Epigrammatum libri sex.Machine-readable textMelanchthon, PhilippPetrus VincentiusXML version, markup prototype, December 1999Andreas BotschmarkupCamenahttp://mateo.uni-mannheim.de/camena/melan1melanchthonepigrammata.htmlmelan001.jpgmelanchthonepigrammata.xmlmelan1/jpghtmlWittenberg: haeredes Iohannis Cratonis, 1579.
Regeln fuer die Texterfassung 03/2001
not necessary
22 June 2001Susanne Mussmannmarkupcorrected divisions, page breaks, e.a.24 July 2001Susanne MussmannmarkupTEI header added09 June 2002Susanne Mussmannmarkupadded p. Q3b ff., incl. markup; suggestion: incl. metric. 17 June 2002Ruediger NiehlspellcheckMorpheus spell-check performed. Description of this edition: Text typed - structural tagging complete - semantic tagging complete - Morpheus spell check.
PHILIPPI MELANTHONIS EPIGRAMMATUM Liber Tertius.
DE PUDICITIA, EX BACCHYLIDE.
Ut cum de statua facies formosa remota est, Non decus in reliquo corpore truncus habet:Sic reliqui mores spreti sine honore iacebunt, Ni sint ornati laude pudicitiae.Di/sixon.
Fortuna hominum instabilis etc.
Ad Doctorem Magerium Aurelianum.
PLATO IN EPINOMIDE ait, Gratam de Deo famam in astris et doctrina astrorum sparsam esse, quae sententia hoc venustissimo disticho expressa est.
Astra quidem sunt ipsa Dei certissima signa At doctrina Deum certius esse docet.
EX MENANDRO.
Haec vita gaudet improbis potissimum,Sed assentator omnium primas tenet.Vivitque longe iucundissime omniumDeinde Sycophantae proximus est honos.Audire enim calumnias dulce admodum.At tertius conceditur locus invido,Artes nocendi qui scit astutissime.
EX XVIII. ILIAD. Homeri.
Sit procul a Divum, atque hominum discordia coetu.
EX SECUNDO Iliados.
Ad naves Ithacus propere contendit Achivas,Et sceptro armatus perfert mandata Minervae,Hic ubi forte aliquem procerum virtute videbatPraestantem, blando revocabat comiter ore,Non haec, non decet haec fortes fuga, siste pudendumSiste gradum, incautumque simul compescito vulgus,Atridae quae sit nondum sententia nosti,Ille animos tantum vafer explorabat inertes,Ecquid adhuc salva pudeat discedere Troia,Forsitan et turbae dabit huic insania poenas.Non est, crede mihi, Regum placabilis ira,Maiestate, potens rerum quos Iupiter auxit.Huic etiam Graecae dux curae est gentis Atrides,Verum ex plebe aliquem nil magnae laudis egentem,Tunc etiam stolido tantum clamore ferocemDeprendens, dure increpitat, sceptrumque minatur.Quo vesane ruis, mentemque quis impulit error?Quin ades et melior quae sit sententia discePrincipibus, quibus est solis res publica curae,Quam neque consilio, neque possis Marte iuvare,Omnibus hic numquam simul imperitare licebit,Nam multos regnare malum est, Rex unicus esto,Cui sceptrum, cui iura dedit Saturnius uni,Huic debes parere Duci, atque audire monentem.
Iliados sexto, Hector.
O superi talem fieri concedite gnatum,Qualis ego existo, et virtute excellere cives,Ingens ut patriae sit praesidiumque decusqueEt si quando redit caeso feliciter hoste,Et spoliis auctus, conclament undique Troes:Hic superat virtute patrem, quae gloria natiSoletur tristem matris recreatque senectam.
DE Achille libro nono Iliados.
Deprendunt Cithara cum tristes leniit irasPeliden, erat autem operi pulcherrima forma,Argentoque iugum factum latera alta tegebat,Aeetionea spolium hoc avexerat urbe,Hac animum ille aegrum Cithara mulcere solebat,Cum caneret laudes maiorum, et fortia facta.
