FAMILIARIUM ARGUTIARUM Honestae et eruditae Recreationis LIBER III.

CAPUT I.

De convivus jucunde, lepide aetque erudite, sine effensione instituendis.

UT conviviis hilares, arguti, innocentesque joci, perquam commode, et hovesta cum voluptate adhibentur: ita nisi ejusmodi fuerint, submovendi erunt;quaestionibus ac narrationibus rerum jucundarum subrogatis. Plutarchi hic verbis uti libet: Rex, inquit in symposiacis, {(a) Lib. I. sympos. quaest. 4.} Assyriorum praeconis voce praemium ei pollicitus est, qui novam voluptatem aliquam excogit asset: At convivii Rex merito praemium et honorem detulerit ei, qui jocum contemelia purum, et oblectationem utilem, risumque, non Momi et injuriarum, sed gratiae et comitatis socium in convivium introduxerit. Hanc enim ad rem pleraque convivia naufragium faciunt, dum non recte gubernantur. Est autem hominis modesti ac prudentis iram atque inimicitias vitare: quarum occasiones in foro ex avaritia, in palaestris et gymnasiis e contendendi studio, in magistratibus et honorum peritionibus ex ambitione, in coena atque inter pocula a jocis captatae nobis insidiantur

Quo autem joci temperamento, et qui ludi in conviviis non facile sint adbibendi, paulo aute eadem disserratione symposiaca tradidit. Quod. inquit, vulgo dici solet jucundissimam esse navigationem prope terram,. et deambulationem juxta mare, id huc convivii Modimperator transferet, itaque seria jocis temperabit, ut et jocantes ad seria se demum convertant, et rursum seria pertractantes, animum velut a nausea recipiant, dum ad ludum jocumque sequentem respiciunt. Nam et risus ad utilia multa potest accommodari, et seria res dulcedine quapiam temperari.

Sicut Echinopedes inter, duramque et Ononin.
Nonnunquam florent mollia Leucoja.

Qui vero ludi seria? conviviis excludunt, eos a compotoribus submoveat, ne contumelia laedant, quemadmodum et imperata mutua offensioni idonea ut dum balbi cantare, clavi se paectere, claudi saltare jubentur. Sic enim Agamestori Academico. cui alterum erus rabe consumptun atque exilo erat; mali convivae illudebant, dum quemque suorum uno pedo dextro subnixum, poculum jusserunt optare, aut mulctam persolvere. Verum cum jus mandandi ceteris ad ipsum pervenisset, jussit omnes ira ut se viderent, bibere: allataque inani testa pede debili in illam inserto exhausis poculum: quod cumreliqui, experimento sumpto, se non posse animadverterent, mulcta quoque fuit persolvenda. Scitus profecto hac in re Agamestor fuit. Atque ita omnino cum facilitate et hilaritate quaevis alia vindic anda sunt. Prionde mandatis illis adsuescamus uti ad voluptatem, et utilitatem accommodare, eaque imperare quae facturo sunt samiliaria, et prastari facile possunt, ornentque exequentem. Ut jubeamus Musicos canere, oratoriam callentes artem dicere, Philosophos, quaestionem aliquam obscuram solvere Poetas versus recitare. Libenter enim unusquisque, atque alacriter ad eam rem ducitur. In qua seipso cernitur praestantior.

Pergit in altero libro symposiacon. {[a] Lib. 2. symp. q. 1.} Jucundum, inquit, esse interrogari de iis rebus, do quibus in promptu sit responsum: hoc est, quarum peritus sit, qui interragatur. Nam de ignotis iaererrogati, cum non hubeni quod respondeant, aegre ferunt: tanquam id postulati, quod dare non possint, aut demenstrationes argumentaque proferrntes parum firma perturbantur et haerent Quod si responsio non modo facilis sit, sed etiam subtilis, idrespondenti jam voluptatem adfert. Fit autem, cum de sis interrogantur, quae ipsis nota plerique ignorant, ut de Astrologis. aut Dialecticis. Hins fit etiam, ut qui peregrinati, ac multas pervagati sunt longinquas regiones, moresque et instiaeuta barbarorum inspexerunt, et mare navigdrunt exterum, et de iis rebus se interrogari gaudeant, lubenter que narrent, et depingant sinus atque loca, existimantes ita se laborum suorum gratiam quandam ac solacium reportare. Omnino autem quae nemine interrogante, ipsi ultro narrare solemus, de iis quaerie nobis gaudemus, quod videmur iis gratificari, quos alioquin

eramus nostra narratione obturbaturi. Qui magis gloriosi sunt, interrogari de eis rebus desiderant, quas cum ipsi praeclare gesserint, praesentibus ipsiultro exponere verentur. Probe igitur Nestor, qui Ulyssis ambitionem perspectam haberet, sic hominem compellat:

Inclite, dic mihi, maxima Achivum gloria Ulysses,
Qua cepistis equos ratione?

Molesti enim sunt, qui se ipsos, prosperosque successus suos commendant, nisi praesentium impulsu haec disserant. Itaque de legationibus, de Rep administrata, aliisque, quae splendidum magnumque quid continent, interrogandi. Quae, siinvidi malignique adsint, praetereunt atque aversantur, ne occasionem illa narrandi praebeant, quae ornent dicentem.

Cavendae autem sunt de calamitatibus illatae interrogationes, aegro quippe animo narrant damnationes sui, aut libererum interitus, aut parum selices terra marique negotiationes. Contra si quaeras, quomodo ad tribunal steterint, aus a Rege compellati fuerins aut aliis in tempestatem praedonesve illapsis periculum ipsi subterfugerint, pergratum feceris illud nonraro ingerendo: cum libertate sermonis freti, expleri iis narrandis commemorandisque vixsoleant. Gaudent etiam interrogati de laetis amicorum successibus, de filiorum profectu in literis; in agendis causis, amicitia de Regum successu. Inimicorum vero et malevolorum dedecora, damna, in scelere damnationes; in adversis casus promptius alacriusque rogati exponunt; ne si ultro ia faciant, alienis malis gaudere videantur. Senes quoque, licet narratio omnino nihil ad rem factura videatur, tamon delectat, qui ex ipsis aliquid quaerunt, gratiamque ineunt, eorum dicendi voluntate excit anda.

Universe autem qui voluptatem malunt, quam molestiam afferre, hujusmodi proponunt quaestionet, quarum responsa non vituperatio, sed laus, non odiun, aut invidia; sed benevolentia et gratia Auditorum comitetur. Atque haec quidem, inquit, deinterrogationibus. Salibus autem, qui nequit caute, artificiose, ac tempestive uti, omnino iis abstineat censeo. Sicut enim in lubrico loco, etiam ii subvertunt, qui tantum in transcursu attingunt: ita in vino quaevis oratio non satis accommoda, occasionem nobis peccandi praebet. Est enim cum salibus magis, quam con vitiis exagitamur, cum haec ab ira incensulto proficisci saepe videamus: illos non a necessit ate, sed studio contumeliae, et malignitate...

Haecpraeclare et sapienter a Plutarcho tradita, et Latio ex illo sermone traducta exhibere paucis libuit, ut appareat, qua potissimum ratione convivia, etiam sine salibus, ubi ingenium, aut locus iistractandis defuerit, non injucunde, et citra offensionem transigi possint. Estque hac in renon modicum symposiarchae adhibendum studium, ne gratiam, quam liberali saepe epulo apud hospites mereretur, illiberalis, atque inhumana quorundam societas evertat. Unde in priscis Graecorum symposiis illa viguit non illaudabilis consuerudo, qua nonnemo, vel sorte, vel electione Rex convivii statueretur, quem illi
[Gap desc: Greek word]
, aut
[Gap desc: Greek words]
, nos Modimperatorem vocamus, qui Leges et decreta convivalia conderet, quibus omnibus erat viendum; ut varietas laetitiaque conseasu omnium constaret, ac si quae offensio nata esset, omnium quoque conspiratione, ad unius velut imperium conquiesoeret.

Ceterum inter epulas tacere praestat, quam vel privatis tantum indulgere colloquis, quae vicinos in suspicionem traductae suae inter illes famae, aut conspirationis mutuae vocare possint: vel molesta, aut parum digna praesentium hilatitati miscere colloquia. Hoc Isocrates, inter pocula orationem detrectans, non ignoravit, ac poscentibus responsionem dixit: In quibus ego valeo, eanon sunt hujus temporis; quae vero sunt hujus temporis, in iis ego non valeo. Cui hoc munus detrectanti applaudens Crato dixit: Probe ejuravit orationem, siquidem per longas verborum comprehensiones, omnes nobis gratias a mensa proscripturus erat. {(a) Plut. symb. l. 1. q. 1.} Sapientis itaque jucundique Modimperatoris ingenio convivium Regi convenit, praesertim cum plurium illud frequentia hominum celebratur. ne vel tumultu conclamantium diversisque studiis perturbetur, vetusque illud proverbium, septem convivtum, novem convitium, locum reperiat: vel frigida colloquiorum simul et animorum distra ctione, aut importuno silentio et melancl: olia languescat.

CAPUT II. Convivia nontam ciborum copia. quam eruditis jucundisque salibus condienda sunt.

L. Paulus Aemilius, Romanae militiae decus, ut summam inatmorum contentione, ita non minimam quoque in remissione earundem gloriam promeritus est. In negotio seritus, in otio lepidus, utrimque accuratus. Admirantibus nonnunquam in viro tot gravibus occupationibus vigilanter intento, mentem cogitationemque ad apparatum convivalem, magno ordine diligentique cura instructum superesse: respondit: Ejusdem mentis esse, aciem ordinate instruere, et convivium: hoc, ut quam gratissimum invitatis esset: illam ut formidatissima esset hostibus {[a] Plut. in Aemil.} Plus saepe inter epulas festivum ingenium, et honestae consuerudinis oblectatio, quam Perfici apparatus juvant. Qui ex abundantia laudem affectant, magnis saepe impendiis eandem apud ingenuos aestimatores amittunt, facile repleri potest stomachus illo cibo, qui cum nausea saepe regeritur; mens non perinde satiatur Huic ex refectionis erudirae inopia; illi ex brutae repletionis copia fastidium nascitur: huic facili impensa; illi magnis opibus litandum est, ut uttisque satisfacias, non tam de condimentis, et appatatu ciborum, quam verborum providendum est. Non quantum, sed quo animo detur, plerumque expendimus.

Convivium quod Georgius Nevillus Eboracensis in Anglia Archi-Episcopus anno 1466. dedit inaugurationis suae die, plus, stentationis vanitatisque, quam verae gloriae hulnanitarisque habuit. Indignum enim Praesule Ecclesiastico spectaculum instruxit. Siquidem in unius epuli apparatum coquos adhibuit duos et sexaginta, ministros secundarios centum quindecim, famulos mille. Adversus hostem atmari exercitum ad urbem aliquam propugnandam existimes Quam hic alimentorum exspectes copiam! Boves saginati octoginta, verveces mille quatuor, porcelli trecenti, vituli totidem, auseres ter milleni, capones ter mille ducenti, columbae et cuniculi, octona milia, pavonescentum, pulli gallinacei ducenti, perdices quingentae, ut praetereamus cetera. Nec panis vinique abundantia defuit. Nam mille quingentae librae panis ttiticei absumptae sunt. Zythi dolia

ter centum et triginta, vini quadtingeara octodecim, ex quibus duo dolia aromarites exhansta fuere. {(a) Godibinus in Episc, Angliae.} Quante hic verius, quam olim apud Christum Judas exclames, ut quid perditio haec? Laudatissimum hoc convivium esse poterat, si decima pars his impensa epulis, cetera in panperes liberali manu essent erogata. Nequehic Praesul tam amicos eorumque jucundam societatem, quam suam in his epulis munificentiam spectari voluit, minore praedicatione nominis sui, quam opprobrio. Ita etiam in profusione fallimur, et speratam frustra gloriam, cum bonis prodigimus.

Poterat Convivator ille ab Augusto Caesare gentili homine frugalitatem in epulis adhibendam doceri, qui in omni rerum assluentia, non tamen nisi ternis coonam convivalem ferculis aut senis, cum praeberet abundantissime instruere est solitus. Verum sumptum omnem liberali comitate egregie pensabat. Neque aliorum ipse civium mensas, perquam instructas frugaliter, est aversatus; ut cum nonnemo hospitum invitatum haberet renuius isque excusatione sui uteretur, Augustus bono animo esse juberet, nescisse enim se hactenus quod tam illi esset familiaris. {(b) Suet, in Aug.}

Quocirca Lacedaemoniorum hac in re prudens Institurum jure suspicimus, qui ut suos ad frugalem, eruditum, jucundumque conviviorum usum instituerent, jam a prima suos pueritia, mensis publicis, quas Syssitia vocabant, sub moderatoribus adhibebant; ut ad haec (quemadmodum Plutarchus in Lycurgo testis est) tanquam ad Indum temperantiae convenirent, ubi sermones excipiebant, de Rep Doctores conspiciebant ingenuos, assuescebantque et ipsi jocari, et dicteria citra seurrilitatem jacere, atque aliorum sine offen sa excipere cavilla. Namque et hoc Laconicum videbatur, cavillum patienter fustinere posse: aut si quis impatientius ferret, modeste deprecari. Qua quidem assuetudine factum est, ut Spartani in argutia dicteriorum, et apophthegmatum olim ad miracusum usque eminerent, et propter haec ipsa reconditae cujusdam Sapientiae schola Sparta apud Platonem appellatur. {(c) Haec} Athenienses hane publicarum mensarum disciplinam secuti magis sunt, quam assecuti. Ad diversa illic convivia sorte delecti ibant, triplici hae sortes litera

signatae erant. B. P. K. Urna sortium igitur juxta Harmodium in foro proposita, ad vocem praeconis convolabant, et ut quisque literam educeret, ita ibat, proclamante ad sortium mensas praecone, ut: quibus B. evenerit, sequantur coenaturi in portieu regia: quibus P. in ea quae est illi proxima, Capite censorum: quibus K. in portieu farinaria, utse in flectant; imo (erravi) ut ibi coenent. Quorum vero litera prolata non fuerit, in qua coenent, hos ceteri expellant omnes. {[a] Suidas in voce
[Gap desc: Greek word]
} Tales mensae, ob mutuam consuetudinem humanitate et amicitia alendam, tum mores ingenium que erudita instructione excolendum repertae sunt. Et apud Gymnosophistas quidem, paratis jam instructisque mensis, priusquam dapes inferrentur, adolescentes singuli ad epulum adhibendi, quid illo die sapienter dictum factumque observatum sit, velut pensum Senioribus expromere jubebantur, cum laude aclautiori eorum epulo, qui se digna attulissent, illorum vero a mensa proscriptione, qui ignariac desidiae rei essent. {(b) Alex, lib. 5. c. 21.} Qui hauc ad eruditionem, ingenuosque sales orexin praemittebant epulis: quomodo intet has amasse atque observasse neges;

Et Romanos suis epulas facetiis condire solitos, nemo veterum historiarum guarus ignorabit. Ostensum hac in te ingenium Publio Syro peperit libertatem, et non mediocrem deinde in Mimis existimationem. Nam cum forte cum hero transisset aream, ubi hydropicus in Solo servus, ab hero de otio repreheasus quae situsque, quid ageret, respondisset, pro illo Syrus, aquam calefacit: ac deinde orta super mensam quaestione, quodnam esset maxime molestum otium? vatiisque varia seutientibus, Syrus denique subjiceret, podagricorum sibi videri, adeo his aliisque ingeniose dictis placuit, ut in libertatem assertus, ingenuisque excultus studiis, mimicis versibus perquam utilem operam addixerit.

Ipsi etiam graviores Philosophi, inter epulas tamen frontem exporrigere, risu exhilarari; et erudiris ludere salibus, citra noxam, ad voluptatem conciliandam honestam epulis, plerumque visi sunt. Zeno alioquin Stoica severitate gravis, in convivali societate remissior atque hilarior comparebat. Et causam quandoque hilaris exporrectaeque humanitatis inter epulas rogatus, dixit, Lupini, quamvis amari, perfusi

tamen aqua dulcescunt. {[a] Brunson lib. 2.} Hac arte Sisinnius Novatianorum Conftantinopoli Epis. si Suidae credimus, summis juxta infimisque gratus erat, neque ipsis invisus Catholicis, quod amoenus in congressibus conviviisque, sales festive spargere, et dicteria non minus scite arque innoxie intorquere, quam patienter et sereno vultu nosset excipere. Ita Archi-Episcopo orthodoxo minitanti, quod concionandi munus ipsius in Ecclesia alteri mandaturus esset: gratiam, igitur, tibi inquit, debebo, quod me enere tanto sublevaveris. Mox Praesul excepit: quod sionus tibi ingens sit, non mereris sublevari. Ita joco alterius elusit minas, et sub voto potitus est. Quare non tam lautitia conviviorum, quam laetitia spectanda est, haec condimentum in cereris optimum est. Melius est vocari ad olera cum gaudie, quam ad vitulum saginatum cum odio. Prov. 16.

CAPUT III. Frugalitas mensarum laudatur, et an carnium esus leguminibus posthabendus sit disceptatur.

QUod si exempla dissertationum requiras earum, quae grato lepidoque argumento tractari possint, jam quidem universe iis de rebus Plutatchum, paulo ante, monentem audivimus; possunt tamen ex Antiquitate atque historiis nonnulla singulatim depromi. Pleraeque nationes Persarum Graecorumque quamdiu disciplinae Veterumque Institutis adhaeserunt, tamdiu matura etiam de bellis, ac pace consilia, in conviviis agitarunt. Graecia, inquit Plutarchus, {[a] Lib. 7, Symp. q. 9.} quae plurimis usa est bonorum Institutorum generibus, in vino eorum collocavit primordla. Nam quae apud Cretenses Andria (quasi vitilia apud Spartanes Phiditia [quasi frugalia] quondam erant, loco arcanorum Conciliorum, et consessus optim atum fuerunt. Sicut puto etiam quod hic [apud Athenienses] Prytuneum est, et Thesmothesion (a legibus ferendis dictum) De Germanis, idem olim Taciti est testimonium, quod inter epulas et pocula consultent His igitur praescribere ad colloquendum argumentum ipsa semper visa est necessitas. Neque hodiehic apud omnes mos intercidit: cum Germanis saepius ad res serias pertractandas convivia placeant. Ipsae etiam consultationes, ubilongioris morae inter

viros senatorios instituuntur, vix siccae et sine poculis esse soleant. De his igitur nulla nobis suscepta deliberatio est. Illorum honestae conversationi tantum consuluimus, qui ad vina et epulas animi: antum laxandi reficiendique una cum corpore, gratia confluunt, quos passim ad ineptas seurrilesque devolvi jocos, in obscoenos laxari sermones, ad dicteria et conviria prolabi, quotidianis pro dolor! exemplis compertum est, cum rariex conviviis nisi deteriores revertantur. Ut illud quod Adolescenti ad convivium eunti Diogenes affirmavit. Redibis deterior, id pluribus metuendum sit. At, inquit ille, jam redux ad Diogenem, ivi et redii, non tamen deterior. Cui rursum Diogenes: deterior igitur, qua videlicet te factum esse deteriorem, ne agnoscis quidem. {(a) Laert, l. 6.}

Maxima pars culpae est, nullam cognoscere culpam.

