Retia nigrantes late cingentia saltus
Acer odoratus venator tendere Pardis
Extimet, et stricto propius contingere ferro.
Tam tristes iras violento in corpore versant,
Infracti ut telis concurrere fortibus ausint.
Saepe etiam superant non aequis viribus hostem,
Dum vafer extremis sese concredidit armis,
Et nimis insano venabula perdidit ictu.
Ergo dolo tantum celeres vincuntur, et ante
Insidiis frenandus erit, qui robore vinci
Nesciat, et vires quem debellare ferocem
Non aliae possunt prudens solertia frangit.
Mirandum Pardis vini fragrantis amorem
Esse senex vario venator comperit usu,
Idcirco observans anima non flante latebras
Illorum, calido perfundit nectare terram
Impiger, et tacito spumantia cymbia gressu
Ordine disponens, hinc atque hinc antra coronat.
Nec mora, laetus odor, vinique nociva cupido
Elicit insanos, et in atra pericula mittit,
Tum vero ingeminant haustus laticemque lyeum [Orig: Lyaeum]
Exsorbent [Orig: Exorbent] , et Bassaridum trieterica vivunt:
Languida quin etiam furioso corpora cursu,
In venerem solvunt, vino faciente soporem:
Mox citus assurgit venator, et opprimit arte,
Robore quos numquam poterat, praedaque potitur.
Heu mihi quam multos nimia virtute superbos
Invenias Pardis similes, qui nomina factis
Extendunt nitido pulsantes vertice coelum,
Hos tamen infandae vel flamma libidinis urit,
Vel mala luxuries mistoque insania Baccho.
Aspice Pellaeum [Orig: Pelleum] Pardum, quo pulchrior alter
Non fuit in pulchro quem vicerat orbe nec umquam
Res similes gessit quisquam brevioribus annis.
Confectos aetate senes bellique labore
Consiliis vicit cunctos, in flore iuventae.
Ergo illi nocuere nihil nec tela nec hostes,
Sed foeda ebrietas et desidiosa voluptas.
Qui sapis, invictaeque decus servare laboras
Virtutis, semper fuge desidis otia [Orig: ocia] vitae.
Ac memor esto, DEUM, cum sit castissimus idem,
plectere pollutos et tandem extollere castos.
Divinas Ioachime contiones
Donamus tibi Rhetorum [Orig: Rethorum] duorum,
Facundo quibus ore Dii dederunt
Ingentes regere, et tueri Athenas
In ripa veluti solebat Hebri
Orpheus carmine flectere efficaci,
Et mulcere feras, virentibusque
Ornis indere quercibusque mentem,
Plebem non aliter tenent sequacem
Hi leges quoties foro frequente
Condunt, et minitantur improborum
Vim iustam temerario furori,
Et donant melioribus salutem,
Aut cives pia cum vocant ad arma,
Ignavaeque adhibent faces coronae,
Aut cum reddere dulce civitati
Optatumque diu otium [Orig: ocium] laborant.
Deberi tibi lucubrationes
Iure existimo talium virorum,
Unus qui evehis Atticis Athenis
Ad duros Alemaniae colonos
Priscarum monumenta litterarum,
Longumque ex Helicone ducis agmen
Musarum, tibi quae recentiores
Contexunt hederasque laureamque,
Cantuque Hercyniam novo ferocem
Te lenire iubent, et imprecantur
Immortalis decus tibi Ioachime.
[Gap desc: poem of 6 lines]
[Gap desc: poem of 8 lines]
Interpretatio
Si vivere est mortalibus
Prodesse, vivit inclutus
Bebelius, qui litteras
Hercyniis primus dedit.
Sin vivere est accumbere
Deo, Bebelium quidem
Dat sese virtus perfrui
Caelestium. Vivit igitur.
At ceterarum quicquid est
Rerum, unus est tricesimus,
Nam corpus aridus cinis,
Merum est voluptas toxicum,
Et fastus imprudentium
Nugae, omnia cetera omnium,
Umbrae fugacis somnium.
Cur te delectant aulae Francisce venena,
Et capiunt animam non bona vera tuum?
Quid titulos ambis, et falsos quaeris honores,
Tincta venenato fercula melle petens?
Dii tibi monstrarunt faciles bona vera, sed ars est
Haec novisse, modo his legitimoque frui.
Suaviolum roseis quod fert tibi casta labellis,
Cum pariter coniunx pectus et ora premit.
Omnibus hoc unum regnis, ac omnibus aulis,
Atque opibus regum si sapis anteferes.
Has tibi delicias tristis male condiet aula,
Ingentes curas quae sine fine parit.
Omnia Plutonis quae regia fertur habere,
Supplicia infelix afferet aula tibi.
Iusta malis haec admisso pro crimine poena est:
Si quae fecerunt eadem patiantur et ipsi.
Quamquam urbes et regna ruunt, et nulla videtur
Doctrinae sedes firma futura piae:
Non tamen has inter Christus periisse ruinas
Agmina quae discunt dogmata vera sinet:
Sed dabit hospitium nobis, donoque modeste
Hoc inter iussit tanta pericla frui.
Sic patris aeterni dicunt dulcissima verba,
Nos omnes semper quae meminisse decet.
Doctorem verum panesque undasque salubres,
Munera sed vobis cum cruce tanta dabo.
Non tamen aerumnae vestrae sine fine manebunt,
Mox aderit cunctis meta statuta malis,
Aeterni gnatum patris tua lumina cernent,
Laetus et aeterni luce fruere Dei.
Haec spes discenti tribuat solacia [Orig: solatia] certa:
Irrita non fient vota laborque pii.
Historiam Herodoto Musae narrasse feruntur,
Qui vincit cunctos rebus, et eloquio.
Tempore Thucydides quamvis est proximus isti,
Et grandi tamquam classica voce sonat:
Sermonis Xenophon tamen hunc dulcedine vincit,
Exemplum Regis pingit et arte boni.
Omnia contigerint cum vitae commoda multis,
Firma valetudo, coniunx iucunda, laresque
Et civilis honor, et pax dulcissima rerum:
Cur tamen humanae mentis furiosa cupido
Appetit immensum semper sine fine modoque,
Aerumnasque volens, fatumque accersit acerbum?