EODEM libro Ulysses recenset mandatum Pelei patris, quo Achillem ad comitatem adhortatus est.
Cum Pater ex Phthia comitem te misit Atridae,Quae dederit mandata tibi suprema, mementoAeacide, lacrimans cum multa monetque rogatque:Incertam belli fortunam Gnate DeorumCommitte arbitrio, et fatis, victoria laetaContinget, superi si vestra incepta secundent,Sed iuvenilem animum frenare, et vincere, curaSit tua, crede mihi, placido est nil pectore maius,Atque iram furiale malum compesce, mereturHaec virtus iuxta iuvenumque senumque favorem.
Et paulo post Phoenix dicit se a Peleo patre Achilli iuveni comitem datum esse ad bellum, ut illum efficeret Oratorem verborum, actoremque rerum.
Incertos casus, dubiique pericula Martis,Consiliique artes nondum Pelide tenebas,Quae decus immensum pariunt, famamque perennem.At tibi me Peleus comitem pater addidit, undeDicendi discas rationem, et fortia facta.
EX EODEM LIBRO.
Exulet urbe sua longe laribusque domoque,Qui cupit in sese cives dira arma parare.PHILIP. MELANTH.E parvo alveolo furantem mella procacem,Fixit apis puerum Veneris, digitosque tenellosVulnere non uno laceravit, saucia laesoIntumuitque manus, verum puer ipse dolorisImpatiens, plodensque solum pernicibus alisSubvolat ad matrem, digitos monstratque cruentos,Quantula, ait, volucris mortalia vulnera fecit,Mater ait ridens, tantillus qualia saepeVulnera das puer, ac apibus non corpore praestas.
EX HESIODO.
Omnia per sese qui praevidet optimus ille est:Proximus ille tamen qui paret recta monenti:Sed qui non sapit ipse, nec audit recta monentem,Invida ei mentem misero natura negavit.
Aliter redditum.
1. Qui nullo monitore potest facienda videre,Quaeque decent, quaeque eventus in fine secundosSunt tandem paritura, suisque obtemperat ipseConsiliis, mores vera ratione gubernans,Anteit hic alios virtute et laudibus omnes.2. Sunt alii minus ingenio plerique sagaces,Qui parere tamen curant meliora monenti,Laudandos inter recte numerantur et isti.3. Sed qui nec sapit ipse, nec audit recta monentes,Nec patitur frenos, nec legum vincula curat,Sed pronus sequitur, quo traxit caeca libido,Hic malus, ac odio dignus ducatur, et idemAccerset poenas sibi tandem, et tristia damna.
In Theocriti.
Pungit apis puerum Veneris, dum dulcia mella Furatur, sic sunt dulcia mixta malis.
Prodigium conspectum in civitate Sybari sita in extrema parte Italiae, antequam deleretur.
Cum Sybaris peritura fuit sunt omina visa: Praecedunt poenas nuntia signa graves.In medio conspecta foro bilem atque cruorem, Terribili specie lurida Iuno vomit.
Citeos fuisse in locis vicinis Macedoniae ex Homero manifestum est, qui sic ait Odyss.11.
Ipse Neoptolemus telo traiecit acutoMagnanimum Eurypylum, genuit quem Telephus ingensCeteosque olim iuxta prostravit, in armaConiugium quos promissum traxisse ferebant.
VERSUS Oppiani de ardore inter cervum et cervam.
Ipse quidem cervus pedibus velocibus ipsamCum fugit, assequitur, sistitque amplexus amatam.IOCASTE apud Euripidem ad filium Eteoclem.
Senecta non laborat omnibus malis,Sed gnate, magnam rerum habet experientiam,Dicendo polleat ut plus iunioribus.Euklei/dou Gewmetrikou=.
Mulae Asinaeque duos imponit servulus utresImpletos vino, segnemque ut vidit AsellamPondere defessam, vestigia figere tarda,Multa rogat. Quid cara parens cunctare, gemisque,Unam ex utre tuo mensuram si mihi reddas,Duplum oneris tunc ipsa feram, Sed si tibi tradamUnam mensuram, fient aequalia utriquePondera: Mensuras dic docte Geometer istas.