Delinquitur in conviviis ipsa con rato immoderata ciborum atque imprimis carnium appetentia, ut idcirco ex occasione appositarum carnium, de illius licito illicitoque quaed am usu disserere opportune convivator possit, virturique ac temperantiae adversus gulae turpitudinem favere.

Ita haec agitari quaestio poterit, conducatue ad vitam hominis magis herbatum an carnium in vita usus? Erunt, quae pro utraque parte faciant argumenta. Pythagoraei animalium esum velut noxium humano generi, et herbarum esu deteriorem suis e scholis proseribehant. Hoc deinde ex haereticis Manichaei et Montanistae secuti, humanae tantum incontinentiae indultum carnes esse memorabant; ideoque nullum animal occidebant, Inveniuntur et nonnulli hodiedum Religionsi in Eeclesia Ordines, qui sibi omnem a carnibus abstincariam imperant. Quorum vivendi Institutum plerique probant. Quod si vero exemplis hac in re certetur, pro olerum ac herbarum praestantia faciet, quod ante diluvium homines rantum herbis fructibusque sibi in cibum a Deo concessis vixerint, ut constat Genesis 1. cap. v. 29. Dedi vobis herbam et universa ligna etc. ut sint vobis in aibum, et tamen ad septingeutos ac nongentosannos eidem vitam produxerint; contra vero postquam a diluvio Noe posterisque dixit. Gen. 9. omne quod movetur et vivit, erit vobis in cibum quasi olera virentia, brevi annorum periodo vita hominis circumscribi absolvique coeperit. Ita populus

Israelitiens herbis et pane in deserto, sine noxa valetudinis alitus; sed postquam coturnicibus experitis famem implevere, ingenti clade occubuere. Nam 11. Et quamvis hoc divinae tribuendum vindictae sir, tamen longioris esse vitae eremi incolas, quales Paulos et Antonios maxime senes fuisse novimus, quam alios in Aula inter delicias mensarum enutritos praematura plerumque fata testantur.

Opposita tamen sententia, quae majorem nutriendi vim carnibus tribuit, tatione magis firma, et Physicorum suffragatione nititur, quod alimentum sir nutriendae magis substantiae, et simile, et conveniens, ipso etiam appetitu non vano judice, quin et experientia hominum, qui his illi svecibis per intervalla tem porum utuntur, carnium esum, ad sitmam valetudinem, praeferentium

In utra mque igitur partem argumenta reperies. Certe Aristippus Philosophus Diogenem olera pro cibo lavanrem risit, cum ipse Regia plerumque mensa frueretur. O mi Diogenes, inquit, siregibus uti scires, non ederes olera. Contra ille raro in dicteriis indisertus: Et tu siolera ederes, Regibus non servires. {[a] Hor. l. i. epist. ad Scoevam.} Et sapienter quidem Diogenes, tenuem mensam cum liberrate, opulentae cum serviture praeferens Unde quidam non inepte cecinit:

Si dato juscula mensa minuscula, pace referta
Ne pete grandia. lautaque prandia lite repleta.

Ita Ludovicus XI. Rex Galliatum {b) Corrozetus de dictis et act. mem.} Caroli patris metu apud Burgundos exulans, cum indulgeret venationibus, rustici cujusdam Conopis tectum mensamque frequentare solitus est, atque imprimis taparum esu delectari; postquam regno inaugutatus esset, agricolam deliciarum ejusinodi promicondum sui memorem habuit. Is enim selectarum raparum collecto fasce, magno ad Regem itinere Parisios hoc conum oblacurus contendit; sed pressus per viam famo, absumpsir omnes, una grandiore ad donum regium sibireservata. Hanc deinde cum ad Regem admissus obtulisset, delectarus vereris, notique hospitis obsequio, rapam accepit, atque inter regios thesauroscollocavit, mille aureis in donarinm rustico oblatis. Hac liberalitate Regis nonnemo ex nobilitate provocarus, equum illi praecellentem dona vit: ratus non minori se munificentia locupletandum: cumque

Rex hoc munus non tam ab amore Regis, quam cupiditate hominis profectum animadverterer, oblata donatori rapa, mille, inquit, hans aureis astimatam accipe, meaehae suns in mensa deliciae. Ita Persatum Rex Ataxerxes rustico homini sibi aestivis caloribus, hanstum utraque manus vola de amne aquam, in campo offerenti, munere atque ossi io simplicissimi hominis admisso, mille eidem Daricos in philala aurea reposuit. {[a] Plutarch. in Ataxerxe.} Supremum maximumque Dario Persarum Regi munus praestitit, qui sitienti extremo in agone haustum e fonte propinavit, ut Deos illi propitios, ac remuneratores, cum cerera deessent omnia, fuerit precarus. {(b) Cureius in Alex.} Fames sitisque optimum est cibi potusque condimentum: Unde et olera, et aqua quan doque Regibus in deciis fuere.

Jejunus raro stomachus vulgaria temnit. Hor. l. 2.

Et sane, quod frugalis victus ratio, magis ad vitam diuturnam faciat, quam carne ad pinguedinem enutrita corpora, plerique Medicorum sentiunt. Hippocrates in Aphotismis docet crassa et obesa corpora, quae crescendi mensuram impleverunt, nisi cito ablarione sanguinis minuantur, in paralysin et pessima morborum genera erumpere. Et Galenus, vel cjus interpres, in exhortatione Medicinae, ait, illos, quorum vita et ars sagina est, nec vivere posse diu; nec sanos esse. D. Hieronymus iisdem suffragaturus, inquit, {[c] In Epist. ad Jovin.} quosdam morbo articulari et podagrae humoribus laborantes, proscriptione bonorum, ad simplicem mensam redactos, convaluisle.

Non immerito Platonis conviva Timotheus frugali, sed erudita exceptus mensa, posteroque die optime dispositus: qui cum Platone, inquiebat, coen ant, etiam postera valent et laetantur die. {(d) Aelian. l. 2. hist.} Cyrus bellator fortissimus. rogatus ab hospire, quid sibi pro prandio apparari vellet? respondit: panem, nam spero me juxta rivum pransurum: qui scilicet aquam suppeditabit pro potu. {[e] Ammian. lib. 21.} Diogenes cum festivis tota urbs epulis plausibusque exultaret, isque maerore, ac taedio aliquo durae vitae tangeretur: pane sibi suo ex vase in edulium deprompto, cum ad deciduas videret micas mures accurrere, scipsum his verbis erexit: Sat magnificus es, o Diogenes, ecce enim parasitos alis: Cum vero alii etiam ad mensae

tam abjectae tenuisque, spectaculum homines affluerent, et subinde his dicteriis peterent: Canis, Canis: tespondit, tanes more, inquit, suo prandentem circumstant. a Cratero autem ad mensam Alexandri Regis invitatus: malo, inquit, Athenis salem lingere, quam apud Craterum pasci deliciis. In foro ita prandere tenuiter visus, quaesitusque, ut quid in foro esitaret? quia respondit, inforo esurio. {(a) Laert. i. 6.} Non male Crates apud Stobaeum sensit, tanto quemque hominum Deo esse propiorem, quanto indigeret paucioribus. Socrates ejusdem frugalitatis cultor, multos ajcbat vivere, ut ederent ac biberent. {(b) Eras. lib. 3 apoph.} Ideoque nec graviores quidem hospites, nist tenui excipere mensa est solitus, nimiumque solicitam aliquando Xantippen, jussit paucis acquiescere. Si enim frugi homines temperantesque excipiemus, inmquit, parva boni consulent: si intemperantes futuri sunt, a bonis non erunt curandi. Tam aversi plures viti sapientes ab illis mensarum deliciis, quae maxime in catnibus fitae sunt, fuisse deptehenduntur: corpori plerique sano, cui minimum indulgendo, quam plurimum sine vitio indulserunt. Haec inter familiares dissertatio tum inprimis gratiam habitura est, cum mensae tenuitatem hospes accusare conabitur.

CAPUT IV. Excessus in cibis, raritate praesertim ex varietate, illaudabilis et noxius est.

EXcessus multorum in cibis detestandus est, qui vel in apparatu, vel in pretio, vel in varietate, aut etiam quantitate excedunt; ut quorundam hac in re immoderatio tempestive quandoque inter epulas perstringi possit, ad temperantiam ex foeditate gulosorum hominum: aliis etiam ex lepidarum rerum natratione persuadendam. Petrus Aldobrandinus laudatae prudentiae Cardinalis, quandoque a viro Principe interrogatus: qualem maxime probaret mensam; Masivissae, inquit, Regis (a frugalitate et moderatione celebris) quam Cleopatrae malo: ut quae uno ferculo Antonio praepatato centies absumpsit sestertium. {(a) Hen. Farnes. de apoph. Princ.} Eadem mulier eidem suo hospiti unionem unum in aceto solutum propinavit, quem 250. Philippeorum milibus aestimatum ferunt. Claudius Aesopus, ut avibus vesceretur, quae ad voces humanas

erudite reddendas instructae fuerant, sexies sestertium impendit. Caligula celeberrimae inter Romanos Imperatotes gulae, saepius centics sestertium, hoc est 250. mille coronatorum Vitellius novum inter homines gulae portentum, cum coena afratre exceptus esset, in qua duo fuissent adhibita lectissimorum piscium, et septem avium milia, ne vinceretur, singulati apparatu unam instruxit patinam, clypeum Minervae dictam, in quam rarissimas quasque ciborum congessit delicias, soatorum jesinota, pavonum cerebella, et phoenicopterum linguas, et muraenarum lactes, a Carparhio mari usque ad Hispaniae Fretum per navarchos conquisita. {[a] Suet. c. 13. in Vitel. et Lips. l. 4. de adm.} In hunc similesque recte illud Maruli Mimorgraphi usurpes; Hectorem imitaris, ab Ilio nunquam recedis. Illum enim ut Trojam ab Hectore defensam significat, ita et ventris intestinum, quod ejusmodi gulones imprimis curant.

Ita, ne a Troja discedamus, Trojanus quoque porcus celebratus qpud Veteres est, qui integer ad veru adhibitus, multas in utero avium species, tanquam milites in equo complexus Durio, assatus, mensaeque praeparatus est, quod in camelis bobusque ingentibus vario animantium fartis genere factum legimus. {(b) Macrob. l 3. sat c. 13.} Quam hodiedum consuetudinem in bove Trojano ad luculentum focum assato Germani in Roman. Imperatoris electione, non absque solenni ritu apparando, distribuendoque sequuntur, epulo magis ad pompam, quam delicias luxumque instructo.

Verum raritates illas ciborum magnis impendiis consoctari, ut inutile atque indignum homine ad majora, quam venrris pastum nato, ita etiam turpe est atque indecorum. Fuit Apicius famosissimae inter Veteres Rom. gulae, qui cum immensas pene opes ad centies HS. redegisset, tanquam haec in unam vix mensam sufficerent, veneno reterrimam a corpore animam eliminavit. Hunc tamen Heliogaba lus superare contendit, adeo, ut non contentus phoenicopterum linguis, pavonumque cerebellis, luschiniarum etiam linguas, et cristas gallinaceis viventibus demptas, quodque omnem pene insaniam gulae vincat, camelorum calcanea sibi apparari voluerit: quod qui his viscerentur, epilepsiam

non sentitent: {[a] Lamprid. et Caelius lib. 28. c. 7.} Jam olim ferunt Messalinam Cottam Messalae oratoris filium, insolens cibi genus reperisse, et palmas pedeum in anse???ibus, tum vero gallinaceorum cristas torrere, et condire in patinis solitum, {(b) Plin. l. 10. c. 22.} Miserabili quandoque etiam cruciatu, ad carnes animantium tencriores reddendas usos esse Romanos, Plutarchus {(c) Orat. 2. de esu carn.} memorat. Suem priusquam mactarent, candente transfigebant veru, ut extinctus diffususque per membra sanguis carnem gustui delicatiorem redderent. Alii gruum olorumque consuebant oculos, inclusosque tenebris saginabant, ut misturis conditurisque esculentorum certis gulae magis aptarent Cum luxum inter opes, et externatum gentium spolia moresque in Remp. sensim traductum, ante tertium bellum Punicum Lege C. Fanni proscriberent, verarentque, no quid volucrum, praeter gallinam unam mensae inferretur, gallinaceos earum loco coeperunt pascere, idque lacte cibisque madidis, ut deliciis inservirent. {(d) Plin. l. 10. c. 50.} Ita gulae nullus est modus. Quod gravidis evenire mulieribus quandoque assoler, insolentissima quaeque ab illis gnathonibus, quorum venter Deus est, appetuntur. Aristoxenum Cyrenaeum Philosophum eriam lactucas in horto nascentes mulso irrigasse ferunt, ut palato adhuc nascentes condiret. {[e] Athen. 1. l. c. 6.} Augustus Caesat tam indigne hanc gulae tulit insolentiam, ut Erorem Aegypti procuratorem, qui coturnicem reliquas omnes in pugna, grato multorum spectaculo, superantem em erat, et victricem devoraverat: ut accersitum condemnatumque hominem malo navis suffigi jusserit; quod tantilla gulae voluptate, multis innoxii spectaculi voluptatem abstulisset, et suarum fibi victoriacum in ave augur ium in vidisset. {(f) Plut. in Rom. apoph.} Ita cum Scribarum nonnemo, Basilidi Moschorum Principi serviens, lupum piscem basilice apparatum suae mensae intulisset; Dux de lautitia luxuque hominis admonitus, Mosca flumine illum mergi imperavit, subjungens. inunc, et apud inferos piscare. Fuit qui edulium lautius apparatum, ne quis sibi praeriperet, calidissimum devoraret, cumque mox adnsto palato exclamater; vae mihi, quia, caelum jam combustum est, ergo, excepit alter, infernus tibi adhuc superest.

Ist aelitis coturnicum immoderata appetentia in deserto male cessit: nam adhuc escae erant in ore eorum, et ira Dei descendit super illos. Psal. 77. Nihil tamen omni in historia insolentius est illa Brasilorum gula, qua captivum ex hostibus lautis epulis ad saginam nutriunt, atque eundem hac gratia exultantem, denique solenni pompa in publicum producunt, coloribus toto depingunt corpore, et plumis varils exornant, cantu tripudiisque circumsistunt, pomis citreis petunt at que ab eodem petuntur, donec destinata lanienae dies adsit, et exhibito sese gladio (quanquam inter sunes mulierum constringentium) adversus lanistam tuetur, dum hoc extorto, atque in capite funesto appetitus ictu, concidit, in desideratas convivantium mensdas epulasque transferendus, et animatum sno in funere habiturus sepulerum {(a) Osorius l. 2. hist. Eman.}

Quaestio universe de his moveri poterit; conveniatne magis santiati illa delicatorum ciborum varietas; an potius unius alteriusque bene praeparati cibi ferculum? Qua in te peritiores medicinae physicesque magistri sentiunt, nihil illa ciborum varietate magis esse noxium: atque hanc unam esse causam, quare post diluvium brevioris frnt vitae homines. Et ratio suffragatur: quod cum ciborum illa diversitas pugnantibus inter se qualitaribus plerumque constet, digestio, et conciliatio eatundem, ad ejusdem substantiae temperamentum redigenda, multo sit difficilior. Neque vulgo haecres incognita. Unde Horattus cecinit in serm.

- - At simul assis
Miscueris elixa simul conchylia turdis,
Dulcia se in bilem vertent stom achoque tumultum
Lenta feret pituita.

Et Juvenalis Satyra 4. eorundem gulonum miseretur.

Ah miseri, quos nosse juvat, quid Phasidis ales
Distet ab hiberna Rhodopes grue? quis magis anser
Extra ferat? cur Tuscus aper, generosior Umbro?
Lubrica qua recubent conchylia mollius alga!

Et Seneca in Rhetoricis: Quidquid, inquit, avium volitat, quidquid piscium natat. quidquid ferarum discurrit, nostris sepelitur ventribus. Quaere nunc cur subito moriamur, quia mortuls vivimus. Et alibi: multos morbos, fercula multa ferunt, innumerabilesque mortui, innumerabiles coquos numerant.

Ipsa etiam condimentorum vatietas, eadem de causa, non patum sanitatiobest; cum vires stomachi haec pugna alternantium qualitatum deblilitet, ideoque et ingenium heberet, et valetudinem non taro infringat. Quanquam et illa, quae ventos flatumque generant, ut fabae, pisa, olera, lac, casens, memoriae ingenioque etiam noxia sint, ut Galenum {[a] Lib. de cibis boni et mali succi.} observasse comperies, etc si alius tibi magister defuerit, ab experientia, cum adverteris, sumes documentum. Unus idemque cibus, licr dig estione gravior, tamen minus obfuturus est, etiam bona nonnunquam quanritate sumptus. Nota est illa, quae Netteshemii Coloniensis agri pago celebratur rusticorum septem voracitas, quorum quisque inter pocula integrum e sue petasonem uno prandio consumpsit. Ut etiamnum usitato agrestium carmine decantentur: Septem rusticos sedentes, pernas septem comedentes, ecce, propera. Quos fas est existimare minus hinc noxae traxisse in stomacho, quam si frixa cum elixis, assisque, varia commiscuissent. Quid? quod in Clivia, et Hollandia certis locis durum flatulentumque cibi genus ex panico et aqua in ususir, unde pulmentum coquitur, quod cultris seindi quear. Hinc et placentae in sartagine excoctae fiunt, quae butyro ad gratum plane saporem, condiuntur. Et hic cibus ad satietatem, citra panem sufficit, solusque est instar ciborum omnium, quo tamen adolescentes rusticosque saepius pastos ad egregium corporis robut proficere cernimus. Tanti ad valetudinem interest, non multis stomachum cibis obruere. Venter, inquit Seneca epist. 1 parvo contentus est, si das illi, quod debos, non quod potes.

CAPUT V. Piscium deliciae, corumque pro usensis varietas major, quam in carnibus esse creditur.

PIscium quoque epularibus in mensis suus est locus: quanquam non pari omnium defiderio apperantur, plerosque qui abundant piscibus, minimum in hoc cioo deliciarum reperire sentias, carior fere is cibus, ubi rarior. Nam ita humanum sert ingenium, petimus absentia, ptaesentia fastidimus

Nitimur in vetitum semper, cupimusque negata.

