22 June 2001 Susanne Mussmann markup
corrected divisions, page breaks, e.a.
24 July 2001 Susanne Mussmann markup
TEI header added
09 June 2002 Susanne Mussmann markup
added p. Q3b ff., incl. markup; suggestion: incl. metric.
17 June 2002 Ruediger Niehl spellcheck
Morpheus spell-check performed. Description of this edition: Text typed - structural tagging complete - semantic tagging complete - Morpheus spell check.

page A1a, image: s001

Epigrammatum REVERENDI VIRI PHILIPPI MELANTHONIS LIBRI SEX. [illustration: portrait of Melanchthon ] Witebergae Haeredes Iohannis Cratonis excudebant, ANNO M.D.LXXIX.


page A1b, image: s002

INCLUTO ET SUMMAE SPEI ILLUSTRIS: PRINCIPI AC Domino D. [abbr.: Domino] ALBERTO FRIDERICO, illustrissimi principis et D. [abbr.: Domini] ALBERTI senioris etc. Filio, Marchioni Brandenburgensi, Duci Prussia, Stetini, Pomeraniae, etc. Principi Rugiae etc. et Burggravio Noribergensi etc. Domino suo clementissimo, S. P. D.

NARRAT STRABO, apud Iassum Cariae insulam, quae tum ex piscatu potissimum rem fecerit, eximium quendam citharoedum, cum in praecipui oppidi Theatro publico erudite et suaviter caneret, audirentque eum Iassi omnes, paulo post, cum tintinnabulum increpuisset, quo piscium venum expositorum daretur signum, statim ab Iassiis una omnibus ad forum piscatorium dilapsis, desertum esse, remanente unico surdastro, ad quem cum propius accessisset Musicus, eique et propter Musicae studium et honorem sibi habitum,

page A2b, image: s003

quod non ut ceteri a)/mousoi statim ad tintinnabuli crepitum profugisset piscium causa, gratias egisset, Tum illum, quid ais? num iam tintinnabulum sonuit? dixisse, cumque hic affirmaret, Continuo illum, At tibi o homo bene sit, respondisse, ac protinus ipsum quoque ad emendos pisces procurrisse, atque ita praestantem Musicum ac Poetam turpiter relictum solum, nec quemquam inventum esse in ea tota insula, qui vel ingenii vel artis pulcherrimae opus pluris faceret, quam putridos pisces. Idem in hac difficili et morosa delirantis Mundi senecta tum doctrinae [orig: doctrine] de Deo, quam sonant Dei beneficio Ecclesiae nostrae iam annos [correction of the transcriber; in the print annus] amplius quadraginta, tum artibus liberalis doctrinae omnibus fere, et in primis honestissimis Poeticae studiis accidere utinam falso queri possemus. Facit hoc saeculum, quod deliri senes solent, quos ait Cicero, quo minus vitae superest, eo plus viatici quaerere. Ita nunc quidem vere sordidis parandarum opum curis et occupationibus, et Euripidei Cyclopis exemplo, uni Deorum Ventri dediti omnes fere ubique terrarum homines, culturam doctrinarum et artium optimarum praecipuum hominis ornamentum et decus turpiter aut contemnunt, aut neglegunt, nec ulla est tam sordida ars, modo quaestuosa sit, quae non, ut a stolidis Iassiis putridorum piscium mercatura, studiis ingenii atque doctrinae anteferatur. Inter ipsos scholasticos coetus, qui vere sunt veteris sapientiae ac pietatis et doctrinarum ac virtutum omnium quasi e)rei/pia, neque ardor is est discendi, qui fuit annis superioribus, neque eruditionis et artium optimarum aestimatio. Vivit et versatur in Scholis sonantibus studia doctrinae otiosa fere inventus, remissis animis, sine studio, sine disciplina, sine industria, et donec per aetatem quaestum facere nondum potest, in Theatris tamen studiorum adest, ut Iassius ille surdaster, sine auribus, donec florentis aetatis consumpto tempore ad pisces patrios revocetur, interea existimans otium litterarium tantum potioris negotii inopiam esse, nec aliud agi his studiis nostris, quam ut animi ingeniosorum

page A3b, image: s004

hominum sese oblectent otiosa [orig: ociosa] litterarum iucunditate, a qua liceat alienis esse, et suo cuique interea genie indulgere, suas oblectationes quaerere. Hic error vel vesania potius in plerorumque animis, etiam qui sapientuli haberi volunt, altius radices egit, quam Ecclesiis, Rebus pub. [abbr.: publicis] et communi generis humani expedit aut dignitati aut incolumitati, evellenda rursus et sananda, si fieri potest, omnium qui doctrinae et litterarum dignitatem, necessitatem et usum intellegunt, auctoritate, studiis, defensione, opera atque omni ingenii orationisque conatu et contentione. Sed ea res universa cum et maioris argumenti sit, quam ut de eo in praesentia dici debere videatur, et multorum litteris iam pridem et querelis cottidie quasi deploretur, non ero nunc prolixior, sed de Poeticae studiis et carminum faciendorum exercitatione admonendae adolescentiae causa initio huius libelli pauca dicam. Constat premi saepe numero Poetices studia non solum perversa vulgi opinione, sed iniquis etiam leviter eruditorum et inconditis iudiciis, existimantium, Poemata non aliud quam otiosi [orig: ociosi] temporis quosdam pueriles ludos, et ingeniosorum ridicula qelkth/ria esse, nec amplius quicquam in iis requiri aut spectari oportere. Hoc perversitatis contagio imbuti iuniorum animi, praesertim in hac fatali, de qua dixi, optimarum artium neglegentia et fastidio, quod superioris saeculi ardorem erga studia aviditateque discendi subsecutu nescio quomodo subinde incrementa sumit, nec cognitas quidem litteras Poetarum, ut minus vitae necessarias aut passim neglegunt, aut securi etiam contemnunt, non secus acrem nihili, aut si numeros demas, non multo praestantiorem anilibus fabellis, quibus vel recitandis vel occinendis ad colum aut foculum longi temporis levetur taedium, labor, atque molestia, denique non admodum dignam statuunt, in qua temporis aliquid operaeque ponatur, de quo est longe sentiendum aliter. Nam quod ad ipsam [correction of the transcriber; in the print isam] facultatem attinet, qua praestantissimi viri apud Hebraeos,

page A4b, image: s005

Moses, Samuel, David, Asaph: apud Graecos Orpheus, Homerus, Pindarus: apud Latinos Virgilius, Ovidius, Horatius, et alii innumerabiles excelluerunt, sic statuendum est, Poeticen non minus quam alios Heroicos motus singulare Dei et eximium donum esse, concessum illustribus ingeniis ad Dei et virtutum et rerum, quae divinitus fiunt in genere humano, celebrationem. Non enim casu conditum est genus humanum, nec fortunae caeco aut temerario impetu, ut navis sine Nauclero regitur, sed in omnibus parvis et magnis imperiis lucet gubernatio divina, plena documentis sapientiae, bonitatis, iustitiae et severitatis Dei, ac manifestum est, a Deo, ut Daniel inquit, constitui et stabiliri regna, ac rursum mutari et transferri conspicuis praemiorum et poenarum exemplis, Denique et singulorum hominum res, actiones, eventus respici a mente divina. Haec providentiae Dei et praesentiae in genere humano testimonia cum et agnosci conditor omnipotens et celebrari velit etiam extra Ecclesiam, ad eam rem semper excitat praestantia ingenia, quorum ipsorum motus esse immediate Dei opus et donum, aliis non solum rudibus litterarum, sed etiam eruditis hominibus a)mi/mhton kai\ a)dunato\n, est ante omnium manus (ut ita dicam) atque oculos. Quis enim umquam fuit tam ineptae ac temerariae seu spei seu arrogantiae, qui aut Davidis ineffabiles, eius, quae secundum Deum est pietatis, affectus, aut Homeri et Virgilii numerosas politicae vitae Idaeas et quasi ei)/soptra rerum humanarum, aut suavissimam Ovidianarum metamorfosew=n varietatem sese imitando, non dico superare, sed exprimere posse confideret? Etsi autem in languescente in dies hominum natura, eam excellentiam ingeniorum quae antiquis illis saeculis fuit, decrementa sumere fatendum est: tamen hoc quoque et opus Dei et beneficium singulare censeatur, quod illorum summorum hominum monumenta inter fatales mutationes et ruinas regnorum et politiarum tam multis saeculis conservata sunt ad hanc usque extremam mundi fatiscentis posteritatem,

page A5b, image: s006

nimirum ut nunc etiam exstarent aliquae tamquam normae, ad quarum typum atque exemplum a praeclaris et divinitus ad hoc excitatis ingeniis formarentur Poemata, celebrantia veri Dei laudes et virtutum exempla, aliasque res in vita bonas, elegantibus, doctis et sonoris versibus. Hanc esse veram Poeticorum studiorum originem, propagationem atque usum, et docti et alii omnium aetatum sapientes gubernatores animadverterunt, unde qui honor Poetis omnibus fuerit, quantum decus in facultate fundendi bonum carmen inesse semper existimatum sit, quae auctoritas versibus praestantium Poetarum tamquam oraculis attributa sit ab universa sapiente et docta vetustate, ignorare non possunt ulli, qui leviter ea litterarum monumenta aspexerunt, quae ad nostram aetatem pervenerunt, Platonis dico, Aristotelis, Demosthenis, Ciceronis, Quintiliani, et post hos Strabonis, Pausaniae, Plutarchi, denique omnium, qui de studiis antiquitatis aliquid scripserunt. Ac ne penes Ethnicos tantum constitisse Poeticorum ingeniorum fecunditas existimari possit, consideretur, et Ecclesiam Dei omnium temporum eximios Poetas habuisse, qui intelligentes Musarum summum et praecipuum officium esse celebrationem veri Dei, cuius Musae et opus et donum sunt, omnem ingenii vim, eruditionem, elegantiam ad Christum u(/ion ai)/dion ai)di/ou patro\s unicum Ecclesiae Zwth=ra et gubernatorem mirificum, aeternarum laudum praeconiis concinendum sapienter pieque contulerunt, indeque et ingenii et verae erga Deum pietatis laudem vivi, et post obitum aeternam nominis famam immortalitatemque consecuti, soli nunc verorum Poetarum fructu, gloria et praemiis cum Deo, Angelis, et sanctus omnibus in aeternitate fruuntur. De qua re eruditae antiquitatis exempla ac monumenta et graeca et latina cum auctorum nominibus, complura recitare possemus, praesertim si et veteres et recentioris memoriae Poetas quarumlibet nationum commemorare vellemus, sed

page A6b, image: s007

et haec nimis longa futura esset, et Epistolae modum excessura oratio, quam nunc ad id quod agimus revocemus. Annis igitur superioribus in Germania excitatis rursum cum luce Evangelii melioribus linguarum et artium studiis, meminimus, virum ingenio, sapientia, eruditione, iudicio, pietate erga Deum, sedulitate laborum in docendo, beneficentia et virtutum omnium ornamentis, denique et meritorum erga Ecclesiam, Rem pub. [abbr.: publicam] et posteritatem vera existimatione et fama clarissimum PHILIPPUM MELANTHONEM, communem eruditorum omnium saeculi nostri praeceptorem merito habitum, cum et instaurator esset studiorum omnis doctrinae piae et liberalis singulari munere Dei datus, et assertor ac vindex acerrimus, propagator felicissimus, magno conatu Poeticae quoque studia excitasse, cum frequenter summos Poetas Graecos et Latinos aut enarraret ipse, aut si quando occupationum mole, qua semper pene obrutus Ecclesiae et Scholis serviebat, impediretur, eosdem enarrandos aliis committeret, quos tamen adiuvabat illo praesertim tempore, subiectionibus eruditis earum rerum, quae in optimo quoque Poeta, aut consideratione dignissimae essent, aut velut in eximii operis pictura maxime eminerent. Tum vero si quos ingenii bonitate et naturae impetu eximio ferri ad haec studia animadvertisset, hos plenis, quod aiunt, velis et remis impellebat, ut Dei singulari dono uterentur et conatu, quanto possent, cursuque maximo ad palmae honorificentissimae dignitatem fastigiumque contenderent, denique ut Ecclesiam, ut patriam, ut sese ornare studerent perpetuo duraturis ingeniorum monumentis. Hinc prodierunt nobis H. Eobanus Hessus, Sabinus, Stigelius, Micyllus, Lotichius et alii complures, quorum vita functorum leguntur cum admiratione et voluptate Poemata, et legentur donec aliqua in Germania erunt doctrinae studia, ut taceam eos, qui adhuc superstites iam clari sunt, quos quasi in os laudare, eos praesertim, qui aliquo usu familiaritatis nobis coniuncti sunt, nec qua sunt humanitate

page A7b, image: s008

patiuntur ipsi, neque est verecundiae meae, cum in plerisque horum existimem, quod est ante oculos, MAIOREM ET INGENII SOLLERTIAM [correction of the transcriber; in the print SOLERTIAM] ET DOCTRINAE COPIAM ATQUE GRAVITATEM, ET POEMATUM QUASI MAIESTATEM ESSE, quam ut commendationem iudicii nostri, quod aut nullum est, aut exiguum, videantur admittere. Sed ad Philippum redeo, et institutam quasi sub aliena persona de Poetice studiis commonefactionem. Ut autem apud Virgilium de excellenti virtute dicitur,

#########Pauci quos aequus amavit
Iuppiter [orig: Iupiter], aut ardens evexit ad aethera virtus:
Diis geniti potuere:

Ita dicent fortasse nonnulli, excellentium ingeniorum, hoc est, eorum, qui ad illa divino naturae impetu, et ut ait Plato tamquam o)qeasikoi\, ferantur, Poeticae studia esse, reliquis satis esse, si ex Cicerone puram discant latinitatem, indeque mediocrem sibi dicendi scribendique facultatem comparent, quod non ita est. Nam et ipse Cicero ex Poeticae fontibus se Eloquentiam hausisse confitetur, et adfert Poetarum lectio ac versuum contexendorum exercitatio iis etiam, qui Poetae futuri non sunt, nequaquam neglegendas utilitates. Discent melius Grammaticen iuniores, cum in Poetis syllabarum quantitates et figurarum, quibus hoc genus scriptorum abundat, varietatem considerabunt. Ac propter iucunditatem primae aetati Poetarum lectionem magis congruere sensit et vetustas, quae in scholis adolescentiae Homeri Virgiliique lectionem semper primam esse voluit, et docet experientia. Iam vero progressis uberiore ingenii et doctrinae cultu, quantum in his studiis sit praesidii, adiumenti, decoris, ex eo constat quod nulla Philosophiae, nulla eloquentiae, nulla denique non solum liberalis, sed etiam piae religiosaeque doctrinae pars est, quae non sit Poeticis litteris atque monumentis comprehensa, tradita, explicata, illustrata, ut recte de Theophrasti multorumque aliorum sententia scripserit Fabius studiorum

page A8b, image: s009

et formator et censor gravissimus, plurimum Oratori, cui omnium artium et disciplinarum tribuit cognitionem, conferre lectionem Poetarum, quod ab his et in rebus (sic enim ipse loquitur) spiritus, et in verbis sublimitas, et in affectibus motus omnis, et in personis decor petatur. Postremo condimentum quoddam studiorum omnium Poeticae cognitio est, sine qua reliquae litterae nescio quomodo asperae, morosae, tetricae apparerent, cuius quidem dignitas, usus, iucunditas, si eiusmodi, ut experiuntur eruditi, imperitorum oculis cerneretur, dubitare non possumus, quin, ut est in Phaedro Platonis, mirabiles sui amores excitatura esset. Sed removeatur ab hoc condimento, levitas, dicacitas, scurrilitas, quibus vitiis qui sunt delectati, ut semper est optimarum in vita rerum abusus aliquis, non tam in Poetarum numero, quam scurrarum habendi sunt, cum eos magis horum pravitatem, quam illorum vim decusque exprimere studuisse manifestum sit. Haec et in eandem sententiam alia multa, quam inter docendum sermonibus crebris monuisset PHILIPPUS, scribebat ipse quoque non longa Poemata (qui enim poterat alioqui vir occupatissimus Ecclesiae, Reique publicae negotiis infinitis: cum, ut verissime Ovidius cecinit, Carmina secessum scribentis et otia [orig: ocia] poscant?) sed scribebat tamen saepe quasi aliud agens non prolixi argumenti poih/mata, Epistolas, Precationes, Allegoriarum sacrarum interpretationes, Eclipsium descriptiones, Psalmos, Epitaphia, Hymnos, et id genus alia multa, vel ut aliis argumentum praeformaret, vel etiam exemplo suo poeticae usum et oblectationem cum dignitate coniunctam ostenderet, in materiis gravibus, eruditis, piis, utilibus, et sine levitate iucundis, nec modo ab anilium fabellarum futilitate alienis, sed et ingeniosis, et, ut verbo dicam, cum pietate, tum humanitate plenis, denique eiusmodi, ut his vere tribui posset Platonicum illud Elogion, quod est in tertio de legibus: qei=on to\ poitihko\n kai\ o)qea/sikon o)n os u(mnw=dou=n polliw=n tu=

page B1b, image: s010

kaq' a)lh/qeian gignomev/wn cu/n tisi charisi xa/risikai\ mou=sais e)fa/pet e(ka/sote. Quod qui considerabunt, facile iam me tacente intelligent id, propter quod haec nobis commemoratio suscepta fuit de viri summi et iudicio et exemplo, amplius quiddam in hoc studiorum genere quaerendum esse, quam inanem otiosi [orig: ociosi] temporis oblectationem. Quod autem ad Epigrammata (sic enim sane nominemus Poemata, hoc a nobis volumine collecta et edita) attinet, ea vero magna ex parte, etsi ingenium, eruditionem, quotidianarum cogitationum pietatem et humanitatem auctoris perspicue ostendant, ab ipso tamen, ut qui nihil umquam aut scriberet aut faceret ad ostentationem, neque collecta, neque asservata sunt, sed a scholasticis sparsim pleraque descripta, nonnulla etiam chartis [orig: cartis] incompositis excusa circumferebantur, donec ante quinquennium tres eorum libelli simul prodirent, non solum mendosissime editi, sed etiam foetibus suppositiciis [orig: supposititiis] pleni, qui tamen et propter auctoris, tamquam Poetarum parentis, celebre nomen, et materiarum praestantiam ita avide empti sunt a studiosis lectoribus, ut brevi temporis spatio exempla haberi desierint, quae cum requiri crebro multumque bibliopolae nostrates animadvertissent, denuo subicere praelo tres illos Epigrammatum libellos statuerunt, meque rogarunt, ut quantum possem, quae in editione priori vitiosa [orig: viciosa], aut non genuina fuissent, emendarem ac removerem, et si qua ipse reposita haberem, editioni novae adderem, qua in re non tam ipsis, quam Rei publicae scholasticae cum summa voluntate gratificari conatus sum. Vitia igitur graphica prioris editionis, qua et multa et foeda erant, et saepenumero sententiarum quasi sepeliebant intellectum, correximus, et versus quos vel ab ipso auctore emendatos memineramus, aut alioqui perperam descriptos, restituimus, Epigrammata suppositicia removimus alicubi genuina etiam sed bis posita, et temere ac loco non suo iterata resecuimus, et de quibus scire potuimus, numerum anni, quo scripta sunt, notavimus.
page B2b, image: s011

Addidimus autem prioribus libris TRES ALIOS NOVOS libellos, singulari studio ex mea et amicorum Bibliothecis collectos, ut nunc sex libri conficiant iustum Epigrammatum Opus. Nec me eius, quantulacumque est, operae paenitet. Nam quod ad me privatim attinet, ostendam alibi, iuvante Deo, quibus rebus huic sancto viro sim obstrictus ad aeternam gratitudinem. Nunc autem de omnibus, quos reliquit ille post se non adulterinae naturae discipulos, quorum in numero nomen meum profiteor, affirmo deberi hoc officium praestantissimo, optimaeque de re litteraria merito Praeceptori, ut omnia ab eo profecta ingenii et doctrinae monumenta, tamquam sacras reliquias non solum colligamus, sed etiam a mendis neglegentiae librariorum saeculi huius (quantum per horum turpem in hoc vitio pertinaciam licet) vindicemus: CARMINUM autem PHILIPPI illa ingeniosa atque erudita facilitas, et his comprehensa rerum bonitas tanta est, ut non solum posteritatis facile sustinere possit aequissimam censuram, sed etiam praesentis saeculi iam pridem apud exteras gentes honorifica iudicia experta sit. Ac de his Itali, quos iniquiores Germanicorum ingeniorum censores plerique existimant, non sentire solum honorifice, sed scribere etiam in iis, quos de Poeticae studiis reliquerunt, monumentis, non dubitaverunt. Nam ut omittam Bembi, Sadoleti, Giraldi testificationes plenas eruditionis, multorum instar sit nobis Iulius Caesar Scaliger, et fidei non suspecta testis, et censor iudicii acrimonia gravis, cuius de Germaniae Poetis, inter quos PHILIPPUM vel primum vel paene solum ponit, in V I. lib. [abbr.: ?] Poetices, qui et Hypercriticus inscribitur, haec sunt verba: Ne Melanthon quidem abhorruit ab ea laude, quae ex Poeticis artibus comparatur, tametsi nonnulli eius populares, insanis quibusdam praeceptionibus, e Christiana Re publica Poetas exigendos exclamaverunt, quorum barbarissimam amentiam, non verbis, neque enim

page B3b, image: s012

verbis aut nugis vinci queunt, sed contrariis effectionibus doctissimus quisque damnavit. Illius igitur ingenium magnum atque ad omnia comparatum intellegemus ex iis poematiis, quibus Solis Lunaeque defectiones cecinit. Nam et tempora varie describit eadem versibus luculentis et eodem nitore praesagia statuit, cuius vestigia secuti sunt non ignobili ingenio Germani aliquot, Stigelius, Aemilius, Acontius, Volfius, Camerarius, idem PHILIPPUS in Epigrammate iucundus atque festivus etc. [abbr.: et cetera] Haec de Germano Italus, nulli eorum qui in iisdem regionibus vixerunt, aut nunc vivunt, vel eruditionis varietate, vel in hoc studiorum genere iudicii et censurae gravitate secundus. Cumque propemodum haec ipsa Poemata, quorum pleraque in hoc volumine continentur, quasi digito designaverit, cur eius ipsius verba atque integrum paene locum adscribere vellemus, causam nobis esse putavimus, etsi profecto ipsa sese ita commendent haec PHILIPPI Epigrammata, ut nomine auctoris sui cuius celebritati et famae ingenii, doctrinae et vir tutum dotibus comparatae, idem est, qui orbi terrarum terminus, contenta, non desiderent alienae laudis commendationem. Ad te autem inclute et illustrissime Princeps Alberte Friderice, cur hoc munus mittere vellemus, multae causae fuerunt. Nam cum patrem tuum sanctissimum atque optimum Principem de Ecclesiis et universa patria etiam in hac senecta pie, liberaliter, animose, patienter, et sine fine, praeclarissime merentem singulari semper clementia et benignitate complexum fuisse PHILIPPUM, et hanc totam Academiam meminerimus Celsitudini ipsius hanc qualemcumque significationem nostrae gratitudinis et observantiae erga totam illustrissimam Marchionum B. [abbr.: ?] familiam, et inclutam domum Borussiacam, cuius celsitudo ipsius prima et Dei beneficio auspicatissima stirps est, teque in primis Heroicae indolis amplissimaeque [correction of the transcriber; in the print amplicissimaeque] spei, et numquam satis laudati patris plane gnh/sion u(i\on, ut debitam, ita non ingrata fore

page B4b, image: s013

existimavimus. In quo et illud nos confirmabat, quod hoc opus magna ex parte sacrorum PHILIPPI carminum, in quibus nihil reperitur, nisi aut ingeniosum, aut pium, aut doctum, maxime utile fore videbatur illustrissimae adolescentiae tuae, in qua, cum non solum Philosophicis et politicis artibus sed etiam vero intellectu doctrinae Ecclesiae, sapienti pioque consilio patris iam inde a prima aetate fideliter instituaris, illustris natura tua excitata crebra iam lectione piorum Poematum, quibus peculiaris quaedam e)ne/rgeia solet inesse, quo per se est generosior, eo maiores ad studia doctrinae, pietatis et sapientiae cum accrescente aetate subinde concipiet impetus. Legent etiam alii et senes eruditi cum voluptate, et iuniores litteris dediti studio maiore, cum hoc opus, quod ad maximam carminum partem attinet, quasi post humum Philippi, tibi, tuisque studiis dicatum, tamquam in clientelam sapientissimi et fortissimi Principis patris tui, tuamque traditum esse cogitabunt. Ante annos 28. Paene adhuc puer vidi et audivi illustrissimum Principem Georgium Marchionem B. [abbr.: ?] patruum tuum commemorabili pietate, clementia et comitate colloquentem de Ecclesiae doctrina et litteris cum Iohanne Hesso Theologiae D. [abbr.: ?] Vratislaviae in patria mea, de quo et ego multa commemorare possem, et scit plurima Reverendus et clarissimus vir Iohannes Aurifaber Hessi gener, T. C. [abbr.: ?] in gubernatione rerum Ecclesiasticarum fidelissimus Praesidens. Patris eruditio et pietas orbe toto conspicua et celebris est, Exstant [orig: Exstant] et in historiis Illustrissimae familiae tuae innumera, et ea quidem perpetuae celebritatis maiorum tuorum sapientiae, fortitudinis et eloquentiae monumenta, sed certe Patris et Patrui Georgii recentia et ante oculos posita illustria exempla, quorum te imaginem referre, et vestigia cum magna laude ingredi fama est, me et alios ad singularem tui observantiam, et spem de T. C. [abbr.: ?] maximam inflammaverunt, iam pridem bene precantem successibus tuis, et saepe animo repetentem

page B5b, image: s014

cum de te cogito, Andromaches ad Astyanactem exhortationem, quae est apud optimum poetam paulum mutato versu eiusmodi fere: "Ecquid in antiquam virtutem, animosque viriles Et pater Albertus, patruusque Georgius armant." Accessit denique his omnibus hortator et impulsor vir Reverendus Iohannes Draconites, Ecclesiarum illustrissimae Celsitudinis tuae in Pomesanensi tractu e)pi/skwos, qui toto hoc tempore, quo ei, pia et clementissima concessione illustrissimi patris tui, nobiscum in Vitebergensi Academia, religiosi Operis conficiendi causa commorari licuit, domus meae hospitio usus, de tua Heroica Indole magna omnia de se iam in ipsis adolescentiae initiis promittente, crebro multumque commutatis sermonibus, admirationem, amorem et observantiam erga te meam mirifice auxit, et pergratam tuae celsitudini hanc piarum Musarum dedicationem fore mihi persuasit. Accipe igitur Illustrissime adolescens et Inclute Princeps, patriae et afflictarum Ecclesiarum spes summa, et secundum Deum unica, accipe hilari vultu, quae se tibi offerunt atque dedunt, Albiacas natas ex patre Melanthone Musas, quae se tibi ita commendant, ut et hoc tempore de amplissimi ingenii, doctrinae, et Heroicarum virtutum tuarum, non minus quam incolumitatis et fortunarum cottidianis, et numquam desituris, iuvante Deo, incrementis tibi gratulentur, et simul rogent, quod pro Heroica indole tua sponte facturus es, ut digna Principis tantae spei benevolentia sese complectare, de quibus hoc C. T. [abbr.: ?] rursum polliceor, te, quo maior in eas animi tui propensio futura est, eo plus ex iis tandem et utilitas et verorum ornamentorum indolis atque ingenii reportaturum. Postremo Deum aeternum Patrem per filium coaeternum et swth=ra generis humani Iesum Christum omni animi contentione oro, ut illustrissimum patrem in ista laudabili senecta, et te florentem aetate tantoque patre dignissimum filium, ac patris sola me unicum in terris communi patriae

page B6b, image: s015

Ecclesiae, litteris, paci subditorum, posteritati et rebus bonis omnibus, atque ita utrumque utrique inter orbi terrarum salutares Principes diu servet incolumes et beatos. Bene et feliciter valete. Witebergae VIII. Cal. April, qui est dies et assumptae humanae naturae et sacrificii Filii Dei, ut Ecclesiae historia docet etc. [abbr.: et cetera] Anno 1563. Inclutae et illustriss. [abbr.: illustrissimae] celsitudinis V. [abbr.: ?] Servus Petrus Vincentius Vratislaviensis Professor in Academia Witebergensi etc. [abbr.: et cetera]

PHILIPPI MELANTHONIS EPIGRAMMATUM LIBER PRIMUS.

Detestatio neglegentiae ex Capite 17. Exodi

Acer Idumaeus loca per deserta vagantes
Arcere Hebraeos [orig: Ebraeos] finibus ausus erat.
Conservitque manus, sed Moses arma suorum
Adiuvat, et precibus praelia magna ciet
Et vincit quoties palmas ad sidera tendit,
Quemque vocat, coram sentit adesse Deum.
Brachia sed quoties iterum lassata remittit,
Cogitur Hebraei [orig: Ebraei] cedere turba Ducis.
Ergo die toto dum fusus pellitur hostis,
Erectas palmas ut tenuisse queat:
Subicitur cubitis orantis saxea moles,
Sollicitoque suis corde petentis opem.
Sic quoties curamque precesque remisimus ipsi,
OTIA [orig: OCIA] securis insidiosa nocent.
Illecebrae vacuas subeunt dulcedine mentes,
Et facile in vitium pectora prona trahunt.
Exacuant igitur tot nostra pericula curas
Propositae nobis exitiique viae.

page B7b, image: s016

Nec quisquam putet his se emergere posse procellis,
Auxilium praesens ni Deus ipse ferat.
Conditor aeternus vera est tibi voce rogandus,
#########Hunc tamen ut places, ara petenda tibi est.
Nulla est grata Deo, nisi Christus filius, ara,
#########Qui luit officio crimina nostra suo.
Huic impone manus, huic toto incumbito corde,
Ad patrem nostras perferet ille preces.

IMAGO ECCLESIAE, Exodi 33. Moses stans in Caverna rupis, ac videns tergum Dei praetereuntis.

Insita sunt animis nostris ab origine prima
#########Notitiae auctoris semina vera Dei:
Impositum ut nobis Dominum sciremus, et eius
#########Immotae legi subdita vita foret:
Heu cur has flammas, divinae exstinguere [orig: extinguere] lucis
#########Tam multi obliti seque Deumque solent:
Iustaque legitimae conturbant foedera vitae,
#########Contemptoque ruunt in scelus omne Deo.
Sed paucos tamen haec accensa in pectore flamma
#########Permovet, ut vitae munera iusta colant.
His novisse Deum propius, coramque, videre,
#########Quantum concedet, maximus ardor inest.
Ergo etiam Moses vultus in lumine claro
#########Monstratos Domini cernere posse rogat.
Sed docet et Mosen et nos, totumque piorum
#########Agmen, ubi agnosci, se Deus ipse velit.
Non haec pigra hominum concreta ex pulvere moles,
#########Insuper et vitiis squalida facta suis,
Sustinuisse potest divini incendia vultus,
#########Cum sordes nostras Iudicis ira videt.
Ergo iubet Mosen sublimi insistere rupi,
#########Illius et latebris se tenuisse cavis.
Hac ego praeteriens, inquit, dabo terga videnda,
#########Sic ut et interea te mea dextra tegat.
Nos quoque in immota docuit consistere rupe,
#########Amplecti Gnatum dum iubet ipse suum.
Et latebrae nobis subeundae Ecclesia sola est,
#########In qua Evangelii dogmata pura sonant.
Namque Deus transit per Mundi saecula cuncta,
#########Ut coetus aliquos iungat et ipse sibi.
Nec genus humanum quod imago debuit esse
#########Auctorem referens, omne perire sinit.
Quosque sibi adiunxit, locat uno in vertice cunctos,
#########Nemo illum ex alia cernere sede potest.
Hi vocem agnoscunt, et facta ingentia dextrae,
#########Praesentemque vident semper adesse Deum.
Exspectantque olim venturae gaudia vitae,
#########Et bona quae nullo sunt peritura die.
Tunc nec erunt discedentis vestigia tantum,
#########Nec tantum longe terga videnda Dei:

page B8b, image: s017

Sed fulgore novo propius spectabimus ora,
#########Colloquio dabitur perpetuoque frui.
Arcanas causas inspecto fonte sciemus,
#########Et gratae mentes munera tanta canent.
Interea bellis lacerantur regna, suasque
#########In poenas fato mundus ubique ruit.
Ac velut aggestis Titanas montibus ausos,
#########Ad sublimem arcton scandere fama refert,
Conatosque astris extinctis, omnia rursus
#########In vetus et caecum vertere mixta chaos:
Turcica sic rabies passim sese impia iactat:
#########Adversus gnatum bella movere Dei.
Denique cum variis quatiatur motibus Orbis,
#########Exercent Christi multa pericla gregem,
Sed tamen hos inter terrores, fataque mundi
#########Dextri pios coetus protegit ipsa Dei.

DE VAGIENTE ECCLESIA.

Aeterni de mente patris sapientia nata,
#########In qua Mundi operum fulsit idea novi:
Et quae distinxit pulcherrima corpora rerum,
#########Et iussit formas singula habere suas:
Haec eadem in parvis vagit sapientiae cunis,
Naturae nostrae membra tenella gerens.
Sic quamquam infundit se nostra in pectora, nobis
#########Nondum se totam cernere posse dedit.
Ut tamen in nobis sint tantae exordia lucis:
#########Tamquam vagitus dogmata prima sonat.
Non spernis, quamquam infirmos, si debita credant
Te lu/ca pro nobis Christe dedisse patri.
Ah precor infirmis adsis ut mentibus, atque
#########Doctrinae foveas semina sparsa tua.
Dum tua se totam pandet sapientia nobis,
#########Atque patrem clara luce videre dabit.
Quando mortali solventur carcere mentes,
#########Et duce te coeli culmina celsa petent.
Christe tuo exulibus patriam tu sanguine reddis,
#########Nulla venit nobis Te nisi dante salus.

DE NAVI CHRISTI, Quae est Ecclesia Dei.

Auricomum vellus postquam transvexit Iason
#########In patriam, sperans debita regna sibi,
Oppressit [orig: Opressit] Dominum navis de culmine lapsa,
#########Sed qua defessus iam cubat ipse domi.
Non te Christe tamen tua, quam regis, opprimet
#########Quamvis et rimis est lacerata suis. (Argo
Tum quoque cum fluctus ciet imo ex gurgite Orion,
#########Et rapidi venti praelia saeva movent.
Quassatam medio in Pelago tua dextera servat,
#########Et vere es Nautis ancora sacra tuis.
O viva effigies aeterni, luxque parentis,
#########Defendas coetus optime Christe tuos:

page C1b, image: s018

Qui tua non ficta discunt oracula mente,
#########Atque tuo poscunt Numine semper opem.

IN TABULAM ECCLESIAE Dei sub imagine Halcyonum, descriptam Carmine a Martino Socolovio.

Fluctibus in mediis pariens Ecclesia quare
#########Halcyonum similis sit, tabula ista docet.
Illa sed est aliis etiam depicta figuris:
#########Naturae impressit plurima signa Deus.
Nidus humi iacet inter saxa Hypolaidos, in quem
#########Ignavus Coccyx ova fovenda locat.
Cumque diu pavit cuculum officiosa voracem,
#########Nec tamen ingluviem iam saturare potest:
Tum sibi servatae solvens mala praemia vitae,
#########Nutricem cuculus devorat ore suam.
Sic pia se praestans Thammero Ecclesia matrem,
#########Serpentem proprio nutriit ipsa sinu.
Non timet in matrem crudeles vertere morsus,
#########Ille nec esse Deum, qui videt ista putat.
Gnate Dei, prohibe, proprii defensor honoris,
#########Visceribus cuculos se satiare tuis.

DE MOSE PERCUTIENTE PETRAM.

Qua regione Arabum fines Sinaia rupes
#########Claudit, et incultas aspicit alta plagas:
Aegra siti lymphas mediis quaerebat arenis
#########Gens ex Isacidae semine nata patris.
Et quamquam passim terram effodere perustam:
#########Nulla ibi larga tamen vena reperta fuit.
Iamque animas exhalabant, siccata labellis
#########Dum matrum infantes ubera forte trahunt.
Exspirantque simul matres tristique sepulcri
#########Munere maternus fungitur ipse sinus.
Hic iterum subeunt animos nova taedia vulgi,
Paenitet et varias deseruisse domos.
Nec tamen accusant Mosen, sed grandius addunt,
#########Quo premat immeritos, crimen habere Deum.
Scilicet haec miseris nimium vulgata querela est,
#########Iusta sed est semper iudicis ira Dei.
Et quamquam sontes punit, tamen inter eosdem,
#########Servat reliquias agminis ipse sui.
Ergo iubet Mosen percussa educere rupe,
#########Pro populo undarum flumina larga suo.
Obsequitur Moses, novo sed confusio mentem
#########Turbat, et aggresso diriguere manus.
Et, cuius numquam pectus trepidaverat ante,
#########Si quando fuerant iussa obeunda Dei.
Iam veluti navis scopulis illisa fatiscit,
#########Sic rupem aspiciens, excidit iste sibi.
Et ferit, et dubitat, sed mox se colligit ipse,
#########Et vigor, in pectus, qui fuit ante, redit.
Ergo ardens iterum rupem Sinaida pulsat,
#########Et baculo cogit cedere saxa suo:

page C2b, image: s019

Quodque riget late loca vasta, effundere flumen,
#########Unde sibi dulces hauriat agmen aquas.
Hoc Deus exemplo monstrat se pascere egentes,
#########Quos ad militiam deligit ipse suam.
Sed tamen et maius quiddam spectacula tanta
#########Significant, multum quod meminisse iuvat.
Legifer ut Moses est iussus scindere rupem,
#########Sic propter Legem vulnera Christus habet.
Lex immota manet: peccatum punit, et odit,
Proponitque irae plurima signa Deus.
Verum, ne prorsus natura humana periret,
#########Neve haec frustra esset condita imago Dei:
Pro nobis Natus patris intercessit, aditque
#########Poenam, quam iusta sanxerat ira Dei.
Lex igitur Christum insontem percussit, et inde
#########Manarunt vitae flumina grata nova.
Cur autem trepidat Moses? praesagia luctus,
#########Venturo in populo tunc pavor ille fuit.
Quae legem, vocemque Dei gens audiit una,
#########Haec Christo Domino est inicere ausa manus.
Venturum scelus hoc exhorrent pectora Mosis,
#########Et nondum noto mota dolore stupent.
Saepe duces populi feriunt te maxime Christe,
#########Anteferunt dictis cum sua iura tuis.
Et caeci decus esse putant non solvere leges,
#########Quas decuit voce cedere sponte Dei.
Est virtus leges, et morum vincla vereri,
#########Si tamen et legum regula Christus erit.

DE CANTIONE ANGELORUM. Gloria in excelsis Deo etc. [abbr.: et cetera]Anno 1539.

Quare ad pastores primum vox nuntia venit,
#########Angelicus summa quam tulit arce chorus?
Nempe ut praecipue pastores carminis huius
#########Gentibus auctores esse ducesque velint.
Ut summo patri veri reddantur honores,
#########Et toto fiat notus in orbe Deus.
Ac late in mundo spargantur munera Christi,
#########Quae sunt placati pignora certa patris.
Et curent, ut sit pacata Ecclesia Christi,
#########Concordique regant ore, fideque gregem.
Sit procul a Christi discordia saeva ministris,
#########Namque Deus poterit, non nisi pace coli.
Nulla lues ovibus tantum, non ulla venena,
#########Quantum pastorum dissidia ipsa nocent.
At generi humano tunc aurea vivitur aetas,
#########Tunc animi capiunt gaudia vera pii.
Cum summi patris est vere patefacta voluntas,
#########Et cum nos curae novimus esse Deo.
Cumque una Christum tranquilla Ecclesia voce
#########Concinit, et studio laudat ubique pari.
Haec praecepta canit coetus pastoribus ille,
#########Officii memores et iubet esse sui.
Quod quicumque facit, bona vera et maxima cunctis
#########Affert, quaeque aetas nulla abolere potest.

page C3b, image: s020

Et quoniam angelicum mortalibus incohat hymnum,
#########In terris vere est Angelus ipse Dei.

CUR NOS CURET ET servet Deus.

Non Deus ostendit se tantum ut corpora curet,
#########Sed cur servari nos velit, ipse monet.
Scilicet ut sese nobis communicet ipse,
#########Semper et ut vivant pectora plena Deo.
Tunc autem in nobis fulget, tunc pectora complet,
#########Mens pia cum discit munera nosse Dei.

DEUS EST CASTA MENS.

Casta Deus mens est, casta vult mente vocari,
#########Et castas pondus iussit habere preces.
P*neu=ma e)w\n qeo\s ai)/dios kaqaro/n te kai\ a(gnou/m, a(gnw=n dexetai i(ora\ mo =a frenw=n.
A)*gnei/an kai\ e)/tace no/mois semnoi=si ga/moio,
timh/wsis qeo\n o)= ga/mw| e)nsece/ws.

BENEDICTIO MENSAE.

Hic epulis donisque tuis benedicito Christe,
#########Ut foveant iussu corpora fessa tuo.
Non alit in fragili panis modo corpore vitam,
#########Sermo tuus vitae tempora longa facit.

GRATIARUM ACTIO POST sumptum cibum.

Postquam epulis exempta fames, mensaque remotae,
#########Dicemus grates nos tibi summe pater.
Non haec humanas vires alimenta iuvabunt,
#########Divina si non hae foveantur ope.
Namque tuo vivunt agitata a Numine cuncta,
#########Adflatu spirant cuncta, valentque tuo.
Nunc etiam gratis animis alimenta ministra,
#########Atque immortali pectora pasce cibo.
Et quia cura sumus tua, nos pater optime serva,
#########Et studia et vitae tempora cuncta rege.
Cumque epulas dederis rerum pater optime nobis,
#########Adde epulis vires pro bonitate tua.