EPITAPHIUM Guilielmi Neseni.
EPITAPHIUM Petri Mosellani.
EPITAPHIUM Doctoris Martini Lutheri.
Qui Christum docuit pure, et bona plurima fecit,Lutheri hac urna molliter ossa cubant.
EPITAPHIUM Iohannis Eccii.
Multa vorans et multa bibens, mala plurima dicensEccius, hac posuit putre cadaver humo.
SYRII ortus noxios aestus efficit, ex HomeroIliados 22.
Quem senior Priamus primus conspexit in armisFulgentem veluti Sidus quod Sole relictoAnteit Autumnum, nocturnosque eminet interIgnes, atque suo vincit splendore tenebras,Formosique tenet nomen Canis Orionis,Qui febrim et morbos miseris mortalibus affert.
Elementa contrarias habent qualitates, et pugnant inter se, ex Empedocle.
Iungit amor quandoque elementa, et semina rerum,Dissiliunt odiis eadem certantia rursus,Sic res gignit amor, sed non durabile quidquamNascitur, inque vices mutantur cuncta subinde.AratoSicyonio statua est posita in patria propter eius virtutem, cum hac inscriptione.
Id estVenit ad Herculeas quamquam tua fama columnas, Dum patriam servas incluteArate tuam:Nos tamen hanc statuam pro libertate recepta, Virtutis testem fecimus esse tuae.Communis tibi cum diis servatoribus esto Hic honor, in patriam nam pia iura refers.
ORACULUM ex Pausania, quo poena Lacedaemoniis ob duas filias Scedasi vi stupratas, et in puteum abiectas, in Leuctris denuntiata fuit.
Leuctra mihi sunt curae, et mors tristissima gnatae Occisae Scedasi quae periere dux.Hic atrox fiet pugna, et saevissima caedes, Fatalis quando venerit illa dies.Quam prius haud quisquam norit, quam Dorica pubes Amittet robur, militiaeque duces.
ORACULUM in AchaicisPausaniae, in quo duo describuntur Philippi, quorum priorem ait fore felicem regem, posteriorem vero, videlicet illum qui cum Romanis bellum gessit, regni eversorem.
In Macedum populis clarissima regna tenebunt,Argiva de stirpe, bonum, damnumque Philippi.Horum qui prior est, gentes urbesque domabit,Sed veteris regni perdet decus omne secundusA populis victus, quos mittent vesper et ortus.APOLLO apud Callimachum inquit, communem esse victoriam sibi et Ptolemaeo Euergeti, qui etiam Celtis in Asia grassantibus resistebat.
Contra hostem fient communia proelia nobis,Celtica cum contra Graecos gens bella movebit,Titanum soboles, extremo cardine terraeEffusa, Hesperias et sedes effera linquet,Continuas densasque nives ut spargere BrumaFlante solet Borea, venient sic agmina densa.Non tamen haec stolidis Galatis via fausta futura est.
CLIPEUS Titi Flaminii suspensus in Templo Delphico cum hac inscriptione.
Tyndaridae fratres, quorum fuit incluta virtus, Custodes inter quos modo Sparta colit.Leges, Libertas, et Pax sunt optima dona, Haec Graecae genti dat TitusAeneades.
VERSUS Empedoclis.
foita= d' Brotoloi/gos e)/ris keneo\n lelaku=ai.Vana sonans affert saevas discordia caedes.Vel sic.Incedit passim mala lis et inania garrit.
Quales sunt Dominae tales sunt catellae.
Forte cubos primum posuit cum futilis Abbas, Tunc sese Monachi ludere iure putant.Idem Graece:
Ex Arato de Cometis.
Fertilis Agricolae votis contingat ut annus,Numquam crinitum videatur in aere sidus.Non unus geminive micent, pluresve Cometae.Apparere solent nam sicco tempore crebri.