Romani terrarum Domini, postquam cum opibus exterarum gentium, affinem opulentiae luxum, gulamque urbi intulere, nihil ante piscium ratissimorum ac longe quaesitorum oblectamenta in mensis habere visi sunt. M. Api???ius Rom. Tiberii Caesaris temporibus Minturnis civitate Campaniae, ad illecebras palati consectandas homini gulosissimo opportuna, degebat, ubi squillis vescebatur, quae mole sua Smytnaeas vincerent. His tamen cum grandiores esse in Lybia intelligeret, sine cunctatione, velut ad olblatam praedam, co navig ationem instituit, non exiguit per iter periculis jactatus. Ubi advenisse fama erat, piscatores certatim obvii, squillas ejus loci praestantissimas offerunt, quas ut suae exspectarioni respondere non vidit, nec excensione quidem factam Minturnum iter flexit. Tantum studii laborisque uni impendens gulae, quantum nee universae compertus est impendisse Reip. {(a) Athen. l 1. c. 3.} Tripatinum inter maximas Rom. delicias celebratur, quod una muraenarum, altera luporum, tertia Moxonis piscis constabat parina. {[b] Plin. l. 23. c. 12.} Et Caesar quidem ad triumphalem coenam tria muraenarum abhibuisse milia scribitur. Tanto autem in amore Romanis hic piscis fuisse legitur, ut Antonia illi in aures aliaque appendisse in vivario cimelia dicatur. Hotteusius Orator et L. Crassus, uterque disertifsimus, muraenam sibi dilectam atque inexspectata sublatam morte publico luctu atrati fuerint prosecuti, {(c) Macrob, l. 7. Sat.} Cumque eam ob rem notati quorundam dicteriis essent, et Cn. Domitius Collega in Senatu probrose objiceret: Tu L. Crasse muraenam luges; excepit ille: et tu vero Cn. Domiti, ne tres quidem uxeres luges mortuas. Ostendit, plus se doloris ex unius morte piscis, quam Domitium ex tribus percepisse uxoribus: duritiem illi exprobrans, qui mollitiem sibi animi ob jectabat. Octavius mullum Tiberio Caesari dono missum, venumque ex positum quinque milibus HS comparavit: in quo facto alterius avaritiam, et alterius gulam jure admireris. Aristippus certe Socraticus cum perstringeretur ob pisces plures emptos a Platone, isque respondisset, duobus hos a se comparatos obolis: dixissetque Plato: et tanti ego emissem: Aristippus subjecit: Vides igitur, quod ego sim gulo, tu avarus. {(d) Athen. l. 8. c. 6.}

Asinius celer octo milibus HS unum mullum emere maluit, quam suam brevibus unius coenulae delectamentis gulam destituere, ut Cato Censorius non immerito questus sit, urbem diu salvam esse non posse, inqua majoris piscis unicus, quam bos vaeniret. Licinii apud romanos Muraenae sunt appellati, et Sergius Orata: illi quod muroenis piscibus, hic quod autatis, insolenti quadam gulae cupiditate, oblectarentur, ideoque vastos etiam marium finus, montium angustiis interoeptos, immenso opere impensaque piscinis destinatent. Hic etiam primus ostreis Lucrinis optimum saporem adjudicaret, arque ostrearia in Bajano collocatet. {[a] Macrob. l. 3. sat c. 15.} Accipenser sub Trajano Imperatore spretus, sub Severo tanto esse inter epulas loco coepit, ut quandocumque in convivio Principis mensae inferebatur, id non nisi a coronatis magistris, tibicine hoc ferculum praecedente, fierer. {(b) Idem c. 16.} Apud alios congri in honore deliciisque fuere. Antagoras Poeta cum in castris Regis Antigoni congros in olla fuspensos ad ignem coquerer, Rex adsistens per jocum interrogabat: Putasne Homerum, cum facta scriberet Agamemnonis, coxisse congros? Cui ad respondendum non imparatus Vates reposuit: Et tu, o Rex, arbitraris Agamemnonem, cum res illas gereret. solicitum in castris fuisse, num quis congros coqueret? {[c] Athen. l. 8. c. 5.} Diocles, quaerenti ex se nonnemini, uter piscium melior esset? conger, an lupus? respondit: hic elixus, ille autem assus. {(d) Id. c. 6.}

Nonnullorum tantus erga pisces amor, aut gulae potius suae obsequendi voluptas, ut insano quodam studio et contempru non tantum opum, sed honestatis etiam vitaeque has fuerint consectati, Garida, seu ut alii, Atorgatin Syrorum Reginam adeo ichthyophagiae deditam fuisse memorant, ut Edicto caverit, ne quis aliorum vesceretur piscibus: metuens gulae suae alimentum defuturum: et ut piscibus sui relinqueret amoris testimonium, filium sibi natum ab illis Ichthyen voluit nuncupari. Verum hoc affectu dignum sorrita est exitum, cum Mopsus eam Lydus, una cum filio in mare praecipitem egerit, ut devoratetur a piscibus, quae tot pisces devoraverat. {(e) Caelius l. 23. c. 4.} Ubi illius in mentem facti paulo lepidioris venit, quod Athenaeus {(f) Athen. b. 1. 6. 3.} Philoxeno Cytherio Poetae apud Dionysium Regem coenanti attribuit. Illi

etenim in diversa mensae patte pisciculus, minor trigla, appositus fuerat, cumque ad majores triglas, quae penes Dionysium erant, aspiraret; coepit ttiglam suam affari, et immurmurare quaepiam auribus: quod cum observasset Rex, et quidnam ageret, percunctaretur. De rebus, inquit, marinis quaedam (alii ajunt, de patre meo, qui naufragio interiit) sciscitor; at trigla mea juniorem sese effe memorat, quam ut scire possit, a Majoribus illud tuis cognoscendum esse. Quo joco Dionysius oblectatus, majorem illi submisit, parasitastro gratificaturus.

At gulalonge immanissima fuit Vedii Pollionis apud Romanos, qui ut pisces humana carne ac cruore pasti gratiores palato fierent, servos piscinae immersos suffocabat, qui alimentum piscibus suppeditarent. {(a) Sucton, in Augusto.} Ignoscendum illi fuisset, si cereris animalium carnibus suos pisces aluisset. Ut de Ichthyophagis populis nulla carne, sed pisce tantum vescentibus Strabo {[b] Geograph, lib. 15.} refert, quos prope gedrosiam habitare memotat, et si quas carnes nacti fuerint, his pisces alere, quibus ipsi deinde alantur, ideoque et nomen ab usitato illi genti piscium esu sortiuntur.

Quod si nationi Batavae idem appetitus animusque esset, soli illis pisces ad vitae alimentum sufficerent, tanta istic halecum, salmonum, asellotum, et cabillavorum est frequentia. Qui pisces ex mari Hyperboreo, quamvis varianto nonnunquam loco, omni copia affluunt. Haleces nusquam repertae nisi in hoc Septentrionis Oceano, earum olim Sedes juxta Rigam, Livoniae urbem, nunc Sueco subditam, qua sensim deseria, ac migratione facta, juxta Pomeraniam subsederunt; inde in Gorhiam ad vicum Falsterhii tanta constitere copia, ut manibus caperent, aegreque illic nautae per obstantes halecum turmas maria sulcarent, Saxone Grammatico attestanre. Hinc in Norvegiam ad Insulam Malstrand. plenis castris concesserunt, neque istic constanter fixa habitatio est, postremis hisce tempotibus ad Scotiae Borcalem oram transierunt quo certatim Augli, Galli, Hollandi, Danique, tanquam ad communem praedam confluunt. Prima circa Orcades Insulas piscario a Festo S. Joannis Baptistae ad Augustum mensem usque instiruitur; hanc excipit altera, quae circa Germua medio Septembri inchoatur; tertia Caletum intet

et portum Gratiae a festivitate S. Lucae ad Christi Natalem producitur, tanto piscantium numero, ut ad piscatorum navigia 400. visantur, ta conferta piscium multitudine ut in longitudine ad decem aut duodecim leucas, in latitadine duas aut tres occupent, et sagenas ad 30. aut 40. orgyas excurrentes Impleant, nec raro ipsa perfringant copia. Solam istam halecum piscationem sesqui millione auri, salmonum vero etiam millionibus binis aestimari asserunt.

Varietate suam pisces superant illam, quae a carnium esu in mensis petitur, copiam, Cum inter illos frequens sit carpionum, luciorum, mullorum, truttarum, anguillarum, percarum, gobiorum, ostrearum, halecum, passerum, asellorum, cancrorum, aliorumque piscium usus, ut minor longe carnium varietas suppetat. Accedit appatandi ratio longe et facilior, et copiosior. Ex eodem quandoque lucio pisce, asso, elixo, frixo, diversisque condimentis, et jure nunc acido, nunc dulci, nunc flavo, nune candido, nunc cum herbis ac raphanis marinis praeparato, integrum vidi epulum, magna diversitate et labore non magno instrui, quod uno carnium genere non facile assequeris.

Unde Carolus IV. admiratus est villae cujusdam suae proeuratorem, quem sub venationis specie, ejus exploraturds industriam, improvisus convenit, ac pro coena mensam expedire jussit. Cum enim homini (Theodoricus Cagelvvyd nomen erat, Religionem sacram professo) nihil in promptu esse, didicisset, rebus illic per curatores praereriros neglectis; comperit tamen illum repente ex carnibus non contemuendum mensae appatatum instruxisse: ita ut quadam etiam ferculorum vatietate epulas condiret. Praeter gallinas enim, et quasdam ex eorte anates, pascententem in propinquo porcorum gregem, auribus caudisque truncaverat, et non ingrata juris atque eduliorum diversitate adornarat. Ut sub mensam Caesar sibi ostendi postulaverit: unde haec ipsi tam inexspectata ciborum suppeteret varietas, cumque ad cortem, ac deinde et porcorum mutilatum gregem deductus esset, lepido hoc spectaculo in risum solutus Carolus; dignus, inquit, es, cui oeconomiam aulae meae credam, suique illium aerarii quaestorem instituit, quo in munere postquam magna integritate et commodo Imperatoris versatus esset, Mindensi, ac Magdeburgensi denique

Episcopatui praefecit: ratus eximium ab illo in Ecclesia fructum exspectari posse, qui cum tanto emolumento aulae praefuisset. {(a) Dubravius lib. 22.} Vides, quanto opus molimine, quantaque industria, ut ex carnibus eduliorum aliqua paretur diversisitas, quae ex uno alteroque piscium genera longe illi futura erat promptior.

Lubet hic meminisse hospitalis et simplicis, non tamen illepidi Domini, hic Agrippinae Ubiorum non incogniti, qui, cum religionsi ad illum viri divertissent, eo quo sibi a catnibus inter dictum esser die: neque suppeterent pisces in obsonium, porcinos ills pede: auresque ac sumina imminnta et jure condita apposuit? ex luta amphibia, aut nescio quo pisci, esse dictitans, quibus cum illi famelici, non sine laude tam rati apparatus, cupide vescerentur, eorum unus in fundo majorem auris partem, nondum pilis omnibus nudam, deprehendens: mirari sese, ait, quod pisces tam longis uterentur auribus. An nescis. inquit hospes. etiam asellos marinos dari? Tum Religiosus: At ignorabam pilosos etiam pisces esse. Recte, inquit, neque enim convenit Religiosum tanta in res omnes curiositate inquirera, ut facit modo. Ita alterius huniantiate, alterius modestia, utriusque vero simplicitate error hic veniam meteri visus est.

CAPUT VI. De ciborum majori quantitate absumenda certare, turpe est: majorem longe meretur laudem, de abstinentisa illorum pie contendere.

TUrpe certamen est, quo contenditur de majori cibotum quantitate absumendi. Tartaris hac in re nonnihil ignoscendum est, qui ut famis triduo quatriduoque integro perferendae patientes sunt, ita et ciborum. Nam ubi occasionem post longam famem vorandi nacti sunt, certatim sese supra modum cibo potuque ingurgitant, ut par deinde per triduum quatriduumque aliquando somnus consequatur, ideoque a Lithuanis Ruthenisque, quos suis excursionibus infestant, somno obruti nonnunquam opprimantur, et soporem morti conjungant. {(a) Guagn, in descript. Tartar.} Sauromatas triduo quoque integro continuatis lese explere conviviis memorant,

atque interea uxorum parere imperio: quorum utrumque ingenuis fortibusque viris indignum est. Syri quoque et Ariaei infames a crapula apud Athenaeum sunt populi. Sybaritis in Asia famosum luxus atque intemperantiae nomen apud omnes Scriptores haesit, quorum aliquem penetrasse Spartam, atque illic mensae publicae phiditiis adhibitum, exclamasse ferunt: Non vivere millies praestat, quam sic vivere. Tantum in illo tempetrantis erat ac frugalis vitae odium. {(a) Athen. l. 4. c. 4.} Ex hoc opinor hominum gepere, et iste Pityllous erat cognomento Tenthes, qui ex membrana vaginam linguae aptaverat, ut sic illam ad ciborum voluptatem plenius diutiusque hauriendam praemuniret, tanquam gladium, ne rubigo insiciat. {(b) Suidas in voce
[Gap desc: Greek word]
.} Philoxeni ejusdem etiam plures nominis apud Graecos helivonum sunt titulo celeberrimi.

Vastis tamen corporibus ignoscendum saepe existimem. Astydamas Milesius saepius in Olympicis victor, ab Arioberzane Persa ad coenam novem Convivis instructam invitatus accubuit, et cum se unum parem universis absumendis esse diceret, copia ipsi facta, absumit solus omnia, cumque hospes virium suarum jaberet dare experimentum, aereum lecticae pedem comminuit, si Athenaeo credimus. Qui et adagium illud: Bovem in faucibus portat, vel a Theagene Thasio athleta, vel a Milone Crotoniata profectum memorat: quod ille bovem integrum solus comederit: hic in olympiis quadrimum taurum humeris sublatum, ad ingens detulerit spatium, ac deinde, quod admirationem pene superat, eodem die totum solus absumpserit, complexus angustiis illum stomachi, quam ante seipso majorem cervicibus anhelus supportarat. {[c] Athen. l. 10. c. 1.} Flavius Vopiscus Aureliano Imperatori in deliciis fuisse meminit Phagonem, qui uno die Caesarea in mensa aprum integrum, centum panes, vervecem et porcellum ederit, plusquam orcam veto, fundibulo ori apposito, biberit, o non hominem, sed voraginem!

Nolo jam Claudios, Vitellios, ac Maximinos Impetatores recensere, quorum primi saepe ut noctem diemque helluando conjungerent, egestis per oscibis, vomituque exonerato stomacho, ad epulas producendas revertebantur;

hic quadraginta carnis libras, vinique amphoram hautiebat, atque inter hanc crapulam diffluebat sudore, ut collectus uno die sudor ad tres sextarios pervenisse compertus sit {(a) Sueton. Caelius Sabellius.} Quis ad isthaec generis humani portenta non obstupescat?

Sunt, qui ejusmodi polyphagiam inter decora robusti corporis numerent, et gloriosum putent hoc in certamine principatum occupasse. Culenus Scotorum Princeps, turpissimum voluptatis mancipium, ludos symposiacos instituit, in quibus ille, qui potando vorandoque extitisset victor, hedera coronabatur; et munus referebat amplissimum. {[b] Hect. Boeth. l. 11.} Habet suas etiam pinguis ille gastrimargiae Genius discipulos: Qui ventrem pro idolo statuit, cui dignae litentur in dies victimae. Hugotio Fagiolanus hac in schola quondam exercitatus, multis deinde actus fortunae tempestatibus, apud Canem Magnum Veronensem, hospitalem domum mensamque reperit In qua, cum de robustissimis edonibus aliquando memoria incidisset, atque Hugotio, ut vasto erat corpore, quaedam de sua edacitate commemorasset, plerisque incredibilia. Petrus Nanus, vir eruditus, dicaxque subjecit: se facile Hugotioni assentiri, cum majora etiam sileat: ut qui Pisas et Lucam (quarum urbium dominatu exciderat) uno prandio devoraverit, constans enim fama erat, potuisse tumultuantem populum contineri, nisi Lucae in convivio Hugotio desidiose haesisset, magis de ventre, quam Rep. curanda solicitus. Cum enim inter epulas nuntiaretur, Pisanos seditionem movere: ante, inquit, pran deamus, deinde Pisas, ad castig andos rebelles, satis tempori veniemus. At serius postea veniens, Pisis exclusus est; cumque inde propere se Lucam reciperet, ibidem quoque portas occlusas reperit: ut hinc Veronam ad Scaligeros exul se vertere cogeretur, ubi illo inter convivas sale perfusus est. {(c) Fetrarcha.} Acriori quidem, quam pro mensa et hospite deceret responso. Verum illa, quam ex voracitate captabat, gloria digno.

Longe mihi quidem nobilius illud certamen videtur, quod pro temperantiae palma obtinenda instituitur, non quod citra omnem cibum vitam hominis diu sustentari posse existimem, aut quenquam reperiri, qui instar chamaeleontis ex solo vivat aere, aut apodis, et paradisiacae avis, ex

solo rore; sed quod tenni satis alimento vitam hominis absque sahitatis detrimento sustiveri, atque ad summam pleriimque aetatem produci compertum sit; cum helluones, quamvis robustissimi corporis, immatura fere morte extiagui constet. Galenus Medicorum celeberrimus post omnia arcana suae artis explorata consilia, nihil ad constantem valetudinem vitamque hominis propagandam certius esse comperit, attenuato victu, ut ad hanc medicinam frugalissimae vitae, et Praeceptor et Usurpator sc converterit. Hippocrates in medica arte deinceps ad centum quadraginta annos produxit vitam, cujus rei aliquando rogatus causam: Nunquam, ait, de mensa surrexi satur. In parco ille victu longam este vitam sensit. {(a) Celius l. 30. c. 12.} Magis mirum, quod de Epicuro summo voluptatis assertore compertum est, victu illum frugali modestaque, aqua et polenta, aut certe hordeaceo pane vitam produxisse; non quod voluptatem aliis persuasam, aversaretur in seipso; sed quod assereret, in tenui sese victu plus experiri voluptatis {(b) Idem l. 13. c. 25.} Quod si veteres hic tibi Anachoretas pertenui victu longam sine morbis vitam agentes, velut in theatrum spectandos producerem, ut Paulos, Antonios, Hilariones, Dorotheos, Serapiones, aliosque sola aqua et pane, nonnunquam et olusculis, victitantes, nihil fortasse rari inter exempla quamplurima dicerem. Quod si his Pambones, Philoronios, Columbanos, solis herbis in eremn supra annos eriam sexaginta [ut de Columbano referunt,] alitos, atque hac in vita sanos vegetosque accenserem, {[c] Vide Marulum l. 4. c 3.} adhuc minus admiranda dicturus sim, quam si Veteres tibi proponam sapientiae studiosos, qui nulla veri Numinis, aut cognitione imbuti, aut amore inflammati; sed vitae tantum honesto studio excitati, non dissimilem vivendi rationem secuti sunt. An crederes Anacharsin batbaro Scytharum caelo genitum ad tantam victus moderationem solo rationis lumino potuisse instrui, ut de se pronunciare apud Tullium posset: mihi pulmentur. fames, cuhile solum, vestis Scytharum tegmen est? {[d] Lib. 3. Tuscnl. q 9.} epimenidem Plato tradit, modico vilissimoque cibo, qui asphodelo et malva constaret, adversus humanam necessitatem pugnasse, tantilloque alimento alimon et adipson, hoc est.

procul a fame sitique fuisse. {(a) Calius l. 7. c 8} Diogenes Cynicus, cum vidisset cochleas angusto cortice tectas conquiescere, sibi dolium elegit, quod ex palo suspensum quoque, velut cochleae domum suam, depotrabat: herbae illi crudae cibus, potusque aqua, quem victum Alexandri mensae sibi oblatae, et quorumvis deliciis praeferebat, ut doliaris vita, ad singularis abstinentiae exemplum usurpata, in proverbiis fueriem {[b] Eras. in adag.} Demosthenis frugalitatem Demades quoque celebrasse fertur, dum praedicaret, ceteros quidem oratores ad aquam (clepsydram scilicet dicere i at Demosthenem ad eandem quoque scribere. Zeno Criticus, et Pvthagoras, quorum uterque herbis et aqua potissimum victitabat, non modo rigidam sua in vita coluere temperantiam, verum eandem, disciplina atque institutione multorum, singulati inter plurimos continentia propagarunt. Xenocrates ejusdem moderationis amans, cum tajentis aliquot ab Alexandro per Legatos donaretur, hos frugali coena refecit, cum tamen illi quaererent, num talenta sibi oblata numerati vellet? ejusmodi; inquit, coena his non indiget muneribus. De hoc jure usurpaveris, quod de fortissimo Romanorum Duce M. Curio Dentato, cum Samnitum Legati, eum rapam ad ignem pro obsonio praeparantem repetissent, Juvenalis cecinit Sat II.