Causa est una, Deum quod rectorem, excutit audax.
Emserus caper est, Fabrum Constantia mittit,
Ille suis fumis uritur, hic scabie.
Interpres Iuris, cuius doctrina senatum,
Et populi motus, consiliumque regit,
Est inter cives merito ceu numen habendus,
Et vero dignus semper honore coli:
Si modo iustitiam, pacemque fidemque tuetur
Et Christi leges asserit, atque colit.
Ut qui nolebat diram defendere caedem,
Qua fratrem Caesar sustulit ipse Getam:
Ut Morus, qui, ne divortia tetra probaret,
Saevitiam subiit foede Tyranne tuam.
Non tituli insignes faciunt, nec purpura clarum,
Si vendit fumos, aut struit arte dolos.
Ut nulla e speculis rudibus resplendet imago,
Ni sint artificis rite polita manu:
Ingenii sic usus erit non ullus acuti,
Doctrinae si non erudiatur ope.
Qualis luce nova cum primum cornua complet,
Hesperiis vehitur Cynthiapulchra plagis:
Qualis et Eoo formosum lumen in orbe
Ante diem spargit candida mane Venus:
Talis in hoc curru vehitur Spalatinepuella,
Qui tibi non caeca sorte dicatus erat.
Hanc prope cum posses solus Spalatine sedere,
Et teneris digitis implicuisse manus.
Et cum colloquium posses, miscere suave,
In casta patitur virgine quale pudor.
Cur tamen ignota solam regione relinquis?
Carpentoque alio cur fugere inde paras?
Durior Aegida es, qui raptam in litore liquit,
Debebat vitam cui tamen ipse suam.
Hinc irata Venus, sortemque miserta puella,
In media propere est te remorata via.
Carpentumque tuum caeno demisit in alto,
Hac pro neglecta virgine poena fuit.
Christusin infirmo venit huc Spalatine Luthero,
Et tua pro requie tecta benigna petit.
Quicquid huic facies, sibi factum iudicat ille,
Qui nos membra sui corporis esse docet.
Isaciden veluti redeuntem in rura paterna,
Iordanis vitreas tunc ubi voluit aquas:
Protexit custos qui membra senilia fovit,
Languida cum lucta fracta fuere gravi:
Idem te custos patrias ita ducat in arces,
Tradat et incolumi debita sceptra tibi.
Nec leve onus sceptri est, crescent curaeque, laborque,
Cum rudibus populis iura ferenda dabis.
Tunc igitur custos idem feliciter adsit,
Luctanti praesens auxiliumque ferat.
Crede feret, si tu mores retinebis honestos,
Sinceraque Deum si pietate coles.
At non Sirenum illecebris capiaris in aulis
Quae leviter curant numina sancta Dei.
Et luxu suadent fugientem perdere vitam,
Nec leges, morum vincula honesta, pati.
Auribus obstructis Sirenum has effuge voces,
Et vitae, Christus sit tibi norma, tuae.
Sic tibi laeta fluent peragendae tempora vitae,
Et cernes generis prospera fata tui.
In genere humano cernit Deus omnia vindex,
Et certa iniustis poena venire solet.
Huius iudicii testes cognoscere semper
Historias sapiens praecipit ipse Deus.
Ingentem ut metuas praesentis iudicis iram,
Et poenae frenet mollia corda metus.
Aspexit iuvenem formosa puella superbum,
Ipsius in vultu lumina fixa tenens.
Hic ait: in terram potius tu deice ocellos.
Non oculos habeat casta puella vagos.
Imo, ait haec, magis in terra tu lumina figas,
Ex terra primum nam tua facta caro est.
Nostri principium fuit ortus costa virilis,
Hanc quaero, et iungi me velit illa sibi.
Hunc Andrea diem cara cum coniuge natos
Spero equidem laetos concelebrare tuos.
Iamque pudica parens gnatum, parvasque sorores
Vota iterare iubet pro genitore suo.
Nomine nos etiam moniti, tibi fausta precamur,
Ut servet Christus teque, tuamque domum,
Nec dubito, afficitur votis Deus optimus istis,
Hos audit, qui te, maxime Christe, colunt,
Tu quoque legatus nunc es pro dogmate Christi,
Ut Domini Andreas nuntius ille fuit.
Curat legatos, quos mittit rector Olympi,
Non ergo curam deseret ipse tui.
Sermonis certas tradit Dialectica leges,
Quaque via possis prendere vera, docet.
Ac velut in caenum incautus si forte viator
Labitur, atque udo polluit ora fimo:
Surgit, et immundis sordes detergit ocellis,
Abluit et turpi squalida membra luto:
Sic hebetes oculos acuit Dialectica mentis,
Lynceus ut videas lumina vera puer.
Vox tua Gnate Dei est, accendere velle parentem
Aeternum Flatu pectora nostra tuo.
Promissumque iubes munus votisque fideque
Poscat ut hic coetus, qui tua iussa colit.
Haec igitur freti Christe optime voce rogamus,
Ignis ut inflammet pectora nostra tuus.
Polla/kis Cumpa/sa po/lis kakou= a)ndro\s e)paurei\etc.
Unius ob culpam saepe urbs dabit integra poenas,
Iustitiam spretis violat qui legibus, inde
Supplicium iratus de tota Iuppiter [Orig: Iupiter] urbe
Sumit, et immittit, miseris pestemque famemque,
Strata iacent varia morientia corpora clade,
Ac cecidit fugiens victorem exercitus hostem,
Avulsive solo merguntur in aequore muri,
Fluctibus aut mediis poenas dabit obruta puppis.
Emendare Strophas huius, fraudesque libelli
Non multae possunt, una litura potest.
Corda fide laudat Christus lucentia vera,
Quaeque Deum fuci nescia rite colunt.
Et monachorum odit fraudes, simulataque vota:
Non iniussa Deus sacra probare solet.
Haec expendemus si forte libebit adesse,
Cras etenim vobis curia nostra patet.
O utinam simili consensu Ecclesia ubique,
Ut nos, ac una voce Deum celebret.
Formicis gaudet formica. Cicada cicadis,
Dulcia sic mihi sunt vestra sodalicia [Orig: sodalitia] .
