosus
In furias ageret freni vos lubricus error,
Liberiore via campos sectatus apertos:
Qualiter indomitus, validis robustus ab annis,
Pondera dura gravis detrectat taurus aratri,
Impositique iugi ruptis iam libera vinclis
Subtrahit impatiens colla: hinc urgente solutus
Mole ferox errat, cornuque minatur adunco,
Nec se ultra astrictum patitur, velut ante, domari.
Aut ubi flexibiles in gyros ire coactus,
Spumea praeduris constrictior ora lupatis
Succussator equus, rabie stimulatus et ira,
Ex improviso laxe genua ipsa tenentem
Sessorem deiecit humi, et chalybem ore momordit
Praefracto; volat ecce levi pernicior Euro,
Exsultimque fremens ventorum hinnitibus alas
Increpat, et cursu glomerata fatigat inani
Crura; ferire auras, vacuumque lacessere crebris
Calcibus, et flavas dispergere fortis arenas.
At vobis iuvenes praedulce insania ferri,
Suave labor Martis. Gerat arma cruentus Achilles;
Tu sapienter ama. Tibi iam tibi, culte Poeta,
Flos roseus licet ignotis adolescit in hortis;
Hunc carpes, et erit tibi flos hic carptus honori.
Sic ait, et viridi glaucum caput abdidit alveo.
Tum nemore in tacito iugi Philomela sonore
Gutturis arguti concentus omine plenos
Orsa, serenatas inter placidi aetheris auras
Mille modos, vario mille integrat ore canores.
Stant Nymphae, gratasque bibunt avida aure querellas:
Atque una ex illis, Cane, ait, cane dulcis Aedon
Omina non umquam linguae temeranda sinistrae.
Sed redeo ad vestri causam haud vulgaris amici;
Quam si patriciae tribui, notisque propinquis,
Patricius sanguis tute, Augustusque senator
Ornandam merito duxti ducesve; fac aequas
Concilies, sociis non adversantibus, aures:
Praesertim quia ius privum tibi, et omne propritim
Credidit arbitrium. Probus est homo, purus ab omni
Crimine: quem nulla ebrietas, nulla orbita traxit
Enormem, aut recti avulso temone ruentem
Antra per amfractusque et inexplicitos labyrinthos:
Non Syrtas, non Scylla rapax, non torta Charybdis
In scopulos egere suos, caecumve barathrum;
Quo demersa natant quam plurima corpora saepe.
Non illum Sybaris, non Lesbos perdita luxu
Taetris imbuerunt vitiis: nec turpiter illi
Vita libidinibus marcet polluta nefandis;
Sed mentem sanam tenet usque in corpore sano,
Morborum immunis, nullique obnoxius aegro:
Sed bene composito vernat sub corpore sanguis
Integer. utque boni bonus ille parentibus audit
Cretus, ita egregium semper virtutis honestae
Consectatus iter, titulos sibi nuper adeptos
Masculum in heredem non inferiora secutum
Transmisisse memor, teneram (quaecumque futura est)
Nobiliore loco Nympham maioreque ponet.
Aurea tum laudemque novam nomenque paternum
In subolem longos extendet fama per annos;
Fama ultra Europae iam late didita gentes.
Praeterea sibi nupturae, pro more vetusto
Antiquae legis Salicae, novus ipse maritus
Quidquid iam vel habet vel habebit, mancipat uni;
Pignera seu generet, seu nullis gaudeat exsors.
Adde quod Augustae totum se devovet urbi,
Qua sibi conspectum iurat nil pulchrius usquam;
Seu libeat plateas hortosque domosque nitentes,
Seu placidos mores hominumque industria corda
Conferre, et cultus habiles; seu munera Suadae
Melle saporatas et dio nectare linguas.
Denique se memorem ac gratum fore pollicitatur,
Praecipue tibi; quem penitis fert inque medullis,
Inque oculis, ut ego ipse etiam, tibi deditus uni.