DISTICHON.

Ut tua pertingat, penetretque precatio caelum,
Ardenti fiat speque fideque frequens.

IN DECALOGUM.

Divino praecepta puer si prodita ab ore,
#########Et facies casto pectore iussa Dei:
Ipse pater vitae cursum moderabitur omnem,
#########Nec fortuna tibi saeva nocere potest.

IN GENESIN.

Non caeco casu natura humana sine ullo
#########Consilio, ex veteri prodiit orta chao.

page C4b, image: s021

Nec deinde est lapidum temere de mole renata,
#########Quos iecit monitus Pyrrha secuta viri.
Magnum opus est, ad quod nos mens aeterna creavit.
#########Ut nostro studio notior esse queat.
Ac in nos haustam proprio de pectore mentem
#########Fudit, et effigiem iussit habere sui.
Ah cur auctoris subeunt oblivia nobis?
#########Unde homini tanti venit origo mali?
Sed Deus ipse sua depellit luce tenebras,
#########Et quae sit vitae norma sequenda docet.
Audiit hanc caelo delatam Ecclesia prima,
#########Et Deus hos fontes semper adire iubet.

IN HISTORIAS REGUM.

Hanc speculum vita ducas, morumque magistram.
#########Quae libris istis traditur, historiam.
Praemia iustorum monstrat, poenasque nocentum,
#########Et praesens regnis numen adesse Dei.
Et dubiam vitae sortem, ac incerta pericla,
#########Non tantum humana calliditate regi:
Sed custode Deo casus superabimus omnes,
#########Placatum pietas si modo nostra facit.
Et quibus officiis possit flectique colique,
#########Hic exempla liber iusta sequenda dabit.
Sit licet utilitas res gestas nosse profanas [orig: prophanas],
#########Utilior tamen est perlegere ista labor.

IN PROPHETAS.

O utinam Vatum praeconia dicere possem,
#########Accendit quorum pectora pura Deus:
Doctrinae ut lucem renovarent, atque docerent
#########Quis summo patri sit tribuendus honor.
Hi populum in rebus dubiis rexere, levantes
#########Consilio gentis multa pericla suae.
Venturum aeterni natum cecinere parentis,
#########Crimina ut ablueret nostra cruore suo.
Hunc propter recipi docuerunt vota, precesque
#########Hoc duce iusserunt Numen adire patris,
Censuraque sua frenarunt saepe Tyrannos,
#########Et populi mores continuere sui.

IN DANIELEM PROPHETAM.

[gap: poem of 12 lines]

page C5b, image: s022

[gap: poem of 2 lines]

IN PSALMOS DAVIDIS

Si qua Dei puram tangit reverentia mentem,
#########Et iusto Christi nomen honore colis:
Si quo res e fonte fluunt, quod et omnia numen
#########Et regit et servat, cernere mente soles:
Haec puer illius veneranda oracula disce,
######### [reading uncertain: not deciphered] quondam quae sonuere fides.
Illius ut Mosi per rupem gloria visa est,
#########Panditur hoc etiam carmine, crede puer.

ALIUD IN PSALMOS

Saxa ferunt Vatem traxisse Amphiona cantu,
#########Ut strueret Thebis moenia prima suis.
Maius opus fieri Davidis carmine constat,
#########Qui trahit ad summum pectora nostra Deum.
Nunc servatoris narrat praeconia Christi,
#########Quem canit aeterno de genitore satum.
Nunc apte gemitus, et verba precantia tradit,
#########Ad summum patrem quae tua vota vehant.
Nunc iustas vitae leges, poenasque malorum,
#########Et promissa canit praemia magna piis.
Haec igitur Cithara est ad tempora quaelibet apta,
#########Auraque in manibus semper habenda piis.

PSALMUS CXXVII. Nisi Dominus aedificaverit domum. Qui docet Deum custodem esse vitae nostrae et gubernare totum vitae cursum.

Quo struis et caelo certas educere molem,
#########Frustra erit, hoc condat ni Deus auctor opus.
Quo vigilas, urbemque tuo vis Marte tueri,
#########Falleris, excubias ni Deus intus agat.
Et quamquam gratos somnos abruperis, ante
#########Quam revehit clarum, lucifer ipse diem:
Longa dies quamvis tristi consumpta labore est,
#########Ac operae partem nox quoque sera trahat.
Nil tamen assiduae prosunt curaeque laborque,
#########Si non aspirent numina summa tibi.
Servat, alitque pios rerum pater optimus, inde
#########Commoda sunt vitae cuncta petenda tibi.
Non Domus ipsa sibi, non urbs creat ipsa patronos,
#########Felices cives datque facitque DEUS.
Impetus est qualis volucri, rapidaeque sagittae,
#########Figitur in iusso quae procul acta loco:
Sic quocumque rapit divinus spiritus illos,
#########Virtuti cogunt cedere cuncta suae.
Non fortuna viros, non virtus deserit umquam,
#########Moenia nec patria sunt ruitura piae.


page C6b, image: s023

PSALMUS LXVI. Iubilate. Qui invitat ad finem, et docet nos Deo curae esse.

Huc agite o populi, summumque agnoscite patrem,
#########Illius et laudes carmine ferte pio.
Et vos qui primi redeuntem cernitis undis
#########Eoo Solem ducere ab orbe diem.
Et vos qui revehi tenebras, noctemque videtis,
#########Oceano fessos Sol ubi mergit equos:
Quem colimus vere esse Deum, rerumque parentem.
#########Discite, et illius numine cuncta regi.
Non nati casu, non casu vivimus ipsi,
#########Condidit, et factos servat, alitque Deus.
Ille iter incertum vitae, cursumque gubernat,
#########Illius vere curaque, grexque sumus.
Has laudes puerique Deo cantate, senesque,
#########Hic honor, haec summo victima grata patri est.
Hinc sperare animis audete, et poscere certum
#########Auxilium, tristi tempore quisque sibi.
Nam bonus est Deus, et miseros auditque, iuvatque
#########Qui credunt eius se bonitate tegi.

EX PSALMO CXIX. In aeternum Domine permanet Verbum tuum, etc. [abbr.: et cetera]

Sermo tuus numquam pater occidit irritus, et non
#########Spem fallit mentis, destituitne piae.
Nulla potest umquam tua dicta abolere vetustas:
#########Sic durat verbo condita terra tuo:
Quodque indefesso cursu caelum omne pererrat,
#########Et Sol formosum fertque refertque diem.
Descripsere vices illis tua iussa, viamque
#########Servat enim verbum cuncta regitque tuum.
Pene ego crudeli fueram hosti praeda futurus,
#########Vitaque in aeternam noctem abitura fuit.
Ni tua vox animam fugientem sola teneret,
#########Quae te affirmat opem ferre solere piis.
Haec me tela inter fiducia texit, et enses,
#########Addidit et vires haec medicina novas,
Nulla tui nobis venient oblivia verbi,
#########Nec meriti fiet gratia vana tui,
Et fidum miseris portum VERBUM esse canemus.
#########Nam sermone tuo reddita vita mihi est.
Nos tua cura sumus rerum pater optime, teque
#########Nos custode uno fidimus, atque duce.
Cetera deficiunt nobis solacia [orig: solatia]: quare
#########Nos tua defendat dextera quaeso pater.
Ecce tuum contra populum gens impia ferrum
#########Strinxit, et adversus te gerit arma Deus:
Sed vincent tua dicta hominum viresque minasque
#########Cetera praetereunt, sed tua dicta manent.


page C7b, image: s024

PSALMUS CXXIII. Qui confidunt in Domino. Adhortatur ad finem, quia Deus tueatur eos qui ab ipso exspectant auxilium.

Ut scopulis innixa suis Sionia rupes
#########Durat in aeternos non peritura dies:
Sic irata pios numquam fortuna revellet,
#########Si spe nituntur pollicitisque DEI.
Ecce vides Solymen quae moles cinxerit urbem,
#########Et non humana moenia facta manu?
Parva inter montes latet, immani aggere septa,
#########Et stat inaccessis undique clausa iugis.
Defenditque suo propius nos robore Numen,
#########Ignea dum simulat moenia luce sua:
Ne populum feriant coelestia sacra colentem,
#########Acta malos contra noxia tela viros.
Ne te igitur capiat melior fortuna malorum,
#########Turpiter ut cupias destituisse DEUM.
Non habet impietas successus, credite, longos,
#########Et male promeritos tristia fata manent.
Felicesque pii, quos tu pater optime servas,
#########Continget portum te duce nostra ratis.
Ergo leva pater afflictos, vitaeque guberna
#########Ambiguum cursum numine quaeso tuo.

PSALMUS IIII. Cum clamarem, exaudivit me Deus iustitiae meae etc. [abbr.: et cetera]

Quamvis dura feram, tamen est pars certa salutis,
#########Et videt afflictos, et iuvat ipse DEUS.
Non igitur, quia me fortuna exercet iniqua,
#########Dicite me Domino displicuisse meo.
Eriget haec inter mala nos pater optimus, atque
#########Aspiciet lacrimas, accipietque preces.
Et rerum Domino nemo succenseat umquam,
#########Auxilium quoniam differat ille diu:
Sed petat, ac exspectet opem: sic mollia durat
#########Pectora, sed numquam deserit illa DEUS.
Et quamquam mora longa sit, et solacia [orig: solatia] nulla:
#########Qualia mundus amat, cernere posse datur:
Te promissa tamen recreent coelestia, donec
#########Impius hic mundus gaudia ventris habet.

PSALMUS CX. Dixit Dominus Domino meo etc. [abbr.: et cetera]

Dat Domino nova regna meo pater optimus, illi
Quem mihi promisit venturum ab origine nostra,
Et delere iubet cunctos qui recta monentem
Contemnent: Regni primum Sionia rupes
Auspicium est visura novi, hic ubi gentis Hebraeae
Impia posteritas scelerato exstinguere ferro

page C8b, image: s025

Hunc volet, ipse tamen superato ex hoste triumphum
Laetus aget, mediosque inter dominabitur hostes.
Ac ut Vere novo tenebris cum forte remotis
Mane aurora diem nobis, lucemque reducit,
Effundit rorem campis sitientibus aether:
Undique sic veniunt ad regia signa catervae,
Undique et agnoscent Dominum, monitusque sequentur.
Ille pios inter tam multa pericula vitae
Proteget, et mortis feralia iura fugabit.
Sed non sceptra modo geret ille, et regis honores:
Namque sacerdotis summi quoque munus obibit,
Iratumque patrem nobis placabit, et unus
Orabit miseris veniam mortalibus, atque
Victima erit pro delictis gratissima nostris.
Nec veteri ritu pecudes mactabit ad aras,
Quem pater ad seros Aron misisse nepotes
Traditur, aut vituli consperget saxa cruore,
Aut metuende pater salsa tibi fruge litabit.
Non etenim offensi flectebat nummis iram
Talis honor: faciet noster nova sacra Sacerdos.
Et velut Abramum successu caedis ovantem,
Raptaque de victis spolia hostibus ampla ferentem
Melchisedec, parvis Solymis qui regna tenebat,
Excipit, et grata victorem voce salutat,
Atque viro benedicit, et omnia coepta [orig: cepta] secunda
Esse iubet, nec erunt, inquit, nostra irrita vota,
Approbat ista Deus, qui te servatque, regitque:
Talia pro nobis faciet quoque vota sacerdos
Noster, ut humani generis mala plurima, rerum
Conditor ipse levet, miserisque errata remittat,
Et numquam moritura novae det gaudia vitae.
Nec vero aeternum mors finiet huius honorem:
Vivet, et ipse suo fungetur munere semper,
Ut summi patris assidua prece mitiget iram.
Huic igitur regi iuvenes parere, senesque:
Tempus enim, mihi credite, erit cum numinis ultor,
Contempti ipse sui poenas, et iusta reposcet
Supplicia, et figet semper mensura trophaea
Hostibus exstinctis. Nam magni dextra parentis
Hunc iuvat, et regum franget viresque minasque,
Et quamquam aerumnas nostras, mortemque subire,
Et perferre iubet pater, hunc tamen inde reducet
In vitam, fascesque dabit, regnumque tenere.

PSALMUS CXI. Confitebor Domino.

Quas laudes tibi nos pater canemus,
Quae praeconia maximisque factis
Dicemus? manifesta signa nobis
Monstrasti bonitatis et favoris,
Ut curae tibi nos sciamus esse.
Escam namque piis pater dedisti,
Et tradis Cananaea regna nobis,
Mansurum quoque foedus omne in aevum
Fecisti: rata sunt, eruntque semper,
Quae dicis pater, atque polliceris.

page D1b, image: s026

Defendes populum tuum, atque mittes
In terras Dominum, ille liberabit,
Et nos proteget, et procul fugabit
Aerumnas, mala cuncta: reddet ille
Vitae gaudia sempiterna nobis.
Ergo omnes Dominum Deum timete,
Nam prima est sapientia hunc timere,
Quisquis iussa Dei facit, colitque,
Is demum sapere optime est putandus.

PSALMUS CXII. Beatus vir qui timet Dominum etc. [abbr.: et cetera]

Felix, ille, Deum metuit qui pectore toto,
#########Cuius deliciae [orig: delitiae] sunt bona iussa Dei.
Illius et natos, et qui nascentur ab illis,
#########Coelesti Dominus, crede, iuvabit ope.
Et quae sufficiant, donabit commoda vitae,
#########Iustitia est huius vindice tuta Deo.
Grataque in adversis cernet solacia [orig: solatia] rebus,
#########Afficitur nostris nam Deus ipse malis.
Vir bonus aera solet facilis dare mutua egenti,
#########Et mens illius nescia fraudis erit.
Non poterit talem fortuna evertere iniqua,
#########Est memor illius semper, eritque Deus.
Fortunaeque minas ille imperterritus audit,
#########Solius fidit nam bonitate Dei.
Et quoniam curae esse Deo se credidit, ipso
#########Inspectante malis, poena luenda venit.
Ille suas quia spargit opes, et donat egenis:
#########Praemia iustitiae non moritura feret.
Et quamvis secura diu sint otia [orig: ocia] pravis.
#########Poena tamen tardo hos corripit acta pede.

PSALMUS CXXXIII. Ecce quam bonum et quam iucundum.

Exiguis addit vires concordia rebus,
#########Et cumulat modicas atque tuetur opes.
Utque senis celso manantia vertice Aronis,
#########Infirmos artus balsama larga rigant.
Sive satis ut vita redit, dum Sirius agros
#########Torret, si gelido rore madescit humus:
Sic ubi sunt aequo sociatae foedere mentes,
#########Fidaque communis pectora iunxit amor,
Virtutem Deus aspirat, placidoque favore
#########Provehit, et vitae cuncta pericla regit.

PSALMUS LXXXI. Deus stetit in Synagoga etc. [abbr.: et cetera]

Stat Deus in media turba, coetuque Deorum,
#########Terribilique alios increpat ore Deos.
Numquis erit tandem scelerum modus? Omnia iura
#########Oppressa a vobis vique doloque iacent.
Nil in iudiciis inopis valet optima causa,
#########Gratia sed tantum divitis illa regit.

page D2b, image: s027

Quin vos efficite, ut probitas innoxia semper
#########Praesidio vestro tuta manere queat.
Nec circumscribi pupillos fraude sinatis,
#########Iniusti metuant tristia iura fori.
Sed nihil his monitis regum fera corda moventur,
#########Nec caecae mentes numina summa timent.
Nulla voluptates moderantur vincula legum,
#########Miscent arbitrio fanda, nefanda suo.
Sed meritas olim dabit ista licentia poenas,
#########Convenietque actis exitus ipse suis.
Ecce ego deiciam celsa de sede Tyrannos,
#########Cum manibus terras ipse movebo meis.
Vos equidem esse Deos iussi, natosque vocavi,
#########Voce mea vobis regna tenere dedi.
Sed repetam titulos, et regni iratus honores,
#########Et dabitis poenas vos aliquando mihi.
Utque alii exuti regnis cecidere Tyranni,
#########Qui veluti plebis pars, sine honore iacent:
Sic postquam tituli vobis ego dempsero honorem,
#########Lapsaque cum fuerint scripta superba manu:
Vos ignota eritis contemptaque funera, sicut
#########Obscura vulgus morte perire solet.
At tu summe DEUS surgas, terramque gubernes,
#########Absque tuo regnum numine stare nequit.
Omnes te gentes Dominum metuantque colantque
#########Omnia sunt etenim sub dicione tua.

PSALMUS LXXXIIII. Quam dilecta tabernacula etc. [abbr.: et cetera] Praecipit ut amemus, et summa cura ornare studeamus Ecclesiam Christi, hoc est, et verbum Dei, et ipsum publicum ministerium, et iubet huius ministerii causa fortiter perferre aerumnas, et pollicetur Ecclesiae in periculis auxilium Dei.

Nulla domus, non ulla mihi iucundior urbs est,
#########Quamvis ingentes accumularit opes:
Quam templi sunt tecti tui, pater optime rerum,
#########In quo doctrinae vox sonat ipsa tuae.
Hanc arcem toto venerabor pectore semper,
#########Qua non est animo charior ulla meo.
Ipse tuas aras festis ornabo coronis,
#########Atque illas iusto semper honore colam.
Utque suis timidae nidis gaudere volucres,
#########Quos sibi quaeque sua condidit arte, solent:
In quibus et possunt hostes contemnere tutae,
#########Et pullos dulci mater amore fovet:
Sic nobis templum nidus gratissimus esse,
#########Et certum debet perfugium esse piis.
Felix hac semper quicumque habitabit in arce,
#########Audiat ut laudes, et canat ipse Dei.

page D3b, image: s028

Vera piis patria est Ecclesia sola putanda,
#########Quae patriae debes officia, ista petit.
Non vis ulla animos umquam divellat ab ipsa,
#########Aeterno iunctam foedere semper ama.
Hanc omnes studio sociato ornentque iuventque,
#########Hic honor, haec pietas, credite, grata Deo est,
Ac veluti volucrum nidos industria munit:
#########Sic nostra cura est ista tuenda domus.
Crudelis quicumque ipsam lacerare parabit,
#########Impiaque adversus ceperit arma Deum.
Sed patriam hanc quisquis melior defendere certat,
#########Et rectam non vult destituisse viam:
Aerumnas feret ille graves, atque aspera multa:
#########His non succumbet sed tamen ipse malis.
Ac rivos late deducet fonte perenni,
#########Exstingui numquam dogmata vera queunt.
Doctores Deus ipse regens coelestibus auget
#########Dotibus, et studium provehit, atque iuvat.
Multaque deleto victores hoste trophaea
#########Ponent ut fiat gloria nota Dei.
Exaudi gemitus nostros, pater optime rerum,
#########Aspicias templi quaeso pericla tui.
Conserva regni formamque statumque decorum,
#########Praefice concordes ipse, piosque duces,
Has ego delicias ardentibus expeto votis,
#########In templo semper degere posse Dei.
Et quamvis ibi erunt mihi multa adeunda pericla,
#########Namque odiis urget mundus ubique pios:
Attamen anteferam regnis, opibusque malorum,
#########Huius militiae signa decusque piae.
Namque sua dextra Deus istam protegit arcem,
#########Et cives numquam deserit ille suos.
Felix, qui voci coelesti obtemperat uni,
#########Nec patitur frangi pectora firma minis.

PSALMUS CXXII. Laetatus sum in his quae dicta sunt mihi, in domum Domini ibimus. Gratiarum actio de constitutione Ecclesiae, et precatio de conservatione etc. [abbr.: et cetera]

Summe Deus nobis patefacte in rupe Sinai,
#########Nostra tibi grates pectora et ora sonant:
Quod sancis Solymis ut templi immota sit omni
#########Tempore dehinc sedes, quae tua dicta sonet.
Curia stat nobis sapiente ornata senatu,
#########Voce tua patriam, consilioque regens.
Pectora cunctorum dulcis concordia iungit,
#########Et studio condunt moenia nostra pari.
Isaciasque tribus cunctas huc ire necesse est,
#########Caedenda est alio victima nulla loco.
Hic vox doctrinae spargatur ut unica purae,
#########Quam nobis coelo tradidit ipse Deus.
Ipsius ut bonitas in toto luceat orbe,
#########Notaque sint Nati munera magna sui.

page D4b, image: s029

Restituit nobis vitam qui labe remota,
#########Iustifica salvos et facit esse fide.
Hic fons doctrinae sit limpidus inde fluentis,
#########Non ficto Deus ut posset honore coli.
Posteritas in qua Davidis regna tenebit,
#########Hic semper sedes non peritura manet.
Diligite hac Solymen, et grato reddite corde,
#########Debita cuncta illi munera, vota, preces.
Qui fovet officiis hanc iustis, atque tuetur:
#########Proteget hunc semper dextera magna Dei.
Sit tibi pax, et vera salus Ecclesia semper,
#########Quae discis studio dogmata sancta pio.
Fausta meos propter fratres, propterque propinquos
#########Opto tibi et Templi ne labefiat honos.

DE LECTIONE PSALMORUM DAVIDIS.Anno 1541.Ratisbonae.

Membra rudi e terra primorum quando parentum,
#########Arcana finxit maximus arte pater.
Adflavitque haustas proprio de pectore mentes:
#########Nos ad mirandum condidit auctor opus.
Notitiam ipsius late ut spargamus in Orbem,
#########Ut laudent nomen terra polusque Dei.
Alter honos tamen ad doctrinam accedere debet,
#########Assidua ut quaeras voce parentis opem.
Utque Deo semper tales reddamus honores,
#########Aeternam vitam filius ipse dedit.

Haec tibi Davidisproponunt carmina Vatis, Ut laudes tribuas, et pia vota Deo. Aliud de Psalmis.

Esse Deum aeternam mentem, quae cuncta creavit,
#########Mundi totius machina pulchra docet.
Plus tamen est sic nosse Deum, quod vota piorum
#########Audiat et gemitus pondus habere sinat.
Id tibi promittunt haec coelo oracula missa,
#########Iessaei vatis quae sonuere fides.
Hinc igitur moestis solacia [orig: solatia] firma petantur,
#########Hunc quaerat portum mens tremefacta sibi.
Amphion cantu scopulos traxisse putatur,
#########Et potuisse Orpheus flectere voce feras:
Attamen hos longe Davidis carmina vincunt,
#########Quae mentem e media ducere morte solent.

DE VENIS METALLICIS, Gratiarum actio et precatio Philippi.

Non casu volucres Atomi sine mente ruentes,
#########Hanc mundi formam progenuere novam.
Formatrix sed mens sapiens ac optima mundi est,
#########Omnia quae mira condidit arte Deus.
Consilioque sagax varios distinxit ad usus,
#########Et prodesse homini cetera cuncta iubet.
Et clara impressit multis vestigia rebus,
#########Agnosci sapiens conditor unde queat.
Haec bonitas celebranda tua est Deus optime semper,
#########Fac gratae mentes ut tua facta canant.

page D5b, image: s030

Quare etiam grates pro tanto hoc munere dico,
#########Quod certum est artis tantum opus esse tuae:
Intima quod venas sparsisti in viscera terrae,
#########Usibus ut nostris apta metalla ferant.
Lactea ubi fumis hydrargyra mixta coquunt
#########Sulphureis, fibrae semina prima novae.
Dantque alias formas coelestia lumina massis,
#########Et vagus in terris hoc movet [correction of the transcriber; in the print inuat] ignis opus.
Sed satis effari queat haec miracula nemo,
#########Hoc certum est, nasci cuncta fovente Deo.
Vis etiam nostro quaeri haec tua dona labore,
#########Legitimos usus et tua dicta docent.
Mandasti quondam fieret tibi ut aurea sedes
#########Intra aditum templi conditor alme tui.
Iussisti binas argenti pendere drachmas,
#########Ut servaretur religionis honor.
Et iustum esse doces, par compensatio cum fit,
#########Sic vis pro sumpta merce nomisma dari.
Cumque probas operas fossorum: Ecclesia saepe
#########His collecta locis fida, placensque tibi est.
Strymonia docuit nam Paulus in urbe Philippis.
#########Hic ubi tunc auri vena opulenta fuit.
Divitiasque loci celebravit longa vetustas,
#########Urbs ibi nam Datus non minor ante fuit.
Sed cepit Pauli doctrina ditior esse,
#########Qui populi mores praedicat, atque fidem.
Exul ubi viduae pietate exceptus Elias
#########Sidonia quondam non procul urbe fuit.
Hic a conflatis antiqua Sarepta metallis,
#########Artem et opus monstrat nomine clara suo.
Multae bonae mentes exempla hinc sumere possunt,
#########Quae formant mores, quos probat ipse Deus.
Esse Deum verum, patefactum in rupe Sinai
#########Norint, qui mundum condidit, atque regit:
Quique redemptorem misit de virgine natum,
#########Qui viva aeterni patris imago sui est:
Vocem Evangelii qui dura in pectora spargit,
#########Foecundat montes semine ut ipse dato.
Addit et huic vitam coelesti lumine voci,
#########Afflatu mentes urit et ipse suo.
Fossores tamen esse iubet, sua dicta doceri,
#########Et studio disci praecipit ipse pio.
Disce Sareptanae viduae pia facta, fidemque,
#########Haec aliqua ut referas parte, precare Deum.
Ac simul effundi divinam in pectore lucem,
#########Inque sinus terrae semina larga, petas.
Gnate Dei effigies aeterni viva parentis,
#########Hos populos serves, te precor, atque regas.
Ac Evangelio semper tibi collige coetum,
#########Concedas studiis hospitiumque piis.
Haec animo volui, iuga per Ioachimica vectus,
#########Perque Annae montes qui modo nomen habent.

DE SICLO.

Iusta sacerdotum designat munera Siclus,
#########Cuius in Hebraeis [orig: Ebraeis] urbibus usus erat.

page D6b, image: s031

In quo florescens insculpta est virga Aaronis,
#########Quae monet, ut doceant dogmata pura Dei.
Parte calix alia est impletus ture [orig: thure] Sabaeo,
#########Hic offerre preces, ut nova tura [orig: thura], iubet.
Attamen ante alios summus facit ista sacerdos
#########Filius aeterno de genitore satus.
Ipse sinu profert nobis decreta parentis,
#########Restitui vitam quo velit ille modo.
Hic Aaronaei coetus est florida virga,
#########Ac Evangelii semina prima ferens.
Hic et consilio mirando victima factus,
#########Iustitiae solvit debita lu/ca patris.
Cumque cruor toto manaret corpore: supplex
#########Vulnera pro nobis obtulit, atque preces.
Et sibi perpetuum doctrina colligit agmen,
#########Vivificans verbo pectora nostra suo.
Quamquam autem ad dextram coelesti in sede parentis
#########Ipse dat haec semper maxima dona piis:
Doctores tamen adiungit, sociosque laborum,
#########Organa quos vocis praecipit esse suae.
Cura sit his fontes doctrinae nosse salubres,
#########Fundere et in populo flumina pura Dei.
Cumque Sacerdotis Christi coniungere votis,
#########Assiduos gemitus, cura sit, atque preces.
Gnate Dei nobis iram placato parentis,
#########Et tua discentes dogmata Christe tegas.
Tuque lo/gos vivens nostris in mentibus adsis,
#########Et flatu accendas pectora nostra tuo.

PRECATIO NUMERORUM.

Optime Christe tuae des fata secunda catervae,
#########Ac inter vitae saeva pericla tege.
Tu dabis ut cernat vere esse patremque Deumque,
#########Certa venit nobis, si miserere, salus.
Placatumque animum, vultusque ostende paternos,
#########Prosperaque eveniant cuncta favore tuo.
ALIA in qua appellatio Siloh, quam Iacob
#########Christo tribuit, Gen. 49.
######### expressa est.
Gnate Dei effigies aeterni viva parentis,
#########Aeterna Verbum mente satumque patris.
Indutus nostra qui carne in virginis alvo,
#########Humanum accedis, maxime Christe, genus:
Te pius Isacides compellat nomine Siloh,
#########Quod tenerae es foetus virginis ipse tener.
Ac velut involvens foetum membrana recentem,
#########Dum rude sub matris pectore turget onus.
Mollis et admotus non est durabilis ullos,
#########Pendet et a Cotylis squalida tota novis:
Sic infirma fuit caro tunc tua maxime Christe,
#########In cruce pro nobis cum lacerata fuit.
Indueras etenim mirando foedere carnem,
#########Huic nostrae similem, suppliciique ream.
Sed prorsus fragilis nos ipsi, et sordida pellis,
#########Materna chorion labe reumque sumus.

page D7b, image: s032

Attamen hoc vivet chorion, quando induis ipse,
#########Voce tua sanans, atque cruore lavans.
Sic autem nobis divina haec munera dantur,
#########Cum discunt vocem pectora nostra Dei,
Ac coetus ideo discentum Christe tueris,
#########Ut chorion vere sit Schola casta tuum.
At tua tuta precor servetur fascia Siloh,
#########Ne queat hanc ullus dilacerare furor.

ALIA ex 2. Paralip. [abbr.: ?] 20. Expressa versibus a Ioach. Cam. [abbr.: ?]

In tenebris nostrae, et densa caligine mentis,
#########Cum nihil est toto pectore consilii.
Turbati erigimus Deus ad te lumina cordis,
#########Nostra tuamque fides solius orat opem,
Tu rege consiliis actus pater optime nostros,
#########Nostrum opus ut laudi serviat omne tuae.

ALIA precatio Philip. Melanth. [abbr.: Philippi Melanthonis]

Te maneat semper servante Ecclesia Christe,
#########Insertosque ipsi nos tua dextra tegat,
Tres velut in flamma testes Babylonide servas,
#########Rex ubi praesentem te videt esse Deum.

ALIA sumpta ex dicto Genes. [abbr.: ?]I. Spiritus DEI fovebat aquas.

Spiritus ut Domini nascentia corpora fovit,
#########Cum manus artificis conderet ipsa Dei:
Sic foveat coetus, qui Christi oracula discunt,
#########Accendatque igni pectora nostra suo.

ALIA desumpta ex capite 16. Lucae de Lazaro.

Aeger et ulceribus squalens in corpore toto,
#########Hic iaceo et pereunt tabida membra fame.
Divitis ante fores iacuit ceu Lazarus olim,
#########Cui fastidito nemo ferebat opem.
Ut tamen a cunctis spretus, tua cura, tuoque
#########Exceptus gremio Lazarus ille fuit:
Sic, aeterne Deus, tua me clementia servet,
#########Et miserum dextrae protegat umbra tuae.

ALIA.

Nil sum, nulla miser novi solacia [orig: solatia], massam
#########Humanam nisi quod tu quoque Christe geris.
Tu me sustenta fragilem, tu Christe guberna,
#########Fac ut sim massae surculus ipse tuae.
Hoc mirum foedus semper mens cogitet, uno
#########Hoc est, ne dubita, foedere parta salus.

ALIA de Matre Cananaea.Matth. [abbr.: ?]15.

Quantus erat dolor in Cananaea matre puellae,
#########Cuius mens furiis exagitata fuit:

page D8b, image: s033

In tanto nunc est Ecclesia moesta dolore,
#########Doctorum furias cum videt, atque Ducum.
Sed tu gnate Dei gemitus audito precantum,
#########Nulla venit nobis te nisi dante salus.
Tu procul a nobis saevos depelle furores,
#########Et sanes verbo pectora nostra tuo.
Quamvis ira tui nos urget iusta parentis,
#########Et sumus ut turpes nos rea turba canes,
Attamen ut timide sub mensa captat herili,
#########Esuriens modicas parva catella dapes:
Sic cum dira fames nostros absumpserit artus,
#########De mensa petimus pabula Christe tua.
Gnate Dei generis nostri cum sumpseris artus,
#########Nos gerat infirmos haec tua massa precor.

IN CAPITE XVII. IOHANNIS, Verba Filii Dei ad aeternum Patrem sunt haec in agone dicta. Sit dilectio tua in eis, qua me diligis, et ego in eis. Carmina reddita a Phil. Melanth. [abbr.: Philippi Melanthonis]

Nec tu Gnate te Dei maius meliusve rogare
#########Aeternum poteras, optime Christe, patrem:
Quam quali sorgh|=semper te diligit ipse,
#########Diligat et simili nos ut amore pater.
Nec tribui nobis hoc possit munere maius:
#########Quid nati posset maius amore dari?
Non apud aeternum facis irrita vota parentem,
#########Adfirmat iurans hoc pater ipse tibi.
Erga nos etiam es patrii tu pignus amoris,
#########Iussus pro nobis debita lu/ca dare.
Nos igitur quamquam sumus aegra et sordida massa:
#########Credimus ista tamen munera summa dari.
Confisique tua prece Christepericula nostra
#########A summo petimus cuncta parente regi.
Tuque tuo serves infirmos Numine, qui vis
#########In nostris vivens mentibus esse lo/gos.

ALIA PRECATIO. De initio novi anni.

Ipse Deus sapiens verbo qui cuncta creavit,
#########Et certis annum legibus ire iubet:
Efficiat, nobis veniens sit faustus ut annus,
#########Et clemens dextra nos tegat ipse sua.
Et quoniam Gnatum misit, qui colligat agmen,
#########Cuius sit Doctor, Vita, Caputque lo/gos:
Hic lo/gos aeterno natus patre semper adesse
#########Et custos nobis et caput esse velit.
Viribus humanis non est Ecclesia tuta,
#########Regum praesidiis fortibus orba caret.
Sed nostram indueris cum miro foedere massam,
#########Gnate Dei semper nos tua membra regas.
Et facias tecum nos unum ut simus in aevum,
#########Vera laude tuus quo celebretur honor.


page E1b, image: s034

GRATIARUM ACTIO PRO beneficio nati et exhibiti Christi.

Omnipotens aeterne Deus, qui cuncta creasti,
#########Nostra tibi grates, pectora, et ora sonant.
Quod genus humanum non dira in morte relinquis,
#########Effigiemque tuam non periisse sinis.
Sed gnatum donas, qui nostros induit artus,
#########to\n lo/gon ai)di/ou patro\s hy(fisa/menon.
Hic est promissus patribus cognomine Siloh,
#########Isacide gnatos ut moriture doces.
Namque erat hic xori/w| similis, tenera, atque cruenta
#########Fascia pro nobis victima quando fuit.
Cumque sit Emanuel, non tantum crimina tollit,
#########Gaudia sed reddit non moritura piis.
Semper adest nobis, semper sibi colligit agmen,
#########Aeterni lo/gos hic, viva et imago patris.
O res mirandas, mirando foedere iuncta est
#########Humani generis languida massa Deo.
Credimus haec tibi Gnate Dei, sic credere voci
#########Prolatae ex patrio praecipis ipse sinu.
Sed tamen haec fidei modica est scintillula, fiat
#########Auxilio petimus fortior illa tuo.
Ac veluti lucis radios Sol spargit in Orbem,
#########Tu sol iustitiae nos rege luce tua.
Et non extingui patiare in pectore nostro,
#########Notitiamque tui, notitiamque patris.
Hospitiumque tuae doctrinae protege Christe,
#########Emanuelque tuo semper adesto gregi.

PRECATIO.

Quod lo/gos aeterni demissus ab arce parentis,
#########Factus et humana victima carne fuit:
Haec est divina sapientia tradita voce,
#########Quam verax testis comprobat ipse Deus.
Tanta Dei bonitas, et tanta haec foedera cerni
#########Non possunt, doceas Tu nisi corda Deus.
Vis autem agnosci lo/gon, ac ut nuntius iret
#########Misisti, nobis pignus et esse iubes.
Te pater ipse simul vis, et tua munera sumi
#########Te tribuens nobis et tua dona, fide.
Ergo Gnate Dei nobis da Christe precamur,
#########Notitiam patris, notitiamque tui.
Eque tuo flammas in pectora spargito nostra,
#########Ut celebrent vero semper honore Deum.
Et tua sit concors, crescatque Ecclesia, et una
#########Voce tuas laudes, et tua dona canat.

EX LUCA 24. Capite.

Vespera iam venit nobiscum Christe maneto,
#########Extingui lucem nec patiare tuam.

PRECATIO.

Sumboulo\ a)\gatho kai\ a)formo\ eu)tuxi/ante,
sumbouleuta e)/moi\ do\s patro\s ai)di/ou.

ALIA.

ou) qusi/ais o( qe/os ma=lloudh) te/rwe a)/llais, h)/ didaxh=s melet ei)likrinou=s te lo/gou.

page E2b, image: s035

tou\s d'o)= xrise/ a)/nac kradih| de/xou i(/lew| u(/mnour, h(me/teras d'a(yi/w| pneu/mati a)/rde fre/nas.

DISTICHON DE EXILIO Christi et Ecclesiae.

Exul erat Christus, comites nos exulis huius
#########Esse decet, cuius nos quoque cura sumus.

Subditus esto Deo et ora eum.

Subditus esto Deo, mandato munere fungens,
#########Et spera in miseris, et pete rebus opem.

Nemo novit Patrem nisi Filius, et cui Filius volet revelare, Matth. 11.

Nempe Patrem novit nisi Filius, et quibus huius
#########Semina notitiae Filius ipse dedit.

ITEM.

Vult assertores laudum nos esse suarum,
#########Idque magis poscit quam nova tura [orig: thura] Deus.

EX PAULO 1. Cor. 15

Non labor in Domino vester inanis erit.
u(mw=n ev kuri/w| ou) ko/pos o) si keno/s.

IMAGO SOMNII.

Aiacemvidi stantem, iuvenilia membra,
#########Qui fulvi indutus pelle leonis erat.
Fraxineamque hastam cum fortis dextra teneret,
#########Laevum ipsi clypei texerat umbo latus.
In quo magna boum dicuntur tergora septem
#########Artificis docta iuncta fuisse manu.
Sed supra caput Aiacis mons eminet altus,
#########Floribus et laeto gramine ubique virens.
Cuius in excelso victor stat vertice Christus,
#########Unicus aeterno de genitore satus.
Signa gerens, reducem superata morte, triumphi
#########Qualia tunc comitum ferre caterva videt.
Huius sub pedibus medioque in monte trophaeum
#########Angelica crux est aurea fixa manu.
Multa quidem pavide simulacra fugacia mentes,
#########Quae caeca volitant irrita nocte, vident.
Sed tamen haec si non lusit fallacibus umbris,
#########Talia sollicitos forsan imago monet.
Irati quamvis moverunt tristia bella,
#########In sua grassantur viscera iamque Duces:
Et iam civili patria est polluta cruore,
#########Iustaque non sontes opprimit ira Dei:
Ut tamen in mediis laceratus naufragus undis
#########Qui superest tabulas colligit ipse sibi:
Sic aliquem eripiet coetum de fluctibus istis
#########Aeterno Christus de genitore satus:
Estque inter dubios mansura Ecclesia motus,
#########Ut victor Christusmontis in arce stetit.
Flecte precor nobis iratum Christeparentem,
#########Qui vis pro nobis supplicis esse loco.
Et quam sparsisti prolatam e mente parentis,
#########Deleri vocem ne patiare tuam.

page E3b, image: s036

Doctrinaeque tuae studium, parvamque Sareptam,
#########Doctrinae hospitium protege quaeso tuae.
Et placidam clemens nobis concedito pacem,
#########Tuque ducum mentes, tu populique regas.
Nemo meis manibus coetum mea dicta colentem,
#########Sic inquit tua vox, eripuisse potest.
Haec promittit opem nobis, et pectora, ut a te
#########Ausint auxilium poscere, nostra movet.
Ut serves igitur, votis te ardentibus oro,
Agmina quae legis sunt studiosa tuae.
Semper ut agnitio mortales luceat inter,
#########Mansura aeterno tempore, vera tui.

DE DICTO IOHAN. BAPTISTAE, Non potest sibi homo sumere quicquam, nisi datum sit ei a Deo, Iohan. 3.

Nullius est felix [orig: foelix] conatus et utilis umquam,
#########Consilium si non detque iuvetque Deus,
Tunc iuvat ille autem, cum mens sibi conscia recti,
#########Mandati officii munera iusta facit.
Et simul auxilium praesenti a numine Christi
#########Poscit, et exspectat non dubitante fide.
Sic procedet opus faustum populisque tibique,
#########Navis et aura tuae vela secunda vehet.
Invictamque Dei dextram vis nulla repellet,
#########Omnia cogentur cedere prona Deo.
Ipsa etiam, quamvis Adamanti incisa feruntur,
#########Cum petimus, cedunt fata severa Deo.
Nec Deus est Numen Parcarum carcere clausum,
#########Quale putabatur Stoicus esse Deus.
Ipse potest solis currus inhibere volantes,
#########Ipse velut scopulos flumina stare iubet.

CARMEN QUO SOLENT PUERULI ad studium litterarum in Scholam evocari, die Gregorii circa aequinoctium vernum.

Vos ad se pueri primis invitat ab annis,
#########Atque sua Christus voce venire iubet.
Praemiaque ostendit vobis venientibus ampla,
#########Sic vos o pueri curat, amatque Deus.
Vos igitur laeti properate occurrere Christo,
#########Prima sit haec Christum noscere cura ducem.
Sed tamen ut Dominum possis agnoscere Christum,
#########Ingenuas artes discito parve puer.
Hoc illi gratum officium est, hoc gaudet honore,
#########Infantum fieri notior ore cupit.
Quare nobiscum studium ad commune venite,
#########Ad Christummonstrat nam Schola nostra viam.

DE ANGELIS Sapphicon.