Cur igitur me non ad cenam accersis Erasme?
An quia me Vatem non satis esse putas?
Oppressit reducem, quam rexit, Iasona navis,
Qua tulit auricomi velleris acer opes.
Non te Christe tamen, quam tu regis, opprimet Argo,
Sed victor servas hanc etiam incolumem.
Nos ergo in portum deducas, atque gubernes,
Deleri nautas ne patiare tuos.
Christe tuos vates educito saltibus istis,
Rursus et incolumes in tua templa loca,
Incendasque animos, tenerasque resolvito linguas,
Ut possint laudes concelebrare tuas.
Vis etenim infantum laudari voce, dabisque
Ingeniis vires, eloquiumque piis.
Ornatissime Chiliane, quaeris
Quid mi triste fuit per hosce menses?
Per quos iustitium videtur esse:
Indignorque fremoque, quod Cochleus,
Et Sorbonicus, et niger Pelargus,
Cumque his Nausca, et Eccius Sophistae,
Pars ignobilis undecim virorum,
Regnant, et retinent suos patronos,
Et frontem feriunt, nihilque cedunt.
Hoc mi triste fuit videre monstrum.
Rursus quid recreavit ac refecit,
Audi, dum metuunt, nimisque agendo
Tam multas sibi gratias prehensant,
Avertuntque bonos, nihilque praestant,
Nos dum nil sumus, et iacemus omnes:
Victrix causa Dei manet, iacetque
Monstrum [Gap desc: poem of 2 lines]
[Gap desc: poem of 2 lines]
Ut spernunt medio mari procellas
Securi scopuli, ac notos frementes:
Sic convitia, et impetus malorum,
Omnes insidias, minas, furores,
Nos contemnere iussit ille Rector
Aeterno genitote natus, arma
Qui contra gerit agmina impiorum,
Et depellit ErinnyasDraconis
Irati, ac odio Dei furentis,
Defenditque chorum pium, sonantem
Vocem Evangelii, Deique laudes.
Nec Cyclops metuendus ille nobis,
Nomen qui sibi sumit Eccianum,
Qui te Christe probris lacessit audax,
Obscenaque libidine inquinatus
Potat cum Satyris, suisque scortis.
Sed poena venient luendae et ipsi,
Ingentemque oculum eruet superbo
Hospes de misero choro piorum,
Contemptus velut ou)/lis ille quondam,
Sed mentem atque manus Deo regente.
Tunc circum Satyri hispidi iacentem,
GibbosusquePelargus, Cochleus,
Edent pro Domino irritas querelas,
Sed victor statuet trophaea Christus.
Ergo nos alacres petamus, atque
Exspectemus opem a parente rerum,
Exaudit pia vota qui suorum.
Qui laude ingenii studiisque excellis Erasme,
Quique paras morum dexteritate decus,
O mihi fraterno devinctum pectus amore,
Hisque meis oculis non mihi care minus.
Mitte precor Vito, quae scripsimus, atque tuere
Nostrum, despectus sit licet ille, gregem,
Exemploque tui Musas ornato parentis,
Quo vir non alius iustior ullus erat.
Grata Deo pietas haec est, mihi crede, futura,
Qui referet factis praemia digna piis.
Saepe mihi puero dicit carissima mater,
Qui coluit magna cum pietate Deum.
Esse scias mentem aeternam, quae cuncta creavit,
Et iussit certa singula lege regi.
Nonne vides Solis distingui tempora cursu?
Perque vices noctem, restituique diem?
Qui nunc aestatem, propius cum venit ad Arcton,
Adducit, calida semina luce fovens:
Inde hiemem [Orig: hyemem] ducit spatiis velociter arctis,
Virgine ab Icaria pronus ubi egit equos.
Omnia quid memorem? cunctas res ordo gubernat
Inditus auctoris numine et arte Dei.
Hic etiam in proprios volucres discedere nidos,
Et docuit tectum condere quanque sibi.
Heu cur mens hominis leges oblita parentis
Errat, et est expers ordinis una sui:
Templa Deus nidos, nidos vult esse laresque,
Cum casta natos coniuge cuique suos.
Sed quotus hos nidos, quo debet, curat amore?
Qui tamen id faciet, praemia magna feret.
Parva iacet Thebe mediis in saltibus amnis,
Hic ubi Mysorum Mulda pererrat agros,
Parva sit ista licet, Thebis certare vetustis
Multiplici poterit commoditate tamen.
Cadmeas olim fratrum discordia Thebas
Exitio, et regni dira cupido dedit:
Hic non ambitio civilia commovet arma,
Ingentes tantum quae comitatur opes.
Tuta sine invidia paupertas degit amatque
Leges, ac aequo vivere iure docet.
At luxu periit Thebe altera, proximo Nilo,
Pernicies morum quae gravis esse solet.
Sed labor hic cogit frugales esse colonos,
Et desunt vitiis hoc alimenta loco.
Non tamen hic victum prorsus negat invida terra,
Labraca cum percis et tibi Mulda dabit.
Adde Evangelii lucem, quae his fulget in oris,
Hoc nullum poterit grandius esse bonum.
Felix cui dederit mediocria commoda vitae
Ipse Dei gnatus, notitiamque sui.
Qui modo dispersis veluti magalia tectis
Pagus Saxoniam dividit atque Mysos.
Urbs Mediolanum quondam his amplissima terris
Arx Venetos contra, barbariemque fuit.
Nunc nihil antiqui decoris, nisi nomen inane
Servat, et in saltu iam sine honore iacet.
Omnia sunt hominum venturae obnoxia morti,
Et faciunt subitas tristia fata vices.
Cras ubi venturae sub prima crepuscula lucis,
Ibit ab Eois Lucifer ortus aquis:
Quisquis ad auroram Musis consurgis amicam,
Et linquis placidi mollia strata tori [Orig: thori] :
Suspicias pleno lucentem corpore Lunam,
Et mox naturae triste videbis opus.
Namque reversurus nocturnis Phoebus ab undis,
Dum ducis astrorum sidere fertur Ovis.
Occupat adversum Phoebe pulcherrima libram,
Qua nitet octavae regia moesta plagae.
Terra sed in medio solares impedit ignes,
Hinc Lunae involvit tristior umbra caput.