Quod si vel quotacumque meo persuasio mentem
Carmine pervadens tibi, vel fiducia recti
Evicisse valet, Genius quod fataque monstrant,
Aut certe, nisi mens fallit, monstrare videntur:
Non dubium est, o HAENZELIAE nova gloria gentis
HAENRICE, Aonidumque decus geniale sororum;
Quin te mutuiter sis exhibiturus Iopae,
Qui tibi permultis apprime est cognitus annis,
Et facilem et placidum: curanda scilicet in re
Non modo legitima, verum quoque plurimum honesta,
Atque adeo sancta. Cui non exsolvere curae
Sit, quod honestandis votis facit, atque petitis,
Quae pia concernunt divinae consona legi
Munera? Quapropter supplex, ut gratificeris
Ambobus, rogo. Sic coniux tibi, sic tibi sospes
Filia nascentis maneat sors unica fratris:
Sic mox possideas concepta in vota colonos,
Saltusque scatebrasque et erilia iura Petruni.
AN mihi sunt salva, crescuntque tepentibus auris,
Quas cultor verno consevi tempore vites,
Post veteres positas umbracula grata Penates?
Id mihi tam volupe est resciscere, tamque profusa
RAUENBUSCHE tuae sum de sermone papyri
Laetitia affectus; quam si mihi littera sospes
Missa foret, quae de fausta me sorte ROSINAE
(Sicubi fors istic habitet mea cura, salutem
Cui precor, aut alia sperata moretur in urbe)
Edocuisse sibi partes sumpsisset amicas.
Crescite pampineae mea gaudia crescite vites,
Dulciaque innumeros mihi munera ferte racemos.
Tuque adeo formosa, meis celebrata libellis,
Virgo, ferax olim fruticem aequatura Lyaeum,
Cresce age, et ardentem non leni fomite flammam
Dilue rore tuo, reoseique aspergine succi.
Fallor, an haec eadem, nostri pertaese laboris,
Saepius aut iteras, aut saltem iterare putaris,
Fundimus anxiferis quae RAUENBUSCHE querellis
Vota, aliqua aeternos ex parte moventia Divos;
Divos, cum fato; quod conglomerata sororum
Fila trium involvunt horas tardantibus astris?
Nempe salus curae est tibi nostra, meaeque ROSINAE:
Nec potis ex animo cupere aut bene velle Melisso
Nullus amicorum. Spem credula pectore vanam
Concepit fortasse fides, et opinio mentem
Praecipitat mera, dum lentum diducta per aevum
Sollicitudo aegros occulta fovet Hymenaeos;
Et modo nescio quam Spinas genitam inter opacas
Fingit Acidaliam, modo suavi munere Morphei
Oblatam nobis formam sub nocte profunda
Ruminat, impatiens remorae, eventusque futuri.
Ast haec ingenium fictos modulantis amores
Daedala materies acuit, vivoque calore
Inflammat generosa iecur. nae sentio robur,
Sentio divinas animato in carmine vires,
Seu mihi dilectae potiunda recurrit imago,
Lustranti caelum, caelique volubilis orbes;
Seu matutino quod numine cornea portant
Somnia, frustra animum non ludit inanibus umbris.
Quid, quod ubi vero se lumina pascere vultu
Concessis potuere viis (nam plurima passim
Aspicienda oculis Nymphe se nubilis offert)
Talis et ipsa, aio, gressu mea Nympha futura est:
Sic habitum, sic membra feret. sic ora rubebunt,
Quale rubent medio delecta corallia ponto,
Aut rosa candidulis Nabathaea immista ligustris.
Sed nugor, Suevis prope factus praeda puellis;
Cum quibus et cantare licet, blandisque iocari
Vocibus, et septis spatiari vespere in hortis;
Qua Lycus albenti sinuosus volvitur unda,
Crispantes vario miratus gutture flexus,
Et digitos agiles feriendis verbere chordis.