--- parvo quae severat horto
Ipse focis brevibus legebat oluscula, quae nunc
Squalidus in magna fastidit compede fossor.

Certe Romanos sola pulte; citra panis usum victitasse, illo satis argumento constat, quod pistores ante bellum Persicum, ad annos D. C. usque, ignorarint, atque ex Asia victores luxum simul in urbem proscripta frugalitate prisca, invexerint. Erat autem frarina pro pulte, frumenti, fabarum, et hordei. {[c] Alex. lib. 3. c. 11.} in Phiditiis, sive epulis Laconum, pulmentum, sive ejus nigrum coenae caput erat; sed Dionysius Syracusarum tyrannus huic aliquando mensae adhibitus, id sibi minus sapuisse testatus est. Tum nonnemo Laconum subjecit: Minime id videri mirum, quandoquidem consuetae Spartanorum condimenta, quae sint labor, cursus, suder, famos, sitis, non adhibita fuerint. {(d) Cal. l.13.c. 23.} Haec priscorum Gentilium frugalitas, omnium Scriptorum

calamis laudata, merito confundat hujus saeculi helluones, in primis haereticos, qui Catholicos rident, hanc quandoque abstinentiam a carnibus, sacro praesertim Quadragesimae tempore, sihi indicentes Qua in re illius, quod sub finem superioris saeculi anno 1592. Uratislaviae Ministro Sectariorum evenit, juvat paucis meminisse. Adiverat hunc negot iorum causa Villicus Patrum Societatis JESU, cumque deprehendisset mensam carnibus instructam, assedissetque invitatus, carnes sibi oblatas, quod Veneris dies esset, constanter recusabat, ergo ludificatione aliorum exceptus agitatusque, cum Minister bolum pinguiorem arriperet, invitatoque cum ludibrio ad illum devorandum Rustico, ipse demum impuras ad hunc excipiendum fauces late panderet, haesit infelix ore hiante et patulo: quod nullo deinde conatu, obstupefactis maxillis, cogi poterat. Hoc igitur ad terrorem suorum, et Catholicorum risum, oris situ, Uratislaviam veniens, Chirurgorum ac Medicorum opem nequicquam implorabat. Ita dum ad insolitum hoc spectaculum plurimorum hominum concursus fieret, Minister ille aperto ore Praedicator Catholitae veritatis, laudataeque abstinentiae factus est, sine voce etiam ad miraculum usque disertus.

CAPUT VII. Certamen compotantium non minus turpe, quam infelix, hominem infra bestias abjicit.

INter convivia, honesto lepore, et humana familiaritate amoene condienda abesse debet foedissima illa concertatio, qua de primatu potantium contenditur, isque victor censetur reliquorum, qui plurimum hiantibus potest faucibus ingurgitare. Hoc enim certamen arte ingenioque raro nititur, sola plerumque humani stomachi vastitate ac viribus absolvitur: quae cum Deus et natura largiatur, non majorem gloriandi ventri potens gurges causam habet, si tripalmarem ipse craterem exhauriat, cum vix palmarem alter; quam quod ipse similis mensurae calceum pedibus expleat, cum palmaris tantum alteri calceus aptetur: aut si nanus cum gigante, de oris aut nasi magnitudine contendat. Hujus tamen insaniae, tum veteres Graecorum et Siculorum, tum prisci recentesque Germanorum

praecipue arguuntur. Qui quandoque non minori sibi applausu blandiuntur, cum aliquem decumanis scyphis in convivio profligarunt, quam dum straverunt in acie hostem. Laudabat Philippum Macedoniae Regem a legatione Athenas reversus Aeschines, quod multum bibetet, ad quem conversus Demosthenes, inquit, hanc et spongiae virtutem obtinent. Non dissimili responso jactabundum, quod plurimum valeret, duodecim sextarios potando, excepit Aristippus, et plurimum, inquit, muli poteant.

Non diffiteor quosdam, seu artis, seu naturae beneficio adversus validissimos vini potarores, immota semper mente, integrisque sensibus durasse. Qua in re, si quae laus est (quam nullam agnosco, cum majoris plerumque ad satietatem indigentiae signum videam) hanc Camatherus Logotheta, Manueli Commeno Imperatori gratissimus, qui ut erat helluonum princeps, et gurges inexplebilis, quo plus biberat, tanto irrigatione vini excitatior prudentiorque, extemprali dictione, atque cloquentia fontis instar exundante profluebat, ut inter comessationes unus lonlonge omnibus est carissimus. Vincebat ita reliquos, utnemo hautiret latgius, nemo ex haustu liberalius exultaret, cujus ut stomachi capacitatem intelligas, porphyreticam aliquando patinam, quae in aula Phocae Imperatoris duas aquae choas complectebatur, praemio ingenti, stipulata cum Manuele fide, proposito, bovis instar super fontem inclinatus exhausit, semel tantum recepto inter potandum spiritu {(a) Nicetas Chen. l. 3.}

Nonnulli etiam Romanorum Imperatorum, inter has vini charybdes, famoso sunt ritulo collocati. Claudius Tiberius Nero hoc ista hellunandi consuetudine est assecutus, ut inflexis nonnihil vocibus militari in castris joco Biberius Mero sit compellatus. Qui ut secretorum sobrius perquam tenax erat, ita cum vino immaduisset, arcana propalabat. {[b] Plut, et Sueton.} Bonosus, qui in Gallia sub Aureliano Imperium arripuit, cum Germanorum Legatis magnis certare haustibus solitus, ut leni ingeniorum tormenro, a bene potis veritatem extorqueret, ipse inter pocula sobrius, mentisque adeo praesentis et vegetae, ut prudentiae alimentum vinum esse putares. De hoc Aureliani pronuntiatum extat: Non

ut vivat, sed ut bibat Bonosus natus est. Ille autem dignum hac vita sortitus exitum, suspendio gulam denique suffocavit, atque hoc aspersus joco est: Amphoram pendere, non hominem. {[a] Vopiscus in vita, et Bruson l 1. c. 19} Mithridatem Asiae Pontique Regem non raro ferunt instituisse lurconum certamina, in quibus, ut vorando, sic potando semper princeps, cum praemia victoribus proposuisset, ipse antesignanus ac victor omnium, alteri, qui primus a se judicatus esset, cessisse munus, atque hanc reportasse gloriam, seu verius ignominiam, quod Dionysius, seu Bacchus, fuerit appellatus. {(b)Caelius lib. 29.c.17.} Nulla perinde res Alexandri Magni factorum decora obscuravit, quam institutum cum aeterno dedecore certamen compotantium, quod in exequiis Calani Indorum Philosophi, qui ardenti fese pyrae moriturus injecerat, Rex ille tot gentium victor, turpissimo eventu est prosecurus. Convocati helluones fortissimi, collocata vasa, et pocula, vinum in copia depromptum, triplex ordo praemiorum fuit, victori primo talentum erat propositum: alteri, qui ad hoc esset proximus, mnae triginta, tertio decem. Itum in concertationem choris etiam integris, donec quinque et triginta ipso certaminis in loco obrigescentibus venis, ex vino tanquam veneno Hausto succumberent, sex alii haud multo post in tentoriis exspirarent, unus Promachus Macedo, choas, seu congios quatuor, hoc est, sextarios 24. hauserat, victor omnium, corona ab Alexandro donatus, triduo post suo etiam funere tam inhumanum spectaculum coronavit. {(c) Aelian. lib. 2. et Athen.l 10. c. 12.}

Arte quosdam atque ingenio ad hoc certamen usos fuisse constat, Theophrastus apud Plinium tradit Potores in certamine pumicis minutim contusi farinam praehausisse: hac tamen adiisse periculum, nisi immenso potu implerentur, quod ranta illius refrigerandi vis sit, ut musta, injecto pumice fervere desinant. {[d] Plin.l.36 c. 21.} Ita et Eleomeli succum, ex ipsis distillantem oleis, sapore melleo, quod alvum emolliat, bilemque detrahat, Potatores certaturi uno cyatho praelibare consueverant. {(e) Id.l.23.c.4.} Sed faciliori magisque patabili remedio Antonius Musa Tiber. Drusi Caesaris medicus innoxium sibi reddiodisse potum legitur. Siquidem maris quinis

senisve praegustaris ante potum amygdalis, nulla deinde ebrietate rangi visus sit: sed hoc facere deprehensus, atque abstinere jussus, ne paucis quidem cyathis sine noxa sustinen dis par fuit. {[a] Athen. l.2. c. 11.} Nonnulli ipsa bibendi consuetudine, praesertim si cum illa adolescant, nihil ad ingentes ctiam haustus perturbantur. Hac via Huldricus de Nova Domo, inter Bohemos Proceres authoritate facile princeps, liberos suos primum ablactatos, ad vini generosissimi usum sensim ingerendo traducebat. A Friderico enim Caesare, causam, cur id ageret, interrogatus, ut, inquit, assuefacti cum adoleverint, securi ac sine noxa bibant, quantum libuerit. Tum Imperator, Mitridatis ut video [a teneris veneno assuefacti] exemplo sapis? at mihi si quis filiorum fuerit, qui vinum non ederit, illum ego oderim. {[b] Aen. Syl. lib I. Com in Pan.} Hoc et Henticus Goriciae Comes factitare compertus, qui noctu ipse bibens duobus filiis juxta dormientibus, etiam ingerere potum, intempesta nocte, conatus est, cumque infusum regererent: ad conjugem versus, mei hi, inquit, liberi non sunt, qui noctem integram nil sitientes dornsiunt. {(c) Ibid.} Novellius Torquatus a juventa ad merum exercitatus, tres aliquande congios, spectante Tiberio Principe miraculi gratis, uno exhausit impetu; dignus hoc nomine, apud ralem Caelarem, pro Consulatu Rom.Reip. L. Pisoni haec res quoque ad heneres, sub eodem Tiberio profuit, quod diebus noctibusque binis compotationem secum produxisset. {(d) Plin. l. 14.cap.ult.} En turpissima gulae et Bacchi mancipia, qui in summo dedecore decus collocant, et eandem cum lupis in fame, cum mulis in siti, a magnitudine retum consumptarum laudem merentur. Heraclides olim pugil Alexandrinus ante aetatem Plutarchi, cum parem sibi combibonem, quo uno secum epulo ad finem duraret, non reperisset: in plures ordines convivas partitus, alios ad jentaculum, alios ad prandium, alios ad coenam, ad commessationem denique alios invitabat; ita ut recipientibus sese primis succederent secundi, his fessis terrii, ac quarti denique, omnes ab uno Heraclide in hoc cduliorum scyphorumque certamine sustinendi. {(e) Plut l. 2 Symp.q.6.} Praclara enim vero concertatie, in qua tam indignum erat vincere, quam succubuisse. Si, nec asinum quidem feras, qui enormi potu

victuque reliquos sibi aequales vincat, aut helluonem bovem equumve; quid obsecro est, cur ingluviem in te ipso non averseris? Num humanum est, necessitatis hujus, quae ad poenam nobis infligitur, modum excedere, et fami sitique, cui detrahendum ipsa suadet ratio, tam immoderata famendi sitiendique cupiditate, etiam per artem propagata, adjiceie? Certe bestiis hac in parte deteriores sumus, quas nulla vis adigit, ut necessitatis excedant terminos, sed cibi potusque mensuram sola fame sitique metiuntur, qua expleta, nihil ultra admittunt.

CAPUT VIII. Ebrietatis turpitudo, et poena gravis ac varia.

MUlto gravius delinquunt, qui ad ebrietatis usque vitium excedunt, et rationem homini datam, qua sola brutis est potior, in vino submergunt. Qui igitur huic insaniae se dedunt, vix ad frugem et vitam hominibus dignam reduci possunt. Cyrus teste Xenophonte jam puer ab Astyage porrectum sibi vini poculum est aversatus; cum diceret, se venenum in vino metuere, quod proxime ex hoc potu amentiam plures hausisse obser vasset. Novi hominem, Esserum nomine, qui se vivere vix credidit, nisi quotidie zytho, vinoque ad ebrietatem madidus fluctuansque, domum revertisset, cum hebdomade quandoque integia tantum eduliorum non absumeret, quantum famelico in coenam sufficeret, et, quamvis vasto corpore, ex humore, tanquam piscis viveret. Illyricos notavit Athenaeus {(a) Lib. 10. c. 14.} olim ventres zonis inter bibendum constringere, quantoque plus capiunt, tanto arctius zonas contrahere, magis soliciti, ne ventrem rumperent, quam cerebrum et rationem everterent. Diogenes cum in Maroniam Ciconum urbem divertisset, emniaque illic ebriosorum coetibus fervere conspiceret, ad nonnullos dixit: clausis sese oculis hic omnem quocumque duxissent, locum nosse. Cum igitur obvelata illum facie ad aedes diversorum praeirent, ac, quo pervenisset? sciscitarentur, ad cauponam identidem respondit. Sentiens urbe tota potantium conventicula celebrari. {(b) Eras. l. 6. apopht.}

Jam vero quam indigna homines per ebrietatem perpetrent, quis satis exposuerit? Wenceslaus Bohem.Rex et

Imperator, quod inter pocula desidiose et parum sobrie viveret, ab iisdem a quibus inauguratus Imperio Electoribus fuerat, eadem dignitate exutus est. Sed illi de vino cura major, quam de Corona fuit. Cum arx Vice-Gradensis incendio consumpta esse nuntiaretur. Etiamne, inquit, cella vinaria periit? Utque hanc incolumem esse intellexit, ardeat, ait, denuo ar x tota, dummodo salva nobis cum Rhenane vino cella maneat. {(a) Dubravius l. 23.} Tristiore etiam Fiolmo Gothorum Regi ex ebrietate casus obtigit. Inter suos ille compotores noctem ex more totam potando duxerat, jamque inter ebrios jactatus ebrius, in dolium cereali liquore plenum, quod pro explenda bibacium cupiditate media fuerat aula collocatum, praecipitatus, funesto ludibrio Aulicorum occubuit, digno helluoni sepulchro, et hac epigraphe. {(b) Joan. Magnus l.7.c.17.}

Multa bibens, et multa vomens, hoc vase Fiolmus
Postquam exhausisset saepius, haustus obit.

Talem sibi ultro delegit tumulum Georgius Clarentiae Comes, inter Anglorum Oenophilos non postremus. Ille enim affectati suspicione Regni apud Eduardum IV. fratrem Angliae Regem delatus, mori jussus est, sed arbitraria, quam ipse sibi delegisset, morte. Ergo ut delicatam inter suavissimae potionis haustus ebiberet, aut magis evomeret animam: malvatico vas ingens vino ad votum ipsius expletum est, in quod dimissus, hianteque sensim ore subsidens, denique praevalente haustu submersus est. Cui par inseriptio convenire poterit:

Extra intusque madens Comes ista conditur urna;
Vivere qui simul hic desiit, ac bibere.

Duorum Orientis Imperatorum celebrata ad aeternam nominis infamiam ebrietas legitur. Zeno alter, in quo consueta temulentia nihil homini relinquebat simile, ut ab extatico et mortuo, jam vino oppletus, parum differret. Igitur per Ariadnam Conjugem, tanta invisus turpitudine, sic inebriatus in monumentum imperatorium conjectus est. lapide maximo, qui pro operculo erat, imposito. Nec profuit ad mentem sobrietatemque reverso, lamentis, ejulatibusque sub terreno illo carcere obluctari Vivus in funesto hoc mortis antro fortunam Imperatoris animamque infelicem.

lento tristique fato, miseraute nemine, exuere coactus est. {(a) Zonaras tom. 3. An.} Cui hanc monumenti inscriptionem relinquimus:

Hic Imperator Zeno jacet,
Ebrietatis volutatus in coeno:
Extra sepulchrum mortuus,
In sepulchro vivus.
Qui tunc sapere incepit, cum desineret.
Et, ne nihil sobrie agares;
Hic postquam edormisset crapulam, egit animam.
Alter in purpura helluo Michael ejus nominis Imperator Orientis tertius, qui per ebrictatem jus fasque evertebat, atque indignissime suis illudebat Proceribus, alios auribus mulctabat: Basilio etiam praecipuo militiae Duci, quemque dignum plerique habebant imperio, sic illusit, ut illius remigem Basilium per lusum createt ebrius Caesarem, atque Insignibus regiis adhibitis, multo haec illi quam Basilio aptiora praedicaret. Unde cum sibi Basilium fidissimum hactenus adversari sentiret, ideoque illlius vitae in venatione iusidiatus esset, Basilius praeoccupandum ratus Michaelem, vino sepultum, noctu invadit, et nequicquam obluctantem confecit, opibus ipse potitus atque imperio. {(b) Idem.} Itaque
Sta viator, et luge,
Michaelam Imper atorem ante morbum
mortuism.
Qui diu tumultuatus in terra,
Sub terra denique tumulatus est.
Bis sepultus,
Vivus in amphora, mortuus in urna.

Phocam Imperatorem idem mihi nunc Oriens subjicit, samili causa, tristiori etiam exitu mulctatum Cum ebrius saepe Remp. turbaret, ad ludos forte equestres nutante progressus corpore, hoc convitio a plebe notatus est. Rursus e cancro (poculi a veoto incluso sonantis est) bibisti, rursus mentem amisisti. Quo perstrictus, cum saeviret in plures, Heraclius Africae Praetor accersitus est, ad quem a quodam Procerum Photino deductus, interrogatus: Itane meser Remp. administrasti? cumque respondisset: Tuigitur administra rectius: manus illi, pedes et verenda, quibus deliquerat, ampurata, et hastae affixa sunt. Cutis a dorso detracta, caput

denique abscissum, truncus corporis ad ludibrium per urbem raptatus, ac tandem igni traditus est. {(a) Glycas 4. p. An.} Haec ebrietatis de hominibus foede triumphantis victoria est, quam nobis Milefius de ebriet. non inscito depingit carmine:

Illa ego terrarum domitrix Regina malorum,
Quae clarum toto nomen in orbe gero.
Dux scelerum suprema vocor, vitiique magistra,
Nil nisi dulce malum, nil niss dulce nefas.
Mors animi gratusque furor, blandumque venenum,
Morborum placidus fons, et amica lues,
Gurgulio, fundi barathrum, censusque vorago,
Ultio sum praesens, ipsaque poena mihi,
Syrtis, hydrops, siren, scylla, insacrata charybdis,
Grandior et Furiis omnibus esse feror.
Nam quae gestarum surgat mihi gloria rerum.
Notum est Eois occiduisque plagis.
Nullus erat saevis unquam bellator in armis,
Qui dederit gelidae milia plura neci.
Nemo tot impune caedes, tot funera nemo
Edidit, ac nostrae saepe dedere manus.
Me fugiat Clerus, Princeps, puerique, senesque;
Quosque juvat Phoebi, aut Martia castra sequi.