Dicimus grates tibi summe rerum
Conditor, Gnato tua quod ministros.

page E4b, image: s037

Flammeos finxit manus, Angelorum
######### Agmina pura.
Qui tuae lucis radiis vibrantes,
Te vident laetis oculis, tuasque
Hauriunt voces, sapientiaeque
######### Fonte fruuntur.
Hos nec ignavum sinis esse vulgus,
Nec per ingentes volitare frustra
Aetheris tractus, temere nec inter
######### Ludere ventos:
Sed iubes Christocomites adesse,
Et pios coetus hominum tueri,
Qui tuas leges venerantur, atque
######### Discere curant.
Impiis ardens odiis, et ira
Nam tuis castris Draco semper infert
Bella qui primus scelus, atque mortem
######### Intulit orbi.
Hic domos, urbes, tua templa, gentes,
Et tuae legis monumenta tota,
Et bonos mores abolere tentat
######### Funditus omnes.
Interim sed nos tegit Angelorum
Quae ducem Christumsequitur, caterva,
Atque grassantis reprimit cruenta
######### Arma Draconis.
Angeli LothonSodomaetuentur,
Inter infestos Elisaeushostes
Angelis cinctus nihil extimescit
######### Bellica signa.
Tutus est inter medios leones
Angelis saeptus DanielPropheta,
Sic tegit semper Deus his ministris
######### Omnia nostra.
Hoc tuum munus celebramus una,
Et tibi noster chorus Angelique,
Gratias dicunt simul accinentes
######### Conditor alme.
Et tuo templo vigiles ut addas
Angelos semper, populoque Gnati
Qui tuum verbum colit, obsecramus
######### Pectore toto.
######### AMEN.

DE S. IOHANNE BAPTISTA, Iambicum Dimetrum.

#########Aeterno gratias patri
Omnes canant Ecclesiae,
Quod nuntium verbi sui
Iohannemnobis miserit.
#########Hic mores exui malos
Iussit, metuque Iudicis
Mox adfuturi terruit
Superbas mentes omnium.
#########Rursusque perculsos metu,
In spem vitae certam vocat,

page E5b, image: s038

Et monstrat agnum digito
Qui placat unicus Deum.
#########Haec ille firmo pectore
Docet, et Christum praedicat
Venire, ceu Solem novum,
Prodire aurora nuntiat.
#########Nec Pharisaei spiritum
Fregerunt ingentem viri,
Helias alter hic fuit,
Hypocritas tunc arguit.
#########Te summe rogamus pater,
Ut corda nostra suscites,
Ut vere possint credere
Iohannistestimonio.

ALIUD DE MARIA DIE genetrice visitante Elisabeth.

#########Aeterne gratias tibi
Dicamus omnes conditor,
Quod inter hostes plurimos
Ecclesiam servas tamen.
#########Ut inter arma gentium
Herodis, et satellites,
Interque tetros dogmatum
Furores, et deliria.
#########Servas Mariamvirginem:
Domumque castae Elisabeth,
Quae praedicant munus tuum
Datumque Christumnuntiant.
#########Non Pontifex non Princeps,
Etsi sciunt oracula
Vatum, venisse noverant
Salutis auctorem novae.
#########Sed dulcis haec Elisabeth,
Et virginis congressio
Arcana promit caeteris
Vere Deum colentibus.
#########Alvoque foetus conditus
Longo sacerdotum agmini
Agnoscit ignotum ducem,
Adorat et gestu suo.
#########Haec prima synodus fuit,
Testata de Christoduce,
Postquam statuto tempore
Verbum Patris factum est Caro.
#########Accensa testimoniis
In corde nostro talibus,
Colat fides et invocet
ChristumMariaefilium.
#########Opemque spe firma petat,
Missumque credat a Patre,
Ut invocantes adiuvet
Malisque cunctis liberet.
######### AMEN.


page E6b, image: s039

DE CONIUGIO: Scriptum in nuptias clarissimi viri Iohannis Cratonis artium et Medicinae Doctoris in incluta urbe Vratislavia Silesiorum Metropoli, Anno M. D. LIX, die Septembris. Ephesios s. Mysterium hoc magnum est etc.

Pectus ut in sponso flammarum incendia sentit,
#########Qui vero sponsae flagrat amore suae:
Naturam sociam vero sic diligit igne
#########Filius aeterno de Genitore satus.
Induit humano quam foedere, quo sibi nostrum
#########Fraterno pariter iunxit amore genus.
Iura tori [orig: thori] Deus exemplum cum foederis huius
#########Esse velit, caste praecipit ipsa coli.

DE STORGH*.

Coniugis in labris quoties dulcissima figis
Basia, purpureis filiolique genis:
Istius ipse Deus transfudit semina amoris,
#########Non temere in sensus castaque corda patrum.

IN PAULUM.

Non sic Daedaleus Christumpinxisset Apelles,
#########Ut sacer hunc Paulus exprimit ore pio.

Item Graece o*u( deke\ daida/leos ?\n ?iso\n ?sa/?ai a)wellh=s, e)/nqeos w(s pau=los ? de)xa/pace lo/yw|.

IN COMMENTARIUM Epistolae Pauliad Romanos a Philipposcriptum.

Doctrinam ex Pauli sumas scaturigine lector,
#########Sed liber ad fontes hic tibi monstrat iter.
Sic lo/gonaeternus misit Pater, ut sua dicta
#########Nobis ambiguos non velit esse sonos.
Ergo velim proprie coelestia dicta referre,
#########Nec coenum inspersum fontibus esse velim,
At mentes hominum caligo abducit, ut extra
#########Rectam discedant lapsae aliquando viam.
Sed tamen errantes revocat censura piorum,
#########Et monitis paret mens pietatis amans.
Iudiciis igitur lectorum posco moneri,
#########Censurae candor si modo iunctus erit.
In Christosemper nos una Ecclesia simus,
#########Una fides iungat pectora, et unus amor.
Vult Deus esse unum sibi nos, iunctosque tuetur,
#########Distractis rabies mutua utrimque nocet.
Iunxisti ut massam tibi nostram Christe Redemptor,
#########Aeterno sic nos foedere iunge tibi.


page E7b, image: s040

IN DISPOSITIONEM Epistolae ad Romanos, ad D. Iustum Ionam.

Visa obscura prius multis oratio Pauli est,
#########Omnis ubi series, unus acervus erat.
Singula sed postquam sunt ordine membra retexta,
#########Dispositae clarum res modo lumen habent.
Commendatus erit tibi Ionadiserte libellus,
#########Est breve, sed magni grande laboris opus.

IN CARMEN EBERHARDI Lothmanni.

Lex divina tibi vitae sit regula semper,
#########Sitque tibi potior quam tua vita, Deus.
Eripiantque tibi vitam prius arma Tyranni,
#########Quam sanctam legem, Iustitiaeque decus.
Non hic ex caecis Atomis venit ordo perennis,
#########Sed monet esse Deum, Iudiciumque Dei.
Est Deus humano spargens in pectore lucem,
#########Notitiam iusti, notitiamque mali.
Idem etiam vindex cunctorum iudicat acta,
#########Obruit et poenis ipsius ira malos.
Haec etiam ostendit Caracallaepoena Tyranni,
Carmine quam recitas docte Eberharde tuo.

IN IMAGINEM Christophori.

Ista piae mentis formam tibi monstrat imago,
#########Quae Christumvera cum pietate colit.
Nam velut in mediis incedit fluctibus Heros,
#########Qui non magnum humero, sed grave gesta onus:
Sic et multa pios discrimina oportet adire,
#########Qui verbum portant maxime Christe tuum.
Omnia destituunt iustos solacia [orig: solatia], nemo
#########Auxilium tristi tempore ferre solet.
Tu quoque deseruisse tuos o Christe videris,
#########Sunt etiam qui te posse iuvare negent.
Hoc est cur pueri sis pictus imagine: namque
#########Convenit infirmis ista figura magis.
Tu quoque lapsantes interdum deprimis ipse,
#########Irasci quoties te sibi velle putant.
Sustentat tamen, et praebet solacia [orig: solatia] Verbum,
#########Ergo arbor gressus arida facta regit.
Haec tamen in florem rursus sese induet arbor,
#########Reddet enim iustis praemia digna Deus.
Ille senex lumen qui praefert, doctor habendus,
#########Errantem ut monitis rite gubernet, erit.

DE MONARCHIIS EX Daniele Propheta.

Aspicis ut iaceant disiecti membra colossi,
#########Qui Chaldaeaolim visas in arce fuit.
Stat tantum pars ima pedum ferroque lutoque
#########Mixta, statim rimis corruitura suis.

page E8b, image: s041

Delevere urbes Turci, populosque potentes:
#########Sunt igitur ferrum, caetera regna lutum.
Sed lapis absque manu celso de monte revulsus
#########Mox aderit iudex Filius ipse Dei.
Totius et plantae delens ferrumque lutumque,
#########Regna dabit populo non peritura suo.
Ergo Dei Gnato se dedant pectora nostra,
#########Ipsius et discant iussa verenda sequi.
O lo/ge Gnate Dei nostris in mentibus adsis,
#########Et flatu accendas pectora nostra tuo.

PETENDUM UT simus unum in Christo.

In tristi sudans quod poscit agone cruorem
#########Aeterno Christus de genitore satus.
Semper concordes, unumque ut simus in ipso:
#########Cum Christonostra hoc vota animique petant.

AD STUDIOSAM iuventutem pro felici anni auspicio.

Vere Deus, sapiens, verbo tu cuncta creasti,
#########Et certis annum legibus ire iubes.
Cumque velis pulchri metae spectentur ut anni:
#########Miranda Solis tu regis arte vias.
Effice ut iste tuo nobis sit numine felix
#########Annus, qui novus hoc incipit esse die.
Da pacem, vigeantque bonae te praeside leges,
#########Ac Evangelii nos rege luce tui.
Infirmum scis esse gregem, qui dogmata discit.
#########Vivifica gnati tradita voce tui.
Adsis in nobis igitur custosque paterque,
#########Nulla venit nobis Te sine dante salvi.
Et quia tu legum fons, pulchri ac ordinis auctor
#########Es Deus, et custos legitimi Imperii:
FERNANDO tribuas longa et felicia regni
#########Tempora da faustus sit pater ut patriae.
Succedit fratri frater tibi CAROLE, cuius
#########Virtutem semper saecla futura canent.
Vicisti quoties, bonitas tua leniit iram,
#########Ne bellum possent tristia plura sequi.
Ex auro frenos dat Pallas Bellerophonti,
#########Servet ut in bellis cum ratione modum.
Par bonitas fratri est, qui parcere civibus optat,
#########Et contra Turcosqui pia bella gerit.
Quos procul a nobis depellas Christeprecamur,
#########Bellaque nemo domi seditiose gerat.

Aliud Carmen, quod est precatio et exhortatio ad doctrinae studia et invocationem.

Effundam flatum, dicis, Davidisin agmen,
#########Christe, Evangelii qui solet esse comes.
Gratia magna Dei docili ut notissima fiat,
#########Utque prece accedat non dubitante Deum

page F2b, image: s042

Mentibus et petiisse iubes hoc munus anhelis,
#########Teque avidis iuras hoc dare velle bonum.
Ergo voce tua confisi Christeprecamur,
#########Aura evangelii sit comes ista tui.
Luceat in nobis, et iustae pectora nostra
#########Assimilet Legi, quae data voce Dei est.
Te vere, aeternumque patrem ut cognoscere possim,
#########Et motus habeant, quos tua verba docent.
Haec nos flamma tibi iungat, summoque parenti,
#########Ipse sit in nobis iam nova vita Deus.
Non sine doctrina venit haec in pectora flamma:
#########Disce igitur studiis et pia vota iuves.

DE COMMENTARIO Epistolae ad Colossenses, ad Matthiam Pannonium.

Paulus ad exiguas quae misit scripta Colossas,
#########Aspera nobilium quas tenet ora Phrygum:
Exposui, ut rudibus sententia planior esset,
#########Et facilis fieret lectio, grata magis:
Non ego praestigiis involvo sophismata caecis,
#########Namque pios non hoc ludere more decet.
Non aliam sensit graviorem Ecclesia pestem,
#########Nec res ulla magis perniciosa fuit:
Quam structae insidiae verbis, confusaque dicta,
#########Turpiter et fuco dogmata mixta novo.
Quare doctrinam Christi sine fraudibus ullis
#########Explico, et ut prosim, maxima cura mihi est.
Hic quoque collegi res, vitae et moribus aptas,
#########Non igitur munus spernito quaeso meum.

COLLATIO DE IMPOSITIONE manuum in dedicando Sacerdote, et dedicanda victima.

Mos vetus, et prima deductus origine mundi,
#########Traditus et sancta religione patrum,
Sacrifici manibus pecudis contingere frontem,
#########Hostia quae pura est iam facienda Deo.
Norma sacerdotem similis cur dedicat ipsum,
#########Imposita cur sit sanctus et ipse manu
Testatur ritus puram esse, Deoque dicatam,
#########Ante aras pecudem quae ferienda cadet.
Sic inculpatum mos hic iubet esse ministrum,
#########Qui iam Doctoris munus obire volet.
Non aliquo sit mens polluta errore profano [orig: prophano],
#########Vitaque ad exemplum crimine tota vacet.
Addictusque Deo divina oracula tradat,
#########Officii metas norit et ille sui.
Lege datos fasces aliis permittat habendos,
#########Nec rector trepidi gestiat esse fori.
Non fulgi frenos populari deditus aurae,
#########Nec morum laxet vincula grata Deo.
Nolit ad affectus regum, caecosque [orig: coecosque] furores
#########Flectere ceu turpis iuraque fasque Gnato.

page F3b, image: s043

Quique manum imponit rectoris nomine summi,
#########Semper ut huic curet subditus esse iubet.
Doctrinam, moresque rogant coelestia dicta,
#########Et nova non ausit condere iura sibi.
Heu quantum rerum molem, quae pondera Doctor,
#########Infirmis humeris ille gerenda subit?
Seu cupidas Regum mentes frenare studebit,
#########Seu populum ad mores vult revocare bonos.
Numina seu conficta dolo detrudet ab aris,
#########Impia Pontificum diminuetque lucra.
Seu fictam monachis personam detrahet, atque
Asseret aeterni dogmata vera Dei.
Quas feret aerumnas furiis agitantibus hostes?
#########Tollere qui e medio tale Catharma volent.
Sic etiam Doctor sincerus victima fiet,
#########Assidueque litat sanguine et ipse suo.
Ecce tenes causas, cur ritus dedicat idem,
#########Et pecudem et mysten qui pia sacra facit.
Ista sacerdotis Christi verissima imago est,
#########Muneris huic detur gloria prima sacri.
Hic sine labe fuit, claraque in luce parentem
#########Et videt, et vero semper honore colit.
Huic Deus ipse manum imposuit, iussitque docere
#########Arcana aeterno dogmata prompta sinu.
Hunc pressere manus et iussa severa parentis,
#########Supplicio ut lueret crimina nostra suo.
Hunc licet inferior, comitatur cetera turba,
#########Officii titulum cui dedit ipse sui.
Vult Evangelii custodes semper haberi.
#########Militia socios semper et esse suae.
Cum mater vocat hos Ecclesia nomine Christi,
#########Mandat et imposita munera sacra manu:
Admoniti discant istius imagine ritus,
#########Hic ordo quantum polliceatur opus.
Ut pecus ante aras quondam sacrata cadebat,
#########Tosta Deo ut fierent viscera suavis odor:
Victima sic etiam Christofit quisque sacerdos,
#########Laudibus ut fragrent terra, polusque Dei.
Talis Abeltenerum pure mactaverat agnum,
#########Agnus at exitio mox datus ipse fuit.
Consilio patrias Esaiasrexit habenas,
#########Et trepidis portus civibus ille fuit.
Depulit AssyriumSolymisa moenibus hostem,
#########Victori ponens clara trophaea Deo.
Iamque senex centum vitae confecerat annos,
#########Cum serra scissus victima et ipse fuit.
Nemo potest memorare omnes, spectabimus omnes,
#########Cum Deus induerit corpore quemque novo.
Talia sed quaedam prodest exempla tenere,
#########Non Baptistaigitur praetereundus erit.
Hic Evangelio monstrato tradidit Agno,
#########Placatum nobis qui facit esse Deum.
Et Pharisaeorum taxant deliria, ritus
#########Fucosos vetuit pro pietate sequi.
Iustificamque fidem docuit Iordanisad undam,
#########Et rupes Gnatum iam sonuere Dei.

page F4b, image: s044

Sordibus humanis Lex obscurata iacebat,
#########Huic etiam lucem reddidit ille suam.
Congrua descripsit civilis munera vitae,
#########Iuraque militibus, iudicibusque dedit.
Atque fidem iussit lucere in rebus agendis,
#########Notior ut fieret gloria vera Dei.
Coniugii sancit legem, damnatque Thyesten,
#########Uxorem, fratris qui rapere ausus erat,
Quare Baptistamcrudelis adultera perdit,
#########Qui moriens veluti victima caesa iacet.
Notitia ChristiStephanus, non sanguine Tauri
#########Restitui vitae dona perennis, ait.
Contio Pontifices ingrata accendit avaros,
#########In caput ut iacerent aspera saxa viri.
Utque alios multos sileam, fit victima Paulus,
#########Eoo Christinomen ab orbe gerens.
Et dum sex lustris terraque marique vagatur,
#########Ac Evangelium spargit ubique Dei:
Et negat exstingui [orig: extingui] mentem divinitus ortam,
#########Corporis e vinclis quando soluta fugit.
Proponensque malis poenas, et praemia iustis
#########Arbitrio vero distribuenda Dei:
Iustitiam monstrat, quam Christipropter honorem
#########Aeternus nobis dat pater, atque probat.
Interea pugnae, pugnisque pericula iuncta,
#########Tam longo exercent tempore mille virum.
Dum tandem ferienda dedit sua colla Neroni,
#########Et iacuit tamquam vile cadaver humi.
Nostra etiam vidit quamquam infelicior aetas,
#########Qui vitae Christumpraeposuere suae.
Hic ubi diviso Batavorum est insula Rheno,
#########Suduaniam in ripa dure Sicamber habes.
Haec tulit Henricumcivem, quem vidimus ipsi,
Florentem studiis, ingeniique bonis.
Hic toto Christispirabat pectore amorem,
#########Cui studuit vera reddere vota fide.
Eximiaque suos mores pietate regebat,
#########Virtutum exemplum posset ut inde capi.
Quicquid id est, quod de natura Graeciaescripsit,
#########Artibus excultus norat et ille bonis.
Quas teneat metas dum totum perficit annum,
#########Aureus obliquo Phoebusin orbe means.
Longius a terra cum summo tardus in axe
#########Volvitur, arentes cur premit aestus agros.
Cur, quoties imo velocior ibit in axe
#########Et propior terrae, frigida Bruma venit.
Haec ita contemplans auctorem, agnoscere iussit,
#########Et pura grates dicere mente Deo.
Haec ait ostendunt nobis illustria signa
#########Aeterna mundum non sine mente regi.
Altera sed potior fuit illi cura tenere,
#########Exstant quae nobis tradita voce Dei.
Hoc Doctore iterum Bremensiinclaruit urbi
#########Unius Christimunere parta salus.
At quia divinos status detraxit honores,
#########Exitium Monachi qualibet arte struunt.

page F5b, image: s045

His furiis mitrae ornatus dedit arma Tyrannus,
#########Qui tandem oppressum non procul urbe necat.
Heu cur tam subito orbata est Ecclesia tali
#########Lumine, quo post hac debuit illa frui.
O dilecte mihi ante alios Henrice, laboris
#########Nunc partem nostri te tolerare velim.
Talia praeconum quamvis sunt fata piorum,
#########Membra iacent saevis et lacerata modis:
Non periere tamen, sed habent commercia [orig: commertia] laeti
#########Cum Christo, vivis agminibusque patrum.
Huius, cum stanti tibi frons tangetur ad aram,
#########Te fieri socium noveris ipse chori.
Pontificemque scias tibi Christum imponere dextra,
#########Poscenti vires et dare velle novas.
Pro quanto a falsis mystae discrimine veri
#########Distant, hoc etiam nos meminisse decet.
Nemo potest unquam censeri iure sacerdos,
#########Contra Evangelium qui fera bella gerit.
Quique furens audet nova fingere Numina, quique
#########Sacra facit nulla tradita voce Dei.
Tales sacrifici celebrabant Orgia Baccho,
#########Errans cum thyrsis ebria turba suis.
Et Salii Martis tales ignota sonabunt
#########Carmina cum gererent scuta vetusta manu.
Sacrificos similes creat et nunc Roma profana [orig: prophana],
#########Qui propter ventrem numina falsa colunt.
Hos fuge, et a veris Christi discerne ministris,
#########Pure Evangelii qui pia iussa docent.
Denique vota pii faciant, summumque parentem
#########Assiduis precibus, quod iubet ipse, rogent,
Ut populum per quem vero celebretur honore,
#########Augeat, et semper protegat, atque regat.
Felicesque duces addat, doctosque ministros,
#########Larga Evangelii messis ut esse queat.
Arceat et Christi grassantem dextra Draconem,
#########Ne ferus humanum devoret omne genus.
Servet opus Pater aeternus quod condidit, atque
#########Notitiam exstingui non sinat ipse sui.

PAULUS EBERUS, ex Esaiae 49.

Num poterit mulier curam deponere Nati?
#########Ut sobolem mater negligat ipsa suam.
Pone, quod eveniat, genitricis ut exuat omnem
#########Affectum mulier, saevior illa feris.
Ipse tui numquam tamen obliviscar in aevum,
#########Inque mea tua sunt nomina scripta manu.

PHILIPPI MELANTHONIS EPIGRAMMATUM Liber secundus.

De consideratione humani corporis.


page F6b, image: s046

Non casu volucres Atomi sine mente ruentes
#########Hanc mundi formam progenuere novam:
Formatrix sed mens sapiens ac optima mundi est,
#########Consilio servans condita cuncta suo.
Quae clara impressit passim vestigia rebus,
#########Conditor agnosci possit ut inde Deus.
Nosse vias numerorum ac ordinis, atque tenere
#########Immotum recti iudicium, atque mali:
Non haec ex caecis atomis sapientia venit,
#########Verum est naturae prospicientis opus.
Sic etiam positus caeli, terraeque perennes,
#########Quodque trahunt certae sidera cuncta vices:
Testantur vere Numen sapiensque bonumque
#########Esse, quod has leges condidit, atque regit.
Sic non humano concreta in corpore membra
#########Sponte sua, et casu nata sine arte putes.
Singula consulto certos distinxit ad usus,
#########Cum templum vellet nos Deus esse sibi.
Divina in cerebro radios sapientia spargit,
#########Cum Verbo mentes, luce suaque regit.
At cor iustitiae domus est, sentitque dolores,
#########Cum punit sontes vindicis ira Dei.
Afflatuque Dei purgatum gaudia sentit,
#########Et vita fruitur non pereunte Dei.
Formatum ad tantos corpus cum videris usus,
#########Factorem agnoscas et venerere Deum.
Ipsius et templum non labes ulla profanet [orig: prophanet],
#########Pollutum abiciat ne gravis ira Dei.

SOLONISELEGIA CITATA a Demosthene, de causis quae afferunt exitium regnis, et magnis civitatibus, conversa a Phil. Melanth.

Non urbem superi cupiunt evertere nostram,
#########Et nobis, nisi sint Numina laesa, favent.
Ac nostrae custos arcis Tritonia Pallas,
#########Perpetua cura moenia nostra tegit.
Ipsi sed patriam sceleratis mentibus ultro
#########Conantur cives dilacerare suam.
Nam pretio quidam vendunt legesque fidemque,
#########Aurum qui nullo iure modoque petunt.
Saevitiam exercent, et tristia crimina caedis,
#########Induat ut iustus civibus arma dolor.
Pars studet et sancire domestica damna rapinis,
#########Exhausit patrias cum male luxus opes.
Diripiuntque urbis patrimonia publica nostrae,
#########Et sibi divitias vique doloque parant.
Et non iustitiae formidant numen et iram,
#########Consiliis superum quae Dea semper adest.
Haec oculis cernit vigilantibus omnia facta,
#########Nemo putet falli Numina posse Deum.
Et quamvis poenas differt aliquando, tacetque:
#########Mente tamen memori facta nefanda notat.
Exigit et tandem poenas non regna nec urbes
#########Effugiunt clades, quas meruere, graves.

page F7b, image: s047

Hinc urbs divitiis quondam, imperioque superba,
#########Servitii patitur tristia iura modo.
Aut rabidi cives in mutua vulnera stringunt
#########Exorta gladios seditione suos.
Aut validos hostes sine causa forte lacessunt,
#########Sopitumque movent quod fuit ante malum.
Namque urbs, quae socios iniustis provocat armis,
#########Mox ruet, et subitis est peritura modis.
Casibus his validae gentes delentur et urbes,
#########Pro spreta poenas quae pietate luunt.
Et si qui patriae excidio fortasse supersunt,
#########Posthac fata illos non leviora manent.
Extorres, sine spe, sine sede, inopesque vagantur,
#########Aut empti pretio vincula dura gerunt.
Sic partem fert quisque suam cum publica clades
#########Incidit, et prohibet ianua nulla malum.
Non latebrae quemquam [orig: quenquam] fugientem abscondere possunt.
#########Intrant in thalamos publica damna tuos.
Haec moneo cives, nec fabula ficta putanda est:
#########Leges atque Deum spernere, crede, nocet.
Sed placidam retinet pacem reverentia Iuris,
#########Peccanti quae non parcere lenta solet.
Haec prohibet turpem luxum, frenatque rebelles,
#########Crescere nec patitur semina sparsa mali.
Iudicis emendat fraudes, violentaque facta,
Nasci inter cives dissidiumque vetat.
Denique vita hominum tranquilla et honesta manebit,
#########Servandi leges dum pia cura manet.

DE OPPIDO TORGA, QUAE in tabulis Ptolemaei existimatur esse Argelia.

Urbs vetus est gentis Mysorum nomine Torga,
#########Hic sitae ubi flavis labitur Albis aquis.
Quae fausta quondam dicta est Argelia voce,
#########In tabulis veterum ceu monumenta docent.
Nec vocem Graecam terris miremur in istis,
#########Ionicae genti Mysia mixta fuit.
Forsitan ista fuit Dominorum regia sedes,
#########Hinc solare iubar nomina clara dedit.
At quamvis urbes fatalia tempora mutant,
Et caelum patria est unica firma piis:
Hic ubi semper erit Deus omnia in omnibus idem,
#########Luce sua mentes iustitiaque replens:
Motibus in tantis tamen haec Argelia restat,
#########Possidet et decus hoc de bonitate Dei.
Lux Evangelii quod in ista spargitur urbe,
#########Cum qua semper adest Filius ipse Dei.
Istius hic urbis Sol est, hic colligit agmen,
#########Iustitiae radios cui dat habere suae.
Donat et aeternae cunctis exordia vitae,
#########Iustifica accipiunt qui bona tanta fide,
Hic populi frenat legum reverentia mores,
#########Et censura gravis turpia facta notat.
Adde quod imbuitur doctrinae lacte Iuventus,
#########Et legit a summo tradita scripta Deo.

page F8b, image: s048

Haec teneris animis ostendit lectio Christum,
#########Et nova Virtutum semina sparsa fovet.
Saxoniaeque aliquot Ducibus nascentibus ortu
#########In primo hospitium Torga fidele dedit.
Fridericus sapiens princeps hac natus in urbe est,
#########Promeruit patriae qui pater esse suae.
Consilio qualis Nestor fuit inter Achivos,
#########Teutonicis ducibus Nestor et iste fuit.
Et cum doctrinae lucem renovare Lutheri,
Cepisset scriptis Filius ipse Dei.
Istius pietas tutam et moderatio sedem
#########Concessit studiis docte Luthere tuis.
Nomina quique tenet patris, patruique Ioannes
#########Fridericus Torgae natus in arce fuit.
Cui quamquam eripuit patriam sors aspera belli,
#########Non procul hinc Caesar cum sua castra locat,
Non tamen eripuit virtutem et pectus honestum,
#########Et, qua Gnate Dei Te colit ipse, fidem.
Ergo et iudicio victoris digna favore est
#########Ipsius virtus, nescia mensque doli.
Sponte sua libertatem qui reddidit ipsi,
#########Hoc quantum decus est Ian Friderice tibi?
Ah tandem lacrimae vincant pietate fluentes,
#########Ut Dominae reddas optime Christe virum.
Exilii numerans quae iam contabuit annos,
#########Dulichii coniunx ceu generosa viri.
At vivit tamen et superat longe Icariotin,
#########Cinfidit tantum nam bonitate tua.
Redde patrem Natis sic exspectantibus ipsum,
#########Ut vult Telemachus posse videre patrem.
Qui reliquos fratres annis praecedit, et ipsi
#########Nascenti hospitium Torga fidele dedit,
Hanc urbem, totamque oram tua dextera servet.
#########Semper et hic coetum collige Christe tibi.

AD STUDIOSAM Iuventutem.

Si decus Ausoniae linguae retinere studetis
#########Si cupitis recte verba latina loqui.
Cura sit a teneris Vatum cognoscere scripta,
#########Eloquii fontes hos sciat esse puer.
Horum pectoribus motus Deus indidit acres.
#########Sublimemque dedit Musa canora sonum.
Verum non satis est legisse poemata tantum,
#########Accedat studiis altera cura tuis.
Ut doctis digitis exempla effingere certes,
#########Cogere et in numeros verba soluta novos.
Hic labor ingenii vires acuitque fovetque
#########Hinc venit eloquii copia, forma, nitor.
Hoc si languescet studium, si ignara iuventus
#########Non perferre volet taedia longa styli:
Hei mihi quae clades reliquas iterum obruet artes
#########Barbaries tenebras invehet atra novas.
Ad Vates igitur docilis revocanda Iuventus,
#########Hinc sibi sermonis lumina clara trahat.
Et quamquam oblectent numerique sonique legentem:
#########Rerum animos gravitas plus tamen ipsa capit.

page F9b, image: s049

Naturam rerum totam pinxere Poetae.
#########Et morum quae sit norma sequenda, docent.
Hi monstraverunt caeli fastigia primum,
#########Non mergenda mari quae Cynosura notat,
Ut teneant metas errantia sidera certas,
#########Signifero Phoebi quae sit in orbe via.
Tardior aestivo cur Phoebus in axe vehatur
#########Cum superat noctis tempora longa dies.
Brumaque cur noctes extendat frigida, quando
#########Ima tenet celeres orbita solis equos.
Lumine cur careat cum Soli proxima Luna est,
#########Et medio fratrem cur tegat ipsa die
Ut Lunam involvat tellus ingentibus umbris,
Et vetet opposito lumine posse frui.
Quasque vices servent orientia sidera caelo,
#########Et quo discedant ordine mersa mari,
Quae stellae diros moveant, urantque Cometas,
#########Ac flammis istis suppetat unde vapor.
Ne causas recitant tantum, sed fata Poetae
#########Describunt, fieri nec temere ista monent.
Esse Deum rerum auctorem testantur, et istum
#########Mentibus humanis haec dare signa ferunt.
Cui non res libeat studiose inquirere tantas?
#########Dura nisi cui mens est Adamante magis.
Has complectuntur Vatum monumenta bonorum,
#########Quantum ipsas homini cernere posse datur.
Ergo dexteritas, et docti cura Mycilli
#########Ad Musas lector cum tibi monstret iter:
Hoc duce Parnassi celsas ascendito rupes,
#########Et tua doctrinae fontibus ora riga.

IN EPICEDION Melchioris Acontii de Erasmo Roterodamo scriptum.

Quamvis ingrata est hominum natura, nec umquam
#########Reddere pro meritis, praemia iusta solet.
Nulla tamen laudes aetas abolebit Erasmi,
#########Non omnino mori gloria vera potest.
Scriptorum utilitas ingens fastidia vincet,
#########Et mixtae Charites, et nitor atque lepos.
Non aliena augent igitur praeconia famam,
#########Aeternum peperit nam decus ipse sibi.
Sed tamen est pietas meritis hunc reddere honorem,
#########Et grata munus voce referre datum.
Hoc animo carmen facundus Acontius edit,
#########Quo celebrat laudes Roterodame tuas,
Non vena indigna est, quae magnum cantet Erasmum,
#########Officii laudem sed magis ille petit.

DE INGRATITUDINE Hominum.

Sunt homines, humeris quos si quis gestet ad urbem,
#########Ausoniam, domiti quae caput orbis erat:
Nec tamen ad portam placide deponat eosdem,
#########Gratia praeteriti nulla laboris erit.

ITEM.


page G1b, image: s050

Ingrato cuculus nutricem devorat ore,
#########Et miserae pietas officiosa nocet.
Hei mihi quam scelus hoc imitantur saepe volucres,
#########Pectora queis [reg: quis] Cygno condidiora putes.

DE ECLIPSI LUNAE QUAE erat die 28. Octobris Anno 1547.

Certa Deus toti impressit vestigia mundo,
#########Agnosci sapiens conditor unde queat.
Nec natas casu res esse, ars indicat ipsa,
#########Stellarum motus quae regit atque vias,
Esse Deumque docet menti lux insita nostrae,
#########Separat a factis quae vitiosa bonis.
Conscia corda Die cum iustam vindicis iram
#########Quolibet admisso crimine moesta tremunt.
Et semper culpam poenae comitantur atrocem,
#########Et si sera, tamen praemia laudis erunt.
Non urbs, non regio, non aetas ulla severi
#########Iudicii exemplis, non domus ulla caret.
Ac Deus ut flectat nos ad meliora, stupendis
#########Incautos signis praemonet ipse datis.
Saepe timent aliquem conterrita sidera casum,
#########Saepe ingens tellus ceu ruitura tremit.
At quos nulla movent venturae nuntia poenae,
#########Cyclopum similes forsitan esse volent.
Sponsi Penelopes minitantia numina rident,
#########Cum cernunt tota tristia spectra domo.
Cumque madent sudantia saxa cruore,
#########Et subitum Phoebum Cynthia nocte tegit:
Mox tamen hunc risum Sardoum poena secuta est,
#########Qualis contempti Numinis esse solet.
Nos igitur moniti tollamus lumina ad astra
#########Non aspernantes signa verenda Dei.
Hesperias Phoebus cum cras mergetur in undas,
#########Luna tenebrosum proferet atra caput.
Postque dies, aliquot cum iam decreverit Orbis,
#########Venit et ad fines cum Nepa, Luna, tuos:
Horrenda involvet fratris caligine vultus,
#########Cum iam de caeli culmine ducet equos.
Et simul in tenebras incurrent MarsqueVenusque
#########Callidus et fraudum structor Atlantiades.
Heu mihi quos motus populi, quantosque furores,
#########Portendunt tetro, sidera iuncta loco?
Haec licet astra regant homines, regit attamen astra
#########Noster, qui non vult Stoicus esse, Deus.
Nos igitur quibus est afflicta Ecclesia curae,
#########Assidue oremus supplice voce Deum:
Leniat ut clemens haec tanta pericula nobis,
#########Et sanet populi vulnera saeva sui.

De Eclipsi [orig: Ecclipsi] die Lunae, 24. Ianuarii Anno etc. 44.

Obscura donec tegitur caligine Phoebus,
#########Usuram nec dat luminis ipse sui:
Auditor luctu veros ostende dolores,
#########Utque Deus poenas mitiget, adde preces.

page G2b, image: s051

Omittenda igitur nunc est praelectio nobis,
#########Cras vero ut redeat laetior hora precor.

GIGANTES CLAMORE Asini dissipati.

Impia cum ruerent Titanes in arma furentes,
#########Conati aethereas profodere ense domos:
Iuppiter [orig: Iupiter] ut patriis depelleret arcibus hostes,
#########His tamen incussus nec pavor inde foret:
Mentitis imitans Pan Aegocerota figuris,
#########Terruit hac specie grandia monstra truci.
Sed neque tunc fracti bello cessere Gigantes,
#########Bacche tuus vector donec Asellus abest.
Ille rudens rauco dum classica personat ore,
#########Anguipedes turpi dant sua terga fugae.
Haud secus Autolyci callentes furta Sophistae,
#########Dicentes vero crimina multa Deo:
Terribili fugient Asini clamore repressi,
#########Bella mataiolo/gwn exitus hic sequitur.

CARMEN AD RECTOREM et professores inclutae urbis Marpurgensis, scriptum in itinere a Philippo, cum proficisceretur ad colloquium in urbe Vangionum, Anno 1557.

Cum redit Assyriis Isaaci gnatus ab oris,
#########Uxores secum filiolosque trahens.
Nec tantum ignotas gentes, et barbara corda,
#########Verum etiam socerum, fratris et arma tenet:
Hunc lo/ge gnate Dei tua dextera texit, opemque
#########Luctanti, ut claudus vinceret ipse, tulit,
Sic iter ingressus nos ad certamina saeva,
#########Plena futura odii, plena futura doli:
Protege Gnate Dei, nos consilioque guberna,
#########Hostilis rabies ne nocuisse queat.
Ut vero Isacidae concessit Amygdalus umbram,
#########Urbis et exiguae ius dedit hospitii:
Sic nos excipiat fessos Academia vestra,
#########Quae candore suo vincit Amygdalium.
Non fertur casu natura sine ordine, sed mens
#########Formatrix rebus signaque vimque dedit.
Fructus Amygdalinus foris est lanugine cinctus,
#########Durae magis sub qua lignea claustra manent.
Nucleus in medio suavis latet atque salubris,
#########Qui cibus est nobis et medicina simul.
Prima aetas molli doctrinae voce regenda est,
#########Iucundisque typis, ista putamen erunt.
Durior hinc custos lex est, sontesque trucidat,
#########Ac omnes homines iudicat esse reos.
Sed trepidis Evangelii vox grata medetur,
#########Haec sunt Isacidae significata seni.
Ergo scholae similis credatur Amygdalus esse,
#########In qua doctrinae vox sonat una Dei.
Congruit hoc etiam vulpes quod Amygdalae amarae,
#########Gustatae subita morte necare solent.

page G3b, image: s052

Sic Schola flexiloquos exstinguit casta Sophistas,
#########Ars quibus Archilochi vulpis et acta placent.
Vestra igitur cum sit custos Academia veri,
#########Quaerimus hic umbras nos quoque Amygdalinas.
Sed iure hospitii date Xenia mitia vina,
#########Sintque unum in vero pectora nostra Deo.

DE NOMINE MARGARIDOS in Nuptiis D. Davidis Chytraei.

Margaris in conchis oritur dulcedine roris,
#########Nomina quae Sponsae Margaris apta dedit.
Rorem Evangelii quo pingit nomine Christus,
#########Mens pia quem sitiens ceu nova concha rapit.
Sicut arenoso sitiens in litore concha,
#########Quando suum primum Ver modo tempus agit:
Siccior a coeli stillantem cardine rorem,
#########Pinguior ut fiat fertilitate, petit:
Quo bene nunc hausto (quod et est mirabile dictu)
#########Gemma salutaris cordibus inde venit:
Haec tamen in magnis generosior acta procellis,
#########Si modo post rorem turbae sequatur, erit:
Parva redemptoris sic est Ecclesia Christi,
#########Donec in hac mundi colluvione latet.
Appetit a caelo caelestia dogmata, rorem,
#########Dogmata viventis tradita voce Dei.
Hoc sic attracto sitiendi in pectore rore,
#########Nascitur inque animis mox nova gemma piis.
Scilicet agnitio vero de nomine vera,
#########Cumque Dei surgit firma timore fides.
Aeterni bonitas tunc fit conspecta parentis,
#########Quando fide pectus sentit adesse lo/gon.
Haec lux atque fides inter certamina crescit,
#########Cum petit auxilium maxime Christe tuum.
Haec quoque contriti cordis data gemma dolori,
#########Unica solamen quod medicatur, habet.
Praestat et aeternae verissima gaudia vitae,
#########Gaudia quae nullo sunt moritura die.
Has propter causas ad gemmam dogmata pacis,
#########Filius aeterni comparat ipse Dei.
Ergo bonis studiis decus, ornatissime David,
#########Qui Vatum merito dignus es ore cani:
Cum tua Margaridos coniunx pulcherrima nomen,
#########Omine tam rebus conveniente gerat:
Te decet hoc ipso laetari nomine sponsae,
#########Quod monet ut Christi dogmata semper ames.

DE ABSOLONE FILIO Davidis.

Degener immerito rapuisti sceptra parenti,
#########O Iuvenis patriae pestis acerba tuae.
Digna tuis factis sed poena secuta, vagantem
#########Frondibus arboreis implicuere comae.
Hasta Ioab maduit forti vibrata lacerto,
#########Sanguine tranfixo pectore tincta tuo.
Has scelerum poenas pulso dedit ille parente,
#########I nunc et patriis insidiare bonis.


page G4b, image: s053

EPIGRAMMA QUO CONTRA Papalia monstra commendatur coniugium pium.

Quicumque insano temnit connubia fastu,
#########Coniugii auctori displicet ille Deo.
Namque adeo infectus primaevae crimine culpae,
#########Dum vitae affectat non nisi suave genus:
Non videt esse Dei munus quod sanciit ipse,
#########Sancitumque sua pro bonitate iuvat.
Sed natus vitiis vivit, vitiisque senescit,
#########Invenit in vitiis et sua fata suis.
I nunc et mundo vitam mentire pudicam,
#########I nunc cum monachis impie Papa tuis.
Ite quibus sordent civilis munia vitae,
#########Quae parit a magno consita planta Deo.
Ite quibus sordent tenerae Davidis olivae,
#########E quibus humanum prodiit omne genus.
E quibus Imperia, et leges nascuntur, et urbes,
#########Longinqua celebrent ut pietate Deum.
Dum loquor exitium felix tibi nuntiat omen,
#########I nunc cum monachis impie Papa tuis.

DE MOTU ASTRORUM IN Theoricas Planetarum.