Talibus o utinam flavae sulcator arenae
Articulis Pegnessus adhuc, et vocibus assis
Personet, aut mistis fidibus socia excitet ora
Naiadum: quo se iactaret, non pol haberet
Vindelicorum Augusta, Deas exercita contra
Noridas. una harum partem sibi quaeque propritim
Divideret laudis; qualem tenuisse feruntur
Patriciaeque nurus, et ovanti voce puellae,
Nobilium decus indigenum: dum viveret olim
CELTIS, in Almanos doctas Helicone recluso
Qui primus deduxit agros mea numina Musas;
Qui Pegnessiacam non falsis laudibus urbem
Extulit, et seros scripta admonitura nepotes
Deprompsit, studiis florens ignobilis otI.
Haec quondam fuerant usu, quae candida virtus
Purpureusque decor, atque ipsa probavit honestas
Unanimi assensu. nunc dedecus esse probrumque
Iudicat infamis perversi verticis Ocnus,
Si qua puella fides gemina percurrere palma
Norit, et arguto voces inflectere cantu,
Aut Latia Graiave sonos sciat edere lingua.
Artes aetheriae, tuque exhilarabile donum
Musica, mortales largita decenter in usus,
Dulcis ut harmoniis symphonia mulceat aequis
Pectora, et efficiat ad res magis apta gerendas;
Tam vili sitis pretio, nulloque in honore?
Ah pereat, quisquis vos insectatur et odit.
At mihi si centum natos natasve ROSINA
(More loquor patrio) fecundi pignera lecti
Partubus ediderit laetis; ea pignera Musis
Spondeo flexibili sonitu, plectrisque canoris,
Mitibus et studiis linguarum, non sine plausu,
Erudienda: sacrae poscunt ut Apollinis artes,
Donaque Pieridum non distribuenda profanis.
En, oculos tango. votum re numina firment,
Aspiretque favens coeptis Fortuna secundis.
ASSIDUA rerum et curarum mole gravatus,
Quas ego partim ultro susceptas perfero constans,
Partim aliena opera attractas exantlo frequenter,
Cum requiem alternam quaerendam rerer, et aegram
Esse relaxandam sperata in gaudia mentem:
Nuper iter faciens, socio comitatus ab uno,
Dispatiansque animi causa per Norida silvam,
Castalidum sedes Altorphia tecta petebam;
Sed frustra, et vanis (nequaquam quod fore rebar)
Auguriis. Ibi te, Comes OSTROROGANE, tuosque
Praesentes reperire domi festinus avebam:
Verum alias vectos raptarant esseda in oras,
Esseda vicini properos facientia iussus
HALLERII; cui pulchra situ, nemorumque frutetis,
Angelicae vallis confinia praefecturam
Continuant. sic lux alias tibi sacra quotannis,
Natalis referens niveo flata festa iugali,
Incelebris sine laude abiit, cantuque sonoro.
Laetum namque tuo quod eram modulatus honori
Carmen, in octonas concinna voce coactum
Harmonias, studio LECHNERI; scilicet illud
Par erat ingenuas ut cantaremus ad aures
Ipsi-met, geminoque ori vis maior inesset,
Prompta tuas laudes in celsum attollere Olympum,
Uranienque ipsam per vocem animare canoram.
Quod meritum quamquam fuit hactenus intermissum
Sive inopinato reditu, seu simplice culpa,
Sive errore; tamen mentem spectare decebit
Officiosam animi, quae se noctesque diesque
Ad vestrum obsequium nutumque fideliter offert
Sponte sua. Talem ni dedignare (quid autem
Dedignareris?) Comes o generose, perennes
Dehinc tibi pollicear victurum nomen in annos.
"Quippe sati caelo, genus immortale, Poetae
"Quos celebrant numeris, aeterna in saecula vivunt.