Epigramma, quo venuste significatum est, et turbari mentem vino, et accendi corpora ad libidinem.
Hoc est.Sum satis illecebras contra munitus amoris, Ne solum solus me superare queat.Nec formido Deum, quamvis mortalis, at ille Si Baccho adiunget numina magna sibi.Non hospes contra geminos contendere possum, Et spolia ex uno est non grave ferre duos.
Versus qui recitantur in oratione Lycurgi contra Leocratem.
Id est.Iratus ad poenam Deus si quos trahit,Auferre mentem talibus primum solet.Caliginemque offundit, ut ruant suasFurenter in clades, sibi quas noxiiAccersiverunt ultro consiliis malis.
Versus Euripidis, qui in eadem oratione recitantur, sic sunt redditi latine.
Si quis beneficium est daturus civibus,Id gratius fit liberali pectoreEt sponte cum datur: datum morosius,Lenteque, non habebit ullam gratiam.Ergo volens gnatam exhibeto patriae,Ut fiat hostia pro salute publica.Mentemque causae permovent graves meam,Urbs nostra multis antecellit ceteris,Nequaquam enim confluxit huc ex dissonisConfusa multitudo gentibus, gerensMoresque naturasque dissimiles sibi:Sed mater haec est una tellus Attica,Stirpis vetustae civium, ex hoc quam soloMundi architectatrix creavit mens Dei,Virtutis acres inferens stimulos satae.Sed condidere urbes coloni ceteras,Passim profecti dissitis regionibus,Non congruentes mentibus, lusor velutSi discolores in fritillo misceatTalos. At Urbem quisquis externam incolit,Ut in tigillo nodus asper eminens,Ceu tignum ad ordinem aedificii non quadransNon ille mente civis est, sed nomine.Nostra ergo pro patria, verendis legibus,Et constituta moribus bonis decetPericla adire, et perpeti aerumnas graves,Causamque quare procreamus liberosHanc esse praecipuam putandum est, ut DeiNotitia luceat futuris saeculis,Semperque custodes sient superstitesCaelestium legum, atque templorum Dei.Qui in patria tueantur has res optimas,Et disciplinam civium, et mores bonosNon impia feritate deleri sinant.Nec franget ullus hoc nostrum pectus timor,Violare leges ut velim sanctissimas,Quae singulos prodesse patriae iubent,Cum morte filiae unius periculoNunc liberari tota possit civitas.Nam me docet numeratio, ut servem magisQuo plus videmus esse, quam quod est minus.Unam domum labi, minus certe est mali,Quam civitatem ruere totam funditus.Si pro puella germen esset masculumNatum mihi, bellumque forte posceret,Cives ut hostem dimicantes proelioDepellerent, num filium mortis metuRecusem in aciem mittere? At vero mihiTales ego opto filios, qui fortiterEt proelientur, et velint excellereInter viros virtute clari ceteros,Nec sint in urbe ceu figurae inutiles,Aut picta ceu simulacra parietes tenent.Sed saepe matrum lacrimae cum filiiArma induunt, animos eorum effeminant.Harum eiulatus atque mollia pectoraNon laudo, quibus ignava vita cariorEst filiorum, quam decus pulcherrimum.Et quae suis suadere turpitudinemAudent, honore nec sepulcri, et posteriMoventur approbatione saeculi,Quod praedicat virtutem eorum laudibusVeris et immortalibus, qui patriam Et templa protexere, nec mortis metuCessere nostris hostibus, nec sanguinemVitamque dubitarunt suam profundere.Et filiae nostrae futura est gloriaAeterna, si pro patria mortem oppetat,Geminasque servabit sorores unica.Caedam ergo gnatam, ut fiat hostia civibus.Non dico enim esse proprie unius meam,Nisi quod ex alvo mea ceu plantulaNata est. At urbe perdita simul omnia Perire nosque liberosque cernerem.Sed dixeris. Extincta si sit filia,Nos una in urbe sceptra deinde