Illa diu frustra caecis luctata tenebris
In fortunato sub sene pressa gemit.
Nequiquam [Orig: Nequicquam] timidus spectator Iuppiter astat,
Occidua caeli quem Leo parte tenet.
At Phoebo iniustis gaudens Mars impius armis
It comes, et saevo fulminat ore minas.
Quis duros adeo lapides in pectore gestat?
Quis secura adeo vivere mente potest?
Cui non corda timor, cui non stupor occupet artus?
Haec quoties caeli tristia signa videt.
Nam velut eventus signa est saepe ante secutus,
Sic haec effectu nemo carere putet.
Legibus insidias veniens fallacior aetas,
Hei minus ad fraudes ingeniosa, struet.
Et sceleri nomen praetexere discet honestum,
Autolyci sibi quaeret ab arte decus.
Forsitan et facient de religione cothurnos,
Qui te fucato pectore Christe colunt.
Dirum etiam plebi rursus portenditur omen,
Quae subito casus est habitura graves,
Verum haec cura Deo sit commendata, precandum est,
Ut tantas caeli mitiget ille minas.
Illum adeo imploret iustis Ecclesia votis,
Aerumnas melius nulla medela levat.
In tenui quamvis noster labor esse feretur,
Quod pueris Logices prima elementa damus:
Plus tamen his operis Ecclesia sacra iuvatur,
Quam si de Pario marmore templa struas.
Quare pertexi si vis exempla, libellum
Nunc vacuo mittas Paule diserte mihi.
Postridie Martini 1542.
Unde sit huic urbi, quaeres, Argelia nomen,
Quod de Phoebea [Orig: Phoebaea] Graecia luce trahit?
Ut reliquas stellas fulgenti lumine vincit,
Unus et adducit Sol, revehitque diem:
Sic superant formae vicinas luce puellae,
Quas urbs de Phoebi lumine dicta parit.
Attamen haec maior laus est, pietate quod inter
Notitiaque alias eminet ista Dei.
Et qui Mysorum populis dant mitia iura,
In ripa haec posita est Albidos aula Ducum.
Haec tua gnate Dei defendat moenia dextra,
Semper et in populo hoc laus tua vera sonet.
Coniugium vestrum sit felix numine Christi,
Inque Deo sit mens una, sit unus amor.
Ut noris quando sese patefecerit ipse,
Spectari iussit saecula cuncta Deus.
Gnate Dei tibi perpetuum qui colligis agmen
In terris, pure quod tua dicta sonet:
Nos rege et ad nidos clementer ducito nostros,
Nulla salus nobis te nisi dante venit.
Et fac praecones laudum nos esse tuarum,
Notitiam exstingui nec sine Christe tui.
Anno 1551. 19. Augusti.
Livor ait Phoebo, dicens clam talia in aurem:
Non miror vatem, qui non effundere tantum
Sermonis flumen possit, vim pontus aquarum
Quam magnum voluit, pede sed detrusit Apollo
Livorem dicens: Euphratis flumine magno
Plus caeni semper, mixtae sordesque vehuntur.
Parva sed haurit apis Cereris de fontibus undam,
Limpida de summo saliit quae vertice montis,
Livor ubi infelix pereat, cogatur abire.
Te Deus ut castam mentem nos esse sciamus,
Condemnat flammas lex tua sancta vagas.
Coniugii sancis sanctissima foedera casti,
Idque tuum patrio more tueris opus.
Non vis obscenae regnare libidinis aestus,
Vis Ecclesiolam quamlibet esse domum.
Omnibus hoc toto decretum gentibus orbe
Declaras poenas tristibus esse ratum.
Quis neget aut foedus tibi connubiale probari,
Quod videt auxilio non nisi stare tuo?
Felices memoresque Dei, propriaeque salutis,
Qui thalami legem coniugialis amant.
His etiam nostris faveas pater optime sponsis
Quem suadet pietas, da bona fata toro [Orig: thoro] .
Castus ut es, casto sic sis Deus aequus amori,
Fac tua sint sponsis gaudia firma novis.
Iesu noster amor votis ardentibus oro:
Sint curae thalami iura salusque tibi.
Ut monitis, quali simus tibi foedere iuncti,
Coniugibus sit mens una, sit unus amor.
Salvete spectatores humanissimi,
Quibus est vetusti causa ritus cognita,
Et quos honesta ratio movit officii
Ut huc accederetis, non ineptias
Ut hasce nostras cerneretis. Sed quia
Vos iuniorum studia decet cognoscere,
Quorum exploratio sit in his spectaculis:
Moremque fuisse Athenis similem legimus
Qui nominatur Graecavoce ereoxelei/a,
Novosque multa monetis hic Scholasticos,
Et vota pro discentibus facitis pia.
Quod ergo adestis hic, debetur gratia
Vobis, et ut patienter hos breves iocos
Nunc audiatis, peto, non Momi scommata,
Non affero convicia huc scurrilia.
Sed gnate Dei te Christe toto pectore
Oramus, ut nos spiritu regas tuos:
Vitisque cum sis, palmites fac nos tuo:
Idem piis votis mecum precemini.
1553.
Quae lux orta fuit nascenti prima Platoni,
Cum medii veris tempore floret humus.
Cuius apes cunis sparserunt dulcia mella,
Omen ut eloquii numina laeta darent.
Excipiat fauste vos hac Academia luce,
Aeternique regat nos lo/gos, opto, patris.
Mellificaeque ut simus apes, fac optime Christe,
Alveolos vere nos facito esse tuos.
Assiduo gemitu, lacrimarum oramus, et undis,
Te gnatum, ut doceas pectora nostra, Dei
Te propter nobis servato dogmata vera,
Te propter laudes assere Christe tuas.
Aeterni vita, effigies, splendorque parentis,
Custodem nobis quem pater esse dedit.
Quique tibi semper mansurum colligis agmen
Ex hac quam finxit mole paterna manus,
Nos rege qui cupimus veros tibi reddere honores,
Afflatuque move pectora nostra tuo.
Et nostras defende domos turbamque tenellam,
A te solo poscere novit opem.