Non ferri casu pulcherrima corpora mundi,
#########Verum mente regi, consilioque Dei:
Testatur Phoebus qui certis legibus annum
#########Conficit, et notis itque reditque viis.
Et gratis vicibus lucem noctemque reducit,
#########Et tempestivo nata calore fovet.
Temperat et radios quos excipit humida Luna.
#########Distinguens annum mensibus ipsa suis.
Denique cuncta suis labuntur sidera metis,
#########Naturam propriis officiisque iuvant.
Haec cum suspiciens oculis ac mente notabis,
#########Auctorem agnoscas, et venerere Deum.
Hic nobis haustam proprio de pectore mentem
#########Inseruit, iusti notitiamque dedit,
Ergo etiam scelerum poenas hic exigit ultor,
#########Virtutumque dabit praemia grata piis.

DE TABULIS Geographicus.

Esse Deum, ostendit mundi pulcherrimus ordo,
#########Et distincta locis corpora prima suis.
In medio terra est sedes animantibus apta,
#########Orbis quam circum lucidus astra vehit.
Sunt quibus arte viae factae, metaeque perennes,
#########Nec casu ex atomis omnia nata putes.
Aspicias igitur terras, ac astra, sciasque
#########Esse Deum, cuius nos quoque cura sumus.
Et videas ubi non dubiis oracula signis,
#########Et leges dederit conditor ipse suas.
Quoque loco fuerint Christi vestigia certa,
#########Qui lo/gos est natus de genitore Deo.
Et spectes fuerint ubi primum maxima Regna,
#########Lapsa aliis populis cur dederitque Deus.

page G5b, image: s054

Has igitur tabulas Regionum cernere prodest,
#########Quae spectatorem talia multa monent.

EPIGRAMMA

Vincere difficile est tentant cum dulcia sensus,
#########Ni fugias, poena est saeva luenda tibi.
Sed fuge, teque regi poscas a numine Christi,
#########Offendent quae non posse nocere putes.

DE LYRICIS Poetis.

Discite iustitiam moniti, et non temnere Divos,
#########Nam sontes punit iudicis ira Dei.
Haec cum regna canunt eversa, ducumque furores,
#########Scriptores Lyrici nos meminisse iubent.
Pindarus haec melius Cygnea voce canebat,
#########Tu tamen et Flacci carmina saepe legas.

IMPETUS POETICOS esse dona Dei.

Humanas superans vires Heroica virtus,
#########Tales qui motus dat, monet esse Deum.
Sic etiam ubertas fundentis carmina venae
#########Esse Deum ostendit, motus et ille Dei est.
Ergo agnosce Deum, et iusto venereris honore,
#########Cum docti vatis scripta sonora legis.

IN ETHICA.

Non casu volucres atomi sine mente ruentes,
#########Hanc mundi formam progenuere novam.
Formatrix sed mens sapiens, bona, libera, castae,
#########Omnia miranda condidit arte, Deus.
Utque homines essent divinae mentis imago,
#########Attribuit radios lucis habere suae,
Notitias, quales divino in pectore lucent,
#########Addidit et legi congrua corda suae,
Eheu dissidium sed nostro crimine venit,
#########Utuntur flammis iam mala corda vagis.
Notitiae mansere tamen, legesque severae,
#########Recte factorum regula ut esse queant.
Et ne ceu pecudum sit vita sine ordine nostra,
#########His externa Deus vult modo membra regi.
Ut quamquam iratus gladium stringebat Achilles,
#########Ipse tamen reprimit cum ratione manus.
Ex his notitiis divinis haec quoque fluxit
#########Doctrina, est ista quae recitata libro.
In quo virtutum prodest simulacra videre,
#########Qualia mens hominis pingere docta potest,
Sed Sol iustitiae radios in pectora spargens,
#########Christus et assimilans nos sibi luce sua.
Virtutem accendit meliorem, nescia mortis,
#########Quae vivit flatu non moriente Dei.
His igitur scriptis doctrinam adiungito Christi,
#########Ut vivens in te sit lo/gosipse Dei.

INV. [abbr.: ?] ETHICORUM Aristotelis, ad Doctorem Chilianum Goltstein.


page G6b, image: s055

Qualis erat, terras cum nondum Astraea reliquit
#########Virgo, tibi si quid forte videre libet:
Spectandum in parva dabimus Chiliane tabella,
#########Nicomachus pinxit, Nicomachive pater.
Nativo poteris ubi nudam cernere cultu,
#########Odit mercatum, scilicet illa decus.
Et vultus spernit medicatos: gratus at ille est,
#########Qualis Apellaeis est color in tabulis.
Hei facies quantum Chiliane haec distat ab illa,
#########Pingere quam vester Bartolus ille solet.

EPISTOLA DE CONVENTU Ratisbonensi, ad Iohannem Caesarium, Anno 1541.

Hinc ubi collectis Ducibus iam Caesar ad Istrum,
Et iustas leges, et pacis foedera sancit,
Et studet arbitriis aequis sedare tumultus,
Opto senex tibi perpetuam venerande salutem,
Cui pater assurgit medio de flumine Rhenus,
In ripa quoties caelestia iussa sonantem,
Tradentemque audit praecepta salubria vitae,
Errantesque polo stellae qua lege vagentur,
Quasque vices regnis portendant, fata, docentem,
Ac hominum coetus ad munera iusta vocantem,
Aut si quando mones, qua rerum conditor arte
Indiderit certas vires, et semina plantis,
Nec caeco [orig: coeco] casu moles haec orta putetur,
Facta sed aeterni mira ratione parentis,
Utque hominum genus auctori curae esse sciamus,
Hac ope qui iussit saevos depellere morbos,
Et celeres vitae fugientes prorogat annos,
Si modo donanti fuerit mens grata, fruique
Arte sciet tantis donis, luxuque fugato
Lege voluptates regere, et frenare studebit.
At quando recitas exempla vetusta Iuventae,
Quas dederint poenas polluti caede Tyranni,
Quas urbes, et quos reges incesta libido
Vindicis ira Dei quam non placabilis urget,
Perdiderit, Sybaris [orig: Sibaris] veluti Thebaeque nocentes
Deletae subitis perierunt cladibus olim:
Sive ut collisae ruerint civilibus armis:
Artibus et virtute potens urbs Attica et huius
Aemula bellatrix Spartae, dum gloria utramque
Acribus exacuit stimulis, regnique cupido.
Sive ut Cliniades inconstans foedera saepe
Turbarit, patrias et tandem everterit arces,
Quas iterum tamen erexit virtute receptas
Iustior, et veros meritus Thrasybulus [orig: Thrasibulus] honores.
Sive duces inter quoties certamina Romae
Moverit ambitio, et totum concusserit orbem.
#########Talia proponens vitae simulacra regendae,
Esse Deum memoras, qui reddit praemia iustis,
Et scelerum poenas atroces exigit ultor.
Hortarisque sequi bona non peritura iuventam.
#########Felix qui studiis traducis talibus aevum,
Multorumque iuvas vitam, moresque gubernas.

page G7b, image: s056

Ac veluti Nestor populumque ducesque regebat,
Atridae fuerant qui classem et signa secuti:
Sic tua doctorum miratur verba senatus,
Sic et ab ore tuo pendet studiosa iuventus.
#########O utinam doctas audire et reddere voces
Hos inter coetus istic mihi Iane liceret.
Id longe mallem, quam quo rapit impetus aulae
Conventus Regnum sectari, et quaerere frustra
Centauros inter, qui legum vincula spernunt,
Inter et Autolyci callentes furta Sophistas,
Ut lacerum Christi corpus, discerptaque membra
Sanari, et melius possint coalescere rursus.
#########Heu quam saeva cient nobis haec proelia utrique,
Centauri exitium divis, caeloque minantur.
Sed tentant fraudes, et pugnant arte Sophistae,
Praestigiasque oculis, animisque offundere certant,
Inque novos vertunt caelestia dicta cothurnos.
Horum iam videas odiis, rabidoque furore
Misceri patriam, scelerataque bella moveri,
Caede sacerdotum pollutaque templa piorum
Vastari, et tales everti a sedibus urbes.
Ni Deus, ut servet Doctrinae semina verae,
Praecones fidos tegeret, mentemque potentis
Flecteret Augusti placidam ad moderamina tanti
Lenia dissidii, ac ad iustae pacis amorem.
Hic vetat in patriae grassari viscera cives,
Hic aris parci mandat, legesque vereri,
Hic prohibet superum Mystas attingere ferro.
Semper ut haec Caesar faciat mitissimus, ipsi
Nate Deo, populisque tuis concedito Christe.
Nec de conventu plura adicienda putavi
In quo magnanimo melius nil Caesare vidi.
#########Tu vero venerande senex salveque, valeque,
Quem colo Telemachus coluit ceu Nestora Regem,
Iustitiam senis admirans, et pectora plena
Consilii, et linguae facundae dulcia plectra.

SOMNIUM PHILIPPI DE Hyaena in Comitiis Ratisbonensibus.

Me iussere Duces fallacem pingere Hyaenam,
#########Et monstri speciem proposuere mihi.
Tetra erat ex variis moles confusa figuris,
#########Tectaque liventi sanguinolenta cute.
Virginei vultus, sed torva micantia flammis
#########Lumina saevitiae tristia signa dabant.
A collo gemini pendebant membra Draconis,
#########Scillaei tandem pars erat ima pedes.
Horrebam aspiciens, et toto corpore sanguis,
#########Ac pene exstincto sanguine vita fugit.
Ut pingam tamen illi urgent, non obsequor, aio
#########Iratus, pingi non bene posse pedes.
Quo ruitis proceres? Qui mentes occupat error?
#########Cur templo infertis talia monstra Dei?
Excutior somno, gelidus cum pectore manat
#########Sudor, et e subito membra pavore stupent.

page G8b, image: s057

Non nihil hac moneor fortassis imagine, sed te
#########Christe rogo, ut praesens pectora nostra regas.

IN CONTIONEM LEPORUM ad Leones, cuius fit mentio apud Aristotelem 3. politeiw=n.

Cum veluti lepores dare iura Leonibus audent,
#########Hi sacra, qui populum verba, fidemque docent.
Conanturque truces sine vi frenare Tyrannos,
#########Contempti poenas pro pietate ferunt.

IN Wintoniensem defensorem coelibatus.

Qui castitatem magnis laudibus vehis,
Contraque sanctum disputas connubium,
Tu quisquis ille caelibum [orig: coelibum] admirator es,
Omitte iam tua cogitata callida
De coniugum ac de caelibum [orig: coelibum] discrimine,
Et te, tuosque contuere caelibes [orig: coelibes],
Quae vestra vitae puritas sit istius.
Quod si impudicitiae omnibus plenam notis
Libidinumque spurcitati videris,
Fucis nefandas turpitudines novis
Ornare cesses. Falsa enim praeconia
Mores refutant et tui et gregalium.
Nam quid, Deus bone, tu, tuumque istud genus
Effeminatum [orig: Effoeminatum], molle, quale erat Phrygum,
Idaea currum qui sequentes per iuga
Matris Deorum pulsitabant tympana,
De continentia, atque castis moribus
Speciosa verba sanctimoniae datis,
Non castitatem vos profecto quaeritis,
Sed huius ut sub dignitate et nomine
Impune libereque turpitudini,
Et serviatis moribus nequissimis.
[gap: poem of 2 lines]

DE LECTIONE Historiarum.

Ipse Deus metas annorum condidit arte,
#########Quas oculis simul et mente notare iubet.
Ut generi humano sint nota exordia mundi,
#########Ex atomis casu ne coiisse [sic] putes.
Utque Deus, quo se patefecerit ordine constet,
#########Quaeque sit e caelo vox data prima Dei.
Et quando fuerit venturus victima ut esset,
#########Aeterno natus de genitore lo/gos.
Quodque habeant finem mortalia cuncta sciendum est
#########Iudiciique instet quando tremenda dies.
Annorum, rerumque igitur sit novus ut ordo,
#########Regnorum historia est tota legenda tibi:
Haec etiam ostendit divinum numen adesse,
#########Quod nos iustitiam nosse, et amare docet.
Punit et iniustos magnis cruciatibus omnes,
#########Ne dubita, iniustis Lex rata semper erit.


page H1b, image: s058

ALIUD.

Oceani rapidis ut ventis unda cietur,
#########Semper habent varias sic quoque regna vices.
Ultima sed motus graviores sentiet aetas
#########Impia Turcorum quae modo regna videt.
Christe tua hos inter fluctus quassabitur Argo,
#########Attamen hanc rabies mergere nulla potest,
Nos prolata tuo qui dogmata discimus ore,
#########In cymba serves optime Christe tua.

DE INITIIS DOCTRINAE Physicae.

Felix qui potuit rerum cognoscere causas,
#########Naturae varias et didicisse vices.
Si tamen auctorem primum mens quaerere curet,
#########Omnia nec casu corpora nata putet.
Esse Deum mentem aeternam, quae condidit arte
#########Praesentique suum numine servat opus:
Agnoscas, quoties in caelum lumina tollis,
#########Et stellas certis motibus ire vides.
Seu quoties hominis naturam introspicis, atque
#########Effigiem nobis cernis inesse Dei.
Hunc rerum fontem si contemplabere: fructus
#########Magnos de Physicis haec tibi scripta ferent.

Wormatiae Anno 1540. Symoni Grynaeo.

Quod Tullii tribuis laudes mihi docte Grynaee,
#########Hei nimium dici forte Poeta studes.
Effinxit Siculus caeli terraeque figuras,
#########Et quas efficiunt sidera pulchra vices:
Non tamen ille Deo potuit se aequare magistro,
#########Qui vitam et motum rebus inesse dedit.
Eloquium Tullii sic nemo expresserit umquam,
#########Quod fudit motu mens agitata Dei.
Nemo Pericleo quamvis sit praeditus ore,
#########Assequitur laudes Marce diserte tuas.
Interea tenui vena praeconia Christi
#########Dicere si potero, sat mihi laudis erit.
Et Deus infantum celebrari gaudet ab ore,
#########Huic ergo officium spero placere meum.

DE PARELIIS CONSPECTIS, Anno 1551. Die 21. Martii.

Spargit ut in toto lucem Sol unicus orbe,
#########Vivificoque unus cuncta calore fovet:
Unicus aeterni sic natus mente parentis,
#########Accendit radiis pectora nostra suis.
Hei cur plura tamen Solis simulacra videntur?
#########Et vacuo mendax ludit imago polo?
Doctrinae fingent aliqui ludibria forsan,
#########Adicient alias dissidiisque faces.
Sed tu gnate Dei longe mendacia pelle,
#########Concordes animos lux tua sola regat.

IN INTERPRETATIONEM Orationes Aixi/nou kai K*thsifw/ntos.


page H2b, image: s059

Vobis rursum hodie in Scholam feremus
Iustam Rhetoris Attici querelam,
Hostis qua iugulum sui, caputque
Iratus petit, atque pestilentes
Obiurgat rabulas, furentem ad arma
Qui civilia, mutuasque caedes
Accendunt populum, sibique regna
Pergunt impia fraude machinari,
Et leges temerarii refigunt,
Vallum scilicet, unicumque murum
Pacis, qua meliusve, gratiusve
Dii mortalibus haud dedere quicquam.
Haec audire iuvabit universos,
Qui virtutis amant decus coluntque.

AD CLARISSIMUM VIRUM D. Doctorem Seldium, carmen consolatorium de obitu fratris scriptum Wormatiae, Anno 1557.

Et dulce et firmum est fraterni foedus amoris,
#########Cordibus hanc sorglo indidit ipse Deus.
Iure doles igitur tibi quod sit frater ademptus,
#########Dimidium fuerat pectoris ille tui.
Et tibi consilii specimen fideique probatum
#########Curarum dederat te modo parte levans.
Approbat hunc etiam pietas divina dolorem,
#########Sed tamen in moestis iussit adesse modum.
Non hominum casu volvuntur tempora vitae,
#########Arbiter est certo qui regit ista Deus.
Nec mentes hominum deleri morte putandum est
#########Quas afflat membris caelitus ipse Deus.
Ergo Deo vitam repetenti cedere iustum est,
#########Spesque novae vitae nunc tua damna levet:
O quam laeta dies hoc quae me carcere solvet,
#########Ut possim in clara luce videre Deum.
Esse tui ut socios luctus nos Selde videres,
#########Haec non fucato pectore scribo tibi.
Ac opto ut vitae tibi dux solacia [orig: solatia] praestet,
#########Aeterno natus de genitore lo/gos.
Voce sua coetus hominum qui colligit, ipsis
#########Ut vitae reddat gaudia perpetuae.

DE FESTO ELISABETHAE ad Io. Pistorium Pastorem Nidanum, die Elisabethae, Wormatiae scriptum, Anno 1557.

Grati munera summa Conditoris.
Narremus, sibi colligit quod agmen,
In quo fulgeat ipse, sempiternum,
Plenum iustitiaque gaudioque.
Huius agminis est Elisabetha
Consors, quae tenuit vetusta sceptra
Orae Tyrigetum, fuitque mater
Stirpis incluta [orig: inclyta] principum tuorum,
Qui Fuldae dominantur et Visurgi.

page H3b, image: s060

Semen servat enim Deus piorum,
Hanc cum nunc celebres Elisabetham,
Ad nos advenias Nidane Pastor,
Matronae ut pia facta proferamus,
Ut tali pietate nos colamus
Aeternumque Deum Deique gnatum,
Ac motus animi leves domemus.
Mulium exempla pios iuvare possunt.
Quanto robore pertulit dolores,
Exstincto pariter viro atque gnato,
Ac pulsa ex patria viri atque gnati,
Ostendens mala perferenda sanctu
Esse ingentia, ut invocare discant
Mirandum auxilium Deum ferentem,
Praesentemque suis adesse cernant.
Sic cur nostra onerata mole tanta
Sit natura, sciamus, atque iusto
Sit subiecta Deo, simulque propter
Gnati vulnera nos opem petamus,
Hoc exempla monent Elisabethae

DE NATALI DIE LUTHERI ad Iacobum Rungium Theologum Wormatiae, Anno 1557.

Natalis redit annuus LUTHERI,
Hoc in mense vetus tenente nomen
Orionis, eo quod hic in undas
Nunc mane insilit, hostis ut venena
Vitet cuspide scorpii minantis
Adversa regione caeli in ortu,
Et nimbos ciet horridosque ventos.
Ut vero senior docens Orion
De stellis populos simul monebat,
Quis nam lumina fecerit, viasque
Et motus regat arte sempiterna,
Saepe addens, Deus ille fecit idem
Humanum genus, e suaque luce
Infudit radios, suasque leges,
Quas servare iubet colique semper,
Poenisque opprimit impios furores.
#########Sic et de sapiente conditore
De Christoquelo/gw| Dei parentis
Monstraret meliora cum Lutherus,
Hostes huic quoque Scorpii fuerunt,
Sed texit Deus utilem ministrum.
Idem nos faciat Deus ministros
Gratos, et simul ut tegat precemur.
Natali celebrentur ista luce
Dona ingentia, gratiaeque agantur
Aeternoque patri, patrisque gnato,
Et nobis eadem dari petamus.

DE VETERUM Principum pietate et Monasteriorum origine, ad D. Petrum Lotichium, Abbatem Monasterii, cui Imp. Carolus Magnus Fundator nomen indidit Solitariae.


page H4b, image: s061

Cum Franci tenuere pulchra regna,
Orae TeutonicaequeGallicaeque,
Clari Iustitia Modestiaque,
Templa in saltibus, et scholas piorum,
Per quos Fulda fluit petens Visurgim,
Insignem pietate collocarunt,
Veri notitiam Dei serentes,
Et vitae documenta sanctioris.
#########Huc reges quoque saepe commeabant
Doctorum sapientia fruentes,
Hymnos inter et hos choros sonantes
Cum Tironibus [orig: Tyronibus] aureis in armis.
#########Aetas aurea Principum bonorum
Haec exempla dabat sequenda plebi:
Hi cum bella movere erat necesse,
Ausi magnanimi ciere pugnas,
Donarunt patriae suae cruorem,
Inter praelia dexteras regente
Te Christe duce, quem simul vocabant
Ut soli tibi figerent trophaea.
Rursus tempore pacis, ordinabant
Doctrinae studium forique iura.

Hei quam dissimiles habet Monarchas
Effeti [orig: Effoeti] modo saeculi senecta?
Ignavos, stolidos et inquietos,
Titanum similes, Deo minantes
Spreto fulmine, Siderum ruinas.
Multos namque Dei necant ministros,
Quos stellas Daniel vocat Propheta.
#########Nec mortem retinent sodalitates
Vestrae, quem sapiens probat vetustas:
Multae sed similes videntur esse
Circaeis stabulis, canum suumque
Ac ut Grillus ibi priora membra
Non vult restitui sibi, videmus
Sic spurcos aliquos manere Grillos,
Spernentes sapientiam, Deumque.
#########Solus Lotichius scholis et aris
Doctrinae studium, Deique honores
Reddit fictilibus Diis remotis,
Depulsisque sophisticis tenebris.
Hunc tu Lotichium tuere Christe,
#########Aeterno lo/ge nate de parente.
######### Scriptum in Solitaria 11. Die Decemb. Anno 1557.

AD ILLUSTRISSIMUM Principem ac Dominum D. Iohannem Albertum, Ducem Megalopyrgensem etc.

Omnia vasta facit saevis Bellona ruinis,
#########Praecipue studiis est inimica piis.
Hospitium sapiens dedit olim Graecia Musis,
Nunc est barbarico Graecia praeda duci.

page H5b, image: s062

Italiam petiere fuga, sed fraudibus illa
#########Pontificumque armis perdita tota iacet.
Hinc igitur dubiis fortunae casibus actae,
#########Intrarunt fines Teutonis ora tuos.
Hic habuere aliquam sed parvo tempore sedem,
#########Nam furit in nostra Mars quoque dirus humo,
Ergo per extremam Germani litoris oram,
#########Hospitium miserae supplice voce petunt.
Ne penitus nostro discedant orbe, benigne
#########Inclute Dux Musas tu relevare velis.
Hoc tibi pro merito condent praeconia laudis,
#########Virtutem testes quas iubet esse Deus.

T*E*G*K*R*I*O*N*

Je lenger je lieber ich bin allein/
Denn treu und warheit ist worden klein.

Feceris haud quicquam, nisi quod fecisse necesse est,
#########Quamque dedit, norma est una sequenda, Deus.
Et fugito turbam, nisi cum Res publica poscit
#########Congressus modicos: futile turba malum est.
Nec tibi curabis multos adiungere amicos.
#########Rarae haec sunt, candor, gratia, iusta fides.
At si quos poteris, reque officiisque iuvato,
#########Sic tamen, adiutos ne meminisse putes.
Praecipue vero remis, velisque potentum
#########Fucosas fugito cautus amicitias.

M. PAULO EBERO.

Ausoniae historiam cur non mihi Paule remittis,
#########Quae nova Pontificum bella, dolosque refert?
Ni venies ad nos, et pagellam modo reddes.
#########Non fidei hoc Francae, verum erit Haemoniae [orig: Aemoniae].

Germanici rhythmi matris Philippi.

Wer mehr will verzeren/
Denn sein Pflug kann ereeren/
Der wird zu letzt verderben/
Und vielleicht am Galgen sterben.

######### Horum haec est sententia.
Si quis de parvis vult plura absumere rebus,
#########Quaerere quam vigili sedulitate potest:
Is mendicando victum petet ostia pulsans,
#########Aut feret huic tristem crux laqueusque necem.

EPITAPHIUM FRIDERICI, Ducis Saxoniae, Principis Electoris etc.

Ante petet cursu Boemica rura supino,
#########Unde in Saxonicos defluit Albis agros:
Incluta quam possit meritorum fama tuorum
#########Occidere in populis, Dux Friderice, tuis.
Aurea viderunt hae gentes saecula, regni
#########Dum tibi Saxonici sceptra tenere datum est.
Pace frui placida campique urbesque solebant,
#########Horrenda extimuit classica nulla nurus,
Bella alii ferro, sed tu ratione gerebas,
#########Et sine vi victi saepe dedere manus.

page H6b, image: s063

Ingenio claros meruisti saepe triumphos,
#########Militeque haud ullo fixa trophaea tibi.
Et pacis studiis florere, ac artibus urbes
#########Contigit auspicio, Dux Friderice, tuo.
Fovisti spretas hac tempestate Camenas [orig: Camaenas],
#########Unicus et studiis praemia digna dabas.
Namque tuo sumptu flavum schola condita ad Albim est,
#########Ut vitae verum traderet illa modum.
Hic Evangelii primum doctrina renata,
#########Deterso coepit pura nitere situ.
Induit hic veros vultus, iterumque colorem
#########Accepit tandem religio ipsa suum.
Et cum Germani sumpsissent arma Tyranni,
#########Contra Evangelium sanctaque iussa Dei.
Doctores tibi cura pios defendere soli,
#########Et late Christi spargere dogma fuit.
His tibi pro meritis grata praeconia voce
#########Posteritas omnis, virque puerque canent.
Nulla tuas umquam virtutes nesciet aetas,
#########Non ius in laudes mors habet atra tuas.

ALIUD.

Haec quicumque vides oculo properante viator,
#########Ad sacra ne pigeat sistere busta pedem.
Ille ego Fridericus, Duce quo Saxonia felix
#########Ardua sacratum tollit ad astra caput.
Qui quamvis tota arderet Germania bellis,
#########Effeci pacem gentibus esse meis.
Et senio tandem longis confectus ab annis,
#########Hic tegor exiguo conditus in tumulo.
Virtutum laudes et famam longa mearum
#########Posteritas semper, sit modo grata, feret.

ALIUD.

Principis hic tumulus Friderici continet ossa,
#########Quem patriae patrem fecerat esse Deus.
Illius et manes fac optime Christe quiescant,
#########Molliter inque sinu posse latere tuo.
Nam dum vita fuit, tua sacra colebat, eratque
#########Nosse Evangelium maxima cura viro.

EPITAPHIUM SCRIPTUM illustrissimo Principi D. Iohanni I. Imperat. Electori, Duci Saxoniae, Landgravio Thuringiae, Marggravio Misniae etc.

Tu quoque Saxoniae Iohannes inclute Princeps,
#########Non virtute minor cognite fratre tuo:
Eximia Christum pietate fideque colebas,
#########Vita piae mentis testis eratque tua.
Vindelicis coram tua Caesare nuper in oris
#########Asseruit Christi lingua professa fidem.
Notior ut fieret divini gloria verbi,
#########Temporibus fulsit quae rediviva tuis,
Utque Evangelii studium deponere velles,
#########Flectere non ullae te potuere minae.

page H7b, image: s064

Ista tui incendit constantia pectoris hostes,
#########Attulit et passim multa pericla tibi.
Sed te difficili protexit tempore Christus,
#########Et gratam pacem pro pietate dedit.
Ac tua saepe tamen moderatio profuit ingens,
#########Impia ne quisquam sumeret arma manu.
Hac longe superas aliorum laude triumphos.
#########Haec virtus magno principe digna fuit.
Ergo tuum a nullo nomen delebitur aevo,
#########Nec meriti laus est interitura tui.
Hic tua, dum Christus meliori corpora sorte
#########Restituet iustis, molliter ossa cubent.
Spiritus ac vivat, gratoque fruatur honore
#########Interea Christi conditus in gremio.

EPITAPHIUM Benedicti Pauli Iuriscons.

Frigida in hoc tumulo Benedicti membra teguntur,
#########Cognomen Pauli qui patrium tenuit.
Doctor erat Iuris, virtute ornatus et arte,
#########Eloquio clarus, consilio atque fide.
Saxoniae ducibus sententia saepe probata est
#########Ipsius, et patriae profuit ille suae.
Iustificaque fide quoniam te Christe colebat,
#########Conspectu fruitur mens modo laeta Dei.

ALIUD SCRIPTUM Clarissimo viro D. Hieronymo Schurff Doctori iuris.

Doctor erat Iuris praestans Hieronymus arte,
#########Iustitia, ingenii viribus, atque fide.
Schurfiadum de stirpe satus, quae clara per Alpes
Helveticas, numerat saecula multa patrum.
Iura enarravit lustris bis quinque nec ullus
#########Ostendit fontes dexteritate pari.
Consiliis rexit fidis populosque ducesque,
#########Lumen enim Iuris temporis huius erat.
Hunc etiam sapiens Caesar dignatus honore est
#########Carolus, Imperii qui modo sceptra tenet.
Quaeque leget veniens aetas, monumenta reliquit,
#########Multorum studiis proderit iste labor.
Iustitiae esse Deum fontem quia noverat ipsum,
#########Ut recte nosset maxima cura fuit.
Iustificaque fide capiens tua munera Christe,
#########Solius est cuius parta cruore salus.
Vera luce Deum agnovit, precibusque vocavit,
#########Et rectae fidei congrua vita fuit.
Ipsius hoc tumulo requiescunt molliter ossa,
#########Vivit, conspectu mens fruiturque Dei.

EPITAPHIUM SCRIPTUM coniugi integerrimi viri Friderici Bernpeckii

Hoc tumulo castae matronae condidit Annae
Fridericus Bernpeck coniugis ossa suae.
Cui novisse Deum, et caelestia discere dicta,
#########Et parere ipsis maxima cura fuit.

page H8b, image: s065

Iustificaque fide coluit te ChristeRedemptor,
#########Exemplum mores et pietatis erant.
Mens igitur patriae fruitur caelestis honore,
#########Hoc tantum tegitur corpus inane solo.

IN IMAGINEM REVERENDI viri Doctoris Iohannis Bugenhagii Pomerani.

Coniugis ut senio confecti corpus aquatum
#########Ipsa suis humeris Halcyo grata gerit:
Sic bene promeritum Doctorem Ecclesia curet,
#########Et levet aetatis pondera dura seni.
Sic tua canities, Doctor Pomerane, fidesque
#########Sincera est cunctis iam veneranda piis.
Qui procul externis sparsisti fidus in oris
#########Pura Evangelii semina voce tua.
Ac ceu Baptistes agnum monstrare solebat,
#########Aeterno Christum de genitore satum.
Tu quoque iustifica docuisti agnoscere Christum,
#########Aeternique patris sumere dona fide.
Fictiliumque alias formas tua lingua Deorum
#########Evertit, Papae quas voluere coli.
Et velut in scopulis celsos locat Halcyo nidos,
#########Hyberni circum quos fremit unda maris:
Sic medio in pelago felix iam Dania nidos
#########Extruxit Christo, te fabricante, pios.
Te Deus hos inter texit iuvitque labores,
#########Nunc vita functus vivis in arce poli.

IN IMAGINEM ILLUSTRISSIMI Principis ac Domini, Domini Georgii, Principis in Anhalt et Ascania etc.

Ascaniae stirpis virtus est clara triumphis,
#########Ordine quos numerant saecula longa patrum.
Caesar in Adriaco cum gessit litore bellum,
#########Et fregit Venetas Maximilianus opes,
Dux erat Ascania natus de stirpe Rodolphus.
#########Fixit et in Veneto multa trophaea solo.
Nunc ad maiorum decora haec laus magna Georgi,
#########Accedit vere principe digna viro.
Quod sic doctrinam reliquis virtutibus addis,
#########Ut verum celebres pectore et ore Deum,
Et Christi illustres ingentia munera scriptis,
#########Iustifica supplex quae capis ipse fide.
Exemploque Esdrae populum dum iure gubernas,
#########Doctrinae spargis semina pura simul.
Summe Deus, solus qui das felicia regna,
#########Ascanios fratres, te precor, ipse regas.

IN IMAGINEM ILLUSTRISSIMI principis Mauricii Ducis Saxoniae Electoris, Landgravii Thuringiae etc.

Omnia sunt hominum tenui pendentia filo,
#########Et subito casu quae valuere ruunt.

page I1b, image: s066

Ut perit in primo Pelides flore iuventae,
#########Pyrrhus [orig: Pyrhus] et hoc ipso de genitore creatus,
Ac Asiae domitor Macedum de stirpe creatus,
#########Et qui Burgundas Carolus auxit opes:
Sic iam Mauricium nimium properantia fata
#########Saxoniae terris eripuere Ducem.
Qui Gallos Turcosque feros virtute repressit,
#########Militiae praestans artibus atque togae.
Hic modo cum patriam iustis defenderet armis,
#########Fudissetque hostes auxiliante Deo.
Fraude globus missus victorem vulnerat, inde
#########Post pugnam vitae non mora longa fuit.
Commendans animam sed Christo, exordia vitae
#########Hausit caelestis non dubitante fide.
Est fragilis natura hominum, sed reddere vitae
#########Gaudia vult Christus non moritura piis.

IN IMAGINEM REVERENDI viri Iohannis AepiniDoctoris Theologiae.

Haec est Aepini Doctoris imago Iohannis,
#########Qui docuit caste dogmata pura Dei.
Saxonicoque pios coetus in litore rexit,
#########Fulsit et exemplis integra vita bonis.
Urbis ubi Hamburgae stant ardua moenia clarae,
#########Massiliae veteris quae decus omne tenet.
Et superat meliore bono, quod praebet honestum
#########Et fidum hospitium maxime Christe tibi.
Inde etiam Aepinus vigilans et pectore firmo,
#########Errorum fucos depulit atque dolos.
Ergo Deo grates tanto pro munere dico,
#########Utque regat semper pectora nostra peto.
Et faciat, semper nos unum ut simus in ipso,
#########Aeterni gnatus quod petit ipse Patris.

EPIGRAMMA IN HOMERUM ad litterariam iuventutem.

Nocturna versate manu, versate diurna,
#########Maeonii, Iuvenes, utile vatis opus.
Humanae speculum vitae quod dicitur, in quo
#########Affectus populi cernitis atque Ducum.
Quodque simul monstrat quae sint discrimina morum,
#########Quae lex distinxit non violanda Dei,
Quae deceant homines, habeant quae facta secundos
#########Eventus, iuste cuncta regente Deo.
Et quae sint summa cura, studioque cavenda,
#########Quae sequitur laesi vindicis ira Dei.
Ne dubita, semper delicta atrocia poenas,
#########Et subitas clades post mala facta sequi.
Hanc quicumque legit doctrinam transferat arte
#########Ad sese, ut mores hinc regat ipse suos.
Civilis vitae normam viditque docetque,
#########Quamquam oculis senior captus Homerus erat.
Ah utinam hae Musae canerent non numina falsa,
#########Unum sed patrem maxime Christe tuum.


page I2b, image: s067

ALIUD DE LECTIONE Homeri.

Vera est fama bonos agitari numine Vates,
#########Nam Deus illorum pectora casta movet.
Virtutis praecepta canunt, ac vatibus auctor
#########Tradidit in terris illa docenda Deus.
Largaque cum caelo veniat facundia, rursus
#########Eloquii vires altera dona dedit.
Est igitur pietas quaedam cognoscere Homerum,
#########Cum bona de superum munera sede ferat.

ALIUD DE ADOLESCENTIAE institutione et studio.

In ludum quidam gnatum ducitque iubetque
#########Ut vitae melius discere tentet iter.
Et primis pater ingenium puerile sub annis,
#########Et rude dum pectus recta docere parat.
Qua puero fore ducat opus re, forte magistrum
#########Quaerit, at ille, opus est mente, ait, atque stilo.

Hoc carmen recitatum est, cum crearentur Doctores Medicinae, a puero ut mos est in sollemni [orig: solenni] renuntiatione.

Nos quoque Paeonias pueri laudabimus artes,
Quae tristem a nobis possunt arcere senectam:
Nostris ipse choris inventor gaudet Apollo,
Victori pueri gratum Paeana canebant,
Dum Delo veniens stravit Pythona sagittis.
Ardet opes alius Croesi, miratur arenas
Quas Pactole vehis, studioque senescit habendi,
Et misero census augendi pallet amore:
Regum sceptra alii laudant, fascesque superbos,
Infidaeque iuvant miseros suffragia plebis,
Et levis ambitio, perfusaque gloria fuco:
Sunt etiam ventris qui tantum gaudia norunt,
Denique mortales non uno errore tenentur.
Felix ille mihi bona qui meliora secutus
Obscuras rerum causas, viresque latentes,
Caelestes ignes, et conscia sidera fati,
Quaeque parit tellus rerum miracula cernit,
Aeternumque decus virtutis novit, opesque
Extra fortunae positas temeraria iura,
Quique rudes hominum mentes et pectora mulcet
Ingenio, vitaeque modum praescribit, et artes,
Et morbos ratione fugans, infirma tuetur
Corpora, dum vitae fugienti prorogat annos,
Ille mihi solus dicetur iure beatus.
Huc agite hanc palmam iuvenes certare parare,
Asserite has utraque manu non segniter artes,
Iktros ga\r anh\r pollw=n a)nta/cios a)/llwn

IN OFFICIA Ciceronis.

Otia [orig: Ocia] dum faciunt divum sollemnia [orig: solennia] nobis,
#########Dum pueros nucibus ludere forte iuvat.

page I3b, image: s068

Aut cum mobilibus talis sibi quisque parare
#########Inter convivas aurea regna studet.
Quaeso aliquam nobis ocii [orig: ocii] concedite partem,
#########Et vacui fractum temporis ipse feram.
Exiguum vobis Tulli propono libellum,
#########Delicias voluit quem pueri esse pater.
Praemia virtutis demonstrat nescia mortis,
#########Et vocat ad verum Tullius ipse decus.
Eloquioque rudem linguam bonus imbuit auctor,
#########Quo patriam, cives quo tueare tuos.
Ergo paulisper Genium fraudate, brevemque
#########Si sapitis Tulli discite quaeso librum.

DE DUABUS THECIS Simonidis.

Omnia sunt ingrata, nihil fecisse benigne est,
#########Debita pro meritis gratia nulla redit.
Simonides binas ponebat in aedibus arcas,
#########Ledaeis carus [orig: charus] fratribus ille senex.
Hanc, unde officium facilis promebat egenti,
#########Et tempestiva forte iuvabat ope.
Quam, postquam multa effudit, nova copia rerum
#########Accumulata diu non vacuam esse sinit.
Altera facta fuit si gratia forte rediret,
#########Munera quae grati conderet arca viri.
Sed nihil huc quisquam intulit, arcaque semper inanis,
#########Officia, indicio, cuncta perire fuit.
Simonides Thecam monstrabat utramque, laborem
#########Aerave si peteret mutua ferre aliquis.
Et testatus opes se plena effundere Theca,
#########Pro meritis monuit praemia nulla dari.

IN HORTUM IONAE.

Huic horto cedet Lipsensis iure picena,
#########Carmine quam Ruscus nobilitare studet.
Hic gravidam pomis ficum, lentasque cupressos,
#########Purpureas violas, aurea mala parit.
Cetera quid referam, largas natura benigne
#########Ruris opes horto divitiasque dedit.
Et vates colit hunc herus, invitatque frequenter.
#########E medio doctas huc Helicone Deas.
Hic vidi Musas pro carmine texere serta
#########Praemia victori digna Ioachime tibi.
Hic vidi laetas plausu vultuque canenti
#########Mycillo Aonias saepe favere Deas.
Socraticisque iocis hic Micale seria condis,
#########Exacuuntque sales pectora nostra tui.
Sic fama est lusisse senem, cum forte sub umbram
#########Defessum platani Phaedre secutus eras.
Hic tua convivas facundia Caspare pascit,
#########Diis ipsis etiam nectare grata magis.
Cum celebrent hortum vernantem talia Ionae,
Lipsica quid laudas praedia Ruscemihi?

AD PINUM.

Cum nova coepisti contexere carmina Pine,
#########Quis mihi, Phoebus ait, Marsia rure strepit!
Anne iterum stultus vocat in certamina Divos?
#########Quisquis es, exuta poena luenda cute est.


page I4b, image: s069

AD IANUM.

In cena conviva mihi doctissime Iane,
#########De Symphoniacis unus et alter erit.
Quique xe/lu digitis argutis ludat, adesse
#########Ad nostras epulas Iane rogandus erit,
Non hunc crede mihi qui Martis furta canebat.
#########Inter phaeacas vicerit ille senex.
Carmina si tristes animi depellere curas,
#########Viribus et fessis otia [orig: ocia] parva paras:
Huc ades ultro bonis convivia adire bonorum
#########Mos est, at rogitant te modo Iane boni.

AD IONAM.

Perge mihi Latio sermone exponere Iona, Cecropidum in medio crimina dicta foro,
Et quibus insontem Demosthena proscidit hostis,
#########Ausonia nobis iurgia voce refer.
Non ignava decent generosas otia [orig: ocia] mentes,
#########Virtutemque acer durat, alitque labor.
Ergo operas studiis socias adiungito nostris,
#########Atque aliquam partem viribus adde meis.

AD EUNDEM.

Affertur digitis nostris tibi Epistola scripta,
#########Quam iuveni misit Thais amica suo.
Ista lege tamen capies suavissime Iona,
#########Ut latia facias Thaida voce loqui.
Forte nefas ducis cum scorto ludere Iona,
#########Casta quia in templis sacra docere soles.
Crede mihi, illa gregem cum pinxit docta Lycaei,
#########De parvis atomis qui impia bella movet:
Perstrinxit fucata etiam pietate magistros,
#########Turpe quibus faciunt vendita sacra lucrum.

AD WALLORHODUM.

Si mecum Walorhode rusticari
Et secedere in oppidum propinquum,
Languentemque animum excitare ludo
Paulum ponere seriasque curas,
Et concedere ferias Cepollae,
Et tristem libet explicare frontem,
Huc nostras propere venito ad aedes,
Exspectant comites amica turba,
Votisque omnibus advolare te orant.
Accurras igitur, simulque tecum
Tantum quaeso feras facetiarum,
Quantum Bartolus, atque Baldus, illi
Insulsi illepidi tui magistri
Nugarum omnibus edidere libris.
Tantum Mercurius ciere risus
Non possit Charitesque blandiores,
Quantum tu poteris movere risus.

PROPEMPTIKON IN DISCESSUM Iohannis Reiffenstein.