CUI varios peregrinanti cognoscere mores,
Et diversa hominum studia evariantia mentes
Usurpare oculis animoque haud fata negarunt
Invida: cui longos cupide anquisita per annos
Multiplici instructum dedit experientia pectus
Consilio rerumque usu; et locuplete Sophorum
Doctrina, solidaeque opibus virtutis onustum:
Ille sagax inita secum ratione, modoque
Ante explorato, cursum sapienter et absque
Offensu recte urgendi (nam saepe iuventa est
Lubrica) et omnino veram per dura sequendi
Non sine sudore ac multo conamine metam;
Ut valeas alti contingere culmen honoris,
Qualis ad Elei sudans certamina campi
Munera fert, equiti non exspectanda supino:
Ille, inquam, multum refferre fatebitur ultro,
Quo quis sit dias in luminis editus auras,
Eductusve loco. Quae me sententia, IULI,
Astipulatorem vero certissima iungit.
Multum adeo est, patriam primaeva ab origine lucis
Sortiri celebrem, et laudato nomine claram:
Plus autem, tali pueros adolescere cultu,
Qui sit caelitibus quam proximus, inter honestae
Morum exercitia, et iuvenum pietatis amantum
Semina, doctrinaeque adeo genus omne bibentum
Aure haud difficili, nec turpiter ad mala pronam
Vertentum mentem consortia; sint licet instar
Cerae, compresso patientis pollice flecti.
Proloquar, an sileam, quae dictitat augur Apollo?
Nemo salutari mihi sidere natus adaeque
Creditur, Almanis quam quem produxit in oris
Urbs aliqua, Imperii sacris gaudensque fruensque
Legibus: ipsa sibi dominans, aliisque recusans
Parere. ipsa sibi subiecta; at subdita nulli,
Qui libertatem violare et Teutona iura
Cogitet insanus, fidei fraudator et aequi.
Hic [Orig: Heic] certe veteres iustissima pectora coram
Minoas possis redivivos cernere, et ipsum
Ex imis iterum Rhadamanthon et Aeacon umbris
Evasisse, homines ut publica iura docerent.
Moribus antiquis stat res Germana, virisque
Antiquos mores retinentibus. Aspicis urbem,
In qua natus es, o exoptatissime IULI
Civibus, externisque, et nobilibus vicinis?
Aspicis et supra tot propugnacula et infra,
Insulam et in media protentam longius urbe,
Advena dividuis quam circumlabitur undis
Pegnessus, fulvae stagnans sulcator arenae?
Scilicet haec illa urbs, in qua cui contigit auram
Captare aetheriam, merito se dicere civem
Fortunatum ausit. Respublica Norica princeps
Audit, et in Francis caput altius exserit, usque
Libertatis amans, et servantissima prisci
Moris, et antiquae linguae, cultusque vetusti,
Caesaribus vel cum damno fidissima semper;
Unde et adhuc, arcana quibus signata relucent,
Virgineos Aquilae vultus insignia gestat,
Constantis fidei indicium, dextraeque probatae.
Quid, quod honestatas studiis reverentius artes
Nulla usquam coluit sociarum? nullaque doctis
Plus umquam tribuisse choris memoratur honoris?
Doctrina in summo pretio est. quod si secus esset;
Haud schola in urbe frequens foret, haud Academia faustis
Exorta auspiciis ad se tot amanter alumnos
Alliceret, clarosque viros studiosa vocaret.
Haec illa urbs, gremio in cuius felicibus orsis
Prima rudimenta hausisti puer, haustaque deinceps
Ulteriore vigil studio magis ac magis auxti,
Donec ad altarum scandisti culmina rerum.
Sic nova surgit humo domus a fundamine iacto,
Celsaque sublimes effert fastigia ad auras.