Dicitur ista dies tribuisse exordia lucis
Magne Plato eloquii, signaque mira tibi:
In cunis examen apum, nam dulcia mella
Finxerat, hoc tanquam rore labella rigans.
Si te Vincenti delectant mella Platonis,
Ad cenam venias mox Petre docte meam.
7. Idus Aprilis, Anno 1558.
Nestoris eloquium vicit pater, atque Periclis.
Sedarunt motus, qui populi atque Ducum.
Asservit Christi causam sed lingua parentis,
Aeternas laudes exposuitque Dei.
Non igitur venient nobis oblivia patris,
Virtutem ipsius saecla futura scient.
Ipse patrocinio texit me saepe fideli,
Nunc commendatum me cupio esse tibi.
Hoc etiam dictum est inter dulcissima mella,
Quae sapiens nobis tradidit ipse Plato.
[Gap desc: poem of 1 line] ,
Haec vox in cena nunc agitata mea est.
Te vocem nobis hanc enarrare volebam,
Sed cras ut venias Petre diserte peto.
VII. Aprilis, Anno 1558.
Hic sita Lindemani sunt frigida Casparis ossa,
Qui Medica clarus Doctor in arte fuit.
Et quoniam insigni doctrinae adiunxerat usum,
Saxonici Medicum contigit esse Ducis.
Tantum illi peperere decus moresque fidesque,
Egregia quantum laudis ab arte tulit.
Quare perpetuum tali ratione favorem,
Iudicio meruit Principis ille boni.
Pectore non ficto numen caeleste colebat,
Te fontem medicae Christe professus opis.
Ergo animae ipsius concedas maxime Christe,
In gremio ut vivat non moritura tuo.
[Gap desc: poem of 2 lines]
[Gap desc: poem of 2 lines]
[Gap desc: poem of 2 lines]
[Gap desc: poem of 1 line]
[Gap desc: poem of 2 lines]
Condita Saxonici sunt hic Ducis ossa Ioannis,
Qui coluit vera cum pietate Deum.
Et donec patriae tenuit moderator habenas
Tranquillae custos pacis, et auctor erat.
Quamquam Evangelium dum spargi sivit in orbem,
Insidiis vidit seque suosque peti:
Attamen has semper vicit ratione, nec umquam
Bellica civili pertulit arma togae.
Inter felices animas, te Christe precamur,
Ipsius manes ut tueare pios.
Quisquis ad hunc veniens tumulum subsiste Ioannis
Hic tegit Ernesti frigidus ossa lapis.
Saxonicae gentis Dux servantissimus aequi
Ioannes genitor cui Fridericus erat.
Menstrua Luna semel nondum compleverat orbem,
Cum vidit nati funera moesta parens.
Hunc ut suscipias faciunt pia vota parentes
Innocuum gremio maxime Christe tuo.
Nam patris illa tui est, te testificante voluntas,
Ne pueri aeterna morte perire queant.
Hosque iubes ad te nullo prohibente venire,
Dicis et his caeli regna patere tui.
Et quando vitae te fata volente peregit,
Commendat fratres hac tibi voce suos:
Respice qui vivunt germano sanguine fratres,
Atque his Christe tuo numine dexter ades.
Felices ut eant in fortia facta parentis,
Et teneant fausta patria sceptra manu.
Saxoniae domino sata Margarita Ioanne,
Hoc tumulo placida morte soluta iacet.
Vix dum puberibus tria lustra peregerat annis,
Hanc ubi supremo fata tulere die.
Cum vernaret adhuc primisque accresceret annis,
Prima Dei verbum noscere cura fuit.
Hinc teneros vitam duxit sine labe per annos,
Et generi mores grande fuere decus.
Nondum connubium norat taedasque iugales,
Sed tantum Christo cura placere fuit.
Huic igitur sanctis quae moribus ipsa petebat,
Caelestis vitae gaudia Christe dato.
[Gap desc: poem of 1 line] etc.
Fors et concilio Troianae gentis in ipso
Atriden, Dominumque Ithacae conspeximus olim.
Altior hic gradiens et toto vertice supra
Exstabat cunctos, sed erat venerandus Ulysses
Praecipue, medius postquam consederat, oris
Augusta specie, et vultus gravitate verenda.
Quin etiam decus augebat facundia utrique,
Publica consilium cum res poscebat opemque.
Verborum Atrides Menelaus parcior arctis,
Rem numeris omnem stringens, acerque premebat,
Et linguam quamvis annis minor arte regebat.
Ne qua ferretur longis ambagibus errans,
Dicentique aderat multo vis mixta lepore.
At surgens procerum in medio consultus Ulysses
Sollicitus restare diu, fixisque solebat
Luminibus haerere solo, sceptrumque tenere
Immotum tacitus, regum gestamen eburnum.
Interea sensumque animamque a corpore abesse
Indocili credas, sed ubi de pectore vocem
Imo promisset facundo largus ab ore,
Ut solet hiberno nix multo uberrima caelo
Sermo ruebat, et insolita mulcere coronam
Sensimus arte Ithacum, non qui contenderet illi
Quisquam erat: hoc adeo mirata est Troiaquondam
Divinum decus Eloquii, non corporis umbram.
Sed prudens postquam in medium processit Ulysses
Dicturus stetit immotus, terramque rigente
Lumine spectabat, sceptrum non parte sinistra
Non dextra versans, veluti sine mente tenebat,
Dixisses hominem furere et rationis egere.
Ac simul ut vagam dabat imo e pectore vocem
Brumalique magis vi concita grandine verba
Cunctos mortales illum superare videret.
[Gap desc: poem of 2 lines]
Pallas adest, vocemque refert, vultusque seniles
Mentoris, et iuvenem dictis compellat amicis.
Non tibi consilium, non virtus deerit umquam
Telemache, ipsa tibi mentem natura paternam
Insevit, patrem facundoque exprimis ore.
Par animi tibi robur adest in rebus agendis,
Non fortuna tuos conatus improba fallet,
Non ingressus iter iustis frustrabere votis,
Ardua deficerent vires, animusque parantem,
Te nisi finxissent talem materque paterque,
Rara tamen soboles aequat virtute parentes,
Plurima degenerat maiorum moribus, atque
Vix ulli cumulant laudesque decusque parentum.