Sic det Christus iter tibi secundum,
Et faustum in patriam, tibique donec
Fratres incolumi videre salvos,
Fratres, qui tibi Iane cariores [orig: chariores]

page I5b, image: s070

Ipsis sunt oculis tuis, vicissim
Qui te plus adamant suis ocellis:
Ut gratum est, mihi Iane quod dedisti
Discedens Xenion, novum libellum
Testis stabit amoris ille nostri,
Inter praecipuos meos libellos,
Auratisque superbus umbilicis
Ostendet titulos tuos, mihique
Absentem refert subinde amicum,
Et Iani meminisse me iubebit.
Ut si marmora, sive penicillo
Depictae tabulae tua ora servent
Iani Mnemosynon mei perenne,
Adservabitur hic mihi libellus.

AD SPALATINUM.

Nostris Cordus in aedibus Poeta
Prandebit modo, gratius sed illi
Hoc existimo prandium futurum
Si tu pervetus utriusque amicus,
Cordi scilicet et tui Philippi,
Conviva adfueris, vocant sodales
Te, quamvis humilesque pauperesque
At quorum tibi candor est probatus
Non nuper Spalatine cognitusque.
Codrus forsitan esse corde posses,
Irus forsitan et Philippus esse
Posset, sed faciles utrumque Musae
Secernunt, stolido eximuntque vulgo.

AD IONAM.

Cenam [orig: Coenam] negligere est piaculare,
Sed qualem dare Apicius solebat.
Verum nos tenuem modo paramus,
Qualem vel Samius senex probasset,
Graecos ille docebat esurire.
O non Theologis bonum magistrum.
Haud ad tale ego prandium vocavi
Francae lumina gentis huc vocamus
Ad notos, veteresque te sodales,
Atque hac lege venire te iubemus,
Si non haec tibi parca mensa sordet.

IN HESIODUM.

Ascraei senis optimi Poetae
Vobis iras ego carmen auspicabor,
Cui non praeferat aureas arenas
Quas voluit Tagus, aut opus Sabaeis
Quantus nigri Arabes legunt in agris,
Qui virtutis amat, colitque laudem,
Et mores volet aureos parare,
Naturaeque vices videre miras,
Parvo quas docet in libro Poeta
Graecis quem aedidit Ascra rure parvo.

IN LUSCINIUM proscindentem mortuum Huttenum.


page I6b, image: s071

Cum laceres miseros crudeli carmine manes,
#########Nomen erit vultur non Philomela tibi.

ALIUD.

Sis miser et nulli miserabilis, omnia quisquis
#########A Diis pro merito cuique venire putas.

AD GUILIELMUM Nesenum.

Hunc etiam calamum tibi docte Nesene Philippus,
#########Sincerae mittit pignus amicitiae.
Non tantum hic sese confert cum munere Erasmi,
#########Sed calamo longe cedit Erasmiaco.
Frigida coenoso tulit hunc Saxonia stagno,
In Nili ripis aeditus ille fuit,
Lethaeum excussit mundo tandem ille Veternum,
#########Pingebat Domini cum monumenta sui.
Aurea Mercurii non tantum virga meretur,
#########Illa sibi quantum laudis harundo feret.
Hos tantum versus mea pinxit harundo, placere
#########Quantum ipsos versus, hanc etiam opto tibi.

AD IONAM.

Scribere me tantum Cato blanda Epigrammata iussit
#########Cecropio quae sint dulcia melle magis.
Qualibus aut teneram iuvenis permulcet amicam,
#########Aut puero ad cunas qualia cantat [reading uncertain: not deciphered] .
Qualia vel fatuo vendit Gnatho dicta Thrasoni,
#########In scena risum cum ciet atque iocos.
Et vetuit sale seu mordaci tingere aceto,
#########Lecturi irritent quae illiciantque gulam.
Optime Iona cupis causam cognoscere, nulla est
#########Illius in toto corpore mica salis.

AD REGEM PUERUM.

Cetera turba suo pro carmine munera poscit,
#########Et gratis versus condere nemo solet.
Non ego pro studio mercedem ferre laboro,
#########Virtutem pretium nam decet esse sui.

ALIUD.

Cum te versibus ornat iste coetus,
Atque auro meliora dona mittit,
Et quae non ebur, optimaeque gemma
Indorum superent, tibi sodales
Optant officium suum probari,
Et te Pierias amare Musas,
Quae virtutis iter solent docere,
Princeps optime commonent frequentes.

ALIUD.

Tum mihi regis eris sceptris et nomine dignus,
#########Et Phoebo sacrum qui moderere gregem:
Cum vinces coetum puerorum, aliosque sodales,
#########Pectoris aeternis ingeniique bonis.
Irrita tum fient et spes et vota bonorum,
#########Cum potior Musis rex tibi luxus erit.

ALIUD.

Multos iubebant Persae regibus oculos

page I7b, image: s072

Adesse monentiumque turbam maximam.
Pro te ergo rex fideles omnium excubant
Oculi, officii qui te admonent versu tui.
Horum monitis curabis ut respondeas.

ALIUD.

Si quisquam neget esse me Poetam,
Paucos quod factam, brevesque versus.
Is iam non populi leves amare
Me plausus sciat, at mihi bonisque
Musisme canere, et studere tantum
Nostri principis auribus placere.

Praemeditate loquendum.

Hermogenes voluit laudari, dicere multa
#########Quod subito posset non meditata prius.
Atticus orator sed contra turpe putabat,
#########Dicere apud cives non meditata diu.
Sculpta, inquit, potius recitarem, non modo scripta,
#########Causa moram ferret si peragenda reo.
Ah utinam sapiens placeat cunctatio [orig: contatio] multis,
#########Fundant ad gnatum votaque casta Dei.

IN BATRAXOMYOMAXIANHOMERI.

Mus brevis, et saliens in gurgite Rana palustri,
#########Dum nulla causa praelia stulta cient:
Fulmineo pugnas Iovis ira fragore diremit,
#########Et tandem fugiens agmen virumque perit.
Sic modo dira serunt ex bellis bella Tyranni,
#########Nec res, sed caecus armat utrimque furor.
Pestiferique magis ThebanaSphingeSophistae,
#########Verba venenato frivola velle linunt.
Aspicit haec vindex oculis Deus omnia iustis,
#########Ne grave cum sparget fulmen, inermis erit.
Gnate Dei bonitate tua mala tanta levato,
#########Et serves coetus Christe, regasque pios.

Distichon.

Iusta Dei sontes affligit vindicis ira,
#########Ne dubita, veniet tempore poena brevi.

PHILIPPUS MELANTHONIulio Pflugk.

Forte equites Mysi quendam celebrant hymenaeum
Atque agitant convivia laeti, et pocula certant,
More peregrino Thracum siccare vicissim.
Me miserum, ipsa sua germana modestia sede
Exulat, et luxus virtutem eiecit avitam.
Hic ubi convivas inter doctissime Iuli,
Agnovi Iuvenem, vestro cognomine, clarum,
Incluta fama tuae virtutis cogit, ut illum
Compellem, contra me ignotum tractat, habetque
Comiter, et mecum sermones miscuit, estque
De studiis Iulii longissima mentio facta.
O te felicem talem cum fata dederunt
Mentem, quae vulgi damnosis libera curis,
Vera sequi certet bona non obnoxia morti.

page I8b, image: s073

Cetera turba homines non uno errore tenentur,
Nam plerique gulae sectantur commoda, et ipsam
Vincere contendunt Sybarim, pars pallet amore
Accumulandi auri, studioque senescit habendi.
Ambitioque capit multos, fascesque superbi,
Et leve fallacis vulgi studiumque favorque,
Haec quoque me, nisi Iuli probas, insania coepit
Flacci more boni, tenues deducere versus:
Sic etiam cygnos imitabere corve canoros.
Tu vitae melius coepisti iter ingredi Iuli,
Palladiis natas artes dum solus Athenis,
Atque auctus veteri Latio in patrium invehis orbem,
Virtutisque viam, legesque ostendere pergis.
Macte animo iuvenis, coeptosque urgere labores
Ne desiste, dabit curarum praemia digna
Posteritas melior, iustosque rependet honores,
Nos, patiare, pio te carmine dicimus, atque
Esse tui gregis optamus pars optime Iuli.

AD AMICUM.

Nulla venus, nulli sunt nostro in carmine amores,
#########Quam vereor, ne sit vere ibi nulla Venus.

IOHANNIAMICO.

Optime quem praesens malebam Iane salutem,
#########Non falsa vobis dicere voce modo,
Hinc elegis ego ferre dedi, iussique precari
#########Ut servet Christus teque, tuamque domum.
Auspiciisque scholae faveat, vestrosque labores
Provehat, atque suo numine coepta iuvet.
Inserat et pueris pulchrae virtutis amorem,
#########Quos commendavit patria chara tibi.
Si quid agam rogitas, vivo, sed lenta gravedo,
#########Non patitur vires corpus habere suas.
Ipse tamen quaero longo solacia [orig: solatia] morbo,
#########Assiduumque levo, qua licet arte, malum.
Dumque suos alius census aurumque repostum
#########Sollicitus tacitus computat articulis:
Dumque agitant alii multo convivia Baccho,
#########Et tali cogunt ad numerum bibere:
Fallo domi parvos inter mala taedia amicos,
#########Et pueros inter, carmine, Iane, meos.
Et quoties fidos celebrat mea Musa sodales,
#########In nostro partem carmine Ianus habet.
Plura ego non potui iam scribere, vive, valeque,
#########Teque precor vatem Christe tuere tuum.

AD IONAM.

Carmina es ausus heri nobis promittere Iona,
#########Qualia, si rumpat se Gera, nulla facit.
Sed quae vel lepidum deceat lusisse Tibullum,
#########Quaeve sibi Statius vindicet ille tuus.
Falle licet Cenam [orig: Coenam] quoties condixeris, isti
#########Delitiae stomacho conveniunt Siculae.
Et mea mensa salem tantum, siccumque cuminum
#########Proponit, noster quodque olus hortus habet.
Carmina non liceat promissa negare sodali,
#########Namque decet vates candida, crede, fides.


page K1b, image: s074

IOHANNI Reiffenstein.

Promissa est a te nobis oratio Iane,
#########Quae mercatores vindicet ausa reos.
Regia crede mihi res est defendere, si cui
#########Non ipsum crimen, sed nocet invidia.
Et tegere, et servare bonos facundia debet,
#########Praesidium virtus scilicet istud habet.
Quare age tandem ausis, et sanctam suscipe causam
#########Irrita ne fallant nos tua dicta modo.
Conscissam ne vides tragico crudeliter ore?
#########Qualia de plaustris Attica turba sonat.
Tu (bene dicendo convitia vincere laus est)
#########Triste nihil meritam voce tuere pia.
Hanc tibi Maeonides divino carmine laudat,
#########Cum ferrum, Temesen, ipsa Minerva vehit.
Ascraeique senis celebrant oracula, cantat
#########Socratis in gremio qui recubabat olor.
Aude igitur spretamque piis ulciscitor armis,
#########Materia ingenio convenit ista tuo.
a(/*lkimos e)ss', i(/na ti/s se kai\ o)psigo/nwn e)u= ei)/ph|,
#########Haec tibi Maeonides classica, Iane, canit.

AD IONAM.

Si vacat exiguum percurras Iona libellum,
#########Non longi usuram temporis ille feret.
Non mea mercato vitiata [orig: viciata] oratio fuco est,
#########Spectarique suo nuda colore cupit.
Pars est haec laudis quaedam, me iudice, Namque
#########Si qua nihil facies Iona olet, haec bene olet.
Sed si nostra tibi sordent, formamque requiris,
#########Quae nitet externo, luxuriatque habitu,
Et legere ista piget, librum mihi quaeso remitte,
#########Quaerendus lector, cui placeamus erit.

EPITAPHIUM CLEOPES Voglerae.

Frigida in hoc tumulo Mariae sunt ossa sepulta,
#########Quae iuncta Cleopenomine dicta fuit.
Digna quidem hoc titulo, quae mores ipsa professa est,
#########Exemplo Cleopes congrua vita fuit.
Supplicium quando pro nobis Christus obivit,
#########Sanguine ut ablueret crimina nostra suo,
Tunc Cleope moestam comitari est ausa sororem,
#########Vicit enim pietas vera fidesque metum.
Et missum hunc caelo testata est esse magistrum,
#########Seque eius toto pectore dogma sequi.
Sic Cleope nuper tumulo quae conditur isto,
#########Est Evangelium mente professa sua,
Nec metuit rabiem, et petulantia probra malorum,
#########Qui spernunt leges optime Christe tuas,
Addidit et castos semper sine crimine mores,
#########Esset ut exemplum vita pudica bonis.
Utque olim Cleope solita est servire sorori,
#########Officiis inopes fovit et ipsa piis.
Ergo virtutis cultor Voglere Georgi,
#########Te tali orbatum coniuge iure doles.

page K2b, image: s075

Quae forma, ingenio, morum gravitate placebat,
#########Flagrabat cuius pectus amore tui.
Quaeque Deum tecum concordi mente vocabat,
#########Haec vincla aeterni foederis esse solent.
Certa sed hunc animo minuant solacia [orig: solatia] luctum,
#########Quae monstrat nobis Filius ipse Dei.
Iam patris aeterni faciem secura tuetur,
#########Praemiaque accepit pro pietate sua.
Matronasque inter Cleopae sociata priori
#########Colloquio Christi iam solet illa frui.
Hic quam nunc oculis absentem animoque requiris,
#########Uxor in amplexus est reditur a tuos,
Sermonesque iterum dulces miscebitis una,
#########Caelestisque eritis pars quotacumque scholae.
Hic arcana Deus quae nunc mens anxia quaerit,
#########In clara vobis luce videnda dabit:
Interea donec renovabit corpora Christus,
#########Tecta leni terra molliter ossa cubent.

PRAECEPTUM u(giei/nou.

Caseolos mihi pulchra Venus donabat edendos,
#########Sedula quos digitis presserat ipsa suis.
Et bene fragrantes quibus intersperserat herbas,
#########Intyba [orig: Intyba], Samsucum, Cirsion atque rosas,
Et quos Ambrosia dulci, vinoque rigarat,
#########Ne desit succi copia larga boni.
Hei mihi cur tantae non uti munere divae,
#########Difficilis medici me nova cura sinit?
Has mihi qui toties ferales dicit epodas,
#########Caseolos Veneris dira venena putes.

PROLOGUS IN MILITEM Plauti.

Deserta scena et muta aliquamdiu stetit,
Salesque refrixerant, et comici ioci,
Cum barbari obruissent tenebris litteras,
Sed postquam caput erigunt comoediae,
Favete quaeso in lucem ut una prodeat,
Praestare id aequum est, vos quibus ipsae littera
Ingens decus peperere, Nec committere,
Audax ut inceptum, ac novum fraudi siet
Nobis, amor quos litterarum perpulit,
Renovare priscum morem, et hoc spectaculo
Ludos facere, haec ut studia, et aetas postulant.
Illamque vos decet favore prosequi.
Audite nunc in qua velimus fabula
Facere actionis hoc loco periculum.
GermanaPlauti est quam modo exhibebimus.
Cuius ferebant ore facundissimo
Musas fuisse libenter usuras probe
Si quando decressent latine dicere.
Nomenque fecit gloriosum militem
Poeta fabulae, argumentum ex servulo
Intelligetis, ille sumpsit hoc sibi,
Ut narret ipse, nam crepitaculum est merum,
Quod non molesti bis sumus, mihi gratiam

page K3b, image: s076

Debetis, ultro qui loquaci servulo
Cessi. Sed ecce militem delegimus,
Ut in hoc iuventus nostra inspiciat sedulo
Exemplum, et intueatur hic imaginem
Perinde ac in tabella adumbratam suam.
Nec lac enim lacti, nec ovo est ovum magis
Simile, huic inepto militi quam sunt modo
Qui cum meliores litteras fastidiunt,
Rerum omnium tamen scientiam sibi
Audacter arrogant, et inter pocula
In compitisque venditant suum sofo/s,
Vulgus profanum [orig: prophanum] et improbum, atque futile
Thrasones, atque Pyrgopolinices meri
Dignissimi quis latera fiant lorea.
Sed eccum militem, favete actoribus,
Et date iuventuti crescendi copiam.

PROLOGUS IN ANDRIAM Terentii.

Vestrae periclum fecimus patientiae
Cum nuper in scena exhibuimus militem,
Animosque nobis addidit vester favor,
Ut non patiamur scenam consilescere,
Sed ne mirere. Quid pompae Theologicae
Cum comicis iocis? mera sunt fabulae,
In pulpitis ut agebant hodie Theologi,
Et chirothecae et annuli sunt fabulae,
Nomen Magistri nostri plane fabulae,
Postremo qui conduxit operam huius gregis
Theologus est, suoque iussit fabulam
Prolixior ut risus foret praescripto agi,
Ut ut [sic] placebimus, imputari vult sibi.
Affertur huc Terentiana fabula,
Cui nomen auctor ipse fecit Andriam,
Faucte, bellus in medium prodit senex.

EPIGRAMMA Philippi.

Comica debetur merito tibi palma Terenti,
#########Tanta etiam parvis gratia rebus inest.

PROLOGUS IN HECUBAM Euripidis.

Salvete spectatores candidissimi,
Qui litterariae rei bene cupitis,
Hi me Iuvenes daturi hodie Tragoediam
Orare causam apud vos iusserunt suam.
Ideo hic in ipso constiti proscenio,
Et lege scenica peto, ut aequis auribus
Orationem accipiatis meam, et meos
Gregales invidiam contra tueamini.
Quidam novo, atque infando exemplo clamitant,
Factos alieno tempore ludos scenicos,
Et sera Bacchanalia a nobis agi,
Dum Christianis operandum sacris fuit.
Nec publicos mores, nec sacra laedere
Ludi queunt nostri. Nam non Comoediam

page K4b, image: s077

Iocularem, aut iuveniles amores, furtave
Puellarum, aut parasitorum scurrilia
Huc afferunt dicta, quae infirmis solent
Nocere mentibus, sed tetrica fabula,
Sententiisque referta gravissimis datur,
In qua fortunae varias cernere est vices,
Quae magnis opibus invidens, evertere,
Fastigium ad summum quos evexit, solet.
Si quem fortuna vovit, mollibus hactenus,
Regnumque si cui gerere praeclarum dedit
In populo hunc nostrae commonent Tragoediae
Exempla, suspectam fortunae ducere
Fidem, ima summis momento mutat levi.
Proin favete nostrae, quaeso, fabulae,
Memorabilesque vitae casus noscite,
Tragoediae huius auctor est gravissimus
Euripides, cuius in poematis ait
Oracula tot, quot versus, esse Tullius.
Quod si placeamus, clare mihi plausum date.
Sed argumentum cupitis scire fabulae,
Id dicit iam Polydorus emissus specu
Profundo Tartari, fatum questus suum.

PROLOGUS IN THYESTEM SENECAE.

Salvete spectatores candidissimi,
Honoris huc quicumque nostri gratiae
Venistis, et favetis artibus bonis,
Quarum excolendarum modo causa, quicquid est,
Quod operae ponimus in agendis fabulis
Sumimus. At ne detineam vos diutius,
Dicam. Thyesten acturi Senecae sumus,
Et impia fratrum facta, tristesque exitus
Recitabimus, O quantum ambitio parit mali.
Sic regni scelerata cupiditas omnia
Confusa iura naturae contaminat,
Ut frater impias fratri iniciat manus.
Proinde spectandum exemplum damus utile,
Nam cernere hac licebit in Tragoedia,
Nil esse peius ambitione, quae omnia
Divina, humana, iusque et vas vertere solet,
Quae florentissimis quibusque fere fuit
Exitio civitatibus, quae denique
Tum plurimum nocet, cum in templa irruperit,
Ubi hoc tempore saevam exercet Tyrannidem.
O Dii quam tristis his impendet exitus,
Qui dum parant regnum sibi, sacra polluunt.
Sed ecce prodit Tantalus huc ab inferis,
Is dicet argumentum huius Tragoediae.

PROLOGUS IN PHORMIONEM Terentii.

Vobis salutem noster hic optat Chorus,
Qui veste quamvis scenica in theatrum venit
Mentes tamen, moresque castos, et pios
retinet [correction of the transcriber; in the print etinet], Deumque vult iocis et seriis

page K5b, image: s078

Adesse, quem precamur, ut nos protegat,
Servetque litterariam Rem publicam.
Nam quod didicere fabulas, quas exhibent,
Honesta causa est ut latini copia
Sermonis exhauriatur ex his fontibus.
Huic vos studio favere maxime decet:
Et rebus ipsis utilitas et gratia
Ingens inest, imagines vitae omnium
Pinguntur in Terentii Comoediis,
Quae singulos, qualis deceat moderatio,
Qualisve in actione dignitas, monent.
Leporque mixtus est, salesque candidi.
Qui suavitate orationem condiunt,
Et saepe tecte commonent, quod expedit.
Dixisse quondam fertur Attica civitas,
Natos Menandri Comici lepidos sales
Illa ex salis spuma, Venus qua dicitur
Exorta, primum ex Oceano cum prodiit:
Id praedicari et de Terentii iocis
Quamquam severioribus conceditur.
Nunc Phormionem acturus est noster chorus
Qui praebet in hoc innoxios theatro iocos.
Sed Phormiones sunt opinor plurimi
Alii, suis qui sycophantiis movent,
Vertuntque tota regna, quos coerceat [orig: coherceat]
Deus, piamque Ecclesiae pacem suae
Det sycophantarum peremptis coetibus,
Et omnium incendat regentum pectora,
Ut veritatem traditam divinitus
Et iura, iustitiamque Deo gratam colant.
Sed cesso. Nunc Terentianam fabulam
Audite quaeso cum modestia, ut decet.

EPICEDION NICOLAO Caesio scriptum.

Ergone supremis rapuit mors improba fatis
#########Te Caesi, Aonii gloria magna chori.
Hic tua cura fuit iuvenilia corda docere,
#########Et mecum Christi multiplicare gregem.
Mox erit ut coram cernamus uterque loquentem
#########Te lo/gon aeterno de genitore satum.
Tunc nobis inter sanctos arcana recludes
#########Omnia, in aethera Christe benigne schola.
Interea Caesi mihi dilectissime salve,
#########Perpetuum salve, perpetuumque vale.

IN PINDARUM.

Pindarum quisquis volet explicare,
Ille ceratis ope Daedalea
Nititur pennis, vitreo daturus
######### Nomina ponto.
Forsan his verbis aliquis monebit,
Ut relinquamus tenebras vetusti
Vatis, ad Dircen sua qui sonabat
######### Carmina fontem.
Multa sunt quamvis satis involuta,
Delphicae sortes veluti fuerunt:

page K6b, image: s079

Sunt tamen rursus quoque planiora
######### Plurima membra.
Quae canunt Regum memoranda facta
Litteris nullis aliis relata,
Et regunt mores hominum sequaces
######### Laude bonorum.
Cum Duces Graeci petiere Colchos,
Phasidos ripis legerent ut aurum,
Narrat Alciden agitasse remos
######### Lege coactum,
Sic docet summis etiam Deorum
Filiis legum patienda vincla:
Legibus vires et opes superbas
######### Cedere iustum est.
Bella Titanum recitans nefanda,
Arma qui contra superos tulerunt,
Impios fato simili perire
######### Praemonet omnes.
Ergo virtutis, sapientiaeque
Musa doctrinam quia tradit isto
Pindari scripto, iuvenes modesti hunc
######### Noscite vatem.

PHILIPPI MELANTHONIS EPIGRAMMATUM Liber Tertius.

DE PUDICITIA, EX BACCHYLIDE [orig: BACHYLIDE].

Ut cum de statua facies formosa remota est,
#########Non decus in reliquo corpore truncus habet:
Sic reliqui mores spreti sine honore iacebunt,
#########Ni sint ornati laude pudicitiae.

Di/sixon.

[gap: poem of 2 lines]

Fortuna hominum instabilis etc.

[gap: poem of 4 lines]

Ad Doctorem Magerium Aurelianum.

[gap: poem of 2 lines]

PLATO IN EPINOMIDE ait, Gratam de Deo famam in astris et doctrina astrorum sparsam esse, quae sententia hoc venustissimo disticho expressa est.


page K7b, image: s080

[gap: poem of 2 lines]
Astra quidem sunt ipsa Dei certissima signa
#########At doctrina Deum certius esse docet.

EX MENANDRO.

[gap: poem of 3 lines]
Haec vita gaudet improbis potissimum,
Sed assentator omnium primas tenet.
Vivitque longe iucundissime omnium
Deinde Sycophantae proximus est honos.
Audire enim calumnias dulce admodum.
At tertius conceditur locus invido,
Artes nocendi qui scit astutissime.

EX XVIII. ILIAD. Homeri.

Sit procul a Divum, atque hominum discordia coetu.

EX SECUNDO Iliados.

Ad naves Ithacus propere contendit Achivas,
Et sceptro armatus perfert mandata Minervae,
Hic ubi forte aliquem procerum virtute videbat
Praestantem, blando revocabat comiter ore,
Non haec, non decet haec fortes fuga, siste pudendum
Siste gradum, incautumque simul compescito vulgus,
Atridae quae sit nondum sententia nosti,
Ille animos tantum vafer explorabat inertes,
Ecquid adhuc salva pudeat discedere Troia,
Forsitan et turbae dabit huic insania poenas.
Non est, crede mihi, Regum placabilis ira,
Maiestate, potens rerum quos Iupiter auxit.
Huic etiam Graecae dux curae est gentis Atrides,
Verum ex plebe aliquem nil magnae laudis egentem,
Tunc etiam stolido tantum clamore ferocem
Deprendens, dure increpitat, sceptrumque minatur.
Quo vesane ruis, mentemque quis impulit error?
Quin ades et melior quae sit sententia disce
Principibus, quibus est solis res publica curae,
Quam neque consilio, neque possis Marte iuvare,
Omnibus hic numquam simul imperitare licebit,
Nam multos regnare malum est, Rex unicus esto,
Cui sceptrum, cui iura dedit Saturnius uni,
Huic debes parere Duci, atque audire monentem.

Iliados sexto, Hector.

[gap: poem of 6 lines]
O superi talem fieri concedite gnatum,
Qualis ego existo, et virtute excellere cives,
Ingens ut patriae sit praesidiumque decusque
Et si quando redit caeso feliciter hoste,

page K8b, image: s081

Et spoliis auctus, conclament undique Troes:
Hic superat virtute patrem, quae gloria nati
Soletur tristem matris recreatque senectam.

DE Achille libro nono Iliados.

[gap: poem of 4 lines]

Deprendunt Cithara cum tristes leniit iras
Peliden, erat autem operi pulcherrima forma,
Argentoque iugum factum latera alta tegebat,
Aeetionea [orig: Eetionea] spolium hoc avexerat urbe,
Hac animum ille aegrum Cithara mulcere solebat,
Cum caneret laudes maiorum, et fortia facta.

EODEM libro Ulysses recenset mandatum Pelei patris, quo Achillem ad comitatem adhortatus est.

[gap: poem of 7 lines]

Cum Pater ex Phthia comitem te misit Atridae,
Quae dederit mandata tibi suprema, memento
Aeacide, lacrimans cum multa monetque rogatque:
Incertam belli fortunam Gnate Deorum
Committe arbitrio, et fatis, victoria laeta
Continget, superi si vestra incepta secundent,
Sed iuvenilem animum frenare, et vincere, cura
Sit tua, crede mihi, placido est nil pectore maius,
Atque iram furiale malum compesce, meretur
Haec virtus iuxta iuvenumque senumque favorem.

Et paulo post Phoenix dicit se a Peleo patre Achilli iuveni comitem datum esse ad bellum, ut illum efficeret Oratorem verborum, actoremque rerum.

[gap: poem of 6 lines]

Incertos casus, dubiique pericula Martis,
Consiliique artes nondum Pelide tenebas,
Quae decus immensum pariunt, famamque perennem.
At tibi me Peleus comitem pater addidit, unde
Dicendi discas rationem, et fortia facta.

EX EODEM LIBRO.


page L1b, image: s082

[gap: poem of 2 lines]
Exulet urbe sua longe laribusque domoque,
Qui cupit in sese cives dira arma parare.

[gap: poem of 9 lines]

PHILIP. MELANTH.

E parvo alveolo furantem mella procacem,
Fixit apis puerum Veneris, digitosque tenellos
Vulnere non uno laceravit, saucia laeso
Intumuitque manus, verum puer ipse doloris
Impatiens, plodensque solum pernicibus alis
Subvolat ad matrem, digitos monstratque cruentos,
Quantula, ait, volucris mortalia vulnera fecit,
Mater ait ridens, tantillus qualia saepe
Vulnera das puer, ac apibus non corpore praestas.

EX HESIODO.

[gap: poem of 5 lines]

Omnia per sese qui praevidet optimus ille est:
Proximus ille tamen qui paret recta monenti:
Sed qui non sapit ipse, nec audit recta monentem,
Invida ei mentem misero natura negavit.

Aliter redditum.

1. Qui nullo monitore potest facienda videre,
Quaeque decent, quaeque eventus in fine secundos
Sunt tandem paritura, suisque obtemperat ipse
Consiliis, mores vera ratione gubernans,
Anteit hic alios virtute et laudibus omnes.
2. Sunt alii minus ingenio plerique sagaces,
Qui parere tamen curant meliora monenti,
Laudandos inter recte numerantur et isti.
3. Sed qui nec sapit ipse, nec audit recta monentes,
Nec patitur frenos, nec legum vincula curat,
Sed pronus sequitur, quo traxit caeca libido,
Hic malus, ac odio dignus ducatur, et idem
Accerset poenas sibi tandem, et tristia damna.

In [reading uncertain: not deciphered] Theocriti.


page L2b, image: s083

Pungit apis puerum Veneris, dum dulcia mella
#########Furatur, sic sunt dulcia mixta malis.

Prodigium conspectum in civitate Sybari [orig: Sibari] sita in extrema parte Italiae, antequam deleretur.

Cum Sybaris [orig: Sibaris] peritura fuit sunt omina visa:
#########Praecedunt poenas nuntia signa graves.
In medio conspecta foro bilem atque cruorem,
#########Terribili specie lurida Iuno vomit.

Citeos fuisse in locis vicinis Macedoniae ex Homero manifestum est, qui sic ait Odyss.11.

[gap: poem of 3 lines]

Ipse Neoptolemus telo traiecit acuto
Magnanimum Eurypylum, genuit quem Telephus ingens
Ceteosque olim iuxta prostravit, in arma
Coniugium quos promissum traxisse ferebant.

VERSUS Oppiani de ardore inter cervum et cervam.

[gap: poem of 2 lines]
Ipse quidem cervus pedibus velocibus ipsam
Cum fugit, assequitur, sistitque amplexus amatam.

IOCASTE apud Euripidem ad filium Eteoclem.

[gap: poem of 3 lines]
Senecta non laborat omnibus malis,
Sed gnate, magnam rerum habet experientiam,
Dicendo polleat ut plus iunioribus.

Euklei/dou Gewmetrikou=.

[gap: poem of 7 lines]
Mulae Asinaeque duos imponit servulus utres
Impletos vino, segnemque ut vidit Asellam
Pondere defessam, vestigia figere tarda,
Multa rogat. Quid cara [orig: chara] parens cunctare [orig: contare], gemisque,
Unam ex utre tuo mensuram si mihi reddas,
Duplum oneris tunc ipsa feram, Sed si tibi tradam
Unam mensuram, fient aequalia utrique
Pondera: Mensuras dic docte Geometer istas.

EPITAPHIUM Guilielmi Neseni.


page L3b, image: s084

[gap: poem of 4 lines]

EPITAPHIUM Petri Mosellani.

[gap: poem of 6 lines]

EPITAPHIUM Doctoris Martini Lutheri.

[gap: poem of 2 lines]
Qui Christum docuit pure, et bona plurima fecit,
#########Lutheri hac urna molliter ossa cubant.

EPITAPHIUM Iohannis Eccii.

[gap: poem of 2 lines]
Multa vorans et multa bibens, mala plurima dicens
#########Eccius, hac posuit putre cadaver humo.

SYRII ortus noxios aestus efficit, ex Homero Iliados 22.

Quem senior Priamus primus conspexit in armis
Fulgentem veluti Sidus quod Sole relicto
Anteit Autumnum, nocturnosque eminet inter
Ignes, atque suo vincit splendore tenebras,
Formosique tenet nomen Canis Orionis,
Qui febrim et morbos miseris mortalibus affert.

Elementa contrarias habent qualitates, et pugnant inter se, ex Empedocle.

Iungit amor quandoque elementa, et semina rerum,
Dissiliunt odiis eadem certantia rursus,
Sic res gignit amor, sed non durabile quidquam
Nascitur, inque vices mutantur cuncta subinde.
[gap: poem of 4 lines]

AratoSicyonio statua est posita in patria propter eius virtutem, cum hac inscriptione.

[gap: poem of 2 lines]
page L4b, image: s085

[gap: poem of 4 lines]

Id est
Venit ad Herculeas quamquam tua fama columnas,
#########Dum patriam servas inclute [orig: inclyte] Arate tuam:
Nos tamen hanc statuam pro libertate recepta,
#########Virtutis testem fecimus esse tuae.
Communis tibi cum diis servatoribus esto
#########Hic honor, in patriam nam pia iura refers.

ORACULUM ex Pausania, quo poena Lacedaemoniis ob duas filias Scedasi vi stupratas, et in puteum abiectas, in Leuctris denuntiata fuit.

Leuctra mihi sunt curae, et mors tristissima gnatae
#########Occisae Scedasi quae periere dux.
Hic atrox fiet pugna, et saevissima caedes,
#########Fatalis quando venerit illa dies.
Quam prius haud quisquam norit, quam Dorica pubes
#########Amittet robur, militiaeque duces.

ORACULUM in Achaicis Pausaniae, in quo duo describuntur Philippi, quorum priorem ait fore felicem regem, posteriorem vero, videlicet illum qui cum Romanis bellum gessit, regni eversorem.

In Macedum populis clarissima regna tenebunt,
Argiva de stirpe, bonum, damnumque Philippi.
Horum qui prior est, gentes urbesque domabit,
Sed veteris regni perdet decus omne secundus
A populis victus, quos mittent vesper et ortus.

APOLLO apud Callimachum inquit, communem esse victoriam sibi et Ptolemaeo Euergeti, qui etiam Celtis in Asia grassantibus resistebat.

Contra hostem fient communia proelia nobis,
Celtica cum contra Graecos gens bella movebit,
Titanum soboles, extremo cardine terrae
Effusa, Hesperias et sedes effera linquet,
Continuas densasque nives ut spargere Bruma
Flante solet Borea, venient sic agmina densa.
Non tamen haec stolidis Galatis via fausta futura est.

CLIPEUS Titi Flaminii suspensus in Templo Delphico cum hac inscriptione.

Tyndaridae fratres, quorum fuit incluta virtus,
#########Custodes inter quos modo Sparta colit.
Leges, Libertas, et Pax sunt optima dona,
#########Haec Graecae genti dat Titus Aeneades.

VERSUS Empedoclis.


page L5b, image: s086

foita= d' Brotoloi/gos e)/ris keneo\n lelaku=ai.
Vana sonans affert saevas discordia caedes.
Vel sic.
Incedit passim mala lis et inania garrit.

Quales sunt Dominae tales sunt catellae.

Forte cubos primum posuit cum futilis Abbas,
#########Tunc sese Monachi ludere iure putant.

Idem Graece:
[gap: poem of 2 lines]

Ex Arato de Cometis.

[gap: poem of 4 lines]
Fertilis Agricolae votis contingat ut annus,
Numquam crinitum videatur in aere sidus.
Non unus geminive micent, pluresve Cometae.
Apparere solent nam sicco tempore crebri.

Epigramma, quo venuste significatum est, et turbari mentem vino, et accendi corpora ad libidinem.

[gap: poem of 2 lines] [gap: poem of 2 lines]

Hoc est.
Sum satis illecebras contra munitus amoris,
#########Ne solum solus me superare queat.
Nec formido Deum, quamvis mortalis, at ille
#########Si Baccho adiunget numina magna sibi.
Non hospes contra geminos contendere possum,
#########Et spolia ex uno est non grave ferre duos.

Versus qui recitantur in oratione Lycurgi contra Leocratem.

[gap: poem of 4 lines]

Id est.
Iratus ad poenam Deus si quos trahit,
Auferre mentem talibus primum solet.
Caliginemque offundit, ut ruant suas
Furenter in clades, sibi quas noxii
Accersiverunt ultro consiliis malis.

Versus Euripidis, qui in eadem oratione recitantur, sic sunt redditi latine.

Si quis beneficium est daturus civibus,
Id gratius fit liberali pectore

page L6b, image: s087

Et sponte cum datur: datum morosius,
Lenteque, non habebit ullam gratiam.
Ergo volens gnatam exhibeto patriae,
Ut fiat hostia pro salute publica.
Mentemque causae permovent graves meam,
Urbs nostra multis antecellit ceteris,
Nequaquam enim confluxit huc ex dissonis
Confusa multitudo gentibus, gerens
Moresque naturasque dissimiles sibi:
Sed mater haec est una tellus Attica,
Stirpis vetustae civium, ex hoc quam solo
Mundi architectatrix creavit mens Dei,
Virtutis acres inferens stimulos satae.
Sed condidere urbes coloni ceteras,
Passim profecti dissitis regionibus,
Non congruentes mentibus, lusor velut
Si discolores in fritillo misceat
Talos. At Urbem quisquis externam incolit,
Ut in tigillo nodus asper eminens,
Ceu tignum ad ordinem aedificii non quadrans
Non ille mente civis est, sed nomine.
Nostra ergo pro patria, verendis legibus,
Et constituta moribus bonis decet
Pericla adire, et perpeti aerumnas graves,
Causamque quare procreamus liberos
Hanc esse praecipuam putandum est, ut Dei
Notitia luceat futuris saeculis,
Semperque custodes sient superstites
Caelestium legum, atque templorum Dei.
Qui in patria tueantur has res optimas,
Et disciplinam civium, et mores bonos
Non impia feritate deleri sinant.
Nec franget ullus hoc nostrum pectus timor,
Violare leges ut velim sanctissimas,
Quae singulos prodesse patriae iubent,
Cum morte filiae unius periculo
Nunc liberari tota possit civitas.
Nam me docet numeratio, ut servem magis
Quo plus videmus esse, quam quod est minus.
Unam domum labi, minus certe est mali,
Quam civitatem ruere totam funditus.
Si pro puella germen esset masculum
Natum mihi, bellumque forte posceret,
Cives ut hostem dimicantes proelio
Depellerent, num filium mortis metu
Recusem in aciem mittere? At vero mihi
Tales ego opto filios, qui fortiter
Et proelientur, et velint excellere
Inter viros virtute clari ceteros,
Nec sint in urbe ceu figurae inutiles,
Aut picta ceu simulacra parietes tenent.
Sed saepe matrum lacrimae cum filii
Arma induunt, animos eorum effeminant.
Harum eiulatus atque mollia pectora
Non laudo, quibus ignava vita carior
Est filiorum, quam decus pulcherrimum.

page L7b, image: s088

Et quae suis suadere turpitudinem
Audent, honore nec sepulcri, et posteri
Moventur approbatione saeculi,
Quod praedicat virtutem eorum laudibus
Veris et immortalibus, qui patriam
Et templa protexere, nec mortis metu
Cessere nostris hostibus, nec sanguinem
Vitamque dubitarunt suam profundere.
Et filiae nostrae futura est gloria
Aeterna, si pro patria mortem oppetat,
Geminasque servabit sorores unica.
Caedam ergo gnatam, ut fiat hostia civibus.
Non dico enim esse proprie unius meam,
Nisi quod ex alvo mea ceu plantula
Nata est. At urbe perdita simul omnia
Perire nosque liberosque cernerem.
Sed dixeris. Extincta si sit filia,
Nos una in urbe sceptra deinde amittere.
Esto ferent ut fata, stirps tunc altera
In urbe nostrae principem teneat locum.
Servasse patriam maius est regno decus:
Denique voluntas recta sit quod possumus
Praestare, legibus volo sanctissimis
Parere, nec violare eas sciens velim.
Et interim fruar bonis communibus,
Legum ordine, atque disciplina civium,
Quae me volente nullus hic deleverit,
Non sede stantem Palladem firmissima,
Laevaque terrificos tenentem Gorgonis
Angues movebit, aut ab Arctoa plaga
Eumolpus huc exercitum ducent ferum,
Aut barbarae gentis furor Thracensium.
Ne hostis hic trophaea figet uspiam,
Nullos triumphos hic aget, nec laurea
Victrice glorians superbe ornabitur.
Concedo, cives victimam hinc abducite,
Ut salva sit victrixque nostra patria.
Nam filiae vitae salutem publicam,
Immota stat sententia, anteponere.
O patria utinam diligant te singuli
Cives, ut hoc ardet meum pectus tui
Amore vero, si voluntas principum
Talis foret, tranquillior status tuus
Maneret, et motus domesticos mali
Ciere non possent, et hostes exteros
Arcere posset omnium concordia.

HECTOR apud Homerum Iliados 15 adhortatur Troianos, ut pro patria dimicent.

Conferti naves animis ingentibus inter
Quisque suo pugnate loco, nec vulnere quisquam,
Seu mortis fugiat pavidus formidine victus,
Sed iaceat, si quem fati sors dura peremit,
Pro patria magnum decus est profundere vitam,
Nam reliqui cives nostra virtute teguntur,

page L8b, image: s089

Et salvae interea matres natique manebunt,
Qui sunt aetatis venturae semina, et urbis.
Templa manent, legesque bonae, pietasque pudorque,
Et tunc quisque suis rebus, fundisque fruetur,
Cum pulsi fugient hostes in patria regna.

POEMA veteris Poetae Tyrtaei latino carmine redditum.