Adde, quod exacti tunc maturique magistros
Iudicii es nactus; quorum tibi cura fidelis
Calles ignotos ignotaque sacra praeivit,
Et digitum intendit quaesiti ad limpida fontis
Flumina. quae simul atque admoto primitus ore
Gustasti sitiens; ea non quasi vile quid abs te
Sprevisti procul, aut alias neglecta profanis
Excepsti manibus; hodie ut plerumque pigrorum
Turba nefasta solet, stolido correpta veterno:
Verum illa uberius laticum melligine tincta
Proluere usque iuvat labra, conceptamque calore
Hisce levare sitim, faucesque immergere lymphis.
Nimirum doctae vetus assuetudinis usus,
Ipsaque prudentum consortia tecta virorum;
Queiscum versari primo tibi contigit aevo,
Non tantum patrio in tractu Germanidos orae,
Ad Nicri Rhenique amnes, loca dedita Musis,
Et qua Tyrigetum colles Sala praenatat altos;
Verum etiam externis, quas admiramur, in oris
Ausonios apud et Celtas, Rhodanoque propinquos:
Moribus imbutum sanctis tibi pectus ad omnes
Res aptum et causas bene formavere gerendas.
In primis tibi cura fuit pleno ore tonantem
Iuris consultum (memini) auscultare DONELLUM,
Et facilem argutis HOTOMANI vocibus aurem
Praebere, atque avide CVIACIA sensa, sonosque
Imbibere appositos. Te non minus ipsa frequentem
Vidit AMERBACHI schola. sed nec VECCIUS abs te
Astraeae splendor, quo culta Bononia fulget,
Nec PAPIUS celeber neglecti. sed neque acuti
Posthabita est tibi, certanti comprendere verum,
Dexteritas MENOCHI; quem nos, quem Zopyrus ille
Noster, amicorum suavissimus, eloquioque
Nulli Italum aut Gallum cessurus, Acronia proles,
Flos patriae, TullIque decus, Suadaeque medulla;
Germanique alii, Patavina Lycea colentes,
Publicitus solitis horis audivimus ipsi
Egregie dissertantem, et praescripta Catonum
Atque Lycurgorum, venerandorumque Solonum,
Viva voce (eadem collegis unica cura est
Subtili CEPHALO, et Iasonio DECIANO)
Inculcantem animis; simul et griphos scruposque,
Vinclaque, nodosasque plicas, perplexaque legum
Solventem ac facili reddentem aenigmata sensu.
Talis (opinor) erat Romae auditoribus olim
Ipse Coruncanus, civilia iura professus:
Tales, Sulpicius teretique Trebatius ore,
Consultatores, magni Ciceronis amici.
Etsi sponte tua conatus es ardua quaevis
Efficere in studiis, heres virtutis avitae
Patritaeque: tamen sociis hortantibus (acris
Instar equi, per se celeres currentis Agonas,
Digna relaturi certatae praemia palmae)
Addier ut stimulos sensisti et calcar honestum;
Fortius et properanter itum est magis, illice Diva
Palladiae sertum procul ostentante coronae.
Quam simul es nactus, post infinita laborum
Taedia, nec modici post temporis intervallum;
Ecquid te porro facere aequum est? Tu mihi leges
Caesareas, et iura fori, consultaque patrum,
Quaeque adeo ornandae spectant ad publica pacis
Commoda, tranquillamque urbis populique quietem,
Sic tractes, ut nil nisi iudicioque fideque
Summa dicaris fecisse, et ad omnia sanum
Consilium, et trutinas aequo cum pondere iustas,
Ceu decet, in quavis re suppeditasse locoque;
Patris avique modo, quorum multumque diuque
Usa libens [Orig: lubens] opera est sancti pia cura senatus,
Quo nil integrius, quo nil in Francide tota
Aequius ac melius. Per se hoc res ipsa loquetur:
Sive in patricios partitus totius urbis
Ordo spectetur ritusque; aut munia cuique
Propria, distincteque tributa, per omne gradatim
Praesidis officium, et queis singula cumque ad amussim
MunicipIve tribusve in censibus explorentur:
Utile seu procerum integritas postponat honesto,
Atque inopum ratio sit habenda, rudisve popelli,
Aut peregrinorum: seu rerum simplice forma
Stetur agendarum; iustumque tribunal ad unguem
Exigat insontum causas, poenasque nocentum,
Neutris addictum: seu denique pacis amantum
Conditio quiddam privo decedere iuri
Gratandi studio potius (vicinia tanti est)
Linquat rixosis. Salve o firmissima cultrix
"Iustitiae, fideique almae, legumque sacrarum,
"Urbs decus Imperii, patria mihi carior ipsa,
"Natalique solo; doctarum mitis alumna
"Thespiadum, fautrixque mihi suavissima, et illis
"Qui nitidum Clarias caput erexere per artes.