[Gap desc: poem of 1 line]
Nam veritatis est simplex oratio
Interpretemque non desiderat vafrum,
Sed ipsa per se viribus valet suis.
Mala causa callidis opus habet Pharmacis.
[Gap desc: poem of 1 line]
Hi pia dum patriis arcent a finibus hostem
Pro tectis cives arma tulere suis.
Invictisque animis ausi decernere ferro
Et conferre pedem, nec timuere mori.
Servitio patriam premeret ne turpiter hostis
Cogeret et domitam tristia multa pati.
Felices nunc in patria quorum ossa teguntur
Postquam ipsos divi sic voluere mori.
Nulla adversa pati, nusquam peccare Deorum est
Nemo hominum fati vim queat effugere.
[Gap desc: poem of 10 lines]
Hic tumulo placida defunctus morte Ioannes,
Minguitiae gentis gloria summa cubat.
Qui generis titulos auxit virtutis honore,
Quam semper summum credidit esse decus.
Ipsius in gravibus prudentia cognita rebus,
Et mens consilio plena, fideque fuit.
Eloquio flexit magnorum pectora Regum,
Artibus et cunctis floruit ille togae.
Et pius ad patriae respexit commoda semper,
Atque auctor dubio tempore pacis erat.
Quare difficiles aulae moderator habenas
Saxonici rexit consiliumque Ducis.
Ergo illam quamvis properantia fata tulerunt,
Virtutis durat gloria magna tamen.
Tu quoque des illi caelestis, gaudia vitae,
Quae petiit votis maxime Christe piis.
th=s qe\ a)reth)=s i(drw=ta qeoi\ propa/roiqen e)/qekan,
Virtutem voluere Dii sudore parari,
Longa via est ac ardua quae perducit ad illam,
Inque aditu primo longe est asperrima, sed cum
Veneris ad summum facilis iucundaque fiet.
[Gap desc: poem of 9 lines]
[Gap desc: poem of 3 lines]
Quis misera te tractavit indignis modis?
Nam religionem cerno, quae olim floruit.
Sed ecce saevus hanc Leo et rapax lupus
Et ursa lacerarunt, o te miserrimam
Nemo ne te piorum adiuvit o Dea?
Dic hospes ubi nam gentium sunt ulli pii?
An neminem pium terra ulli alit loco?
Paucos, eosque ut ipsa sum afflictos male.
Sed antequam occidas medicos accersite,
Nam spiritum aegre ducis extremum modo.
Dea sum, nec emori possunt umquam Dii,
Levare sed arte medica possis haec mala.
Medicorum turba me sic hospes perdidit.
Conditus exiguo iacet hoc sub marmore Petrus,
Nobile cui nomen clara Mosella dedit.
Atticaquo primum hic audita interprete lingua est,
Cum docuit graio Teutonas ore loqui.
Et late veterem linguae revocavit honorem
Nativumque illi reddidit arte decus.
Ipsius eloquium vivo Cicerone probasset
In medio quondam Roma diserta foro.
Magna etiam coluit pietate oracula Christi,
Et sanctis studiis consona vita fuit.
Ipse suam vivus quod spe votisque petivit,
Pars sit ut aetherii [Orig: aetherei] da bone Christe chori.
Hic posuit nati moestus pater ossa Melanthon,
Utque animam serves te bone Christe rogat.
Ille duos nondum totos compleverat annos,
Cum non matura morte peremptus obit.
Hic iacet ac placida Chilianus morte quiescit,
Metzlero iuvenis de genitore satus.
Pectore qui clarum referens vultuque parentem,
Fama sui generis summa futurus erat.
Si non heu misero spoliatus flore iuventae
Hic procul a patria mortuus esset humo.
Hunc tu qui pueros caeli dignaris honore
Perpetuo tecum vivere Christe sinas.
Ipse iubes ad te pueros o Christe venire,
Atque hos perpetua morte perire negas.
Hac spe Margaridos posuere huc ossa parentes
Nobilis ex Metia quae sata gente fuit.
Et tibi qui gemitus audis ac vota piorum,
Commendant natam maxime Christe suam.
Fas sit Atrida mihi tua dicta refellere primum,
Quae modo inops animi fudisti incondita, perfer
Dicentem placide et nostro concede dolori,
Nam libertatem donat mihi contio fandi.
Tune mihi Danaum tota spectante caterva
Obicis ignavum pectus foedumque timorem?
Probri huius facio restes iuvenesque senesque
Non superi cunctis regum te dotibus ornant.
Sceptra dedere tibi, augustum et venerabile signum,
Non tamen est virtus animi decus, addita, maius.
Imbellis ne adeo tibi turba videmur Achivi,
Ut turpem suadere fugam tot regibus ausis?
At si tantus amor patrium te retrahit Argos,
Perge licet tibi, nemo viam, vada cerula, naves
Intercludit, et hinc comites abducito inertes.
Sunt quibus est pudor infectis discedere rebus,
Et certum est mecum Stheneleus si manserit unus,
Durare et fato ruituram evertere Troiam.
Haud etenim Troiam ventum est sine numine Divum.
Missa Hamburgiaci tibi dicitur amphora zythi
Quod celans solus Paule bibisse cupis.
Invites socios, vel quod Philoxenus optat,
Opto tibi collum, ceu solet esse gruis.
Clarus in hac Evangelium docet urbe Iohannes,
Cui patria Islebii nomen habere dedit.
Texit in hoc tumulo dilectae hic coniugis ossa,
Sincera coluit quae pietate Deum.
Ac veluti nomen retulit, quod mater habebas
Baptistae felix Elisabetha tuum.
Sic imitata fidem, sic mores casta secuta est,
Et mens ipsius templum erat, estque Dei.
Iustifica se Christe fide tibi tradidit, et te
Pro nobis statuit lu/ca dedisse patri.
Hac erecta fide tibi paruit alme creator,
Totius et vitae, lex tua, norma fuit.
Semper et aerumnas victrix quas pertulit inter
Laeta Deo laudes obtulit atque preces.
Augustuspatriam cum Dux Elector haberet,
Hanc urbem cuius condidit ante pater.
Hoc templum exstructum est, sonet hic ut maxime
Vox Evangelii tempus in omne tui.