Prisci ebriosorum hominum mores formaturi non illepidam de noe fabulam referunt: ut quod plantatam primo vitem quatuor animalium irrigarit sanguine. Unde non minimam succus hic virtutem traxerit. Simiae videlicet, Leonis. Porci, et Agni. Siquidem ebrii, vel simias ridiculis moribus, vel leones ferocia, vel porcos foeditare, vel denique agnoe mansuetudine ingenii imitari compertum sit. Quanquam ex agni parcius sanguine affusum videatur, adeo tara obriosorum mansuetudo est, facilius reperias, qui suum instar delectentur sordibus, et jocis sese oblectent non nisi illiberalibus. Manichaei vinum esse dicebant a Principe tenebrarum mortalibus propinatum, quo illorum animas interciperet. Quod, ut quidem illorum sensu verum non sit, quasi conditor sit vini Diabolvs: tamen per ipsum, hoc in lubrico, praecipitari quamplurimos, satis est exploratum.

Pervulgatum illud est duorum combibonum exemplum, quibus cum inter pocula sermo de immortalitate animae

natus esset. Alter, inquit, hanc esse fabulam a Monachis natam, qui dictitent animas post funera superesse. Quae cum ridentes alii verba excipereat, peregrinus supervenit robusta hominis specie, et qui risus sermonesque misceantur, interrogat, cumque is qui ante coeperat, subjiceret de animabus agi, et diceret, se suam bono pretio venalem ferre, atque hodiernam aucturum symbolam si quis emptor foret. En me, inquit hospes, quanti licitaris? Non magni licitatur, dicit alter, convenitur de pretio, emptor solvit; ridetur inter haec, cachinnatur, luditur, potatur strenue, ut bene hic mercatus vertat. Ita cum ad vesperam evoluta dies esset. Tempus, inquit emptor, est, ut ad propriva quisque abeat. Verum id a compotoribus meis scire velim, an non illi, qui equum capistro alligatum emerit, cum equo simul et capistrum cedat? quibus annuentibus, id omnino cedere, nulla mora, venditorem emptor collo raptum, e convivantium turba, pavitantem clamantemque, per ostium atque aera secum aufert ad hospitium ejusmodi negotiatoribus destinatum {[a] Thomas Erabant. 1. 2.} Ite nunc, et inter pocula, tam seriam de immortalitate curam in ludibria vertite. Illum cum capistro, alios sine capistro, minori tumultu, ac praeda majori daemon ab illis compotantium gregibus abducit.

Aliud nen minus, inter Comicos epulantium jocos, sua catastrophe tragicum, ex Prateolo subjiciam Convenerant in Nekethonen superioris Germaniae, ad tabernam comporores, et vinum petunt, quod cum hornum et crudiusculum famulus prompsisset, aliud priore dilutius postulant, cui deinde ut gratiori, immorantur diutius. Postquam incaluissent, illorum unus, cum implesset vitrum: Cui, inquit, hunc praebibam? Quid haeres, excepir alter, Deo praebibe, quid responsurus sit, videris. Neque cunctatus ille, Tibi, ait, o Deus, attende sis, tibi plenum hunc cyathum praebibo, ac praemoneo, ut satisfacias, nisi injurius esse volis. Cumque ebibisset, ad socium versus, de quo, ait. affundam? utrumque, ceponit alter, in manibus est, hornum et annotinum. Tum ille: igitur de horno et crudiori infundam, satis ipsi bonum. Implensque atque exporrigens manuscyphum: Cape, inquit, et respondet: mirum, si id tibi arriserit; sed si melius

hoc anno fecisses, melius quoque bibisses. His dictis confestim illo loco situque, ut erat, diriguit, solos vibrans in capite ad hotrorem oculos. Socius criminis consternatus fuga se proripuit, alii ad hominem submovendum frustra adhibiti, Magistratus confilium opemque flagitant, funibus ab iis illigatus, tribus equis protrahentibus moveri non potuit. Submota denique praeter hominem domo omnia ignisque subjectus est, quilocum nefarii criminis una cum homine aboleret, ignis, velut ad facinorosi loci contactum, exhorrefcens subterfugiebat, dum tristi homo iste blasphemus spectaculo, multorum longe late que accurrentium oculos satiasset, atque in scena hac muta abominandam ebrietatis exposuisset insaniam. {(b) Gabrist Prateol tom. 2. Chron. an. 1980. 24. Jul.} Ludite nunc in ebrietate, o infelices helluones, cum salute, et Superis. Deus non irridetur.

Mitius illa correxit uxor ebrietati obnoxium maritum, quae aliquando jam vino somnoque gravatum adornatis domi funebribus, in mortuali reclinatorio, inter ardentes faces, et plangentes juxta parentem liberos, tanquam mortuum collocavit, et lamentata est, ut ille ad hos denique suorum gemitus, et apparatum hunc funestum, velut ab inferis evigilans, attonitus haeserit, ac deinde magis sobriam vitam amplexus sit.

Sed et illa Philippi Boni Belgarum Principis opportuna fraus, qua rustico ad vitam ex ebrietate prostrato lepidissime illusit, laudem meretur. Hunc enim in Aulam per suos delatum magnifico in lecto collocatum, ac mane tali in loco habituque evigilantem, affluentibus circum ad fictum obsequium ministris, haesisse imprimis tanta novitate et felicitate repontina attonitum, ac deinde liberaliter eadem usum, praesertim inter pocula oblata memorant. Unde factum, ut postquam risum aliquamdiu ludibriumque non inamoenum praebuisset aulae, denique eadem sepultus ebrictate, ad caulam coenumque tursus deportatus sit, tam repente miser, quam felix antea. De quo facto multorum literis celebrato lusi comoediam in 3. parte Palaestrae lig. Feliciori etiam eventu illa constitit ludificatio, qua ebrio adolelcenti a collegis Madriti in Hispania, vir iste natus, impositum fuisse retulit. Vino ille somnoque obrutus, perque

???(a) Thomas Brabant. l. 2. Ap. p. 56. c. 2.

socios indutus cucullo, Religiosis quibusdam viris commissus est; qui postridie a crapula evigilantem, probe suis in muneribus exercerent, ut vel sic ad sobrietatem cruditi posset. Cui ad mentem redeunti, quam insolens haec mutatio visa fuerit, cum se in Monasterio, tali in habitu, interque cucullatos reperiret, hanc difficulter conjicies. Jussus itaque parere, tanquam, qui se isti addixisset Ordini, jussus consueta ibidem obire munia, Socio etiam comes per Urbem incedere: ductusque co tempore est, quo soluto collegio in adolcscentes sibi notos incurreret, qui digitis, sermone, risu, vultuque eundem, qua fuerant prosecuti, lepidissimum tota Urbe commentum vulgarent. Rediit domum, ac vesperi ad designatum cubile, ubi per somnum cucullo sublato, vestibusque illi propriis repositis, cum evigilasset, sua sibi jusius est lumere ac domum redire, et per sobrietatem deinde esse cautior, nc similia a Collegis ludibria pateretur. Qui cum prodiisset, omniumque oculis ac sannis petererur, suam mundique ita insanientis stu titiam et vanitatem detestatus, ad Monasterium reversus, Habitum sibi ablatum reddi petiit, quamque ante, velut in scena, personam sustinuerat, non ficte coepit agere. Ita haec ipsi stultitia ad sapientiam profuit, dignus cujus exemplo plures ebrietatem tempestive detestentur. His similia in Comico-Tragicis meis pleraque aliquanto disertius es reperturus.

CAPUT IX. Consuetudine bibendi, illius denique necessitas augetur: ut morbus quidem sit, illa toneri; quem tamen multi ambiant.

NOnnullis frequentia bibendi eam denique ex consuetudine necessitatem injicit, ut nullis poculis sitim expleant, ideoque ab hydropicis parum differant, a quibus

Quo plus sunt potae, plus sitiuntur aquae.

Et quibusdam Germanis hunc morbum adeo haerere Carolus V. Impetator sensit, ut cum nonnulli Hispanorum Procerum in castris monerent Caesarem, ut Lege lata caveret, ne quis Germanorum ad ebrietatem usque inhaereret poculis, responderit; idem esse a Germanis ebrietatem, et ab Hispanis furacitatem velle tollere. {(a) Corozetus in dict memor.} Sunt inter Germanos, quibus hoc vitium adhaerescit, sed et aliis illud nationibus familiare,

quae cum rarius, vehementius tamen saepe ex ebrietate delinquunt. Moscovitis compotationes Interdicto magni Ducis prohibitae sunt, certis tamen festivitatibus, ut Nativitatis, Resurrectionis Dominicae, Pente, ostes, D.Virginis, S. Petri, aliisque solennioribus concessae, quando illi velus carceribus emissi, suum more, in potu lutoque volutantur, tumultu, convitiss, ac caedibus in se mutuo tam foede grassantur, ut nisi certis diebus hac illis ebrietare interdictum esset, tunditus hanc gentem everti necesse sit. Quocirca Basilius tabernas e Regno sustulit, solumque oppidum Nalenki [ab infundendis sic dictum poculis] trans fluvium, pro extraneis, Polonis, Germanis, Lithuanisque condidit, ubi varium his potus genus pro libertate indulget, suis non concessum Moscovitis. {[a] Guaganinc in descr. Moscov.} De Byzantiis Athenaeus magis ctiam insana memorat. Hos ita tabernarum nidori assuefactos olim fuisse asserit, ut uxoribus eo ad viros plerumque commigrandum esset. Ideoque obsessa ab hostibus Urbe, ut cives contineret in moenibus, Dux Urbis Leonidas, tabernas in vallis excitari jussit, ut cansam abeundi interciperet. Ita diu noctuque stronue illic inter pocula vigilatum est. His militibus accenseri poterit Stratonicus Musicus: qui ad quietem concessurus puero sibi adferre potum imperabat: non, ait, quod sitiam, sed ne sitiam. Noluit vigilias somnum interpellantes otiose sibi aut sicce transire. {(b) Lib.10.c.12.} illi Accerrae non dissimilis, de quo Martial. lib. 1.

Hesterno foetere mero qui credit Accerram,
Fallitur in lucem semper Acerra bibit.

Tam ingeniose hic nonnulli bibuli in hoc poculorum ludo versantur. Quocirca et illud de Pontiliano Epigrammatographus cecinit,

Cum rabidus medio desaevit in aethere Titan.
Fer puer huc cyathos, Pontilianus ait.
Cum pluit, en, inquit. Deus admonet, esse bibendum,
Qui modo tam multo proluit imbre solum.
Sic vacua a potu non illi ducitur hora,
Curque bibat semper. Pontilianus habet.

Mulieres Coloniensi in foro olitrices, ubi meteatus nen omnino fuit infelix, nova metamorphosi olera in vinum deliquant, et heminam, seu pintam [ut vocant] aliam post

aliam, catenato ansarum numero trahunt, et ad imam fecem evacuant. Videtur talem Sabinus suis in epigrammatis depinxisse, quando obesam quadrantariam sale sitim alente, et vino eandem diluente, his versibus exornat.

Nec caro praepinguis sale non condita putrescat,
Nostra vorat multum Scyllis obesa salis:
Ast ne concipiat duros vesica lapillos,
Se liquido semper abluit illa mero.
Sic habet immodico turgens abdomine causam,
Quare perpetuo sistat, alatque sitim.

Vix poetaster quispiam ad imum biverticis collum montis admissus est, et subito a sacro Apollinis verrice ad alterum Baccho consecratum deflectit, atque inter pampinos, quam lauros mavult pangere carmina. Illud Horatii crebro in ore est:

Nulla placere diu, nec vivere carmina possunt,
Quae scribuntur aquae potoribus.

et Bilbilitani oloris, qui vini in fontibus libenter natabat.

Possum nil ego sobrius: bibenti
Succurrunt mihi quindecim Poetae.

Quod vates tam sibi liberaliter indulgent, hoc nec Historici negatum volunt. Talis erat Joannes Heroldus, qui Augustanis in comitiis frequens Principum conviva, in ephemerides suas, hoc loco confectas scyphum ingentem retulerat, cum hoc lemmate: Nulla dies sine linea. Illo ad calcem subjecto disticho:

Nocturno certare mero, putere diurno.
Vatibus ut liceat, quis vetet Historicis?

Quod si utroque jam quispiam titulo, ut Vates atque Historicus, Bacchicae licentiae inauguretur, quanta illi perpotandi fiet copia! Non deerit, qui hoc mereri possit moreins epitaphium:

Hic situs David, quem Bacchus cum satiavit.
Evomuit variam versibus historiam.

Ipsa etiam pietatis exercendae, nostraeque Religiovis mysteria recolendi ratio sufficere nonnullis ad hoc Institutum bibendi strenue promovendum poterit. Celeberrimus Lutheri crater tribus distinctus circulis, quorum primo Decalogum, altero Symbolum, tertio Orationem Dominicam suis propinabat hospitibus, quid nisi piae relig ionis exercitium

complectitur? Hunc, ut Frider. Matenesus {(a) De ritu bibendi.c.9. ex mensal.colloq.Luth.} refert, Islebio quondam ad mensam cum aliis hospitius invitato Lutherus praebibit, arque, ut erat decumanus crater, ad fundum exhausit, ut se Cateshismi totius: cujus haec summa erat: capacem ostenderet. Sed cum Islebius deinde, post circulum primum, ad cetera evacuanda haereret impotens, Lutherus suae eum incredulitatis [adversabatur enim Luthero] arguens, sciebam, inquit, nihil Islebium praeter Decalogum potaturum, cetera quae in Catechismo continentur, ne libaturum quidem. Ipse enim antimoniam instituit, et Decalogum ab Ecclesia ad curiam transtulit.

Aliis ita aliorum Principum atque amicorum sanitas curae est, ut propriam negligant, in quo veterum Gentilium pietatem imitantur, qui in Deorum amicorumque honorem plenis libabant Baccho potulis, idque non raro ad numerum literarum nomine contentum. Hinc vetus distischum:

Nunc mihi dic quis erit, cui, te Calathisse, Deorum

Sex jubeo eyathos fundere? Caesar eris.

Et rursus, illud, quod plura diversis cyathis nomina in literarum numero aequata designat, in Cajo Julio Proculo.

Quincunces et sex cyathos, bessemque bibamus.
Cajus ut fiat, Julius et Proelus.

Extra has bibendi Leges, cum numerus scyphorum liber esset, numeros impares, tanquam magis faustos et bene ominatos deligebant, pares vitabant. Unde celebre illud Graecorum in ySmposiis carmen concini solitum:

Quinque bibe, tria bibe, nunquam quatuor.

Itaque aliis aliisque ad haustus cumulandos illecebris, titulisque utuntur, quotquot in Bacchicis scholis egregie versatisunt. Quod Antonio Triumviro adeo familiare erat, ut in publicis etiam Senatorum consessibus ebrius vomere conspectus sit, a M. Tullio eidem non semel exprobratur. Verum M. Cicero filius, cum patrem cloquentia aequare non posset, superare M. Antonium potandi inglu vie judicatus est: cum Bacchi quam Apollinis amantior, ad tantam postremo capacitatem helluando profecerit, ut binos vini congios ferre posset et patris interfectorem Antonium,

non aliter ultus sit, quam quod potando vicerit gloria, quae multis debetur. {(a) Plin. l. 14. c. ult.}

Quid porro de illis ribi videtur gulonibus, qui collum gruis optabant, ut diutius edendi, bibendique voluptatem senri ent, in quibus Philoxenus Cytherius, Gnatho Siculus, et Melanthius apud Athenaeum censetur.

Temperantius profecto illi mihi insanire videntur, qui odoratarum rerum fumo ad ebrietatem usque pascuntur, nisi fortasse elephantis sibi nasum adoptent, ut illi collum gruis. Nam si Tyrio apud Caelium credimus, Scythae, cum ebrietatis voluptatem consectantur, pyram instruunt eamque odoratis herbis complent, quae subjecto igne fumum circumstantibus, velut promptum ex herbis liquorem propinat, quo sensim ebrii ad cantum saltusque et lepidae hilaritatis argumenta vertunrut. {[b] Lib. 28. c. 6.} Hoc idem Turcis Babyloniisque fumo ex arborum fructibus captato evenire, {[c] Alex.ab Alex.l.3.c.11.} quin et Europaeis hodiedum ex rabaco herba succensa, ac per fistulam, cui ingeritur, ore hausta, et pet nares, aut eos refuso fumo dissoluta, contingere, inter vulgus hominum est compertissimum. Quanquam hic fistulatum potus, non tam animum exhilaret, quam cerebrum exsiccet, et spiritus vitales cortoboret. His tamen ubi semel insueverint, difficulter hanc fumantem tubam, ex manu atque ore extorseris. Reperies, qui hoc solo fumo, et potu quandoque aliquo, quam vis aquae is fuerit, plurium ferant dierum jejunium, ut hic etiam fumus alimenti vicem praester.

Quae si in remedium famis sitisque, si ad honestam quque recreationem animi nonnunquam vertantur, culpari non debent. Ita enim necessitatis humanae quaedam sunt levamenta, non alimenta vitiorum. Sed per consuetudinem his affigi, hoc erit necessitatem ex poena inflictam angere naturam evertere, et vitam hanc in perpetuum ventris mancipatum traducere: quo nihil, neque ratione indignius, neque saluti inimicius potest evenire.

CAPUT X. Meliorne istorum sit hominum condicio, qui cibo potuque abstinere possunt, an qui iisdem ad oblectationem fruuntur?