Praecipue Patrum mihi septenarius ordo
Salve, et quod longos regimen tutatus es annos
Continua serie, felix in saecula mille
Numine firmatum praesente nepotibus aucta;
Atque ita conservans cives, arcemque domosque
Moeniaque e solido circum validissima saxo,
Atque rotundatas portae munimina turres,
Adversus rigida tormenta hostilia Martis,
Et structas ex compacto insidiasque dolosque,
Pervigili incumbens curae tuta omnia praesta:
Cultor ut assiduus (parvis componere magna
Si non absurdum est) crescentia fertilis horti
Semina, surgentesque herbas, virgultaque rara,
Arboreumque genus studio servare perenni
Curat, et extrorsum viva circumdare sepe,
Vim contra brutasque feras, et robur aprugnum.
Tuque adeo, praeclare FABI, memorabile gentis
IULIACAE columen, legum et tutela bonarum,
Consilii princeps patrii, Themidisque sacerdos,
Salve; susceptique operis ne exordia texta
Desere, neu taciti in cordis penitralia conde
Gaudia, laetitiis sed inardescentibus exple
Ante alios iuvenantem animum. Tibi filius ecce
Quantum suppeditat, senio obrepente, vigorem!
Quantum olli contra tu das venerande decoris!
Ille tua a puero vestigia rite secutus,
Tot disciplinas pietati iunxit et artes,
Quarum praecipue in vita est optabilis usus;
Totque sibi usurpanda foris exempla domique
Sumpsit; ut his fretus, grandaevi facta parentis
Si superare minus, tamen aequiparare potis sit,
Et solidam alternis virtutem imitarier ausis.
Atqui sic memorant Nervas duo, sic duo Celsos
Tempestate illa celebres, Fabiosque Sabinos
Inter se coiisse pares, clarosque peraeque
Ingenio patrum natos viguisse sequaces:
Non secus ac de vite solo commissus aprico
Palmes in aetherias surgit Mareoticus auras,
Dona racemiferae exaequans felicia matris;
Ipse dehinc alios laetae propaginis arcus,
Spem laticis Bromii, humanum laturus in usum.
Qualiter ad plenum ANDREAS, tua sola voluptas,
Lenimenque mali, quo non excultior alter
Ad Pegnessiaci sabulosas fluminis undas,
Famamque stirpemque domus, et prisca propagat
Stemmata, non ullis intercasura diebus.
Iamque (quod o felix faustumque sit) auspice Diva,
Cui thalamus curae, cui teda placens Hymenaei;
Fit progressus ad id, quod iamdudum omine dextro
Fama, et Chaonidum praesagia mira volucrum,
Nec vano augurio, sunt vaticinata futurum;
Post iter ut varium, et vitae discrimina mille,
Postque laboriferae momenta exacta iuventae,
In patriam nato, non laeva sorte, reverso
Pulchra tori consors, Fatis oblata secundis,
Aspera dilueret curarum, et, uti mala Sors fert,
Siquid amaritiem sapuit, tum si quid acerbum
Aut durum fuit, Hyblaei dulcedine mellis
Condiret, mollique fovens leniret amore,
Compensans grave onus requiete, placentibus aegra.