Et sincera sonet, quam tradit, et unica, Christus
Aeterno natus de genitore lo/gos.
Hic tibi gnate Dei doctrina collige coetum,
Iustifica cui sint corda renata fide.
Et fac templa Dei nos ut viventia simus,
Aeternae vitae laetitiamque dato.
Da soboli nostrae pacem moresque guberna,
Et sint qui vera te pietate colant.
Argenti venis etiam da semina larga,
Id quoque nam donum novimus esse tuum.
Iohannes patrii Nicri discessit ab undis,
Huc accersitus voce Philippetua.
Quem comes exilii iuvit precibusque fideque,
Nam vere gnato credidit ille Dei.
Ipsius hic Dominus sepelivit corpus inane,
Vivit conspectu mens fruiturque Dei.
Decessit 3. Aprilis, Anno 1553.
Proximus hic tumulus Catharinae contegit ossa,
Quae Crappo quondam consule nata fuit.
Coniugio casto fuerat quae nupta Philippo,
Ex scriptis cuius nomina nota manant.
Virtutes habuit donatas numine Christi,
Matronae Paulus quas docet esse decus.
Hic absente viro sepelivit filia corpus,
Vivit conspectu mens fruiturque Dei.
Obiit 11. Octob. Anno 1557.
Non penitus ullius voluntas perspici
Potest, priusquam admotus ad Rem pub [Abbr.: publicam] :
Fungi Magistratu atque imperiis coeperit.
Ego, hunc virum pro nuntio esse pessimum,
Qui civitatem consilio regens suo,
Non dicere audet optimas sententias,
Tacensque veritatem dissimulat metu,
Et anteferre amicum patriae solet.
Testor supremi numen immensum Iovis,
Si quid malum impendere patriae videro,
Me civibus daturum id esse libere,
Nullum mihi foedus erit cum patriae hostibus.
Haec salva tuetur et salutem civium
In hac amicos stante quaerant singuli,
Illam videre qui florentem, gaudeant.
Primae statuae.
Hi virtute sua Medos ad Strymonis undas
Cogebant turpi vertere terga fuga.
Et primi domuere hostes ferroque fameque,
Ut tegerent patriae moenia cara suae.
Alterius statutae Epigramma.
Haec Ducibus grati posuerunt praemia cives,
Qui pia contra hostes arma tulere feros.
Ut moneant seros mansura trophaea nepotes,
Pro patriis etiam ferre pericla focis.
Tertiae statuae Epigramma.
Cum Danai ad Troiam posuerunt castra, Menestheus
Dux ibi Cecropia missus ab urbe fuit.
Hoc aciem nemo melius disponere norat,
Si dubitas certus testis Homerus erit.
Hanc etiam laudem sibi postera vendicat aetas,
Namque solent fortes Cecropidae esse duces.
His grati cives donarunt ferre coronas,
Pro rebus gestus praemia iusta suis.
Qui libertatem pulsis ex urbe Tyrannis,
Et leges patriae restituere suae.
Haec monumenta tegunt cives, qui fortiter arma
Pro patriis aris proque tulere focis.
Nec cessere metu, nec vitam amittere curant,
Cum patriae auxilium pectora fida ferunt:
Et saevos reprimunt hostes, ne regna superba
Externae gentis Graecia serva ferat.
Sed postquam vicit duri sors aspera fati,
Ipsorum patriae nunc tenet ossa sinus.
Non falli eventus et semper habere secundos,
Divinae tantum sortis id esse scias.
Nulla potest vitare hominum sapientia fatum,
Multus et humanis mentibus error inest.
Fortunae vicibus natura obnoxia nostra est,
Nec vitare homines tristia fata queunt.
[Gap desc: poem of 1 line]
Nec nisi librato dirimat sententia litem,
Parte quid ex utraque queant, examine, causa.
Dic hospes Spartae nos te vidisse iacentes,
Dum sanctis patriae legibus obsequimur.
Attica delevit Medos Marathonis in agris,
Pubes, pro Graecis dum pia bella gerit.
Publica non prorsus volat irrita fama per auras,
Namque est iudicii divini nuntia saepe.
Quod natura mihi blaesam dedit invida linguam,
Agnosco vitium, non amo, Iuste, meum.
Cuique suam labem attribuit natura noverca,
Omnibus et sors est arte ferenda sua.
Hoc ego malo tamen, quam quo tu Iuste laboras,
Quin mala cum laudas carmina, nulla facis.
Non mordere valent quemquam tua carmina blaese [Orig: blese] ,
Nam desunt Musis salque leposque tuis.
Hunc tibi iustitiae cultori dono libellum,
Qui te iustitiae prima elementa docet.
Eloquium et numeros facilemque in carmine venam
Indidit humanis mentibus ipse Deus,
Auctorem nobis haec ut vestigia monstrent,
Et nostra in caelum vota precesque ferant.
In populisque sonent laudes et dona parentis,
Praemia qui iustis pro pietate dabit.
Hic exempla etiam virtutum in carmine tradi,
Et normam qua sit vita regenda iubet.
Tales materias celebret cum Musa Copeni,
Lectori gratam convenit esse pio.
Quod sumus et tegimur, dulces quod carpimus escas,
Omnia credamus muneris esse Dei.
Sufficit hic etenim vires alimentaque rebus,
Sustentat verbo cuncta creata suo.
Mortales miseros, pecudes, armenta, volucres,
Implumem corvum vestit, alitque Deus.
Ergo debetur quaedam reverentia mensae,
Ergo decet grata sumere mente dapes.
Non trahat in praeceps caecum bouli/miapectus,
Immemor ut dubitet solvere vota Deo.
Sicut Centauriconvivia barbara ducunt,
Ignari victum qui dedit esse Deum.
Gustatura cibos solita est libare vetustas,
Qui mos a sanctis patribus ortus erat.
Sic quoque nostra pios praemittant fercula coetus,
A prece principium, de prece finis erit.
Rex iustus tenuit Solymorum mitia sceptra,
Qui docuit veri numina nosse Dei.
Viderat et sub aquis hominum genus omne perire,
Et lacrimis undas auxerat ipse suis.
Et quinti saecli tardos confecerat annos,
De vero testis posset ut esse Deo.