MErito in disceptationem veniat, majorne hominis felicitas sit, cibo potuque ad vitam et oblectationem

frui, an eodem prorsus abstinere? Plinius aliique nonnulli Historici referunt, Astomorum, apud extremos Indos circa Gangis sluminis caput in Oriente, gentem reperiri, quae, ut ipsa vox indicat, sine ore sit, vivatque solo halitu odore naribus tracto, infestis vero etiam odoribus exanimetur. {[a] Plin.7.hist. Cael. 1. 14. c. 21.} Quod in Timonis nutrice in Cilicia Aristoteles observatum meminit, quam bimestri quandoque latitantem, nonnisi respiratione vixisse deprehenderunt. {[b] Plus l. 8. symp. q.9.} Alium autem repertum, qui nec cibum, nec somnum admiserit unquam; sed ex Solis affulgentis radiis alimentum traxerit, codem Aristotele oculato reste consirmant. {[c] Cael.l. 14.c. 21.} Albertus Magnus et feminam Coloniae sub Friderico II. Imp. fuisse memorat, quae triginta dies sine cibo transmitteret: et virum se vidisse melancholicum, qui alternis diebus haustu aquae sumpto, ad hebdomadas septem ferret inediam? Nicolaus Helvetus quindecim omnino annis vita solitarie et pie juxta Undervaldensem pagum transacta, anno salutis 1460. vita decessit, rei veritate per Episcopum Constantiensem aliosque viros Principes omnino explorata {[e] Fulg. l. 1. c. 6.} Spirae ad Rhenum quoque Margaretha Weis Anno 1539. post decimum aetatis annum, levi correpta morbo, fastidioque ciborum tentata; denique etiam validior cum respuit, potusque etiamnum patiens, eundem quoque post Festum Paschale est aspernata, nullo cibo potuque deinceps victitans, ut Ferdinandus Romanorum Imperator re per medicos expensa, verum esse deprehendit. {(f) Gerardus Bucoldianus.} Plures his reperias, quorum vita sine cibo per miraculum sit propagata, ut Tullensi in territorio puella duodennis, a sacra Communione, cibo triennio abstinuisse: et Perusiae puella Interamensis Palumba per seprennium nullo cibo, praeterquam Eucharistico pasci comperta est. {[g) Fulg.l. 1. c. 2. et 6.} Mirum vero est, naturae viribus ad hanc quosdam abstinentiam potuisse sufficere.

Erat pater, qui filium moderatius cibo potuque utentem admoneret: Scias, inquit, fili mi, multo cibo homines in morbum praecipitari. Scio, ait, mi pater, nullo cibo praecipitari in mortem. Ergo, pater subjicit, mediocritas erit tenenda. Sic tamen, inquit filius, neque morbum, neque mortem vitabo,

???(d) Id. l. 13.c. 24.

Imo, ai??? pater, vitabis, nam moder atione caelum mereberis, quod utrumque malum excludit. Scite et sapienter.

Jam vero, ut propositum teneamus, longe ego feliciorem illorum fuisse vitam sentio, quam qui Symbariti um et genialem, inter epulas et pocula cum Apiciis, Heliog abalis, Bonosis, Vitelliis, aliisque ventris mancipiis luxum sequuntur, cum ut istorum quidem nulla ex oblectatione cibi potusque est voluptas, sic nec molestia ex ingluvie percipiatur: hornm vero, ut voluptas est exigua, sensibus paulatim ad illam deliciarum frequentiam obstupefactis: ita molestia longe est gravissima, dum plerumque stomachus obtuitur, cerebrum tuibatur, cruda indigestio humores vitiat, et totum corpus morborum aliquod seminarium constituitur. Quid? quod ipsa demum bibendo sitis in perpetuam aliquam bibendi cupiditatem degeneret, ut febris sit, quae nunquam sanetur. Talis certe Phryx ille, de quo apnd Majolum {(a) De caula et aula in dieb. canic.} Poeta lusit, fuisse videtur, qui cum bene potus templum subiisset, atque illic obdormiens per aedituum inclusus jaceret, noctu expergiscens: cum siti ferendae non esset, sed ad relicta aspiraret pocula, neque exitus pateret, campanam, ut in publicis incendiis consuetum, fune ducto pulsavit, sed ubi passim homines, cum urnis, et aqua velut ad incendium convolareut, aperto ostio templi, hic bin bulus prodiit, et quid, ait, cum tot aquae situlis? unus ex vino sestertius, ad totum incendium, quod fauces meas occupat, extinguendum sufficiet, haec enim me necessitas ad campanam adegit. Quo dicto, aliis risum; aliis indignationem excussit.

Non minus ridiculum est illud, quod Judaeo Salomoni in Anglia evenisse ferunt. Is liberalius potus, cum ante Sabbatum se domum voluisset recipere, et diutius oberrasset, jamque in cloacam profundam delapsus haereret, quod Sabbatinam diem fluere comperisset, oblatam a vicinis opem amens resputi: ita telictus in molli luto lectoque, postquam Dominica die opem a vicinis imploratet, hi illuso homine, id sibi fas quoque suo esse in Sabbatho negatunt. Unde geminum Sabbatum religiosus hic ebrius coluit, dum plene ad sobrietatem animum revocatet. Duobus hoc factum versibus celebre est:

Judaei: Sabbata sancta colo, de stercore surgere nolo.
Christiani: Sabbata nostra quidem Salomon celebrabis ibidem.

His ludificationibus dignos se praestant, quotquot immoderato potu rationem et consilia obruvunt. Ubio crispo casus aliquantum dissimilis, ad salutem et meliorem animum profuit, Vitellio ille Imperatori inter diuruas nocturnasque compotationes non ingratus, quia constans jucundusque adhaerebar socius. Quae res cum Morbum illi denique gravem diuturnumque, quo a Vitellio divulsus est, peperisset: reparata utcumque sanitate, et Vitellii societate discussa, ad amicos dixisse fertur, perieram omnino, nisi sic periissem. {(a) Viphil. in vita Vitell.}

Quare si alterutrius mihi facultas simul libertasque fieret: ut vel inter ejusmodi abstemios, qui citra famem sitimque vitam tolerarent: vel inter polyphagos et helluones. non intermissis comessationibus assuetos, viverem: multo ego illam mihi, quam hanc vitam jucundiorem fore arbitrarer, tanta ingluviem mala comitantur, ut plerumque pessime corporiac valetudini consulatur, dum ita consulitur, et quod simia proli, hoc praestet homo corpori, dum nimium fovendo perdit.

Jam ludibria, helluonibus ebriisque perferenda sunt, quod vix hominibus similes habeantur, quis prudens non detestetur? Dionysius Siciliae ryranaus, hoc in laudem suam vertit, quod facultatem dederit furibus, in ebrios dolis furtisque impune grassandi. {(b) Plut. in apol ad Traii.} Mahomerus gravius iisdem illudi voluit, cum ocotiginta plagis ebrium probrose mulctari jusserit, ideoque infame etiamnum inter Turcas vitium sit, in vino exdessisse. Unde Serarius in Judith. c. 15. refert, annis superioribus Sinam Bassam, cum aliquot ex Germanis militibus Sultano suo, ex praelio captos, sisteret, eos maxime Turcis ridicula processionis pompa, hoc est, pocula aleasque ad chartas manibus clatis serentes, per urbem ad palatium et Imperatoris sui conspectum produxisse, omnibus in risum et foedi moris opprobrium, quaqua incederent, solutis. In Italia Adolescentes et pueri ebrium publice conspectum cir umsistunt, ludibriis, cachinnis, et luto impetunt. Quod si quis igitur potum omnem fastidiat, et aversetur, ab hoc despectu opprobtioque remotissimus semper futurus est.

Nec leve malum est, siti ac fame affligi, citra quae potus cibusque omnis ingratus est. Est enim fames sitisque morbus quidam naturae desicientis, quo certe carer, quam affligi multo est satius. Quam tristia atque horrenda fames sitisque mortalibus suaserit, quam plurimis historiis pervulgatum est. Saguntina et Solymaea fames exemplo esse poterunt. Nulla adversus illius tyrannidem remedia absque cibo potuque suppetunt. Difficile est, inquit in Catone Plutarchus, ad ventrem auribus carentem. verba facere.

Et tamen hoc ante conflictari necesse est illos, qui ex cibo potuque voluptatem captant. Optimum, ait Socrates, condimentum cibi fames, potionis est sitis. {(a) Cic. lib. 5 Tusc. q.} Sed plerumque major est his molestia, quam ex illis voluptas hauritur: Fames, inquit Aristophanes, omnia reddit dulcia praeter semetipsam. {(b) Stob. ser. 93.} Darius Persatum Rex turbida in siti extrema refectus a milite, negavit se unquam bibisse jucundius {(c) Cic. lib. 3. Tusc q.} Quod si tamen voluptas illa sitientium, cum illa, quam perpessi sunt, suti comparetur, longe haec gravior, illa minor esse videbitur. Hoc Lysimachus Graecorum Dux in Thracia a dromichete ita conclusus, ut aquis interceptis ab hoste se suumque exercitum dedere cogeretur, cognovit. Postquam enim captivus bibisset: O Dii, inquit, quam parvae voluptatis causa, meipsum ex Regeservum feci. Longe igitur felicior videtur is, qui ut nullam quidem voluptatis, sic nec famis sitisve habet experientiam.

Verum tamen, si ex caloris nativi defectu haec oriatur abstinentia: ut hic morbus quidam futurus est, ita anceps relinquetur disceptatio: an fame, an hoc languore affligi praestet? Nec dubium, minus ex utroque malum deligendum esse.

Non amo vitam illam, quam lacerti, Serpentes ac stelliones vivunt, qui, ut observat Aristoteles in hist. animal. l. 8. c. 15. hiberno tempore inter latibula reconditae, sine alimento mortuam quodammodo vitam exigunt, quod, Alberto M. teste, {(d) Lib. 22. de An. tr. 2.} suapte natura frigidae, et ad ingluviem pronae, collectos indigestosque aestivo tempore in ventriculo humores, hyeme sensim inter inediam digerunt, alimentum ipsa sibi natura suppeditante. Illud magis mirum,

quod de Epimenide referunt, septuaginta quinque annos. continuato illum somno, sine cibo, superfuisse. {(a) Laert. l. 1.} De Germano etiam rustico somnum in foeni cumulo capescente accepimus, molli illum humidoque strato contectum altius, Autumnum ac totam dormisse hiemem, donec consumpto sensim foeno, attonito similis, quod mutate circum videret omnia, velut ab inferis, evigilaret. {(b) Mendoza in Vir prob. 24.} Valuit utique ad soporem humoresque in homine alendos, foeni herbarumque cireumjecta vis ac vapor. Quod magis etiam in bove apparuit, quem Laelius Bisciola {[c] Hor. subst. 1. l. 16. o. 2.} a rusticis sub injecto temere aggestoque foeno amissum credebat, donec post menses complures illic sine alimento latens, ut existimatum est, adeo tamen pinguis nitidusque repertus est, ut se loco movere non posset. Quem tam feliciter abstinentia alit, cibo alio non indiget. Haec vero ars impugnandi boves. si probata sit, multas illa pauperum culinas ditare, ac mensas etiam lautioribus epulislocupletare poterit.

CAPUT XI. Convivia moderata, remotis temulentorum excessibus, et adolescentibus feminisque continenter habitis, laudabiliter celebrantur.

DUm gulam ebrietatemque aversamur, non prohibemus convivia. Sapientis haec est caurio, qua immoderata tantum proscribit convivia. Noli, inquit, esse in conviviis potatotum, nec in comessationibus eorum, qui carnes ad vescendum conferunt; quia vacantes potibus et dantes symbola consumentur. Prov. 23. Ceterum amicitiae ac jucnditatis gratia sese epulis reficientes Syracides admittit atque hoc consulto monitum adjicit, c. 31. In convivio vini non arguas proximum, et non despicias eum in jucunditate illius. Sit anroena Convivantium societas, sit libera bibendi edendique potestas, sua cuique voluntas, non aliena mensuram praescribat. Unde grandiora pocula, quae sanitatis alienae gratia afferuntur, et propriam destruunt, procul ablegentur, aut ea moderatione usurpentur, ut et rara sint, et cuique commensa esse possint Crater Philothesius a priscis etiam probatus fuit, Herculeus saepe non fuit. Hoc ethnicos homines ratio docuit: nos etiam Sacrae Literae ad meliora

erudiunt. Diligentes in vino, inquit Ecclesiasticus, c. 31. noli provocare; multos enim exterminavit vinum Si diligentes provocare nefas sit, ne ebrietatis autor fias, quanto indignius futurum est facinus, si impellas renuentes. Haec profecto inhumanissima est politieorum hominum humanitas, etiam invitos amicorum in ebrietatem praecipitare, et corporis juxta mentisque sanitatem profligare. Absit ab honestis et dignis homine conviviis, hic adversus humanas divinasque Leges excessus, ut tam Convivis, quam hospiti consultum sit, utdtque sine noxa, hic etiam sine damno futurus est. Stultum est cum scelere sua velle prodigere; alienis in gratiis, suo dispendio. Syracidae voces sunt: Sobrius potus sanitas est unimae et corporis. Magnificentissimo Assueri convivio haec laus tribuitur: Nemo erat, qui cogeret ad bibendum. Esth. 1.

Spirent jucunditatem, et lepidis sese narratiunculis inter pocula, atque immistis quandoque oblectent quaestiunculis, sed ad omni levitate atque injuria remotis, delectent sine obscoenitate, salem absque mordacitate habeant. Convivium laudatur, dummodo detractionibus, et fabulis et plausibus turpibus non misceatur. De con. dist. 44. Seria ita respuantur, ut tamen necessitati possis obsequi.

Interpone tuis interdum gaudia curis.
Sed quoque laetitiae noveris esse modum.

Arehiae Thebanorum tyranno inter hilares Convivantium jocos tabellarius ferebat literas, adjecitque, ne differret, scriptas enim de re seria, accepit Rex, subjecitque cui insidebat pulvino, et
[Gap desc: Greek words]
inquit, in crastinum seria. Verum infelix, diem crastinum, quem lectis videre literis poterat, detecta quae in caput ipsius imminebat prodirionc, non vidit. Sub noctem enim a Pelopida inter somnum oppressus, et Thebae a Spartanorum jugo liberatae sunt. Ita plerumque omnem crastinum non vident, qui saepe sibi crastinum ad meliora pollicentur.

Vivendum imprimis symposiarchae, quos adhibeat mensis convivas. Sunt gulones et parasiti dicaces, qui nonnis? similis improbitatis hominibus placere possint, quos si emendatos in excessibus cupias, cum offensione saepe dimittas. quando cum gratia admiseras. Nosti fortasse decantatum carmine factum illud, quo hospitibus sele admiscens in caupona

Parasitus, ratus symbolum ab iisdem sibi exsolvendum, cauponem in disceslu sordide muneratus est. Adnumerabo versus.

Pamphagus in patulam tam multa ingesserat alvum,
Quam poterat denis plus satis esse viris.
Ecce venit caupo pretiumque exposiulat: ille
Ebria terribili lumina more rotans,
Evomuit in patinam vinumque cibosque receptos:
Atque ait, an merces tu tibi habeto tuas.
Ab ejusmodi hospitibus tale non raro symbolum persolvitur. Vide igitur, quos invites, Jacobus Rex Scotiae, atque Anglorum ejus nominis ultimus, cum hominum doctorum in mensa lepidis scitisque dictis oblectaretur, tum inprimis Buchananum Poetam, sed ut levis vitae, sic et linguae hominem, sibi percatum habuit. Inter cujus tamen dicta, hoc gratiam mereti visum est, quod, cum extemporale a Rege in mensa carmen de re praesenti posceretur, ille scyphum aqua vinoque mixtum manu complexus dixerit.
In cratene meo Tethys est conjuncta Lyaeo:
Est Dea juncta Deo, sed Dea major eo.
Respondit nonnemo alius, cratere nullia aqua diluto:
Numina confundis, cum Bacchum diluis undis:
Impermixta colo, cum sine fonte volo.

Verum infelix ille Buchananus ad scurriles levesque jocos, quam ad sacras precandi formulas exercitatior, cum morti jam vicinior a Praedicante ad Orationem Dominicam recitandam provocaretur, Mirum, inquit, quod hanc a me ignato postules, quam intra annos 40. nunquam dixi, simulque illum ex Propertio versum repetivit.

Cynthia prima suis miserum me cepit ocellis.

Atque ita poetice, helluo iste ac parasitus regius, vitam conclusit. {(a) Saras de doct. cur. l. 6. c. 13.} De vino tamen aquae admiscendo, cum aliquanto calidus est, utile exemplum, non tamen cauponibus, sed hospitibus imitandum reliquit. Bernardini Palomi hoc pronuntiatum celebratur de vivo: Vinum duo pitissimum mala comitatur: nam si dilutum sumas ipsum corrumpis: si non diluas, ipse corrumperis: {[b] Beyerlinck. in apaph.} Tu vide, utrum consultius, malisne vinum corrumpi, quam cerebrum, aut animum? Illud tamen de italicis Hispanicisque potius, quam Germanorum vinis dictum sentio.

Adolescentes et feminas compotantium quoque societati ingerere, cosque urgere ad exhaurienda pocula omnino indecorum est, et malorum saepe non levium origo, si accedaut confabulantium illecebrae, joci liberiores, et Veneris irritumenta cum vino socientur. Apud Romanos haec olim adhibita cautio est, ut ante trigesimum annum vinum bibere, etiam viro turpe fuerit. {(b) Alex. l. 2. c. 25.} mulieribus autem a vini usu prorsus fuerit abstinendum, ne in dedecus prolaberentur, cum a Libero ad omnem libertatem has deflectere compertum sit. Unde illa etiam osculorum consuetudo manavit, qua cognati venientes abeuntesque excipiebant, ut intelligetent, ex collecta propius anima, vinumne bibissent, atque illarum, hoc facto temperautiam probarent. {(c) Athen. l. 10. c. 13.} Quod Propertius canit lib. 2. Eleg. ult.

Vino forma perit, vino corrumpitur aetas.
Vino saepe suum nescit amica virum.

Hoc imprimis adolescentibus, ac mulieribus dictum est. Nescir modum illa aetas sexusque, ubi ad hanc libertatem solutus est, sibi imperare. Non alia, sed ruit in amentiam. Ejus rei non illepidum nobis exemplum in juvenibus Siculis Athenaeus reliquit. Illi Agrigenti, in societate mutua, liberalius vino poti, cum jam ad ebrietatem incaluissent, velut somno quodam Iepulti, arbitrati sunt, in sua se triremi, medio in oceano, inter sluctus tempestaremque periculosc jactari. Quocirca muto sese admonere discriminis, navemque plus satis oneratam evacuandam esse, clamare, obvia quaeque, lectos, stragula, supellectilem per fenestras, atque ostia, velut in mare egerere: cumque supervenissent militum Duces, hanc insolentiam prohibituri, hos tanquam Deos adorare marinos, et rostrum polliceri, modo corum opera secure portum tenerent. Quae insania cum triduum illos tenuisset inregrum, vix denique ad mentem reversi sunt. Domo vero hospitali ad perpetuam facti memoriam triremis nomen reliquere. {[d] Athen. l. 2. c. 1.} Alexandrum fortissimum Juvenem, Persarum victorem, quique uxorem et silias Darii sobrius intactas reliquerat, cum inter convivia largius ebrietari indulgeret, ad gravissima quaeque scelera, hac immoderatione prolapsus est, ac robustissimi corporis vigorem vino solutum

morbo ac morte intempestiva profligavit, multorum ante amicorum per ebrietatem interemptor, ac demum sui, victurus orbem, si vicisset intemperantiam. {(e) Erasmus in Adag.}

Haustus igitur in convuvali laetitia ita per Modimperatorem est promovendus, ut neque volentibus negetur, neque imperetur nolentibus. Aetatis tamen sexusque habeatur ratio: nt nec adolescentibus, nec feminis, nisi insigni moderatione concedatur. In his enim liberalitas beneficii nomen gratiamque amittit. Regulam quoque mensuramque eandem omnibus viris praescribere, esset eundem omnibus aptare calceum: nihilominus in ternario gratiarum numero semel ad necessitatem in haustibus oblatis sufficienti, iterum ad jucunditatem, tertio etiam ad hilaritatem concesso, veteres subsistendum rati sunt. Unde Horatius exercitatus potator lib, 3. odar. sic canit:

Tribus, aut novem
Miscentur cyathis pocula commodis.
Qui musas amat impares,
Ternas ter cyathos attonitus petet
Vates. Tres prohibet supra
Rixarum metuens tangere gratia.