In prima pugnantem acie cecidisse decorum est.
#########Servantem patriae moenia cara suae.
Nam miserum est patria amissa laribusque vagari
#########Mendicum, et timida voce rogare cibos.
Cum natisque errare suis et coniuge moesta,
#########Et cum matre pia, cumque parente sene.
Omnibus invisus quoscumque accesserit exul
Semper erit, semper spretus egensque iacet.
Nullus honor generi est, et perdita gratia forma est,
#########Cunctaque tabescunt membra dolore gravi.
Curat nemo vagos, et laedere nemo veretur,
#########Non exul curae ducitur esse Deo.
Intrepidi pugnate viri, et profundite vitam,
#########Quam patriae debet reddere quisque suae.
Nemo aciem linquens aliis sit causa pavoris,
#########Iunge maniplari corpus, et arma tuo.
Ingentique ira flagrent audacia corda,
#########Nec vitae nimius pectora frangat amor.
Nec iuvenile agmen tardos aetate relinquat,
#########Corpora sunt quorum languidiora, senes.
Indignum est aciem ante senilia fusa iacere
#########Corpora, iam iuvenum diffugiente manu.
Quo magis hoc miserum est in pulvere linquere vitam,
#########Canicie quod sint iam veneranda sua.
Quam triste est latis spectare iacentia passim
#########Nudata in campis membra cruenta senum.
Qui quamquam exhalant animas, meminere pudoris,
#########Quasque decet partes occuluisse, tegunt.
Ac superant formae iuvenilia corpora flore,
#########In quibus et virtus gratior esse solet.
Inque acie iuvenem prima pugnare decorum est,
#########Signa etiam decus est si cadat ante sua.
Ergo tuo consiste loco pede firmus utroque
#########Compressos dentes, et labra morsa tenens.

VOLUCRES potius mortem oppetunt quam nidos deserunt, ex veteri poemate.

[gap: poem of 2 lines]

Hoc est.
Non quem sibi nidum volucris struxerat
Relinquit, atque cedit alteri fugax,
Ovis ut alia ibi incubet recentibus.

EX Euripide in Phoenissis.

Si quis malorum gaudeat commercio [orig: commertio],
Rogare qualis ipse sit, nihil est opus:

page M1b, image: s090

Nam quisque similis est sodalicii [orig: sodalitii] sui,
Vadens ad aucupia cum visco et illice.

Iambica ex Antigone Sophoclis.

Non pectus ullius potest introspici,
Urbis Magistratus priusquam gesserit.
Ego, si quis in gravi periclo civium,
Vere salutarem sciens sententiam,
Eam timore victus occultat tamen,
Hunc iudico civem esse malum ac inutilem,
Et si quis antefert saluti patriae,
Privati amici gratiam atque munera,
Hic omnium est mortalium iniustissimus.
Ergo Deum testem invoco, si patriae
Discrimen impendere videro meae,
Me voce dicturum atque mente libera
Sententiam, verissima quae videbitur.
Nec ullus hostis civitatis publicus,
Privatim amicus esse ducetur mihi.
Sed navis haec quae servet omnes unica
Sit civitas, qua cum vehemur integra,
In ipsa amicos quaerere florente liceat.

EPITAPHIUM REVERENDI viri D. [abbr.: Domini] Iohannis Hessi S. Theologiae Doctoris, et Vratislaviensis Ecclesiae pastoris.

[gap: poem of 12 lines]

EPITAPHIUM Leonarti, filii viri clarissimi viri Georgii Maioris Doctoris Theologiae.

[gap: poem of 10 lines]

page M2b, image: s091

[gap: poem of 2 lines]

AD REGEM.

[gap: poem of 13 lines]

PHILIPPUS.

Cum necterem corollam,
Inter rosas repertum
Cupidinem prehendi
Ala, meroque mergens
Una imbibi procacem.
Nunc ille saevit imis
Puer mihi in medullis.

AENIGMA Philip. Melanth.

[gap: poem of 4 lines]
Discite praecipue Solis motumque viasque,
#########Vos quibus est patrium Francica terra solum.
Namque dies totos quos traxerit ambitus anni,
Id fluvii vestri vox bene nota sonat.

#########M 40
######### E 5
N 50
O 70
######### S 200.
######### Summa 365. dies.

D. Paulus Eberus.

Hoc tibi monstrat idem Fluvii vox graeca, quotannis
#########Post messem Pharii qui rigat arva soli.

N 50
######### E 5
######### I 10
######### L 30
######### O 70
######### S 200.
######### Summa 365. dies.


page M3b, image: s092

LIMITES Germaniae.

[gap: poem of 4 lines]

VEL alio modo.

[gap: poem of 4 lines]
Rhenus ab occasu, Viadri sed flumen ab ortu,
#########Clauserunt fines Teutona terra tuos.
Aeriaeque Alpes immotum limes ad austrum,
#########Balticus id Boream terminat Oceanus.

ARATI CARMEN a Philippo redditum.

Mortales nondum deprendimus omnia signa,
Quae Deus impressit naturae conditor arte:
Sed nos multa latent, quae nondum comperit usus,
Quorum aliqua ostendet venturis Iuppiter annis,
Qui genus humanum cum vere diligat, augens
Muneribus variis toto se monstrat in orbe.
Ut quoties oculis incurrunt undique nostris,
Esse Deum doceant vestigia talia, nosque
Esse ipsi curae monitos testentur, et ipsum
Agnoscant nostrae mentes, lucemque sequantur
Iustitiae, quam nostra opifex in pectora sparsit.

Apud Athenaeum glau\c e)n ta/fw|. De Sophocle sene habente vetulam.

Noctua ut in gelido cum nidum forte sepulcro
#########Construit, et caecum foeda cubile tenet:
Talis erit thalamus vetulae mulieris, egenti
#########Et deliranti quae male nupta seni est.

CONTRA Curiositatem.

[gap: poem of 4 lines]
Non curiose vivere est ingens bonum,
Si modo nec inter curiosos vivere
Cogaris, et inter factiosos complices.
Sed quando vivis inter beluas malas,
Et simias, oportet fieri simiam:
Heu vita quantis miseriis obnoxia est.

e(*casixonP. M. [abbr.: ?] de dicto 1. Paral. 17. Aspexisti me in forma hominis, qui es in excelsis Iehovah Deus.

In forma quod nos hominis placidissime Christe
#########Aspicis, et tamen es conditor ipse Deus:
Et nostram massam miseratus crimina deles,
#########Et vitae aeternae gaudia vera dabis.

page M4b, image: s093

Haec grati canimus tua dona, simulque precamur,
#########Te nos ut doceas, luce regasque tua.

HESIODUS LIBRO II. e)rg. kai\ h(mer.

[gap: poem of 5 lines]
Cum cuculus raucum querna super arbore cantum
Ingeminat, laetusque novi ver nuntiat anni,
Continuo e coelo fecundus defluit imber.
Si large ille boum vestigia flumine replet,
Clara diem terris dum quartum aurora revexit,
Irrigat, atque siti morientes recreat herbas.

FINIS LIBRI III.

EPIGRAMMATUM REVERENDI VIRI PHILIPPI MELANTHONIS Liber Quartus, nunc primum collectus et editus a Petro VincentioVratislaviensi.

EX OPPIANO DE Venatione Pardorum.

Retia nigrantes late cingentia saltus
Acer odoratus venator tendere Pardis
Extimet, et stricto propius contingere ferro.
Tam tristes iras violento in corpore versant,
Infracti ut telis concurrere fortibus ausint.
Saepe etiam superant non aequis viribus hostem,
Dum vafer extremis sese concredidit armis,
Et nimis insano venabula perdidit ictu.
Ergo dolo tantum celeres vincuntur, et ante
Insidiis frenandus erit, qui robore vinci
Nesciat, et vires quem debellare ferocem
Non aliae possunt prudens solertia frangit.
Mirandum Pardis vini fragrantis amorem
Esse senex vario venator comperit usu,
Idcirco observans anima non flante latebras
Illorum, calido perfundit nectare terram
Impiger, et tacito spumantia cymbia gressu
Ordine disponens, hinc atque hinc antra coronat.
Nec mora, laetus odor, vinique nociva cupido
Elicit insanos, et in atra pericula mittit,
Tum vero ingeminant haustus laticemque lyeum [orig: Lyaeum]
Exsorbent [orig: Exorbent], et Bassaridum trieterica vivunt:
Languida quin etiam furioso corpora cursu,
In venerem solvunt, vino faciente soporem:
Mox citus assurgit venator, et opprimit arte,
Robore quos numquam poterat, praedaque potitur.
Heu mihi quam multos nimia virtute superbos
Invenias Pardis similes, qui nomina factis
Extendunt nitido pulsantes vertice coelum,
Hos tamen infandae vel flamma libidinis urit,

page M5b, image: s094

Vel mala luxuries mistoque insania Baccho.
Aspice Pellaeum [orig: Pelleum] Pardum, quo pulchrior alter
Non fuit in pulchro quem vicerat orbe nec umquam
Res similes gessit quisquam brevioribus annis.
Confectos aetate senes bellique labore
Consiliis vicit cunctos, in flore iuventae.
Ergo illi nocuere nihil nec tela nec hostes,
Sed foeda ebrietas et desidiosa voluptas.
Qui sapis, invictaeque decus servare laboras
Virtutis, semper fuge desidis otia [orig: ocia] vitae.
Ac memor esto, DEUM, cum sit castissimus idem,
plectere pollutos et tandem extollere castos.

IN AESCHINIS ET DEMOSTHENIStou\s a)ntipa/lous lo/gous ad Ioachimum Camerarium Anno Christi 1523.

Divinas Ioachime contiones
Donamus tibi Rhetorum [orig: Rethorum] duorum,
Facundo quibus ore Dii dederunt
Ingentes regere, et tueri Athenas
In ripa veluti solebat Hebri
Orpheus carmine flectere efficaci,
Et mulcere feras, virentibusque
Ornis indere quercibusque mentem,
Plebem non aliter tenent sequacem
Hi leges quoties foro frequente
Condunt, et minitantur improborum
Vim iustam temerario furori,
Et donant melioribus salutem,
Aut cives pia cum vocant ad arma,
Ignavaeque adhibent faces coronae,
Aut cum reddere dulce civitati
Optatumque diu otium [orig: ocium] laborant.
#########Deberi tibi lucubrationes
Iure existimo talium virorum,
Unus qui evehis Atticis Athenis
Ad duros Alemaniae colonos
Priscarum monumenta litterarum,
Longumque ex Helicone ducis agmen
Musarum, tibi quae recentiores
Contexunt hederasque laureamque,
Cantuque Hercyniam novo ferocem
Te lenire iubent, et imprecantur
Immortalis decus tibi Ioachime.

IN MORTEM BEBELII Poetae Philippi Melanthonis adhuc adolescentis Epigramma.

[gap: poem of 6 lines]


page M6b, image: s095

[gap: poem of 8 lines]

Interpretatio
Si vivere est mortalibus
Prodesse, vivit inclutus
Bebelius, qui litteras
Hercyniis primus dedit.
Sin vivere est accumbere
Deo, Bebelium quidem
Dat sese virtus perfrui
Caelestium. Vivit igitur.
At ceterarum quicquid est
Rerum, unus est tricesimus,
Nam corpus aridus cinis,
Merum est voluptas toxicum,
Et fastus imprudentium
Nugae, omnia cetera omnium,
Umbrae fugacis somnium.

FRANCISCOVINARIENSI Anno 1535.

Cur te delectant aulae Francisce venena,
#########Et capiunt animam non bona vera tuum?
Quid titulos ambis, et falsos quaeris honores,
#########Tincta venenato fercula melle petens?
Dii tibi monstrarunt faciles bona vera, sed ars est
#########Haec novisse, modo his legitimoque frui.
Suaviolum roseis quod fert tibi casta labellis,
#########Cum pariter coniunx pectus et ora premit.
Omnibus hoc unum regnis, ac omnibus aulis,
#########Atque opibus regum si sapis anteferes.
Has tibi delicias tristis male condiet aula,
#########Ingentes curas quae sine fine parit.
Omnia Plutonis quae regia fertur habere,
#########Supplicia infelix afferet aula tibi.

RhadamantiLex Talionis ex V. h(qikw=nAristotelis.

Iusta malis haec admisso pro crimine poena est:
Si quae fecerunt eadem patiantur et ipsi.

DE DICTO Esaiae capite 30. Dabit vobis Dominus panem arctum et aquam, et non sinet avolare Doctorem etc.

Quamquam urbes et regna ruunt, et nulla videtur
#########Doctrinae sedes firma futura piae:
Non tamen has inter Christus periisse ruinas
#########Agmina quae discunt dogmata vera sinet:

page M7b, image: s096

Sed dabit hospitium nobis, donoque modeste
#########Hoc inter iussit tanta pericla frui.
Sic patris aeterni dicunt dulcissima verba,
#########Nos omnes semper quae meminisse decet.
Doctorem verum panesque undasque salubres,
#########Munera sed vobis cum cruce tanta dabo.
Non tamen aerumnae vestrae sine fine manebunt,
#########Mox aderit cunctis meta statuta malis,
Aeterni gnatum patris tua lumina cernent,
#########Laetus et aeterni luce fruere Dei.
Haec spes discenti tribuat solacia [orig: solatia] certa:
#########Irrita non fient vota laborque pii.

De discrimine historiae Herodoti,Thucydidis et Xenophontis.

Historiam Herodoto Musae narrasse feruntur,
#########Qui vincit cunctos rebus, et eloquio.
Tempore Thucydides quamvis est proximus isti,
#########Et grandi tamquam classica voce sonat:
Sermonis Xenophon tamen hunc dulcedine vincit,
#########Exemplum Regis pingit et arte boni.

De inquietis ingeniis fortunam sibi fabricantibus Epigramma.

Omnia contigerint cum vitae commoda multis,
Firma valetudo, coniunx iucunda, laresque
Et civilis honor, et pax dulcissima rerum:
Cur tamen humanae mentis furiosa cupido
Appetit immensum semper sine fine modoque,
Aerumnasque volens, fatumque accersit acerbum?
Causa est una, Deum quod rectorem, excutit audax.

IN EMSERUM ET FABRUM Antilutheranos.

Emserus caper est, Fabrum Constantia mittit,
#########Ille suis fumis uritur, hic scabie.

ANDREAE CAMITIANO Iurisc. [abbr.: ?] scriptum Wormatiae, Anno 1540:

Interpres Iuris, cuius doctrina senatum,
#########Et populi motus, consiliumque regit,
Est inter cives merito ceu numen habendus,
#########Et vero dignus semper honore coli:
Si modo iustitiam, pacemque fidemque tuetur
#########Et Christi leges asserit, atque colit.
Ut qui nolebat diram defendere caedem,
#########Qua fratrem Caesar sustulit ipse Getam:
Ut Morus, qui, ne divortia tetra probaret,
#########Saevitiam subiit foede Tyranne tuam.
Non tituli insignes faciunt, nec purpura clarum,
#########Si vendit fumos, aut struit arte dolos.

Apo\fqegmaAlb. Dureri. Ingenium sine doctrina esse speculum impolitum.


page M8b, image: s097

Ut nulla e speculis rudibus resplendet imago,
#########Ni sint artificis rite polita manu:
Ingenii sic usus erit non ullus acuti,
#########Doctrinae si non erudiatur ope.

IOCUS AD GEORGIUM Spalatinum, qui cum Lutheri ex sorore nepte eodem curru vectus ex conventu Smalkaldensi, conducta alia rheda, ut Lutherum et Philippum, quos perendie hospitio excepturus erat, anteveniret, everso curru in lutum proiectus fuit.

Qualis luce nova cum primum cornua complet,
#########Hesperiis vehitur Cynthiapulchra plagis:
Qualis et Eoo formosum lumen in orbe
#########Ante diem spargit candida mane Venus:
Talis in hoc curru vehitur Spalatinepuella,
#########Qui tibi non caeca sorte dicatus erat.
Hanc prope cum posses solus Spalatine sedere,
#########Et teneris digitis implicuisse manus.
Et cum colloquium posses, miscere suave,
#########In casta patitur virgine quale pudor.
Cur tamen ignota solam regione relinquis?
#########Carpentoque alio cur fugere inde paras?
Durior Aegida es, qui raptam in litore liquit,
#########Debebat vitam cui tamen ipse suam.
Hinc irata Venus, sortemque miserta puella,
#########In media propere est te remorata via.
Carpentumque tuum caeno demisit in alto,
#########Hac pro neglecta virgine poena fuit.

LUTHERUS EX CONVENTU divertens ad Spalatinum.

Christusin infirmo venit huc Spalatine Luthero,
#########Et tua pro requie tecta benigna petit.
Quicquid huic facies, sibi factum iudicat ille,
#########Qui nos membra sui corporis esse docet.

ILLUSTRI COMITI Michaeli Werthemio discedenti ex Academia Lipsica prope/mplikon.

Isaciden veluti redeuntem in rura paterna,
#########Iordanis vitreas tunc ubi voluit aquas:
Protexit custos qui membra senilia fovit,
#########Languida cum lucta fracta fuere gravi:
Idem te custos patrias ita ducat in arces,
#########Tradat et incolumi debita sceptra tibi.
Nec leve onus sceptri est, crescent curaeque, laborque,
#########Cum rudibus populis iura ferenda dabis.
Tunc igitur custos idem feliciter adsit,
#########Luctanti praesens auxiliumque ferat.

page N1b, image: s098

Crede feret, si tu mores retinebis honestos,
#########Sinceraque Deum si pietate coles.
At non Sirenum illecebris capiaris in aulis
#########Quae leviter curant numina sancta Dei.
Et luxu suadent fugientem perdere vitam,
#########Nec leges, morum vincula honesta, pati.
Auribus obstructis Sirenum has effuge voces,
#########Et vitae, Christus sit tibi norma, tuae.
Sic tibi laeta fluent peragendae tempora vitae,
#########Et cernes generis prospera fata tui.

DE UTILITATE LECTIONIS historiarum.

In genere humano cernit Deus omnia vindex,
#########Et certa iniustis poena venire solet.
Huius iudicii testes cognoscere semper
#########Historias sapiens praecipit ipse Deus.
Ingentem ut metuas praesentis iudicis iram,
#########Et poenae frenet mollia corda metus.

E GRAECO. Haec est os ex ossibus meis.

Aspexit iuvenem formosa puella superbum,
#########Ipsius in vultu lumina fixa tenens.
Hic ait: in terram potius tu deice ocellos.
#########Non oculos habeat casta puella vagos.
Imo, ait haec, magis in terra tu lumina figas,
#########Ex terra primum nam tua facta caro est.
Nostri principium fuit ortus costa virilis,
#########Hanc quaero, et iungi me velit illa sibi.

AND. CAMITIANOWormatiae de ipsius natali, Anno 1540. Die Andreae [orig: Andraeae].

Hunc Andrea diem cara cum coniuge natos
#########Spero equidem laetos concelebrare tuos.
Iamque pudica parens gnatum, parvasque sorores
#########Vota iterare iubet pro genitore suo.
Nomine nos etiam moniti, tibi fausta precamur,
#########Ut servet Christus teque, tuamque domum,
Nec dubito, afficitur votis Deus optimus istis,
#########Hos audit, qui te, maxime Christe, colunt,
Tu quoque legatus nunc es pro dogmate Christi,
#########Ut Domini Andreas nuntius ille fuit.
Curat legatos, quos mittit rector Olympi,
#########Non ergo curam deseret ipse tui.

LOCUS PLATONIS VII. DE re pub. [abbr.: publica] qui est commendatio Dialecticae.

Sermonis certas tradit Dialectica leges,
#########Quaque via possis prendere vera, docet.
Ac velut in caenum incautus si forte viator
#########Labitur, atque udo polluit ora fimo:
Surgit, et immundis sordes detergit ocellis,
#########Abluit et turpi squalida membra luto:

page N2b, image: s099

Sic hebetes oculos acuit Dialectica mentis,
#########Lynceus ut videas lumina vera puer.

DIE PENTECOSTES precatio Lipsiaescripta.

Vox tua Gnate Dei est, accendere velle parentem
#########Aeternum Flatu pectora nostra tuo.
Promissumque iubes munus votisque fideque
#########Poscat ut hic coetus, qui tua iussa colit.
Haec igitur freti Christe optime voce rogamus,
#########Ignis ut inflammet pectora nostra tuus.

Versus Hesiodi quos Aeschines oraculum nominat.

Polla/kis Cumpa/sa po/lis kakou= a)ndro\s e)paurei\etc.

Unius ob culpam saepe urbs dabit integra poenas,
Iustitiam spretis violat qui legibus, inde
Supplicium iratus de tota Iuppiter [orig: Iupiter] urbe
Sumit, et immittit, miseris pestemque famemque,
Strata iacent varia morientia corpora clade,
Ac cecidit fugiens victorem exercitus hostem,
Avulsive solo merguntur in aequore muri,
Fluctibus aut mediis poenas dabit obruta puppis.

IN HYAENAM Ratisbonensem distichon.

Emendare Strophas huius, fraudesque libelli
#########Non multae possunt, una litura potest.

Contionatoribus Noribergensibus Wormatiae.

Corda fide laudat Christus lucentia vera,
#########Quaeque Deum fuci nescia rite colunt.
Et monachorum odit fraudes, simulataque vota:
#########Non iniussa Deus sacra probare solet.
Haec expendemus si forte libebit adesse,
#########Cras etenim vobis curia nostra patet.
O utinam simili consensu Ecclesia ubique,
#########Ut nos, ac una voce Deum celebret.

ERASMO EBNERO apparanti cenam Poetis.

Formicis gaudet formica. Cicada cicadis,
#########Dulcia sic mihi sunt vestra sodalicia [orig: sodalitia].
Cur igitur me non ad cenam accersis Erasme?
#########An quia me Vatem non satis esse putas?

PRO ARGONAUTIS precatio in itinere Wormatiensi.

Oppressit reducem, quam rexit, Iasona navis,
#########Qua tulit auricomi velleris acer opes.
Non te Christe tamen, quam tu regis, opprimet Argo,
#########Sed victor servas hanc etiam incolumem.
Nos ergo in portum deducas, atque gubernes,
#########Deleri nautas ne patiare tuos.

PRO INCOLUMI REDITU precatio.


page N3b, image: s100

Christe tuos vates educito saltibus istis,
#########Rursus et incolumes in tua templa loca,
Incendasque animos, tenerasque resolvito linguas,
#########Ut possint laudes concelebrare tuas.
Vis etenim infantum laudari voce, dabisque
#########Ingeniis vires, eloquiumque piis.

CHILIANO GOLDSTEIN Iohannes Sturmius Wormatiae.

Ornatissime Chiliane, quaeris
Quid mi triste fuit per hosce menses?
Per quos iustitium videtur esse:
Indignorque fremoque, quod Cochleus,
Et Sorbonicus, et niger Pelargus,
Cumque his Nausca, et Eccius Sophistae,
Pars ignobilis undecim virorum,
Regnant, et retinent suos patronos,
Et frontem feriunt, nihilque cedunt.
Hoc mi triste fuit videre monstrum.
Rursus quid recreavit ac refecit,
Audi, dum metuunt, nimisque agendo
Tam multas sibi gratias prehensant,
Avertuntque bonos, nihilque praestant,
Nos dum nil sumus, et iacemus omnes:
Victrix causa Dei manet, iacetque
Monstrum [gap: poem of 2 lines]
[gap: poem of 2 lines]

RESPONSIO Philippi.

Ut spernunt medio mari procellas
Securi scopuli, ac notos frementes:
Sic convitia, et impetus malorum,
Omnes insidias, minas, furores,
Nos contemnere iussit ille Rector
Aeterno genitote natus, arma
Qui contra gerit agmina impiorum,
Et depellit ErinnyasDraconis
Irati, ac odio Dei furentis,
Defenditque chorum pium, sonantem
Vocem Evangelii, Deique laudes.
Nec Cyclops metuendus ille nobis,
Nomen qui sibi sumit Eccianum,
Qui te Christe probris lacessit audax,
Obscenaque libidine inquinatus
Potat cum Satyris, suisque scortis.
Sed poena venient luendae et ipsi,
Ingentemque oculum eruet superbo
Hospes de misero choro piorum,
Contemptus velut ou)/lis ille quondam,
Sed mentem atque manus Deo regente.
Tunc circum Satyri hispidi iacentem,
GibbosusquePelargus, Cochleus,

page N4b, image: s101

Edent pro Domino irritas querelas,
Sed victor statuet trophaea Christus.
Ergo nos alacres petamus, atque
Exspectemus opem a parente rerum,
Exaudit pia vota qui suorum.

ERASMO EBNERO Wormatiae, Anno 1541.

Qui laude ingenii studiisque excellis Erasme,
#########Quique paras morum dexteritate decus,
O mihi fraterno devinctum pectus amore,
#########Hisque meis oculis non mihi care minus.
Mitte precor Vito, quae scripsimus, atque tuere
#########Nostrum, despectus sit licet ille, gregem,
Exemploque tui Musas ornato parentis,
#########Quo vir non alius iustior ullus erat.
Grata Deo pietas haec est, mihi crede, futura,
#########Qui referet factis praemia digna piis.

DOCTORI CAMITIANO Lipsiae, Anno 1541.

Saepe mihi puero dicit carissima mater,
#########Qui coluit magna cum pietate Deum.
Esse scias mentem aeternam, quae cuncta creavit,
#########Et iussit certa singula lege regi.
Nonne vides Solis distingui tempora cursu?
#########Perque vices noctem, restituique diem?
Qui nunc aestatem, propius cum venit ad Arcton,
#########Adducit, calida semina luce fovens:
Inde hiemem [orig: hyemem] ducit spatiis velociter arctis,
#########Virgine ab Icaria pronus ubi egit equos.
Omnia quid memorem? cunctas res ordo gubernat
#########Inditus auctoris numine et arte Dei.
Hic etiam in proprios volucres discedere nidos,
Et docuit tectum condere quanque sibi.
Heu cur mens hominis leges oblita parentis
#########Errat, et est expers ordinis una sui:
Templa Deus nidos, nidos vult esse laresque,
#########Cum casta natos coniuge cuique suos.
Sed quotus hos nidos, quo debet, curat amore?
#########Qui tamen id faciet, praemia magna feret.

DE THEBE SAXONICA, Anno 1541. In reditu ex itinere Wormatiensi.

Parva iacet Thebe mediis in saltibus amnis,
#########Hic ubi Mysorum Mulda pererrat agros,
Parva sit ista licet, Thebis certare vetustis
#########Multiplici poterit commoditate tamen.
Cadmeas olim fratrum discordia Thebas
#########Exitio, et regni dira cupido dedit:
Hic non ambitio civilia commovet arma,
#########Ingentes tantum quae comitatur opes.
Tuta sine invidia paupertas degit amatque
#########Leges, ac aequo vivere iure docet.
At luxu periit Thebe altera, proximo Nilo,
#########Pernicies morum quae gravis esse solet.

page N5b, image: s102

Sed labor hic cogit frugales esse colonos,
#########Et desunt vitiis hoc alimenta loco.
Non tamen hic victum prorsus negat invida terra,
#########Labraca cum percis et tibi Mulda dabit.
Adde Evangelii lucem, quae his fulget in oris,
#########Hoc nullum poterit grandius esse bonum.
Felix cui dederit mediocria commoda vitae
#########Ipse Dei gnatus, notitiamque sui.

DE PAGO MELAN PROPE Thebas Saxonicas, Anno 1541.

Qui modo dispersis veluti magalia tectis
#########Pagus Saxoniam dividit atque Mysos.
Urbs Mediolanum quondam his amplissima terris
#########Arx Venetos contra, barbariemque fuit.
Nunc nihil antiqui decoris, nisi nomen inane
#########Servat, et in saltu iam sine honore iacet.
Omnia sunt hominum venturae obnoxia morti,
#########Et faciunt subitas tristia fata vices.

DE ECLIPSI LUNAE FUTURA die 12. Martii, Anno 1541.Elegia.

Cras ubi venturae sub prima crepuscula lucis,
#########Ibit ab Eois Lucifer ortus aquis:
Quisquis ad auroram Musis consurgis amicam,
#########Et linquis placidi mollia strata tori [orig: thori]:
Suspicias pleno lucentem corpore Lunam,
#########Et mox naturae triste videbis opus.
Namque reversurus nocturnis Phoebus ab undis,
#########Dum ducis astrorum sidere fertur Ovis.
Occupat adversum Phoebe pulcherrima libram,
#########Qua nitet octavae regia moesta plagae.
Terra sed in medio solares impedit ignes,
#########Hinc Lunae involvit tristior umbra caput.
Illa diu frustra caecis luctata tenebris
#########In fortunato sub sene pressa gemit.
Nequiquam [orig: Nequicquam] timidus spectator Iuppiter astat,
#########Occidua caeli quem Leo parte tenet.
At Phoebo iniustis gaudens Mars impius armis
#########It comes, et saevo fulminat ore minas.
Quis duros adeo lapides in pectore gestat?
#########Quis secura adeo vivere mente potest?
Cui non corda timor, cui non stupor occupet artus?
#########Haec quoties caeli tristia signa videt.
Nam velut eventus signa est saepe ante secutus,
#########Sic haec effectu nemo carere putet.
Legibus insidias veniens fallacior aetas,
#########Hei minus ad fraudes ingeniosa, struet.
Et sceleri nomen praetexere discet honestum,
#########Autolyci sibi quaeret ab arte decus.
Forsitan et facient de religione cothurnos,
#########Qui te fucato pectore Christe colunt.
Dirum etiam plebi rursus portenditur omen,
#########Quae subito casus est habitura graves,

page N6b, image: s103

Verum haec cura Deo sit commendata, precandum est,
#########Ut tantas caeli mitiget ille minas.
Illum adeo imploret iustis Ecclesia votis,
#########Aerumnas melius nulla medela levat.

PAULO EBEPO, Praelecturo Dialecticen a Philippo scriptam.

In tenui quamvis noster labor esse feretur,
#########Quod pueris Logices prima elementa damus:
Plus tamen his operis Ecclesia sacra iuvatur,
#########Quam si de Pario marmore templa struas.
Quare pertexi si vis exempla, libellum
#########Nunc vacuo mittas Paule diserte mihi.
######### Postridie Martini 1542.

EPIGRAMMA IN OPPIDUM et arcem Torgensem.

Unde sit huic urbi, quaeres, Argelia nomen,
#########Quod de Phoebea [orig: Phoebaea] Graecia luce trahit?
Ut reliquas stellas fulgenti lumine vincit,
#########Unus et adducit Sol, revehitque diem:
Sic superant formae vicinas luce puellae,
#########Quas urbs de Phoebi lumine dicta parit.
Attamen haec maior laus est, pietate quod inter
#########Notitiaque alias eminet ista Dei.
Et qui Mysorum populis dant mitia iura,
#########In ripa haec posita est Albidos aula Ducum.
Haec tua gnate Dei defendat moenia dextra,
#########Semper et in populo hoc laus tua vera sonet.

GRATULATIO Coniugii.

Coniugium vestrum sit felix numine Christi,
#########Inque Deo sit mens una, sit unus amor.

IN CHRONICON.

Ut noris quando sese patefecerit ipse,
#########Spectari iussit saecula cuncta Deus.

PRECATIO IN Peregrinatione.

Gnate Dei tibi perpetuum qui colligis agmen
#########In terris, pure quod tua dicta sonet:
Nos rege et ad nidos clementer ducito nostros,
#########Nulla salus nobis te nisi dante venit.
Et fac praecones laudum nos esse tuarum,
#########Notitiam exstingui nec sine Christe tui.
######### Anno 1551. 19. Augusti.

EX CALLIMACHI AD Apollinemhymno.

Livor ait Phoebo, dicens clam talia in aurem:
Non miror vatem, qui non effundere tantum
Sermonis flumen possit, vim pontus aquarum
Quam magnum voluit, pede sed detrusit Apollo
Livorem dicens: Euphratis flumine magno
Plus caeni semper, mixtae sordesque vehuntur.
Parva sed haurit apis Cereris de fontibus undam,

page N7b, image: s104

Limpida de summo saliit quae vertice montis,
Livor ubi infelix pereat, cogatur abire.

Anno 1551. 19. Augusti IN IOHANNIS SCHRAMMII nuptiis precatio.

Te Deus ut castam mentem nos esse sciamus,
#########Condemnat flammas lex tua sancta vagas.
Coniugii sancis sanctissima foedera casti,
#########Idque tuum patrio more tueris opus.
Non vis obscenae regnare libidinis aestus,
#########Vis Ecclesiolam quamlibet esse domum.
Omnibus hoc toto decretum gentibus orbe
#########Declaras poenas tristibus esse ratum.
Quis neget aut foedus tibi connubiale probari,
#########Quod videt auxilio non nisi stare tuo?
Felices memoresque Dei, propriaeque salutis,
#########Qui thalami legem coniugialis amant.
His etiam nostris faveas pater optime sponsis
#########Quem suadet pietas, da bona fata toro [orig: thoro].
Castus ut es, casto sic sis Deus aequus amori,
#########Fac tua sint sponsis gaudia firma novis.
Iesu noster amor votis ardentibus oro:
#########Sint curae thalami iura salusque tibi.
Ut monitis, quali simus tibi foedere iuncti,
#########Coniugibus sit mens una, sit unus amor.

Prooemium Depositoris Witebergensis, ut vocant, in ritu initiationis novorum Scholasticorum.

Salvete spectatores humanissimi,
Quibus est vetusti causa ritus cognita,
Et quos honesta ratio movit officii
Ut huc accederetis, non ineptias
Ut hasce nostras cerneretis. Sed quia
Vos iuniorum studia decet cognoscere,
Quorum exploratio sit in his spectaculis:
Moremque fuisse Athenis similem legimus
Qui nominatur Graecavoce ereoxelei/a,
Novosque multa monetis hic Scholasticos,
Et vota pro discentibus facitis pia.
Quod ergo adestis hic, debetur gratia
Vobis, et ut patienter hos breves iocos
Nunc audiatis, peto, non Momi scommata,
Non affero convicia huc scurrilia.

[reading uncertain: not deciphered] MULIA DICUNT INTER SE THEOLOGI.

Sed gnate Dei te Christe toto pectore
Oramus, ut nos spiritu regas tuos:
Vitisque cum sis, palmites fac nos tuo:
Idem piis votis mecum precemini.
######### 1553.


page N8b, image: s105

AD HOSPITES Hamburgenses die 7. Aprilis.

Quae lux orta fuit nascenti prima Platoni,
#########Cum medii veris tempore floret humus.
Cuius apes cunis sparserunt dulcia mella,
#########Omen ut eloquii numina laeta darent.
Excipiat fauste vos hac Academia luce,
#########Aeternique regat nos lo/gos, opto, patris.
Mellificaeque ut simus apes, fac optime Christe,
#########Alveolos vere nos facito esse tuos.
Assiduo gemitu, lacrimarum oramus, et undis,
#########Te gnatum, ut doceas pectora nostra, Dei
Te propter nobis servato dogmata vera,
#########Te propter laudes assere Christe tuas.

Precatio in conventu colloquii Wormatiensis.

Aeterni vita, effigies, splendorque parentis,
#########Custodem nobis quem pater esse dedit.
Quique tibi semper mansurum colligis agmen
#########Ex hac quam finxit mole paterna manus,
Nos rege qui cupimus veros tibi reddere honores,
#########Afflatuque move pectora nostra tuo.
Et nostras defende domos turbamque tenellam,
#########A te solo poscere novit opem.

Petro Vincentio in die natali Platonis

Dicitur ista dies tribuisse exordia lucis
#########Magne Plato eloquii, signaque mira tibi:
In cunis examen apum, nam dulcia mella
#########Finxerat, hoc tanquam rore labella rigans.
Si te Vincenti delectant mella Platonis,
Ad cenam venias mox Petre docte meam.
######### 7. Idus Aprilis, Anno 1558.

Christiano Pontano Cancellario Ducum Saxoniae.

Nestoris eloquium vicit pater, atque Periclis.
#########Sedarunt motus, qui populi atque Ducum.
Asservit Christi causam sed lingua parentis,
#########Aeternas laudes exposuitque Dei.
Non igitur venient nobis oblivia patris,
#########Virtutem ipsius saecla futura scient.
Ipse patrocinio texit me saepe fideli,
#########Nunc commendatum me cupio esse tibi.

PETRO VINCENTIO FRATRI carissimo post cenam.

Hoc etiam dictum est inter dulcissima mella,
#########Quae sapiens nobis tradidit ipse Plato.
[gap: poem of 1 line] ,
#########Haec vox in cena nunc agitata mea est.
Te vocem nobis hanc enarrare volebam,
#########Sed cras ut venias Petre diserte peto.
######### VII. Aprilis, Anno 1558.


page O1b, image: s106

EPITAPHIUM D. CASPARIS Lindeman.

Hic sita Lindemani sunt frigida Casparis ossa,
#########Qui Medica clarus Doctor in arte fuit.
Et quoniam insigni doctrinae adiunxerat usum,
#########Saxonici Medicum contigit esse Ducis.
Tantum illi peperere decus moresque fidesque,
#########Egregia quantum laudis ab arte tulit.
Quare perpetuum tali ratione favorem,
#########Iudicio meruit Principis ille boni.
Pectore non ficto numen caeleste colebat,
#########Te fontem medicae Christe professus opis.
Ergo animae ipsius concedas maxime Christe,
#########In gremio ut vivat non moritura tuo.

IOANNI CRATONI tabulas Prutenicas mittens.

[gap: poem of 2 lines]

IN HERODOTUM.

[gap: poem of 2 lines]

In librum Hymnorum Cratoni donatum.

[gap: poem of 2 lines]

SOMNIUM IN THEOLOGASTROS.

[gap: poem of 1 line]

DE ERASMO Roterodamo.

[gap: poem of 2 lines]

EPITAPHIUM DUCIS IOANNIS Saxoniae Principis Electoris aliud ab eo quod supra lib. II. legitur.

Condita Saxonici sunt hic Ducis ossa Ioannis,
#########Qui coluit vera cum pietate Deum.
Et donec patriae tenuit moderator habenas
#########Tranquillae custos pacis, et auctor erat.
Quamquam Evangelium dum spargi sivit in orbem,
#########Insidiis vidit seque suosque peti:
Attamen has semper vicit ratione, nec umquam
#########Bellica civili pertulit arma togae.
Inter felices animas, te Christe precamur,
#########Ipsius manes ut tueare pios.

IN TUMULUM IO. ERNESTI Ducis Saxoniae, qui infans decessit Anno 1535.


page O2b, image: s107

Quisquis ad hunc veniens tumulum subsiste Ioannis
#########Hic tegit Ernesti frigidus ossa lapis.
Saxonicae gentis Dux servantissimus aequi
#########Ioannes genitor cui Fridericus erat.
Menstrua Luna semel nondum compleverat orbem,
#########Cum vidit nati funera moesta parens.
Hunc ut suscipias faciunt pia vota parentes
#########Innocuum gremio maxime Christe tuo.
Nam patris illa tui est, te testificante voluntas,
#########Ne pueri aeterna morte perire queant.
Hosque iubes ad te nullo prohibente venire,
#########Dicis et his caeli regna patere tui.
Et quando vitae te fata volente peregit,
#########Commendat fratres hac tibi voce suos:
Respice qui vivunt germano sanguine fratres,
#########Atque his Christe tuo numine dexter ades.
Felices ut eant in fortia facta parentis,
#########Et teneant fausta patria sceptra manu.

EPITAPHIUM DOMINAE Margaritae Ducissae Saxoniae.

Saxoniae domino sata Margarita Ioanne,
#########Hoc tumulo placida morte soluta iacet.
Vix dum puberibus tria lustra peregerat annis,
#########Hanc ubi supremo fata tulere die.
Cum vernaret adhuc primisque accresceret annis,
#########Prima Dei verbum noscere cura fuit.
Hinc teneros vitam duxit sine labe per annos,
#########Et generi mores grande fuere decus.
Nondum connubium norat taedasque iugales,
#########Sed tantum Christo cura placere fuit.
Huic igitur sanctis quae moribus ipsa petebat,
#########Caelestis vitae gaudia Christe dato.

DE DIVERSIS GENERIBUS dicendi ex III. Iliados Homeri.

[gap: poem of 1 line] etc.
Fors et concilio Troianae gentis in ipso
Atriden, Dominumque Ithacae conspeximus olim.
Altior hic gradiens et toto vertice supra
Exstabat cunctos, sed erat venerandus Ulysses
Praecipue, medius postquam consederat, oris
Augusta specie, et vultus gravitate verenda.
Quin etiam decus augebat facundia utrique,
Publica consilium cum res poscebat opemque.
Verborum Atrides Menelaus parcior arctis,
Rem numeris omnem stringens, acerque premebat,
Et linguam quamvis annis minor arte regebat.
Ne qua ferretur longis ambagibus errans,
Dicentique aderat multo vis mixta lepore.
#########At surgens procerum in medio consultus Ulysses
Sollicitus restare diu, fixisque solebat
Luminibus haerere solo, sceptrumque tenere
Immotum tacitus, regum gestamen eburnum.
Interea sensumque animamque a corpore abesse
Indocili credas, sed ubi de pectore vocem

page O3b, image: s108

Imo promisset facundo largus ab ore,
Ut solet hiberno nix multo uberrima caelo
Sermo ruebat, et insolita mulcere coronam
Sensimus arte Ithacum, non qui contenderet illi
Quisquam erat: hoc adeo mirata est Troiaquondam
Divinum decus Eloquii, non corporis umbram.

ALITER ET BREVIUS.

Sed prudens postquam in medium processit Ulysses
Dicturus stetit immotus, terramque rigente
Lumine spectabat, sceptrum non parte sinistra
Non dextra versans, veluti sine mente tenebat,
Dixisses hominem furere et rationis egere.
Ac simul ut vagam dabat imo e pectore vocem
Brumalique magis vi concita grandine verba
Cunctos mortales illum superare videret.

LOCUS HOMERI EX Odyss. 6.