amittere.Esto ferent ut fata, stirps tunc alteraIn urbe nostrae principem teneat locum.Servasse patriam maius est regno decus:Denique voluntas recta sit quod possumusPraestare, legibus volo sanctissimisParere, nec violare eas sciens velim.Et interim fruar bonis communibus,Legum ordine, atque disciplina civium,Quae me volente nullus hic deleverit,Non sede stantem Palladem firmissima,Laevaque terrificos tenentem GorgonisAngues movebit, aut ab Arctoa plagaEumolpus huc exercitum ducent ferum,Aut barbarae gentis furor Thracensium.Ne hostis hic trophaea figet uspiam,Nullos triumphos hic aget, nec laureaVictrice glorians superbe ornabitur.Concedo, cives victimam hinc abducite,Ut salva sit victrixque nostra patria.Nam filiae vitae salutem publicam,Immota stat sententia, anteponere.O patria utinam diligant te singuliCives, ut hoc ardet meum pectus tuiAmore vero, si voluntas principumTalis foret, tranquillior status tuusManeret, et motus domesticos maliCiere non possent, et hostes exterosArcere posset omnium concordia.HECTOR apud Homerum Iliados 15 adhortatur Troianos, ut pro patria dimicent.
Conferti naves animis ingentibus interQuisque suo pugnate loco, nec vulnere quisquam,Seu mortis fugiat pavidus formidine victus,Sed iaceat, si quem fati sors dura peremit,Pro patria magnum decus est profundere vitam,Nam reliqui cives nostra virtute teguntur,Et salvae interea matres natique manebunt,Qui sunt aetatis venturae semina, et urbis.Templa manent, legesque bonae, pietasque pudorque,Et tunc quisque suis rebus, fundisque fruetur,Cum pulsi fugient hostes in patria regna.
POEMA veteris Poetae Tyrtaei latino carmine redditum.
In prima pugnantem acie cecidisse decorum est. Servantem patriae moenia cara suae.Nam miserum est patria amissa laribusque vagari Mendicum, et timida voce rogare cibos.Cum natisque errare suis et coniuge moesta, Et cum matre pia, cumque parente sene.Omnibus invisus quoscumque accesserit exulSemper erit, semper spretus egensque iacet.Nullus honor generi est, et perdita gratia forma est, Cunctaque tabescunt membra dolore gravi. Curat nemo vagos, et laedere nemo veretur, Non exul curae ducitur esse Deo.Intrepidi pugnate viri, et profundite vitam, Quam patriae debet reddere quisque suae.Nemo aciem linquens aliis sit causa pavoris, Iunge maniplari corpus, et arma tuo.Ingentique ira flagrent audacia corda, Nec vitae nimius pectora frangat amor.Nec iuvenile agmen tardos aetate relinquat, Corpora sunt quorum languidiora, senes.Indignum est aciem ante senilia fusa iacere Corpora, iam iuvenum diffugiente manu.Quo magis hoc miserum est in pulvere linquere vitam, Canicie quod sint iam veneranda sua.Quam triste est latis spectare iacentia passim Nudata in campis membra cruenta senum.Qui quamquam exhalant animas, meminere pudoris, Quasque decet partes occuluisse, tegunt.Ac superant formae iuvenilia corpora flore, In quibus et virtus gratior esse solet.Inque acie iuvenem prima pugnare decorum est, Signa etiam decus est si cadat ante sua.Ergo tuo consiste loco pede firmus utroque Compressos dentes, et labra morsa tenens.
VOLUCRES potius mortem oppetunt quam nidos deserunt, ex veteri poemate.
Hoc est.Non quem sibi nidum volucris struxeratRelinquit, atque cedit alteri fugax,Ovis ut alia ibi incubet recentibus.
EX Euripide in Phoenissis.
Si quis malorum gaudeat commercio,Rogare qualis ipse sit, nihil est opus:Nam quisque similis est sodalicii sui,Vadens ad aucupia cum visco et illice.
Iambica ex AntigoneSophoclis.