Vatibus itaque, (quibus Horatius plurimum favet, ne sibi iniquus sit arbiter) concedit cyathos novem, at negat consultum, hunc ternarium, quoarto, male ominato numero, repetere, ne rixae nascantur, quaesitaque in conviviis gratia pereat, cui Ausonius Vates sussragatur.

Ter bibe, vel toties ternos, sic mystica lex est.

Neque decumanos crateres in salutem, sanitatem, aut valedictionem inferendos, nisi liberrate cuivis relicta, censeo. Vidi ipse apud Illustrissimum hum anissimumque Comitensa Boixmerianum in Clivia craterem, qui tantus ex argento amoque erat, ut sedentis ad mensam hominis latus ex terra assurgens (neque enim mensae imponebatur) aequaret, quique aegre unius bibentis brachiis posset sustineri, hoc primo advenienti hospiti salutem propinare consueverat; sed qua erat discretione, non urgebat nolentem: libertatem alterius fuae voluit liberalitati adjungi. Philothesius olim crater, quamvis grandior, post coenam adhiberi solebat; verum ex eodem hauriebant plures, convenientiori amicitiae symbolo,

quam si talem singuli, et quod ajebant,
[Gap desc: Greek words]
hoc est, par pati reddere jubeantur. {[a] Erasmus in adag.}

Est modus in rebus, sunt certi denique fines,
Quos ultra citraque nequit consistere rectum.

CAPUT XII. Quaestiones convivales, ad hilarem jucundamque inter epulas conversationem alendam faciunt.

AD honestam eruditamque conversationem alendam inprimis facit, aptas tempori, rebus, loco, hominibusque, quibuscum versaris, quaestiones invenire, proponere, ac ratione vei arguta, vel minus exspectata, aut lepida, in hanc illamve partem agitare. Invenies enim, qui ingenii aut peritiae declarandae gratia, vel respondentis, vel arguentis partes capessat, faci isque hic ac plerumque disertus modus est, triste in familiari consoitio silentium dissolvendi. Cavendae tamen ineptiae, et scurriles, aut ridiculae quaestiones, quae sine judicio, aut pudore ingeruntur, ne audire contingat, quod de duobus frivola agitantibus, dum alter ridicula proponeret, alter insulsa responderet, Georgias superveniens dixit: Uter vestrum sapientior, qui cribrum supponit, an qui mulget hircum? Erat in sophisticis ac nugacibus quaestiunculis Sosibius, apud Prolomaeum Pliiladelphum Regem, non paucis ingratus. Quare Rex homini sophismate quoque ridiculo illusurus, quaestoribus mandavit, ut stipendium postulanti, se dedisse, responderent. Quod cum fecissent: ipse Regem, de injuria sibi illata querens, convenit. Rex igirut quaestores cum libro rationum sibi adesse jubet, in quo cum notati essent Sosigenes, Bion et Apollontus; Rex syllabas, ex singulis nominibus aliquas captans, et hic, inquit, scribitur accepisse Sosibius. Nulla enim buic nomini syllaba deest, si recte haec vocabula, quae recontinent, expenderis. Ita Sophistae nugatori, sua arte sophistice illusum est {(a) Athen l. 11. c. 13.}

His affives sunt quaedam captiosae tantum quaestiunculae. Ut si quaetas: Citiusne destrui, an aedisicari domus aliqua soleat et tespondeas, praeter exspectationem citius aedificari, co quod destrui, nisi ante aedificata, non possit. Aut si

quaestione introducta, cur Hispani majores pinsant panes, quam Galli kaut itali? respondeas, aliis alia opinantibus, quia plus farinae adhibent. Aut, quis optimus sit jactus, in chartis et alea? Dicas, ille, quo in flumen ja iuntur. Aut quo in loco tellus altissima? Dicas, in humanitate Christi, ad dextram Patris collocata. Haec enim ex sola ambiguitate vocum, aut sententiae nata, plus nugacitatis, quam ingenii continent. Et ad vulgi tantum oblectationem faciunt; gravibus plerumque viris desipiunt.

Nonnunquam ingeniose quaestiones ejusmodi inanes, aut sophisticae eluduntur: dum par alteri quaestio proponitur, ex qua suae absurditatem agnoscat. Ita dum- Patochus ex rustica muliere sciscitatur: Sciretne illa, quot essent festivi in anno dies? reposuit mulier hanc vicissim quaestionem Pastori: Sciretne ipse, quantum panni ex una lini libra confici posset? Quo hominem docuit, accommodam cuique personae quaestionem formandam esse. Sic alia. interroganti Studioso, Quot put aret in caelo stellas esse? reposuit: Quotnam ipse crederet in terra stultos reperiri? Nonnemo a Philosopho petebat, ut diceret, ubi Deus extra mundum esset? Tum ille, Tu vero mihi edissere, ubi Deus extra mundum non sit? Divus Augustinus interrogatus: Quid Deus ante conditum mundum fecisset? respondit, de inferno pro curiosis instruendo cogitasse. Verum haec, cum plerumque non sine aculeo reverberenrur, non nisi erga inferiores et proter vos scisciratores erunt intorquenda. Sic extra reprehensionem non erunt nugatoriae quorundam responsiones, quibus aequis aliorum quaestionibus tantum illudunt, ut cum Suevus nugator equiti pontem transituto nihil ad interrogantis mentem respondebat. Hic sciscitabatur: Essetne pons firmus satis? Nunquam, respondit Suevus, ejus vires exploravi. Tum eques, illud quaero: An securus quis inequitet? Mox Suevus ait, nunquam inequit ando id didici. Kursum ille: Quaero equidem: an hiatum aliquem pons habeat, qui iter praepediat? At Suevus: Magno, inquit, hiatupatet, quo flumen ingens transmittitur Ita nullo eques ad propositum responso, scurriliter satis delusus est.

His aliisque, seu quaestionibus, seu responsionibus tempus consumere, neque honestum satis, neque jucundum esse sentio. Aliae sunt quaestiones, quae ad familiare consortium

amoena dissertione traducendum faciunt. Talis illa fuit, qua Darii Persarum Regis custodes, a coena quiescente tantisper Rege, ad fallendum honeste tempus usi leguntur, dum ab ephebis regiis disceptatum est: Vinumne, an Rex, an mulier, an denique veritas praestet, ac fortior sit rebus ceteris? quae deinde quaestio in Procerum ac Regis praesentia, cum magna omnium voluptate per juvenes hos oratores discussa, ut laudem, ita praemium ingens tulit: dum Zorobabelem Hebraeum, pro veritate elegantissime disserentem, Rex, ut victorem ceterorum, amplexus est, et proximum sibi esse in Regno jussit, ac postremo hoc indulsit postulanti, ut aedificata rursum Jerosolyma ac remplo, in libertatem Judaei ex Babylonica servitute restituerentur. {[a] Esar. lib 3.c.4.} Ita Philippus Macedoniae Rex erudirae inter epulas et pocula conversdationis apperens, Philosophos secum mensae adhibere solitus, hanc illis quandoque thesin excutiendam proposuit: Quidnam esse sub caelo maximum sentirent? Respondit primus, Olympo nubes excedente nihil se majus agnoscere. Alter, Atlantem illo montem, ut qui lunari circulo propinquus sit, ideo caelum sustentate dicatur, majorem esse contendit. Tertius oceanum, qui totum ambret orbem. Quartus Solem magnitudine sua centies et sexagies terrae in se quantitatem complexum, longe cetera mole sua, excellere asserebat. Ultimus denique cor animumque hominis, quem explere haec universa non possent, censuit esse maximum, assensuque ceterorum judiclsse rectius est existimatus. {(b) Lipsius de magn. animi in Pot.} Rudolphum Imperatorem similes etiam quaestiones, inexspectata aliqua responsione solutae, mirifice oblectabant. Ita cum animum inter Legatos ad se missos a seriis aliquantulum remitteret, observarat e duobus Legatis jam senescentibus, alterum cana barba, sed nigro capillitio, aliumque e diverso capillis esse canis, barba adhuc nigricante. Quare, ut amoenissimi erat ingenii princeps, ad illos conversus, sibi dari hanc a Legatis diversitatis causam postulabat. Tum ille, cui sub atro capite barba incanuerat: Rex, inquit, clementissime, ne sua majestas hanc praecipue in barba mea canitiem admiretur, maximam enim hactenus pro ore curam sustinui. et ne quicquam deficeret, laboravit os ipsum: hinc immaturos hos canos traxit. Placuit

responsum Regi, et conversus ad socium: Tu igitur quam mihi causam daturus es, habitus longe in ore et capite diversi? Nec ille respondendi imperitus, O Rex, inquit, barba mea viginti et amplius annis capillitio est junior, ubi hos attigerit, parem cum illo colorem induet.

Ita in mensis ex re nata, et appositis saepe cibis quaestiones jucundae petuntur. Christophorus Columbus in mensa Ferdinandi Arragonum Regis ejus nobis exemplum reliquit. Ille enim, cum primus Indicae navigationis Hispanis aperuisset iter, et nonnulli invidorum gloriae contenderent, hanc rem tanti non esse, quin a pluribus idem fieri potuisset: arrepto ille, quod in mensa appositum erat, ovo, quaerebat: Essetne inter praesentes, qui ovum illud in apice, nullis adminiculis fultum, posset constituere? Cumque experiretur pro se quisque, et nemo posset: denique Columbus, altero ejus fastigio mensae illiso, repente erectum ovum constitutit. En, inquit, et hoc omnes, jam, ut factum a me vident, norunt: nondum factum ignor abant?

Plutarchus in quaestionibus symposiacis hanc de ovo non illepidam infert: Fueritne ovum ante gallinam; an gallina ante ovum? Et rationes in utramque partem adfert. Ut pro ovo: quod principia rerum priora fuisse videantur quale est ovum gallinae semen: et natura, arti similis, ab imperfectioribus, et rudioribus transeat ad perfectiora. Verum pro gallina verius certiusque difserit, quod mundus primo omnium extiterit perfectissimus, neque semen aut ovum de terra sit editum, cum alicujus esse semen, aut ovum debuerit. Non enim dicitur esse gallina ovi, sed ovum gallinae. {(a) Plut. l. 1. symp. q. 3.} Sed de hac re nos sacra Scriptura dubitare non patitur, quae quodvis animal in suo genere a Deo creatum asserit. Et Illudhoc loco etiam quaeripoterit: An ova sine gallina excludi possint? et comperta quidem res est, fieri illud ab hominibus etiam posse. De noto mihi homine fidedigni asseruerunt, illum febri aestuantem ex ovo sub axilla aliquamdiu foto gallum exclusisse gallinaceum, cui deinde alterius nomen ad memoriam rei a domesticis triburum est. Quin Julia Augusti Caesaris conjux, ut intelligeret, masculum an femellam concepisser, ovum tamdiu fovisse memoratur, dum gallum excluderet. Unde se marem

concepisse augurata, Tiberium peperit. {(a) Plin. l. 10. c 55.} Aegyptios in furnis calefactis ingentem simul pullorum numerum excludere, Radzivilius in sua peregrinatione, aliique testantur. Si quaeras: An ova sine igne excoqui possint? Id Persas observatum est facere, qui in venatione sine cibis deprehensi, cum esuriunt, ova quae secum ferunt fundis imposita tamdiu circumagunt, ut reverberatione aeris calefacta excoquantur. In calidis Aquisgranensium fontibus ovum brevi tempore suspensum coqui mirum non est. Subjicio et hanc de ovis quaestiunculam: Quemadmodum ova, ut volent, instrui possint? Id vero fieri constat, si evacuato cortice, rore illa compleas matutino, ac clausa deinde, juxta perticam, vel arborem exponas Soli; ille enim suis radiis sensim extollet in altum, idque tanto facilius lepidiusque, si alis hinc indn glutino annexis, in aere suspendantur. Haec alia que conviviis opportuna sunt, et jucunde sine scelere usurpantur.

CAPUT XIII. Aenigmata et griphi, cum praemio aliquo solventi proposito, recte Convivis recreandis, inter epulas adhibentur.

SYmposiaca etiam olim fuere aenigma et griphus, et solventi quidem honoratior carnis portio, ignoranti salsa portio: illa in praemium, haec in mulctam deferebatur, quanquam Athenienses vinum dilutum, velut in poenam, hauriendum in phiala propinaverint: ne convivii hilaritas illa mulctandi ratione intercideret. Talis esse poterat griphus aenigmaticus de voce muscatum.

Sume caput, curret, ventrem superadde, volabit,
Adde pedem comedes, et sine ventre bibes.

Mus enim currit, musca volat, muscatum comeditur, mustum bibitur, quae omnia una voce continentur. Sic quaerenti, quomodo amores conflentur? Respondebis, more, ore, re. Haec enim tria uti ipsam constituunt vocem, sic vere motibus, forma, et opibus potissimum amores conciliantur. Ejus generis omnino varia sunt, quae ad eruditam simul et jucundam animi remissionem conducant. Quibus

operam aliquam studiumque impendere, ut minus honesta rescindantur, ornnino laudabile est.

Ut est illud ad solutionem propositum de Christo:

Sum quod eram, nec eram quod sum; modo dicor utrumque

Nempe Deus, qui ante eram, et homo, qui non eram. Sic propone enodandum hoc distichon de corde humano, quod Deus sibi postulat:

Dimidium sphaerae, sphaeram, cum principe Romae
Redde Deo, tantum vendicat ille sibi.

Hoc est, Cor.

Non dissimile illud in epistola familiari carmen:

Mitto tibi navem prora puppique carentem.
Mitto tibi metulas, si vis cognoscere, Vertas.

Tolle ex voce navem protam puppimque; hoc est n. et m. et ave leges: inverte metulas, et leges salutem.

Improba furfur edit pannum, ac panem, sustineamus.

Divide verbum, et leges sus, tinea, mus: ac facile assequeris aenig ma. Jungam hic celebtatum de Hermaphrodito misere pereunte aenigma, quod texitur simul ac solvitur:

Dum mea me genitrix gravida gestaret in alvo,
Quid pareret? fertur consuluisse Deos.
Mas est, Pheobus ait: Mars femina: Funoque neutrum.
Cumque forem aeatus, Hermaphroditus eram.
Quaerenti lethum: Dea sic ait: occidet armis:
Mars cruce: Phoebus aequis. Sors rata quaeque fuit.
Arbor obumbrat aquas, ascendo, decidit ensis,
Quem casu tuleram, labor et ipse super
Petram it haesit, eaput incidit amne, tulique
Femina, vit, neutrum, flumina, tela, crucem.

Sic de Eunucho caecutiente, qui vespertilionem, stantem in sambuco, leviter perstrinxit pumice, hoc aenigma Petrus Crinitus habet:

Vir non vir, videns non videns, alitem non alitem, perculit, non perculit, lapide non lapide, sedentem non sedentem, super arbore, non super arbore Similia quaedam repeties in Argutiis Epigr. p. 1. c. 1. § 5.

Brevius illud faciliusque aenigma est:

Dum plenus, levis est: gravis est, dum pendet inanis.

Quod apte de ventre, aut stomacho: uti etiam de crumena intelliges. Nec longe dispar illud de Baccho.

In vitro meus est, in ventre illius habebor.

Dum enim in Scypho vinum habes, in tua illud potestate ost: dum in ventre, tui in illius. Operatur enim pro viribus, quae potest.

Hoc studium honestatis juxta ac voluptatis plenum semper est habitum. Aenigmaticis certe quaestionibus griphisque enodandis operam dare, olim erat res inter Reges etiam Prncipesque, neque Philosophos tantum, et eruditos, usitata, non illaudabili ingeniorum commento reperta, magnisque etiam praemiis solventium cohonestata. Ita Salomonem Judaeorum olim, et Hiram Tyrorum Reges, mutuis sese aenigmatum quaestionibus exercuisse, Josephus nobis est autor. {(a) Joseph l. 8, antiq.} Hac potissimum arte sapientiam ejusdem Regis Salomonis Reginae Sabae exploravit, et cum stupore est admitata, quando fama nominis provocata Solymas ipsa excurrit, obscurisque quaestionibus ejus pertentavit ingenium, ac liberalissima donorum oblatione est venetata, cum praeter gemmarum atque aromatum magnam vim, centum viginti auri talenta, rato munere, obtulisset. {(b) 3. Reg. 10.} Sampsonis Hebraeorum Ducis aenigma in convivio nuptiali propositum non ignoramus. Neque illud, ut profana etiam tangam, incognitum, quod Jocasta Thebarum Princeps, Spingis mulieris peracutae ingeniosaeque consilio. proposuit, hac quaestione, quod animal mane quadrupes, meridie bipes, vesperi tripes esset? Cui tantum Sphinx et Jocasta tribuit: ut haec existimans nullum ejus solutorem reperiendum, ausa fuerit, se suumque regnum in praemium solventi proponere. Verum Oedipus, puer quondam exposititius, ac verus Jocastae, hunc ignorantis, filius, pluribus frustra solutionem tentantibus, supervenit, et hominem esse docuit, qui nascens, ut quadrupes reperet, adultior suis pedibus incederet, senex baculo innixus tripes fieret, atque in quaestione dissoluta, ex promissione, materno thalamo, ac Regno potitusest, donec agnito crimine, suis sese, ob patratum facinus, oculis privavit.

Non admodum dissimile illud, quod Philosophorum nonnemo Theodoro Pachomii discipulo proposuisse traditur. {(c) In vita S. Pachomii.} Quis nunquam natus, mortuus sit? quis natus, et tamen nunquam mortuus? quis mortuus, et tamen non corruptus? Respondit apte Theodorus, Adamum non esse natum,

et tamen mortuum: Heochum fuisse natum, sed non mortuum? Lothi uxorem mortuam sed in Statuam versam, et non corruptam, {[a] In vita S. Pachomii.} Habent illae antitheses in aenig maticis inprimis gratiam, et suspendunt judicium investigantis, tantoque est major voluptas invenientis, quanto his impeditior visa est quaestio. Saepe autem fatigat affligitque frustra indagantem Ut Homerum piscatorium illud aenigma. Ille enim, cum ex piscatoribus in Sole juxta flumen jactis hamis apticantibus, quaereret: quidnam cepissent? Illi repente per aenigma responderunt: Nihil habere se eorum quae cepissent, quae autem nondum cepissent, jam habere. Intelligentes pulices ant pediculos, per otium captos, dum piscium nihil affluxisset. Ita si interroges: Quaenam creatura secundum se totam contraria aut repugnantia admittat? Invenies quidem hominem mortalem, et immortalem; sed non secundum idem corpus, vel animam. In Deipara tamen reperies eandem simul, secundum idem corpus et Matrem Christi esse, et Virginem. Hinc Vates cecinit:

Partus et integritas discordes tempore longo.
Virginis in gremio foedera pacis habent.