Huc ades o magnum magni patris ornamentum,
Maius avi; neque honos urbi minor ipse tibique
CHRISTOPHORE Andrea. Viden ut tibi lumine blando
Sollemnem introitum decorans arrideat uxor,
Muphliadum de stirpe sata, florentibus annis?
Omnia Terpsichorae similis, frontemque genasque,
Et flavos crines, et suave rubentia labra.
Te, te unum desiderio suspirat; in uno
Te defixa haeret, in te uno sola moratur:
Iamque tui intuitu certissima gaudia prolem
Mentis imaginibus sibi praeconcepit habendam.
Tollite maturam, Genio duce, tollite prolem.
Non ego nunc veteris scitatum oracula Phoebi,
Non ego nunc consultum ibo Dodonida quercum;
Non ab haruspicibus, neque ab augure vera petitum,
Multa super fibris rogitans, super oscine multa.
En, velut in speculo aut pellucidula crystallo,
Cernere iam videor (Dea dextrum sternuit omen)
Progeniem natosque tuos, natumque nepotes,
Aemula nobilium referentes vulta parentum,
Rem patriae augmentumque urbis defendere promptos.
Tollite maturam, Genio duce, tollite prolem.
Ecce! quis ille animi generosus, et ore diserto
Praeditus, est iuvenis? toto auscultante senatu
Qui medius cata verba facit, patresque verendos
Ad votum arbitriumque suum rapit impete vocis
Flexanimae, nutu celer elicuisse volentum
Consensus, animumque ultra promosse tenacem
Propositi, laxasque bonis concedere habenas
Consiliis: fluvii torrentis more modoque,
Assiduas volventis aquas, cursumque tenentis,
Atque retrorsus agi sperantis ab obice nullo.
Tollite maturam, Genio duce, tollite prolem.
Fallor, an effigies heredis in ordine quarti
Legitime successuri verissima praesto est,
Ac specimen de se praebet gravitatis avitae?
Ille ipse est, sanguis tuus, illibata Penatum
Gloria, magnorum puer haud indignus avorum:
Quem tibi non multis post mensibus uxor amata
Spondebit parituram, et teque tuumque parentem
Plausibus exsultim tantis aetate senecta
Exhilaraturam; quantis solet, omnis in una
Cui spes prole sita est, hilarari: sicubi fetum
Incolumem Lucina, pia prece terque quaterque
Sollicitata dedit, nec stamina pollice furvo
Intempestivae Clothus rupere sorores.
Tollite maturam, Genio duce, tollite prolem.
Quaecumque aspectant oculi per summa, per ima,
Omnia flore nitent vario; dulcisque renidet
Gratia cum Nymphis, geminaque sorore: Iocusque
Dapsilis, et frater Salium Lepor ilia risu
Titillat, sociumque fodit latus illice palma:
Tum formicantes in toto corpore fibras
Omnibus articulis animosa Libentia [Orig: Lubentia] tentat.
Tollite maturam, Genio duce, tollite prolem.
Praeterea quidquid iucundum, quidquid amoenum,
Aut redolet gratae Panchaia munera messis,
Cinnamaque stactenque udam, Syriumque liquorem,
Pastillos, casiamque, et amomi suavis odores,
Olfactu quorum teneri recreantur amantes;
Largiter hic [Orig: heic] captare licet, caulasque replere
Naris Orontei puro suffimine turis.
Tollite maturam, Genio duce, tollite prolem.
O factum bene! Festivus festiva Cupido
Pectora coniunxit. lecti micat aurea lampas
Ad latus. inducunt rorantia sidera somnos,
Donec ad exortum Aurorae flagrantia libet
Oscula dilecto coniunx pudibunda marito,
Nullis sincero cedens in amore columbis,
Turturibusve altos gemitu testantibus ignes.
Non se quisquam hominum tali contendere amori
Iactitet, aut tantis uri sub pectore flammis.
Tollite maturam, Genio duce, tollite prolem.
Quis tua, suavis Amor, dulcissima mella medullis
Indidit, et gratis demulsit pectora succis?