Non pectus ullius potest introspici,Urbis Magistratus priusquam gesserit.Ego, si quis in gravi periclo civium,Vere salutarem sciens sententiam,Eam timore victus occultat tamen,Hunc iudico civem esse malum ac inutilem,Et si quis antefert saluti patriae,Privati amici gratiam atque munera,Hic omnium est mortalium iniustissimus.Ergo Deum testem invoco, si patriaeDiscrimen impendere videro meae,Me voce dicturum atque mente liberaSententiam, verissima quae videbitur.Nec ullus hostis civitatis publicus,Privatim amicus esse ducetur mihi.Sed navis haec quae servet omnes unicaSit civitas, qua cum vehemur integra,In ipsa amicos quaerere florente liceat.
EPITAPHIUM REVERENDI viri D. Iohannis Hessi S. Theologiae Doctoris, et Vratislaviensis Ecclesiae pastoris.
EPITAPHIUM Leonarti, filii viri clarissimi viri Georgii Maioris Doctoris Theologiae.
AD REGEM.
PHILIPPUS.
Cum necterem corollam,Inter rosas repertumCupidinem prehendiAla, meroque mergensUna imbibi procacem.Nunc ille saevit imisPuer mihi in medullis.
AENIGMA Philip. Melanth.Discite praecipue Solis motumque viasque, Vos quibus est patrium Francica terra solum.Namque dies totos quos traxerit ambitus anni,Id fluvii vestri vox bene nota sonat. M 40 E 5 N 50O 70 S 200. Summa 365. dies.
D. Paulus Eberus.
Hoc tibi monstrat idem Fluvii vox graeca, quotannis Post messem Pharii qui rigat arva soli.N 50 E 5 I 10 L 30 O 70 S 200. Summa 365. dies.
LIMITES Germaniae.
VEL alio modo.
Rhenus ab occasu, Viadri sed flumen ab ortu, Clauserunt fines Teutona terra tuos.Aeriaeque Alpes immotum limes ad austrum,Balticus id Boream terminat Oceanus.ARATI CARMEN a Philippo redditum.
Mortales nondum deprendimus omnia signa,Quae Deus impressit naturae conditor arte:Sed nos multa latent, quae nondum comperit usus,Quorum aliqua ostendet venturis Iuppiter annis,Qui genus humanum cum vere diligat, augensMuneribus variis toto se monstrat in orbe.Ut quoties oculis incurrunt undique nostris,Esse Deum doceant vestigia talia, nosqueEsse ipsi curae monitos testentur, et ipsumAgnoscant nostrae mentes, lucemque sequanturIustitiae, quam nostra opifex in pectora sparsit.
Apud Athenaeum glau\c e)n ta/fw|. De Sophocle sene habente vetulam.
Noctua ut in gelido cum nidum forte sepulcro Construit, et caecum foeda cubile tenet:Talis erit thalamus vetulae mulieris, egenti Et deliranti quae male nupta seni est.
CONTRA Curiositatem.
Non curiose vivere est ingens bonum,Si modo nec inter curiosos vivereCogaris, et inter factiosos complices.Sed quando vivis inter beluas malas,Et simias, oportet fieri simiam:Heu vita quantis miseriis obnoxia est.e(*casixonP. M. de dicto 1. Paral. 17. Aspexisti me in forma hominis, qui es in excelsis Iehovah Deus.
In forma quod nos hominis placidissime Christe Aspicis, et tamen es conditor ipse Deus:Et nostram massam miseratus crimina deles, Et vitae aeternae gaudia vera dabis.Haec grati canimus tua dona, simulque precamur, Te nos ut doceas, luce regasque tua.HESIODUS LIBRO II. e)rg. kai\ h(mer.Cum cuculus raucum querna super arbore cantumIngeminat, laetusque novi ver nuntiat anni,Continuo e coelo fecundus defluit imber.Si large ille boum vestigia flumine replet,Clara diem terris dum quartum aurora revexit,Irrigat, atque siti morientes recreat herbas.
FINIS LIBRI III.