[gap: poem of 2 lines]
Pallas adest, vocemque refert, vultusque seniles
Mentoris, et iuvenem dictis compellat amicis.
Non tibi consilium, non virtus deerit umquam
Telemache, ipsa tibi mentem natura paternam
Insevit, patrem facundoque exprimis ore.
Par animi tibi robur adest in rebus agendis,
Non fortuna tuos conatus improba fallet,
Non ingressus iter iustis frustrabere votis,
Ardua deficerent vires, animusque parantem,
Te nisi finxissent talem materque paterque,
Rara tamen soboles aequat virtute parentes,
Plurima degenerat maiorum moribus, atque
Vix ulli cumulant laudesque decusque parentum.

Euripides in Phoenissis.

[gap: poem of 1 line]
Nam veritatis est simplex oratio
Interpretemque non desiderat vafrum,
Sed ipsa per se viribus valet suis.
Mala causa callidis opus habet Pharmacis.

EX ORATIONE Demosthenis, [reading uncertain: not deciphered] .

[gap: poem of 1 line]
Hi pia dum patriis arcent a finibus hostem
#########Pro tectis cives arma tulere suis.
Invictisque animis ausi decernere ferro
#########Et conferre pedem, nec timuere mori.
Servitio patriam premeret ne turpiter hostis
#########Cogeret et domitam tristia multa pati.
Felices nunc in patria quorum ossa teguntur
#########Postquam ipsos divi sic voluere mori.
Nulla adversa pati, nusquam peccare Deorum est
#########Nemo hominum fati vim queat effugere.


page O4b, image: s109

IN CORNELII TACITI libellum de moribus Germanorum ad Ioan. Lutherum.

[gap: poem of 10 lines]

Epitaphium Ioan. A Minguitz.

Hic tumulo placida defunctus morte Ioannes,
#########Minguitiae gentis gloria summa cubat.
Qui generis titulos auxit virtutis honore,
#########Quam semper summum credidit esse decus.
Ipsius in gravibus prudentia cognita rebus,
#########Et mens consilio plena, fideque fuit.
Eloquio flexit magnorum pectora Regum,
#########Artibus et cunctis floruit ille togae.
Et pius ad patriae respexit commoda semper,
#########Atque auctor dubio tempore pacis erat.
Quare difficiles aulae moderator habenas
#########Saxonici rexit consiliumque Ducis.
Ergo illam quamvis properantia fata tulerunt,
#########Virtutis durat gloria magna tamen.
Tu quoque des illi caelestis, gaudia vitae,
#########Quae petiit votis maxime Christe piis.

EX HESIODO.

th=s qe\ a)reth)=s i(drw=ta qeoi\ propa/roiqen e)/qekan,
Virtutem voluere Dii sudore parari,
Longa via est ac ardua quae perducit ad illam,
Inque aditu primo longe est asperrima, sed cum
Veneris ad summum facilis iucundaque fiet.

TE EUSEBEIA.Ioachimi Camerarii.

[gap: poem of 9 lines]

page O5b, image: s110

[gap: poem of 3 lines]

PHILIPPUS MELANTHON vertit.

Quis misera te tractavit indignis modis?
Nam religionem cerno, quae olim floruit.
Sed ecce saevus hanc Leo et rapax lupus
Et ursa lacerarunt, o te miserrimam
Nemo ne te piorum adiuvit o Dea?
Dic hospes ubi nam gentium sunt ulli pii?
An neminem pium terra ulli alit loco?
Paucos, eosque ut ipsa sum afflictos male.
Sed antequam occidas medicos accersite,
Nam spiritum aegre ducis extremum modo.
Dea sum, nec emori possunt umquam Dii,
Levare sed arte medica possis haec mala.
Medicorum turba me sic hospes perdidit.

EPITAPHIUM PETRI Mosellani Lipsiae.

Conditus exiguo iacet hoc sub marmore Petrus,
#########Nobile cui nomen clara Mosella dedit.
Atticaquo primum hic audita interprete lingua est,
#########Cum docuit graio Teutonas ore loqui.
Et late veterem linguae revocavit honorem
#########Nativumque illi reddidit arte decus.
Ipsius eloquium vivo Cicerone probasset
#########In medio quondam Roma diserta foro.
Magna etiam coluit pietate oracula Christi,
#########Et sanctis studiis consona vita fuit.
Ipse suam vivus quod spe votisque petivit,
#########Pars sit ut aetherii [orig: aetherei] da bone Christe chori.

Aliud filii sui Georgii.

Hic posuit nati moestus pater ossa Melanthon,
#########Utque animam serves te bone Christe rogat.
Ille duos nondum totos compleverat annos,
#########Cum non matura morte peremptus obit.

IN TUMULUM CHILIANI Metzleri Vratislaviensis.

Hic iacet ac placida Chilianus morte quiescit,
#########Metzlero iuvenis de genitore satus.
Pectore qui clarum referens vultuque parentem,
#########Fama sui generis summa futurus erat.
Si non heu misero spoliatus flore iuventae
#########Hic procul a patria mortuus esset humo.
Hunc tu qui pueros caeli dignaris honore
#########Perpetuo tecum vivere Christe sinas.

Filiae praefecti Saxoniae.

Ipse iubes ad te pueros o Christe venire,
#########Atque hos perpetua morte perire negas.

page O6b, image: s111

Hac spe Margaridos posuere huc ossa parentes
#########Nobilis ex Metia quae sata gente fuit.
Et tibi qui gemitus audis ac vota piorum,
#########Commendant natam maxime Christe suam.

Oratio Diomedis ad Regem ex nono Iliados.

Fas sit Atrida mihi tua dicta refellere primum,
Quae modo inops animi fudisti incondita, perfer
Dicentem placide et nostro concede dolori,
Nam libertatem donat mihi contio fandi.
#########Tune mihi Danaum tota spectante caterva
Obicis ignavum pectus foedumque timorem?
Probri huius facio restes iuvenesque senesque
Non superi cunctis regum te dotibus ornant.
Sceptra dedere tibi, augustum et venerabile signum,
Non tamen est virtus animi decus, addita, maius.
Imbellis ne adeo tibi turba videmur Achivi,
Ut turpem suadere fugam tot regibus ausis?
At si tantus amor patrium te retrahit Argos,
Perge licet tibi, nemo viam, vada cerula, naves
Intercludit, et hinc comites abducito inertes.
Sunt quibus est pudor infectis discedere rebus,
Et certum est mecum Stheneleus si manserit unus,
Durare et fato ruituram evertere Troiam.
Haud etenim Troiam ventum est sine numine Divum.

IOCUS AD PAULUM Eberum.

Missa Hamburgiaci tibi dicitur amphora zythi
#########Quod celans solus Paule bibisse cupis.
Invites socios, vel quod Philoxenus optat,
#########Opto tibi collum, ceu solet esse gruis.

EPITAPHIUM ELISABETHAE coniugis I. Agricolae Islebii in urbe Arctoa.

Clarus in hac Evangelium docet urbe Iohannes,
#########Cui patria Islebii nomen habere dedit.
Texit in hoc tumulo dilectae hic coniugis ossa,
#########Sincera coluit quae pietate Deum.
Ac veluti nomen retulit, quod mater habebas
#########Baptistae felix Elisabetha tuum.
Sic imitata fidem, sic mores casta secuta est,
#########Et mens ipsius templum erat, estque Dei.
Iustifica se Christe fide tibi tradidit, et te
#########Pro nobis statuit lu/ca dedisse patri.
Hac erecta fide tibi paruit alme creator,
#########Totius et vitae, lex tua, norma fuit.
Semper et aerumnas victrix quas pertulit inter
#########Laeta Deo laudes obtulit atque preces.

AD TURRIM TEMPLI IN oppido Marieberg.

Augustuspatriam cum Dux Elector haberet,
#########Hanc urbem cuius condidit ante pater.
Hoc templum exstructum est, sonet hic ut maxime
#########Vox Evangelii tempus in omne tui.

page O7b, image: s112

Et sincera sonet, quam tradit, et unica, Christus
#########Aeterno natus de genitore lo/gos.
Hic tibi gnate Dei doctrina collige coetum,
#########Iustifica cui sint corda renata fide.
Et fac templa Dei nos ut viventia simus,
#########Aeternae vitae laetitiamque dato.
Da soboli nostrae pacem moresque guberna,
#########Et sint qui vera te pietate colant.
Argenti venis etiam da semina larga,
#########Id quoque nam donum novimus esse tuum.

Epitaphium Iohannis ministri D. Philippi.

Iohannes patrii Nicri discessit ab undis,
#########Huc accersitus voce Philippetua.
Quem comes exilii iuvit precibusque fideque,
#########Nam vere gnato credidit ille Dei.
Ipsius hic Dominus sepelivit corpus inane,
#########Vivit conspectu mens fruiturque Dei.
#########Decessit 3. Aprilis, Anno 1553.

EPITAPHIUM CATHARINAE Coniugis Philippi Melanthonis.

Proximus hic tumulus Catharinae contegit ossa,
#########Quae Crappo quondam consule nata fuit.
Coniugio casto fuerat quae nupta Philippo,
#########Ex scriptis cuius nomina nota manant.
Virtutes habuit donatas numine Christi,
#########Matronae Paulus quas docet esse decus.
Hic absente viro sepelivit filia corpus,
#########Vivit conspectu mens fruiturque Dei.
######### Obiit 11. Octob. Anno 1557.

Ex AntigoneSophoclis, ubi exponitur dictum Biantis A)*rxa to\n A)*ndra\ dei/cei, citante Aristotele in V. h)qhkw=n, aliter redditum quam supra lib. III.

Non penitus ullius voluntas perspici
Potest, priusquam admotus ad Rem pub [abbr.: publicam]:
Fungi Magistratu atque imperiis coeperit.
Ego, hunc virum pro nuntio esse pessimum,
Qui civitatem consilio regens suo,
Non dicere audet optimas sententias,
Tacensque veritatem dissimulat metu,
Et anteferre amicum patriae solet.
Testor supremi numen immensum Iovis,
Si quid malum impendere patriae videro,
Me civibus daturum id esse libere,
Nullum mihi foedus erit cum patriae hostibus.
Haec salva tuetur et salutem civium
In hac amicos stante quaerant singuli,
Illam videre qui florentem, gaudeant.


page O8b, image: s113

Epigrammata trium statuarum ad Strymonem fluvium positarum civibus Atticis, qui Medos represserant ex Aeschinis oratione Kthsifw=ntos

Primae statuae.

Hi virtute sua Medos ad Strymonis undas
#########Cogebant turpi vertere terga fuga.
Et primi domuere hostes ferroque fameque,
#########Ut tegerent patriae moenia cara suae.

Alterius statutae Epigramma.

Haec Ducibus grati posuerunt praemia cives,
#########Qui pia contra hostes arma tulere feros.
Ut moneant seros mansura trophaea nepotes,
#########Pro patriis etiam ferre pericla focis.

Tertiae statuae Epigramma.

Cum Danai ad Troiam posuerunt castra, Menestheus
#########Dux ibi Cecropia missus ab urbe fuit.
Hoc aciem nemo melius disponere norat,
#########Si dubitas certus testis Homerus erit.
Hanc etiam laudem sibi postera vendicat aetas,
#########Namque solent fortes Cecropidae esse duces.

De civica corona quibus dari solita, ex eosdem Aeschine.

His grati cives donarunt ferre coronas,
#########Pro rebus gestus praemia iusta suis.
Qui libertatem pulsis ex urbe Tyrannis,
#########Et leges patriae restituere suae.

Ex Demosthenis oratione [reading uncertain: ?] stefa/nu Epitaphium civium Atticorum.

Haec monumenta tegunt cives, qui fortiter arma
#########Pro patriis aris proque tulere focis.
Nec cessere metu, nec vitam amittere curant,
#########Cum patriae auxilium pectora fida ferunt:
Et saevos reprimunt hostes, ne regna superba
#########Externae gentis Graecia serva ferat.
Sed postquam vicit duri sors aspera fati,
#########Ipsorum patriae nunc tenet ossa sinus.
Non falli eventus et semper habere secundos,
#########Divinae tantum sortis id esse scias.
Nulla potest vitare hominum sapientia fatum,
#########Multus et humanis mentibus error inest.
Fortunae vicibus natura obnoxia nostra est,
#########Nec vitare homines tristia fata queunt.

Ex Phocilide.

[gap: poem of 1 line]

Nec nisi librato dirimat sententia litem,
Parte quid ex utraque queant, examine, causa.

Epitaphium Lacedaemoniorum in Thermopylis ex Lycurgo.


page P1b, image: s114

Dic hospes Spartae nos te vidisse iacentes,
#########Dum sanctis patriae legibus obsequimur.

Trophaeum Atheniensium de pugna Marathonia ibidem.

Attica delevit Medos Marathonis in agris,
#########Pubes, pro Graecis dum pia bella gerit.

Ex oratione Demosthenis de corruptela in legatione.

Publica non prorsus volat irrita fama per auras,
Namque est iudicii divini nuntia saepe.

Ad iustum Menium Philippus.

Quod natura mihi blaesam dedit invida linguam,
#########Agnosco vitium, non amo, Iuste, meum.
Cuique suam labem attribuit natura noverca,
#########Omnibus et sors est arte ferenda sua.
Hoc ego malo tamen, quam quo tu Iuste laboras,
#########Quin mala cum laudas carmina, nulla facis.

Menii Responsio facta ab ipso Philippo.

Non mordere valent quemquam tua carmina blaese [orig: blese],
#########Nam desunt Musis salque leposque tuis.

Clarissimo viro Ioachimo Bustio Doctori.

Hunc tibi iustitiae cultori dono libellum,
#########Qui te iustitiae prima elementa docet.

IN ELEGIAS Christophori Copeheni 1543.

Eloquium et numeros facilemque in carmine venam
#########Indidit humanis mentibus ipse Deus,
Auctorem nobis haec ut vestigia monstrent,
#########Et nostra in caelum vota precesque ferant.
In populisque sonent laudes et dona parentis,
#########Praemia qui iustis pro pietate dabit.
Hic exempla etiam virtutum in carmine tradi,
#########Et normam qua sit vita regenda iubet.
Tales materias celebret cum Musa Copeni,
#########Lectori gratam convenit esse pio.

AD MENSAM precatio.

Quod sumus et tegimur, dulces quod carpimus escas,
#########Omnia credamus muneris esse Dei.
Sufficit hic etenim vires alimentaque rebus,
#########Sustentat verbo cuncta creata suo.
Mortales miseros, pecudes, armenta, volucres,
#########Implumem corvum vestit, alitque Deus.
Ergo debetur quaedam reverentia mensae,
#########Ergo decet grata sumere mente dapes.
Non trahat in praeceps caecum bouli/miapectus,
#########Immemor ut dubitet solvere vota Deo.
Sicut Centauriconvivia barbara ducunt,
#########Ignari victum qui dedit esse Deum.

page P2b, image: s115

Gustatura cibos solita est libare vetustas,
#########Qui mos a sanctis patribus ortus erat.
Sic quoque nostra pios praemittant fercula coetus,
#########A prece principium, de prece finis erit.

AD REVERENDUM SENEM Doctorem Iustum Ionam Mense Octob. [abbr.: Octobri] Anno 1555. cum rediturus esset Philippus Witebergam ex incluta urbe Norica compositis de Osiandri dogmate dissidiis.

Rex iustus tenuit Solymorum mitia sceptra,
#########Qui docuit veri numina nosse Dei.
Viderat et sub aquis hominum genus omne perire,
#########Et lacrimis undas auxerat ipse suis.
Et quinti saecli tardos confecerat annos,
#########De vero testis posset ut esse Deo.
Hunc non raro senex Abram vicinus adibat,
#########Vallis Ebronaeae qui novus hospes erat:
A seniore tamen didicit primordia mundi,
#########Quoque modo fuerit vox patefacta Dei.
Quoque Dei fuerit coetus, mundique furores,
#########Ut tegat hunc inter dextera magna Dei.
Natus et aeterno quis sit lo/gos ille parente,
#########Qui solet esse pii duxque comesque gregis.
Et carne indutus nostra qui tempore certo,
#########Fracturus saevi colla Draconis erat.
Placataque ira rursus qui gaudia vitae,
#########Deleta nobis morte daturus erat.
Sic tamen aeternus Pater hunc ut conditor orbis
#########Iustifica agnosci iusserit ipse fide.
Colloquia haec illi quando dulcissima miscent,
#########Saepe vident medios inter adesse lo/gon:
Sic etiam decuit mala nos lenire senectae,
#########Et viva curas voce levare graves.
Hac de doctrina multis collatio lucem
#########Afferret: quaedam longa senecta docet.
Utilis aetati venienti noster ut esset
#########Consensus, regeret quem Deus, ipse lo/gos:
Sed nunc impediant quae, constat, e)rni/nnues, istos
#########Congressus, dulcis colloquiique vias.
Non tamen impediunt gemitus et vota piorum,
#########Gnate Dei coetus tu rege Christe tuos.
Inque Deo facias nos unum simus ut omnes,
#########Nulla venit nobis te nisi dante salus.

DE ENCAENIIS CELEBRATIS Ierosolymae mense nono, propter memoriam repurgati Templi, tempore Iudae Mabaei, Carmen scriptum, Anno a natali Christi 1557. qui erat ab eo anno quo Idolum ex templo eiectum est, Millesimus septingentesimus vicesimus quartus.


page P3b, image: s116

AD INCLUTUM DOMINUM Ludovicum comitem ab Eberstein, et Dominum in Neugarten etc. [abbr.: et cetera].

Hoc Encaenia laeta mense nono
In pulchris Solymis agi quotannis
Mos est traditus, ut memor triumphi
Esset posteritas, Phalange caesa
Quo bdelu/mata dira Macabaeus
Delens, restituit pios honores,
Quos verus Deus unicus creator
Humani generis, docet, probatque,
Qui se voce sua, datoque gnato,
Ostendit, vetuitque lege, fingi
Cultus esse alios Dei, Deosque
Huic vero Solymi Deo potenti
Hoc pro munere gratias agebant,
Hunc verum esse Deum Sione tota.
Hunc servare suos pie canebant,
Orabantque suam tegi Siona.
Nos Encaenia nostra cum vetustis
Grati nunc celebremus, atque nobis
Luce Evangelii recens reducta
Ex templis simulacra mentibusque
Pellentes reverenter invocemus
Aeternumque Deum, Deique gnatum,
Et quos voce sua docet, probatque
Constanter, tribuamus ipsi honores,
Custodemque sui sciamus esse
Coetus hunc Dominum lo/gon parenti
Aeterni xo/rion sibi cruentum
Qui circumdedit, esset ut redemptor
Humani generis potensque Siloh.
Hunc, ut protegat et Siona nostram,
Votis assiduis precamur omnes.

Demetrio hospiti Constantinopolitano.

[gap: poem of 2 lines]

Gnome de invocatione.

[gap: poem of 2 lines]

PSAL. [abbr.: ?] CXII. Beatus vir qui timet Dominum etc. [abbr.: et cetera]

Felix ille Deum metuit qui pectore toto,
#########Et non fucata religione colit.
Et qui divinae legi parere studebit,
#########Et cui deliciae sunt bona iussa Dei.
Fluctibus in mediis servabitur ille, paternas
#########Implebitque sua posteritate domos.
Et quamquam variis iactetur saepe periclis,
#########Attamenhunc summus servat alitque pater.
Huius conatus facilis fortuna fovebit,
#########Provehet et dextro numine cuncta Deus.

page P4b, image: s117

Illius aestivae superabunt horrea messes,
#########Et fruges amplo foenore reddet ager.
Hunc pater ancipiti servabit tempore, iusta
#########Causa patrocinio vincet ubique Dei.
Non deerunt umquam dubiis solacia [orig: solatia] rebus,
#########Quae faciunt pectus firmius esse viro.
Lumina ceu tenebris apparet clara remotis,
#########Sic tristi inveniet tempore laetus opem.
Vir bonus afflicto facilis succurrit amico
#########Et quacumque potest sedulitate iuvat.
Aeraque non aegre dat mutua ferre petenti,
#########Ac opibus large subvenit ille suis.
Nec sibi divitias per fraudem aut quaerit honores,
#########Nec cuiquam iniustas inicit ille manus.
Si quando exitium fortuna inimica minatur,
#########Illius semper vult meminisse Deus.
Et quia se curae esse Deo confidere novit,
Non huic incutiet nuntia famae metum.
Mens immota velut magno cum robore quercus,
#########Constat, et in Domino, spemque animumque locat.
Sed qui contemnit caelestia iussa, peribit,
#########Nam subito veniet magna ruina malis.
Vir quoque multa pius confert in pauperis usum.
#########Et fiet miseris portus et aura viris.
Ille potest semper dubiis succurrere rebus,
#########Isque malis victus cedere nescit homo.
Impius usque licet caelestia numina culpet,
#########Dicat et iratus iurgia multa Deo.
Non impune diu tamen hoc erit, impia tandem
#########Turba graves poenas suppliciumque luet.

Psalmi primi Paraphrasis.

Otia [orig: Ocia] non animis secura pecunia confert,
#########Nec vitae tutus, credite, portus erit.
Denique nemo suo vallum sibi Marte parare
#########Contra fortunae iura vicesque potest.
Felix ille Deo quisquis Duce fidit, et huius
#########Ambiguum vitae lege gubernat iter.
Hunc pater in dubiis rebus tegit optimus, atque
#########Defensum in gremio gestat ubique suo.
Utque nihil laedunt hiemis mala frigora Palmam,
#########Illaque perpetui veris honore viret:
Sic etiam iste malis nescit succumbere victus
#########Durat, et in media vivere morte solet.

Contio Christi ex Psalmo secundo.

Quis furor est contra caelestes arma movere?
#########Successu impietas est caritura viri.
In celsa tradit mihi regia sceptra Sione,
#########Et mandata Deus dat nova ferre mihi.
Namque ait ipse Pater, gnatus mea summa voluptas,
#########Haeres iure mihi totius orbis erit.
Huius qui sequitur Regis victricia signa
#########Fortunae tutas rideat ille minas.
Maximus ista pater gnatum mandata per orbem
#########Non vana in populis spargere voce iubet.
Vos populi gnato patris date tura [orig: thura] supremi,
#########Hoc quisquis fidit Principe salvus erit.


page P5b, image: s118

EPIGRAMMATUM REVERENDI VIRI Philippi Melanthonis Liber Quintus, studio et opera Petri Vincentii Vratisla: [abbr.: Vratislaviensis] collectus et recens editus.

SUMMA DOCTRINA Christianae ad piam iuventutem.

Haec pueri verae pietatis credite summa est,
Et meminisse Deum, et bonitati fidere patris,
Et casti mores, mentisque exempla renatae.
#########Ille Deum metuit, magnam qui iudicis iram
Sentit, et illius horret facesque minasque,
Et se supplicium aeternum meruisse fatetur.
Primus hic est gradus ad Christi caelestia regna
Sic vates Esaia canit, te maxime rerum
Conditor in pavido, et deiecto corde habitare,
Si pudeat peccasse, dolorque hic pectora scindat.
Non simulentur ait lacrimae, gemitusque Iohelus,
Iusta Dei non ante umquam placabitur irae
Quam tibi displiceant vitae commissa prioris
Et vere doleas rerum offendisse parentem.
O vis quanta irae est, immensa potentia cum se
Exerit atque sui contemptum ulciscitur, inque
Infirmas animas ingenti numine saevit.
Paeniteat vitae Petrus, inquit, turpiter actae,
Haec est ad veniam nobis via prima petenda,
Dum vives numquam sanctum depone timorem,
Saepe Deique minae, caelestia fulmina, menti
Terrorem incutiant pectus frangantque superbum.
Sed tamen interea mentem fiducia semper
Erigat, atque metum quaedam solacia [orig: solatia] rursus,
Luctando superent de Christo prodita nobis
Et peccata tibi per Christum crede remitti,
Ingentemque iram placari numinis, et si
Spem veniae mens aegra, gravique absterrita mole,
Et variis scelerum formis dubitet retinere.
Tu confide tamen: gratis ignoscere nobis
Decrevit Pater et nostrum demisit in orbem.
Ut peccatores servaret credite, gnatum.
Non nostris tribuit benefactis munera tanta,
Unica pro nobis mactata est victima Christus.
Hoc Evangelium Romanos Paule docebas,
Nostra nihil benefacta queunt nos iustificare.
Iustitia haec demum est uni confidere Christo,
Quod tibi placarit Patrem, veniamque rogarit
Ille unctus digitis patris unus cuncta sacerdos
Impetrat, et numquam sunt illius irrita vota.

SENTENTIAE Salomonis ex primo capite.

Pauca ego sum vobis morum praecepta daturus,
#########Spiritus e caelo prodidit illa Dei.

page P6b, image: s119

Et qua sit Deus exponam pietate colendus,
#########Et probet erga homines qualia facta Deus,
Sed qui non metuit caelestia numina vere,
#########Ridebit monitus impius ille meos.
Est vere metuisse Deum sapientia prima,
#########Hunc metue evenient cuncta secunda tibi.
Deinde patrem colito, monitusque audito paternos,
#########Et facias matris iussa verenda tuae.
Namque probos pueros velut ornant torque parentes,
#########Sic illos cumulat summus honore pater.
Principio hoc etiam est aetas incauta monenda,
#########Praeceptum trado non leve, iussa Dei.
Parva pii pars sunt hominum, pars maxima contra
#########Quam numquam possis enumerare, mali.
Rem quibus atque decus scelere est cumulare, voluptas,
#########Non illos terret vindicis ira Dei.
Et plerumque malis fortuna indulget amica,
#########Non favet illa diu, sed favet illa tamen.
Ergo ne numero iuvenis moveare caveto,
#########Ut quae turba probet tu facienda putes.
Non habet impietas successus credite longos,
#########Iustaque pro factis poena venire solet.
Hei mihi cur parent tam pauci vera monenti,
#########Nec tangunt monitus ferrea corda mei?
Verum haec destituet cum vos fortuna vicissim,
#########Non tanget summum vestra querela patrem.
Ne dubitate venit pro factis poena luenda,
#########Iusta Dei vanas non habet ira minas.
Sed quia paulisper fortuna secunda malorum est,
#########Et tristi vultu respicit illa pios.
Falleris et regere haec nullum mortalia numen
#########Credis, et impune cuncta licere tibi.
His fortuna nihil mea qui praecepta sequuntur,
#########Vel cum conatur laedere, saeva nocet.

CAPUT II.

Si fieri cupitis sapientes pectore toto,
#########Vos pueri, ut doceat, saepe rogate Deum.
Illa etenim demum vera est sapientia, si qua est
#########De caelo summi prodita ab ore patris.
Sic bonitas immensa Dei, sic ira videri
#########Ostendet vobis cum Deus ipse, potest.
Ille gubernabit sancto tua corda pavore,
#########Caelestesque dabit posse timere minas.
Eriget ille etiam ac faciat sperare timentem,
#########Tu modo ne dubites poscere semper opem.
Hoc sapere est, ac nosse Deum, si rite timebis
#########Fidere et illius si bonitate scies.
Ille iter incertum vitae moderabitur, atque
#########Muniet adversus cuncta pericla pios.
Consilium semper dat rectum posse videre,
#########Semper successum consiliumque iuvat.
Multa iubet perferre pios, verum ipse secundos
#########Eventus dubii temporis esse facit.
Et ne te sceleratorum contagia laedant,
#########Non opis humana est effugere illa, cavet.

page P7b, image: s120

Impia ne mentem accendant exempla malorum
#########Doctrinae noceant neve venena tibi.
En ne vesano scorti capiaris amore,
#########Scortantes perdet vindicis ira Dei.
Hos monitus audite, pios bona numina servant,
#########At iustas poenas impia turba dabit.

CAPUT III.

Ne te parve puer capiant oblivia legis,
#########Quae clara summi prodita voce Dei est.
Verum insculpe tuo cordi sanctissima iussa,
#########Sit mens divina scripta tabella manu.
Sic tibi contingent longissima tempora vitae
#########Placatusque dabit maxima dona Deus.
In dubiis numquam deerit prudentia rebus,
#########Et Deus eventus, consiliumque reget.
Esse Deo curae te credito pectore toto.
#########Auxilium vitae, posce modo, ille feret.
Auro pars hominum fidunt, prudentia multis
#########Securos animos tollere vana solet.
Sed tu consiliis ne fide tuis, Deus illa
#########Arbiter et vindex irrita saepe facit.
Quicquid ages, petito Deus ut te rite gubernet,
#########Semper enim gressus sic regit ille tuos.
Decipiet fallax tua te sapientia, numquam
#########Ingenii fidas viribus ipse tui.
Et non eveniet quicquid promiserit illa,
#########Noxia sunt et quae profore saepe putes.
Quid fieri tantum properabas Cora sacerdos,
#########Attulit exitium nam tibi raptus honos.
Quae iussit Deus, haec tantum faciasque, probesque,
#########Qui timet haec, fugiat cetera cuncta procul.
Felix ille Dei qui formidaverit iram,
#########Non fortuna piis saeva nocere potest.
Primitias frugum genuit quas fertilis annus,
#########Munera caelesti debita redde patri.
Et donum esse Dei fatearis pectore grato,
#########Semina quod magno faenore reddit ager,
Ne seges eludet messem fallacibus herbis,
#########Ipse ope caelesti semina laeta fovet.
Has tantum laudes sibi dici poscit ad aras,
#########Gratior hic honos est, quam data tura Deo.
Partem aliquam tamen et promas in pauperis usus.
#########Certa Sacerdotum pars quoque messis erit.
Sic tibi divino vindemia munere fundet,
#########Uvida de pleno fervida musta lacu.
Si mihi parueris, et vincent horrea messes,
#########Et seges in pingui luxuriabit humo, etc. [abbr.: et cetera]

CANTICA CANTICORUM, Caput I.

Crebra tuae Dominus noster dat basia genti,
#########Et figit labris oscula blanda suis.
Namque tuus favor est nobis iucundior unus
#########Quam bona quae curas pellere vina solent.
Cum nobis verbum donaveris, undique fama
#########Nominis ingentes spargitur ipsa tui.

page P8b, image: s121

Nunc igitur multi verbi recreantur odore,
#########Et norunt multi te pater, atque colunt.
Accurrunt et te cupiunt novisse puellae,
#########Haec verbi fragrans agmina ducit odor,
Tu tamen infirmae praebe solacia [orig: solatia] genti,
#########Currentesque iuva numine quaeso tuo.
Esse vides nobis subeunda pericula mille,
#########Illa nisi duce te vincere nemo potest.
Ecce autem in thalamos securam me modo ducit
#########Rex meus et nova nunc gaudia pectus habet.
Hic nova dat miserae rursus solacia [orig: solatia] genti,
#########Et medios hostes inter et arma tegit.
Haec te quisquis amat benefacta agnoscere gra [reading uncertain: not deciphered] ,
#########Et laudare solet pectore summe pater.
Nigra equidem videor sicut tentoria Cedar,
#########Incultis Arabes quae posuere locis.
Et quoniam exercent me multa pericula spernor,
#########Fortunae species est odiosa meae.
Sum formosa tamen pulchrae Salomonis ut arces
#########In celsa quas nunc ille Sione struit.

EX NOVO TESTAMENTO. Primum Caput ad Timoth. [abbr.: Timotheum]

Exoptat Paulus tibi summo a patre salutem,
#########Non cassis votis candide Timothee.
Iniunxi mandata tibi puer optime, quando
Ex Epheso Macedum terra petenda fuit.
Ut nostra studeas arcere a plebe Magistros,
#########Quos famae cogit falsa docere sitis.
Haec autem facienda piis praecepit Iesus,
#########Acribus haec studiis iusserat ille peti.
Ut nihil addubites curae nos esse parenti,
#########Qui vocat hunc vero pectore, sentit opem.
Ille luet iustas poenas, qui numen Iesu
#########Non colit, et miseros velle iuvare negat.
Illa sibi demum mens est bene conscia, fidit
#########Quae bonitate Dei, quae metuitque minas.
Proxima sed virtus, homines colere, atque iuvare est,
#########Et Christum castis moribus exprimere.
Hunc quicumque scopum non attigit optime gnate,
#########Nil praeter nugas ille docere potest.
Ille Deum nostris oculis non monstrat, et esse
#########In caelo nobis pernegat ille patrem.
Et miseris animis solacia [orig: solatia] nulla relinquit,
#########Corda Dei verbo non levat ille malis.
Non vires contra Satanam, non arma ministrat,
#########Denique ei totus fabula Christus erit.
A Christo revocat mentes et fingere mores,
#########Viribus humanis id satis esse docet.
Ergo urget legem et servilia munia poscit,
#########Non onus hoc Christi mentio grata levat.
Et tamquam faciem radientem Mose tegebat,
#########Nec potuit lucem turba videre Dei.
Ille etiam infirmis oculis te Mose tuetur,
#########Atque Deum tecta lege videre nequit.

page Q1b, image: s122

Non ego lege volo male libera pectora solui,
#########Ista feras mentes indomitasque regit.
Et iubeo sanctam legem, sed rite doceri,
#########Somnia, non legem plurima turba, docet.
Lege rudes animos caelestia assuescere iussit
#########Servitio et flecti ferrea corda Deus.
Dum melior mentes afflarit Spiritus ille,
#########Non dubiaque facit cernere luce Deum.
Nonne minas audis et magnae fulmina vocis
#########De Sina intentat quae tibi rupe necem?
Irrita crede ferent non haec oracula venti,
#########Non hinc parvus apex, aut breve iota perit.
Utque Deus vituli cultores perdidit olim,
#########Et turbam infidam protinus igne necat:
Sic vitiis etiam nostris irascitur, atque
#########Frenari mentes lege metuque iubet.
Lascivae Deus haec iniecit vincula carni,
#########Deprimat ut tristi colla superba iugo.
Addidit aerumnas generis mala plurima nostri,
#########Custodesque istos carceris esse dedit.
At quibus incusso monstrat delicta pavore,
#########Et lex in quassa vulnera mente facit.
Talibus ex Evangelio medicina petenda est,
#########Admovet his medicam Christus et ipse manum.
Condonat culpam et solacia [orig: solatia] multa malorum,
#########Eque suo effundit gaudia vera sinu.
Spiritus ille etiam patris delapsus ab ore,
#########Induit atque agitat numine corda novo.
Utque solet teneros oculos munire viator,
#########A patre nos summo sic docet ille regi.
Languentesque animos nostros invitat, ut ausint
#########Sperare in mediis numen adesse malis.
Et Veneris sedat flammas, iramque furentem
#########Spiritus, et sancto corda pudore regit.
Nulla puer mentem infirmam peccata retardent,
#########Ne veniam speret vel petere ausit opem.
Erigat ut peccatores ac servet Iesus,
#########E patris in terras venerat ille sinu.
Meque suae fecit specimen bonitatis, ut aegris
#########Adderet exemplo spemque animumque meo.
Inscius impura quamvis convitia lingua
#########Dixissem in Christi dogmata vera boni.
Cultoresque Dei ferro iugulare solerem,
#########Et gererem contra non pius arma Deum.

Ex secundo Capite.

Non animo placido tolerare aut pectore forti,
#########Adversos casus impia turba potest.
Iam queritur non esse Deo mortalia curae,
#########Atque hominum audiri vota precesque negat.
Iam non digna bonos stomachatur ferre, patique
#########Et non virtuti praemia iusta dari.
Non etiam aegrotam spe mentem sublevat, et non
#########Auxilium miseris numina ferre putat.
Fessa labore fugae longinquae Hebraea fremebat
#########Gens in Idumaeis talia saepe iugis.

page Q2b, image: s123

At vos et puras ad caelum tendere palmas
#########Vultis, et adversis quaerere rebus opem.
Namque malis nimium indulgens fortuna minatur,
#########Exitium populo triste paratque Dei.

PRIMUM CAPUT Epistolae ad Colossenses.

Exoptat Paulus vobis quicumque Colossis,
Mente pia Christum colitis, pacem atque salutem:
O ego quas dicam grates tibi maxime rerum
Conditor immensum quia late spargis in orbem
Nostri Evangelii demissa oracula caelo.
Doctrinaeque tuae parvis das ferre Colossis
Munera ut in clara possint te luce videre,
Et metuant vitiis te nostris triste minantem
Supplicium et bonitate tua confidere discant.
Et Christi meritis placatum diligere ausint,
Defendique regique tuo se numine credant,
Et certam vitae melioris concipiant spem,
Et casto sibi quisque alios complexus amore,
Omnibus officiis liget: Et quae cetera Epaphras
Ille meus docuit, sed tu pater optime rerum
Aspires, et adhuc infirmas provehe vires,
Et teneris concede animis adolescere, quaeso.
O pater et parvos caelesti ope perge fovere
Segniaque accendas divino numine corda,
Ut discant oculos in te defigere mentis,
Et magni assuescant propius vim cernere amoris.
Quo nos qui colimus Christum complectere, et esse
Nos curae tibi perspiciant, certentque vicissim
Iam mores tibi castos, atque reponere facta
Digna Evangelio, atque aliquas referant tibi grates,
Contemnantque minas ingenti pectore mundi,
Et sperent dextra defendi posse paterna,
Sic Evangelii surgat seges aurea nostri, etc. [abbr.: et cetera]

Iocus Nasonis in importunum Ianuae pulsatorem.

Forte domi solus quondam dum Naso sederet
#########Intentus studiis, carminibusque suis.
Paelignus gelido veniens a rure colonus,
#########Ardua divini limina vatis adit.
Utque erat agrestis, strepitu ferit ostia magno,
#########Et tacito properans increpat ore moras.
Nescio quid talem vatem sit, et inter asellum,
#########Pespondit breviter Naso Poeta, fores.

Ad Regem Poeticum in convivio.

Vendunt carmina ceteri Poetae,
Et mercede suum locant laborem,
Et prostare suas iubent Camenas
Pro paucis obolisve, nummulisve.
Nos gratis celebrare te solemus.
Nostrum ergo officium tibi probari
Aequum est, quisquis enim nihil reposcit
Vera Encomia dicere est putandus.


page Q3b, image: s124

Aliud ad eundem.

O princeps hederam tibi sequacem
Nos contexuimus, piumque munus
Frondentem pueri damus coronam.
Tantum barbara nulla te Tiara
Tantum Causia nulla te decebit
Quantum te virides decent Corymbi.
Vatum convenit haec corona Regi,
Musae namque hedera solent piorum
Vatum cingere tempora albicante.
Grato pectore parva dona sume,
Quae nos officiosa turba tamquam
Divis debita tura dedicamus.

Precatio pro Regno poetico

Vera fides, Deus, est Regum te sceptra tueri,
#########Et quoddam numen Regibus esse datum.
Ergo precor faveas regnis puerilibus istis,
#########Namque etiam pueri sunt tua cura Pater.

In lectionem Livii.

Si quos larga iuvat Livii facundia, et ingens
#########Copia quae Cornu vicerit Ida tuum:
Huc agite atque aedes studiosi visite nostras
#########Sidonii relegam maxima facta ducis.

IN CIC. DE ORATORE LIBROS.

Dicendi Crassus divinas explicat artes [orig: arteis],
#########Cum rusticatur Thusculi.
Vicerit iste senem facundae Nestora linguae,
#########Sermonis elegantia.
Quem si forte libet propius cognoscere adeste,
#########Nos proponemus candide.

IN PHILIPPICAS Demosth.

Intentet Macedum Regi quae fulmina Rhetor
#########Atticus, huc venias si modo nosse velis.

IN OFFICIA Ciceronis.

Tullii nos hodie optimum libellum,
Qui pectus tenerum rudemque linguam
Divini expolit arte, praelegemus.
Virtutis tibi monstrat eminentem
Arcem Tullius, atque firmiorem
Portum, quem feriant Noti procaces,
Eurique, Boreaeque, saevientes
Frustra, quique minas nihil moretur
Fortunae, et placidam tibi quietem
Et mentem pariat sereniorem.

IN DEMOSTHEN.

Enarrare, labore tot dierum
Lassatus nequeo forense bellum

page Q4b, image: s125

Facundus quod in Attica urbe gessit
Rhetor, totius ille concionis
Dum mentes traheretque, flecteretque
Iratus, hodie otium mihi oro
Concedi breve feriasque iustas.

Signification feriarum.

Tempestiva iuvant operosas otia Musas.
#########Martini ferias sit mihi fas agere.

IN HOMERI LEctionem.

Concio ubi reiit templo dimissa, legemus
#########Iliacum in nostris carmen, adeste, scholis.

Aliter.

E sacro postquam rediit pia concio templo,
#########Enarrabo senis carmina Maeonida.

Aliter.

Hectoris exponam vobis pia iussa, precesque,
#########E templo postquam concio missa redit.

IN VITUPERATIONEM Mercaturae.

Huc ades auditor, Ioachimi concio nobis
#########Caeca Propolarum furta, dolosque dabit.

IN AESOPUM EPIGRAMma Ebnero scriptum.

Nomine quae sophiae se vendit turba superbo
#########Ore sonant tragico somnia ridicule.
Ecce iocis Phrygius dum condit feria, punctum
#########Omne tulit miscens dulcibus utilia.
Si Phrygium dicis divinum carmen Erasme,
#########Moribus et lingua tum mage cultus eris
Phaeacios [correction of the transcriber; in the print Phaecius] alius forsan laudaverit hortos,
#########Hic mihi fragrantes Phryx olet ecce rosas.
Moribus humanis quam prosit tincta lepore
#########Fabula si nescis Phryx tibi testis erit.

IN IMAGINEM Iustiniani.

Dextra tenet gladium, servat manus altera libram
#########Signa decent Reges scilicet illa bonos.
Illa quidem intentat sceleratis civibus arma,
#########Et terret stricto dextra mucrone malos.
Expendit iusto prius haec examine causas,
#########Quam nudata sinat colla ferire rei.

IN PRAEDICTIONES Astrologicas.

Irrita crede mihi non sunt praesagia Vatum,
#########Nec dubias fati cernimus esse minas.
Quare cum prosit casus praescire futuros,
#########Haec legito et monitis afficiare Dei.
Qui sapit ille animum fortunae praeparat omni,
#########Praevisumque potest arte levare malum.


page Q5b, image: s126

AD MILICHIUM.