Hunc non raro senex Abram vicinus adibat,
Vallis Ebronaeae qui novus hospes erat:
A seniore tamen didicit primordia mundi,
Quoque modo fuerit vox patefacta Dei.
Quoque Dei fuerit coetus, mundique furores,
Ut tegat hunc inter dextera magna Dei.
Natus et aeterno quis sit lo/gos ille parente,
Qui solet esse pii duxque comesque gregis.
Et carne indutus nostra qui tempore certo,
Fracturus saevi colla Draconis erat.
Placataque ira rursus qui gaudia vitae,
Deleta nobis morte daturus erat.
Sic tamen aeternus Pater hunc ut conditor orbis
Iustifica agnosci iusserit ipse fide.
Colloquia haec illi quando dulcissima miscent,
Saepe vident medios inter adesse lo/gon:
Sic etiam decuit mala nos lenire senectae,
Et viva curas voce levare graves.
Hac de doctrina multis collatio lucem
Afferret: quaedam longa senecta docet.
Utilis aetati venienti noster ut esset
Consensus, regeret quem Deus, ipse lo/gos:
Sed nunc impediant quae, constat, e)rni/nnues, istos
Congressus, dulcis colloquiique vias.
Non tamen impediunt gemitus et vota piorum,
Gnate Dei coetus tu rege Christe tuos.
Inque Deo facias nos unum simus ut omnes,
Nulla venit nobis te nisi dante salus.
DE ENCAENIIS CELEBRATIS Ierosolymae mense nono, propter memoriam repurgati Templi, tempore Iudae Mabaei, Carmen scriptum, Anno a natali Christi 1557. qui erat ab eo anno quo Idolum ex templo eiectum est, Millesimus septingentesimus vicesimus quartus.
Hoc Encaenia laeta mense nono
In pulchris Solymis agi quotannis
Mos est traditus, ut memor triumphi
Esset posteritas, Phalange caesa
Quo bdelu/mata dira Macabaeus
Delens, restituit pios honores,
Quos verus Deus unicus creator
Humani generis, docet, probatque,
Qui se voce sua, datoque gnato,
Ostendit, vetuitque lege, fingi
Cultus esse alios Dei, Deosque
Huic vero Solymi Deo potenti
Hoc pro munere gratias agebant,
Hunc verum esse Deum Sione tota.
Hunc servare suos pie canebant,
Orabantque suam tegi Siona.
Nos Encaenia nostra cum vetustis
Grati nunc celebremus, atque nobis
Luce Evangelii recens reducta
Ex templis simulacra mentibusque
Pellentes reverenter invocemus
Aeternumque Deum, Deique gnatum,
Et quos voce sua docet, probatque
Constanter, tribuamus ipsi honores,
Custodemque sui sciamus esse
Coetus hunc Dominum lo/gon parenti
Aeterni xo/rion sibi cruentum
Qui circumdedit, esset ut redemptor
Humani generis potensque Siloh.
Hunc, ut protegat et Siona nostram,
Votis assiduis precamur omnes.
[Gap desc: poem of 2 lines]
[Gap desc: poem of 2 lines]
Felix ille Deum metuit qui pectore toto,
Et non fucata religione colit.
Et qui divinae legi parere studebit,
Et cui deliciae sunt bona iussa Dei.
Fluctibus in mediis servabitur ille, paternas
Implebitque sua posteritate domos.
Et quamquam variis iactetur saepe periclis,
Attamenhunc summus servat alitque pater.
Huius conatus facilis fortuna fovebit,
Provehet et dextro numine cuncta Deus.
Illius aestivae superabunt horrea messes,
Et fruges amplo foenore reddet ager.
Hunc pater ancipiti servabit tempore, iusta
Causa patrocinio vincet ubique Dei.
Non deerunt umquam dubiis solacia [Orig: solatia] rebus,
Quae faciunt pectus firmius esse viro.
Lumina ceu tenebris apparet clara remotis,
Sic tristi inveniet tempore laetus opem.
Vir bonus afflicto facilis succurrit amico
Et quacumque potest sedulitate iuvat.
Aeraque non aegre dat mutua ferre petenti,
Ac opibus large subvenit ille suis.
Nec sibi divitias per fraudem aut quaerit honores,
Nec cuiquam iniustas inicit ille manus.
Si quando exitium fortuna inimica minatur,
Illius semper vult meminisse Deus.
Et quia se curae esse Deo confidere novit,
Non huic incutiet nuntia famae metum.
Mens immota velut magno cum robore quercus,
Constat, et in Domino, spemque animumque locat.
Sed qui contemnit caelestia iussa, peribit,
Nam subito veniet magna ruina malis.
Vir quoque multa pius confert in pauperis usum.
Et fiet miseris portus et aura viris.
Ille potest semper dubiis succurrere rebus,
Isque malis victus cedere nescit homo.
Impius usque licet caelestia numina culpet,
Dicat et iratus iurgia multa Deo.
Non impune diu tamen hoc erit, impia tandem
Turba graves poenas suppliciumque luet.
Otia [Orig: Ocia] non animis secura pecunia confert,
Nec vitae tutus, credite, portus erit.
Denique nemo suo vallum sibi Marte parare
Contra fortunae iura vicesque potest.
Felix ille Deo quisquis Duce fidit, et huius
Ambiguum vitae lege gubernat iter.
Hunc pater in dubiis rebus tegit optimus, atque
Defensum in gremio gestat ubique suo.
Utque nihil laedunt hiemis mala frigora Palmam,
Illaque perpetui veris honore viret:
Sic etiam iste malis nescit succumbere victus
Durat, et in media vivere morte solet.
Quis furor est contra caelestes arma movere?
Successu impietas est caritura viri.
In celsa tradit mihi regia sceptra Sione,
Et mandata Deus dat nova ferre mihi.
Namque ait ipse Pater, gnatus mea summa voluptas,
Haeres iure mihi totius orbis erit.
Huius qui sequitur Regis victricia signa
Fortunae tutas rideat ille minas.
Maximus ista pater gnatum mandata per orbem
Non vana in populis spargere voce iubet.
Vos populi gnato patris date tura [Orig: thura] supremi,
Hoc quisquis fidit Principe salvus erit.