Quaere: Fueritne aliqua mater priusquam nata esset? Talemque Evam fuisse respondebis. Quaere fueritne aliqua simul uxor et virgo? et recte dices, talem fuisse Abisag a David Rege intactam. Alia quaestio majora pene rerum miracula continet. Quis eandem et matrem et sororem, et sponsam habuerit? Et respondetur, Euphorbum quendam fuisse, qui a patre ex propria erat filia susceptus, quam cum ipse suam esse matrem ignorasset; deinde in Conjugom duxit. Unde hoc distichon:

Me Pater e Nata genuit, mihi fungitur illa:
Sic soror et conjux, sic fuit ipsa Parens.

De conjugibus, qui licet corporibus duo sint, mente tamen ac voluntate una esse debent, ne dissentiant; ita quidam aenigmatice lusit:

Sunt duo quae duo sunt; et sunt duo, quae duo non sunt:
Quae duo si non sunt? sunt duo nulla duo

Ita aliud de Lothi uxoris Statua aenioma his versibus conditur:

Quod spectas oculis, viator, hoc est

Sepulchrum, nec habet suum cadaver.
Quod spectas oculis, viator, hoc est
Cadaver, nec habet suum sepulcrum.
Sepulcrum tamen est, et est cadaver.

Quaesitum jam olim est, quae duo Pronomina, omnia Nomina et verba confundant? responsumque est, Meum et Tuum. Unde aliae quoque formari possunt quaestiones. Quinam illi sint, qui dicant: Quod meum est, tuum est; et quod tuum est, meum est: quinam dicant, quod meum est, meum est; et quod tuum est, tuum est. Qui dicnt: quod meum est, tuum est, et quod tuum est, tuum est. Qui postremo dicant, quod meum est, meum est, et quod tuum est, meum est. Et respondetur, primum dicere Conjuges, secundum mercatores, tertium pios cleemosynarios, quartum raptores milites et tyrannicos Principes. Paucis Vates cecinit.

Si duo de nostris tollas pronomina rebus.
Praelia cessarent, pax sine lite foret.

Non illepidae hic juvat meminisse historiae, quam ex Melanchthone Heidfeld recitat. Cum Henricus Lucenburgensis Imp. haud procul Bononia nobilis cujusdam arcem praeterveheretut, nonnemo Juris-Peritus hanc arcem Imperatoris esse, dicebat, quod alter cum negaret: res in certamen abiit, proposito victori hujus causae equo. Ipse vero Imperator Judex delectus est, Nitebatur is ratione ista, quod omnia Imperatoris esse, summo jute dicerentur: hic, quod nobilis arcis haeres possessorque, ideoque et Dominus esset. Imperato tamen suae favens potestati, pro illo sententiam dixit, equumque eidem adjudicavit. Unde vulgo dicterium hoc usurpatum est: Alter respondit aequum sed alter habet equum. Tantum in causa hac potuit pronomen Meum.

Recte etiam quaeres: Qua fieri arte possit, ut mentienti habeatur fides, vera dicenti non credatur? Et respondebis: hoc saepe mentiendo, et vera loqnendo fieri. Nam verax hoc denique obtinet, ut etiam mentienti fides habeatur: mendax vero, ut nec vera quidem loquenti credatur.

Fides, ut anima, unde abiit, nunquam redit.

Haec anima politicam hujus temporis disciplinam ita deseruit, ut inter hos jam homines prorsus hac sua arte infames, illi versus locum obtineant.

Rebus omnibus peractis,

Nulla fides est in pactis,
Mel in ore, verba lactis,
Fel in corde, fraus in factis.

Non indigna viro sapiente quaestio fuit: Quaenam syllaba totum regat, et evertat mundum? Nimirum bene respondit, qui dixi esse Jus, quod mutatis literis vis est, illo regitur; hoc evertitur Orbis. Haec et eadem sunt; et pugnant inter se. Unde merito dicas:

Jus. et vis apicis nullo discrimine distant;
Vi tamen opprimitur, Jure fovetur homo.

De aqua plures etiam quaestiones aenigmaticae agitantur. Ut quae aqua pretiosissima? cui alii respondent, illa quae in oenopolio vino miscetur: alii, aegrorum aquae ad Medicos deportatae: alii etiam piorum esse lacrimas dicunt, quibus caelum emitur: alii Baptismatis, quibus idem, absterso peccato, comparatur.

Quaenam aquae optimae? respondent alii molarum, quibus frumentum conteritur: alii poenitentium, quibus emendationem spondent. Apud Athenaeum cum haec quaestio de aqua nata esset; et alii alias praeferrent aquas, reliquis aptissime respondit Catnaeus, qui illam esse dixit, quae manibus affunditur, quod illa jam coenam ostendat esse paratam.

Universe vero in aenig maticis hisce lusibus obsetvandum, ne de rebus a vulgari hominum cognitione remotis instituantur. Nam si, exempli gratia, quaeras, in quo fonte faces accensae extinguantur, extinctae vero accendantur; quod de Jovis fonte in Dodone ferunt. {[a] Plin. l. 2. c. 97.} Aut, quis in die fluvius septies fluat, et refluat? quod de Euripo in Euboea {(b) Ibid. c. 103.} relatum est: nimium remota postulabis, nisi forte historiarum bene peritum scisciteris. Ejusmodi tamen miscere narrando, vel historica, vel certe opiniones aliorum, quae nativitatem quandam complectuntur, referre non erit utile, ut quod Aristoteles ad ejusmodi spectaculum Euripi, nunc fluentis et refluentis, nunc etiam subsistentis, haesisse feratur, ac denique cum non caperet, sese in flumen egisse praecipitem, cum dicto: Quoniam ego te non capio, tu me capies. Quanquam hujus rei non magna sit fides. Ita in caupona duos inter pocula audiente hospite de magno Platonis anno post triginta annorum milia recurrente, inter se contulisse

Heidfeldius {(3) In sphinge c. 4.} memorat ac collegille juxta illius sententiam futurum, ut eodem in diversorio se revisant mutuo, ac praesenti voluptate iterato fruantur. Jamque ad exitum hic discursus spectabat, et symbolum, cum ad hospitem ve si rogant, ut ad reditum illius tempotis solutionem symboli patiatur differri, non defuturos se debito. Verum, inquit hospes, jam ante magnum hunc Platonis annum, vos eodem hic loci fuistis, soluto necdum symbolo, cui si modo satisfactum a vobis fuerit, praesens symbolum non ingratus differam. Haec igitur ad jucndum magis inter pocula et epulas otium, quam ad studium et occupationem seriam sunt referenda.

CAPUT XIV. Materiae diversae, ad honestam erudit amque recreationem in convivio, aut plurium consortio instituendam

SUnt et aliae inter convivia jucundae narrationes, quae pro suorum quisque professione studiorum, aut rerum ab experientia, vel lectione haustarum cognitione occupabit. Ita Astrologo de siderum motu ac magnitudine, eaque, quam in terras habent opetatione, disserere, perquam erit ad audientium voluptatem accommodum, qui multa earum, ante oculos licet expositarum, rerum ignorant. Nolim tamen illum imiteris, qui pro ventre solum dissertationem hanc instituisse visus est. Nam cum in opposita ora patinae, bolum sibi pergratum observasset, caeli motum cursumque designaturus, ita ait, hi ab Angelo motore in orbem feruntur, ac postremo sibi jam propriorem partem demessuit.

Peregrinationibus exercitati, illa, quae alibi rariora, memoratuque digniora, experientia, vel certa cognitione hause e, his subinde colloquiis inserent: Neque tamen importune obtrudent, aut figmentis adhibitis extollent, cum utrumque nimiam vanitatem sapiat, et saepe fastidium pro voluptate adferat audienti.

Argutiis quandoque sophisticis hic etiam ludere, non tamen laedere, erit gratiosum. Dedi illorum complura, quamvis non omnia mensae, nisi forte narrare malis, quam imitari J opportuna. cap. 10. lib. 2. Hic paucula adjiciam, ut quae potissimum hanc convivalem gratiam mereantur

non ignores. Vulgatum illud est Adolescentis studiosi sophisma, quo ex Mathesi deprompto parenti rustico homini suum in bonis artibus profectum probare conatus est, Erant in tenui mensa, tria in disco ova proposita, in parentem utrumque et filium aequo numero partienda. Tum ad patrem versus filius: Nescis, inquit, hic quinque nobis ova proponi? Sane, ait pater, id nescio. Id vero, respondet filius, mea me Philosophia docuit, ac facile convincam ratione, ut hoc ipsum cogaris agnoscere: nam ubi tria sunt, ibi duo: At ubi tria sunt et duo, ibi sunt quinque. Ergo hic sunt quinque. Nondum, inquit pater, satis assequor: ut ver de veritate certius constet, tria ego cum matre ova sumam, tu ergo reliquis fruere duobus. Vidit novus hic Mathematicus suo se captum sophismate, et doluit pro hac arte tam fallaci minerval esse persolutum. Ita sophistico etiam homini Diogenes occurrit, qui hac illum captione pertentabat: Quod ego sum, tu non es, annuebat Diogenes: submisit alter: Ego sum homo. Et hoc concessit Diogenes: Igitur, inquit Sophista, tu homo non es. Tum Diogenes: Vera omnia, si a me argumentum inceperis. In sola persona aberrasti. Dicendum tibi itaque erat: Quod tu es, ego non sum; tu es homo. Ergo etc.

Ut error huujus sophismatis pateat, quod speciem pro individuo substituit, sume illud, quod inter vini compotores usurpari poterit. Et sit tale: Quod ego bibo, tu non bibis. Ego bibo vinum. Ergo tu non bibis. Magis implicatum est, quod Turca, quiChristianum captivitate interceperat, proposuit: Si praedixeris, inquit, quid tecum porro facturus sim, liberum te dimittam. Tum Christianus: Retinebis me captivum. Cumque ille praedictionem tacendo firmaret. Ergo, excepit Christianus, libertatem ex promissione debes, quia quod futurum erat, praedixi. Imo, inquit Turca, si te liberum dimisero, non praedixisti, quod erat futurum. Ne igitur falsus sis, teneor te in captivitate retinere. Hoc igitur sophisma quendam involvit labyrinthum.

Non omnino dissimile est, quod de Corace Syracusano retuli l. 2. c. 10. De Epimenide Cretensi et illud Heidfeldius, quamvis paulo aliter inducit. {(a) In sphinge c. 29.} Dixerat ille, Cretenses esse mendaces, longa doctus experientia. Quaeritur itaque, credendum Epimenidi, an non? nan si ipsi credimus, qui

Cres est, quomodo verum est, Cretenses esse mendaces: nisi nos fateamur credere mendaci; si non credimus, Credtenses non erunt habendi mendaces; ideoque et ratio deest, cur non credamus Epimenidi. Verum subtilioris haec pene, quam pro epulis, disputationis sunt, et narranda potius, quam exemplis imitanda ne inutili speculatione caput fatigetur.

Amoeniora futura sunt, quae ingeniosa aliqua inventione nituntur artificia, si in convivali hilaritate usurpentur: ut si e. g. oblato pomo, quaeras, num quis praesentium putet, fieri posse, ut salvo at que integro pomi cortice, illud medium dissecetur? Quod si non existiment fieri posse, ru poteris hac arte praestare. Acum, immisso filo, circumduc pomo, sed sub ipso pomicortice, hac ratione, ut acum primo inter corticem et pomum inferas quousque potest, tum ubi emersit. sub pellicula tursum protrudas sequente semper filo, donec ambito pomo, illic emergat acus cum filo, ubi primum fuerat inserta. Tum utraque fili extremitate apprehensa, sensim secando extrahe. Ita enim educto filo, certice integro, pomum erit divisum, ac secta tenui pella, etiam dilabetur.

Ita si promiferis, te ex eultro orae mensae nude imposito plenum vinoi vel aqua urceum suspensurum, licet culter nullo in mensa retinaculo firmetur: hac illud arre praestabis, cultrum, vel bacillum, urceoli ansae insertum fulcire debes bacillo, sub cultro, illic ubi ansam transiit ad fundum ipsum urcei recta descendente, ita enim culter in altera exttemitate firmus: sive digito, sive mensae, sive alteri rei cum ureeo appendatur, tanquam uncus, firmiter haerebit.

Est et illud ad fallendum oculos spectaculum non injucundum, quo nucem, vel nummum vitro pleno injectum salire ad numeros facies, quando occulte illi crinem glutine aliquo, simulque uni tuorum digitorum affixeris, ubi enim tunc digitos, velut ad numeros in organo musico, movete coeperis, assiliet in vitro nux aut nummus, non observantibus caviam motus ceteris. Ad lumen tamen vesperi facilius aliorum oculos crinis effugiet, quam ad lucem Solis.

Et hanc licebit quaestionem inducere: Quem admodum duo possint inter se partiri vinum heminarum Octo, quod in uno quispiam poculo A. continet; si alter duo habens pocula:

unum B. quod heminas quinque et alterum C quod heminas tres complectatur, ex aequo dividi postulet? Ita vero fiet, ex poculo A. imple B. ex hoc C. ita in B. remanebunt duae, in A. tres heminae: quibis si alias tres ex C. adjicias, habebit A. rursum sex. Deinde ex B. duas, quas habet, heminas in C. transfunde, et ex A. iterum imple B. ex hoc unam postremo heminam, quae C. deest, transfunde, et retinebis in B. quatuor, quos potest unus Divisorum accipere, et alter capere reliqua: in C. tres heminas, quas adjunget uni, quae in A. remansit.

Ita Carites tres novem Musis occurrisse asseres, singulasque pari numero pomorum instructas, obtulisse Musis unum singulis ac totidem deinde retinuisse, quot dederant. Quaeres igitur, quot singulae Caritum poma habuerint; et respondebis, 12. ex quibus cum novem sint distributa, tria retenta Junt.

Non dissimile illud, quod duobus filiis evenit quibus pater fidus obtulerat: ea Lege, ut partirentur. Questus minimus est, a frarre Leges aequae divisionis neglectas esse, nam si, inquit, adhuc unam ex meis possideret ficubus, alterum tantum haberet, quam ego. Imo, ait frater natu major, si adhuc unam obtineres ex meis, jam ex aequo possideres dimidium. Excessus igitur meus minor est, quam anni, et stomachus grandior poscunt. Quaeritur: quot hic ficus pater dederit, et quomodo partiti sint? et respondetur, 12. datas, et quinque unum, septem accepisse alterum.

Si poculum, cujus collum angustum, latera extantia sunt, aut phialam solo stramine elevare volueris, facies culmo stramineo, ad palmam usque inflexo infractoque, et sic duplicatim inserto, ut altera pars palmaris inflexa resiliat, seque in angulum suo insinuet acumine, ita enim si alteram longiorem culmi partem, tanquam ansam poculi arripueris, sequetur.

Si aquam ex vino in vase, aut vitro velis educere, laneam tantum fasciolam ori vasis aut vitri ita injice, ut hinc in vinum propendeat, inde altera parte extra vas aut vitrum foras, et per hanc aquam sensim in subiectam si voles parinam educes. Quo facto probare fidem Oenopolarum licet. Quod si probare lubeat, an vinum sulph??? atum sit; cavae manui infusum aliquid, altera cava ita concute, ut fortiter reverberetur. Qua concussione, si amisso colore exalbescat, sulphuris

vim notabis: si nativo colore perstet, inregrum esse agnosces.

Possunt quoque problemata quaedam, quae solutione jucunda sunt, proponi. Ut de rustico, qui lupum capram, et eaules, parva in scaphula stamen traducturus erat, sed quorum singula, tantum secum trasicere poterat, ea tamen lege: ne vellupus solus cum capra, vel haec relinqueretur cum caulibus. Quaeritur, quo hoc modo expeditissime illi praestandum? Et respondetur, primo traductam capram in opposita ripa collocet, quaerat deinde reversus lupum, illoque transvecto, capram, ne cum lupo maneat, reducat, hac vero relicta, caules secum ad lupum transferat, ac postremo rursum capram et sic ad forum progrediatur.

Aliud proble ma arithmeticum est, quod de triginta vectoribus und nave vectis affertur, quorum dimidiam solum partem nauclerus in tempestate se posse servare, asseruit, reliquam partem dimidiam in mare exponendam esse, ne omnes in gravata nimilum phaselo intereant. Ergo conventum est ut nonus quisque numerante nauclero, in mare praeceps daretur. Erant autem ex eis Judaei quindecim, et totidem Christiani. His igitur cum nauclerus parcitum vellet, ita numerando orsus est, ut nonus quisque ejiciendorum Judaeus esset, Christianisque parceretur, distributione tamen ordinis juxta hoc carmen institura:

Populeam virgam mater Regina tenebat.

Ubi solum ad vocales a. e. i. o. u. attenditur. ea Lege, ut a, unum, e, duos, i, tres, o, quatuor. u, quinque collocandos simul ex Christianis, aut Judaeis significet, idque alternatim. Primum igitur o positum, quatuor Christianos ordine ponendos designat secundum u quinque Judaeos, tertium e duos iterum Christianos, quartum a unum Judaeum, et sic consequenter Unde si numerare a primo ex quatuor Christianis inceperit, atque in orbem perpetuum numerando se verterit, nonus semper qui excidit, Judaeus erit. Quod si decimum quemque rejicere malir, juxta aliud, quod subjicio carmen, distributio instituenda erit:

Rex Paphi cum gente bona dat signa serena.

Non injucundum quoque problema est, si quaeras, quanrum accepturus sit, qui equum aut thoracem ea Lege vendat, ut emptor pro primo clavo, vel nodo obolum, pro secundo duos obolos, pro tertio quatuor, et sic deinceps duplicando

pendat? Nam respondetur, si 40. taies clavi, velglobi essent, habiturum obulos 549755813888. hoc est, imperiales (ut Coloniensi utar compunto, 587345955. et obolos octo. Quare si totidem vendidisset Dominus quispiam pagos, pro opulenta illi ditione hoc pacto abunde solutum esset, licet primum pagum pro uno darer obulo, alterum pro duobus etc.

Sic si aliquem in vitares ad portiones ciborum, aut vini ea Lege, ut ex una bolum unum, aut vini unciam sumeret, ex secunda duas, ex tertia quatuor, is denique par futurus non esset capacitate ventris, et ultimas, quantumvis magnas, solus deberet absumere. Haec aliaque ex Marhematicorum regulis legibusque sumpta non inamoenam in plurium societate praebent disserendi materiam, cujusmodi plura in Thaumaturgo mathematico Casparis Ens Coloniae edito reperies, et eruditae honestaeque recreationi suppcditabis. Mihi paucis acquiescere hoc loco placuit, et in literario epulo haec magis ad gustum, quam ad satietatem proponere.