Sidera dum claro spectas labentia caelo,
#########Et signas oculis lumina nota tuis.
Vere aliquam mentem rebus quae cuncta gubernat,
#########Et quae nostra videt facta, praeesse scias.

DE ORTU ET OCCASU siderum secundum Poetas.

Mane vehit supra terram tibi Cosmicus ortus
#########Sidera, sed Phoebi lumine tecta latent.
Mane dat Heliacus quaedam subvecta videre
#########Astra, sed Achronicus nocte videnda trahit.

MILICHIO.

Haec tibi Milichi prognostica dono, precorque
#########Mitiget ut vobis aspera fata Deus.
Eidem, ut locum de fato in Physicis
non fatis commode scriptum
remittat.
Quas dedimus chartas de fato quaeso remitte,
#########Non scriptas fato docte Iacobe bono.
Ad limam revocanda mihi sunt ista, sed opto
#########Ut fiant operi mollia fata meo.

ALIUD AD EUNDEM, QUOD delectetur doctrina Physices.

Mitte mihi Physicen, aliud nil scribere possum,
#########Tu lucet errorem mentis id esse putes.
Non me delirum dici credique verebor,
#########Democriti similis forsitan error erat.
Et velut Hippocrates curari hoc noluit arte,
#########Hunc demi morbum sic ego nolo mihi,

ECLIPSIUM SOLIS ET LUnae, iam olim conspectarum descriptiones aliquot eodem Philippo auctore.

#########

ECLIPSIS SOLIS ANNI 1532. die 30 Aprilis in meridie.

Cras ubi labetur medio Sol arduus orbe,
#########Infausta fratrem Cynthia nocte teget
Nec vos o iuvenes caelestia spernite signa,
#########Nec superum vanas esse putate minas
Quas autem Eclipsis clades denuntiet ista,
#########Hic typus ex aliqua parte monere potest.
Ecce subit tenebras Astraeae in sidere Phoebus,
#########Et comites Martem Mercuriumque trahet.
Legibus hi sacris quas diva Astraea tuetur,
#########Cum male sint positi maxima damna dabunt.
Vos tamen a Christo votis exposcite pacem,
#########Ille pericla unus pellere cuncta potest.

ECLIPSIS LUNAE ANNO 1533: die 4 Augusti.

Nox ubi roriferas terris induxerit umbras,
#########Actus et his fuerit Sole cadente dies.

page Q6b, image: s127

Insectura teget ferrugine Delia vultus,
#########Aethereo fratris lumina cassa sui.
Ac velut aeternas factura tenebras
#########Incutiet pavidis mentibus ipsa metum.
Fallor? an irati portendit numinis iram?
#########Ne superum vanas esse putate minas,
Non magis his annis metuendum vidimus ullum
#########Prodigium, veri sidera si quid habent.
Infaustus tenebras spectat Saturnus ab ortu,
#########Et tacita populos fraude movere parat.
Saevus ab Euronoto Mavors te Cynthia terret,
#########Iniustisque armis impia regna petit.
Pene fuit similis fatali Eclipsis in anno,
#########Quo misera cecidit rustica caede cohors,
Nos igitur moniti signis orare iubemur,
#########Fiat ut irati mitior ira Dei.

ECLIPSIS SOLIS, ANNO 1534, die 14 Ianuarii.

Eventus quod habent tardos caelestia signa,
#########Non ideo vanas esse putate minas,
Impius hic vulgi furor est contemnere fata,
#########Impietas poenam verum habet ista gravem
Ante canunt vobis venturos numina casus,
#########Et laevas mentes saepe monere volunt.
Admoniti rursum superum flectamus ut iram
#########Et fiant nostra mitia fata prece.
Sed sunt heu nimium surdae mortalibus dures,
#########Non ullae terrent pectora dura minae.
Quare iterum saevas portendunt sidera clades,
#########Cras ubi Sol medio traxerit orbe diem.
Aetheriis [orig: Aethereis] tunc vecta plagis non omine fausto,
#########Obscura Solem Cynthia nocte teget.
Crede mihi accelerant iam non constantia fata,
#########Eventus faciles sed dato Christe precor.

ECLIPSIS LUNAE, ANNO 1534, die 29. Ianuarii.

Postquam hodie Phoebus fuerit dilapsis in undas,
#########Sudanetsque trahet sub freta fessus equos.
Lunaeque consurget per opaca crepuscula noctis,
#########Aethereas inter conspicienda plagas.
Huius ubi coelo labetur poena supremo
#########Umbra, tenet nitidum sanguinolenta caput.
Ingentes motus populorum et bella minatur,
#########Hanc prope Gradivi noxia stella comes.
Non procul Hesperio Saturnus cardine miscet,
#########In populis fraudes in populisque neces,
Iam toties hominum caelestia numina mentes,
#########Irrita nec possunt signa tot esse, monent.
Horrendis nuper tremuerunt motibus Alpes,
#########Et ripam sensit Rhenus utrumque quati.
Nos igitur summi placemus numinis iram,
#########Ut fiant nostra mitia fata prece.


page Q7b, image: s128

DE ILLUSTRISSIMO PRINCIPe ac Domino D. Iohanne Friderico Duce Saxoniae Electore etc. mortuo die tertio Martii, Anno Christi 1554. aetatis vero quinquagessimo primo.

Saxonici Ducis haec celebrati Herois imago est,
#########Cui clarum nomen Ian Fridericus erat.
Qui pia doctrina curavit semina spargi,
#########Qua videt Arctoum Saxonis ora latus.
Iustificaque fide capiens tua munera Christe
#########Sincera coluit cum pietate Deum.
Sic etiam patriam iusto moderamine rexit,
#########Exemplum ut possit Principis esse boni.
Et quamquam bello cessit ubi Carole moto,
#########Induerat pietas attamen arma Duci,
Ergo Deus praesens eventus leniit ipsi,
#########Ac inter texit mille pericla virum.
Maioremque tulit fidei constantia laudem,
#########Quam poterat victrix dextera ferre Ducis.
Ut Daniel captus patriae plus profuit exul,
#########Quam si gessisset bella cruenta domi,
Hic etiam postquam Christi bonitate reductus
#########Ad patriae rediit lumina sacra suae.
Voce sua pacis fuit autor, debita tantis
#########Pro meritus ipsi gratia semper erit.
At nunc ornatus patriae caelestis honore,
#########Colloqui fruitur maxime Christe tuo.
Summe Deus tu das solus felicia regna,
#########Saxonicos igitur protege quaeso Duces.

DE ILLUSTRISSIMO PRINCIpe ac Domina Sibylla, coniuge Ducis Saxoniae Iohan. Friderici ELectoris etc. nata ex illustrissima familia Iuliacensium et clevensium etc. mortua die 21 Feb. Anno Christi 1554. II. die ante mortem mariti.

Edita Iuliaca fuerat quae stirpe Sibylla,
#########Saxonici coniunx et generosa Ducis.
Bilionaeque tui generis Gotfride propago,
#########Maiorum celebri stemmata clara fuit.
Gotfrido, postquam Solyma rex factus in urbe est,
#########Spinea, regis honor, gesta corona fuit.
Haec etiam caput est spinis redimeta cruentum,
#########Facta crucis consors maesta Sibylla viro.
Sed postquam terras vitae pertaesa reliquit,
#########Laeticia fruitur, contuituque Dei.
Atque sui rursus pectus complexa mariti,
#########Gaudia percipiens non moritura, tenet.
Hic ubi Gotfridus, David, sanctusque Iosias
#########Te comitem adiungunt Ian Friderice sibi.
Cum quibus alloquio dulci recreatur uterque
#########Coniuge cum dulci casta Sibylla suo.
Historiamque suae memorant aetatis, et optant
#########Maiorum natos incluta facta sequi.


page Q8b, image: s129

Ex Sophocle.

[gap: Greek]

Vertit Phillipus.

Ubi petulanter facere quod libet licet,
Legumque vox et ira vindicis Dei
Ridentur, ac inane nomen est pudor:
Magno ruet ventis secundi impetu,
Mox in profundum mersa tota civitas.

DE REVERENDO VIRO MARtino Luthero Doctore Theologiae, ad Filium Martinum Lutherum.

Mersa erat in tetras Ecclesia maesta tenebras,
#########Ac tacuit dura lege sepulta fides.
Ne tamen humanum prorsus genus omne periret,
#########Voce tui docuit nos Deus ipse patris.
Hic cum multa suae fidei monumenta dedisset
#########Doctrinae spargens femina pura Dei.
In linguam nostram studuit transfundere fontes
#########Et tantum lucis lectio nulla tenet.
Ergo Deum, pariterque Dei celebrare ministrum
#########Perpetuo gratae posteritatis erit.
Ac te praecipue patris novisse labores,
#########Ipsiusque sequi iussa verenda decet.

EPITAPHIUM CONRADI Musuri Norinbergensis Iuris consulti.

Hoc saxo tegitur Conradi corpus inane,
#########Cui patrium fuerat Noricaberga solum.
Cognomenque vetus Musuri a stirpe paterna
#########Conveniens studiis quod tamen eius erat.
Nam fuit interpres legum custosque sacrarum,
#########Quas vitae normam tradidit esse Deus.
Iustificaque fide coluit te maxime Christe,
#########Sincero faciens pectora vota tibi.
Esse Deumque sciens aequalem aequalis amavit,
#########Rexit et in dubio iudicis ora foro.
Nunc morbo extinctus, quod spe votisque petebat.
#########In gremio vivit maxime Christe tuo-
Hoc potuit coniunx monumentum fida marito,
#########Non ficta Christum quae pietate colit.

EPIGRAMMATUM REVERENDI VIRI PHIlippi Melanthonis Liber Sextus, collectus et editus studio et opera Petri Vincentii Vratislaviensis.

EPITHALAMION ILLUSTRISSIMI Principi Duci Saxionae Io. Friderico, et inclutae Principi Agnetae filiae Principis Hessorum scriptum.


page R1b, image: s130

Amore flagrantissimo
Sponsam suam tenerrimam
Amat ceu Sponsus unicam:
Sic gnatus unicus Dei
Imago viva qui Patris
Vivensque semper est lo/gos.
Massam naturae diligit
Humanae quam sibi induit.
Idemque nos ceu surculos
Massae insitos amat suae
Et gestat in sinu suo-
Huius mirandi foederis
Vult esse conditor typum
Amorem dulcem coniugum.
Amor sed ut castissimus
In filio manet Dei:
Sic esse castas coniugum
Mentesque vult, et corpora.
Et punit horrendis modis
Flammas libidinum vagas,
Castas et accipit preces,
Tegitque casta corpora.
Vos ergo cum connubii
Divina iura copulent,
Amoreque vestra iungat mutuo;
Ian Friderice Saxonum
Dux nobilissime, et patre
Prognate Principum optimo,
Tuque Agne [orig: Hagne] stirpis Hassia
Decus, fruamini in Deo
Amore laeti mutuo.
Vos servet et regat Deus.

AD IONAM.

Nunc de sideribus fatisque regentibus orbem
Minguitia decus est gentis dicturus Erasmus,
Quem te Iona etiam prodest audire, tuoque
Officio studium iuvenile accendere quondam,
Et parvam Ionam sic audiet ille vicissim
Idque hoc pro merito tibi se debere putabit.

DE COMITIIS AUGUSTAnis ad Bernhardum.

Dicere quam mallem tibi litera nostra salutem,
#########Hinc a Vindelica quae venit urbe, feret.
Caesar ubi leges cunctis fert gentibus aequas,
#########Carolus haud illo quem regit Orbe minor
Quod toties Domino scribis Bernharde, mihique,
#########Nec sinis ex animo nos cecidisse tuo.
Moribus ista tuis pietas est digna, fideque
#########Cognita quae multis casibus ante fuit.
Hoc tamen officio coepit iam notior esse,
#########Quo nobis possit gratius esse nihil.
Si quaeris rerum quae fit fortuna mearum
#########Accipe, de multis pauca referre volo.

page R2b, image: s131

Nondum damnata est docti pia causa Lutheri,
#########Caesaris et nondum voce notata boni est.
Nos tamen iniustis odiis crudeliter urgent,
#########Eccius atque isto saevior hoste Faber.
Caesaris hi pectus, quo nil est mitius usquam,
#########Irritant miris artibus atque dolis.
Ipse tamen Caesar cunctatur tardus ad iram,
#########Nec subito in cives tristia bella movet.
Atque in difficili causa, quod principe dignum est,
#########Iudicium sapiens praecipitare cavet.
Interea curis ego pene absumor acerbis,
#########Namque animum patriae saeva pericla movent.
Nullaque sunt tantas inter solacia [orig: solatia] curas,
#########Has nisi Pontanus quod revelare studet.
Quo nemo in tanto numero praestantior uno est
#########Eloquio, et veris perpetuisque bonis.
Pulchrius haud videas inter spectacula quidquam,
#########Quae domino facit urbs officiosa suo.
Quam cum dicturus Pontanus solverit ora,
#########Et regum attendit curia magna virum.
Ipse suos oculos Caesare defigit in unum,
#########Et Deus unius pendet ab ore viri.
Sic Ithaci eloquium mirata est Graecia quondam,
#########Quod velut hibernas fudit ab ore nives.
Haec Bernharde Patris debes praeconia vera
#########Pontanis etiam commemorare tuis.
Ut patrias laudes primis mirentur ab annis,
#########Et virtute velint posse referre patrem
Totius expectas conventus forsitan acta,
#########Sed mens aegra vetat scribere plura, vale.

THOMAE BLAURERO.

Iram Pelidae et Troiae miserabile fatum
Cum lego, Dulichios errores dicis Homeri,
Utile propositum cura esse videtur utrique,
Maeonii vatis divina Poemata nosse,
Quodque sit in rebus fortunae, quod rationis
Imperium, docto spectare in carmine, sed me
Nescio quis terere Iliaden modo casus adegit,
Praetuleris Ithacum, quanto tu rectius, audi.
#########Pacis in hoc artes, meliorisque, optime Thoma
Officium cernes vitae, experientia quantum
Conferat ad mores, ac rerum longior usus.
Quum mores hominum multorum lustrat et urbes,
Erratque in pelago, vehiturque procacibus Austris
AEquore, rex Ithacae patiens quid debeat audis
Vir sapiens patriae, cum hic fumum posse videre
De patrio tecto votis ardentius optat.
Vina monent Veneremque bonos contemnere sponsi
Penelopes, et quis Circeia pocula mentem
Eripiunt, formasque novas medicamina fingunt.
Moly suum vates mihi crede, poema vocavit,
Quo vim virtutis, speciemque, ostendit honesti.
Hanc Dirae numquam, numquam mala toxica laedant.

page R3b, image: s132

Dicis et immanes vinci ratione Tyrannos,
Cum falli Cyclopa vides, vimque arte repelli,
Stultorum regum viva est Polyphemus imago.
Vanum etiam vulgus contemnere recta monente
Accipis, Aeolios vires cum stulta resolvit
Classis. Nulla suis vitae pars, optime Thoma,
Exemplis caret. O, cui fata dedere, beatum,
Maeonii vatis divina poemata nosse,
Perge modo, ac animum felici pasce labore.
Nostra Venusinos cum vellet Epistola versus
#########Exprimere, est propius Thoma imitata tuos.

CHILIANO.

Dum mea Grammaticae conatur reddere lucem,
#########Detergitque atrum sedula cura situm.
Dumque hoc ingenium vestro desudat honori,
#########Et nostri vobis pars Chiliane meret.
Quaeso mihi nitidam scribendo mittite Chartam,
#########Fide meas servet quae teneatque notas.
Lipsica qualis erat calamo sat firma terenti,.
#########Et qua non temere sepia nigra fluat
Nam qua nunc utor solita est confundere scripta,
#########Dignaque erat tantum versibus illa tuis.

LONGICAMPIANO.

Aurea dent alii monumenta Epirea [orig: Epyrea]que vasa,
#########Saturnalitio Xenia grata Deo.
Nos calamos damus, exiguum tibi munus, habere,
#########Has solas nobis esse putabis opes.
Sit modo donantis mens candida, saepe redire
#########Munere pro parvo gratia magna solet.

GRINAEO.

Est mihi quae scite Graiorum pingere possit
#########Penna notas, digitis apta futura tuis.
Non Pharios umquam calamos praeponere possis,
#########Huc ades a nobis hoc tibi munus erit.

BETZIO.

Cum Demosthenis atque Luciani
Uno Pete volumine atque fasce
Iungis, seria vis iocis opinor
Urbanis lepidisque temperare.
Sed si ludere vis probe et iocari,
Ponenda est Cynica ista barba Pete.

APELLI.

Prandebit Fuchsus mecum gratissimum hospes,
#########Hic animaeque meae pars Ioachimus erit.
Addere convivam cupio te noster Apelle,
#########Delectant illos non nisi, crede, boni.
Ergo veni tecumque iocos adferto, salesque
#########Condimenta epulis illa futura meis.

ULIANO.

Scriptum Uliane tuo calamo mihi forte dedisti,
#########Exemplum causa nuper Olynthiacae.

page R4b, image: s133

A me de Graeco fuerat quae Rhetore versa,
#########Et veteris Latii verbaque iusque capit.
Inde manus docti artificis procudit in usum
#########Communem, nobis mille deditque libros.
Bina tibi ex illis Uliane volumina mitto,
#########Et cupio gratum munus id esse tibi.
Unum pro Archetypo debebam scilicet haec est,
#########Gratia pro merito reddita iusta tuo.
Alterum Hymelbergo dones, aequissimus ille
#########In scriptis censor talibus esse solet.

IONAE.

Nobis munera grata sunt Iona
Quae nostro populo, mihique, mittis,
Nam sunt pignora mentis haec amicae,
Optabat sibi Zopyros tot esse,
Duro cortice punicum quot intus
Malum grana tegit, Darius olim,
Et fido mihi gratiora amico,
Quae sint munera nulla ferre possum.

ALIUD.

Non duraturas statuas et marmora quondam,
#########Caesaribus dederat Martia Roma suis.
Sunt mihi grata magis statuis et marmore, amici,
#########Pectore sincero qualiscumque dabunt.

Georgio Brenner.

Ligna mihi dulces sucos sudantia mitte,
#########Certior est morbo nulla medela meo.
Piniciani etiam librum mihi mitte Georgi,
#########Qui variis rebus nomina certa facit.
Omnia habent inter sese communia amici,
#########Utor et officiis hinc ego saepe tuis.
Et quamquam tua me vincat fortuna merendo,
#########Non tamen ingrato pectore dona fero.

DE APPELLATIONE Siloh Epigramma scriptum Anno 1556.

Magni consilii qui dicitur Angelus esse
#########AEterno natus de genitore lo/gos.
Edidit Isacidae laeta haec oracula voce,
#########Cum fuit exilii duxque comesque seni.
Non prius amittet [correction of the transcriber; in the print amitttet] sceptrum Iudaea propago,
#########Quam veniet Siloh missus ab arce poli.
Perpetuae reddet nobis qui gaudia vitae,
#########Crimina cum proprio vestra cruore luet.
Certamen est dictus servator nomine Siloh?
#########Quod de virgineo nomine foetus erit.
Et fragili similis chorio, pellique cruentae,
#########In cruce cum tabo vulnera facta fluunt.
Talis at est factus pro nobis fascia Christus,
#########Quamquam iustitiae fons sine labe manet.

page R5b, image: s134

Nos homines autem vere tam sordida massa,
#########Nos lacerum chorion, putre reumque sumus.
sed tu gnate Dei nostras etiam indue pelles,
#########ET vitam miseris infere fasciolis.
Nec tamen hanc reddis, nisi qui tua dogmata discunt.
#########Tantum hanc ad vitam vis Deus esse viam.
Ergo precor studia haec tu semper dirige Christe,
#########AEterno Siloh vera propago Patris.

IN PARELIA LATE IN UTRAque Albis ripa conspecta, Anno 1551. die 21. Martii quae fuit natalis ducis Mauricii.

Spargit ut in tot lucem SOl unicus orbe,
#########Vivificoque unus cuncta calore fovet.
Unicus aeterni sic natus mente parentis
#########Accendit radiis pectora nostra suis.
Heu cur plura tamen Solis simulacra videntur.
#########Et vacuo mendax ludit imago polo?
Doctrina fingent aliqui ludibria forsan,
#########Adiicient alias dissidiisque faces.
Sed tu gnate Dei longe mendacia pelle,
#########Concordes animos lux tua sola regat.

IN EFFIGIEM IO. FRIDERIci Ducis Saxoniae Electoris tenentis manu flosculum violae.

Hic me flos violae dextra quam gesto caduca,
#########De nostra monet, et debilitate docet.
Flosculus hic redolet nitidis pulcherrimis hortis,
#########Et tamen exiguo tempore durat odor:
Sic res humanas fragilis fortuna gubernat,
#########Tempore sic homines stantque caduntque brevi.
Ille ego qui quondam felix mea regna tenebam,
#########Hic ubi Saxonicos irrigat Albis agros.
Cuius erat totum celeberrima fama per orbem,
#########Quod regerem populos cum pietate meos.
Quique ego pro patria pugnans et dogmata sacra
#########Defendens, clarum nomen ubique tuli.
Nunc me captivum tenet alter, et optima nobis
#########Cum sit, non ullo causa tuente, perit.
Erepto fasces et inanis gloria Mundi,
#########Sed placuisse uni praefero posse Deo.
Et mea dependet nunc a te gloria Christe,
#########Quod pars sum regni quantulacumque tui.
Teque precor dubiis addas solacia [orig: solatia] rebus,
#########Et mihi deserto mite levamen ades.

IN ANIMALIA PINGENTIA Monarchias Danielis 7.

[gap: Greek]

page R6b, image: s135

[gap: Greek]

EPITAPHIUM GIBERTI Longolii Doctoris Medicae artis, qui mortuus die est 30. Maii, Anno 1543. Coloniae Agrippinae.

Hoc tegitur Saxo Giberti corpus inane
#########Longoliae gentis qui fuit alter honos.
Dicentem Ausonii vivo Cicerone probassent,
#########Tantus in eloquii flumine splendor erat.
Et quae doctrinae fontes tenet Attica lingua,
#########Sic ipsi tamquam patria nota fuit.
Naturae varios didicit motusque vicesque
#########Et quae foeta hominum munera terra parit.
Calluit et medicam dextreque exercuit artem,
#########AEgrotis solitus ferre frequenter opem.
Pestis Agrippina cum grassaretur in urbe
#########Eripuit saevae corpora multa neci.
Id meritum grati cives meminere, feruntque
#########Ac artem laudant officiumque viri.
Dotibus his tantis castos adiungere mores,
#########Et studuit vera mente timere Deum.
Huic tamen extincto quidam, qui templa gubernant
#########Iura sepulturae sancta locumque negant.
Non aliquo talem meruit pro crimine poenam,
#########Sed quod Vera Dei iussa professus erat.
Sola novi fuit iratis haec causa furoris,
#########Non Evangelii lumina ferre queunt,
Huc igitur Bonnam corpus venerabile Rhenus
#########Detulit adversis officiosus aquis.
Et funus magno gemitum cum duceret istinc,
#########Dicitur a lacrimis intumuisse suis.
Sed mens cara Deo, quod spe votisque petivit,
#########Nunc fruitur vultu maxime Christe tuo.

IN ITINERE VInariensi precatio.

[gap: Greek poem]

IN LOCOS COMMUNES postremae editionis.

[gap: Greek poem]

page R7b, image: s136

IN EFFIGIEM IO. SCHONEri Mathematici Anno aetatis eius XLIX.

Astrorum motus, et fata regentia mundum,
#########Qui norunt, multos Francica terra tulit.
Hesperus at quanto quam cetera sidera fulget
#########Splendidior, vultus Sole tegente suos:
Tantum prae reliquis caput extulit unus et alter,
#########Secula vix maius prisca tulere decus.
Regius alter erat cui mons cognominis usum.
#########Et natale solum primaque tecta dedit.
Qui procul Ausonia decessit in urbe Ioannes,
#########Artis ibi specimen cum daret ipse suae.
Alter ab hoc venit Schonerus laudibus artis,
#########Non tamen inferior, quam fuit ille suae.
Nostra quoque his Ducibus peragrarunt lumina coelum
#########Barbarico fuerant quae vitiata luto.
Utque fere extinctum revocavit uterque Mathesim,
#########Sic tantum peperit laudis uterque sibi.
Terra tibi quantum Boeotica fortis Orion,
#########Et Libyca Atlanti debuit ore suo.
Haec vero vultus Schoneri monstrat imago,
#########Ingenium libris exprimit ipse suis.

De officiis Sacerdotis.

[gap: Greek poem]

IN RHESUM EURIpidis.

Absolvam Regis Mysorum tristia fata,
#########Qui fertur Musa de genetrice satus.
O utinam Musis caros hoc tempore haberet,
#########Et Rhesi similes Mysia terra Duces.
Pannonias Rhesus pacavit vindice dextra,
#########Et socio praesens tunc tulit Hector opem,
Nunc utinam mittant Rhesum, nunc Hectora Divi,
#########Qui saevos Turcas inde fugare queant.
Cum Sol a summo paulum deflexerit axe,
#########Primaque cum caelo labitur hora, legam.

IN MORTEM ERASMI REInholdi Salveldensis, Mathematici et Professoris in Academia Vitebergensis Anno M.D.LIII.

[gap: Greek poem]

page R8b, image: s137

[gap: Greek poem]

Ex Homeri 19. Oduss.

[gap: Greek lines]
Talis mens hominum est, qualis fortuna dierum,
Quam variis vicibus divina potentia mutat.

Nazianzeni versus.

[gap: Greek lines]

Hunc ita Philip. mutabat.
[gap: Greek line]
Ex Plutarch. [gap: Greek]
Gratum est si dederis, nec succensebo neganti.

Ex Theocrito duo versus paulum immutati [gap: Greek]

[gap: Greek lines]

STIGEL.

Nulla sit in versu cura laborque meo.

PHILIP.

Multa sit in versu cura laborque meo.

IN MATHEMATICAM constructionem Ptolemaei editam ab Erasmo Rheinholdo.

[gap: Greek lines]

page S1b, image: s138

[gap: Greek lines]

EPITAPHIUM SCRIPTUM ILlustriss. Principi et D. Domino Georg. Prin. Anhaldino, Comiti Ascan. etc. Praeposito Magdeburgensi et Misnensi pie placideque vita defuncto XVI. Calo. I. Xbris. An. Ch.M.D. LIII. cum vixisset An.XLVI.M.II.D.IIII.H.XIIII.

Principis Ascania nati de stirpe Georgii,
#########Quem cernis tumulus proximus ossa tegit.
Huic fuit Ernestus genitor, qui pacis amore
#########Promeruit patriae totius esse pater.
Matris erat castae Monsterbergensis origo,
#########Sincera coluit quae pietate Deum.
Ascaniae gentis virtus est clara triumphis,
#########Ordine quos numerant secula longa patrum.
Sed fuit huic fontes doctrinae discere cura,
#########Quam nobis gnatus tradidit ipse Dei.
Hoc ad maiorum decus addidit incluta facta,
#########Praebuit et patriae commoda magna suae.
Esdras seu quondam populo ius dixit, et idem
#########Interpres Solyma legis in urbe fuit.
Principis hic munus simul et Pastoris obivit,
#########Ipsius mentem rexit et ora Deus.
Iustificaque fide capiens tua munera Christe,
#########Solius est cuius parta cruore salus.
Vera luce Deum agnovit precibusque vocavit,
#########Numinibus fictis mens inimica fuit.
Nec virtutum umbras habuit. sed pectora rexit
#########Ipse Dei vivens assimilata lo/gos.
Urbibus in multis flavus quas alluit Albis,
#########Et quas caerulei praeterit undae Salae.
Agmina collegit Christum celebrantia, spargens
#########Pura Evangelii semina voce sua.
Fidus et aetati venienti testis ut esset,
#########De Christo patriae publica scripta dedit.
Hic frater lacrimans Ioachimus condidit ossa,
#########Vivit conspectu mens fruiturque Dei.
O Deus Ascaniam stirpem servesque regesque,
#########Nulla venit nobis te nisi dante salus.

[note: Clariss. [abbr.: Clarissimo] Viro Georgio Cracovico LL. Doctor missa ad Christum eu)xu\ in reditu ex colloquio Vuormatiensi [orig: Wormatiensi], 1557. ]
page S2b, image: s139

AEterni viva effigies splendorque parentis,
#########Custodem nobis quem pater esse dedit.
Quique tibi semper victurum colligis agmen,
#########Ex hac quam finxit mole paterna manus.
Nos rege qui cupimus veros tibi reddere honores.
#########Adflatuque move pectora nostra tuo.
Et nostras defende domos turbamque tenellam,
#########A te quae solo poscere novit epem.
Haec repetes toties rediens iam vota Georgi
#########Cum gnatum Coniunx obvia prima feret.
Coniugis in labris quoties dulcissima figis
#########Basia, purpureis filiolique genis.
Istius ipse Deus transfudit femina amoris,
#########Non temere in sensus castaque corda Patrum.
Ergo preces etiam probat inter suavia mixta,
#########Coniugibusque piis has iubet esse ratas.

GEORGIO FABRICIO 1553.

[gap: Greek poem] [gap: Greek poem]

Edictum nomine Rectoris Academiae propositum Scholasticis, ut munuscula sua ad aram offerant.

Mens aeterna Deus, verax, bona, libera, iusta,
#########Casta, volens similes nos etiam esse tibi.
Vindicibus flammis tibi quae contraria deles,
#########Iustitiae nam tu Regula sola manes.
Corpora quae mundi verbo distincta creasti,
#########Exemplar quod vis ordinis esse boni.
Quodque tua effigies est et de lumine lumen,
#########Quod tribuit nobis notitiamque tui.
Et fragili indutum pro nobis victima carne,
#########Iustitiae solvit debita lu/ksa tuae,
Perpetuam et vitam fracta cervice Draconis,
#########Restituit nobis agnitione sui.
Quodque tui spargit flammas in pectora flatus.
#########Pura Evangelii voce sonante tui.
Talia ut in nobis sint casti spiritus ipse Dei.
#########Optimus est qualis spiritus ipse Dei.
Te precor omnipotens mundique hominumque creator,
#########Voce tua nobis et patefacte Deus.
Quamvis iusta, tamen nobis tua parcat ut irae,
#########Quam gnati placant vota cruorque tui.

page S3b, image: s140

Perque ipsum semper nos inter collige coetum,
#########In quo sit veri gloria nota Dei.
Hic Sol iustitiae, nos ut tua simus imago
#########Nostra sibi adsimilet pectora luce sua.
Nosque tuo flatu moneatque regatque petentes,
#########Urat hic ut mentes ignis amore Dei.
Haec omnes mecum faciant ardentia vota,
#########Seque petant inter cuncta pericla regi.
Gratia sed quoniam debetur iusta docenti,
#########Qui recte monstrat munera summa Dei.
Ergo Pastores ut sit reverentia nota,
#########Prosit et exemplo nos monuisse rudes.
Quisque manu casta castas adportet ad aras,
#########Ut decet officio debita signa pii.
Anno 1554. In Pentecoste, quae fuit ab exitu Israelitarum ex Aegypto Pentecoste 3063.

IN PICTURAM WITEbergae.

Parva domus viduae vatem quae pavit Eliam,
#########Vix bene Sidonio littore nota fuit.
Inde tamen late divini femina verbi,
#########Auspice per populos sparsa fuere Deo:
Sic patriam Senones ubi sedem habuere vetusti,
#########Quae nunc Saxonico subdita terra duci est
Urbs non magna quidem gelida Witeberga sub Arcta,
#########Adiacet ad ripas Albi vadose tuas.
Hinc tamen extremi sub turbida tempora Mundi,
#########Lux Evangelii sustulit orta iubar.
Claraque divino radios augente favore,
#########Per multas passim lucet in orbe plagas.
Da Deus ulterius successum et suffice vires,
#########Et tua contra omnes affere dona minas.
Atque Evangelii plures ut voce vocati,
#########Sincera facias te pietate colant.
Et velut hospitium servasti vatis ELIAE,
#########Doctrinae quod tunc arx fuit una tuae.
Sic etiam ut celebrent saecla hic venientia Christum,
#########Albidos in ripis templa, scholamque rege.

DE COMETA QVI FUIT conspectus, Anno 1556.

Ostendit terris et in aere multa sereno
#########Irrita nequaquam signa futura, Deus.
Signaque naturae quae non imitantia leges
#########Portendunt subitum non procul esse malum.
Vidimus hoc anno rapidum flagrare Cometen,
#########Sulcantem dubias multa per astra vias.
Quodque fuit mirum vicino sole Cometae
#########Cum soleant primas arripuisse faces:
Non prius accensos hic cepit spargere crines,
#########Astrorum quam dux e regione stetit.
AEquabat motu Phoebus noctemque diemque
#########Udaque purpurei tempora veris erant:

page S4b, image: s141

Halitus e molli sublatus ad aethera terra,
#########Cum rutilae specimen cepit habere comae.
Primum, qua caeli protrugu/thr parte refulget,
#########Semina flammarum conspicienda dedit.
Altius Arcturi mox ad fastigia pergit,
#########Sub rapido nullas dum facit axe moras.
Denique sicca super Cynosurae sidera vectus,
#########Occupat Arctoae signa suprema plagae.
Inde gradum retro facit, et quae noster Horizon
#########Astra capit cursu proximiore legit.
Ac simul Auroram petit, Eoumque cubile,
#########Phoebus anhelantes unde reducit equos.
Hic subit Iasiden, et quae te trans vada ponti
#########Aerium Perseu carpere fecit iter.
Candida cornigeri Phoebus iam limina Tauri,
#########Nec modo Phrixeae vellus habebat ovis:
Protinus illius vestigia trita Cometes
#########Arripit, et Soli sidera iuncta tenet.
Hoc iter errantis multi videre Cometae,
#########Qui fera Teutonicis damna minatur agris,
Sunt anni decies octo, quo tempore vixit
#########Dux qui Burgundas Carolus auxit opes:
Tunc in suprema similis regione Cometes
#########Aeris, horrifico miscuit igne comam.
Is motu simili sese per inane volutans,
#########Permensus caeli climata multa fuit.
Astraeae primum tenuit confinia Librae,
#########Arctoi petiit culmina deinde poli.
Sed remeans illinc, medium qua circulus orbem
#########Dividit, astrigeram lumine texit ovem.
Nulla aetas vidit flagrantem impune Cometen,
#########Non leve venturum nuntiat ille malum.
Tunc quoque crebra tulit summis incommoda regnis,
#########Civiles motus, publica damna tulit.
Quippe secuturas strages, tristesque ruinas,
#########Atque tuae retulit Carole signa necis.
Proxima vix ea post incendia venerat aestas,
#########Carolus Helvetico caesus ab hoste cadit.
Tu quoque Tisiphone mundi, tu dirus alastor,
#########Pestis et immensi fax Mahomete mali,
Paulo post fugiens cecidisti Hydrunte relicta:
#########Tandem blasphemos opprimit ira Dei.
Nunc quoque blasphemos tangent Turcosque Papamque
#########Adproperans Nemesis, iudiciumque Dei.
Dogmata turbabit, passim sterilescere campos
#########Coget, et adducet tempora dura famis.
Sed quaeramus opem divinitus, atque precemur
#########AEterno gnatum de genitore lo/gou.
Filius aeterni lo/gos, effigiesque parentis,
#########Assiduus custos agminis ipse sui.
Defendet sanctos inter mala plurima mundi,
#########Qui mitem toto corde precantur opem.
Cura sit interea vitam coluisse modestam
#########Omnibus et verbi discere iura sacri.

page S5b, image: s142

DE ECLIPSI, QUAE FUIT die XII. Aprilis, Anno M.D. XLIX.

Non fertur dubio natura sine ordine case,
#########Volvitur ambiguis ut Dea caeca rotis.
Sed Deus hanc sapiens certis moderatur habenis,
#########Turpia qui punit vindice facta manu.
Praemonet et scelerum poenas instare timendas,
#########Ostendens irae nuncia multa suae.
Talia non ullo sunt irrita tempore signa,
#########Haec licet irridens impia turba neget.
Dum tegit obscura Phoebum caligine Luna,
#########Duraque dum tetro saxa cruore madent.
Dulichii iuvenes minitantia sidera rident,
#########Penelopes castum qui petiere thorum.
Ultio sed risum Sardoum iusta secuta est,
#########Qualis contempti Numinis esse solet.
Sic tandem meritas persolvent tempore poenas,
#########Qui spernent Trivia signa futura nigrae.
Cynthia cras etenim piceis obducta tenebris
#########Amittet radii lumina clara sui.
Mane ubi iam noni continet lumina tecti,
#########Quo pandis chelas Scorpius ipse suas.
Et cum nona domus sit Religionis [orig: Relligionis], et ingens
#########Hauriat a Luna deficiente malum:
Hei nova doctrina metuo certamina Christi,
#########Quae seret ingeniis impia turba suis.
Inficiens animos cauda vibrante feroces,
#########Dissidiis addet Scorpius arma novis.
Sed licet astra regant homines, et bella minentur,
#########Ipse tamen summa Christus in arce sedet.
Hic non est rigido Parcarum carcere clausus.
#########Sed lenire potest fata severa piis.
Ergo gravem castis flectamus moribus iram,
#########Orantes summam supplice voce Patrem.
Mitiget ut miseris haec tanta pericula nobis,
#########Et servet coetus languida membra sui,

Epitaphium filioli Wolfgangi Diffsteteri quondam Praefecti arcis Witebergensis.

Ad te cum iubeas infantes Christe venire,
#########Talibus et tribuas dulcia regna poli:
Excipias Wolfgangi animam salvesque tenellam,
#########Ex Diffstetero qui patre natus erat.
Reddere vitam cum norint Christe parentes,
#########Commendant sese, filiolumque tibi.

[note:

PHILIPPO MELANTHONI sacrarum litterarum solertiss. et fideliss. explicatori, veritatis caelestis Patrono in primis strenuo, opt. disciplinarum et artium cum instauratori, tum conservatori: Qui omnem doctrinam quasi vagam et dissipatam collegit, et ad certam

page S6b, image: s143

rationem revocavit. Viro pietate, studio purae religionis, sapientia, virtute, humanitate, benignitate erga omnes praestanti feliciter et sancte mortuo 13 CL. Maii, cum vixisset Annos 63. M.2.D.2.H.1. in Academia Vitober. cui ille totis Annis 42. operam navasset, H.M.P.C.

]

Vitam fortunasque suas studium laboris,
#########Quique operae sanctam, consiliique fidem
Impendit divina tuis Ecclesia rebus,
#########Teque pius varia iuvit et auxit ope:
Hac in parte sibi post mortem structa Melanthon,
#########Communi in luctu, busta, Phillipus habet.
Quae templi foribus magni vicina Lutheri,
#########E regione solum, quod tegit ossa, videt,
Bretta hunc vitales natum produxit in oras,
#########Bretta Palatini limes amoenus agri.
Unde propinqua petens adiit, bonitate suorum.
#########Diverso Aonidum templa sacrata loco.
Ludus cum puerum accepit Phorcenidos urbis,
#########Eytelbergiaci mox schola gymnasii.
Doctrinae hinc fecit iuvenem alma Tubinga magistrum
#########Eximium laudis gessit ubi ille decus.
Unde triumphator Monachorum Capnio iussit
#########Albidos hunc ripam visere Saxonici.
Tunc nova dux Friderichus ubi collegia Musis
#########Romani fundans Ensifer Imperii.
Undique conductis praestanti laude parabat
#########Artis et ingenii reddere clara viris
Hic socio ipso annis viginti octoque LUTHERI,
#########Wittembergiacae res fuit ampla Scholae.
Quam septem bis adhuc provexit deinde gubernans,
#########Fluctivagam ut vastum per mare nauta ratem.
Heu tempestates quas hic perpessus, et ad quam,
#########Saevos haec scopulos acta carina fuit.
Quantum externi odii, quantum invidiaeque suorum,
#########Ingratorum hominum quae maledicta tulit?
Ipse tamen quamvis reflantibus undique ventis,
#########Directum est, retinens vera, secutus iter.
Fortia nec clamore latrantis pectora turbae,
#########Nec vulgus strepitu movit inane suo.
Summa petit livor, Nemo hunc superare nise ipse
#########Posset, si studiis otia suppeterent.
Ista sub obliquo norunt quoque Sole locati,
#########Quique sub opposito forsitan axe iacent.
Scripta sed illius memorabilia inter, et acta
#########Plurima, quae solidae nomina laudis habent:
Unum opus eximium est, fidei confessio sanctae,
#########Ante tuos Caesar Carole lecta pedes.
Languida qua Christi iamdudum Ecclesia nitens
#########Rursum audet vultus tollere laeta suos.
Concurrant inimici omnes lucet undique, hic unus
#########Confutare potest improba dicta liber.
Ac tua nunc terris floret bona fama Phillipe,
#########Vivit et aeternum Spiritus ante Deum.

page S7b, image: s144

Corpus at exanimum tumulo hoc requiescit humatum,
#########Condecorant grate quem monumenta schola:
Ille quod expletis senio, curisque gravatum,
#########Sexaginta annis exuit atque tribus:
Sic, morbo ut paucis nisi debilitante diebus,
#########Muneris officium fecerit omne sui.
Atque olim aetherias [orig: aethereas] veniet revocatus in auras,
#########Integer et mortis liber ab inde metu.
Sancte vir, et salve pater optime, te tua semper
#########Nos soboles merita religione [orig: relligione] colet,
Doctrinae nobis verae tu doctor et autor,
#########Haec tua clara aetas munera lucis habet.
Salve iterum atque iterum tua nos immota manebit,
#########Semper apud memores gloria, nomen, honos.

Ioachimus Camerarius.

FINIS.