Pabula pellectae quis iucundissima menti
Subiecit, riguoque dedit saturarier imbri?
Empyrio vis illa sequax demanat Olympo,
Ignibus aeterni penitus succensa caloris:
Diluit ambrosio flammas Venus aurea rore,
In thalamos nectarque ferens et amabile mulsum.
Tales delicias, quoties libet, optime gustas
IULIADE: tales gustat tua candida MUPHLIS,
MUPHLIS Acidalio pectus perfusa liquore.
Faxit Hymen, vobis sint propria talia dona.
QUA patet a Nemetum secessu Vestria tellus,
Trans montes silvasque et caute rigentia tesqua
Mille pedum passus a Lautridos urbe remensum,
Ac totidem a culto (nam aequum est iter) Otterburgo,
Belgica quo pulsi deducta colonia civis;
Me comitas visum tam vastae molis Aratrum,
Vomere praegrandi sulcos ducente reclives,
Vallibus et planis montes aequante iugosos.
Tale quis umquam antehac oculis conspexit Aratrum
FLURHEMI? quod vix immenso pondere tardum
Quattuor et centum possint traxisse iugales,
Vixque decem curvam Polyphemi inflectere burim:
Ut taceam innumeros quatientes flagra colonos,
Acria flagra, armi quibus instigantur equorum.
Collis erat medius, longos protractus in agros,
Quem resupinatae stipabant undique valles:
Alveus hac flectendus iter captabat iniquum
Praecoce consilio, dederas quod IANE GEORGI,
Nate Palatino de sanguine, nempe ut adirent
Stagna tua errantes aeterno flumine lymphae,
Piscis et irrigua gauderet fluminis unda.
Haec coepti ratio, haec series: animusque ferebat
Non modo detortum lacubus committere Lautrum,
Verum etiam e lacubus detortum emittere Lautrum.
Heu! quo non penitrat labor arduus! Ilicet amnis
Lauter inhorruerat, metuens convertere cursum
Per iuga clivosi montis, perque invia regna.
Tum sic alloquitur, Nympharum astante corona,
Vicinam sulcator humum. Quid fecimus eheu,
Indigena o Tellus, nostri domus humida regni,
Sede quod antiqua specubusque expellor avitis;
Quos tenui proprios, nullis inhibentibus, ante
Et post diluviem, cursu cum prona natarent
Flumina quaeque suo, vallesque et prata rigarent?
Nunc ego naturam mutare, et scandere cogar
Ardua clivorum? Tu vulnere saucia duro,
Internosne sinus et viscera nuda recludes,
Totus et absorptus quo sim, mihi tota dehisces?
Dii melius. contra, quantum licet, obluctando
Obicibus ruptis adversa repagula frangam.
Dixerat, obtutuque irquos gyrabat aquosos,
Nympharumque chorus lacrimis rorabat obortis.
Cui Tellus. Equidem doleo, tot inaniter istos
Moliri specua et fossas, pereunte laborum
Conatu, frustraque omni sudante lacerto.
Ossa mea et lapides sollerter arantibus obstant,
Quo minus inceptos pergant deducere sulcos
Agricolae, non haec natum genus ad mea arandum
Ossa; neque, ut vellent, ossa haec diffindere possent.
Sic ait; obiectuque indurat saxea membra,
Excutiensque cavernosos humus ipsa-met orsus,
Vulneris impatiens seculae adversatur acutae,
Perfindique negat ferro. mora nulla: videres
Impetibus crebris, et equum vehemente resultu
Loraque fracta, rudesque et funes interruptos.
Tum demum coepto desistitur. hinc vetus alveo
Durat honos, fluviumque recens haud fossa fatigat;
Et mutum pisces genus intra viscera plaudunt,
Flumine sub patrio sibi propria regna tenentes,
Securi nassae, securi retis alumni.
Frustratur spem saepe labor. tamen ardua quisquis
Concipit, eluso non decipiendus honore est.